Ch−¬ng 6

Mét
é sè ph−¬ng ph¸p chèng rung cho m¸y

6.1. Gi¶m rung t¹i nguån

Lo¹i trõ c¸c nguån g©y ra rung ®éng.
®éng
- C©n b»ng tÜnh, c©n b»ng ®éng cho c¸c trôc quay.
- C©n b»ng lùc vμ m« men lùc qu¸n tÝnh cho c¬ cÊu vμ m¸y.
- ChÕ t¹o chÝnh x¸c c¸c chi tiÕt m¸y vμ c¸c bé phËn m¸y.

6.2. Thay ®æi tÇn sè dao ®éng tù do vμ dïng gi¶m chÊn.

- Thay ®æi tÇn sè dao ®éng tù do cña hÖ ®Ó tr¸nh céng h−ëng:
thay ®æi khèi l−îng cña c¸c phÇn tö cña hÖ hoÆc thay ®æi ®é cøng
cña c¸c lß xo.
xo
- L¾p thªm c¸c bé gi¶m chÊn vμo m¸y: lμm gi¶m biªn ®é dao ®éng
cña hÖ khi x¶y ra céng h−ëng.
6.3. Dïng bé c¸ch rung.
6.3.1. HÖ sè khuyÕch ®¹i lùc vμ khuyÕch ®¹i biªn ®é dao ®éng.
F
F

F: lùc t¸c dông lªn m¸y

x
F = F0 sin ωt x M
M

Lùc truyÒn tõ m¸y xuèng kx cx’

FT
nÒn mãng: k c

FT = kx
k + cx kx cx’
cx

Bé c¸ch rung

Ph−¬ng tr×nh dao ®éng c−ìng bøc cña m¸y :

j (ω t − Θ )
x = X e x = j ω X e j ( ω t − Θ )

/X/ lμ biªn ®é dao ®éng F0 / k

X =
c−ìng bøc cña m¸y: [1 − (ω / ω n ) 2 ]2 + [2ζ (ω / ω n )]2
Lùc tæng truyÒn tõ m¸y xuèng nÒn:
j (ω t − Θ )
F T = ( k + jc ω ) X e
jjc ω j (ω t − Θ )
hay: FT = k (1 + ) X e
k

TrÞ sè biªn ®é cña lùc t¸c dông xuèng nÒn:

⎛ cω ⎞
2

FT = k 1 + ⎜ ⎟ X (*)
⎝ k ⎠
Tõ quan hÖ : 2ζk c 2ζ
c = 2ζω n m = =
ωn k ωn
Thay /X/, c / k vμo (*):

FT =
[
F0 1 + 2ζ (ω / ω n ) 2 ]
[1 − (ω / ω n ) 2 ]2 + [2ζ (ω / ω n )]2
HÖ sè khuyÕch ®¹i lùc:
TR =
FT
=
[
1 + 2ζ (ω / ω n ) 2 ]
F0 [1 − (ω / ω n ) 2 ] 2 + [ 2ζ (ω / ω n )] 2

dô nÕu TR=0,3
VÝ dô, TR 0 3 th× biªn ®é trÞ sè lùc truyÒn xuèng nÒn b»ng 30%
biªn ®é trÞ sè lùc c−ìng bøc t¸c dông lªn hÖ.

Tr−êng
T −ê hîp
hî t¸c
t¸ ®éng
®é c−ìng
−ì bø bøc lμ dao
d ®éng
®é
x
cña bÖ ®ì : M
y = Y sin ωt
HÖ sè khuyÕch ®¹i biªn ®é dao ®éng:
k c

TR =
X
=
[
1 + 2ζ (ω / ω n ) 2
] Bé c¸ch rung y

Y [1 − (ω / ω n ) 2 ] 2 + [2ζ (ω / ω n )] 2 BÖ ®ì

X
NhËn xÐt: ω / ωn > 2 F
TR = T < 1 TR = <1
F0 Y
6.3.2. TÝnh to¸n bé c¸ch rung
§Ó cã hÖ sè khuyÕch ®¹i nhá h¬n 1 th× ph¶i cã ®iÒu kiÖn: ω / ωn > 2
Do ®ã ph¶i chän ®é cøng lß xo k cña bé gi¶m rung sao cho tÇn sè
d ®éng
dao ® tù do
d cña
ñ hÖ
h ph¶i
h¶i nhá
há h¬n
h ω/ 2
Khi tØ sè ω / ωn > 3 vμ hÖ sè c¶n gi¶m chÊn nhá ζ < 0,2 th× hÖ sè
khuyÕch ®¹i hÇu nh− kh«ng bÞ ¶nh h−ëng bëi gi¶m chÊn n÷a.

NÕu bá qua ¶nh h−ëng cña gi¶m chÊn ta cã:

FT 1
TR = =
F0 (ω / ω n ) 2 − 1
§Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña bé c¸ch rung ta dïng hÖ sè gi¶m R:
R = 1 – TR
VÝ dô: nÕu hÖ sè khuyÕch ®¹i cña hÖ c¸ch rung lμ 20% th× hÖ sè gi¶m
sÏ lμ 80% ( R=0,8), cã nghÜa lμ lùc truyÒn xuèng nÒn ®· gi¶m 80%.
Thay: 1 1
TR = R =1
1−
(ω / ωn ) 2 − 1 (ω / ωn ) 2 − 1
1
BiÕn ®æi: 1− R =
(ω / ω n ) 2 − 1
ω 2−R
Rót ra: = x¸c ®Þnh ®−îc ®é cøng lß xo
ωn 1− R
cña
ñ bé
b c¸ch
¸ h rung
6.3.3. VÝ dô
VÝ dô 1. HÖ dao ®éng ®−îc c¸ch rung víi nÒn b»ng mét bé c¸ch
rungg cã c¶n. X¸c ®Þnh
Þ tØ sè c¶n cña béé c¸ch rungg ®Ó cã hÖÖ sè
khuyÕch ®¹i lùc TR =4 khi x¶y ra céng h−ëng.
Gi¶i
Khi x¶y ra céng h−ëng ω = ω n:

TR =
[
1 + 2ζ (ω / ω n ) 2 ] =
1 + (2ζ ) 2
[1 − (ω / ω n ) 2 ] 2 + [2ζ (ω / ω n )] 2 2ζ

1
Rót ra: ζ =
2 TR 2 − 1

Thay TR=4 , tÝnh ®−îc : 1

ζ = = 0,13
2 4 −12
 VÝ dô 2. Qu¹t m¸y quay víi tèc ®é n=1000v/ph, liªn kÕt víi sμn b»ng
bèn lß xo, ®éé cøngg mçi lß xo b»ngg k. H·yy x¸c ®Þnh
Þ ®éé cøngg lß xo ®Ó
lùc truyÒn xuèng sμn chØ b»ng 10% trÞ sè lùc sinh ra do mÊt c©n b»ng
vËt quay cña qu¹t sinh ra. BiÕt khèi l−îng cña qu¹t lμ m=40 kg.
Gi¶i:
Theo ®Çu bμi, cã: TR=0,1. NÕu kh«ng xÐt ®Õn gi¶m chÊn (lÊy ζ = 0)
th× cã: 1
TR = ±
1 − (ω / ω n ) 2
1
V×: ω / ωn > 2 vμ TR>0 nªn lÊy: TR = −
1 − (ω / ω n ) 2
Rót ra: TR (1 − (ω / ω n ) 2 = −1 hay: TR + 1 = TR (ω / ω n ) 2
πn ⎛ πn ⎞ m
2

Th
Thay: ω= , ω n = 4k t ®−îc:
ta ® 1 + TR = TR.⎜ ⎟
30 m ⎝ 30 ⎠ 4k
VËy, ®é cøng cña mçi lß xo lμ:
⎛ πn ⎞
2 2
m ⎛ 3,14.1000⎞ 40
k = TR.⎜ ⎟ = 0,1.⎜ ⎟ = 9970N / m
⎝ ⎠
30 4(1 + TR) ⎝ 30 ⎠ 4(1 + 0,1)
VÝ dô 3.
M¸y nÐn cã kh.l−îng m=934 kg, tèc ®é quay khi lμm viÖc lμ n=1800v/p.
§Ó c¸ch rung, ng−êi ta g¾n chÆt m¸y nÐn lªn mét bÖ bª t«ng ®Æt trªn
nÒn ®Êt. Khèi bª t«ng cã kÝch th−íc theo chiÒu ngang lμ lxl=2x2(m).
Khèi l−îng riªng cña bª t«ng lμ ρ = 2370 kg / m 3
. HÖ sè nÐn cña ®Êt
th chiÒu
theo hiÒ th¼ng
th¼ ®øng b» k d = 2,036.10 7 N / m 3
®ø b»ng
H·y x¸c ®Þnh chiÒu cao cña bÖ bª t«ng h ®Ó gi¶m ®−îc 75% lùc truyÒn
tõ hÖÖ m¸yy nÐn-bÖÖ bª t«ngg xuèngg nÒn ®Êt.

Gi¶i:
F = F0 sin ωt

Khèi ll−îng cña

ñ hÖ lμ:
lμ M¸y nÐn
F = F0 sin ωt
mh = m + M
m BÖ bª t«ng,
khèi l−îng M

m+M
§é cøng cña nÒn ®Êt k: h
M

k = kd A = kd l 2 k
NÒn ®Êt l

víi A lμ diÖn tÝch mÆt ®Õ bª t«ng

M = ρl 2 h
V× hÖ sè gi¶m lμ R=0,75 nªn ta cã:
ω 2 − 0,75
= = 2,24
ωn 1 − 0,75

ω πn / 30 3,14.1800
Rót ra: ωn = = = = 84,15rad / s
2,24 2,24 2,24.30

Ta l¹i cã: k kd l 2
ωn = =
mh m + ρl 2 h

Tõ ®ã tÝnh ®−îc chiÒu cao h cÇn thiÕt cña bÖ bª t«ng :

⎛ kd l 2 ⎞ ⎛ 2, 036. 10 7 2
.2 ⎞ 1
h = ⎜⎜ 2 − m ⎟⎟ /( ρl 2 ) = ⎜⎜ − 934 ⎟
⎟ = 1,1m
⎝ ωn
2 2
⎠ ⎝ 84,15 ⎠ 2370.2
6.4. Dïng gi¶m chÊn ®éng lùc.
6 4 1 Gi¶m
6.4.1. Gi¶ chÊn
hÊ ®é
®éng llùc

HÖ chÝnh ban ®Çu: khèi l−îng m1, lß xo cã ®é cøng k1, lùc t¸c ®éng
F = F0 sin ωt
Giam chan x2
L¾p hÖ phô gåm khèi l−îng m2 , lß xo cã dong luc m2
ø k2
® cøng
®é gi¶m
¶ chÊn
Ê ®éng lùc k2
x1
Ph−¬ng tr×nh vi ph©n chuyÓn ®éng cña hÖ: F
m1
k1 + k 2 k2 F0
x1 + x1 − x2 = sin ωt k1
m1 m1 m1
k k
x2 − 2 x1 + 2 x 2 = 0
m2 m2
jωt
BiÓu diÔn lùc kÝch thÝch b»ng phÇn ¶o cña ( F0 / m1 )e
vμ t×m nghiÖm cña hÖ ph−¬ng tr×nh
x1 = X 1 e jωt
x 2 = X 2 e jωt
kh«ng thuÇn nhÊt d−íi d¹ng:
 Thay vμo vμ rót gän ta ®−îc: ⎛ k1 + k 2 2 ⎞ k2 F0
⎜ −ω ⎟X1 − X2 =
⎝ m1 ⎠ m1 m1

k2 ⎛k ⎞
− X 1 + ⎜⎜ 2 − ω 2 ⎟⎟ X 2 = 0
m2 ⎝ m2 ⎠
Gi¶i ra ®−îc X1 vμ X2:
F0 ⎛k ⎞
⎜⎜ 2 − ω 2 ⎟⎟
m1 ⎝ m2 ⎠
X1 = 2
⎛ k1 + k 2 ⎞ ⎛ k ⎞ k
⎜⎜ − ω 2 ⎟⎟⎜⎜ 2 − ω 2 ⎟⎟ −
2

⎝ m1 ⎠⎝ m 2 ⎠ m1 m 2
k 2 / m2
X2 = X1
k 2 / m2 − ω 2

NhËn xÐt : NÕu khèi l−îng vμ ®é cøng cña gi¶m chÊn ®éng lùc tho¶
m·n ®iÒu kiÖn: k2
=ω2
m2
th× X1=0 hÖ chÝnh sÏ kh«ng dao ®éng.
Tr−êng hîp hÖ chÝnh lμm viÖc ë tr¹ng th¸i céng h−ëng: k1 / m1 = ω 2
gi¶m chÊn ®éng lùc ph¶i cã ®iÒu kiÖn:
k2 k1
=
m 2 m1
6 4 2 ThiÕt kÕ gi¶m chÊn ®éng lùc.
6.4.2. lùc
k2
§· biÕt: nÕu =ω biªn ®é dao déng cña hÖ chÝnh b»ng kh«ng
m2
Khi nμy biªn ®é dao ®éng cña hÖ phô lμ: X 2 = F0 / k 2
Ta thÊy nÕu ®é cøng lß xo k2 kh«ng ®ñ lín sÏ lμm biªn ®é dao ®éng
cña gi¶m chÊn ®éng lùc t¨ng, g©y øng suÊt lín trong lß xo vμ va ch¹m
vμo bé phËn kh¸c.
 6.4.3. VÝ dô
Mét ®éng c¬ ®i ª zen cã träng l−îng W1=3000N quay víi tèc ®é
6000 v/ph vμ g©y dao ®éng cho gi¸ ®ì. X¸c ®Þnh th«ng sè cña gi¶m
chÊn ®éng lùc cÇn l¾p lªn gi¸ ®ì ®Ó gi¶m dao ®éng, biÕt biªn ®é cña
lùc kÝch thÝch F0=250N vμ biªn ®é dao ®éng cña khèi l−îng cña gi¶m
chÊn ®éng lùc ®−îc giíi h¹n trong ph¹m vi 2mm
Gi¶i
6000
TÇn sè cña lùc kÝch thÝch: f = = 100 Hz ω = 2πf = 628,32rad / sec
60
Sau khi l¾p gi¶m chÊn ®éng lùc, cã: F0 = k 2 X 2 = m2ω 2 X 2

Khèi l−îng cña gi¶m chÊn ®éng lùc:

F0 250
m2 = = = 0,317 kg
ω2X2 2
628,32 .0,002
§é cøng
ø lß xo cña
ñ gi¶m
i¶ chÊn
hÊ ®éng
®é lùc:
l
k 2 = ω 2 m 2 = 628,32 2 .0,317 = 125009 N / m