HEALTH

ARALIN 1: Gateway Drugs

Ang gateway drugs ay isa sa mga kinahihiligan ng mga tao na madalas gamitin. Hindi nila alintana
ang masamang epekto nito. Sa patuloy na paggamit ng gateway drugs maaaring maging sanhi ito ng
pagka-adik na hindi namamalayan ng gumagamit nito. Kaya mabisang malaman natin ang malalim na
pag-aaral at pangunawa ukol sa gateway drugs upang mapangalagaan natin ang ating katawan maging
ang mga taong nasa paligid natin at kasa-kasama araw-araw.

Ang gateway drugs ay anumang legal na gamot na may katamtamang epekto sa mga gumagamit
nito gaya ng caffeine, nikotina, at alkohol. Ang paggamit nito ay nagiging daan sa pagkalulong o paggamit
ng ipinagbabawal na gamot gaya ng cocaine o heroine. Inihahanda ng gateway drugs ang ating utak
upang gumamit pa ng mas malalakas na droga.

Ang caffeine o kapena ay isang karaniwang substansya na kadalasang sangkap na matatagpuan sa

maraming inumin gaya ng kape, tsaa, softdrinks o soda, cacao, o tsokolate, cola, nuts at ilan pang mga
produkto na kung tawagin ay stimulants. Ito ay nagbibigay ng karagdagang enerhiya at pansamantalang
tulong sa pagiging alerto o gising sa mahabang oras dahil sa dami ng dapat tapusing trabaho.

Ang nikotina ay isang alkaloid na matatagpuan sa night shade plants partikular sa tobacco plant
na tinatawag ding Nicotiana. Ang ibang night shade plants, gaya ng patatas, kamatis, at talong, ay
mayroon ding nikotina ngunit mas mababa ang nilalaman nito kung ihahambing sa tabako. Ang nikotina
ay matatagpuan sa sigarilyo at iba pang produktong tabako. Ang bawat piraso ng sigarilyo ay tinatayang
may 1 mg na nikotina.

Ang alkohol ay nilikha mula sa katas ng prutas, o gulay na tinatawag na fermented. Ang alkohol ay
parang tubig o kristal dahil sa puti nitong kulay. Ang pagbuburo ay isang proseso na gumagamit ng yeast
o bakterya upang baguhin ang sugars sa pagkain sa alak. Ito rin ay ginagamit upang makagawa ng
maraming mga kinakailangang mga aytem o produkto. Ang alkohol ay may iba’t ibang mga porma at
maaaring magamit bilang panlinis o isang antiseptiko, o di kaya’y gamot na pampakalma.

HEALTH
ARALIN 1: Gateway Drugs
Ang gateway drugs ay isa sa mga kinahihiligan ng mga tao na madalas gamitin. Hindi nila alintana
ang masamang epekto nito. Sa patuloy na paggamit ng gateway drugs maaaring maging sanhi ito ng
pagka-adik na hindi namamalayan ng gumagamit nito. Kaya mabisang malaman natin ang malalim na
pag-aaral at pangunawa ukol sa gateway drugs upang mapangalagaan natin ang ating katawan maging
ang mga taong nasa paligid natin at kasa-kasama araw-araw.

Ang gateway drugs ay anumang legal na gamot na may katamtamang epekto sa mga gumagamit
nito gaya ng caffeine, nikotina, at alkohol. Ang paggamit nito ay nagiging daan sa pagkalulong o paggamit
ng ipinagbabawal na gamot gaya ng cocaine o heroine. Inihahanda ng gateway drugs ang ating utak
upang gumamit pa ng mas malalakas na droga.

Ang caffeine o kapena ay isang karaniwang substansya na kadalasang sangkap na matatagpuan sa

maraming inumin gaya ng kape, tsaa, softdrinks o soda, cacao, o tsokolate, cola, nuts at ilan pang mga
produkto na kung tawagin ay stimulants. Ito ay nagbibigay ng karagdagang enerhiya at pansamantalang
tulong sa pagiging alerto o gising sa mahabang oras dahil sa dami ng dapat tapusing trabaho.

Ang nikotina ay isang alkaloid na matatagpuan sa night shade plants partikular sa tobacco plant
na tinatawag ding Nicotiana. Ang ibang night shade plants, gaya ng patatas, kamatis, at talong, ay
mayroon ding nikotina ngunit mas mababa ang nilalaman nito kung ihahambing sa tabako. Ang nikotina
ay matatagpuan sa sigarilyo at iba pang produktong tabako. Ang bawat piraso ng sigarilyo ay tinatayang
may 1 mg na nikotina.

Ang alkohol ay nilikha mula sa katas ng prutas, o gulay na tinatawag na fermented. Ang alkohol ay
parang tubig o kristal dahil sa puti nitong kulay. Ang pagbuburo ay isang proseso na gumagamit ng yeast
o bakterya upang baguhin ang sugars sa pagkain sa alak. Ito rin ay ginagamit upang makagawa ng
maraming mga kinakailangang mga aytem o produkto. Ang alkohol ay may iba’t ibang mga porma at
maaaring magamit bilang panlinis o isang antiseptiko, o di kaya’y gamot na pampakalma.
HEALTH
Activity 1:

Activity 2:
Panuto: Kumpletuhin ang mga sumusunod na pangungusap. Piliin sa loob ng kahon ang wastong
salita na kukumpleto sa pangungusap. Isulat ang tamang sagot sa sagutang papel.

Nicotiana alkohol pagbuburo

Gateway drugs caffeine

1. Ang __________ ay isang proseso na gumagamit ng yeast o bakterya upang

baguhin ang sugars sa pagkain sa alak.
2. Ang __________ ay nagbibigay nga karagdagang enerhiya.
3. Ang __________ ay parang tubig o kristal dahil sa kulay nitong puti.
4. __________ ang iba pang tawag ng nikotina.
5. Ang __________ ay anumang legal na gamot na may katamtamang epekto.

HEALTH
Activity 1:

Activity 2:
Panuto: Kumpletuhin ang mga sumusunod na pangungusap. Piliin sa loob ng kahon ang wastong
salita na kukumpleto sa pangungusap. Isulat ang tamang sagot sa sagutang papel.

Nicotiana alkohol pagbuburo

Gateway drugs caffeine

1. Ang __________ ay isang proseso na gumagamit ng yeast o bakterya upang

baguhin ang sugars sa pagkain sa alak.
2. Ang __________ ay nagbibigay nga karagdagang enerhiya.
3. Ang __________ ay parang tubig o kristal dahil sa kulay nitong puti.
4. __________ ang iba pang tawag ng nikotina.
5. Ang __________ ay anumang legal na gamot na may katamtamang epekto.
English:
Text types are any pieces of writing that you read or create. There are different text types that
you usually encounter or use. Each one has its own purpose and specific language features. The four
most-commonly used text types: classification, explanation, enumeration, and time order or recount.

Classification text also known as text tagging or text categorization, is the process of categorizing
text into organized groups. In this type of text, items or ideas are sorted according to commonalities.
Also, in this type of text, the writer presents the overall idea then splits it into parts to provide clarity and
description.

The text presented above is a classification text type. The details are classified into categories of
dogs such as being wild or domesticated, having a particular breed, and serving a specific purpose. The
signal words used are on the other hand, categorized, and classified.
----------------------------------------------------------------------------------
English:
Text types are any pieces of writing that you read or create. There are different text types that
you usually encounter or use. Each one has its own purpose and specific language features. The four
most-commonly used text types: classification, explanation, enumeration, and time order or recount.

Classification text also known as text tagging or text categorization, is the process of categorizing
text into organized groups. In this type of text, items or ideas are sorted according to commonalities.
Also, in this type of text, the writer presents the overall idea then splits it into parts to provide clarity and
description.

The text presented above is a classification text type. The details are classified into categories of
dogs such as being wild or domesticated, having a particular breed, and serving a specific purpose. The
signal words used are on the other hand, categorized, and classified.
----------------------------------------------------------------------------------
English:
Text types are any pieces of writing that you read or create. There are different text types that
you usually encounter or use. Each one has its own purpose and specific language features. The four
most-commonly used text types: classification, explanation, enumeration, and time order or recount.

Classification text also known as text tagging or text categorization, is the process of categorizing
text into organized groups. In this type of text, items or ideas are sorted according to commonalities.
Also, in this type of text, the writer presents the overall idea then splits it into parts to provide clarity and
description.

The text presented above is a classification text type. The details are classified into categories of
dogs such as being wild or domesticated, having a particular breed, and serving a specific purpose. The
signal words used are on the other hand, categorized, and classified.
 Texts are written for a variety of forms and purposes. These forms of writing are known as text
types. The four common text types are classification, enumeration, explanation, and recount.

Activity: Match the definition to the corresponding Text Type.

________

________

________

________

________

Texts are written for a variety of forms and purposes. These forms of writing are known as text
types. The four common text types are classification, enumeration, explanation, and recount.

Activity: Match the definition to the corresponding Text Type.

________

________

________

________

________
Activity:

Complete the table below by writing in the appropriate column the texts listed in the box.

How Climate Affects the Environment Kinds of Musical Instrument

An Unforgettable Experience Parts of The Digestive System
Types Of Orchids My First Day in School
The Importance of Values Education Ingredients for Baking a Cake

Activity:

Complete the table below by writing in the appropriate column the texts listed in the box.

How Climate Affects the Environment Kinds of Musical Instrument

An Unforgettable Experience Parts of The Digestive System
Types Of Orchids My First Day in School
The Importance of Values Education Ingredients for Baking a Cake
Panuto: Basahin ang bawat isang pangungusap. Isulat ang TAMA kung ito ay dahilan kung bakit hindi
nagtagumpay ang mga Espanyol sa pananakop sa mga katutubong pamayanan ng Pilipinas, at
MALI kung hindi.

________ 1. Naging mahirap sa mga misyonerong Espanyol na tunguhin nang madalas ang
bulubundukin ng Cordillera.
________ 2. Naging madali para sa mga sundalong Espanyol na talunin ang mga Muslim sa timog ng
Pilipinas.
________ 3. Nagkaroon ng kakulangan sa mga misyonerong Espanyol na maaaring ipadala sa mga lalawigan.
________ 4. Mahalaga sa mga Muslim na mapanatili nila ang kanilang kalayaan.
________ 5. Naging mahirap din para sa mga sundalong Espanyol na ipinadala sa Cordillera na talunin
ang mga mandirigmang Igorot sa bulubundukin sapagkat kabisado nila ang pasikot-sikot dito.

B. Bumuo ng konklusyon tungkol sa mga dahilan ng hindi matagumpay na pananakop ng mga Espanyol sa
mga katutubong pangkat sa Pilipinas. Gamitin ang mga salita sa loob ng kahon sa pagkumpleto sa
semantic web sa ibaba.

Panuto: Basahin ang bawat isang pangungusap. Isulat ang TAMA kung ito ay dahilan kung bakit hindi
nagtagumpay ang mga Espanyol sa pananakop sa mga katutubong pamayanan ng Pilipinas, at
MALI kung hindi.

________ 1. Naging mahirap sa mga misyonerong Espanyol na tunguhin nang madalas ang
bulubundukin ng Cordillera.
________ 2. Naging madali para sa mga sundalong Espanyol na talunin ang mga Muslim sa timog ng
Pilipinas.
________ 3. Nagkaroon ng kakulangan sa mga misyonerong Espanyol na maaaring ipadala sa mga lalawigan.
________ 4. Mahalaga sa mga Muslim na mapanatili nila ang kanilang kalayaan.
________ 5. Naging mahirap din para sa mga sundalong Espanyol na ipinadala sa Cordillera na talunin
ang mga mandirigmang Igorot sa bulubundukin sapagkat kabisado nila ang pasikot-sikot dito.

B. Bumuo ng konklusyon tungkol sa mga dahilan ng hindi matagumpay na pananakop ng mga Espanyol sa
mga katutubong pangkat sa Pilipinas. Gamitin ang mga salita sa loob ng kahon sa pagkumpleto sa
semantic web sa ibaba.
ARALING PANLIPUNAN:
Panuto: Ano-anong katangian ng mga Pilipino ang kanilang ipinakita sa bawat sitwasyon? Piliin ang sagot
sa loob ng kahon. Isulat ang sagot sa sagutang papel.

___________________________1. Lumalaban ang mga katutubo kahit mahina ang kanilang armas.
___________________________2. Sumapi ang mga tao mula sa iba’t ibang lalawigan sa lihim na
samahang itinayo ni Magat Salamat.
___________________________3. Hinarang ng mga kasamahan ni Maniago ang daanan ng mga pagkain
para sa mga Espanyol upang sila ay magutom at mapilitang ibigay
ang kanilang mga hinihiling.
___________________________4. Gumawa ng sariling armas ang mga Muslim upang lumaban sa mga
Espanyol.
___________________________5. Hindi iniwan ng mga katutubo ang ibang kasamahan sa pag-aalsa
laban sa mapang-abusong Espanyol hanggang sa makamit ang kalayaang
inaasam-asam.

ARALING PANLIPUNAN:
Panuto: Ano-anong katangian ng mga Pilipino ang kanilang ipinakita sa bawat sitwasyon? Piliin ang sagot
sa loob ng kahon. Isulat ang sagot sa sagutang papel.

___________________________1. Lumalaban ang mga katutubo kahit mahina ang kanilang armas.
___________________________2. Sumapi ang mga tao mula sa iba’t ibang lalawigan sa lihim na
samahang itinayo ni Magat Salamat.
___________________________3. Hinarang ng mga kasamahan ni Maniago ang daanan ng mga pagkain
para sa mga Espanyol upang sila ay magutom at mapilitang ibigay
ang kanilang mga hinihiling.
___________________________4. Gumawa ng sariling armas ang mga Muslim upang lumaban sa mga
Espanyol.
___________________________5. Hindi iniwan ng mga katutubo ang ibang kasamahan sa pag-aalsa
laban sa mapang-abusong Espanyol hanggang sa makamit ang kalayaang
inaasam-asam.

ARALING PANLIPUNAN:
Panuto: Ano-anong katangian ng mga Pilipino ang kanilang ipinakita sa bawat sitwasyon? Piliin ang sagot
sa loob ng kahon. Isulat ang sagot sa sagutang papel.

___________________________1. Lumalaban ang mga katutubo kahit mahina ang kanilang armas.
___________________________2. Sumapi ang mga tao mula sa iba’t ibang lalawigan sa lihim na
samahang itinayo ni Magat Salamat.
___________________________3. Hinarang ng mga kasamahan ni Maniago ang daanan ng mga pagkain
para sa mga Espanyol upang sila ay magutom at mapilitang ibigay
ang kanilang mga hinihiling.
___________________________4. Gumawa ng sariling armas ang mga Muslim upang lumaban sa mga
Espanyol.
___________________________5. Hindi iniwan ng mga katutubo ang ibang kasamahan sa pag-aalsa
laban sa mapang-abusong Espanyol hanggang sa makamit ang kalayaang
inaasam-asam.
IMPLUWENSIYA NG MGA ESPANYOL SA KULTURA NG MGA
PILIPINO
Pagbabago sa Lipunan sa Ilalim ng Panahong
Kolonyal Malaki ang pagbabago sa buhay ng mga Pilipino
dulot ng impluwensiya ng mga Espanyol. Ang mga
pagbabagong ito ay masasalamin sa iba’t ibang aspekto ng
ating kultura.
Kasuotan
• Pagsusuot ng sombrero, salawal, pantalon, at sapatos ng
mga Pilipinong lalaki. Ang mga babae naman ay natutong
magsuot ng terno, palda, at kamisang maluluwag ang
manggas.
Pagkain
• Pagluluto at pagkain ng mga putaheng gaya ng menudo,
pochero, adobo, estofado, embotido, asado, relleno,
afritada, at iba pa.
Arkitektura
• Pagbabago sa estilo ng mga gusali at mga tahanan.
Paggamit ng mga bato, mga ladrilyo, at matitigas na kahoy
tulad ng mulawin at narra.
Relihiyon
• Paglaganap ng Kristiyanismo sa buong kapuluan na
kinikilalang pinakamalaganap na relihiyon sa bansa sa
kasalukuyan.
• Pagpapahalaga sa mga sakramento ng
pananampalatayang Katoliko tulad ng binyag, kumpisal,
komunyon, kasal, at bendisyon sa may sakit at pumanaw.
Edukasyon
• Pagpapatayo ng mga paaralang pamparokya na
pinamahalaan ng mga prayle o kura paroko, kung saan
ang pagtuturo ng relihiyon ang sentro ng pag-aaral.
Pamahalaan at Pamayanan
• Pagtatatag ng pamahalaang sentralisado na pinamunuan
ng gobernadorheneral kung saan ang mga
barangay ay pinagsama-sama upang gawing pueblo, o
bayan, at ang pagsama-sama naman ng mga bayan upang
maging lalawigan
Musika, Sayaw at Sining
• Pagkatuto ng mga Pilipino ng mga sayaw na Espanyol
tulad ng Fandango, Rigidon de Honor, Polka, Curacha,
Habanera, Jota, at Cariňosa.
• Pagiging tanyag ng mga Pilipinong pintor tulad ni Juan
Luna at Felix Resurreccion Hidalgo sa larangan ng pagpinta.
Panitikan
• Pagkahilig ng mga Pilipino sa mga awit, korido, at pasyon.
Awit ang tawag sa mahabang tulang pasalaysay.
• Pagpapakilala sa mga Pilipino ng mga dulang kanluranin
tulad ng sarsuwela, moro-moro, at senakulo.
Nagkaroon ng maraming pagbabago sa lipunan sa
ilalim ng kolonyal na pamamahala ng Espanya sa Pilipinas.
Ito ay mga pagbabago na mayroong kinalaman sa halos
lahat ng paraan ng pamumuhay ng mga katutubong
Pilipino. Ito ay mga pagbabago na naghatid sa atin sa
bagong paniniwala, kultura, at tradisyon.
IMPLUWENSIYA NG MGA ESPANYOL SA KULTURA NG MGA
PILIPINO
Pagbabago sa Lipunan sa Ilalim ng Panahong
Kolonyal Malaki ang pagbabago sa buhay ng mga Pilipino
dulot ng impluwensiya ng mga Espanyol. Ang mga
pagbabagong ito ay masasalamin sa iba’t ibang aspekto ng
ating kultura.
Kasuotan
• Pagsusuot ng sombrero, salawal, pantalon, at sapatos ng
mga Pilipinong lalaki. Ang mga babae naman ay natutong
magsuot ng terno, palda, at kamisang maluluwag ang
manggas.
Pagkain
• Pagluluto at pagkain ng mga putaheng gaya ng menudo,
pochero, adobo, estofado, embotido, asado, relleno,
afritada, at iba pa.
Arkitektura
• Pagbabago sa estilo ng mga gusali at mga tahanan.
Paggamit ng mga bato, mga ladrilyo, at matitigas na kahoy
tulad ng mulawin at narra.
Relihiyon
• Paglaganap ng Kristiyanismo sa buong kapuluan na
kinikilalang pinakamalaganap na relihiyon sa bansa sa
kasalukuyan.
• Pagpapahalaga sa mga sakramento ng
pananampalatayang Katoliko tulad ng binyag, kumpisal,
komunyon, kasal, at bendisyon sa may sakit at pumanaw.
Edukasyon
• Pagpapatayo ng mga paaralang pamparokya na
pinamahalaan ng mga prayle o kura paroko, kung saan
ang pagtuturo ng relihiyon ang sentro ng pag-aaral.
Pamahalaan at Pamayanan
• Pagtatatag ng pamahalaang sentralisado na pinamunuan
ng gobernadorheneral kung saan ang mga
barangay ay pinagsama-sama upang gawing pueblo, o
bayan, at ang pagsama-sama naman ng mga bayan upang
maging lalawigan
Musika, Sayaw at Sining
• Pagkatuto ng mga Pilipino ng mga sayaw na Espanyol tulad
ng Fandango, Rigidon de Honor, Polka, Curacha, Habanera,
Jota, at Cariňosa.
• Pagiging tanyag ng mga Pilipinong pintor tulad ni Juan
Luna at Felix Resurreccion Hidalgo sa larangan ng pagpinta.
Panitikan
• Pagkahilig ng mga Pilipino sa mga awit, korido, at pasyon.
Awit ang tawag sa mahabang tulang pasalaysay.
• Pagpapakilala sa mga Pilipino ng mga dulang kanluranin
tulad ng sarsuwela, moro-moro, at senakulo.
Nagkaroon ng maraming pagbabago sa lipunan sa
ilalim ng kolonyal na pamamahala ng Espanya sa Pilipinas.
Ito ay mga pagbabago na mayroong kinalaman sa halos
lahat ng paraan ng pamumuhay ng mga katutubong Pilipino.
Ito ay mga pagbabago na naghatid sa atin sa bagong
paniniwala, kultura, at tradisyon.