WERSJA II (10.02.2023r.

ATEX W PRAKTYCE EKSPLOATACYJNEJ

Poznań, 21-22 września 2023
(tematy z tezami dedykowanymi dla prelegentów)

1. Klasyfikacja stref zagrożenia wybuchem, wg nowej normy PN-EN IEC

60079-10-1:2021-09 Atmosfery wybuchowe. Część 10-1: Klasyfikacja
przestrzeni. Gazowe atmosfery wybuchowe.
[ref. Łukasz Surowy – Instytut Bezpieczeństwa Technicznego ]

Forma wykładu, powinna uwzględniać aktywny udział uczestników seminarium

w trakcie prezentacji poszczególnych zagadnień).

Czas prezentacji tematu: 90 min

1. Wstępne omówienie (zestawienie) różnic pomiędzy normami z 2016 i

aktualnie obowiązującej PN-EN IEC 60079-10-1:2021-09.
2. Szczegółowe omówienie – zdefiniowanie parametrów - czynników
mających wpływ na rodzaj gazowej strefy zagrożenia wybuchem, z
uwzględnieniem zaleceń praktycznych normy (tabela D.1)
3. Szczegółowe omówienie schematu szacowania wymiaru zasięgu strefy
zagrożenia wybuchem dla różnych rodzajów emisji substancji palnych
(Rysunek D.1)
4. Szczegółowe omówienie „Schematu oceny stopnia rozcieńczenia (rys.
C.1)”
-omówienie pojęcia „prędkość wentylacji w strefie emisj” ua (m/s) oraz
zasad obliczania tego parametru
-omówienie pojęcia „charakterystyka objętościowa źródła emisj Q c (m3/s)
oraz zasad obliczania tego parametru
-zakres stosowania diagramu (wyjaśnić, dlaczego nieuzasadnione jest
stosowanie diagramu dla wartości charakterystyki objętościowej
Qc<0,001 m3/s ?.Czy dobrą praktyką (dla takiej charakterystyki emisji)
może być przyjmowanie wymaganej minimalnej prędkości wentylacji ua
> 0,015 (m/s) dla osiągnięcia „wysokiego rozcieńczenia” ?
5. Szczegółowe omówienie klasyfikacji obszarów zagrożonych wybuchem wg
załącznika F (schematy F.1 do F4) , dla różnych stopni emisji substancji
gazowych lub par cieczy.
6. Szczegółowe omówienie określania strumieni emisji substancji palnych
(gazowych i ciekłych) wg. załącznika B wraz przykładami obliczeniowymi
dla gazów palnych i par cieczy palnych. Interpretacje wyników. (przykład nr
2, 3, 4)
7. Szczegółowe omówienie wymaganych strumieni wentylacji w potencjalnych
atmosferach wybuchowych wg. załącznika C wraz przykładami

1
 obliczeniowymi dla obszarów wewnątrz pomieszczeń i obszarów poza
budynkami(przykład nr 2, 3, 4).
8. Szczegółowe omówienie szacowania stref zagrożenia wybuchem wg.
załącznika D (przykład nr 2, 3, 4).

2. Klasyfikacja stref zagrożenia wybuchem, wg nowej normy PN-EN 60079-

10-2:2015-06 Atmosfery wybuchowe. Część 10-2: Klasyfikacja przestrzeni.
Pyłowe atmosfery wybuchowe.
[ref. Łukasz Surowy – Instytut Bezpieczeństwa Technicznego ]

Forma wykładu – warsztatów, powinna uwzględniać aktywny udział

uczestników seminarium w trakcie prezentacji poszczególnych zagadnień).

Czas prezentacji tematu: 60 min

1. Zakres normy ( szczególnie podkreślić, że klasyfikacja nie dotyczy awarii,

katastrof)
2. Omówić klasyfikację pyłów palnych (grupy IIIA, IIIB, IIIC).
3. Omówienie specyfiki mieszanin hybrydowych.
4. Omówienie parametrów wybuchowości pyłów palnych wg obowiązujących PN-
EN (należy zwrócić uwagę, że nie ma dziś takiego parametru jak „temperatura
tlenia pyłu”, o którym mowa w § 35 Dz.U.10.109.917; rozporządzenie MSWiA z
dnia 7 czerwca 2010r. Podobnie błędnie użyto tego pojęcia (temperatura tlenia
pyłów osiadłych) w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 20014/34/UE z
dnia 26 lutego 2014r. (Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 29.3.2014); załącznik
II pkt. 1.2.4.: „Temperatura powierzchni części urządzeń muszą być wyraźnie
niższe od temperatur tlenia pyłów osiadłych”?!.
Celowe jest podkreślić, że parametr temperatura tlenia pyłów w warstwie był
oznaczany w przeszłości wg PN-C-01200-2: 1994, i z chwilą wprowadzenia
normalizacji zharmonizowanej z dyrektywami ATEX przestał istnieć. Pojawiło
się pojęci: „temperatura zapłonu 5 mm warstwy pyłu” oraz „temperatura zapłonu
obłoku pyłu”. Pomiędzy parametrami „temperatura tlenia pyłu” a „temperatura
zapłonu warstwy 5 mm” nie ma żadnej korelacji. Zatem, używanie tego parametru
(w oparciu o historyczne, literaturowe źródła danych) dziś w ocenie zagrożenia
wybuchem pyłów, przy obowiązującej normalizacji ATEX, jest błędem.

Przykład obrazujący problem:

w środowisku pyłowych atmosfer wybuchowych, maksymalna dopuszczalna

temperatura powierzchni urządzeń (elektrycznych i nieelektrycznych) , zgodnie z
zasadami ATEX ( PN-EN 50281-1-1) powinna wynosić;
-warunek pierwszy; nie powinna przekraczać 2/3 wartości temperatury zapłonu
mieszaniny pył/powietrze (Tmax= 2/3Tcl, gdzie Tcl jest temperaturą zapłonu
obłoku pyłu);

2
-warunek drugi; maksymalna temperatura urządzenia, oznaczona metodą
podaną w PN-EN 50281-1-1 rozdział 10, nie powinna przekraczać wartości
niższej o 75 K od minimalnej temperatury zapłonu 5 mm warstwy pyłu (Tmax= T5
mm- 75 K, gdzie T5 mm jest temperaturą zapłonu warstwy pyłu o grubości 5 mm).
Należy przyjmować wartość niższą spośród warunków pierwszego i drugiego:
Dla pyły zbożowego zmieszanego (osady pyłowe poza urządzeniami):
-wg zasad ATEX; (TCl , T5mm: Źródło: BIA Report 13/97 Combustion and
explosion characteristics of dust)
T max= 2/3Tcl = 2/3 x 360=240 oC, Tmax= T5 mm- 75 K = 290 – 75 = 215 oC
Maksymalna dopuszczalna temperatura powierzchni urządzeń mogących mieć
kontakt z obłokiem lub warstwą pyłu wynosi: 215oC
Wartość ta, powinna być wiążąca dla powierzchni urządzeń, i instalacji
technologicznych oraz powinna być uwzględniana w profilaktyce
eksploatacyjnej, podczas stosowania pomiarów termograficznych.

-wg zasad ATEX ( przyjmując „temperaturę tlenia warstwy pyłu = 120 oC:
oznaczonej wg PN-C-01200-12: 1994”)
Tmax= T5 mm- 75 K = 120 – 75 =45 oC
Maksymalna dopuszczalna temperatura powierzchni urządzeń mogących mieć
kontakt z warstwą pyłu wynosi: 45oC
Drugi przypadek (przyjęcie w analizie „temperatury tlenia pyłu” oznaczonej wg
PN-C-1200-12: 1994), prowadzi do wniosku, że podstawowe kryterium
bezpieczeństwa nie jest zachowane (ponieważ temperatura dopuszczalna w
warunkach normalnych silników elektrycznych, urządzeń nieelektrycznych
wynosi 55 - 70 oC).
[Tak więc, przyjęcie niewłaściwego parametru, prowadzi do błędnych
wniosków !!!!]
6.Normalne działanie, nienormalna praca, katastrofalna awaria: omówienie
pojęć i ich zastosowanie podczas klasyfikacji stref zagrożenia wybuchem
20,21,22
7.Procedura klasyfikacja stref zagrożenia wybuchem, przykłady klasyfikacji stref.
8.Eksploatacja instalacji pyłowych; poziomy utrzymania czystości ze względu na
wymagania ATEX.
9.Stosowana praktyka dobowego pomiaru pyłu osiadłego w odniesieniu do
pomieszczeń z instalacjami pyłowymi.

3
3. Zasadnicze rozbieżności pomiędzy klasyfikacjami substancji
chemicznych i ich mieszanin wg Rozporządzenia CLP (Rozporządzenie
Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008r. z dnia 16 grudnia
2008r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i
mieszanin), a klasyfikacjami substancji i ich mieszanin zawarte w
aktualnie obowiązujących przepisach przeciwpożarowych o ochronie
przeciwpożarowej (Dz.U. 10.109.917, Dz.U.2017.poz.282, Dz.U.2021,
poz.1722).Praktyka postępowania w praktyce codziennej.

[ref. Agnieszka Gajek - CIOP Warszawa ].

Czas prezentacji tematu: 90 min.

Forma wykładu powinna uwzględnić aktywny udział (pytania) uczestników

seminarium w trakcie prezentacji poszczególnych zagadnień).
Głównym celem jest „uporządkowanie” podstawowych pojęć mających wpływ
na klasyfikację substancji i ich mieszanin z jednej strony wg europejskich
standardów [rozporządzenie CLP; obowiązuje prawnie w RP od 1.07.2015r,
rozporządzenie (UE) 2020/878: Karty Charakterystyki Substancji], z drugiej
zaś strony pojęcia, definicje prawnie funkcjonujące w krajowych przepisach
przeciwpożarowych, i o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. 10.109.917,
Dz.U.2017.poz.282 , Dz.U. 2021, poz.1722: w zakresie par 2 pkt. 3. Materiały
niebezpieczne pożarowo)
Czas prezentacji tematu: 90 min.

Zakres szczegółowy”
1.Omówienie klasyfikacji i oznakowania substancji stwarzających zagrożenie;
klasy zagrożenia i kody kategorii (UWAGA: ograniczyć do tych które stwarzają
zagrożenie pożarowe i wybuchowe).
Zestawienie tabelaryczne pojęć wg CLP i prawnie obowiązujących przepisów
przeciwpożarowych.
Zestawienie ułatwi uczestnikom konferencji we właściwym „poruszaniu
się” wśród podstawowych pojęć, które mają odzwierciedlenie Kartach
Charakterystyki Substancji, które „muszą” uwzględniać CLP.
Przykłady:
- etanol jest klasyfikowany wg obowiązującego rozporządzenia CLP do
„kategorii 2” [kryterium klasyfikacyjne: temperatura zapłonu < 23 oC i

4
początkowa temperatura wrzenia >35 oC], natomiast wg przepisów
przeciwpożarowych do „klasy I” [kryterium klasyfikacyjne: temperatura
zapłonu <21 oC]
-podobnie są klasyfikowane tj. do „kategorii 2” tak powszechnie znane ciecze
łatwopalne takie jak: metanol, toluen, heksan, aceton, izopropanol, octan etylu
2.Szczegółowe omówienie substancji ze względu na właściwości fizyczne i
chemiczne, powodujące zagrożenie pożarowe i zdolne do tworzenia atmosfer
wybuchowych (ATEX), w tym;
-gaz łatwopalny
-wyrób aerozolowy łatwopalny
-substancja ciekła łatwopalna
[tutaj podkreślić różnice klasyfikacyjne cieczy wg. aktualnie obowiązujących przepisów
przeciwpożarowych , i o ochronie przeciwpożarowej - w tym przepis o bazach i stacjach paliw,
a rozporządzeniem CLP; min. CLP uwzględnia dwa parametry (temperaturę zapłonu i
wrzenia), dotychczasowe przepisy w klasyfikacji cieczy uwzględniały jedynie temperaturę
zapłonu. Dla zobrazowania zmian, należy poprzeć to przykładem klasyfikacji wg CLP dla
benzyny i etanolu; podać temperatury zapłonu i wrzenia]. Ponadto CLP granica takich cieczy
jest temperatura zapłonu 60 oC, zaś w przepisie przeciwpożarowym (Dz.U.2010…..) jest tz
= 55 oC, dla tzw. „materiałów niebezpiecznych pożarowo”.].

-substancja stała łatwopalna

-substancja lub mieszanina samoreaktywna
-substancja ciekła piroforyczna
-substancja stała piroforyczna
-substancja lub mieszanina, która w kontakcie z wodą uwalnia łatwopalny gaz
-substancja ciekła utleniająca
-substancja stała utleniająca
-nadtlenek organiczny (wspomnieć, że niestety nadal obowiązuje „archaiczny”
przepis dot. magazynowania z 1995r. Próby zmian przepisu prowadzone od
wielu lat nie zostały sfinalizowane).
3.Omówienie źródeł informacji o właściwościach fizycznych i chemicznych,
substancji chemicznych lub ich mieszanin, mających wpływ za zagrożenie
pożarem lub wybuchem. Omówienie rozdziału IX Karty Charakterystyki
Substancji wraz z interpretacją często występujących zwrotów: „brak danych”,
„nie dotyczy”, „n.a.”.

5
Celowe byłoby omówienie zmian do rozdziału IX K.Ch.S. wdrożone
rozporządzeniem (UE) 2020/878.
4.Analiza krytyczna wzoru obliczeniowego parametru istotny z punktu
widzenia ATEX tj. gęstości względnej par ( wg „Poradnik dotyczący
sporządzania kart charakterystyki. Wersja 4.0, grudzień 2020r.” wyd. ECHA a
wartościami tego parametru podanymi w normie zharmonizowanej z
dyrektywą ATEX (PN-EN ISO/IEC 80079-20-1:2021):

a/.wg praktyki dotychczasowej ATEX oraz normalizacyjni zharmonizowanej z

dyrektywą ATEX (w tym PN-EN ISO/IEC 80079-20-1:2021
Atmosfery wybuchowe. Część 20-1: Właściwości materiałowe
dotyczące klasyfikacji gazów i par. Metody badawcze i
dane.) gęstość względną par w stosunku do powietrza liczymy:

dp = Mx/M powietrza
M powietrza=29
Mx=masa cząsteczkowa danej substancji
przykład:
dp (etanolu) = 46,1/29= 1,59
dp (toluenu =92,14/29 = 3,18

Wyniki te są potwierdzone w danych tabelarycznych przywołanej wyżej

normy.

b/.istota problemu wynika z zasad obliczania Względnej gęstości

pary podanych w Poradniku sporządzania kart charakterystyki Wersja 4.0
Grudzień 2020r. wyd. ECHA (European Chemicals Agency).
Poradnik jest w języku polskim,

Posługując się wzorem na gęstość względną par podanym w Poradniku na

str. 89 pkt. q). Względna gęstość
pary; otrzymuje się zasadniczo rozbieżne wyniki (niż te które są zawarte w
PN-EN j.w).

Przykład obliczenia wg wzoru jak na str. 89 Poradnika, dla tych samych substancji
tj. etanolu i toluenu;

D m = 1 +[VP20 x (MW – MW powietrza) x c3]

gdzie:

VP20 –oznacza prężność pary w 20oC w hPa (=mbar)

MW- to masa cząsteczkowa w g/mol

6
 MW powietrza – to masa cząsteczkowa o powietrza (=29 g/mol)

c3 – to współczynnik przeliczeniowy (c3 = 34 x 10-6 mol/gxhPa)

Dane do obliczeń:

ETANOL;
-prężność pary w 20 oC=60 hPa
-masa cząsteczkowa 46,1 (g/mol)
-masa cząsteczkowa powietrza 29 (g/mol)

D m = 1 +[20 x (46,1 – 29) x 34 x 10-6] =1,011 ????

Wartość gęstości względnej par etanolu wg PN-EN ISO/IEC 80079-20-1:2021;

wynosi 1,59

TOLUEN

-prężność pary w 20oC=29 hPa

-masa cząsteczkowa 92,14 (g/mol)

D m = 1 +[29 x (92,14 – 29) x 34 x 10-6] =1,062 ????

Wartość gęstości względnej par toluenu wg PN-EN ISO/IEC 80079-20-1:2021;

wynosi 3,18

Reasumując: wzór dot. obliczania gęstości względnej par w stosunku do

powietrza, podany w Poradniku dotyczącym sporządzania kart
charakterystyki. Wersja 4.0, grudzień 2020r.” wyd. ECHA na str. 89 jest
błędny i nie powinien być stosowany w analizach ATEX.

4. Wodór w przemyśle - kryteria unikania wybuchów na przykładzie

akumulatorowni.
[ref. D. Brzezińska]

Forma wykładu uwzględnia aktywny udział (pytania) uczestników seminarium

w trakcie prezentacji poszczególnych zagadnień).

Czas prezentacji tematu: 90 min

Główne przesłanie wykładu: wentylacja mechaniczna warunkiem

zabezpieczenia przed wybuchem.

a/.prośba o szczegółowe omówienie wyników pomiarów rzeczywistych

wodoru oraz analizy CFD skuteczności systemów wentylacyjnych w
akumulatorniach (wykonanych przez PŁ, przywołanych w monografii
„Wentylacja awaryjna obiektów budowlanych” z 2019r.),

7
b/.prośba o bardzo szczegółowe omówienie wniosków z przeprowadzonych
badań i symulacji CFD (przywołanych w monografii na str.56),
c/. prośba o szczegółowe omówienie wypływu punktowego/powierzchniowego
wodoru – rozkład stężeń w stosunku do źródeł emisji,
d/. prośba o „powiązanie” parametrów wentylacji mechanicznej
przeprowadzanych pomiarów przywołanych (opisanych w monografii) z
parametrami PN-EN IEC 60079-10-1:2021-09 tj. „prędkość wentylacji w strefie
emisj” ua (m/s) oraz charakterystyka objętościowa źródła emisj Q c (m3/s), w
celu wykazania osiągnięcia „wysokiego rozcieńczenia” w rozumieniu
diagramu (Rys.C.1. Schemat oceny stopnia rozcieńczenia wg PN-EN IEC
60079-10-1:2021-09 Atmosfery wybuchowe – Część 10-1: Klasyfikacja
przestrzeni. Gazowe Atmosfery wybuchowe.).

Rysunek C.1. Schemat oceny stopnia rozcieńczenia

Konieczność wykazania „wysokiego rozcieńczenia” przez wentylację jest

niezbędne, aby uzasadnić wykluczenie występowania strefy zagrożenia
wybuchem wg Tabeli D.1. Strefy ze względu na stopień emisji i skuteczność
wentylacji wg PN-EN IEC 60079-10-1:2021-09.

Tabela D.1. Strefy ze względu na stopień emisji i skuteczność wentylacji.

8
 Skuteczność wentylacji

Wysokie rozcieńczenie Średnie rozcieńczenie Niskie rozcieńczenie

Stopień
emisji
źródła
Dostępność wentylacji

Dobra, zadawalająca,
Dobra Zadawalająca Słaba Dobra Zadawalająca Słaba
słaba

Niezagrożona Strefa 2 Strefa 1 Strefa 0 Strefa 0

Emisja
Strefa 0 Strefa 0
ciągła
(Strefa 0 NE) a) (Strefa 0 NE) a) (Strefa 0 NE) a) + Strefa 2 + Strefa 1

Pierwszy Niezagrożona Strefa 2 Strefa 2 Strefa 1 Strefa 1 Strefa 1

stopień Strefa 1
emisji (Strefa 1 NE) a) (Strefa 1 NE) a) (Strefa 1 NE) + Strefa 2 + Strefa 2 lub Strefa 0 c)

Drugi b) Niezagrożona Niezagrożona Strefa 1

stopień Strefa 2 Strefa 2 Strefa 2 Strefa 2
emisji (Strefa 2 NE) a) (Strefa 2 NE) a) a nawet Strefa 0 d)

a) Strefa 0 NE, 1 NE lub 2 NE: oznacza teoretyczną strefę, która w normalnych warunkach ma pomijalnie mały zasięg;

b) Strefa
2 w przestrzeni wywołanej emisją o drugim stopniu może się rozszerzyć po przypisaniu jej pierwszego stopnia lub emisji ciągłej, w tym
przypadku należy przyjąć większą odległość;

c)Strefa 1 nie jest tu potrzebna tzn. mała Strefa 0 znajduje się w obszarze, w którym uwolnienie nie jest kontrolowane przez wentylację, a większa
Strefa 2 - w przypadku awarii wentylacji.

d Będzie
to strefa 0, jeśli wentylacja jest tak słaba, a emisja jest tak duża, że w praktyce atmosfera gazów wybuchowych istnieje praktycznie bez
przerwy (tzn. zbliża się do stanu "braku wentylacji").

UWAGA: Znak "+" oznacza "otoczony przez".

Dostępność wentylacji w naturalnie wentylowanych pomieszczeniach zamkniętych nie jest powszechnie uznawana za dobrą.

5. Analiza ryzyka wybuchu biogazowni rolniczej, na przykładzie zbiornika

biogazu, przy „zadekretowanej” klasyfikacji stref zagrożenia wybuchem
wg Rozporządzenia Ministra Rolnictwa w sprawie warunków
technicznych jakim powinny odpowiadać budowle rolnicze, ze względu

9
na wymagania ochrony przed elektrycznością statyczną w świetle
wymagań Specyfikacji Technicznej IEC/TS 60079-32-13/2017:

[ref. Ł SUROWY)

Forma wykładu uwzględnia aktywny udział (pytania) uczestników seminarium

w trakcie prezentacji poszczególnych zagadnień).

Czas prezentacji tematu: 90 min

Istota wykładu: zastosowanie przepony- membrany wykonanej z tworzywa

sztucznego, która tworzy zbiornik gazu nad substratem w fermentatorze,
wyklucza występowanie strefy zagrożenia wybuchem 0 (tak jak to
„zadekretowano” w rozporządzeniu), ze względu na podstawowe wymagania
ochrony przed elektrycznością statyczną. Dopuszczalna powierzchnia
„materiału izolacyjnego” jakim jest membrana tworząca nad substratem w
fermentatorze zbiornik gazu, nie może przekraczać powierzchni 50 cm2 (w
strefie 0, IIA).

[1/.Elastyczna membrana w biogazowni zazwyczaj wykonana jest z EPDM

(lub innych tworzyw sztucznych), który to materiał spełnia kryteria materiału
izolacyjnego w rozumieniu IEC/TS 60079-32-1:2013/2017; p.6.1 Tabela 1:
rezystywność skrośna ≥ 1x109Ωxm.
2/. Maksymalne wymiary elementów wykonanych z materiałów izolacyjnych
stałych dopuszczone do stosowania w atmosferach wybuchowych wg. IEC/TS
60079-32-1:2013; p.6.3.2 Tabela 3 wynosi: w strefie Ex 0 dla grupy IIA: 5000
mm2 Uwaga: membrana na zbiorniku fermentatora ɸ 30 m posiada
powierzchnię co najmniej 706500000 mm2 (czyli powierzchnia jest 141300 razy
większa od wartości dopuszczalnej).

3/.Obowiązujący przepis rozporządzenia dot. warunków technicznych, jakim

powinny odpowiadać budowle rolnicze i ich usytuowanie (Dz.U.2014, poz. 81)
w załączniku, poz.1: dekretuje występowanie strefy zagrożenia
wybuchem 0 w całej komorze fermentacyjnej na substratem.(zapis
oryginalny w przepisie: „komory fermentacyjne – strefa o w całej komorze
nad osadem gnilnym, w komorach przelewowych i syfonach”).
[Komentarz własny do powyższego zapisu w rozporządzeniu:
-w komorze fermentacyjnej nie ma osadu gnilnego, ponieważ nie przebiega tam proces gnilny, który jest procesem
tlenowym !!!!
-w fermentatorze przebiega beztlenowa fermentacja metanowa z udziałem bakterii mezofilnych/termofilnych.]

Paradoksalnie w § 24.1 tego rozporządzenia zapisano:

„Komory fermentacyjne i zbiorniki biogazu rolniczego powinny być chronione
od elektryczności statycznej” .

10
 Klasyfikacja ta (zawarta w rozporządzeniu) jest błędna i sprzeczna z
podstawami logiki ATEX, normalizacji dot. klasyfikacja gazowych
atmosfer wybuchowej, zasadami wiedzy technicznej.

Uzasadnienie:
W komorze fermentacyjnej nad substratem jest gromadzony biogaz
powstający w wyniku fermentacji beztlenowej. Substrat tworzy materia
organiczna odpadowa, powstająca podczas hodowli zwierząt i upraw roślin).
Technologia procesu fermentacji metanowej (z udziałem bakterii
metanowych), wyklucza obecność utleniacza (tlenu) nad substratem, którego
zawartość w komorze fermentatora jest w trybie ciągłym monitorowana (max.
zawartość O2<0,1% vol).

Tak więc wewnątrz fermentatora mamy biogaz bez utleniacza. Czyli nie
występuje tam atmosfera wybuchowa. Czyli brak jest podstaw
klasyfikacyjnych do występowania strefy o wewnątrz fermentatora nad
substratem (zbiorniku biogazu), zgodnie z kryteriami PN-EN IEC 60079-
10-1:2021-09 Atmosfery wybuchowe. Część 10-1

Klasyfikacja (brak występowania atmosfery wybuchowej) wewnątrz

zbiornika biogazu nad substratem w fermentatorze jest analogiczna
jak w gazociągu wykonanym z PE do transportu gazu ziemnego (tutaj
też nie mamy do czynienia z występowaniem atmosfery wybuchowej -
brak utleniacza). Dlatego rury PE jako materiały izolacyjne są
powszechnie dopuszczone do stosowania w technologiach przesyłu
gazu ziemnego.

Celem wykładu, powinno być praktyczne utrwalenie wymagań ochrony

antystatycznej ze względu na przyjętą klasyfikację w obiektach instalacji
biogazowni, z uwzględnieniem metodyki systemowej procedury oceny
zagrożeń elektrostatycznych, w atmosferach potencjalnie wybuchowych wg.
IEC/TS 60079-32-13/17. Ponadto nastąpi praktyczne utrwalenie pojęcia
„atmosfera wybuchowa”, której występowanie jest warunkiem koniecznym w
procedurze klasyfikacji stref zagrożenia wybuchem wg. PN-EN IEC 60079-
10-1:2021-09

Uwaga generalna:
Klasyfikacje stref zagrożenia wybuchem dotycząca innych elementów
biogazowni rolniczej zawarta w tym rozporządzeniu (załącznik) budzi wiele
zasadniczych uwag min.:
- pkt. 3) brzmi: „wokół połączeń kołnierzowych gwintowych i ściskanych
rurociągów gazowych, dławic i gniazd zaworów przy ciśnieniu ponad 2
bary – strefa 2 – 0,5 m”
Uwagi:
11
  w biogazowni rolniczej występuje max. nadciśnienie gazu jest rzędu
0,02 bara (nadciśnienie to powstaje w zbiorniku gazu nad substratem
i jest powodowane odziaływaniem elastycznej membrany, które to
ciśnienie „transportuje” biogaz do węzła oczyszczania biogazu, i dalej
biometan jest transportowany do kotłowni i/lub kogeneracji. Tak więc
ciśnienie „ponad 2 bary” w biogazowni nie występuje!!!!!
 zapis w w/wym. pkt 3 jest sprzeczny z zasadami klasyfikacyjnymi
gazowych stref wynikającymi z normalizacją ATEX i standardami
gazowniczymi!!!!
- pkt. 8) brzmi: „pomieszczenie biogazu rolniczego – strefa 1 w całym
pomieszczeniu”:
Uwagi:
 w technologii biogazowni rolniczej nie stosuje się sprężania biogazu.
W biogazowni rolniczej występuje max. nadciśnienie gazu rzędu 0,02
bara (nadciśnienie to powstaje w zbiorniku gazu nad substratem i jest
powodowane odziaływaniem elastycznej membrany, które to ciśnienie
„transportuje” biogaz do węzła oczyszczania biogazu, i dale biometan
jest transportowany do kotłowni i/lub kogeneracji.
 przyjęta w rozporządzeniu klasyfikacja pomieszczenia sprężarki (gdyby
nawet technologia przewidywała sprężanie biogazu) jest błędna i
sprzeczna z wymogami dyrektyw ATEX i normy klasyfikacyjnej.
 taka klasyfikacja wymuszałaby szczególne wymagania - ograniczenia
materiałowe w zakresie obecności materiałów izolacyjnych w strefie
1, wymagania dla posadzki, ochron osobistych dla personelu obsługi
(w tym praca w aparacie oddechowym izolujących - stężenia
wybuchowe są kilkadziesiąt razy wyższe od NDS)
 klasyfikowanie pomieszczenia „jako pomieszczenia zagrożonego
wybuchem”, wymusza konsekwencje budowlano-konstrukcyjne (min.
powierzchnia odciążająca, ściany oddzielające odporne na parcie
dekompresyjna >15 kN/m2)
 klasyfikacja wymusza stosowania wykonania przeciwwybuchowego
sprężarki oraz wyposażenia elektrycznego i nieelektrycznego: kategoria
ATEX 2G IIA T2 Gb

6. Analiza ryzyka zagrożenia wybuchem na stanowiskach ładowania baterii

trakcyjnych („klasycznych” i „niskoemisyjnych”), w świetle wymagań PN
– EN 62485-3:2014 oraz PN-EN IEC 60079-10-1:2021-09.:

1. Czas prezentacji: 90 minut - Instytut Bezpieczeństwa Technicznego

Referat potwierdzony konkretnymi obliczeniami, powinien przybliżyć

„technologię” analizy i oceny ryzyka występowania zagrożeń wybuchowych
w związku z emisją wodoru dla dwóch reprezentatywnych technologii

12
baterii trakcyjnych podczas ich ładowania, w świetle wymagań przywołanych
norm, z uwzględnieniem przywołanych PN-EN.

2.Czas prezentacji: 90 minut - Instytut Bezpieczeństwa Technicznego

3. Podkreślić istotę analizy ryzyka pojawienia się potencjalnej atmosfery

wybuchowej z jednej strony, z drugiej zaś strony urządzenia w rozumieniu
dyrektywy ATEX 2014/34/UE, które wchodzą w skład instalacji ładowania
[baterie, prostownik, okablowanie, urządzenia peryferyjne baterii w tym min.
elektroniczny system monitorowania baterii, system uzupełniania elektrolitu, ,
system mieszania elektrolitu powietrzem, złącza baterii(wtyczki i gniazda),
system zarządzania termicznego) oraz technologia pracy stanowiska
ładowania] są wykonane jako zwykłe (nie przeciwwybuchowe). Z tego
powodu, zgodnie z wymaganiami dyrektywy ATEX 1999/9/WE w
miejscach pracy na stanowiskach ładowania baterii trakcyjnych, nie
mogą występować atmosfery wybuchowe (strefy zagrożenia
wybuchem).
Z tego względu stanowiska ładowania baterii ładowania muszą spełniać
wymagania zarówno norm;
-PN-EN 62485-3:2014 Wymagania bezpieczeństwa dotyczące akumulatorów i
ich instalowania. Część 3: Akumulatory trakcyjne.
oraz
-PN-EN 60079-10-1:2016-02 Atmosfery wybuchowe. Część 10-1: Klasyfikacja
przestrzeni. Gazowe atmosfery wybuchowe.

3.Prezentację należy oprzeć na obliczeniach dla dwóch, reprezentatywnych

technologii ładowania [„klasycznych” i „niskoemisyjnych”]; jak w przykładach
poniżej:

Przykład 1:
4 szt. baterii HAWKER 24V 6PZS 930 ; wyjmowanych z wózków; stanowisko
„rolkowe łoża” zlokalizowane są w hali magazynowej centrum logistycznego:
- pojemność baterii C5: 955 Ah
- napięcie baterii 24 V
- ilość cel:12 szt.
- I gas = 6 A/100Ah

[z wyjmowaniem baterii z wózków; stanowisko ładowania zlokalizowano w hali

centrum logistycznego , stanowisko ładowania obejmuje 4 szt. łoża rolkowego
dla baterii wraz systemem uzupełnienia wody i ładowarkami.].

Przykład 2:

13
 2 szt. baterii 3 EPzV255 24V PEGA (bateria XFC z mechanizmem rekombinacji
gazów o efektywności co najmniej 95 %): prod. EnerSys
- pojemność baterii C5: 255 Ah
- napięcie baterii 24 V
- ilość cel:12 szt.
- I gas = 1,5 A/100Ah

[bez wyjmowania baterii z wózków; stanowisko ładowania ,ze względu na

niskoemisyjność baterii, często zlokalizowanych na korytarzu - bez wentylacji
mechanicznej i grawitacyjnej, w których to korytarzach występuje sufit
podwieszony)].

7. Magazyny energii elektrycznej dla potrzeb OZE: potencjalne zagrożenia

powstania atmosfery wybuchowej, ze względu na stosowane
technologie magazynowania energii; emisyjne/nieemisyjne. Wymagania
w zakresie wentylacji pomieszczeń w celu wykluczenia potencjalnej
gazowej atmosfery wybuchowej w magazynach energii.

1.Czas prezentacji: 45 minut - Instytut Bezpieczeństwa Technicznego

2.Przegląd rozwiązań jakie już funkcjonują na rynku i rozwiązań

perspektywicznych

3. Kryteria i zasady wymagań w zakresie wentylacji pomieszczeń w celu

wykluczenia potencjalnej gazowej atmosfery wybuchowej w magazynach
energii.

4.Uwzględnić: oferowane na rynku małe magazyny energii dla OZE (do 10

kWh) oraz duże magazyny energii (50-100 kWh)

Opracował:

Stanisław Nowak: (tel.601 292806)

Poznań, dn.10.02.2023r.

14