BÀI 12: VĂN MINH ĐẠI VIỆT

1. Khái niệm - cơ sở hình thành

a. Khái niệm: - nền văn minh cổ
- sáng tạo vật chất, tinh thần tiêu - quá trình sinh sống, lao động, thích ứng + cuộc
biểu đấu tranh 1000 năm Bắc thuộc.
- kỉ nguyên độc lập - Trải qua triều đại → kiên cường chiến đấu → nền
- giữa X → giữa XIX. văn minh phát triển rực rỡ.
b. Cơ sở hình thành: - tiếp thu có chọn lọc: Ấn Độ, Trung Hoa…

2. Tiến trình phát triển:

Ngô → Lý - Trần: tam giáo đồng nguyên (Nho + - 1533.
- Sau Bạch Đằng 938 Phật + Đạo) - dân gian hoá
- Đóng đô Cổ Loa, HN (!) 1407-1427: nhà Minh xâm lược. - tiếp xúc văn minh phương Tây.
- nền độc lập được khôi phục hoàn toàn. Lê sơ: Tây Sơn:
Đinh + Tiền Lê: - 1428: thành lập —> VN là cường - Cuối XVIII: khởi nghĩa → đánh tan Xiêm,
- 968: dẹp loạn 12 xứ. quốc ĐNA. Mãn Thanh
- Hoa Lư, Ninh Bình - độc tôn Nho học → xoá bỏ chia cắt, lập vương triều, thống
- kinh tế văn hoá bước đầu phát triển. nhất.
Lý: Mạc: Nguyễn:
- 1010: dời đô ra Thăng Long (Lý Thái Tổ) - 1527: thành lập - 1802: thành lập: xây dựng quốc gia thống
- phát triển rực rỡ. - kinh tế công thương nghiệp, văn hoá. nhất.
Trần: 1226: kế thừa, phát huy. → Kinh tế hướng ngoại. - nổi bật: tính thống nhất.
Lê trung hưng:

3. Thành tựu tiêu biểu:

a. Chính trị:
- Từ thời Tiền Lê quân chủ trung ương tập quyền (học phong kiến TQ)
- Hoàng đế (TW) > Cơ quan, quan lại (TW) > Đạo/Thừa Tuyên > Phủ > Huyện > Xã/thông/sách/động.
- Cải cách tiêu biểu: Hồ Quý Ly (XIV - XV), Lê Thánh Tông (cuối XV), Minh Mạng (XIX)
- Hình thư (thời Lý), Hình luật (Trần), Quốc triều hình luật (Lê sơ), Hoàng Việt luật lệ (Nguyễn) → thành tựu lập pháp tiêu biểu.

b. Kinh tế:
(*) Nông nghiệp:
- lúa nước, văn hoá làng xã: đặc trưng.
- đặc biệt chú trọng phát triển nông nghiệp
- lễ tịch điền sớm nhất: 987 vua Lê Hoàn tại
Núi Đọi (Duy Tiên Hà Nam)
- cơ quan chuyên trách đê điều
- cấm giết trâu bò
- khai hoang mở rộng S canh tác thường
xuyên
- kĩ thuật thâm canh lúa nước nhiều tiến bộ
- cải tạo lúa ngoài thích ứng tình trạng ngập
nước mùa hạ ở phía Bắc.
- 1048: nhà Lý dựng đàn Xã Tắc ở Thăng
Long thờ thần Đất thần Lúa + miễn thuế +
vua làm lễ → coi trọng nông nghiệp
(*) Thủ công nghiệp:
- nhiều nghề thủ công phát triển: dệt, gốm
sứ, luyện kim
- ngoài ra: chạm đục gỗ, chạm khắc đá, thuộc
da, làm giấy, khảm trai, sơn mài, kim hoàn. (*) Thương nghiệp:
- Cục Bách tác: xưởng thủ công của nhà
nước → mặt hàng độc quyền: tiền, vũ khí,
trang phục, đồ hoàng cung.
- làng chuyên thủ công trình độ cao:
- Gốm: kim lan, bát tràng, thiên trường, chu
đậu, phù lãng, thổ hà.
- chạm khắc: bia 82 tiến sĩ ở văn miếu, bộ
cửa gỗ chùa phổ minh (nam định)
- Nhật Bản: có gốm thời Trần. ĐNA, NA,
châu Âu: gốm chu đậu thời Trần-Lê-Mạc.
- 1663-1681: xuất khẩu 2 triệu đồ gốm →
30% thị phần.
- từ thời Tiền Lê (X) đúc tiền kim loại riêng.
- 1149: nhà Lý lập trang Vân Đồn (Quảng
Ninh) → TQ, Ấn, ĐNA.
- Đầu XV: nhiều thương cảng.
- từ XVI, đặc biệt XVII: thương mại Á-Âu
phát triển → công ti đông ấn hà lan, đông
ấn anh, TQ, NB, ĐNA.

c. Tín ngưỡng, tư tưởng, tôn giáo.

(*) Tín ngưỡng dân gian: + 1076: Lý Nhân Tông lập quốc tử giám - + đạo quán: Khai Nguyên (Lý), Trấn Vũ,
- thờ cúng tổ tiên, anh hùng, ng có công. nho giáo cao cấp Bích Câu, Huyền Thiên (Lê trung
- thần Đồng Cổ (trống đồng) từ thời Lý. + Lê Sơ: độc tôn Nho học → hệ tư tưởng hưng)
- từ XVI: đạo Mẫu. chính thống. + Tam giáo đồng nguyên: Lý trần. Đặc
- thờ Thành hoàng làng. - Phật giáo: trưng: chùa thờ cả Phật và Thánh.
(*) Tư tưởng, tôn giáo: nho giáo, phật giáo, đạo + vào VN đầu Công nguyên. + Phật hoàng Trần Nhân Tông: sáng lập
giáo, công giáo(mới du nhập) + chùa Dâu (bắc ninh) Trúc Lâm.
- Nho giáo: + Lý Trần: tôn sùng. Lê sơ: bớt nhưng
+ vào từ thời Bắc thuộc vẫn ảnh hưởng. Mạc: hưng thịnh lại. - Công giáo: du nhập mới
+ Nhà Lý: lần đầu tiên dùng chế độ thi cử - Đạo giáo: + 1533: truyền vào ven biển Nam Định.
Nho học. + vị trí nhất định trong xh. + XVII: nhiều, tập trung ở đô thị, vùng
+ 1070: Lý Thánh Tổng dựng Văn Miếu ven biển.
thờ Khổng tử
 d. Giáo dục, khoa cử:
- Bắt đầu: Lý. Đều đặn quy củ: Trần.
Phát triển thịnh đạt: Lê sơ.
- chính sách nhằm khuyến khích giáo dục
và khoa cử: lễ xướng danh, vinh quy,
bia đá.
- Nhà Nguyễn: quan Đốc học.
- chữ Nôm truyện Kiều.
e. Chữ viết và văn học:
(*) Chữ viết: (*) Văn học:
- Chữ Hán: văn tự chính thức. - văn học dân gian: đời sống xã hội, đúc
- Chữ Nôm: rộng rãi từ XIII. kết kinh nghiệm, răn dạy
- XVII: Công giáo → chữ Quốc ngữ. - văn học viết: tinh thần yêu nước, tôn
- bài văn tế bằng chữ Nôm đuổi cá sấu. giáo, tín ngưỡng.

g. Nghệ thuật:
- Kiến trúc: kinh đô + Lê trung hưng: đông hồ, hàng trống, + dân gian: tuồng, chèo, rối. nhạc cụ: bộ
- Điêu khắc: đạt đến trình độ cao → công làng sình. gõ, bộ hơi, bộ dây.
trình kiến trúc, tượng. - biểu diễn: cung đình + dân gian. + hát ca trù, ả đào, cô đầu, cửa đình: XV.
- Tranh dân gian: + 1437: nhã nhạc cung đình + cấm nhạc + hát văn: thờ Mẫu.
+ tranh thờ + tranh chơi tết cổ truyền (tuồng chèo)

h. Khoa học, kĩ thuật:

(*) Sử học:
- Lý: sử ký thất truyền.
- Trần: quốc sử viện → đại
việt sử ký.
- Lê sơ: Phan phu tiên, Ngô sỹ
liên, Vũ quỳnh → đại việt sử
ký toàn thư.
- Nguyễn: quốc sử quán → đại
nam thực lục, khâm định
việt sử.
(*) Địa lí:
- dư địa chí (ng trãi), gia định
thành (hoài đức), nghệ an ký
(dương lịch), hoàng viết nhất
thống (quang định), đại nam
nhất thống (Nguyễn), hồng
đức bản đồ (Lê sơ), đại nam
nhất thống toàn đồ
(Nguyễn).
(*) Toán học: đại thành toán pháp - XIV: súng thần cơ, thuyền
(LTV), lập thành toán pháp (Vũ chiến lớn
Hữu) - XVI-XVII: đại bác, thuyền
đại bác.
(*) Quân sự: đạt thành tựu cả lí
luận và kĩ thuật quân sự. (*) Y học: Tuệ Tĩnh, Hải Thượng
- Binh thư yếu lược, vạn kiếp Lãn Ông.
(trần quốc tuấn)
- hổ (đào duy từ)

4. Ý nghĩa văn minh Đại Việt.

ƯU ĐIỂM NHƯỢC ĐIỂM

- nông nghiệp, thủ công nghiệp, thương - 1 số thời, thương nghiệp không được đề cao.
nghiệp. - ít phát minh khkt.
- làng xã → đoàn kết - làng xã → tâm lí bình quân cào bằng → hạn chế phát triển sáng tạo
- Nho giáo → kỉ cương ổn định. - Nho giáo → bảo thủ, xâm nhập của tư bản phương tây.

- khẳng định tinh thần, sức lao động

- tiếp thu có chọn lọc
- phát triển vượt bậc nhiều lĩnh vực
→ sức mạnh dân tộc → thắng lợi
→ nền tảng phát triển bền vững.

BÀI 13: ĐỜI SỐNG VẬT CHẤT TINH THẦN

1. Các dân tộc:

- 2 cách hiểu khái niệm.
- đa số (>50%) và thiểu số (ít người)
- ngữ hệ: ngôn ngữ cùng nguồn gốc.
- 5 ngữ hệ, 8 nhóm ngôn ngữ.

2. Đời sống vật chất:

KINH DTTS

nông nghiệp chủ yếu lúa nước ngô khoai sắn

trị thuỷ, thuỷ lợi rau củ, gia vị, cây ăn quả.
bắc: đắp đê, tạo kênh, mương gia súc, gia cầm, đánh bắt, thuỷ hải sản.
nam: đáp đê ngăn nước biển, thau chua, rửa nương rẫy: lúa, ngô, khoai, sắn, cây ăn quả cây rau
mặn. xanh, cây gia vị
→ lúa: xuất khẩu. lúa nước: thung lũng chân núi / ruộng bậc thang.
Khơ me + Chăm: không khác Kinh.
 thủ công gốm, dệt, đan, rèn, mộc, chạm khắc, đúc đồng, dệt, đan mạnh
nghiệp kim hoàn, khảm trai rèn, đúc ít hơn
→ trong nước, xuất khẩu. mộc, làm đồ trang sức đáp ứng như cầu địa phương.

ăn mặc ở cơm, rau, cá, thịt, chè, vối cơm, rau, cá

nhà trệt = gạch / đắp đất săn bắt chăn nuôi không đều.
vải bông, tơ tằm, vải lanh
trang sức từ động thực vật.
nhà sàn (gỗ tre nứa lá) + nhà trệt / nửa sàn nửa trệt.

Đi lại xe, ngựa ô tô xe máy gùi, súc vật, xe thuyền.

3. Đời sống tinh thần: đa dạng phong phú.

Tín ngưỡng, tôn linh hồn đa thần, vạn vật hữu linh, tô tem giáo.
giáo thờ cúng phật giáo, công giáo, hồi giáo.
phật giáo, công giáo, tin lành

Phong tục tập chu kì. chu kì

quán, lễ hội quy mô đa dạng quy mô làng / tộc người

BÀI 14: KHỐI ĐẠI ĐOÀN KẾT DÂN TỘC

1. Sự hình thành:
- trị thuỷ, làm thuỷ lợi, đấu tranh chống ngoại xâm. 2. Vai trò: đặc biệt quan trọng:
- con rồng cháu tiên. - huy động sức mạnh
- chính sách: phong chức tước, gả công chúa cho thủ lĩnh, ngăn - giữ ổn định
chặn xu hướng li khai. - bảo vệ lãnh thổ.
- đảng cộng sản VN: 1930. - vượt thiên tai, dịch bệnh
- Khối DDK được thể hiện: mặt trận dân tộc thống nhất VN 18-
11-1930: HỘI PHẢN ĐẾ ĐỒNG MINH → MẶT TRẬN
TQVN.

3. Chính sách nay: toàn diện

- ĐOÀN KẾT, BÌNH ĐẲNG, TƯƠNG TRỢ. CHẢ BIẾT BÀI NÀO:
- Đoàn kết nhân dân không phân biệt…: hiến pháp năm 1946 Sri Vigiaya: vương quốc hàng hải, thuộc INDONESIA.
- Nước cộng hoà xhcn VN là quốc gia thống nhất -> hiến pháp Đâu không phải thành tựu nông nghiệp: 30% (thủ công nghiệp)
2013. Chữ quốc ngữ: nhu cầu truyền đạo.
- toàn diện: bia Văn Miếu: đề cao giáo dục
+ kinh tế: kinh tế miền núi → khắc phục chênh lệch. đàn xã tắc: trọng nông
+ văn hoá: đậm đà bản sắc, văn hoá tiên tiến. nguyên nhân chủ quan ptrien thương nghiệp: nông nghiệp, thủ
+ xã hội công nghiệp ptrien rồi.
+ an ninh quốc phòng: địa bàn chiến lược, đoàn kết. phạt trâu → bảo vệ sức kéo.
→ phát huy hiệu quả.

KINH ĐÔ: TIMELINE: 1407-1427: nhà Minh xâm lược

- Cổ Loa An Dương Vương, 938: Ngô. 1428: Lê sơ (quốc triều hình luật + đvsktt)
- Hoa Lư Đinh, Tiền Lê 968: Đinh 1527: Mạc
- Thăng Long - trong hơn 700 năm, 980: tiền Lê. 1533: Hậu Lê (LTH)
qua các thời Lý, Trần, Lê, Mạc 1009: Lý Cuối XVIII: Tây Sơn
- Tây Đô (Thanh Hóa) - thời Hồ 1226: Trần 1802: Nguyễn.
- Huế - thời Nguyễn.

TÀI LIỆU
Lý: Hình thư, Sử ký
Trần: Hình luật, Đại Việt sử ký
Lê sơ: Quốc triều hình luật, đại việt sử
ký toàn thư, hồng đức bản đồ.
Nguyễn: Đại nam thực lục, khâm định
việt sử, Đại Nam nhất thống toàn đồ.
Nguyễn Trãi: dư địa chấn.