မြန်ြ ာ့နင

ို ်ငရ
ံ ေး သိုရေသနစ ေြ်ေးြ ေး

သိုရေသီြ ေး၏ စ ေြ်ေးရ ေါင်ေးစဥ်ြ ေး

1. ပြည်တွင််းစစ်၏တွန််းထုတ်မှုအက ြောင််းအရင််းက ြောင် ရင်ပြည်နယ်ရှိ တှိုင််းရင််းသြော်းလူမ ှိ ်းမ ြော်း၏ လူူ့အခွင်အကရ်း

ခ ှိ ်းက ြော ်ခံရမှုမ ြော်း ှို စူ်းစမ််းကလလြောပခင််း

2. ၂၀၂၁ ခုနှစ် အာဏာသိမ််းဖြစ်စဉ်န ောက်ပိုင််း ကန ်းသူငယ်အခွင်အနရ်းဆိုင်ရာ ခ ိ ်းနြာက်ခံရမှုမ ာ်းအနပေါ်

နိုင်ငံတကာ ူူ့အခွင်အနရ်း ဥပနေရှုန ာင်မှ သံု်းသပ်န ာဖခင််း

3. ဖမ ်မာေီမိုကနရစီအနဖပာင််းအ ဲအတွက် စိ ်နခေါ်မှုမ ာ်းကို ဆ ််းစစ်န ာဖခင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

4. ဖမ ်မာနိုင်ငံ၏ သစ်နတာနှင် ဇီဝမ ိ ်းစံုမ ိ ်းကွဲမ ာ်း စီမံခ ်ခွဲမှုအာ်း သယံဇာတြက်ေရယ်ဝါေအဖမင်ဖြင် န ာဖခင််း

5. ဖမ ်မာနနွဦ်းနတာ် ှ ်နရ်း၏ အကကမ််းမြက် အာဏာြီဆ ်နရ်းတွင် ပါဝင်ကကသည် CDM

ဖပည်သူူ့ဝ ် မ််းမ ာ်းအတွက် တရာ်းမျှတမှု ရှာနြွနရ်း

6. အင်ေို-ပစိြိတ်နေသတွင််း ကမ္ာနိုင်ငံကကီ်းမ ာ်း၏ ပ ဝီနိုင်ငံနရ်းအာ်းပပိ င်မှုနှင် ဖမ ်မာေီမိုကနရစီ

ဖပ ် ည်နြာ်နဆာင်နရ်းအနပေါ် သက်နရာက်မှုအ ာ်းအ ာအာ်း န ာဖခင််း(၁၉၈၈-၂၀၁၀)

7. ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖမ ်မာနိုင်ငံနရ်းအက ပ်အတည််းနှင်ပတ်သက်၍ အနမရိက ်နှင် နေသတွင််းအင်အာ်းကကီ်းနိုင်ငံမ ာ်း၏

မူ၀ါေသန ာ ာ်းကို န ာဆ ််းစစ်ဖခင််း

8. ၂၀၂၁ အာဏာသိမ််းပပီ်းန ောက် ခ င််းဖပည် ယ်၊ ်တ ်ပမိ ြို့န နေသခံမ ာ်းအာ်း ဖမ ်မာစစ်တပ်၏ စစ်ဗ ျူဟာအရ

က ျူ်း ွ ်နသာ ူူ့အခွင်အနရ်းခ ိ ်းနြာက်မှုမ ာ်းကို ခ ဥ််းကပ်န ာဖခင််း

9. ၂၀၂၁ ခုနှစ် အာဏာသိမ််းမှုန ောက်ပိုင််း ဖမ ်မာနိုင်ငံအတွင််း ဖမ ်မာစစ်တပ်မှက ျူ်း ွ ်သည် ူအစု ိုက်အပပံ ိုက်

သတ်ဖြတ်ခံရမှုမ ာ်းအာ်း ခ ဥ််းကပ်န ာဖခင််း

4
က ျေးဇျေးတင်လွှာ

သုသသသီ တစ်ဦးအသေဖြင် အွေ်လုင်းစစ်တမ်း (Zoom) နှင် ြုေ်းအင်တာဗ းမ ားတွင် မမတ၏

ုို့ အခ ေ်မ ားကု သပးအပ်က ာ

ပးသပေါင်းပေါဝင်ခကကပပီး အြုးမဖြတ်နုင်သသာ သတင်းအခ က်အလက်မ ားနှင် မှတ်ခ က်မ ားကု သ ာက်ပသပးသည်

ရပ်ရာလ ုမ ားကု သက းဇးအ းတင်ရှသကကာင်း သြာ်ဖပအပ်ပေါသည်။

ဤစာတမ်းဖပြုစုဖခင်း လုပ်ငေ်းစဉ်တစ်သလ ာက်လုးတွင် ပေါဝင်အကကသပးခသသာ သက်ဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည််းမှ ဆရာ၊ဆရာမ

မ ားကုလည်း အ းပင် သက းဇးတင်လုပေါသည်။ အ

ုို့ ဖပင် ပေါဝင်ကညီသပးကကသသာ သေသလမ်းညွှေ်သနှင် သုသတသီ

လက်သ ာက်ကုလည်း သက းဇးအ းတင်ပေါသည်။ ယင်းအသ ာက်အပမပေါဘ ဤစီမကေ်းဖြစ်သဖမာက်လာမည်

မဟုတ်သပ။ ပေါဝင်ကညီခကကသသာ အြွွဲ့ဝင်အားလုးကုလည်း သက းဇးတင်လုပေါသည်။ သေောက်ဆုးအသေဖြင် ဤစာတမ်းနှင်

ကျွန်ုပ်တို့ု အြွွဲ့အစည်းအား ကညီသ ာက်ပသပးခသမ ားကု အသအမှတ်ဖပြု သက းဇးတင်အပ်ပေါသည်။

2
 မွှာတိ ွှာ

စာတမ်း အကျဉ်းချျုပ................................................................................................................................................ iv

အခန်း (၁) နိဒါန်း ...................................................................................................................................................... 1

၁.၁သုတတသန ရညရွယချကမျာ်း ......................................................................................................................... 3

၁.၂သုတတသန လုပထု်းလုပနည်းမျာ်း .................................................................................................................... 3

၁.၃သုတတသန နယပယနှင ကနသတချကမျာ်း ..................................................................................................... 6

အခန်း (၂) စာတပမျာ်းကို သု်းသပတလလာကကညခခင်း ................................................................................................... 7

အခန်း (၃) သုတတသန ရှာတ ွေတတွေွေ့ရှိချကမျာ်း ........................................................................................................... 12

၃.၁အသကတမွေ်းဝမ်းတကကာင်းလုပငန်းဆိုငရာ စိနတခေါ်မှုမျာ်း.................................................................................... 16

၃.၂ကျန်းမာတရ်းနှင တစာငတရှာကမှုဆိုငရာ ခပဿနာမျာ်း ...................................................................................... 21

၃.၃ပညာတရ်းဆိုငရာ ခပဿနာမျာ်း ...................................................................................................................... 24

၃.၄စစတ ်းတရှာငအမျိျု်းသမ်းမျာ်း ကကျုတတွေွေ့ရတသာ ခပဿနာမျာ်း ........................................................................... 26

၃.၅ကတလ်းသူငယမျာ်း၏ အခွေငအတရ်း ချိျု်းတ ာကခရမှုမျာ်း .................................................................................. 27

၃.၆လူသာ်းမျိျု်းနွေယအတပေါ် ကျ ်းလွေနတသာ ရာဇဝတမှုမျာ်း ..................................................................................... 30

အခန်း (၄) နိဂု်း နှင အကကခပျုချကမျာ်း ...................................................................................................................... 34

ကို်းကာ်းချကမျာ်း ....................................................................................................................................................... i

3
 စွှာတမ်ျေး အ ဉ်ျေးခ ျုပ်

ဖမေ်မာနုင်ငတွင် ဖပည်တွင်းစစ်၏ တွေ်း ုတ်မှုသကကာင် ကရင်ဖပည်ေယ်ရှ တုင်းရင်းသားလမ ြုးမ ား၏

လူ့အခွင်အသရး ခ ြုးသြာက်ခရမှုမ ားကု ရင်ဆုင်ခရပေါသည်။ ဤသုသတသေတွင် ဖပည်တွင်းစစ်၏ တွေ်း ုတ်မှုမ ားသကကာင်

သေရပ်သဖပာင်းသရွဲ့သမ ားသည် မည်သည်လူ့အခွင်အသရး ခ ြုးသြာက်မှုမ ားနှင် မည်ကသုို့ ခ ြုးသြာက်ခသေရသည်ကု

သလလာရှာသြွခပေါသည်။ အရည်အသသွးဖပြုသုသတသေ ေည်းလမ်းဖြင် အဓကက သသာ အခ က်အလက်မ ား

အသရးကကီးသည် အခ က်အလက်မ ားကုသာ သမးဖမေ်းဖခင်း (Key Informant Interview -KII)၊ နှင် အသသးစတ်က သသာ

အခ က်အလက်မ ားကု သမးဖမေ်းဖခင်း (In-depth interview) တုို့ကု အဓက ားအသုးဖပြုခပပီး ဖပည်တွင်းစစ်၏ တွေ်း ုတ်မှု

အသကကာင်းအရင်းသကကာင် ကရင်ဖပည်ေယ်ရှ တုင်းရင်းသားလမ ြုးမ ား၏ လူ့အခွင်အသရး ခ ြုးသြာက်ခရမှုမ ားနှင် မည်ကသုို့

ခ ြုးသြာက်ခရသည်ကု စးစမ်းသလလာခပေါသည်။ သလလာသတွွဲ့ရှခ က်မ ားအရ ရာသားမ ားအသေဖြင်

စစ်သဘးသရှာင်သေရသသာ အခ ေ်တွင် အစားအသသာက်နှင် အသဖခခလုအပ်ခ က် သရရှည်ရပ်တည်နုင်ြရ

ုို့ ေ် အခက်အခ

ကကြုရပေါသည်။ အ
ုို့ ဖပင် အာဏာသမ်းပပီး အခ ေ်မှစ၍ ကရင်ဖပည်ေယ်၊ ြာပွေ်ခရုင်အတွင်းရှ

က ေ်းမာသရးဝေ်သဆာင်မှုမ ားအား ကကီးမ ားစွာ ဖြတ်သတာက်လုက်သည်အတွက် သက းရာမ ား၏ က ေ်းမာသရး

သစာင်သရှာက်မှုအသဖခအသေမှာ ပုမုဆုးရားလာသည်။ ပညာသရးကဏ္ဍတွင်လည်း စာသင်သက ာင်းမ ား ပတ်ရဖခင်း၊

တခ ြုွဲ့သသာ စာသင်သက ာင်းမ ားမှာ နုင်ငသတာ် စီမအုပ်ခ ြုပ်သရးသကာင်စီဘက်မှ ြွင် ားသသာ်လည်း သက ာင်းဆရာ၊မ မ ား

မရှဖခင်းနှင် ကသလးသငယ်မ ား စာသင်ကကားနုင်ရေ် လုခခြုမှုမရှဖခင်း စသည် ပညာသရးဆုင်ရာအခက်အခမ ားကု

ရင်ဆုင်သေရသည်။ ဖပည်တွင်းစစ်သကကာင် အမ ြုးသမီးမ ားနှင် အရပ်သားမ ားသည် ေည်းမ ြုးစုဖြင် အကကမ်းြက်မှုမ ား

(သပေါ်တာြမ်းဖခင်း၊ လသားေုင်းကာ ဖပြုလုပ်ဖခင်း၊ ြမ်းဆီးရုက်နှက်ဖခင်း၊ သတ်ဖြတ်ဖခင်း၊ သေအမ်မီးရှုွဲ့ခရဖခင်း) ကု

ရင်ဆုင်သေရပပီး ၎င်းအခက်အခမ ားကု အကာအကွယသ

် ပးနုင်သည် အြွွဲ့အစည်းမ ားမရှသခ ။ ေ
ုို့ ည်းအတ

ပဋပကခဖြစ်သပေါ်သေသသာ သေရာမ ားနှင် အသရးသပေါ်သေရာမ ားတွင် ရှသေကကသည် ကသလးသငယ်မ ားသည် ၎င်းတုို့၏

အေောဂတ်အတွက် စုးရမ်ရသည် အသဖခအသေမ ားရှပပီး စစ်သဘးကာလအတွင်းတွင် ကသလးမ ားမှာ စီးပွားသရးအရ

သခေါင်းပုဖြတ်ခရဖခင်းနှင် လက်ေက်ကုင်တပ်ြွွဲ့မ ား သမ
ုို့ ဟုတ် တစ်ဖခားသသာ အုပ်စုမ ားမှ အတင်းအဓမမ

စစ်သားအဖြစ်စုသဆာင်းဖခင်း ခရနုင်သဖခ ရှပေါသည်။ သ

ုို့ ကကာင် သေရပ်သရွဲ့သဖပာင်းသေ ုင်သမ ားနှင် အရပ်သားမ ား၏

အခွင်အသရးမ ားကု ကာကွယသ

် ပးရေ်နှင် ခ ြုးသြာက်မှုမ ားအတွက် ကုလသမဂဂအြွွဲ့အစည်းမ ား၊

နုင်ငတကာအသုက်အဝေ်းမ ား၊ ဖပည်တွင်းလမှုကညီသ ာက်ပသရး အြွွဲ့အစည်းမ ားအသေဖြင် အသရးသပေါ်

သဆာင်ရက်ခ က်မ ား တုေို့်ဖပေ်သင်ပေါသည်။

4
 အခန်ျေး (၁) နိဒါန်ျေး

ဖမေ်မာနုင်ငသည် ကရင်လမ ြုးအပေါအဝင် တုင်းရင်းသားလမ ြုးသပေါင်းစု သေ ုင်သသာ နုင်ငတစ်နုင်ငဖြစ်သည်။

ပဗတသ ကုလုေီေယ်ခ ွဲ့ လက်သအာက်တွင် လွတ်လပ်သရးရရှခသည် ၁၉၄၈ ခုနှစ်မှစ၍ လမ ြုးသရး ပဋပကခသည်

ဖမေ်မာနုင်ငတွင် ဆက်တက
ု ်ဖြစ်သပေါ်သေသသာ ဖပဿေောတစ်ရပ်ဖြစ်ပပီး ယခုအခေါတွင် ကမ္ာအဆင်းရဆုးနုင်ငနှင်

ြွွဲ့ပြြုးတုးတက်မှု အေည်းဆုး နုင်ငတစ်နုင်င ဖြစ်လာခသည်။ ဖမေ်မာနုင်ငတွင် နှစ်သပေါင်း (၆၀) ကကာ တုင်းရင်းသား

လက်ေက်ကုင် ပဋပကခမ ား ဘာသကကာင် ဖြစ်ခရသလ၊ အလားတသမးခွေ်းမ ားကု ယသေို့ ကမ္ာ၏ သေရာအသတာ်မ ားတွင်

သမးခွေ်း ုတ်စရာမ ား ဖြစ်လာပေါသည် (Othman, 2004, p. 180)။

လွတ်လပ်သရး ရရှပပီးသေောက်တွင် ဖမေ်မာနုင်ငသည် ေီမုကသရစီအုပ်ခ ြုပ်သရးစေစ်ကု သလးနှစ်တစ်ကကမ် က င်းပပပီး

လွတ်လပ်သသာ နုင်ငသစ်တစ်ခုအဖြစ် က င်သုးခသည် (Othman, 2004, p. 184)။ သုို့သသာ်လည်း တုင်းရင်းသား

လက်ေက်ကုင်အြွွဲ့မ ားနှင် ဖမေ်မာတပ်မသတာ်ကကားတွင် လုအပ်ခ က်မ ားနှင် မညီမ မှုမ ား မ ားစွာ ရှခပေါသည်။ သ
ုို့ ကကာင်

တုင်းရင်းသားလက်ေက်ကုင်အြွွဲ့မ ားနှင် ဖမေ်မာတပ်မသတာ်ကကား ဖပည်တွင်းစစ်မ ား မကကာခဏ ဖြစ်သပေါ်လ က်ရှပေါသည်။

ဖပည်တွင်းစစ်သကကာင် စစ်သဘးေဏ်ခစားသေရသမ ားမှာ ဖပည်သလ ုမ ား ဖြစ်ပေါသည်။ စာသရးဆရာ Zarina Othman ၏

သဖပာကကားခ က်အရ၊ အမ ားစုမှာ ဗမာမဟုတ်သသာ တုင်းရင်းသားလမ ြုးမ ားသည် ဖပည်တွင်းစစ်သကကာင် လူ့အခွင်အသရး

ခ ြုးသြာက်မှုမ ား ခစားရသည်မှာ အ းဆုးဝေါးလှပေါသည်။ မှတ်တမ်းမ ားအရ ဖမေ်မာတပ်မသတာ်သည်

ကရင်ဖပည်ေယ်အတွင်း သေရပ်စွေို့်ခွာသဖပးသေရသည် ကရင်တုင်းရင်းသားမ ားအခ ြုွဲ့ကု သက းရာမ ားမှ နှင် ုတ်ရကာ

အခ ြုွဲ့မှာ သေအမ်မ ားကု မီးရှုွဲ့ြ က်ဆီးဖခင်း ခခပေါသည်။ ၎င်းတအ

ုို့ သပေါ် ဆက်လက် ဖြစ်ပွားသေသသာ

အကကမ်းြက်မှုမ ားသကကာင် ကရင်လမ ြုး လဦးသရတစ်သေ်းသက ာ်ခေို့် ုင်းနုင်ငသုို့ ွက်သဖပး တမ်းသရှာင်ခပေါသည်

(Othman, 2004, p. 192)။

တစ်ြက်တွင်လည်း Chizom Ekeh နှင် Martin Smith ၏ သြာ်ဖပခ က်အရ တုင်းရင်းသားသေသမ ားတွင်

သေ ုင်သသာ အရပ်သားမ ားသည် နုင်င၏ နှစ်သပေါင်း (၆၀) ကကာ စစ်သဘးေဏ်မ ားကု အဆုးရားဆုး ခစားခရပပီး

ဖပည်တွင်းစစ်၏ သဖမစာပင်မ ား ဖြစ်သွားရပေါသည် (Ekeh & Smith, 2007, p. 2)။ ဖပည်တွင်းစစ်၏ တွေ်း ုတ်မှုသကကာင်

ကရင်ဖပည်ေယ်တွင် သေ ုင်သသာ တုင်းရင်းသားလမ ြုးမ ားသည် အုးမအမ်မဖြစ်ဖခင်း၊ သဖမယာဆုးရှုးဖခင်း နှင် တစ်ဖခားသသာ

လူ့အခွင်အသရး ခ ြုးသြာက်မှုမ ား ဖြစ်သပေါ်လ က်ရှပေါသည်။ ကမ္ာလူ့အခွင်အသရး သကကညာစာတမ်း (Universal

Declaration of Human Rights- UDHR)) မှ သြာ်ဖပ ားသသာ လူ့အခွင်အသရးဆုင်ရာ သဆာင်းပေါးမ ားစွာရှပေါသည်။

1
သသ
ုို့ သာ်လည်း ကရင်ဖပည်ေယ်အတွင်းရှ သေ ုင်သသာ တုင်းရင်းသားလမ ြုးမ ား (ဖပည်တွင်းစစ်သဘးေဏ်ကု

ခစားသေရသမ ား) သည် ဖပည်တွင်းစစ်၏ တွေ်း ုတ်မှုသကကာင် ၎င်းတုို့ ရသင်ရ ုက်သသာ ုအခွင်အသရးမ ားကု

မရရှကကသပ။ ဥပမာအားဖြင် ကမ္ာလူ့အခွင်အသရး သကကာညာစာတမ်း၏ အပုေ် (၃) အရ လတင

ု ်းတွင် အသက်ရှင်သေ်ခွင်၊

လွတ်လပ်ခွင်နှင် လပုဂြုလ်
ဂ လုခခြုမှုရခွင် ရှသည်။ သ
ုို့ ကကာင် ဤသလလာမှုသည် မည်သည်လူ့အခွင်အသရး

ခ ြုးသြာက်မှုဆုင်ရာမ ားကု ရှာသြွခပပီး မည်ကသုို့ ခ ြုးသြာက်ခရမှုမ ား ရှသေသည်ကု မီးသမှာင်း ုးဖပ ားပေါသည်။

၂၀၂၁ စစ်အာဏာသမ်းသည် အခ ေ်မှစ၍ ဖမေ်မာနုင်ငအတွင်းရှ လုခခြုသရးနှင် လူ့အခွင်အသရးအသဖခအသေမ ား

လသားခ င်းစာေောသ ာက် ားမှု အကအညီလုအပ်ခ က်မ ားသည် ဆုးရားလာပပီး လူ့အခွင်အသရး တက်ကကွလှုပ်ရှားသသာ

အြွွဲ့အစည်းမ ားသည်လည်း ၎င်းဖပဿေောမ ားအတွက် လုသလာက်သသာ သဖြရှင်းသဆာင်ရက်ခ က်မ ား လုပ်သဆာင်သည်ကု

မသတွွဲ့ရှရသပ။ ဖမေ်မာနုင်ငအသရှွဲ့သတာင်ပုင်းရှ ဖပည်သအမ ားစုသည် ပဋပကခဖြစ်ပွားရာ သေရာသေသတွင်

သေ ုင်လ က်ရှပပီး ဖပည်တွင်းစစ်သကကာင် ဖြစ်သပေါ်လာသသာ အဓမမသရွဲ့သဖပာင်းသေ ုင်မှုမ ား၊ ကသလး သငယ်မ ား၏

အခွင်အသရးဆုးရှုးမှုမ ားရှဖခင်း၊ အမ ြုးသမီးမ ားအသပေါ် ညှင်းပေ်းနှပ်စက်ဖခင်း၊ စားေပ်ရကခာ မလုသလာက်မှုမ ားရှဖခင်း၊

မ င်မှတ်သသာ ရုပ်ပုင်းနှင် စတ်ပုင်းဆုင်ရာ က ေ်းမာသရးဖပဿေောမ ား ကကြုသတွွဲ့ရဖခင်းနှင် ဆုးဝေါးသသာ

အဖခားလူ့အခွင်အသရးဆုင်ရာ စေ်သခေါ်မှုမ ားလည်း အဆက်မဖပတ် ရင်ဆုင်သေရပေါသည်။

ကရင်ဖပည်ေယ်၊ ြာပွေ်ခရုင်တွင် အမ ားစုမှာ ကရင်တုင်းရင်းသား လမ ြုးမ ား သေ ုင်လ က်ရှကကပေါသည်။

၎င်းသေသခရာသားမ ားသည် တစ်နုင်တစ်ပုင် စုက်ပ ြုးသရးလုပ်ငေ်းမ ား လုပ်ကုင်ဖခင်း၊ လယ်လပ

ု ်ဖခင်း၊ သတာင်ယာ

စုက်ဖခင်းနှင် အငှားလုက် သေို့စားအလုပ်သမားမ ား ဖြစ်ပေါသည်။ ဖပည်တွင်းစစ်၏ တွေ်း ုတ်မှုသကကာင် ၎င်းသေသခ

ရာသားမ ားသည် အုးအမ်မ ား စွေို့်ပစ်ခပပီး မသားစုအလုက် လုခခြုသသာသေရာသုို့ သဖပာင်းသရွဲ့ခပေါသည်။ စစ်သကာင်စီသည်

အာဏာသမ်းပပီး အခ ေ်မှစ၍ ခရီးသွားလာခွင်ကေို့်သတ်ဖခင်း၊ စစ်သဘးသရှာင်ရာသားမ ားအတွက် အစားအသသာက်

သယ်ယခွင်မ ားကု ပတ်ပင်တားဆီးဖခင်းနှင် ဆက်သွယ်သရးဝေ်သဆာင်မှုမ ားအား ဖြတ်သတာက်ဖခင်းတုို့ လုပ်သဆာင်ခပေါ

သည်။ လသားဖခင်းစာေောသ ာက် ားမှုနှင် အကအညီသပးသရး အြွွဲ့အစည်းမ ားသည်လည်း ကညီသ ာက်ပသသာ

သေရာတွင် ကကေို့်ကကာမှုရှဖခင်းနှင် လုသလာက်မှု မရှဖခင်းသကကာင် စစ်သဘးသရှာင်ရာသားမ ားသည် မသားစု စားဝတ်သေသရးကု

မမကုယ်တင
ု ် ကုင်တွယ်သဖြရှင်းသေရပပီး သရရှည်အတွက် စုးရမ်ပပေ်မှုမ ား ဖမင်တက်လာပေါသည်။ သ
ုို့ ကကာင်

လသားခ င်းစာေောသ ာက် ားမှုဆုင်ရာ အကကပ်အတည်းမ ားကု သဖြရှင်းနုင်ရေ်အတွက် နုင်ငသတာ်

2
စီမအုပ်ခ ြုပ်သရးသကာင်စီ အသေဖြင် နုင်ငတကာ လသားခ င်းစာေောသ ာက် ားမှု ဥပသေနှင် လူ့အခွင်အသရးဆုင်ရာ

သသဘာတစာခ ြုပ်နှင်အညီ ၎င်းတ၏

ုို့ တာဝေ်ဝတတရားမ ားကု သလးစားလုက်ေောရေ် လုအပ်ပေါသည်။

ဤစာတမ်းသည် Zoom အင်တာဗ းမ ားနှင် ြုေ်းအင်တာဗ းမ ား၏ သတွွဲ့ရှခ က်မ ား၊ တစ်ဖခားသသာ

အြွွဲ့အစည်းမ ားမှ ုတ်သဝသသာ စာသစာင်မ ားအား အသဖခခ၍ သရးသား ားပေါသည်။ ၎င်းသုသတသေစာသစာင်တွင်

အသ ာက်အ ားမ ားကု ခွဖခမ်းစတ်ဖြာပပီး လသားဖခင်းစာေောသ ာက် ားမှုနှင် လူ့အခွင်အသရး အကအညီသပးသရး

အြွွဲ့မ ားအတွက် သရှွဲ့ဆက်လုပ်ငေ်းစဉ်မ ားတွင် သကာင်းမွေ်သသာ အကကဖပြုခ က်မ ားကုလည်း သြာ်ဖပ ားပေါသည်။

သုသတသီအသေဖြင် ၎င်းစာတမ်းအတွက် သကာင်းမွေ်သသာ ရလေ်မ ားကု ရရှရေ် လသတွွဲ့သမးဖမေ်းဖခင်း အစီအစဉ်အသေဖြင်

ဖပြုလုပ်ရေ် အစပုင်းတွင် စီစဉ်ခပေါသည်။ သရ

ုို့ ာတွင် ဖပည်တွင်းစစ်၏ အရှေ်ဖမင်တက်မှုသကကာင် လမ်းခရီးနှင် လုခခြုသရး

အဆင်မသဖပမှုမ ား ဖြစ်သပေါ်လ က်ရှပပီး ဤသုသတသေစာတမ်းကု အွေ်လုင်းအင်တာဗ း နှင် ြုေ်းအင်တာဗ းမ ားဖြင်သာ

ဖပြုလုပ်နုင်ခပေါသည်။ ၎င်းစစ်တမ်းသမးခွေ်းမ ားကု ြာပွေ်ခရင

ု ်ရှ စစ်သဘးသရှာင် သေသခရာသား စုစုသပေါင်း (၁၀) ဦးမှ

ပေါဝင်သဖြဆုခပေါသည်။

၁.၁ သုကတသန ရည်ရွယ်ခ ်မ ွှာျေး

(၁) ဖပည်တွင်းစစ်၏ တွေ်း ုတ်မှုမ ားသကကာင် မည်သည် လူ့အခွင်အသရး ခ ြုးသြာက်မှုရှသကကာင်းကု သရှသစရေ်

(၂) ဖပည်တွင်းစစ်အတွင်း ဖြစ်ပွားခသသာ လူ့အခွင်အသရးမ ား မည်ကသုို့ ခ ြုးသြာက်ခရသကကာင်းကု သရှသစရေ်

၁.၂ သုကတသန လုပ်ထုျေးလုပန

် ည်ျေးမ ွှာျေး

ဤသုသတသေကု အရည်အသသွးဖပြုသုသတသေ ေည်းလမ်းဖြင် အဓကက သသာ အခ က်အလက်မ ား၊

အသရးကကီးသည် အခ က်အလက်မ ားကုသာ သမးဖမေ်းဖခင်း(Key Informant Interview -KII)၊ နှင် အသသးစတ်က သသာ

အခ က်အလက်မ ားကု သမးဖမေ်းဖခင်း (In-depth Interview) ကု အဓက ားအသုးဖပြုခပပီး ဖပည်တွင်းစစ်၏ တွေ်း ုတ်မ

အသကကာင်းအရင်းသကကာင် ကရင်ဖပည်ေယ်ရှ တုင်းရင်းသားလမ ြုးမ ား၏ လူ့အခွင်အသရး ခ ြုးသြာက်ခရမှု မ ားကု

စ်းစမ်းသလလာခပေါသည်။ ယခုသုသတသေသည် ြာပွေ်သေသတွင် ဖပည်တွင်းစစ်သဘးေဏ် ခစားရသသာ ဖပည်သမ ားကုသာ

အဓ ား သလလာခပေါသည်။ စစ်တမ်းတွင်ပေါဝင်ရေ် သဖြဆုသမ ားကု သရးခ ယ်ရာတွင် စာတမ်းသရးသားသ၏

ကုယ်ပုင်ဆုးဖြတ်ခ က်အသပေါ် အားကုးသည် (purposive/judgmental sampling) ဖြင် ကုယ်စားဖပြု ေမေောသဖြကကားမည်

3
သမ ား (၁၀) ဦးကုသာ သုသတသေ သမးခွေ်းမ ားအား သမးဖမေ်းသွားခပပီး သအာက်ပေါ ဇယား (၁) တွင် သတွွဲ့ဖမင်နုင်ပေါသည်။

ရရှလာသသာ အခ က်အလက်မ ားကု တုက်ရုက်ဆေ်းစစ်ဖခင်း (open coding)၊ တရာစုြွွဲ့၍ ဆေ်းစစ်ဖခင်း (Axial coding)၊

နှင် အခ က်လက်မ ား သရးခ ယ်၍ ဆေ်းစစ်ဖခင်း (selective coding) ဖြင် သလလာဆေ်းစစ်ခပေါသည်။ အခ က်အလက်မ ား

သကာက်ယရာတွင်အသဖခအသေသပေါ် မတည်၍ ြုေ်းဖြင် သမးဖမေ်းဖခင်း နှင် အွေ်လုင်းဖြင် သမးဖမေ်းဖခင်းစသသာ ေည်းလမ်းမ ား

ပေါဝင်ခပေါသည်။ ုို့အဖပင် အခ က်အလက်မ ား ဖပည်စုလုသလာက်သစရေ် သရာသနှောသမးခွေ်း (semi-structure questions)

ကုလည်း တည်သဆာက်ခပေါသည်။

ဇယွှာျေး(၁)ပါဝင်က ြေဆိုသမ ွှာျေး၏စွှာရင်ျေးမ ွှာျေး

စဉ် အလုပ်အ ိုင် ကနရပ်လိပ်စွှာ အသ ် ွှာျေး/မ

သဖြဆုသ (၁) က ပေ်း ြာပွေ်ခရင

ု ်၊ ြာလုသက းရာ ၂၇ က ား

သဖြဆုသ (၂) က ပေ်း ြာပွေ်ခရင

ု ်၊ မသ ာသက းရာ ၄၇ က ား

သဖြဆုသ (၃) က ပေ်း ြာပွေ်ခရင

ု ်၊ မသ ာသက းရာ ၄၉ က ား

သဖြဆုသ (၄) မှီခု ြာပွေ်ခရင

ု ်၊ မသ ာသက းရာ ၁၈ မ

သဖြဆုသ (၅) မှီခု ြာပွေ်ခရင

ု ်၊ ေေ်းကု သက းရာ ၄၃ မ

သဖြဆုသ (၆) မှီခု ြာပွေ်ခရင

ု ်၊ ကးဆပ်သက းရာ ၃၄ မ

သဖြဆုသ (၇) မှီခု ြာပွေ်ခရင

ု ်၊ ဖမင်းတသဖပးသက းရာ ၂၁ မ

သဖြဆုသ (၈) က ပေ်း ြာပွေ်ခရင

ု ်၊ သခွးသသရာ ၃၄ က ား

သဖြဆုသ (၉) ကုေ်စုဆင

ု ် ြာပွေ်ခရင
ု ်၊ သဝှဆေ်သက းရာ ၃၀ မ

သဖြဆုသ (၁၀) က ပေ်း ြာပွေ်ခရင

ု ်၊ သခွးသသရာ ၃၇ က ား

4
ရယ ားသည် အရင်းအဖမစ်: https://www.kayinstate.gov.mm/kayin/map

5
၁.၃ သုကတသန နယ်ပယ်နှင် န်သတ်ခ ်မ ွှာျေး
ဤသလလာမှုသည် ဖပည်တွင်းစစ်၏ တွေ်း ုတ်မှုမ ားသကကာင် သရွဲ့သဖပာင်းခရသသာသမ ား မည်သည်

လူ့အခွင်အသရး ခ ြုးသြာက်မှုရှသကကာင်းကု သရှသစရေ်နှင် ဖပည်တွင်းစစ်အတွင်း ဖြစ်ပွားခသသာ လူ့အခွင်အသရးမ ား

မည်ကသုို့ ခ ြုးသြာက်ခရသကကာင်းကု သရှသစရေ် သလလာခပပီး ကရင်ဖပည်ေယ်၊ ြာပွေ်ပမြုွဲ့ေယ်အတွင်းတွင် အ း

သလလာခပေါသည်။ က ေ်ရှသေသသာ ကရင်ဖပည်ေယ်အတွင်းရှ ပမြုွဲ့ေယ်မ ားတွင် သရွဲ့သဖပာင်းသေ ုင်သမ ား၏

အသဖခအသေမ ားကု င်ဟပ်သေမည် မဟုတ်ပေါ။ အဘယ်သကကာင်ဆသ

ု သာ် ြာပွေ်သေသတွင် ဖပည်တွင်းစစ် (သဖမဖပင်နှင်

သလသကကာင်းတုက်ခုက်ဖခင်း) အမ ားဆုး ဖြစ်ပွားလ က်ရှပပီး ဖပည်တွင်းသရွဲ့သဖပာင်းသေ ုင်သဦးသရ အမ ားဆုးရှသေသည်ကု

သတွွဲ့ရှရပေါသည်။ ုအဖပင် ြာပွေ်သေသတွင် လသားခ င်းစာေောသ ာက် ားမှုအြွွဲ့မှ အကအညီသပးြုို့ရေ် ခက်ခသသာ

သေသတစ်ခုလည်းဖြစ်ပေါသည်။ အ
ုို့ တွက်သကကာင် ုသေသတွင် အဓက ားပပီး ဖပည်တွင်းစစ်သဘးေဏ် ခစားသေရသသာ

သမ ားကု သုသတသေ သလလာမှုမ ား လုပ်သဆာင်ရဖခင်းဖြစ်ပေါသည်။ ဤသလလာမှုတွင် အမ ြုးသမီးနှင် အမ ြုးသားမ ား

အခ ြုးက က သရးခ ယ်ခပပီး သမးဖမေ်းမှုအစီအစဉ်တွင် လုပ်သဆာင်သွားခပေါသည်။

6
 အခန်ျေး (၂) စွှာကပမ ွှာျေး ုိ သုျေးသပ်ကလလွှာက ည် ခင်ျေး

တွေ်း ုတ်မှုမ ားစွာသကကာင် ြွွဲ့ပြြုးဆနုင်ငမ ားနှင် ြွွဲ့ပြြုးပပီးနုင်ငမ ားတွင် သရွဲ့သဖပာင်းေုကခသည်မ ား (Refugees)

နှင် ဖပည်တွင်းသရွဲ့သဖပာင်းသေ ုင်သမ ား (Internally displaced people -IDPs) မ ားစွာ ဖြစ်သပေါ်လ က်ရှပေါသည်။

ဖပည်တွင်းသေရပ် စွေို့်ခွာသမ ားအသေဖြင် ဖပည်တွင်းစစ်ပွနှင် လက်ေက်ကုင်ပဋပကခ မ ားသကကာင် လူ့အခွင်အသရးမ ား

ခ ြုးသြာက်ခရဖခင်း (သုို့) သဘာဝသဘးေဏ်မ ားသကကာင် (သုို့) လလုပ်သဘးေဏ် မ ားသကကာင် မသမ ာ်လင်ဘ

လသပေါင်းမ ားစွာ သေရပ်စွေို့်ခွာခ ရပေါသည် (United Nation , 1998, p. 5)။ နုင်ငသတာ်နှင် နုင်ငတကာမဝေါေမ ားသည်

သရွဲ့သဖပာင်းသေ ုင်သမ ားအား ယာယီ ားရှရေ် သတ်မှတ် ားသသာ စခေ်းဖပင်ပတွင် လွတ်လပ်စွာ

သရွဲ့သဖပာင်းသေ ုင်ဖခင်းကု ကာကွယ် ားသသာ်လည်း ယင်းမဝေါေက င်သုးမှု အားေည်းခ က်သကကာင်

သရွဲ့သဖပာင်းသေ ုင်သသာသမ ား အလုပ်လုပ်ကုင်ခွင်မ ားနှင် စခေ်းအဖပင်သုို့ လွတ်လပ်စွာ ွက်ခွင်မ ားသည်

ဆယ်စုနှစ်မ ားတုင် ုအခွင်အသရးမ ားအား လ စ်လ ရှုဖခင်းမ ား ရှခသည် (Mahoney, 2016, p. 1)။

Topich နှင် Leitich တုို့၏ သြာ်ဖပခ က်အရ ကရင်မ ြုးနွယ်စုသည် ဖမေ်မာနုင်ငတွင် ေုတယအကကီးဆုး

မ ြုးနွယ်စုဖြစ်ပေါသည်။ လဦးသရမှာ (၂.၅) သေ်း မှ (၇) သေ်း အကကားတွင် ရှသည်ဟု ခေို့်မှေ်းခပေါသည် (Topich & Leitich

, 2013, p. 3)။ နုင်ငသရးတင်းမာမှုသကကာင် ကရင်ဖပည်ေယ်သည် ဖမေ်မာနုင်ငတွင် အရှည်ကကာဆုးသသာ

ဖပည်တွင်းစစ်မ ား မှ တစ်ခုဖြစ်သည်ဟု ပညာရှင်အမ ားစုက သစာေကတက်ကကသည်။ Cheesman နှင် Ferrelly

(2016) တုို့၏ သ ာက်ဖပသဖပာဆုခ က်အရ ဖမေ်မာနုင်ငကသုို့သသာ ဖပည်တွင်းစစ် ဆယ်စုနှစ်ကကာ ဖြစ်ပွားသေသသာ

ဖမေ်မာနုင်ငတွင် အစုးရအသစ်မ ားနှင် လက်ေက်ကုင်အြွွဲ့အစည်းမ ားအကကား ညှနှုင်းဖခင်းကသုို့သသာ အစီအစဉ်

သကာင်းမ ား က် သာလွေ်သသာအရာမ ားမရှသပ။ ဖမေ်မာနုင်ငအား တပ်မသတာ်မှ နှစ်ကာလကကာရှည်စွာ အုပ်စုးမှု

ကာလအသတာအတွင်းတွင် ဗမာအမ ားစုက လွှမ်းမုး ားသသာ တပ်မသတာ်နှင် တုင်းရင်းသားလက်ေက်ကု င်

အုပ်စုမ ားကကား ပဋပကခမ ား ဖြစ်သပေါ်ပပီး တုင်းရင်းသားမ ားနှင် ဖပေ်လည်ရင်ကကားသစသရး ကစစရပ်မ ား လုပ်သဆာင်ရာတွင်

အစုးရတစ်ရပ်အသေဖြင် သအာင်ဖမင်သအာင် လုပ်သဆာင်ရာ၌ အခက်အခမ ားစွာ ကကြုတ ွဲ့ရသည်။ ၂၀၁၁ ခုနှစ်၊

မတ်လတွင် ဖမေ်မာတပ်မသတာ်သည် နုင်ငသရးအာဏာကု စွေို့်လွှတ်ခပပီးသေောက် အရပ်သားတစ်ပုင်းအစုးရ (quasi-

civilian government) သည် တုင်းရင်းသားမ ားနှင် သစစပ်ညှနှုင်းသဆွးသနွးနုင်ရေ် အတွက်

တုင်းရင်းသားသခေါင်းသဆာင်မ ားနှင် ပငမ်းခ မ်းသရးသဆွးသနွးပွ စကားဝုင်းမ ားဖပြုလုပ်ခကကသည် (Cheesman & Farrelly,

7
2016, p. 25)။ ပငမ်းခ မ်းသရးနှင် ပတ်သက်သသာ စကားဝုင်းမ ားစီစဉ်သသာ်လည်း ဖပည်တွင်းစစ်သည် အရင်က က်ပုပပီး

သတာက်သလာင်သေသသးသည်ကု သတွွဲ့ရှရပေါသည်။

David Hollenbach ၏ စာတမ်းသြာ်ဖပခ က်အရ ၁၉၄၈ ခုနှစ် ကမ္ာလူ့အခွင်အသရး သကကညာစာတမ်း

ဖြစ်သပေါ်လာပပီးသေောက်ပုင်း လူ့အခွင်အသရးသည် နုင်ငတကာသရးရာကစစရပ်မ ား အကဖြတ်ရာတွင် ပု၍ တွင်က ယ်စွာ

ပေါဝင်လာသည်။ သေရပ်သရွဲ့သဖပာင်းသေ ုင်ကကသမ ားသည် လူ့အခွင်အသရးခ ြုးသြာက်ခရမှု၏ သားသကာင်အဖြစ်

ခစားကကရပပီး မကကာခဏ လ စ်လ ရှုဖခင်းကု ခကကရသည်။ အတင်းအက ပ် သေရပ်သရွဲ့သဖပာင်းခရဖခင်းသည် အဖခား

စုးရမ်စရာသကာင်းသသာ လူ့အခွင်အသရးဆုင်ရာကစစကသုို့ တက သသခ ာစွာ မသဖြရှင်းရသသးသည် လူ့အခွင်အသရး

ဆုင်ရာ ကစစရပ်မ ား ဖြစ်သပေါ်လ က်ရှပေါသည် (David Hollenbach, 2008, p. 1)။

၂၀၂၁ ခုနှစ် မတ်လ (၂၇) ရက် နှင် (၂၈) ရက်သေို့တုို့တွင် ဖမေ်မာတပ်မသတာ်မှ ြာပွေ်ခရုင်အတွင်း ရာသားမ ားအား

ဗုးကကတက
ု ်ခုက်ခရာ ကသလးငယ်မ ားအပေါအဝင် အရပ်သားမ ား သသဆုးကာ ေဏ်ရာရရှခသကကာင်း

ဖပည်တွင်းသတင်းမ ားတွင် သြာ်ဖပ ားပေါသည် (Radio Free Asia, 2021)။ ကရင်ဖပည်ေယ်တွင် စစ်သဘးသကကာင်

သတာသတာင် တွင် ွက်သဖပးသဦးသရ အေည်းဆုး လ ၁၀,၀၀၀ ဦးရှပပီး သေောက် ပ် ၃,၀၀၀ ဦးသရမှာ ုင်းနုင်ငဘက်သုို့

ွက်သဖပးကကသည်ကု Myanmar now သတင်းဌာေက သြာ်ဖပခပေါသည် (Myanmar NOW, 2021)။ ုို့အဖပင်

ြာပွေ်ခရင
ု ်တွင် ရှသသာ လမ ားသည် ပမြုင်ကကီးငစစ်သဘးသရှာင်စခေ်းတွင် စစ်သဘးသရှာင်ဦးသရ ၁၀,၀၀၀ သက ာ်

တုးလာသကကာင်းကုလည်း ကရင်သတင်းဌာေမှ သရပေါသည် (Karen News, 2022)။ သ

ုို့ ကကာင် စစ်သဘးေဏ်နှင်

နုင်ငသရးမတည်ပငမ်မှုသကကာင် သက းလက်သေသတွင် သေ ုင်သသာ ကသလးသငယ်မ ားနှင် သက်ကကီးရယ်အုမ ားသည် ပု၍

ခုက်မှုရှပပီး ဘဝကု ပငမ်းခ မ်းစွာ မသေ ုင်ရသပ။

လက်ေက်ကုင် ပဋပကခမ ားသကကာင် ဖပည်သလ ုမ ား အုးမအမ်မဖြစ်ပပီး သေရပ် တရ ွဲ့သဖပာင်းဖခင်းမ ား မကကာခဏ

ဖြစ်သပေါ်သေပေါသည်။ လက်ေက်ကုင် ပဋပကခမ ားသည် လူ့အခွင်အသရးမ ားနှင် စားေပ်ရကခာ ြလုသရးမ ားအသပေါ်

တုက်ရုက်သက်သရာက်လ က်ရှပပီး လူ့အခွင်အသရးကု အလွသုးစားလုပ်ဖခင်းနှင် ဆက်စပ်လ က် ရှပေါသည်။

တုင်းရင်းသားအမ ားစုသည် (သတ်ဖြတ်ခရဖခင်း၊ ကသလးသငယ်မ ား အလွသုးစားခရဖခင်း၊ တပ်သားအဖြစ်

အတင်းအက ပ် စုသဆာင်းခရဖခင်း) စသသာ လူ့အခွင်အသရးဆုင်ရာ အလွသုးစားမှုမ ားကု ခစားရသည်အဖပင်၊ တရားမဝင်

အခွေ်သပးသဆာင်ရဖခင်းနှင် လမှုသရး (စားဝတ်သေသရး) သေောက်က က ေ်မှုမ ားအား ကကြုသတွွဲ့ရဖခင်း ကသုို့သသာ

ဖပဿေောမ ား ဆက်လက်တည်ရှသေပေါသည်။ ကရင်လူ့အခွင်အသရးအြွွဲ့ (Karen Human Rights Group-KHRG) ၏

8
သြာ်ဖပခ က်အရ ကရင်ဖပည်ေယ်၊ ြာပွေ် (မသကတာ်) ခရုင်တွင် ဖြစ်ပွားသေသသာ လူ့အခွင်အသရး ခ ြုးသြာက်မှုမ ားမှာ -

လုယက်သတ်ဖြတ်ဖခင်း၊ မတရားြမ်းဆီးဖခင်း၊ ညှဉ်းပေ်းနှပ်စက်ဖခင်း၊ ရာသားမ ားကု ပခမ်းသဖခာက်ဖခင်း၊ သက းရာမ ားတွင်

သမာ်တာမ ား (စက်သသေတ်) ဖြင် ပစ်ခတ်ဖခင်း၊ အမ်မီးရှုွဲ့ဖခင်း စသသာ လူ့အခွင်အသရးခ ြုးသြာက်မှုမ ား ဖြစ်ပွားလ က်ရှသည်

(KHRG, 2022)။

သအာက်ပေါ အယအဆသဘာင်မ ားကု အသုးဖပြု၍ သုသတသေသမးခွေ်းကု သဖြကကားသွားမည် ဖြစ်ပေါသည်။

တွန်ျေးထုတ်မှု အကက ွှာင်ျေးအရင်ျေးမ ွှာျေး

တွေ်း ုတ်မှု ဖြစ်ရဖခင်းအသဖခအသေမှာ လမ ားကု အုးအမ်စွေို့်ခွာသစနုင်သည် အသဖခအသေ ဖြစ်သပေါ်သစသည်။

၎င်းအသကကာင်းအရာမ ားသည် လတစ်ဦး၏ မည်သည်နုင်ငမှ သဖပာင်းသရွဲ့သေ ုင်ဖခင်းနှင် ဆက်စပ်ပေါသည်။ ဥပမာအားဖြင်

အလုပ်အကုင်အခွင်အလမ်းမ ား ရှားပေါးဖခင်း၊ မုးသခေါင်ဖခင်း၊ နုင်ငသရးစုးရမ်သကကာင်ကကမှုရှဖခင်း၊ က ေ်းမာသရးစေစ်နှင်

က ေ်းမာသရးသစာင်သရှာက်မှု ညြ င်းဖခင်း၊ စည်းစမ်ဥစစာ ဆုးရှုးဖခင်းနှင် သဘာဝသဘးအနတရာယ်မ ား ဖြစ်ဖခင်းတုို့ ပေါဝင်ပေါသည်

(Krishnakumar & Indumathi, 2014)။

ပည်တွင်ျေးကရွှေ့က ပွှာင်ျေးကနထိုင်သမ ွှာျေးနှင် အ ပည် ပည်ဆိုင်ရွှာလူ့အခွင်အကရျေးမက ွှာင်

ပည်တွင်ျေး၌ ကနရပ်စွန်ခွွှာ ကရွှေ့က ပွှာင်ျေးကနရမှုဆိုင်ရွှာ အက ခခလမ်ျေးညန်မ ွှာျေး

လက်ရှကာလတွင် ဖပည်တွင်းသေရပ်သရွဲ့သဖပာင်းသေရသမ ား၏ အခွင်အသရးအသပေါ် အဓက ားသည် နုင်ငတကာ

သသဘာတစာခ ြုပ်မ ား မရှသကသုို့ နုင်တကာဥပသေဆုင်ရာ ဖပဌာေ်းခ က်မ ားနှင် ဓသလ ုးတမ်းဆုင်ရာ

ဥပသေဖပဌာေ်းခ က်မ ားတွင်လည်း ဖပည်တွင်းသေရပ်သရွဲ့သဖပာင်းသမ ား၏ အကကပ်အတည်းမ ားကု တတက က

သတ်မှတ်သြာ်ဖပ ားဖခင်းမရှပေါ (Inter-Agency Standing Committee, 2010, p. 20)။ သသ

ုို့ သာ် နုင်ငတကာလူ့

အခွင်အသရးဆုင်ရာဥပသေ (စီးပွားသရး၊ လမှုသရးနှင် ယဉ်သက းမှုဆုင်ရာ သသဘာတစာခ ြုပ်၊ နုင်ငသားနှင်

နုင်ငသရးအခွင်အသရးမ ားဆုင်ရာ သသဘာတစာခ ြုပ်အပေါအဝင်)၊ နုင်ငတကာ လသားခ င်းကညီ သ ာက် ားမှုဆုင်ရာ

ဥပသေနှင် နုင်ငတကာ ရာဇဝတ်မှုဆုင်ရာ ဥပသေမ ားမှ အသဖခခသရးဆွခသည် ဖပည်တွင်းသေရပ်စွေို့်ခွာ သရွဲ့သဖပာင်း

9
သေရမှုဆုင်ရာ အသဖခခလမ်းညွှေ်မ ားတွင် ဖပည်တွင်းသေရပ်စွေို့်ခွာမှု အသဖခအသေမ ားနှင် ပ ်သက်၍ အကာအကွယ်သပးမှု

ဆုင်ရာ လမ်းညွှေ်မှုမ ားကု သြာ်ဖပ ားပေါသည် (Inter-Agency Standing Committee, 2010, p. 20)။

ဖပည်တွင်းတွင် သေို့ရပ်စွေို့်ခွာသရွဲ့သဖပာင်းသေရမှုဆုင်ရာ အသဖခခလမ်းညွှေ်မ ားသည် ဖပည်တွင်း၌ မတရားသဖြင်

တစ်ြက်သတ်သေရပ်စွေို့်ခွာ သဖပာင်းသရွဲ့ခရသမ ားအား ကာကွယသ

် စာင်တရာက်ဖခင်း၊ အကအညီ သ ာက်ပသပးဖခင်းနှင်

ဖပေ်လည်သေရာခ ားဖခင်းတုို့ စပ်လ ဉ်းသသာ အခွင်အသရးမ ားနှင် အာမခခ က်မ ားကု သြာ် ုတ်သတ်မှတ်သပးသည်

ဥပသေအရ စည်းသနှောင်မှုမရှသသာ လမ်းညွှေ်မဖြစ်သည် (ICRC, 1998)။ ုို့အဖပင် ဤအသဖခခလမ်းညွှေ်မှုမ ားတွင်

ဖပည်တွင်းသေရပ်စွေို့်ခွာ သရွဲ့သဖပာင်းသေရသမ ား၏ အခွင်အသရးအဖပင် နုင်ငသတာ်အစုးရအပေါအဝင် ၎င်းတန

ုို့ ှင်

သက်ဆုင်သည် အစုးရမဟုတ်သသာ သဆာင်ရက်သမ ား၏ တာဝေ်ယမှုမ ားကုပေါ ဖပဌာေ်း ားပေါသည်။

၎င်းလမ်းညွှေ်မမ
ှု ားတွင် ဖပည်တွင်းသေရပ်စွေို့်ခွာသမ ား၏ အခွင်အသရးဖြစ်သသာ ရုပ်ပုင်းဆုင်ရာ လုခခြုသရးနှင်

ဂုဏ်သကခာဆုင်ရာ အခွင်အသရး၊ အသက်ရှင်မှုအတွက် အသဖခခလုအပ်သည် အခွင်အသရး၊ စီးပွားသရး၊ လမှုသရးနှင်

ယဉ်သက းမှုဆုင်ရာ ကာကွယ်သစာင်သရှာက်ဖခင်းဆုင်ရာ အခွင်အသရးမ ားနှင် နုင်ငသားနှင် နုင်ငသရးဆုင်ရာ အခွင်အသရးမ ား

ပေါဝင်သည်။ ဤအသဖခခလမ်းညွှေ်မှုမ ားသည် သေရပ်သရွဲ့သဖပာင်း သေ ုင်သမ ား၏ အခွင်အသရးမ ားကု ကာကွယသ

် ပးရာ၍

အြုးတေ်သသာ ကရယာဖြစ်သည်။ သသ
ုို့ သာ် ဖမေ်မာနုင်င၏ အသဖခအသေနှင် သဖပာရသသာ် နုင်ငသတာ် အစုးရမ ားသည်

၎င်းတ၏
ုို့ တာဝေ်မ ားကု မလုပ်သဆာင်နုင်သည်ဖြစ်သစ၊ တာဝေ်ယရေ် ဆနဒမရှသည်အခေါတွင်

ဤအသဖခခလမ်းညွှန်မှုမ ားသည် သလ ာရသသာ သတမေ်သရးရာအရှေ်အဝေါသာရှသည် (FMR, 2008, p. 15)။ သ

ုို့ ကကာင်

ုင်း-ဖမေ်မာ ေယ်စပ်ပးသပေါင်းအြွွဲ့၏ သလလာသတွွဲ့ရှခ က်အရ သေရပ်သရွဲ့သဖပာင်းမှုမ ားအတွင်း ဖြစ်သပေါ်သေသသာ

ပခမ်းသဖခာက်မှုမ ားနှင် အကကမ်းြက်မှုမ ားကု ရပ်တေို့်သစရေ် အဖခားသသာ ဥပသေဆုင်ရာ စည်းသနှောင်မှုတစ်ခု လုအပ်သည်ဟု

သကာက်နှုတ် ားပေါသည် (FMR, 2008, p. 15)။

အမ ျုိ ျေးသမျေးမ ွှာျေးအွှာျေး ခွွဲ ခွှာျေးဆ ်ဆမှုပုစ အွှာျေးလုျေးပကပ ွှာ ်ကရျေး သက ွှာတစွှာခ ျုပ်

ဖမေ်မာနုင်ငသည် အမ ြုးသမီးမ ားအား ခွဖခားဆက်ဆမှုပုစ အားလုးပသပ ာက်သရး သသဘာတညီခ က်ကု ၁၉၉၇

ခုနှစ်တွင် အတည်ဖပြု လက်မှတ်သရး ုးခသည်။ ဤသသဘာတစာခ ြုပ်တွင် အမ ြုးသမီးမ ားကု ကဏ္ဍတုင်းတွင်

ပပီးဖပည်စုသသာ တေ်းတညီမ မှု၊ ခွဖခားမှုမှေ်သမ ဆေို့်က င်ဖခင်းနှင် နုင်ငသတာ်၏ ဝတတရားမ ား ပေါဝင်ပေါသည် (United

Nations General Assembly, 1979)။ ုို့အဖပင် အမ ြုးသမီးမ ားအသပေါ် အကကမ်းြက်မှုနှင် ပ ်သက်၍ သသဘာတ

10
စာခ ြုပ်၏ အသ ွသ ွအကကြုဖပြုခ က် အပုေ် (၁၉) အရ "အမ ြုးသမီးမ ားအသပေါ် အကကမ်းြက်ဖခင်းသည် ခွဖခားဆက်ဆမှု

ပုစတစ်ရပ် ဖြစ်သည်" ဟုသြာ်ဖပ ားသည် (CEDAW Committee, 1992)။ ၂၀၂၁ ဖမေ်မာစစ်အာဏာသမ်းမှု

သေောက်ဆက်တွ အသကကာင်းအရာမ ားသကကာင် တုင်းရင်းသားသေသမ ားနှင် အဖခားသသာ သေသမ ားတွင် အမ ြုးသမီး

မ ားအသပေါ် ေည်းမ ြုးစုဖြင် အကကမ်းြက်မှုမ ားကု သပေါ်သပေါက်သစခသည်။ စစ်ပွအတွင်း ဖမေ်မာတပ်မသတာ်ဘက်မှ

အမ ြုးသမီးမ ားအား အတင်းအဓဓမသစခုင်းဖခင်း၊ က ား/မ ခွဖခားမှုဆုင်ရာ ရုပ်ပုင်းဆုင်ရာအရ ညှင်းပေ်းနှပ်စက်ဖခင်းနှင်

လသားေုင်းကာဖပြုလပ
ု ်ဖခင်းမ ားသည် လူ့အခွင်အသရးဆုင်ရာ သသဘာတညီခ က်မ ား၏ ခ ြုးသြာက်မှုမ ားဖြစ်သည်။

အ ပည် ပည်ဆိုင်ရွှာ ရွှာဇဝတ်မှု ဥပကဒ

အဖပည်ဖပည်ဆုင်ရာ ရာဇဝတ်မှုဥပသေတွင် လသား ုအသပေါ် က းလွေ်းသသာ ရာဇဝတ်မှုမ ားသည်

အရပ်သားဖပည်သမ ားကု ဦးတည်လ က် ရည်ရယ်ခ က်ရှရှ စေစ်တက တုက်ခုက်မှုမ ား၏ အစတ်အပုင်းတစ်ခုဖြစ်သည်။

၎င်းတုက်ခုက်မှုမ ားတွင် လသတ်မှုမ ား၊ လမ ားကု အတင်းအကကပ်သရွဲ့ သဖပာင်းမှုမ ား၊ လမ ြုးတုးသတ်ဖြတ်မှုမ ားနှင်

ကျွေ်ဖပြုမှုမ ား တပ
ုို့ ေါဝင်သည် (Cassese, 2013)။ ဖမေ်မာတပ်မသတာ်သည် အဖပစ်မ ဖပည်သလ ုမ ားအား

အကကမ်းြက်ြမ်းဆီးဖခင်း၊ သတ်ဖြတ်ဖခင်း၊ ဖြတ်သလးဖြတ် ေည်းဗ ဟာအသုးဖပြုကာ တုင်းရင်းသားသေသမ ားနှင်

အဖခားသသာသေသမ ားရှ သက းရာမ ားကု မီးရှုွဲ့ြ က်ဆီးဖခင်း၊ လူ့သားခ င်းစာေော သ ာက် ားမှုဆုင်ရာ အကအညီ

သပးသရးအား သနှောင်ယှက်ဟေို့်တားဖခင်းမ ား၊ သလယာဉ်အသုးဖပြုကာ ဖပည်သလ ုအား ပစ်မှတ် ား တုက်ခုက်ဖခင်းဖြင်

လ ုသဖမာက်မ ားစွာအသပေါ်တွင် စေစ်တက ဖြင် အဖပည်ဖပည်ဆုင်ရာ ရာဇဝတ်မှုမ ားကု က ြုးလွေ်လ က်ရှသည်။

11
 အခန်ျေး (၃) သုကတသန ရှွှာကြေွကတွွှေ့ရှိခ ်မ ွှာျေး

၂၀၂၁ ခုနှစ် စစ်တပ်အာဏာသမ်းပပီးသေောက် လက်ေက်ကုင်ပဋပကခမ ား တုးလာဖခင်း၊ သလသကကာင်းနှင်

သဖမဖပင်တက
ု ်ခုက်မှုမ ား မ ားဖပားလာဖခင်း၊ အရပ်သားမ ားကု ြမ်းဆီးဖခင်း၊ လုခခြုသရးနှင် အသက်အနတရာယ်

ပခမ်းသဖခာက်မှုမ ားအဖပင် အဖခားသသာ လူ့အခွင်အသရးခ ြုးသြာက်မှုမ ားသကကာင် အရပ်သားမ ား အုးအမ်စွေို့်ခွာ

ွက်သဖပးမှုမ ား တုးပွားလာခပေါသည်။ ကရင်ဖပည်ေယ် ြာပွေ်ခရုင်တွင် ကရင်အမ ြုးသားအစည်းအရုး (Karen National

Union – KNU) ေယ်သဖမအတွင်းရှ စစ်သရးလှုပ်ရှားသေသသာ အြွွဲ့မ ားမှာ ဖပည်သူ့ကာကွယသ

် ရးတပ် (People’s Defence

Force - PDF) နှင် KNU တပ်ြွွဲ့မ ား (ပးသပေါင်းတပ်)၊ ဖမေ်မာစစ်တပ်မ ားနှင် ေယ်ဖခားသစာင်တပ် (Border Guard Force –

BGF) (ပးသပေါင်းတပ်) တုို့ ဖြစ်သည်။

စစ်သကာင်စီသည် ယခင်စစ်အစုးရစေစ်၏ “ဖြတ်သလးဖြတ်” ေည်းလမ်းကု ဖပေ်လည်အသုးဖပြုခပပီး ယခု

စစ်အာဏာရှင်သစ်သည် ခရီးသွားလာမှုနှင် ကုေ်ပစစည်းတင်ပမ

ုို့ ှုမ ားကု ဖပင်း ေ်သည် ကေို့်သတ်ခ က်မ ား ဖပြုလုပ်ဖခင်း၊

သဆးဝေါးနှင် အသဖခခစားသသာက်ကုေ်မ ားအား တင်ပရ

ုို့ ေ် ပတ်ပင်တားဆီးဖခင်း၊ ုကသုို့ သ ာက်ပသပးသမ ားကု

ြမ်းဆီးဖခင်းနှင် ဖပည်သမ ားအတွက် မရှမဖြစ်လုအပ်သသာ အသဖခခလုအပ်သည် သဆးဝေါးမ ားနှင် စားသသာက်ကုေ်မ ားကု

ဖြတ်သတာက်ဖခင်းမ ား ဖပြုလုပ်ခပေါသည်။

သေသအတွင်းရှ အရပ်ဘက်လမှု အြွွဲ့အစည်းမ ား၊ လ ုအသဖခဖပြု အြွွဲ့အစည်းမ ားနှင် ဘာသာသရး

အြွွဲ့အစည်းမ ားသည် သဖပာင်းတရွဲ့သေ ုင်သမ ားအတွက် အသရးသပေါ်အသ ာက်အပမ ား သပးအပ်ရာတွင် အဓက

လုပ်သဆာင်သေသမ ား ဖြစ်ကကပေါသည်။ နုင်ငတကာ အလှ ရှင်မ ားနှင် လသားခ င်းစာေောသ ာက် ားမှု အြွွဲ့အစည်းမ ား

အသေဖြင် ၎င်းတက
ုို့ ုယ်တုင် သ ာက်ပပစစည်းမ ား သပးအပ်ဖခင်း မဖပြုလပ
ု ်နုင်သသာ်လည်း ၎င်းသေသခ အြွွဲ့အစည်းမ ားမှ

တစ်ဆင် ကညီသ ာက်ပသပးခပေါသည်။ သရ

ုို့ ာတွင်လည်း လုသလာက်သသာ အသ ာက်အပမ ား သပးအပ်နုင်ဖခင်း

မရှသသးပေါ။

ဤသုသတသေ သလလာသတွွဲ့ရှခ က်မ ားအရ ကရင်ဖပည်ေယ်၊ ြာပွေ်ပမြုွဲ့ေယ် အတွင်းရှ ဖပည်တွင်းသရွဲ့သဖပာင်း

သေ ုင်သမ ားသည် သတာ တွင် မသားစုလုက် တရွဲ့သဖပာင်းသေ ုင်ဖခင်း၊ ေီးစပ်ရာသေသမ ားတွင် တရွဲ့သဖပာင်းသေ ုင်ဖခင်း၊

စစ်သဘးသရှာင် စခေ်းမ ားတွင် မှီတင်းသေ ုင်ဖခင်း၊ ဘုေ်းသတာ်ကကီးသက ာင်းမ ားတွင် မှီတင်းသေ ုင်ဖခင်းနှင်

သဆွမ ြုးသားခ င်းအမ်မ ားတွင် သေ ုင်ဖခင်း စသည်တုို့ ပေါဝင်ပေါသည်။ ၎င်းတရွဲ့သဖပာင်းသေ ုင်ရသသာ အသဖခအသေမ ြုးတွင်

အခက်အခမ ားစွာ ကကြုသတွွဲ့လ က်ရှပပီး ရင်ဆုင်သေရသသာ အသဖခအသေမ ား မတညီကကသပ။

12
 သဆွမ ြုးသားခ င်းအမ်တွင် ယာယီသေ ုင်သသာ စစ်သဘးသရှာင်ရာသားမ ားသည် သဆွမ ြုးသားခ င်းမ ား မှ

အစားအသသာက်မ ား သ ာက်ပမှုရရှဖခင်း၊ သေ ုင်စရာ သေရာမ ားရရှဖခင်း နှင် ပတ်ဝေ်းက င်အတွက် လုခခြုမှု ရှဖခင်းမ ား

ခစားရပေါသည်။ သုို့သသာ်လည်း သဆွမ ြုးသားခ င်းမ ားသည် က ပေ်းလုပ်ကုင်သသာ မသားစုမ ား ဖြစ်သည်အတွက်

စားသရးသသာက်သရး၊ ြလုရေ် သရရှည်တွင် အခက်အခမ ား ကကြုလာရပေါသည်။ သ

ုို့ ကကာင် ဖပည်တွင်းစစ်သဘးသရှာင်

ရာသားမ ားသည် သဆွမ ြုးသားခ င်းမ ားအမ်တွင် လုခခြုစွာ ခုလှုသေရသသာ်လည်း စားဝတ်သေသရးအတွက် သရရှည်တွင်

အဆင်မသဖပလှသပ။

ေီးစပ်ရာသက းရာသေသမ ားတွင် တရွဲ့သဖပာင်းသေ ုင်သသာ စစ်သဘးသရှာင်မ ားသည် သဆွမ ြုးသားခ င်းအမ်တွင်

မှီတင်းသေ ုင်သမ ား က် အခက်အခပုပပီး ရင်ဆုင်ရပေါသည်။ ုသမ ားသည် မသားစုစားသသာက်ြရ

ုို့ ေ်

အစားအသသာက်မ ား ဝယ်ယရဖခင်း၊ လုလခု ခြုခခြုဖြင် သေ ုင်စရာရြုို့ရေ် အမ်မ ား ငှားရမ်းပပီးသေရဖခင်း စသည်

အခက်အခမ ား ကကြုသတွွဲ့သေရပေါသည်။ ုို့အဖပင် အမ်ငှားရမ်းသေရသသာ အမ်သ ာင်စုမ ားသည် အမ်ငှားရမ်းခအတွက်

အဖပည်အဝသပးရေ် မတတ်နုင်သသာသကကာင် အမ်တစ်လုး တွင် အမ်သ ာင်စုမ ား အတတကွ မ သဝသေ ုင်ဖခင်းဖြင်

သေ ုင်စရာအခက်အခကု သဖြရှင်းခကကသည်။ ဖပည်တွင်းတရွဲ့သဖပာင်းသေ ုင်သမ ား၏ သဖပာဆုခ က်မ ား အရ-

“အသအမ်လည်းဟုတ်တယ် ငှား ားရတယ်။ တစ်လကု နှစ်သသာင်း သပးရတယ်။ တခ ြုွဲ့သသတွကသတာ မရပေါဘး

အသဆသ
ု တာလည်း အသလာက်ပ သတာင်းတယ်” (၀၇-ြာပွေ်ခရုင်ရှ သေသခအမ ြုးသမီးတစ်ဦး) ။

“သေသရး ုင်သရးက သတာလည်း အမ်သတွက ငှားသေရတယ်။ ကျွေ်သတာ်တို့မ

ု သားစုအသေေို့ သဖပာမယ်ဆုရင် ကျွေ်တာ်တုို့

ငှားသေတအမ်ကလည်း အရမ်းမကကီးဘး၊ မသားစုကလည်း နှစ်စု၊ သုးစု၊ အလမ

ု ြုးသေရတယ်။ အမ်သတွကလည်း

အမ ားကကီးမရှဘးသလ။ အမ်လုလုသလာက်သလာက်မရှသတာ မသားစု၊ နှစ်စု ၊ သုးစုက တစ်အမ် မှာ စုပပီးသတာ သေရတယ်

အဆင်မသဖပဘး။ ေေါသပမ အဆင်သဖပသအာင် သေရတာသပေါ” (၀၁-ြာပွေ်ခရင

ု ်ရှ သေသခအမ ြုးသားတစ်ဦး) ။

တခ ြုွဲ့သသာ စစ်သဘးသရှာင်ရာသားမ ားသည် အမ်မငှားရမ်းရဘ လစ်လပ်သသာ (သ)ုို့ အမ်ရှင်မ ား မသေသသာ

အမ်မ ားတွင် ယာယီသေ ုင်လ က်ရှပေါသည်။ တခ ြုွဲ့သသာလမ ားသည် လစ်လပ်သသာ အမ်မ ားကု သေ ုင်ြရ
ုို့ ေ် အမ်မ ား

လုသလာက်မှု မရှသသာသကကာင် လစ်လပ်သသာသဖမသေရာတွင် ယာယီတမ ား သဆာက် ားပပီး မသားစုအလုက် သေ ုင်

လ က်ရှပေါသည်။

“သမ ားအမ်မှာ ေီလုပ သတာင်းသေ ားတာသပေါ။ သမ ားသခင်သတွ သလာသလာဆယ်ဆယ် မရှတအမ်

လွတ်သေသတာ အလပ
ု လုက်သတာင်းသေသပေါ” (၀၆-ြာပွေ်ခရုင်ရှ သေသခအမ ြုးသမီးတစ်ဦး) ။

13
 “အခုသလာသလာဆယ် သေစရာ အမ်မရှသတာ လစ်လပ်တ သေရာမှာ ယာယီဝေါးအမ်သဆာက်ပပီး သေတယ်” (၀၅-

ြာပွေ်ခရင
ု ်ရှ သေသခ အမ ြုးသမီးတစ်ဦး) ။

ဘုေ်းကကီးသက ာင်းတွင် မှီတင်းသေ ုင်သသာသမ ားသည် ဘုေ်းကကီးမ ား၏ အသ ာက်အပမ ားကု မှီခုကာ

စားဝတ်သေသရးအတွက် သဖြရှင်းသေရပေါသည်။ သရ
ုို့ ာတွင်လည်း သရရှည် မှီခုသေ ုင်ြရ
ုို့ ေ်အတွက် အဆင်မသဖပလှသပ။

သတာ တွင် မှီတင်းသေ ုင်သသာ ဖပည်တွင်းသရွဲ့သဖပာင်း သမ ားသည် တစ်ဖခားသသာ သရွဲ့သဖပာင်းသေ ုင်သမ ား

က် ပုပပီး အခက်အခနှစ်ဆ ကကြုသတွွဲ့ရပေါသည်။ သတာ တွင် မှီတင်းသေ ုင်သသာ သမ ားသည် အစားအသသာက်မ ားကု

ကုယ်ကုယ်တုင် စီမခေို့်ခွရပပီး သတာသတာင် မှ ရရှနုင်သသာ အစာသရစာမ ားကုသာ စားသုးရပေါသည်။ အမုးအကာ

လုခခြုမှုရှြရ
ုို့ ေ် ယာယီတမ ားသဆာက်ပပီး သေ ုင်ခရပေါသည်။ သရ
ုို့ ာတွင်လည်း မုးဦးကာလတွင် ုအမုးအကာမ ား

လုခခြုမှုမရှသပ။ အ
ုို့ ဖပင် ကသလးသငယ်မ ား နှင် သက်ကကီးရယ်အုမ ား က ေ်းမာသရးအတွက် ရာသီတုပ်သကွးသရာဂေါ

စုးရမ်မှုမ ား ရှသေပေါသည်။

ကနရပ်က ပွှာင်ျေးကရွှေ့ကနထိုင်ရ ခင်ျေး၏ အကက ွှာင်ျေးအရင်ျေးမ ွှာျေး

ဖမေ်မာနုင်ငသည် ၂၀၂၁ ခုနှစ် သြသြာ်ဝေါရီလ ၁ ရက် မှ ၂၀၂၂ ခုနှစ်ဇွေ် လ ၃၀ ရက် အတွင်း စစ်သကာင်စီနှင်

ကရင်လက်ေက်ကုင် သတာ်လှေ်သရး တပ်ြွွဲ့မ ားအကကားတွင် တုက်ပွဖြစ်ပွားမှု အကကမ်သရ ၄,၇၁၀ ကကမ် က်မေည်း

ဖြစ်ပွားခပေါသည် (ISP-Myanmar-No.5, 2022)။ တုက်ပွဖြစ်ပွားရာ သေသတွင် သေသခမ ား သေ ုင်သသာ သေအမ်ဘက်သုို့

လက်ေက်ကကီးမ ား က သရာက်ဖခင်းနှင် ဗုးသပေါက်ကွဖခင်းမ ား ဖြစ်သပေါ်လ က်ရှပေါသည်။ အက ြုးဆက်အသေဖြင်

ုရပ်ရာသေသတွင် သေ ုင်သသာ တုင်းရင်းသားလမ ြုးမ ားသည် ဖပည်တွင်းစစ်၏ ရုက်ခတ်မှုသကကာင် တစ်ဖခားသသာ

တစ်သေရာသုို့ သဖပာင်းသရွဲ့ခပေါသည်။ ဖပည်တွင်းသရွဲ့သဖပာင်းသေ ုင်သ အမ ြုးသားတစ်ဦးမှ-

“လက်ေက်ကကီးက သတာ မလုခခြုသတာဘး ရာမှာသေတာက ကုယ်အသက်၊ မသားစုဝင်သတွရွဲ့ အသက်သတွသကကာင်

သဖပးရလွှားရတာသပေါ။ ရာမှာ သေလမ

ုို့ ရသတာဘး” (၀၁-ြာပွေ်ခရုင်ရှ သေသခအမ ြုးသားတစ်ဦး) ။

ဤသုသတသေ သလလာသတွွဲ့ရှခ က်မ ားအရ သလသကကာင်းတုက်ခုက်မှုနှင် သဖမဖပင်တက

ု ်ခုက်မှုသကကာင်

သက းရာအမ ားစုက သေသခမ ား သဖပာင်းသရွဲ့သေ ုင်ရပပီး တခ ြုွဲ့သသာ သေသခမ ားသည် သတာ သုို့ ယာယီ က
ွ ်သဖပး

သေ ုင်ခကကပေါသည်။ ၎င်းတုို့ ွက်သဖပးခ ေ်တွင် အမ ားစုမှ မမတို့၏

ု ပုင်ဆုင်မှုမ ားနှင် အစားအသသာက်မ ားအား

မယသဆာင်နုင်ခသပ။ စစ်သဘးသရှာင်သေကကသည် ဖပည်တွင်းသရွဲ့သဖပာင်းသမ ားသည် နုင်ငတကာ အသုက်အဝေ်းနှင်

14
တာဝေ်ရှသမ ားအသေဖြင် သလသကကာင်းတုက်ခတ်မှုနှင် ဖပည်တွင်းစစ်မ ား ရပ်တေို့်ရေ်အတွက် ြအားသပးရေ်

သတာင်းဆုကကပေါသည်။ အဘယ်သကကာင်ဆုသသာ် သက းရာအတွင်းရှ စစ်သားမ ားသည် စဉ်ဆက်မဖပတ်

သွားလာဖခင်းသကကာင် သေသခရာသားမ ားအတွက် အမ်ဖပေ်ြရ

ုို့ ေ် အသနှောင်အယှက်ဖြစ်သစပေါသည်။

ကဒသခရွွှာသွှာျေးမ ွှာျေး၏ က ိျုတင် ပင်ဆင်မှုမ ွှာျေး

ဖပည်တွင်းသေရပ် စွေို့်ခွာသမ ားသည် အရင်ကတည်းက သေရပ်စွေို့်ခွာမှုေို့ ပတ်သက်ပပီး အသတွွဲ့အကကြုရှသမ ား

ဖြစ်ပေါသည်။ အဘယ်သကကာင်ဆုသသာ် ြာပွေ်ခရုင်တွင် သေ ုင်သသာ တုင်းရင်းသားလမ ြုးမ ားသည် နှစ်သပေါင်း ၆၀ သက ာ်

စစ်သဘးေဏ်ကု ခစားခရပပီး မ ြုးရုးစဉ်ဆက်အလုက် ယခုတုင် တည်ရှသေဆဖြစ်ပေါသည်။ သသ

ုို့ သာ်လည်း

ဖြစ်သပေါ်လ က်ရှသသာ ယခင်စစ်သကကာင်းပုစနှင် ယခုစစ်သကကာင်းပုစမ ား မတညီကကသပ။ ၂၀၂၁ ခုနှစ်နှင် ၂၀၂၂ စစ်သကကာင်း

မ ားသည် တမ းဖခားလ က်ရှပပီး မကကြုြးသသးသသာ ဖပည်တွင်းသလသကကာင်းတုက်ခုက်မှုမ ား ရှလာပေါသည်။

ဖပည်တွင်းသေရပ်စွေို့်ခွာသမ ားမှ သမးဖမေ်းဖခင်း သတွွဲ့ရှခ က်မ ားအရ ြာပွေ်ခရင

ု ်တွင် မကကာခဏ ဖပည်တွင်းစစ်မ ား

ဖြစ်လာနုင်သဖခ ရှသေသည်အတွက်သကကာင် ပုေ်းခုြရ

ုို့ ေ် အမ်တုင်းတွင် ဗုးက င်းမ ား တး ားဖခင်း၊ စားသသာက်သရးအတွက်

လယ်ယာလုပ်ကုင်ဖခင်းမှ ရရှလာသသာ ဆေ်စပေါးမ ားကု စုသဆာင်း ားဖခင်း၊ ကကာရှည်ခစွာ ားနုင်သသာ ပစစည်း

အသဖခာက်၊ ကုေ်ပစစည်းသဖခာက်မ ား သုသလှာင်ဖခင်း စသည် ကကြုတင်ဖပင်ဆင်မှုမ ားဖပြုလုပ်ကကပေါသည်။ သရ

ုို့ ာတွင်

သလသကကာင်းတုက်ခုက်မှုမ ား ရှလာသည်အတွက်သကကာင် ကကြုတင်ဖပင်ဆင် ားသသာ အရာမ ားသည် လက်သတွွဲ့တွင်

င် ားသသလာက် လုခခြုမှုမရှသပ။

ြာပွေ်သေသတွင် စစ်သဘးေဏ်ခသေရသသာ တုင်းရင်းသား လမ ြုးမ ားသည် သတင်းမီေီယာနှင် ပတ်သက်ပပီး

သတင်းရရှမှုကုလည်း ဖြတ်သတာက်ခခရပေါသည်။ ရပ်ရာသေသတွင် ြုေ်းလုင်း၊ အင်တာေက်လုင်းမ ား မရရှဖခင်းနှင်

သသင်သ ုက်သသာ သတင်းအခ က်အလက်မ ား မရရှဖခင်း စသည်တို့ပ

ု ေါဝင်ပေါသည်။ သ
ုို့ ကကာင် သတင်း အခ က်အလက်

မ ားကု အခ ေ်နှင်တစ်သဖပးညီ မရရှဖခင်းသကကာင် သက းရာသေသတွင် သေ ုင်သသာ သမ ားသည် ဖပည်တွင်းစစ် ဖြစ်ပွားမည်ကု

ကကြုတင်သရှမှုမရှသခ ။ အ
ုို့ တွက်သကကာင် လုခခြုမှုအတွက် သကာင်းမွေ်သသာ ကကြုတင်ဖပင်ဆင်မှုမ ားကု ဖပြုလုပ်နုင်ဖခင်း

မရှခသပ။

“ြုေ်းလုင်းက သကာင်းလုက်မသကာင်းလုက်ေို့ ြုေ်းလုင်းက ဟုဘက်အမ်ေို့ ေီဘက်ကသတာင် ဆက်လမ

ုို့ ှ မရတာ။

ြုေ်းလုင်းကသတို့ုဖြတ် ားတာ။ သတင်းက မရဘး” (၀၆-ြာပွေ်ခရုင်မှ အမ ြုးသမီးတစ်ဦး) ။

15
၃.၁ အသ ်ကမွျေးဝမ်ျေးကက ွှာင်ျေးလုပင
် န်ျေးဆိုင်ရွှာ စိန်ကခေါ်မှုမ ွှာျေး

ပည်တွင်ျေးကနရပ်စွန်ခွွှာသမ ွှာျေး၏ အသ ်ကမွျေးဝမ်ျေးကက ွှာင်ျေးလုပ်ငန်ျေးမ ွှာျေး

ဖပည်တွင်းသရွဲ့သဖပာင်းသေ ုင်သမ ားသည် တစ်ဖခားတစ်သေရာသုို့ မသဖပာင်းသရွဲ့မှီ ကုယ်ပုင်အသက်သမွး

ဝမ်းသကကာင်း ရှသမ ားဖြစ်ပေါသည်။ သေရပ်မစွေို့်ခွာမှီ မမသေ ုင်ရာသေသတွင် စားဝတ်သေသရးအတွက် စပေါးခင်းမ ား

စုက်ပ ြုးဖခင်း၊ သတာင်ယာအငှားလုက် လုပ်ကုင်ဖခင်း၊ သရာ်ဘာဖခစ်ဖခင်း၊ မီးသသွးသရာင်းဖခင်း၊ ဝဥမ ား စုက်ဖခင်း၊

နှမ်းစုက်ဖခင်း၊ ဝေါးလုးမ ား သရာင်းခ ဖခင်း၊ တစ်ပုင်တစ်နုင်အတွက် ကကက်၊ ဝက်၊ ဘ၊ နွေား မ ား သမွးဖမ ဖခင်း နှင် သေို့စား (သုို့)

က ပေ်း အလုပ်မ ား စသည်တို့ု ပေါဝင်ပေါသည်။

အ
ုို့ ဖပင် အသသးစား စီးပွားသရးလုပ်ငေ်းမ ားအတွက် မုေို့်ဆုင်မ ား ြွင်လှစ်ဖခင်း၊ အမ်သရှွဲ့တွင် ကွမ်းယာမ ား

သရာင်းခ ဖခင်း၊ ကကခင်းစုက်ဖခင်း နှင် ကကသကာမ ားကု ပမြုွဲ့ သုို့ တင်ပသ

ုို့ ရာင်းခ ဖခင်းတုို့လည်း လုပ်ကုင်ကကသည်။

သေရပ်စွေို့်ခွာသမ ား၏ သဖပာဆုခ က်မှာ-

“ရာသီအလုက်သပေါသေော်။ ေီလုမုးရာသီက သတာလည်း လယ် ဆင်း၊ စပေါးစုက်သပေါ။ စပေါးပပီးသတာ

သေောက်သဆာင်းရာသီအကးမှာ ကျွေ်သတာ်တို့ု ကကခင်းလည်းစုက်တာဆုသတာ ကကကကတ်ပပီး ကကသကာ ုတ်သပေါ။ ရာမှာ

ပုမှေ်အလုပ်က အတာသတွပ ရှပေါတယ်။ အမ်စားြုို့ ကကက်သလး၊ ဘသလးသမွးတယ်၊ အက ယ်တဝင်ကကီးသတာ မသမွးဘးသပေါ။

ရာမှာက အမ ားအားဖြင် စပေါးစုက်တယ်၊ ကကကကတ်တယ်။ အခ ြုွဲ့လည်း သရာ်ဘာခင်းသတွရှသတာ မုးအကုေ်သလာက်မှာ

သရာ်ဘာလုပ်တယ်သပေါသေော်။ အခ ြုွဲ့က သတာလည်း မီးသသွးလုပ်ပပီးသတာ ပမြုွဲ့မှာ သွားသရာင်းတာသတာရှတယ်သပေါ” (၀၁-

ု ်မှ အမ ြုးသားတစ်ဦး)။
ြာပွေ်ခရင

“ရာမှာသေတုေ်းကသတာ စပေါးလည်းစုက်တယ်၊ နှမ်းလည်းစုက်တယ်။ ရာမှာသေရင်သတာ ေီလုမ ြုးမဖြစ်လာဘး

ဆုရင်သတာ အခက်အခသတာ သပ်မရှဘးသပေါ။ နှမ်းသတွဘာသတွ လုပ်စားလုို့ရတယ်၊ ဝဥသတွဘာသတွလည်း

စုက်စားလရ
ုို့ တယ်။ သရာ်ဘာသတွလည်း စုက်တယ်” (၀၂-ြာပွေ်ခရုင်မှ အမ ြုးသားတစ်ဦး) ။

ုတစ်နုင်တစ်ပုင် လုပ်ငေ်းမ ားမှ တစ်ဆင် မသားစုစားဝတ်သေသရးအတွက် သဖြရှင်းခသသာ်လည်း ပုလ မှုမ ား

မရှသပ။ စစ်သဘးေဏ်သကကာင် တစ်သေရာမှ တစ်သေရာသုို့ သဖပာင်းသရွဲ့ရဖခင်းသည် ုသမ ားအတွက် အခက်အခမ ား

ဖြစ်သစပပီး မသားစု အသက်ရှင်သေ ုင်ြရ

ုို့ ေ် အသတာ်သလးပင် ရုေ်းကေ်ခရပေါသည်။

16
ကရွှေ့က ပွှာင်ျေးကနရမှုကက ွှာင် က ျုကတွွှေ့ရသည် အသ ်ကမွျေးဝမ်ျေးကက ွှာင်ျေး စိန်ကခေါ်မှုမ ွှာျေး

၂၀၂၁ ခုနှစ် စစ်အာဏာသမ်းပပီး အခ ေ်မှစ၍ တုက်ပွမ ား အဆက်မဖပတ်ဖြစ်ပွားဖခင်း၊ နှစ်ြက်လက်ေက်ကုင်

အြွွဲ့အစည်းမ ားသည်လည်း စစ်သရးလှုပ်ရှားမှုမ ားလာဖခင်းသည် ရာသားမ ားအား သေရပ်သရွဲ့သဖပာင်း ဖပြုလပ

ု ်ရသည်

အသဖခအသေသုို့ တွေ်းပသ
ုို့ စခပေါသည်။ သေသခရာသားမ ားအသေဖြင် စစ်သဘးသရှာင်သေရသသာ အခ ေ်တွင် အစားအသသာက်

နှင် အသဖခခလုအပ်ခ က် အေည်းငယ်ဖြင်သာ ွက်သဖပးခရပပီး သရရှည်ရပ်တည်နုင်ြရ

ုို့ ေ် အခက်အခ ကကြုရသလရှပေါသည်။

ပဋပကခေဏ်ခစားသေရသသာ သေသခမ ားသည် သလသကကာင်းတုက်ခတ်မှုနှင် လက်ေက်ကကီးပစ်ခတ်မှုမ ားသကကာင်

၎င်းတ၏
ုို့ သမွးဖမ သရးတရစဆာေ်မ ား နှင် အဖခားသသာ သတာင်ယာမ ား၊ လယ်ယာမ ား ဆက်လက် လုပ်ကုင်နုင်ဖခင်း မရှသပ။

ရာ တွင်ရှသသာ တခ ြုွဲ့သေအမ်မ ားသည် စစ်တပ်ဘက်မှ ဝင်သရာက်စီးနှင်းမှုမ ား ရှသည်အဖပင် လက်ေက်ကကီးဖြင်

ရမ်းသမ်းပစ်ခတ်မှုမ ားသကကာင် သေသခရာသားမ ားအတွက် လုခခြုသရးအနတရာယ် ပု၍ ဖမင်တက်လာပေါသည်။ သ

ုို့ ကကာင်

စစ်သဘးသရှာင်မ ားသည် တဖခားလုခခြုသသာ သက းရာသေသမ ားသို့ု မသားစုအလုက် သဖပာင်းသရွဲ့ခရပေါသည်။

သရွဲ့သဖပာင်းသေစဉ်အတွင်းတွင် ဖပင်ပမှ အသ ာက်အပပစစည်းမ ား အေည်းငယ်သာ ရရှခပေါသည်။ လဦးသရ

မ ားသသာ မသားစုမ ားသည် သရရှည်စားသးု ြရ

ုို့ ေ် လုသလာက်မှုမရှသပ။ စစ်သဘးသရှာင်သမ ားသည် ုသရာက်ရှလာသသာ

သေသမ ားတွင်လည်း ကုယသဖမ၊

် ကုယ်သရ မဟုတ်သည်အတွက်သကကာင် စားဝတ်သေသရးအတွက် လုပ်ကုင် စားသသာက်ြုို့ရေ်

အခက်အခမ ားစွာ ကကြုသတွွဲ့ခရပေါသည်။ သ

ုို့ ကကာင် အမ်သ ာင်ဦးစီးမ ားသည် မသားစု စားဝတ်သေသရးကု သဖြရှင်းနုင်ြုို့ရေ်

ကကြုရာက ပေ်းမ ား လုပ်ကုင်ဖခင်း၊ သေို့စား ပေ်းရအလုပ်လုပ်ဖခင်း၊ မုးရာသီတွင် သလှအငှားလုက်ဖခင်း နှင် အငှားလုက်

သီးနှမ ား စုက်ပ ြုးတုို့ လုပ်ကုင်လ က်ရှပပီး မသားစု စားဝတ်သေသရးအတွက် သချွတာပပီး စားသသာက်ရပေါသည်။

“အခုသလာသလာဆယ်ဆယ်သတာ အမ်သ ာင်ဦးစီးတစ်သယာက် ေီလုပ လုက်သွားတယ် သမ ား ခုင်းတာရှရင်

တစ်သေို့ကု သလးသ ာင်ငေါးသ ာင်တေ်လ လုပ်တာပသပေါ က ပေ်းပ။ ဘာစီးပွားသရးမှ မရှဘးသပေါ” (၀၅-ြာပွေ်ခရုင်မှ

အမ ြုးသမီးတစ်ဦး) ။

ကရွှေ့က ပွှာင်ျေးကနစဉ် က ျုကတွွှေ့ရကသွှာ စိန်ကခေါ်မှုမ ွှာျေး

နှစ်ြက်လက်ေက်ကုင် အြွွဲ့အစည်းမ ားမှ ခရီးသွားလာမှုနှင် လမ်းမ ား ပတ်ပင်တားဆီးမှုသကကာင်

စားဝတ်သေသရးအတွက် စေ်သခေါ်မှုမ ား ရှသေဖခင်း၊ အစားအသသာက် မလုသလာက်မှုနှင် သေသအတွင်း အသဖခခ

ကုေ်သ းနှုေ်းမ ားလည်း ဖမင်တက်လာပေါသည်။ ကုေ်းလမ်းခရီး တားဆီးပတ်ပင်မှုသကကာင် ရာသားမ ားသည် သရလမ်း (သလှ)

17
ဖြင် သရွဲ့သဖပာင်းလာရသည်အဖပင် ကုေ်းတစ်တေ် သရတစ်တေ် ခရီးဖြင် သဖပာင်းသရွဲ့ရပေါသည်။ ရြေ်ရခေါ

သတာလမ်းခရီးတွင်လည်း တုက်ပွမ ား ရှသေသသာအခ ေ်တွင် တုက်ပွပပီးသည်အ သရာက်ရာလမ်းတွင် သစာင်ဆုင်းခရပပီး

တုက်ပွပပီးမှသာလ င် ခရီးကု ဆက်သွားခပေါသည်။ တခ ြုွဲ့သသာ သတာလမ်းတွင် မုင်းမ ား သ ာင် ားလ က်ရှပပီး

သရွဲ့သဖပာင်းသေ ုင်သမ ားအတွက် အနတရာယ်ဖြစ်သစနုင်ပေါသည်။ အ

ုို့ ဖပင် သရလမ်းခရီးဖြင် သဖပာင်းသရွဲ့သသာအခ ေ်တွင်

သလှမ ား လုသလာက်မှုမရှသသာသကကာင် လမ်းခရီးတွင် ကကြုရာသေရာတွင် အသဖခခ ပပီး ညအပ်ရသသာ အသဖခအသေမ ား

ရှပေါသည်။ ုဖြစ်စဉ်မ ားကု ကကည်ဖခင်းအားဖြင် စစ်သဘးသရှာင်သမ ားအတွက် လုခခြုမှုမ ားရှသည် အသဖခအသေမ ား

မသတွွဲ့ရသပ။

18
 ပု(သေသခတစ်ဦး မှ သပးပုို့မှု) -တပ်မသတာ်ဘက်မှ သလယာဉ်ဖြင် ဗုးကကတက
ု ်ခုက်သေစဉ် သေရပ်သရွဲ့သဖပာင်းသမ ား၏

လမ်းခရီးတွင် တမ်းသရှာင်သေပု

“လမ်းခရီးမှာက သတာ ကျွေ်သတာ်တို့သ

ု ဖပးလာတ အခ ေ်ကလည်း မုးတွင်း သရတအားကကီးသေတ အခ ေ်

ခက်ခပေါတယ်။ သလှသပေါ်မှာ သလှကလည်း တစ်စီး၊ နှစ်စီးဘ သွားလာရတအတွက်သကကာင် သလှသပေါ်မှာ သတာ်သတာ်သလး

ခက်ခပေါတယ်။ တခ ြုွဲ့သသာ လသတွဆု လမ်းမှာအပ်ရတယ်။ တစ်လမ်းလုး” (၀၁-ြာပွေ်ခရုင်မှ အမ ြုးသားတစ်ဦး)။

ကရရှည်စွှာျေးဝတ်ကနကရျေးအတွ ် စိုျေးရိမ်မှုပန်မှုမ ွှာျေးရှိ ခင်ျေး

ွက်ပပီးတမ်းသရှာင်သေစဉ် ကကြုသတွွဲ့ရသသာ စားဝတ်သေသရးအခက်အခမ ားသကကာင် အခ ြုွဲ့သသာ စစ်သဘးသရှာင်

ရာသားမ ားသည် တစ်ဖခားသသာ သက းရာသေသမ ားတွင် (၁) နှစ်သက ာ် သေ ုင်လ က်ရှပပီး ၎င်းတ၏
ုို့ သက းရာသုို့

ဖပေ်လည်သေ ုင်ရေ် စီစဉ် ားသသာ်လည်း မသရးခ ယ်ခသပ။ အဘယ်သကကာင်ဆုသသာ် လမ်းခရီးတစ်သလ ာက်တွင်

သဖမမမြှုပ်မုင်းမ ားရှသေဖခင်း၊ နှစ်ြက်သသာ လက်ကုင်အြွွဲ့အစည်းမ ား လမ်းပေ်းဆက်သွယ်သရးနှင် ပတ်သက်ပပီး

ပတ်ဆမ
ုို့ ှုသကကာင် ဖြစ်ပေါသည်။ ွက်သဖပးတမ်းသရှာင်ခေါစတွင် အသဖခခလုအပ်ခ က်ဖြစ်သသာ ဆေ်၊ ဆီ၊ ဆား နှင် အခ ြုမှုေို့်

မ ား အလှ ရှင်မ ားက လာသရာက်လှ ေေါေ်းလ က်ရှပပီး ကုဗစ်-၁၉ ကပ်သရာဂေါ ဖမင်တက်လာခ ေ်တွင် အသဖခခအစား

အသသာက်ပပုးသမ ား လာသရာက်လှ ေေါေ်းဖခင်း မရှသတာသပ။ သ

ုို့ ကကာင် စစ်သဘးသရှာင် ရာသားမ ားသည်

19
ကုယ်သဖခသ ာက်တ ေါ်ကုယ်ရပ်တည်ကာ စားဝတ်သေသရး အခက်အခမ ားကု ကုယ်တုင် သဖြရှင်းသေရပေါသည်။

လက်ရှသေသတွင် သေ ုင်စဉ်အတွင်း သရတုအတွက် အဆင်သဖပသသာ်လည်း သရရှည်အတွက် အဆင်မသဖပလှသပ။

ွက်သဖပးတမ်းသရှာင်သ ရာသားတစ်ဦးက-

“အဆင်မသဖပဘးသပေါသေော်။ အမ်လစာသတွလည်း စုးရမ်တာမ ြုးသတာရှတာသပေါ။ အလုပ်က

အတည်တက မရှဘး။ လကုေ်ခေါေီး အမ်လခသပးသတာ လက် မှာလည်း သငွပုသငွလ မရှသတာ စတ်မသကာင်းသပမ မရှ

ရှတာစုပပီးသတာ သပးရတာသပေါ။ အမ်ရှင်ကလည်း အရမ်းကကီးအဆင်သဖပတာမ ြုး မဟုတ်ဘးသလ။ မသားစုနှစ်စု၊ သုးစု

စုပပီးသတာ အမ်လခသပးရတာသပေါ” (၀၁-ြာပွေ်ခရုင်မှ အမ ြုးသားတစ်ဦး) ။

ယခုလက်ရှသေ ုင်ရာသေသတွင် မမသမွးရပ်သဖမ မဟုတ်သည်အတွက် အလွေ်ပင် ကွာဖခားလှပေါသည်။

မုးဦးကာလတွင် သေို့စား အလုပ်အကုင် ရှာပေါးဖခင်းမ ား ကကြုသတွွဲ့ခရပပီး မင်းေပ်မမှေ်သည် ရက်မ ားလည်း ကကြုသတွွဲ့

ခပေါသည်။ မုးဦးကာလတွင်လည်း ရာသီတုပ်သကွးမ ား သပေါမ ားလွေ်းသသာသကကာင် မသားစု က ေ်းမာသရးအတွက်

လုသလာက်သသာ သဆးြုးဝေါးခမ ား စုသဆာင်း ားသသာ်လည်း သုးစွရမည်ကဏ္ဍမ ား မ ားဖပားသည်အတွက်

လုသလာက်သသာ သဆးြုးဝေါးခမ ား မရှသပ။ စစ်သဘးသရှာင်ရာသားတစ်ဦးက-

“သဆးြုးလည်း ကုေ်တယ်ဆုသတာလည်း ေီတစ်လအတွင်းမှာပ ကျွေ်မတသ

ုို့ ားအမ (၃) သယာက်ဆုရင်သဆးြုးပ

၃၊၄သေ်းသလာက် ကုေ်သွားပပီ။ စားတာက သချွတာစားလုို့ရတယ်” (၀၉-ြာပွေ်ခရုင်မှ အမ ြုးသမီးတစ်ဦး) ။

“မုးလင်းတာေို့ ပုက်ဆမရှ၊ ရှတာကု ရသအာင်ရှာပပီးသတာ သေောက်ဝယ်စားခရတာမ ြုးသပေါ။ ဘယ်သ မဆုသပေါ

စစ်သဘးသရှာင်လာရသ အားလုး၊ ကုယ်သေသကု အားလုးဖပေ်ခ င်ကကတာသပေါ” (၀၃-ြာပွေ်ခရုင်မှ အမ ြုးသားတစ်ဦး) ။

သလလာသတွွဲ့ရှခ က်မ ားအရ ၁၀၀ ရာခုင်နှုေ်းသသာ ဖပည်တွင်းသရွဲ့သဖပာင်းသေ ုင်သမ ားသည် မတညီသသာ

အခက်အခမ ား ကကြုသတွွဲ့ရပပီး မမသေရပ်သုို့ ဖပေ်သွားြရ

ုို့ ေ် သမ ာ်လင်သေကကပေါသည်။ အဘယ်သကကာင်ဆုသသာ် တစ်ဖခားသသာ

သေရာသေသတွင် သေ ုင်ခွင် ရရှသသာ်လည်း မမရပ်ရာသေသနှင် မမပတ်ဝေ်းက င်တွင် သေ ုင်ရဖခင်းကပုပပီး

သက်သတာင်သက်သာရှသည်ဟု သဖြဆုသမ ားက သဖြကကားခပေါသည်။ တစ်ဖခားသသာ ေယ်သဖမသေသတွင်

သေ ုင်ရသသာအခေါ အစားအသသာက်မ ား ဝယ်ယစားသုးရဖခင်း၊ အကအညီမ ားရသသာ်လည်း မသားစုအလုက်

စားသးု ရသည်အတွက် လုသလာက်မှုမ ား မရှဖခင်း၊ မုးရာသီတွင် အဝတ်အစားမ ား လုသလာက်မှု မရှဖခင်း နှင်

ခ က်ဖပြုတ်စားသသာက်ရာတွင် ယာယီတမ ားဖြင် သေ ုင်သည်အတွက် အဆင်မသဖပလှဖခင်း စသည် ဖပဿေောမ ား

ရင်ဆုင်ကကြုသတွွဲ့ရပေါသည်။ မမသေရပ်သုို့ ဖပေ်ြရ

ုို့ ေ် လမ်းတစ်သလ ာက်တွင် သဖမမမြှု ်မုင်းမ ားကု အမည်မသ

20
လက်ေက်ကုင်မ ားမှ သ ာင် ားလ က်ရှပပီး လမ်းခရီးလုခခြုမှုအတွက် စုးရမ်ပပေ်သေရပေါသည်။ ဖပည်တွင်းသေရပ်

စွေို့်ခွာသမ ား၏ သဖပာကကားခ က်မ ားအရ-

“မဖပေ်ဖြစ်ဘး ရာကုဖပေ်လလ
ုို့ ုးဝမရတာ အခုသတာင်မှ အသဖခအသေသကာင်းလုို့ တုင်းဖပည်သအးခ မ်းလုို့

ဖပေ်ကကမယ်ဆုရင်သတာင်မှ တဖခားရာသတာ ရခ င်ရမယ် ကျွေ်မတရ

ုို့ ာကသတာ ဘယ်လုမှဖပေ်လမ
ုို့ ရသသးဘး

ဘာဖြစ်လုို့လဆုသတာ အမည်မသလက်ေက်ကုင် မုင်းသ ာင် ားတာ တအားမ ားတယ်သပေါသေော် ”

“ဖပေ်သတာင်ဖပေ်ခ င်သေပပီး ေီမှာသေလုို့ လုးဝအဆင်မသဖပဘး တအားခက်ခလုို့။ ေီမှာလည်း အစအဆုးဝယ်စားရတယ်သလ

ကုယ်ခခေက
ို့ ုယ်ဆုရင် ကင်ပွေ်းခ ဉ်ရက်သသတွ ေေို့်သလွေ်ရက်သတွ အကုေ်ရှတယ်သပေါ” (၀၉-ြာပွေ်ခရုင်မှ အမ ြုးသမီးတစ်ဦး)

“ေုကခသရာက်လလ
ုို့ ာကကတာ ဘယ်သမှသပ ာ်လုို့ လာကကတာမဟုတ်ဘး ကုယ်အမ်ကုယရ
် ာပစ်ပပီး လာရသတာ

သတာ်သတာ်ေုကခသရာက်တယ်။ ပပီးသတာ ကုယသ

် ေရာ ကုယ်သေသ မဟုတ်သတာ လုပ်ကုင်စားသသာက် မတတ်ဘးသလ” (၀၆-

ြာပွေ်ခရင
ု ်မှ အမ ြုးသားတစ်ဦး) ။

၃.၂ န်ျေးမွှာကရျေးနှင် ကစွှာင်ကရှွှာ မ

် ှုဆိုင်ရွှာ ပဿနာမ ွှာျေး

အာဏာသမ်ပပီးအခ ေ်မှစ၍ ဖမေ်မာနုင်ငတစ်ဝှမ်းရှ က ေ်းမာသရးသစာင်သရှာက်မှုစေစ်မှာ ဆုးရားလ က်ရှပပီး

ခရုင်မ ားတွင် ကညီသ ာက်ပသည် ဝေ်သဆာင်မှုမ ားအား ကကီးမ ားစွာ ဖြတ်သတာက်လုက်သည်အတွက် တုင်းရင်းသား

သက းလက်သေသမ ားရှ သက းရာမ ား၏ က ေ်းမာသရးသစာင်သရှာက်မှု အသဖခအသေမှာ ပုမုဆုးရားလာသည် (Karen Human

Rights Group, 2022, p. 30) ။ စစ်အာဏာသမ်းပပီးသေောက်ပုင်းတွင် ွက်သဖပးတမ်းသရှာင်သေသသာ သက းလက်သေသမှ

ရာသားမ ား (သက်ကကီးရယ်အုမ ား၊ ကသလးသငယ်မ ား နှင် ကုယ်ဝေ်သဆာင်မခင်) သည် ကုဗစ်-၁၉ အပေါအဝင်

က ေ်းမာသရးဆုင်ရာ ကစစရပ်မ ားအတွက် က ေ်းမာသရးသစာင်သရှာက်မှု မလုသလာက်ဖခင်းကု ခစားရပပီး အမ ားစုမှာ

မမကုယ်တင
ု ် ရုးရာတုင်းရင်းသဆးမ ားဖြင် ကုသရေ်အဖပင် အဖခားေည်းလမ်းမရှသပ။

ထွ ်က ပျေးတိမ်ျေးကရှွှာင်သမ ွှာျေးအတွ ် န်ျေးမွှာကရျေးကစွှာင်ကရှွှာ ်မှု

စစ်သဘးသရှာင်မ ားအသေဖြင် လသေမှုအဆင်အတေ်းေမ်ပေါးသည်အဖပင် က ေ်းမာသရးသစာင်သရှာက်မှု

မလုသလာက်သည်အတွက် က ေ်းမာသရးဆုင်ရာ ဖပဿေောမ ားကု ခစားရပေါသည်။ ယာယီစစ်သရှာင်စခေ်းမ ားတွင်

21
သေ ုင်သမ ားအသေဖြင် လုအပ်သသာ အသဖခခက ေ်းမာသရး သစာင်သရှာက်မှုမ ား လက်လှမ်းမှီသသာ်လည်း ုယာယီ

စခေ်းတွင် သေ ုင်ဖခင်းမရှသသာ သမ ားအတွက် (သတာ တွင် တမ်းသရှာင်သမ ား) မှာမ ၎င်းတ၏

ုို့ က ေ်းမာသရး

လုအပ်ခ က်မ ားကု လက်လှမ်းမှီရေ် အခက်အခကကြုသတွွဲ့ရပေါသည်။ ြာပွေ်ခရုင်ရှ သက းရာအမ ားစုမှ သေ ုင်သ

အားလုးေီးပေါး ွက်သဖပးကကသည်အတွက် သဆးခေ်းမ ား ြွင်လှစ်နုင်မှု မရှဖခင်းနှင် က ေ်းမာသရးဝေ် မ်းမ ားလည်း မရှသပ။

ွက်သဖပးတမ်းသရှာင်သ ရာသားမ ားက-

“ြာပွေ်မှာ အခုသွားလုို့ မလွယ်သတာဘး င်တယ်။ ြာပွေ်မှာ သေတသသတွကသတာ

က ေ်းမာသရးလက်လှမ်းမမှီဘးသပေါ။ ဘာသတွေက
ို့ ုလည်းသတာ မသဖပာတတ်သတာဘး” (၀၂-ြာပွေ်ခရုင်မှ အမ ြုးသားတစ်ဦး)

“လက်လှမ်းဘယ်သွားမှီသတာမလ ေီအခ ေ် သဆးရုသတွမှာ ဆရာမသတွမရှဘးသလ။ မရှသတာ အေီမှာ

အသဖခအသေကလည်းမသကာင်း တုက်ပွကလည်းဖြစ် အမှာ မအ န

် ုင် မစားနုင်သသွးသပေါင်က ပပီးသတာ မးပပီး လတာ

သတာင်မှ ဘာသဆးမှသသာက်ြုို့ မရှဘး” (၀၆-ြာပွေ်ခရုင်မှ အမ ြုးသမီးတစ်ဦး) ။

"သေသမကာင်းဖြစ်တအခေါ သဆးဆရာသတွမရှတခေါ ေုကခသရာက်တယ်။ တခ ြုွဲ့ရာသတွ သေောဖပြုဆရာမ

သတွမသေဘးသပေါသေော် လမ်းသတွပတ်တယ်။ အလမ

ု ြုးသတွဖြစ်သတာ ကသလးသမွးရမသသတွဆရ
ု င်သတာင်မှ

ကသလးသသသွားတယ် အသမသသသွားတယ် အလု ရှတယ်သလ” (၀၉-ြာပွေ်ခရုင်မှ အမ ြုးသမီးတစ်ဦး)။

ယာယီစစ်သရှာင်စခေ်းမ ားတွင် သဆးဝေါးသ ာက်ပမှုနှင် ပတ်သက်ပပီး လာသရာက်ပပုးသမ ား ရှသသာ်လည်း

လုသလာက်မှုမရှသည် အတွက်သကကာင် စစ်သဘးသရှာင်ရာသားမ ားက ကုယ်က ေ်းမာသရးဖပဿေောမ ားကု ကုယ်ကုယ်တုင်

သဖြရှင်းခရပေါသည်။ မမကုယ်တုင် သဖြရှင်းရသသာအခ ေ်တွင် သဆးြုးဝေါးခမ ားအတွက် သုးစွြရ

ုို့ ေ် ဝင်သငွမ ားအတွက်

ပပင်မှုနှစ်ဆ ပ်တုးရပေါသည်။ အ
ုို့ ဖပင် ကုယ်ဝေ်သဆာင် အမ ြုးသမီးမ ားအတွက်သည်လည်း လုသလာက်သသာ

က ေ်းမာသရးသစာင်သရှာက်မှုမ ား မရှသပ။ ုက ေ်းမာသရးသစာင်သရှာက်မှုမ ား လက်လှမ်းမှီနုင်ြရ

ုို့ ေ် ပမြုွဲ့ဖပမ ားသုို့

သွားရပေါသည်။ စစ်ပွအရှေ်ဖပင်း ေ်လာသည်နှင်အမ နှစ်ြက်လက်ေက်ကုင်တပ်ြွွဲ့မ ားသည် လမ်းခရီးမ ားပတ်ဆမ

ုို့ ှုရှပပီး

တစ်ရာနှင်တစ်ရာ သွားလာဖခင်းမ ား ခွင်မဖပြုသပ။ စစ်သဘးသရှာင် ရာသားတစ်ဦးမှ-

“အမ ြုးသမီးသတွ အသေေို့ အခက်အခကကြုတာကသတာ အခ ြုွဲ့ကုယ်ဝေ်သဆာင်အမ ြုးသမီးသတွသပေါသေော်။

သတို့ုဟုမှာသေလရ
ုို့ ှရင်လည်း ကသလးသမွးြခ
ုို့ က်တယ်။ တစ်ရာေတ
ို့ စ်ရာသွားလလ
ုို့ ည်း မရဘး” (၀၂-ြာပွေ်ခရုင်မှ

အမ ြုးသားတစ်ဦး) ။

22
 သတာ တွင် ွက်သဖပးတမ်းသရှာင်သေသသာ စစ်သဘးသရှာင်မ ားသည် သက းရာ တွင် တမ်းသရှာင်သေသသာ

သမ ား က် က ေ်းမာသရးသစာင်သရှာက်မှုေို့ ပတ်သက်ပပီး စေ်သခေါ်မှုမ ား ရှသေပေါသည်။ သတာ တွင် သေို့်ရှင်းသသာ အစား

အသသာက်မ ားနှင် သရမ ားရရှမှု မရှသည်အတွက် ကသလးသငယ်မ ားနှင် သက်ကကီးရယ်အုမ ား ဝမ်းပ က်ဝမ်းသလ ာသရာဂေါ

ဖြစ်ဖခင်းနှင် သေမသကာင်းဖြစ်ဖခင်းမ ား ကကြုသတွွဲ့ရပေါသည်။ တမ်းသရှာင်သေစဉ် ကာလအတွင်းတွင် သဆးဝေါးကျွမ်းက င်သမ ား

မရှသည်အတွက် သရှးဦးသေောဖပြုအက တတ် ားပပီးသသာသမ ားကု အကအညီသတာင်းပပီး သဖြရှင်းခရပေါသည်။

သရ
ုို့ ာတွင်လည်း သရှးဦးသေောဖပြုတတ် ားသသာ လငယ်မှာလည်း စစ်သဘးသရှာင်ဖြစ်သေသည်အတွက် ရရာသဆးဝေါးမ ား

နှင်သာ ပပုးခပေါသည်။ စစ်သဘးသရှာင် ရာသားတစ်ဦးက-

“သဖပးတာေက
ို့ သလးသတွ သေမသကာင်းကကတာ သတာ မှာတစ်ပုကကီးဘ။ ဘယ်လုကုကကလ ရာက

သရှးဦးသေောဖပြုသတွ ေေပေါးပေါး တတ် ားတသကသေ အကအညီသတာင်းရတယ်သပေါ အက အညီသတာင်းပပီး

သတို့ရ
ု ှတသဆးေို့ပ သပးတယ်။ သတို့လ
ု ည်း သတတ
ုို့ တ်တ သင်တေ်းေို့ ဖပေ်အသုးခ တယ်သပေါသေော်” (၀၇-ြာပွေ်ခရုင်မှ

အမ ြုးသမီးတစ်ဦး) ။

ရိုျေးရွှာကဆျေးမှျေးတိုမ ွှာျေး ြေင် န်ျေးမွှာကရျေး ပဿနာမ ွှာျေး ို က ြေရှင်ျေးခွဲ ခင်ျေး

သတာ တွင် ွက်သဖပးတမ်းသရှာင်သေစဉ်တွင် ဖခင်မ ားသပေါမ ားဖခင်းသကကာင် အ းသဖြင် ကသလးသငယ်

မ ားသည် သသွးလွေ်တုပ်သတွးသရာဂေါမ ား ခစားရဖခင်း၊ သခ ာင်းဆုးဖခင်း၊ ဝမ်းပ က်ဝမ်းသလ ာသရာဂေါမ ား ခစားရဖခင်း စသည်

သဝေေောမ ား ခစားရပေါသည်။ ၎င်းက ေ်းမာသရးဖပဿေောမ ားကု သဖြရှင်းကုသြုို့ရေ် သဆးဝေါးမ ား မရှသည်အတွက်

သတာတွင် ရရှနုင်သသာ သစ်ဥသစ်ြုမ ားနှင် ရို်းရာသဆးမှီးတုမ ားဖြင်သာ က ေ်းမာသရးဖပဿေောမ ားကု သဖြရှင်း

ကကပေါသည်။ သလလာသတွွဲ့ရှခ က်မ ားမှ စစ်သဘးသရှာင်ရာသားတစ်ဦး၏ အသတွွဲ့အကကြုအရ တမ်းသရှာင်သေစဉ် ကာလ

အတွင်း ရာသီဥတုအကးအသဖပာင်းလည်းဖြစ်သသာသကကာင် ကသလးသငယ်အမ ားစုမှာ အသအးမဖခင်း နှင် သခ ာင်းဆုးဖခင်း

ဖပဿေောမ ား ကကြုသတွွဲ့ခရပပီး သခ ာင်းအရမ်းဆုးသသာ ကသလးသငယ်မ ားကု ကုသရေ် သဆးဝေါးမ ား မရှသည်အတွက်

သတာလမ်းတစ်သလ ာက်တွင် သဘာဝအသလ ာက် သပေါက်သေသသာ အရက် (ခ ြုးသကွး) မ ားကု လက်ဖြင် အရည်

ွက်သအာင် ပွတ်သခ ပပီး သရနှင်သရာ၍ တုက်ခပေါသည်။ တခ ြုွဲ့သသာ ကသလးသငယ်မ ားသည် ွက်သဖပးလာခ ေ်

လမ်းခုလပ်တစ်သေရာတွင် သခ ာ်လပပီး ေဏ်ရာမ ားရရှခပေါသည်။ ၎င်းေဏ်ရာမ ားကု မဘမ ားက အရက်မ ားနှင် အုပ်ပပီး

အဝတ်စုတ်ဖြင် ပတ်သပးခပေါသည်။

23
 “ကျွေ်သတာ်တုို့ သဖပးလာတမသားစုသလးစုမှာ ဟုမသားစုတစ်စုဆု ကသလးကသတာ ၆နှစ် ၇နှစ်ရှမယ်

သသဖပးလာတာ သကြေပ်မပေါဘး။ ြေပ်မပေါဘး လမ်းမှာသ သခ ာ်လသတာ လမ်းရွဲ့သဘးမှာ လက်က သွားသ ာက်တာ ဆးေို့

သ ာက်တာ သူ့လက်က အဆးက အကကီးတစ်မ ြုးဘ သူ့လက်သပေါက်သွားတယ်။ နှစ်ခ က်သုးခ က်

သပေါက်သွားတယ်သူ့လက်က အတာလည်း တစ်လမ်းလုး ေီလုပ သူ့ကု ဟုအရက်ခးပပီး ေီတုင်းအဝတ်စုတ်ေို့ ပတ်သပးတယ်

အပုဆုးစုတ်ေို့ပတ်သပးတယ်” (၁၀-ြာပွေ်ခရင
ု ်မှ အမ ြုးသားတစ်ဦး) ။

ုဖြစ်စဉ်မ ားကု ကကည်ဖခင်းအားဖြင် ွက်သဖပးတမ်းသရှာင်သမ ားသည် က ေ်းမာသရးနှင် ပတ်သက်သသာ

ဗဟုသုတမ ား အားေည်းသေဖခင်းကု သတွွဲ့ရှရပေါသည်။ တမ်းသရှာင်သေစဉ်အတွင်း ၎င်းက ေ်းမာသရး ဖပဿေောမ ားကု

မမေေားလည်ရာ သစ်ရက်၊ သစ်ဥသစ်ြုမ ားဖြင် အဆင်သဖပသေသသာ်လည်း မ င်မှတ်သသာ သမးခုင်ပုးဝင်ဖခင်းမ ားနှင်

အသက်အနတရာယ်ဆုးရမ်မှုမ ား က သရာက်လာနုင်ပေါသည်။

၃.၃ ပညွှာကရျေးဆိုင်ရွှာ ပဿနာမ ွှာျေး

ကရင်ဖပည်ေယ်အတွင်း ွက်သဖပးတမ်းသရှာင်သေရမှုမ ား မ ားဖပားလာဖခင်း၊ ပဋပကခမ ားနှင် မလုခခြုမှုမ ား

ရှသေဖခင်းသကကာင် ပညာသရးသည် လမှုအသုက်အဝေ်းအတွက် ဦးစားသပးကဏ္ဍတစ်ခုမဟုတ်သကကာင်း သတွွဲ့ရှ ားပေါသည်။

ဖပည်တွင်းစစ်မ ားဆက်တက
ု ်ဖြစ်သပေါ်သေဖခင်းသကကာင် စာသင်သက ာင်းမ ား ပတ်ရဖခင်း၊ တခ ြုွဲ့သသာ စာသင်သက ာင်းမ ား

နုင်ငသတာ်စီမအုပ်ခ ြုပ်သရးသကာင်စီဘက်မှ ြွင် ားသသာ်လည်း သက ာင်းဆရာ၊မမ ား မရှဖခင်းနှင် ကသလးသငယ်မ ား

စာသင်ကကားနုင်ရေ် လုခခြုမှုမရှဖခင်းစသည် ပညာသရးဆုင်ရာအခက်အခမ ားကု ရင်ဆုင်သေရသည်။

စွှာသင်က ွှာင်ျေးမ ွှာျေး ပိတ်ထွှာျေး ခင်ျေး

ကရင်ဖပည်ေယ်၊ ြာပွေ်ခရုင်အတွင်းရှ အခ ြုွဲ့သသာ သက းရာသေသမ ားတွင် သက ာင်းမ ားပတ် ားရသည်မှာ

ကုဗစ်-၁၉ ကပ်သဘးဖြစ်ကတည်းကပင် ပတ်ပင်ခရပပီး အခုအခ ေ် ပင် ဖပေ်လည်ြွင်လှစ်နုင်ဖခင်း မရှသသးသပ။

အသကကာင်းမှာ ဖြစ်သပေါ်လာသသာ လက်ေက်ကုင်တက

ု ်ပွမ ား၊ သလသကကာင်းနှင် သဖမဖပင်တုက်ခုက်မှု မ ားသကကာင်

လူ့အခွင်အသရး ခ ြုးသြာက်မှုမ ား၊ စစ်သဘးသရှာင်မှုမ ား က ယ်က ယ်ဖပေို့်ဖပေို့် ဖြစ်ပွားခသည်အဖပင် တခ ြုွဲ့သသာ

သက ာင်းမ ားလည်း ြ က်ဆီးခခရပေါသည်။ အာဏာသမ်းမှုသည် ပညာသရးဝေ်သဆာင်မှုမ ားအတွက် စေ်သခေါ်မှုတစ်ရပ်

ဖြစ်သေသည်ကုလည်း ရှုဖမင်နုင်ပေါသည်။ အစုးရဝေ် မ်း (သက ာင်းဆရာ၊မ) မ ားက အာဏာြီဆေ်သရး လှုပ်ရှားမှုတွင်

24
ပေါဝင်ခပပီး အစုးရ (စစ်သကာင်စီ) ြွင်လှစ် ားသသာ သက ာင်းမ ားတွင် ဝင်သရာက်စာသင်ဖခင်း မရှသပ။ ုို့အဖပင်

အာဏာြီဆေ်သရးတွင် ပေါဝင်လှုပ်ရှားခသသာ ပညာသရးဝေ် မ်းမ ားသည် စစ်သကာင်စီဘက်မှ ပခမ်းသဖခာက်မှုနှင်

ြမ်းဆီးဖခင်းမ ားရှပပီး တခ ြုွဲ့သသာ ပညာသရးဝေ် မ်းမ ားက လုပ်ငေ်းခွင်သုို့ ဖပေ်လည်အလုပ်လုပ်ြုို့ရေ် စီစဉ် သေကကပေါသည်။

မလအလုပ်သုို့ ဖပေ်လည်လုပ်ကုင်ရေ် စီစဉ်သေစဉ်တွင် တြေ် တုင်းရင်းသားလက်ေက်ကုင်ဘက်မှ သတသပးတားဖမစ်ဖခင်း

လုပ်သဆာင်မမ
ှု ားရှပေါသည်။ စစ်သဘးသရှာင် ရာသားတစ်ဦးက-

“သက ာင်းသတွဆုရင်လည်း သတုို့ပတ်ခုင်း အကုေ်လုး ဝေ် မ်းသတွ မသတွွဲ့ခ င်ဘးသပေါသေော် ရုးဝတ်စုေ။ို့ အခု

ဆုရင်လည်းရာ မှာသေတယ်ဆုရင်လည်း အမတရ

ုို့ ာက ဘာမှမရှဘး” (၀၉-ြာပွေ်ခရင
ု ်မှ အမ ြုးသမီးတစ်ဦး) ။

စစ်အာဏာသမ်းမှုသကကာင် ခရုင်သေသမ ားတွင် သက ာင်းအမ ားစုက ပတ်ပင်ခရပပီး ပမြုွဲ့ဖပသက ာင်းမ ားတွင်သာ

ြွင်လှစ်နုင်ခပေါသည်။ ၎င်းြွင်လှစ်နုင်ခသသာ်လည်း သက ာင်းသားဦးသရမှာ ခေို့်မှေ်းသခ က်ဝက်သလာက်သာ မရှသပ။

လမှုအသုက်အဝေ်းမ ားလည်း ကသလးသငယ်မ ားအတွက် သက ာင်းပညာသရးလုအပ်ခ က်မ ား ဖြစ်ဆည်သပးနုင်ရေ်

ကုယ် ကုယ် သက ာင်းမ ား ြွင်လှစ်ခပေါသည်။ သရ

ုို့ ာတွင်လည်း ၎င်းကုယ် ကုယ် သက ာင်းမ ားသည် ပမြုွဲ့ဖပတွင်

သေ ုင်သသာ ကသလးသငယ်မ ားအတွက်သာ လက်လှမ်းမှီနုင်ပပီး သက းလက်သေသတွင် သေ ုင်သသာ ကသလးသငယ်မ ား

အတွက် လက်လှမ်းမမှီနုင်သပ။

စစ်သဘးသရှာင်ကသလးသငယ်မ ားသည် အခ ေ်အတုင်းအတာတစ်ခု သက ာင်းမ ားပတ် ားရပပီးသေောက် မမ

သရာက်သေသသာသေသတွင် အခ ြုွဲ့သသာ ကသလးမ ားသည် သက ာင်းမ ားဖပေ်လည်တက်လုစတ် မရှကကသတာသပ။ တခ ြုွဲ့သသာ

မသားစုမ ားသည် သငွသကကးမရှသသာသကကာင် သက ာင်းပညာသရးအား ဆက်လက်သင်ကကားနုင်ခဖခင်း မရှသတာသပ။

တခ ြုွဲ့သသာ မဘမ ားသည် ယခုလက်ရှအသဖခအသေတွင် ကသလးသငယ်မ ားကု ဆုးခေ်းတုင်သအာင်

ပညာဆက်လက်သင်ယဖခင်း က် အလုပ်လုပ်ဖခင်းနှင် ဝင်သငွရှာဖခင်းတက

ုို့ ုသာပု၍ အာရုစုက်လာကကပေါသည်။

“ပမြုင်ကကီးငသရာက်လာတ ကသလးသတွက သက ာင်းတက်ခွင်ရသပမ သက ာင်းမတက်တာ

သတာ်သတာ်သလးမ ားတယ်။ အသယာက် ၅၀ မှာ ၁၀ သက ာ်သက ာ်ပ ဖပေ်တ ်သတာတယ်။ မသားစုဖပဿေော

သဖြရှင်းြုို့အတွက် မုးတွင်းဆု သပ်မသသပမ သနွဦးပုင်းဆုရင် သကာခ ေ်(ကရင်လုမ ြုး) ုင်းေယ်စပ်သလ အမှာ

သဖပာင်းြးသွားခ ြုးကကတယ်။ အသက်ငယ်တ ကသလးသလးသတွကအစ အကုေ်လုးသွားကကတယ်။ မဘသတွက သဖပာတယ်

ကသလး (၁၂) နှစ်သက ာ်သက ာ်ဆုရင် တစ်ရက် (၁၀,၀၀၀) က ပ် ရတယ်။ ကသလးကလည်း

25
ပညာသရးစတ်မဝင်စားသတာဘး။ မဘရွဲ့အခက်အခဖမင်သတာလည်း ကညီသဖြရှင်းခ င်တာလည်းပေါတယ်။ ေေါသကကာင်

စာလုးဝ စတ်မဝင်စားသတာဘး” (၀၄-ြာပွေ်ခရုင်မှ အမ ြုးသမီးတစ်ဦး)။

ပညာသရးသေောက်က က ေ်မှုသည် တုင်းရင်းသား လေည်းစုမ ားအတွက် သရရှည်အက ြုးဆက်မ ား ရရှသစနုင်ပပီး

ကသလးသငယ်မ ား အေောဂတ်အတွက် မသသခ ာမသရရာမှုမ ားစွာ ရရှသစနုင်ပေါသည်။ ုို့အဖပင် အေောဂတ်တွင် လမှု

အသုက်အဝေ်းမ ားအတွက် လမှုသရးအက ြုးဆက်မ ားနှင် စီးပွားသရး အက ြုးဆက်မ ားကု ဆက်လက်ခစား ရသစနုင်ပေါ

သည်။

၃.၄ စစ်က ျေးကရှွှာင်အမ ျုိ ျေးသမျေးမ ွှာျေး က ျုကတွွှေ့ရကသွှာ ပဿနာမ ွှာျေး

၂၀၂၁ ခုနှစ် စစ်အာဏာသမ်းမှုအပပီး တုင်းရင်းသားသေသမ ားတွင် အမ ြုးသမီးအသပေါ် ေည်းမ ြုးစုဖြင်

အကကမ်းြက်မှုမ ားကု သပေါ်သပေါက်သစခပေါသည်။ ၎င်းအကကမ်းြက်ခရသသာ အမ ြုးသမီးမ ားသည် အကအညီမပပီး

မည်သည်သေရာတွင် တုင်ကကားရမည်ကု သရှနုင်ဖခင်း မရှသပ။

စစ်သဘးသရှာင်အမ ြုးသမီးမ ားနှင် မေ်းကသလးငယ်မ ားသည် စစ်သဘးသရှာင်သေစဉ်အတွင်း အဝတ်တစ် ည်

ကုယ်တစ်ခုတည်းသာ ွက်သဖပးလာရသမ ား ဖြစ်ပေါသည်။ ပုမှေ်အားဖြင် အမ ြုးသမီးမ ားသည် အဝတ်တစ် ည်ဖြင်

သေသေရပေါက အခ ေ်ကကာလာသည်နှင်အမ တစ်ကုယ်သရသေို့်ရှင်းမှုဆုင်ရာ က ေ်းမာသရး ခုက်မှုမ ားရှလာနုင်သည်။

စစ်သဘးသရှာင်အမ ြုးသမီးမ ားသည် တမ်းသရှာင်လာခ ေ်တွင် အဝတ်အစားနှင် တစ်ကုယ်သရအသုးအသဆာင်မ ား

သ ာက်ပမှု မရရှဖခင်းသကကာင် အဆင်သဖပသလုသာ သဖြရှင်းခရပေါသည်။

စစ်သကကာင်းမ ား တက်လာသည်အခ ေ်တွင် အမ်သ ာင်သည်အမ ြုးသမီးမ ားသည် စတ်ပုင်းဆုင်ရာ၊

ရုပ်ပုင်းဆုင်ရာလုခခြုမှုနှင် စုးရမ်မှုမ ား ဖမင်တက်လာပေါသည်။ စစ်သဘးသရှာင်တစ်ဦး မှ သဖပာကကားခ က်အရ တခ ြုွဲ့သသာ

အမ်သ ာင်ရှင်အမ ြုးသမီးမ ားသည် မမ၏ခင်ပွေ်း ြမ်းဆီးခရမည်ကု စုးရမ်သဖြင် ခင်ပွေ်းကမည်သည်သေရာသုို့

ွက်သဖပးတမ်းသရှာင်သေသည်ကု မသဖပာဖပသသာသကကာင် စစ်တပ်ဘက်မှ ၎င်းအမ ြုးသမီးကု ြမ်းဆီးသခေါ်သဆာင်

သွားဖခင်းနှင် ပခမ်းသဖခာက်မှုမ ား ရှခပေါသည်။ တခ ြုွဲ့အမ ြုးသမီးသည်လည်း စစ်တပ်ဘက်မှ သသေတ်ဖြင် ပစ်သတ်ခရပပီး

မည်သသ
ုို့ သာ အသကကာင်းအရင်းဖြင် ပစ်သတ်သည်ကု ဃဂေဏ သရှဖခင်း မရှသပ။ စစ်သဘးသရှာင် ရာသားတခ ြုွဲ့က-

26
 “စစ်သတွဘာသတွလာရင်သဖပးသပေါ သယာက် ားသလးသတွသဖပး၊ သယာက် ားသလးတ သဖပးသတာ မေ်းကသလးသတွ

က ေ်တယ် မေ်းကသလးသတွကု သမးတယ်သပေါ။ ေင်တုို့ သယာက် ားသတွဘယ်သွားလ၊ သယာက် ားသလးမရှသတာ

မေ်းကသလးကု ုသ ာင်းတာသတွရှတာသပေါ” (၁၀-ြာပွေ်ခရုင်မှ အမ ြုးသားတစ်ဦး) ။

“ရာရွဲ့ ဥကကဌ၊ အမ ြုးသမီးကု သွားပစ်သတ်တယ်လုို့သဖပာတယ်။ စစ်သားက နှစ်သယာက်တ။ ဗမာစစ်တပ်ပ။

သေောက်ပုင်းသဖြရှင်းတာသတာ မကကားြးဘးသရာ” (၀၂-ြာပွေ်ခရုင်မှ အမ ြုးသားတစ်ဦး) ။

အ
ုို့ ဖပင် သလလာသတွွဲ့ရှခ က်မ ားအရ စစ်သဘးသရှာင် အမ ြုးသမီးတစ်ဦး မှ စစ်သကကာင်းတက်လာခ ေ်တွင်

အသက်သမွးဝမ်းသကကာင်းအတွက် စပေါးစုက်သေသသာ အမ ြုးသမီးမ ားကု စစ်တပ်ဘက်မှ သခေါ်သဆာင်ပပီး လမ်းဖပအဖြစ်

ဓားစာခသခေါ်သွားသလရှသည်။ ုအမ ြုးသမီးမ ားကု သခေါ်သဆာင်ခ ေ်တွင် လလုမဆက်ဆဖခင်း၊ သအာ်ဟစ်ပပီး

သခေါ်သဆာင်ဖခင်းနှင် ရုက်နှက်ဖခင်းမ ား ဖပြုလုပ်လ က်ရှပေါသည်။ ၎င်းစစ်တပ်မ ား၏ အမ ြုးသမီးမ ားအသပေါ် က းလွေ်မှု

မ ားသည် ဝုင်းဝေ်းသဖြရှင်းသပးသည် လမှုအသုက်အဝေ်းမ ားလည်း မရှသပ။ ၎င်းအမ ြုးသမီးမ ားသည် စစ်တပ်၏

ရက်စက်သသာက းလွေ်မှုေဏ်ကု ကကတ်မှတ်ခခရပပီး တစ်ခေါတရ မမကုယ်မမ လဖြစ်ရပ်က ြုးမေပ်သည်ဟု စတ်ပုင်း

ဆုင်ရာ ခစားမှုမ ား ဖြစ်သပေါ်လ က်ရှပေါသည်။

၃.၅ ကလျေးသငယ်မ ွှာျေး၏ အခွင်အကရျေး ခ ျုိ ျေးကြေွှာ ်ခရမှုမ ွှာျေး

၂၀၀၇ ခုနှစ်မှစ၍ ကုလသမဂဂ လုခခြုသရးသကာင်စီ ဆုးဖြတ်ခ က်အမှတ် ၁၆၁၂ အရ ကသလးငယ်မ ား

အသပေါ် ဖပင်း ေ်သသာ ခ ြုးသြာက်မှု (၆) ခုနှင် ပတ်သက်၍ ကုလသမဂဂ၏ သစာင်ကကည်စစ်သဆး အစီရင်ခမှုယနတရားသည်

ဖမေ်မာနုင်ငတွင် စတင်လုပ်သဆာင်သေပေါသည်။ စစစ်စစ်သဆးမှုသအာက်ရှ ခ ြုးသြာက်မှုမ ားမှာ (၁) လက်ေက်ကုင်တပ်မ ား၊

အြွွဲ့မ ားမှ ကသလးသငယ်မ ားအား စုသဆာင်းဖခင်းနှင် အသုးခ ဖခင်း၊ (၂) သတ်ဖြတ်ဖခင်းနှင် ခုက်သစဖခင်း၊ (၃) မုေမ်းမှုနှင်

အဖခားလင်ပုင်းဆုင်ရာ အကကမ်းြက်မှုပုစမ ား၊ (၄) ဖပေ်သပးဆွဖခင်း၊ (၅) စာသင်သက ာင်းမ ားနှင် သဆးရုမ ားကု

တုက်ခုက်ဖခင်းနှင် (၆) လသာခ င်းစာေောသ ာက် ားမှုဆုင်ရာ ရယပုင်ခွင်ကု ဖငင်းပယ်ဖခင်းတုို့ ပေါဝင်ကကပေါသည် (UNICEF,

2018)။

ဖမေ်မာနုင်ငရှ ကသလးသငယ်မ ားသည် ရပ်ရာ၊ လမှုအြွွဲ့အစည်းမ ားအကကားတွင် ဖြစ်ပွားသေသသာ

ပဋပကခမ ားနှင် အကကမ်းြက်မှုမ ားကု ဆက်လက်ခစားသေရပေါသည်။ ကရင်ဖပည်ေယ်၊ ြာပွေ်ခရုင်တွင် သေ ုင်သသာ

ကသလးသငယ်မ ားသည် စစ်ပွသကကာင် အသက်အနတရာယ်လုခခြုမှုမရှဖခင်းနှင် ရသင်ရ ုက်သသာ အခွင်အသရးမ ား

27
မရရှဖခင်းသကကာင် ကသလးသငယ်ကာကွယ်သစာင်သရှာက်သရး ဝေ်သဆာင်မှုမ ားကု လုအပ်သေဖခင်း (သ)ုို့ ကသလးသငယ်

အခွင်အသရးမ ား ခ ြုးသြာက်ခရနုင်သဖခရှသေပေါသည်။ ပဋပကခဖြစ်သပေါ်သေသသာ သေရာမ ားနှင် အသရးသပေါ်သေရာမ ားတွင်

ရှသေကကသည် ကသလးသငယ်မ ားသည် သတ၏

ုို့ အေောဂတ်အတွက် စုးရမ်ရသည် အသဖခအသေမ ားရှပပီး စစ်သဘး

ကာလအတွင်းတွင် ကသလးမ ားမှာ စီးပွားသရးအရ သခေါင်းပုဖြတ်ခရဖခင်းနှင် လက်ေက်ကုင်တပ်ြွွဲ့မ ား သမ

ုို့ ဟုတ်

တစ်ဖခားသသာ အုပ်စုမ ား အတင်းအဓဓမစုသဆာင်းဖခင်း ခရနုင်သဖခရှပေါသည်။

ကလျေးစစ်သွှာျေးမ ွှာျေး စုကဆွှာင်ျေး ခင်ျေး

သလလာသတွွဲ့ရှခ က်မ ားအရ ကရင်ဖပည်ေယ် ြာပွေ်ခရုင်အတွင်းရှ အာဏာသမ်းမှု၏ သေောက်ဆက်တမ

ွ ားတွင်

ဖပည်တွင်းစစ်မ ား အဆက်မဖပတ် ဖြစ်ပွားလ က်ရှပပီး သေသခရာသားမ ား စစ်သဘးသရှာင်သေစဉ်ကာလအတွင်း

အသက်အုးအမ်ဆုးရှုးမှုမ ား ကကြုသတွွဲ့ခရသည်သာမက ကသလးသငယ်မ ားအတွက် သပ ာ်ရင်က ေ်းမာခွင်ကု ဆုးရားစွာ

ခုက်သစခပေါသည်။ သက းရာတွင်သေ ုင်သသာ (၁၈) နှစ်သအာက် သက ာင်းသေအရယ် သယာက် ားသလး

ကသလးသငယ်မ ားသည် စစ်သကကာင်းတက်ခ ေ်တွင် သပေါ်တာြမ်းမည်ကု စုးရမ်ဖခင်း၊ လက်ေက်ကုင်အြွွဲ့မ ားမှ

စစ်သားစုသဆာင်းမည်ကု စုးရမ်ဖခင်း စသသာ စတ်ပုင်းဆုင်ရာ မလုခခြုမှုမ ား ခစားရပေါသည်။

စစ်သဘးသရှာင်ရာသားတစ်ဦး၏ အသတွွဲ့အကကြုသြာ်ဖပခ က်အရ မမသေ ုင်ရာသေသတွင် စစ်တပ်ဘက်မှ

စစ်သားစုသဆာင်းမှုရှသကသုို့ တုင်းရင်းသားလက်ေက်ကုင်ဘက်တွင်လည်း စုသဆာင်းခပေါသည်။ မ ားသသာအားဖြင်

စစ်တပ်မ ားသည် ပမြုွဲ့ တွင် စစ်သားစုသဆာင်းမှုရှပပီး တုင်းရင်းသားလက်ေက်ကုင်မ ားသည် သက းရာ တွင် စစ်သား

စုသဆာင်းဖခင်းမ ား ရှပေါသည်။ စစ်သားစုသဆာင်းရာတွင် လကကီးလငယ်မ ား အပေါအဝင် (၁၈) နှစ်သအာက်

ကသလးသငယ်မ ားပေါ ဝင်လ က်ရှသည်ကု သတွွဲ့ရှရပေါသည်။ (၁၈) နှစ်သအာက် ကသလးစစ်သား စုသဆာင်းရာတွင်

အရယ်မသရာက်သသးသည် ကသလးသငယ်မ ားကု အတင်းအဓမမ သခေါ်သဆာင်ဖခင်းမ ား ရှသေသည်ကု သတွွဲ့ရှရပေါသည်။

စစ်သဘးသရှာင်ရာသားတစ်ဦးက -

“တုင်းရင်းသားလက်ေက်ကုင်ြက်ကလည်း စစ်သားသတွ ဘာသတွ စုသဆာင်းတယ်။ အခ ြုွဲ့မေ်းကသလးလည်း

သွားရတာရှတယ်၊ သယာက ်ာ်းသလးလည်း သွားရတာရှတယ်။ သေောက်တခ ြုွဲ့ ွက်သဖပးတာလည်းရှတယ်။

အသက်မဖပည်တ ကသလးသတွသပေါ။ အသက် (၁၄) နှစ် (၁၅) နှစ် အသလာက်သပေါ။ တစ်ကယ်လုို့ ကသလးသတွ

မသွားဘးဆုရင် မဘသတွသခေါ်တယ်” (၀၂-ြာပွေ်ခရုင်မှ အမ ြုးသားတစ်ဦး) ။

28
 “မနှစ်က သရာက်တစစ်သကကာင်းကသတာ ၄၀၇ သရာက်တယ်။ ဗမာစစ်သကကာင်း ။ ရကခာပုို့ရတ မေ်းကသလး၊

သယာက် ားသလးသတွကသတာ အသက် ၁၄ နှစ်၊ ၁၅ နှစ် အသလာက်အရယ်သတွသပေါသေော်။ အခုတသလာဖြစ်တာကသတာ

စစ်တပ်က လမ်းမကကီးပုင်းမှာ အသေမ ားတယ်” (၀၂-ြာပွေ်ခရုင်မှ အမ ြုးသားတစ်ဦး) ။

မဘအုပ် ေ်းသမ ားကလည်း မမကသလးမ ား၏ အသက်အနတရာယ်ကု စုးရမ်သသာသကကာင် လုခခြုသသာ

ပမြုွဲ့တစ်သေရာသုို့ ွက်သဖပးတမ်းသရှာင်ခပေါသည်။ စစ်သဘးသရှာင်တစ်ဦး၏ အသတွွဲ့အကကြုမ ားအရ တုင်းရင်းသား

လက်ေက်ကုင်တပ်မ ားက စစ်သားစုသဆာင်းရာတွင် တခ ြုွဲ့တပ်ြွွဲ့က လူ့အရင်းအဖမစ်မရနုင်လ င် ၎င်းအစား

သငွသကကးသတာင်းသလရှပပီး တခ ြုွဲ့သသာ တပ်ြွွဲ့မ ားက သငွသကကးမယပေို့ လူ့အရင်းအဖမစ်မ ားကု ဦးစားသပးဆွသခေါ်

သလရှသည်။ စစ်သဘးသရှာင်ရာသားတစ်ဦးက-

“တုင်းရင်းသား လက်ေက်ကုင်ဘက်ကသေပပီးသတာ စစ်သားသတွ စုသဆာင်းရင် အခ ြုွဲ့က ကုယ်ဘက်ဖခမ်းက

လမသပးနုင်ရင် ပုက်ဆသပးရတာ ရှတယ်။ အခ ြုွဲ့ကသတာ ပုက်ဆမယဘး လပလုခ င်တယ်။ ပုက်ဆသတွကလည်း

အမ ားကကီးသပးရတယ်။ သငယ်ခ င်းတစ်သယာက် သူ့ကသလး ဖပေ်ရြုို့အတွက် သတို့က

ု ု ပုက်ဆသပးပပီး ဖပေ်သခေါ်ရတယ်” (၀၂-

ြာပွေ်ခရင
ု ်မှ အမ ြုးသားတစ်ဦး) ။

ပည်တွင်ျေးစစ်ကက ွှာင် ကလျေးလုပ်သွှာျေးမ ွှာျေး တိုျေး မင်လွှာ ခင်ျေး

ကသလးလုပ်သားမ ားကု စုက်ပ ြုးသရး၊ သဆာက်လုပ်သရး၊ သရလုပ်ငေ်းမ ားနှင် အဖခားသသာ လုပ်ငေ်းမ ား အပေါအဝင်

သမားရုးက နှင် သမားရးု က မဟုတ်သသာ စီးပွားသရးလုပ်ငေ်းမ ား၊ ကဏ္ဍမ ြုးစုနှင် လုပ်ငေ်းမ ြုးစုတွင် သတွွဲ့ရပေါသည်။

စစ်အာဏာသမ်းပပီးအခ ေ်မှစ၍ သက ာင်းသေအရယ် ကသလးမ ားသည် သက ာင်းပညာသရးမ ား နှစ်အတေ်ကကာ

ပတ် ားခရမှုသကကာင် သက ာင်းပညာသရးဖပင်ပသုို့ သရာက်ရှကကပပီး မ ားသသာအားဖြင် သက းရာ၊ ရပ်ရာသေသတွင်

အဖြစ်မ ားပေါသည်။ စစ်သဘးသရှာင်သေရစဉ် မသားစုစားဝတ်သေသရး ခက်ခမှုသကကာင် ၁၈ နှစ်သအာက် ကသလးသငယ်မ ား

အပေါအဝင် မသားစု၏ စားဝတ်သေသရးကု ဝုင်းဝေ်းကသပးရေ်နှင် သငွသကကးရရှရေ် ၎င်းတ၏

ုို့ ပ မဦးစားသပး ဖြစ်သေသည်ကု

သတွွဲ့ရှရပေါသည်။ စားဝတ်သေသရး သဖပလည်မှုမရှသသာ စစ်သဘးသရှာင် မသားစုမ ားသည် မမကသလးမ ားကု ုင်းနုင်င

(သတာင်သပေါ်) သုို့ အလုပ်သွားလုပ်ဖခင်း၊ မမသေသတွင် ရရာအလုပ်ကု လုပ်ကုင်ပပီး အငှားလုပ်သားမ ားအဖြစ်

လုပ်ကုင်လ က်ရှပေါသည်။ စစ်သဘးသရှာင် ရာသားတစ်ဦးက-

29
 “ဘာသတွလုပ်ကကလဆုသတာ သမ ားအငှားလုက်လရ
ုို့ ှရင် သွားရတယ်သပေါ။ ရာမှာဆုရင်တစ်သေို့ကု ၅ သ ာင်က ပ်

ငှားတယ်သလ။ ဘာအလုပ်လဆုသတာ တခ ြုွဲ့လသတွ လယ်လပ

ု ်တသသတွရှတယ် အတာသတုို့ ငှားတယ်

သကာက်သွားစုက်တယ်။ တခ ြုွဲ့သသတွကကသတာ ကုင်းလုပ်တယ်။ ကုင်းလုပ်တာက သဖမပသတွဘာသတွသလ သဖမပခ ေ်ဆုရင်

အတာသမ ားငှားတယ် သွားလုပ်ရတယ်” (၀၇-ြာပွေ်ခရင

ု ်မှ အမ ြုးသမီးတစ်ဦး) ။

ုဖြစ်စဉ်မ ားကု ကကည်ဖခင်းအားဖြင် သက ာင်းသေအရယ် ကသလးသငယ်မ ားအတွက် မမတို့ု၏ က ေ်းမားသရး၊

သဘးကင်းလုခခြုသရး၊ ရုပ်ပုင်းဆုင်ရာနှင် စတ်ပုင်းဆုင်ရာ ြွွဲ့ပြြုးမှုမ ားကု ခုက်မှုမ ားပပီး အေောဂတ်အတွက် သင်သလ ာ်

သကာင်းမွေ်သသာ အလုပ်ကု လုပ်ကုင်နုင်ရေ် အဟေို့်အတားမ ား ဖြစ်သပေါ်လ က်ရှပေါသည်။

၃.၆ လသွှာျေးမ ျုိ ျေးနွယ်အကပေါ် ျေးလွန်ကသွှာ ရွှာဇဝတ်မှုမ ွှာျေး

ဖပည်တွင်းစစ်သကကာင် အတင်းအဓမမ ခုင်းသစမှုမ ားနှင် အရပ်သားမ ားအား လသားေုင်းသြွယ် အသုးခ မှု

အမ ားအဖပား ရှလာသည်ကု သတ ားမပေါသည်။ အတင်းအဓမမ သစခုင်းမှုမ ားနှင် အရပ်သားမ ားအား လသားေုင်းသြွယ်

အသုးဖပြုမှုမ ားသည် အဖပည်ဖပည်ဆုင်ရာ လသားဖခင်းစာေောသ ာက် ားမှု ဥပသေနှင် အဖခားသသာ လူ့အခွင်အသရး

ပဋေ်ညာဉ်စာခ ြုပ်စာတမ်းမ ားကု ခ ြုးသြာက်ရာ သရာက်ပေါသည် (Karen Human Rights Group, 2022, p. 2)။ အ
ုို့ ဖပင်

သေသခရာသားမ ား၏ တနအမ်မ ားကု မီးရှုွဲ့ြ က်ဆီးဖခင်းမ ား ဖြစ်သပေါ်လ က်ရှပပီး သေအမ် တွင် ဗုးသ ာင်ဖခင်းမ ား ဖပြုလုပ်

လ က်ရှပေါသည်။

အဓမမ ကစခိုင်ျေးမှုနှင် အရပ်သွှာျေးမ ွှာျေး ို လသွှာျေးဒိုင်ျေးအ ြေစ် အသုျေး ပျု ခင်ျေး

စစ်အာဏာသမ်းပပီးသေောက်ပုင်း ြာပွေ်(မသကတာ်) ခရုင်သည် သလသကကာင်းတုက်ခုက်မှု အပေါအဝင် ပစ်မှတ် ား

ုးစစ်ဆင်ဖခင်း ခလာခရပေါသည်။ လက်ေက်ကုင်တပ်ြွွဲ့မ ားက သဖမမမြှု ်မုင်းသ ာင်ဖခင်းမ ားသကကာင် အ းသဖြင်

ြာပွေ်ခရင
ု ်တွင် မ ားဖပားလာခပပီး သဖမမမြှု ်မုင်း သပေါက်ကွမှုသကကာင် အရပ်သားမ ားစွာ သသဆုးခပေါသည်။

စစ်တပ်ဘက်မှ KNU အုပ်ခ ြုပ်ေယ်သဖမအတွင်း သွားလာရာတွင် လက်ေက်ကုင်တုက်ခုက်မှုကု ကာကွယရ

် ေ်

သေသခရာသားမ ားကု လသားေုင်းအဖြစ် အသုးဖပြုသလရှသည်။ စစ်သဘးသရှာင် ရာသားတစ်ဦး၏ သဖပာဆုခ က်အရ

သေသခရာသားမ ားအား ၎င်းတ၏

ုို့ လမ်းဖပမှုနှင် လသားေုင်းအဖြစ် သခေါ်ယလ င် တုက်ခုက်ခရနုင်သဖခေည်းမည်ဟု

ယဆသသာသကကာင် ရာသ၊သားမ ားအား သခေါ်ယကကပေါသည်။

30
 အရပ်သားမ ား လသားေုင်းအဖြစ် အသုးဖပြုမှုမ ားနှင်အတ အဖခားသသာ လူ့အခွင်အသရးမ ားနှင် ခ ြုးသြာက်မှုမ ား

ယှဉ်တဖြစ်
ွ သပေါ်သလရှပေါသည်။ အဘယ်သကကာင်ဆုသသာ် စစ်တပ်ဘက်မှ ရာအတွင်း စစ်သရးလှုပ်ရှားမှုမ ား

ရှလာသသာသကကာင် သေသခရာသားမ ားသည် အကကမ်းြက် ပခမ်းသဖခာက်ခရမှု၊ သသေတ်ပစ်ခရမှုနှင် အစာသရစာ

ဖပတ်သတာက်ဖခင်းမ ား မကကာခဏ ဖြစ်သပေါ်သလရှပေါသည်။ စစ်သားမ ား သက းရာအတွင်း လမ်းတစ်သလ ာက်တွင် ရှသေ

သသာသကကာင် လမှုအသုက်အဝေ်းအတွင်း လုခခြုမှုမရှဖခင်းအဖပင် ရာသားမ ားကု ရေ်သ င်၍ မှားယွင်းပစ်ခတ်မှုမ ားလည်း

ဖြစ်သပေါ်လာပေါသည်။ စစ်သဘးသရှာင်ရာသားတစ်ဦး၏ အသတွွဲ့အကကြု သဖပာဆုခ က်အရ-

“အေီဦးသလးတစ်သယာက်ဆု သရကေ်သဆးရင်းေို့ ရေ်သေမ

ို့ ှားပပီး ပစ်သလား ဘယ်လုပစ်သလ ကုယ်သတွလည်း

မသဘးသပေါသေော် အတာသတို့ု သခ ာင်းပစ်တာ မ က်နှောပေါပ က်ကုေ်တယ်။ သရကေ် မှာ သသသေတယ် ဘယ်သမှမသတွွဲ့ဘး။

အတာသသသွားတယ် သေောက်မကကာဘး။ သေောက်သုးသလးရက်သေသတာ အမတုို့ရာသတာမဟုတ်ဘး ငေါးအမ်စုရာကသပေါသေော်။

သမ ားသဖပာဖပတယ် အေီဦးသလးတစ်သယာက်ဆုရင်လည်း သူ့အမ်သေောက်သြး ခခတခေါးသပေါသေော် သွားပတ်တာ

ေေါလည်းပစ်တယ်” (၀၉-ြာပွေ်ခရင
ု ်မှ အမ ြုးသမီးတစ်ဦး) ။

"စစ်သကကာင်းဝင်လာတအခ ေ် ညသေ ၅ ေောရီသလာက်သပေါ သမှာင်သတာ မသမှာင်သသးပေါဘး။ အတာ ရတဘာ်သတွ

ဝင်လာလုို့ သသေတ်ပစ်သတာ အမှာ သကာင်သလး သငယ်ခ င်း အသကာင်သလး တစ်သယာက် သသတာေို့ ရာ ကလသတွ

သဖပးတာ။ သေောက်သေို့ သူ့ကုသဖမမမြှု ်ပပီးတာေို့ တုက်ရုက် အကုေ်သဖပးကုေ်” (၀၉-ြာပွေ်ခရုင်မှ အမ ြုးသမီးတစ်ဦး)။

စစ်တပ်ဘက်မှာ သက းရာအတွင်း စစ်သရးလှုပ်ရှားလာသသာသကကာင် တုင်းရင်းသားလက်ေက်ကုင်ဘက်မှလည်း

ြာပွေ်ခရင
ု ်အတွင်းတွင် သေ ုင်သသာ သေသခရာသားမ ားသည် တစ်ဖခားလုခခြုသသာသေရာသုို့ သဖပာင်းသရွဲ့ရေ်

အမေ်သ
ို့ ကကညာစာမ ား ုတ်ခပေါသည်။ သုို့သသာ်လည်း အေည်းငယ်သသာ သေသခအခ ြုွဲ့သည် သက းရာအတွင်းမှ

ွက်ခွာဖခင်းမရှဘ ဆက်လက်သေ ုင်ခပေါသည်။ တုင်းရင်းသား လက်ေက်ကုင်ဘက်မှ အမေို့် ုတ်ပပီး တစ်ပတ်

အကကာတွင် စစ်အရှေ်အဟုေ်ဖမင်တက်လာပပီး က ေ်ရှသေသသာ သေသခအခ ြုွဲ့၏ လုခခြုသရးစုးရမ်မှုမ ား ဖြစ်လာပေါသည်။

စစ်သရးအရှေ်အဟုေ်ဖမင်တက်လာခ ေ်တွင် တုင်းရင်းသားလက်ေက်ကုင်ဘက်မှ အရပ်ဝတ်ဖြင် သက းရာအတွင်းရှ

မုင်းမ ားသ ာင်ဖခင်းမ ား ဖပြုလုပ်လ က်ရှပေါသည်။ စစ်သဘးသရှာင် ရာသားတစ်ဦးက-

“သတအ
ုို့ ရပ်ဝတ်ေို့ ဝင်လာတယ်။ ကုယ်သတွက မသလုက်ဘး။ အမ်သဖခရင်းမှာ မုင်းလာ သ ာင်သွားတယ်။

စစ် ်သတွကသတာ ရာ မှာ သေတယ်ဆုသတာသလ” (၀၄-ြာပွေ်ခရင

ု ်မှ အမ ြုးသမီးတစ်ဦး) ။

31
 “အေီတစ်ရက် ညသေတုင်းမှာ သတို့ုဂုေ်ေီအ ်ေို့ လွယ်လွယ်ပ ်းလာသ ာင်လုက်တယ် အမ်သတွမှာသပေါသေော်။

လသတွသေတအမ်မှာသတာ မသ ာင်ဘးသပေါ လွတ်တအမ်သတွကသတာမ ားတယ်သလ လသေတအမ် (၂၀) သက ာ်သလာက်

ရှတယ်ဆုသတာ ဘယ်လုမှ အဆင်မသဖပသတာဘးသလ” (၀၉-ြာပွေ်ခရင

ု ်မှ အမ ြုးသမီးတစ်ဦး) ။

အ
ုို့ ဖပင် သက းရာအတွင်း က ေ်ရှသေသသာ သေသခရာသားမ ားသည် ၎င်းပစ်ခတ်ရမ်းသမ်းမှုမ ားကု ခခရပပီး

စစ်ပွ၏ သဖမစာပင်မ ား ဖြစ်လာပေါသည်။ သက းရာအတွင်း က ေ်ရှသေသသာ တခ ြုွဲ့သေသခရာသားမ ားသည် မသားစု

စားဝတ်သေသရး အဆင်သဖပြရ
ုို့ ေ် စစ်တပ်ဘက်နှင် တုင်းရင်းသားလက်ေက်ကုင်ဘက်မှ ဘက်လုက်မှု မရှသအာင်

သပေါင်းသင်းဆက်ဆရပပီး စားဝတ်သေသရးကု အသက်ေရ

ို့ င်းပပီး သဖြရှင်းသမ ားလည်းရှပေါသည်။ သလလာသတွွဲ့ရှ ခ က်မ ားအရ

ကုယ်တင
ု ်ကကြုသတွွဲ့သေရသသာ စစ်သဘးသရှာင် ရာသားတစ်ဦးက-

“ရာ က သကာင်မသလးတစ်သယာက်ဆုရင် သူ့သယာက ်ာ်းက taxi ဆွတယ်သလ အရင်တုေ်းကရာမှာ

အတာဟုတခ ြုွဲ့စစ်သားသတွကလည်း သ းမှာ သေို့ မှာစားတယ်ဆုသတာ ပွင်ပွင်လင်းလင်းလည်း မဝယ်သပးရဘး

ခုးဝယ်သပးရတယ်။ အခု KNU ဘက်ဖခမ်းက ြမ်းသွားတယ်။ ဘာသကကာင်ြမ်းသွားတာလည်း မသရဘး။

ပတ်ဝေ်းက င်ကသဖပာသတာ စစ်သားသတွကု ပစစည်းဝယ်သပးလုို့လားသပေါသေော်။ ဝယ်သပးတယ် ဆုတာကလည်း

သတစ်သယာက်တည်းမှမဟုတ်တာ။ တဖခားသ taxi ဆွတသလည်းဝယ်သပးတယ်” (၀၉-ြာပွေ်ခရုင်မှ အမ ြုးသမီးတစ်ဦး) ။

၎င်းဖြစ်ရပ်မှုမ ားသကကာင် သေသခဖပည်သမ ားသည် ရာ တွင် မသေရသတာပ တစ်ဖခားသသာ တစ်သေရာသုို့

သရှာင်သေခပေါသည်။ သရှာင်သေစဉ်အတွင်း လမ်းမကကီးတွင် စစ်တပ်နှင် ပ်တုက်သတွွဲ့သသာ အခေါမ ြုးလည်း ကကြုခပေါသည်။

၎င်းလမ်းမသပေါ်တွင် စစ်တပ်ဘက်မှ လာသမ သသာ ကား၊ ဆုင်ကယ်မ ားကု တားပပီး အရယ်သကာင်းသသာ သေသခမ ားကု

သခေါ်သဆာင်သလရှပေါသည်။ တခ ြုွဲ့သသာ သေသခရာသားမ ားသည် မမ ၏ လုခခြုသရးသကကာင် လုက်သွားဖခင်းမရှပ

စစ်တပ်သတာင်းသသာ သငွသကကးပမာဏအတုင်း ေဏ်သငွသဆာင်ဖခင်းမ ား ခခရပေါသည်။ စစ်သဘးသရှာင် သေသခတစ်ဦးက-

“သတုို့ လမ်းမကကီးမှာသစာင်ပ ်းလာသမ ဆုင်ကယ်သတွ ကားသတွ သပေါ်တာြမ်းတယ် တခ ြုွဲ့လသတွကကသတာ

မသွားရဘး မသွားရတအခေါကကသတာ တစ်သယာက် ၁၀ သေ်း သပးရတယ် အလုမ ြုးကကားတယ်” (၀၇-ြာပွေ်ခရုင်မှ

အမ ြုးသမီးတစ်ဦး) ။

32
ကဒသခကနအိမ်မ ွှာျေး ို မျေးရိှုွှေ့ြေ ်ဆျေး ခင်ျေး

စစ်သဘးသရှာင်ရာသားမ ားသည် စားဝတ်သေသရး၊ လုခခြုသရး အြက်ြက်မှ စုးရမ်သေရသည်အကကားတွင် ၎င်းတုို့၏

သေအမ်မီးရှုွဲ့ြ က်ဆီးမှုမ ားလည်း ရင်ဆုင်ရပေါသည်။ ၎င်းဖြစ်ရပ်မ ားသည် မည်သည်အြွွဲ့က မီးရှုွဲ့ ြ က်ဆီးသည်ကု

မသရပေါ။ အဘယ်သကကာင်ဆသ
ု သာ် သေသခရာသားမ ားသည် စစ်သဘးသရှာင်တစ်သလ ာက်လုးတွင်

သေောက်ဆုးသတင်းရရှမှုမ ား လက်လှမ်းမမှီဖခင်း၊ တခ ြုွဲ့သရာက်ရှသသာ သေရာသေသမ ားတွင် ြုေ်းလုင်းမ ား မရှဖခင်း စသည်

သတင်းအခ က်အလက် လက်လှမ်းမမှီမှုမ ား ရှသပသည်။ သေရပ်မှ ွက်သဖပးတမ်းသရှာင်ပပီး (၁) လ အကကာတွင် မမသေအမ်

မရှသတာသကကာင်းကု ဖပေ်လည်ပပီး တစ်ဖခားမတ်သဆွမ ားမှတစ်ဆင် ကကားသခရပေါသည်။ စစ်သဘးသရှာင် ရာသားတစ်ဦးက-

“သမ ားသဖပာတယ် မီးရှုွဲ့လုက်ပ ်းသဖပာတယ် တခ ြုွဲ့သဖပာတယ် ေုးသတွက မှေ်တယ် သလာင်တယ်သပေါသေော်။

ဘယ်သမှလ သွားမကကည်ရဘးသလ” (၀၆-ြာပွေ်ခရုင်မှ အမ ြုးသမီးတစ်ဦး) ။

“အလုးကကီးသတာက တာရှတယ်။ မေက်တုေ်းကသတာ ကကားတယ်၊ အရာမှာ အမ်တစ်လုးလား၊ နှစ်လုးလား

မသဘး မီးရှုွဲ့လုက်တယ်။ ဘယ်အြွွဲ့က ရှုွဲ့တယ်ဆုတာသတာ အတအက သတာ ကျွေ်သတာ်လည်းမသဘး” (၀၈-

ြာပွေ်ခရင
ု ်မှ အမ ြုးသားတစ်ဦး) ။

စစ်သဘးသရှာင်ရာသားမ ားသည် ဖပည်တွင်းစစ်၏ အက ြုးဆက်မ ားသကကာင် အဓမသစခုင်းဖခင်းမ ားကု

ရင်ဆုင်ရသည်သာမက မမ၏ သေအမ်မ ားကုလည်း မီးရှုွဲ့ြ က်ဆီးဖခင်းမ ား ခသေရသည်ကု သတွွဲ့ရှခရပပီး ၎င်းရာသားမ ား

အတွက် ဘဝအသစ်မ ား ဖပေ်လည်ပပီး စတင်ြရ

ုို့ ေ် အလွေ်ခက်ခသသာ အသဖခအသေသုို့ သရာက်ရှသေပေါသည်။

33
 အခန်ျေး (၄) နိဂုျေး နှင် အက ပျုခ ်မ ွှာျေး

ဤသုသတသေသည် ဖပည်တွင်းစစ်သကကာင် ကရင်ဖပည်ေယ်၊ ြာပွေ်ခရင

ု ်ရှ သက းရာမ ားမှ သရွဲ့သဖပာင်း

သေ ုင်သသာ စစ်သဘးသရှာင်ရာသားမ ား ကကြုသတွွဲ့ရသသာ အခက်အခမ ားနှင် လူ့အခွင်အသရးဆုင်ရာ ခ ြုးသြာက်ခရမှု

မ ားကု အဓက ဦးတည်ပပီး စးစမ်းရှာသြွ သလလာ ားပေါသည်။ သလသကကာင်းတုက်ခုက်မှုနှင် သဖမဖပင်တုက်ခုက်မှုသကကာင်

သေသခရာသားမ ား၏ သေရပ်စွေို့်ခွာမှုကု ပု၍ဖြစ်သစပပီး စစ် ်မ ာ်းက စစ်သရးလှုပ်ရှားမှုအတွင်း သေသခရာသားမ ားကု

လသားေုင်းသြွယ် အသုးဖပြုဖခင်း၊ အဓမမြမ်းဆီးဖခင်း၊ ရုက်နက်ဖခင်း၊ သေအမ်မီးရှုွဲ့ြ က်ဆီးခရဖခင်း၊ ကသလးစစ်သားမ ား

စုသဆာင်းဖခင်းနှင် စစ်ပွ၏ အက ြုးဆက်သကကာင် ကသလးလုပ်သားမ ား ဖမင်တက်လာဖခင်း၊ အမ ြုးသမီးအသပေါ်

အကကမ်းြက်ဖခင်းအဖပင် ပညာသရး၊ က ေ်းမာသရး၊ စားေပ်ရကခာြလုမှု မလုသလာက်မှု စသည် လူ့အခွင်အသရး

ခ ြုးသြာက်မှုမ ားသာမက အသက်အနတရာယ် ပခမ်းသဖခာက်မှုနှင် ခုက်မှုမ ား စသည် ို့ို ရင်ဆုင်ရပေါသည်။

စစ်သဘးသရှာင်ရာသားမ ားသည် စစ်သဘးသရှာင်ကာလအတွင်း စစ်သကာင်စီဘက်မှ ရည်ရယ်ခ က်ရှရှဖြင်

“ဖြတ်သလးဖြတ်” စေစ် အသုးဖပြုမှုမ ားသကကာင် လသားခ င်းစာေောသ ာက် ားမှု အြွွဲ့အစည်းဘက်မှ ကညီ

သ ာက်ပမှုမ ားကု အဟေို့်အတားဖြစ်သစပပီး စစ်သဘးသရှာင်ရာသားမ ားအတွက် အစာသရစာဖပတ်လပ်မှုမ ား

ဖြစ်သပေါ်လာသည်ကု သတွွဲ့ရှရပေါသည်။ အ
ုို့ ဖပင် စစ်သဘးသရှာင် ရာသားမ ားသည် ဆက်သွယ်သရးလုင်းမ ား စစ်သကာင်စီ

ဘက်မှ ဖြတ်သတာက်လုက်သဖြင် စစ်သရးလှုပ်ရှားမှုမ ား ဖမင်တက်လာသည်ကု ကကြုတင်မသရှဖခင်းသကကာင် အစာသရစာ

စုသဆာင်းမှု မဖပြုလုပ်နင
ု ်ဘ အသရးသပေါ်ေယ်သဖမစွေို့်ခွာရဖခင်းမ ား ဖြစ်သပေါ်သစပပီး သရရှည်အတွက် စားေပ်ရကခာ

မလုသလာက်မှုဖပဿေောမ ား ရင်ဆုင်ကကြုသတွွဲ့ရပေါသည်။

ဖပည်တွင်းစစ်၏ အက ြုးဆက်မ ားသကကာင် စစ်သဘးသရှာင်ကသလးမ ားသည် တစ်ဖခားသေရာသုို့ သဖပာင်းသရွဲ့သသာ

အခ ေ်တွင် သက ာင်းပညာသရးကု ဆက်လက်သင်ကကားနုင်ဖခင်း မရှသတာဘ မသားစုစားဝတ်သေသရးအတွက် ကကြုရာ

က ပေ်းအလုပ်မ ား လုပ်ကုင်ဖခင်း၊ အငှားလုက် အလုပ်သမားမ ားအဖြစ် လုပ်ကုင်ဖခင်းနှင် ဖပည်ပသုို့ သမှာင်ခုလမ်းဖြင်

အလုပ်သွားသရာက်လုပ်ကုင်ဖခင်း စသည် ကသလးလုပ်သားမ ား တုးဖမင်လာဖခင်းကု ဦးတည်သစပေါသည်။ က ေ်းမာသရး

ကဏ္ဍတွင်လည်း စစ်သဘးသရှာင်မသားစုမ ားအသေဖြင် အလုပ်အကုင်ရှားပေါးဖခင်းသကကာင် ဝင်သငွမ ား လုသလာက်မှု

မရှသည်အ က် လုအပ်သသာက ေ်းမာသရး ဝေ်သဆာင်မှုမ ားကု လက်လှမ်းမမှီသသာ စေ်သခေါ်မှုမ ားကုလည်း ရင်ဆုင်

ကကြုသတွွဲ့ရပေါသည်။ ုဖပဿေောမ ားကု သဖြရှင်းနုင်ရေ်အတွက် ကညီသပးသသာ လမှုအြွွဲ့အစည်းမ ားလည်း မရှသပ။

34
 စစ်သဘးသရှာင်ရာသားမ ားသည် စစ်သကကာင်းတက်လာခ ေ်တွင် သေအမ်မ ား ြ က်ဆီးခရသည်အဖပင်

အရပ်သားမ ား သာမက အမ ြုးသမီးမ ားအပေါအဝင် အတင်းအဓမမ သခေါ်သဆာင်ဖခင်းခရပပီး လမ်းဖပဓားစာခအဖြစ် လသား

ေုင်းသြွယ် ဖပြုလုပ်ခရပေါသည်။ လမ်းဖပဓားစာခအဖြစ် အတင်းအဓမမ သခေါ်သဆာင်ခရစဉ်အတွင်း ရုက်ေက်မှုမ ားရှဖခင်းနှင်

၎င်းအတွက် သေသခရာသားဘက်မှ သငွသကကးမ ားသပးသဆာင်ရဖခင်း စသည် ဖပဿေောမ ား ကကြုသတွွဲ့ရပေါသည်။ ုို့အဖပင်

အရယ်မသရာက်သသာ သက ာင်းသေအရယ်ကသလးသငယ်မ ားကု လက်ေက်တပ်ြွွဲ့ဘက်မှ တပ်သားအဖြစ် စုသဆာင်းဖခင်း

မ ားလည်း သတွွဲ့ရှရပေါသည်။ သ
ုို့ ကကာင် စစ်သဘးသရှာင်ရာသားမ ားသည် မမတို့ုသေ ုင်သသာ သေသတွင် စစ်သားမ ား

သက းရာအတွင်း စစ်သရးလှုပ်ရှားမှုမ ားလာဖခင်းသကကာင် သေသခရာသားမ ားအသေဖြင် လုခခြုမှုဆုင်ရာ စုးရမ်မှုမ ား

ဖမင်တက်လာပပီး အ က်သြာ်ဖပပေါ ကစစရပ်မ ားသကကာင် တစ်သေရာမှ တစ်သေရာသုို့ သဖပာင်းသရွဲ့မှုမ ား ဖြစ်သပေါ်လာပေါသည်။

သရွဲ့သဖပာင်းသေ ုင်သသာသမ ားသည် မမသရာက်ရှသသာ သေရာသေသတွင် လုခခြုမှုရှသသာ်လည်း မမတို့၏

ု သမွးရပ်ဇာတ

မဟုတ်သသာသကကာင် အခက်အခမ ားစွာ ကကြုသတွွဲ့ရပပီး မမတို့၏

ု မလသေရပ်ဌာသေသုို့ ဖပေ်လည်သေ ုင်ရေ် စတ်ဆနဒမ ား

ဖြစ်သပေါ်လာပေါသည်။

ုကသသ
ုို့ သာ အသဖခအသေကစစရပ်မ ားကု သဖြရှင်းနုင်ရေ် ဖပည်တွင်းအြွွဲ့အစည်းမ ားသာမက ကမ္ာကုလ

သမဂဂဆုင်ရာ လသားခ င်းစာေောသ ာက် ားမှု အြွွဲ့အစည်းမ ား၊ သေသအာဏာပုင်မ ားနှင် လူ့အခွင်အသရး တက်ကကွ

လှုပ်ရှားသမ ား၏ ပးသပေါင်းပေါဝင်မှု ရှမှသာလ င် ၎င်းကစစရပ်မ ားအသပေါ် သဖြရှင်းနုင်လမ်မည် ဖြစ်သည်။

အက ပျုခ ်မ ွှာျေး

ကရင်ဖပည်ေယ် ြာပွေ်ခရုင်တွင် စစ်သဘးသရှာင် ရာသားမ ားမှ ကကြုသတွွဲ့ခရသသာ လူ့အခွင်အသရး

ခ ြုးသြာက်မှုမ ားကု ကမ္ာကုလသမဂဂ (United Nation – UN) အြွွဲ့အစည်းမ ား၊ လသားဖခင်းစာေောသ ာက် ားမှု

အြွွဲ့အစည်းမ ားနှင် လူ့အခွင်အသရး တက်ကကွလှုပ်ရှားသမ ားအသေဖြင် သရှွဲ့ဆက်လုပ်ငေ်းစဉ်အတွက် သအာက်ပေါ

လုပ်သဆာင်ခ က်မ ားကု ည်သွင်စဉ်းစားသင်ပေါသည်။

က ျေးအနတရွှာယ်အတွ ်က ိျုတင် ပင်ဆင်မှုမ ွှာျေး

- စစ်သဘးသရှာင်သေသခရာသားမ ားသည် သဘးအနတရာယ်ကကြုတင်ဖပင်ဆင်မှုနှင် ပတ်သက်ပပီး အသတွွဲ့အကကြုမ ား

မရှသပ။ သ
ုို့ ကကာင် လသားဖခင်းစာေောသ ာက် ားသရးအြွွဲ့မ ားမှ သဘးနတရာယ်ကကြုတင်ဖပင်ဆင်မှုနှင်

35
 ပတ်သက်ပပီး မည်သမ
ုို့ ည်ပု ကကြုတင်ကာကွယရ
် မည်ကု ေည်းေောမ ား ပပုးရေ်အတွက် ေည်းလမ်းမ ာ်း

ရှာသြွသင်ပေါသည်။

အသ ်ကမွျေးဝမ်ျေးကက ွှာင်ျေး စိန်ကခေါ်မှုမ ွှာျေး

- စစ်သဘးသရှာင်ရာသားမ ားသည် စစ်သဘးသရှာင်သေစဉ်တွင် ကကြုသတွွဲ့ရသသာ စားဝတ်သေသရး အခက်အခမ ားစွာ

ရှသပသည်။ သ
ုို့ ကကာင် စစ်သကာင်စီမှ အစားအသသာက်မ ားနှင် လသားဖခင်းစာေောသ ာက် ားမှုဆုင်ရာ

အကအညီမ ားကု ဟေို့်တားဖခင်း၊ တားဆီးပတ်ပင်ဖခင်းမ ား မဖပြုလုပ်ဘ လမ်းြွင် ားရေ် လုပ်သဆာင်သင်ပေါ

သည်။

- စစ်သဘးသရှာင်ရာသားမ ားအတွက် လုအပ်သသာ အသဖခခအစားအစာမ ားကု သရရှည်အတွက် လုသလာက်မှု

ရှသစရေ် လသားခ င်းစာေောကညီသ ာက်ပ သရးအြွွဲ့မ ားနှင် ရပ်ရာသေသတွင်ရှသသာ တဖခားသသာ

ကညီသ ာက်ပသရးအြွွဲ့မ ားက ုဖပဿေောမ ားကု ဝုင်းဝေ်းကညီသဖြရှင်းသပးသင်ရေ်။

- လသားခ င်းစာေောသ ာက် ားမှုဆုင်ရာ နုင်ငတကာအြွွဲ့အစည်းမ ားအသေဖြင် တခ ြုွဲ့သသာသေသတွင် အက

အညီမ ား တုက်ရုက်သပးရေ် လက်လှမ်းမမှီနုင်သသာအခေါ သေသခရပ်ရာလမှုအြွွဲ့အစည်းမ ားနှင် ခ တ်ဆက်

ပးသပေါင်းပပီး လုအပ်သေသသာ စားသသာက်ကုေ်မ ားကု ကညီသ ာက်ပသပးရေ်။

- စစ်သဘးသရှာင်ရာသားမ ားသည် အသက်သမွးဝမ်းသက ာင်းမှု အသစ်ရှာသြွရေ် သမ

ုို့ ဟုတ် ၎င်းတုို့၏

မလဝင်သငွမ ားကု လုက်သလ ာညီသ ွဖြစ်သအာင် လုပ် သဆာင်နုင်သသာ်လည်း ကျွမ်းက င်မှု လုပ်သဆာင်သရး

ေယ်ပယ်တွင် ပုမုလုအပ်သကကာင်း သတွွဲ့ရှခပေါသည်။ စစ်သဘးသရှာင်ရာသားမ ား ပုမုြလုသစရေ်နှင် သက ေပ်

သလာက်သသာ လသေမှုအဆင်အတေ်းကု ပပုးရေ်အတွက် လုသလာက်သသာ ဝင်သငွရရှရေ် ဖပည်တွင်း

သရွဲ့သဖပာင်းသေ ုင်သမ ားကု အသ ာက်အကဖပြုရေ် ဆေ်းသစ်သသာ သဖြရှင်းေည်းမ ား လုအပ်ပေါသည်။

- ကမ္ာလူ့အခွင်အသရး သကကညာစာတမ်း (Universal Declaration of Human Rights – UDHR) မှ သြာ်ဖပသသာ

1
အပုေ် ၂၅ နှင် အညီ ၎င်းအခွင်အသရးမ ားကု ရယြရ
ုို့ ေ်အတွက် UN နှင် လူ့အခွင်အသရး လုပ်သဆာင်သေသသာ

အဖွဲ့မ ားက သင်တလ ာ်တသာ နည််းလမ််းမ ာ်းကို ရာတဖပ ်း အသကာင်အ ည်သြာ်တဆာင်ရွက်သင်ရေ်။

1
(၁) လတုင်းတွင် အစားအစာ ၊ အဝတ်အ ည် ၊ သေအမ်၊ က ေ်းမာသရး သစာင်သရှာက်မှုနှင် လုအပ်သည် လမှုအသ ာက်အပမ ား အပေါအဝင် မမနှင် မမ၏ မသားစု က ေ်းမာသရး နှင်
ကုယ်စတ်နှဖြာသအးခ မ်းစွာ သေ ုင်နုင်သရအတွက် လုသလာက်သည် လသေမှု အဆင်အတေ်းကု ရပုင်ခွငး် ရှသည်။ အ
ုို့ ဖပင် အလုပ်လက်မ ဖြစ်ဖခင်း၊ က ေ်းမာသရး ခ ြုွဲ့တဖခင်း၊ မသေ်စွမ်းဖြစ်ဖခင်း၊
မုဆုးမဖြစ်ဖခင်း၊ အသက်အရယ်အုမင်းဖခင်း သမ
ုို့ ဟုတ် မမမတတ်စွမ်းနုင်သသာ အသဖခအသေမ ားသကကာင် အသက်သမွးဝမ်းသကကာင်း မဖပြုနုင်ဖခင်းတို့ု ဖြစ်သပေါ်ခလ င် ဘဝလုခခြုမှု ရပင
ု ်ခွင်ရသည်
ှ (by UDHR)။

36
 န်ျေးမွှာကရျေးနှင် ကစွှာင်ကရှွှာ ်မှု

- ကုလသမဂဂအလှ ရှင်မ ားနှင် အဖခားနုင်ငတကာသဆာင်ရက်သမ ားအသေဖြင် သဖမဖပင်တွင် လှုပ်ရှားသဆာင်ရက်

သေသသာ ဖပည်တွင်းအရပ်ဘက်အြွွဲ့အစည်းမ ားနှင် ရပ်ရာအသဖခဖပြုအြွွဲ့အစည်းမ ား၊ တုင်းရင်းသားမ ား၏

က ေ်းမာသရးနှင် အကအညီသပးသမ ား၏ တရားဝင်မှုကု သ ာက်ပတးု ဖမှင်သပးရေ် လုအပ်ပေါသည် (Karen

Human Rights Group, 2022, p. 12)။

- စစ်သဘးသရှာင်ရာသားမ ာအတွက် က ေ်းမာသရးနှင် ပတ်သက်ပပီး သသင်သ ုက်သသာ အသပညာဗဟုသုတ

မ ားကု သက်ဆုင်ရာ က ေ်းမာသရးဌာေမ ားနှင် နုင်ငတကာ အစုးရမဟုတ်သသာ အြွွဲ့အစည်းမ ားက သ ာက်ပ

သပးရေ် လုအပ်ဖခင်း။

- ပဋပကခဖြစ်ပွားရာသေရာတွင် က ေ်းမာသရးနှင် ပတ်သက်သသာ အသဖခခ အသဆာက်အအုမ ားအား ပစ်မှတ် ား

တုက်ခုက်ဖခင်းမ ားကု နုင်ငတကာ အသုင်းအဝေ်းမှ က းလွေ်သမ ားအား ြအားသပးသဆာင်ရက်ရေ်။

- ပဋပကခအတွင်း ကုယ်ဝေ်သဆာင် မခင်မ ားနှင် ကသလးသငယ်မ ား၏ က ေ်းမာသရး သစာင်သရှာက်မှုနင်

အခက်အခမ ားအား အသလးသပးရေ်။

ပညွှာကရျေး

- ကရင်ဖပည်ေယ် ြာပွေ်ပမြုွဲ့ေယ်အတွင်း ဖြစ်ပွားသေသည် လက်ေက်ကုင် ပဋပကခမ ား၏ သက်သရာက်မှုသကကာင်

ကသလးသငယ်မ ား၏ ပညာသရးဆုင်ရာ အသဉာဏ်ပညာ ရပုင်ခွင်မ ားကု UDHR ၏ အပုေ်၂၆2 အရ

သလးစားကာကွယ်ရေ်။

- ပဋပကခအတွင်း ပညာသရးကဏ္ဍအတွက် ရပ်ရာအသဖခဖပြုအရပ်ဘက်လမှုအြွွဲ့အစည်းမ ား၊ အဖခား

အြွွဲ့အစည်းမ ားအကကား အခ င်းခ င်းပးသပေါင်းသဆာင်ရက်ဖခင်းအားဖြင် ကကားကာလပညာသရး စေစ်ကု

အသကာင် ည်သြာ် သဆာင်ရက်သင်သည်။

- ကသလးသက ာင်းပညာသရးနှင် ပတ်သက်ပပီး လုသလာက်သသာ သငွသကကးရှြရ

ုို့ ေ် လမှုသရးသ ာက်ပမှု အစီအစဉ်မ ား

သ ာက်ပရေ် လုအပ်ပေါသည်။ အဘယ်သကကာင်ဆုသသာ် ပညာသရးဆုသည်မှာ ပညာတတ်သဖမာက်ရေ်အတွက်

တစ်ခုတည်းမဟုတ်ပ အဖခားလူ့အခွင်အသရးမ ားအား လက်လှမ်းမရေ် စွမ်းသဆာင်ဖမှင်တင်သပးနုင်သည်အဖပင်

2
(၁) လတင
ု ်းတွင် ပညာသင်ယခွင်ရသည်
ှ ။ ပညာသင်ကကားသရးသည် အေည်းဆုး မလတေ်းနှင် အသဖခခအဆင်တွင် အခမ ဖြစ်ရမည်။ မလတေ်း ပညာသည် မသင်မသေရ ဖြစ်ရမည်။ စက်မှုလက်မှုနှင်
အသက်သမွးဝမ်းသကကာင်းပညာမ ားကု လအမ ား သင်ယနုင်သစရမည် ဖြစ်ပပီး အဆင်ဖမင်ပညာသရးကု အရည်အခ င်းသပေါ် အသဖခခ၍ အားလုး တေ်းတရည်တ ရရှသစရမည် (By UDHR)။

37
 လမှုအသုက်အဝေ်းတွင် ပးသပေါင်းလုပ်သဆာင်ခွင်ရရှရေ် လုပ်သဆာင်သပးနုင်စွမ်းရှသသာသကကာင် ဖြစ်သည်

(Hausler et al., 2010, p.2)။

- နုင်ငတကာအြွွဲ့စည်းမ ား (NGOs, INGOs) မ ားအသေဖြင် ပဋပကခကာလအတွင်း ပညာသရးကဏ္ဍအတွက်

လုအပ်သသာ အကအညီမ ား သဆွးသနွးဖခင်းမ ားကု ရပ်ရာအတွင်းရှ တာဝေ်ရှသမ ား၊ အရပ်ဘက်လမှု

အြွွဲ့အစည်းမ ားနှင် ပးသပေါင်းသဆာင်ရက်ဖခင်းမ ား လို ်ဆာင်သင်ရေ်။

အမ ျုိ ျေးသမျေးမ ွှာျေးအကပေါ် ညှင်ျေးပန်ျေးနှိပ်စ ် ခင်ျေး

- လမှုအြွွဲ့အစည်းမ ားအသေဖြင် စစ်ပွကာလအတွင်း အမ ြုးသမီးမ ားအသပေါ် ေည်းမ ြုးစုဖြင် အကကမ်းြက်မှုမ ားအား

နုငင
် တကာအြွွဲ့အစည်းမ ားနှင် ပးသပေါင်းသဆာင်ရက်၍ သေရပ်သရွဲ့သဖပာင်းအမ ြုးသမီးမ ား၏ အခွင်အသရးမ ားကု

ကာကွယသ
် ပးရေ်။

- အမ ြုးသမီးမ ား မတရားနှပ်စက်ခရမှုမ ားကုလည်း သက်ဆုင်ရာ လမှုအြွွဲ့အစည်းအသေဖြင် က းလွေ်ခရသသာ

သမ ားကု စတ်ပုင်းဆုင်ရာ၊ ရုပ်ပုင်းဆုင်ရာ ဖပေ်လည်ကုစားဖခင်းအစီအစဉ်မ ားကု ပညာရှင်မ ားနှင် တုင်ပင်

လုပ်သဆာင်သပးရေ်။

ကလျေးသငယ်မ ွှာျေးအတွ ် အခွင်အကရျေး ခ ျုိ ျေးကြေွှာ ်ခရ ခင်ျေး

- ဖမေ်မာနုင်ငသည် ကသလးသငယ်အခွင်အသရးဆုင်ရာသသဘာတညီခ က် (Convention on the Rights of the

Child) နှင် ၎င်း၏ လက်ေက်ကုင်ပဋပကခအတွင်း ကသလးသငယ်ပေါဝင်မှုဆုင်ရာ သေောက်ဆက်တစာခ

ွ ြုပ်

(Optional Protocol on the Involvement of Children in Armed Conflict) ကု လက်မှတ်

သရး ုး ားသည်အတွက် ဖမေ်မာနုင်ငအတွင်းရှ လက်ေက်ကုင်တပ်ြွွဲ့ဝင်အသီးသီးမှ ကသလးမ ား၏

အခွင်အသရးကု ဖပည်ဝစွာ သလးစားလုက်ေောရေ်နှင် ကာကွယမ

် ှုသပးရေ်။

- စစ်ပွအတွင်း စစ် ်ဘက်မ စားေပ်ရကခာရရှနုင်မှု၊ သငွသကကးဆုင်ရာအသ ာက်အပမ ား၊ သဆးဝေါးအက

အညီမ ားနှင် ဆက်သွယ်သရးပုင်း စသည်တို့က

ု ု ရည်ရယ်ခ က်ရှရှ ဟေို့် ာ်းဖခင်း၊ ဖြတ်သတာက်ဖခင်းမ ားသည်

ကသလးသငယ်မ ား၏ ရှင်သေ်ရပ်တည်ခွင်မ ားအသပေါ်တွင် ေည်းမ ြုးစုဖြင် သက်သရာက်သေသည်အတွက်

၎င်းအခွင်အသရး ခ ြုးသြာက်မှုမ ားကု အသလးသပးသဆာင်ရက်ရေ်။

38
 - စစ်ပွကာလအတွင်း ပဋပကခဖြစ်ပွားသေသည် လက်ေက်ကုင်အြွွဲ့အစည်းမ ားသည် အရယ်မသရာက်သသးသည်

ကသလးသငယ်မ ားအား သပေါ်တာဆွဖခင်း၊ စစ်သားစုသဆာင်းဖခင်းစသည် လုပ်ရပ်မ ားရပ်တေို့်ရေ်။

- စစ်ပွ၏ရက
ု ်ခတ်မှုသကကာင် ကသလးလုပ်သားအသရအတွက် ဖမှင်တက်လာဖခင်းတအ
ုို့ သပေါ် နုင်ငတကာ

အသုက်အဝေ်းမှ အသလးသပးသဆာင်ရက်ရေ်။

- စစ်ပွအတွင်း ကသလးသငယ်မ ား၏ အခွင်အသရးမ ားကု ေည်းမ ြုးစုဖြင် က ြုးလွေ်သမ ားအား ၎င်းတ၏
ုို့

ရပ်လုပ်မ ားအသပေါ် တာဝေ်ယမှုရှသစရေ် ကုလသမဂဂ အြွွဲ့အစည်းမ ားမှ ြအားသပးသဆာင်ရက်ရေ်။

အရပ်သွှာျေးမ ွှာျေးအကပေါ် အဓဓမကစခိုင်ျေး ခင်ျေး

- စစ် ်ဘက်မှ အရပ်သားမ ားအသပေါ် အကကမ်းြက်ဖခင်း၊ စစ်ရာဇဝတ်မှုမ ားနှင် လသားမ ြုးနွယအ

် သပေါ်တွင်

က းလွေ်သသာရာဇဝတ်မမ
ှု ားအတွက် တာဝေ်ခမှုရှသစရေ် နုင်ငတာကာ လုပ် ုးလုပ်ေည်းမ ားဖြင် ြအားသပး

သဆာင်ရက်ရေ်။

- နုင်ငတကာဖပစ်မှုဆုင်ရာလုပ် ုးေည်းမ ား၊ နုင်ငတကာဖပစ်မှုဆုင်ရာတရားရးု မ ားနှင် နုင်ငတကာရာဇဝတ်မှုခုရုး

(International Criminal Court - ICC) အား စစ်ရာဇဝတ်မ ားကု စုစမ်းအသရးယသဆာင်ရက်နုင်ြရ

ုို့ ာ NUG၊

ဖပည်တွင်း၊ ဖပည်ပေီမုကရက်တစ်အင်အားစုမ ား အသေဖြင် သ ာက်ခအားသပးရေ်။

အသ ွသ ွအကကြုဖပြုခ က်မ ား

- ဖမေ်မာနုင်ငရှ UN သအဂ င်စီမ ားသည် သဖမဖပင်အသဖခအသေမ ားကု တဖုို့ ပေ်ရာတွင် ရှင်းလင်းဖပတ်သားပပီး

ခုင်မာသသာ ရပ်တည်ခ က်ရှရမည်။ အ

ုို့ ဖပင် နုင်ငသတာ်စီမအုပ်ခ ြုပ်သရးသကာင်စီ (State Administration

Council – SAC) မှ က းလွေ်သသာ လူ့အခွင်အသရးခ ြုးသြာက်မှုမ ားနှင် အဖခားခ ြုးသြာက်မှုမ ားကု

ကေို့်သတ်နုငရ
် ေ်အတွက် အရင်းအဖမစ်အားလုးကု အသုးဖပြုရမည် (Karen Human Rights Group , 2021, p.

12)။

39
 ိုျေး ွှာျေးခ ်မ ွှာျေး
Cassese, A. (2013). Cassese's international criminal law. Oxford university press.

CEDAW. (1992). General Recommendation No. 19: Violence against women. Convention on the Elimination

of All Forms of Discrimination against Women (CEDAW) | Gender-based persecution. Retrieved from

https://www.refworld.org/docid/52d920c54.html

Cheesman, N., & Farrelly, N. (Eds.). (2016). Conflict in Myanmar: war, politics, religion. ISEAS-Yusof Ishak

Institute.

David Hollenbach, S. J. (Ed.). (2008). Refugee rights: Ethics, advocacy, and Africa. Georgetown University

Press.

Deng, F. M. (1999). Guiding principles on internal displacement. International Migration Review, 33(2),

484-493.

Ekeh, C., & Smith, M. (2007). Minorities in Burma. Minority rights group international, 30, 1-5.

FMR. (2008, December). Achievements and limitations of the Guiding Principles in Burma | Forced

Migration Review. Retrieved from

https://www.fmreview.org/sites/fmr/files/FMRdownloads/en/GuidingPrinciples10/tbbc.pdf

Hausler, K., Urban, N., & McCorquodal, R. (2010). Protecting education in insecurity and armed conflict: an

international law handbook. British Institute of International and Comparative Law.

ICRC. (1998). Guiding principles on internal displacement 30-09-1998 Article, International Review of the

Red Cross, No. 324. Retrieved from

https://www.icrc.org/en/doc/resources/documents/article/other/57jpgl.htm

Institute for Strategy and Policy- Myanmar (2022 July, 15). Retried from

https://www.facebook.com/ISPMyanmarpage/photos/a.1587257184911841/2864377530533127

Inter-Agency Standing Committee. (2010). Handbook for the Protection of Internally Displaced Persons.

Karen News. (2022 March, 3). The Number of Displaced Doubles Since Coup: Myaing Gyi Ngu IDPs

Increase to 10,000 As More New Arrival from Hpa-pun Areas Expected. Karen News. Retrieved
4
 from https://karennews.org/2022/03/the-number-of-displaced-doubles-since-coup-myaing-gyi-

ngu-idps-increase-to-10000-as-more-new-arrival-from-hpa-pun-areas-expected/?tztc

KHRG. (2022 Jan, 28). Mu Traw District Situation Update: Human rights violations including looting,

killing, arbitrary arrest and torture, and the burning of houses and villages. Retrieved from

https://www.khrg.org/2022/01/21-294-s3/mu-traw-district-situation-update-human-rights-

violations-including-looting

Krishnakumar, P., & Indumathi, T. (2014). PULL AND PUSH FACTORS OF MIGRATION. Global Management

Review, 8(4).

Mahoney, C. (2016). Failure and hope: fighting for the rights of the forcibly displaced. Cambridge University

Press.

Myanmar NOW. (2021 Mar, 29). ‘Heartless and illegal’: Thailand forces refugees fleeing junta air attacks

back into Karen state. Retrieved from https://www.myanmar-now.org/en/news/heartless-and-

illegal-thailand-forces-refugees-fleeing-junta-air-attacks-back-into-karen-state

Othman, Z. (2004). Understanding Ethnic Conflict in Myanmar (Burma) from Human Right

Perspective. Malaysian Journal of History, Politics and Strategic Studies, 31(1), 179-202.

Participant 1 (30-June-2022). Interview with Zoom

Participant 10 (8-July-2022). Interview with Phone

Participant 2 (3-July-2022). Interview with Zoom

Participant 3 (3-July-2022). Interview with Zoom

Participant 4 (3-July-2022). Interview with Zoom

Participant 5 (4-July-2022). Interview with Phone

Participant 6 (4-July-2022). Interview with Phone

Participant 7 (4-July-2022). Interview with Phone

Participant 8 (5-July-2022). Interview with Phone

ii
Participant 9 (8-July-2022). Interview with Phone

Radio Free Asi (2021 Mar, 30). Retrieved from https://www.rfa.org/english/news/myanmar/karen-villages-

03302021170654.html

Topich, W. J., & Leitich, K. A. (2013). The history of Myanmar. ABC-CLIO.

UNICEF. (2018). Delivering results for children 2018. Programme of Cooperation between the Government

of the Union of Myanmar and UNICEF. Retrieved from

https://www.unicef.org/myanmar/media/1951/file/Delivering%20results%20for%20children%2020

18.pdf

United Nations. Economic and Social Commission for Asia and the Pacific. (1998). A Demographic

Perspective on Women in Development in Cambodia, Lao People's Democratic Republic, Myanmar

and Viet Nam. UN.

iii
 ၂၀၂၁ ခုနှစ် အာဏာသိမ််းဖြစ်စဉ်န ောက်ပုိင််း

ကန ်းသူငယ်အခွငအ
် နရ်းဆိုင်ရာ ခ ိ ်းနြာက်ခံရမှုမ ာ်းအနပေါ် နိုင်ငံတကာ

ူ့ူ အခွင်အနရ်း ဥပနေရှုန ာင်မှ သံု်းသပ်န ာဖခင််း

i
 မာတိကာ

အခ ််း (၁) ိေါ ််း 1

အခ ််း ( ၂ ) ကန ်းသူငယ်အခွင်အနရ်းသမိုင််းန ကာင််း ြွံဖြိ ်းတို်းတက် ာပံုနှင် နကာ်မတီ 3

၂.၁ ကန ်းသူငယ်အခွင်အနရ်းသမိုင််းန ကာင််းနှင် ြွံဖြိ ်းတို်းတက် ာပံု 3

၂.၂ ကန ်းသူငယ်အခွင်အနရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာနကာ်မတီ ( COMMITTEE ON THE RIGHTS OF THE CHILD) 6

အခ ််း (၃) ဖမ ်မာနိုင်ငံရှိ ကန ်းသူငယ်အခွင်အနရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာ အနကာင်အ ည်နြာ်

နဆာင်ရွက် ာ်းရှိမှုအနဖခအန မ ာ်းနှင် ဥပနေမူန ာင်မ ာ်း 9

၃.၁ ဖမ ်မာနိုင်ငံရှိ ကန ်းသူငယ်အခွင်အနရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာ အနကာင်အ ည်နြာ်

နဆာင်ရွက် ာ်းရှိမှုအနဖခအန မ ာ်း 9

၃.၂ ဖပည်တွင််းဥနပေ 11

၃.၃ အဖပည်ဖပည်ဆိုင်ရာဥပနေမူန ာင် 13

၃.၄ နေသတွင််းဥပနေမူန ာင် 14

အခ ််း (၄) အာဏာသိမ််းဖပီ်းန ောက်ပိုင််း ကန ်းသူငယ်အခွင်အနရ်းမ ာ်း ခ ိ ်းနြာက်ခံရမှုမ ာ်း 16

၄.၁ ကန ်းသူငယ်မ ာ်း သတ်ဖြတ်ခံရမှုအနဖခအန 16

၄.၂ ကန ်းသူငယ်မ ာ်းအာ်း ဓာ်းစာခံမ ာ်းအဖြစ် ြမ််းဆီ်းဖခင််းဖြစ်ရပ်မ ာ်း 20

၄.၃ ကန ်းသူငယ်မ ာ်းအနပေါ် ညှဉ််းပ ််းနှိပ်စက်မှုမ ာ်း 22

၄.၄ က် က်ကိုင်ပဋိပကခမ ာ်းအတွင််း အသက်ဆံု်းရံှု်းခ ကရသည် ကန ်းငယ်မ ာ်း 25

၄.၅ ပညာနရ်းနှင် က ််းမာနရ်းကဏ္ဍမ ာ်းတွင် ကန ်းသူငယ်အခွင်အနရ်း ခ ိ ်းနြာက်ခံရမှုမ ာ်း 37

အခ ််း (၅) ိဂံု်း 41

ကို်းကာ်းခ က်မ ာ်း I

ii
 အခ ််း (၁) ိေါ ််း

၂၀၂၁ ခုနှစ် အာဏာသိမ််းဖြစ်စဉ်က ကာင် ဖမန်မာဖြည်သူ၊ ဖြည်သာ်းမ ာ်းစာ အသက်အို်းအိမ်စည််းစိမ်နှင်

အလုြ်အကိုင်မ ာ်း ြ က်စ်းဆု်းရှု်းခပြ်း ကနေ့စဉ်လူမှုဘဝတင် လူသာ်းတစ်ဦ်း ခစာ်းြိုင်ခင်ရှိသည် အကဖခခ လူူ့အခင်အကရ်း

မ ာ်းစာကိုလည််း ဆု်းရှု်းရလ က်ရှိြါသည်။ ထိုသိုေ့ လူူ့အခင်အကရ်း ခ ိ ်းကြာက်ခရမှုမ ာ်းစာတင် ကကလ်းသူငယ်မ ာ်း၏

အခင်အကရ်းခ ိ ်းကြာက်ခရမှုမ ာ်းမှာလည််း မ က်ကယ်ဖြ ၍ မရနိုင်သည် အက ကာင််းကိစစတစ်ရြ်ဖြစ်ြါသည်။ ကုလသမဂ္ဂမှ

ကကာက်ယူထာ်းကသာ စစ်တမ််းမ ာ်းအရ အရွယ်မကရာက်ကသ်းကသာ ကကလ်းသူငယ်ကြါင််း ၁,၄၀၀ ခနေ့်သည်

အာဏာသိမ််းစစ်တြ်၏ မတရာ်း ြမ််းဆ်းထိန််းသိမ််းဖခင််းကို ခထာ်းရပြ်း၊ ၁၄၂ နှစ်ကယာက်မှာ စစ်တြ်မှ

ြမ််းဆီးထာ်းစဉ်ကာလအတင််း အမ ိ ်းမ ိ ်းကသာ ညှဉ််းြန််းနှိြ်စက်မှုမ ာ်းကို ကက ကတွေ့ခစာ်းရခက ကာင််း

ကလလာကတွေ့ရှိရြါသည် (Andrews, 2022)။ ထိအ

ုေ့ တူ ဖမန်မာစစ်တြ်နှင် အဖခာ်းကသာ လက်နက်ကိုင်တြ်ြွေ့မ ာ်းက ကာင်

ကသဆု်းခရသည် ကကလ်းသူငယ် အကရအတက်မှာ ၃၈၂ နှစ်ကယာက်ခနေ့်ရှိပြ်း ၎င််းတိအ

ုေ့ နက်မှ ကသဆု်းမှု အမ ာ်းစုသည်

ဖမန်မာစစ်တြ်က ကာင် ဖြစ်ကြေါ်ခရဖခင််းဖြစ်ြါသည် (Andrews, 2022)။ အထူ်းသဖြင် ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ မတ်လ ၂၇ ရက်ကနေ့

တစ်ရက်တည််းတင် စစ်တြ်က ဖြည်သူူ့ဆနဒဖြြမ ာ်းကို အ ကမ််းြက်ပြိ ခမှုအတင််း ကကလ်းသူငယ် စုစုကြါင််း ၁၆ ဦ်းအထိ

အသက်ဆု်းရှု်းခြါသည် (Andrews, 2022)။ ထိုေ့အဖြင် ဖမန်မာစစ်တြ်၏ အရြ်သာ်းြစ်မှတ်မ ာ်းအကြေါ် ခဖခာ်းမှုမရှိသည်

တိုက်ခိုက်မှုမ ာ်းက ကာင် ကကလ်းသူငယ်ကြါင််း ၂၅၀,၀၀၀ (နှစ်သိန််းငါ်းကထာင်) ခနေ့်သည်လည််း အို်းြစ်၊ အိမ်ြစ်ကာ

ကနရြ်စနေ့်ခာ၍ ယကနေ့တိုင် စစ်ကဘ်းကရှာင်ကနရလ က်ရှိြါသည် (Andrews, 2022)။ ထိုေ့အတူ သန််းကြါင််းမ ာ်းစာကသာ

ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းသည်လည််း ြညာသင် ကာ်းခင်မ ာ်းကို ဆု်းရှု်းလ က်ရှိသည်သာမက က န််းမာကရ်းကစာင်ကရှာက်မှု

ရြိုင်ခင်နှင် ကာကယ်ကဆ်းထို်းနှြိုင်ခင် အစရှိသည် အခင်အကရ်းမ ာ်းကိုလည််း ဆု်းရှု်းလျက်ရှိြါသည်။

ယခုစာတမ််းအကနဖြင် အာဏာသိမ််းကာလကနောက်ြိုင််း ကြေါ်ကြါက်ခသည် အကက်းမာ်းဆု်းကသာ လူူ့အခင်အကရ်းနှင်

အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာဥြကေခ ိ ်းကြာက်မှုမ ာ်းမှ ဖြစ်စဉ်တစ်ခုခ င််းစကိုကသာ်လည််းကကာင််း၊ အမ ာ်းကိုကသာ်လည််းကကာင််း

အကဖခခ၍ မည်သည်နိုင်ငတကာလူူ့အခင်အကရ်း ဥြကေဖြဋ္ဌာန််းခ က်မ ာ်းနှင် ဖြည်တင််းဥြကေမ ာ်း

ခ ိ ်းကြာက်ခရသည်ဆိုသည်ကို ကလလာသု်းသြ် တင်ဖြသာ်းမည်ဖြစ်ြါသည်။ ထိုသတ

ိုေ့ င်ဖြရာတင် နိုင်ငတကာတင်

ဖမန်မာနိုင်ငအကနဖြင် ကလ်းစာ်းလိုက်နောြါမည်ဟု ကတိကဝတ်ဖြ ထာ်းသည် အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ သကဘာတူစာခ ြ်မ ာ်း၊

အထူ်းသဖြင် ကကလ်းသူငယ် အခင်အကရ်း ဆိုင်ရာစာခ ြ်မ ာ်း အကြေါ်အကဖခခ၍ ကလ်းစာ်းလိုက်နောမှု အကဖခအကန၊ အကကာင်

အထည်ကြာ်ကဆာင်ရွက်မှု အကဖခအကနမ ာ်းကို လက်ရှိဖြစ်ကြေါ်ကနသည် ဖြစ်စဉ်မ ာ်းနှင်ခ န

ိ ်ထို်း၍

ဦ်းစာ်းကြ်းသု်းသြ်တင်ဖြသာ်းမည် ဖြစ်ြါသည်။ ထိအ

ုေ့ တူ ဖြည်တင််းဥြကေမ ာ်းနှင် စြ်လ ဉ််း၍လည််း

ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာဥြကေ (၂၀၁၉) အာ်း လိုက်နောကဆာင်ရွက်မှု အကဖခအကနနှင်

1
ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအကြေါ် ရာဇဝတ်မှုမ ာ်းက ်းလန်သည်အခါတင် ကြေါ်ကြါက်လာသည် ဖြည်တင််းရှိ တည်ဆဥြကေ

ခ ိ ်းကြာက်မှု အကဖခအကနမ ာ်းအကြေါ်တင်လည််း ခ ငုသု်းသြ်တင်ဖြသာ်းမည်ဖြစ်ြါသည်။ ထိုေ့အဖြင် လက်ရှိဖြည်တင််း၌

ဖြဋ္ဌာန််းထာ်းသည် ဥြကေဖြဋ္ဌာန််းခ က်မ ာ်းသည် နိုင်ငတကာတင် ဖြစ်ကြေါ်ကဖြာင််းလကနသည် လူူ့အခင်အကရ်းစနှုန််းမ ာ်းနှင်

လိုက်ကလ ာညကထဖခင််း ရှိ/ မရှိနှင် အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ ဥြကေနှင် ဖြည်တင််းဥြကေမ ာ်းအ ကာ်းမှ ကာဟခ က်မ ာ်းနှင်

ဖြ ဖြင်ကဖြာင််းလရန် လိုအြ်ခ က်မ ာ်းကိုလည််း အလ ဉ််းသင်သလို ကြာ်ထုတ်တင်ဖြသာ်းမည် ဖြစ်ြါသည်။ ယခုစာတမ််းတင်

စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်း က ်းလန်ခသည် ဖြစ်ရြ်မ ာ်းအတင််းမှ ဆို်းရွာ်းရက်စက်ဆု်းကသာ ဖြစ်ရြ်အခ ိ ွေ့ကို

အကသ်းစိတ်ကလလာ၍ အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ ဥြကေနှင် ဖြည်တင််းဥြကေရှုကထာင်မ ာ်းမှ Case Study အက ဉ််းခ ြ်ြုစဖြင်

တင်ဖြထာ်း ရှိြါသည်။

2
 အခ ််း ( ၂ ) ကန ်းသူငယ်အခွင်အနရ်းသမိင
ု ််းန ကာင််း၊ ြွဖံ ြိ ်းတို်းတက် ာပံန
ု ှင် နကာ်မတီ

၂.၁ ကန ်းသူငယ်အခွင်အနရ်းသမိုင််းန ကာင််းနှင် ြွဖံ ြိ ်းတို်းတက် ာပံု

ကမ္ာသမိုင််းတင် ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းနှင် ဆက်စြ်သည် ဥြကေအက ကာင််းအရာအဖြစ်

ြထမဦ်းဆု်းကတွေ့ရှိခရမှုသည် ဘစ ၁၈၇၀ အကစာြိုင််းခနေ့်က ကြေါ်ကြါက်ခကသာ ကမ္ာကက ာ် “ ဟ ်မူရာ ီ ကိုဓဥပနေ” ၌

ဖြစ်ြါသည် (Kilkelly & Liefaard, 2019)။ အဆိုြါ ကိုဓဥြကေတင် အုြ်ထိန််းသူြခင်အကနဖြင် မိမိ၏ကကလ်းအာ်း

ခိုင်မာကသာအက ကာင််းအရာ တစ်စုတစ်ရာမရှဘ

ိ ကနအိမ်မှ နှင်ထုတြ
် ိုင်ခင်မရှိက ကာင််း ဖြဋ္ဌာန််းထာ်းခသည်အတက်

အဆိုြါအခ န
ိ ်ကြင် ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအခင်အကရ်းကို လက်ခစဉ််းစာ်းက င်သု်းခသည် အကလအထမ ာ်းကို

ကတွေ့ရှိခရြါသည်။ ထိက
ုေ့ နောက် ဥကရာြဥြကေအမ ာ်းစု၏အကဖခခဖြစ်သည် ကရာမ ဥြကေတင်လည််း ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းနှင်

စြ်လ ဉ််းသည် ဖြဋ္ဌာန််းခ က်မ ာ်း ထည်သင််းဖြဋ္ဌာန်ီးလာ ကသည်ကိုလည််း ကလလာကတွေ့ရှိရြါသည်။ သိရ

ုေ့ ာတင်

ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းနှင် ကကလ်းဘဝ၏ သကဘာတရာ်းနှင် အကရ်းြါမှုကို (၁၇) ရာစု ကနှောင််းြိုင််းနှင် (၁၈) ရာစုတင်မှ

အကတ်းအကခေါ်ြညာရှင်မ ာ်းက စတင်ကြာ်ထုတ်လာ ကဖခင််း ဖြစ်ြါသည် (Todres & King , 2020)။

ယကနေ့ကမ္ာတင် ဖြစ်ကြေါ်ကဖြာင််းလလ က်ရှိသည် အကဖြာင််းအလမ ာ်း၊ အထူ်းသဖြင်

မိသာ်းစုတင််းကဖြာင််းလမှုမ ာ်း၊ ရာသဥတုကဖြာင််းခကြာက်ဖြန်ကဖြာင််းလမှုမ ာ်း၊ အစုလိုက်အပြ လိုက်

ရ ွှေ့ကဖြာင််းကနထိုင်အကဖခခ မှုမ ာ်း၊ ေဂ္ စ်တယ်နည််းြညာ လ င်ဖမန်စာြွေ့ပြိ ်းတို်းတက်လာမှုမ ာ်း၊ ဂ္လိုဘယ်လိုက်ကဇ်းရှင််းနှင်

လက်နက်ကိုင်ြဋိြကခမ ာ်းသည် ကကလ်းသူငယ်မ ာ်း၏ ဘဝရှင်သန်ရြ်တည်ကရ်းအကြေါ်တင် မ ာ်းစာရိုက်ခတ်မှုရှိြါသည်။

ထိုသိက
ုေ့ သာ အကဖခအကနမ ိ ်းတင် ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအကနဖြင် ၎င််းတိ၏
ုေ့ ရှင်သန်ရြ်တည်ကရ်းနှင် အက ိ ်းစ်းြာ်းအတက်

ကိုယ်တင
ို ် ထုတ်ကြာ်ကဖြာ ကာ်းရန် တတ်စမ််းနိုင်ဖခင််း မရှိကသ်းသည်အာ်းကလ ာ်စာ အစို်းရမ ာ်းနှင်

လူူ့အခင်အကရ်းအကာအကယ်ကြ်းသူမ ာ်းက အဆိုြါကကလ်းသူငယ်မ ာ်း၏ အခင်အကရ်းမ ာ်းအတက်

ဥြကေမ ာ်းဖြဋ္ဌာန််းဖခင််း၊ အကာအကယ်ကြ်းကရ်းဆိုင်ရာ မူဝါေမ ာ်းခ မှတ်ကြ်းဖခင််း၊ လူမှုအြွေ့အစည််းမ ာ်း၊ ကဂ္ဟာမ ာ်း

ြွေ့စည််းတည်ကထာင်၍ အကထာက်အြမ ာ်းကြ်းဖခင််း စသည်ဖြင် ကဆာင်ရွက်ကြ်းရန် တာဝန်ရှိြါသည်။ ကကလ်းသူငယ်မ ာ်း

အကနဖြင် ကမ်းြာ်းခ န
ိ ်မှစ၍ အရွယ်ကရာက်ခ န
ိ ်အထိ ၎င််းတိ၏
ုေ့ ရှင်သန်ရြ်တည်ကရ်းအတက်

လုကလာက်ကသာအကာအကယ် မ ာ်းရရှမ
ိ ှသာ ၎င််းတိ၏
ုေ့ ဘဝအာ်း ကကာင််းမန်စာ ဆက်လက်ကလ ာက်လှမ််းနိုင်မည်

ဖြစ်ြါသည်။ ဤကနရာတင် ကကလ်းသူငယ် အခင်အကရ်းနှင် စြ်လ ဉ််း၍အကရ်းကက်းကသာ အယူအဆတစ်ရြ်မှာ

ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းသည် ၎င််းတိ၏

ုေ့ မိဘမ ာ်း၊ ထိန််းသိမ််းကစာင် ကရှာက်သူမ ာ်းနှင် ကမ်းြာ်းရာနိုင်ငမ ာ်း၏ ကစလိုရာကစ

ညွှန် ကာ်းနိုင်ကသာ ြိုင်ဆိုင်မှုမ ာ်း မဟုတ်ဘ သာမန် အရွယ်ကရာက်ပြ်း လူသာ်းမ ာ်းအတိုင််း ကိုယ်ြိုင်အခင်အကရ်းနှင်

၎င််းတိအ
ုေ့ တက် သ်းဖခာ်းြန်တ်းကြ်းထာ်းကသာ အခင်အကရ်းမ ာ်းကို ခစာ်းြိုင်ခင်ရှိကသာ လူသာ်းမ ာ်းြင်ဖြစ်သည်ဆိုသည်

3
အယူအဆြင်ဖြစ်ြါသည် (UNICEF)။ ထိုေ့က ကာင် မိဘမ ာ်း၊ ထိန််းသိမ််းကစာင် ကရှာက်သူမ ာ်းနှင် အစို်းရမ ာ်းအကနဖြင်

ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းကို ဖြ စုကစာင်ကရှာက်ရာတင် ၎င််းတိရ

ုေ့ ြိုင်ခင်ရှိကသာ အခင်အကရ်းမ ာ်းကို ထိြါ်းခ ိ ်းကြာက်ဖခင််း မ ိ ်း

မဖြစ်ရန် လိုအြ်ြါသည်။

ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းကို အကာအကယ်ကြ်းနိုင်ရန် နိုင်ငတကာစင်ဖမင်ထက်၌ ြထမဦ်းဆု်း

စတင်ကဆာင်ရွက်ခသူမှာ Save the Children အြွေ့ကက်းကိုတည်ကထာင်ခသည် ပ ိတိန်နိုင်ငသူ Eglantyne Jebb ဖြစ်ပြ်း

(Kilkelly & Liefaard, 2019)၊ သူမအကနဖြင် ကကလ်းသူငယ်မ ာ်း အကာအကယ်ကြ်းကရ်းနှင် စြ်လ ဉ််း၍ Save the

Children အြွေ့က ခ မှတ်ထာ်းခသည် အခ က် (၅) ခ က်ြါက ကညာခ က်အာ်း1 နိုင်ငကြါင််းခ ြ်အသင််းကက်း

၏အကထကထညလာခသိုေ့ တင်သင််းခဖခင််းဖြစ်ြါသည်။ အဆိုြါ တင်သင််းခ က်အာ်း နိုင်ငကြါင််းခ ြ်အသင််းကက်း၏

အြွေ့ဝင်နိုင်င (၄၉) နိုင်ငတိေ့ုမှ ၁၉၂၄ ခုနှစ်၊ စက်တင်ဘာလ (၂၄) ရက်ကနေ့တင် တညတညတ်တည််း

ကထာက်ခအတည်ဖြ ခြါသည်။ အဆိုြါက ကဖငာခ က်ြါ အခ က်မ ာ်းသည် ယကနေ့ထက်တိုင် ကခတ်မှလ က် ရှိသကသိုေ့

ယကနေ့လိုက်နောကဆာင်ရွက်ကန ကသည် ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းမ ာ်း၏ အကဖခခအုတ်ဖမစ်လည််း ဖြစ်ြါသည်။

ဆက်လက်၍ ကကလ်းသူငယ်မ ာ်း အခင်အကရ်းအတက် လှုြ်ရှာ်းကဆာင်ရွက်မှုမ ာ်း ြိုမိုမ ာ်းဖြာ်းလာခပြ်း ၁၉၅၉

ခုနှစ်တင် ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂက ကညာစာတမ််း (Legislative history of CRC) ကို

ထုတ်ဖြန်နိုင်ခြါသည်။ ထိက
ုေ့ နောက် ကမ္ာကြေါ်တင် လူအခင်အကရ်းနှုန််းစတန်ြို်းမ ာ်း၏ အခန််းကဏဏသည်

ြို၍အကရ်းြါလာခပြ်း လူူ့အခင်အကရ်း ကာကယ်ကစာင်ကရှာက်ကရ်းဆိုင်ရာ နိုင်ငတကာသကဘာတူစာခ ြ်မ ာ်းလည််း

အသ်းသ်းကြေါ်ထက်လာခြါသည်။ ၁၉၆၆ ခုနှစ် ကုလသမဂ္ဂအကထကထညလာခကက်း၌ နိုင်ငသာ်းနှင် နိုင်ငကရ်းဆိုင်ရာ

အခင်အကရ်းမ ာ်းအာ်း အကာအကယ်ကြ်းကရ်းဆိုင်ရာ နိုင်ငတကာသကဘာတူစာခ ြ် (International Covenant on Civil

and Political Rights – ICCPR) နှင် စ်းြာ်းကရ်း၊ လူမှုကရ်းနှင် ယဉ်ကက ်းမှုအခင်အကရ်းမ ာ်း အကာအကယ်ကြ်းကရ်းဆိုင်ရာ

နိုင်ငတကာသကဘာတူစာခ ြ် (International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights - ICESCR) တိက
ုေ့ ို

အတည်ဖြ ခ မှတ်ခြါသည် (Audio Visual Library UN)။ အဆိုြါ လူူ့အခင်အကရ်းဆိုင်ရာ

1
အဆိုြါအခ က်(၅)ခ က်ြါ က ကညာခ က်မှာ ကအာက်ြါအတိုင််းဖြစ်ြါသည်-
(က) ဆာကလာင်ကနကသာ ကကလ်းငယ်မ ာ်းကို အစာကရစာ ကထာက်ြရမည်။
(ခ) ြ ာ်းနောကနကသာကကလ်းငယ်မ ာ်းကို ဖြ စုကစာင်ကရှာက်ရမည်။
(ဂ္) မိဘမကကလ်းသူငယ်မ ာ်းနှင် ခိုကို်းရာမ ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းကို ကနရာထိုင်ခင််းကြ်းကာ ကူညကြ်းမ
ကြ်းရမည်။
(ဃ) ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းသည် ကဘ်းအနတရာယ်ကက ကတွေ့ခ န
ိ ်မ ာ်းတင် ြထဦ်းဆု်း ဦ်းစာ်းကြ်းအကူအည
အကထာက်အြ ရရှိရမည်သူမ ာ်းဖြစ် ကသည်။
(င) ကကလ်းသူငယ်မ ာ်း ကာယ၊ ဉာဏ ြုမှန်ြွေ့ပြိ ်းမှုအတက်လိုအြ်ကသာအရာမ ာ်းကို ကထာက်ြကြ်းဖခင််း
အာ်းဖြင် ကကာင််းမန်ကသာဘဝမ ာ်း ရရှိကစရမည်။
4
နိုင်ငတကာသကဘာတူစာခ ြ်မ ာ်းနှင် လူသာ်းမ ိ ်းနယ်အာ်းလု်း အကြေါ်တင် အသက် အရွယ်၊ က ာ်း/ မ မကရွ်း

လွှမ််းပခ မှုရှိသည်အတက် ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းသည်လည််း အဆိုြါ သကဘာတူစာခ ြ်မ ာ်းက ကြ်းအြ်ထာ်းသည်

အခင်အကရ်းမ ာ်းကြေါ်တင် ခစာ်းခင်ရှိြါသည်။

သိရ
ုေ့ ာတင် အဆိုြါ သကဘာတူစာခ ြ်မ ာ်းက သတ်မှတ်ထာ်းသည် ဖြဋ္ဌာန််းခ က်အခ ိ ွေ့ကို နိုင်ငမ ာ်းကလိုက်နော

ကြာ်ကဆာင်ရန် သကဘာဆနဒမရှိဖခင််းက ကာင် (UN Treaties Bodies) လည််းကကာင််း၊ အခ ိ ွေ့ကသာ

ဖြဋ္ဌာန််းခ က်မ ာ်းအကနဖြင် ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းနှင် သက်ဆိုင်ဖခင််းမရှိသည် အက ကာင််းအရာမ ာ်း

ဖြစ်ကနဖခင််းက ကာင်ကသာ်လည််းကကာင််း (ဥြမာအာ်းဖြင် နိုင်ငသာ်းနှင် နိုင်ငကရ်းဆိုင်ရာအခင်အကရ်းမ ာ်းအာ်း

အကာအကယ်ကြ်းကရ်းဆိုင်ရာ နိုင်ငတကာသကဘာတူစာခ ြ်၏ ြုေ်မ ၂၅ ြါ နိုင်ငသာ်းတိုင််း မကြ်းနိုင်ခငရ

် ရှိကရ်း (Article

25, ICCPR)၊ အကယ်၍ ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအတက် သ်းဖခာ်းနိုင်ငတကာ သကဘာတူစာခ ြ် တစ်ရြ်ရှိခြါက

ြိုမိုထိကရာက်စာ ကဆာင်ရွက်နိုင်မည်ဟု ယူဆ ကသည်အတက် ကကလ်းသူငယ် အခင်အကရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာ

နိုင်ငတကာသကဘာတူစာခ ြ်ကို (Convention on the Rights of the Child - CRC) ထြ်မ ကရ်းဆ ဖြဋ္ဌာန််းရန်

စစဉ်ခ ကဖခင််းဖြစ်ြါသည်။ ထိက

ုေ့ နောက် ၁၉၉၀ ခုနှစ်၊ စက်တင်ဘာလ ၂ ရက်ကနေ့တင် ကကလ်းသူငယ် အခင်အကရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာ

နိုင်ငတကာသကဘာတူစာခ ြ်တစ်ရြ်ကို သတ်မှတ်ဖြဋ္ဌာန််းနိုင်ခပြ်း နိုင်ငကြါင််း (၂၀) က ကနဦ်း အြွေ့ဝင်မ ာ်းအဖြစ်

အတည်ဖြ လက်မှတ်ကရ်းထို်းခ ကြါသည် (Kilkelly & Liefaard , 2019)။ ဆက်လက်၍ ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်း

မ ာ်းဆိုင်ရာ နိုင်ငတကာသကဘာတူစာခ ြ်၏ လိုအြ်ခ က်မ ာ်းကို ထြ်မဖြည်တင််းနိုင်ရန်နှင် သ်းဖခာ်းဖြစ်ကသာ

အကဖခအကနမ ိ ်းတင် ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းမ ာ်းအာ်း ြိုမိုထိကရာက်စာ အကာအကယ် ကြ်းနိုင်ရန်တက

ိုေ့ ို ကရှ်းရှု၍

လက်နက်ကိုင်ြဋိြကခမ ာ်းအတင််း ကကလ်းသူငယ်မ ာ်း ြါဝင်ြတ်သက်မှုမ ာ်းအာ်း ကာကယ်တာ်းဆ်းကရ်းနှင်

ြတ်သက်သည်ကနောက်ဆက်တစာခ ြ် (Optional Protocol on the Involvement of Children in Armed Conflict -

OPAC) တစ်ရြ်ကို အကကာင်အထည်ကြာ် ဖြဋ္ဌာန််းခြါသည်။ ထိအ

ုေ့ တူ ၂၀၀၀ ခုနှစ်တင် ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအာ်း

ကရာင််းခ ဖခင််း၊ ဖြည်တန်ဆာဖြ လုြ်ဖခင််း၊ ညစ်ညမ််းရုြ်ြုမ ာ်းဆိုင်ရာ CRC ကနောက်ဆက် တစာခ ြ်အာ်း ကုလသမဂ္ဂ

အကထကထညလာခကက်းမှ ထြ်မအတည်ဖြ ဖြဋ္ဌာန််းခြါသည် (Depositary. United Nations Treaties Collection)။

ထိက
ုေ့ ကာင် ကမ္ာကြေါ်ရှိ ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအကနဖြင် ကုလသမဂ္ဂ၏ အဖခာ်းကသာ လူူ့အခင်အကရ်းဆိုင်ရာ

နိုင်ငတကာသကဘာတူစာခ ြ်မ ာ်း၏ ဖြဋ္ဌာန််းခ က်မ ာ်းအကြေါ် ခစာ်းခင်ရှိသည်အဖြင် ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအတက်

သ်းဖခာ်းဖြဋ္ဌာန််းထာ်းရှိသည်စာခ ြ်မ ာ်း၏ အကာအကယ်ကြ်းမှုမ ာ်းကိုလည််း ခစာ်းရရှိနိုင်ြါသည်။

5
၂.၂ ကန ်းသူငယ်အခွင်အနရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာနကာ်မတီ (Committee on the Rights of the

Child)

ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းဆိုင်ရာ အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ သကဘာတူစာခ ြ်အြွေ့ဝင်နိုင်ငမ ာ်း၏

အကကာင်အထည်ကြာ်ကဆာင်မှုမ ာ်းအကြေါ် ကလလာကစာင် ကည်ကရ်းနှင်စြ်လ ဉ််း၍ အကဖခခအက ဆု်းကသာ အြွေ့အစည််းမှာ

ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာကကာ်မတ ဖြစ်ြါသည်။ အဆိုြါ ကကာ်မတကို ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းဆိုင်ရာ

စာခ ြ်အြွေ့ဝင်နိုင်ငမ ာ်း၏ စာခ ြ်ြါ တာဝန်ဝတတရာ်းမ ာ်းအာ်း အကကာင်အထည်ကြာ်ကဆာင်ရွက်မှုမ ာ်းအာ်း

ကစာင် ကည်ကလလာနိုင်ရန်၊ လိုအြ်သည်မ ာ်းနှင် ခ ိ ်းကြာက်မှုမ ာ်းကို ကြ်မတ်နိုင်ရန် ရည်ရွယ်၍ စာခ ြ်၏ အာတကယ်

(၄၀)၊ အြိုေ်ခ (၁) အရ တည်ကထာင်ခဖခင််း ဖြစ်ြါသည်။ ကကာ်မတအာ်း အြွေ့ဝင် (၁၈) ဦ်းဖြင် ြါဝင်ြွေ့စည််းထာ်းပြ်း၊

ကကာ်မတဝင် (၉) ကနရာအာ်း ၂ နှစ်လ င်တစ်ကကိမ် ကရွ်းကကာက် တင်ကဖမှာက်သည်စနစ်ဖြင် ကရွ်းခ ယ်ြါသည်။

ကကာ်မတဝင်မ ာ်းအကနဖြင် ေုတိယသက်တမ််းအတက်ကသာ်လည််းကကာင််း၊ နှစ်ကကိမ်ထက် ကက ာ်လန်၍ကသာ်

လည််းကကာင််း ထြ်မဝင်ကရာက်ကရွ်းခ ယ်ခနိုင်ခင်ရှိြါသည်။ ကကာ်မတဝင်မ ာ်း၏ မ က်နှောစုည အစည််းအကဝ်းအာ်း

တစ်နှစ်လ င် (၃) ကကိမ် ကုလသမဂ္ဂရု်း အကဖခစိုက်သည် ဆစ်ဇာလန်နိုင်င၊ ဂ္ န ာပမိ ွေ့တင် အစည််းအကဝ်းမ ာ်း

က င််းြ ကြါသည်။

အဆိုြါ ကကာ်မတအကနဖြင် ၎င််းတိ၏

ုေ့ လုြ်ငန််းကဆာင်တာမ ာ်းကို ၁၉၉၂ ခုနှစ်တင် စတင်ကဆာင်ရွက်ခပြ်း၊

ကုလသမဂ္ဂ၏ အထူ်းကအဂ္ င်စမ ာ်း ဖြစ် ကသည် UNICEF၊ OCHR၊ ILO၊ WHO တိအ
ုေ့ ြါအဝင် အဖခာ်းကသာ ဖြည်တင််းနှင်

နိုင်ငတကာ အစို်းရမဟုတ်ကသာ အြွေ့အစည််းမ ာ်းအာ်း အြွေ့ဝင်နိုင်ငမ ာ်း၏ ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအခင်အကရ်းနှင်

စြ်လ ဉ််းသည် ကဆာင်ရွက်ခ က်မ ာ်းကို အစရင်ခစာဖြ စုတင်ဖြနိုင်ရန် တိုက်တန််းအာ်းကြ်း ြူ်းကြါင််းကဆာင်ရွက်မှုမ ာ်းလည််း

ဖြ လုြ်ခြါသည်။ အဆိုြါ အစအရင်ခစာမ ာ်းသည် ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာကကာ်မတအတက်

အကရ်းြါကသာ သတင််းအခ က်အလက်၊ အရင််းအဖမစ်မ ာ်းဖြစ် ကပြ်း အဆိုြါ အခ က်အလက်မ ာ်းကို အကဖခခ၍

သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငမ ာ်း၏ စာခ ြ်အကကာင်အထည်ကြာ်ကဆာင်ရွက်မှုမ ာ်းကို အကဖြတ်ရာတင်လည််း

အသု်းဖြ ကလရှိြါသည်။ ဥြမာအာ်းဖြင် ဖမန်မာနိုင်ငတင် အာဏာသိမ််းဖြစ်စဉ်ကနောက်ြိုင််း ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအကရ်းနှင်

စြ်လ ဉ််း၍ ဖမန်မာနိုင်ငဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂအထူ်းကိုယ်စာ်းလှယ်မ ာ်း၊ ကုလသမဂ္ဂအထူ်းကအဂ္ င်စမ ာ်း၊ ဖြည်တင််းနှင်

နိုင်ငတကာ အစို်းရမဟုတ်ကသာအြွေ့အစည််းတိက
ုေ့ တင်သင််းကသာ အစအရင်ခစာမ ာ်းသည် တိုက်ရိုက်ကသာ်လည််းကကာင််း၊

သယ်ဝိုက်၍ကသာ်လည််းကကာင််း ကကာ်မတထကရာက်ရှိမည်ဖြစ်ြါသည်။ ကကာ်မတအကနဖြင် အဆိုြါ

အစအရင်ခစာမ ာ်းအဖြင် အဖခာ်းကသာ လူူ့အခင်အကရ်းစာခ ြ်ကကာ်မတမ ာ်းထမှ ရရှိကသာအခ က်အလက်မ ာ်း၊ ကုလသမဂ္ဂ

လူူ့အခင်အကရ်းကကာ်မတ (တတိယကကာ်မတ) ၏ နှစ်ြတ်လည်အစအရင်ခစာနှင် နိုင်ငမ ာ်းမှ ကကာ်မတထသိုေ့ (၅)

6
နှစ်လ င်တစ်ကကိမ်တင်သင််းရသည် အစအရင်ခစာတိက
ုေ့ ို အကဖခခ၍ သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငမ ာ်းအာ်း ထြ်မကဆာင်ရွက်ရန်

လိုအြ်သည်ကိစစရန်မ ာ်းအကြေါ် တိုက်တန််းဖခင််း၊ စို်းရိမ်ြယ်ရှိသည် အကဖခအကနမ ာ်းကို သတိကြ်းဖခင််းနှင်

အကကာင်အထည်ကြာ်ကဆာင်ရွက်ပြ်းစ်းမှုမ ာ်းကို အသိအမှတ်ဖြ ဖခင််း အစရှိသည်တိုေ့ကို လိုအြ်သကသိုေ့

ကဆာင်ရွက်ကလရှိြါသည်။ ကကာ်မတအကနဖြင် ကနောက်ဆက်တစာခ ြ်မ ာ်း အကကာင်အထည်ကြာ်မှုနှင် စြ်လ ဉ််း၍လည််း

အထက်တင်ကြာ်ဖြထာ်းသည် လုြ်ငန််းစဉ်မ ာ်းအတိုင််း ကဆာင်ရွက်ကလရှိြါသည်။ သိရ

ုေ့ ာတင် ကကာ်မတ၏

တိုက်တန််းခ က်မ ာ်းသည် အြွေ့ဝင်နိုင်ငမ ာ်းအတက် က င်ဝတ်ဆိုင်ရာ စည််းကနှောင်မှုသာရှိပြ်း ဥြကေက ကာင််းအရ

စည််းနှောင်မှုမရှိြါ2 ။

ကယဘုယ အာ်းဖြင် ဖမန်မာနိုင်ငအကနဖြင်လည််း ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာ အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ

သကဘာတူစာခ ြ်နှင် ကနောက်ဆက်တစာခ ြ်မ ာ်းအာ်း အကကာင်အထည်ကြာ်ကဆာင်ရွက်မှု အစအရင်ခစာကို

မ ကာမအခ န
ိ ်အတင််း တင်သင််းရန် ရှိကနကသာ်လည််း (MSWRR, 2021, Mar 12) လတ်တကလာဖြစ်ကြေါ်ကနသည်

နိုင်ငကရ်းဖြစ်စဉ်မ ာ်းအရ ထိုသိုေ့ကဆာင်ရွက်နိုင်မည် အကဖခအကနအာ်းမှန််းဆနိုင်ရန် ခက်ခြါသည်။ လက်ရှိအခ န

ိ ်တင်

စစ်ကကာင်စအကနဖြင် ကုလသမဂ္ဂဆိုင်ရာ ဖမန်မာအပမတမ််းကိုယ်စာ်းလှယ် (၂) ကနရာ (နယူ်းကယာက်နှင် ဂ္ န ာ) တိုေ့အာ်း

ကိုယ်စာ်းဖြ နိုင်ခင် ဆု်းရှု်းထာ်းသည် အာ်းကလ ာ်စာ3 ကုလသမဂ္ဂမ က်နှောစာတင် စစ်ကကာင်စ၏ သအမတ်ကက်းအဆင်

ကိုယ်စာ်းဖြ မှုဆု်းရှု်းထာ်းသကသိုေ့ သက်ဆိုင်ရာ ကကာ်မတအသ်းသ်းနှင် ဆက်သယ်ကဆာင်ရွက်နိုင်မှုမှာ

ကနေ့်သတ်ခ က်အခ ိ ွေ့ ရှိကနနိုင်သည်ကိုလည််း ခနေ့်မှန််းကတွေ့ရှိရြါသည်။ ထိအ

ုေ့ တူ ကုလသမဂ္ဂလက်ကအာက်ခ

အြွေ့အစည််းမ ာ်းအကနဖြင် စစ်ကကာင်စနှင် တရာ်းဝင်ဆက်ဆမှုအာ်း တတ်နိုင်သမ ကရှာင်ရှာ်းလိုသည်

သကဘာရှိသည်အတက်က ကာင် မှန််းဆရခက်သည်သကဘာရှိသည်ကို ကတွေ့ရှိရြါသည်။ သိရ

ုေ့ ာတင် ဖမန်မာနိုင်ငတင်

ဖြစ်ကြေါ်ကနသည် နိုင်ငကရ်းဖြစ်စဉ်မ ာ်း၊ စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်း၏ ဥြကေမလုြ်ရြ်မ ာ်း၊ လူူ့အခင်အကရ်း

2
အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာဥြကေတင် စည််းကနှောင်မှု နှစ်မ ိ ်းနှစ်စာ်းရှိြါသည်။ က င်ဝတ်အရ စည််းကနှောင်မှုရှိဖခင််း (Morally
binding) နှင် ဥြကေက ကာင််းအရ စည််းကနှောင်မှုရှိဖခင််း (Legally Binding) ဟူ၍ ဖြစ်ြါသည်။ အခ ိ ွေ့ကသာ
နိုင်ငတကာသကဘာတူည ခ က်မ ာ်း၊ က ကဖငာစာတမ််းမ ာ်းနှင် တိုက်တန််းခ က်မ ာ်းသည် က င်ဝတ်အရလိုက်နောသင်၊
လိုက်နောအြ်သည်အရာမ ာ်း ဖြစ် ကကသာ်လည််း၊ ဥြကေက ကာင််းအရ စည််းကနှောင်မှုရှိသည်အရာမ ာ်း မဖြစ် ကကြ။
ဥြမာအာ်းဖြင် ကုလသမဂ္ဂ လူူ့အခင်အကရ်းဆိုင်ရာ က ကဖငာစာတမ််း။
3
နယူ်းကယာက်ပမိ ွေ့ရှိ ကုလသမဂ္ဂဆင
ို ်ရာ ဖမန်မာအပမတမ််းကိုယ်စာ်းလှယ် သအမတ်ကက်းဦ်းကက ာ်မို်းထန််းအကနဖြင်
ကုလသမဂ္ဂတင် ဖြည်သူူ့လွှတ်ကတာ်ကိုယ်စာ်းဖြ ကကာ်မတကိုယ်စာ်း (ယခု အမ ိ ်းသာ်း ညညတ်ကရ်းအစို်းရ)
မိနေ့်ခန််းကဖြာ ကာ်း၍ ဖြည်သူလူထုနှင်အတူရြ်တည်ခြါသည်။ တစ်ြက်တင်လည််း ဆစ်ဇာလန်နိုင်င၊ ဂ္ န ာပမိ ွေ့ရှိ
ကုလသမဂ္ဂဆိုင်ရာ ဖမန်မာအပမတမ််းကိုယ်စာ်းလှယ် သအမတ်ကက်း ဦ်းဖမင်သူမှာလည််း က န််း မာကရ်းအက ကာင််းဖြခ က်ဖြင်
အနော်းယူသာ်းခပြ်း ကနောက်ြိုင််းတင် စစ်ကကာင်စ၏ သအမတ်ကက်းအစာ်းထို်းခနေ့်အြ်မှုအာ်း ယကနေ့တိုင် ကုလသမဂ္ဂမှ
လက်ခဖခင််း မရှိကသ်းသည်ကို ကတွေ့ရှိရြါသည်။
7
ခ ိ ်းကြာက်မှုမ ာ်းအာ်း နယူ်းကယာက်ပမိ ွေ့ရှိ ကုလသမဂ္ဂဆိုင်ရာ ဖမန်မာနိုင်ငသအမတ်ကက်း ဦ်းကက ာ်မို်းထန််းမှ ကုလသမဂ္ဂနှင်

ကုလသမဂ္ဂ အြွေ့ဝင်နိုင်ငမ ာ်း သိရှိနိုင်ကစရန် အခါအခင်သင်တုိင််း တင်ဖြ၊ ထုတ်ကြာ်ကဖြာဆိုကလရှိသည်အတက် 4

ကုလသမဂ္ဂမ က်နှောစာတင် ဖမန်မာနိုင်ငနှင် စြ်လ ဉ််းသည် သတင််းမ ာ်း၊ လူူ့အခင်အကရ်းခ ိ ်းကြာက်ခရမှုမ ာ်းအကြေါ်

ယခင်ကသိုေ့ သတင််းအကမှာင်ခ ခရဖခင််း မဖြစ်ကြေါ်ခြါ။

4
ကုလသမဂ္ဂဆိုင်ရာ ဖမန်မာအပမတမ််းကိုယ်စာ်းလှယ် သအမတ်ကက်း ဦ်းကက ာ်မို်းထန််း၏ ကဆာင်ရွက်ခ က်မ ာ်းကို
Permanent Mission of Myanmar to the United Nations Facebook စာမ က်နှောနှင်
https://www.myanmarmissionnewyork.org တိတ
ုေ့ င် သာ်းကရာက်ကလလာနိုင်ြါသည်။
8
 အခ ််း (၃) ဖမ ်မာနိုင်ငံရှိ ကန ်းသူငယ်အခွင်အနရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာ အနကာင်အ ည်နြာ်

နဆာင်ရွက် ာ်းရှမ
ိ အ
ှု နဖခအန မ ာ်းနှင် ဥပနေမူန ာင်မ ာ်း

၃.၁ ဖမ ်မာနိုင်ငံရှိ ကန ်းသူငယ်အခွင်အနရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာ အနကာင်အ ည်နြာ်

နဆာင်ရွက် ာ်းရှမ
ိ ှု အနဖခအန မ ာ်း

ဖမန်မာနိုင်ငအကနဖြင် ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂကန် င််းရှင််း (The United Nations

Convention on the Rights of the Child-UNCRC) အာ်း ၁၉၉၁ ခုနှစ်၊ ဩဂ္ုတ်လ ၁၅ ရက်ကနေ့တင် အြွေ့ဝင်အဖြစ်

အတည်ဖြ ြါဝင်ခပြ်း၊ ၂၁ နှစ်အ ကာ ၂၀၁၂ ခုနှစ်၊ ကြကြာ်ဝါရလ ၁၇ ရက်ကနေ့တင် ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအာ်း ကရာင််းခ ဖခင််း၊

ဖြည်တန်ဆာဖြ လုြ်ဖခင််း၊ ညစ်ညမ််းရုြ်ြုမ ာ်းဆိုင်ရာ CRC ကနောက်ဆက်တစာခ ြ် Convention on the Rights of the

Child on the Sale of the Children Prostitution and Child Pornography) တင် ထြ်မလက်မှတ်ကရ်းထို်း

ြါဝင်ခြါသည် (MSWRR, 2021)။ ဆက်လက်၍ ၂၀၁၉ ခုနှစ်၊ စက်တင်ဘာလ ၂၇ ရက်ကနေ့တင်

ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂစာခ ြ်၏ ကနောက်ဆက်တစာခ ြ်ဖြစ်သည်

လက်နက်ကိုင်ြဋိြကခအတင််း ကကလ်းသူငယ်မ ာ်း ြါဝင်ြတ်သက်မှုဆိုင်ရာ ကနောက်ဆက်တ အကဖခဖြစာခ ြ် (CRC-

OPAC) တင်ထြ်မ လက်မှတ်ကရ်းထို်းခြါသည် (MSWRR, 2021)။ ထိုေ့သိုေ့ လက်မှတ်ကရ်းထို်းထာ်းခကသာ

အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာစာခ ြ်မ ာ်းနှင် လိုက်ကလ ာညကထဖြစ်ကစရန်အတက်ကသာ်လည််းကကာင််း၊ တစ်ြက်တင်လည််း

အဆိုြါစာခ ြ်မ ာ်းက အြ်နှင််းလာကသာ တာဝန်ဝတတရာ်းမ ာ်းကို အကကာင်အထည်ကြာ်ကဆာင်ရန်

လိုအြ်လာသည်အတက်ကသာ်လည််းကကာင််း ၂၀၀၉ ခုနှစ်၊ ဇူလိုင်လ ၂၃ ရက်ကနေ့တင် ကကလ်းသူငယ်

အခင်အကရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာဥြကေအာ်း မူလဥြကေဖြစ်သည် ကကလ်းသူငယ်ဥြကေ (၁၉၉၃) ကနရာတင်

ဖြည်ကထာင်စုလွှတ်ကတာ်က အစာ်းထို်းဖြဋ္ဌာန််း အတည်ဖြ ခြါသည် (MSWRR, 2021)။

ယခင် ၁၉၉၃ ခုနှစ်ကကလ်းသူငယ်ဥြကေကဟာင််းတင် အခန််း (၁၉) ခန််းနှင် ြုေ်မ (၇၅) ခုြါဝင်ပြ်း၊

အသစ်ဖြဋ္ဌာန််းခကသာ ဥြကေတင် အခန််း (၃၀) နှင် ြုေ်မကြါင််း (၁၂၁) ခုြါရှိြါသည်။ အဆိုြါဥြကေြါ ဖြဋ္ဌာန််းခ က်မ ာ်းကို

အကကာင်အထည် ကြာ်ကဆာင်နိုင်ကရ်းအတက် ၎င််းဥြကေ၏ အခန််း (၃)၊ အြိုေ် (၅) တင် “ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းမ ာ်း

ဆိုင်ရာအမ ိ ်းသာ်းကကာ်မတ (National Committee on the Rights of the Child-NCRC)” ကို

ြွေ့စည််းတည်ကထာင်ရမည်ဟူ၍ ကြာ်ဖြြါရှိြါသည်။ အဆိုြါ အမ ိ ်းသာ်းအဆင်ကကာ်မတကို ဖမန်မာနိုင်င

လူမှုဝန်ထမ််းကယ်ဆယ်ကရ်းနှင် ဖြန်လည်ကနရာခ ထာ်းကရ်းဝန်ကက်းဌာန၊ ဖြည်ကထာင်စုဝန်ကက်းက ဥကကဋ္ဌအဖြစ်

တာဝန်ယူကဆာင်ရွက်ရပြ်း၊ သက်ဆိုင်ရာ ဖြည်ကထာင်စုဝန်ကက်းဌာနမ ာ်းမှ ေုတိယဝန်ကက်းမ ာ်း၊ ဖြည်ထကရ်းဝန်ကက်းဌာန၊

ဖမန်မာနိုင်ငရတြ်ြွေ့မှ ရခ ြ်နှင် ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအကရ်း ကဆာင်ရွက်လ က်ရှိကသာ လူမှုအြွေ့အစည််းမ ာ်းနှင် သက်ဆိုင်ရာ

9
ဝန်ကက်းဌာနမ ာ်းမှ အဆင်ဖမင်အရာရှိကက်းမ ာ်းက အြွေ့ဝင်မ ာ်းအဖြစ် ြါဝင် ကြါသည် (Child Rights Law Myanmar, 2019;

MSWRR, 2021)။

အာဏာသိမ််းစစ်ကကာင်စအကနဖြင် ၁၂.၃.၂၀၂၁ ရက်ကနေ့တင် ယခင်အရြ်သာ်းအစို်းရလက်ထက်က

ြွေ့စည််းထာ်းခသည် အမ ိ ်းသာ်းအဆင်ကကာ်မတအာ်း ြ က်သိမ််း၍ အြွေ့ဝင် (၃၇) ဦ်းြါ ကကာ်မတဖြင်

ဖြန်လည်အစာ်းထို်းြွေ့စည််းခက ကာင််း ကတွေ့ရှိခရပြ်း၊ ဥြကေ၏ အြိုေ် (၆) နှင် စြ်လ ဉ််း၍ သက်ဆိုင်ရာ

လုြ်ငန််းကကာ်မတမ ာ်းကိုလည််း ၁၉.၃.၂၀၂၁ ရက်ကနေ့တင် အြွေ့ဝင် (၄၀) ဦ်းဖြင် ြွေ့စည််းခြါသည် (MSWRR, 2021)။

အဆိုြါ လုြ်ငန််းကကာ်မတမှတစ်ဆင် သက်ဆိုင်ရာဖြည်ကထာင်စု နယ်ကဖမ၊ တိုင််းကေသကက်း/ ဖြည်နယ်၊ ခရိုင်/ ပမိ ွေ့နယ်ကေသ

ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာ ကကာ်မတအဆင်ဆင်အာ်း ြွေ့စည််းထာ်းရှိခသည်ကိုလည််းကတွေ့ရှိရြါသည်

(MSWRR,2021)။ သိရ
ုေ့ ာတင် ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းမ ာ်း အကကာင်အထည်ကြာ်ကဆာင်ကရ်းနှင်စြ်လ ဉ််းသည်

နည််းဥြကေမ ာ်းအာ်း အစို်းရအဆက်ဆက်ကယကနေ့တိုင် အသစ်ဖြင်ဆင်ကရ်းဆ၊ အစာ်းထို်းဖြဋ္ဌာန််းနိုင်ဖခင််း

မရှိကသ်းသည်ကိုလည််း ကတွေ့ရှိရြါသည်။

ကယဘုယ အာ်းဖြင် အထက်တင်ကြာ်ဖြထာ်းရှိခသည် အမ ိ ်းသာ်းအဆင်ကကာ်မတနှင် ဖြည်ကထာင်စု၊

တိုင််းကေသကက်း၊ ဖြည်နယ်၊ ခရိုင်နှင် ပမိ ွေ့နယ်ကေသဆိုင်ရာ ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာ

ကကာ်မတအဆင်ဆင်တိုေ့သည် ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်း ခ ိ ်းကြာက်ခရမှုမ ာ်းရှိလာသည် အကဖခအကနမ ာ်းတင်

သက်ဆိုင်ရာ၊ လုြ်ငန််းကကာ်မတမ ာ်းအလိုက်ကသာ်လည််းကကာင််း၊ ဝန်ကက်းဌာနမ ာ်းအလိုက်ကသာ်လည််းကကာင််း

ကြါင််းစြ်ညှိနိှုင််း၍ အကရ်းယူကဆာင်ရွက်ရမည်ဖြစ်ကသာ်လည််း ၂၀၂၁ ခုနှစ် အာဏာသိမ််းဖြစ်စဉ်ကနောက်ြိုင််း

မကရမတက်နိုင်ကအာင် အမ ာ်းအဖြာ်းကြေါ်ကြါက်ခသည် ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်း ခ ိ ်းကြာက်ခရမှုမ ာ်းကို

မသိက ိ ်းကျွန်ဖြ ခသည်ကိုလည််း ကတွေ့ရှိခရြါသည်။ ထိုအဖြင် တာဝန်ရှိ ကကာ်မတမ ာ်း၊ ဝန်ကက်းဌာနမ ာ်းသည်

မသိက ိ ်းကျွန် ဖြ ခရုမ မက အဆိုြါကကာ်မတဝင်မ ာ်းကိုယ်တိုင် ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းခ ိ ်းကြာက်မှုမ ာ်းအတက်

အဓိက တာဝန်ရှိသူမ ာ်း၊ တရာ်းခမ ာ်း ဖြစ် ကသည်ကိုလည််း ကတွေ့ရှိရြါသည်။ ဥြမာအာ်းဖြင်

လူထုဆနဒထုတ်ကြာ်ြမ ာ်းအာ်း ရက်ရက်စက်စက် နှိမ်နှင််းခ ကသည် (သိတ

ုေ့ ည််းမဟုတ်) နှိမ်နှင််းရန် အမိနေ့်ကြ်းခ ကသည်

သက်ဆိုင်ရာ ဖြည်ကထာင်စု၊ တိုင််းကေသကက်း၊ ဖြည်နယ်၊ ခရိုင်နှင် ပမိ ွေ့နယ်မ ာ်း၏ ရတြ်ြွေ့ဝင် အရာရှိမ ာ်းနှင်

အကထကထအုြ်ခ ြ်ကရ်းဌာနမှ ဝန်ထမ််းမ ာ်းသည် ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာ ကကာ်မတအဆင်ဆင်တင်

အြွေ့ဝင်မ ာ်းအဖြစ် ြါဝင်ကန ကဖခင််းဖြစ်ြါသည်။ ထိုေ့အဖြင် ကကာ်မတတင်ြါဝင်သည် ဖြည်ကထာင်စု

တရာ်းလွှတ်ကတာ်ခ ြ်ရု်း၊ ဖြည်ကထာင်စုကရှွေ့ကနခ ြ်ရု်းမ ာ်းမှ အရာထမ််းမ ာ်း (သိ)ုေ့ အဆင်ဖမင်အရာရှိမ ာ်းသည်လည််း

စစ်ကကာင်စအကနဖြင် အကဖခခလူူ့အခင်အကရ်း ခ ိ ်းကြာက်မှုမ ာ်းအာ်း ဖြည်တင််းဥြကေကဘာင်အတင််းမှ

ကဆာင်ရွက်နိုင်ကစရန် ဖြည်တင််းဥြကေမ ာ်းကိုဖြင်ဆင်ဖခင််း၊ တရာ်းရု်းမ ာ်းတင် လတ်လြ်စာ တရာ်းစရင်ြိုင်ခင်မ ာ်းအာ်း

10
ကနေ့်သတ်ဖခင််း၊ စစ်အာဏာရှင်ဆနေ့်က င်သူမ ာ်းအာ်း စစ်ကကာင်စအလိုက တရာ်းစရင်မှုမ ာ်း ဖြ လုြ်ခသည်အတက်

ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းနှင်ဆက်ဆိုင်သည် ဖြစ်မှုမ ာ်းကို အတူတကက ်းလန် ကသည် တာဝန်ရှိတရာ်းခမ ာ်းဟု

ယူဆနိုင်ြါသည်5။ ဤကနရာတင် ရာဇသတ်ကက်းဥြကေြုေ်မ ၁၀၉ အရ အာ်းကြ်းကူညမှုအတက်

သ်းဖခာ်းဖြစ်ေဏ်မရှိကသာအကဖခအကနတင် က ်းလန်သည်ဖြစ်မှုရင််းအတက် ဖြဋ္ဌာန််းသည်ဖြစ်ေဏ်ကို က ခရမည်

ဖြစ်ြါသည်။

၃.၂ ဖပည်တင
ွ ််းဥပဒေ

အထက်တင်ဆိုခသည်အတိုင််း ဖမန်မာနိုင်ငအကနဖြင် ၂၀၁၉ ခုနှစ်တင် ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာ

ဥြကေကို ဖြည်ကထာင်စုလွှတ်ကတာ်၏ ဥြကေ အမှတ် ၂၂/၂၀၁၉ဖြင် အတည်ဖြ ဖြဋ္ဌာန််းခပြ်း၊ နဂ္ိုရှိရင််းစကကလ်းသူငယ်

ဥြကေ (၁၉၉၃) အာ်း ြ က်သိမ််းခြါသည် (Child Rights Law Myanmar, 2019)။ အဆိုြါ

ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာ ဥြကေအသစ်တင် ကကလ်းသူယ် အဓိြပါယ်ြင်ဆိုခ က်အာ်း ယခင်ဥြကေ၏

အဓိြပါယ်ြင်ဆိုခ က် “အသက် (၁၆) နှစ် မဖြည်ကသ်းကသာသူ” ကနရာတင် “အသက် (၁၈) နှစ် မဖြည်ကသ်းကသာသူ” ဟူ၍

ဖြင်ဆင်ခြါသည် (Child Rights Law Myanmar, 2019)။ ထိုသိုေ့ ဖြင်ဆင်လိုက်ဖခင််းသည်

အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာစသတ်မှတ်ခ က် (ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာ အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ သကဘာတူစာခ ြ်၏

အြိုေ် (၁) နှင် အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ အလုြ်သမာ်း အြွေ့၏ သကဘာတူစာခ ြ်အမှတ် (၁၈၂) ၏ အြိုေ်(၂) နှင်လည််း

ကိုက်ညသာ်းကစခြါသည် (ILO, 2015)။ သိရ

ုေ့ ာတင် ဖမန်မာနိုင်င၏ အဖခာ်းကသာတည်ဆဥြကေမ ာ်းဖြစ် ကသည်

လူကုန်ကူ်းမှု တာ်းဆ်းကာကယ်ကရ်း အက်ဥြကေြါ ဖြဋ္ဌာန််းခ က်နှင် ကိုက်ညမှုမရှိသည်ကို ကတွေ့ရှိရြါသည် (ILO, 2015)။

အဆိုြါ လူကုန်ကူ်းမှု တာ်းဆ်းကာကယ်ကရ်း အက်ဥြကေ၏ြုေ်မ (၃) တင် ကကလ်းသူယ်အဓိြပါယ်ြင်ဆိုခ က်အာ်း “အသက်

(၁၆) နှစ်မဖြည်ကသ်း ကသာသူ” ဟုသာ ြင်ဆိုထာ်းပြ်း (Anti-Trafficking in Person Act (2005, Section 3)၊ ယကနေ့ထိတိုင်

တစ်ကဖြ်းညရှိကစရန် ဖြင်ဆင်နိုင်ဖခင််းမရှိကသ်းသည်ကို ကတွေ့ရှိရြါသည်။ အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ သတ်မှတ်ခ က်မ ာ်းနှင်

ကိုက်ညမှုရှိကစရန် အဆိြ
ု ါအခ က်ကိုလည််း ဖြင်ဆင်ရန်လိုအြ်လ က်ရှိြါသည်။

ထိအ
ုေ့ ဖြင် ဖမန်မာနိုင်ငအကနဖြင် ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအာ်း ခိုင််းကစဖခင််း မဖြ ရန် တာ်းဖမစ်ထာ်းသည်လုြ်ငန််းခင်မ ာ်း၊

ဖြစ်ေဏ်မ ာ်း (Child Rights Law Myanmar, 2019) နှင် အလုြ်လုြ်ကိုင်နိုင်စမ််းရှိသည် အနိမ်ဆု်း အသက်အရွယ် (Child

5
တရာ်းစရင်မှုမ ာ်းအာ်း လတ်လြ်မ တပြ်း ြင်လင််းဖမင်သာမှု မရှိဖခင််းနှင်စြ်လ ဉ််း၍ စစ်အာဏာသိမ််းမှုက ကာင်
လုြ်ငန််းခင်အာ်း စနေ့်ခာလာခကသာ သက်ဆိုင်ရာနယ်ြယ်မှ သူအခ ိ ွေ့အာ်း ကတွေ့ဆုကမ်းဖမန်ခဖခင််းဖြစ်ပြ်း၊ ကာယကရှင်မ ာ်း၏
လုပခ ကရ်းက ကာင် အမည်နောမကြာ်ဖြရန် အခက်အခရှိြါသည်။
11
Rights Law Myanmar, 2019) ကို ကကလ်းသူငယ် အခင်အကရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာ ဥြကေအသစ်တင်

ထည်သင််းဖြဋ္ဌာန််းထာ်းရှိကသာ်လည််း ကကလ်းလုြ်သာ်းမ ာ်းနှင်စြ်လ ဉ််း၍ အဓိြပါယ်ြင်ဆခ

ို က်ကိုကသာ်လည််းကကာင််း၊

ြိတ်ြင်တာ်းဖမစ်ခ က်ကိုကသာ်လည််းကကာင််း မည်သည်ဥြကေတင်မှ ယကနေ့တိုင်ထည်သင််းဖြဋ္ဌာန််းနိုင်ဖခင််း

မရှိကသ်းသည်ကိုလည််း ကတွေ့ရှိရြါသည်။ ဤသည်မှာ နိုင်င၏ ဆင််းရမကတမှုနှင် စြ်ဆက်လ က်ရှိပြ်း

အတည်ဖြ ဖြဋ္ဌာန််းခြါကလည််း အကကာင်အထည်ကြာ်နိုင်ရန် ခက်ခနိုင်မည်ကို ကတွေ့ရှိရြါသည်။

၂၀၁၉ ခုနှစ်တင် ဖြဋ္ဌာန််းခကသာ ဖမန်မာနိုင်င၏ ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာ ဥြကေကို ကလလာရာတင်

အဆိုြါဥြကေသည် ယခင်ကဖြဋ္ဌာန််းခကသာ ဥြကေကဟာင််းအာ်းမန််းမ၍ ကကလ်းသူငယ် အခင်အကရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာ

အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ သကဘာတူစာခ ြ်မ ာ်းနှင် ကိုက်ညမှုရှိကစရန် ဖြင်ဆင်ကရ်းဆထာ်းခသည်ကို ကတွေ့ရှိရြါသည်။

အထူ်းသဖြင် ဖမန်မာနိုင်ငက အတည်ဖြ လက်မှတ်ကရ်းထို်းထာ်းခသည် ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာ

အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ သကဘာတူစာခ ြ်၏ ကနောက်ဆက်တစာခ ြ်မ ာ်းဖြစ် ကကသာ ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းကို ကရာင််းခ ဖခင််း၊

ကကလ်းဖြည်တန်ဆာ၊ ကကလ်းညစ်ညမ််းစာကြဆိုင်ရာ သကဘာတူစာခ ြ်နှင် လက်နက်ကိုင် ြဋိြကခမ ာ်းအတင််း

ကကလ်းသူငယ်မ ာ်း ြါဝင်ြတ်သက်မှုအာ်း ကာကယ်တာ်းဆ်းကရ်းဆိုင်ရာ သကဘာတူစာခ ြ်မ ာ်းြါ ဖြဋ္ဌာန််းခ က်မ ာ်းကိုြါ

ထည်သင််းကရ်းဆနိုင်ခသည်ကို ကတွေ့ရှိရြါသည်။ ဥြမာအာ်းဖြင် ဥြကေ၏ အခန််း (၁၇) နှင် အခန််း (၁၈) တိုေ့တင်

အဆိုြါကနောက်ဆက်တ စာခ ြ်နှစ်ခုြါ ဖြဋ္ဌာ်းန်ခ က်မ ာ်းနှင် ပခ ငုကိုက်ည မှုရှိကစရန် ကရ်းဆထာ်းရှိခြါသည်။ သိသာ၊

ဖမင်သာကသာတို်းတက်မှုမှာ ကကလ်းစစ်သာ်း စုကဆာင််းမှုနှင်စြ်လ ဉ််းသည် ကနေ့်သတ်ခ က်ြါဝင်လာဖခင််းဖြစ်ြါသည်။

လက်ရှိစာတမ််းြါ အက ကာင််းအရာမ ာ်းနှင် ဆက်စြ်လ က်ရှိကသာဥြကေမ ာ်းတင် တြ်မကတာ်သာ်းမ ာ်းနှင်

စြ်လ ဉ််းသည် ဥြကေစည််းမ ဉ််း၊ စည််းကမ််းမ ာ်းဖြစ် ကသည် တြ်မကတာ်အက်ဥြကေနှင်

တြ်မကတာ်နည််းဥြကေမ ာ်းသည်လည််း အြါအဝင်ဖြစ်ြါသည်။ အဆိုြါ ဥြကေနှင် နည််းဥြကေမ ာ်းသည် ၁၉၅၉ ခုနှစ်နှင်

၁၉၆၀ ခုနှစ်မ ာ်းကတည််းက ကရ်းစခသည်ဥြကေမ ာ်း ဖြစ် ကသည်အတက် ကခတ်နှင်ကလ ာ်ညဖခင််း မရှိသည်ကို

ကတွေ့ရှိရြါသည်။ အထူ်းသဖြင် ဖမန်မာနိုင်ငအကနဖြင် ၁၉၉၂ ခုနှစ်တင် စစ်ြမ ာ်းအတင််း လက်နက်ကိုင်မ ာ်းလိုက်နောရမည်

ဂ္ န ာကန် င််းရှင််းအာ်း အတည်ဖြ လက်မှတ်ကရ်းထို်းခကသာ်လည််း အဆိုြါဥြကေဖြဋ္ဌာန််းခ က်မ ာ်းနှင်

လိုက်ရလျျောညကထမှုရှိကစရန်အတက် ဖြည်တင််းဥြကေမ ာ်းအာ်း သ်းဖခာ်းဖြင်ဆင်၊ ကရ်းဆ၊ အတည်ဖြ ဖြဋ္ဌာန််းဖခင််းမ ာ်းအာ်း

ယကနေ့တိုင် အကကာင်အထည်ကြာ်ကဆာင်ရွက်နိုင်ဖခင််း မရှိကသ်းသည်ကို ကတွေ့ရှိရြါသည်။ အထူ်းသဖြင် နိုင်ငကတာ်ရှိ

လက်နက်ကိုင်တြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းက စစ်ြမ ာ်းတင်လိုက်နောရမည် အနိမ်ဆု်းကသာ စသတ်မှတ်ခ က်မ ာ်းကိုြင်

သ်းဖခာ်းသတ်မှတ်ဖြဋ္ဌာန််းနိုင်ဖခင််း မရှိကသ်းသည်ကို ကတွေ့ရြါသည်။ တြ်မကတာ်အက်ဥြကေနှင်

တြ်မကတာ်နည််းဥြကေမ ာ်းတင် အခ ိ ွေ့ကသာကနေ့်သတ်ဖြဋ္ဌာန််းခ က် ြါဝင် ကကသာ်လည််း အဆိုြါဖြဋ္ဌာန််းခ က်မ ာ်းသည်

ဖမန်မာနိုင်ငက ဂ္ န ာကန် င််းရှင််းမ ာ်းအာ်း အတည်ဖြ လက်မှတ်ကရ်းထို်းဖခင််း မဖြ နိုင်ကသ်းသည် ကာလအတင််း

12
ဖြဋ္ဌာန််းခဖခင််းဖြစ်သည်အာ်းရလျျော်စာ ကခတ်နှင်ရလျျော်ညဖခင််း မရှိသကသိုေ့ ဂ္ န ာကန် င််းရှင််းြါ ဖြဋ္ဌာန််းခ က်မ ာ်းလည််း

ြါဝင်ဖခင််းမရှိသည်ကို ကလလာကတွေ့ရှိရြါသည်။ အထူ်းသဖြင် လက်နက်ကိုင်ြဋိြကခမ ာ်းတင် လိုက်နောက င်သု်းရမည်

အကဖခခ လူသာ်းခ င််းစာနောကထာက်ထာ်းမှုဆိုင်ရာ သကဘာတရာ်းမ ာ်းြင် မြါရှိသည်အတက် မဖြစ်မကနဖြင်ဆင်ရန်

လိုအြ်လ က်ရှိသည် ဖြည်တင််းဥြကေမ ာ်းြင် ဖြစ်ြါသည်။

၃.၃ အဖပည်ဖပည်ဆိုင်ရာဥပနေမူန ာင်

ဖမန်မာနိုင်ငသည် ကုလသမဂ္ဂအြွေ့ဝင် နိုင်ငတစ်နိုင်ငဖြစ်သည်အာ်းကလ ာ်စာ ကုလသမဂ္ဂအြွေ့ကက်း၏

ြဋိညာဉ်စာတမ််းနှင် လူူ့အခင်အကရ်း က ကညာစာတမ််းတိုေ့အာ်း ကလ်းစာ်းလိုက်နောရန် တာဝန်ရှိြါသည်။ သိရ

ုေ့ ာတင် အဆိုြါ

က ကညာစာတမ််းမ ာ်းသည် ဥြကေက ကာင််းအရ စည််းကနှောင်မှုမရှိဘ က င်ဝတ်အရသာ စည််းကနှောင်မှုရှိသည်

အရာမ ာ်းဖြစ် ကြါသည်။ ကမ္ာနိုင်ငမ ာ်းအကနဖြင် အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာဥြကေနှင်စြ်လ ဉ််း၍ ကလ်းစာ်းလိုက်နောရမည်

အကဖခအန(၃) ရြ်ရှိြါသည်။ နိုင်ငမ ာ်းကိုယ်တိုင်က လိုက်နောြါမည်ဟု ကတိကဝတ်ဖြ ၍ လက်မှတ်ကရ်းထို်းထာ်းသည်

အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ သကဘာတူစာခ ြ်မ ာ်း၊ စာခ ြ်တင် လက်မှတ်ကရ်းထို်းဖခင််းမရှိကသာ်လည််း နိုင်ငအမ ာ်းစုက

ကလ်းစာ်းလိုက်နောလ က်ရှိ ကသည် အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ ဓကလထု်းတမ််း ဥြကေမ ာ်းနှင် အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ

ဓကလထု်းတမ််းဥြကေအဖြစ် သတ်မှတ်ခထာ်းရပြ်း နိုင်ငမ ာ်းက မဖြစ်မကနလိုက်နောရမည် စနှုန််းမ ာ်း (ဥြမာ

အစုလိုက်အပြ လိုက် လူသတ်မှုကို တာ်းဖမစ်ခ က်) ဖြစ် ကြါသည်။

အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ လူူ့အခင်အကရ်း သကဘာတူစာခ ြ်မ ာ်းနှင်စြ်လ ဉ််း၍ ဖမန်မာနိုင်ငက

ကလ်းစာ်းလိုက်နောြါမည်ဟူ၍ လက်မှတ်ကရ်းထို်းထာ်းသည် လူူ့အခင်အကရ်းဆိုင်ရာ သကဘာတူ စာခ ြ် (၆) ခုရှိပြ်း (UN

Treaties Body Database) ၎င််းတိုေ့အနက်မှ (၃) ခုသည် ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းမ ာ်း ကာကယ်ကစာင်ကရှာက်မှုနှင်

သက်ဆိုင်သည် စာခ ြ်မ ာ်း ဖြစ် ကြါသည်။ ဖမန်မာနိုင်ငအကနဖြင် အထက်တင်ကြာ်ဖြထာ်းခသည် ဖမန်မာနိုင်ငအကနဖြင်

ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂကန် င််းရှင််း၊ ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအာ်း ကရာင််းခ ဖခင််း၊

ဖြည်တန်ဆာဖြ လုြ်ဖခင််း၊ ညစ်ညမ််းရုြ်ြုမ ာ်းဆိုင်ရာ CRC ကနောက်ဆက် တစာခ ြ်နှင် လက်နက်ကိုင်ြဋိြကခအတင််း

ကကလ်းသူငယ်မ ာ်း ြါဝင်ြတ်သက်မှုဆိုင်ရာ ကနောက်ဆက်တ အကဖခဖြစာခ ြ်တ၏

ိုေ့ အြွေ့ဝင်နိုင်ငဖြစ်ြါသည်။ ထိက
ုေ့ ကာင်

ဖမန်မာနိုင်ငအကနဖြင် အဆိုြါ နိုင်ငတကာသကဘာတူစာခ ြ် (၃) ခုက ဖြဋ္ဌာန််းထာ်းသည် ကကလ်းသူငယ် အခင်အကရ်းမ ာ်း

အကာအကယ်ကြ်းကရ်းဆိုင်ရာ ဖြဋ္ဌာန််းခ က်မ ာ်းကို ကလ်းစာ်းလိုက်နော၍ အကကာင်အထည် ကြာ်ကဆာင်ရွက်ရန်

တာဝန်ရှိမည်ဖြစ်ြါသည်။ ထိုေ့အတူ ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအကနဖြင် အဖခာ်းကသာ လူူ့အခင်အကရ်းဆိုင်ရာ အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ

သကဘာတူစာခ ြ်မ ာ်း၏ ဖြဋ္ဌာန််းခ က်မ ာ်းကိုလည််း ခစာ်းြိုင်ခင်ရှိသည် အာ်းကလ ာ်စာ အဆိုြါ သကဘာတူစာခ ြ်မ ာ်းမှ

13
ကြ်းအြ်ထာ်းသည် အကာအကယ်မ ာ်းကိုြါ ထည်သင််းစဉ််းစာ်းရန် လိုအြ်မည်ဖြစ်ြါသည်။ အဖခာ်းကသာ

ဆက်စြ်နိုင်ငတကာ သကဘာတူစာခ ြ်မ ာ်းတင် အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ အလုြ်သမာ်းအြွေ့အစည််း၏ ကကလ်းသူငယ်

မ ာ်းနှင်စြ်လ ဉ််းသည် ဖြဋ္ဌာန််းခ က်မ ာ်းြါဝင်သည် သကဘာတူစာခ ြ်မ ာ်း ဖြစ် ကသည် လုြ်သာ်းမ ာ်းအာ်း အတင််းအ ကြ်

ခိုင််းကစမှုဆိုင်ရာ အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာသကဘာတူစာခ ြ်6၊ အနိမ်ဆု်းလုြ်သာ်း အသက်အရွယ်သတ်မှတ်ခ က်ဆိုင်ရာ

နိုင်ငတကာသကဘာတူစာခ ြ်7၊ အဆို်းရွာ်းဆု်းကသာ ကကလ်းလုြ်သာ်းနည််းနောမ ာ်းဆိုင်ရာ သကဘာတူစာခ ြ်8

အစရှိသည်တေ့ို ဖြစ် က ြါသည်။

ထိအ
ုေ့ တူ စစ်အာဏာရှင်ကို လက်နက်ကိုင်ကတာ်လှန်ဆနေ့်က င်ကန ကသည် လက်နက်ကိုင်ြဋိြကခဖြစ်ြာ်းရာ

ကေသမ ာ်းတင်လည််း ဖမန်မာနိုင်ငက ြါဝင်လက်မှတ်ကရ်းထို်းထာ်းသည် စစ်ြမ ာ်းနှင်သက်ဆိုင်သည် အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ

လူသာ်းခ င််းစာနောကထာက်ထာ်းမှုဆိုင်ရာ ဥြကေမ ာ်း (ဝါ) ဂ္ န ာ သကဘာတူစာခ ြ်မ ာ်းနှင် ၎င််းတိ၏

ုေ့ ကနောက်ဆက်တ

စာခ ြ်မ ာ်းသည်လည််း စည််းကနှောင်မှုရှိမည် ဖြစ်ြါသည်။ သိရ

ုေ့ ာတင် ဖမန်မာနိုင်ငအကနဖြင် ဂ္ န ာသကဘာတူစာခ ြ်၏

ကနောက်ဆက်တစာခ ြ် တစ်ခုဖြစ်သည် ဖြည်တင််းလက်နက်ကိုင်ြဋိြကခမ ာ်းနှင်စြ်လ ဉ််းသည် စာခ ြ်အာ်း

လက်မှတ်ကရ်းထို်းထာ်းဖခင််း မရှိြါ(ICRC, 2022)။ သိရ

ုေ့ ာတင် ဖြည်တင််း၊ ဖြည်ြလက်နက်ကိုင်ြဋိြကခမ ာ်း

အာ်းလု်းအကြေါ်တင် စည််းကနှောင်မှုရှိပြ်း၊ အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ ဓကလထု်းတမ််းဥြကေအဖြစ် သတ်မှတ်ထာ်းရှိသည်

ဂ္ န ာသကဘာ တူစာခ ြ်၏ ဘုအြိုေ် (၃) ြါဖြဋ္ဌာန််းခ က်အာ်း ကလ်းစာ်း လိုက်နောရန် တာဝန်ရှိမည်ဖြစ်ြါသည်။ အဆိုြါ

ဘုအြိုေ် (၃) သည် ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအြါအဝင် လက်နက်ကိုင် ြဋိြကခမ ာ်း အတင််း ြါဝင်ဖခင််းမရှိသည် အရြ်သာ်း

မ ာ်းအာ်း သတ်ဖြတ်ဖခင််း၊ ညှဉ််းြန််းနှိြ်စက်ဖခင််း၊ မတရာ်းဖြ က င်ဖခင််း၊ ဓာ်းစာခအဖြစ် ြမ််းဆ်းကခေါ်ကဆာင်ဖခင််း၊

လူသာ်းသိကခာမစာ ဆက်ဆဖခင််း၊ မ တ၍ ြင်လင််းဖမင်သာကသာ တရာ်းစရင်မှုမရှိဘ အဖြစ်ကြ်းအကရ်းယူဖခင််း

(သိတ
ုေ့ ည််းမဟုတ်) ကြ်မ က်ဖခင််းတိမ
ုေ့ ှ အကာအကယ်ကြ်းထာ်းသည် ဖြဋ္ဌာန််းခ က် တစ်ရြ်ဖြစ်ြါသည် (Andrews, 2022)။

6
Forced Labour Convention, 1930 (No. 29), adopted 8 June 1930, entered into force 1 May 1932,
ratified by Myanmar in 1955.
7
Minimum Age Convention, 1973 (No. 138), adopted 26 June 1973, entered into force 19 June 1976,
ratified by Myanmar in 2020.
8
Worst Forms of Child Labour Convention, 1999 (No. 182), adopted 17 June 1999, entered into force
19 November 2000, ratified by Myanmar in 2013.
14
၃.၄ နေသတွင််းဥပနေမူန ာင်

ဥကရာြနှင် အာြရိကနိုင်ငမ ာ်းအကနဖြင် ကေသတင််း လူူ့အခင်အကရ်းစာခ ြ်မ ာ်း ဖြဋ္ဌာန််းထာ်းရှိပြ်း၊

လူူ့အခင်အကရ်းဆိုင်ရာ ကေသတင််း တရာ်းရ်းု မ ာ်း တည်ကထာင်ထာ်းရှိ ကကသာ်လည််း ဖမန်မာနိုင်ငတည်ရှိသည်

အာရှကေသတင််း၌ အာရှကေသဆိုင်ရာ လူူ့အခင်အကရ်းသကဘာတူစာခ ြ်ဟူ၍ မရှိသည် အတက် အာရှကေသဆိုင်ရာ

လူူ့အခင်အကရ်းကကာ်မရှင်ဟူ၍ကသာ်လည််းကကာင််း၊ အာရှကေသလူူ့အခင်အကရ်းတရာ်းရ်းု ဟူ၍ကသာ်လည််းကကာင််း

တည်ကထာင်ထာ်းနိုင်ဖခင််း မရှိကြ။ ဖမန်မာနိုင်ငက အြွေ့ဝင်အဖြစ်ြါဝင်လ က်ရှိသည် အကရှွေ့ကတာင်အာရှနိုင်ငမ ာ်းအသင််း

(Association of South East Asia Nations – ASEAN) အကနဖြင် အာဆယလူူ့အခင်အကရ်းက ကဖငာစာတမ််း၊

ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းကို အ ကမ််းြက်ဖခင််းအာ်း တိုက်ြ က်ဖခင််းဆိုင်ရာ လုြ်ငန််းစမခ က်နှင် ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းနှင်

အမ ိ ်းသမ်းမ ာ်းအာ်း လူကုန်ကူ်းဖခင််းအာ်းဆနေ့်က င်ကရ်း က ကဖငာစာတမ််းတိအ

ုေ့ ာ်း ဖြဋ္ဌာန််းထာ်းရှိကသာ်လည််း အဆိုြါ

က ကဖငာစာတမ််းမ ာ်းနှင် လုြ်ငန််းစမခ က်မ ာ်းသည် ဥြကေအရ စ်းကနှောင်မှု မရှိသည်အဖြင် အြွေ့ဝင်နိုင်ငမ ာ်းမှလည််း

စဉ်ဆက်မဖြတ်အကကာင်အထည်ကြာ် ကဆာင်ရွက်ကနဖခင််းမ ိ ်း မရှိသည်ကို ကတွေ့ရှိရြါသည် (Kilkelly & Liefaard 2019)။

စစ်ကကာင်စ၏ ကခါင််းကဆာင် ိုလ်ခ ြ်မှ ်းကက်းမင််းကအာင်လှိ င်အကနဖြင် နိုင်ငကတာ်၏ အာဏာသု်းရြ်အာ်း

နိုင်ငကတာ် သမမတထမှ အကရ်းကြေါ်အကဖခအကနဖြင် လွှကဖြာင််းရယူသည်ဟုဆိုခကသာ်လည််း နိုင်ငကတာ်၏

အကရ်းကြေါ်အကဖခအကန ဖြဋ္ဌာန််းခ က်မ ာ်းတင် လက်ရှိတည်ဆ ဥြကေမ ာ်းအာ်း ရြ်ဆိုင််းထာ်းဖခင််းနှင်စြ် လ ဉ််း၍

ကြာ်ဖြခ က်မြါရှိသည်အတက် သက်ဆိုင်ရာ ဥြကေမ ာ်းကို လုြ်ထု်းလုြ်နည််းမ ာ်းနှင်အည ြယ်ြ က်ဖခင််း၊

အသစ်ဖြန်လည်ကရ်းစဖခင််း မဖြ ကသ်းသမ ကာလြတ်လု်း နိုင်ငကတာ်၏တည်ဆဥြကေမ ာ်းကို ကလ်းစာ်းလိုက်နောရန်

တာဝန်ရှိြါသည်။ (ဤသည်မှာ စစ်ကကာင်စ၏ နိုင်ငကတာ် အာဏာသိမ််းယူမှုသည် ၂၀၀၈ ြွေ့စည််းြုအကဖခခနှင်

ကိုက်ညသည်ဟု ဆိုလဖို ခင််းမဟုတ်ြါ။) အထက်တင်ကြာ်ဖြခသည် ဖမန်မာနိုင်ရှိ တည်ဆဖြည်တင််းဥြကေမ ာ်းနှင်

အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ သကဘာတူစာခ ြ်မ ာ်းမှ အကာအကယ်ကြ်းထာ်းသည် ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းမ ာ်း

ခ ိ ်းကြာက်ခရလ က်ရှိြုနှင် လိုက်နောကြာ်ကဆာင်ရမည် ကတိကဝတ်မ ာ်း ြ က်ကက်လ က်ရှိြုတအ

ိုေ့ ာ်း ကအာက်တင်

အက ယ်တဝင် ဆက်လက်တင်ဖြသာ်းမည် ဖြစ်ြါသည်။

15
 အခ ််း (၄) အာဏာသိမ်း် ဖပီ်းန ောက်ပုင
ိ ််း ကန ်းသူငယ်အခွင်အနရ်းမ ာ်း ခ ိ ်းနြာက်ခံရမှုမ ာ်း

၄.၁ ကန ်းသူငယ်မ ာ်း သတ်ဖြတ်ခံရမှုအနဖခအန

ဖမန်မာနိုင်ငတင် စစ်တြ်ကအာဏာသိမ််းပြ်းကနောက် တစ်နှစ်ကက ာ်ကာလအတင််း အရွယ်ကရာက်

ဖြည်သူလူထုသာမက ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းြါ စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်း၏ သတ်ဖြတ်၊ နှိြ်စက်၊ ြမ််းဆ်း ခရဖခင််းတိက

ုေ့ ို

မ ကာခဏဆိုသလို ကက ရ ွှေ့ခစာ်းလာရပြ်း ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအတက် လုပခ ပငိမ််းခ မ််းကသာ ြတ်ဝန််းက င်တစ်ရြ်

ကင််းမလာသည်ကို ကတွေ့ရှိရြါသည်။ ကုလသမဂ္ဂလက်ကအာက်ခ အြွေ့အစည််းမ ာ်း၏ ကကာက်ယူထာ်းကသာ

စစ်တမ််းမ ာ်းအရ အာဏာသိမ််းပြ်း ခ န

ိ ်မှစ၍ ယခုအခ န
ိ ်ထိ ကကလ်းသူငယ်ကြါင််း ၃၈၂ ဦ်း (Andrews, 2022) တိုေ့သည်

သတ်ဖြတ်ခရဖခင််းက ကာင်ကသာ်လည််းကကာင််း၊ လက်နက်ကိုင် ြဋိြကခအတင််း ထိခိုက်ဖခင််းမ ာ်းက ကာင်ကသာ်

လည််းကကာင််း အသက်ဆု်းရှု်းခရပြ်းဖြစ်ြါသည်။ အဆိုြါ ဖြစ်စဉ်အမ ာ်းစုအာ်း အာဏာသိမ််းစစ်တြ်မှ

ရည်ရွယ်ခ က်ရှိရှိဖြင်ကသာ် လည််းကကာင််း၊ မကမ ာ်လင်ကသာ အကဖခအကနတစ်ရြ်တင်ကသာ် လည််းကကာင််း

က ်းလန်ခ ကဖခင််း (Andrews, 2022) ဖြစ်ြါသည်။ အနည််းအက ဉ််းကသာ မကတာ် ဆ ဖြစ်စဉ်မ ာ်းကိုသာ

တိုင််းရင််းသာ်းကတာ်လှန်ကရ်းတြ်ြွေ့မ ာ်းနှင် အဖခာ်းကသာကတာ်လှန်ကရ်းအြွေ့မ ာ်းက လက်နက်ကိုင် ြဋိြကခအတင််း

မကတာ်တဆ က ်းလန်ခ ကမိဖခင််း ဖြစ်ြါသည်။

ဖမန်မာနိုင်ငတင် ၂၀၂၁ ခုနှစ် စစ်တြ်မှအာဏာသိမ််းပြ်းကနောက်ြိုင််း ကကလ်းသူငယ်မ ာ်း

သတ်ဖြတ်ခရမှုနှင်စြ်လ ဉ််း၍ ယခုစာတမ််းတင် အြိုင််း (၂) ြိုင််းခ၍ တင်ဖြသာ်းမည်ဖြစ်ြါသည်9။ ြထမအြိုင််းသည်

လက်နက်ကိုင်ြဋိြကခမ ာ်း မဖြစ်ကြေါ်ခင် ၂၀၂၁ အကစာြိုင််းကာလမ ာ်းတင် ကြေါ်ကြါက်ခသည် အာဏာသိမ််းမှုဆနေ့်က င်ကရ်း

လူထုဆနဒထုတ်ကြာ်ြမ ာ်းအတင််း စစ်ကကာင်စ၏ သတ်ဖြတ်မှုမ ာ်းက ကာင် အသက်ဆု်းရှု်းခရသည်ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းနှင်

လူထုလက်နက်ကိုင်ကတာ်လှန်မှုမ ာ်း စတင်ပြ်းခ န

ိ ်ကနောက်ြိုင််း သတ်ဖြတ်ခရဖခင််းနှင် လက်နက်ကိုင် ြဋိြကခမ ာ်းအတင််း

အသက်ဆု်း ရှု်းခရသည် ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းဟူ၍ ဖြစ်ြါသည်။

၂၀၂၁ ခုနှစ်အကစာြိုင််းကာလမ ာ်းအတင််း ကြေါ်ကြါက်ခကသာ လူထုဆနဒဖြြမ ာ်း အတင််း စစ်ကကာင်စ

တြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်း၏ သတ်ဖြတ်မှုက ကာင် ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းစာ အသက်ဆု်းရှု်းခ ကရြါသည်။ စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်း၏

က ်းလန်မှုမ ာ်းအတင််း အသက်အငယ်ဆု်းအကနဖြင် အသက်(၁)နှစ်ကက ာ် လူမမယ် ကကလ်းငယ် (AAPP, 2021) အထိ

ြါဝင်ပြ်း၊ ၂၀၂၁ ခုနှစ် မတ်လ တစ်လတည််းအတင််း ကကလ်းသူငယ်ကြါင််း (၄၈) ဦ်း အထိကသဆု်းခရဖခင််းဖြစ်ြါသည်

9
နိုင်ငတကာဥြကေတင် ပငိမ််းခ မ််းစဉ်ကာလ (In time of Peace) နှင် လက်နက်ကိုင်ြဋိြကခမ ာ်းဖြစ်ကြေါ်ကနသည်ကာလ
(In time of Armed conflict) အကြေါ်မူတည်၍ လိုက်နောရမည်ဥြကေမ ာ်း ကာဖခာ်းမှုရှိသည် အာ်းကလ ာ်စာ ယခုကသိုေ့
အြိုင််းနှစ်ြိုင််းခဖခာ်း၍ သတ်မှတ်ထာ်းဖခင််း ဖြစ်ြါသည်။
16
(AAPP, 2021) ။ မတ်လ ၁၄ ရက်ကနေ့ တစ်ရက်တည််းတင် ကကလ်းသူငယ် ကြါင််း (၁၄) ဦ်းနှင် မတ်လ ၂၇ ရက်ကနေ့တင်

ကကလ်းသူငယ်ကြါင််း (၁၆) ဦ်း သတ်ဖြတ်ခခရြါသည်။ အဆိုြါ မတ်လ ၁၄ ရက်ကနေ့တင် လိှုင်သာယာတစ်ပမိ ွေ့နယ်တည််း၌

အသက် (၁၈) နှစ်ကအာက် ကကလ်းငယ် (၅) ဦ်းစစ်ကကာင်စ တြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်း၏ လက်ခ က်က ကာင် ကသဆု်းခရြါသည်

(AAPP, 2022, May 31)။ ၂၀၂၁ ခုနှစ် လူထုဆနဒ ထုတ်ကြာ်ြ မ ာ်း အတင််း၌ ကသဆု်းခရသူ ကကလ်းငယ်မ ာ်းထတင် (၁၁)

ဦ်းနှင် အထက်သည် ဦ်းကခါင််းတည်တည်သိုေ့ ကသနတ်ဖြင် ြစ်ခတ်ခရဖခင််း ဖြစ်ြါသည် (AAPP, 2021)။

ထင်ရှာ်းကသာဖြစ်ရြ်မ ာ်းအကနဖြင် ကြကြာ်ဝါရလ ၂ဝ ရက်ကနေ့၊ မနတကလ်းပမိ ွေ့ သကဘဘာက င််းအရြ်တင် စစ်ကကာင်စ

တြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်း၏ ြစ်ခတ်မှုက ကာင် အာဏာ သိမ််းမှုဆနေ့်က င်ကရ်းလှုြ်ရှာ်းသူ ဖြည်သူ(၁) ဦ်း ေဏ်ရာရရှိခြါသည်။ အဆိုြါ

ေဏ်ရာရရှိသူအာ်း လှည််းကြေါ်သိတ
ုေ့ င်ကာ ကူညကယ်ဆယ်ကနသည်သူမ ာ်းအာ်း ထြ်မြစ်ခခရာတင် ကမာင်ကဝယထန််း

(အသက် ၁၆ နှစ်) ၏ ဦ်းကခါင််းအာ်း ကသနတ်ထိမှန်၍ ထိုကနေ့တင်ြင် ကသဆု်းခဖခင််းဖြစ်သည် (AAPP, 2021)။ ထိအ

ုေ့ တူ

ကဆ်းတကကသိုလ် ြထမနှစ်ကက ာင််းသာ်း ကမာင်ခညာ်းဟိန််း (အသက် ၁၇ နှစ်) သည် ရန်ကုန်တိုင််း၊ တာကမပမိ ွေ့နယ်၌

စစ်အာဏာသိမ််းမှု ဆနဒထုတ်ကြာ်ရာတင် ေိုင််းကိုင်ကာ ဆနဒထုတ်ကြာ်သူမ ာ်းကရှွေ့မှ ကာရကြ်းခရင််း ြစ်ခတ်ခဖခင််းခခရ

ြါသည် (AAPP, 2021)။ ထိုေ့ကနောက် စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းမှ ကမာင်ခနေ့်ညာ်းဟိန််းကို ေရွတ်တုက

ိ ် ဆကခေါ်ြမ််းဆ်း

သာ်းခပြ်း၊ ထိုကနေ့တင်ြင် ကသဆု်းခရြါသည်။ ကမာင်ခနေ့်ညာ်းဟိန််း လက ကနစဉ် ဝင်ကရာက်ကူညသည်

အမ ိ ်းသမ်းငယ်ကိုလည််း စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းမှ ရိုက်နှက် ြမ််းဆ်းသာ်းခသည် (AAPP, 2021) ။ ထိအ

ုေ့ တူ အသက်

(၁)နှစ်အရွယ် လူမယ်ကကလ်း မမို်းသနတောကအာင်သည် ရှမ််းဖြည်နယ်၊ က ိ င််းတုပမိ ွေ့နယ်တင် ြခင်ဖြစ်သူနှင် အတူ

ကဆ်းခန််းမှအဖြန် စစ်ကကာင်စအြွေ့ဝင်မ ာ်းနှင်ဆုခစဉ် ဆိုင်ကယ်အာ်း ရြ်ခိုင််းရာ ကကလ်းကြွေ့ခ ထာ်း၍ ရုတ်တရက်

ရြ် န်မကြ်းနိုင်သည်ကို ဆိုင်ကယ်အာ်း က ိ င််းတုပမိ ွေ့နယ် အကထကထဦ်းစ်းဌာန၊ ေုတိယ ဦ်းစ်းမှု်းကာ်းဖြင် တိုက်၍

ြမ််းဆ်းခသည်။ ကကလ်းငယ်ဖြစ်သူ မမို်းသနတောကအာင်မှာ လင်စင် ထက်သာ်းပြ်း ဖြင််းထန်စာေဏ်ရာရှိကာ

မိနစ်အနည််းငယ်အတင််း ကသဆု်းခရြါသည် (AAPP, 2021)။ ထိအ

ုေ့ တူ မတ်လ (၂၃) ရက်ကနေ့တင်လည််း မနတကလ်းပမိ ွေ့

ကအာင်ြင်လယ်ရြ်အတင််း ကနအိမ်တင််း မိဘနှင်အတူရှိကနသည် မခင်မ ိ ်းခ စ် (အသက် ၇နှစ်) အာ်း

ကကိမ််းကမာင််းကဖြာဆိုကျော ကသနတ်ဖြင်ကတ၍ြစ်ခတ်ခြါသည်။ စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းအကနဖြင် ၎င််းတိအ

ုေ့ ာ်း

ရန်ဖြ နိုင်ဖခင််း လု်းဝမရှိသည် အသက်(၇) နှစ်အရွယ် ကကလ်းငယ်အာ်း “က ကာက်သည်” ဟု ကဖြာဆိုရုမ ဖြင် ကသနတ်ဖြင်

ြစ်ခတ်ခဖခင််း ဖြစ်ြါသည် (BBC, 2021)။

ထိအ
ုေ့ တူ အဖခာ်းကသာ ဖြစ်စဉ်တစ်ခုတင် မတ်လ ၂၇ ရက်ကနေ့တင် ကမာ်လပမိ င်ပမိ ွေ့၊ သုခဝတ ရြ်ကက်တင်

အိမ်ကရှွေ့၌ ကဆာကစာ်းကနသူ မကအ်းဖမတ်သူ (၁၁ နှစ်) သည် စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့မ ာ်း၏ ရမ််းကာ်းြစ်ခတ်မှုက ကာင်

နော်းထင်ကို ကသနတ် ထိမှန်ခပြ်း ကယ်လန်ခရြါသည် (BBC, 2021; Beech, 2021)။ နိုင်ငကရ်း အက ဉ််းသာ်းမ ာ်း

ကူညကယ်ဆယ်ကရ်းအြွေ့က လက်လှမ််းမသ၍ ကကာက်ယူထာ်းကသာစစ်တမ််းမ ာ်းအရ စစ်ကကာင်စက

17
ြမ််းဆ်းထိမ််းသိမ််းခထာ်းရစဉ် သတ်ဖြတ်ခရသည် အသက်မဖြည်ကသ်းသူ ကကလ်းသူငယ် စုစုကြါင််းမှာလည််း (၁၇) ဦ်းနှင်

အထက်ရှိက ကာင််း သိရှိရြါသည် (AJAR & AAPP, 2022)။

အဆိုြါ ဖြစ်စဉ်မ ာ်းကို ကလလာမည်ဆိုြါက စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းသည် ဆနဒဖြဖြည်သူမ ာ်းအာ်း ြစ်ခတ်ဖခင််း

မဖြ မှကြင် စနစ်တက အကသ်းစိတစ

် စဉ်၍ စစ်ကဖမဖြင်သြယ် ြစ်ခတ်မှုမ ာ်းကိုက ်းလန်ခသည်ဖြစ်က ကာင််း

ကတွေ့ရှိရြါသည်။ အဆိုြါလုြ်ရြ်မ ာ်းကို မတ်လ (၂၇) ရက်ကနေ့တင် လိှုင်သာယာပမိ ွေ့ရှိ လူထုသြိတ် ပြိ ခင််းခခသည်

အကနအထာ်းမ ာ်းနှင် ြခူ်းပမိ ွေ့ မဂ္ဂတစ်အရြ်ရှိ လူထုသြိတ် ပြိ ခင််းခခသည် အကနအထာ်းမ ာ်းအရ ကလလာသိရှိနိုင်ြါသည်။

စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းသည် အဆိုြါ လိှုင်သာယာပမိ ွေ့နယ်အတင််း သတ်ဖြတ်ခသည် ဖြစ်စဉ်မ ာ်း၌ စစ်အာဏာသိမ််းမှု

ဆနေ့်က င်ကရ်း ဆနဒဖြ လှုြ်ရှာ်းသူမ ာ်းအာ်း ကသနတ်ဖြင် ြစ်ခတ်ဖခင််းမဖြ မှ သမာရို်းက စစ်ြမ ာ်းအတင််း

ကဆာင်ရွက်သည်အတိုင််း ကဖြ်းကြါက် မရှက

ိ စရန် သြိတ်စခန််းမ ာ်းမှ ဖြည်သူမ ာ်း ထက်ကဖြ်းဆုတ်ခာနိုင်သည်

လမ််းက ကာင််းအာ်းလု်းကို ြိတ်ဆေ့ထ

ို ာ်းပြ်းမှ သမာရို်းက စစ်ြမ ာ်းတင် အသု်းဖြ သည် လက်နက်မ ာ်းဖြင်

ြစ်ခတ်နှိမ်နင််းခဖခင််းဖြစ်က ကာင််း သိရှိရြါသည် (HRW,2021)။ ကမာင်ကဝယထန််းဖြစ်စဉ်တင် အင်အာ်း အလန်အက ျွံသု်း၍

ကသကစရန် ရည်ရွယ်ခ က်ရှိရှိဖြင် ဦ်းကခါင််းကို ြစ်ခတ်ခဖခင််း၊ ကမာင်ခနေ့်ဖငာ်းဟိန််းဖြစ်စဉ်တင် စစ်ကကာင်စ

တြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းသည် ကသဆု်းသူ၏ ရုြ်အကလာင််းကို လူသာ်းဂ္ုဏ်သိကခာမစာ ဆက်ဆခဖခင််း၊ မမို်းသနတောကအာင် ဖြစ်စဉ်တင်

လိုအြ်ဖခင််းမရှိဘ အခ ိ ်းစာ်းမက နစာ အင်အာ်းအလန်အကျွ သု်း၍ လုြ်ကဆာင်ခဖခင််း၊ မကအ်းဖမတ်သူဖြစ်စဉ်တင်

ရန်လိုစာဖြင် လူသတ်လိုသည် စိတသ

် ကဘာဖြင် သတ်ဖြတ်ခဖခင််း အစရှိသည်တေ့ိုကို ကတွေ့ရှိခြါသည်။ ထိုကသိုေ့

ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းကို သတ်ဖြတ်ဖခင််းသည် ၎င််းတိ၏

ုေ့ လူသာ်းတစ်ဦ်းအကနဖြင် အသက်ရှင်သန် ရြ်တည်ြိုင်ခင်ကို

ခ ိ ်းကြာက်ခဖခင််း ဖြစ်ြါသည်။

လူသာ်းတစ်ဦ်း၏ အသက်ရှင်သန်ရြ်တည်ြိုင်ခင်နှင်စြ်လ ဉ််း၍ အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာလူူ့အခင်အကရ်း

က ကညာစာတမ််း (UDHR, Article 2)၊ နိုင်ငသာ်းနှင် နိုင်ငကရ်း ဆိုင်ရာအခင်အကရ်းမ ာ်းအာ်း အကာအကယ်ကြ်းကရ်းဆိုင်ရာ

အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ သကဘာတူစာခ ြ် (ICCPR, Article 2,4(2),26) နှင် ကကလ်းသူငယ် အခင်အကရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာ

အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ သကဘာတူ စာခ ြ် (CRC, Article 6) တိတ

ုေ့ င် အတိအလင််း ဖြဋ္ဌာန််းထာ်းရှိြါသည်။ အဆိုြါ

အသက်ရှင်သန် ြိုင်ခင်အာ်း အစို်းရမ ာ်းအြါအဝင် မည်သူကမ ထိခိုက်နစ်နောကစဖခင််း မဖြ ရြါ၊ ထိအ

ုေ့ တူ ကကလ်းသူငယ်မ ာ်း

အကနဖြင်လည််း အရွယ်ကရာက်ပြ်းသာ်းသူမ ာ်းနည််းတူ ၎င််းတိုေ့ အကနဖြင် မည်သည်ြုစ၊ နည််းလမ််းနှင်မဆို ၎င််းတိုေ့၏

သကဘာဆနဒအာ်း လတ်လြ်စာထုတ်ကြာ်နိုင်ခင်နှင် စုကဝ်း ဆနဒထုတ်ကြာ် ြိုင်ခင်လည််းရှိြါသည် (UDHR, Article 19 &

CRC Article 13, 15)။ အထက်တင်ကြာ်ဖြခကသာ ဥြကေစာခ ြ်မ ာ်းအနက် နိုင်ငသာ်းနှင်နိုင်ငကရ်းဆိုင်ရာ

အခင်အကရ်းမ ာ်းအာ်း အကာအကယ်ကြ်းကရ်းဆိုင်ရာစာခ ြ်မှအြ က န်စာခ ြ်မ ာ်းသည် ဖမန်မာနိုင်င အကြေါ်

ဥြကေက ကာင််းအရစည််းကနှောင်မှုရှိသည် စာခ ြ်မ ာ်းဖြစ် ကြါသည်။

18
 ထိအ
ုေ့ တူ ဖြည်တင််းဥြကေတင် ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအာ်း သတ်ဖြတ်မှုနှင်စြ်လ ဉ််း၍ ရာဇသတ်ကက်းဥြကေအရ

လူသတ်မှုကဖမာက်သကသိုေ့ ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအာ်း သတ်ဖြတ်ဖခင််းဖြစ်သည်အတက် ြိုမိုကက်းကလ်းကသာ ဖြစ်ေဏ်ကဖမာက်

နိုင်ြါသည်။ ထိအ
ုေ့ ဖြင် “ ဦ်းကခါင််းတည် တည်သိုေ့ ကသနတ်ဖြင် ြစ်ခတ်သည်” လုြ်ရြ်နှင် “ကဖြ်းကြါက် မရှိကစရန်

ြိတ်ဆိထ
ုေ့ ာ်းပြ်းမှ ြစ်ခတ်နှိမ်နှင််းခဖခင််း” အာ်း ဖြည်တင််းရာဇသတ်ကက်းဥြကေဖြင် ခ ဉ််းကြ်ရာတင် ရည်ရွယ်ခ က် ရှိရှိ

“တင်ကူ်းကကရွယ်ခ က်” ဖြင်က ်းလန်ခကသာ ဖြစ်မှုဖြစ်သည်ကို ကတွေ့ရှိရြါသည်။ ထိအ

ုေ့ ဖြင် ဖမန်မာနိုင်င၏ ၂၀၁၉ ခုနှစ်

ကကလ်းသူငယ် အခင်အကရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာ ဥြကေ၏ ြုေ်မ ၁၉၊ အြိုေ်ခ (က)၊ (င) နှင် (ဍ) တိုေ့တင် “ ကမ်းရာြါ

အသက်ရှင်သန်ြိုင်ခင်” “ မိမိ၏ ယု ကည်ခ က်၊ ထင်ဖမင်ယူဆခ က်မ ာ်းကို လတ်လြ်စာ ထုတ်ကြာ်ကဖြာဆိုြိုင်ခင်”

၎င််းတိ၏
ုေ့ ဂ္ုဏ်သိကခာ၊ ြုဂ္ဂိ လ်ကရ်းဆိုင်ရာ လတ်လြ်ခင်နှင် လုပခ မှုကို အက ကာင််းမထိြါဖခင််းမခရကစရန်

ဥြကေအရကာကယ်ကစာက်ကရှာက်ခြိုင်ခင်” အစရှိသည် အကဖခခလူူ့အခင်အကရ်းမ ာ်းကို နိုင်ငကတာ်က

ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအကြေါ် ကြ်းအြ်ထာ်းဖခင််းဖြစ်ြါသည်။ ထိုသိုေ့ ကကလ်းသူငယ်မ ာ်း ခစာ်းနိုင်ခင်ရှိသည်

အသက်ရှင်သန်ြိုင်ခင်၊ လတ်လြ်စာ ထုတ်ကြာ်ကဖြာဆိုြိုင်ခင်နှင် ြုဂ္ိဂ လ်ကရ်းဆိုင်ရာ လတ်လြ်ခင်နှင် လုပခ ခင်မ ာ်းကို

အထက်တင်ကြာ်ဖြထာ်းခကသာ ဖြစ်စဉ်မ ာ်း၌ စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းက ခ ိ ်းကြာက်ခ ကဖခင််း ဖြစ်ြါသည်။

ဤကနရာတင် စစ်ကကာင်စအကနဖြင် လူထုဆနဒထုတက

် ြာ်ြမ ာ်းအာ်း နှိမ်နှင််းခရာတင်

အဓိကရုန််းနှိမ်နှင််းကရ်းလက်စ ဖြဋ္ဌာန််းခ က်မ ာ်းနှင်အညကဆာင်ရွက်ခဖခင််း မဟုတ်ခသည်ကိုကတွေ့ရှိရြါသည်။ ထိက

ုေ့ ကာင်

လူထုဆနဒထုတ်ကြာ်ြမ ာ်းကို အဓိကရုန််းနှိမ်နှင််းကရ်းလက်စဖြဋ္ဌာန််းြါ သကဘာတရာ်းအရ လူစုကရန်အတက်

ဦ်းတည်ကဆာင်ရွက်ရန်သာဖြစ်ပြ်း၊ ဆနဒဖြ လူထုက လုပခ ကရ်းတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းအာ်း အနတရာယ်ဖြ လာသည်အခါမှ

မိမိကိုယ်ကာကယ်သည်သကဘာဖြင် မကသကစ နိုင်ကလာက်ကသာ လက်နက်မ ာ်း အသု်းဖြ ရဖခင််း ဖြစ်ြါသည်

(အဓိကရုန််းနှိမ်နှင််းကရ်းလက်စ, အခန််း ၉)။ သိုေ့ရာတင် စစ်ကကာင်စ တြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်း၏ ကဆာင်ရွက်ခ က်မ ာ်းသည် လူစုကရန်

ရည်ရွယ်ခ င််းမဟုတ်ခဘဲ လူသတ်ရန် သကဘာကဆာင်ခသည်ကို ကတွေ့ရှိခရြါသည်။

အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ ဥြကေမူသကဘာတရာ်းမ ာ်းအရလည််း လုပခ ကရ်းတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းအကနဖြင်

လူထုအဓိကရုဏ််းမ ာ်းအသင် တတ်နိုင်သမ အ ကမ််းမြက်ကသာ နည််းလမ််းဖြင်သာ ထိမ််းသိမ််းရမည်ဖြစ်ပြ်း အဖခာ်း

ကရွ်းခ ယ်စရာ ထိကရာက်သည် နည််းလမ််း ကုန်ဆု်းသည်အခါ (United Nations, 1990) တင်မှ အသက်အနတရာယ်

မထိခိုက်နိုင်သည် ခနဓောကိုယ်အစိတ် အြိုင််းအာ်း ထိခိုက်မှုအနည််းဆု်းဖြစ်ကအာင် ကနေ့်သတ်သတ်မှတ် ထာ်းသည် လက်နက်

အမ ိ ်းအစာ်းဖြင်သာ ြစ်ခတ်ရမည် (United Nations, 1990) ဟူ၍ ညွှန််းဆိုထာ်းသည်အတက် ဖြည်တင််း၊

ဖြည်ြဥြကေမ ာ်း၊ မူသကဘာတရာ်းမ ာ်းနှင် ကိုက်ညမှု မရှိစာ တရာ်းလက်လန် ဥြကေကဘာင်ဖြင်ြမှ ကဆာင်ရွက်ခသည်ကို

အထင်အရှာ်းကတွေ့ရှိခရြါသည်။

19
၄.၂ ကန ်းသူငယ်မ ာ်းအာ်း ဓာ်းစာခံမ ာ်းအဖြစ် ြမ််းဆီ်းဖခင််းဖြစ်ရပ်မ ာ်း

ဖမန်မာနိုင်ငတင် ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းမ ာ်း ခ ိ ်းကြာက်မှုမ ာ်းနှင်စြ်လ ဉ််း၍ နိုင်ငတကာတင် ကတွေ့ရှိရသည်

သမာရို်းက အခင်အကရ်းခ ိ ်းကြာက်မှုမ ာ်းနှင် ကဖြာ်းသည် ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအာ်း ဓာ်းစာခမ ာ်းအဖြစ် ြမ််းဆ်းခသည်

ဖြစ်စဉ်မ ာ်းကိုလည််း ကတွေ့ရှိခရြါသည်။ အထူ်းသဖြင် အဆိုြါလုြ်ရြ်အာ်း နိုင်ငကတာ်အာဏာအာ်း ရယူထာ်းသည်

အစို်းရတစ်ရြ်မှ လုြ်ကဆာင်ခဖခင််းဖြစ်သည်အတက် ဖြစ်ကတာင်ဖြစ်ခ ဖြစ်စဉ်မ ာ်းဟု ဆိုနိုင်ြါသည်။

နိုင်ငကရ်းအက ဉ််းသာ်းကဟာင််းမ ာ်း ကူညကစာင်ကရှာက်ကရ်းအြွေ့၏ ကကာက်ယူထာ်းကသာ မှတ်တမ််းမ ာ်းအရ ၂၀၂၂ ခုနှစ်၊

ကမလ ၃၁ ရက်ကနေ့အထိ ဓာ်းစာခအဖြစ် ြမ််းဆ်းထိန််းသိမ််းခရသည် ကကလ်းသူငယ်ကြါင််း ၆၁ ဦ်းထိ ရှိခြါသည် (AAPP,

Hostage List, 2022)။ ဖြစ်စဉ်အခ ိ ွေ့တင် စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းအကနဖြင် ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအာ်း

မိဘနှင်အတူရှိကစရန် ရည်ရွယ်၍ကသာ်လည််းကကာင််း၊ မိဘ အုြ်ထိန််းသူမ ာ်းအာ်း စုစမ််းစစ်ကဆ်းကမ်းဖမန််းရန်

ြမ််းဆ်းထိန််းသိမ််းထာ်းစဉ် အတူတက ရှိကနကစရန်ကသာ်လည််းကကာင််း ယူဆနိုင်ကသာ်လည််း အခ ိ ွေ့ကသာဖြစ်စဉ်မ ာ်းတင်

ဓာ်းစာခထာ်းရှိရန် ရည်ရွယ်ခ က်ဖြင် ြမ််းဆ်းထိန််းသိမ််းခဖခင််း ဖြစ်ြါသည် (Irrawaddy, 2021, September 10)။

မည်သည်ရည်ရွယ်ခ က်ဖြင် ြမ််းဆ်းထိန််းသိမ််းခသည်ဖြစ်ကစ အဆိုြါလုြ်ရြ်သည် အမှုနှင် တိုက်ရိုက်

သက်ဆိုင်ဖခင််းမရှိသည် ငယ်ရွယ်သူ ကကလ်းသူငယ်မ ာ်း၏ ြုဂ္ိဂ လ်ကရ်းလတ်လြ်ြိုင်ခင်ကိုထိခိုက်ကစသည်အဖြင် ၎င််းတိုေ့၏

စိတ်ြိုင််းဆိုင်ရာကို မ ာ်းစာထိခိုက်နိုင်သည်အတက် ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်း ခ ိ ်းကြာက်မှုကဖမာက်ြါသည်။

ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအာ်း ဓာ်းစာခမ ာ်းအဖြစ် ြမ််းဆ်းဖခင််းနှင် က ်းလန်မှုမ ာ်းအာ်းလု်းကို အာဏာသိမ််းစစ်ကကာင်စမှသာ

လုြ်ကဆာင်ခသည်ကို ကတွေ့ရှိခရသည်။ ဖြစ်စဉ်အခ ိ ွေ့အာ်း ကကာက်နုတ်တင်ဖြရကသာ်- လူူ့အခင်အကရ်းနှင်

သဘာဝြတ်ဝန််းက င်အကရ်း တက်ကက လှုြ်ရှာ်းသူ ကိုကက ာ်မင််းထဋ်၏ ဇန်းနှင် ၂ နှစ်အရွယ် သာ်းငယ်ကို စက်တင်ဘာ ၅

ရက်ကနေ့က လမ််းကြေါ်၌ြင် စစ်ကကာင်စက ဓာ်းစာခ အဖြစ် ြမ််းဆ်း ကခေါ်ကဆာင်ခဖခင််းဖြစ်ြါသည် (Irrawaddy, 2021,

September 10)။

ထိအ
ုေ့ တူ ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဩဂ္ုတ်လ ၃၁ ရက်ကနေ့တင် ဧရာဝတတိုင််း၊ အဂ္ဘြူပမိ ွေ့နယ်တင််း အမ ိ ်းသာ်း

ေမိုကကရစအြွေ့ခ ြ် (NLD) ြါတကို ကထာက်ခသူ ဦ်းကရွှေဝင််းကို ြမ််းဆ်းရမိဖခင််းမရှိသည်အတက် ၎င််း၏ သာ်း ၃ ဦ်း

ဖြစ်ကသာ အသက် ၁၇ နှစ်၊ ၁၃ နှစ်နှင် ၁၁ နှစ်အရွယ် ကကလ်းငယ်မ ာ်းကို ြမ််းဆ်းခြါသည် (Myanmar Now, 2021,

September 1)။ အဖခာ်းဆို်းရွာ်းကသာဖြစ်စဉ်တစ်ရြ်အကနဖြင် အသက် (၄) နှစ်အရွယ် ကကလ်းငယ်အာ်း မိခင်ဖြစ်သူက

ဖြည်သူူ့ကာကယ်ကရ်းတြ်ြွေ့အာ်း ကထာက်ခသည်ဟူကသာ အက ကာင််းဖြခ က်ဖြင် ၎င််းြညာသင် ကာ်းရာ

မူကကိ ကက ာင််းအထိ အင်အာ်းအမ ာ်းအဖြာ်းဖြင် ဝင်ကရာက်ြမ််းဆ်းခသည် ဖြစ်စဉ် ဖြစ်ြါသည် (Irrawaddy, 2022, April 8)။

20
စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းအကနဖြင် ကကလ်းငယ်မ ာ်း၏နုနယ်ကသာစိတ်တင် ကက်းစာကသာထိခိုက်ေဏ်ရာရရှိသာ်းနိုင်သည်

အကရ်းကို ထည်သင််းတက်ခ က်ဖခင််းမရှိဘ ဖြ မူခဖခင််းဖြစ်ြါသည်။ အဆိုြါ လုြ်ရြ်သည် ဖြည်တင််းကကလ်းသူငယ်

အခင်အကရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာဥြကေ၏ အဓိြပါယ်ြင်ဆခ

ို က်အရ ကကလ်းသူငယ် အာ်း စိတ်ြိုင််းဆိုင်ရာ အ ကမ််းြက်ဖခင််း

ဖြစ်ြါသည်10။ အဖခာ်းဖြစ်စဉ်တစ်ရြ်မှာ အာဏာြဆန်ကရ်း လှုြ်ရှာ်းမှု (Civil Disobedience Movement -CDM) မှာ

ြါဝင်ခပြ်း၊ ဆနဒဖြြ၌ ဦ်းကဆာင်ခသည် စည်ြင်ဌာန သနေ့်ရှင််းကရ်းဝန်ထမ််း ကိုမင််းကဇာ်ဦ်းအာ်း ကတွေ့ရှိဖခင််းမရှိသည်အတက်

၎င််း၏ မိခင်၊ အမ ိ ်းသမ်းနှင် (၂) နှစ်အရွယ်ကကလ်းငယ် မဆုဖမတ်ကဇာ်တအ

ိုေ့ ာ်း ြမ််းဆ်းခဖခင််း ဖြစ်ြါသည် (Radio Free

Asia, 2022, Mar 1)။ အဆိုြါ မဆုဖမတ်ကဇာ်အာ်း မိခင်နှင်အတူ အင််းစိန် အက ဉ််းကထာင်တင် (၁၀) လကက ာ်

ြမ််းဆ်းထိန််းသိမ််းထာ်းခဖခင််းဖြစ်ြါသည်။

ဤကနရာတင် သတိခ ြ်ရမည်မှာ ဖမန်မာနိုင်င၏ ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာဥြကေတင်

အက ဉ််းကထာင် တာဝန်ခအရာရှိအကနဖြင် ဖြင်ြတင်ကကလ်းသူငယ်အာ်း ဖြ စုကစာင်ကရှာက်မည်သူ

မရှိသည်အခါတင်လည််းကကာင််း၊ မိခင်ဆနဒရှိကသာအခါတင်လည််းကကာင််း အဖမင်ဆ်းု အသက် (၆) နှစ်အရွယ်အထိ

အက ဉ််းကထာင်တင် ကနထိုင်ရန် ခင်ဖြ ကြ်းနိုင်သည်အခ က် ြါဝင်ဖခင််းဖြစ်ြါသည်။ စစ်ကကာင်စအကနဖြင် အဆိုြါ

ဖြဋ္ဌာန််းခ က်နှင်အည ထိန််းသိမ််းဖခင််း ဖြစ်သည်/ မဖြစ်သည်ကို ကာယကရှင်ကကလ်းသူငယ်မ ာ်း၏

မိဘအုြ်ထိန််းသူမ ာ်းသာ သိရှိအတည်ဖြ နိုင်မည် အကဖခအကန ဖြစ်ြါသည်။ သိရ

ုေ့ ာတင် မဆုဖမတ်ကဇာ်အာ်း

ြမ််းဆ်းထိမ််းသိမ််းဖခင််းနှင် စြ်လ ဉ််း၍ လတ်လြ်ကသာ အာရှ အသတင် ကြာ်ဖြြါရှိကသာ မိဘအုြ်ထိန််းသူမ ာ်းနှင်

ဆက်သယ်ကမ်းဖမန််းခ က်အရ ၎င််းတိသ

ုေ့ ကဘာဆနဒ ြါဝင်ဖခင််းမရှိဘ ထိမ််းသိမ််းထာ်းခဖခင််းဖြစ်သည်ဟု ယူဆနိုင်ြါသည်

(Radio Free Asia, 2022, Mar 1)။ ထိုအခ က်ကို စစ်ကကာင်စ၏ ကဖြာကရ်းဆိုခင်ရှိသူ စစ်ကကာင်စ၏ ကဖြာကရ်းဆိုခင်ရှိသူ

ဖြန် ကာ်းကရ်းေုဝန်ကက်း ိုလ်ခ ြ်ကဇာ်မင််းထန််း၏ ကဖြာ ကာ်းခ က်ကို အကဖခဖြ ၍ အတည်ဖြ နိုင်ြါသည်။

၎င််းက"ကန ်းသူငယ် ဲ့ပတ်သက်ဖပီ်းနတာမှ တခ ိ ျို့မှာနတာ က န ော်ဝ ်ခံတယ်။ မဖြစ်မန ကိုပ ိ ််းသိမ််း ာ်းရမယ်

သူနတွရှိတယ်။ ိ ််းသိမ််း ာ်း ရမယသ

် ူနတွက ည််း စည််းကမ််းတက ုပ်ခ င်တယ်” ဟူ၍ ကဖြာ ကာ်းခသည်အတက်

10
ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာဥြကေအရ စိတ်ြိုင််းဆိုင်ရာအ ကမ််းြက်ဖခင််းဆိုသည်မှာ ကအာက်ြါအတိုင််း
ဖြစ်ြါသည် -
( .....ကကလ်းသူငယ်ကို စိတ်ြိုင််းဆိုင်ရာ ထိခိုက်ကအာင် မ ကာခဏ မတရာ်းဆက်ဆဖခင််း၊ ကစာ်ကာ်းဖခင််း၊ အလသု်းဖခင််း၊
စိတ်တင်ကကိတ်မှိတ်ခစာ်းကစကအာင် ဖြ မူဖခင််း သိမ
ုေ့ ဟုတ် လ စ်လ ရှုဖခင််းကို ဆိုလိုသည်။ ယင််းစကာ်းရြ်တင်
ကကလ်းသူငယ်ကို အကကိမ်ကကိမ်စိတ်ြိုင််းဆိုင်ရာ ထိခိုက်နစ်နောကစကသာဖြ လုြ်မှုနှင် ကကလ်းသူငယ်ကို
က ကာက်လနေ့်ကစဖခင််း၊ ထိ ်လနေ့်ကစဖခင််း၊ ပခိမ််းကဖခာက်ဖခင််းနှင် အထ်းက န်ဖြစ်ကအာင်ဖြ လုြ်ဖခင််း၊
ဂ္ရုမစိုက်ဖခင််းတိန
ုေ့ ှင်ဆိုင်သည် ဖြ လုြ်မှု၊ .......)

21
စစ်ကကာင်စ ကိုယ်တိုင်က မိဘသကဘာဆနဒမြါဘ အင််းစိန်အက ဉ််းကထာင်တင် ြမ််းဆ်းထိန််းသိမ််း ထာ်းဖခင််းဖြစ်

သည်ဟူ၍ ယု ကည်နိုင်ြယ်ရှိြါသည်။

ဖြည်တင််းကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာ ဥြကေနှင်အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းမ ာ်း

ဆိုင်ရာသကဘာတူစာခ ြ်အရ ဖြစ်မှုက ်းလန်ကသာ ကကလ်းငယ်မ ာ်းအာ်း ြမ််းဆ်းအကရ်းယူရမည် အကဖခအကနမ ိ ်းတိုင်

လုြ်ထု်းလုြ်နည််း အဆင်ဆင်နှင် ကကလ်းသူငယ်အာ်း ထိခိုက်မှု အနည််းဆု်းဖြစ်ကအာင် အကာအကယ်ကြ်းထာ်းသည်

(CRC, Article 40) အကဖခအကနမ ိ ်းတင် မိဘဖြစ်သူ၏ နိုင်ငကရ်းလှုြ်ရှာ်းမှုမ ာ်းက ကာင် ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအာ်း

ြမ််းဆ်းထာ်းဖခင််းမှာ စစ်ကကာင်စကိုယ်တင
ို ် တရာ်းဥြကေ လိုက်နောမှု မရှိဖခင််း၊ ဖမန်မာနိုင်ငက ကလ်းစာ်းလိုက်နောြါမည်ဟု

အတည်ဖြ ထာ်းသည် နိုင်ငတကာကတိကဝတ်မ ာ်းကို ကစာင်ထိန််းရန် ြ က်ကက်ဖခင််းဖြစ်ြါသည်။ ထိုေ့အတူ

ကကလ်းသူငယ်အာ်း မူကကိ ကက ာင််း၌ သူငယ်ခ င််းမ ာ်းအ ကာ်းတင် အဖြစ်သာ်းသြယ် အင်အာ်းအမ ာ်းအဖြာ်းဖြင်

ဝင်ကရာက်ြမ််းဆ်းဖခင််းသည် ကကလ်းသူငယ် အခင်အကရ်းမ ာ်း ဆိုင်ရာသကဘာတူစာခ ြ်၏ အြိုေ် (၃၇) အြိုေ်ခ (၁) တင်

ကနေ့်သတ်တာ်းဖမစ်ထာ်းကသာ လူသာ်းမဆန်ကသာ နည််းလမ််းဖြင် ဆက်ဆဖခင််း (သိမ

ုေ့ ဟုတ်) နှိမ်ခ ဆက်ဆဖခင််း

မဖြ ရဆိုသည် ဖြဋ္ဌာန််းခ က်နှင် အြိုေ်ခ (၂) တင် ကြာ်ဖြထာ်းသည် ကကလ်းသူငယ်မ ာ်း၏ လတ်လြ်ခင်အာ်းထိြါ်း၍

ဥြကေမြမ််းဆ်းဖခင််း မဖြ ရဆိုသည် ဖြဋ္ဌာန််းခ က်မ ာ်းကို ကြာက်ြ က် က ်းလန် ရာကရာက်ြါသည်။ ထိအ
ုေ့ တူ ဖမန်မာနိုင်င၏

ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာဥြကေ၏ အခန််း (၇)၊ ြုေ်မ (၁၉) အြိုေ်ခ (ခ) ြါ “ ကကလ်းသူငယ် တိုင််းသည်

အကကာင််းဆု်းအက ိ ်းစ်းြာ်းကို ခစာ်းခင်ရှိြါသည်” ဆိုသည် ဖြဋ္ဌာန််းခ က်ကိုလည််း ဆနေ့်က င် ခ ိ ်းကြာက်ဖခင််း ဖြစ်ြါသည်။

ဤကနရာတင် အဆိုြါဥြကေ၏ အဓိြပါယ်ြင်ဆိုခ က်အရ “အကကာင််းဆု်းအက ိ ်းစ်းြာ်း” ဟူသည် ကဝါဟာရတင်

“ကကလ်းသူငယ်၏ ရုြ်ြိုင််းဆိုင်ရာ၊ စိတ်ြိုင််းဆိုင်ရာ အက ိ ်းဖြစ်ထန််းမှုအမ ာ်းဆု်းဖြစ်ကစသည် ကကလ်းသူငယ်

အခင်အကရ်းမ ာ်း ရရှိခစာ်းဖခင််း” ကိုဆလ

ို ိုဖခင််းဖြစ်သည်အတက် ကကလ်းသူငယ်အာ်း စိတ်ြိုင််းဆိုင်ရာ က ကာက်လနေ့်၊

ထိ ်လနေ့်ကစသည် အဖြ အမူမ ာ်းကို ဖြ မှုခဖခင််းသည် အဆိုြါ ဥြကေအာ်းခ ိ ်းကြာက်ဖခင််း ဖြစ်ြါသည်။

၄.၃ ကန ်းသူငယ်မ ာ်းအနပေါ် ညှဉ််းပ ််းနှိပ်စက်မှုမ ာ်း

ကုလသမဂ္ဂ၏အစရင်ခစာအရ စစ်ကကာင်စအကနဖြင် ဖြည်သူူ့ကာကယ်ကရ်းတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းနှင်

ဆက်စြ်မှုရှိသူမ ာ်း၊ ၎င််းတိုေ့၏ ဆနေ့်က င်ဘက်အြွေ့အစည််းမ ာ်းနှင် ြတ်သက်ဆက်နယ်ကနသည် ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအာ်း

စနစ်တက ညှဉ်ီးြန််းနှိြ်စက်ဖခင််းမ ာ်း က ်းလန်ခသည်ကို အစအရင်ခစာတင် ကြာ်ဖြထာ်းြါသည်။ စာရင််းမ ာ်းအရ

အာဏာသိမ််းပြ်းခ န
ိ ်မှစတင်၍ ၂၀၂၂ ခုနှစ်၊ မတ်လ ၃၁ ရက်ကနေ့အထိ စစ်ကကာင်စ တြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်း၏ ညှဉ်ီးြန််းနှိြ်စက်ဖခင််း

က ်းလန်ခရသည် ကကလ်းသူငယ်ကြါင််း (၁၄၂) ဦ်းထိ ရှိခသည်ဟု သိရှိရြါသည် (Reuters, 2022, June 14)။

22
အာရှတရာ်းမ တမှုနှင် လူူ့အခင်အကရ်းအြွေ့နှင် နိုင်ငကရ်း အက ဉ််းသာ်းကဟာင််းမ ာ်း ကူညကယ်ဆယ်

ကစာင်ကရှာက်ကရ်းအြွေ့တက
ိုေ့ အထူ်းကိုယ်စာ်းလှယ်ထ ြူ်းတတင်သင််းကသာ လ ိ ွေ့ဝှက်အစရင်ခစာတင် အသက် (၁၈)

နှစ်မဖြည်သူ ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းသည် စစ်ကကာင်စ၏ စစ်က ကာကရ်း စခန််းမ ာ်း၊ အခ ြ်စခန််းမ ာ်းတင် ဓာ်းဖြင်

ခနဓောကိုယ်အစိတ်အြိုင််းမ ာ်းအာ်း လှ်းဖြတ်၊ ထို်းနှဖခင််း၊ ကာြတ်၊ ကသနတ်၊ သြိုက်မ ာ်းဖြင် ရိုက်နှက်ဖခင််း၊

ကန်က ကာက်ဖခင််း၊ စ်းကရက်မ်းဖြင်ထို်းဖခင််း၊ အစာကရစာ တိုက်ကကျွ်းဖခင််းမဖြ ဘထာ်းရှိဖခင််း၊ အိမ်သာကရအာ်း

အတင််းအ ကြ် ကသာက်သု်းကစဖခင််း အစရှိသည် လူမဆန်သည် လုြ်ရြ်မ ာ်းဖြင် ညှဉ်ီးြန််းနှိြ်စက်ခခရက ကာင််း

ကြာ်ဖြြါရှိြါသည် (AJAR & AAPP, 2022)။ ြခူ်းတိုင််း ကေသကက်းရှိ အသက် (၁၇) နှစ်အရွယ် ကကလ်းသူငယ်တစ်ဦ်းအာ်း

စစ်ကကာင်စတြ်မ ာ်းက ြမ််းဆ်းနှိြ်စက်ခသည် ဖြစ်စဉ်အကြေါ် ကာယကရှင်က ကအာက်ြါအတိုင််း အစရင်ခစာတင်

ြင်ဟဝန်ခခြါသည် -

“ စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းအကနဖြင် ၎င််း၏ ကခါင််းကို အိတ်ဖြင်စြ်၍ တုတ်၊ ကသနတ်ေင်တေ့ိုဖြင် ဦ်းကခါင််းနှင်

မ က်နှောတိက
ုေ့ ို ရိုက်နှက်ခက ကာင််း၊ ၎င််းလက သာ်းသည်အခ နိ ်တင် မ က်နှောကို ကဖခကထာက်ဖြင် ကန်ခက ကာင််း၊

၎င််းကိုစတင် ြမ််းဆ်းရမိခ နိ ်၌ ရစခန််းသိက

ုေ့ ခေါ်ကဆာင်သာ်းကာ ဆက်တက
ို ်ဆိုသလို ရိုက်နှက်ခက ကာင််း၊ ထိက
ုေ့ နောက်

စစ်က ကာကရ်းစခန််းသိုေ့ ဆက်လက်ကခေါ်ကဆာင်သာ်းခက ကာင််း၊ စစ်က ကာကရ်းအကရာက်တင် ၎င််း၏အသက်နှင်

အမည်တေ့က
ို ို ကမ်းဖမန််းခက ကာင််း၊ ၎င််းအာ်းြမ််းဆ်းစဉ် ၎င််းနှင်အတူြါရှိသည် ြိုင်ဆိုင်မှုအာ်းလု်းကို

ယူကဆာင်သာ်းခက ကာင််း၊ မိဘဖြစ်သူက ဆက်သယ်သည်အခါတင်လည််း အနတရာယ်ကင််းသည်ဟု

ဖြန်လည်ကဖြ ကာ်းရန် ြိအာ်းကြ်းကစခိုင််းခက ကာင််း၊ ၎င််းအာ်း စစ်သင်တန််းနှင် ကြာက်ခကရ်းသင်တန််းမ ာ်း

တက်ကရာက် ခဖခင််း ရှိ/ မရှိ ကမ်းဖမန််းခက ကာင််း၊ စစ်က ကာကရ်းကရာက်သည် အခ နိ ်မှစတင်၍ ၎င်အာ်း မနက် (၁)

နောရမှ အိြ်ခင်ဖြ ပြ်း၊ မနက် (၅) နောရတင် ဖြန်လည် နိှု်းကာ စစ်ကဆ်းကမ်းဖမန််းခက ကာင််း၊ အခ ိ ွေ့ကသာရက်မ ာ်းတင်

၎င််းအာ်း အစာကရစာကကျွ်းကမ်းဖခင််းမရှိဘ ယခင်ကနေ့က အက န် အစာ်းအကသာက်မ ာ်းကိုသာ

စာ်းကသာက်ကစခက ကာင််း၊ ၎င််းအာ်း သ်းသနေ့်ကသာက်ကရမကြ်းဘ ခ ိ ်းကရနှင် အိမ်သာသု်းကရကိုသာ

ကသာက်သု်းကစခက ကာင််း၊ ၎င််းအကနဖြင် စစ်က ကာကရ်းမှ ကနအိမ်သိုေ့ ဖြန်လည်ကရာက် ရှိပြ်း

ကာလအတန် ကာသည်အထိ ကခါင််းကိုက်ဖခင််းကဝေနောကို ဆက်လက် ခစာ်းကနခရပြ်း၊ စစ်က ကာကရ်းမှ ရရှိခကသာ

ေဏ်ရာေဏ်ခ က်မ ာ်းစာ က န်ရှိခြါက ကာင််း”

ထိုသိုေ့ ညှဉ်ီးြန််းနှိြ်စက်ခရသည်မှာ အထက်ကြာ်ဖြြါ ဖြစ်စဉ်တစ်ခုတည််းမဟုတ်ဘ စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်း၏

ြမ််းဆ်းဖခင််းကိုခခရကသာ လူအမ ာ်းစုမှာ ရိုက်နှက်၊ ညှဉ်ီးြန််းနှိြ်စက်ဖခင််းကို အနည််းနှင်အမ ာ်းခစာ်းခ ကရြါသည် (BBC

Burmese Facebook, 2021, Oct 30; Myanmar Now Facebook, 2021, Dec 18; BBC News Myanmar)။

လူသာ်းမ ာ်းအကြေါ် မည်သည်အက ကာင််းဖြခ က်ဖြင်ဖြစ်ကစ ညှဉ်ီးြန််းနှိြ်စက်ဖခင််းအာ်း လူသာ်းမဆန်ကသာရာဇဝတ်မှုအဖြစ်

23
နိုင်ငမ ာ်းက ရှုွေ့ခ ကနေ့်ကက်ထာ်းသည် လုြ်ရပ်ဖြစ်ပြ်း၊ ကမ္ာကြေါ်တင် မည်သည်နိုင်ငကမ ညှဉ်ီးြန််းနှိြ်စက်ဖခင််းအာ်း

ကထာက်ခဖခင််းမရှိြါ။ ထိအ
ုေ့ ဖြင် ညှဉ်ီးြန််းနှိြ်စက်မှုကို တာ်းဖမစ်ဖခင််းအာ်း အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ ဓကလထု်းတမ််းဥြကေ၏

အဖမငဆ
် ု်းစနှုန််းတစ်ရြ်ဖြစ်သည် မလိုက်နောမကနရစနှုန််း (Jus Cogens) အဖြစ် သတ်မှတ်လက်ခထာ်းသည်ကိုလည််း

ကတွေ့ရှိရြါသည်။ ထိုသိုေ့ မလိုက်နောမကနရ စနှုန််းတစ်ရြ်အဖြစ် သတ်မှတ်ထာ်းရှိဖခင််းက ကာင် နှိြ်စက်ညှဉ်ီးြန််းခြင်ီးမှ

တာ်းဖမစ်ခ က်သည် ကယဘုယ အာ်းဖြင် အဖခာ်းကသာ အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ စာခ ြ်မ ာ်း အကြေါ်တင်ြါ လွှမ််းမို်းနိုင်ြါသည်။

ဆိုလသ
ို ည်မှာ မည်သည်အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ သကဘာတူ စာခ ြ်မဆို ညှဉ်ီးြန််းနှိြ် စက်မအ
ှု ာ်း တာ်းဖမစ်ထာ်းသည်

သကဘာတရာ်းမ ာ်းကို ဆနေ့်က င်ခင်မရှိြါ။ ထိအ

ုေ့ ဖြင် မလိုက်နောမကနရ စနှုန််းတစ်ရြ်အဖြစ် သတ်မှတ်ထာ်းရှိသည်အတက်

ကမ္ာလု်းဆိုင်ရာ တရာ်းစရင်ြိုင်ခင် (Universal Jurisdiction) ကို လက်ခက င်သု်းသည် မည်သည်ကမ္ာနိုင်ငတင်မဆို

အဆိုြါအမှုအာ်း စရင် ဆု်းဖြတ်ကြ်းရန် တိင

ု ် ကာ်းနိုင်ြါသည်။ ထိအ
ုေ့ ဖြင် ညှဉ်ီးြန််းနှိြ်စက်မှုအာ်း စစ်ြမ ာ်းအတင််း

က င်သု်းသည် လူသာ်းခ င််းစာနောကထာက်ထာ်းမှုဆိုင်ရာ ဥြကေ၌လည််း အကဖခခက ကသာ တာ်းဖမစ်ခ က်အဖြစ်

ကလလာကတွေ့ရှိနိုင်ြါသည်။ ထိုေ့အတူ အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ သကဘာတူစာခ ြ်မ ာ်း၊ အကဖခခမူ သကဘာတရာ်းနှင် ကေသတင််း

သကဘာတူစာခ ြ်အမ ာ်းအဖြာ်းကလည််း နှိြ်စက်ညှဉ်ီးြန််းမှုအာ်း ဆနေ့်က င်တာ်းဖမစ်ထာ်း ြါသည်11။

ဖမန်မာနိုင်ငအကနဖြင် ကုလသမဂ္ဂ၏ ညှဉ်ီးြန််းနှိြ်စက်ဖခင််းအာ်း ဆနေ့်က င်တာ်းဖမစ်ဖခင််းဆိုင်ရာ

အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ သကဘာတူစာခ ြ်12နှင် ကရာမသကဘာတူစာခ ြ်တေ့ို၏ အြွေ့ဝင်နိုင်င မဟုတ်ကသာ်လည််း

အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ ဓကလထု်းတမ််း ဥြကေ၏ တာ်းဖမစ်ခ က်အာ်းလိုက်နောရန် တာဝန်ရှိြါသည်။ သိြ

ုေ့ ါကသာက ကာင်

ဖမန်မာနိုင်ငအကနဖြင် ကမ္ာအသိုင််းအဝိုင််းတင် ယဉ်ကက ်းကသာနိုင်ငတစ်ခုအဖြစ် ရြ်တည်နိုင်ရန် အဆိုြါ

ညှဉ််းြန််းနှိြ်စက်မှုကဖမာက်ကသာ လုြ်ရြ်မ ာ်းကို တာ်းဆ်းြိတ်ြင်ရန် တာဝန်ရှိြါသည်။ ထိအ

ုေ့ တူ ကကလ်းသူငယ်

အခင်အကရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာအဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ သကဘာတူစာခ ြ်၏ အြိုေ် ၃၇ (က) တ င်လည််း ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းကို

နှိြ်စက်ညှဉ်ီးြန််းဖခင််းနှင် စြ်လ ဉ််း၍ အတိအလင််း ြိတ်ြင် ျောီးဖမစ်ထာ်းရှိြါသည်။ ထိုေ့က ကာင် စစ်ကကာင်စ၏

ညှဉ််းြန််းနှိြ်စက်သည် လုြ်ရြ်မ ာ်းသည် အဖြည်ဖြည် ဆိုင်ရာဥြကေ၏ မဖြစ်မကနလိုက်နောရန် လိုအြ်သည်

11
Standard Minimum Rules for the Treatment of Prisoners (1955), Basic Principles on the Use of Force and
Firearms by Law Enforcement Officials (1990), Principles of Medical Ethics relevant to the Role of Health
Personnel, particularly Physicians, in the Protection of Prisoners and Detainees against Torture and Other
Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment (1982), Convention against Torture and Other
Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment (1984), Rome Statute of the International
Criminal Court (1998), Manual on the Effective Investigation and Documentation of Torture and Other
Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment (Istanbul Protocol) (1999).
12
Convention against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment
24
မူသကဘာတရာ်းကို ခ ိ ်းကြာက်ဖခင််း၊ ကကလ်းသူငယ် အခင်အကရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာအဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ သကဘာတူစာခ ြ်ကို

ခ ိ ်းကြာက်ဖခင််းနှင် လူသာ်းခ င််းစာနောကထာက်ထာ်းမှုဆိုင်ရာ ဥြကေအကဖခခမူတိက

ုေ့ ို ခ ိ ်းကြာက်ဖခင််း ဖြစ်ြါသည်။

ထိအ
ုေ့ တူ ညှဉ်ီးြန််းနှိြ်စက်ဖခင််းမ ာ်းနှင် စြ်လ ဉ််း၍ ဖမန်မာနိုင်င၏ ရာဇသတ်ကက်းဥြကေအရ ြုေ်မ ၃၁၈ မှ ၃၁၉

အထိ နောက င်ကစမှုနှင် အဖြင််းအထန် နောက င်ကစမှုမ ာ်းအတက် ဖြစ်မှုနှင် ဖြစ်ေဏ်မ ာ်းကြာ်ဖြြါရှိထာ်းပြ်း၊

အဖမင်ဆ်းု ဖြစ်ေဏ်အဖြစ် ကထာင်ေဏ်အနှစ် (၂၀) ထိခ မှတ်နိုင်ြါသည်။ ဤြုေ်မမ ာ်းတင် ရတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းအကနဖြင်

ကဖြာင်ခ က်ရယူရန် သသယရှိသူအာ်း ညှင််းြန််းနှိြ်စက်၍ ကဖြာင်ခ က်ရယူြါက ရာဇသတ်ကက်းြုေ်မ ၃၃၀ အရ

အဖမင်ဆ်းု ကထာင်ေဏ် (၇) နှစ်အထိ ဖြစ်ေဏ်ခ မှတ်နိုင်သည် ြုေ်မလည််းြါဝင်ြါသည်။

၄.၄ က် က်ကိုင်ပဋိပကခမ ာ်းအတွင််း အသက်ဆံု်းရံှု်းခ ကရသည် ကန ်းငယ်မ ာ်း

အထက်တင်ကြာ်ဖြသကသိုေ့ စစ်အာဏာသိမ််းမှုဆနေ့်က င်ကရ်း ဆနဒဖြြမ ာ်းအာ်း ဥြကေဖြင်ြမှ ရက်ရက်စက်စက်

နှိမ်နင််းခသည် အက ိ ်းဆက်အာ်းဖြင် ဖမန်မာနိုင်ငတစ်ဝှမ််းတင် စစ်အာဏာရှင် ဆနေ့်က င်ကရ်း လက်နက်ကိုင်လှုြ်ရှာ်းမှုမ ာ်း

အလ င်အဖမန်ကြေါ်ကြါက်လာခြါသည်။ ထိုသိုေ့ ကြေါ်ကြါက်ခရာတင် စစ်အာဏာသိမ််းမှုကို ဆနေ့်က င်ကသာ ြါတနိုင်ငကရ်း

ကခါင််းကဆာင်မ ာ်း၊ တက်ကကလှုြ်ရှာ်းသူမ ာ်း၊ မေယာ နှင်ဂ္ ာနယ်လစ်မ ာ်း၊ လှုမှုကရ်းအသင််းအြွေ့မ ာ်းမှ ြုဂ္ိဂ လ်မ ာ်း၊ ရုြ်ရှင်၊

ဂ္တနှင်အနုြညာ ကလာကမှ ထင်ရှာ်းကက ာ် ကာ်းသူမ ာ်းနှင် စိတ်ဓာတ်ဖြင််းထန်ကသာ လူငယ်၊ လူရွယ်မ ာ်းသည်

စစ်ကကာင်စကို လက်နက်ကိုင်၍ ဖြန်လည်တန််းလှန်ကာ လတ်လြ်မှုနှင် ေမိုကကရစကို ဖြန်လည်ရယူလ၍

ို လည််းကကာင််း၊

စစ်ကကာင်စ တြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်း၏ လိုက်လရှာကြြမ််းဆ်းမှုမ ာ်းကို ကရှာင်တိမ််းရန်အတက်ကသာ်လည််းကကာင််း ရည်ရွ ယ်ခ က်

အမ ိ ်းမ ိ ်းတိဖုေ့ ြင် တိုင််းရင််းသာ်းကတာ်လှန်ကရ်းတြ်ြွေ့မ ာ်း၏ ထိန််းခ ြ်နယ်ကဖမမ ာ်း အတင််းသိုေ့ ဝင်ကရာက်ခိုလှုခ ကရင််း

လက်နက်ကိုင် ကတာ်လှန်ကရ်းကို စတင်ခ ကြါသည်။ သိရ

ုေ့ ာတင် ကနဦ်းတင် ကြေါ်ကြါက်လာခကသာ

ဖြည်သူလူထု၏ခုခတန််းလှန်မှုအခ ိ ွေ့သည်13 စနစ်တက ခုခတန််းလှန်မှုမ ိ ်း မဟုတ်သည်အတက်

နိုင်ငတကာဥြကေကဘာင်အတင််းမှ အကာအကယ်ရရှိနိုင်မှုလည််း နည််းြါ်းြါသည်။

13
စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်း၏ လူထုဆနဒဖြြ ပြိ ခင််းမှုမ ာ်းကို ကသကစနိုင်ကလာက်ကသာ လက်နက်ဖြင် လူထုက
ဖြန်လည်တန််းလှန်ခသည်မှာ စစ်ကိုင််းတိုင််း၊ ကကလ်းပမိ ွေ့နယ်တင် စတင်ခဖခင််းဖြစ်ြါသည်။ စစ်တြ်က စစ်ကိုင််းတိုင််း၊
ကကလ်းပမိ ွေ့နယ်အတင််း စစ်အာဏာသိမ််းမှုဆနေ့်က င်ကရ်း လူထုဆနဒထုတက
် ြာ်ြမ ာ်းကို လူကသဆု်းမှုမ ာ်း
ဖြစ်ကြေါ်ကစခသည်အထိ ရက်ရက်စက်စက်ပြိ ခင််းပြ်းကနောက်ြိုင််းတင် ကကလ်းပမိ ွေ့၊ တာဟန််းအရြ်ရှိ
တာဟန််းခတြ်ကခေါ် တာဟန််း ဆနဒဖြြစုရြ်တင် လက်လုြ်ကသနတ်ငယ်မ ာ်း၊ အမလိုက် တူမ်းကသနတ်မ ာ်း
ကိုင်ကဆာင်ကာ ဖြန်လည်တက
ို ်ခိုက်ခဖခင််း ဖြစ်ြါသည်။ အဆိုြါဖြစ်စဉ်ပြ်းကနောက်ြိုင််း အဖခာ်းထင်ရှာ်းကသာဖြစ်စဉ်မှာ
မင််းတြ်ပမိ ွေ့သူ၊ ပမိ ွေ့သာ်းမ ာ်း၏ လက်နက်ကိုင် ခုခတန််းလှန်မှုဖြစ်ြါသည်။ မင််းတြ်ပမိ ွေ့သူ၊
25
 လက်နက်ကိုင်ြဋိြကခဖြစ်ရြ်မ ာ်းအာ်း ဥြကေနှင်ခ န
ိ ်ထို်းစဉ်ီးစာ်းသည်အခါ ဆနဒဖြြတင်

နှိမ်နှင််းခရသည်ဖြစ်စဉ်မ ာ်းနှင် အနည််းငယ်ကဖြာ်းစာ စဉ််းစာ်းခ ဉ်ီးကြ်ရန် လိုအြ်ြါသည်။ နိုင်ငမ ာ်း၏

အစို်းရမ ာ်းအကနဖြင် လူထုဆနဒဖြြမ ာ်းအာ်း ပြိ ခင််းရာတင် ဖြည်တင််းရှိတည်ဆ အဓိကရုဏ််းကဖြရှင််းကရ်းဥြကေမ ာ်းကို

အဓိကထာ်း၍ နိုင်ငတကာလုြ်ထု်းလုြ်နည််းနှင် မူသကဘာတရာ်းမ ာ်းကို ကက ာ်လန်ကစဖခင််း မရှိဘကဆာင်ရွက်နိုင်ြါသည်။

သိရ
ုေ့ ာတင် ဖြည်တင််း လက်နက်ကိုင်ြဋိြကခမ ာ်းနှင်စြ်လ ဉ််း၍ နိုင်ငအမ ာ်းစုသည် ၎င််းတိန
ုေ့ ှင်ဆနေ့်က င်သည် ဖြည်တင််းရှိ

လက်နက်ကိုင် တြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းအာ်း အ ကမ််းြက် နှိမ်နှင််းကရ်း ကခါင််းစဉ်ကအာက်တင် လိုသလို သတ်မှတ်ကာ

ကဆာင်ရွက်ကလရှိ ကြါသည်။ ထိက

ုေ့ ကာင် လက်နက်ကိုင် ြဋိြကခမ ာ်းကို ခ ဉ််းကြ်ရာတင်

အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာဥြကေရှုကထာငမ
် ှ အကလ်းကြ်းခ ဉ််းကြ်သည်အခါမှသာ နိုင်ငအဆင်မဟုတ်ကသာ

လက်နက်ကိုင်အြွေ့အစည််းမ ာ်း (Non-State Organized Armed Group or Non State Actor) အတက်

အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ ဥြကေ၏အကာအကယ်မ ာ်း ြိုမိုရရှိကာ မ တမှုရှိမည် ဖြစ်ြါသည်။ သိုေ့တိုင်ကအာင် အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ

ဥြကေအကနဖြင် နိုင်ငတစ်နိုင်င၏ အခ ြ်ဖခာအဏာနှင်စြ်လ ဉ််း၍ မ ာ်းစာထည်သင််းစဉ််းစာ်း၊ တက်ခ က်ထာ်းသဖြင်

နိုင်ငအဆင် မဟုတ်သည် အစုအြွေ့မ ာ်းအတက် အကာအကယ် ကြ်းနိုင်မှုအြိုင််းတင် မ ာ်းစာအာ်းနည််းလ က် ရှိြါသည်။

ဖြည်တင််း လက်နက်ကိုင်ြဋိြကခမ ာ်းနှင် သက်ဆိုင်သည် ကနောက်ဆက်တစာခ ြ်အမှတ် (၂) အာ်း ဖမန်မာနိုင်ငမှ

အတည်ဖြ လက်မှတ်ကရ်းထို်းခဖခင််း မရှိခသည်အတက် ဖမန်မာဖြည်ရှိ ဖြည်တင််း လက်နက်ကိုင်ြဋိြကခမ ာ်းအကြေါ် ဂ္ န ာ

သကဘာတူစာခ ြ်မ ာ်းနှင် ၎င််း၏ကနောက်ဆက်တ စာခ ြ်အာ်းလု်း အာဏာသက်ကရာက်နိုင်မည် မဟုတ်ြါ။ ထိက

ုေ့ ကာင်

ဘုအြိုေ် (၃) ြါအခ က်နှင် နိုင်ငတကာဓကလထု်းတမ််း ဥကြေအဖြစ် သတ်မှတ်ခထာ်းရသည် ဖြဋ္ဌာန််းခ က်မ ာ်းအကြေါ်

အကဖခခ၍သာ ဥြကေအကာအကယ် ရရှိနိုင်မည်ဖြစ်ြါသည်။ ြထမဦ်းစာ ဦ်းစာ်းကြ်း ထည်သင််းစဉ််းစာ်းရမည်မှာ

အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာဥြကေအရ ဖြည်တင််းလက်နက်ကိုင်ြဋိြကခကဖမာက်/ မကဖမာက် ဆိုသည်ကိစစရြ် ဖြစ်ြါသည်။

လက်နက်ဖြင် ြစ်ခတ်မှုတိုင််းသည် အင်အာ်းသ်းု ကဖြရှင််းမှု (Use of Force) မကဖမာက်သကသိုေ့

လက်နက်ကိုင်အြွေ့တိုင််းကိုလည််း စနစ်တက ြွေ့စည််းထာ်းသည် လက်နက်ကိုင်တြ်ြွေ့ဟူ၍ သတ်မှတ်၍မရနိုင်ြါ။

ယူဂ္ိုဆလာ်း ်းယာ်းနိုင်ငဆိုင်ရာ အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာရာဇဝတ်တရာ်းရ်းု က နိုင်ငအဆင် မဟုတ်ကသာ လက်နက်ကိုင်

တြ်ြွေ့မ ာ်းနှင်စြ်လ ဉ််း၍ ကအာက်ြါအတိုင််း စရင်ဆု်းဖြတ်ြဲြါသည်-

• အြွေ့အစည််းအတင််း စည််းမ ဉ််းစည််းကမ််းမ ာ်းနှင် အထက်ကအာက်အမိနေ့်ကြ်းစနစ်ရှိဖခင််း၊

• အြွေ့အစည််းအကဖခစိုက်ရာ နယ်ကဖမကေသနှင် ရု်းခ ြ်တည်ရှိဖခင််း

ပမိ ွေ့သာ်းမ ာ်းစုကြါင််းြွေ့စည််းထာ်းသည် မင််းတြ် ဖြည်သူူ့အုြ်ခ ြ်ကရ်းအြွေ့သည် စစ်ကကာင်စယာဉ်တန််းအာ်း

မင််းတြ်ပမိ ွေ့အဝင်တင် ပခ ခိုတိုက်ခိုက်ခဖခင််းဖြစ်ြါသည်။
26
 • နယ်ကဖမကေသအခ ိ ွေ့အာ်း ထိန််းခ ြ်ထာ်းနိုင်ဖခင််း

• စစ်လက်နက်မ ာ်း၊ စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ အသု်းအကဆာင်မ ာ်းနှင် စစ်သာ်းစုကဆာင််းကရ်းမ ာ်း လုြ်ကဆာင်နိုင်ဖခင််း၊

• စစ်ဆင်ကရ်းမ ာ်း၊ တြ်ခ ၊ တြ်ကရွှေွေ့မ ာ်းကို စစဉ်နိုင်ဖခင််း၊ ြူ်းကြါင််းကဆာင်ရွက်နိုင်ဖခင််း

• စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ မဟာ ဟာနှင် နည််းစနစ်မ ာ်း ခ မှတ်ကဆာင်ရွက်နိုင်ဖခင််း၊

• ပငိမ််းခ မ််းကရ်းသကဘာတူစာခ ြ်မ ာ်းသိေ့မ

ု ဟုတ် အဖခာ်းကသာ သကဘာတူစာခ ြ်မ ာ်း ခ ြ်ဆိုရာတင်

တညတညတ်တည််း သကဘာဆနဒဖြ နိုင်ဖခင််း တိဖုေ့ ြစ်ြါသည် (Cullen & Öberg, 2008)။

အဆိုြါအခ က်မ ာ်းနှင် ဖြည်စုမှသာ လက်နက်ကိုင်တြ်ြွေ့အဖြစ်သတ်မှတ်နိုင်ပြ်း နိုင်ငတကာ ဥြကေက

အကာအကယ်ကြ်းထာ်းသည် အခင်အကရ်းအခ ိ ွေ့ကို ခစာ်းရရှိနိုင်မည်ဖြစ်ြါသည်။ သိုေ့ရာတင် ြဋိြကခအတင််းရှိ

မည်သည်အြွေ့အစည််းကမဆို အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာဥြကေက ကြ်းအြ်ထာ်းကသာ တာဝန်ဝတတရာ်းမ ာ်းကို

ကလ်းစာ်းလိုက်နောရန် လိုအြ်ြါသည်။

လက်ရှိ ဖမန်မာနိုင်ငရှိ လက်နက်ကိုင်တြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းနှင်စြ်လ ဉ််း၍ အထက်တင်ကြာ်ဖြထာ်း သည်အခ က်မ ာ်းနှင်

ခန
ိ ်ထို်းစဉ််းစာ်းမည်ဆိုြါက တိင
ု ််းရင််းသာ်းလက်နက်ကိုင် တြ်ြွေ့ဝင်အာ်းလု်းန်းြါ်းသည် အဆိုြါ သတ်မှတ်ခ က်နှင်

ကိုက်ည ကပြ်း၊ ကနောက်ခနိုင်ငကရ်းြါတအသင််းအြွေ့နှင် ၎င််းတိုေ့ကို ကထာက်ခအာ်းကြ်းကသာ ကေသခလူထုြါ ြိုင်ဆိုင်ထာ်းရှိ

သည်ကိုကတွေ့ရှိရြါသည်။ သိရ
ုေ့ ာတင် အာဏာသိမ််းပြ်း ကနောက်ြိုင််း အလ င်အဖမန်ကြေါ်ကြါက်လာခကသာ

ဖြည်သူူ့ကာကယ်ကရ်း တြ်ြွေ့မ ာ်းနှင် ကေသကာကယ်ကရ်း တြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းအနက်မှ အခ ိ ွေ့သည် အဆိုြါ

သတ်မှတ်ဖြဋ္ဌာန််းခ က်နှင် ကိုက်ညမှုမရှိသည်အတက် စနစ်တက ြွေ့စည််းထာ်းကသာ လက်နက်ကိုင်တြ်ြွေ့အကနဖြင်

သတ်မှတ်၍မရနိုင်သည်ကို ကတွေ့ရှိရြါသည်။ သိရ

ုေ့ ာတင် လက်ရှိအခ န
ိ ်တင် အမ ိ ်းသာ်းညညတ်ကရ်းအစို်းရ လက်ကအာက်ရှိ

ဖြည်သူူ့ကာကယ်ကရ်းတြ်ြွေ့မ ာ်းနှင် ကေသကာကယ်ကရ်းတြ်ြွေ့အခ ိ ွေ့သည် အဆိုြါ သတ်မှတ်ခ က်နှင် ကိုက်ည မှုရှလ

ိ ာပြ်း၊

အခ ိ ွေ့ကသာ ကေသကာကယ်ကရ်း တြ်ြွေ့အခ ိ ွေ့မှာ အသိြညာနှင် ဘဏ္ဍာကငအခက်အခက ကာင် ထိုသတ်မှတ်ခ က်

ဖြညမ
် ှနိုင်ခြင်ီး မရှိကသ်းသည်ကိုလည််း ကတွေ့ရှိရြါသည်။ လက်နက်ကိုင် ြဋိြကခမ ာ်းကို ကဖြရှင််းသည်အခါတင်လည််း

စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းသည် အဖြင််းထန်၊ အရက်စက်ဆု်းကသာ နည််းလမ််းမ ာ်းဖြင် ကိုင်တယ်ကဖြရှင််းခသည်ကို

ကတွေ့ရှိရြါသည်။ ၎င််းတိုေ့အနက်မှ ကလလာမှုဖြ လုြ်ရန် အကထာက်အထာ်းမ ာ်း က န်ရှိခပြ်း ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းြါ

အသက်ဆု်းရှု်းခရသည် ဖြစ်စဉ်အခ ိ ွေ့အာ်း ထုတ်နုတ်၍ ဥြကေြိုင််းဆိုင်ရာ ကလလာတင်ဖြသာ်းမည် ဖြစ်ြါသည်။

ြရူဆိုဖြစ်စဉ်

၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ေဇင်ဘာလ ၂၄ ရက်ကနေ့ (ခရစ်စမတ်အကကိ တစ်ရက်) တင် ြရူဆုပိ မိ ွေ့၊ မိုဆိုရွာအန်းတင်

ကေသခစစ်ကဘ်းကရှာင် အနည််းဆု်း (၃၅) ဦ်းခနေ့်အာ်း စစ်ကကာင်စ တြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းက အစုလိုက်အပြ လိုက် သတ်ဖြတ်ကာ
27
မ်းရိှုွေ့ခဖခင််းဖြစ်ြါသည်။ အဆိုြါ သတ်ဖြတ်မ်းရိွေ့ှု ခရသူမ ာ်းတင် အသက် (၁၂) ကအာက် မိန််းကကလ်းငယ် (၁) ဦ်းနှင် အသက်

၁၆/၁၇ ဝန််းက င်ရှိကသာ ကယာက ာ််းကလ်း (၂) ဦ်းြါဝင်ခြါသည်။ ထိအ

ုေ့ တူ ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအာ်း

အကူအညကစာင်ကရှာက်မှုမ ာ်းကြ်းကနသည် Save the Children အြွေ့အစည််းမှ ဝန်ထမ််း (၂) ဦ်း လည််း ြါဝင်ခြါသည် (The

14
Guardian, 2021, December 25) ။ အဆိုြါ အခင််းဖြစ်ြာ်းရာကနရာ၌ ကသဆု်းသူ ရုြ်အကလာင််းမ ာ်းနှင်အတူ

ကမာ်ကတာ်ကာ်း (၈) စ်းနှင် ကမာ်ကတာ်ဆိုင်ကယ် (၅) စ်းအာ်း မ်းကလာင်ကျွမ််းခထာ်းရသည် အကနအထာ်းဖြင် ကတွေ့ရှိခရပြ်း

(Myanmar Now, 2021, December 25) အခင််းဖြစ်ြာ်းရာကနရာသည် မိုဆိုရွာအန်းတင်ဖြစ်ကသာ်လည််း၊

ဖြစ်မှုက ်းလန်ခရသည် ကသဆု်းသူမ ာ်းသည် ကိ င်ငရွာမှရွာသာ်းမ ာ်း ဖြစ်က ကာင််း သိရှိရြါသည် ( Associated Press,

2021)။ ကသဆု်းသူမ ာ်းသည် ၎င််းတိက

ုေ့ နထိုင်ရာ ကနရာကေသအန်းတစ်ဝိုက်တင် လက်နက်ကိုင်ြဋိြကခမ ာ်း

ဖြစ်ြာ်းလာဖခင််းက ကာင် စစ်ကရှာင်လာဖခင််း ဖြစ်နိုင်က ကာင််းနှင် အဆိုြါ စစ်ကဘ်းကရှာင် ကသည် ကာ်းမ ာ်းအနက်မှ

အမ ိ ်းသမ်းမ ာ်းနှင်ကကလ်းငယ်မ ာ်း ြါဝင်သည် ကာ်းငယ်ဖြတ်သန််းသာ်းသည်ကို အန်းတစ်ဝိုက်ရှိရွာခမ ာ်းမှ

ဖြစ်စဉ်မဖြစ်ြာ်းမ မနက်ြိုင််း၌ ကတွေ့ရှိခရက ကာင််း သိရှိရြါသည် (Myanmar Now, 2021, December 25)။

အဆိုြါဖြစ်စဉ်နှင်စြ်လ ဉ််း၍ ဖမန်မာနိုင်ငတင် စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းက က ်းလန်လ က်ရှိသည်

ရာဇဝတ်မှုမ ာ်းကို ပဂ္ိ လ်တုဓာတ်ြုမ ာ်းအြါအဝင် နည််းလမ််းကြါင််းစုဖြင် စုစမ််းစိစစ်ကာ ထုတ်ကြာ်လ က်ရှိသည် Myanmar

Witness အြွေ့၏ ထုတ်ဖြန်ခ က်တင် NASA’s Fire Information for Resource Management System (FIRMS) ၏

အခ က်အလက်မ ာ်းအရ ကေသစကတာ်ခ န

ိ ် မန််းလ ၁ နောရ ၁၉ မိနစ်တင် အခင််းဖြစ်ကနရာ၌ မ်းကလာင််းမှုဖြစ်ြာ်းခသည်ဟု

အြူခ န
ိ ်အာရုခစနစ် (heat signature) အရအတည်ဖြ နိုင်က ကာင််း၊ ေရုန််းမ ာ်းမှ ရိုက်ယထ
ူ ာ်းသည်

ကကာင််းကင်ဓာတ်ြုအရိြ်မ ာ်းအရ ကေသစကတာ်ခ န

ိ ် မန််းလွှ (၁၂) နောရခနေ့်တင် စတင်မ်းကလာင်ကျွမ််းခသည်ဟု

ယူဆနိုင်က ကာင််း၊ သိရ

ုေ့ ာတင် အခင်ဖြစ်ြာ်းရာ မိုဆိုရွာနှင် စြ်လ ဉ််းသည် လူမှုကန်ယက် ကြာ်ဖြခ က်မ ာ်းတင်

အဆိုြါအခ န
ိ ်မတိုင်မှအထိ မ်းကလာင်မှုဖြစ်စဉ်နှင်စြ်လ ဉ််းသည် မည်သည်ကြာ်ဖြခ က်မှမရှိခသဖြင် မ်းကလာင်ကျွမ််းမှုသည်

ကေသစကတာ်ခ န
ိ ် မန််းလ (၁၁: ၃၀) မှ (၁၂:၀၀) နောရအတင််း ဖြစ်ြာ်းခဖခင််း ဖြစ်သည်ဟု ကကာက်ခ က်ခ နိုင်က ကာင််း

ကြာ်ဖြခြါသည် (Myanmar Witness, 2022, July 21) ။ အဆိုြါအခင််းဖြစ်ြာ်းရာကနရာအန်းသိုေ့ ဦ်းစာကရာက်ရှိသာ်းခသည်

ကရင်နအမ ိ ်းသာ်းကာကယ်ကရ်းတြ်ြွေ့ (Karenni National’s Defense Force-KNDF) တြ်ရင််း (၄) ၏

14
ြရူဆုဖိ ြစ်စဉ်နှင် စြ်လ ဉ််း၍ မေယာမ ာ်း၏ ကြာ်ဖြခ က်မ ာ်းတင် ကသဆု်းသူဦ်းကရမှာ အမ ိ ်းမ ိ ်းကဖြာ်းလ က်ရှိြါသည်။
Myanmar Now၊ BBC ဖမန်မာြိုင််း၊ VOA နှင် ဖြည်ြသတင််းဌာနအခ ိ ွေ့၏ ကြာ်ဖြခ က်မ ာ်းတင် ၃၀ ဦ်းအထက်
ဟူ၍ကသာ်လည််းကကာင််း အနည််းဆု်း (၃၅) ဦ်းခနေ့်ဟူ၍ကသာ်လည််းကကာင််း ဧရာဝတသတင််းဌာန၏ ကနှောင််းြိုင််း
ကြာ်ဖြခ က်မ ာ်းတင် ကသဆု်းသူဦ်းကရမှာ ၄၉ ဦ်းခနေ့်ရှိလာနိုင်သည်ဟူ၍လည််းကကာင််း အသ်းသ်း ကဖြာ်းလ က်ရှိြါသည်။
မ်းရိှုွေ့၊ အကလာင််းကြ ာက်ြ က်ခဖခင််းဖြစ်သည်အတက် ထိုကသိုေ့ ကသဆု်းသူအကရအတက်နှင် မည်သူ၊ မည်ဝါဖြစ်သည်ကို
ခဖခာ်းရခက်ခဖခင််း ဖြစ်ြါသည်။
28
အမည်မကြာ်လိုသည် တြ်ြွေ့မှ ်းက ၎င််းတိအ
ုေ့ ကနဖြင် မန််းလ (၁၁:၀၀) နောရခနေ့်တင် ကမာ်ကတာ်ယာဉ်မ ာ်း ရြ်နော်းထာ်း

သည်ကနရာမှ ကက်းမာ်းကသာ မ်းခို်းလု်းမ ာ်း ကြေါ်ထက်ကနသည်ကို ကတွေ့ရှိခရြါက ကာင််း၊ သိရ

ုေ့ ာတင် စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်း

ရှိကနကလာက်သည်အတက် သာ်းကရာက် ကည်ရှုနိုင်ဖခင််းမရှိဘ ကနောက်တစ်ရက်အကရာက်မှသာ အဆိုြါ

မ်းကလာင်ကျွမ််းခကသာ ကမာ်ကတာ်ယာဉ်မ ာ်းအန်းသိုေ့ သာ်းကရာက် ကည်ရှုကာ မ်းကလာင်ကျွမ််းထာ်းကသာအကလာင််းမ ာ်းကို

ကတွေ့ရှိခရဖခင််း ဖြစ်ြါက ကာင််း သိရှိခရြါသည် (Myanmar Now, 2021, December 25)။

ကကာင််းကင်ပဂ္ိ လ်တုဓာတ်ြုမှတ်တမ််းမ ာ်းအရ အဆိုြါ အခင််းဖြစ်ြာ်းခ န

ိ ်၌ စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်း၏

စစ်က ကာင််းအာ်း အခင််းဖြစ်ြာ်းရာကနရာတင် ကတွေ့ရှိခရပြ်း၊ မ်းကလာင်ကျွမ််းကနသည် ကမာ်ကတာ်ယာဉ်မ ာ်းနှင်

ဆနေ့်က င်ဘက်အရြ်သိုေ့ ထက်ခာကန ကသည်ကို ကတွေ့ဖမင်ရြါသည် (Myanmar Witness, 2022, July 21)။ ကဖမဖြင်မှ

စုကဆာင််းရရှိထာ်းကသာြုမ ာ်းအရ မ်းကလာင်ကျွမ််းကနသည် ကာ်းမ ာ်းမှာ တစ်ဆက်တည််း ကလာင်ကျွမ််းကနသည်

လကခာဏာမ ာ်းမကတွေ့ရှိရြ ကမာ်ကတာ်ယာဉ်ငယ်တစ်စ်းမှာ သ်းဖခာ်းကလာင်ကျွမ််းထာ်းသည် အကဖခအကနဖြစ်ကနဖခင််း၊

အဆိုြါကမာ်ကတာ်ယာဉ်ငယ်သည် ကူ်းစက်ကလာင်ကျွမ််းခဖခင််း မဟုတ်ဘ အဖခာ်းယဉ်မ ာ်းနှင် အခ န

ိ ်တူကလာင်ကျွမ််းခဖခင််း

(ကဖမဖြင်ဓာတ်ြုြါ အခ က်လက်မ ာ်းအရ)၊ အန်းတစ်ဝိုက်ရှိ အြင်မ ာ်းမှာလည််း မ်းကလာင်ပမိ က်ခထာ်းရသည်

အကဖခအကနမရှိဖခင််းတိုေ့က ကာင် တစ်ပြိ င်တည််း မ်းရိှုွေ့ခရသည် အကဖခအကနဖြစ်သည်ဟူ၍ ကကာက်ခ က်ခ နိုင်ြါသည်

(Myanmar Witness, 2022, July 21)။ ကသဆု်းထာ်းသည် ရုြ်အကလာင််းမ ာ်းအန်းတင် အမ ိ ်းသမ်းနှင် ကကလ်းသူငယ်ကကင််း

က န်အဝတ်စမ ာ်းကတွေ့ရှိရဖခင််း (Myanmar Now, 2021, December 25) နှင် ဆရာဝန်မ ာ်း၏ ရုြ်အကလာင််းမ ာ်းကို

စစ်ကဆ်းမှုရလေ်မ ာ်းအရ အမ ိ ်းသမ်းမ ာ်းနှင် အသက် (၁၂) ကအာက်မိန််းကကလ်းငယ်တစ်ဦ်းြါဝင်က ကာင််း

အတည်ဖြ ကြာ်ထုတခ
် ြါသည်။ အဆိုြါ ရုြ်အကလာင််းအခ ိ ွေ့၏ ရင်ဘတ်တင် အကြါက်မ ာ်းကတွေ့ရှိရပြ်း၊

လက်ဖြန်ကကိ ်းတုတ်ကနှောင်ထာ်းသည် သက်ကသမ ာ်းလည််း ကတွေ့ရှိခရြါသည်။ သိရ

ုေ့ ာတင် အဆိုြါသတ်ဖြတ်ခခရသည်

ရွာသာ်းမ ာ်းအကနဖြင် ကသဆု်းပြ်းမှ မ်းရိှုွေ့ခရဖခင််း ဟုတ်/ မဟုတ်ကို အတည်ဖြ နိုင်ဖခင််း မရှိြါ (Myanmar Witness, 2022,

July 21)။ စစ်ကကာင်စ၏ ထိန််းခ ြ်မှုကအာက်တင် ကရာက်ရှိကနကသာ နိုင်ငြိုင်သတင််းမေယာ၏ ထုတ်ဖြန်ခ က်တင်

စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းသည် ကမာ်ကတာ်ယာဉ် (၇) စ်းအာ်း စစ်ကဆ်းရန်ဟနေ့်တာ်းကသာ်လည််း ရြ်တနေ့်ဖခင််းမဖြ ဘ

ကသနတ်ငယ်မ ာ်းဖြင် ြစ်ခတ်ခက ကာင််း၊ ထိုေ့ကနောက် ၁၀ ဦ်းခနေ့်ရှိကသာ အ ကမ််းြက်သမာ်းမ ာ်းက

ရွာ၏ကတာင်ကုန််းမ ာ်းတင်ကစာင်ဆိုင််းလ က် RPG နှင် ၄၀ မမကလာင်ခ ာမ ာ်းဖြစ် ြစ်ခတ်တိုက်ခိုက် ခသည်အတက်

ဖြန်လည်ြစ်ခတ်ရဖခင််း ဖြစ်က ကာင််း ကြာ်ဖြထာ်းသည်ကို ကတွေ့ရှိရြါသည်။

စစ်ကကာင်စ၏ ထုတ်ဖြန်ခ က်အာ်း ခဖခမ််းစိတ်ဖြာကလလာရာတင် စစ်ကကာင်စအကနဖြင် အဆိုြါ

အခင််းဖြစ်ြာ်းရာကနရာ၌ လက်နက်ကက်းမ ာ်း၊ RPG ြါ ြစ်ခတ်မှုမ ာ်းဖြစ်ခသည်ဆိုကသာ်လည််း ကဖမဖြင်အကဖခအကနမ ာ်းကို

ကြာ်ဖြထာ်းသည် ြုမ ာ်းနှင် ပဂ္ိ လ်တုဓာတ်ြုမ ာ်းအရ အဆိုြါလက်နက်ကက်းြစ်ခတ်မှုဖြစ်စဉ် ဖြစ်ြာ်းခဖခင််း မရှိက ကာင််း
29
ကကာက်ယန
ူ ိုင်ြါသည်။ ထိအ
ုေ့ တူ ကာ်းကြေါ်တင် ြါရှိလာကသာ သူ မ ာ်းမှ လက်နက်ငယ်မ ာ်းဖြင် ဖြန်လည်ြစ်ခတ်ခသည်ဟု

ဆိုခကသာ်လည််း စစ်ကကာင်စ၏ ထုတ်ဖြန်ခ က်တင် အဆိုြါ လက်နက်ငယ်မ ာ်းကို သက်ကသမဖြနိုင်ခသလို၊

အခင််းဖြစ်ြာ်းရာကနရာရှိ မ်းကလာင်ကျွမ််းခသည် အြ က်အစ်းမ ာ်းတင်လည််း အဆိုြါလက်နက်ငယ်အြ က်အစ်းမ ာ်းအာ်း

ကတွေ့ရှိခရဖခင််းမရှိြါ။ ထိအ
ုေ့ တူ ကသဆု်းသူမ ာ်းတင် အမ ိ ်းသမ်းနှင် ကကလ်းငယ်မ ာ်းလည််း ြါဝင်ကနဖခင််း၊

လက်ဖြန်ကကိ ်းတုတ်ခရကာ တစ်စုတစ်ကဝ်းတည််း န်းြါကသဆု်းကနဖခင််းမ ိ ်း ဖြစ်သည်အတက် ြစ်ခတ်မှုမ ာ်းဖြစ်ြာ်း၍

ကသဆု်းရဖခင််းမ ိ ်း မဟုတ်နိုင်က ကာင််း သု်းသြ်ကတွေ့ရှိရြါသည်။

အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာဥြကေတင် အရြ်သာ်းနှင် စစ်ဘက်ဆိုင်ရာြစ်မှတ်ခဖခာ်းမှုသကဘာတရာ်းသည်

အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ လူသာ်းခ င််းစာနောကထာက်ထာ်းမှုဆိုင်ရာဥြကေ၏ အကဖခခအက ဆု်းကသာ

သကဘာတရာ်းတစ်ရြ်ဖြစ်ပြ်း၊ စစ်ြအတင််း ြါဝင်ြတ်သက် ကသည် လက်နက်ကိုင်တြ်ြွေ့ဝင်အာ်းလု်းက အဆိုြါ

မူသကဘာတရာ်းကို မဖြစ်မကနကလ်းစာ်းလိုက်နောရန် တာဝန်ရှိြါသည်။ ြရူဆုိဖြစ်စဉ်အာ်း အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ

ဥြကေရှုကထာင်မှ ကလလာရာတင် ဖြဋ္ဌာန််းခ က်အတိုင််း စစ်ြတင် တိုက်ရုက

ိ ် ြါဝင်ြတ်သက်ဖခင််း မရှိသည် စစ်ကရ်းြစ်မှတ်

မဟုတ်သည် အရြ်သာ်းမ ာ်းအာ်း ရက်စက်ကသာနည််းလမ််းဖြင် သတ်ဖြတ်ခသည်အတက် ဖမန်မာနိုင်ငက

ကလ်းစာ်းလိုက်နောရန် တာဝန်ရှိကသာ ဂ္ န ာသကဘာတူစာခ ြ်၏ ဘုအြိုေ် (၃) ြါဖြဋ္ဌာန််းခ က်အာ်း

ခ ိ ်းကြာက်ရာကရာက်ြါသည်။ ထိအ
ုေ့ ဖြင် အဆိုြါ ကနရာကေသအန်းတစ်ဝိုက်တင် စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းသည် ကေသခ

ကာကယ်ကရ်းတြ်ြွေ့မ ာ်း၏ တိုက်ခိုက်မှုမ ာ်းကို မ ကာခဏခရဖခင််းက ကာင်လည််းကကာင််း၊ အထက်တင် အကသ်းစိတ်

ကြာ်ဖြခသည် အမှုအသာ်းအလာ ဖြစ်စဉ်မ ာ်းအရက ကာင်ကသာ်လည််းကကာင််း ယခုဖြစ်စဉ်သည်

စစ်ြတင်မှာ်းယင််းြစ်ခတ်မှုမ ိ ်း မဟုတ်ဘ စစ်ြတင်ြါဝင်ဖခင််း မရှိသည် ကေသခမ ာ်းအာ်း အဖြစ်ကြ်းသည်သကဘာ

(collective punishment) ဖြင်လုြ်ကဆာင်ခသည်အတက် စစ်ရာဇဝတ်မှုကဖမာက်ြါသည်။ Collective Punishment

ဆိုသည်မှာ တစ်စုတစ်ကယာက် သိုေ့ အြွေ့တစ်ြွေ့၏ ကဆာင်ရွက်ခ က်တစ်ခုခုအကြေါ် တုနေ့်ဖြန်သည်အကနဖြင် အဆိုြါ

ဆနေ့်က င်သူမ ာ်းနှင် န်းစြ်သမ

ူ ာ်း၊ ြတ်ဝန််းက င်ရှိသူမ ာ်း အာ်းလု်းအကြေါ်တင် ေဏ်ခတ်အကရ်းယူဖခင််း၊ လက်တုနေ့်ဖြန်

ဖခင််းမ ိ ်းဖြစ်ြါသည်။ ဥြမာအာ်းဖြင် ကတာ်လှန်ကရ်းကဆာင်ရွက်သူမ ာ်းက စစ်ကကာင်စစစ်က ကာင််းအာ်း ရွာတစ်ရွာ၏

အန်းတင် တိုက်ခိုက်ြါက အဆိုြါ တိုက်ခိုက်ခရသည် ကနရာအန်းရှိရွာမ ာ်းအာ်း ၎င််းတိုေ့အာ်းဆနေ့်က င်သည်ဟူကသာ

ယူဆခ က်ဖြင် ရွာအာ်း မ်းရိှုွေ့ြ က်စ်းခဖခင််း၊ ရွာသာ်းမ ာ်းအာ်း စစ်ကဆ်းကမ်းဖမန််းဖခင််း အလ င််းမရှိ သတ်ဖြတ်ခဖခင််းမ ိ ်း

ဖြစ်ြါသည်။ အဖခာ်းဥြမာတစ်ရြ်တင် ရခိုင်ကေသတင် ရခိုင်တြ်ကတာ်က စစ်ကကာင်စ တြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းအာ်း

ကတာ်လှန်တက
ို ်ခိုက်ကနသည် အတက်က ကာင် ရခိုင်ကေသအာ်း အစာ်းအစာနှင် ကဆ်းဝါတင်သင််းမှု ြိတ်ြင်ဖခင််းသည်လည််း

Collective Punishment ြင်ဖြစ်ြါသည် (BBC, 2022)။ အဆိုြါ Collective Punishment သည် စစ်ြနှင်

30
တိုက်ရုက
ိ ်သက်ဆိုင်ဖခင််း မရှိသည် အရြ်သာ်းဖြည်သူမ ာ်းကိုြါ ထိခိုက်နစ်နောကစသည်အတက် အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ

ဥြကေမှ ဖြင််းဖြင််းထန်ထန် တာ်းဖမစ်ထာ်းသည် စစ်ရာဇဝတ်မှု တစ်ခုဖြစ်ြါသည်15။

ထိန
ုေ့ ည််းတူစာ ဖြည်တင််း ဥြကေအရ ရည်ရွယ်ခ က်ရှိရှိဖြင် လူသတ်ကာ၊ အကလာင််းကြ ာက်ြ က်ရန်

ကကစည်ခသည်အတက် ရာဇသတ်ကက်းြုေ်မ (၃၀၂) (၁)(ခ) အရ တင်ကူ်းကကရွယ်ခ က်ဖြင်လူသတ်မှုကဖမှာက်ြါသည်။

တင်ကူ်းကကရွယ်ခ က်ဟုဆိုရာတင် စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းသည် ကသဆု်းသူမ ာ်းအာ်း ၎င််းတိမ

ုေ့ ကသဆု်းမ

ကကိ ်းမ ာ်းဖြင်တုတ်ကနှောင် ြမ််းဆ်းထာ်းဖခင််း၊ ၎င််းတိ၏

ုေ့ ဖြစ်မှုက ်းလန်မှုအာ်း ြု်းကယ်ရန်နှင် မည်သည်နည််းလမ််းဖြင်

သတ်ဖြတ်ခက ကာင််း ကြေါ်ကြါက်မှုမရှိကစရန်ရည်ရွယ်၍ မ်းရိှုွေ့အကလာင််းကြ ာက်ြ က်ခသည်အတက်

တင်ကူ်းကကရွယ်ခ က်ရခ ျောက်ဖခင််း ဖြစ်ြါသည်။ ထိအ

ုေ့ ဖြင် ကသဆု်းသူမ ာ်းအနက် အသက် (၁၂) နှစ်ကအာက်

ကကလ်းငယ်လည််း ြါဝင်ခသည်အတက် ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းကို ကိုယ်လက်အဂ္ဘါ ထိခိုက်ြ က်စ်းကစဖခင််း (သိုေ့)

သတ်ဖြတ်ဖခင််းအာ်း တာ်းဖမစ်ထာ်းသည် ဖမန်မာနိုင်ငကကလ်းသူငယ် အခင်အကရ်းဥြကေ ၂၀၁၉ ၏ ြုေ်မ (၆၁)၊ ြုေ်မခ (ဂ္)

ကိုလည််း ခ ိ ်းကြာက်ဖခင််းဖြစ်ြါသည်။

ေီပယင််းဖမိ ျို့ရှိ က်ယက်ကု ််း စာသင်နက ာင််းအာ်း ပစ်ခတ်မှုဖြစ်စဉ်

အခင််းဖြစ်ြာ်းရာ လက်ယက်ကုန််းကက ်းရွာသည် ေြယင််းပမိ ွေ့မှ ၂ ကလိုမတာကက ာ်ကာကဝ်းပြ်း အဆိုြါ

လက်ယက်ကုန််းကက ်းရွာ အတင််းရှိ ဘုန််းကတာ်ကက်း ြညာကတာ်သင်ကက ာင််းဝန််း၌ ဖြစ်ြာ်းခဖခင််း ဖြစ်ြါသည် (Irrawaddy,

2022, October 11)။ ဖြစ်စဉ်တင် ၂၀၂၂ ခုနှစ်၊ စက်တင်ဘာလ ၁၆ ရက်ကနေ့၊ မန််းလ (၁) နောရခနေ့်တင် စစ်ကကာင်စ၏ အမှတ်

(၁၀) စစ်ဆင်ကရ်းကြ်ကမှုဌာနခ ြ် လက်ကအာက်ခ၊ ကဖခဖမန်တြ်ရင််းအမှတ် (၃၆၈) နှင် စစ်ကကာင်စ၏ တြ်မကတာ်

(ကလ) ြိုင် ရုရှာ်းနိုင်ငလုြ် Mi-35 ကဝဟင်မှကဖမဖြင်တိုက်ခိုက်ကရ်း ရဟတ်ယာဉ်တသ

ိုေ့ ည် ကကလ်းငယ်မ ာ်း

စာသင် ကာ်းကန ကသည် အထက်ကြာ်ဖြြါ ဘုန််းကတာ်ကက်း ြညာကတာ်သင်ကက ာင််းအာ်း ဝင်ကရာက်စ်းနင််း

တိုက်ခိုက်ခ ကဖခင််း ဖြစ်ြါသည် (Irrawaddy, 2022, October 11)။ အဆိုြါ တိုက်ခိုက်မှုအတင််း စာသင်ကက ာင််းအတင််း

ြညာသင် ကာ်းကနသည် ကကလ်းသူငယ် (၇) ဦ်းအြါအဝင် စုစုကြါင််း (၁၃) ဦ်း အသက်ဆု်းရှု်းခရပြ်း ကကလ်းသူငယ်နှင်

လူကက်းမ ာ်းစာ ေဏ်ရာရရှိခက ကာင််းလည််း သိရှိရြါသည် (Ministry of Human Rights, 2022, September 25)။

ထိုသတ
ိုေ့ ိုက်ခိုက်ရာတင် တိုက်ခိုက်ကရ်းရဟတ်ယာဉ်မှ စက်ကသနတ်မ ာ်း၊ လက်နက်ကက်းမ ာ်းဖြစ်စတင်

ြစ်ခတ်ပြ်းကနောက်မှ ကဖမဖြင်တြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းဖြစ်ကသာ ကဖခဖမန်တြ်ရင််းအမှတ် (၃၆၈) ဝင်ကရာက်စ်းနင််းခဖခင််း (Irrawaddy,

2022, October 11) ဖြစ်ြါသည်။ စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းက အဆိုြါကက ာင််း၌ ကခ င်ဖြည်သူူ့လတ်ကဖမာက်ကရ်း

15
(Hague Regulations 1899၊ Geneva Convention III၊ 1977 Additional Protocol II)
31
တြ်မကတာ်တြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းနှင် ဖြည်သူူ့ကာကယ်ကရ်းတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်း ဝင်ကရာက်တြ်စထာ်းရှိသည်အတက် အဖြန်အလှန်

တိုက်ခိုက်ခ ကဖခင််းဖြစ်သည်ဟူ၍ ကဖြာ ကာ်းခကသာ်လည််း အဆိုြါ အခင််းဖြစ်ြာ်းရာကနရာတင် ကရာက်ရှိကနခ ကပြ်း

အသက်ရှင်က န်ရစ်ခ ကသည်သူမ ာ်း၏ ကဖြာ ကာ်းခ က်အရ တိုက်ြဖြစ်ြာ်းခဖခင််း မဟုတ်ဘ စစ်ကကာင်စ

တြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းကသာ အဆိုြါစာသင်ကက ာင််းနှင် ဘုန််းကတာ်ကက်းကက ာင််းဝန််းအာ်း ြစ်ခတ်ခ ကဖခင််းဖြစ်က ကာင််း

သိရှိရြါသည် (BBC,2022, September 23)။ ထိုသိုေ့ ကဝဟင်မှ ြစ်ခတ်တိုက်ခိုက် ကသည်အတက်က ကာင်

စာသင် ကာ်းကနသည် ကကလ်းငယ်မ ာ်းသည် ကစဉ်ကလ ာ်း က ကာက်လနေ့်တ ကာ်း ထက်ကဖြ်းခရသည်ကို

အသက်ရှင်က န်ရစ်သူ ကကလ်းငယ်တစ်ဦ်းမှ BBC ဖမန်မာြိုင််းအစအစဉ်အာ်း ကဖြ ကာ်းခ က်တင် ကတွေ့ရှိရြါသည်

(BBC,2022, September 23)။ ထိက

ုေ့ နောက် ကဖမဖြင်တြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်း ဝင်ကရာက်လာသည်အခ န
ိ ်တင် ေဏ်ရာရရှိကသာ

ကကလ်းငယ်မ ာ်းနှင်အတူ စာသင် ကာ်းကသာ ဆရာမ ာ်းအာ်း ြမ််းဆ်းကခေါ်ကဆာင်သာ်းခက ကာင််း သိရှိရြါသည် (BBC,2022,

September 23)။ ထိအ

ုေ့ တူ စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းအကနဖြင် ၎င််းတိ၏
ုေ့ ြစ်ခတ်မှုမ ာ်းက ကာင် ကသဆု်းခကသာ

ကကလ်းသူငယ်မ ာ်း၏ ရုြ်အကလာင််းမ ာ်းကို က န်ရစ်သူမိသာ်းစုဝင်မ ာ်းကို ဖြန်လည်ကြ်းအြ်ဖခင််းမဖြ ဘ

ယူကဆာင်သာ်းခက ကာင််း သိရှိရြါသည်။ အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ လူသာ်းခ င််းစာနောကထာက်ထာ်းမှုဆိုင်ရာဥြကေတင်

လက်နက်ကိုင်ြဋိြကခမ ာ်း၌ ကလ်းစာ်းလိုက်နောရမည် အကဖခခမူသကဘာတရာ်းမ ာ်းရှိြါသည်။ အဆိုြါ

အကဖခခမူသကဘာတရာ်းမ ာ်းမှာ စစ်ကရ်းအရကဆာင်ရွက်ရန်လိုအြ်မှု (Military Necessity)၊ အခ ိ ်းစာ်းက နမှု

(Proportionality)၊ မလိုလာ်းအြ်ကသာ ထိခိုက်နောက င်ကစဖခင််းမှ ကရှာင်ရှာ်းဖခင််း (Avoid of Unnecessary Suffering)၊

အရြ်သာ်းနှင် စစ်ဘက်ဆိုင်ရာြစ်မှတ်မ ာ်း ခဖခာ်းထာ်းရှိမှု (Distinction) တိဖုေ့ ြစ် ကြါသည်။ အဆိုြါ

မူသကဘာတရာ်းမ ာ်းနှင်အတူ ထိကတွေ့မှု ဆိုင်ရာစည််းမ ဥ််းစည််းကမ််းမ ာ်း (Rule of Engagement) အတိုင််း

ကဆာင်ရွက်မှုရှိရန် လိုအြ်ြါသည်။ ယခုသစ်စိမ်ကုန််း ဖြစ်စဉ်အာ်း အဆိုြါမူသကဘာတရာ်းမ ာ်းဖြင် ကလလာ ကည်ရှုရာတင်

ကအာက်ြါအတိုင််း ကတွေ့ရှိရြါသည်-

စစ်နရ်းအရနဆာင်ရွက်ရ ် ိုအပ်မှု

စစ်ကရ်းအရကဆာင်ရွက်ရန်လိုအြ်မှု မူသကဘာတရာ်းသည် စစ်ဆင်ကရ်းတစ်ခု ကဆာင်ရွက်ရန်အတက်

အကဖခခက ကသာ စတင်မှတ်တစ်ခုဖြစ်ပြ်း၊ လိုအြ်သည်ဟုယူဆ၍ ကဆာင်ရွက်သည်အခါ၌ အဖခာ်းက န်ရှိကသာ

မူသကဘာတရာ်းမ ာ်းနှင် အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ လူသာ်းခ င််းစာနောကထာင်ထာ်းမှုဥြကေဖြဋ္ဌာန််းခ က်မ ာ်းအတိုင််း

ဆက်လက်ကဆာင်ရွက်ရန် လိုအြ်ြါသည်။ ဤကနရာတင် လက်နက်ကိုင်တြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းအကနဖြင်

အမ ာ်းဖြည်သူနှင်သက်ဆိုင်သည် အကဖခခအကဆာက်အအုမ ာ်းကို တိုက်ခိုက်ရာတင် စစ်ကရ်းအရ မဖြစ်မကန

အကရ်းယူကဆာင်ရွက်ရန် လိုအြ်ဖခင််း ရှိ/ မရှိကို ြိုမို သတိကက်းစာ ခ ဉ််းကြ်ကဆာင်ရွက်ရမည်ဖြစ်ြါသည်။ အထူ်းသဖြင်

32
အရြ်သာ်းနှင်စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ ြစ်မှတ်ကရာကထ်းကနသည် အကဖခအကနမ ိ ်းတင် အဆိုြါ ြစ်မှတ်သည် စစ်ကရ်းအရ

အကရ်းြါမှုအကဖခအကန (High Value Target -HVT) နှင် အရြ်သာ်းဖြည်သူမ ာ်းြိတ်စင်မှုရှိနိုင်သည်အကဖခအကန၊ အရြ်သာ်း

ထိခိုက်မှုမရှိဘ ကအာင်ဖမင်နိုင်ကဖခတိက
ုေ့ ို မဖြစ်မကန ထည်သင််းစဉ််းစာ်းတက်ခ က်ရန် လိုအြ်ြါသည်။ သိရ
ုေ့ ာတင်

စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းအကနဖြင် ယခု သစ်စိမ်ကုန််းစာသင်ကက ာင််း ြစ်ခတ်မှုဖြစ်စဉ်တင် ရရှိထာ်းခကသာ

ကထာက်လှမ််းကရ်း သတင််းမ ာ်းကို တိက ကသခ ာစာ စစစ်ဖခင််းမဖြ ဘ ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းနှင် အရြ်သာ်းဖြည်သူမ ာ်းနှင်

သက်ဆိုင်သည်ကနရာအာ်း လယ်လင်တကူ ြစ်ခတ်တိုက်ခိုက်ခဖခင််း ဖြစ်ြါသည်။ အက ိ ်းဆက်အာ်းဖြင်

ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းနှင် အရြ်သာ်းဖြည်သူမ ာ်း ကသဆု်းခ ကရဖခင််း ဖြစ်ြါသည်။ ထိုေ့က ကာင် ယခုဖြစ်ရြ်အတက်

တိုက်ခိုက်မှုတင် ြါဝင်ခ ကသူမ ာ်းသာမက သတင််းစုကစာင််း ခသည် ကထာက်လှမ််းကရ်းကန်ယက်တင်ြါဝင်သူမ ာ်း၊

စစ်ဆင်ကရ်းအာ်း ညွှန် ကာ်းကြ်က အမိနေ့်ကြ်းဆု်းဖြတ်သူမ ာ်းသည် ယခုရာဇဝတ်မှုက ်းလန်ရာတင်

အဓိကတာဝန်ရှိသူမ ာ်းအဖြစ် ြါဝင်ခ ကသူမ ာ်းဟု မှတ်ယူနိုင်ြါသည်။

အခ ိ ်းစာ်းက မှု

အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာဥြကေတင် ဖြည်တင််းလက်နက်ကိုင်ြဋိြကခမ ာ်းအတင််း တိုက်ခိုက်ကရ်းကလယာဉ်မ ာ်း

အသု်းဖြ ဖခင််းနှင်စြ်လ ဉ််း၍ ကနေ့်သတ်တာ်းဖမစ်ဖခင််း မရှိကသာ်လည််း စစ်ကကာင်စအကနဖြင် ဖြည်တင််းလက်နက်ကိုင်

ြဋိြကခ အမ ာ်းစုတင် တိုက်ခိုက်ကရ်းရဟတ်ယာဉ်မ ာ်း၊ အဆင်ဖမင် ဂ္ က်တက

ို ်ခိုက်ကရ်းကလယာဉ်မ ာ်း၊ လက်နက် ကက်းမ ာ်း

အလန်အကျွသု်းစကာ တိုက်ခိုက်ဖခင််းသည် အစဉ်အလာတစ်ရြ်ကသိုေ့ ဖြစ်လာခြါသည်။ ထိသ

ုေ့ ိုေ့ အင်အာ်း

အလန်အကျွသု်း၍ တိုက်ခိုက်ဖခင််းသည် အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာဥြကေက ကနေ့်သတ်တာ်းဖမစ်ထာ်းသည် အခ ိ ်းစာ်းက နမှု

မူသကဘာတရာ်းအာ်း ခ ိ ်းကြာက်ကနဖခင််းဖြစ်ြါသည်။

မ ို ာ်းအပ်နသာ ိခိုက် ောက င်နစဖခင််းမှ နရှာင်ရှာ်းဖခင််း

အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ လူသာ်းခ င််းစာနောကထာက်ထာ်းမှုဆိုင်ရာဥြကေ၏ မူသကဘာတရာ်းအရ စစ်ြမ ာ်း၏ အဓိက

ရည်မှန််းခ က်သည် ထိခိုက်မှုအနည််းဆု်းဖြင် မိမိတေ့ိုလိုအြ်သည် စစ်ကရ်းရည်မှန််းခ က် ဖြည်မှကစရန်သာဖြစ်ပြ်း၊

ရန်သူတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းကို ကသ ကြ က်စ်းသည်အထိ ကခ မှုန််းသုတ်သင်ရန် မဟုတ်သည်ကို ကတွေ့ရှိရြါသည်။ ထိုေ့သိုေ့

သတ်မှတ်ခ က်မ ာ်းနှင်အည စစ်ကရ်းရည်မှန််းခ က် ကအာင်ဖမင်ကစရန် အဖြင််းအထန်နောကစက င်ကစသည် လက်နက်မ ာ်း

အသု်းဖြ ဖခင််းမှ ကရှာင်ရှာ်းရန် လိုအြ်ြါသည်။ လက်ရှိ လက်ယက်ကုန််းဖြစ်စဉ်တင် တိုက်ခိုက်ကရ်းရဟတ်ယာဉ်ကြေါ်မှ

စက်ကသနတ်မ ာ်း၊ လက်နက်ကက်းမ ာ်းဖြင် ြစ်ခတ်မှုက ကာင် ကသဆု်းကကလ်းငယ်မ ာ်း၏ အရို်းစမ ာ်းြါ
33
လွှင်စင်က န်ရှိခရသည် အကဖခအကနသည် လု်းဝလက်သင်ခ၍ မရနိုင်ကသာ မလိုလာ်းအြ်သည် ထိခိုက်နောက င်ကစဖခင််း

ဖြစ်ြါသည်။ စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင် မ ာ်းအကနဖြင် ၎င််းတိ၏

ုေ့ စစ်ကရ်းရည်မှန််းခ က်ကိုလည််း ကအာင်ဖမင်ဖခင််းမရှိသကသိုေ့

အရြ်သာ်း ဖြည်သူမ ာ်းနှင် ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းကိုြါ မလိုလာ်းအြ်သည် ထိခိုက်နောက င်ကသဆု်းဖခင််းမ ာ်း ဖြစ်ကြေါ်ကစခဖခင််း

ဖြစ်ြါသည်။

အရပ်သာ်းနှင် စစ် က်ဆိုင်ရာပစ်မှတ်မ ာ်း ခွဖခာ်း ာ်းရှိမှု

စစ်ကကာင်စအကနဖြင် ယခုဖြစ်စဉ်တင် ကာကယ်ကရ်းအြွေ့မ ာ်း ဝင်ကရာက်ခိုလှုကနသည်ဟူ၍ သတင််းရရှိမှုက ကာင်

တိုက်ခိုက်ဖခင််းဖြစ်သည်ဟု ထုတ်ဖြန်ကာ ကာကယ်ကရ်းအြွေ့ကတက ကကလ်းငယ်ကတကို လူသာ်းေိုင််းအဖြစ် အသု်းဖြ ခဖခင််း

ဖြစ်သည်ဟူ၍ စြ်စထာ်းဖခင််းဖြစ်ြါသည် (BBC, 2022, April 1)။ အဆိုြါ အကဖခအကနတင် စစ်ကရ်းအရ အကရ်းကက်း

ြစ်မှတ်ရှိသည် အကဖခအကနရှိသည် ဆိုသည်တုိင် အရြ်သာ်းနေ့ စစ်ကရ်းြစ်မှတ်ကရာကနှောကနမည် အကဖခအကနမ ိ ်း၊

အမ ာ်းဖြည်သူထိခိုက်မှုမ ာ်းဖြာ်းနိုင်သည် အကဖခအကနမ ိ ်းတင် အဆိုြါြစ်ခတ်မှုအာ်း တတ်နိုင်သမ ကရှာင်ရှာ်းရန်

တာဝန်ရှိြါသည်။ မည်သြ
ိုေ့ င်ဆိုကစကာမူ စစ်ကကာင်စအကနဖြင် အဆိုြါ အခင််းဖြစ်ကနရာ၌ စစ်ကရ်းအရ အကရ်းကက်း

ြစ်မှတ်ရှိကနက ကာင််းကို သက်ကသဖြဖခင််း မဖြ နိုင်ခသည်ကို ကတွေ့ရှိရြါသည်။ ထိုေ့အဖြင် အဆိုြါ ရဟတ်ယာဉ်

သု်းတိုက်ခိုက်မှုသည် စာသင်ကက ာင််းအာ်း ကဆာင်ရွက်ခဖခင််းဖြစ်ြါသည်။ အဆိုြါ အမ ာ်းဖြည်သူနှင် သက်ဆိုင်သည်

ကနရာမ ာ်းအာ်း တိုက်ခိုက်မည်ဆိုြါက ထိကတွေ့မှုဆိုင်ရာ စည််းမ ဉ််းစည််းကမ််းမ ာ်းနှင်အည စစ်ကရ်းြစ်မှတ်အန်းနော်းရှိ

အရြ်သာ်းဖြည်သူမ ာ်းအာ်း ဦ်းစာကရှာင်ရှာ်းကစပြ်းမှ တိုက်ခိုက်ရန် လိုအြ်ြါသည်။ ဥြမာအာ်းဖြင် အစစကရ်းနိုင်င အကနဖြင်

ဂ္ါဇာကေသရှိ ၎င််းတိုေ့၏ စစ်ကရ်းြစ်မှတ်မ ာ်းကို ကလက ကာင််းဖြင် တိုက်ခိုက်ရာတင် အဆိုြါကနရာကေသရှိ လူထုအာ်း

ကကိ တင်ကရှာင်ရှာ်းမှု ဖြ ကစနိုင်ရန်အတက် မိနစ်ြိုင််းကကိ တင်၍ အသိကြ်းဖခင််းမ ိ ်းကဆာင်ရွက်ကာ ၎င််းတိ၏

ုေ့ တိုက်ခိုက်မှုအာ်း

အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာဥြကေနှင် လိုက်ကလ ာညကထမှုရှိကစရန် ကဆာင်ရွက်ကလရှိသည်ကို ကလလာကတွေ့ရှိရြါသည် (The

Week, 2021)။ အခ ြ်အာ်းဖြင်ဆိုကသာ် အထက်တင်ကြာ်ဖြခသည်အတိုင််း စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်း အကနဖြင်

အရြ်သာ်းနှင် စစ်ကရ်းြစ်မှတ်မ ာ်းကို ခဖခာ်း၍ တတ်နိုင်သမ ထိခိုက်မှုနည််းကစရန် ကဆာင်ရွက်ရမည် ဖြစ်ကသာ်လည််း

ကကလ်းသူငယ်နှင် အရြ်သာ်းဖြည်သူမ ာ်းကိုြါ ကသဆု်း၊ ေဏ်ရာရကစခသည်အထိ တိုက်ခိုက်ဖခင််းဖြစ်သည်အ တက်

အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာဥြကေကိုခ ိ ်းကြာက်ဖခင််းဖြစ်ပြ်း စစ်ရာဇဝတ်မှုကဖမာက်ကသာ လုြ်ရြ်တစ်ခုအဖြစ် ခိုင်ခိုင်မာမာ

သတ်မှတ်နိုင်ြါသည်။

ထိအ
ုေ့ တူ ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ေဇင်ဘာလ (၈) ရက်ကနေ့တင်လည််း ဆာ်းလင််းကက်းပမိ ွေ့နယ်မှ ဖြည်သူ (၁၁) ဦ်းအာ်း

အရှင်လတ်လတ် မ်းရိှုွေ့သတ်ဖြတ်ခရာတင် (၁၄) နှစ် အရွယ်ခနေ့် ကကလ်းငယ်တစ်ဦ်းလည််း ြါဝင်ခြါသည် (Myanmar

Now, 2021, Dec 7)။ ထိုေ့အဖြင် ၂၀၂၂ ခုနှစ် ဩဂ္ုတ်လအတင််းက စစ်ကိုင််းတိုင််း၊ ယင််းမာြင်ပမိ ွေ့နယ်၊ ရင်ကြါင်တိုင်ရွာတင်
34
စစ်ကကာင်စတြ်မ ာ်း ဝင်ကရာက်တက
ို ်ခိုက်ခရာတင် စစ်ြတင် ြါဝင်ြတ်သက်ဖခင််းမရှိသည် အရြ်သာ်းဖြည်သူမ ာ်းြါ

အသက်ဆု်းရှု်းခ ကပြ်း အဆိုြါဖြည်သူမ ာ်းအနက် မခိုင်ခိုင်ဝင််း (၁၂ နှစ်)၊ မကအ်းသူဇာနယ် (၁၆ နှစ်)နှင် ကိုကသာ်ဘုန််းနိုင်

(၁၇ နှစ်) တိုေ့သည် အသက် မဖြည်ကသ်းသည်ကကလ်းငယ်မ ာ်း ဖြစ် ကြါသည် (Irrawaddy, 2022, August 17)။ ထိုေ့အဖြင်

စစ်ကကာင်စ တြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းသည် ြဋိြကခနယ်ကဖမမ ာ်းအတင််း အရြ်သာ်းြစ်မှတ်မ ာ်းကိုြါ တိုက်ခိုက်ခ ကသည်အတက်

၂၀၂၂ ခုနှစ်၊ ဩဂ္ုတ်လ ၂၃ ရက်ကနေ့တင် စစ်ကကာင်စ၏ ကလက ကာင််းတိုက်ခိုက်မှုက ကာင် ကကလ်းငယ် (၁) ဦီးနှင်

ကိုယ်ဝန်ကဆာင် မိခင်တစ်ဦီးအြါအဝင် (၄) ဦီး ကသဆု်းခြါသည်။ စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်း အကနဖြင် ထိုသိုေ့

တိုက်ခိုက်မှုမ ာ်းအာ်း လုြ်ကဆာင်ရာတင် ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းကိုြါ အရြ်သာ်းြစ်မှတ်အဖြစ် ခဖခာ်းဖခင််းမဖြ ဘ

ရည်ရွယ်ခ က်ရှိရှိ တိုက်ခိုက်ခ ကြါသည်။ ထင်ရှာ်းသည်ဖြစ်စဉ်မှာ ၂၀၂၂ ခုနှစ်၊ မတ်လ ၂၉ ရက်ကနေ့က မန်ဖြည်နယ်၊

သထုနှင် ဘ်းလင််းအ ကာ်း၊ ကရွှေကရာင်ဖြ ကက ်းရွာအန်းတင် ဖြစ်ြာ်းခသည် တိုက်ြအတင််း၌ စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းက

တိုက်ြဖြစ်ြာ်းရာအန်းတင် ဖြတ်သန််းသာ်းလာရင််း ြိတ်မိကနခသည် ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းကို ခဖခာ်းမှုမရှိဘ ြစ်ခတ်ခပြ်း၊

နှုတ်မှလည််း “သံု်း ီ်းကာ်း ဖြစ်နိုင်တယ်။ ကန ်းဆို နခေါ်တင် ိုက်၊ ကန ်း ည််း အ င်နသ်း ိုဲ့ မရ ူ်း” ဟူ၍

ရ ကီးရ ကျော်ကဖြာဆိုကာ ြစ်ခတ်ခပြ်း အဆိုြါ ြစ်ခတ်မှုက ကာင် အသက် ၆ နှစ်အရွယ် ကမာင် ကယ်စင်မင််းနေ့ အသက် ၉

နှစ်အရွယ် ကမာင်ညည ကဇာ်ထက်တေ့ို အသက်ဆု်းရှု်းခသည်ကို ကတွေ့ရှိရြါသည် (BBC, 2022, April 1)။ အဆိုြါ ဖြစ်စဉ်မှ

စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်း၏ စစ်ြဆိုင်ရာဥြကေနှင် အရြ်သာ်းြစ်မှတ် မ ာ်းအကြေါ်ထာ်းရှိသည် သကဘာထာ်းမ ာ်းကိုလည််း

အထင််းသာ်း ကတွေ့ဖမင်ခရြါသည်။

ထိအ
ုေ့ တူ စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းအကနဖြင် ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအာ်း သတ်ဖြတ်ဖခင််းသာမက ရွာမ ာ်းအာ်း မ်းရိှုွေ့

ြ က်ဆီးဖခင််း (Tachileik News Agency, 2022, July 5)၊ စာသင်ကက ာင််းမ ာ်း၌တြ်စဖခင််း၊ ကလက ကာင််း၊

လက်နက်ကက်းမ ာ်းဖြင် ြစ်ခတ်ဖခင််း (ကမာင််း, 2022, August 10)၊ ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအာ်း ြမ််းဆ်းထာ်းဖခင််း (Mandalay

Free Press – MFP, 2022, August 4) အစရှိသည်တေ့က

ို ို လက်နက်ကိုင် ြဋိြကခဖြစ်ြာ်းရာ နယ်ကဖမမ ာ်းအတင််း

က ်းလန်ခသည်ကို ကတွေ့ရှိရြါသည်။ အဆိုြါ ကဆာင်ရွက်ခ က်မ ာ်းသည် ဖြည်တင််းတည်ဆဥြကေဖြစ်သည်

ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းမ ာ်း ဆိုင်ရာဥြကေ၏ ဖြဋ္ဌာန််းခ က်မ ာ်းကို ခ ိ ်းကြာက်ဖခင််းဖြစ်က ကာင််း ကတွေ့ရှိရြါသည်။

ကကလ်းသူငယ်အခင်အကရ်းမ ာ်းဆိုင်ရာ ဥြကေတင် ကအာက်ြါအခ က်မ ာ်း ကို က ်းလန်ြါက ဖြစ်မှုကဖမာက်က ကာင််း

ကတွေ့ရှိရြါသည်-

• ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းကို ကိုယ်လက်အဂ္ဘါ ထိခိုက်ြ က်စ်းကစဖခင််း (သိ)ုေ့ သတ်ဖြတ်ဖခင််းမှ

တာ်းဖမစ်ထာ်းဖခင််း (Child Rights Law Myanmar, Section 61(c))၊

• ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအကြေါ် လိင်ြိုင််းဆိုင်ရာ အ ကမ််းြက်မှုကို တာ်းဖမစ်ထာ်းဖခင််း (Child Rights Law

Myanmar, Section 61(d))၊

35
 • ကက ာင််း (သိမ
ုေ့ ဟုတ်) ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းတက်ကရာက်ကုသကနသည် ကဆ်းရမ
ု ာ်းကို တိုက်ခိုက်ဖခင််းမှ

တာ်းဖမစ်ထာ်းဖခင််း (Child Rights Law Myanmar, Section 61(e))၊

• ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအာ်း ကြ်းအြ်မည် လူသာ်းခ င််းစာနောကထာက်ထာ်းမှုဆိုင်ရာ အကူအညမ ာ်းအာ်း

ဖငင််းဆို၊ အဟနေ့်အတာ်းဖြ ဖခင််း (Child Rights Law Myanmar, Section 61(f)) တိြ
ုေ့ ါဝင်ြါသည်။

ထိက
ုေ့ ကာင် စစ်ကကာင်စအကနဖြင် ဖြည်တင််းရှိတည်ဆဥြကေမ ာ်းကိုလည််း ထင်ထင်ရှာ်းရှာ်း

ခ ိ ်းကြာက်လ က်ရှိသည်ကို ကတွေ့ရှိရြါသည်။ ထိုေ့အတူ အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာ လူသာ်းခ င််းစာနောကထာက်ထာ်း

မှုဆိုင်ရာဥြကေအရလည််း ြဋိြကခအတင််း အရြ်သာ်း၊ စစ်သာ်းခဖခာ်းဖခင််းနှင် အရြ်ဘက်ဆိုင်ရာ အကဆာက်အဦမ ာ်းအာ်း

ြစ်မှတ်ထာ်းတိုက်ြိုက်ဖခင််းတိမ
ုေ့ ှ ကရှာင်ရှာ်းဖခင််းတိုေ့သည် အကဖခခက ၍ လိုက်နောရမည်မူသကဘာတရာ်းမ ာ်း ဖြစ်ြါသည်။

ကန ်းစစ်သာ်း အသံု်းဖပ မှုအနဖခအန

ကကလ်းစစ်သာ်း အသု်းဖြ ဖခင််းအာ်း ကရှာင်ရှာ်းဖခင််းနှင်စြ်လ ဉ််း၍ စစ်ကကာင်စကကသာ်လည််းကကာင််း၊

ကတာ်လှန်ကရ်းတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းကကသာ်လည််းကကာင််း လိုက်ြါကဆာင်ရွက်မှု အာ်းနည််းလ က်ရှိသည်ကို ကလလာကတွေ့ရှိ

ရြါသည်။ ဖမန်မာစစ်တြ်သည် ယခင်နှစ်မ ာ်းစာကြင် ကကလ်းစစ်သာ်း အသု်းဖြ မှုနှင်ြတ်သက်၍ နောမည်ဆို်းဖြင်

ကက ာ် ကာ်းခသည် အြွေ့အစည််းတစ်ရြ် ဖြစ်ြါသည်။ တစ်ြက်တင် အမ ိ ်းသာ်းညညတ်ကရ်းအစို်းရအကနဖြင်

လူသာ်းခ င််းစာနောကထာက်ထာ်းမှုဆိုင်ရာ စည််းမ ဉ််းမ ာ်းနှင် အညကဆာင်ရွက်ကနသည်ဟု သိရှိရကသာ်လည််း ကဖမဖြင်တင်

အထက်ကအာက်အမိနေ့်ကြ်းစနစ်အာ်း ၁၀၀ % အဖြည်အဝ အကကာင်အထည်ကြာ်ကဆာင်နိုင်ဖခင််း မရှိကသ်းသည်အတ က်

အခ ိ ွေ့ကသာ ကနရာကေသမ ာ်းတင် ကတာ်လှန်ကရ်းတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းဘက်မှ အသက်မဖြည်ကသ်းသူအခ ိ ွေ့ တိုက်ြမ ာ်းအတင််း

ကိုယ်တင
ို ်ကိုယ်က ြါဝင်ဆင်နလ က်ရှိကန ကသည်ကို ကလလာကတွေ့ရှိရြါသည် (ကဖမလတ်အသ - Myaelatt Athan, 2022,

June 7)။ ဤကနရာတင် အသက်မဖြည်သူမ ာ်းအကနဖြင် ၎င််းတိ၏

ုေ့ သကဘာဆနဒအကလ ာက် ကိုယ်တိုင်ကိုယ်က

ြါဝင်ခဖခင််းမ ိ ်းဖြစ်ကစကာမူ သက်ဆိုင်ရာလက်နက်ကိုင် အြွေ့ကခါင််းကဆာင်မ ာ်းအကနဖြင် ၎င််းတိုေ့အာ်း

လက်နက်ကိုင်ြဋိြကခမ ာ်းအတင် တိုက်ရုက

ိ ်ြါဝင်ဖခင််းအာ်း မဖြစ်မကန တာ်းဖမစ်ရန်လိုအြ်ြါသည်။ သိမ
ုေ့ ှသာ

လက်နက်ကိုင်ြဋိြကခမ ာ်းအတင််း ကကလ်းသူငယ်မ ာ်း ြါဝင်ြတ်သက်မှုမ ာ်းအာ်း ကာကယ်တာ်းဆ်းကရ်းနှင်

ြတ်သက်သည် ကနောက်ဆက်တ စာခ ြ်၊ အြိုေ် (၁) ြါ ဖြဋ္ဌာန််းခ က်အာ်း လိုက်နောကဆာင်ရွက်ဖခင််းမည်နိုင်ြါသည်။

36
၄.၅ ပညာနရ်းနှင် က ််းမာနရ်းကဏ္ဍမ ာ်းတွင် ကန ်းသူငယ်အခွင်အနရ်း ခ ိ ်းနြာက်ခံရမှုမ ာ်း

၄.၅.၁ ပညာနရ်းကဏ္ဍ

၂၀၂၁ ခုနှစ် စစ်အာဏာသိမ််းမှုသည် ကကလ်းသူငယ်မ ာ်း၏ ြညာသင် ကာ်းနိုင်ခင်အကြေါ်မ ာ်းစာ သက်ကရာက်မှု

ကက်းမာ်းခြါသည် (Andrews, 2022)။ အာဏာသိမ််းမှု၏ ကနောက်ဆက်တအဖြစ် ကြေါ်ကြါက်လာသည်

အကဖခအကနမ ာ်းက ကာင် ကကလ်းသူငယ်မ ာ်း၏ ြညာသင် ကာ်းနိုင်ခင်အကြေါ် တိုက်ရုိက်ကသာ်လည််းကကာင််း၊

သယ်ဝိုက်၍ကသာ်လည််းကကာင််း ထိခိုက်ကစခြါသည်။ အာဏာသိမ််းမှုမတိုင်မှ ကိုရိုနောကြ်ကရာဂ္ါက ကာင်

အကဖခခြညာသင်ကက ာင််းမ ာ်းနှင် တကကသိုလ်ေဂ္ရ၊ ကကာလိြ်မ ာ်း ြိတ်ထာ်းခရာမှ အာဏာသိမ််းမှု

ထြ်မဖြစ်ကြေါ်လာသည်အတက် ဖမန်မာနိုင်ငရှိကကလ်းသူငယ်မ ာ်းမှာ အစို်းရ ြညာကရ်းစနစ်နှင် (၂) နှစ်ခနေ့်

ကာကဝ်းခရြါသည်။ အာဏာသိမ််းကာလ ကနောက်ြိုင််းတင် အကဖခခြညာသင်ကက ာင််းမ ာ်းနှင် တကကသိုလ်

ေဂ္ရကကာလိြ်မ ာ်းမှ ဆရာမ၊ ဆရာအမ ာ်းအဖြာ်းသည် ၎င််းတိုေ့၏ သကဘာဆနဒမ ာ်းဖြင် အ ကမ််းမြက် အာဏာြဆန်

ကရ်းလှုြ်ရှာ်းမှုသိုေ့ ဝင်ကရာက်ခ ကပြ်း၊ အဆိုြါ ဆရာမ၊ ဆရာမ ာ်း အမ ာ်းစုကို ြညာကရ်းဝန်ကက်းဌာနက

အလုြ်မှထုတ်ြယ်ဖခင််း၊ ြမ််းဆ်းအကရ်းယူဖခင််းတိုေ့ ဖြ လုြ်ခသည်အတက် သင် ကာ်းကရ်းတင် ဆရာမ ာ်းမလုကလာက်ဖခင််းနှင်

အရည်အကသ်းဖြည်မှကသာ ဆရာမ ာ်းရှာ်းြါ်းဖခင််းတိုေ့ ဖြစ်ကြေါ်ခြါသည်။ စာရင််းမ ာ်းအရ ြညာကရ်းဝန်ကက်းဌာန အကနဖြင်

အကဖခခြညာကက ာင််းမ ာ်းမှ ဆရာကြါင််း ၁၂၅,၀၀၀ ကက ာ်အာ်း ရာထူ်းမှ ထုတ်ြယ်ခြါသည်( Reuters, 2021, May 23)။

ထိအ
ုေ့ ဖြင် စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းသည် စစ်အာဏာသိမ််းမှုဆနေ့်က င်ကရ်း ဆနဒဖြြမ ာ်းအာ်း လယ်ကူစာ

ထိမ််းခ ြ်နိုင်ရန်အတက် စာသင်ကက ာင််းမ ာ်းတင် တြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်း တြ်စခ ကြါသည်။ စာသင်ကက ာင််းအမ ာ်းစုသည်

ကယဘုယ အာ်းဖြင် လူကနရြ်ကက်မ ာ်း၏ အခ က်အခ ာ ကကသာ ကနရာမ ာ်းတင် တည်ရှိသဖြင် စစ်ကကာင်စအတက်

လုပခ ကရ်းအက ကာင််းဖြခ က်ဖြင် လူထုအာ်း ထိန်ီးခ ြ်နိုင်ရန် မ က်စိက စရာကနရာမ ာ်း ဖြစ်လာခြါသည်။ ထိအ
ုေ့ တူ

မိဘမ ာ်းအကနဖြင်လည််း နိုင်ငကရ်း မတည်ငင ်မမ

ှု ာ်းက ကာင်ကသာ်လည််းကကာင််း၊ စစ်ကကာင်စ၏ ြညာကရ်းစနစ်ကို

အယုအ ကည်မရှိ၍ကသာ်လည််းကကာင််း၊ စစ်ကကာင်စ၏ အုြ်ခ ြ်ကရ်းယနတရာ်းမ ာ်းကို ြါဝင်ြူ်းကြါင််းလိုစိတ်မရှိဖခင််းက ကာင်

ကသာ်လည််းကကာင််း၊ ေမိုကကရစအင်အာ်းစုမ ာ်း၏ လူမှုကရ်း ဖြစ်ေဏ်မ ာ်းကို က ကာက်ရွ က၍ကသာ်လည််းကကာင််း၊ ၎င််းတိုေ့၏

သာ်းသမ်းမ ာ်းအာ်း စာသင်ကက ာင််းမ ာ်းသိေ့ု ကာလ အတန် ကာအထိ ကစလွှတ်ဖခင််း မဖြ နိုင်ခ ကြါ။ Save the Children

အြွေ့ကက်း၏ ကကာက်ယရ
ူ ရှိထာ်းကသာ စာရင််းမ ာ်းအရ ၂၀၂၂ ခုနှစ်၊ ဇန်လအထိ ကက ာင််းရြ်နော်းခရကသာ

ကကလ်းသူငယ်ကြါင််း ၇.၈ သန််းခရှိသည်ဟု သိရှိရြါသည် (Save The Children, 2022, June 1)။ တစ်ြက်တင်လည််း

စစ်ကကာင်စ၏ စစ်ကျွန်ြညာကရ်းအာ်း သြိတ်ကမှာက်ဆနေ့်က င်ရမည်ဟူကသာ လှုြ်ရှာ်းမှုမ ာ်းနှင်အတူ

လတ်လြ်ကသာအန်လိုင််း ြညာသင်ကက ာင််းမ ာ်းစာ ကြေါ်ကြါက်လာခကသာ်လည််း ြုဂ္လ

ဂ ိက လုပခ ကရ်း

37
အကဖခအကနမ ာ်းက ကာင် ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအကနဖြင် ကရွ်းခ ယ်ရခက်သည်၊ ကာ်းညှြ်သည် အကဖခအကနမ ိ ်းကိုလည််း

ရင်ဆိုင်ရလ က်ရှိြါသည်။

ထိအ
ုေ့ တူ အာဏာသိမ််းပြ်းခ န
ိ ်မှ ၂၀၂၂ ခုနှစ်၊ မတ်လအထိ စာသင်ကက ာင််းမ ာ်းနှင် ြညာကရ်း ဝန်ထမ််းမ ာ်းကို

တိုက်ခိုက်မှုကြါင််း ၂၆၀ ခနေ့်ရှိခြါသည်။ စာသင်ကက ာင််းမ ာ်းကို တိုက်ခိုက်မှုမ ာ်း နှင်စြ်လ ဉ််း၍

စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းသာမက အဖခာ်းကသာ စစ်ကကာင်စအာ်း ဆနေ့်က င်တက

ို ်ခို က်ကနသည်

လက်နက်ကိုင်တြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းလည််း ြါဝင်သည်ကိုကတွေ့ရှိရြါသည်။ စစ်ကကာင်စအာ်း ဆနေ့်က င်တက

ို ်ခိုက်ကနသည်

လက်နက်ကိုင်အြွေ့မ ာ်းအကနဖြင် ကတာ်လှန်ကရ်းကာလ၏ ကနဦ်းအကစာြိုင််းတင် စာသင်ကက ာင််းမ ာ်းတင်

တြ်စထာ်းသည် စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းအာ်း ြစ်မှတ်ထာ်း၍ စာသင်ကက ာင််းမ ာ်းကို တိုက်ခိုက်သည်

ဖြစ်စဉ်မ ာ်းရှိခကသာ်လည််း ကနောက်ြိုင််းတင် အမ ိ ်းသာ်းညညတ်ကရ်း အစို်းရက စာသင်ကက ာင််းမ ာ်းအာ်း တိုက်ခိုက်ဖခင််းမှ

ကရှာင်ရှာ်းရန် ထုတ်ဖြန်ပြ်းကနောက်ြိုင််းတင် အဆိုြါ ဖြစ်စဉ်မ ာ်း ကလ ာက ကြ ာက်ကယ်သာ်းခြါသည်။

စစ်ကကာင်စတြ်ြွေ့ဝင်မ ာ်းအကနဖြင်လည််း တိုင််းရင််းသာ်း ကတာ်လှန်ကရ်းတြ်ြွေ့မ ာ်း ထိန််းခ ြ်ရာနယ်ကဖမမ ာ်းရှိ

စာသင်ကက ာင််းမ ာ်းအာ်း ကလက ကာင််းမှ ု်းကကတိက

ု ်ခိုက်ဖခင််းမ ာ်း၊ လက်နက်ကက်းမ ာ်းဖြင် အရြ်သာ်းြစ်မှတ်မ ာ်းအာ်း

ခဖခာ်းမှုမရှိဘ ြစ်ခတ်ဖခင််းမ ာ်းက ကာင် ြညာသင် ကာ်းကန ကကသာ ကကလ်းသူငယ်မ ာ်း စစ်ကဘ်းကရှာင်ရဖခင််း၊

စာသင်ကက ာင််းမ ာ်း ြ က်စ်းဖခင််းတိုေ့ ဖြစ်ကြေါ်ခြါသည် (ကမာင််း, 2022, August 10)။

အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာရာဇဝတ်ဥြကေတင် စာသင်ကက ာင််းမ ာ်းအာ်း တိုက်ခိုက်ဖခင််းသည်

စစ်ရာဇဝတ်မှုကဖမာက်သကသိုေ့ အဖြည်ဖြည်ဆိုင်ရာလူသာ်းခ င််းစာနောကထာက်ထာ်းမှုဆိုင်ရာ ဥြကေကလည််း

စာသင်ကက ာင််းမ ာ်းအာ်း ခဖခာ်းမှုမရှိဘ တိုက်ခိုက်ဖခင််းအာ်း တာ်းဖမစ်ထာ်းြါသည်။

၄.၅.၂ က ််းမာနရ်းကဏ္ဍ

လက်ရှိအခ န
ိ ်တင် က န််းမာကရ်းကဏ္ဍသည် စစ်အာဏာသိမ််းမှုက ကာင် အမ ာ်းဆု်းထိခိုက်နစ်နောခရသည်

ကဏ္ဍမ ာ်းအနက်မှတစ်ခုဖြစ်ြါသည်။ အထူ်းသဖြင် က န််းမာကရ်းဝန်ထမ််းအမ ာ်းအဖြာ်းသည် စစ်အာဏာသိမ််းမှု

ဆနေ့်က င်ကရ်း ဆနဒထုတ်ကြာ်ြမ ာ်းနှင် အ ကမ််းမြက် အာဏာြဆန်ကရ်း လှုြ်ရှာ်းမှုမ ာ်းတင် ြါဝင်ခ ကသည်အတက်

စစ်ကကာင်စမှ ြစ်မှတ်ထာ်း ပြိ ခင််းဖခင််းကို အဓိက ခစာ်းခ ကရြါသည်။ စစ်ကကာင်စမှ က န််းမာကရ်းဝန်ထမ််းမ ာ်းကို

မ ကာခဏဆိုသလို ြမ််းဆ်းအကရ်းယူ ဖခင််းမ ာ်းဖြ လုြ်ခသည်အတက် က န််းမာကရ်းဝန်ထမ််းအမ ာ်းအဖြာ်းနှင်

ဆရာဝန်မ ာ်းသည်လည််း တိုင််းရင််းသာ်း ကတာ်လှန်ကရ်းတြ်ြွေ့မ ာ်း၏ ထိန််းခ ြ်ကေသမ ာ်းသိေ့ု သာ်းကရာက်ခိုလှု

ခ ကရြါသည်။ ထိုသိုေ့ က န််းမာကရ်းကဏ္ဍတင် ဝန်ထမ််းအင်အာ်း လုကလာက်ဖခင််းမရှိဖခင််းက ကာင်လည််းကကာင််း၊

လက်နက်ကိုင်ြဋိြကခမ ာ်းက ကာင်ကသာ်လည််းကကာင််း၊ ကကလ်းသူငယ်မ ာ်း ြုမှန်ထို်းနှရမည် ကာကယ်ကဆ်းလုြ်ငန််းစဉ်

38
မ ာ်းစာ လုြ်ကဆာင်နိုင်ဖခင််းမရှိခြါ။ ယခင်က ဖမန်မာနိုင်ငတင် အသက် (၁၈) နှစ်ကအာက်ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအာ်း

ကာကယ်ကဆ်းထို်းနှဖခင််းလုြ်ငန််းစဉ်အာ်း ၉၁ % ထိ ဖြနေ့်က က်လုြ်ကဆာင်နိုင်ခကသာ်လည််း ယခုအခါ ၃၄ % ထိ

က ဆင််းသာ်းခသည်ကို ကတွေ့ရှိရြါသည်။ ဥြမာအာ်းဖြင် မကက်းတိုင််းအတင််းရှိ အသက် (၁၈) နှစ်ကအာက်

ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအာ်းလု်းလိုလိုသည် အာဏာသိမ််းပြ်းခ န

ိ ်မှ ယကနေ့အခ န
ိ ်ထိ ြုမှန် ကာကယ်ကဆ်းထို်းနှကရ်း

လုြ်ငန််းစဉ်မ ာ်း လုြ်ကဆာင်နိုင်ဖခင််း မရှိခြါ။ အထူ်းသဖြင် လက်နက်ကိုင်ြဋိြကခမ ာ်း ဖြစ်ြာ်းကနကသာကေသရှိ

ကကလ်းငယ်မ ာ်းအကနဖြင် က န််းမာကရ်းဆိုင်ရာ ဖြ စုကစာင်ကရှာက်မှုမ ာ်းရရှိနိုင်ရန် မ ာ်းစာခက်ခလ က်ရှိပြ်း၊

ြဋိြကခမ ာ်းအတင််း စိတ်ြိုင််းဆိုင်ရာ ကဝေနောမ ာ်းကိုလည််း အနည််းနှင်အမ ာ်းဆိုသလို ခစာ်းရနိုင်ြါသည်။ ထိုေ့အဖြင်

ကုလသမဂ္ဂ၏ခနေ့်မှန််းခ က်အရ ဖမန်မာနိုင်ငတင််းရှိ ကကလ်းသူငယ် ကြါင််း ၃ သန််းခနေ့်သည် သနေ့်ရှင််းကသာ

ကသာက်ကရနှင်သု်းကရရရှိ နိုင်ဖခင််းမရှိြါ (Andrews, 2022)။ အဆိုြါ အကဖခအကနအာ်း အဖမန်ဆု်းကုစာ်းနိုင်ဖခင််းမရှိြါက

ကနောင်အနောဂ္တ်တင် အမ ိ ်းသာ်းအဆင် က န််းမာကရ်းဖြသနောမ ာ်း ကက ကတွေ့လာရနိုင်ြါသည်။

ထိအ
ုေ့ ဖြင် ဖမန်မာနိုင်ငအကနဖြင် ယခင်က ကုလသမဂ္ဂ၏ စဉ်ဆက်မဖြတ်ြပြိ ်းတို်းတက်ကရ်း ရည်မှန််းခ က်နှင်အည

၂၀၃၀ ခုနှစ်တင် ကမ်းကင််းစကကလ်းသူငယ်ကြါင််း ၁၀၀၀ တင် ကသဆု်းနှုန််း ၁၅ ဦ်းထက်ကလ ာနည််းကရ်းအာ်း နိုင်ငကတာ်

က န််းမာကရ်းဏက၏ အမ ိ ်းသာ်းအဆင်မဟာ ဟာ အဖြစ်ခ မှတ်ကဆာင်ရွက်ခြါသည် (MOHS, 2015)။ အဆိုြါ

ရည်မှန််းခ က် နှင်အည ၁၉၉၀ ခုနှစ်မှ ၂၀၁၉ ခုနှစ်အတင််း အသက် (၅) နှစ်ကအာက်အရွယ် ကကလ်းကသဆု်းမှုနှုန််းထာ်းအာ်း

၆၁ % ကလ ာက ကစရန် စမ််းကဆာင်နိုင်ခြါသည် သိရ

ုေ့ ာတင် ကမ်းကင််းစကကလ်း ကသဆု်းမှုနှုန််းထာ်းမှာ ကကလ်းသူငယ်ကြါင််း

၁၀၀၀ တင် ၄၅ ဦ်းထိရှိကနသည်အတက် ထြ်မကဆာင်ရွက်ရန် လုြ်ငန််းစဉ်မ ာ်း က န်ရှိ လ က်ရှိြါသည် (United Nations,

2021)။ ၂၀၂၂ ခုနှစ်ကမလအထိ ကကာက်ယခ

ူ ကသာ စစ်တမ််းမ ာ်းအရ အမ ိ ်းု သမ်းမ ာ်းနှင်ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအြါအဝင်

ဖြည်သူကြါင််း ၇ သိန််းကက ာ်ခနေ့်သည် စစ်အာဏာသိမ််းမှုက ကာင် ဖြစ်ကြေါ်လာကသာ ကနောက်ဆက်တြဋိြကခမ ာ်းက ကာင်

အို်းအိမ်စနေ့်ခာ ထက်ကဖြ်းခ ကရြါသည်။ UNICEF ၏အဆိုအရ ကကလ်းသူငယ်ကြါင််း ၅ သိန််းခနေ့်မှာ

လူသာ်းခ င််းစာနောကထာက်ထာ်းမှုဆိုင်ရာ အကူအညမ ာ်း အကရ်းကြေါ်လိုအြ်လ က်ရှိြါသည်။ ဖမန်မာနိုင်ငအတင််း

ကာကယ်ကဆ်းထို်းနှနိုင်မှုမ ာ်း သိသိသာသာ က ဆင််းလာဖခင််းသည် ကကလ်းသူငယ်မ ာ်း၏ က န််းမာကရ်းကိုသာမက

လူထုတစ်ရြ်လု်း၏ က န််းမာကရ်းကိုြါ ထိခိုက်လာကစနိုင်သည် ဖြဿနောတစ်ရြ် ဖြစ်ြါသည်။ ဥြမာအာ်းဖြင်

ဖမန်မာနိုင်ငအကနဖြင် ၁၉၉၆ ခုနှစ်တင် ြိုလယိုကရာဂ္ါကင််းစင်သည် နိုင်ငအဖြစ် က ကဖငာနိုင်ခကသာ်လည််း

ကာကယ်ကဆ်းမရရှိမှုမ ာ်းက ကာင် ဖြန်လည်စို်းရိမ်စရာအကနအထာ်းတစ်ရြ်ကို ကက ကတွေ့ရနိုင်ြါသည် (Lwin et al, 2022)။

၂၀၂၁ ခုနှစ်အတင််း နယ်ြယ်ကေသအသ်းသ်းတင် ကာကယ်ကဆ်းလမ််းပခ ထို်းနှနိုင်မှု သိသိသာသာ အာ်းနည််းခသည်အတက်

ကာကယ်ကဆ်းဖြင် ကကိ တင်ကာကယ်နိုင်သည် ကရာဂ္ါမ ာ်းကူ်းဆက်ဖြစ်ြာ်းလာနိုင်မှုအကြေါ် ကမ္ာက န််းမာကရ်း

သုကတသမ ာ်းမှလည််း စို်းရိမ်မှုမ ာ်း ဖမင်တက်လ က်ရှိြါသည်။ ဆ်းရ်းယာ်းနိုင်င၌လည််း ြဋိြကခဖြစ်ြာ်းကနသည်

39
ကာလမ ာ်းအတင််း ကာကယ်ကဆ်းလွှမ််းပခ နိုင်မှုအာ်းနည််းဖခင််းက ကာင် ြိုလယိက
ု ရာဂ္ါ ဖြစ်ြာ်းခပြ်း အိမ်န်းခ င််း

အရတ်နိုင်ငထိ ကူ်းစက်ြ ွေ့နခ

ှေ့ သည်ကိုလည််း ကတွေ့ရှိရြါသည် (Lwin et al., 2022)။ ဖမန်မာနိုင်င၏ အကဖခအကနမှာလည််း

ဆ်းရ်းယာ်းနှင် အလာ်းသဏကန်တူဖြစ်ပြ်း၊ စစ်ကရှာင်စခန််းမ ာ်းမှ ကူ်းဆက်ဖြနေ့်နလ

ှေ့ ာကသာ ကရာဂ္ါဖြစ်ြာ်းမှုမ ာ်းသည်

အိမ်န်းခ င််း နိုင်ငမ ာ်းထိြါ ကူ်းဆက်၍ ကမ္ာက န််းမာကရ်းအတက် ပခိမ််းကဖခာက်မှုတစ်ရြ် ဖြစ်လာနိုင်က ကာင််း

က န််းမာကရ်းနယ်ြယ်မှ ြညာရှင်မ ာ်းက ဝိုင််းဝန်ကထာက်ဖြ ကဖြာဆိုလ က်ရှိြါသည် (Lwin et al., 2022)။ အဆိုြါ

ြညာရှင်မ ာ်း၏ အကကဖြ ခ က်မ ာ်းအတင််း ဖမန်မာစစ်တြ်အကနဖြင် အရြ်သာ်းဖြည်သူမ ာ်း၊ ကကလ်းသူငယ်မ ာ်း၊

က န််းမာကရ်း ဝန်ထမ််းမ ာ်းနှင် အကဖခခက န််းမာကရ်း အကဆာက်အဦ်းမ ာ်းအာ်း အ ကမ််းြက်တက

ို ်ခိုက်ဖခင််းမ ာ်းကို

ရြ်တနေ့်ရန်၊ စစ်ကဘ်းကရှာင် စခန််းမ ာ်းအြါအဝင် နိုင်ငအဝန််းအကဖခခ က န််းမာကရ်းဝန်ကဆာင်မှုမ ာ်း

ဖြန်လည်ကဆာင်ရွက်နိုင်ရန် ကဆာင်ရွက်ထာ်းရှိရန်၊ နိုင်ငတကာမှ လူသာ်းခ င််းစာနောကထာက်ထာ်းမှုဆိုင်ရာ

အကူအညမ ာ်းအာ်း စစ်ကဘ်းကရှာင်စခန််းမ ာ်းသိေ့ု လုပခ ဖမန်ဆန်စာကရာက်ရှိနိုင်ကရ်း စစဉ်ကဆာင်ရွက်ကြ်းရန် ကတာင််းဆိုမှု

ဖြ ထာ်းသည်ကိုလည််း ကတွေ့ရှိရြါသည် (Lwin et al., 2022)။

က န််းမာကရ်းကစာင်ကရှာက်မှု ရရှိြိုင်ခင်သည် လူသာ်းတိုင််းခစာ်းြိုင်ခင်ရှိသည် ကမ်းရာြါအခင် အကရ်းတစ်ရြ်

ဖြစ်ြါ သည်။ အဆိုြါ က န််းမာကရ်းကစာင်ကရှာက်မှုရရှိြိုင်ခင်ဆိုရာတင် ကုလသမဂ္ဂ၏ အကဖခခစသတ်မှတ်ခ က်အရ ကဆ်းရု်း၊

ကဆ်းခန််းမ ာ်းတင် ကုသနိုင်ခင်သာမက သနေ့်ရှင််းကသာ ကသာက်သု်းကရနှင် လုကလာက်ကသာ ကရဆို်းနုတ်စနစ်ရှိကရ်း၊

သနေ့်ရှင််းကသာ အစာ်းအစာမ ာ်းရရှိကရ်း၊ လုကလာက်ကသာ အစာ်းအစာနှင် အိမ်ယာရရှိကရ်း၊ က န််းမာကရ်းအတက်

သင်ကလ ာ်ကကာင််းမန်ကသာ ြတ်ဝန််းက င်ရရှိကရ်း၊ က န််းမာကရ်းနှင် ဆက်နယ်သည် အသိြညာနှင်

သတင််းအခ က်အလက်မ ာ်းရရှိကရ်းနှင် အဆိုြါ ဝန်ကဆာင်မှုမ ာ်းကို က ာ်း/မ တန််းတူရရှိကရ်းတိြ

ုေ့ ါဝင်ြါသည် (UNHR,

2022)။ နိုင်ငမ ာ်းအကနဖြင် အဆိုြါ စသတ်မှတ်ခ က်အတိုင််း အကနေ့်အသတ်မရှိ မဖြည်ဆည််းကြ်းနိုင်သည်တုိင်

တတ်စမ််းသမ ဖြည်ဆည််းကြ်းရန် တာဝန်ရှိမည်ဖြစ်ြါသည်။ လက်ရှိ ဖမန်မာနိုင်ငတင် ဖြစ်ကြေါ်ကနကသာ

အကဖခအကနမ ာ်းအရ ပမိ ွေ့ကနလူထု အနည််းအက ဉ််းသာ အဆိုြါ စသတ်မှတ်ခ က်အတိုင််း ခစာ်းရရှိနိုင်သည်ကို

ကတွေ့ရှိရြါသည်။ အထူ်းသဖြင် လက်နက်ကိုင် ြဋိြကခမ ာ်း ဖြစ်ြာ်းလ က်ရှိရာ ကေသမ ာ်းရှိ ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းသည်

အဆိုြါစ သတ်မှတခ
် က်နှင် ကာဟခ က်ကက်းမာ်းစာ ရှင်သန်ရလ က်ရှိသည်ကို ကတွေ့ရှိရြါသည်။

40
 အခ ််း (၅) ိဂံု်း

အခ ြ်အာ်းဖြင်ဆက
ို သာ် ၂၀၂၁ ခုနှစ်အာဏာသိမ််းမှုသည် ဖမန်မာဖြည်သူလူထုတစ်ရြ်လု်းနှင်အတူ ဖမန်မာနိုင်င၏

အရွယ် မကရာက်ကသ်းကသာ ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအကြေါ်တင် ကက်းစာကသာရိုက်ခတ်မှု ဖြစ်ကြေါ်ကစခြါသည်။ ဖမန်မာနိုင်ငရှိ

ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအကနဖြင် နဂ္ိုရှိရင််းစအကဖခအကန၌ြင် ြညာကရ်း၊ က န််းမာကရ်း၊ လူမှုဘဝတိုေ့တင်

အဖခာ်းြွေ့ပြိ ်းပြ်းနိုင်ငမ ာ်းနှင် အိမ်န်းခ င််းနိုင်ငမ ာ်းမှ ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းထက် မ ာ်းစာနိမ်က ကနခသည် အကဖခအကနတင်

အာဏာသိမ််းမှု၏ ကနောက်ဆက်တ ဖြစ်ကြေါ်လာသည် အကဖခအကနမ ာ်းက ကာင် ြို၍ြင်ဆို်းရွာ်းကသာ အကဖခအကနမ ာ်းကို

ရင်ဆိုင်ခရြါသည်။ အနောဂ္တ် မ ိ ်းဆက်သစ်မ ာ်းအတက် ြညာကရ်းနှင် က န််းမာကရ်းကဏ္ဍတင် နိမ်က မှုသည် နိုင်ငကတာ်၏

ကရရှည် လူသာ်းအရင််းအဖမစ် စဉ်ဆက်မဖြတ်ြပြိ ်းတို်းတက်မှုကို ထိခိုက်ကစရုသာမက ငယ်ရွယ်နုနယ်ကသာ

ကကလ်းသူငယ်မ ာ်း စိတ်ြိုင််းဆိုင်ရာ ထိခိုက်ခစာ်းရမှုမ ာ်းသည်လည််း ကရရှည်တင် လူမှုဘဝဖြသနောမ ာ်းနှင် အမှုအခင််းမ ာ်း

ြိုမိုမ ာ်းဖြာ်းလာနိုင်သည် အကဖခအကနြင်ဖြစ်ြါသည်။ အဆိုြါ ဖြစ်စဉ်အာ်းလု်းန်းြါ်းသည်

ိုလ်ခ ြ်မှ ်းကက်းမင််းကအာင်လိှုင်ကခါင််းကဆာင်သည် ဖမန်မာစစ်တြ်၏ အာဏာသိမ််းမှုနှင် အဆိုြါ အာဏာသိမ််းမှုကို

ဆနေ့်က င်ကသာ ဖြည်သူလူထုအာ်း ရက်ရက်စက်စက် ျွံဖြန်

ို မှုတက
ိုေ့ ကာင် ဖြစ်ြါသည်။ လက်ရှိအကဖခအကနတင်

ကမ္ာနိုင်ငမ ာ်းအကနဖြင် ဖမန်မာဖြည်တင််းရှိ ကကလ်းသူငယ်မ ာ်း၏ ယိယ

ု င််းလျောကသာ ဘဝအကဖခအကနမ ာ်းကို ကထာက်ရှု၍

ဖမန်မာစစ်တြ်အာ်း လုပခ ကရ်းကကာင်စမှတစ်ဆင် ထိကရာက်စာ ြိအာ်းကြ်းနိုင်ရန် ကကိ ်းြမ််းကဆာင်ရွက်သင်သကသိုေ့

အာဏာရှင်ဆနေ့်က င်ကရ်းလှုြ်ရှာ်းသူမ ာ်း၊ ေမိုကကရစနှင် လူူ့အခင်အကရ်း တက်ကကလှုြ်ရှာ်းသူမ ာ်း၊

နိုင်ငတကာအြွေ့အစည််းမ ာ်းအကနဖြင် စစ်တြ်က ကာင် အသက်အို်းအိမ်၊ စည််းစိမ်နှင် လူမှုဘဝမ ာ်း ဆု်းရှု်းခ ကကသာ

နစ်နောသူကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအတက် ကုလသမဂ္ဂ၏ လူူ့အခင်အကရ်းကကာ်မတမ ာ်း ကရှွေ့ကမှာက်တင်လည််းကကာင််း၊

နိုင်ငတကာ တရာ်းရ်းု မ ာ်းထတင်လည််းကကာင််း တရာ်းမ တမှုဖြန်လည် ရှာကြကြ်းနိုင်ရန် ကကိ ်းစာ်းသင်ြါသည်။ ထို သိုေ့

ဆု်းရှု်းနစ်နောခရကသာ ကကလ်းသူငယ်မ ာ်းအတက် တရာ်းမ တမှုဖြန်လည်ရှာကြသည်အခါတင် တစ်စုတစ်ရာ

အကထာက်အကူဖြ နိုင်ရန် ယခုစာတမ််းအာ်း ကရ်းသာ်းဖြ စုရဖခင််းဖြစ်ြါသည်။

41
 ကို်းကာ်းခ က်မ ာ်း

AAPP. (2021). အာဏာသိမ််း စစ်အုြ်စု၏ သတ်ဖြတ်မှုက ကာင် ကသ်းကဖမက ခသည် ကကလ်းသူငယ်မ ာ: Assistance

Association for Political Prisoners. (2021). Retrieved 2 September 2022, from

https://aappb.org/bu?p=16075.

AAPP. (2022, May 31). AAPP, Hostage List. Retrieved 31 May 2022, from https://aappb.org/

AJAR and AAPP. (2022). Confidential reports shared with Special Rapporteur.

Anti-Trafficking in Persons Act (2005). Retrieved from http://www.myanmar-law-

library.org/topics/myanmar-labour-health-and-safety-law/anti-trafficking-in-persons-act-

2005.html

BBC (2021, Mar 27). ၂၀၂၁ စစ်အာဏာသိမ််း - ကကလ်းကတြါ က ည်ထိကသဆု်းကနတ ြစ်ခတ်ပြိ ခင််းမှုကတ. Retrieved 4

September 2022, from https://www.bbc.com/burmese/burma-56542040.

BBC Burmese Facebook. (2021, Oct 30). LGBT စာကရ်းဆရာမ ကစာဟန်ကနဦ်းရွေ့ စစ်က ကာကရ်း အကတွေ့အကက .

Retrieved 7 September 2022, from

https://www.facebook.com/watch/?ref=search&v=606162270567158&external_log_id=9e80861c-

9295-4775-a1df-

d54327363d2d&q=LGBT%20%E1%80%85%E1%80%AC%E1%80%9B%E1%80%B1%E1%80%B8%E1

%80%86%E1%80%9B%E1%80%AC%E1%80%99%20%E1%80%85%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%

80%9F%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%94%E1%80%BD%E1%80%B1%E1%80%A6%E1%80%B

8%E1%80%9B%E1%80%B2%E1%80%B7%20%E1%80%85%E1%80%85%E1%80%BA%E1%80%80

%E1%80%BC%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%9B%E1%80%B1%E1%80%B8%20%E1%80%A1

%E1%80%90%E1%80%BD%E1%80%B1%E1%80%B7%E1%80%A1%E1%80%80%E1%80%BC%E1%

80%AF%E1%80%B6.

BBC. (2022, April 1). ကသနတ်နအ

ေ့ ကဖမာက်က ည်ကတ ကာ်း အခ န
ိ ်မတိုင်ခင် ကကကလင်သာ်းကသာ ကယ်ြင်ကလ်းမ ာ်း.

Retired from https://www.bbc.com/burmese/burma-60957544

i
BBC. (2022, September 23). လက်ယက်ကုန််း ဖြစ်စဉ် အသက်ရှင်က န်သူကတရွေ့ ကဖြာဖြခ က်. BBC News ဖမန်မာ.

Retrieved November 17, 2022, from https://www.bbc.com/burmese/institutional-63013672

Beech, H. (2021). ‘She Just Fell Down. And She Died.’. The New York times. Retrieved 4 September 2022,

from https://www.nytimes.com/2021/04/04/world/asia/myanmar-coup-deaths-children.html.

Convention on the Rights of the Child (CRC). Retrieved from https://www.ohchr.org/en/instruments-

mechanisms/instruments/convention-rights-child.

Cullen, A., & Öberg, M. D. (2008). Prosecutor v. Ramush Haradinaj et al.: The International Criminal Tribunal

for the Former Yugoslavia and the Threshold of Non-International Armed Conflict in International

Humanitarian Law. ASIL Insights, 12(7).

International Covenant on Civil and Political Rights (ICCPR). Retrieved from

https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/international-covenant-civil-

and-political-rights

Irrawaddy, T. (2022, October 11). ကကလ်းမ ာ်း ဖြန်ကဖြာဖြကသာ လက်ယက်ကုန််း လူသတ်ြ. ဧရာဝတ. Retrieved

November 16, 2022, from

https://burma.irrawaddy.com/article/2022/10/11/255206.html?fbclid=IwAR1WmA8G5GpXFVj3z367

G6wLSGkJiRdGxnOtymAFb-7UMYn3N-PjCBeLmEY

Irrawaddy. (2021, April 27). စစ်ကကာင်စက ဓာ်းစာခအဖြစ် ြမ််းဆ်းသာ်းသည် သာ်းအမိ ၂

ဦ်းအဆက်အသယ်ဖြကတ်နhttps://burma.irrawaddy.com/news/2021/04/27/241203.html.

Irrawaddy. (2021, September 10). စစ်ကကာင်စက ကကလ်းငယ်မ ာ်း အြါအဝင် ဖြည်သူ ၁၀၀ ကက ာ်ကို ဓာ်းစာခအဖြစ်

ြမ််းဆ်းထာ်း. ဧရာဝတ. (2021). Retrieved 5 September 2022, from

https://burma.irrawaddy.com/news/2021/09/10/245871.html.

Irrawaddy. (2022, April 8). ဓာ်းစာခအဖြစ် ြမ််းခရသည် ၄ နှစ်ကကလ်းငယ်နှင် အဆက်သယ်ဖြတ်ရန ဧရာဝတ. (2022).

Retrieved 5 September 2022, from https://burma.irrawaddy.com/news/2022/04/08/251199.html.

Irrawaddy. (2022, August 17). ရင်ကြါင်တိုင်ရွာသာ်းမ ာ်းကို စစ်တြ် အစုလိုက်အပြ လိုက်သတ်ဖြတ်ခ.. Retrieved 10

September 2022, from

https://burma.irrawaddy.com/news/2022/08/17/253930.html?fbclid=IwAR23%20YaKCAznVjIzGkcMl

_FyWa86iqbf-fJhJMjhZI-mBm8QtOAn7WA33S4
ii
Kilkelly, U., & Liefaard, T. (Eds.). (2019). International human rights of children. Singapore: Springer.

Law on the Rights of the Child. (2019). Elimination of child labour, protection of children and young persons;

Hazardous child labour. Myanmar. Retrieved from

https://www.ilo.org/dyn/natlex/natlex4.detail?p_lang=en&p_isn=109405

Lwin, M. O., Sheldenkar, A., Lu, J., Schulz, P. J., Shin, W., Panchapakesan, C., ... & Yang, Y. (2022). The

Evolution of Public Sentiments During the COVID-19 Pandemic: Case Comparisons of India,

Singapore, South Korea, the United Kingdom, and the United States. JMIR Infodemiology, 2(1),

e31473.

Mandalay Free Press – MFP (2022, August 4). ကကလ်းငယ်(၆၀)ကက ာ် ရှိကနတ ကက ာင််းကို စစ်အုြ်စုက ရဟတ်ယာဉ်၊

လက်နက်ကက်းကတနှင် တစ်နောရ ကာ ြစ်ခတ်၊ ကကလ်းကတကို ဓာ်းစာခအဖြစ် နှစ်ရက်နတ

ေ့ စ်ည ြမ််းဆ်းပြ်း

အဖြင်ထက်ခင်မကြ:. Retrieved from

https://www.facebook.com/mandalayfreepress/posts/pfbid02LC5pRZ814n7twmPQqgkhxFAcN6nA

Ni96jYooMkjZEEabbLcbLCRMcAYkzRhiWochl

Ministry of Health and Sports (MOHS) and UNICEF Myanmar (2015). National strategic plan for newborn

and child health development (2015-2018). Nay Pyi Taw: Ministry of Health and Sports, Myanmar

Ministry of Human Rights. (2022, September 25). စစ်ကိုင််းတိုင််း၊ ေြယင််းပမိ ွေ့နယ်၊ လက်ယက်ကုန််းရွာ

အ ကမ််းြက်ခရမှုဖြစ်စဉ် . Ministry of Human Rights, NUG's Facebook. Retrieved November 12, 2022,

from

https://www.facebook.com/109160111358429/posts/pfbid0SePGBYWUDnWB5CHpa3JHVW3frYBQm

F3vscjFS2ABcxiX4eCfnfJTeyai727QoCbVl/

Ministry of Social Welfare and Resettlement (MSWRR). (2021). အမိနေ့်က ကဖငာစာအမှတ် (၄၈/ ၂၀၂၁). Nay Pyi

Taw. Retrieved 30th October 2022, from

https://www.moswrr.gov.mm/storage/uploads/60b2536d3c0fc-1622299501.pdf

Myanmar Now Facebook. (2021, Dec 18). စစ်က ကာကရ်းကကာ၊ ကထာင်ထမှာြါ လူမဆန်စာနှိြ်စက်ခခရသူ. Retrieved

4 September 2022, from

https://www.facebook.com/watch/?ref=search&v=643450263497661&external_log_id=9f53fa01-

1478-4988-9fd2-
iii
 28c3cf972053&q=%E1%80%85%E1%80%85%E1%80%BA%E1%80%80%E1%80%BC%E1%80%B1%

E1%80%AC%E1%80%9B%E1%80%B1%E1%80%B8%E1%80%80%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%8

1%8A%20%E1%80%91%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%91%E1%80

%B2%E1%80%99%E1%80%BE%E1%80%AC%E1%80%95%E1%80%AB%20%E1%80%9C%E1%80%

B0%E1%80%99%E1%80%86%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%85%E1%80%BD%E1%80%AC%E

1%80%94%E1%80%BE%E1%80%AD%E1%80%95%E1%80%BA%E1%80%85%E1%80%80%E1%80

%BA%E1%80%81%E1%80%B6%E1%80%81%E1%80%B2%E1%80%B7%E1%80%9B%E1%80%9E%

E1%80%B0

Myanmar Now. (2021, Dec 7). ဆာ်းလင််းကက်းတင် စစ်ကကာင်စစစ်က ကာင််းက ကေသခ ၁၁ ဦ်းကို မ်းရိှုွေ့သတ်ဖြတ် .

Retrieved from https://myanmar-now.org/mm/news/9575

Myanmar Now. (2021, December 25). At least 35 charred bodies found in Karenni State village on Christmas.

Myanmar Now. Retrieved November 6, 2022, https://www.myanmar-now.org/en/news/at-least-35-

charred-bodies-found-in-karenni-state-village-on-christmas

Myanmar Now. (2021, Sept 1). အဂ္ဘြူတင် ြခင်ကိုမကတွေ့၍ ကကလ်းသ်းု ဦ်းကို စစ်ကကာင်စ ြမ််းဆ်း. Retrieved from

https://myanmar-now.org/mm/news/8132

Myanmar Witness. (2022, July 21). Moso Village Christmas Eve killings. Myanmar Witness. Retrieved

November 7, 2022, from https://www.myanmarwitness.org/reports/moso-village-christmas-eve-

killings

Radio Free Asia. (2022, Mar 1). ကကလ်းသူငယ် ၁၉၀ ကက ာ် ဓာ်းစာခအဖြစ် ြမ််းဆ်းခထာ်းရ. Retrieved 7 September

2022, from https://www.rfa.org/burmese/program_2/arrested-over-190-children-in-jail-

01032022052713.html.

Reuters. (2021, May 23). More than 125,000 Myanmar teachers suspended for opposing coup. Retrieved 7

September 2022, from https://www.reuters.com/world/asia-pacific/more-than-125000-myanmar-

teachers-suspended-opposing-coup-2021-05-23/.

Reuters. (2022, June 14). Children killed, tortured in Myanmar junta's crackdown, UN expert says. Retrieved

from https://www.reuters.com/world/asia-pacific/children-killed-tortured-myanmar-juntas-

crackdown-un-expert-says-2022-06-14/.
iv
Save The Children. (2022, June 1). Myanmar: Number of children out of school more than doubles in two

years. Retrieved from 10 September 2022, from https://reliefweb.int/report/myanmar/myanmar-

number-children-out-school-more-doubles-two-years

Tachileik News Agency. (2022, July 5). ကက ်းရွာမ ာ်းကို မ်းမရိွေ့ှု ဟု ကဇာ်မင််းထန််း ကဖြာကသာ်လည််း အကဖြာနှင်

လက်ကတွေ့ တဖခာ်းစဖြစ်ကန. Retrieved 9 September 2022, from

https://www.facebook.com/watch/?v=787139142464938

The Guardian. (2021, December 25). Myanmar: More than 30 people killed in Kayah State. The Guardian.

Retrieved November 6, 2022, from https://www.theguardian.com/world/2021/dec/25/myanmar-

more-than-30-people-killed-in-kayah-state

The United Nations Human Rights Treaties Bodies-UNHR (2022). Retrieved 21 August 2022, from

https://tbinternet.ohchr.org/_layouts/15/TreatyBodyExternal/Treaty.aspx?Treaty=CCPR&Lang=en

The Universal Declaration of Human Rights (UDHR). Retrieved from

https://www.un.org/en/udhrbook/pdf/udhr_booklet_en_web.pdf

Todres, J., & King, S. M. (Eds.). (2020). The Oxford handbook of children's rights law. Oxford University

Press.

ကဖမလတ်အသ - Myaelatt Athan (2022, June 7). ကိုင််းလယ် ရစခန််းသိမ််းတိုက်ြတင် PDF ရကဘာ် ၂ ဦ်း က ဆု်း

(ရုြ်/သ). Retrieved from https://www.facebook.com/watch/?v=592083785457857&ref=sharing

ကမာင််း .(2022, August 10). စာသင်ကနစဉ်အတင််း ကလယာဉ်နေ့ ု်းလာကကလိုေ့ ထက်ကဖြ်းတိမ််းကရှာင်ခရတ ကကလ်းငယ်မ ာ်း

(ရုြ်/သ). Retrieved from https://www.facebook.com/watch/?ref=saved&v=1145523799507226.

v
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

မာတိကာ

စာတမ််းအနှစ်ခ ျုပ် III

အခန််း (၁) နိဒါန််း 1

၁.၁ မူလရှိပပ်း သုတတသနစာတမ််းမ ာ်းမှ ကို်းကာ်းတ ေါ်ပပပခင််း 2

၁.၂ သုတတသနစာတမ််း၏ရည်ရွယ်ခ က် 4

၁.၃ သုတတသနစာတမ််းတဆာင်ရွက်ပခင််းဆိုင်ရာ နည််းလမ််းမ ာ်း 4

၁.၄ သု်းသပ်တလေ့လာပခင််း မူတ ာင်ကို ခ မှတ်ပခင််း 5

၁.၅ တဆ်းတန်းတမ်းပမန််းတသာနည််းပ ငေ့် သု်းသပ်တလေ့လာပခင််း 5

၁.၆ ပမန်မာနိုင်ငအတင််းသုတတသနတဆာင်ရွက်ရာတင် ကကျုတတွေ့ရတသာ အတပခအ တ နမ ာ်း 7

၁.၇ သုတတသနစာတမ််းတရ်းသာ်းသညေ့် နယ်ပယ် 8

အခန််း (၂) ဒမိုကတရစ၏ သတ ာတရာ်းမ ာ်း 10

၂.၁ အတရှွေ့တတာင်အာရှနိုင်ငမ ာ်း၏ ဒမိုကတရစ ပပျုပပင်တပပာင််းလဲမှု သတ ာတရာ်း မ ာ်းအာ်းတလေ့လာပခင််း 14

၂.၂ ပမန်မာေ့ ဒမိုကတရစ တခတ်ဦ်းကာလနှငေ့် စစ်အုပ်ခ ျုပ်တရ်းကာလ နိုင်ငတရ်းပ စ်စဉ် အက ဉ််းခ ျုပ် (၁၉၆၂-၂၀၁၀)

16

၂.၃ ပမန်မာနိုင်ငအတင််း ဒမိုကတရစတပပာင််းလဲမှုစတင်ပခင််း (၂၀၁၀-၂၀၁၅) 19

၂.၄ ပမန်မာနိုင်ငအတင််း ဒမိုကတရစ တပပာင််းလဲမှုမ ာ်း ဆက်လက်တ ေါ်တဆာင်ပခင််း (၂၀၁၅-၂၀၂၀) 22

၂.၅ တပ်မတတာ်နှငေ့်အမ ျုိ ်းသာ်းဒမိုကတရစအ ဲွေ့ခ ျုပ်၏ ဆက်ဆတရ်း 27

အခန််း (၃) ဒမိုကတရစ ပပျုပပင်တပပာင််းလဲမှုတင် အရပ်သာ်းအစို်းရ ဒမိုကတရစတခါင််းတဆာင် မ ာ်း၏ အာ်းနည််းခ က်၊

အာ်းသာခ က်မ ာ်းအာ်း တလေ့လာပခင််း 32

အခန််း (၄) ဒမိုကတရစ ပပျုပပင်တပပာင််းလဲမှုအတက် စိန်တခေါ်မှုမ ာ်းနှငေ့် အခက်အခဲမ ာ်းကို သု်းသပ်တလေ့လာ ပခင််းနှငေ့်

သက်ဆိုင်ရာအ ဲွေ့၊ အုပ်စုအသ်းသ်းမှ အပမင်သတ ာထာ်းမ ာ်း 37

အခန််း (၅) နိဂု်းခ ျုပ်နှငေ့်အကကပပျုတင်ပပခ က်မ ာ်း 42

ရည်ညွှန််းကို်းကာ်းခ က်မ ာ်း 45

ii
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

စာတမ််းအနှစ်ခ ျုပ်

မြန်ြြောနိိုင်ငံတွင် ေြောစိုနှစ်ဝက်ရက ြော်ရလြောက် တ ြ

် ရတြော်က အေြောအြော်းလံို်းကိို ြ ျု ်ကိိုင်ပ ီ်း ေက်စက်စွြော

အို ်ြ ျု ်လြောြဲာ့ေြောြှ မ ည်တွင််းမ ည် ဖိအြော်းြ ြော်းရ ကြောငာ့် အင်အြော်းနည််းလြောကြော တိိုင််းမ ည်တွင်လည််း စီ်း ွြော်းရေ်း၊ နိိုင်ငံရေ်း

အေြောေြော ယိိုယွင််းလ က်မဖစ်ရ ေါ်ရနေြောမှ ၂၀၁၀ ြိုနှစ် အရ ွရ ွရေ်းရကြောက် ွဲက င််း ကြော ၂၀၁၂ ြိုနှစ်

ကြော်းမဖတ်ရေ်းရကြောက် ွဲနှငာ့်အတူ ရဒေါ်ရအြောင်ဆန််းစို ကည်နှငာ့် ဒီြိိုကရေစီဘက်ရတြော်သြော်းြ ြော်း နိိုင်ငံရေ်းသိိုို့

ဝင်ရေြောက်ြွငာ့်ေလြောြဲာ့သည်။ မြန်ြြောမ ည်သူလူ ိုအရနမဖငာ့် ဒီြိိုကရေစီအရ ေါ် လိိုလြော်းရတြောင်ာ့တြှုြ ြော်းသည်

ရလ ြောာ့က ြသွြော်းဘဲ မ န်လည်ေှင်သန်လြောကြော ၂၀၁၀-၂၀၁၅ ကြောလကိို အတိုအရယြောင် ဒီြိိုကရေစီကြောလဟို န ်းလည် ကပ ီ်း

၂၀၁၅-၂၀၂၀ ကြောလကိို စစ်ြှန်ရသြော ဒီြိိုကရေစီမဖစ်လြောေန် ရြ ြော်လငာ့်ြဲာ့ ကသည်။ မြန်ြြောအစိို်းေအရနမဖငာ့် အရြေိကန်

အ ါအဝင် အရန က်နိိုင်ငံြ ြော်းနှင်ာ့ ဆက်ဆံြွငာ့်ေြဲာ့ပ ီ်း စီ်း ွြော်းရေ်း ိတ် ဆိြ
ိုို့ ှုြ ြော်းရမဖရလ ြောာ့ြံြဲာ့ေရသြော်လည််း ၂၀၀၈

ဖွဲွဲ့စည််း ံိုအရမြြံဥ ရဒအေ တ ်ြရတြော်၊ ၎င််းတိန

ိုို့ ှငာ့်နီ်းစ ်ရသြော ြရိိုနီြ ြော်းကသြော ိန််းြ ျု ် ြော်းဆဲမဖစ်ြဲာ့ သည်။

ဖွဲွဲ့စည််း ံိုအရမြြံဥ ရဒမ ျုမ င်ရေ်းနှငာ့် တေြော်းဥ ရဒ စိို်းြိို်းရေ်းကိို အရကြောင်အ ည်ရဖေါ်ဖိိုို့ ေည်ြှန််းပ ီ်း

ရေ်းရကြောက် ွဲဝင်လြောြဲာ့ရသြော အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်နှငာ့် ဖွဲွဲ့စည််း ံို အရမြြံဥ ရဒကိို ကြောကွယေ
် န်

ြည်သညာ့်အေြောကိိုြဆိိုရဆြောင်ေက်ြညာ့် တ ်ြရတြော်တိိုို့ ကြော်း နှစ်ဦ်းနှစ်ဘက် ဆက်ဆံရေ်းတိို်းတက်ေန်နှငာ့်

အြ ျုိ ်းသြော်းမ န်လည်ေင် ကြော်းရစာ့ရေ်း အရကြောင်အ ည်ရဖေါ်ေန်ြှြော ြ ြော်းစွြောရသြောစိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်း ေှိြဲာ့သည်။ ၂၀၁၅ ြိုနှစ်

အရ ွရ ွရေ်းရကြောက် ွဲတွင် အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်ြှ အမ တ်အသတ်အနိိုင်ေကြော အစိို်းေဖွဲွဲ့ြွငာ့်ေြဲာ့ပ ီ်း

အရ ွရ ွအို ်ြ ျု ်ရေ်းဦ်းစီ်းဌြောနကိို အေ ်သြော်းအစိို်းလက်ရအြောက်သိိုို့ ညာ့်သွင််းနိိုင်ြဲာ့မြင််း အ ါအဝင် မ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲြှု

အြ ျုိ ွဲ့ရအြောင်မြင်ြဲာ့ရသြော်လည််း ရဒေါ်ရအြောင်ဆန််းစို ကည် အ ါအဝင် အစိို်းေအဖွဲွဲ့ဝင်အြ ြော်းစိုသည် အို ်ြ ျု ်ရေ်း အရတွွဲ့

အကကံျုအြော်းနည််းမြင််းနှငာ့်အတူ ဗဟိိုြ ျု ်ကိိုင်ြှုြ ြော်းြဲာ့ပ ီ်း ေှိေင််းစွဲတိုိင််းေင််းသြော်းြိတ်ဖက် ါတီြ ြော်းနှငာ့် ါ လက်တလ

ွဲ ို ်ရဆြောင်ြှု

အြော်းနည််းြဲာ့သည်။ တ ်ြရတြော်အရနမဖငာ့် ၎င််းတိိုို့အက ျုိ ်းစီ်း ွြော်းကိို ိြိိုက်ရစနိိုင်ရသြော အရမြြံ ဥ ရဒမ င်ဆင်ရေ်းကိို

ဆက်တက
ိို ်ရဆြောင်ေက်လြောရသြော အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျူ ်အစိို်းေနှငာ့် ဆက်ဆံရေ်း ိိုြိိုတင််းြြောလြောကြော အြောဏြော

မ န်လည်သိြ််းယူြညာ့် အေိ ်အရယြောင်ြ ြော်း ြ ကြောြဏမ ျုလို ်လြောြဲာ့သည်။ မြန်ြြောလူ ိုအရနမဖငာ့်လည််း စစ်ြှန်ရသြော

ဒီြိိုကရေစီကိို လိိုလြော်းရတြောငာ့်တရံမို ဖငာ့်ြက ဒီြိိုကရေစီ အရလာ့အ ရကြောင််းြ ြော်းကိို ယြို က် ိိုြိိုက ငာ့်သံို်းနိိုင်ေန်

လိိုအ ်ရနြဲာ့သညာ့်အမ င် ဗြြောလူြ ျုိ ်းြှလည််း လူနည််းစိုလူြ ျုိ ်း၊ တိင

ို ််းေင််းသြော်းြ ြော်းနှငာ့် ါ တစ်သြော်းတည််းေ ်တည်ကြော တန််းတူ

ညီြ အြွငာ့်အရေ်းကိို အြောြြံနိိုင်သညာ့် ဖွဲွဲ့စည််း ံိုအရမြြံဥ ရဒ တစ်ြိုမ ဌြောန််းနိိုင်ေန် လိိုအ ်ရနရ ကြောင််း ရတွွဲ့ေှိေ ါသည်။

ဤစြောတြ််းတွင် ဒီြိိုကရေစီအရလာ့အ ြ ြော်းအရ ကြောင််းကိို ဦ်းစွြောတင်မ ရဆွ်းရနွ်းြဲာ့ပ ီ်း၊ အရေှွဲ့ရတြောင် အြောေှနိိုင်ငံြ ြော်း၏

iii
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲ၊ မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီရြတ်ဦ်းကြောလနှငာ့် စစ်အို ်ြ ျု ်ရေ်းကြောလ နိိုင်ငံရေ်းမဖစ်စဉ်၊ ဒီြိိုကရေစီ

စတင်ရမ ြောင််းလဲလြောရသြောကြောလနှငာ့် ဆက်လက်ေှင်သန်ရစနိိုင်ရသြော အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ် အစိို်းေကြောလ မ ျုမ င်

ရမ ြောင််းလဲြှုြ ြော်း၊ ိိုို့အမ င် အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ် အစိို်းေနှငာ့်တ ်ြရတြော်တ၏

ိိုို့ ဆက်ဆံရေ်းကိို တင်မ ရဆွ်းရနွ်း

ြဲာ့ကြော အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်အစိို်းနှငာ့် ၎င််းတိရ

ိုို့ ြါင််းရဆြောင်ြ ြော်း၏ အြော်းနည််းြ က်ြ ြော်းအမ င် ဒီြိိုကရေစီ

မ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲရေ်းအတွက် ေင်ဆိိုင်ရနေရသြော စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ါ ရလာ့လြောသံို်းသ ် ြော်း ါသည်။

iv
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

အခန််း (၁) နိဒါန််း

မြန်ြြောနိိုင်ငံ၏ ဒီြိိုကရေစီမ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲြှုကိို ၂၀၁၁ ြိုနှစ်ြှြော တေြော်းဝင်စတင်ြဲာ့ ါပ ြီ။ ရေ်းရကြောက် ွဲြ ြော်း

က င််း ြဲာ့ကြော ရကြောင််းြွန်သညာ့်နိိုင်ငံရေ်းအရမြြံရတွနှငာ့် ဒီြိိုကရေစီစနစ်သိိုို့ ဦ်းတည်သွြော်းြဲာ့ကြော ၁၀ နှစ်တြောကြောလအလွန်

၂၀၂၁ ြိုနှစ် ရဖရဖေါ်ဝါေီလ (၁) ေက်ရနို့ြှစတင်ကြော နိုနယ်ရသြော မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရဆြောက်အဦ်းသည် တစ်ဖန်ပ ိျုလဲကြော

ရကြောင််းြွန်စ မ ျုလြောရသြော နိိုင်ငံရေ်းအရမြအရန၊ စီ်း ွြော်းရေ်းအရမြအရန၊ ညြောရေ်းအရမြအရနမ ျားသည်လည််း ရန က်သိိုို့

မ န်ဆိုတ်သွြော်းြဲာ့ေ ါသည်။ ဤအြောဏြောသိြ််းြှုသည် ၂၀၂၀ ရေ်းရကြောက် ွဲအပ ီ်း ရေ်းရကြောက် ွဲြသြြောြှုြ ြော်းေှိသည်ဟို

အရ ကြောင််းမ ကြော ဆယ်စိုနှစ် တစ်ြိုစြော တည်ရဆြောက် ြော်းြဲာ့ရသြော ဒီြိိုကရေစီအရမြြံအိုတ်မြစ်ကိို ါ က်စီ်းရစြဲာ့ ါသည်။

နိိုင်ငံအြ ြော်းစိုသည် ဒီြိိုကရေစီလြ််းရ ကြောင််းရ ေါ် ရလ ြောက်လှြ််းရန ကေြော မြန်ြြောကလည််း ရန က်ဆံို်းနိိုင်ငံတစ်နိိုင်ငံအမဖစ်

ါဝင်ကြော အ ံသင်စ ဒီြိိုကရေစီစနစ်ဟြော ြြိိုင်ြြောရသ်းရ ကြောင််း မြန်ြြောစစ်တ ် (တ ်ြရတြော်) က ၂၀၂၁ ြိုနှစ် ရဖရဖေါ်ဝါေီ

(၁) ေက်ြှြော သက်ရသမ ြဲာ့ ါသည်။ ဤရမ ြောင််းလဲြှုအရမြအရနြ ြော်းြှ အ ူ်းအြော်းမဖငာ့် မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီမ ျုမ င်

ရမ ြောင််းလဲရေ်း၊ လူူ့အြွငာ့်အရေ်းအရမြအရနြ ြော်း၊ တေြော်းဥ ရဒစိို်းြိို်းရေ်း၊ ိိုို့အမ င် ဖက်ဒေယ်အရေ်းကိစစြ ြော်းတွင်

ူ်းမြြော်းရသြော အရမ ြောင််းအလဲြ ြော်း မဖစ်ရ ေါ်ြဲာ့သလိို၊ မြန်ြြောအြ ြော်းစို၏ မြန်ြြောစစ်တ ် (တ ်ြရတြော်) အရ ေါ် ြော်းသညာ့်

သရဘြော ြော်းြ ြော်း ယြင်က က် ိိုြိိုမ င််း န်လြောကြော ဒီြိိုကရေစီစနစ်၏ အရေ်း ါ ိရေြောက်ြှု၊

ဖက်ဒေယ်အရေ်းကိစစြ ြော်းကိို ါ အ ူ်း စိတဝ

် င်စြော်းလြော ကသည်။ အဆိို ါ အရမ ြောင််းအလဲြ ြော်း ဲြှ အရေ်း ါလှသညာ့်

မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီ အရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန်ျားစစ်ရလာ့လြောမြင််း သိုရတသနစြောတြ််းကိိုရေ်းသြော်းေန်

ေည်ေယ် ါသည်။

1
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

၁.၁ မူလရှိပပ်း သုတတသနစာတမ််းမ ာ်းမှ ကို်းကာ်းတ ေါ်ပပပခင််း

နိိုင်ငံတစ်နိိုင်ငံြှြော ိိုြိိုလွတ်လ ် ွငာ့်လင််းလြောမြင််း၊ ိိုြိို ါဝင်ြွငာ့်ေလြောမြင််း၊ အြောဏြောမ သူရတွနည််းလြောတဲာ့

လူြှုအဖွဲွဲ့အစည််း တစ်ြိုမဖစ်လြောေန် ဦ်းတည်ရဆြောင်ေက်ရနတဲာ့ လို ်ငန််းစဉ်ကိို ဒီြိိုကရေစီစနစ်က ငာ့်သံို်းမြင််းလိိုို့

ဆိို က ါသည်။ မ ည်သူလူ ို၏သရဘြော ြော်းကိို အရမြြံ ြော်းတဲာ့ စံမ နိိုင်ငံရေ်း ဩဇြောတည်ရ ြောင်ပ ီ်း နည််းလြ််းြ ျုိ ်းစံို၊

အဖွဲွဲ့အစည််းြ ျုိ ်းကရန ရန က်ြံမ ျု ရို ်လံို်းရဖေါ် ြော်းရသြော အစိို်းေစနစ်သည် ဒီြိိုကရေစီစနစ်မဖစ် ါသည် (Boutros-Ghali,

1996)။ ိိုို့အမ င် ရေ်းရကြောက် ွဲသည်လည််း ဒီြိိုကရေစီစနစ်၏ အဓိကြဏ္ိျုင်ရတွ ဲကတစ်ြို အမဖစ် ါဝင်ရနသည်

(Becker & Raveloson, 2008)။ ၂၀ ေြောစို ရန က်ဆံို်းကြောလမ ျားြှြော ဒီြိိုကရေစီသည် တစ်ကြဘြောလံို်းကိို ံွဲ့နသ
ှံို့ ွြော်း ါသည်။

၁၉၇၀ ြိုနှစ်ရတွြှြော ဥရေြော ရတြောင််း ိိုင််းကရနအစ ျုိ ်းပ ီ်း ရန က်ဆယ်စိုနှစ် ြ ကြောခင်ရလ်းြှြော ဲ လက်တင်အရြေိကြော်း ိ

ံွဲ့နှလ
ံို့ ြောကြော ၁၉၈၀ နဲို့ ၁၉၉၀ ြိုနှစ်ရတွြှြော ဆက်တက
ိို ်ဆိိုသလိို အြောဖေိက ရအြောက် ိိုင််းရဒသြ ြော်းနှငာ့်

ဥရေြော အရေှွဲ့ ိိုင််းအ ိ ါ ံွဲ့နလ

ှံို့ ြောြဲာ့ ါသည်။ အြောဏြောေှင်စနစ်က ငာ့်သံို်းရသြော နိိုင်ငံ မ ျားမှ တစ်ြိုပ ီ်းတစ်ြို

ပ ိျုလဲသွြော်းြဲာ့ေ ါသည်။ ၁၉၇၀ ြိုနှစ်ရတွေဲွဲ့ အလယ်ရလြောက်ြှြောရတြောာ့ ကြဘြောြှြောေှိတဲာ့ တိိုင််းမ ည် အြော်းလံို်းေဲွဲ့ ၆၈% ကို

အြောဏြောေှင်ရတွလို့ဆ
ိို ိိုေြှြော မဖစ် ါသည်။ ၁၉၉၀ ြိုနှစ်ရတွေဲွဲ့ အလယ်ရလြောက် ရေြောက်သည်အြါ

အြောဏြောေှင်နိိုင်ငံအရေအတွက်မှ ၂၆% အ ိကိို က ဆင််းလြောြဲာ့ ါသည် (Potter et al., 1997)။ ကြဘြောာ့နိိုင်ငံ အြ ြော်းစိုသည်

ြ ြော်းစွြောရမ ြောင််းလဲလြောြဲာ့ရသြော်လည််း မြန်ြြောနိိုင်ငအ

ံ တွက်မူ ၁၉၆၂ ြိုနှစ်က စတင်ကြော သိသြောရသြော နိိုင်ငံရေ်းရမ ြောင််းလဲြှု

ဆိိုတြော အလ ဥ််းြရတွွဲ့ြဲာ့ ကေ ါ။ မြန်ြြောနိိုင်ငတ

ံ ွင် နိိုင်ငံရေ်း မ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲြှုဆိိုသည်ြှြော အလွန် မြင်ရတွွဲ့ေြဲရသြော

မဖစ်ေ ်တစ်ြို မဖစ် ါသည်။ မြန်ြြောာ့သြိိုင််းကိို မ န် ကညာ့်လ င်လည််း မြန်ြြောလူြ ျုိ ်းြ ြော်းသည် ၁၈၈၅ ကတည််းက ပဗိတိသ

အင် ါယြောရအြောက် လံို်းဝက ရေြောက်ကြော ကိိုလန

ိို ီဘဝမဖငာ့် နှစ်ရ ါင််း ြ ြော်းစွြော ရနလြော ကေပ ီ်း တစ်ကက မ န်

ရြါင််းရ ြောင်လြောမြင််း၊ အမြင်က ယ်လြောမြင််း ြေှိြဲာ့ က ါ။ သြိိုင််းကိို မ န် ကညာ့်လ င်လည််း ြင််းတိုန််းြင််း လက် က်

(၁၈၅၃-၁၈၇၈) တွင် မ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲြှုြ ြော်း လို ်ြဲာ့သည်ဟို ဆိိုနိိုင်ရသြော်လည််း နိိုင်ငံရေ်းမ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲြှုြ ြော်း ြ ါဝင်ြဲာ့ ါ။

သိရ
ိုို့ သြော်လည််း ိိုအြ န
ိ ်ကြောလြ ြော်းတွင် အမြြော်းအြောေှနိိုင်ငံြ ြော်းမှ တိို်းတက်ရသြော မ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲြှုြ ြော်းကိို

စတင်လို ်ရဆြောင် ရနြဲာ့ က ါပ ီ။ အ ူ်းသမဖငာ့် ၁၈၇၀ ြိုနှစ်ရတွြှြော ဂ န်နိိုင်ငံသည် ကဏ္စံိုြှြော

မ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲြှုြ ြော်းလို ်ြဲာ့ပ ီ်း ိိုရမ ြောင််းလဲြှုမ ျားက ယရနို့ရြတ်ဖွံွဲ့ပဖိျု်းတိို်းတက်ရနရသြော ဂ န်နိိုင်ငံ၏ အရမြြံအိုတ်မြစ်

မဖစ်လြော ါသည်။ ိိုင််းနိိုင်ငံသည်လည််း သူူ့ေဲွဲ့မ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲြှုရတွကိို ၁၈၇၀ ဝန််းက င်ြှြော စတင်ြဲာ့ကြော

ယရနို့တိို်းတက်ရနတဲာ့ ိိုင််းနိိုင်ငံကိို သရနေတည်ြဲာ့ ါသည် (Aung, 2013)။ အရြေိကန်နိိုင်ငံရေ်းသိ ပံ ညြောေှင် Samuel

Huntington ကရတြောာ့ စစ်အြောေှင်စနစ်ကရန ဒီြိိုကရေစီစနစ်ဆီ အကူ်းအရမ ြောင််းမဖစ်လြောမြင််းသည် “ရမ ြောင််းလဲလြောမြင််း”

လိဆ
ိုို့ ိို ြော်း ါသည်။ ိအ
ို ရမြအရနြ ျုိ ်းသည် စစ်အို ်ြ ျု ်ရေ်းြှ အလိိုအရလ ြောက်ရမ ြောင််းလဲလြောမှုကိို အစ ျုိ ်းသညာ့်အြါြှြော

2
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

မဖစ်ရ ေါ်တတ်သည်။ ိိုကဲာ့သိိုို့အကူ်းအရမ ြောင််းသည် ပငိြ််းပငိြ််းြ ြ််းြ ြ််း၊ အ ိအြိိုက်ြေှိ ကူ်းရမ ြောင််း ြဲာ့သည်ဟို

ဆိေ
ို ရသြော်လည််း ရေေှည်ြတည်ပြဲတတ်သည်ကိုရတွွဲ့ေသည်။

အြ န
ိ ်တိိုြဏတြောအတွင််းြှြောသည် င် မ န်လည် က်စီ်းသွြော်းတတ်သည်ဟိုလည််း ဆိို ြော်း ါသည်။

အရ ကြောင််းေင််းသည် အကယ်၍သြော ဒီြိိုကရေစီ ကူ်းရမ ြောင််းြှုလြ််းရ ကြောင််းရတွသည် စစ်အြောဏြောေှင်ရတွြှ သရဘြောြတူ/

သရဘြောြက ါက ိိုစစ်အြောဏြောေှင်ြ ြော်းသည် ဒီြိိုကရေစီြက ရသြော နည််းလြ််းြ ြော်းမဖငာ့် အြောဏြောကိို

အတင််းအဓြမမ န်ယူနိိုင်ရသြောရ ကြောငာ့်မဖစ်သည် (Banerjee, 2022, May 09)။ အေ ်သြော်းအစိို်းေမဖစ်ရသြော

အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ် အြောဏြောေလြောရသြော ၂၀၁၆ ြိုနှစ်မစ

ှ ပ ီ်း သူတို့ိိုသည် စစ်အြောဏြောေှင်ရတွနှငာ့်

အြ ျုိ ်းသြော်းေင် ကြော်းရစာ့ရေ်း ရဖေါ်ရဆြောင်ေန်အတွက် စစ်တ ်နှငာ့် အလွန်နီ်းနီ်းက ်က ် ဆက်ဆံလြော ကသည်။

ိရ
ို ဆြောင်ေက်ြ က်သည် စစ်တ ်ြှ တိိုင််းေင််းသြော်းရတွနှငာ့် တိိုက် ွဲြ ြော်းရဖေါ်ရဆြောင်ရနစဉ်ြှြော ဲ ိိုလို ်ေ ်ြ ြော်းအရ ေါ်

ိို၍ရ ြောာ့ရမ ြောင််းရသြော ေ ်တည်ြ က်မဖငာ့် ြ ဥ််းက ်ရဆြောင်ေက်ြဲာ့မြင််း မဖစ်သည်။ ိိုသရ

ိိုို့ ဆြောင်ေက်ရသြော်မငြော်းလည််း

အြ ျုိ ်းသြော်းမ န်လည်သငာ့်မြတ်ရေ်းလြ််းစဉ်သည် အေ ်သြော်းအစိို်းေ ရြါင််းရဆြောင််း ိိုင််းေဲွဲ့ အြော်းနည််းြ က်ြ ြော်းနှငာ့် အတူ ၂၀၀၈

ဖွဲွဲ့စည််း ံိုအရမြြံဥ ရဒမ င်ဆင်ရေ်းတွင် တ ်ြရတြော်နှငာ့်တင််းြြောြှုြ ြော်း မြငာ့်တက်လြောေြှ ြရအြောင်မြင် မဖစ်လြောြဲာ့ေသည်။

လွန်ြဲာ့တဲာ့ ၅ နှစ် အတွင််းြှြောလည််း မြန်ြြောာ့လံိုခြံျုရေ်းနှငာ့် တေြော်းြ တရေ်းကိို ရဆြောင်ေက်ရန ါသည်ဆိိုရသြော

အဖွဲွဲ့အစည််းြ ြော်းသည် မ ည်တွင််းြှ ၎င််းတိိုို့အရ ေါ်ြလိိုလြော်းသူြ ြော်းအြော်း ကြောကွယ်တြော်းဆီ်းေန်နှငာ့် ၎င််းတိ၏

ိုို့ အက ျုိ ်းစီ်း ွြော်းကိို

အရလ်း ြော်းကြောကွယေ
် န်အတွက်သြော အြိနို့်၊ ညွှန် ကြော်းြ က်ြ ြော်း ိုတ်၍ ရဆြောင်ေက်မြင််းသြော ရတွွဲ့ေ ါသည် (Cheesman,

2012)။ ၂၀၂၀ ြိုနှစ် အရ ွရ ွရေ်းရကြောက် ွဲတွင် တ ်ြရတြော်ြှရ ြောက်ြံရသြော မ ည်ရ ြောင်စိုကကံာ့ခိုင်ရေ်းနှငာ့်ဖွံွဲ့ပဖိျု်းရေ်း

ါတီအရနမဖငာ့် ရြ ြော်ြှန််း ြော်းသလိို အနိိုင်ြေေှိဘဲ ရေ်းရကြောက် ွဲတွင် အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်၏ ရတြောင်ပ ိျုကြ််းပ ိျု

အနိိုင်ေေှိြှုသည်လည််း ဥ ရဒမ ျုရေ်းြှြော စစ်တ ်ေဲွဲ့ လွှြ််းြိို်းြှုကိိုရလ ြောာ့က ရစသလိို မဖစ်ရ ေါ်ြဲာ့ ါသည်။ ဤရမြအရနြ ြော်းမဖငာ့်

ရေှွဲ့ဆက်သွြော်းမြင််းသည် အေ ်သြော်းအစိို်းေ ေည်ြှန််း ြော်းရသြော ၂၀၀၈ ြိုနှစ် ဖွဲွဲ့စည််း ံိုအရမြြံဥ ရဒမ င်ဆင်ရေ်း ိိုြိို

အြော်းရကြောင််းရစကြော စစ်တ ်၏ဩဇြောအြောဏြော ိိုြိိုရလ ြောာ့က လြောရစြှြော မဖစ် ါသည်။ ိိုို့အမ င် အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီ

အဖွဲွဲ့ြ ျု ်ဦ်းရဆြောင်ရသြော အေ ်သြော်းအစိို်းေသည် ိိုြိိုအင်အြော်းရတြောငာ့်တင််းလြောရသြော အရနအ ြော်းတစ်ြိုမဖစ်ရ ေါ်လြောပ ီ်း

ိိုအရမြအရနသည် စစ်တ ်၏ လွှြ််းြိို်းြ ျု ်ကိိုင်မြင််း၊ အြောဏြောအြ ြော်းအမ ြော်း ေယူ ြော်းနိိုင်မြင််း စသညာ့်အြ က်ရတွအရ ေါ်

အြှန်တကယ် ပြိြ််းရမြြောက်ြှုမဖစ်လြောရစကြော စစ်တ ်အတွက် ရန က်တစ်ကကိြ် အြောဏြောသိြ််းဖိိုို့ ဦ်းတည်သွြော်းရစရသြော

အမဖစ်ကိို မဖစ်လြောရစြဲာ့သည်။ ရအြောင်မြင်ရသြောဒီြိိုကရေစီ အကူ်းအရမ ြောင််းတစ်ြိုမဖစ်ဖိိုို့အတွက် တိိုင််းမ ည်တွင်

စစ်အြောဏြောေှင်ဝါဒကိို ရြွ်းေြော ါအြွငာ့်အရေ်းကဲာ့သိိုို့ အသံို်းြ ပ ီ်း တိိုင််းမ ည်ေှိ နိိုင်ငံရေ်းနှငာ့်အဖွဲွဲ့အစည််းြ ြော်းအရ ေါ် အြွငာ့် ူ်းြံ

အမဖစ် ရနေြောယူ ြော်းရသြော စစ်တ ်အြော်း ရကြောင််းစွြော ိန််းြ ျု ်နိိုင်ရသြော စနစ်တက ဖွဲွဲ့စည််း ြော်းသညာ့် အေ ်သြော်း

အဖွဲွဲ့အစည််းြ ြော်း ရ ေါ်ရ ါက်ေန် လိိုအ ်သည်။ အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ် ဦ်းရဆြောင်ရသြော အေ ်သြော်းအစိို်းေသည်

3
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

တိိုင််းမ ည်အတွင််း ဒီြိိုကရေစီအက ငာ့်အကကံနှငာ့် လြ််းစဉ်ြ ြော်း၊ လို ်ငန််းစဉ်ြ ြော်းကိို ကကိျု်းစြော်းရဖေါ်ရဆြောင်ြဲာ့ရသြော်လည််း

အေ ်သြော်းအစိို်းေအရနမဖငာ့် စစ်တ ်အရ ေါ် စနစ်တက ဖွဲွဲ့စည််း ြော်းရသြော အေ ်သြော်းအဖွဲွဲ့ြ ြော်းြှ ရကြောင််းစွြော ိန််းြ ျု ်နိိုင်ေန်

ရဆြောင်ေက်နိိုင်မြင််းြေှိနိိုင်ရသ်းရ ကြောင််းကိို ၂၀၂၁ ရဖရဖေါ်ဝါေီတွင် သက်ရသမ ြဲာ့ပ ီ်းမဖစ်ကြော ဒီြိိုကရေစီ မ ျုမ င်

ရမ ြောင််းလဲရေ်းအတွက် ြ ြော်းစွြောရသြော အြက်အြဲ စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်း ေှိရနရသ်းရ ကြောင််း င်ေှြော်းရနသည်။

၁.၂ သုတတသနစာတမ််း၏ရည်ရွယ်ခ က်

၂၀၂၁ ြိုနှစ် ရဖရဖေါ်ဝါေီလရန က် ိိုင််း ေှိပ ီ်းသြော်း နိုနယ်လှရသြော ဒီြိိုကရေစီလြ််းစဉ်သည် ဆိုတ်ယိုတ်သွြော်းကြော

မြန်ြြောနိိုင်ငံ၏ တမဖည််းမဖည််းေငာ့်သန်လြောရသြော ဒီြိိုကရေစီအရလာ့အ ြ ြော်း ယိယ

ို ွင််းလြောရသြော အရမြအရနကိို

သိေှိန ်းလည်နိိုင်ေန်၊ ဒီြိိုကရေစီ စနစ်မ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲရေ်းကိို အရကြောင်အ ည် ရဖေါ်ရနသညာ့်လြ််းစဉ်ြှြော အဖွဲွဲ့အစည််း

အသီ်းသီ်း၊ နိိုင်ငံရေ်း ါတီြ ြော်းနှငာ့် မ ည်သူလူ ိုက ေင်ဆိိုင်ကကံျုရတွွဲ့ရနေရသြော အြက်အြဲ၊ စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို အရသ်းစိတ်

ရသြ ြောစွြောန ်းလည်လြောေန်နှငာ့် ရတွွဲ့ေှိြ က်ြ ြော်းအရ ေါ်ြူတည်ပ ီ်း မဖစ်လြောနိိုင်ဖွယ်ေှိရသြော လို ်ရဆြောင်ေန်လိိုအ ်ြညာ့်

အရမ ြောင််းအလဲ လို ်ငန််းစဉ်ြ ြော်းကိို အရ ြောက်အကူမဖစ်ရစြညာ့် အကကံမ ျုြ က်ြ ြော်းရ ်းနိိုင်ေန်အတွက် ဤသိုရတသန

စြောတြ််းကိို ရေ်းသြော်းေမြင််းမဖစ် ါသည်။

၁.၃ သုတတသနစာတမ််းတဆာင်ရွက်ပခင််းဆိုင်ရာ နည််းလမ််းမ ာ်း

မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီ အရမ ြောင််းအလဲမဖစ်စဉ်ြ ြော်းနှငာ့် တ်သက်ပ ီ်း ကကံျုရတွွဲ့ရနေရသြော အြက်အြဲ၊ စိန်ရြေါ်ြှု

စသည်တို့က
ိို ိို ိိုြိို န ်းလည်ပ ီ်း၊ ြွဲမြြ််းစိတ်မဖြောသံို်းသ ်နိိုင်ေန်အတွက် ရအြောက် ါနည််းလြ််းြ ြော်းကိို အသံို်းမ ျုေန်

ေည်ေယ် ြော်း ါသည်-

(၁) ြူလေှိပ ီ်းရသြော သီအိိုေီ၊ အစီေင်ြံစြော၊ စြောအို ်၊ ရဆွ်းရနွ်းြ က် စသည်တို့က

ိို ိို သံို်းသ ်ရလာ့လြောတင်မ မြင််း

(၂) အဓိက အြ က်အလက်ရ ်းနိိုင်သူြ ြော်းနှငာ့် ရဆွ်းရနွ်းရြ်းမြန််းမြင််း

(၃) ရြ်းြွန််းတိိုြ ြော်းသံ်းို ကြော မ ည်နယ်၊ တိိုင််းအသီ်းသီ်းတွင် ရြ်းြွန််းရြ်းမြန််းမြင််း

(၁) မူလရှိပပ်းတသာ သအိုရ၊ အစရင်ခစာ၊ စာအုပ်၊ တဆ်းတန်းခ က် စသည်တို့ိုကို သု်းသပ်တလေ့လာတင်ပပပခင််း

ဤစြောတြ််း၌ မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီ အရမ ြောင််းအလဲအတွက် ေင်ဆိိုင်ရနေရသြော စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ရလာ့လြောေြောတွင်

အဓိကအြ က်အလက်ရ ်းနိိုင်သူြ ြော်းနှငာ့် ရဆွ်းရနွ်းရြ်းမြန််းမြင််းြ ြော်း မ ျုလို ်သွြော်းြညာ့်အမ င် ယြင်က ေှိ ြော်းပ ီ်းရသြော

သီအိိုေီ၊ သံို်းသ ်ြ က်၊ စြောတြ််း၊ အစီေင်ြံစြော၊ စြောအို ်၊ ရဆွ်းရနွ်းြ က် စသည်တို့က

ိို ိို ါ ညာ့်သွင်ျားရလာ့လြောသွြော်းြည်

မဖစ် ါသည်။

4
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

ဒီြိိုကရေစီေဲွဲ့ ြူလအဓိ ပါယ်ဖွငာ့်ဆြ

ိို က်၊ သက်ဆိိုင်ေြော နိိုင်ငံ၊ ရဒသအလိိုက် ဒီြိိုကရေစီအရ ေါ်

လက်ြံန ်းလည် ြော်းေှိြှု၊ စစ်အစိို်းေရြတ်လွန် မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီရမ ြောင််းလဲလြောမြင််း၊ မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီမဖစ်စဉ်

ရမ ြောင််းလဲြှုအဆငာ့်ဆငာ့်၊ မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီရမ ြောင််းလဲလြောြှု အရနအ ြော်းတွင် နိိုင်ငံတကြောြှ ဝင်ရေြောက် တ်သက်ြှု

အရမြအရန၊ တိိုင််းေင််းသြော်း လက်နက်ကိိုင်အဖွဲွဲ့ြ ြော်း၏ မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီရမ ြောင််းလဲလြောြှု အရနအ ြော်းရ ေါ် ြော်းေှိရသြော

သရဘြော ြော်း၊ တိိုင််းေင််းသြော်း လက်နက်ကိိုင်အဖွဲွဲ့ြ ြော်း၏ ူ်းရ ါင််း ါဝင်နိိုင်ြှုအရနအ ြော်း၊ မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီ

ရမ ြောင််းလဲလြောြှုတွင် ကကံျုရတွွဲ့ေရသြော ဖွဲွဲ့စည််း ံိုအရမြြံဥ ရဒ ါ အဟနို့်အတြော်းြ ြော်းစသည် အြ က်အလက်တိိုို့ကိို

အရသ်းစိတ်န ်းလည်နိိုင်ေန် ြူလေှိ ြော်းပ ီ်းရသြော သီအိိုေီ၊ သံို်းသ ်ြ က်၊ စြောတြ််း၊ အစီေင်ြံစြော၊ စြောအို ်၊ ရဆွ်းရနွ်းြ က်

စသည်တို့က
ိို ိို သံို်းသ ်ရလာ့လြောြှု မ ျုလို ် ါြည်။

၁.၄ သု်းသပ်တလေ့လာပခင််း မူတ ာင်ကို ခ မှတ်ပခင််း

ကနဦ်းအစအရနမဖငာ့် သံို်းသ ်ရလာ့လြောမြင််းကိို ြူလေှိ ြော်းပ ီ်းရသြော သီအိိုေီ၊ သံို်းသ ်ြ က်၊ စြောတြ််း၊ အစီေင်ြံစြော၊

စြောအို ်၊ ရဆွ်းရနွ်းြ က် စသည်တက

ိိုို့ ိို သံို်းသ ်ရလာ့လြောမြင််းမဖငာ့် စတင် ါသည်။ ဤသံို်းသ ်ရလာ့လြောမြင််းကိို ရလာ့လြောလိိုတဲာ့

ေည်ြှန််းြ က်၊ ွက်ေှိလြောနိိုင်ြယာ့် ေလဒ်ရတွရ ေါ်အရမြခံပ ီ်း သံို်းသ ်ရလာ့လြော ြော်း ါသည်။ ဤစြောတြ််းတွင် မြန်ြြောာ့

ဒီြိိုကရေစီ အရမ ြောင််းအလဲအတွင််း စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်း၊ ိိုစိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်း မဖစ်လြောေမြင််း အရ ကြောင််းတေြော်းြ ြော်း၊ ိိုစိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်း

ဲတွင်ြည်သညာ့် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းက အဓကအရေ်း ါသည်ဆိိုတြောကိိုလည််း ရလာ့လြော ြော်း ါသည်။ ယြင်ေှိြဲာ့ပ ီ်းရသြော

စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းသည် ိိုြိိုကကီ်း ွြော်းလ မြင််း ေှိ၊ြေှိနှငာ့် ရန က် ် စိန်ရြေါ်ြှုအသစ်ရတွက ြည်သညာ့်အေြောရတွ

မဖစ်သည်ကိိုလည််း ရလာ့လြော ြော်း ါသည်။ ိိုို့ မ င်

အ ါဝင်သငာ့်သညာ့် အဓိကအရေ်း ါရသြော အြ က်အလက်ြ ြော်း

ရ ်းနိိုင်သညာ့်သူြ ြော်းနှငာ့် ရတွွဲ့ဆံိုရဆွ်းရနွ်းမြင််း နည််းလြ််းမဖငာ့်လည််း မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီ အရမ ြောင််းအလဲြှြော ေင်ဆိိုင်ပ ီ်း၊

ရမဖေှင််းဆဲ၊ ေင်ဆိိုင်ေနိိုင်ရသြော စိန်ရြေါ်ြှုရတွသည် ဘြောရတွမဖစ်လြောြလဲဆိိုတြောကိိုလည််း သံို်းသ ်ရလာ့လြော ြော်း ါသည်။။

ဤရလာ့လြောြှုတွင် နိိုင်ငံရေ်း ါတီမ ျားအနက် အဓိက ါတီကကီ်းနှစ်ြိုြှ နိိုင်ငံရေ်းတွင် ဲ ဲဝင်ဝင် ါဝင်ြဲာ့သညာ့်သူမ ျား၊

သြောြြောန်မ ည်သူမ ျား၊ နိိုင်ငံရေ်းအက ဉ််းသြော်းရဟြောင််း၊ နိိုင်ငံရေ်းရလာ့လြောသံို်းသ ်သူမ ျား၊ လူငယ်မ ျား စသညာ့်အင်အြော်းစို

မ ျား ဲြှ အြ ျုိ ်းသြော်း၊ အြ ျုိ ်းသြီ်းတိက

ိုို့ ိို ရဆွ်းရနွ်း ရြ်းမြန််း ြော်း ါသည်။

၁.၅ တဆ်းတန်းတမ်းပမန််းတသာနည််းပ ငေ့် သု်းသပ်တလေ့လာပခင််း

ဤနည််းလြ််းြှြော အဓိကအရေ်းကကီ်းရသြော အြ က်အလက်ြ ြော်းကိို ရ ်းနိိုင်စွြ််းရသြောသူြ ြော်းနှငာ့်

ရဆွ်းရနွ်းရြ်းမြန််းမြင််း နည််းလြ််းကိို အသံို်းမ ျုြဲာ့ ါသည်။

5
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

ရတွွဲ့ဆံိုရဆွ်းရနွ်းရြ်းမြန််းြဲာ့သညာ့်သူြ ြော်းြှြော-

(၁) နိိုင်ငံရေ်း ါတီကကီ်း ၂ ြိုြှ အဖွဲွဲ့ဝင်ြ ြော်း

(၂) နိိုင်ငံရေ်းနှငာ့် ြသက်ဆိိုင်ရသြော တတ်သိ ညြောေှင်ြ ြော်း (ဥ ြြော။ ဆေြောဝန်၊ ရက ြောင််းဆေြော၊ အင်ဂ င်နီယြော၊ ကိုြွဏီ

ြှ စြီြံြနို့်ြွဲရေ်းတြောဝန်ယေ
ူ သူ စသည်တို့ိို မဖစ် ါသည်။)

(၃) နိိုင်ငံရေ်း အက ဉ််းသြော်းရဟြောင််းြ ြော်း

(၄) တိိုင််းေင်သြော်းလက်နက်ကိိုင်အဖွဲွဲ့ြှ ရမ ြောဆိိုကဆွျားရနွ်းြွငာ့်ေှိသူြ ြော်း

(၅) နိိုင်ငံရေ်းရလာ့လြောသံို်းသ ်သူြ ြော်း

(၆) သြောြန်မ ည်သူြ ြော်း

(၇) လူငယ်ြ ြော်း

အဓိကအရေ်းကကီ်းရသြော အြ က်အလက်ြ ြော်းကိို ရ ်းနိိုင်စွြ််းရသြောသူြ ြော်းနှငာ့် ရဆွ်းရနွ်းေြောတွင် မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီ

အရမ ြောင််းအလဲနှငာ့် တ်သက်ရသြော စိန်ရြေါ်ြှုအရ ေါ် အမြင်သရဘြော ြော်းြ ြော်းကိို သံို်းသ ် ရလာ့လြော ြော်း ါသည်။

အြ ျုိ ်းသြီ်းြ ြော်း၊ လူငယ်ြ ြော်း၏ အမြင်သရဘြော ြော်းြ ြော်းကိို ါဝင်ရစြဲာ့ ါသည်။ စိုစိုရ ါင််းအြော်းမဖငာ့် ၁၄ ဦ်းကိို ရဆွ်းရနွ်း

ကများမြန််းြဲာ့ ါသည်။ အကသျားစိတ်ကိို ကအ က်ရဖြော်မ ါဇယြော်းတွင် ရဖေါ်မ ြော်း ါသည် -

ဇယာ်း-၁။ တဆ်းတန်းတမ်းပမန််းမညေ့်သူစာရင််း

အဆိုပပျုတင်ပပထာ်းတသာ တဆ်းတန်းတမ်းပမန််းမညေ့်သူစာရင််း

ပါဝင်တဆ်းတန်းမညေ့်သူ အမ ျုိ ်းသာ်း အမ ျုိ ်းသမ်း

နိိုင်ငံရေ်း ါတီ ၂ ြို ြှ အဖွဲွဲ့ဝင်ြ ြော်း ၂ ၁

နိိုင်ငံရေ်းနှငာ့် ြသက်ဆိိုင်ရသြော တတ်သိ ညြောေှင်ြ ြော်း ၁ -

နိိုင်ငံရေ်း အက ဉ််းသြော်းရဟြောင််းြ ြော်း ၁ ၁

တိိုင််းေင်သြော်း လက်နက်ကိိုင်ြှရမ ြောဆိိုကဆွျားရနွ်းြွငာ့်ေှိသူြ ြော်း ၁

နိိုင်ငံရေ်းရလာ့လြောသံို်းသ ်သူြ ြော်း ၂ -

သြောြန် မ ည်သူြ ြော်း ၁ ၁

လူငယ်ြ ြော်း ( အသက် ၁၈-၃၀) ၂ ၁

စုစုတပါင််း ► ၁၄

မှတ်ခ က်။ သြောြန်မ ည်သူြ ြော်းနှငာ့် လူငယ်ြ ြော်းကိို ရတြောင်တန်ျားရဒသ၊ ရမြမ နို့်ရဒသ၊ မြစ်ဝကျွန််းရ ေါ်ရဒသတိြ
ိုို့ ှ ရြ်းမြန််း

ြဲာ့ ါသည်။

6
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

လက်ေှိမဖစ်ရ ေါ်ရနရသြော နိိုင်ငံရေ်းအရမြအရနနှငာ့် လံိုခြံျုရေ်းအရမြအရနြ ြော်းအေ ရြ်းမြန််းြှုကိို Computer-

Assisted Telephone Interview - CATI) နည််းလြ််းကိိုအသံို်းမ ျုကြော တယ်လီဖိုန််းမဖငာ့် ရဆြောင်ေက်ြဲာ့ ါသည်။

စိုစိုရ ါင််းအြော်းမဖငာ့် နြူန ဦ်းရေ ၃၀၀ ကိို မ ည်နယ်၊တိိုင််း အသီ်းသီ်းြှ အသက် (၁၈)နှစ် မ ညာ့်ပ ီ်းရသြောသူြ ြော်း ဲြှ က ြော်း၊ြ

ညီတူညီြ ရြ်းမြန််းြဲာ့ ါသည်။ မ ည်နယ်၊ တိိုင််း တစ်ြိုြ င််းစီတွင် က ြော်း ၁၀ ဦ်းနှငာ့် ြ ၁၀ ဦ်း စီကိို ရနမ ည်ရတြော်အ ါအဝင်

မ ည်နယ်၊ တိိုင််း ၁၅ ြိုြှ စိုစိုရ ါင််း လူဦ်းရေ ၃၀၀ အြော်း ရြ်းမြန််းြဲာ့ ါသည်။ ဤရြ်းမြန််းြှုကိို Omnibus Survey

အရနမဖငာ့်ရဆြောင်ေက်ြဲာ့ပ ီ်း၊ သိုရတသန အဖွဲွဲ့အစည််းတစ်ြို၏ ြူလ ရြ်းမြန််းြှုအဆံို်းတွင် ရြ်းြွန််းတိိုြ ြော်းကိို

ရမဖဆိိုသူြွငာ့်မ ျုြ က်မဖငာ့် ရြ်းမြန််းြဲာ့ ါသည်။ ရမဖဆိိုသူြ ြော်းကိို က န််းစနစ်မဖငာ့် ရေ်းြ ယ်ရြ်းမြန််းြဲာ့မြင််းမဖစ် ါသည်။

၁.၆ ပမန်မာနိုင်ငအတင််းသုတတသနတဆာင်ရွက်ရာတင် ကကျုတတွေ့ရတသာ အတပခအနေမ ာ်း

မြန်ြြောနိိုင်ငံသည် ၂၀၂၁ ြိုနှစ် ရဖရဖေါ်ဝါေီလ ၁ ေက် တ ်ြရတြော်ြှ အြောဏြောသိြ််းပ ီ်းသညာ့်ရန က်တွင်

တိိုင််းမ ည်၏ ရေှွဲ့အန ဂတ်သည် ြရေေြောြရသြ ြောရသြောအရနအ ြော်း၊ ြက် န် ကြ််းတြ််းြညာ့် အရမြအရနကိို

ဆိိုက်ရေြောက်ြဲာ့ ါသည်။ လူရ ါင််းြ ြော်းစွြောသတ်မဖတ်မြင််းြံြဲာ့ေသကဲာ့သိိုို့၊ နိိုင်ငံာ့ရြါင််းရဆြောင်ြ ြော်း အ ါအဝင်

ြ ြော်းစွြော်းရသြောလူရတွသည်လည််း အြောဏြောသိြ််းသညာ့် ြနက်ရစြောရစြောြှ စတင်ကြော အဖြ််းြံြဲာ့ေ ါသည်။ တိိုင််းမ ည်တွင်

တိိုင််းေင််းသြော်းရဒသမ ျားမဖစ်ရသြော ကြ င်၊ ကယြော်း၊ ကေင်၊ ေှြ််း၊ ြ င််း စတဲာ့ရဒသရတွြှြော

တိိုင််းေင််းသြော်းလက်နက်ကိိုင်အဖွဲွဲ့မ ျားနှင် တ ်ြရတြော်အ ကြော်း စစ်က ျားတင််းြြောြှုမ ျားလည််း တမဖည််းမဖည််း

မြငာ့်တက်လြောရနြဲာ့သည်။ ိိုအြ န
ိ ်ြှ စတင်ပ ီ်း တစ်နှစ်ြွဲြနို့်အ ကြော ယြိုကြောလတွင် ေန်ကိုန၊် ြနတရလ်းစသညာ့်ပြိျုွဲ့ကကီ်းရတွ

အ ါအဝင် ရနေြောအနှြ
ံို့ ှြော ရ ါက်ကွဲြှုရတွ၊ ြိုြံစစ်ရတွြ ြော်း ရနို့စဉ်လိိုလိို မဖစ် ွြော်းရန ါသည်။ အ ူ်းသမဖငာ့် ြ င််းမ ည်နယ်၊

စစ်ကိိုင််းတိိုင််း ှ ပြိျုွဲ့ေြောရတွကိို ြီ်းရိှုွဲ့ြှုြ ြော်းရ ကြောငာ့် ရနေ ်စွနို့်ြွြော ကေရသြော လူဦ်းရေမှ ြ ြော်းသည် က်ြ ြော်းလြော ါသည်။

UNHCR ၏ Key Displacement Figure ၌ရဖေါ်မ ြော်းေြောတွင် ၂၀၂၂ ြိုနှစ် စက်တင်ဘြော ၆ ေက်ရနို့အ ိ

မြန်ြြောနိိုင်ငံတွင််းရနေ ်စွနို့်ြွြောသူဦ်းက သည် ၁,၃၁၂,၀၀၀ ၂၀၀,၀၀၀ ြနို့်ေှိပ ီဟို ဆိို ါသည်။

ယြင် အ ်သြော်းအစိို်းေလက် က်ြှ ရက ်းေြောအို ်စို/ ေ ်ကွက်အို ်ြ ျု ်ရေ်းြှျူ်းြ ြော်းကိို အန ်းရ ်း၊ အြ ျုိ ွဲ့ကိို

ရေ်းရကြောက် ွဲ ြသြြောြှုဟို အရ ကြောင််းမ ကြော ဖြ််းဆီ်းထန်ျားသမ်ျားတြောရတွလည််း ေှိြဲာ့ ါသည်။ မြန်ြြောာ့တ ်ြရတြော်အရနမဖငာ့်

ယြိုလ ိိုင််းတွင် ကယြော်း၊ ကေင်၊ စစ်ကိိုင််း နှငာ့် ကြ င် မ ည်နယ်တိိုို့တွင် ရဒသြံ ပ ည်သူူ့ကြောကွယ်ရေ်းတ ်ြ ြော်းအမ င် KNU၊

KNDO အမ င် KIA စသညာ့် အင်အြော်းကကီ်းတိိုင််းေင််းသြော်းလက်နက်ကိိုင် အဖွဲွဲ့ြ ြော်းနှငာ့် ါ ရနို့စဉ် တိိုက် ွဲြ ြော်းမဖစ် ွြော်းလ က်ေှိကြော

ပ ည်သူူ့အိို်းအိြ်၊ ဘိုေြော်းရက ြောင််း စသည်တို့က

ိို ိို ြီ်းရိှုွဲ့မြင််း၊ လိုယက်မြင််း၊ အေ ်သြော်းမ ည်သူြ ြော်းအရ ေါ် ေက်စက်စွြော

သတ်မဖတ်မြင််းြ ြော်းေှိရနသည်ဟို သတင််းြ ြော်းက ရဖေါ်မ ရန ါသည်။ ယြိုအြါ မြန်ြြောမ ည် အလယ် ိိုင််းအ ိ ါ

7
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

ံွဲ့နှလ
ံို့ ြောရသြော လက်နက်ကိိုင် ဋိ ကခရတွအမ င် ယြင်နှစ်ရ ါင််း ၇၀ ရက ြော်ကတည််းက ေှိြဲာ့ပ ီ်းရသြော တိိုင််းေင််းသြော်း

လက်နက်ကိိုင်အဖွဲွဲ့ြ ြော်းနှငာ့် လက်နက်ကိိုင် ဋိ ကခရတွ ဆက်လက်ေှိကြော၊ တစ်ရက ြောာ့မ န် COVID 19 ၏ စိန်ရြေါ်မှုြ ြော်း

ါေင်ဆိိုင်ရနေရသြောရ ကြောငာ့် မြန်ြြောနိိုင်ငံသည် အလွန်အနတေြောယ်ကကီ်းရသြော အရမြအရနတွင် က ရေြောက်ရန ါသည်။

ဒီအရမြအရနရတွသည် တိိုင််းမ ည်တွင််း လံိုခြံျုရဘ်းကင််းြှု အရမြအရနသည် လွန်စွြောဆိို်းေြော်းရနရ ကြောင််း ရဖေါ်မ ရနကြော

လူြ င််းရတွွဲ့ဆံိုပ ီ်း ရဆွ်းရနွ်းရြ်းမြန််းမြင််းရတွလို ်ေန် ြမဖစ်နိိုင်ရသ်းဘဲ လြောြညာ့် ၂၀၂၃ ြိုနှစ် နှစ်လယ်ြနို့်တွင်

အရမြအရနမ ျား ဒီ က် ိိုြိိုတည်ပငိြ်လြော ါက လူြ င််းရတွွဲ့ဆံိုပ ီ်း ရဆွ်းရနွ်းရြ်းမြန််းမြင််းမ ျားလို ်ေန် မဖစ်နိိုင်ရမြ

ေှိလြောနိိုင် ါသည်။ ယြိုအရမြအရနတွင် သိုရတသနလို ်ငန််းြ ြော်းရဆြောင်ေက်ြည်ဆိို ါက ဖိုန််းမဖငာ့်ရြ်းမြန််းမြင််း၊

အင်တြောနက်အသံို်းမ ျုပ ီ်း အွန်လိိုင််းရတွွဲ့ဆံိုရြ်းမြန််းမြင််းသြော ရဆြောင်ေက်နိိုင်ဦ်းြည်မဖစ် ရသြောရ ကြောငာ့် ဤစြောတြ််းအတွက်

ရြ်းမြန််းြှုြ ြော်းကိိုလည််း ဖိုန််း၊ အင်တြောနက်ြှတဆငာ့်သြော ရြ်းမြန််း ြော်းြဲာ့ ါသည်။

၁.၇ သုတတသနစာတမ််းတရ်းသာ်းသညေ့် နယ်ပယ်

အ က်တွင်ရဖေါ်မ ြော်းသကဲာ့သိိုို့ မြန်ြြောာ့ ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို

ဆန််းစစ်ရလာ့လြောေမြင််း အဓိကအရ ကြောင််းအေင််းြှြော ၁၀ စိုနှစ် တစ်ြိုအ ကြော မ ျုစို ျုိ ်းရ ြောင်လြောြဲာ့ရသြော

မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီလြ််းစသည် ရေှွဲ့ြဆက်နိိုင်ရတြောာ့ဘဲ တစ်ြန််းေ ်ကြော ကနောက်ပ န်ဆိုတ်ြဲာ့ေတဲာ့ အရ ကြောင််းအြ က်မှ

စိန်ရြေါ်ြှုမ ျား၊ သက်ဆိိုင်ေြောအဖွဲွဲ့အစည််းအသီ်းသီ်း၊ နိိုင်ငံရေ်းအင်အြော်းစိုမ ျားေဲွဲ့ ေင်ဆိိုင်ရနေကသ အြက်အြဲမ ျား၊

မြြှငာ့်တင်ေန် လိိုအ ်ရနရသြော ကျွြ််းက င်အေည်အြ င််းမ ျားမှ ြည်သညာ့်အေြောမ ျားပြစ်သည်ဆိိုတြောကိို ရကြောင််းစွြော

သိေှိန ်းလည်နိိုင်ေန် မဖစ် ါသည်။

ဤဆန်ျားစစ်ရလာ့လြောြှုြှြော ေှိပ ီ်း ြော်းရသြော အြ က်အလက်၊ အစီေင်ြံစြောြ ြော်း၊ သီအိိုေီြ ြော်းကိို ါ ရလာ့လြောြညာ့်အမ င်၊

သတ်ြှတ် ြော်းရသြော နိိုင်ငံရေ်း ါတီြ ြော်း၊ နိိုင်ငံရေ်းနှငာ့် ြသက်ဆိိုင်ရသြော တတ်သိ ညြောေှင်ြ ြော်း၊ နိိုင်ငံရေ်း

အက ဉ််းသြော်းရဟြောင််းြ ြော်း၊ တိိုင််းေင်သြော်းလက်နက်ကိိုင်ြှ ရမ ြောဆိိုကဆွျားရနွ်းြွငာ့်ေှိသူြ ြော်း၊ နိိုင်ငံရေ်းရလာ့လြောသံို်းသ ်သြ

ူ ြော်း၊

သြောြြောန်မ ည်သူြ ြော်းနှငာ့် လူငယ်ြ ြော်း (အသက် ၁၈-၃၀) ကိို ါ ရဆွ်းရနွ်းရြ်းမြန််းြဲာ့ ါသည်။

ဤရလာ့လြောြှုကိို အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ် ရေ်းရကြောက် ွဲလြ််းစဉ်ကိို မ န်လည် စတင်ဝင်ရေြောက်လြောရသြော

၂၀၁၂ ြိုနှစ်ြှ ယရနို့ကြောလ ၂၀၂၂ ြိုနှစ် ိ ၁၀ နှစ်တြော ကြောလအရမြအရနြ ြော်းကိိုသြော ဆန်ျားစစ်ရဖေါ် ိုတ်အရမဖေှြော

ြဲာ့ ါသည်။ ဤရလာ့လြောြှုြှြော မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအကပ င်ျားအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းမဖစ်ရစသည် စစ်တ ် (တ ်ြရတြော်)

နှငာ့် အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်၏ ဆက်ဆံရေ်း၊ အေ ်သြော်းအစိို်းေ၏ ဒီြိိုကရေစီရြါင််းရဆြောင်ြ ြော်းနှငာ့် အြောဏြောသိြ််း

စစ်ရြါင််းကဆ င်မ ျားအ ကြော်း ဒီြိိုကရေစီ မ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲြှုအတွက် ရဆြောင်ေက်ြ က်ြ ြော်း၊ သက်ဆိိုင်ေြောနိိုင်ငံရေ်း

8
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

အင်အြော်းစိုမ ျား၏ နိိုင်ငံရေ်း၊ စီ်း ွြော်းရေ်းဆိိုင်ေြော အယူအဆသရဘြော ြော်းြ ြော်း၊ တိိုင််းေင််းသြော်းလက်နက်ကိိုင်အင်အြော်းစို မ ျား၏

အေ ်သြော်းအစိို်းေ၏ ဒီြိိုကရေစီရြါင််းရဆြောင်ြ ြော်းနှငာ့် အြောဏြောသိြ််း စစ်ရြါင််းကဆ င်မ ျား၏ ဒီြိိုကရေစီ

မ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲရေ်း ရဆြောင်ေက်ြ က်အရ ေါ် သရဘြော ြော်းအမြင်ြ ြော်းနှငာ့် ဒီြိိုကရေစီ မ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲြှုြ ြော်းမှ သူတို့ိိုအရ ေါ်

အက ျုိ ်းသက်ရေြောက်ြှုြ ြော်း၊ မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီ မ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲြှုကိို အြော်းနည််းရစြဲာ့ရသြော အြ က်ြ ြော်းနှငာ့်

သက်ဆိိုင်ေြောအဖွဲွဲ့အစည််းြ ြော်း၏ ဒီြိိုကရေစီမ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲြှုကိို မြြှငာ့်တင်ရဆြောင်ေက်ေန် က်ကွက်ရစြဲာ့ရသြော

အြ က်ြ ြော်းကိို အဓိက ြော်းပ ီ်း ရလာ့လြောြဲာ့ ါသည်။

9
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

အခန််း (၂) ဒမိုကတရစ၏ သတ ာတရာ်းမ ာ်း

ဒီြိိုကရေစြီဆိိုသည် စကြော်းလံို်းသည် ဂေိဘြောသြော စကြော်းမှလြောပ ီ်း ဒီြိို (demos) -မ ည်သူလူ ိုနှငာ့်

ကရေတိိုစ(် krátos) ဆိိုတာ့ဲ စြောလံို်းနှစ်လံို်းကရန ဆင််းသက်လြော ါသည်။ ဒီြိို (demos) ဆိိုတြောကရတြောာ့ မ ည်သူလူ ိုလိိုို့

အဓိ ပါယ်ေပ ီ်း ကရေတိိုစ်(krátos) ကရတြောာ့ အို ်ြ ျု ်မြင််း၊ အြောဏြောနှငာ့် စိို်းြိို်းမြင််းဟို ဆိို ါသည်။ အဆိို ါအသံို်းအနှုန််းအေ

ဒီြိိုကရေစီသည် မ ည်သူလူ ိုက အို ်ြ ျု ်မြင််း၊ မ ည်သူလူ ိုကစိို်းြိို်းမြင််း၊ အြ ြော်းသရဘြောအေ အို ်ြ ျု ်မြင််းလိိုို့ ါဝင်တဲာ့

အဓိက အြ က်ရတွအမဖစ် အရမြြံ လွတ်လ ်ြွငာ့်နှငာ့် အရမြြံအြွငာ့်အရေ်းြ ြော်း၊ ရေ်းရကြောက် ွဲြ ြော်း၊ တေြော်းဥ ရဒစိို်းြိို်းရေ်း၊

အြောဏြောြွဲရဝမြင််း၊ လွှတ်ရတြော်၊ ဒီြိိုကရေစီဆန်ရသြော ြတူကွဲမ ြော်းြှုြ ြော်း တည်ေှိမြင််း၊ ရေ်းရကြောက်ြံအစိို်းေအမ င်

အတိိုက်အြံြ ြော်းေှိမြင််း၊ အြ ြော်းမ ည်သူက ြိြိသရဘြော ြော်းကိို လွတ်လ ်စွြောရဖေါ် ိုတ်နိိုင်မြင််းနှငာ့် သတင််းြီဒီယြော

လွတ်လ ်ြွငာ့်ေှိမြင််းလိိုို့ ဆိို ြော်း ါသည်။ အြ ြော်းသိတဲာ့ ရအဗေြောဟင်လင်ကွန််းေဲွဲ့ စကြော်းမဖစ်ရသြော ဒီြိိုကရေစီဆိိုတြော

အြ ြော်းမ ည်သူက ရေ်းြ ယ်တင်ရမြြောက်သူရတွ အို ်ြ ျု ်တဲာ့ အစိို်းေတစ်ေ ်ဆိိုတြောကိိုလည််း ေည်ညွှန််း ြော်း ါသည် (Becker

& Raveloson, 2008)။ Dahl ၏အဆိိုအေ ဒီြိိုကရေစီသည် မ ည်သူ၏သရဘြောဆနဒအတိိုင််း အလံို်းစံို (သိြ

ိုို့ ဟိုတ်)

အလံို်းစံိုနီ်း ါ်း ရဆြောင်ေက်ရ ်းနိိုင်သညာ့် အေည်အြ င််း ါဝင်ရသြော နိိုင်ငံရေ်းစနစ် မဖစ်သည် (Dahl, 1972)။ ိိုို့ မ င်
အ

တေြော်းဝင်ရေ်းရကြောက်ြံ ြော်းေသူြ ြော်း၊ လွတ်လ ်ပ ီ်းတေြော်းြ တရသြော ရေ်းရကြောက် ွဲြ ြော်း ြ ကြောြဏက င််း နိိုင်မြင််း၊

လွတ်လ ်စွြော ိုတ်ရဖေါ်ရမ ြောဆိိုြွငာ့်ေှိမြင််း၊ သတင််းကိိုရနေြောြ ျုိ ်းစံိုြှ ေယူြွငာ့်ေှိမြင််း၊ အသင််းအဖွဲွဲ့ြ ြော်း ဖွဲွဲ့စည််း ိိုင်ြွငာ့်ေှိမြင််းနှငာ့်

နိိုင်ငံသြော်းအြော်းလံို်း ါဝင်ြွငာ့်ေှိမြင််း စသည်တို့က

ိို ိို ဒီြိိုကရေစီစနစ်တွင် ါဝင်ရသြော နိိုင်ငံရေ်းမ ဌြောန််းြ က် (၆) ြ က် အမဖစ် Dahl

နှငာ့် Shapiro တိက

ိုို့ ဆိို ါသည် (Dahl & Shapiro, 2015)။

ဒီြိိုကရေစီအရ ေါ် အဓိ ပါယ်ဖွငာ့်ဆိိုြှုနှငာ့် န ်းလည်ြှုရတွက နိိုင်ငံအလိိုက်၊ နိိုင်ငံတွင််းေှိ လူြ ျုိ ်း စိုအလိိုက်၊

အဖွဲွဲ့အစည််းမ ျားအရ ေါ်ြူတည်ပ ီ်း အြ ျုိ ်းြ ျုိ ်းကွဲမ ြော်းသွြော်း ကသည်။ ိအ
ိုို့ မ င် သက်ဆိိုင်ေြော လူြ ျုိ ်း၊ ဓရလာ့၊ ယဉ်ရက ်းြှု၊

နိိုင်ငံရေ်း အရတွွဲ့အကကံျုရတွအေလည််း ကွဲမ ြော်းသွြော်း ကမှုမ ျားလည််းေှိသည်။ တတ်သိ ညြောေှင်ြ ြော်းသည်

ဒီြိိုကရေစီစနစ်တွင် စနစ်က ရသြော လို ် ံို်းလို ်နည််းနှငာ့် စနစ်က ရသြောအဖွဲွဲ့အစည််းြ ြော်း တည်ေှိရနဖိိုို့

ြမဖစ်ြရနလိိုအ ်သည်ဆိိုတြောကိို အရလ်းရ ်း ကသည်။ ဒီြိိုကရေစီစံနှုန််းမ ျား၊ တန်ဖိို်းမ ျားကိိုလည််း ေည်ညွှန််း က ါသည်။

ယရနို့ရြတ်တွင် ဒီြိိုကရေစီဆိိုသည်ြှြော ရေ်းရကြောက် ွဲလို ်မြင််းဆိိုတြော က် ိိုရ ကြောင််း ဒီြိိုကရေစီေဲွဲ့ အနိြာ့်ဆံို်း လိိုအ ်ြ က်

အမဖစ် လက်ြံ ြော်း က ါပ ီ။ ရြတ်စြော်းလြောသညာ့် သရဘြောတေြော်းအသစ်ရတွအေ ဒီြိိုကရေစီကိို ရကြောင််းြွန်ရသြော အို ်ြ ျု ်ြှု၊

အစိို်းေတစ်ေ ်ေဲွဲ့အေည်အရသွ်းနှငာ့် လွတ်လ ်ပ ီ်း ွငာ့်လင််းမြင်သြောြှုေှိတဲာ့ အစိို်းေတစ်ေ ်အမဖစ် ူ်းတွဲမြင်လြော က ါသည်

(Munck, 2016)။

10
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

မြန်ြြောနိူင်ငံအရနမဖငာ့် ၁၉၄၈ ဇန်နဝါေီ လ ၄ ေက်ရနို့ြှြော လွတ်လ ်ရေ်းေပ ီ်းရန က် ဖက်ဆစ်ဆနို့်က င်ရေ်း မ ည်သူူ့

လွတ်ရမြြောက်ရေ်း (ဖဆ လ) အဖွဲွဲ့ြ ျု ်ကကီ်းကရန အေ ်သြော်းအစိို်းေကိို စတင်ဖွဲွဲ့စည််းပ ီ်း မြန်ြြောမ ည်ဒီြိိုကရေစီြေီ်းကိို

စတင်ြဲာ့ ါသည်။ ၁၉၄၇, ၁၉၅၂-၅၃, ၁၉၅၆ နှငာ့် ၁၉၆၀ ြိုနှစ်ရတွြှြော ရေ်းရကြောက် ွဲမ ျားက င််း ပ ီ်း ဖဆ လ အဖွဲွဲ့ြ ျု ်

ကကီ်းက ဲ အနိိုင်ေကြော ဒီြိိုကရေစီရြတ်ကိို အရမြတည်ြဲာ့ရ ြယာ့် ဖွံွဲ့ပဖိျု်းစဒီြိိုကရေစီသည် တ ်ြရတြော်၏ နိိုင်ငံရေ်းတွင်

ါဝင် တ်သက်ြှု၊ ါတီတွင််းအကွဲအပ ဲနှငာ့် တိိုင််းေင််းသြော်းလက်နက်ကိိုင်အင်အြော်းစိုမ ျားနှငာ့် ဋိ ကခမဖစ် ွြော်းြှုမ ျားရ ကြောငာ့်

ဆက်လက်ေှင်သန်နိိုင်ဖိိုို့ ြက်ြဲြဲာ့ ါသည် (Aung, 2013)။ ၁၉၆၂ ြတ်လ ၂ေက်ရနို့ ရတြော်လှန်ရေ်းရကြောင်စီ စတင်

တြောဝန်ယြ
ူ န
ိ ်ြှစ၍ မ ည်သူမ ျားအ ကြော်းတွင် ဒီြိိုကရေစီသရဘြောတေြော်း၊ အရလာ့အ ြ ြော်းသည် ိိုအြ န
ိ ်ကတည််းက စတင်

ဆိတ်သိုဉ််းစမ ျုြဲာ့ ါသည်။ သိိုို့ရသြော်လည််း ၂၀၁၂ ြိုနှစ် ကြော်းမဖတ်ရေ်းရကြောက် ွဲတွင် အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ် ါတီ

ါဝင်ယဉ
ှ ်ပ ိျုင်အနိိုင်ယူပ ီ်း လူ ိုရြါင််းရဆြောင်အ ါအဝင် အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ် ါတီြှ ကိိုယ်စြော်းလှယ်ြ ြော်း

အနိိုင်ေကြော လွှတ်ရတြော်အသီ်းသီ်းတွင် လွှတ်ရတြော်ကိိုယ်စြော်းလှယ်ြ ြော်း မဖစ်လြောပ ီ်းရန က် ိိုင််းအြ န

ိ ်ကစကြော မြန်ြြောမ ည်သူ

ြ ြော်းအရနမဖငာ့် ဒီြိိုကရေစီအရ ေါ်စိတ်ဝင်စြော်းြှု၊ ဒီြိိုကရေစီအရ ေါ်သိေှိန ်းလည်လြောြှုသည် ၂၀၁၀ ြတိိုင်ြီ နှစ်ကြောလရတွ

က် ိိုြိိုလြောသည်ဟိုဆိို က ါသည်။ ၂၀၁၂ ြိုနှစ်ရနှ င််း ိိုင််းတွင် မ ည်သူြ ြော်းသည် ဒီြိိုကရေစီ၏အေသြော၊ သရဘြောတေြော်း

စသည်တို့က
ိို ိို အနည််းအက ဉ််း ိရတွွဲ့ြံစြော်းသိေှိလြောရသြော်လည််း တစ်ြက်တွင် သြောြန်အေ ်သြော်းမ ည်သူြ ြော်းသည်

ဒီြိိုကရေစီေဲွဲ့ အဓိ ပါယ်ကိို ရသြ ြောသိေှိမြင််းြေှိ ကရသ်းဘဲ၊ ရယဘိုယ အြော်းမဖငာ့် ဒီြိိုကရေစီဆိိုတြော လွတ်လ ်မြင််း ဆိိုတြောကိို

ဲ ေည်ညွှန််း က ါသည်။ အ ူ်းအြော်းမဖငာ့် လူငယ်အြ ျုိ ်းသြီ်းြ ြော်းက ဒီြိိုကရေစီဆိိုတြောကိိုရမ ြောေင် စိို်းေိြ်ရ ကြောက်ေံွဲ့တတ်

ကပ ီ်း န ်းြလည်ဘူ်း သိ ်ြသိဘူ်းဟူ၍သြော ရဆွ်းရနွ်းရမဖ ကြော်း က ါသည်။ နိိုင်ငံရေ်းတက်ကကွလှု ်ေှြော်းသူြ ြော်းကိိုယ်တိိုင် င်

လ င် ဒီြိိုကရေစီ၏အဓိ ပါယ်၊ ဒီြိိုကရေစီ၏အေည်အရသွ်း၊ ဒီြိိုကရေစီ၏ အရေ်းကကီ်းရသြောလကခဏြောေ ် စသည်တို့ိိုကိို

အရသ်းစိတ်ရသြ ြောန ်းလည်ြှုြေှိရသ်းတြော ရတွွဲ့ေှိေသညာ့်အမ င်၊ ဒီြိိုကရေစီအရလာ့အ ြ ြော်းအရ ေါ် လက်ရတွွဲ့က ငာ့်သံို်းြှု

အြော်းနည််းရန က ါသည်။ ဤအြ က်ြ ြော်းသည်လည််း မြန်ြြောနိိုင်ငံအတွက် ဒီြိိုကရေစီ မ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲရေ်းအတွက်

အြက်အြဲစိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်း ဲြှတစ်ြိုဟို ဆိိုနိိုင် ါသည်။

“ဒီြိိုကရေစီဆိိုတြော လွတ်လ ်ြွငာ့်ေှိေြယ်၊ အန ဂတ်ြှြော လူငယ်ရတွ လွတ်လွတ်လ ်လ ် လို ် ိိုင်ြွငာ့်၊ ေှင်သန်ြွငာ့်ေှိ

ေ ါြယ်” (နိိုင်ငံရေ်း အက ဉ််းသြော်းရဟြောင််းတစ်ဦ်း - ရမြမ န်ို့ရဒသ)။

လက်ေှိနိိုင်ငံရေ်းမဖစ်စဥ်ရတွြှြော ဲ ဲဝင်ဝင် ါဝင်ရနပ ီ်း အြ ျုိ ်းသြော်းညီညွတ်ရေ်းအစိို်းေအဖွဲွဲ့ြှြော ါ ါဝင်ရနရသြော

နိိုင်ငံရေ်း အင်အြော်းစိုမ ျား တတ်သိ ညြောေှင်ြ ြော်းကရတြောာ့ နိိုင်ငံရေ်းသိ ပံတက

ိုို့ ိိုလည််း ရလာ့လြောသင်ယူြူျား ကသလိို ဒီြိိုကရေစီေဲွဲ့

သရဘြောတေြော်းမ ျားကိို ိိုပ ီ်းက ယ်က ယ်မ နို့်မ နို့် သိေှိန ်းလည် က ါသည်။ နိိုင်ငံရေ်းတက်ကကွလှု ်ေှြော်းသူနှငာ့် နိိုင်ငံရေ်း ါတီ

ြ ြော်းြှ အြတ်ရလြောင််းမ ျားကလည််း ြိြိတို့ိို ါတီ ြူဝါဒအရ ေါ်ြူတည်ပ ီ်း ဒီြိိုကရေစီအရ ေါ် အမြင်အြ ျုိ ်းြ ျုိ ်းနှငာ့် အဓိ ပါယ်

ဖွငာ့်ဆန
ိို ်းလည် ြော်း က ါသည်။

11
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

“ဒီြိိုကရေစီဆိိုတြော အြ ြော်းမ ည်သူကရေ်းြ ယ်တင်ရမြြောက်သူရတွ အို ်ြ ျု ်တဲာ့အစိို်းေတစ်ေ ်လဲ မဖစ်သလိို၊ အြောဏြောေှင်ရတွ

ြေှိရအြောင် မ ည်သူရတွက မ န် ိန််းရက ြောင််းနိိုင်ရသြောစနစ်လည််းမဖစ်တယ်၊ ဒါ ာ့အမ င် အြောဏြောသံို်းေ ်မဖစ်တဲာ့ တေြော်းစီေင်ရေ်း

အြောဏြော၊ ဥ ရဒမ ျုရေ်းအြောဏြောနဲို့ အို ်ြ ျု ်ရေ်းအြောဏြော စတဲာ့ အြောဏြောသံို်းေ ်စလံို်းကိို အမ န်အလှနြ

် န
ိ ်ညြှိပ ီ်း Power

Balance လို ်နိိုင်ရသြောစနစ် ါ။ ဒါ ာ့အမ င် ဒီြိိုကရေစီစနစ်ဟြော လူအြ ြော်းစိုကိို အရမြြံ ြော်းပ ီ်း ြဲြ ြော်းေြောကိို အနိိုင်ေရစတဲာ့

စနစ်ြ ျုိ ်းလည််း မဖစ် ါတယ်”

(အစိို်းေအဖွဲွဲ့ဝင်တစ်ဦ်း - အြ ျုိ ်းသြော်းညီညွှတ်ရေ်းအစိို်းေ)။

သြောြန် တိိုင််းေင််းသြော်းလူငယ်၊ လူလတ်မ ျားသည် ဒီြိိုကရေစီေဲွဲ့ အဓိ ပါယ်အရ ေါ်န ်းလည်ြှုနှငာ့် ဖက်ဒေယ်အ ေါ်

န ်းလည်ြှုက မြန်ြြောသြောြြောန် အေ ်သြော်းမ ည်သူရတွ က် ိိုသည်ကိုရတွွဲ့ေ ါသည်။ အ ူ်းသမဖငာ့် ညြောတတ်လူငယ်၊

လူလတ်ရတွက ဖက်ဒေယ်ဒီြိိုကရေစီကိို ိိုြိိုစိတ်ဝင်စြော်းပ ီ်း၊ ဖက်ဒေယ်ဒီြိိုကရေစီသြော သူတိိုို့ ၏ န််းတိိုင်ဟဆ

ို ိို ါသည်။

ိိုအေြောသည်လည််း တိိုင််းေင််းသြော်းရဒသရတွြှြော ဟိို်းယြင်ကတည််းက ဖိနှိ ်ြံလြောေြောကရန

တိိုင််းေင််းသြော်းရြါင််းရဆြောင်ရတွေဲွဲ့ သူတို့ိိုရဒသ၊ လူြ ျုိ ်း စသည်တိိုို့ အက ျုိ ်းအတွက် ကကိျု်း ြ််းရဆြောင်ေက်ေြောကရန

မဖစ်ရ ေါ်လြောသညာ့် အသီ်းအ ွငာ့်ရတွလို့ိို တိိုင််းေင််းသြော်းရဒသက လူငယ်တက

ိုို့ ဆိို က ါသည်။

“ဒီြိိုကရေစီဆိိုတြော မ ည်သူရတွကရေ်းြ ယ်တင်ရမြြောက်တဲာ့ အစိို်းေက အို ်ြ ျု ်တြော ါ။ ရမ ြောေေင် မ ည်သူက အို ်ြ ျု ်တြော

ါ။ မ ည်သူလူ ိုေဲွဲ့ စီ်း ွြောရေ်း၊ လူြှုရေ်း၊ ညြောရေ်း၊ က န််းြြောရေ်း လိိုအ ်ြ က်ရတွကိို မ ည်သူကရေ်းြ ယ် ြော်းတဲာ့ မ ည်သူူ့

ကိိုယ်စြော်းလှယ်ရတွက မ ည်သူရတွဆီြှြော ရလာ့လြောသိေှိပ ီ်း လိိုအ ်ြ က်ကိို အရကြောင်အ ည်ရဖြော်ရ ်းတဲာ့စနစ် ါ”

(လူငယ်တစ်ဦ်း - ရတြောင်တန််းရဒသ)။

တိိုင််းေင််းသြော်းလက်နက်ကိိုင်ရတွ၏ ဒီြိိုကရေစီအရ ေါ် အဓိ ပါယ်ဖွငာ့်ဆြ

ိို က်ရတွသည်လည််း

တိိုင််းေင််းသြော်းလူငယ်ရတွ၏ ဒီြိိုကရေစီအရ ေါ် န ်းလည် ြော်းြှုနှငာ့် အရတြော်နီ်းစ ်တြော ရတွွဲ့ေ ါသည်။

ယြင်ကြေှိြဲာ့ရသြော်လည််း ယရနို့အြ န
ိ ်ြှြော တိိုင််းေင််းသြော်းလက်နက်ကိိုင်အဖွဲွဲ့ရတွြှြော ံိုြှန် နိိုင်ငံရေ်း သင်တန််း ြ
ိိုို့ ြှုရတွ

ေှိလြောသလိို နိိုင်ငံရေ်းစြောရ ရလာ့လြောြှုရတွ ါ ြ ြော်းမ ြော်းလြောသည်ဟို ဆိို ါသည်။ တိိုင််းေင််းသြော်းလက်နက်ကိိုင်

အင်အြော်းစိုမ ျားအနက်မှ အင်အြော်းကကီ်းအဖွဲွဲ့မ ျားသည် နိိုင်ငံရေ်း၊ လူြှုစီ်း ွြော်းရေ်းနှငာ့် တ်သက်ရသြော သိုရတသနစြောတြ််းြ ြော်း

မ ျုစိုလြောသည်အ ိ က ယ်က ယ်မ နို့်မ နို့် ရဆြောင်ေက်ြှုရတွေှိသည်ဟို ဆိို ါသည်။

“ဒီြိိုကရေစီဆိိုတြော လွတ်လ ်စွြောရမ ြောဆိိုြွငာ့်ေှိေြယ်၊ လွတ်လ ်စွြော ိုတ်ရဖေါ်ြွငာ့်ေှိေြယ်၊ ြွဲမြြော်းြှုြေှိ ဲ တန််းတူ

အြွငာ့်အရေ်း ေေြယ်။ အဓိကကရတြောာ့ တန််းတူအြွငာ့်အရေ်းေပ ီ်း ဖက်ဒေယ်ဒီြိိုကရေစီ ေဖိိုို့ အရေ်းကကီ်းဆံို်း ါ ဲ”

(လက်နက်ကိိုင်အဖွဲွဲ့ဝင်တစ်ဦ်း - တိိုင််းေင််းသြော်းလက်နက်ကိိုင် အဖွဲွဲ့အစည််းတစ်ြို)။

နိိုင်ငံရေ်း ါတီရတွအရနမဖငာ့် ဒီြိိုကရေစီ၏ အဓိ ပါယ်ဖွငာ့်ဆြ

ိို က်အရ ေါ် အမြင်အြ ျုိ ်းြ ျုိ ်း ေှိရန က ါသည် ။

ဤရလာ့လြောြှုတွင် နိိုင်ငံရေ်း ါတီကကီ်းမ ျားြှ ရဆွ်းရနွ်းသူတိိုို့အမြင်ြ ြော်းသည် ါတီကိိုကိိုယ်စြော်းမ ျုသည်ဟို

12
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

ြဆိိုနိိုင်ရသြော်လည််း ါတီဝင်၊ တစ်နည််းအြော်းမဖငာ့် ါတီရ ြောက်ြံသအ

ူ ြ ြော်းစို၏ သရဘြော ြော်းကိိုရတြောာ့ င်ဟ ်ရစ ါသည်။

ဒီြိိုကရေစီ၏အေည်အရသွ်း၊ စံနှုန််း စသညာ့်အြ က်ရတွအရ ေါ် ြော်းသညာ့် အမြင်ြ ြော်းတွင်လည််း ကွဲမ ြော်းြှုရတွ

ေှိရနတြောရတွွဲ့နိိုင် ါသည်။ ဤအြ က်ရတွသည် ါတီြ ြော်း၏ ြူဝါဒနှငာ့်လြ််းစဉ် ါတီ ရြါင််းရဆြောင်ြ ြော်း၏

သရဘြော ြော်းအရ ေါ်ြ ြော်းစွြော ြူတည်ရန ါသည်။

“ဒီြိိုကရေစီဆိိုတြော မ ည်သူကအို ်ြ ျု ်တစ

ဲာ့ နစ် ါ၊ အြ ြော်းစို သရဘြောအေ ြဲနိိုင်သူရတွက မ ည်သူူ့သရဘြော ြော်းနှငာ့်အညီ

တိိုင််းမ ည်အက ျုိ ်းကိို ရဆြောင်ေက်တစ

ဲာ့ နစ် ါ။ အြောဏြောကကီ်းသံို်းေ ်ကိိုလည််း မ ည်သူကရေ်းြ ယ် ြော်းရသြော ကိိုယ်စြော်းလှယ်

ရတွက ဘက်ြ ရအြောင်ရဆြောင်ေက်ပ ီ်း အို ်ြ ျု ်ေတဲာ့ စနစ် ါ”

(ရေ်းရကြောက်ြံကိိုယ်စြော်းလှယ်တစ်ဦ်း- အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီ အဖွဲွဲ့ြ ျု ်)။

“ဒီြိိုကရေစီဆိိုတြော လွတ်လ ်တယ်ဆိုရ

ိ ြယာ့် စည််းြဲာ့ကြ််းြဲာ့ လွတ်လ ်လိိုို့ရတြောာ့ြေဘူ်း။ စည််းကြ််းစနစ်က တဲာ့ လွတ်လ ်ြှု

မဖစ်ေြယ်၊ ဒီြိိုကရေစီ ဖက်ဒေယ်စနစ်ဆိိုပ ီ်း ြွဲ ွက်ြ င်တိိုင််းြွဲ ွက်လိိုို့ ြမဖစ်နိိုင်ဘူ်း၊ မြန်ြြောနိိုင်ငံအရနနဲို့ ဒီြိိုကရေစီ

ဆိိုတြောကိို သူြ ြော်းနိိုင်ငံရတွဆီကရန တိိုက်ရိုက

ိ ်ကူ်းြ လိြ
ိုို့ ေသလိို၊ လွတ်လ ်ြွငာ့်ရ ်းလိိုက်ေင်လည််း အသိ ညြော ဗဟိုသိုတ

နည််းတဲာ့ မ ည်သူရတွြ ြော်းရနရသ်းတဲာ့အြ နိ ်ြှြော စည််းကြ််းက တဲာ့ ဒီြိိုကရေစီစနစ်နဲို့ ဲ သွြော်းသငာ့်ရသ်းတယ်လိိုို့ မြင် ါတယ်၊

မြန်ြြောာ့နည််းမြန်ြြောာ့ဟန်နက
ဲို့ ိိုက်ညီတဲာ့ ဒီြိိုကရေစီစနစ်ကသြော မြန်ြြောနိိုင်ငံအတွက် အရကြောင််းဆံို်း ါ”

(ရေ်းရကြောက်ြံ ကိိုယ်စြော်းလှယ်ရဟြောင််းတစ်ဦ်း- ကကံာ့ြိိုင်ရေ်းနှငာ့် ဖွံွဲ့ပဖိျု်းရေ်း ါတီ)။

နိုနယ်လရ
ှ သ်းရသြော ဒီြိိုကရေစီ က်စီ်းသွြော်းပ ီ်း ြိိုင်ြြောတဲာ့ဒီြိိုကရေစီ တစ်ဖန်မ န်သွြော်းရနြ န
ိ ်ြှြော ဲ

ဖက်ဒေယ်စနစ်ကိို ရဆွ်းရနွ်းရမ ြောဆိို ကသညာ့်အြါ၊ ဒီြိိုကရေစီရ ြောက်ြံသူအင်အြော်းစိုမ ျားနှငာ့် တ ်ြရတြော်အ ါအဝင်

တ ်ြရတြော်ကိိုရ ြောက်ြံသူရတွအ ကြော်း သြောြန် အသံို်းအနှုန််းက င် ြတူကွဲမ ြော်းတြော ရတွွဲ့ေှိ ကေ ါသည်။ ယြိုလက်ေှိ

ရတြော်လှန်ရေ်း အင်အြော်းစို၊ ဒီြိိုကရေစီရ ြောက်ြံသြ

ူ ြော်းက လြောြယာ့် အန ဂတ်အတွက် က ငာ့်သံို်းြညာ့်စနစ်သည် “ဖက်ဒေယ်

ဒီြိိုကရေစီ စနစ် (သိ)ိုို့ နိိုင်ငံ” ဟို ဆိိုရလာ့ေှိ ကရသြော်လည််း၊ တစ်ြက်အင်အြော်းစိုြ ြော်းကရတြောာ့ ၎င််းတိ၏
ိုို့ ြူလ ံိုစံအတိိုင််း

“ဒီြိိုကရေစီ ဖက်ဒေယ်စနစ် (သိ)ိုို့ နိိုင်ငံ” ဟူ၍သြော တွင်တွင်က ယ်က ယ်သံို်းစွဲ ါသည်။ တိိုင််းေင်ျားသြော်းလူနည််းစိုရတွ

အမြင်သရဘြော ြော်းသည် ဖက်ဒေယ်ကိို ရေှွဲ့တန််းတင်ြှသြော သူတအ

ိိုို့ လိိုေှိရနရသြော တန််းတူညီြ ရေ်း ေနိိုင်သည်ဟိုလည််း

ဆို ါသည်။

ိအ
ိုို့ မ င် ဒီြိိုကရေစီစနစ်အရ ေါ် မ ည်သူလူ ို၏ယံို ကည်ြှုကိို ရလာ့လြောေြောတွင် ၈၃% ရသြော မ ည်သူြ ြော်းက

ဒီြိိုကရေစီစနစ်ဟြော အရကြောင််းဆံို်းရသြောအစိို်းေစနစ်အပြစ် ယံို ကည် ါသည်ဟိုရမဖဆိို ကပ ီ်း၊ အမြြော်းရသြော

စနစ်ရတွဟြောလည််း ဒီြိိုကရေစီစနစ်လိို ဲ ရကြောင််း က ါသည်ဟိုရမဖဆိိုသူက ၄% ေှိ ါသည်။ ၂% ရသြော မ ည်သူရတွသည်

အမြြော်းရသြော စနစ်ရတွက ဒီြိိုကရေစီစနစ် က် ိိုရကြောင််း က ါသည်ဟိုရမဖဆိို က ါသည်။

13
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

ဒမိုကတရစစနစ်အတပေါ်ပပည်သူူ့သတ ာထာ်း

100%

80%

60%

40%

20%

0%

အရင််းအပမစ်-၂၀၂၂ လူထုစစ်တမ််း (နမူနာဦ်းတရ- ၃၀၀)

လူအြ ြော်းစိုသည် ဒီြိိုကရေစီ သရဘြောတ ျားြ ြော်းကိို ၂၀၁၅ ြိုနှစ်ရန က် ိိုင််းတွင် ိိုြိိုသိေှိန ်းလည်လြော ကပ ီ်း

ဒီြိိုကရေစီအရ ေါ် န ်းလည်ြှုကိိုရလာ့လြောေြောတွင် အ ူ်းသမဖငာ့် ရကြောင််းြွန်ရသြော အို ်ြ ျု ်ြှုဆိိုရသြော အရ ကြောင််းအေြောတွင်

ိိုြိိုအရလ်း ြော်းသည်ကို ရတွွဲ့ေသည်။ အြောေှဘြောရိိုြီတြော စစ်တြ််း အရ ကြောာ့ ၅ အေ ၂၀၁၉ ြိုနှစ်တွင် ရမဖဆိိုသူ ၃၀% က

ဒီြိိုကရေစီဆိိုသည်ကိို ရကြောင််းြွန်ရသြော အို ်ြ ျု ်ြှုဟို န ်းလည် ကပ ီ်း ၂၀၁၅ ြိုနှစ် စစ်တြ််းတွင် ၁၄% ရသြော

ရမဖဆိိုသူြ ြော်းကသြော ိိုအရ ကြောင််းအေြော ကိိုသြောေည်ညွှန််း ကသည်။ အြောေှဘြောရိိုြီတြော စစ်တြ််း အရ ကြောာ့ ၅ တွင်

ဒီြိိုကရေစီကိိုသြောအပြဲလိိုလြော်းသည် ဟို ရမဖဆိိုသူ ၆၆% ေှိြဲာ့ ါသည် (Welsh et al., 2020)။

၂.၁ အတရှွေ့တတာင်အာရှနိုင်ငမ ာ်း၏ ဒမိုကတရစ ပပျုပပင်တပပာင််းလဲမှု သတ ာတရာ်းမ ာ်းအာ်း

တလေ့လာပခင််း

အရေှွဲ့ရတြောင်အြောေှနိိုင်ငံရတွြှြော ဒီြိိုကရေစီ၊ လူူ့အြွငာ့်အရေ်းစတြောရတွနှငာ့် တ်သက်ပ ြီျား လွန်ြဲာ့ရသြောနှစ်ရ ါင််း

ြ ြော်းစွြောကတည််းက စိန်ရြေါ်ြှုမ ျား၊ အြက်အြဲမ ျား ေှိရနြဲာ့သလိို ြ ကြောရသ်းြင်နှစ်မ ျားြှြော ရဒသတွင််း လွတ်လ ်ြှု

အရနအ ြော်းအတွက် တင််းြြောသည်အရမြအရနမ ျား မဖစ်လြောရန ါသည်။ အရေှွဲ့ရတြောင်အြောေှနိိုင်ငံရတွသည်

ရေှ်း ံို်းတြ််းစဉ်လြောကတည််းက ဒီြိိုကရေစီြဆန်ရသြော အဖွဲွဲ့အစည််းြ ြော်းနှငာ့် ြ တ

ိ ်ဆက်ြှုြ ြော်းေှိရနမြင််း၊ နိိုင်ငံမ ျား၏

အြောဏြောေယူြှုနှငာ့် စိုစည််းညီညွတ်ြှု၊ တစ်နည််း အြ င််းြ င််းစိုဖွဲွဲ့ြှု အရလာ့အ ြ ြော်းေှိမြင််း၊ မ ည်တွင််းမ ည် ပြိြ််းရမြြောက်ြှု

တအ
ိုို့ ရ ေါ် တိိုင််းမ ည်အတွင််းေှိ လူူ့ြလိိုင်အို ်စို၏သရဘြော ြော်း စသညာ့်အြ က်မ ျားအရ ေါ် ြံနိိုင်ေည်ေှိလြောမြင််းမ ျားကလည််း

14
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

အရေှွဲ့ရတြောင်အြောေှနိိုင်ငံရတွအ ကြော်း ဒီြိိုကရေစီလူူ့ရဘြောင်တည်ရ ြောင်ဖိိုို့အတွက် ြ ြော်းစွြောရသြော အြက်အြဲ

စိန်ရြေါ်ြှုရတွအမဖစ် ကြောလေှည် ကြောစွြော တည်ေှိရနြဲာ့ ါသည်။

၁၉၄၀ ြိုနှစ်ရတွနှငာ့် ၁၉၅၀ ြိုနှစ်ရတွြှြောစတင်ြဲာ့သညာ့် ကြဘြောာ့ဒီြိိုကရေစီ အရမ ြောင််းအလဲေဲွဲ့ ဒိုတိယလိင

ှု ််း

စပ ီ်းသညရ
် န က် အရေှွဲ့ရတြောင်အြောေှနိိုင်ငံမ ျား၏ ရေ်းရကြောက် ွဲ ဒီြိိုကရေစီအရလာ့အ သည် ၁၉၅၀ ြိုနှစ်ရတွ နှငာ့် ၁၉၇၀

ြိုနှစ်ရတွြှြော ရြှ်းြှိန်ပ ိျုလဲြဲာ့ ါသည်။ အရေှွဲ့ရတြောင်အြောေှနိိုင်ငံြ ြော်းအသင််းကိိုဖွဲွဲ့စ ည််းပ ီ်း ၁၉၆၇ ြိုနှစ် ဘန်ရကြောက်ရ ကညြော

စြောတြ််းကိို လက်ြှတ် ိို်းကြော အရေှွဲ့ရတြောင်အြောေှနိိုင်ငံြ ြော်းသည် ကတိကဝတ်ရတွ ြံြဲာ့ ကရသြော်လည််း ရန က်အက ဆံို်း

၁၉၈၀ ြိုနှစ် အရစြော ိိုင််းကြောလရတွအ ိ ရဒသတွင််းြှြော ြည်သညာ့်နိိုင်ငံကြ ဒီြိိုကရေစီေဲွဲ့အရမြြံအြ က်ရလ်းရတွရတြောင်

အရကြောင်အ ည်ရဖေါ်မြင််း ြေှိြဲာ့ က ါ။ ၁၉၈၀ ြိုနှစ်ရတွနှငာ့် ၁၉၉၀ ြိုနှစ်ရတွြှြောရတြောာ့ အရေှွဲ့ရတြောင်အြောေှရဒသအတွက်

ဒီြိိုကရေစီရြ ြော်လငာ့်ြ က်မ ျားသည် အရတြော်ကိိုမြငာ့်တက်လြောရစပ ီ်း၊ ယရနို့မြင်ရတွွဲ့ရနေတဲာ့ သိသြော င်ေှြော်းတဲာ့ အို ်ြ ျု ်ြှု

စနစ်အရမ ြောင််းအလဲမ ျားအမဖစ်ကိို တိို်းတက်လြောရစ ါသည်။ ၁၉၈၆ ြိုနှစ် ဖိလစ် ိိုင်ြှြော ဖြောဒီနန်ြြော်းကိိုစ် က ဆံို်းြန််းနှငာ့်

၁၉၉၈ ြိုနှစ်ြှြော အင်ဒိိုနီေှြော်းြှြော သြမတဆူဟြောတိိုတိိုို့ က ဆံို်းြန််းရတွအမ င် အရေှွဲ့တီရြြောက ၂၀၀၂ ြိုနှစ်ြှြော လွတ်လ ်ရေ်း

ေလြောမှုမ ျားသည် ရဒသတွင််းတွင် အန ဂတ်ြှြော ဒီြိိုကရေစီ ွန််းကြော်းဖိိုို့ အရမြအရနရတွ မဖစ်လြောရစဖိိုို့ ရသြ ြောရစ ါသည်။

သရ
ိုို့ ြယာ့် ၂၀၀၀ မ ညာ့်နှစ် ရန က် ိိုင််းအမဖစ်အ က်မ ျားသည် ဒီြိိုကရေစီ ွန််းကြော်းဖိအ
ိုို့ တွက် ြ ြော်းစွြောရသြော အဟနို့်အတြော်း

ကနို့်သတ်ြ က်ရတွေှိရနြဲာ့ပ ီ်း ဘရူနိိုင််း၊ ကရြဘြောဒီ်းယြော်း၊ လြောအိို၊ ဖိလစ် ိိုင်၊ ိိုင််းနိိုင်ငံနှငာ့် အင်ဒိိုနီ်းေှြော်း စသညာ့်နိိုင်ငံရတွြှြော

ါတီတစ်ြိုတည််းက ဲ အို ်ြ ျု ်ရနြဲာ့ က ါသည်။ ၂၀၀၀ မ ညာ့်နှစ်မ ျားနှငာ့် ၂၀၁၀ မ ညာ့်နှစ် အရစြော ိိုင််းကြောလရတွြှြော

နှစ်အနည််းငယ် ကြောတိိုင််း အြ ျုိ ွဲ့နိိုင်ငံရတွြှြော ဒီြိိုကရေစီအရေ်းကိို ရမဖြောငာ့်ရမဖြောငာ့်တန််းတန််းသွြော်းရနသည်ဆိိုတြော က်

ဖွံွဲ့ပဖိျု်းြှုအေ ကညာ့်လျှင်လည််း အတက်အက အရမ ြောင််းအလဲမ ျား ေှိြဲသ

ာ့ ည်ကိုကတွွေ့ေ ါသည်။ ၂၀၀၆ ြိုနှစ်တွင်

ိိုင််းနိိုင်ငံတွင် စစ်အဏြောသိမ်ျားြှုမဖစ်ြဲာ့သလိို၊ ၂၀၁၁ ြိုနှစ်တွင်လည််း မြန်ြြောနိုင်ငံတွင် ဒီြိိုကရေစီအတွက်

အစမ ျုမြင််းမ ျားမဖစ်ရ ေါ်ြဲာ့ ါသည်။ ြ ကြောရသ်းြင်ကနှစ်မ ျားြှြောလည််း အရေှွဲ့ရတြောင်အြောေှနိိုင်ငံရတွြှြော

ဒီြိိုကရေစီနှငာ့် တ်သက်ပ ီ်း ြရက န ်ြ က်ရတွ၊ တင််းြြောြှုရတွ မဖစ်ရ ေါ်လြော ါသည်။ တစ်ဦ်းတစ်ရယြောက်တည််းကရန

အို ်ြ ျု ်ရနရသြော လြ််းစဉ်နှငာ့် တ်သက်ပ ီ်း စိို်းေိြ်စေြောရတွေှိလြောမြင််းနှငာ့်အတူ ကရြဘြောဒီ်းယြော်းြှြော

အြောဏြောေှင်မ န်လည်ရ ေါ်ရ ါက်လြောမြင််း၊ အင်ဒိိုနီ်းေှြော်းြှြော ဒီြိိုကရေစီအရေ်းသည် ရန က်မ န်ဆိုတသ

် ွြော်းပခင်ျားမ ျားနှငာ့်

မြန်ြြောနိိုင်ငံရိိုဟင်ဂ ြောအရေ်းအမ င် ကြဘြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရေ်း က ဆင််းလြောြှုအရ ေါ် စိို်းေိြ်ြှုရတွသည်

ဒီြိိုကရေစီနှငာ့် တ်သက်လ င် ရန က်မ န်ဆိုတ်သွြော်းမြင််း၊ တစ်နည််း တိို်းတက်ြှုြေှိမြင််းအရ ေါ် အကကံမ ျုြ က်မ ျား

ေှိရနစဉ်ြှြော င် အရေှွဲ့ရတြောင်အြောေှရဒသတွင််းြှြော ဒီြိိုကရေစီနှငာ့် တ်သက်ရသြော စိို်းေိြ်စေြောရတွေှိရနသည်ဟို

ရှုွေ့မြင်လြော က ါသည်။ အရေှွဲ့ရတြောင်အြောေှနှငာ့် ကြဘြောတစ်ဝှြ််းြှြော ဒီြိိုကရေစီနှငာ့် တ်သက်ပ ီ်း တင််းြြောြှုရတွေှိရနေမြင််း

အတွက် အရ ကြောင််းေင််းမ ျားအမဖစ် အစဉ်အလြောေှိရသြော အဖွဲွဲ့အစည််းြ ြော်း က်သိုဉ််းလြောမြင််း၊ အတိိုက်အြံမ ျား၊ အေ ်ဘက်

15
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

အဖွဲွဲ့အစည််းမ ျားကိို နှိြ်နှင််းကြော ဖိနှိ ်ြ ျု ်ြ ယ်လြောမြင််း၊ သည််းြံနိိုင်စိတ်ရ ြောက်ဆံို်းြှုမ ျား မြငာ့်တက်လြောမြင််း၊ ရဒသ

အလိိုက် စံအမဖစ် စိစစ်မြင််းရတွြ ြော်းလြောမြင််းနှငာ့် နိိုင်ငံရေ်း သရဘြော ြော်းရတွအရ ေါ် ကြဘြောလံို်းဆိိုင်ေြောပ ိျုင်ဆိိုင်ြှု မ င််း န်

လြောမြင််းရတွဟို ဆိို က ါသည် (Parameswaran, 2020)။

၂.၂ ပမန်မာေ့ ဒမိုကတရစ တခတ်ဦ်းကာလနှငေ့် စစ်အုပခ

် ျုပ်တရ်းကာလ နိင
ု ်ငတရ်းပ စ်စဉ် အက ဉ််းခ ျုပ်

(၁၉၆၂-၂၀၁၀)

စစ်အို ်ြ ျု ်ရေ်းကြောလကိို မ န် ကညာ့်လ င် ၁၉၆၂ ြိုနှစ် ြတ်လ ၂ ေက်ရနို့တွင် တ ်ြရတြော်ြှ

နိိုင်ငံာ့အြောဏြောကိိုေယူကြော ရတြော်လှန်ရေ်းရကြောင်စီကိို စတင်ဖွဲွဲ့စည််းြှ အစမ ျုသည်ဟို ဆိိုေ ါြည်။ ိိုြှတစ်ဖန် ၁၉၆၂ ြိုနှစ်

ဇူလိိုင်လ (၄) ေက်ရနို့တွင် အဆိို ါရတြော်လှန်ရေ်းရကြောင်စီသည် မြန်ြြောာ့ဆိိုေှယ်လစ်လြ််းစဉ် ါတီ (ြဆလ) ကိို

တည်ရ ြောင်ြဲာ့မ န် ါသည်။ ိိုအြ န

ိ ်ြှ စတင်ကြော တ ်ြရတြော်ဦ်းရဆြောင်သညာ့် မြန်ြြောာ့ဆိိုေှယလ
် စ်လြ််းစဉ် ါတီ (ြဆလ)

သည် မ ည်သူလူ ို၊ အလို ်သြြော်း လူတန််းစြော်းရ ါင််းစံို၊ ရက ြောင််းသြော်း ိုက ဦ်းရဆြောင်သညာ့် အစိို်းေဆနို့်က င်ဆနဒမ ွဲရတွကိို

ဆက်တက
ိို ်ေင်ဆိိုင် လြောြဲာ့ေ ါသည်။ အဆိို ါနှစ်တွင် င် ဇူလိိုင်လ (၇) ေက်ရနို့တွင် ရက ြောင််းသြော်းသြဂဂ

အရဆြောက်အဦ်းကကီ်းကိို တ ်ြရတြော်ြှပဖိျုြ ြဲာ့ကြော ရက ြောင််းသြော်းြ ြော်းကိို နှိြ်နှင််းြဲာ့ ါသည်။ ၁၉၆၇ ြိုနှစ်တွင်

ဆန်ေှြော်း ါ်းမ တ်လ ်ြှုကကီ်း ံွဲ့နလ

ှံို့ ြောကြော ေြိိုင်မ ည်နယ် စစ်ရတွတင
ွ ် လံိုခြံျုရေ်းအဖွဲွဲ့ဝင်ရတွနှ င် မ ည်သူလူ ိုအ ကြော်း

မ င််း န်ရသြော အဓိကရိုဏ််းမ ျား ရ ေါ်ရ ါက်ြဲာ့မ န် ါသည်။ တစ်ဖန် ၁၉၆၉ အရေှွဲ့ရတြောင်အြောေှ အြော်းကစြော်းပ ိျုင် ွဲကိို

ေန်ကိုန်တွင် က င််း သညာ့်အြါတွင်လည််း ရက ြောင််းသြော်းြ ြော်းြှ ဒီြိိုကရေစီ မ န်လည်ေေှိရေ်းနှငာ့် စစ်အြောဏြောေှင်စနစ်

အဆံို်းသတ်ရေ်းကိို သ ိတ်ရြှြောက်ြဲာ့ က ါသည်။ ိိုို့ မ င် ၁၉၇၀ ြိုနှစ် ေန်ကိုန်တကကသိိုလ် ရေွှေေတို ွဲရတြော်တွင်လည််း

အ

ေန်ကိုန်တကကသိိုလ်သြိိုင််းရ ကြောင််းနှငာ့် ရက ြောင််းသြော်းသြဂဂ ပဖိျုဖ က်ြံေမြင််း အရ ကြောင််းရတွကိိုလည််း ရက ြောင််းသြော်းထိုက

ဦ်းရဆြောင်ရဆွ်းရနွ်းြှုရတွ မ ျုလို ်ြဲာ့ က ါသည်။ ၁၉၇၄ြိုနှစ် အလို ်သြြော်းလှု ်ေှြော်းြှုကကီ်းနှငာ့်အတူ ကိုလသြဂဂ

အရ ွရ ွအတွင််းရေ်းြှျူ်းြ ျု ်ရဟြောင််း ဦ်းသနို့်ကို မြြှျု ်နှံြှုနှငာ့် တ်သက်ကြော တ ်ြရတြော်နှငာ့် ရက ြောင််းသြော်းြ ြော်းအ ကြော်း

ဋိ ကခမ ျား မဖစ် ွြော်းြဲာ့ က ါသည်။ ၎င််းအမ င် ၁၉၇၆ ြိုနှစ်တွင် မြန်ြြောမ ည် ပငိြ််းြ ြ််းရေ်းဖြင်ကကီ်းဟို ယံို ကည် ကရသြော

ဆေြောကကီ်း သြင်ကိိုယ်ရတြော်ြိှုင််း နှစ် ၁၀၀ မ ညာ့်ရြွ်းရနို့ကိို ရက ြောင််းသြော်းြ ြော်းက ဦ်းရဆြောင်က င််း ေြောြှြော

ြိှုင််းေြောမ ညာ့်အရေ်းအြင််းကကြီျားလည််းရ ေါ်ရ ါက်ြဲာ့က တ ်ြရတြော်က ေက်စက်စွြော နှိြ်နှင််းြဲာ့မ န် ါသည်။ ိိုြှတစ်ဖန်

၁၉၈၇ ြိုနှစ်တွင် အြောဏြောေ မြန်ြြောာ့ဆိိုေှယ်လစ်လြ််းစဉ် ါတီြှ လူ ိုအြော်း ကကိျုတင်အသိြရ ်း ဲ ရငွစကကျူြ ြော်း

တေြော်းြဝင်ရ ကြောင််းရ ကည ြဲာ့ ါသည်။ ိိုို့ရ ကြောငာ့် လူ ိုြှြော ြ ြော်းစွြောဆံို်းရံှုျားနစ်န ြဲာ့ပ ီ်း အစိို်းေအရ ေါ်

အယံိုအ ကည်ကင််းြဲာ့ကြော ၁၉၈၈ ြိုနှစ်တွင် ရက ြောင််းသြော်းြ ြော်း ဦ်းရဆြောင်ပ ီ်း ရန င်တ စ်ြ န
ိ ်တွင် “၈၈ အရေ်းအြင််း” ဟို

16
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

လူသိြ ြော်းလြောရစြညာ့် အရ ွရ ွလူ ိုအံိုကကွြှုကကီ်းရ ေါ်ရ ါက်ြဲာ့ကြော တ ်ြရတြော်ြှ ၁၉၈၈ ြိုနှစ် စက်တင်ဘြောလ ၁၈

ေက်ရနို့တွင် နိိုင်ငံရတြော် အြောဏြောကိို ်ြံသြ

ိ ််းယူြဲာ့မ န် ါသည်။

ိိုသိိုို့အြောဏြောသိြ််းပ ီ်းရန က် ြ ြော်းစွြောရသြော နိိုင်ငံရေ်းသြြော်းြ ြော်း၊ ရက ြောင််းသြော်းြ ြော်းအမ င် မ ည်သူြ ြော်းကိို

အဓြမဖြ််းဆီ်းြဲာ့ က ါသည်။ ိိုို့ န က်တွင်

ရ ရ ြောင်ရ ါင််းြ ြော်းစွြောရသြော ရက ြောင််းသြော်းြ ြော်းလည််း

တိိုင််းေင််းသ ျားလက်နက်ကိိုင်ရတွဆီ သွြော်းရေြောက်ကြော ရတြောြိိုြဲာ့ က ါသည်။ ဋိ ကခရတွ၊ တိိုက် ွဲရတွ

မ င််း န်ြဲာ့ရသြော်လည််း တ ်ြရတြော်ြှ အြောဏြောကိို ဆက်လက်ြ ျု ်ကိိုင်ြဲာ့ပ ြီျား တိိုင််းမ ည်ကိို ဆက်လက် ိန််းြ ျု ်ကြော

အရ ွရ ွရေ်းရကြောက် ွဲကိို ၁၉၉၀ ြိုနှစ်တွင် က င််း ရ ်းြဲာ့ ါသည်။ ိိုအရ ွရ ွရေ်းရကြောက် ွဲတွင် NLD ြှ

အမ တ်အသတ်အနိိုင်ေြဲာ့ရသြော်လည််း တ ်ြရတြော်ြှ ရေ်းရကြောက် ွဲေလဒ်ကိို အရကြောင်အ ည်ြရဖေါ်ဘဲ

အြောဏြောကိိုဆက်လက် ိန်ျားြ ျု ် ြော်းကြော ါတီရြါင််းရဆြောင် ိိုင််းနှငာ့် ရေ်းြ ယ်ြံအြတ်ြ ြော်းကိို အတင််းအဓြမ

ဖြ််းဆီ်းြဲာ့ ါသည်။ အဖြ််းြြံေရသြောအြတ်ြ ြော်းဦ်းရဆြောင်က မ ည်ရ ြောင်စိုမြန်ြြောနိိုင်ငံရတြော်

အြ ျုိ ်းသြော်းညွှနို့်ရ ါင််းအစိို်းေကိို ၁၉၉၀ ြို ရအြောက်တိိုဘြောလတွင် ကေင်မ ည်နယ်၌ စတင်ဖွဲွဲ့စည််းြဲာ့ က ါသည်။ ိိုို့ န က်
ရ

၁၉၉၁ ြိုနှစ်တွင် ရဒေါ်ရအြောင်ဆန််းစို ကည် ပငိြ််းြ ြ််းရေ်းနိိုဘလ်ဆို ေေှိသည်ကိို ရ ြောက်ြံသည်ာ့ လူစိုလူရဝ်း ွဲကိို

ရက ြောင််းသြော်းြ ြော်းက ဦ်းရဆြောင်က င််း ြဲာ့ က ါသည်။ ၁၉၉၆ ြိုနှစ်နှငာ့် ၁၉၉၈ ြိုနှစ်ြ ြော်းတွင် ရက ြောင််းသြော်းဆနဒမ ွဲြ ြော်း

်ြံရ ေါ်ရ ါက်ကြော စစ်တ ်၏ ပဖိျုြွင််းမြင််းြံြဲာ့ေမ န် ါသည်။ ၂၀၀၃ ြိုနှစ်တွင်ရတြောာ့ ရဒေါ်ရအြောင်ဆန််းစို ကည်၊

ါတီဝင်ရတွနှငာ့် သူြကိို ရ ြောက်ြံအြော်းရ ်းသူရတွဟြော အ က်မြန်ြြောမ ည်ေှိ စစ်ကိိုင််းတိိုင််း၊ ဒီ ဲေင််းတွင်

မ င််းမ င််း န် န် တိိုက်ြိိုက်ြံေပ ီ်း အြ ြော်းအမ ြော်းရသဆံို်းကြော ရဒေါ်ရအြောင်ဆန််းစို ကည်အ ါအဝင် အြ ြော်းအမ ြော်း

ြတေြော်းအဖြ််းဆီ်းြံြဲာ့ေ ါသည်။ ိိုို့ န က်

ရ ၂၀၀၇ ြိုနှစ်တွင် က ွှေဝါရေြောင် အရေ်းအြင််းဟိုဆိိုရသြော

သံဃြောြ ြော်းဦ်းရဆြောင်သညာ့် ဆနဒမ ွဲရ ေါ်ရ ါက်ြဲာ့ရသြော်လည််း တ ်ြရတြော်ြှ စ်ြတ်ပဖိျုြွင််းြဲာ့မ န် ါသည်။ ြ ြော်းြ ကြောြီ ၂၀၀၈

ြိုနှစ် ရြလတွင် မြန်ြြောနိိုင်ငံ မြစ်ဝကျွန််းရ ေါ်ရဒသ ဧေြောဝတီတိိုင််းရဒသကိို အလွန်မ င််း န်ရသြော

န ဂစ်ဆိိုင်ကလိုန််းြိုန်တင
ိို ််း ဝင်ရေြောက်တက
ိို ်ြိိုက်ြံြဲာ့ေကြော လူရ ါင််း ၈၄,၅၀၀ ရသဆံို်းကြော ၅၃,၀၀၀ ရက ြော်

ရ ြောက်ဆံို်းြဲာ့ေ ါသည်။ တစ်ြ န

ိ ်တည််းြှြော ဲ တ ်ြရတြော်သည် ၂၀၀၈ ဖွဲွဲ့စည််း ံို အရမြြံဥ ရဒအတွက်

ဆနဒြံယူ ွဲက င််း ကြော အဆိို ါအရမြြံဥ ရဒကိို အတည်မ ျုြဲာ့ ါသည်။ ၂၀၁၀ ြိုနှစ်တွင် တ ်ြရတြော်ြှ

အရ ွရ ွရေ်းရကြောက် ွဲက င််း ရ ်းြဲာ့ပ ီ်း NLD က ဝင်ရေြောက်ယဉ

ှ ်ပ ိျုင်မြင််းြေှိြဲာ့ဘဲ ကကံာ့ြိိုင်ရေ်းနှငာ့် ဖွံပဖိျု်းရေ်း ါတီြှ

အနိိုင်ေြဲာ့ ါသည်။

နိိုင်ငံတကြောြှ ဒီြိိုကရေစီ မ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲရေ်းမ ျားကိို မ န် ကညာ့်ရသြောအြါ ၂၀ ေြောစိုေဲွဲ့ ရန က်ဆံို်းနှစ်မ ျားတွင် ဒီြိိုကရေစီ

အရမ ြောင််းအလဲမ ျား၏ တတိယလိှုင််းသည် တစ်ကြဘြောလံို်းအတိိုင််းအတြောနှငာ့် ရတြော်ရတြော်ရလ်းကိို က ယ်က ယ်မ နို့်မ နို့်

မဖစ် ွန််းလြောရန ါသည်။ နိိုင်ငံရေ်းသိ ပံ ညြောေှင် Samuel Huntington ကရတြောာ့ အဆိို ါတတိယလိှုင််းသည် ၁၉၇၄ ြိုနှစ်

17
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

ရန က် ိိုင််းြှ စတင်လြောသည်ဟို ဆိို ါသည်။ နိိုင်ငံအသီ်းသီ်း ရဒသအသီ်းသီ်းြှြော ြတူကွဲမ ြော်းပခင်ျားရတွ ေှိရနရ ြယာ့်

အြ ြော်းစိုကရတြောာ့ အြောဏြောေှင်စနစ်ကရန ဒီြိိုကရေစီစနစ် အို ်ြ ျု ် ံိုစံကိိုရမ ြောင််းလဲလြော က ါသည်။

သိိုို့ရသြော်လည််း ြ ကြောရသ်းြင်ကြောလကြှ ဒီြိိုကရေစီ အသွင််းကူ်းရမ ြောင််းရေ်းကိို စတင်လြောသညာ့် နိိုင်ငံြ ြော်းြှြော

ဒီြိိုကရေစီ အရလာ့အ ၊ သရဘြောတေြော်းရတွနှငာ့် တ်သက်ပ ီ်း စိို်းေိြ် ူ န်ြှု မ ျားေှိရနတြော ရတွွဲ့ေ ါသည်။ နိိုင်ငံ ၁၀၀ နီ်း ါ်း

ရလြောက်ကရတြောာ့ မ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲရေ်းရတွ ရဆြောင်ေက်ရနသည်ဟို ယူဆေပ ီ်း အြောဏြောေှင်စနစ်အစြော်း တစ်စိတ်တစ် ိိုင််း

ဒီြိိုကရေစီ ံိုစံရတွမဖငာ့် အ ိိုင်ြ ရဆြောင်ေက်ရန ကသည်ဟို ဆိို ါသည်။ ိိုို့အမ င် နိိုင်ငံအြ ြော်းစိုကရတြောာ့ စနစ်က ရသြော

ဒီြိိုကရေစီဆိိုင်ေြော အဖွဲွဲ့အစည််းရတွ ဖွဲွဲ့စည််း ကသညာ့်အမ င် တစ်ြ န

ိ ်တည််းြှြော ဲ သူတိိုို့ဟြော နိိုင်ငံြှြော လိိုရငွရတွ မ ရနရ

ြဲာ့လည််း ဒီြိိုကရေစီအရလာ့အ မဖစ်ရသြော ရေ်းရကြောက် ွဲြ ြော်းကိိုလည််း က င််း က ါသည် (Banerjee, 2022, May 09)။

မြန်ြြောနိိုင်ငံတွင် စစ်အစိို်းေကရန တေြော်းဝင် အသွင်ရမ ြောင််းလြောရသြော အစိို်းေသစ်သည် ၂၀၁၁ ြိုနှစ် ြတ်လတွင် စတင်

က ြ််းက န
ိ ်ြဲာ့ ါသည်။ တစ်ြ န
ိ ်တည််းြှြော ဲ အမ ျုသရဘြောရဆြောင်သညာ့် ရကြောင််းြွန်သညာ့် နိိုင်ငံရေ်းအရမ ြောင််းအလဲရတွ

ဆက်တိိုက်မဖစ်ရ ေါ်လြော ါသည် ။ ိိုအ ဲတွင် ရဒေါ်ရအြောင်ဆန််းစို ကည်အ ါအဝင် ေြောနှင်ြ ရ

ီ သြော နိိုင်ငံရေ်းအက ဉ််းသြော်း

ရတွကိို ၂၀၁၁ ြိုနှစ် နိိုဝင်ဘြောလတွင် စတင်လွှတ်ရ ်းြဲာ့ ါသည်။ အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ် ါတီ (National League

for Democracy, NLD) ကိိုမ န်လည်ဖွဲွဲ့စည််းြွငာ့်မ ျုြဲာ့ပ ီ်း ရဒေါ်ရအြောင်ဆန််းစို ကည်ဦ်းရဆြောင်ရသြော NLD ါတီကလည််း

၂၀၁၂ ကြော်းမဖတ်ရေ်းရကြောက် ွဲတွင် ဝင်ရေြောက်ယှဉ်ပ ိျုင်ြဲာ့သည်။ ဤဒီြိိုကရေစီ အရမ ြောင််းအလဲတွင် ယြင်ကနှငာ့်ြတူ

သညာ့်အြ က်ကရတြောာ့ ဒီြိိုကရေစီ အရမ ြောင််းအလဲသည် စီ်း ွြော်းရေ်းလို ်ငန််းေှင်ရတွ နိိုင်ငံရေ်း ါတီရတွ ကြော်းြှြော ါ ိိုပ ီ်း

သိသြော င်ေှြော်းလြောသည်။ အလို ်သြြော်းြ ြော်းက လို ်ြလစြောရတွ တိို်းရတြောင််း လြောသလိို၊ ရကြောင််းြွန်ရသြော အမြြော်း

အက ျုိ ်းြံစြော်းြွငာ့်ရတွ ါ ရတြောင််းဆိိုလြော က ါသည်။ အလြော်းတူ နိိုင်ငံရေ်း ါတီရတွအတွင််းြှြောလည််း ွငာ့်လင််း မြင်သြောြှု

ေှိေန်၊ တြောဝန်ယူြှု တြောဝန်ြံြှုေှိေန်လည််း ါတီရြါင််းရဆြောင်ရတွကိို ရတြောင််းဆိိုလြော ကတြော ရတွွဲ့ေ ါသည်(Aung,

2013)။

တစ်ြ န
ိ ်တည််းြှြော ဲ မြန်ြြောမ ည်ေဲွဲ့ ကြောလေှည် ကြော ဘြောသြောရေ်း ဋိ ကခအက ျုိ ်းဆက်အမဖစ် ၂၀၁၂ ြိုနှစ်

ရြလနှငာ့် ရအြောက်တိိုဘြောလြှြော မြန်ြြောနိိုင်ငံ အရန က်ဘက်မြြ််းြှြော ြွတ်စလင်ဘြောသြောဝင်နှငာ့် ဗိုဒေဘြောသြောဝင်ရတွ ကြော်း

ဋိ ကခရတွ မဖစ် ွြော်းြဲာ့တြောရတွွဲ့ေ ါသည်။ အက ျုိ ်းဆက်အရနမဖငာ့် ြွ တ်စလင်ဘြောသြောဝင်ရတွနှငာ့်

ဘြောသြောဝင်ြဟိုတ်သူရတွ ကြော်း စည််းလံို်းြှုရတွ က ဆင််းလြောြဲာ့ ါသည်။ ိိုအြ န

ိ ်က မြန်ြြောမ ည်

ရမြြောက် ိိုင််းရဒသတွင်လည််း မြန်ြြောာ့ တ ်ြရတြော်နှငာ့် ကြ င်လွတ်ရမြြောက်ရေ်းတ ် (KIA) တိိုို့ ကြော်းတွင်လည််း

ိရတွွဲ့တိိုက် ွဲရတွ ဆက်လက်မဖစ် ွြော်းရနြဲာ့ ါသည်။ ၁၉၉၈ ြိုနှစ်ြှ ၂၀၁၀ ြိုနှစ်အ ိ တ ်ြရတြော်သည်

တိိုင််းေင််းသြော်းလက်နက်ကိိုင် ဋိ ကခအရေ်းရမဖေှင််းေတြောရတွ အ ါအဝင် မ ည်တွင််း၊ မ ည် ဖိအြော်းြ ျုိ ်းစံိုကိို ေင်ဆိိုင်ပ ီ်း

ိိုြိိုအြော်းရကြောင််းလြောတြောရတွွဲ့ေ ါသည်။ ိိုသိိုို့ ိိုြိိုအြော်းရကြောင််းလြောရသြော်လည််း တ ်ြရတြော်ရြါင််းရဆြောင် ရတွ

18
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

မ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲြှုရတွ စတင်လို ်ရဆြောင်လြောပခင်ျားသည် မ ည်တွင််းမ ည် ဖိအြော်းမ ျား အ ါအဝင်

ိိုရြါင််းရဆြောင်ြ ြော်းကိိုယ်တိိုင် နိိုင်ငံရေ်းရမ ြောင််းလဲ လိိုသညာ့် ဆနဒရ ကြောငာ့် ဟို ဆိို က ါသည်။

ိိုို့အမ င် ရနွဦ်းရတြော်လှန်ရေ်းသည်လည််း တ ်ြရတြော်ရြါင််းရဆြောင်ရတွ ရမ ြောင််းလဲလြောမြင််း၏

အရ ကြောင််းေင််းတစ်ြိုဟိုလည််း သံို်းသ ် က ါသည်။ သံို်းသ ်ြ က်အြ ျုိ ်းြ ျုိ ်းေှိ ကရသြော်လည််း တ ်ြရတြော်

ရြါင််းရဆြောင်ရတွ ရမ ြောင််းလဲလြောမြင််း၏ အရ ကြောင််းေင််းကိို ြည်သူကြ ရတြောာ့ အတိအက ြရမ ြောနိိုင်ြဲာ့ ါ။ အရြေိကန်

နိိုင်ငံရေ်းသိ ပံ ညြောေှင် Samuel Huntington ကရတြောာ့ စစ်အြောဏြောေှင်စနစ်ကရန ဒီြိိုကရေစီစနစ်သိိုို့

ရမ ြောင််းလဲမြင််းအြ ြော်းစိုကိို “တကယာ့်ရမ ြောင််းလဲမြင််း” လိိုို့ဆိို ြော်း ါသည်။ အရ ကြောင််းေင််းကရတြောာ့

ိိုသိိုို့ရမ ြောင််းလဲမြင််းသည် ိိုအြောဏြောေှင်ကကီ်းြ ြော်းကိိုယ်တိိုင် ဦ်းရဆြောင်ရမ ြောင််းလဲရသြောရ ကြောငာ့်ဟိုလည််း ဆိို ြော်း ါသည်။

၂၀၁၂ ြိုနှစ် ကြော်းမဖတ်ရေ်းရကြောက် ွဲကိို ဝင်ရေြောက်ယှဉ်ပ ိျုင် အနိိုင် ေပ ီ်းရန က် ိိုင််းတွင် လူ ိုအ ကြော်း နိိုင်ငံရေ်းအသိ

ိိုြိိုနိို်း ကြော်းလြောကြော လူ ိုအ ကြော်း နိိုင်ငံရေ်းရဆွ်းရနွ်း ွဲရတွ ိိုြိိုမ ျုလို ်လြောနိိုင်ြဲာ့သလိို၊ စြောရ ရဟြောရမ ြော ွဲြ ြော်းတွင်လည််း

နိိုင်ငံရေ်းအရ ကြောင််းြ ြော်းအြော်း လွတ်လ ်စွြော ညာ့်သွင််းရဟြောရမ ြောရဆွ်းရနွ်းလြောြဲာ့ သည်ကို ရတွွဲ့ေ ါသည်။ ိိုို့အမ င်

သတင််းြီဒီယြော လွတ်လ ်ြွငာ့်လည််း ယြင်က က် ိိုြိိုေေှိလြောြဲာ့ ါသည်။ ိိုအြ န

ိ ်က သြမတ ဦ်းသိန််းစိန်သည်

ရဒေါ်ရအြောင်ဆန််းစို ကည်အ ါအဝင် နိိုင်ငံရေ်း ါတီရတွ၊ ြီဒီယြောရတွနှငာ့် ါ ရတွွဲ့ဆံိုြဲာ့သလိို အရြေိကန်နိိုင်ငံ အ ါအဝင်

မ ည် ြေီ်းြ ြော်းလည််း သွြော်းြဲာ့တြောရတွွဲ့ေ ါသည်။ အရြေိကန်သြမတ ဘြောေက်အိိုဘြော်းြြော်းကိိုယ်တိိုင် မြန်ြြောမ ည်ကိို

လြောရေြောက်ြဲာ့ကြော လူ ိုအ ကြော်းအြ ြော်းစိုသည် အစိို်းေ၏နိိုင်ငံရေ်း မ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲြှုရတွအရ ေါ်

သံသယရလ ြောာ့နည််းြဲာ့ရ ြယာ့်လည််း တကယာ့်ဒီြိိုကရေစီြေီ်း ဆက်လက်ေှင်သန်ဖိိုို့အတွက် အစိို်းေ၊ နိိုင်ငံရေ်း ါတီနှငာ့်

လူ ို၏လို ်နိိုင်စွြ််းရ ေါ်တွင် ြူတည်သည်ဟို အြ ြော်းစိုကယံို ကည် ြဲာ့သည် (Aung, 2013)။

၂.၃ ပမန်မာနိုင်ငအတင််း ဒမိုကတရစတပပာင််းလဲမစ

ှု တင်ပခင််း (၂၀၁၀-၂၀၁၅)

၂၀၁၀ ြိုနှစ် အရ ွရ ွရေ်းရကြောက် ွဲကရန ဦ်းသိန််းစိန် ဦ်းရဆြောင်ရသြော အစိို်းေသစ် တက်လြောပ ီ်း ၂၀၁၂ ြိုနှစ်

ကြော်းမဖတ် ရေ်းရကြောက် ွဲအလွန်ြှသည် မြန်ြြောနိိုင်ငံသည် ြ ြော်းစွြောရသြော စိနရ

် ြေါ်ြှုရတွေှိရနကသ ်လည််း

ဒီြိိုကရေစီလြ််းရ ကြောင််းရ ေါ်ြှြော ေှိရနြဲာ့သည်။ အစိို်းေသစ်သည် ညြောရေ်း၊ တေြော်းရေ်း စသည်ာ့ နိိုင်ငံအဆငာ့်

အဖွဲွဲ့အစည််းရတွကိိုလည််း မ န်လည်မ င်ဆင်ဖွဲွဲ့စည််းသကဲာ့သိိုို့ အြ ျုိ ်းသြော်းလူူ့အြွငာ့်အရေ်းရကြော်ြေှင်အဖွဲွဲ့ကိိုလည််း ၂၀၁၂

ြိုနှစ် စက်တင်ဘြောြှြော စတင်ဖွဲွဲ့စည််းြဲာ့သည်။ ိိုအြ န

ိ ်တိုန််းက တိိုင််းမ ည်မ န်လည်တည်ရဆြောက်ရေ်း လို ်ငန််းစဉ်အမဖစ်

အစိို်းေသည် တိိုင််းေင််းသြော်းလူြ ျုိ ်းစိုရတွနှငာ့် ါတီရတွ ကြော်းြှြော ါ ယံို ကည်ြှုတည်ရဆြောက်နိိုင်ဖိိုို့ ကကိျု်းစြော်းြဲာ့သည်။

မ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲြှုရတွလို ်ရနရ ြယာ့် ိိုအရမ ြောင််းအလဲြ ြော်းသည် ရအြောက်ရမြမ ည်သူရတွအတွက် သိသြော င်ေှြော်းရသြော

19
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

အက ျုိ ်းေလဒ် ြြံစြော်းေရသ်းတြောလည််း ရတွွဲ့ေ ါသည်။ နိိုင်ငံရေ်းသိ ပံ ညြောေှင် Samuel Huntington ကရတြောာ့

ဒီလိိုအရမ ြောင််းအလဲရတွက ပငိြ််းပငိြ််းြ ြ််းြ ြ််း ရမ ြောင််းလဲတြောဆိိုရ ြယာ့် ြတည်ပြဲတတ်ဘူ်းလိိုို့လည််း ဆိို ြော်း ါသည်။

အရ ကြောင််းေင််း သည် တ ်ြရတြော်အြောဏြောေှင်ရတွက သူတိိုို့သြော အရမ ြောင််းအလဲမဖစ် စဥ်ရတွကိို သရဘြောြတူေင်

ဒီြိိုကရေစီြက ရသြော နည််းလြ််းြ ြော်းမဖငာ့် အြ န

ိ ်ြရေ်း အြောဏြောမ န်လည်ေယူနိိုင်စွြ််းေှိရနသည်ဟိုလည််း ဆိို ြော်း ါသည်။

နိိုင်ငံရေ်းမ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲြှုရတွ ရဖေါ်ရဆြောင်ေြောြှြော ိိုအြ န

ိ ်က သြမတ ဦ်းသိန််းစိန်သည် ၂၀၁၂ ြိုနှစ်

အတွင််းြှြော င် ရဒေါ်ရအြောင်ဆန််းစို ကည်နှငာ့် ၂ကကိြ် ရတွွဲ့ဆံိုရဆွ်းရနွ်းြဲာ့သလိို အရန က်နိိုင်ငံြ ြော်းနှငာ့်လည််း ဆက်ဆံရေ်း

ရကြောင််းြွန်ရအြောင် ကကိျု်းစြော်းြဲာ့ ါသည်။ ၂၀၁၂ြိုနှစ် ကြော်းမဖတ်ရေ်းရကြောက် ွဲတွင် အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်အရနမဖငာ့်

တေြော်းဥ ရဒစိို်းြိို်းရေ်း၊ အရမြြံဥ ရဒမ င်ဆင်ရေ်းနှငာ့် အြ ျုိ ်းသြော်းေင် ကြော်းရစာ့ရေ်းဆိိုရသြော ဦ်းတည်ြ က် ြ ြော်းနှငာ့် ဝင်ရေြောက်

ယှဉ်ပ ိျုင် အနိိုင်ယြ

ူ ဲာ့ရ ြယာ့် ိိုကြောလမ ျားတွင် မ ည်သူလူ ိုရြ ြော်လငာ့်သရလြောက် ရဆြောင်ေက်နိိုင်မြင််း ြေှိြဲာ့တြော

ရတွွဲ့ြဲာ့ေ ါသည်။

“အဲာ့အြ န
ိ ်ကတိိုင််းေင််းသြော်းလက်နက်ကိိုင်ရတွနရ
ဲို့ ဆွ်းရနွ်း၊ ပငိြ််းြ ြ််းရေ်းရဆွ်းရနွ်း ွဲရတွ၊ ရတွွဲ့ဆံို ွဲရတွ အြ ြော်းကကီ်း

ေှိြဲာ့ရ ြယာ့် ကျွန်ရတြော်တို့ိိုရတြောာ့ စစ်တ ်ကိို သိ ်ြယံို ကည်ြဲာ့ဘူျား။ ဒီ ၂၀၀၈ အရမြြံဥ ရဒနဲက
ို့ စစ်ြှန်တဲာ့ ပငိြ််းြ ြ််းရေ်းေဖိိုို့

ြလွယ်ဘ်းူ ရလ။ NLD ကလည််း ဒါကိိုမ င်ဖိိုို့ လို ်ြယ်လိိုို့ ရြ ြော်လငာ့်ြဲာ့တယ်။ NLD က တကယ်လည််း ကကိျု်းစြော်းခ ါတယ်။

ကကိျု်းစြော်းြဲာ့ရ ြယာ့် စစ်တ ်ကသရဘြောြတူရတြောာ့ ၂၀၀၈ အရမြြံဥ ရဒလည််း မ ျုမ င်လြ

ိိုို့ ေြဲာ့သလိို၊ စစ်တ ်ကသူတိိုို့

အက ျုိ ်း ိြိိုက်လြောရတြောာ့ ြို အြောဏြောမ န်သိြ််းတြော ဲရလ”

(နိိုင်ငံရေ်းအက ဉ််း သြော်းရဟြောင််း တစ်ဦ်း - မြန်ြြောနိိုင်ငံအလယ် ိိုင််း)။

ါဝင်ရဆွ်းရနွ်းသူအြ ြော်းစို၏ အဆိိုအေ ၂၀၁၂ နှ င် ၂၀၁၅ ကြော်းကြောလသည် မ ည်သူြ ြော်းလွတ်လ ်ြှု

စတင်ြံစြော်းြဲာ့ေပ ီ်း နိိုင်ငံရေ်း အသိစတင်နိို်း ကြော်းလြော ကတြော ရတွွဲ့ေ ါသည်။ မ ည်သူလို ိုသည် ဒီြိိုကရေစီအရ ေါ်

စတင်သိေှိန ်းလည်လြောသလိို လွှတ်ရတြော်၏အရလာ့အ ြော်းြ ြော်းကိိုလည််း ေင််းနှီ်း ကျွြ််းဝင်လြော ကသည်။ ိိုို့အမ င်

ြိြိတိိုို့ေ ်ေြောလိိုအ ်ြ က်ြ ြော်းကိိုလည််း ဒီြိိုကရေစီသရဘြောတေြော်းအေ ြိြိတိိုို့ရဒသ လွှတ်ရတြော်ကိိုယ်စြော်းလှယ် (သိိုို့)

သက်ဆိိုင်ေြောဌြောနအသီ်းသီ်းကိို အသိရ ်းအရ ကြောင််း ကြော်းမြင််း၊ အြ ျုိ ွဲ့လွှတ်ရတြော်ကိိုယ်စြော်းလှယ်ြ ြော်းကလည််း

ေ ်ေြောလူ ိုနှငာ့်ရတွွဲ့ဆံိုပ ီ်း ိရတွွဲ့ဆက်ဆံကြော လိိုအ ်ြ က်ြ ြော်းကိိုရြ်းမြန််းမြင််း၊ အသိရ ်းသင်ာ့သည်ြ ြော်းကိို

ေှင််းလင််းရမ ြော ကြော်းမြင််းဆိိုရသြော အရလာ့အ ရကြောင််းြ ြော်း စတင်ရ ေါ်ရ ါက်လြောရ ကြောင််း အြ ြော်းစိုက

ရဆွ်းရနွ်း က ါသည်။ လူငယ်ြ ြော်း၏အဆိိုအေ ၎င််းတိိုို့ သင်ယူရလာ့လြောြ င်သည်ြ ြော်း၊ သိြ င်တတ်ြ င်ရသြော

အရ ကြောင််းအေြောြ ြော်းကိို လွတ်လွတ်လ ်လ ် သင်ယူရလာ့ လြောြွငာ့်ေလြောြဲာ့သလိို ရက ြောင််းသြော်းသြဂဂြ ြော်းလည််း

စတင်ရ ေါ်ရ ါက်လြောြဲာ့ က ါသည်။ ိိုို့အမ င် ရဟြောရမ ြော ွဲြ ြော်း၊ ရဆွ်းရနွ်း ွဲြ ြော်းကိိုလည််း လွတ်လ ်စွြော

20
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

က င််း နိိုင်ြဲာ့ ကသလိို ယြင်စစ်အစိို်းေရြတ် က် ိိုြိိုလွတ်လ ်စွြောရမ ြောဆိိုြွငာ့် တင်မ ြွငာ့်လည််း ေလြောြဲာ့သည်ဟို

ဆိို က ါသည်။

တစ်ြက်ြှြောလည််း နိိုင်ငံရေ်းအက ဉ််းသြော်းရဟြောင််းနှငာ့် နိိုင်ငံရေ်းရလာ့လြောသံို်းသ ်သူြ ြော်းက ိိုကြောလကိို

အတိုအရယြောင် ဒီြိိုကရေစီကြောလလိိုို့ ဆိို ြော်း ါသည်။ သတင််းြီဒီယြောြ ြော်း ယြင်က က် ိိုြိိုလွတ်လ ်ြွငာ့်

ေြဲာ့သည်ဆိိုရသြော်လည််း အစိို်းေအရ ေါ်ရ ြောက်မ ရဝဖန်သူြ ြော်း၊ ဆနဒမ သူြ ြော်းကိို ပဖိျုြွင််းမြင််း၊ ဖြ််းဆီ်းမြင််းြ ြော်း

ေှိြဲာ့သည်ဟိုလည််း ရဆွ်းရနွ်းြဲာ့ က ါသည်။ ိိုို့အမ င် သြဂဂြ ြော်းဖွဲွဲ့စည််းြွငာ့်မ ျုရသြော်လည််း လက်ရတွွဲ့တွင် လွတ်လ ်စွြော

လှု ်ေှြော်းရဆြောင်ေက်ြွငာ့် ြေ ကသည်ကိိုလည််း ရ ြောက်မ က ါသည်။ ဦ်းသိန််းစိန်အစိို်းေအရနမဖငာ့်လည််း စီြံကိန််းကကီ်းြ ြော်း

ရဆြောင်ေက်ေြောတွင် ဒီြိိုကရေစီ၏ အရလာ့အ တစ်ြိုမဖစ်သညာ့် ွငာ့်လင််းမြင်သြောြှုဆိိုရသြောအြ က်ကိို ြ က်ကွယ်မ ျုပ ီ်း

ရဆြောင်ေက်ြဲာ့ ပခင်ျားမ ျားေှိြဲာ့သကဲာ့သိိုို့ တ ်ြရတြော်က ိိုင်ဆိိုင်သညာ့် ဦ်း ိိုင်နှငာ့် မြန်ြြောာ့စီ်း ွြော်းရေ်းရကြော် ိိုရေ်းေှင််း၏

စီ်း ွြော်းရေ်းလို ်ငန််းြ ြော်းသည် အြွန်ကင််း လွတ်ြွငာ့်ေရနသညာ့်အမ င် တ ်ြရတြော်နှငာ့် တ်သက်လ င် လံို်းဝ

ရဝဖန်ရ ြောက်မ ြွငာ့်ြေရ ကြောင််းလည််း ဆိို က ါသည်။ အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်၊ ၈၈ ြ ျုိ ်းဆက် ပငိြ််းြ ြ််းရေ်းနှ ငာ့်

ွငာ့်လင််းလူူ့အဖွဲွဲ့အစည််းတိိုို့ ေည်ြှန််းသညာ့် အရမြြံ ဥ ရဒမ င်ဆင်ရေ်းကိိုလည််း တ ်ြရတြော်က လံို်းဝလက်ြံြညာ့် ံို

ြမ သရ ကြောင််းလည််း နိိုင်ငံရေ်းအက ဉ််းသြော်းရဟြောင််းနှငာ့် နိိုင်ငံရေ်းရလာ့လြောသံို်းသ ်သူြ ြော်းက ညာ့်သွင််းရဆွ်းရနွ်း

ြဲာ့ ါသည်။

“အ ကြောလတိုန််းက အရမြြံဥ ရဒ ိုဒ်ြ ၄၃၆ မ င်ဖိိုို့ campaign ရတွလို ် ကတယ်။ ၈၈ ပငိြ််း ွငာ့်၊ NLD

အကိုန် ူ်းရ ါင််းလို ် ကတြော၊ လူ ိုကလည််း ါဝင်တယ်၊ သိတဲာ့အတိိုင််း ဲ စစ်တ ်ကလက်ြြံရတြောာ့ ဘြောြှမဖစ်ြလြောြဲာ့ဘူ်း ။

အ တိုန််းက စစ်ဗိိုလ်တစ်ရယြောက်လြော်း အရမြြံ ဥ ရဒမ င်ဖိိုို့ လက်ြှတ် ိို်းတဲာ့ အ ဲ ါလိိုို့ဆိိုပ ီ်း အဖြ််းြံေတယ်၊ ရ ြောင် ါ

က သွြော်းတယ်ရလ။ အဓိကကရတြောာ့ စစ်တ ်က သူတိိုို့ေဲွဲ့အြောဏြော၊ အက ျုိ ်းစီ်း ွြော်းကိို ိြိိုက်လြောေင် ဘယ်အေြောြဆိို

လို ်ြှြော ဲ၊ ပဖိျုြွင််းြှြော ဲ၊ ဖြ််းြှြော ဲ” (နိိုင်ငံရေ်းအက ဉ််းသြော်းရဟြောင််းတစ်ဦ်း - ရမြမ နို့်ရဒသ)။

ိိုမ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲြှုစတင်မြင််းကြောလတွင် ရမ ြောင််းလဲမြင််းအတွက် အို ်စို (၃) စို ကွဲမ ြော်းြဲာ့ သည်က ို

ရတွွဲ့ေ ါသည်။ ြအို ်စိုသည် အရ ြောာ့လိိုင််းဟိုရြေါ်ရသြော တ ်ြရတြော်ြှရမ ြောင််းလဲြှုကိို လိိုလြော်းရသြောအို ်စို၊

ဒိုတိယအို ်စိုသည် အြြောလိိုင််းဟိုရြေါ်ရဝေါ် ကရသြော ရမ ြောင််းလဲြှုကိိုလံို်းဝလက်ြြံလိိုရသြော တ ်ြရတြော်ြှ အင်အြော်းစိုနှ ငာ့်

တတိယအို ်စိုသည် အတိိုက်အြံအို ်စို မဖစ်သည်။ ိိုအို ်စိုသံို်းစို ကြော်းတွင် အရမ ြောင််းအလဲအတွက် မဖစ်နိိုင်စွြ််းနှငာ့်

အလြော်းအလြောအရ ေါ် ြတူကွဲမ ြော်းရသြော အမြင်သရဘြော ြော်းြ ြော်း ေှိရနြဲာ့ ါသည်။ NLD အတွက်

တြော်းမြစ်ကနို့်သတ်ြ က်ရတွကိို ယ်ဖ က်ရ ်းြဲာ့မြင််း၊ ရဒေါ်ရအြောင်ဆန််းစို ကည်ကိို မ န်လွှတ်ရ ်းြဲာ့ မြင််း စသည်တိိုို့အမ င်

လွတ်လ ်စွြောရမ ြောဆိိုြွငာ့်ေလြောမြင််းြ ြော်းအတွက် အတိိုက်အြံဘက်က သြောြက အြ ြော်းမ ည်သူက ါ ဦ်းသိန််းစိန်ကိို

ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် အရမ ြောင််းအလဲလို ်လိိုသူတစ်ဦ်းအမဖစ် လက်ြံလြောြဲာ့ က ါသည်။

21
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

တစ်ြ န
ိ ်တည််းြှြော င် ဦ်းသိန််းစိန်နှငာ့် သူူ့ကိိုရ ြောက်ြံ သညာ့် တ ်ြရတြော်ြှ မ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲလိိုသူြ ြော်းကလည််း

တိိုင််းမ ည်အသစ်ြှြော တ ်ြရတြော်၏ အရေ်း ါြှုကိို အ ူ်းမ ျု ြော်းရသြော ၂၀၀၈ အရမြြံဥ ရဒကိို ဆို ်ကိိုင် ြော်းပ ီ်း

တ ်ြရတြော်ြှ လွတ်လွတ်လ ်လ ်နှငာ့် ဆက်လက် အြောဏြောြ ျု ်ကိိုင် ြော်းနိိုင်ရစေန် ကကိျု်း ြ််းရနတြောလည််း ရတွွဲ့ေ ါသည်။

ိိုို့ရ ကြောငာ့် ၂၀၀၈ ဖွဲွဲ့စည််း ံိုအရမြြံဥ ရဒသည် ရေ်းြ ယ်ြံ ဟိုတ်သည်မဖစ်ရစ ြဟိုတ်သည်မဖစ်ရစ တ ်ြရတြော်ြှ ြောဝေ

အသြောစီ်း ယူ ြော်းသည်ဆိိုရသြော အြ က်သည် င်ေှြော်း ါသည် (Banerjee, 2022, May 09) ။

၁၉၉၈ ြိုနှစ် အရေ်းရတြော် ံိုကကီ်းြှ ရ ေါ်ရ ါက်လြောသညာ့် ရက ြောင််းသြော်း နိိုင်ငံရေ်းရြါင််းရဆြောင်ြ ြော်း ဦ်းရဆြောင်ပ ီ်း

၂၀၀၅ ြိုနှစ်ကတည််းက ဖွဲွဲ့စည််းြဲာ့ရသြော လူသိြ ြော်းသညာ့် “၈၈ ြ ျုိ ်းဆက်ရက ြောင််းသြော်းြ ြော်း” အဖွဲွဲ့သည်လည််း ၎င််းတိိုို့

ရက ြောင််းသြော်းရြါင််းရဆြောင်ြ ြော်း မ န်လည်လွတ်ရမြြောက်လြောပ ီ်း ၂၀၁၂ ြိုနှစ် ဇန်နဝါေီလတွင် ြဆံို်း

သတင််းစြောေှင််းလင်ျား ွဲကိို မ ျုလို ်ြဲာ့ကြော နိိုင်ငံရေ်းလို ်ငန််းစဉ်ြ ြော်းတွင် ဆက်လက် ါဝင်ရနပ ီ်း တေြော်းြ တြှုနှငာ့်

လွတ်လ ်ြှုရတွ အရကြောင်အ ည်ရဖြော် ဖိိုို့ အေ ် ဘက်လူြှုအဖွဲွဲ့အစည််းြ ြော်း အြော်းရကြောင််းရစေန် ရဆြောင်ေက်ြည်ဟို

ဆိိုြဲာ့ ါသည်။ ိိုအဖွဲွဲ့ကိို ရဒေါ်ရအြောင်ဆန််းစို ကည်ပ ီ်းလ င် လူ ိုအရလ်းစြော်းဆံို်း ရက ြောင််းသြော်းနိိုင်ငံရေ်း ရြါင််းရဆြောင်

ဦ်းြင််းကိိုနိိုင်က ဦ်းရဆြောင်ြဲာ့သည်။ ိိုအဖွဲွဲ့သည် အဓိကအြော်းမဖငာ့် အစိို်းေအ ါအဝင်၊ သရဘြော ြော်းကွဲလွဲသူြ ြော်းအမ င်

တိိုင််းေင််းသြော်းအို ်စိုရတွ ကြော်း ညြှိနိှုင််း ရဆြောင်ေက်ြှုရတွကိို အရလ်း ြော်းရဆြောင်ေက်ြဲာ့သလိို ိိုအြ န

ိ ်က တ ်ြရတြော်နှငာ့်

ဋိ ကခမဖစ် ွြော်းရနေြော ကြ င်ရဒသကိို ါ သွြော်းရေြောက်ညြှိနိှု င််းြှုရတွ ရဆြောင်ေက်ြဲာ့တြောရတွွဲ့ေ ါသည်။

“အဲာ့ဒီာ့အြ နိ ် အရြစိုရေြော ရက ြောင််းသြော်းရြါင််းရဆြောင်ရတွကိိုက လွှတ်ရတြောာ့ အေြ််းရ ြော်ြဲာ့တြော၊ ငါတိိုို့ အန ဂတ်ရတွ

ရကြောင််းပ ီလလ
ိိုို့ ည််း ရတွ်းရနတြော၊ ဒါရ ြယာ့် စစ်တ ်က ဘြောလို ်ဦ်းြယ်ြသိဘူ်းလိိုို့ အဲတိုန််းကလည််း ရတွ်းြိဖူ်းတယ်။

ရန က်ရတြောာ့ ဦ်းသိန််းစိန်နဲို့ အရြစိုတို့ရ

ိို တွွဲ့ ကရတြောာ့ ကိိုြင််းကိိုနိိုင်တို့ိို ရက ြောင််းသြော်းရြါင််းရဆြောင်ရတွ ါ ါရစြ င်ြဲာ့တြော၊

သူတို့က
ိို ိိုလည််း ဦ်းရဆြောင်ရစြ င်ြဲာ့တြော” (လူငယ်တစ်ဦ်း- ရမြမ နို့်ရဒသ)။

၂.၄ ပမန်မာနိုင်ငအတင််း ဒမိုကတရစ တပပာင််းလဲမမ

ှု ာ်း ဆက်လက်တ ေါ်တဆာင်ပခင််း (၂၀၁၅-၂၀၂၀)

၂၀၁၅ ြိုနှစ် အရ ွရ ွရေ်းရကြောက် ွဲတွက် NLD ါတီြှ အမ တ်အသတ်အနိိုင်ေပ ီ်းရန က်တွင် လူ ိုအရနမဖငာ့်

ဒီြိိုကရေစီ ရြ ြော်လငာ့်ြ က်ရတွ ိိုြိိုေှငသ

် န်လြောသကဲာ့သိိုို့ NLD ါတီ အရနမဖငာ့်လည််း စစ်အြောဏြောေှင်ရတွနှငာ့် ရကြောင််းြွန်ရသြော

ဆက်ဆံရေ်း တည်ရဆြောက်ဖိိုို့ နည််းလြ််းရတွ ေှြောရဖွရနြဲာ့ ါသည်။ NLD အစိို်းေသည် ရေ်းရကြောက် ွဲ ကတိ ါ ၂၀၀၈

ဖွဲွဲ့စည််း ံိုအရမြြံဥ ရဒမ င်ဆင်ရေ်း စတင်အရကြောင်အ ည်ရဖြော်ဖိိုို့ ကကိျု်း ြ််းြဲာ့သကဲာ့သိိုို့ တ ်ြရတြော်နှငာ့်

နှစ်ဦ်းနှစ်ဘက်ဆက်ဆံရေ်း တိို်းတက်ေန် ကကိျု်း ြ််းရနစဉ်အတွင််း တ ်ြရတြော်နှငာ့်ဆိိုင်ရသြောအဖွဲွဲ့အစည််း ြဟိုတ်သညာ့်

အမြြော်းအဖွဲွဲ့အစည််းြ ြော်းြှြော အေ ်သြော်းအစိို်းေ အြောဏြော ိိုေှိရစေန် ကကိျု်း ြ််းြဲာ့သည်။ င်ေှြော်းရသြော အရေွဲ့တစ်ြိုအမဖစ် NLD

22
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

အေ ်သြော်းအစိို်းေသည် ၂၀၁၉ ြိုနှစ်တွင် အစိို်းေ၏ အဓိကအို ်ြ ျု ်ရေ်းကဏ္မဖစ်ရသြော ရေှ်းအစဉ်လြောက င် တ ်ြရတြော်

အို ်ြ ျု ်ြှုရအြောက်တွငေ
် ှိြဲာ့သညာ့် မ ည် ဲရေ်းဝန်ကကီ်းဌြောန၏ လက်ရအြောက်ြံအရ ွရ ွအို ်ြ ျု ်ရေ်းဦ်းစီ်းဌြောနကိို အေ ်သြော်း

အစိို်းေရအြောက်သိိုို့ ညာ့်သွင််းနိိုင်ြဲာ့သည်။ အရ ွရ ွအို ်ြ ျု ်ရေ်းဦ်းစီ်းဌြောနသည် မ ည်နယ်၊ တိိုင််း၊ ြရိိုင်၊ ပြိျုွဲ့နယ်၊ ေ ်ကွက်၊

ရကျွ်းေြောအို ်စို အဆငာ့် ိ အဆငာ့်ဆငာ့်စီြံအို ်ြ ျု ်ေသညာ့် တိိုင််းမ ည်တွင််း ဗ ျူရိိုကေက်ရက ြောရိို်းတစ်ြိုဟို ဆိိုနိိုင် ါသည်

(Arnold, 2019)။

ပြိျုွဲ့နယ်အို ်ြ ျု ်ရေ်းြှျူ်းအြ ြော်းစိုသည် တ ်ြရတြော်ြှ ရမ ြောင််းလြော ကသူြ ြော်းမဖစ်ပ ီ်း၊ ယစ်ြ ျုိ ်းလိိုင်စင် ိုတ်ရ ်းရေ်း၊

ရမြယြောစီြံြနို့်ြွဲရေ်း စသည်တို့ိိုကိိုလည််း အဓိကကိိုင်တွယ်ရဆြောင်ေက်သည်။ ိိုသိိုို့ မ ည်သူူ့အို ်ြ ျု ်ရေ်း ကဏ္မဖစ်ရသြော

အရ ွရ ွအို ်ြ ျု ်ရေ်းဦ်းစီ်းဌြောနကိို အေ ်သြော်းအစိို်းေရအြောက်သိိုို့ ညာ့်သွင််းနိိုင်ြဲာ့ရသြော်လည််း တ ်ြရတြော်သည်

မ ည်သူူ့အို ်ြ ျု ်ရေ်းကဏ္ြှြော အဓိကရနေြောကရန ဆက်လက် ါဝင်ရဆြောင်ေက်ရနဆဲမဖစ်သည်။ အဓိကအရ ကြောင််းေင််း

သည် ကြောကွယ်ရေ်းဝန်ကကီ်းဌြောန၊ မ ည် ဲရေ်းဝန်ကကီ်းဌြောနနှငာ့် နယ်စ ်ရေ်းေြောဝန်ကကီ်းဌြောနြှ ဝန်ကကီ်းနှငာ့် ဒိုဝန်ကကီ်းြ ြော်းကိို

တ ်ြရတြော်ကြောကွယ်ရေ်းဦ်းစီ်းြ ျု ်ြှ အြည်စြောေင််းတင်သွင််းေြည်ဟို အရမြြံ ဥ ရဒြှြော မ ဌြောန််း ြော်းပ ီ်း၊ နိိုင်ငံရတြော်

လံခို ြံျုရေ်းအရမြအရနနှငာ့် တ်သက်လြောလ င် အစိို်းေနှငာ့် မ ည်သူူ့အို ်ြ ျု ်ရေ်းကဏ္ြှြော တ ်ြရတြော်က အြောဏြောအေှိဆံို်း

ရနေြောကရန ါဝင်ရဆြောင်ေက်ြွငာ့်ေရနရသြောရ ကြောငာ့် မဖစ် ါသည် (Bünte, 2017)။ တ ်ြရတြော်သည် အြောဏြောြ ျု ်ကိိုင်သူ

အဆငာ့်ြှ တိိုင််းမ ည်ကိို ိန််းရက ြောင််းတညာ့်ြတ်သူအမဖစ်သူအမဖစ်သိိုို့ ရမ ြောင််းလဲလြောသည်ဟို ဆိိုရတြော်မငြော်း အြှန်စင်စစ်တွင်

၂၀၀၈ဖွဲွဲ့စည််း ံိုအရမြြံဥ ရဒရအြောက်မှ တိိုင််းမ ည်၏ အရေ်း ါရသြောကဏ္စံိုကိို ဆက်လက်ြ ျု ်ကိိုင် ြော်းဆဲ မဖစ်သည်

(Bünte, 2014)။ တ ်ြရတြော်နှငာ့် အေ ်သြော်းအစိို်း ကြော်း ဆက်ဆံရေ်းရမ ြောင််းလဲမြင််းသည် မြန်ြြောမ ည်တွင်

ိိုြိိုနက်ရိှုင််းရသြော ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် အဓိက အရလ်း ြော်းစိို်းေိြ်စေြော အရ ကြောင််းအေြောတစ်ြိုအမဖစ်

ေှိရနြဲာ့သည် (Myoe, 2017)။ ိိုို့အမ င် ၂၀၀၈ ဖွဲွဲ့စည််း ံိုအရမြြံဥ ရဒသည် တ ်ြရတြော်က အြောဏြောြ ျု ်ကိိုင်ရေ်းအတွက်

အဓိကရက ြောရိို်းမဖစ်ရနသကဲာ့သိိုို့ တ ်ြရတြော်ကိို နိိုင်ငံရေ်းြှြော တေြော်းဝင် ဆက်လက် ါဝင်ရဆြောင်ေက်ြွငာ့်ကိို ိိုအရမြြံ

ဥ ရဒက ြွငာ့်မ ျုရ ်း ြော်းြဲာ့ ါသည်။ ိိုကဲာ့သိိုို့ နိိုင်ငံရေ်းတွင် တေြော်းဝင် ဆက်လက် ါဝင်ရဆြောင်ေက်ဖိိုို့ဟူရသြော

သရဘြောတေြော်း အရတွ်းအရြေါ်သည် တ ်ြရတြော်၏ တိိုို့တြောဝန် အရေ်းသံို်း ါဟိုဆိိုရသြော (က) မ ည်ရ ြောင်စိုြပ ိျုကွဲရေ်း၊ (ြ)

တိိုင််းေင််းသြော်း စည််းလံို်းညီညွတ်ြှု ြပ ိျုကွဲရေ်း၊ (ဂ) အြ ျု ်အပခ အြောဏြော တည်တြ

ံာ့ ိိုင်ပြဲရေ်း စသညာ့် အြ က်ြ ြော်းြှ

ရ ါက်ဖွြော်းလြောြဲာ့သည်။ တ ်ြရတြော်သည် ိိုတတ

ိုို့ိ ြောဝန်အရေ်းသံို်း ါ်းကိို ိန််းသိြ််းရစြောငာ့်ရေှြောက်ေန် တြောဝန်ေှိသည်

ဟိုဆိိုကြော မြန်ြြောနိိုင်ငံ၏ လွှတ်ရတြော်တွင် ရေ်းရကြောက်ြံြဟိုတ်ရသြော တ ်ြရတြော်သြော်း ၂၅% ကိို ြော်းေှိေန် ၂၀၀၈ ဖွဲွဲ့စည််း ံို

အရမြြံဥ ရဒတွင် ညာ့်သွင််း ြော်းြဲာ့ ါသည်။ ိိုို့အမ င် အရမြြံဥ ရဒသည် တ ်ြရတြော်ကြောကွယရ

် ေ်းဦ်းစီ်းြ ျု ်အြော်း

အရေ်းရ ေါ်အရမြအရနတွင် တိိုင််းမ ည်၏ အြောဏြောသံို်းေ ်မဖစ်ရသြော အို ်ြ ျု ်ရေ်းအြောဏြော၊ ဥ ရဒမ ျုရေ်းအြောဏြောနှငာ့်

တေြော်းစီေင်ရေ်းအြောဏြောတိက
ိုို့ ိို ေယူြွငာ့်မ ျု ြော်းသည်။ ိိုအြ က်ြ ြော်းသည် အရမြြံဥ ရဒမ င်ဆင်ရေ်းရဆြောင်ေက်မြင််းက

23
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

တ ်ြရတြော်ြှ မြန်ြြောမ ည်တွင် အြောဏြောကိိုြိိုင်ပြဲစွြောဆို ်ကိိုင် ြော်းမြင််းြှ က်မ ယ်ရစြှုကိို မဖစ်ကစြှြောမဖစ် ါသည်။

အြောဏြောေ ါတီအရနမဖငာ့် ၂၀၁၈ ကြော်းမဖတ်ရေ်းရကြောက် ွဲ ရနေြောအြ ျုိ ွဲ့ြှြော ဆံို်းရံှု်းပ ီ်းရသြောအြါ ၂၀၀၈ အရမြြံ

ဥ ရဒမ င်ဆင်ရေ်းကိို အြောရံိုစိိုက်လြောြဲာ့သည် (Banerjee, 2022, May 09)။ ၂၀၁၉ ြိုနှစ် ဇန်နဝါေီလတွင် ဖွဲွဲ့စည််း ံို

အရမြြံဥ ရဒမ င်ဆင်ရေ်း ူ်းရ ါင််းရကြော်ြတီကိို အဖွဲွဲ့ဝင် (၄၅) ဦ်းမဖငာ့် ဖွဲွဲ့စည််းေြော အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်ြှ

ကိိုယ်စြော်းလှယ် (၁၉)ဦ်း၊ တ ်ြရတြော်ကိိုယ်စြော်းလှယ် (၈) ဦ်း၊ မ ည်ရ ြောင်စိုကကံာ့ြိိုင်ရေ်းနှငာ့် ဖွံွဲ့ပဖိျု်းရေ်း ါတီ ကိိုယ်စြော်းလှယ် (၂)

ဦ်း၊ ေြိိုင်အြ ျုိ ်းသြော်း ါတီကိိုယ်စြော်းလှယ် (၂) ဦ်း၊ ေှြ််းတိိုင််းေင််းသြော်းြ ြော်း ဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ် ကိိုယ်စြော်းလှယ် (၂) ဦ်း ါဝင်ကြော

က န်မ ည်ရ ြောင်စိုလွှတ်ရတြော်တွင် ါဝင်ရသြော နိိုင်ငံရေ်း ါတီြ ြော်းမဖစ် ကသညာ့် တရအြောင််း( ရလြောင်)အြ ျုိ ်းသြော်း ါတီ၊

ဇိိုြီ်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်၊ အိိုဝ််းအြ ျုိ ်းသြော်းအဖွဲွဲ့ြ ျု ်၊ လီဆူ အြ ျုိ ်းသြော်းဖွံွဲ့ပဖိျု်းတိို်းတက်ရေ်း ါတီ (ဒူ်းရလ်း ါတီ)၊

ကြ င်မ ည်နယ် ဒီြိိုကရေစီ ါတီ၊ ကိို်းကန်ဒ

ို့ ီြိိုကရေစီနှင်ာ့ ညီညွတ်ရေ်း ါတီ၊ တိိုင််းေင််းသြော်းစည််းလံို်းညီညွတ်ရေ်း ါတီ၊

ြွန်အြ ျုိ ်းသြော်း ါတီ၊ “ဝ” ဒီြိိုကေက် တစ် ါတီ၊ အြ ျုိ ်းသြော်း ညီညွတ်ရသြောဒီြိိုကေက်တစ် ါတီတိြ
ိုို့ ှ တစ်ဦ်းစီနှငာ့်

တစ်သီ်း ိုဂဂလကိိုယ်စြော်းလှယ် (၁) ဦ်းတိမိုို့ ဖငာ့် ဖွဲွဲ့စည််းြဲာ့သည် (Nyunt, 2019, August 6)။

ဖွဲွဲ့စည််း ံိုအရမြြံဥ ရဒမ င်ဆင်ရေ်း၏ အဓိကေည်ြှန််းြ က်သည် တ ်ြရတြော်ြှ လွှြ််းြိို်းြှုကိို ရလ ြောာ့ြ ေန် မဖစ်သည်။

အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်ြှြော ဖွဲွဲ့စည််း ံိုအရမြြံဥ ရဒမ င်ဆင်ရေ်းတွင် တ ်ြရတြော် ကိိုယ်စြော်းလှယ်ရတွ ြ ါဝင်ဘဲ

ရေ်းရကြောက်ြံကိိုယ်စြော်းလှယ်ြ ြော်း၏ သံို်း ံိုနှစ် ံိုမဖစ်ရသြော ၇၅% ရက ြော် ရ ြောက်ြံြှ မ င်ဆင်ြွငာ့်မ ျုြည်ဟူရသြော

အြ က်ကိိုရမ ြောင််းလဲေန် အဆိိုမ ျုြဲာ့သည်။ ိိုို့ မ င် တ ်ြရတြော်သြော်း လွှတ်ရတြော်ကိိုယ်စြော်းလှယ်ြ ြော်းနှင်ာ့ သက်ဆိိုင်ရသြော

အ

ိုဒ်ြတစ်ြိုမဖစ်သညာ့် ိုဒ်ြ ၁၄ အြော်း မ င်ဆင်ေြောတွင် ၂၀၂၀ အရ ွရ ွ ရေ်းရကြောက် ွဲအပ ီ်းတွင် ကိိုယ်စြော်းလှယ်ဦ်းရေ

စိုစိုရ ါင််း၏ ၁၅%၊ ၂၀၂၅ ရေ်းရကြောက် ွဲအပ ီ်းတွင် ၁၀% နှင်ာ့ ၂၀၃၀ ရေ်းရကြောက် ွဲအပ ီ်းတွင် ၅% အ ိ

ရလ ြောာ့ြ သွြော်းေန်လည််း အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်ြှ အဆိိုမ ျုြဲာ့သည်။ (Nyunt, 2019) ိိုအဆိိုမ ျုြ က်ြ ြော်းကိို

တ ်ြရတြော်ဗိိုလ်ြ ျု ်ြ ြော်းြှ မ င််းမ င််း န် န်ကနို့်ကွက်ြဲာ့ကြော တ ်ြရတြော်ကြောကွယရ

် ေ်းဦ်းစီ်းြ ျု ်က

ိိုအဆိိုမ ျုြ က်ြ ြော်းသည် တစ်ြက်ရစြောင််းနင််းနိိုင်ပ ီ်း တိိုင််းမ ည်ပ ိျုကွဲရစကြော၊ တ ်ြရတြော်နှငာ့် အေ ်သြော်းအစိို်းေ

ဆက်ဆံရေ်းကိို လံို်းဝ က်စီ်းသွြော်းရစလိြာ့်ြည်ဟို အြိိုင်အြြောရမ ြော ကြော်းြဲာ့သည် (Aung, 2020)။

အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်သည် စိုစိုရ ါင််းမ င်ဆင်ြ က် ၁၄ ြ က်ကိို အဆိိုမ ျုြဲာ့ပ ီ်း ိိုသိိုြ
ို့ ြော်းစွြောရသြော

အြ က်ြ ြော်းကိို မ င်ဆင်ေန်အဆိိုမ ျုမြင််းသည် အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်က လူ ိုအ ကြော်း ၎င််းတိ၏

ိုို့ ံိုေိ ်တက်ရအြောင်

လို ်မြင််းသြောမဖစ်ပ ီ်း ၎င််းတိ၏

ိုို့ ဒီြိိုကရေစီမ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲရေ်းလြ််းရ ကြောင််းတွင် တ ်ြရတြော်နှငာ့်

မ ည်ရ ြောင်စိုကကံာ့ြိိုင်ရေ်းနှငာ့်ဖွံပဖိျု်းရေ်း ါတီတြ

ိုို့ိ ှ ကနို့်လနို့်ြံရနသည်ဟို မ ည်သူြ ြော်းလက်ြံလြောရအြောင် ရဆြောင်ေက်မြင််းသြော

မဖစ်သည်ဟို ရမ ြောဆိိုြှုြ ြော်းလည််း ေှိြဲာ့ ါသည်။

24
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

အေ ်သြော်းအစိို်းေလက် က်တွင် စီ်း ွ ျားရေ်းနှငာ့် အမြြော်းလူြှုဖွံွဲ့ပြ ျားရေ်းရတွြှြောလည််း ဒီြိိုကရေစီစနစ် နိိုင်ငံရေ်း

အရမြအရနမ ျား၏ ိန််းြ ျု ်ရအြောက်ြှြောေှိြရနမြင််းသည်လည််း အဓိကအရလ်း ြော်း စဉ််းစြော်းေြညာ့်အြ က် မ ျား

မဖစ်ြဲာ့ ါသည်။ မြန်ြြောာ့တ ်ြရတြော်က ိိုင်ဆိိုင်ရသြော ကိုြပဏီကကီ်းရတွမဖစ်သညာ့် မြန်ြြောာ့စီ်း ွြော်းရေ်းဦ်း ိိုင်လီြိတက်၊

မြန်ြြောာ့စီ်း ွြော်းရေ်းရကြော် ိိုရေ်းေှင််းလီြိတက်နှငာ့် တ ်ြရတြော်နှငာ့်နီ်းစ ်ရသြော ြရိိုနီကိုြပဏီကကီ်းရတွသည် စီ်း ွြော်းရေ်းကဏ္၏

ရနေြောတိိုင််းတွင် ဆက်လက်၍ အေှိန်အဝါေှိရနပ ီ်း၊ စိုရ ါင််းပ ီ်း အစိုအဖွဲွဲ့ကကီ်းတစ်ြိုအရနမဖငာ့် စီ်း ွြော်းရေ်းကဏ္ကိိုလည််း

ဆက်လက်ကကီ်းစိို်း ြော်းတြော ရတွွဲ့ေ ါသည်။ တစ်မြြော်းတစ်ြက်တွင် အေ ်သြော်းအစိို်းေ တြောဝန်ယစ

ူ ဉ်ကြောလ၌ အလို ်အကိိုင်

အြွငာ့်အလြ််းြ ြော်းသည် ယြင်က က် ိိုြိိုြ ြော်းမ ြော်းလြောသလိို လို ်ြလစြောရတွလည််းတိို်းလြောသည်ဟို လူငယ်ြ ြော်းက

ဆိို ါသည်။ နိိုင်ငံရေ်းရလာ့လြောသံို်းသ ်သူြ ြော်း၏အဆိိုအေ စီြံကိန််းြ ြော်းရဆြောင်ေက်ေြောတွင် ွငာ့်လင််းမြင်သြောြှုေှိလြောပ ီ်း

စီြံကိန််းနှငာ့်ဆင
ိို ်ရသြော အြ က်အလက်ြ ြော်းကိို ြည်သူြဆိို ဝင်ရေြောက် ကညာ့်ရှုနိိုင်သညာ့် website တစ်ြိုကိိုလည််း

မ ျုလို ် ြော်းသည်။ ါဝင်ရဆွ်းရနွ်းသူအြော်းလံို်းက ိိုကြောလသည် မ ည်သူရတွ ဒီြိိုကရေစီအရလာ့အ ရတွ၊

သရဘြောတေြော်းရတွအရ ေါ် ိိုြိိုန ်းလည်လြောသလိို ဒီြိိုကရေစီအရလာ့အ ရကြောင််းရတွကိိုလည််း ိိုြိိုက ငာ့်သံို်းလြော ကသည်

ဟိုဆိို ါသည်။ သိိုို့ရသြော်လည််း ဒီြိိုကရေစီအမ ညာ့်အဝြေရသ်းဘူ်းဆိိုသညာ့် အြ က်ကိိုရတြောာ့ အြော်းလံို်းက

သရဘြောတူ က ါသည်။ ိိုို့ မ င်

အ ေဟိတအဖွဲွဲ့ရတွလည််း လွတ်လွတ်လ ်လ ် ဖွဲွဲ့စည််းြွငာ့်လို ်ကိိုင်ြွငာ့် ေလြောြဲာ့သလိို

ဒီြိိုကရေစီအရလာ့အ ရကြောင််းရတွ မဖစ်ရ ေါ်လြောဖိိုို့ အရ ြောက်အကူမဖစ်ရစသညာ့် လူ ိုကိို ညြောရ ်းတဲာ့ campaign ရတွ

ိိုြိိုမြင်ရတွွဲ့လြောေ ါသည်။ ဥ ြြောအရနမဖငာ့် စိုရ ါင််းအြိှုက်ရကြောက် ွဲမ ျား၊ ရန က်ရဖ်းလြ််း ကြော်းေှင််းလင််း ွဲမ ျား

ေှိလြောြဲာ့ ါသည်။ သြဂဂရတွ ိိုြိိုြ ြော်းလြောသလိို ကဏ္စံိုြှြောလည််း သြဂဂအဖွဲွဲ့ရတွ ဖွဲွဲ့ြွငာ့်ေလြောသညာ့်အမ င်

သြဂဂလှု ေ
် ှြော်းြှုရတွလည််း ိိုြိို ီမ င်လြောြဲာ့သည်ကို ရတွွဲ့ေသည်။ အ ူ်းသမဖငာ့် အလို ်သြြော်းသြဂဂနှင်

ရက ြောင််းသြော်းသြဂဂရတွက အ ူ်း င်ေှြော်းြဲာ့သည်ဟို ဆိို က ါသည်။ အစိို်းေအရ ေါ် ိိုြိိုရဝဖန်ြွငာ့်ေလြောသလိို

ြီဒီယြောြ ြော်းလည််း ိိုြိိုလွတ်လ ်စွြောရဖေါ်မ ြွငာ့်ေလြောြဲာ့သည်။

အစိို်းေအရ ေါ် ိိုြိိုရဝဖန်ြွငာ့်ေလြောသည်ဆိိုရသြော်လည််း ရဒေါ်ရအြောင်ဆန််းစို ကည်၊ တ ်ြရတြော်

ကြောကွယရ
် ေ်းဦ်းစီ်းြ ျု ်နှငာ့် တ ်ြရတြော်ကိို ရဝဖန်လ င် ဖြ််းဆီ်းြံေတြောရတွကိိုလည််း နိိုင်ငံရေ်းအက ဉ််းသြော်းရဟြောင််းြ ြော်းက

ရ ြောက်မ က ါသည်။ အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ် အစိို်းေလွှတ်ရတြော်အြတ်ြ ြော်း၏ မ ည်သူလူ ိုအရ ေါ်

ရဆြောင်ေက်ရ ်းြှုရတွြှြော အြော်းနည််းြ က်ရတွေှိသညာ့်အမ င် ဗဟိိုြ ျု ်ကိိုင်ြှုြ ြော်းရ ကြောင််းလည််း ရဆွ်းရနွ်းြဲာ့ က ါသည်။

လွှတ်ရတြော်သည်လည််း အမ န်အလှန် ရဆွ်းရနွ်းြှုြ ြော်းမဖငာ့် ိိုြိိုအသက်ဝင်လြောပ ီ်း ဥ ရဒအသစ်ြ ြော်းလည််း

မ ဌြောန််းနိိုင်ြဲာ့သည်ဟို ဆိို က ါသည်။ သိသြော င်ေှြော်းရသြော ရမ ြောင််းလဲြှုအမဖစ် လြောဘ်ရ ်းလြောဘ်ယူြှုြ ြော်းကိို

ိ ိရေြောက်ရေြောက် အရေ်းယူမ မြင််းဟို ေည်ညွှန််း ကပ ီ်း၊ တစ်ြက်ြှြောလည််း လြောဘ်ရ ်းလြောဘ်ယူြှုရတွ တေြော်းရံ်းို ရတွြှြော

ေှိရနရသ်းရ ကြောင််း ဆိို က ါသည်။ ရိိုဟင်ဂ ြောအရေ်းရ ေါ်ရ ါက်ြဲာ့ရ ြယာ့် ဘြောသြောရေ်း ဋိ ကခရတွ အလွန်နည််းသွြော်းကြော

25
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

ဘြောသြောရ ါင််းစံိုရဆွ်းရနွ်း ွဲရတွ ရ ေါ်ရ ါက်လြောြဲာ့သည်။ နိိုင်ငံရေ်းရလာ့လြောသံို်းသ ်သူြ ြော်းက

အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်အစိို်းေအရနမဖငာ့် တ ်ြရတြော်နှငာ့် ေင် ကြော်းရစာ့ရေ်းကကိျု်း ြ််းေြောြှ ရိိုဟင်ဂ ြောအရေ်းြှြော

ြှြော်းယွင််းစွြောရဆြောင်ေက်ြဲာ့ရ ကြောင််း ရ ြောက်မ ြဲာ့ က ါသည်။ ရတြောင်ရ ေါ်ရဒသလူငယ်ြ ြော်း၏ အဆိိုအေ ရတြောင်တန််းရဒသ၊

မ ည်နယ်မ ျားတွင် ူ်းမြြော်းရသြောရမ ြောင််းလဲြှု ြရတွွဲ့ေရ ကြောင််း ရဆွ်းရနွ်းြဲာ့ က ါသည်။

“ဒီကြောလြှြောရတြောာ့ လြောဘ်ရ ်းလြောဘ်ယူ ကိစစရတွကိိုရတြောာ့ အရတြော်ရလ်းကိို ိ ိရေြောက်ရေြောက်လို ်တယ် ဆိိုေြလြော်း ဲ၊

အေင်ရြတ်နစ
ဲို့ ြောေင်ရ ါ ာ့ရလ၊ အေြောေှိကကီ်းရတွ တကယ်ာ့ အရကြောင်ကကီ်းကကီ်းရတွလည်ျား ါသွြော်းတြောြနည််းဘူ်း၊ အ င်ေှြော်းဆံို်း

ကရတြောာ့ ေန်ကိုန်တင
ိို ််း ဥ ရဒြ ျု ်လြော်း သူေယ် ရန က် တနသသြောေီတိိုင််း ဝန်ကကီ်းြ ျု ် ရဒေါ်လဲာ့လဲာ့ရြြော်ေယ်ကိို ရ ြောင်ြ ြဲာ့တြော ဲ၊

မြန်ြြောမ ည်ြှြော ဘယ်တိုန််းကြေှိြဲာ့ဘူ်းတဲာ့ ရဆြောင်ေက်ြ က် ဲ၊ ဒါရ ြယ်ာ့ တ ်ြရတြော်က လူရတွကိိုရတြောာ့ ဘြောြှ စစ်ရဆ်း

အရေ်းယူြွငာ့်ြေရသ်းဘူ်း”

(နိိုင်ငံရေ်းအက ဉ််းသြော်းရဟြောင််းတစ်ဦ်း-ရမြမ နို့်ရဒသ)။

အဆိို ါကြောလတွင် မ ည်သူလူ ိုအရနမဖငာ့် ဒီြိိုကရေစီ ိိုြိို ွန််းကြော်းလြော်းပ ီ်း မ ည်သူရ ြောက်ြံရသြော

အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီ အဖွဲွဲ့ြ ျု ်အစိို်းေက ဦ်းရဆြောင်ရနရသြော်လည််း ၂၀၂၁ ြိုနှစ် တ ်ြရတြော်ြှ အြောဏြောသိြ််းပ ီ်းရန က်တွင်

စစ်ြှန်ရသြော ဖက်ဒေယ်ဒီြိိုကရေစီစနစ်သြော အရေ်းကကီ်းရ ကြောင််း ိိုြိိုသရဘြောရ ါက်လြော က ါသည်။

ရအြောက်တွင်ရဖေါ်မ ြော်းရသြော ကြော်းြ ်သည် အန ဂတ်မြန်ြြောနိိုင်ငံတွင်ေှိသငာ့်သညာ့် အစိို်းေစနစ်နှင် တ်သက်၍

လူ ိုသရဘြော ြော်းစစ်တြ််းကိို ရြ်းမြန််း ြော်းမြင််းအရ ေါ် လူ ို၏သရဘြော ြော်းကိို ရဖေါ်မ ြော်းမြင််းမဖစ် ါသည်။ ၆၈% ရသြော

မ ည်သူလူ ိုသည် မြန်ြြောနိိုင်ငံြှြော ဖက်ဒေယ်ဒီြိိုကရေစီစနစ်အသစ်ကိို က ငာ့်သံို်းပ ီ်း မ ည်နယ်နဲို့တိိုင််းရတွအတွက်

ကိိုယ် ိိုင်ဆံို်းမဖတ်ြွငာ့်၊ လို ် ိိုင်ြွငာ့်ရတွ ိိုေှိသငာ့်တယ်ဆိိုရသြော အစိို်းေကိိုအလိိုေှိ ကပ ီ်း၊ မ ည်သူ ၁၉% ကရတြောာ့ မြန်ြြောနိိုင်ငံြှြော

၂၀၂၁ ရဖရဖြော်ဝါေီ အြောဏြောသိြ််းြှု ြတိိုင်ြင်က ေှိြဲာ့တာ့အ

ဲ ို ်ြ ျု ်ရေ်းစနစ်နဲို့ ဖွဲွဲ့စည််း ံိုအရမြြံ ဥ ရဒအတိိုင််း

ဆက်က ငာ့်သံို်းသငာ့်တယ်လိိုို့ လက်ြံတြောရတွွဲ့ ကေ ါသည်။ ၃% ရသြော မ ည်သူြ ြော်းကသြော မြန်ြြောနိိုင်ငံြှြော တ ်ြရတြော်က

အြောဏြောသိြ််းပ ီ်းရန က် ဖွဲွဲ့စည််းြဲာ့သည် အိြ်ရစြောငာ့်အစိို်းေေဲွဲ့ အို ်ြ ျု ်ြှုစနစ်နဲို့ ဲ ဆက်သွြော်းသငာ့်သည်ဟို ဆိို က ါသည်။

26
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

အနာဂတ်ပမန်မာနိုင်ငတင်ပပည်သူလိုခ င်တသာအစို်းရ

80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%

အရင််းအပမစ်-၂၀၂၂ လူထုစစ်တမ််း (နမူနာဦ်းတရ- ၃၀၀)

၂.၅ တပ်မတတာ်နှငေ့် အမ ျုိ ်းသာ်းဒမိုကတရစအ ွေ့ဲ ခ ျုပ်၏ ဆက်ဆတရ်း

မြန်ြြောနိိုင်ငံတွင် လွတ်လ ်ရေ်းေပ ီ်း တိိုင််းမ ည်စတင်ဖွဲွဲ့စည််းစဥ်ကတည််းက ပ ိျုင်ဘက်ကင််းပ ီ်း

အ ူ်းအြွငာ့်အရေ်းေ ြော်းသညာ့် အြောဏြောကိို အလံို်းစံိုြ ျု ်ကိိုင် ြော်း ြိိုင်ြြောသညာ့် အဖွဲွဲ့အစည််းတစ်ြိုအရနမဖငာ့် ေှိရနြဲာ့သည်။

လွန်ြဲာ့ရသြော ၁၀စိုနှစ်အတွင််းြှြော ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲကိို ဦ်းတည်သွြော်းရနြဲာ့ရသြော်လည််း တ ်ြရတြော်နှငာ့်

အေ ်သြော်းအစိို်းေ ကြော်း ဆက်ဆံရေ်းသည် ရကြောင််းြွန်လြောရအြောင် ြရမဖေှင််းနိိုင်ြဲာ့ရသ်းရ ။ အြောဏြောြွဲရဝြှု၊ နိိုင် ငရ

ံ ေ်း၊

လံိုခြံျုရေ်း၊ အရမြြံဥ ရဒဆိိုင်ေြော အမငင််း ွြော်းပ ိျုင်ဆိိုင်ြှုရတွက မြန်ြြောနိိုင်ငံရေ်းမဖစ်ရ ေါ်တိို်းတက်ြှု၊ မ ည်တွင််းစစ်၊

ရိိုဟင်ဂ ြောအရေ်းနှငာ့် ရဒသတွင််းတည်ပငိြ်ရေ်းကိို ါ အက ျုိ ်းသက်ရေြောက်ြှုရတွေှိြဲာ့သည်။ ယြိုရန က်ဆံို်း ၂၀၂၁ ြိုနှစ်

ရဖရဖေါ်ဝါေီ ၁ ေက်တွင် အေ ်သြော်းအစိို်းေဆီကရန တ ်ြရတြော်ကရန အြောဏြောသိြ််းြှုကိို ါ မဖစ်ရ ေါ်လြောရစြဲာ့ ါသည်။

တိိုင််းမ ည်အတွင််း ဒီြိိုကရေစီရဖြော်ရဆြောင်ရသြောအြါ လွတ်လ ်ပ ီ်း တေြော်းြ တရသြော ရေ်းရကြောက် ွဲြ ြော်း

က င််း နိိုင်ရံိုမဖငာ့်ြပ ီ်းဘဲ က ယ်မ နို့်ရသြော နိိုင်ငံရေ်းမ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲြှုရတွ လိိုအ ်သည်ဟို အို ်ြ ျု ်ြှုနည််းစနစ်ရတွ

ရမ ြောင််းလဲြှုြ ြော်းကိို အ ူ်းမ ျုရလာ့လြောရနရသြော ညြောေှင်ြ ြော်းက ရ ြောက်မ ကသည်။ ိိုို့ရ ကြောငာ့်

နိိုင်ငံရေ်းရြါင််းရဆြောင်အသစ်ရတွအရနပြင် အရမ ြောင််းအလဲကြောလတွင် အြောဏြောအမ ညာ့်အဝ ြေနိိုင်ရသ်းဘဲ တိိုင််းမ ည်အြော်း

စီြံြနို့်ြွဲေသည်ြ ြော်းကိို န ်းလည်စွြောမဖငာ့် ရဆြောင်ေက်ဖိလ

ိုို့ ိို ါသည်။ ိိုို့ ကြောငာ့် တ ်ြရတြော်နှငာ့်အေ ်သြော်းအစိို်းေ ကြော်း
ရ

27
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

ဆက်ဆံရေ်းသည် အြောဏြောေှင်စနစ်ြှ ဒီြိိုကရေစီစနစ်သိိုို့ ရမ ြောင််းလဲရသြော အို ်ြ ျု ်ြှုစနစ် ရမ ြောင််းလဲမြင််းြ ြော်းတွင်

အလွန်အရေ်း ါရသြော အြန််းကဏ္ကရန ါဝင်ရနသည်။

စစ်အြောဏြောေှင်စနစ်ကရန ရမ ြောင််းလဲမြင််းဆိိုသည် လက်ရတွွဲ့ြ က်မြင်အေ ကကံျုရတြောင်ာ့ကကံျုြဲသဘြောဝမဖစ်စဉ်

တစ်ြိုရတြောာ့ ြဟိုတ် ါ။ ၁၉၇၄ ြိုနှစ်ြှ ၂၀၁၀ ြိုနှစ်အတွင််း အြောဏြောေှငစ

် နစ်ြှ ဒီြိိုကရေစီစနစ်သိိုို့ ရမ ြောင််းလဲရသြော ၇၁

နိိုင်ငံတွင် ၂၉ နိိုင်ငံသည် စစ်အြောဏြောေှင်စနစ်ြှ ရမ ြောင််းလဲလြောမြင််းမဖစ်သည်။ ိိုရမ ြောင််းလဲလြောရသြော ၂၉ နိိုင်ငံြှ ၂၆

နိိုင်ငံတွင် ၁၄ နိိုင်ငံသည် တြ ျုိ ွဲ့တစ်ဝက်ဆက်လက်လွှြ််းြိို်း ြော်းပ ီ်း ၁၂ နိိုင်ငံသည် လံို်းဝဆက်လက်လွှြ််းြိို်း ြော်းဆဲ

ဆိသ
ို ည်ကို ရတွွဲ့ေသည်။ အြောေှ စိဖိတ်တင
ွ ်လည််း ရမ ြောင််းလဲရသြော ၁၁ နိိုင်ငံတွင် ၆ နိိုင်ငံသည် စစ်တ ်ြ ြော်းြှ

ြ ျု ်ကိိုင် ြော်းရသြော သက်ဦ်းဆံ ိိုင်အို ်ြ ျု ်ရသြောစနစ်ကိို က ငာ့်သံို်းြဲာ့ ကသည်။ တ ်ြရတြော် ြ ြော်းသည် တိိုင််းမ ည်အြောဏြောကိို

တစ်စိတ်တစ် ိိုင််းရသြော်လည််းရကြောင််း အရတြော်ြ ြော်းြ ြော်းကိိုရသြော်လည််းရကြောင််း ြ ျု ်ကိိုင် ြော်းသည်ကိို

အြောဏြောသိြ််းြ ျု ်ကိိုင်ြှုမဖစ်စဉ် ၇ ြိုတွင် ရတွွဲ့နိိုင် ါသည်။ (ဖိလစ် ိိုင်- ၁၉၈၆-၁၉၈၇၊ ိိုင််း- ၁၉၉၂ နှငာ့် ၂၀၀၇၊ အင်ဒိိုနီ်းေှြော်း-

၁၉၉၈-၁၉၉၉၊ ရတြောင်ကိိုေီ်းယြော်း- ၁၉၈၇-၁၉၈၈၊ ဘဂသလြော်းရဒာ့ေှ်- ၁၉၉၀ နှငာ့် ါကစစတန်- ၁၉၈၈ တိိုို့ မဖစ် ါသည်။)

( ိိုင််းနိိုင်ငံတွင် ၁၉၉၂ ြိုနှစ်နှင် ၂၀၀၇ ြိုနှစ် အတွက် ၂ ကကိြ်မဖစ် ွြော်းသည်ဟို ညာ့်သွင််းရေတွက် ြော်းသည်)။

မြန်ြြောနိိုင်ငံနှငာ့် နီ်းစ ်ရသြော အင်ဒိိုနီ်းေှြော်းနှငာ့် ိိုင််းနိိုင်ငံေှိ တ ်ြရတြော်နှငာ့်အေ ်သြော်းအစိို်းေ ကြော်းဆက်ဆံရေ်းတိက

ိုို့ ိို ကညာ့်လ င်

အင်ဒိိုနီ်းေှြော်းတွင် ြ ျုိ ွဲ့ယွင််းခ က် အြော်းနည််းြ က်တြ ျုိ ွဲ့ေှိြဲာ့ပ ီ်း ရအြောင်မြင်ြေ

ှု ြဲာ့သည်ဟိုဆိိုနိိုင်ရသြော်လည််း ိိုင််းနိိုင်ငံ၏

တ ်ြရတြော်နှငာ့် အေ ်သြော်းအစိို်းေ ကြော်း ဆက်ဆံရေ်းသည် ပ ိျုက က်စီ်းကြော ြရအြောင်မြင်ြဲာ့တြောရတွွဲ့ေသည် (Croissant,

2021)။ မြန်ြြောနိိုင်ငံတွင် တ ်ြရတြော်နှငာ့်အေ ်သြော်းအစိို်းေ ကြော်းဆက်ဆံရေ်းအတွက် သွြော်းေြောလြ််းရ ကြောင််းသည်

တ ်ြရတြော်ြှ အလံို်းစံိုရသြောအြောဏြောနှငာ့် စီ်း ွြော်းရေ်းကိို ြ ျု ်ကိိုင် ြော်းသညာ့် အြ က်ြ ြော်းသြောြက အေ ်ဘက်အစိို်းေနှငာ့်

အြောဏြောြွဲရဝရေ်းနှငာ့် အက ျုိ ်းအမြတ်ြ ြော်း ြွဲရဝရ ်းလိိုရသြော စိတ်ဆနဒသရဘြော ြော်း စသညာ့်အဆငာ့်ဆငာ့်ရသြော အြ က်ြ ြော်းမဖငာ့်

ရမဖေှင််းေန်ေှိရနြဲာ့သည် (Croissant, 2021)။ ၂၀၁၅ ြိုနှစ် အရ ွရ ွရေ်းရကြောက် ွဲတွင် အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်ြှ

အမ တ်အသတ် အနိိုင်ေပ ီ်းသညာ့်ရန က်တွင် မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရေ်းသည် နိိုင်ငံရေ်းဆိိုင်ေြော အြွငာ့်အရေ်းြ ြော်း၊

မ ည်သူူ့လွတ်လ ်ြွငာ့်ြ ြော်း စသည်တို့ိိုသည် ိလွယ်ေှလွယ်အရနအ ြော်းတွင်ေှိရနသညာ့် ိန််းသိြ််းရစြောငာ့်ရေှြောက်ြံ

ဒီြိိုကရေစီအမဖစ် ေှိရနြဲာ့သည် (Bünte, 2016)။ တ ်ြရတြော်သည် အရေ်းကကီ်းသညာ့် အြွငာ့်အြောဏြောြ ြော်းအမ င်

စီ်း ွြော်းရေ်းကိို ါြ ျု ်ကိိုင်ေယူ ြော်းပ ီ်း တိိုင််းမ ည်ကိို ိန််းသိြ််းရစြောငာ့်ရေှြောက်ရနရသြော တ ်ြရတြော် ံိုစံအမဖစ်

မြန်ြြောနိိုင်ငံရေ်းသြိိုင််းတွင် အပြဲရနေြောယူ ြော်းြဲာ့သည်။ အြ ျုိ ်းသြောလံိုခြံျုရေ်းနှငာ့် ကြောကွယရ

် ေ်းရကြောင်စီ၏ ၁၁

ရနေြောတွင်လည််း ၆ ရနေြောကိို တ ်ြရတြော်၏စစ်ဗိိုလ်ြ ျု ်ြ ြော်းြှ ရနေြောယူ ြော်းသည်။ အြ ျုိ ်းသ ျားလံိုခြံျုရေ်းနှငာ့်

ကြောကွယရ
် ေ်းရကြောင်စီကိို နိိုင်ငံရတြော်လံိုခြံျုရေ်းနှငာ့် ကြောကွယရ
် ေ်းအတွက် အ တ်စဉ် ရတွွဲ့ဆန
ံို ိိုင်သလိို၊

လွတ်ပငိြ််းြ ြ််းသြောြွငာ့်၊ ကြောကွယ်ရေ်းဦ်းစီ်းြ ျု ်ြနို့် ြော်းရေ်းနှငာ့် အရေ်းရ ေါ်အရမြအရနြ ြော်းအတွက် ဆံို်းမဖတ်ရဆွ်းရနွ်းေန်

28
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

အြွငာ့်အြောဏြောေှိသည်။ အဆိို ါ အြ ျုိ ်းသ ျားလံိုခြံျုရေ်းနှငာ့် ကြောကွယရ

် ေ်းရကြောင်စီကိို အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်

အစိို်းေအရနမဖငာ့် ၎င််းတိအ
ိုို့ စိို်းေလက် က်တွင် တစ်ကကိြ်တစ်ြါြှ ရြေါ်ယူြဲာ့မြင််းြေှိရ (Selth, 2015)။ တ ်ြရတြော်သည်

တိိုင််းမ ည်နိိုင်ငံရေ်းနှငာ့် တ ်ြရတြော်၏အြန််းကဏ္ကိို ဘယ်ရသြောအြါြှ ြွဲမြြော်း ြော်းမြင််းြေှိြဲာ့ ါ (Egreteau, 2016b)။

တ ်ြရတြော်သည် နိိုင်ငံရေ်း၏အ က်တွင်ေှိပ ီ်း တိိုင််းမ ည်အတွက် အရေ်းကကီ်းသည်ဟိုယဆ

ူ ကြော နိိုင်ငံရေ်းသြြော်းြ ြော်းနှငာ့်

ဒီြိိုကရေစီကိို ရစြောငာ့်ရေှြောက်ေသညာ့်သူအမဖစ် သူတို့ိိုဘြောသြော ယူဆ ြော်းသည်ဟိုဆိို ါသည်။ ိိုအြ က်ရတွသည်

တ ်ြရတြော်ြှ နိိုင်ငံရေ်းတွင် ဲ ဲဝင်ဝင် ဆက်လက် ါဝင်ရဆြောင်ေက်ရနသကဲာ့သိိုို့ တ ်ြရတြော်နှငာ့်

အေ ်သြော်းအစိို်းေ ကြော်းဆက်ဆံရေ်း အ ူ်းသမဖငာ့် ိိုအြ န

ိ ်က အြောဏြောေ ါတီမဖစ်ရသြော အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်နှငာ့်

ဆက်ဆံရေ်း၊ ဖွဲွဲ့စည််း ံိုအရမြြံဥ ရဒမ င်ဆင်ရေ်း၊ လွတ်လ ်ြှုနှငာ့် အြ ျုိ ်းသြော်းမ န်လည်ေင် ကြော်းရစာ့ရေ်းကဏ္ရတွြှြော

တစ်ကယ်ကိို အဟနို့်အတြော်းမဖစ်ရစြဲာ့ ါသည် (Bünte, 2017)။ တ ်ြရတြော်သည် မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီ စတင်ရမ ြောင််းလဲရသြော

ဒီြိိုကရေစီအရေခြံျု ြော်းသညာ့် ြ ၅ နှစ်တြောကြောလတွင် နိိုင်ငံရေ်းတွင် သိသိသြောသြော ါဝင်ရဆြောင်ေက်ြှုြေှိြဲာ့ဘဲ

အေ ်ဘက်နိိုင်ငံရေ်းသြြော်းြ ြော်းနှငာ့် တွဲဖက်လို ်ကိိုင်ြဲာ့ကြော သက်ဆိိုင်ေြောတိိုင််းြှျူ်းြ ြော်းြှလည််း

စစ်ဘက်အရေ်းကိစစြ ြော်းကိိုသြော အ ူ်းအြောရံိုစိိုက် ရဆြောင်ေက်ြဲာ့ ကသည် (Selth, 2015)။ ိို ြ ၅ နှစ်တြော

ကြောလအတွင််းတွင် တ ်ြရတြော်နှငာ့် သြမတဦ်းသိန််းစိန် ကြော်း တစ်စံိုတစ်ေြော အမငင််း ွြော်းစေြော ြေှိြဲာ့ ါ။ ိိုို့ မ င်

အ ိို ၅

နှစ်တြောကြောလသည် တ ်ြရတြော်ြှ ရက ြောရ ြောက်ရန က်ြံမ ျု ြော်းသညာ့် ကကံာ့ြိိုင်ရေ်း ါတီြှလည််း

လွှတ်ရတြော်ရနေြောအြ ြော်းစိုကိို ေယူ ြော်းြ န

ိ ်လည််းမဖစ်ြဲာ့သည်။

၂၀၁၅ ြိုနှစ် အရ ွရ ွရေ်းရကြောက် ွဲအပ ီ်းတွင်ရတြောာ့ တ ်ြရတြော်ကြောကွယ်ရေ်းဦ်းစီ်းြ ျု ်ြင််းရအြောင်လိှုင်က

သြမတလက်ရအြောက်တွင်သြော ူ်းရ ါင််းလို ်ရဆြောင်ြည်ဟို ၎င််းကိိုယ်တင

ိို ်ကတိရ ်း ြော်းြဲာ့ရသြော်လည််း ၊ တ ်ြရတြော်နှငာ့်

အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်အစိို်းေတိိုို့အ ကြော်း ဋိ ကခ၊ အမငင််း ွြော်းြှုြ ြော်း ိိုြိိုမဖစ်ရ ေါ်လြောြဲာ့သည် (Egreteau, 2015)။

တ ်ြရတြော်သြော်း လွှတ်ရတြော်ကိိုယ်စြော်းလှယ်ြ ြော်းြှ လွှတ်ရတြော်အတွင််း အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ် ကိိုယ်စြော်းလှယ်ြ ြော်း

ကကီ်းစိို်းရနသည်ဟိုဆိိုကြော ိန််းညြှိဖိိုို့ စတင်ေည်ေယ်လြောြဲာ့သည်။ ၂၀၁၅ ြိုနှစ်က မ ျုလို ်ရသြော ဦ်းဥြောဏ်ဝင််းနှင်ာ့

အင်တြောဗ ျူ်းတွင် သူက ရဒေါ်ရအြောင်ဆန််းစို ကည်အရနမဖငာ့် တ ်ြရတြော်နှငာ့် ိ ်တိိုက်ရတွွဲ့ြညာ့်ကိစစြ ြော်းကိို ရေှြောင်ေှြော်းပ ီ်း

တ ်ြရတြော်ကိို နိိုင်ငံရေ်းြှဖယ် ိုတ်ေန် ေည်ေယ်ြ က်ြေှိရ ကြောင််း ရမ ြော ကြော်းြဲာ့ ါသည်။ သူြသည် တိိုင််းမ ည်၏

ိလွယ်ေှလွယ်အရနအ ြော်းကိို ရကြောင််းစွြောန ်းလည် ြော်းပ ီ်း သူြ၏ လွှတ်ရတြော် ြ ၅ နှစ်တြောကြောလတွင်

တ ်ြရတြော်နှငာ့် ဆက်ဆံေြောတွင် အ ူ်းသတိ ြော်း ရဆြောင်ေက်ြဲာ့သည်ဟိုလည််း ်ဆငာ့်ရမ ြော ကြော်းြဲာ့ ါသည်။ တ ်ြရတြော်

ကြောကွယရ
် ေ်းဦ်းစီ်းြ ျု ်ြင််းရအြောင်လိှုင်သည် နိိုင်ငံရေ်းြှြော တ ်ြရတြော်အြန််းကဏ္သည် လိိုအ ်သည်ဟို အကကိြ်ကကိြ်

အြါြါ ရမ ြောြဲာ့ဖူ်းသလိို၊ ၂၀၁၆ ြိုနှစ် ြတ်လတွင်က င််း ရသြော ၇၁ နှစ်ရမြြောက် တ ်ြရတြော်ရနို့ အြြ််းအန ်းတွင်လည််း

တည်ပငိြ်ရသြော ါတီစံိုဒီြိိုကရေစီစနစ်တည်ရဆြောက်ပ ီ်း၊ တေြော်းဥ ရဒစိို်းြိိုရေ်းေှိသညာ့် ဒီြိိုကရေစနစ်တည်ရဆြောက်နိိုင်သည်

29
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

အ ိ တိိုင််းမ ည်ကိို ဦ်းရဆြောင်သွြော်းြည်ဟို ်ရလြောင််းရမ ြော ကြော်းြဲာ့ ါသည် (Phyo, 2016)။ တ ်ြရတြော်

ကြောကွယရ
် ေ်းဦ်းစီ်းြ ျု ် ြင််းရအြောင်လိှုင်သည် ဝါေှင်တန် ိိုို့စ်နှငာ့် အင်တြောဗ ျူ်းတစ်ြိုတွင်လည််း ၎င််းတိအ
ိုို့ ရနမဖငာ့်

အေ ်သြော်းအစိို်းေကိို ိိုြိိုအြွငာ့်အြောဏြောရ ်းလိိုရ ကြောင််းနှငာ့် ိိုအရမြအရနသည် တိိုင််းမ ည်တည်ပငိြ်ရအ်းြ ြ််းရေ်းနှငာ့်

မ ည်သူလူ ိုက ဒီြိိုကရေစီအရလာ့အ ရတွ ိိုြိိုန ်းလည်နိိုင်ြှုအရ ေါ်ြူတည်ရ ကြောင််း ရမ ြော ကြော်းြဲာ့ရသ်းသည်

(Weymouth, 2015, November 23)။ ၂၀၁၆ ြိုနှစ်တွင် ရဒေါ်ရအြောင်ဆန််းစို ကည်အြော်း နိိုင်ငံရတြော်အတိိုင် င်ြံ အမဖစ်

ေယူနိိုင်ေန် ဥ ရဒမ ျုရေ်းကိိုလည််း တ ်မရတြော်သြော်းကိိုယ်စြော်းလှယြ

် ြော်းက လွှတ်ရတြော်အတွင််း ြတ်တ ်ေ ်ပ ီ်း အသံတိတ်

ဆနဒ ိုတရ
် ဖေါ်ြဲာ့သည်။ ိိုို့ န က်
ရ တ ်ြရတြော်ကိိုယ်စြော်းလှယ်တစ်ဦ်းြှ အြ ြော်းစိုနှငာ့် ဒီြိိုကရေစီအနိိုင်က ငာ့်သည်ဟို

ိုတ်ရဖေါ်ရမ ြောဆိိုြဲာ့သည်။ တ ်ြရတြော်၏အက ျုိ ်းအမြတ်ြ ြော်းစွြော ါဝင်ရနရသြော လက် ံရတြောင််းရတြောင် ရ က်းနီစီြံကိန််းြှ

ဆနဒမ ြှုကိို အင်အြော်းအလွန်အြင််းမဖငာ့် ကိိုင်တွယ်ရမဖေှင််းြှုကိို အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ် လွှ တ်ရတြော်ကိိုယ်စြော်းလှယ်ြှ

မ င််းမ င််း န် န် ကနို့်ကွက်ြဲာ့ြှုကိို တ ်ြရတြော်သြော်းကိိုယစ

် ြော်းလှယ်ြ ြော်းြှ လွှတ်ရတြော်တွင် ဆနဒ ိုတ်ရဖေါ်ြဲာ့မ န် ါသည်။

တ ်ြရတြော်၏ စီ်း ွြော်းရေ်းအက ျုိ ်းအမြတ်လို ်ငန််းြ ြော်းကိို ိြိိုက်ရစနိိုင်ရသြော အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ် ရဆြောင်ေက်ြှု

ြှန်သြ သည် တ ်ြရတြော်နှငာ့် အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်အစိို်းေ ကြော်း ဋိ ကခြ ြော်းကိို ိိုြိိုတိို်း ွြော်းလြောရစြဲာ့ ါသည်။

တ ်ြရတြော်ြှ တိိုက်ရိုက
ိ ်ရသြော်လည််းရကြောင််း၊ သွယဝ
် ိိုက်၍ရသြော်လည််းရကြောင််း အို ်ြ ျု ်ြဲာ့သညာ့် နှစ်ရလ်းဆယ်ရက ြော်

ကြောလအတွင််း နိိုင်ငံအတွင််းေှိ အဖွဲွဲ့အစည််းဌြောနအသီ်းသီ်း၊ စီ်း ွြော်းရေ်းနှငာ့် လူြှုရေ်းကဏ္အသီ်းသီ်းတွင် တ ်ြရတြော်ြှ

ရတြော်ရတြော်ြ ြော်းြ ြော်း စိြာ့်ဝင် ံွဲ့နြ

ှံို့ ဲာ့သည်။ တ ်ြ ရတြော်ြှ တေြော်းဝင် အို ်ြ ျု ်ြဲာ့သည်ာ့ (၁၉၈၈-၂၀၁၁) ကြောလတွင် တ ်ြရတြော်ြှ

နိိုင်ငံရေ်းအြောဏြောကိို ိန််းသိြ််းရစြောငာ့်ရေှြောက်သူဟို တ ်ြရတြော်နှငာ့်အေ ်ဘက်အဖွဲွဲ့ြ ြော်းအ ကြော်း ရဆြောင်ေက်ြဲာ့သည်။

တ ်ြရတြော်အရနမဖငာ့် သူ၏အက ျုိ ်းစီ်း ွြော်းနှငာ့် တိိုင််းမ ည်၏အရမြြံဥ ရဒကိို ကြောကွယေ

် န် အေ ်ဘက်

နိိုင်ငံရေ်းသြြော်းြ ြော်းကိို ဆက်လက် ိန််းသိြ််းရဆြောင်ေက်သွြော်းြည်ာ့သရဘြောမဖစ်သည် (Bünte, 2017)။

“ရဒေါ်ရအြောင်ဆန််းစို ကည်အရနနဲို့ စစ်တ ်နှငာ့် ိုဂိျုဂ လ်ရေ်းအေ ေင််းနှီ်းရအြောင်တည်ရဆြောက်ဖိိုို့ ကကိျု်းစြော်းြဲာ့တြောရတွ ေှိြဲာ့ ါတယ်၊

တ ်ကလူရတွကိို ရတွွဲ့ဆံိုတယ်၊ ေင််းေင််းနှီ်းနှီ်းဆက်ဆံတယ်၊ ဒါရတွအမ င် အြ ျုိ ်းသြော်းမ န်လည်ေင် ကြော်းရစာ့ရေ်းအတွက်

ဆိိုပ ီ်း အတိိုက်အြံ ါတီကလူရတွကိို ဝန်ကကီ်းရနေြောရ ်းြဲာ့တြောရတွလည််း ေှိြဲာ့ ါတယ်။ တ ်ဘက်ကရတြောာ့ အရ ွရ ွ

အို ်ြ ျု ်ရေ်းဦ်းစီ်းဌြောနကိို အေ ်ဘက် ညာ့်သွင််းတြောရတွနဲို့ အရမြြံဥ ရဒမ င်ဖိိုို့ ကကိျု်းစြော်းတြောရတွကိို လံို်းဝလက်ြြံနိိုင်ဘဲ

အဲလိိုလို ်တြောကိို လံို်းဝအမြင်ြ ကည်ြဲာ့ဘူ်း။ ဒါ ာ့အမ င် ြင််းရအြောင်လိှုင်နဲို့ အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီ အဖွဲွဲ့ြ ျု ် ကြော်း

ဆက်ဆံရေ်းတင််းြြောလြောေြောကရန စစ်ဘက်အေ ်ဘက်ဆက်ဆံရေ်းဟြော ိိုရဝ်းကွြောသွြော်းြဲာ့ ါတယ်”

(အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်ကိိုယ်စြော်းလှယ်တစ်ဦ်း)။

“စစ်တ ်ဟြော မ ည်သူကိို တကယာ့ေ

် န်သူလိို သရဘြော ြော်းတြောဗ ၊ သူတက
ိိုို့ ိို ဒီလိို ဲသင် ကြော်းရ ်း ြော်းတြော၊ ကျွန်ရတြော်

ငယ်ငယ်က တ ် ဲြှြောရနေတယ် ကျွန်ရတြောာ့်အရဖက တ ် က ်ကကီ်းဆိိုရတြောာ့ သူနလ

ဲို့ ိိုက်ရနတြောရ ါ ာ့၊ တစ်ေက် သူတိိုို့

30
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

သင်တန််းရ ်းတဲာ့ရနေြောြှြော ရမ ြောရနတြော ကျွန်ရတြော် ကြော်းြဲာ့ေတြော၊ အဲအြ နိ ် ကျွန်ရတြော်တို့က

ိို လည််းသိတတ်တာ့ဲ

အေယ်ရေြောက်ပ ီဆိို ါရတြောာ့၊ သူတဘ

ိိုို့ ြောရမ ြောလဲဆိိုရတြောာ့ “ငါတိိုို့ တ ်ြရတြော်သြော်းရတွက ဲ တိိုင််းမ ည်အတွက် ရနို့ြအြော်း

ညြအြော်းလို ်ရနေတြော၊ ငါတိက

ိုို့ တိိုင််းမ ည်ကိို ကြောကွယရ
် နတြော၊ မ ည်သူရတွဆိိုတြော အလကြော်းအြော်းတိိုင််းယြော်းတိိုင််း

ရလ ြောက်ရတြောင််းဆိိုရနတြော၊ ငါတိက
ိုို့ ြှ င် င် န််း န််းလို ်ရနေတြော၊ သူတို့ရ
ိို တြောင််းဆိိုတိိုင််း လို ်ရ ်းစေြောြလိိုဘူ်း။

ငါတိိုို့ င် န််းရနြ နိ ်ြှြော သူတို့က

ိို အိ ်ရနတြော။ သူတို့က
ိို ိို နှိ ်စက် က၊ သူတို့ိိုဆီက ေသြ အကိုန်ယူ က” အဲလိိုကိို သင် ကြော်းရ ်း

ရန ကတြော ါဗ ြော၊ စစ်တ ်နဲို့ ေင် ကြော်းရစာ့ရေ်းကရတြောာ့ အရဝ်းကကီ်း ါ၊ သူတက

ိိုို့ NLD ကိိုလည််း အေြ််းြိုန််းတြော”

(လက်နက်ကိိုင်အဖွဲွဲ့ဝင်တစ်ဦ်း/နိိုင်ငံရေ်းအက ဉ််းသြော်းရဟြောင််းတစ်ဦ်း- လွတ်ရမြြောက်နယ်ရမြ၊တိိုင််းေင််းသြော်းလက်နက်ကိိုင်

အဖွဲွဲ့ အစည််းတစ်ြို)။

31
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

အခန််း (၃) ဒမိုကတရစ ပပျုပပင်တပပာင််းလဲမတ

ှု င် အရပ်သာ်းအစို်းရ ဒမိုကတရစတခါင််းတဆာင်မ ာ်း၏

အာ်းနည််းခ က်၊ အာ်းသာခ က်မ ာ်းအာ်း တလေ့လာပခင််း

မြန်ြြောနိိုင်ငံတွင် စစ်အို ်ြ ျု ်ရေ်းကြောလအလွန် က င််း ြဲာ့သညာ့် အရ ွရ ွရေ်းရကြောက် ွဲြ ြော်းတွင် ၂၀၁၅ ြိုနှစ်

အရ ွရ ွရေ်းရကြောက် ွဲြှ ဒီြိိုကရေစီအင်အြော်းစိုြ ြော်း၏ရအြောင် ွဲသည် တိိုင်ျားမ ည်အတွက် အရေ်းကကီ်းသည်ာ့

တြောဝန်တစ်ြိုေယူဖိိုို့ မဖစ်လြောသကဲာ့သိိုို့ စီ်း ွြော်းရေ်းမ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲြှုြ ြော်း၊ ဒီြိိုကရေစီအတွက် အရမ ြောင််းအလဲြ ြော်း၊

က ယ်မ နို့်မ ညာ့်စံိုသညာ့် တိိုင််းေင််းသြော်း မ န်လည်စည််းလံို်းညီညွတ်ရေ်းအတွက် သြိိုင််းဝင်ြညာ့်အရမ ြောင််းအလဲ

မဖစ်လြောရစြဲာ့သည်။ ိိုို့အတူ နိိုဘယ်လ်ပငိြ််းြ ြ််းရေ်းဆိုေှင် ရဒေါ်ရအြောင်ဆန််းစို ကည်အရ ေါ်တွင်လည််း အြ ြော်းက

ရြ ြော်လငာ့်ြ က် ကကီ်းြြော်းြဲာ့သည်။ နိိုင်ငံရတြော်အတိိုင် င်ြံေြော ူ်းကိို ၂၀၁၆ ြိုနှစ်တွင် သူြေယူြဲာ့စဉ်က လူ ိုကလည််း

သူြတိိုင််းမ ည်ကိို ဦ်းရဆြောင်ရတြောာ့ြည်ဟို ယံို ကည်အြော်းတက်ြဲာ့သည် (Barany, 2016)။ ၂၀၁၂ ြိုနှစ်

ကြော်းမဖတ်ရေ်းရကြောက် ွဲအပ ီ်းတွင် အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်က မ န်လည်အင်အြော်းရကြောင််းစမ ျုလြောြဲာ့ပ ီ်း ၂၀၁၅ ြိုနှစ်

ရေ်းရကြောက် ွဲအပ ီ်းတွင် သိသိသြောသြော ိိုြိိုအင်အြော်းရကြောင််းလြောြဲာ့သည်။ ၂၀၁၅ ရေ်းရကြောက် ွဲြတိိုင်ြီ ကြောလတွင်

အြ ြော်းအြော်းမဖငာ့် ဒီြိိုကရေစီ၏ သရကသတတစ်ြိုအရနနဲို့ စည််းစည််းလံို်းလံို်းေှိြဲာ့ပ ီ်း ၂၀၁၅ ြိုနှစ် ရန က် ိိုင််းတွင်

ါတီဝင်အသစ်မ ျားြ ြော်းလြောကြော ါတီတင

ွ ််းြှ တကယာ့်ဒီြိိုကရေစီ သရဘြောတေြော်း အရတွ်းအရြေါ်ရတွ ွန််းကြော်းြလြောဘဲ

ါတီဝင်အသစ်ရတွက ါတီတွင််း သဇြောအြောဏြောကကီ်းြြော်းရအြောင် ကကိျု်း ြ််းလြောြှုရတွကလည််း စိို်းေိြ် ူ န်စေြောမ ျားအမဖစ်

ေှိြဲာ့သည်။ ိိုို့ မ င်
အ မ ည်သူရတွက လွှတ်ရတြော်ကိိုယ်စြော်းလှယ်ကိိုြ ကညာ့်ဘဲ ရဒေါ်ရအြောင်ဆန််းစို ကည်

ရြါင််းရဆြောင်ြှုကိို ကညာ့်၍သြော ြဲရ ်းြဲာ့ ကမြင််းမဖစ်ရသြောရ ကြောငာ့် ရအြောက်ရမြအရနအ ြော်းတွင် ါတီရြါင််းရဆြောင်

ရေ်းြ ယ်ေြောြှြောလည််း အြက်အြဲစိန်ရြေါ်ြှုရတွ ေှိလြောြဲာ့သည်။ အက ျုိ ်းဆက်အရနနဲို့ ရဒသဆိိုင်ေြော ါတီရြါင််းရဆြောင်ြ ြော်းကိို

ရေ်းရကြောက် ွဲနိိုင်ပ ီ်းရန က် ရေ်းြ ယ်ြဲာ့ပ ီ်း ါတီတင

ွ ််းြှြော သဇြောအြောဏြောြွဲရဝြှုြှြော ြသငာ့်ရလ ြော်တြောရတွ မဖစ်လြောြဲာ့ ါသည်

(Roewer, 2020)။

င်ေှြော်းသညာ့်အြ က်သည် အြောဏြောေအြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်အရနမဖငာ့် အို ်ြ ျု ်ရေ်းကဏ္ြှြော

အရတွွဲ့အကကံျုြေှိသလိို လံို်းဝအသစ်မဖစ်ရနြဲာ့ ါသည်။ ိိုို့အမ င် ါတီဝင်ြ ြော်း၊ ရန င်အန ဂတ်ရြါင််းရဆြောင်ြ ြော်းကိို

လိိုအ ်သညာ့် သင်တန််းရ ်းြှု၊ စနစ်တက သင် ကြော်းရ ်းြှုြ ြော်းလည််း ြေှိြဲာ့တြောရတွွဲ့ေသည်။ လက်ေှိဦ်းရဆြောင်သူရတွ ဲြှ

အနည််းငယ်ကိိုသြော တကယာ့စ
် နစ်က တဲာ့ ရြါင််းရဆြောင်ြှု၊ စီြံြနို့်ြွဲြှုသင်တန််းရတွ ရ ်းြဲာ့တြောြ ျုိ ်းေှိြဲာ့ပ ီ်း အြ ြော်းစိုကရတြောာ့

စီြံြနို့်ြွဲရေ်းသင်တန််း၊ နည််းစနစ် စတြောရတွကိို သင် ကြော်းရ ်းမြင််းြြံြဲာ့ေ ါ။ ါတီတင

ွ ််းြှြော အြ ျုိ ွဲ့ရတွသည် ဒီြိိုကရေစီ

အရလာ့အ ကိို အရမြြံသညာ့် စီြံြနို့်ြွဲြှုနည််းြ ြော်းကိို သံို်း ကရ ြယာ့် အြ ြော်းစိုသည် ယြင်ဆိိုေှယ်လစ်စနစ်က လို ်ရလာ့

လို ် ေှိြဲာ့သညာ့် ဗဟိိုြ ျု ်ကိိုင်သညာ့်စနစ်ကိို ဲ အရိို်းစွဲပ ီ်းဆက်လက်က ငာ့်သံို်းရနသည်ကိိုလည််း ရတွွဲ့ေသည်။

32
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

ဗဟိိုြ ျု ်ကိိုင်ြှုစနစ်ကကီ်းဆိို်းမြင််း၏ မ ယိုဂ်အမဖစ် ၂၀၁၅ အရ ွရ ွရေ်းရကြောက် ွဲတွင် အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်ြှ

အြတ်ရနေြောအြ ြော်းစိုအနိိုင်ေကြော ၂၀၀၈ ဖွဲွဲ့စည််း ံိုအရမြြံဥ ရဒရအြောက်တွင် ဥ ရဒမ ျုလွှတ်ရတြော်ရတွြှြော ရဒသဆိိုင်ေြော

အစိို်းေနှငာ့်မ ည်ရ ြောင်စိုအစိို်းေကိို ြိြိဘြောသြော ဖွဲွဲ့စည််းြွငာ့်ေြဲာ့သည်။ ၂၀၁၅ အရ ွရ ွရေ်းရကြောက် ွဲတွင်

ရအြောင် ွဲေပ ီ်းရန က် သက်ဆိိုင်ေြောမ ည်နယ်ြှ တိိုင််းေင််းသြော်းလူနည််းစို ါတီြ ြော်းအရ ေါ် အသိအြှတ်မ ျုမြင််း

ြေှိြဲာ့သညာ့်အမ င် တိိုင််းေင််းသြော်းြိတ်ဖက် ါတီြ ြော်းနှငာ့် တစ်စံိုတစ်ေြော တိိုင် င်ရဆွ်းရနွ်းြှုြ ြော်းြေှိဘဲ မ ည်နယ်နှငာ့်

တိိုင််းဝန်ကကီ်းြ ျု ်ြ ြော်းကိို အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်ဗဟိိုြှ စိတ်တိိုင််းက ြနို့်အ ်ြဲာ့သည်။ တိိုင််းေင််းသြော်း ါတီြ ြော်း ဲတွင်

ေြိိုင်အြ ျုိ ်းသြော်း ါတီနှငာ့် ေှြ််းအြ ျုိ ်းသြော်းြ ြော်း ဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ် ါတီတက
ိုို့ိ အ ူ်း င်ေှြော်း ကသည်။ င်ေှြော်းသညာ့်

ေြိိုင်နိိုင်ငံရေ်းသြြော်းတစ်ဦ်းမဖစ်ရသြော ဦ်းရအ်းသြောရအြောင်ကိို အြ ျုိ ်းသြော်းလွှတ်ရတြော်၏ ဒိုတိယရမ ြောြွငာ့်ေသူအမဖစ်

ြနို့်အ ်ေန်ဆံို်းမဖတ်ြ က်ြ ေြောတွင်လည််း ေြိိုင်အြ ျုိ ်းသြော်း ါတီနှငာ့် တစ်စံိုတစ်ေြောကကိျုတင်ညြှိ နိှုင််းတိိုင် င်ကြော

သရဘြောတူညီြ က်ေယူြဲာ့မြင််းြေှိြဲာ့တြောကိို ရတွွဲ့ေ ါသည် (Lynn, 2020, October 2)။ အလြော်းတူစွြော

အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်နှငာ့် ယြင်ကတည််းက ြိတ်ဖက် ါတီမဖစ်ရနြဲာ့ရသြော ေှြ််းအြ ျုိ ်းသြော်းြ ြော်း

ဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ် ါတီကိို ေှြ််းတိိုင််းေင််းသြော်းြ ြော်းကိိုယ်စြော်းမ ျုရသြော်လည််းရကြောင််း၊ အို ်ြ ျု ်ရေ်းြှြောရသြော်လည််းရကြောင််း

ရနေြောရ ်းေန် တစ်စံိုတစ်ေြော အြောြြံြ က်ြရ ်းြဲာ့ ါ။ ၎င််းအစြော်း အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ် ါတီြှ တြောဝန်ေှိသူြ ြော်းက

ေှြ််းအြ ျုိ ်းသြော်းြ ြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ် ါတီကိို တိိုင််းေင််းသြော်းရေ်းေြောဝန်ကကီ်းအမဖစ် ရနေြောရ ်းေန် စဉ််းစြော်းြဲာ့သည်။

ိိုအြ က်သည် အြ ျုိ ်းသြော်းြ ြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်ကိို တိိုင််းေင််းသြော်းလူြ ျုိ ်းစိုအဖွဲွဲ့ြ ြော်းနှငာ့် ကင််းကွြောသွြော်းရစြဲာ့ပ ီ်း

အြ ျုိ ်းသြော်းြ ြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်၏ ံိုေိ ်ကိို ါ က ဆင််းရစြဲာ့သည်။ ဗြြောအြ ြော်းစိုကသြောကကီ်းစိို်းပ ီ်း နိိုင်ငံရေ်းအေ

ဗိိုလ်က စိို်းြိို်းမြင််းအမ င် စီြံကိန််းြ ြော်းရဆြောင်ေက်သညာ့်အြါ ဗဟိိုြ ျု ်ကိိုင်ြှုြ ြော်းလွန််းမြင််းသည် တိိုင််းေင််းသြော်း

လူြ ျုိ ်းစိုရတွ ကြော်း ြရကြောင််းတဲာ့အက ျုိ ်းဆက်ရတွကိို ဆက်လက်မဖစ်ရ ေါ်ရစြဲာ့သည်။ ဥ ြြော အ င်ေှြော်းဆံို်းမှ

ကယြော်းမ ည်နယ်တွင် ဗိိုလ်ြ ျု ်ရအြောင်ဆန််းရ က်းရို ် ြော်းေှိမြင််းနှင် ြွန်မ ည်နယ်တွင် ဗိိုလ်ြ ျု ်ရအြောင်ဆန််းအြော်း တံတြော်း

အြည်ရ ်းမြင််းတိက
ိုို့ ိို တိိုင််းေင််းသြော်းတိြ
ိုို့ ှ ကနို့်ကွက်ဆနဒမ ရနသညာ့် ကြော်းြှ အြ ျုိ ်းသြော်းြ ြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်အစိို်းေ

တြောဝန်ေှိသူြ ြော်းြှ ရကြောင််းြွန်စွြောညြှိနိှုင််းရမဖေှင််းေြညာ့်အစြော်း မ င််းမ င််း န် န် ကိိုင်တွယ်တမံိုို့ န်ြဲာ့သည် (Hein, 2021,

September 2)။

တစ်ြ န
ိ ်တည််းြှြော ဲ ြ ြ တတ ကညာ့်ြည်ဆိိုလ င် ရဒေါ်ရအြောင်ဆန််းစို ကည်ဦ်းရဆြောင်တဲာ့ အြ ျုိ ်းသြော်း ဒီြိိုကရေစီ

အဖွဲွဲ့ြ ျု ်ြှြောလည််း အကနို့်အသတ်ရတွေှိရနြဲာ့သည်။ ြဆံို်းအြ က်အရနမဖငာ့် သူြသည် တ ်ြရတြော်က စိတ်ကကိျုက်

ရေ်းဆွဲ ြော်းရသြော အရမြြံဥ ရဒရဘြောင်အတွင််းကရနသြော အလို ်လို ်ြွငာ့်ေြဲာ့သည်။ ိိုအရမြြံဥ ရဒသည်

အမြြော်းအြန််းတိိုို့တွင် တင်မ ြော်းသကဲာ့သိိုို့ ရေ်းရကြောက်ြံအစိို်းေတစ်ြိုအရနမဖငာ့် လွတ်လ ်စွြောအလို ်လို ်ေန် ြက်ြဲရစရသြော

အြ က်ြ ြော်း ည်ာ့သွင််း ြော်းသကဲာ့သိိုို့ တ ်ြရတြော်က နိိုင်ငံရေ်းတွင် ဆက်လက်ကကီ်းစိို်း ြော်းနိိုင်ေန်လည််း

33
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

ညာ့်သွင််းရေ်းဆွဲ ြော်းြဲာ့သည်။ အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်အစိို်းေလက် က်တွင် စစ်ဗိိုလ်ြ ျု ်ြ ြော်းနှငာ့် အရေ်းကကီ်းရသြော

သရဘြောတူညီြ က်ြ ြော်း ြေြဲာ့သလိို စစ်ဗိိုလ်ြ ျု ်ြ ြော်းြှ ၎င််းတိလ

ိုို့ ို ်စေြောေှိသည်ြ ြော်းကိိုသြော ၎င််းတိဘ
ိုို့ ြောသြော

ဆံို်းမဖတ်လို ်ကိိုင်သွြော်း ကသလိို အရမြြံဥ ရဒ ါ အြွငာ့်အရေ်းြ ြော်းကိို အသံို်းြ ကြော ဆက်လက်ေ ်တည်ရနြဲာ့သည်။

စစ်ဗိိုလ်ြ ျု ်ြ ြော်းသည် လွန်ြဲာ့ရသြော ၁၅ နှစ်ြနို့်က ြ ြှတ် ြော်းရသြော ရေှွဲ့ဆက်သွြော်းြညာ့် လြ််းစဉ် (၇) ေ ်

ဟူရသြောအြ က်ြ ြော်းရ ေါ်တွင်သြော ဆက်လက်ေ ်တည် ရဆြောင်ေက်ရနြဲာ့သည်။ မြန်ြြောာ့နိိုင်ငံရေ်း၏ ြါ်းသီ်းရသြော

အြှန်တေြော်းြှြော တ ်ြရတြော်သည် အေ ်သြော်းအစိို်းေကိို သိသိသြောသြောအြောဏြော လွှဲရ ်းမြင််းြေှိြဲာ့မြင််းဘဲ မဖစ် ါသည်။

သူတို့က
ိို ရမ ြောင််းလဲခ င်ရသြောဆနဒ အြှန်တကယ်ေှိြှသြော တကယာ့အ
် ရမ ြောင််းအလဲကိို ကကံျုရတွွဲ့ ကေြည်မဖစ် ါသည်။

တကယာ့အ
် စစ်အြှန်သည် စစ်ဗိိုလ်ြ ျု ်ြ ြော်းက အြောဏြောကိို ြ ျု ်ကိိုင် ြော်းဆဲ မဖစ်ရနြဲာ့သည်။

ရဒေါ်ရအြောင်ဆန််းစို ကည်အတွက် ရန က် ်စိန်ရြေါ်ြှုတစ်ြိုက အို ်ြ ျု ်ရေ်းအရတွွဲ့အကကံျုြေှိရသ်းမြင််းနှငာ့်

ိုဂိျုဂ လ်ရေ်းလွှြ််းြိို်းေှိသညာ့် ရြါင််းရဆြောင်ြှု ံိုစံကိိုသြော အသံို်းမ ျုြဲာ့သည်။ သူြအရနမဖငာ့် ဒီြိိုကရေစီေဲွဲ့ မ ယိုဂ်တစ်ြို

ဆိသ
ို ည် က် နိိုင်ငံရေ်းသြြော်းလိိုို့ ဆိိုရနရသြော်လည််း သူြ၏လို ်ရဆြောင်ြ က်ြ ြော်းသည် နိိုင်ငံရေ်းအရ ေါ် န ်းလည်နိိုင်ြှုနှငာ့်

မ ည်သူက နိိုင်ငံရေ်းသြြော်းတစ်ဦ်းဆီြှ ဘြောရတွလြ

ိို င်သည်ဆိို သည်ကိို န ်းလည်နိိုင်ဖိိုို့ အကနို့်အသတ်မဖငာ့် ေှိရနြဲာ့ ါသည်

(Steinberg, 2017)။ ရဒေါ်ရအြောင်ဆန််းစို ကည်နှငာ့် သူြ၏အစိို်းေသည် ရှု ရ

် ွ်းလှရသြော ပငိြ််းြ ြ််းရေ်း မ ဿန ြ ြော်းြှြော

အြ န
ိ ်ေှိသြ အင်အြော်း၊ နိိုင်ငံရေ်း သဇြောရတွ ါသံို်းရသြော်လည််း ိိုကဏ္ရတွြှြော လို ် ိိုင်ြွငာ့်နည််းသညာ့် သူြနှငာ့်

သူြအစိို်းေအတွက် ိရေြောက်ရအြောင်ြစွြ််းရဆြောင်နိိုင်ြဲာ့ ါ။ အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်အစိို်းေအရနမဖငာ့် လို ် ိိုင်ြွငာ့်

အတိိုင််းအတြောတစ်ြိုေှိရသြော စီ်း ွြော်းရေ်းမ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲြှု၊ ညြောရေ်းနှငာ့် က န််းြြောရေ်းကဏ္ရတွအတွက်

တိက ရသြ ြောရသြော နည််းဗ ျူဟြော၊ ကြောလသတ်ြှတ်ြ က်ြ ြော်း က် ရယဘိုယ က ရသြော ြူဝါဒြ ြော်းကိိုသြော မ ဌြောန််းရဆြောင်ေက်

နိိုင်ြဲာ့သည် (International Republican Institute, 2017, March 9 - April 1)။ ိိုို့အမ င် ရဒေါ်ရအြောင်ဆန််းစို ကည်နှငာ့်

သူြ၏အစိို်းေသည် ရဒေါ်ရအြောင်ဆန််းစို ကည်၏ ကြဘြောလံို်းဆိိုင်ေြောရက ြော် ကြော်းြှု၊ သဇြောလွှြ််းြိို်းနိိုင်ြှုရတွေှိ ါလ က်

မ ည်တွင််းတွင် သူြ၏ နိိုင်ငံရေ်း သဇြောက ဆင််းြှု ြမဖစ်ရ ေါ်လိိုရသြောရ ကြောငာ့် လူနည််းစိုရတွအရ ေါ် အစိုလိိုက်အခ ံျုလိိုက်

လူြ ျုိ ်းတံို်းသတ်မဖတ်ြှုဟို ယူဆနိိုင်ရသြော အမဖစ်အ က်ရတွကိို တြော်းမြစ်နိိုင်ဖိိုို့ တစ်စံိုတစ်ေြော ိုတ်ရဖေါ်ရမ ြော ကြော်းမြင််းလည််း

ြေှိြဲာ့တြောရတွွဲ့ေသည် (Miles, 2017, Oct 19)။ တစ်ြ န

ိ ်တည််းြှြော ဲ မ န် ကြော်းရေ်းဝန်ကကီ်းဌြောနက င် တ ်ြရတြော်ြှ

နယ်ရမြေှင််းလင််းရေ်းလို ်ြဲာ့ ါသည်ဟို တ ်ြရတြော်ဘက်ြှ ကြောကွယရ

် မ ြောဆိိုရ ်းြဲာ့မြင််းသည် ယြင်စစ်အစိို်းေရြတ်က

ြဟိုတ်ြြှန် သတင််းအြ က်အလက်ရတွမဖငာ့် ဝါဒမဖနို့်သည်ြ ြော်းကိို မ န်ရမ ြောင််းသတိေြိရစြဲာ့သည် (Dunant, 2017)။

အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်အစိို်းေအရနမဖငာ့် မြန်ြြောမ ည်တွင််းက အေ ်ဘက်အဖွဲွဲ့ အစည််းြ ြော်းနှငာ့်

တွဲဖက်လို ်ရဆြောင်ြှုအြွငာ့်အရေ်းရတွေ ါလ က် အတူ ူ်းရ ါင််းလို ်ရဆြောင်ေန် က်ကွက် သည်ကိုရတွွဲ့ြဲာ့ေသည်။

တက်ကကွလှု ်ေှြော်းသူြ ြော်းနှငာ့်လည််း လက်တလ

ွဲ ို ်ရဆြောင်ေန် အြော်းနည််းြဲာ့ရသြောရ ကြောငာ့် နိိုင်ငံရေ်းအြွငာ့်အလြ််းမ ျားကို ါ

34
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

ဆံို်းရံှု်းြဲာ့သလိို င်ေှြော်းရသြော ရက ြောင််းသြော်းရြါင််းရဆြောင် ဦ်းကိိုကိိုကကီ်းလိိုသူရတွက အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်ကိို

ယှဥ်ပ ိျုင်ပ ီ်း ါတီရ ြောင်လြောသည်ကိို ရတွွဲ့ြဲာ့ေြှြောမဖစ်သည်။ ိိုို့ မ င် အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်အစိို်းေအရနမဖငာ့်
အ

အို ်ြ ျု ်ရေ်းလို ်ငန််းစဉ်ြ ြော်းမဖငာ့် ြနိိုင်ြနင််းမဖစ်ကြော နိစစဓူဝအလို ်ရှု ်ရနမြင််းသည် ရမဖေှင််းစေြော အြက်အြဲတစ်ြို

မဖစ်လြောြဲာ့ရသြော်လည််း စစ်ဗိိုလ်ြ ျု ်ြ ြော်းအရနမဖငာ့် တစ်ြက်တွင် တိိုင််းမ ည်၏ စီ်း ွြော်းရေ်း၊ လူြှုရေ်းတိိုို့ကိို

တြောဝန်ယစ
ူ ေြောြလိိုဘဲ ရအ်းရဆ်းရနနိိုင်ရနြဲာ့သည်ကိို ရတွွဲ့ေသည်။ တစ်ြ န
ိ ်တည််းြှြော နိိုင်ငံရေ်းအေ ွငာ့်လင််းလြောြှုနှငာ့်အတူ

စစ်ဗိိုလ်ြ ျု ်ြ ြော်း မ င််းမ င််းမ မ လိိုြ င်ရနရသြော တေြော်းဝင် ဥရေြော ြေီ်းစဉ်ြ ြော်းနှငာ့် နိိုင်ငံမြြော်းသင်တန််းရတွကိို ပဗိတိန်၊

သစရ တ်းလ နှငာ့် အမြြော်းနိိုင်ငံရတွြှြော တက်ြွငာ့်ေြဲာ့သည်။ ဘတ်ဂ က်ြွဲရဝေြောတွင်လည််း စစ်ဗိိုလ်ြ ျု ်ြ ြော်းကသြော ဆံို်းမဖတ်၍

စိတ်ကကိျုက်သံို်းစွဲြွငာ့်ေရနသလိို တိိုင််းမ ည်ဘတ်ဂ က်ရဝစိုကိိုလည််း အြ ြော်းဆံို်း သံို်းြွငာ့်ေရနြဲာ့သည်။

အေ ်သြော်းအစိို်းေအရနမဖငာ့လ
် ည််း တ ်ြရတြော်ဘတ်ဂ က်နှငာ့် တ်သက်လ င် တစ်စံိုတစ်ေြော စစ်ရဆ်းြွငာ့်၊ ကညာ့်ရှုြွငာ့်

ြေြဲာ့ရသ်း ါ။ အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်အစိို်းေ၏ ြဆံို်း ဘတ်ဂ က်ရေ်းဆွဲြွငာ့်ေစဉ်ြှြော ဲ

တ ်ြရတြော်ဘတ်ဂ က်သည် ညြောရေ်းနှငာ့် က န််းြြောရေ်းဘတ်ဂ က်ြ ြော်း က် လွန်စွြောြ ြော်းမ ြော်းြဲာ့သလိို ိိုကဏ္ြ ြော်းကိိုလည််း

စစ်ဗိိုလ်ြ ျု ်ြ ြော်းြှ ြည်သညာ့်အြါြှ စိတ်ဝင်တစြော်းရဆြောင်ေက်ြဲာ့မြင််းြေှိြဲာ့သည်ကို ရတွွဲ့ေ ါသည် (Economist

Intelligence Unit, 2017)။ အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်အစိို်းေအရနမဖငာ့် စီ်း ွြော်းရေ်းကိိုရကြောင််းစွြော ြ ိန််းြ ျု ်နိိုင်ရသ်းဘဲ

တြောဝန် ြ််းရဆြောင်ဆဲ ဗိိုလ်ြ ျု ်ကကီ်းြ ြော်း၊ အပငိြ််းစြော်းဗိိုလ်ြ ျု ်ကကီ်းြ ြော်းနှငာ့် ၎င််းတိန

ိုို့ ှငာ့်နီ်းစ ်ရသြော ြရိိုနီြ ြော်းကသြော တိိုင််းမ ည်

စီ်း ွြော်းရေ်းကိို လွှြ််းြိို်း ြော်းကြော မြန်ြြောနိိုင်ငံေှိ ဟိိုတယ်ကကီ်းြ ြော်း၊ လို ်ငန််းစိုကကီ်းြ ြော်း၊ စက်ရံိုကကီ်းြ ြော်းကိို ိိုင်ဆိိုင် ကပ ီ်း

တိိုင််းမ ည်စီ်း ွြော်းရေ်း၏ ၈၀% ြနို့်ကိို ြ ျု ်ကိိုင် ြော်းသည်ဟို ြနို့်ြှန််း ြော်း ကသည်။ အင်တြောဗ ျူ်းတွင်

စစ်ဗိိုလ်ြ ျု ်ရဟြောင််းတစ်ဦ်းြှ ၎င််းတိိုို့ ိိုင်ဆိိုင်တြော တိိုင််းမ ည်စီ်း ွြော်းရေ်း၏ ၈၀% ဲလြော်းဟို မ န်ရြ်းသည်ကိို အံာ့ဩစွြော

ရတွွဲ့ြဲာ့ေ ါသည် (Barany, 2016)။ ါဝင်ရဆွ်းရနွ်းသူအြော်းလံို်းသည် အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်အစိို်းေအရနမဖငာ့်

တိိုင််းေင််းသြော်းအရေ်းကိို လစ်လ ျုရှုြဲာ့သည်ဟိုဆိို ကသညာ့်အမ င် ဗဟိိုြ ျု ်ကိိုင်ြှုြ ြော်းရ ကြောင််းလည််း ဆိို က ါသည်။

လူငယ်ြ ြော်းကရတြောာ့ အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်၏ လွှတ်ရတြော်ကိိုယ်စြော်းလှယ်ြ ြော်းသည် ဥ ရဒရေ်းေြော၊

နိိုင်ငံဖွံွဲ့ပဖိျု်းရေ်းအတွက် လိိုအ ်ရသြော သိန ်းလည်ြှု၊ စီြံြနို့်ြွဲရေ်းဆိိုင်ေြော အေည်အြ င််းရတွြှြော ြ ြော်းစွြော

လိိုအ ်သည်ဟိုဆိိုကြော နိိုင်ငံရေ်းအက ဉ််းသြော်းရဟြောင််းြ ြော်းသည် အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်အရနမဖငာ့်

နိိုင်ငံရေ်းအက ဉ််းသြော်းရဟြောင််းြ ြော်းနှငာ့် တက်ကကွလှု ်ေှြော်းသူြ ြော်းအရ ေါ် ကညာ့်ရှုရစြောငာ့်ရေှြောက်ြှု အြော်းနည််းသလိို

ူ်းရ ါင််းရဆြောင်ေက်ြှုြေှိရ ကြောင််း ရ ြောက်မ သည်ာ့အမ င် ဗဟိိုြ ျု ်ကိိုင်ြှုြ ြော်းလွန််းပ ီ်း ရဒေါ်ရအြောင်ဆန််းစို ကည်

တစ်ဦ်းတည််းကိိုသြော ြှီြိို အြော်း ြော်းရနေသည်ဟို ဆိိုသည်။ နိိုင်ငံရေ်းနှငာ့်ဆင

ိို ်ရသြော တတ်သိ ညြောေှင်နှငာ့် နိိုင်ငံရေ်းရလာ့လြော

သံို်းသ ်သူြ ြော်းကရတြောာ့ ရဒေါ်ရအြောင်ဆန််းစို ကည် အ ါအဝင် အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်အစိို်းေသည် အို ်ြ ျု ်ရေ်းကိို

နိိုင်ငံရေ်းအရတွ်းအရြေါ်မဖငာ့် ရဆြောင်ေက် ကပ ီ်း စီြံြနို့်ြွဲြှုအလွဲအြ ျုိ ွဲ့ ေှိြဲာ့သည်ဟို ဆိိုသည်။

35
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

“ရဒေါ်ရအြောင်ဆန််းစို ကည်အ ါအဝင် အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်ကိို ရ ြောက်ြံြှုကရတြောာ့ လံို်းဝြက ြဲာ့ ါ။ ၂၀၂၀

အရ ွရ ွရေ်းရကြောက် ွဲက သက်ရသ ဲရလ၊ ဒါရ ြယာ့် အို ်ြ ျု ်ရေ်း၊ စီြံြနို့်ြွဲရေ်းြှြော အရသ်းအဖွဲရလ်းကအစ ဗဟိို

ဆံို်းမဖတ်ြ က်ကိို ရစြောငာ့်ေတြောြ ျုိ ်းရတွေှိတယ်၊ ရြြော်လပြိျုင်က တံတြော်းန ြည်ရ ်းတဲာ့ ကိစစြ ျုိ ်းြှြောလည််း သက်ဆိိုင်ေြောရဒသက

လူြ ျုိ ်းရတွေဲွဲ့ သရဘြော ြော်းအသံကိို န ်းရ ြောင်ေြယာ့်အစြော်း အြောဏြောေှင်ဆန်ဆန် ဆံို်းမဖတ်လို ်ကိိုင်တြောရတွက

ြရကြောင််းဘူ်းရ ါ ာ့”

(နိိုင်ငံရေ်းအက ဉ််းသြော်းရဟြောင််းတစ်ဦ်း - မြန်ြြောနိိုင်ငံအလယ် ိိုင််းရဒသ)။

36
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

အခန််း (၄) ဒမိုကတရစ ပပျုပပင်တပပာင််းလဲမအ

ှု တက် စိန်တခေါ်မှုမ ာ်းနှငေ့် အခက်အခဲမ ာ်းကို

သု်းသပ်တလေ့လာပခင််းနှငေ့် သက်ဆိုင်ရာအ ွေ့ဲ ၊ အုပစ

် ုအသ်းသ်းမှ အပမင်သတ ာထာ်းမ ာ်း

မြန်ြြောနိိုင်ငံ၏ အို ်ြ ျု ်ရေ်းစနစ် အရမ ြောင််းအလဲတွင် ဝိရေြောဓိမဖစ်စေြောရကြောင််းရသြောအြ က်သည် နိိုင်ငံရေ်းမ ျုမ င်

ရမ ြောင််းလဲြှုြ ြော်းကိို တ ်ြရတြော်ြှ စီြံရဆြောင်ေက် အရကြောင်အ ည်ရဖေါ်ြဲာ့မြင််း မဖစ်သည်။ တ ်ြရတြော်၏ ကိိုယ် ိိုင်အြွငာ့်

အြောဏြော၊ အက ျုိ ်းစီ်း ွြော်းစသည်တက

ိိုို့ ိို တေြော်းဝင်ရေ်းရကြောက်ြံ ဥ ရဒမ ျုအြတ်ြ ြော်းြှ ဖယ်ေှြော်းေန် (သိ)ိုို့ ကနို့်ကွက်ေန်

ကကိျု်းစြော်းလြော ါက တ ်ြရတြော်ြှ အလွယတ

် ကူတြော်းမြစ်ရနနိိုင်မြင််းသည် ဒီြိိုကရေစီစနစ် ရမ ြောင််းလဲသညာ့်ရနေြောတွင်

အရေ်းကကီ်းရသြော အဟနို့်အတြော်းတစ်ြိုမဖစ်ရနရ သည်။ ဥ ြြောအြော်းမဖငာ့် ကညာ့်လ င် လူူ့အြွငာ့်အရေ်းြ ျုိ ်းရဖြောက်မြင််းရတွကိို

စွဲြ က်တင်နိိုင်မြင််းြှ လံို်းဝကင််းလွတ်ရစရသြော ဥ ရဒြ ြော်းကိို အရမြြံဥ ရဒြှ ဖယ်ေှြော်းေန်ကကိျု်း ြ််းမြင််းရတွကိို

တ ်ြရတြော်ြှ လွယလ
် ွယ်ကူကူနှငာ့် အရကြောင််းဆံို်းဟနို့်တြော်းနိိုင်သည်ကို ရတွွဲ့ေသည်။ အဆိို်းဆံို်းမဖစ်လြောနိိုင်သည်က

ိိုအရမြအရနြ ျုိ ်းြ ြော်းသည် နိိုင်ငံရေ်းအေ ိတ် င်ြှုြ ြော်းမ ျုလို ်ကြော တိိုင််းမ ည်ကိို ရန က် ်အြောဏြောသိြ််းြှုြ ြော်းကိို

မဖစ်ရစြှြောမဖစ် ါသည်။ မြန်ြြောနိိုင်ငံသည် ၂၀၁၁ ြိုနှစ်ြှစ၍ ရမ ြောင််းလဲလြောသည်ဟိုဆိိုရသြော်လည််း

သဇြောအြောဏြောအေှိဆံို်းရသြော နိိုင်ငံရေ်းအင်အြော်းသည် တ ်ြရတြော်ြှြောသြော ေှိရနြဲာ့ ါသည်။ တ ်ြရတြော်ြှ တိိုင််းမ ည်စီ်း ွြော်းရေ်း၊

နိိုင်ငံရေ်းြှြော အဓိကြ ျု ်ကိိုင် ြော်းနိိုင်သည်ဆိိုရသြော်လည််း ဥ ရဒမ ျုလွှတ်ရတြော်အြတ်ြ ြော်းအရနမဖငာ့် လိိုအ ်ရသြော

ဥ ရဒြ ြော်းမ ဌြောန််းေန် ြိြိေဲွဲ့ ကိိုယ် ိိုင်အြွငာ့်အြောဏြောအမဖစ်ေှိရနပ ီ်း တစ်စံိုတစ်ေြောရမ ြောင််းလဲနိိုင်ေန်

အြွငာ့်အလြ််းအရနမဖငာ့်လည််း ေှိရနြဲာ့ ါသည် (Brenner & Schulman, 2019)။ ၂၀၁၁ ြိုနှစ်ြတိိုင်ြီကတည််းက

မြန်ြြောနိိုင်ငံအတွက် ြူဝါဒြ ြော်းကိို ိ ် ိိုင််းစစ်ဗိိုလ်ြ ျု ် အနည််းငယ်ကသြော တိိုက်ရိိုက်ဆံို်းမဖတ်လို ်ကိိုင်ြဲာ့ ကပ ီ်း

သက်ဆိိုင်ေြောဝန်ကကီ်း ဌြောနြ ြော်းြှ အနည််းငယ်သြော ါဝင်ြွငာ့်ေေှိကြော မ ည်သူူ့သရဘြော ြော်းြ ြော်း လံို်းဝြ ါဝင်ြဲာ့တြော ရတွွဲ့ေသည်။

မ ည်နယ်အြ ြော်းစိုကိိုလည််း တ ်ြရတြော် ဒါြှြဟိုတ် သက်ဆိိုင်ေြောတိိုင််းေင််းသြော်းလက်နက်ကိိုင်ြ ြော်းက

တစ်စိတ်တစ် ိိုင််းရသြော်လည််းရကြောင််း၊ အြော်းလံို်းကိိုရသြော်လည််းရကြောင််း စီြံအို ်ြ ျု ်ရနမြင််းသည်လည််း ဒီြိိုကရေစီ

ရဖြော်ရဆြောင်သညာ့်ရနေြောတွင် အြက်အြဲတစ်ြိုအရနမဖငာ့် ေှိရနြဲာ့တြောရတွွဲ့ေသည်။ မ ည်ရ ြောင်စိုကကံာ့ြိိုင်ရေ်းနှငာ့်

ဖွံွဲ့ပဖိျု်းရေ်း ါတီအစိို်းေလက် က် တိိုင််းမ ည်အတွက် ါလီြန်စနစ်ကိို စတင်ြိတ်ဆက်ြဲာ့ရသြော်လည််း အရေ်းကကီ်းသညာ့်

ြူဝါဒရေ်းေြောြ ြော်းကိို သြမတ၊ ယံို ကည်ေရသြောဝန်ကကီ်းနှငာ့် အကကံရ ်းအြ ျုိ ွဲ့နှငာ့်သြော ညြှိနိှုင််းတိိုင် င်ဆံို်းမဖတ်

လို ်ကိိုင်ြဲာ့တြောမဖစ်သည် (Egreteau, 2016a)။ အစိို်းေဌြောနြှ ဝန် ြ််းြ ြော်းသည်လည််း ြူဝါဒရေ်းဆွဲြ ြှတ်သညာ့်ရနေြောတွင်

အကနို့်အသတ်မဖငာ့်သြော ါဝင်နိိုင်ပ ီ်း ဝန်ကကီ်းြ ြော်းက ညွှန် ကြော်းြ က်ရ ်းကြော သက်ဆိိုင်ေြောလက်ရအြောက်ဌြောနြ ြော်းကိို

လို ် ိိုင်ြွငာ့်အနည််းငယ်ကိိုသြော လွှဲရမ ြောင််းတြောဝန်ရ ်း ကသည်ကို ရတွွဲ့ေ ါသည်။ စစ်အြောဏြောသိြ််းသညာ့်စနစ်ြှ

ရမ ြောင််းလဲလြောရသြော်လည််း အရိို်းစွဲရနသညာ့် ဗ ျုရိိုကရေစီယနတယြော်းကိို ဆက်လက် က ငာ့်သံို်းရနမြင််းသည်

37
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

ဒီြိိုကရေစီအရလာ့အ ြ ြော်းနှငာ့် ရဝ်းကွြောရနပ ီ်း အစိို်းေလို ်ရဆြောင်ြ က်ြ ြော်းကိို ါလီြန်ကစစ်ရဆ်းသညာ့်ရနေြောတွင်

အြော်းနည််းြ က်အမဖစ် ေှိရနြဲာ့တြောရတွွဲ့ေပ ီ်း တ ်ြရတြော်ြြ

ှ ြှတ် ြော်းသညာ့် စည််းကြ််းဥ ရဒြ ြော်းရအြောက်ြှ တြောဝန်ြံြှု၊

တြောဝန်ယြ
ူ ှုေှိမြင််းနှငာ့် တေြော်းဥ ရဒစိို်းြိို်းြှုေှိမြင််း ဆိိုသညာ့်အြ က်ြ ြော်း အရကြောင်အ ည်ရဖေါ်ေန် အြော်းနည််းြ က်

ြ ြော်းစွြောေှိရနြဲာ့တြောရတွွဲ့ေသည် (San, 2012)။ ဒီြိိုကရေစီကိိုစနစ်ကိို ရမ ြောင််းလဲပ ီ်း ဒီြိိုကရေစီစနစ်အေ

ရေ်းြ ယ်ြံအြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ် ါတီ၊ အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ် အစိို်းေနှငာ့် အစိို်းေဌြောနြ ြော်း ကိိုယ်တိိုင် င်

ဗဟိိုကခ ည်ျားြ ျု ်ကိိုင်ဆံို်းမဖတ်သညာ့် အရလာ့အ သည် စွဲက ်ရနြဲာ့ကြော ွငာ့်လင််းမြင်သြောပ ီ်း အြော်းလံို်း ါဝင်ေြည်ဟူရသြော

ဒီြိိုကရေစီအရလာ့အ ရတွကိို ရဖေါ်ရဆြောင်ေန် င် ရနှ ငာ့်ရနှ်းရနြဲာ့တြောရတွွဲ့ေ ါသည် (Walton, 2018)။

လံိုခြံျုရေ်းဆိိုင်ေြော အဖွဲွဲ့အစည််းရတွအရ ေါ်ြှြော မြန်ြြောဗိုဒေဘြောသြောဝင်ြ ြော်းက ဩဇြောကကီ်းြြော်းပ ီ်း လွတ်လ ်ရသြော

တေြော်းစီေင်ရေ်းဆိိုသည်ြှြောလည််း စြောေက်ရ ေါ်တွင်သြော ေှိရနတြောရတွွဲ့ေသည်။ ယြင်စစ်အို ်ြ ျု ်ရေ်း အစိို်းေလက် က်

ကတည််းက တေြော်းသူကကီ်းြ ြော်းလည််း ဆက်လက်ေှိရနမြင််း သည်လည််း ဒီြိိုကရေစီစနစ်ြှြော က ငာ့်သံို်းသညာ့် လွတ်လ ်ရသြော

တေြော်းစီေင်ရေ်းအတွက်လည််း စိန်ရြေါ်ြှုတစ်ြိုအရနမဖငာ့် တည်ေှိရနြဲာ့သည် (Jolliffe, 2019)။

ရဒေါ်ရအြောင်ဆန််းစို ကည်အရနမဖငာ့် တေြော်းဥ ရဒစိို်းြိို်းရေ်းေှိဖိိုို့အရေ်းကကီ်းရ ကြောင််း ြ ကြောြဏရ ြောက်မ ရမ ြောဆိိုရလာ့ေှိပ ီ်း

ရမြယြောသိြ််းဆည််းသညာ့် မ ဿန ြ ြော်း၊ လြောဘ်ရ ်းလြောဘ်ယူကိစစြ ြော်းနှငာ့် စီ်း ွြော်းရေ်းဆိိုင်ေြော အမငင််း ွြော်းြှုြ ြော်းသည်

တေြော်းဥ ရဒစိို်းြိို်းရေ်းြေှိမြင််းရ ကြောငာ့် မဖစ်ရ ေါ်လြောရသြော အြက်အြဲ၊ စိန်ရြေါ်ြှုမ ျားဟို ရမ ြောဆိိုြဲာ့သည်။ တေြော်းဥ ရဒ

စိို်းြိို်းရေ်းေှိဖိိုို့လည််း လွတ်လ ်ကသ တေြော်းစီေင်ရေ်းေှိဖိိုို့ ြမဖစ်ြရနလိိုအ ်သည်ဟိုလည််း သူြကဆိို ြော်းသည်။

သိရ
ိုို့ သြော်လည််း အစိို်းေအသစ်၏ ဖွဲွဲ့စည််း ံိုြှြော တေြော်းစီေင်ရေ်းနှငာ့် တေြော်းရံ်းို မ ျား၏ စီြံြနို့်ြွဲရေ်းရတွြှြော အြော်းနည််းြ က်ရတွ

ေှိရနြဲာ့သည်။ တိိုင််းေင််းသြော်းြ ြော်း ရတြောက်ရလ ြောက်ရတြောင််းဆိိုလြောသညာ့် တန််းတူညီြ အြွငာ့်အရေ်း အရကြောင်အ ည်ရဖြော်ဖိိုို့

က်ကွက်မြင််းသည်လည််း ဒီြိိုကရေစီမ ျုမ င် ရမ ြောင််းလဲရေ်းအတွက် ကကီ်းြြော်းရသြောစိန်ရြေါ်ြှုတစ်ြိုအမဖစ် ေှိရနသကဲာ့သိိုို့

နိိုင်ငံရေ်းစနစ်ရမ ြောင််းလဲလိိုက်ရိုံမဖငာ့် တိိုင််းေင််းသြော်းတန််းတူအြွငာ့်အရေ်းရတွ ြ က်ြ င််းရ ေါ်ရ ါက်လြောဖိိုို့ ြက်ြဲသလိို

စီ်း ွြော်းရေ်းနှငာ့် နိိုင်ငံရေ်းတွင် ဩဇြောအြောဏြောြွဲရဝြှုအတွက် လက်ရတွွဲ့က ရသြော ဆံို်းမဖတ်ြ က်ြ ြော်းလိိုအ ်သညာ့်အမ င်

အရမြြံဥ ရဒမ င်ေန်လည််း လိိုအ ် ါသည် (Clapp & DiMaggio, 2013)။

ါဝင်ရဆွ်းရနွ်းသူအြော်းလံို်းသည် တ ်ြရတြော်အရနမဖငာ့် တိိုင််းမ ည်၏ နိိုင်ငံရေ်း၊ စီ်း ွြော်းရေ်းရတွကိို ြ ျု ်ကိိုင် ြော်းပ ီ်း

၎င််းတိိုို့ အက ျုိ ်းစီ်း ွြော်းြ ြော်း ိြိိုက်ြည်ဆိိုလ င် အြောဏြောသိြ််းမြင််းနှငာ့် အြောဏြောသိြ််းေန် ကကိျု်းစြော်းမြင််းသည်

ဒီြိိုကရေစီသွြော်းေြောလြ််းရ ကြောင််းတွင် အဓိကရက ြော်မဖတ်ေြညာ့် စိန်ရြေါ်ြှုဟို ဆိို ကသည်။ ဒီြိိုကရေစီ

မ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲရေ်းအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းအမဖစ် လူငယ်ြ ြော်းနှငာ့် နိိုင်ငံရေ်းရလာ့လြောသံို်းသ ်သြ

ူ ြော်းက ဒီြိိုကရေစီ

အရလာ့အ နှငာ့်ဆိိုင်ရသြော မ ည်သူလူ ို၏ အသိညဏ် ညြောကိို ဒီ က်မြငာ့်ရအြောင်ရဆြောင်ေက်ဖိိုို့ ေည်ညွှန််းရမ ြောဆိိုြဲာ့ ကပ ီ်း

လွှတ်ရတြော်ကိိုယ်စြော်းလှယ်ြ ြော်းကရတြောာ့ ဥ ရဒ ိိုင််းရတွမ င်ဖိိုို့ ရဆွ်းရနွ်းြဲာ့ က ါသည်။

38
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

“စည််းကြ််းမ ညာ့်ဝရသြော ဒီြိိုကရေစီဆိိုတြောကိိုသံို်းပ ီ်း လူရတွကိို အြ နိ ်ြရေ်းဖြ််းြယ်၊ သတ်ြယ်ဆိိုတြောကိိုက ဒီြိိုကရေစီ

ြေီ်းကိိုသွြော်းဖိိုို့ တကယာ့် အဟနို့်အတြော်းကကီ်းရတွ ါ ဲ” (အစိို်းေအဖွဲွဲ့ဝင်တစ်ဦ်း - အြ ျုိ ်းသြော်းညီညွတ်ရေ်းအစိို်းေ)။

နိိုင်ငံရေ်းရလာ့လြောသံို်းသ ်သူ၊ နိိုင်ငံရေ်းအက ဉ််းသြော်းရဟြောင််းနှငာ့် တက်ကကွလှု ်ေှြော်းသူြ ြော်းက တ ်ြရတြော်ြှ

အေြောေြော ြ ျု ်ကိိုင် လွှြ််းြိို်း ြော်းရသြော အရမြြံဥ ရဒကိိုမ င်မြင််းအမ င် လိိုအ ် ါက အသစ်ရေ်းဆွဲနိိုင်ြှသြော စစ်ြှန်ရသြော

ဒီြိိုကရေစီ လြ််းရ ကြောင််းရ ေါ်ရေြောက်ပ ီ်း စစ်အြောဏြောသိြ််းမြင််းြှ ကင််းလွတ်ြည်ဟို ဆိို က ါသည်။ ိိုို့အမ င်

တန််းတူညီြ ြှုအတွက် အြောြြံြ က်ေှိရဿြော ဥ ရဒြ ြော်း ြမ ဌြောန််းနိိုင်မြင််းနှငာ့် လက်နက်ေှိသူ၊ အင်အြော်းကကီ်းသူသြော

လွှြ််းြိို်းရသြော အရလာ့အ ြ ြော်းနှငာ့် တ ်ြရတြော်သည် အေ ်ဘက်စီြံြန်ြ

ို့ ွဲြှုရအြောက် ြေှိမြင််းတိသ
ိုို့ ည်လည််း ဒီြိိုကရေစီ

ရဖြော်ရဆြောင်ရေ်းအတွက် ကကီ်းြြော်းရသြော အဟနို့်အတြော်းမဖစ်သည်ဟိုလည််း ရဆွ်းရနွ်းြဲာ့ ကသည်။ ဒီြိိုကရေစီစနစ်

ရဖေါ်ရဆြောင်သညာ့်ရနေြောတွင် အို ်ြ ျု ်သူရတွက ြိြိသရဘြောဆနဒအ တိိုင််း မ င်ြ င်တိိုင််းမ င်၍ြေရသြော

ဖွဲွဲ့စည််း ံိုြေှိရသ်းမြင််းကလည််း တကယာ့အ

် ြက်အြဲစိန်ရြေါ်ြှုဟို ဆိို ကသည်။ အို ်ြ ျု ်သူြ ြော်းကိိုယ်တိိုင်

ဒီြိိုကရေစီအရလာ့အ ြ ြော်းအတိိုင််း လူတင

ိို ််း ါဝင်နိိုင်ရေ်းရဆြောင်ေက်ေန် က်ကွက်ြဲာ့သကဲာ့သိိုို့ ဖွဲွဲ့စည််း ံိုအရမြြံဥ ရဒ

ရေ်းဆွဲသညာ့်အြါ သက်ဆိိုင်ရသြောအဖွဲွဲ့အြော်းလံို်း၏ အသံရတွ ါဝင်နိိုင်ေန် စိန်ရြေါ်ြ က်ြ ြော်းေှိရနသည်။ ိိုို့အမ င်

အြ ြော်းစိုလက်ြံသညာ့်လြ််းရ ကြောင််းကိို အရကြောင်အ ည်ြရဖြော်နိိုင်ရသ်းသည် ကလည််း ဒီြိိုကရေစီမ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲရေ်း

ဆက်လက်ေှင်သန်ဖိိုို့ ရဆြောင်ေက်ေြောတွင် ကကီ်းြြော်းရသြောစိန်ရြေါ်ြှုတစ်ြို မဖစ်ရနသည်ဟိုလည််း ဆိို ကသည်။

“ဒီြိိုကရေစီစနစ်ကိိုသွြော်းတဲာ့အြါ အစိို်းေ၊ အြောဏြော ိိုင်အဖွဲွဲ့အစည််းရ ါ ာ့၊ သူတို့ေ

ိို ယ် ရန က် စီ်း ွြော်းရေ်းလို ်ငန််းရတွေယ်၊

ပ ီ်းရတြောာ့ အေ ်ဘက်အဖွဲွဲ့ရတွေယ်၊ ဒီသံို်းဦ်းသံို်းဖလှယ်က ဘက်ြ ရနဖိိုို့လိို ါတယ်၊ ဘယ်သူကြှ ိိုပ ီ်းအင်အြော်းကကီ်းရနလိိုို့

ြမဖစ်ဘူ်း။ ဒီအစိို်းေအြောဏြော ိိုင်အဖွဲွဲ့အစည််းကလည််း အေ ်ဘက်အဖွဲွဲ့ကိို ဘြောြှလို ်ြေရအြောင် တင််း က ်၊ တစ်ဖန်

အေ ်ဘက်အဖွဲွဲ့ရတွကလည််း အစိို်းေလို ်သြ ရဝဖန်၊ ကန်ို့ကွက်၊ အလို ်လို ်လိိုို့ အဆင်ြရမ ရအြောင်လို ်လ င်

ဋိ ကခရတွ၊ အမငင််း ွြော်းြှုရတွ၊ အြောဏြောအလွဲသံို်းြှုရတွကရန ဒီြိိုကရေစီ လြ််းရ ကြောင််းကိို က်ရစြှြော ါ၊ အလြော်းတူ ဲ

စီ်း ွြော်းရေ်း လို ်ငန််းရတွလည််း ဒီတိိုင််း ဲ က န်နှစ်ဖွဲွဲ့နှငာ့် ဘက်ညီဖိိုို့ လိို ါတယ်၊ အလိို သံို်းဘက်လံို်းညီြ ရနရအြောင် လိိုအ ်တဲာ့

ဥ ရဒရတွ မ ဌြောန််းြှသြော ဒီြိိုကရေစီလြ််းမ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲရေ်းြှြော ရအြောင်မြင်ြှြော မဖစ် ါတယ်” (အစိို်းေအဖွဲွဲ့ဝင်တစ်ဦ်း -

အြ ျုိ ်းသြော်းညီညွတ်ရေ်းအစိို်းေ)။

မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲကိို ရဖြော်ရဆြောင်ေြောတွင် အြက်အြဲြ ြော်း ေှိရနရသြော်လည််း မ ည်သူအြ ြော်းစို

အရနမဖငာ့် စစ်ြှန်ရသြောဒီြိိုကရေစီကိို လိိုလြော်းရတြောင်ျားတ ကပ ီ်း စစ်အြောဏြောေှင်စနစ်ကိို လံို်းဝလက်ြြံရ ကြောင််း ရအြောက်တွင်

ရဖေါ်မ ြော်းရသြော ကြော်းြ ်တွင် ရတွွဲ့နိိုင် ါသည်။ စစ်အြောဏြောသိြ််းပ ီ်းသည်ာ့ ယြိုလက်ေှိ အရမြအရနတွင် တိိုင််းမ ည်သည်

လြ််းရ ကြောင််းြှန်ရ ေါ်တွင် ေှိရနသလြော်း၊ လြ််းရ ကြောင််းြှြော်းရ ေါ်တွင် ေှိရနသလြော်းဟို ရြ်းမြန််းြဲာ့ေြောတွင် ၇၂% ရသြော မ ည်သူ

ြ ြော်းက လြ််းရ ကြောင််းြှြော်းရ ေါ်တွင် ေှိရနရ ကြောင််း ရဖြော်မ ကပ ီ်း ၅% သည် လြ််းရ ကြောင််းြှန်တွင် ေှိရနသည်ဟို ဆိို ါသည်။

39
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

လြ််းရ ကြောင််းြှြော်းဟို ရမဖဆိိုေမြင််းတွင် ၆၈%က ယြိုလက်ေှိတွင် ကိုန်ရ ်းနှုန််းြ ြော်း အလွန်မြငာ့်ြြော်းလြောမြင််းနှငာ့်

တိိုင််းမ ည်စီ်း ွြော်းရေ်း အလွန်ဆိို်းဝါ်းလြောမြင််းကိို ေည်ညွှန််းသညာ့်အမ င် တိိုင််းမ ည်သည် က ဆံို်းနိိုင်ငံသိိုို့ ဦ်းတည်ရနပ ီ ဟို

ဆိိုသူက ၁၂% ေှိ ါသည်။ လြ််းရ ကြောင််းြှန်ဟိုဆိိုေြောတွင် ၂၆% သည် တ ်ြရတြော်ကိို ရ ြောက်ြံပ ီ်း ၁၆% သည် ယြို

မဖစ်ရ ေါ်ရနရသြော လူ ိုရတြော်လှန်ရေ်းလှု ်ေှြော်းြှုကိို ေည်ညွှန််းရမ ြောဆိို ကမြင််းမဖစ် ါသည်။

ယခုလက်ရှိပမန်မာနိုင်င၏အတပခအတနအတပေါ်ပပည်သူူ့သတ ာထာ်း

80%

60%

40%

20%

0%
လြ််းြှန်အတိင
ို ််း လြ််းြှြော်းကိို ြသိ ါ ရမဖဆိိုေန် မငင််းဆိို
ဦ်းတည်သွြော်းရနတယ် ဦ်းတည်သွြော်းရနတယ်

အရင််းအပမစ်-၂၀၂၂ လူထုစစ်တမ််း (နမူနာဦ်းတရ- ၃၀၀)

မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ရြ်းမြန််းေြောတွင် စစ်တ ်က အြောဏြောြ ျု ်ကိိုင် ြော်းမြင််းဟို

ရမဖဆိိုသူမှ ၇၃% ေှိပ ီ်း ဖွဲွဲ့စည််း ံိုအရမြြံဥ ရဒမ င်ေန်လိိုသည်ဟို ေည်ညွှန််းသူက ၆၉% ေှိ ါသည်။ ၄၁% ရသြော

မ ည်သူရတွက တိိုင််းေင််းသြော်းတန််းတူညီြ ြှုြေှိမြင််းဟိုရမ ြောဆိိုကြော ၂၃%က စည််းလံို်းညီညွတ်ြှုြေှိမြင််းဟို ဆိို ါသည်။

40
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

ပမန်မာနိုင်င၏ဒမိုကတရစအတပပာင််းအလဲအတက်စိန်တခေါ်မှုမ ာ်း

80%

60%

40%

20%

0%

အရင််းအပမစ်-၂၀၂၂ လူထုစစ်တမ််း (နမူနာဦ်းတရ- ၃၀၀)

41
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

အခန််း (၅) နိဂု်းခ ျုပ်နှငေ့် အကကပပျုတင်ပပခ က်မ ာ်း

ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲြ ြော်း ဆက်လက်ရဖေါ်ရဆြောင်ေန် အြက်အြဲစိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းစွြောေှိရနရသြော်လည််း

မြန်ြြောမ ည်သူြ ြော်းအရနမဖငာ့် စစ်ြှန်သညာ့်ဒီြိိုကရေစီကိိုလလ

ိို ြော်းရ ကြောင််း ၂၀၂၁ ြိုနှစ် လူ ိုရနွဦ်းရတြော်လှန်ရေ်းက

သက်ရသမ ြဲာ့သည်။ နိိုင်ငံရေ်းသိ ပံ ညြောေှင်ြ ြော်းနှငာ့် သိုရတသီြ ြော်းစွြောကဆိို ြော်းသကဲာ့သိိုို့ အို ်ြ ျု ်ြှုစနစ်ရတွ

ရမ ြောင််းသညာ့်အြါ တိိုင််းမ ည်တစ်မ ည်၏ ဒီြိိုကရေစီစနစ်ရဖေါ်ရဆြောင်ေြောတွင် လွတ်လ ်ပ ီ်းတေြော်းြ တရသြော

ရေ်းရကြောက် ွဲြ ြော်းက င််း ၍ အစိို်းေအသစ်တစ်ေ ်ရဖေါ်ရဆြောင်နိိုင်ရံိုမဖငာ့် ြလံိုရလြောက်ဘဲ က ယ်မ နို့်မ ည်စံိုရသြော

ရသြ ြောမ င်ဆင်ြွြ််းြံ ြော်းသည်ာ့ နိိုင်ငံရေ်း အြင််းအက င််းေှိေန်လိိုအ ်ရ ကြောင််း မြန်ြြောနိိုင်ငံတွင် ၂၀၂၁ ြိုနှစ် ရဖရဖေါ်ဝါေီလ

၁ ေက်ရနို့ စစ်အြောဏြောသိြ််းြှုက သက်ရသမ ြဲာ့သည်။ အြ ြော်းအြော်းမဖငာ့်လည််း စစ်အြောဏြောေှင်စနစ်ြှ

ဒီြိိုကရေစီအသွင်ကူ်းရမ ြောင််းရေ်းသည် အလိိုအရလ ြောက် မဖစ်ြလြောသကဲာ့သိိုို့ ပငိြ််းပငိြ််းြ ြ််းြ ြ််းနှငာ့် ပ ီ်းဆံို်းရလာ့ြေှိရ ကြောင််း

ရတွွဲ့ေ ါသည်။ ိိုသိိုို့ ဒီြိိုကရေစီ အကူ်းအရမ ြောင််းအလဲကြောလအရမြအရနြ ျုိ ်းတွင် အစိို်းေသစ် တစ်နည််းအြော်းမဖငာ့်

ရေ်းရကြောက်ြံ ါတီြှ နိိုင်ငံရေ်းရြါင််းရဆြောင်ြ ြော်းသည် အကနို့်အသတ်မဖငာ့်သြော ေှိရနရသြောအြောဏြော၊ လို ် ိိုင်ြွငာ့်၊ ဥ ရဒမ ျုြွငာ့်

အြွငာ့်အရေ်းတိက
ိုို့ ိို လိြမြော ါ်းန ်စွြောအသံို်းြ ပ ီ်း ိိုြိိုရကြောင််းြွန်ရသြော က ယ် မ နို့်သညာ့် နိိုင်ငံရေ်းစနစ်တည်ရဆြောက်နိိုင်ဖိိုို့

အြော်း ိုတ်ေန် လိိုအ ်လှသည်။ ိိုို့ မ င်

အ မြန်ြြောနိိုင်ငံကဲာ့သိိုို့ ကြောလေှည် ကြော တ ်ြရတြော်ြှ ဘက်ရ ါင််းစံို

လွှြ််းြိို်း ြော်းရသြောနိိုင်ငံတွင် ဒီြိိုကရေစီ မ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲရေ်း ရဆြောင်ေက်ေြောတွင် တ ်ြရတြော်နှငာ့်အေ ်သြော်းအစိို်းေ ကြော်း

ဆက်ဆံရေ်းကိို သတိကကီ်းစွြော ရဆြောင်ေက်ေန်ဟူရသြောအြ က်သည်လည််း အရေ်းကကီ်းရသြော အြ က်ရတွ ဲက

တစ်ြိုမဖစ် ါသည်။ တစ်ြက်တွင်လည််း တ ်ြရတြော်သည် ဤအရမ ြောင််းအလဲ၏ လိိုအ ်ြ က်ြ ြော်းအရ ေါ် အသြောစီ်းယူကြော

ိိုအြ က်ြ ြော်းကိိုလည််း ြူလကတည််းက ၎င််းတိက

ိုို့ ိိုယ်တိိုင် ြ ြှတ် ြော်းမြင််းမဖစ်ရသြောရ ကြောငာ့် ိိုအရမ ြောင််းအလဲမဖစ်စဉ်၊

ေလဒ်စသည်တိိုက
ို့ ိို ၎င််းတိသ
ိုို့ ရဘြော ြော်းနှငာ့်ြကိိုက်ညီ ါက ၎င််းတိ၏
ိုို့ ေေှိရနရသြော အြွငာ့် ူ်းြ ြော်းြဆံို်းရံှု်းရစေန်

လက်နက်အင်အြော်းမဖင်ာ့ ြ ကြောြဏ ဝင်ရေြောက်စွက်ဖက် ိန််းသိြ််းမြင််းရတွ ရဆြောင်ေက် က ါြည်။ ရအြောင်မြင်ရသြော

ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲတစ်ြို ရဖေါ်ရဆြောင်နိိုင်ဖိိုို့ မြန်ြြောနိိုင်ငံကဲာ့သိိုို့ အေြောေြောတွင် စစ်ဘက်၏လွှြ််းြိို်းြှု

အလွန်ကကီ်းြြော်းရသြောနိိုင်ငံတွင် တ ်ြရတြော်ကိို အေ ်ဘက်၏ ိန််းြ ျု ်ြှုရအြောက်တွင် ြော်းပ ီ်း ရဆြောင်ေက်နိိုင်သညာ့်

ြိိုင်ြြောအြော်းရကြောင််းသညာ့် အဖွဲွဲ့အစည််းြ ြော်း ဖွဲွဲ့စည််းနိိုင် န် လိိုအ ်သည်။ အေ ်ဘက်က ဝင်ရေြောက်စစ်ရဆ်းြွငာ့်၊

ရမ ြောဆိိုြွငာ့်ြေှိရသြော တင်ြရတြော်ဘတ်ဂ က်ရတွသည်လည််း ဒီြိိုကရေစီအရလာ့အ နှငာ့် ဆနို့်က င်ရနပ ီ်း

တစ်နှစ် က်တစ်နှစ် ြ ြော်းမ ြော်းလြောရသြော ကြောကွယ်ရေ်း အသံို်းစေိတ်ြ ြော်းကလည််း တ ်ြရတြော်ကိို နိိုင်ငံရေ်းြှ

ွက်ြွြောရစေန် အြက်အြဲမဖစ်ရစတြောလည််း ရတွွဲ့ေ ါသည်။

42
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

ြ ြော်းစွြောရသြောသိုရတသနအဖွဲွဲ့ြ ြော်းကလည််း အြောဏြောေှင်စနစ်ကရန မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီ အရမ ြောင််းအလဲအတွက်

ရဆြောင်ေက်ေြောတွင် ရအြောက် ါအြ က် (၃) ြ က်ကို ရဆြောင်ေက်ေန် တိိုက်တွန််း ြော်း က ါသည် -

(၁) မ ည်သူကိိုကိိုယ်စြော်းမ ျုသညာ့် ရေ်းရကြောက်ြံကိိုယ်စြော်းလှယ်ြ ြော်းကိို လို ် ိိုင်ြွငာ့် ိိုရ ်းေန်၊

(၂) လံိုခြံျုရေ်းနှငာ့်ဆိိုင်ရသြော အယူအဆအရလာ့အ ရတွကိို ရမ ြောင််းလဲေန် နှငာ့်

(၃) မ ည်သူြ ြော်းရတွွဲ့ဆံို၊ စည််းရံို်း၊ ရဆွ်းရနွ်းနိိုင်သညာ့်ရနေြောြ ြော်း ဖန်တီ်းေန်နှငာ့် ိိုရနေြောြ ြော်းကိိုကြောကွယေ

် န်၊

ဤရလာ့လြောြှုရတွွဲ့ေှိြ က်ြ ြော်းြှ ရအြောက် ါအြ က်ြ ြော်းကိို အရကြောင်အ ည်ရဖြော်နိိုင်ေန် လိိုအ ်သည်။

▪ လွတ်လ ်ပ ီ်း တေြော်းြ တရသြော ရေ်းရကြောက် ွဲ က င််း နိိုင်ရံိုသြောြက ရေ်းရကြောက်ြံ အစိို်းေကိို အကြောအကွယ်

ရ ်းနိိုင်ရသြော နိိုင်ငံရေ်း မ ဌြောန််းြ က်ြ ြော်းကိို ြိိုင်ြြောစွြောေေှိေန် တိိုင််းေင််းသြော်းလက်နက်ကိိုင်အဖွဲွဲ့ြ ြော်း အ ါအဝင်

တ ်ြရတြော်နှငာ့် ရဆွ်းရနွ်းညြှိနိှုင််းေန်၊

▪ တ ်ြရတြော်နှငာ့် ရဆွ်းရနွ်းညြှိနိှုင််းကြော တ ်ြရတြော်ြှ နိိုင်ငံရေ်းတွင် ါဝင်ြှုကိို ရလ ြောာ့ြ နိိုင်ရသြော နိိုင်ငံရေ်း

မ ဌြောန််းြ က်ြ ြော်းကိို ြိိုင်ြြောစွြော ြော်းေှိေန်၊

▪ အြော်းလံို်းတန််းတူညီြ အြွငာ့်အရေ်းကိို အြောြြံနိိုင်သညာ့် အရမြြံဥ ရဒရေ်းဆွဲမ ဌြောန််းေန်၊

▪ ိိုြိိုရကြောင််းြွန်ရသြော ရေ်းရကြောက် ွဲစနစ်ကိို အရကြောင်အ ည်ရဖေါ်ေန်၊

▪ ဒီြိိုကရေစီအရလာ့အ ရကြောင််းြ ြော်းကိို ရဖေါ်ရဆြောင်ရ ်းနိိုင်သညာ့် ညြောရေ်းစနစ်ရကြောင််းကိို အရကြောင်အ ည်ရဖေါ်

ရဆြောင်ေက်ေန်၊

▪ ရေ်းြ ယ်ြံပ ီ်းမဖစ်ရ ေါ်လြောရသြော အစိို်းေတိိုင််းသည် အရိို်းစွဲရနရသြော ဗ ျူရိိုကရေစီအရလာ့အ ြ ြော်းကိို မ ျုမ င်ေန် ၊

▪ ရေ်းြ ယ်ြံပ ီ်းမဖစ်ရ ေါ်လြောရသြော အစိို်းေတိိုင််းသည် မ ည်သူကိို အြောဏြော၏အေင််းအမြစ်အမဖစ် သရဘြော ြော်းနိိုင်

ရသြော ဥ ရဒြ ြော်းမ ဌြောန််းနိိုင်ေန်၊

▪ အရမြြံလူူ့အြွငာ့်အရေ်းနှငာ့်ဆိိုင်ရသြော လွတ်လ ်သညာ့် ဥ ရဒြ ြော်းမ ဌြောန််းနိိုင်ေန်၊

▪ လံိုခြံျုရေ်းနှငာ့်ဆိိုင်ရသြော အယူအဆသရဘြော ြော်းြ ြော်းကိို အရသအြ ြောညြှိနိှုင််း မ င်ဆင်ေန်၊

မြန်ြြောနိိုင်ငံတွင် ၂၀၁၂ ြိုနှစ်ြှစ၍ ဒီြိိုကရေစီမ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲရေ်းလြ််းရ ကြောင််းသည် သိသိသြောသြော

ရ ေါ်ရ ါက်လြောြဲာ့ပ ီ်း ဒီြိိုကရေစီအင်အြော်းစိုြ ြော်းဘက်ြှ စစ်ြှန်သညာ့် ဒီြိိုကရေစီ ဆက်လက်ရ ေါ်ရ ါက်ဖိိုို့ အြက်ြက်က

ကကိျု်းစြော်းြဲာ့ က ါသည်။ တစ်ြက်တွင်လည််း ၂၀၁၂ ြိုနှစ် ကြော်းမဖတ်ရေ်းရကြောက် ွဲမစ

ှ ၍ အရမြြံဥ ရဒမ င်ဆင်ရေ်းနှငာ့်

အြ ျုိ ်းသြော်းေင် ကြော်းရစာ့ရေ်းကိို အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ် ါတီအရနမဖငာ့်သြောြက ၂၀၁၅ ြိုနှစ်ရန က် ိိုင််းတွင်

အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်ဦ်းရဆြောင်သညာ့် အစိို်းေအရနမဖငာ့် ါ ဒီြိိုကရေစီ မ ျုမ င်ရမ ြောင််းလဲရေ်းနှငာ့် ဒီြိိုကရေစီ

အရလာ့အ ြ ြော်းေှင်သန်ရေ်း ကကိျု်းစြော်းအရကြောင်အ ည်ရဖေါ်ြဲာ့ ါရသြော်လည််း ၂၀၂၁ ြိုနှစ် ရဖရဖေါ်ဝါေီ ၁ ေက်ရနို့တွင်

တ ်ြရတြော်ြှ မ န်လည်အြောဏြောသိြ််းယူလိိုက်မြင််းသည် အြ ျုိ ်းသြော်းဒီြိိုကရေစီအဖွဲွဲ့ြ ျု ်အစိို်းေအရနမဖငာ့် တ ်ြရတြော်နှငာ့်

43
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

အေ ်သြော်းအစိို်းေ ကြော်း ဆက်ဆံရေ်း ူရ ြောင်ေန် ကကိျု်းစြော်းြဲာ့မြင််းနှငာ့် အေ ်သြော်းအစိို်းေရအြောက်တွင် တ ်ြရတြော်ကိို

ြော်းေှိေန် ကကိျု်းစြော်းေြောတွင်လည််း ြရအြောင်မြင်ြဲာ့ရ ကြောင််း သက်ရသမ ြဲာ့သည်။

44
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

ရည်ညွှန််းကို်းကာ်းခ က်မ ာ်း

Arnold, M. (2019, August). Why GAD reform matters to Myanmar. In East Asia Forum (Vol. 24).

Aung, A. (2013). Promoting Democracy in Myanmar: Political Party Capacity Building. Stockholm-Nacka:

Institute for Security and Development Policy.

Aung, S. Y. (2020, March 7). Flashpoints: Myanmar’s Eight Most Hotly Contested Constitutional

Amendment Proposals. Retrieved from https://www.irrawaddy.com/opinion/analysis/flashpoints-

myanmars-eight-hotly-contested-constitutional-amendment-proposals.html.

Banerjee, S. (2022, May 9). The Enduring Challenges to Democratic Transition in Myanmar . New Delhi:

Observer Research Foundation. From Observer Research Foundation. Retrieved from

https://www.orfonline.org/research/enduring-challenges-to-democratic-transition-in-myanmar/

Barany, Z. (2016). Moving toward democracy: The 2015 parliamentary elections in Myanmar. Electoral

Studies, 100(42), 75-77.

Becker, A., & Raveloson, J.-A. A. (2008). What is democracy? Retrieved from https://library.fes.de/pdf-

files/bueros/madagaskar/05860.pdf

Boutros-Ghali, B. (1996). An Agenda for Democratization (New York: United Nations, Dept. of Public

Information).

Brenner, D., & Schulman, S. (2019). Myanmar’s top-down transition: challenges for civil society.

Bünte, M. (2014). Burma’s transition to quasi-military rule: from rulers to guardians?. Armed Forces &

Society, 40(4), 742-764.

Bünte, M. (2016). The End of Military-Guided Electoral Authoritarianism: The 2015 Elections in Myanmar

South East Asia Reserach Center, Working paper Series, 1-36.

Bünte, M. (2017). The NLD-military coalition in Myanmar: Military guardianship and its economic

foundations. In Khaki Capital. The Political Economy of the Military in Southeast Asia, edited by Paul

Chambers and Napisa Waitoolkiat, Copenhagen: NIAS Press.

45
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

Cheesman, N. W. (2012). The politics of law and order in Myanmar. From Open Research Library, Australian

National University

Clapp, P., & DiMaggio, S. (2013). Sustaining Myanmar's transition: ten critical challenges. Asia Society.

Croissant, A. (2021). Transforming civil-military relations: Myanmar in comparative perspective. Stimson

Center Policy Paper.

Dahl, R. A. (1972). Polyarchy: Participation and Opposition. New Haven, Connecticut: Yale University Press.

Dahl, R. A., & Shapiro, I. (2015). On Democracy: Second Edition. New Haven, Connecticut: Yale University

Press.

Dunant, B. (2017). It’s Good to Be the Tatmadaw. the diplomat, 11, 2017.

Economist Intelligence Unit. (2017). "Myanmar= 2017/18 Budget: A Missed Opportunity.". Economist

Intelligence Unit. Retrieved from

http://country.eiu.com/article.aspx?articleid=1935255977&Country=Myanmar&topic=Economy

Egreteau, R. (2016). Caretaking democratization: The military and political change in Myanmar . Hurst & Co..

Egreteau, R. (2016a). Soldiers as Lawmakers? Assessing the New Legislative Role of the Burmese Armed

Forces (2010-15). In Metamorphosis: Studies in Social and Political Change in Myanmar (pp. 15-42).

NUS Press.

Egreteau, R. (2016b). Embedding praetorianism: soldiers, state, and constitutions in postcolonial Myanmar.

In Politics and constitutions in Southeast Asia (pp. 131-153). Routledge.

Hein, Y. M. (2021, September 2). Visions of a Federal Future for Myanmar are Fading Fast-Part II. Retrieved

from https://www.irrawaddy.com/opinion/guest-column/visions-of-a-federal-future-for-myanmar-

are-fading-fast-part-ii.html

International Republican Institute. (2017, March 9 - April 1). Survey of Burma/Myanmar Public Opinion.

Washington D C: International Republican Institute. Retrieved from https://www.iri.org/wp-

content/uploads/legacy/iri.org/8.25.2017_burma_public_poll.pdf

Jolliffe, K. (2019). Democratising Myanmar’s security sector: Enduring legacies and a long road ahead.

46
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

Lynn, K. (2020, October 2). The Transnational Institute. From The National League for Democracy: A Party

for Democracy or Federalism? Retrieved from https://www.tni.org/en/article/the-national-league-

for-democracy-a-party-for-democracy-or-federalism

Miles, T. (2017, Oct 19). U.N. says still determining if Myanmar crisis is genocide. Retrieved from

https://www.reuters.com/article/us-myanmar-rohingya-genocide-idUSKBN1CN2OP

Munck, G. L. (2016). What is democracy? A reconceptualization of the quality of

democracy. Democratization, 23(1), 1-26.

Myoe, M. A. (2017). Emerging pattern of civil–military relations. Southeast Asian Affairs, 259-274.

Nyunt. S.K. (2019, August 6)၂၀၀၈ ြိုနှစ် ဖွဲွဲ့စည််း ံိုအရမြြံဥ ရဒ မ င်ဆင်ရေ်း အဆိိုမ ျုြ က်ြ ြော်းအြော်း

ဒီြိိုကရေစီနှငာ့်ဖက်ဒေယ် ရြ ြောင််း ကညာ့်ရ ါက်ြှ ရှုမြင်မြင််း. Retrieved from

https://ispmyanmarpeacedesk.com/article/looking-constitutional-amendment-through-

democracy-federal-lenses-peace-desk/

Parameswaran, P. (2020, July 22). Democracy in Southeast Asia: Between Discontent and Hope.

Washington: Wilson Center. Retrieved from

https://www.wilsoncenter.org/sites/default/files/media/uploads/documents/2020-

07%20Democracy%20in%20Southeast%20Asia_Parameswaran.pdf

Phyo, P. T. (2016). Tatmadaw Chief marks the 71st Armed Forces Day. Yangon: Myanmar Times.

Potter, D. S., Goldblatt, D., Kiloh, M., & Lewis, P. (Eds.). (1997). Democratization (Vol. 2). Polity.

Roewer, R. (2019). Three faces of party organisation in the national league for democracy. Journal of

Current Southeast Asian Affairs, 38(3), 286-306.

San, K. M. (2012). Critical issues for the rule of law in Myanmar. Myanmar’s Transition: Openings, Obstacles

and Opportunities, 217-30.

Selth, A. (2015). 'Strong, Fully Efficient and Modern': Myanmar's New Look Armed Forces . Griffith Asia

Institute, Griffith University.

Steinberg, D. I. (2017, May). Potholes in Myanmar’s Road to ‘Democracy,’. In East Asia Forum Weekly Digest.

Walton, M. (2018). 13. Reflections on Myanmar Under the NLD so far. In Myanmar Transformed? (pp. 311-

318). ISEAS Publishing.

47
 မြန်ြြောာ့ဒီြိိုကရေစီအရမ ြောင််းအလဲအတွက် စိန်ရြေါ်ြှုြ ြော်းကိို ဆန််းစစ်ရလာ့လြောမြင််း (၂၀၁၂-၂၀၂၂)

Welsh, B., Thu, N., Kueh, C. H., & Soe, A. (2020). Myanmar grapping with transition. 2019 Asian Barometer

Survey Report. Strategic Information and Research Development Centre, Malaysia .

Weymouth, L. (2015, November 23). Washington Post. From Washington Post web site:

https://www.washingtonpost.com

48
မြန်ြာနိုငင
် ံ၏ သစ်တ ာနှင် ဇီဝြ ျိုးစံိုြ ျိုးကွဲြ ာျိုး စီြခ
ံ န်ခွဲြှုအာျိုး

သယံဇာ ဖက်ဒရယ်ဝါဒအမြင်မဖင် တလလာမခင်ျိုး

i
 မာတိကာ

အခန်း (၁) နိဒါန်း ............................................................................................................................................................. 1

၁.၁ သုတတသနပ ြုစုပခင်း၏ တနောကခံအတ ကာင်းအရာ ............................................................................................. 3

၁.၂ စာတမ်း၏ ရညရွယချက ................................................................................................................................ 4

၁.၃ တ ာငရွကခဲ့သညဲ့ သုတတသနနည်းလမ်းမျာ်းနှငဲ့ လွှမ်းခခံြုမှုအတိုင်းအတာ ......................................................... 5

အခန်း (၂) တလဲ့လာတတွေ့ရှိချကမျာ်း ................................................................................................................................... 8

၂.၁ တခတအ က က သစတတာနှငဲ့ ဇီဝမျိြု်းစံုမျိြု်းက သယံဇာတ စီမံအု ချြု မှုမှ သငခန်းစာမျာ်း ............................. 8

၂.၂ အပခာ်းဖကဒရယနိုငငံမျာ်း၏ သစတတာ၊ ဇီဝမျိြု်းစံုမျိြု်းကစီမံအု ချြု မှုမျာ်းအာ်း စီမံအု ချြု ခငဲ့အာဏာ၊ ိုင ိုငခငဲ့

ံုစံမျာ်းနှငဲ့အခနတင ခတဝမှုမျာ်း အာ်းတလဲ့လာပခင်း ...................................................................................................... 233

၂.၃ အနောဂတဖကဒရယဒီမိုကတရစီနိုငငံ၏ သစတတာနှငဲ့ ဇီဝမျိြု်းစံုမျိြု်းက စီမံအု ချြု တရ်းအတ ေါ် တမ ာမှန်း

သံု်းသ ချကနှငဲ့ အပမငမျာ်း ....................................................................................................................................... 288

အခန်း (၃) သံု်းသ အကကံပ ြုချကမျာ်း .............................................................................................................................. 41

ကျမ်းကို်းစာရင်း ................................................................................................................................................................ I

တနောက ကတမျာ်း........................................................................................................................................................... I

တနောက ကတ - ၁။ ၂၀၀၈-ဖွေ့စည်း ံုအတပခခံဥ တဒ ါ အချကအလကမျာ်း ...................................................................... I

တနောက ကတ - ၂။ ပ ဋ္ဌာန်းထာ်းတသာ ဥ တဒ၊ နည်းဥ တဒနှငဲ့ ညွှန ကာ်းချကမျာ်းမှ သစတတာနှငဲ့ ဇီဝမျိြု်းစံုမျိြု်းက င

ို ရာ

ိုင ိုငခငဲ့၊ စီမံခနခခငဲ့နှငဲ့ ဘဏ္ဍာတရ်း ိုငရာ အစီအမံမျာ်းအာ်း ထုတနှုတချကမျာ်း ........................................................ II

ii
 အခန်း (၁) နဒါန်ျိုး

ဖက်ဒရယ်ဟူသ ော သ ေါဟောရစကောားလား ည် လက်တင်ဘော ောစကောား “Foedus ( သဘောတူညီခြင်ား မ

ို့ ဟတ်

ပဋဉောဉ်)” နှင် “Fides (ယကကည်ခြင်ား)” တမ

ို့ ှ ဆင်ား က်လောပပီား၊ အဓပပောယ်အောားခဖင်ခဖင် နှစ်ဖက် (သိုြဟို )် နှစ်ဖက်ထက်

ပို၍ြ ာျိုးတသာလူြ ျိုးြ ာျိုး (သိုြဟို ်) မပည်တထာင်ြ ာျိုးက ြြ ိုပိုင်ဆိုင်ထာျိုးတသာနယ်တမြြ ာျိုး (သိုြဟို ်) မပည်တထာင်ြ ာျိုး

(သိုြဟို )် မပည်နယ်ြ ာျိုးကို ပူျိုးတပါင်ျိုး၍ ‘စို’ထာျိုးသည် “မပည်တထာင်စို” နိုင်ငံတစ်ခုကိုထူတထာင်ရန် “ယံကို ကည်မခင်ျိုး”ကို

အတမခခံ၍ သတ ာ ူစာခ ပ်ခ ပ်ဆိုမခင်ျိုး ဟဖွင်ဆကက ည် (ဖက်ဒရယ်ခပည်သ ောင်စသရားရော န်ကကီားဌောန, ၂၀၂၁၊

ဆလင်ားလျန်မှုန်ား, ၂၀၁၃, ၃)။ တင်ားရင်ား ောားလူမျ ားသပေါင်ားစ၊ ဘော ောသပေါင်ားစနှင် သခမသပေါ် သခမသအောက် ယဇောတကကွယ် သ ော

နင်ငတစ်နုင်ငခဖစ် ည် ခမန်မောနင်ငတွင် ကလနီသြတ်မတင်မီက ီားခြောားလွတ်လပ်စွော သန င်ြကကသ ော၊ ကလနီသြတ်

တသလျောက်လားတွင်လည်ား ီားခြောားဖွွဲ့စည်ားပအသခြြဥပသဒမျောားခဖင် ီားခြောားစီအပ်ြျ ပ်ြကကသ ော ပ တ ျှကလနီနယ်

(၄)ြ ည် ီားခြောားစီလွတ်လပ်သရားမယူဘ ခပည်သ ောင်စနင်ငတစ်ြ အတူတကွ ူသ ောင်ရန် ယကကည်မှုကအသခြြ၍

ပင်လစောြျ ပ်က သဘောတူြျ ပ်ဆြကက ည် (ဖက်ဒရယ်ခပည်သ ောင်စသရားရော န်ကကီားဌောန, ၂၀၂၁၊ ြူားဦားရယ်, ၂၀၁၆,

ဆလင်ားလျန်မှုန်ား, ၂၀၁၃)။

ပင်လစောြျ ပ်ပေါ သဖော်ခပြျက်မျောားနှင် ပတ် က်၍ အပဒ် (၅)တွင် “တ ာင် န်ျိုးတဒသြ ာျိုးအ က် နယ် င်ျိုး

အိုပ်ခ ပ်တရျိုး င် ကိုယ်ပိုင်မပဋ္ဌာန်ျိုးခင် အခင်အတရျိုးြ ာျိုး အမပည်အဝရှတကကာင်ျိုး ြူအာျိုးမဖင် သတ ာ ူညီကကသည် (Full

autonomy in internal administration for the Frontier Areas is accepted in principle)”ဟ လည်ားသကောင်ား၊ အပဒ် (၇)

တွင် “နယ်စပ်တဒသြ ာျိုးရှ နိုင်ငံသာျိုး ိုသည် ဒီြိုကတရစီနိုင်ငံြ ာျိုး င် အတမခခံြ ာျိုးအမဖစ် အသအြှ ် မပ ထာျိုးတသာ

အခင်အတရျိုးြ ာျိုးနှင် ရပိုင်ခင်ြ ာျိုးကို ခံစာျိုးပိုင်ခင်ရှတစရြည် (Citizens of the Frontier Areas shall enjoy rights and

privileges which are regarded as fundamental in democratic countries)” ဟလည်ားသကောင်ား၊ အပဒ် (၈)တွင်

“ဤစာခ ပ် င် သတ ာ ူညီကကသည် အစီအစဉ်ြှာ မပည်တထာင်စိုရှြ်ျိုးမပည်နယ်စို င် ယခိုအပ်နှင်ျိုးပပီျိုးတသာ ဏ္ဍာတရျိုးနှင်

ပ ်သက်သည် ကိုယ်ပိုင်မပဋ္ဌာန်ျိုးခင်ကို ထခိုက်မခင်ျိုးြရှတစရန် (The arrangements accepted in this Agreement are

without prejudice to the financial autonomy now vested in the Federated Shan States)” နှင် အပင်ား (၉)တွင်

“ဤစာခ ပ် င် သတ ာ ူညီကကသည် အစီအစဉ် ိုြှာ မြန်ြာမပည် အခန်တ ာ်တငြ ာျိုးြှ ကခ င်တ ာင် န်ျိုးတဒသြ ာျိုးနှင်

ခ င်ျိုးတ ာင် န်ျိုးတဒသြ ာျိုးက ရသင်ရထိုက်တသာ ဏ္ဍာတရျိုးအကူအညီကို ထခိုက်မခင်ျိုးြရှတစရ။ မြန်ြာမပည်နှင်

မပည်တထာင်စို ရှြ်ျိုးမပည် ို၏ ဏ္ဍာတရျိုးအစီအစဉ်ြ ာျိုးကွဲသို ကခ င်တ ာင် န်ျိုးတဒသနှင်

ခ င်ျိုးတ ာင် န်ျိုးတဒသြ ာျိုး ိုအ က် အလာျိုး ူအစီအစဉ်ြ ာျိုးကို ထာျိုးရှက င်သံိုျိုးရန် မဖစ်နိုင်ြည်၊ ြမဖစ်နိုင်ြည်ကို ိုရင်ခံ၏

1
အြှုတဆာင်တကာင်စီက တ ာင် န်ျိုးတဒသြ ာျိုး၏ အ ိုင်ပင်ခံပိုဂ္ လ်၊ ဒို ယအ ိုင်ပင်ခံ ပိုဂ္ လ် ိုနှင်အ ူ

စစ်တဆျိုးကကည်ရှုရြည် (The arrangements accepted in this Agreement are without prejudice to the financial

assistance which the Kachin Hills and the Union Hills are entitled to receive from the revenues of Burma, and

the Exeutive Council will examine with the Frontier Areas Counsellor and Deputy Counsellors the feasibility of

adopting for the Kachin Hills and the Chin Hills financial arrangement similar to those between Burma and the

Federated Shan States)” ဟသဖော်ခပ ောားရှသပ ည် (ြူားဦားရယ်, ၂၀၁၆, ၇-၉၊ UN Peacemaker, 2012)။ ဤပင်လစောြျ ပ်တွင်

ယဇောတဟူသ ော စကောားလားအောား ီားခြောားသဖော်ခပ ောားခြင်ားမရှသ ော်လည်ား ဖက်ဒရယ်အနစ် ောရမျောားခဖစ် ည် ပင်ဆင်ြွင်၊

စီမအပ်ြျ ပ်ြွင်နှင် ဖက်ဒရယ်ဘဏ္ဍောသရားအစီအမမျောားက အ င်ား ောားသတွွဲ့ခမင်နင် ည်။

ယဇောတသပေါကကွယ် သ ော ခမန်မောနင်ငတွင် ယင်ား ယဇောတမျောားက အမှီခပ ၍ ခပည် ူခပည် ောားမျောား စောား တ်သနမှု

ဖူလသရား၊ နင်ငဖွွဲ့ပဖ ား တားတက်သရားနှင် ဘော ပတ် န်ားကျင် သရရှည်တည်တသစသရားတက

ို့ အကျ ားရှစွောသဆောင်ရွက်နင် က ို့

တဖက်တွင် ယင်ား ယဇောတမျောားသကကောင် ပဋပကခခဖစ်ရပ်မျောားလည်ား ကက သတွွဲ့သနရ ည်။ ခမန်မောနင်ငတွင် ကလနီသြတ်မှစ၍

ယသနို့အြျန်အ ယဇောတက အသကကောင်ားခပ လျက် သအားြျမ်ားတည်ပငမ်မှု မရှရ ည် အသခြအသနမျောားက င်ဟပ်၍

“ ယဇောတကျန်စော င်သ ော တင်ားခပည်” (Allen & Einzenberger, 2013; Kumbun, 2017; Carnegie Endowment for

International Peace, 2016) ဟပင် သခပောဆ ည်မျောားလည်ား ရှ ည်။

ို့ ယဇောတအသပေါ် မှီြမှုမျောားသ ော ခမန်မောနင်င ည် အသခြြလူူ့အြွင်သရား၊ လွတ်လပ်မှုနှင် တရောားမျှတမှုက

အသလား ောားသ ော ဒီမကသရစီ အပ်ြျ ပ်သရားနှင် နှစ်သပေါင်ားမျောားစွော အလှမ်ားသ ားကွောလျက်ရှရောမှ လက်ရှအြျန်တွင်

ဖက်ဒရယ်ဒီမကသရစီ နင်ငတည်သဆောက်သရား အြွင်အလမ်ားကရရှလောြပေါ ည်။ ဖက်ဒရယ်ဒီမကသရစီလမ်ား သကကောင်ားသပေါ် ို့

ဦားတည်လျက်ရှ ည် နင်ငသရားအသခပောင်ားအလ သရွွဲ့လျောားမှုတွင် အမျောားခပည် ူအတွက် ဘော ယဇောတစီမအပ်ြျ ပ်မှု

ဖက်ဒရယ် ေါဒဆင်ရော အ အခမင်က ခမြှင်တင်သပားနင်ရန် လွန်စွောအသရားကကီားပေါ ည်။ ခို့ ဖစ်၍ ခပည် ူလူ ၏

နင်ငသရားအ အခမင် ပမပွင်လင်ားလော ည်နှင်အမျှ သမျှော်မှန်ား ောားသ ော အနာဂတ်နင်ငတည်သဆောက်သရား၏

ဘော ယဇောတကဏ္ဍတွင် ည် ွင်ားစဉ်ားစောား င် ည် ယဇောတဖက်ဒရယ်သရားရော အ အခမင်မျောားက

သလလောသဖော် တ်မည် သတ နမျောားလည်ား လအပ်လောပေါ ည်။

2
၁.၁ သိုတ သနမပ စိုမခင်ျိုး၏ တနောက်ခံအတကကာင်ျိုးအရာ

ခမန်မောနင်ငတွင် စ်သတောဖားလွှမ်ားမှုနှင် သခမအ ားြျမှု သခပောင်ားလခြင်ားအသခြအသနခပ ကန်ားဂဏန်ား အြျက်အလက်

မျောားက ပပနည်ားကျ သလလော ောား ည် သတွွဲ့ရှြျက်မျောားနှင် ယင်ား ို့အသခပောင်ားအလအတက်အကျမျောား ခဖစ်သပေါ်ြ ည်

ကောလအတွင်ား ခမန်မောနင်ငသရားနှင် အပ်ြျ ပ်မှုအသခပောင်ားအလမျောားက ဆက်စပ်သလလော ောားြျက်မျောားအရ နင်င၏ ယဇောတ

တ်ယူ ားစွမှု၊ တ်လပ်မှု၏ အကျ ား က်သရောက်မှုမျောားနှင် သရရှည်တည်တသစသရား န်ား မ်ားမှုမျောား ည် အပ်ြျ ပ်မှုစနစ်နှင်

တက်ရက်ဆက်စပ်သနပပီား၊ နင်ငသရားအသခပောင်ားအလနှင်အတူ လက်ပေါသခပောင်ားလရ ည် ယဇောတစီမအပ်ြျ ပ်မှု

သဘောတရောားက သတွွဲ့ခမင်နင်ပေါ ည် ( ယဇောတနှင် ဘော ပတ် န်ားကျင် န်ား မ်ားသရား န်ကကီားဌောန, ၂၀၂၁)။

လက်ရှခမန်မောနင်င ည် ဖက်ဒရယ်ဒီမကသရစီစနစ်က အသခြြ၍ ခပည်သ ောင်စတည်သဆောက်ရန် ဦားတည်ြျက်ခဖင်

အဘက်ဘက်မှ ကက ားပမ်ားလျက်ရှရော ဘော ယဇောတမျောားနှင် ဆက်စပ်၍ ခဖစ်ပွောားြသ ော အတတ်ခပဿနာမျောားမှ

င်ြန်ားစောမျောား ရယူ၍ သနာင်လောမည် အနာဂတ်ဖက်ဒရယ်နင်ငတွင် ဘော ယဇောတဖက်ဒရယ်စနစ်ခဖင်

စီမအပ်ြျ ပ်နင်ရန်မှော နင်ငတည်သဆောက်သရားတွင် အသရားပေါသ ော အြန်ားကဏ္ဍမှ ပေါ င်လျက်ရှ ည်။ ၂၀၁၈-ြနှစ် Natural

Resource Government Institute - NRGI မှ တ်သ ြသ ော စောတမ်ားတွင် ခမန်မောနင်င၌ ဘော ယဇောတဖက်ဒရယ်စနစ်

ကျင် ားနင်ရန်အတွက် ည် ွင်ားစဉ်ားစောား င် ည် အြျက်မျောားအောား သ ောက်ခပသပားြ ည် (Bauer et al., ၂၀၁၈)။

ယင်ားစောတမ်ားတွင် အမျောားအောားခဖင် သခမသအောက် ယဇောတမျောား ခဖစ် ည် သရန၊ တတ ၊ သကျောက်မျက် စ ည် ယဇောတမျောားနှင်

ဆက်စပ်၍ သဖော်ခပ ောားြ ည်ခဖစ်ရော သခမသပေါ် ယဇောတမျောားခဖစ် ည် စ်သတော၊ ဇီ မျ ားစမျ ားကွနှင် ပတ် က်၍

ယဇောတဖက်ဒရယ် ရှုသ ောင်မှ သလလော ောား ည်မျောားက မျောားစွောမသတွွဲ့ရှရပေါ။

ခမန်မောနင်င ည် ဓသလ ားတမ်ားမျောား မတူကွခပောား ည် တင်ားရင်ား ောားလူမျ ားမျောား အသခြြျသန င်ရော ခပည်သ ောင်စ

ခဖစ်သ ောသကကောင် နင်ငသရားလမ်ားသကကောင်ားနှင် စီမအပ်ြျ ပ်မှုစနစ် သခပောင်ားလ ည်အသလျောက် လက်ပေါသခပောင်ားလလောမည်

ယဇောတစီမအပ်ြျ ပ်မှုတွင် တင်ားရင်ား ောားမျောားနှင် တင်ားရင်ား ောားနယ်သခမမျောား၏ ကယ်ပင်ခပဌောန်ား စီမအပ်ြျ ပ်ြွင်ကလည်ား

ည် ွင်ားစဉ်ားစောား ား ပ်ရန် လွန်စွောအသရားကကီားပေါ ည်။ အကယ်စင်စစ် တင်ားရင်ား ောား သဒ အမျောားစ၌ စ်သတောနှင်

ဇီ မျ ားစမျ ားကွအပေါအ င် ဘော ယဇောတ အ ားခပ မှု၊ န်ား မ်ားမှုနှင် အပ်ြျ ပ်မှုဆင်ရော ကယ်ပင်အစီအမမျောားက လက်ရှ

နင်ငသရားအကကပ်အတည်ားမျောား မသပေါ်သပေါက်မီကောလတည်ားက အစခပ သဖော်သဆောင်ရန် ကက ားပမ်ားမှုမျောား ရှသနြပပီားခဖစ်ပေါ ည်

(Karen Environmental and Social Action Network, 2021; 2022)။

3
 အနာဂတ်အပ်ြျ ပ်မှုပစနှင် စပ်လျဉ်ား၍ ၂၀၂၁ ြနှစ်၊ မတ်လ ၃၁ ရက်သနို့တွင် တ်ခပန်ြသ ော

ဖက်ဒရယ်ဒီမကသရစီပဋညောဉ်၌လည်ား ခပည်သ ောင်စ( ဟ)အစားရ တွင် ခပည်သ ောင်စအဖွွဲ့ င်ခပည်နယ်မျောား၏ ဘအကျ ား

စီားပွောားအတွက် ကျင် ားရန်လအပ် ည် အြွင်အောဏောမျောား ောရှပပီား ဖက်ဒရယ်အဖွွဲ့ င်ခပည်နယ် (ဖက်ဒရယ်ယူနစ်)မျောား ည်

ကျန်ရှသ ော ကကွင်ားကျန်အောဏောအောားလားက ပင်ဆင်မည်ဟလည်ားသကောင်ား၊ ကယ်ပင်အြွန်ဘဏ္ဍောသကောက်ြသရား ယနတရောားမျောား

ဖွွဲ့စည်ား ောားရှနင် ည်ဟလည်ားသကောင်ား၊ သခမယောနှင် ဘော ယဇောတမျောားက ခပည်နယ်အတွင်ားရှ ခပည် ူလူ က

ပင်ဆင်ပပီား ခပည်နယ်အစားရမျောားက စီမြနို့်ြွမည်ဟ လည်ားသကောင်ား သဖော်ခပ ောားပေါ ည် (International IDEA, 2022)။ တဖန်

ဘော ယဇောတမျောားခဖစ် ည် စ်သတောနှင်ဇီ မျ ားစမျ ားကွမျောား တ်ယူ ားစွမှု ို့မဟတ် န်ား မ်ားမှုနှင်

ယင်ားသဆောင်ရွက်ြျက်မျောား၏ သကောင်ားကျ ား၊ ဆားကျ ား က်သရောက်မှု ည် နယ်နမတ်ကနို့် တ်၍မရ ည်၊ တစ်နည်ားအောားခဖင်

နယ်စပ်ခဖတ်သကျော်သခဖရှင်ားရ ည် အသရားကစစမျောားက ခဖစ်သပေါ်သစတတ်ပေါ ည်။ ဖက်ဒရယ်စနစ်ကျင် ားသ ော

နင်ငမျောားအကကောားတွင် ဘော ယဇောတအရင်ားအခမစ်မျောား စီမြနို့်ြွခြင်ားနှင် အြွန်သကောက်ြခြင်ားက အောဏောြွသ မှုနှင်

ဘဏ္ဍောသရား ဆင်ရောအစီအမမျောား မတူညီ ည်အသလျောက် ကွခပောားစွောသတွွဲ့ခမင်နင်သပ ည် (Tremblay, 2018, ွန်ားမင်ားဦား &

ီဟ င်သအောင်, ၂၀၁၉)။

ခို့ ဖစ်၍ ဤ သတ နတွင် ကမဘောနှင်အ ှမ်ားကက သတွွဲ့သနရ ည် ရော ီဥတသခပောင်ားလမှုခပဿနာမျောားနှင် တက်ရက်

ဆက်စပ်သနပပီား ခမန်မောနင်င၏ အသရားပေါသ ော ဘော ယဇောတအရင်ားအခမစ်တစ်ခုခဖစ် ည် စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွမျောား

စီမြနို့်ြွသရားအောား ယဇောတဖက်ဒရယ် ရှုသ ောင်မှ ဆန်ားစစ်သလလော ွောားမည် ခဖစ် ည်။

၁.၂ စာ ြ်ျိုး၏ ရည်ရွယ်ခ က်

အနာဂတ်ဖက်ဒရယ်ဒီမကသရစီနင်ငသတော်တွင် ယဇောတမျောားအောား ဖက်ဒရယ်စနစ်ကျင် ားစီမအပ်ြျ ပ် ည်အြေါ

မရှမခဖစ်လအပ်မည် စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွ စီမအပ်ြျ ပ်ခြင်ားဆင်ရော ဖက်ဒရယ် ေါဒအ အခမင်အောား

အသ ောက်အကူခဖစ်သစရန် ရည်ရွယ်ပေါ ည်။

ယင်ား ို့ အသ ောက်အကူခဖစ်သစရန်အတွက် -

● ယြင်အပ်ြျ ပ်သရားသြတ်အဆက်ဆက် စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွ ယဇောတ စီမအပ်ြျ ပ်မှုမှ င်ြန်ားစောမျောားက

ဖက်ဒရယ်စနစ်အခမင်ခဖင် တ်နှုတ်တင်ခပခြင်ား၊

● ဖက်ဒရယ်စနစ်ကျင် ားသအောင်ခမင်သန ည် နင်ငအြျ ွဲ့မှ အပ်ြျ ပ်သရားစနစ် အသခပောင်ားအလနှင်

တားတက်မှုအသတွွဲ့အကက မျောားက တ်နှုတ်တင်ခပခြင်ားနှင်၊

4
 ● အနာဂတ်ဖက်ဒရယ်ဒီမကသရစီနင်င၏ စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွ စီမအပ်ြျ ပ်သရားအသပေါ် သမျှော်မှန်ား ား ပ်ြျက်နှင်

အခမင်မျောားအောား သဖော် တ်တင်ခပခြင်ားတက

ို့ သဆောင်ရွက်မည် ခဖစ်ပေါ ည်။

၁.၃ တဆာင်ရွက်ခွဲသည် သိုတ သနနည်ျိုးလြ်ျိုးြ ာျိုးနှင် လွှြ်ျိုးခခံ ြှုအ ိုင်ျိုးအ ာ

ဤ သတ နအောား အရည်အသ ွားအသခြခပ သတ န သဆောင်ရွက် ည် ြျဉ်ားကပ်နည်ားခဖင် နည်ားလမ်ား (၂)မျ ားက

အ ားခပ သဆောင်ရွက်ြပေါ ည်။ ပ မနည်ားလမ်ားမှော ယြင် တ်သ ောားသ ော စောတမ်ားမျောားအောားသလလော၍ စ်သတောနှင်

ဇီ မျ ားစမျ ားကွမျောား စီမအပ်ြျ ပ်မှုကဏ္ဍမှ ယဇောတဖက်ဒရယ်မူနှင် ဟဇောတခဖစ်မည် အြျက်အလက်မျောားနှင်

သ ွဖယ်သနသ ော အြျက်အလက်မျောားက စစစ်ခြင်ားခဖစ် ည်။ ယြင်အစားရက တ်ခပန် ောားသ ော ဖွွဲ့စည်ားပအသခြြဥပသဒ၊

စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွဆင်ရော မူ ေါဒ၊ ဥပသဒ၊ နည်ားဥပသဒမျောားနှင် တ်ခပန်ြျက်မျောားအခပင်၊ မကကောသ ားမီက

တ်ခပန် ောားသ ော ဖက်ဒရယ်ဒီမကသရစီ ပဋဉောဉ်၊ စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွမျောားဆင်ရော စီမအပ်ြျ ပ်မှု မူသဘောင်နှင်

အခြောားနင်ငမျောားမှ ယဇောတဖက်ဒရယ်ဆင်ရော စောတမ်ားမျောားကပေါ သလလော ောားပေါ ည်။

ဒတယနည်ားလမ်ားမှော ယဇောတစီမအပ်ြျ ပ်သရားနှင် က်ဆင် ူမျောား ို့ ကက တင်ခပင်ဆင်သရားဆွ ောားသ ော

သမားြွန်ားလွှောက Google Form ခဖင် ခပင်ဆင်ခဖနို့်သ ၍လည်ားသကောင်ား၊ အဓက က်ဆင် ူမျောား (Key Stakeholder) အောား

သရွားြျယ်သတွွဲ့ဆ၍လည်ားသကောင်ား ဖက်ဒရယ်စနစ်နှင် ယဇောတစီမြနို့်ြွမှုအသပေါ် သဘော ောားအခမင်မျောားက

စစ်တမ်ားသကောက်ယြ
ူ ခြင်ားခဖစ် ည်။ အသမား၊ အသခဖ စစ်တမ်ားသကောက်ယရ
ူ န်အတွက် အ ားခပ ြ ည် သမားြွန်ားလွှောက

ပူားတွသဖော်ခပ ောားပေါ ည်။ သမားြွန်ားလွှောတွင် စစ်တမ်ားသကောက်ယူ ည် အသကကောင်ားအရင်ားနှင် ရည်ရွယ်ြျက်မျောားအောား

ဦားစွောရှင်ားလင်ားသဖော်ခပ ောားပပီား သခဖဆမည် ူ၏ သဘောတူညီမှုကပေါ သကောက်ယူ ောားပေါ ည်။ သမားြွန်ားလွှောတွင် အဓက

အစတ်အပင်ား (၃)ပင်ားပေါ င်ပပီား၊ အပင်ား (က)တွင် ပဂ္ လ်သရားဆင်ရော အြျက်အလက်အကျဉ်ား၊ အပင်ား (ြ)တွင် စ်သတောနှင်

ဇီ မျ ားစမျ ားကွကဏ္ဍနှင် ဆက်စပ် ည်အသတွွဲ့အကက ၊ အပင်ား(ဂ)တွင် အနာဂတ် စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွ

ကဏ္ဍနှင်ဆက်စပ်၍ အသခမော်အခမင်မျောားအောား သမားခမန်ား ောားပပီား၊ အဓက သမားြွန်ားစစသပေါင်ား (၃၁)ြ ပေါ င်ပေါ ည်။

စစ်တမ်ားသကောက်ယူ ည် သမားြွန်ားလွှောအောား အွန်လင်ားမှတဆင် ခဖနို့်သ ၍ သခဖဆသစြပပီား၊ ယင်ားတအ

ို့ နက်မှ Key informant

အသနခဖင် သခဖဆလ ူမျောားအောား Volunteer ဖတ်သြေါ်၍ သမားခမန်ား ောားပေါ ည်။

စစ်တမ်ားသကောက်ယမ
ူ ှုတွင် ပေါ င်သခဖဆ ူ စစသပေါင်ား (၂၉)ဦား ရှပပီား၊ သခဖဆ ူ အမျ ား ောားဦားသရမှော (၂၁)ဦားရှ၍

အမျ ား မီားဦားသရမှော (၈)ဦားရှပေါ ည်။ အလပ်အကင်အရ အစားရဌောနမျောားတွင် လပ်ကင်ြဖူား ူ (၁၂)ဦား၊ အစားရမဟတ်သ ော

အဖွွဲ့အစည်ားမျောား၊ အရပ်ဖက်အဖွွဲ့အစည်ားမျောားတွင် လပ်ကင် ူ (၁၃)ဦားနှင် ကယ်ပင်လပ်ငန်ား လပ်ကင်သန ူ (၄)ဦားတုို့မှ

5
ပေါ င်သခဖဆ ောားပေါ ည်။ အ က်အပင်ားအခြောားအရ ၂၁-၃၀နှစ်ကကောားတွင် သခဖဆ ူ (၆)ဦားရှြပပီား၊ ၃၁-၄၀နှစ်ကကောား သခဖဆ ူ

(၉)ဦား၊ ၄၁-၅၀နှစ်ကကောားနှင် ၅၁-၆၀နှစ်ကကောားတွင် သခဖဆ ူ (၇)ဦားစီ ပေါ င်သခဖဆ ောားပေါ ည်။ လူမျ ားအောားခဖင် မောလူမျ ားအမျောားစ

(စစသပေါင်ား - ၁၆ ဦား) ပေါ င်သခဖဆ ောားပပီား၊ ြျင်ားတင်ားရင်ား ောား (၄) ဦား၊ ကြျင်၊ ကရင်နှင် ောား ယ်တင်ားရင်ား ောား (၂) ဦားစီ၊

မွန်/ မောတင်ားရင်ား ောား (၁) ဦား၊ ကရင်- ောား ယ်-မွန် ကခပောားတင်ားရင်ား ောား (၁) ဦား နှင် ဥသရောပနင်င ောား (၁) ဦားမှ

သခဖဆ ောားပေါ ည်။

စစ်တမ်ားလွှောတွင် ပေါ င်သခဖဆ ောား ူ ၂၉-ဦားအနက် Key informant အခဖစ် Volunteer သခဖဆြ ူ (၁၆)

ဦားအပေါအ င်၊ Key informants အခဖစ် ြျတ်ဆက်ဆက် ွယ်၍ သမားခမန်ား ောား ူစစသပေါင်ား (၁၈)ဦားရှပေါ ည်။ Key informant

မျောားတွင် အမျ ား ောား (၁၄)ဦားနှင် အမျ ား မီား (၄)ဦားပေါ င်ပပီား၊ အ က်အပင်ားအခြောားအရ ၂၁-၃၀နှစ်ကကောားတွင် သခဖဆ ူ (၁)ဦား၊

၃၁-၄၀နှစ်ကကောားနှင် ၄၁-၅၀နှစ်ကကောားတွင် သခဖဆ ူ (၇)ဦားစီနှင် ၅၁-၆၀နှစ်ကကောားတွင် သခဖဆ ူ (၃)ဦား ပေါ င်သခဖဆ ောားပေါ ည်။

အလပ်အကင်အရ အစားရဌောနမျောားတွင် လပ်ကင်ြဖူား ူ (၆)ဦား၊ အစားရမဟတ်သ ော အဖွွဲ့အစည်ားမျောား၊

အရပ်ဖက်အဖွွဲ့အစည်ားမျောားတွင် လပ်ကင် ူ (၁၀)ဦားနှင် ကယ်ပင်လပ်ငန်ား လပ်ကင်သန ူ (၂)ဦားမှ ပေါ င်သခဖဆ ောားပပီား၊

လူမျ ားအောားခဖင် မောလူမျ ား (၇)ဦား၊ ကြျင်၊ ကရင်၊ ြျင်ားနှင် ကယန်ားတင်ားရင်ား ောား (၂) ဦားစီ၊ ောား ယ်တင်ားရင်ား ောားနှင် ကရင်-

ောား ယ်-မွန် ကခပောား တင်ားရင်ား ောား (၁) ဦားစီနှင် ဥသရောပနင်င ောား (၁) ဦားမှ ပေါ င်သခဖဆ ောားပေါ ည်။

ဤစောတမ်ားတွင် Google Form စစ်တမ်ားတွင်လည်ားသကောင်ား၊ Key Informants တွင်လည်ားသကောင်ား ပေါ င်သခဖဆ ူ

အသရအတွက် အကနို့်အ တ်ရှပပီား၊ ပေါ င်သခဖဆ ူမျောား၏ သခဖဆြျက်အသပေါ် စစစ် ား ပ်၍ အပ်ြျ ပ်သရား သြတ်အဆက်ဆက်

စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွ ယဇောတ စီမအပ်ြျ ပ်မှုမှ င်ြန်ားစောမျောားအောား ဒီမကသရစီအ ွင်ားသခပောင်ားကောလမတင်မီ

အပ်ြျ ပ်သရားကောလမျောားနှင် ဒီမကသရစီအ ွင်ားသခပောင်ားကောလမျောားအတွက် (က) စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွ မျောား

စီမအပ်ြျ ပ်မှုအြွင်အောဏောနှင် အပ်ြျ ပ်မှုယနတရောား၊ (ြ) ပင်ဆင်ြွင်ဆင်ရော ခပဌောန်ားြျက်၊ (ဂ) အြွန်အသကောက်နှင်

အကျ ားအခမတ်ြွသ မှုစ ည် အသကကောင်ားအရောမျောားက ပင်ားခြောားသလလော ောားပေါ ည်။ ို့အခပင်

ဖက်ဒရယ်စနစ်ကျင် ားသအောင်ခမင်သန ည် နင်ငအြျ ွဲ့မှ စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွ ယဇောတအပ်ြျ ပ်သရားစနစ်၏

အသခပောင်ားအလနှင် တားတက်မှုအသတွွဲ့အကက မျောားက တ်နှုတ်တင်ခပ ောားပေါ ည်။ သနာက်ဆားအပင်ားတွင်

အနာဂတ်ဖက်ဒရယ်ဒီမကသရစီနင်င၏ စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွ စီမအပ်ြျ ပ်သရားအသပေါ် သမျှော်မှန်ား ား ပ်ြျက်နှင်

အခမင်မျောားအောား သဖော် တ်တင်ခပ ောားပေါ ည်။

ဤ သတ နစောတမ်ား ည် ခမန်မောနင်ငအောား အနာဂတ်တွင် ဖက်ဒရယ်ဒီမကသရစီနင်ငတစ်ခုအခဖစ် သမျှော်မှန်ားလျက်

ယဇောတစီမအပ်ြျ ပ်မှု မူ ေါဒဆင်ရောမျောားအောား စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွ ကဏ္ဍအပင်ားအောား

6
သလလော ား ပ်ခြင်ားခဖစ်သ ောသကကောင် တစ်နုင်ငလားအတင်ားအတောခဖင် သလလောမှုတရပ်ဟဆနင်ပပီား အြျန်ကောလအောားခဖင်

ဖက်ဒရယ်ဒီမကသရစီ သပေါ် ွန်ားလောမည် အနာဂတ်ကောလအတွက် သမျှော်မှန်ားသလလော ောားခြင်ား ခဖစ်ပေါ ည်။

ဇီ မျ ားစမျ ားကွဟဆရောတွင်လည်ား သရသန တတ ေါမျောားအောား လွှမ်ားခြ နင်ခြင်ား မရှသပ။ ို့အခပင် စစ်တမ်ားသကောက်ယူရန်

ခပင်ဆင်ြ ည် သမားြွန်ားမျောားတွင်လည်ား ယြင်အစားရအဆက်ဆက် ခပဋ္ဌောန်ား ောားြ ည် မူ ေါဒ၊ ဥပသဒ၊ နည်ားဥပသဒ၊

ညွှန်ကကောားြျက်မျောားနှင် တ်ခပန်ြျက်မျောားအသပေါ်အသခြြ၍ ော ခပင်ဆင် ောားပေါ ည်။ တင်ားရင်ား ောားသဒ မျောားတွင်

ကျင် ားသနြသ ော မူ ေါဒမျောား၊ တ်ခပန်ြျက်မျောားအောား ား ပ်၍ စစ်တမ်ားသမားြွန်ားလွှောတွင် ည် ွင်ားခပင်ဆင် ောားခြင်ား မရှပေါ။

ရ
ို့ ောတွင် တင်ားရင်ား ောားသဒ မျောားတွင် ကျင် ားသနြသ ော မူ ေါဒမျောားအောား ကားကောား၍ ား ပ်အကကခပ ြျက်မျောားတွင်

ည် ွင်ားသဆွားသနွား ောားပေါ ည်။ ဤ သတ နစောတမ်ား ည် မူ ေါဒဆင်ရော အဆားအခဖတ်တစ်စတစ်ရောသပားနင်မည်

တစ်နုင်ငလားအတင်ားအတော လွှမ်ားခြ သ ော အကျ ားဆက်စပ်ပတ် က် ူမျောားနှင် သတွွဲ့ဆသဆွားသနွားခြင်ား၊ အြျက်အလက်မျောားက

စစ်တမ်ားသကောက်ယက
ူ ော သလလောခြင်ားမဟတ်ဘ မူ ေါဒပင်ားဆင်ရော အကကခပ ြျက်မျောားက သဖော် တ်တင်ခပနင်ရန် ရည်ရွယ်သ ော

သတ နစောတမ်ား ော ခဖစ်ပေါ ည်။

7
 အခန်း (၂) တလလာတ ွေ့ရှခ က်ြ ာျိုး

၂.၁ တခ ်အဆက်ဆက် သစ်တ ာနှင် ဇီဝြ ျိုးစံိုြ ျိုးကွဲ သယံဇာ စီြအ

ံ ိုပခ
် ပ်ြှုြှ သင်ခန်ျိုးစာြ ာျိုး

ခမန်မောနင်င၏ စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွမျောား စီမအပ်ြျ ပ်မှု ည် အသလောင်ားမင်ားတရောားကကီားလက် က်

ကန်ားသဘောင်သြတ်ဦားသနှာင်ားပင်ား ၁၇၆၀-ြနှစ် န်ားကျင်က ကျွန်ား စ်က “သတော် စ်”အခဖစ် တ်မှတ်ခြင်ားမှ စတင်ြ ည်ဟ

ဆနင်သပ ည်။ ို့အခပင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွမျောား ကောကွယ် န်ား မ်ားခြင်ားနှင် ပတ် က်၍လည်ား ၁၈၆၂-ြနှစ်တွင်

မင်ားတန်ားမင်ားကကီားမှ သဘားမသတောအခဖစ် စောြျွန်သတော် တ် တ်မှတ်ြ ည် အသ ောက်အ ောားမျောားလည်ား ရှသပ ည်

(သကကားမ တင်ားစော, 2014)။ ပ တ ျှတို့ ကျ ားသကျော် င်သရောက်လောကော သအောက်ခမန်မောနင်ငက မ်ားပက်ြျန်အ

ခမန်မော စ်သတောမျောားက အစားရ င်သရောက်စွက်ဖက်ြျ ပ်ကင်ခြင်ားမရှဘ လွတ်လပ်စွော တ်လပ်ကကသ ောစနစ် (laissez-faire

policy)က ကျင် ားြကက ည် (Bryant, 1993, 122)။ ၁၈၅၃-ြနှစ်တွင် အနဒယဘရင်ြ သလောဒ်ဒေါလဟစီ (Lord Dalhouise)

က “ကျွန်ျိုးတ ာြ ာျိုး အာျိုးလံိုျိုးကို အစိုျိုးရပိုင်အမဖစ်” သကကညောြပပီား (BLANFORD, 1958, 33; Arboriculture, 2016) သဒေါက်တော

မကကလယ်လန်ားဒ် (Dr. McClelland) အောား စ်သတောအရောရှအခဖစ် ြနို့်အပ်၍ စီမအပ်ြျ ပ်သစြ ည်။ သဒေါက်တော

မကကလယ်လန်ားဒ်၏ တင်ခပြျက်ခဖင် ခမန်မော စ်သတောမျောားအတွက် မူ ေါဒတစ်ခုက ၁၈၅၅-ြနှစ်တွင် အနဒယဘရင်ြ

သလောဒ်ဒေါလဟစီက သကကညောသပားြ ည်။ ယင်ားမူ ေါဒက Lord Dalhousie’s Charter on Indian Forest 1855 အခဖစ်

လူ မျောားပပီား (Sinha, 2021)၊ ၁၈၅၆-ြနှစ်တွင် ဂျောမန်ရူပသ ဒပညောရှင် သဒေါက်တောဘရန်ားဒစ် (Dr. Brandis) အောား

ပြူားတင်ား စ်သတောမင်ားကကီားအခဖစ် ြနို့်အပ်၍ စ်သတောဦားစီားဌောနတည်သ ောင်ကော စီမအပ်ြျ ပ်သစြရောမှ ပပနည်ားကျ

ခမန်မော စ်သတော စီမအပ်ြျ ပ်မှု စတင်နင်ြ ည်။ အြျန်မှစ၍ ခမန်မောသရွားြျယ်ြတ်လှ နည်ားစနစ်ခဖင် ခမန်မော စ်သတောမျောားက

စီမအပ်ြျ ပ်လောြ ည်မှော ယသနို့တင်ခဖစ်ပေါ ည်။

သြတ်အဆက်ဆက် ခပဋ္ဌောန်ားြသ ော စ်သတောစီမအပ်ြျ ပ်ခြင်ားဆင်ရော အသရားပေါသ ော မူ ေါဒမျောား၊ ဥပသဒမျောား၊

နည်ားဥပသဒမျောားအောား ဇယောား -၁ တွင် စစည်ားတင်ခပ ောားပေါ ည်။ စ်သတောစီမအပ်ြျ ပ်မှုယနတရောားသဖော်သဆောင်ရောတွင် လည်ား

သြတ်အဆက်ဆက် အသခပောင်ားအလမျောား ခပ လပ်ြ ည်က သတွွဲ့ရှရ ည်။

ဇယာျိုး -၁၊ သစ်တ ာစီြံအိုပ်ခ ပ်မခင်ျိုးဆိုင်ရာ အတရျိုးပါတသာ ြူဝါဒြ ာျိုး၊ ဥပတဒြ ာျိုး၊ နည်ျိုးဥပတဒြ ာျိုး

စဉ် ခိုနှစ် ြူဝါဒ၊ ဥပတဒ၊ နည်ျိုးဥတပဒြ ာျိုး မပင်ဆင်သည် ခိုနှစ်

၁ ၁၈၈၁ Burma Forest Act ၁၈၉၀ ပ်မခပင်ဆင်

8
 ၂ ၁၉၀၂ The Forest Act

၃ ၁၉၉၂ စ်သတောဥပသဒ ၂၀၁၈ ခပင်ဆင်ြျက်

(ခပည်သ ောင်စလွှတ်သတော်,

၂၀၁၈)

၄ ၁၉၉၄ သတောရင်ားတရစဆောန်မျောား၊ ဘော အပင်မျောားနှင် (နင်ငသတော်ပငမ် ပ်ပခပောားမှုတ

ဘော နယ်သခမမျောား ကောကွယ်သရားနှင် န်ား မ်ားသရားဥပသဒ ည်သဆောက်သရားအဖွွဲ့, ၁၉၉၄)

၅ ၁၉၉၅ စ်သတောမူ ေါဒ (Ministry of Forestry,

1995)

၆ ၁၉၉၅ စ်သတောနည်ားဥပသဒ ၂၀၁၉ ခဖည်စွက်ခပင်ဆင်ြျက်

၇ ၁၉၉၅ သဒ ြခပည် ူအစအဖွွဲ့ပင် စ်သတောမျောား ၂၀၁၆ နှင် ၂၀၁၉

ဆင်ရောညွှန်ကကောားြျက်မျောား ခပင်ဆင်ြျက်မျောား

( စ်သတောဦားစီားဌောန, ၂၀၁၉)

၈ ၂၀၀၈ ဖွွဲ့စည်ားပအသခြြဥပသဒ (ခပည်သ ောင်စ မမတခမန်မောန

င်ငသတော်, ၂၀၀၈, #)

၉ ၂၀၁၂ ပတ် န်ားကျင် န်ား မ်ားသရားဥပသဒ ၂၀၁၈ ခပင်ဆင်ြျက်

(ခပည်သ ောင်စလွှတ်သတော်,

၂၀၁၈)

၁၀ ၂၀၁၂ သခမလွတ်၊ သခမလပ်နှင် သခမရင်ားမျောား စီမြန်ြ

ို့ ွမှုဥပသဒ ၂၀၁၈ ခပင်ဆင်ြျက်

(ခပည်သ ောင်စလွှတ်သတော်,

၂၀၁၈)

9
 ၁၁ ၂၀၁၈ ဇီ မျ ားစမျ ားကွနှင် ဘော န်ား မ်ားသရား နယ်သခမမျောား (ခပည်သ ောင်စလွှတ်သတော်,

ကောကွယသ
် စောင်သရှောက်ခြင်ားဆင်ရော ဥပသဒ ၂၀၁၈)

၂.၁.၁ သစ်တ ာနှင် ဇီဝြ ျိုးစံိုြ ျိုးကွဲ သယံဇာ ပိုင်ဆိုင်ခင်

ခမန်မော စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွ ယဇောတမျောားက သြတ်အဆက်ဆက်စီမအပ်ြျ ပ်မှုအောား ခြ ငသလလောခြင်ား

အောားခဖင် ဒီမကသရစီအ ွင်သခပောင်ားကောလမတင်မီ အပ်ြျ ပ်သရားကောလမျောားတွင် စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွ

ယဇောတမျောားအောား အစားရပင်အခဖစ်စီမအပ်ြျ ပ်ြကကပပီား၊ ဒီမကသရစီအ ွင်သခပောင်ားကောလ ၂၀၀၈-ြနှစ် ဖွွဲ့စည်ားပ

အသခြြဥပသဒအရ ဟြျ ပ်ကင်မှု အနည်ားငယ်သလျှောြျ ောား ည်က သအောက်သဖော်ခပပေါ အြျက်မျောားတွင် သလလောသတွွဲ့ရှရ ည်

(ခပည်သ ောင်စ မမတခမန်မောနင်ငသတော်, ၂၀၀၈)။

၂၀၀၈-ဖွွဲ့စည်ားပ အသခြြဥပသဒပဒ်မ ၃၇(က) အရ “နင်ငသတော် ည် နင်ငသတော်ရှ သခမအောားလား၊ သခမသပေါ်သခမသအောက်၊

သရသပေါ် သရသအောက် နှင် သလ အတွင်ားရှ ယဇောတပစစည်ားအောားလား၏ ပင်ရင်ားပင်ရှင်ခဖစ် ည်။” ဟ သဖော်ခပ ောား ည်ခဖစ်ရော

ယဇောတနှင် ပတ် က်၍ ပင်ဆင်ြွင်အောဏော ည် “နင်ငသတော်”ဟ ဆလရင်ား ခဖစ်သပ ည်။ ဤသဖော်ခပြျက်တွင်

“နင်ငသတော်”ဟူ ည် အဓပပောယ်ဖွင်ဆြျက်အောား ရှင်ားလင်ားရန် လအပ်လောသပ ည်။ ၂၀၀၈-ဖွွဲ့စည်ားပအသခြြဥပသဒ အြန်ား(၁)

ပဒ်မ ၄၇ တွင် “နင်ငသတော် ဆ ည်မှော … ဤဖွွဲ့စည်ားပအသခြြဥပသဒအရ ဥပသဒခပ မှု အြွင်အောဏောကသ ော်လည်ားသကောင်ား၊

အပ်ြျ ပ်မှုအြွင်အောဏောကသ ော်လည်ားသကောင်ား ကျင် ားသ ော အဖွွဲ့အစည်ား မ

ို့ ဟတ် ပဂ္ လ်က ဆလ ည်။” ဟ

သဖော်ခပ ောားရော နင်ငသတော်ဆ ည် အဓပပောယ်ဖွင်ဆြျက် ည် ပဒ်မ ၁၂(က)အရ ဥပသဒခပ ြွင်အောဏောက သပားအပ် ောား ည်

လွှတ်သတော်မျောားနှင် ပဒ်မ ၁၇(က) အရ အပ်ြျ ပ်သရားအောဏောက သပားအပ် ောား ည် အစားရမျောားက ရည်ညွှန်ား ည်ဟ

ယူဆရသပမည်။ Key informant အြျ ွဲ့ကလည်ား “၂၀၀၈ ဖွွဲ့စည်ား ပအသခြြဥပသဒတွင် ယဇောတပင်ဆင်မှုက နင်ငသတော်ပင်ဟ

ခပဌောန်ားြျက် ည် မည် ူမည် ေါပင်ဆင်ြွင်ရှသကကောင်ား ရှင်ားလင်ားမှုမရှ (KII-11 & KII-13)” ဟ သ ောက်ခပ ောား ည်။

ပင်ဆင်ြွင်နှင် ပတ် က်၍ ကရင်လှ (၂၀၁၆) က “... ယဇောတသတွ အောားလားက ကျွန်သတော်တို့နင်ငရွဲ့

နယ်နမတ်အတွင်ားမှောသတော ကျွန်သတော်တို့ ောမန်ခပည် ူသတွက လား ပင်ဆင်ြွင်မရှဘ နင်ငသတော်လို့ အမည်လှလှသလား

တပ် ောားတ ဥပသဒခပ သရားအောဏောနို့ အပ်ြျ ပ်သရား အောဏောသတွက ကင်စွ ောားတ လူသတွနို့ အဖွွဲ့အစည်ားသတွကပ

ပင်ဆင်ပေါတယ်” ဟ တတပပ သ ောက်ခပ ောားြ ည် (ကရင်လှ, ၂၀၁၆, ၆)။ Key informant တဦား၏ အခမင်တွင်

“ ယဇောတ ည် အစားရ တ်မှတ်ြျက်အရ နင်ငပင်ခဖစ်၍ ခပည် ူက အမျောားပင် communal properties အခဖစ် ော

10
နာားလည်လက်ြ ောား ည် (KII-10)” ဟ သခဖဆ ောားမှုအရ ယဇောတ ပင်ဆင်မှုနှင်ပတ် က်၍ နာားလည်မှု မတူညီမှုမျောားအောား

င်ရှောားစွော သတွွဲ့ခမင်နင်သပ ည်။

ခို့ ဖစ်၍ “ စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွမျောားပင်ဆင်မှု (ownership) နှင် ပတ် က်၍ စ်သတော/ ဇီ မျ ားစမျ ားကွမျောား/

ပတ် န်ားကျင် န်ား မ်ားသရားဆင်ရော မူ ေါဒ၊ ဥပသဒ၊ နည်ားဥပသဒနှင် ညွှန်ကကောားြျက်မျောားတွင် ည် ွင်ားသဖော်ခပ ောားခြင်ား” ရှ/မရှ

စစစ်ကကည်ရော ၁၉၉၅-ြနှစ်တွင် သရားဆွ တ်ခပန်ြ ည် ခမန်မော စ်သတောမူ ေါဒ ( စ်သတောသရားရော န်ကကီားဌောန, ၁၉၉၅) တွင်

ပင်ဆင်မှုနှင် ပတ် က်၍ သဖော်ခပ ောားခြင်ား မသတွွဲ့ရှရသပ။ ၂၀၁၈-ြနှစ်တွင် ခပင်ဆင်သရားဆွ တ်ခပန် ောားသ ော

စ်သတောဥပသဒ ပဒ်မ ၈ (က) တွင် “နိုင်ငံတ ာ်အ င်ျိုး ြည်သည်တနရာတဒသ င်ြဆို တပါက်တရာက်တနတသာ ကျွန်ျိုးပင်သည်

နိုင်ငံတ ာ်ပိုင်မဖစ်သည်” နှင် ယင်ားပဒ်မ ၈ (ြ) တွင် “…စိုက်ပ ျိုးထာျိုးတသာ ကျွန်ျိုးပင်ြ ာျိုးနှင် စပ်လ ဉ်ျိုးသည် သီျိုးမခာျိုးအြန်၊

ညွှန်ကကာျိုးခ က်ြ ာျိုး ထို ်မပန်၍ ပိုင်ဆင

ို ်ခင်မပ နိုင်သည်…” (ခပည်သ ောင်စလွှတ်သတော်, ၂၀၁၈) ဟ သဖော်ခပ ောား ည် မှအပ

အခြောားသ ော စ်သတော ွက်ပစစည်ားမျောား၊ စ် မဟတ် ည် စ်သတော ွက်ပစစည်ားမျောား ပင်ဆင်ြွင်နှင် ပတ် က်၍

ရှင်ားလင်ားတကျစွော သဖော်ခပ ောားခြင်ား မရှသပ။

“ခမန်မောနင်ငတွင် စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွမျောားအောား မည် ည်ပင်ဆင်မှုပစမျောားခဖင် ရှြ ည်” က

သမားခမန်ားကကည်ရော “နိုင်ငံတ ာ်ပိုင်” အခဖစ် နာားလည် ရှ ောား ူက အမျောားဆားခဖစ်ပပီား၊ သခဖဆ ူ စစသပေါင်ား (၂၉)ဦား အနက်

(၂၈)ဦားက သခဖဆ ောားပေါ ည်။ “ စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွမျောားပင်ဆင်မှု (ownership) နှင် ပတ် က်၍ စ်သတော/

ဇီ မျ ားစမျ ားကွမျောား/ ပတ် န်ားကျင် န်ား မ်ားသရားဆင်ရော မူ ေါဒ၊ ဥပသဒ၊ နည်ားဥပသဒနှင် ညွှန်ကကောားြျက်မျောားတွင်

ည် ွင်ားသဖော်ခပ ောားခြင်ား”နှင် ပတ် က်၍ ရှခြင်ား ရှ/ မရှ Goole Form တွင် သမားခမန်ားကကည် ည်အြေါ သခဖဆ ူစစသပေါင်ား

၂၉-ဦားအနက် မူ ေါဒ၊ ဥပသဒ၊ နည်ားဥပသဒနှင် ညွှန်ကကောားြျက်မျောားတွင် ပင်ဆင်ြွင်နှင်ပတ် က်၍ သဖော်ခပ ောားခြင်ား “ရှပါသည်”

ဟသခဖဆ ူ ၁၄-ဦားရှပပီား၊ “ြရှပါ” ဟ သခဖဆ ူ ၁၅-ဦား ရှပေါ ည် (ပ ၁)။

11
ပ ၁၊ စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွမျောားပင်ဆင်မှု နှင်ပတ် က်၍ စ်သတော/ဇီ မျ ားစမျ ားကွမျောား/ပတ် န်ားကျင်

န်ား မ်ားသရားဆင်ရော ဥပသဒစောရွက်စောတမ်ားမျောားတွင် ည် ွင်ားသဖော်ခပ ောားခြင်ားအောား ရှခြင်ား ရှ/မရှ သခဖဆ ူအသရအတွက်

“ရှပါသည်” ဟ သခဖဆ ောား ူမျောား ည် ၂၀၀၈-ဖွဲွေ့စည်ျိုးပံို အတမခခံဥပတဒပါ ပိုင်ဆိုင်ြှုက ရည်ညွှန်ား၍ သ ော်လည်ားသကောင်ား၊

၂၀၁၈-ြနှစ် စ်သတောဥပသဒခပဋ္ဌောန်ားြျက်ပေါ ပိုဂလ

္ က ကျွန်ျိုးနှင် သစ်ြာစိုက်ခင်ျိုး ည်တထာင်ခင် (ပဒ်မ ၁၄)၊ တက ျိုးရွာပိုင်

ထင်ျိုးစိုက်ခင်ျိုး ည်တထာင်ခင် (ပဒ်မ ၁၅)နှင် တဒသခံအစိုအဖွဲွေ့ပိုင် သစ်တ ာ ည်တထာင်ခင် (ပဒ်မ ၁၂)နှင် ၂၀၁၈-ြနှစ် တွင်

တ်ခပန်ြသ ော ဇီ မျ ားစမျ ားကွနှင် ဘော န်ား မ်ားသရားနယ်သခမမျောား ကောကွယ်သစောင်သရှောက်ခြင်ားဆင်ရော ဥပသဒ

ခပဋ္ဌောန်ားြျက်ပေါ အြန်ား (၇) ရစဆာန်ဥယ ာဉ် သိုြဟို ် ရိုကခတေဒဥယ ာဉ် ည်တထာင်ခင်၊ ယင်ားဥပသဒ၏ ပဒ်မ ၂၁ နှင် ၃၁

ကာကယ်ထာျိုးသည် တ ာရိုင်ျိုး ရစဆာန် သိုြဟို ် အပင်ကို လက်ဝယ်ထာျိုးခင်က ရည်ညွှန်ား၍လည်ားသကောင်ား

သခဖဆ ောား ည်က သတွွဲ့ရှရ ည်။ ဤ ည်ကကကည်ခြင်ားအောားခဖင် “ပင်ဆင်ြွင်”နှင် “လပ်ပင်ြွင်/ အ ားြျြွင်”

နာားလည်မှုသရောသ ွား သန ည်မျောားလည်ား သတွွဲ့ရှရ ည်။ Key informant တဦားကမူ “ပင်ဆင်ြွင်နှင်ပတ် က်၍ ဥပသဒ၊

နည်ားဥပသဒမျောားတွင် တ်ခပန်ခပဋ္ဌောန်ား ောားသ ော်လည်ား ပင်ဆင်ြွင် သဖော်ခပြျက်မျောားက အမျောားခပည် ူလူ

ပမ ရှနာားလည်သစရန် နည်ားလမ်ားမျ ားစအ ားခပ ၍ ရှင်ားလင်ားအ သပားရန် လအပ်သနသ ား” သကကောင်ားကလည်ား

သ ောက်ခပ ောား ည်။

12
၂.၁.၂ သစ်တ ာနှင် ဇီဝြ ျိုးစံိုြ ျိုးကွဲ သယံဇာ စီြံအိုပ်ခ ပ်ခင်

တဖန် ၂၀၀၈-ဖွွဲ့စည်ားပ အသခြြ ဥပသဒ ပဒ်မ(၄)အရ ယင်ားဥပသဒခပ ြွင်အောဏောနှင် အပ်ြျ ပ်သရားအောဏောအပေါအ င်

“နင်ငသတော်၏ အြျ ပ်အခြော အောဏော ည် နင်င ောားမျောား မှ ဆင်ား က်ပပီား နင်ငတ န်ားလား၌ တည် ည်။” ဟ သဖော်ခပ ောားရော

“နင်ငသတော်” ဆ ည်မှော နင်င ောားမျောားဟပင် မှတ်ယန

ူ င်ပပီား၊ ပဒ်မ ၃၇(က)အရ ယဇောတပစစည်ားအောားလား၏

ပင်ရင်ားပင်ရှင် ည် နင်င ောားမျောားပင် ခဖစ် ည်ဟ ဆရသပမည်။ ၂၀၀၈-ဖွွဲ့စည်ားပ အသခြြဥပသဒအရ အစားရအလွှော နှစ်ြ

(ခပည်သ ောင်စအစားရနှင် တင်ားသဒ ကကီား/ခပည်နယ်အစားရ) ခဖင် အပ်ြျ ပ်သ ော ခမန်မောနင်ငတွင် စ်သတောနှင်

ဇီ မျ ားစမျ ားကွမျောားဆင်ရော ဥပသဒခပ ခပဋ္ဌောန်ားြွင်အောား ဇယောား ၂ ပေါအတင်ား ြွသ အပ်နှင်ား ောား ည်ကု သလလောသတွွဲ့ ရှရ ည်။

ဇယောား ၂၊ ၂၀၀၈-ဖွွဲ့စည်ားပအသခြြဥပသဒပေါ စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွဆင်ရော ဥပသဒခပ ြွင်အောဏောမျောားအောား ြွသ ောားမှု

အစိုျိုးရအလွှာ ကဏ္ဍြ ာျိုး ဇယာျိုးနံပါ ်နှင် ရည်ညွှန်ျိုး

အြှ ်စဉ် ပိုဒ်ြ

ခပည်သ ောင်စ စ်သတော ဇယောား ၁၊ ၆ (စ) ပဒ်မ ၉၆

ခပည်သ ောင်စ သတောရင်ားတရစဆောန်မျောား၊ ဘော အပင်မျောားနှင် ဇယောား ၁၊ ၆ (ဆ) ပဒ်မ ၉၆

ဘော နယ်သခမမျောားအပေါအ င် ပတ် န်ားကျင်

ကောကွယသ
် ရားနှင် န်ား မ်ားသရား

တင်ားသဒ ကကီား/ ခပည်နယ် သကျားရွော င်ားစက်ြင်ား ဇယောား ၂၊ ၄(ဃ) ပဒ်မ ၁၈၈

တင်ားသဒ ကကီား/ ခပည်နယ် အပန်ားသခဖစြန်ားမျောား၊ တရစဆောန် ဥယျောဉ်၊ ဇယောား ၂၊ ၄(င) ပဒ်မ ၁၈၈

ရကခသ ဒဥယျောဉ်

ကယ်ပင်အပ်ြျ ပ်ြွင်ရ စ်သတောမျောား ကောကွယ် န်ား မ်ားသရား ဇယောား ၃၊ ၇ ပဒ်မ ၁၉၆

တင်ား/ကယ်ပင်အပ်ြျ ပ်

ြွင်ရဦားစီားအဖွွဲ့

ရ
ို့ ောတွင် အ က်ဇယောား ၂ ပေါ အြျက်အလက်မျောားအရ ၂၀၀၈-ဖွွဲ့စည်ားပအသခြြ ဥပသဒမှ အပ်နှင်ား ောားသ ော

ဥပသဒခပ ြွင်အောဏောမျောား ည် ခပည်သ ောင်စက ော အဓကကဏ္ဍမျောားတွင် ဥပသဒခပ ြွင်အောားြျ ပ်ကင် ောားရှပပီား၊ တင်ားသဒ ကကီား/

13
ခပည်နယ်မျောားတွင် အနည်ားငယ် ော သပားအပ် ောား ည်က သတွွဲ့ရှရ ည်။ တင်ားသဒ ကကီား/ ခပည်နယ် လွှတ်သတော်မျောားမှ

ခပ စ ောားသ ော အင်ားသလားကန်သဒ န်ား မ်ားသရားဥပသဒ (ရှမ်ားခပည်နယ်လတ

ွှ ်သတော်, ၂၀၁၉)၊ ဘော သရ ွက်သတော၊

သရ န်ားသတော န်ား မ်ားကောကွယသ

် ရားဥပသဒ (ရှမ်ားခပည်နယ်လွှတ်သတော်, ၂၀၁၉)၊ သကျားရွော င်ားစက်ြင်ားနည်ားဥပသဒမျောား

(တန သောရီတင်ားသဒ ကကီားအစားရအဖွွဲ့, ၂၀၁၇, ရှမ်ားခပည်နယ်လွှတ်သတော်, ၂၀၁၂, ကြျင်ခပည်နယ်လတ

ွှ ်သတော်, ၂၀၁၂,

ကရင်ခပည်နယ်လွှတ်သတော်, ၂၀၁၂, ြျင်ားခပည်နယ်လတ

ွှ ်သတော်, ၂၀၁၃, စစ်ကင်ားတင်ားသဒ ကကီားလွှတ်သတော်, ၂၀၁၂,

ပြူားတင်ားသဒ ကကီားလွှတ်သတော်, ၂၀၁၄, မသကွားတင်ားသဒ ကကီားလွှတ်သတော်, ၂၀၁၃, မနတသလားတင်ားသဒ ကကီားလွှတ်သတော်, ၂၀၁၂,

မွန်ခပည်နယ်လတ
ွှ ်သတော်, ၂၀၁၃, ရြင်ခပည်နယ် လွှတ်သတော်, ၂၀၁၃, ဧရော တီတင်ားသဒ ကကီားလွှတ်သတော်, ၂၀၁၂) နှင်

အပန်ားသခဖစြန်ားမျောား၊ တရစဆောန်ဥယျောဉ်၊ ရကခသ ဒဥယျောဉ်ဆင်ရောဥပသဒမျောား (ကြျင်ခပည်နယ်လတ

ွှ ်သတော်, ၂၀၁၄,

ကယောားခပည်နယ်လွှတ်သတော်, ၂၀၁၄, ကရင်ခပည်နယ်လတ

ွှ ်သတော်, ၂၀၁၇, စစ်ကင်ားတင်ားသဒ ကကီားလွှတ်သတော်, ၂၀၁၃,

တန သောရီတင်ားသဒ ကကီားလွှတ်သတော်, ၂၀၂၀, ပြူားတင်ားသဒ ကကီားလွှတ်သတော်, ၂၀၂၀, မနတသလားတင်ားသဒ ကကီားလွှတ်သတော်,

၂၀၁၅, မွန်ခပည်နယ်လွှတ်သတော်, ၂၀၁၅, ရြင်ခပည်နယ်လတ

ွှ ်သတော်, ၂၀၁၉, ရှမ်ားခပည်နယ်လွှတ်သတော်, ၂၀၁၈) က အ ီား ီား

သရားဆွ တ်ခပန် ောား ည်ကလည်ား သတွွဲ့ရှရ ည်။ ဤ ည်က သ ောက်ရှု၍ ကရင်လှ (၂၀၁၆) က “ ယဇောတသတွ မှော

ဆောားနှင် ဆောား ွက်ပစစည်ားရယ်၊ င်ားရယ်၊ သရြျ ငေါားရယ် ားမျ ားကပ တင်ားသဒ ကကီား၊ ခပည်နယ်နို့ ကယ်ပင်အပ်ြျ ပ်ြွင်ရ

တင်ားသဒ အစားရသတွက ဥပသဒခပ ြွင်သပား ောားပပီား ကျန် ယဇောအောားလားက ခပည်သ ောင်စအစားရကပ လွှမ်ားမားြျ ပ်ကင် ောားတော

သတွွဲ့ရပေါတယ်”ဟ ၎င်ား၏ သဆောင်ားပေါားမျောားစောအပ်တွင် သဖော် တ်ခပ ောား ည် (ကရင်လှ, ၂၀၁၆, ၅)။

ဤက ို့ စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွမျောား စီမအပ်ြျ ပ်မှုတွင် မူ ေါဒသရားဆွခြင်ား၊ ဥပသဒခပ ခြင်ား၊ စ်သတောကက ား င်ား၊

ကက ားခပင်ကောကွယ်သတောနှင် ဘော န်ား မ်ားသရားနယ်သခမမျောား တ်မှတ်သကကညောခြင်ား စ ည်ကစစမျောားအတွက်

အမျောားခပည် ူ ို့ ြျခပအ သပားခြင်ား၊ တနို့်ခပန်အကကခပ ြျက်မျောား သတောင်ားြခြင်ား၊ အမျောားခပည် ူ မှ သတောင်ားဆြျက်မျောားက

လက်ြ၍ ခပန်လည် ည် ွင်ားစဉ်ားစောားခြင်ား ရှ/ မရှ သမားခမန်ားြရော “ကျယ်ခပနို့်စွော ြျခပအ သပားြခြင်ား မရှ/ သရောက်သရောက်

ကျယ်ကျယ်ခပန်ခပနို့် သဆောင်ရွက်ြခြင်ားမရှ” ဟ သခဖဆ ူ (၈)ဦားရှြပပီား၊ “တနို့်ခပန်ြျက်မျောား ခပန်လည်သပားပို့ရန်

အြျန်လသလောက်စွော အ သပားြခြင်ားမရှ” ဟလည်ားသကောင်ား၊ “ြျခပအ သပားသ ော်လည်ား တနို့်ခပန်ြျက်မျောားက

လက်ြစဉ်ားစောားြခြင်ား မရှ/ ြျခပအ သပားြပပီား တနို့်ခပန်ြျက်မျောားက တစ်စတ်တစ်ပင်ားမျှ ော ည် ွင်ားစဉ်ားစောားနင်ြ” ဟ

သခဖဆ ူ (၅)ဦား ရှြပေါ ည်။ “အမျောားခပည် ူတို့ ည် တန်ခို့ ပန်အကကခပ ြျက်မျောား ခပန်လည်သပားပို့ရန်ကစစအောား

တန်ဆ
ို့ င်ားသနသကကောင်ား ကက သတွွဲ့ြရဖူား ည်” ဟ သခဖဆြျက်လည်ား သတွွဲ့ရှရ ည်။ အခြောားတဖက်တွင် “အခပည်အ

သဆောင်ရွက်ြ ည်” ဟ သခဖဆ ူ (၇)ဦားလည်ား သတွွဲ့ရှရ ည်။ အ က်ပေါဆနို့်ကျင်ဘက် မတူကွခပောားသ ော အသခဖမျောားအသပေါ်

14
Key informant interview ခဖင် ခပန်လည်စစစ်ကကည်သ ောအြေါ “ယြင်က လွတ်လပ်စွော ကက တင်အ သပား

သဘောတူညီမှုရယူသဆောင်ရွက် ည် နည်ားလမ်ားမျောားကျင် ားမှု မရှ သလောက်နည်ားပေါားြ” သကကောင်ား၊ ၂၀၁၅ ြနှစ်

သနာက်ပင်ားမှ ော အရပ်ဖက်နှင် အစားရမဟတ်သ ော အဖွွဲ့အစည်ားမျောားပေါ င်ကူညီြွင် ပမရရှလောပပီား၊ “အမျောားခပည် ူက

ကျယ်ကျယ်ခပနို့်ခပနို့် အ သပားမှုရှြ” သကကောင်ား ကယ်တင် ပေါ င်သဆောင်ရွက်ြ ည် အစားရ န် မ်ားမျောားနှင်

အစားရ န် မ်ားမျောားနှင်အတူ ပူားတွ၍ ကူညီသဆောင်ရွက်သပားြကကသ ော အစားရမဟတ်သ ော အဖွွဲ့အစည်ား န် မ်ားမျောားက

သ ောက်ခပကက ည်။ “အစားရ တင်ားစောမျောားမှော သကကညောခြင်ားခဖင် အမျောားခပည် ူ အမှန်တကယ် တင်ားမသရောက်နင်”

သကကောင်ား၊ “လူ က လက်လှမ်ားမီ သ ောနည်ားလမ်ားမျောားခဖင် ကျယ်ခပနို့်စွောအ သပားနင်ခြင်ားမရှ” သကကောင်ား၊ “ြျခပအ သပားသ ော

အြျက်အလက်မျောား ည် အမျောားခပည် ူက နာားလည်နင်သလောက်သအောင် ရှင်ားလင်ားခပည်စမှုမရှ” သကကောင်ား

သ ောက်ခပြျက်မျောားကလည်ား သတွွဲ့ရှရပေါ ည်။

အ
ို့ ခပင် စ်သတောဥပသဒ (၂၀၁၈)၊ စ်သတောနည်ားဥပသဒ (၂၀၁၉)၊ ဇီ မျ ားစမျ ားကွနှင် ဘော

န်ား မ်ားသရားနယ်သခမမျောား ကောကွယသ

် စောင်သရှောက်ခြင်ားဆင်ရော ဥပသဒ (၂၀၁၈)နှင် သဒ ြအစအဖွွဲ့ပင်

စ်သတောတည်သ ောင်ြွင် ညွှန်ကကောားြျက်တို့က သလလောကကည်ရော၌ ဟြျ ပ်ကင်မှုကကီားမောားသနပပီား၊ တင်ားသဒ ကကီား/

ခပည်နယ်မျောားတွင် စီမအပ်ြျ ပ်ြွင်အောဏော အနည်ားငယ် ောသပား ောား ည်က သတွွဲ့ရှရပေါ ည်။ သပား ောားသ ော

စီမအပ်ြျ ပ်ြွင် အောဏောကပင် တင်ားသဒ ကကီား/ ခပည်နယ် န် မ်ားမျောား ည် လွတ်လပ်စွော ဆားခဖတ်စီမြနို့်ြွနင်ခြင်ားမရှဘ

အ က်အဆင်ဆင် ို့ တင်ခပရခြင်ား၊ တစ်ဖက်တွင်လည်ား ကယ်တင်ဆားခဖတ်ြွင်ရှ ည်က ရှသ ော်လည်ား စစ်အပ်ြျ ပ်သရား

အစားရယနတရောားတွင် နှစ်သပေါင်ားမျောားစွော အရားစွသနသ ော အသလအကျင်မျောားအရ အ က် ို့တင်ခပြွင်ခပ ြျက် သတောင်ားြသနခြင်ား၊

တြျ ွဲ့မှောမူ ကယ်ပင်ဆားခဖတ်ြွင်ရှသန ည်က မ ရှသနခြင်ားကပင် သတွွဲ့ရှရ ည်။ Key informant interview အရ “တရောားမ င်

ယဇောတ တ်လပ်သရောင်ား ယ်မှုမျောား အသရားယူခြင်ားက ပမ ွဲ့နယ်အဆင်က စီရင်ြွင်ရှသ ော်လည်ား အ က်အဆင်မျောားက

လွှမ်ားမားပယ်ဖျက်၍ စီရင်ြျက်က ခပင်ဆင်ြျမှတ်နင် ည် ဟြျ ပ်ကင်မှုအလွန်မျောား ည် ကစစရပ်မျောားရှြသကကောင်ား (KII-11)”

က ၎င်ား၏လပ် က်အသတွွဲ့အကက မျောားအရ သတွွဲ့ရှရပေါ ည်။ ဥပမောအသနခဖင် စ်သတောဥပသဒ (၂၀၁၈) ပဒ်မ (၂၂) အရ

“သစ်တ ာအရာရှသည် သစ်တ ာနယ်တမြနှင် အစိုျိုးရ စီြံခန်ခွဲခင်ရှတသာတမြြှ ထို ်လပ

ို ်သည် အခန်တဆာင်ပပီျိုးတသာ ထင်ျိုးကို

ြီျိုးတသျိုးဖို ်နိုင်ရန် သ ်ြှ ်သည်စည်ျိုးကြ်ျိုးခ က်ြ ာျိုးမဖင် ြီျိုးတသျိုးဖို ည်တထာင်ခင်နှင် ြီျိုးတသျိုးဖို ်ခင်မပ နိုင်သည်”

ဟူသ ောခပဋ္ဌောန်ားြျက်အရ “လက်သတွွဲ့သခမခပင်အသခြအသနတွင် သဒ ြခပည် ူမျောားက သလျှောက် ောားလော ည်အြေါ

ကတက တ်မျောားသပားပပီားမှ ဌောန၏ မူ ေါဒပင်ားဆင်ရော အောားနည်ားြျက်နှင် ညွှန်ကကောားြျက်မျောား ရှုပ်သ ွားခြင်ားသကကောင် မီားသ ွားဖတ်ြွင်

ခပန်လည်ရတ် မ်ားရ ည်အြေါမျောားလည်ား သတွွဲ့ကက ရ ခဖင် န် မ်ားမျောား ည် မမကယ်က ယကကည်မှုမရှသန (KII-1)”

15
သကကောင်ားက သတွွဲ့ရှရပေါ ည်။ အလောားတူ သဒ ြခပည် ူအစအဖွွဲ့ပင် စ်သတောမျောား ဆင်ရောညွှန်ကကောားြျက်မျောား (Community

Forestry Instruction - CFI) အရ သဒ ြအစအဖွွဲ့ပင် စ်သတော (Community Forestry - CF) လပ်ကင်ြွင်သပားရန် ခပည် ူနှင်

တက်ရက် သတွွဲ့ ဆက်ဆရ ည် ပမ ွဲ့နယ်အဆင် န် မ်ားက အောမြြျက်မသပားနင် ည် သနရောမျောားခဖစ်သနခြင်ား၊

လပ်ငန်ားဆင်ရော အောမြြျက်မသပားနင် ခဖင် ခပည် ူလူ ၏ ယကကည်မှုတည်သဆောက်ရန် ြက်ြခြင်ားမျောားကလည်ား

သတွွဲ့ရှရပေါ ည်။

ဟမှ ြျမှတ်သ ော မူ ေါဒ၊ ဥပသဒ၊ ညွှန်ကကောားြျက်မျောားက လက်သတွွဲ့အသကောင်အ ည်သဖော် ည် သခမခပင်လပ်ငန်ားမျောား

သဆောင်ရွက်ရောတွင် ကက သတွွဲ့ရ ည် လပ်ငန်ားတော န်ပငစွန်ားရှုပ်သ ွားမှုမျောား၊ သဒ အသခြအသနနှင် မကက်ညီ ည်

အြက်အြမျောားကလည်ား Key informant မျောား မှ ရှြရ ည်။ ဥပမောအောားခဖင် “စက်ြင်ားလပ်ငန်ားသတွ သခမခပင်မှော

လက်သတွွဲ့လပ်သဆောင်ရတ သဒ အလက်အသခြအသနက ည် ွင်ားစဉ်ားစောားခြင်ားမရှဘ တစ်နင်ငလားလွှမ်ားခြ တ

ညွှန်ကကောားြျက်မျောားက ောကင်စွပပီား လပ်ငန်ားမျောားက ဖအောားသပားအသကောင်အ ည်သဖော်သစတော၊ မတူညီသ ော

စ်သတောလပ်ငန်ားသနရောမျောား စီမြျက်သရားဆွ ောားပပီား သခမခပင်မှော ပ်သနတော၊ စ် ေါား သပေါမျောားသ ောသနရော၌ CF လပ်ငန်ားခဖင်

စ်သတော န်ား မ်ားသရားက ခပင်ပအဖွွဲ့အစည်ားအကူအညီခဖင် အသကောင်အ ည်သဖော်သစပပီား စီမကန်ားကောလပပီားဆားတအြေါ

သဒ ြမျောားက စတ် င်စောားမှုမရှသတောဘ သအောင်ခမင်မှုမရတော၊ စမ်ားစ (အပူပင်ားသဒ စမ်ားလန်ားစခပည်သရားဦားစီားဌောန)နို့ စ်သတော

( စ်သတောဦားစီားဌောန) မှော ဘော သတော န်ားလပ်ငန်ား၊ သရသ သရလ စ်သတောစက်ြင်ား လပ်ငန််းမျောား ပ်သနတော၊ စမ်ားစနို့

သကျားလက်ဖွွဲ့ပဖ ားသရား (စက်ပျ ားသရား)မှော သရရရှသရားသြေါင်ားစဉ်သအောက်မှ သရ န်ားဆည်တည်သဆောက်ခြင်ား၊ ားသရကန်

တည်သဆောက်ခြင်ားလပ်ငန်ားမျောား ပ်သနတော၊ စ်သတောဌောနက စီမြနို့်ြွြွင်ရှတနယ်သခမအတွင်ား သခမအ ားြျမှုက

အသ ွသ ွအပ်ြျ ပ်သရားက ို့ အခြောားဌောနတစ်ြက လွှမ်ားမားပပီား ြွင်ခပ မနို့်ြျသပားတော၊ ဖမ်ားဆီားရမ စ်နှင် ဆက်စပ်ပစစည်ားသတွက

စီမြနို့်ြွရောမှော အဆင်အလက် ဆားခဖတ်ြျက်ြျြွင်နှင် လပ်ပင်ြွင်မရဘ အ က်အဆင်မျောားရွဲ့ ညွှန်ကကောားြျက်က သစောင်ဆင်ားပပီား

လပ်ငန်ားစဉ်အြျန်ကကောလွန်ားတောသကကောင် ပစ(၈) စ်နှင် ဆက်စပ်ယောဉ်ယနတရောားသတွ သလလွင်ပျက်စီား ဆားရှုားရတောသတွဟော

အမနို့်သပားတအဆင်နို့ သခမခပင်လပ်ငန်ားနို့ ကွောဟြျက်သကကောင်လို့ပ ခမင်ပေါတယ်” ဟ န် မ်ားအသတွွဲ့အကက ရှ ည်

သခဖဆ ူမျောား၏အခမင်က သတွွဲ့ရှရပေါ ည် (KII 1, KII 2, KII 3, KII 4, KII 5)။ ောားငှက်တရစဆောန်မျောား

တရောားမ င်သရောင်ား ယ်သဖောက်ကောားမှု တောားဆီားရောတွင်လည်ား ဥယျောဉ်သဘားမသတော/ ဘော န်ား မ်ားသရားနယ်သခမ

ခပင်ပသနရောမျောားတွင် ဖမ်ားဆီားအသရားယူခြင်ားတော န်က ပမ ွဲ့နယ်အဆင် စ်သတောဦားစီားဌောနနှင် စ်သတောဦားစီားဌောနရားြျ ပ်၏

ညွှန်ကကောားမှုသအောက်ရှ ဘော န်ားကျင်နှင် ောားငှက်တရစဆောန် န်ား မ်ားသရားဌောနအကကောား တော န် တတရောားနှင် လပ်ပင်ြွင်မျောား

ရှုပ်သ ွားမှုသကကောင် ပညောရပ်ဆင်ရော ကျွမ်ားကျင်မှုမရှ ူက လက်သတွွဲ့ကင်တွယ် သခဖရှင်ားရခြင်ား၊ သရောက်သ ော စီမြနို့်ြွမှုနှင်

16
 န်သဆောင်မှုမသပားနင်ခြင်ား စ ည်အြက်အြမျောားက ကက သတွွဲ့ရသလရှသကကောင်ား သ ောက်ခပသဆွားသနွားကက ည်ကလည်ား

သတွွဲ့ရှရ ည် (KII 5, KII 18)။

သယဘဘျအောားခဖင် “ဌောနတစ်ြနှင်တစ်ြကကောား လပ်ပင်ြွင်မျောား မခပတ် ောားခြင်ားနှင် အောဏောပရှသ ောဌောနက

လွှမ်ားမားနင် ည် decision making process သကကောင် မူ ေါဒြင်မောမှုမရှသ ော လပ်ငန်ားအသကောင်အ ည်သဖော်မှုမျောား

ခဖစ်သပေါ်သစ ည် (KII 7)” ဟူ ည် ား ပ်ြျက်ကလည်ား သတွွဲ့ရှရ ည်။ ယဇောတမျောားက စီမအပ်ြျ ပ်ြွင် ဆင်ရော ဥပသဒမျောား၊

နည်ားဥပသဒမျောားရှသနသ ော်လည်ား ဌောနအမျ ားမျ ားက မူ ေါဒ၊ စည်ားမျဉ်ားအ ီား ားီ ခဖင် စီမအပ်ြျ ပ်သနကက ည်။ ဥပမော-

ကမ်ားသခြတစ်သနရောရှ ြရီား ွောားလပ်ငန်ားမျောား၊ ငေါားဖမ်ားလပ်ငန်ားမျောား၊ တူားသဖော်ခြင်ားလပ်ငန်ားမျောားနှင် ဒီသရသတော

န်ား မ်ားသရားလပ်ငန်ားမျောားတွင် မူ ေါဒမျောား ကွခပောားလျက်ရှသကကောင်ား သလလောသတွွဲ့ရှရပေါ ည်။ အြျ ွဲ့ကစစရပ်မျောား၌လည်ား

ဥပသဒအသကကောင်ားအရောမျောား ပငစွန်ားရှုပ်သ ားွ မှုမျောားရှသနပပီား အြျ ွဲ့သ ော အသကကောင်ားကစစရပ်မျောား ည် အပ်ြျ ပ်မှုမျောားကကောားတွင်

ကင်ားလွတ်လျက်ရှ သကကောင်ားက Key Informant (KII-12) တစ်ဦားက ဆ ည်။

စ်သတောဥပသဒ ပဒ်မ (၃၇/ြ) အရ “ညွှန်ကကောားသရားမှုားြျ ပ် ည် တင်ားသဒ ကကီား မ

ို့ ဟတ် ခပည်နယ်

စ်သတောအရောရှက ြျမှတ် ည် အမနို့် မ

ို့ ဟတ် ဆားခဖတ်ြျက်က အတည်ခပ ခြင်ား၊ ခပင်ဆင်ခြင်ား မ
ို့ ဟတ် ပယ်ဖျက်ခြင်ား

ခပ နင် ည်” ဟ ဆသ ော်လည်ား လက်သတွွဲ့တွင် ဟက ောလျှင် ြျ ပ်ကင် ောားသ ောသကကောင် လပ်ငန်ားသနှာင်သနှားကကနို့်ကကောမှုမျောား

ကက သတွွဲ့ြရသကကောင်ားက (KII-3) သတွွဲ့ရှရပေါ ည်။ အြျ ွဲ့သ ော ဥပသဒမျောား ည် ဌောနအတွင်ား၌ ောလျှင် ရှသနပပီား

ခပည် ူလူ တင်ားအြျက်အလက် စီားဆင်ားမှုမှော မျောားစွောအောားနည်ားလျက်ရှသပ ည်။ ို့သကကောင် န် မ်ားမျောားအသနခဖင်

လပ်ငန်ားသဆောင်ရွက်သနသ ော်လည်ား သရောက်မှု မရှခြင်ားသတွွဲ့ရပေါ ည်။ ဥပမော- တင်ားအြျက်အလက်မျောား၊ ဥပသဒမျောားက

အစားရပင် တင်ားစောမျောား၊ ရပ်ခမင် ကကောားမျောားတွင် ော သကကညောသနခြင်ားတသ

ို့ ကကောင် ခပည် ူလူ သရောက် င် သလောက်

မသရောက်ြသပ။ ယသနို့သြတ် ခပည် ူလူ ည် အစားရပင် တင်ားစောမျောား၊ ရပ်ခမင် ကကောားမျောား က်

လူမှုပလက်သဖောင်ားမျောားခဖစ်သ ော Facebook, Instragm, Twitter အစရှ ည် ြျယ်နယ်မျောား၌ သကကညောလျှင် ခပည် ူလူ

ပမပျွဲ့နှန
ို့ င်မည်ခဖစ် ည် (KII-7)။

တင်ားရင်ား ောားလူမျ ားမျောား သန င်ရောသဒ မျောား၌ စ်သတော ယဇောတစီမအပ်ြျ ပ်မှုလပ်ငန်ားမျောား အသကောင်အ ည်

သဖော်ရောတွင် ဘော ောစကောားအြက်အြရှသကကောင်ားက Google form စစ်တမ်ားသခဖဆ ူအမျောားစက သဖော်ခပြ ည်အခပင်

ဘော ောစကောားမတူညီမှု၊ အဟနို့်အတောားက ည် ွင်ားစဉ်ားစောားမှု အောားနည်ားြ ည် အြျက်ကလည်ား Key inofrmant အြျ ွဲ့က

သ ောက်ခပသဆွားသနွားြကက ည် (KII 2, KII 6, KII 10, KII 11, KII 15)။ “တင်ားရင်ား ောားမျောား ည် မောစကောားနာားလည် ည်တင်

မြင်ဘော ောစကောားဟ တ်မှတ်၍မရပေါ။ စ်သတော ယဇောတအသပေါ်မှီြသနရ ည် သဒ ြတင်ားရင်ား ောား

17
လူဦားသရအမျောားစ ည် မောစော၊ မောစကောားခဖင် င်ယူြွင်ရ ည် ပညောသရား (formal education) က

လက်လှမ်ားမီ ူမျောားမဟတ်ကကပေါ။ သန င်ရောသဒ တွင် ခမန်မောဘော ောက သခပောဆ ားစွခြင်ားလည်ား မရှကကပေါ။ သ

ို့ ကကောင်

ခပည် ူနှင် သခပောဆဆက်ဆရောတွင်၊ အ ူား ခဖင် နည်ားပညောနှင် မူ ေါဒပင်ားဆင်ရော အ သပားသခပောကကောားရ ည် န် မ်ားမျောား၏

သဒ ဘော ောစကောားတတ်ကျွမ်ားမှု အသရားကကီား ည် (KII 11)” ဟ ည် ွင်ား သခဖဆြ ည်။

၂.၁.၃ သစ်တ ာနှင် ဇီဝြ ျိုးစံိုြ ျိုးကွဲသယံဇာ ဏ္ဍာတရျိုးဆိုင်ရာခွဲတဝြှုြ ာျိုး

မျှ ောမက အြွန်အြမျောား သကောက်ြြွင်နှင် ပတ် က်၍ ၂၀၀၈-ဖွွဲ့စည်ားပ အသခြြဥပသဒ၊ အြန်ား(၅)၊ ပဒ်မ

၂၃၁(က)တွင် “ခပည်သ ောင်စ ည် တင်ားသဒ ကကီား မ

ို့ ဟတ် ခပည်နယ်မျောားက သကောက်ြြွင်ရှသ ော ဇယောား ၅ ပေါ

အြွန်အြမျောားမှအပ အခြောားအြွန်အြမျောားက ဥပသဒနှင် အညီသကောက်ြ၍ ခပည်သ ောင်စဘဏ္ဍောရန်ပသငွ ို့ သပား ွင်ားရမည်။ (ြ)

တင်ားသဒ ကကီား မ
ို့ ဟတ် ခပည်နယ်မျောားက သကောက်ြရန် တ်မှတ် ောား ည် ရသငွမျောားနှင် အြွန်အြအမျ ားအစောားမျောားက

ခပည်သ ောင်စနယ်သခမမျောားအတွက် သကောက်ြရန်ရှပေါက ခပည်သ ောင်စက ဥပသဒနှင် အညီသကောက်ြ၍ ခပည်သ ောင်စ

ဘဏ္ဍောရန်ပသငွ ို့ သပား ွင်ားရမည်”ဟလည်ားသကောင်ား၊ ပဒ်မ ၂၃၁ (ဂ)တွင် “ခပည်သ ောင်စ ည် ခပည်သ ောင်စ ဘဏ္ဍောရန်ပသငွက

ဥပသဒနှင်အညီ ားစွြွင်ရှ ည်”ဟလည်ားသကောင်ား၊ ပဒ်မ ၂၅၄(က)တွင် “တင်ားသဒ ကကီား မ

ို့ ဟတ် ခပည်နယ်မျောားက ဇယောား ၅

ပေါ အြွန်အြမျောားက ဥပသဒနှင်အညီ သကောက်ြ၍ တင်ားသဒ ကကီား မ

ို့ ဟတ် ခပည်နယ်ရန်ပသငွမျောား ို့ သပား ွင်ားရမည်။ (ြ)

တင်ားသဒ ကကီား မ
ို့ ဟတ် ခပည်နယ်မျောား ည် တင်ားသဒ ကကီား မ
ို့ ဟတ် ခပည်နယ်ရန်ပသငွမျောားက

ားစွြွင်ရှ ည်”ဟလည်ားသကောင်ား သဖော်ခပ ောားရော အြွန်အြသကောက်ြြွင်နှင်ပတ် က်၍လည်ား ဟြျ ပ်ကင်မှု

ကကီားမောား ည်က သတွွဲ့ရှရ ည်။ သအောက်ပေါဇယောား ၃ တွင် သဖော်ခပ ော ည် အြွန်အြမျောား ော တင်ားသဒ ကကီားနှင်

ခပည်နယ်မျောားအောား သကောက်ြြွင် သပားအပ် ောား ည်။

ဇယာျိုး ၃၊ ၂၀၀၈-အတမခခံဖွဲွေ့စည်ျိုးပံိုအရ ိုင်ျိုးတဒသကကီျိုး/ မပည်နယ်ြ ာျိုးက တကာက်ခင်ရှသည် သစ်တ ာနှင် ဇီဝြ ျိုးစံိုြ ျိုးကွဲ

ကဏ္ဍရှအခန်အခြ ာျိုး

အခန်အခ တကာက်ခံခင်ရှသူ တကာက်ခံရြည် အခန်အခြ ာျိုး ဇယာျိုး ရည်ညွှန်ျိုး

ပိုဒ်ြ

18
 တင်ားသဒ ကကီား/ ခပည်နယ် ၁၂။ တင်ားသဒ ကကီား မ
ို့ ဟတ် ခပည်နယ်အတွင်ားရှ ဇယောား ၅ ပဒ်မ ၂၅၄

စ်သတောမျောားမှ သအောက်ပေါပစစည်ားမျောား တ်ယူ ည် အတွက်

သကောက်ြ ည် အြွန်အြမျောား

(က) ကျွန်ားနှင် တ်မှတ် ောားသ ော စ်မောမျောားမှအပ

ကျန် စ်မျောားအသပေါ်တွင် သကောက်ြ ည်အြွန်

(ြ) င်ား၊ မီားသ ွား၊ ကကမ်၊ ေါား၊ ငှက် က်၊ ရှောားသစား၊ နပ်ြေါား၊

င်ားရှ ားဆီ၊ စ်သမွှား၊ ပျောား ွက်ပစစည်ားမျောား စ ည်တို့အသပေါ်

သကောက်ြ ည်အြွန်

ဤ သတ နသဆောင်ရွက်ရန် ခပင်ဆင် ောား ည် Google Form သမားြွန်ားလွှောတွင်လည်ား ဘဏ္ဍောသရား အစီအမမျောားနှင်

ပတ် က်၍ လပ်ငန်ားအသတွွဲ့အကက ဆင်ရောသမားြွန်ားမျောား ည် ွင်ားသမားခမန်ားြ ည်အြေါ “ စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွမျောားမှ

နှစ်စဉ် စ်သတော ွက်ပစစည်ား တ်လပ်ရန် ပမောဏ၊ အမျ ားအမည်နှင် အြွန်သငွမျောား တ်မှတ်ခြင်ား၊ စ်သတောနှင်

ဇီ မျ ားစမျ ားကွမျောားအောား အ ားခပ ခြင်ား၊ သရောင်ား ယ်ခြင်ားတို့အတွက် အမျ ားအမည် တ်မှတ်ခြင်ား၊ အြွန်အြနှုန်ား ောား

တ်မှတ်ခြင်ားမျောား” နှင်ပတ် က်၍ မည် ည်အစားရအဆင်က မည် လ

ို့ ပ်သဆောင် ည်က သမားခမန်ားြရော သခဖဆ ူစစသပေါင်ား

၂၉-ဦားရှ ည်အနက် “ ဟအဆင်က တ်မှတ်သကကညော ည်” ဟ ၂၃-ဦားမှလည်ားသကောင်ား၊ “ခပည်နယ်/ တင်ားအစားရက

တ်မှတ်သကကညော ည်” ဟ ၇-ဦားမှလည်ားသကောင်ား၊ “သဒ နတရအဆင် (ပမ ွဲ့နယ်/ ဘနယ်) န် မ်ားမျောား မှ

အဆခပ တင်ခပြျက်မျောားရယူ၍ သဆွားသနွားညြှနှုင်ားပပီား ဟအဆင် ို့မဟတ် ခပည်နယ်/ တင်ားအစားရက တ်မှတ်သကကညော ည်”

ဟ ၆-ဦားမှလည်ားသကောင်ား၊ “သဒ နတရအဆင်က ဆားခဖတ် တ်မှတ်၍ အ က်အဆင်ဆင် ို့ တင်ခပပပီား ဟအဆင် မ

ို့ ဟတ်

ခပည်နယ်/ တင်ား အစားရက သကကညော ည်” ဟ ၅-ဦားမှလည်ားသကောင်ား သခဖဆ ောားပေါ ည် (ဇယောား ၄)။ ဤစစ်တမ်ားအသခဖလွှောက

သ ောက်ရှုွဲ့ခြင်ားအောားခဖင်လည်ား စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွကဏ္ဍမှ အြွန်သကောက်ြသရားဆင်ရောအစီအမမျောား စီမအပ်ြျ ပ်မှု ည်

လက်သတွွဲ့အသကောင်အ ည်သဖော်မှုတွင်လည်ား ဟြျ ပ်ကင်မှုမျောားသန ည်က ပမ င်ရှောားစွော သတွွဲ့ခမင်နင်သပ ည်။

ဇယာျိုး ၄၊ အခန်တကာက်ခံတရျိုးဆိုင်ရာ စီြံပိုင်ခင်နှင်ပ ်သက်၍ လိုပ်ငန်ျိုးအတ ွေ့အကကံ စစ် ြ်ျိုးရလဒ်

စီမြနို့်ြွမှုပစ သခဖဆ ူဦားသရ

19
 ဟအဆင် (ရားြျ ပ်/ ဦားစီားဌောန/ ခပည်သ ောင်စ န်ကကီားဌောန)က တ်မှတ်သကကညော ည် ၂၁

ခပည်နယ်/ တင်ား အစားရက တ်မှတ်သကကညော ည် ၇

သဒ နတရအဆင် (ပမ ွဲ့နယ်/ ဘနယ်) န် မ်ားမျောား မှ အဆခပ တင်ခပြျက်မျောားရယူ၍ သဆွားသနွားညြှနှုင်ားပပီား ၆

ဟအဆင် မ
ို့ ဟတ် ခပည်နယ်/ တင်ားအစားရက တ်မှတ်သကကညော ည်

သဒ နတရအဆင်က ဆားခဖတ် တ်မှတ်၍ အ က်အဆင်ဆင် ို့တင်ခပပပီား ဟအဆင် မ

ို့ ဟတ် ၅

ခပည်နယ်/ တင်ား အစားရက သကကညော ည်

မသ ြျော ၁

စ်သတောနည်ားဥပသဒပဒ်မ (၄၂/ဂ)အရ “ င်ားစက်ြင်ားအောား လွှသခပောင်ားရယူ ည်သကျားရွော ည်

ြတ်လရ
ှ တ် မ်ား ည်အြေါ သရောင်ား ယ်သဖောက်ကောားမှုအတွက် စ်သတောဦားစီားဌောနက တ်မှတ်သ ောအြွန်က

သပားသဆောင်ရမည်” ဟူ၍လည်ားသကောင်ား နည်ားဥပသဒ ပဒ်မ (၆၈) မူလပင်ရှင် ည် နည်ားဥပသဒ ၆၇၊ နည်ားဥပသဒြွ (ဃ)အရ

မမအောား ခပန်လည်ယူသဆောင် ွောားြွင်ခပ ည် သရသမျောကမ်ားတင် စ်မျောားက စ်သတောကင်ားရား၍ န်ား မ်ားသစောင်သရှောက် ောား

ြရ ည်အတွက် ခပည်နယ်၊ တင်ား စ်သတောအရောရှက တ်မှတ် ည် အြသကကားသငွက သပားသဆောင်ရမည်” ဟ

အတအလင်ားသဖော်ခပ ောားသ ော်လည်ား တစ်ြျ ွဲ့သ ောသနရောမျောားတွင် စ်သတော န် မ်ားမျောား ည် အဂတ လက်စောားမှုနို့

မကင်ားကကဟ Key Informant (KII-10) တစ်ဦား၏ သခဖဆြျက်အရ ရှရပေါ ည်။ အြျ ွဲ့သ ော ကစစမျောားတွင်

ခပည် ူလူ ကယ်တင်ကပင်လျှင် ၎င်ား၏အကျ ားစားပွောားအတွက် လလလောားလောား တစားလက်သဆောင်မျောားသပားကက ည်

အခဖစ်အပျက်မျောား ရှသကကောင်ားကလည်ား သတွွဲ့ရှရပေါ ည်။

အ
ို့ ခပင် “၂၀၀၈ ဖွွဲ့စည်ားပအသခြြဥပသဒအရ အောဏောအရပ်ရပ် ည် အ က်မှသအောက် ို့ ောဆင်ား က်၊

အောဏောပင်အဖွွဲ့အစည်ားအမျောားစကလည်ား စစ်တပ်ကစားမားခြယ်လှယ် ောားပပီား အမနို့်နာြ ူက ော တော န်သပား၊ သနရောသပား ည်

စနစ်ခဖင်အပ်ြျ ပ်လောြ ည် (KII-10)” ဟ သဖော်ခပ ောားရော လပ်ပင်ြွင်အောဏော ဟြျ ပ်ကင်မှု ကကီားမောားခြင်ားအခပင် စစ်တပ်၏

လွှမ်ားမားမှုကပေါ သ ောက်ခပ ောား ည်။ ဤက ို့ “ ဟြျ ပ်ကင်မှုမျောားလွန်ားသ ောသကကောင် ဆားခဖတ်ြျက်မသပားနင်ဘ

လပ်ငန်ားသနှာင်သနှားကကနို့်ကကောမှုမျောားကက သတွွဲ့ရ (KII-3)” သကကောင်ားကလည်ား လပ်ငန်ားအသတွွဲ့အကက ရှ ည် Key Informant

တစ်ဦား မှ ရှရ ည်။ ဟြျ ပ်ကင်မှုမျောားပပီား စစ်တပ်၏ လွှမ်ားမားမှုပေါရှသနြ ခဖင် “ ဘော ယဇောတအပေါအ င်

20
အြွန်ဘဏ္ဍောမျောား ရရှမှု၊ ားစွမှုက မှန်ကန်စွောနှင် ပွင်လင်ားခမင် ောစွော ရှနင်ြွင် မရရှြ (KII-10)” သကကောင်ား

အြွန်ဘဏ္ဍောကစစရပ်မျောားနှင်ပတ် က်၍ သ ောက်ခပြျက်မျောားကလည်ား ရှရပေါ ည်။

Key informant တစ်ဦား၏ အဆအရ “ စ်သတော ွက်ပစစည်ားမျောားမှ င်သငွရှောသဖွရောတွင် GDP တ်မှတ်ခြင်ားက

ဟဦားစီားစနစ်ခဖင်ဆားခဖတ်ပပီား၊ ြွတမ်ားြျမှတ် ည်အတင်ား ခပည်နယ်/ တင်ားမှတဆင် ြရင်အဆင် ို့ ဆက်လက် ညွှန်ကကောား၍

ပမ ွဲ့နယ်အဆင်က သကောက်ယူရ ည်။ အမှန်တကယ် စ်သတော ွက်ပစစည်ား မ ွက်ရှ ည်တင်

င်သငွရည်မှန်ားြျက်ခပည်မီသအောင် ခဖည်ဆည်ားရ ည် (KII 1)” ဟ ရှရ ည်။ ၂၀၂၀-၂၀၂၁ ဘဏ္ဍောသရားနှစ်

အ ားြန်မ
ို့ ှန်ားသခြသငွစောရင်ားဆင်ရော အြျက်အလက်မျောား (Citizen's Budget) အရ တစ်နင်ငလား အ ားခပ သငွ ည် ရသငွ က်

ပမမျောားခပောားသနဆခဖစ် ည် (စီမကန်ားနှင် ဘဏ္ဍောသရား န်ကကီားဌောန, ၂၀၂၀)။ ယဇောတခဖင် နင်ငသတော်ဘဏ္ဍောသငွ

ရှောသဖွသပားသနြ ည် ယဇောတနှင် ဘော ပတ် န်ားကျင် န်ား မ်ားသရား န်ကကီားဌောန ည်ပင် ကျပ် န်ားသပေါင်ား (၉၈၆၂.၄၃၇)

လသငွခပသနြ ည်က သတွွဲ့ရှရ ည် (စီမကန်ားနှင် ဘဏ္ဍောသရား န်ကကီားဌောန, ၂၀၂၀)။ အ

ို့ ခပင် “ပွင်လင်ားခမင် ောမှုမရှသ ော

စီမြနို့်ြွ/ အပ်ြျ ပ်မှုစနစ်သကကောင် စ် ယဇောတ င်သငွမျောားက စစစ်နင်ခြင်ားမရှ ည်ကစစက ို့ ယဇောတကဏ္ဍ၏

စီမြနို့်ြွမှုခပဿနာမျောားရှြ ည် (KII 9)” ဟလည်ား အခပည်ခပည်ဆင်ရော အစားရမဟတ်သ ော အဖွွဲ့အစည်ားတစ်ြမှလည်ား

သ ောက်ခပြ ည်။

ပွင်လင်ားခမင် ောမှုနှင်ဆက်စပ်၍ ခမန်မောနင်င ည် ခမန်မောတွင်ား ွက် ယဇောတ တူားသဖော် တ်လပ် ည်

လပ်ငန်ားမျောား ပွင်လင်ားခမင် ောမှုသဖော်သဆောင်သရား (Myanmar Extractive Industries Transparency Initiative – MEITI)

အတွက် ၂၀၁၄-ြနှစ်မှ စတင်၍သဆောင်ရွက်ြရော စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွကဏ္ဍအောား ၂၀၁၆-ြနှစ်မှ စတင်၍

ည် ွင်ားစဉ်ားစောားလောြ ည်။ ပဉ္စမအကကမ် MEITI အစီရင်ြစော အနှစ်ြျ ပ်တွင်လည်ား ယဇောတမှ ရရှသ ော

ဘဏ္ဍောသငွအမျောားစ ည် ခမန်မော စ်လပ်ငန်ားအပေါအ င် နင်ငပင်စီားပွောားသရားလပ်ငန်ားမျောားမှခဖစ် ည်ဟ သကောက်ြျက်ဆွ

သဖော်ခပ ောား ည် (MEITI, ၂၀၂၀)။ အ

ို့ ခပင် စ်သတောကဏ္ဍမှ တင် ွင်ားသ ော MEITI အစီရင်ြစောမျောားအရ စ်သတော

ကဏ္ဍမှ င်သငွ ည် ၂၀၁၄-၁၅ ဘဏ္ဍောနှစ်တွင် ၆၅၅.၁၇ ဘီလီယကျပ်၊ ၂၀၁၅-၁၆ ဘဏ္ဍောနှစ်တွင် ၅၈၄.၉၄ ဘီလီယကျပ်၊

၂၀၁၆-၁၇ ဘဏ္ဍောနှစ်တွင် ၄၈၀.၀၅ ဘီလီယကျပ်နှင် ၂၀၁၇-၁၈ ဘဏ္ဍောနှစ်တွင် ၄၃၆.၆၅ ဘီလယ

ီ ကျပ်ရှ ည်ဟ သတွွဲ့ရှရ ည်

(MEITI, ၂၀၂၀)။

စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွကဏ္ဍမှ သကောက်ြရရှသ ောအြွန်အြမျောားအောား ခပန်လည် ားစွနင်သရား စီမြနို့်ြွမှုနှင်

ပတ် က်၍လည်ား Google Form စစ်တမ်ားတွင် “ စ်သတောနှင်ဇီ မျ ားစမျ ားကွကဏ္ဍမှ သကောက်ယရ

ူ ရှသ ော အြွန်အြမျောားက

ခပန်လည် ားစွရန် မည် ည်အဆင် အစားရက စီမြနို့်ြွြွင်ရှပေါ လ” ဟ သမားခမန်ားြရော “ ဟ (ခပည်သ ောင်စ) အစားရ” ဟ

21
သခဖဆ ူ ၂၁-ဦားရှြပပီား၊ “ခပည်နယ်/ တင်ား အစားရ” ဟ သခဖဆ ူ ၁၂-ဦား ရှြ ည် (ဇယောား ၅)။ ဤအြျက် ည်လည်ား

စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွကဏ္ဍမှ သကောက်ယူရရှသ ော အြွန်အြမျောားက ခပန်လည် ားစွသရားစီမြွင် ည် ဟြျ ပ်ကင်မှု

ခမင်မောား ည်က သတွွဲ့ရှရပပီား၊ ခပည်နယ်/ တင်ားအစားရ၏ စီမပင်ြွင် အနည်ားငယ် ောရှ ည်က င်ဟပ်သဖော်ခပသန ည်။

ဇယာျိုး ၅၊ အခန်သံိုျိုးစွဲတရျိုးဆိုင်ရာ စီြံပိုင်ခင်နှင်ပ ်သက်၍ လိုပ်ငန်ျိုးအတ ွေ့အကကံ စစ် ြ်ျိုးရလဒ်

စီမြနို့်ြွမှုပစ သခဖဆ ူဦားသရ

ဟ (ခပည်သ ောင်စ) အစားရ ၂၁

ခပည်နယ်/တင်ား အစားရ ၁၂

သခဖဆခြင်ားမခပ ၁

၂.၁.၄ မပည်တထာင်စို၊ ိုင်ျိုးတဒသကကီျိုး/ မပည်နယ်ြ ာျိုးနှင် ကိုယ်ပိုင်အိုပ်ခ ပ်ခင်ရတဒသြ ာျိုးအကကာျိုး သစ်တ ာနှင်

ဇီဝြ ျိုးစံိုြ ျိုးကွဲဆင

ို ်ရာ အမငင်ျိုးပာျိုးြှု တမဖရှင်ျိုးခင်

ခပည်သ ောင်စ၊ တင်ားသဒ ကကီား/ ခပည်နယ်မျောားနှင် ကယ်ပင်အပ်ြျ ပ်ြွင်ရသဒ မျောားအကကောား အခငင်ားပွောားမှု

သခဖရှင်ားခခင််းနှင်ပတ် က်၍လည်ား ဖွွဲ့စည်ားပအသခြြဥပသဒ ပဒ်မ ၂၂၆ အရ “ခပည်သ ောင်စ အစားရ ည်

ဖွွဲ့စည်ားပအသခြြဥပသဒဆင်ရော အခငင်ားပွောားမှုမျောားနှင် နယ်နမတ်ခပင်ဆင် တ်မှတ်သရားဆင်ရော အခငင်ားပွောားမှုမျောားမှအပ (က)

တင်ားသဒ ကကီားနှင် ခပည်နယ်အကကောား၊ တင်ားသဒ ကကီားအြျင်ားြျင်ား၊ ခပည်နယ်အြျင်ားြျင်ား၊ တင်ားသဒ ကကီား မ

ို့ ဟတ် ခပည်နယ်နှင်

ကယ်ပင်အပ်ြျ ပ်ြွင်ရ စီရင်စအကကောား၊ ကယ်ပင်အပ်ြျ ပ်ြွင်ရ စီရင်စအြျင်ားြျင်ား ခဖစ်ပွောား ည် အပ်ြျ ပ်မှုဆင်ရော

အခငင်ားပွောားမှုမျောားနှင် စပ်လျဉ်ား၍ သပေါင်ားစပ်ညြှနှုင်ားသခဖရှင်ားသပားခြင်ား၊ လအပ်လျှင် အဆားအခဖတ်သပားခြင်ားခပ ည်၊

(ြ)တင်ားသဒ ကကီား မ
ို့ ဟတ် ခပည်နယ်နှင် ခပည်သ ောင်စနယ်သခမအကကောား၊ ကယ်ပင်အပ်ြျ ပ်ြွင်ရ စီရင်စနှင်

ခပည်သ ောင်စနယ်သခမအကကောား ခဖစ်ပွောား ည် အပ်ြျ ပ်သရားဆင်ရော အခငင်ားပွောားမှုမျောားနှင် စပ်လျဉ်ား၍ သပေါင်ားစပ်

ညြှနှုင်ားသခဖရှင်ားသပားခြင်ား၊ လအပ်လျှင် အဆားအခဖတ်သပားခြင်ားခပ ည်” ဟ သဖော်ခပ ောား ည်က သတွွဲ့ရှရ ည်။

22
၂.၂ အမခာျိုးဖက်ဒရယ်နိုင်ငံြ ာျိုး၏ သစ်တ ာ၊ ဇီဝြ ျိုးစံိုြ ျိုးကွဲ စီြအ
ံ ိုပ်ခ ပ်ြှုြ ာျိုးအာျိုး

စီြအ
ံ ိုပခ
် ပ်ခင်အာဏာ၊ ပင
ို ်ဆိုင်ခင်ပံိုစံြ ာျိုးနှင် အခန်တင ခွဲတဝြှုြ ာျိုးအာျိုး တလလာမခင်ျိုး

စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွကကွယ် ပပီား ဖက်ဒရယ်စနစ်ကျင် ား ည်နင်ငမျောားတွင် ယဇောတနှင် ပတ် က်၍

အစားရအလွှောအ ီား ီား၏ မူ ေါဒြျမှတ်ပင်ြွင်၊ ယဇောတပင်ဆင်ြွင်၊ အြွန်သကောက်ြခြင်ားနှင် စီမြနို့်ြွပင်ြွင် ြွသ အပ်ြျ ပ်ပ

မတူညီ ည်မျောားက သလလောသတွွဲ့ရှနင်ပေါ ည်။ Center for International Forestry Research (CIFOR) မှ

တ်သ ောား ည် Forest Trends ၏ သလလောဆန်ားစစ်ြျက် (၂၀၀၄ ြနှစ်) တွင် ဖက်ဒရယ်စနစ်ကျင် ား ည် ဩစသတားလျ၊

ဘရောဇီား၊ ကသနဒေါ၊ အနဒယ၊ မသလားရှောား၊ နင်ဂျီားရီားယောား၊ ရရှ နှင် အသမရကန် နင်ငမျောားအခပင် ဖက်ဒရယ်စနစ်အပ်ြျ ပ်မှု

မဟတ် ည် ဘလီ ီားယောား၊ အင်ဒနီားရှောားနှင် နီသပေါ (၂၀၀၄ ြနှစ် ကောလ) နင်ငမျောား၏ စ်သတောစီမအပ်ြျ ပ်မှုစနစ်နှင်

ယနတရောားတည်သဆောက်လည်ပတ်ပတို့ ကွောခြောားြျက်မျောားနှင် ယင်ား မ

ို့ တူညီသ ော အပ်ြျ ပ်မှုစနစ်မျောား၏ အောားနည်ားြျက်၊

အောား ောြျက်မျောားက နှုင်ားယှဉ်သလလောသတွွဲ့ရှနင်ပေါ ည် (Gregersen et al., 2004)။ ၎င်ားစောတမ်ားတွင်

နှုင်ားယှဉ်သလလော ောားသ ော နင်ငမျောား၏ ဖက်ဒရယ်စနစ်တည်သဆောက်မှု အသခြအသနမျောား ည် ယြလက်ရှအြျန်တွင်

နင်ငအြျ ွဲ့၌ အသခပောင်ားအလမျောားရှသ ော်လည်ား ဖက်ဒရယ်စနစ် ကျင် ားခြင်ား၊ မကျင် ားခြင်ားနှင် ဆက်စပ်၍

ဟြျ ပ်ကင်မှုသလျှောြျခြင်ား၊ စီမြနို့်ြွမှု အောဏောြွသ ခြင်ား၊ လပ်ပင်ြွင်နှင် တော န်ြမှု ဆက်စပ်ခြင်ား၊ ယဇောတ င်သငွ

စီမြနို့်ြွြွင်နှင် ဘဏ္ဍောသရားြျန်ြွင်လျှောညြှ ည် စနစ်လအပ်ခြင်ားစ ည် နင်ငသရားနှင် ယဇောတစီမအပ်ြျ ပ်သရားတို့အသကကောင်ား

တစ်ြနှင်တစ်ြ ြျတ်ဆက်ခဖစ်သပေါ်သခပောင်ားလမှုမျောားမှော လက်ရှခမန်မောနင်ငအသခြအသနတွင် အနီားစပ်ဆားသလလောနင်မည်

င်ြန်ားစောမျောား ခဖစ်ပေါ ည်။

ဟြျ ပ်ကင်မှုသလျှောြျခြင်ားတွင် နင်ငသရား၊ အပ်ြျ ပ်သရား၊ ဘဏ္ဍောသရားနှင် စီားပွောားသရားသ ားကွက်ဆင်ရော ဟြျ ပ်ကင်မှု

သလျှောြျမှုမျောား ပေါ င်ပေါ ည်။ တခပည်သ ောင်နင်ငမျောားတွင်လည်ား ခပည်နယ်အဆင်အစားရဖွွဲ့စည်ားပ တည်ရှနင်သ ော်လည်ား

ယင်ားခပည်နယ်အဆင်အစားရမျောား ည် ဟအစားရ၏ လက်သအောက်ြဖွွဲ့စည်ားပ ောခဖစ်၍ ၎င်ားတို့ကယ်တင်ဆားခဖတ်စီမပင်ြွင်

အောဏောကမူ မျောားစွောမရရှသပ။ ယင်ားအြျက်မှော ဖက်ဒရယ်စနစ်နှင် ော င်ရှောားစွော ကွောခြောားြျက်ခဖစ် ည်။

ဖက်ဒရယ်စနစ်တွင် ဖက်ဒရယ်အဆင် (federal/central government)၊ ခပည်နယ်အဆင် (meso government/member

state/province) နှင် သဒ နတရအဆင် (municipalities) အ အစားရအလွှောမျောား ရှနင်ပပီား၊ ယင်ားအစားရမျောား (အ ူား ခဖင်

ခပည်နယ်) ည် ဟအစားရ၏ အပ်ြျ ပ်ြအဆင် က် သကျော်လွန် ည် စီမြနို့်ြွဆားခဖတ်ြွင်အောဏောမျောားက ရရှနင်ပေါ ည်။

ဖက်ဒရယ်နင်ငမျောားတွင် အသခြြအောားခဖင် နင်ငသရားအရ ဟြျ ပ်ကင်မှု အနည်ားနှင်အမျောား သလျှောြျ ောားသ ော်လည်ား

23
၎င်ားနင်ငမျောား၏ ယဇောတကဏ္ဍတွင် အပ်ြျ ပ်သရား၊ ဘဏ္ဍောသရားနှင် စီားပွောားသရားသ ားကွက်ဆင်ရော ဟြျ ပ်ကင်မှု

အသခြအသနမျောားမှော မတူညီကကပေါ။

ယဇောတစီမအပ်ြျ ပ်သရားတွင် ဟြျ ပ်ကင်မှုသလျှောြျခြင်ားအောား အဆင် (၃)မျ ားခဖင် ြွခြောားရှုခမင်နင်ပေါ ည်။

ဟြျ ပ်ကင်မှုသလျှောြျခြင်ား အဆင်တစ်ြခဖစ် ည် အစားရအလွှောအဆင်ဆင်တွင် ဆားခဖတ်ြျက်ြျမှတ်ပင်ြွင်နှင် ဘဏ္ဍောသရားနှင်

စီမြနို့်ြွသရား တော န်ြမှုမျောား ြွသ သပားခြင်ားက အမှန်စင်စစ် လပ်ပင်ြွင်အောဏော ြွသ သပားခြင်ားဟ မဆနင်သပ။ တစ်နည်ားအောားခဖင်

ဟ (ရားြျ ပ်) မှ ခပည်နယ်/ တင်ား၊ ြရင်၊ ပမ ွဲ့နယ် စ ခဖင် အပ်ြျ ပ်မှုအဆင်ဆင် ို့ တော န်ြွသ သပားခြင်ားမျှ ောခဖစ်၍

ဟမဟတ် ည် အခြောားအပ်ြျ ပ်မှုအဆင်မျောားတွင် ကယ်ကကမမောကယ် ဆားခဖတ်ဖန်တီားြွင်မရှသပ။ ဟြျ ပ်ကင်မှုသလျှောြျခြင်ား

အခြောားတစ်နည်ားမှော ဟအပ်ြျ ပ်မှုသအောက်တွင်ရှသ ော်လည်ား တက်ရက် န်ားြျ ပ်စီမြနို့်ြွခြင်ားမရှ ည် ခပည် ူပင်

သကော်ပသရားရှင်ားနှင် ခပင်ပအကူအညီရယူသဆောင်ရွက် ည် စ်သတောလပ်ငန်ားစီမကန်ားမျောားက ို့သ ော တစတ်တပင်ား

ကယ်ပင်အပ်ြျ ပ်ြွင်ရ ည် လပ်ငန်ားမျောားအတွက် လပ်ပင်ြွင်နှင် တော န်ြမှုမျောား ြွသ သပားခြင်ားခဖစ် ည်။ တတယတစ်နည်ားမှော

ဆားခဖတ်ြျက်ြျမှတ်နင် ည် အြွင်အောဏောမျောားက ြွခြောား တ်မှတ်၍ မတူညီသ ောအစားရအလွှော တစ်ြမှတစ်ြ ို့

လွှသခပောင်ားသပားခြင်ားခဖစ် ည်။ တစ်နည်ားအောားခဖင် ယဇောတ အပ်ြျ ပ်မှုအောဏောက အစားရအလွှောမျောားအကကောား

ြွသ ယူခြင်ားခဖစ်ပပီား တြေါတရတွင် အစားရမှ အရပ်ဖက်အပ်ြျ ပ် ူအဖွွဲ့အစည်ား ို့ လပ်ပင်ြွင်လသခပောင်

ွှ ားသပား ည်လည်ား

ရှနင်ပေါ ည်။ ို့ စီမြနို့်ြွြွင်အောဏောြွသ ခြင်ားခဖင် ခပည်နယ်အဆင် အစားရက ို့သ ော ဟအဆင်မဟတ် ည် အစားရမျောား

အသနခဖင်လည်ား ကယ်ပင်အပ်ြျ ပ်ြွင်က တစတ်တသဒ ရရှပပီား ၎င်ားတ၏

ို့ ကယ်ပင်အပ်ြျ ပ်ပင်ြွင်ရှ ည် သဒ အတွင်ား

စ်သတော ယဇောတမျောားက ကယ်ပင်အစီအစဉ်မျောားခဖင် စီမအပ်ြျ ပ်နင်မည်ခဖစ်ပေါ ည်။

အလောားတူပင် ဘဏ္ဍောသရားဆင်ရော ဟြျ ပ်ကင်မှုသလျှောြျခြင်ားခဖင် ခပည်နယ်နှင် သဒ နတရအစားရမျောားတွင်

အြွန်သကောက်ြခြင်ားနှင် အြွန်ဘဏ္ဍောရှောသဖွခြင်ားက လပ်ပင်ြွင်ရရှပပီား ၎င်ားတအ

ို့ ပ်ြျ ပ်ရောသဒ အတွက် တော န်ယရ
ူ ည်

လပ်ငန်ား န်သဆောင်မှုမျောားက ခပန်လည်ခဖည်ဆည်ားသပားနင်မည်ခဖစ် ည်။ သ ားကွက်ဆင်ရော ဟြျ ပ်ကင်မှုသလျှောြျခြင်ား ည်

အစားရမှ ပဂ္လကလပ်ပင်ြွင်မျောားအခဖစ် လွှသခပောင်ားသပားခြင်ား၊ ပဂ္လကပင် လပ်ငန်ား န်သဆောင်မှုမျောားအခဖစ် သခပောင်ားလနင်ရန်

သခဖသလျှောသပားခြင်ားပင်ခဖစ် ည်။ Gregersen et al. (2004) ၏ သတ နသလလောသတွွဲ့ရှြျက်အရ ဖက်ဒရယ်နင်ငမျောားအနက်

အသမရကန်နင်ငမှလွ၍ အခြောားနင်ငမျောားတွင် စ်သတောသခမအမျောားစ ည် အစားရပင်ခဖစ်ပပီား၊ ၎င်ားတို့အနက် ဘရောဇီား၊ အနဒယနှင်

ရရှ နင်ငတတ
ို့ ွင် စ်သတောသခမအမျောားစက ဖက်ဒရယ်အစားရက ပင်ဆင်ြွင်ရရှ ောား ည်။ အခြောား (၄)နင်ငခဖစ် ည်

ဩစသတားလျ၊ ကသနဒေါ၊ မသလားရှောားနှင် နင်ဂျီားရီားယောားတတ

ို့ ွင်မူ စ်သတောသခမအမျောားစက ခပည်နယ်အဆင် အစားရမျောားက

ပင်ဆင်ြွင်ရရှ ောားသပ ည်။ အသမရကန်နင်ငတွင်မူ နင်ငရှ စ်သတောအောားလား၏ ၃၅ ရောြင်နှုန်ားြနို့်က ဖက်ဒရယ်

24
အစားရကလည်ားသကောင်ား၊ ၅ ရောြင်နှုန်ားြနို့်က ခပည်နယ်အစားရမျောားကလည်ားသကောင်ား၊ ကျန် ၆၀ ရောြင်နှုန်ားြနို့်က

ပဂ္လကပင်အခဖစ်လည်ားသကောင်ား ပင်ဆင်ြွင်ရှ ည်က သတွွဲ့ရှြရပေါ ည်။

ို့ စ်သတော ယဇောတပင်ဆင်ြွင်ရရှမှု မတူညီ ည်အသလျောက် ဖက်ဒရယ်နှင် ခပည်နယ်အစားရမျောားအကကောား

စီမအပ်ြျ ပ်မှုတော န်နှင် လပ်ပင်ြွင်ြွသ မှုမျောား ကွခပောားခြောားနာားကက ည်က သတွွဲ့ရှနင်ပေါ ည်။ ခပည်နယ်အဆင် အစားရမျောားက

စ်သတော ယဇောတပင်ဆင်ြွင် ပမမျောားခပောား ည်နင်ငမျောားတွင် ဖက်ဒရယ်အစားရ၏ စ်သတောစီမအပ်ြျ ပ်မှု

အဖွွဲ့အစည်ားမျောား က် ခပည်နယ်အဆင်က တော န်ယလ

ူ ပ်သဆောင်ရ ည်ကစစ ပမမျောားခပောား ည်။ အ
ို့ တူ ဖက်ဒရယ်အစားရက

စ်သတော ယဇောတပင်ဆင်ြွင် ပမရရှ ည်နင်ငမျောားတွင် အမျောားပင် စ်သတောသခမနှင်ပတ် က် ည် စီမအပ်ြျ ပ်မှုတော န်က

ဖက်ဒရယ်အစားရ အပ်ြျ ပ်မှုအဖွွဲ့အစည်ားမျောားက ပမသဆောင်ရွက်ရ ည်။ ရ

ို့ ောတွင် ကန် ွယသ
် ရား၊ သတ န၊

စ်သတောသရားရော နင်ငတကောဆက်ဆသရား၊ ပတ် န်ားကျင် န်ား မ်ားသရား စြျန်စညွှန်ားမျောား တ်မှတ်ခြင်ား

စ ည်အသရားကကီားကစစရပ်မျောားကမူ စ်သတော ယဇောတ ပင်ဆင်ြွင် နည်ား ည်ခဖစ်သစ၊ မျောား ည်ခဖစ်သစ ဖက်ဒရယ်အစားရက

တော န်ယ၊ူ တော န်ြရသပ ည်။ ၎င်ားတို့ ည် တစ်နင်ငလားနှင် က်ဆင် ည် အသရားကစစမျောားဟလည်ား ဆနင်ပေါ ည်။

အဆပေါ သလလောဆန်ားစစ်ြျက်အစီရင်ြစောအရ စ်သတောသခမပင်ဆင်ြွင်က ဖက်ဒရယ်အစားရက အမျောားဆား ရရှသ ော

နင်ငမျောား (ဥပမော- နင်ဂျီားရီားယောား၊ ရရှ)နှင် ခပည်နယ်အစားရက အမျောားစပင်ဆင်ြွင်ရရှသ ော ကသနဒေါနှင် အနဒယက ို့ နင်ငမျောားက

နှုင်ားယှဉ်ကကည်လျှင် ခပည်နယ်အဆင်က ပင်ဆင်ြွင်ပမရရှ ည် သဒ မျောားတွင် ခပည် ူပင် စ်သတောနယ်သခမမျောားအောား

န်ား မ်ားခြင်ားက ပမ သရောက်စွော သဆောင်ရွက်နင်ကကသကကောင်ား သတွွဲ့ရှရပေါ ည် (Gregersen et al., 2004)။ ယဇောတ

ပင်ဆင်မှုဆင်ရော ဟြျ ပ်ကင်မှု သလျှောြျ ောားခြင်ား ည် န်ား မ်ားသရားလပ်ငန်ားမျောားက သရောက်စွောသဆောင်ရွက်နင်သစရန်

ပပားသပား ည် အြျက်တြျက်ခဖစ်သကကောင်ား သတွွဲ့ခမင်နင်သပ ည်။ တပပ င်နက်တည်ားမှောပင် စ်သတောစီမအပ်ြျ ပ်မှုအတွက်

တော န်ရှသ ော အပ်ြျ ပ်သရားဌောနမျောား ည် သယဘယျအောားခဖင် နင်ငအတွက်ပမအသရားပေါ ည် ကဏ္ဍမျောား (ဥပမော-

ပတ် န်ားကျင် န်ား မ်ားသရား၊ စက်ပျ ားသရား စ ည်)သအောက်တွင် သရောက်ရှသနတတ်ပပီား တစ်နင်ငလားအတင်ားအတောခဖင်

စီမအပ်ြျ ပ်မှုတွင် ဦားစောားသပားအဆင် သနာက်ကျသနတတ် ည်အခပင် စ်သတောသရားရောတရောားစီရင်မှုက ို့သ ော

အပ်ြျ ပ်မှုအဖွွဲ့အစည်ားမျောား ည် အောဏောလွှမ်ားမားမှုကကီားမောားသ ော အခြောားဌောနမျောားနှင် အပ်ြျ ပ်မှုအောဏောက

ြွသ ယူရတတ် ည်ကလည်ား တခပ ရပေါမည်။ အပ်ြျ ပ်သရားကဏ္ဍတစ်ြနှင်တစ်ြ အြျတ်အဆက်မမ သရောက်သ ော

စီမြနို့်ြွမှုရရှနင်ရန် ဖက်ဒရယ်နင်ငမျောား၌ပင် ြက်ြသလရှ ည်က သတွွဲ့ရှနင်ပေါ ည်။ ဩစသတားလျနင်င၌မူ ို့

သရောက်သ ော စီမအပ်ြျ ပ်မှုကရရှသစရန် အပ်ြျ ပ်သရားအဖွွဲ့အစည်ားမျောားနှင် ပဂ္လကအပေါအ င် ကျယ်ခပနို့်သ ော

သဆွားသနွားတင်ပင်မှုမျောားမှတဆင် ဆားခဖတ်ြျက်ြျမှတ်ခြင်ား လပ်ငန်ားစဉ်မျောားက အသလား ောားသဖော်သဆောင်သကကောင်ားနှင်

25
၎င်ားနည်ားလမ်ားခဖင် သရောက်သ ောအပ်ြျ ပ်သရားက ရရှသစသကကောင်ား (Gregersen et al., 2004) ၏ သလလောဆန်ားစစ်ြျက်တွင်

ား ပ်ခပ ောားပေါ ည်။

ို့ အပ်ြျ ပ်သရားကဏ္ဍမျောား အြျတ်အဆက်သကောင်ားမွန်စွောနှင် စလင်စွောသတွွဲ့ဆညြှနှုင်ားခြင်ား အသရားပေါပက

နီသပေါနင်င၏ စ်သတော ယဇောတစီမအပ်ြျ ပ်မှုအောား ဖက်ဒရယ်စနစ် ဦ

ို့ ားတည်လျက် ဟြျ ပ်ကင်မှု

တစ်စတစ်စသလျှောြျသခပောင်ားလခြင်ားခဖစ်စဉ်တွင်လည်ား သလလောသတွွဲ့ရှနင်သပ ည် (Gregersen et al., 2004)။

ယဇောတစီမအပ်ြျ ပ်မှုတွင် ဟြျ ပ်ကင်မှုသလျှောြျခြင်ားက တခပည်သ ောင်နင်ငမျောား က် ဖက်ဒရယ်နင်ငမျောားတွင်

သဆောင်ရွက်ရပမလွယ်ကူနင်ပပီား အြျန်တအတွင်ား အကျ ား သရောက်မှုရှနင် ည်မှော ဖက်ဒရယ်စနစ်ကျင် ားသန ည်

နင်ငမျောား၏ ကကောားအဆင်အစားရမျောား (ခပည်နယ်/ သဒ နတရ) ည် အစားရတစ်ရပ်၏ တော န် တတရောားမျောားက

ကယ်ပင်ဆားခဖတ်စီမြွင်ခဖင် မ်ားသဆောင်နင် ည် စွမ်ားသဆောင်ရည်က အတင်ားအတောတစ်ြအ ရရှ ောားပပီား ည်

အသခြအသနသကကောင်ခဖစ် ည်ဟ ား ပ်ရပေါ ည် (Gregersen et al., 2004)။ သ

ို့ ကကောင် ဟြျ ပ်ကင်မှုသလျှောြျခြင်ားက

သဖော်သဆောင်ရောတွင် အသကောင်အ ည်သဖော်မည် အစားရအလွှောမျောား၏ အပ်ြျ ပ်သရားယနတရောားရှ ဌောနအဖွွဲ့အစည်ားမျောားအသနခဖင်

လွတ်လပ်သ ောကယ်ပင်ဆားခဖတ်စီမြွင်ခဖင် ဦားသဆောင်နင်စွမ်ားရည်က ဦားစွောတည်သဆောက် ောားနင်ရန် အသရားကကီားပေါ ည်။

ဟြျ ပ်ကင်မှုခဖင် အပ်ြျ ပ်သ ောစနစ်မှ ဟြျ ပ်ကင်မှုသလျှောြျခြင်ား အ ွင်ကူားသခပောင်ားရောတွင်

အပ်ြျ ပ်သရားယနတရောားတွင်ပေါ င် ည် အစားရအလွှော အ ီား ားီ ကကောားတွင်လည်ားသကောင်ား၊ ဌောနအဖွွဲ့အစည်ားမျောားကကောားတွင်

လည်ားသကောင်ား အြျတ်အဆက်မမ သဆောင်ရွက်နင်ရန် အလွန်အသရားကကီား ည်ခဖစ်ရော လပ်ငန်ားသဆောင်ရွက်မှုယနတရောားက

မည် ဟ
ို့ န်ြျက်ညီစွော အသကောင်အ ည်သဖော်မည်ဟူ ည် ရှင်ားလင်ားတကျသ ော လပ်ငန်ားသဆောင်ရွက်ြျက်မျောားက

ြျမှတ် ောားနင်ရန် လအပ်မည်ခဖစ်ပေါ ည်။ ို့ လသလောက်သ ော ခပင်ဆင်မှုမရှဘ ဟြျ ပ်ကင်မှုသလျှောြျခြင်ားက အလျင်စလ

သဆောင်ရွက်ရန်မ င်သကကောင်ားလည်ား ရည်ညွှန်ားပေါစောတမ်ားတွင် သလလောအကကခပ ောားပေါ ည်။

မှန်ကန်သကောင်ားမွန်သ ော စ်သတောစီမအပ်ြျ ပ်မှုရရှရန် စီမအပ်ြျ ပ်မှုလပ်ငန်ားမျောားအောား ဟြျ ပ်ကင်မှုရှခြင်ား၊

မရှခြင်ား အသခြအသန က် ယင်ားလပ်ငန်ားသဆောင်တောမျောားက တော န်ယသ

ူ ဆောင်ရွက် ည် အဖွွဲ့အစည်ားမျောား၏ စွမ်ားသဆောင်ရည်နှင်

လပ်ကင်နင်စွမ်ား ည် ပမ၍ပဓောနကျသပ ည်။ ဖက်ဒရယ်စနစ်ခဖင် စီမအပ်ြျ ပ်ရောတွင် ို့သ ော စွမ်ားသဆောင်ရည်မျောားက

ဖက်ဒရယ်နှင် အခြောားအဆင် (ခပည်နယ်/ သဒ နတရ)အောားလားရှ အပ်ြျ ပ်သရားအဖွွဲ့ အစည်ားမျောား၌ မခဖစ်မသနရှရန်

လအပ်လောပေါ ည်။ ို့သကကောင် စွမ်ားသဆောင်ရည်ခပည် ပပီား အစားရအပ်ြျ ပ်သရားယနတရောားက တော န်ယမ

ူ ှု၊ တော န်ြမှုခဖင်

ဟန်ြျက်ညီစွော လည်ပတ်နင် ည် အစားရအလွှောမျောားတည်သဆောက်ခြင်ားက သအောင်ခမင်စွောလပ်သဆောင်နင်ရန်

ဦားစောားသပားသဆောင်ရွက်ပပီား၊ ယင်ားအသခြြသကောင်ားမျောား ရရှပပီား ည်အြေါမှ ော ဟြျ ပ်ကင်မှုသလျှောြျသခပောင်ားလခြင်ားက

26
တခဖည်ားခဖည်ားတည်သဆောက်ယူ င်သပ ည်။ သဒ နတရအစားရ၏ စွမ်ားသဆောင်ရည်လအပ်ြျက်မျောားသကကောင်

စ်သတောကက ား င်ားမျောားက သစောင်ကကည် န်ား မ်ား ကောကွယ်ခြင်ားလပ်ငန်ားမျောား သရောက်စွောမသဆောင်ရွက်နင်ြ ခဖင်

စ်သတော ယဇောတစီမြနို့်ြွမှုဆင်ရော ဆားခဖတ်ြျက်မျောားတွင် အ က်တန်ားလွှော လူတန်ားစောားတစ်ရပ် ော

လွှမ်ားမားခြယ်လှယ် ောား ည် အသခြဆက်သစြပပီား စ်သတောစီမအပ်ြျ ပ်ခြင်ား သအောင်ခမင်မှုမရရှြသ ော င်ြန်ားစောမျောားက

(Gregersen et al., 2004) တို့ သလလော ောားသ ော ဘလီ ီားယောား၊ ဘရောဇီား၊ အနဒယ၊ အင်ဒနီားရှောားနှင် နင်ဂျီားရီားယောားနင်ငမျောားတွင်

ကက သတွွဲ့ြရသပ ည်။

အဆပေါ သတ နတွင် ခမန်မောနင်င၏ အသခြအသနနှင် နီားစပ် ည် အခြောားသလလောသတွွဲ့ရှြျက်တစ်ြမှော

တင်ားရင်ား ောားလူမျ ားစမျောား၏ စ်သတောသခမနှင် ယဇောတ အ ားခပ ြွင်နှင် စီမြနို့်ြွြွင် ကစစရပ်မျောား၏ အသရားပေါမှုခဖစ် ည်။

အစားရအလွှောအ ီား ီားက ဌောသနတင်ားရင်ား ောားလူမျ ားမျောားနှင် သတွွဲ့ဆက်ဆရ ည် အသခြအသနမျောား၌ သခမယောနှင်

စ်သတော ယဇောတမျောားအောား ၎င်ားတ၏

ို့ ရားရောဓသလ ားတမ်ားအစဉ်အလောအရ ရပင်ြွင်နှင် စီမြနို့်ြွပင်ြွင်တို့က

စ်သတောစီမအပ်ြျ ပ်မှုတွင် တစ်စတ်တစ်ပင်ား ည် ွင်ား အ အမှတ်ခပ မှုရရှသရား သတောင်ားဆြျက်မျောားက သကောင်ားမွန်စွော

တနို့်ခပန်သဆောင်ရွက်သပားနင်ခြင်ားမရှ ခဖင် အပ်ြျ ပ်သရားပဋပကခ သပေါ်သပေါက်မှုမျောား အင်ဒနီားရှောားနင်ငတွင် ကက သတွွဲ့ြရပေါ ည်။

ယင်ား ို့ သတောင်ားဆြျက်မျောားက အ အမှတ်ခပ ည် ွင်ားပပီား စ်သတော ယဇောတ န်ား မ်ားသရားတွင် သဒ ြမျောား

ပူားသပေါင်ားပေါ င်လောသအောင် စွမ်ားသဆောင်နင်ြ ည် ဘလီ ီားယောားနှင် နီသပေါနင်ငမျောား၏ ခဖစ်စဉ်မျောားကလည်ား

သလလောသတွွဲ့ရှနင်ပေါ ည်။ တင်ားရင်ား ောားလူမျ ားမျောား စသပေါင်ားသန င် ည် နင်ငတစ်ခု၌ ဖက်ဒရယ်ဖွွဲ့စည်ားပ ို့

သခပောင်ားလရောတွင် ဌောသနတင်ားရင်ား ောားမျောား၊ မတူကွခပောားသ ော လူမျ ားစမျောားက ကယ်စောားခပ နင် ည် ဥပသဒခပ မှုနှင်

အပ်ြျ ပ်သရားယနတရောားတည်သဆောက်မှု ည် ဦားစောားသပား ည် ွင်ားစဉ်ားစောားရမည် အြျက်တစ်ခုခဖစ်ပပီား၊ ခပည်နယ်အစားရမျောားအောား

က် င် ည် အြျ ပ်အခြောအောဏောအပ်နှင်ား၍ ခပည်နယ်ဖွွဲ့စည်ားပအသခြြဥပသဒတွင် တင်ားရင်ား ောားလူမျ ားစ

အြွင်အသရားမျောားနှင် ကယ်စောားခပ မှုက ပေါ င်သစရန် အလွန်အသရားကကီားပေါ ည် (Beken, 2007)။ အ

ို့ ခပင် စ်သတော ယဇောတ

ပင်ဆင်ြွင်နှင် စီမြနို့်ြွြွင်က ခပည်နယ်အစားရမျောားက အမျောားဆားရရှ ည် ဩစသတားလျနင်ငတွင်လည်ား

ပဂ္လကပင် စ်သတောမျောားက နင်င စ်သတောမျောား၏ ၃၀ ရောြင်နှုန်ားြနို့်ပေါ င်ပပီား၊ မည် ည်သခမယောပင်ဆင်မှုပင်ခဖစ်သစ

စ်သတောမျောား ော စဉ်တည်တသစသရားနှင် သဒ ြတ၏

ို့ စ်သတော ယဇောတပင်ဆင်ြွင်က ရရှသစရမည်ဟူ ည်

သဘောတူညီြျက်အောား ဖက်ဒရယ်နှင် ခပည်နယ်အစားရမျောားအကကောားတွင် ြျမှတ် ောားရှ ည်က သတွွဲ့ရှနင်ပေါ ည် ( ွန်ားမင်ားဦား &

ီဟ င်သအောင်, ၂၀၁၉)။ အနည်ားငယ်ကွခပောား ည် ပစတစ်ခုအသနခဖင် သတောင်အောဖရကတွင် သဒ ြပင် စ်သတောမျောား၊

စက်ပျ ားသရား၊ ဘော ပတ် န်ားကျင်နှင် သခမဆီလွှော န်ား မ်ားသရားနှင် စီမအပ်ြျ ပ်သရားလပ်ငန်ားမျောားအတွက် ဖက်ဒရယ်နှင်

27
ခပည်နယ်အစားရမျောားက ပူားတွအောဏောရယူ ောားပပီား ဘော ယဇောတအသပေါ် ခပည်နယ်အစားရမျောား၏ လပ်ပင်ြွင်က

အကနို့်အ တ်ခဖင် ော သပားအပ် ောား ည်က သတွွဲ့ရှနင်ပေါ ည်။

ဟြျ ပ်ကင်မှုအနည်ားဆားနှင် ဘော ယဇောတအရင်ားအခမစ်မျောား စီမြနို့်ြွမှုသကောင်ားမွန် ည် ဖက်ဒရယ်နင်င

တစ်ခုခဖစ်သ ော ကသနဒေါနင်ငတွင် ခပည်နယ်တစ်ခုနှင်တစ်ခုအကကောား ယဇောတကကွယ် မှု မညီမျှခြင်ားသကကောင်

ယဇောတ င်သငွရရှမှု ကွောဟြျက်နှင် ယင်ား၏အကျ ားဆက်ခဖစ် ည် အလပ် မောားနှင် ရင်ားနှီားခမြှ ပ်နှမှုမျောား

သဒ သခပောင်ားသရွဲ့ ွက်ြွေါခြင်ားနှင် စီားပွောားသရားလပ်ငန်ားသဆောင်ရွက်ြျက်မျောား မမျှတခြင်ားတို့ ခဖစ်သပေါ်လော ည်အတွက်

ဘဏ္ဍောသရားဆင်ရော စန်သြေါ်မှုမျောားကက သတွွဲ့ရပေါ ည် ( ွန်ားမင်ားဦား & ီဟ င်သအောင်, ၂၀၁၉)။ ို့သကကောင် ဘော ယဇောတ

စီမြနို့်ြွမှုက ဟြျ ပ်ကင်မှုသလျှောြျပပီား သရောက်စွောစီမအပ်ြျ ပ်နင် ည်တင် သနာက်ဆက်တွ အကျ ားဆက်မျောားက

သခဖရှင်ားရန်လအပ် ည် အသခြအသနမျောားကလည်ား ကက သတွွဲ့ရနင်ဖွယ်ရှသပ ည်။

ဖက်ဒရယ်၊ ခပည်နယ်နှင် သဒ နတရအဆင် အစားရမျောားအကကောား လပ်ပင်ြွင်နှင် တော န်ြမှုမျောား

ပင်ားခြောား တ်မှတ်ခြင်ား ည် အြျန်နှင်အမျှ သခပောင်ားလနင်ပပီား အစဉ် ခဖင် သဆွားသနွားညြှနှုင်ားခပင်ဆင်သနရန် လအပ်နင်ပေါ ည်။

ခငင်ားြမှုမျောားနှင် သဆွားသနွားညြှနှုင်ားမှုမျောားမှတစ်ဆင် အစားရအလွှောအလက် ပမရှင်ားလင်ားသ ြျော ည် အစားရတော န် တတရောားမျောားနှင်

လပ်ပင်ြွင်မျောား၊ အပ်ြျ ပ်သရားယနတရောားအတွင်ား အခပန်အလှန် န်ားသကျောင်ားမှုမျောား အောားသကောင်ားစွော သပေါ်သပေါက်လောနင်သပလမ်မည်

(Gregersen et al., 2004)။ ခို့ ဖစ်၍ စ်သတော ယဇောတစီမအပ်ြျ ပ်မှုဖက်ဒရယ်စနစ်တွင် ဟြျ ပ်ကင်မှု သလျှောြျသရား

ဆင်ကသခပောင်ားလမှုမျောားက အဆင်ဆင်ဂရခပ သဆောင်ရွက် ွောားရန် လအပ်ပေါ ည်။

၂.၃ အနောဂ ်ဖက်ဒရယ်ဒီြိုကတရစီနိုင်ငံ၏ သစ်တ ာနှင် ဇီဝြ ျိုးစံိုြ ျိုးကွဲ စီြအ

ံ ိုပခ
် ပ်တရျိုးအတပေါ်

တြ ာ်ြန
ှ ်ျိုးသျိုးံို သပ်ခ က်နှင် အမြင်ြ ာျိုး

ခမန်မောနင်င ည် လက်ရှနင်ငသရား အသခပောင်ားအလမျောားအရ ဖက်ဒရယ်ဒီမကသရစီနင်ငသတော်

တည်သဆောက်သရားအတွက် ကက ားပမ်ားသနကက ည်က သတွွဲ့ရှရ ည်။ ခမန်မောစစ်အစားရဖွွဲ့စည်ားြ ည်

နင်ငသတော်သအားြျမ်ား ောယောသရားနှင် ဖွွဲ့ပဖ ားသရားသကောင်စီမှ ၂၀၀၈-ြနှစ်၊ သမလ (၂၉)ရက်သနို့တွင် ခပဋ္ဌောန်ားြ ည် “၂၀၀၈-

ဖွဲွေ့စည်ျိုးပံိုအတမခခံဥပတဒ” (နင်ငသတော် ဖွွဲ့စည်ားပအသခြြဥပသဒဆင်ရောြရား, ၂၀၀၈)အောား ၂၀၂၁-ြနှစ်၊ မတ်လ (၃၁)ရက်သနို့တွင်

ခပည်သ ောင်စ လွှတ်သတော် ကယ်စောားခပ သကော်မတီမှ အပပီား တ်ဖျက် မ်ားသကကောင်ား သကကညောြျက် (ခပည်သ ောင်စလွှတ်သတော်

ကယ်စောားခပ သကော်မတီ, 2021) တ်ခပန်၍ ယင်ားသနို့တွင်ပင် “ဖက်ဒရယ်ဒီြိုကတရစီပဋညာဉ်” အောား တ်ခပန်သကကညော

28
(ခပည်သ ောင်စလွှတ်သတော် ကယ်စောားခပ သကော်မတီ, ၂၀၂၁) ြ ည်။ ဤအပင်ားတွင် အနာဂတ်ဖက်ဒရယ်ဒီမကသရစီစနစ်တွင်

ခဖစ်လောသစြျင် ည် စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွမျောားကဏ္ဍအသပေါ် သမျှော်မှန်ားြျက်မျောား၊ အခမင်မျောားနှင် ဆက်စပ်၍

သလလောသတွွဲ့ရှြျက်မျောားအောား သဖော်ခပသဆွားသနွားမည်ခဖစ်ပေါ ည်။

၂.၃.၁ သစ်တ ာနှင် ဇီဝြ ျိုးစံိုြ ျိုးကွဲ သယံဇာ ပိုင်ဆိုင်ခင်

“ဖက်ဒရယ်ဒီြိုကတရစီပဋညာဉ်” စောတမ်ားတွင် “ပဒ်မ ၂၀ - ခပည်နယ်အတွင်ားရှ သခမနှင် ဘော ယဇောတ

အရင်ားအခမစ်မျောားအောားလား၏ မူရင်ားပင်ရှင် ည် ခပည်နယ်အတွင်ား သန င်သ ော ခပည်နယ် ောားမျောားခဖစ် ည်။”ဟ

အတည်အလင်ား သဖော်ခပ ောား ည် (ခပည်သ ောင်စလွှတ်သတော် ကယ်စောားခပ သကော်မတီ, ၂၀၂၁, ၇)။

Google Form စစ်တမ်ားတွင် “အနာဂတ်တွင် ဖက်ဒရယ်ဒီမကသရစီနင်င ခဖစ်လောပေါက စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွကဏ္ဍတွင်

ယဇောတမျောား ပိုင်ဆိုင်ခင် က မည် ည်အပ်ြျ ပ်မှုအဆင်က ရရှ င်ပေါ လ” ဟ သမားခမန်ားြရော သခဖဆ ူ ၂၉-ဦားအနက် ၁၉-

ဦား (၆၅.၅ ရောြင်နှုန်ား) မှ ခပည်နယ် (ဖက်ဒရယ်ယူနစ်/ခပည်သ ောင်စအဖွွဲ့ င်) မျောားက ော ပင်ဆင် င်သကကောင်ား သခဖဆ ောားပပီား၊

သဒ နတရအစားရက ပင်ဆင် င်သကကောင် သခဖဆ ူ၉-ဦား (၃၁-ရောြင်နှုန်ား) ရှပေါ ည်။ ခပည်သ ောင်စ (ဖက်ဒရယ်/ ဟ) မှ

ပင်ဆင် င်သကကောင် သခဖဆ ူ ၁-ဦား (၃.၄ ရောြင်နှုန်ား) ော သတွွဲ့ရှရပေါ ည် (ပ ၂)။ Key informant interview တွင်လည်ား

အနာဂတ်သမျှော်မှန်ားြျက်အခဖစ် စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွ ပင်ဆင်ြွင်အသပေါ် စဉ်ားစောားြျက်မျောားအောား သမားခမန်ားကကည်ရော အြျ ွဲ့က

လက်ရှ တ်ခပန်သကကညော ောားသ ော ဖက်ဒရယ်ဒီမကသရစီပဋဉောဉ်က လက်ြအသခြခပ ၍ “ပင်ဆင်ြွင်က ခပည်နယ် အစားရက

ရရှ င် (KII-1, KII-2, KII-3, KII-7, KII-8, KII-9, KII-10)” ပပီား၊ “ ယဇောတအမျ ားအစောားနှင် တည်ရှမှုသပေါ်မူတည်၍ ဖက်ဒရယ်၊

ခပည်နယ်အစားရအလွှောအ ီား ားီ ြွသ တ်မှတ်သပား င် (KII-12)” သကကောင်ား၊ “ပင်ဆင်ြွင်၊ စီမြနို့်ြွြွင်နှင်

အြွန်သကောက်ြြွင်မျောားက ခပည်နယ်လပ်ပင်ြွင်အခဖစ် အသခြြဥပသဒတွင် ည် ွင်ားသဖော်ခပ ောားပပီား၊ မူ ေါဒနှင် ဥပသဒခပ မှုက

ခပည်နယ်အလက် သဆောင်ရွက်ြွင်ရှမည်။

ဖက်ဒရယ်က မူ ေါဒနှင် တစ်နုင်ငလား အနမ်ဆားလက်နာရမည် စည်ားမျဉ်ားမျောား ြျမှတ်ခြင်ားက ော သဆောင်ရွက် င် (KII-

7, KII-9)” ဟူသ ော စဉ်ားစောားမှုမျ ား ရှ က ို့ အြျ ွဲ့ကလည်ား “သယဘယျအောားခဖင် ပင်ဆင်ြွင်နှင် အြွန်သကောက်ြြွင်က

ယဇောတပင်ရှင်ခဖစ်ပပီား န်ား မ်ားသရားတော န် အခပည်အ ရှသ ော ခပည်နယ်အဆင်က ရရှ င်ပပီား သဒ နတရအဆင်လအပ်ပေါက

သပားအပ်နင် (KII-8)” ဟလည်ားသကောင်ား၊ “ပင်ဆင်ြွင်၊ စီမြနို့်ြွြွင်နှင် အြွန်သကောက်ြြွင်က ခပည်နယ်က ရရှ င်၊ မှတဆင်

သဒ နတရအဆင်က လအပ် လ ြွသ သပားနင် (KII-10)” ဟလည်ားသကောင်ား၊ “ခပည်နယ်ဖွွဲ့စည်ားပအရ သဒ နတရအဆင် လည်ား

လပ်ပင်ြွင်သပားရမယ် ကစစမျောားရှနင် (KII-3)” ဟလည်ားသကောင်ား၊ “နင်ငကယ်စောားခပ အသမွအနှစ်၊ မင်ားနှင် ယဉ်သကျားမှုတန်ဖား

29
(Heritage, Historical and Cultural values) အသလား ောားရမည် လပ်ငန်ားမျောားက ဖက်ဒရယ်က ကင်တွယ် င် (KII-8)”

ဟလည်ားသကောင်ား ပဋဉောဉ်ကသကျော်လွန်၍ စဉ်ားစောား ည်မျောားကလည်ား သတွွဲ့ရှရ ည်။

ပ ၂၊ အနာဂတ်ဖက်ဒရယ်ဒီမကသရစီစနစ်တွင် စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွမျောား ပင်ဆင်ြွင်နှင် ပတ် က်၍

အပ်ြျ ပ်မှုအဆင်အလက် သခဖဆ ူအသရအတွက်

၂.၃.၂ သစ်တ ာနှင် ဇီဝြ ျိုးစံိုြ ျိုးကွဲ သယံဇာ စီြံအိုပ်ခ ပ်ခင်

“ဖက်ဒရယ်ဒီြိုကတရစီပဋညာဉ်” စောတမ်ားတွင် “ပဒ်မ ၁၉ - ဖက်ဒရယ်ခပည်သ ောင်စနှင် ခပည်နယ်တအ

ို့ ကကောား သခမနှင်

ဘော ယဇောတ စီမြနို့်ြွခြင်ား၊ ြွသ ခြင်ားဆင်ရော ဥပသဒက သရားဆွခပဋ္ဌောန်ားရမည်။ ပဒ်မ ၂၀ - ခပည်နယ်အတွင်ားရှ ဘော

ယဇောတအရင်ားအခမစ်မျောား စူားစမ်ားရှောသဖွခြင်ား၊ တူားသဖော် တ်လပ် ားစွခြင်ား၊ သရောင်ား ယ်သဖောက်ကောားခြင်ား၊

န်ား မ်ားကောကွယ်ခြင်ား စ ည်တက

ို့ ခပည်နယ်က လွတ်လပ်စွော စီမြနို့်ြွပင်ြွင် ရှ ည်”ဟ အတအလင်ား သဖော်ခပ ောား ည်

(ခပည်သ ောင်စလွှတ်သတော် ကယ်စောားခပ သကော်မတီ, ၂၀၂၁, ၇)။

စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွ ယဇောတစီမအပ်ြျ ပ်ြွင်နှင် ပတ် က်၍လည်ား “အနာဂတ်ဖက်ဒရယ်ဒီမကသရစီ

စနစ်တွင် စီြံခန်ခွဲခင်က မည် ည်အပ်ြျ ပ်မှုအဆင်က ရရှ င်ပေါ လ” Google Form စစ်တမ်ားတွင် ည် ွင်ား သမားခမန်ားြရော

30
သခဖဆ ူ ၂၉-ဦားအနက် ခပည်နယ် (ဖက်ဒရယ်ယူနစ်/ ခပည်သ ောင်စအဖွွဲ့ င်)မျောားက ော စီမြနို့်ြွ င် သကကောင်ား သခဖဆ ောား ူ

၂၁-ဦား (၇၂.၄ ရောြင်နှုန်ား)၊ သဒ နတရအစားရမှ စီမြနို့်ြွ င်သကကောင်ား သခဖဆ ူ ၇-ဦား (၂၄.၁ ရောြင်နှုန်ား)၊ ခပည်သ ောင်စ

(ဖက်ဒရယ်/ ဟ)မှ စီမြနို့်ြွ င်သကကောင်ား သခဖဆ ူ ၁-ဦား ောရှပေါ ည် (ပ ၃)။ Key informant interview ၌ “အနာဂတ်

ဖက်ဒရယ်ဖွွဲ့စည်ားပတွင် ဖက်ဒရယ်၊ ခပည်နယ်၊ သဒ နတရ အစားရအလွှောအ ီား ီားအတွက် စီမြနို့ြ

် ွြွင် မည်မျှရရှ င် ည်က

ရှင်ားလင်ားစွော တ်မှတ်သပားရန်လအပ် (KII-11)” သကကောင်ား၊ “စီမြနို့်ြွြွင်က သဒ နတရအဆင်အ လပ်ပင်ြွင်သပား င် (KII-1 &

KII-15)” သကကောင်ား၊ “ဥပသဒခပ ခြင်ားက ဖက်ဒရယ်နှင် ခပည်နယ်က သဆောင်ရွက် င်ပပီား ညွှန်ကကောားြျက်မျောားလအပ်လျှင်

သဒ နတရအစားရက တ်ခပန်ြွင်ရရှ ောား င်၊ န်ား မ်ားရန်လည်ား ခပည်နယ်အစားရက တော န်ရှ ူခဖစ် င် (KII-2, KII-4)”

သကကောင်ားနှင် “ဥပသဒ၊ မူ ေါဒသရားဆွခြင်ားက bottom-up approach ခဖင် သဆောင်ရွက် င် (KII-4)” သကကောင်ား၊ “ဖက်ဒရယ်က

မူ ေါဒနှင် တစ်နုင်ငလား အနမ်ဆားလက်နာရမည် စည်ားမျဉ်ားမျောား ြျမှတ်ခြင်ားက ော သဆောင်ရွက် င် (KII-9)” သကကောင်ား၊

“ ယဇောတမျောားက စီမအပ်ြျ ပ်ရောတွင် ခပည် ူနှင် အနီားဆားခဖစ် ည် သဒ နတရအဆင်က ော လပ်သဆောင် င် (KII-7, KII-15,

KII-16)”သကကောင်ား စ ည် ား ပ်သမျှော်မှန်ားြျက်မျောားလည်ား ရှ ည်က သတွွဲ့ရှရ ည်။

31
ပ ၃၊ အနာဂတ်ဖက်ဒရယ်ဒီမကသရစီစနစ်တွင် အပ်ြျ ပ်သရားအလွှောအ ီား ီား၏ စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွမျောား

စီမြနို့်ြွြွင်နှင် ပတ် က်၍ သခဖဆ ူအသရအတွက်

ယဇောတစီမအပ်ြျ ပ်မှုတွင် ဓသလ ားတမ်ားစဉ်လောမျောားအရ စီမြနို့်ြွ ည်စနစ် အ ီား ားီ ရှကကပပီား၊

တင်ားရင်ား ောားလူမျ ားစအလက် ကွခပောားမှုရှ ည်အသလျောက် အစားရ မူ ေါဒ၊ ဥပသဒမျောားနှင် ဟဇောတခဖစ်သစသရား

ည် ွင်ားစဉ်ားစောား င် ည်အြျက်မျောားကလည်ား Key informant မျောားက သ ောက်ခပသဆွားသနွားကကပေါ ည်။

“ ယဇောတစီမြနို့်ြွမှု ည် တင်ားရင်ား ောားခပည်နယ်မျောား ောမက မောသဒ မျောားတွင်လည်ား ရှကက ည်။ မင်ားတွင်

နယ်သခမအ ီား ီားက သကျားရွောအဆင်မှ စတင်တည်သ ောင်ြကက ည်ခဖစ်ရော ရွောတည်သ ောင်ြသ ော

လူမျ ားစသြေါင်ားသဆောင်မျောား၏ လွှမ်ားမားမှုခဖင် လူမျ ားစအစဉ်အလောမျောားက န်ား မ်ားသလရှကက ည် (KII 7)။”

“ မင်ားမှတ်တမ်ားမျောားက အသခြြ၍ က်ဆင်ရောလူူ့အဖွွဲ့အစည်ားက လက်ြကျင် ားသ ော ဓသလ ားတမ်ား စဉ်လောမျောားက

ရှနင်ပပီား ၎င်ားတက
ို့ အ အမှတ်ခပ ရန် ောလအပ် ည် (KII 7, KII 9, KII 14, KII 15, KII 16, KII 17)။”

“ဓသလ ားတမ်ားစဉ်လောအရ စီမအပ်ြျ ပ်မှုတွင် စ်သတောနှင် သခမယောစီမြနို့်ြွမှု ည် ဆက်စပ်သန ည် (KII 10, KII 14, KII 16,

KII 17, KII 18) ခဖစ် ခဖင် ၎င်ားစီမြနို့်ြွမှုစနစ်မျောားအောား တရောား င်အ အမှတ်ခပ ခြင်ားက မူ ေါဒ ည် ွင်ားသရားဆွရောတွင်

သခမယောနှင် စ်သတော ည် ကဏ္ဍတစ်ြတည်ားသအောက်တွင် ရှရန်လအပ် ည် (KII 10)” ဟူသ ော

သ ောက်ခပသဆွားသနွားြျက်ကလည်ား သတွွဲ့ရှရ ည်။

တရောား င် ဥပသဒ၊ မူ ေါဒမျောားတွင် ဓသလ ားတမ်ားစဉ်လောအရ န်ား မ်ားမှုမျောားက အ အမှတ်ခပ ည် ွင်ားခြင်ား ည်

န်ား မ်ားသရားက ခပည် ူလူ အစီအစဉ်ခဖင် သဆောင်ရွက်ပပီားခဖစ်သစမည်အခပင် ခပင်ပမှ င်သရောက်လွှမ်ားမား

ခြယ်လှယ်မှုမျောားသကကောင် သခမယော မ်ားဆည်ားြရခြင်ား၊ ဇီ မျ ားစမျ ားကွမျောား ြက်ပျက်စီားရခြင်ားတက

ို့ ကောကွယပ် ပီားခဖစ်မည် (KII

8)။ ို့အခပင် “ပဋပကခမျောားသကကောင် ယောယီသရွဲ့သခပောင်ားသန င်ရ မ

ူ ျောား၏ သခမယောပင်ဆင်မှုကစစမျောားကလည်ား

ည် ွင်ားစဉ်ားစောားရမည်။ လူမျ ားစမျောား မတူကွခပောားကက ည်အတွက် တန်ားတူညီမျှ ည် စြျန်ညီအြွင်အသရား တ်မှတ်ြျက်က

အောမြသပားမည် Ethnic nationality က ို့ တ်မှတ်ဖွွဲ့စည်ား၍ အ အမှတ်ခပ မှု လအပ် ည် (KII 9)။”

“တင်ားရင်ား ောားခပည်နယ်မျောားတွင် သနရောသဒ အလက် သခမယော၊ စ်သတော ယဇောတ တမူ ေါဒနှင် ဥပသဒစ ည်တို့

သရားဆွ ောားပပီား၊ အြျ ွဲ့မှောစတင်ကျင် ားသနပပီခဖစ် ည်။ သဒ အလက် ကယ်ပင်အပ်ြျ ပ်ြွင်အတွက် ခပင်ဆင်မှုမျောားရှပပီားခဖစ်ရော

ဖက်ဒရယ်ခပည်နယ်ဖွွဲ့စည်ားပတွင် ၎င်ားအစီအစဉ်မျောားက အ အမှတ်ခပ ည် ွင်ားသရားဆွရန် အသရားကကီား ည် (KII 7, KII 10,

KII 14, KII 15, KII 16, KII 17)။” “ရားရောဓသလ ားတမ်ားစဉ်လောအရ စီမအပ်ြျ ပ်မှုမျောားက အ အမှတ်ခပ ရန်

သဒ နတရအစားရအဆင်အ အပ်ြျ ပ်ြွင်၊ စီမြနို့်ြွပင်ြွင်အောဏောက ြွသ ကျင် ား င် ည်။

32
 ရ
ို့ ောတွင် ၎င်ားတက
ို့ ယ်၌က အလွ ားစောားလပ်မှုမျောား မ
ို့ ဟတ် သငွသကကားဩဇောရှ ူက အပ်ြျ ပ် ူအောဏောပင်က

လွှမ်ားမားခြယ်လှယ်မှုမျောား ရှလောနင် ည်ခဖစ်ရော အနမ်ဆားလက်နာရမည် မူသဘောင် စည်ားမျဉ်ားစည်ားကမ်ားမျောားက

ဖက်ဒရယ်အဆင်က တ်မှတ် ောားရမည်။ ယင်ား တ်မှတ်ြျက်မျောား ည် နင်ငတကောစညွှန်ားမျောားနှင်လည်ား ကက်ညီ င်ပပီား

သဒ နတရအဆင် အစားရအဖွွဲ့အစည်ားမျောားကလည်ား သ
ို့ ော နင်ငတကောလက်ြ ည် စြျန်စညွှန်ား တ်မှတ်ြျက်မျောားက

သြတ်နှင်အညီ တသခပားညီ ရှသနသစရန် အ ပညောမျှသ ခြင်ားအစီအစဉ်မျောားက ပမှန်လပ်သဆောင် ွောားရမည် (KII 12)” ဟူသ ော

သမျှော်မှန်ားြျက်မျောားက သတွွဲ့ရှရပေါ ည်။ ဤက ို့ အပ်ြျ ပ်မှုအဆင်သခပောင်ားလမှုနှင် ဆက်စပ်၍ “လက်ရှ စ်သတောနှင်

ဇီ မျ ားစမျ ားကွ ယဇောတမျောားက စီမအပ်ြျ ပ်ရန် ဌောန/ လပ်ငန်ား/ စီမြနို့်ြွမှုသကော်မတီမျောားက

မည် ခို့ ပ ခပင်သခပောင်ားလ င် ည်”က သမားခမန်ားကကည်ရော လက်ရှဖွွဲ့စည်ားပက တားခမြှင်ဖွွဲ့စည်ား င် ည်ဟ သခဖဆ ူ ၁၂-ဦား၊

လက်ရှဖွွဲ့စည်ားပက သလျောြျ င် ည်ဟ သခဖဆ ူ ၁-ဦား၊ လက်ရှဖွွဲ့စည်ားပမျောားက သပေါင်ားစပ် င် ည်ဟ သခဖဆ ူ ၁၀-ဦားနှင်

အခြောားအခမင်အမျ ားမျ ားခဖင် သခဖဆ ူ ၆-ဦား ရှြပေါ ည် (ပ ၄)။

အခြောားအခမင်မျောားတွင် “လက်ရှဖွွဲ့စည်ားပအောား ခပန်လည်ခပင်ဆင် င်”သကကောင်ား သခဖဆ ူမျောားရှ က ို့၊

“လက်ရှဖွွဲ့စည်ားပ ည် ဖက်ဒရယ်က ကယ်စောားမခပ ” သကကောင်ား၊ “ဖွွဲ့စည်ားပအ စ်ခဖင် လပ်ငန်ားလည်ပတ် င်” သကကောင်ား

သခဖဆ ူမျောားပင် သတွွဲ့ရ ည်။ ဖွွဲ့စည်ားပ ခပန်လည်ခပင်ဆင် ည်အြေါ “သဒ ြခပည် ူမျောားနှင် ဌောသနတင်ားရင်ား ောားမျောားအောား

အဓကဦားစောားသပားစဉ်ားစောား င် (KII-15)” သကကောင်ား အကကခပ ြျက်မျောားလည်ား ရရှပေါ ည်။ အြျ ွဲ့ကလည်ား “ဖက်ဒရယ်မူအရ

သပေါ် ွက်လောမည် လပ်ပင်ြွင်မျောားနှင် စဉ်ားစောားရန် လအပ် (KII-17)”မည်ခဖစ်သကကောင်ား သဆွားသနွားြျက်မျောားလည်ား သတွွဲ့ရှရ ည်။

အ
ို့ ခပင် “ဖက်ဒရယ်အစားရြနို့်အပ်သ ော န် မ်ား နည်ားသကောင်ားနည်ား ောွ ားပပီား လပ်ငန်ားအသကောင်အ ည်သဖော်မည်

ခပည်နယ်မျောားက ြနို့်အပ်သ ော န် မ်ား ပမျောားလမ်မည်။ န် မ်ားြနို့် ောားြွင်က သဒ နတရအစားရအဆင်အ လည်ား သပားအပ်နင်

(KII-7)” သကကောင်ား အခမင်မျောားလည်ား သတွွဲ့ရှရ ည်။

ယြင်အစားရ န် မ်ားမျောား၏ အသလအ မျောားနှင် ခပ ခပင်သခပောင်ားလ င် ည်မျောားက Key informant တစ်ဦားက

“အစားရ န် မ်ားနှင် ခပည် ူအကကောား ဆက်ဆသရားတွင် အခပန်အလှန်သလားစောားမှု လအပ်သန ည်။ အသပေါ်စီားမှ

သခပောဆဆက်ဆတတ် ည် အသလအ က ခပ ခပင် င် ည်။ Forest Department အစောား Forest Service ဟပင်

သခပောင်ားလ င် ည်။ သဒ ြ န် မ်ားမျောား ြနို့် ောားခြင်ား၊ Community empowerment internship ပစတို့ခဖင်လည်ား

န် မ်ားြနို့်အပ်နင် ည်။ လပ် က်တစ်ြတည်ားက အသခြြစဉ်ားစောားပပီား ရော ားူ ြနို့်၊ သနရောသပားခြင်ား အသလအ က

ခပ ခပင်ရမည်။ အရည်အြျင်ားနှင် လပ်သဆောင်နင်စွမ်ားက အသလား ောားစဉ်ားစောားရမည် (KII-8)” ဟ အကကခပ သဆွားသနွား ောား ည်။

“ဖက်ဒရယ်ခပည်နယ်မျောားတွင် အြျ ပ်အခြောအောဏော အခပည်အ ခဖင် အစားရယနတရောားလည်ပတ်နင်ရန် လက်ရှ capacity

33
(ယြင်အစားရဌောနယနတရောား) ခဖင်မရနင်။ ဟြျ ပ်ကင်မှုသလျှောြျသ ော ဖက်ဒရယ်စနစ်ခဖင် အပ်ြျ ပ်ရန် ခပည်နယ်နှင်

သဒ နတရအစားရ အဖွွဲ့အစည်ားမျောား သရောက်သကောင်ားမွန်စွော စီမြနို့်ြွအပ်ြျ ပ်နင်သရား ည် အလွန်အသရားကကီား ည်။ ို့

စွမ်ားသဆောင်ရည်မလသလောက်မှုသကကောင် စီမြနို့်ြွမှု မနင်မနင်ားခဖစ်ရ ည် ခပဿနာမျောားက ဖက်ဒရယ်နင်ငမဟတ်သ ော်လည်ား

အစားရအလွှောမျောားအကကောား အောဏောြွသ အပ်ြျ ပ် ည် စနစ်ကျင် ား ည် အင်ဒနီားရှောားနင်ငတွင် သလလောနင် ည် (KII-9)” ဟ

သ ောက်ခပသဆွားသနွားမှုမျောားလည်ား ရှ ည်။

ဇီ မျ ားစမျ ားကွ ကဏ္ဍအပင်ားတွင် “ဥယျောဉ်အပ်ြျ ပ်သရားမှ ားမျောားက စွမ်ားသဆောင်ရည်နှင် လပ်ပင်ြွင်

ပမအောားသကောင်ားလောသစ င် ည်။ လက်ရှတွင် ညွှန်ကကောားသရားမှ ားအဆင်က စီမြနို့်ြွမှု၊ မူ ေါဒြျမှတ်ခြင်ားဆင်ရော

သဆွားသနွားညြှနှုင်ားမှု၊ နင်ငတကောဆက်ဆသရား ကစစအ က တော န်ယူ ောား ခဖင် သရောက်မှုနှင် အလပ်ပပီားသခမောက်မှုတွင်

အြက်အြမျောား ကက သတွွဲ့ြရ ည်။ န် မ်ားစီမြနို့်ြွမှုတွင် မလအပ်ဘ တစ်သနရောတည်ား အင်အောားစပသနခြင်ား၊

လအပ်သ ော်လည်ား သ ားလသြေါင်ဖျောားသဒ မျောား ို့ ွောားသရောက်ရန် ဆနဒမရှ ခဖင် န် မ်ားအင်အောား လသလောက်စွော

တော န်ြျ ောားနင်မှုမရှခြင်ားတက

ို့ ခပန်လည်စစစ် ခပ ခပင်ရမည် (KII-8)” ဟ အ ူားခပ သ ောက်ခပြျက်မျောားလည်ား သတွွဲ့ရှရ ည်။

ပ ၄၊ အနာဂတ်ဖက်ဒရယ်ဒီမကသရစီစနစ်တွင် စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွမျောား စီမြနို့်ြွြွင်သရားအတွက် ဖွွဲ့စည်ားပနှင်

ပတ် က်၍ အခမင်ကွခပောားမှုအလက် သခဖဆ ူအသရအတွက်

34
 အစားရဌောနဖွွဲ့စည်ားပနှင် ယနတရောားခပ ခပင်သခပောင်ားလသရားအသပေါ် န် မ်ားအသတွွဲ့အကက ရှ ူမျောားနှင် အစားရမဟတ်သ ော

အဖွွဲ့အစည်ားမျောားမှ သခဖဆ ူမျောား၏ တူညီသ ောသမျှော်မှန်ားြျက်တစ်ြမှော “ပွင်လင်ားခမင် ောမှုရှလောပပီား ဘယ်သနရောသဒ မဆ

တော န် တတရောားနို့ လပ်ပင်ြွင်သတွ တန်ားတူခဖစ်လောလျှင်၊ တရောားဥပသဒစားမားမှုရှလောလျှင်၊ လစောနှင် ြစောားြွင်ဖူလမှုရှလောလျှင်၊

အြွင်အသရားက သမျှော်လင်ပပီားအလပ်လပ်တ အသလအ နှင် အကျင်ပျက်ခြစောားမှုမျောား တခဖည်ားခဖည်ားပသပျောက် ွောားမယ်။ စနစ်က

လူ ( န် မ်ား) သတွက န်ား ွောားနင်မယ်လို့ င်ပေါတယ်။ ပွင်လင်ားခမင် ောမှုနှင်အတူ တော န်ယမ

ူ ှု၊ တော န်ြမှုရှသ ော

အစားရဖွွဲ့စည်ားပက တည်သဆောက်နင်ရန် အသခြြအကျဆား ဖွွဲ့စည်ားပအသခြြဥပသဒ စ်တွင် ခပဌောန်ားြျက်မျောားက

အသလား ောားစဉ်ားစောားကကဖို့ အဓကလအပ်ပေါတယ်” (KII 2, KII 3, KII 8, KII 9) ဟူ၍ခဖစ် ည်။ လက်ရှ စ်သတောနှင်

ဇီ မျ ားစမျ ားကွ ယဇောတမျောားစီမအပ်ြျ ပ်သရားအတွက် “ဌောန/ လပ်ငန်ားမျောားတွင် န် မ်ားဖွွဲ့စည်ားမှု အသခပောင်ားအလ

ခပ လပ်ရန်လအပ်မှု” အသခြအသနအောား စစ်တမ်ားသကောက်ယကူ ကည်ရော စစသပေါင်ား သခဖဆ ူ ၂၉-ဦားအနက် “မခဖစ်မသန

လအပ် ည်” ဟ သခဖဆ ူ ၂၁-ဦား၊ “ခပည်နယ်/ သဒ အြျ ွဲ့အတွက် ော လအပ် ည်” ဟ သခဖဆ ူ ၆-ဦားနှင်

အခြောားအခမင်မျောားခဖင် သခဖဆ ောား ူ ၂-ဦား ရှပေါ ည် (ပ ၅)။ “ စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွ စီမအပ်ြျ ပ်မှုနှင်ပတ် က်၍

ဖက်ဒရယ်ယူနစ်ခဖစ်လောကကမည် ခပည်နယ်အ ီား ားီ တွင် မတူညီသ ောအသခြအသနမျောားရှသန ခဖင် အသခြအသနအသပေါ်မူတည်၍

န် မ်ားဖွွဲ့စည်ားမှု အသခပောင်ားအလလပ်ရန်လအပ်” ည် အခမင်မျောားလည်ား ရှ ည်။ “အြျ ွဲ့သ ော တင်ားရင်ား ောားနယ်သခမမျောား

(ဥပမော-ကရင်အမျ ား ောားအစည်ားအရား န်ားြျ ပ် ည် နယ်သခမမျောား)နှင် သဒ ြမျောားတွင် ဖက်ဒရယ်အြင်ားအကျင်ား

ခပင်ဆင် ောားမှုမျောား ရှသနကကပပီား၊ မော အမျောားစရှသ ော သဒ မျောားတွင် ခပ ခပင်သခပောင်ားလမှုမျောားစွော ခပ လပ်ရန် လအပ် ည် (KII-9)”

ဟ အကကခပ ြျက်အြျ ွဲ့လည်ား သတွွဲ့ရှရ ည်။ “ဌောန/ လပ်ငန်ားတွင်ား န် မ်ားဖွွဲ့စည်ားပ ခပန်လည်ခပင်ဆင် ည်အြေါ

သဒ ြခပည် ူမျောားနှင် ဌောသနတင်ားရင်ား ောားမျောားအောား အဓကဦားစောားသပားစဉ်ားစောား င် (KII-15)” သကကောင်ား အကကခပ ြျက်မျောားလည်ား

ရရှပေါ ည်။

35
ပ ၅၊ အနာဂတ်ဖက်ဒရယ်ဒီမကသရစီစနစ်တွင် စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွမျောား စီမြနို့်ြွြွင်သရားအတွက် ဌောန/လပ်ငန်ားတွင်ား

န် မ်ားဖွွဲ့စည်ားပနှင် ပတ် က်၍ အခမင်ကွခပောားမှုအလက် သခဖဆ ူအသရအတွက်

န် မ်ားဖွွဲ့စည်ားမှု အသခပောင်ားအလခပ လပ်မည်ဆပေါက က်ဆင်ရောသနရောသဒ အလက် သဒ ြ မ

ို့ ဟတ်

တင်ားရင်ား ောား န် မ်ားမျောား ြနို့် ောားခြင်ား၊ ရား န် မ်ား ောမက ကွင်ားဆင်ား န် မ်ားမျောားတွင် ကျောား-မ အြျ ားတစ်ြ တ်မှတ်၍

အမျ ား မီား န် မ်ားမျောားြနို့် ောားခြင်ားတက

ို့ အသပေါ် အခမင်မျောားကလည်ား Google Form ခဖင် စစ်တမ်ားသကောက်ယူြရော သခဖဆ ူ

၂၉-ဦားအနက် ၁၆-ဦားမှ “မခဖစ်မသနလအပ် ည်”ဟ သခဖဆြပပီား၊ “ခပည်နယ်/ သဒ အြျ ွဲ့အတွက် ော လအပ် ည်” ဟ သခဖဆ ူ

၁၀-ဦားနှင် အခြောားအခမင်ခဖင် သခဖဆ ူ ၃-ဦား ရှပေါ ည် (ပ ၆)။ ကျောား/ မ အြျ ား တ်မှတ်ခြင်ားနှင် ပတ် က်၍

“အကျ ားအခမတ်အသခြခပ စဉ်ားစောား င်” သကကောင်ား (KII-7)၊ “ကျောား-မ ပေါ င်မှုအြျ ားအစောား တ်မှတ်ပပီား

မခဖစ်မသန န် မ်ားြနို့် ောားခြင်ားက သဘောမကျ။ အလပ် သဘော ဘော အရ ကျောား-မ လွှမ်ားမားမှု ကွောခြောားြျက် ရှနင် ခဖင်

အမျ ား မီားမျောားကယ်တင် ပေါ င်ရန်လလောား ည် သနရောမျောားတွင် ပေါ င်သစ င် (KII-7)” သကကောင်ား၊ “အမျ ား မီား န် မ်ားမျောား

တန်ားတူပေါ င်မှုလအပ်ြျက်မှော သနရောအလက်မတူညီနင်၊ အြျ ွဲ့လပ်ငန်ား ဘော အရ အမျ ား မီား န် မ်ားနှင်

မ င်သလျော် ည်သနရောမျောားရှနင် (KII-5)” သကကောင်ား၊ “အရည်အြျင်ားက အသခြြပပီား ကျောား-မ ြွခြောားခြင်ားမရှဘ

သရွားြျယ်ြနို့် ောား င် (KII-8)” သကကောင်ား၊ “ကျောား-မ တန်ားတူညီမျှမှုအပေါအ င် အပ်စအောားလားပေါ င်မှုရှရန် (diversity and

36
inclusion) လအပ် (KII-9)” သကကောင်ား သဆွားသနွားအကကခပ ကက က ို့ “လူူ့အဖွွဲ့အစည်ားအတွင်ား ရားရောဓသလမျောားအရ

အမျ ား မီားမျောားအောား သလားစောားအ အမှတ်ခပ မှုရရန် ြက်ြသနသ ား ခဖင် တန်ားတူညီမျှသရား တ်မှတ်သဖော်သဆောင်ရန်လအပ်

(KII-12)” သကကောင်ား၊ အ ူား ခဖင် “ြျင်ားခပည်နယ်တွင် သဒ ြမျောားက အစားရ န် မ်ားက သကကောက်ရွွဲ့တတ်သ ောစတ်အြရှပပီား၊

ဘော ောစကောားအြက်အြလည်ားရှသ ောသကကောင် ရားကစစမျောားနှင်ပတ် က်လျှင် အမျ ား မီားမျောားက င်သရောက်သတွွဲ့ဆ

သခပောဆခြင်ားမခပ ကက (KII-10)” သကကောင်ား သ ောက်ခပသဆွားသနွားြျက်မျောားလည်ား သတွွဲ့ရှရပေါ ည်။

ပ ၆၊ အနာဂတ်ဖက်ဒရယ်ဒီမကသရစီစနစ်တွင် စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွမျောား စီမြနို့်ြွြွင်သရားအတွက် ဌောန/ လပ်ငန်ားတွင်ား

န် မ်ားဖွွဲ့စည်ားပ အသခပောင်ားအလလပ်မည်အသပေါ် အခမင်ကွခပောားမှုအလက် သခဖဆ ူအသရအတွက်

၂.၃.၃ သစ်တ ာနှင် ဇီဝြ ျိုးစံိုြ ျိုးကွဲသယံဇာ ဏ္ဍာတရျိုးဆိုင်ရာခွဲတဝြှုြ ာျိုး

“ဖက်ဒရယ်ဒီြိုကတရစီပဋညာဉ်” စောတမ်ားတွင် “ပဒ်မ ၂၁ - ဖက်ဒရယ်ခပည်သ ောင်စတွင် ယဇောတ င်သငွမျောားအနက်

အသခမောက်အခမောား ွက်ရှသ ော ယဇောတမှ ရရှသ ော ဘဏ္ဍောသငွမျောားက က်ဆင်ရောခပည်နယ်က အခပည်အ

အကျ ားြစောားြွင်ရှ ည်။ ဘော ယဇောတအရင်ားအခမစ်မျောား တ်ယူ ားစွရောတွင် က်ဆင်ရော သဒ ြမျောား၏

သဘောဆနဒက ရယူရမည်အခပင် သဒ ၏ ဖွွဲ့ပဖ ားတားတက်မှုကလည်ား တက်ရက်အကျ ားခပ မှုရှရမည်။

37
 ဘော ယဇောတမျောား တ်ယူ ည်အတွက် ခဖစ်သပေါ်လောမည် လူ နှင် ဘော ပတ် န်ားကျင်အသပေါ် က်သရောက် ည်

ဆားကျ ားမျောားနှင် ပျက်စီားဆားရှုား ောွ ားသ ော သဂဟစနစ်က ခပန်လည်ကစောားသရားအတွက် ီားခြောားအြွန်သငွ သကောက်ြပပီား

ရန်ပသငွအစီအစဉ်တစ်ရပ် သရားဆွခပဋ္ဌောန်ား ောားရမည်။” ဟ အတအလင်ား သဖော်ခပ ောား ည် (ခပည်သ ောင်စလွှတ်သတော်

ကယ်စောားခပ သကော်မတီ, ၂၀၂၁, ၇)။

ပ ၇၊ အနာဂတ်ဖက်ဒရယ်ဒီမကသရစီစနစ်တွင် စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွမျောား စီမြနို့်ြွြွင်သရားအတွက်

ဘဏ္ဍောသရားအစီအမခပ လပ် င် ည် အပ်ြျ ပ်သရားအဆင်အသပေါ် အခမင်ကွခပောားမှုအလက် သခဖဆ ူအြျ ားအစောား

ယဇောတဘဏ္ဍောသရား ည်လည်ား အနာဂတ် ယဇောတဖက်ဒရယ်တွင် အသရားပေါသ ော အြန်ားကဏ္ဍမှ

ပေါ င်လျက်ရှ ည်ခဖစ်ရော အနာဂတ်ဖက်ဒရယ်ဒီမကသရစီစနစ်တွင် သမျှော်မှန်ား ည် စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွကဏ္ဍမှ

ဘဏ္ဍောသရားအစီမမျောားနှင် ပတ် က်၍လည်ား Google Form စစ်တမ်ားတွင် ည် ွင်ားသမားခမန်ားြပေါ ည်။ ရလဒ်အသနခဖင်

သခဖဆ ူ ၂၉-ဦားအနက် ၂၁-ဦား (၇၂.၄ ရောြင်နှုန်ား) မှ ခပည်နယ်အစားရအဆင်မှလည်ားသကောင်ား၊ ၇-ဦား (၂၄.၁ ရောြင်နှုန်ား) မှ သဒ နတရ

အစားရအဆင်မှလည်ားသကောင်ား၊ ၁-ဦား (၃.၄ ရောြင်နှုန်ား) မှ ခပည်သ ောင်စ အစားရမှလည်ားသကောင်ား ဘဏ္ဍောသရားစီမြနို့်ြွမှုမျောား

ခပ လပ် င်သကကောင်ား သခဖဆ ောားပေါ ည် (ပ ၇)။ အြွန်ဘဏ္ဍောြွသ ြစောားြွင် နှင်ပတ် က်၍ “ဖက်ဒရယ်နှင် ခပည်နယ်

38
အြျ ား တ်မှတ်ြွသ င်” (KII 1, KII 2, KII 10, KII 3) ပပီား၊ “အြျ ား တ်မှတ်ရောတွင် ယဇောတပင်ရှင်ခပည်နယ်က

အမျောားစရ င်” (KII 1, KII 10, KII 3) ဟ သခဖဆ ူအမျောားစက အကကခပ ြ ည်။ “ စ်သတော ွက်ပစစည်ားမှ င်သငွက

ဖက်ဒရယ်ခပည်နယ် အြျ ား တ်မှတ်ြွသ ပပီား၊ ဇီ မျ ားစမျ ားကွ န်ား မ်ားသရားနှင် သဂဟစနစ် န်သဆောင်မှုမျောားမှရရှသငွက

ခပည်နယ် ော ြစောားြွင်ရ င်” (KII 2) ည်ဟ ယဇောတ င်သငွအမျ ားအစောားသပေါ် မူတည်စဉ်ားစောားြျက်ကလည်ား

သတွွဲ့ရှရပေါ ည်။ အ
ို့ ခပင် ယဇောတ င်သငွက “မည် ည်ကဏ္ဍတွင် မည်မျှခပန်လည် ားစွမည်ဟူ ည်

ပွင်လင်ားခမင် ောသ ော ြွသ မှု” (KII 11)၊ “ခပည်နယ်အြျင်ားြျင်ား သဘောတူညီမှုခဖင်လွှသခပောင်ား၍ တက်ရက်အကူအညီ

ရယူသပားအပ်ြွင်ကလည်ား ည် ွင်ားခပဌောန်ား ောား င် ည်” (KII 10) စ ခဖင် ယဇောတကကွယ် မှု မညီမျှသ ော

ခပည်နယ်မျောားအကကောား အကျ ားြစောားြွင် မျှတမှုရှသစရန် ခဖည်စွက်စဉ်ားစောားကက ည်ကလည်ား သတွွဲ့ရှရပေါ ည်။

၂.၃.၄ မပည်တထာင်စို၊ ိုင်ျိုးတဒသကကီျိုး/ မပည်နယ်ြ ာျိုးနှင် ကိုယ်ပိုင်အိုပ်ခ ပ်ခင်ရတဒသြ ာျိုးအကကာျိုး သစ်တ ာနှင်

ဇီဝြ ျိုးစံိုြ ျိုးကွဲဆင

ို ်ရာအမငင်ျိုးပာျိုးြှု တမဖရှင်ျိုးခင်

“ခပည်သ ောင်စ၊ တင်ားသဒ ကကီား/ ခပည်နယ်မျောားနှင် ကယ်ပင်အပ်ြျ ပ်ြွင်ရသဒ မျောားအကကောား စ်သတောနှင်

ဇီ မျ ားစမျ ားကွဆင်ရော အခငင်ားပွောားမှုမျောား သပေါ်သပေါက်လောပေါက မည် သ

ို့ ခဖရှင်ား င် နည်ား” အသမားက အခမင်အမျ ားမျ ားခဖင်

သ ောက်ခပြကက ည်။ ခပည်နယ်တစ်ခု က်မက ခဖတ် န်ား ွောား ည်၊ မ

ို့ ဟတ် တစ်နုင်ငလားခဖစ်သစ၊

နင်ငတကောအဆင်ခဖစ်သစ အကျ ား က်သရောက်သစ ည် ကစစမျောားအောား အြျ ွဲ့က “ဖက်ဒရယ်မပည်တထာင်စိုအစိုျိုးရြှာ

အာဏာရှသင် (KII-2, KII-3, KII-5)” ည်၊ အြျ ွဲ့ကမူ “ဖက်ဒရယ်-မပည်နယ် ပူျိုး ွဲအာဏာ ထာျိုးရှသင် (KII-1, KII-7)” ည်ဟ

သခဖဆကက ည်။ Key informant အြျ ွဲ့ကမူ ခပည်နယ်တစ်ြနှင် တစ်ြအကကောား ဆက်စပ်သပေါ်သပေါက်လော ည် ကစစမျောားခဖစ်လျှင်

“မပည်နယ်ြ ာျိုးအခ င်ျိုးခ င်ျိုး တပါင်ျိုးစပ်ညနှုင်ျိုး တမဖရှင်ျိုးသင်၊ သက်ဆိုင်သည် မပည်နယ်ြ ာျိုးအကကာျိုး သတ ာ ူညီြှုမဖင်သာ

ဆံိုျိုးမဖ ်ခင်အာဏာကို သ ်ြှ ်ထာျိုးသင် (KII-12)” ဟ ခဖည်စွက်သ ောက်ခပသဆွားသနွားကက က ို့ အြျ ွဲ့ကမူ

“မပည်နယ်ြ ာျိုးအကကာျိုး တစစပ်ညနှုင်ျိုးမခင်ျိုးနည်ျိုးလြ်ျိုးမဖင် တမဖရှင်ျိုးနိုင်ပပီျိုး၊ ဖက်ဒရယ်အစိုျိုးရက ကကာျိုးဝင်တမဖရှင်ျိုးတပျိုးခင်ရှသင်

(KII-9)” ဟ သ ောက်ခပကက ည်။ “မပည်နယ်အခ င်ျိုးခ င်ျိုး ညနှုင်ျိုးတဆျိုးတနျိုးြှုမဖင် တမဖရှင်ျိုးနိုင်ပပီျိုး၊ ဖက်ဒရယ်အဆင်က

စံိုစြ်ျိုးစစ်တဆျိုးတရျိုးတကာ်ြ ီ ကွဲသိုတသာ ြှ ် ြ်ျိုးြှ ်ရာြ ာျိုးကို စစစ်၍ မပဿနောတမဖရှင်ျိုးတရျိုး အကူအညီတပျိုးသည်

တနရာြှသာ ပါဝင်သင်သည် (KII-10)” ဟ အနဒယနင်ငတွင် မီဇရမ်နှင် အော ခပည်နယ်တို့၏ ခပည်နယ်ြျင်ား

သဆွားသနွားညြှနှုင်ားသခဖရှင်ားကက ည် နည်ားလမ်ားက နမူနာ ောား၍ သခဖကကောားမှုကလည်ား သတွွဲ့ရ ည်။ အြျ ွဲ့ကမူ

“စီြံခန်ခွဲြှုတကာ်ြ ီထာျိုးရှမခင်ျိုး (KII-7)” က ပ၍ င်သလျော် ည်ဟ ဆခပန် ည်။ စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွ န်ား မ်ားသရား

39
ရန်ပသငွနှင်ပတ် က်၍ သငွသကကားဆင်ရော ကစစမျောားအတွက်မူ “Trust fund ည်တထာင်မခင်ျိုးကို မပည်နယ်နှင်

အစိုျိုးရြဟို ်တသာကကာျိုးခံအဖွဲွေ့အစည်ျိုး စ်ခို ပူျိုး ွဲလ က် သိုြဟို ် ကကာျိုးခံအဖွဲွေ့အစည်ျိုးက ကိုင် ယ်သင် (KII-5)” သကကောင်ား

ီားခြောားသ ောက်ခပသဆွားသနွားမှုမျောားလည်ား ရှ ည်။

40
 အခန်း (၃) သံိုျိုးသပ်အကကံမပ ခ က်ြ ာျိုး

ဤ သတ နသတွွဲ့ရှြျက်မျောားအရ ခမန်မောနင်ငတွင် စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွကဏ္ဍတွင် ပင်ဆင်ြွင်အသနခဖင်

ဒီမကသရစီအ ွင်သခပောင်ားကောလမတင်မီ ယြင်သြတ်အဆက်ဆက်တွင် “အစိုျိုးရပိုင်” ဟ တတပပ သဖော်ခပ ောားပပီား၊

ဒီမကသရစီအ ွင်သခပောင်ားကောလ ၂၀၀၈-ဖွွဲ့စည်ားပအသခြြဥပသဒအရ “နိုင်ငံတ ာ်ပိုင်” ဟူ ည် စကောားလား အောားခဖင် ော

သဖော်ခပ ောားပပီား ဟြျ ပ်ကင်မှုကကီားမောားြ ည်က အ င်အရှောားသတွွဲ့ခမင်ြရ ည်။ “ ယဇောတဆတော အပ်ြျ ပ် ူ လူတစ်စရွဲ့

မသမွဘသမွ၊ ဘားဘွောားပင် အသမွအနှစ်သတွ မဟတ်ဘ တစ်နင်ငလားက နင်င ူ၊ နင်င ောားအောားလား အညီအမျှပင်ဆင်တ

အရောသတွ ောခဖစ်” (ကရင်လှ, ၂၀၁၆, ၁၂) ရော အနာဂတ်ဖွွဲ့စည်ားပအသခြြ ဥပသဒသရားဆွရောတွင် ပင်ဆင်ြွင်စဉ်ားစောားမှု ည်

အသရားပေါသ ောအြန်ားကဏ္ဍမှ ပေါ င်သနသပ ည်။ လက်ရှ “ကကောားကောလ ဖက်ဒရယ်ဒီမကသရစ ပဋဉောဉ်”တွင်

ဖက်ဒရယ်ဒီမကသရစီသမျှော်မှန်ားြျက်မျောားအခဖစ် စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွမျောားအပေါအ င် ယဇောတ ပင်ဆင်ြွင်အောား

ခပည်နယ်မျောားအောား သပားအပ် ောားသပ ည်။

ပင်ဆင်ြွင်အခပင် စီမြနို့်ြွမှုနှင် ဘဏ္ဍောသရားအစီအမမျောားအတွက်လည်ား ည် ွင်ားစဉ်ားစောားရမည်ခဖစ်ရော ယြင် ၂၀၀၈

ဖွွဲ့စည်ားပ အသခြြဥပသဒတွင် ခပည်သ ောင်စနှင် ခပည်နယ်/တင်ားသဒ ကကီား ဟူ၍ အစားရနှစ်လွှောခဖင် ဘော ယဇောတမျောား

အပ်ြျ ပ်မှု၊ စီမြနို့်ြွမှုနှင် အြွန်အြသကောက်ြမှုမျောားအတွက် အောဏောြွသ သပား ောား ည်မျောားလည်ားရှသ ော်လည်ား

အပ်ြျ ပ်သရားယနတရောားခဖစ် ည် အစားရဌောနမျောားနှင် န် မ်ားဖွွဲ့စည်ားပမှော ခပည်သ ောင်စအဆင်တွင် အမျောားစြျ ပ်ကင်မှုခဖင်

လည်ပတ်လျက်ရှ ည်။ ဖွွဲ့စည်ား ောားသ ော အပ်ြျ ပ်သရားယနတရောားတည်သဆောက်ပအရ စီမြနို့်ြွမှုအောဏောနှင်

ဆားခဖတ်ြျက်ြျြွင်အြျ ွဲ့က ဟအစားရမဟတ်သ ော အခြောားအစားရအဆင်မျောား (ခပည်နယ်/ တင်ားသဒ ကကီားနှင် ြရင်) ို့

လွှသခပောင်ားသပား ည် ခပ ခပင်သခပောင်ားလမှုမျောားလည်ား ရှြ ည်။ ို့သ ော် အဆပေါ ြွသ အောဏောက လက်သတွွဲ့ကျင် ားရောတွင်

အကနို့်အ တ်မျောားစွော ရှြ ည်က ယြ သလလောမှုတွင် သတွွဲ့ခမင်နင်မည်ခဖစ် ည်။ မူ ေါဒ၊ ဥပသဒမျောားအရ က်ဆင်ရော

သဒ နတရအဆင်တွင် ဌောနတစ်ြက ဆားခဖတ်သပားလက် ည်ကစစမျောားက အပ်ြျ ပ်သရားအရ ဆက်စပ်သန ည်

အခြောားဌောနတစ်ြက ၎င်ား၏ မူ ေါဒ၊ ဥပသဒအရ လွှမ်ားမားနင်ခြင်ား၊ စီမြနို့်ြွြွင်တူညီသ ော်လည်ား အပ်ြျ ပ်သရားအောဏော

ပမရရှ ည်ဌောနက ဆားခဖတ်ြျက်အသပေါ် လွှမ်ားမားနင်ခြင်ား၊ မူ ေါဒြျမှတ်ခြင်ားနှင် ဥပသဒခပ ခြင်ား လပ်ငန်ားစဉ်မျောားတွင်

ဆက်စပ်ဌောနမျောားအကကောား ြျတ်ဆက်ညြှနှုင်ားမှု အောားနည်ားြျက်သကကောင် လက်သတွွဲ့အသကောင်အ ည် သဖော် ည်အြျန်တွင်

လပ်ငန်ားတော န်ပငစွန်ားရှုပ်သ ွားမှုမျောား ကက သတွွဲ့ရခြင်ားတို့ ည် သဘားတက် (horizontal) စီမအပ်ြျ ပ်သရား၌

အမျောားဆားကက သတွွဲ့ရ ည် ရှုပ်သ ားွ မှုမျောားက ခဖစ်သပေါ်သစသကကောင်ား သတွွဲ့ရှနင် ည်။ အ

ို့ ခပင် စ်သတောနှင်

ဇီ မျ ားစမျ ားကွအပေါအ င် ဘော ယဇောတမျောား စီမြနို့်ြွသရားက ဖက်ဒရယ်အ ွင်ကူားသခပောင်ားရန်အတွက်

41
သခမယောစီမြနို့်ြွမှုနှင် တစ်ပ ်းတည်ားြျတ်ဆက်သဆောင်ရွက်ရန် အသရားကကီားသကကောင်ား သတွွဲ့ရှရပေါ ည်။ ဓသလ ားတမ်ားစဉ်လောအရ

ယဇောတစီမြနို့်ြွမှုစနစ်မျောားက ကျင် ားလျက်ရှ ည် တင်ားရင်ား ောားသဒ မျောားတွင်လည်ား သခမယော ည် ယဇောတ၏

အသခြြကျသ ော အစတ်အပင်ားအခဖစ် ည် ွင်ားစဉ်ားစောား စီမကက ည်က သတွွဲ့ရှနင်ပေါ ည်။ သခမယောစီမြနို့်ြွမှုက

အသခြြ ောားမှ ော သခမသပေါ်၊ သခမသအောက် ယဇောတမျောား စီမြနို့်ြွမှု ည် စနစ်တကျ လက်ပေါလောမည်ခဖစ် ည်။

ဘော ယဇောတ ည် ခပည်နယ်အ ီား ားီ ၏ အြွန်ဘဏ္ဍောရရှသရား ောမက ခပည် ူက တက်ရက် ားစွ၍

အကျ ားြစောားြွင်ရရှနင် ည် ယဇောတအရင်ားအခမစ်မျောားလည်ား ပေါ င်သ ောသကကောင် မူ ေါဒနှင် ဥပသဒမျောား သရားဆွြျမှတ်ခြင်ားက

အ က်မှသအောက် ို့ အဆင်ဆင်တည်သဆောက်ယူ ည်စနစ် (bottom-up) ကျင် ားမှ ော မူ ေါဒ၊ ဥပသဒမျောားက

လက်သတွွဲ့သဖော်သဆောင်ရောတွင် အဆင်သခပနင်မည်ခဖစ် ည်။ တစ်နည်ားအောားခဖင် မူ ေါဒ၊ ဥပသဒ သရားဆွ ူနှင်

အသကောင်အ ည်သဖော် ူအကကောား ကွောဟြျက်နည်ားသလ၊ သအောင်ခမင်မှုပရသလ ခဖစ်သပလမ်မည်။ အ

ို့ ခပင် ယင်ား ို့ မူ ေါဒ၊

ဥပသဒမျောား သရားဆွရောတွင် ဓသလ ားတမ်ားစဉ်လောခဖင် စီမြနို့်ြွမှုနည်ားလမ်ားမျောားက အ အမှတ်ခပ ည် ွင်ား ောားရန်

အသရားကကီားပေါ ည်။ အစားရ မူ ေါဒ၊ ဥပသဒနှင် သဒ ြခပည် ူက လက်ြကျင် ားလျက်ရှ ည် မူ ေါဒ၊ ဥပသဒ

ကွလွခြောားနာားမှုမျောားခပောားလွန်ားလျှင် လက်သတွွဲ့အသကောင်အ ည်သဖော်ရော၌ သအောင်ခမင်နင်မည်မဟတ်သပ။ ို့သကကောင်

အနမ်ဆား ောားရှရမည် စ တ်မှတ်ြျက်မျောားနှင် မူသဘောင်ြျမှတ်ခြင်ားက ဖက်ဒရယ်အစားရက သဆောင်ရွက်ပပီား၊ ခပည်နယ်အလက်

မူ ေါဒ၊ ဥပသဒနှင်နည်ားဥပသဒ သရားဆွခပဌောန်ားြွင်က ရှင်ားလင်ားစွော တ်မှတ်သပား ောားရန် လအပ်သကကောင်ား စစ်တမ်ားသခဖဆ ူမျောား၏

အခမင်က သတွွဲ့ရှနင်ပေါ ည်။

အလောားတူ အ က်သအောက် (vertical) စီမအပ်ြျ ပ်သရားတွင်လည်ား ဥပသဒ၊ ညွှန်ကကောားြျက်မျောားအရ ဟမှ အခြောား

အစားရအလွှော ို့ လပ်ပင်ြွင်လွှသခပောင်ားသပား ည်တင် လက်သတွွဲ့အသကောင်အ ည်သဖော်ရန် စွမ်ားသဆောင်ရည် မလသလောက် ည်

အသခြအသနမျောားက ား ပ်သတွွဲ့ရှနင်ပေါ ည်။ အ ူား ခဖင် စစ်အပ်ြျ ပ်သရားစနစ်သအောက်တွင် အရပ်ဘက်အစားရဌောနမျောား၌

အမနို့်နာြမှုက သရှွဲ့တန်ားတင်ရခြင်ား၊ သအောက်သခြအဆင်မှ ဆားခဖတ်ြျက်အသပေါ် အ က်အဆင်ဆင်မှ အမနို့်ခဖင်

လွှမ်ားမားြျ ပ်ကင်ခြင်ား၊ အ က်အမနို့်နာြမှုက အလပ်သနရောတည်ပမသရားအတွက် အရည်အြျင်ား တ်မှတ်ြျက်

တစ်ြအခဖစ်ြယူခြင်ား စ ည်အသလအ မျောားက နှစ်သပေါင်ားမျောားစွော လက်ြကျင် ားြ ည် န် မ်ားအဖွွဲ့အစည်ား၌

ခပ ခပင်သခပောင်ားလသရားက လက်ပေါသဆောင်ရွက်နင်ရန် စွမ်ားသဆောင်ရည် မလသလောက်ြသပ။ ဖက်ဒရယ်စနစ်တွင်

အပ်ြျ ပ်သရားယနတရောားတည်သဆောက်ရော၌ အသခြြကျ ည် သ လကခဏောတစ်ရပ်မှော ခပည် ူလူ နှင်အနီားကပ်ဆား

အစားရအလွှောက စီမြနို့်ြွြွင်အောဏောက အမျောားဆားရရှခြင်ားခဖစ် ည်။ ခို့ ဖစ်၍ ခပည် ူအောား န်သဆောင်မှုသပားမည်

အစားရဌောနမျောားက ဖွွဲ့စည်ားရောတွင်လည်ား လက်သတွွဲ့လပ်ငန်ားအသကောင်အ ည်သဖော်ခြင်ားနှင် အြွန်အြသကောက်ြခြင်ားက

42
သဆောင်ရွက်ရမည် ခပည်နယ် အစားရမျောားက ြနို့်အပ် ည် န် မ်ားအသရအတွက် ည် ခပည်သ ောင်စက ြနို့်အပ် ည်

န် မ်ားအသရအတွက် က် ပမမျောားခပောားလောဖွယ်ရှပပီား န် မ်ားစွမ်ားသဆောင်ရည်က ယင်ား ို့ သခပောင်ားလ ွောားမည်

အသခြအသနမျောားနှင် လက်သလျောညီသ ွရှသအောင် တည်သဆောက် ောားနင်မှ ော အပ်ြျ ပ်သရားစနစ် အသခပောင်ားအလက သြျောသမွွဲ့စွော

သဖော်သဆောင်နင်မည်ခဖစ် ည်။

အြျ ပ်အောားခဖင်ဆရသ ော် စ်သတောနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွမျောား န်ား မ်ားသရားနှင် မျှသ ားစွသရားက

ဖက်ဒရယ် ေါဒအသခြြခဖင် အသကောင်အ ည်သဖော်မည်ဆပေါက-

(၁) ယဇောတ န်ား မ်ားသရားနှင် စီမြနို့်ြွမှုအောဏောအမျောားဆား ရရှ င် ည် ခပည်နယ်အစားရ ို့ အြျ ပ်အခြောအောဏော

ြွသ ကျင် ား ည် နင်ငသရားစနစ်နှင် ဖွွဲ့စည်ားပအသခြြဥပသဒအသပေါ် အသခြတည်၍ ယဇောတမူ ေါဒက ြျမှတ်ရန်လအပ် ည်။

(၂) တင်ားရင်ား ောားလူမျ ားစအောားလားနှင် လူနည်ားစ၏ အြွင်အသရားမျောားက အ အမှတ်ခပ ၊ အကောအကွယ် သပားနင် ည်

ဖွွဲ့စည်ားပခဖင် အစားရအလွှောမျောားအကကောား ရှင်ားလင်ားတကျသ ော နင်ငသရားအောဏောြွသ မှုရှရန် လအပ် ည်။

(၃) စ်သတောအပေါအ င် ယဇောတမူ ေါဒက မြျမှတ်မီ ဖက်ဒရယ်သခမယောမူ ေါဒက ြင်မောအောားသကောင်ားသစရန် အသရားကကီား ည်။

(၄) မူ ေါဒနှင် ဥပသဒမျောား သရားဆွြျမှတ်ခြင်ားက သခမခပင်အသခြအသနနှင် အနီားကပ်ဆားရှ ည် အစားရအလွှောမှ

တစ်နုင်ငလားလွှမ်ားခြ ည် အဆင် ို့ တည်သဆောက်ယူ ည် (bottom-up) နည်ားလမ်ားခဖင် လွတ်လပ်ပွင်လင်ားစွော

ကက တင်ြျခပသဆွားသနွား သဘောတူညီမှုရရှသရားက အသလား ောားသဆောင်ရွက်ရန် လအပ် ည်။

(၅) ခပည် ူလူ နှင် အနီားကပ်ဆားတည်ရှ၍ စ်သတော ယဇောတ တ်ယူ ားစွခြင်ား၊ အ ားြျခြင်ားနှင် န်ား မ်ားခြင်ား

န်သဆောင်မှုသပား ည် လပ်ငန်ားမျောားက သဆောင်ရွက်ကကမည် အစားရဌောန အဖွွဲ့အစည်ားမျောားတွင် န် မ်ား ဖွွဲ့စည်ားပ၊

စွမ်ားသဆောင်ရည်၊ ဖက်ဒရယ်အ အခမင်နှင် ြယူြျက်မျောားပေါ အောားသကောင်ားလောသစရန် ရည်ရွယ်၍ ခပ ခပင်သခပောင်ားလသရားအတွက်

စွမ်ားသဆောင်ရည် တည်သဆောက်မှု အစီအစဉ်မျောားကလည်ား သဆောင်ရွက်ရန် လအပ် ည်။

43
 က ြ်ျိုးကိုျိုးစာရင်ျိုး

Allen, D., & Einzenberger, R. (2013, December 11). Myanmar's Natural Resources: Blessing or Curse? Read now!

Heinrich-Böll-Stiftung. Retrieved November 19, 2022, from

https://www.boell.de/en/2013/12/11/myanmars-natural-resources-blessing-or-curse

Arboriculture. (2016, December 24). A history of state forestry in Burma. Arboriculture. Retrieved November 16,

2022, from https://arboriculture.wordpress.com/2016/12/24/a-history-of-state-forestry-in-burma/

Bauer, A., Natalie, K., Sebastian, S., Khin Zaw, H., Ko Ko, L., & Paul, S. (၂၀၁၈). ယဇောဖက်ဒရယ်စနစ် --

ခမန်မောနင်ငအတွက် ည် ွင်ားစဉ်ားစောား င် ည် အြျက်မျောား. Natural Resource Governance Institute (NRGI).

https://resourcegovernance.org/sites/default/files/documents/natural-resource-federalism-

considerations-for-myanmar-myanmar-language.pdf

Beken, C. V. d. (2007). Ethiopia: Constitutional Protection of Ethnic Minorities at the Regional Level. Afrika

Focus, 20(Nr. 1-2), 105-151.

https://lawethiopia.com/images/ethnic%20politics%20in%20ethiopia/ethiopia-

%20constitutional%20protection%20of%20ethnic%20minorities%20at%20the%20regional%20level.p

df

BLANFORD, H. R. (1958). HIGHLIGHTS OF ONE HUNDRED YEARS OF FORESTRY IN BURMA. Empire Forestry

Review, 37(1 (91)), 33–42. Retrieved November 16, 2022, from http://www.jstor.org/stable/42600438

Bryant, R. L. (1993). Forest Problems in Colonial Burma: Historical Variations on Contemporary Themes. Global

Ecology and Biogeography Letters, 3(4/6), 122–137. https://doi.org/10.2307/2997765

Carnegie Endowment for International Peace. (2016, June 29). How Can Myanmar Avoid the Resource Curse?

Carnegie Endowment for International Peace. Retrieved November 19, 2022, from

https://carnegieendowment.org/2016/06/29/how-can-myanmar-avoid-resource-curse-event-5314

Colfer, C. J. P., & Capistrano, D. (Eds.). (2012). The Politics of Decentralization: Forests, Power and People.

Earthscan.

i
Gregersen, H. M., Contreras-Hermosilla, A., White, A., & Phillips, L. (2012). In C. J. P. Colfer & D. Capistrano

(Eds.), The Politics of Decentralization: Forests, Power and People. Earthscan.

Gregersen, H., Contreras-Hermosilla, A., White, A., & Phillips, L. (2004). Forest governance in federal systems:

An overview of experiences and implications for decentralization. Foerst Trends.

https://www.cifor.org/publications/pdf_files/interlaken/interlaken_pre-paper.pdf

International IDEA. (2022). Myanmar’s Federal Democracy Charter: Analysis and Prospects. International IDEA.

https://www.idea.int/sites/default/files/publications/myanmars-federal-democracy-charter-analysis-

and-prospects.pdf

Karen Environmental and Social Action Network. (2021). Protecting Myanmar’s Forests. KESAN. Retrieved

October 15, 2022, from https://kesan.asia/resource/protecting-myanmars-forests/

Karen Environmental and Social Action Network. (2022, July 7). Declaration of Commitment of the Indigenous

Karen People to Preserve Wildlife in the Salween River Basin. KESAN. Retrieved October 15, 2022, from

https://kesan.asia/resource/declaration-of-commitment-of-the-indigenous-karen-people-to-preserve-

wildlife-in-the-salween-river-basin/

Kumbun, J. (2017, August 28). Kachin's Natural Resources: A Curse More Than a Blessing. The Irrawaddy.

Retrieved November 19, 2022, from https://www.irrawaddy.com/opinion/guest-column/kachins-

natural-resources-curse-blessing.html

MEITI, -. (၂၀၂၀, ဇူလင်). ပဉ္စမအကကမ် MEITI အစီရင်ြစောအနှစ်ြျ ပ် ၂၀၁၇-၂၀၁၈ ဘဏ္ဍောသရားနှစ်. MyanmarEITI. Retrieved

ဒီဇင်ဘောလ ၈, ၂၀၂၂, from

https://myanmareiti.org/sites/myanmareiti.org/files/publication_docs/5th_summary_report-mm-

fin.pdf

MEITI, -. (၂၀၂၀, ဧပပီလ). ခမပန်ောန ိိင်င တွငား ွက် ယဇောကတ ိောိ်ိား တ ိ်ိားဖ ိောိ် (. MEITI. Retrieved ဒီဇင်ဘော ၈,

၂၀၂၂, from

https://myanmareiti.org/sites/myanmareiti.org/files/publication_docs/myanmar_meiti_forestry_sum

mary_reports_translation_july23_kmh_edited_0.pdf

ii
Ministry of Forestry. (1995). ခမန်မော စ်သတောမူ ေါဒ ၁၉၉၅. Mekong. Retrieved December 11, 2022, from

https://data.opendevelopmentmekong.net/my/laws_record/myanmar-forest-policy-1995

Sinha, G.N. (2021, May 29). Charter on Indian Forest 1855 and Beginning of Forest Conservation in India: Part

II. The Sunday Guardian. Retrieved November 16, 2022, from

https://www.sundayguardianlive.com/legally-speaking/charter-indian-forest-1855-beginning-forest-

conservation-india-part-ii

Tremblay, J.-F. (2018). Fiscal Federalism Arrangement in Selected Federal Countries. University of Ottawa.

UN Peacemaker. (2012). Panglong Agreement. UN Peacemaker. Retrieved November 21, 2022, from

https://peacemaker.un.org/sites/peacemaker.un.org/files/MM_470212_Panglong%20Agreement.pdf

ကြျင်ခပည်နယ်လတ
ွှ ်သတော်. (၂၀၁၂). ကြျင်ခပည်နယ် သကျားရွော င်ားစက်ြင်ား ဥပသဒ.

ခမန်မောဥပသဒ တင်ားအြျက်အလက်စနစ်. Retrieved December 11, 2022, from

https://www.mlis.gov.mm/mLsView.do?lawordSn=9462

ွှ ်သတော်. (၂၀၁၄). ကြျင်ခပည်နယ် အပန်ားသခဖစြန်ားမျောား၊ တရစဆောန်ဥယျောဉ်၊ ရကခသ ဒဥယျောဉ်ဆင်ရောဥပသဒ.

ကြျင်ခပည်နယ်လတ

ခမန်မောဥပသဒ တင်ားအြျက်အလက်စနစ်. Retrieved December 11, 2022, from

https://www.mlis.gov.mm/mLsView.do?lawordSn=1614

ကယောားခပည်နယ်လွှတ်သတော်. (၂၀၁၄). ကယောားခပည်နယ်၊ အပန်ားသခဖစြန်ားမျောား၊ တရစဆောန်ဥယျောဉ်၊

ရကခသ ဒဥယျောဉ်ဆင်ရောဥပသဒ. ခမန်မောဥပသဒ တင်ားအြျက်အလက်စနစ်. Retrieved December 11, 2022, from

https://www.mlis.gov.mm/mLsView.do?lawordSn=1600

ကရင်ခပည်နယ်လွှတ်သတော်. (၂၀၁၂). ကရင်ခပည်နယ် သကျားရွော င်ားစက်ြင်ားဥပသဒ. ခမန်မောဥပသဒ တင်ားအြျက်အလက်စနစ်.

Retrieved December 11, 2022, from https://www.mlis.gov.mm/mLsView.do?lawordSn=1573

ကရင်ခပည်နယ်လွှတ်သတော်. (၂၀၁၇). ကရင်ခပည်နယ် အပန်ားသခဖစြန်ားမျောား၊ တရစဆောန်ဥယျောဉ်နှင် ရကခသ ဒဥယျောဉ် ဥပသဒ.

ခမန်မောဥပသဒ တင်ားအြျက်အလက်စနစ်. Retrieved December 11, 2022, from

https://www.mlis.gov.mm/mLsView.do?lawordSn=10581

iii
သကကားမ တင်ားစော. (2014, September 9). ပ မဆား ရှမ်ားမကောားသတောရကကီားသကျောင်ား သဘားမသတော နှစ်သပေါင်ား (၁၅၀)

သကျော်ြပပီား. Burma Library. Retrieved November 21, 2022, from

https://www.burmalibrary.org/docs19/9.Nov_.14_km.pdf

ကရင်လ,ှ -. (၂၀၁၆). နင်ငသတော် ဆ ည်မှော. In မားသပေါ်ကသရ သခမသပေါ်ကသတော (၃-၁၂). သရကသလောင်စောသပ.

ွှ ်သတော်. (၂၀၁၃). ြျင်ားခပည်နယ် သကျားရွော

ြျင်ားခပည်နယ်လတ င်ားစက်ြင်ားဥပသဒ. ခမန်မောဥပသဒ တင်ားအြျက်အလက်စနစ်.

Retrieved December 11, 2022, from https://www.mlis.gov.mm/mLsView.do?lawordSn=3072

ြူားဦားရယ်. (၂၀၁၆). ပင်လလက်စွ - ပင်လစောြျ ပ်၊ ပင်လကတက တ်နှင် ပင်လစတ်ဓောတ် အဓပပောယ်ဖွင်ဆခြင်ား.

တင်ားရင်ား ောားလက်နက်ကင်သတော်လှန်သရားအဖွွဲ့အစည်ားမျောား မျက်နှာစညီအစည်ားအသ ား.

https://pyidaungsuinstitute.org/index.php/en/component/k2/item/download/29_1e054ff0918d1faecc6

c15fd0fcd04db

စစ်ကင်ားတင်ားသဒ ကကီား လွှတ်သတော်. (၂၀၁၂). စစ်ကင်ားတင်ားသဒ ကကီား သကျားရွော င်ားစက်ြင်ား ဥပသဒ.

ခမန်မောဥပသဒ တင်ားအြျက်အလက်စနစ်. Retrieved December 11, 2022, from

https://www.mlis.gov.mm/mLsView.do?lawordSn=1678

စစ်ကင်ားတင်ားသဒ ကကီားလွှတ်သတော်. (၂၀၁၃). စစ်ကင်ားတင်ားသဒ ကကီား အပန်ားသခဖစြန်ားမျောား၊ တရစဆောန်ဥယျောဉ်၊

ရကခသ ဒဥယျောဉ်ဆင်ရောဥပသဒ. ခမန်မောဥပသဒ တင်ားအြျက်အလက်စနစ်. Retrieved December 11, 2022, from

https://www.mlis.gov.mm/mLsView.do?lawordSn=1706

စီမကန်ားနှင် ဘဏ္ဍောသရား န်ကကီားဌောန. (၂၀၂၀). ၂၀၂၀-၂၀၂၁ ဘဏ္ဍောသရားနှစ် အရအ ားြန်မ

ို့ ှန်ားသခြသငွစောရင်ားဆင်ရော

အြျက်အလက်မျောား. Ministry of Planning and Finance. Retrieved December 11, 2022, from

https://www.mopf.gov.mm/sites/default/files/upload_pdf/2020/11/2020-

2021%20Fiscal%20Year%20Citizen's%20Budget.pdf

ဆလင်ားလျန်မှုန်ား. (၂၀၁၃). ပင်လကတက တ်မျောား -- ပင်လစောြျ ပ်ကလက်မှတ်သရား ားြကကသ ော တင်ားရင်ား ောားလူမျ ားမျောား၏

ခပည်သ ောင်စအသပေါ်သ ဖန် ား ပ် ည် စောတမ်ားမျောား (ပ မအကကမ် ed.).

တင်ားရင်ား ောားလူမျ ားသရားရော သတ နအဖွွဲ့.

https://cdes.org.mm/publications/20f5ea66ae3b5c05549a9ea613000075.pdf

iv
တန သောရီတင်ားသဒ ကကီားလွှတ်သတော်. (၂၀၂၀). တန သောရီတင်ားသဒ ကကီား အပန်ားသခဖစြန်ားမျောားဆင်ရောဥပသဒ.

ခမန်မောဥပသဒ တင်ားအြျက်အလက်စနစ်. Retrieved December 11, 2022, from

https://www.mlis.gov.mm/mLsView.do?lawordSn=15591

တန သောရီတင်ားသဒ ကကီားအစားရအဖွွဲ့. (၂၀၁၇). တန သောရီတင်ားသဒ ကကီား သကျားရွော င်ားစက်ြင်ားနည်ားဥပသဒ.

ခမန်မောဥပသဒ တင်ားအြျက်အလက်စနစ်. Retrieved December 11, 2022, from

https://www.mlis.gov.mm/mLsView.do;jsessionid=7DE6181CA6718785EE0637FB20C8D34F?lawordSn=1

5584

ွန်ားမင်ားဦား, & ီဟ င်သအောင်. (၂၀၁၉). ဖက်ဒရယ်နင်ငအြျ ွဲ့၏ ဘဏ္ဍောသရားဆင်ရော ဖက်ဒရယ်အစီအမမျောား (Jean-Francois

Tremblay ၏ Fiscal Arrangement in Selected Federal Countries အောား ဘော ောခပန်ဆ ောား ည် ed.). Forum

of Federation Myanmar Country Office. http://www.forumfed.org/wp-

content/uploads/2019/09/FiscalArrangementinSelectedFederalCountries_Buremes.pdf

နင်ငသတော်ပငမ် ပ်ပခပောားမှုတည်သဆောက်သရားအဖွွဲ့. (၁၉၉၄). သတောရင်ားတရစဆောန်မျောား၊ ဘော အပင်မျောားနှင် ဘော နယ်သခမမျောား

ကောကွယသ
် ရားနှင် န်ား မ်ားသရားဥပသဒ. Untitled. Retrieved December 11, 2022, from

https://www.monrec.gov.mm/sites/default/files/test/Book_PDF/The%20Protection%20of%20Wildlife

%20and%20Protected%20Areas%20Law.pdf

နင်ငသတော်ဖွွဲ့စည်ားပအသခြြဥပသဒဆင်ရောြရား, -. (၂၀၀၈). ၂၀၀၈ ဖွွဲ့စည်ားပအသခြြဥပသဒ. Constitutional Tribunal of

Myanmar. Retrieved December 8, 2022, from https://www.constitutionaltribunal.gov.mm/my/laws-

history-five#

ခပည်သ ောင်စလွှတ်သတော်. (၂၀၁၈). ဇီ မျ ားစမျ ားကွနှင် ဘော န်ား မ်ားသရားနယ်သခမမျောား ကောကွယသ

် စောင်သရှောက်ခြင်ားဆင်ရော

ဥပသဒ (Vol. ခပည်သ ောင်စလွှတ်သတော်ဥပသဒအမှတ် ၁၂). ခပည်သ ောင်စလွှတ်သတော်.

ခပည်သ ောင်စလွှတ်သတော်. (၂၀၁၈). ဇီ မျ ားစမျ ားကွနှင် ဘော န်ား မ်ားသရား နယ်သခမမျောား ကောကွယသ
် စောင်သရှောက်ခြင်ား ဆင်ရော

ဥပသဒ. ခမန်မောဥပသဒ တင်ားအြျက်အလက်စနစ်. Retrieved December 11, 2022, from

https://www.mlis.gov.mm/mLsView.do?lawordSn=9787

ခပည်သ ောင်စလွှတ်သတော်. (၂၀၁၈). ပတ် န်ားကျင် န်ား မ်ားသရားဥပသဒ. ခမန်မောဥပသဒ တင်ားအြျက်အလက်စနစ်. Retrieved

December 11, 2022, from https://www.mlis.gov.mm/mLsView.do?lawordSn=532

v
ခပည်သ ောင်စလွှတ်သတော်. (၂၀၁၈). သခမလွတ်၊ သခမလပ်နှင်သခမရင်ားမျောား စီမြန်ြ
ို့ ွသရားဥပသဒ.

ခမန်မောဥပသဒ တင်ားအြျက်အလက်စနစ်. Retrieved December 11, 2022, from

https://www.mlis.gov.mm/mLsView.do?lawordSn=11180

ခပည်သ ောင်စလွှတ်သတော်. (၂၀၁၈). စ်သတောဥပသဒ. Burma Library. Retrieved December 9, 2022, from

https://www.burmalibrary.org/en/pyidaungsu-hluttaw-law-no-292018-the-forest-law-sctteaaupde

ခပည်သ ောင်စလွှတ်သတော်ကယ်စောားခပ သကော်မတီ, -. (2021, March 31). ဖွွဲ့စည်ားပအသခြြဥပသဒ (၂၀၀၈ ြနှစ်) က အပပီား တ်

ဖျက် မ်ားသကကောင်ား သကကညောခြင်ား. CRPH. Retrieved December 8, 2022, from

https://www.crphmyanmar.org/crph3103212/

ခပည်သ ောင်စလွှတ်သတော်ကယ်စောားခပ သကော်မတီ, -. (၂၀၂၁, မတ် ၃၁). ဖက်ဒရယ်ဒီမကသရစီပဋညောဉ် တ်ခပန်သကကညောခြင်ား.

CRPH. Retrieved December 8, 2022, from https://www.crphmyanmar.org/crph010421/

ခပည်သ ောင်စလွှတ်သတော်ကယ်စောားခပ သကော်မတီ. (၂၀၂၁). ဖက်ဒရယ်ဒီမကသရစီပဋညောဉ်.

ခပည်သ ောင်စလွှတ်သတော်ကယ်စောားခပ သကော်မတီ.

ပြူားတင်ားသဒ ကကီားလွှတ်သတော်. (၂၀၁၄). ပြူားတင်ားသဒ ကကီား သကျားရွော င်ားစက်ြင်ားဥပသဒ.

ခမန်မောဥပသဒ တင်ားအြျက်အလက်စနစ်. Retrieved December 11, 2022, from

https://www.mlis.gov.mm/mLsView.do?lawordSn=3415

ပြူားတင်ားသဒ ကကီားလွှတ်သတော်. (၂၀၂၀). ပြူားတင်ားသဒ ကကီား အပန်ားသခဖစြန်ားမျောား၊ တရစဆောန်ဥယျောဉ်နှင်

ရကခသ ဒဥယျောဉ်ဥပသဒ. ခမန်မောဥပသဒ တင်ားအြျက်အလက်စနစ်. Retrieved December 11, 2022, from

https://www.mlis.gov.mm/mLsView.do?lawordSn=16880

ဖက်ဒရယ်ခပည်သ ောင်စသရားရော န်ကကီားဌောန. (၂၀၂၁, ဩဂတ်လ ၁). ဖက်ဒရယ်စောသစောင် (အတွ (၁)၊ အမှတ် (၁) ed.).

အမျ ား ောားညီညွတ်သရားအစားရ၊ ဖက်ဒရယ်ခပည်သ ောင်စသရားရော န်ကကီားဌောန. Retrieved န င်ဘောလ ၁၆, ၂၀၂၂, from

https://mofua.nugmyanmar.org/publication-detail/federal-paper-vol-1-no-1?fbclid=IwAR1nIIn-

7gG1nJ3_p7f7MX_zpL0AicW7w-3pRuYMCZU2Qrcm8XCsf6UvrWc

မသကွားတင်ားသဒ ကကီားလွှတ်သတော်. (၂၀၁၃). မသကွားတင်ားသဒ ကကီားသကျားရွော င်ားစက်ြင်ားဥပသဒ.

ခမန်မောဥပသဒ တင်ားအြျက်အလက်စနစ်. Retrieved December 11, 2022, from

https://www.mlis.gov.mm/mLsView.do?lawordSn=3651

vi
မနတသလားတင်ားသဒ ကကီားလွှတ်သတော်. (၂၀၁၂). မနတသလားတင်ားသဒ ကကီား သကျားရွော င်ားစက်ြင်ားဥပသဒ.

ခမန်မောဥပသဒ တင်ားအြျက်အလက်စနစ်. Retrieved December 11, 2022, from

https://www.mlis.gov.mm/mLsView.do?lawordSn=3779

မနတသလားတင်ားသဒ ကကီားလွှတ်သတော်. (၂၀၁၅). မနတသလားတင်ားသဒ ကကီား အပန်ားသခဖစြန်ားမျောား၊ တရစဆောန်ဥယျောဉ်၊

ရကခသ ဒဥယျောဉ်ဆင်ရောဥပသဒ. ခမန်မောဥပသဒ တင်ားအြျက်အလက်စနစ်. Retrieved December 11, 2022, from

https://www.mlis.gov.mm/mLsView.do?lawordSn=2903

ွှ ်သတော်. (၂၀၁၃). မွန်ခပည်နယ် သကျားရွော

မွန်ခပည်နယ်လတ င်ားစက်ြင်ားဥပသဒ. ခမန်မောဥပသဒ တင်ားအြျက်အလက်စနစ်.

Retrieved December 11, 2022, from https://www.mlis.gov.mm/mLsView.do?lawordSn=9501

ွှ ်သတော်. (၂၀၁၅). မွန်ခပည်နယ် အပန်ားသခဖစြန်ားမျောား၊ တရစဆောန်ဥယျောဉ်၊ ရကခသ ဒဥယျောဉ်ဆင်ရောဥပသဒ.

မွန်ခပည်နယ်လတ

ခမန်မောဥပသဒ တင်ားအြျက်အလက်စနစ်. Retrieved December 11, 2022, from

https://www.mlis.gov.mm/mLsView.do?lawordSn=3145

ရြင်ခပည်နယ်လွှတ်သတော်. (၂၀၁၃). ရြင်ခပည်နယ်သကျားရွော င်ားစက်ြင်ားဥပသဒ. ခမန်မောဥပသဒ တင်ားအြျက်အလက်စနစ်.

Retrieved December 11, 2022, from https://www.mlis.gov.mm/mLsView.do?lawordSn=3233

ရြင်ခပည်နယ်လွှတ်သတော်. (၂၀၁၉). ရြင်ခပည်နယ် အပန်ားသခဖစြန်ားမျောား၊ တရစဆောန်ဥယျောဉ်၊ ရကခသ ဒဥယျောဉ်ဆင်ရောဥပသဒ.

ခမန်မောဥပသဒ တင်ားအြျက်အလက်စနစ်. Retrieved December 11, 2022, from

https://www.mlis.gov.mm/mLsView.do?lawordSn=14424

ွှ ်သတော်. (၂၀၁၂). ရှမ်ားခပည်နယ် သကျားရွော

ရှမ်ားခပည်နယ်လတ င်ားစက်ြင်ားဥပသဒ. Myanmar Law Information System.

Retrieved December 11, 2022, from https://www.mlis.gov.mm/lsScPop.do?lawordSn=3485

ရှမ်ားခပည်နယ်လတ
ွှ ်သတော်. (၂၀၁၈). ရှမ်ားခပည်နယ်အပန်ားသခဖစြန်ား၊ တရစဆောန်ဥယျောဉ်နှင် ရကခသ ဒဥယျောဉ်ဥပသဒ.

ခမန်မောဥပသဒ တင်ားအြျက်အလက်စနစ်. Retrieved December 11, 2022, from

https://www.mlis.gov.mm/mLsView.do?lawordSn=16386

ွှ ်သတော်. (၂၀၁၉). ရှမ်ားခပည်နယ်

ရှမ်ားခပည်နယ်လတ ဘော သရ ွက်သတော၊ သရ န်ားသတော န်ား မ်ားကောကွယ်သရားဥပသဒ.

ခမန်မောဥပသဒ တင်ားအြျက်အလက်စနစ်. Retrieved December 11, 2022, from

https://www.mlis.gov.mm/mLsView.do?lawordSn=14422

vii
ရှမ်ားခပည်နယ်လတ
ွှ ်သတော်. (၂၀၁၉). အင်ားသလားကန်သဒ န်ား မ်ားကောကွယ်သရားဥပသဒ.

ခမန်မောဥပသဒ တင်ားအြျက်အလက်စနစ်. Retrieved December 11, 2022, from

https://www.mlis.gov.mm/mLsView.do;jsessionid=1360AD27A8369B159E64C4F01AB81BBD?lawordSn=

14549

စ်သတောသရားရော န်ကကီားဌောန. (၁၉၉၅). ခမန်မော စ်သတောမူ ေါဒ. စ်သတောသရားရော န်ကကီားဌောန၊ ခပည်သ ောင်စ ခမန်မောနင်ငသတော်

အစားရ.

စ်သတောဦားစီားဌောန. (၂၀၁၉). သဒ ြခပည် ူအစအဖွွဲ့ပင် စ်သတောလပ်ငန်ား သဆောင်ရွက်ခြင်ားဆင်ရော ညွှန်ကကောားြျက်မျောား.

Promotion of Indigenous and Nature Together. Retrieved December 11, 2022, from

https://www.pointmyanmar.org/mm-

zg/lawsandpolicies/edskhnpnnysuuacuaphaipiungscettaalupngn-echaangrkkhngchiungraa-

nnynkaakhkmaa

ယဇောတနှင် ဘော ပတ် န်ားကျင် န်ား မ်ားသရား န်ကကီားဌောန. (၂၀၂၁). စစ်အပ်ြျ ပ်သရားကောလမျောားအတွင်ား

ခမန်မော ဘော ယဇောတမျောား ပျက်စီားဆားရှုားမှုအောား ဆန်ားစစ်သလလောခြင်ား. အမျ ား ောားညီညွတ်သရားအစားရ၊

ယဇောတနှင် ဘော ပတ် န်ားကျင် န်ား မ်ားသရား န်ကကီားဌောန. https://assets-

monrec.nugmyanmar.org/images/2021/07/Status-of-Natural-Resources-Depletion-During-the-Military-

Regime_Version-7.0.pdf

ဧရော တီတင်ားသဒ ကကီား လွှတ်သတော်. (၂၀၁၂). ဧရော တီတင်ားသဒ ကကီား သကျားရွော င်ားစက်ြင်ား ဥပသဒ.

ခမန်မောဥပသဒ တင်ားအြျက်အလက်စနစ်. Retrieved December 11, 2022, from

https://www.mlis.gov.mm/mLsView.do?lawordSn=3533

viii
 တနောက်ဆက် ြ
ွဲ ာျိုး

တနောက်ဆက် ွဲ - ၁။ ၂၀၀၈-ဖွေ့ွဲ စည်ျိုးပအ

ံို တမခခံဥပတဒပါ အခ က်အလက်ြ ာျိုး

ပိုဒ်ြ အတသျိုးစ ်တဖာ်မပခ က် ြှ ်ခ က်

၄။ နင်ငသတော်၏ အြျ ပ်အခြောအောဏော ည် နင်င ောားမျောား မှ ဆင်ား က်ပပီား နင်ငတ န်ားလား၌

တည် ည်။

၁၂။ (က) နင်ငသတော်၏ ဥပသဒခပ သရားအောဏောက ခပည်သ ောင်စလွှတ်သတော်၊ တင်ားသဒ ကကီား

လွှတ်သတော်နှင် ခပည်နယ်လွှတ်သတော်မျောားအောား ြွသ အပ်နှင်ား ည်။ ကယ်ပင်အပ်ြျ ပ်ြွင်ရ

စီရင်စမျောားအောား ဤဖွွဲ့စည်ားပ အသခြြဥပသဒက တ်မှတ် ောားသ ော ဥပသဒခပ အောဏောက

ြွသ အပ်နှင်ား ည်။

၁၇။ (က) နင်ငသတော်အပ်ြျ ပ်သရားအောဏောက ခပည်သ ောင်စ၊ တင်ားသဒ ကကီားနှင် ခပည်နယ်မျောား အောား

ြွသ အပ်နှင်ား ည်။ ကယ်ပင်အပ်ြျ ပ်ြွင်ရ စီရင်စမျောားအောား ကယ်ပင်အပ်ြျ ပ်သရား အောဏောက

ဤဖွွဲ့စည်ားပအသခြြဥပသဒအရ တ်မှတ်သပား ည်အတင်ား ြွသ အပ်နှင်ား ည်။

၂၁ (က)နင်င ောားတင်ား ည် ဤဖွွဲ့စည်ားပအသခြြဥပသဒတွင် တ်မှတ်ခပဋ္ဌောန်ား ောား ည်

တန်ားတူညီမှု အြွင်အသရား၊ လွတ်လပ်မှုအြွင်အသရားနှင် တရောားမျှတမှုအြွင်အသရားတက

ို့

ြစောားြွင်ရှ ည်။

၃၇ (က) နင်ငသတော် ည် နင်ငသတော်ရှ သခမအောားလား၊ သခမသပေါ်သခမသအောက်၊ သရသပေါ် သရသအောက် နှင်

သလ အတွင်ားရှ ယဇောတပစစည်ားအောားလား၏ ပင်ရင်ားပင်ရှင်ခဖစ် ည်။

၄၅ နင်ငသတော် ည် ဘော ပတ် န်ားကျင်က ကောကွယ် န်ား မ်ားသစောင်သရှောက်ရမည်။

၄၇ နင်ငသတော် ဆ ည်မှော … ဤဖွွဲ့စည်ားပအသခြြဥပသဒအရ ဥပသဒခပ မှု အြွင်အောဏောက

သ ော်လည်ားသကောင်ား၊ အပ်ြျ ပ်မှုအြွင်အောဏောကသ ော်လည်ားသကောင်ား ကျင် ားသ ော အဖွွဲ့အစည်ား

မ
ို့ ဟတ် ပဂ္ လ်က ဆလ ည်။

i
အပ်ြျ ပ်မှု အြွင်အောဏောနှင် ပတ် က်၍ ၂၀၀၈-ဖွွဲ့စည်ားပ အသခြြဥပသဒ၊ ပဒ်မ ၂၄၉ တွင် “ဖွွဲ့စည်ားပအသခြြဥပသဒပေါ

ခပဋ္ဌောန်ားြျက်မျောားနှင် မဆန်က
ို့ ျင်လျှင် တင်ားသဒ ကကီား မ
ို့ ဟတ် ခပည်နယ်အစားရ၏ အပ်ြျ ပ်မှုအောဏော ည် တင်ားသဒ ကကီား

မ
ို့ ဟတ် ခပည်နယ်လွှတ်သတော်က ဥပသဒခပ နင်သ ော ကစစရပ်မျောား ို့ က်သရောက်ပျွဲ့နှို့ ည်။ ခို့ ပင် ခပည်သ ောင်စ ဥပသဒ

တရပ်ရပ်အရ တင်ားသဒ ကကီား မ

ို့ ဟတ် ခပည်နယ်အစားရအောား သဆောင်ရွက်ြွင်ခပ ည် ကစစရပ်မျောား ို့လည်ား

က်သရောက်ပျွဲ့နှို့ ည်” ဟ သဖော်ခပ ောားရော အ က်ဇယောား ၂ နှင် ၃-ပေါ ဥပသဒခပ ြွင်အောဏောမျောားနှင်အတူ

အပ်ြျ ပ်ြွင်အောဏောကလည်ား ခပည်သ ောင်စက ော ကကီားမောားစွော ြျ ပ်ကင် ောား သပ ည်။

တနောက်ဆက် ွဲ - ၂။ မပဋ္ဌာန်ျိုးထာျိုးတသာ ဥပတဒ၊ နည်ျိုးဥပတဒနှင် ညွှန်ကကာျိုးခ က်ြ ာျိုးြှ သစ်တ ာနှင်

ဇီဝြ ျိုးစံိုြ ျိုးကွဲဆိုင်ရာ ပင

ို ်ဆိုင်ခင်၊ စီြခ
ံ န်ခွဲခင်နှင် ဏ္ဍာတရျိုးဆိုင်ရာ အစီအြံြ ာျိုးအာျိုး

ထို ်နှု ခ
် က်ြ ာျိုး

စ်သတောဥပသဒမျောား (၂၀၁၈)

ပဒ်မ (၃) န်ကကီား ည် အစားရအဖွွဲ့၏ သဘောတူညီြျက်ခဖင် ဘော သတောသတောင်၊ သရ၊ သခမတို့က န်ား မ်ားကောကွယရ
် န် နှင်

စ်သတော ွက်ပစစည်ားမျောား စဉ်ဆက်မခပတ် တ်လပ်နင်ရန်အလို့ငှော အစားရက စီမြနို့်ြွြွင်ရှသ ောသခမတွင်

နယ်နမတ် က်မှတ်၍ (က) စီားပွောားသရား စ် တ်ကက ား င်ားသတော၊ (ြ) သဒ နတရသ ောက်ပသရားကက ား င်ားသတော၊ (ဂ)

သရသ သရလ န်ား မ်ားသရားကက ား င်ားသတော၊ (ဃ) ဘော န်ားကျင်နှင် ဇီ မျ ားမျောား န်ား မ်ားသရားကက ား င်ားသတော၊ (င)

အခြောားကက ား င်ားသတောအမျ ားအစောားမျောား က ဖွွဲ့စည်ားနင် ည်။ အ

ို့ ခပင် န်ကကီား ည် (က) သရ၊ သခမ န်ား မ်ားကောကွယ်ခြင်ား၊ (ြ)

အပူပင်ားသဒ သတော န်ား မ်ားကောကွယခ် ြင်ား၊ (ဂ) ဒီသရသတော န်ား မ်ားကောကွယ်ခြင်ား၊ (ဃ) ဘော န်ားကျင်နှင် ဇီ မျ ားမျောား

န်ား မ်ားကောကွယ်ခြင်ား၊ (င) စ်သတော ွက်ပစစည်ားမျောားက စဉ်ဆက်မခပတ် တ်ယူ ားစွနင်ရန် န်ား မ်ားကောကွယ်ခြင်ား

တက
ို့ အစားရက စီမြနို့်ြွြွင်ရှသ ော သခမတွင် နယ်နမတ်သဖော်ခပ၍ ကက ားခပင်ကောကွယသ
် တောအခဖစ် တ်မှတ်သကကညောနင် ည်။

ပဒ်မ (၄) န်ကကီားဌောန ည် ဘော သတောသတောင်၊ သရ၊ သခမတက

ို့ န်ား မ်ားကောကွယရ
် န်နှင် စ်သတော ွက် ပစစည်ားမျောား

စဉ်ဆက်မခပတ် တ်လပ်နင်ရန်အလင
ို့ ှော အစားရက စီမြနို့်ြွြွင်ရှသ ော သခမတွင် သနခပည်သတော် သကောင်စီ၊ တင်ားသဒ ကကီား

မ
ို့ ဟတ် ခပည်နယ်အစားရအဖွွဲ့၏ သဘော ောားမှတ်ြျက်၊ ခပည်သ ောင်စ အစားရအဖွွဲ့၏ သဘောတူညီြျက်ခဖင်

နယ်နမတ် တ်မှတ်၍ (က) စီားပွောားသရား စ် တ်ကက ား င်ားသတော၊ (ြ) သဒ နတရ သ ောက်ပ သရားကက ား င်ားသတော၊ (ဂ) သရသ သရလ

ii
 န်ား မ်ားသရားကက ား င်ားသတော၊ (ဃ) ဘော န်ားကျင်နှင် ဇီ မျ ားမျောား န်ား မ်ားသရားကက ား င်ားသတော၊ (င) အခြောားကက ား င်ားသတော

အမျ ားအစောားမျောား က ဖွွဲ့စည်ားနင် ည်။

ပဒ်မ (၅) အရ န်ကကီားဌောန ည် ကက ား င်ားသတောခပင်ပရှ အစားရက စီမြနို့်ြွြွင်ရှသ ော သခမတွင် သနခပည်သတော် သကောင်စီ၊

တင်ားသဒ ကကီား မ
ို့ ဟတ် ခပည်နယ်အစားရအဖွွဲ့၏ သဘော ောားမှတ်ြျက်၊ ခပည်သ ောင်စအစားရအဖွွဲ့၏ သဘောတူညီြျက်ခဖင်

နယ်နမတ်သဖော်ခပ၍ (က) သရ၊ သခမ န်ား မ်ားကောကွယ်ခြင်ား၊ (ြ) အပူပင်ားသဒ သတော န်ား မ်ားကောကွယခ် ြင်ား၊ (ဂ) ဒီသရသတော

န်ား မ်ားကောကွယ်ခြင်ား၊ (ဃ) ဘော န်ားကျင်နှင် ဇီ မျ ားမျောား န်ား မ်ား ကောကွယ်ခြင်ား၊ (င) စ်သတော ွက်ပစစည်ားမျောားက

စဉ်ဆက်မခပတ် တ်ယူ ားစွနင်ရန် န်ား မ်ားကောကွယခ် ြင်ား လပ်ငန်ားမျောား သဆောင်ရွက်နင်ရန်အတွက်

ကက ားခပင်ကောကွယ်သတောအခဖစ် တ်မှတ်သကကညောနင် ည်။

ပဒ်မ (၈/ က) အရ နင်ငသတော်အတွင်ား မည် ည်သနရောသဒ တွင်မဆ သပေါက်သရောက်သနသ ော ကျွန်ားပင် ည်

နင်ငသတော်ပင်ခဖစ် ည်။

ပဒ်မ (၁၈) စ်သတောဦားစီားဌောန ည် စ်သတော ွက်ပစစည်ား တ်ယူြွင်ခပ ရောတွင် စီားပွောားခဖစ် တ်ယူခြင်ားခဖစ်ပေါက

သစျားပပ င်စနစ်က ကျင် ားရမည်။ ရ

ို့ ောတွင် သအောက်ပေါလပ်ငန်ားမျောားခဖစ် ည် -

(က) စ်သတော ွက်ပစစည်ား တ်ယူခြင်ားနှင် ခပည်တွင်ားခပည်ပသရောင်ားြျခြင်ား လပ်ငန်ားမျောားက အစားရအဖွွဲ့က

တော န်သပားအပ် ောားသ ော နင်ငသတော်ပင်စီားပွောားသရားလပ်ငန်ားအခဖစ် လပ်ကင် သဆောင်ရွက် ည်ကစစ၊

(ြ) စ်သတော ွက်ပစစည်ားမျောား တ်ယူြွင်ခပ ခြင်ားနှင် စပ်လျဉ်ား၍ အစားရအဖွွဲ့က န်ကကီားဌောနအောား စီမြနို့်ြွပင်ြွင်

သပားအပ် ောား ည်ကစစ၊

(ဂ) ပဂ္လက စ်သတောစက်ြင်ားမျောားနှင် သဒ ြခပည် ူ အစအဖွွဲ့ပင် စ်သတောလပ်ငန်ားမှ ွက်ရှ ည်

စ်သတော ွက်ပစစည်ားမျောား တ်ယူြွင်ခပ ည် ကစစ၊

(ဃ) ပဒ်မ ၈၊ ပဒ်မြွ (ြ) အရ ပင်ဆင်ြွင်ခပ ောားသ ော ကျွန်ားနှင် တောားခမစ် စ်ပင်မျောားမှ ွက်ရှ ည် စ်သတော ွ က်

ပစစည်ားမျောား တ်ယူြွင်ခပ ည်ကစစ၊

(င) စ်သတောဦားစီားဌောနမှ ီားခြောားကနို့် တ် ောားသ ော ကစစမှအပ စ် မဟတ် ည် စ်သတော ွက် ပစစည်ားမျောား စီားပွောားခဖစ်

တ်ယူြွင်ခပ ည် ကစစ၊

(စ) စီားပွောားခဖစ် မဟတ် ည် သအောက်ပေါလပ်ငန်ားမျောားတွင် ားစွရန်ခဖစ်သ ော စ်သတော ွက်ပစစည်ားမျောား တ်ယူြွင်ခပ ည်

ကစစ-

(၁) သတ နနှင် ပညောသပားလပ်ငန်ား

iii
 (၂) ခပည် ူအကျ ားခပ မ
ို့ ဟတ် ဘော ောသရားလပ်ငန်ား

တအ
ို့ တွက် သစျားပပ င်စနစ်ကျင် ားခြင်ား မခပ ဘ တ်ယူြွင်ခပ နင် ည်။

ပဒ်မ (၃၅/က) စ်သတော န် မ်ား ည် စ်သတော ွက်ပစစည်ား တစ်စတစ်ရောနှင် စပ်လျဉ်ား၍ စ်သတောဦားစီားဌောနက

ရရန်ရှသ ော အြွန်အြ၊ ဒဏ်သကကားမျောားက မရရှသ ား မျှ ယင်ား စ်သတော ွက်ပစစည်ားမျောားက န်ား မ်ား ောားနင် ည်။

ပဒ်မ (၃၇/ြ) ညွှန်ကကောားသရားမှုားြျ ပ် ည် တင်ားသဒ ကကီား မ

ို့ ဟတ် ခပည်နယ် စ်သတောအရောရှက ြျမှတ် ည် အမနို့် မ
ို့ ဟတ်

ဆားခဖတ်ြျက်က အတည်ခပ ခြင်ား၊ ခပင်ဆင်ခြင်ား မ

ို့ ဟတ် ပယ်ဖျက်ခြင်ား ခပ နင် ည်။

ပဒ်မ (၅၀/က) န်ကကီား ည် ဤဥပသဒအရ န်ကကီားဌောနအောား အပ်နှင်ား ောား ည် လပ်ပင်ြွင်မျောားက ညွှန်ကကောားသရားမှုားြျ ပ်အောား

လွှအပ်၍ သဆောင်ရွက်သစနင် ည်။

ပဒ်မ (၅၀/ြ) ညွှန်ကကောားသရားမှုားြျ ပ် ည် ဤဥပသဒအရ မမအောားအပ်နှင်ား ောား ည် လပ်ပင်ြွင်မျောားက စ်သတော

အရောရှမျောားအောား လွှအပ်၍ သဆောင်ရွက်သစနင် ည်။

စ်သတောနည်ားဥပသဒမျောား (၁၉၉၅)

ပဒ်မ (၃) န်ကကီား ည် စ်သတောဥပသဒပဒ်မ ၆ အရ ကက ား င်ားသတောဖွွဲ့စည်ားရန် မ

ို့ ဟတ် ကက ားခပင်ကောကွယ်သတော တ်မှတ်ရန်

သကကညောနင် ည်။

ပဒ်မ (၄/က) န်ကကီား ည် ကက ား င်ားသတောဖွွဲ့စည်ားရန် သကကညောရောတွင် စ်သတောသကကားတင်အရောရှက ကူညီရန်

စ်သတောအရောရှ တစ်ဦား မ
ို့ ဟတ် သကကားတင်နှင် သခမစောရင်ားဦားစီားဌောနမှ အရောရှတစ်ဦားတက
ို့ တွဖက်တော န်သပား အပ်နင် ည်။

ပဒ်မ (၅) န်ကကီား ည် ကက ား င်ားသတောဖွွဲ့စည်ားရန် မ

ို့ ဟတ် ကက ားခပင်ကောကွယ်သတော တ်မှတ်ရန် ရည်ရွယ်သကကောင်ား

သကကညောရောတွင် သကကညောနင် ည်သနို့တွင် တည်ရှသနသ ော အြွင်အသရားမျောားမှအပ သအောက်ပေါကစစရပ်တစ်ြြနှင် စပ်လျဉ်ား၍

တောားခမစ်ြျက်မျောား ည် ွင်ားသဖော်ခပနင် ည်။

(က) အသဆောက်အအအ စ်သဆောက်လပ်ခြင်ား

(ြ) စ်ပင်ြတ်ခြင်ား

(ဂ) စ်သတော ွက်ပစစည်ား တ်ယူခြင်ား

(ဃ) သခမကွက်ရှင်ားလင်ားခြင်ား

(င) ီားနှ မ
ို့ ဟတ် စ်သတောစက်ြင်ားအ စ် တည်သ ောင်ခြင်ား

(စ) စောားကျက်သခမအခဖစ် အ ားခပ ခြင်ား

iv
(ဆ) သတောမီားရှုွဲ့ခြင်ား

ပဒ်မ (၅/ င) အရ န်ကကီား ည် ကက ား င်ားသတောဖွွဲ့စည်ားရန် မ

ို့ ဟတ် ကက ားခပင်ကောကွယ်သတော တ်မှတ်ရန် ရည်ရွယ်သကကောင်ား

သကကညောရောတွင် သကကညောနင် ည်သနို့တွင် တည်ရှသနသ ော အြွင်အသရားမျောားမှအပ သအောက်ပေါကစစရပ်တစ်ြြနှင် စပ်လျဉ်ား၍

ီားနှ မ
ို့ ဟတ် စ်သတောစက်ြင်ားအ စ် တည်သဆောက်ခြင်ား လပ်ငန်ားမျောားတွင် သခမခပင်အသခြအသနမျောားတွင်လပ်သဆောင်ရ ည်

အြက်အြမျောားက ည် ွင်ားစဉ်ားစောားခြင်ားမရှဘ တစ်နင်ငလားလွှမ်ားခြ ည် ညွှန်ကကောားြျက်မျောားက ော ကင်စွ ောား ခဖင်

စက်ြင်ားတည်သ ောင်ရောတွင် ြက်ြမှုမျောားရှပေါ ည်။ က ို့ လွမှောားသနသ ော စနစ်မျောားသကကောင် သခမခပင်အသခြအသနတွင်

အြက်အြမျောားစွောရှပေါ ည်။

ပဒ်မ (၆/က) စ်သတောသကကားတင်အရောရှ ည် ကက ား င်ားသတောဖွွဲ့စည်ားမည်နယ်သခမသဒ ရှ အမျောားခပည် ူတို့၏

စ်သတော ွက်ပစစည်ားမျောား တ်ယူ ားစွြွင်နှင် သခမအ ားြျပင်ြွင် အြွင်အသရား ြက်နစ်နာမှုမျောားရှလျှင် တင်ခပ

သတောင်ားဆကကရန် မမအောားြနို့်အပ် ည်သနို့မှ ရက်သပေါင်ား (၃၀) အတွင်ား သကကညောြျက်တစ်ရပ် တ်ခပန်နင် ည်။

ပဒ်မ (၇/က) စ်သတောသကကားတင်အရောရှ ည် နည်ားဥပသဒ ၆၊ နည်ားဥပသဒြွ (က) အရ အြွင်အသရားသတောင်ားဆ တင်ခပမှုမျောားက

နည်ားဥပသဒြွ (ဂ)အရ စစမ်ားစစ်သဆားရောတွင် သအောက်ပေါတက

ို့ သဆောင်ရွက်ြွင်ရှ ည်။

(၁) မရားဖလောလပ်ပင်ြွင်ရှြ ည်သခမက ြျန်လှပ်ပပီား ကက ား င်ားသတောအတွက် သခမအလအသလောက်ကျန်ရှသစရန်

အဆခပ ကက ား င်ားနယ်နမတ်က သခပောင်ားလခပင်ဆင် တ်မှတ်ခြင်ား၊

(၂) တရောားမ ကျင် ားဥပသဒအရ က်သ ဆင်သြေါ်ခြင်ားနှင် စောရွက်စောတမ်ားမျောားက သတောင်ားယူစစ်သဆားခြင်ား

(၃) သခမ မ်ားဥပသဒအရ သခမက မ်ားယူရန်သဆောင်ရွက်ခြင်ား

(၄) စောားကျက်ြျပင်ြွင်၊ စ်သတော ွက်ပစစည်ားမျောား တ်ယူ ားစွြွင်နှင် အခြောားအြွင်အသရားမျောားက ြွင်ခပ ရောတွင်

အသရအတွက်၊ အမျ ားအစောား၊ ဧရယော၊ နယ်နမတ်၊ အြျန်ရော ီ၊ ြွင်ခပ ပ၊ ြွင်ခပ နည်ားနှင် အခြောား အြျက်အလက်မျောားက

မှတ်တမ်ားတင် ောားခြင်ား

ပဒ်မ (၇/ြ-၂) အြွင်အသရားသတောင်ားဆ ူ သဘောတူညီပေါက သခမကခဖစ်သစ၊ သငွကခဖစ်သစ၊ သခမနှင် သငွသပေါင်ား၍ ခဖစ်သစ

န်ကကီားဌောန၏ ြွင်ခပ ြျက်ခဖင် သပားသလျော်ပင်ြွင်ရှ ည်။

ပဒ်မ (၁၀) န်ကကီား ည် နည်ားဥပသဒ ၈ အရ အမနို့်သကကော်ခငောစောမ တ်ခပန်မီနည်ားဥပသဒ ၃ အရ တ်ခပန် ောား

သ ောကက ား င်ားသတောဖွွဲ့စည်ားရန် ရည်ရွယ်သကကောင်ား သကကညောြျက်က ခပန်လည်ရပ် မ်ားနင် ည်။

ပဒ်မ (၁၃/က) ညွှန်ကကောားသရားမှုြျ ပ် ည် စ်သတောဥပသဒပဒ်မ ၆၊ ပဒ်မြွ (ဂ)အရ ကက ားခပင်ကောကွယ်သတော

တ်မှတ်သကကညောခြင်ားနှင် စပ်လျဉ်ား၍ တော န်သပားအပ်ခြင်ားြရ ည်အြေါ ကက ားခပင်ကောကွယ်သတော တ်မှတ်သကကညောမည်

v
နယ်သခမသဒ ရှ အမျောားခပည် ူတို့၏ စ်သတော ွက်ပစစည်ားမျောား တ်ယူ ားစွခြင်ားနှင် သခမအ ားြျပင်ြွင်

အြွင်အသရား ြက်နစ်နာမှုမျောားရှလျှင် တင်ခပသတောင်ားဆကကရန် စ်သတောဥပသဒ ပဒ်မ၊ ပဒ်မြွ (ဂ) အရ

သကကညောြျက်တစ်ရပ် တ်ခပန်ရမည်။

ပဒ်မ (၁၄/ြ-၂) ညွှန်ကကောားသရားမှုြျ ပ် ည် အြွင်အသရားသတောင်ားဆ ူ သဘောတူညီပေါက သခမကခဖစ်သစ၊ သငွကခဖစ်သစ၊ သခမနှင်

သငွသပေါင်ား၍ခဖစ်သစ န်ကကီားဌောန၏ ြွင်ခပ ြျက်ခဖင် သပားသလျော်ပင်ြွင်ရှ ည်။

ပဒ်မ (၁၅) န်ကကီား ည် ညွှန်ကကောားသရားမှုားြျ ပ်က နည်ားဥပသဒ ၁၃၊ နည်ားဥပသဒြွ (ဃ)အရ တင်ခပလောသ ော အစီရင်ြစောအသပေါ်

စစစ် ား ပ်၍ အစားရအဖွွဲ့၏ သဘောတူညီြျက်ခဖင် ကက ားခပင်ကောကွယ်သတော တ်မှတ် ည် အမနို့်သကကော်ခငောစောက

တ်ခပန်နင် ည်။

ပဒ်မ (၂၀/က) စ်သတောနယ်သခမနှင် စ်သတောဖားလွှမ်ားလျက်ရှ ည် အစားရက စီမြနို့်ြွြွင်ရှသ ော သခမအတွင်ား ဖွွဲ့ပဖ ားမှုလပ်ငန်ား

မ
ို့ ဟတ် စီားပွောားသရားစီမကန်ားလပ်ငန်ားတစ်ရပ်ရပ် လပ်ကင်သဆောင်ရွက်ခြင်ားက ဘော န်ားကျင်အောား

ြက်ပျက်စီားသစခြင်ားမရှလျှင် စ်သတောသရားရော န်ကကီားဌောနက ြွင်ခပ နင် ည်။

ပဒ်မ (၂၀/ြ) စ်သတောနယ်သခမနှင် စ်သတောဖားလွှမ်ားလျက်ရှ ည် အစားရက စီမြနို့်ြွြွင်ရှသ ော သခမအတွင်ား ပညောသရား

မ
ို့ ဟတ် သတ နလပ်ငန်ားသဆောင်ရွက်ခြင်ား၊ င်တန်ားဖွင်လှစ်ခြင်ား၊ မ
ို့ ဟတ် သလလောသရားစြန်ားြျခြင်ားက

ဘော န်ားကျင်အောား ြက်ပျက်စီားသစခြင်ားမရှလျှင် ညွှန်ကကောားသရားမှုားြျ ပ် မ

ို့ ဟတ် ယင်ားလပ်ပင်ြွင် လွှအပ် ောား ည်

စ်သတောအရောရှက ြွင်ခပ နင် ည်။

ပဒ်မ (၂၁) ညွှန်ကကောားသရားမှုားြျ ပ် ည် န်ကကီား၏ သဘောတူညီြျက်ခဖင် -

(က) စ်သတောပညောရပ်နှင် စပ်လျဉ်ားသ ော သကျောင်ားမျောား၊ င်တန်ားမျောားဖွင်လှစ်သရားနှင် စပ်လျဉ်ား၍ အပ်ြျ ပ်မှု

သကော်မတီမျောားဖွွဲ့စည်ားခြင်ား၊ စည်ားကမ်ားမျောား တ်မှတ်ခြင်ား၊ ဘဏ္ဍောသရားလအပ်ြျက်မျောားက သတောင်ားြ၍ ားစွခြင်ား

(ြ) စ်သတောတကက လ် ဖွွဲ့စည်ားပသရားဆွခြင်ား၊ နှစ်စဉ်ဘဏ္ဍောသရားလအပ်ြျက်မျောားက သတောင်ားြခြင်ား၊ တကက လ်

အပ်ြျ ပ်သရားအဖွွဲ့ ဖွွဲ့စည်ားခြင်ား၊ ခမန်မောနင်ငပညောသရားသကော်မတီ ို့ ကယ်စောားလှယ်သစလွှတ်ခြင်ားနှင် ပညောသရား

သကော်မတီကြျမှတ် ည် ပညောသရားမူ ေါဒမျောားက အသကောင်အ ည်သဖော်ခြင်ား၊ ခပည်ပ စ်သတော တကက လ်မျောားနှင်

ဆက် ွယ်သဆောင်ရွက်ခြင်ား၊

(ဂ) စ်သတော ယဇောတစောရင်ားမျောားက (၁၀)နှစ်တစ်ကကမ် စောရင်ားသကောက်ယန

ူ င်သရားအတွက် စောရင်ားသကောက်ယူ သရား

စီမြျက်မျောားသရားဆွခြင်ား၊ ဘဏ္ဍောသရားလအပ်ြျက်မျောားက သတောင်ားြခြင်ား၊ စောရင်ားမျောားက (၅)နှစ်တစ်ကကမ် ခပန်လည် ား ပ်၍

အစားရအဖွွဲ့ တ
ို့ င်ခပခြင်ား၊

vi
(ဃ) ခမန်မော ပပနှင် နည်ားပညောဦားစီားဌောနနှင်လည်ားသကောင်ား၊ အခပည်ခပည်ဆင်ရော သတ နအဖွွဲ့အစည်ားမျောားနှင် လည်ားသကောင်ား

ဆက် ွယ်၍ နင်ငသတော်အတွက်အကျ ားရှမည် စ်သတော သတ နလပ်ငန်ားမျောားက သဆောင်ရွက်ခြင်ား၊ သတ နရလဒ်မျောားက

ကမပဏီမျောား၊ ပဂ္လကမျောား ို့ က် င်သ ော အဖားစောားနာားခဖင် သရောင်ားြျခဖနို့်ခဖ ားခြင်ား တက

ို့ သဆောင်ရွက်နင် ည်။

ပဒ်မ (၃၅) ြရင် စ်သတောအရောရှ ည် ကက ား င်ားသတော၊ မ

ို့ ဟတ် ကက ားခပင်ကောကွယ်သတော၏ မူလနယ်နမတ်က မ ြက်သစဘ

လအပ် လ ခပန်လည်ခပ ခပင်နင် ည်။

ပဒ်မ (၄၂/ဂ) င်ားစက်ြင်ားအောားလွှသခပောင်ားရယူ ည် သကျားရွော ည် ြတ်လရ

ှ တ် မ်ား ည်အြေါ သရောင်ား ယ်

သဖောက်ကောားမှုအတွက် စ်သတောဦားစီားဌောနက တ်မှတ်သ ော အြွန်က သပားသဆောင်ရမည်။

ပဒ်မ (၆၈) မူလပင်ရှင် ည် နည်ားဥပသဒ ၆၇၊ နည်ားဥပသဒြွ (ဃ)အရ မမအောား ခပန်လည်ယသ

ူ ဆောင် ွောားြွင်ခပ ည်

သရသမျောကမ်ားတင် စ်မျောားက စ်သတောကင်ားရား၍ န်ား မ်ားသစောင်သရှောက် ောားြရ ည်အတွက် ခပည်နယ်၊ တင်ား

စ်သတောအရောရှက တ်မှတ် ည် အြသကကားသငွက သပားသဆောင်ရမည်။

ပဒ်မ (၈၉/ြ) ညွှန်ကကောားသရားမှုားြျ ပ် ည် နည်ားဥပသဒြွ (က) အရ သလျှောက် ောားမှုက တ်မှတ်ြျက်နှင် အညီ စစစ်၍

န်ကကီားဌောန၏ သဘောတူညီြျက်ခဖင် ြွင်ခပ မနို့် တ်သပားနင် ည်။

ပဒ်မ (၉၀/ြ) ညွှန်ကကောားသရားမှုားြျ ပ်က လပ်ပင်ြွင်အပ်နှင်ား ောား ည် စ်သတောအရောရှ ည် နည်ားဥပသဒြွ (က)အရ

သလျှောက် ောားမှုက စစစ်ပပီား တ်မှတ်ြျက်နှင် ညီညွတ်ပေါက ြွင်ခပ မနို့်က တ်သပားနင် ည်။

ပဒ်မ (၉၂) စ်သတော န် မ်ားတင်ား ည် စ်သတောဥပသဒပေါခပစ်မှုတစ်စတစ်ရော ခဖစ်ပွောားခြင်ားမရှသစရန် တောားဆီားခြင်ားနှင်

ကက တင်ကောကွယ်ခြင်ားမျောားက ခပ လပ်ြွင်ရှ ည်။

ပဒ်မ (၉၅) စ်သတော န် မ်ား ည် အမျောားခပည် ူတို့ င် ွက် ွောားလောနင်သ ော အသဆောက်အအ၊ သနရောနှင်

မည် ည်ယောဉ်မျ ားကမဆ ရှောသဖွအမနို့်ရယူရန်မလဘ က်သ (၂)ဦားသရှွဲ့တွင် ရှောသဖွခြင်ားခပ နင် ည်။

ပဒ်မ (၉၈) စ်သတော န် မ်ားတစ်ဦားဦား ည် စ်သတောခပစ်မှုတစ်ရပ်ရပ်က ကျ ားလွန် ည်ဟ ယကကည်ရန်အသကကောင်ားရှ ူအောား

အမည်နှင် သနရပ်လပ်စောက သမားခမန်ားရယူနင် ည်။

ဇီဝြ ျိုးစံိုြ ျိုးကွဲနင

ှ ်သ ာဝထန်ျိုးသြ်ျိုးတရျိုးနယ်တမြြ ာျိုး ကာကယ်တစာင်တရှာက်မခင်ျိုးဆိုင်ရာ ဥပတဒ (၂၀၁၈)

ပဒ်မ (၁၀) န်ကကီားဌောန ည် အစားရအဖွွဲ့၏ သဘောတူညီြျက်ခဖင် -

(က) ပဒ်မ ၉ အရ တ်မှတ် ောား ည် ဘော န်ား မ်ားသရားနယ်သခမတစ်ြ၏ ဧရယော တစ်ြလားကခဖစ်သစ၊

တစ်စတ်တစ်သဒ ကခဖစ်သစ ခပင်ဆင်ခြင်ား၊ ပယ်ဖျက်ခြင်ား မ

ို့ ဟတ် အမျ ားအစောားသခပောင်ားလ တ်မှတ်ခြင်ား ခပ နင် ည်။

vii
(ြ) ပဒ်မ ၉ အရ တည်သ ောင် ောား ည် တရစဆောန်ဥယျောဉ် မ
ို့ ဟတ် ရကခသ ဒဥယျောဉ်၏ ဧရယောတစ်ြလားက ခဖစ်သစ၊

တစ်စတ်တစ်သဒ ကခဖစ်သစ ခပင်ဆင်ခြင်ား မ

ို့ ဟတ် ပယ်ဖျက်ခြင်ား ခပ နင် ည်။

ပဒ်မ (၁၃) ညွှန်ကကောားသရားမှုားြျ ပ် ည် န်ကကီားဌောန၏ သဘောတူညီြျက်ခဖင်-

(က) ဘော န်ား မ်ားသရားနယ်သခမအတွင်ား ပပဆင်ရော သတ နခပ လပ်ခြင်ား၊ ဘော ပတ် န်ားကျင်

ကကည်ရှုသလလောခြင်ားနှင် အပန်ားသခဖခြင်ားတက
ို့ နယ်သခမ တ်မှတ်၍ စည်ားကမ်ားြျက်မျောားနှင်အညီ သဆောင်ရွက်ြွင်ခပ နင် ည်။

(ြ) ဘော န်ား မ်ားသရားနယ်သခမမျောားအတွင်ား ို့ ခပင်ပပတ် န်ားကျင်မှ အနတရောယ်မကျသရောက်သစရန်နှင် ြက်၊

သနှာက်ယက
ှ ်မှုမျောားမရှသစရန် လအပ်သ ော အစီအမမျောား ြျမှတ်သဆောင်ရွက်နင် ည်။

(ဂ) သတောရင်ားတရစဆောန်နှင် ဘော အပင်မျောားက ခပင်ပနင်ငမျောားရှ သတောရင်ားတရစဆောန်နှင် ဘော အပင်မျောားနှင် လလှယ်ခြင်ား

မ
ို့ ဟတ် လက်ြရယူခြင်ား ခပ လပ်နင် ည်။

(ဃ) ဘော န်ား မ်ားသရား နယ်သခမမျောားအတွင်ားရှ သဂဟစနစ်အတွင်ားမှရရှ ည် သဂဟစနစ် န်သဆောင်မှုမျောားအပေါ်

အြသကကားသငွသပားသဆောင်သစခြင်ား စနစ်က တ်မှတ်နင် ည်။

(င) သဒ ြခပည် ူမျောား၏ လူမှုစီားပွောားသရား စဉ်ဆက်မခပတ် ဖွွဲ့ပဖ ားတားတက်သရားနှင် ဇီ မျ ားစမျ ားကွ သရရှည်တည်တသရားက

ဟန်ြျက်ညီစွောသဖော်သဆောင်နင် ည် သဒ ြခပည် ူမျောား ပူားသပေါင်ားပေါ င်သ ော ဘော န်ား မ်ားသရားနယ်သခမ စီမအပ်ြျ ပ်မှုက

ြွင်ခပ နင် ည်။

(စ) ဘော န်ား မ်ားသရားနယ်သခမမျောားတွင် င်သကကားနှင် ြရီား ွောားလပ်ငန်ားဆင်ရော အခြောားအြသကကားသငွမျောား

တ်မှတ်သကောက်ြရန် အစီအမမျောား ြျမှတ်သဆောင်ရွက်နင် ည်။

(ဆ) သဒ ဖွွဲ့ပဖ ားသရားလပ်ငန်ားမျောား၊ သဒ ြခပည် ူမျောား၏ လူမှုစီားပွောားတားတက်သရားနှင် ဘော အသခြြြရီား ွောားလပ်ငန်ား

ဖွွဲ့ပဖ ားတားတက်သရားတို့အတွက် လအပ်ပေါက အမောြ န်ား မ်ားသရားနယ်သခမအောား ြက်မှုမရှဘ

ဘော န်ား မ်ားသရားနယ်သခမမျောား၏ အတွင်ားတွင် ကကောားြနယ်သခမ တ်မှတ်သပားရမည်။ တ်မှတ် ောား ည်

ကကောားြနယ်သခမတွင် သဒ ြခပည် ူအစအဖွွဲ့ပင် စ်သတောလပ်ငန်ား၊ သဒ ြအသခြခပ ြရီား ွောား လပ်ငန်ားနှင် သဒ ြမျောား

စီမအပ်ြျ ပ် ည် အဏဏ ေါသရခပင်ဧရယောအောား စီမအပ်ြျ ပ်ခြင်ားလပ်ငန်ားတက

ို့ စည်ားကမ်ားြျက်မျောား တ်မှတ်၍

လပ် ားလပ်နည်ားမျောားနှင်အညီ ြွင်ခပ သပားနင် ည်။

(ဇ) ဘော န်ား မ်ားသရားနယ်သခမမျောားအတွင်ား ဘော အသခြြ ြရီား ွောားလပ်ငန်ားနှင် စပ်ဆင်သ ော လပ်ငန်ားရပ်မျောားအတွက်

ပဂ္ လ်တစ်ဦားဦား မ
ို့ ဟတ် စီားပွောားသရား အဖွွဲ့အစည်ားတစ်ြြက လပ်ကင်လသကကောင်ား တ်မှတ် ည် နည်ားလမ်ားမျောားနှင်အညီ

သလျှောက် ောားလောခြင်ားက စစစ်ပပီား ြွင်ခပ ခြင်ား မ

ို့ ဟတ် ခငင်ားပယ်ခြင်ား ခပ နင် ည်။

viii
ပဒ်မ (၁၆/က) ညွှန်ကကောားသရားမှုားြျ ပ် ည် ဘော န်ား မ်ားသရားနယ်သခမအတွင်ား သတောရင်ားတရစဆောန်မျောား

သရရှည်တည်တသနသစသရားအတွက် ဦားသရအမျ ားအစောားနှင် အြျ ားအစောားမျှတသစရန်နှင် မျ ားရား ီဇသရောယှက်ခြင်ား မခဖစ်သစရန်

ဖမ်ားဆီားခြင်ား၊ တ် င်ခြင်ားခပ ရန် အစီအမမျောား ြျမှတ်သဆောင်ရွက်နင် ည်။

ပဒ်မ (၁၆/ြ) ပဒ်မ ၉၊ ပဒ်မြွ (က)၊ ပဒ်မြွငယ် (၂)အရ တည်သ ောင် ောား ည် တရစဆောန်ဥယျောဉ်နှင် ရကခသ ဒ ဥယျောဉ်အတွင်ား

ကကည်ရှုသလလော အပန်ားသခဖ ူမျောားက လက်နာရမည် စည်ားကမ်ားြျက်မျောားက အမျောားခပည် ူ ရှရန် အစီအမမျောား

ြျမှတ်သဆောင်ရွက်နင် ည်။

ပဒ်မ (၂၁/က) ညွှန်ကကောားသရားမှုားြျ ပ် ည် န်ကကီားဌောန၏ သဘောတူညီြျက်ခဖင် လား ကောကွယ် ောား ည် သတောရင်ား

တရစဆောန်ကခဖစ်သစ၊ နင်ငတကောကန် ွယမ

် ှုတွင် ကောကွယ် န်ားြျ ပ် ည် တရစဆောန်ကခဖစ်သစ၊ ပပဆင်ရော

သတ နခပ လပ်နင်သရားအတွက် သတ န ခပ လပ်ြွင်ရသ ော ခပည်တွင်ား မ

ို့ ဟတ် ခပည်ပမှ အစားရဌောန၊ အစားရ

အဖွွဲ့အစည်ား၊ အစားရမဟတ်သ ော အဖွွဲ့အစည်ားတစ်ရပ်ရပ် မ

ို့ ဟတ် ပဂ္ လ်စစ်ဦားဦားအောား စည်ားကမ်ားြျက်မျောား တ်မှတ်၍

ဖမ်ားဆီားြွင်၊ ယ်သဆောင်ြွင် ို့မဟတ် လက် ယ် ောားြွင်ခပ နင် ည်။

ပဒ်မ (၂၁/ြ) သတ နခပ လပ်ြွင်ရ ူအောား ကောကွယ် ောား ည် ဘော အပင်က စမ်ား ပ်ခြင်ား၊ မျ ားပွောားခြင်ား စ ည်

ပပဆင်ရော သတ န ခပ လပ်နင်သရားအတွက် ဘော န်ား မ်ားသရား နယ်သခမမှ တ်ယူြွင်၊ ယ်သဆောင်ြွင် မ

ို့ ဟတ်

လက် ယ် ောားြွင်ခပ နင် ည်။

ပဒ်မ (၂၁/ဂ) မျ ားဆက်ပျက် ဉ်ားမည် အနတရောယ်ရှ ခဖင် ကောကွယ် ောား ည် သတောရင်ားတရစဆောန်နှင် ဘော အပင်မျောား၊

ယင်ားတ၏
ို့ အစတ်အပင်ားနှင် ယင်ားတပ
ို့ ေါရှ ည် ဆင်ပွောား တ်လပ် ောားသ ော ပစစည်ားမျောားက သတ န လပ်ငန်ားအတွက်ခဖစ်သစ၊

ပပနည်ားကျ အမျ ားအမည် ြွခြောားရန်ခဖစ်သစ အစားရဌော၊ အစားရအဖွွဲ့အစည်ား၊ အစားရမဟတ် သ ောအဖွွဲ့အစည်ား တစ်ရပ်ရပ်

မ
ို့ ဟတ် ပဂ္ လ်တစ်ဦားဦားအောား ခပည်ပ ို့ တင်ပြ
ို့ ွင် မ
ို့ ဟတ် ယ်သဆောင်ြွင် ခပ နင် ည်။

ပဒ်မ (၂၁/ဃ) ခပည်ပမျ ား သတောရင်ားတရစဆောန်မျောားက ပပဆင်ရော သတ ခပ လပ်နင်သရားအတွက် သတ န ခပ လပ်ြွင်ရသ ော

ခပည်တွင်ား မ
ို့ ဟတ် ခပည်ပအစားရဌောန၊ အစားရအဖွွဲ့အစည်ား၊ အစားရမဟတ်သ ော အဖွွဲ့အစည်ား တစ်ရပ်ရပ် မ
ို့ ဟတ်

ပဂ္ လ်တစ်ဦားဦားအောား စည်ားကမ်ား တ်မှတ်ြျက်ခဖင် တင် ွင်ားြွင် မ

ို့ ဟတ် လက် ယ် ောား ြွင်ခပ နင် ည်။

ပဒ်မ (၂၁/င) ခပည်ပမျ ား ဘော အပင်က ပပဆင်ရော သတ နခပ လပ်နင်သရားအတွက် သတ နခပ လပ်ြွင် ရ ူအောား

စည်ားကမ်ားြျက်မျောား တ်မှတ်၍ စမ်ား ပ်ခြင်ား မ

ို့ ဟတ် မျ ားပွောားခြင်ားခပ လပ်နင်ရန် တင် ွင်ားြွင်၊ ယ်သဆောင်ြွင် ို့မဟတ်

လက် ယ် ောားြွင်ခပ နင် ည်။

ix
ပဒ်မ (၂၂/က) ညွှန်ကကောားသရားမှုားြျ ပ် ည် မျ ားဆက်ပျက် ဉ်ားမည် အနတရောယ်ရှ ခဖင် ကောကွယ် ောား ည် သတောရင်ားတရစဆောန်နှင်

ဘော အပင်မျောားအနက် စီားပွောားသရားအလို့ငှော သမွားခမ ခြင်ားခပ နင်သ ော သတောရင်ားတရစဆောန်နှင် မျ ားပွောားစက်ပျ ားခြင်ားခပ နင်သ ော

ဘော အပင်အမျ ားအမည်မျောားက တ်ခပန်သကကညောနင် ည်။

ပဒ်မ (၂၂/ြ) ပဒ်မြွ (က) အရ တ်ခပန်သကကညော ောား ည် သမွားခမ ခြင်ားခပ နင်သ ော သတောရင်ားတရစဆောန်နှင် မျ ားပွောား

စက်ပျ ားခြင်ားခပ နင်သ ော ဘော အပင်မျောားက စည်ားကမ်ား တ်မှတ်ြျက်ခဖင် ဖမ်ားဆီားြွင်၊ စသဆောင်ားြွင်၊ သမွားခမ ြွင်၊ စက်ပျ ားြွင်

မ
ို့ ဟတ် တစ်နည်ားနည်ားခဖင် လွှသခပောင်ားြွင်ခပ နင် ည်။

ပဒ်မ (၂၂/ဂ) ောမန်ကောကွယ် ောား ည် သတောရင်ားတရစဆောန်နှင် ရော ီအလက် ကောကွယ် ောား ည် သတောရင်ား တရစဆောန်မျောားက

ေါ နာအရလည်ားသကောင်ား၊ ရားရောဓသလ ားစအရလည်ားသကောင်ား သမွားခမ ခြင်ားက စည်ားကမ်ားြျက်မျောား တ်မှတ်၍

ြွင်ခပ နင် ည်။

ပဒ်မ (၂၂/ဃ) ဘော န်ား မ်ားသရားနယ်သခမနှင် ကပ်လျက်ရှ ည် ပတ် န်ားကျင်သဒ အတွင်ား လအပ်လျှင်

တရစဆောန်သမွားခမ ူနှင် အပင်စက်ပျ ား ူ မည် ူူ့ကမဆ ဘော န်ား မ်ားသရားနယ်သခမအတွင်ား သရောဂေါကူားစက်ခြင်ား နှင်

မျ ားရား ီဇသရောယှက်ခြင်ားမှ ကောကွယ်နင်ရန် င်သလျော် ည် အစီအမမျောားြျမှတ်ခြင်ား မ

ို့ ဟတ် ညွှန်ကကောားခြင်ား ခပ နင် ည်။

ပဒ်မ (၂၂/င) ခပည်ပမျ ား သတောရင်ားတရစဆောန်နှင် ဘော အပင်က စီားပွောားသရားအလင

ို့ ှော လည်ားသကောင်ား၊ ေါ နာအရ လည်ားသကောင်ား

သမွားခမ နင်သရားနှင် စက်ပျ ားနင်သရားအတွက် စည်ားကမ်ားြျက်မျောား တ်မှတ်၍ တင် ွင်ားြွင်၊ သမွားခမ ြွင်၊ စက်ပျ ားြွင်၊ မျ ားပွောားြွင်

မ
ို့ ဟတ် လွှသခပောင်ားြွင် ခပ နင် ည်။

ပဒ်မ (၂၂/ဆ) ခပည်တွင်ား ို့ တင် ွင်ားလော ည် ခပည်ပမျ ား သတောရင်ားတရစဆောန်မျောားနှင် ဘော အပင်မျောားခဖစ်သစ၊ မျ ားရား ီဇ

ခပ ခပင် ောားသ ော တရစဆောန်နှင် အပင်မျောားခဖစ်သစ ကူားစက်သရောဂေါပားကင်ားရှင်ားမှုမရှခြင်ား၊ သဘားအနတရောယ် ခဖစ်သစနင်သ ော

သရောဂေါပားပေါရှခြင်ား၊ အဆပ်အသတောက်ပေါ င်ခြင်ား၊ ခပည်တွင်ားမျ ားမျောားအသပေါ် ို့ မျ ားရား ီဇ သရောယှက်သစနင်ခြင်ားနှင်

ခပည်တွင်ားမျ ားမျောား၏ မျ ားဆက်ခပနို့်ပွောားမှုက ြက်လောသစနင်ခြင်ား၊ ဘော ပတ် န်ားကျင်အသပေါ် ြက်သစခြင်ားနှင်

အမျောားခပည် ူ၏ ကျန်ားမောသရားအသပေါ် ြက်သစခြင်ားတက

ို့ စစ်သဆားသတွွဲ့ရှပေါက ခပည်တွင်ား ို့ ဆက်လက် ယ်သဆောင်ခြင်ား

မခပ ရန်တောားခမစ်ခြင်ား၊ ယောယီ န်ား မ်ားခြင်ား၊ ခပန်လည် ယ်ယူ ွောားသစခြင်ား မ

ို့ ဟတ် ဖျက်ဆီားခြင်ား ခပ နင် ည်။

ပဒ်မ (၂၃/က) ညွှန်ကကောားသရားမှုားြျ ပ် ည် စီားပွောားသရားအလို့ငှော သမွားခမ ြွင်ခပ ောားသ ော သတောရင်ားတရစဆောန်နှင်

စက်ပျ ားြွင်ခပ ောားသ ော ဘော အပင်က ခဖစ်သစ၊ ယင်ားတို့၏ အစတ်အပင်ားကခဖစ်သစ၊ ယင်ားတပ

ို့ ေါရှ ည် ဆင်ပွောား

တ်လပ် ောားသ ော ပစစည်ားကခဖစ်သစ န်ကကီားဌောန၏ သဘောတူညီြျက်ခဖင် ခပည်ပ ို့ တင်ပြ

ို့ ွင်ခပ ရန်

သ ောက်ြြျက်သပားနင် ည်။

x
ပဒ်မ (၂၃/ြ) ညွှန်ကကောားသရားမှုားြျ ပ် ည် နင်ငတကောကန် ွယမ
် ှုတွင် ကောကွယ် န်ားြျ ပ် ည် တရစဆောန်နှင်

အပင်မျောားကခဖစ်သစ၊ ယင်ားတ၏
ို့ အစတ်အပင်ားကခဖစ်သစ၊ ယင်ားတပ
ို့ ေါရှ ည် ဆင်ပွောား တ်လပ် ောားသ ော ပစစည်ားကခဖစ်သစ

န်ကကီားဌောန၏ သဘောတူညီြျက်ခဖင် ခပည်တွင်ား ို့တင် ွင်ားရန်၊ ခပည်ပ တ

ို့ င်ပရ
ို့ န် မ
ို့ ဟတ် ခပည်ပ ို့ တစ်ဆင်ြတင်ပို့ရန်

သ ောက်ြြျက်သပားနင် ည်။

ပဒ်မ (၂၃/ဃ) ညွှန်ကကောားသရားမှုားြျ ပ်က တော န်လွှအပ် ောားသ ော စ်သတောအရောရှ ည် အမလက်ြွင်၊ စသဆောင်ားြွင်၊

စီားပွောားသရားအလင
ို့ ှော သမွားခမ ြွင်၊ စက်ပျ ားြွင် မ
ို့ ဟတ် မျ ားပွောားြွင်ခပ ောားသ ော သတောရင်ားတရစဆောန်နှင် ဘော အပင်ကခဖစ်သစ၊

ယင်ားတ၏
ို့ အစတ်အပင်ားကခဖစ်သစ၊ ယင်ားတပ
ို့ ေါရှ ည် ဆင်ပွောား တ်လပ် ောားသ ော ပစစည်ားကခဖစ်သစ ပမ ွဲ့နယ်သကျော်၍

ယ်ယူသရွဲ့သခပောင်ားြွင် ခပ နင် ည်။

ပဒ်မ (၂၄) ညွှန်ကကောားသရားမှုားြျ ပ် ည် ဘော န်ား မ်ားသရား နယ်သခမအတွင်ားရှ သတောရင်ားတရစဆောန်မျောား၊

လား ကောကွယ် ောား ည် သတောရင်ားတရစဆောန်မျောားနှင် ောမန်ကောကွယ် ောား ည် သတောရင်ားတရစဆောန်မျောားမှအပ

အခြောားသတောရင်ားတရစဆောန်မျောားအောား အမလက် ူက စည်ားကမ်ားြျက်မျောား တ်မှတ်၍ အမလက်ြွင်လင်စင် တ်သပားနင် ည်။

ပဒ်မ (၂၆/က) န်ကကီားဌောန ည် အစားရအဖွွဲ့၏ သဘောတူညီြျက်ခဖင် ပဒ်မ ၉၊ ပဒ်မြွ (က)အရ တည်သ ောင် ောား ည်

တရစဆောန်ဥယျောဉ် မ
ို့ ဟတ် ရကခသ ဒဥယျောဉ်က နင်ငသတော်၏ အကျ ားစီားပွောားရ ်းအလင
ို့ ှော အစားရအဖွွဲ့ နှင် အခြောားမည် ည်

ပဂ္ လ် မ
ို့ ဟတ် မည် ည် စီားပွောားသရားအဖွွဲ့အစည်ားကမဆ ဖက်စပ်လပ်ကင်ရန်ခဖစ်သစ၊ ပဂ္ လ် တစ်ဦားဦား မ
ို့ ဟတ်

စီားပွောားသရားအဖွွဲ့အစည်ားတစ်ြြက လပ်ကင်ရန်ခဖစ်သစ တ်မှတ် ည် နည်ားလမ်ားမျောားနှင်အညီ သလျှောက် ောားခြင်ားက

စည်ားကမ်ားြျက်မျောား တ်မှတ်၍ ြွင်ခပ နင် ည်။

ပဒ်မ (၂၆/ြ) ပဂ္လကပင် တရစဆောန်ဥယျောဉ် မ

ို့ ဟတ် ရကခသ ဒဥယျောဉ်က တည်သ ောင်လပ်ကင်လသကကောင်ား တ်မှတ် ည်

နည်ားလမ်ားမျောားနှင်အညီ သလျှောက် ောားခြင်ားက စည်ားကမ်ားြျက်မျောား တ်မှတ်၍ ြွင်ခပ နင် ည်။

ပဒ်မ (၂၉/က) ညွှန်ကကောားသရားမှုားြျ ပ် ည် န်ကကီားဌောန၏ သဘောတူညီြျက်ခဖင် တရစဆောန်ဥယျောဉ် မ

ို့ ဟတ် ရကခသ ဒဥယျောဉ်

လပ်ငန်ားလင်စင် သလျှောက် ောားခြင်ားနှင်စပ်လျဉ်ား၍ တ်မှတ် ောား ည် လအပ်ြျက်မျောားနှင် ညီညွတ်မှု ရှ၊ မရှ စစစ်ပပီား

လင်စင် က်တမ်ားနှင် စည်ားကမ်ားြျက်မျောား တ်မှတ်၍ လင်စင် တ်သပားရမည်။

ပဒ်မ (၂၉/ြ) လပ်ငန်ားလင်စင်ရရှ ူက လက်နာရမည် စည်ားကမ်ားြျက်မျောားက သဖောက်ဖျက်လျှင် လပ်ငန်ားလင်စင်က

ကောလအကနို့်အ တ်ခဖင် ရပ် မ်ားခြင်ား မ

ို့ ဟတ် လင်စင်ပယ်ဖျက်ခြင်ား ခပ နင် ည်။

ပဒ်မ (၃၁/င) ပဒ်မြွ (ဃ)အရ မှတ်ပတင်ရရှ ူ ည် စ်သတောဦားစီားဌောနက တ်မှတ် ည် မှတ်ပတင်သကကားသငွက

သပားသဆောင်ရမည်။

xi
သဒ ြခပည် ူအစအဖွွဲ့ပင် စ်သတောလပ်ငန်ားဆင်ရော ညွှန်ကကောားြျက်မျောား (Community Forestry Instructions) 1995

ပဒ်မ (၁၆) အ ားခပ ူမျောားအဖွွဲ့ ည် တည်ဆဥပသဒနှင် နည်ားဥပသဒမျောား၊ သဒ ြခပည် ူအစအဖွွဲ့ပင်

စ်သတောလပ်ငန်ားဆင်ရော ညွှန်ကကောားြျက်မျောား၊ စည်ားမျဉ်ားစည်ားကမ်ားမျောား၊ အပ်ြျ ပ်လပ်ကင်မှု စီမြျက်ပေါ ခပဌောန်ားြျက် မျောားက

လက်နာသဆောင်ရွက်ရမည်ခဖစ်ပပီား၊ ပျက်ကွက်ခြင်ား၊ ြျ ားသဖောက်ခြင်ား သတွွဲ့ရှပေါက ြရင် စ်သတောအရောရှ ည်

သဒ ြခပည် ူအစအဖွွဲ့ပင် စ်သတောတည်သ ောင်ြွင် လက်မှတ်က ခပန်လည်ရပ် မ်ားနင် ည်။

ပဒ်မ (၂၉) သဒ ြခပည် ူအစအဖွွဲ့ပင် စ်သတောမှ ွက်ရှ ည် စ်သတော ွက်ပစစည်ားမျောားက ကောလသပေါက်

သစျားခဖင်လွပ်လပ်စွော သရောင်ားြျနင် ည်။

ပဒ်မ (၃၁) သဒ ြခပည် ူအစအဖွွဲ့ပင် စ်သတော ွက်ပစစည်ားမျောားက က်ဆင်ရော အ ားခပ ူမျောားအဖွွဲ့၏ အသရောင်ားသခပစောခဖင်

ပမ ွဲ့နယ်အတွင်ား ယ်ယူသရွဲ့သခပောင်ားနင် ည်။

သဒ ြခပည် ူအစအဖွွဲ့ပင် စ်သတောလပ်ငန်ားဆင်ရော ညွှန်ကကောားြျက်မျောား (Community Forestry Instructions) 2016

ပဒ်မ (၁၄/က) အပဒ် ၁၃ အရ ြွင်ခပ ကောလကန်ဆားပပီားသနာက် အ ားခပ ူမျောားအဖွွဲ့၏ လပ်ငန်ားအသကောင်အ ည်သဖော်

သဆောင်ရွက်မှုနှင် ဆနဒတို့အသပေါ်မူတည်၍ ြရင် စ်သတောအရောရှက တစ်ကကမ်လျှင် နှစ် (၃၀) အ အကကမ်ကကမ်

က်တမ်ားတားသပားနင် ည်။

ပဒ်မ (၁၆) အ ားခပ ူမျောားအဖွွဲ့ ည် အပ်ြျ ပ်လပ်ကင်မှုစီြြျက်က ခပန်လည်ခပင်ဆင်လပေါက စ်သတောဦားစီားဌောန၏

အကကဉောဏ်ကရယူ၍ ခပန်လည် ား ပ်ခပင်ဆင်နင် ည်။ ား ပ်ခပင်ဆင်ပပီား ည် အပ်ြျ ပ်လပ်ကင်မှု စီမြျက်အောား

ြရင် စ်သတောအရောရှ တင်ခပပပီား အတည်ခပ ြျက်ရယူရမည်။

ပဒ်မ (၁၇) ြရင် စ်သတောအရောရှ ည် အပ်ြျ ပ်လပ်ကင်မှုစီမြျက်က အတည်ခပ ပပီားသနာက် အ ားခပ ူမျောားအဖွွဲ့ ို့

သဒ ြခပည် ူအစအဖွွဲ့ပင် စ်သတောလပ်ငန်ား သဆောင်ရွက်ြွင်လက်မှတ် (Community Forestry Certificate) ပစ-ဂ

က တ်သပားရမည်။

xii
 မြန်ြ ာ့န ွေဦးန ်လန
ှ ်န း၏ အကြြ်းြဖြ် အ ဏ ဖီဆန်န း ွေင်

ပါဝင်ကြသည်ာ့ CDM မပည်သူ့ဝန်ထြ်းြ းအ ွေြ် းြျှ ြှု ှ နဖွေန း

i
 မာတိကာ

စ ြ်းအ ှစ်ခ ျုပ် ..................................................................................................................................................... II

အခန်း (၁) နိဒါန်း ...................................................................................................................................................... 1

၁.၁ သုန သနစ ြ်း၏ ည် ွယ်ခ ြ် ....................................................................................................... 2

၁.၂ သုန သနလုပ်ထုး ှင်ာ့ ြန့််သ ်ခ ြ်ြ း .............................................................................................. 2

အခန်း (၂)စ နပသုးသပ်ခ ြ်..................................................................................................................................... 3

၂.၁ အကြြ်းြဖြ်အ ဏ ဖီဆန်ြှု ှင်ာ့ းြျှ ြှု သနဘ သဘ ဝ ............................................................. 3

၂.၂ မြန်ြ ိုင်င၏ အကြြ်းြဖြ် အ ဏ ဖီဆန်န းလထုလှုပ် ှ းြှု .................................................................... 7
၂.၃ အကြြ်းြဖြ်အ ဏ ဖီဆန်န းလှုပ် ှ းြှုအနပေါ် စစ်နြ င်စီ၏ ုန့််မပန်ြှု .............................................. 9

အခန်း (၃) စစ် ြ်း လဒ် ....................................................................................................................................... 12

အခန်း (၄) နိဂုးခ ျုပ် ........................................................................................................................................ 278

၄.၁ နဆွေးန ွေးသုးသပ်ခ ြ် ......................................................................................................................... 278

၄.၂ အကြမပျုနဆွေးန ွေးခ ြ်ြ း .................................................................................................................. 367

ည်ညွှန်းြိုးြ းခ ြ်ြ း ......................................................................................................................................... I

နနောြ်ဆြ် ွေွဲ ........................................................................................................................................................ III

 စ ြ်းအ ှစ်ခ ျုပ်
အကြမ််းမဖြ် အာဏာဖီဆန်ရ ်း လူထုလှုပ် ာ်းမှု (Civil Disobedience Movement-CDM) သည်

ြမ္ာာ့နုင်ငံအနံှံ့အပပာ်းတွင် ပံုစံမ ်းစံုပဖင်ာ့ ရပေါ်ရပေါြ်ခာ့ပပီ်း အစု်း ၏ မူဝေါဒမ ာ်း ပပ ပပင်ရပပာင််းလ သည်အထ အရ ်းပေါ

အ ာရ ာြ်လသည်ာ့ လူထု လှုပ် ာ်းမှု ပဖစ်ပေါသည်။ ၂၀၂၁ ခုနစ်၊ ရဖရဖာ်ဝေါ ီလ (၁) ြ်ရနှံ့ ပမန်မာာ့စစ်တပ်မ

အာဏာသမ််းပပီ်းရနောြ် ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််း အမ ာ်းအပပာ်းနင်ာ့ ရြ ာင််းသာ်းလူငယ်မ ာ်းသည် အာဏာ င်စနစ်အာ်း

ဆန်ြ
ှံ့ င်လှုပ် ာ်းမှုပဖစ်သည်ာ့ အကြမ််းမဖြ် အာဏာဖီဆန်ရ ်း လူထုလှုပ် ာ်းမှုတွင် ပေါဝင်ပပီ်း အာဏာ င်စနစ်ြု

ရတာ်လန်ကြသည်မာ (၂) နစ်နီ်းပေါ်းပင် လာပပီ်း ပဖစ်သည်။ အာဏာသမ််းပမန်မာာ့ စစ်တပ် (သမ

ုှံ့ ဟုတ်)

နုင်ငံရတာ်စီမံအုပ်ခ ပ်ရ ်းရြာင်စီ (ရနောင်တွင် စစ်ရြာင်စီ ဟု သံု်းနှုန််းမည်) ၏ အကြမ််းမဖြ် အာဏာဖီဆန်ရ ်းတွင်

ပေါဝင်သည်ာ့ ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််း (ရနောြ်တွင် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််း ဟု သံု်းနှုန််းမည်) မ ာ်းအာ်း အပပင််းအထန် ဖနပ်ပခင််း၊

ဝန်ထမ််းအပဖစ်မ ထုတ်ပယ်ပခင််း၊ ဥပရဒမာ့ဖမ််းဆီ်း အရ ်းယူပခင််း တရ

ုှံ့ ကြာင်ာ့ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းအမ ာ်းအပပာ်းသည်

ပုန််းလ ်းြွယလ
် ်းဘဝပဖင်ာ့ ရနထုင်ကြ သည်။ တခ ျို့ရသာ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းသည် လံုခခံ ရ ်း

ပခမ််းရပခာြ်ခံ မှုမ ာ်းရကြာငာ့် အမ်နီ်းခ င််းနုင်ငံတတ

ုှံ့ ွင် ဒုြခသည်အပဖစ် ထွြ်ရပပ်းတမ််းရ ာင်ကြ သည်။ တခ ျို့ရသာ

ထွြ်ရပပ်းတမ််းရ ာင် သူမ ာ်းထတွင် လူြုန်ြူ်းမှုခံ ပခင််း၊ တ ာ်းမဝင် နုင်ငံပဖတ်ရြ ာ်မှုတုှံ့ရကြာင်ာ့ ဖမ််းဆီ်းခံ ပခင််း

မ ာ်းကြံ ရတွျို့ကြ ပပီ်း၊ တခ ျို့ရသာသူမ ာ်းသည် လမ််းခ ီ်းမာတင် မရတာ်တဆမှုပဖငာ့် အသြ်ဆံု်းရံှု်းခာ့ကြ သည်။ ထအ
ုှံ့ ပပင်

CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းြု စစ်ရြာင်စီြ အလုပ်မ ထုတ်ပယ်ပပီ်းပဖစ်ရသာ်လည််း CDM

ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအရပေါ်တွင်ပစ်မတ်ထာ်း၍ မတ ာ်းဖမ််းဆီ်းပခင််း၊ လွတ်လပ်စွာသွာ်းလာမှုနငာ့် အလုပ်အြုင်

အခွငာ့်အလမ််းမ ာ်းြု မတ ာ်းဖနပ်တာ်းဆီးပခင််း စသညာ့် အခ ြေခံလူူ့အခွငာ့်အရ ်းမ ာ်းြု ခ ်းရဖာြ်လ ြ် သည်။

ဤစာတမ််းသည် အာဏာသမ််းစစ်တပ်၏ အမ ်းမ ်းရသာ ဖနပ်မှုမ ာ်းြု င်ဆုင်၍ အနောဂတ် ဖြ်ဒ ယ်

ဒီမုြရ စီအရ ်းရမ ာ်မန််းလ ြ် စစ်အာဏာ င်စနစ်ြု အပမစ်ပဖတ်ရတာ်လန်ရနကြသည်ာ့ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း၏

ရတာ်လန်ရ ်းြာလအတွင််း ၎င််းတ၏

ုှံ့ ပေါဝင်မှုမ ာ်း၊ ကြံ ရတွျို့ရန သည်ာ့ စန်ရခေါ်မှုမ ာ်းနင်ာ့ ၎င််းတ၏
ုှံ့ နစ်နောမှုအတွြ်

တ ာ်းမ တမှုရဖာ်ရဆာင်ရ ်း ရမ ာ်မန််းခ ြ်တှံ့ြ

ု ု ရလာ့လာသွာ်းမည်ပဖစ်သည်။

Keywords: CDM၊ ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််း၊ စစ်အာဏာသမ််းမှု၊ တ ာ်းမ တမှု၊ ရနွဦ်းရတာ်လန်ခ ီး

ii
 အခန်း (၁) နိဒါန်း

ပမန်မာနုင်ငံတွင် ၂၀၂၁ ခုနစ် ရဖရဖာ်ဝေါ ီလ (၁) ြ်ရနှံ့ စစ်အာဏာသမ််းမှုပဖစ်ပွာ်းပပီ်း ရနောြ်ထပ် (၂) ြ်

အကြာတွင် ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းသည် ဆု ယ်မီဒီယာမ ာ်းမတဆင်ာ့ ရံု်းမတြ်ဘ အကြမ််းမဖြ် အာဏာဖီဆန်ရ ်း

လှုပ် ာ်းမှုတွင် ပေါဝင်မည်ပဖစ်ရကြာင််း အသရပ်းတင်ပပလာကြပေါသည်။ ထရ

ုှံ့ နောြ်တွင် စစ်အာဏာ င်စနစ်

အပမစ်ပပတ်ရခ မှုန််းရ ်းနင်ာ့ ဖြ်ဒ ယ်ဒီမုြရ စီ ရ ်း ရ ြွ်းရကြာ်၍ လမ််းရပေါ်ထွြ်ြာ ပငမ််းခ မ််းစွာ

ဆနဒပပခာ့ကြသည်သာမြ သံပံု်းတီ်းသပတ်၊ အသံတတ်သပတ်၊ စစ်တပ်ထုတ်ြုန်အသံု်းမပပ ရ ်းသပတ် စသည်ာ့

သပတ်ရပေါင််းမ ာ်းစွာဆင်န၍ စစ်အာဏာ င်စနစ်ြု အကြမ််းမဖြ် ရတာ်လန်ခာ့ကြပေါသည်။ တစ်နုင်ငံလံု်း

အတုင််းအတာပဖင်ာ့ ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း၊ ပုဂလ

ဂ ြဝန်ထမ််းမ ာ်းနင်ာ့ ရြ ာင််းသာ်းမ ာ်း ပေါဝင်သည်ာ့ အကြမ််းမဖြ်

အာဏာဖီဆန်လှုပ် ာ်းမှုသည် နုဘယ်ဆု အမည်စာ င််းထ လ ာထာ်းခံ သည်ာ့အထ ရအာင်ပမင်ခာ့ပေါသည် (Bangkok Post,

2021)။

သုှံ့ ာတွင် ပမန်မာအာဏာသမ််းစစ်တပ်သည် အကြမ််းမဖြ် အာဏာဖီဆန်လှုပ် ာ်းမှုတွင် ပေါဝင်သည်ာ့

ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း၊ ရြ ာင််းသာ်းလူငယ်မ ာ်းအရပေါ် အလွန်ပင် ြ်စြ်ကြမ််းကြ တ်သည်ာ့ နည််းလမ််းမ ာ်းပဖင်ာ့

တာ်းဆီ်း န် ကြ ်းစာ်းခာ့ပေါသည်။ အာဏာသမ််းစစ်ရြာင်စီ၏ ရဒေါြ်တုင်မ ာ်း၊ အုပ်ခ ပ်ရ ်း ယနတ ာ်းမ ာ်းအာ်း

မလည်ပတ်နုင်ရအာင် တာ်းဆီ်းနုင်ခာ့သည်ာ့အတွြ် စစ်ရြာင်စီနင်ာ့ ကြံ ာပေါအဖွျို့မ ာ်းမ CDM တွင် ပေါဝင်သူမ ာ်းအာ်း

လစာ ပ်ဆုင််းပခင််း၊ ာထူ်းမ ထုတ်ပယ်ပခင််း၊ ဝန်ထမ််းအမ် ာမ ာ်းမ ဖယ် ာ်းပခင််း၊ ဖမ််းဝ မ််းထုတ်ပခင််းနင်ာ့

မတ ာ်းသည်ာ့ပပစ်မှုပုဒ်မမ ာ်းတပ်ြာ တ ာ်းစွဆပု ခင််း၊ အလုပ်အြုင်အခွင်ာ့အလမ််း ပတ်ပင်ပခင််းတြ

ုှံ့ ု ည် ွယ်ခ ြ်

ပပ လုပ်ခာ့ပေါသည်။ ထုသုှံ့ စစ်ရြာင်စီ၏ ဥပရဒမာ့ အကြမ််းဖြ်လုပ် ပ်မ ာ်းရကြာင်ာ့ CDM ဝန်ထမ််း အမ ာ်းအပပာ်း

ဖမ််းဆီ်းခံ ပပီ်း တခ ျို့မာ စစ်ရကြာရ ်းတွင် ရသဆံု်းခာ့ကြ သည်။ နုင်ငံရ ်းအြ ဥ််းသာ်းမ ာ်း ြူညီရစာင်ာ့ရ ာြ်ရ ်း

အသင််း၏ ထုတ်ပပန်ခ ြ်အ CDM တွင် ပေါဝင်သူ ရြ ာင််းဆ ာ/မရပေါင််း (၄၀၀) ရြ ာ် ဖမ််းဆီ်းခံ ပပီ်း (၁၀၀) နီ်းပေါ်း

စစ်ရြာင်စီ၏ အကြမ််းဖြ်မှုရကြာင်ာ့ ရသဆံု်းခာ့ကြ သည်။ ၎င််းစာ င််းမာ ရြ ာင််းဆ ာ/မ စာ င််းသာ ပပီ်း တစ်နုင်ငံလံု်း

ဌာနရပေါင််းစံု CDM မ ာ်း၏ စာ င််းမပေါဝင်ရသ်းရပ။ တခ ျို့ရသာ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းသည် လံုခခံ ရ ်း

ပခမ််းရပခာြ်ခံ မှုမ ာ်းရကြာငာ့် အမ်နီ်းခ င််းနုင်ငံတတ

ုှံ့ ွင် ဒုြခသည်အပဖစ် ထွြ်ရပပ်းတမ််းရ ာင်ကြ ြာ

လူြုန်ြူ်းမှုခံ ပခင််း၊ တ ာ်းမဝင်နုင်ငံပဖတ်ရြ ာ်မှုတုှံ့ရကြာင်ာ့ ဖမ််းဆီ်းခံ ပခင််းမ ာ်း င်ဆုင်ရနကြ သည် (Andrews,

2022)။ တခ ျို့မာ လမ််းခ ီ်းတွင်ပင် မရတာ်တဆမှုမ ာ်းရကြာင်ာ့ အသြ်ဆံု်းရံှု်းသွာ်း သည်ာ့အထ ရတွျို့ကြံ ကြ သည်။ ထုသုှံ့

ြုယ်ြ ်းမဖြ် ရတာ်လန်ရ ်းတွင် တတပ်တအာ်း ပေါဝင်ခာ့ကြသညာ့် ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအတွြ် အခ န်ြာလတစ်ခုတွင်

၎င််းတအ
ုှံ့ တွြ် တ ာ်းမ တမှု ပပန်လည် ရ ်းသည် အလွန်အရ ်းကြီ်းပေါသည်။

1
၁.၂ သုန သနလုပ်ထုး ှင်ာ့ ြန့််သ ်ခ ြ်ြ း
ဤစာတမ််း၏ ည် ွယ်ခ ြ်ြု ရအာင်ပမင်စွာရဖာ်ရဆာင်နုင် န် အ ည်အရသွ်းအရပခပပ သုရတသန

(Qualitative method) နငာ့် အရ အတွြ်အရပခပပ သုရတသနနည််းလမ််း (Quantitative method) မ ာ်းြု

ရပေါင််းစပ်အသံု်းပပ သွာ်းမည်ပဖစ်သည်။ မူလသတင််းအ င််းအပမစ်ရြာြ်ယူ ာတွင် စစ်တမ််းရြာြ်ပခင််း နည််းလမ််းြု

ပထမဦ်းစွာ အသံု်းပပ ပေါသည်။ စစ်တမ််းရြာြ်ယူ ာတွင် အဓြသတင််းရပ်းနုင်သူ (key informant) မ ာ်းပဖစ်သညာ့် CDM

ဝန်ထမ််း (၄၀) ဦ်းြု နမူနော (sampling) ရြာြ်ယူခာ့သည်။ ထုှံ့ရနောြ် ဒုတယ နည််းလမ််းအရနပဖင်ာ့

စစ်တမ််းပေါဝင်ရပဖဆုရပ်းသူ CDM ဝန်ထမ််း (၄၀) ဦ်းထမ (၅) ဦ်းြု ရ ွ်းခ ယ်၍ ဖုန််းနငာ့်ရသာ်လည််းရြာင််း၊ online

မတဆငာ့်ရသာ်လည််းရြာင််း မ ြ်နောခ င််းဆုင် အရမ်းအရပဖမ ာ်းပပ လုပ်၍ အခ ြ်အလြ်မ ာ်းြု ထပ်မံရြာြ်ယူ

ခာ့ပေါသည်။

ထအ
ုှံ့ ပပင် တတယနည််းလမ််းအရနပဖငာ့် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအတွြ် တ ာ်းမ တမှုနည််းလမ််း ာရဖွ ာတွင်

ဝန်ထမ််းမဟုတ်သူ ပပည်သူမ ာ်း၏ သရဘာထာ်းြုလည််း စစ်တမ််းရြာြ်ယခ

ူ ာ့ပေါသည်။ ထုသုှံ့ ရြာြ်ယူ ာတွင် ဝန်ထမ််း

မဟုတ်သူ ပပည်သူမ ာ်းထံ လံုခခံ ရ ်းအ လြ်လမ််းမီနုင်သမ ြ ပန််းရြာြ်ယူ ာတွင် ပပည်သူ (၁၀) ဦ်း

ရပဖဆုပေါဝင်ခာ့ပေါသည်။ စတုတထနည််းလမ််းအရနပဖငာ့် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း၏ အရ ်းြစစမ ာ်းနင်ာ့ ပတ်သြ်၍

လြ်ရတွျို့ပေါဝင်ရဆာင် ွြ်ရနရသာ Key informant (၃)ဦ်းအာ်း ရမ်းပမန််းထာ်းပေါသည်။ လာသည်ာ့

အခ ြ်အလြ်မ ာ်းြု အရကြာင််းအ ာအလုြ် အခ ြ်အလြ်မ ာ်း စစစ်ရဝဖန်သည်ာ့ နည််းလမ််း (Thematic Analysis

method) ပဖင်ာ့ သံု်းသပ်တင်ပပထာ်းပေါသည်။ ၎င််းအပပင် တစ်ဆင်ာ့ခံ သုရတသန နည််းလမ််း (secondary research) အပဖစ်

စာအုပ်မ ာ်း၊ ရဆာင််းပေါ်းမ ာ်း၊ အစီ င်ခံစာမ ာ်းနင်ာ့ သတင််းမ ာ်းြုလည််း ရလာ့လာစုစည််းြာ အြု်းအြာ်းပပ ထာ်းပေါသည်။

၂၀၂၁ ခုနစ်၊ ရဖရဖာ်ဝေါ ီလ (၁) ြ်ရနှံ့ ပမန်မာာ့စစ်တပ်မ အာဏာသမ််းပပီ်းရနောြ် ပမန်မာာ့ရနွဦ်းရတာ်လန်ရ ်း၏

အကြမ််းမဖြ် အာဏာဖီဆန်ရ ်းတွင် ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းသာမြ ပုဂဂလြဝန်ထမ််း (အထူ်းသပဖငာ့်

ပုဂလ
ဂ ြဘဏ်ဝန်ထမ််း) မ ာ်းလည််း တြ် ြွစွာပေါဝင်ခာ့ကြသည်။ သုှံ့ ာတွင် ဤစာတမ််းတွင် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း၏

အခ ြ်အလြ်မ ာ်းြုသာ ာရဖွရဆွ်းရနွ်းတင်ပပထာ်းပေါသည်။ ဤစာတမ််းတွင် လြ် အရပခအရနအ ထ လွယ်သညာ့်

ြစစ ပ်မ ာ်း သညာ့်အတွြ် ပေါဝင်ရပဖဆုသူမ ာ်း၏ လံုခခံ ရ ်းအ စုရဆာင််း သည်ာ့ အခ ြ်အလြ်မ ာ်းြု

တင်ပပရဆွ်းရနွ်း ာတွင် စန်ရခေါ်မှုမ ာ်းြုလည််း အြန်အ

ှံ့ သတ်အပဖစ် ရတွျို့ သည်။

2
၁.၁ သုန သနစ ြ်း၏ ည် ွယ်ခ ြ်
CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း၏ လြ် ရနှံ့စဉ်ဘဝတွင် င်ဆုင်ကြံ ရတွျို့ရန သညာ့် စန်ရခေါ်မှုမ ာ်းနငာ့် ၎င််းတုှံ့

ရမ ာ်မန််းထာ်းရသာ တ ာ်းမ တမှု ာရဖွရ ်းနည််းလမ််းမ ာ်းြု ရဖာ်ထုတ်တင်ပပသွာ်းမည် ပဖစ်သည်။ ဤစာတမ််း

လဒ်မ ာ်းသည် လြ် ရတာ်လန်ရ ်းြု ဦ်းရဆာင်ဦ်း ွြ်ပပ ရနသည်ာ့ အမ ်းသာ်းညီညွတ်ရ ်းအစု်း အတွြ်

ရတာ်လန်ရ ်းြာလအတွင််းနင်ာ့ ရတာ်လန်ရ ်းြာလအလွန် အစု်း ယနတ ာ်းလည်ပတ်မှု၊ ပပန်လည်တည်ရဆာြ်ရ ်းနင်ာ့

မူဝေါဒမ ာ်းခ မတ် ာတွင်လည််း အရထာြ်အြူပပ နင် န် ည် ွယ်ပေါသည်။ ဤစာတမ််းသည် ရအာြ်ပေါ

သုရတသနရမ်းခွန််းမ ာ်းအရပေါ်တွင် သံု်းသပ်ရဆွ်းရနွ်းတင်ပပသွာ်းမည်ပဖစ်သည်။

(၁) CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း င်ဆုင်ကြံ ရတွျို့ရန သညာ့် စန်ရခေါ်မှုမ ာ်းထမ မည်သရ
ုှံ့ သာ စန်ရခေါ်မှုသည်

အကြီ်းမာ်းဆံု်းရသာ စန်ရခေါ်မှု ပဖစ်မည်နည််း။

(၂) CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအရနပဖင်ာ့ မည်သုှံ့ရသာ တ ာ်းမ တမှု ာရဖွရ ်းနည််းလမ််းမ ာ်းြု

ရမ ာ်မန််းထာ်းကြသနည််း။

အခန်း (၂) စ နပသုးသပ်ခ ြ်

၂.၁ အကြြ်းြဖြ်အ ဏ ဖီဆန်ြှု ှင်ာ့ းြျှ ြှု သနဘ သဘ ဝ

အကြမ််းမဖြ် အာဏာဖီဆန်လှုပ် ာ်းမှုသည် မတ ာ်းမှုအရပခအရနမ ာ်းြု ဖယ် ာ်း န် ည် ွယ်ပေါသည်။

အကြမ််းမဖြ် အာဏာဖီဆန်လှုပ် ာ်းမှု၏ အရတွ်းအရခေါ် အ င််းအပမစ်မ ာ်းသည် အရနောြ်တုင််း အရတွ်းအပမင်တတ

ုှံ့ ွင်

နြ်ရှုင််းစွာ တည် ရနပေါသည်။ ရသာမတ်အြွ င််းနပ်စ် (Thomas Aquinas)၊ နယ်(လ်)ဆင်မန်ဒလာ်း (Nelson

Mandela)၊ မာတင်လူသာြင််း (Martin Luther King) စသည်တှံ့ုသည် လူသာ်းတ၏

ုှံ့ ြုယ်ြ င်ာ့တ ာ်းဆုင် ာ

တ ာ်းမ တမှုတြ
ုှံ့ ု ရ ်းရှုခာ့ကြသည်။ အကြမ််းမဖြ် အာဏာဖီဆန် လှုပ် ာ်းမှု၏ ရခတ်သစ်အယူအဆြု မဟတတမဂနဒီြ

ပံုရဖာ်ခာ့ပေါသည်။ အရ ျို့တုင််းနင်ာ့ အရနောြ်တုင််း အရတွ်းအပမင်မ ာ်းမ ပံုရဖာ်ခာ့သည်ာ့ မဟတတမဂနဒီ၏ လမ််းစဉ်သည်

မရြာင််းမှုြု အကြမ််းမဖြ်ရသာ နည််းလမ််းပဖင်ာ့ ခုခံပခင််းြု အရလ်းရပ်းခာ့သည် (Freeman, 1966)။ မဟတတမဂနဒီ၏

အကြမ််းမဖြ်ရ ်း၊ အစု်း နင်ာ့ မဆြ်ဆံရ ်း၊ နုင်ငံပခာ်းပဖစ် အာ်းမရပ်းရ ်းနင်ာ့ ပပည်တွင််းပဖစ်ြု အာ်းရပ်းရ ်းစသည်ာ့

သြ ဂ ဟမူ (Satyagraha) မ ာ်းသည် အကြမ််းမဖြ် အာဏာဖီဆန်လူထုလှုပ် ာ်းမှု၏ ပင်မလှုပ် ာ်းမှုမ ာ်း

ပဖစ်လာခာ့သည်။

ယရနှံ့ခတ်ြာလ ြမ္ာာ့နုင်ငံမ ာ်း၏ ပဋပြခမ ာ်းြု ရလာ့လာကြည်ာ့ပေါြ နုင်ငံအခ င််းခ င််းကြာ်း ပဖစ်ပွာ်းသည်ာ့

ပဋပြခထြ် နုင်ငံတစ်ခုအတွင််း ဖနပ်အုပ်ခ ပ်သူအာဏာ င်မ ာ်းနင်ာ့ ဖနပ်ခံပပည်သူလူထုကြာ်း ဖြ်ပပ င်ပဖစ်ပွာ်းသည်ာ့

3
ပဋပြခြုသာ အမ ာ်းဆံု်း ရတွျို့ပမင် ရပမည်။ အကြမ််းမဖြ် အာဏာဖီဆန်ရ ်း လူထုလှုပ် ာ်းမှုသည် ဖနပ်ခံပပည်သူတ၏
ုှံ့

ထွြ်ရပေါြ်တစ် ပ်ြာ့သုှံ့အလာ်း ပဖစ်ရပသည်။ အုပ်ခ ပ်သူ အာဏာပုင်မ ာ်းအာ်း အကြမ််းဖြ်နည််းလမ််းြုဖယ် ာ်း၍

ပငမ််းခ မ််းသည်ာ့နည််းလမ််းပဖင်ာ့ အာဏာဖီဆန် လှုပ် ာ်းမှုသည် ြမ္ာာ့နုင်ငံမ ာ်းတွင် အမ ာ်းအပပာ်း ရတွျို့ပမင် ပေါသည်။

အုပ်ခ ပ်မင််းလုပ်သည်ာ့ အစု်း ၏ ဖနပ်မှုမ ာ်း၊ နုင်ထြ်စီ်းနင််းပပ မှုမ ာ်းအရပေါ် ပပည်သူလူထုရခေါင််းရဆာင်မ ာ်းြ ဦ်းရဆာင်၍

ဆန်ြ င်ာ့ဆနဒပပမှုမ ာ်းသည် ြမ္ာာ့သမုင််းမ ာ်းတွင် ရအာင်ပမင်မှုမ ာ်း ပပီ်း ပထဝီနုင်ငံရ ်းအ အထူ်းအရ ်းပေါလသည်ာ့

ပဋပြခမ ာ်း၏ လဒ်မ ာ်း၊ ဒီမုြရ စီအသွင် ြူ်းရပပာင််းရ ်းမ ာ်း၊ အုပ်ခ ပ်ရ ်းစနစ်မ ာ်း၊ စီမံခန်ခ
ှံ့ ွရ ်းပံုစံမ ာ်း

ပပ ပပင်ရပပာင််းလလာသည်အထ စွမ််းရဆာင်နုင်ခာ့ကြသည် (Karatnycky, 2005)။

အကြမ််းမဖြ် အာဏာဖီဆန်လှုပ် ာ်းမှုသည် အခ ြ်နစ်ခ ြ်ရပေါ်တွင် ပစ်မတ်ထာ်းသည်ာ့ လှုပ် ာ်းမှုတစ်ခု

ပဖစ်ပေါသည်။ ပထမအခ ြ်မာ နုင်ငံအရ ်းတွင် ဆံု်းပဖတ်ခ မတ်ခွင်ာ့ သည်ာ့ အုပ်ခ ပ်သူအစု်း မ ာ်းပဖစ်ပပီ်း ရနောြ်အခ ြ်မာ

ပပည်သူလူထု ပဖစ်ပေါသည်။ တ ာ်းမ တမှုမ သည်ာ့ လုပ် ပ်၊ မူဝေါဒမ ာ်းနင်ာ့ ပတ်သြ်၍ အုပ်ခ ပ်သူမ ာ်းနင်ာ့ ပပည်သူလူထုြု

သတင််းရပ်းပခင််းပဖင်ာ့ ထုမတ ာ်းသည်ာ့ လုပ် ပ်၊ မူဝေါဒမ ာ်းြု ဖယ် ာ်း န် ကြ ်းစာ်းသည်ာ့ လှုပ် ာ်းမှု ပဖစ်ပေါသည် (Cicek et

al., 2016)။ သပတ်ရမာြ်ပခင််း၊ ဆနဒပပပခင််း၊ လူစုလူရဝ်းပဖင်ာ့ ဆနဒထုတ်ရဖာ်မှုမ ာ်းနင်ာ့ အပခာ်းရသာ လှုပ် ာ်းမှုမ ာ်းမတဆင်ာ့

အကြမ််းမဖြ်သည်ာ့ ဖအာ်းရပ်းမှုမ ာ်း လုပ်ရဆာင်ပေါသည်။ ထုမတဆင်ာ့ အစု်း မ ာ်း၏ ပပည်သူမ ာ်းအရပေါ် ဖနပ်ထာ်းသည်ာ့

မူဝေါဒမ ာ်း၊ စနစ်မ ာ်း ပ ြ်ယင

ွ ််းရစြာ အခွင်ာ့အရ ်းမ ာ်း၊ လွတ်လပ်မှုမ ာ်း၊ တ ာ်းမ တမှုမ ာ်း ပပန်လည်၍ ရအာင်

ရဆာင် ွြ်သည်ာ့ လှုပ် ာ်းမှုတစ် ပ် ပဖစ်ပေါသည်။ ထရ

ုှံ့ ကြာင်ာ့ အကြမ််းမဖြ် အာဏာဖီဆန်ရ ်းလူထုလှုပ် ာ်းမှု၏

စွမ််းအာ်းသည် ပပည်သူမ ာ်း၏ ခွန်အာ်းနင်ာ့စွမ််း ည်ရပေါ်တွင် တည်ရဆာြ်ထာ်းသည်ြု ရတွျို့ပမင် ရပသည်။

အကြမ််းမဖြ် လူထုလှုပ် ာ်းမှု အာ်းရြာင််းလာသည်ာ့အခေါ ခုခံလှုပ် ာ်းသူမ ာ်းြု အုပ်ခ ပ်သူမ ာ်းမ

ဟန်တ
ှံ့ ာ်းဖနပ်ပခင််းသည် တည်ပငမ်မှုြု ပပန်လည် န် ည် ွယ်သည်ထြ် ရနောြ်ပပန်ဆုတ် န်သာ အလာ်းအလာ

ပုမ ာ်းလာကြသည်။ ဟန်တ

ှံ့ ာ်းမှုမ ာ်း ဆြ်လြ်ပဖစ်ရနသည်ာ့အခေါ အစု်း အတွင််းနင်ာ့ အစု်း အတွြ် အရ ်းပေါသည်ာ့

အင်စတီြ ်း င််းမ ာ်း (ဥပမာ- ၊ စစ်တပ်၊ သတင််းမီဒီယာ၊ စီ်းပွာ်းရ ်းအဖွျို့အစည််း) အတွင််းတွင်လည််း အြ်ရကြာင််းမ ာ်း

ပဖစ်ရပေါ်လာရစပေါသည်။ ဤအြ်ရကြာင််းမ ာ်းသည် မကြာခဏဆုသလု ဘြ်ရပပာင််းမှုမ ာ်းဆီသုှံ့ ဦ်းတည်သွာ်းတတ်ပပီ်း

ထုဘြ်ရပပာင််းမှုမ ာ်းသည် အုပ်ခ ပ်သူမ ာ်း အာ်းထာ်း သည်ာ့ ပင်မစွမ််း ည်မ ာ်းသှံ့ု ပပ ြွပ ြ်စီ်းလာ သည်။ ၎င််းတုှံ့

ခ မတ်သည်ာ့ အမန်မ
ှံ့ ာ်းြု အရြာင်အထည်ရဖာ် န်အတွြ် ၎င််းတုှံ့ အာ်းထာ်း သည်ာ့ အမန်ရ
ှံ့ ပ်းစနစ်ြု ဆြ်၍

မထန််းနုင်သည်ာ့အခေါ အပခာ်းရ ွ်းခ ယ်စ ာမ ရတာာ့ရပ။ ရ ည်ပဖစ်ရပေါ်သည်ာ့ အကြမ််းမဖြ် ဖအာ်းရပ်းမှုမ ာ်းရကြာင်ာ့

အာဏာစွနလ
်ှံ့ တ် သည်အထ တွန််းထုတ်နုင်သည်ာ့ အရပခအရနပဖစ်ရစပပီ်း စာ်းပွတင် ရဆွ်းရနွ်း သည်ာ့အရပခအရန၊

အရပပာင််းအလမ ာ်း ပဖစ်ရပေါ်လာ သည် (Ackerman, 2021)။

4
 Stephan နင်ာ့ Chenoweth (2008)တုှံ့ သည် ၁၉၀၀ ခုနစ်မ ၂၀၀၆ ခုနစ်ြာလအတွင််း အစု်း မ ာ်းအရပေါ်

စန်ရခေါ်ခာ့သည်ာ့ အကြမ််းမဖြ်လှုပ် ာ်းမှုနင်ာ့ အကြမ််းဖြ်လှုပ် ာ်းမှု (၃၂၃) ခုြု ရလာ့လာ ာတွင် အကြမ််းမဖြ်သည်ာ့

လူထုလှုပ် ာ်းမှုမ ာ်းသည် အခ န်တင

ု ််းတွင် ၅၃ % ရအာင်ပမင်ပပီ်း အကြမ််းဖြ်လှုပ် ာ်းမှုမ ာ်းမာ အခ န်တင
ု ််းတွင် ၂၆ % သာ

ရအာင်ပမင်မှု ကြသည် ရလာ့လာသံု်းသပ်ခာ့ကြသည်။

မဟတတမဂနဒီ ဦ်းရဆာင်သည်ာ့ ဆာ်းခွန်ဖ ြ်သမ််းရ ်း အကြမ််းမဖြ် အာဏာဖီဆန်ရ ်းလူထုလှုပ် ာ်းမှုသည်

အနဒယအမ ်းသာ်းရ ်းလှုပ် ာ်းမှုတွင် အထင်ြ လှုပ် ာ်းမှုတစ်ခုပဖစ်ပေါသည်။ လူတန််းစာ်းရပေါင််းစံုမ အမ ်းသမီ်းမ ာ်း

ပေါဝင်ခာ့ကြပပီ်း အနဒယနုင်ငံ၏ လွတ်လပ်ရ ်းအတွြ် လမ််းခင််းရပ်းခာ့သည်ာ့ လှုပ် ာ်းမှု ပဖစ်သည်။ မဟတတမဂနဒီသည်

ဘု င်ခံအာဝင်ထံ အဆမတန် ပမင်ာ့မာ်းစွာရြာြ်ခံသည်ာ့ ဆာ်းခွန်ြု ဖ ြ်သမ််း န်အတွြ် အကြမ််းမဖြ် အာဏဖီဆန်

လှုပ် ာ်းမှုြု ၁၉၃၀ တွင် စတင်ခာ့ပပီ်း ပ တသ အစု်း ၏ အခွန်စနစ်ြု ရပပာင််းလနုင်ခာ့ပေါသည် (Ahmed Shaikh et al.,

2018)။

အီ န်နုင်ငံတွင် ၂၀၂၂ ခုနစ်၊ စြ်တင်ဘာလ ၁၃ ြ်ရနှံ့တွင် အသြ် ၂၂ နစ်အ ွယ် ြာဒ် လူမ ်း အမ ်းသမီ်းငယ်

မာ ာအာမီနီြု အစစလာမ်ဘာသာြ ငာ့်ထံု်းနင်ာ့အညီ ရခေါင််းပမီ်းခခံ မဝတ်ထာ်းသညာ့်အတွြ် အီ န် အြ ငာ့်စာ တတ တပ်ဖွျို့

(morality police) ြ ဖမ််းဆီ်းစစ်ရဆ်း ာမာ ရသဆံု်းသွာ်းခာ့သည်။ ထသ

ုှံ့ ုှံ့ မာ ာနီ ာ ရသဆံု်းပပီ်း ၂လခွကြာသည်အထ

အီ န်နုင်ငံ ပမ ျို့ကြီ်းရတွအနံှံ့ လူထုအံု ြွဆနဒပပမှုမ ာ်းပဖစ်ရပေါ်ခာ့သညာ့်အတွြ် အီ န်အစု်း သည် ၂၀၀၆ ခုနစ်တွင်

စတင်ဖွျို့စည််းခာ့သညာ့် အဆုပေါအြ ငာ့်စာ တတ တပ်ဖွျို့ြု ဖ ြ်သမ််းရကြာင််း ဒီဇင်ဘာ (၃) ြ်ရနှံ့တွင် နုင်ငံရ ျို့ရနခ ပ်မ

ရကြညာခာ့ သည် (Askew, 2022)။

၂၀၁၁ ခုနစ် အီဂ စ်နုင်ငံနင်ာ့ တူနီ်း ာ်းနုင်ငံ လူထုအံု ြွမှုမ ာ်း၊ ၂၀၁၆ ခုနစ် ရတာင်ြု်း ီ်းယာ်း လူထု

လှုပ် ာ်းမှုမ ာ်းသည် အရပခခံပပည်သူလူထုမ ာ်း၏ စွမ််းအာ်းပဖင်ာ့ အံာ့ကသဖွယ် လဒ်မ ာ်း၊ အသွင်ြူ်းရပပာင််း တု်းတြ်မှု

ဆုင် ာမ ာ်းြု ယူရဆာင်ရပ်းသည်ာ့ သာဓြမ ာ်း ပဖစ်ပေါသည်။ အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်း လူထုလှုပ် ာ်းမှုသည်

ြမ္ာာ့နုင်ငံအနံှံ့ ပ ံျို့နသ
ံှံ့ ည်ာ့အပပင် ယခင်လှုပ် ာ်းမှုမ ာ်းမ လ င်ပမန်စွာ ရလာ့လာသင်ယူပပီ်း ပုမု ထရ ာြ်သည်ာ့

နည််းလမ််းမ ာ်းပဖင်ာ့ အခ န်တုအတွင််း ရအာင်ပမင်ရအာင် စွမ််းရဆာင်နုင်ခာ့ကြသည် (Raqib, 2017)။ ၂၀၁၆ ခုနစ်

ရတာင်ြု်း ီ်းယာ်း လူထုလှုပ် ာ်းမှုသည် ဂွေါတီမာလာနုင်ငံ၏ အြ င်ာ့ပ ြ်ပခစာ်းမှု ဆန်ြ င်ာ့ရ ်းလူထုလှုပ် ာ်းမှုဆီမ

လ င်ပမန်စွာ သင်ယူရလာ့လာပပီ်း ရအာင်ပမင်စွာ ရဆာင် ွြ်နုင်သည်ြု ရတွျို့ ပေါသည်။ သမမတပတ်ဂွန်ရဟ်း၏

အြ င်ာ့ပ ြ်ပခစာ်းမှုအရပေါ် ဆနဒပပပခင််း၊ ာထူ်းမ နုတ်ထြ

ွ ်ရ ်းအတွြ် ရတာင််းဆု ဆနဒပပပွမ ာ်းသည်

ြ်သတတပတ်အနည််းငယ်အတွင််း လူရထာင်ဂဏန််းမ နစ်သန််းနီ်းပေါ်း အထ တု်းမ ာ်းလာခာ့သည်။ သမမတ ပတ်ဂန

ွ ်ရဟ်းသည်

ာထူ်းမ ဖယ် ာ်းခံ သည်သာမြ ာဇဝတ်ရကြာင််းအ တ ာ်း င်ဆုင်ခာ့ သည်။

5
 ရဟာင်ရြာင်၏ အဝေါရ ာင်ထီ်းမ ာ်း အသံု်းပပ လှုပ် ာ်းသည်ာ့ “The Umbrella Movement” သည်

ရဟာင်ရြာင်၏ ၂၀၁၄ ခုနစ် ရ ွ်းရြာြ်ပွဆုင် ာ ပပ ပပင်ရပပာင််းလမှု လုပ်ငန််းစဥ်အတွင််း လူတင

ု ််းမရပ်းပုင်ခွင်ာ့

ရ ်းအတွြ် ဆနဒပပရတာင််းဆုသည်ာ့ လူထုလှုပ် ာ်းမှု ပဖစ်ပေါသည်။ ြ်ရပေါင််း (၇၉) ြ်ကြာရညာင််းသည်ာ့

ဤလှုပ် ာ်းမှုသည် ရအာင်ပမင်မှုမ ခာ့ရသာ်လည််း ရဟာင်ရြာင်နုင်ငံရ ်းြု သသာစွာ ရပပာင််းလရစနုင်ခာ့ပေါသည်။

အထူ်းသပဖင်ာ့ မ ်းဆြ်သစ်လူငယ်မ ာ်းကြာ်း နုင်ငံရ ်းအ ပုမုတြ် ြွလာရစရံုသာမြ မရပ်းပုင်ခွင်ာ့နင်ာ့အတူ အပခာ်းရသာ

လူူ့အခွင်ာ့အရ ်းမ ာ်းြု အနောဂတ်တွင် ပုမုရတာင််းဆုလာနုင်သည်ာ့ အစု်း ဆန်ြ

ှံ့ င်ရ ်း နည််းလမ််းမ ာ်းြု

ြ င်ာ့သံု်းလာနုင်ရပသည် (Yuen, 2015)။

အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်းလူထုလှုပ် ာ်းမှုသည် နုင်ငံတစ်နုင်ငံ၏ ပပည်သူလူထုြ အုပ်ခ ပ်သူ

အစု်း အရပေါ် ဆန်ြ

ှံ့ င်ာ့သည်ာ့ လုပ် ပ်အပပင် တစ်ြမ္ာလံု်းအသွင်ရဆာင်သည်ာ့ လူထုလှုပ် ာ်းမှုအပဖစ်လည််း

ရတွျို့ပမင်နုင်ပေါသည်။ ၂၀၁၅ ခုနစ် “Global Climate March” သည် ြုလသမဂဂ၏ ာသီဥတု ရပပာင််းလပခင််းဆုင် ာ

ညီလာခံ မတုင်မီ တစ် ြ်အလု နုင်ဝင်ဘာ ၂၉ ြ်ရနှံ့တွင် ပဖစ်ပွာ်းခာ့ပပီ်း ြမ္ာာ့နုင်ငံရပေါင််း (၁၇၅) နုင်ငံမ ာ်းမ

လူထုခ တ
ီ ြ်ပွ (၂၀၀၀) ရြ ာ်နီ်းပေါ်း ပဖစ်ပွာ်းခာ့ပေါသည်။ ၎င််းလှုပ် ာ်းမှုသည် ြုလသမဂဂ၏ ြမ္ာလံု်းဆုင် ာ ာသီဥတုနင်ာ့

ပတ်သြ်သည်ာ့ မူဝေါဒမ ာ်း ခ မတ် ာတွင် မ ာ်းစွာ အရထာြ်အြူပပ ခာ့ပေါသည်။

အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်လှုပ် ာ်းမှုသည် အရပခခံလူူ့အခွင်ာ့အရ ်းပဖစ်သည်ာ့ လွတ်လပ်စွာ ရပပာဆုခွင်ာ့၊

လွတ်လပ်စွာ ဆနဒထုတ်ရဖာ်ခွင်ာ့ြု ြ င်ာ့သံု်းပခင််းပင် ပဖစ်ရပသည် (Kunecka, 2020)။ အဆုပေါအခွငာ့်အရ ်းသည်

နုင်ငံတြာ နုင်ငံသာ်းနငာ့် နုင်ငံရ ်းအခွငာ့်အရ ်း သရဘာတူညီစာခ ပ်၏ အပုဒ် ၁၉ တွင် အာမခံထာ်းသညာ့်

အရပခခံလူူ့အခွငာ့်အရ ်းပဖစ်သည်။ နုင်ငံမ ာ်းအရနပဖင်ာ့ အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်မှုနင်ာ့ အပခာ်းရသာ ဆနဒပပမှုပံုစံမ ာ်းပဖင်ာ့

ထုတ်ရဖာ်ရပပာဆုရနကြသည်ာ့ ပပည်သူမ ာ်း၏ဆနဒြု အာရံုစုြ် န်နင်ာ့ ထည်ာ့သွင််းစဉ််းစာ်းရပ်း န် တာဝန် ရပသည်

(Carrillo, 1991)။

ြမ္ာာ့နုင်ငံမ ာ်းတွင် ရပေါ်ရပေါြ်ရနသည်ာ့ အကြမ််းမဖြ် အာဏာဖီဆန်ရ ်းလူထုလှုပ် ာ်းမှုြု ကြည်ာ့မည်ဆုပေါြ

တ ာ်းမ တမှု အရပခခံသည်ာ့/ တ ာ်းမ တမှု ာရဖွရတာင််းဆုသည်ာ့ လူထုလှုပ် ာ်းမှုပဖစ်သည်ြု ရတွျို့ပမင် ရပမည်။

တ ာ်းမ တမှု ာရဖွပခင််းဆုသညာ့် ရဝေါဟာ ြု အလွယ်တြူ ပပီ်းပပညာ့်စံုရအာင် အဓပပေါယ်ဖွငာ့်ဆု န် ခြ်ခလပေါသည်။

သုှံ့ ာတွင် တ ာ်းမ တမှုနငာ့်ပတ်သြ်၍ ဥပရဒ၏ ည် ွယ်ခ ြ်မာ အာ်းလံု်း လြ်လမ််းမီ ခံစာ်းနုင် န်နငာ့်

လူတစ်ဦ်းတစ်ရယာြ်ခ င််းပဖစ်ရစ လူအဖွျို့အစည််းအာ်းလံု်းပဖစ်ရစ မ တသညာ့် လဒ်မ ာ်းြု ဥပရဒနငာ့်အညီ

ရဖာ်ရဆာင် နုင် န်ပဖစ်သည် (Garth & Cappelletti, 1978)။

အကြမ််းမဖြ်အာဏာ ဖီဆန်ရ ်းလူထုလှုပ် ာ်းမှုသည် အာဏာ င်အုပ်ခ ပ်မှုမ ဒီမုြရ စီအသွင်

ြူ်းရပပာင််းရ ်း၏ အကြီ်းမာ်းဆံု်းရသာ တွန််းအာ်းတစ်ခုပင်ပဖစ်သည်။ အာဏာ င်မ ာ်းမ လူသ င်ကြာ်း ထုတ်ရဖာ်မှု

6
မပပ တတ်ရပမယ်ာ့ အကြမ််းမဖြ် အာဏာဖီဆန်လူထု လှုပ် ာ်းမှုသည် ၎င််းတ၏
ုှံ့ အာဏာတည်တံာ့ရ ်းအတွြ်

အဟန်ှံ့အတာ်းပပ ရနပပီ်း စု်း မ်ရကြာြ် ွံျို့ သည်ာ့ပမင်ြွင််း ပဖစ်ရပသည်။

၂.၂ မြန်ြ ိုင်င၏ အကြြ်းြဖြ် အ ဏ ဖီဆန်န းလထုလှုပ် ှ းြှု

Civil Disobedience Movement (CDM) ဆုသည်ာ့ စြာ်း ပ်သည် အကြမ််းမဖြ်သည်ာ့ (သ)ုှံ့ ယဥ်ရြ ်းသည်ာ့

အမန်မ
ှံ့ နောခံမှု၊ အာဏာဖီဆန်မှု ဟု အဓပပေါယ် ပေါသည်။ သတင််းစာဆ ာကြီ်း ဦ်းဝင််းတင်ြ CDM အာ်း ပမန်မာဘာသာပဖင်ာ့

“အကြမ််းမဖြ် အာဏာဖီဆန်ရ ်း” ဟု ဘာသာပပန်ခာ့ပေါသည်။ လူထုအန်တုမှု၊ အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်

လူထုလှုပ် ာ်းမှု၊ အကြမ််းမဖြ်ခုခံရတာ်လန်မှု၊ ပငမ််းခ မ််းစွာ ဆန်ြ

ှံ့ င်ြန်ြ
ှံ့ ွြ်ပခင််း ဟူ၍လည််း ရ ွ်းခ ယ်သံု်းစွ

ကြပေါသည်။

အကြမ််းမဖြ် အာဏာဖီဆန်လူထုလပ
ှု ် ာ်းမှုသည် ပမန်မာနုင်ငံရ ်း လှုပ် ာ်းမှုသမုင််းတွင် ယခုမ

ရပေါ်ရပေါြ်ခာ့သည် မဟုတ်ရပ။ လူထုသပတ်၊ ဘွ င််းရြာြ် (Boycott) စသည်ာ့ အမည်မ ာ်းပဖင်ာ့ လမ််းရပေါ်ထွြ်ြာ

ဆနဒပပပခင််း၊ အစု်း နင်ာ့ ဆြ်စပ်သည်ာ့ နုင်ငံပုင် ထီဆုင်မ ာ်းနငာ့် စီ်းပွာ်းရ ်းလုပ်ငန််းမ ာ်းြု သပတ်ရမာြ်ပခင််း၊

အခွန်ရပ်းရဆာင် န် ပငင််းဆန်ပခင််း၊ အု်းခွြ်မ ာ်းတီ်းြာ ဆန်ြ

ှံ့ င်ပခင််း၊ လူထုခ တ
ီ ြ်ပွမ ာ်း ပပ လုပ်ပခင််း စသည်ာ့

လှုပ် ာ်းမှုမ ာ်းပဖင်ာ့ ရတွျို့ပမင်နုင်ပေါသည်။ ဂ စ

ီ ီဘီရအ ရခေါ် ပမန်မာနုင်ငံလံု်းဆုင် ာ ပမန်မာအသင််းခ ပ်ကြီ်း ြာလြ အစု်း နှံ့

မဆြ်ဆံဘ်းူ ၊ ဥပရဒမလုြ်နောဘူ်း၊ အမန်မ

ှံ့ နောခံဘူ်း၊ နုင်ငံပခာ်းပဖစ် မဝတ်ဘ်းူ စသည်ာ့ “ဘူ်း” လမ််းစဉ်မ ာ်း၊ ၁၉၄၆ ခုနစ်

အမှုထမ််းရပေါင််းစံုသပတ်၊ ၁၉၈၈ ခုနစ် ဝန်ထမ််းရပေါင််းစံု အရထွရထွသပတ်၊ ၂၀၀၇ ခုနစ် ရ ွှေဝေါရ ာင် ရတာ်လန်ရ ်း

စသည်တှံ့သ
ု ည် အနုနည််းပဖင်ာ့ အာဏာဖီဆန်ရ ်း လှုပ် ာ်းမှုမ ာ်းပင် ပဖစ်သည်။ လူထုရခေါင််းရဆာင်

ရဒေါ်ရအာင်ဆန််းစုကြည်၏ ပမန်မာာ့ဒီမုြရ စီအရ ်းနင်ာ့ လူူ့အခွင်ာ့အရ ်း လှုပ် ာ်းမှုတရ

ုှံ့ ကြာင်ာ့ ြမ္ာာ့ပငမ််းခ မ််းရ ်းနုဘယ်ဆု

ခာ့မှုတသ
ုှံ့ ည်လည််း ပမန်မာစစ်တပ်ြု အကြမ််းမဖြ်သည်ာ့နည််းပဖင်ာ့ အာဏာဖီဆန်လှုပ် ာ်းမှု၏ သရြေတတုှံ့ပင်

ပဖစ်ပေါသည်။

၂၀၂၁ ခုနစ်၊ ရဖရဖာ်ဝေါ ီလ (၁) ြ်ရနှံ့ စစ်အာဏာသမ််းမှုသည် ပမန်မာနုင်ငံ၏ ဒီမုြရ စီ လမ််းရကြာင််းြု

ရနောြ်ပပန်လည်ာ့ရစခာ့ပပီ်း ပမန်မာာ့သမုင််းတွင် အကြီ်းမာ်းဆံု်း လူထုအံု ြွမှုကြီ်း ပဖစ်ရပေါ်ရစခာ့ပေါသည်။

အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်း လူထုလှုပ် ာ်းမှုသည် စစ်အာဏာသမ််းမှုနင်ာ့ အာဏာ င်စနစ်ြု ဆန်ြ

ှံ့ င်ရနသည်ာ့

ရနွဦ်းရတာ်လန်ရ ်း၏ ပင်မ အသြ်ရသွ်းရကြာဟုပင် ရပပာနုင်ရပသည်။ နုင်ငံရ ်းသမာ်းမ ာ်း၊ တြ် ြွလှုပ် ာ်းသူမ ာ်း၏

စည််းရံု်းလံှုျို့ရဆာ်မှုမ ာ်းနင်ာ့ ၈၈ ရခေါင််းရဆာင်တခ ျို့တ၏

ုှံ့ လူမှုြွန် ြ်တွင် ပ ံနလ
ံှံ့ ာသည်ာ့လံှုျို့ရဆာ်မှုမ ာ်းသည် CDM

လှုပ် ာ်းမှု အာ်းရြာင််းလာ န် မ ာ်းစွာ အရထာြ်အြူပပ ခာ့ပေါသည်။ NLD ပေါတီ နောယြ ဦ်းဝင််းထန်၏

7
အကြမ််းမဖြ်ရသာနည််းပဖင်ာ့ ဆန်ြ
ှံ့ င် န် တုြ်တွန််းခ ြ်မ ာ်း၊ ၈၈ ရခေါင််းရဆာင် ြုမင််းြုနုင်၏ လူမှုြွန် ြ်တွင်

အာဏာသမ််းမှုြု အသအမတ်မပပ ရ ်း လံှုျို့ရဆာ်ခ ြ်မ ာ်းနင်ာ့အတူ ြ န််းမာရ ်းနင်ာ့ အာ်းြစာ်းဝန်ကြီ်းဌာန

ပပည်ရထာင်စုဝန်ကြီ်း ရဒေါြ်တာပမင်ာ့ရထွ်း ာထူ်းမ နှုတ်ထြ

ွ ်ပခင််းတသ
ုှံ့ ည် CDM လှုပ် ာ်းမှုအတွြ် အရ ်းပေါလပေါသည်။

ြ န််းမာရ ်းဝန်ထမ််းမ ာ်းမ စတင်ပပီ်း တစ်နုင်ငံလံု်း ဌာနရပေါင််းစံုမ ဝန်ထမ််းမ ာ်းသည် မမတုှံ့၏

လူမှုြွန် ြ်စာမ ြ်နောမ ာ်းတွင် CDM လှုပ် ာ်းမှုတွင် ပေါဝင်သည်ာ့ ပုစ်ာ့မ ာ်း၊ ဖကြ ်းနီလှုပ် ာ်းမှု (Red Ribbon Campaign)

ြမ်ပန််းမ ာ်းပဖင်ာ့ အာဏာသမ််းစစ်တပ်ြု စတင်ဆန်ြ

ှံ့ င်ခာ့ကြသည်။

၎င််းရနောြ် လမ််းရပေါ်ထွြ်ဆနဒပပမှုမ ာ်း စတင်လာပခင််းနင်ာ့အတူ ပပည်သူလူထုအပေါအဝင် ရြ ာင််းသာ်း

လူငယ်မ ာ်း၏ CDM ပပ လုပ် န် ရတာင််းဆုမှုမ ာ်းသည် လူထုကြာ်း အလ င်အပမန် ပ ံျို့နသ

ံှံ့ ွာ်းပေါသည်။ “ရုးြ ြ်နွဲ့်

ရုန်းထွေြ်”၊ “စစ်အ ဏ ှင် အလိုြ ှိ” ဆုသည်ာ့ ရဆာင်ပုဒ်မ ာ်းနင်ာ့အတူ ဌာနရပေါင််းစံုမ ဝန်ထမ််းမ ာ်း လမ််းမရပေါ်ထွြ်ြာ

ဆနဒပပမှုတွင် ပေါဝင်လာခာ့ကြသည်။ အာဏာသမ််းသည်ာ့ ရဖရဖာ်ဝေါ ီလ အတွင််း၌ပင် ဝန်ကြီ်းဌာနမ ာ်း အပေါအဝင်

ပုဂလ
ဂ ြနင်ာ့ အမ ာ်းပုင်ဘဏ်မ ာ်းမ ဝန်ထမ််းမ ာ်းလည််း CDM လှုပ် ာ်းမှုတွင် ပေါဝင်လာကြပပီ်း စစ်ရြာင်စီ၏ အုပ်ခ ပ်ရ ်း

ယနတ ာ်းမ ာ်း ယမ််းယင

ု ်ခာ့ သည်။ ြု စ်ြာလအတွင််း CDM လှုပ် ာ်းမှု အ န်ပမင်ာ့မာ်းလာရနမှု၊ ဆြ်သွယ်ရ ်းလုပ်ငန််းနင်ာ့

ဘဏ်လုပ်ငန််းစနစ်မ ာ်း မလည်ပတ်နုင်ပခင််းတုှံ့ ကြံ ရတွျို့ခာ့ ပပီ်းရနောြ် စစ်ရြာင်စီသည် ဝန်ထမ််းမ ာ်းထံ

ပပန်ကြာ်းခ ြ်မ ာ်း၊ ပပည်သူလူထုထံ ပပန်ကြာ်းခ ြ်မ ာ်း ထုတ်ပပန်ြာ ၎င််းတုှံ့ အုပ်ခ ပ်ရ ်းယနတ ာ်းလည်ပတ်နုင် န်

ရဆာင် ွြ်ခာ့ သည်။ သုှံ့ ာတွင် CDM လှုပ် ာ်းမှုသည် အာ်းရပ ာာ့မသွာ်းဘ ပုမုအာ်းရြာင််းလာခာ့ပေါသည်။ ၎င််းအပပင်

စစ်ရြာင်စီ၏ ြာြွယ်ရ ်းဝန်ကြီ်းဌာနနင်ာ့ ပပည်ထရ ်းဝန်ကြီ်းဌာန လြ်ရအာြ် တပ်ဖွျို့ဝင်မ ာ်း၊

တပ်မရတာ်သာ်းမ ာ်းနင်ာ့ အရထွရထွအုပ်ခ ပ်ရ ်းဦ်းစီ်းဌာန ဝန်ထမ််းမ ာ်း၏ CDM လှုပ် ာ်းမှုတွင် တြ် ြွစွာ

ပေါဝင်လာမှုတရ
ုှံ့ ကြာင်ာ့ CDM လှုပ် ာ်းမှုသည် ြမ္ာြပေါ ရစာင်ကြည်ာ့ သည်အထ ရအာင်ပမင်လာခာ့ပေါသည်။

အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်း လူထုလှုပ် ာ်းမှုသည် ဝန်ထမ််းမ ာ်းအပေါအဝင် ပပည်သူလူထု၏

လှုပ် ာ်းမှုမ ာ်းပဖစ်ရသာ်လည််း ၂၀၂၁ အာဏာသမ််းမှုြု ဆန်ြ

ှံ့ င်သည်ာ့ CDM လှုပ် ာ်းမှုသည် အုပ်ခ ပ်ရ ်း

ယနတ ာ်းလည်ပတ်ရစသည်ာ့ ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း၊ ပုဂဂလြဝန်ထမ််းမ ာ်းနင်ာ့ ရြ ာင််းသာ်း/သူမ ာ်းြု အမ ာ်းဆံု်း

ညန််းဆုကြပေါသည်။ အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်း လူထုလှုပ် ာ်းမှု (သမ

ုှံ့ ဟုတ်) CDM လှုပ် ာ်းမှုဟု သံု်းနှုန််းကြပပီ်း

အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်း လူထုလှုပ် ာ်းမှု (သမ

ုှံ့ ဟုတ်) CDM လှုပ် ာ်းမှုတွင် ပေါဝင်သူမ ာ်းြု ပပည်သူူ့

ဝန်ထမ််းဆုပေါြ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းဟူ၍ လည််းရြာင််း၊ ပုဂလ

ဂ ြ ဝန်ထမ််းမ ာ်းဆုပေါြ CDM ဝန်ထမ််းမ ာ်းဟူ၍

လည််းရြာင််း၊ ရြ ာင််းသာ်း/သူ မ ာ်းဆုပေါြ CDM ရြ ာင််းသာ်း/ သူမ ာ်းဟူ၍ လည််းရြာင််း ရခေါ်ရဝေါ်သံု်းစွကြပေါသည်။

CDM လှုပ် ာ်းမှု အာ်းရြာင််းလာသည်နင်ာ့အမ CDM ဝန်ထမ််းမ ာ်း၏ အင်အာ်းပဖင်ာ့ စင်ပပ င်အုပ်ခ ပ်ရ ်း

ယနတ ာ်းမ ာ်း တည်ရဆာြ်နုင် န် အမ ်းသာ်းညီညွတ်ရ ်းအစု်း (NUG) မ ကြ ်းပမ််းရဆာင် ွြ်ခာ့ပေါသည်။ NUG ၏

8
အုပ်ခ ပ်ရ ်းြဏ္ဍမ ာ်းတွင် CDM ဝန်ထမ််းမ ာ်း ဦ်းရဆာင်ပေါဝင်လာပခင််း၊ သြ်ဆု င် ာ တုင််းနင်ာ့ ပပည်နယ်အ

ဖွျို့စည််းထာ်းသည်ာ့ ပပည်သူူ့အုပ်ခ ပ်ရ ်းတတ

ုှံ့ ွင် CDM ဝန်ထမ််းမ ာ်း ပေါဝင်လာပခင််း၊ ဖြ်ဒ ယ်ဖွျို့စည််းပံုရ ်းဆွရ ်းနင်ာ့

မူဝေါဒရ ်း ာတတ
ုှံ့ ွင် CDM ဝန်ထမ််းအင်အာ်းစုမ ာ်း ပေါဝင်လာပခင််းသည် CDM လှုပ် ာ်းမှုအာ်း ပုမုခုင်မာရစခာ့သည်။ CDM

ဝန်ထမ််းမ ာ်း၏ အင်အာ်းပဖင်ာ့ ကြာ်းြာလပညာသင်ကြာ်းရ ်းအစီအစဥ်မ ာ်း၊ ြ န််းမာရ ်း ရစာငရ

် ာက်မှုမ ာ်းြု တုင််းနင်ာ့

ပပည်နယ်အနံှံ့ ရဆာင် ွြ်နုင်ခာ့ကြသည်။

၂၀၂၁ ခုနစ် CDM လှုပ် ာ်းမှုသည် ၁၉၈၈ ခုနစ် ဝန်ထမ််းရပေါင််းစံုအရထွရထွသပတ်ထြ် စစ်အာဏာ င်ြု

အာခံဖီဆန်မှု ပုမုပပင််းထန်ပပီ်း ယခုအခ န်ထ အ န် ရနဆပဖစ်ပေါသည်။ CDM လှုပ် ာ်းမှုတွင် ပေါဝင်သည်ာ့

ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းြု စစ်ရြာင်စီြ ဝန်ထမ််းအပဖစ်မ ထုတ်ပယ်ခာ့ရသာ်လည််း စစ်ရြာင်စီလြ်ရအာြ်သုှံ့

တာဝန်ပပန်လည်မထမ််းရဆာင်ဘဲ CDM လှုပ် ာ်းမှုတွင် အခုင်အမာ ပ်တည်ရနကြဆ ပဖစ်ပေါသည်။ ၎င််းအပပင်

ပပည်သူူ့ င်ခွင် ခုလံှုသည်ာ့ တပ်မရတာ်သာ်းမ ာ်း၏ အရ အတွြ်သည် ရနှံ့စဥ်နီ်းပေါ်း ပမင်ာ့မာ်းလ ြ် ပေါသည်။

၂.၃ အကြြ်းြဖြ်အ ဏ ဖီဆန်န းလှုပ် ှ းြှုအနပေါ် စစ်နြ င်စီ၏ ုန့််မပန်ြှု

ပမန်မာာ့ရနွဦ်းရတာ်လန်ရ ်း၏ အကြမ််းမဖြ် အာဏာဖီဆန်လှုပ် ာ်းမှုသည် အစု်း ယနတ ာ်း လည်ပတ် ရစသည်ာ့

အ ပ်သာ်းဝန်ထမ််း၊ ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း၏ စစ်အုပ်ခ ပ်ရ ်းလြ်ရအာြ်တွင် အလုပ်လုပ် န် ပငင််းဆန်သည်ာ့လုပ် ပ်ြု

အမ ာ်းဆံု်း ည်ညန််းကြပေါသည်။ တုင််းပပည်၏ အကြီ်းမာ်းဆံု်း လူထူလှုပ် ာ်းမှုအသွင်ရဆာင်လာပပီ်း စစ်အာဏာ င်မ

ခ ပ်ြုင်ထာ်းသည်ာ့ အုပ်ခ ပ်မှု ယနတ ာ်းမ ာ်းအလံု်းစံုနီ်းပေါ်း ပ်တန်သ

ှံ့ ွာ်းရစခာ့ပေါသည်။ ထုြာ့သုှံ့ စစ်အာဏာ င်တုှံ့၏

အုပ်ခ ပ်ရ ်းယနတ ာ်းမ ာ်းြု အလထု်းနုင်သည်ာ့အပပင် ပပည်သူလူထု၏ အာ်းရပ်းရထာြ်ခံမှု အပပည်ာ့အဝ

ထာ်းရသာရကြာင်ာ့ စစ်ရြာင်စီမ နည််းလမ််းမ ်းစံုပဖင်ာ့ CDM လှုပ် ာ်းမှု အာ်းနည််းရစ န် ဖနပ်ရဆာင် ွြ်ခာ့ပေါသည်။ CDM

လှုပ် ာ်းမှု ပ်တန်ှံ့သွာ်းရအာင် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအာ်း လစာ ပ်ဆုင််းပခင််း၊ ာထူ်းမ ထုတ်ပယ်ပခင််း၊

ဖမ််းဆီ်းရထာင်ခ ပခင််း၊ ာဇသတ်ကြီ်း ပုဒ်မ ၅၀၅ (ြ) ထုတ်၍ ဖမ််းဝ မ််းထုတ်ပခင််း၊ ဝန်ထမ််းအမ် ာမ ာ်းမ

ဖယ် ာ်းနင်ထုတ်ပခင််း၊ အလုပ်အြုင် အခွင်ာ့အလမ််းပတ်ပင်ပခင််းတအ

ုှံ့ ပပင် လူမဆန်စွာ ဖမ််းဆီ်းနပ်စြ်သတ်ပဖတ်ပခင််းတုှံ့ြု

ည် ွယ်ခ ြ် ရဆာင် ွြ်ခာ့ပေါသည်။ သုှံ့ ာတွင် CDM လှုပ် ာ်းမှုသည် ပ်တန်ှံ့သွာ်းသည်မ ဘ စစ်အာဏာ င်စနစ်

ဆန်ြ
ှံ့ င်ရတာ်လန် ာတွင် အရ ်းပေါသည်ာ့ အခန််းြဏ္ဍမ ပေါဝင်လ ြ် ပေါသည်။

စစ်ရြာင်စီသည် CDM လှုပ် ာ်းမှု ပ်တန်ှံ့ န်အတွြ် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအာ်း ရံု်းပပန်တြ်လာရအာင်

ဆွရဆာင်ပခင််းနင်ာ့ အကြမ််းဖြ်ဖနပ်ပခင််း နည််းလမ််း (၂) မ ်းပဖင်ာ့ တုနပ်ှံ့ ပန်ခာ့ပေါသည်။ အာဏာသမ််းမှု

အရစာပုင််းြာလမ ာ်းတွင် စစ်ရြာင်စီသည် ဝန်ကြီ်းဌာနအလုြ် ညန်ကြာ်းခ ြ်မ ာ်း ထုတ်ပပန်ြာ ဝန်ထမ််းမ ာ်း

ရံု်းပပန်တြ် န် ပခမ််းရပခာြ်မှုသြ်ရ ာြ်သည်ာ့ သတရပ်းစာမ ာ်းပဖင်ာ့ စည််းရံု်းရစခာ့ပေါသည်။ သုှံ့ ာတွင်

9
ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းသည် ရံု်းပပန်တြ် န် ပငင််းဆန်ကြသည်ာ့အပပင် လမ််းရပေါ်ထွြ်ြာ လူထုသပတ်မ ာ်းတွင်

ရ ျို့တန််းမရန၍ ဦ်းရဆာင်ပေါဝင်ခာ့ကြပေါသည်။ စစ်ရြာင်စီ၏ လုပ် ပ်မ ာ်းြု တုနပ်ှံ့ ပန်သည်ာ့အရနပဖင်ာ့ ပပည်သူလူထုသည်

CDM တွင် ပေါဝင်ပခင််းမ ဘ ရံု်းတြ်ရနကြသည်ာ့ ဝန်ထမ််းမ ာ်းအရပေါ် လူမှုပပစ်ဒဏ် (Social Punishment) ြာ့သုှံ့

နည််းလမ််းမ ာ်းအသံု်းပပ ြာ CDM လှုပ် ာ်းမှုအာ်းရြာင််းပပီ်း စစ်ရြာင်စီ၏ အုပ်ခ ပ်ရ ်းယနတ ာ်း လည်ပတ်မှု

လံု်းဝ ပ်တန်ှံ့ န် ကြ ်းစာ်းလာခာ့ကြသည်။

စစ်ရြာင်စီဘြ်မ ရံု်းမတြ်သည်ာ့ ဝန်ထမ််းမ ာ်းအာ်း လစာမာ့ခွင်ာ့အပဖစ် သတ်မတ်မည်ဟု ပခမ််းရပခာြ်ပခင််း၊

သတ်မတ် ြ်အတွင််း ရံု်းပပန်တြ် န် လမ််းဖွင်ာ့ထာ်းရကြာင််း၊ ရံု်းပပန်တြ်လာသည်ာ့ ဝန်ထမ််းမ ာ်းအရပေါ် မည်သည်ာ့

အရ ်းယူမှုြုမ ရဆာင် ွြ်မည်မဟုတ်ရကြာင််း စသည်တပုှံ့ ဖင်ာ့ စည််းရံု်းခာ့ပေါသည်။ လူမှုြွန် ြ်မ ာ်းအသံု်းပပ ၍

စည််းရံု်းပခင််း၊ အထြ်လူကြီ်းမ ဖုန််းဆြ်အရကြာင််းကြာ်း၍ ရံု်းပပန်တြ် န် စည််းရံု်းပခင််း စသည်ာ့ နည််းလမ််းမ ်းစံုပဖင်ာ့

ဝန်ထမ််းမ ာ်း ရံု်းပပန်တြ်ရအာင် ရဆာင် ွြ်ခာ့ကြသည်။ အကြမ််းမဖြ် အာဏာဖီဆန်ရ ်းလူထုလှုပ် ာ်းမှုတွင်

ပေါဝင်ရနသည်ာ့ ပပည်သူလူထု၏ “ရုးြ ြ်နွဲ့် ရုန်းထွေြ်” ဆုသည်ာ့ ရဆာင်ပုဒ်အရပေါ် စစ်ရြာင်စီြ “အပပျုးြပ ြ် ရုး ြ်”

ဆုပပီ်း တန်ပပန်ရဆာင် ွြ်ပခင််းမ ာ်း ပပ လုပ်သည်ာ့အပပင် CDM လှုပ် ာ်းမှုတွင် မပေါဝင်သည်ာ့ ဝန်ထမ််းမ ာ်း (Non-CDM

ဝန်ထမ််း) အာ်း အခွင်ာ့အလမ််းရပ်းပခင််းနင်ာ့ ာထူ်းတု်းရပ်းပခင််းမ ာ်းြုလည််း အမ ာ်းအပပာ်း ပပ လုပ်ခာ့သည်။

အဆင်ာ့ပမင်ာ့ပညာရ ်းဦ်းစီ်းဌာနသည် ရနပပည်ရတာ် အပေါအဝင် အပခာ်းပမ ျို့မ ာ်းတွင် တု်းခ ျို့တြကသုလ်မ ာ်း၊ ဌာနမ ာ်း

ဖွင်ာ့လစ်ပပီ်း Non-CDM ဝန်ထမ််းမ ာ်း၏ ာထူ်း ရန ာ ပဖည်ာ့ဆည််းရပ်းနုင် န်အတွြ် ရဆာင် ွြ်ခာ့ပေါသည်။

သုှံ့ ာတွင် Non-CDM ဝန်ထမ််းမ ာ်း၏ အြ င်ာ့ပ ြ်ပခစာ်းမှုမ ာ်း ဆု ယ်မီဒီယာမ ာ်းအရပေါ် ရပေါ်ထွြ်လာပခင််းနင်ာ့

ပပည်သူလူထု၏ CDM လှုပ် ာ်းမှုအရပေါ် တစ်ခနြ် အာ်းရပ်းရထာြ်ခံမှုတရ

ုှံ့ ကြာင်ာ့ စစ်ရြာင်စီ၏ အနုနည််းပဖင်ာ့

ြုယ်တွယ်မှုမ ာ်းသည် ကြာ ည်မခံခာ့ရပ။ လမ််းမရပေါ်ထွြ်ြာ ဆနဒပပလှုပ် ာ်းမှုတွင် ပေါဝင်ကြသည်ာ့ CDM

ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအာ်း အကြမ််းဖြ်ပဖ ခွင််းပခင််း၊ ဖမ််းဆီ်းရထာင်ခ ပခင််း၊ နပ်စြ်ပခင််းတုှံ့အပပင် CDM လှုပ် ာ်းမှုအာ်း

ပံာ့ပု်းရထာြ်ခံသူမ ာ်းအာ်း ပပင််းပပင််းထန်ထန်အရ ်းယူမမ

ှု ာ်း ပပ လုပ်ခာ့ပေါသည်။ လံုထန််းမ ာ်းြာ့သုှံ့ အကြမ််းဖြ်နပ်နင််းသည်ာ့

တပ်ဖွျို့မ ာ်းပဖင်ာ့ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းနင်ာ့ ရထာြ်ခံသမ

ူ ာ်းအာ်း သတ်ပဖတ်ပခင််း၊ လူမှုြွန် ြ်စာမ ြ်နောမ ာ်းတွင်

ဖမ််းဆီ်းနပ်စြ်သတ်ပဖတ်ထာ်းသည်ာ့ အရလာင််းပံုမ ာ်းအာ်း ပခမ််းရပခာြ်ပပသပခင််း အပေါအဝင် ရနအမ်မ ာ်းထ ဝင်ရ ာြ်

ဖမ််းဆီ်းနပ်စြ်ပခင််းမ ာ်း ပပ လုပ်ခာ့ပေါသည်။ CDM ပပ လုပ်သူမ ာ်း ရံု်းပပန်တြ် မည်ာ့ ရနောြ်ဆံု်း ြ်သတ်မတ်ပခင််း၊

ြု စ်ရခ ်းရငွမ ာ်းအာ်း ပပန်ဆပ် န် ဖအာ်းရပ်းပခင််း၊ မတ ာ်းသည်ာ့ ဥပရဒပုဒ်မမ ာ်းထုတ်ြာ ဖမ််းဝ မ််းမ ာ်း ထုတ်ရပ်းပခင််း၊

ာထူ်းမထုတ်ပယ်ပခင််း တြ
ုှံ့ ု ရဆာင် ွြ်ခာ့ပေါသည်။ နုင်ငံဝန်ထမ််းဥပရဒ၊ နည််းဥပရဒမ ာ်းအ တာဝန်ပ ြ်ြွြ်မှု၊

ခွင်ာ့မာ့ပ ြ်ြွြ်မှု ပပ လုပ်ြာ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအာ်း ယာယီတာဝန် ပ်ဆုင််းပခင််းမ ာ်း ရဆာင် ွြ်ခာ့သည်။ CDM

လှုပ် ာ်းမှုတွင် ပေါဝင်သည်ာ့ ဝန်ထမ််းတခ ျို့မာ စစ်ရြာင်စီထံ အသနော်းခံစာတင်ပပပပီ်း ဌာနမ ာ်းတွင်

10
ပပန်လည်တာဝန်ထမ််းခာ့ကြသည်။ သုှံ့ ာတွင် စစ်ရြာင်စီြ တာဝန်ပပန်လည်ထမ််းရဆာင်သည်ာ့ ဝန်ထမ််းမ ာ်းအရပေါ်

နုင်ငံရတာ်နင်ာ့ ဌာနအရပေါ် သစစာရစာင်ာ့သမှုမ ဘ ဥပရဒခ ်းရဖာြ်သမ

ူ ာ်းဟု သတ်မတ်၍ အပပစ်ရပ်းအရ ်းယူမမ
ှု ာ်း

ရဆာင် ွြ်ခာ့သည်။ ယာယီတာဝန် ပ်ဆုင််းရသာ်လည််း တာဝန်ထမ််းရဆာင် န် ပငင််းဆန်သည်ာ့ ဝန်ထမ််းမ ာ်းအရပေါ်တွင်

အလုပ်မ အပပီ်းသတ်ထုတ်ပယ်ရကြာင််း ထပ်မံရကြညာခာ့ပေါသည်။

ာထူ်းမ ထုတ်ပယ်ပပီ်းသည်ာ့တုင်ရအာင် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအရပေါ် ဖမ််းဆီ်းစစ်ရဆ်းမှု၊ ဖနပ်မှုနင်ာ့

အလုပ်အြုင်အခွင်ာ့အလမ််းတအ
ုှံ့ ာ်း ပတ်ပင်တာ်းဆီ်းပခင််းတြ
ုှံ့ ု စနစ်တြ ဆြ်လြ် လုပ်ရဆာင်ရနခာ့ပေါသည်။ CDM

ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအာ်း စစ်ရြာင်စီရအာြ် အလင််းဝင် န် ဝေါဒပဖန်စ

ှံ့ ာမ ာ်း ထုတ်ပပန်ပခင််း၊ CDM

ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအာ်း ာရဖွပခင််း၊ ဖမ််းဆီ်းပခင််းမ ာ်း စနစ်တြ ရဆာင် ွြ်ြာ CDM ဝန်ထမ််း၏ မသာ်းစုဝင်မ ာ်းြုပေါ

ပခမ််းရပခာြ်ပခင််း၊ ဓာ်းစာခံအပဖစ် ဖမ််းဆီ်းပခင််းတြ

ုှံ့ ု ပပ လုပ်ခာ့သည်။ ထုသုှံ့ မသာ်းစုဝင်မ ာ်း ဖမ််းဆီ်း ာတွင်

အသြ်မပပည်ာ့သည်ာ့ ြရလ်းသူငယ်မ ာ်းပေါမြ န် ဖမ််းဆီ်း ရထာင်ခ ခာ့ပေါသည် (Myanmar Now, 2021)။ တခ ျို့ရသာ CDM

ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းသည် စစ်ရြာင်စီ၏ ဖမ််းဆီ်းပခင််းခံ ပပီ်း စစ်ရြာင်စီ၏ ြ်စြ်လသည်ာ့ စစ်ရကြာရ ်းအတွင််း

ညင််းပန််းနပ်စြ်ခံ ၍ ရသဆံု်းခာ့ကြ သည် (Ayeyarwaddy Times, 2022)။

စစ်ရြာင်စီသည် ၎င််း၏ အုပ်ခ ပ်ရ ်းယနတ ာ်းမ ာ်းအာ်း ပ်ဆုင််းသွာ်းသည်ာ့အထ အလထု်းလုြ်နုင်သည်ာ့ CDM

လှုပ် ာ်းမှုနင်ာ့ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအရပေါ် အပင ်းထာ်းြာ CDM လှုပ် ာ်းမှုအရပေါ် အရ ်းယူပခင််းသည် စစ်ရြာင်စီ၏

အဓြ တာဝန်တစ် ပ်အပဖစ် သတ်မတ်ပပီ်း ဖနပ်ရဆာင် ွြ်လ ြ် သည်ြု ရတွျို့ ပေါသည်။

11
 အခန်း (၃) စစ် ြ်း လဒ်

အထြ်ပေါ သုရတသနလုပ်ထံု်းလုပ်နည််းတွင် တင်ပပခာ့သညာ့်အတုင််း မူလသတင််းအ င််းအပမစ်မ ာ်း

စုရဆာင််း ာတွင် ပထမနည််းလမ််းအရနပဖငာ့် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််း (၄၀) ဦ်း (Participant- 1 to 40) ြု

ရမ်းခွန််းမ ာ်းတည်ရဆာြ်၍ စစ်တမ််းရြာြ်ယူခာ့သည်။ ဒုတယနည််းလမ််းအရနပဖင်ာ့ စစ်တမ််းပေါဝင်ရပဖဆုရပ်းသူ CDM

ဝန်ထမ််း (၄၀) ဦ်းထမ (၅) ဦ်းြု ရ ွ်းခ ယ်၍ ဖုန််းနငာ့်ရသာ်လည််းရြာင််း၊ online မတဆငာ့်ရသာ် လည််းရြာင််း

မ ြ်နောခ င််းဆုင် အရမ်းအရပဖမ ာ်းပပ လုပ်၍ အခ ြ်အလြ်မ ာ်းြု ထပ်မံရြာြ်ယူခာ့ပေါသည်။ ထအ

ုှံ့ ပပင်

တတယနည််းလမ််းအရနပဖငာ့် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအတွြ် တ ာ်းမ တမှု နည််းလမ််း ာရဖွ ာတွင် ဝန်ထမ််းမဟုတ်သူ

ပပည်သူ (၁၀)ဦ်း (Participant- 41 to 50) ၏ သရဘာထာ်းြုလည််း စစ်တမ််းရြာြ်ယူခာ့ပေါသည်။

စတုတန
ထ ည််းလမ််းအရနပဖငာ့် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း၏ အရ ်းြစစမ ာ်းနင်ာ့ ပတ်သြ်၍ လြ်ရတွျို့

ပေါဝင်ရဆာင် ွြ်ရနရသာ Key informant (၃)ဦ်း (Participant- 51 to 53) အာ်း ရမ်းပမန််းထာ်းပေါသည်။

ဝန်ကြီ်းဌာန အာ်းလံု်းပေါဝင် န် လြ် လံုခခံ ရ ်းအခြ်အခ၊ အင်တာနြ် စသညာ့် အပခာ်းခ တ်ဆြ်

ရဆာင် ွြ်နုင်မှု အခြ်အခမ ာ်း ပခင််းရကြာငာ့် လြ်လမ််းမီသမ ဝန်ကြီ်းဌာနမ ပပည်တွင််း/ ပပည်ပသှံ့ု ရ ာြ် ရနရသာ

CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းြုသာ ြ ပန််းစစ်တမ််း ရြာြ်ယခ

ူ ာ့သည်။ စစ်တမ််း ရြာြ်ယူ ာတွင် ပညာရ ်းဝန်ကြီ်းဌာန၊

ပပည်ထရ ်းဝန်ကြီ်းဌာန၊ စုြ်ပ ်းရ ်းနငာ့် ဆည်ရပမာင််းဝန်ကြီ်းဌာန၊ သစ်ရတာနငာ့် သဘာဝ

ပတ်ဝန််းြ င်ထန််းသမ််းရ ်းဝန်ကြီ်းဌာန၊ သာသနောရ ်းနငာ့် ယဉ်ရြ ်းမှုဝန်ကြီ်းဌာန၊ ရဆာြ်လုပ်ရ ်းဝန်ကြီ်းဌာန တုှံ့မ

ပဖစ်ပပီ်း ပေါဝင်ရပဖဆုသူအမ ာ်းစုမာ အဆငာ့်ပမငာ့်ပညာဦ်းစီ်းဌာန၊ ပညာဝန်ကြီ်း ဌာနမ သင်ကြာ်းရ ်းဆ ာ/ ဆ ာမမ ာ်း

အမ ာ်းစုပေါဝင်သည်။

စစ်တမ််းရြာြ်ယူ ာတွင် စစ်ရြာင်စီမ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအရပေါ် ပစ်မတ်ထာ်း၍ အမ ်းမ ်း

ဖနပ်မှုမ ာ်းထမ အမ ာ်းစု င်ဆုင်ကြံ ရတွျို့ရန ရသာ (၁) လံုခခံ ရ ်း (ရနထုင်ရ ်း၊ သွာ်းရ ်းလာရ ်း)၊ (၂) ရငွရကြ်းဆုင် ာ

12
အခြ်အခ (စာ်းဝတ်ရနခ ီး)၊ (၃) အလုပ်အြုင် အခွငာ့်အလမ််း၊ (၄) မသာ်းစုပပန်လည်ရပေါင််းစည််းရ ်း နငာ့် (၅)

အပခာ်းရသာစန်ခြေေါ်မှု စသညာ့် variables မ ာ်းပဖငာ့် မည်သညာ့်စန်ခြေေါ်မှုသည် ၎င််းတုှံ့ လြ် င်ဆုင်ကြံ ရတွျို့ရန သည်

ပထမအကြီ်းမာ်းဆံု်း စန်ရခေါ်မှု၊ ဒုတယအကြီ်းမာ်းဆံု်း စန်ရခေါ်မှု၊ တတယအကြီ်းမာ်းဆံု်း စန်ရခေါ်မှုနငာ့် စတုတထအကြီ်းမာ်းဆံု်း

စန်ရခေါ်မှု ပဖစ်သည်ဆုသည်ြု ရြာြ်ယခ

ူ ာ့ပေါသည်။ အလုပ်အြုင် ာထူ်းြု စွနှံ့်လတ်၍ အမ ်းမ ်းရသာ စန်ရခေါ်မှုမ ာ်းြု

အံတု၍ ရတာ်လန်ရ ်းတုြ်ပွတွင် ပေါဝင်ရနကြသညာ့် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအတွြ် မည်သုှံ့ရသာ ပပန်လည်ြုစာ်းမှု

အြ ်းခံစာ်းခွင်ာ့ သင်ာ့သည်ဆု ာတွင် CDM ပပည်သူူ့ ဝန်ထမ််းမ ာ်း၏ ရမ ာ်မန််းထာ်းသည်မ ာ်းြု စစ်တမ််းရြာြ်ယူ ာ

(၁) လြ် ာထူ်းမ ာထူ်းတု်းရပ်းပခင််း၊ (၂) ဆံု်းရံှု်းခာ့သည်ာ့ လစာမ ာ်း ပပန်လည်ရပ်းအပ်ပခင််း၊ (၃) ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းရြာင််း

တံဆပ်ခ ်းီ ပမငာ့်ပခင််းနငာ့် (၄) အပခာ်းနည််းလမ််း စသညာ့် variables မ ာ်းပဖငာ့် ရြာြ်ယခ

ူ ာ့ပေါသည်။

(ြ) စစ် ြ်း ွေင် ပါဝင်နမဖဆိုသ CDM မပည်သူ့ဝန်ထြ်းမ ာျား စ င်း

စဉ် ပါဝင်နမဖဆိုသြ း ွဲဲ့ လြခဏ ပ် အကြိြ်န ခိုင်နှုနျား

၁။ ြ း/ြ

ြ ာ်း ၁၈ ၄၅.၀၀

မ ၂၂ ၅၅.၀၀

၂။ CDM မပျုလပ
ု ်ခွဲာ့သည်ာ့ ဝန်ကြီးဌ န/ ထး

(ြ)ပညာရ ်း ဝန်ကြီ်းဌာန

-အဆငာ့်ပမငာ့်ပညာဦ်းစီ်းဌာန ၃၀ ၇၅.၀၀

-အရပခခံပညာဦ်းစီ်းဌာန ၂ ၅.၀၀

(ခ) ပပည်ထရ ်း ဝန်ကြီ်းဌာန ၁ ၂.၅၀

(ဂ) စည်ပင်သာယာရ ်း ဝန်ကြီ်းဌာန ၁ ၂.၅၀

(ဃ) သာသနောရ ်းနင်ာ့ ယဉ်ရြ ်းမှု ဝန်ကြီ်းဌာန ၁ ၂.၅၀

(င) စုြ်ပ ်းရ ်း၊ ရမွ်းပမ ရ ်းနငာ့် ဆည်ရပမာင််း ဝန်ကြီ်းဌာန ၂ ၅.၀၀

13
 (စ) ပပန်ကြာ်းရ ်း ဝန်ကြီ်းဌာန ၁ ၂.၅၀

(ဆ) သစ်ရတာ ဝန်ကြီ်းဌာန ၁ ၂.၅၀

(ဈ) ရဆာြ်လုပ်ရ ်း ၀န်ကြီ်းဌာန ၁ ၂.၅၀

၃။ အသြ်အ ွယ် အပိုင်းအမခ း

၂၀ ရအာြ် - ၀.၀၀

၂၀-၃၀ ၇ ၁၇.၅၀

၃၁-၄၀ ၁၂ ၃၀.၀၀

၄၁-၅၀ ၁၇ ၄၂.၅၀

၅၀ နငာ့်အထြ် ၄ ၁၀.၀၀

၄။ ပည န း

အထြ်တန််း ၁ ၂.၅၀

ဘွျို့ ပပီ်း ၉ ၂၂.၅၀

မဟာဘွျို့ ၆ ၁၅.၀၀

မဟာသုရတသနဘွျို့ ၂ ၅.၀၀

ပေါ ဂူဘွျို့ ( ပပီ်း/ တြ်ရ ာြ်ဆ) ၂၂ ၅၅.၀၀

Source- Survey data (December 2022)

ဤစစ်တမ််းတွင် ပေါဝင်ရပဖဆုရပ်းသူမ ာ်း၏ အခ ြ်အလြ်မ ာ်းအ အမ ်းသမီ်း (၅၅) ာခုင်နှုန််းပဖငာ့်

အမ ်းသမီ်းအမ ာ်းစု ပေါဝင်ရပဖဆုထာ်းသည်။ ပေါဝင်ရပဖဆုထာ်းသညာ့် ဝန်ကြီ်းဌာန (၈)ခု အနြ် ပညာရ ်းဝန်ကြီ်းဌာနမ ၇၅

ာခုင်နှုန််းအထ ပေါဝင်ထာ်းသည်။ အသြ်အ ွယ်အပုင််းအပခာ်းအ ဆုလ င် အသြ် ၄၀ နငာ့် ၅၀ ကြာ်းသည် ၄၂.၅

ာခုင်နှုန််းပဖငာ့် အမ ာ်းဆံု်းရတွျို့ ပပီ်း ဘွျို့ ပပီ်းသူ ၂၂.၅ ာခုင်နှုန််းနငာ့် ပေါ ဂူဘွျို့ ( ပပီ်း/ တြ်ရ ာြ်ဆ) ၅၅

ာခုင်နှုန််းအထ ပေါဝင်ရပဖဆုထာ်းသည်ြု ရတွျို့ ပေါသည်။

14
(ခ) စစ် ြ်း ွေင် ဝန်ထြ်းြဟု ်သညာ့် ပါဝင်နမဖဆိုသ စ င်း

စဉ် ပါဝင်နမဖဆိုသြ း ွဲဲ့ လြခဏ ပ် အကြိြ်န ခိုင် ှုန်း

၁။ ြ း/ြ

ြ ာ်း ၂ ၂၀.၀၀

မ ၈ ၈၀.၀၀

၂။ အသြ်အ ွယ်အပိုင်းအမခ း

၂၀ ရအာြ် ၈၀ ၈၀.၀၀

၂၀-၃၀ ၁ ၁၀.၀၀

၃၁-၄၀ ၁ ၁၀.၀၀

၄၁-၅၀ ၀ ၀.၀၀

၅၀ နင်ာ့အထြ် ၀ ၀.၀၀

၃။ ပည အ ည်အခ င်း

ဘွျို့ ပပီ်း ၃ ၃၀.၀၀

တြကသုလ်တြ်ရ ာြ်ဆ ၇ ၇၀.၀၀

Source: Survey data (December 2022)

ဤစစ်တမ််းတွင် ပေါဝင်ရပဖဆုထာ်းသညာ့် ဝန်ထမ််းမဟုတ်သညာ့် သာမာန်ပပည်သူမ ာ်း၏ အခ ြ်အလြ်မ ာ်းအ

အမ ်းသမီ်း ၈၀ ာခုင်နှုန််းအထ အမ ာ်းဆံု်းပေါဝင်ထာ်းပပီ်း အသြ်အ ွယ်အပုင််းအပခာ်းအ ၂၀ ရအာြ် လူငယ်မ ာ်း

အမ ာ်းဆံု်းပေါဝင်ထာ်းသည်။ ရပဖဆုထာ်းသူ ၇၀ ာခုင်နှုန််းသည် တြကသုလ်ရြ ာင််းသာ်း/ ရြ ာင််းသူမ ာ်း ပဖစ်ရကြာင််း

ရတွျို့ ပေါသည်။

(ြ) မြန်ြ ာ့န ွေဦးန ်လှန်န း ွေင် အကြြ်းြဖြ် အ ဏ ဖီဆန်န းလှုပ် ှ းြှုအနပေါ် အမြင်သနဘ ထ း

15
 ပမန်မာာ့ရနွဦ်းရတာ်လန်ရ ်းတွင် အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်းလှုပ် ာ်းမှုအရပေါ် အပမင်သရဘာထာ်းနငာ့်

ပတ်သြ်၍ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းနငာ့် ဝန်ထမ််းမဟုတ်သညာ့် ပပည်သူမ ာ်း၏ အပမင်သရဘာထာ်းြု

စစ်တမ််းရြာြ်ယူ ာတွင် ရအာြ်ပေါအတုင််း ထုတ်ရဖာ်ရပပာဆုကြသည်။

“CDM ဆုသည်မာ မတ ာ်းတာ့ ြစစ ပ်ရတွမာ အကြမ််းမဖြ်တာ့ နည််းလမ််းရတွနှံ့ တ ာ်းမ တမှုြု

ရဖာ်ရဆာင်တန
ာ့ ည််းလမ််းတစ် ပ်လုှံ့ နော်းလည်ပေါတယ်။ မတ ာ်းသပဖငာ့် အုပ်ခ ပ်တြ
ာ့ စစ ပ်ရတွဆုတာ နုင်ငံရ ်းမမဟုတ်ဘဲ

အလုပ် င်နအ
ှံ့ လုပ်သမာ်းရတွကြာ်းမာလ မတ ာ်းသပဖငာ့် ဖနပ်ခံ တာ့အခေါရတွမာလ CDM နည််းလမ််းြု

အသံု်းပပ လုှံ့ ပေါတယ်” ဟု CDM အရပေါ် ၎င််း၏ အပမင်သရဘာထာ်းြု ရပပာသည် (Participant-43)။

“မမမကြ ြ်နစ်ရသာ (ပပည်သူလူထု၏ဆနဒြု အရလ်းမထာ်းရသာ) အကြီ်းအြ (သ)ုှံ့ အစု်း ၏ လြ်ရအာြ်၌

အလုပ်မလုပ်လုပခင််း၊ ယင််းတုှံ့၏ ယနတ ာ်းမလည်ပတ်ရ ်းအတွြ် အကြမ််းမဖြ်ရသာ နည််းလမ််းပဖငာ့် ရတာ်လန်ပခင််း”

ပဖစ်သည်ဟု ၎င််း၏ သရဘာထာ်းအပမင်ြု ရဖာ်ပပထာ်းသည် (Participant-7)။

ပညာရ ်းဝန်ထမ််းတစ်ဦ်းြမူ “တုင််းပပည်အတွြ်စစ်အာဏာ င်ြု ပဖ တ်ခ န် ရသွ်းထွြ် အနဆံု်းပဖစ်ဖအ

ုှံ့ တွြ်

အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်းသည် အလွန်အရ ်းပေါရကြာင််း” ၎င််း၏အပမင်သရဘာြု ရဖာ်ပပထာ်းသည် (Participant-

22)။

ပပည်သူလူထုသည် ရတာ်လန်ရ ်းအရစာပုင််းြာလမ ာ်းတွင် အကြမ််းမဖြ် ပငမ််းခ မ််းရသာ နည််းလမ််းမ ်းစံုပဖငာ့်

် ဖာ်ခာ့ကြသည်။ ပညာရ ်းဝန်ထမ််းပေါရမာြခတစ်ဦ်းြမူ “အာဏာ င်စနစ်ြု လံု်းဝပ ြ်သုဥ််းရစ န်၊ မတ ာ်းမှု

ဆနဒထုတရ

လံု်းဝ ပရပ ာြ် န် အနောဂတ်လူငယ်မ ာ်းနင်ာ့ တုင််းပပည်အြ ်းအတွြ် မတ ာ်းမှုြု လံု်းဝလြ်မခံနုင်ရကြာင််း

တတ်နုင်တာ့ဘြ်ြ ဆနဒပပရတာင််းဆုပခင််းပဖစ်ရကြာင််း” ဆုသည် (Participant-36)။

ုှံ့ တူ အခ ျို့ရသာ CDM ဝန်ထမ််းမ ာ်းနငာ့် ပပည်သူတစ်ဦ်းြမူ “ြုယ်မကြ ြ်တာ့အ ာြု လြ်မခံနုင်ရကြာင််း
ထအ

အကြမ််းမဖြ်ဘ အာ်းလံု်းသရအာင် ရဖာ်ပပပခင််း၊ သူတှံ့ု ရစခုင််းတာြု လုပ်ြုင်ရဆာင် ွြ်မှုမ ပခင််းပဖင်ာ့

ဆန်ြ
ှံ့ င်ပပသပခင််း” ပဖစ်သည်ဟု ဆုသည် (Participants-29,30,44)။

“ပမန်မာနုင်ငံတွင် စစ်အာဏာ င်နင်ာ့ အာဏာ င်ဟူသမ ြု အကြမ််းမဖြ် ဆန်ြ

ှံ့ င်ရတာ်လန်လုသည်ာ့

စတ်ဓေါတ်ရကြာင်ာ့ ြုယ်ာ့ ာထူ်း/ရန ာြု စွနလ

်ှံ့ တ်ပပီ်း စစ်အာဏာ င် ျို့ အုပ်ခ ပ်ရ ်းယနတ ာ်း ပ်တန်ှံ့ရစရ ်း၊

ဖြ်ဒ ယ်ဒီမုြရ စီ ရ ်း စတာ့ ရတာ်လန်ရ ်းတုြ်ပွြု ြုယ်တတ်နုင်သည်ာ့ဘြ်ြရန ပေါဝင်အာ်းပဖည်ာ့ပခင််းလုှံ့

သရဘာထာ်းရကြာင််း” CDM အငယ်တန််း အင်ဂ င်နီယာတစ်ဦ်းြ ၎င််း၏ အပမင်သရဘာထာ်းြု ဖွငာ့်ဟထာ်းသည်

(Participant-6)။

“CDM ဆုသည်မာ မတ ာ်းစစ်အာဏာသမ််းမှုြု အကြမ််းမဖြ် အနုနည််းပဖငာ့် ရတာ်လန်ရနပခင််းလုှံ့ ပမင်ပေါတယ်။

ထုနည််းတူ ဝန်ထမ််းမဟုတ်သညာ့် ပပည်သူမ ာ်းြလည််း စစ်ရြာင်စီလြ်ရအာြ်မာ အဆင်မရပပမှုမ ာ်းကြာ်းြ

16
အနစ်နောခံပပီ်း ဝန်ထမ််းမ ာ်းြ အလုပ်မသွာ်းပခင််း၊ ရြ ာင််းသာ်းမ ာ်းြ ရြ ာင််းမတြ်ရတာာ့ပခင််း” စသညာ့်

လှုပ် ာ်းမှုမ ာ်းအပဖစ် ၎င််း၏အပမင်ြုရပပာသည် (Participant-47)။

ထရ
ုှံ့ ကြာငာ့် CDM ဆုသည်မာ မတ ာ်းမှုြု လြ်မခံဘဲ အကြမ််းမဖြ်ရသာနည််းလမ််းပဖငာ့် ဆနှံ့်ြ င်ရကြာင််း

ပပသသညာ့် လှုပ် ာ်းမှုတစ်ခုအပဖစ် ခံယရ

ူ ှုပမင်ကြပေါသည်။ ရနွဦ်းရတာ်လန်ရ ်းတွင် စစ်ရြာင်စီ၏

မတ ာ်းအာဏာသမ််းမှုြု လြ်မခံနုင်ရကြာင််း ပပသ န်၊ စစ်ရြာင်စီ၏ မတ ာ်းရသာအမနှံ့်မ ာ်းြု လုြ်ပေါ

ရဆာင် ွြ်ပခင််းမ ပငင််းဆန် န် ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းသာမြ ဝန်ထမ််းမဟုတ်သညာ့် သာမာန်ပပည်သူမ ာ်းြ

အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်း လှုပ် ာ်းမှုမ ာ်းပဖငာ့် ပငမ််းခ မ််းစွာ စစ်အာဏာ င်စနစ်ြု ဆန်ြ င်ခာ့ကြသည်။

(ခ) CDM လှုပ် ှ းြှု ွေင် ပါဝင်ခွဲာ့ြှုအနပေါ် ခယခ ြ် ှငာ့် လြ် ှိအခ န
ိ ်အထိ ဆြ်လြ်ပါဝင်ခွဲာ့နနမခင်းအနပေါ်

ခယခ ြ်သနဘ ထ း

အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်း လူထုလှုပ် ာ်းမှုတွင် ပေါဝင်ခာ့သညာ့်အရပေါ် မမ၏ ခံယခ

ူ ြ် သရဘာထာ်းနငာ့်

ပတ်သြ်၍ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအာ်း စစ်တမ််းရြာြ်ယူ ာတွင် ရအာြ်ပေါအတုင််း ၎င််းတခ

ုှံ့ ံယူခ ြ်

သရဘာထာီးြု ရပပာဆုကြသည်။

စည်ပင်သာယာရ ်းဝန်ကြီ်းဌာနမ စည််းြမ််းထန််းသမ််းရ ်းမ ်းြမူ “မတ ာ်းရသာ အကြမ််းဖြ်

စစ်ရြာင်စီအစု်း ၏ အခ ပ်အခ ာအာဏာတည်ပမရ ်းဟူသမ နင်ာ့ တ ာ်းလြ်လတ်ြ ်းလွန်ပခင််းမ ာ်း၊ ဥပရဒ

ခ ်းရဖာြ်မှုရတွြု အဆံု်းထ တုြ်ပွဝင်ဖန

ုှံ့ င်ာ့ လပ်ပပာသန်သ
ှံ့ န်ှံ့ တုင််းပပည်နင်ာ့လူမ ်းြု တတ်နုင်သရလာြ်

ရြ ်းဇူ်းဆပ်တာ့အရနနှံ့ ပေါဝင်ပခင််းပဖစ်သည်” ဟု ၎င််း၏ခံယူခ ြ်ြု ရပပာသည် (Participant-4)။ ပပည်သူမ ာ်းသည်

စစ်အာဏာ င်စနစ်ရတာ်လန်ရ ်းတွင် မမတတ်နုင်သညာ့်ဘြ်မ ပေါဝင်ခာ့ကြသညာ့်အရပေါ် လပ်ပပာလံုသည်ဟူရသာ

၎င််းတ၏
ုှံ့ ခံယခ
ူ ြ်ြု ဂုဏ်ယူစွာပဖငာ့် ရပပာကြာ်းကြသည်။

ပမန်မာပပည်တွင် စစ်အာဏာ င်နင်ာ့ အာဏာ င်ဟူသမ ြု အကြမ််းမဖြ် ဆန်ြ

ှံ့ င်ရတာ်လန်လုသည်ာ့

စတ်ဓေါတ်ရကြာင်ာ့ ြုယ်ာ့ ာထူ်း/ရန ာြု စွနလ

်ှံ့ တ်ပ ီး စစ်အာဏာ င်၏ အုပ်ခ ပ်ရ ်းယနတ ာ်း ပ်တန်ှံ့ရစရ ်း၊

ဖြ်ဒ ယ်ဒီမုြရ စီ ရ ်း စတာ့ ရတာ်လန်ရ ်းတုြ်ပွြု ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းြ မမတတ်နုင်သညာ့်ဘြ်မရန၍

ပေါဝင်အာ်းပဖညာ့်ခာ့ပခင််းပဖစ်သည် (Participants-6,7,10,17,22)။

တွဘြ်ပေါရမာြခတစ်ဦ်းနငာ့် အပခာ်းပပည်သူူ့ဝန်ထမ််း (၂)ဦ်း ြမူ “ယံုကြည်မှုနှံ့ ခံယခ

ူ ြ် ပပတ်သာ်းပပီ်းသာ်းပေါ။

ရနောင်အနောဂတ်မာ အာဏာ င်လုပ်ခ င်တုင််းလုပ်ခွင်ာ့ ရနတာရတွ ပ်ြု ပ်သွာ်း မယ်။ အာဏာဟာ ပပည်သူရတွ

လြ်ထမာပ မယ်။ ရတာ်လန်ရ ်း ရအာင်ြုရအာင်ပမင် မယ်။ အနောဂတ် ပမန်မာပပည်မာ ရနောင်မ ်းဆြ်သစ်ရတွ

17
ဒီလုဒုြခရတွ လံု်းဝမခံစာ်းရစ ဘူ်း။” ဟု ၎င််းတုှံ့ CDM တွင် ပေါဝင်ခာ့သညာ့် ခံယခ
ူ ြ်ြု ရပပာသည် (Participants-

20,36,39)။

“အာဏာ င်စနစ်အသြ်သွင််းပခင််းြု လြ်မခံနုင်ပခင််း၊ လူအခွငာ့်အရ ်းခ ်းရဖာြ်မှုြု လြ်မခံနုင်ပခင််း

တရ
ုှံ့ ကြာငာ့် အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်းလှုပ် ာ်းမှုတွင် ပေါဝင်လာခာ့ပခင််းပဖစ်ရကြာင််း” ၎င််းတ၏
ုှံ့ ခံယူခ ြ်ြု

အခုင်အမာရပပာသည် (Participant 8)။

CDM လှုပ် ာ်းမှုတွင် လြ် အခ န်ထ ဆြ်လြ်ပေါဝင်ရနသညာ့် ၎င််းတ၏

ုှံ့ သရဘာထာ်းခံယခ
ူ ြ်ြု စစ်တမ််း

ရြာြ်ယူ ာတွင် ရအာြ်ပေါအတုင််း တုနှံ့်ပပန်ရပပာဆုကြသည်။

“CDM လှုပ် ာ်းမှုတွင် စတင်ပေါဝင်စဥ်ြ ခံယူခ ြ်သရဘာထာ်းအတုင််းပေါ။ လံု်းဝမရပပာင််းလပေါ” ဟု

ပေါရမာြခတစ်ဦ်းနငာ့် အပခာ်း CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းတစ်ဦ်းြ ၎င််းတ၏

ုှံ့ CDM လှုပ် ာီးမှုတွင် ဆြ်လြ် ပေါဝင်ရနသညာ့်

ခံယခ
ူ ြ်ြု ရပပာသည် (Participants 8 & 36)။

“ပပည်သူူ့အစု်း လြ်ရအာြ်မာသာလ င် ပပည်သူူ့အြ ်းြု ထရ ာြ်စွာ သယ်ပု်းနုင်မည်ဟု ယံကု ြည်သပဖငာ့်

CDM လှုပ် ာ်းမှုတွင်ပေါဝင်ခာ့ပခင််းပဖစ်ရကြာင််း” တုြ်ရုြ်အရမ်းအရပဖပပ လုပ် ာတွင် ၎င််း၏ခံယူခ ြ်ြု ရပပာဆုထာ်းသည်

(Participant 1, interview data)။

ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းတစ်ဦ်းမလည််း ၎င််းတုှံ့ CDM လှုပ် ာ်းမှုတွင် ဆြ်လြ်ပေါဝင်ရနသညာ့်ရပေါ် ပ်တည်ခ ြ်

ခုင်မာရကြာင််းြု “ရနောင်တမ ပေါ။ အသြ်အု်းအမ်စည််းစမ် စရတ်း ဆံု်းရံှု်းသူမ ာ်းနင်ာ့စာလ င် မရပပာပပေါ။ သရ

ုှံ့ သာ်

တစ်ခေါတ ံ မမ၏ အလုပ်အြုင်ြု ပုသတ မသည်။ ဘာလုပ် မန််းမသ လမ််းရပ ာြ်ရနရသာအခေါ စတ်ဓာတ်ြ မသည်။

ရနှံ့စဥ် ကြ ်းစာ်းရနထုင်လ ြ် သည်။ ရနောြ်ပပန်လည်ာ့ န် စတ်ြူ်း ယရနှံ့အခ န်ထ မ ခာ့ပေါ” ဟု ဆုသည် (Participant-

26)။

စုြ်ပ ်းရ ်းဦ်းစီ်းဌာနမ ဒုဦ်းစီ်းတစ်ဦ်းြမူ လြ် ကြံ ရတွျို့ရန သည်ာ့အရပခအရနရပေါ်တွင် “ခုခ န်ထ

ကြံ ရတွျို့ရန တာရတွြု ပပန်စဥ််းစာ်းကြညာ့် င် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းရတွြု မလုအပ်သလု လုပ်ရနကြတာရတွ ပမင်ရတာာ့

စတ်မရြာင််းရတာာ့ပဖစ်တယ်။ အလြာ်းလုပ်ခာ့မသလုခံစာ်း ရပမယာ့် အဆံု်းထဆြ်သွာ်းမာပေါ” ဟု ၎င််း၏ခံယခ

ူ ြ်

အခုင်အမာ ရကြာင််းြု ရဖာ်ပပခာ့သည် (Participant-11)။

CDM ပေါရမာြခတစ်ဦ်းမလည််း “မတ ာ်းရသာဥပရဒမ ာ်း၏ရအာြ်တွင် ရနထုင်ပခင််းြုမနစ်သြ်၍

ရတာ်လန်ရနပခင််းပဖစ်သည်” ဟု အကြမ််းမဖြ် အာဏာဖီဆန်ရ ်းလှုပ် ာ်းမှုတွင် ဆြ်လြ်ပေါဝင်ရနမှုအရပေါ်

၎င််း၏ခံယခ
ူ ြ်ြု ဖွငာ့်ဟထာ်းသည် (Participant 34)။

CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းအမ ာ်းစုသည် ရတာ်လန်ရ ်းတွင် ၎င််းတုှံ့ဆြ်လြ်ပေါဝင်ရနမှုအရပေါ်

“ြုယာ့်ခံယူခ ြ်မန်ြန်သပဖငာ့် ရနောင်တ ပခင််းတစ်ခေါမမ ခာ့။ ဂုဏ်ယူသည်။ စတ်လံုသည်။ ရြ နပ်သည်။

18
ရတာ်လန်ရ ်းမရအာင်မခ င််းဆြ်လုပ်မည်” ဟု၎င််းတ၏
ုှံ့ ခံယူခ ြ်ြု ခုင်မာပပတ်သာ်းစွာ ထုတ်ရဖာ်ရပပာဆုကြသည်

(Participants- 2,4,6,7,8,10,12,14,16,19 & 24)။ ထုှံ့ရကြာငာ့် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းသည် ရတာ်လန်ရ ်း (၂) နစ်နီ်းပေါ်း

ြာလအထ CDM လှုပ် ာ်းမှုတွင် ဆြ်လြ်ပေါဝင်ရနသညာ့်အရပေါ် အမန်တ ာ်းဘြ်ြ ပ်တည်ခာ့ပခင််းပဖစ်သညာ့်အတွြ်

ရနောင်တမ ဘဲ လပ်ပပာလံုစွာပဖငာ့် အကြမ််းမဖြ် ပငမ််းခ မ််းရသာနည််းပဖငာ့် ဆြ်လြ်တုြ်ပွဝင်မည်ပဖစ်ရကြာင််း

အခုင်အမာ တုနှံ့်ပပန်ရပပာဆုကြသည်ြု ရတွျို့ ပေါသည်။

(ဂ) မြန်ြ ာ့န ွေဦးန ်လှန်န း ွေင် အကြြ်းြဖြ် အ ဏ ဖီဆန်န းလှုပ် ှ းြှုအခန်းြဏ္ဍ ှငာ့် ၎င်း၏

အြ ျုိ းသြ်န ြ်ြှုအနပေါ် မပည်သူ့ဝန်ထြ်းြ း၏ သနဘ ထ းအမြင်

ပမန်မာာ့ရနွဦ်းရတာ်လန်ရ ်းတွင် အကြမ််းမဖြ် အာဏာဖီဆန်ရ ်းလှုပ် ာ်းမှု အခန််းြဏ္ဍနငာ့် ၎င််း၏

ရတာ်လန်ရ ်းအရပေါ် သြ်ရ ာြ်မှုနငာ့်ပတ်သြ်၍ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း၏ သရဘာထာ်းအပမင်ြု

ရအာြ်ပေါအတုင််း စစ်တမ််းရြာြ်ယခ
ူ ာ့ပေါသည်။ CDM လှုပ် ာ်းမှု၏ လဒ်အပဖစ် “စစ်ရြာင်စီသည် ၎င််းတုှံ့

မတ ာ်းအာဏာသမ််းမှုရနောြ်တွင် အစု်း ယနတ ာ်းမ ာ်း အထူ်းသပဖငာ့် ပညာရ ်း အခန််းြဏ္ဍသည်

ပံုမန်လည်ပတ်ရနရကြာင််းပပသ န် အလွန်အခြ်အခပဖစ်ရစပပီ်း တစ်နစ်ရြ ာ် နစ်နစ်နီ်းပေါ်းအထ ခ မပပနုင်ရသ်းတာ

ကြည်ာ့ပခင််းအာ်းပဖင်ာ့ ပမန်မာနုင် ျို့ ပံုမန်မဟုတ်တာ့အရနထာ်းြု အပခာ်းနုင်ငံရတွြလည််း သနုင်ပေါတယ်” ဟု CDM ပညာရ ်း

ဝန်ထမ််းတစ်ဦ်းြ ဆုသည် (Participant 32)။

ထုနည််းတူစွာ ပပည်သူတစ်ဦ်းမလည််း “စစ်ရြာင်စီ ျို့ ယနတ ာ်းသည် အ ည်အခ င််းမပပညာ့်ဝရသာ

လူအနည််းငယ်ပဖငာ့်သာ ပဖစ်သလုလည်ပတ်ရန သည်ဟု ထင်ပမင်သည်” ဟု ၎င််းအပမင်ြု ရပပာဆုထာ်းသည် (Participant

44)။

“CDM မ ဘဲ ဒီရတာ်လန်ရ ်း ဒီရလာြ်ထရပေါြ်ရပမာြ်မာမဟုတ်သလု အကြမ်ကြမ်အာဏာ င် ျို့

မင််းမာ့စရုြ်လုပ် ပ်အမ မ ်းနှံ့ ဖနပ်အနုင်ြ င်ာ့မှုရတွြ ဆု်းဝေါ်းသထြ်ဆု်းဝေါ်းပပီ်း တုင််းပပည်အနောဂတ်လည််း

ရပ ာြ်ရနမာပေါ။ CDM ြ ဒီရတာ်လန်ရ ်းမာ အရ ်းပေါဆံု်းထ လှုပ် ာ်းမှုတစ်ခုပဖစ်ရကြာင််း” တွဘြ် ပေါရမာြခတစ်ဦ်းြ

၎င််း၏အပမင်ြု ရပပာသည် (Participant 20)။

ုှံ့ ည််းတူ ပပည်သူတစ်ဦ်းမလည််း “ဒီရတာ်လန်ရ ်းမာဆု စစ်ရြာင်စီြုအထနောဆံု်းြ CDM လှုပ် ာ်းမှုလုှံ့

ထန

ပမင်မပေါတယ်။ နုင်ငံမာ တာ့ ဌာနအသီ်းသီ်းရတွြ ဝန်ထမ််းရတွြ CDM လုပ်ကြတာ့အခေါ ပညာ င်လုအပ်မှုရတွ

ပဖစ်လာပေါတယ်။ ဒေါရကြာငာ့် ပခမ််းရပခာြ်ပပီ်း လုပ်ငန််းခွင်ပပန်ဝင်ခုင််းတာရတွ လာတာပပဖစ်ပေါတယ်” ဟု ၎င််း၏အပမင်ြု

မ ရဝထာ်းသည် (Participant 43)။

19
 သရ
ုှံ့ သာ်လည််း စစ်တပ်ပင်မယနတ ာ်းပဖစ်ရသာ စစ်သာ်း၊ သာ်းနငာ့် ရထွအုပ်တုှံ့ CDM ဝင်ရ ာြ်မှု နည််းပေါ်းသပဖငာ့်

CDM ရအာင်ပမင်မှု အထရန်းရနသည်ဟု ထင်ပမင်ယူဆမရကြာင််း စုြ်ပ ်းရ ်း၊ ရမွ်းပမ ရ ်းနငာ့် ဆည်ရပမာင််း ဝန်ကြီ်းဌာနမ

လြ်ရထာြ်ဦ်းစီ်းမ ်းတစ်ဦ်းြ ဆုသည် (Participant 7)။

ထုနည််းတူစွာ ၎င််းနငာ့်ပတ်သြ်၍ ပပည်သူတစ်ဦ်းမလည််း “ရသခ ာအြုန်ညီခာ့မယ်ဆု ဒေါြ

ပပီ်းရနတာကြာပပီလုှံ့လ ပမင်မပေါတယ် တပခာ်း CDM ၀န်ထမ််းရတွလည််း ဒီရလာြ်ထ ဒုြခမခံ ဘူ်းလုှံ့ ထင်မပေါတယ်” ဟု

ပပည်သူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအရပေါ် ရမ ာ်လငာ့်ခ ြ်ြု ရပပာဆုထာ်းသည် (Participant 45)။ စာတမ််းတွင် ပေါဝင်ရပဖဆုသူမ ာ်းတွင်

စစ်ရြာင်စီလြ်ရအာြ် လြ်နြ်ြုင်အဖွျို့အစည််းမ ၂.၅ ာခုင်နှုန််းသာလ င် ရတွျို့ ပေါသည်။

“ရတာ်လန်ရ ်းဟာ လွယြ

် ူတာ့အ ာမဟုတ်ရတာာ့ အာ်းလံု်းရတာင်ာ့ခံနိုင် န် ခြ်ခပေါတယ်။ ဒေါရကြာင်ာ့

ထရ ာြ်မှု သည်ပဖစ်ရစ မ သည်ပဖစ်ရစ အမန်တ ာ်းဘြ်ြ ပ်တည်တာ့ြဏ္ဍပဖစ်ရသာရကြာငာ့် ြုယ်မကြ ြ်တာ့

အစု်း ျို့ လုပ်ငန််းယနတ ာ်းမလည်ပတ်နုင်ရအာင် အကြမ််းမဖြ်နည််းပဖင်ာ့ ဆနဒထုတ်ရဖာ်ပခင််း ပဖစ်သည်” ဟု

ပညာရ ်းဝန်ထမ််းတစ်ဦ်း၏ ခံယူခ ြ်သရဘာထာ်းြု ရတွျို့ သည် (Participant 29) ။

ပပည်သူတစ်ဦ်းမလည််း “အလွန်အရ ်းကြီ်းရသာ အခန််းမပေါသည်ဟု ယူဆပေါသည်။ CDM လှုပ် ာ်းမှုရကြာင်ာ့

စစ်ရြာင်စီ၏ လုပ်ငန််းစဉ်မ ာ်း မထရ ာြ် မတွင်ြ ယ်သလု ယနတ ာ်းအခ ျို့မာ လံု်းဝလည်ပတ်ပခင််းမ ရတာာ့ရပ။ ဥပမာ-

မနတရလ်း-ပမစ်ကြီ်းနော်း ထာ်းပရ
ုှံ့ ဆာင်ဆြ်သွယ်ရ ်း” ဟူ၍ CDM မီ်း ထာ်းဝန်ထမ််းမ ာ်း၏ အကြမ််းမဖြ်

အာဏာဖီဆန်ရ ်းလှုပ် ာ်းမှု အခန််းြဏ္ဍြု သာဓြပဖငာ့် ရပပာဆုထာ်းသည် (Participant 41)။

အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်းလှုပ် ာ်းမှုသည် စစ်ရြာင်စီ၏ မတ ာ်းအာဏာသမ််းမှုရနောြ်တွင်

စစ်အုပ်ခ ပ်ရ ်းယနတ ာ်း မလည်ပတ်နုင်ရစ န် အရ ်းကြီ်းပပီ်း မပဖစ်မရနလုအပ်ရသာ လူထုလှုပ် ာ်းမှုတစ်ခုအပဖစ် CDM

ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းအမ ာ်းစုြ ယံုကြည်လြ်ခံထာ်းကြသည်။ ထရ

ုှံ့ ကြာငာ့် ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းသည် မတ ာ်းမှုြု

ဆနှံ့်ြ င်၍ ပပည်သူတင်ရပမာြ်ရသာအစု်း ြု လုလာ်းပပီ်း ဒီမုြရ စီပပန်လည် ရ ်းအတွြ် ပပည်သူူ့ဆနဒနငာ့်ထပ်တူ

မမတှံ့န
ု ုင် ာဝန်ပဖငာ့် ာထူ်း၊ အလုပ်အြုင်ြု စွနလ
်ှံ့ တ်ပေါဝင်ခာ့ကြသည်ြု ရတွျို့ ပေါသည်။

(ဃ) CDM မပည်သူ့ဝန်ထြ်းြ း၏ လြ် ှိအလုပ်အြိုင် ှငာ့် လြ် ှိလုပ်ငန်း ွေင် င်ဆိုင်နန သညာ့် အခြ်အခွဲြ း

စဉ် လြ် ှိအလုပ်အြိုင် ှိ/ြ ှိ အကြိြ်န ခိုင်နှုနျား

၁။ ပေါသည်။ ၂၅ ၆၂.၅၀

၂။ မ ပေါ။ ၁၅ ၃၇.၅၀

Source: Survey data (December 2022)

20
 ပမန်မာာ့ရနွဦ်းရတာ်လန်ရ ်းြာလ စစ်အာဏာ င်လြ်ရအာြ် အလုပ်လုပ်ြုင်ပခင််းမ ဘဲ အလုပ်အြုင်

ာထူ်းြု စွနှံ့်လတ်၍ အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်းလှုပ် ာ်းမှုတွင် ပေါဝင်ခာ့ကြသညာ့် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း၏

လြ် အလုပ်အြုင်နငာ့် လြ် အလုပ်အြုင်တွင် င်ဆုင်ကြံ ရတွျို့ရန သည်ာ့ အခြ်အခမ ာ်းြု စစ်တမ််းရြာြ်ယူ

ခာ့ပေါသည်။ စစ်တမ််းမ ာ်းအ ပေါဝင်ရပဖဆုရပ်းသူမ ာ်းထမ ၃၇.၅ ာခုင်နှုန််းသည် လြ် တွင် အလုပ်လြ်မာ့

ပဖစ်ရနကြ သည်။ သငာ့်ရတာ်သညာ့်လုပ်ငန််းလို ်ြုင် န် လံုခခံ ရ ်းအ ရန ာအတည်တြ မ ပခင််းသည် အလုပ်အြုင်

အခွင်ာ့အလမ််းအတွြ် လြ် င်ဆုင်ရန သည်ာ့ အခြ်အခ ပဖစ်ရစပေါသည် (Participant-34)။ အလွတ်တမ််း

သုရတသနပညာ င် (Freelance researcher) အပဖစ် လုပ်ြုင်ရနရသာ CDM ဝန်ထမ််းတစ်ဦ်းြမူ အခြ်အခအရနပဖင်ာ့

မမလံုခခံ ရ ်းပဖစ်ရကြာင််း ဆုသည် (Participant-33)။ အရ ာင််းအဝယ်ပဖငာ့် လုပ်ြုင်အသြ်ရမွ်းရနရသာ

တပ်ကြပ်တစ်ဦ်းြလည််း ၎င််းအတွြ် ရငွရကြ်းအခြ်အခ င်ဆုင်ရန သည်ဟုဆုသည် (Participant 1)။ ပမန်မာာ့အသံ

CDM ဝန်ထမ််းတစ်ဦ်းမလည််း “ရန ာသစ်မာ ဘဝတစ်ခု ပပန်လည်ရုန််းြန် တာမ ်းပဖစ်ရတာာ့ မတူညီတာ့ အခြ်ခမ ာ်းစွာ

ရနတယ်” ဟု အလုပ်အြုင်အခြ်အခနငာ့်ပတ်သြ်၍ ရပပာသည် (Participant 8)။ လြ် တွင် သတင််းသမာ်းအပဖစ်

လုပ်ြုင်ရနသာ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််း (၂) ဦ်းြမူ ၎င််းတုှံ့အတွြ် စာ်းဝတ်ရနရ ်းသည် လြ် ကြံ ရတွျို့ရန သညာ့်

စန်ရခေါ်မှုပဖစ်ရနရကြာင််း ထုတ်ရဖာ်ရပပာကြာ်းထာ်းသည် (Participants 6 & 11)။ International law firm တစ်ခုတွင်

consultant လုပ်ြုင်ရနရသာ ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းတစ်ဦ်းြမူ “ပညာ ပ်ပုင််းမာ အခြ်အခမ ပေါ။ Internet အခြ်အခနင်ာ့

မမ ၏ CDM လှုပ် ာ်းမှုတွင် ပေါဝင်ပခင််းရကြာင်ာ့ မသာ်းစုလံုခခံ ရ ်းသာ အခြ်ခ ပေါသည်” ဟုဆုသည်။

သင်ကြာ်းရ ်းလုပ်ငန််းမ ာ်းြု online မ (အခ န်ပုင််းပဖငာ့်) သင်ကြာ်းပခ

ုှံ့ ရပ်းရနရသာ CDM ပညာရ ်းဝန်ထမ််းမ ာ်းအတွြ်

အကြီ်းမာ်းဆံု်းစန်ရခေါ်မှုမာ ၎င််းတန
ုှံ့ ငာ့် ၎င််းတ၏
ုှံ့ မသာ်းစုလံုခခံ ရ ်း ပဖစ်သည်။ ထရ
ုှံ့ ကြာငာ့် အပခာ်း CDM ပညာရ ်းဝန်ထမ််း

ြထြတစ်ဦ်းြ “သင်ကြာ်းရ ်းလုပ်ငန််းမ ာ်းြု လုပ်ြုင်လုရသာ်လည််း လံုခခံ ရ ်းအ စွနှံ့်စာ်း မာ ပဖစ်ရနတယ်” ဟု

၎င််း၏စု်း မ်မှုြု ထုတ်ရဖာ်ရပပာကြာ်းထာ်းသည် (Participant 13)။ လြ် တွင် ြ ပန််းအလုပ်လုပ်ြုင်ရန ရသာ

ြထြတစ်ဦ်းြလည််း “ြျွမ််းြ င်မှုနငာ့် အရတွျို့အကြံ အာ်းနည််းပခင််းသည် လြ် အလုပ်အြုင်တွင် င်ဆုင်ရန ရသာ

အခြ်အခပဖစ်ရကြာင််း” ရပပာဆုထာ်းသည် (Participant 2)။ ထရ

ုှံ့ ကြာငာ့် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းသည် လြ်

လုပ်ငန််းလုပ်ြုင် ာတွင် လံုခခံ ရ ်းစန်ရခေါ်မှု ရနပခင််း၊ လံုခခံ ရ ်းအ ခ ွှေ့ရပပာင််းရန ပခင််းရကြာင်ာ့ ရန ာအတည်တြ

မ ၍ အလုပ်လုပ်ြုင် န် ခြ်ခပခင််း၊ လုပ်ငန််းသစ် နယ်ပယ်သစ်တွင် လုပ်ငန််းအရတွျို့အကြံ နည််းပေါ်းမှုရကြာငာ့်

သင်ာ့ရတာ်သညာ့် အလုပ်အြုင် ာ်းပေါ်းပခင််း၊ ပံုမန်ဝင်ရငွမ သညာ့်အတွြ် စာ်းဝတ်ရနရ ်း အခြ်အခပဖစ်ပခင််းတုှံ့

င်ဆုင်ကြံ ရတွျို့ရန ရကြာင််း စစ်တမ််းမ ာ်းအ ရတွျို့ ပေါသည်။

(င) CDM မပည်သူ့ဝန်ထြ်းြ း င်ဆိုင်ကြျုန ွေဲ့နန သညာ့် စိန်နခေါ်ြှုြ း

21
 အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်းလှုပ် ာ်းမှုတွင် ဝံာ့စွာပေါဝင်ခာ့ကြသည်ာ့ ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းသည် ရတာ်လန်ရ ်း

(၂) နစ်နီ်းပေါ်း ကြာရညာင််းလာသည်နင်ာ့အမ အမ ်းမ ်းရသာ စန်ရခေါ်မှုမ ာ်းနင်ာ့ င်ဆုင်ကြံ ရတွျို့ကြ ပေါသည်။

ဤစာတမ််းတွင် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း င်ဆုင်ရနကြ သညာ့် အခြ်အခမ ာ်းထမ အမ ာ်းစု ကြံ ရတွျို့ရနကြ သညာ့်

လံုခခံ ရ ်း အခြ်အခ၊ ရငွရကြ်းဆုင် ာ အခြ်အခ၊ အလုပ်အြုင် အခွငာ့်အလမ််းနငာ့် မသာ်းစုပပန်လည်ရပေါင််းစည််းရ ်း

စသညာ့် စန်ရခေါ်မှုမ ာ်းထမ မည်သညာ့်စန်ရခေါ်မှုမ ာ်းသည် ၎င််းတအ

ုှံ့ တွြ် ပထမအကြီ်းမာ်းဆံု်း စန်ရခေါ်မှု၊

ဒုတယအကြီ်းမာ်းဆံု်း စန်ရခေါ်မှု၊ တတယအကြီ်းမာ်းဆံု်း စန်ရခေါ်မှုနငာ့် စတုတထအကြီ်းမာ်းဆံု်း စန်ရခေါ်မှုအပဖစ်

င်ဆုင်ကြံ ရတွျို့ရနကြ သည်ြု စစ်တမ််းရြာြ်ယခ

ူ ာ့ပေါသည်။

ပထြအကြီးြ းဆုး စိန်နခေါ်ြှု

စဉ် CDM မပည်သူ့ဝန်ထြ်းြ း င်ဆိုင်ကြျုန ွေဲ့နန သညာ့် စိန်နခေါ်ြှုြ း အကြမ်ရ ာခုင်နှုန််း

၁။ လံုခခံ ရ ်း ၂၄ ၆၀.၀၀

၂။ ရငွရကြ်းဆုင် ာ အခြ်အခ ၅ ၁၂.၅၀

၃။ အလုပ်အြုင် အခွငာ့်အလမ််း ၆ ၁၅.၀၀

၄။ မသာ်းစုပပန်လည်ရပေါင််းစည််းရ ်း ၅ ၁၂.၅၀

၅။ အပခာ်းရသာ စန်ရခေါ်မှု - ၀.၀၀

Source: Survey data (December 2022)

CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းတစ်ဦ်းအရနပဖငာ့် လြ် တွင် င်ဆုင်ရတွျို့ကြံ ရန သညာ့် ပထမအကြီ်းမာ်းဆံု်း စန်ရခေါ်မှုြု

စစ်တမ််းရြာြ်ယူ ာတွင် လံုခခံ ရ ်းသည် ၆၀ ာခုင်နှုန််း၊ ရငွရကြ်းဆုင် ာ အခြ်အခ ၁၂.၅ ာခုင်နှုန််း၊ အလုပ်အြုင်

အခွငာ့်အလမ််း ၁၅ ာခုင်နှုန််း၊ မသာ်းစုပပန်လည်ရပေါင််းစည််းရ ်း ၁၂.၅ ာခုင်နှုန််း ရတွျို့ ပေါသည်။ CDM ပပ လုပ်ထာ်းသညာ့်

ဝန်ထမ််းမ ာ်းသည် မမ၏မူလရန ာတွင် လာရ ာြ်ဖမ်ဆီ်းအရ ်းယူခံ မည်ြု စု်း မ်ရနကြ ရသာရကြာငာ့်

မမ၏မူလရန ာတွင်မရန ဘဲ အပခာ်းလံုခခံ မညာ့်ရန ာတွင် မသာ်းစုနင်ာ့ တြွတပပာ်းပဖငာ့် ထွြ်ရပပ်းတမ်ရ ာင်ကြ သည်။

ထရ
ုှံ့ ကြာငာ့် လံုခခံ ရ ်းအခြ်အခသည် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း၏ ပထမအကြီ်းမာဆံု်း စန်ရခေါ်မှုအပဖစ် ရတွျို့ သည်။

ဒု ိယအကြီးြ းဆုးစိန်နခေါ်ြှု

စဉ် CDM မပည်သူ့ဝန်ထြ်းြ း င်ဆိုင်ကြျုန ွေဲ့နန သညာ့် စိန်နခေါ်ြှုြ း အကြမ်ရ ာခုင်နှုန််း

22
 ၁။ လံုခခံ ရ ်း ၁၂ ၃၀.၀၀

၂။ ရငွရကြ်းဆုင် ာ အခြ်အခ ၁၆ ၄၀.၀၀

၃။ အလုပ်အြုင် အခွငာ့်အလမ််း ၉ ၂၂.၅၀

၄။ မသာ်းစုပပန်လည်ရပေါင််းစည််းရ ်း ၂ ၅.၀၀

၅။ အပခာ်းရသာ စန်ရခေါ်မှု ၁ ၂.၅၀

Source: Survey data (December 2022)

ဒုတယအကြီ်းမာ်းဆံု်းစန်ရခေါ်မှုအရနပဖငာ့် လံုခခံ ရ ်းသည် ၃၀ ာခုင်နှုန််း၊ ရငွရကြ်းဆုင် ာ အခြ်အခ ၄၀

ာခုင်နှုန််း၊ အလုပ်အြုင် အခွငာ့်အလမ််း ၂၂.၅ ာခုင်နှုန််း၊ မသာ်းစုပပန်လည်ရပေါင််းစည််းရ ်း ၅ ာခုင်နှုန််းနင်ာ့

အပခာ်းစန်ရခေါ်မှု ၂.၅ ာခုင််းနှုန််း ရတွျို့ ပေါသည်။ ရငွရကြ်းဆုင် ာ အခြ်အခသည် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း၏

ဒုတယအကြီ်းမာဆံု်း စန်ရခေါ်မှုအပဖစ် ရတွျို့ သည်။

ိယအကြီးြ းဆုးစိန်နခေါ်ြှု

စဉ် CDM မပည်သူ့ဝန်ထြ်းြ း င်ဆိုင်ကြျုန ွေဲ့နန သညာ့် စိန်နခေါ်ြှုြ း အကြမ်ရ ာခုင်နှုန််း

၁။ လံုခခံ ရ ်း ၆ ၁၅.၀၀

၂။ ရငွရကြ်းဆုင် ာ အခြ်အခ ၁၀ ၂၅.၀၀

၃။ အလုပ်အြုင် အခွငာ့်အလမ််း ၁၇ ၄၂.၅၀

၄။ မသာ်းစုပပန်လည်ရပေါင််းစည််းရ ်း ၄ ၁၀.၀၀

၅။ အပခာ်းရသာ စန်ရခေါ်မှု ၃ ၇.၅.၀၀

Source: Survey data (December 2022)

တတယအကြီ်းမာ်းဆံု်းစန်ရခေါ်မှုအရနပဖငာ့် လံုခခံ ရ ်းသည် ၁၅ ာခုင်နှုန််း၊ ရငွရကြ်းဆုင် ာ အခြ်အခ ၂၅

ာခုင်နှုန််း၊ အလုပ်အြုင် အခွငာ့်အလမ််း ၄၂.၅ ာခုင်နှုန််း၊ မသာ်းစုပပန်လည်ရပေါင််းစည််းရ ်း ၁၀ ာခုင်နှုန််းနငာ့် ၎င််းတုှံ့

င်ဆုင်ကြံ ရတွျို့ရန ရသာ အပခာ်းရသာစန်ရခေါ်မှု ၇.၅ ာခုင်နှုန််း ရတွျို့ ပေါသည်။ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းသည်

23
 ာထူ်းမ ထုတ်ပယ်ခံ ပပီ်းရနောြ် သငာ့်ရတာ်သညာ့် အလုပ်အြုင်အခွငာ့်အလမ််း ရ ်းသည် တတယအကြီ်းမာ်းဆံု်း

စန်ရခေါ်မှုအပဖစ် င်ဆုင်ရနကြ သည်။

စ ု အ
ထ ကြီးြ းဆုးစိန်နခေါ်ြှု

စဉ် CDM မပည်သူ့ဝန်ထြ်းြ း င်ဆိုင်ကြျုန ွေဲ့နန သညာ့် စိန်နခေါ်ြှုြ း အကြမ်ရ ာခုင်နှုန််း

၁။ လံုခခံ ရ ်း ၅ ၁၂.၅၀

၂။ ရငွရကြ်းဆုင် ာ အခြ်အခ ၅ ၁၂.၅၀

၃။ အလုပ်အြုင် အခွငာ့်အလမ််း ၆ ၁၅.၀၀

၄။ မသာ်းစုပပန်လည်ရပေါင််းစည််းရ ်း ၉ ၂၂.၅၀

၅။ အပခာ်းရသာ စန်ရခေါ်မှု ၁၅ ၃၇.၅၀

Source: Survey data(December, 2022)

စတုတအ
ထ ကြီ်းမာ်းဆံု်းစန်ရခေါ်မှုအရနပဖငာ့် လံုခခံ ရ ်းသည် ၁၂.၅ ာခုင်နှုန််း၊ ရငွရကြ်းဆုင် ာ အခြ်အခ ၁၂.၅

ာခုင်နှုန််း၊ အလုပ်အြုင် အခွငာ့်အလမ််း ၁၅ ာခုင်နှုန််း၊ မသာ်းစုပပန်လည်ရပေါင််းစည််းရ ်း ၂၂.၅ ာခုင်နှုန််းနငာ့် အပခာ်းရသာ

စန်ရခေါ်မှု ၃၇.၅ ာခုင်နှုန််း ရတွျို့ ပေါသည်။ စတုတအ

ထ ကြီ်းမာ်းဆံု်းစန်ရခေါ်မှုအပဖစ် ရတွျို့ ရသာ အပခာ်းရသာ

စန်ရခေါ်မှုဆု ာတွင် အထြ်ရဖာ်ပပပေါ လံုခခံ ရ ်း၊ ရငွရကြ်းဆုင် ာ အခြ်အခ၊ အလုပ်အြုင် အခွငာ့်အလမ််း၊

မသာ်းစုပပန်လည်ရပေါင််းစည််းရ ်း စသည်တှံ့ြ
ု ု တစ်ပပ င်တည််းကြံ ရတွျို့ရန ရကြာင််း ဆုကြသည်။ ၎င််းနငာ့်ပတ်သြ်၍

ထပ်မံ (follow up interview) ရမ်းပမန််း ာတွင် အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်း လှုပ် ာ်းမှုတွင် ပေါဝင်ကြသညာ့်

ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း၏ လွတ်လပ်စွာ သွာ်းလာခွငာ့်ြု စစ်ရြာင်စီမ မတ ာ်းတာ်းဆီးမှုမ ာ်း ရနသညာ့်အတွြ်

၎င််းတပ
ုှံ့ ညာရ ်းအခွငာ့်အလမ််းဆံုရံှု်းမှုမ ာ်း ရကြာင််းဆုသည် (Participant 1, Interview data)။ ထအ
ုှံ့ ပပင် CDM

ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအရပေါ် မတ ာ်းဥပရဒမ ာ်းပဖငာ့် တ ာ်းစွဆပု ခင််းမ ာ်း (Participant 4, Interview data) နငာ့် CDM

ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအရပေါ် ပစ်မတ်ထာ်းတုြ်ခုြ်ရနသညာ့် အသြ်အနတ ာယ်ပခမ််းရပခာြ်မှုမ ာ်း င်ဆုင်ရနကြ သည်

(Participant 5, Interview data)။

သပုှံ့ ဖစ်၍ စစ်တမ််း လဒ်မ ာ်းအ အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်းလှုပ် ာ်းမှုတွင် ဝံာ့စွာ ပေါဝင်ခာ့ကြသည်ာ့

ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းသည် ရတာ်လန်ရ ်း (၂) နစ်နီ်းပေါ်းြာလအတွင််း ၎င််းတုှံ့အတွြ် လံုခခံ ရ ်းသည် ပထမအကြီ်းမာ်းဆံု်း

24
စန်ရခေါ်မှုအပဖစ် ရတွျို့ ပေါသည်။ ရငွရကြ်းဆုင် ာအခြ်အခသည် ဒုတယအကြီ်းမာ်းဆံု်း စန်ရခေါ်မှုအပဖစ်

င်ဆုင်ရနကြ ပပီ်း၊ တတယအကြီ်းမာ်းဆံု်း စန်ရခေါ်မှုအပဖစ် အလုပ်အြုင် အခွင်ာ့အလမ််းနင်ာ့ ၎င််းတုှံ့ ကြံ ရတွျို့ရနကြ သည်ာ့

အပခာ်းရသာ စန်ရခေါ်မှုမ ာ်းြု စတုတထအကြီ်းမာ်းဆံု်းစန်ရခေါ်မှုအပဖစ် စစ်တမ််းမ ာ်းအ ရတွျို့ ပေါသည်။

(စ) CDM မပည်သူ့ဝန်ထြ်းြ းအ ွေြ် းြျှ ြှု ှ နဖွေန း။

စဉ် CDM မပည်သူ့ဝန်ထြ်းြ း မပန်လည်ြုစ းြှုနည်းလြ်းြ း အကြမ်ရ ာခုင်နှုန််း

၁။ လြ် ာထူ်းမ ာထူ်းတု်းရပ်းပခင််း ၃ ၇.၅၀

၂။ ဆံု်းရံှု်းခာ့သည်ာ့ လစာမ ာ်း ပပန်လည်ရပ်းပခင််း ၁၈ ၄၅.၀၀

၃။ ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းရြာင််းတံဆပ် ခ ်းီ ပမငာ့်ပခင််း ၆ ၁၅.၀၀

၄။ အပခာ်းြုစာ်းမှုနည််းလမ််း ၁၃ ၃၂.၅၀

Source: Survey data (December 2022)

အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်းလှုပ် ာ်းမှုတွင် ဝံာ့စွာ ပေါဝင်ခာ့ကြသညာ့် ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းသည် ရတာ်လန်ရ ်း

(၂) နစ် နီ်းပေါ်းြာလအတွင််း အမ ်းမ ်းရသာအခြ်အခမ ာ်းြု င်ဆုင်ရနကြ သည်။ ၎င််းတုှံ့ ဆံု်းရံှု်းနစ်နောမှုမ ာ်းအတွြ်

ရတာ်လန်ရ ်းြာလအလွန်တွင် ၎င််းတုှံ့အတွြ် ပပန်လည်ြုစာ်းမှု အြ ်းခံစာ်းမှု တစ်ခုခု သငာ့်သလာ်း ဆုသညာ့်

သရဘာထာ်းြု CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအာ်း စစ်တမ််းရြာြ်ယူ ာတွင် သငာ့် ထုြ်သည်ဆုပပီ်း ာနှုန််းပပညာ့်

သရဘာတူညီကြပေါသည်။ ထအ
ုှံ့ တူ ဝန်ထမ််းမဟုတ်သူ ပပည်သူမ ာ်း၏သရဘာထာ်းြု ရြာြ်ယူ ာတွင်လည််း

ပပန်လည်ြုစာ်းမှု အြ ်းခံစာ်းမှုတစ်ခုခု သင်ာ့သည်ဟု ာနှုန််းပပည်ာ့ တုနပ်ှံ့ ပန်ကြသည်ြု ရတွျို့ ပေါသည်။

ပပန်လည်ြုစာ်းမှု အြ ်းခံစာ်းမှုအမ ်းအစာ်းမ ာ်းနင်ာ့ပတ်သြ်၍ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း၏ သရဘာဆနဒြု

စစ်တမ််းရြာြ် ာတွင် ဆံု်းရံှု်းခာ့သည်ာ့ လစာမ ာ်း ပပန်လည် ယူလြ်ခံပခင််း ၄၅ ာခုင်နှုန််း၊ အပခာ်းြုစာ်းမှုနည််းလမ််း ၃၂.၅

ာခုင်နှုန််း၊ ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းရြာင််း တံဆပ်ခ ်းီ ပမငာ့်ပခင််း ၁၅ ာခုင်နှုန််းနငာ့် လြ် ာထူ်းမ ာထူ်းတု်းရပ်းပခင််း ၇.၅

ာခုင်နှုန််း ရတွျို့ ပေါသည်။

၂၀၂၁ ခုနစ် မတ်လမစ၍ ာထူ်းလစာမ ာ်းြု စွနှံ့်လတ်၍ အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်း လှုပ် ာ်းမှုတွင်

ပေါဝင်ခာ့ကြရသာ ဝန်ထမ််းမ ာ်းအတွြ် ရငွရကြ်းဆုင် ာ အခြ်အခသည် ဒုတယအကြီ်းမာ်းဆံု်း စန်ရခေါ်မှုအပဖစ်

င်ဆုင်ရနကြ ပပီ်း ၎င််းတုှံ့ ဆံုရံှု်းခာ့ သညာ့် ရတာ်လန်ရ ်းြာလအတွင််း လစာမ ာ်း ပပန်လည် ရ ်းသည် ၎င််းတုှံ့ အမ ာ်းဆံု်း

အဆုပပ ထာ်းသညာ့် ရတာ်လန်ရ ်းြာလအလွန်၌ ပပန်လည်ြုစာ်းမှုနည််းလမ််းအပဖစ် စစ်တမ််းမ ာ်းအ ရတွျို့ ပေါသည်။

25
 ဒုတယအမ ာ်းဆံု်းပဖစ်သညာ့် အပခာ်းြုစာ်းမှုနည််းလမ််းဆု ာတွင် စစ်တမ််း လဒ်အ ပပည်သူြ

အသအမတ်ပပ သည်ာ့အ ာ၊ အနောဂေါတ်အတွြ် ြ န််းမာရ ်းအာမခံ၊ လံုရလာြ်ရသာ ပင်စင်ခံစာ်းခွငာ့်၊ အမ် ာြာ့သရ

ုှံ့ သာ

အာမခံခ ြ်ရပ်းပခင််း၊ စတ်ပုင််းဆုင် ာ ရုပ်ပုင််းဆုင် ာ နစ်နောမှုရလ ာ်ရကြ်း စသည်တှံ့ု ပဖစ်ပေါသည်။ ပညာရ ်းဝန်ထမ််း

ြထြ တစ်ဦ်းြမူ ပပန်လည်ြုစာ်းမှုနည််းလမ််းအပဖစ် လုပ်ငန််းခွင်မ ာ်းတွင် ပုမုသင်ာ့တင်ာ့ပပီ်း မ တတု်းတြ်

ရြာင််းမွန်ရသာစနစ်မ ာ်း ခ မတ်ပခင််းပဖငာ့် လုပ်ငန််းခွင်ဖွျို့စည််းပံု အဆငာ့်ပမငာ့်တင်ရပ်းသငာ့်ပေါသည်ဟု ၎င််း၏ ခံယခ

ူ ြ်ြု

ရဖာ်ပပထာ်းသည်။ အစု်း သစ်၏ ပပန်လည်ထူရထာင်ရ ်းြာလမ ာ်းတွင် အစု်း ဝန်ကြီ်းဌာနမ ာ်း၌ ပုမုရြာင််းမွန်သညာ့်

မူဝေါဒမ ာ်း ခ မတ်ရ ်းဆွသငာ့်ပေါသည်။

ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းရြာင််း တံဆပ်ခ ်းီ ပမငာ့်ပခင််းသည် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းဆနဒပပ ထာ်းသညာ့် တတယ

အမ ာ်းဆံု်း ပပန်လည်ြုစာ်းမှုနည််းလမ််းပဖစ်သည်။ ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းရြာင််းတံဆပ်သည် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း၏

ရတာ်လန်ရ ်းတွင် ြုယ်ြ ်းမဖြ် စွန်ှံ့လတ်အနစ်နောခံမှုမ ာ်း၏ မတ်ရြ ာြ်အပဖစ် ရတွျို့ပမင်နုင်မည် ပဖစ်သည်။

26
 အခန်း (၄) နိဂုးခ ျုပ်

၄.၁ နဆွေးန ွေးသးု သပ်ခ ြ်

၂၀၂၁ ခုနစ် ရဖရဖာ်ဝေါ ီလ စစ်အာဏာသမ််းပပီ်း ပထမသီတင််းပတ်မစတင်၍ ပပည်သူလူထုသည်

အကြမ််းမဖြ်အာဏာာဖီဆန် လူထုလှုပ် ာ်းမှုပံုစံမ ်းစံုပဖငာ့် တပ်မရတာ်၏ မတ ာ်းအာဏာသမ််းပခင််းြု

ဆန်ြ
ှံ့ င်သညာ့်အရနပဖငာ့် ပငမ််းခ မ််းစွာ ဆနဒထုတရ
် ဖာ်ခာ့ကြသည်။ ရဖရဖာ်ဝေါ ီလ (၂) ြ်ရနှံ့မ စတင်၍

ြ န််းမာရ ်းဝန်ကြီ်းဌာနရအာြ် ြ န််းမာရ ်းဝန်ထမ််းမ ာ်းမ စတင်၍ စစ်အာဏာ င်ရအာြ်တွင် အလုပ်လုပ်ြုင် န်

ပငင််းဆန်သည်ာ့ လှုပ် ာ်းမှုတစ်ခုပဖငာ့် စတင်ခာ့သည်။ ရဖရဖာ်ဝေါ ီလ(၄) ြ်ရနှံ့တွင် အစု်း ဝန်ကြီ်းဌာနမ ာ်းတွင်

ြနဦ်းအကြမ််းမဖြ်အာဏာာဖီဆန်မှုအပဖစ် ဖကြ ်းနီလှုပ် ာ်းမှုြု ပပ လုပ်ခာ့ကြသည်။ ထုသလ

ုှံ့ ှုပ် ာ်းမှုပံု ပ်မ ာ်းြု

ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း၏ အကြမ််းမဖြ်အာဏာာဖီဆန် လူထုလှုပ် ာ်းမှုအပဖစ် လူမှုြွန်ယြ်ရပေါ်တွင်လည််း

ပဖန်ရဝခာ့ကြသည်။ ထရ
ုှံ့ နောြ် အခ ျို့ရသာအစု်း ဝန်ကြီ်းဌာနမ ာ်းတွင် CDM လှုပ် ာ်းမှုတွင် ပေါဝင်သညာ့်ရံု်းဌာနမ ာ်း၊

စာသင်ရြ ာင််းမ ာ်းအပဖစ် ရကြညာခာ့ကြသည်။ ထုသုှံ့ရသာ ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်း

လှုပ် ာ်းမှုနငာ့်အတူ ပပည်သူမ ာ်းမ မတ ာ်းစစ်အာဏာသမ််းပခင််းြု ဆန်ြ င်သညာ့်အရနပဖငာ့် ြာ်းဟွန််းမ ာ်းတီ်းပခင််း၊

ညဘြ်မ ာ်းတွင် (၈ နော ီခ န်) သံပံု်းတီ်းပခင််းနငာ့် အပခာ်းရသာ ပုဂဂလြဝန်ထမ််းမ ာ်း၏ အကြမ််းမဖြ်

အာဏာဖီဆန်ရ ်းတွင် ပေါဝင်လာမှု စသညာ့် အကြမ််းမဖြ်နည််းလမ််းမ ်းစံုပဖငာ့် ပငမ််းခ မ််းစွာ ဆနဒထုတ်ရဖာ်ခာ့ကြသည်။

ထရ
ုှံ့ နောြ်တွင် စစ်အာဏာသမ််းမှုြု လြ်မခံသညာ့် ပပည်သူမ ာ်းသည် စစ်အာဏာ င် စနစ်ြ ရံှု်းရ ်း၊

ဒီမုြရ စီစနစ် ပပန်လည် ရ ်း စသညာ့် ရ ြွ်းရကြာ်သံမ ာ်းနငာ့် လမ််းမရပေါ်ထွြ်၍ ပငမ််းခ မ််းစွာ ဆနဒထုတရ
် ဖာ်ခာ့ကြသည်။

ထသ
ုှံ့ ဆ
ုှံ့ နဒထုတ်ရဖာ်ခာ့ကြသည်ာ့ပပည်သူမ ာ်းထတွင် ရြ ာင််းသာ်းလူငယ်မ ာ်း၊ ဟန််း သံဃာမ ာ်း၊ အစု်း ဝန်ထမ််းမ ာ်း၊

ပုဂလ
ဂ ြဝန်ထမ််းမ ာ်း၊ စီ်းပွာ်းရ ်းလုပ်ငန််း င်မ ာ်း၊ LGBT ြာ့သရ
ုှံ့ သာ လူမှုအဖွျို့အစည််းမ ာ်း စသညာ့် လူမ ်းရပေါင််းစံု

အလာရပေါင််းစံုမ ပေါဝင်ခာ့ကြသည်။ “ရုးြ ြ်နွဲ့် ရုးထွေြ်” “ရုးြ ြ်နွဲ့်ဝန်ထြ်းန ွေ အိြ်ြှ နနပါ ဇိြ်နွဲ့် ဇိြ်နွဲ့်”

“ရုးြ ြ်နွဲ့်ဝန်ထြ်းန ွေ မပည်သန ွေြ နြ းထ းြှ ဗ ” “အ ဏ ဖီဆန် CDM ဆြ်လုပ်ကြ ဆြ်လုပ်ကြ” စသည်ာ့

အကြမ််းမဖြ် အာဏာာဖီဆန်ရ ်းလှုပ် ာ်းမှုြု အာ်းရပ်းသညာ့် ရ ြွ်းရကြာ်သံမ ာ်းနငာ့်အတူ ပပည်သူမ ာ်းြ

လမ််းမရပေါ်ထွြ်ြာ ဆနဒပပခာ့ကြသည်။ အကြမ််းမဖြ် အာဏာာဖီဆန်ရ ်းလှုပ် ာ်းမှုအရပေါ် ပပည်သူမ ာ်း၏

ယံကု ြည်ခ ြ်မာ စစ်ရြာင်စီ ယနတ ာ်း ဆြ်လြ်မလည်ပတ်နုင်ရစ န် အရ ်းကြီ်းရသာ ရတာ်လန်ရ ်းတပ်ဦ်း

ပပည်သူူ့ရတာ်လန်ရ ်းလှုပ် ာ်းမှုအပဖစ် ခံယထ

ူ ာ်းကြသည်။

အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်းလှုပ် ာ်းမှုသည် ရတာ်လန်ရ ်း၏တပ်ဦ်းတွင် ရနပပီ်း အရစာပုင််း ြာလမ ာ်းတွင်

ထုသရ
ုှံ့ သာ လှုပ် ာ်းမှုမ ာ်းရကြာငာ့် စစ်ရြာင်စီယနတ ာ်းလည်ပတ် န် အခြ်အခပဖစ်ရစခာ့သည်။ စစ်ရြာင်စီ၏

27
မတ ာ်းအမန်မ ာ်း စီမံခန်ခွမှုမ ာ်းြု ဆနှံ့်ြ င်သညာ့် "ဘူ်း" လှုပ် ာ်းမှုပဖစ်သညာ့် ရံု်းမတြ်ဘူ်း၊ စစ်ရြာင်စီ၏

လြ်နြ်ဝယ်ယရ
ူ ်းအတွြ် အထာြ်အပံာ့ပဖစ်ရစမညာ့် လ ပ်စစ်မီတာမရဆာင်ဘူ်း၊ စစ်တပ် ထုတ်ြုန်မ ာ်း

ဝယ်ယူမသံု်းဘူ်း၊ အခွန်မရဆာင်ဘူ်း၊ ထီမထု်းဘူ်း စသညာ့် အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်း လှုပ် ာ်းမ ာ်းတွင်လည််း

ပပည်သူမ ာ်းြ တတပ်တအာ်း ပေါဝင်ခာ့ကြသည်။ ထရ

ုှံ့ ကြာငာ့် ပပည်ရထာင်စုြုယ်စာ်းပပ လတ်ရတာ်ရြာ်မတီ (CRPH) မ

၂၀၂၁ ခုနစ်၊ စြ်တင်ဘာလ ၃၀ ြ်ရနှံ့အထ အခွန်ြင််းလတ် ခွငာ့်ပပ ထာ်းသည်ာ့ ပပည်ရထာင်စုအခွန်ရြာြ်ဥပရဒြု

ပပဌာန််းြာ စစ်ရြာင်စီ ယနတ ာ်းလည်ပတ်မှု ပ်တန်ှံ့ရစ န် ရဆာင် ွြ်ခာ့သည် (NUG’s the Union Taxation Law,

2021)။

စစ်အုပ်ခ ပ်မှုယနတ ာ်းလံု်းဝ ပ်တနှံ့်သွာ်းရစ န် အစု်း ဝန်ကြီ်းကြီ်းဌာနအသီ်းသီ်းမ ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအာ်းလံု်း

ညီညွတ်စွာ ပေါဝင်နုင်ခာ့လ င် အရ ်းပေါအ ာရ ာြ်သညာ့် အရ ွျို့ကြီ်း ပဖစ်ရစလမ်ာ့မည်ဟု ပပည်သူမ ာ်းြ ယံကု ြည်ခာ့ကြသည်။

ဝန်ထမ််းမ ာ်းသာမြ ပုဂဂလြလို ်ငန််းမ ာ်းပဖစ်ရသာ ဘဏ်လုပ်ငန််းမ ာ်း၊ ပုဂဂလြရဆ်းရံမ

ု ဝန်ထမ််းမ ာ်း၊

ပုဂလ
ဂ ြစာသင်ရြ ာင််းမ ဝန်ထမ်ီးမ ာ်းလည််း အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်း လှုပ် ာ်းမှုတွင် ပေါဝင်ခာ့ကြသည်။

ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းသည် ပပည်သူလူထု၏ ရမ ာ်လငာ့်ခ ြ်၊ ပပည်သူူ့ဆနဒြု မ ြ်နောမူပပီ်း ပပည်သူနငာ့်အတူ

အမန်တ ာ်းဘြ်မ ဝံာ့စွာ ပ်တည်ခာ့ကြသည်။ အထူ်းသပဖငာ့် လြ်နြ်ြုင် အဖွျို့အစည််းမ ာ်းပဖစ်သညာ့်

ပပည်ထရ ်းဝန်ကြီ်းဌာနမ ဝန်ထမ််းမ ာ်း၊ ြာြွယ်ရ ်းဝန်ကြီ်းဌာနမ တပ်မရတာ်သာ်းမ ာ်းသည် ပပည်သူဘြ်မ ြ်နောမူ၍

မတ ာ်းရသာ အမန်မ
ှံ့ ာ်းြု ဆနှံ့်ြ င်ပပီ်း အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်း လှုပ် ာ်းမှုတွင် ပေါဝင်လာ န် ပပည်သူမ ာ်းြ

ရမ ာ်လငာ့်ခာ့ကြသည်။

၁၉၈၈ စစ်အာဏာသမ််းမှု၏ ရနောြ်ဆြ်တွဆု်းြ ်းမ ာ်းြုခံစာ်း သညာ့် မ ်းဆြ်မ ာ်းသည် ၎င််းတုှံ့၏

ရနောြ်မ ်းဆြ်လူငယ်မ ာ်းြု မမတြ

ုှံ့ ာ့သုှံ့ မခံစာ်းရစလုသညာ့် ခံယခ
ူ ြ်သရဘာထာ်းြု "၈၈ ြအခ ျုိ းန ွေ ၂၁

ြှ လ ြခ ျုိ းနွဲ့်" ဟူသညာ့် ရ ြွ်းရကြာ်သံမ ာ်းပဖငာ့် လမ််းမထြ်တွင် ဆနဒထုတ်ရဖာ်ခာ့ကြသည်။ တပ်မရတာ်သည်

လြ်နြ်အာ်းြု်းပဖငာ့် ရနောြ်တစ်ကြမ် မတ ာ်းအာဏာသမ််းမှုအရပေါ် ၂၀၂၁ စစ်အာဏာ င်စနစ် ဆန်ြ

ှံ့ င်

ရတာ်လန်ရ ်းြု အဆံု်းသတ်တုြ်ပွအပဖစ် ပပည်သူမ ာ်းြ “အ ဏ ှင်စနစ်ဆန့််ြ င်န း၊ ဒီြိုြန စီ မပန်လည် ှိန း”

စသည်ာ့ ရ ြွ်းရကြာ်သံမ ာ်းနငာ့်အတူ ဆနဒထုတ်ရဖာ်ခာ့ကြသည်။ ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းသည် စစ်အာဏာ င်တုှံ့၏

မတ ာ်းအာဏာသမ််းမှုြု အကြမ််းမဖြ် ပငမ််းခ မ််းရသာနည််းပဖငာ့် ဆန်ြ

ှံ့ င်ရကြာင််း ၎င််းတသ
ုှံ့ ရဘာထာ်းြု

ပပသလုကြသည်။

အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်းလှုပ် ာ်းမှုတွင် ပေါဝင်ရနသညာ့် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအရပေါ် စစ်ရြာင်စီ၏

တုနှံ့်ပပန်မှုအပဖစ် ၂၀၂၁ ခုနစ် ဧပပီလမစ၍ အလုပ်ထုတ်ပယ်စာမ ာ်းြု ဝန်ကြီ်းဌာနအသီ်းသီ်းမ ထုတ်ပပန်ခာ့ကြသည်။

ထုတ်ပယ်စာတွင် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းြု ထုတ်ပယ်သညာ့်ရနှံ့မစ၍ (၆) လအတွင််း အယူခံဝင်နုင်ရကြာင််းပေါ သည်။

28
ဧပပီလအတွင််းတွင် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းတခ ျို့သည် အယူခံဝင်၍ စစ်ရြာင်စီယနတ ာ်းရအာြ် တာဝန်

ပပန်လည်ထမ််းရဆာင်ကြသည်ြု ရတွျို့ ရသာ်လည််း CDM ပပည်သူူ့ ဝန်ထမ််းအမ ာ်းစုအတွြ်မူ ရနွဦ်းရတာ်လန်ရ ်းသည်

ရ ည်တြ
ု ်ပွအပဖစ် ခံယထ
ူ ာ်းကြပပီ်း အဆံု်းထပေါဝင်မည်ာ့ ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း၏ ခံယခ
ူ ြ်သရဘာထာ်းြုလည််း

စစ်တမ််းမ ာ်းတွင် ရတွျို့ သည်။

အစု်း ဝန်ကြီ်းဌာန အသီ်းသီ်း ပပည်သူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း၏ အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်းလှုပ် ာ်းမှုမ ာ်းရကြာငာ့်

စစ်ရြာင်စီ၏ အုပ်ခ ပ်ရ ်း၊ စီမံခနှံ့်ခွရ ်း ယနတ ာ်းမ ာ်းြု လံု်းဝ ပ်ဆုင််းသွာ်းသည်အထ လည်ပတ်နုင်ပခင််းမ သည်ြု

ရတွျို့ သည်။ ထုှံ့ရကြာငာ့် စစ်ရြာင်စီ၏ အုပ်ခ ပ်ရ ်းယနတ ာ်းြု အထနောရစခာ့သညာ့် ပပည်သူဝန်ထမ််းမ ာ်း၏

အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်းလှုပ် ာ်းမှုြု ယမ််းယုင်သွာ်းရစ န် CDM ဝန်ထမ််းမ ာ်း လုပ်ငန််းခွင်တွင်

ပပန်လည်တာဝန်ထမ််းရဆာင် န် ပခမ််းရပခာြ်အကြပ်ြုင်ပခင််း၊ ယခင် ပပည်သူူ့အစု်း လြ်ထြ်တွင် ထုတ်ရခ ်းထာ်းရသာ

ရခ ်းရငွ ၂ လစာ (မမ သညာ့်လစာ၏ (၂) လစာ) ြု အတင််းအဓမမ ဆပ်ရစပခင််း၊ ာထူ်းတု်းရပ်းပခင််းမ ာ်း စသညာ့်

နည််းလမ််းမ ်းစံုအသံု်းပပ ၍ ရဆာင် ွြ်ခာ့သည်။ စစ်ရြာင်စီမ CDM ဝန်ထမ််းမ ာ်းအရပေါ် ပစ်မတ်ထာ်း ဖနပ်မှုမ ာ်းရကြာငာ့်

CDM ဝန်ထမ််းမ ာ်းသည် ရတာ်လန်ရ ်းြာလ (၂) နစ်နီ်းပေါ်းအထ အမ ်းမ ်းရသာ စန်ရခေါ်မှုမ ာ်းြု င်ဆုင်ကြံ ရတွျို့

ရနကြ သည်။

စစ်တမ််း လဒ်မ ာ်းအ အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်းလှုပ် ာ်းမှုတွင် ဝံာ့စွာ ပေါဝင်ခာ့ကြသညာ့်

ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းသည် ရတာ်လန်ရ ်း (၂) နစ်နီ်းပေါ်းြာလအတွင််း ၎င််းတုှံ့အတွြ် လံုခခံ ရ ်းသည် ပထမအကြီ်းမာ်းဆံု်း

စန်ရခေါ်မှုအပဖစ် ရတွျို့ ပေါသည်။ ရငွရကြ်းဆုင် ာ အခြ်အခသည် ဒုတယအကြီ်းမာ်းဆံု်း စန်ရခေါ်မှုအပဖစ်

င်ဆုင်ရနကြ ပပီ်း၊ တတယအကြီ်းမာ်းဆံု်းစန်ရခေါ်မှုအပဖစ် အလုပ်အြုင်အခွငာ့်အလမ််းနငာ့် ၎င််းတုှံ့ ကြံ ရတွျို့ရနကြ ရသာ

အပခာ်းခသာ စန်ရခေါ်မှုမ ာ်းြု စတုတထအကြီ်းမာ်းဆံု်းစန်ရခေါ်မှုအပဖစ် စစ်တမ််းမ ာ်းအ ရတွျို့ ပေါသည်။

လုပချုန း

လံုခခံ ရ ်းဆု ာတွင် စစ်ရြာင်စီသည် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း၏ လပ်စာအတအြ ပဖငာ့်

လုြ်လံဖမ််းဆီ်းမှုမ ာ်း ရနသညာ့်အတွြ် အပခာ်းရဘ်းြင််းလံုခခံ သည်ာ့ ရန ာထုင်ခင််းသုှံ့ ရ ွှေျို့ရပပာင််းရနထုင်ကြ သည်။

လံုခခံ ရ ်းအ ရန ာအတည်တြ မ ပခင််းရကြာငာ့် အလုပ်လုပ်ြုင် န် အခြ်အခ င်ဆုင်ကြ သည်။ CDM

ပပ လုပ်ထာ်းရသာ ဝန်ထမ််းမ ာ်းအရနပဖငာ့် မမနငာ့် မသာ်းစုလံုခခံ ရ ်းအတွြ် အပမသတ ရနကြ ပပီ်း မည်သညာ့်အခ န်တွင်

ဖမ််းဆီ်းမည်ြု စု်း မ်ပူပန်ရနကြ ပပီ်း ရုပ်ပုင််းဆုင် ာအပပင် စတ်ပုင််းဆုင် ာဖစီ်းမှုမ ာ်း ခံစာ်းရနကြ သည်။

စစ်ရြာင်စီသည် ၎င််းတဖ
ုှံ့ မ််းဆီ်းလုသညာ့်သူမရတွျို့လ င် ထုသူ၏ မဘ၊ သာ်းသမီ်း စသပဖငာ့် အ ွယ်မရ ာြ်ရသ်းသူ

ြရလ်းသူငယ်မ ာ်းပင် ပပန်ရပ်းဆွသြာ့သုှံ့ လူမဆန်သညာ့် လုပ် ပ်မ ာ်းြု ြ ်းလွန်လ ြ် သည် (Andrews, 2022)။

29
ထရ
ုှံ့ ကြာငာ့် မမတှံ့၏
ု အသြ်ရမွ်းဝမ််းရကြာင််းပဖစ်သညာ့် သင်ကြာ်းရ ်းလုပ်ငန််းမ ာ်း လုပ်ြုင် န်ပင် လံုခခံ ရ ်း

စန်ရခေါ်မှုမ ာ်းရကြာငာ့် တွနှံ့်ဆုတ်ရနကြ ရကြာင််း ပညာရ ်း CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းမ ဖွငာ့်ဟရပပာဆုကြသည်။

၂၀၂၂ ခုနစ် ဇူလုင်လတွင်ပဖစ်ပွာ်းခာ့ရသာ Kaung 4 you online school ြစစ ပ်တွင် စစ်ရြာင်စီ

လြ်ရအာြ်တွင် ဖွငာ့်လစ်ရသာ စာသင်ရြ ာင််းမ ာ်းတွင် ပညာမသင်ကြာ်းလုရသာ အရပခခံရြ ာင််းသာ်းမ ာ်းအတွြ်

အမ ်းသာ်းညီညတ်ရ ်းအစု်း နငာ့် ခ တ်ဆြ်ဖွငာ့်ခာ့ရသာ Kaung 4 you online school ည်နထ င်သ ြ တနလး ိုင်း၊

မြစ်သ းမြိျုဲ့နယ်ြှ CDM လှုပ် ာ်းမှုတွင် ပေါဝင်ထာ်းသည်ာ့ ဆ ာဦ်းရြာင််းသုြ်စု်းနငာ့် အပခာ်း မူလတန််းဆ ာနစ်ဦ်းြု

စစ်ရြာင်စီြ ဖမ််းဆီ်းခာ့သည်။ ရနောြ်ဆြ်တွအရနပဖငာ့် Kaung 4 you online school တွင် အလုပ်လုပ်ြုင်ရနရသာ

ဆ ာ/ဆ ာမမ ာ်း၊ တြ်ရ ာြ်ပညာသင်ကြာ်းရနရသာ ရြ ာင််းသာ်း/ ရြ ာင််းသူမ ာ်း၏ ြုယ်ရ ်းအခ ြ်အလြ်မ ာ်း

ြ ်းရပေါြ်ခာ့ပပီ်း သင်ကြာ်းရ ်း ဆ ာ/ဆ ာမ (၂၅) ဦ်းခန်သ

ှံ့ ည် စစ်ရြာင်စီ၏ ဖမ််းဆီ်းစစ်ရဆ်းပခင််းခံခာ့ သည် (The

Irrawaddy, 2022b)။ ထအ
ုှံ့ ပပင် ဆ ာ/ဆ ာမမ ာ်း၊ ရြ ာင််းသာ်းမဘမ ာ်းြု ပခမ််းရပခာြ်ြာ

ရငွရကြ်းရတာင််းခံပခင််းမ ာ်းလည််း ခာ့သည်။ ထရ

ုှံ့ ကြာငာ့် ဆ ာ/ ဆ ာမမ ာ်း၊ ရြ ာင််းသာ်းမဘမ ာ်းသည်

ထုြာလမ ာ်းအတွင််း အပခာ်းလံုခခံ သညာ့်ရန ာမ ာ်းသှံ့ု တမ််းရ ာင်ခာ့ကြ သည်။

စစ်အာဏာသမ််းမှုြု ရထာြ်ခံသမ
ူ ာ်းမ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းြု လုြ်လံပပသဖမ််းဆီ်းရစပခင််း၊

မညာ့်သညာ့်အဖွျို့အစည််းမ ာ်းမ ပပ လုပ်သည်ြု မသ ဘဲ ပခမ််းရပခာြ် ရငွရကြ်းရတာင်ခံမှုမ ာ်းလည််း င်ဆုင်ရနကြ သည်။

နငွေနကြးဆိုင် အခြ်အခွဲ

ရနွဦ်းရတာ်လန်ရ ်းတွင် မမတှံ့၏

ု အလုပ်အြုင် ာထူ်းြု စွနှံ့်လတ်၍ ပေါဝင်ခာ့ကြရသာ CDM

ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအတွြ် ရငွရကြ်းဆုင် ာ အခြ်အခသည် ဒုတယအကြီ်းမာ်းဆံု်း စန်ရခေါ်မှုအပဖစ်

င်ဆုင်ရနကြ ပေါသည်။ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း၏ အလုပ်အြုင်အခွငာ့်အလမ််းမ ာ်းြု စစ်ရြာင်စီမ

မတ ာ်းပတ်ပင်တာ်းဆီးပခင််း၊ ၎င််းတအ
ုှံ့ တွြ် သငာ့်ရတာ်သညာ့် အလုပ်အြုင် ာ်းပေါ်းပခင််း၊ လံုခခံ ရ ်းအ လုပ်ငန််း

အတည်တြ လုပ်ြုင် န် ခြ်ခပခင််းမ ာ်းရကြာငာ့် ၎င််းတုှံ့သည် မသာ်းစုစာ်းဝတ်ရနရ ်းအတွြ် အခြ်အခမ ာ်း

င်ဆုင်ကြ သည်။ ြ ပန််းလုပ်ြုင်ရနကြ ရသာ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအတွြ်တွင်မူ ပံုမန်ဝင်ရငွမ ပခင််း၊

လံုရလာြ်ရသာ လစာမ ပခင််းမ ာီးရကြာငာ့် မသာ်းစုအတွြ် စာ်းဝတ်ရနရ ်း အခြ်ကြံ ရနကြ သည်။ စစ်တမ််းတွင်

ပေါဝင်ရပဖဆုရပ်းသူ ၄၀ ာခုင်နှုန််းသည် အမ်ရထာင်သည် ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းပဖစ်ရကြာင််း ရတွျို့ သည်။

ဝန်ထမ််းလစာတစ်ခုတည််းရပေါ်တွင် ပ်တည်ကြ ရသာ မသာ်းစုမ ာ်းနင်ာ့ ခင်ပွန််း ဇနီ်းနစ်ဦ်းစလံု်း CDM ပပ လုပ်ထာ်းကြသည်ာ့

မသာ်းစုဝင်မ ာ်းအတွြ်မူ ရတာ်လန်ရ ်းြာလ (၂) နစ်နီ်းပေါ်းြာလအတွင််း ရတာငာ့်ခံနုင် န်မာ လွန်စွာခြ်ခလရပသည်။

30
 အာဏာသမ််းမှုရနောြ် CDM လှုပ် ာ်းမှုြု အာ်းရပ်းရထာြ်ခံပခင််းသည် စစ်အာဏာ င်စနစ်အာ်း

ဆန်ြ
ှံ့ င်ခာ့ကြရသာ အဖွျို့အစည််းမ ာ်းအာ်းလံု်း၏ ဦ်းစာ်းရပ်း ရတာ်လန်ရ ်းလှုပ် ာ်းမှုတစ်ခု ပဖစ်လာပေါသည်။

အမ ်းသာ်းညီညွတ်ရ ်းအစု်း (NUG) နင်ာ့ ပပည်ရထာင်စုလတ်ရတာ်ြုယ်စာ်းပပ ရြာ်မတီ (CRPH) တြ

ုှံ့ CDM

လှုပ် ာ်းမှုသည် ပပည်တွင််းရထာြ်ခံမှုြု ပမင်ာ့တင်နုင်ရ ်းအတွြ် အရ ်းပေါသည်ာ့ လှုပ် ာ်းမှုအပဖစ် လြ်ခံထာ်းပပီ်း CDM

လှုပ် ာ်းမှုြု အ န်ပမင်ာ့တင် န် ကြ ်းစာ်းခာ့ကြသည်။ ၂၀၂၁ ခုနစ် အရစာပုင််းြာလ CDM လှုပ် ာ်းမှု အ န်ပမင်ာ့တင် ာတွင်

CDM သီတင််းပတ်မ ာ်း သတ်မတ်ပပီ်း “ရုးြ ြ်နွဲ့် ဝန်ထြ်းန ွေ မပည်သန ွေ နြ းထ းြှ ဗ ” ဆုသည်ာ့

ရဆာင်ပုဒ်မ ာ်းအတုင််း CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအာ်း ရထာြ်ပံာ့ န် ဆု ယ်မီဒီယာမ ာ်းတွင် ရဖာ့ဘွတ်စာမ ြ်နောမ ာ်း

ထူရထာင်လာကြသည်။ ရဖာ့ဘွတ်လူမစ
ှု ာမ ြ်နောမ ာ်းတွင် We Pledge CDM, CRPH-CDM Supporting Team မ ာ်း၊

အပခာ်းအဖွျို့အစည််းမ ာ်းအပပင် မမတှံ့ု ဌာနအလုြ် လူမှုစာမ ြ်နောမ ာ်းစွာ ရပေါ်ထွြ်လာပပီ်း CDM

ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအတွြ် အမ ာ်းရထာြ်ပံာ့နုင် န် ရဆာင် ွြ်ခာ့ကြသည်။ CRPH-CDM Supporting Team

လူမှုစာမ ြ်နောမ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအာ်း လစဥ် ရထာြ်ပံာ့နုင် န်အတွြ် ဝန်ထမ််းမ ာ်း၏ အမည်စာ င််းမ ာ်းြု

အွန်လုင််းမ စတင်ရြာြ်ယခ
ူ ာ့ပပီ်း CDM ဝန်ထမ််းပဖစ်ရကြာင််း အသအမတ်ပပ CDM Code နံပေါတ်မ ာ်း ရပ်းအပ်ခာ့သည်။

ထုသုှံ့ အွန်လုင််းမ စာ င််းရြာြ်ယခ

ူ န်တွင် စစ်ရြာင်စီြ ပမ ျို့နယ်တခ ျို့တွင် အင်တာနြ်လုင််းမ ာ်း

ပဖတ်ရတာြ်ထာ်းသည်ာ့အတွြ် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းတခ ျို့မာ စာ င််းမတင်သွင််းနုင်ဘ ယရနှံ့လြ် အခ န်အထ CDM

Code နံပေါတ် မ ကြသည်ာ့ ဝန်ထမ််းအခ ျို့ ြ န် ရနခာ့ပပီ်း ရထာြ်ပံာ့ရကြ်း တစ်ခေါမပင် မ ဖူ်းသည်ာ့ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််း

အမ ာ်းအပပာ်း ြ န် ရနဆပဖစ်ပေါသည် (participant-53)။ တခ ျို့ ပမ ျို့နယ်မ ာ်းတွင် ပပည်ပရ ာြ် ပမန်မာနုင်ငံသာ်းမ ာ်း၏

လ ဒေါန််းမှုပဖင်ာ့ ပမ ျို့နယ်အလုြ်ရသာ်လည််းရြာင််း၊ ရြ ်း ွာအလုြ်ရသာ်လည််းရြာင််း CDM စာ င််းမ ာ်း စုစည််းြာ

ရထာြ်ပံာ့မှုမ ာ်း ရပ်းအပ်ခာ့ပေါသည်။

ထရ
ုှံ့ ကြာင်ာ့ စစ်အာဏာသမ််းပပီ်း အရစာပုင််းြာလမ ာ်းတွင် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းသည် CRPH ၏

ရထာြ်ပံာ့ရကြ်းမှု မ ခာ့သည်ာ့တုင်ရအာင် စီ်းပွာ်းရ ်းလုပ်ငန််း င်မ ာ်း၏ ရထာြ်ပံာ့မှုအာ်းရြာင််းသညာ့်အရလ ာြ် မမတုှံ့

ပမ ျို့နယ်အလုြ်ရသာ်လည််းရြာင််း၊ မ ်းနွယစ
် ုအဖွျို့အစည််းအလုြ်ရသာ်လည််းရြာင််း၊ မမတုှံ့ ရြ ်း ွာအလုြ်

ရသာ်လည််းရြာင််း ရထာြ်ပံာ့မှုမ ာ်းြု လြ်ခံ ခာ့ကြပေါသည် (participant-52)။

အမ ်းသာ်းညီညတ်ရ ်းအစု်း ၏ ၂၀၂၁ ခုနစ်၊ ဇွန်လ တွင် ထုတ်ပပန်ခာ့သညာ့် CDM 2021 အ နုင်ငံတြာတွင်

အမ ်းသာ်းညီညတ်ရ ်းအစု်း နငာ့် ခ တ်ဆြ်ရဆာင် ွြ်ရနရသာ CDM ရထာြ်ပံာ့ရ ်းအဖွျို့ (၁၄၇) ဖွျို့ထ ရကြာင််း

ရလာ့လာရတွျို့ ပေါသည် (NUG, 2021)။ သုှံ့ ာတွင် ရတာ်လန်ရ ်းြာလ ကြာရညာင််းလာသည်နင်ာ့အမ စစ်ရြာင်စီ၏

အကြမ််းဖြ် ြ်စြ်မှုြု ခုခံ ာမ လြ်နြ်ြုင်ရတာ်လန်ရ ်း စတင်လာသည်ာ့ အခ န်တွင် CDM လှုပ် ာ်းမှုအရပေါ်

ရထာြ်ပံာ့မှု သသသာသာ ရလ ာာ့နည််းလာခာ့ပေါသည်။ ရပမပပင်တွင် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအာ်း ရထာြ်ပံာ့ြူညီမှု

31
 ရနရသာ်လည််း CRPH ၏ တ ာ်းဝင် လူမှုစာမ ြ်နောမ ာ်းပဖစ်သည်ာ့ CRPH-CDM Supporting Team နင်ာ့ Civil

Disobedience Movement (CDM) တသ

ုှံ့ ည် ၂၀၂၁ ခုနစ် ဇူလုင်လြုန်ပုင််းအထသာ active ပဖစ်သည်ြု ရတွျို့ ပေါသည်။

လြ် အခ န်တွင် NUG/CRPH မ ဝန်ကြီ်းဌာနအလုြ် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအာ်း လစဥ်

ရထာြ်ပံာ့ရကြ်းမ ာ်း ရပ်းအပ်ရနရသာ်လည််း ရန ာအနံှံ့ ပပန်န

ှံ့ ရ
ံှံ့ ာြ် ရနသည်ာ့ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း

အာ်းလံု်းအတွြ် လြ်လမ််းမီရအာင် ရဆာင် ွြ်နုင်ပခင််းမ ရသ်းရပ။ ၎င််းအပပင် NUG လြ်ရအာြ်တွင် ဖွျို့စည််းထာ်းပခင််း

မ သည်ာ့ ဝန်ကြီ်းဌာနမ ာ်းမ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းမာ ခ န်လပ်ခံထာ်း ဆ ပဖစ်ပေါသည် (participant-51)။

NUG နင်ာ့ CRPH တုှံ့သည် စစ်အာဏာ င်ဆန်ြ

ှံ့ င် ာတွင် ပုမုထရ ာြ်ရစ န် ပပည်ထရ ်းနင်ာ့ ြာြွယရ
် ်း

ဝန်ကြီ်းဌာန၏ နင်ာ့ စစ်သာ်းမ ာ်း CDM လှုပ် ာ်းမှုတွင် ပေါဝင်လာ န် အ န်ပမင်ာ့တင် ရဆာင် ွြ်ခာ့ပေါသည်။ မတ ာ်းမှုြု

ရတာ်လန်ပပီ်း CDM လှုပ် ာ်းမှုတွင် ပေါဝင် န်နင်ာ့ ၎င််းတန

ုှံ့ င်ာ့ ၎င််းတ၏
ုှံ့ မသာ်းစုမ ာ်းအတွြ် လံုခခံ ရ ်းအတွြ်

စီစဥ်ရဆာင် ွြ်ရပ်းမည် ဟူ၍ ထုတ်ပပန်ခာ့ကြသည်။ ပပည်သူူ့ င်ခွင်- People’s Embrace လူမှုြွန် ြ်စာမ ြ်နော

မတဆင်ာ့ သတင််းအခ ြ်အလြ်မ ာ်း မ ရဝခာ့ပေါသည်။ ၎င််းအပပင် လွတ်ရပမာြ် နယ်ရပမမ ာ်းတွင် ပပည်သူူ့ င်ခွင်

ခုလလ
ံှု ာသည်ာ့ နင်ာ့စစ်သာ်းမ ာ်းအတွြ် ရဂဟာမ ာ်း ရဆာြ်လုပ်ရပ်းြာ လစဥ် ရထာြ်ပံာ့ရကြ်းမ ာ်း ရပ်းအပ်လ ြ်

ပေါသည်။ ၎င််းသည် နင်ာ့ စစ်သာ်းမဟုတ်သည်ာ့အပပင် လစဥ်ရထာြ်ပံာ့ရကြ်းပေါမ သည်ာ့ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းနင်ာ့

ပပည်သူူ့ င်ခွင်ခုလံှုလာသည်ာ့ နင်ာ့ စစ်သာ်းမ ာ်းအကြာ်း သရဘာထာ်းြွလွမှုမ ာ်း၊ နော်းလည်မှုလမာ်းမှုမ ာ်း

ပဖစ်ရပေါ်ရစခာ့ပေါသည် (participant-53)။

အလုပ်အြိုင် အခွေငာ့်အလြ်း

အလုပ်အြုင် အခွငာ့်အလမ််းသည် တတယအကြီ်းမာ်းစန်ရခေါ်မှုအပဖစ် အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်း

လှုပ် ာ်းမှုတွင် ဝံာ့စွာပေါဝင်ခာ့ကြသညာ့် ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း င်ဆုင်ကြံ ရတွျို့ရနကြ သည်။ ပပည်သူမ ာ်းသည် ၎င််းတုှံ့၏

လုပ်ငန််းခွင်မ ာ်းတွင် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းြု မခနှံ့်အပ်ရစ န် စစ်ရြာင်စီြ မတ ာ်းဖမ််းဆီ်း

ဟနှံ့်တာ်းလ ြ် သည်။ ပုဂဂလြလုပ်ငန််းမ ာ်းတွင် အလုပ်အြုင်အခွင်ာ့အလမ််း ာခာ့ရသာ်လည််း CDM

ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းပဖစ်သည်ာ့အတွြ် မည်သူြမ အလုပ်မခန်ှံ့ ကြရပ။ စစ်ရြာင်စီ၏ ဟန်တ

ှံ့ ာ်းမှုတှံ့ုရကြာင်ာ့ CDM

ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းသည် အလုပ်အြုင် ာ်းပေါ်းလာမှု င်ဆုင်ရနကြ သည်ာ့အတွြ် ပပည်ပထွြ်ပပီ်း

အလုပ်အြုင်အခွင်ာ့အလမ််း ာ န် ကြ ်းစာ်းလာကြရတာာ့သည်။ သုှံ့ ာတွင် စစ်ရြာင်စီသည် ပပည်ပတွင်

အလုပ်လုပ်ြုင် န် ကြ ်းစာ်းရနသည်ာ့ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအာ်း ရလဆပ်မ ာ်းတွင် ဖမ််းဆီ်းြာ တ ာ်းစွဆုပခင််းမ ာ်း၊

ရထာင်ခ ပခင််းတုှံ့ ပပ လုပ်ြာ အပင ်းကြီ်းစွာ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း၏ အလုပ်အြုင် အခွင်ာ့အလမ််းမ ာ်းြု

ြန်သ
ှံ့ တ်ပတ်ပင်ထာ်း ခာ့သည် (The Irrawaddy, 2022a)။

32
 CDM ြ န််းမာရ ်းဝန်ထမ််းမ ာ်းြု ရဆ်းြုသခွင်ာ့လုင်စင်မ ာ်း ရုပ်သမ််းပပီ်း ာထူ်းမထုတ်ပယ်ပပီ်းသညာ့်တုင်

ပုဂလ
ဂ ြရဆ်းရံမ
ု ာ်းတွင် အလုပ်မခနှံ့်နုင်ရစ န် CDM ြ န််းမာရ ်းဝန်ထမ််းခနှံ့်ထာ်းပခင််း / မ မကြာခဏ

ရ ာင်တခင်ဝင်ရ ာြ်စစ်ရဆ်းမှုမ ာ်းပပ လုပ်ရနပပီ်း ခနှံ့်အပ်သညာ့်ရဆ်းရံုမ ာ်းြု လုပ်ငန််းလုင်စင်ရုပ်သမ််းမည်ဟု

ပခမ််းရပခာြ်၍ CDM ြ န််းမာရ ်းဝန်ထမ််းမ ာ်း၏ အလုပ်အြုင်အခွငာ့်အလမ််းြု ည် ွယ်ခ ြ် ပဖငာ့် တာ်းဆီ်း

ပတ်ပင်လ ြ် သည်။ လွန်ခာ့သည်ာ့ ရအာြ်တုဘာလအတွင််းတွင် နယ်သာလန်နုင်ငံအရပခစုြ် ြ န််းမာရ ်း

အဖွျို့အစည််းတစ်ခုပဖစ်သည် Medical Action Myanmar (MAM) သည် စစ်ရြာင်စီနင်ာ့ နော်းလည်မှုစာချွန်လာထု်းပပီ်း

ပမန်မာနုင်ငံတွင် ြ န််းမာရ ်းလုပ်ငန််းမ ာ်းလုပ်ြုင်နုင် န်အလုှံ့ငေါ ၎င််းခန်ထ

ှံ့ ာ်းခာ့သည်ာ့ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််း (၉၀) နီ်းပေါ်းြု

အလုပ်မ ထုတ်ပယ်ခာ့ပေါသည် (Khit Thit Media, 2022)။

စစ်ရြာင်စီ၏ လုပ် ပ်သည် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအာ်း CDM လှုပ် ာ်းမှုတွင် ပေါဝင်သည်ာ့အတွြ်

ရနောင်တ ရစ န် နည််းလမ််းမ ်းစံုပဖင်ာ့ အပင ်းတကကီး ကြ ်းစာ်းရဆာင် ွြ်ရနပခင််းပဖစ်ရကြာင််း ထင် ာ်းရနပေါသည်။ CDM

လှုပ် ာ်းမှုတွင် ပေါဝင်ပခင််းမ သည်ာ့ ဝန်ထမ််းမ ာ်းမ ရပ်းပုှံ့သည်ာ့ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း၏ စာ င််းမ ာ်း (CDM lists) နငာ့်

၎င််းတ၏
ုှံ့ ြုယ်ရ ်းအခ ြ်အလြ်မ ာ်းသည် နုင်ငံြူ်းလြ်မတ်ထုတ်ရပ်းသည်ာ့ ရံု်းမ ာ်းတွင် ရ ာြ် ရနပပီ်း တခ ျို့မာ

ပတ်စပုှံ့စ်ရံု်းတွင်ပင် ဖမ််းဆီ်းစစ်ရဆ်းမှုမ ာ်း ကြံ ရတွျို့ရနကြ ပေါသည်။ ထုသုှံ့ စစ်ရြာင်စီမ CDM

ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအရပေါ် မတ ာ်းဖမ််းဆီ်းပခင််း၊ လွတ်လပ်စွာသွာ်းလာခွငာ့်ြု မတ ာ်းပတ်ပင်ပခင််း စသညာ့်

အရပခခံလူူ့အခွငာ့်အရ ်းမ ာ်းြု ခ ်းရဖာြ်ရနသညာ့်အတွြ် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း၏ ပညာသင်ကြာ်းပုင်ခွငာ့်၊

ြ န််းမာရ ်းအတွြ် ရဆ်းြုသခွငာ့်နငာ့် အပခာ်း အလုပ်အြုင်အခွငာ့်အလမ််းမ ာ်း ဆံုရံှု်းကြ သည်။

CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအရပေါ် ပပည်ပထွြ်ခွာခွင်ာ့မ ရအာင် ပတ်ပင်တာ်းဆီ်းမှုတုှံ့ရကြာင်ာ့ ပပည်ပတွင်

အလုပ်အြုင် ာရဖွလုသည်ာ့ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းသည် တ ာ်းမဝင်လမ််းရကြာင််းပဖင်ာ့ ပပည်ပထွြ်ခွာ န်

ကြ ်းစာ်းလာကြ သည်။ ထုအခေါ နယ်စပ်မ ာ်းတွင် ဖမ််းဆီ်းခံ ပခင််း၊ လမ််းခ ီ်းတွင် ယာဥ်မရတာ်တဆမှုတရ
ုှံ့ ကြာင်ာ့

ရသဆံု်း ပခင််း၊ လူြုန်ြူ်းခံ ပခင််းတြ

ုှံ့ ု င်ဆုင်ရနကြ ပေါသည် (Zalen Media, 2022)။

ထုသုှံ့ ာထူ်းမ ထုတ်ပယ်ခံ ၍ ဝန်ထမ််းဘဝြု စွနလ

်ှံ့ တ်ထာ်း သည်ာ့ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအရပေါ်

အလုပ်အြုင်အခွင်ာ့အလမ််းပတ်ပင်ပခင််းသည် ဆု်းဝေါ်းသည်ာ့ လူူ့အခွင်ာ့အရ ်းခ ်းရဖာြ်မှု တစ် ပ်ပင် ပဖစ်သည်။

အလုပ်လုပ်ြုင်နုင်ခွင်ာ့နင်ာ့ အလုပ်အြုင်အခွင်ာ့အလမ််းမ ာ်းသည် အုပ်ခ ပ်သည်ာ့အစု်း ြပင် ဖန်တီ်းရပ်း မည်ာ့

လူူ့အခွင်ာ့အရ ်းတစ် ပ်ပဖစ်ရသာ်လည််း စစ်ရြာင်စီြမူ နည််းလမ််းမ ်းစံုပဖင်ာ့ ပတ်ပင်ထာ်းရလသည်။

33
အမခ းနသ စိန်နခေါ်ြှု

CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း လြ် င်ဆုင်ကြံ ရတွျို့ရနကြ သညာ့် အပခာ်းရသာစန်ရခေါ်မှုဆု ာတွင်

အထြ်ရဖာ်ပပပေါ စန်ရခေါ်မှုမ ာ်းြု တူညီစွာ ခံစာ်းရနကြ သည်ဟု စစ်တမ််းမ ာ်းြ ထုတ်ရဖာ်ရပပာဆုကြသည်။ တခ ျို့ရသာ

CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းသည် ာဇသတ်ကြီ်းဥပရဒ ပုဒ်မ-၅၀၅ ြာ့သရ

ုှံ့ သာ မတ ာ်းဥပရဒမ ာ်းပဖငာ့်

တ ာ်းစွဆပု ခင််းခံကြ သည်။ စစ်အာဏာသမ််းပပီ်းရနောြ် ပပင်ဆင်ပဖညာ့်စွြ်ထာ်းရသာ ာဇသတ်ကြီ်းဥပရဒ ပုဒ်မ-၅၀၅

(ြ) တွင် “ြည်သြဆို (ြ) အြ းမပညသူ ို့်အ း သို့် ည်းြဟု ် မပည်သ စ်စုအ း အထိ ် လန့််မဖစ်နစလျှင်

သို့် ည်းြဟု ် ထိ ်လန့််နစ န်ကြ ွယ်လျှင်၊ (ခ) ြြှန်ဟု သိလ ြ် ှငာ့် သို့် ည်းြဟု ် မဖန့််နဝလျှင် သို့် ည်းြဟု ်

မဖန့််နဝနစ န် ကြ ွယ်လျှင်၊ (ဂ) အစိုး အ ထြ်း အြှုထြ်းြ းြို မဖစ်နစ၊ အစိုး အ ထြ်း အြ ျုိ းအစ း စ်ခုြို

မဖစ်နစ၊ အစိုး အ ထြ်း အြှုထြ်း စ်ဦး စ်နယ ြ်ြို မဖစ်နစ ဇဝ ်မပစ်ဒဏ် ထိုြ်သငာ့်နသ မပစ်ြှုြို

ြ းလွေန်နစ န် သို့် ည်းြဟု ် လှုနဆ ် န် ိုြ်ရိုြ်မဖစ်နစ၊ သွေယဝ

် ိုြ်၍မဖစ်နစ မပျုလုပ်လျှင် သို့် ည်းြဟု ်

ထိုသို့်ြ းလွေန် န် ကြ ွယ်လျှင် ထိုသြို သုး ှစ်ထိ နထ င်ဒဏ်မဖစ်နစ၊ နငွေဒဏ်မဖစ်နစ၊ ဒဏ် ှစ် ပ်စလုးမဖစ်နစ

ခ ြှ ် ြည်” ဟုရဖာ်ပပထာ်းသည်။ စစ်ရြာင်စီသည် မတ ာ်းအာဏာသမ််းပပီ်းမကြာမီတွင် ဤြာ့သုှံ့ ပပည်သူမ ာ်းြု

ဖနပ်၍ စစ်အုပ်ခ ပ်ရ ်းတည်ပမရစ န် မတ ာ်းဥပရဒ မ ာ်းစွာြု ပပင်ဆင်ပဖညာ့်စွြ်ပခင််း၊ အသစ်ပပဌာန်ပခင််းမ ာ်း

ပပ လုပ်ခသ
ာ့ ည်။

အမ ်းသာ်းညီညတ်ရ ်းအစု်း (NUG) ၏ ဇွန်လ ၂၀၂၁ တွင် ထုတ်ပပန်ခာ့သညာ့် CDM 2021 အ CDM

ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််း (၃၆၂၂) ဦ်းြု စစ်ရြာင်စီမ ာဇသတ်ကြီ်းဥပရဒ ပုဒ်မ-၅၀၅ ပဖငာ့်တ ာ်းစွဆုထာ်းပပီ်း ဖမ််းဝ မ််းမ ာ်း

ထုတ်ပပန်ထာ်းသည် (NUG, 2021)။ Frontier သတင််းဌာန၏ ရမလ (၇) ြ်ရနှံ့အထ စုရဆာင််းထာ်းရသာ

အခ ြ်အလြ်မ ာ်းအ ြ န််းမာရ ်းဝန်ထမ််း (၃၈၉) ဦ်းြု စစ်ရြာင်စီမ ာဇသတ်ကြီ်းဥပရဒ ပုဒ်မ-၅၀၅

တ ာ်းစွဆထ
ု ာ်းပပီ်း၊ နုင်ငံရ ်းအြ ဉ််းသာ်းမ ာ်းြူညီရစာြ်ရ ာြ်ရ ်းအသင််း (AAPP) ၏ ရမလ (၉) ြ်ရနှံ့အထ

စုရဆာင််းထာ်းရသာ အခ ြ်အလြ်မ ာ်းအ ြ န််းမာရ ်းဝန်ထမ််း (၃၈) ဦ်းြု စစ်ရြာင်စီမ ဖမ််းဆီ်းအရ ်းယူခာ့သည်

(Frontier Myanmar, 2021)။

ထအ
ုှံ့ ပပင် မည်သူမ ာ်းြြ ်းလွန်သည်ြု မသ ရသာ်လည််း CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအာ်း ပစ်မတ်ထာ်း၍

အသြ်အနတ ာယ်ြု ပခမ််းရပခာြ်သညာ့် ပဖစ် ပ်မ ာ်းသည်လည််း CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း စု်း မ်ရနကြ သညာ့်

အသြ်အနတ ာယ်လုခံ ခံ ရ ်းအတွြ် စန်ရခေါ်မှုပဖစ်ရနသည်။ သာဓြပဖစ် ပ်အရနပဖငာ့် မနတရလ်းဝမ််းတွင််းပမ ျို့နယ်

အထြ်တန််းရြ ာင််းမ CDM ပပ လုပ်ခာ့သညာ့် အသြ်(၅၀) အ ွယ် ရြ ာင််းဆ ာ ဦ်းရြ ာ်နုင်ဝင််းြု စစ်တပ်မ ဖမ််းဆီ်းပပီ်း

(၅) ြ်အကြာတွင် ရသဆံု်းသွာ်းရကြာင််း မသာ်းစုထံ အရကြာင််းကြာ်းခာ့သည် (Wah, 2022)။ အလာ်းတူပင်

ရအာြ်တဘ
ု ာလ (၁၆) ြ်ရနှံ့တွင် မရြွ်းတုင််း ရပေါြ်ပမ ျို့နယ်၊ ရတာင်ပမင်ာ့ ွာမ ရြ ာင််းဆ ာ ဦ်းရစာထွန််းမု်းသည်

34
စစ်ရြာင်စီတပ်၏ ဖမ််းဆီ်းပခင််းခံ သည်။ ဦ်းရစာထွန််းမု်း၏ ဦ်းရခေါင််းနင်ာ့ ရပခလြ်မ ာ်းြု အပုင််းပုင််းပဖတ်၍

ြ် ြ်စြ်စြ် သတ်ပဖတ်သွာ်းသည်ာ့အပပင် ရတာင်ပမင်ာ့ ွာ၏ အလယ်တန််းရြ ာင််းတံခေါ်းတွင် ဦ်းရစာထွန််းမု်း၏

ဦ်းရခေါင််းြု လူမဆန်စွာ ခ တ်ဆထာ်းကြသည်

ွ (Myanmar Witness, 2022)။ စစ်ရြာင်စီသည် ဤသရ
ုှံ့ သာ

လူမဆန်သညာ့်လုပ် ပ်မ ာ်းပဖငာ့် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း၏ စတ်ပုင််းဆုင် ာ ရုပ်ပုင််းဆုင် ာြု ပခမ််းရပခာြ်လ ြ် သည်။

ထရ
ုှံ့ ကြာငာ့် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းသည် ရတာ်လန်ရ ်း (၂) နစ်နီ်းပေါ်းြာလအတွင််းတွင် လံုခခံ ရ ်းအခြ်အခ၊

အလုပ်အြုင်အခွငာ့်အလမ််း၊ ရငွရကြ်းအခြ်အခ၊ အသြ်အနတ ာယ်နင်ာ့ အပခာ်းရသာ အမ ်းမ ်းရသာ စန်ရခေါ်မှုမ ာ်းြု

င်ဆုင်ရနကြ သည်။ ဥပရဒ၏အြာအြွယြ

် ု မယူနုင်သည်ာ့အပပင် နုင်ငံဝန်ထမ််းတစ်ဦ်း ခံစာ်းသင်ာ့သည်ာ့

ခံစာ်းခွင်ာ့မ ာ်းြုလည််း စွန်ှံ့လွှတ်ခာ့ ပပီ်း ပုန််းလ ်းြွယလ

် ်းဘဝပဖင်ာ့ ရနထုင်ရနကြ သည်။

CDM မပည်သူ့ဝန်ထြ်းြ းအ ွေြ် းြျှ ြှု ှ နဖွေန း

စစ်အာဏာ င်စနစ်ြ ရံှု်းရ ်း၊ ဒီမုြရ စီပပန်လည် ရ ်းအတွြ် အခြ်အခအမ ်းမ ်းြု င်ဆုင်ပပီ်း

ရတာ်လန်ရ ်းတပ်ဦ်းတွင် ပေါဝင်ခာ့ကြသညာ့် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းြု ၎င််းတ၏

ုှံ့ ြုယ်ြ ်းမဖြ် စွနှံ့်လတ်မှုမ ာ်းအတွြ်

တ ာ်းမ တမှု ာရဖွရ ်း ပပန်လည်ြုစာ်းမှုနည််းလမ််းမ ာ်းြုလည််း ရတာ်လန်ရ ်းြာလနင်ာ့ ရတာ်လန်ရ ်းအလွန်

ြာလမ ာ်းတွင် ထညာ့်သွင််းစဉ််းစာ်းကြ န်မာ အရ ်းကြီ်းလပေါသည်။ ၎င််းနငပ

် တ်သြ်၍ ပပန်လည်ြုစာ်းမှု သငာ့်သည်၊

မသငာ့်သည်ဆု ာတွင် ပေါဝင်ရပဖဆုရပ်းသူ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းသာမြ သာမာန်ပပည်သူမ ာ်းြလည််း ာနှုန််းပပည်ာ့

သရဘာတူညီကြသည်ြု ရတွျို့ ပေါသည်။ ဤစာတမ််းတွင် တ ာ်းမ တမှု ာရဖွရ ်း ပပန်လည်ြုစာ်းမှုနည််းလမ််းမ ာ်း

ဆု ာတွင် (၁) လြ် ာထူ်းမ ာထူ်းတု်းရပ်းပခင််း၊ (၂) ဆံု်းရံှု်းခာ့သည်ာ့ လစာမ ာ်း ပပန်လည် ယူပခင််း၊ (၃)

ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းရြာင််းတံဆပ် ခ ်းီ ပမငာ့်ပခင််းနငာ့် (၄) အပခာ်းြုစာ်းမှုနည််းလမ််းမ ာ်း စသညာ့် ပပန်လည်ြုစာ်းမှု

နည််းလမ််းမ ာ်းထမ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း၏ ရမ ာ်မန််းခ ြ်မ ာ်းြု စစ်တမ််းရြာြ်ယူ ာတွင် ဆံု်းရံှု်းခာ့သည်ာ့ လစာမ ာ်း

ပပန်လည်ရပ်းပခင််း ၄၅ ာခုင်နှုန််း၊ အပခာ်းြုစာ်းမှုနည််းလမ််း ၃၂.၅ ာခုင်နှုန််း၊ ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းရြာင််း တံဆပ်ခ ်းီ ပမငာ့်ပခင််း

၁၅ ာခုင်နှုန််း နငာ့် လြ် ာထူ်းမ ာထူ်းတု်းရပ်းပခင််း ၇.၅ ာခုင်နှုန််း ရတွျို့ ပေါသည်။ ထရ

ုှံ့ ကြာင်ာ့ ဆံု်းရံှု်းခာ့သညာ့်လစာမ ာ်း

ပပန်လည်ရပ်းပခင််းသည် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းအမ ာ်းစုရမ ာ်မန််းရသာ ပပန်လည်ြုစာ်းမှုနည််းလမ််းအပဖစ် မတ်ယူ

နုင်ပေါသည်။

စစ်ရြာင်စီသည် ရဖရဖာ်ဝေါ ီလ ၁ ြ်ရနှံ့တွင် အာဏာသမ််းပပီ်းရနောြ် ဝန်ကြီ်းဌာန အသီ်းသီ်း

ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းအမ ာ်းစုသည် ရဖရဖာ်ဝေါ ီလ၏ လစာမ ာ်းြုသာ ထုတ်ယူ ခာ့ပပီ်း မတ်လမစ၍ လစာထုတ်ယူ န်

အတွြ် ရံု်းတြ်လြ်မတ်ထု်းပခင််းပဖငာ့် အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်းလှုပ် ာ်းမှုတွင် ပေါဝင်သူမ ာ်းစာ င််းြု

ရြာြ်ယခ
ူ ာ့ကြသည်။ ပညာရ ်းဝန်ကြီ်းဌာန အဆငာ့်ပမငာ့်ပညာရ ်းဝန်ထမ််းမ ာ်းတွင် ရံု်းတြ် လြ်မတ်ထ်းု စာ င််းြု

35
ဝန်ထမ််းမတ်တမ််းသုှံ့ ရပ်းပုှံ့ရစခာ့ပပီ်း အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်းလှုပ် ာ်းမှုတွင် ပေါဝင်ခာ့ကြသညာ့်

ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းသည် မတ်လမစ၍ လစာ ပခင််း မ ရတာာ့ပေါ။ ဧပပီလမစ၍ ဝန်ကြီ်းဌာန အသီ်းသီ်း

အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်းလှုပ် ာ်းမှုတွင် ပေါဝင်သညာ့် ဝန်ထမ််းမ ာ်းြု ဝန်ကြီ်းဌာနအလုြ် တ ာ်းဝင်

ထုတ်ပယ်စာမ ာ်းပဖငာ့် ထုတ်ပယ်ခာ့ကြသည်။ မတ်လမစ၍ ာထူ်း၊ လစာမ ာ်းြု စွနှံ့်လတ်၍ အကြမ််းမဖြ်

အာဏာဖီဆန်ရ ်းလှုပ် ာ်းမှုတွင် ပေါဝင်ခာ့ကြရသာ ဝန်ထမ််းမ ာ်းအတွြ် ရငွရကြ်းဆုင် ာ အခြ်အခသည်

ဒုတယအကြီ်းမာ်းဆံု်း စန်ရခေါ်မှုအပဖစ် င်ဆုင်ရနကြ ပပီ်း ၎င််းတဆ

ုှံ့ ံုရံှု်းခာ့ သညာ့် ရတာ်လန်ရ ်းြာလအတွင််းလစာမ ာ်း

ပပန်လည် ရ ်းသည် ၎င််းတအ

ုှံ့ မ ာ်းဆံု်းအဆုပပ ထာ်းသညာ့် ရတာ်လန်ရ ်းြာလအလွန်၌ ပပန်လည်ြုစာ်းမှု

နည််းလမ််းအပဖစ် စစ်တမ််းမ ာ်းအ ရတွျို့ ပေါသည်။ ထရ

ုှံ့ ကြာငာ့် အမ ်းသာ်း ညီညတ်ရ ်းအစု်း (NUG) အရနပဖငာ့် CDM

နငာ့်ပတ်သြ်၍ မူဝေါဒရ ်းဆွ ာတွင် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း၏ ရမ ာ်မန််းထာ်းသညာ့် ပပန်လည်ြုစာ်းမှုနည််းလမ််းမ ာ်းြု

အရလ်းထာ်း၍ အရြာင်အထည်ရဖာ် ရဆာင် ွြ်သငာ့်ပေါသည်။

၄.၂ အကြမပျုနဆွေးန ွေးခ ြ်ြ း

စစ်အာဏာ င်စနစ်ြ ရံှု်းရ ်း၊ ဒီမုြရ စီပပန်လည် ရ ်းအတွြ် အလုပ်အြုင်၊ ာထူ်း၊ လစာမ ာ်းြု

စွနှံ့်လတ်၍ ပမန်မာာ့ရနွဦ်းရတာ်လန်ရ ်းတွင် ပပည်သူမ ာ်းနငာ့်အတူ ရတာ်လန်ရ ်းြာလ (၂) နစ်နီ်းပေါအထ ရနောင်တြင််း၍

စစ်အာဏာ င်စနစ် အပမစ်ပပတ်ရစ န် အဆံု်းထတြ

ု ်ပွဝင်ရနရသာ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းနငာ့် ၎င််းတ၏
ုှံ့

အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်းလှုပ် ာ်းမှု အခန််းြဏ္ဍြု အသမတ်ပပ ဂုဏ်ပပ သငာ့်ပေါသည်။ ရတာ်လန်ရ ်းြာလတွင်

၎င််းတုှံ့ င်ဆုင်ခာ့ကြ သညာ့် စန်ရခေါ်မှုအမ ်းမ ်းြု ထညာ့်သွင််းစဉ််းစာ်း၍ ရတာ်လန်ရ ်းအလွန်ြာလတစ်ခုတွင်

၎င််းတအ
ုှံ့ တွြ် တ ာ်းမ တမှု ာရဖွရပ်းရ ်းသည် ရနောင်ပပည်သူူ့အစု်း သစ်တစ် ပ်၏ အရ ်းကြီ်းရသာ တာဝန်တစ် ပ်

ပဖစ်ပေါသည်။

ဤစာတမ််းမ ရြာြ်ယူထာ်းရသာ အခ ြ်အလြ်မ ာ်းအ လံုခခံ ရ ်းသည် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း

ြုယ်တင
ု ်အတွြ်သာမြ ၎င််းတမ
ုှံ့ သာ်းစုဝင်မ ာ်းအတွြ်လည််း အကြီ်းမာ်းဆံု်းစန်ရခေါ်မှုအပဖစ် င်ဆုင်ရနကြ သညာ့်

အတွြ် ၎င််းတ၏
ုှံ့ စတ်ပုင််းဆုင် ာ ရုပ်ပုင််းဆုင် ာပပန်လည်ြုစာ်းမှု နည််းလမ််းမ ာ်းြုလည််း ထညာ့်သွင််းစဉ််းစာ်း

သငာ့်ရပသည်။ ထအ
ုှံ့ ပပင် ရတာ်လန်ရ ်းြာလအတွင််းတွင်လည််း ပညာရ ်းနယ်ပယ်တွင် ပဖစ်ပွာ်းခာ့ရသာ Kaung 4 you

ြာ့သရ
ုှံ့ သာ ၎င််းတြ
ုှံ့ ုယ်ရ ်းအခ ြ်အလြ်မ ာ်းရပေါြ်ကြာ်းသညာ့်ြစစ ပ်မ ာ်း ထပ်မံမပဖစ်ပွာ်းရစ န် သြ်ဆုင် ာ

တာဝန် သူမ ာ်းနငာ့် ပပည်သူမ ာ်းမလည််း အထူ်းသတပပ လုပ်ရဆာင်ကြ န် အလွန်အရ ်းကြီ်းပေါသည်။ CDM

ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း လံုခခံ ရ ်းသတ ရနရစ န် တာဝန် သူမ ာ်းအရနပဖင်ာ့ လုအပ်သလု လံုခခံ ရ ်းလမ််းညန်ခ ြ်မ ာ်းြု

ထုတ်ပပန်သငာ့်ပေါသည်။

36
 CDM မူဝေါဒနငာ့်ပတ်သြ်၍ အမ ်းသာ်းညီညတ်ရ ်းအစု်း အရနပဖငာ့် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအတွြ်

တ ာ်းမ တမှု ာရဖွရ ်းနငာ့် ပပန်လည်ြုစာ်းမှုနည််းလမ််းမ ာ်းြု ၂၀၂၁ နစ်ြုန်ပုင််းရလာြ်တွင် မူကြမ််း

ရ ်းဆွလ ြ် ရကြာင််းနငာ့် သြ်ဆုင် ာ ဝန်ကြီ်းဌာနအလုြ် မူကြမ််းရ ်းဆွပခင််းမ ာ်းလည််း ရကြာင််း ရလာ့လာ

သ ပေါသည်။ သရ
ုှံ့ သာ် လြ် အရပခအရနတွင် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း၏ သရဘာထာ်းလမ််းခခံ နုင် န်

အခြ်အခ နုင်ပပီ်း သာမာန်ပပည်သူမ ာ်း၏ သရဘာထာ်းအပမင်ြု ယူ န်မာလည််း အလွန်အရ ်းကြီ်းပေါသည်။

အပခာ်းတစ်ဘြ်တွင်လည််း CDM လှုပ် ာ်းမှုတွင် မပေါဝင်သည်ာ့ ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း (Non-CDM ဝန်ထမ််းမ ာ်း) နင်ာ့

ပတ်သြ်သညာ့် အပမင်သရဘာမ ာ်းအရပေါ်တွင်လည််း ပငင််းပွာ်းဖွယ် ာမ ာ်းလည််း နုင်ရပမည်။ သုှံ့ ာတွင် CDM

ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအတွြ် တ ာ်းမ တမှု ာရဖွရပ်းနုင် န်မာလည််း ဒီမုြရ စီစနစ် ပပန်လည်တည်ရဆာြ်ရ ်းနငာ့်

အစု်း ယနတ ာ်းမ ာ်း ရြာင််းမွန်စွာ ပပန်လည်လည်ပတ်နုင်ရ ်းအတွြ် သြ်ဆုင် ာ ဝန်ကြီ်းဌာနမ ာ်းမ

မူဝေါဒမ ာ်းရ ်းဆွ ာတွင် CDM မူဝေါဒသည် ပူ်းတွထညာ့်သွင််းစဉ််းစာ်းသငာ့်သညာ့်အခ ြ်ဟု ယူဆပေါသည်။

ဤစာတမ််းတွင် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအတွြ် တ ာ်းမ တမှု ာရဖွရ ်းနငာ့် ပပန်လည်ြုစာ်းမှု

နည််းလမ််းမ ာ်းနငာ့်ပတ်သြ်၍ နမူနောရလာ့လာခ ြ်မ ာ်းအ ဆံု်းရံှု်းခာ့သည်ာ့လစာမ ာ်း ပပန်လည်ရပ်းပခင််းြာ့သရ

ုှံ့ သာ

ပပန်လည်ြုစာ်းမှုနည််းလမ််းသည် ၎င််းတအ
ုှံ့ မ ာ်းစုရမ ာ်မန််းထာ်းရသာ ြုစာ်းမှုနည််းလမ််းအပဖစ် ရတွျို့ ပေါသည်။

ရတာ်လန်ရ ်း ြာလ (၂) နစ်နီ်းပေါ်းြာလအထ ပံုမန်ဝင်ရငွမ ပခင််း၊ လံုရလာြ်ရသာ ဝင်ရငွမ ပခင််း၊

လံုခခံ ရ ်းစု်း မ်မှုရကြာငာ့် အလုပ်အြုင်အတည်တြ လုပ်ြုင် န် ခြ်ခပခင််းမ ာ်းရကြာငာ့် မသာ်းစု စာ်းဝတ်ရနရ ်းအတွြ်

ရုန််းြန်ရနကြ သညာ့် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအတွြ် ဆံု်းရံှု်းခသ

ာ့ ည်လစာမ ာ်း ပပန်လည်ရပ်းပခင််းသည်လည််း

သင်ာ့ရတာ်ရသာ ြုစာ်းမှုနည််းလမ််းအပဖစ် ထညာ့်သွင််းစဉ််းစာ်းသငာ့်ရပသည်။ ရတာ်လန်ရ ်းြာလအတွင််းတွင်လည််း

အမ ်းသာ်းညီညတ်ရ ်းအစု်း အရနပဖငာ့် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအတွြ် ဘဏ္ဍာရ ်း ပမာဏတစ်ခုခွရဝသတ်မတ်၍

ရငွရကြ်းအခြ်အခ ကြံ ရတွျို့ရန ရသာ CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမသာ်းစုမ ာ်းဆီသုှံ့ ရ ာြ် နုင်မညာ့်နည််းလမ််းမ ာ်း

ရဖာ်ရဆာင်နုင် န် အရလ်းထာ်း ရဆာင် ွြ်သငာ့်ပေါသည်။

ရငွရကြ်းတုြ်ရုြ်ရထာြ်ပံာ့နုင်သညာ့်နည််းလမ််းအပပင် လြ် တွင် သြ်ဆုင် ာပညာရ ်းအဖွျို့ အစည််းမ ာ်းတွင်

ပညာ င်မ ာ်းနငာ့်ပူ်းရပေါင််း၍ အမ်တွင််းမှုလုပ်ငန််းမ ာ်းြု CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအတွြ် အလုပ်အြုင်အခွငာ့်အလမ််း

ရဖာ်ရဆာင်နုင် န် ရဆာင် ွြ်လ ြ် ကြရကြာင််း ရလာ့လာရတွျို့ ပပီ်း အင်တာနြ်မ ရသာရန ာမ ာ်းမ ဝန်ထမ််းမ ာ်း၊

နည််းပညာလုအပ်ရနရသာ ဝန်ထမ််းမ ာ်း အာ်းလံု်းပေါဝင်နုငမ

် ညာ့် အစီအစဉ်မ ာ်းြုလည််း အမ ်းသာ်းညီညတ်ရ ်းအစု်း

အရနပဖငာ့် အထူ်းအရလ်းထာ်း ရဆာင် ွြ်သငာ့်ပေါသည်။ ရနောင် ပပည်သူူ့အစု်း သစ်လြ်ထြ် CDM မူဝေါဒရ ်းဆွသညာ့်အခေါ

ဤစာတမ််းမ ရလာ့လာရတွျို့ ခ ြ်မ ာ်းြု ထညာ့်သွင််းစဉ််းစာ်းနုင်ရစ န် ည် ွယ်ပေါသည်။ အလံု်းစံုလမ််းခခံ နုင်ရသာ CDM

မူဝေါဒတစ်ခု ရပေါ်ထွြ်လာရစ န် သုရတသနလုပ်ထံု်းလုပ်နည််းတွင် ရဖာ်ပပခာ့သညာ့်အတုင််း ဤစာတမ််းတွင် CDM

37
ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း င်ဆုင်ကြံ ရတွျို့ရန ရသာ အကြီ်းမာ်းဆံု်းစန်ရခေါ်မှုမ ာ်း၊ ၎င််းတအ
ုှံ့ တွြ် တ ာ်းမ တမှု ာရဖွရ ်း

နည််းလမ််းမ ာ်းြုသာ ရလာ့လာနုင်ခာ့သညာ့်အတွြ် ရနောင်သုရတသနစာတမ််းမ ာ်းတွင် ပုဂလ

ဂ ြ CDM ဝန်ထမ််းမ ာ်း၊

လြ်နြ်ြုင်အဖွျို့အစည််းမ ာ်းမ CDM တပ်သာ်းမ ာ်း၊ တပ်မရတာ်သာ်းမ ာ်းအတွြ် အလာ်းတူရလာ့လာမှုမ ာ်း

ပပ လုပ်နုင် န် အကြံ ပပ တင်ပပလုပေါသည်။

38
 ည်ညွှန်းြိုးြ းခ ြ်ြ း

Ackerman, P. (2021). The Checklist to End Tyranny: How Dissidents will win 21st Century Civil Resistance

Campaigns (1st Editio). ICNC Press.

Ahmed Shaikh, I., Ahmad Khan, S., & Ahmed Jatoi, B. (2018). Congress, Gandhi, and Civil Disobedience

Movement. Journal of the Punjab University Historical Society, 31(2), 277–282.

Andrews, T. H. (2022). Report of the Special Rapporteur on the situation of human rights in Myanmar.

https://www.ohchr.org/en/documents/thematic-reports/ahrc49crp1-conference-room-paper-

Askew, J. (2022). Iran protests: What caused them? Are they different this time? Will the regime fall? What

sparked the Iran protests? Euronews.

https://www.facebook.com/share.php?u=https%3A%2F%2Fwww.euronews.com%2F2022%2F12%2F2

0%2Firancom/@euronews

Ayeyarwaddy Times. (2022). CDM ရြ ာင််းသာ်း၊ ရြ ာင််းသူရတွနှံ့ CDM ဝန်ထမ််းရတွ အလင််းဝင်ဖုှံ့

စစ်ရြာင်စီထုတ်ပပန်.

Bangkok Post. (2021). Myanmar protesters nominated for Nobel Peace Prize.

https://www.bangkokpost.com/world/2090287/myanmar-protesters-nominated-for-nobel-peace-

prize

Carrillo, A. P. (1991). Human Rights, Civil Disobedience, and Political Crimes. Office of Justice Programs

(OJP).

Cicek, A. C., Aydin, S., & Akgul, E. (2016). A Study on the Acts of Civil Disobedience That Have Nationwide

Significance in Republic of Turkey. Sociology Study. https://doi.org/10.17265/2159-5526/2016.01.001

Freeman, H. A. (1966). The Right of Protest and Civil Disobedience. Indiana Law Journal, 41(2), 228–254.

Frontier Myanmar. (2021). CDM crunch: Striking doctors struggle to meet healthcare needs. June 23.

https://www.frontiermyanmar.net/en/cdm-crunch-striking-doctors-struggle-to-meet-healthcare-

needs/

i
Garth, B. G., & Cappelletti, M. (1978). Access to Justice: The Newest Wave in the Worldwide Movement.

Buffalo Law Review, 27, 181–292. https://www.repository.law.indiana.edu/facpub

Karatnycky, A. A. P. (2005). How freedom is won. from civic resistance to durable democracy. Kubatananet.

Khit Thit Media. (2022). ပမန်မာနုင်ငံမ INGO တစ်ခုပဖစ်သညာ့် MAM အဖွျို့ြ ြ န််းမာရ ်း CDM ဝန်ထမ််း ၉၀ နီ်းပေါ်းြု

သန််း ၃၀ စီရလ ာ်ရကြ်းရပ်း၍ အလုပ်မ ထုတ်ပယ်. https://www.ptonline.com/articles/how-to-get-better-

mfi-results

Kunecka, M. (2020). Civil Disobedience on Respect for Law and Human Rights. The Journal of Human Rights,

15(2), 137–152. https://doi.org/10.22096/hr.2020.45881

Myanmar Now. (2021). CDM ဆ ာဝန်မ ာ်း၏ မသာ်းစုဝင်မ ာ်းြုပေါ စစ်ရြာင်စီ ဖအာ်းရပ်းပခမ််းရပခာြ်ရန.

Myanmar Witness. (2022). School teacher killed and body mutilated: Vicious attack on school designed to

terrorise pupils and teachers.

NUG. (2021). MYANMAR’ S CIVIL DISOBEDIENCE: A Historic Endeavour for Peace and Democracy. September.

NUG’s the Union Taxation Law, Law No. 6 (2021).

Raqib, J. (2017). Learning from civil resistance around the world. 1–9.

Stephan, M. J., & Chenoweth, E. (2008). Why civil resistance works: The strategic logic of nonviolent conflict.

International Security, 33(1), 7–42. https://doi.org/10.1162/isec.2008.33.1.7

The Irrawaddy. (2022a). CDM ဝန်ထမ််းမ ာ်း ပပည်ပထွြ်ခွာခွင်ာ့မ ရ ်း စစ်ရြာင်စီ ပတ်ပင်ထာ်း. 18 July, 1–6.

The Irrawaddy. (2022b). Myanmar Civilian Government-Linked Online School Founder and Teachers

Arrested. 1–4.

Wah, M. S. (2022). CDM teacher dies after five days in junta custody. Myanmar Now, 1–14.

Yuen, S. (2015). Hong Kong After the Umbrella Movement: An uncertain future for “One Country Two

Systems.” China Perspectives, 2015/1, 49–53. https://doi.org/10.4324/9781003089575-9

Zalen Media. (2022). ထုင််းနုင်ငံြာ်းတမ််းရမာြ်မှုတွင် ခ င််းအမ ်းသာ်းတစ်ရယာြ်အပေါအဝင် ပမန်မာနုင်ငံသာ်း (၃) ဦ်း

ရသဆံု်း.

ii
 နနောြ်ဆြ် ွဲွေ
CDM မပည်သူ့ဝန်ထြ်းြ းြို စစ် ြ်းနြ ြ်ယခွဲာ့နသ နြးခွေန်ြ း

၁။ ြ ာ်း/မ

၂။ အသြ်

၃။ ပညာအ ည်အခ င််း

၄။ ရန ပ်လပ်စာ

၅။ အမ်ရထာင် /မ

၆။ ာထူ်း

၇။ ဝန်ကြီ်းဌာန

၈။ အကြမ််းမဖြ်အာဏဖီဆန်ရ ်းလူထုလှုပ် ာ်းမှု (CDM) ြု သင်ဘယ်လုနော်းလည် ပေါသလ။

၉။ ပမန်မာနုင်ငံရနွဦ်းရတာ်လန်ရ ်းတွင် CDM ၏ အခန််းြဏ္ဍြု သင်ဘယ်လု ယူဆပေါသလ။

၁၀။ CDM လှုပ် ာ်းမှုတွင် ပေါဝင်ခာ့မှုအရပေါ် သင်၏ ခံယခ

ူ ြ်ြု ရဖာ်ပပပေါ။

၁၁။ လြ် အလုပ်အြုင်ြု ရဖာ်ပပနုင်မည်ဆုပေါြ ရဖာ်ပပရပ်းပေါ။

၁၂။ လြ် ရန ာ/အလုပ်အြုင်တွင် ကြံ ရတွျို့ရန သည်ာ့အခြ်အခမ ာ်းြု ရဖာ်ပပပေါ။

၁၃။ CDM တွင် ပေါဝင်ခာ့သည်ာ့ ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းတစ်ဦ်းအရနပဖင်ာ့ င်ဆုင်ရတွျို့ကြံ ရန သည်ာ့ ပထမအကြီ်းမာ်းဆံု်း

စန်ရခေါ်မှုြု ရဖာ်ပပပေါ။

၁၄။ CDM တွင် ပေါဝင်ခာ့သည်ာ့ ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းတစ်ဦ်းအရနပဖင်ာ့ င်ဆုင်ရတွျို့ကြံ ရန သည်ာ့ ဒုတယအကြီ်းမာ်းဆံု်း

စန်ရခေါ်မှုြု ရဖာ်ပပပေါ။

၁၅။ CDM တွင် ပေါဝင်ခာ့သည်ာ့ ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းတစ်ဦ်းအရနပဖင်ာ့ င်ဆုင်ရတွျို့ကြံ ရန သည်ာ့ တတယ အကြီ်းမာ်းဆံု်း

စန်ရခေါ်မှုြု ရဖာ်ပပပေါ။

၁၆။ CDM တွင် ပေါဝင်ခာ့သည်ာ့ ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းတစ်ဦ်းအရနပဖင်ာ့ င်ဆုင်ရတွျို့ကြံ ရန သည်ာ့ စတုတထ အကြီ်းမာ်းဆံု်း

စန်ရခေါ်မှုြု ရဖာ်ပပပေါ။

၁၇။ ရတာ်လန်ရ ်းအလွန်ြာလတွင် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအရနပဖင်ာ့ မမတှံ့ု စွနလ

်ှံ့ တ်အနစ်နောခံမှု/

ဆံု်းရံှု်းမှုမ ာ်းအတွြ် ြုစာ်းခွင်ာ့ ပပန်လည် သင်ာ့သည်ဆုလ င် သင်၏ သရဘာထာ်းြု ရဖာ်ပပပေါ။

၁၈။ ရတာ်လန်ရ ်းအလွန်ြာလတွင် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအရနပဖင်ာ့ မမတှံ့ု စွနလ

်ှံ့ တ်အနစ်နောခံမှု/

ဆံု်းရံှု်းမှုမ ာ်းအတွြ် ြုစာ်းခွင်ာ့ ပပန်လည် သင်ာ့သည်ဆုပေါြ...

(၁) လြ် ာထူ်းမ ာထူ်းတု်းရပ်းပခင််း

iii
 (၂) ဆံု်းရံှု်းခာ့သညာ့်လစာမ ာ်း ပပန်လည်ရပ်းပခင််း

(၃) ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းရြာင််း တံဆပ်ခ ်းီ ပမငာ့်ပခင််း

(၄) အပခာ်းနည််းလမ််း

၁၉။ နံပေါတ် (၄) ြု ရ ွ်းခ ယ်ပေါြ ရဖာ်ပပရပ်းပေါ န်။

၂၀။ အြယ်၍ ပမန်မာာ့ရနွဦ်းရတာ်လန်ရ ်းသည် မမရမ ာ်မန််းထာ်းသည်ာ့အတုင််း ပဖစ်မလာခာ့ပေါြ

သင်ာ့အနောဂတ်ရမ ာ်မန််းခ ြ်/ ခံယခ

ူ ြ် သရဘာထာ်း

၂၁။ လြ် အခ န်ထ CDM လှုပ် ာ်းမှုတွင် ဆြ်လြ်ပေါဝင်ခာ့ပခင််းအရပေါ် သင်ာ့၏ ခံယခ

ူ ြ်သရဘာထာ်း

CDM ြဟု ်သညာ့် မပည်သြ းြို စစ် ြ်းနြ ြ်ယခွဲာ့နသ နြးခွေန်ြ း

၁။ ြ ာ်း/မ

၂။ အသြ်

၃။ ပညာအ ည်အခ င််း

၄။ အကြမ််းမဖြ်အာဏာဖီဆန်ရ ်း လှုပ် ာ်းမှု (Civil Disobedience Movement) ြု သင်ဘယ်လု

နော်းလည်ပေါသလ။

၅။ ပမန်မာနုင်ငံရနွဦ်းရတာ်လန်ရ ်းတွင် CDM ၏အခန််းြဏဌြု သင်ဘယ်လု ယူဆပေါသလ

၆။ မမဝန််းြ င် CDM တွင် ပေါဝင်ခာ့သူ ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်း င်ဆုင်ရတွျို့ကြံ ရန သညာ့် အကြီ်းမာ်းဆံု်း စန်ရခေါ်မှုြု

ရဖာ်ပပပေါဆုလ င်

၇။ ရတာ်လန်ရ ်းအလွန်ြာလတွင် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအရနပဖင်ာ့ ၎င််းတုှံ့ စွန်ှံ့လတ်အနစ်နောခံမှု/

ဆံု်းရံှု်းမှုမ ာ်းအတွြ် ပပန်လည် သင်ာ့သည်ဆုလ င် သင်၏ သရဘာထာ်း

၈။ ရတာ်လန်ရ ်းအလွန်ြာလတွင် CDM ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းမ ာ်းအရနပဖင်ာ့ ၎င််းတုှံ့ စွန်ှံ့လတ်အနစ်နောခံမှု/

ဆံု်းရံှု်းမှုမ ာ်းအတွြ် ပပန်လည်ြုစာ်းမှု သင်ာ့သည်ဆုပေါြ

(၁) လြ် ာထူ်းမ ာထူ်းတု်းရပ်းပခင််း

(၂) ဆံု်းရံှု်းခာ့သညာ့်လစာမ ာ်း ပပန်လည်ရပ်းပခင််း

(၃) ပပည်သူူ့ဝန်ထမ််းရြာင််း တံဆပ်ခ ်းီ ပမငာ့်ပခင််း

(၄) အပခာ်းနည််းလမ််း

၉။ နံပေါတ် (၄) အပခာ်းနောည််းလမ််းြု ရ ွ်းခ ယ်ပေါြ ရဖာ်ပပရပ်းပေါ န်။

iv
 အင်ဒို-ပစဖတ်ဒဒသတွင်း် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံကက်းမ ဘ်း၏

ပထဝနင
ို ်ငံဒ ်းအဘ်းပပြိုင်မှုနှငာ့် မမန်မဘာ့ဒမိုကဒ စ

မပန်လည်ဒဖဘ်ဒ ဘင်ဒ ်းအဒပေါ် သက်ဒ ဘက်မှု အလဘ်းအလဘအဘ်း

ဒလာ့လဘမြင််း(၁၉၈၈-၂၀၁၀)

i
 မာတိကာ

စဘတမ််းအနှစ်ြ ြိုပ် ...................................................................................................................................................... I

အြန််း (၁ ) နဒါန််း..................................................................................................................................................... 1

၁.၁ စဘဒပသံို်းသပ်ြ က် ................................................................................................................................. 5

၁.၂ သိုဒတသန စဘတမ််း၏ ည် ွယ်ြ က် ...................................................................................................... 7

၁.၃ သိုဒတသနမူဒ ဘင် (CONCEPTUAL FRAMEWORK) ...................................................................................... 8

၁.၄ METHODOLOGY AND LIMITATION ................................................................................................................ 9

၁.၅ သိုဒတသနစဘတမ််း၏ဖွွဲ့စည််းပံို ............................................................................................................. 10

အြန််း (၂) အင်ဒို-ပစဖတ်ဒဒသတွင် အဘ်းပပြိုင်ဒနကကဒသဘ အင်အဘ်းကက်းနိုင်ငံမ ဘ်းနှငာ့် မမန်မဘနိုင်ငံ၏

မဟဘဗ ျူဟဘအဒနအထဘ်း (PIVOT OR PAWN) ...................................................................................................... 111

၂.၁ ပထ၀နိုင်ငံဒ ်း (GEOPOLITICS) ............................................................................................................ 111

၂.၂ အင်ဒို-ပစဖတ်ဒဒသ ှ မမန်မဘနိုင်ငံ၏ ပထဝအဒနအထဘ်း ...................................................................... 111

၂.၃ အဒမ ကန်နှငာ့်မမန်မဘ ......................................................................................................................... 122

၂.၄ တရိုတ်နှငာ့်မမန်မဘ ............................................................................................................................... 155

၂.၅ အနဒယနှငာ့် မမန်မဘ ............................................................................................................................... 199

၂.၆ ဂ ပန်နှငာ့်မမန်မဘ .................................................................................................................................. 233

အြန််း (၃) ၁၉၈၈ ြိုနှစ်ဒနောက်ပိုင််း မမန်မဘာ့ဒမိုကဒ စ အသွင်ကူ်းဒမပဘင််းဒ ်းတွင် အဒမ ကန်၊ တရိုတ်၊ အနဒယနှငာ့်

ဂ ပန်နိုင်ငံတို့ို၏ အြန််းကဏ္ဍ ................................................................................................................................... 28

၃.၁ မမန်မဘာ့ဒမိုကဒ စလှုပ် ှဘ်းမှုသမိုင််းအက ဉ််း .......................................................................................... 288

၃.၂ အဒမ ကန်၏အြန််းကဏ္ဍ ................................................................................................................... 29

၃. ၃ တရိုတ်နိုင်ငံ၏ အြန််းကဏ္ဍ ................................................................................................................ 344

၃.၄ အနဒယနိုင်ငံ၏အြန််းကဏ္ဍ ................................................................................................................. 411

၃.၅ ဂ ပန်နိုင်ငံ၏အြန််းကဏ္ဍ...................................................................................................................... 46

အြန််း (၄) နဂံို်း ..................................................................................................................................................... 533

ည်ညွှန််းကို်းကဘ်းြ က်မ ဘ်း ......................................................................................................................................... I

ii
 စဘတမ််းအနှစ်ြ ြိုပ်

ကမ္ဘာ့အင်အဘားကကား နိိုင်ငံတစ်နိိုင်ငံ အနေဖြငာ့် တရိုတ်နိိုင်ငံန ေါ်ထွက်လဘဖြင်ား၊ အိနဒိယနိိုင်ငံ၏ နေသတွင်ား

အင်အဘားကကားနိိုင်ငံ အဖြစ် ရ ်တည်လဘနိိုင်ဖြင်ား၊ ဂျ ေ်နိိုင်ငံ ဖ ေ်လည်ဥားနမဘာ့လဘဖြင်ားနှငာ့်အတူ အင်ေိို - စိြိတ် နေသသည်

နိိုင်ငံတကဘ ဆက်ဆံနရား ေယ် ယ်တွင် မဟဘဗျျူဟဘနဖမဘက်နသဘ အနေအထဘား ံိုစံသစ်နှ ငာ့် ထွက်န ေါ်လဘြာ့သည်။

နတဘင်အဘရှ၊ အနရှှေ့နတဘင်အဘရှနှငာ့် အနရှှေ့အဘရှတက

ိိုို့ ိို ြျိတ်ဆက်သညာ့်နေရဘတွင်ရှိနသဘ ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏

ထဝအနေအထဘားသည် ကမ္ဘာ့နိိုင်ငံကကားမျဘား၏ ပ ိြိုင်ဆိိုင်မှု၊ ဩဇဘလွှမ်ားမိိုားမှုအတွက် အနရား ါနသဘ အနေအထဘားတွင်

ရှိနေ ါသည်။ ထ၀နိိုင်ငံနရားအရ အရား ါနသဘနိိုင်ငံငယ်တစ်နိိုင်ငံ၏ နိိုင်ငံနရားမတည်ပငိမ်မှုက ကမ္ဘာ့အင်အဘားကကားနိိုင်ငံမျဘား

အ ါအ၀င် နေသတွင်ား အင်အဘားကကားနိိုင်ငံမျဘားအတွက် ါ မျဘားစွဘ သက်နရဘက်မှုရှိ ါသည်။ ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏

ေမိိုကနရစအသွင်ကူားနဖ ဘင်ားနရား ကဘလမှဘ မျဘားစွဘ ကကဘဖမငာ့်ြာ့သည်။ ထိိုကဘလမျဘားထတွင် နေသတွင်ားအင်အဘားကကား

နိိုင်ငံမျဘား၏ မူဝါေမျဘားကလည်ား ဖမေ်မဘာ့ေမိိုကနရစ နြဘ်နဆဘင်နရား၌ မျဘားစွဘ အနရား ါနသဘ ကဏ္ဍမျဘားတွင်ရှိြာ့ပ ား

ေမိိုကနရစနိိုင်ငံအဖြစ် ရ ်တည်နိိုင်ရေ်မှဘ ၎င်ားတိ၏

ိုို့ မူဝါေအန ေါ် မျဘားစွဘတည်မှြာ့သည်။ နိိုင်ငံတကဘနိိုင်ငံနရားကိို

နလာ့လဘကကညာ့် ါက ကမ္ဘန ေါ်ရှိ နိိုင်ငံတိိုင်ားသည် မိမိတိိုို့နိိုင်ငံ၏ အမျိြိုားသဘားအကျိြိုားစား ွဘားကိိုသဘ နမ ဘ်ကိိုား၍

နဆဘင်ရွက်လျက်ရှိကကသည်။ နိိုင်ငံမျဘားအနေဖြငာ့် ၎င်ားတိိုို့၏ သန ဘတရဘား အယူအဆမျဘားကိို ထိုတ်နြဘ်နေကကနသဘ်လည်ား

လက်နတွှေ့တွင် မိမိတန
ိိုို့ ိိုင်ငံ၏ အမျိြိုားသဘားအကျိြိုားစား ွဘားအတွက်ကိိုသဘ ဥားစဘားန ား လို ်နဆဘင်နေသည်ကိို နတွှေ့ဖမင်

ရမည်ဖြစ်သည်။ ထိိုို့နကကဘငာ့် ဤစဘတမ်ားသည် အင်ေိို- စိြိတ်နေသတွင်ား အင်အဘားကကားနိိုင်ငံမျဘား၏ ယှဉ်ပ ိြိုင်မှု၌

ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ မဟဘဗျျူဟဘကျနသဘ အနေအထဘားသည် မည်မ အနရား ါသေည်ား။ ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ မဟဘဗျျူဟဘကျနသဘ

အနေအထဘားသည် နေသတွင်ားအင်အဘားကကားနိိုင်ငံမျဘား၏ အမျိြိုားသဘားအကျိြိုားစား ွဘား နြဘ်နဆဘင်မှုနှငာ့် မည်သညာ့်

အတိိုင်ားအတဘထိ ညညွှတ်မ တမှု ရှိနိိုင်သေည်ား။ ၎င်ားနိိုင်ငံကကားမျဘား၏ မူဝါေက ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ ေမိိုကနရစ ဖ ေ်လည်

နြဘ်နဆဘင်နရားအန ေါ် မည်မ သက်နရဘက်မှု ရှိမည်ေည်ားဟူနသဘ အနကကဘင်ားအရဘမျဘားကိို ဆေ်ားစစ်နလာ့လဘသွဘားမည်

ဖြစ်သည်။

i
 အြန််း (၁) နဒါန််း

ကမ္ဘာ့အင်အဘားကကား နိိုင်ငံတစ်နိိုင်ငံအနေဖြငာ့် တရိုတ်နိိုင်ငံန ေါ်ထွက်လဘဖြင်ား၊ အိနဒိယနိိုင်ငံ၏ နေသတွင်ား

အင်အဘားကကားနိိုင်ငံအဖြစ် ရ ်တည်လဘနိိုင်ဖြင်ား၊ ဂျ ေ်နိိုင်ငံ ဖ ေ်လည်ဥားနမဘာ့လဘဖြင်ားနှငာ့်အတူ အင်ေိို- စိြိတ် နေသသည်

နိိုင်ငံတကဘ ဆက်ဆံနရား ေယ် ယ်တွင် မဟဘဗျျူဟဘနဖမဘက်နသဘ အနေအထဘား ံိုစံသစ်နှငာ့် ထွက်န ေါ်လဘြာ့သည်။

စစ်နအားကဘလ တိိုက် ွအတွင်ား အင်ေိို - စိြိတ်နေသသည် အနမရိကေ်နိိုင်ငံ၏ လွှမ်ားမိိုားနေရဘယူနရား (a dominant

presence) မူဝါေ ြျမှတ်ကျငာ့်သံိုားြာ့နသဘ နိိုင်ငံဖြစ်သည်။ သိန

ိုို့ သဘ် ဗယက်ေမ်စစ် ွ ပ ားြျိေ်မှစ၍ အနမရိကေ်တိိုို့

စိတ်ဝင်စဘားမှု နလျဘာ့ ါားလဘြာ့သည်။ (၁၀)စိုနှစ်မျဘားစွဘ စိတ်ဝင်စဘားမှု နလျဘာ့ ါားလဘြာ့ပ ားနေောက် ၂၀၁၀

ဖ ညာ့်နှစ်ကဘလမျဘားတွင် အင်ေိို- စိြိတ် မဟဘဗျျူဟဘအနေအထဘားကိို အနမရိကေ်တို့ိို ဖ ေ်လည်နြဘ်ထိုတ်လဘ ါသည်

(Lieberthal, 2011)။ ထိန

ိုို့ ကကဘငာ့် ကမ္ဘာ့ဟေ်ြျက်သည် အနေောက်မှအနရှှေ့သိိုို့ နဖ ဘင်ားလလဘြာ့ပ ား အင်ေိို- စိြိတ်နေသသည်

ကမ္ဘတစ်ဝှမ်ားရှိ နိိုင်ငံမျဘားနှငာ့် မူဝါေ ြျမှတ်သူမျဘားထံမှ အဘရံိုစူားစိိုက်မှုအထူားရရှိြာ့သညာ့် နေသဖြစ်လဘသည်။

အင်ေိို- စိြိတ်နေသသည် အနရှှေ့အဘရှ - နတဘင်အဘရှ ကမ်ားရိိုားတေ်ားနေသမျဘားနှငာ့် တစ်ဆက်တည်ား ကမ်ားလွေ်

င်လယ်ဖ င်မျဘား အ ါအ၀င် အိနဒိယသမိုေဒရဘနှငာ့် စိြိတ် သမိုေဒရဘကကား (၂)ြို၏ ထဝနိိုင်ငံနရား နေသကကား တစ်ြိုအဖြစ်

ဆက်စ ်န ါင်ားစည်ားထဘားနသဘ နေသကကားဖြစ်သည်။ ထိိုနေသတွင် ကမ္ဘာ့လူဥားနရ ထက်ဝက်ေား ါား နေထိိုင်ကကသည်။

သ ဘဝသယံဇဘတ န ါကကွယရ
် ဘနေသဖြစ်ပ ား အထူားသဖြငာ့် နရေံနှငာ့် သ ဘဝဓါတ်နငွှေ့ မျဘားစွဘထွက်ရှိသည်။ စား ွဘားနရား၊

စစ်နရား၊ စက်မှုြွံှေ့ပြိြိုားတိိုားတက်နရားအတွက် မျဘားစွဘအနရား ါနသဘ င်လယ်နရနကကဘင်ားလမ်ားမျဘား မျဘားစွဘဖြတ်သေ်ားသွဘား

လဘနသဘ နေသဖြစ်သည်။ ထိိုို့နကကဘငာ့် ကမ္ဘာ့အင်အဘားကကားနိိုင်ငံမျဘား၏ မဟဘဗျျူဟဘနဖမဘက် ယှဉ်ပ ိြိုင်မှုအတွက် အဓိက

ပြိမ်ားနဖြဘက်မှုရှိသညာ့် နေသဖြစ်လဘသည်။ ထိအ

ိုို့ ဖ င် အင်ေိို - စိြိတ်နေသတွင် ေယ်စ ်အဖငင်ား ွဘားမှု ဖ ဿေောမျဘား၊

အစွေ်ားနရဘက် အကကမ်ားြက်မှုမျဘား၊ နရ ိိုင်ေက်အဖငင်ား ွဘားမှု ဖ ဿေောမျဘား စသည်တို့ိို ါဝင်သညာ့် လံိုခြံြိုနရားဆိိုင်ရဘ

မတည်ပငိမ်နသဘ န ါက်ကွလိုေား ါား အနဖြအနေရှိသညာ့် နေရဘမျဘားလည်ားရှိသည် ( Myoe, 2015)။

အဒမ ကန်၏ အဘ ှဒဒသမဏ္ဍြိုင် (Asia Pivot)မဟဘဗ ျူဟဘ

တရိုတ်နိိုင်ငံ အင်အဘားကကားထွဘားလဘမှုနှငာ့်အတူ အနမရိကေ်နိိုင်ငံ၏ နိိုင်ငံဖြဘားနရားမူဝါေ အနဖ ဘင်ားအလဖြစ်နသဘ

အဘရှနေသြက်သိိုို့ နဖြဥားဖ ေ်လှညာ့်နရား (back to Asia Policy ) မူဝါေကိိုြျမှတ်ြာ့သည် (Lieberthal, 2011)။ ၎င်ားမူဝါေကိို

အနကဘင်အထည် နြဘ်ရေ် သမမတအိို ဘားမဘားက အင်ေိို- စိြိတ်နေသကိို ဗဟိိုမဏ္ဍိြိုင်ဖ ြို၍ (Asia Pivot) မူဝါေမျဘားြျမှတ်

လက်နတွှေ့ အနကဘင်အထည်နြဘ်ကျငာ့်သံိုားြာ့ပ ား သမမတနေေါ်ေယ်ထရမာ့်နှငာ့် ဂျိြိုား ိိုင်ေေ် တိိုို့က ါ ၎င်ား၏မူဝါေအတိိုင်ား

ဆက်လက် ကျငာ့်သံိုားြာ့ကကသည် (Amin & Tourangbam, 2021)။ အင်ေိို- စိြိတ် ဗဟိိုမဏ္ဍိြိုင်ဖ ြိုဝါေသည် စစ်နရား၊

စား ွဘားနရား၊ အင်အဘားကကားထွဘားလဘနေသညာ့် တရိုတ်နိိုင်ငံအဘား တေ်ဖ ေ်ဆေို့်ကျင်ထဘားဖြင်ား ဖြစ်သည်ဟို

1
နိိုင်ငံနရား ညဘရှင်မျဘားက သံိုားသ ်နဝြေ်ကကသည်။ တေည်ားအဘားဖြငာ့်ဆိိုနသဘ် အနမရိကေ်နှငာ့် အဘရှ မဟဘမိတ်နိိုင်ငံမျဘားသည်

တရိုတ်နိိုင်ငံအဘား ဝိိုင်ား တ်ထဘားသညာ့် မဟဘဗျျူဟဘ င် ဖြစ်သည်။

အနဒယနှငာ့်တရိုတ်နိုင်ငံအဘ်းပပြိုင်မှု

အင်ေိို - စိြိတ်နေသသည် အိနဒိယ၏ Look East Policy (now called Act East) မူဝါေနှငာ့် တရိုတ်၏ Go West

မူဝါေတိိုို့ နတွှေ့ဆရ
ံို ဘနေသလည်ား ဖြစ်လဘသည်။ အိနဒိယ၏ “အနရှှေ့တွင် လှု ်ရှဘားနရား”Look East ( Act East) မူဝါေကိို

၁၉၉၂ ြိုနှစ်တွင် စတင်ြျမှတ်ြာ့ပ ား ၎င်ားမူဝါေ၏ အဓိကရည်ရွယ်ြျက်မှဘ အနရှှေ့နှငာ့် အနရှှေ့နတဘင်အဘရှနိိုင်ငံမျဘားတွင်

အိနဒိယ၏ စား ွဘားနရား တိိုားြျှေ့နဆဘင်ရွက်ရေ်နှငာ့် မဟဘဗျျူဟဘကျကျ န ါင်ားကူားဆက်နွယ် ရေ်ဖြစ်သည်။

ဤသိိုို့နဆဘင်ရွက်ဖြင်ားဖြငာ့် အိနဒိယ၏လံိုခြံြိုနရား၊ နေသတွင်ားအင်အဘားကကားနိိုင်ငံတစ်ြို အနေနှငာ့်ဆက်လက်

ရ ်တည်နိိုင်နရားတိက
ိုို့ ိို တိိုားဖမြှငာ့်ရေ်ဖြစ်သည်။ တစ်ြျိေ်ထမှဘ အိနဒိယသမိုေဒရဘအတွင်ားရှိ Andaman နှငာ့် Nicobar

ကျွေ်ားတိတ
ိုို့ ွင် အိနဒိယနရတ ်ကိို တိိုားြျှေ့ြွငာ့်လှစ်ြာ့သည်။ ထိိုို့နကကဘငာ့် တရိုတ်နိိုင်ငံက “အိနဒိယသမိုေဒရဘသည် အိနဒိယနိိုင်ငံ၏

ိိုင်ဆိိုင်မှုမဟိုတ် ါ” ဟို နဝြေ်နဖ ဘကကဘားြာ့သည် (Myoe,2015 )။

အင်ဒို - ပစဖတ်ဒဒသတွင််း တရိုတ်နိုင်ငံ၏ စမံကန််းမ ဘ်း

၁၉၉၀ ဖ ညာ့်လွေ်နှစ်ထက တရိုတ်နိိုင်ငံက အင်ေိို - စိြိတ်နေသကိို အထူားစိတ်ဝင်စဘားြာ့သည်။ တရိုတ်၏

ိုလသွယစ
် မံကိေ်ား (String Pearls) သည် အင်ေိို - စိြိတ်နေသတွင်ားရှိ ကမ်ားရိိုားတေ်ားနိိုင်ငံမျဘား၌ တရိုတ်နရတ ်အင်အဘား

တိိုားြျှေ့ထဘားရှိမှု ဖြစ်သည်။ တရိုတ်နိိုင်ငံ၏ နေသတွင်ားနိိုင်ငံတြျိြိုှေ့ကိို လွှမ်ားမိိုားလဘမှုနှင်ာ့ အိနဒိယသမိုေဒရဘအတွ င်ား တရိုတ်တိုို့ိ၏

ဩဇဘလွှမ်ားမိိုားမှု တိိုားြျှေ့လဘဖြင်ားသည် အနမရိကေ်နိိုင်ငံနှင်ာ့ နေသတွင်ား အင်အဘားကကားနိိုင်ငံမျဘားအတွက် သတိန ားြျက်

ဖြစ်လဘသည်။ တရိုတ်နိိုင်ငံသည် နတဘင်တရိုတ် င်လယ် သဘမက အိနဒိယသမိုေဒရဘကိို ါ ထိေ်ားြျြို ်နိိုင်ရေ်

ကကိြိုား မ်ားလျက်ရှိပ ား Two Oceans Strategy ( စိြိတ်သမိုေဒရဘ နှင်ာ့ အိနဒိယသမိုေဒရဘ) အဘားနြဘ်နဆဘင်ြာ့သည်။ ၂၀၁၃

ြိုနှစ်တွင် စား ွဘားနရားြွံှေ့ပြိြိုားမှုကိို ိိုမိိုဖမင်ာ့မဘားလဘနစရေ် အဘရှနေသမှ အနရှှေ့အလယ် ိိုင်ားနေသကိိုဖြတ်၍ ဥနရဘ တိိုက်အထိ

ကိုေ်စည်ကူားသေ်ား ိိုို့နဆဘင်နိိုင်မည်ာ့ ရ ်ဝေ်ားတစ်ြို လမ်ားနကကဘင်ားတစ်ြို (One Belt One Road [ OBOR ] - now called

Belt and Road Initiative [BRI ] ) ကိိုစတင်အဆိိုဖ ြိုြာ့သည် (Brona, 2018)။ တရိုတ်နိိုင်ငံ၏ Two Ocean Strategic

အရအနေောက်ြက်ရှိ အိနဒိယသမိုေဒရဘ ထွက်န ါက်ရရှိနရား၊ နိိုင်ငံ အနေောက်ဖြမ်ားလံိုခြံြိုနရားနှငာ့် စွမ်ားအင်လိိုအ ်ြျက်တို့ိိုသည်

BRI စမံကိေ်ား၏ အဓိကတွေ်ားအဘား တစ်ရ ် င်ဖြစ်သည်။

ဂ ပန်

ဂျ ေ်နိိုင်ငံသည် အင်ေိို - စိြိတ်နေသတွင်ား ၎င်ား၏ စိတ်အဘားထက်သေ်မှုကိို ဖ သနသဘနေသတွင်ား အင်အဘားကကား

နိိုင်ငံဖြစ်သည်။ ဂျ ေ်သည် တရိုတ်နှငာ့် နတဘင်ကိိုားရားယဘားကာ့သန

ိိုို့ သဘ သမိိုင်ားဝင် ရေ်သူမျဘားဝေ်ားရံထဘားသညာ့် နိိုင်ငံဖြစ်သည်။

ထိန
ိုို့ ကကဘငာ့် ဂျ ေ်အတွက် အနရှှေ့နတဘင်အဘရှနေသသည် စွမ်ားအင်တင်သွင်ားမှုအတွက် တစ်ြိုတည်ားနသဘ

2
အဓိကလမ်ားနကကဘင်ားတစ်ြို ဖြစ်သလိို ၎င်ား၏ ိိုို့ကိုေ်မျဘားအတွက် န ားကွက်တစ်ြိုလည်ား ဖြစ်သည်။ ထိန
ိုို့ ကကဘငာ့် အဘရှ-

စိြိတ်နိိုင်ငံမျဘား ြွံှေ့ပြိြိုားတည်ပငိမ်နရားမှဘ ဂျ ေ်နိိုင်ငံအတွက် အထူားအနရား ါသည်။ ထိိုို့ နကကဘင်ာ့ အဘဆယံနိိုင်ငံမျဘားအတွက်

တရဘားဝင်ြွံှေ့ပြိြိုားတိိုားတက်မှု အကူအည (Official Development Assistance – ODA) မှတဆငာ့် အနရှှေ့နတဘင်

အဘရှနိိုင်ငံမျဘား တည်ပငိမ်ြွံှေ့ပြိြိုားနရားအတွက် နငွနကကားမျဘားစွဘ သံိုားစွြာ့သည် (Seekins, 1992)။ ၂၀၁၃ ြိုနှစ်တွင်

ဂျ ေ်ဝေ်ကကားြျြို ် ရှင်ဆိိုအဘန ား အဘဆယံနိိုင်ငံမျဘားသိိုို့ အလည်အ တ်နရဘက်ရှိစဉ် ဂျဘကဘတဘ၌ ကျင်ား နသဘ

အစည်ားအနဝား၌ အင်ေိို - စိြိတ် နေသတွင်ား ဂျ ေ်နိိုင်ငံကျငာ့်သံိုားမညာ့် မဟဘဗျျူဟဘမူဝါေ (၅)ြျက်ကိို နြဘ်ဖ ြာ့သည် (Myoe,

2015)။ ၎င်ားမူဝါေ၏ အဓိကရည်ရွယ်ြျက်မှဘ အင်ေိို - စိြိတ်နေသတွင်ားနိိုင်ငံမျဘား၌ ေမိိုကနရစစံနှုေ်ားမျဘားကိို

ကဘကွယရ
် ေ်နှငာ့် နေသတွင်ား င်လယ်နရနကကဘင်ား သွဘားလဘမှုအန ေါ် လံိုခြံြိုနရားအတွက် နေသတွင်ား အင်အဘားကကားနိိုင်ငံက

စိိုားမိိုားဖြင်ားထက် တရဘားဥ နေ စိိုားမိိုားနရားကသဘလ င် အဓိက အနရားကကားသည်။ ထိိုို့နကကဘငာ့် အနမရိကေ်နိိုင်ငံ၏ အင်ေိို -

စိြိတ်နေသတွင် ဖ ေ်လည်ထိေ်ားညြှိရေ် ကကိြိုားစဘားလဘမှုကိို ကကိြိုဆိိုနကကဘင်ားဖြစ်သည်။

အဒ ှွဲ့ဒတဘင်အဘ ှဒဒသ၏ အဒ ်းပါမှု

ထဝအနေအထဘားအရ အနရှှေ့နတဘင်အဘရှကျွေ်ားစွယသ
် ည် စိြိတ်သမိုေဒရဘနှငာ့် အိနဒိယသမိုေဒရဘတိိုို့ကိို

ဆက်သွယ်န ားနသဘ ကိုေ်ားနဖမတံတဘား (land bridge) ဖြစ် ါသည်။ အနရှှေ့နတဘင်အဘရှနေသတွင် င်လယ်နရနကကဘင်ား

သွဘားလဘနရားအတွက် အနရားကကားနသဘ၊ လံိုခြံြိုနရားအရ မဟဘဗျျူဟဘကျနသဘ၊ နေရဘမျဘားရှိ ါသည်။ အထင်ရှဘားဆံိုားနှငာ့်

အနရား ါဆံိုားမှဘ မလကကဘနရလက်ကကဘား (Malacca Straits) ဖြစ်သည်။ ၎င်ားနရလက်ကကဘားမှဘ နိိုင်ငံတကဘကိုေ်သွယ်

စားဆင်ားမှုနှငာ့် စွမ်ားအင်တင်သွင်ား ိိုို့နဆဘင်မှုအတွက် အဓိကကျနသဘ နရလမ်ားနကကဘင်ား ဖြစ်နသဘနကကဘငာ့် ၎င်ားနေသအန ေါ်

အင်အဘားကကားနိိုင်ငံမျဘားက လွှမ်ားမိိုားရေ် ကကိြိုား မ်ားမှုမျဘားသည် အင်ေိို - စိြိတ်နေသတွင်ား လံိုခြံြိုနရားကိို အဓိကပြိမ်ားနဖြဘက်

နေသည် (Myoe, 2015)။ ထိိုို့နကကဘငာ့် အင်ေိို - စိြိတ်နေသတွင်ား အင်အဘားကကားနိိုင်ငံမျဘားအကကဘား ထဝနိိုင်ငံနရား

မဟဘဗျျူဟဘကျကျ ယှဉ်ပ ိြိုင်သညာ့် အနေအထဘားတွင် အဘဆယံနိိုင်ငံမျဘားသည် နေသတွင်ားလံိုခြံြိုနရားနှငာ့်

တည်ပငိမ်နရားအတွက် အလွေ်အနရား ါနသဘ အနေအထဘား ဖြစ်လဘသည်။

မမန်မဘနိုင်ငံ၏ တည်ဒန ဘ အဘ်းသဘြ က်

ထဝအနေအထဘားအရ ဖမေ်မဘနိိုင်ငံသည် အနရှှေ့နတဘင်အဘရှ၏ အနေောက်ြက် ကမ်ားရိိုားတေ်ားနှငာ့် နတဘင်အဘရှ၊

အနရှှေ့နတဘင်အဘရှ၊ အနရှှေ့အဘရှတ၏
ိိုို့ ဆံိုမှတ်နေရဘ တွင်တည်ရှိသည်။ ၂၂၂၈ကလိိုမတဘ ရှည်လျဘားနသဘ ကမ်ားရိိုားတေ်ား

အနေအထဘားသည် အိနဒိယသမိုေဒရဘအတွင်ားရှိ ဂဂလဘား င်လယ်နအဘ်နှငာ့် မိုတတမ င်လယ်အဘား မျက်နှောမူ ထဘားနသဘနကကဘငာ့်

ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ ထဝအနေအထဘားသည် အင်ေိို- စိြိတ်နေသတွင် အြျက်အဖြဘကျနသဘ အနေအထဘားတွင်

တည်ရှိနေသည်။ ဖမေ်မဘာ့နဖမန ေါ်နဖမနအဘက်၊ ကမ်ားရိိုားတေ်ားတွင်ရှိနသဘ န ါကကွယဝ

် သညာ့် သ ဘဝအရင်ားအဖမစ်မျဘား၊

3
နိိုင်ငံတကဘ စား ွဘားနရားဇံန
ို ှငာ့် မဟဘဗျျူဟဘကျလှနသဘ နေရဘတွင်တည်ရှိနေနသဘ ဖမေ်မဘနိိုင်ငံသည် နေသတွင်ား

အင်အဘားကကားနိိုင်ငံမျဘား၏ မျက်စိကျစရဘနေရဘ ဖြစ်လဘြာ့ရသည်။ နေသတွင်ား တည်ပငိမ်နအားြျမ်ားနရားနှငာ့်

ြွံှေ့ပြိြိုားတိိုားတက်နရားကိို လိိုလဘားသညာ့် တရိုတ်နိိုင်ငံအနေနှငာ့် ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ နိိုင်ငံနရားတည်ပငိမ်မှုသည် အဓိက အနရား ါနသဘ

အြျက်ဖြစ်နေသည်။ အ ယ်နကကဘငာ့်ဆိိုနသဘ် ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ ထဝအနေအထဘားသည် တရိုတ်နိိုင်ငံ၏ BRI

မဟဘဗျျူဟဘစမံကိေ်ားအတွက် အလွေ်အနရား ါသည်။ အနမရိကေ်အနေနှငာ့်လည်ား ဖမေ်မဘနိိုင်ငံမှဘ အမျိြိုားသဘား ေမိိုကနရစ

အြွှေ့ြျြို ်နရွားနကဘက် ွဝင်ပ ား အရ ်သဘားလွှတ်နတဘ်၊ အရ ်သဘားအစိိုားရ န ေါ်န ါက်လဘဖြင်ားသည် သမမတအိို ဘားမဘား၏

အဘရှဆိိုင်ရဘနိိုင်ငံဖြဘားနရား န ေါ်လစ နအဘင် ွတစ်ြိုအဖြစ် ဂိုဏ်ယူနလာ့ရှိြာ့သည်။ နေသတွင်ား အင်အဘားကကားနိိုင်ငံဖြစ်နသဘ

အိနဒိယနိိုင်ငံသည် ေမိိုကနရစစေစ် တည်နထဘင်ပ ားဖြစ်နသဘ နိိုင်ငံဖြစ်သည်။ အိနဒိယက ၎င်ား၏ ထဝနိိုင်ငံနရားဆိိုင်ရဘ

နမ ဘ်မှေ်ားြျက်ဖြစ်နသဘ (Look East) မူဝါေသည် ဖမေ်မဘနိိုင်ငံမှတဆငာ့် အနရှှေ့နတဘင်အဘရှသိုို့ိ ဆက်သွယ်နရားကိို

တွေ်ားအဘားန ား နဆဘင်ရွက်နေသညာ့် မူဝါေဖြစ်သည် (Amin & Tourangbam, 2021)။

ထိန
ိုို့ ကကဘငာ့် ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ နေသတွင်ားနိိုင်ငံနရား တည်ပငိမ်မှုသည် အိနဒိယ၏ နိိုင်ငံဖြဘားနရားမူဝါေအတွက်

ဓဘေကျသည်။ ဂျပေ်နိုင်ငံသည် တရိုတ်နိုင်ငံ၏ Belt and Road Initiative (BRI) ကို ဟေ်ချက်ညီနေရေ် ရည်ရွယ်၍

၎င််း၏လွတ်လပ်၍ ပွင်လင််းနသော အင်ဒို - ပေဖတ်မူဝါဒ၏ Free and Open Indo-Pacific (FOIP) နအောက်မှ

ပနရောဂျက်မျော်းတွင် မမေ်မောနိုင်ငံသည် အဓကကျနသော အခေ််းကဏ္ဍမှ ပါဝင်လောသည် (Gaens & Ruohomati, 2021)။

လွတ်လပ်ပပီ်း ပွင်လင််းနသော အင်ဒို-ပေဖတ် (FOIP) အယူအဆ၏ အဓကမူဝါဒမှော အင်ဒို-ပေဖတ်နဒသတွင််း

တည်ပငမ်နရ်းနှင် သောယောဝနမပောနရ်းတိုို့အတွက် မရှမမဖေ်လိုအ ပ်နသော ေည််းမျဉ််းမျော်းကို အနမခခံနသော နိုင်ငံတကော

ေည််းမျဉ််းေည််းကမ််းမျော်း ချမှတ်ရေ်နှင် လွတ်လပ်နသော ကိုေ်သွယမ

် ှု၊ လွတ်လပ်ေွော နရန ကောင််းသွော်းလောမှုနှင်

တရော်းဥပနဒေို်းမို်းနရ်း ေသည်အနမခခံမူမျော်းကို ေိုေည််းလိုပ်နဆောင်ရေ်မဖေ်သည် (Myoe, 2015)။ ထိုို့အမပင်

ဂျပေ်နိုင်ငံအတွက် မမေ်မောနိုင်ငံသည် ပထဝီနိုင်ငံနရ်းဗျျူဟောနှင် ေီ်းပွော်းနရ်းအရ အနရ်းကကီ်းသည်။ ပထဝီအနေအထော်းအရ

မမေ်မောနိုင်ငံသည် နတောင်တရိုတ်ပင်လယ်နှင် အနဒယသမိုဒဒရောတို၌ ဆက်ေပ်နေသည် ကကီ်းမော်းနသော နိုင်ငံ (၂) ခိုမဖေ်သည်

တရိုတ်နှင် အနဒယ ကော်းတွင် တည်ရှသည်။ ထိုို့အမပင် မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ကကီ်းမော်းနသော လူဦ်းနရ သေ််း (၅၀)ခေ်ို့နှင် ေီ်းပွော်းနရ်း

ဖွံွံ့ပဖ ်းတို်းတက်ရေ် အလော်းအလောမျော်း၊ အောဂတ်၏ ထိုတ်လိုပ်နရ်းနှင် ေော်းသံို်းသူန ်းကွက်၊ ရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံမှုေသည်

အချက်တို့က
ို ဂျပေ်နိုင်ငံအတွက် ဆွွဲနဆောင်မှုမဖေ်နေသည်။

အင်ေိို - စိြိတ်နေသတွင် ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ ထဝအနေအထဘားသည် အနမရိကေ်နိိုင်ငံ အ ါအဝင်နေသတွင်ား

အင်အဘားကကားနိိုင်ငံမျဘား၏ ယှဉ်ပ ိြိုင်နရားအတွက် အနရား ါနသဘ အနေအထဘားတွင် ရှိနေ ါသည်။ ထိန

ိုို့ ကကဘငာ့် ၁၉၈၈-၂၀၁၀

ြိုနှစ် ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ ေမိိုကနရစ ကူားနဖ ဘင်ားနရားလှု ်ရှဘားမှုသည် နေသတွင်ားအင်အဘားကကား နိိုင်ငံမျဘားအန ေါ် မျဘားစွဘ

သက်နရဘက်မှု ရှိသကာ့သိိုို့ ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ ေမိိုကနရစ နြဘ်နဆဘင်နရားကလ အနမရိကေ်အ ါအဝင် နေသတွင်ား အင်အဘားကကား

4
နိိုင်ငံမျဘား၏ မူဝါေအန ေါ် မျဘားစွဘတည်မှလျက်ရှိသည်။ ဤစဘတမ်ား၏ ရည်ရွယ်ြျက်မှဘ အင်ေိို - စိြိတ် နေသတွင်ား

ကမ္ဘာ့အင်အဘားကကား နိိုင်ငံမျဘား၏ အဘားပ ိြိုင်မှု၊ ၎င်ားတိ၏

ိုို့ အမျိြိုားသဘားအကျိြိုားစား ွဘားနှငာ့် ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ မဟဘဗျျူဟဘကျနသဘ

ထဝအနေအထဘားသည် ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ ေမိိုကနရစ နြဘ်နဆဘင်နရားအန ေါ် မည်သိိုို့သက်နရဘက်မှုရှိသည်ကိို တင်ဖ သွဘား

မည်ဖြစ်သည်။

၁.၁ စဘဒပသံို်းသပ်ြ က်

Amin နှငာ့် Tourangbam က ၎င်ားတိ၏

ိုို့ Myanmar in the U.S Indo Pacific strategy: why is China winning

and what to do about it? စဘတမ်ားတွင် အနမရိကေ်၏ အင်ေိို - စိြိတ် မဟဘဗျျူဟဘသည် နေသတွင်ား တရိုတ်

အင်အဘားကကားထွဘားလဘဖြင်ားကိို တေ်ဖ ေ်ရေ်၊ အနမရိကေ်၏ အင်အဘားကိို ဤနေသနတွ ဖ ေ်လည်ြျိေ်ညြှိရေ်အတွက်

အနမရိကေ်၏ ဖမေ်မဘနိိုင်ငံအန ေါ်ထဘားနသဘ နိိုင်ငံဖြဘားနရား မူဝါေကိို ဆေ်ားစစ်ထဘားဖြင်ား ဖြစ်သည် (Amia & Tourangbam,

2021)။ ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ အနေအထဘားသည် နေသတွင်ား အင်အဘားကကားနိိုင်ငံ နှစ်နိိုင်ငံဖြစ်သညာ့် တရိုတ် -အိနဒိယ(၂)နိိုင်ငံနှငာ့်

ထိစ ်နေနသဘနကကဘင်ာ့ အြျက်အြျဘကျသညာ့် မဟဘဗျျူဟဘ အနေအထဘားတွင် ရှိနေနသဘ်လည်ား ထိိုဆက်စ ်

ေယ်နဖမမျဘား၌ င် ဖ ည်တွင်ား တိိုင်ားရင်ားသဘားလက်ေက်ကိိုင် ဋိ ကခရှိနေဖြင်ားက ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ အနရား ါမှုကိို နလျဘာ့ ါား

နစသည်ဟိုယူဆသည်။ ပ ားြာ့သညာ့် (၁၀)စိုနှစ်သံိုားစိုတွင် ဖမေ်မဘနိိုင်ငံအန ေါ်ထဘားရှိနသဘ အနမရိကေ်၏ မူဝါေသည်

ေမိိုကနရစ ဖမြှငာ့်တင်နရား (သိ)ိုို့ လူူ့အြွငာ့်အနရား ထိေ်ားသိမ်ားမှုကိို ထိြိိုက်နစသညာ့် စစ်အစိိုားရ၏ လို ်နဆဘင်မှု မှေ်သမ ကိို

ိတ်ဆိအ
ိုို့ နရားယူဖြင်ား င် ဖြစ်သည်။ သိန
ိုို့ သဘ် ထိိုမူဝါေသည် ဖမေ်မဘာ့ေမိိုကနရစ ဖ ြိုဖ င်နဖ ဘင်ားလနရား အတွက်

အနထဘက်အကူဖ ြိုဖြင်ား မရှိြာ့န ။

တြက်တွင် ဖမေ်မဘနိိုင်ငံနှငာ့် တ်သတ်၍ တရိုတ်နိိုင်ငံ၏ နိိုင်ငံဖြဘားနရားမူဝါေ မဟဘဗျျူဟဘ(၂)ြိုရှိသည်။ BRI

လမ်ားနကကဘင်ား ြွံှေ့ပြိြိုားတိိုားတက်နရားနှငာ့် မလကကဘနရလက်ကကဘား အကျ ်အတည်ားကိို နဖြရှင်ားရေ်ဖြစ်သည်။ အိနဒိယ

သမိုေဒရဘတွင် အိနဒိယ၏ စစ်နရားတိိုားြျှေ့မှုနကကဘငာ့် အနမရိကေ်၊ အိနဒိယ၊ တရိုတ်အကကဘား ဋိ ကခဖြစ်လဘ ါက တရိုတ်၏

စွမ်ားအင်နထဘက် ံာ့နရားလမ်ားနကကဘင်ား ထိြိိုက်လဘနိိုင်သညာ့် အနတရဘယ်ကိို နရှဘင်ရှဘားရေ် စွမ်ားအင်တင် ိိုို့သညာ့်

လမ်ားနကကဘင်ားသစ်မျဘား ရှဘနြွလဘရသည်။ ထိိုလမ်ားနကကဘင်ားအတွက် ဖမေ်မဘနိိုင်ငံက တရိုတ်၏ အလွေ်အနရား ါနသဘ

အနေအထဘားတွင် ရှိလဘသည်။ ထိအ

ိုို့ ဖ င် နှစ်မျဘားစွဘ စမံြေို့ြ
် ွမှု ညံာ့ြျင်ားနသဘနကကဘငာ့် စား ွဘားနရားြွံှေ့ပြိြိုားမှု အေည်ားဆံိုား

ဖြစ်နေသညာ့် ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ အနေအထဘားက တရိုတ်အန ေါ် မျဘားစွဘမှြိိုမှုကိို ဖြစ်နေသည်။ ထိန

ိုို့ ကကဘငာ့် တရိုတ်နိိုင်ငံအန ေါ်

အလွေ်အကျွံ မှြိိုမှုကိို နလျဘာ့ြျရေ်အတွက် ဖမေ်မဘအန ေါ် အနမရိကေ်၏ မူဝါေနှငာ့် ၎င်ား၏ ိိုမိိုကျယ်ဖ ေို့်နသဘ အင်ေိို - စိြိတ်

မဟဘဗျျူဟဘ၏ အစိတ်အ ိိုင်ားတစ်ြိုဖြငာ့် ဖမေ်မဘကိို သတ်မှတ်သငာ့်နကကဘင်ား နြဘ်ဖ ထဘားသည် (Amin & Tourangbam,

2021)။

5
 Kcumbun က ၎င်ား၏ “Indo-Myanmar Ties should so be gound Geopolitical Interests” နဆဘင်ား ါားတွင်

ဆယ်စိုနှစ်မျဘားစွဘ တည်ရှိြာ့သညာ့် တရိုတ်နိိုင်ငံအန ေါ် မှြိိုအဘားထဘားမှုကိို နလျဘာ့ြျရေ် ရည်ရွယ်၍ ဖမေ်မဘက ပ ားစားြာ့သညာ့်

၁၀စိုနှစ်အတွင်ား အိနဒိယနိိုင်ငံနှငာ့် ဆက်ဆံနရား ြိိုင်မဘအဘားနကဘင်ားနအဘင် ကကိြိုား မ်ားြာ့သည် (Kumbun, 2020)။ တ ်မနတဘ်

ကဘကွယန
် ရား ဥားစားြျြို ် ဗိိုလ်ြျြို ်မှျူားကကား မင်ားနအဘင်လိှုင်နှငာ့် အဖြဘားအဆငာ့်ဖမငာ့် အရဘရှိမျဘားက ကဘကွယန
် ရားဆိိုင်ရဘ

ူားန ါင်ားနဆဘင်ရွက်မှု တိိုားဖမြှငာ့်နရားအတွက် အိနဒိယနိိုင်ငံသိိုို့ အကကိမ်ကကိမ် သွဘားနရဘက်ြာ့သည်။ အိနဒိယနိိုင်ငံက

ဖမေ်မဘစစ်အရဘရှိမျဘားကိို နလာ့ကျငာ့် သင်တေ်ားန ားရံိုသဘမက နြတ်မလက်ေက်မျဘ:လည်ား တ ်မနတဘ်ကိို

နရဘင်ားြျန ားြာ့သည်။ ထိိုို့အဖ င် အိနဒိယ-ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ ူားန ါင်ားစစ်နရားနလာ့ကျငာ့်မှုကိိုလည်ား ဖ ြိုလို ်ြာ့သည်။ ေမိိုကနရစ

နဖမနတဘင်နဖမြှဘက်ဖမြှငာ့်တင်နရား၊ ဖ ည်တွင်ားစစ် အဆံိုားသတ်နရားနှငာ့် တိိုင်ားဖ ည်ပငိမ်ားြျမ်ားနရား နြဘ်နဆဘင်န ားဖြင်ားမျဘား အစဘား

အိနဒိယနှငာ့် စစ်နရားအရ ိိုမိိုေားက ်နသဘ ဆက်ဆံနရားအန ေါ် ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ ျိြိုားနထဘင်မှုက တရိုတ်နိိုင်ငံ၏

ဩဇဘလွှမ်ားမိိုားမှုကိို ကေို့်သတ်ရေ် ရည်ရွယ်သညာ့် ထဝနိိုင်ငံနရား ဟေ်ြျက်ညမ နစမှု၏ အစိတ်အ ိိုင်ား တစ်ြိုဖြစ်နေသည်။

အလဘားတူ င် အိနဒိယနိိုင်ငံကလည်ား ဖမေ်မဘနိိုင်ငံက အိနဒိယအစိိုားရ၏ အဓိက မူဝါေ(၂)ြိုဖြစ်သညာ့် ‘အနရှှေ့တွင် လှု ်ရှဘားနရား”

(Act East) နှငာ့် အိမ်ေားဖြင်ားက ထမ (Neigh-barhood first) တိိုို့ ဆံိုြျက်တွင် ရှိနသဘ မဟဘဗျျူဟဘနဖမဘက် ထဝနိိုင်ငံနရား

အနေအထဘားတွင် ရှိသည်။ အိနဒိယနိိုင်ငံက ဖမေ်မဘနိိုင်ငံနှငာ့် C-၅ လံိုား - ဆက်သွယ်နရား (Connectivity)၊

ကူားသေ်ားနရဘင်ားဝယ်နရား (Commerce)၊ စွမ်ားရည်ဖမြှငာ့်တင်နရား (Capacity building)၊ ယဉ်နကျားမှု (Culture) နှငာ့်

အသိိုင်ားအဝိိုင်ား (Community) တိမ

ိုို့ ှတဆငာ့် ထိနတွှေ့ဆက်ဆံမှု ကတိဖ ြိုထဘားပ ားဖြစ်သည်။ သိန
ိုို့ သဘ်လည်ား ၂ နိိုင်ငံကကဘားမှ

(ယြိုြျိေ်ထိဆလ
ိို င် ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ ဟေ်ြျက်ညမ နရား အဘားထိုတ်မှုနှငာ့် အိနဒိယနိိုင်ငံ၏ ထဝ နိိုင်ငံနရား ရည်မှေ်ားြျက်မျဘားက

လံှုှေ့နဆဘ်နသဘ) ဆက်ဆံနရားက ထိိုကာ့သိိုို့ ကျဉ်ားနဖမဘင်ားနသဘ အကျိြိုားစား ွဘားထက် နကျဘ်လွေ်သငာ့်သည်။ အမှေ်တကယ်တွင်

အိနဒိယနိိုင်ငံက ဖမေ်မဘနိိုင်ငံအဘား ၎င်ား၏ နမွားကင်ားစ ေမိိုကနရစစေစ်ကိို ဖ ြိုစိုနစဘငာ့်နရှဘက်ရေ်၊ ြက်ေရယ် ဖ ည်နထဘင်စို

တည်နဆဘက်ရေ်နှငာ့် ဖ ည်တွင်ားပငိမ်ားြျမ်ားနရား ယူနဆဘင်န ားရေ် ဖ ည်တွင်ားစစ်ကိို အဆံိုားသတ်နရားတိတ

ိုို့ ွင်

ကူညန ားသငာ့်သည်ဟို သံားို သ ်တင်ဖ ထဘားသည် (Kumbun, 2020)။

ဂျ ေ်နိိုင်ငံ၏ ဖမေ်မဘနိိုင်ငံနှငာ့် အနရှှေ့နတဘင်အဘရှနိိုင်ငံမျဘားအန ေါ် ထဘားရှိနသဘ နိိုင်ငံဖြဘားနရားမူဝါေ၏

သန ဘသ ဘဝနှငာ့် ရည်ရွယ်ြျက်ကိို ရှုနထဘငာ့်မျိြိုားစံိုမှ ေောားလည်ရေ် ကကိြိုား မ်ားနသဘ ညဘရှင်နှငာ့် သိုနတသမျဘားစွဘ ရှိသည်။

Chaudhuri က ၎င်ား၏ Japan-Myanmar: A ‘Special ’ Economic Relationship တွင် ဂျ ေ်နှငာ့် ဖမေ်မဘတိိုို့သည်

ြိိုင်မဘနသဘ သမိိုင်ားဝင်ဆက်ဆံနရားကိို အနဖြြံ၍ ြျစ်ကကည်ရင်ားနှားမှုကိို သမိိုင်ားစဉ်တနလ ဘက် ထိေ်ားသိမ်ားြာ့သည်

(Chaudhuri, 2017)။ ၁၉၅၄ ြိုနှစ် စစ်နလ ဘ်နကကားနငွမှ အစဖ ြိုနသဘ ဂျ ေ်နိိုင်ငံ၏ ODA နထဘက် ံာ့မှုသည် ဖမေ်မဘနှငာ့်

ဂျ ေ်ကကဘားရှိ အထူားဆက်ဆံနရား (Special Relationship) တည်နထဘင်ရဘတွင် အနထဘက်အကူဖြစ်ြာ့သည်။ ယြင်စစ်

အစိိုားရ လက်ထက်တွင် ODA နထဘက် ံာ့မှုကိို မဘဏတစ်ြိုအထိ နလ ောြျြာ့နသဘ်လည်ား၊ အနမရိကေ်နှငာ့် အနေောက်နိိုင်ငံ

6
တြျိြိုှေ့၏ ဖမေ်မဘနိိုင်ငံအန ေါ် စား ွဘားနရား ိတ်ဆမ
ိိုို့ ှုဝါေကိို ဆေို့်ကျင်၍ ဖမေ်မဘနိိုင်ငံနရား တည်ပငိမ်မှုနှငာ့် လူူ့အြွငာ့်အနရား

တိိုားတက်မှုအန ေါ် မူတည်ပ ား၊ လူသဘားဖြင်ား စဘေောနထဘက်ထဘားမှုဆိိုင်ရဘ အကူအညမျဘား ဆက်လက် ံာ့ ိိုားန ားြာ့သည်။

ထိန
ိုို့ ကကဘငာ့် ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ စစ်အစိိုားရမှ အရ ်သဘားအစိိုားရသိို့ို ကူားနဖ ဘင်ားြာ့သည်ာ့ ေမိိုကနရစ အသွင် ကူားနဖ ဘင်ားနရား

ကဏ္ဍတွင် ဂျ ေ်နိိုင်ငံက အနရား ါနသဘ အနေအထဘားမှ ါဝင်ြာ့ သည်။ စစ်နအားလွေ် ဂျ ေ်နိိုင်ငံ၏ နိိုင်ငံဖြဘားနရားမူဝါေသည်

ကိုေ်သွယမ
် ှုနှငာ့် ရင်ားနှားဖမြှြို ်နှံမှုတွင် သဘမက နေသတွင်ား တည်ပငိမ်မှုနှငာ့် ယဉ်နကျားမှုြလှယ်မှုမျဘား အန ေါ်တွင်

အနဖြြံထဘားသညာ့် ဂျ ေ်၏ ODA မူဝါေသည် စစ်နအားကဘလနြတ်ကာ့သိိုို့ အနမရိကေ်ကိို မှြိိုအဘားထဘားရဖြင်ား

မရှိနတဘာ့နသဘနကကဘငာ့် တိိုားတက်နဖ ဘင်ားလလဘရဖြင်ား ဖြစ်သည်။ နေောက်ထ ်အနရား ါသညာ့် အြျက်မှဘ ဖမေ်မဘနိိုင်ငံအန ေါ်

တရိုတ်၏ စား ွဘားနရားလွှမ်ားမိိုားမှုကိို တေ်ဖ ေ်ရေ် ဖြစ်သည်ဟို သံိုားသ ်ထဘားသည် (Chaudhuri, 2017)။ Seekins က

ဂျ ေ်နိိုင်ငံ၏ ODA (Official Development Assistant) အနထဘက်အ ံာ့ ဖမေ်မဘနိိုင်ငံအဘား ဆက်လက် ံာ့ ိိုားန ားရေ်

ဆံိုားဖြတ်ြျက်သည် ဂျ ေ်၏ ဖ ည်တွင်ားအမျိြိုားသဘား အကျိြိုားစား ွဘားကိို အနထဘက်အကူ ဖြစ်နစနရားက အဓိက

ရည်ရွယ်ြျက်ဖြစ်နကကဘင်ား နထဘက်ဖ ြာ့သည် (Seekins , 1992)။ Bertil က ၎င်ား၏ Japan “Special Reledionship”

with Myanmar has abetted Decades of Military Rule နဆဘင်ား ါားတွင် ဂျ ေ်နိိုင်ငံနှငာ့် ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏

အထူားဆက်ဆံနရား (Special relationship) သည် ယြိုအြျိေ်ထိ ဖမေ်မဘစစ်တ ်၏ အဘဏဘကိို ြိိုင်ပမစွဘ ဆို ်ကိိုင်ထဘားရေ်

နသြျဘနစနသဘအဓိက အနကကဘင်ားအရင်ား ဖြစ်သည်ဟို နဝြေ်ြာ့သည် (Bertil, 2022 )။

နေသတွင်ား အင်အဘားကကားနိိုင်ငံမျဘား၏ နိိုင်ငံဖြဘားနရားမူဝါေသည် ၎င်ားနေသတွင်ား ရှိ နိိုင်ငံငယ်မျဘားအန ေါ်မျဘားစွဘ

သက်နရဘက်နလာ့ရှိသည်။ နိိုင်ငံငယ်မျဘား၏ ထဝနိိုင်ငံနရားအရ အနရား ါမှုကလည်ား နိိုင်ငံကကားမျဘား၏ အင်အဘားြျိေ်ြွင်

ထိေ်ားညြှိမှု အမျိြိုားသဘားအကျိြိုားစား ွဘားကိို တေ်ဖ ေ်သက်နရဘက်နလာ့ရှိသည်။ ထိန

ိုို့ ကကဘငာ့် ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ ထဝအနေအထဘား

အနရား ါနလနလ အြွငာ့်အနရား (Opportunity) ရှိနလနလဖြစ်သလိို တြက်မှဘလ ဖမေ်မဘနိိုင်ငံအနေနှင်ာ့

၎င်ားအဘားသဘြျက်ကိို အသံိုားမြျနိိုင် ါက ပြိမ်ားနဖြဘက်မှု (Threat) မျဘားနလနလဖြစ်သည်။ ဖမေ်မဘနိိုင်ငံအနေနှင်ာ့

မိမိအဘားသဘြျက်ကိို အသံိုားြျရေ် အဘားေည်ားနေသည်ာ့ ယြိုလိို ေမိိုကနရစကျဆံိုားနေနသဘ အနေအထဘားတွင် နိိုင်ငံကကားမျဘား၏

ဖမေ်မဘနိိုင်ငံအန ေါ် ထဘားနသဘမူဝါေက ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ အေောဂတ်ေမိိုကနရစ နြဘ်နဆဘင်မှုကိိုမျဘားစွဘ သက်နရဘက်လဘမှဘ

ဖြစ်သည်။ ထိန
ိုို့ ကကဘငာ့် ဤစဘတမ်ားက အင်ေိို- စိြိတ်နေသတွင်ား နိိုင်ငံကကားမျဘား၏ အင်အဘားပ ိြိုင်ဆိိုင်မှုက ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏

ေမိိုကနရစ ဖ ေ်လည်နြဘ်နဆဘင်နရားတွင် မည်သသ

ိိုို့ က်နရဘက်မှု ရှိသည်ကိို နလာ့လဘမည်ဖြစ်သည် ။

၁.၂ သိုဒတသန စဘတမ််း၏ ည် ွယ်ြ က်

ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ ေမိိုကနရစ အသွင်ကူားနဖ ဘင်ားနရားကဘလမှဘ မျဘားစွဘကကဘဖမငာ့်ြာ့သည်။ ထိိုကဘလမျဘားထတွင်

နေသတွင်ား အင်အဘားကကားနိိုင်ငံမျဘား၏ မူဝါေမျဘားကလည်ား၊ ဖမေ်မဘာ့ေမိိုကနရစ နြဘ်နဆဘင်နရား၌ မျဘားစွဘအနရား ါနသဘ

7
ကဏ္ဍမျဘားတွင်ရှိြာ့ပ ား ေမိိုကနရစနိိုင်ငံအဖြစ် ရ ်တည်နိိုင်ရေ်မှဘ ၎င်ားတိ၏
ိုို့ မူဝါေအန ေါ် မျဘားစွဘတည်မှ ြာ့သည်။

နိိုင်ငံတကဘနိိုင်ငံနရားကိို နလာ့လဘကကညာ့် ါက ကမ္ဘန ေါ်ရှိ နိိုင်ငံတိိုင်ား သည် မိမိတို့န

ိို ိိုင်ငံ၏ အမျိြိုားသဘား အကျိြိုားစား ွဘားကိိုသဘ

နမ ဘ်ကိိုား၍ နဆဘင်ရွက်လျက်ရှိကကသည်။ နိိုင်ငံမျဘားအနေဖြငာ့် ၎င်ားတိ၏

ိုို့ သန ဘတရဘား အယူအဆမျဘားကိို

ထိုတ်နြဘ်နေကကနသဘ်လည်ား လက်နတွှေ့တွင် မိမိတို့န

ိို ိိုင်ငံ၏ အမျိြိုားသဘားအကျိြိုားစား ွဘား အတွက်ကိိုသဘ ဥားစဘားန ား

လို ်နဆဘင်နေသည်ကိို နတွှေ့ဖမင်ရမည်ဖြစ်သည်။ ထိန

ိုို့ ကကဘငာ့် ဤစဘတမ်ားသည် အင်ေိို- စိြိတ်နေသတွင်ား

အင်အဘားကကားနိိုင်ငံမျဘား၏ ယှဉ်ပ ိြိုင်မှု၌ ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ မဟဘဗျျူဟဘကျနသဘ အနေအထဘားသည် မည်မ အနရား ါသေည်ား။

ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ မဟဘဗျျူဟဘကျနသဘ အနေအထဘားသည် နေသတွင်ား အင်အဘားကကားနိိုင်ငံမျဘား၏ အမျိြိုားသဘားအကျိြိုားစား ွဘား

နြဘ်နဆဘင်မှုနှငာ့် မည်သညာ့် အတိိုင်ားအတဘအထိ ညညွှတ်မ တမှုရှိနိိုင်သေည်ား။ ၎င်ားနိိုင်ငံကကားမျဘား၏ မူဝါေက ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏

ေမိိုကနရစ ဖ ေ်လည် နြဘ်နဆဘင်နရားအန ေါ် မည်မ သက်နရဘက်မှုရှိမည်ေည်ားဟူနသဘ အနကကဘင်ားအရဘမျဘားကိို ဆေ်ားစစ်

နလာ့လဘသွဘားမည်ဖြစ်သည်။

၁.၃ သိုဒတသနမူဒ ဘင် (Conceptual Framework)

ကမ္ဘန ေါ်တွင် နြတ်စေစ် အမျိြိုားမျိြိုားနဖ ဘင်ားလသွဘားြာ့နသဘ်လည်ား ထဝအနေအထဘားက ြေ်တားန ားထဘားနသဘ

ထဝနိိုင်ငံနရား အဖြင်ားအရဘမျဘားသည် နဖ ဘင်ားလမှုမရှိ သက်နရဘက်မှု ရှိနေဆ င် ဖြစ် ါသည်။ ထိန

ိုို့ ကကဘငာ့် ထဝ

နိိုင်ငံနရား ညဘရှင်မျဘားက ရိိုက်ြတ်သက်နရဘက်မှု ံိုစံမျဘားကိို ထဝအနေအထဘားနှငာ့် ယှဉ်တွနလာ့လဘ၍ သအိိုရမျဘား

ထိုတ်နြဘ်ြာ့ကကသည်။ ထဝနိိုင်ငံနရား ညဘရှင် Brzezinski က Geostrategic Players and Geopolitical Pivots

ဟူနသဘ အယူအဆကိို နြဘ်ထိုတ်ြာ့သည် (Brzezinski, 1998)။ Brzezinski ၏ အယူအဆအရ Geostrategic Player

နေရဘတွင် ရှိနသဘ တိိုင်ားဖ ည်သည် လက်ရှိဖြစ်နေနသဘ ထဝနိိုင်ငံနရား နိိုင်ငံတကဘအနေအထဘားန ေါ်တွင် မိမိတိိုင်ားဖ ည်၏

ိိုင်ေက်ကိို နကျဘ်၍ ါဝါကိို ကျငာ့်သံိုားနိိုင်နသဘ အရည်အြျင်ားရှိသလိို မိမိနိိုင်ငံ၏ အမျိြိုားသဘားအကျိြိုားစား ွဘားအတွက် ါဝါကိို

ကျငာ့်သံိုားြျင်စိတ်ရှိနသဘ နိိုင်ငံမျိြိုားဖြစ်သည်။ ၎င်ားနိိုင်ငံသည် ထဝနိိုင်ငံနရားအရ မပငိမ်မသက်ဖြစ်လဘရေ် စွမ်ားရည်နှငာ့်

င်ကိိုယ်သန ဘထဘားရှိသည်။ ကမ္ဘန ေါ်တွင် Geostrategic Player အနေဖြငာ့် သတ်မှတ်နိိုင်နသဘ နိိုင်ငံမျဘားစွဘ မရှိန ။

အင်အဘားကကားနိိုင်ငံမျဘားထမှ အနမရိကေ်၊ ရိုရှဘား၊ တရိုတ်နှငာ့် အိနဒိယနိိုင်ငံတက

ိိုို့ ိို Geostrategic Players နိိုင်ငံမျဘားအဖြစ်

သတ်မှတ်နိိုင်သည် ။

တြက်တွင် Geopolitical Pivot အဖြစ် သတ်မှတ်နိိုင်နသဘ နိိုင်ငံမှဘ ၎င်ားတိ၏

ိုို့ အနရား ါမှုသည် ၎င်ားနိိုင်ငံ၏

ါဝါနှင်ာ့ လွှမ်ားမိိုားနိိုင်နသဘ စွမ်ားရည်မှ လဘဖြင်ားမဟိုတ် ၎င်ားနိိုင်ငံ၏ အြျက်အြျဘကျနသဘ တည်နေရဘအနေအထဘားမှ

လဘဖြင်ားဖြစ်သည်။ ၎င်ားတိ၏
ိုို့ အနရား ါနသဘ မဟဘဗျျူဟဘကျနသဘ အနေအထဘားသည် Geostrategic Player

နိိုင်ငံကကားမျဘား၏ အကျိြိုားစား ွဘားကိို အထိြိိုက်မြံနိိုင်နသဘ အနေအထဘားတွင် တည်ရှိနေသည် (၎င်ားနိိုင်ငံအဘား ပ ိြိုင်ြက်နိိုင်ငံမှ

လွှမ်ားမိိုားသွဘားလ င် မိမိ၏ အနေအထဘားကိို မျဘားစွဘထိြိိုက်သွဘားမည်ာ့ အနေအထဘားမျိြိုားကိို ဆိိုလိိုသည်)။ အမျဘားအဘားဖြငာ့်

8
Geopolitical Pivots နိိုင်ငံမျဘား၏ အနရား ါမှုကိို ၎င်ားနိိုင်ငံတို့၏
ိို ထဝအနေအထဘား တည်ရှိနေမှုဖြငာ့် သတ်မှတ်သည်။

တြျိြိုှေ့ကိစစရ ်မျဘားတွင်မူ ၎င်ားတိိုို့၏ အနရား ါမူ ကဏ္ဍသည် Geostrategic Player နိိုင်ငံအဘား အနရား ါနသဘ ေယ်နဖမသိိုို့

ဝင်နရဘက်ြွငာ့် (သိ)ိုို့ ရှဘား ါားနသဘ သယံဇဘတတွင်ားထွက် စစည်ားကိို ထိုတ်ယူသံိုားစွြွငာ့် စသည် တက

ိိုို့ ိို ဖငင်ား ယ်နိိုင်နသဘ

အနေအထဘားကိို ိိုင်ဆိိုင်သညာ့် နေရဘတွင် တည်ရှိသည်။ တြျိြိုှေ့ကိစစရ ်မျဘားတွင်မူ၎င်ား နိိုင်ငံမျဘားသည် အိမ်ေားြျင်ား

Geostrategic Player အတွက် ိို၍ အကျိြိုားဖြစ်နစနသဘ ထူားဖြဘားသညာ့်နိိုင်ငံနရား၊ ယဉ်နကျားမှု အကျိြိုားစား ွဘားကိို န ားနိိုင်နသဘ

အနေအထဘားတွင် ရှိသည်(Brzezinski, 1998)။ ဤစဘတမ်ား၌ အင်ေိို- စိြိတ်နေသတွင် နိိုင်ငံကကားမျဘား၏ ယှဉ်ပ ိြိုင်မှုတွင်

ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ အနေအထဘားသည် Pivot ဖြစ်နိိုင်စရဘ အနေအထဘားနှငာ့် အလဘားအလဘ ရှိ/မရှိကိို Zbigniew ၏

Geostrategic Player and Geopolitical Pivot concept နှငာ့် ြျိေ်ထိိုား၍ သံိုားသ ်သွဘားမည် ဖြစ် ါသည်။

အင်ေိို- စိြိတ်နေသတွင်ား အင်အဘားကကားနိိုင်ငံမျဘား၏ ယှဉ်ပ ိြိုင်မှု၊ နိိုင်ငံဖြဘားနရားမူဝါေ၊ ါဝါြျိေ်ညြှိမှုက ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏

ေမိိုကနရစ နြဘ်နဆဘင်နရားအန ေါ်သိို့ို သက်နရဘက်မှု အလဘားအလဘကိို ြွဖြမ်ားစိတ်ဖြဘရဘ၌ Systematic Level Anelgsis

ဖ ြိုလို ်၍ နလာ့လဘစမ်ားသ ်သွဘားမည်ဖြစ် ါသည်။ Wailz က ၎င်ား၏ “Man, the State and War” ၌ different level of

analysis အယူအဆကိို တင်ဖ ြာ့သည် (Wailz, 2001)။ နိိုင်ငံတကဘဆက်ဆံနရား ေယ် ယ်မှ ဖြစ်ရ ်တစ်ြိုကိို

နလာ့လဘရဘတွင် ဖ ညာ့်စံိုနိိုင်ရေ်အတွက် မတူညနသဘ အလွှဘမျဘားအဖြစ် ြွဖြဘားပ ားနလာ့လဘရေ် လိိုအ ်သည်။ Kenneth walfz

၏ အယူအဆအရ different level of analysis တွင် မတူညနသဘ အဆငာ့်/အလွှဘ(၄)ြိုရှိသည်။ ထမအဆငာ့်မှဘ global

level ဖြစ်သည်။ global level သည် အကျယ်ဖ ေို့်ဆံိုားအလွှဘဖြစ်ပ ား မျက်နမှဘက်နြတ် နိိုင်ငံတကဘ နိိုင်ငံနရားဖြစ်စဉ် (world

order) တွင် ဖြစ်န ေါ်နဖ ဘင်ားလနေမှုမျဘားနှငာ့် ထိိုနဖ ဘင်ားလလဘမှုက ကမ္ဘာ့နိိုင်ငံမျဘား၏ အစိိုားရမျဘားနှငာ့် လူူ့အသိိုက်အဝေ်ားကိို

သက်နရဘက်လဘမှုအဘား ရှင်ားဖ ဖြင်ားဖြစ်သည်။ ေိုတိယအဆငာ့်မှဘ interstete level ဖြစ်ပ ား နိိုင်ငံအြျင်ားြျင်ားကကဘား စစ်နရား၊

စား ွဘားနရား၊ နိိုင်ငံနရား ြျိေ်ညြှိဆက်ဆံမှုကိို နလာ့လဘဖြင်ားဖြစ်သည်။ ဤသိိုို့ နိိုင်ငံမျဘားကကဘား ဆက်ဆံနရားသည် ၎င်ားတိိုို့၏

အိမ်ေားြျင်ား(သိ)ိုို့ မဟဘမိတ်နိိုင်ငံမျဘားအန ေါ် ၎င်ားတိိုို့၏ ါဝါကျငာ့်သံိုားမှုကိို အဆံိုားအဖြတ်န ားသည်။ တတိယအလွှဘဖြစ်နသဘ

state level /societal level က နိိုင်ငံတစ်နိိုင်ငံ၏ socio- economic group တေည်ားအဘားဖြင်ာ့ အစိိုားရကိို နိှုားဆွနိိုင်နသဘ

အြွှေ့အစည်ားမျဘားက အစိိုားရ၏ မူဝါေြျမှတ်ကျငာ့်သံိုားမှုအန ေါ် သက်နရဘက်မှုကိို နလာ့လဘဖြင်ားဖြစ်သည်။ နေောက်ဆံိုားအဆငာ့်က

individual level ဖြစ်သည်။ နြါင်ားနဆဘင်တစ်နယဘက်၏ ဖ ြိုမူဆံိုားဖြတ် ံိုကိို နလာ့လဘဖြင်ားဖြစ်သည်။ ၎င်ား၏ ဆံိုားဖြတ်ြျက်၊

ဆိုတ်ကိိုင်ထဘားနသဘ ဝါေလမ်ားစဉ်၊ တွေ်ားအဘားန ားသညာ့် အရင်ားြံအနကကဘင်ားတရဘားမျဘား၊ နြါင်ားနဆဘင်၏ အဖမင်က ထိိုနိိုင်ငံ၏

နိိုင်ငံဖြဘားနရားဝါေကိို ံိုနြဘ်ဖြင်ားဖြစ်သည် (Wailz, 2001)။

၁.၄ Methodology and limitation

ဤသိုနတသေကိို ဖ ြိုလို ်ရဘ၌ Qualitative Research Method ကိို အသံိုားဖ ြိုထဘား ါသည်။ ဤ

သိုနတသေအတွက် အသံိုားဖ ြိုသညာ့် data မျဘားကိို ဤေယ် ယ်တွင် နလာ့လဘထဘားနသဘ ညဘရှင်မျဘား၏ စဘတမ်ားမျဘား၊

9
နိိုင်ငံဖြဘားနှငာ့် ဖ ည်တွင်ားမှ ံိုနှိ ်ထိုတန
် ဝထဘားနသဘ စဘအို ်မျဘား၊ သတင်ားနဆဘင်ား ါားနှငာ့် ဂျဘေယ်မျဘား (ဖ ည်တွင်ား၊ ဖ ည် )

social media နှငာ့် internet website မှ သတင်ားအရင်ားအဖမစ်မျဘားကိို အသံိုားဖ ြို ါသည်။

သိုနတသေစဘတမ်ား၏ ေယ် ယ်ကိို အင်ေိို- စိြိတ်နေသအတွင်ားတွင် အဘားပ ိြိုင်နေနသဘ အင်အဘားကကား နိိုင်ငံမျဘားနှငာ့်

တ်သက်၍ အနမရိကေ်၊ တရိုတ်၊ အိနဒိယနှငာ့် ဂျ ေ်စသညာ့် နိိုင်ငံကကား (၄)နိိုင်ငံကိိုသဘ အဓိကထဘား၍ နလာ့လဘြာ့ ါသည်။

အင်ေိို- စိြိတ်နေသတွင်ားရှိ အဖြဘားအင်အဘားကကားနိိုင်ငံမျဘားကိို သိုနတသေဖ ြိုေယ် ယ် အတွင်ားမှ ြျေ်လှ ်ြာ့ ါသည်။ ထိအ
ိုို့ ဖ င်

ထ၀နိိုင်ငံနရားအဖမင်အရ နလာ့လဘသံိုားသ ်ရဘတွင် လက်ရှိ ကမ္ဘာ့အနေအထဘား (world Order)နှင် နိုင်ငံကကီ်းမျော်း

ပပ င်ဆိုင်မှုကို အဓကထော်း နလလောသွော်းမည်မဖေ်နသောန ကောင် Systematic level analysis တွင် global level နှင်

interstate level ၌သော နလလောသွော်းမည်မဖေ်သည်။

၁.၅ သိုဒတသနစဘတမ််း၏ဖွွဲ့စည််းပံို

ဤ သိုနတသေစဘတမ်ားကိို အ ိိုင်ား(၃) ိိုင်ားြွ၍ နရားသဘား ါမည်။ ထမအ ိိုင်ားမှဘ သိုနတသေစဘတမ်ား၏ ေိေါေ်ား၊

ေိုတိယအ ိိုင်ားမှဘ အင်ေိို- စိြိတ်နေသတွင်ား အဘားပ ိြိုင်နေကကနသဘ အင်အဘားကကားနိိုင်ငံမျဘားနှငာ့် ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ မဟဘဗျျူဟဘ

အနေအထဘား pivot (or) pawn၊ တတိယအ ိိုင်ားမှဘ ၁၉၈၈ နေောက် ိိုင်ား ဖမေ်မဘာ့ေမိိုကနရစ အသွင်ကူားနဖ ဘင်ားနရားတွင်

အနမရိကေ်၊ တရိုတ်၊ အိနဒိယနှငာ့် ဂျ ေ်နိိုင်ငံတို့၏

ိို အြေ်ားကဏ္ဍ၊ စတိုထအ
ထ ိိုင်ား၌ ေိဂံိုား ဟူ၍ (၄) ိိုင်ားြွပ ား တင်ဖ ါမည်။

10
 အြန််း (၂) အင်ဒို-ပစဖတ်ဒဒသတွင် အဘ်းပပြိုင်ဒနကကဒသဘ အင်အဘ်းကက်းနိုင်ငံမ ဘ်းနှငာ့် မမန်မဘနိုင်ငံ၏

မဟဘဗ ျူဟဘအဒနအထဘ်း (Pivot or Pawn)

၂.၁ ပထ၀နိုင်ငံဒ ်း (Geopolitics)

ထဝနိိုင်ငံနရားဆိိုသည်မှဘ နယ ူယျအဘားဖြငာ့် နိိုင်ငံတစ်နိိုင်ငံ၏ ထဝအနေအထဘားက ၎င်ားနိိုင်ငံ၏ နိိုင်ငံနရားနှငာ့်

နိိုင်ငံတကဘဆက်ဆံနရားအန ေါ် သက်နရဘက်မှုကိို နလာ့လဘနသဘ ညဘရ ်ဖြစ်သည် (Devetak & Burke, 2012)။

နိိုင်ငံတစ်နိိုင်ငံ၏ ထဝအနေအထဘား ဖြစ်နိိုင်နဖြမျဘား (geographical variable) မှတဆငာ့် ၎င်ားနိိုင်ငံြျမှတ်နသဘ

နိိုင်ငံဖြဘားနရား မူဝါေမျဘားကိို ေောားလည်နိိုင်ရေ်၊ ရှင်ားဖ နိိုင်ရေ်နှငာ့် နိိုင်ငံတကဘ နိိုင်ငံနရား အဖ ြိုအမူမျဘားကိို

ကကိြိုတင်တွက်ြျက်နိိုင်ရေ်အတွက် အသံိုားဖ ြိုနသဘ Method ဖြစ်သည် (Evas & Newnham, 1998)။ နိိုင်ငံတစ်နိိုင်ငံ၏

ထဝသွင်ဖ င်လကခဏဘမျဘားဖြစ်နသဘ တည်နေရဘ၊ လူဦားနရ၊ သ ဘဝသယံဇဘတ စစည်ားနှငာ့် အဖြဘားဆက်စ ်နေနသဘ

အြျက်အလက်မျဘားသည် ယင်ားနိိုင်ငံ၏ နိိုင်ငံဖြဘားနရားမူဝါေကိို ြျမှတ်သညာ့် ဆံိုားဖြတ်ြျက်မျဘားအန ေါ် မျဘားစွဘသက်နရဘက်

မှုရှိသလိို၊ ယင်ားနိိုင်ငံ၏ အဖြဘားနိိုင်ငံမျဘားအန ေါ် ဖ ြိုမူ ံိုကိိုလည်ား မျဘားစွဘလွှမ်ားမိိုားလျက်ရှိသည်။ ထိိုို့အဖ င် နိိုင်ငံတစ်နိိုင်ငံ၏

ထဝသွင်ဖ င် လကခဏဘမျဘားသည် ယင်ားနိိုင်ငံ၏ ထဝနိိုင်ငံနရားတေ်ြိိုားကိို ဖမြှငာ့်တင်ရဘ၌ အနထဘက်အကူ ဖြစ်နစသကာ့သိိုို့

နိိုင်ငံ၏ အမျိြိုားသဘားအကျိြိုားစား ွဘားကိိုလည်ား တိိုားတက်နစသညာ့် အနဖြြံ အနကကဘင်ားတရဘားဖြစ်သည်။

၂.၂ အင်ဒို-ပစဖတ်ဒဒသ ှ မမန်မဘနိုင်ငံ၏ ပထဝအဒနအထဘ်း

အိနဒိယသမိုေဒရဘနှငာ့် စိြိတ်သမိုေဒရဘနှစ်ြို ဆံိုမှတ်နေရဘသည် အင်ေိို- စိြိတ်နေသ ဖြစ်သည်။

အနရှှေ့နတဘင်အဘရှကျွေ်ားစွယသ
် ည် အိနဒိယတိိုက်မကကား၏ အနရှှေ့ြက်နှငာ့် တရိုတ်၏ အနေောက်ြက်တွင် တည်ရှိပ ား

အိနဒိယသမိုေဒရဘနှငာ့် စိြိတ်သမိုေဒရဘကိို ကိုေ်ားနဖမတံတဘား (land bridge) အနေဖြငာ့် ြျိတ်ဆက်န ားထဘားသည်။

အနရှှေ့နတဘင်အဘရှနေသတွင် နိိုင်ငံတကဘကိုေ်သွယ်နရားနှငာ့် စွမ်ားအင်သယ်ယူ န

ိိုို့ ဆဘင်နရားအတွက် အနရားကကားနသဘ

အထိြိိုက်မြံနိိုင်နသဘ ဖြတ်သေ်ားသွဘားလဘရသညာ့် နေရဘအြျိြိုှေ့ရှိသည်။ အထင်ရှဘားဆံိုားမှဘ မလကကဘနရလက်ကကဘား ဖြစ်သည်။

ထိန
ိုို့ ကကဘငာ့် အင်ေိို- စိြိတ်နေသ တည်ပငိမ်နရား၊ လံိုခြံြိုနရားနှငာ့် ကမ္ဘာ့အင်အဘားကကားနိိုင်ငံ မျဘား၏ ပ ိြိုင်ဆိိုင်မှုအတွက်

အနရှှေ့နတဘင်အဘရှ နိိုင်ငံမျဘား၏ ရ ်တည်မှုအနေအထဘားသည် မျဘားစွဘအနရား ါသည်။ ဖမေ်မဘနိိုင်ငံသည်

အနရှှေ့နတဘင်အဘရှ၏ အနေောက်ြက် ကမ်ားရိိုားတေ်ားတွင် တည်ရှိပ ား နတဘင်အဘရှ အနရှှေ့နတဘင်အဘရှနှငာ့် အနရှှေ့အဘရှ

ြျိတ်ဆက်သညာ့်နေရဘတွင် တည်ရှိသည်။ ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ ကမ်ားရိိုားတေ်ားအရှည်မှဘ ၂၂၂၈ ကလိိုမတဘ ရှည်လျဘားပ ား

ေတ်ဖမစ်ဝမှ ိုရငာ့်နေောင်အငူထိ နဖြဘငာ့်တေ်ားစွဘတည်ရှိသည်။ အနေောက်နဖမဘက်ြက်တွင် ဂဂလဘား င်လယ်နအဘ်နှငာ့်

အိနဒိယသမိုေဒရဘအတွင်ားမှ မိုတတမ င်လယ်ကိို မျက်နှောမူထဘားသည်။ ထိိုို့အဖ င် ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ ကိုေ်ားတွင်ားနှငာ့်

11
ကမ်ားလွေ် င်လယ်ဖ င်မှ သ ဘဝသယံဇဘတ၊ Exclusive Economic Zone နှငာ့် ထဝအနေအထဘားသည် ဖမေ်မဘနိိုင်ငံအဘား

geopolitical pivot အနေနှငာ့် ရ ်တည်နေနိိုင်သည်။

၂.၃ အမမရိကန်နှင်မမန်မာ

ဒိုတယကမဘောေေ်ပပီ်းနောက်၊ အနမရကေ်နိုင်ငံမခော်းနရ်းမူဝါဒ၏ အဓကရည်ရွယ်ချက်သည် ရိုရှော်းကို

မဖ တ်ချရေ်မဖေ်သည်။ သိုို့နသော် တရိုတ်၏အင်အော်း ကကီ်းထွော်းသထက် ကကီ်းထွော်းလောနသောအခါ အနမရကေ်၏

အဓကရည်ရွယ်ချက်သည် တရိုတ်၏ ထေ််းချ ပ်ရေ်ခက်ခွဲနသော အင်အော်းကကီ်းထွော်းလောမှုဆီသိုို့ အဓကဦ်းတည် လောခွဲသည်။

ထန
ိုို့ ကောင် တရိုတ်ကို ထေ််းချ ပ်ရေ်အတွက် တရိုတ်နှင်ေယ်ေမတ်မခင််း ထေပ်နေနသော နိုင်ငံမျော်းနှင် ေားေပ်ေွော

ပါဝင်ပတ်သက်နိုင်ရေ်မဖေ်သည်။ ယနေို့ ကမဘောအခင််းအကျင််းတွင် တရိုတ်၏ အင်အော်းနတောင်တင််းလောမှုကို

ထေ််းချ ပ်နိုင်ရေ် အနဒယနှင် တရိုတ်အ ကော်းတွင်ရှနသော မမေ်မောနိုင်ငံသည် အနမရကေ်၏ အောရံိုေိုက်ရမည်ပေ်မှတ်

မဖေ်လောပါသည်။ အကယ်၍သော အနမရကေ်နိုင်ငံ အနေနှင် မမေ်မောနိုင်ငံကို ထေ််းချ ပ်နိုင်ခွဲလ င် ၎င််းအနေနှင်

တရိုတ်နှင်အနဒယတိုို့အနပေါ် လွယက
် ူေွော ချဥ်ားကပ် နိုင်မည်မဖေ်သည်။ ထိုို့အမပင် အနဒယသမိုဒဒရောတွင်ရှနသော

မမေ်မော၏ရှည်လျော်းသည် ကမ််းရို်းတေ််းနဒသသည် ကမဘောေီ်းပွော်းနရ်းအတွက် အနရ်းပါနသော အနေအထော်း မဖေ်နသောန ကောင်

၎င််းကမ််းရို်းတမ််းအော်း အသံို်းချနိုင်လ င် (သ)ိုို့ လွှမ််းမို်းထော်းနိုင်လ င်၊ ကကီ်းမော်းနသော ေီ်းပွော်းနရ်းအကျ ်းအမမတ်ကို ရရှမည်

မဖေ်သည်။ ထန
ိုို့ ကောင် မမေ်မောနိုင်ငံသည် အနမရကေ်အတွက် အနရ်းပါသည် မဟောဗျျူဟောကျနသော နေရောတွင်

တည်ရှနေသည် ။

အဒမ ကန်၏ မမန်မဘနိုင်ငံအဒပေါ် ဗ ျူဟဘဒမမဘက် စတ်ဝင်စဘ်းမှု (American's strategic interest in Myanmar)

အနမရကေ်၏ မမေ်မောနိုင်ငံအနပေါ် ေတ်ဝင်ေော်းမှုသည် ပထဝီနိုင်ငံနရ်းအနပေါ်တွင် အနမခခံသည်။ မမေ်မောနိုင်ငံ၏

ရှည်လျော်းနသော ကမ််းရို်းတေ််း၊ မလက္ောနရလက် ကော်းနှင် ပါရှေ်ပင်လယ်နကွွံ့ကို ဝင်နရောက်နိုင်သည် နရလမ််းန ကောင််းကို

ပိုင်ဆိုင်ထော်းသည် မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ပထဝီအနေအထော်းသည် အနရ်းပါနသော အနေအထော်းကို ပိုင်ဆိုင်နေသည်။ ထန

ိုို့ ကောင်

မမေ်မောနိုင်ငံသည် အနမရကေ်နှင်တရိုတ်အတွက် နရန ကောင််း မဟောဗျျူဟောကျသည်နေရော မဖေ်လောသည်။

ဤပထဝီနိုင်ငံနရ်း အော်းသောချက်မျော်းအမပင် အမခော်းအနရ်းပါသည် အနေအထော်းမျော်းလည််း မမေ်မောနိုင်ငံတွင်ရှနသ်းသည်။

အနရှွံ့နတောင်အောရှနဒသသည် အင်ဒို-ပေဖတ်နဒသတွင် အနမရကေ်၏ အမျိြိုားသဘား အကျိြိုားစား ွဘားအတွက်

အနရ်းပါနသောကဏ္ဍတွင် တည်ရှသည်။ ပထမအချက်အနေမဖင် အနမရကေ်သည် ၎င််း၏ မတ်ဖက်နိုင်ငံမျော်းနှင်အတူ

အင်ဒို-ပေဖတ်နဒသတွင််း တည်ပငမ်မှု (Stable Security Order)ကို ထေ််းသမ််းရေ်အတွက် အမခော်းနဒသတွင််း

အင်အော်းကကီ်းနိုင်ငံမျော်း၊ မပင်ပမှအင်အော်းကကီ်းနိုင်ငံမျော်း၏ လွှမ််းမို်းလောမှုကို ဖယ်ရှော်းရေ်အတွက် မဖေ်သည်။

12
ဒိုတယအချက်အနေနှင် ဤနဒသတွင် လွတ်လပ်နသော နိုင်ငံတကောန ်းကွက်ေီ်းပွော်းနရ်း (Liberal International

Economic) ဖွံွံ့ပဖ ်းမှု တို်းမမင်နပ်းရေ် မဖေ်သည်။

တတယအချက်အနေနှင် ကကီ်းမော်းနသောေီ်းပွော်းနရ်း နထောက်ပံမှု လိုပ်ငေ််းေဉ်မျော်းကို အော်းနပ်းနဖော်နဆောင်မခင််းသည်

အနမရကေ်၏ ေီ်းပွော်းနရ်းကို ပို၍ဖွံွံ့ပဖ ်းနေသည်။ ေတိုတထ အချက်အနေနှင် ဤနဒသသည် အနမရကေ်နိုင်ငံ၏

ပင်မအယူအဆမဖေ်နသော ဒီမိုကနရေီ အနမခခံလူူ့အခွင်နရ်း (Human Right)၊ တရော်းဥပနဒေို်းမို်းနရ်း (Rule of Law) နှင်

လွတ်လပ်ေွော ယံို ကည်ကို်းကွယ်ခွင် ဟူနသော သန ောတရော်းမျော်းဖွံပဖ ်းရေ် နရခံနမမခံနကောင််း မဖေ်သည်ဟို ယူဆသည်။

နောက်ဆံို်းနှင် အနရ်းအပါဆံို်းအချက်မှော အနရှွံ့နတောင်အောရှ နဒသတွင််းရှ အ ကမ််းဖက်အိုပ်ေိုမျော်းသည် ေက်တင် ော (၁၁)

အနမရကေ် တိုက်ခိုက်ခံရပပီ်း နောက်ပိုင််း တေ်ကမဘောလံို်းဆိုင်နသော အ ကမ််းဖက်ဝါဒ ေေ်ပွွဲအတွက် ဦ်းတည်နေနသောန ကောင်

မဖေ်သည် (Daga, 2012)။ သန

ိုို့ သော် အဆိုပါအကျ ်းေီ်းပွော်းမျော်းထက် တရိုတ်အင်အော်း ကကီ်းထွော်းလောမှုနှင် ASEAN ၏

အမပ သန ောနဆောင်နသော ဩဇောလွှမ််းမို်းမှု တို်းတက်လောမခင််းတိုို့က အနမရကေ်ကို ၎င််း၏ပါဝါချွဲွံ့ထွင်ရေ်နှင် ၎င််း၏ အောရှ

မူဝါဒကို မပေ်လည်မပင်ဆင်ရေ် လံှုွံ့နဆော်ခွဲသည်အချက်မျော်း မဖေ်သည်။ ထိုရည်မှေ််းချက်ကို အနကောင် အထည်နဖော်ရေ်

မမေ်မောသည် အနမရကေ်အတွက် အလော်းအလောရှနသော အနရ်းပါနသော နိုင်ငံမျော်းထွဲမှ တေ်နိုင်ငံမဖေ်လောသည်။

ကိုလေ
ို ီနခတ်ထွဲက မမေ်မောနိုင်ငံအနပေါ် အနမရကေ်ေတ်ဝင်ေော်းမှု မရှခွဲနပ။ သိုို့နသော် အနမရကေ်အနေနှင်

မမေ်မောနိုင်ငံကို ပဗတသ လက်နအောက်မှ လွတ်လပ်နရ်း ရနေချင်ခွဲနသော်လည််း တိုက်ရိုက် ပါဝင်ပတ်သက်မှုနတော မရှခွဲနပ။

သန
ိုို့ သော် ေေ်နအ်းကောလတိုက်ပွွဲအတွင််း ကွေ်မမျူေေ်ပခမ််းနမခောက်မှု အနတရောယ်ရှနသော နိုင်ငံအမဖေ် မမေ်မောနိုင်ငံကို

ထည်သွင််းေဉ််းေော်းခွဲသည် (Badgley, 2004)။ ထန

ိုို့ ကောင် ဤနဒသအတွင််း ကွေ်မမျူေေ်ေေေ် မပျံွံ့ပွော်းနအောင် ကောကွယ်ရေ်

တောဝေ်ရှသည်ဟို အနမရကေ်ကယူဆသည်။ ၁၉၅၀ ခိုနှေ်တွင် တရိုတ်မပည်သူူ့သမမတနိုင်ငံ တည်နထောင်မခင််း၊

တချေ်ထွဲမှောပင် ကိုရီ်းယော်းေေ်ပွွဲ မဖေ်ပွော်းမခင််းတန

ိုို့ ကောင် အနရှွံ့နတောင်အောရှတွင် မမေ်မောသည် အနမရကေ်အတွက်ပါ

အနရ်းပါလောသည်။

မမေ်မောနိုင်ငံနှင်ပတ်သက်၍ အနမရကေ်၏ ေတ်ဝင်ေော်းမှုသည် ၁၉၈၈ ခို နေ

ှ ်မှေ၍ ဦ်းတည်ချက်နမပောင််း

လောခွဲသည်။ ယင််းအချေ်တွင် အနမရကေ်က ဒီမိုကနရေီနှင် လူူ့အခွင်နရ်း (Democracy and Humanright) အနပေါ်

အဓကထော်း ပံိုနြေါ်ခွဲသည်။ ၁၉၉၇ ခိုနှေ် မမေ်မောနိုင်ငံသည် အောဆီယံအဖွွဲွံ့ဝင် နိုင်ငံမဖေ်လောနသောအခါ တရိုတ်နရော

အနမရကေ်ပါ ၎င််းတ၏
ိုို့ အမမင်မျော်းကို ၎င််းတ၏
ိုို့ အမျ ်းသော်းအကျ ်းေီ်းပွော်းအတွက် ပံိုနဖေါ်ရေ် နမပောင််းလွဲလော ကသည်။

ASEAN-Partners ထပ်သီ်းအေည််းအနဝ်းမှတဆင် မမေ်မောနိုင်ငံ၌ ဒီမိုကနရေီ အနကောင်အထည်နပေါ်နရ်းနှင် လူူ့အခွင်အနရ်း

တို်းမမင်ရေ် ကက ်းပမ််းမှုသည် အနမရကေ်၏ မမေ်မောနိုင်ငံအနပေါ်ထော်းသည် အဓကအကျ ်းေီ်းပွော်းမဖေ်သည်။ ရလဒ်အနေနှင်

အနမရကေ်နှင် မမေ်မောဆက်ဆံနရ်း တို်းတက်လောပါက တရိုတ်၏ မမေ်မောနိုင်ငံအနပေါ် လွှမ််းမို်းမှုကို ထေ််းထော်းနိုင်မည်

မဖေ်သည်။

13
 နောက်ထပ် ဦ်းတည်ချက်တေ်ခိုမှော အ ကမ််းဖက်ဝါဒ နှမ်ေင််းရေ်နှင် နဒသတွင််းလံိုခခံ နရ်း အတွက်လည််း

ပါဝင်သည်။ အနမရကေ်၏ မူဝါဒတေ်ခိုမှော ကမဘောနပေါ်တွင် အ ကမ််းဖက်ဝါဒကို ဆေို့်ကျင်ရေ်မဖေ်သည်။

အနရှွံ့နတောင်အောရှကို ယင််းမူဝါဒအတွက် အထူ်းအောရံိုေိုက်ခွဲသည်။ ထိုအချေ်တွင် မမေ်မောက အ ကမ််းဖက်မှုကို

မည်သည်နေရော၊ မည်သည်အချေ်မှ လက်မခံဟိုန ကမငောခွဲသည် (Steinberg, 2014)။ ထိုို့န ကောင် အ ကမ််းဖက်ဝါဒကို

တိုက်ဖျက်မှုသည် မမေ်မောနိုင်ငံ၏ အမျ ်းသော်းနရ်းတောဝေ် မဖေ်လောခွဲသည်။ ဤ ံိုအမမင် တူညီမှုနှင်အတူ

မမေ်မောနိုင်ငံအနေနှင် နဒသတွင််းအ ကမ််းဖက်မှု တိုက်ဖျက်နရ်း လိုပ်ငေ််းေဉ်အတွက် အနမရကေ်နှင်

ပူ်းနပါင််းလိုပ်နဆောင်နိုင်ခွဲသည်။ ဤပူ်းနပါင််း နဆောင်ရွက်မှုက နှေ်နိုင်ငံ ေီ်းေပ်ေွောဆက်ဆံနရ်းအတွက်

အနထောက်အကူမဖေ်ခွဲသည်။

နှေ်နိုင်ငံ ေေ်နရ်းပူ်းနပါင််းနဆောင်ရွက်မှုနှင် ပတ်သက်၍၊ အနမရကေ်သည် အောရှနဒသတွင် နရတပ်အင်အော်း

ပူ်းနပါင််းတို်းမမင်ရေ်နှင် တည်ပငမ်မှုကိုထေ််းထော်းနိုင်ရေ် နဒသတွင််းအေို်းရမျော်းနှင် ယံို ကည်မှု တည်နဆောက်ရေ်သည်

၎င််း၏အဓကရည်မှေ််းချက်တွင် ပါဝင်သည်။ ယခင်နှေ်မျော်းထွဲက အနမရကေ်သည် အနဒယနှင်ပူ်းနပါင််း၍ Malabar

နရန ကောင််းပူ်းနပါင််းေေ်နရ်း နလကျင်မခင််းကို လိုပ်ခွဲသည်။ အနမရကေ်နှင်မမေ်မော ေေ်တပ်အ ကော်း ေေ်နရ်းပူ်းနပါင််းမှုအေမှော

၂၀၁၃ ခိုေေ်တွင် မဖေ်သည်။ နှေ်ေဉ်ကျင််းပပမွဲမဖေ်နသော အနမရကေ်နှင် ထိုင််းနိုင်ငံပူ်းနပါင််း၍ Cobra Gold ေေ်နရ်း

ပူ်းတွွဲနလကျင်သည် အခမ််းအော်းတွင် မမေ်မောနိုင်ငံက ပထမဆံို်းအကကမ် နလလောသူအနေမဖင် ၂၀၁၃ ခိုေေ်တွင်

တက်နရောက်ခွင်ရခွဲသည်။ ဤသန
ိုို့ ှေ်နိုင်ငံအ ကော်း ပူ်းနပါင််းနဆောင်ရွက်မှု တို်းမမင်လောမခင််းသည် တရိုတ်အတွက်

ေို်းရမ်ပူပေ်မှု မမင်တက်နေသည်(Steinberg,2014)။ ဤအနတောအတွင််း မမေ်မောနိုင်ငံ၌ ဒီမိုကနရေီ အသွင်ကူ်းနမပောင််းနရ်းနှင်

လူူ့အခွင်အနရ်း တို်းတက်ဖွံွံ့ပဖ ်းမှုက အနမရကေ်၏အဓက ဦ်းတည်ချက်မဖေ်သည်။ ဒီလိုပ်ငေ််းေဉ်အတွက်လည််း

မမေ်မောနိုင်ငံအနပေါ် ကောရှည်ေွော နတောင််းဆိုခွဲသည်။ ၁၉၉၀ နရွ်းနကောက်ပွွဲရလောဒ်ကို အနကောင်အထည်နဖေါ်ရေ်နှင်

နရွ်းနကောက်ပွွဲတွင် အနိုင်ရရှခွဲနသော အမျ ်းသော်းဒီမိုကနရေီအဖွွဲွံ့ချ ပ် (NLD)အော်း အောဏောလွှွဲနပ်းရေ် အေဉ်တေိုက်

ဖအော်းနပ်းခွဲသည်။

အနမရကေ်၏အေို်းရအဆက်ဆက်က မမေ်မောနိုင်ငံတွင် ဒီမိုကနရေီ အသွင်ကူ်းနမပောင််းနရ်းနှင် လူူ့အခွင်

အနရ်းဖွံွံ့ပဖ ်းတို်းတက်ရေ် ဖအော်းနပ်းရော၌ North Korea၊ Iranနှင် Cuba နိုင်ငံမျော်းနှင် နှုင််းယှဉ်၍ အောဏောရှင်

မင််းဆို်းမင််းညေ် အိုပ်ချ ပ်သည်နိုင်ငံ မဖေ်လောနိုင်နသောန ကောင်ဟူနသော အယူအဆကို လက်ကိုင်ခွဲ က သည်။ အမှေ်တကယ်

ဤသဖ
ိုို့ အော်းနပ်းမခင််းက မမေ်မောကို တရိုတ်နှင်ပိုမိုေည််းကပ်နေရေ် တွေ််းအော်းနပ်းသကွဲသိုို့ မဖေ်ခွဲသည်။ မည်သပ
ိုို့ င်ဆိုနေ

မမေ်မောနိုင်ငံနှင်ပတ်သက်၍ အနမရကေ်၏ အဓကရည်မှေ််းချက် အကျ ်းေီ်းပွော်းမှော ဒီမိုကနရေီနှင် လူူ့အခွင်အနရ်း

တို်းတက်မှုသော မဖေ်သည် (Hiebert & Nguyen, 2014)။ အနမရကေ်၏ ေီ်းပွော်းနရ်း အကျ ်းအတွက်ကနတော မမေ်မောနိုင်ငံတွင်

နမပောပနလောက်နအောင် မရှနပ။ ၁၉၉၇ ခိုနှေ် မမေ်မောေေ်အေို်းရကို ေီ်းပွော်းနရ်း ပတ်ဆဒ

ိုို့ ဏ်ခတ်နရ်း မူဝါဒန ကောင်

14
ကိုေ်သွယမ
် ှုအေမ်ဆံို်း အနမခအနေနရောက်ခွဲပပီ်း ကူညီနထောက်ပံမှု လံို်းဝမရှနတောနပ။ အကယ်၍ ပတ်ဆိုို့အနရ်းယူမှုမျော်း

ရပ်ဆိုင််းခွဲလ င် မမေ်မောနိုင်ငံ၏ အော်းေည််းနသော ေီ်းပွော်းနရ်းအနမခအနေက အနမရကေ်ကိုမပဏီမျော်းကို

ဆွွဲနဆောင်နိုင်ေွမ််းမရှပါ။ မမေ်မောနိုင်ငံအော်း ေီ်းပွော်းနရ်းဒဏ်ခတ် အနရ်းယူမှုမတိုင်ခင်ကနတော နရေံနှင်သ ောဝဓါတ်နငွွံ့

ထိုတ်လပ
ို ်နရ်းလိုပ်ငေ််းတွင် အနမရကေ်ကိုမပဏီမျော်း၏ ရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံမှုရှခွဲသည်။ သန
ိုို့ သော် ယခိုအချေ်တွင် မမေ်မောနိုင်ငံ၏

နရေံနှင်သ ောဝဓါတ်နငွွံ့ တူ်းနဖေါ်နရ်းလိုပ်ငေ််းအော်းလံို်းကို တရိုတ်ကအမပည်အဝလွှမ််းမို်းသွော်းပပီ မဖေ်သည်။

ဤလွှမ််းမို်းမှုအော်းလံို်းသည် ၁၉၈၈နောက်ပိုင််း မမေ်မောနိုင်ငံေေ်အေို်းရကို ဆေို့်ကျင်နသောအော်းမဖင် အနမရကေ်၏

ေယ်ပယ်စံိုေီ်းပွော်းနရ်း ပတ်ဆအ
ိုို့ နရ်းယူမှု၏ အဓကအန ကောင််းတရော်းမျော်း မဖေ်သည်။ တရိုတ်နှင်မတူ ွဲ

အနမရကေ်၏အဓက အကျ ်းေီ်းပွော်းက မမေ်မောနိုင်ငံတွင် ဒီမိုကနရေီနှင် လူူ့အခွင်အနရ်း အမပည်အဝရရှပပီ်း

ဖွံွံ့ပဖ ်းတို်းတက်သည်နိုင်ငံ မဖေ်လောနေနရ်းမဖေ်သည်။ သန

ိုို့ သော် ဤမဟောဗျျူဟော၏ရည်ရွယ်ချက်မှော မမေ်မောနိုင်ငံကို

ေေ်အေို်းရအိုပ်ချ ပ်မှုမှ အရပ်သော်းအေို်းရအိုပ်ချ ပ်မှုသိုို့ နမပောင််းမခင််းမဖင် အနမရကေ်၏ ဩဇောသက်နရောက်နေနရ်း မဖေ်သည်။

အဓကပေ််းတိုင်မှော မမေ်မောနိုင်ငံတွင်ရှနသော တရိုတ်၏ အခေ််းကဏ္ဍကို ထေ််းရေ်သောမဖေ်ပါသည်။ ထန

ိုို့ ကောင် အနမရကေ်၏

ေီ်းပွော်းနရ်းအကျ ်းအတွက် မမေ်မောနိုင်ငံက အနရ်းပါမှု မရှနသော်လည််း မဟောဗျျူဟောကျနသော တည်နေရော အနေအထော်းက

ဤနဒသတွင် အနမရကေ်၏ေတ်ဝင်ေော်းမှုကို မမင်တက်နေမခင််းမဖေ်သည်။

၂.၄ တရုတန
် ှင်မမန်မာ

မမေ်မောနိုင်ငံအတွက် တရိုတ်နိုင်ငံသည် ရှည်လျော်းနသော ေယ်ေမတ်ထေပ်နေပပီ်း သမိုင််းန ကောင််းအရ အနရ်းပါနသော

အမ်ေီ်းချင််းနိုင်ငံမဖေ်သည်။ ၁၉၄၈ ခိုေေ် မမေ်မောနိုင်ငံ လွတ်လပ်နရ်းရပပီ်းနောက် ကွေ်မမျူေေ်ပါတီ နခါင််းနဆောင်နသော

တရိုတ်မပည်သူူ့သမမတနိုင်ငံကို တည်နထောင်ခွဲပပီ်း မမေ်မောနိုင်ငံက ပထမဆံို်း အသအမှတ်မပ ခွဲသည်။ မမေ်မော-တရိုတ်

တရော်းဝင် သံတမေ်ဆက်ဆံနရ်းကို ၁၉၅၀ ဇွေ် ၈ ရက်နေို့တွင် ေခွဲပပီ်း ရင််းနှီ်းချေ် ကည်ေွော ဆက်ဆံနရ်းနှင် အမပေ်အလှေ်

ဝင်နရောက်ကျျူ်းနကျော်မှု မရှနေနရ်း ေောချွေ်လွှောကို လက်မှတ်နရ်းထို်းခွဲသည် ( Swanstrom, 2012)။ ထိုအချေ်မှေ၍

နှေ်နိုင်ငံ ကော်း ပငမ််းချမ််းေွော အတူယှဉ်တွွဲ နေထိုင်နရ်းမူဝါဒ (၅) ရပ် (Five Principles of Peaceful Coexistence) ကို

တရော်းဝင် ချမှတ်ခွဲသည်။ သန
ိုို့ သော် လက်နတွွံ့တွင် နှေ်နိုင်ငံလံို်းမှော ၎င််းတ၏
ိုို့ အမျ ်းသော်းအကျ ်းေီ်းပွော်းနှင်

ဦ်းေော်းနပ်းရည်ရွယ်ချက်၊ တကျနသော မူဝါဒချမှတ်ထော်းနသော နိုင်ငံမခော်းနရ်းဝါဒနှင် ၎င််းတိုို့ကို

အနကောင်အထည်နဖေါ်ရေ်အတွက် ရည်မှေ််းချက်မျော်း ရှ ကသည်။

တရိုတ် ၏ မမန်မဘနိုင်ငံအဒပေါ် ဗ ျူဟဘဒမမဘက် စတ်ဝင်စဘ်းမှု (China's strategic interest in Myanmar)

မမေ်မောနိုင်ငံတွင် တရိုတ်၏ မဟောဗျျူဟောအကျ ်းေီ်းပွော်းမှော ၎င််း၏လက်နတွွံ့ကျနသော နိုင်ငံမခော်းနရ်းမူဝါဒနှင်

မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ပထဝီဝင် အနေအထော်းနပေါ်တွင် အနမခခံထော်းသည်။ ၁၉၇၉ ခိုေေ် Deng Xiaoping

15
တရိုတ်မပည်သူူ့သမမတနိုင်ငံ၏ နခါင််းနဆောင် မဖေ်လောချေ်တွင် တရိုတ်နိုင်ငံ နခတ်မှီဖွံွံ့ပဖ ်းတို်းတက်နရ်းအတွက် မူဝါဒ(၄)ရပ်

ချမှတ်ကျင်သံို်းခွဲသည်။ ထိုအချေ်ကတည််းက မမေ်မောနိုင်ငံသည် ၎င််း၏အနရ်းပါနသော မူဝါဒန ောင်အတွင််း ရှခွဲသည်။

မမေ်မောနိုင်ငံ၏ တည်နေရောအနေအထော်းနှင် နပါကကွယဝ

် နသော သ ောဝသယံဇောတမျော်းက အဓကပံပို်းနပ်းနသော

အန ကောင််းအရောမျော်းမဖေ်သည်။ ၁၉၈၈ ထွဲက တရိုတ်-မမေ်မောဆက်ဆံနရ်းတနမဖ်းနမဖ်း တို်းတက်လောပပီ်းနောက် တရိုတ်သည်

မမေ်မောနိုင်ငံ၏ အေီ်းကပ်ဆံို်း မတ်ဖက်နိုင်ငံ မဖေ်လောသည်။ တရိုတ်၏ မမေ်မောနိုင်ငံအနပေါ်ထော်းရှနသော မူဝါဒသည် Ideology

ကို အနမခခံရောမှ အကျ ်းေီ်းပွော်း (Interest) ကို အနမခခံနသော မူဝါဒဆီသိုို့ နမပောင််းလွဲလောသည်။ မမေ်မောနိုင်ငံ အနပေါ်ရှသည်

တရိုတ်၏ အကျ ်းေီ်းပွော်းမှော နိုင်ငံနရ်းတည်ပငမ်မှု (Political Stability Interest) အကျ ်းေီ်းပွော်းနှင် ေီ်းပွော်းနရ်းအကျ ်းအမမတ်

(Economic Interest) နှေ်ခိုအနပေါ်တွင် အနမခခံသည်။ အထူ်းသမဖင် တရိုတ်၏ ရည်မှေ််းချက်မှော ၎င််း၏ (Energy Security)

ေွမ််းအင်လံိုခခံ နရ်း၊ အနဒယသမိုဒဒရောသိုို့ ထွက်နပါက်ရရှနေနရ်း၊ မမေ်မောနှင်ထေပ်ေယ်ေမတ် တည်ပငမ်လံိုခခံ နရ်းနှင် ေယ်ေပ်

(တရိုတ-် မမေ်မော) ကိုေ်သွယ်နရ်း ဖွံွံ့ပဖ ်းရေ်မဖေ်သည်( Kudo, 2014)။

နိိုင်ငံနရားနှငာ့် လံိုခြံြိုနရား အကျိြိုားစား ွဘား (In term of political and security interests) နှငာ့် တ်သက်၍

တရိုတ်၏အမမင်အရ မမေ်မောနိုင်ငံသည် ၂၀၁၃ ခိုနှေ်တွင် ေတင်ခွဲနသော Go West Policy (Belt and Rood Initiative BRI)

အတွက် အနရ်းပါနသော ပထဝီအနေအထော်း တွင်ရှနေသည်။ Go West Policy ၏ အဓကရည်ရွယ်ချက်မျော်းထွဲမှတေ်ခိုမှော

တရိုတ်၏ အနောက်နမမောက်ဖက် ကိုေ်တွင််းပတ်မပည်ေယ်မျော်းနှင် နတောင်တရိုတ်ပင်လယ်ကမ််းရ်းို တေ််းရှ မပည်ေယ်မျော်း

ေီ်းပွော်းနရ်းဖွံွံ့ပဖ ်းတို်းတက်မှု ကွောဟချက်ကို နှေ်၅၀ အတွင််း နလျောချနိုင်ရေ်မဖေ်သည်( International Crisis Group-ICG,

2009)။ ထိုသိုို့ ေီ်းပွော်းနရ်းကွောမခော်းချက်က အနောက်ဖက် မပည်ေယ်မျော်း၏တည်ပငမ်နရ်းနှင် လံိုခခံ နရ်းကို ထခိုက်နေသည်။

ထန
ိုို့ ကောင် တရိုတ်အောဏောပိုင်မျော်းက ထို Policyကို အထူ်းအနလ်းထော်းခွဲသည်။ အကျ ်းဆက်အနေနှင် တရိုတ်နိုင်ငံ၏

အနောက်နမမောက်မပည်ေယ်မျော်း မဖေ်နသော Yannan နှင် Sichuan တန

ိုို့ ှင် ေယ်ေမတ်ချင််းဆက်ေပ်နေနသော မမေ်မောနိုင်ငံသည်

၎င််းမပည်ေယ်မျော်းအတွက် အနဒယသမိုဒဒရောသိုို့ ဝင်နရောက်နိုင်နသော ေယ်နမမတံတော်း (Land Bridge) or အနောက်ဖက်တံခါ်း

(Back Door) မဖေ်သည်။ ထိုို့န ကောင် အနဒယသမိုဒဒရောသိုို့ ထွက်နပါက်အနေမဖင် မမေ်မောနိုင်ငံကိုမဖတ်၍ ကိုေ််းန ကောင််း၊

နရန ကောင််း နဖောက်လိုပ်ချင်နသော ဆနဒမပင််းမပသည်။ အနဒယသမိုဒဒရောဆီသိုို့ ထွက်နပါက်ရလောပါက တရိုတ်၏

ကိုေ််းတွင််းပတ်နဒသမျော်း ေီ်းပွော်းနရ်း ဖွံွံ့ပဖ ်းတို်းတက်လောမည်မဖေ်ပပီ်း ကိုေ််းတွင််းပတ်နဒသနှင် ကမ််းရို်းနဒသ ကော်း

ဖွံွံ့ပဖ ်းနရ်းကွောဟနေမှုကို နလျောချနိုင်မည်မဖေ်သည်။

ေီ်းပွော်းနရ်းဖွံွံ့ပဖ ်းတို်းတက်မှုနှင်အတူ လူဦ်းနရ တို်းတက်မမင်မော်းလောသမဖင် တရိုတ်၏ေွမ််းအင်လိုအပ်ချက် မမင်မော်း

လောသည်။ ၂၀၂၁ ေောရင််းအရ တရိုတ်၏လူဦ်းနရ ၁.၄ လယံ နကျော်ရှသည်။ ထိုို့န ကောင် တို်းပွော်းလောနသော လူဦ်းနရကို

မဖည်ဆည််းနိုင်ရေ် ေီ်းပွော်းနရ်းဖွံွံ့ပဖ ်းတို်းတက်မှုနှုေ််း တို်းမမင်ရေ် လိုအပ်သည်။ ေီ်းပွော်းနရ်းဖွံွံ့ပဖ ်းရေ်နှင်

ေက်မှုလိုပ်ငေ််းတို်းတက်ဖွံွံ့ပဖ ်းရေ် ေွမ််းအင်လိုအပ်ချက်က မမင်တက်လောသည်။ ထန

ိုို့ ကောင် ေွမ််းအင်လံိုခခံ နရ်းနှင်

16
တင်ပဝ
ိုို့ ယ်ယူနရ်းသည် တရိုတ်၏ မဟောဗျျူဟောထွဲတွင် အနရ်းကကီ်း ထည်သွင််းေဉ််းေော်းရမည်အချက် မဖေ်သည်။ တရိုတ်၏

နရေံနှင်သ ောဝဓါတ်နငွွံ့ တင်သွင််းမှု၏ ၈၀% သည် Middle East နှင် African တမ

ိုို့ ှ Malacca Strait ကို မဖတ်၍

ဝင်နရောက်လောရမခင််း မဖေ်သည်။ ထန
ိုို့ ကောင် Malacca Strait တွင် မဖေ်နပေါ်လောနသော ပခမ််းနမခောက်မှုသည် တရိုတ်၏

ေွမ််းအင်လံိုခခံ နရ်းကို မျော်းေွောထခိုက် နေမည်မဖေ်သည်။ ဤအ ကပ်အတည််းကို နကျော်လွှော်းနိုင်ရေ်အတွက် နောက်ထပ်

နရေံနှင် သ ောဝဓါတ်နငွွံ့ကို တင်သွင််းနသော လမ််းန ကောင််းသေ်တေ်ခို ရှောနဖွမည် အေီအေဉ်ချမှတ်ခွဲသည်(David &

Hongwei, 2012)။ ထန
ိုို့ ကောင် တရိုတ်၏ ရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံမှုမဖေ်နသော နကျောက်မဖျူ - ကူမင််း gas ပိုက်လိုင််းနှင် နကျောက်မဖျူ

အထူ်းေီ်းပွော်းနရ်းဇံို (Kyaukpyu Special economic zone) မမေ်မောနိုင်ငံရှ တရိုတ်၏အနရ်းကကီ်းဆံို်း ရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံမှု မဖေ်သည်။

ယခိုအချေ်ထ တရိုတ်၏နရေံတင်သွင််းရောလမ််းန ကောင််း (၄) ြို ရှသည်။ တရိုတ် - ရိုရှော်း နရေံပိုက်လိုင််း၊ တရိုတ် -

ကဇောကေစတေ်နရေံပိုက်လိုင််း၊ မလက္ောနရလက် ကော်းနှင် တရိုတ် - မမေ်မော oil and gas ပိုက်လိုင််း မဖေ်သည်။ ၁၅၂၀

ကီလိုမီတောရှည်လျော်းနသော တရိုတ် - မမေ်မော oil and gas ပိုက်လိုင််းမှ နရေံ 22 million tans နှင် gas 13 billion cubit

meter ကို တရိုတ်သိုို့ နှေ်ေဉ်တင်သွင််းသည် (David & Hangwei, 2012)။ ဤပိုက်လိုင််းကို တည်နဆောက်မခင််းအော်းမဖင်

မလက္ောနရလက် ကော်းအနပေါ် မှီခိုနေရနသော အနေအထော်းနှင် သယ်ယူပန

ိုို့ ဆောင်ေရတ်ကို မျော်းေွောနလျောချနိုင်မည်

မဖေ်သည်။ တရိုတ်မှ အဓကရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံထော်းနသော နကျောက်မဖျူအထူ်းေီ်းပွော်းနရ်းဇံိုတင

ွ ် ပါဝင်သည်

နကျောက်မဖျူနရေက်ဆပ်ကမ််းသည် မမေ်မောကမ််းလွေ်နရေံနှင် သ ောဝဓါတ်နငွွံ့တွင််းမှ နရေံနှင်သ ောဝဓါတ်နငွွံ့ကို

တရိုတ်သတ
ိုို့ င်ပန
ိုို့ ိုင်သည် ဆပ်ကမ််းမဖေ်သလို၊ အနရှွံ့အလယ်ပိုင််းနှင် အောဖရကမှ တရိုတ်သတ
ိုို့ င်ပိုို့မ ည်

နရေံတင်သန ဘောမျော်း ဆိုက်ကပ်ရော ဆပ်ကမ််းမဖေ်သည်။ ထန

ိုို့ ကောင် နကျောက်မဖျူ - ကူမင််း နရေံပိုက်လိုင််းမှ

နရေက်ဆပ်ကမ််းတသ
ိုို့ ည် တရိုတ်၏ ေွမ််းအင်လံိုခခံ နရ်းနှင် ေွမ််းအင်မဖည်တင််းရေ်အတွက် အလွေ်အနရ်းပါနသော

ရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံမှုမဖေ်သည်။

မမေ်မောနိုင်ငံ၏ပထဝီအနေအထော်းသည် တရိုတ်၏လံိုခခံ နရ်း မဟောဗျျူဟောအတွက် တိုက်ရိုက်ပတ်သက်

နေပါသည်။ တရိုတ်၏ ေွမ််းအင်လံိုခခံ နရ်းအတွက် Middle East နှင် Africa မှ Malacca Strait ကိုမဖတ်၍ နရေံ

တင်သွင််းမှုနှင် အနဒယသမိုဒဒရောအတွင််းရှ ပင်လယ်နရန ကောင််းလမ််းမျော်းကို မျော်းေွောအော်းထော်းနေရသည်။ ထန

ိုို့ ကောင်

၎င််း၏နရတပ်ေွမ််းအော်း မမင်တင်နရ်းနှင် ေွမ််းအင်တင်ပမ

ိုို့ ှုလမ််းန ကောင််း လံိုခခံ နရ်းအတွက် ၁၉၉၀ မပည်နှေ်ကတည််းက

ပိုလွဲသွယေ
် ီမံကေ််း (String of Pearls Strategy) နှင် ( Maritime Silk Road (MSR)- part of BRI) ေီမံကေ််းတက
ိုို့ ို

ေတင်ခွဲမခင််းမဖေ်သည်။ ပိုလွဲသွယ်ေီမံကေ််းကို အနကောင်အထည်နဖေါ်ရေ် တရိုတ်၌ Hainan ကျွေ််း၊ မမေ်မော၌ နကျောက်မဖျူ၊

ဂဘလော်းနဒရှ်၌ Chittagong, သီရလကဘော၌ Hambantota နှင် ပါကေစတေ်၌ Gwadar တိုို့တွင် နရေက်ဆပ်ကမ််းတိုို့

တည်နဆောက်ခွဲသည်။ ထိုို့န ကောင် ပိုလွဲသွယ်ေီမံကေ််းသည် တရိုတ်၏နရတပ်အင်အော်းကို တို်းချွဲွံ့၍ ၎င််း၏အကျ ်းေီ်းပွော်းကို

ချွဲွံ့ထွင်မခင််းနှင် မပင်ပမှ အင်အော်းကကီ်းနိုင်ငံမျော်း လွှမ််းမို်းမှု ကောကွယ်ရေ်မဖေ်သည်။ ထိုေည််းတူ Mertime Silk Road ကလည််း

17
အနဒယသမိုဒဒရောတွင် တရိုတ်၏ အကျ ်းေီ်းပွော်းကောကွယရ
် ေ်နှင် ေေ်နရ်းအရ လွှမ််းမို်းနိုင်ရေ်မဖေ်ပပီ်း၊ အနရှွံ့နတောင်အောရှနှင်

အနဒယသမိုဒဒရော အနောက်ဖက်ကမ််းရို်းတေ််းမျော်းရှ ဆပ်ကမ််းမျော်းတွင် ရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံမှုလိုပ်မခင််း၊ သယ်ယူပန

ိုို့ ဆောင်နရ်း

လိုပ်ငေ််းေဉ်မျော်း အော်းနကောင််းလောနအောင် မမင်တင်မခင််း၊ လိုအပ်နသော အနမခခံအနဆောက်အဦ်းမျော်း မဖည်ဆည််းမခင််း ေသည်

လိုပ်ငေ််းေဉ်မျော်း ချွဲွံ့ထွင်ခွဲသည်။ ဂဘလော်းပင်လယ်နအော်တွင်ရှနသော မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ၂၂၂၈ ကီလိုမီတောရှည်နသော

ကမ််းရို်းတေ််းသည် တရိုတ်အတွက် လံိုခခံ နရ်းနှင် ေေ်နရ်းအရ အထအခိုက်မခံနိုင်နသော အနေအထော်းမဖေ်သည်။

ဂဘလော်းပင်လယ်နအော်ကို မျက်နှာမူထော်းနသော ရှည်လျော်းသည်ကမ််းရို်းတေ််းနှင် ကိုကို်းကျွေ််းနဒသမျော်းသည်

အနဒယသမိုဒဒရောကို ဦ်းနဆောင်နိုင်မည် မဟောဗျျူဟောကျနသော နေရောမဖေ် သည်(Garver, 2001)။ ထိုို့န ကောင်

နကျောက်မဖျူနရေက် ဆပ်ကမ််းသည် ပိုလွဲသွယ်ေီမံကေ််း၊ Maritime Silk Road ေီမံကေ််း၏အနရ်းပါနသော

နရေက်ဆပ်ကမ််းမဖေ်ပပီ်း တရိုတ်၏ Two Oceans Strategy အတွက် အနဒယသမိုဒဒရောကို ချည််းကပ်နိုင်နသော

ဝင်နပါက်လည််းမဖေ်သည်။

စား ွဘားနရားဆိိုင်ရဘ အကျိြိုားစား ွဘားနှငာ့် တ်သက်၍ (In term of Economic interests ) ပထဝီအနေအထော်းအရ

မမေ်မောနိုင်ငံသည် တရိုတ်၏ Belt and Road Initiative အေတ်အပိုင််းတေ်ခိုမဖေ်နသော Southwest Silk Road

ကိုေ်သွယန
် ရ်းလမ််းန ကောင််းတွင် တည်ရှသည်။ ၎င််းလမ််းန ကောင််းက တရိုတ်၏ ယူေေ်မပည်ေယ်၊ မမေ်မောနိုင်ငံနှင်

အနရှွံ့နတောင်အောရှကို ချတ်ဆက်နပ်းထော်းနသော ကိုေ်သွယ်နရ်းလမ််းန ကောင််း မဖေ်သည်။ ထိုို့န ကောင် တရိုတ်နိုင်ငံက ၁၉၈၈

ခိုနှေ်ထွဲက မမေ်မောနိုင်ငံနှင်ဆက်ဆံနရ်းတို်းမမင်ခွဲသည်။ ထိုအချေ်က မမေ်မောနိုင်ငံအနေနှင် နိုင်ငံနရ်း၊ ေီ်းပွော်းနရ်းနှင် ေေ်နရ်း

အနမခအနေနှင် မူဝါဒမျော်းမှော အထီ်းကျေ်အနေအထော်း မဖေ်နေသည်။ ယင််းအချေ်မှေ၍ မမေ်မောနိုင်ငံ၌ တရိုတ်၏

ကိုေ်သွယန
် ရ်းနှင် ရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံမှု အရှေ်အဟိုေ်နှင် တို်းတက်လောခွဲသည်။ ၁၉၈၉ တွင် မမေ်မော - တရိုတ် နှေ်နိုင်ငံ

ကိုေ်သွယန
် ရ်းမှော ေိုေိုနပါင််း အနမရကေ်နဒေါ်လော ၃၁၃.၇၂ မလယံ ရှပပီ်း ယင််းမှ တရိုတ်က ေိုေိုနပါင််း trade surplus

အနမရကေ်နဒေါ်လော ၆၁.၆၀ မလယံ ရရှခွဲသည်။ ၁၉၈၈ မှ ၂၀၀၅ ခိုနှေ်အတွင််း တရိုတ်ရရှနသော surplus value မှော

အနမရကေ်နဒေါ်လော ၆၄၃၈.၈၆ မလယံ, ၂၀၁၃-၁၄တွင် ၇ လယံ ရရှခွဲနသောန ကောင် မမေ်မော-တရိုတ် ကိုေ်သွယ်နရ်းမှ

တရိုတ်နိုင်ငံရရှနသော အကျ ်းအမမတ်ကို ခေို့်မှေ််းနိုင်ပါသည်။ ထအ

ိုို့ မပင် မမေ်မောသည် တရိုတ်၏ န ်းချ နသောပေစည််းမျော်း

(အဝတ်အေော်း၊ လ ပ်ေေ်ပေစည််း၊ နဆ်းဝါ်း၊ လူသံို်းကိုေ်ေသည်) အတွက် အဓကန ်းကွက်မဖေ်လောသည်။ အထူ်းသမဖင်

တရိုတ်မှ မမေ်မောနိုင်ငံသိုို့ တင်သွင််းနသောကိုေ်ပေစည််း အမျော်းေိုမှော ယူေမ်ထွက်ကိုေ်မျော်း မဖေ်သည်။ ထန

ိုို့ ကောင် ယူေေ် -မမေ်မော

ကိုေ်သွယန
် ရ်းက တရိုတ်-မမေ်မော ကိုေ်သွယ်နရ်းတွင် အဓကအမျော်းဆံို်းပါဝင်သည်။ တရိုတ်ကိုလည််း မမေ်မောနိုင်ငံမှ

ကျွေ််းသေ်၊ နကျောက်မျက်နှင် ေိုက်ပျ ်းနရ်းထွက် ကိုေ်မျော်းကို ေယ်ေပ်ကိုေ်သွယ်နရ်းလမ််းန ကောင််းမှတဆင် တင်ပိုို့သည်။

မမေ်မောနိုင်ငံမှ နကျောက်မဖျူနှင် တရိုတ်နိုင်ငံမှ ကူမင််းကို ဆက်သွယ်နသော ရထော်းလမ််း တည်နဆောက်ရေ် တရိုတ်က

အဆိုမပ ထော်းသည်။ ရထော်းလမ််း၏အရှည်မှော ၈၆၈ ကီလိုမီတောရှမည်မဖေ်ပပီ်း အနရှွံ့အလယ်ပိုင််း၊ အောဖရကနှင်

18
အမခော်းနဒသသိုို့ တရိုတ်ထိုတ်ကိုေ်ပေစည််းမျော်း နကျောက်မဖျူဆပ်ကမ််းမှတဆင် တင်ပန
ိုို့ ိုင်မည်မဖေ်သည် (Myoe, 2007)။

ထန
ိုို့ ကောင် တရိုတ်နှင်မမေ်မော ကော်း ေီ်းပွော်းနရ်းဖွံွံ့ပဖ ်းမှု နရရှည်တည်တရေ်
ံ အတွက် ေယ်ေပ်နဒသနှင် ေယ်ေပ်ကိုေ်သွယ်နရ်း

လံိုခခံ တည်ပငမ်မှုရှရေ် တရိုတ်က အထူ်းအောရံိုေိုက် သည်။

တရိုတ်နှင်မမေ်မော ကော်း ကိုေ်သွယ်မှုဆက်ဆံနရ်း ဖွံွံ့ပဖ ်းတို်းတက်လောမှုနှင်အတူ တရိုတ်၏ မမေ်မောနိုင်ငံတွင်

ရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံမှုကလည််း ၁၉၈၈ နောက်ပိုင််းမှေ၍ သသောေွော မမင်တက်လောခွဲသည်။ တရိုတ်၏ ရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံမှု ကလည််း

မမေ်မောနိုင်ငံ၏ တည်နေရော အနေအထော်းနှင် သ ောဝသယံဇောတ နပါကကွယ်ဝမှုနှင် တိုက်ရိုက်ဆက်ေပ် နေသည်။

ေွမ််းအင်နှင်ဓါတ်သတတ ကဏ္ဍတွင် အမျော်းဆံို်းရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံမှုရှပပီ်း နရအော်းလ ပ်ေေ်၊ အနမခခံေီ်းပွော်းနရ်း အနဆောက်အအံိုနှင်

အထူ်းေီ်းပွော်းနရ်းဇံိုမျော်းလည််း ပါဝင်သည်။ ယခိုကောလအထ မမေ်မောမပည်၏ မပည်ပမှ လောနရောက်ရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံမှုတွင်

တရိုတ်က ထပ်ဆံို်းကရှသည် (Myoe, 2011) ။ ထန

ိုို့ ကောင် တရိုတ်နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံနရ်းလံိုခခံ မှုနှင် ေီ်းပွော်းနရ်းအကျ ်းအမမတ်ကို

ရရှနေမခင််း အကျ ်းအလိုို့ငှော တရိုတ်က မမေ်မောနိုင်ငံနှင် ဆက်ဆံနရ်း အထူ်းနကောင််းမွေ်နအောင် ထေ််းသမ််းခွဲသည်။

၂.၅ အိနဒိယနှင် မမန်မာ

အနဒယနှင် မမေ်မောနိုင်ငံအ ကော်း ဆက်ဆံနရ်းမှော လွေ်ခွဲနသောနှေ် ၂၅၀၀ ထွဲက ရှခွဲသည်ဟို ခေို့်မှေ််းခွဲ ကပပီ်း

နှေ်နိုင်ငံ ကော်း ရှည်လျော်းနသော ကိုေ်သွယ်နရ်း၊ ောသောနရ်းနှင် ယဉ်နကျ်းမှု သမိုင််းနကကဘင််း ရှခွဲ ကသည်။ ေယ်ေမတ်မခင််း

ထေပ်နေမှုန ကောင် နှေ်နိုင်ငံ ကော်း ကူ်းသေ််းနရောင််းဝယ်မှုမှော ၂၅ရောေို အထက် ရှခွဲသည်။ ထန

ိုို့ ကောင် အနဒယ၏

ောသောနရ်းနှင် ယဉ်နကျ်းမှုကလည််း ကိုေ်သွယမ် ခင််းနှင်အတူ မမေ်မောနိုင်ငံသိုို့ ပျံွံ့နလ

ှံို့ ောခွဲ သည်။ မမေ်မောနိုင်ငံ၏

လူဦ်းနရအမျော်းေို ကို်းကွယန
် သော ဗိုဒဓ ောသောသည် အနဒယမှ ဆင််းသက်လောမခင််း မဖေ်သည်။ ထိုို့န ကောင် ကိုေ်သွယ်နရ်း၊

ောသောနရ်းနှင် ယဉ်နကျ်းမှုဆက်နွယမ် ခင််းက နှေ်နိုင်ငံမခော်း ဆက်သွယ်နရ်းကို ပို၍အော်းနကောင််းနေသည်။ နှေ်နိုင်ငံ၏

ကိုေ််းနမမထေပ်မှုမှော ၁၆၄၃ ကီလိုမီတောရှသည်အမပင် ဂဘလော်းပင်လယ်နအော် ၌ နရမပင်ေယ်ေမတ် ထေပ်မှုလည််း ရှသည်။

အနဒယသည် မမေ်မောနိုင်ငံ၊ တရိုတ်နိုင်ငံတန

ိုို့ ှင်အတူ နိုင်ငံမျော်းအ ကော်း ပငမ််းချမ််းေွော အတူယှဉ်တွွဲနေထိုင်နရ်းမူဝါဒ (Five

principles of Peaceful Co-existence) ကို လက်မှတ်နရ်းထို်း ထော်းသည်။

အနဒယ၏ မမန်မဘနိုင်ငံအဒပေါ် ဗ ျူဟဘဒမမဘက် စတ်ဝင်စဘ်းမှု (India Strategic Interest in Myanmar)

ယခိုမျက်နမှောက်နခတ်ကောလ နှေ်နိုင်ငံဆက်ဆံနရ်းကို အဓကပံိုနဖေါ်နေနသော အန ကောင််းအရောမျော်းမှော နိုင်ငံနရ်း၊

ေီ်းပွော်းနရ်းနှင် လံိုခခံ နရ်း အကျ ်းေီ်းပွော်းကေစရပ်မျော်း မဖေ်သည်။ ထန

ိုို့ ကောင် နှေ်နိုင်ငံ ကော်းဆက်ဆံနရ်းက

အတက်အကျရှခွဲသည်။ ၁၉၈၀ မပည်လွေ်နောက်ပိုင််းတွင် အနဒယ၏ ဒီမိုကနရေီကို အဓကထော်းသည် နိုင်ငံမခော်း

နရ်းမူဝါဒနှင် မမေ်မောနိုင်ငံတွင် ဒီမိုကနရေီ ဆတ်သိုဉ််းမှုန ကောင် နှေ်နိုင်ငံ ကော်းဆက်ဆံနရ်း အဆို်းဆံို်း မဖေ်ခွဲသည်။ ၁၉၉၀

နောက်ပိုင််းတွင် နိုင်ငံနရ်း၊ လံိုခခံ နရ်း၊ ေီ်းပွော်းနရ်း အကျ ်းကေစမျော်းန ကောင် နှေ်နိုင်ငံဆက်ဆံနရ်း နအ်းခွဲနေရောမှ

19
အနကောင််းမမင်နသောမူဝါဒ (from estrangement to engagement) ဖက်သိုို့ ဦ်းတည်လောခွဲသည်။ တေည််းဆိုရလ င်

အနဒယ၏ မမေ်မောနိုင်ငံအနပေါ်ထော်းနသော နိုင်ငံမခော်းနရ်းမူဝါဒသည် ဒီမိုကနရေီနှင် လူူ့အခွင်အနရ်းအနပေါ် အနမခခံနသောမူဝါဒမှ

အနဒယ၏ အမျ ်းသော်းအကျ ်းေီ်းပွော်းကို အနမခခံနသော မူဝါဒဆီသိုို့ (from ideology to pragmatism) နမပောင််းလွဲလောခွဲသည်။

နမပောင််းလွဲလောရမခင််း၏ အနမခခံအန ကောင််းတရော်းမှော မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ပထဝီနိုင်ငံနရ်းအရ မဟောဗျျူဟောကျနသော တည်နေရော

အနေအထော်းန ကောင် မဖေ်သည်။ တေည််းဆိုရနသော် မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ပထဝီအနေအထော်းသည် အနဒယ၏

နရရှည်အကျ ်းေီ်းပွော်းမဖေ်နသော နိုင်ငံနရ်း၊ ေီ်းပွော်းနရ်းနှင် လံိုခခံ နရ်းဆိုင်ရော မဟောဗျျူဟောအကျ ်းေီ်းပွော်းတိုို့အတွက်

အနရ်းကကီ်းနသော တည်နေရောတွင် တည်ရှနေမခင််း န ကောင်မဖေ်သည်။

နိိုင်ငံနရားနှငာ့် တ်သက်၍ အနဒယ - မမေ်မောဆက်ဆံနရ်းသည် မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ၁၉၈၈ အနရ်းအခင််း ပပီ်းနောက်

နအောက်ဆံို်းထ ကျသွော်းနသော်လည််း ၁၉၉၀ နောက်ပိုင််းတွင် တဖေ်မပေ်၍ တို်းတက်ခွဲသည်။ ထိုေည််းတူ ကျေ်နသော အနဒယ၏

အမ်ေီ်းချင််းနိုင်ငံမျော်းမဖေ်နသော ပါကေစတေ်၊ သီရလကဘော၊ ဂဘလော်းနဒရှ်တန

ိုို့ ှင်လည််း ဆက်ဆံနရ်း ပျက်ယင
ွ ််းခွဲသည်။

ထိုအချေ်က အနဒယသည် အနောက်နိုင်ငံတို့န

ို ှင် ဆက်ဆံနရ်း နကောင််းမွေ်ခွဲပပီ်း အမ်ေီ်းချင််း နိုင်ငံမျော်းကို မျက်ကွယမ် ပ ခွဲသည်။

သန
ိုို့ သော် ေေ်နအားကောလ လွေ်ပပီ်းနောက် အမ်ေီ်းချင််းနိုင်ငံမျော်းနှင် ဆက်ဆံနရ်း နကောင််းမွေ်နအောင်

မပေ်လည်တည်နဆောက်ခွဲသည် (Bibhu, 2012)။

မမေ်မောနိုင်ငံ၏ မဟောဗျျူဟောကျနသော တည်နေရော အနေအထော်းသည် အနဒယ၏ အနရှွံ့နမမောက် နဒသတွင်ရှနသော

မပည်ေယ်မျော်းနှင် အနဒယသမိုဒဒရော၏ လံိုခခံ နရ်းအတွက် အနရ်းပါသကွဲသိုို့ အနဒယနိုင်ငံ၏ ေွမ််းအင်လံိုခခံ နရ်း အတွက်လွဲ

အနရ်းပါသည်။ ပဗတသ တို့ို အနရှွံ့နမမောက်ပိုင််းမှ ထွက်ခွောေဉ်ကတည််းက အနရှွံ့နမမောက်နဒသရှ ၎င််း၏မပည်ေယ်မျော်း၏

နိုင်ငံနရ်းမတည်ပငမ်မှုကို ရင်ဆိုင်ကကံ နတွွံ့နေရသည်။ အနဒယ၏အနရှွံ့နမမောက်နဒသတွင် မပည်ေယ်(၇)ခိုရှပပီ်း

အနဒယမပည်မနှင် အလှမ််းနဝ်းနသောနဒသမဖေ်သည်။ ယင််းတထ

ိုို့ ွဲမှ Arunachal, Pradesh, Nagaland, Manipur နှင်

Mizoram မပည်ေယ်တက
ိုို့ မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ချင််းမပည်ေယ်၊ ရခိုင်မပည်ေယ်တန
ိုို့ ှင် ေယ်နမမချင််းထေပ်မှုရှသည်။ ယခိုထ

လက်ေက်ကိုင်နသောင််းကျေ််းသူ အဖွွဲွံ့(၈)ဖွွဲွံ့က ယင််းနဒသရှ မမေ်မော-အနဒယ ေယ်ေပ်နဒသတွင် နမခကိုပ်ယူလျက်ရှသည်(

Kuma, 2015)။ အနဒယေေ်တပ်က ၎င််းလက်ေက်ကိုင် အဖွွဲွံ့မျော်းအော်း မ ကောခဏ ေေ်နရ်းအရ အနရ်းယူခွဲနသော်လည််း

မမေ်မောေယ်ေမတ်အတွင််း ဝင်နရောက်လွတ်နမမောက်နလရှခွဲသည်။ ထန
ိုို့ ကောင် အနဒယအေို်းရအနေနှင် အနရှွံ့နမမောက်နဒသရှ

လက်ေက်ကိုင် နသောင််းကျေ််းသူမျော်းကို နှမ်ေင််းရေ် မမေ်မော၏ကူညီမှုနှင် ပူ်းနပါင််းနဆောင်ရွက်မှု အထူ်းလိုအပ်သည်။

၁၉၉၀ နောက်ပိုင််း မမေ်မောနှင်ဆက်ဆံနရ်း မပေ်လည်မမင်တင်ပပီ်းနောက် အနဒယနှင်မမေ်မော ကော်း

"ေယ်ေပ်နဒသပငမ််းချမ််းနရ်းနှင် တည်ပငမ်နရ်း ထေ််းသမ််းသည် ေောချွေ်လွှော” (MOU for maintenance of peace and

tranquility in border oreas)ကို ၁၉၉၄ တွင်လက်မှတ်နရ်းထို်းခွဲသည်။ ထိုို့နောက် တေ်နှေ်အ ကော

နှေ်နိုင်ငံေေ်တပ်ပူ်းနပါင််း၍ "operation Golden Bird" ေေ်ဆင်နရ်းမပ လိုပ်၍ အနရှွံ့နမမောက်နဒသရှ အနဒယ၏

20
မပည်ေယ်မျော်းမှ လက်ေက်ကိုင်အဖွွဲွံ့မျော်းကို အသောေီ်းရထေ််းချ ပ်နိုင်ခွဲသည်။ ထိုို့အမပင် အနဒ ယအေို်းရက ၎င််းလက်ေက်ကိုင်

အဖွွဲွံ့အေည််းမျော်းကို လက်ေက်ေွေို့်၍ အေို်းရနှင် ပငမ််းချမ််းနရ်းသန ောတူညီမှု လက်မှတ်နရ်းထို်းရေ် အော်းနပ်းနိုင်ခွဲသည်

(Sakhuja, 2012) ။

ေွမ််းအင်လံိုခခံ နရ်းကလည််း အနဒယ၏ ဖွံွံ့ပဖ ်းတို်းတက်နရ်းအတွက် အထူ်းအနလ်းနပ်းရမည်ကေစ မဖေ်သည်။

အနဒယသည် ကမဘောနပေါ်တွင် ေွမ််းအင်သံို်းေွွဲမှု အမမင်ဆံို်းနိုင်ငံထွဲမှ တေ်နိုင်ငံမဖေ်လောချေ်တွင် ၎င််း၏

ေွမ််းအင်တင်သွင််းမှုကလည််း မမင်တက်လောသည် ၂၀၀၁ ခိုနှေ်ထွဲက တရိုတ်၊ အနဒယနှင် ရိုရှော်းပပီ်းလ င် ေွမ််းအင်သံို်းေွွဲမှု

အမမင်ဆ်းံို နိုင်ငံမဖေ်သလို ၂၀၀၀ခိုနှေ်ထွဲက နှေေ

် ဉ် GDP ကလည််း 7% နကျော်မမင်တက်နေသည်။ ထအ
ိုို့ မပင် အနဒယသည်

ဂျပေ်၊ နတောင်ကိုရီ်းယော်းနှင် တရိုတ်ပပီ်းလ င် သ ောဝဓါတ်နငွွံ့ တင်သွင််းမှုအမမင်ဆ်းံို နိုင်ငံမဖေ်သည် (Shinha, 2004)။

အနဒယက ၎င််း၏ေီ်းပွော်းနရ်းဖွံွံ့ပဖ ်းမှု၊ ပမ ွံ့မပတို်းချွဲွံ့လောမှုနှင် ေက်မှုဖွံွံ့ပဖ ်းတို်းတက်နေရေ် ေွမ််းအင်လိုအပ်နေချေ်တွင်

မမေ်မောနိုင်ငံ၏ နရေံနှင် သ ောဝဓါတ်နငွွံ့ နပါကကွယဝ

် မှုက အနဒယအတွက် အနရ်းပါသည်။ လက်ရှတွင် မမေ်မောနိုင်ငံက

Onshore လိုပ်ကွက် ၅၃ ကွက်နှင် Offshore လိုပ်ကွက် ၅၁ကွက်ရှရော အနဒယနရေံကိုမပဏီက ရခိုင်ကမ််းလွေ်လိုပ်ကွက်

(၂)ခိုတွင် နရေံနှင် သ ောဝဓါတ်နငွွံ့တူ်းနဖေါ်လျက်ရှသည် (Zaw, 2013) ။ ၂၀၀၄ ခိုေေ်တွင် (၂) နိုင်ငံအ ကော်း gas ပိုက်လိုင််း

ဆက်သွယရ
် ေ် အဆိုမပ ခွဲနသော်လည််း ဂဘလော်းနဒရှ်ကို မဖတ်ရမည်နေရောအတွက် အနဒယနှင် ဂဘလော်းနဒရှ်၏

ဆက်ဆံနရ်းတင််းမောမှုန ကောင် ဖျက်သမ််းခွဲရသည်။ ခခံ ငံိုသံို်းသပ်ရလ င် မမေ်မောနိုင်ငံ၏နရေံနှင် သ ောဝဓါတ်နငွွံ့

နပါကကွယဝ
် မှုက အနဒယ၏ အနောက်နမမောက်နဒသ တည်ပငမ်နအ်းချမ််းနရ်းနှင် ေွမ််းအင်လိုအပ်ချက်အတွက် အနရ်းပါနသော

အခေ််းကဏ္ဍတွင် ရှသည်။

နောက်ဆံို်းနှင် အနရ်းအကကီ်းဆံို်းအချက်မှော အနဒယသမိုဒဒရောသည် အနဒယနိုင်ငံ၏ အမျ ်းသော်းလံိုခခံ နရ်းနှင်

တိုက်ရိုက်ပတ်သက်နေသည်။ အနဒယသမိုဒဒရောသည် အနဒယနိုင်ငံ၏ နရေံ၊ ကိုေ်ေည်သယ်ယူပန

ိုို့ ဆောင်နရ်းအတွက်

တေ်ခိုတည််းနသော နရန ကောင််းလမ််းမဖေ်သလို ထိုနဒသ၏လွတ်လပ်မှုသည် အနဒယ၏လွတ်လပ်မှုပင် မဖေ်သည်။ ထန

ိုို့ ကောင်

၎င််း၏အမျ ်းသော်းလံိုခခံ နရ်းအတွက် အနဒယသမိုဒဒရော၏ လံိုခခံ နရ်းကို အထူ်းအနလ်းထော်းသည် (Patricle & shana 2014)။

ယခိုမျက်နမှောက်နခတ် နမပောင််းလွဲလောနသော ကမဘောအခင််းအကျင််းန ကောင် အနဒယသမိုဒဒရော၏ အနရ်းပါမှုသည် နဒသတွင််း

နိုင်ငံမျော်းအတွက်သောမက အမခော်း ကမဘောအင်အော်းကကီ်းနိုင်ငံ အတွက်ပါ အနရ်းပါနသော အနေအထော်းတွင်ရှလောသည်။

ထန
ိုို့ ကောင် အထူ်းသမဖင် အနဒယ နှင် တရိုတ်အတွက် အနဒယသမိုဒဒရောသည် ပါဝါယှဉ်ပပ င်မှုအတွက် နေရောမဖေ်လောသည်။

တရိုတ်၏ မမေ်မော၊ ဂဘလော်းနဒရှ်၊ သီရလကဘော၊ ပါကေစတေ်တို့န

ို ှင် ပူ်းနပါင််းမှုမမင်တင်ပပီ်း အနဒယသမိုဒဒရောသိုို့

ချင််းေင််းဝင်နရောက်လောမှုက အနဒယနိုင်ငံအတွက် သွယ်ဝိုက်နသော ပခမ််းနမခောက်မှု မဖေ်သည်။ တရိုတ်ကလွဲ

အနဒယသမိုဒဒရောကို အနဒယတေ်နိုင်ငံထွဲ လွှမ််းမို်းရေ် ကက ်းပမ််းမှုကို လက်မခံနိုင်နပ။ အဓကရည်ရွယ်ချက်က

21
အနဒယသမိုဒဒရောတွင် လွတ်လပ်ေွောသွော်းလောနိုင်မှုက အနဒယအတွက်သောမက တရိုတ်နိုင်ငံ၏ အမျ ်းသော်းအကျ ်း ေီ်းပွော်းကို

ကောကွယရ
် ေ်အတွက်ပါ အနရ်းပါနသောန ကောင်မဖေ်သည်။

မမေ်မောနိုင်ငံသည် အနဒယသမိုဒဒရော၏ ကမ််းရို်းတေ််းနိုင်ငံတေ်ခိုမဖေ်ပပီ်း ဂဘလော်းပင်လယ်နအော်ကို

မျက်နှာမူထော်းသည် ရှည်လျော်းနသော ကမ််းရို်းတေ််းကို ပိုင်ဆိုင်ထော်းသည်။ ဂဘလော်းပင်လယ်နအော်တွင်ရှနသော

မမေ်မောနိုင်ငံပိုင် ကိုကို်းကျွေ််းသည် အနဒယ၏ Adaman and Nicobor ကျွေ််းမျော်းနှင် ေီ်းကပ်လျက်ရှပပီ်း ထိုကျွေ််းမျော်းနပေါ်တွင်

အနဒယက ၎င််း၏ နလတပ်နှင်နရတပ် ေေ်ေခေ််းချထော်းသည်။ ၎င််းမှတဆင် အနဒယသမိုဒဒရောလံိုခခံ နရ်းကို

ထေ််းသမ််းကွပ်ကွဲနိုင်ရေ် မဖေ်သည်။ ထန
ိုို့ ကောင် အနဒယသမိုဒဒရော၏ လံိုခခံ နရ်းအတွက် မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ပထဝီအနေအထော်းကို

ထည်သွင််းေဉ််းေော်းလောရသည်။ ၁၉၈၈ နောက်ပိုင််း တရိုတ်မမေ်မော ဆက်ဆံနရ်းမမင်တက်လောပပီ်းနောက်

တရိုတ်၏မမေ်မောအနပေါ်လွှမ််းမို်းထော်းမှုက အနဒယ၏လံိုခခံ နရ်းကို ထပါ်းလောသည် အကျ ်းဆက်မဖေ်လောမည်ကို

ေို်းရမ်ပူပေ်လောသည် (Jash, 2014)။

ထအ
ိုို့ မပင် တရိုတ်၏ သမိုဒဒရောနှေ်ေင််းမဟောဗျျူဟော (Two Oceans Strategy)၊ ပိုလွဲသွယ်ေီမံကေ််း (String of

Pearls Strategy)နှင် Maritime Silk Road သည် အနဒယ၏ အမျ ်းသော်းအကျ ်းေီ်းပွော်းကို သွယဝ
် ိုက်နသောအော်းမဖင်

ပခမ််းနမခောက်နေသည်။ မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ပထဝီအနေအထော်း တည်ရှမှုက တရိုတ်၏ two oceans strategy နှင် string of

Pearls strategy အတွက် အနရ်းပါနသော အနေအထော်းတွင်ရှသည်။ ထမိုို့ ပင် တရိုတ်က အဆင်မမင်တင်ခွဲနသော

နကျောက်မဖျူနရေက်ဆပ်ကမ််းသည် ပိုလွဲသွယေ
် ီမံကေ််း၏ အဓကအေတ်အပိုင််း မဖေ်သည်။ ထိုို့န ကောင် မမေ်မောနိုင်ငံအနပေါ်

တရိုတ်၏လွှမ််းမို်းမှုကို နလျောချရေ်နှင် တရိုတ်၏ အနဒယသမိုဒဒရောအနပေါ် မမေ်မောနိုင်ငံမှတဆင် ဝင်နရောက်လောမှုကို

တေ်မပေ်ရေ်အတွက် မမေ်မောနှင်ဆက်ဆံနရ်း အထူ်းတို်းမမင်ရေ် အနဒယက ဆံို်းမဖတ်ခွဲမခင််းမဖေ်သည်။ ထန

ိုို့ ကောင် မမေ်မော၏

ပထဝီအနေအထော်းအရ မဟောဗျျူဟောကျနသော အနေအထော်းကို အနဒယသမိုဒဒရော၏ လံိုခခံ နရ်း မဟောဗျျူဟောအတွက်

အနဒယက ထည်သွင််းေဉ််းေော်းခွဲသည်။ တဖက်မှောလွဲ အနဒယသမိုဒဒရော၏ လံိုခခံ နရ်းအတွက် မမေ်မောနိုင်ငံ၏

မဟောဗျျူဟောကျသည် တည်ရှမှုက နှေ်နိုင်ငံဆက်ဆံနရ်းကို အော်းနကောင််းနေသည်။

ေေ်နအားကောလေေ်ပွွဲအပပီ်း အနဒယက ၎င််း၏နိုင်ငံမခော်းနရ်းမူဝါဒကို မပ မပင်ခွဲပပီ်း ေီ်းပွော်းနရ်း ဖွံွံ့ပဖ ်းမှုအတွက်

အနရှွံ့ က်ကို အထူားအောရံိုထော်းလောသည်။ ထန

ိုို့ ကောင် ၁၉၉၀ မပည်နှေ်တွင် ၎င််း၏ (Look East policy) ကို ချမှတ်ခွဲသည်။

ထိုမူဝါဒကို အနကောင်အထည်နဖော်ရေ် နတောင်အောရှနှင် အနရှွံ့နတောင်အောရှကို ချတ်ဆက်နိုင်ရေ် မမေ်မောနိုင်ငံ၏ တည်နေရော

သည် အနဒယအတွက် ကိုေ််းနမမတံတော်းမဖေ်သည် (Kapur, 1994)။ တဖက်၌ ထိုေီမံကေ််း၏ အဓကရည်ရွယ်ချက်မှော

အနရှွံ့နတောင်အောရှနိုင်ငံမျော်းအနပေါ် တရိုတ်က ထေ််းချ ပ်လောမှုကို တေ်မပေ်ရေ်မဖေ်သည်။ အနဒယ၏ Look East Policy ကို

အနကောင်အထည်နဖော်နဆောင်ရွက်ရေ် Kaladan Multi-model Transit Project ကို ၂၀၀၈ တွင် လက်မှတ်နရ်းထို်းခွဲသည်။

၎င််းေီမံကေ််းသည် မမေ်မောနိုင်ငံမှ ေေ်နတွဆပ်ကမ််းနှင် အနဒယမှ ကို်းလ်ကတတော်း ပင်လယ်ဆပ်ကမ််းကို နရန ကောင််းအရ

22
ဆက်သွယန
် ိုင်မည်မဖေ်သည်။ ထအ
ိုို့ မပင် ၎င််းလမ််းန ကောင််းက ေေ်နတွပင်လယ်ဆပ်ကမ််းနှင် အနဒယအနရှွံ့နမမောက်နဒသရှ

Mizoram ကိုေ််းတွင််းပတ်နဒသကို နရလမ််း၊ ကိုေ််းလမ််း ချတ်ဆက်နပ်းမည် မဖေ်သည်။

အနဒယမပည်မနှင် နဝ်းကွောလျက်ရှနသော အနရှွံ့နမမောက်နဒသ၏ နိုင်ငံနရ်း မတည်ပငမ်မှုမှော ေီ်းပွော်းနရ်းဖွံွံ့ပဖ ်းမှု

အော်းေည််းနသောန ကောင် မဖေ်သည်။ ဤေီမံကေ််းသည် India's Look East Policy ၏ အဓကအေတ်အပိုင််းမဖေ်ပပီ်း

အနဒယမပည်မနှင် ၎င််း၏အနရှွံ့နမမောက်နဒသ ကိုေ််းတွင််းပတ်နဒသ မျော်းကို ကိုေ်သွယ်နရ်းတို်းတက်လောမည်မဖေ်သလို

အနရှွံ့နတောင်အောရှလမ််းနှင်လည််း ကိုေ်သွယန
် ရ်းအဓကလမ််း န ကောင််း မဖေ်လောမည်။ မမေ်မောက ASEAN Market အတွက်

ဝင်နပါက်ဟိုမမင်နသောန ကောင် အနဒယက မမေ်မော၊ အနဒယ အောဆီယံန ်းကွက်ကို ဖေ်တီ်းရေ်အနရ်း ေတ်ဝင်ေော်းသည်။

ထန
ိုို့ ကောင် အနဒယက Kaladan Multi Model transit transport နှင် အနဒယ၊ မမေ်မော၊ ထိုင််း သံို်းနိုင်ငံဆက်သွယ်နပ်းမည်

အနဝ်းနမပ်းလမ််းမ ေီမံကေ််းကို တက်ကကွေွော ရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံခွဲသည်။ ဤအနဝ်းနမပ်းလမ််းမကလည််း အနဒယအတွက်

အောဆီယန
ံ ိုင်ငံမျော်းနှင် ကိုေ်သွယ်နရ်းဆက်ဆံမှု ကူညီနပ်းမည် project မဖေ်သည် (Chaturvedi, 2011)။

ခခံ ငံို၍သံို်းသပ်ရလ င် မမေ်မောနိုင်ငံ၏ မဟောဗျျူဟောကျနသော အနေအထော်းသည် အနဒယအတွက် အနရှွံ့နတောင်အောရှ

နိုင်ငံမျော်းနှင် ဆက်သွယရ
် ေ် ကိုေ််းနမမတံတော်းအမဖေ် တည်ရှနေပပီ်း မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ဂဘလော်းပင်လယ်နအော်ကို မျက်နှာမူ၍

တည်ရှနေနသော ရှည်လျော်းသည် ကမ််းရို်းတေ််းသည် အနဒယနိုင်ငံအတွက် အနဒယသမိုဒဒရောကို လွှမ််းမို်းနိုင်မှုအနပေါ်

မျော်းေွောသက်နရောက်လျက်ရှပါသည်။

၂.၆ ဂျပန်နှင်မမန်မာ

ဒိုတယကမဘောေေ်ပပီ်းကတည််းက ဂျပေ်နှင်မမေ်မော ကော်း ဆက်ဆံနရ်း ခိုင်မောခွဲသည်။ နှေ်နိုင်ငံ ကော်း ဆက်ဆံနရ်းကို

အထူ်းအနရ်းနပ်း ဆက်ဆံနရ်း (special relationship or historically friendly relationship) အမဖေ်ရည်

ညွှေ််းနလရှသည်။ မမေ်မောလွတ်လပ်နရ်းကို ဦ်းနဆောင်ခွဲနသော ရွဲန ော်သံို်းကျပ်ကို ဂျပေ်နိုင်ငံတွင် ေေ်ပညောသင် ကော်းနပ်းခွဲပပီ်း

လွတ်လပ်နရ်းရပပီ်းနောက် ဂျပေ်ေေ်အရောရှမျော်းနှင် မမေ်မဘာ့လွတ်လပ်နရ်း လှုပ်ရှော်းမှု အမျ ်းသော်းနခါင််းနဆောင်မျော်း ကော်း

ပိုဂ္ လ်နရ်းရင််းနှီ်းမှုက နှေ်နိုင်ငံအ ကော်း ဆက်ဆံနရ်းကို အထူ်းပံပို်းနပ်းသည်။ အထူ်းသမဖင်

ဗိုလ်ချ ပ်နေဝင််းအိုပ်ချ ပ်သည်ကောလ (၁၉၆၂-၁၉၈၈)အတွင််း နှေ်နိုင်ငံဆက်ဆံနရ်းမှော အထူ်းနကောင််းမွေ်ခွဲသည်။ ၁၉၆၂ ခို

နတော်လှေ်နရ်းအေို်းရ အောဏောသမ််းပပီ်းနောက် မမေ်မောနိုင်ငံသံတမေ်မျော်းအ ကော်း ဂျပေ်သံအမတ်ကကီ်းတေ်ဦ်းသော

ဗိုလ်ချ ပ်နေဝင််းနှင် လူမခင််းနတွွံ့ဆံိုခွင်ရှခွဲသည် (Nemoto, 2007)။

ထအ
ိုို့ မပင် ဗိုလ်ချ ပ်နေဝင််းလက်ထက်တွင် ဝေ်ကကီ်းမျော်း၊ အေို်းရအဆင်မမင် အရောရှကကီ်းမျော်းအမျော်းေို ဂျပေ်သိုို့

ပညောနတော်သင်သွော်းခွဲသည်။ ဂျပေ်ဖက်ကလွဲ ဂျပေ်နိုင်ငံ၌ကောလရှည် အောဏောရခွဲနသဘ LDP Party (Liberal Democratic

Party) မှ ဝေ်ကကီ်းချ ပ်အမဖေ် တောဝေ်ထမ််းနဆောင်ခွဲ ကနသော Nobusuke Kishi, Shintaro Abe ပါတီအဖွွဲွံ့ဝင်မျော်း

23
မဖေ် ကနသော Watanabe Michio, Yoshiko Yamaguchi တက
ိုို့ ဗိုလ်ချ ပ်နေဝင််းနှင် ရင််းနှီ်းနသောမတ်နဆွမျော်း မဖေ်ခွဲပပီ်း

ယင််းတက
ိုို့ ို "Burmese Lobby" ဟိုနခေါ်ခွဲ ကသည်။ ၁၉၆၀ နှင် ၁၉၇၀ နှေ်မျော်းတွင် ဂျပေ်ဝေ်ကကီ်းချ ပ်မျော်း မမေ်မောမပည်သိုို့

တရော်းဝင်အလည်အပတ် နရောက်ခွဲ ကပပီ်း ဗိုလ်ချ ပ်နေဝင််းက ဂျပေ်သိုို့ အကကမ်မျော်းေွော သွော်းနရောက်ခွဲသည်( Kudo, 2009)။

ထန
ိုို့ ကောင် ၁၉၅၅ မှ ၁၉၈၈ ခိုနှေ်အတွင််း ဂျပေ်နိုင်ငံ အေို်းရမှ မမေ်မောသန
ိုို့ ပ်းခွဲနသော ပမောဏမျော်းသည် တရော်းဝင်

ဖွံွံ့ပဖ ်းတို်းတက်မှုအကူအညီ (ODA) မှော နှေ်နိုင်ငံ နခါင််းနဆောင်မျော်း၏ ရင််းနှီ်းနသောဆက်ဆံနရ်းက အနမခခံခွဲသည်။

ဂ ပန်၏ မမန်မဘနိုင်ငံအဒပေါ် ဗ ျူဟဘဒမမဘက် စတ်ဝင်စဘ်းမှု (Japan Strategic interest in Myanmar)

မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ပထဝီအနေအထော်းသည် အနဒယနှင် တရိုတ်နိုင်ငံတို့ို ဝေ််းရံထော်းသည်။ ထိိုို့န ကောင် ၁၉၈၀

မပည်လွေ်နောက်ပိုင််း မမေ်မောနိုင်ငံ၏ တံခါ်းဖွင်ေီ်းပွော်းနရ်း မူဝါဒ ကျင်သံို်းလိုက်နသောအခါ အမ်ေီ်းချင််းနိုင်ငံမျော်းနှင်

ဆက်ဆံနရ်းသောမက ပထဝီအနေအထော်းအရ နဝ်းကွောနသော ဂျပေ်နိုင်ငံနှင် ဆက်ဆံနရ်းမှောလည််း သက်နရောက် မှုရှခွဲသည်။

ဂျပေ်နိုင်ငံအနေနှင် အနရှွံ့နတောင်အောရှနိုင်ငံမျော်းကို ကူညီမှု (aid assistances) နပ်းမခင််းသည် နှေ်နိုင်ငံ ကော်း

သံတမေ်ဆက်ဆံနရ်း တည်နထောင်မခင််းသောမက ေေ်အတွင််းက ဂျပေ်၏ ပံိုရပ်ကျဆင််းမှုကို

မပေ်လည်မပင်ဆင်လိုနသောန ကောင် မဖေ်သည်။ ထအ

ိုို့ မပင် အနရှွံ့နတောင်အောရှနိုင်ငံမျော်း၏ မဟောဗျျူဟောကျနသော

ပထဝီအနေအထော်းန ကောင် ဂျပေ်အနေနှင် လျေ်လျျူရှု၍ မရပါ။ မမေ်မောနိုင်ငံနှင် ပတ်သက်၍မူ သမိုင််းန ကောင််းအရ

ပိုဂ္ လ်နရ်း ရင််းနှီ်းမှုကို အနမခခံသကွဲသိုို့ ေေ်အတွင််း ပျက်ေီ်းဆံို်းရံှု်းခွဲသည်မျော်းကို မပေ်လည်ကိုေော်းနပ်းနသော အနေနှင်

ေေ်နလျော်န က်းနပ်းမခင််း၊ ODA နထောက်ပံမခင််းမျော်းန ကောင် နှေ်နိုင်ငံဆက်ဆံနရ်းမှော ရင််းနှီ်းနသော ဆက်ဆံနရ်းအနေနှင်

ရှခွဲသည် (Pramenswaran, 2006)။

အနရှွံ့နတောင်အောရှ နိုင်ငံမျော်းထွဲတွင် မမေ်မောနိုင်ငံသည် ဂျပေ်နှင် "The Bilateral Treaty of Peace and

Reparations and Economic Cooperation Agreement " ကို ပထမဆံို်း ချ ပ်ဆိုခွဲနသော နိုင်ငံမဖေ်ပပီ်း ဂျပေ်၏ ODA

နထောက်ပံမှုတွင် အမျော်းဆံို်းလက်ခံရရှခွဲနသော နိုင်ငံထွဲမှ တေ်နိုင်ငံမဖေ်သည်။ ထိုို့န ကောင် နှေ်နိုင်ငံ ကော်း ဆက်ဆံနရ်း

အထူ်းခင
ို ်မောခွဲသည် (Steinberg, 1990) ။ ၁၉၈၈ မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ေေ်အေို်းရ အောဏောသမ််းပပီ်းနောက် ODA ကို

ရပ်ဆိုင််းလိုက်မခင််းသည် ေေ်အေို်းရနှင် နိုင်ငံ၏ေီ်းပွော်းနရ်းကို မျော်းေွောထခိုက်ခွဲသည်။ အဓကရပ်ဆိုင််းလိုက်ရသည်

အန ကောင််းအရင််းမှော အနောက်နိုင်ငံမျော်း အထူ်းသမဖင် အနမရကေ်နိုင်ငံ၏ ဖအော်းနပ်းမခင််းနှင် ေေ်နအ်းကောလပပီ်း

ဂျပေ်နိုင်ငံ၏ ODA မူဝါဒနမပောင််းလွဲမှုန ကောင် မဖေ်သည်။ ဂျပေ် ODA ၏ မူဝါဒသေ်တွင် လူူ့အခွင်အနရ်း၊ လွတ်လပ်မှုနှင်

တရော်းဥပနဒေို်းမို်းနရ်း၊ ဒီမိုကနရေီနှင် န ်းကွက်ေီ်းပွော်းနရ်း Universal Value ကို အနမခခံထော်းသမဖင် မမေ်မော နိုင်ငံ၏

ေေ်အောဏောသမ််းမှုက ဂျပေ် ODA နထောက်ပံမှုကို ရပ်ဆိုင််းလိုက်ရသည် အဓကအန ကောင််းအရင််း မဖေ်လောသည် ( Kudo,

2009)။

24
 ဒိုတယကမဘောေေ်အပပီ်း အနရှွံ့နတောင်အောရှနိုင်ငံမျော်းအတွက် ဂျပေ်နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံမခော်းနရ်းမူဝါဒမှော ကိုေ်သွယန
် ရ်းနှင်

ရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံမှုတွင်သောမက နဒသတွင််းတည်ပငမ်မှုနှင် ယဉ်နကျ်းမှုနပါင််းကူ်းဆက်ဆံနရ်းကို အနမခခံထော်းသည်။ ၂၁

ရောေိုအတွင််း တရိုတ်ကကီ်းထွော်းလောမှုက အင်ဒိုပေဖတ်နဒသတွင််း ဂျပေ်နိုင်ငံ၏ ေီ်းပွော်းနရ်းနှင် လံိုခခံ နရ်းနှေ်ခိုလံို်းအတွက်

အထူ်းအနလ်းထော်းရမည် ကေစမဖေ်လောသည်။ ထိုို့န ကောင် အင်ဒိုချ င််းော်း ကျွေ််းဆွယ်၌ ပငမ််းချမ််းမှု တို်းတက်ရေ် ၁၉၇၅

ဗီယက်ေမ်ေေ်ပွွဲပပီ်းကထွဲက ဂျပေ်က ကက ်းေော်းခွဲသည်။ Japanese ODA က အနရှွံ့နတောင်အောရှနိုင်ငံမျော်းတွင် တည်ပငမ်နရ်း၊

ပငမ််းချမ််းနရ်းအတွက် အဓကပံပို်းနပ်းသလို ယင််းနဒသမျော်းတွင် ဂျပေ်၏ ေီ်းပွော်းနရ်းအနမခခိုင်ရေ် လက်ေက်သဖွယ်လ ည််း

မဖေ်သည် (Tatada , 2002)။ အနရှွံ့နတောင်အောရှနိုင်ငံမျော်းကို ဂျပေ်၏အနောက်ဖက် ထွက်နပါက်ဟို ရှုမမင်ထဘားသည်။

ထိန
ိုို့ ကကဘငာ့် ယင််းနိုင်ငံမျော်းကို ODA နထောက်ပံမခင််းနှင် ဆက်ဆံနရား ထမ််းသမ််းထော်းရသည် အန ကောင််းအရင််းမှော

ဖွံွံ့ပဖ ်းဆွဲနိုင်ငံမျော်း၏ နပါကကွယဝ

် နသော သ ောဝ သယံဇောတမျော်းကို သံို်းေွွဲနိုင်သည် အခွင်အလမ််းရှသည်အမပင် ထိုနဒသ၏

ေီ်းပွော်းနရ်း ဖွံွံ့ပဖ ်းတို်းတက်မှုကလည််း ဂျပေ်၏နထောက်ပံမှုနပေါ်တွင် အနကောင်အထည်နဖော် နဆောင်ရွက်ထော်းသည်

ေီမံကေ််းမျော်းအနပေါ် မှီခိုလောနိုင်သည် အနေအထော်းန ကောင်မဖေ်သည်။ ဂျပေ်နိုင်ငံ၏ OECD (Organization for Economic

and Cooperation Development) ၏ မူဝါအရ ODA ကို နှေ် ိိုင်ားရှုမမင်နိုင်သည်။ ပထမပိုင််းက Charity Motive နပေါ်တွင်

အနမခခံနသော နိုင်ငံတကောဖွံွံ့ပဖ ်းတို်းတက်မှု ပူ်းနပါင််းနဆောင်ရွက်နရ်း (International Development Cooperation) နှင်

ဂျပေ်နိုင်ငံ၏ Economic self interests နပေါ်တွင် အနမခခံနသော နိုင်ငံတကောဖွံွံ့ပဖ ်းမှု ရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံမှု (International

Development Investment) မဖေ်သည် ( Kazunari, 2010)။

မမေ်မောနိုင်ငံနှင်ပတ်သက်၍ ၁၉၇၈ မှ ၁၉၈၈ အတွင််း ဂျပေ်နိုင်ငံမှ နချ်းနငွ၊ နထောက်ပံနငွနှင် ေည််း

ပညောအကူအညီ ပမောဏသည် အနမရကေ်နဒေါ်လော ၄ ီလီယေ

ံ ီ်းပါ်းရှပပီ်း ထိုအချေ်က မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ေိုေိုနပါင််း

သွင််းကိုေ်ပမောဏ၏ တဝက်နကျော်မဖေ်သည်။ သန
ိုို့ သော် ၁၉၈၈ ၏အောဏောသမ််းပပီ်းနောက်နှင် ၁၉၉၀ နရွ်းနကောက်ပွွဲရလဒ်ကို

ေေ်အေို်းရက မငင််းပယ်သည်နောက် ဂျပေ်၏ မမေ်မောနိုင်ငံအနပေါ် နထောက်ပံမှု ရပ်ဆိုင််းသွော်းခွဲသည်။ သန

ိုို့ သော်

ဂျပေ်အေို်းရသည် မမေ်မောနိုင်ငံနှင် ဆက်ဆံနရ်းတို်းမမင်လိုသည် ဆနဒသန ောထော်းကို အဆံို်းရံှု်း မခံနိုင်သည်

အဓကအန ကောင််းအရင််းသည် မမေ်မောနိုင်ငံတွင် တရိုတ်နိုင်ငံ၏ ဩဇောလွှမ််းမို်းမှု မမင်တက်လောမခင််းန ကောင် မဖေ်သည်

(Schaff, 2014)။ ဂျပေ်နိုင်ငံ၏ ODA မူဝါဒ နမပောင််းလွဲလောမခင််း နှင်အတူ မမေ်မောနိုင်င်ငံ၏ အောဏောသမ််းမှုအနပေါ်

အနောက်နိုင်ငံမျော်းက ေီ်းပွော်းနရ်းအရ အနရ်းယူပတ်ေမိုို့ ခင််းက တရိုတ် အတွက် မျော်းေွောအခွင်အနရ်း ရခွဲသည်။ ၁၉၈၈

ေေ်အောဏောသမ််းပပီ်း မ ကောခင်မှော ွဲ တရိုတ်သည် မမေ်မောနိုင်ငံ၏ အဓကကိုေ်သွယဖ

် က်နိုင်ငံ မဖေ်ခွဲသည်။

ထအ
ိုို့ မပင် ၁၉၉၇ ခိုနှေ်တွင် အောဆီယန
ံ ိုင်ငံမျော်းမဖေ် ကနသော ေကဘောပူ ၊ ထိုင််းနှင် မနလ်းရှော်းနိုင်ငံတိုို့က

မမေ်မောနိုင်ငံနှင် အမပ သန ောနဆောင်သည် ဆက်ဆံနရ်း "constructive engagement" မူဝါဒကို ကျင်သံို်းလောသည်အခါ

ဂျပေ်နိုင်ငံအနေနှင် မမေ်မောနိုင်ငံနပေါ်တွင်ရှနသော ၎င််း၏ အခွင်အနရ်း ဆံို်းရံှု်းမည်ကို မလိုလော်းနပ။ ထန

ိုို့ ကောင် ေေ်အေို်းရကို

25
လူသော်းချင််း ေောောမှုနထောက်ပံနငွ (humanitarian assistance) အနေမဖင် ဆက်လက်နထောက်ပံခွဲပပီ်း ဂျပေ်မမေ်မော

ဆက်ဆံနရ်းတို်းမမင်ခွဲသည် (Chauduri, 2017)။ မမေ်မောနိုင်ငံတွင် ဂျပေ်သည် ေေ်အောဏောရှင်အိုပ်ချ ပ်သည်

ကောလတနလျောက်လံို်းတွင် ဆက်ဆံနရ်းကို ကောလ ကောရှည် အတိုင််းအတော တစ်ခိုအထ ထမ််းသမ််းထော်းနိုင်နသော

နိုင်ငံမဖေ်သည်။ ထိုို့န ကောင် ၂၀၁၀ ခိုနှေ် မမေ်မောနိုင်ငံတွင် အရပ်သော်း အေို်းရနမပောင််းပပီ်း မပင်ပမှ ရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံမှုမျော်း

ထပ်မံဖွင်လှေ်လိုက်နသောအခါ အနမခခံအော်းမဖင် အဆင်သင်မဖေ်နေပပီ်း ရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံမှု နဒေါ်လော ၃ ီလီယံေီ်းပါ်း

ခိုေ်တက်သွော်းခွဲသည်။

ဂျပေ်နိုင်ငံသည် တရိုတ်နိုင်ငံ၏ Belt and Road Initiative (BRI) ကို ဟေ်ချက်ညီနေရေ် ရည်ရွယ်၍

၎င််း၏လွတ်လပ်၍ ပွင်လင််းနသော အင်ဒို-ပေဖတ်မူဝါဒ၏ Free and Open Indo-Pacific (FOIP) နအောက်မှ

ပနရောဂျက်မျော်းတွင် မမေ်မောနိုင်ငံသည် အဓကကျနသော အခေ််းကဏ္ဍမှ ပါဝင်လောသည် ( Gaens & Ruohomati, 2021)။

လွတ်လပ်ပပီ်း ပွင်လင််းနသော အင်ဒို-ပေဖတ် (FOIP) အယူအဆ၏ အဓကမူဝါဒမှော အင်ဒို-ပေဖတ်နဒသတွင််း

တည်ပငမ်နရ်းနှင် သောယောဝနမပောနရ်းတိုို့အတွက် မရှမမဖေ်လိုအပ်နသော ေည််းမျဉ််းမျော်းကို အနမခခံနသော နိုင်ငံတကော

ေည််းမျဉ််းေည််းကမ််းမျော်း ချမှတ်ရေ်နှင် လွတ်လပ်နသဘ ကိုေ်သွယမ

် ှု၊ လွတ်လပ်ေွော နရန ကောင််းသွော်းလောမှုနှင်

တရော်းဥပနဒေို်းမို်းနရ်း ေသည်အနမခခံမူမျော်းကို ေိုေည််းလိုပ်နဆောင်ရေ်မဖေ်သည် (Myoe, 2015)။ ထိုို့အမပင်

ဂျပေ်နိုင်ငံအတွက် မမေ်မောနိုင်ငံသည် ပထဝီနိုင်ငံနရ်း ဗျျူဟောနှင် ေီ်းပွော်းနရ်းအရ အနရ်းကကီ်းသည်။ ပထဝီအနေအထော်းအရ

မမေ်မောနိုင်ငံသည် နတောင်တရိုတ်ပင်လယ်နှင် အနဒယသမိုဒဒရောတိိုို့၌ ဆက်ေပ်နေသည် ကကီ်းမော်းနသော နိုင်ငံ (၂) ခိုမဖေ်သည်

တရိုတ်နှင် အနဒယ ကော်း တွင် တည်ရှသည်။

ထအ
ိုို့ မပင် မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ကကီ်းမော်းနသော လူဦ်းနရ သေ််း (၅၀) ခေို့်နှင် ေီ်းပွော်းနရ်းဖွံွံ့ပဖ ်းတို်းတက်ရေ်

အလော်းအလောမျော်း၊ အောဂတ်၏ထိုတ်လိုပ်နရ်းနှင် ေော်းသံို်းသူန ်းကွက်၊ ရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံမှုေသည် အချက်တို့ိုက

ဂျပေ်နိုင်ငံအတွက် ဆွွဲနဆောင်မှုမဖေ်နေသည်။ အနရှှေ့နတဘင်အဘရှတွင် တတိယအကကားဆံိုားဖြစ်နသော မမေ်မောနိုင်ငံ၏

သ ောဝဓါတ်နငွွံ့သိုက် ကလည််း ဂျပေ်နိုင်ငံအတွက် အနရ်းပါသည် (Schaff, 2014)။ အရည်အနသွ်းမှီ

အနမခခံအနဆောက်အအံိုအတွက် မတ်ဖက်ဆက်ဆံနရ်း (Partnership for Quality Infrastrative) ဟူနသော

နဆောင်ပိုဒ်နအောက်တွင် ဂျပေ်သည် အနရှွံ့တခွင်ရှ တရိုတ်၏ BRI ကိုတမိုို့ံ ပေ်ခွဲပါသည်။ ၂၀၁၃ ခိုနှေ်တွင် ေတင်ခွဲနသော

တရိုတ်၏ BRI သည် နိုင်ငံတကော အသိုင််းအဝေ််းထံမှ ပိုမိုအောရံိုေိုက်လောနသော်လည််း အနရှွံ့နတောင်အောရှတွင် ဂျပေ်သည်

ေီ်းပွော်းနရ်း ဖွံွံ့ပဖ ်းမှု အနမခခံအနဆောက်အအံို တည်နဆောက်မခင််းမဖင် ကိုေ်သွယေ

် ီ်းဆင််းဖွံွံ့ပဖ ်းနေရေ်

ဆယ်ေိုနှေ်မျော်းစွဘကထွဲက မပ လိုပ်နေခွဲပပီ်းမဖေ်သည်။ ၂၀၁၅ ခိုနှေ်တွင် ကျင််းပနသော သတတမအကကမ်နမမောက် မွဲနခါင် -ဂျပေ်

ထပ်သီ်းအေည််းအနဝ်းတွင် မွဲနခါင်နဒသအော်း ေီ်းပွော်းနရ်းအကူအညီအတွက် ယေ််း၇၅၀ ီလီယံ (အနမရကေ် နဒေါ်လော ၆.၇

26
 ီလီယံ) နပ်းအပ်သွော်းမည်ဟို ကတမပ သွော်းသည်။ မဟောမွဲနခါင်နဒသ ေီ်းပွော်းနရ်းေီမံကေ််းသည် ဂျပေ်နိုင်ငံ၏ FOIP မူဝါဒ၏

အဓကနသောချက်တေ်ခိုမဖေ်သည် (Bao, 2013)။

ဂျပေ်နိုင်ငံ၏ မဟောမနြါင်ေီမံကေ််းအရ မမေ်မောနိုင်ငံတွင် အဓကေီ်းပွော်းနရ်းေကကဘေ် နှေ်ခိုရှနေသည်။ တေ်ခိုသည်

ကနမဘောဒီ်းယော်းနှင် ထိုင််းကိုမဖတ်သေ််းပပီ်း ဗီယက်ေမ်နိုင်ငံ Da Nang ပမ ွံ့နှင် ရေ်ကိုေ်ရှ သီလဝါ အထူ်းေီ်းပွော်းနရ်းဇံက

ို ို

ဆက်သွယ်သည် အနရှွံ့အနောက် ေီ်းပွော်းနရ်းေကကဘေ် (East-West Economic Corrider)နှင် ဒိုတယတေ်ခိုမဖေ်နသော

နတောင်ပိုင််းေီ်းပွော်းနရ်းေကကဘေ် (Southern Economic Carridor)သည် ဗီယက်ေမ် အလယ်ပိုင််းမှ ကနမဘောဒီ်းယော်း၊ ထိုင််းနှင်

မမေ်မောနိုင်ငံ အနရှွံ့နတောင်ပိုင််း ထော်းဝယ်အထူ်းေီ်းပွော်းနရ်းဇိုေ်ကို ဆက်သွယ် သည်။ ထန

ိုို့ ကောင် ဂျပေ်နိုင်ငံက

သီလဝါအထူ်းေီ်းပွော်းနရ်းဇံိုအပါအဝင် အနမရိကေ်နေေါ်လဘ ၁၇ ီလီယန

ံ ကျော် မမေ်မောနိုင်ငံ၌ တိုက်ရိုက်ရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံခွဲသည်။

ဤေီမံကေ််း၏ ၄၉ % ကို Japan International Cooperation Agency နှင် ဂျပေ်Bank (၃)ခိုက ပိုင်ဆိုင်ပပီ်း ပထမဆံို်း

ဂျပေ်-မမေ်မော အေို်းရ-ပိုဂလ
္ ကပိုင် ပဏောမနမခလှမ််းမဖေ်သည်။ ရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံမှုမျော်း လိုပ်ရေ် ဂျပေ်ကိုမပဏီ ၁၂ ခိုနှင်အထက်

အသင်ရှနေသည် (Lwin, N. 2019)။ သီလဝါ အထူ်းေီ်းပွော်းနရ်းဇံိုအပါအဝင် အနရှွံ့အနောက် ေီ်းပွော်းနရ်းေကကဘေ်လမ််းသည်

ဗီယက်ေမ်၊ လောအို၊ ထိုင််းနှင် မမေ်မောတက

ိုို့ ို မဖတ်သေ််းသွော်းသည် ေီ်းပွော်းနရ်းေကကဘေ်လမ််းမဖေ်ပပီ်း ထိုမှတဆင်

အလွေ်ကကီ်းမော်းနသော အနဒယန ်းကွက်သိုို့ ဝင်နရောက်နေနိုင်မည်မဖေ်သည်။ ထော်းဝယ် အထူ်းေီ်းပွော်းနရ်းဇိုေ်က နတောင်ပိုင််း

ေီ်းပွော်းနရ်းေကကဘေ် (Southern Economic Corridar) တွင် တည်ရှသည်။ ဗီယက်ေမ်အလယ်ပိုင််း၊ ကနမဘောဒီ်းယော်း၊ ထိုင််းနှင်

မမေ်မောနိုင်ငံ အနရှွံ့နတောင်ပိုင််းကို ဆက်သွယ်သည် ဂျပေ် နိုင်ငံ၏ မွဲနခါင်နဒသခွွဲ (GMS) လမ််းပိုင််းဆက်သွယ်နရ်းအတွက်

အနရ်းပါသည်။

အချ ပ်ဆိုရလ င် မမေ်မောနိုင်ငံသည် ဂျပေ်နိုင်ငံအတွက် ပထဝီနိုင်ငံနရ်းအရ မဟောဗျျူဟောအနေအထော်း

တွင်တည်ရှနေမခင််းနှင် ဂျပေ်၏ မဟောမွဲနခါင် ေီ်းပွော်းနရ်းေီမံကေ််းအတွက် ရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံရေ် အထူ်းအနရ်းပါနသော

အနေအထော်းတွင် ရှနေပါသည်။ ထအ
ိုို့ မပင် လွတ်လပ်နရ်းရပပီ်း နှေ်နိုင်ငံ၏ ေေ်ဖက်၊ အရပ်ဖက်နခါင််းနဆောင်မျော်း၏

ပိုဂ္ လ်နရ်းေီ်းကပ်မှုကလည််း ဂျပေ်မမေ်မောနှေ်နိုင်ငံဆက်ဆံနရ်းကို ခိုင်ပမွဲနေသည်။ အင်ဒို - ပေဖတ်နဒသတွင််း

တရိုတ်၏လွှမ််းမို်းလောမှု အထူ်းသမဖင် အနရှွံ့နတောင်အောရှနိုင်ငံမျော်းနှင် မမေ်မောနိုင်ငံအနပေါ် တရိုတ်၏ နိုင်ငံနရ်း ေီ်းပွော်းနရ်းအရ

လွှမ််းမို်းမှုကို တေ်မပေ်ရေ်အတွက် မမေ်မောနိုင်ငံသည် ဂျပေ်အတွက် အထူ်းအနရ်းပါနသော အနေအထော်းတွင် ရှနေပါသည်။

27
 အခန််း (၃) ၁၉၈၈ ခုနှစ်မနောက်ပုင
ိ ််း မမန်မာဒီမုိကမရစီ အသွင်က်းမမပာင််းမရ်းတွင် အမမရိကန်၊

တရုတ၊် အိနဒိယနှင် ဂျပန်နိုင်ငံတုို့ိ၏ အခန််းကဏ္ဍ

၃.၁ မမန်မာဒီမုက
ိ မရစီလှုပ်ရှာ်းမှုသမိင
ု ််းအကျဉ််း

မမေ်မောနိုင်ငံသည် လွတ်လပ်နရ်းရသည် ၁၉၄၈ ခိုနှေ်မှ ၁၉၆၂ ခိုနှေ်အထ ဒီမိုကနရေီ ကျင်သံို်းသည်

တိုနတောင််းနသောကောလ ရှခွဲပါသည်။ ယင််းနောက်တွင် မမေ်မောေေ်တပ်က (၁၀) ခိုနှေ် ငါ်းခို ကောအတွင််း အောဏောသမ််းမှု (၄)

ကကမ်မပ လိုပ်၍ အကကွင််းမွဲေီ်းပါ်း အောဏောကို ချ ပ်ကိုင်ထော်းခွဲသည်။ မမေ်မောနိုင်ငံမှော ပထမအကကမ် ေေ်အောဏောသမ််းမှု ၁၉၅၈

ခိုနှေ် ေက်တင် ောလတွင် နပေါ်နပါက်လောခွဲပပီ်း ရလောဒ်အမဖေ် အမ်နေောင်အေို်းရ နပေါ်နပါက်ခွဲသည်။ ၁၉၆၀ ခိုနှေ် ဧပပီလ

အထ (၁၈) လ တိုင််းမပည်အောဏောကို ထေ််းသမ််းခွဲသည်။ ဒိုတယအကကမ် ေေ်အောဏောသမ််းမှုမှော ၁၉၆၂ ခိုနှေ် မတ်လ (၂)

ရက်နေို့တွင် နပေါ်နပါက်ခွဲပပီ်း နတော်လှေ်နရ်းနကောင်ေီ အေို်းရတေ်ရပ် နပေါ်နပါက်လောခွဲသည်။ နတော်လှေ်နရ်းနကောင်ေီ

အေို်းရက (၁၂) နှေ်အိုပ်ချ ပ်ခွဲပပီ်း မမေ်မောဆိုရှယ်လေ်လမ််းေဉ်ပါတီ (မဆလ)ကို ဖွွဲွံ့ေည််းကော မမေ်မောနိုင်ငံကို

တေ်ပါတီေေေ်နှင် အိုပ်ချ ပ်ခွဲသည်။ မဆလတေ်ပါတီ အေို်းရအနေနှင် မမေ်မောနိုင်ငံကို (၁၄) နှေ်အိုပ်ချ ပ်ခွဲပပီ်း နိုင်ငံနရ်း၊

ေီ်းပွော်းနရ်းအဖက်ဖက်မှ ယယ
ို ွင််း လောနသောန ကောင် ၁၉၈၈ ခိုနှေ်တွင် လူထိုအံိုကကွမှုကကီ်း နပေါ်နပါက်လောပပီ်း အောဏောကို

လက်လွှတခ
် ွဲရသည်။ တတယအကကမ် ေေ်အောဏောသမ််းမှုက ၁၉၈၈ ခိုနှေ် ေက်တင် ောလ (၁၈) ရက်နေို့တွင်

နပေါ်နပါက်ခွဲသည်။

ထန
ိုို့ ောက် နိုင်ငံနတော်ပငမ်ဝပ်ပမပော်းမှု တည်နဆောက်နရ်းအဖွွဲွံ့ (ေဝတ)အေို်းရ နပေါ်နပါက်လောသည်။

ေဝတအေို်းရ၏ အ ကမ််းဖက်ပဖ ခွင််းမှုမျော်းန ကောင် နကျောင််းသော်း၊ နကျောင််းသူ အမျော်းအမပော်း အပါအဝင် ဒီမိုကနရေီလိုလော်းသူ

မပည်သူအမျော်းအမပော်း ကျဆံို်းခွဲရသည်။ ၁၉၉၇ ခိုနှေ်တွင် ေဝတအေို်းရက နိုင်ငံနတော်နအ်းချမ််းသောယောနရ်းနှင်

ဖွံွံ့ပဖ ်းတို်းတက်နရ်းအဖွွဲွံ့ (ေအဖ)ဟို နမပောင််းလွဲဖွွဲွံ့ေည််းခွဲပပီ်း မမေ်မောနိုင်ငံကို ၂၀၁၀ အထ ေေ်အိုပ်ချ ပ်နရ်းမဖင်

အိုပ်ချ ပ်ခွဲသည်။ ေေ်အိုပ်ချ ပ်နရ်း (၂၂) နှေ်တောကောလအတွင််း ဒီမိုကနရေီနတောင််းဆိုနသော လူထိုလှုပ်ရှော်းမှုမှေ်သမ

အ ကမ််းဖက် နှမ်ေင််းခံရပပီ်း နဒေါ်နအောင်ဆေ််းေို ကည် အပါအဝင် နိုင်ငံနရ်းသမော်းအမျော်းအမပော်း ထေ််းသမ််းခံခွဲရသည်။

ထင်ရှော်းနသော အ ကမ််းဖက်ဖနှပ်မှုမျော်းမှော ၁၉၉၀ နရွ်းနကောက်ပွွဲရလောဒ်ကို အသအမှတ်မမပ ွဲ

နဒေါ်နအောင်ဆေ််းေို ကည်အပါအဝင် NLD အဖွွဲွံ့ဝင်မျော်းအော်း ဖမ််းေီ်းမခင််း၊ ၂၀၀၃ ခိုနှေ် ဒီပယ

ွဲ င််းအနရ်း အခင််းတွင်

အ ကမ််းဖက်ပဖ ခွွဲမခင််းနှင် ၂၀၀၇ နရွှေဝါနရောင်နတော်လှေ်နရ်းတွင် ဗိုဒဓ ောသောရဟေ််းနတော်မျော်း ဦ်းနဆောင်ဆနဒမပပွွဲမျော်းကို

အ ကမ််းဖက် နှမ်ေင််းမခင််းတမိုို့ ဖေ်သည်။

28
 ၂၀၁၀ တွင်မထင်မှတ်ထော်းသည် နိုင်ငံနရ်းနှင် ေီ်းပွော်းနရ်းပွင်လင််းလောမှု ေတင်ခွဲပပီ်း ေေ်တပ်နှင်

အရပ်သော်းအေို်းရမျော်းအ ကော်း အောဏောခွွဲနဝကျင်သံို်းသည် (၁၀) ခိုနှေ် ကောကောလ နပေါ်နပါက်ခွဲသည်။ ပထမဦ်းေွော ၂၀၁၀ မှ

၂၀၁၅ ခိုနှေ်အထ မပည်နထောင်ေိုကကံခိုင်နရ်းနှင် ဖွံွံ့ပဖ ်းနရ်းပါတီအေို်းရ အောဏောရခွဲပပီ်း ယင််းနောက်

အမျ ်းသော်းဒီမိုကနရေီအဖွွဲွံ့ချ ပ်က အောဏောရရှခွဲသည်။ ထိုကောလ အတွင််း ဒီမိုကနရေီ မပ မပင်နမပောင််းလွဲနရ်း အရှေ်အဟိုေ်က

နတော်သင်ရံိုသောမဖေ်ခွဲနသော်လည််း ယခင် အေို်းရေေေ်မျော်းနှင် နှုင််းယှဉ် ကည်လ င် ဒီမိုကနရေီနိုင်ငံနရ်းေံနှုေ််းမျော်း

သသောထင်ရှော်းေွောသက် နရောက်မှုရှခွဲနသော ဆယ်ေိုနှေ်ဟို သတ် မှတ်နိုင်သည်။ ဤအနတောအတွင််း နိုင်ငံသော်းမျော်း (အထူ်း

သမဖင် လူငယ်မျော်း) အနေမဖင် ပိုမိုနကောင််းမွေ်နသော အောဂတ်ကို နမ ော်လင်လော ကပါသည်။ ယင််းတိုို့အော်းလံို်းမှော ၂၀၂၀

နရွ်းနကောက်ပွွဲတွင် အမျ ်းသော်းဒီမိုကနရေီအဖွွဲွံ့ချ ပ် (NLD) အနိုင်ရရှပပီ်းနောက် သံို်းလအ ကော ၂၀၂၁ နဖနဖော်ဝါရီလ (၁)

ရက်နေို့တွင် ရိုတ်တရက် ပျက်ေီ်းသွော်းခွဲပါသည်။ ေေ်တပ်က အောဏောသမ််းလိုက်ပပီ်း နိုင်ငံနတော်ေီမံအိုပ်ချ ပ်နရ်းနကောင်ေီ

(SAC) အနေမဖင် ေေ်အိုပ်ချ ပ်နရ်းကို အမပည်အဝမပေ်လည်အသက်သွင််းလိုက်သည်။ ထိုို့န ကောင် နိုေယ်လှနသော

မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ဒီမိုကနရေီေေေ် ပျက်သိုဉ််းသွော်းခွဲရသည်။

ဤအခေ််း၌ ၁၉၈၈ ေက်တင် ောလတွင် ေေ်တပ်မှ အောဏောသမ််းခွဲသည် ေေ်အိုပ်ချ ပ်နရ်းကောလ မှ ၂၀၁၀

အရပ်သော်းအေို်းရ နပေါ်နပါက်လောသည် အချေ်အတွင််း မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ဒီမိုကနရေီမပ မပင် နမပောင််းလွဲနရ်းအတွက်

ကမဘောနိုင်ငံကကီ်းမျော်းမှ ပါဝင်လောနသော အခေ််းကဏ္ဍကို တင်မပသွော်းမည်မဖေ်ပါသည်။ အဓကအော်းမဖင် အင်ဒို -

ပေဖတ်နဒသတွင် အော်းပပ င်နေ ကနသော အနမရကေ်၊ တရိုတ်၊ အနဒယ နှင် ဂျပေ်နိုင်ငံတို့၏

ို မမေ်မောဒီမိုကနရေီအနရ်း

ကက မ််းပမ််းမှုတွင် ပါဝင်လော ကနသော အခေ််းကဏ္ဍကို တင်မပသွော်းမည်မဖေ်ပါသည်။

၃.၂ အမမရိကန်၏အခန််းကဏ္ဍ

အနမရကေ်၏အဓက နိုင်ငံမခော်းနရ်းမူဝါဒ (၃) ခိုမှော လံိုခခံ နရ်း (Security) ကကွယဝ

် ချမ််းသောနရ်း (Prosperity) နှင်

အနမရကေ်ေံနှုေ််းမျော်းမဖေ်နသော လူူ့အခွင်အနရ်း၊ လွတ်လပ်မှုနှင် ဒီမိုကနရေီ မပေို့်ပွော်းနရ်း (Spreading of American Value)

တမိုို့ ဖေ်သည်။ ထိုို့န ကောင် ၁၉၈၈ ခိုနှေ် ဩဂိုတ်လ (၈) ရက်နေို့တွင် ေတင်ခွဲနသော မမေ်မောနိုင်ငံ၏ မပည်လံို်းကျွတ်

အနထွနထွသပတ်ကို ေေ်တပ်မှ ရက်ေက်ေွော နှမ်ေင််းခွဲမခင််းနှင်ပတ်သက်၍ မမေ်မောနိုင်ငံအနပေါ် တင််းမောနသော

မူဝါဒချမှတ်ခွဲသည်။ နိုင်ငံနရ်းနှင် ေီ်းပွော်းနရ်းအဖက်ဖက်မှ ယယ

ို ွင််းလောမှုန ကောင် မဖေ်နပေါ်လောနသော

အနရ်းအခင််းကကီ်းအတွင််း နိုင်ငံတဝှမ််းရှ ဒီမိုကနရေီနတောင််းဆိုနသော မပည်သူမျော်းအနပေါ် ေေ်တပ်ကဖနှပ်မှုမျော်း

မပင််းထေ်ေွောမပ လိုပ်ခွဲသည်။ ဤကေစနှင်ပတ်သက်၍ သမမတနရော်ေယ်နရဂင် အေို်းရလက်ထက်တွင် နအောက်လွှတ်နတော်က

Resolution (S.Res 464)နှင် အထက်လွှတ်နတော် Resolution (H.Res 529)ကို ချမှတ်ခွဲသည် (Martin, 2012)။

ထိုတ်မပေ်ခွဲနသော Resolution အရ မမေ်မောနိုင်ငံအနပေါ် ေီ်းပွော်းနရ်းအရ အနရ်းယူပတ်ဆမ

ိုို့ ှု မပ လိုပ်ရမည် မဖေ်နသော်လည််း

29
၁၉၉၀ နရွ်းနကောက်ပွွဲမတိုင်မီအထ မည်သည်အနရ်းယူမှုမ နဆောင်ရွက်မခင််းမရှခွဲနပ။ အနမရကေ်နိုင်ငံ

ပတ်ဆအ
ိုို့ နရ်းယူမှု၏ အဓကရည်ရွယ်ချက်မှော မမေ်မောနိုင်ငံကို ဒီမိုကနရေီနိုင်ငံ နဖော်နဆောင်နိုင်နရ်းအတွက်မဖေ်သည်။

တေည််းအော်းမဖင် ဆိုနသော် မမေ်မောနိုင်ငံကို ေေ်အေို်းရအိုပ်ချ ပ်မှုမှ အရပ်သော်းအေို်းရ အိုပ်ချ ပ်နရ်းေေေ်သိုို့ ကူ်းနမပောင််းနေနရ်း

အတွက်မဖေ်သည်။

၁၉၉၀ ခိုနှေ်တွင် နိုင်ငံနတော်ပငမ်ဝတ်ပမပော်းမှု တည်နဆောက်နရ်းအဖွွဲွံ့ (ေဝတ)မှ ဦ်းနဆောင်ကျင််းပနသော

အနထွနထွနရွ်းနကောက်ပွွဲတွင် နဒေါ်နအောင်ဆေ််းေို ကည် နခါင််းနဆောင်နသော (NLD) ပါတီမှ အမပတ်အသတ်

အနိုင်ရရှခွဲသည်။ သန
ိုို့ သော် ေဝတအေို်းရက နရွ်းနကောက်ပွွဲရလဒ်အော်း အသအမှတ် မပ မခင််းမရှ ွဲ နဒေါ်နအောင်ဆေ််းေို ကည်

အပါအဝင် နိုင်ငံနရ်းသမော်း အမျော်းအမပော်းကို အကျဉ််းချခွဲသည်။ ထန

ိုို့ ကောင် သမမတ ွတ်(ရှ်) အေို်းရလက်ထက်တွင် The

Custom and Trade Act of 1990 ကို မပဌောေ််းပပီ်း ပထမဆံို်းအနေနှင် ပတ်ေအ

ိုို့ နရ်းယူမှုကို အနကောင်အထည်နဖော်

နဆောင်ရွက်ခွဲသည်။ ထိုို့နောက် သံတမေ်ဆက်ဆံနရ်းကို နလျောချသည်အနေနှင် ၁၉၉၀ မှ ၂၀၁၂ ခိုနှေ်အထ နိုင်ငံကိုယ်

ေော်းမပ သံအမတ်ကကီ်း (Ambassador) ထော်းရှမှုကို ရပ်ော်းပပီ်း သံရံို်းတောဝေ်ခံ (Charge d' Affairs) အဆင်ကိုသော

ထော်းရှခွဲသည် (Steinberg, 2001)။ သမမတ ွတ်(ရှ်)အေို်းရလက်ထက်တွင် နဆောင်ရွက်ခွဲနသော အနရ်းယူမှုမျော်းမှော

ေီ်းပွော်းနရ်းပတ်ဆမ
ိုို့ ှုနှင် သံတမေ်နရ်းရော အထီ်းကျေ်နေမခင််း (Diplomatic Isolation) တိုို့မဖေ်သည်။ အဓကရည်ရွယ်ချက်မှော

မမေ်မောနိုင်ငံကို ဒီမိုကနရေီအေို်းရသို့ို အိုပ်ချ ပ်မှုပံိုေံ နမပောင််းလွဲနေရေ် (regime change) မဖေ်သည်။ သန

ိုို့ သော် ေဝတအေို်းရက

အနမရကေ်၏ ြိအော်းနပ်းမှုကို အနလ်းထော်းမှုမရှ ွဲ နိုင်ငံနတော်အောဏောကို ဆက်လက်ေွွဲကိုင်ခွဲသည်။ ထန

ိုို့ ကောင်

အနမရကေ်၏ ပတ်ေိုို့အနရ်းယူမှုသည် မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ဒီမိုကနရေီ အသွင်ကူ်းနမပောင််းနရ်းအတွက် ထနရောက်မှုမရှခွဲနပ။

သမမတကလင်တေ် အေို်းရလက်ထက်တွင် အနမရကေ်၏မူဝါဒမှော နဒေါ်နအောင်ဆေ််းေို ကည်ကို (Democracy

Icon) အမဖေ် ဗဟိုမပ ၍ သူမနေအမ်အကျယ်ချ ပ်မှ လွတ်နမမောက်နေရေ်နှင် အမခော်းနသောနိုင်ငံနရ်းအရ ဖ နှပ်မှုမျော်းအတွက်

အနရ်းယူနဆောင်ရွက်ရေ် ဦ်းတည်ခွဲသည်။ ၁၉၉၅ ခိုနှေ်တွင် The Free Burma Act of 1995-(S.1092) အရ ေီ်းပွော်းနရ်း

အနရ်းယူပတ်ဆမ
ိုို့ ှုကို ချမှတ်ခွဲသည်။ ၎င််းဥပနဒအရ အနမရကေ်နိုင်ငံသော်းပိုင် ကိုမမဏီမျော်း မမေ်မောနိုင်ငံ၌ ရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံမှုကို

တော်းမမေ်မခင််း၊ မမေ်မောေေ်အရောရှကကီ်းမျော်း၏ visa ကို ပတ်ပင်မခင််း၊ နှေ်နိုင်ငံ ကော်းနှင် နိုင်ငံမျော်းအ ကော်း မမေ်မောနိုင်ငံအနပေါ်

အကူအညီနပ်းနရ်းတက
ိုို့ ို ပတ်ဆအ
ိုို့ နရ်းယူခွဲသည် (Martin, 2012)။ နဒေါ်နအောင်ဆေ််းေို ကည်ကို နေအမ်အကျယ်ချ ပ်မှ

မပေ်လွှတန
် ပ်းခွဲနသော်လည််း ၎င််း၏ ပတ်ဆအ
ိုို့ နရ်းယူမှုကို နလျောနပ်းမခင််းမရှခွဲနပ။ ခခံ ငံိုသံို်းသပ် ကည်လ င်

သမမတကလင်တေ်အစိိုားရ လက်ထက်တွင် မမေ်မောနိုင်ငံအတွက် အနမရကေ်မူဝါဒကို လက်နတွွံ့ကျင်သံို်းခွဲသည်။

ထန
ိုို့ ကောင် ေဝတအေို်းရက အနမရကေ်နိုင်ငံ၏ ပတ်ဆိုို့အနရ်းယူမှုကို ခိုခံနိုင်ရေ် ေည််းလမ််း (၂)ခိုနှင် ကက ်းပမ််းခွဲသည်။

အမ်ေီ်းချင််းနိုင်ငံမျော်းမဖေ်နသော တရိုတ်၊ အနဒယတန

ိုို့ ှင် သံတမေ် ဆက်ဆံနရ်း တို်းမမင်ခွဲပပီ်း နဒသတွင််း အဖွွဲွံ့အေည််းမဖေ်နသော

အောဆီယံအဖွွဲွံ့နှင် ပူ်းနပါင််းနဆောင်ရွက်မှုကို တို်းမမင်ခွဲသည်။

30
 ၁၉၉၇ခို ဇူလိုင်လတွင် အနမရကေ်အေို်းရ ကေို့်ကွက်နေသည် ကော်းမှ မမေ်မောနိုင်ငံသည် အောဆီယံအဖွွဲွံ့ဝင်

နိုင်ငံမဖေ်ခွဲသည်။ တချေ်ထွဲမှော ွဲ မမေ်မောေေ်အေို်းရက ၎င််း၏အမည်ကို နိုင်ငံနတော် ပငမ်ဝပ်ပမပော်းမှု တည်နဆောက်နရ်းအဖွွဲွံ့

(ေဝတ)မှ နိုင်ငံနတော် နအ်းချမ််းသောယောနရ်းနှင် ဖွံွံ့ပဖ ်းတို်းတက် နရ်းအဖွွဲွံ့ (ေအဖ)ဟို နမပောင််းလွဲဖွွဲွံ့ေည််းခွဲသည် ။

တံမိုို့ ပေ်နသောအော်းမဖင် အနမရကေ်က ၁၉၉၀ နရွ်းနကောက်ပွွဲရလဒ်အရ နဒေါ်နအောင်ဆေ််းေို ကည် နခါင််းနဆောင်နသော NLD

ပါတီကိုသော တရော်းဝင်အေို်းရအမဖေ် အသအမှတ်မပ န ကောင််း န ကမငောခွဲသည်။ ၂၀၀၃ ခိုနှေ် ဒီပွဲယင််းအနရ်းအခင််း ပပီ်းနောက်

နဒေါ်နအောင်ဆေ််းေို ကည်ကို နေအမ်အကျယ်ချ ပ်အမဖေ် ၂၀၁၀ အထထော်းခွဲသည်။ ထိုို့န ကောင် ၂၀၀၃ ခိုနှေ်တွင် Burma

Freedom and Democracy Act (BFDA) of 2003 ကို ထိုတ်မပေ်ခွဲသည်။ BFDA အရ မမေ်မောနိုင်ငံသိုို့ သွင််းကိုေ်

ပေစည််းမျော်းကို ကေို့်သတ်မခင််း၊ နငွန က်းေီ်းဆင််းမှုကို ကေို့်သတ်မခင််း၊ ေေ်အရောရှမျော်း အနမရကေ်သိုို့ မပည်ဝင်ခွင် Visa

ခွင်မပ ချက်မနပ်းမခင််း ေသည်တိုို့ကို မပ လိုပ်ခွဲသည် (Smith, 2014)။ BFDA န ကောင် နိုင်ငံတကောန ်းကွက်တွင်

မမေ်မောန ်းကွက် နပျောက်ဆံို်းမခင််း၊ မပည်တွင််းရှ နိုင်ငံမခော်းသော်းပိုင် အနသ်းေော်းနှင် အလတ်ေော်းကိုမမဏီမျော်း

ဖျက်သမ််းရမခင််းနှင်အတူ အလိုပ်လက်မွဲနှုေ််း တို်းတက်လောခွဲသည်။ ထန

ိုို့ ကောင် BFDA ၏သက်နရဘက်မှုက

သောမေ်မပည်သူမျော်း၏ ေီ်းပွော်းနရ်းနှင် လူမှုနရ်း ဝကိုသော ထခိုက်နေခွဲပပီ်း ေအဖအေို်းရကို ထခိုက်ခွဲမခင််းမရှနပ။

နိုင်ငံတကောမှ ဖအော်းမျော်း ရှနေနသော်လည််း ေအဖအေို်းရက မည်သည်နိုင်ငံက မ မမေ်မောမပည်တွင််းနရ်းကို

ဝင်နရောက်ေွက်ဖက်ခွင်မရှဟို ခိုင်မောေွောနမပော ကော်းခွဲသည်။ ထိုို့နောက် ေအဖအေို်းရက ေေ်တ ပ်နကျောနထောက်နောက်ခံမပ

နသော ေီ်းပွော်းနရ်းကိုမပဏီမျော်း (ဦ်းပိုင်)ကို ခိုင်မောေွောဖွွဲွံ့ေည််းခွဲသည်။ တိုင််းရင််းသော်း လက်ေက်ကိုင်အဖွွဲွံ့မျော်းနှင်

အပေ်အခတ်ရပ်ေွဲနရ်း သန ောတူညီမှုရရှရေ် ကက ်းေော်းသည်။ ၂၀၀၃ ဩဂိုတ်လတွင် ေအဖ အေို်းရက အဆင် (၇)

ဆင်ပါနသော ဒီမိုကနရေီလမ််းမပနမမပံို (the 7-step Roadmap to Democracy) ကို ချမှတ်ခွဲပပီ်း ၂၀၀၄ ခိုနှေ်နမလတွင်

အမျ ်းသော်းညီလောခံ National Convention ကို ေတင်ကျင််းပခွဲသည်။

၂၀၀၇ ခိုနှေ် နရွှေဝါနရောင်နတော်လှေ်နရ်း မဖေ်နသောအခါ အနမရကေ်နှင် မမေ်မောနိုင်ငံဆက်ဆံနရ်း

ပိုမိုဆို်းဝါ်းလောခွဲသည်။ ဆနဒမပနသော ရဟေ််းရှင်လူ မပည်သူအနပေါ် ေအဖအေို်းရ၏ ဖနှပ်မှုန ကောင် သမမတနဂျော(ချ်) ွတ်(ရှ်)

အေို်းရလက်ထက်တွင် အရပ်သော်းအေို်းရ အိုပ်ချ ပ်မှုပံိုေံနမပောင််းရေ် (regime change)နှင် လူူ့အခွင်အနရ်းကို

နလ်းေော်းနေရေ်အတွက်၊ မမေ်မောအနရ်းကို နိုင်ငံတကောနှင် နဒသတွင််း လံိုခခံ နရ်းအတွက် ကိုလသမဂ္

လံိုခခံ နရ်းနကောင်ေီမှတဆင် တင်မပခွဲသည်။ သန

ိုို့ သော် အနမရကေ်မှ တင်သွင််းနသောမူ ကမ််းကို မမေ်မောနိုင်ငံ၏ မပဿောမှော

မပည်တွင််းနရ်းသောမဖေ်ပပီ်း နိုင်ငံတကောနှင် သက်ဆိုင်မခင််းမရှဟိုဆိုကော တရိုတ်နှင် ရိုရှော်းက ဗီတိုအောဏောနှင် ပယ်ရှော်းခွဲသည်။

နရွှေဝါနရောင်နတော်လှေ်နရ်းတွင် ဒီမိုကနရေီနတောင််းဆိုနသော ရဟေ််းရှင်လူ မပည်သူတက

ိုို့ ို ဖနှပ်ခွဲနသော ေအဖအေို်းရကို

တံမိုို့ ပေ်ရေ်အတွက် ၂၀၀၈ ခိုနှေ်တွင် အနမရကေ်က Executive order 1344 နှင် 13646 ကို အတည်မပ မပဌောေ််းခွဲသည်

(Martin, 2012)။ ၂၀၀၈ တွင် first sanction law (JADE Act) ကို အတည်မပ ခွဲပပီ်း မမေ်မောနိုင်ငံမှ သွင််းကိုေ်နှင်

31
နိုင်ငံတကောနငွန က်းေီ်းဆင််းမှုကို ကေို့်သတ်ခွဲသည်။ JADE Act ၏ အဓကတော်းမမေ်ချက်မျော်းက မမေ်မောနကျောက်ေမ််း၊

ပတတမမော်းနှင် နကျောက်မျက်ရတော တင်သွင််းခွင်နှင် နိုင်ငံမခော်းရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံမှုကို တော်းမမေ်ခွဲသည်။

နရွှေဝါနရောင်နတော်လှေ်နရ်းပပီ်းနောက် အနမရကေ်က တော်းမမေ်ပတ်ပင်နရ်းမူဝါဒမျော်း ပို၍ချမှတ်ခွဲနသော်လည််း

ေအဖအေို်းရအနေနှင် ထခိုက်မှု မရှခွဲနပ။ အချ ပ်အော်းမဖင်ဆိုနသော် အနမရကေ်၏ ေီ်းပွော်းနရ်း အနရ်းယူပတ်ေမ

ိုို့ ှုသည်

၎င််း၏နတောင််းဆိုမှုမဖေ်နသော အိုပ်ချ ပ်မှုေေေ် နမပောင််းလွဲရေ် (regime change) အတွက် ထနရောက်မှုမရှခွဲ ွဲ မမေ်မော

မပည်သူမျော်း၏ လူမှု ဝတို်းတက်မှုကိုသော ထခိုက်နေခွဲသည်။

၂၀၀၉ ခိုနှေ် သမမတအို ော်းမဘား အေို်းရတက်လောသည်အခါ အနမရကေ်အနေနှင် ဒီမိုကနရေီ

အိုပ်ချ ပ်နရ်းမဟိုတ်နသော နိုင်ငံမျော်းနှင် ဆက်ဆံနရ်းထူနထောင်ပပီ်း ၎င််းနိုင်ငံမျော်း ကကံ နတွွံ့နေရနသော ပဋပကခမပဿောမျော်းကို

မပည်တွင််းနရ်းအော်းမဖင်နသော်၎င််း၊ နိုင်ငံတကောအော်းမဖင်နသော်၎င််း နမဖရှင််းသွော်းမည်ဟို န ကမငောခွဲသည်။

အနမရကေ်အေို်းရအနေနှင် ဆယ်ေိုနှေ် နှေ်ေို ကော မမေ်မောနိုင်ငံအော်း ေီ်းပွော်းနရ်း၊ နိုင်ငံနရ်း ပတ်ေအ

ိုို့ နရ်းယူမှုသည်

အိုပ်ချ ပ်မှုေေေ် နမပောင််းလွဲနရ်း (regime change) ကို ထနရောက်မှုမရှန ကောင််း သရှခွဲသည်။ ထန

ိုို့ ကောင် မမေ်မောနိုင်ငံနှင်

ပတ်သက်၍ အနမရကေ်၏မူဝါဒကို နမပောင််းလွဲရေ် ဆံို်းမဖတ်ခွဲမခင််း မဖေ်သည်။ အနမရကေ်မူဝါဒ နမပောင််းလွဲရမခင််း၏

အဓကကျနသော နောက်ထပ် အန ကောင််းအရင််းမှော အနမရကေ်၏ အောရှနဒသ မပေ်လည်ထေ််းညနရ်း မဟောဗျျူဟောအတွက်

မမေ်မောနိုင်ငံက အနရ်းပါနသော ပထဝီအနေအထော်းတွင် ရှနသောန ကောင်မဖေ်သည်။ မမေ်မောနိုင်ငံ၏ တည်နေရောသည်

တရိုတ်နှင် အနဒယ ကော်းတွင်တည်ရှပပီ်း ပေဖတ်သမိုဒဒရောနှင် အနဒယသမိုဒဒရော ကော်း မဟောဗျျူဟောကျနသော

အနေအထော်းတွင်ရှသည်။ အကယ်၍ မမေ်မောနိုင်ငံနှင် တရိုတ်၊ ထိုင််းတန

ိုို့ ှင် ရထော်းလမ််း၊ ကော်းလမ််း၊ နရေံပိုက်လိုင််းမှတဆင်

ဆက်သွယခ
် ွဲနသော် မမေ်မောနိုင်ငံသည် အနဒယ၊ တရိုတ်နှင် အနရှွံ့ နတောင်အောရှတက
ိုို့ ို ဆက်သွယမ
် ှုအတွက် ဗဟိုချက်ကျနသော

နေရောတွင် တည်ရှနသောန ကောင် နဒသတွင််း ၎င််း၏ပထဝီနိုင်ငံနရ်း၊ မဟောဗျျူဟောကျနသော အနေအထော်းသိုို့

တို်းမမင်နရောက်ရှလောမည် (Qingrun, 2010)။ မမေ်မောအေို်းရ ကလည််း အမပ သန ောဆေ်နသော ဆက်ဆံနရ်းနှင်

တံမိုို့ ပေ်ခွဲသည်။ အ ယ်န ကောင်ဆိုနသော် ယခင် အနမရကေ်အေို်းရမျော်းနှင် မတူ ွဲ သမမတအို ော်းမော်းက

အေို်းရေေေ်နမပောင််းလွဲရေ် (regime change) ထက် နမပောင််းလွဲနရ်း (reform) ကို နတောင််းဆိုခွဲနသောန ကောင် မဖေ်သည်။

၂၀၀၉ ခိုနှေ် သမမတအို ော်းမော်း လက်ထက်မှေ၍ နှေ်နိုင်ငံ ကော်း အဆင်မမင်အရောရှကကီ်းမျော်း အမပေ်အလှေ်လောနရောက်မခင််း၊

နိုင်ငံနရ်းအကျဉ််းသော်းမျော်း လွှတ်နပ်းမခင််း၊ အနမရကေ်မှ ပတ်ေအ

ိုို့ နရ်းယူမှုမျော်း တေ်ဆင်မခင််းနမဖနလျော နပ်းမခင််း

ေသည်မမေ်မောဒီမိုကနရေီ နမပောင််းလွဲနရ်းအတွက် အနထောက်အပံနကောင််းမျော်း မျော်းေွောမဖေ်ထွေ််းခွဲသည် (Martin, 2012)။

၂၀၁၀ နရွ်းနကောက်ပွွဲအပပီ်း သမမတဦ်းသေ််းေေ် နခါင််းနဆောင်နသော အရပ်သော်းအေို်းရ အောဏောရရှလောပပီ်းနောက်

ဒီမိုကနရေီမပ မပင်နမပောင််းလွဲနရ်းမျော်းမဖေ်သည် နိုင်ငံနရ်းနမဖနလျောမှု (political liberalization)၊ ေီ်းပွော်းနရ်းနမဖနလျောမှု

(economic liberalization) မျော်းေွော မပ လိုပ်ခွဲသည်။ ၂၀၁၂ ခိုနှေ် ဧပပီလ (၂) ရက်နေို့တွင် ကျင််းပနသော

32
ကော်းမဖတ်နရွ်းနကောက်ပွွဲတွင် NLD ပါတီက (၄၃)နေရော အနိုင်ရရှခွဲသည်။ နဒေါ်နအောင်ဆေ််းေို ကည် လွှတ်နတော်အမတ်

မဖေ်လောပပီ်း တိုင််းမပည်၏ဒီမိုကနရေီ မပ မပင်နမပောင််းလွဲနရ်းလိုပ်ငေ််းေဉ်အတွက် အနရ်းပါနသော ပါဝင်လောမှုမဖေ်သည်။

ထန
ိုို့ ကောင် သမမတအို ော်းမော်း အေို်းရ၏ action to action approach အရ နှေ်နိုင်ငံ သံတမေ်ဆက်ဆံနရ်း မပေ်လည်မမင်

တင်သည်အနေမဖင် Dereck Mitchell နိုင်ငံကိုယ်ေော်းမပ သံအမတ်ကကီ်း (Ambassador) ခေို့်အပ်ခွဲသည်။ ၂၀၁၂ ခိုနှေ်

နိုဝင် ောတွင် ကနမဘောဒီ်းယော်း၌ ကျင််းပသည် ASEAN-US နခါင််းနဆောင်မျော်း အေည််းအနဝ်းသိုို့ အနမရိကေ်သမမတအိို ဘားမဘား

တက်နရဘက်ြာ့သည်။ ထိိုြရားစဥ်အတွင်ား မမေ်မောနိုင်ငံသိုို့ ဝင်နရောက်လည်ပတ်ခွဲနသဘ သမမတအို ော်းမော်း၏ ခရီ်းေဉ်သည်

မမေ်မောသမိုင််းတေ်နလ ောက် ပထမဆံို်းနသော အနမရကေ်သမမတ ခရီ်းေဉ်မဖေ်သည်။ ၎င််း၏ခရီ်းေဉ်တွင် မမေ်မောနိုင်ငံ၏

နိုင်ငံနရ်း၊ ေီ်းပွော်းနရ်းနှင် လူမှု ဝ မပ မပင်နမပောင််းလွဲနရ်း နဆောင်ရွက်ရေ်အတွက် ဖွံွံ့ပဖ ်းတို်းတက်နရ်း အကူအညီအမဖေ်

အနမရိကေ်နေေါ်လဘ ၁၇၁ သေ််း နထောက်ပံမည်ဟို ကတနပ်းခွဲသည် (Qingrun, 2010)။ အနမရကေ် အေို်းရအနေနှင်

မမေ်မောနိုင်ငံကို ကိုယ်ေော်းမပ ဒီမိုကနရေီတင

ို ််းမပည် (representative democratic country) မဖေ်လောမခင််းနှင်အတူ

နိုင်ငံတကော အသိုင််းအဝိုင််းသိုို့ မပေ်လည်ဝင်နရောက်လောသည် တို်းတက်လိုပ်နဆောင်မှုမျော်းအတွက် အသအမှတ် မပ

ကက ဆိုခွဲသည်။

အချ ပ်အော်းမဖင်ဆန
ို သော် အနမရကေ်၏ နိုင်ငံမခော်းနရ်းမူဝါဒမှော လံိုခခံ နရ်း (Security)၊ ကကွယ်ဝချမ််းသောနရ်း

(prosperity)နှင် အနမရကေ်ေံနှုေ််းမျော်းမဖေ်နသော လူူ့အခွင်အနရ်း၊ လွတ်လပ်မှုနှင် ဒီမိုကနရေီ မပေို့်ပွော်းနရ်း (spreading of

American value) တမိုို့ ဖေ်သည်။ ၎င််း၏ယံို ကည်ချက်မှော ဒီမိုကနရေီနှင် လူူ့အခွင်အနရ်းကို ကောကွယ်မခင််း

တို်းမမင်မခင််းအော်းမဖင် နိုင်ငံတကောပငမ််းချမ််းနရ်းနှင် တည်ပငမ်နရ်းကို ရရှမည်မဖေ်သည်။ ထိုို့န ကောင် ၁၉၈၈ နောက်ပိုင််း

မမေ်မောနိုင်ငံကို ေေ်အေို်းရမှ အောဏောလွှွဲနမပောင််းရယူချေ်မှေ၍ မမေ်မောနိုင်ငံအနပေါ်ထော်းနသော အနမရကေ်၏မူဝါဒမှော

ပတ်ဆအ
ိုို့ နရ်းယူနရ်းပင် မဖေ်သည်။ သန
ိုို့ သော် အနမရကေ်၏ မူဝါဒက ေေ်အေို်းရလက်ထက် မမေ်မောမပည်သူတ၏
ိုို့ လူမှု

ဝဖွံွံ့ပဖ ်းနရ်းကိုသော ပို၍ထခိုက်နေခွဲသည်။ ၂၀၀၉ ခိုနှေ် သမမတအို ော်းမော်း အေို်းရ တက်လောနသောအခါ အနမရကေ်၏

မူဝါဒနမပောင််းလွဲလောခွဲသည်။ နမပောင််းလွဲလောရမခင််း၏ အဓကအန ကောင််းအရင််း တေ်ရပ်မှော သမမတအို ော်းမော်းလက်ထက်

အနမရကေ်၏ အောရှမဏ္ င် (Asia Pivot) မူအရ အင်ဒို- ပေဖတ်နဒသတွင် အနမရကေ်၏ ဩဇောအောဏော

မပေ်လည်ချေ်ညနရ်း မူဝါဒန ကောင်မဖေ်သည်။ မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ပထဝီနိုင်ငံနရ်း အနေအထော်းသည် အနဒယ-တရိုတ-်

အောဆီယန
ံ ိုင်ငံမျော်း၏ ဆက်သွယ်မှု ဗဟိုတွင် တည်ရှနသောန ကောင် မမေ်မောနိုင်ငံနှင် ရင််းနှီ်းနသော ဆက်ဆံနရ်း မဖေ်ထွေ််းရေ်

အနမရကေ်အတွက် အနရ်းပါလောခွဲသည်။ ထန
ိုို့ ကောင် အနမရကေ်၏ မူဝါဒသေ်မဖေ်နသော Pragmatic Engagement

Policy သည် မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ဒီမိုကနရေီမပ မပင်နမပောင််းလွဲနရ်းအတွက် မျော်းေွောအနထောက်အပံ မဖေ်လောခွဲသည်။

33
၃. ၃ တရုတန
် ိုင်ငံ၏ အခန််းကဏ္ဍ

၁၉၈၈ ခိုနှေ်နောက်ပိုင််း မမေ်မောနိုင်ငံနှင် တရိုတ်နိုင်ငံ ကော်း ဆက်ဆံနရ်းတို်းမမင်လောမှုက မမေ်မောနိုင်ငံ၏ အေို်းရ

အောဏောတည်ပမွဲနရ်းအတွက် အဓကကျသည် အခေ််းကဏ္ဍ၌ ပါဝင်သည်ဆိုသည် အချက်မှော မငင််းဆေ်၍မရနပ။ သိုို့နသော်

တဖက်မှောလည််း မမေ်မောနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံနရ်းမပ မပင်နမပောင််းလွဲမှု မပ လိုပ်ရေ်အတွက် တရိုတ်၏ ဩဇောလွှမ််းမို်းမှုမှတဆင်

နိုင်ငံတကောအသိုင််းအဝိုင််းမှ နတောင််းဆိုနိုင်မှု မပ ခွဲသည်။ ထိုို့အမပင် ကကီ်းထွော်းလောနသော တရိုတ်၏ ဩဇောလွှမ််းမို်းမှုကို

ကောကွယန
် ိုင်ရေ် မမေ်မောေေ် အေို်းရက အနောက်နိုင်ငံမျော်းနှင် မပေ်လည်ဆက်ဆံနရ်း နကောင််းမွေ်နအောင်

မပ လိုပ်နိုင်ခွဲမခင််းကလည််း မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ဒီမိုကနရေီ အသွင်ကူ်းနမပောင််းနရ်းကို မျော်းေွောအနထောက်အကူ မဖေ်နေခွဲသည်။

၁၉၈၈ ခိုနှေ်တွင် မဖေ်ပွော်းနသော လူထိုအံိုကကွမှုကို ပဖ ခွွဲခွဲသည်ရလဒ်အနေနှင် မမေ်မောေေ်အေို်းရသည်

နိုင်ငံတကောနဝဖေ်မှုမျော်းနှင် အနမရကေ်အပါအဝင် အနောက်နိုင်ငံမျော်း၏ ေီ်းပွော်းနရ်း ပတ် ဆအ

ိုို့ နရ်းယူမှုကို

ရင်ဆိုင်ခွဲရသည်။ ထိုအချေ်မှေ၍ မမေ်မောေေ်အေို်းရသည် ၎င််း၏ရှင်သေ်ရပ်တည်နိုင်နရ်းနှင် နိုင် ငံတကောမှ

မပေ်ပယ်ထော်းနသော အနမခအနေကို ရင်ဆိုင်နိုင်ရေ် တရိုတ်အနပေါ် မျော်းေွောမှီခိုခွဲရသည်။ တရိုတ်နိုင်ငံ အနေနှင်လည််း

မမေ်မောနိုင်ငံကို ကူညီခွဲသည် အဓကအန ကောင််းအရင််းမှော ၎င််း၏ နရတို၊ နရရှည် မဟောဗျျူဟောရည်မှေ််းချက်

န ကောင်မဖေ်သည်။ မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ပထဝီ တည်နေရော အနေအထော်းသည် တရိုတ်၏ နရရှည်မဟောရည်မှေ််းချက်မဖေ်နသော

Two Oceans Strategy အရ ပေဖတ်သမိုဒဒရောနှင် အနဒယသမိုဒဒရော ေို်းမို်းနရ်းမဟောဗျျူဟောနှင် နတောင်တရိုတ်ပင်လယ်မှ

အောဖရက အနရှွံ့ဖက်ကမ််းနမခတနလ ောက် ေီ်းပွော်းနရ်းဆပ်ကမ််းမျော်း အေီအရီထော်းရှမှုနှင်အတူ တရိုတ်နရတပ်အတွက်

ဆပ်ကမ််းမျော်းအမဖေ် ရည်ရွယ်ထော်းသည် ေီမံကေ််း String of Pearls မဟောဗျျူဟောအတွက် အနရ်းပါနသောနေရောတွင်

တည်ရှနေသည်။

မမေ်မော၏နရေံနှင် သ ောဝဓါတ်နငွွံ့ ထွက်ရှမှုကလည််းတရိုတ်၏ စွမ်ားအင်လံိုခြံြိုနရားအတွက် အဓိကကျနသဘ

အြေ်ားကဏ္ဍတွင် ါ၀င်သကာ့သိိုို့ ဖမေ်မဘာ့လူဥားနရကလည်ား တရိုတ်၏န ်းနပါနသော ထိုတ်ကိုေ်မျော်းအတွက်

အဓကန ်းကွက်မဖေ်လောသည်။ အထက်ပါအချက်မျော်းအမပင် ၁၉၈၈ ခိုနှေ် မမေ်မောနိုင်ငံတွင် မဖေ်ပွော်းနသော လူထိုအံိုကကွမှုနှင်

မနရှ်း မနနှာင််းပင် တရိုတ်နိုင်ငံ၌လည််း အလော်းတူမဖေ်ရပ်မျ ်း ကကံ နတွွံ့ခွဲရသည်။ ၁၉၈၉ ခိုနှေ် ဂျျူလင

ို ်လ (၄) ရက်နေို့တွင်

နကျောင််းသော်းမျော်းဦ်းနဆောင်နသော ဒီမိုကနရေီနတောင််းဆိုသည် လူထိုဆနဒမပပွွဲကို တရိုတ်အေို်းရက

အ ကမ််းဖက်နှမ်ေင််းခွဲသည်။ ထိုို့န ကောင် တရိုတ်အေို်းရအနေနှင် အနောက်နိုင်ငံမျော်း၏ နဝဖေ်မှုနှင် ေီ်းပွော်းနရ်းပတ်ေိုို့မှုကို

ရင်ဆိုင်ကကံ နတွွံ့ခွဲရသည်။ တရိုတ်နိုင်ငံ၏ မဟောဗျျူဟော ရည်မှေ််းချက်တွင် မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ပထဝီအနေအထော်းက

အနရ်းပါမှုနှင် တူညီနသော မပည်တွင််းနရ်း အနမခအနေမျော်းက မမေ်မောနှင် တရိုတ်နိုင်ငံ၏ ဆက်ဆံနရ်းကို

အေီ်းကပ်ဆံို်းမဖတ်နေခွဲသည်။ ရလဒ်အနေနှင် ၁၉၈၈ ခိုနှေ်နောက်ပိုင််းမှေ၍ နှေ်နိုင်ငံ ထပ်ပိုင််းအရောရှမျော်းအ ကော်း

34
တရော်းဝင်အလည်အ တ် ခရီ်းစဥ်မျော်း အမပေ်အလှေ်သွော်းနရောက်ခွဲ ကပပီ်း လံိုခခံ နရ်း၊ ေေ်နရ်းနှင် ေီ်းပွော်းနရ်းကေစရပ်မျော်း တွင်

ပူ်းနပါင််းနဆောင်ရွက်မှု တို်းမမင်ခွဲ ကသည်။

လံိုခခံ နရ်းနှင် ေေ်နရ်းပူ်းနပါင််းနဆောင်ရွက်မှုနှင် ပတ်သက်၍ ေဝတအေို်းရက ၁၉၉၄ နှင် ၁၉၉၆ တွင် တရိုတ်နှင်

ေေ်နရ်း သန ောတူညီမှု နှေ်ကကမ်မပ လိုပ်ခွဲသည် (Seeking, 1997)။ တရိုတ်နိုင်ငံနှင် ေဝတအေို်းရအ ကော်း

ေေ်ဖက်ဆက်နွယမ
် ှုက အချက် (၃) ချက်နပေါ်တွင် အနမခခံခွဲသည်။ ပထမအချက်မှော အနမရိကေ်နေေါ်လဘ ၁.၄ မလယံ

တေ်ဖို်းရှနသော် နခတ်မှီေေ်လက်ေက်မျော်း ဝယ်ယူရေ်၊ ဒိုတယအချက်မှော ေေ်နရ်းဆိုင်ရော အနမခခံအနဆောက်အအံိုနှင်

လိုအပ်ချက်မျော်းကို အနထောက်အပံနပ်းရေ်၊ တတယအချက်အနေနှင် မမေ်မောအေို်းရနှင် တိုင််းရင််းသော်း

လက်ေက်ကိုင်အဖွွဲွံ့မျော်းအ ကော်း ပငမ််းချမ််းနရ်းရယူရေ် တိုင််းရင််းသော်း လက်ေက်ကိုင်အဖွွဲွံ့မျော်းအော်း တရိုတ်မှ

ဖအော်းနပ်းရေ်တို့မို ဖေ်သည်။ ထိုို့အမပင် နှေ်နိုင်ငံေေ်နရ်း အဆင်မမင်အရောရှမျော်းအ ကော်း တရော်းဝင် အလည်အပတ်ခရီ်းသွော်း၍

နှေ်နိုင်ငအ
ံ ကော်း ေေ်ဖက်ဆက်ဆံနရ်း တို်းတက်ခိုင်မောနေခွဲသည်။ တရိုတ်၏ေေ်ဖက်ဆိုင်ရော အကူအညီနပ်းမှုက

မမေ်မောေေ်တပ်ကို အင်အော်းနတောင်တင််းနေခွဲပပီ်း အဓကေေ်ဆင်နရ်းကကီ်းမျော်းကို နအောင်မမင်နေခွဲသည် ( Shee, 1997)။

၁၉၈၈ ခိုနှေ်မှေ၍ အနမရကေ်မှ မမေ်မောနိုင်ငံအနပေါ်နပ်းသည် ေီ်းပွော်းနရ်းအကူအညီနှင် အမခော်းနသော

အနထောက်အပံမျော်းကို ရပ်ဆိုင််းခွဲပပီ်း ၁၉၉၅, ၂၀၀၃ နှင် ၂၀၀၈ တိုို့တွင် ေီ်းပွော်းနရ်း ပတ်ဆအ

ိုို့ နရ်းယူမှု မူဝါဒ

ချမှတ်အနကောင်အထည် နဖော်ခွဲသည်။ အကျ ်းဆက်အော်းမဖင် အနောက်နိုင်ငံမျော်း၏ ေီ်းပွော်းနရ်းပတ်ဆမ

ိုို့ ှုဒဏ်ကို

ခိုခံကောကွယရ
် ေ် တရိုတ်၏နချ်းနငွ (Chinese Lone)နှင် ရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံမှု (FDI)နပေါ်တွင် အဓက မှီခိုခွဲရသည်။ အလော်းတူပင်

နိုင်ငံတကောကိုေ်သွယ်နရ်းနှင် ပတ်သက်၍လည််း တရိုတ်အနပေါ်တွင် မှီခိုခွဲရသည်။ ထန

ိုို့ ကောင် နှေ်နိုင်ငံ ကိုေ်သွယ်နရ်း

သန ောတူညီမှုကို ၁၉၇၀ တွင်လက်မှတ်နရ်းထို်းထော်းခွဲနသော်လည််း ၁၉၈၈ နောက်ပိုင််း ကမှသော နှေ်နိုင်ငံ ကော်း

ကိုေ်သွယန
် ရ်း သသသောသော တို်းတက်လောခွဲသည်။ ၁၉၇၄ မှ ၁၉၈၈ ခိုနှေ်အတွင််း နှေ်နိုင်ငံအ ကော်း ကိုေ်သွယန
် ရ်းေိုေိုနပါင််း

မှော အနမရိကေ်နေေါ်လဘ ၄၉၅ မလယံ ပတ်ဝေ််းကျင်သောရှခွဲသည်။ ကမဘော ဏ် (World Bank)၏ အချက်အလက်မျော်းအရ

၁၉၉၂ ခိုတွင် Export rate မှဘ အနမရိကေ်နေေါ်လဘ ၂၃၂၂.၂၈ မလယံ နှင် Import rate မှော အနမရိကေ်နေေါ်လဘ

၁၆၆၃၉.၁၇ မလယံ ထတက်လောခွဲသည်။ ထိုအချေ်မှေ၍ နှေ်နိုင်ငံအ ကော်း ကိုေ်သွယမ

် ှုမှော သသောေွော တို်းတက်လောခွဲသည်။

သန
ိုို့ သော် ကိုေ်သွယ်နရ်းလိုနငွမပမှု/မညီမ မှု (trade imbalance)ကလည််း ကကီ်းေွောကွောမခော်းမှုရှလောခွဲသည် ( Myoe, 2007)။

တရိုတ်၏ နိုင်ငံမခော်းတိုက်ရိုက်ရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံမှု (FDI- Foreign Direct Investment)ကလည််း ေေ်အေို်းရ၏

ေီ်းပွော်းနရ်း ရှင်သေ်ရပ်တည်မှုအတွက် အဓကကျခွဲသည်။ ထိုို့အမပင် အနမခခံ ေီ်းပွော်းနရ်းအနဆောက်အအံို မမပည်ေံိုမှု (poor

infrastructure)ကလည််း တိုင််းမပည်၏ ဖွံွံ့ပဖ ်းတို်းတက်မှုကို အကကီ်းမော်းဆံို်း အဟေို့်အတော်းမဖေ်နေခွဲသည် (ထိုအချေ်က

လူဦ်းနရ၏ ၃၇% သောလ င် လ ပ်ေေ်မီ်းသံ်းို ေွွဲနိုင်နသော အနေအထော်းရှသည်)။ ဤအနမခအနေမျ ်းတွင် တရိုတ်နိုင်ငံ FDI က

မမေ်မောနိုင်ငံ ဖွံွံ့ပဖ ်းတို်းတက်နရ်းအတွက် အဓကအနရ်းပါနသော နေရောတွင် တည်ရှခွဲသည်။ ၂၀၀၅ ခိုနှေ်တွင် ရရှနသော

35
ေောရင််းမျော်းအရ တရိုတ်၏ Official FDI မှော ေီမံကေ််း (၂၀) ခိုတွင် အနမရိကေ်နေေါ်လဘ ၁၉၄.၂၂၁ မလယံ

ရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံထော်းသည် (တရော်းမဝင် ေောရင််းဇယော်းအရ ဤပမောဏထက်မျော်းသည်ဟိုလည််း ဆိုသည်)။ ၂၀၀၆ ခိုနှေ်တွင်

တရိုတ်၏ နရအော်းလ ပ်ေေ် (power generation)တွင် ရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံမှုက အနမရိကေ်နေေါ်လဘ ၂၈၁..၂၂ မလယံ ရှခွဲသည်။

၂၀၀၇ ခိုနှေ်တွင် မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ကမ််းလွေ်နရေံနှင် သ ောဝဓါတ်နငွွံ့လိုပ်ကွက် (၁၄) ကွက်တွင် တူ်းနဖော်ရေ် တရိုတ်ကိုမမဏီ

(၃) ခိုနှင်ေောချ ပ် ချ ပ်ခွဲသည်။ ၂၀၀၈ ခိုနှေ်တွင် သတတ တွင််းတူ်းနဖော်နရ်း (mining sector)၌ အနမရိကေ်နေေါ်လဘ ၈၅၅.၉၆၉

မလယံ ရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံခွဲသည်။ ထိုနှေ်ထွဲ၌ပင် အနမရိကေ်နေေါ်လဘ ၁.၅ မလယံ တေ်ဖို်းရှ နရေံပိုက်လိုင််းနှင်

အနမရိကေ်နေေါ်လဘ ၁.၀၄ မလယံ တေ်ဖို်းရှနသော သ ောဝဓါတ်နငွွံ့ပိုက်လိုင််း Project အတွက် ေိုေိုနပါင််း

အနမရိကေ်နေေါ်လဘ ၁၃၄၇.၄၃၇ မလယံ ရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံခွဲသည်။ ခခံ ကည်လ င် ၂၀၀၈ ခိုနှေ်မှ ၂၀၁၁ ခိုနှေ် အထ FDI

ရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံမှုမှ အနမရိကေ်နေေါ်လဘ ၁ လယံမှ အနမရိကေ်နေေါ်လဘ ၁၃ လယံ အထ မမင်မော်းလောခွဲပပီ်း ၂၀၁၄ ခိုနှေ်တွင်

အနမရိကေ်နေေါ်လဘ ၁၄.၄ လယံ အထနရောက်ရှခွဲသည် (Myoe, 2007)။ ကျေ်ရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံမှုမျော်းထွဲတွင် တရိုတ်၏

အဓကကျနသော Project မျော်းမှော မမေ်ဆံိုဆည်ေီမံကေ််း၊ လက်ပံနတောင််းနတောင် န က်းေီေီမံကေ််းနှင် နကျောက်မဖျူ-ကူမင််း

နရေံနှင်သ ောဝဓါတ်နငွွံ့ပိုက်လိုင််း ေီမံကေ််းတမိုို့ ဖေ်သည်။ ထန

ိုို့ ကောင် တရိုတ်နှင် မမေ်မော နှေ်နိုင်ငံ ကော်း လံိုခခံ နရ်း၊

ေေ်နရ်းနှင် ေီ်းပွော်းနရ်း ကဏ္ဍပူ်းနပါင််းနဆောင်ရွက်မှုမျော်းက မမေ်မောေေ်အေို်းရ ရပ်တည်ရှင်သေ်နိုင်နရ်းအတွက်

အဓကကျခွဲသည်။

မမေ်မောေေ်အေို်းရအတွက် အနရ်းအကကီ်းဆံို်းအချက်မှော နိုင်ငံတကော အသိုင််းအဝိုင််းတွင် နိုင်ငံနရ်းအရ

တရော်းဝင်မှုမဖေ်နေရေ် (politically legalized)အတွက် တရိုတ်၏ နကျောနထောက်နောက်ခံ မပ မှုပင်မဖေ်သည်။ ၁၉၉၀

နရွ်းနကောက်ပွွဲရလဒ်ကို ေဝတအေို်းရက မငင််းပယ်ခွဲပပီ်း နဒေါ်နအောင်ဆေ််းေို ကည်နှင် NLD ပါတီဝင်မျော်းကို ဖမ််းေီ်းခွဲသည်

ကေစနှင်ပတ်သက်၍ အနမရကေ်ဦ်းနဆောင်နသော အနောက်နိုင်ငံမျော်းက နရွ်းနကောက်ပွွဲရလဒ် အတည်မပ နပ်းရေ်နှင်

မမေ်မောေေ်အေို်းရ၏ လူူ့အခွင်အနရ်း ချ ်းနဖောက်မှုကို အနရ်းယူရေ် ကိုလသမဂ္အနထွနထွညီလောခံ (UNGA)သိုို့ မူ ကမ််း

(draft resolution) တင်သွင််းခွဲသည်။ ဤမူ ကမ််းနှင်ပတ်သက်၍ မမေ်မောမပည်တွင််းနရ်းကို ဝင်နရောက်ေွက်

ဖက်သည်ကေစရပ်မဖေ်သည်ဟို UNGA တွင်တရိုတ်က ပယ်ချခွဲသည် (Haacke, 2006)။ ၁၉၉၀ နောက်ပိုင််းမှေ၍

မမေ်မောနိုင်ငံနရ်း မတည်ပငမ်မှုမျော်းမဖေ်သည် ၂၀၀၃ ခိုနှေ် ဒီပွဲယင််း အနရ်းအခင််းအပါအဝင် မမေ်မောမပည်

တွင််းနရ်းကေစရပ်မျော်းကို အမပည်မပည်ဆိုင်ရော နဆွ်းနနွ်းပွွဲ (International Forums)မျော်းတွင် မမေ်မော က်မှ ရပ်တည်

(support)ခွဲသည်။ အထင်ရှော်းဆံို်းမှော ၂၀၀၇ ခိုနှေ် ေက်တင် ောလတွင် မဖေ်ပွော်းခွဲနသော နရွှေဝါနရောင်

နတော်လှေ်နရ်းတွင်မဖေ်သည်။ ဗိုဒဓ ောသော ိုေ််းနတော်ကကီ်းမျော်း ဦ်းနဆောင်နသော ေေ်အေို်းရဆေို့်ကျင်နရ်း ဆနဒမပပွွဲသည် ၁၉၉၀

နောက်ပိုင််းမဖေ်ပွော်းနသော ပဋပကခမျော်းအေက် အကကီ်းမော်းဆံို်းမဖေ်သည်။ ဤအနရ်းအခင််းတွင် ိုေ််းနတော်ကကီ်းအမျော်းအမပော်း

ဖမ််းေီ်းခံရပပီ်း ဆနဒမပသူမျော်း အ ကမ််းဖက်ပဖ ခွင််းခံခွဲရသည်။ ထန

ိုို့ ကောင် နိုင်ငံတကောအသိုင််းအဝိုင််းက ရံှုွံ့ချခွဲ ကပပီ်း

36
International Intervention လိုပ်ရေ် နတောင််းဆိုခွဲ ကသည်။ ဤကေစနှင်ပတ်သက်၍ အနမရိကေ်နှင် ယူနက

နခါင််းနဆောင်ပပီ်း ကိုလသမဂ္လံိုခခံ နရ်းနကောင်ေီ (UNSC) တွင် မူ ကမ််းတင်သွင််းခွဲနသော်လည််း တရိုတ်နှင် ရိုရှော်းက

ဗီတိုအောဏောနှင် ပယ်ချခွဲနသောန ကောင် အဆိုပါမူ ကမ််းမှော Non-binding UNSC Presidential Statement အဆင်သော

နရောက်ရှခွဲသည် ( Myoe, 2015)။ ထန

ိုို့ ကောင် မမေ်မောေေ်အေို်းရအနေနှင် အနမရကေ်ဦ်းနဆောင်နသော အနောက် နိုင်ငံမျော်း၏

ပတ်ဆအ
ိုို့ နရ်းယူမှုမျော်းကို ခိုခံနိုင်ရေ်နှင် နိုင်ငံတကောအသိုင််းအဝိုင််းမှ ဖယ်ကျဉ်မခင််းကို ကောကွယ်ရေ်အတွက် တရိုတ်အနပေါ်

မျော်းေွောမှီခိုခွဲရသည်။ အမပေ်အလှေ်အော်းမဖင် တရိုတ်နိုင်ငံကလွဲ မမေ်မောနိုင်ငံအနပေါ် မျော်းေွောလွှမ််းမို်းနိုင်ခွဲသည်။

ဤကွဲသိုို့ တရိုတ်အနေနှင် မမေ်မောနိုင်ငံနရ်း၊ ေေ်နရ်းနှင် ေီ်းပွော်းနရ်းအနပေါ် လွှမ််းမို်းနိုင်မှုန ကောင်

နိုင်ငံတကောအသိုင််းအဝိုင််းက မမေ်မောမပည်တွင််းနရ်း နမပောင််းလွဲရေ်အတွက် တရိုတ်၏ ဩဇောသက်နရောက်မှုမှတဆင်

နတောင််းဆိုနိုင်ခွဲသည်။ ၂၀၀၃ ခိုနှေ် နမ (၃၀) တွင် မမေ်မောနိုင်ငံ၌ ဒီပွဲယင််း အနရ်းအခင််း မဖေ်ပွော်းနသောအခါ ေေ်တပ်က

အ ကမ််းဖက်နှမ်ေင််းခွဲပပီ်း ဆနဒမပသူတချ ွံ့ နသဆံို်းမှုမဖေ် ပွော်းခွဲသည်။ ထိုို့အမပင် အတိုက်အခံနခါင််းနဆောင်

နဒေါ်နအောင်ဆေ််းေို ကည်နှင် NLD အဖွွဲွံ့ဝင်မျော်း အဖမ််းခံခွဲရသည်။ ထိုအနရ်းအခင််းက မမေ်မောနိုင်ငံ၏

မပည်တွင််းနိုင်ငံနရ်းအနမခအနေကို ဆို်းဝါ်းနေခွဲပပီ်း မမေ်မောေေ်နခါင််းနဆောင်မျော်းကို နိုင်ငံတကောအသိုင််းအဝိုင််းမှ နဝဖေ်မှု

မမင်တက်လောခွဲသည်။ ထိုို့အမပင် အောဆီယံအဖွွဲွံ့ကလည််း မမေ်မောေေ်အေို်းရကို မပည်တွင််းနိုင်ငံနရ်း မတည်ပငမ်မှုနမဖရှင််းရေ်

နှင် သံတမေ်ေည််းအရ နိုင်ငံနရ်းအနမပောင််းအလွဲအတွက် ကက မ််းပမ််းရေ် ဖအော်းနပ်းခွဲသည်။ အနမရကေ်အပါအဝင်

အနောက်နိုင်ငံမျော်းက ေီ်းပွော်းနရ်းပတ်ဆမ
ိုို့ ှုကို တို်းမမင်လိုက်ပပီ်း ကမဘောကိုလသမဂ္က ဒီပွဲယင််း အနရ်းအခင််းကို

ေံိုေမ််းေေ်နဆ်းရေ် နတောင််းဆိုခွဲသည်။ တရိုတ်နိုင်ငံ၏ မမေ်မောနိုင်ငံအနပေါ် ဩဇောသက်နရောက်မှုန ကောင်

နိုင်ငံတကောအသိုင််းအဝိုင််းက မမေ်မောမပည်နိုင်ငံနရ်း မပ မပင်နမပောင််းလွဲမှု လိုပ်ရေ်အတွက် တွေ််းအော်းနပ်းရေ် တရိုတ်ကို

နတောင််းဆိုခွဲသည်။ ထိုန ကောင် တရိုတ်က မမေ်မောနိုင်ငံကို နိုင်ငံနရ်းမပ မပင်နမပောင််းလွဲမှုလိုပ်ရေ် ဖအော်းနပ်းခွဲသည်။

ထိုအချေ်တွင် မမေ်မောေေ်အေို်းရက နိုင်ငံတကောအသိုင််းအဝိုင််းမှ နဝဖေ်မှုမျော်းကို ကောကွယရ

် ေ်

မပ မပင်နမပောင််းလွဲနရ်းမူဝါဒတေ်ခို (reform plan)ကို ေတင်ခွဲသည်။ ၂၀၀၃ ခိုနှေ် ဩဂိုတ်လတွင် ေအဖအေို်းရက အဆင် (၇)

ဆင်ပါနသော ဒီမိုကနရေီလမ််းမပနမမပံို (the 7-Step readmap to Democracy)ကို ချမှတ်ခွဲပပီ်း ၂၀၀၄ ခိုနှေ် နမလတွင်

၁၉၉၆ ခိုနှေ်ထွဲက ရပ်ဆိုင််းထော်းခွဲနသော အမျ ်းသော်းညီလောခံ (National Convention)ကို မပေ်လည်ကျင််းပနိုင်ခွဲသည်

(Myoe, 2011)။ ထန
ိုို့ ကောင် မမေ်မောနိုင်ငံ ဒီမိုကနရေီ မပ မပင်နမပောင််းလွဲနရ်းလိုပ်ငေ််းေဉ်၏ အေကေဦ်း နမခလှမ််းမဖေ်နသော

နိုင်ငံနရ်း ပါတီေံိုပါဝင်သည် အမျ ်းသော်းညီလောခံ မပေ်လည်ကျင််းပနိုင်ခွဲမခင််းသည် တရိုတ်နိုင်ငံ၏ တွေ််းအော်းနပ်းမှုက

အဓကကျနသော အခေ််းကဏ္ဍတွင် ပါဝင်ခွဲသည်။

ေေ်အေို်းရအနေနှင် နိုင်ငံတကော ေီ်းပွော်းနရ်းပတ်ေိုို့မှုကို ခိုခံ၍ ရှင်သေ်ရပ်တည်နိုင်နရ်း (regine survival)

ေီ်းပွော်းနရ်း ဖွံွံ့ပဖ ်းတို်းတက်နေနရ်း (economic development)နှင် နိုင်ငံတကောအသိုင််းအဝိုင််းတွင် နိုင်ငံနရ်းအရ တရော်းဝင်မှု

37
(politically legalized)မဖေ်နေရေ် တရိုတ်အနပေါ် မျော်းေွောမှီခို ခွဲရနသော်လည််း တဖက်တွင် အလွေ်အကျွံမှီခိုမှု (over-

reliance)၏ အကျ ်းဆက်မဖေ်နသော မမေ်မောအနရ်းတွင် တရိုတ်၏ ဩဇောသက်နရောက်မှု ကကီ်းမော်းလောမခင််းကို

ေို်းရမ်မှုရှခွဲသည်။ နိုင်ငံတကောအသိုင််းအဝိုင််းတွင် မမေ်မောနိုင်ငံကို တရိုတ်နိုင်ငံ၏ နောက်ပမီ်းဆွွဲနိုင်ငံ (client state)

အနေမဖင် ပံိုနဖော်ခံရမခင််းနှင် အထူ်းသမဖင် ၂၀၀၇ နရွှေဝါနရောင်နတော်လှေ်နရ်းနှင် ၂၀၀၈ ခိုနှေ် ောဂေ်မိုေ်တိုင််း မဖေ်ပွော်းချေ်၌

တရိုတ်၏ မမေ်မောအနရ်းအနပေါ် ဩဇောသက်နရောက်မှုကို မမေ်မောေေ်အေို်းရက ေတ်မသက်မသောမဖေ်ခွဲသည်။ ၂၀၀၇

နရွှေဝါနရောင်နတော်လှေ်နရ်း နှင်ပတ်သက်ပပီ်း အနမရကေ်က UNSC တွင်တင်သွင််းနသော Presidential Statement

နှင်ပတ်သက်၍ တရိုတ်က မမေ်မောေေ်အေို်းရနှင် ကိုလသမဂ္ ကော်းတွင် အနရ်းပါနသော ကော်းဝင်ညနှုင််းသူ အခေ််းကဏ္ဍမှ

ပါဝင်ခွဲသည်။ ဤကေစနှင်ပတ်သက်၍ တရိုတ်အေို်းရက မမေ်မောေေ်နခါင််းနဆောင်မျော်းကို မပည်တွင််းမပငမ်သက်မှုကို

ထေ််းသမ််းရေ်နှင် မမေ်မောမပည်၏ မပည်တွင််းနရ်းကို မပင်ပမှဝင်နရောက်ေွက်ဖက်မှုကို ကောကွယရ

် ေ် သတနပ်းခွဲသည်။

ထန
ိုို့ ကောင် တရိုတ်၏ မမေ်မောအနရ်းတွင် ဩဇောသက်နရောက်မှုကကီ်းလောမခင််းနှင် တရိုတ်အနပေါ် အလွေ်အကျွံမှီခို

လောရမည်အနရ်းကို မမေ်မောေေ်အေို်းရက ေို်းရမ်ခွဲသည်။ တချေ်ထွဲမှော ွဲ ေအဖအေို်းရက အမျ ်းသော်း

ညီလောခံလိုပ်ထံို်းလိုပ်ေည််းမျော်း (National Convention Process) ကို အရှေ်မမင်တင် နဆောင်ရွက်ခွဲပပီ်း ၂၀၀၈ ခိုနှေ်

နဖနဖော်ဝါရီလ (၉) ရက်နေို့တွင် ၂၀၀၈ ခိုနှေ် အနမခခံဥပနဒမူ ကမ််းနှင် seven-step roadmap ကိုအနကောင်အထည်နဖော်

နဆောင်ရွက်ရေ် အချေ်သတ်မှတ်ချက်ချမှတ်ခွဲသည်။ ၎င််း အချေ်သတ်မှတ်ချက်အရ ၂၀၀၈ ခိုနှေ် အနမခခံဥပနဒအတွက်

လူထိုဆနဒခံယူပွွဲ (nationwide referendum)ကို နမလတွင် ကျင််းပခွဲပပီ်း ပါတီေံိုပါဝင်နသော အနထွနထွနရွ်းနကောက်ပွွဲကို

၂၀၁၀ ခိုနှေ်တွင် ကျင််းပနိုင်ခွဲသည်။

၂၀၀၈ ခိုနှေ် နမလ (၂) ရက်နေို့တွင် မမေ်မောနိုင်ငံ ဧရောဝတီတိုင််း ကမ််းရို်းတေ််းနဒသသိုို့ ဆိုင်ကလံို်းောဂေ်မိုေ်တိုင််း

ဝင်နရောက်တက
ို ်ခိုက်ခွဲသည်။ ကိုလသမဂ္မှထိုတ်မပေ်နသောေောရင််းအရ လူတေ်သေ််းနကျော် နသန ကပျက်ေီ်းခွဲရပပီ်း လူဦ်းနရ

၁.၅ သေ််းနကျော် အို်းမွဲအမ်မွဲ မဖေ်ပွော်းခွဲရသည်။ မမေ်မောေေ်အေို်းရအနေမဖင် ကူညီကယ်ဆယ်နရ်းလိုပ်ငေ််းမျော်း လံိုနလောက်ေွော

နဆောင်ရွက်နိုင်မခင််း မရှသည်အမပင် နိုင်ငံတကောအဖွွဲွံ့အေည််းမျော်း (International Organizations/Non-governmental

Organizations - NGOs)မျော်းမှ ကမ််းလှမ််းလောသည် ကယ်ဆယ်နထောက်ပံနရ်း နဆောင်ရွက်ချက်မျော်း ကို လက်ခံရေ်

တွေို့်ဆိုတန
် ေခွဲသည်။ နိုင်ငံတကောအဖွွဲွံ့အေည််းက တရိုတ်ထံချဉ််းကပ်ပပီ်း ေအဖအေို်းရကို နိုင်ငံတကောမှ

ကယ်ဆယ်နထောက်ပံနရ်း အကူအညီမျော်း လက်ခံနပ်းနရ်းအတွက် ကက ်းပမ််းခွဲရသည်။ တရိုတ်နှငာ့် အောဆီယံအဖွွဲွံ့၏

ကော်းဝင်နဆောင်ရွက်နပ်းမှုန ကောင် ေအဖအေို်းရက နိုင်ငံတကော NGOs မျော်းနှင် နဒသတွင််းအဖွွဲွံ့အေည််းမျော်း အပါအဝင်

နိုင်ငံတကော Community မှ ကယ်ဆယ်နရ်း နဆောင်ရွက်ချက်မျော်း မမေ်မောမပည်တွင််းသိုို့ ဝင်နရောက်လိုပ်ကိုင်ခွင် နပ်းခွဲသည်။

ဤမဖေ်ရပ်နှေ်ခို၌ တရိုတ်၏ နိုင်ငံနရ်းအရ နထောက်ခံမှုရှခွဲနသော်လည််း မမေ်မောေေ်အေို်းရအနေနှင် နိုင်ငံတကောမှ

နဝဖေ်မှုမျော်းအနပေါ် မျော်းေွောေတ်မသက်မသော မဖေ်ခွဲရသည် ( Myoe, 2015)။ ခခံ ၍သံို်းသပ်ရလ င် ၂၀၀၇

38
နရွှေဝါနရောင်နတော်လှေ်နရ်းနှင် ၂၀၀၈ ောဂေ်မိုေ်တိုင််းနှင်ပတ်သက်နသော ကေစရပ်မျော်းက တရိုတ်၏ ဩဇောလွှမ််းမို်းမှု

ပိုမိုကကီ်းမော်းလောသည် အနေအထော်းက မမေ်မောေေ်အေို်းရအတွက် အထူ်းသတမပ ရမည် ကေစမဖေ်ခွဲသည်။

ထအ
ိုို့ မပင် မမေ်မောမပည်တွင််း၌လည််း တရိုတ်၏ပံိုရပ်မနကောင််းခွဲနပ။ တရိုတ်နှင်ပတ်သက်၍ မနှေ်သက်မှုက

မပည်သူလူထို ကော်းတွင်သောမက နိုင်ငံနတော်အဆင်ထ ရှခွဲပပီ။ ဤသိုို့ မဖေ်နပေါ်လောရမခင််းမှောလည််း အချက် (၃)

ချက်အနပေါ်တွင် အနမခခံသည်။ ပထမအချက်အနေနှင် ေေ်အေို်းရအနပေါ် တရိုတ်၏ နထောက်ခံမှုမဖေ်သည်။ ေဝတ/ေအဖ

အိုပ်ချ ပ်ေဉ်ကောလအတွင််း ဒီမိုကနရေီနတောင််းဆိုသည် ဆနဒမပမှုမျော်းနှင် နိုင်ငံနရ်းမပ မပင်နမပောင််းလွဲမှုမျော်း

မပ လိုပ်ရေ်နတောင််းဆိုမှုမျော်းကို အ ကမ််းဖက် နှမ်ေင််းခွဲသည်။ ဒီပွဲယင််း အနရ်းအခင််းနှင် နရွှေဝါနရောင်နတော်လှေ်နရ်းတိုို့တွင်

ေေ်အေို်းရ၏ ဖနှပ်မှုအနပေါ် မပည်တွင််းနှင် နိုင်ငံတကောအသိုင််းအဝိုင််းမှ ဖအော်းနပ်းမှုအနပေါ် မငင််းဆေ်နိုင်ခွဲမခင််း မှော တရိုတ်၏

နကျောနထောက်နောက်ခံ မပ မှုန ကောင်မဖေ်သည်။ ထန

ိုို့ ကောင် မမေ်မောမပည်သူလူထိုက ေေ်အေို်းရအိုပ်ချ ပ်မှု

သက်တမ််းရှည်မခင််း၊ ဒီမိုကနရေီ မပ မပင်နမပောင််းလွဲနရ်းအတွက် ခက်ခွဲ ကေို့် ကောမခင််းတက

ိုို့ တရိုတ်၏ စစ်အစိိုားရ

အန ေါ်နထဘက်ြံမှုနကကဘငာ့် ဖြစ်သည်ဟိုယိုကံ ကည်ြာ့သည်။ ေိုတိယအြျက်အနေနှငာ့် တရိုတ်၏ န ်းနပါနသော

ပိုို့ကိုေ်ပေစည််းမျော်းကို မမေ်မောမပည်သူမျော်းက ေတ်နကျေပ်မှုမရှခွဲနပ။ တရိုတ်၏ အရည်အနသွ်း မမပည်မှီနသော

လူသံို်းကိုေ်ပေစည််းမျော်းနှင် ကျေ််းမောနရ်းအရ အနတရောယ်မဖေ်နေနသော ေော်းသံ်းို ကိုေ် ပေစည််း အမျော်းအမပော်း

ဝင်နရောက်လောမှုအနပေါ် မမေ်မောမပည်သူလူထိုအ ကော်း ေတ်မသက်မသောမဖေ်ခွဲရသည် ( Lwin Oo, H. W. 2019)။

တရိုတ်ထိုတ်ကိုေ်နှင်ပတ်သက်၍ နိုင်ငံနတော်အဆင် အထပင် မနကျေပ်မှုမျော်းရှခွဲသည်။ တရိုတ်မှဝယ် ယူနသော

ေေ်လက်ေက်ပေစည််းမျော်းမှော အရည်အနသွ်း ညံဖျင််းမခင််းနှင် အပိုပေစည််းရှော်းပါ်းမှုန ကောင် အင်အော်းနတောင်တင််းနသော

ေေ်တပ်မဖေ်ခွဲနသော်လည််း အရည်အနသွ်းမပည်မှီနသော ေေ်တပ်အမဖေ်သိုို့ မနရောက်ခွဲနပ ( Myoe, 2015)။ တတယ

အချက်အနေနှင် တရိုတ်အနေမဖင် မမေ်မောမပည်သူလူထိုအ ကော်း ၎င််း၏ပံိုရပ်ကို နကောင််းမွေ်နအောင် မတည်နဆောက်နိုင်ခွဲနပ။

အ ယ်န ကောင်ဆိုနသော် ၎င််း၏ ကျင်ဝတ်ဆိုင်ရောအမပ အမူ (ethnical practices)န ကောင်မဖေ်သည်။ ထင်ရှော်းနသော

သောဓကမျော်းမှော မမေ်ဆံိုဆည်ေီမံကေ််းနှင် လက်ပံနတောင််းနတောင် သတတ တူ်းနဖော်နရ်း ေီမံကေ််းမျော်းတွင် နမမယော၊

အို်းအမ်ဆံို်းရံှု်းခွဲရနသော နဒသခံမပည်သူမျော်းမှော ေည််းပါ်းလှနသော နလျော်န က်းကိုသော ရရှခွဲသည်။ ၂၀၀၉ မှ ၂၀၁၁ ခိုနှေ်

မမေ်ဆံိုဆည် တည်နဆောက်သည် ကောလအတွင််း ဆည်တည်နဆောက်သည် ပတ်ဝေ််းကျင်ရှ နကျ်းရွော ၅-ရွော

ဖယ်ရှော်းနပ်းခွဲရပပီ်း နဒသခံ ၂၁၄၆ နယောက်၏ လူမှုေီ်းပွော်းနရ်း ဝ ထခိုက်ခွဲရသည်။ ၂၀၀၃ ခိုနှေ် လက်ပံနတောင််းနတောင်

န က်းေီေီမံကေ််းေတင်ချေ်၌ န က်းေီတူ်းနဖော်နရ်းအတွက် နကျ်းရွော ၂၆ ရွောဖယ်ရှော်းခံခွဲရပပီ်း လယ်နမမဧက ၇၈၆၇.၈၇

ဆံို်းရံှု်းပျက်ေီ်းခွဲရသမဖင် နဒသခံမပည်သူမျော်း၏ လူမှု ဝမျော်းေွော ထခိုက်ခွဲရသည်။ ထအ

ိုို့ မပင် တရိုတ်၏ရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံမှု

ကိုမဏ
ပ ီမျော်းက ၎င််းတ၏
ိုို့ ေီမံကေ််းမျော်းန ကောင် မဖေ်နပေါ်လောမည် လူမှု ဝေီ်းပွော်းနရ်း (socio-economic)အနပေါ်

ထခိုက်မှုနှင် သ ောဝပတ်ဝေ််းကျင်အနပေါ် သက်နရောက်လောနိုင်မည် အနတရောယ် (environment degradation)ကို

39
ထည်သွင််းေဉ််းေော်းခွဲမခင််း မရှခွဲနပ ( Lwin Oo,H.W. 2019)။ ထန
ိုို့ ကောင် မပည်သူလူထို ကော်း တရိုတ်အနပေါ် မနကျေပ်မှု

တို်းပွော်းလောမခင််းနှင် တရိုတ်ကနကောင််းမွေ်နသောပံိုရပ် မတည်နဆောက်နိုင်မခင််းက ၂၀၁၁ ခိုနှေ်နောက်ပိုင််း မမေ်မောအေို်းရ၏

တရိုတ်အနပေါ်ထော်းရှသည် မူဝါဒအနပေါ် မျော်းေွောသက်နရောက်မှုရှခွဲသည်။

ခခံ ငံို၍သံို်းသပ်ရလ င် ၁၉၈၈ မှ ၂၀၁၀ ခိုနှေ် ေဝတ/ေအဖ ေေ်အေို်းရ အိုပ်ချ ပ်ေဉ်ကောလအတွင််း မမေ်မောနိုင်ငံ

မပည်သူမျော်း၏ ဒီမိုကနရေီနတောင််းဆိုမှုအတွက် ဖနှပ်ခံရမခင််းနှင် မပည်တွင််းနိုင်ငံနရ်း ပဋပကခမျော်းန ကောင် ေေ်အေို်းရအနပေါ်

ေီ်းပွော်းနရ်းပတ်ဆိုို့မခင််း၊ အထီ်းကျေ်နိုင်ငံအမဖေ် ထော်းရှမခင််း ေသည်နိုင်ငံတကောမှ အနရ်းယူမှုမျော်းေွော ကကံ နတွွံ့ခွဲရသည်။

သန
ိုို့ သော် တရိုတ်၏ နိုင်ငံနရ်း၊ ေေ်နရ်း၊ ေီ်းပွော်းနရ်း ပူ်းနပါင််းနဆောင်ရွက်မှုမျော်းန ကောင် မမေ်မောေေ်အေို်းရ

ရှင်သေ်ရပ်တည်နိုင်ခွဲသည်။ တရိုတ်၏ မမေ်မောနိုင်ငံအနပေါ် နကျောနထောက်နောက်ခံမပ မခင််းကလည််း မမေ်မောနိုင်ငံ၏

ပထဝီအနေအထော်းသည် တရိုတ်၏မဟောဗျျူဟောရည်မှေ််းချက်မဖေ်နသော two oceans policy နှင် spring of pearls

ေီမံကေ််းအတွက် အချက်အမခောကျသည် အနေအထော်းတွင် တည်ရှသည် အမပင် မမေ်မောနိုင်ငံကို နိုင်ငံတကော ဖအော်းမှ

ကောကွယထ
် ော်းမခင််းအတွက် တရိုတ်၏ ေီ်းပွော်းနရ်း မျော်းေွောမဖေ်ထွေ််းခွဲသည်။ သိုို့နသော် မမေ်မောေေ်အေို်းရအနေနှင် တရိုတ်၏

မမေ်မောအနရ်းအနပေါ် ဩဇောသက်နရောက်မှု ကကီ်းမော်းလောမခင််း၊ တရိုတ်ကိုမပဏီမျော်း၏ တဖက်သတ်

ကိုယ်ကျ ်း ကည်မှုမျော်းန ကောင် မပည်သူမျော်းအတွင််း မနကျေပ်မှု မမင်တက်လောမခင််းတက

ိုို့ တရိုတ်အနပေါ်

သတကကီ်းေွောထော်းရမည် အနေအထော်းမဖေ်လောသည်။ ဤအနမခအနေတွင် အနမရကေ်သမမတ အို ော်းမော်း လက်ထက်

အနမရကေ်အေို်းရ၏ အောရှမဏ္ဍ င် (pivot towards Asia-Pacific)မူဝါဒက မမေ်မောအေို်းရအတွက် တရိုတ်အနပေါ်

အလွေ်အကျွံမှီခိုမှုကို နလျောချရေ် အခွင်အနရ်းမဖေ်ခွဲသည်။ တရိုတ်၏ အင်အော်းကကီ်းထွော်းလောမခင််းနှင် အင်ဒို -

ပေဖတ်နဒသတွင််း လွှမ််းမို်းမှုအော်းနကောင််းလောမခင််းက အနမရကေ်အတွက် ဤနဒသတွင််းရှ အမခော်းနသော နိုင်ငံမျော်းနှင်

နကောင််းမွေ်နသော ဆက်ဆံနရ်းထူနထောင်ရေ် လိုအပ်လောသည်။ ထန

ိုို့ ကောင် အင်ဒို-ပေဖတ်နဒသတွင််းရှ

မဟောဗျျူဟောကျနသော မမေ်မောပထဝီအနေအထော်းအရ မမေ်မောနိုင်ငံအနပေါ်ထော်းနသော အနမရကေ်၏ မူဝါဒနမပောင််းလွဲရေ်

လိုအပ်လောသည် (Myoe, 2015)။ ထိုို့န ကောင် ယခင်အေဉ်အဆက် အနမရကေ်သမမတမျော်း၏ ပတ်ေအ

ိုို့ နရ်းယူမှု

မူဝါဒလမ််းေဉ်မှ နသွဖယ်၍ ၂၀၀၉ ခိုနှေ် သမမတ အို ော်းမော်းအစိိုားရ လက်ထက်မှေတင်ပပီ်း ေအဖအေို်းရ၏ နိုင်ငံနရ်း

မပ မပင်နမပောင််းလွဲမှုမျော်းအနပေါ် မူတည်၍ မမေ်မောနိုင်ငံအနပေါ်ထော်းရှသည် အနရ်းယူပတ်ဆမ

ိုို့ ှုမျော်းကို နလျောချပပီ်း အမပ သန ော

ဆက်ဆံ နရ်းတို်းမမင်သွော်းမည် မူဝါဒကို ချမှတ်ခွဲသည် (Qingron, 2010 )။ ဤမူဝါဒက ေအဖအေို်းရအတွက် တရိုတ်အနပေါ်

မှီခိုမှုနလျောချရေ် အခွင်အနရ်းအမဖေ် ဆိုပ်ကိုင်နိုင်ခွဲသည်။ ထိုအချေ်မှေ၍ မမေ်မောနိုင်ငံ နိုင်ငံနရ်းမပ မပင်

နမပောင််းလွဲမှုမျော်းန ကောင် အနမရကေ်နှင် ဆက်ဆံနရ်း အထူ်းနကောင််းမွေ်ခွဲပပီ်း နိုင်ငံတကောအသိုင််းအဝိုင််း အတွင််းသိုို့

မပေ်လည်နမခချနိုင်ခွဲသည်။

40
၃.၄ အိနဒိယနိုင်ငံ၏အခန််းကဏ္ဍ

အနဒယနိုင်ငံသည် ၁၉၈၈ အနရ်းအခင််းမဖေ်ပွော်းချေ် မမေ်မောနိုင်ငံ ဒီမိုကနရေီနတောင််းဆိုမှုအတွက်

နထောက်ခံရပ်တည်ခွဲနသော ပထမဆံို်းနသော အမ်ေီ်းချင််းနိုင်ငံမဖေ်ခွဲသည်။ ၁၉၈၈ မှ ၁၉၉၀ အတွင််း အနဒယ၏

မမေ်မောနိုင်ငံနှင်ပတ်သက်နသော မူဝါဒမှော မမေ်မောနိုင်ငံအတွင််းရှ ဒီမိုကနရေီအင်အော်းေိုမျော်းကို ပွင်ပွင်လင််းလင််း

နထောက်ခံခွဲပပီ်း ေေ်အေို်းရနှင်ပတ်သက်၍ အလံို်းေံိုမညနှုင််းနရ်းမူ ''complete disengagement" ကို ကျင်သံို်းခွဲသည်။

သန
ိုို့ သော် ၁၉၉၀ ခိုနှေ်နောက်ပိုင််း အနဒယနှင် မမေ်မောေေ်အေို်းရအ ကော်း ဆက်ဆံနရ်းတင််းမောရောမှ

မပေ်လည်နပျောနမပောင််းလောခွဲသည်။ မမေ်မောဒီမိုကနရေီ မပ မပင်နမပောင််းလွဲနရ်းနှင် ပတ်သက်၍ အနဒယ၏သန ောထော်းမှော

အမ်ေီ်းချင််းနိုင်ငံမဖေ်နသော မမေ်မောဒီမိုကနရေီ မဖေ်ထွေ််းမှုကို လိုလော်းသကွဲသိုို့ တေ်ချေ်ထွဲမှော ွဲ ၎င််း၏အကျ ်းေီ်းပွော်းကို

အနမခခံသည် လမ််းေဉ်ကို ကျင်သံို်းခွဲသည်။

မမေ်မောနိုင်ငံ၌ ၁၉၈၈ အနရ်းအခင််းမဖေ်ပွော်းချေ်တွင် ရေ်ကိုေ်၌ရှနသော အနဒယသံရံို်းသည် ဒီမိုကနရေီလိုလော်းနသော

ဆနဒမပမပည်သူမျော်းကို တက်ကကွေွော ကူညီခွဲသည်။ ထအ

ိုို့ မပင် ရေ်ကိုေ်ရှ အနဒယသံရံို်း၏ ေော ကည်တိုက်ကို ေေ်အေို်းရ၏

အ ကမ််းဖက်တက
ို ်ခိုက်မှုန ကောင် ဒဏ်ရောရရှလောနသော ဆနဒမပမပည်သူမျော်းအတွက် ယောယီနဆ်းကိုခေ််းအနေနှင်

နမပောင််းလွဲခွဲသည်။ ဒီမိုကနရေီအင်အော်းေိုမျော်း မဖေ်နသော All Burma Federation of Student Unions (ABFSU)၊

နဒေါ်နအောင်ဆေ််းေို ကည်၊ ဦ်းနိုတို့န

ို ှင် တရော်းဝင်အေီ်းကပ်ရှခွဲသည်။ သံရံို်းအရောရှမျော်းက ဦ်းနိုနှင်

နဒေါ်နအောင်ဆေ််းေို ကည်တို့ို ကော်း နဆွ်းနနွ်းညနှုင််းမှုမျော်းမဖင် နဒေါ်နအောင်ဆေ််း ေို ကည် နခါင််းနဆောင်နသော

ယောယီအေို်းရဖွွဲွံ့ေည််းနိုင်ပါက အနဒယ သံရံို်းအနေနှင် အမခော်းနသော မမေ်မောနိုင်ငံရှ သံရံို်းမျော်းနှင် ပူ်းနပါင််းပပီ်း ယောယီအေို်းရကို

အသအမှတ်မပ မည်ဟို ထိုတ်နဖော်နမပော ကော်းခွဲသည်။ ေေ်အေို်းရ၏ ဖမ််းဆီ်းမှုကို တမ််းနရှောင်ရေ်အတွက် အနဒယေယ်ေပ် သိုို့

ထွက်နမပ်းလောသည် ဆနဒမပနကျောင််းသော်းမျော်းကို အနဒယနိုင်ငံသိုို့ ဝင်နရောက်နိုင်နရ်းအတွက် နငွန က်းနထောက်ပံမှုမျော်း

နပ်းခွဲသည်။ အနဒယအေို်းရကလည််း ထွက်နမပ်းလောနသော ဆနဒမပနကျောင််းသော်းမျော်းအတွက် Refugee Camps မျော်းကို

Mizorum နှင် Manipure မပည်ေယ်မျော်းတွင် ဖွင်လှေ်နပ်း ခွဲသည်။ ၁၉၈၉ ခိုနှေ်တွင် အနဒယ၏ External Affairs Minister

က အနဒယသိုို့ ခိုလလ
ံှု ောနသော မမေ်မောဆနဒမပနကျောင််းသော်းမျော်း အပါအဝင် ဒီမိုကနရေီနတောင််းဆိုမှုန ကောင်

ေေ်အေို်းရ၏ဖနှပ်မှုကို နရှောင်ရှော်းရေ်အတွက် ထွက်နမပ်းလောနသောသူမျော်းကို မမေ်မောမပည်တွင််းသိုို့ မပေ်မပရ

ိုို့ ေ်

တကျနသောညွှေ် ကော်းချက်မျော်း (Strict Instruction)ကို အနဒယပါလီမေ်တွင် ချမှတ်ညွှေ် ကော်းခွဲသည်။ အနဒယအေို်းရသည်

မမေ်မောနိုင်ငံအပါအဝင် အနောက်နိုင်ငံမျော်းေည််းတူ မမေ်မောေေ်အေို်းရကို အဆက်အဆံမလိုပ်ခွဲနပ (Aung & Myint, 2001)။

ထန
ိုို့ ကောင် အနဒယနိုင်ငံသည် ၁၉၈၈ အနရ်းအခင််းတွင် မမေ်မောနိုင်ငံ ဒီမိုကနရေီအနရ်းအတွက် ခိုင်မောေွောရပ်တည်နပ်းခွဲသည်

တေ်ခိုတည််းနသော အမ်ေီ်းချင််းနိုင်ငံမဖေ်ခွဲသည်။ သန
ိုို့ သော် မမေ်မောနိုင်ငံ ဒီမိုကနရေီအနရ်းတွင် အနဒယ၏

41
နထောက်ခံရပ်တည်နပ်းမှုသည် ၁၉၈၈ မှ ၁၉၉၀ ကောလအထသောရှခွဲပပီ်း ၁၉၉၀ နောက်ပိုင််းတွင် အနဒယ၏

မမေ်မောနိုင်ငံအနပေါ်ထော်းရှနသော မူဝါဒမှော သသသောသော နမပောင််းလွဲသွော်းခွဲသည်။

၁၉၉၀ မှေ၍ အနဒယအေို်းရက မမေ်မောနိုင်ငံအနပေါ်ထော်းရှနသော အနဒယ၏မူဝါဒကို မပေ်လည်ဆေ််းေေ်ခွဲ ကသည်။

အနဒယ၏မူဝါဒနမပောင််းလွဲလောမှုမှော အချက် (၂) ချက်အနပေါ်တွင် အနမခခံသည်။ ပထမအချက်မှော အနဒယမပည်မနှင်

နဝ်းကွောလျက်ရှနသော မမေ်မောနိုင်ငံေယ်ေပ်ရှ အနဒယမပည်ေယ်ေပ်မျော်း၏ လံိုခခံ နရ်းမဖေ်သည်။ ဒိုတယအချက်မှော

globalization နခတ်အရ အမ်ေီ်းမခင််းနိုင်ငံမျော်းနှင် ေီ်းပွော်းနရ်းပူ်းနပါင််းနဆောင်ရွက်ရေ် လိုအပ်လောမခင််းန ကောင်မဖေ်သည်။

အထူ်းသမဖင် နဒသတွင််း တရိုတ်၏လွှမ််းမို်းမှု အော်းနကောင််းလောနသောန ကောင် အနဒယအနေနှင် မမေ်မောနိုင်ငံနှင်

ဆက်ဆံနရ်းအဆင်နမပရေ် အထူ်းလိုအပ်လောခွဲသည်။ အနဒယ၏ လံိုခခံ နရ်းနှင်ပတ်သက်ပပီ်း မမေ်မော-အနဒယေယ်ေပ်တွင်

ေယ်နမမမပငမ်သက်မှုန ကောင် မမေ်မောနိုင်ငံမှ ေေ်နမပ်းဒိုကခသည် အမျော်းအမပော်း အနဒယသဝ

ိုို့ င်နရောက်လောခွဲသည်။ အထူ်းသမဖင်

၁၉၉၂ ခိုနှေ်တွင် အနဒယ-မမေ်မောေယ်ေပ်အပါအဝင် မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ေယ်ေပ်နဒသမျော်းသို့ို ေေ်အေို်းရက ေေ်နရ်းအင်အော်းမျော်း

တို်းမမင်ချထော်းခွဲသည်။ ထိုို့န ကောင် နထောင်နှင်ချီနသော အနဒယေယ်ေပ်မှ ောဂလူမျ ်းမျော်း အနဒယ Nagaland မပည်ေယ်ထွဲသိုို့

ဝင်နရောက်လောသည်။ ောဂ refugees မျော်းကို မမေ်မောနိုင်ငံအတွင််းသိုို့ မပေ်လည်ပိုို့ရေ် မမေ်မောေေ်အေို်းရနှင်

ပူ်းနပါင််းနဆောင်ရွက်ရေ် လိုအပ်သည်။

၁၉၇၂ ခိုနှေ်ထွဲက အနဒယ-မမေ်မောေယ်ေပ်ရှ နဒသမျော်းကို နမခကိုတ်ယူထော်းသည် လက်ေက်ကိုင်

အဖွွဲွံ့အေည််းမျော်းက နှေ်နိုင်ငံလံို်း၏ လံိုခခံ နရ်းကို ပခမ််းနမခောက်လျက်ရှသည်။ မမေ်မော က်မခမ််းမှ ကချင်၊ ချင််းနှ င်

ောဂလက်ေက်ကိုင် တိုင််းရင််းသော်းမျော်း၊ အနဒယ က်မခမ််းမှ Mizo, Naga နှင် Manipuri လက်ေက်ကိုင် တိုင််းရင််းသော်းမျော်းက

မပည်မအေို်းရမျော်း၏ ေယ်နမမရှင််းလင််းမှုမျော်းတွင် တေ်ဖက်နိုင်ငံမျော်း၏ ေယ်နမမနဒသမျော်းထွဲသိုို့ ဝင်နရောက်ခိုလံှုနလရှသည်။

ထိန
ိုို့ ကကဘငာ့် မပည်မအေို်းရမျော်းအနေနှင် နှေ်နိုင်ငံအေို်းရမျော်း ပူ်းနပါင််းေေ်ဆင်နရ်းလိုပ်မှသော ထေ််းချ ပ်နိုင်မည်မဖေ်သည်။

ထအ
ိုို့ မပင် မဟောဗျျူဟောအရ တရိုတ်နတောင်ပိုင််းမှ ဝင်နရောက်လောနိုင်နသော ကိုေ််းလမ််းကို ထေ််းချ ပ်ထော်းနိုင်ရေ်မှော

မမေ်မောတေ်နိုင်ငံထွဲသောရှသည်။ ထန
ိုို့ ကောင် တရိုတ်က မမေ်မောနိုင်ငံကို အသံို်းချပပီ်း အနဒ ယ၏ နမမောက်ပိုင််းမပည်ေယ်မျော်းသိုို့

ထပါ်းလောမည်ကို အနဒယအေို်းရက ေို်းရမ်ခွဲသည်။ ထအ

ိုို့ မပင် မမေ်မောေေ်အေို်းရအနပေါ် လွှမ််းမို်းထော်းနိုင်မှုကို

အခွင်နကောင််းယူ၍ တရိုတ်၏ နရတပ်တ်းို ချွဲွံ့မှုကို အနဒယ သမိုဒဒရောအတွင််းရှ အနဒယ၏နရတပ်ကို ပခမ််းနမခောက်လော နိုင်သည်

( Gautam, 2017)။ ထိုို့န ကောင် အနဒယအနေနှင် တရိုတ်ကို Counter-balance လိုပ်နိုင်ရေ်အတွက် မမေ်မောနိုင်ငံ နှင်

နကောင််းမွေ်နသော ဆက်ဆံနရ်းထော်းရှရေ် လိုအပ်လောသည်။

ေေ်နအ်းကောလပပီ်းဆံို်းချေ်နှင်အတူ globalization ပျံွံ့နသ

ှံို့ က်နရောက်လောမှုက အနဒယနိုင်ငံ အတွက်

ေီ်းပွော်းနရ်းမူဝါဒ မပ မပင်နမပောင််းလွဲရေ် လိုအပ်လောသည်။ အထူ်းသမဖင် အနရှွံ့နတောင်အောရှ နဒသတွင််း

အမ်ေီ်းချင််းနိုင်ငံမျော်းနှင် ေီ်းပွော်းနရ်းပူ်းနပါင််းနဆောင်ရွက်ရေ် လိုအပ်သလို အောရှ-ပေဖတ် နဒသတွင််း တရိုတ်၏လွှမ််းမို်းမှု

42
အော်းနကောင််းလောမခင််းက အနဒယ၏ နိုင်ငံမခော်းနရ်းမူဝါဒကို နမပောင််းလွဲနေခွဲသည်။ အကျ ်းဆက်အော်းမဖင် ၁၉၉၂ တွင် "Look

East Policy" ကို တရော်းဝင်ေတင်ချမှတ်ခွဲသည်။ အနဒယ၏ Look East Policy သည် (၁) နဒသတွင််း ေီ်းပွော်းနရ်း

ပူ်းနပါင််းနဆောင်ရွက်မခင််း (regional economic integration)၊ (၂) ေီ်းပွော်းနရ်းမူဝါဒ မပ မပင်နမပောင််းလွဲမခင််း (reform and

liberalization)၊ (၃) ေီ်းပွော်းနရ်းေဉ်ဆက်မမပတ် ဖွံွံ့ပဖ ်းတို်းတက်နေမခင််း (sustained economic growth)၊ (၄)

အနဒယမပည်မကကီ်းနှင် အလှမ််းကွောနဝ်းနသော အနရှွံ့နမမောက်နဒသရှ အနဒယ၏မပည်ေယ် (၆) ခို

ေီ်းပွော်းနရ်းဖွံွံ့ပဖ ်းတို်းတက်နေမခင််း ေသည်ရည်ရွယ်ချက် (၄) ခိုနပေါ်တွင် အနမခခံခွဲသည် (Haokip, 2011)။ မမေ်မောနိုင်ငံ၏

ပထဝီအနေအထော်းမှဘ အနဒယအတွက် ASEAN Community ကိုဆက်သွယရ

် ေ် လမ််းတံတော်းအနေနှင် တည်ရှခွဲသည်အမပင်

အနဒယ၏အနရှွံ့နမမောက် မပည်ေယ် (၆) ခိုအေက် (၄) ခိုမှော မမေ်မောနိုင်ငံနှင်ေယ်နမမမခင််း ထေပ်နေသည်။ ထိုို့န ကောင်

မမေ်မောနိုင်ငံ၏ တည်နေရဘမှဘ အနရှွံ့နတောင်အောရှတွင် အနဒယအတွက် ပထဝီနိုင်ငံနရ်း မဟောဗျျူဟောနမမောက် အနေ

အထော်းတွင် တည်ရှနေသည်။ ထန
ိုို့ ကောင် အနဒယ၏နိုင်ငံမခော်းနရ်းမူဝါဒ မဟောဗျျူဟောအရ မမေ်မောနိုင်ငံ အန ေါ် ယခင်ကလို

ရေ်လိုနသောဆက်ဆံနရ်း ဆက်လက်ကျင်သံို်းရေ် မမဖေ်နိုင်နတောနပ (Rieffel,2010)။ ထန

ိုို့ ကောင် အနဒယအေို်းရက ၁၉၉၀

တွင် ေတင်၍ မမေ်မောေေ်အေို်းရနှင် ဆက်ဆံနရ်းပံိုမှေ်မပေ်မဖေ်ရေ် အေမပ ခွဲသည်။

အေပိုင််းတွင် မမေ်မောေေ်အေို်းရအနေနှငာ့် အနဒယ၏ ပံိုမှေ်ဆက်ဆံနရ်းထူနထောင်ရေ် ကမ််းလှမ််းချက်ကို

အသအမှတ်မမပ ခွဲနပ။ ၁၉၉၁ တွင် အနဒယအနမခေိုက် RFA နရဒီယိုထိုတ်လွှင်မှုမှ မမေ်မောဒီမိုကနရေီ နဖော်နဆောင်နရ်းနှင်

ေေ်အေို်းရအော်း ဆေို့်ကျင်သည်ထိုတ်လွှင်မှုအနပေါ် မမေ်မောေေ်အေို်းရ က်မှ တော်းမမေ်နပ်းရေ် တရော်းဝင်နတောင််းဆိုမှုကို

အနဒယအေို်းရ က်မှ လက်ခံခွဲသည်။ နောက်ဆံို်းတွင် ၁၉၉၂ ၌ အနဒယ၏ ပံိုမှေ်ဆက်ဆံနရ်း မပေ်လည်ထူနထောင်ရေ်

ကမ််းလှမ််းချက်ကို မမေ်မော က်က လက်သင်ခံခွဲသည်။ ၁၉၉၂ ခို ဩဂိုတ်လတွင် မမေ်မောနိုင်ငံ၏

ပထမဆံို်းအဆင်မမင်အရောရှအဖွွဲွံ့ အနဒယ သတ
ိုို့ ရော်းဝင် အလည်အပတ်ခရီ်း သွော်းနရောက်ခွဲသည်။ ထိုအချေ်မှေ၍ အနဒယ-

မမေ်မောဆက်ဆံနရ်း တည်ပငမ်နသောအနေအထော်းသို့ို နရောက်ရှခွဲပပီ်း နှေ်နိုင်ငံ ကော်း တရော်းဝင်/တရော်းမဝင် အလည်အပတ်

ခရီ်းေဉ်မျော်း အဆင်မမင်အရောရှအဆင်၊ ဝေ်ကကီ်းအဆင်သွော်းနရောက်ခွဲ ကသည်။ မမေ်မောနိုင်ငံနှင် မပေ်လည်သင်မမတ်ရေ်

ကက ်းပမ််းမှုန ကောင် အနမရကေ်အပါအဝင် အနောက်နိုင်ငံမျော်းနှင် ဆက်ဆံနရ်း နအ်းေက်ခွဲသည်။ အေို်းရအဆင်တွင်

အနဒယနိိုင်ငံက အောဆီယန
ံ ိုင်ငံမျော်းနှင်အတူ ၁၉၉၀ နရွ်းနကောက်ပွွဲ အနိုင်ရရှပပီ်းနောက်ပိုင််း နဒေါ်နအောင်ဆေ််းေို ကည်

နေအမ်အကျယ်ချ ပ် ကျခံရမခင််းအတွက် နှုတ်ဆတ်နေခွဲသည်။ International Labour Organization (ILO)က

မမေ်မောမပည်အတွင််း အတင််းအဓမမနေခိုင််း မှုမျော်းနှင်ပတ်သက်ပပီ်း မမေ်မောနိုင်ငံကို ေွွဲချက်တင်သည် ကေစနှင်ပတ်သက်၍

ကေို့်ကွက်နသောနိုင်ငံ အေည််းငယ်တွင် အနဒယပါခွဲသည်။ အနဒယအနေနှင် မမေ်မောဒီမိုကနရေီအနရ်း လှုပ်ရှော်းသူအမျော်းေိုကို

ဆက်လက်ခိုလံှုခွင် နပ်းခွဲနသော်လည််း ၎င််းတ၏

ိုို့ လှုပ်ရှော်းမှုနှင် လိုပ်ကိုင်နဆောင်ရွက်မှုမျော်းကို အေီ်းကပ် နေောင် ကည်ခွဲသည်။

အထူ်းသမဖင် မမေ်မောနိုင်ငံမှ အဆင်မမင်အရောရှမျော်း တရော်းဝင်လောနရောက် လည်ပတ်ချေ်တွင် ဆနဒမပရေ်ေီေဉ်သမ

ူ ျော်းကို

43
ဖမ််းဆီ်းထေ််းသမ််းခွဲသည် အမဖေ်အပျက်မျော်းရှခွဲသည်။ ဤကွဲသိုို့ အနဒယ၏မူဝါဒ နမပောင််းလွဲလောမှုနှင် ပတ်သက်၍

နဒေါ်နအောင်ဆေ််းေို ကည်က ေတ်ပျက်မန ကောင််း ၁၉၉၅ ဒီဇင် ောလတွင် သတင််းသမော်းမျော်းနှင် နတွွံ့ဆရ

ံို ော၌နြဘ်ဖ ြာ့သည်။

အနဒယနှင် တရိုတ်သည် မမေ်မောအေို်းရနှင် ရင််းနှီ်းနသော ဆက်ဆံနရ်း တည်နဆောက်လျက်ရှသည်။ တရိုတ်နိုင်ငံက

ဒီမိုကနရေီနိုင်ငံ မဟိုတ်နသော်လည််း ဒီမိုကနရေီ တည်နဆောက်ပပီ်းနသော အနဒယနိုင်ငံက မမေ်မောနိုင်ငံ၏

ဒီမိုကနရေီမပ မပင်နမပောင််းလွဲနရ်းအတွက် NLD ပါတီကို နထောက်ခံမည်ဟို နမ ော်လင်မန ကောင််း နေေါ်နအဘင်ဆေ်ားစိုကကည်က

နမပော ကော်းခွဲသည် ( Aung & Myint, 2001)။

လံိုခခံ နရ်းနှင် ေီ်းပွော်းနရ်းပူ်းနပါင််းနဆောင်ရွက်မှုအနပေါ် အနမခတည်၍ နမပောင််းလွဲလောနသော အနဒယ၏

နိိုင်ငံမခော်းနရ်းမူဝါဒအရ မမေ်မောေေ်အေို်းရနှင် အနဒယ ကော်းဆက်ဆံနရ်းမှော ပံိုမှေ်တ်းို တက်လောခွဲသည်။ ၁၉၉၅ ခိုနှေ်တွင်

ေယ်ေပ်နဒသရှ လက်ေက်ကိုင် ဆေို့်ကျင်နရ်းအဖွွဲွံ့အေည််းမျော်းကို ထို်းေေ်ဆင်ရေ် နှေ်နိုင်ငံေေ်နရ်း ပူ်းနပါင််းနဆောင်ရွက်မှု

မပ လိုပ်နိုင်ခွဲသည်။ "Operation Golden Bird" ဟို အမည်နပ်းထော်းနသော အဆိုပါေေ်ဆင်နရ်းတွင်

အနရှွံ့နမမောက်မပည်ေယ်မျော်းတွင်ရှနသော National Socialist Council of Nagaland (NSCS)နှင် Manipur insurgent

groups တက
ိုို့ ို မမေ်မောေေ်တပ်နှင် နပါင််း၍ထို်းေေ်ဆင်နိုင်ခွဲသည်။ ေီ်းပွော်းနရ်း ပူ်းနပါင််းနဆောင်ရွက်မှုနှင် ပတ်သက်၍

အနဒယ၏ "Look East Policy" မူဝါဒချမှတ်ပပီ်းနောက်ပိုင််း ၁၉၉၀ မပည်လွေ်နှေ်မျော်းမှေ၍ အနဒယ၏ အနထောက်အပံနှင်

မမေ်မောနိုင်ငံ၌ လမ််းပေ််းဆက်သွယ်နရ်းဆိုင်ရော အနမခခံအနဆောက်အအံိုမျော်း ေတင်တည်နဆောက်ခွဲသည်။ တမူ်း -ကနလ်းနှင်

ကနလ်းဝ တက
ိုို့ ို ဆက်သွယထ
် ော်းနသော အနဒယ-မမေ်မောချေ် ကည်နရ်းလမ််း ကို ၁၉၉၇ ခိုနှေတ
် ွင် ေတင်ခွဲသည် ( The

Irrawaddy, 2014)။

၁၉၉၇ ခိုနှေ်၊ ဂျွေ်လတွင် BIST-EC (Bangladesh, India, Sri Lanka, Thailand - Economic Cooperation)ကို

ေတင်ဖွွဲွံ့ေည််းခွဲသည်။ ၎င််းနှေ်မှောပင် မမေ်မောနိုင်ငံက အောဆီယံအဖွွဲွံ့ဝင် နိုင်ငံမဖေ်ခွဲပပီ်း Bay of Bengal Initiative for Multi-

sectoral Technical and Economic Cooperation (BIMSTEC)ကို ၂၀၀၄ ခိုနှေ်၊ ဂျျူလင

ို လ
် တွင် ဖွွဲွံ့ေည််းခွဲသည်။ ၂၀၀၀

မပည်နှေ်မျော်းတွင် မမေ်မောနှင် အနဒယ ကော်း ဆက်ဆံနရ်းမှော ေီ်းပွော်းနရ်းနပေါ်တွင် အဓကအနမခခံခွဲသည်။ ၂၀၀၁ ခိုနှေ်တွင်

နှေ်နိုင်ငံ ကော်း လံိုခခံ နရ်း၊ သပပံနှင် ေည််းပညော၊ ေွမ််းအင်နှင်ပတ်သက်နသော ော်းလည်မှုေောချွေ်လွှော MOU ထို်းခွဲသည်။ ၂၀၀၂

ခိုနှေ်တွင် အနဒယနကောင်ေေ်ဝေ်ရံို်း (India Consulate General)ကို မနတနလ်းတွင်၎င််း မမေ်မဘနကဘင်စေ်ဝေ်ရံို်းကို Kolkata

တွင်၎င််း အသီ်းသီ်းဖွင်လှေ်ခွဲပပီ်း နှေ်နိုင်ငံ ကော်း သံတမေ်နရ်းရောဆက်သွယမ

် ှု အဆင်မမင်တင်ခွဲသည်။ ၂၀၀၆-၂၀၀၇ ခိုနှေ်တွင်

အနဒယမှ ေေ်လက်ေက် ပေစည််းမျော်း (guns, morters, helicopters, submarine surveillance, Aircrafts and Spare

Ports, etc)မမေ်မောနိုင်ငံမှ ဝယ်ယူခွဲသည်။ တချေ်ထွဲမှော ွဲ အနဒယမှ မမေ်မောနိုင်ငံကို ဖွံွံ့ပဖ ်းတို်းတက်နရ်း အကူအညီအမဖေ်

အနမရိကေ်နေေါ်လဘ ၈၀ မလယံ နထောက်ပံနပ်းခွဲသည်။ ၂၀၁၀ တွင် ေအဖ ဥက္ဌဗိုလခ

် ျ ပ်မှျူ်းကကီ်း သေ််းနရွှေ

အနဒယသအ
ိုို့ လည်အပတ် နရောက်ရှခွဲပပီ်း နှေ်နိုင်ငံ ကော်း ကိုေ်သွယ်နရ်း အနမရိကေ်နေေါ်လဘ ၁ လယံ ထ

44
တို်းမမင်ရေ်သန ောတူညီမှု ရရှခွဲသည် ( Boot, 2010)။ နှေ်နိုင်ငံ ကော်း ကိုေ်သွယ်နရ်းမှော ၂၀၁၂ ခိုနှေ်တွင် အနမရိကေ်နေေါ်လဘ

၁.၈ လယံ ရှခွဲပပီ်း ၂၀၁၄ ခိုနှေ်တွင် အနမရိကေ်နေေါ်လဘ ၈ လယံ ထနရောက်ရှခွဲသည်။ FDI နှင်ပတ်သက်၍

မမေ်မောနိုင်ငံတွင် အနဒယ၏ ရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံမှုမှော ၂၀၁၃ ခိုနှေ်တွင် အနမရိကေ်နေေါ်လဘ ၂၈၉ မလယံထ တို်းမမင်လောခွဲသည်

(Price, 2013)။ မမေ်မောနိုင်ငံတွင် ေေ်အေို်းရနခတ်ပပီ်းနောက် civilian government တက်လောနသော ၂၀၁၁ ခိုနှေ်

နောက်ပိုင််းတွင်လည််း အနဒယ-မမေ်မောဆက်ဆံနရ်းမှော နကောင််းမွေ်နသောအနေအထော်းနှင် ဆက်လက် တည်ရှနေခွဲသည်။

ဒီမိုကနရေီအခိုင်အမော အော်းနကောင််းနေပပီမဖေ်နသော အနဒယနိုင်ငံအနေနှင် ၁၉၉၀ နောက်ပိုင််း

မမေ်မောဒီမိုကနရေီအနရ်းအနပေါ် နမပောင််းလွဲလောနသော သန ောထော်းနှင် မမေ်မောေေ်အေို်းရနှင် ဆက်ဆံ

နရ်းတို်းမမင်လောမှုအနပေါ် နိုင်ငံတကောနဝဖေ်မှုမျော်း ရှခွဲသည်။ ထိုနဝဖေ်မှုနှင်ပတ်သက်၍ အနဒယအနေမဖင် ေေ်အေို်းရနှင်

မူဝါဒအရ တရော်းဝင် ပူ်းနပါင််းနဆောင်ရွက်မှုမျော်း ရှနေနသော်လည််း မမေ်မောမပည်သူလူထို၏ ဒီမိုကနရေီ လိုလော်းမှုကို

နထောက်ခံခွဲပပီ်း ဆက်လက် နထောက်ခံသွော်းမည်မဖေ်န ကောင််း တံမိုို့ ပေ်ခွဲသည်။ သောဓက အနေနှင် မမေ်မောဒီမိုကနရေီ

လှုပ်ရှော်းမှုန ကောင် တိုင််းမပည်မှ ထွက်နမပ်းလောခွဲရနသော ဒီမိုကနရေီ အင်အော်းေိုမျော်းကို တရော်းဝင် လက်ခံထော်းခွဲနသော

တေ်ခိုတည််းနသော အမ်ေီ်းချင််းနိုင်ငံမဖေ်ပပီ်း ဤမူဝါဒမှော နောင်တွင်လွဲ နမပောင််းလွဲသွော်းမည် မဟိုတ်န ကောင််း နဖော်မပခွဲသည်။

၁၉၉၁ ခိုနှေ် နဒေါ်နအောင်ဆေ််းေို ကည် ပငမ််းချမ််းနရ်းနိုဗယ်ဆို ရရှချေ်၌ အနဒယနိုင်ငံသည် ပထမဆံို်း ဝမ််းသောဂိုဏ်ယူန ကောင််း

ထိုတ်မပေ်သည် နိုင်ငံမဖေ်ပပီ်း အနဒယမပည်သူမျော်းကလည််း နသောင််းနသောင််းဖျဖျကက ဆိုခွဲ ကသည် ( Aung & Myint, 2001)။

မမေ်မောဒီမိုကနရေီအနရ်းနှင် ပတ်သက်၍ အနဒယနှင် မမေ်မောအ ကော်းဆက်ဆံနရ်းမှော people-to-people relationship

အခေ််းကဏ္ဍ၌ ပို၍ခိုင်မောခွဲသည် ( Maw, , 2020)။ ၁၉၉၂ ခိုနှေ်၊ နိုဝင် ောလ (၆)ရက်နေို့တွင် The India-Myanmar

Friendship Society ကို New Delhi ၌ ဖွွဲွံ့ေည််းခွဲပပီ်း အသင််း၏ ရည်ရွယ်ချက်မှော နဒေါ်နအောင်ဆေ််းေို ကည်

နေအမ်အကျယ်ချ ပ် ကျခံနေေဉ်အတွင််း မပည်ပနိုင်ငံမျော်း၌ မမေ်မောဒီမိုကနရေီအနရ်း နဆောင်ရွက်နိုင်ရေ်မဖေ်သည်။ ၁၉၉၃

ခိုနှေ်တွင် ဗမဘာ့မိတ်နဆွမျဘား အြွှေ့အစည်ား (Friends of Burma Organization) ကိိုြွှေ့စည်ားြာ့သည်။

ဖမေ်မောဒီမိုကနရေီ အနရ်းကို ပံပို်းကူညီရေ်အတွက် လိုအပ်ချက်မျော်းကို သက်ဆိုင်ရော အနဒယနိုင်ငံသော်းမျော်း

သတမပ မနိုင်နေရေ် မဖေ်သည်။ ပါဝင်သူမျော်းမှော အနဒယရှ မမေ်မောဒီမိုကနရေီအနရ်း လှုပ်ရှော်းသူမျော်း၊ ေောေယ်ဇင််းသမော်းမျော်း၊

လူူ့အခွင်အနရ်းလှုပ်ရှော်းသူမျော်း၊ လူမှုနရ်းနှင် နိုင်ငံနရ်းတက်ကကွလှုပ်ရှော်းသူမျော်း၊ အလိုပ်သမော်း သမဂ္နခါင််းနဆောင်မျော်းနှင်

ပညောနရ်းဆိုင်ရောပါနမောကခမျော်း ဖြစ်သည်။ ဤလိုပ်နဆောင် ချက်မျော်းသည် မမေ်မောနိုင်ငံ၌ ဒီမိုကနရေီအေို်းရ ဖွွဲွံ့ေည််းနိုင်ရေ်

နနှာင်နနှ်းနေမှုမျော်းနှင် ပတ်သက်ပပီ်း ပငမ််းချမ််းေွောမပ မပင်နမပောင််းလွဲမှု မပ လိုပ်နိုင်ရေ်မဖေ်သည်။ ထန

ိုို့ ကောင် အနဒယအေို်းရက

National Coalition Government of the Union of Burma (NCGUB) ၏ရံို်းခေ််းကို New Delhi တွင် ဖွင်လှေ်

ဖိုို့သန ောတူညီခွဲသည်။ ၁၉၉၃ ခိုနှေ်တွင် အနဒယအေို်းရက နဒေါ်နအောင်ဆေ််းေို ကည်ကို Jawaharlal Nehru Award for

International Understanding for the year 2003 ကို နပ်းအပ်ခွဲသည်။ ဆိုနပ်းအပ်ရမခင််း၏ ရည်ရွယ်ချက်မှော

45
ပငမ််းချမ််းနရ်းနှင် ချေ် ကည်ရင််းနှီ်းမှုကို ကိုယ်ေော်းမပ သကွဲသိုို့ နိုင်ငံတကောရှ တရော်းမ တမှုကင််းမွဲသည် ကေစရပ်မျော်းကို

ေေ်နခေါ်နိုင်သည် ေွမ််းရည်ကိုဂိုဏ်မပ နသောအော်းမဖင် မဖေ်သည် ( Aung & Myint, 2001)။ ဤဆိုနပ်းရမခင််း၏

အဓကရည်ရွယ်ချက်မှော မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ဒီမိုကနရေီ လှုပ်ရှော်းမှုနှင်ပတ်သက်၍ အနဒယအေို်းရအနေနှင် နထောက်ခံမှုရှန ကောင််း

မမေ်မောေေ်အေို်းရကို မပသလိုမခင််းမဖေ်သည်။

အချ ပ်ဆိုရလ င် အနဒယနိုင်ငံအနေနှင် မမေ်မောဒီမိုကနရေီအနရ်းနှင် ပတ်သက်၍ န ်းကျပ်ေံကျပ် (dilemma)

အနေအထော်းတွင် တည်ရှနေခွဲသည်။ အနဒယ၏ နိုင်ငံမခော်းနရ်းမူဝါဒမှော မမေ်မောနိုင်ငံ၌ မည်သည်အေို်းရတက်သည်မဖေ်နေ

ပံိုမှေ်ဆက်ဆံနရ်း (normal relationship) ထူနထောင်မည် မဖေ်သည်။ တဖက်မှောလွဲ ၎င််း၏အမ်ေီ်းချင််းနိုင်ငံတွင်

ဒီမိုကနရေီအေို်းရ ဖွွဲွံ့ေည််းနိုင်ရေ် နမ ော်လင်ချက်ကိုလည််း ဖျက်သမ််းမည်မဟိုတ်သလို ဖွွဲွံ့ေည််းနိုင်ရေ်လည််း အေဉ်

နထောက်ခံအော်းနပ်းသွော်းမည် ဟူနသော အနေအထော်းတွင်ရှသည်။ နိုင်ငံမခော်းနရ်းမူဝါဒဆိုသည်မှော မမ၏အကျ ်းေီ်းပွော်းကိုသော

အဓက အနမခခံထော်းနသော သန ောရှနသောန ကောင် အနဒယအနေမဖင် ၎င််းတ၏

ိုို့ ဒီမိုကနရေီသန ောမျော်းကို

ထိုတ်နဖော်နမပောဆိုနေနသော်လည််း လက်နတွွံ့တွင်မူ မမနိုင်ငံ၏ အမျိြိုားသော်းအကျ ်းေီ်းပွော်းကိုသော ဥားေော်းနပ်း

လိုပ်နဆောင်နေသည်ကို နတွွံ့ရှရသည်။

၃.၅ ဂျပန်နိုင်ငံ၏အခန််းကဏ္ဍ

ပညောရှင်မျော်း ကော်းတွင် ဂျပေ်-မမေ်မောဆက်ဆံနရ်းကို "Special Relationship" ဟို တင်ေော်း နခေါ်နလရှသည်။

ဒိုတယကမဘောေေ် ပပီ်းချေ်မှေပပီ်း ၁၉၈၈ ခိုနှေ်အထ အထူ်းသမဖင် ဗိုလ်ချ ပ်နေဝင််း အိုပ်ချ ပ်နသော မမေ်မောဆိုရှယလ
် ေ်

လမ််းေဉ်ပါတီနခတ် (မဆလ)တွင် နှေ်နိုင်ငံ အကကီ်းအကွဲမျော်းအ ကော်း ဆက်ဆံနရ်း အထူ်းနကောင််းမွေ်ခွဲသည်။ ဂျပေ်၏

ေေ်နလျော်န က်းမှအေမပ နသော ODA (Official Development Assistance )သည် ဆိုရှယလ

် ေ်နခတ် တံခါ်းပတ်ဝါဒ

ကျင်သံို်းနသော မမေ်မောေီ်းပွော်းနရ်းကို မျော်းေွောအနထောက်အကူမပ ခွဲသည်။ ၁၉၈၈ ခိုနှေ် ေေ်အောဏောသမ််းပပီ်းအချေ်၌

အနမရကေ်က မမေ်မောနိုင်ငံကို မဆက်ဆံရေ် ဖအော်းနပ်းနသော်လည််း ဂျပေ်နိုင်ငံက မမေ်မောနိုင်ငံနှင် အမပ သန ောနဆောင်

နသော ဆက်ဆံနရ်းကို ဆက်လက်ထေ််းသမ််းထော်းသည်။ ယခင်က နပ်းခွဲနသော အနထောက်အပံမျော်းထက် ပမောဏ

ေည််းသွော်းနသော်လည််း လူသော်းချင််းေောောမှု (humanitarian assistance)ဟူနသော နခါင််းေဉ်မဖင် မမေ်မောနိုင်ငံကို ဆက်လက်

အကူအညီနပ်းခွဲသည်။ ဂျပေ်နိုင်ငံ၏ ယံို ကည်ချက်မှော မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ဒီမိုကနရေီ မပ မပင်နမပောင််းလွဲမှုအတွက်

အနောက်နိုင်ငံမျော်း၏ ေီ်းပွော်းနရ်းပတ်ဆမ
ိုို့ ှု မူဝါဒ (Sanction Policy)ထက်ဆွွဲနဆောင်နရ်း မူဝါဒ (policy of persuasion)က

ပို၍ထနရောက်မှုရှမည်ဟို ယံို ကည်ခွဲသည်။ ထန

ိုို့ ကောင် ၁၉၈၈ မှ ၂၀၁၀ ခိုနှေ်အထ ေေ်အေို်းရ အိုပ်ချ ပ်ေဉ်ကောလအတွင််း

မမေ်မောမပည်တွင််း နိုင်ငံနရ်း မပ မပင်နမပောင််းလွဲမှုလိုပ်တိုင််း ဂျပေ်အေို်းရက အနကကွ်းမျော်းနမဖနလျောနပ်းမခင််း၊ ရပ်ဆိုင််းထော်း နသော

ODA အနထောက်အပံမျော်း မပေ်လည်အသက်ဝင်နေမခင််း ေသမဖင် မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ဒီမိုကနရေီ မပ မပင်နမပောင််းလွဲနရ်းကို

တွေ််းအော်းနပ်းခွဲသည်။

46
 ၁၉၈၈ ခိုနှေ် မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ေေ်အောဏောသမ််းမှုက မမေ်မောနိုင်ငံနှင် ရင််းနှီ်းေွောဆက်ဆံနေနသော နိုင်ငံမျော်းအတွက်

မျော်းေွောအခက်အခွဲ မဖေ်နေသည်။ အေပိုင််း၌ ယခင်ဆိုရှယ်လေ်နခတ်အတွင််း ဂျပေ်-မမေ်မောချေ် ကည်ရင််းနှီ်းမှုန ကောင်

ဂျပေ်နိုင်ငံက မမေ်မောနိုင်ငံကို ဆက်လက်အကူအညီ နပ်းလမ်မည်ဟို ေေ်အေို်းရက ယူဆခွဲသည်။ သန

ိုို့ သော် ၁၉၈၉ ခိုနှေ်တွင်

ဂျပေ်နိုင်ငံ၏ အနထောက်အပံမျော်း ရပ်ဆိုင််း လိုက်နသောအခါ မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ေီ်းပွော်းနရ်းနှင် ေေ်အေို်းရအနပေါ်

မျော်းေွောသက်နရောက်မှုရှခွဲသည်။ ဂျပေ်နိုင်ငံ၏ ODA ကိုရပ်လိုက်ရသည် အန ကောင််းအရင််းမှော ၎င််း၏

အနောက်အိုပ်ေိုမဟောမတ်မျော်း အထူ်းသမဖင် အနမရကေ်၏ ဖအော်းနပ်းမှုန ကောင်မဖေ်သည်။ သန

ိုို့ သော် နောက်(၅) လအ ကော၌

မမေ်မောေေ်အေို်းရကို အသအမှတ်မပ ရေ် ဆံို်းမဖတ်ခွဲပပီ်း ဤကွဲသမိုို့ ပ လိုပ်မခင််းအော်းမဖင် ပါတီေံိုပါဝင်နသော ဒီမိုကနရေီ

နရွ်းနကောက်ပွွဲကျင််းပနိုင်ရေ် ေေ်အေို်းရကို တွေ််းအော်းနပ်းနိုင်မည်ဟို ယံို ကည်ခွဲသည် (Porgyelor,2007)။ ထိုို့န ကောင်

၁၉၉၀ တွင် ေဝတအေို်းရက အနထွနထွနရွ်းနကောက်ပွွဲ ကျင််းပမည်ဟို တရော်းဝင်န ကမငောလိုက်နသောအခါ ဂျပေ်အေို်းရက

မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ဂျပေ်နပေါ်တင်ရှနေနသော အနကကွ်းထွဲမှ အနမရိကေ်နေေါ်လဘ ၂၃.၃ မလယံ နလျောနပ်းမည်မဖေ်န ကောင််း

ထိုတန
် ြေါ် နဖော်နမပော ကော်းခွဲသည်။ အနမရကေ်က ဂျပေ်၏ ဖမေ်မဘေေ်အေို်းရကို တရော်းဝင်အသအမှတ်မပ မခင််းနှင်

ပတ်သက်၍ နဝဖေ် နမပော ကော်းခွဲနသော်လည််း ဂျပေ်အေို်းရအနေနှင် လက်နလျောရေ်ဆနဒမရှနပ။ ထိုအချေ်တွင်

မမေ်မော၏အမ်ေီ်းချင််း ထိုင််းနိုင်ငံအပါအဝင် ေကဘောပူနှင် မနလ်းရှော်းနိုင်ငံတက

ိုို့ ေေ်အေို်း ရလက်ထက် တံခါ်းဖွင်

ေီ်းပွော်းနရ်းမူဝါဒန ကောင် မမေ်မောနိုင်ငံတွင် ကကီ်းမော်းနသော ရင််းနှီ်းမမ ပ်နှံမှုလိုပ်ရေ် ေတင်နေပပီမဖေ်သည်။

၁၉၉၅ ခိုနှေ် နဒေါ်နအောင်ဆေ််းေို ကည်ကို နေအမ်အကျယ်ချ ပ်မှ လွှတ်နပ်းလိုက်နသော အခါဂျပေ်အေို်းရက

ရပ်ဆိုင််းထော်းနသော ODA အနထောက်အပံမျော်းကို လူသော်းမခင််းဆိုင်ရော အကူအညီနပ်းမခင််း နခါင််းေဉ်မဖင်

မပေ်လည်ေတင်ခွဲသည်။ ၁၉၉၈ ခိုနှေ်တွင် ေအဖ အေို်းရက ၎င််း၏မူဝါဒကို နမပောင််းလွဲခွဲပပီ်း NLD ပါတီနှင်

ေတင်နဆွ်းနနွ်းမှုမျော်း မပ လိုပ်လောနသောအခါ ဂျပေ်နိုင်ငံက မမေ်မောအနရ်း၌ ပို၍တက်ကကွနသော အခေ််းကဏ္ဍမှ

ပါဝင်လောခွဲသည်။ ၁၉၉၈ ခိုနှေ်တွင် ရေ်ကိုေ် နိုင်ငံတကောနလဆပ်တို်းချွဲွံ့ရေ် အနမရိကေ်နေေါ်လဘ ၂၀၀ မလယံ နှင်

နလောပတ နရအော်းလ ပ်ေေ်ေက်ရံို မပ မပင်ရေ် အနမရိကေ်နေေါ်လဘ ၅.၂ မလယံ နပ်းအပ်ခွဲသည်။ နိုင်ငံတကောက ဂျပေ်၏

ေေ်အေို်းရအနပေါ် ကူညီမှုက မမေ်မောနိုင်ငံနရ်း မပ မပင်နမပောင််းလွဲနရ်းအတွက် မထနရောက်နိုင်ဟို နဝဖေ်ခွဲနသော်လည််း

ယခိုလိုနပ်းအပ်မခင််းက ၁၉၈၈ မတိုင်ခင်က ကတမပ ခွဲနသော နချ်းနငွမျော်း၏ အေတ်အပိုင််းသောမဖေ်သည်ဟို တံမိုို့ ပေ်ခွဲသည်။

အနမရကေ်နှင် မဟောမတ်မဖေ်နသော ဂျပေ်နိုင်ငံအတွက် မမေ်မောအနရ်းအနပေါ်တွင် သန ောထော်းတိုက်ဆိုင်မှု မရှနသော်လည််း

မမေ်မောေီ်းပွော်းနရ်း ဖွံွံ့ပဖ ်းတို်းတက်နအောင် တွေ််းအော်းနပ်းမခင််းမဖင် နောက်ဆက်တရ

ွွဲ လဒ်အနေနှင် ဒီမိုကနရေီ

မပ မပင်နမပောင််းလွဲနရ်းအတွက် အနထောက်အကူမဖေ်လောမည်ဟူနသော အယူအဆအနပေါ် ဂျပေ်က အနလ်းထော်းခွဲသည်

(Stephen, 2000),။

47
 ၂၀၀၂ ခိုနှေ်တွင် နဒေါ်နအောင်ဆေ််းေို ကည် နေအမ်အကျယ်ချ ပ် ကျခံထော်းရမခင််းနှင် ပတ်သက်၍

ဂျပေ်အေို်းရအနေနှင် ၎င််း၏အကူအညီမျော်းကို နလျောချရေ် နိုင်ငံတကောဖအော်းနပ်းမခင််းကို ခံခွဲရနသော်လည််း နှေ်နိုင်ငံ ကော်း

သသောထင်ရှော်းမခင််းမရှသည် အမပ သန ောဆက်ဆံနရ်း (low-key engagement)ပံိုေံမျ ်း ဆက်လက်တည်ရှခွဲသည်။ ၂၀၀၀

ခိုနှေ်မှ ၂၀၀၃ ခိုနှေ်အတွင််း ဂျပေ်၏ ODA နအောက်ရှ aid, grant, loans ပံိုေံမျော်းမဖင် ေိုေိုနပါင််း အနမရိကေ်နေေါ်လဘ ၅၂

မလယံ ေီ်းပါ်း မမေ်မောနိုင်ငံကို နထောက်ပံနပ်းအပ်ခွဲသည်။ ယင််းနှေ် နမလ (၆) ရက်နေို့တွင် နဒေါ်နအောင်ဆေ််းေို ကည်ကို

နေအမ်အကျယ်ချ ပ်မှ လွှတ်လိုက်နသောအခါ ဂျပေ်နိုင်ငံက မမေ်မောနိုင်ငံ၏ Information and Technology Sector

အတွက် အကူအညီနပ်းမည်ဟို န ကမငောခွဲသည် (Chaudhuri, 2017)။ ၂၀၀၃ ခိုနှေ် ဒီပွဲယင််းအနရ်းအခင််း မဖေ်နသောအခါ

NLD ပါတီဝင်မျော်း အ ကမ််းဖက် ဖမ််းေီ်းခံခွဲရပပီ်း နဒေါ်နအောင်ဆေ််းေို ကည် နေအမ်အကျယ်ချ ပ် မပေ်လည်ကျခံခွဲရသည်။

နိုင်ငံတကောတွင် မမေ်မောပံိုရပ် ကျဆင််းခွဲရပပီ်း အနမရကေ်က ၎င််း၏ေီ်းပွော်းနရ်းပတ်ေိုို့မှုကို ဒိုတယ

အကကမ်ထပ်မံချမှတ်လိုက်သည်။

ထန
ိုို့ ကောင် ဂျပေ်အေို်းရက ၎င််း၏အကူအညီမျော်းကို ရပ်ဆိုင််းလိုက်နသော်လည််း နဒေါ်နအောင်ဆေ််းေို ကည်

မပေ်လည်လွတ်နမမောက်မှသောလ င် ၎င််း၏အနထောက်အပံမျော်း ဆက်လက်နပ်းအပ်နိုင်မည် မဖေ်နသောန ကောင် ေအဖအေို်းရနှင်

နဒေါ်နအောင်ဆေ််းေို ကည်နေအမ် အကျယ်ချ ပ်မှ လွတ်နမမောက်နရ်းအတွက် နေေပ်ညနှုင််းခွဲသည်။ အကျ ်းဆက်အော်းမဖင်

ေအဖအေို်းရ က်မှ နိုင်ငံနရ်းအကျဉ််းသော်း ၉၁ ဦ်းကို မပေ်လွှတ်နပ်းလိုက်နသောအခါ ဂျပေ်အေို်းရက မမေ်မောနိုင်ငံအော်း

အနထောက်အပံမျော်း မပေ်လည်နပ်းအပ်မည်ဟို န ကမငောခွဲသည်။ ၂၀၀၄ ခိုနှေ်တွင် ဂျပေ်အေို်းရက အနမရိကေ်နေေါ်လဘ ၄.၈၆

မလယံ တေ်ဖို်းရှနသော လူသော်းအရင််းအမမေ် ဖွံွံ့ပဖ ်းနရ်းအတွက် ပညောသင်ဆိုမျော်း နပ်းအပ်ခွဲသည်အမပင်

မမေ်မောမပည်အလယ်ပိုင််း အပူပိုင််းနဒသ ေမ််းလေ််းေိုနမပနရ်းအတွက် အနမရိကေ်နေေါ်လဘ ၈.၁၅ မလယံ grants နငွ

နပ်းအပ်ခွဲသည်။ ထိုို့အမပင် မမေ်မောမပည်အတွင််းရှ NGO အဖွွဲွံ့အေည််း ၃၀ အတွက် ODA grants မျော်း နပ်းအပ်ပပီ်း

ကဏ္ဍအသီ်းသီ်း ဖွံွံ့ပဖ ်းတို်းတက်နရ်းအတွက် အနထောက်အပံနပ်းအပ်ခွဲသည် (Yuti, 2004)။

၂၀၀၇ ခိုနှေ် နရွှေဝါနရောင်နတော်လှေ်နရ်းတွင် ဂျပေ်ဓါတ်ပံိုဆရော Kenji Nagai နသဆံို်းမှုမဖေ်ပွော်း ခွဲသည်။

အနရ်းအခင််းအတွင််း ဓါတ်ပံိုမှတ်တမ််းယူေဉ် မမေ်မောေေ်တပ်မှ အ ကမ််းဖက်နှမ်ေင််းမှုန ကောင် ကျည်ထမှေ်နသဆံို်းမခင််း

မဖေ်နသော်လည််း ေအဖအေို်းရ က်မှ ဂျပေ်ဓါတ်ပံိုဆရော နသဆံို်းရမခင််းနှင် ပတ်သက်၍ တောဝေ်မရှန ကောင််း မငင််းဆိုခွဲသည်။

ဤကေစနှင်ပတ်သက်၍ ဂျပေ်နိုင်ငံမခော်းနရ်းဝေ်ကကီ်းက မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ရပ်တည်ချက်နှင် ပတ်သက်၍

နောက်ထပ်ပံပို်းနတောမည်မဟိုတ်န ကောင််းနှင် မမေ်မောမပည်သူမျော်းကို တိုက်ရိုက်အကျ ်းမဖေ်နေမည်

လူသော်းချင််းေောောမှုဆိုင်ရော အနထောက်အပံမှလွွဲ၍ မည်သည် ODA အနထောက်အပံမှ နပ်းနတောမည်မဟိုတ်န ကောင််း

သတင််းေောရှင််းလင််းပွွဲတွင် နမပောဆိုခွဲသည်။ သိုို့နသော် ၂၀၀၈ ခိုနှေ် ဆိုင်ကလံို်းောဂေ် မဖေ်နသောအခါ မိုေ်တင

ို ််းဒဏ်ခံခွဲရနသော

နဒသမျော်းအတွက် ဂျပေ်အေို်းရက ယေ််း ၂၈ မလယံ နထောက်ပံနပ်းအပ်ခွဲသည်။ ောဂေ်မိုေ်တိုင််းန ကောင် ပျက်ေီ်းဆံို်းရံှု်းမှု

48
မျော်းနှင် မပေ်လည်ထူနထောင်နရ်း လိုပ်ငေ််းေဉ်မျော်းအတွက် ဂျပေ်မှနပ်းအပ်လှျူဒါေ််းနသော ေိုေိုနပါင််း ပမောဏမှော ယေ််း ၄၃၇

မိလယံ ထရှသည်။ ောဂေ်မဖေ်ပွော်းချေ်၌ ေအဖအေို်းရအနေနှင် လံိုနလောက်နသော ကယ်ဆယ်နရ်းလိုပ်ငေ််းမျော်း မပည်ေံိုေွော

မလိုပ်နိုင်နသ်းသည်အမပင် မပည်ပမှကူညီနပ်းမည် အဖွွဲွံ့မျော်းကို နိုင်ငံတွင််းဝင်နရောက်ခွင်နပ်းရေ် တံန

ိုို့ နှ်းနေခွဲသည်။

ထန
ိုို့ ကောင် ဂျပေ်ဝေ်ကကီ်းချ ပ်က ေအဖ ဥက္ဌထံ ဂျပေ်မှ အနရ်းနပေါ်ကယ်ဆယ်ကိုသနရ်းအဖွွဲွံ့ကို မိုေ်တင
ို ််းမဖေ်ပပီ်းမ ကောခင်

နမလ (၉) ရက်နေို့တွင် လက်ခံနိုင်နရ်းအတွက် တွေ််းအော်းနပ်းနိုင်ခွဲသည်။ ထအ

ိုို့ မပင် အနောက်နိုင်ငံမျော်းနှင်

မမေ်မောအေို်းရ ကော်း ညနှုင််းမှုမျော်း မပ လိုပ်နပ်းခွဲပပီ်း ၎င််းနိုင်ငံမျော်းမှ အနထောက်အပံမျော်းရနအောင် နဆောင်ရွက်နပ်းခွဲသည်

(Chaudhuri, 2017)။ ၂၀၁၀ ခိုနှေ် မမေ်မောနိုင်ငံနရ်း အနမပောင််းအလွဲ၌ အရပ်သော်းအေို်းရ အိုပ်ချ ပ်နသော

ဒီမိုကနရေီအေို်းရေေေ် မဖေ်လောနသောအခါ နကောင််းမွေ်နသော ဂျပေ်- မမေ်မောဆက်ဆံနရ်းကဏ္ဍသေ်ကို ဖွင်လှေ်နိုင်ခွဲသည်။

ဂျပေ်နိုင်ငံအနေနှင် အနမရကေ်အပါအဝင် အနောက်နိုင်ငံမျော်း၏ ေီ်းပွော်းနရ်းပတ်ေိုို့အနရ်းယူရေ် ဖအော်းနပ်းမှုမျော်း

ရှနေနသော်လည််း မမေ်မောေေ်အေို်းရကို အကူအညီနပ်းရေ် ဆက်လက်နဆောင်ရွက်ခွဲသည်။ ၁၉၈၈ မှ ၂၀၁၀ အတွင််း

သသောထင်ရှော်းနသော နိုင်ငံနရ်းမပ မပင်နမပောင််းလွဲမှုမျော်း မရှခွဲနသော်လည််း နှေ်နိုင်ငံ ကော်း ဆက်လက်၍

အမပ သန ောနဆောင်နသော ဆက်ဆံနရ်း ဆက်လက်တည်ရှနေမခင််းမှော မမေ်မောနိုင်ငံနှင် ပတ်သက်နသော ဂျပေ်နိုင်ငံ၏

နိုင်ငံမခော်းနရ်းမူဝါဒကို လွှမ််းမို်းထော်းသည် မပည်တွင််းမပည်ပအန ကောင််းတရော်းမျော်း (Internal factors and external factors)

ရှသည်။ ပထမ အချက်အနေနှင် တရိုတ်၏ မမေ်မောနိုင်ငံအနပေါ် လွှမ််းမို်းလောမှု န ကောင် မဖေ်သည်။ အနမရကေ်အပါအဝင်

အနောက်နိုင်ငံမျော်း၏ ေီ်းပွော်းနရ်းပတ်ေအ
ိုို့ နရ်းယူမှုက မမေ်မောေေ်အေို်းရကို တရိုတ်ဆီသိုို့ တွေ််းပိုို့လိုက်သလို မဖေ်နေသည်။

ထအ
ိုို့ မပင် ၁၉၉၀ မပည်နှေ်မျော်း၌ တရိုတ်၏ အင်အော်းကကီ်းထွော်းလောမှုက နဒသတွင််း အင်အော်း ကကီ်းနိုင်ငံမဖေ်နသော အနဒယနှင်

အောဆီယန
ံ ိုင်ငံမျော်းအပါအဝင် မပင်ပအင်အော်းကကီ်းနိုင်ငံမျော်းမဖေ်နသော အနမရကေ်နှင် ဂျ ေ်အနပေါ် မျော်းေွောသက်နရောက်မှု

ရှခွဲသည်။ ထန
ိုို့ ကောင် မမေ်မောနိုင်ငံ၏ မဟောဗျျူဟောကျနသော အနေအထော်းနှင် မမေ်မောနိုင်ငံအနပေါ် တရိုတ်၏ ဩဇောလွှမ််းမို်းမှု

ကကီ်းမော်းလောမခင််းက မမေ်မောနိုင်ငံနှင် ပတ်သက်နသော ဂျပေ်နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံမခော်းနရ်းမူဝါဒကို အလယ်အလတ်လမ််းေဉ်ကျသည်

မူဝါဒမျ ်း (a unique policy of fiexable engagement)ချမှတ်ရေ် တွေ််းအော်းမဖေ်နေခွဲသည်။ ဥပမောအော်း မဖင် ၁၉၉၄ ခိုနှေ်

ဒီဇင် ောလတွင် တရိုတ် Premier Lee Pang မမေ်မောနိုင်ငံသိုို့ တရော်းဝင်အလည်အပတ် လောနရောက်ပပီ်းမ ကောမ ၁၉၉၅

ခိုနှေ်တွင် ဂျပေ်က ၎င််း၏ ODA အနထောက်အပံမျော်းထွဲမှ တေတ်တပိုင််းကို မပေ်လည်အသက်ဝင်နေမည်မဖေ်န ကောင််း

န ကမငောခွဲသည်။

၁၉၉၇ ခိုနှေ်၊ မတ်လတွင် တရိုတ်နှင် မမေ်မောေေ်အေို်းရ ကော်း ေီ်းပွော်းနရ်း ပူ်းနပါင််းနဆောင်ရွက်မှုအသေ်ကို ချ ပ်ဆိုပပီ်း

တရိုတ်က မမေ်မောနိုင်ငံသိုို့ အနမရိကေ်နေေါ်လဘ ၇၀ မလယံ ကူညီမည်ဟို နမပော ကော်းလိုက်နသောအခါ ဂျပေ်နိုင်ငံအတွက်

မျော်းေွော သတထော်းရမည် အနေအထော်းမဖေ်လောသည်။ အထူ်းသမဖင် အနဒယသမိုဒဒရောတွင် တရိုတ်၏နရတပ်

ထော်းရှလောနိုင်မည် အနတရောယ်မဖေ်သည်။ ထန
ိုို့ ကောင် ထိုနှေ်အတွင််းမှောပင် ဂျပေ်၏ တရော်းဝင်နထောက်ခံမှုနှင် မမေ်မောနိုင်ငံက

49
အောဆီယံအဖွွဲွံ့ဝင်နိုင်ငံ မဖေ်လောခွဲသည်။ ဂျပေ်နိုင်ငံအနေနှင် မမေ်မောနိုင်ငံနှင် ဆက်ဆံနရ်း၌ ၎င််း၏

ေဂိုရှရင််းေွွဲအနေအထော်းကို ဆက်လက်ထေ််းသမ််းထော်းမခင််းက ေေ်အေို်းရကို ၎င််း၏ ပပ င် က်မဖေ်နသော တရိုတ်၏

လံို်းဝလွှမ််းမို်းမခင််းမှ ကောကွယန
် ိုင်မည်ဟို ယူဆသည်။ ထိန
ိုို့ ကကဘငာ့် အနမရိကေ်၏ စား ွဘားနရား ိတ်စိိုို့မှု မူဝါေက ဂျ ေ်နိိုင်ငံ၏

အမျိြိုားသဘားအကျိြိုားစား ွဘားကိို ထိြိိုက်နစနိိုင်သည် (The Economic,1994)။ ထိုို့န ကောင် ဂျပေ်နိုင်ငံသည် တရိုတ်၏

လွှမ််းမို်းမှုကို တေ်မပေ်နိုင်ရေ် ၎င််း၏ ODA နထောက်ပံမှုကို မဟောဗျျူဟောကျသည် ေည််းတေ်ခိုအနေနှင် အသံို်းချ၍

နှေ်နိုင်ငံ ကော်း ဆက်ဆံနရ်းတို်းမမင်နအောင် နဆောင်ရွက်ခွဲသည်။

မမေ်မောနိုင်ငံအနပေါ်ထော်းရှသည် ဂျပေ်၏မူဝါဒကို လွှမ််းမို်းသည် ဒိုတယအချက်မှော မမေ်မောနိုင်ငံတွင််းရှနသော

ေီ်းပွော်းနရ်း အခွင်အလမ််းမျော်းန ကောင်မဖေ်သည်။ မမေ်မော၏ မဟောဗျျူဟောကျနသော ပထဝီဝင် အနေအထော်း၊ နပါကကွယ်ဝနသော

သ ောဝသယံဇောတပေစည််းနှင် န ်းချ နသော လိုပ်သော်းန ်းကွက်က နိုင်ငံတကောမှ ရင််းနှီ်းမမပ်နှံမှုမျော်းကို ဆွွဲနဆောင်နိုင်နသော

အရောမျော်းမဖေ်သည်။ ၁၉၈၈ ခိုနှေ် ေေ်အေို်းရအောဏော ရယူပပီ်းကထွဲက အောဆီယံအဖွွဲွံ့ဝင် နိုင်ငံမျော်းမဖေ်သည် ေကဘောပူ၊

ထိုင််းနှင် မနလ်းရှော်းတက
ိုို့ မမေ်မောနိုင်ငံ နှင်ပတ်သက်၍ အမပ သန ောနဆောင်နသော နိုင်ငံမခော်းနရ်းမူဝါဒ (Constructive

Engagement)ကို ကျင်သံို်းခွဲပပီ်း မမေ်မောနိုင်ငံတွင် ၎င််းတ၏

ိုို့ ရင််းနှီ်းမမပ်နှံမှုကို တို်းချွဲွံ့ခွဲ ကသည်။ ထိုို့န ကောင် ဂျပေ်အနေနှင်

မမေ်မောနိုင်ငံတွင်ရှနသော ေီ်းပွော်းနရ်းအခွင်အလမ််းမျော်း လက်လွှတ်ဆံို်းရံှု်းမှု မရှနေရေ်အတွက် ၎င််း၏ ေဂိုရှရင််းေွွဲဆက်ဆံနရ်း

တည်ပမွဲနေရေ် လူသော်းချင််းေောောမှုဆိုင်ရော အကူအညီ (Huminitarian Assistance)မှတဆင် မမေ်မောနိုင်ငံနှင်

ဆက်ဆံနရ်းနကောင််းမွေ်နအောင် နဖော်နဆောင်ခွဲသည် (Chaudhuri,2017)။ ဤတွေ််းအော်းမျော်းက ၂၀၀၇

နရွှေဝါနရောင်နတော်လှေ်နရ်းတွင် ကကံ နတွွံ့ရသည် အမဖေ်အပျက်မျော်းက ဂျပေ်၏မူဝါဒကို နမပောင််းလွဲနအောင်

မေွမ််းနဆောင်နိုင်ခွဲနပ။

တတယအချက်အနေနှင် အနမရကေ်-ဂျပေ်ဆက်ဆံနရ်းကလည််း ဂျပေ်အေို်းရ၏ မမေ်မောအနပေါ်ထော်းနသော

မူဝါဒကို လွှမ််းမို်းနေသည် အချက်မဖေ်သည်။ ေေ်နအ်းကောလအတွင််းက အနမရကေ်-ဂျပေ် နှေ်နိုင်ငံသန ောတူညီချက်အရ

ေီ်းပွော်းနရ်းနှင် ကူ်းသေ််းနရောင််းဝယ်နရ်း ကေစရပ်မျော်းတွင် လွတ်လပ်ေွောလိုပ်ကိုင်ခွင် ရှနသော်လည််း လံိုခခံ နရ်းနှင် ေေ်နရ်းက

အနမရကေ်၏ အရပ်နအောက်တွင် ထည်သွင််းထော်းသည်။ ေေ်နအ်းတိုက်ပွွဲပပီ်းနသောအခါ ကွေ်မမျူေေ်ေေေ် ပပ လွဲသွော်းပပီ်း

အနမရကေ် တေ်နိုင်ငံထွဲ ကမဘောအင်အော်းကကီ်းနိုင်ငံ မဖေ်လောနသောအခါ ဂျပေ်အနေနှင် အနမရကေ်အနပေါ် အလွေ်အကျွံ

မှီခိုမခင််း၊ မမ၏နိုင်ငံမခော်းနရ်းမူဝါဒကို အနမရကေ်က ဝင်နရောက်ေွက်ဖက်မခင််း ေသည်အနေအထော်း နရောက်ရှလောမည်ကို

ေို်းရမ်လောသည်။ ထန
ိုို့ ကောင် နိုင်ငံတကောအနရ်းမျော်းတွင် ၎င််း၏ချဉ််းကပ်မှုပံိုေံသေ်ကို တနမဖ်းနမဖ်း ေတင်လောခွဲသည်။

မမေ်မောနိုင်ငံနှင်ပတ်သက်၍ ဂျပေ်၏ နိုင်ငံမခော်းနရ်းမူဝါဒမှော အမပ သန ောကိုလိုလော်းနသော ဆက်ဆံနရ်း (pro-engagement

policy)နှင် ၎င််း၏မဟောမတ်မဖေ်နသော အနမရကေ်၏ မမေ်မောအနပေါ် ေီ်းပွော်းနရ်းပတ်ေိုို့မှု မူန ောင် (Pro-embargo camp)

ကော်း၌ အေဉ်နမပနအောင် ချေ်ညထော်းသည် မူဝါဒမဖေ်သည်။ ဂျပေ်အနေနှင် ၎င််း၏အမျ ်းသော်းအကျ ်းေီ်းပွော်းကို ဦ်းေော်းနပ်း၍

50
ချမှတ်ခွဲနသော်လည််း အနမရကေ်နှင် လံိုခခံ နရ်း၊ ေီ်းပွော်းနရ်းမဟောမတ်မဖေ်နသောန ကောင် မမေ်မောေေ်အေို်းရနှင်

ဆက်လက်ဆက်ဆံနရ်းအတွက် န ကောင််းကျ ်းဆီနလျော်ေွော ထိုတ်နဖော်မပနလရှသည်။ ထိုို့န ကောင် ေေ်အေို်းရလက်ထက်

မမေ်မောနိုင်ငံတွင် နိုင်ငံနရ်းအနမပောင််းအလွဲ မဖေ်လောတိုင််း ဂျပေ်အေို်းရက လူသော်းမခင််းေောောမှုဆိုင်ရော အကူအညီ အနေနှင်

အနထောက်အပံသေ်မျော်း နပ်းအပ်ခွဲသည်။ ထအ
ိုို့ မပင် မပ မပင်နမပောင််းလွဲနရ်းကေစရပ်တေ်ခိုမခင််း (case-by-case)

နပေါ်မူတည်ပပီ်း ( ဥပမော-နိုင်ငံနရ်းအကျဉ််းသော်းမျော်း လွှတ်နပ်းမခင််း ေသည်ကေစရပ်မျော်း နပေါ်နပါက်လောတိုင််း) ၁၉၈၈ ကထွဲက

ရပ်ဆိုင််းထော်းခွဲနသော Project မျော်းအတွက် နပ်းအပ်ထော်းသည် grants နငွမျော်းကို မပေ်လည်အသက်ဝင်နေခွဲသည်။

ထအ
ိုို့ မပင် အချ ွံ့ကေစရပ်မျော်းတွင် အနမရကေ်၏ ကေို့်ကွက်မှုကို ဆေို့်ကျင်ရေ် ဆံို်းမဖတ်ခွဲနသော ကေစရပ်မျော်းရှသည်။

ထင်ရှဘားနသောမဖေ်ရပ်မျော်းမှော ၁၉၉၇ ခိုနှေ်တွင် အနမရကေ်မှ ကေို့်ကွက်နေသည် ကော်းမှ ဂျပေ်ဝေ်ကကီ်းချ ပ်၏ နထောက်ခံမှုမဖင်

မမေ်မောနိုင်ငံသည် အောဆီယံအဖွွဲွံ့ဝင်နိုင်ငံ မဖေ်လောသည်။ ၂၀၀၇ ခိုနှေ်တွင် အနမရကေ်က မမေ်မောေေ်အေို်းရကို လူူ့အခွင်

အနရ်းချ ်းနဖောက်မှုမဖင် UNSC တွင်မူ ကမ််းတင်သွင််းနသောအခါ မမေ်မောနိုင်ငံ၏ မပည်တွင််းနရ်းကေစသည်

နိုင်ငံတကောပငမ််းချမ််းနရ်းကို ထပါ်းနေမခင််းမရှဟူနသော အန ကောင််းမပချက်နှင် ရိုရှော်း-တရိုတ်တိုို့ နှင်အတူ အနမရကေ်၏

တင်သွင််းချက်ကို ဂျပေ်က ကေို့်ကွက်ခွဲသည်။ ထိုကေစနှေရ

် ပ်လံို်းနှင်ပတ်သက်ပပီ်း အနမရကေ်၏ နဝဖေ်မှုကို

ရင်ဆိုင်ခွဲရသည် (Pongyeloy,2007)။

နောက်ဆံို်းနှင် အနရ်းအကကီ်းဆံို်းအချက်မှော ဂျပေ်နိုင်ငံ၏ ODA မူဝါဒမဖေ်သည်။ ဂျပေ်နိုင်ငံ အနေနှင်

နိုင်ငံတကောနိုင်ငံနရ်းတွင် ဦ်းနဆောင်နိုင်နသော နိုင်ငံတေ်နိုင်ငံမဖေ်နေရေ်နှင် နိုင်ငံတကော ပဋပကခမျော်းကို ပငမ််းချမ််းေွော

နမဖရှင််းနိုင်ရေ် ODA ကိုဂျပေ်နိုင်ငံ၏ "soft power" အမဖေ် အသံို်းမပ မခင််း မဖေ်သည်။ ဒိုတယကမဘောေေ်ပပီ်းကထွဲက

ဂျပေ်နိုင်ငံကို ေေ်အင်အော်းနကောင််းနသော နိုင်ငံတေ်ခိုမမဖေ်နေရေ် ဖွွဲွံ့ေည််းပံိုအနမခခံဥပနဒမဖင် ကေို့်သတ်ထော်းသည်။

ထန
ိုို့ ကောင် ဂျပေ်၏အမျ ်းသော်းအကျ ်းေီ်းပွော်းနှင် အမခော်းနိုင်ငံမျော်းကို ဂျပေ်၏ဩဇောလွှမ််းမို်းနရ်းအတွက် ODA ကို

သံတမေ်ေည််းလမ််း (Diplomatic Tool)အနေနှင် အသံို်းမပ လောခွဲသည်။ ထိုို့န ကောင် ဂျပေ်နိုင်ငံက ၁၉၉၀ မပည်နှေ်မျော်းတွင်

ကမဘော၏ ODA အနထောက်အပံ အမျော်းဆံို်းနပ်းသည် နိုင်ငံမဖေ်လောသည်။ အကျ ်းဆက်အော်းမဖင် ဂျပေ်အနေနှင်

၎င််း၏အနထောက်အပံ ခံယူနသောနိုင်ငံမျော်းအနပေါ် လွှမ််းမို်းနိုင်ေွမ််းရှပပီ်း ၎င််း၏ အမျ ်းသော်းအကျ ်းေီ်းပွော်းနှင်

ေီ်းပွော်းနရ်းဖွံွံ့ပဖ ်းတို်းတက်မှုအတွက် အကျ ်းအမမတ် ရလောနိုင်မည်မဖေ်သည်။ သိုို့နသော် ဂျပေ်၏ ODA နထောက်ပံသည်

ရည်ရွယ်ချက်နှင် ပတ်သက်၍ နိုင်ငံတကောကနရော မပည်တွင််း၌ပါ နဝဖေ်ချက် မျော်းမမင်တက်လောသည်။ ထန

ိုို့ ကောင် ၁၉၉၂

ခိုနှေ်တွင် ဂျပေ်၏ ODA မူဝါဒနှင် ODA Charter ကိုမပ မပင်ခွဲသည်။ ဂျပေ်နိုင်ငံ၏ ODA အနထောက်အပံကို University Value

မဖေ်နသော ဒီမိုကနရေီ၊ လူူ့အခွင်အနရ်းေသည် ကေစရပ်မျော်းနှင်ပတ်သက်နသော အနေအထော်းတွင် အဓကပံပို်းသွော်းမည်ဟို

မပင်ဆင်ခွဲသည် (Patricle,2016)။ ထန
ိုို့ ကောင် ၁၉၈၈ မှ ၂၀၁၀ အတွင််း ဂျပေ်မှ မမေ်မောနိုင်ငံကို နထောက်ပံနသော ODA

grants, loans, aid မျော်းမှော ဒီမိုကနရေီေံမဖေ်သည် လူူ့အခွင်အနရ်းကို အနမခခံသည် အနထောက်အပံပံိုေံနှင်သော နပ်းအပ်ခွဲပပီ်း

51
လူသော်းမခင််းေောောမှုဆိုင်ရော အကူအညီနှင် နချ်းယူထော်းနသော အနကကွ်းကိုနလ ဘနပ်းမခင််း (debt-relief) မှတပါ်း

အသေ်နထောက်ပံနပ်းမှု မရှခွဲနပ။

အချ ပ်ဆိုရနသော် ၁၉၈၈ မှ ၂၀၁၀ ခိုနှေ်အထ ေေ်အေို်းရအိုပ်ချ ပ်နသော ကောလအတွင််း ဂျပေ်အေို်းရက

မမေ်မောနိုင်ငံကို အမပ သန ောနဆောင်သည် နိုင်ငံမခော်းနရ်းမူဝါဒ ချမှတ်ကျင်သံို်းခွဲသည်။ ထိုို့အမပင် မမေ်မောနိုင်ငံ၏

မပည်တွင််းနိုင်ငံနရ်း အနမခအနေ အနမပောင််းအလွဲမဖေ်တိုင််း ဂျပေ်က ၎င််း၏ ODA အနထောက်အပံကို

လူသော်းချင််းေောောမှုဆိုင်ရော အကူအညီအသံို်းချ၍ မမေ်မောဒီမိုကနရေီ မပ မပင်နမပောင််းလွဲနရ်းအတွက်

တွေ််းအော်းနပ်းမဖေ်နေခွဲသည်။ ဂျပေ်အနေနှင် အနမရကေ်အပါအဝင် အနောက်နိုင်ငံမျော်း၏ ေီ်းပွော်းနရ်း ပတ် ဆိုို့အနရ်းယူမှုက

မမေ်မောမပည်၏ ဒီမိုကနရေီ ကူ်းနမပောင််းနရ်းကို အနထောက်အကူ မဖေ်မည်ဟို မယံို ကည်ခွဲနပ။ မမေ်မောနိုင်ငံကို

ပတ်ဆအ
ိုို့ နရ်းယူမခင််းထက် ဆွန
ွဲ ဆောင် တွေ််းအော်းနပ်းမခင််းကသောလ င် ပို၍ထနရောက်မည်ဟို ဂျပေ်နိုင်ငံက

ယူဆခွဲသည်အတိုင််း မမေ်မောနိုင်ငံသည် ၂၀၁၀ ခိုနှေ်မှေ၍ ဒီမိုကနရေီ အသွင်ကူ်းနမပောင််းနရ်းလမ််းနပေါ် နရောက်ရှလောခွဲသည်။

52
 အခန််း (၄) နိဂံု်း

ကမ္ဘာ့အင်အဘားကကား နိိုင်ငံတစ်နိိုင်ငံအနေနှငာ့် တရိုတ်နိိုင်ငံ ြွံှေ့ပြိြိုားတိိုားတက်လဘဖြင်ား၊ အိနဒိယနိိုင်ငံ၏ နေသတွင်ား

အင်အဘားကကားနိိုင်ငံအဖြစ် ရ ်တည်လဘဖြင်ား၊ ဂျ ေ်ဖ ေ်လည်ဦားနမဘာ့လဘဖြင်ားနှငာ့်အတူ အင်ေိို- စိြိတ် နေသသည်

နိိုင်ငံတကဘဆက်ဆံနရားေယ် ယ်တွင် မဟဘဗျျူဟဘနဖမဘက်နသဘ အနေအထဘား ံိုစံသစ်နှငာ့် ထွက်န ေါ်လဘြာ့သည်။

တရိုတ်နိိုင်ငံ၏ အင်အဘားကကားထွဘားသထက် ကကားထွဘားလဘနသဘအြါ အနမရိကေ်နိိုင်ငံသည် နိိုင်ငံဖြဘားနရားမူဝါေ

အနဖ ဘင်ားအလဖြစ်နသဘ အဘရှနေသသိိုို့ နဖြဦားဖ ေ်လှညာ့်နရား (back to Asia Policy)မူဝါေကိို ြျမှတ်ြာ့သည်။ ထိန
ိုို့ ကကဘငာ့်

ကမ္ဘာ့ဟေ်ြျက်သည် အနေောက်မှ အနရှှေ့သိိုို့ နဖ ဘင်ားလလဘြာ့ပ ား အင်ေိို- စိြိတ်နေသသည် ကမ္ဘတဝှမ်ားရှိ နိိုင်ငံမျဘားနှငာ့်

မူဝါေြျမှတ်သူမျဘားထံမှ အဘရံိုစူားစိိုက်မှု အထူားရရှိြာ့သည်ာ့ နေသဖြစ်လဘသည်။ အိနဒိယသမိုေဒရဘနှင်ာ့ စိြိတ်သမိုေဒရဘ

ဆံရ
ို ဘရ ်ဝေ်ားဖြစ်နသဘ အင်ေိို - စိြိတ်နေသတွင် အနရှှေ့နတဘင်အဘရှ ကျွေ်ားစွယသ
် ည် သမိုေဒရဘနှစ်စင်ားကိို

ြျိတ်ဆက်န ားသညာ့် ကိုေ်ားနဖမတံတဘား (Land Bridge)သြွယ် တည်ရှိနေပ ား ဖမေ်မဘနိိုင်ငံသည်

အနရှှေ့နတဘင်အဘရှကျွေ်ားစွယ၏
် အနေောက်ြက်ကမ်ားရိိုားတေ်ား အေောားသ ်အဖြစ် တည်ရှိနေသည်။

နတဘင်အဘရှ၊ အနရှှေ့နတဘင်အဘရှနှငာ့် အနရှှေ့အဘရှတိိုို့၌ ြျိတ်ဆက်သညာ့် နေရဘတွင်ရှိနသဘ ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏

ထဝအနေအထဘားသည် ကမ္ဘာ့နိိုင်ငံကကားမျဘား၏ ပ ိြိုင်ဆိိုင်မှု၊ ဩဇဘလွှမ်ားမိိုားမှုအတွက် အနရား ါနသဘ အနေအထဘားတွင်

ရှိနေ ါသည်။ Brzezinski ၏ သအိိုရအရ geostrategic players နိိုင်ငံမျဘားသည် လက်ရှိဖြစ်နေနသဘ ထဝနိိုင်ငံနရား၊

နိိုင်ငံတကဘအနေအထဘားန ေါ်တွင် မိမိတိိုင်ားဖ ည်၏ ိိုင်ေက်ကိိုနကျဘ်၍ ါဝါကိို ကျငာ့်သံိုားနိိုင်နသဘ အရည်အြျင်ားရှိသလိို

မိမိနိိုင်ငံ၏ အမျိြိုားသဘားအကျိြိုားစား ွဘားအတွက် ါဝါကိို ကျငာ့်သံိုားြျင်စိတ်လည်ားရှိနသဘ နိိုင်ငံမျိြိုားဖြစ်သည် (Brezeginsti,1998)။

တြက်တွင် geopolitical pivots အဖြစ် သတ်မှတ်နိိုင်နသဘ နိိုင်ငံမျဘားမှဘ ၎င်ားတိ၏

ိုို့ အနရား ါမှုသည် ၎င်ားတိ၏
ိုို့ ါဝါနှငာ့်

လွှမ်ားမိိုားနိိုင်နသဘ စွမ်ားရည်မှလဘဖြင်ားမဟိုတ် ၎င်ားတိ၏

ိုို့ မဟဘဗျျူဟဘကျနသဘ အနေအထဘားသည် Geostrategic Players

နိိုင်ငံကကားမျဘား၏ အကျိြိုားစား ွဘားကိို အထိြိိုက်မြံနိိုင်နသဘ အနေအထဘားတွင် တည်ရှိသည် ။

ထိအ
ိုို့ ဖ င် Brezeginsti ၏ ထ ်မံနြဘ်ဖ ြျက်မှဘ အြျိြိုှေ့ကိစစရ ်မျဘားတွင် Geopolitical Pivots နိိုင်ငံမျဘားသည်

၎င်ားတိ၏
ိုို့ ထဝအနေအထဘားနှငာ့် မဟဘဗျျူဟဘအရ ယှဉ်ပ ိြိုင်နေသညာ့် အင်အဘားကကားနိိုင်ငံမျဘားကိို အနရား ါနသဘေယ်နဖမသိိုို့

ဝင်နရဘက်ြွငာ့် (သိ)ိုို့ ရှဘား ါားသယံဇဘတ တွင်ားထွက် စစည်ားမျဘား ထိုတ်ယူသံိုားစွြွငာ့်ကိို လက်ြံ/ဖငင်ား ယ်နိိုင်နသဘ

တည်နေရဘတွင် ရှိနေသည်။ တြျိြိုှေ့ကိစစရ ်မျဘားတွင် geopolitical pivot နိိုင်ငံက နေသတစ်ြိုအတွက် (သိိုို့)

နိိုင်ငံတနိိုင်ငံအတွက် မရှိမဖြစ် အကဘအကွယ်တံတိိုင်ား (defensive shield)ဖြစ်နသဘ တည်နေရဘတွင် ရှိနေသည်

(Brzenginski, 1998)။ Brezeginskies ၏ geostradegic players and geopolitical pivots အဓိ ပါယ်ြွငာ့်ဆိိုြျက်အရ

အင်ေိို- စိြိတ်နေသတွင် အနမရိကေ်၊ တရိုတ်၊ အိနဒိယနှငာ့် ဂျ ေ်နိိုင်ငံတို့က

ိို geostrategist players နိိုင်ငံမျဘားအဖြစ်

တည်ရှိနေပ ား ဖမေ်မဘနိိုင်ငံကိို geopolitical pivot အဖြစ် သံိုားသ ်နိိုင်သည်။ Geopolitical pivot အဖြစ် ရှိနေ နသဘ

53
နိိုင်ငံအနေနှငာ့် ယင်ားနိိုင်ငံ၏ နိိုင်ငံနရားနှငာ့် စား ွဘားနရားအတွက် အထူားအြွငာ့်အလမ်ား ရနိိုင်သကာ့သိိုို့ တြက်တွင်လည်ား strategic

players တိ၏
ိုို့ ယှဉ်ပ ိြိုင်မှုနကကဘငာ့် ဆိိုားကျိြိုားသက်နရဘက်မှု (adverse effects)လည်ားရှိလဘနိိုင်သည်။

အနမရိကေ်နိိုင်ငံအတွက် ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ ထဝနိိုင်ငံနရား အနရား ါမှုမှဘ တရိုတ်နှင်ာ့တိိုက်ရိုက

ိ ် တ်သက်နေသည်။

ကမ္ဘာ့နိိုင်ငံနရားကိို သံိုားသ ်ကကညာ့်လ င် အနမရိကေ်နိိုင်ငံကိို အဓိကစိေ်နြေါ်ြာ့နသဘ ရိုရှဘားကျဆင်ားသွဘား ပ ားနေောက်

တရိုတ်အင်အဘားကကားထွဘားလဘပ ား အနမရိကေ်နိိုင်ငံကိို ယှဉ်ပ ိြိုင်နိိုင်သညာ့် တစ်ြိုတည်ားနသဘ နိိုင်ငံဖြစ်လဘသည်။

မဟဘဗျျူဟဘအရ တရိုတ်နိိုင်ငံကိို ထိေ်ားထဘားနိိုင်ရေ်အတွက် တရိုတ်နိိုင်ငံ၏ တ်ဝေ်ားကျင်နိိုင်ငံမျဘားနှငာ့် အနမရိကေ်တိိုို့

ေားက ်နသဘ ဆက်ဆံနရားရှိရေ် လိိုအ ်သည်။ ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ ထဝအနေအထဘားသည် တရိုတ်နိိုင်ငံ၏

အနေောက်ြက်ထွက်န ါက် ဖြစ်နေသဖြငာ့် တရိုတ်နိိုင်ငံအတွက် အလွေ်အနရား ါနသဘ နေရဘတွင် ရှိနေနသဘနကကဘငာ့်

အနမရိကေ်နိိုင်ငံအတွက် ဖမေ်မဘနိိုင်ငံသည် အထူားအဘရံိုထဘားရမညာ့် နိိုင်ငံဖြစ်လဘသည်။

တရိုတ်နိိုင်ငံအတွက် ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ ထဝအနေအထဘား တည်ရှိမှုမှဘ ကကားစွဘသက်နရဘက်မှုရှိသည်။

ထမအြျက်အနေနှငာ့် တရိုတ်နိိုင်ငံ၏ စွမ်ားအင်လံိုခြံြိုနရားအတွက်ဖြစ်သည်။ စက်မှုြွံှေ့ပြိြိုားတိိုားတက်နသဘ တရိုတ်

နိိုင်ငံအတွက် လိိုအ ်နသဘနရေံ၏ ၇၅ % ကိို အနရှှေ့အလယ် ိိုင်ားနှငာ့် အဘြရိကမှ တင် ိိုို့သည်။ တင် ိရ
ိုို့ ဘလမ်ား နကကဘင်ားအဖြစ်

အနရှှေ့နတဘင်အဘရှ နေသတွင်ားရှိ မလကကဘနရလက်ကကဘားတစ်ြိုကိိုသဘ အဘားကိိုားနေရသည်။ ထိန

ိုို့ ကကဘငာ့် ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏

အနေောက် က်နကျဘက်ဖြျူမှ တရိုတ်နိိုင်ငံ ကူမင်ားပမိြိုှေ့ကိို ဆက်၍တည်နဆဘက်ထဘားနသဘ နရေံ ိိုက်လိိုင်ားသည်

မလကကဘနရလက်ကကဘား၌ ထိေ်ားြျြို ်ြံရဖြင်ားမှ ကင်ားလွတ်ရေ်အတွက် လွေ်စွဘအနရား ါနသဘ လမ်ားနကကဘင်ားဖြစ်သည်။

ေိုတိယအြျက်အနေနှငာ့် အိနဒိယသမိုေဒရဘတွင် အိနဒိယနိိုင်ငံ၏ နရတ ်အင်အဘား တိိုားြျှေ့လွှမ်ားမိိုားလဘမှုကိို

တေ်ဖ ေ်ထိေ်ားြျြို ်နိိုင်ရေ် ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ အိနဒိယသမိုေဒရဘတွင်ားရှိ ဂဂလဘား င်လယ်နအဘ်နှငာ့် မိုတတမ င်လယ်ကိို

မျက်နှောမူထဘားနသဘ ရှည်လျဘားသညာ့် ကမ်ားရိိုားတေ်ားက တရိုတ်အတွက် လွေ်စွဘအနရား ါသည်။ နေောက်ဆံိုားနှငာ့်

အနရားကကားဆံိုားအြျက်မှဘ တရိုတ်၏ Two Ocean Strategy ဖြစ်သည်။ သမိုေဒရဘ (၂) စင်ား ဝေ်ားရံထဘားနသဘ

အနမရိကေ်နိိုင်ငံ၏ ထဝအနေအထဘားသည် ကမ္ဘာ့အြွံှေ့ပြိြိုားဆံိုား အင်အဘားကကားနိိုင်ငံအဖြစ် ရ ်တည်နိိုင်ရေ်အတွက်

အနဖြြံကျနသဘ ထဝနိိုင်ငံနရား မဟဘဗျျူဟဘကျမှုဖြစ်သည်။ ထိန

ိုို့ ကကဘငာ့် အနရှှေ့ြက်တွင် စိြိတ်သမိုေဒရဘတွင်ားရှိ

နတဘင်တရိုတ် င်လယ်ကိို မျက်နှောမူထဘားနသဘ တရိုတ်နိိုင်ငံအတွက် နိိုင်ငံ၏ အနေောက်ြက် အိနဒိယသမိုေဒရဘသိိုို့

ဝင်နရဘက်နိိုင်နရားသည် အလွေ်အနရား ါသည်။ ဖမေ်မဘနိိုင်ငံသည် အနရှှေ့နတဘင်အဘရှ နိိုင်ငံမျဘားတွင် တရိုတ်နိိုင်ငံအတွက်

အိနဒိယသမိုေဒရဘသိိုို့ ဝင်နရဘက်နိိုင်နသဘ တစ်ြိုတည်ားနသဘ ေယ်နဖမြျင်ားဆက်စ ်နေသညာ့် တိိုင်ားဖ ည်ဖြစ်သည်။

အိနဒိယနိိုင်ငံအတွက် ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ ထဝနိိုင်ငံနရား အနရား ါမှုသည် ၎င်ား၏ Act East မူဝါေအတွက် ဖြစ်သည်။

စစ်နအားကဘလတိိုက် ွအပ ား အိနဒိယနိိုင်ငံ၏ နိိုင်ငံဖြဘနရားမူဝါေမှဘ အနရှှေ့ြက်နိိုင်ငံမျဘားနှငာ့် ဆက်ဆံနရားနကဘင်ားမွေ်ရေ်

အထူားအဘရံိုစိိုက်လဘသည်။ ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ ထဝအနေအထဘားသည် အိနဒိယနိိုင်ငံအတွက် အနရှှေ့နတဘင်အဘရှနှငာ့်

54
အနရှှေ့အဘရှတက
ိိုို့ ိို ြျိတ်ဆက်နိိုင်နသဘ ကိုေ်ားနဖမတံတဘား (land bridge)အဖြစ် တည်ရှိနေသည်။ ထိအ
ိုို့ ဖ င် အိနဒိယဖ ည်မနှငာ့်

နဝားကွဘနသဘနိိုင်ငံ၏ အနရှှေ့နဖမဘက်ဖ ည်ေယ်မျဘား ေယ်နဖမလံိုခြံြိုနရားနှငာ့် စား ွဘားနရားြွံှေ့ပြိြိုားမှုက ၎င်ားဖ ည်ေယ်မျဘားနှငာ့်

ေယ်ေမိတ်ထစ
ိ ်နေနသဘ ဖမေ်မဘနိိုင်ငံနှငာ့် ဆက်ဆံနရား အထူားနကဘင်ားမွေ်ရေ် လိိုအ ်သည်။

အနရားအကကားဆံိုားအြျက်အနေနှငာ့် ဖမေ်မဘနိိုင်ငံနှငာ့် အနရှှေ့နတဘင်အဘရှနိိုင်ငံမျဘားကိို တရိုတ်၏ လွှမ်ားမိိုားလဘမှုနှငာ့်

အိနဒိယသမိုေဒရဘအတွင်ား တရိုတ်နရတ ်အင်အဘား တိိုားြျှေ့လဘမှုသည် ၎င်ား၏မဟဘဗျျူဟဘ အကျိြိုားစား ွဘားကိို ထိြိိုက်နစသည်။

ထိန
ိုို့ ကကဘငာ့် အိနဒိယနိိုင်ငံအနေနှငာ့် ဖမေ်မဘနိိုင်ငံနှငာ့် နိိုင်ငံနရားသံတမေ်နရား ဆက်ဆံမှု အထူားနကဘင်ားမွေ်ရေ် လိိုအ ်သည်။

ဂျ ေ်နိိုင်ငံအတွက် ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ ထဝနိိုင်ငံနရားအနေအထဘားသည် ၎င်ား၏ မဟဘမနြါင်စား ွဘားနရား စကကဂေ်

အတွက် အနရား ါနသဘ အနေအထဘားတွင်ရှိသည်။ ထိိုို့အဖ င် သမိိုင်ားနကကဘင်ား ရှည်ကကဘြိိုင်မဘြာ့နသဘ နှစ်နိိုင်ငံ

ဆက်ဆံနရားက ၁၉၈၈ နေောက် ိိုင်ား ဖမေ်မဘနိိုင်ငံတွင် နိိုင်ငံနရားအနဖ ဘင်ားအလနကကဘငာ့် ကျဆင်ားြာ့ရသည်။ ဤ

အနေအထဘားက တရိုတ်၏ ဖမေ်မဘနိိုင်ငံအန ေါ် လွှမ်ားမိိုားမှု အဘားနကဘင်ားလဘရေ် အြွငာ့်အနရားဖြစ်လဘသည်။ ထိန

ိုို့ ကကဘငာ့်

ဂျ ေ်နိိုင်ငံအနေနှငာ့် ဖမေ်မဘနိိုင်ငံနှငာ့် အနရှှေ့နတဘင်အဘရှနိိုင်ငံမျဘားတွင် နိိုင်ငံနရား၊ စား ွဘားနရား လွှမ်ားမိိုားလဘမှုကိို

တေ်ဖ ေ်နိိုင်ရေ်အတွက် ဖမေ်မဘနှငာ့် သံတမေ်နရား အဆင်နဖ ရေ် အထူားလိိုအ ်သည်။

ဖမေ်မဘနိိုင်ငံတွင် နတဘင်တရိုတ် င်လယ်မှ အိနဒိယသမိုေဒရဘအထိ နတဘင် ိိုင်ားနှငာ့် အနရှှေ့နတဘင်အဘရှ

စား ွဘားနရားစကကဂေ်မျဘား တည်နထဘင်ရေ် နေသတွင်ား အင်အဘားကကားနိိုင်ငံမျဘား အပ ိြိုင်အဆိိုင် ကကိြိုားစဘားနေကကသည်။

လက်ရှိအြျိေ်တွင် တရိုတ်နိိုင်ငံသည် ၎င်ား၏ BRI အစိတ်အ ိိုင်ားတရ ်အဖြစ် နကျဘက်ဖြျူအထူားစား ွဘားနရားဇံို ါဝင်နသဘ

China Myanmar Economic Corridor -CMEC ကိို အနကဘင်အထည်နြဘ် နဆဘင်ရွက်နေသည်။ အိနဒိယက Kaladan

Multi Model transit transport ကိုလဘားတေ် က်စံိုသယ်ယူ ိိုို့နဆဘင်နရား စမံကိေ်ားကိို အနကဘင်အထည်နြဘ်ဖြင်ားဖြငာ့်

ဖမေ်မဘနိိုင်ငံတွင် အနရှှေ့ြက်သိိုို့ ဦားတည်လို ်ကိိုင်နသဘ မူဝါေကိို တက်ကကွစွဘ နဆဘင်ရွ က်နေသည်။ ဂျ ေ်နိိုင်ငံ၏

မဟဘစမံကိေ်ားအရ ဖမေ်မဘနိိုင်ငံတွင် သလဝါအထူားစား ွဘားနရားဇိုေ် ါဝင်နသဘ အနရှှေ့-အနေောက် စား ွဘားနရား စကကဂေ်နှငာ့်

ထဘားဝယ်အထူားစား ွဘားနရားဇိုေ် ါဝင်နသဘ နတဘင် ိိုင်ားစား ွဘားနရား စကကဂေ်ဟူ၍ အဓိကစား ွဘားနရားစကကဂေ်နှစ်ြိုရှိသည်။

ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ ထဝ အနေအထဘားအရ အနရား ါမှုနကကဘငာ့် ဖမေ်မဘနိိုင်ငံမ ါ ထိိုမည်သညာ့်စား ွဘားနရား စကကဂေ်မှ

ပ ားဖ ညာ့်စံိုမည် မဟိုတ်န ။

အထက် ါအြျက်မျဘားကိို အနဖြြံ၍ ဖမေ်မဘနိိုင်ငံ၏ ထဝအနေအထဘားသည် အင်ေိို- စိြိတ်နေသတွင်ား

မဟဘဗျျူဟဘအရ ယှဉ်ပ ိြိုင်နေကကနသဘ အင်အဘားကကားနိိုင်ငံ (၄) နိိုင်ငံအတွက် geopolitical pivot ဖြစ်နကကဘင်ား အြိိုင်အမဘ

သံိုားသ ်နိိုင် ါသည်။ နိုင်ငံတကောဆက်ဆံနရ်းေယ်ပယ်မှ မဖေ်ရပ်တေ်ခိုကို နလလောရောတွင် ပပီ်းမပည်ေံိုနိုင်နရ်း အတွက်

မတူညီနသော အလွှောမျော်းအမဖေ် ခွွဲမခော်းနလလောရေ် လိုအပ်ပါသည်။ အင်ဒို-ပေဖတ်နဒသတွင် အင်အော်းကကီ်းနိုင်ငံမျော်း၏

ယှဉပ် ပ င်မှု၊ နိုင်ငံမခော်းနရ်းမူဝါဒ၊ ပါဝါချေ်ညမှုက မမေ်မောဒီမိုကနရေီ နဖော်နဆောင်နရ်းနပေါ်သိုို့ သက်နရောက်မှု အလော်းအလောကို

55
နလလောရော၌ Systemic level analysis ကို အသံို်းမပ ၍ နလလောေမ််းေေ်ခွဲသည်။ global level သည်

အကျယ်မပေို့်ဆံို်းအလွှောမဖေ်ပပီ်း မျက်နမှောက်နခတ် နိုင်ငံတကောနိုင်ငံနရ်း (world order)တွင် မဖေ်နပေါ်နမပောင််းလွဲမှုမျော်းနှင်

ထိုနမပောင််းလွဲမှုမျော်းက ကမဘောနိုင်ငံမျော်းနှင် အေို်းရမျော်းအနပေါ် သက်နရောက်မှုကို ရှင််းလင််းမပမခင််းမဖေ်သည်။

ကမဘောအင်အော်းကကီ်း နိုင်ငံတနိုင်ငံအမဖေ် တရိုတ်နပေါ်ထွက်လောမခင််းသည် အင်ဒို-ပေဖတ်နဒသတွင််းရှ အင်အော်းကကီ်းနိုင်ငံ

မျော်းမဖေ်နသော အနဒယနှင် ဂျပေ်အတွက်သောမက မပင်ပအင်အော်းကကီ်းနိုင်ငံမဖေ်နသော အနမရကေ် အတွက်ပါ

အထူ်းသတမပ ရမည် အနေအထော်းမဖေ်လောခွဲသည်။ ေေ်နအ်းကောလ တိုက်ပွွဲအတွင််း အနမရကေ်၏ အဓကပပ င်ဖက်မှော

ရိုရှော်းမဖေ်နသော်လည််း ၁၉၉၀ ကွတ်မမျူေေ်ေေေ် ကျဆံို်းသွော်းနသောအခါ ကမဘောအင်အော်းကကီ်းနိုင်ငံတေ်ခိုတည််း အနေမဖင်

အနမရကေ်တည်ရှခွဲသည်။

အင်ဒို-ပေဖတ် နဒသအော်း အနမရကေ်အနေနှင် ၁၀ ေိုနှေ်မျော်းေွော ေတ်ပါဝင်ေော်းမှု နလျောပါ်းခွဲနသော်လည််း

တရိုတ်နိုင်ငံ အင်အော်းကကီ်းထွော်းလောမှုနှင်အတူ အနမရကေ်၏ မူဝါဒအနမပောင််းအလွဲမဖေ်နသော အောရှနဒသဖက်သိုို့

မပေ်လည်နမခဦ်းလှည်နရ်းမူဝါဒ (back to Asia Policy)/ အောရှမဏ္ဍ င်မူဝါဒ (Asia Pivot)ကို ၂၀၀၉ ခိုနှေ်တွင် ချမှတ်ခွဲသည်။

ထန
ိုို့ ကောင် ကမဘောအင်အော်းကကီ်းနိုင်ငံ နှေ်နိုင်ငံမဖေ်နသော အနမရကေ်နှင် တရိုတ်ဆံိုမှတ်မဖေ်သည် အင်ဒို-ပေဖတ်နဒသသည်

နိုင်ငံတကောဆက်ဆံနရ်းေယ်ပယ်တွင် အနရ်းအပါဆံို်း အနေအထော်းမဖေ်လောသည်။ ထန

ိုို့ ကောင် အနဒယသမိုဒဒရောနှင်

ပေဖတ်သမိုဒဒရော ဆံိုရောနဒသတွင်ရှနသော နိုင်ငံမျော်းသည် နဒသတွင််း အင်အော်းကကီ်းနိုင်ငံမျော်းသောမက နဒသမပင်ပရှ

အင်အော်းကကီ်းနိုင်ငံမျော်း အတွက်ပါ အနရ်းပါနသော အနေအထော်းတွင် ရှလောခွဲသည်။ ပထဝီအနေအထော်းအရ ကည်လ င်

အနရှွံ့နတောင်အောရှကျွေ််းေွယသ
် ည် အနဒယသမိုဒဒရောနှင် ပေ ဖတ်သမိုဒဒရောနှေ်ေင််းကို နပါင််းကူ်းနပ်းထော်းနသော

ကိုေ််းနမမတံတော်းအနေနှင် တည်ရှသည်။ အနရှွံ့နတောင်အောရှကျွေ််းေွယ၏

် အနောက်ဖက် ကမ််းရို်းတမ််းတွင်ရှနသော

မမေ်မောနိုင်ငံသည် နတောင်အောရှ၊ အနရှွံ့နတောင်အောရှ၊ အနရှွံ့အောရှတ၏

ိုို့ ဆံိုမှတ်နေရောတွင် တည်ရှနသောန ကောင်

မမေ်မောနိုင်ငံ၏ အနေအထော်းသည် အင်အော်းကကီ်းနိုင်ငံမျော်းအတွက် ပေ်ပယ်၍မရနသော အနေအထော်းတွင် တည်ရှသည်။

Interstate level အရ အင်အော်းကကီ်းနိုင်ငံမျော်း၏ ေေ်နရ်း၊ ေီ်းပွော်းနရ်းနှင် နိုင်ငံနရ်းချေ်ည ဆက်ဆံမှုသည်

၎င််းတ၏
ိုို့ အမ်ေီ်းချင််း (သ)ိုို့ မဟောမတ်နိုင်ငံမျော်းအနပေါ် ၎င််းတ၏
ိုို့ ပါဝါကျင်သံို်းမှုကို အဆံို်းအမဖတ်နပ်းသည် ။ အင်ဒို-

ပေဖတ်နဒသတွင် တရိုတ်၏ အင်အော်းကကီ်းထွော်းလောမှုက နဒသတွင််း နိုင်ငံမျော်းနှင် နကောင််းမွေ်နသော ဆက်ဆံနရ်း

ထူနထောင်ရေ် အနမရကေ်အတွက် အနရ်းပါလောသည်။ အင်ဒို-ပေဖတ်နဒသတွင််း နိုင်ငံမျော်းအေက် မမေ်မောနိုင်ငံ၏

တည်နေရောအနေအထော်းသည် တရိုတ်အတွက် အနရ်းပါနသောနေရောတွင် တည်ရှနေသည်။ တရိုတ်၏ ၂၁ ရောေို

ရည်မှေ််းချက်မဖေ်နသော two-ocean policy နှင် spring of pearls မူဝါဒအတွက် မမေ်မောနိုင်ငံ၏

တည်နေရောအနေအထော်းနှင် ကမ််းရို်းတေ််းက လွေ်ေွောအဓကကျသည်။ နတောင်တရိုတ်ပင်လယ်တွင် ပေဖတ်သမိုဒဒရောကို

56
မျက်နှာမူထော်းနသော တရိုတ်နိုင်ငံအတွက် အနဒယသမိုဒဒရောသိုို့ ဝင်နရောက်နိုင်ရေ် ေယ်နမမချင််း ထေပ်နေနသော

တိုင််းမပည်အနေနှင် မမေ်မောနှင် ပါကေစတေ် (၂) နိုင်ငံသောရှသည်။

ထန
ိုို့ ကောင် အနောက်အနဒယ သမိုဒဒရောဝင်နပါက်သည် မမေ်မောနိုင်ငံမဖေ်နသောန ကောင် တရိုတ်အနေနှင်

အနောက်နိုင်ငံမျော်းသို့ို နရန ကောင််းကူ်းသေ််းနရ်း နသော်လည််းနကောင််း၊ အနဒယနိုင်ငံ၏ နရတပ်အင်အော်းကို

ထေ််းညနိုင်ရေ်လည််းနကောင််း မမေ်မောနိုင်ငံက တရိုတ်အတွက် geopolitical pivot မဖေ်လောသည်။ ၁၉၈၈

မမေ်မောနိုင်ငံေေ်အေို်းရမှ အောဏောရယူပပီ်းနောက် အနမရကေ်အပါအဝင် အနောက်နိုင်ငံမျော်းက ေီ်းပွော်းနရ်းပတ်ေိုို့မှုနှင်

အနရ်းယူခွဲသည်။ သန
ိုို့ သော် အနမရကေ်သမမတအဆက်ဆက် ချမှတ်ခွဲနသော ပတ်ေန
ိုို့ ရ်းမူဝါဒက မမေ်မောဒီမို ကနရေီ

မပ မပင်နမပောင််းလွဲနရ်းအတွက် သသောထင်ရှော်းနသော ရလဒ်မရခွဲယံိုသောမက မမေ်မောနိုင်ငံကို တရိုတ်ဆီသိုို့

ဦ်းတည်သွော်းနေခွဲသည်။ ထန
ိုို့ ကောင် သမမတအို ော်းမော်း လက်ထက်မှေတင်၍ အနမရကေ်၏ မမေ်မောအနပေါ်ထော်းနသော

မူဝါဒနမပောင််းလွဲလောခွဲသည်။ နမပောင််းလွဲလောရမခင််း၏ အဓက အန ကောင််းအရင််းမှော အင်ဒိုပေဖတ်နဒသတွင််း အနဒယ-

တရိုတ-် အောဆီယန
ံ ိုင်ငံမျော်းနှင် ဆက်သွယမ
် ှု ဗဟိုတွင် တည်ရှနသော မမေ်မောနိုင်ငံ၏ ပထဝီအနေအထော်းက

အနမရကေ်အတွက် အနရ်းပါလောခွဲသည်။ အနမရကေ်၏ နမပောင််းလွဲလောနသော မူဝါဒမှော ယခင်အေို်းရအဆက်ဆက်

နတောင််းဆိုခွဲသလို Regime Change အတွက်မဟိုတ်ပွဲ နိုင်ငံနရ်းမပ မပင်နမပောင််းလွဲရေ် reform အတွက်မဖေ်သည်။

ထန
ိုို့ ကောင် အနမရကေ်၏ pragmatic Engagement Policy သည် မမေ်မောဒီမိုကနရေီ မပ မပင်နမပောင််းလွဲမှုအတွက်

မျော်းေွောအနထောက်အပံ မဖေ်လောခွဲသည်။

အင်ဒို-ပေဖတ်နဒသတွင် တရိုတ်၏ အင်အော်းကကီ်းထွော်းလောမခင််းက နဒသမပင်ပ အနမရကေ် သောမက နဒသတွင််း

အင်အော်းကကီ်းနိုင်ငံမျော်းမဖေ်နသော အနဒယနှင် ဂျပေ်အတွက်ပါ အထူ်းသတထော်းရမည် ကေစမဖေ်လောသည်။ ထိုို့န ကောင်

မမေ်မောနိုင်ငံကို ေေ်အောဏောသမ််းလိုက်မခင််းက အနဒယနှင် ဂျပေ် အတွက်ပါ မမေ်မောနှင်ဆက်ဆံနရ်း အခက်အခွဲ

နတွွံ့နေခွဲသည်။ နဒသတွင််း အင်အော်းကကီ်းနိုင်ငံမဖေ်သည် အနဒယနိုင်ငံသည် ဒီမိုကနရေီ အနမခခိုင်ပပီ်းနသော နိုင်ငံမဖေ်သည်။

ထန
ိုို့ ကောင် ၁၉၈၈ ေေ်အောဏောသမ််းေက မမေ်မောဒီမိုကနရေီ နဖော်နဆောင်နရ်းအတွက် တက်ကကွေွော နထောက်ခံအော်းနပ်းခွဲနသော

တေ်ခိုတည််းနသော အမ်ေီ်းချင််းနိုင်ငံမဖေ်ခွဲသည်။ သန
ိုို့ သော် မ ကောမီအတွင််း အနဒယနိုင်ငံ၏ မမေ်မောနိုင်ငံအနပေါ် ထော်းသည်မူဝါဒ

နမပောင််းလွဲလောသည်။ နမပောင််းလွဲလောရသည် အန ကောင််းအရင််းမှော တရိုတ်၏ မမေ်မောနိုင်ငံအနပေါ် လွှမ််းမို်းလောမှုနှင် ၎င််း၏

ေီ်းပွော်းနရ်း ဖွံွံ့ပဖ ်းတို်းတက်ရေ်အတွက် မဖေ်သည်။ တရိုတ်အတွက် အနောက် အနဒယသမိုဒဒရောသိုို့ တေ်ခိုတည််းနသော

ထွက်နပါက်မှော မမေ်မောနိုင်ငံမဖေ်သည်။

ထန
ိုို့ ကောင် မမေ်မောေေ်အေို်းရအနပေါ် လွှမ််းမို်းထော်းနိုင်မှုကို အခွင်နကောင််းယူ၍ တရိုတ်၏ နရတပ်တို်းချွဲွံ့မှုသည်

အနဒယသမိုဒဒရောအတွင််းရှ အနဒယ၏နရတပ်ကို ပခမ််းနမခောက်လောနိုင်သည်။ ထန

ိုို့ ကောင် အနဒယ အနေနှင် တရိုတ်ကို

counter-balance လိုပ်နိုင်ရေ်အတွက် မမေ်မောနိုင်ငံနှင် နကောင််းမွေ်နသော ဆက်ဆံနရ်း ထော်းရှရေ်လိုအပ်လောသည်။

57
ဒိုတယအချက်အနေနှင် အနဒယ၏ အမျ ်းသော်းအကျ ်းေီ်းပွော်းအတွက် ချမှတ်ခွဲနသော (look East Policy) သည်

အနဒယအတွက် အနရှွံ့အောရှနှင် အနရှွံ့နတောင်အောရှတန

ိုို့ ှင် ေီ်းပွော်းနရ်းချတ်ဆက်၍ လိုပ်ကိုင်နဆောင်ရွက်နိုင်ရေ် မဖေ်သည်။

အနဒယအတွက် အနရှွံ့အောရှနှင် အနရှွံ့နတောင်အောရှကို ချတ်ဆက်ရေ် တေ်ခိုတည််းနသော ကော်းခံေယ်နမမက

မမေ်မောနိုင်ငံမဖေ်နေ သည်။ ထိုို့အမပင် အနဒယမပည်မနှင် အလှမ််းကွောလျက်ရှနသော ေယ်နမမ (၆) ခိုအေက် ေယ်နမမ (၄) ခိုမှော

မမေ်မောနိုင်ငံနှင် ေယ်နမမမခင််း ထေပ်နေသည်။ ထန

ိုို့ ကောင် ထိုနဒသမျော်း တည်ပငမ်လံိုခခံ နရ်းနှင် ေီ်းပွော်းနရ်း

ဖွံွံ့ပဖ ်းတို်းတက်နေရေ် မမေ်မောနိုင်ငံနှင် ပူ်းနပါင််းနဆောင်ရွက်ရေ် မျော်းေွောလိုအပ်သည်။ ထန

ိုို့ ကောင် ဒီမိုကနရေီေေေ်

အနမခကျပပီ်းမဖေ်နသော အနဒယနိုင်ငံအနေနှင် မမအမ်ေီ်းချင််းနိုင်ငံတွင် ဒီမို ကနရေီအေို်းရ အောဏောရရှလောနေရေ်

နထောက်ခံအော်းနပ်းနေမည် မဖေ်နသော်လည််း မမ၏အမျ ်းသော်းအကျ ်းေီ်းပွော်းအတွက် မမေ်မောနိုင်ငံတွင် မည်သည်အေို်းရ

အမျ ်းအေော်း အောဏောရရှနေသည်မဖေ်နေ နကောင််းမွေ်နသော ဆက်ဆံနရ်း ထူနထောင်သွော်းမည်သောမဖေ်သည်။

ဂျပေ်နိုင်ငံ၏ေေ်အင်အော်း တို်းချွဲွံ့မှုကို ဖွွဲွံ့ေည််းပံိုအနမခခံဥပနဒအရ ကေို့်သတ်ထော်းခွဲပပီ်း ၎င််း၏လံိုခခံ နရ်းအတွက်

အနမရကေ်နှင် ေေ်နရ်းမဟောမတ် မပ လိုပ်ထော်းသည်။ ထိုို့န ကောင် ဂျပေ်နိုင်ငံ အနေနှင် ကမဘောအင်အော်းကကီ်းနိုင်ငံ

တေ်နိုင်ငံအမဖေ် ရပ်တည်နိုင်ရေ်အတွက် Soft Power အနေမဖင် ODA ကို အသံို်းမပ ခွဲသည်။ ဂျပေ်၏ ODA နထောက်ပံခံ

နိုင်ငံမျော်းကို လွှမ််းမို်းနိုင်မခင််းမဖင် ဂျပေ်၏ ေီ်းပွော်းတို်းတက်နရ်းကို လိုပ်နဆောင်နိုင်နေရေ်အတွက် မဖေ်သည်။ မမေ်မောနိုင်ငံသည်

အနရှွံ့နတောင်အောရှတွင် ဂျပေ်၏ ODA အမျော်းဆံို်းရယူထော်းနသော နိုင်ငံတေ်နိုင်ငံမဖေ်သည်။ မမေ်မောနိုင်ငံ ေေ်အေို်းရ

အောဏောရရှ လောနသောအခါ အနမရကေ်နှင် မဟောမတ်မဖေ်နသော ဂျပေ်နိုင်ငံအနေနှင် ကေဦ်းပိုင််း၌ ODA အနထောက်

အပံမျော်းအော်းလံို်းကို ရပ်ဆိုင််းခွဲသည်။ သန
ိုို့ သော် တရိုတ်၏ မမေ်မောနိုင်ငံအနပေါ် လွှမ််းမို်းလောမှုက ဂျပေ်နိုင်ငံအတွက်

၎င််း၏မူဝါဒကို မပေ်လည်ေဉ််းေော်းရမည် အနေအထော်းမဖေ်လောသည်။ ထန

ိုို့ ကောင် အနမရကေ်၏ ကေို့်ကွက်နေသည် ကော်းမှ

မမေ်မောေေ်အေို်းရနှင် အမပ သန ောနဆောင်နသော ဆက်ဆံနရ်းကို ဆက်လက်ထေ််းသမ််းထော်းခွဲသည်။ ဂျပေ်၏ အယူအဆမှော

မမေ်မောေေ်အေို်းရကို ေီ်းပွော်းနရ်းအရ ပတ်ေအ

ိုို့ နရ်းယူမခင််းထက် ဆွွဲနဆောင်နရ်းေည််းလမ််းမဖင် ဒီမိုကနရေီလမ််းန ကောင််းနပေါ်သိုို့

နခေါ်နဆောင်နရ်းမဖေ်သည်။ ထိုို့န ကောင် မမေ်မောနိုင်ငံတွင် နိုင်ငံနရ်းမပ မပင်နမပောင််းလွဲမှု လိုပ်တိုင််း လူသော်းချင််းေောောမှုဆိုင်ရော

အကူအညီပံိုေံနှင် ၎င််း၏ ODA ကို ဆက်လက်နထောက်ပံနပ်းခွဲသည်။ ထိုို့န ကောင် ၂၀၁၀ မမေ်မောနိုင်ငံပငမ််းချမ််းေွော ဒီမိုကနရေီ

နဖော်နဆောင်ရော၌ ဂျပေ်က အနရ်းကကီ်းနသော အခေ််းကဏ္ဍတွင် ပါဝင်ခွဲသည်။

ေဂံို်းချ ပ်အနေနှင်နမပောရလ င် နိုင်ငံတကောေယ်ပယ်တွင် Universal Value မဖေ်နသော democracy human rights

and freedom သည် အနမရကေ်နိုင်ငံမှ ေတင်ဆင််းသက်လောနသော ေံနှုေ််းအယူအဆမဖေ် နသော်လည််း

တကမဘောလံို်းအတိုင််းအတောနှင် အသအမှတ်မပ ကျင်သံို်းထေ််းသမ််းထော်းနသော ေံနှုေ််းသန ောတရော်းမျော်း မဖေ်သည်။

ထန
ိုို့ ကောင် နိုင်ငံတေ်နိုင်ငံ ဒီမိုကနရေီပျက်သိုဉ််းမခင််း (သ)ိုို့ ဒီမိုကနရေီအသွင် ကူ်းနမပောင််းရေ် ကက ်းေော်းမခင််း ေနသော

ကေစရပ်မျော်းအတွက် ဒီမိုကနရေီထူနထောင်ပပီ်းမဖေ်နသော ကမဘောနိုင်ငံကကီ်းမျော်းက နထောက်ခံအော်းနပ်းခွဲ ကသည်။ သန

ိုို့ သော်

58
နိုင်ငံတကော ဆက်ဆံနရ်းေယ်ပယ်တွင် နိုင်ငံမျော်း၏ အဓကပဓောေကျနသောအချက်မှော မမနိုင်ငံ၏ အမျ ်းသော်း

အကျ ်းေီ်းပွော်းမဖေ်သည်။ ထန
ိုို့ ကောင် ကမဘောနိုင်ငံကကီ်းမျော်းအနေနှင် Universal Value ေံနှုေ််း အယူအဆမျော်းကို

ထိုတ်နဖော်နမပော ကော်းနေနသော်လည််း လက်နတွွံ့တွင်မူ မမ၏အမျ ်းသော်းအကျ ်းေီ်းပွော်းကိုသော လိုပ်နဆောင်နေန ကောင််း

ဤေောတမ််းမှ နဖော်နဆောင်နပ်းပါသည်။

59
 ည်ညွှန််းကို်းကဘ်းြ က်မ ဘ်း

Amin, P. & Tourangbam, M. (2021, Aug 21). Myanmar in the US Indo-Pacific Strategy: Why Is China

Winning and What to Do about It?. Air University.

Atimoto, Y. (2004, Dec 9), "A Yen to help the Jonta”, The Irrawaddy.

Badgley, J.H(2004). “April Strategic Interest in Myanmar”, National Bureau of Asia Research, 15 (1).

https://www.nbr.org/publication/strategic-interests-in-myanmar/

Bao, Fangyue D. (2013, April 13). “In Burma, a Neglected Battleground for China and Japan”. The Irrawaddy.

https://www.irrawaddy.com/opinion/guest-column/in-burma-a-neglected-battleground-for-china-and-

japan.html

Brona, A. (2018) “One Belt, One Road: new framework for international relations?” Polish Journal of

Political Science, 4(2), p.57-76.

Brzezinski, Z. (1998) The Grand Chessboard-American Primacy and its Geostrategic Imperatives. Basic

Books.

Chatterjee, S. (March 2014). The Look East Policy and India’s Northeastern States, A Graduate School of

Nanyang Technology University.

Chaudhuri, C. (2017). “Japan-Myanmar: A “Special” Economic relationship”, Imperial Journal of

Interdisciplinary Research (IJIR), 3(7), pp.91-103.

Daga, V.(2012). “Myanmar and the US: The strategic Implication”, Diplomatic Courier.

https://www.diplomaticourier.com/posts/myanmar-and-the-u-s-the-strategic-implications

David, I and & Hongwei, Fan (2012). Modern China -Myanmar Relations: Dilemmas of Mutual Dependence,

Nordic Institute of Asia Studies.

Devetak,R. & Burke,A.(2012). An Introduction to International Relations, Cambridge.

Evas, G. & Newnham, J. (1988) The Penguin Dictionary of International Relations, Penguin books.

Gaens, B. & Rouhomaki, O. (2022). ‘Southeast Asian democracy: Democratic regression or autocratic

hardening?”, FIIA Briefing Paper-342.

i
https://www.fiia.fi/en/publication/southeast-asian-democracy

Garver (2001), Protected Contest: Sino-India rivalry in the 21th Century, Oxford University Press.

Gautam, Y. (2017). India-Myanmar Strategic Relations Since Independence, India Institute of technology.

Haacke, J. (2006). Myanmar's Foreign Policy: Domestic Influences and International Implications , The

International Institute for Strategic Studies.

Hiebert, M and Nguyen (2014). “Southeast Asia from Scott circle: US Interests in Myanmar require looking

beyond the 2015 elections”, Center for Strategic and International Studies, 5(17).

https://www.csis.org/analysis/southeast-asia-scott-circle-myanmar%E2%80%99s-peace-process-carries-

high-stakes-ahead-2015

Haokip, T. (2011) "India's Look East Policy: Its Evolution and Approach", South Asian Survey, 18 (2).

Hnin Wai Lwin Oo (2019). A Political Economy Approach Towards Myanmar-China Relations, M.A Thesis,

IUJ.

Jash, A. (2014, June). “China in India’s Look East-Myanmar. Strategic Interests and Security Concerns”,

International research journal of social sciences, 3 (6), pp. 47-54.

Kudo, T. (2009.). “China and Japan’s Economic Relations with Myanmar: Strengthened Vs Estranged”.

https://www.researchgate.net/publication/237773201_China_and_Japan's_Economic_Relations_wit

h_Myanmar_Strengthened_vs_Estranged

Kudo, T. (2014). “Myanmar’s Economic relations with China: Can China Support the Myanmar economy?”

IDEAS. https://ideas.repec.org/p/jet/dpaper/dpaper66.html

Kang, H. K. (2010, March). “India and Myanmar Looking East through a Strategic Bridge”, IPEC Issue Brief

no. 144.

https://www.files.ethz.ch/isn/114411/IB144-SEARP-Harnit.pdf

Katada,Saori N. (2002). “Japan Two-Track Aid Approach: The Forces behind Competing Triads”. Asia Survey,

42(2), pp.320-42.

Kumar, A (2015, Feb 27). “Myanmar PetroChina Agreement: A Setback to India’s Quest for Energy Security”

Southeast Asia Analysis Group Paper no-1681.

Kumbun, J. (2020, Feb 27). “Indo-Myanmar Ties Should Go Beyond Geopolitical Interests.”, The Irrawaddy.

ii
https://www.irrawaddy.com/opinion/guest-column/indo-myanmar-ties-go-beyond-geopolitical-

interests.html

Kupur,H.(1994) “India Foreign Policy, 1948-92 Shadows and Substance”, TOWN:PUBLISHER.

Lieberthal, K. (2011, December 21). “The American Pivot to Asia”. Brookings.

https://www.brookings.edu/articles/the-american-pivot-to-asia/

Lintne, B. (2022, March 25). “Japan’s ‘Special Relationship’ With Myanmar Has Abetted Decades of Military

Rule”’ The Irrawaddy.

\https://www.irrawaddy.com/opinion/guest-column/japans-special-relationship-with-myanmar-has-

abetted-decades-of-military-rule.html

Martin, M. E.(2012, Oct 19). US Sanction on Burma, CRS Report for Congress.

McCorthy, S. (2000). "Ten Years of Chaos in Burma: Foreign Investment and Economic Liberalization, 1988

to 1998", Pacific Affairs, 73 (2), pp.233-262.

Morri, K. (2016). Japan’s persistent engagement policy towards Myanmar in the post-Cold War era: a case

of Japan’s problem-driven pragmatism, Ph D Diss., University of Warwick.

Myoe, M. (2007, April). “Sino -Myanmar Economic Relations Since 1988”, ARI Working Paper no-86.

Myoe, M. (2011). In the Name of Pauk Phaw: Myanmar’s China Policy Since 1948. Institute of Southeast Asia

Studies.

Myoe, M. (2015). “Myanmar's China Policy Since 2011: Determinants and Directions”, Journal of Southeast

Asia Affairs, 34 (2), pp.21-54.

Myoe, M. (2015). “Myanmar as a Geopolitical Pivot in Indo-Pacific region”, National Defense University

Magazine, 11(2), pp.238-43.

Paramene, p.(2006, June 5) “Japan’s Position in Myanmar Irts US”, Burmese News.

Patricle,M. Cronin & Darshana M. Baruah (2014, Dec 2).The Modi Doctrine for the Indo-Pacific Maritime

Region. The Diplomat.

Porgyelor, S. (2007). The Implication of Japanese Engagement Policy Towards Myanmar: 1988- Present,

Nagoya University.

Price, G. (2013) "India's Policy towards Myanmar," Asia ASP,Vol.2.

iii
Qingrun, S. (2010) “The Implimation of US Myanmar Relations: Process, Reasons and Prospects”, Asia

Paper, Institute for Security and Development Policy.

Rieffel, A. “Myanmar/Burma: Inside Challenges, outside interests” Bookings, Institution Press.

Routray, B. (2012, Oct). “India Myanmar Relations: Triumph of Pragmatism”, Journal of International Affairs,

1(1) p.301-21.

Sakhuji, V (2011, Feb 19). “India and Myanmar: Choices for Military Cooperation”, India Council of World

Affairs.

Schaff, James L. (2014, Sep 9). “What Myanmar means for the US Japan alliance”, Carnegie Endowment

for International Peace Paper.

https://carnegieendowment.org/2014/09/09/what-myanmar-means-for-u.s.-japan-alliance-pub-56549

Seekins, D.M. (1992). “Japan’s Aid Relations with Military Regimes in Burma 1962-1991: The Kokunaika

Process”, Asian Survey, 32(3), 246-262.

Seekins , D.M.(1997), "Burma-China Relations: Playing with fire", Asian Survey, 37(6), pp.525-539.

Shee, P.K. (2002)"The Political Economy of China-Myanmar Relations: Strategic and Economic

Dimensions”, ISSN Vol.1, pp 33-53

https://www.ritsumei.ac.jp/ir/isaru/assets/file/raris/raris-01-3shee.pdf

Shinha, T. (2014, Nov 8). “China-Myanmar Energy Engagements Challenges and Opportunities for India”.

IPCS Issue Brief no.134.

Smith,T. (2014) American’s mission: The United State and the worldwide Struggle for Democracy, Princeton

and Oxford.

Steinberg, David I. (1990) ” Japanese Economic Assistance to Burma: Aid in the “Tarenagashi” Manner?”

CSAS, 5(2),pp.51-107.

Steinberg, David. I. (2001) Burma: The State of Myanmar, Georgtown University Press.

Steinberg, David.I (2014). “Burma-Myanmar: The US Burmese Relationship and Its Vicissitudes”.

https://www.cgdev.org/sites/default/files/archive/doc/shortofthegoal/chap7.pdf

Strefford, P. (2006, Oct), "Foreign Debt: Disorting Japan's ODA Diplomacy towards Myanmar",

https://www.ritsumei.ac.jp/ir/isaru/assets/file/journal/19-2_Strefford.pdf

iv
Swanstrom (2012). Sino-Myanmar Relations: Security and Beyond, The Central Asia- Caucasus-Institute.

https://www.slideshare.net/KaungHtetZawSMU/2012-swanstrom-sinomyanmarrelations

Tin Thin Aung and Soe Myint (2001), “India-Burma Relations”, Challenges to Democratization in Burma:

Perspective on Multilateral and bilateral responses, International IDEA.

Wailz, K. (2001). Man, the state and War. Columbia University Press.

Yu Di Maw, (2020). Myanmar-India Strategic Engagement, MA Thesis, IUJ.

Zaw Aung (2015). Oil and Gas Sector in Myanmar. Ministry of Energy.

v
၂၀၂၁ ခုနှစ် မြန်ြ ာ့နုငင
် ံရ ေးအကျပ်အတည်ေးနှငာ့် ပတ်သက်၍

အရြ ကန်နှငာ့် ရေသတွငေး် အင်အ ေးကကေးနင

ု ်ငံြျ ေး၏

ြူ၀ါေသရ ထ ေးကု ရလာ့လ ဆန်ေးစစ်မခင်ေး

i
 ြ တက

စ တြ်ေးအနှစ်ချျုပ် ...................................................................................................................................................... I

အခန်ေး (၁) နေါန်ေး ...................................................................................................................................................... 1

၁.၁ သုရတသနစ တြ်ေး၏ ည် ွယ်ချက် ........................................................................................................ 3

၁.၂ အသံုေးမပျုြညာ့်သအု ြူရ င် .................................................................................................................... 3
၁.၃ အသံုေးမပျုသညာ့် သုရတသနလုပ်ထံုေးနှငာ့်ကန်သတ်ချက်ြျ ေး ........................................................................... 4
၁.၄ သုရတသနစ တြ်ေး၏ ဖွွဲ့စည်ေးပံု................................................................................................................ 4

အခန်ေး (၂) မြန်ြ ာ့ေြုကရ စရဖ ်ရဆ င် ၌ အင်အ ေးကကေးနုင်ငံြျ ေး၏ ြူဝါေ ............................................................... 5

၂.၁ မြန်ြ ာ့ေြုကရ စရနောက်ခံသြုင်ေးရ က င်ေး ................................................................................................. 5

၂.၂ မြန်ြ ာ့ေြုကရ စအရ ေးနှငာ့် အရြ ကန်၏ အခန်ေးကဏ္ဍ ............................................................................ 9
၂.၃ မြန်ြ ာ့ေြုကရ စအရ ေးနှငာ့် တရုတ်နုင်ငံ၏ အခန်ေးကဏ္ဍ ........................................................................ 177
၂.၄ မြန်ြ ာ့ေြုကရ စအရ ေးနှငာ့် အနဒယ၏အခန်ေးကဏ္ဍ .................................................................................. 27
၂.၅ အ ဆယံ............................................................................................................................................. 333

အခန်ေး(၃) မပည်တွင်ေးအတုက်အခံအင်အ ေးစုြျ ေးနှငာ့်မြန်ြ ာ့ေြုကရ စအရ ေး ............................................................... 40

၃.၁ မပည်တွင်ေးအတုက်အခံအင်အ ေးစုြျ ေးရပေါ်ရပါက်လ မခင်ေး ....................................................................... 400

၃.၂ အြျျုေးသ ေးညညွှတ်ရ ေးအစုေး (NATIONAL UNITY GOVERNMENT- NUG) ..................................................... 422
၃.၃ မပည်သူူ့က ကွယရ
် ေးတပ် (PEOPLE’S DEFENSE FORCE-PDF)................................................................... 422
၃.၄ တုင်ေး င်ေးသ ေးလက်နှက်ကုင်အဖွွဲ့အစည်ေးြျ ေး (ETHNIC ARMED ORGANIZATIONS. EAOS)............................. 444

အခန်ေး(၄) နဂံုေး ........................................................................................................................................................ 47

ည်ညွှန်ေးကုေးက ေးချက်ြျ ေး ............................................................................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.

ရနောက်ဆက်တွ ၁ ...................................................................................................................................................... I

ရနောက်ဆက်တွ ၂..................................................................................................................................................... IV

ရနောက်ဆက်တွ ၃ ..................................................................................................................................................... V

ရနောက်ဆက်တွ ၄ ................................................................................................................................................... VII

ရနောက်ဆက်တွ ၅ ................................................................................................................................................... IIX

ရနောက်ဆက်တွ ၆ ..................................................................................................................................................... X

ii
 စ တြ်ေးအနှစ်ချျုပ်

မြန်ြာနိုင်ငံတွင်၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ (၁)ရက်ဖနေ့၌ စစ်တပ်က အာဏာရယူခဲ့ပပီြီး နိုင်ငံဖတာ်အတိုင်ပင်ခံ

ဖ ေါ်ဖအာင်ဆန်ြီးစိုကကည်နှငဲ့် သြမတဦြီးဝင်ြီးမြငဲ့်တက
ိုေ့ ို ေြ်ြီးဆီြီးခဲ့သည်။ လွှတ်ဖတာ်အသီြီးသီြီးနှငဲ့် အရပ်သာြီးအစိုြီးရ

ပျက်မပာြီးသွာြီးခဲ့ရပပီြီး ဆယ်စိုနှစ်တစ်ခိုဖကျာ်ကကာသည်ဲ့ နိုနယ်လဖ

ှ သာ မြန်ြာဲ့ ီြိုကဖရစီ စြ်ြီးသပ်ြှုကို

အဆံိုြီးသတ်ဖစခဲ့သည်။ ယခိုအကကြ် စစ်အာဏာသြ်ြီးြှုတွင် တိုင်ြီးမပည်တွင်ြီး ြဖကျနပ်ြှုြျာြီးက

မပင်ြီးထန်လွန်ြီးဖသာဖကကာငဲ့် မပည်တွင်ြီးစစ်ကျဖရာက်သညဲ့် အဖနအထာြီးသိုေ့ ဖရာက်ရှခဲ့သည်။ စစ်အာဏာသြ်ြီးြှုဖကကာငဲ့်

မေစ်ဖပေါ်လာဖသာ မြန်ြာဲ့နိုင်ငံဖရြီးအကျပ်အတည်ြီးသည် ဖ သတွင်ြီးနိုင်ငံြျာြီးအဖပေါ် ရိုက်ခတ်ြှုရှသကဲ့သိုေ့ အဖြရကန်၊

တရိုတ် ကဲ့သဖ
ိုေ့ သာ ကြ္ာဲ့အင်အာြီးကကီြီးနိုင်ငံြျာြီးအတွက် အဖလြီးထာြီးစရာကစစ မေစ်လာသည်။ နိုင်ငံတကာအသိုင်ြီးအဝိုင်ြီးြှ

တံမိုေ့ ပန်ြှုြျာြီးကလည်ြီး နိုင်ငံတကာအဖနအထာြီးနှငဲ့် ြြနိုင်ငံ၏ အြျ ြီးသာြီးအကျ ြီးစီြီးပွာြီးကို ချန်ည၍ တံမိုေ့ ပန်ခဲ့ကကသည်။

ထဖ
ိုေ့ ကကာငဲ့် ဤစာတြ်ြီးသည် ၂၀၂၁ ခိုနှစ် မြန်ြာဲ့နိုင်ငံဖရြီး အကျပ်အတည်ြီးတွင် အဖြရကန်အပါအ၀င်

ဖ သတွင်ြီးအင်အာြီးကကီြီး နိုင်ငံြျာြီးမေစ်သည်ဲ့ တရိုတ်နိုင်ငံ၊ အနဒယနိုင်ငံနှငဲ့် ဖ သတွင်ြီး အေွွဲ့အစည်ြီးမေစ်ဖသာ

အာဆီယံအေွွဲ့တ၏
ိုေ့ မြန်ြာဲ့နိုင်ငံဖရြီးအဖပေါ်ထာြီးသညဲ့် ြူ၀ါ ြျာြီး၊ ထိုြူ၀ါ ြျာြီး၏ ဖနောက်ကွယြ
် ှ အဖကကာင်ြီးတရာြီးြျာြီးကို

နောြီးလည်ဖစနိုင်ရန် ဆန်ြီးစစ် ဖလဲ့လာသွာြီးြည် မေစ်သည်။

i
 အခန်ေး (၁) နေါန်ေး

မြန်ြာနိုင်ငံတွင်၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဖေဖေ ်ဝါရီလ (၁)ရက်ဖ ေ့၌ စစ်တပ်က အ ဏ ရယူခဲ့ပပီြီး နုင်ငံဖတ ်အတုင်ပင်ခံ

ဖ ေါ်ဖအ င်ဆ ််းစုကကည်နှငဲ့် သမ္မတဦ်းဝင််းမမ္ငဲ့်တက

ုေ့ ု ေမ္််းဆီ်းခဲ့သည်။ လွှတ်ဖတ ်အသီ်းသီ်းနှငဲ့် အရပ်သ ်းအစု်းရ ပျက်မပ ်း

သ ်းခဲ့ရပပီ်း ဆယ်စိုနှစ် တစ်ခိုဖကျာ်ကကာသည်ဲ့ နု ယ်လှဖသ မြန်ြာဲ့ ီြိုကဖရစီ စြ်ြီးသပ်ြှုကို အဆံိုြီးသတ်ဖစခဲ့သည်။

စစ်အာဏာသြ်ြီးြှုအတွက် နိုင်ငံတ၀ှြ်ြီး သပတ်ဖြှာက်မခင်ြီးနှငဲ့် အာဏာေီဆန်ြှု မပင်ြီးထန်လာမခင်ြီးတန

ိုေ့ ှငဲ့် အတူ

နိုင်ငံတဝှြ်ြီးတွင် ကကီြီးြာြီးဖသာ ဆနဒမပပွြျာြီး ဆက်တက

ို ်မေစ်ပွာြီးခဲ့သည်။ အာဏာသြ်ြီးြှုကို ဆနေ့်ကျင်ကနေ့်ကွက်သညဲ့်

အတိုက်အခံြျာြီးကို စစ်တပ်က မပင်ြီးထန်ဖသာ လက်တမံိုေ့ ပန်မခင်ြီးမေငဲ့် တိုင်ြီးမပည်သည် မပည်တွင်ြီးစစ်အမေစ်သိုေ့

ကူြီးဖမပာင်ြီးသွာြီးဖသာအခါ နိုင်ငံတကာအသိုင်ြီးအဝိုင်ြီးက စိုြီးရြ်စွာ ဖစာငဲ့်ကကညဲ့်ခဲ့ကကသည်။ မြန်ြာနိုင်ငံ၌

ီြိုကဖရစီနည်ြီးကျ ဖရြီးဖကာက်တင်ဖမြာက်ထာြီးဖသာ အရပ်သာြီးအစိုြီးရအေွွဲ့ကို ေယ်ရှာြီးပပီြီး စစ်တပ်ြှ

အာဏာရယူလိုက်သညဲ့် ကစစနှငဲ့်ပတ်သက်၍ နိုင်ငံတကာအသိုင်ြီးအဝိုင်ြီး၏ တံိုေ့မပန်ြှုြျာြီး ြတူညီကကပါ။

အဖြရကန်အပါအဝင် အဖနောက်နိုင်ငံအြျာြီးစိုြှ မပင်ြီးမပင်ြီးထန်ထန် ဖဝေန်ဖနကကဖသာ်လည်ြီး တရိုတ်၊ ဂျပန်

စသညဲ့် အာရှဖ သတွင် အင်အာြီးကကီြီးနိုင်ငံြျာြီးြှ သတနှငဲ့် ချဉ်ြီးကပ်တံမိုေ့ ပန်ဖနသည်ကို ဖတွွဲ့ရှရသည်။ မြန်ြာဲ့

ီြိုကဖရစီအဖရြီးကို အာြီးဖပြီးဖထာက်ခံခဲ့ဖသာ အဖြရကန်မပည်ဖထာင်စိုြှ စစ်အာဏာသြ်ြီးပပီြီးဖနောက် တစ်ရက်တွင်

စစ်ဘက်ထပ်တန်ြီးဖခါင်ြီးဖဆာင်ြျာြီးနှငဲ့် ပတ်သက်ပပီြီး အဖရြီးယူ ဏ်ခတ်ပတ်ဆေ့ြ

ို ှုြျာြီး ချြှတ်ရန် ရှသည်ဟို

ဖကကညာခဲ့သည်။ သိုေ့ဖသာ် မြန်ြာနိုင်ငံအတွက် လူသာြီးချင်ြီးစာနောြှုဆိုင်ရာ အကူအညီြျာြီး ဆက်လက်ဖပြီးအပ်သွာြီးြည်ဟို

သတင်ြီးထိုတ်မပန်ခဲ့သည်။ ကိုလသြဂဂ လံိုခခံ ဖရြီးဖကာင်စီက စစ်တပ်ြှ အာဏာသြ်ြီးယူပပီြီးဖနောက်

အေြ်ြီးဆီြီးခံထာြီးရသူြျာြီးအာြီးလံိုြီးကို ချက်မခင်ြီးလွှတ်ဖပြီးပါရန် ဖေဖော်ဝါရီလ (၃) ရက်ဖနေ့က ဖတာင်ြီးဆိုခဲ့သည်။

ကြ္ာဲ့စီြီးပွာြီးဖရြီးအင်အာြီးကကီြီး (၇) နိုင်ငံ G-7 ြှ နိုင်ငံဖတာ်အတိုင်ပင်ခံပိုဂဂ လ် ဖ ေါ်ဖအာင်ဆန်ြီးစိုကကည်၊ သြမတဦြီးဝင်ြီးမြငဲ့်

အပါအဝင် ထန်ြီးသြ်ြီးခံထာြီးရသူြျာြီးအတွက် စိုြီးရြ်ဖကကာင်ြီး ဖကကည ချက် ထိုတ်မပန်ခဲ့သည်။ G-7 အေွွဲ့ဝင်နိုင်ငံြျာြီးြှာ

ကဖန ါ၊ မပင်သစ်၊ ဂျာြဏီ၊ အီတလီ၊ ဂျပန်၊ ပ တန်၊ အဖြရကန်မပည်ဖထာင်စိုနှငဲ့် ဥဖရာပသြဂဂ EU တမိုေ့ ေစ်ပပီြီး

စစ်အာဏာသြ်ြီးြှုကို တညီတညွတ်တည်ြီး ကနေ့်ကွက်ခဲ့ကကသည်။ မြန်ြာစစ်တပ်ြှ အဖရြီးဖပေါ်အဖမခအဖန

ဖကကညာထာြီးမခင်ြီးကို ချက်မခင်ြီး ရိုတ်သြ်ြီးဖပြီးရန်နှငဲ့် ီြိုကဖရစီနည်ြီးကျ ဖရြီးဖကာက်တင်ဖမြာက်ထာြီးဖသာ အစိုြီးရကို

အာဏာမပန်အပ်နှင်ြီးပပီြီး ြတရာြီး ေြ်ြီးဆီြီးခံထာြီးရသူြျာြီးကို မပန်လွှတ်ဖပြီးရန် G-7 အေွွဲ့ဝင်နိုင်ငံြျာြီးြှ တညီတညွတ်တည်ြီး

ဖတာင်ြီးဆိုလိုက်သည်။

မြန်ြာဲ့အဖရြီးနှငဲ့် ပတ်သက်၍ အေွွဲ့ဝင်နိုင်ငံြျာြီး၏ မပည်တွင်ြီးဖရြီးကို ဝင်ဖရာက်စွက်ေက်မခင်ြီးြမပ ရဟူဖသာ

ြူဝါ နှငဲ့် အပြလိုနှုတ်ဆတ်ဖနဖလဲ့ရှဖသာ အာဆီယံအေွွဲ့အစည်ြီးြှ ဖေဖော်ဝါရီလ (၁) ရက်ဖနေ့တွင် မြန်ြာဲ့အဖရြီးနှငဲ့်

1
ပတ်သက်ပပီြီး ထိုတ်မပန်ချက် မပ လိုပ်ခဲ့သည်ြှာ ထူြီးမခာြီးချက်တစ်ခိုမေစ်သည်။ အာဆီယံ၏ လက်ရှဥကကဌမေစ်ဖသာ

ဘရူနိုင်ြီးနိုင်ငံက မြန်ြာဲ့အဖရြီးနှငဲ့် ပတ်သက်၍ ဖတွွဲ့ဆံိုဖဆွြီးဖနွြီးရန်၊ ညနှုင်ြီးရန်၊ အဖမခအဖနအာြီးလံိုြီး

ပံိုြှန်မပန်ဖရာက်ဖအာင် ဖဆာင်ရက်ရန် တိုက်တွန်ြီးသညဲ့် ဖကကည ချက်ကို ဖေဖော်ဝါရီလ (၁) ရက်ဖနေ့တွင်

ထိုတ်မပန်ခဲ့သည်။

မြန်ြာစစ်တပ်၏ လိုပ်ရပ်အဖပေါ် နိုင်ငံအဖတာ်ြျာြီးြျာြီးက အာဏာသြ်ြီးြှုအမေစ် အတအလင်ြီး

ဖကကညာခဲ့ဖသာ်လည်ြီး မြန်ြာနိုင်ငံနှငဲ့်ပတ်သက်၍ မပည်တွင်ြီးဖရြီးကို ဝင်ြစွက်ေက်သညဲ့်ြူဝါ တစ်နည်ြီးအာြီးမေငဲ့် (Paok-

Phaw Relationship) ြူဝါ ကို ကိုင်ဖဆာင်ထာြီးသညဲ့် တရိုတ်နိုင်ငံအဖနနှငဲ့် မြန်ြာဲ့အဖရြီးကို ၎င်ြီး၏အကျ ြီးစီြီးပွာြီးအရ

လြမာပါြီးနပ်စွာ ချဉ်ြီးကပ်ဖနသည်ဟူဖသာ ဖဝေန်ြှုြျာြီးရှဖနသည်။ မြန်ြာနိုင်ငံတွင်ြီးြှာရှဖသာ တရိုတ်၏ အကျ ြီးစီြီးပွာြီးြှာ

အလွန်ကကီြီးြာြီးဖသာဖကကာငဲ့် ဤသဖ
ိုေ့ ဝေန်ြှုြျာြီး ထွက်ရှဖနသညဲ့်အဖပေါ် တရိုတ် ဘက်က မငင်ြီးဆိုခဲ့သည်။

၎င်ြီးဖဝေန်ချက်ြျာြီးနှငဲ့် ပတ်သက်၍ ကိုလသြဂဂ လံိုခခံ ဖရြီးဖကာင်စီြှ ဖ ေါ်ဖအာင်ဆန်ြီးစိုကကည်နှငဲ့် သြမတဦြီးဝင်ြီးမြငဲ့်တိုေ့ကို

အမြန်ဆံိုြီးမပန်လွှတ်ဖပြီးရန် ဖတာင်ြီးဆိုခဲ့ဖသာ ဖေဖော်ဝါရီ (၄) ရက်ဖနေ့ထိုတ်မပန်ချက်ကို ဖထာက်ခံသညဲ့် နိုင်ငံြျာြီးအနက်

တရိုတ်နိုင်ငံ ပါဝင်သည်ဆိုသညဲ့်အချက်ကို တရိုတ်ြှအဖလြီးအနက်ထာြီး ဖမပာဆိုခဲ့ပါသည်။ သိုေ့ဖသာ် အာဏာသြ်ြီးြှုကို

ကနေ့်ကွက်သည် ဆိုသညဲ့်အချက်ကို ထညဲ့်သွင်ြီးဖမပာကကာြီးမခင်ြီး ြရှခဲ့ပါ။ အြျ ြီးသာြီး ီြိုကဖရစီအေွွဲ့ချ ပ် (National League

for Democracy - NLD) နှငဲ့် မြန်ြာဲ့တပ်ြဖတာ်အေွွဲ့အစည်ြီး (၂) ရပ်လံိုြီးသည် တရိုတ်နိုင်ငံ၏ ရင်ြီးနှီြီးဖသာြတ်ဖဆွြျာြီး

ဟိုသာ ဖမပာဆိုခဲ့သည်။

အနဒယက မြန်ြာနိုင်ငံ၌ ီြိုကဖရစီစနစ် အမြန်ဆံိုြီးအဖကာင်အထည်ဖော်ရန် အဖြရကန်၊ ဂျပန်၊ ဩစဖကတြီးလျ

နိုင်ငံြျာြီးနှငဲ့်အတူ တိုက်တွန်ြီးခဲ့သည်။ အနဒယနည်ြီးတူ အဖရှွဲ့အင်အာြီးကကီြီးနိုင်ငံမေစ်သညဲ့် ဂျပန်နိုင်ငံကလည်ြီး

မြန်ြာဲ့အဖရြီးကို သတနှငဲ့် ချဉ်ြီးကပ်ေိုေ့ တိုက်တွန်ြီးသည်။ သဖ

ိုေ့ သာ် အဖရြီးယူပ တ်ဆြ
ိုေ့ ှုနှငဲ့် ပတ်သက်၍ လိုပ်ဖဆာင်ရန်

ဆနဒရှပံို မပသမခင်ြီးြရှခဲ့ပါ။ အာဏာသြ်ြီးြှုကို သဖဘာြတူဖသာဖကကာငဲ့် မြန်ြာစစ်တပ်ကို အဆက်အသွယမ် ေတ်မခင်ြီးမေငဲ့်

ဖ သတွင်ြီး တရိုတ်၏ ဩဇာလွှြ်ြီးြိုြီးြှုတိုြီးလာနိုင်သည်ဟို ဂျပန်ကာကွယဖ

် ရြီးဝန်ကကီြီးဌာနက သတဖပြီးထာြီးသည်။

မြန်ြာဲ့အဖရြီးနှငဲ့် ပတ်သက်၍ နိုင်ငံတကာ တိုင်ြီးမပည်အသီြီးသီြီးအဖနနှငဲ့် အထူြီးသမေငဲ့် ဖ သတွင်ြီး နိုင်ငံကကီြီးြျာြီးက

ြြတေ့၏
ို နိုင်ငံဖရြီးအကျ ြီးစီြီးပွာြီးနှငဲ့် ချငဲ့်ချန်ပပီြီး တံမိုေ့ ပန်ကကြည်ြှာ ဧကန်မေစ်သည်။ ထအ
ိုေ့ မပင် မြန်ြာမပည်၏

ီြိုကဖရစီကျဆံိုြီးြှုသည် ဖ သတွင်ြီး တည်ပငြ်ဖအြီးချြ်ြီးဖရြီးကို ပျက်မပာြီးဖစပပီြီး မြန်ြာဲ့အြ်နီြီးချင်ြီးနိုင်ငံြျာြီး အပါအဝင်

ဖ သတွင်ြီး အင်အာြီးကကီြီးနိုင်ငံြျာြီးအဖပေါ် သက်ဖရာက်ြှုရှသည်။ အမပန်အလှန်အာြီးမေငဲ့် ဖ သတွင်ြီး

အင်အာြီးကကီြီးနိုင်ငံြျာြီး၏ ြူဝါ သဖဘာထာြီး ရပ်တည်ချက်၊ အဖြရကန်အပါအဝင် ကြ္ာဲ့အင်အာြီးကကီြီးနိုင်ငံြျာြီး၏ ြူဝါ

သဖဘာထာြီး ရပ်တည်ချက်ကလည်ြီး မြန်ြာဲ့ ီြိုကဖရစီ မပန်လည်ဖော်ဖဆာင်ရာတွင် ြျာြီးစွာအဖရြီးပါလျက် ရှပါသည်။

2
၁.၁ သုရတသန စ တြ်ေး၏ ည် ွယ်ချက်

မြန်ြာနိုင်ငံ၏ ီြိုကဖရစီ အသွင်ကူြီးဖမပာင်ြီးဖရြီးနှငဲ့် ပတ်သက်၍ ၁၉၈၈ ြှ ၂၀၁၀ ထ စစ်အစိုြီးရအိုပ်ချ ပ်စဥ်

ကာလအတွင်ြီး ဖ သတွင်ြီးအင်အာြီးကကီြီး နိုင်ငံြျာြီး၏ ြူဝါ ြျာြီးက မြန်ြာဲ့ ီြိုကဖရစီ ဖော်ဖဆာင်ဖရြီး၌

ြျာြီးစွာအဖရြီးပါဖသာ ကဏ္ဍြျာြီးတွင်ရှခဲ့ပပီြီး ီြိုကဖရစီနိုင်ငံအမေစ် ရပ်တည်နိုင်ရန်ြှာ ၎င်ြီးတ၏

ိုေ့ ြူဝါ အဖပေါ်

ြျာြီးစွာတည်ြှီခဲ့သည်။ ယခိုအကကြ် ၂၀၂၁ ခိုနှစ် စစ်အာဏာသြ်ြီးြှုတွင် တိုင်ြီးမပည်တွင်ြီး ြဖကျနပ်ြှုြျာြီးက

မပင်ြီးထန်လွန်ြီးဖသာဖကကာငဲ့် မပည်တွင်ြီးစစ်ကျဖရာက်သညဲ့် အဖနအထာြီးသိုေ့ ဖရာက်ရှခဲ့သည်။ ၂၀၂၁ ခိုနှစ်

စစ်အာဏာသြ်ြီးြှုဖကကာငဲ့် မေစ်ဖပေါ်လာဖသာ မြန်ြာဲ့နိုင်ငံဖရြီးအကျပ်အတည်ြီးသည် ဖ သတွင်ြီးနိုင်ငံြျာြီးအဖပေါ်

ရိုက်ခတ်ြှုရှသကဲ့သိုေ့ အဖြရကန်၊ တရိုတ် ကဲ့သဖ

ိုေ့ သာ ကြ္ာဲ့အင်အာြီးကကီြီးနိုင်ငံြျာြီးအတွက် အဖလြီးထာြီးစရာကစစ

မေစ်လာသည်။ ထဖ
ိုေ့ ကကာငဲ့် ဤစာတြ်ြီးသည် ၂၀၂၁ ခိုနှစ် မြန်ြာဲ့နိုင်ငံဖရြီး အကျပ်အတည်ြီးတွင် အဖြရကန်အပါအ၀င်

ဖ သတွင်ြီးအင်အာြီးကကီြီးနိုင်ငံြျာြီးမေစ်သည်ဲ့ တရိုတ်နိုင်ငံ၊ အနဒယနိုင်ငံနှငဲ့် ဖ သတွင်ြီးအေွွဲ့အစည်ြီးမေစ်ဖသာ

အာဆီယံအေွွဲ့တ၏
ိုေ့ မြန်ြာဲ့နိုင်ငံဖရြီးအဖပေါ်ထာြီးသညဲ့် ြူ၀ါ ြျာြီး၊ ထိုြူ၀ါ ြျာြီး၏ ဖနောက်ကွယြ
် ှ အဖကကာင်ြီးတရာြီးြျာြီးကို

နောြီးလည်ဖစနိုင်ရန် ဆန်ြီးစစ်ဖလဲ့လာသွာြီးြည်မေစ်သည်။

၁.၂ အသံုေးမပျုြညာ့်သအု ြူရ င်

အဖြရကန်အပါအ၀င် ကြ္ာဲ့အင်အင်အာြီးကကီြီးနိုင်ငံြျာြီး၏ ယှဉ်ပပ င်ြှု၊ နိုင်ငံမခာြီးဖရြီးြူဝါ ၊ ပါဝါချန်ညြှုက

မြန်ြာနိုင်ငံ၏ ီြိုကဖရစီ ဖော်ဖဆာင်ဖရြီးအဖပေါ်သိုေ့ သက်ဖရာက်ြှု အလာြီးအလာကို ခွမခြ်ြီးစတ်မောရာ၌ Systematic

Level Analysis မပ လိုပ်၍ ဖလဲ့လာစြ်ြီးသပ်သွာြီးြည် မေစ်ပါသည်။ Waltz က ၎င်ြီး၏ “Man, the State and War” ၌

different level of analysis အယူအဆကို တင်မပခဲ့သည် (Waltz, 2001)။ နိုင်ငံတကာဆက်ဆံဖရြီး နယ်ပယ်ြှ

မေစ်ရပ်တစ်ခိုကို ဖလဲ့လာရာတွင် မပညဲ့်စံိုနိုင်ရန်အတွက် ြတူညီဖသာ အလွှာြျာြီးအမေစ် ခွမခာြီးပပီြီးဖလဲ့လာရန် လိုအပ်သည်။

waltz ၏အယူအဆအရ different level of analysis တွင်ြတူညီဖသာ အဆငဲ့်/အလွှာ(၄)ခိုရှသည်။ ပထြအဆငဲ့်ြှာ

global level မေစ်သည်။ global level သည်အကျယ်မပနေ့်ဆံိုြီးအလွှာမေစ်ပပီြီး ြျက်ဖြှာက်ဖခတ် နိုင်ငံတကာ နိုင်ငံဖရြီးမေစ်စဉ်

(world order) တွင် မေစ်ဖပေါ်ဖမပာင်ြီးလဖနြှုြျာြီးနှငဲ့် ထိုဖမပာင်ြီးလလာြှုက ကြ္ာဲ့နိုင်ငံြျာြီး၏ အစိုြီးရြျာြီးနှငဲ့်

လူူ့အသိုက်အဝန်ြီးကို သက်ဖရာက်လာြှုအာြီး ရှင်ြီးမပမခင်ြီးမေစ်သည်။ ိုတယအဆငဲ့်ြှာ interstate level မေစ်ပပီြီး

နိုင်ငံအချင်ြီးချင်ြီးကကာြီး စစ်ဖရြီး၊ စီြီးပွာြီးဖရြီး၊ နိုင်ငံဖရြီး ချန်ညဆက်ဆံြှုကို ဖလဲ့လာမခင်ြီးမေစ်သည်။ ဤသိုေ့ နိုင်ငံြျာြီးကကာြီး

ဆက်ဆံဖရြီးသည် ၎င်ြီးတ၏
ိုေ့ အြ်နီြီးချင်ြီး (သ)ိုေ့ ြဟာြတ်နိုင်ငံြျာြီးအဖပေါ် ၎င်ြီးတိုေ့၏ ပါဝါကျငဲ့်သံိုြီးြှုကို

အဆံိုြီးအမေတ်ဖပြီးသည်။ တတယအလွှာမေစ်ဖသာ state level /societal level ကနိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ၏ socio- economic

3
group တစ်နည်ြီးအာြီးမေင်ဲ့ အစိုြီးရကို နှုြီးဆွနိုင်ဖသာ အေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီးက နိုင်ငံအဖပေါ် သက်ဖရာက်ြှုကို

ဖလဲ့လာမခင်ြီးမေစ်သည်။ ဖနောက်ဆံိုြီးအဆငဲ့်က individual level မေစ်သည်။ ဖခါင်ြီးဖဆာင်တစ်ဖယာက်၏ မပ ြူဆံိုြီးမေတ်ပံိုကို

ဖလဲ့လာမခင်ြီးမေစ်သည်။ ၎င်ြီး၏ ဆံိုြီးမေတ်ချက်၊ ဆိုတ်ကိုင်ထာြီးဖသာ ဝါ လြ်ြီးစဉ်၊ တွန်ြီးအာြီးဖပြီးသညဲ့် အရင်ြီးခံအဖကကာင်ြီး

တရာြီးြျာြီး၊ ဖခါင်ြီးဖဆာင်၏အမြင်က ထိုနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံမခာြီးဖရြီးဝါ ကို ပံိုဖေေါ်မခင်ြီးမေစ်သည်။ ဤသိုဖတသနစာတြ်ြီးကို

Waltz ၏ Level of analysis ကိုအသံိုြီးမပ ၍ International level, interstate level, societal level နှငဲ့် individual level

မေငဲ့်ဖလဲ့လာသံိုြီးသပ်သွာြီးြည် မေစ်သည်။

၁.၃ အသံုေးမပျုသညာ့် သုရတသနလုပ်ထံုေးနှငာ့် ကန်သတ်ချက်ြျ ေး

ဤသိုဖတသနကို မပ လိုပ်ရာ၌ Qualitative Research Method ကိုအသံိုြီးမပ ထာြီးပါသည်။

ဤသိုဖတသနအတွက် အသံိုြီးမပ သညဲ့် data ြျာြီးကို ဤနယ်ပယ်တွင် ဖလဲ့လာထာြီးဖသာ ပညာရှင်ြျာြီး၏ စာတြ်ြီးြျာြီး၊

နိုင်ငံမခာြီးနှငဲ့် မပည်တွင်ြီးြှ ပံိုနှပ်ထိုတဖ

် ဝထာြီးဖသာ စာအိုပ်ြျာြီး၊ သတင်ြီးဖဆာင်ြီးပါြီးနှငဲ့် ဂျာနယ်ြျာြီး (မပည်တွင်ြီး၊ မပည်ပ)

social media နှငဲ့် internet website ြှ သတင်ြီးအရင်ြီးအမြစ်ြျာြီးကို အသံိုြီးမပ ပါသည်။ သိုဖတသနစာတြ်ြီး၏ နယ်ပယ်ကို

မြန်ြာဲ့ ီြိုကဖရစီ ဖေေါ်ဖဆာင်ရာ၌ အင်အာြီးကကီြီးနိုင်ငံြျာြီး၏ ြူ၀ါ နှငဲ့် ပတ်သက်၍ ဖလဲ့လာရာ၌ အဖြရကန်အပါအ၀င်

ဖ သတွင်ြီး အင်အာြီးကကီြီးနိုင်ငံြျာြီးမေစ်ဖသာ တရိုတ်၊ အနဒယနှငဲ့် ဖ သတွင်ြီး အေွွဲ့အစည်ြီးကကီြီးမေစ်သညဲ့် အာဆီယံအေွွဲ့ကကီြီး၏

ရပ်တည်ချက် သဖဘာထာြီးနှငဲ့် ြူ၀ါ ဖရြီးရာြျာြီးကို အဓကထာြီး၍ ဖလဲ့လာပါြည်။ အမခာြီးအင်အာြီးကကီြီးနိုင်ငံြျာြီးကို

သိုဖတသနမပ နယ်ပယ်အတွင်ြီးြှ ချန်လှပ်ခဲ့ပါသည်။

၁.၄ သုရတသနစ တြ်ေး၏ဖွွဲ့စည်ေးပံု

ဤသိုဖတသနစာတြ်ြီးကို အပိုင်ြီး (၄) ပိုင်ြီးခွ၍ ဖရြီးသာြီးပါြည်။ ပထြပိုင်ြီး၌ သိုဖတသနစာတြ်ြီး၏ န ါန်ြီး၊

ိုတယပိုင်ြီး၌ မြန်ြာဲ့ ီြိုကဖရစီ ဖေေါ်ဖဆာင်ရာ၌ အင်အာြီးကကီြီးနိုင်ငံြျာြီး၏ ြူ၀ါ ၊ တတယပိုင်ြီး၌ မပည်တွင်ြီးအတိုက်အခံ

အင်အာြီးစိုြျာြီးနှငဲ့် မြန်ြာဲ့ ီြိုကဖရစီနှငဲ့် စတိုတထပိုင်ြီး၌ နဂံိုြီးပိုင်ြီး ဟူ၍ (၄)ပိုင်ြီးခွပပီြီး တင်မပပါြည်။

4
 အခန်ေး (၂) မြန်ြ ာ့ေြုကရ စရဖ ်ရဆ င် ၌ အင်အ ေးကကေးနုင်ငံြျ ေး၏ ြူဝါေ

၂.၁ မြန်ြ ာ့ေြုကရ စရနောက်ခံသြင

ု ်ေးရ က င်ေး

၂၀၀၈ ခိုနှစ် အဖမခခံဥပဖ ထွက်ဖပေါ်လာြှုနှငဲ့်အတူ ၂၀၁၀ ခိုနှစ်တွင် ကျင်ြီးပခဲ့ဖသာ အဖထွဖထွ

ဖရြီးဖကာက်ပွသည် ီြိုကဖရစီစံနှုန်ြီးြျာြီးနှငဲ့် ချန်ထိုြီးကကညဲ့်ပါက ြျာြီးစွာအာြီးနည်ြီးချက် ရှဖသာ်လည်ြီး

မြန်ြာဲ့ ီြိုကဖရစီလြ်ြီး စတင်ရာဖနရာမေစ်သည်။ ဖရြီးဖကာက်ပွတွင် စစ်တပ်ြှ အပငြ်ြီးစာြီး ိုလ်ချ ပ်ကကီြီးြျာြီး ဦြီးဖဆာင်သညဲ့်

မပည်ဖထာင်စိုကကံဲ့ခိုင်ဖရြီးနှငဲ့် ေွံွဲ့ပေ ြီးဖရြီးပါတီ (Union Solidarity and Development Party - USDP) က အနိုင်ရရှခဲ့သည်။

အဓက နိုင်ငံဖရြီးအတိုက်အခံဖခါင်ြီးဖဆာင် ဖ ေါ်ဖအာင်ဆန်ြီးစိုကကည်ကို ဖရြီးဖကာက်ပွပါဝင်ခွငဲ့် မငင်ြီးပယ်ခဲ့ပပီြီး

အြျ ြီးသာြီး ီြိုကဖရစီအေွွဲ့ချ ပ် (National League for Democracy - NLD) ပါတီဝင် အြျာြီးစိုကို

ထန်ြီးသြ်ြီးထာြီးဆမေစ်သည်။ ေွွဲ့စည်ြီးပံိုအဖမခခံဥပဖ အရ အိုပ်ချ ပ်ဖရြီးြဏ္ဍ င်၏ အဓကအဖရြီးပါဖသာ အစတ်အပိုင်ြီးြျာြီးကို

တပ်ြဖတာ် ကာကွယ်ဖရြီးဦြီးစီြီးချ ပ်၏ လက်ဖအာက်တွင် ထာြီးရှခဲ့ပပီြီး စစ်တပ်၏ အကျ ြီးစီြီးပွာြီးကို ကာကွယရ

် န်

ပါလီြန်တွင် ထဖရာက်ဖသာ ီတိုအာဏာ ဖပြီးအပ်ထာြီးသည်။ ထဖ

ိုေ့ ကကာငဲ့် မြန်ြာနိုင်ငံ၏ အစိုြီးရသစ် အခန်ြီးကဏ္ဍကို

ဖလဲ့လာသူအြျာြီးစိုက ၂၀၁၀ ပါတီစံိုအဖထွဖထွ ဖရြီးဖကာက်ပွသည် အရပ်ဝတ်ြျာြီး ဖမပာင်ြီးလ ဝတ် ဆင်ထာြီးဖသာ

စစ် ိုလ်ချ ပ်ြျာြီးကို ဖရြီးဖကာက်တင်ဖမြာက်ထာြီးဖသာ အသွင်ကူြီးဖမပာင်ြီးမခင်ြီး မေစ်သည်ဟို ြှတ်ချက် မပ ခဲ့ကကသည်

(Myanmar Study Group, 2022)။ သဖ

ိုေ့ သာ် အစိုြီးရသစ်က အဖမပာင်ြီးအလ လြ်ြီးဖကကာင်ြီးသစ်ကို ချြှတ်လိုက်ဖသာအခါ

အထူြီးသမေငဲ့် နိုင်ငံတကာအသိုင်ြီးအဝိုင်ြီးအတွက် အံဲ့အာြီးသငဲ့်စရာမေစ်ခဲ့သည်။

၂၀၁၁ ခိုနှစ်၊ ြတ်လ (၃၀) ရက်ဖနေ့တွင် မပ လိုပ်ဖသာ ၎င်ြီး၏ ကျြ်ြီးသစစာကျန်ဆိုပွတွင် နိုင်ငံဖတာ်

သြမတဦြီးသန်ြီးစန်က မြန်ြာနိုင်ငံကို ေွံွဲ့ပေ ြီးတိုြီးတက်ဖသာ ီြိုကဖရစီနိုင်ငံ တည်ဖထာင်ရန် ရည်ရယ်သည်။ စီြီးပွာြီးဖရြီး၊

နိုင်ငံဖရြီး မပ မပင်ဖမပာင်ြီးလြှုြျာြီး မပ လိုပ်၍ နိုင်ငံတကာအသိုင်ြီးအဝိုင်ြီးနှငဲ့် လိုက်ဖလျာ ညီဖထွရှဖသာ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံအမေစ်

ရပ်တည်သွာြီးြည်ဟို ဖမပာကကာြီးခဲ့သည်။ ပထြဆံိုြီးအဖနနှငဲ့် နိုင်ငံဖရြီး မပ မပင်ဖမပာင်ြီးလဖရြီး အတွက် USDP အစိုြီးရသည်

အဓက အတိုက်အခံပါတီ မေစ်ဖသာ NLD ပါတီနှငဲ့် အမပ သဖဘာဖဆာင်သညဲ့် ဆက်ဆံဖရြီး ထူဖထာင်ခဲ့သည်။ ၂၀၁၁ ခိုနှစ်

ဩဂိုတ်လ (၁၉) ရက်ဖနေ့တွင် သြမတဦြီးသန်ြီးစန်နှငဲ့် ဖ ေါ်ဖအာင်ဆန်ြီးစိုကကည်တေ့ို ဖနမပည်ဖတာ်တွင်

ဖတွွဲ့ဆံိုဖဆွြီးဖနွြီးခဲ့သည်။ နိုဝင်ဘာလတွင် နိုင်ငံဖရြီးပါတီ ြှတ်ပံိုတင်ဥပဖ (the political party registration law)နှငဲ့်

ဖရြီးဖကာက်ပွဥပဖ (Election Law)ကို USDP အစိုြီးရက မပင်ဆင်ခဲ့ပပီြီး အတိုက်အခံ ဖခါင်ြီးဖဆာင်ြျာြီးကို ဖနောင်လာြညဲ့်

ဖရြီးဖကာက်ပွတွင် ပါဝင်ယဉ
ှ ်ပပ င်နိုင်ဖစရန် ခွငဲ့်မပ ခဲ့သည်။ ထဖ
ိုေ့ ကကာငဲ့် ဖ ေါ်ဖအာင်ဆန်ြီးစိုကကည်က NLD ပါတီကို

ြှတ်ပံိုတင်ခဲ့ပပီြီး ၂၀၁၂ ခိုနှစ်၊ ဧပပီလတွင် ကျင်ြီးပြညဲ့် ကကာြီးမေတ်ဖရြီးဖကာက်ပွတွင် ပါဝင်ရန် ဆံိုြီးမေတ်ခဲ့သည် ( Bunte &

Dosh 2015)။ ထိုေ့အမပင် USDP အစိုြီးရက အာြီးလံိုြီးပါဝင်နိုင်ဖသာ နိုင်ငံဖရြီးဖမေဖလျာဲ့ြှု လြ်ြီးဖကကာင်ြီး (All-inclusiveness

5
participation in the political liberalization process) ကိုရရှနိုင်ရန် ကက ြီးစာြီးခဲ့သည်။ ထိုရည်ရယ်ချက်မေငဲ့်

တိုင်ြီးရင်ြီးသာြီး လူြျ ြီးစိုြျာြီး (Ethnic Nationality Groups)နှငဲ့် ဖစဲ့စပ်ဖဆွြီးဖနွြီးြှုြျာြီး မပ လိုပ်ခဲ့သည် ( Myoe, 2014)။

ထအ
ိုေ့ မပင် နိုင်ငံဖရြီးအကျဉ်ြီးသာြီးြျာြီးကို လွှတ်ဖပြီးမခင်ြီး black list ြှေယ်ရှာြီးဖပြီးမခင်ြီးနှငဲ့် မပည်နှင် ဏ်ခံရသူြျာြီးကို

မပန်လည် မပည်ဝင်ခွငဲ့်ဖပြီးမခင်ြီး စသည်တေ့က

ို ို လိုပ်ဖဆာင်ခဲ့သည် (Bunte & Dosh, 2015)။ ဤလိုပ်ဖဆာင်ချက်ြျာြီးက

USDP အစိုြီးရ ေွငဲ့်လှစ်လိုက်ဖသာ အမပ သဖဘာဖဆာင်သညဲ့် နိုင်ငံဖရြီးအခင်ြီးအကျင်ြီးသစ် မေစ်သည်။

USDP အစိုြီးရသည် ြီ ီယာနှငဲ့် အင်တာနက်ရင်ြီးမြစ်ြျာြီးအဖပေါ် ကနေ့်သတ်ချ ပ်ချယ်ြှုြျာြီး ဖမေဖလျာဲ့ဖပြီးမခင်ြီးမေငဲ့်

သတင်ြီးလွတ်လပ်ခွငဲ့်နှငဲ့် လွတ်လပ်စွာ အသင်ြီးအေွွဲ့ ေွွဲ့စည်ြီးခွငဲ့်ကို ခွငဲ့်မပ ခဲ့သည် (Bunte & Dosh, 2015)။ ၂၀၁၁ ခိုနှစ်

ီဇင်ဘာလတွင် လွတ်လပ်စွာ စီတန်ြီးလှညဲ့်လည်ခွငဲ့် ဥပဖ သစ် (The new Law an Freedom of Assembly)ကို

သြမတဦြီးသန်ြီးစန် လက်ြှတ်ဖရြီးထိုြီးခဲ့သည်။ ဤဥပဖ အရ ပငြ်ြီးချြ်ြီးစွာ စီတန်ြီးလှညဲ့်လည် ဆနဒထိုတဖ

် ော်ရန်အတွက်

သက်ဆိုင်ရာ အာဏာပိုင်အေွွဲ့အစည်ြီးကို (၅) ရက်ကက တင်၍ ခွငဲ့်မပ ချက်ဖတာင်ြီးခံရန် မေစ်သည်။ ထအ

ိုေ့ မပင် USDP

အစိုြီးရသည် အရပ်ဘက်လူူ့အေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီး (Civil Society Organizations - CSOs)၊ (Non-Governmental

Organization-NGOs)ြျာြီးနှငဲ့် ထဖတွွဲ့ဆက်ဆံခဲ့ပပီြီး NGOs အေွွဲ့ြျာြီးအတွက် ြှတ်ပံိုတင်ရန် လိုအပ်ချက်ကို

ရိုတ်သြ်ြီးဖပြီးမခင်ြီးနှငဲ့် အလိုပ်သြာြီးဥပဖ သစ် (New Labor Laws)ြျာြီး မပဌာန်ြီးပပီြီး အလိုပ်သြာြီးသြဂဂြျာြီး ေွွဲ့စည်ြီးခွငဲ့်ဖပြီး

ခဲ့သည်( Ganesan, 2017)။

USDP အစိုြီးရသည် ဖ ြီးကွက်စီြီးပွာြီးဖရြီးစနစ် (Market-oriented Economy System)ကို ချြှတ်ကျငဲ့်သံိုြီးခဲ့ပပီြီး

နိုင်ငံမခာြီးကိုန်သွယြ
် ှုနှငဲ့် ရင်ြီးနှီြီးမြ ပ်နှံြှုြျာြီးကို ဖမေဖလျာဲ့မခင်ြီးအာြီးမေငဲ့် စီြီးပွာြီးဖရြီး မပ မပင်ဖမပာင်ြီးလြှုြျာြီး မပ လိုပ်ခဲ့သည်။

၂၀၁၁ ခိုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာလတွင် နိုင်ငံဖတာ်က လက်ဝါြီးကကီြီးအပ

ို ်ထာြီးဖသာ ကိုန်သွယြ
် ှုစနစ် (State Trading

Monopolies)ကု ေျက်သြ်ြီးသည်။ ပိုေ့ကိုန်ခွန်ကို (၁၀)ရာခိုင်နှုန်ြီး ြှ (၇)ရာခိုင်နှုန်ြီး ထ ဖလျာဲ့ချခဲ့သည်။

နိုင်ငံမခာြီးရင်ြီးနှီြီးမြ ပ်နှံြှုြျာြီးကို စွဖဆာင်နိုင်ရန် ပိုေ့ကိုန်တြီးို မြငဲ့်လာဖစရန် အထူြီးစီြီးပွာြီးဖရြီးဇံိုြျာြီး (Special Economic

Zone)တွင် ရင်ြီးနှီြီးမြ ပ်နှံြှု လိုပ်ရန်အတွက် Tax Incentive ဖပြီးထာြီးဖသာ မြန်ြာဲ့စီြီးပွာြီးဖရြီးဇံိုဥပဖ (Myanmar

Economic Zone Law)ကို မပဌာန်ြီးသည် (Naing, 2011)။ USDP အစိုြီးရသည် ဖကျြီးလက်ေွံွဲ့ပေ ြီးတိုြီးတက်ြှုနှငဲ့်

ဆင်ြီးရြွဖတြှု ဖလျာဲ့ချဖရြီးတွင် အထူြီးအာရံိုစိုက်ခဲ့ပပီြီး တစ်နိုင်ငံလံိုြီး အတိုင်ြီးအတာနှငဲ့် လူဖနြှုအဆငဲ့် မြငဲ့်ြာြီးဖစရန်

ကက ြီးပြ်ြီးခဲ့သည်။ အိုပ်ချ ပ်ဖရြီး မပ မပင်ဖမပာင်ြီးလြှု (Administrative Reform)ကဏ္ဍတွင် USDP အစိုြီးရက

ဖကာင်ြီးြွန်သနေ့်ရှင်ြီးဖသာအစိုြီးရ (Good Governance and Clean Government)၊ လွတ်လပ်ဖသာ တရာြီးဖရြီး

(Independence Judicial System) ရှဖစရန်နှငဲ့် ဖ သနတရအိုပ်ချ ပ်ဖရြီးစနစ် ခိုင်ြာကျယ်မပနေ့်ဖအာင် မပ လိုပ်ခဲ့သည်

(Myoe, 2014)။

6
 ၂၀၀၈ ခိုနှစ် ေွွဲ့စည်ြီးပံိုအဖမခခံဥပဖ အရ အာဏာခွဖဝြှုစနစ်မေငဲ့် အိုပ်ချ ပ်ဖနဖသာ်လည်ြီး

ကာကွယဖ
် ရြီးဝန်ကကီြီးဌာန၊ မပည်ထဖရြီးဝန်ကကီြီးဌာနနှငဲ့် နယ်စပ်ဖရြီးရာဝန်ကကီြီးဌာနတက
ိုေ့ ကာကွယ်ဖရြီး

ဦြီးစီြီးချ ပ်လက်ဖအာက်တွင် ရှဖနသည်။ တပ်ြဖတာ်အဖနနှငဲ့် လွှတ်ဖတာ် (၃) ရပ်လံိုြီး (အြျ ြီးသာြီး လွှတ်ဖတာ်၊

မပည်သူူ့လွှတ်ဖတာ်နှငဲ့် မပည်နယ်၊ တိုင်ြီးလွှတ်ဖတာ်)တတ

ိုေ့ ွင် ၂၅ ရာခိုင်နှုန်ြီးနှငဲ့် စစ်ဘက်တရာြီးစီရင်ဖရြီး ကဏ္ဍတွင်

ကာကွယဖ
် ရြီးဦြီးစီြီးချ ပ်ြှ အမြငဲ့်ဆြီးံို ဆံိုြီးမေတ်ပိုင်ခွငဲ့်အာဏာ စသည်တေ့က
ို ို သီြီးမခာြီးရရှထာြီးသည်။ ဖနောက်ထပ်

တပ်ြဖတာ်အဖနမေငဲ့် စစ်ဖရြီး၊ ပငြ်ြီးချြ်ြီးဖရြီးနှငဲ့် လံိုခခံ ဖရြီးကဏ္ဍတတ

ိုေ့ ွင် ဆံိုြီးမေတ်လိုပ်ပိုင်ခွငဲ့်အာဏာ ရှဖနသလို

အရပ်သာြီးအစိုြီးရြှ နိုင်ငံဖရြီးနှငဲ့် လူြှု-စီြီးပွာြီးဖရြီးဆိုင်ရာ ကဏ္ဍတတ

ိုေ့ ွင်သာ လိုပ်ပိုင်ခွငဲ့်အာဏာရှသည်။ USDP

အစိုြီးရလက်ထက် နိုင်ငံဖရြီး မပ မပင်ဖမပာင်ြီးလြှုြျာြီးစွာ မပ လိုပ်နိုင်ခဲ့ဖသာ်လည်ြီး မပညဲ့်စံိုြှုဖတာဲ့ ြရှခဲ့ဖပ။ အထူြီးသမေငဲ့်

တရာြီးဥပဖ စိုြီးြိုြီးဖရြီးဆိုင်ရာ မပ မပင်ဖမပာင်ြီးလြှုတွင် အြှန်တကယ် တိုြီးတက်ြှု အနည်ြီးငယ်သာ ရှခဲ့သည်။

တရာြီးစီရင်ဖရြီး ြဏ္ဍ င်တွင် အကျငဲ့်ပျက် ချစာြီးြှုြျာြီးကို ြေယ်ရှာြီးနိုင်ဘ တရာြီးြျှတြှုနှငဲ့် ထဖရာက်ြှုြရှဖပ (Wilson,

2017)။ အချ ပ်အာြီးမေငဲ့် မြန်ြာနိုင်ငံအဖနနှငဲ့် မပည်တွင်ြီးနှငဲ့် နိုင်ငံတကာြှ တရာြီးဝင်ရရှဖစရန် စစ်အာဏာရှင်

အိုပ်ချ ပ်ဖသာစနစ်ြှ အရပ်သာြီးအစိုြီးရ အိုပ်ချ ပ်ဖသာ စနစ်သိုေ့ ဖမပာင်ြီးလခဲ့သည်။ တစ်ဘက်ြှလည်ြီး ီြိုကဖရစီအသွင်

ကူြီးဖမပာင်ြီးဖရြီးအတွက် နိုင်ငံဖရြီး ဖမေဖလျာဲ့ြှုနှငဲ့် စီြီးပွာြီးဖရြီး ဖမေဖလျာဲ့ြှုြျာြီး (Political Liberalization and Economic

Liberalization) မပ လိုပ်ခဲ့သည်။

၂၀၁၅ ခိုနှစ် အဖထွဖထွဖရြီးဖကာက်ပွသည် လွတ်လပ်၍ ဖကာင်ြီးြွန်စွာ စီြံခနေ့်ခွနိုင်ဖသာ

အဖထွဖထွဖရြီးဖကာက်ပွ မေစ်သည်ဟို ရှုမြင်နိုင်သည်။ ဖရြီးဖကာက်ပွဖကာ်ြရှင် အဖနနှငဲ့် နိုင်ငံတကာ

ဖရြီးဖကာက်ပွဆိုင်ရာ အေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီးနှငဲ့် ပူြီးဖပါင်ြီးဖဆာင်ရက်ခဲ့သည်။ USDP အစိုြီးရအဖနနှငဲ့် ၎င်ြီးအိုပ်ချ ပ်စ ဉ်

ကာလအတွင်ြီး ဖကာင်ြီးြွန်ဖသာ မပ မပင်ဖမပာင်ြီးလြှုြျာြီးက အိုပ်ချ ပ်ဖရြီး အဖတွွဲ့အကကံ ြရှဖသြီးဖသာ NLD ပါတီကို

ဖကာင်ြီးြွန်စွာ ယှဉ်ပပ င်နိုင်ြည်ဟို ဖြျှာ်လငဲ့်ခဲ့သည်။ သိုေ့ဖသာ် ၂၀၁၅ ခိုနှစ် အဖထွဖထွဖရြီးဖကာက်ပွတွင်

ဖ ေါ်ဖအာင်ဆန်ြီးစိုကကည် ဖခါင်ြီးဖဆာင်ဖသာ အြျ ြီးသာြီး ီြိုကဖရစီအေွွဲ့ချ ပ်က ဖသာင်ပပ ကြ်ြီးပပ အနိုင်ရရှခဲ့ပပီြီး

ြဆနဒရှင်ြျာြီးက စစ်တပ်နှငဲ့် ပတ်သက်ဖနဖသာ နိုင်ငံဖရြီးပါတီကို အစိုြီးရအမေစ် ြသတ်ြှတ်နိုင်ဖကကာင်ြီး ဖော်မပချက်လည်ြီး

မေစ်တန်ရာသည်ဟို သံိုြီးသပ်နိုင်သည်။

၂၀၁၅ ခိုနှစ် အဖထွဖထွဖရြီးဖကာက်ပွတွင် ဖ ေါ်ဖအာင်ဆန်စိုကကည်၏ အြျ ြီးသာြီး ီြိုကဖရစီ အေွွဲ့ချ ပ်က အြျာြီးစို

အနိုင်ရရှခဲ့ဖသာ်လည်ြီး သူြအာြီး နိုင်ငံဖတာ် သြမတအမေစ် တင်ဖမြာက်ရန် ၂၀၀၈ ခိုနှစ် ေွွဲ့စည်ြီးပံိုအဖမခခံဥပဖ က

အတာြီးအဆီြီး မေစ်ဖနခဲ့သည် (Constitution of the Republic of the Union of Myanmar, 2008)။ သဖ

ိုေ့ သာ် ၂၀၁၆ ခိုနှစ်

ဧပပီလ (၆) ရက်ဖနေ့တွင် ဖ ေါ်ဖအာင်ဆန်ြီးစိုကကည်အာြီး မြန်ြာနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံဖတာ် အတိုင်ပင်ခံပိုဂဂ လ် (State Counselor)

အမေစ် စတင်ခနေ့်ထာြီးခဲ့သည်။ နိုင်ငံဖတာ် အတိုင်ပင်ခံပိုဂဂ လ်ဆိုင်ရာ ဥပဖ ကကြ်ြီးကို အြျ ြီးသာြီးလွှတ်ဖတာ်က ၂၀၁၆ ခိုနှစ်၊

7
ဧပပီလ (၁) ရက်ဖနေ့တွင်လည်ြီးဖကာင်ြီး၊ မပည်သူူ့လွှတ်ဖတာ်က ၂၀၁၆ ခိုနှစ်၊ ဧပပီ (၅) ရက်ဖနေ့တွင်လည်ြီးဖကာင်ြီး

အသီြီးသီြီးအတည်မပ ခဲ့ပပီြီး သြမတဦြီးထင်ဖကျာ်က ဧပပီ (၆) ရက်ဖနေ့တွင် လက်ြှတ်ဖရြီးထိုြီး ထိုတ်မပန်ခဲ့သည်။ နိုင်ငံဖတာ်

အတိုင်ပင်ခံရာထူြီးသည် အစိုြီးရအေွွဲ့အတွင်ြီးရှ လိုပ်ငန်ြီးြျာြီးကို ချ ပ်ကိုင်ထာြီးနိုင်ဖသာ နိုင်ငံဖတာ်ဝန်ကကီြီးချ ပ် ရာထူြီးနှငဲ့်

ဆင်တူပပီြီး မပည်ဖထာင်စို အဂဂါစဉ်တွင် သြမတကကီြီးပပီြီးလျှင် နံပါတ် (၂) ဖနရာတွင် ရှသည် (ABC News, 2026, April )။

တစ်နည်ြီးအာြီးမေငဲ့်ဆိုဖသာ် NLD ပါတီ၏ ဥပဖ အကကံဖပြီးြျာြီးက၂၀၀၈ ေွွဲ့စည်ြီးပံို၌ ပါဝင်ဖသာ စကာြီးစိုတစ်ချ ွဲ့ကို

အသံိုြီးမပ ၍ နိုင်ငံဖတာ်အတိုင်ပင်ခံ ရာထူြီးဖနရာကို လွှတ်ဖတာ်ထတွင် အြျာြီးစို ဖနရာရရှထာြီးဖသာ NLD ပါတီဝင်ြျာြီး၏

ဖထာက်ခံြှုမေငဲ့် ရယူခဲ့မခင်ြီးမေစ်သည် (Myanmar Study Group, 2022)။ ထိုေ့ဖကကာငဲ့် ဖ ေါ်ဖအာင်ဆန်ြီးစိုကကည်

ဦြီးဖဆာင်ြှုမေငဲ့် NLD အစိုြီးရက ဝန်ကကီြီးဌာနအသစ်ြျာြီး ေွွဲ့စည်ြီးမခင်ြီး၊ ရှခဲ့ပပီြီးဖသာ ဝန်ကကီြီးဌာနအချ ွဲ့ကို ဖပါင်ြီးစပ်မခင်ြီးမေငဲ့်

၂၀၁၆ ြှ ၂၀၂၀ ထ မြန်ြာဲ့ ီြိုကဖရစီနိုင်ငံကို ဦြီးဖဆာင်ခဲ့သည်။

အြျ ြီးသာြီး ီြိုကဖရစီအေွွဲ့ချ ပ်ပါတီြှ ၂၀၁၅ ဖရြီးဖကာက်ပွ ဖကကညာစာတြ်ြီး၏ ''တိုင်ြီးရင်ြီးသာြီးြျာြီးအဖရြီးနှငဲ့်

မပည်တွင်ြီးပငြ်ြီးချြ်ြီးဖရြီးဖခါင်ြီးစဉ်'' အခန်ြီး ၁၊ ပို ်ြ (၃) တွင် ''လွတ်လပ်ခွငဲ့်၊ တန်ြီးတူဖရြီးနှငဲ့် ကိုယ်ပိုင်မပဌာန်ြီးခွငဲ့် စသညဲ့်

ီြိုကဖရစီြူဝါ ြျာြီးကို အဖမခခံ၍ ေက် ရယ်မပည်ဖထာင်စိုကကီြီးကို တည်ဖထာင်ရန် ကက ြီးပြ်ြီးသွာြီးြည်ဟို ဖော်မပထာြီးသည်

(အြျ ြီးသာြီး ီြိုကဖရစီအေွွဲ့ချ ပ် ဖရြီးဖကာက်ပွ ဖကကညာစာတြ်ြီး၊ ၂၀၁၅)။ ထိုေ့ဖကကာငဲ့် အြျ ြီးသာြီးပငြ်ြီးချြ်ြီးဖရြီး လိုပ်ငန်ြီးစဉ်

အပပီြီးသတ်ဖရြီးသည် နိုင်ငံဖရြီး ဦြီးစာြီးဖပြီးမေစ်လာသည်ြှာ ြှန်ကန်ဖသာ်လည်ြီး လိုပ်ဖဆာင်ရြညဲ့် ခရီြီးစဉ်ြှာ

ရှည်ကကာဦြီးြည်မေစ်သည်။ NLD အစိုြီးရ၏ နိုင်ငံဖရြီးမပ မပင်ဖမပာင်ြီးလြှုတွင် မပတ်မပတ်သာြီးသာြီး ြူဝါ လြ်ြီးညွှန်ြှု

အာြီးနည်ြီးမခင်ြီးပင် မေစ်သည်။ ဖရြီးဖကာက်ပွအနိုင်ရရှြှုမေငဲ့် ဖပြီးအပ်ထာြီးဖသာ လိုပ်ပိုင်ခွငဲ့်ကို ဟိုအစိုြီးရသည်

နယ်ပယ်ြျာြီးစွာတွင် တစ်နိုင်ငံလံိုြီးဆိုင်ရာ ြူဝါ အသစ်ြျာြီး ချြှတ်ရန် ဖနှောငဲ့်ဖနှြီးြှု ရှခဲ့သည်။ အာဏာခွဖဝဖရြီး

အစီအစဉ်ြျာြီးနှငဲ့် ပတ်သက်၍ တိုင်ြီးရင်ြီးသာြီးအပ

ို ်စိုြျာြီးကကာြီး ကွလွြှုြျာြီးကို လံိုဖလာက်စွာ ဖမေရှင်ြီးနိုင်မခင်ြီး ြရှခဲ့ပါ

(Wilson, 2017)။ စီြီးပွာြီးဖရြီး မပ မပင်ဖမပာင်ြီးလြှုြျာြီးနှငဲ့် ပတ်သက်၍ NLD အစိုြီးရလက်ထက်တွင် ၂၀၁၂ ခိုနှစ်က

ထိုတ်မပန်ခဲ့ဖသာ Foreign Investment Law နှငဲ့် The Citizen Investment Law တက

ိုေ့ ို မပင်ဆင်ြှုြျာြီး မပ လိုပ်ခဲ့သည်။

ထအ
ိုေ့ မပင် မြန်ြာဲ့ရင်ြီးနှီြီးမြ ပ်နှံြှု ဖကာ်ြရှင် ( Myanmar Investment Commission - MIC)ကို ေွွဲ့စည်ြီးခဲ့ပပီြီး ၂၀၁၇ ခိုနှစ်၊

ြတ်လတွင် အသက်ဝင်ဖစခဲ့သည်။ မပန်လည်မပင်ဆင်ခဲ့ဖသာ ရင်ြီးနှီြီးမြ ပ်နှံြှု ဥပဖ က ရင်ြီးနှီြီးမြ ပ်နှံြှုလိုပ်ြညဲ့်

နိုင်ငံမခာြီးသာြီးနှငဲ့် မြန်ြာနိုင်ငံသာြီးြျာြီးအတွက် အကျံ ြီးဝင်ဖသာ a single law မေစ်လာသညဲ့်အမပင် ယခင်ဥပဖ ထက် ပို၍

ပွငဲ့်လင်ြီးမြင်သာြှုရှဖသာ၊ ကိုန်ကျစာြီးရတ် သက်သာဖသာ၊ ထဖရာက်လျင်မြန်စွာ လိုပ်ကိုင်ဖဆာင်ရက်နိုင်ဖသာ၊

ဥပဖ မေစ်လာခဲ့သည်။ ထူြီးမခာြီးချက်တစ်ခိုြှာ အဖရြီးကကီြီးဖသာ ရင်ြီးနှီြီးမြ ပ်နှံြှု အဆိုမပ လွှာ အနည်ြီးငယ်သာ MIC

၌ခွငဲ့်မပ ချက် ဖတာင်ြီးခံရြည်မေစ်ပပီြီး ကျန်ရင်ြီးနှီြီးမြ ပ်နှံြှု ကစစရပ် အြျာြီးစိုကို မပည်နယ်နှင်ဲ့ ဖ သဆိုင်ရာ အစိုြီးရြျာြီးက

8
ဖဆာင်ရက်နိုင်ြည် မေစ်သည် (Nyunt & Gyi, 2018)။ NLD အစိုြီးရလက်ထက် နိုင်ငံတကာ ရင်ြီးနှီြီးမြ ပ်နှံြှုဆိုင်ရာ ဥပဖ ၊

နည်ြီးဥပဖ မပင်ဆင်ဖမပာင်ြီးလနိုင်မခင်ြီးက ဖ သတွင်ြီး နိုင်ငံြျာြီး၏ ရင်ြီးနှီြီးမြ ပ်နှံြှု သသာစွာ ပိုြိုတိုြီးတက်လာခဲ့သည်။

NLD အစိုြီးရလက်ထက်တွင် အရပ်သာြီး အစိုြီးရအဖနနှငဲ့် နိုင်ငံဖရြီးနှငဲ့် စီြီးပွာြီးဖရြီးဆိုင်ရာ ဖကာင်ြီးြွန်ဖသာ

အိုပ်ချ ပ်ြှုပံိုစံကို ဆက်လက် ချွဲ့ထွင်နိုင်ခဲ့ဖသာ်လည်ြီး ၂၀၂၀ ခိုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာလတွင် ကျင်ြီးပဖသာ အဖထွဖထွ

ဖရြီးဖကာက်ပွရလ ်က ၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊ ဖေဖေဝါရီလ (၁) ရက်ဖနေ့ စစ်အာဏာသြ်ြီးြှုကို မေစ်ဖပေါ်ဖစခဲ့သည်။ ၂၀၂၀

ဖရြီးဖကာက်ပွတွင် NLD ပါတီက မပည်သူူ့လွှတ်ဖတာ်နှငဲ့် အြျ ြီးသာြီးလွှတ်ဖတာ်တွင် ဖနရာအြျာြီးစိုနှငဲ့်

အနိုင်ရရှခဲ့ဖသာ်လည်ြီး မြန်ြာစစ်တပ်ြှ ဖရြီးဖကာက်ပွအာြီး ြဖပါင်ြီး ၈.၆ သန်ြီးဖကျာ် ကွာဟကာ ြြသြာြှု ရှဖနသည်ဟို

စွပ်စွခဲ့သည်။ ၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ (၁) ရက်ဖနေ့အဖစာပိုင်ြီးတွင် အဖမခခံဥပဖ ကို ချ ြီးဖောက်လျက်

နိုင်ငံဖတာ်အာဏာကို အတင်ြီးအဓြမ သြ်ြီးပိုက်ရယူခဲ့ပပီြီး နိုင်ငံဖတာ်အတိုင်ပင်ခံ ဖ ေါ်ဖအာင်ဆန်ြီးစိုကကည်နှငဲ့်

နိုင်ငံဖတာ်သြမတ ဦြီးဝင်ြီးမြငဲ့် အပါအဝင် အမခာြီးဖသာ အစိုြီးရအကကီြီးအကြျာြီးကိုပါ ေြ်ြီးဆီြီးဖခေါ်ဖဆာင်သွာြီးခဲ့သည် (Aung,

2021)။ မြန်ြာစစ်တပ်၏ စစ်အာဏာသြ်ြီးြှုမေစ်ပွာြီးပပီြီး တစ်ရက်အကကာ ၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ (၂) ရက်ဖနေ့တွင်

နိုင်ငံဖတာ် စီြံအိုပ်ချ ပ်ဖရြီးဖကာင်စီ (State Administration Council - SAC)ကို ေွွဲ့စည်ြီးသည် (ဤစာတြ်ြီး၏

ဖနောက်ပိုင်ြီးတွင် နိုင်ငံဖတာ် စီြံအိုပ်ချ ပ်ဖရြီးဖကာင်စီအာြီး သတင်ြီးဌာန အြျာြီးစိုြှ ဖရြီးသာြီးဖေေါ်မပချက်အတိုင်ြီး စစ်ဖကာင်စီ

ဟိုသံိုြီးစွသွာြီးပါြည်)။ ၂၀၀၈ ေွွဲ့စည်ြီးပံို အဖမခခံဥပဖ အခန်ြီး (၁၁)၊ ပို ်ြ ၄၁၉ အရ ဤဖကာင်စီကို ေွွဲ့စည်ြီးသည်ဟို ၉/၂၀၂၁

ထိုတ်မပန်ချက်မေငဲ့် ဖကကညာခဲ့သည်။ ထိုအေွွဲ့တွင် တပ်ြဖတာ်ကာကွယဖ

် ရြီး ဦြီးစီြီးချ ပ် ိုလ်ချ ပ်ြှ ြီးကကီြီး ြင်ြီးဖအာင်လှုင်က

ဦြီးဖဆာင်သည် (The Myanmar Times, 2021)။ ၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ (၁) ရက်ဖနေ့ စစ်အာဏာသြ်ြီးြှုသည်

ဆယ်စိုနှစ် တစ်ခိုအတွင်ြီး ဖမပာင်ြီးလခဲ့ဖသာ စီြီးပွာြီးဖရြီး၊ နိုင်ငံဖရြီးနှငဲ့် လူြှုဖရြီး လွတ်လပ်ခွငဲ့်ြျာြီး (Economic Political and

Social Liberalization)ကို ပျက်စီြီးဖစခဲ့သည်။ ယခိုအချန်၌ မြန်ြာနိုင်ငံ၏ အဖနအထာြီးသည် ယခင်

မြန်ြာဲ့သြိုင်ြီးဖကကာင်ြီးတွင် ခိုင်ပြစွာ အမြစ်တွယ်ခဲ့သညဲ့် စစ်အာဏာရှင် လက်ဖအာက်သိုေ့ ကျဖရာက်သွာြီးခဲ့ပပီ မေစ်သည်။

၂၀၂၁ ခိုနှစ် မြန်ြာစစ်အဏာသြ်ြီးြှုက ဖ သတွင်ြီး နိုင်ငံြျာြီးအပါအ၀င် နိုင်ငံတကာြှ အထူြီးအဖလြီးထာြီး

ဖစာငဲ့်ကကညဲ့်ခဲ့ကကသည်။ ဤအပိုင်ြီး၌ အဖြရကန်အပါအ၀င် ဖ သတွင်ြီးအင်အာြီးကကီြီး နိုင်ငံြျာြီးမေစ်သည်ဲ့ တရိုတ်နိုင်ငံ၊

အနဒယနိုင်ငံနှငဲ့် ဖ သတွင်ြီး အေွွဲ့အစည်ြီးမေစ်ဖသာ အာဆီယံအေွွဲ့တ၏

ိုေ့ မြန်ြာဲ့နိုင်ငံဖရြီးအဖပေါ် ထာြီးသညဲ့် ြူ၀ါ ြျာြီး၊

ထိုြူ၀ါ ြျာြီး၏ ဖနောက်ကွယြ

် ှ အဖကကာင်ြီးတရာြီးြျာြီးကို နောြီးလည်ဖစနိုင်ရန် ဆန်ြီးစစ် ဖလဲ့လာသွာြီး ြည်မေစ်သည်။

၂.၂ မြန်ြ ာ့ေြုကရ စအရ ေး နှငာ့် အရြ ကန်၏ အခန်ေးကဏ္ဍ

စစ်အာဏာသြ်ြီးြှုနှငဲ့် စတင်ခဲ့ဖသာ မြန်ြာနိုင်ငံဖရြီး အကကပ်အတည်ြီးသည် အဖြရကန် နိုင်ငံမခာြီးဖရြီးြူဝါ ၏

အဖမခခံအိုတ်မြစ်မေစ်ဖသာ ီြိုကဖရစီ (Democracy)၊ လူူ့အခွငဲ့်အဖရြီး (Human Right)၊ တရာြီးဥပဖ စိုြီးြိုြီးဖရြီး (Rule of

9
Law)၊ သာယာဝဖမပာဖရြီးနှငဲ့် လံိုခခံ ဖရြီး (Prosperity and Security)၊ စသညဲ့် စံနှုန်ြီးြျာြီးကို စန်ဖခေါ်ြှု မေစ်ဖစခဲ့သည်။

ဤစံနှုန်ြီးြျာြီးြှာ အဖြရကန်၏ သံတြန်ဖရြီးအရ နိုင်ငံတကာ ထဖတွွဲ့ဆက်ဆံြှုတွင် အဓကကျဖသာ

သဖဘာတရာြီးြျာြီးလည်ြီး မေစ်သည် (Morone & Kersh, 2013)။ မြန်ြာစစ်ဖကာင်စီ အာဏာသြ်ြီးြှုသည် ၂၀၂၀ ခိုနှစ်၊

ဇန်နဝါရီလ (၂၀) ရက်ဖနေ့တွင် အဖြရကန်၏ သြမတရာထူြီးကို စတင်တာဝန်ထြ်ြီးဖဆာင်ခဲ့ဖသာ သြမတ ဂျ ြီးဘိုင် န်၏

အဖရှွဲ့ဖတာင်အာရှ ြူဝါ ဖရြီးရာနှငဲ့် ပတ်သက်သညဲ့် ပထြဆံိုြီးဖသာ အကကပ်အတည်ြီးလည်ြီး မေစ်သည်။ ၎င်ြီး၏

ဖေဖော်ဝါရီလ (၅) ရက်ဖနေ့တွင် ဖမပာကကာြီးခဲ့ဖသာ ြနေ့်ခွန်ြီး၌ "အဖြရကန်အဖနနှငဲ့် ြဟာြတ်နိုင်ငံြျာြီးနှငဲ့် ပူြီးဖပါင်ြီးပပီြီး

နိုင်ငံတကာ အသိုင်ြီးအဝိုင်ြီး ပါဝင်လာဖစရန်၊ မြန်ြာမပည်၏ အာဏာသြ်ြီးြှုအဖပေါ် ဖမေရှင်ြီးရန် လိုပ်ဖဆာင်ဖနပါသည်။

ီြိုကဖရစီြှာ အင်အာြီးသံိုြီးပပီြီး နိုင်ငံသာြီးြျာြီး၏ဆနဒကို ြပယ်ေျက်သငဲ့်၊ ယံိုကကည်လ က်ခံထာြီးသညဲ့် ရလ ်ကို

ြပယ်ေျက်သငဲ့်ပါ။

မြန်ြာစစ်တပ်အဖနမေငဲ့် သြ်ြီးယူထာြီးသညဲ့် အာဏာကို စွနေ့်လွှတပ် ပီြီး၊ ေြ်ြီးဆီြီးထာြီးဖသာ သူြျာြီးကို

မပန်လွှတဖ
် ပြီးရန်၊ ဆက်သွယ်ဖရြီး ကနေ့်သတ်ချက်ြျာြီးကို မပန်ရိုတ်သြ်ြီးရန်နှငဲ့် လူထိုအဖပေါ် အကကြ်ြီးေက်မခင်ြီးကို

ဖရှာင်ကျဉ်ရန် သတဖပြီးခဲ့ပပီြီး၊ စစ်အာဏာသြ်ြီးြှုနှငဲ့် ပတ်သက်၍ တာဝန်ရှသူြျာြီးအဖပေါ် ဖနောက်ဆက်တွ အဖရြီးယူြှုြျာြီး

မပ လိုပ်သွာြီးြည်ဟို ဖမပာကကာြီးခဲ့သည် (BBC News, 2021 Feb 5)။ ထဖ

ိုေ့ နောက် ဖေဖော်ဝါရီလ (၁) ရက်ဖနေ့၌

အဖြရကန်အစိုြီးရက မြန်ြာစစ်ဖကာင်စီအဖပေါ် ပတ်ဆိုေ့အဖရြီးယူြှု အသစ်ြျာြီး စတင်ချြှတ်ခဲ့သည်။ U.S. Department

of the Treasury ၏ထိုတ်မပန်ဖကကညာချက်အရ ၂၀၂၂ ခိုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာလအထ စစ်ဖကာင်စီအဖပေါ် အဖြရကန်၏

ဏ်ခတ်အဖရြီးယူြှု (၁၅) ကကြ်ရှခဲ့ပပီြီးမေစ်ကာ စစ် ိုလ်ချ ပ်ကကီြီးြျာြီး အပါအဝင် စိုစိုဖပါင်ြီး လူပိုဂဂ လ် (၈၅) ဦြီး၊ ကိုြမဏီနှငဲ့်

ဌာနဆိုင်ရာ အေွွဲ့အစည်ြီးဖပါင်ြီး (၃၁) ခို ရှပပီမေစ်သည် (Appendix - 1)။

အဖြရကန်နှငဲ့် နိုင်ငံတကာအသိုင်ြီးအဝိုင်ြီးြှ ေအာြီးဖပြီးဖနသည်ကို စစ်ဖကာင်စီြှ မငင်ြီးပယ်ပပီြီး

အကကြ်ြီးေက် သတ်မေတ်ြှုြျာြီး၊ ဥပဖ ြဲ့ ေြ်ြီးဆီြီးြှုြျာြီး ဆက်လက်ကျ ြီးလွန်ပပီြီး၊ အာြီးလံိုြီးပါဝင်သညဲ့် ဖတွွဲ့ဆဖ

ံို ဆွြီးဖနွြီးဖရြီး၊

အကကြ်ြီးေက်ြှု ရပ်တနေ့်ဖရြီးနှငဲ့် ေြ်ြီးဆီြီးထာြီးသူြျာြီးကို မပန်လည်လွှတဖ

် ပြီးရန်ကိုလည်ြီး မြန်ြာစစ်တပ်က

မငင်ြီးပယ်ထာြီးသည်။ ထိုေ့ဖကကာငဲ့် စစ်ဖကာင်စီကို အဖရြီးယူြညဲ့် ''Burma Unified through Rigorous Military

Accountability Act of 2021" (Burma Act)ကို ၂၀၂၁ ခိုနှစ၊် နိုဝင်ဘာလ (၅) ရက်ဖနေ့၌ အဖြရကန်လွှတဖ
် တာ်သိုေ့

တင်သွင်ြီးခဲ့ပပီြီး ၂၀၂၂ ခိုနှစ်၊ ဧပပီ (၆) ရက်ဖနေ့၌ အဖြရကန်လွှတဖ

် တာ်၏ နိုင်ငံမခာြီးဖရြီးဖကာ်ြတီက ြခွ

အတည်မပ ခဲ့ပါသည်။ မြန်ြာဲ့အဖရြီးဆိုင်ရာ ဥပဖ ြူကကြ်ြီး တစ်ခိုမေစ်သညဲ့် Burma Act အရ အဖြရကန်၏ ြူဝါ

ချြှတ်ဖရြီးဆိုင်ရာ အနောဂတ် လိုပ်ငန်ြီးစဉ်ြျာြီးတွင် လိုက်နောရြညဲ့် ကျယ်မပနေ့်မပညဲ့်စံိုဖသာ ြူဖဘာင်တစ်ခို ချြှတ်ဖပြီးြည်

မေစ်သည်။ Burma Act ဥပဖ တွင် ပါဝင်ဖသာ အဓကအချက်ြျာြီးြှာ-

10
 - ီြိုကဖရစီဖရြီးနှငဲ့် စပ်လျဉ်ြီးသညဲ့် အဖထာက်အပံဲ့အမေစ် အဖြရကန် ဖ ေါ်လာသန်ြီး (၅၀)ကို ဖနောက်ထပ် (၅)

နှစ်အထ ဖထာက်ပံဲ့ဖပြီးရန်နှငဲ့် ၂၀၂၃ ခိုနှစ် ဘဏ္ဍာနှစ်အတွက် မြန်ြာနိုင်ငံကို လူသာြီးချင်ြီးစာနောြှု အကူအညီ

အဖြရကန်ဖ ေါ်လာ သန်ြီး ၂၂၀ ဖပြီးရန်။

- မြန်ြာစစ်တပ်နှငဲ့် သက်ဆိုင်သညဲ့် လူပိုဂဂ လ်လ်ြျာြီး၊ အေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီးကို အဖရြီးယူပတ်ဆြ

ိုေ့ ှုြျာြီး

ဆတိုြီးဖဆာင်ရက်ရန်

- မြန်ြာစစ်တပ်၏ အကကီြီးြာြီးဆံိုြီး နိုင်ငံမခာြီးဝင်ဖငွ အရင်ြီးအမြစ် မေစ်ဖသာ မြန်ြာဲ့ဖရနံနှငဲ့်

သဘာဝဓာတ်ဖငွွဲ့လိုပ်ငန်ြီး (MOGE)ကို ပတ်ဆအ

ိုေ့ ဖရြီးယူရန် ဆန်ြီးစစ်ချက် အစီရင်ခံစာတစ်ခို တင်မပရန်။

- ရိုဟင်ဂျာလူြျ ြီးစိုြျာြီးအဖပေါ် ကျ ြီးလွန်ခဲ့ဖသာ ရာဇဝတ်ြှုြျာြီးအတွက် လူြျ ြီးသိုဉ်ြီးသတ်မေတ်ြှု ဖမြာက်ဖကကာင်ြီး၊

အဖြရကန်အစိုြီးရအဖနနှငဲ့် ဆံိုြီးမေတ်ချက်ချရန်။

- မြန်ြာစစ်တပ်ကို တိုနေ့်မပန်အဖရြီးယူရာတွင် နိုင်ငံဖ သအသီြီးသီြီးကကာြီး ပူြီးဖပါင်ြီးဖဆာင်ရက်ြှု

မြငဲ့်တင်နိုင်ဖရြီးအတွက် ပတ်ဆိုေ့အဖရြီးယူြှုနှငဲ့် ြူဝါ ဆိုင်ရာ အထူြီးညွှန်ကကာြီးဖရြီးြှ ြီး ခနေ့်အပ်ရန် စသည်တေ့မို ေစ်သည် (H.R

5497 Burma Act of 2021)။

၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊ ဇွန်လ၊ ၁၅ ရက်ဖနေ့တွင် ဖအာက်လွှတ်ဖတာ်၌ ဥပဖ ကကြ်ြီးကို တညီတညွှတ်တည်ြီး

သဖဘာတူညီြှုမေငဲ့် အတည်မပ ပပီြီး သြမတ ဂျ ြီးဘိုင် န်ထံ ချက်မခင်ြီးဖပြီးပိုေ့၍ ဥပဖ မပ ရန် အဖြရကန်

အထက်လွှတ်ဖတာ်ကို ဖတာင်ြီးဆိုထာြီးသည် (Myanmar Now, 2021 Dec 29)။ မြန်ြာစစ်တပ်ဘက်ြှ တိုနေ့်မပန်ချက်ြှာ

အဖြရကန် ဖအာက်လွှတ်ဖတာ်ြှာ ယင်ြီးဥပဖ ကကြ်ြီးကို အတည်မပ မပဌာန်ြီးလိုက်မခင်ြီးသည် ၎င်ြီးတိုေ့

လိုပ်ဖဆာင်ဖနကကသညဲ့်အတိုင်ြီး အာဂျင် ါအရ လိုပ်ဖဆာင်မခင်ြီးသာ မေစ်သည်ဟို တပ်ြဖတာ်သတင်ြီးအြှန်

မပန်ကကာြီးဖရြီးအတွင်ြီးဖရြီးြှ ြီး ိုလ်ချ ပ် ဖဇာ်ြင်ြီးထွန်ြီးက ဖမပာကကာြီးခဲ့သည်။ တပ်ြဖတာ်အဖနမေငဲ့် တာဝန်ယြ

ူ ှု၊

တာဝန်ခံြှုရှပပီြီး စံိုစြ်ြီးစစ်ဖဆြီးဖရြီးအေွွဲ့ြျာြီး ေွွဲ့စည်ြီးလိုပ်ဖဆာင်ခဲ့မခင်ြီး မေစ်သမေငဲ့် ဤဆံိုြီးမေတ်ချက်က တေက်သတ်

လိုပ်ဖဆာင်ချက်သာ မေစ်သည်ဟိုဆိုသည်။

အဖြရကန်၏ ပတ်ဆအ
ိုေ့ ဖရြီးယူြှုနှငဲ့် ပတ်သက်၍ ဖနောက်ထပ်ထူြီးမခာြီးချက်တစ်ခိုြှာ ၂၀၂၁ ခို နှစ်၊ ီဇင်ဘာလ၊

၂၇ ရက်ဖနေ့တွင် အဖြရကန်သြမတ ဂျ ြီးဘိုင် န် အတည်မပ လက်ြှတ် ဖရြီးထိုြီးလိုက်ဖသာ National Defense

Authorization Act (NDAA) တွင် မြန်ြာနိုင်ငံနှငဲ့်ပတ်သက်သညဲ့် မပင်ဆင်မပဌာန်ြီးချက်အချ ွဲ့ ပါဝင်လာသည်ကို

ဖတွွဲ့ရှရသည်။ NDAA ဥပဖ ပါ မပဌာန်ြီးချက်ြျာြီး အြျာြီးစိုသည် အဖြရကန်၏ အြျ ြီးသာြီးကာကွယဖ

် ရြီး လိုပ်ပိုင်ခွငဲ့်

အက်ဥပဖ မေစ်သညဲ့်အဖလျှာက် NDAA ၏ အဓက ရည်ရယ်ချက်ြှာ အဖြရကန်၏ ကာကွယ်ဖရြီးဆိုင်ရာ

နှစ်စဉ်အသံိုြီးစရတ် ချြှတ်ဖရြီးမေစ်သည်။ ယခိုနှစ်တွင် မြန်ြာနိုင်ငံနှငဲ့် သက်ဆိုင်သညဲ့် မေညဲ့်ဆွက်ချက် (၅) ခိုပါဝင်သည်ကို

ဖတွရသည်။ ထို(၅) ချက်တွင် အဖလြီးထာြီးရြညဲ့် အချက် (၂) ချက်ရှသည်။

11
 ပထြအချက်ြှာ ဖအာက်လွှတ်ဖတာ်အြတ် ြက်စ်ဆင်ြီးဝါြီးတာြီး၏ ထညဲ့်သွင်ြီးလိုက်သညဲ့် အပို ် ၁၆၀၄ မေစ်သညဲ့်

World Bank, IMF နှငဲ့် Asia Development Bank (ADB)တအ

ိုေ့ ဖနနှငဲ့် မြန်ြာစစ်တပ်ကို ဖငွထိုတ်ဖချြီးမခင်ြီး

တာြီးမြစ်ရန်မေစ်သည်။

ိုတယအချက်ြှာ အထက်လွှတ်ဖတာ်အြတ် ြတ်ချ်ြက်ဖကာ်နယ် ထညဲ့်သွင်ြီးအဆို မပ ခဲ့ဖသာ အပို ် ၆၅၀၀

မေစ်သည်။ မြန်ြာ ီြိုကဖရစီအဖရြီး ပံဲ့ပိုြီးဖထာက်ပံဲ့ဖနမခင်ြီးြျာြီးနှငဲ့် စပ်လျဉ်ြီး၍ သက်ဆိုင်ရာ ေက် ရယ်ဖအဂျင်စီတချ ွဲ့က

လွှတ်ဖတာ်ကိုပံိုြှန် အစီရင်ခံစာ တင်မပရန်မေစ်သည် (National Defense Authorization Act, 2021)။

ဖအာက်လွှတ်ဖတာ်အြတ် ြက်စ်ဆင်ြီးဝါြီးတာြီး၏ မေညဲ့်စွက်မပင်ဆင်ချက်ြျာြီးြှာ တကျဖသာြူဝါ အကျ ြီးဆက်ရှသည်။

လက်ရှတွင် နိုင်ငံတကာ ဘဏ္ဍာဖရြီး အေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီးက မြန်ြာစစ်တပ်ကို ဖချြီးဖငွထိုတ်ဖပြီးမခင်ြီး ြရှဖသာ်လည်ြီး

ဖနောင်တချန်တွင် ဤအချက်က ညနှုင်ြီးဖရြီးအသာရြညဲ့် အချက်မေစ်လာနိုင်သည် ။

အထက်လွှတ်ဖတာ်အြတ် ြတ်ချ်ြက်ဖကာ်နယ်၏ မေညဲ့်စွက်မပင်ဆင်ချက်ြျာြီးြှာ လွှတ်ဖတာ်

အြတ်ြျာြီးအဖနမေငဲ့် အိုပ်ချ ပ်ဖရြီးြဏ္ဍ င်အဖပေါ် ဖြြီးခွန်ြီးြျာြီး ဖြြီးမြန်ြီးနိုင်ခွငဲ့်နှငဲ့် လိုအပ်ဖသာဖနရာြျာြီးတွင်

အကကံဖပြီးနိုင်ခွငဲ့် ရှသည်။ အိုပ်ချ ပ်ဖရြီးြဏ္ဍ င်ရှ Federal agency ြျာြီးသည် မြန်ြာဲ့အဖရြီးနှငဲ့် ပတ်သက်ပပီြီး

လူသာြီးမခင်ြီးစာနောဖထာက်ထာြီးြှုွဲ့ ဆိုင်ရာကစစြျာြီး၊ အြျ ြီးသာြီးညီညွတ်ဖရြီးအစိုြီးရ (National Unity Government - NUG)

နှငဲ့် မြန်ြာနိုင်ငံြှာ ီြိုကဖရစီအဖရြီး လှုပ်ရှာြီးဖနဖသာ အင်အာြီးစိုဖတွကို အာြီးဖပြီးဖထာက်ခံ၍ မြန်ြာစစ်တပ်၏

အကျ ြီးစီြီးပွာြီးကို ပတ်ပင်ရန် ကစစ၊ နိုင်ငံဖရြီးအကျဉ်ြီးသာြီးြျာြီး လွတ်ဖမြာက်ဖရြီးကစစ စသညဲ့် အဖကကာင်ြီးကစစြျာြီးနှငဲ့်

စပ်လျဉ်ြီး၍ လိုပ်ဖဆာင်ချက်ြျာြီးအဖပေါ် လွှတ်ဖတာ်ကို အစီရင်ခံတင်မပရြည် မေစ်သည် (Myanmar Now, 2021 Dec 29)။

မြန်ြာနိုင်ငံနှငဲ့် ပတ်သက်၍ NDAA တွင်ထညဲ့်သွင်ြီးဖေေါ်မပချက်ြျာြီးြှာ Burma Act ဖလာက်မပင်ြီးထန်ြှု ြရှဖသာ်လည်ြီး

မြန်ြာနိုင်ငံ ီြိုကဖရစီ မပန်လည်မေစ်ထွန်ြီးရန် ဖဆာင်ရက်ချက်အတွက် တိုြီးတက်ြှုမေစ်သည်ဟို သံိုြီးသပ်ကကသည်။

အဖြရကန်အဖနနှငဲ့် အြျ ြီးသာြီးညီညွတ်ဖရြီးအစိုြီးရနှငဲ့် ဆက်ဆံဖရြီးအတွက် အဆငဲ့်တစ်ဆငဲ့် တိုြီးတက်လာမခင်ြီးမေစ်သည်။

Burma Act ဥပဖ အရြူ သက်ဆိုင်ရာ ေက် ရယ်ဖအဂျင်စီြျာြီး ဖဆာင်ရက်ရြညဲ့် ြူဝါ ဆိုင်ရာ

ဖဆာင်ရက်ချက်ြျာြီးကို တတကျကျ သတ်ြှတ်ဖပြီးြည်မေစ်သည်။ ြူဝါ ချြှတ်ဖရြီးဆိုင်ရာ အနောဂတ် လိုပ်ငန်ြီးစဉ်ြျာြီးတွင်

လိုက်နောရြညဲ့် ကျယ်မပနေ့်မပညဲ့်စံိုဖသာ ြူဖဘာင်တစ်ခို ချြှတ်ဖပြီးြည်မေစ်သည်။ ထဖ

ိုေ့ ကကာငဲ့် Burma Act ဥပဖ ကကြ်ြီးြှ

ဥပဖ ကကြ်ြီးအမေစ် အာဏာသက်ဖရာက်ပါက မြန်ြာစစ်တပ်၏ နိုင်ငံမခာြီးဝင်ဖငွရင်ြီးမြစ်ကို မေတ်ဖတာက်နိုင်ြညဲ့်တွန်ြီးအာြီး၊

ရိုဟင်ဂျာ လူြျ ြီးစိုြျာြီးအဖပေါ် အကကြ်ြီးေက်လိုပ်ရပ်ဖကကာငဲ့် မြန်ြာစစ်တပ်အဖပေါ် ကျယ်ကျယ်မပနေ့်မပနေ့် အဖရြီးယူ

ဖဆာင်ရက်နိုင်သညဲ့် တွန်ြီးအာြီး စသညဲ့် အချက်ြျာြီးဖကကာငဲ့် Burma Act ဥပဖ အတည်မပ ဖရြီးက

မြန်ြာဲ့ ီြိုကဖရစီအဖရြီးအတွက် ပို၍ ဟိုကျဖသာ အဖနအထာြီးတွင် တည်ရှဖနသည်။

12
 မြန်ြာနိုင်ငံတွင် စစ်အာဏာသြ်ြီးြှု စတင်ကတည်ြီးက ပတ်ဆအ
ိုေ့ ဖရြီးယူြှုြျာြီး မပ လိုပ်ြည်ဟို ဖမပာခဲ့ဖသာ်လည်ြီး

လူသာြီးချင်ြီးစာနောြှုဆိုင်ရာ ဖထာက်ပံဲ့ကူညီြှုြျာြီးကို ဆက်လက်ဖပြီးသွာြီးြည်ဟို အဖြရကန်အစိုြီးရက ဖကကညာခဲ့သည်။

NDAA နှငဲ့်အတူ အဖြရကန်သြမတ လက်ြှတ်ဖရြီးထိုြီးလိုက်ဖသာ အဖြရကန်အစိုြီးရ ဘတ်ဂျက်ဥပဖ "The

Consolidated Appropriations Act 2022" ၌ စိုစိုဖပါင်ြီး အဖြရကန်ဖ ေါ်လာ ၁.၅ ထရီလီယံ သံိုြီးစွရန် မပဌာန်ြီးထာြီးသည်။

၎င်ြီးထံြှ မြန်ြာဲ့ ီြိုကဖရစီဖရြီးနှငဲ့် လူသာြီးချင်ြီးစာနောြှု အကူအညီအတွက် အဖြရကန်ဖ ေါ်လာ ၁၃၆ သန်ြီးကို အဖြရကန်

နိုင်ငံမခာြီးဖရြီးဌာနက သံိုြီးစွြညဲ့် ဘတ်ဂျက်စာရင်ြီးဖအာက်၌ ဖော်မပထာြီးပါသည်။ ထူြီးမခာြီးချက်ြှာ အဖြရကန်အစိုြီးရ၏

၂၀၂၂ ဘဏ္ဍာဖရြီး ဘတ်ဂျက်အတွက် မြန်ြာကို ကူညီြညဲ့် အဖြရကန်ဖ ေါ်လာ ၃၆၀ သန်ြီး ြှာ National Unity

Government (NUG)၊ National Unity Consultative Council (NUCC)၊ Committee Representing Pyidaungsu

Hlutta (CRPH)၊ Civil Disobedience Movement (CDM)နှငဲ့် Ethnic Armed Organizations (EAO) ြျာြီးကို

သီြီးမခာြီးဖခါင်ြီးစဉ်ြျာြီးဖအာက်၌ ကူညီဖထာက်ပံဲ့ရန်ရှဖကကာင်ြီး အတအကျ ဖော်မပထာြီးမခင်ြီး မေစ်သည်။

ထိုအေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီး၏ စီြံခနေ့်ခွဖရြီးနှငဲ့် ရံိုြီးလိုပ်ငန်ြီးဆိုင်ရာ အစီအစဉ်ြျာြီး၊ ပငြ်ြီးချြ်ြီးဖရြီးအတွက်

အာြီးထိုတ်ကက ြီးပြ်ြီးဖရြီးြျာြီးကို လွှတ်ဖတာ်ဘဏ္ဍာ ခွဖဝသတ်ြှတ်ဖရြီး ဖကာ်ြတီြျာြီး (Appropriations Committees)နှငဲ့်

ကက တင်ညနှုင်ြီးပပီြီး ဖထာက်ပံဲ့ကူညီနိုင်သည်ဟို မပဌာန်ြီးထာြီးသည်။ ထအ

ိုေ့ မပင် အဖြရကန်၏ ကူညီဖထာက်ပံဲ့ြညဲ့် ဖငွြျာြီးကို

လက်နက်ကိုင် ဖတာ်လှန်ဖရြီးအတွက် အသံိုြီးမပ ၍ြရဟို အတအကျမပဌာန်ြီးထာြီးသည် (H.R-2471-Consolidated

Appropriations Act, 2022)။ သဖ

ိုေ့ သာ် မြန်ြာနိုင်ငံအတွက် သတ်ြှတ်ထာြီးဖသာ ဘတ်ဂျက်ဖငွကို ြည်သညဲ့်အချန်၌

ြည်သိုေ့ စတင်သံိုြီးစွြည်ကိုဖတာဲ့ အဖသအချာ ဖော်မပထာြီးမခင်ြီးြရှပါ။

အဖြရကန်အစိုြီးရ၏ မြန်ြာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ြူဝါ တွင် အဖမခခံကျဖသာ အဖမပာင်ြီးအလြျာြီးကို ၂၀၂၂ ခိုနှစ်၊

ီဇင်ဘာလတွင် စတင်ဖတွွဲ့မြင်လာရပပီဟို ဆိုနိုင်ပါသည်။ Burma Act of 2021 ကိုအဖြရကန် ဖအာက်လွှတ်ဖတာ်တွင်

၂၀၂၂ ခိုနှစ်၊ ဧပပီလကတည်ြီးက သီြီးမခာြီးဥပဖ အမေစ် အတည်မပ ခဲ့ဖသာ်လည်ြီး ဥပဖ တစ်ရပ် မေစ်ဖပေါ်လာရန်အတွက်

အထက်လွှတ်ဖတာ်၏ အတည်မပ ချက်ရယူရန် လိုအပ်သကဲ့သိုေ့ သြမတ၏ လက်ြှတ်ထိုြီး အတည်မပ ြှု ရယူရန်

လိုအပ်ဖနဖသြီးသည်။ ထိုေ့အမပင် Burma Act of 2021 သည် သီြီးမခာြီးဥပဖ မေစ်ဖသာဖကကာငဲ့် Federal စနစ်ကျငဲ့်သံိုြီးဖသာ

အဖြရကန်မပည်ဖထာင်စိုတွင် ဥပဖ တစ်ရပ် မေစ်ဖပေါ်လာရန် အချန်ြျာြီးစွာ လိုအပ်သည်။ ထိုေ့ဖကကာငဲ့် မြန်ြာအဖရြီးနှငဲ့်

ပတ်သက်၍ လျှင်မြန်စွာ ဖဆာင်ရက်နိုင်ရန်အတွက် အဖြရကန်လွှတဖ

် တာ်၌ နှစ်စဉ်မပဋ္ဌာန်ြီးဖလဲ့ရှသည် National

Defense Authorization Act (NDAA) တွင် Burma Act of 2022 ကိုထညဲ့်သွင်ြီးမပဋ္ဌာန်ြီးလိုက်သည်။ Burma Act of 2022

ကို ဖအာက်လွှတ်ဖတာ် နိုင်ငံမခာြီးဖရြီးရာဖကာ်ြတီ ဥကကဋ္ဌ Gregory W. Meeks က ဦြီးဖဆာင်တင်သွင်ြီးခဲ့မခင်ြီး မေစ်သည်။

မြန်ြာနိုင်ငံ ီြိုကဖရစီအဖရြီးအတွက် အဖြရကန်လွှတ်ဖတာ်ြှ အဖရြီးယူဖဆာင်ရက်ြညဲ့် Burma Act of 2022

ထညဲ့်သွင်ြီးထာြီးဖသာ NDAA အဖြရကန် အြျ ြီးသာြီးကာကွယ်ဖရြီးဆိုင်ရာ ဥပဖ ြူကကြ်ြီးကို ဖအာက်လွှတ်ဖတာ်က ၂၀၂၂

13
 ီဇင်ဘာ ၇ ရက်ဖနေ့တွင်အတည်မပ ခဲ့ပပီြီး အထက်လွှတ်ဖတာ်က ီဇင်ဘာ ၁၅ ရက်တွင် အတည်မပ ခဲ့ဖသာ ဖကကာငဲ့် သြမတ

လက်ြှတ်ထြီးို ပပီြီးသည်နှငဲ့် တပပ င်နက် ဥပဖ အမေစ် အတည် မပ မပဌာန်ြီးနိုင်ြည် မေစ်သည်။

Burma Act of 2022 ပါမပဌာန်ြီးချက်ြျာြီးသည် ယခင် သီြီးမခာြီးဥပဖ Burma Act of 2021 တွင်ပါရှသညဲ့်

ြူဝါ ြျာြီး၏ အဖမခခံအိုတ်မြစ်ဖပေါ်တွင် တည်ဖဆာက်ထာြီးသည် ကို ဖတွွဲ့ရှရသည်။ သိုေ့ဖသာ် မပင်ဆင်ချက်အသစ်ြျာြီးြှာ

ြျာြီးစွာထူြီးမခာြီးချက်ရှသည်ကို ဖတွွဲ့ရသည်။ အစဉ်အလာအာြီးမေငဲ့် အဖြရကန် အစိုြီးရအဆက်ဆက် မြန်ြာနိုင်ငံဆိုင်ရာ

ြူဝါ အိုတ်မြစ်ြှာ ီြိုကဖရစီနှငဲ့် လူူ့အခွငဲ့်အဖရြီးကို အဖလြီးထာြီးပပီြီး၊ လက်နက်ကိုင် ဖတာ်လှန်ဖရြီးကို အာြီးဖပြီးမခင်ြီး

ြရှခဲ့ပါ။ ယခို Burma Act of 2022 တွင် ထူြီးမခာြီးြှုြျာြီးြှာ မပည်သူူ့ကာကွယဖ

် ရြီးတပ်ေွွဲ့ြျာြီး (People Defense Forces -

PDFs) နှငဲ့် PDFs ြျာြီးကို စနစ်တကျ ဖလဲ့ကျငဲ့်ေွွဲ့စည်ြီးဖပြီးခဲ့ဖသာ တိုင်ြီးရင်ြီးသာြီးလက်နက်ကိုင် ဖတာ်လှန်ဖရြီး

အေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီး (Ethnic Armed Organizations - EAOs) နှငဲ့် ီြိုကဖရစီအဖရြီး လှုပ်ရှာြီးဖဆာင်ရက်ဖနကကဖသာ

အေွွဲ့ြျာြီး၏ ဆက်သွယ်ဖရြီးနှငဲ့် အြနေ့်ဖပြီး ထန်ြီးချ ပ်ြှုြျာြီး အာြီးဖကာင်ြီးဖစရန် (To strengthen communications and

command and control) နည်ြီးပညာအကူအညီ (Technical Support)နှငဲ့် လက်နက်ြဟိုတ်ဖသာ အကူအညီ (Non-

lethal Assistance)ြျာြီးဖပြီးရန် မပဋ္ဌာန်ြီးချက်ြျာြီး ထညဲ့်သွင်ြီးထာြီးမခင်ြီး မေစ်သည်။ ယခင် အဖြရကန်၏ မြန်ြာမပည်ဆိုင်ရာ

ြူဝါ ြျာြီးတွင် တိုင်ြီးရင်ြီးသာြီး အခွငဲ့်အဖရြီးြျာြီးအတွက် စစ်အာဏာရှင်ကို လက်နက်ကိုင် ဖတာ်လှန်ဖနကကဖသာ

တိုင်ြီးရင်ြီးသာြီး လက်နက်ကိုင်အေွွဲ့ြျာြီးကိုြူ တိုက်ရိုက် ထဖတွွဲ့ဆက်ဆံမခင်ြီးနှငဲ့် ဖထာက်ပံဲ့မခင်ြီး အလျှင်ြီးြရှခဲ့ပါ။

ြူြီးယစ်ဖဆြီးဝါြီးြျာြီးကို တိုင်ြီးရင်ြီးသာြီး လက်နက်ကိုင်အေွွဲ့ အချ ွဲ့က ၎င်ြီးတန

ိုေ့ ယ်ဖမြအတွင်ြီး

ထိုတ်လပ
ို ်ဖနကကသမေငဲ့် အဖြရကန်အစိုြီးရနှငဲ့် EAOs ြျာြီးအကကာြီး ဆက်ဆံဖရြီးတွင် အဓက အဟနေ့်အတာြီးမေစ်ဖနခဲ့သည်။

သဖ
ိုေ့ သာ် ၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ၊ ၁ ရက်ဖနေ့ စစ်တပ်က အာဏာသြ်ြီးခဲ့ပပီြီး ဖနောက်ပိုင်ြီး ၂ နှစ်အကကာ မပည်သူတိုေ့၏

စစ်တပ်ကို ခိုခံဖတာ်လှန်စစ်တွင် မပည်သူနှငဲ့်အတူ ရပ်တည်တိုက်ပွဝင်ဖနဖသာ EAOs ြျာြီးနှငဲ့် ြူြီးယစ်ဖဆြီးဝါြီး

ထိုတ်လပ
ို ်ဖနဖသာ လက်နက်ကိုင်အေွွဲ့ြျာြီးကို ခွမခာြီးဆက်ဆံရန် အချန်ဖရာက်ပပီမေစ်ဖကကာင်ြီး ဝါရှင်တန်ရှ ြူဝါ ဖရြီးရာ

ချြှတ်သူြျာြီး လက်ခံလာကကပပီဟို ဖတွွဲ့မြင်ရသည်။ ထိုေ့အမပင် Burma Act တွင် မြန်ြာစစ်တပ်ကို ဖထာက်ပံဲ့ကူညီဖနဖသာ

ရိုရှာြီးနှငဲ့် တရိုတ်နိုင်ငံတေ့က
ို ို တာဝန်ခံြှုရှဖစဖရြီး ဖဆာင်ရက်ရန်ြှာ အဖြရကန်အစိုြီးရ၏ ြူဝါ မေစ်သည်ဟို

ဖော်မပထာြီးသည်။ ကိုလသြဂဂ လံိုခခံ ဖရြီးဖကာင်စီသည် မြန်ြာစစ်တပ်၏ အာဏာသြ်ြီးြှုလိုပ်ရပ်ကို ဆနေ့်ကျင်ရှုတ်ချရန်

လံိုဖလာက်ဖသာ ဖဆာင်ရက်ြှုြျာြီး ြလိုပ်နိုင်မခင်ြီးက ရိုရှာြီးနှငဲ့် တရိုတ်တက

ိုေ့ လံိုခခံ ဖရြီးဖကာင်စီတွင် မြန်ြာစစ်တပ်ကို

အကာအကွယ် ဖပြီးဖနဖသာဖကကာငဲ့် မေစ်သည်ဟို Burma Act က ဖထာက်မပဖဝေန်ထာြီးသည်။ မြန်ြာမပည်ဆိုင်ရာ

အဖရြီးယူဖဆာင်ရက်ြှုြျာြီးတွင် အဖြရကန်အစိုြီးရ၏ သံတြန်ဆိုင်ရာ စွြ်ြီးအာြီးကို အမပညဲ့်အဝအသံိုြီးချ

အဖကာင်အထည်ဖော်နိုင်ရန် နိုင်ငံမခာြီးဖရြီးဝန်ကကီြီးဌာန၊ အဖရြီးယူပတ်ဆြ

ိုေ့ ှုဆိုင်ရာ ညနှုင်ြီးဖရြီးြှ ြီးရံိုြီး အကကီြီးအက (Head of

14
the Office of Sanctions Coordination) က အလံိုြီးစံို လွှြ်ြီးခခံ ဖသာ ြဟာ ျ ဟာတစ်ခို (A comprehensive strategy)

ကို ဖရြီးဆွရန်လည်ြီး ဥပဖ တွင် မပဋ္ဌာန်ြီးထာြီးသည် (National Defense Authorization Act, 2022)။

ထအ
ိုေ့ မပင် Burma Act of 2022 ဥပဖ ြူကကြ်ြီးတွင် မြန်ြာဲ့နိုင်ငံဖရြီးမပဿနော ဖမေရှင်ြီးနိုင်ြညဲ့် အဆိုမပ ချက်တချ ွဲ့

ဖော်မပထာြီးသည်ကိုလည်ြီး ဖလဲ့လာဖတွွဲ့ရှရသည်။ ၎င်ြီးတြ

ိုေ့ ှာ-

(၁) ဖရြီးဖကာက်ခံအစိုြီးရကို အာဏာ မပန်လည်အပ်နှင်ြီးရန် သိုေ့ြဟိုတ် လွတ်လပ်ပပီြီး တရာြီးြျှတဖသာ ဖရြီးဖကာက်ပွ

အသစ်ြျာြီး ကျင်ြီးပရန်၊ (၂၀၂၀ ဖရြီးဖကာက်ခံ အစိုြီးရကို ရည်ညွှန်ြီးမခင်ြီး မေစ်ဟန်ရှသည်)

(၂) ၂၀၂၀ ဖရြီးဖကာက်ပွတွင် အနိုင်ရရှခဲ့သူ အာြီးလံိုြီးကို တရာြီးစွဆထ

ို ာြီးြှုြျာြီး ရိုပ်သြ်ြီးရန်၊

(၃) ၂၀၀၈ ေွွဲ့စည်ြီးပံိုအဖမခခံဥပဖ ကို မပင်ဆင်ရန်နှငဲ့် စစ်တပ်ကို အရပ်သာြီးအစိုြီးရဖအာက်တွင် ထာြီးရှရန်၊

(၄) မြန်ြာစစ်တပ်က မပည်ဖထာင်စိုနှငဲ့် ဖ သဆိုင်ရာ လွှတ်ဖတာ်ြျာြီးတွင် ကိုယ်စာြီးလှယ် ၂၅ ရာခိုင်နှုန်ြီး အလိုအဖလျာက်

ရယူထာြီးြှုကို အဆံိုြီးသတ်ရန်တေ့ို ဖော်မပထာြီးသည် (Zaw, 2022, Dec, 16 )။

ထိုအချက်ြျာြီးဖကကာငဲ့် အဖြရကန်အစိုြီးရ၏ မြန်ြာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ြူဝါ တွင် အဖမခခံကျဖသာ အဖမပာင်ြီးအလြျာြီးကို

စတင်ဖတွွဲ့မြင်လာရပပီဟို ဆိုနိုင်ပါသည်။

စစ်အာဏာသြ်ြီးြှုနှငဲ့် မြန်ြာဲ့နိုင်ငံဖရြီး အကကပ်အတည်ြီးက ဖ သတွင်ြီးတည်ပငြ်ဖရြီးကို ပျက်မပာြီးဖစသည်။

အဖြရကန်အဖနနှငဲ့် မြန်ြာစစ်တပ်ကို ပတ်ဆအ

ိုေ့ ဖရြီးယူြှုြျာြီး မပ လိုပ်မခင်ြီးနှငဲ့်အတူ ဖ သတွင်ြီး တည်ပငြ်ဖရြီးနှငဲ့်

မြန်ြာနိုင်ငံ၏ ီြိုကဖရစီ မပ မပင်ဖမပာင်ြီးလဖရြီးကို ကူညီရန်အတွက် ASEAN အပါအဝင် ၎င်ြီး၏ြဟာြတ်နိုင်ငံြျာြီးနှငဲ့်

ပူြီးဖပါင်ြီးဖဆာင်ရက်ြှုကို မြငဲ့်သွာြီးြည်ဟို ဖော်မပခဲ့သည် (National Security Strategy, 2022)။ ဤဖော်မပချက်က

အဖြရကန်အဖနနှငဲ့် မြန်ြာဲ့အဖရြီး ဖဆာင်ရက်ရာတွင် ASEAN ကိုအဓကကျဖသာ အခန်ြီးကဏ္ဍြှ

တာဝန်ယူဖဆာင်ရက်ရန် တွန်ြီးအာြီးဖပြီးလိုက်မခင်ြီးပင် မေစ်သည်။ မြန်ြာနိုင်ငံဖရြီး အကကပ်အတည်ြီးကို ဖမေရှင်ြီးရန်

အာဆီယံဖခါင်ြီးဖဆာင်ြျာြီး အထူြီးအစည်ြီးအဖဝြီးကို ၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊ ဧပပီလတွင် မပ လိုပ်ခဲ့သည်။ စစ်ဖကာင်စီဥကကဌ

ိုလ်ချ ပ်ြှ ြီးကကီြီး ြင်ြီးဖအာင်လှုင် တက်ဖရာက်ခဲ့ဖသာ ထိုအစည်ြီးအဖဝြီးြှာ နှစ်ဖပါင်ြီး ၅၄ နှစ်အတွင်ြီး ပထြဆံိုြီးအကကြ်

အေွွဲ့ဝင်နိုင်ငံတစ်ခို၏ မပဿနောကို ထပ်သီြီးအစည်ြီးအဖဝြီး ဖခေါ်ယူပပီြီး အဖမေရှာရန် ကက ြီးစာြီးခဲ့မခင်ြီးမေစ်ပပီြီး မြန်ြာဲ့အဖရြီး

ဖမေရှင်ြီးရန် အာဆီယံ ဘံိုသဖဘာတူညီချက် (၅) ရပ်ကို ချြှတ်ခဲ့သည်။ ထိုအစည်ြီးအဖဝြီး၌ မြန်ြာနိုင်ငံနှငဲ့် ပတ်သက်၍

မြန်ြာဲ့စစ်ဖကာင်စီ လိုက်နောရန် ေအာြီးဖပြီးဖဆာင်ရက်ရန် လိုအပ်ဖကကာင်ြီး အဖြရကန်နိုင်ငံမခာြီးဖရြီးဝန်ကကီြီး

အန်တန
ို ီဘလင်ကန် (Antony Blinken) က ၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊ စက်တင်ဘာလတွင် အာဆီယံနိုင်ငံမခာြီးဖရြီးဝန်ကကီြီးြျာြီးနှငဲ့်

ဖတွွဲ့ဆံိုသညဲ့် အစည်ြီးအဖဝြီး၌ ဖမပာကကာြီးခဲ့သည်။ သိုေ့ဖသာ် မြန်ြာစစ်ဖကာင်စီဘက်ြှ အာဆီယံ ဘံိုသဖဘာတူညီချက် (၅)

ရပ်ကို လိုက်နောမခင်ြီး ြရှသညဲ့်အတွက် မြန်ြာကို နိုင်ငံဖရြီးအဆငဲ့် ကိုယ်စာြီးမပ ခွငဲ့် ြဖပြီးနိုင်ဟူဖသာ ဆံိုြီးမေတ်ချက်ကို ၂၀၂၁

ဖအာက်တဘ
ို ာလတွင် ကျင်ြီးပြညဲ့် အာဆီယံ ထပ်သီြီးအစည်ြီးအဖဝြီး ြစခင် ဆံိုြီးမေတ်ချက်ချခဲ့သည် (BBC News, 2021

15
October 26)။ ဖအာက်တိုဘာ ၂၆ ရက်က ကျင်ြီးပခဲ့ဖသာ အဖြရကန်-အာဆီယံ ထပ်သီြီးအစည်ြီးအဖဝြီး၌

အဖြရကန်သြမတ ဂျ ြီးဘိုင် န်ကိုယ်တင

ို ် တက်ဖရာက်ခဲ့ပပီြီး (၄) နှစ်အတွင်ြီး ပထြဆံိုြီးအကကြ် အဖြရကန်သြမတ

ပါဝင်လာ မခင်ြီးမေစ်သည်။ အဖြရကန်အဖနမေငဲ့် မြန်ြာစစ်ဖကာင်စီအဖပေါ် အသအြှတ်ြမပ ဟူဖသာ ဆံိုြီးမေတ်ချက်ြှာ

အာဆီယံအဖပေါ် သက်ဖရာက်ြှုရှခဲ့ပပီြီး စစ်ဖကာင်စီဥကကဌကို အစည်ြီးအဖဝြီးသိုေ့ တက်ဖရာက်ခွငဲ့် ြမပ ရန် ဆံိုြီးမေတ်ချက်သည်

အဖြရကန်၏ တွန်ြီးအာြီးဖပြီးြှု အဓက ပါဝင်ဖနသည်ဟို ဖလဲ့လာသူြျာြီးြှ ကျယ်ကျယ်မပနေ့်မပနေ့် ရှုွဲ့မြင်ထာြီးသည်။

မြန်ြာဲ့နိုင်ငံဖရြီး အကျပ်အတည်ြီးကို အဖမေရှာရန်အတွက် အဖြရကန်၏ အာဆီယံနှင်ဲ့ ပူြီးဖပါင်ြီး ဖဆာင်ရက်ြှုက

၂၀၂၂ ခိုနှစ်၊ ဖြလတွင် ကျင်ြီးပခဲ့ဖသာ အဖြရကန်-အာဆီယံ ထပ်သီြီးအစည်ြီးအဖဝြီးက အဖရြီးပါဖသာ

ဖမခလှြ်ြီးတစ်ရပ်မေစ်ခဲ့သည်။ အဖြရကန်-အာဆီယံ အထူြီးထပ်သီြီးအစည်ြီးအဖဝြီးြှာ အဖြရကန်နှငဲ့်

အာဆီယန
ံ ိုင်ငံြျာြီးကကာြီး စီြီးပွာြီးဖရြီးနှငဲ့် ဖ သတွင်ြီးလံိုခခံ ဖရြီး ကူြီးလူြီးဆက်ဆံြှု ပိုြိုလိုပ် ဖဆာင်ရန် အဓက

ရည်ရယ်ထာြီးမခင်ြီးမေစ်သည်။ အဖြရကန်မပည်ဖထာင်စို ဝါရှင်တန်၌ မပ လိုပ်ခဲ့ဖသာ အဖြရကန်-အာဆီယံ

ထပ်သီြီးအစည်ြီးအဖဝြီး၌ မြန်ြာစစ်ဖကာင်စီဥကကဌကို ေတ်ကကာြီးမခင်ြီးြရှဘ အစည်ြီးအဖဝြီးကာလအတွင်ြီး

အြျ ြီးသာြီးညီညွတ်ဖရြီးအစိုြီးရ (NUG)၏ နိုင်ငံမခာြီးဖရြီးဝန်ကကီြီး ဖ ေါ်ဇင်ြာဖအာင်ကို အဖြရကန်ြှ ေတ်ဖခေါ်ခဲ့သည်။

ဤအစည်ြီးအဖဝြီး၌ NUG ၏ နိုင်ငံမခာြီးဖရြီးဝန်ကကီြီးသည် အဖြရကန် ိုတယ နိုင်ငံမခာြီးဖရြီးဝန်ကကီြီး ဝင် ီရှာြန်အပါအဝင်

အဖြရကန် နိုင်ငံဖရြီးသြာြီးြျာြီးနှငဲ့် ဖတွွဲ့ဆံိုခွငဲ့်ရရှခဲ့သည် (ISP, May 2022)။ ထိုေ့အမပင် ြဖလြီးရှာြီး နိုင်ငံမခာြီးဖရြီးဝန်ကကီြီးက

NUG နိုင်ငံမခာြီးဖရြီးဝန်ကကီြီးနှငဲ့် ဖတွွဲ့ဆခ

ံို ဲ့ဖကကာင်ြီး တရာြီးဝင် သတင်ြီးထိုတ်မပန်ခဲ့သည်။ ဤထပ်သီြီးအစည်ြီးအဖဝြီးအပပီြီး

ထိုတ်မပန်ခဲ့သညဲ့်အချက် ၂၈ ချက်ပါ ပူြီးတွဖကကညာချက်တွင် မြန်ြာနိုင်ငံနှငဲ့် ပတ်သက်သညဲ့် အချက် (၁)ချက်

ပါဝင်ခဲ့သည်။ အဓကပါဝင်ဖသာ အချက်အလက်ြျာြီးက မြန်ြာနိုင်ငံဖရြီးနှငဲ့် ပတ်သက်၍ နက်နက်ရှုင်ြီးရှုင်ြီး

စတ်ပူပန်ြှုရှဖကကာင်ြီးနှငဲ့် အာဆီယံသဖဘာတူညီချက် (၅)ခိုကို အချန်နှငဲ့်တဖမပြီးညီ အဖကာင်အထည်ဖော် ဖဆာင်ရက်ရန်

တိုက်တွန်ြီးထာြီးသည်။ ထိုေ့အမပင် ခွမခာြီးြှုြရှဘ အလိုအပ်ဆံိုြီးရှဖနသူြျာြီး အပါအဝင် မြန်ြာနိုင်ငံရှ မပည်သူြျာြီးက

လူသာြီးချင်ြီး စာနောဖထာက်ထာြီးြှုဆိုင်ရာ အကူအညီြျာြီး ထဖရာက်စွာ ဖပြီးအပ်သွာြီးြည်။ အာဆီယံပဋဉာဏ်စာတြ်ြီးတွင်

ဖော်မပထာြီးသညဲ့်အတိုင်ြီး လူူ့အခွငဲ့်အဖရြီးနှငဲ့် အဖမခခံလွတ်လပ်ခွငဲ့်ြျာြီးဆိုင်ရာ ကတကဝတ်ြျာြီးကို ဖရာင်မပန်ဟပ်သညဲ့်

အဖမေတစ်ခိုဆီသိုေ့ ကက ြီးပြ်ြီးြည် စသညဲ့်လိုပ်ငန်ြီးစဉ်ြျာြီး ထညဲ့်သွင်ြီးချြှတ်ခဲ့သည် (ASEAN-US Special Summit, 2022)။

အဖြရကန် မပည်ဖထာင်စိုအဖနနှငဲ့် NUG နှငဲ့်ပို၍ ဆက်သွယ်ဖဆွြီးဖနွြီးြှုြျာြီး ရှလာနိုင်ဖသာ်လည်ြီး NUG ကို

တရာြီးဝင်အစိုြီးအမေစ် အသအြှတ်မပ မခင်ြီးြျ ြီး မေစ်လာနိုင်ေွယ် ြရှဖသြီးပါ။

ခခံ ငံိုသံိုြီးသပ်ရလျှင် အဖြရကန်အဖနမေငဲ့် မြန်ြာစစ်ဖကာင်စီအဖပေါ် မပင်ြီးမပင်ြီးထန်ထန် ဏ်ခတ်

အဖရြီးယူြှုမပ လိုပ်ခဲ့ပပီြီး ဖရှွဲ့တွင်လည်ြီး ဆက်လက်ဖဆာင်ရက်သွာြီးြညဲ့် အဖနအထာြီးတွင် ရှဖနပါသည်။ ထအ

ိုေ့ မပင်

ယခိုသတ်ြှတ်မပထြ်ြီးလိုက်ဖသာ Burma Act of 2022 ကမြန်ြာဲ့အတိုက်အခံ အင်အာြီးစိုအတွက် နည်ြီးပညာပိုင်ြီး

16
ပံဲ့ပိုြီးြှုသာြက သံတြန်နည်ြီးလြ်ြီးအရပါ ထဖရာက်ဖသာ ဖဆာင်ရက်ချက်ဟို ဆိုနိုင်သည်။ ထအ
ိုေ့ မပင် ဖ သတွင်ြီး

အေွွဲ့အစည်ြီးမေစ်ဖသာ အာဆီယံကို မြန်ြာဲ့အဖရြီးကိုဖမေရှင်ြီးရန် ဦြီးဖဆာင်ြှုဖပြီးခဲ့ပပီြီး စစ်ဖကာင်စီကို နိုင်ငံတကာ

အသိုင်ြီးအဝိုင်ြီးြှ လံိုြီးဝေယ်ထိုတ်ရန်ဦြီးတည်ဖစခဲ့သည်။

၂.၃ မြန်ြ ာ့ေြုကရ စအရ ေးနှငာ့် တရုတန

် ုင်ငံ၏ အခန်ေးကဏ္ဍ
မြန်ြာဲ့ ီြိုကဖရစီအဖရြီးနှငဲ့် ပတ်သက်၍ တရိုတ်နိုင်ငံ၏ အခန်ြီးကဏ္ဍြှာ ြျာြီးစွာကျယ်မပနေ့်လာသည်။

တရိုတ်နိုင်ငံသည် မြန်ြာနိုင်ငံနှငဲ့် ရှည်လျာြီးစွာ နယ်နြတ်မခင်ြီး ဆက်စပ်ဖနသညဲ့်အမပင် အင်အာြီး

ကကီြီးနိုင်ငံမေစ်ဖသာဖကကာငဲ့် တရိုတ်၏သဖဘာထာြီးြှာ မြန်ြာနိုင်ငံအဖပေါ် သက်ဖရာက်ြှုကကီြီး၏။ ၁၉၈၈

စစ်အာဏာသြ်ြီးချန်ြှစ၍ တရိုတ်၏ ဖကျာဖထာက်ဖနောက်ခံ မပ ြှုဖကကာငဲ့် နဝတအစိုြီးရအဖနမေငဲ့် နိုင်ငံတကာြှ ပတ်ဆိုေ့

အဖရြီးယူြှု ဏ်ကို ခိုခံနိုင်ခဲ့သည်။ ထအ

ိုေ့ မပင် ကိုလသြဂဂ၌ မြန်ြာအတွက် တရိုတ်ြှ ီတိုအာဏာသံိုြီးပပီြီး သံတြန်ဖရြီးအရ

အကာအကွယ်ဖပြီးခဲ့သည်။ အမပန်အလှန်အာြီးမေငဲ့် တရိုတ်အဖနနှငဲ့်လည်ြီး မြန်ြာဲ့သယံဇာတြျာြီးအပါအဝင် နိုင်ငံဖရြီး၊

စီြီးပွာြီးဖရြီးနှငဲ့် လံိုခခံ ဖရြီးကစစရပ်ြျာြီးတွင် ကကီြီးစွာ လွှြ်ြီးြိုြီးြှုရှခဲ့သည်။ အဓကအာြီးမေငဲ့် BRI အစတ်အပိုင်ြီးြျာြီးမေစ်ဖသာ

အဖမခခံအဖဆာက်အအံို တိုြီးချွဲ့မခင်ြီး၊ စွြ်ြီးအင်စီြံကန်ြီးြျာြီးတွင် ရင်ြီးနှီြီးမြ ပ်နှံြှု အပါအ၀င် တရိုတ်နှငဲ့် မြန်ြာကကာြီး

ကကီြီးစွာဖသာကိုန်သွယြ
် ှုကို မေစ်ဖစခဲ့သည်။ ထဖ
ိုေ့ ကကာငဲ့် ၂၀၂၁ ခိုနှစ် စစ်အာဏာသြ်ြီးြှုနှငဲ့် ပတ်သက်၍ မြန်ြာနိုင်ငံ

မပည်သူြျာြီးအပါအဝင် နိုင်ငံတကာြှ မြန်ြာဲ့ ီြိုကဖရစီမေစ်ထွန်ြီးြှုကို တရိုတ်အဖနမေငဲ့် ြလိုလာြီးဘ

ယခိုစစ်အာဏာသြ်ြီးြှုအဖပေါ် တရိုတ်နိုင်ငံြှ ဖထာက်ခံအာြီးဖပြီးဖနသည်ဟူဖသာ အမြင်ြျာြီး ကျယ်ကျယ်မပနေ့်မပနေ့်

ရှခဲ့သည်။ ထိုအမြင်ကို အာြီးဖကာင်ြီးဖစဖသာ တရိုတ်၏ လိုပ်ဖဆာင်ချက်ြျာြီးလည်ြီး ရှခဲ့သည်။ ဖေဖော်ဝါရီလ (၂) ရက်ဖနေ့၌

ကိုလသြဂဂ လံိုခခံ ဖရြီးဖကာင်စီ၏ အဖရြီးဖပေါ်ဖကကညာချက်တွင် မြန်ြာစစ်တပ်ကို အဖရြီးယူရန် ဖဆွြီးဖနွြီးရာ၌

တရိုတ်နိုင်ငံက ကနေ့်ကွက်ခဲ့သည်။ ဖေဖော်ဝါရီလ၊ (၁၂) ရက် ကိုလသြဂဂ လံိုခခံ ဖရြီးဖကာင်စီ၏ အထူြီးအစည်ြီးအဖဝြီး

ဆံိုြီးမေတ်ချက်တွင် မြန်ြာဲ့အဖရြီးသည် မပည်တွင်ြီးဖရြီးသာမေစ်ဖသာဖကကာငဲ့် ၎င်ြီးတ၏

ိုေ့ ဆနဒြပါဝင်ဖကကာင်ြီး

တရိုတ်ဖမပာကကာြီးခဲ့ပပီြီး မပင်ြီးထန်ဖသာ အဖရြီးယူတံိုေ့မပန်ြှုြျာြီး ြရှဖစရန် ကာကွယဖ

် ပြီးခဲ့သည် (BBC News, 10 April,

2021)။

ဖနောက်ပိုင်ြီးတွင်လ ကိုလသြဂဂ အဖထွဖထွညီလာခံြှ မြန်ြာနိုင်ငံအတွက် ချြှတ်ဖသာ မြန်ြာနိုင်ငံသိုေ့

စစ်လက်နက် ြတင်သွင်ြီးရန်၊ ေြ်ြီးဆီြီးခံရသူြျာြီး ချွင်ြီးချက်ြရှ လွှတ်ဖပြီးရန် စသညဲ့်ဆြီးံို မေတ်ချက်ြျာြီး၌ ဖထာက်ခံြှုြရှဘ

ကကာြီးဖနအဖနမေငဲ့်သာ ရပ်တည်ခဲ့သည်။ သံတြန်ဆက်ဆံဖရြီး ပိုြိုခိုင်ြာဖစသညဲ့် လကခဏာတစ်ရပ် အဖနမေငဲ့်

မြန်ြာနိုင်ငံဆိုင်ရာ တရိုတ်သံအြတ်ကကီြီး Chen Hai နှငဲ့် မြန်ြာစစ်ဖကာင်စီဥကကဌ ိုလ်ချ ပ်ြှ ြီးကကီြီး ြင်ြီးဖအာင်လှုင်တိုေ့

၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊ ဇွန်လအတွင်ြီး ဖနမပည်ဖတာ်၌ ဖတွွဲ့ဆံိုခဲ့သညဲ့် ဖနောက်ဆက်တွ ထိုတ်မပန်ချက်တွင် တရိုတ်သံအြတ်ကကီြီးြှ

17
 ိုလ်ချ ပ်ြှ ြီးကကီြီး ြင်ြီးဖအာင်လှုင်ကို မြန်ြာဖခါင်ြီးဖဆာင်အမေစ် ရည်ညွှန်ြီးခဲ့သည် (White, 2021)။ ဩဂိုတ်လဆန်ြီးပိုင်ြီး၌

ရန်ကိုန်ရှ တရိုတ်သံရံိုြီး၏ တရာြီးဝင်လူြှုကွန်ရက် စာြျက်နှောတွင် စစ်ဖကာင်စီ၏ အိုပ်ချ ပ်ဖရြီးကို ''မြန်ြာအစိုြီးရ'' ဟို

ရည်ညွှန်ြီးဖခေါ်ဆိုခဲ့သည် (Gyi & Lwin, 2021)။ ၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊ ဩဂိုတ်လ ဖနှောင်ြီးပိုင်ြီး၌ အာရှဖရြီးရာသံအြတ်

ြစစတာဆွန်ြီးဖကာဲ့ရှန် မြန်ြာနိုင်ငံသိုေ့ တစ်ပတ်ကကာ လာဖရာက်ခဲ့ပပီြီး စစ်ဖကာင်စီဥကကဌနှငဲ့် ဖတွွဲ့ဆခ

ံို ဲ့သည်။

ဤသိုေ့ဖတွွဲ့ဆံိုရာ၌ မပည်တွင်ြီးဖရြီးရာ အဖမပာင်ြီးအလြျာြီးဖကကာငဲ့် တရိုတ်နိုင်ငံ၏ မြန်ြာနိုင်ငံအဖပေါ် ထာြီးရှဖသာ

ချစ်ကကည်ရင်ြီးနှီြီးဖသာ ြူဝါ ကို ထခိုက်ဖစြှာြဟိုတ်သလို မြန်ြာနိုင်ငံ၏ အဖမခအဖနနှငဲ့် ကိုက်ညီဖသာ

ေွံွဲ့ပေ ြီးတိုြီးတက်ြှုလြ်ြီးဖကကာင်ြီး ဖရြီးချယ်ရာ၌ တရိုတ်ြှ ကူညီပံဲ့ပိုြီးဖပြီးသွာြီးြည်ဟို ကတမပ ခဲ့သည် (BBC News, 7 Nov

2021)။

၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊ ဩဂိုတ်လ (၁၀) ရက်ဖနေ့တွင် ကျင်ြီးပသညဲ့် လန်ချန်ြီး-ြဖခါင် ပူြီးဖပါင်ြီးဖဆာင်ရက်ဖရြီး အစီအစဉ်

(Lancang-Mekong Cooperation - LMC)တွင် တရိုတ်နိုင်ငံြှ စစ်ဖကာင်စီ၏ နိုင်ငံမခာြီးဖရြီးဝန်ကကီြီးကို မြန်ြာနိုင်ငံအစိုြီးရ

နိုင်ငံမခာြီးဖရြီးဝန်ကကီြီးအဖနမေငဲ့် ေတ်ကကာြီးခဲ့သည်။ အဆိုပါဖတွွဲ့ဆပ

ံို ွတွင် တရိုတ်ဘက်က လန်ချန်ြီး -ြဖခါင်

ပူြီးဖပါင်ြီးဖဆာင်ရက်ဖရြီး ြူဖဘာင်အတွင်ြီးက မြန်ြာမပည် ေွံွဲ့ပေ ြီးတိုြီးတက်ဖရြီးဆိုင်ရာ စီြံကန်ြီးြျာြီးအတွက်

အဖြရကန်ဖ ေါ်လာ ၆ သန်ြီးဖပြီးြည်ဟို ကတဖပြီးခဲ့သည် (Irrawaddy, 28 August 2021)။ ဤအဖကကာင်ြီးအရာြျာြီးသည်

အာဏာသြ်ြီး စစ်ဖကာင်စီအာြီး မြန်ြာနိုင်ငံ၏ အစိုြီးရအမေစ် တရိုတ်နိုင်ငံြှ အသအြှတ်မပ ဖကကာင်ြီး ဖော်မပသညဲ့်

လကခဏာရပ်ြျာြီးဟို ယူဆစရာမေစ်လာသည်။

၁၉၈၈ ခိုနှစ်ဖနောက်ပိုင်ြီးြှစ၍ မြန်ြာစစ်အာဏာရှင် အဆက်ဆက်၏ ဖကျာဖထာက်ဖနောက်ခံ နိုင်ငံကကီြီးအမေစ်

ရပ်တည်ခဲ့သညဲ့် တရိုတ်နိုင်ငံအဖနမေငဲ့် မြန်ြာနိုင်ငံနှငဲ့် ကိုန်သွယ်ဖရြီး၊ ရင်ြီးနှီြီးမြ ပ်နှံြှုဆိုင်ရာ ကစစရပ်ြျာြီး၌ အဓကကျဖသာ

အခန်ြီးကဏ္ဍတွင် ပါဝင်ဖနသည်။ အာဏာသြ်ြီးြှုဖကကာငဲ့် မေစ်ဖပေါ်လာဖသာ နိုင်ငံဖရြီး အကကပ်အတည်ြီးြျာြီးကကာြီး တရိုတ်၏

အာြီးဖပြီးဖထာက်ပံဲ့ြှုြျာြီး ရှလာသကဲ့သိုေ့ ရင်ြီးနှီြီးမြ ပ်နှံြှု ကဏ္ဍ၌လည်ြီး မပန်လည်ချတ်ဆက်ြှုြျာြီး စတင်ခဲ့သည်။ ၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊

ြတ်လတွင် ယခင် NLD လက်ထက်က တရိုတ်အစိုြီးရနှငဲ့် လက်ြှတ်ဖရြီးထိုြီးထာြီးခဲ့ဖသာ တရိုတ်-မြန်ြာစီြီးပွာြီးဖရြီး

စကကြံစီြံကန်ြီး (China-Myanmar Economic Corridor-CMEC) တွင်ပါဝင်ဖသာ စီြံကန်ြီး (၂) ခိုကို တရိုတ်အစိုြီးရနှငဲ့်

မြန်ြာစစ်ဖကာင်စီကကာြီး အတည်မပ ခဲ့သည်။ အဆိုပါစီြံကန်ြီး (၂) ခိုြှာ အဖြရကန်ဖ ေါ်လာ ၂.၅ ဘီလီယံ တန်ဖကကြီးရှဖသာ

ြီြီးလင်ြီးချ င်စွြ်ြီးအင်စီြံကန်ြီးနှငဲ့် အဖြရကန်ဖ ေါ်လာ ၂၂.၄ သန်ြီးတန် ကန်ပိုက်တီနယ်စပ် စီြီးပွာြီးဖရြီးဇံို

စီြံကန်ြီးတမိုေ့ ေစ်သည်။ ပ တန် ာဂျင်ကျွန်ြီးစိုတွင် ြှတ်ပံိုတင်ထာြီးဖသာ တရိုတ်ကိုြပဏီြျာြီးက ြီြီးလင်ြီးချ င်

စွြ်ြီးအင်စီြံကန်ြီးကို အဖကာင်အထည် ဖော်ြည်မေစ်သည်။ ၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊ ဩဂိုတ်လ ၂၆ ရက်ဖနေ့တွင် တရိုတ်နိုင်ငံ

သတင်ြီးဌာနြှ တရိုတ် (ယူနန်) - မြန်ြာ (ရန်ကိုန်) - အနဒယသြို ဒရာ ကွန်တန်နော ပင်လယ်ဖရဖကကာင်ြီး- ကာြီးလြ်ြီး-

18
ရထာြီးလြ်ြီး ပူြီးတွပိုေ့ဖဆာင်ြှု လြ်ြီးဖကကာင်ြီးသည် စတင်ေွငဲ့်လှစ်ဖကကာင်ြီး သတင်ြီးထိုတ်မပန်ခဲ့သည် (ISP-Myanmar, 2021,

Dec,31)။

ဩဂိုတ်လဖနှောင်ြီးပိုင်ြီးတွင် တရိုတ်နိုင်ငံ Linsang ပြ ွဲ့အိုပ်ချ ပ်ဖရြီး အာဏာပိုင်နှငဲ့် စစ်ဖကာင်စီ၏ စီြီးပွာြီးဖရြီးနှငဲ့်

ကူြီးသန်ြီးဖရာင်ြီးဝယ်ဖရြီး ဝန်ကကီြီးဌာနတိုေ့ ပူြီးဖပါင်ြီးစီစဉ်ဖသာ နယ်စပ်ကိုန်သွယ်ဖရြီး ကိုန်စည်မပပွကို Linsang ပြ ွဲ့၌

ကျင်ြီးပခဲ့ပပီြီး တရိုတ်ကိုြပဏီ ၂၀၀ ဖကျာ် ပါဝင်မပသခဲ့သည် (Myanmar Study Group, 2022)။ တရိုတ်-မြန်ြာ

စီြီးပွာြီးဖရြီးစကကြံမေစ်ဖသာ CMEC ြှာခနေ့်ြှန်ြီး ဖမခကီလိုြီတာ ၁၇၀၀ ရှည်လျာြီးသည်။ CMEC သည် BRI ၏အဖရြီးပါဖသာ

အစတ်အပိုင်ြီးမေစ်ပပီြီး တရိုတ်နိုင်ငံ အဖနောက်ဖတာင်ဘက် ယူနန်မပည်နယ် ပြ ွဲ့ဖတာ်ကူြင်ြှ မြန်ြာနိုင်ငံ ရှြ်ြီးမပည်

နယ်ြှတဆငဲ့် မြန်ြာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်ြီး အဓကစီြီးပွာြီးဖရြီး အချက်အချာမေစ်သညဲ့် ြနတဖလြီး၊ ြဖကွြီး၊ ရန်ကိုန် နှငဲ့်

ဧရာဝတီတိုင်ြီး၊ ထိုြှတဆငဲ့် ရခိုင်မပည်နယ် ဖကျာက်မေ အထူြီးစီြီးပွာြီးဖရြီးဇံိုသိုေ့ ချတ်ဆက်ထာြီးဖသာ စီြံကန်ြီးမေစ်သည်။

CMEC သဖဘာတူညီြှုအရ နယ်စပ်မေတ်ဖကျာ် စီြီးပွာြီးဖရြီး ပူြီးဖပါင်ြီးဖဆာင်ရက်ဖရြီးဇံိုြျာြီး (The Cross-Border Economic

Cooperation Zone - CBEC2) ကို တရိုတ်နိုင်ငံနယ်စပ် တစ်ဖလျာက် ရှြ်ြီးမပည်နယ်နှင်ဲ့ ကချင်မပည်နယ်တိုေ့တွင်

တည်ဖဆာက်ရန် စီစဉ်ထာြီးသည် (Irrawaddy, 2021, May, 18)။ CMEC သဖဘာတူညီြှုအရ တရိုတ်နိုင်ငံက NLD

အစိုြီးရလက်ထက်၌ တရာြီးဝင်အဆိုမပ ခဲ့ဖသာ စီြံကန်ြီးစိုစိုဖပါင်ြီး ၃၃ ခိုထက်ြနည်ြီးရှခဲ့သည်။ ဤစီြံကန်ြီးြျာြီးြှ

ြဟာ ျ ဟာကျဖသာ စီြံကန်ြီးကကီြီးြျာြီးကို တရိုတ်-မြန်ြာ စီြီးပွာြီးဖရြီးစကကြံအာြီး တရာြီးဝင်ြဖကကညာခင်ကထက

အဖကာင်အထည်ဖော်ရန် ယခင်စစ်အစိုြီးရလက်ထက်နှငဲ့် ဦြီးသန်ြီးစန်အစိုြီးရ လက်ထက်ြှာပါ တရိုတ်အစိုြီးရဘက်ြှ

အစဉ်တစိုက် ကက ြီးပြ်ြီးခဲ့မခင်ြီးမေစ်သည်။ စီြီးပွာြီးဖရြီးစကကြံဖအာက်ြှ စီြံကန်ြီးြျာြီးကို အဖကာင်အထည်ဖော်ရန် NLD

အစိုြီးရလက်ထက်၌ ေအာြီးဖပြီးတိုက်တွန်ြီးမခင်ြီးကို တရိုတ်ဘက်ြှ အကကြ်ကကြ်မပ လိုပ်ခဲ့ သည်။ အထူြီးသမေငဲ့် ၂၀၂၀ မပညဲ့်နှစ်

တရိုတ်သြမတ ရှီကျငဲ့်ေျင်၏ ခရီြီးစဉ်အတွင်ြီး BRI စီြံကန်ြီးဖအာက်ြှ မြန်ြာနိုင်ငံအတွက် အဓကကျဖသာ ပင်ြစီြံကန်ြီးဟို

သတ်ြှတ်လက
ို ်သညဲ့် ''ဖကျာက်မေ ဖရနက်ဆပ်ကြ်ြီးနှငဲ့် အထူြီးစီြီးပွာြီးဖရြီးဇံို စီြံကန်ြီး၊ ရန်ကိုန်ပြ သစ် စီြံကန်ြီးနှငဲ့် နယ်စပ်

စီြီးပွာြီးဖရြီးပူြီးဖပါင်ြီးဖဆာင်ရက်ြှုဇံို စီြံကန်ြီးြျာြီး" ကို အမြန်အဖကာင်အထည်ဖော်ရန်မေစ်သည် (ISP Myanmar, 2021,

Dec, 31)။

သဖ
ိုေ့ သာ် စီြံကန်ြီး၏ တင်မပချက်ြျာြီးကို မပန်လည်စစ်ဖဆြီးမခင်ြီး၊ ရင်ြီးနှီြီးမြ ပ်နှံြှုြျာြီး မပန်လည်ဖလျာဲ့ချမခင်ြီး၊

ရှယ်ရာခွဖဝြှု မပန်လည်ညနှုင်ြီးမခင်ြီးနှငဲ့် အမခာြီးနိုင်ငံြျာြီးြှ ရင်ြီးနှီြီးမြ ပ်နှံသူြျာြီးပါဝင်ရန် ေတ်ဖခေါ်ြှုြျာြီးဖကကာငဲ့် NLD

အစိုြီးရလက်ထက်၌ စီြံကန်ြီးြျာြီး အြှန်တကယ် အဖကာင်အထည်ဖော်နိုင်မခင်ြီး ြရှခဲ့ပါ။ သဖ

ိုေ့ သာ် ယခိုအခါ

စစ်ဖကာင်စီအဖနမေငဲ့် တရိုတ်-မြန်ြာ စီြီးပွာြီးဖရြီးစကကြံ အစီအြံဖအာက်ြှ စီြံကန်ြီးြျာြီးကို အမြန်အဖကာင်အထည်ဖော်ရန်

ကက ြီးစာြီးလာသည်။ နယ်စပ်ကိုန်သွယဖ
် ရြီး မပန်စနိုင်ရန်နှငဲ့် အာြီးဖကာင်ြီးရန်အတွက် နည်ြီးဖပါင်ြီးစံို ကက ြီးပြ်ြီးဖနသလို

လက်ရှတရိုတ် - မြန်ြာနယ်စပ် ကိုန်သွယဖ

် ရြီး၌ ယွြ်ဖငွတိုက်ရိုက် အသံိုြီးမပ ဖသာစနစ်ကို ခွငဲ့်မပ ခဲ့သည် (ISP-Myanmar,

19
31 Dec, 2021)။ ထဖ
ိုေ့ ကကာငဲ့် တရိုတ်၏ ရင်ြီးနှီြီးမြ ပ်နှံြှု မပန်လည်စတင်လိုက်မခင်ြီးက စစ်ဖကာင်စီကို တရိုတ်ြှ

အာြီးဖပြီးဖထာက်ခံဖနသည်ဟူဖသာ အမြင်ြျာြီးကို ပိုြိုခိုင်ြာဖစသည်။

တဘက်ြှာလည်ြီး မြန်ြာနိုင်ငံဖရြီးအကျပ်အတည်ြီးနှငဲ့် ပတ်သက်၍ တရိုတ်က ဖထာက်ခံအာြီးဖပြီး

ဖနသည်ဟူဖသာ တရိုတ်နိုင်ငံ၏ ပံိုရပ်ကျဆင်ြီးြှုကို ဖရှာင်ကျဉ်ရန်၊ နိုင်ငံတကာ၌ ြျက်နှောြပျက်ဖစရန် အာဆီယံကို

ကကာြီးခံထာြီးပပီြီး မြန်ြာဲ့အဖရြီးကို ဖမေရှင်ြီးရန် သဖဘာတူခဲ့သည်။ ဤသဖဘာတူညီြှုက အဖြရကန်အပါအဝင်

အဖနောက်နိုင်ငံြျာြီးြှ လက်ခံထာြီးခဲ့ဖသာ သဖဘာထာြီးမေစ်သည်။ ထဖ

ိုေ့ ကကာငဲ့် အာဆီယံ၏ မြန်ြာဲ့အဖရြီးနှငဲ့် ပတ်သက်၍

ချြှတ်ထာြီးဖသာ ဘံိုသဖဘာတူညီချက် (၅)ရပ်ကို စစ်ဖကာင်စီ ဘက်ြှ လိုက်နောြှုြရှသမေငဲ့် စစ်ဖကာင်စီကို မြန်ြာနိုင်ငံ

ကိုယ်စာြီးမပ ခွငဲ့် ြဖပြီးနိုင်ဟူဖသာ အာဆီယံ၏ သဖဘာထာြီးကို လိုက်နောခဲ့သည်။ ထိုသဖဘာတူညီချက်အရ ၂၀၂၁ ခိုနှစ် ၊

နိုဝင်ဘာလ၊ ၂၂ ရက်ဖနေ့၌ ကျင်ြီးပခဲ့ဖသာ တရိုတ်-အာဆီယံ ထပ်သီြီးအစည်ြီးအဖဝြီး၌ စစ်ဖကာင်စီဥကကဌ တက်ဖရာက်ခွငဲ့်

ြရရှခဲ့ဖပ။ ယင်ြီးနှစ် ဖအာက်တိုဘာလတွင် ကျင်ြီးပခဲ့ဖသာ အဖြရကန်-အာဆီယံ ထပ်သီြီးအစည်ြီးအဖဝြီး အပပီြီး တစ်လတာ

ကာလအပိုင်ြီးအမခာြီးအတွင်ြီး စစ်ဖကာင်စီအဖနမေငဲ့် အာဆီယထ

ံ ပ်သီြီး အစည်ြီးအ ဖဝြီးြှ ိုတယအကကြ်

ချန်လှပ်ခံခဲ့ရမခင်ြီးမေစ်သည် (BBC News, 2021, Nov, 22)။ ထအ

ိုေ့ မပင် ၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊ စက်တင်ဘာလတွင် ကျင်ြီးပဖသာ

ကိုလသြဂဂ အဖထွဖထွညီလာခံ၌ မြန်ြာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ကိုလသြဂဂသံအြတ်ကို အြျ ြီးသာြီး ညီညွတ်ဖရြီးအစိုြီးရ၏

ကိုယ်စာြီးလှယ်ကို ထာြီးရှရန် အဖြရကန်နှငဲ့် တရိုတ်သဖဘာတူညီြှု ရရှမခင်ြီးက စစ်ဖကာင်စီအတွက်

ြျာြီးစွာအထနောဖစသည် (Abuza, 2021)။ တရိုတ်က မြန်ြာစစ်ဖကာင်စီအာြီး ဖထာက်ခံြှု ရှဖနသည်ဟူဖသာ

ဖဝေန်သံိုြီးသပ်ချက်ြျာြီးနှငဲ့် ပတ်သက်၍ မြန်ြာနိုင်ငံဆိုင်ရာ တရိုတ်သံအြတ်ကကီြီး Chen Hai ကတရာြီးဝင် မငင်ြီးဆိုခဲ့သည်။

မြန်ြာ၏ လတ်တဖလာ အဖမခအဖနသည် တရိုတ်နိုင်ငံြှ လံိုြီးဝြမြင်ဖတွွဲ့လိုဖကကာင်ြီးနှငဲ့် ကိုလသြဂဂ လံိုခခံ ဖရြီးဖကာင်စီ၏

နိုင်ငံဖရြီးဖခါင်ြီးဖဆာင်ြျာြီးနှငဲ့် တက်ကကွလှုပ်ရှာြီးသူြျာြီးကို အမြန်ဆံိုြီးမပန်လွှတဖ

် ပြီးရန် ဖတာင်ြီးဆိုချက်ကို အမပညဲ့်အဝ

ဖထာက်ခံခဲ့ဖကကာင်ြီးမေငဲ့် တရိုတ်၏ရပ်တည်ချက် သဖဘာထာြီးကို ဖထာက်မပခဲ့သည် (Wong, 2021,Feb 26)။

လက်ရှမြန်ြာနိုင်ငံ အဖမခအဖနနှငဲ့် ပတ်သက်၍ တရိုတ်တိုေ့၏ တရာြီးဝင်သဖဘာထာြီးြှာ ဤပဋပကခတွင်

ပါဝင်သူအာြီးလံိုြီးနှငဲ့် ဖတွွဲ့ဆံိုအဖမေရှာဖရြီးမေစ်သည် (Irrawaddy, 2021, Aug, 28)။ ထဖ

ိုေ့ ကကာငဲ့် တရိုတ်၏

အာရှဖရြီးရာအထူြီးသံတြန် ြစစတာဆွန်ြီးဖကာဲ့ရှန် မြန်ြာနိုင်ငံသိုေ့ လာဖရာက်ဖသာ ခရီြီးစဉ်အတွင်ြီး စစ်ဖကာင်စီ ဥကကဌနှငဲ့်

ဖတွွဲ့ဆခ
ံို ျန်တွင် ေြ်ြီးဆီြီးခံထာြီးရဖသာ ဖ ေါ်ဖအာင်ဆန်ြီးစိုကကည်နှငဲ့် ဖတွွဲ့ဆခ
ံို ွငဲ့်ဖတာင်ြီးဆိုခဲ့သည်။ သိုေ့ဖသာ်

စစ်ဖကာင်စီဘက်ြှ မငင်ြီးဆိုခဲ့သမေငဲ့် ဖတွွဲ့ဆံိုခွငဲ့် ြရရှခဲ့ဖပ။ စစ်အာဏာသြ်ြီးပပီြီး (၃) လအကကာ၌ စစ်ဖကာင်စီဘက်ြှ NLD

ပါတီကို ေျက်သြ်ြီးရန် ကက ြီးပြ်ြီးအာြီးထိုတ်ခဲ့သည်။ စစ်ဖကာင်စီခနေ့် မပည်ဖထာင်စို ဖရြီးဖကာက်ပွဖကာ်ြရှင် (Union

Election Commission - UEC) က NLD ပါတီကို ဥပဖ နှငဲ့်ြညီ ကက တင်ကကံစည်ပပီြီး လိုပ်ဖဆာင်ခဲ့ဖသာဖကကာငဲ့် NLD

ပါတီကို ေျက်သြ်ြီးရြည်ဟို ဖမပာကကာြီးခဲ့သည်။ လက်ရှတွင် NLD ပါတီဥကကဌဖ ေါ်ဖအာင်ဆန်ြီးစိုကကည် အပါအဝင်

20
ပါတီထပ်တန်ြီးဖခါင်ြီးဖဆာင်ြျာြီးနှငဲ့် ပါတီဝင်အဖမြာက်အြျာြီးကို စစ်ဖကာင်စီက အဂတလိုက်စာြီးြှုတက
ို ်ေျက်ဖရြီးဥပဖ ၊

နိုင်ငံဖတာ် လျှ ွဲ့ဝှက်အက်ဥပဖ စသညဲ့် နှစ်ရှည်ဖထာင်ချနိုင်ဖသာ ပို ်ြြျာြီးနှငဲ့် ေြ်ြီးဆီြီးတရာြီးစွထာြီးသည်။

NLD ပါတီေျက်သြ်ြီးရန် စစ်ဖကာင်စီဘက်ြှ ကက ြီးစာြီးလာဖသာလိုပ်ရပ်နှငဲ့် ပတ်သက်၍ ၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊ ဩဂိုတ်လ၊

၁၂ ရက်က ကျင်ြီးပဖသာ လျန်ခန်ြီး-ြဖခါင် နိုင်ငံမခာြီးဖရြီးဝန်ကကီြီးြျာြီး အစည်ြီးအဖဝြီးတွင် မြန်ြာနိုင်ငံဆိုင်ရာ

တရိုတ်သံအြတ်ကကီြီး Chen Hai က စစ်ဖကာင်စီ နိုင်ငံမခာြီးဖရြီးဝန်ကကီြီး ဦြီးဝဏဏဖြာင်လွင်အာြီး NLD

ပါတီေျက်သြ်ြီးဖရြီးကစစကို တရိုတ်ြှြလိုလာြီးဖကကာင်ြီး ဖမပာခဲ့သည်။ ထိုေ့အမပင် ဇူလိုင်လ (၂၁) ရက်ဖနေ့တွင်

တရိုတ်ကွန်မြ နစ်ပါတီ(Communist Party of China -CPC)ကလည်ြီး NLD ဟိုအလိုပ်အြှုဖဆာင် ဖကာ်ြတီသိုေ့

တရာြီးဝင်စာ ပိုေ့ခဲ့သည်။ အဆိုပါစာတွင် တရိုတ်ကွန်မြ နစ်ပါတီ နှစ်(၁၀၀)မပညဲ့် အထြ်ြီးအြှတ်ကို ဝြ်ြီးဖမြာက်ဖကကာင်ြီး

သဝန်လွှာဖပြီးပိုေ့လာသညဲ့် ပါတီအဖပေါ်တရိုတ်ကွန်မြ နစ်ပါတီက ဖကျြီးဇြီးူ တင်ဖကကာင်ြီး ဖရြီးသာြီးထာြီးသည်။ ထမိုေ့ ပင်CPCနှင်ဲ့

NLD သည်ခင်ြင်ရင်ြီးနှီြီးစွာ ဆက်ဆံခဲ့ပပီြီး တရိုတ်-မြန်ြာဆက်ဆံဖရြီး ဖချာဖြွွဲ့ေွံွဲ့ပေ ြီးတိုြီးတက်ဖရြီးအတွက်

အဖရြီးကကီြီးသညဲ့် အခန်ြီးကဏ္ဍြှ ပါဝင်ဖကကာင်ြီး၊ CPC သည် NLD နှငဲ့်အတူ တရိုတ်မြန်ြာ ဆက်ဆံဖရြီးကို

ဝိုင်ြီးဝန်ြီးဖစာငဲ့်ဖရှာက်ပပီြီး နှစ်နိုင်ငံဆက်ဆံဖရြီး တိုြီးတက်ဖအာင် ပူြီးဖပါင်ြီးဖဆာင်ရက်မခင်ြီးမေငဲ့် နှစ်နိုင်ငံမပည်သူအကျ ြီး

သယ်ပိုြီးရန် ဆနဒမပ ဖကကာင်ြီး ဖေေါ်မပထာြီးသည် (Irrawaddy, 2021, Aug, 28)။ ဤကဲ့သိုေ့ တရိုတ်ဘက်ြှ စစ်ဖကာင်စီနှငဲ့်

သာြက NLD ပါတီနှငဲ့်ပါ ထဖတွွဲ့ဆက်ဆံလာပပီြီး NLD ပါတီေျက်သြ်ြီးရန် ြလိုလာြီးဖကကာင်ြီး မပသလာမခင်ြီးသည် တရိုတ်၏

မြန်ြာနိုင်ငံဆိုင်ရာ သဖဘာထာြီးအတိုင်ြီး လိုပ်ဖဆာင်ဖနသည်ကို မပသမခင်ြီးမေစ်သည်။ ဤကစစနှငဲ့်ပတ်သက်၍ စစ်ဖကာင်စီ

ဘက်ြှ ၂၀၂၀ ခိုနှစ် အဖထွဖထွ ဖရြီးဖကာက်ပွရလ ်ကို ေျက်သြ်ြီးဖကကာင်ြီး ဇူလိုင် ၂၆ ရက်ဖနေ့တွင် ဖကကညာခဲ့ဖသာ်လည်ြီး

NLD ပါတီကို ေျက်သြ်ြီးြည်ဟူဖသာ သဖဘာထာြီးြျ ြီး ဖနောက်ထပ်ဖမပာဆိုမခင်ြီး ြရှဖတာဲ့ဖပ။

စစ်အာဏာသြ်ြီးပပီြီးဖနောက်ပိုင်ြီး မြန်ြာနိုင်ငံဖရြီး အကျပ်အတည်ြီး၌ တရိုတ်၏ ြူဝါ ရပ်တည်ချက်

ြျာြီးနှငဲ့်ပတ်သက်၍ ဖလဲ့လာကကညဲ့်ပါက တရိုတ်အစိုြီးရအဖနမေငဲ့် ီြိုကဖရစီ အင်အာြီးစိုြျာြီးမေစ်ဖသာ NLD ပါတီနှငဲ့်

ဆက်ဆံဖရြီး ကျပါြီးသကဲ့သိုေ့ မြန်ြာမပည်သူ အြျာြီးစိုက အစိုြီးရအမေစ် လက်ခံထာြီးဖသာ အြျ ြီးသာြီးညီညွှတ်ဖရြီးအစိုြီးရ -

NUG နှငဲ့်ဆက်ဆံြှု ြရှခဲ့ဖပ။ သဖ

ိုေ့ သာ် စစ်ဖကာင်စီနှငဲ့် ဆက်ဆံဖရြီးခိုင်ြာဖအာင် မပ လိုပ်ဖနသညဲ့် အဖနအထာြီး

ဖတွွဲ့ရှဖနရသည်။ သိုေ့ဖသာ် စစ်အာဏာသြ်ြီးြှုသည် တရိုတ်၏ အကျ ြီးစီြီးပွာြီးကို ထခိုက်ဖစဖကကာင်ြီး တရိုတ်နိုင်ငံနှငဲ့်

ပတ်သက်၍ အစဉ်တစိုက် ဖလဲ့လာဖနဖသာ နိုင်ငံတကာ သိုဖတသနအေွွဲ့ြျာြီးနှငဲ့် ြီ ီယာြျာြီးကဆိုသည်။

ဤဖလဲ့လာြှုြျာြီးက အဓကအချက် (၂)ချက်ဖပေါ်တွင် အဖမခခံ၍ ဖထာက်မပခဲ့မခင်ြီး မေစ်သည်။

ပထြတစ်ချက်အဖနနှငဲ့် မြန်ြာမပည်သူြျာြီး၏ တရိုတ်စီြံကန်ြီးြျာြီးအဖပေါ် ြလိုလာြီးဖသာ တရိုတ်ဆနေ့်ကျင်ဖရြီး

စတ်ဓါတ်မေစ်သည်။ USDP အစိုြီးရလက်ထက်ထက မြန်ြာမပည်သူြျာြီးကကာြီး တရိုတ်ဆနေ့်ကျင်ဖရြီး စတ်ဓါတ်ြျာြီး

မြငဲ့်တက်ခဲ့သည်။ အဓက အဖကကာင်ြီးအရာြျာြီးက နဝတ/နအေ အစိုြီးရအိုပ်ချ ပ်စဉ်ကာလ တစ်ဖလျာက်လံိုြီး

21
စစ်အစိုြီးရအဖပေါ် တရိုတ်၏ ဖကျာဖထာက်ဖနောက်ခံမပ ြှုနှငဲ့် တရိုတ်စီြံကန်ြီးြျာြီး၏ ကျငဲ့်ဝတ်ဆိုင်ရာအမပ အြူ (ethnical

practices) ချ ွဲ့ယွင်ြီးြှုြျာြီးဖကကာငဲ့် မေစ်သည်။ ထင်ရှာြီးဖသာ သာဓကြျာြီးြှာ မြစ်ဆံိုစီြံကန်ြီး၊ လက်ပံဖတာင်ြီးဖတာင်

သတတ တူြီးဖော်ဖရြီး စီြံကန်ြီးနှငဲ့် ဖကျာက်မေ -ကူြင် ဖရနံသဘာဝဓါတ်ဖငွွဲ့ပိုက်လိုင်ြီး မေတ်သန်ြီးရာ

လြ်ြီးဖကကာင်ြီးတစ်ဖလျှာက်ရှ နယ်ဖမြြျာြီးြှ ဖ သခံြျာြီး၏ လူြှုစီြီးပွာြီးဖရြီးဘဝ ထခိုက်နစ်နောြှုြျာြီးကို

ြျက်ကွယမ် ပ ခဲ့သည်။ ဖနောက်ဆက်တအဖနမေငဲ့

ွ ် မြန်ြာမပည်သူြျာြီးအကကာြီး တရိုတ်စီြံကန်ြီးြျာြီးအဖပေါ် ဆနဒမပြှု ြျာြီး

မပင်ြီးထန်စွာ မေစ်ဖပေါ်ခဲ့ဖသာဖကကာငဲ့် ၂၀၁၁ ခိုနှစ်တွင် မြစ်ဆံိုစီြံကန်ြီးကို ဆိုင်ြီးငံဲ့ခဲ့သည်။ ထဖ

ိုေ့ ကကာငဲ့် ၂၀၂၁ ခိုနှစ်

စစ်အာဏာသြ်ြီးြှုဖကကာငဲ့် မေစ်ဖပေါ်ခဲ့ဖသာ လူထိုဆနဒမပပွ၌ မြန်ြာလူထို၏ တရိုတ်ဆနေ့်ကျင်ဖရြီးဖရချန် မြငဲ့်တက်ခဲ့သည်။

အာဏာသြ်ြီးြှုဖကကာငဲ့် မေစ်ပွာြီးလာသညဲ့် နိုင်ငံဖရြီး အကျပ်အတည်ြီးကို ဖမေရှင်ြီးရန် ကိုလသြဂဂ လံိုခခံ ဖရြီးဖကာင်စီ၏

ကက ြီးပြ်ြီးအာြီးထိုတ်ြှုကို တရိုတ်နိုင်ငံက ပတ်ဆေ့ြ

ို ှုဖကကာငဲ့် တရိုတ်အဖပေါ် မြန်ြာမပည်သူြျာြီး၏ တံိုေ့မပန်ြှုကို

ပိုြိုဆိုြီးဝါြီးဖစခဲ့သည်။ စစ်အာဏာရှင် ဆနေ့်ကျင်ဖရြီး အကကြ်ြီးြေက် လူထိုလှုပ်ရှာြီးြှု ကာလအတွင်ြီး၌ မြန်ြာနိုင်ငံဆိုင်ရာ

တရိုတ်သံရံိုြီး၌ ဖနေ့စဉ်ရက်ဆက် ဆနဒမပသူြျာြီးရှခဲ့ပပီြီး စစ်ဖကာင်စီကို အကာကွယ်ြဖပြီးရန် ဖတာင်ြီးဆိုခဲ့ကကသည်။

တရိုတ်စီြံကန်ြီးြျာြီးကို ဆနေ့်ကျင်တိုက်ခိုက်ရန် ဖကကွြီးဖကကာ်လှုပ်ရှာြီးြှုြျာြီးလည်ြီး ဖပေါ်ဖပါက်ခဲ့သည်။ ဤဆနေ့်ကျင်ြှုြျာြီးြှာ

၂၀၁၁ ခိုနှစ် မြစ်ဆံိုဆည် ေျက်သြ်ြီးဖရြီးလှုပ်ရှာြီးြှုဖနောက်ပိုင်ြီး အမြငဲ့်ဆြီးံို ဟို ဖမပာနိုင်သည်။ စစ်အာဏာသြ်ြီးပပီြီးဖနောက်

တရိုတ်နှငဲ့် စစ်ဖကာင်စီကကာြီး BRI စီြံကန်ြီးြှ စီြံကန်ြီးအချ ွဲ့ မပန်လည်အသက်သွင်ြီးရန် စတင်ခဲ့ပပီြီးဖနောက် လူထို၏

တရိုတ်ဆနေ့်ကျင်ဖရြီးစတ်ဓါတ် အမြငဲ့်ဆြီးံို ဖရာက်ခဲ့ပပီြီး ြတ်လ ိုတယပတ်၌ လှုင်သာယာနှငဲ့်

ဖရွှေမပည်သာပြ ွဲ့နယ်တွင်ရှဖသာ တရိုတ်စက်ရံိုအချ ွဲ့ ြီြီးရှုွဲ့ေျက်စီြီးခံခဲ့ရသည် (White, E. 2021)။ နိုင်ငံဖရြီးတည်ပငြ်ြှု

ြရှမခင်ြီးက မြန်ြာနိုင်ငံအဖပေါ်ထာြီးဖသာ တရိုတ်၏ ြဟာ ျ ဟာစဉ်ြီးစာြီးချက်ကို စန်ဖခေါ်ဖနသည်။

မြန်ြာမပည်သူြျာြီးအကကာြီး တရိုတ်ဆနေ့်ကျင် ဖရြီးစတ်ဓါတ်ြျာြီး ပိုြိုမြငဲ့်ြာြီးလာပပီြီး တရိုတ်၏ ရင်ြီးနှီြီးမြ ပ်နှံြှုြျာြီးကို

ပခြ်ြီးဖမခာက်လာမခင်ြီးက တရိုတ်အတွက် စိုြီးရြ်စရာ မေစ်လာသည်။

ိုတယအချက်အဖနနှငဲ့် တရိုတ်အစိုြီးရ၏ အကျ ြီးစီြီးပွာြီးကို ကာကွယရ

် န် ဖ ေါ်ဖအာင်ဆန်ြီးစိုကကည်

ဖခါင်ြီးဖဆာင်ဖသာ NLD ပါတီက မြန်ြာစစ်တပ်ထက် ပိုြိုယံိုကကည်စတ်ချရဖသာ နိုင်ငံဖရြီး လိုပ်ဖော်ကိုင်ဘက် မေစ်သည်။

မြန်ြာနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံဖရြီးဖမေဖလျာဲ့ြှု (political liberalization) မပ လိုပ်ခဲ့ဖသာ အရပ်သာြီးအစိုြီးရ အိုပ်ချ ပ်စဉ် ၂၀၁၀ ြှ

၂၀၂၀ ကာလအတွင်ြီး တရိုတ်-မြန်ြာ ဆက်ဆံဖရြီးကို မပန်ကကညဲ့်ပါက စစ်အစိုြီးရကို ဖကျာဖထာက်ဖနောက်ခံ မပ ထာြီးဖသာ

USDP ပါတီထက် ီြိုကဖရစီလိုလာြီးဖသာ မြန်ြာမပည်သူအြျာြီးစိုြှ တခနက်ဖထာက်ခံအာြီးဖပြီးခဲ့ဖသာ NLD ပါတီနှငဲ့်ပို၍

နီြီးကပ်ဖသာ ဆက်ဆံဖရြီးရှသည်ကို ဖတွွဲ့ရသည်။ USDP အစိုြီးရလက်ထက်တွင် တရိုတ်နှငဲ့် မြန်ြာကကာြီး စီြီးပွာြီးဖရြီး

ပူြီးဖပါင်ြီးဖဆာင်ရက်ြှု နည်ြီးပါြီးသွာြီးသညဲ့် အဖနအထာြီးကို ြီြီးဖြာင်ြီးထိုြီးမပသညဲ့် မေစ်ရပ်ြှာ ၂၀၁၁ ခိုနှစ်တွင် မြစ်ဆံိုဆည်ကို

ဆိုင်ြီးငံဲ့လိုက်မခင်ြီး မေစ်သည်။ မြန်ြာမပည်သူြျာြီး၏ တရိုတ်ဆနေ့်ကျင်ဖရြီး ဆနဒမပြှုြျာြီးကို အခွငဲ့်ဖကာင်ြီးယူ၍ မြစ်ဆံိုဆည်

22
ဆိုင်ြီးငံဲ့လိုက်မခင်ြီးက အစဉ်တစိုက် လွှြ်ြီးြိုြီးလာဖသာ တရိုတ်၏ ဩဇာကို စတင်ဖသွေယ် လာမခင်ြီးမေစ်သည် (Myoe, 2015)။

ထအ
ိုေ့ မပင် တရိုတ-် မြန်ြာ နယ်စပ်၌ တိုင်ြီးရင်ြီးသာြီးလက်နက်ကိုင် ပဋပကခြျာြီး ဆက်တက
ို ် ဖပေါ်ဖပါက်လာခဲ့သည်။ ၂၀၁၁

ခိုနှစ်တွင် မေစ်ပွာြီးခဲ့ဖသာ ကချင်ပဋပကခနှငဲ့် ၂၀၁၅ ခိုနှစ်တွင် မေစ်ပွာြီးခဲ့ဖသာ ကိုြီးကနေ့်ပဋပကခ (၂) ခိုလံိုြီးြှာ

မြန်ြာစစ်တပ်နှငဲ့် တရိုတ်နယ်စပ်တွင်ရှဖသာ တိုင်ြီးရင်ြီးသာြီး လက်နက်ကိုင်အေွွဲ့ကကာြီး မေစ်ပွာြီးခဲ့ဖသာ

တိုက်ပွြျာြီးမေစ်သည်။ ဤတက
ို ်ပွြျာြီးဖကကာငဲ့် မြန်ြာ - တရိုတ်နယ်စပ် တည်ပငြ်ြှု ပျက်မပာြီးခဲ့ရပပီြီး တရိုတ်မပည်ထသိုေ့

စစ်ဖဘြီးဖရှာင် ၃၀၀၀၀ ခနေ့်ဝင်ဖရာက်လာခဲ့သည်( Wong, 2021,Feb 26)။ ကချင်တင

ို ်ြီးရင်ြီးသာြီး လက်နက်ကိုင်အေွွဲ့

(Kachin Independence Army - KIA)နှငဲ့် ကိုြီးကနေ့်တင

ို ်ြီးရင်ြီးသာြီး လက်နက်ကိုင်အေွွဲ့ (Myanmar National Democratic

Alliance Army- MNDAA)တိုေ့သည် တရိုတ်နှငဲ့် နီြီးစပ်ဖသာ လက်နက်ကိုင် အေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီးမေစ်သည်။ တရိုတ် -

မြန်ြာနယ်စပ်တွင် တရာြီးဝင်ဖမပာဆိုထာြီးမခင်ြီး ြရှဖသာ်လည်ြီး တရိုတ်နှငဲ့် နီြီးစပ်ဖသာ တစ်နည်ြီးအာြီးမေငဲ့် တရိုတ်ြှ

စစ်လက်နက် ပံဲ့ပိုြီးြှုရှဖသာ တိုင်ြီးရင်ြီးသာြီးလက်နက်ကိုင် အေွွဲ့အစည်ြီး (၆)ေွွဲ့ထက်ြနည်ြီး ရှသည်။ မြန်ြာအစိုြီးရ

အစဉ်အဆက် တရိုတ်ြှ ၎င်ြီးတိုင်ြီးရင်ြီးသာြီး လက်နက်ကိုင်အေွွဲ့ြျာြီးနှငဲ့် မြန်ြာစစ်တပ်အကကာြီး ြဟာ ျ ဟာအရ

လွှြ်ြီးြိုြီးထာြီးနိုင်ဖအာင် (Strategic Leverage) ကကာြီးခံထာြီးခဲ့မခင်ြီး မေစ်သည် (International Crisis Group)။ နိုင်ငံတကာ

အခင်ြီးအကျင်ြီးတွင်လည်ြီး မြန်ြာနိုင်ငံအဖနမေငဲ့် အဖနောက်နိုင်ငံြျာြီးနှငဲ့် ဆက်ဆံဖရြီး ဖနွြီးဖထွြီးလာခဲ့သည်။

အထင်ရှာြီးဆံိုြီးြှာ ဦြီးသန်ြီးစန်အစိုြီးရလက်ထက် မြန်ြာနိုင်ငံနှငဲ့် အဖြရကန်မပည်ဖထာင်စို ဆက်ဆံဖရြီး

အာြီးဖကာင်ြီးလာသညဲ့်အမပင် တရိုတ်၏လွှြ်ြီးြိုြီးြှုကို တန်မပန်နိုင်ရန် အနဒယနှငဲ့် စစ်ဖရြီးပူြီးဖပါင်ြီးြှု ြျာြီးအာြီးဖကာင်ြီးခဲ့သည်။

ထအ
ိုေ့ မပင် စစ်ဖရြီးအရ ဖကျာဖထာက်ဖနောက်ခံမပ ရန် ရိုရှာြီးြှ စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ လက်နက်ကရယာ အဖြရကန်ဖ ေါ်လာ ၈၀၇

သန်ြီးဖကျာ် တင်သွင်ြီးခဲ့သည် (Wong, 2021,Feb 26)။ ဤကဲ့သိုေ့ မပည်တွင်ြီးနှငဲ့် နိုင်ငံတကာအခင်ြီးအကျင်ြီးတွင်

ဖမပာင်ြီးလသွာြီးမခင်ြီးက နဝတ/နအေနှစ်ြျာြီး ကတည်ြီးက ဩဇာဖညာင်ြီးလာခဲ့သညဲ့် တရိုတ်၏ လွှြ်ြီးြိုြီးြှုကို

ဦြီးသန်ြီးစန်အစိုြီးရလက်ထက်၌ ဖမေဖလျာဲ့ဖစရန် ထန်ြီးဖကျာင်ြီးဖပြီးခဲ့သည်။ ရလ ်အဖနမေငဲ့် မြန်ြာမပည်တွင်ြီးဖရြီးတွင်

တရိုတ်၏ ဩဇာကကီြီးထွာြီးြှု ကျဆင်ြီးခဲ့သည်။ ထိုေ့ဖကကာငဲ့် တရိုတ်အဖနမေငဲ့် မြန်ြာစစ်တပ်သည် ခနေ့်ြှန်ြီးရခက်ဖသာဖကကာငဲ့်

စစ်အာဏာသြ်ြီးြှုကို တရိုတ်အဖနမေငဲ့် လိုလာြီးမခင်ြီးြရှနိုင်ဟို ယူဆနိုင်သည်။

ဆနေ့်ကျင်ဘက်အဖနမေငဲ့် ဖ ေါ်ဖအာင်ဆန်ြီးစိုကကည် ဖခါင်ြီးဖဆာင်ဖသာ NLD အစိုြီးရအဖနမေငဲ့် လူထို

ဖထာက်ခံြှုရရှရန် စီြီးပွာြီးဖရြီးေွံွဲ့ပေ ြီးတိုြီးတက်ြှုနှငဲ့် ဆင်ြီးရနွြ်ြီးပါြီးြှု ဖလျာဲ့ချဖရြီးအဖပေါ် နည်ြီးလြ်ြီးတစ်ခိုအမေစ်

ကကီြီးစွာြှီခိုဖနရသည် (Wong, 2021,Feb 26)။ ထိုေ့ဖကကာငဲ့် တိုင်ြီးမပည်စီြီးပွာြီးဖရြီး ေွံွဲ့ပေ ြီးတိုြီးတက်ရန်ြှာ NLD အစိုြီးရ၏ အဓက

စန်ဖခေါ်ြှုမေစ်ဖနသည်။ ၁၉၉၇ ခိုနှစ်ြှစတင်ခဲ့ဖသာ အဖြရကန် စီြီးပွာြီးဖရြီးပတ်စိုေ့ြှုကို ၂၀၁၆ ဖအာက်တိုဘာလ

၂၀ရက်ဖနေ့တွင် ဖမေဖလျာဲ့ခဲ့ဖသာ်လည်ြီး မြန်ြာဲ့စီြီးပွာြီးဖရြီး ေွံွဲ့ပေ ြီးတိုြီးတက်ြှုြှာ ဖနှြီးဖကွြီးဖနသည်။ စီြီးပွာြီးဖရြီး

မပ မပင်ဖမပာင်ြီးလဖရြီး ကာလအတွင်ြီး ြူဝါ ြတည်ပငြ်ြှုက စီြီးပွာြီးဖရြီး ေွံွဲ့ပေ ြီးတိုြီးတက်ရန် အဟနေ့်အတာြီးမေစ်ခဲ့သည်။ ၂၀၁၂

23
ခိုနှစ်ဖနောက်ပိုင်ြီး မြစ်ဆံိုဆည် ဆိုင်ြီးငံဲ့ခဲ့မခင်ြီးနှငဲ့် လက်ပံဖတာင်ြီးဖတာင် သတတ တူြီးဖော်ဖရြီး ပဋပကခြျာြီးဖကကာငဲ့် တရိုတ်၏

ရင်ြီးနှီြီးမြ ပ်နှံြှု ကျဆင်ြီးလာမခင်ြီးကလည်ြီး အဖကကာင်ြီးအရင်ြီးတစ်ရပ် မေစ်ခဲ့သည်။ နှစ်နိုင်ငံကိုန်သွယ်ြှုြှာ ၂၀၁၅ ခိုနှစ်တွင်

ယခင်နှစ်ထက် ၃၈.၈ % ကျဆင်ြီးခဲ့ပပီြီး ၂၀၁၆ တွင် ဖနောက်ထပ် ၁၈.၆ % ကျဆင်ြီးလာခဲ့သည် (Sun, 2018,)။

သဖ
ိုေ့ သာ် ၂၀၁၇ ခိုနှစ်၊ ဖြလတွင် တရိုတ်နိုင်ငံဘီဂျင်ြီး၌ ကျင်ြီးပဖသာ BRI Summit ၌ ဖ ေါ်ဖအာင်ဆန်ြီးစိုကကည်

တက်ဖရာက်ခဲ့ပပီြီး စီြီးပွာြီးဖရြီးသဖဘာတူညီချက် (၂)ခို လက်ြှတ်ဖရြီးထိုြီးခဲ့ဖသာဖကကာငဲ့် နှစ်နိုင်ငံစီြီးပွာြီးဖရြီးချည်ဖနှောင်ြှု

(Bilateral economic) ခိုင်ြာလာသည် (Myint, 2018)။ ထိုသဖဘာတူညီချက် (၂)ခိုြှာ ယူနန်မပည်နယ်နှငဲ့်

ကချင်မပည်နယ်စပ်ရှ အထူြီးစီြီးပွာြီးဖရြီးဇန
ံို ှငဲ့် တရိုတ်၏ BRI စီြက
ံ န်ြီးြျာြီးတွင် ပူြီးဖပါင်ြီးပါဝင်ရန် သဖဘာတူညီြှုမေစ်သည်

(Sun, 2018)။ NLD အစိုြီးရအတွက် ဖနောက်ထပ်စန်ဖခေါ်ြှုြှာ တိုင်ြီးရင်ြီးသာြီးလက်နက်ကိုင် ပဋပကခမေစ်သည်။

မြန်ြာအစိုြီးရအဖနမေငဲ့် တိုင်ြီးရင်ြီးသာြီးလက်နက်ကိုင်ြျာြီး ပငြ်ြီးချြ်ြီးဖရြီးဖဆွြီးဖနွြီးပွတွင် ပါဝင်လာနိုင်ရန်ြှာ

၎င်ြီးအေွွဲ့ြျာြီးအဖပေါ် အြှန်တကယ် ဩဇာကကီြီးြာြီးဖသာ အေွွဲ့အစည်ြီးြပါဝင်ဘ ြမေစ်နိုင်ဖပ။ ထဖ

ိုေ့ ကကာငဲ့် တရိုတ်နိုင်ငံ၏

တက်ကကွစွာ ပါဝင်ြှသာ မေစ်နိုင်ဖသာကစစရပ်မေစ်သည် (Myoe, 2011)။ တစ်နိုင်ငံလံိုြီး ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်ြှု

ရပ်ဆဖရြီးသဖဘာတူစာချ ပ် (National Cease fire Agreement -NCA)ကို ၂၀၁၅ ခိုနှစ်၊ ြတ်လတွင်

တိုင်ြီးရင်ြီးသာြီးလက်နက်ကိုင် အေွွဲ့ြျာြီးက လက်ြှတ်ဖရြီးထိုြီးကကဖသာ်လည်ြီး တရိုတ်-မြန်ြာ နယ်စပ်ရှ

ဝမပည်ဖသွြီးစည်ြီးဖရြီးတပ်ြဖတာ် (The United State Wa Army – USWA)၊ ကချင်တိုင်ြီးရင်ြီးသာြီး လက်နက်ကိုင်အေွွဲ့

(Kachin Independence Army - KIA)နှငဲ့် ကိုြီးကနေ့်တင

ို ်ြီးရင်ြီးသာြီး လက်နက်ကိုင်အေွွဲ့ (Myanmar National Democratic

Alliance Army- MNDAA) အပါအဝင် တရိုတ်ဖကျာဖထာက်ဖနောက်ခံမပ အေွွဲ့ြျာြီးက လက်ြှတ်ဖရြီးထိုြီးရန်

မငင်ြီးဆန်ခဲ့သည်။ ၂၀၁၇ ခိုနှစ်၊ ဖြလတွင် တရိုတ်၏ ကကာြီးဝင်ညနှုင်ြီးြှုမေငဲ့် ထိုလက်နက်ကိုင် အေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီး ပငြ်ြီးချြ်ြီးဖရြီး

စကာြီးဝိုင်ြီးသိုေ့ ဝင်ဖရာက်လာခဲ့သည် (Kumbun, 2018)။

စစ်ဖရြီးနှငဲ့် နိုင်ငံဖရြီးအရ ရှုပ်ဖထွြီးြှုြျာြီး ရှခဲ့မခင်ြီးဖကကာငဲ့် ပငြ်ြီးချြ်ြီးဖရြီး ဖဆွြီးဖနွြီးပွြှာ တိုြီးတက်ြှု အနည်ြီးငယ်သာ

ရှခဲ့ဖသာ်လည်ြီး အြျ ြီးသာြီး မပန်လည်သငဲ့်မြတ်ဖရြီးနှငဲ့် ပငြ်ြီးချြ်ြီးဖရြီး ဖဆွြီးဖနွြီးပွအတွက် တရိုတ်နိုင်ငံနှငဲ့်

ပူြီးဖပါင်ြီးဖဆာင်ရက်ဖရြီး ဆက်လက်ထန်ြီးသြ်ြီးထာြီးရန် လိုအပ်သည်။ NLD ရင်ဆိုင်ဖနရဖသာ တတယနှငဲ့် အထင်ရှာြီးဆံိုြီး

နိုင်ငံတကာစန်ဖခေါ်ြှုြှာ မြန်ြာနိုင်ငံ အဖနောက်ဘက်မခြ်ြီး ရခိုင်မပည်နယ်တွင် မေစ်ပွာြီးဖနသညဲ့် ရိုဟင်ဂျာ

အကျပ်အတည်ြီးမေစ်သည်။ သြိုင်ြီးတဖလျှာက် ဖခတ်အဆက်ဆက် ရခိုင်မပည်နယ်၌ ြူဆလင်ြဟိုတ်ဖသာ

လူူ့အေွွဲ့အစည်ြီးနှငဲ့် ြူစလင်ြျာြီးကကာြီး ပဋပကခြျာြီး မေစ်ပွာြီးခဲ့သည်။ ၂၀၁၆ ခိုနှစ်တွင် မြန်ြာနိုင်ငံ နယ်မခာြီးဖစာငဲ့်တပ်

(Border Guard Police - BGP) နှငဲ့် ရခိုင်ရိုဟင်ဂျာ ကယ်တင်ဖရြီးတပ် (Arakan Rohingya Salvation Army - ARSA)တိုေ့

တိုက်ပွမေစ်ပွာြီးခဲ့ရာ မြန်ြာစစ်တပ်ြှ အချ ြီးြညီဖသာ စစ်အင်အာြီးအသံိုြီးမပ ြှုမေငဲ့် တံမိုေ့ ပန်ခဲ့သည်။ နိုင်ငံတကာတွင်

24
မြန်ြာစစ်တပ်၏ တံိုေ့မပန်ြှုသည် လူြျ ြီးတံိုြီးသတ်မေတ်ြှု၊ လူသာြီးြျ ြီးနွယအ
် ဖပေါ် ကျ ြီးလွန်သညဲ့် ရာဇဝတ် ြှု

လကခဏာရပ်ြျာြီးရှသည်ဟို ဖဝေန်ခဲ့ကကသည် (International Crisis Group, 2016, Dec 15)။

၂၀၁၇ ခိုနှစ်၊ ဩဂိုတ်လ ြှစတင်၍ ရိုဟင်ဂျာ ၆၅၅၀၀၀ ဖကျာ်ဖနရပ်စွနေ့်ခွာပပီြီး ဘဂဂလာြီးဖ ဲ့ရှ်နိုင်ငံသိုေ့

ထွက်ဖမပြီးသွာြီးခဲ့သည် (UNICEF, 2018, April 24)။ NLD အစိုြီးရအဖနမေငဲ့် ရိုဟင်ဂျာအဖရြီးနှငဲ့် ပတ်သက်၍ လူထိုနှငဲ့်

နိုင်ငံတကာ အသိုင်ြီးအဝိုင်ြီးအာြီး တံမိုေ့ ပန်ြှုြှာ အဖတာ်ဖလြီးအာြီးနည်ြီးခဲ့ပပီြီး မြန်ြာစစ်တပ်ကို အကာအကွယ်ဖပြီးဖသာ

လူသရှင်ကကာြီး ဖမပာဆိုြှုြျာြီး ရှခဲ့သည် (Wilson, 2016, January 1)။ အတိုင်ြီးအတာ တစ်ခိုအထ

ဖ ေါ်ဖအာင်ဆန်ြီးစိုကကည်အဖပေါ် နိုင်ငံတကာ အသိုင်ြီးအဝိုင်ြီးြှ ယံကို ကည်ြှုအာြီးနည်ြီး ခဲ့သည်။ ဤအကျပ်အတည်ြီးဖကကာငဲ့်

မြန်ြာနိုင်ငံသည် အမခာြီးနိုင်ငံြျာြီးနှငဲ့် ဆက်ဆံဖရြီး ပျက်မပာြီးခဲ့ရပပီြီး တရိုတ်နိုင်ငံြှ သံတြန်ဖရြီးအရ အကူအညီယူရန်

တွန်ြီးအာြီးမေစ်ခဲ့သည်။ ရလ ်အဖနမေငဲ့် တရိုတ်နိုင်ငံသည် NLD ၏တည်ပငြ်ြှုကို ကာကွယ်ရန် ကက ြီးပြ်ြီးြှုြျာြီးကို

ဖထာက်ခံဖကကာင်ြီး ဖော်မပခဲ့သည် (VOA.,2017, Oct,21)။ လူူ့အခွငဲ့်အဖရြီး ချ ြီးဖောက်ြှုြျာြီးဖကကာငဲ့် နိုင်ငံတကာ

အသိုင်ြီးအဝိုင်ြီးြှ တရိုတ်နိုင်ငံ၏ အကာအကွယ်ဖပြီးမခင်ြီးသည် တရိုတ်-မြန်ြာ ဆက်ဆံဖရြီးတွင် တသြတ်တည်ြီးအရှဆံိုြီး

အချက်မေစ်သည်။ ထိုေ့ဖကကာငဲ့် NLD အိုပ်ချ ပ်စဉ်ကာလအတွင်ြီး ၂၀၁၅ ြှ ၂၀၂၀ အထ ရင်ဆိုင်ခဲ့ရဖသာ စီြီးပွာြီးဖရြီးနှငဲ့်

နိုင်ငံဖရြီး ကစစရပ်ြျာြီးဖကကာငဲ့် တရိုတ်အဖပေါ် မပန်လည်ြှီခိုလာခဲ့ရသည်။ ရလ ်အဖနမေငဲ့် မြန်ြာ၏

မပည်တွင်ြီးအခင်ြီးအကျင်ြီး၌ တရိုတ်အဖနမေငဲ့် မပန်လည်လွှြ်ြီးြိုြီး လာနိုင်ခဲ့သည်။

အာဏာသြ်ြီးြှုဖကကာငဲ့် တရိုတ်ဆနေ့်ကျင်ဖရြီး စတ်ဓါတ်ြျာြီး မြငဲ့်တက်လာမခင်ြီး၊ မြန်ြာစစ်တပ်က

ခနေ့်ြှန်ြီးရခက်ဖသာဖကကာငဲ့် အပြယံကို ကည်စတ်ချရန် ြမေစ်နိုင်မခင်ြီး၊ NLD အစိုြီးရလက်ထက်တွင် တရိုတ်- မြန်ြာစီြီးပွာြီးဖရြီး

ပူြီးဖပါင်ြီးဖဆာင်ရက်ြှု အာြီးဖကာင်ြီးလာမခင်ြီးနှငဲ့် နိုင်ငံတကာြှ ဖဝေန်ြှုြျာြီးကို သံတြန်ဖရြီးအရ

အကာအကွယ်ဖပြီးြှုဖကကာငဲ့် တရိုတ်-မြန်ြာဆက်ဆံဖရြီး အထူြီးဖကာင်ြီးြွန်လာသညဲ့် အချက်ြျာြီးကို ကကညဲ့်ပါက

လက်ရှကာလတွင် အဘယဲ့ဖ
် ကကာငဲ့် တရိုတ်အစိုြီးရအဖနမေငဲ့် စစ်ဖကာင်စီနှငဲ့် အနီြီးကပ်ဆံိုြီးပတ်သက်ြှု ရှဖနသည်ဟူသညဲ့်

အချက်အဖပေါ် ဖြြီးခွန်ြီးထိုတ်စရာ မေစ်လာခဲ့သည်။ တရိုတ်အဖနမေငဲ့် မြန်ြာနိုင်ငံနှငဲ့် ဆက်ဆံဖရြီးတွင် ၎င်ြီး၏

ြဟာ ျ ဟာအကျ ြီးကို အဓကထာြီး စဉ်ြီးစာြီးြည်ြှာ ဖမပာစရာြလိုဖပ။ နိုင်ငံအနှံေ့အမပာြီး အမပန်အလှန် ပစ်ခတ်ြှုြျာြီးနှငဲ့်

တိုက်ပွြျာြီး အရှန်မြငဲ့်ဖနချန်၌ တရိုတ်စီြံကန်ြီးြျာြီး၏ ြဟာ ျ ဟာကျဖသာ စီြံကန်ြီးြျာြီး ရှဖနဖသာ ရှြ်ြီးမပည်နယ်တွင်

တရိုတ်နှငဲ့် နီြီးစပ်ဖသာ တိုင်ြီးရင်ြီးသာြီး လက်နက်ကိုင်အေွွဲ့ြျာြီးဟို အညွှန်ြီးခံရဖလဲ့ရှသညဲ့် EAOs ြျာြီး၏ စစ်ဖရြီးလှုပ်ရှာြီးြှု

အထူြီးသမေငဲ့် စီြီးပွာြီးဖရြီးစကကြံတစ်ဖလျာက် လှုပ်ရှာြီးြှု၊ စစ်ဖရြီးအသာစီြီးရရန် ကက ြီးပြ်ြီးချက်ြျာြီး မပ လိုပ်လာသည်ကို

ဖတွွဲ့ရှလာရသည်။

အဓကအာြီးမေငဲ့် BRI စီြီးပွာြီးဖရြီး စကကဂန်တဖလျာက် စစ်ဖရြီးလှုပ်ရှာြီးြှုကို ဖလဲ့လာကကညဲ့်ပါက (၂)

ပိုင်ြီးဖတွွဲ့ရှရသည်။ ပထြပိုင်ြီး၌ စစ်ဖကာင်စီနှငဲ့် နီြီးစပ်ဖသာ လက်နက်ကိုင်အေွွဲ့ြျာြီးကကာြီး တိုက်ပွြျာြီးနှငဲ့် ိုတယပိုင်ြီး၌

25
တရိုတ်နှငဲ့်နီြီးစပ်ဖသာ လက်နက်ကိုင်အေွွဲ့ြျာြီးနှငဲ့် ၎င်ြီးဖ သရှ အမခာြီးဖသာလက်နက်ကိုင် အေွွဲ့ြျာြီးကကာြီး တိုက်ပွြျာြီး

မေစ်ပွာြီးဖနသည်ကို ဖတွွဲ့ရှရသည်။ ISP-Myanmar ၏ဖလဲ့လာဖတွွဲ့ရှချက်အရ ၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊ ဩဂိုတ်လပိုင်ြီးတွင် တရိုတ်

(ယူနန်) - မြန်ြာ (ရန်ကိုန်) - အနဒယ သြို ဒရာ ကွန်တန်နော - ပင်လယ်ဖရဖကကာင်ြီး - ကာြီးလြ်ြီး - ရထာြီးလြ်ြီး

ပူြီးတွပဖ
ိုေ့ ဆာင်ြှု လြ်ြီးဖကကာင်ြီးသစ်ကို စတင်ခဲ့ပပီြီး ၎င်ြီးြတိုင်ခင် ဇူလိုင်လထက စစ်ဖကာင်စီတပ် ၊ ကိုြီးကနေ့်တင
ို ်ြီးရင်ြီးသာြီး

လက်နက်ကိုင် အေွွဲ့-MNDAA နှငဲ့် ကချင်တိုင်ြီးရင်ြီးသာြီး လက်နက်ကိုင်အေွွဲ့- KIA တိုေ့ ြူဆယ်ပြ ွဲ့နယ် ြိုန်ြီးကျ ြီးပြ ွဲ့အနီြီး၌

တိုက်ပွြျာြီး ဆက်တက
ို ်မေစ်ပွာြီးခဲ့သည်။ MNDAA အေွွဲ့သည် ကိုြီးကနေ့်ဖ သ၌ လှုပ်ရှာြီးဖနရာြှ နယ်ဖမြချွဲ့ထွင်လာပပီြီး

ြူဆယ်ပြ ွဲ့နယ် - ြိုန်ြီးကိုြီးပြ ွဲ့နယ်၊ ကက ကိုတ် - ပန်ဆိုင်ြီးပြ ွဲ့နယ်ြျာြီး၌ စစ်ဖကာင်စီ နှငဲ့် အမပင်ြီးအထန် တိုက်ပွမေစ်ခဲ့သည်။

၎င်ြီးဖ သြျာြီးြှာ တရိုတ်-မြန်ြာ-အနဒယ ကာြီးလြ်ြီး-ရထာြီးလြ်ြီး၏ အစတ်အပိုင်ြီးမေစ်သလို ကက ကိုတ်-

ပန်ဆိုင်ြီးနယ်ဖမြကလည်ြီး နယ်စပ်စီြီးပွာြီးဖရြီး ပူြီးဖပါင်ြီးဖဆာင်ရက်ြှုဇံို တည်ဖဆာက်ရန် တရိုတ်ဘက်ြှ ရည်ြှန်ြီးထာြီးဖသာ

ဖနရာမေစ်သည်။

ိုတယပိုင်ြီးြှာ စီြီးပွာြီးဖရြီးစကကြံ စီြံကန်ြီးြျာြီး၏ ဆံိုချက်မေစ်ဖသာ ရှြ်ြီးမပည်နယ်ဖမြာက်ပိုင်ြီး၌ ရှြ်ြီးတိုင်ြီးရင်ြီးသာြီး

လက်နက်ကိုင် (၂) ေွွဲ့မေစ်ဖသာ သျှြ်ြီးမပည်မပန်လည်ထူဖထာင်ဖရြီး ဖကာင်စီ/သျှြ်ြီးမပည် တပ်ြဖတာ် (Shan State

rehabilitation Army/ Shan State Army - RCSS/SSA) နှငဲ့် ရှြ်ြီးမပည် တိုြီးတက်ဖရြီးပါတီ (Shan State Progressive

Party/ Shan State Army - SSPP/SSA) တကိုေ့ ကာြီး နယ်ဖမြလွှြ်ြီးြိုြီးဖရြီးစစ်ပွြျာြီး မေစ်ပွာြီးခဲ့သည်။ SSPP အေွွဲ့က

တရိုတ်နှငဲ့်နီြီးစပ်ဖသာ တပ်ေွွဲ့ဟို အညွှန်ြီးခံရဖလဲ့ရှပပီြီး တဖအာင်ြီးအြျ ြီးသာြီး လွတ်ဖမြာက်ဖရြီးတပ်ြဖတာ် (Ta’ang

National Liberation Army - TNLA)၊ ဝမပည်ဖသွြီးစည်ြီးဖရြီး တပ်ြဖတာ် - UWSA တန

ိုေ့ ှငဲ့် ပူြီးဖပါင်ြီးပပီြီး ရှြ်ြီးမပည်နယ်အတွင်ြီး

ပူြီးဖပါင်ြီးထိုြီးစစ်ဆင်ခဲ့မခင်ြီးဖကကာငဲ့် RCSS အေွွဲ့ြျာြီး ရှြ်ြီးမပည်ဖမြာက်ပိုင်ြီး၌ ၎င်ြီးထန်ြီးချ ပ်ထာြီးဖသာ နယ်ဖမြြျာြီး

ဆံိုြီးရံှုြီးခဲ့သည်။ RCSS အေွွဲ့ြျာြီး ဖနောက်ဆိုတဖ

် ပြီးခဲ့ရဖသာ ြနေ့်တီြီးရိုြီးပြ ွဲ့နယ်ြှ နယ်ဖမြြျာြီးက နယ်စပ်စီြီးပွာြီးဖရြီးဇံို

တည်ဖဆာက်ရန် တရိုတ်ြှ မပင်ဆင်ထာြီးဖသာဖနရာမေစ်သည်။ ြူဆယ်-ြနတဖလြီး ရထာြီးလြ်ြီးမေတ်သွာြီးြညဲ့်

ဖကျာက်ြပြ ွဲ့နယ်အတွင်ြီး နယ်ဖမြြျာြီးလ RCSS အေွွဲ့ဆံိုြီးရံှုခဲ့ရသည်။ ထူြီးမခာြီးချက်တစ်ခိုြှာ ရှြ်ြီးမပည်နယ်ဖမြာက်ပိုင်ြီး

RCSS အေွွဲ့ကို အမပင်ြီးအထန် တိုက်ထိုတ်ပပီြီး စစ်ဖရြီးအရ တရိုတ်နှငဲ့်နီြီးစပ်ဖသာ လက်နက်ကိုင်အေွွဲ့ြျာြီး အာြီးသာဖနချန်

ဩဂိုတ်လကိုန်ပိုင်ြီး၌ တရိုတ် (ယူနန်) - မြန်ြာ (ရန်ကိုန်) - အနဒယသြို ဒရာ ကွန်တန်နော ပင်လယ်ဖရဖကကာင်ြီး - ကာြီးလြ်ြီး-

ရထာြီးလြ်ြီး ပူြီးတွပိုေ့ဖဆာင်ြှု လြ်ြီးဖကကာင်ြီးသစ်ကို စတင်ေွငဲ့်လှစ်ခဲ့မခင်ြီးမေစ်သည် (Appendix - II)။

မြန်ြာအစိုြီးရအဆက်ဆက် ရင်ဆိုင်ဖနရဖသာ တိုင်ြီးရင်ြီးသာြီး လက်နက်ကိုင်ြျာြီး၏ ဖနောက်ကွယတ

် ွင်

လက်နက်အင်အာြီး ပံဲ့ပိုြီးဖပြီးဖနဖသာ နိုင်ငံကကီြီးတစ်ခို ရှဖနမခင်ြီးက ပငြ်ြီးချြ်ြီးဖရြီးအတွက် ဖမေရှင်ြီးရန် အဓကအဟနေ့်အတာြီး

မေစ်ဖနသည်။ တရိုတ်အဖနမေငဲ့် ၎င်ြီးပံဲ့ပိုြီးထာြီးဖသာ တိုင်ြီးရင်ြီးသာြီး လက်နက်ကိုင်အေွွဲ့ြျာြီးကို မြန်ြာအစိုြီးရအဖပေါ်

ြဟာ ျ ဟာအရ လွှြ်ြီးြိုြီးထာြီးနိုင်ဖအာင် ကကာြီးခံအမေစ် ထာြီးခဲ့မခင်ြီးမေစ်သည်။ မြန်ြာအစိုြီးရနှငဲ့်

26
တိုင်ြီးရင်ြီးသာြီးလက်နက်ကိုင် နှစ်ခိုလံိုြီးအဖပေါ် လွှြ်ြီးြိုြီးထာြီးမခင်ြီးအာြီးမေငဲ့် ၎င်ြီး၏အင်အာြီးကကီြီးသူြှ

အဆံိုြီးအမေတ်ဖပြီးနိုင်သူကဏ္ဍကို ထန်ြီးသြ်ြီးထာြီးမခင်ြီးမေစ်သည် (International Crisis Group, September 21)။

ထဖ
ိုေ့ ကကာငဲ့် ၂၀၂၁ ခိုနှစ် အာဏာသြ်ြီးပပီြီးဖနောက်ပိုင်ြီး တရိုတ်နှငဲ့် နီြီးစပ်ဖသာအေွွဲ့ြျာြီးဟို ရည်ညွှန်ြီးခံရဖလဲ့ရှဖသာ EAOs

ြျာြီး၏ စစ်ဖရြီးလှုပ်ရှာြီးြှု အထူြီးသမေငဲ့် BRI လြ်ြီးဖကကာင်ြီးတဖလျှာက် လှုပ်ရှာြီးြှု၊ နယ်ဖမြစိုြီးြိုြီးဖရြီးနှငဲ့် စစ်ဖရြီးအရ

အသာစီြီးရရန် ကက ြီးပြ်ြီးချက်ြျာြီး ၎င်ြီးနှငဲ့် နီြီးစပ်သည်ဟို ရည်ညွှန်ြီးခံရဖသာ EAOs ြျာြီးြှတဆငဲ့် ဩဇာမေနေ့်ကျက်ြှု

ပိုြိုခိုင်ြာဖအာင် ကကာြီးခံတည်ဖဆာက်မခင်ြီးအာြီး တရိုတ်အကျ ြီးစီြီးပွာြီးအတွက် အလံိုြီးစံိုအာြခံချက် ပိုြိုခိုင်ြာလာမခင်ြီးဟို

ဖစာငဲ့်ကကညဲ့်ရြညဲ့် ကစစမေစ်သည် (ISP-Myanmar, 2021, Dec, 31)။

အချ ပ်အာြီးမေငဲ့်ဆရ
ို လျှင် ၂၀၂၁ ခိုနှစ် စစ်အာဏာသြ်ြီးပပီြီးဖနောက် တရိုတ်နိုင်ငံအဖနမေငဲ့် မြန်ြာစစ်ဖကာင်စီကို

အတအလင်ြီး ြဖထာက်ခံဖသာ်လည်ြီး အတအလင်ြီး ကနေ့်ကွက်ြှုြရှခဲ့ဖပ။ အမခာြီးဖသာ ဖတာ်လှန်ဖရြီးအင်အာြီးစိုြျာြီးနှငဲ့်

ဆက်ဆံဖရြီးြရှသကဲ့သိုေ့ NLD ပါတီနှငဲ့်လည်ြီး သဖဘာဖလာက်သာ ထဖတွွဲ့ဆက်ဆံဖနသည်ကို ဖတွွဲ့ရှရသည်။

စစ်ဖကာင်စီအာြီး နိုင်ငံတကာြှ ေအာြီးဖပြီးြှုကို ကာကွယ်ဖပြီးထာြီးပပီြီး မြန်ြာနိုင်ငံဖရြီး အကျပ်အတည်ြီးကို စီြံခနေ့်ခွရန်

အာဆီယက
ံ ို လွှအပ်ထာြီးသည်။ တချန်ထြှာဘ တရိုတ်နှငဲ့် နီြီးစပ်သည်ဟို ရည်ညွှန်ြီးခံရဖလဲ့ရှဖသာ EAOs အေွွဲ့ြျာြီး

၎င်ြီးတ၏
ိုေ့ နယ်ဖမြြျာြီးတွင် အာဏာစိုစည်ြီးရန် ကက ြီးပြ်ြီးအာြီးထိုတ်ြှုြျာြီးကို ပံဲ့ပိုြီးကူညီမခင်ြီးမေငဲ့် ၎င်ြီး၏ အဖမခခံ

အဖဆာက်အအံိုြျာြီးကို ကာကွယဖ
် ပြီးရန် ကက ြီးစာြီးဖနသည်။ တစ်နည်ြီးအာြီးမေငဲ့် တရိုတ်၏ ြဟာ ျ ဟာလံိုခခံ ဖရြီးနှငဲ့်

စီြီးပွာြီးဖရြီး အကျ ြီးစီြီးပွာြီးြျာြီးကို ြထခိုက်ဖအာင် ကာကွယ်ရင်ြီးနှငဲ့် မြန်ြာနိုင်ငံအဖရြီး တည်ပငြ်လာပပီြီး ြည်သညဲ့်အစိုြီးရ

တက်လာသည်မေစ်ဖစ ဩဇာအာဏာကကီြီးြာြီးသူ အြ်နီြီးချင်ြီးနိုင်ငံ အမေစ်ဖသာ်လည်ြီးဖကာင်ြီး၊ အဆံိုြီးအမေတ်ဖပြီးနိုင်သူ

အမေစ်ဖသာ်လည်ြီးဖကာင်ြီး တရိုတ်၏ ဩဇာအာဏာကို တည်ဖဆာက် ဖနမခင်ြီးမေစ်သည်။

၂.၄ မြန်ြ ာ့ေြုကရ စအရ ေးနှငာ့်၏ အနဒယ၏အခန်ေးကဏ္ဍ

အနဒယနိုင်ငံသည် ‘The biggest democracy in the World’ ဟိုဖကကွြီးဖကကာ်ဖနဖသာ နိုင်ငံမေစ်ပပီြီး မြန်ြာနိုင်ငံနှငဲ့်

၁၆၄၃ ကီလိုြီတာ နယ်နြတ်ချင်ြီး ထစပ်ဖနဖသာ ဖ သတွင်ြီးအင်အာြီးကကီြီး နိုင်ငံမေစ်သည်။ အြ်နီြီးမခင်ြီး ီြိုကဖရစီ

နိုင်ငံတစ်ခိုအဖနမေငဲ့် အနဒယအဖနနှင်ဲ့ မြန်ြာနိုင်ငံ၏ ီြိုကဖရစီ အကူြီးအဖမပာင်ြီးကို အစဥ်အပြ ဖထာက်ခံသည်ဟို

ဖမပာကကာြီးခဲ့ဖသာ်လည်ြီး၊ ယခိုကကံ ဖတွွဲ့ဖနရဖသာ မြန်ြာနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံဖရြီး အကကပ်အတည်ြီးအဖပေါ် အနဒယ၏ တံေ့ိုံမပန်ြှုြှာ

အလွန်အာြီးနည်ြီးဖနသည်ကို ဖတွွဲ့မြင်ရသည်။ ၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊ ဧပပီလတွင် ကျင်ြီးပခဲ့ဖသာ ကိုလသြဂဂ လံိုခခံ ဖရြီးဖကာင်စီ

အစည်ြီးအဖဝြီး ပတ်ပွတွင် ကိုလသြဂဂ ဆိုင်ရာအနဒယအပြတြ်ြီး ကိုယ်စာြီးလှယ်က မြန်ြာနိုင်ငံတွင် မေစ်ပွာြီးဖနဖသာ

အကကြ်ြီးေတ်ြှုြျာြီးကို ရှုတ်ချပပီြီး ေြ်ြီးဆီြီးထာြီးဖသာ ဖခါင်ြီးဖဆာင်ြျာြီးကို လွှတ်ဖပြီးရန် ဖတာင်ြီးဆိုမခင်ြီးမေငဲ့် အနဒယ၏

ရပ်တည်ချက်ကို ရှင်ြီးလင်ြီးစွာ ဖေေါ်မပခဲ့သည် (Kalita, 2021 April 8)။ ကြ္ာဲ့အကကီြီးြာြီးဆံိုြီး ီြိုကဖရစီ နိုင်ငံမေစ်သညဲ့်

27
အနဒယသည် မြန်ြာစစ်ဖကာင်စီကို တတ်တစ်ဆတ် ဖထာက်ခံဖနဖကကာင်ြီး ရက်ဖပါင်ြီးြျာြီးစွာ ဖဝေန်ခံရပပီြီး ဖနောက်ြှသာ

ထိုသဖ
ိုေ့ မပာဆိုမခင်ြီးလမေစ်သည်။ ဤသိုေ့ ဖမပာဆိုချက်ြတိုင်ြှီ ၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊ ြတ်လ၊ ၂၇ ရက်ဖနေ့က ဖနမပည်ဖတာ်တွင်

ကျင်ြီးပခဲ့သညဲ့် တပ်ြဖတာ်ဖနေ့ အခြ်ြီးအနောြီးတွင် အနဒယ၏ စစ်သံြှုြီး တက်ဖရာက်ခဲ့သည်။

အနဒယအမပင်အမခာြီး နိုင်ငံ(၇) နိုင်ငံမေစ်ဖသာ တရိုတ်၊ ပါကစစတန်၊ ဘဂဂလာြီးဖ ဲ့(ရှ်)၊ ီယက်နြ်၊ လာအို ထိုင်ြီးနှငဲ့်

ရိုရှာြီးတက
ိုေ့ လ ထိုစစ်ဖရြီးမပ အခြ်ြီးအနောြီးကို တက်ဖရာက်ခဲ့ကကသည်။ အဖြရကန်အပါအ၀င် အဖနောက်နိုင်ငံြျာြီးြှ

ဤအခြ်ြီးအနောြီးသိုေ့ ြတက်ရန် ေအာြီးဖပြီးဖနသညဲ့်ကကာြီးြှ အနဒယ၏ တက်ဖရာက်ြှုအဖပေါ် ဖဝေန်ြှုြျာြီးနှငဲ့် ပတ်သက်၍

New Delhi အစိုြီးရ၏ဖမပာခွငဲ့်ရ ပိုဂဂ လ်ြှ အနဒယအစိုြီးရအဖနမေငဲ့် နှစ်နိုင်ငံကကာြီးသံတြန်ဖရြီးရာ ဆက်ဆံဖရြီး

စတင်ပပီဆိုကတည်ြီးက သံတြန်ဖရြီးရာ ကစစရပ်ြျာြီးနှငဲ့် ပတ်သက်၍ ဆက်လက်လိုပ်ဖဆာင်ရြည် မေစ်သည်ဟို

မပန်လည်ဖချပခဲ့သည် (Staff, S., 2021, Mar 30)။ အနဒယအဖနမေငဲ့် မြန်ြာနိုင်ငံနှငဲ့် ပတ်သက်သညဲ့် ရပ်တည်ချက်

ြမပတ်သာြီးြှုကို ရှင်ြီးလင်ြီးရန် ကက ြီးစာြီးဖနချန်တွင် အနဒယ၏ စီြီးပွာြီးဖရြီးအိုပ်စိုမေစ်ဖသာ Adani ကိုြပဏီြှ

ရန်ကိုန်ဆပ်ကြ်ြီးတွင် ကိုန်ဖသတတာစခန်ြီး တည်ဖဆာက်ရန် အဆိုမပ သညဲ့် ကစစဖပေါ်ဖပါက်လာသည်။

ဤကစစနှငဲ့်ပတ်သက်၍ Adani ကိုြပဏီက အဖြရကန်၏ ပတ်ဆအ

ိုေ့ ဖရြီးယူြှု ခံဖနရဖသာ စစ်ဖကာင်စီ လက်ဖအာက်ရှ

ကိုြဏ
ပ ီသိုေ့ အဖြရကန်ဖ ေါ်လာ ၅၂ သန်ြီးထ ဖပြီးအပ်ခဲ့ဖကကာင်ြီး သတင်ြီးြျာြီးထွက်ဖပေါ်ခဲ့သည်။ ၎င်ြီးကိုြပဏီအဖနမေငဲ့် ၂၀၁၉

ခိုနှစ်ကထက အဖြရကန်ဖ ေါ်လာ သန်ြီး၂၉၀ ကိုန်ကျသညဲ့် ဆပ်ကြ်ြီးတည်ဖဆာက်ခွငဲ့် အတွက်

မြန်ြာစစ်ဖခါင်ြီးဖဆာင်ြျာြီးနှငဲ့် ပတ်သက်ြှုရှခဲ့သည် (Robertson, 2021, Mar, 30)။ ထိုေ့အမပင် အနဒယအစိုြီးရြှ

ရှယ်ရာအြျာြီးစို ပိုင်ဆိုင်ထာြီးသညဲ့် Bharat Electronics Limited (BEL)သည် စစ်ဖကာင်စီထံသိုေ့ ကြ်ြီးရိုြီးတန်ြီး

ဖစာငဲ့်ကကညဲ့်စစ်ဖဆြီးဖရြီးစနစ် ပါ၀င်ဖသာ ဖရ ါနည်ြီးပညာဆိုင်ရာ အဖထာက်အကူမပ ပစစည်ြီးြျာြီး ဖပြီးပိုေ့ခဲ့သည် (BNI,

2022, Feb)။ တစ်ဘက်က မြန်ြာဲ့ ီြိုကဖရစီအဖရြီးကို ဖထာက်ခံဖနဖသာ်လည်ြီး စစ်ဖကာင်စီနှငဲ့် ဆက်ဆံြှု

ရှဖနဖသြီးဖသာ အနဒယနိုင်ငံ၏ ြမပတ်သာြီးဖသာ ြူ၀ါ ဖရြီးရာြှာ ၎င်ြီး၏ ြဟာ ျ ဟာ အကျပ်အတည်ြီးြှ

ဖပေါ်ထွက်လာမခင်ြီးမေစ်သည်။

အနဒယ၏ မြန်ြာနိုင်ငံအဖပေါ်ထာြီးရှသည်ဲ့ ြူ၀ါ ြှာ အနဒယအဖရှွဲ့ဖမြာက်ပိုင်ြီး မပည်နယ်ြျာြီး၏ လံိုခခံ ဖရြီးနှငဲ့်

ဖ သတွင်ြီး တရိုတ်ကသဇာလွြ်ြီးြိုြီးြှုကို တန်မပန်ဖရြီးအဖပေါ်တွင် အဓကအဖမခခံသည် ( Rieffel, 2010)။ အနဒယနိုင်ငံသည်

၁၉၈၈ ခိုနှစ် မြန်ြာနိုင်ငံ အဖရြီးအခင်ြီး မေစ်ပွာြီးချန် မြန်ြာဲ့ ီြိုကဖရစီ ဖတာင်ြီးဆိုြှုအတွက် ဖထာက်ခံရပ်တည်ခဲ့သညဲ့်

ပထြဆံိုြီးဖသာ အြ်နီြီးချင်ြီးနိုင်ငံ မေစ်ခဲ့သည်။ ၁၉၈၈ ြှ ၁၉၉၀ အတွင်ြီး အနဒယ၏ မြန်ြာနှငဲ့် ပတ်သက်ဖသာြူ၀ါ ြှာ

မြန်ြာနိုင်ငံအတွင်ြီးရှ ီြိုကဖရစီအင်အာြီးစိုြျာြီးကို ပွငဲ့်ပွငဲ့်လင်ြီးလင်ြီး ဖထာက်ခံခဲ့ပပီြီး စစ်အစိုြီးရနှငဲ့် ပတ်သက်၍ အလံိုြီးစံို

ြဆက်ဆံဖရြီးြူ (complete disengagement) ကိုကျငဲ့်သံိုြီးခဲ့သည်။ သဖ

ိုေ့ သာ် ၁၉၉၀ ဖနောက်ပိုင်ြီး အနဒယ၏ လံိုခခံ ဖရြီးနှငဲ့်

စီြီးပွာြီးဖရြီး အကျ ြီးကစစြျာြီးဖကကာငဲ့် မြန်ြာစစ်အစိုြီးရအဖပေါ် ဆက်ဆံဖရြီး ဖမပာင်ြီးလခဲ့သည်။ ပ တသျှထံြှ

28
လွပ်လပ်ဖရြီးရပပီြီးကတည်ြီးက အနဒယအဖရှွဲ့ဖမြာက်ဖ သရှ ၎င်ြီး၏ မပည်နယ်ြျာြီးြှာ နိုင်ငံဖရြီး ြတည်ပငြ်ြှုနှငဲ့်

ကကံ ဖတွွဲ့ခဲ့ရသည်။ အနဒယ၏ အဖရှွဲ့ဖမြာက်ဖ သတွင် မပည်နယ်(၇)ခိုရှပပီြီး အနဒယနှငဲ့် အလှြ်ြီးဖဝြီးဖသာ ဖ သမေစ်သည်။

ယင်ြီးတိုေ့ထြှ(၄)မပည်နယ်က မြန်ြာနိုင်ငံ၏ ချင်ြီးမပည်နယ်နှငဲ့် ရခိုင်မပည်နယ်တန

ိုေ့ ှငဲ့် နယ်ဖမြချင်ြီး ဆက်စပ်ဖနသည်။ ယခိုထ

လက်နက်ကိုင် ဖသာင်ြီးကျန်ြီးသ(ူ ၈)ေွွဲ့က ယင်ြီးဖ သရှ မြန်ြာ-အနဒယနယ်စပ်ဖ သတွင် ဖမခကိုပ်ယူလျက်ရှသည်။

အနဒယစစ်တပ်က ၎င်ြီးလက်နက်ကိုင် အေွွဲ့ြျာြီးအာြီး ြကကာခဏ စစ်ဖရြီးအရ အဖရြီးယူခဲ့ဖသာ်လည်ြီး

မြန်ြာနယ်နြတ်အတွင်ြီး ၀င်ဖရာက် လွတ်ဖမြာက်ဖလဲ့ရှခဲ့သည်။

ထဖ
ိုေ့ ကကာငဲ့် အနဒယအစိုြီးရအဖနမေငဲ့် အဖရှွဲ့ဖမြာက်ဖ သရှ လက်နက်ကိုင် ဖသာင်ြီးကျန်ြီးသြ
ူ ျာြီးကို နှြ်နင်ြီးရန်

မြန်ြာ၏ ကူညီြှုနှငဲ့် ပူြီးဖပါင်ြီးဖဆာင်ရက်ြှု အထူြီးလိုအပ်သည်။ ထဖ

ိုေ့ ကကာငဲ့် ၁၉၉၀ဖနောက်ပိုင်ြီး မြန်ြာစစ်အစိုြီးရနှငဲ့်

ဆက်ဆံဖရြီးမပန်လည် မြငဲ့်တင်ပပီြီးဖနောက် အနဒယနှငဲ့် မြန်ြာကကာြီး နယ်စပ်ဖ သ ပငြ်ြီးချြ်ြီးဖရြီးနှငဲ့် တည်ပငြ်ဖရြီး

ထန်ြီးသြ်ြီးသညဲ့် စာချွန်လွာ (MOU for maintenance of peace and tranquility in border areas) ကို ၁၉၉၄ ခိုနှစ်တွင်

လက်ြှတ်ဖရြီးထိုြီးခဲ့သည်။ ထဖ
ိုေ့ နောက်တစ်နှစ်အကကာ နှစ်နိုင်ငံစစ်တပ် ပူြီးဖပါင်ြီးဖရြီး (Operation Golden Bird)

စစ်ဆင်ဖရြီးမပ လိုပ်၍ အဖရှွဲ့ဖမြာက်ဖ သရှ အနဒယမပည်နယ်ြျာြီးြှ လက်နက်ကိုင် အေွွဲ့ြျာြီးကို အသာစီြီးရ

ထန်ြီးချ ပ်နိုင်ခဲ့သည် ( Sakhuja, 2012)။ ထိုေ့အမပင် အနဒယအစိုြီးရက ၎င်ြီးလက်နက်ကိုင် အေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီးကို လက်နက်စွနေ့်၍

ပငြ်ြီးချြ်ြီးဖရြီးသဖဘာတူညီြှု လက်ြှတ်ဖရြီးထိုြီးရန် ေအာြီးဖပြီးနိုင်ခဲ့သည်။

ိုတယအချက်အဖနနှင်ဲ့ ဖ သတွင်ြီးတရိုတ်၏ လွြ်ြီးြိုြီးြှု အာြီးဖကာင်ြီးလာမခင်ြီးက အနဒယ၏ နိုင်ငံမခာြီးဖရြီး

ြူ၀ါ ကို ဖမပာင်ြီးလဖစခဲ့သည်။ ၁၉၈၈ ခိုနှစ်ြှ စတင်၍ နိုင်ငံတကာ အဖရြီးယူပတ်ဆြ

ိုေ့ ှု ခံခဲ့ရပပီြီးဖနောက် စစ်အစိုြီးရအဖနမေငဲ့်

စီြီးပွာြီးဖရြီး ပတ်ဆြ
ိုေ့ ှု ဏ်ကို ခိုခံကာကွယရ
် န် တရိုတ်၏ဖချြီးဖငွ(Chinese Loan) နှငဲ့်တရိုတ်၏ ရင်ြီးနှီြီးမြ ပ်နှံြှု (FDI)

ဖပေါ်တွင်အဓက ြှီခိုခဲ့ရသည်။ အလာြီးတူပင် နိုင်ငံတကာတွင် သံတြန်နည်ြီးအရ ရပ်တည်နိုင်ရန် တရိုတ်၏

အကာအကွယ်ဖပြီးြှု ဖအာက်တွင် ဖနခဲ့ရသည်။ အကျ ြီးဆက်အာြီးမေငဲ့် မြန်ြာမပည်တွင်ြီးဖရြီးတွင် တရိုတ်၏ ကသဇာအာဏာ

ကကီြီးြာြီးလာခဲ့သည်။ ထဖ
ိုေ့ ကကာငဲ့်တရိုတ်က မြန်ြာနိုင်ငံကို အသံိုြီးချပပီြီး အနဒယ၏ အဖရှွဲ့ဖမြာက်ပိုင်ြီး မပည်နယ်ြျာြီးကို

ထပါြီးလာြှာ အနဒယအစိုြီးရက စိုြီးရြ်ခဲ့သည်။ ထိုေ့အမပင် မြန်ြာစစ်အစိုြီးရအဖပေါ် လွှြ်ြီးြိုြီးထာြီးနိုင်ြှုကို အခွငဲ့်ဖကာင်ြီးယူ၍

တရိုတ်၏ ဖရတပ်တြီးို ချွဲ့ြှုက အနဒယသြို ဒရာ အတွင်ြီးရှ အနဒယဖရတပ်ကို ပခြ်ြီးဖမခာက်လာနိုင်သည် (Gautam, 2017)။

ထိုဖကကာငဲ့် အနဒယအဖနမေငဲ့် တရိုတ်ကို Counterbalance လိုပ်နိုင်ရန်အတွက် မြန်ြာစစ်အစိုြီးရနှငဲ့် ဖကာင်ြီးြွန်ဖသာ

ဆက်ဆံဖရြီး ထာြီးရှရန် လိုအပ်လာသည်။

ဖ သတွင်ြီး တရိုတ်၏ လွြ်ြီးြိုြီးလာြှုကို တန်မပန်ရန်နှငဲ့် အနဒယ၏ အဖရှွဲ့ဖမြာက်ဖ သြျာြီး ေွံွဲ့ပေ ြီးတိုြီးတက်ဖရြီးကို

ထဖရာက်စွာ အဖကာင်အထည်ဖေေါ် ဖဆာင်ရက်နိုင်ရန် ဖနောက်ထပ်ချြှတ်ခဲ့ဖသာ အနဒယ၏ စီြီးပွာြီးဖရြီးြူ၀ါ ြှာ Look East

Policy (now called Act East) မေစ်သည်။ စစ်ဖအြီးကာလ ပပီြီးဆံိုြီးချန်နှငဲ့်အတူ globalization ပျံနသ
ှံေ့ က်ဖရာက်လာြှုက

29
အနဒယအတွက် စီြီးပွာြီးဖရြီးြူ၀ါ မပ မပင်ဖမပာင်ြီးလရန် လိုအပ်လာသည်။ အထူြီးသမေငဲ့် အဖရှွဲ့ပစေတ်ဖ သတွင်ြီး တရိုတ်၏

ချွဲ့ထွင်လာဖသာ စီြီးပွာြီးဖရြီးရပ်၀န်ြီးကို တနေ့်မပန်နိုင်ရန်အတွက် အဖရှွဲ့ဖတာင်အာရှတွင် အြ်နီြီးချင်ြီး နိုင်ငံြျာြီးနှငဲ့် စီြီးပွာြီးဖရြီး

ပူြီးဖပါင်ြီးဖဆာင်ရက်ရန် လိုအပ်လာသည်။ ထိုဖကကာငဲ့် Look east policy ကို ၁၉၉၀ ခိုနှစ်တွင် တရာြီး၀င်ချြှတ်ခဲ့ပပီြီး

ဖ သတွင်ြီး စီြီးပွာြီးဖရြီး ပူြီးဖပါင်ြီးဖဆာင်ရက်မခင်ြီး၊ စီြီးပွာြီးဖရြီးြူ၀ါ မပ မပင်ဖမပာင်ြီးလမခင်ြီး၊ စီြီးပွာြီးဖရြီး စဥ်ဆက်ြမပတ်

ေွံွဲ့ပေ ြီးတိုြီးတက်ဖစမခင်ြီးနှငဲ့် အနဒယမပည်ြကကီြီးနှငဲ့် အလှြ်ြီးကွာဖသာ အဖရှွဲ့ဖမြာက်ဖ သရှ မပည်နယ်(၇)ခို စီြီးပွာြီးဖရြီး

ေွံွဲ့ပေ ြီးတိုြီးတက်ဖစမခင်ြီး စသညဲ့်ရည်ရယ်ချက်ဖပေါ်တွင် အဖမခခံခဲ့သည် (Haokip, T. 2011)။ မြန်ြာနိုင်ငံ၏

ပထ၀ီအဖနအထာြီးက အနဒယအတွက် ASEAN Community ကိုဆက်သွယရ

် န် တစ်ခိုထဖသာ နယ်ဖမြဆက်စပ်ြှုရှသညဲ့်

နိုင်ငံမေစ်သလို အနဒယ၏ အဖရှွဲ့ဖမြာက်မပည်နယ် (၄)ခိုနှငဲ့်လည်ြီး နယ်ဖမြမခင်ြီးဆက်စပ်ဖနသည်။ ထိုဖကကာငဲ့်အနဒယ၏

နိုင်ငံမခာြီးဖရြီးြူ၀ါ ြဟာ ျ ဟာအရ ယခင်ကလို ီြိုကဖရစီ အင်အာြီးစိုြျာြီးကို ဖထာက်ခံအာြီးဖပြီးသညဲ့် ြူ၀ါ ြျ ြီး

ဆက်လက်ကျငဲ့်သံိုြီးရန် ြမေစ်နိုင်ဖတာဲ့ဖပ။ တစ်နည်ြီးဆိုရလျှင် အနဒယ၏ မြန်ြာနိုင်ငံအဖပေါ် ထာြီးဖသာြူ၀ါ သည်

ီြိုကဖရစီနှငဲ့် လူူ့အခွငဲ့်အဖရြီးအဖပေါ် အဖမခခံဖသာြူ၀ါ ြှ အနဒယ၏ အြျ ြီးသာြီး အကျ ြီးစီြီးပွာြီးကို အဖမခခံဖသာြူ၀ါ

(from ideology to pragmatism) ကိုဖမပာင်ြီးလလာခဲ့သည်။

အနဒယ၏ အြျ ြီးသာြီး အကျ ြီးစီြီးပွာြီးကို အဖမခခံဖသာြူ၀ါ က ၁၉၉၀ မပညဲ့်နှစ်ြျာြီးြှ စတင်၍ အနဒယအစိုြီးရ

အစဥ်အဆက် ကျငဲ့်သံိုြီးခဲ့ဖသာ ြူ၀ါ မေစ်သည်။ မြန်ြာနိုင်ငံဘက်ြှလ တရိုတ်နိုင်ငံအဖပေါ် ြှီခိုအာြီးထာြီးြှုကို ဖလျှာဲ့ချရန်

ရည်ရယ်၍ အရပ်သာြီးအစိုြီးရ (၂) ဆက်အိုပ်ချ ပ်ခဲ့သညဲ့် ၁၀ နှစ်တာကာလအတွင်ြီး အနဒယနှငဲ့် ဆက်ဆံဖရြီး

ခိုင်ြာအာြီးဖကာင်ြီးဖအာင် ကက ြီးစာြီးခဲ့သည်။ မြန်ြာနိုင်ငံ အရပ်သာြီးအစိုြီးရအိုပ်ချ ပ်စဥ် ကာလအတွင်ြီး တပ်ြဖတာ်

ကာကွယဖ
် ရြီးဦြီးစီြီးချ ပ်အမေစ် တာ၀န်ယခ
ူ ဲ့ဖသာ ိုလ်ချ ပ်ြှ ြီးကကီြီး ြင်ြီးဖအာင်လှုင်နှင်ဲ့ အမခာြီးအဆငဲ့် အရာရှြျာြီးက

ကာကွယဖ
် ရြီးဆိုင်ရာ ပူြီးဖပါင်ြီးဖဆာင်ရက်ြှု တိုြီးမြငဲ့်ဖရြီးအတွက် အနဒယသိုေ့ အကကြ်ကကြ် သွာြီးဖရာက်ခဲ့သည်။

အနဒယနိုင်ငံက မြန်ြာစစ်အရာရှြျာြီးကို ဖလဲ့ကျငဲ့်သင်တန်ြီးဖပြီးရသ

ံို ာြက ဖခတ်ြှီလက်နက်ြျာြီးလ မြန်ြာစစ်တပ်ကို

ဖရာင်ြီးချဖပြီးခဲ့သည်။ ထိုေ့အမပင် အနဒယ-မြန်ြာ ပူြီးဖပါင်ြီးစစ်ဖရြီး ဖလဲ့ကျငဲ့်ြှုကို လည်ြီးမပ လိုပ်ခဲ့သည်။ ီြိုကဖရစီ

ဖမြဖတာင်ဖမြာငဲ့် မြငဲ့်တင်ဖရြီး၊ မပည်တွင်ြီးစစ် အဆံိုြီးသတ်ဖရြီးနှငဲ့် တိုင်ြီးမပည်ပငြ်ြီးချြ်ြီးဖရြီး ဖော်ဖဆာင်ဖပြီးမခင်ြီးြျာြီးအစာြီး

အနဒယနှငဲ့် စစ်ဖရြီးအရ ပိုြိုနီြီးကပ်ဖသာ ဆက်ဆံဖရြီးအဖပေါ် နှစ်နိုင်ငံလံိုြီး၏ ပျ ြီးဖထာင်ြှုက တရိုတ်နိုင်ငံ၏

ကသဇာလွြ်ြီးြိုြီးြှုကို ကနေ့်သတ်ရန်ရည်ရယ်သညဲ့် နိုင်ငံဖရြီး ဟန်ချက်ညီြျှဖစြှု၏ အစတ်အပိုင်ြီးတစ်ခို မေစ်ခဲ့သည် (

Kumbun, 2020, Feb, 27)။ ထဖ

ိုေ့ ကကာငဲ့် တစ်ဖကျာဲ့မပန် စစ်အာဏာသြ်ြီးမခင်ြီး ခံခဲ့ရဖသာ မြန်ြာနိုင်ငံ၏

နိုင်ငံဖရြီးအကျပ်အတည်ြီးနှငဲ့် ပတ်သက်၍ အနဒယနိုင်ငံ၏ တိုနေ့်မပန်ြှုြှာ ီြိုကဖရစီ ဖေေါ်ဖဆာင်ြှုအဖပေါ်

ရပ်တည်ခဲ့မခင်ြီးြရှဖပ။

30
 အနဒယနိုင်ငံအဖနမေငဲ့် အြျ ြီးသာြီး အကျ ြီးစီြီးပွာြီးအဖပေါ် အဖမခခံသညဲ့် ြူ၀ါ မေငဲ့် ရပ်တည်ဖနဖသာ်လည်ြီး

ဖ သတွင်ြီး အင်အာြီးကကီြီးနိုင်ငံ မေစ်သညဲ့်အမပင် ီြိုကဖရစီ ခိုင်ြာစွာ ရှင်သန်ဖနပပီမေစ်ဖသာ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံအဖနမေငဲ့်

မြန်ြာဲ့ ီြိုကဖရစီအဖရြီးကို ြျက်ကွယမ် ပ ၍ြရဖပ။ နိုင်ငံတကာြှ မြန်ြာဲ့နိုင်ငံဖရြီး အကျပ်အတည်ြီးအဖပေါ် အနဒယ၏

နှုတ်ဆတ်ဖနြှုအဖပေါ် ဖဝေန်ြှုြျာြီးစွာ မြငဲ့်တက်ခဲ့ပပီြီးဖနောက် ၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊ ီဇင်ဘာလ၊ ၂၂ ရက်ဖနေ့တွင် အနဒယ

နိုင်ငံမခာြီးဖရြီးအတွင်ြီး၀န် မြန်ြာနိုင်ငံသိုေ့ လာဖရာက်ခဲ့သည်။ နိုင်ငံမခာြီးဖရြီး ၀န်ကကီြီးဌာန အတွင်ြီး၀န်ခရီြီးစဥ်ြှာ ဇန်န၀ါရီ လ

၂၆ ရက်ဖနေ့၌ ကျင်ြီးပြညဲ့် အနဒယသြမတနိုင်ငံဖနေ့၌ မြန်ြာစစ်ဖခါင်ြီးဖဆာင် ိုလ်ချ ပ်ြှ ြီးကကီြီး ြင်ြီးဖအာင်လှုင်ကို

ေတ်ကကာြီးြည်ြဟိုတ်ဟို အနဒယ နိုင်ငံမခာြီးဖရြီး၀န်ကကီြီးဌာနြှ ထိုတ်ဖော်ဖမပာဆိုပပီြီး ြကကာခင်ြှာ မေစ်ဖပေါ်လာမခင်ြီးမေစ်သည်။

နိုင်ငံမခာြီးဖရြီးအတွင်ြီး၀န် ခရီြီးစဥ်နှငဲ့်ပတ်သက်၍ အနဒယမပည်ပဖရြီးရာ ၀န်ကကီြီးဌာနြှ ထိုတ်မပန်ရာတွင်

ခရီြီးစဥ်အဖတာအတွင်ြီး မြန်ြာစစ်ဖကာင်စီအပါအ၀င် နိုင်ငံဖရြီးပါတီြျာြီး၊ အရပ် ဘက် အေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီးနှငဲ့် ဖဆွြီးဖနွြီးြှုြျာြီး

ရှြည်ဟို ဖော်မပခဲ့သည်။ မြန်ြာနိုင်ငံကို လူသာြီးချင်ြီး စာနောြှုဆိုင်ရာ အကူအညီြျာြီးဖပြီးရန်ကစစ၊ အနဒယမြန်ြာ

နယ်စပ်လံိုခခံ ဖရြီးအမပင်၊ မြန်ြာနိုင်ငံဖရြီးနှငဲ့် ပတ်သက်၍ ဖဆွြီးဖနွြီးအမြင်ေလှယ်ြည်ဟို ၀န်ကကီြီးဌာန၏

ထိုတ်မပန်ဖကကညာချက်တွင် ဖော်မပထာြီးသည် (Irrawaddy, 2021, Dec 22)။ သဖ

ိုေ့ သာ် စစ်ဖကာင်စီ ဥကကဌနှငဲ့်

ဖတွွဲ့ဆခ
ံို ဲ့သညဲ့် အနဒယ နိုင်ငံမခာြီးဖရြီးအတွင်ြီး၀န်က မြန်ြာနိုင်ငံ ီြိုကဖရစီအမြန်ဆံိုြီး မပန်လည်ရရှဖရြီး

ေြ်ြီးဆီြီးထြ်ြီးသြ်ြီးခံရသူြျာြီး အမြန်ဆံိုြီး မပန်လွှတဖ

် ပြီးဖရြီးနှငဲ့် အကကြ်ြီးေက်ြှု အာြီးလံိုြီးကို လံိုြီး၀ရပ်ဆိုင်ြီးရန် ဆိုသညဲ့်

ဖကကညာချက်တစ်ခိုသာ ထိုတ်မပန်နိုင်ခဲ့သည်။ နိုင်ငံဖရြီးပါတီြျာြီးနှငဲ့် ဖတွွဲ့ဆံိုဖဆွြီးဖနွြီး ရန် ရှသည်ဟို ကနဦြီး

ဖော်မပခဲ့ဖသာ်လည်ြီး အဖကာင်အထည်ဖော်မခင်ြီး ြရှခဲ့သမေငဲ့် စစ်ဖကာင်စီ၏ ေြ်ြီးစီြီးမခင်ြီးြှ လွတ်ဖမြာက်ဖနဖသာ NLD

ပါတီထပ်ပိုင်ြီးဖခါင်ြီးဖဆာင်ြျာြီး၏ ဖဝေန်မခင်ြီးခံခဲ့ရသည် (BNI, 2022, Feb )။ ထိုေ့အမပင် အဖြရကန် ဦြီးဖဆာင်သညဲ့်

ဖလြီးနိုင်ငံအိုပ်စို ိုင်ယာဖလာဲ့ (Quadrilateral Security Dialogue - QUAD) ပါ၀င်ရန် ြူ၀ါ ချြှတ်ခဲ့သည်။

ဖလြီးနိုင်ငံလံိုခခံ ဖရြီး ိုင်ယာဖလာဲ့( QUAD) ဆိုသည်ြှာအာရှ၊ ပစေတ်ဖ သတွင် တရိုတ်နိုင်ငံ ကသဇာထူဖထာင်မခင်ြီးကို

တံမိုေ့ ပန်ရန် ေွွဲ့စည်ြီးထာြီးသည်ဲ့ အဖြရကန် ဦြီးဖဆာင်သညဲ့် အစီအစဥ်မေစ်သည်။ အဖြရကန်၊ ဂျပန်၊ ကသစဖတျြီးလျနှငဲ့်

အနဒယတိုေ့ ပါ၀င်ဖသာထိုအိုပ်စိုသည် ပထြဆံိုြီး ထပ်သီြီးဖဆွြီးဖနွြီးပွကို ၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊ ြတ်လတွင် ကျင်ြီးပခဲ့ပပီြီး

အကျ ြီးစီြီးပွာြီးဖရြီးတူသညဲ့် ဖ သတွင်ြီးနှငဲ့် ကြ္ာဲ့မပသနောြျာြီးကို ဖဆွြီးဖနွြီးကာ လွပ်လပ်ပွင်ဲ့လင်ြီး အာြီးလံိုြီးအကျံ ြီး၀င်သညဲ့်

အင် ိုပစေတ် ဖ သတစ်ခို ထန်ြီးသြ်ြီးထာြီးဖရြီးအတွက် ပူြီးဖပါင်ြီးဖဆာင်ရက်ြည်ဲ့ လက်ဖတွွဲ့နယ်ပယ်ြျာြီးနှင်ဲ့ ပတ်သက်ပပီြီး

အမြင်မခင်ြီးေလှယခ
် ဲ့ကကသည် (Kalita, 2021, April 8)။ QUAD အေွွဲ့၀င်နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ မေစ်လာသညဲ့် အနဒယ နိုင်ငံအဖနမေငဲ့်

မြန်ြာဲ့အဖရြီးနှငဲ့် ပတ်သက်၍ အာဏာရှင် တရိုတ်နိုင်ငံနှငဲ့် ြည်သက

ိုေ့ ွကွမပာြီးမပာြီး ရပ်တည်ြည် ဆိုသည်ကို

ဖစာငဲ့်ကကညဲ့်ရြည် မေစ်သည်။ အနဒယအဖနနှငဲ့်ကဖတာဲ့ အြ်နီြီးချင်ြီး ီြိုကဖရစီနိုင်ငံ တစ်ခိုအဖနမေငဲ့် မြန်ြာ၏

ီြိုကဖရစီအကူြီးအဖမပာင်ြီးကို အစဥ်အပြ ဖထာက်ခံပါသည်ဟို တရာြီး၀င်ဖမပာကကာြီးထာြီးပါသည်။

31
 အနဒယ၏ အဖရှွဲ့ဖမြာက် မပည်နယ်မေစ်ပပီြီး မြန်ြာနိုင်ငံ ချင်ြီးမပည်နယ်နှင်ဲ့ နယ်နြတ် ဆက်စပ်လျှက်ရှဖသာ

ြီဇိုရြ်မပည်နယ်ကဖတာဲ့ မြန်ြာစစ်တပ်၏ တိုက်ခိုက်ြှုြျာြီးဖကကာငဲ့် ထွက်ဖမပြီးခိုလံှုလာသူြျာြီးကို ကက ဆလ

ို က်ခံလျက်

ရှသည်။ ၂၀၂၁ ခိုနှစ် စစ်ဖကာင်စီ အာဏာသြ်ြီးပပီြီးဖနောက် ဖနရပ်စွနေ့်ခွာ ထွက်ဖမပြီးရသညဲ့် ိုကခသည်

တစ်သန်ြီးဖကျာ်သည်ဟို ISP.Myanmar ကဆိုပါသည်။ ထိုအထြှ အနဒယနိုင်ငံ ြီဇိုရြ်မပည်နယ်ထသိုေ့ စစ်ဖဘြီးဖရှာင်

ိုကခသည် (၄၀၀၀၀) ၀န်ြီးကျင်နှငဲ့် ြဏပူရနယ်ထသိုေ့ (၅၀၀၀) ြှ (၆၀၀၀) ၀န်ြီးကျင် ၀င်ဖရာက်ခဲ့သည်။ အနဒယဘက်ကို

ထွက်ဖမပြီး တြ်ြီးဖရှာင်လာသူြျာြီးအတွက် ြီဇိုရြ်မပည်နယ်ြှာ အလွန်အဖရြီးပါပပီြီး အချက်အချာကျသညဲ့်

ဖနရာမေစ်လာခဲ့သည်။ Chin-Kuki-Mizo (CHIKIM)/ Chinlungchuk/ Zohnahthlak ဟို ဖခေါ်ဖသာြျ ြီးနွယစ

် ိုြျာြီး

ဖနထိုင်ကကပပီြီး ြျ ြီးနွယစ
် ိုချင်ြီး ဆက်စပ်ြှု၊ ယဥ်ဖကျြီးြှုနှငဲ့် ဘာသာစကာြီး ဆက်စပ်ြှုြျာြီးဖကကာငဲ့် ြီဇိုမပည်သူြျာြီးအဖနမေငဲ့်

မြန်ြာမပည်ြှလာဖသာ စစ်ဖဘြီးဖရှာင် ိုကခသည်ြျာြီး (ချင်ြီးလူြျ ြီးအြျာြီးစို)ကို ဖနွြီးဖထွြီးစွာလက်ခံကက ဆိုကကသည်။

UNHCR ရံိုြီးစိုက်ရာ ဖ လီပြ ွဲ့ကို သွာြီးဖရာက်ပပီြီး UN အသအြှတ်မပ ိုကခသည်ခံယူြညဲ့်

မြန်ြာ ိုကခသည်ြျာြီးအတွက် ြီဇိုရြ်မပည်နယ်က ထွက်ဖပါက်တစ်ခို မေစ်လာခဲ့သည်။ အနဒယ ဟိုမပည်ထဖရြီး

၀န်ကကီြီးဌာနြှ ြီဇိုရြ်အစိုြီးရနှငဲ့် ြဏပူရအစိုြီးရထံ မြန်ြာစစ်ဖဘြီးဖရှာင်ြျာြီးကို လက်ြခံရန် တိုက်ရိုက်ညွှန်ကကာြီးစ ာ

ဖပြီးပိုေ့ဖသာ်လည်ြီး ြီဇိုရြ်၀န်ကကီြီးချ ပ်ြှ လက်ြခံခဲ့ဖပ။ ြီဇိုရြ်မပည်နယ်ဖရာက် မြန်ြာ စစ်ဖဘြီးဖရှာင်ြျာြီးကို

မပည်နယ်အစိုြီးရက လိုလိုလာြီးလာြီး ကက ဆိုကကသညဲ့်အမပင် ြီဇိုရြ် အရပ်ဘက်အေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီး၊ ဖ သတွင်ြီး NGO ြျာြီးြှ

အင်အာြီးအလံြီးို အရင်ြီးနှငဲ့် ကူညီလျက်ရှသည်။ Young Mizo Association -YMA, Mizo Zirlai Pawl - MZP နှငဲ့် Mizo

Student Union – MSU အစရှသည်ဲ့ ဖ သခံအရပ်ဘက် အေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီးအမပင် ပိုဂလ

ဂ ကအဖနနှငဲ့်ပါ

မြန်ြာမပည်ြှလာဖသာ စစ်ဖဘြီးဖရှာင် ိုကခသည်ြျာြီးကို ကူညီလျက်ရှသည် (BNI, 2022, Aug 29)။ ေက် ရယ် ီြိုကဖရစီ

ကျငဲ့်သံိုြီးဖသာ နိုင်ငံမေစ်ဖသာဖကကာငဲ့် မပည်နယ်အစိုြီးရ၏ လိုပ်ပိုင်ခွငဲ့်ြူဖဘာင်ထြှ မြန်ြာ စစ်ဖဘြီး ိုကခသည်ြျာြီးကို

လက်ခံခဲ့ဖသာဖကကာငဲ့် အနဒယ ဟိုအစိုြီးရအဖနမေငဲ့်၀င်ဖရာက်စွက်ေက်ခွငဲ့် ြရှဖပ။

အချ ပ်အာြီးမေငဲ့်ဆလ
ို ျှင် မြန်ြာနိုင်ငံဖရြီး အကကပ်အတည်ြီးနှငဲ့် ပတ်သက်၍ အနဒယအစိုြီးရ၏ ရပ်တည်ြှုြှာ

အဖမခခံအာြီးမေငဲ့် ၀ဖရာဓမေစ်ဖနသည်။ တစ်ဘက်တွင်ဖ သတွင်ြီး ီြိုကဖရစီနိုင်ငံကကီြီး မေစ်ဖသာဖကကာငဲ့်

မြန်ြာဲ့ ီြိုကဖရစီအဖရြီးကို ြျက်ကွယမ် ပ ရန် ြမေစ်နိုင်သကဲ့သိုေ့ ဖ သတွင်ြီးအင်အာြီးကကီြီးြာြီးဖသာ တရိုတ်နိုင်ငံနှငဲ့်

မြန်ြာနိုင်ငံ ပိုြိုနီြီးစပ်သာွ ြီးြည်ကို ြလိုလာြီးဖပ။ ထိုဖကကာငဲ့် တရိုတ်နှင်ဲ့ နီြီးကပ်စွာ ပတ်သတ်ြှု ရှဖနဖသာ စစ်ဖကာင်စီကို

မပတ်မပတ်သာြီးသာြီး ဆန်က
ေ့ ျင်ရန် အနဒယအတွက် တွနေ့်ဆိုတ်ဖနသညဲ့် သဖဘာရှသည်။ တစ်နည်ြီးအာြီးမေငဲ့် အနဒယအစိုြီးရ

အစဥ်အဆက် ကျငဲ့်သံိုြီးခဲ့ဖသာ ြည်သညဲ့် အစိုြီးရမေစ်ပါဖစ ြည်သညဲ့်နည်ြီးမေငဲ့် အာဏာရယူခဲ့ပါဖစ အနဒယအဖနမေငဲ့် ၎င်ြီး၏

အြျ ြီးသာြီး အကျ ြီးစီြီးပွာြီးကို ြျက်ဖြှာက်မပ ၍ ဆက်ဆံသွာြီးြည်သာမေစ်သည်။

32
၂.၅ အ ဆယံ
အာဏာသြ်ြီးြှု ဖနောက်ဆက်တွ မြန်ြာဲ့နိုင်ငံဖရြီး အကျပ်အတည်ြီးကို ဖမေရှင်ြီးရာ၌ အင်အာြီးကကီြီး

နိုင်ငံြျာြီးမေစ်ဖသာ တရိုတ်၊ အဖြရကန်၊ အနဒယတိုေ့အမပင် ကိုလသြဂဂ လံိုခခံ ဖရြီးဖကာင်စီတေ့က

ို ပါ အာဆီယံ၏

ဦြီးဖဆာင်ကိုင်တွယ်ြှုကို ဖထာက်ခံထာြီးကကသည်။ ထိုေ့ဖကကာငဲ့် မြန်ြာဲ့ အဖရြီးနှငဲ့် ပတ်သက်၍ အဖြရကန်နှငဲ့် တရိုတ်

ထပ်တိုက်ဖတွွဲ့ြှု (သ)ိုေ့ အမငင်ြီးပွာြီးြှုကို ဖရှာင်လွှရန်၊ ထိုနိုင်ငံကကီြီးြျာြီး အလွန်အကျွံ ပါဝင်ပတ်သက်ြှု ြမေစ်ဖစရန်အတွက်

အာဆီယံအေွွဲ့ကကီြီးက အဖရြီးပါလာသည်။ ြူလေွွဲ့စည်ြီးချန်ြှစ၍ အစဉ်အဆက် ကျငဲ့်သံိုြီးခဲ့ဖသာ အဖမခခံြူြျာြီးမေစ်သညဲ့်

ဆံိုြီးမေတ်ချက် ချြှတ်ရာတွင် ဖဆွြီးဖနွြီးညနှုင်ြီးမခင်ြီးနှငဲ့် အာြီးလံိုြီးသဖဘာတူညီရမခင်ြီး (Consultation and Consensus)၊

အေွွဲ့ဝင်နိုင်ငံတစ်ခို၏ မပည်တွင်ြီးဖရြီး ဝင်ဖရာက်ြစွက်ေက်မခင်ြီး (Non-interference) စသညဲ့် အာဆီယံ၏

အဖမခခံြူဖကကာငဲ့် မြန်ြာဲ့မပည်တွင်ြီးဖရြီးနှငဲ့် ပတ်သက်၍ အစဉ်နှုတ်ဆတ်ဖလဲ့ရှခဲ့ဖသာ အာဆီယံအဖနမေငဲ့် ယခိုအခါ

မြန်ြာဲ့အဖရြီးနှငဲ့် ပတ်သက်၍ ကကီြီးြာြီးဖသာ မပဿနောအမေစ် အဖလြီးထာြီးခဲ့ကကပပီြီး အဖရြီးယူဖဆာင်ရက်ြှုြျာြီး

မပ လိုပ်ခဲ့ကကသည် (Zaw, 2022)။

စစ်အာဏာသြ်ြီးသညဲ့် ဖေဖော်ဝါရီလ (၁) ရက်ဖနေ့ကတည်ြီးက လက်ရှအာဆီယံဥကကဌြှ ဖတွွဲ့ဆံိုဖဆွြီးဖနွြီးရန်၊

ညနှုင်ြီးရန်၊ အဖမခအဖနအာြီးလံိုြီး ပံိုြှန်မပန်မေစ်ဖအာင် ဖဆာင်ရက်ရန် တိုက်တွန်ြီးသညဲ့် ဖကကညာချက် ထိုတ်မပန်ခဲ့သည်။

မြန်ြာဲ့အဖရြီးနှငဲ့် ပတ်သက်၍ အာဆီယဝ

ံ န်ကကီြီးြျာြီး အလွတ်သဖဘာ အစည်ြီးအဖဝြီးကို ၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊ ြတ်လ (၂) ရက်တွင်

မပ လိုပ်ခဲ့ပပီြီး ဧပပီလ (၂၄) ရက်တွင် မြန်ြာဲ့အဖရြီး အဖမေရှာရန် အာဆီယံ ထပ်သီြီးအစည်ြီးအဖဝြီးကို ကျင်ြီးပခဲ့သည်။

ထိုအစည်ြီးအဖဝြီးသည် နှစ်ဖပါင်ြီး ၅၄ နှစ်အတွင်ြီး ပထြဆံိုြီးအမေစ် အေွွဲ့ဝင် နိုင်ငံတစ်ခို၏ မပဿနောကို

ထပ်သီြီးအစည်ြီးအဖဝြီးဖခေါ်ယူပပီြီး အဖမေရှာရန် ကက ြီးပြ်ြီးခဲ့မခင်ြီးမေစ်သည် (ISP-Myanmar, 2021 Aug 30)။

မြန်ြာစစ်ဖကာင်စီ ဥကကဌကိုယ်တိုင် တက်ဖရာက်ခဲ့ဖသာ ထိုထပ်သီြီး အစည်ြီးအဖဝြီး၌ ဘံိုသဖဘာတူညီချက် (၅)

ရပ်ထွက်ဖပေါ်လာခဲ့သည်။ ၎င်ြီးတိုေ့ြှာ -

(၁) အကကြ်ြီးေက်ြှုြျာြီး ချက်မခင်ြီးရပ်တနေ့်ရန်

(၂) ပါဝင်သူအာြီးလံိုြီး အမပ သဖဘာဖဆာင်ဖသာ ဖတွွဲ့ဆံိုဖဆွြီးဖနွြီးြှုမပ လိုပ်ရန်

(၃) အထူြီးကိုယ်စာြီးလှယ် ခနေ့်အပ်ပပီြီး ကကာြီးဝင်ညနှုင်ြီးဖပြီးရန်

(၄) အာဆီယံ လူသာြီးချင်ြီးစာနောြှု အကူအညီဖပြီးဖရြီး ညနှုင်ြီးပူြီးဖပါင်ြီး ဖဆာင်ရက်ဖရြီးစင်တာြှ တဆငဲ့်

အကူအညီြျာြီး ဖပြီးရန်နှငဲ့်

(၅) အထူြီးကိုယ်စာြီးလှယ်နှငဲ့် အေွွဲ့ မြန်ြာနိုင်ငံသိုေ့ သွာြီးဖရာက်ရန်မေစ်သည် (Myanmar Now, 2021, July 14) ။

မြန်ြာဲ့အဖရြီး ဖမေရှင်ြီးရန် အာဆီယံဘံိုသဖဘာတူညီချက် (၅) ရပ်နှငဲ့် ပတ်သက်၍ အဓကအဟနေ့်

အတာြီးမေစ်ဖနဖသာ အချက် (၂) ချက်ရှသည်။ ပထြအချက်အဖနမေငဲ့် အာဆီယံအေွွဲ့ဝင်နိုင်ငံြျာြီး အတွင်ြီး မြန်ြာနိုင်ငံနှငဲ့်

33
ပတ်သက်၍ သဖဘာထာြီးကွလွြှု ရှဖနမခင်ြီးနှငဲ့် ိုတယအချက်ြှာ စစ်ဖကာင်စီ၏ ဘံိုသဖဘာတူညီချက် (၅) ရပ်အဖပေါ်

လိုက်နောြှုြရှမခင်ြီးက အာဆီယံအေွွဲ့အတွက် စန်ဖခေါ်ြှုမေစ်ဖနသည်။ ပထြအချက်အဖနမေငဲ့် အာဏာသြ်ြီးြှုအဖပေါ်

အာဆီယံအေွွဲ့ဝင် နိုင်ငံြျာြီး၏ တံမိုေ့ ပန်ြှုက ြတူညီကကပါ။ အထူြီးသမေငဲ့် မြန်ြာစစ်ဖခါင်ြီးဖဆာင်ြျာြီးနှငဲ့် ရင်ြီးနှီြီးဖသာထိုင်ြီး၊

ကွန်မြ နစ်စနစ် ကျငဲ့်သံိုြီးဖသာ ီယက်နြ်နှငဲ့် လာအို၊ အာဏာရှင်ဖခါင်ြီးဖဆာင် အိုပ်ချ ပ်ဖသာ ကဖြ္ာ ီယာြီးတိုေ့က

အေွွဲ့ဝင်နိုင်ငံတစ်ခို၏ မပည်တွင်ြီးဖရြီးကို ဝင်ဖရာက်စွက်ေက်မခင်ြီး ြမပ ရဟူဖသာ အာဆီယံအဖမခခံြူဝါ ကို

ကိုင်စွထာြီးကကသည်။ ေလစ်ပိုင်ကလည်ြီး မြန်ြာဲ့အဖရြီးြှာ မပည်တွင်ြီးဖရြီးသာ မေစ်သည်ဟို ဖမပာပပီြီး နှုတ်ဆတ်ဖနခဲ့သည်။

အင် ိုနီြီးရှာြီး၊ ြဖလြီးရှာြီးနှငဲ့် စကဂာပူနိုင်ငံြျာြီးကဖတာဲ့ အရပ်သာြီးြျာြီးအဖပေါ် စစ်တပ်ြှ အင်အာြီး

သံိုြီးေနှပ်သတ်မေတ်မခင်ြီးြျာြီးကို မပစ်တင်ရှုတ်ချပပီြီး လူူ့အခွငဲ့်အဖရြီး မြငဲ့်တင်မခင်ြီး၊ ကာကွယ်မခင်ြီးနှငဲ့် လူြှုတရာြီးြျှတြှု

မြငဲ့်တင်မခင်ြီးတက
ိုေ့ ို လိုပ်ဖဆာင်နိုင်ရန် အာဆီယံ အေွွဲ့ဝင်နိုင်ငံြျာြီး၏ ပဋဉာဏ်စာတြ်ြီးပါ ကတကဝတ်အရ ီြိုကဖရစီ

လြ်ြီးဖကကာင်ြီးသိုေ့ သွာြီးရန် တိုက်တွန်ြီးခဲ့ကကသည် (ISP-Myanmar, 2021, Aug 30)။

ထအ
ိုေ့ မပင် ၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊ ဇွန်လအတွင်ြီးက ကိုလသြဂဂ အဖထွဖထွညီလာခံ၌ မြန်ြာနိုင်ငံသိုေ့

စစ်လက်နက်ပစစည်ြီးြျာြီး စီြီးဝင်ဖနမခင်ြီးကို တာြီးမြစ်သညဲ့် ဆံိုြီးမေတ်ချက်ကို ြခွရာတွင် အာဆီယံ အေွွဲ့ဝင်နိုင်ငံြျာြီးအနက်

အင် ိုနီြီးရှာြီး၊ ြဖလြီးရှာြီး၊ ေလစ်ပိုင်နှငဲ့် စကဂာပူ၊ ီယက်နြ်တက

ိုေ့ ဖထာက်ခံြ ဖပြီးခဲ့ဖသာ်လည်ြီး ကျန်အာဆီယံ နိုင်ငံြျာြီးက

ြြဖပြီးဘဖနခဲ့သည် (Myanmar Now, 2021, Dec 11)။ မြန်ြာဲ့ အဖရြီးကို ဖမေရှင်ြီးရန် အထူြီးကိုယ်စာြီးလှယ်

ခနေ့်အပ်သညဲ့်ကစစ၌လည်ြီး အေွွဲ့ဝင်နိုင်ငံြျာြီးကကာြီး အမြင်ကွမပာြီးြှုရှခဲ့ပပီြီး အချန်ြကကနေ့်ကကာသငဲ့်ဘ ကကနေ့်ကကာြှုရှခဲ့သည်။

ကျွန်ြီးစွယန
် ိုင်ငံြျာြီးမေစ်ဖသာ အင် ိုနီြီးရှာြီး၊ ြဖလြီးရှာြီးနှငဲ့် စကဂာပူနိုင်ငံတက
ိုေ့ မြန်ြာဲ့အဖရြီးြှာ အယူအဆပိုင်ြီးဆိုင်ရာ

အခိုင်ြာဆံိုြီးမေစ်သညဲ့် အင် ိုနီြီးရှာြီးကိုယ်စာြီးလှယ်ကို ခနေ့်အပ်ချင်ဖသာ်လည်ြီး အာရှကျွန်ြီးြကကီြီး နိုင်ငံြျာြီးမေစ်ဖသာ ထိုင်ြီး၊

လာအို၊ ကဖြ္ာ ီယာြီးနှငဲ့် ီယက်နြ်တက

ိုေ့ မြန်ြာစစ်ဖကာင်စီနှငဲ့် ရင်ြီးနှီြီးဖသာ ထိုင်ြီးနိုင်ငံ၏ ကိုယ်စာြီးလှယ်ကို

ခနေ့်အပ်လိုကကသည်။ အဖကျအလည် ဖဆွြီးဖနွြီးပပီြီးဖနောက် ထိုအချန်က အာဆီယံ ဥကကဌ တာဝန်ယူထာြီးဖသာ ဘရူနိုင်ြီးြှ

ကိုယ်စာြီးလှယ်ကို တာဝန်ဖပြီးခဲ့သည် (IPS-Myanmar, 2021, Aug 30)။ အာဆီယံအေွွဲ့ ဥကကဌ မေစ်ဖသာ်လည်ြီး

သံခင်ြီးတြန်ခင်ြီး၌ အဖတွွဲ့အကကံ အာြီးနည်ြီးပပီြီး မြန်ြာဲ့အဖရြီးဖမေရှင်ြီးရာ၌ တက်တက်ကကွကကွ ြရှခဲ့ဖသာ ဘရူနိုင်ြီးနိုင်ငံြှ

ဦြီးဖဆာင်ကိုယ်စာြီးလှယ် မေစ်လာမခင်ြီးြှာ မြန်ြာဲ့အဖရြီး ဖမေရှင်ြီးဖပြီးြညဲ့် အာဆီယံ၏ အခန်ြီးကဏ္ဍကို မြန်ြာမပည်သူြျာြီး

ယံကို ကည်ြှုနည်ြီးခဲ့သည်။

ိုတယအချက်အဖနမေငဲ့် အာဆီယံ၏ ဘံိုသဖဘာတူညီချက် (၅) ရပ်အဖပေါ် စစ်ဖကာင်စီ၏ တိုနေ့်မပန်ြှုမေစ်သည်။

နိုင်ငံတွင်ြီး အကကြ်ြီးေက်ြှုြျာြီး ချက်မခင်ြီးရပ်တနေ့်ဟို အာဆီယံ ဘံိုသဖဘာတူညီချက်တွင် ပထြဆံိုြီးနှငဲ့်

အဖရြီးအကကီြီးဆံိုြီးအချက်အမေစ် သတ်ြှတ်ထာြီးသည်။ အာဆီယ၏

ံ ဘံိုသဖဘာတူညီချက်တွင် ချက်မခင်ြီးဟို

ပါရှခဲ့ဖသာ်လည်ြီး ထိုသဖဘာတူညီချက် ချြှတ်ပပီြီး တစ်နှစ်ဖကျာ် ကကာသည်အထ စစ်ဖကာင်စီ၏ အရပ်သာြီးြျာြီးအဖပေါ်

34
ဖလဖကကာင်ြီးြှ တိုက်ခိုက်မခင်ြီး၊ ဖကျြီးရာြျာြီး ြီြီးရှုွဲ့ေျက်စီြီးမခင်ြီး စသညဲ့်လိုပ်ရပ်ြျာြီး ရပ်တနေ့်သွာြီးမခင်ြီးြရှခဲ့ပါ (Myanmar

Now, 2022 Nov 10)။ အာဆီယံအေွွဲ့ဝင်နိုင်ငံြျာြီးကကာြီး ကာလအတန်ကကာ အဖမခအတင်မေစ်ပပီြီးဖနောက် အလှညဲ့်ကျ ဥကကဌ

ဘရူနိုင်ြီးနိုင်ငံြှ ိုတယ နိုင်ငံမခာြီးဖရြီးဝန်ကကီြီး ါတိုအီရီဝြ်ယူဖဆာပ်ကို အာဆီယံ အထူြီးကိုယ်စာြီးလှယ်အမေစ်

ခနေ့်အပ်ခဲ့သည်။ အထူြီးကိုယ်စာြီးလှယ်၏ ဖဆာင်ရက်ရြညဲ့် အချက် (၃) ချက်ြှာ လူသာြီးချင်ြီးစာနောြှု ဖမေရှင်ြီးရန်

ဘက်စံိုအေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီးနှငဲ့် နိုင်ငံဖရြီးအရ ဖဆွြီးဖနွြီးအဖမေရှာရန် ကကာြီးခံတက

ို ်တွန်ြီးညနှုင်ြီးဖရြီးတိုေ့ မေစ်သည်။

ဘံိုသဖဘာတူညီချက် (၅) ရပ်တွင် ပါဝင်ဖသာ အာဆီယံ လူသာြီးချင်ြီးစာနောြှု အကူအညီဖပြီးဖရြီးညနှုင်ြီး

ပူြီးဖပါင်ြီးဖဆာင်ရက်ဖရြီး စင်တာြှတဆငဲ့် အကူအညီဖပြီးရန် ကစစအတွက် ၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊ ဩဂိုတ်လ ၁၈ ရက်ဖနေ့က

မပ လိုပ်ခဲ့ဖသာ အာဆီယံ အစည်ြီးအဖဝြီးတွင် ဖငွသာြီးအပါအဝင် ဖဆြီးနှငဲ့် ဆက်စပ်ပစစည်ြီးြျာြီး၊ စက်ကရယာြျာြီးအတွက်

စိုစိုဖပါင်ြီး အဖြရကန်ဖ ေါ်လာ ၈ သန်ြီးနီြီးပါြီးကို မြန်ြာအာြီး လှ ါန်ြီးရန် သဖဘာတူခဲ့သည် (ISP-Myanmar, 2021, Aug

30)။ သဖ
ိုေ့ သာ် အကကြ်ြီးေက်ြှုြျာြီး ရပ်ဆဖရြီးနှငဲ့် နိုင်ငံဖရြီး အကကပ်အတည်ြီးြျာြီး ဖမေရှင်ြီးရန် ဘက်စံိုအေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီးနှငဲ့်

နိုင်ငံဖရြီးအရ ဖဆွြီးဖနွြီးအဖမေရှာရန် ကစစရပ်နှငဲ့် ပတ်သက်၍ ဖဆာင်ရက်နိုင်မခင်ြီး ြရှခဲ့ဖပ။ အထူြီးသမေငဲ့်

ေြ်ြီးဆီြီးထန်ြီးသြ်ြီးခံ ဖ ေါ်ဖအာင်ဆန်ြီးစိုကကည်နှငဲ့် ဖတွွဲ့ခွငဲ့်ရရန် ဖတာင်ြီးဆိုြှုကို စစ်ဖကာင်စီက မငင်ြီးပယ်ခဲ့သည်။ အလာြီးတူ

ေြ်ြီးဆီြီးထာြီးသညဲ့် NLD ထပ်ပိုင်ြီးဖခါင်ြီးဖဆာင်ြျာြီး NUG, CRPH စသညဲ့်အေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီး ဖတွွဲ့ဆဖ

ံို ဆွြီးဖနွြီးပွတွင်

ပါဝင်ဖရြီးကို လံိုြီးဝမငင်ြီးပယ် ခဲ့သည် (Aung, 2022, Sept 28)။ အာဆီယံ အထူြီးကိုယ်စာြီးလှယ်အေွွဲ့ အဖနမေငဲ့်

စစ်ဖကာင်စီအမပင် ဖ ေါ်ဖအာင်ဆန်ြီးစိုကကည်၊ NUG, CRPH တလ

ိုေ့ ို အေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီးနှငဲ့် ပါဖတွွဲ့ဆရ
ံို န်

ဘံိုသဖဘာတူညီချက်ြှာပါပပီြီး နိုင်ငံတကာ အဓက ဖတာင်ြီးဆိုဖနဖသာ အချက်လည်ြီးမေစ်သည်။ စစ်ဖကာင်စီအဖနမေငဲ့်

၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊ ဧပပီလက ချြှတ်ခဲ့ဖသာ ဘံိုသဖဘာတူညီချက်ကို လက်ခံခဲ့ဖသာ်လည်ြီး လက်ဖတွွဲ့တွင် မငင်ြီးပယ်ခဲ့သည်။

ထဖ
ိုေ့ ကကာငဲ့် ဖအာက်တိုဘာ ထပ်သီြီးအစည်ြီးအဖဝြီး ြကျင်ြီးပြီရက်ပိုင်ြီးတွင် စစ်ဖကာင်စီ ဥကကဌကို တက်ဖရာက်ခွငဲ့်ြမပ ဘ

နိုင်ငံဖရြီးအရ ကိုယ်စာြီးမပ သူ တစ်ဦြီးဦြီးကိုသာ ေတ်ကကာြီးရန် အာဆီယံ နိုင်ငံမခာြီးဖရြီးဝန်ကကီြီးြျာြီးက ဆံိုြီးမေတ်ခဲ့ကကသည်

(Myanmar Now, 2021, Dec 11)။ အေွွဲ့ဝင်နိုင်ငံတစ်ခို၏ မပည်တွင်ြီးဖရြီးကို ဝင်ဖရာက်ြစွက်ေက်ရဟူဖသာ

ပဋညာဉ်ဖကကာငဲ့် အာဆီယံ၏ ကကံ ဖတာငဲ့်ကကံ ခ အထက်ပါ ဆံိုြီးမေတ်ချက်ြှာ သြိုင်ြီးဝင်မေစ်ခဲ့သည်။

စစ်ဖကာင်စီဘက်ြှလည်ြီး နိုင်ငံအကကီြီးအက (သ)ိုေ့ သူူ့ကိုကိုယ်စာြီးမပ နိုင်သူ ြဟိုတ်လျှင် အစည်ြီးအဖဝြီး ြတက်ဖရာက်ဟို

တံမိုေ့ ပန်ခဲ့မခင်ြီးဖကကာငဲ့် ၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊ ဖအာက်တိုဘာလတွင် ကျင်ြီးပဖသာ ASEAN ထပ်သီြီးအစည်ြီးအဖဝြီးြှ အစမပ ၍

ြည်သညဲ့်ထပ်သီြီးအစည်ြီးအဖဝြီးြှ တက်ဖရာက်ခွငဲ့်ြရှခဲ့ဖပ။

သဖ
ိုေ့ သာ် ၂၀၂၂ - ၂၀၂၃ တွင် အာဆီယံ ဥကကဌအမေစ် ကဖြ္ာ ီြီးယာြီး ဝန်ကကီြီးချ ပ် ဟွန်ဆန်တာဝန်ယူ

ဖဆာင်ရက်လာဖသာ အချန်တွင် မြန်ြာစစ်ဖခါင်ြီးဖဆာင်ြျာြီး အာဆီယံ ထပ်သီြီးအစည်ြီးအဖဝြီးသိုေ့

မပန်လည်တက်ဖရာက်နိုင်ရန် အစွြ်ြီးကိုန် ကက ြီးစာြီးြည်ဟို တရာြီးဝင် ဖမပာကကာြီးလာခဲ့သည်။ စစ်ဖကာင်စီ၏

35
နိုင်ငံမခာြီးဖရြီးဝန်ကကီြီးကို ေနွြ်ြီးပင်သိုေ့ ေတ်ဖခေါ်ဖတွွဲ့ဆံိုပပီြီးဖနောက် ၂၀၂၂ ခိုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီလဆန်ြီးပိုင်ြီးတွင် ဖနမပည်ဖတာ်သိုေ့

ကိုယ်တင
ို ်သွာြီးဖရာက်၍ စစ်ဖကာင်စီဥကကဌနှငဲ့် ဖတွွဲ့ဆံိုဖဆွြီးဖနွြီးြည်ဟို လူသရှင်ကကာြီး ဖမပာကကာြီးခဲ့သည်။

အဖရှွဲ့ဖတာင်အာရှတွင် တရိုတ်နှငဲ့် အနီြီးကပ်ဆံိုြီးနိုင်ငံဟို အသအြှတ်မပ ထာြီးသညဲ့် ကဖြ္ာ ီြီး ယာြီးဝန်ကကီြီးချ ပ်အမေစ်

နှစ်ဖပါင်ြီး (၄၀) နီြီးပါြီး အာဏာရယူထာြီးသူ ဟွန်ဆန်ြှာ စစ် ိုလ်ချ ပ် တစ်ဦြီးပင်မေစ်သည်။ မြန်ြာစစ် ိုလ်ချ ပ်ြျာြီးနည်ြီးတူ

ကဖြ္ာ ီြီးယာြီးဝန်ကကီြီးချ ပ် ဟွန်ဆန်ြှာလည်ြီး လူူ့အခွငဲ့်အဖရြီးချ ြီးဖောက်ြှုြျာြီးနှငဲ့် အကျငဲ့်ပျက်ချစာြီးြှုြျာြီးဖကကာငဲ့်

နိုင်ငံတကာအသိုင်ြီးအဝိုင်ြီး၏ ကာလကကာရှည် မပစ်တင်ဖဝေန်ြှုကို ခံဖနရသူမေစ်သည်။ ၂၀၂၂ ခိုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီလတွင်

ကဖြ္ာ ီြီးယာြီးဝန်ကကီြီးချ ပ် ဟွန်ဆန်နှငဲ့်အတူ အာဆီယံအထူြီးကိုယ်စာြီးလှယ် အသစ်မေစ်သူ နိုင်ငံမခာြီးဖရြီးဝန်ကကီြီး

ပရတ်ဖဆာဲ့ခွန်ြီးတိုေ့ ဖနမပည်ဖတာ် သေ့လ

ို ာဖရာက်ခဲ့သည်။

ထဖ
ိုေ့ ကကာငဲ့် ကဖြ္ာ ီြီးယာြီး ဝန်ကကီြီးချ ပ် ဟွန်ဆန်သည် စစ်ဖကာင်စီဥကကဌကို လူကိုယ်တိုင်

လာဖရာက်ဖတွွဲ့ဆံိုသညဲ့် ပထြဆံိုြီး နိုင်ငံတကာဖခါင်ြီးဖဆာင် မေစ်လာသည် (Myanmar Now, 2021, Dec 11)။ ဟွန်ဆန်၏

ဖနမပည်ဖတာ်ခရီြီးစဉ်နှငဲ့် ပတ်သက်၍ အာဆီယံ ဘံိုသဖဘာတူညီချက် (၅) ရပ်အဖကာင်အထည်ဖော်ဖရြီး စစ်ဖကာင်စီြှ

ပူြီးဖပါင်ြီးဖဆာင်ရက်မခင်ြီး ြရှသမေငဲ့် မြန်ြာကို နိုင်ငံဖရြီးအရ ကိုယ်စာြီးမပ ခွငဲ့် ြဖပြီးဟူဖသာ အာဆီယ၏

ံ ရပ်တည်ချက်ကို

ဝန်ကကီြီးချ ပ်ဟွန်ဆန်ြှ ဖမပာင်ြီးလရန် မပ ြူဖနသည်ဟို အာဆီယံဖ သတွင်ြီး ဖဝေန်ြှုြျာြီးရှခဲ့သည်။ ဖဘဂျင်ြီးအစိုြီးရကို

ဖကျာဖထာက်ဖနောက်ခံမပ ၍ ကဖြ္ာ ီြီးယာြီး မပ ြူဖနမခင်ြီး မေစ်သည်ဆိုဖသာ အမြင်ြျ ြီးမေစ်သည် (BBC News, 2022, Jan

9)။ သဖ
ိုေ့ သာ် ဟွန်ဆန်၏ ဖနမပည်ဖတာ်ခရီြီးစဉ်ြှာ ထင်သဖလာက် ခရီြီးြဖပါက်ခဲ့ပါ။ အထူြီးသမေငဲ့် ေြ်ြီးဆီြီး

ထန်ြီးသြ်ြီးခံဖနရဖသာ ဖ ေါ်ဖအာင်ဆန်ြီးစိုကကည်နှငဲ့် ဖတွွဲ့ဆခ

ံို ွငဲ့်ရရန် ဟွန်ဆန်၏ ဖတာင်ြီးဆိုချက်ကို စစ်ဖကာင်စီဘက်ြှ

ပယ်ချခဲ့သည်။ အချန်တစ်နှစ်ခွ ကကာသည်အထ အာဆီယံ ဘံိုသဖဘာတူညီချက် (၅) ရပ်ကို စစ်ဖကာင်စီြှ လိုက်ဖလျာမခင်ြီး

ြရှသညဲ့်အတွက် ဟွန်ဆန်ကိုယ်တိုင် မြန်ြာဲ့အဖရြီးဖမေရှင်ြီးရန် လြ်ြီးပတ်ဖနပပီမေစ်ဖကကာင်ြီး ထိုတ်ဖော်ဖမပာဆိုခဲ့ပပီြီး ၂၀၂၂

ခိုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၆ ရက်တွင် မြန်ြာဲ့အဖရြီးကို လက်ဖလျာဲ့လိုက်ပပီမေစ်ဖကကာင်ြီး တရာြီးဝင်ဖမပာကကာြီးခဲ့သည် (Zen,

2022 Nov 10)။ အာဆီယံ ဘံိုသဖဘာတူညီချက်ြျာြီး အဖကာင်အထည် ဖပေါ်ြလာမခင်ြီးနှငဲ့်အတူ အာဆီယံနိုင်ငံမခာြီးဖရြီး

ဝန်ကကီြီးြျာြီးကလည်ြီး စစ်ဖကာင်စီအဖပေါ် မပင်ြီးထန်သညဲ့်ဖဝေန်ြှုြျာြီးနှငဲ့် တံိုေ့မပန်ခဲ့သည်။

သဖ
ိုေ့ သာ် အာဆီယံအဖနမေငဲ့် ကျင်ြီးပပပီြီးစီြီးခဲ့ဖသာ အာဆီယံအဆငဲ့်မြငဲ့် ကိုယ်စာြီးလှယ်ြျာြီး၏ အစည်ြီးအဖဝြီးတိုင်ြီး

တွင် စစ်ဖကာင်စီ၏ လိုက်နောရန် မငင်ြီးပယ်ြှုဖကကာငဲ့် ဖရှွဲ့ဆက်ရန် အခက်အခမေစ်ဖနသညဲ့် ဤဘံိုသဖဘာတူညီြှုနှငဲ့်သာ

မြန်ြာဲ့အဖရြီးကို ဖမေရှင်ြီးရန် တိုက်တွန်ြီးခဲ့ကကသည်။ တစ်နည်ြီးအာြီးမေငဲ့် ဖ သတွင်ြီး အင်အာြီးအကကီြီးဆံိုြီးမေစ်သညဲ့်

အာဆီယံအသင်ြီးကကီြီးသည် စစ်ဖကာင်စီ၏ အကကြ်ြီးေက် တိုက်ခိုက်ြှုြျာြီးကို ထထဖရာက်ဖရာက် ြတာြီးနိုင်ခဲ့သလို

ဘက်စံိုအေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီးနှငဲ့် နိုင်ငံဖရြီးအရ ဖဆွြီးဖနွြီးအဖမေရှာရန် ကစစရပ်နှငဲ့် ပတ်သက်၍ ဖဆာင်ရက်နိုင်မခင်ြီး ြရှခဲ့ဘ

36
ထပ်သီြီးအစည်ြီးအဖဝြီးနှငဲ့် ဆက်စပ်အစည်ြီးအဖဝြီးြျာြီးကို စစ်ဖကာင်စီဘက်ြှ တက်ဖရာက်ခွငဲ့် ပတ်ထာြီးသညဲ့်နည်ြီးမေငဲ့်သာ

ေအာြီးဖပြီးနိုင်ခဲ့သည်။

အာဆီယံအေွွဲ့ဝင်နိုင်ငံြျာြီးအတွင်ြီးြှ မြန်ြာနိုင်ငံ၏ အကျပ်အတည်ြီးမပဿနောကို ဖမေရှင်ြီးရာ၌ စစ်ဖကာင်စီ

တစ်ဘက်ထနှငဲ့်သာြက NUG လိုြျ ြီး အေွွဲ့ြျာြီးနှငဲ့် ထဖတွွဲ့ဆက်ဆံသငဲ့်ဖကကာင်ြီး တရာြီးဝင် တိုက်တွန်ြီးြှုြျာြီးရှခဲ့သည်

(Aung, 2022, Aug 6)။ မြန်ြာဲ့အဖရြီးနှငဲ့် ပတ်သက်၍ အာဆီယံအေွွဲ့အတွင်ြီး အတက်ကကွဆံိုြီးမေစ်ကာ NUG

တာဝန်ရှသူြျာြီးနှငဲ့်လည်ြီး ထဖတွွဲ့ဆက်ဆံထာြီးသညဲ့် ြဖလြီးရှာြီး နိုင်ငံမခာြီးဖရြီးဝန်ကကီြီးအေွွဲ့ ၊ အင် ိုနီြီးရှာြီး၊

စကဂာပူနိုင်ငံြျာြီးက စစ်ဖကာင်စီကို ဖြျှာ်လငဲ့်ဖနြညဲ့်အစာြီး ပပ င်ဘက် အြျ ြီးသာြီးညီညွတ်ဖရြီးအစိုြီးရ (NUG) နှငဲ့်သာ

ထဖတွွဲ့ဆက်ဆံဖရြီးကို ြျက်နှောသာ ဖပြီးနိုင်သည်ဟို ရှုမြင်ချက်ြျာြီး ရှဖနသည် (ISP-Myanmar, 2021 Aug 30)။ ၂၀၂၁

ခိုနှစ်၊ ဖအာက်တိုဘာတွင် ကျင်ြီးပဖသာ အာဆီယံ ထပ်သီြီးညီလာခံ ကတည်ြီးက NUG ြှ အာဆီယဆ

ံ ိုင်ရာ

သံအြတ်ခနေ့်အပ်ဖကကာင်ြီး ထိုတ်မပန်ဖကကညာခဲ့သည်။ ထပ်သီြီးအစည်ြီးအဖဝြီး၌ မြန်ြာကို ကိုယ်စာြီးမပ ခွငဲ့်ရရန်

အလှညဲ့်ကျဥကကဌ ဘရူနိုင်ြီးနှငဲ့် အင် ိုနီြီးရှာြီးပြ ွဲ့ဖတာ် ဂျာကာတာ၌ရှဖသာ အာဆီယံ အတွင်ြီးဖရြီးြှ ြီးချ ပ်ရံိုြီးသိုေ့ စာဖရြီးသာြီး

ဖပြီးပိုေ့ဖတာင်ြီးဆိုမခင်ြီး မပ လိုပ်ခဲ့သည် (BBC News, 2021, Nov 20)။ လက်ရှအာဆီယံ၏ ရပ်တည်ြှုကို ကကညဲ့်လျှင် အာဆီယံ

ထပ်သီြီးအစည်ြီးအဖဝြီးပွြျာြီးတွင် NUG ကိုမြန်ြာကိုယ်စာြီးမပ ဖပြီးထာြီးမခင်ြီးြျ ြီး ြရှဖသြီးသလို NUG ၏

ဖတာင်ြီးဆိုြှုြျာြီးအဖပေါ် ဘယ်လိုသဖဘာထာြီး ရပ်တည်သလဆိုမခင်ြီးကို တရာြီးဝင် ထိုတ်မပန်မခင်ြီး ြရှဖသြီးဖပ။

၂၀၂၂ ခိုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာ ၁၀ ရက်ြှ ၁၃ ရက်ဖနေ့အထ ကဖြ္ာ ီြီးယာြီးနိုင်ငံ ေနွြ်ြီးပင်ပြ ွဲ့၌ မပ လိုပ်ခဲ့ဖသာ အာဆီယံ

ထပ်သီြီးညီလာခံ၌ မြန်ြာဲ့အဖရြီး ဘံိုသဖဘာတူညီချက်ြျာြီးကို အဖကာင်အထည်ဖော်ရာ၌ တကျဖသာ

အချန်သတ်ြှတ်ချက် ထာြီးရှရန်နှငဲ့် အချန်ြှီ ြဖဆာင်ရက်နိုင်ပါက အပပီြီးသတ်ဆံိုြီးမေတ်ချက် ချြှတ်ရန် စသညဲ့်အချက်

ထညဲ့်သွင်ြီးဖော်မပလာသည်ကို ဖတွွဲ့ရှရသည်။ အချန်သတ်ြှတ်ချက် ထာြီးရှရန်ကစစြှာ အြျ ြီးသာြီး

ညီညွတ်ဖရြီးအစိုြီးရဘက်ြှ အစဉ်ဖတာင်ြီးဆိုခဲ့ဖသာ ကစစရပ်မေစ်သလို စစ်အာဏာသြ်ြီးပပီြီးဖနောက်ပိုင်ြီး မြန်ြာဲ့အ ဖရြီး

ဖမေရှင်ြီးြှုအတွက် အာဆီယ၏
ံ လိုပ်ဖဆာင်ချက်ြျာြီးထြှ အထဖရာက်ဆံိုြီး ဆံိုြီးမေတ်ချက်မေစ်သည် (RFA, 2022, Nov 15)။

ယင်ြီးညီလာခံြှ မြန်ြာနိုင်ငံနှငဲ့် ပတ်သက်ဖသာ ဆံိုြီးမေတ်ချက် ၁၅ ချက် ချြှတ်ခဲ့ပပီြီး

-အာဆီယဘ
ံ ံိုသဖဘာတူညီချက် ၅ ရပ်ကို အမပညဲ့်အဝ အဖကာင်အထည်ဖော်ရန်

-အာဆီယဘ
ံ က်ြှ သက်ဆိုင်သူအာြီးလံိုြီးနှငဲ့် ထဖတွွဲ့ဆက်ဆံရန်

-အာဆီယထ
ံ ပ်သီြီးအစည်ြီးအဖဝြီးနှငဲ့် နိုင်ငံမခာြီးဖရြီး ဝန်ကကီြီးအစည်ြီးအဖဝြီးြျာြီးတွင် စစ်ဖကာင်စီ ကိုယ်စာြီးလှယ်ကို

တက်ဖရာက်ခွငဲ့်ြမပ ရန်

-အမခာြီးဆက်စပ်အစည်ြီးအဖဝြီးြျာြီး၌ပါ မြန်ြာ၏ကိုယ်စာြီးမပ ြှုကို ထပ်ြံသံိုြီးသပ်ရန်

37
 -စစ်တပ်က မြန်ြာနိုင်ငံ၌ အင်အာြီးအကကီြီးဆံိုြီး လက်နက်ကိုင် အေွွဲ့အစည်ြီး မေစ်ဖသာဖကကာငဲ့် သက်ဆိုင်

သူအာြီးလံိုြီးက တင်ြီးြာြှုြျာြီးကိုဖလျာဲ့ချရန်

-လက်နက်ကိုင်ပဋပကခြျာြီး၌ တရာြီးြျှတြှုရှရှ တာဝန်ခံရန်

-ခွမခာြီးြှုြရှဘ လူသာြီးချင်ြီးစာနောြှု အကူအညီြျာြီး ဖပြီးနိုင်ရန် စသညဲ့်အချက်ြျာြီး ပါဝင်ပါသည် (Appendix-III)။

မြန်ြာအဖရြီးနှငဲ့် ပတ်သက်၍ တကျဖသာ အချန်သတ်ြှတ်ချက် ထာြီးရှေိုေ့ အာဆီယံြှ ဆံိုြီးမေတ်သည်

အထဖရာက်ဆံိုြီး ဆံိုြီးမေတ်ချက် မေစ်သည်ဟို ဆိုနိုင်ဖသာ်လည်ြီး တစ်ဘက်ြှာလည်ြီး အချန်အတိုင်ြီးအတာ ဘယ်ဖလာက်

သတ်ြှတ်ြည်ဆိုသည်ြှာ ဖြြီးခွန်ြီးထိုတ်စရာ မေစ်ဖနသည်။ မြန်ြာစစ်ဖကာင်စီ၏ ပါဝင်ြှုကို အာဆီ ယံ

အစည်ြီးအဖဝြီးအာြီးလံိုြီးြှ ေယ်ရှာြီးြညဲ့် ဆံိုြီးမေတ်ချက်ြျ ြီး ချြှတ်နိုင်ဖပြဲ့ အချန်ဆွထာြီးသည်ဲ့သဖဘာ သက်ဖရာက်ဖနသည်။

သဖ
ိုေ့ သာ် အာဆီယြ
ံ ှ သက်ဆိုင်သူအာြီးလံိုြီးနှငဲ့် ြကကာခင် ထဖတွွဲ့ဆက်ဆံြည်ဟို ဆိုမခင်ြီးဖကကာငဲ့်

အြျ ြီးသာြီးညီညွတ်ဖရြီးအစိုြီးရအပါအဝင် အတိုက်အခံ အင်အာြီးစိုြျာြီးနှငဲ့် အလွတ်သဖဘာ ဖဆွြီးဖနွြီးပွြျာြီး

မေစ်လာနိုင်ပါသည်။

အချ ပ်ဆိုရလျှင် အေွွဲ့ဝင်နိုင်ငံတစ်ခို၏ မပည်တွင်ြီးဖရြီးကို ဝင်ဖရာက်ြစွက်ေက်ရမခင်ြီး (Non-interference)

ဆိုသညဲ့် အဖမခခံြူဖကကာငဲ့် မြန်ြာဲ့အဖရြီးကို အစဉ်နှုတ်ဆတ်ဖနဖလဲ့ရှဖသာ အာဆီယံ အေွွဲ့ကကီြီးအဖနမေငဲ့် ယခိုအခါ

မြန်ြာဲ့အဖရြီးနှငဲ့် ပတ်သက်၍ အဖလြီးထာြီး ဖဆာင်ရက်ခဲ့သည်။ အဖြရကန်နှငဲ့် တရိုတ်ကဲ့သိုေ့ဖသာ အင်အာြီးကကီြီးနိုင်ငံြျာြီး

အပါအဝင် ကိုလသြဂဂ လံိုခခံ ဖရြီးဖကာင်စီတေ့က

ို ပါ အာဆီယံ၏ ဦြီးဖဆာင်ကိုင်တွယ်ြှုကို ဖထာက်ခံထာြီးကကသည်။

စစ်ဖကာင်စီအပါအဝင် အာဆီယံ နိုင်ငံြျာြီးအာြီးလံိုြီး သဖဘာတူညီြှုမေငဲ့် ထွက်ဖပေါ်လာဖသာ အာဆီယံ

ဘံိုသဖဘာတူညီချက် (၅) ရပ်ြှာ လက်ဖတွွဲ့အဖကာင်အထည်ဖော် ဖဆာင်ရက်ရာ၌ စစ်ဖကာင်စီ၏ မငင်ြီးပယ်ြှုဖကကာငဲ့်

ဖရှွဲ့ဆက်ဖဆာင်ရက်ရခက်ဖသာ အဖနအထာြီးမေငဲ့် ရပ်တနေ့်ဖနခဲ့သည်။ စစ်ဖကာင်စီဘက်ြှ ဘံိုသဖဘာတူညီချက်ကို

အဖကာင်အထည်ဖော် ဖဆာင်ရက်ရန် လံိုြီးဝလက်သငဲ့်ြခံဖသာ်လည်ြီး NUG ကိုမြန်ြာနိုင်ငံကိုယ်စာြီးမပ ခွငဲ့် ဖပြီးသည်အထ

အာဆီယံဘက်ြှ လိုပ်ဖဆာင်ချက် ြဖတွွဲ့ရဖသြီးဖပ။ ဤအဖနအထာြီးအရဆိုလျှင် အာဆီယံ အသင်ြီးကကီြီးအဖနမေငဲ့်

မြန်ြာဲ့အဖရြီး အာဆီယံဘံို သဖဘာတူညီချက် (၅) ရပ်ကို အဖကာင်အထည် ဖော်နိုင်ရန်အတွက် စစ်ဖကာင်စီ၏

ပူြီးဖပါင်ြီးဖဆာင်ရက်ြှုကိုသာ ြျက်ဖြှာက်မပ ထာြီးပံိုရသည်။

38
39
 အခန်ေး(၃) မပည်တင
ွ ်ေးအတုက်အခံအင်အ ေးစုြျ ေးနှငာ့် မြန်ြ ာ့ေြုကရ စအရ ေး

၃.၁ မပည်တင
ွ ်ေးအတက
ု ်အခံအင်အ ေးစုြျ ေး ရပေါ်ရပါက်လ မခင်ေး
၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊ ဖေဖော်၀ါရီလ (၁) ရက် အာဏာသြ်ြီးပပီြီးကတည်ြီးက ိုလ်ချ ပ်ြှ ြီးကကီြီး ြင်ြီးဖအာင်လှုင်

ဦြီးဖဆာင်ဖသာ မြန်ြာစစ်တပ်က ပပီြီးခဲ့ဖသာ ဆယ်စိုနှစ်ဖကျာ်အတွင်ြီး USDP အစိုြီးရနှငဲ့် NLD အစိုြီးရ၏ အိုပ်ချ ပ်ြှု

ပံိုစံအာြီးလံိုြီးကို ေျက်သြ်ြီးပစ်ရန် ရည်ရယ်ခဲ့သည်။ ၀န်ကကီြီးဌာနြျာြီးကို ဖပါင်ြီးစပ်မခင်ြီး(သိုေ့ ) ေျက်သြ်ြီးမခင်ြီး မပ လိုပ်ခဲ့မခင်ြီးမေငဲ့်

မပန်လည်ေွွဲ့စည်ြီးခဲ့ပပီြီး စစ်တပ်၏ အတွင်ြီးလူြျာြီးကို ဦြီးဖဆာင်ဖစခဲ့သည်။ ြီ ီယာနှငဲ့် အင်တာနက် ရင်ြီးမြစ်ြျာြီးအဖပေါ်

ကနေ့်သတ်ချ ပ်ချယ်ြှုြျာြီး တင်ြီးကျပ်စွာ မပန်လည်မပ လိုပ်ခဲ့သည်။ ရပ်ကွက်နှငဲ့် ဖကျြီးရာအိုပ်ချ ပ်ဖရြီးြှ ြီးြျာြီးကို

စစ်ဖကာင်စီကသဇာခံြျာြီးနှငဲ့် မပန်လည်အစာြီးထိုြီးလိုက်ပပီြီး လူြှုအေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီး၏ လှုပ်ရှာြီးြှုြျာြီးကို ရပ်ကွက်နှငဲ့်

ဖကျြီးရာအိုပ်ချ ပ်ဖရြီးြှ ထန်ြီးချ ပ်ဖစခဲ့သည်။ ဖ သနတရနှငဲ့် အဖထွဖထွအိုပ်ချ ပ်ဖရြီး အေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီးကို စစ်ဖကာင်စီ၏

ထန်ြီးချ ပ်ြှုဖအာက်၌ ထာြီးရှခဲ့သည်။ အိုပ်ချ ပ်ဖရြီး ဖချာဖြွွဲ့အစဥ်ဖမပဖစရန် ဥပဖ နှငဲ့် စည်ြီးြျဥ်ြီးြျာြီးကို

အြနေ့်အာဏာြှလာဖသာ လိုပ်ထံိုြီးလိုပ်နည်ြီးြျာြီးမေငဲ့် အစာြီးထိုြီးခဲ့သည်။ NLD ပါတီ၏ ဖခါင်ြီးဖဆာင်ပိုင်ြီးြျာြီးကို

ေြ်ြီးဆီြီးပပီြီးဖနောက် ပါတီကိုေျက်သြ်ြီးရန် ေအာြီးဖပြီး ပခြ်ြီးဖမခာက်ခဲ့ပပီြီး ဖနောက်လာြညဲ့် (၂) နှစ်အတွင်ြီး NLD

ပါတီြပါ၀င်ဖသာ ဖရြီးဖကာက်ပွ မပ လိုပ်ဖပြီးြည်ဟို ဖကကညာခဲ့သည်။ ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ကသဂိုတ်လ အဖစာပိုင်ြီးတွင် State

Administration Council ကိုအြ်ဖစာငဲ့်အစိုြီးရ (Caretaker Government) အမေစ်မပန်လည်ေွွဲ့စည်ြီးခဲ့ပပီြီး စစ်ဖကာင်စီ

ဥကကဌက ၀န်ကကီြီးချ ပ်အမေစ် ြြကိုယ်ြြ မပန်လည်ခနေ့်အပ်ခဲ့သည်။ အဖထွဖထွဖရြီးဖကာက်ပွ ကျင်ြီးပရန် ၂၀၂၃ ခိုနှစ်ကို

သတ်ြှတ်ခဲ့သည် (Myanmar Study Group, 2021)။ ဖလဲ့လာသူြျာြီးကဖတာဲ့ စစ်ဖကာင်စီ ဥကကဌ၏ လိုပ်ရပ်သည် ၁၉၆၂

ခိုနှစ်ြှစ၍ တိုင်ြီးမပည်ကို ဆယ်စိုနှစ်သံိုြီးနှစ်ကကာ အိုပ်ချ ပ်ခဲ့သညဲ့် ိုလ်ချ ပ်ဖန၀င်ြီး အာဏာသြ်ြီးစဥ် အတတ်ကို

မပန်သတရဖစသည်ဟို ဖဝေန်ခဲ့ကကသည်။

ဤလိုပ်ဖဆာင်ချက်ြျာြီးကို မြန်ြာမပည်သူြျာြီး အဖနမေငဲ့် လံိုြီး၀လက်သငဲ့်ြခံနိုင်ခဲ့ဖပ။ စစ်အာဏာသြ်ြီးပပီြီးသညဲ့်

အချန်ြှစ၍ မပည်သူအြျာြီးစို လြ်ြီးဖပေါ်ထွက်၍ ပငြ်ြီးချြ်ြီးစွာ ဆနဒမပခဲ့ကကသည်။ အစိုြီးရ၀န်ထြ်ြီးြျာြီးပါ

ကကီြီးကကီြီးြာြီးြာြီးထွက်ခွာြှု မေစ်ပွာြီးခဲ့ပပီြီး နိုင်ငံဖရြီးပါတီြျာြီးနှငဲ့် အရပ်ဘက် လူူ့အေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီးြှ ဆနဒမပသူြျာြီးနှငဲ့်

ပူြီးဖပါင်ြီးကာ အာဏာေီဆန်ဖရြီး လှုပ်ရှာြီးြှု (Civil Disobedience Movement- CDM) ြျာြီးမပ လိုပ်ခဲ့ကကသည်။

အာဏာသြ်ြီးပပီြီး ြကကာြီတွင် စစ်ဖကာင်စီအဖနမေငဲ့် အဖမခခံအိုပ်ချ ပ်ဖရြီးကို ဖကာင်ြီးြွန်စွာ ြထန်ြီးသြ်ြီးနိုင်ဖတာဲ့ြှန်ြီး

သရှလာသည်။ ဆရာ၀န်ြျာြီး၊ သူနောမပ ြျာြီး၊ ဖကျာင်ြီးဆရာြျာြီးနှငဲ့် ြီြီးရထာြီးလိုပ်သာြီးြျာြီး ဖခါင်ြီးဖဆာင်သညဲ့်

ဆနဒမပြှုြျာြီးက အစိုြီးရ၏ အိုပ်ချ ပ်ဖရြီးယနတရာြီးြှ ၀န်ထြ်ြီးအြျာြီးအမပာြီးကို ဆံိုြီးရံှုြီးခဲ့ရသည်။ စစ်တပ်ြှ ဆနဒမပသူြျာြီးကို

အကကြ်ြီးေက် နှြ်နင်ြီးမခင်ြီး ေြ်ြီးဆီြီးမခင်ြီးြျာြီး မပ လိုပ်ခဲ့သည်။ အထူြီးသမေငဲ့် ကျန်ြီးြာဖရြီး ၀န်ထြ်ြီးြျာြီးနှငဲ့် ရထာြီးပိုေ့ဖဆာင်ဖရြီး

လိုပ်သာြီးြျာြီး ေြ်ြီးဆီြီးမခင်ြီး ခံခဲ့ရဖသာ်လည်ြီး ြထဖရာက်ခဲ့ဖပ။ အြျာြီးစိုြှာ အလိုပ်မပန်၀င်ရန် မငင်ြီးဆန်ခဲ့ကကသည်။

40
စစ်ဖကာင်စီြှ ၂၀၂၀ ခိုနှစ်ဖရြီးဖကာက်ပွ အနိုင်ရရှခဲ့ဖသာ NLD ပါတီကိုယ်စာြီးလှယ်အြျာြီးစိုကို ေြ်ြီးဆီြီးခဲ့ပပီြီးဖနောက်

လွတ်ဖမြာက်ခဲ့ဖသာ မပည်ဖထာင်စိုလွှတ်ဖတာ်ြှ NLD ပါတီလွှတ်ဖတာ် ကိုယ်စာြီးလှယ်ြျာြီးက မပည်ဖထာင်စိုလွှတ်ဖတာ်

ကိုယ်စာြီးမပ ဖကာ်ြတီ (Committee Representing the Pyidaungsu Hluttaw - CRPH) ကိုေွွဲ့စည်ြီးခဲ့သည်။

CRPH ကိုစစ်ဖကာင်စီြှ အကကြ်ြီးေက် အေွွဲ့အစည်ြီးအမေစ် သတ်ြှတ်ခဲ့ပပီြီး အေွွဲ့၀င် လွှတ်ဖတာ်

ကိုယ်စာြီးလှယ်ြျာြီးကို ေြ်ြီး၀ရြ်ြီးထိုတ်ခဲ့သည် (The Irrawaddy, 2021, April 1)။ CRPH သည်တိုင်ြီးရင်ြီးသာြီး နိုင်ငံဖရြီး

အင်အာြီးစိုြျာြီးနှင်ဲ့ ပူြီးဖပါင်ြီးခဲ့ပပီြီး ၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊ ဧပပီလ (၆) ရက်ဖနေ့တွင် အြျ ြီးသာြီး ညီညွှတ်ဖရြီးအစိုြီးရ (NUG) ကိုေွွဲ့စည်ြီးခဲ့ပပီြီး

မြန်ြာနိုင်ငံ၏ တရာြီး၀င်အစိုြီးရအမေစ် ဖကကညာခဲ့သည်။ အတိုက်အခံ အင်အာြီးစိုြျာြီးသည် နိုင်ငံ၏ အနောဂတ်အတွက်

နိုင်ငံလံိုြီးဆိုင်ရာ ဖဆွြီးဖနွြီးပွေိုရြ် တစ်ခိုမေစ်သညဲ့် အြျ ြီးသာြီးညီညွတ်ဖရြီး အတိုင်ပင်ခံဖကာင်စီ (National Unity

Consultative Council - NUCC) ကိုထူဖထာင်ခဲ့ကကသည်။ NUCC သည်တိုင်ြီးရင်ြီးသာြီး လူနည်ြီးစိုြျာြီးအတွက်

တန်ြီးတူညီြျှဖသာ နိုင်ငံဖရြီး အခွငဲ့်အဖရြီးြျာြီးကို အာြခံဖပြီးြညဲ့် ေက် ရယ်စနစ် ထူဖထာင်ရန်၊ ကိုယ်ပိုင်အိုပ်ချ ပ်ခွငဲ့်နှငဲ့်

မြန်ြာဲ့တပ်ြဖတာ်ကို ေက် ရယ် တပ်ြဖတာ်အသစ်မေငဲ့် အစာြီးထိုြီးရန်အတွက် NUG နှငဲ့်ပူြီးဖပါင်ြီးလိုပ်ဖဆာင်ရန်

ရည်ရယ်ထာြီးသည်။ NUCC တွင်ပါ၀င်ဖသာ အေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီးြှာ EAOs ြျာြီး၊ အရပ်ဘက် လူူ့အေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီး၊

နိုင်ငံဖရြီးပါတီ အြျ ြီးြျ ြီးြှ ကိုယ်စာြီးလှယ်ြျာြီး ဖပါင်ြီးစပ်ပါ၀င်ဖနသည် (Aye, C. & Billy, F., 2021 Nov 3)။ NUCC အဖနမေငဲ့်

EAOs ြျာြီးနှငဲ့် ပိုြိုကိုယ်စာြီးမပ ြည်ဟို ဖမပာကကာြီးထာြီးဖသာ်လည်ြီး အချ ွဲ့ဖသာ အဓကကျသညဲ့် EAOs ြျာြီးနှငဲ့်

နိုင်ငံဖရြီးပါတီြျာြီး ၀င်ဖရာက်လာမခင်ြီး ြရှဖသြီးပါ။ တစ်ချန်ထြှာပင် NUG က၎င်ြီး၏ ကိုယ်ပိုင် ကာကွယ်ဖရြီး

၀န်ကကီြီးဌာနကို တည်ဖထာင်ဖကကာင်ြီး ဖကကညာခဲ့သည်။ ၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊ ဖြလ (၅) ရက်ဖနေ့တွင် မပည်သူူ့ကာကွယဖ

် ရြီးတပ်ေွွဲ့

(People’s Defense Force - PDF) ကိုေွွဲ့စည်ြီးခဲ့ပပီြီး ၎င်ြီး၏ ကွပ်ကြှုဖအာက်တွင် လိုက်နောရြည်ဲ့ လြ်ြီးညွှန်ချက်ြျာြီးကို

ထိုတ်မပန်ခဲ့သည် (Myanmar Study Group,2022 Feb)။ ထိုအချန်ြှစ၍ မြန်ြာဲ့ ီြိုကဖရစီ အဖရြီးအတွက် လက်နက်ကိုင်

ဖတာ်လှန်ြှု စတင်ခဲ့သည်။

လက်ရှမြန်ြာဲ့နိုင်ငံဖရြီးတွင် စစ်ဖကာင်စီအာဏာကို ကိုင်လှုပ်နှုင်သညဲ့် စစ်ဖကာင်စီ၏ ပပ င်ဘက်ြျာြီးအမေစ်

ရပ်တည်ဖနကကသည်ြှာ NUG/PDF နှငဲ့်တိုင်ြီးရင်ြီးသာြီး လက်နက်ကိုင် အေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီး မေစ်သည်။ လက်ရှ မြန်ြာနိုင်ငံဖရြီး

အဖမခအဖနတွင် ထိုအေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီး၏ လိုပ်ဖဆာင်ချက်ြျာြီးသည် စစ်ဖကာင်စီနှငဲ့်အပပ င် မြန်ြာနိုင်ငံဖရြီးအာြီး

လှုပ်ခတ်ြှုရှသည်ကို၎င်ြီး၊ အဖမပာင်ြီးအလြျာြီး မေစ်ဖပေါ်ဖစသည်ကို၎င်ြီး၊ စစ်ဖကာင်စီအာဏာကို ယင

ို ်နဖ
ေ့ စသည်ကို၎င်ြီး

မငင်ြီးပယ်ရန်ြရှဖပ။

41
၃.၂ အြျျုေးသ ေးညညွှတရ
် ေးအစေးု (National Unity Government- NUG)
အြျ ြီးသာြီးညီညွတ်ဖရြီး အစိုြီးရအဖနမေငဲ့် နိုင်ငံဖတာ်သစစာဖောက်ြှုနှင်ဲ့ အကကြ်ြီးေက်အေွွဲ့အစည်ြီး အဖနမေငဲ့်

စစ်ဖကာင်စီြှ ဖကကညာထာြီးဖသာ်လည်ြီး မပည်တွင်၌ဖရာမပည်ပ၌ပါ စည်ြီးရိုြီးံ လံှုွဲ့ဖဆာ်ြှုြျာြီး မပ လိုပ်၍ မြန်ြာနိုင်ငံ၏

တစ်ခိုတည်ြီးဖသာ တရာြီး၀င်အစိုြီးရ တစ်ရပ်အမေစ် နိုင်ငံတကာအသိုင်ြီးအ၀ိုင်ြီးြှ အသအြှတ်မပ ရရှရန်

ကက ြီးပြ်ြီးလျက်ရှသည်။ အဖြရကန်နှငဲ့် တရိုတ်၏ သဖဘာတူညီချက်မေငဲ့် စစ်အာဏာ သြ်ြီးပပီြီးဖနောက်ပိုင်ြီး ကိုလသြဂဂတွင်

NLD အစိုြီးရလက်ထပ်ြှ ခနေ့်အပ်ထာြီးဖသာ ကိုလသြဂဂဆိုင်ရာ အပြတြ်ြီး မြန်ြာကိုယ်စာြီးလှယ်အာြီး ဆက်လက်၍

မြန်ြာနိုင်ငံ၏ တရာြီး၀င်ကို ယ်စာြီးလှယ်အမေစ် ခနေ့်အပ်ခဲ့သည် ( Irrawaddy, 2021 Sep 14)။ NUG အစိုြီးရအဖနမေငဲ့် EU

ပါလီြန်ြှလွ၍ နိုင်ငံတကာ အစိုြီးရြျာြီးထံြှ တရာြီး၀င် အသအြှတ်မပ ြှု ြရရှဖသြီးဖသာ်လည်ြီး နိုင်ငံအြျာြီးစိုြှ

သွယ၀
် ိုက်ဖသာအာြီးမေငဲ့် ဖထာက်ခံမခင်ြီး၊ လူသရှင်ကကာြီး ြမေစ်ဖစဖသာ ဖတွွဲ့ဆံိုြှုြျာြီး မပ လိုပ်မခင်ြီးနှငဲ့် အခါအာြီးဖလျာ်စွာ

NUG ကိုယ်စာြီးလှယ်ြျာြီးနှငဲ့် ပွငဲ့်ပွငဲ့်လင်ြီးလင်ြီး ဖတွွဲ့ဆြ

ံို ှုြျာြီး မပ လိုပ်ခဲ့သည်။ တချန်ထ၌ စစ်ဖကာင်စီအဖနမေငဲ့် ရိုရှာြီးနှငဲ့်

တရိုတ်နိုင်ငံြှလွ၍ နိုင်ငံတကာအစိုြီးရြျာြီးြှ အသအြှတ်မပ ြှု လံိုြီး၀ြရရှခဲ့ဖပ။ ၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊ ဖအာက်တိုဘာလြှ စတင်၍

ဖ သတွင်ြီး အေွွဲ့အစည်ြီးမေစ်ဖသာ အာဆီယံ ထပ်သီြီးအစည်ြီးဖဝြီးသိုေ့ ကိုယ်စာြီးမပ တက်ဖရာက်ခွငဲ့် ြရှခဲ့ဖပ။

၃.၃ မပည်သူူ့က ကွယ်ရ ေးတပ် (People’s Defense Force-PDF)

မပ မပင်ဖမပာင်ြီးလဖရြီး မပ လိုပ်ခဲ့ဖသာ (၁၀)နှစ်တာကာလအတွင်ြီး မြန်ြာနိုင်ငံဖရြီးနှငဲ့် စီြီးပွာြီးဖရြီးတိုေ့

စတင်ပွငဲ့်လင်ြီးလာခဲ့သည်။ နိုင်ငံဖရြီး ဖမေဖလျှာဲ့ြှုနှငဲ့်အတူ ယှဥ်တွပါလာဖသာ အတန်အသငဲ့် လွတ်လပ်ြှုက

ဤဖခတ်ကာလတွင် ကကီြီးမပင်ြီးခဲ့ဖသာ ြျ ြီးဆက်သစ်ြျာြီးကို ီြိုကဖရစီ၏ အဖမခခံစံနှုန်ြီးြျာြီးနှငဲ့် ထဖတွွဲ့ဖစခဲ့သည်။

ထိုကဲ့သိုေ့ အတန်အသငဲ့် လွတ်လပ်ြှုရှသည်ဲ့ ဖခတ်ကာလတွင် ကကီြီးမပင်ြီးလာဖသာ လူငယ်တိုေ့သည် ြြတင

ို ်ြီးမပည်ကို

တည်ပငြ်ဖအြီးချြ်ြီးပပီြီး ကကီြီးပွာြီးတိုြီးတက်ဖသာ ီြိုကဖရစီ နိုင်ငံတစ်ခို မေစ်လာဖစရန် မပင်ြီးမပစွာ လိုလာြီးဖတာငဲ့်တကကသည်။

ထဖ
ိုေ့ ကကာငဲ့် မြန်ြာဲ့ပညာတတ် လူငယ်အြျာြီးစိုြှာ စစ်အာဏာသြ်ြီးြှုအဖပေါ်လံိုြီး၀ လက်ြခံနိုင်ကကဖပ။

အကျ ြီးဆက်အဖနမေငဲ့် နိုင်ငံတ၀ှြ်ြီး ပြ ွဲ့ကကီြီးပြ ွဲ့ငယ်ြျာြီးဖပေါ်တွင် လူငယ်ြျာြီး ဖခါင်ြီးဖဆာင်ဖသာ ပငြ်ြီးချြ်ြီးစွာ ဆနဒမပြှုြျာြီး

ဖမြာက်ြျာြီးစွာဖပေါ် ထွက်လာခဲ့သည်။ ပငြ်ြီးချြ်ြီးစွာ ဆနဒမပြှုြျာြီးအဖပေါ် စစ်ဖကာင်စီ၏ ရက်စက်စွာ ပေ ခွင်ြီးြှုက

လူငယ်ြျာြီးကကာြီး ပို၍စည်ြီးလံိုြီးြှု မေစ်ဖပေါ်ဖစခပပီြီး ဖတာ်လှန်ဖရြီးကကီြီးကို အစွန်ြီးဖရာက်ဖစခဲ့သည်။ ြူလက

စစ်အာဏာသြ်ြီးြှုကို မပန်လှညဲ့်ဖစလိုဖသာ ဆနဒြှ စစ်တပ်အေွွဲ့အစည်ြီး တစ်ခိုလံိုြီးကိုပါ အမြစ်မေတ်လိုသည်အထ

မေစ်လာခဲ့သည်။ ဆနဒမပသူြျာြီးသည် ဆိုင်ြီးဘိုတ်ြျာြီးတွင် “R2P” (နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ၌ မပည်သူလူထိုအာြီး လူသာြီးမခင်ြီးစာနောြှု

ကင်ြီးြဲ့စွာ အကကြ်ြီးေက်ြှုြျာြီး ကျ ြီးလွန်ဖနပါက ထိုနိုင်ငံ၏ အချ ပ်အချာအာဏာကို ထပါြီးနိုင်သညဲ့်တိုင် နိုင်ငံတကာ

အသိုင်ြီးအဝိုင်ြီးြှ ဝင်ဖရာက်စွက်ေက်ရန် တာဝန်ရှသည်ဟို ဆိုဖသာ “ကာကွယ်ဖပြီးရြညဲ့် ဝတတရာြီး”)

42
ကိုဖတာင်ြီးဆိုကကသည်။ အစပိုင်ြီး၌ နိုင်ငံတကာသည် ြြတေ့က
ို ို စစ်အာဏာရှင်သစ်၏ လက်ဖအာက်ြှ

ကယ်တင်လြဲ့်ြည်ဟို မပည်သူအြျာြီးစိုအဖနနှငဲ့် တကယ်ပင် ယံကို ကည်ခဲ့ကကသည်။

သဖ
ိုေ့ သာ် ြတ်လဖနှောင်ြီးပိုင်ြီးသိုေ့ ဖရာက်သည်အထ နိုင်ငံတကာ လက်နက်ကိုင်တပ်ြျာြီး ဝင်ဖရာက်မေန်ဖမေမခင်ြီး

ြရှဖသာအခါ ဆနဒမပသညဲ့် လူငယ်အြျာြီးက လက်နက်ကိုင် ဖတာ်လှန်ရန် ဆံိုြီးမေတ်ခဲ့ကကသည် (Oo,T.M.,2021,Jul 21)။

စစ်ဖကာင်စီ၏ ေြ်ြီးစီြီးနှပ်စက် သတ်မေတ်မခင်ြီးြှ လွတ်ဖမြာက်ရန် လူငယ်အြျာြီးအမပာြီး EAOs ြျာြီးထန်ြီးချ ပ်ထာြီးသညဲ့်

ဖ သ(အထူြီးသမေငဲ့် ချင်ြီး၊ ကချင်၊ ကရင်နှငဲ့် ကယာြီး) ြျာြီးသေ့ို ထွက်ဖမပြီးတြ်ြီးဖရှာင် ကကရသည်။ ထိုဖ သြျာြီးတွင်

ဖမပာက်ကျာြီး စစ်ဆင်ဖရြီးအတွက် ဖလဲ့ကျငဲ့်သင်ကကာြီးြှုြျာြီး ရရှခဲ့သည်။ စစ်ဖကာင်စီဘက်ြှ တြ်ြီးဖရှာင်လူငယ်ြျာြီးနှငဲ့်

ပတ်သက်သညဲ့် ဖဆွြျ ြီးြျာြီးကို ေြ်ြီးဆီြီးနှပ်စက် သတ်မေတ်မခင်ြီး အိုြီးအြ် လိုပ်ငန်ြီးြျာြီးကို ချတ်ပတ်မခင်ြီးစသညဲ့် လိုပ်ရက်ြျာြီး

မပ လိုပ်ခဲ့သမေငဲ့် စစ်ဖကာင်စီလိုပ်ရက်ြျာြီးက လူူ့အေွွဲ့အစည်ြီးအတွင်ြီး ြဖကျနပ်ြှုြျာြီး ပိုြိုမပင်ြီးထန်လာပပီြီး

ဖ သဆိုင်ရာအလိုက် မပည်သူူ့တိုက်ခိုက်ဖရြီးအေွွဲ့ြျာြီး ဖပေါ်ဖပါက်ဖစခဲ့သည်။ ပြ ွဲ့မပလူထိုဆနဒမပပွသည် မပည်တွင်ြီးစစ်

အမေစ်သိုေ့ ကူြီးဖမပာင်ြီးသွာြီးသည်။

၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊ ြတ်လ (၁၄) ရက်ဖနေ့တွင် CRPH ြှစစ်ဖကာင်စီ၏ အကကြ်ြီးေက်ြှုကို တံမိုေ့ ပန်ရန်အတွက်

မပည်သူလူထိုအဖနမေငဲ့် ြြကိုယ်ြြ ကာကွယခ

် ွငဲ့်ရှသည်ဟို ဖကကညာခဲ့မခင်ြီးမေငဲ့် PDF ြျာြီးအြျာြီးအမပာြီး

ဖပေါ်ထွက်လာဖစရန် အရှန်အဟိုန် တိုြီးမြငဲ့်ခဲ့သည်။ PDF ြျာြီးနိုင်ငံအနှံေ့အမပာြီး ဖပေါ်ဖပါက်လာခဲ့သည်။ အထူြီးသမေငဲ့်

ဆယ်စိုနှစ်သံိုြီးနှစ်အတွင်ြီး မြန်ြာဲ့စစ်တပ်၏ ပဠပကခဇံို ြဟိုတ်ဖသာ မြန်ြာမပည် အလယ်ပိုင်ြီးဖ သတွင်

အြျာြီးစိုဖပေါ်ဖပါက်လာကကသည်(Appendix-IV)။ ၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊ ဖြလ (၅) ရက်ဖနေ့တွင် NUG အစိုြီးရက

ဖတာ်လှန်ဖရြီးအတွက် အဖထာက်အပံဲ့ မေစ်ဖစရန် မပည်သူူ့ခိုခံကာကွယဖ

် ရြီးစစ် (People Defensive War) ဟိုတရာြီး၀င်

ဖကကညာခဲ့ပပီြီး ဖ သခံမပည်သူလူထိုအတွက် ကာကွယ်ဖရြီးတပ်ေွွဲ့ြျာြီး၏ အတွင်ြီးစည်ြီးကြ်ြီးြျာြီးနှငဲ့် လိုက်နောရြညဲ့်

ကျငဲ့်၀တ်ြျာြီးကို အဖသြီးစတ်ထိုတ်မပန်သည်။ PDF အြျာြီးစိုကို ဖလဲ့ကျငဲ့်သင်ကကာြီးဖပြီးသူြျာြီးြှာ EAOs ြျာြီးမေစ်ကကပပီြီး

အြျာြီးစိုြှာ ဖလဲ့ကျငဲ့်သင်ကကာြီးပပီြီးဖနောက် ပြ ွဲ့မပြျာြီးစီသိုေ့ မပန်သွာြီးခဲ့ကကသည်။ ပြ ွဲ့မပတွင် ဖမပာက်ကျာြီးစစ်ြျာြီး ဆင်နွှခဲ့ကကပပီြီး

အဓက တိုက်ခိုက်ခံရဖသာ ဖနရာြျာြီးြှာ ရစခန်ြီး၊ စစ်တပ်နှငဲ့်သက်ဆိုင်ဖသာ အဖဆာက်အဦြီးြျာြီး၊ စစ်ဖကာင်စီဘက်ြှ

အိုပ်ချ ပ်ဖရြီး ယနတရာြီးြျာြီး စသည်တေ့မို ေစ်သည်။ PDF တစ်ချ ွဲ့ြှာ EAOs နယ်ဖမြြျာြီးတွင် ကျန်ခဲ့ကာ EAOs ြျာြီး၏

ထန်ြီးချ ပ်နယ်ဖမြ ချွဲ့ထွင်ရန်အတွက် စစ်ဖကာင်စီတပ်ြျာြီးနှငဲ့် တိုက်ခိုက်ရာ၌ ပူြီးဖပါင်ြီးပါ၀င်ခဲ့ကကသည်။ EAOs ြျာြီးနှငဲ့်

ပူြီးဖပါင်ြီးတိုက်ခိုက်ခဲ့ကကပပီြီး PDF ြျာြီး၏ တိုက်ခိုက်ဖရြီး စွြ်ြီးရည်ြျာြီးစွာ တိုြီးတက်လာခဲ့ကကသည်။ မြန်ြာဲ့စစ်တပ်၏

သြိုင်ြီးတွင် ပထြဆံိုြီး အကကြ်အမေစ် မြန်ြာမပည်တ၀ှြ်ြီး လက်နက်ကိုင် ဖတာ်လှန်မခင်ြီးကို စစ်ဖကာင်စီ ပထြဆံိုြီးအကကြ်

စတင်ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသည်။ မြန်ြာစစ်တပ်ြှ ဖပေါ်ဖပါက်လာဖသာ အဖမခအဖနသစ်ြျာြီးကို လျှင်မြန်စွာ ထန်ြီးချ ပ်နိုင်မခင်ြီး

ြရှခဲ့ဖပ။ မြန်ြာစစ်တပ်အဖနမေငဲ့် တိုင်ြီးမပည်၏ အချက်အချာကကဖသာ ဖနရာြျာြီးကိုသာ ထန်ြီးချ ပ်ထာြီးနိုင်ပပီြီး

43
တိုင်ြီးရင်ြီးသာြီးဖ သြျာြီး၌ နယ်ဖမြြျာြီး တဖမေြီးဖမေြီး ဆံိုြီးရံှုြီးခဲ့ရသည် (Appendix-V)။ ၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊

ဖအာက်တဘ
ို ာလလယ်တွင် NUG ၏ကာကွယဖ
် ရြီး၀န်ကကီြီးဌာနက ၎င်ြီး၏ ကွပ်ကြှုဖအာက်တွင် တစ်နိုင်ငံလံိုြီးရှ

စစ်ဖရြီးဆိုင်ရာ ဖပါင်ြီးစပ်ညနှုင်ြီးဖရြီး ဟိုဖကာ်ြတီကို ေွွဲ့စည်ြီးခဲ့သည်။ စစ်ဖကာင်စီဘက်ြှ ၂၀၂၁ ခိုနှစ်၊

ဖအာက်တဘ
ို ာလြှ စတင်၍ လက်နက်ကကီြီးြျာြီး အသံိုြီးမပ မခင်ြီး၊ ဖလဖကကာင်ြီးြှ ထိုြီးစစ်ဆင်မခင်ြီး စသည်ြျာြီးကို

စတင်အသံိုြီးမပ ခဲ့ကကသည် ( Myanmar Study Group,2022 Feb)။

၃.၄ တင
ု ်ေး င်ေးသ ေး လက်နက်ကုင်အဖွွဲ့အစည်ေးြျ ေး (Ethnic Armed Organizations. EAOs)
မြန်ြာနိုင်ငံ လွတ်လပ်ဖရြီး ရပပီြီးကတည်ြီးက တိုင်ြီးရင်ြီးသာြီး လက်နက်ကိုင် အေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီး အဖနမေငဲ့် ၎င်ြီးတိုေ့၏

လူြျ ြီးြျာြီး ဖနထိုင်ရာဖ သတွင် လွှြ်ြီးြိုြီးြှုရှခဲ့ပပီြီး၊ ထိုဖ သတွင် ၎င်ြီးအေွွဲ့အစည်ြီး၏ သက်ဖရာက်ြှုြှာ ဟိုအစိုြီးရထက်

ပိုသည် (Appendix-VI)။ အာဏာသြ်ြီးြှု၏ ဖနောက်ဆက်တွ လက်နက်ကိုင် ဖတာ်လှန်ဖရြီးကို စစ်ဖကာင်စီ

ရင်ဆိုင်ဖနရဖသာအခါ တိုင်ြီးရင်ြီးသာြီး လက်နက်ကိုင် အေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီးအဖနမေငဲ့် ၎င်ြီးတ၏

ိုေ့ အကျ ြီးစီြီးပွာြီးကို ေန်တီြီးရန်

အခွငဲ့်အခါဖကာင်ြီး ကကံ လာရသည်။ တိုင်ြီးရင်ြီးသာြီး လက်နက်ကိုင် အေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီးထြှ ချင်ြီးအြျ ြီးသာြီးတပ်ြဖတာ် (The

Chin National Army- CAN)၊ ကရင်နီတပ်ြဖတာ် (The Karenni Army)၊ ကချင်လွတ်ဖမြာက်ဖရြီး တပ်ြဖတာ်(The

Kachin Independence Army-KIA) နှငဲ့်ကရင်အြျ ြီးသာြီး လွတ်ဖမြာက်ဖရြီးတပ်ြဖတာ် (The Karen National

Liberation Army-KNLA) အေွွဲ့ြျာြီးက ဖ သဆိုင်ရာ PDF ြျာြီးနှငဲ့် ပူြီးဖပါင်ြီးခဲ့ကကသည်။ KIA နှငဲ့် KNLA အေွွဲ့ြျာြီးက

၎င်ြီးတ၏
ိုေ့ နယ်ဖမြြျာြီး မပန်လည်ထန်ြီးချ ပ်နိုင်ြှုအတွက် စီြံနိုင်ခဲ့သည်။ ကချင်မပည်နယ်တွင် KIA ကလွန်ခဲ့ဖသာ

ဆယ်စိုနှစ်က ဆိုတ်ခွာခဲ့ရဖသာ၎င်ြီးတ၏
ိုေ့ နယ်ဖမြြျာြီးကို မပန်လည်တက
ို ်ယန
ူ ိုင်ခဲ့သည်။ ကရင်မပည်နယ်တွင် KNLA

တပ်ေွွဲ့ြျာြီးက စစ်ဖကာင်စီနှငဲ့် တိုက်ပွမေစ်ပွာြီးခဲ့ပပီြီး လွန်ခဲ့ဖသာ ၁၅ နှစ်က ဆံိုြီးရံှုြီးခဲ့ဖသာ ၎င်ြီးတ၏

ိုေ့ ြဟာ ျ ဟာဖမြာက်

နယ်ဖမြြျာြီးကို မပန်လည်သြ်ြီးပိုက်ခဲ့သည်။ ဤ EAOs ဖလြီးေွွဲ့လိုြီးံ က NUG နှငဲ့်ပူြီးဖပါင်ြီးမခင်ြီးအာြီးမေငဲ့် ၎င်ြီးတိုေ့၏

ကသဇာအာဏာကို ပို၍မေနေ့်ကျက်လာပပီြီး အာဏာသြ်ြီးြှုကို ဆနေ့်ကျင်သညဲ့် လှုပ်ရှာြီးြှုြျာြီး ပိုြိုကျယ်မပန်လ

ေ့ ာသည်

(Myanmar Study Group, 2022 Feb)။

တစ်ချန်ထတွင် တမခာြီးဖသာ EAOs သံိုြီးခိုမေစ်သညဲ့် ရခိုင်တပ်ြဖတာ် (Arakan Army -AA) မြန်ြာအြျ ြီးသာြီး

ီြိုကဖရတစ် ြဟာြတ်တပ်ြဖတာ် (National Democracy Alliance Army-NDAA)နှငဲ့် ၀ မပည် ဖသွြီးစည်ြီးညီညွတ်ဖရြီး

တပ်ြဖတာ်(United Wa State Army - UWSA) တသ

ိုေ့ ည် စစ်ဖကာင်စီ ဘက်ကိုဖသာ်လည်ြီးဖကာင်ြီး၊ အာဏာသြ်ြီးြှုကို

ဆနေ့်ကျင်သညဲ့် လှုပ်ရှာြီးြှုဘက်တေ့န
ို ှင်ဲ့ ဖသာ်လည်ြီးဖကာင်ြီး ြည်သညဲ့် အေွွဲ့အစည်ြီးနှငဲ့်ြျှ ပူြီးဖပါင်ြီးမခင်ြီးြရှပ

ကကာြီးဖနအဖနထာြီးမေငဲ့်သာ ရပ်တည်ဖနသည် (Irrawaddy, 2021,Sept 28)။ တိုင်ြီးမပည်အဖမခအဖန ြတည်ပငြ်ြှုကို

အခွငဲ့်ဖကာင်ြီးယူ၍ ၎င်ြီးတ၏
ိုေ့ အင်အာြီးကို မြငဲ့်တင်ရန်နှငဲ့် အိုပ်ချ ပ်ြှုအာဏာ ခိုင်ပြရန် မပ လိုပ်ဖနသည်။ ရခိုင်မပည်နယ်တွင်

44
AA သည် ကျန်ြီးြာဖရြီး၊ တရာြီးဖရြီး၊ ရစခန်၊ ဖ သနတရ အိုပ်ချ ပ်ဖရြီးအဖပေါ်တွင် ၎င်ြီး၏ နိုင်ငံဖရြီးအာဏာ

ကိုလွှြ်ြီးခခံ ထာြီးနိုင်သည်။ ယခိုအခါ AA အဖနမေငဲ့် ြဟာ ျ ဟာဖမြာက် ဖနရာတွင်ရှဖသာ ဖကျာက်မေ အပါအ၀င်

ရခိုင်မပည်နယ်၏ သံိုြီးပံိုတစ်ပံိုကို ကသဇာလွှြ်ြီးြိုြီးထာြီးပပီြီး စစ်ဖကာင်စီ၏ တပ်ြျာြီးနှငဲ့် အပစ်အခပ်ရပ်စဖရြီး

သဖဘာတူညီြှုလိုပ်ထာြီးပပီြီး ၎င်ြီး၏ နိုင်ငံဖရြီးအာဏာကို ဖတာငဲ့်တင်ြီးခိုင်ြာဖအာင် မပ လိုပ်ဖနသည်။ ၀

အထူြီးအိုပ်ချ ပ်ဖရြီးဖ သတွင် UWSA နှငဲ့်၎င်ြီး၏ နိုင်ငံဖရြီး အင်အာြီးစိုြျာြီးသည် စစ်ဖကာင်စီကို အယံအ

ို ကကည်ြရှပ

သတကကီြီးကကီြီးထာြီး ဆက်ဆံဖနသည်ဲ့ အဖနအထာြီးတွင် ရှပပီြီး NUG နှငဲ့်ဆက်ဆံမခင်ြီးြှ ဖရှာင်ကျဥ်ထာြီးသည်။

တစ်ချန်ထြှာပ UWSA တပ်ြဖတာ်ြျာြီးက ၎င်ြီး၏ ဖမြာက်ပိုင်ြီး ရှြ်ြီးြဟာြတ်ြျာြီးမေစ်ဖသာ

ရှြ်ြီးမပည်တြီးို တက်ဖရြီးပါတီ(Shan State Progressive Party-SSPP)၊ တဖအာင်ြီးအြျ ြီးသာြီး လွတ်ဖမြာက်ဖရြီး

တပ်ြဖတာ်(Ta’ang National Liberation Army-TNLA)နှငဲ့် ပူြီးဖပါင်ြီးပပီြီး ရှြ်ြီးမပည် မပန်လည်ထူဖထာင်ဖရြီးဖကာင်စီ

(Restoration Council for Shan State. Army-South-RCSS/SSA)နှငဲ့် တိုက်ပွြျာြီး မေစ်ပွာြီးခဲ့ပပီြီး RCSS/SSA

ကိုရှြ်ြီးဖမြာက်ပိုင်ြီးရှ ၎င်ြီး၏ ထန်ြီးချ ပ်နယ်ဖမြြျာြီးြှ တိုက်ထိုတ်ခဲ့သည်။ UWSA,TNLA နှငဲ့် SSPP အေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီးြှာ

တရိုတ်နှငဲ့် နီြီးစပ်ဖသာ အေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီးမေစ်ပပီြီး တရိုတ် - မြန်ြာ စီြီးပွာြီးဖရြီးစကကဂန် (China Myanmar Economic

Corridor) အတွက် အချက်အချာကကဖသာ ဖ သြျာြီးကို လွြ်ြီးြိုြီးထာြီးသည်ဲ့ RCSS/SSA တပ်ေွွဲ့ြျာြီးကို ၎င်ြီးဖ သြှ

တိုက်ထိုတ်ခဲ့မခင်ြီး မေစ်သည်။ တစ်နည်ြီးအာြီးမေငဲ့်ဆိုဖသာ် စစ်ဖကာင်စီြှ တမခာြီးဖသာ EAOs ြျာြီးနှငဲ့် ရင်ဆိုင်ဖနရချန်တွင်

တရိုတ်၏ BRI စီြံကန်ြီးြျာြီး၏ ြဟာ ျ ဟာလံိုခခံ ဖရြီးနှငဲ့် အကျ ြီးစီြီးပွာြီးကို ကာကွယဖ

် နမခင်ြီးမေစ်သည် (ISP. Myanmar,

2021, Dec,31) ။

EAOs နှစ်ေွွဲ့မေစ်သညဲ့် ကိုြီးကနေ့အ

် ေွွဲ့ဟို လူသြျာြီးဖသာ မြန်ြာဲ့အြျ ြီးသာြီး ီြိုကရက်တစ် ြဟာြတ်တပ်ြဖတာ်

(Myanmar National Democratic Alliance Army- MNDAA)နှငဲ့် တဖအာင်ြီးအြျ ြီးသာြီး လွတ်ဖမြာက်ဖရြီးတပ်ြဖတာ်

(Ta’ang National Liberation Army-TNLA)တိုေ့သည် စစ်ဖကာင်စီကို ဆနေ့်ကျင်၍ ၎င်ြီးတ၏

ိုေ့ လှုပ်ရှာြီးြှုြျာြီးကို

သသသာသာ တိုြီးမြငဲ့်လိုပ်ဖဆာင်လာကကပပီြီး ၎င်ြီးတိုေ့၏တပ်နှငဲ့် ဖ သတည်ဖဆာက်ဖရြီးကို အလြီးထာြီးလာသည်။ EAOs

နှစ်ေွွဲ့လံိုြီးြှာ PDF နှငဲ့်မပည်တွင်ြီး ဖတာ်လှန်ဖရြီး အင်အာြီးစိုြျာြီးကို ဖလဲ့ကျငဲ့်ကူညီဖပြီးခဲ့ကကပပီြီး TNLA ကလည်ြီး ၎င်ြီး၏

နိုင်ငံဖရြီး အေွွဲ့အစည်ြီးြှတဆငဲ့် NUCC လိုပ်ငန်ြီးစဥ်တွင်ပါ၀င်ခဲ့သည် (Aung,2021, Oct, 1)။ လက်ရှဖလဲ့ကျငဲ့်သာြီးမပညဲ့်၀ပပီြီး

လက်နက်ခယြ်ြီး ဖတာငဲ့်တင်ြီးဖသာ တိုင်ြီးရင်ြီးသာြီး ဖတာ်လှန်ဖရြီးတပ်ေွွဲ့ြျာြီးအာြီး မြန်ြာစစ်တပ်ြှ အထူြီးသတထာြီး

ခံစစ်မပင်ဖနရသည်။ ၎င်ြီးတစ
ိုေ့ ခန်ြီးြျာြီး လက်လွတဆ
် ံိုြီးရံှုြီးပါက မပန်လည်ထိုြီးစစ်ဆင်ရန် ြလွယ်ကူဖကကာင်ြီး စစ်ဖကာင်စီက

သဖဘာဖပါက်ထာြီးပါသည်။

အချ ပ်အာြီးမေငဲ့်ဆရ
ို လျင် NUG အဖနမေငဲ့် မြန်ြာနိုင်ငံ၏ တစ်ခိုတည်ြီးဖသာ အစိုြီးရအမေစ် နိုင်ငံတကာ

အသိုင်ြီးအ၀ိုင်ြီးြှ အသအြှတ်မပ ြှု ရရှထာြီးမခင်ြီးြရှဖသာ်လည်ြီး စစ်ဖကာင်စီကို အာြီးနည်ြီးဖအာင် မပ လိုပ်နိုင်ဖသာ နိုင်ငံဖရြီး

45
ကသဇာသက်ဖရာက်ြှုနှငဲ့် အင်အာြီးခိုင်ြာ အရည်အချင်ြီးရှဖသာ PDF အေွွဲ့အစည်ြီးကို တည်ဖထာင်ထာြီးနိုင်ဖသာ

အေွွဲ့အစည်ြီးတရပ် မေစ်သည်။ တစ်ဘက်ြှာလည်ြီး စစ်ဖကာင်စီအဖနမေငဲ့် နိုင်ငံတကာအပါအ၀င် ဖ သတွင်ြီး

အေွွဲ့အစည်ြီးမေစ်ဖသာ အာဆီယံအေွွဲ့ကပါ အသအြှတ်မပ မခင်ြီး ြခံထာြီးရဖပ။ ရိုရှာြီးနှငဲ့် တရိုတ်တိုေ့၏

ဖကျာဖထာက်ဖနောက်ခံ မပ ြှုကို ရရှဖနဖသာ်လည်ြီး ၎င်ြီးတ၏

ိုေ့ အကျ ြီးစီြီးပွာြီးကို အဖမခခံထာြီးဖသာ ဖကျာဖထာက်ဖနောက်ခံ

မပ ြှုြျ ြီးသာမေစ်သည်။ စစ်ဖကာင်စီအဖနမေငဲ့် တစ်ဘက်တွင်လည်ြီး PDF ြျာြီးနှင်ဲ့ တိုက်ခိုက်ဖနရသလို တစ်ဘက်တွင်လည်ြီး

EAOs ြျာြီး၏ နယ်ဖမြလွြ်ြီးြိုြီးြှု စစ်ပွြျာြီးနှငဲ့် ရင်ဆိုင်ဖနရသည်။ ပြ ွဲ့မပ၊ ဖကျြီးရာနှငဲ့် တိုင်ြီးရင်ြီးသာြီး ဖ သြျာြီးပါြကျန်

စစ်ြျက်နှောေွငဲ့်ထာြီးရသညဲ့် အဖနအထာြီးတွင်ရှသည်။

46
 အခန်ေး(၄) နဂံုေး
ယခိုြျက်ဖြှာက်ဖရြီးရာ ကြ္ာဲ့အဖနအထာြီး (Global Level)တွင် ကြ္ာဲ့အင်အာြီးကကီြီးနိုင်ငံ (၂)ခို မေစ်သညဲ့်

အဖြရကန်နှငဲ့် တရိုတ်၏ အာြီးပပ င်ြှုက ဖရှွဲ့တန်ြီးတွင် ဖနရာယူဖနသည်။ အဖြရကန် နိုင်ငံမခာြီးဖရြီးြူ၀ါ ၏

အဖမခခံအိုတ်မြစ်မေစ်ဖသာ ီြိုကဖရစီ (Democracy)၊ လူူ့အခွငဲ့်အဖရြီး (Human Right)၊ တရာြီးဥပဖ စိုြီးြိုြီးဖရြီး (Rule of

Law)၊ သာယာ၀ဖမပာဖရြီးနှငဲ့် လံိုခခံ ဖရြီး (Prosperity and Security) ၊စသညဲ့် စံနှုန်ြီးြျာြီးသည် အဖြရကန် မပည်ဖထာင်စို၏

သံတြန်ဖရြီးအရ နိုင်ငံတကာ ထဖတွွဲ့ဆက်ဆံြှုတွင် အဓကကျဖသာ ြူ၀ါ မေစ်သည်။ တစ်ဘက်တွင် တရိုတ်နိုင်ငံသည်

ကွန်မြ နစ်နိုင်ငံမေစ်ပပီြီး တစ်ပါတီ အာဏာရှင်စနစ်ကို ကျငဲ့်သံိုြီးဖသာ နိုင်ငံမေစ်ဖသာဖကကာငဲ့် ြူ၀ါ ဖရြီးရာ

ဆနေ့်ကျင်ဘက်မေစ်ဖသာ ကြ္ာဲ့အင်အာြီးကကီြီးနိုင်ငံ (၂)နိုင်ငံ၏ အာြီးပပ င်ြှုသည် ကျန်ကြ္ာဲ့နိုင်ငံြျာြီးအဖပေါ် သက်ဖရာက်ြှု

ြျာြီးစွာရှသည်။ ၂၀၂၁ ခိုနှစ် စစ်အာဏာသြ်ြီးြှုဖကကာငဲ့် ဖပေါ်ဖပါက်လာဖသာ မြန်ြာဲ့နိုင်ငံဖရြီး အကျပ်အတည်ြီးသည်

အဖြရကန် မပည်ဖထာင်စို၏ စံနှုန်ြီးြျာြီးကို စန်ဖခေါ်ြှုမေစ်ဖစခဲ့သည်။ အထူြီးသမေငဲ့် စစ်အာဏာြသြ်ြီးြီ ရက်ပိုင်ြီးအတွင်ြီး

အဖြရကန်သြမတ တာ၀န်ကို လွှဖမပာင်ြီးယူခဲ့ဖသာ သြမတဂျ ြီးဘိုင် န်၏ အာရှဖရြီးရာြူ၀ါ အကကပ်အတည်ြီးလ မေစ်သည်။

တရိုတ်နိုင်ငံအတွက်လ မြန်ြာနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံဖရြီး ြတည်ပငြ်ြှုြျာြီးက ြျာြီးစွာရိုက်ခတ်ြှုရှသည်။ အဘယဲ့ဖ

် ကကာငဲ့်ဆိုဖသာ်

မြန်ြာနိုင်ငံတွင်ရှဖသာ တရိုတ်၏ အကျ ြီးစီြီးပွာြီးက ြျာြီးစွာကကီြီးြာြီးလှသည်- တရိုတ်၏ (၂၁)ရာစို ဖြျှာ်ြှန်ြီးချက်မေစ်ဖသာ

BRI စီြီးပွာြီးဖရြီးရပ်၀န်ြီး တည်ဖဆာက်ြှုတွင် တရိုတ်-မြန်ြာ စီြီးပွာြီးဖရြီးစကကဂန် (China Myanmar Economic Corridor)က

လွန်စွာဖရြီးပါသည်။ ထိုဖကကာငဲ့် အင်အာြီးကကီြီး (၂)နိုင်ငံလံိုြီးက မြန်ြာနိုင်ငံဖရြီး အကျပ်အတည်ြီးအဖပေါ် အဖလြီးဖပြီးြှုြျာြီးစွာ

ရှသည်။

Interstate Level အရ အင်အာြီးကကီြီးနိုင်ငံြျာြီး၏ စစ်ဖရြီး၊ စီြီးပွာြီးဖရြီးနှငဲ့် နိုင်ငံဖရြီး ချန်ညဆက်ဆံြှုသည် ၎င်ြီးတိုေ့၏

အြ်နီြီးချင်ြီး (သ)ိုေ့ ြဟာြတ်နိုင်ငံြျာြီးအဖပေါ် ၎င်ြီးတ၏

ိုေ့ ပါ၀ါကျငဲ့်သံိုြီးြှုကို အဆံိုြီးအမေတ်ဖပြီးသည်။ တရိုတ်၏

အင်အာြီးကကီြီးထွာြီးလာြှုက အဖြရကန်အတွက် ဖ သတွင်ြီးနိုင်ငံြျာြီးနှငဲ့် ဖကာင်ြီးြွန်ဖသာ ဆက်ဆံဖရြီး ထူဖထာင်ရန်

လိုအပ်သည်။ ထိုဖကကာငဲ့် သြမတအိုဘာြီးြာြီး လက်ထက်ြှစတင်၍ မြန်ြာနိုင်ငံအဖပေါ်ထာြီးရှဖသာ ြူ၀ါ စတင်

ဖမပာင်ြီးလခဲ့သည်။ စစ်အစိုြီးရ အစဥ်အဆက် စီြီးပွာြီးဖရြီးပတ်ဆြ

ိုေ့ ှု ြူ၀ါ ကို ချြှတ်ကျငဲ့်သံိုြီးခဲ့ဖသာဖကကာငဲ့် မြန်ြာနိုင်ငံအဖပေါ်

တရိုတ်ြှအမပညဲ့်အ၀ လွှြ်ြီးြိုြီးနိုင်ခဲ့သည်။ ထဖ
ိုေ့ ကကာငဲ့် အိုဘာြီးြာြီးအစိုြီးရ လက်ထက်တွက် တရိုတ်၏ကကီြီးထွာြီးြှုကို Counter-

Balance လိုပ်ရန် Asia Pivot ဟူဖသာ ြူ၀ါ နှငဲ့်အတူ မြန်ြာနိုင်ငံအဖပေါ် ဖမပာင်ြီးလခဲ့သည်ဲ့ အဖြရကန်၏

နိုင်ငံမခာြီးဖရြီးြူ၀ါ “Pragmatic Engagement Policy” သည် ၂၀၁၀ မြန်ြာဲ့ ီြိုကဖရစီ မပ မပင်ဖမပာင်ြီးလြှု အတွက် ြျာြီးစွာ

အဖထာက်အပံဲ့ မေစ်ခဲ့သည်။ ယခို တစ်ဖကျာဲ့မပန် စစ်အာဏာသြ်ြီးြှု မေစ်ဖပေါ်လာဖသာအခါ အဖြရကန် အစိုြီးရအဖနနှငဲ့်

စစ်ဖကာင်စီအဖပေါ် စီြီးပွာြီးဖရြီးနှငဲ့် ပိုဂဂ လ်ဖရြီး ပတ်ဆအ

ိုေ့ ဖရြီးယူြှုြျာြီး မပန်လည်မပ လိုပ်ခဲ့သည်။ ၂၀၂၂ ခိုနှစ်၊

နို၀င်ဘာလအထ စစ်ဖကာင်စီအဖပေါ် အဖြရကန်၏ ဏ်ခတ်အဖရြီးယူြှု (၁၅)ကကြ်ရှခဲ့ပပီြီး၊ စစ် ိုလ်ချ ပ်ကကီြီးြျာြီး

47
အပါအ၀င် စိုစိုဖပါင်ြီး လူပိုဂဂ လ်(၈၄)ဦြီး၊ ကိုြမဏီနှငဲ့် ဌာနဆိုင်ရာ အေွွဲ့အစည်ြီးဖပါင်ြီး (၃၁)ခိုရှပပီမေစ်သည်။ အဖြရကန်

ပတ်ဆအ
ိုေ့ ဖရြီးယူြှု ြူ၀ါ က အထိုက်အဖလျာက် ထဖရာက်ြည် မေစ်ဖသာ်လည်ြီး ယခင်နှစ်ြျာြီး၏ အဖတွွဲ့အကကံ အရ

ကကီြီးြာြီးဖသာ ဖမပာင်ြီးလြှုကို ဖော်ဖဆာင်နိုင်ြည် ြဟိုတ်ဖပ။ အဖြရကန် အစိုြီးရအဖနမေငဲ့် စစ်ဖကာင်စီအာြီး

လံိုြီး၀အသအြှတ် ြမပ ဖသာ်လည်ြီး အတိုက်အခံ အင်အာြီးစိုမေစ်ဖသာ NUG အစိုြီးရအပါအ၀င်၊ ၎င်ြီး၏ နိုင်ငံဖရြီးဆိုင်ရာ

အေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီးနှငဲ့် ထဖတွွဲ့ဆက်ဆံြှုရှသည်။ အထူြီးမခာြီးဆံိုြီးနှငဲ့် အထဖရာက်ဆံိုြီးြှာ မြန်ြာဲ့ ီြိုကဖရစီအဖရြီးအတွက်

သီြီးသနေ့် မပဌာန်ြီးထာြီးဖသာ Burma Art of 2021 မေစ်သည်။

သီြီးမခာြီးဥပဖ မေစ်ဖသာဖကကာငဲ့် ဥပဖ အမေစ် အတည်မပ မပဌာန်ြီးရန် အချန်အတန်ယူရြည်မေစ်ရာ

နှစ်စဥ်အဖြရကန်သြမတြှ လက်ြှတ်ဖရြီးထိုြီး မပဌာန်ြီးရဖသာ NDAA သိုေ့ Burma Act of 2022 အမေစ်မေညဲ့်စွက်

ထညဲ့်သွင်ြီးလိုက်မခင်ြီးက မြန်ြာဲ့ ီြိုကဖရစီ အဖရြီးအတွက် ကကနေ့်ကကာြှုြရှဖစပ အမြန်ဆံိုြီး ကူညီမပဌာန်ြီးဖပြီးနိုင်ရန်

အတွက်မေစ်သည်။ တစ်ဘက်တွင်လ ဖ သတွင်ြီး အေွွဲ့အစည်ြီးကကီြီးမေစ်သညဲ့် အာဆီယက

ံ ို ကကာြီးခံထာြီး၍ မြန်ြာဲ့နိုင်ငံဖရြီး

အကျပ်အတည်ြီးကို ဖမေရှင်ြီးရန်စီြံသည်။ အာဆီယံ၏ ကကာြီး၀င်ြှုကို တရိုတ်နိုင်ငံအဖနမေငဲ့်လည်ြီး သဖဘာတူညီြှု

ရှဖသာဖကကာငဲ့် မြန်ြာဲ့အဖရြီး၌ တရိုတ်နိုင်ငံနှငဲ့် ထပ်တိုက်ြဖတွွဲ့ဖစရန် ရည်ရယ်ချက်လမေစ်သည်။ စစ်အာဏာသြ်ြီးပပီြီး

(၂)နှစ်နီြီးပါြီးအတွင်ြီး အဖြရကန်၏ မြန်ြာဲ့အဖရြီးနှငဲ့် ပတ်သက်၍ ဖဆာင်ရက်ချက်ြျာြီးြှာ စစ်လက်နက်ပံဲ့ပိုြီးြှုကဲ့သိုေ့

မြန်ြာမပည်သူြျာြီး ဖြျှာ်လငဲ့်ထာြီးသဖလာက် ြမေစ်ဖသာ်လည်ြီး သံတြန်နည်ြီးအရ အဖကာင်ြီးဆံိုြီး ဖမေရှင်ြီးချက်မေစ်သည်ဟို

ဆိုနိုင်သည်။

တရိုတ်နိုင်ငံ၏ မြန်ြာနိုင်ငံဖရြီး အကျပ်အတည်ြီးအဖပေါ် ချဥ်ြီးကပ်ြှုြှာ ၎င်ြီး၏အကျ ြီးစီြီးပွာြီး ပျက်စီြီးဆံိုြီးရှုြီးံ ြှု

ြရှဖစရန် အဓကထာြီးလာသည်။ စစ်အာဏာသြ်ြီးပပီြီး တစ်လအကကာတွင် ယခင် NLD အစိုြီးရလက်ထက်ြှ

သဖဘာတူစာချ ပ် ဖရြီးထိုြီးထာြီးဖသာ တရိုတ် - မြန်ြာ စီြီးပွာြီးဖရြီးစကကဂန် စီြံကန်ြီးတွင် ပါ၀င်ဖသာ အချ ွဲ့စီြံကန်ြီးြျာြီးကို

စစ်ဖကာင်စီနှငဲ့် ပူြီးဖပါင်ြီးဖဆာင်ရက်ြှုြျာြီး စတင်လိုက်ဖသာအခါ ဖလဲ့လာသူြျာြီးက တရိုတ်နိုင်ငံအဖနမေငဲ့် ယခင်

စစ်အစိုြီးရ လက်ထက်ကဲ့သိုေ့ မြန်ြာစစ်တပ်ကို အဓက အကာအကွယ် ဖပြီးဖတာဲ့ြည်ဟို ယူဆလာကကသည်။ သိုေ့ဖသာ်

မပည်တွင်ြီးမပည်ပ နိုင်ငံတကာ အဖမခအဖနြျာြီးက ယခင်နှစ်ြျာြီးနှငဲ့် ြျာြီးစွာကွာမခာြီးြှု ရှခဲ့သလို မြန်ြာဲ့စစ်တပ်အဖပေါ်

တရိုတ်၏ယံကို ကည်ြှု အတိုင်ြီးအတာကို ထည်ဲ့သွင်ြီးစဥ်ြီးစာြီးရန် လိုအပ်သည်။ အဓက မြန်ြာမပည်သူလူထို၏

တရိုတ်စီြံကန်ြီးြျာြီးအဖပေါ် ထာြီးဖသာသဖဘာထာြီး မေစ်သညဲ့် USDP အစိုြီးရလက်ထပ်ြှ မြန်ြာမပည်သူြျာြီး၏

တရိုတ်စီြံကန်ြီးြျာြီးအဖပေါ် ဆနဒမပြှု မပင်ြီးထန်ခဲ့ဖသာဖကကာငဲ့် မြစ်ဆံိုစီြံကန်ြီး ရပ်နောြီးခဲ့ရသည်။ တစ်ဘက်ြှာလည််း

တရိုတ်၏ လွြ်ြီးြိုြီးြှု ကကီြီးထွာြီးလာြှုကို တန်မပန်နိုင်ရန်အတွက် မြန်ြာမပည်သူြျာြီး၏ တရိုတ်ဆနေ့်ကျင် ဖရြီးစတ်ဓါတ်ကို

အခွငဲ့်ဖကာင်ြီးယူ၍ USDP အစိုြီးရြှ ဆည်စီြံကန်ြီးကို ရပ်ဆိုင်ြီးခဲ့မခင်ြီးမေစ်သည်။ ထအ

ိုေ့ မပင် စစ်တပ်

48
ဖကျာဖထာက်ဖနောက်ခံမပ USDP အစိုြီးရအဖနမေငဲ့် အဖနောက်နိုင်ငံြျာြီးနှငဲ့် ဆက်ဆံဖရြီး ဖကာင်ြီးြွန်ဖစမခင်ြီးမေငဲ့်

တရိုတ်အစိုြီးရအဖပေါ် ဆယ်စိုနှစ်(၂)နှစ် ြှီခိုဖနမခင်ြီးြှ ကင်ြီးလွတ်ဖအာင် စတင်ဖဆာင်ရက်ခဲ့သည်။

တရိုတ်အစိုြီးရအဖနမေငဲ့် မြန်ြာဲ့ ီြိုကဖရစီ မပ မပင်ဖမပာင်ြီးလဖရြီးကာလ (၁၀)စိုနှစ်အတွင်ြီး USDP အစိုြီးရထက်

NLD အစိုြီးရနှငဲ့် ပို၍နည်ြီးကပ်ဖသာ ဆက်ဆံဖရြီးရှခဲ့သည်။ ထိုဖကကာငဲ့် ယခိုတစ်ဖကျာဲ့မပန် အာဏာသြ်ြီးဖသာ အချန်၌

စစ်ဖကာင်စီကို ဖကျာဖထာက်ဖနောက်ခံ မပ ြှုထက် ၎င်ြီး၏ ကကီြီးြာြီး၍ အထခိုက်ြခံနိုင်ဖသာ အကျ ြီးစီြီးပွာြီးြျာြီးကို

ကာကွယ်သညဲ့်ြူ၀ါ ကို ဦြီးတည်ခဲ့သည်။ ထိုေ့ဖကကာငဲ့် မြန်ြာမပည်တွင် BRI စီြံကန်ြီးြျာြီးရှရာ ဖ သြျာြီးတွင်

၎င်ြီးနှငဲ့်နီြီးစပ်ဖသာ တစ်နည်ြီးအာြီးမေငဲ့် ၎င်ြီးကလက်နက် ပံဲ့ပိုြီးဖပြီးထာြီးဖသာ တိုင်ြီးရင်ြီးသာြီး လက်နက်ကိုင် အေွွဲ့အစည်ြီး

(EAOs)ြျာြီး ကသဇာကကီြီးထွာြီးလာဖအာင် ပံဲ့ပိုြီးဖပြီးဖနသည်။ တစ်နည်ြီးအာြီးမေငဲ့် တရိုတ်၏ ြဟာ ျ ဟာ လံိုခခံ ဖရြီးနှငဲ့်

စီြီးပွာြီးဖရြီး အကျ ြီးစီြီးပွာြီးြျာြီးကို ြထခိုင်ဖအာင် ကာကွယရ

် င်ြီးနှငဲ့် မြန်ြာနိုင်ငံဖရြီး တည်ပငြ်လာပပီြီး ြည်သညဲ့်အစိုြီးရ

တက်လာသည်မေစ်ဖစ ကသဇာအာဏာကကီြီးြာြီးသူကို အြ်နီြီးချင်ြီးနိုင်ငံ အမေစ်ဖသာ်လည်ဖကာင်ြီး၊ အဆံိုြီးအမေတ်ဖပြီးနိုင်သူ

အမေစ်ဖသာ်လည်ြီးဖကာင်ြီး တရိုတ်၏ ကသဇာအာဏာကို တည်ဖဆာက်ဖနမခင်ြီး မေစ်သည်။

အနဒယ၏ နိုင်ငံဖရြီးြူ၀ါ ြှာ စံနှုန်ြီးြျာြီးထက် လက်ဖတွွဲ့ကို ပိုြိုအဖလြီးဖပြီးဖသာ နိုင်ငံမခာြီးဖရြီးြူ၀ါ မေစ်သည်။

ထဖ
ိုေ့ ကကာငဲ့် ဖ သတွင်ြီး အကကီြီးြာြီးဆံိုြီးဖသာ ီြိုကဖရစီနိုင်ငံ မေစ်ဖသာ်လည်ြီး မြန်ြာနိုင်ငံတွင် ြည်သညဲ့်အစိုြီးရ

တက်သည်မေစ်ဖစ၊ ြည်သပ
ိုေ့ င် အာဏာရရှလာသည်မေစ်ဖစ ၎င်ြီး၏အကျ ြီးစီြီးပွာြီးကို ဖထာက် ပံဲ့ြှုမေစ်ဖစပါက အသအြှတ်မပ

ဆက်ဆံြည်ပင် မေစ်သည်။ ထဖ
ိုေ့ ကကာငဲ့် စစ်အာဏာသြ်ြီးပပီြီး အစပိုင်ြီးကာလြျာြီး၌ မြန်ြာဲ့ ီြိုကဖရစီ အဖရြီးအတွက်

အနဒယြှ မပတ်သာြီးဖသာ ရပ်တည်ြှုြရှခဲ့ဖပ။ ကာလအတန်ကကာ တတ်ဆတ်ဖနခဲ့ပပီြီး ၂၀၂၁ ခိုနှစ် ဧပပီလြှသာ စတင်၍

၎င်ြီး၏ရပ်တည်ချက်ကို ထိုတ်ဖော် ဖမပာကကာြီးလာခဲ့မခင်ြီးမေစ်သည်။ အနဒယနိုင်ငံ၏ အဓကထညဲ့်သွင်ြီးချက်ြျာြီးြှာ တရိုတ်၏

မြန်ြာနိုင်ငံအဖပေါ် လွြ်ြီးြိုြီးလာြှုမေစ်ပပီြီး ထိုလွှြ်ြီးြိုြီးြှုြှတစ်ဆငဲ့် အနဒယ၏ အြျ ြီးသာြီးအကျ ြီးစီြီးပွာြီးကို ထခိုက်လာြည်ကို

စိုြီးရြ်ခဲ့မခင်ြီးမေစ်သည်။ သဖ
ိုေ့ သာ် ီြိုကဖရစီနိုင်ငံကကီြီး တစ်ခိုအဖနမေငဲ့် အာဏာသြ်ြီး စစ်ဖကာင်စီကို မပတ်မပတ်သာြီးသာြီး

ဖထာက်ခံရန် အတွက်ြှာဖတာဲ့ လံိုြီး၀ြမေစ်နိုင်ဖပ။

ဖ သတွင်ြီး အေွွဲ့အစည်ြီးမေစ်ဖသာ အာဆီယံအေွွဲ့သည် ယခိုမြန်ြာနိုင်ငံဖရြီး အကျပ်အတည်ြီး ကာလတွင်

ကကီြီးြာြီးဖသာ အခန်ြီးကဏ္ဍြှ ပါ၀င်လာသည်။ အေွွဲ့၀င်နိုင်ငံြျာြီး၏ မပည်တွင်ြီးဖရြီးကို ၀င်ဖရာက်စွက်ေက်မခင်ြီး ြမပ ရ

ဟူဖသာ အဖမခခံြူ၀ါ ဖကကာငဲ့် ယခင်နှစ်ြျာြီးက မြန်ြာဲ့ ီြိုကဖရစီ ကက ြီးပြ်ြီးအာြီးထိုတ်ြှုြျာြီးနှငဲ့် ပက်သတ်ပပီြီး

ထထဖရာက်ဖရာက် ပါ၀င်ပါတ်သတ်ခဲ့မခင်ြီးြရှဖပ။ ယခိုအချန် စစ်အာဏာသြ်ြီးြှုတွင် အဖြရကန်အပါအ၀င် ဖ သတွင်ြီး

အင်အာြီးကကီြီး နိုင်ငံြျာြီးမေစ်ဖသာ တရိုတ်နှင်ဲ့ အနဒယကပါ အာဆီယ၏

ံ ကကာြီး၀င်ြှုကို ဖထာက်ခံခဲ့ကကသည်။ အေွွဲ့၀င်

(၁၀)နိုင်ငံလံိုြီး၏ သဖဘာတူညီြှုနှငဲ့် မြန်ြာဲ့အကျပ်အတည်ြီးကို ဖမေရှင်ြီးရန် ဘံိုသဖဘာတူညီချက် (၅)ရပ်ကို

ချြှတ်အဖကာင်အထည်ဖေေါ် ဖဆာင်ရက်ခဲ့သည်။ သဖ
ိုေ့ သာ် လက်ဖတွွဲ့အဖကာင်အထည်ဖော် ဖဆာင်ရက်ရန် စစ်ဖကာင်စီြှ

49
ပျက်ကွက်ခဲ့ြှုဖကကာငဲ့် စစ်ဖကာင်စီအာြီး မြန်ြာနိုင်ငံကိုယ်စာြီးမပ ခွငဲ့်ြှ ပယ်ေျက်ခဲ့သည်။ အေွွဲ့၀င်နိုင်ငံတစ်ခို၏

မပည်တွင်ြီးဖရြီးကို ၀င်ဖရာက်စွက်ေက်မခင်ြီး ြမပ ရဟူဖသာ ပဋညာဉ်ဖကကာငဲ့် ဤဆံိုြီးမေတ်ချက်ြှာ အာဆီယံ သြိုင်ြီးတွင်

ထူြီးမခာြီးချက်မေစ်သည်။ စစ်ဖကာင်စီ၏ မငင်ြီးပယ်ြှုဖကကာငဲ့် ခရီြီးြဆက်နိုင်ဖသာ အာဆီယ၏

ံ ဘံိုသဖဘာတူညီချက်

(၅)ရပ်နှငဲ့် ပတ်သက်၍ ဖနောက်ဆံိုြီးအကကြ် ကျင်ြီးပခဲ့ဖသာ အာဆီယံ ထပ်သီြီးအစည်ြီးအဖဝြီးြှ အချန်ကနေ့်သတ်ချက်

စတင်ချြှတ်ခဲ့သည်။ သတ်ြှတ်ထာြီးဖသာ အချန်ကာလအတွင်ြီး စစ်ဖကာင်စီဘက်ြှ လိုက်နောြှုြရှပါက အပပီြီးသတ်

ဆံိုြီးမေတ်ချက်ချြည်ဟို အာဆီယံအေွွဲ့ကကီြီးြှ ထိုတ်မပန်ခဲ့သည်။ အချန်သတ်ြှတ်ချက်နှငဲ့် ြည်သိုေ့ အဖရြီးယူ

ဖဆာင်ရက်ြည်ကို တကျစွာ ဖော်မပထာြီးမခင်ြီး ြရှဖသာ်လည်ြီး စစ်ဖကာင်စီအတွက် ရလ ်ဖကာင်ြီး ထွက်ဖပေါ်လာြည်

ြဟိုတ်ဖပ။

တတယအလွှာမေစ်ဖသာ State Level / Societal Level ကနိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ၏ Social economic group

တစ်နည်ြီးအာြီးမေငဲ့် အစိုြီးရကို နှုြီးဆွနိုင်ဖသာ အေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီးက နိုင်ငံအဖပေါ် သက်ဖရာက်ြှုကို ဖလဲ့လာမခင်ြီးမေစ်သည်။

စစ်အာဏာသြ်ြီးပပီြီး ြကကာြီြှာပင် CRPH ကိုဖကျာဖထာက်ဖနောက်ခံမပ ၍ NUG အစိုြီးရဖပေါ်ပါက်လာခဲ့သည်။ EU

ပါလီြန်ြှလွ၍ နိုင်ငံတကာ အသိုင်ြီးအ၀ိုင်ြီးြှ NUG ကိုမြန်ြာနိုင်ငံ၏ တရာြီး၀င် အစိုြီးရအမေစ် အသအြှတ် ြမပ ဖသာ်လည်ြီး

မပည်တွင်ြီး မြန်ြာနိုင်ငံသာြီး အြျာြီးစို၏ လက်ခံြှုမေငဲ့် Legitimacy ရရှထာြီးဖသာ အစိုြီးရတစ်ရပ်မေစ်သည်။ NUG

၏ကာကွယဖ
် ရြီး၀န်ကကီြီးဖအာက်တွင် PDF လက်နက်ကိုင် အေွွဲ့အစည်ြီးရှသည်။ လက်ရှတွင် NUG သည်ပြ ွဲ့နယ် ၂၅၀

ဖကျာ်တွင် PDF တပ်ရင်ြီးဖပါင်ြီး ၃၀၀ ဖကျာ်ေွွဲ့စည်ြီးထာြီးနိုင်ခဲ့ပပီဟို ဆိုသည်။ စစ်ဖကာင်စီ၏ တပ်ြျာြီးနှငဲ့် နှုင်ြီးယှဥ်ပါက

လူအင်အာြီးဖရာ လက်နက်အင်အာြီးပါ ကွာမခာြီးဖသာ်လည်ြီး စစ်ဖအာင်နိုင်ြှုနှငဲ့် နယ်ဖမြစိုြီးြိုြီးဖရြီး၌ ဖအာင်မြင်ြှုရှဖနဖသာ

အေွွဲ့အစည်ြီးမေစ်သည်။ PDF ြျာြီးကိုအဓက စစ်ပညာသင်ကကာြီးဖပြီးဖနဖသာ အေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီးြှာ တိုင်ြီးရင်ြီးသာြီး

လက်နက်ကိုင် (EAOs) အေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီးမေစ်သည်။ တိုင်ြီးရင်ြီးသာြီး လက်နက်ကိုင် အေွွဲ့အစည်ြီးြျာြီး အဖနမေငဲ့်

မြန်ြာစစ်တပ်နှငဲ့် ရင်ဆိုင်တက
ို ်ခိုက်ြှုြျာြီး ကကာရှည်ခဲ့ပပီ မေစ်သည် ။ စစ်အာဏာသြ်ြီးြှုဖကကာငဲ့် မေစ်ပွာြီးလာဖသာ နိုင်ငံဖရြီး

ြတည်ပငြ်ြှုြျာြီးက EAOs ြျာြီးအတွက် ၎င်ြီးတ၏

ိုေ့ နယ်ဖမြဖ သကိုစိုြီးြိုြီးရန် ပို၍အခွင်အဖရြီး ရရှလာခဲ့ကကသည်။

ဖနောက်ဆံိုြီးအဆငဲ့်ြှာ individual level မေစ်ပပီြီးဖခါင်ြီးဖဆာင်တစ်ဖယာက်၏ မပ ြူဆံိုြီးမေတ်ပံိုကို

ဖလဲ့လာမခင်ြီးမေစ်သည်။ ၎င်ြီး၏ဆံိုြီးမေတ်ချက်၊ ဆိုတ်ကိုင်ထာြီးဖသာ ဝါ လြ်ြီးစဉ်၊ တွန်ြီးအာြီးဖပြီးသညဲ့် အရင်ြီးခံအဖကကာင်ြီး

တရာြီးြျာြီး၊ ဖခါင်ြီးဖဆာင်၏အမြင်က ထိုနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံမခာြီးဖရြီးဝါ ကို ပံိုဖော်မခင်ြီးမေစ်သည်။ တစ်ဘက်ြှာလည်ြီး လူပိုဂဂ လ်

တစ်ဦြီး၏ဆံိုြီးမေတ်ချက် ထိုသိုေ့ဆံိုြီးမေတ်ရန်အတွက် တွန်ြီးအာြီးဖပြီးဖသာ ဖနောက်ခံအဖကကာင်ြီး တရာြီးကို အြှန်ကန်ဆံိုြီး

သက်ဖသမပရန် ခက်ခပါသည်။ ထဖ
ိုေ့ ကကာငဲ့် ဤဖနရာတွင် လူပိုဂဂ လ်တစ်ဖယာက်၏ အာဏာသြ်ြီးရန် ဆံိုြီးမေတ်ချက်ြှ

ထွက်ဖပေါ်လာဖသာ ဖနောက်ဆက်တွ အကျ ြီးဆက်ကိုသာ သံိုြီးသပ်နိုင်ပါြည်။ စစ်အာဏာရှင်တစ်ဖယာက်၏

အဏာသြ်ြီးရန် ဆံိုြီးမေတ်ချက်က မြန်ြာနိုင်ငံ၏ နိုနယ်လှဖသာ ီြိုကဖရစီ ပျက်သိုဥ်ြီးခဲ့ရပပီ မေစ်သည်။ နိုင်ငံတကာြှ

50
ဖထာက်ခံထာြီးဖသာ အာဆီယံ၏ ဘံိုသဖဘာတူညီချက်၌ ပါ၀င်သညဲ့် ဘက်ဖပါင်ြီးစံို ဖတွွဲ့ဆဖ
ံို ဆွြီးဖနွြီးဖရြီးနှငဲ့် ပတ်သက်ပပီြီး

မငင်ြီးပယ်လိုက်မခင်ြီး၊ အဓက နိုင်ငံဖရြီးဖခါင်ြီးဖဆာင်မေစ်ဖသာ ဖ ေါ်ဖအာင်ဆန်ြီးစိုကကည်နှငဲ့် ဖတွွဲ့ဆခ

ံို ွငဲ့်ရရန် တရိုတ်

ကိုယ်စာြီးလှယ် အပါအ၀င် အမခာြီးနိုင်ငံြျာြီးြှ ကိုယ်စာြီးလှယ်ြျာြီး၏ ဖတာင်ြီးဆိုချက်ကို မငင်ြီးပယ်မခင်ြီးက

စစ်ဖကာင်စီအဖနမေငဲ့် အဆံိုြီးစွန်ထသွာြီးရန် ဆံိုြီးမေတ်ပပီြီးပံို ရသည်။ ရိုရှာြီးနှငဲ့် တရိုတ်နိုင်ငံြှလွ၍ ြည်သညဲ့်နိုင်ငံကြှ

တရာြီး၀င် ပတ်သက်ခဲ့မခင်ြီးြရှဖသာ စစ်ဖကာင်စီ အဖနမေငဲ့် တိုင်ြီးမပည်၏ ဖနရာဖတာ်ဖတာ်ြျာြီးြျာြီးတွင် PDF နှငဲ့် EAOs

တန
ိုေ့ ှငဲ့်ရင်ဆိုင်တိုက်ပွ၀င်ဖနရပပီ မေစ်သည်။

နဂံိုြီးချ ပ်အဖနမေငဲ့် ယခိုမြန်ြာနိုင်ငံ ရင်ဆိုင်ကကံ ဖတွွဲ့ဖနရဖသာ စစ်အာဏာသြ်ြီးြှုနှငဲ့်အတူ ပေါ်ဖပါက်လာဖသာ

လက်နက်ကိုင် ဖတာ်လှန်ဖရြီးြှာ လံိုြီးဝဖနောက်ဖကကာင်ြီး ြမပန်နိုင်ဖသာ အဖနအထာြီးသေ့ို ဖရာက်ရှသွာြီးပပီ မေစ်သည်။

စစ်ဖကာင်စီဘက်ြှ ဖသာ်လည်ြီးဖကာင်ြီး မြန်ြာမပည်သူြျာြီးအပါအဝင် အတိုက်အခံဘက်ြှ ဖသာ်လည်ြီးဖကာင်

အဖလျာဲ့ြဖပြီးဖတာဲ့သညဲ့် အဖနအထာြီးတွင် ဖရာက်ရှခဲ့ပါပပီ။ နိုင်ငံတကာ အသိုင်ြီးအဝိုင်ြီးြှလည်ြီး အထူြီးအဖလြီးထာြီး

ခဲ့သည်။ တံမိုေ့ ပန်ြှုြျာြီးကလည်ြီး နိုင်ငံတကာ အဖနအထာြီးနှငဲ့် ြြနိုင်ငံ၏ အြျ ြီးသာြီး အကျ ြီးစီြီးပွာြီးကို ချန်ည၍

တံမိုေ့ ပန်ခဲ့ကကသည်။ မြန်ြာမပည်သူြျာြီးအဖနမေငဲ့် အစပိုင်ြီး၌ နိုင်ငံတကာ၏ ထဖရာက်စွာ ဝင်ဖရာက်အကူအညီဖပြီးြှုကို

ဖြျှာ်လငဲ့်ခဲ့ကကဖသာ်လည်ြီး ဖြျှာ်လငဲ့်သဖလာက် မေစ်ြလာဖသာအခါ ကိုယဲ့်အာြီးကိုယ်ကိုြီးခဲ့ကကပပီ မေစ်သည်။

အဖြရကန်အပါအဝင် ီြိုကဖရစီလိုလာြီးဖသာ နိုင်ငံြျာြီး၏ သံတြန်ဖရြီးအရ ကူညီမခင်ြီးြျာြီးကို လက်ခံရင်ြီး

တိုင်ြီးရင်ြီးသာြီးမပည်သူြျာြီး၏ အင်အာြီးမေငဲ့် လွတ်လပ်၍တရာြီးြျှတဖသာ ေက် ရယ် ီြိုက ဖရစီစနစ်ကို

မပန်လည်ထူဖထာင်နိုင်ရန် ကက ြီးပြ်ြီးဖနကကပပီ မေစ်သည်။

51
 ည်ညွှန်ေးကုေးက ေးချက်ြျ ေး
ABC News (2016 April). “Aung San Suu Kyi to become 'State Counsellor' of Myanmar”.

https://www.abc.net.au/news/2016-04-05/aung-san-suu-kyi-to-become-state-counsellor/7301994

Abuza, Z. ( 2021, Dec, 3). “What the National Defense Authorization Act means for US policy towards

Myanmar” The Diplomat. https://thediplomat.com/2021/12/what-the-national-defense-

authorization-act-means-for-us-policy-toward-myanmar/

Aung, B. (2021, Oct 1). “၂၀၂၂ နိုင်ငံဖရြီး၊ စစ်ဖရြီး(ရီ ျ ြီး)-နဂံိုြီး”. ဧရာဝတီ။

https://burma.irrawaddy.com/opinion/viewpoint/2022/10/01/254990.html

Aung, B. (2021, Sept 28). “၂၀၂၂ နိုင်ငံဖရြီး၊ စစ်ဖရြီး(ရီ ျ ြီး)”. ဧရာဝတီ။

https://burma.irrawaddy.com/opinion/viewpoint/2022/10/01/254990.html

Aung, N.W. (2022, Aug, 16). “Myanmar's ASEAN efforts are weak (NUG Minister U Hin Lin Aung)”.

https://burmese.voanews.com/a/6689456.html

Aung, Z. (2021). “The Such for Voter Fraud on the ballot and the logic of Elections”, Myanmar Now.

https://www.myanmar-now.org/mm/news/5606

Aye, C.& Billy, F. (2021, Nov, 3).” A new Myanmar Forum aims to united democratic forces.” United State

Institute of Peace https://www.usip.org/publications/2021/11/new-myanmar-forum-aims-unite-

democratic-forces

BBC News (2021, April 10).” How do the five member countries of the UN Security Council stand on

Myanmar”. https://www.bbc.com/burmese/burma-56700907

BBC News (2021, Feb, 5). “Myanmar: Who are the rulers who have executed democracy campaigners?”

https://www.congress.gov/bill/117th-congress/house-bill/5497/text

BBC News (2021, Nov 17). “What does the Beijing side say about the trip to NPT of the special voice San

Koshan” https://www.bbc.com/burmese/articles/c80vjnpqyepo

BBC News (2021, Nov 22). “The Xi- ASEAN summit were the Myanmar ambassador did appear in Beijing”

https://www.bbc.com/burmese/burma-59378799

i
BBC News (2021, Oct 26). “ASEAN Summit -Did the Biden government’s position to leave the Burmese

military leader influenced?

BNI (2022, Feb). “ကြ္ာဲ့နိုင်ငံြျာြီးနှငဲ့် မြန်ြာဲ့အဖရြီး အဖလြီးဖပြီးြှုကို ဆန်ြီးစစ်ဖလဲ့လာမခင်ြီး”

https://mmpeacemonitor.org/my/310002/%E1%80%80%E1%80%99%E1%80%B9%E1%80%98%E1%

80%AC%E1%80%B7%E1%80%94%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%84

%E1%80%B6%E1%80%99%E1%80%BB%E1%80%AC%E1%80%B8%E1%80%94%E1%80%BE%E1%8

0%84%E1%80%B7%E1%80%BA/

Bunte, M. & Dosh, J. (2015). "Myanmar: Political Reforms and the recalibration of External Relations,"

Journal of Current South East Asian Affairs, 34(2).

Consolidated Appropriations Act, 2022 https://www.congress.gov/bill/117th-congress/house-bill/2471

Constitution of the Republic of the Union of Myanmar (2008)

https://play.google.com/store/apps/details?id=mms.net.mmconstitution&hl=en_US&gl=US

Ganesan, N. (2017). “Appraisings Myanmar's Democratic Transition and Evolving Challenges”, Japanese

Journal of Political Science, 18(1).

Gautam, Y. (2017). “India-Myanmar Strategic Relations Since Independence”, India Institute of technology.

Gyi. K. K. & Lwin, N. (2021, Sept 10). “မြန်ြာဲ့စစ်အာဏာသြ်ြီးြှုအဖပေါ် တရိုတ်၏ရပ်တည်ချက် အကျ ြီးစီြီးပွာြီး

ဝဖရာဓြျာြီးနှငဲ့် ြူဝါ လာြီးရာြျာြီး”, ISP-Myanmar. https://www.ispmyanmar.com/burmese/re-3/ H.R 5497

Burma Act of 2021 https://www.congress.gov/bill/117th-congress/house-bill/5497/text

Hoakip, T. (2011). “India’s Look East Policy: Its evolution and approach”, South Asia Survey, 18(2).

International Crisis Group (2010, Sept, 21). “China’s Myanmar Strategy: Elections, Ethnic Politics and

Economics” https://www.crisisgroup.org/asia/south-east-asia/myanmar/china-s-myanmar-strategy-

elections-ethnic-politics-and-economics

International Crisis Group (2016, Dec 15). “Myanmar: A new Muslim Insurgency in Rakhine State”.

https://www.crisisgroup.org/asia/south-east-asia/myanmar/283-myanmar-new-muslim-insurgency-

rakhine-state

ISP-Myanmar (2021, Aug 30). “အာဆီယံ အထူြီးကိုယ်စာြီးလှယ၏

် ခရီြီးစဥ် ဖဆာင်ရက်ရန် အကကံမပ ချက်ြျာြီးနှငဲ့်

ချန်ထိုြီးရြညဲ့် အညွှန်ြီးစနစ်”. https://www.ispmyanmar.com/burmese/pe-2/

ii
ISP-Myanmar (2021, Dec 31). “တရိုတ်အကျ ြီးစီြီးပွာြီးဖရချန် နိုင်ငံဖရြီးဖဘာဂဖ အမြင်မေငဲ့် ရှုမြင်ရန်

ပိုြိုလိုအပ်လာဖသာ အဖမခအဖန” https://www.ispmyanmar.com/burmese/sf_cpei/

Kalita, J. (2021, April 8).” Did India change its stand on Myanmar under US Pressure”. The Irrawaddy.

https://www.irrawaddy.com/opinion/guest-column/india-change-stand-myanmar-us-pressure.html

Kumbun, J. (2018, March 29).” Opinion/Can A New President pull Myanmar out of the Quagmire of conflict?

The Irrawaddy. https://www.irrawaddy.com/opinion/guest-column/can-new-president-pull-

myanmar-quagmire-conflict.html

Kumbun, J. (2020, Feb, 27). “Indo-Myanmar Ties should go beyond geopolitical interests. The Irrawaddy.

https://www.irrawaddy.com/opinion/guest-column/indo-myanmar-ties-go-beyond-geopolitical-

interests.html

Morone, J.A. & Kersh, R. (203). By the People: Debating American Government, Oxford University Press.

Myanmar Now (2021, Dec 11). “The new ASEAN Chairman who will play to toe game between China and

the US on the Myanmar Issue. https://myanmar-now.org/mm/news/9626

Myanmar Now (2021, Dec 29). “NDAA amendments is not substitute for Burma Act in US - Myanmar Policy”,

https://www.myanmar-now.org/en/topics/5289

Myanmar Now (2021, July 14). “The United States urges the implementation of the ASEAN common

agreement”.

Myanmar Now (2022, Jan 9). Khun Kasik criticizes Hon Chan for not consulting even with the culture

“https://www.bbc.com/burmese/burma-59926382

Myanmar Study Group (2022), “Autonomy of the Military Coup and Recommendations for the US

Response”, Final Report. https://www.usip.org/publications/2022/02/myanmar-study-group-final-

report

Myanmar Times (2021, Feb, 2). “Myanmar Military announces new State Administrative Council”

https://web.archive.org/web/20210203131316/https://www.mmtimes.com/news/myanmar-military-

announces-new-state-administrative-council.html

Myint, S. T. (2018, April 23). “China’s New Silk Road Plan: What’s in it for Myanmar?” Fronter

Myanmar.https://www.frontiermyanmar.net/en/chinas-new-silk-road-plan-whats-in-it-for-myanmar/

iii
Myoe, M. A. (2011). “In the name of Pauk-Phaw: Myanmar’s China Policy since 1948”, ISEAS-Yusof Ishak

Institute.

Myoe, M. A. (2014). "The Soldier and the State: Tatmadaw and Political Liberalization in Myanmar since

2011", Southeast Asia Research Institute, 22 (2).

Myoe, M. A. (2015). “Myanmar’s China policy since 2011: determinants and Directions”, Journal of Current

Southeast asianAffairs,34(2).

Naing, D. Z. Z. (2014). Trade policy reform in Myanmar. In Asia-Pacific Trade Economists Conference: Trade

in the Asian century-delivering on the promise of economic prosperity. Bangkok: UN-ESCAP.

National Defense Authorization Act, 2021 https://www.govinfo.gov/content/pkg/PLAW-

116publ283/html/PLAW-116publ283.htm

National Defense Authorization Act, 2022 https://www.congress.gov/bill/117th-congress/senate-

bill/1605/text1.

National Security Strategy, 2022, The White House. Chrome-

extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.whitehouse.gov/wp-

content/uploads/2022/10/Biden-Harris-Ad

Nyunt, Y. K. and Gyi, K. (2018, September), "The Role of Myanmar Investment Commission, the new

Myanmar Investment Law 2016," The Global New Light of Myanmar.

Oo, T. M. (2021, Jul 21). “မြန်ြာဲ့အကျပ်အတည်ြီးကို ကြ္ာကဘယ်လိုကူညီြလ”.

https://www.thantmyintu.com/post/%E1%80%99-%E1%80%94-%E1%80%99-%E1%80%94-

%E1%80%A5-%E1%80%90-%E1%80%9C-%E1%80%94-%E1%80%9B-%E1%80%80-%E1%80%99-

%E1%80%9E%E1%80%8A

RFA (2022, Nov, 15). “Although the AEEAN resolution has made progress effective action is still needed”.

https://www.youtube.com/watch?v=ms-JUtUXPYM

Rieffel, L. (2010). Myanmar/Burma: Inside challenges, outside interests. Brookings Institution Press.

Robertson, J. (2021, March 30). “The Adani Group denies engaging with Myanmar’s military leadership over

port deal but video suggests otherwise”. ABC News. https://www.abc.net.au/news/2021-03-

30/queensland-adani-ports-myanmar-military-deal/100032156

iv
Sakhuji, V. (2011, Feb 19). “India and Myanmar: Choices for Military Cooperation”, India Council of World

Affairs.extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.icwa.in/showfile.php?lang=1&le

vel=3&ls_id=1872&lid=874

Special Advisory for Myanmar SAC-M (2022, Sept, 5).” Effective Control in Myanmar: Briefing Paper”.

https://specialadvisorycouncil.org/2022/09/statement-briefing-effective-control-myanmar/

Staff, S. (2021, March 30). “India one of the 8 countries to attend Myanmar military parade the day over

100 protestors were killed”. Scroll.in. https://scroll.in/latest/990923/india-one-of-8-countries-to-

attend-myanmar-military-parade-the-day-over-100-protestors-were-killed

Sun, Y. (2018). “China’s belt and Road in Myanmar”. The Diplomat.

https://thediplomat.com/2017/12/chinas-belt-and-road-in-myanmar/

The Irrawaddy (2021, April 10). “Myanmar’s shadow government vows new constitution and end to

dictatorship” https://www.irrawaddy.com/news/burma/myanmars-shadow-government-vows-new-

constitution-end-dictatorship.html

The Irrawaddy (2021, Aug 28). “တရိုတ်က NLD ပါတီေျက်သြ်ြီးြည်ကို ြလိုလာြီး”

https://burma.irrawaddy.com/news/2021/08/28/245558.html

The Irrawaddy (2021, May 18). “Myanmar Regime Reorganizes Committees to Press Ahead with BRI

Projects”.https://www.irrawaddy.com/news/burma/myanmar-regime-reorganizes-committees-to-

press-ahead-with-bri-projects.html

The Irrawaddy (2021, Sept 14). “Myanmar’s UN Ambassador to stay on: UN sources”.

https://www.irrawaddy.com/news/burma/myanmars-un-ambassador-to-stay-on-un-sources.html

VOA (2017, Oct 21). “Chinese Official on Rohingya Crisis: Foreign Interference Doesn't Work”

https://www.voanews.com/a/chinese-official-on-rohingya-crisis-foreign-interference-doesnt-

work/4081024.html

Waltz, K.N. (2001). Man, the state and War. Columbia University Press.

White, E. (202). “China bolsters ties with Myanmar Junta despite International Condemnation”. Financial

Times. https://www.ft.com/content/ca43da4c-4287-4de6-ad8a-57a2a32fe7f3

v
Wilson, T. (June 2017) "Myanmar Political Reform: A slow but steady transformation", Australia Institute of

International Affairs. https://www.internationalaffairs.org.au/australianoutlook/myanmars-political-

reform-slow/

Wong, B.Y.S.(2021,Feb 26). “Why China favors Democracy over dictatorship in Myanmar”. Foreign Policy.

https://foreignpolicy.com/2021/02/26/china-myanmar-coup-democracy/

Zaw, T. (2022, Aug, 16). “Myanmar Affairs Cambodia and ASEAN Fundamental Issue”, Myanmar Now.

https://myanmar-now.org/mm/news/12322

Zaw, T. (2022, Dec,13). “US Burma Act to provide non-arms support to ERO, PDF” https://myanmar-

now.net/mm/news/13460

Zen, H. (2022, Nov, 9). “Held the ASEAN summit which blocked the military council”. Myanmar Now.

https://myanmar-now.org/mm/news/13163

အြျ ြီးသာြီး ီြိုကဖရစီအေွွဲ့ချ ပ် ဖရြီးဖကာက်ပွ ဖကကညာစာတြ်ြီး ၂၀၁၅ https://www.hrw.org/my/world-

report/2016/country-chapters/285135

vi
 ရနောက်ဆက်တွ ၁
စစ်အ ဏ သြ်ေးပပေးရနောက် အရြ ကန်၏ ေဏ်ခတ်အရ ေးယူြှုြျ ေး

စဉ် ရက်စွ ဏ်ခတ်အဖရြီးယူသညဲ့် အဖကကာင်ြီးအရာ

၁ ၂၀၂၁ ဖေဖော်ဝါရီ-၁၁ ိုလ်ချ ပ်ြှ ြီးကကီြီးြင်ြီးဖအာင်လှုင်နှငဲ့် ိုသြမတဦြီးမြငဲ့်ဖဆွ အပါအဝင် စစ်ဖကာင်စီ

အေွွဲ့ဝင် စစ် ိုလ်ချ ပ် ၁၀ ဦြီးနှငဲ့် စစ်တပ်ပိုင်ကိုြပဏီ (၃) ခို

၂ ၂၀၂၁ ဖေဖော်ဝါရီ-၁၂ စစ်ဖကာင်စီအေွွဲ့ဝင် ိုတယ ိုလ်ချ ပ်ကကီြီး ြိုြီးမြငဲ့်ထွန်ြီးနှငဲ့် ဖလတပ်အကကီြီးအက

ိုလ်ချ ပ်ကကီြီးဖြာင်ဖြာင်ဖကျာ်

၃ ၂၀၂၁ ြတ်လ-၄ ဝန်ကကီြီးဌာန (၂) ခိုနှငဲ့် စစ်တပ်ပိုင်စီြီးပွာြီးဖရြီးလိုပ်ငန်ြီး (၂) ခို၏

ပိုေ့ကိုန်သွင်ြီးကိုန်လိုပ်ငန်ြီးြျာြီး ပတ်ပင်မခင်ြီး

ကာကွယဖ
် ရြီးဝန်ကကီြီးဌာန၊ မပည်ထဖရြီးဝန်ကကီြီးဌာန

မြန်ြာဲ့စီြီးပွာြီးဖရြီး ဖကာ်ပိုဖရြီးရှင်ြီး

မြန်ြာဲ့စီြီးပွာြီးဖရြီး ဦြီးပိုင်လြတက်

၄ ၂၀၂၁ ြတ်လ-၁၀ ိုလ်ချ ပ်ြှ ြီးကကီြီး ြင်ြီးဖအာင်လှုင်၏ သာြီးသြီြီး (၂) ဦြီးမေစ်ဖသာ ဖအာင်မပညဲ့်စံို နှငဲ့်

ခင်သီရြွန်၊ ၎င်ြီးတပ
ိုေ့ ိုင်ကိုြပဏီ (၆) ခို

၅ ၂၀၂၁ ြတ်လ-၂၂ စစ် ိုလ်ချ ပ် (၂) ဦြီးနှငဲ့် တပ်ြ (၂) ခို

ရချ ပ် ိုတယ ိုလ်ချ ပ်ကကီြီးသန်ြီးလှုင်၊ ကစထြှ ြီး၊ ိုတယ ိုလ်ချ ပ်ကကီြီးဖအာင်စိုြီး

တပ်ြ ၃၃၊ တပ်ြ ၇၇

၆ ၂၀၂၁ ြတ်လ-၂၅ စစ်တပ်ပိုင်စီြီးပွာြီးဖရြီးလိုပ်ငန်ြီး (၂) ခို

မြန်ြာဲ့စီြီးပွာြီးဖရြီး ဖကာ်ပိုဖရြီးရှင်ြီး (MEC)

မြန်ြာဲ့စီြီးပွာြီးဖရြီး ဦြီးပိုင်လြတက် (MEHL)

၇ ၂၀၂၁ ဧပပီ-၈ နိုင်ငံပိုင် မြန်ြာဲ့ဖကျာက်ြျက်ရတနောလိုပ်ငန်ြီး (MTE)

၈ ၂၀၂၁ ဧပပီ-၂၁ နိုင်ငံပိုင် မြန်ြာဲ့သစ်လိုပ်ငန်ြီးနှငဲ့် မြန်ြာဲ့ပိုလလိုပ်ငန်ြီး (MPE)

၉ ၂၀၂၁ ဖြ-၁၇ စစ်ဖကာင်စီနှငဲ့် လူပိုဂဂ လ် (၁၆) ဦြီး

စစ်ဖကာင်စီအေွွဲ့ဝင် (၄) ဦြီး

စစ်ဖကာင်စီခနေ့်ဝန်ကကီြီး (၇) ဦြီး

စစ်ဖကာင်စီခနေ့် ဟိုဘဏ်ဥကကဌ၊ ဖရြီးဖကာက်ပွဖကာ်ြရှင်ဥကကဌ

i
 ဖလတပ်အကကီြီးအက ိုလ်ချ ပ်ကကီြီးဖြာင်ဖြာင်ဖကျာ်၏ သာြီး (၂) ဦြီးနှငဲ့်ဖရတပ်

အကကီြီးအကဖဟာင်ြီး ိုလ်ချ ပ်ကကီြီးတင်ဖအာင်စန်ြီး၏ သြီြီး

၁၀ ၂၀၂၁ ဇူလိုင်-၂ လူပိုဂဂ လ် ၂၂ ဦြီးနှငဲ့် ကိုြပဏီ (၄) ခို

စစ်ဖကာင်စီအေွွဲ့ဝင် အရပ်သာြီး (၃) ဦြီး၊ စစ်ဖကာင်စီခနေ့်ဝန်ကကီြီး (၄) ဦြီး၊

စစ်ဖကာင်စီအေွွဲ့ဝင် ိုလ်ချ ပ်ကကီြီးြျာြီး၏ ဇနီြီးသာြီးသြီြီးြျာြီး

Wambao Mining

Myanmar Wanbao

Myanmar Yang Tse

King Royal Technologies

၁၁ ၂၀၂၁ ီဇင်ဘာ-၁၀ လူပိုဂဂ လ် (၄) ဦြီးနှငဲ့် စစ်ဘက်ဌာနအေွွဲ့အစည်ြီး (၃) ခို

စစ်ဖကာင်စီခနေ့် ပခူြီး၊ ကရင်၊ ြနတဖလြီးနှငဲ့် ကချင်မပည်နယ် ဝန်ကကီြီးချ ပ်ြျာြီး

စစ်လက်နက်ပစစည်ြီး ညွှန်ကကာြီးဖရြီးြှ ြီးရံိုြီး

စစ်ဖထာက်ချ ပ်ရံိုြီး

စစ်ြှုထြ်ြီးဖဟာင်ြီးအေွွဲ့

၁၂ ၂၀၂၂ ဇန်နဝါရီ-၃၁ လူပိုဂဂ လ် (၂) ဦြီးနှငဲ့် စစ်ဘက်ဆိုင်ရာအေွွဲ့အစည်ြီး (၁) ခို၊ ကိုြပဏီ (၁) ခို

စစ်ဖကာင်စီခနေ့် မပည်ဖထာင်စိုဖရှွဲ့ဖနချ ပ်၊ မြန်ြာနိုင်ငံ တရာြီးသူကကီြီးချ ပ်၊

လ ်စာြီးြှုတိုက်ေျက်ဖရြီး ဖကာ်ြရှင်ဥကကဌ

ဦြီးဖတဇနှငဲ့် သူ၏သာြီးသြီြီး (၂) ဦြီး၊ စစ်တပ်နှငဲ့် ပတ်သက်ဖသာ လူပိုဂဂ လ် (၁) ဦြီး

ကာကွယဖ
် ရြီးဦြီးစီြီးချ ပ်ရံိုြီး ညွှန်ကကာြီးဖရြီးြှ ြီးဦြီးစီြီးဌာန

KT Series and Logistics Company Limited (KTSL)

၁၃ ၂၀၂၂ ြတ်လ-၂၅ တပ်ြ (၁) ခို၊ စစ် ိုလ်ချ ပ် (၂) ဦြီး၊ မြန်ြာစစ်တပ်နှငဲ့် ဆက်စပ်ဖနဖသာ

မြန်ြာနိုင်ငံသာြီး (၄) ဦြီးနှငဲ့် ကိုြပဏီ (၂) ခို၊ ဘဏ် (၁) ခို

တပ်ြ (၆၆)

စစ်ဖကာင်စီနှငဲ့်ပတ်သက်ဖသာ မြန်ြာနိုင်ငံသာြီး (၄) ဦြီး

International Gateways Group of Company Limited

Htoo Group Company

ii
 အာရှစြ်ြီးလြ်ြီးစိုဖမပဖရြီးနှငဲ့် ေွံွဲ့ပေ ြီးတိုြီးတက်ဖရြီးဘဏ် (AGD Bank)

၁၄ ၂၀၂၂ ဖအာက်တိုဘာ-၆ ၂၀၂၂ မြန်ြာစစ်တပ်နှငဲ့် ဆက်စပ်ဖနဖသာ မြန်ြာနိုင်ငံသာြီး (၃) ဦြီး

စစ်တပ်အတွက် လက်နက်ဝယ်ယူရန် ဝန်ဖဆာင်ြှုဖပြီးခဲ့ဖသာ ကိုြပဏီ (၁) ခို

Dynasty International Company Limited

၁၅ ၂၀၂၂ နိုဝင်ဘာ-၈ ၂၀၂၂ စစ်တပ်အာြီး စစ်လက်နက်တင်ပရ

ိုေ့ ာ၌ ဖထာက်ပံဲ့ဖပြီးဖနဖသာ ကိုြပဏီနှငဲ့်

လူပိုဂဂ လ် (၁) ဦြီး

Sky Aviator Company Limited

Source: US Department of the Treasury

iii
 ရနောက်ဆက်တွ ၂

Source-ISP-Myanmar (2021, Dec, 31)

iv
 ရနောက်ဆက်တွ ၃

ASEAN LEADERS’ REVIEW AND DECISION ON THE IMPLEMENTATION OF THE FIVE-POINT CONSENSUS

Phnom Penh, on 11 November 2022

1. During the 40th and 41st ASEAN Summits, the Leaders assessed the implementation of the Five-

Point Consensus as agreed at the ASEAN Leaders’ Meeting in April 2021. They took note of the

recommendations of the 55th ASEAN Foreign Ministers’ Meeting on 3 August 2022 and Special ASEAN

Foreign Ministers on 27 October 2022.

REVIEW

2. We reaffirmed that Myanmar remains an integral part of ASEAN;

3. We considered Articles 7 and 20 of the ASEAN Charter and recalled our 38th and 39th Summits;

4. Considering that the situation in Myanmar remains critical and fragile, with growing violence as

a major concern which affects not only Myanmar but also ASEAN’s Community-building efforts, ASEAN is

committed to assist Myanmar in finding a peaceful and durable solution to the current crisis;

5. With little progress achieved in the implementation of the Five-Point Consensus, it is therefore

incumbent on the Myanmar Armed Forces to comply with its commitments to the ASEAN Leaders;

DECISION

6. The Five-Point Consensus shall remain our valid reference and should be implemented in its

entirety;

7. There is a need for an implementation plan that outlines concrete, practical and measurable

indicators with specific timeline to support the Five-Point Consensus and, therefore, shall be developed.

We tasked the ASEAN Foreign Ministers to develop the implementation plan;

8. To seek all parties concerned to adhere to and implement the Five-Point Consensus and for

ASEAN to engage all stakeholders soon. Engagement would be done in a flexible and informal manner,

primarily undertaken by the Special Envoy of the ASEAN Chair on Myanmar due to the neutrality that is

v
inherent in his/her mandate, with the sole objective of restoring peace and stability in the country in

accordance with the Five-Point Consensus;

9. Whilst maintaining Myanmar’s non-political representation to the ASEAN Summits and the

ASEAN Foreign Ministers’ Meeting, we tasked the ASEAN Coordinating Council to further review Myanmar’s

representation at ASEAN meetings, if the situation so requires;

10. We reaffirmed that ASEAN Summit is the supreme decision-making body and will make the

final decision on the implementation of the Five-Point Consensus, including when consensus cannot be

achieved, in line with the ASEAN Charter;

11. To urge all parties concerned to de-escalate tensions and exercise utmost restraints and all

parties concerned that bear arms should be fairly held accountable and condemned for violence, noting

that the Myanmar Armed Force is the single largest military forces in Myanmar;

12. Calls all parties in Myanmar to facilitate the work of the Secretary General of ASEAN and AHA

Centre in delivering humanitarian assistance in Myanmar to all in need without discrimination. The

Secretary-General of ASEAN and the AHA Centre should be empowered with some degree of autonomy to

facilitate the humanitarian assistance in Myanmar;

13. ASEAN is to call the UN and our external partners to support us in our efforts in the

implementation of the Five-Point Consensus;

14. ASEAN shall consider exploring other approaches that could support the implementation of the

Five-Point Consensus;

15. We shall review the above decision at our future sessions and mandate the Foreign Ministers

to monitor progress and report to the ASEAN Summit.

--------------------------------

Source-chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://asean.org/wp-

content/uploads/2022/11/06-ASEAN-Leaders-Review-and-Decision-on-the-Implementation-of-the-Five-

Point-Consensus.pdf

vi
 ရနောက်ဆက်တွ ၄
Myanmar’s Revolutionary Actors: The People’s Defense Forces

People’s Defense Forces began to emerge in March 2021 as the level of military brutality increased.

While initial PDFs lacked training and arms, their ability to confront junta forces has increased rapidly.

Nearly 150 known PDFs are listed below.

KACHIN STATE NAYPYITAW

Bhamo PDF Puta-o PDF UNION Tatkon PDF
Kachin PDF ShweGu PDF TERRITORY

Naypyitaw PDF

SAGAING REGION KARENNI STATE

Ayadaw PDF Kawlin PDF Pinlebu PDF Demoso PDF Karenni Loikaw PDF
CDF Kale KhinU PDF ShweBo PDF Hpruso PDF Nationalities Moepye PDF
ChaungU PDF KyunHla PDF Tamu PDF Defense Force

Indaw PDF Mingin PDF Taze PDF

Kalewa PDF Monywa PDF Tigyaing PDF
Kanbalu PDF Myaung PDF Wuntho PDF
Kani PDF Pale PDF Yaw PDF
Katha PDF PDF Galon Yinmarbin

Tabayin PDF

CHIN STATE IRRAWADDY

Ash Chin Defense CDF KKG CDF Tedim REGION Kyonpyaw Myanaung
Force-MSDF CDF Lautu CDF Bogale PDF PDF PDF
CDF Dai CDF Mara Thantlang Dedaye PDF Labutta PDF Pathein PDF
CDF Falam CDF Matupi CDF Tozang Hinthada PDF Maubin PDF Pyapon PDF
CDF Hakha CDF Mindat CDF Zophei
CDF Kanpetlet CDF Paletwa Chinland
Defense
Force

MANDALAY BAGO REGION

REGION Myinmu PDF TaungTha Daik Oo PDF MoeNyo PDF Shwedaung
Kyaukpadaung Myinttha PDF PDF Gyobingauk Nattalin PDF PDF
PDF NyaungU PDF Thabeikkyin PDF Paungde PDF Taungoo PDF
Kyaukse PDF PDF Htantabin PDF PDF Bago Yedashe PDF

vii
 Mandalay PDF PyinOoLwin Thazi PDF Kawa PDF Pyay PDF Zigon PDF
Mogoke PDF PDF Yamethin PDF Minla PDF
Myay Lat PDF Sintgaing
MyinGyan PDF PDF
Tada-U PDF

SHAN STATE KAREN STATE

Ayethaya PDF-ATY Pekon PDF Tachileik PDF Kawkareike Kayan PDF Myawaddy
PDF Pinglong PDF Tai PDF PDF PDF
Kalaw PDF Shwe Nyaung Theinni PDF
Laikha PDF PDF TPDF-
Loilem PDF South Shan Taunggyi PDF
Namsang PDF Youth Ywangan PDF
Groups PDF

MAGWE REGION MON STATE

Bekthano PDF Natmuak PDF Seikphyu- Bilin PDF People’s Thanbyuzayat
Gangaw PDF Pakoku PDF Kyunchaung Kyaikto PDF Defense PDF
Kamma PDF PDF Magwe PDF Mon SDF Organization Theinzayat

Kani PDF Pwintbyu Thayet PDF Mawlamyine PDF

Minbu PDF PDF Tilin PDF Special Force Ye PDF
Minhla PDF Salin PDF Yasagyo PDF Paung
Myaing PDF Saw PDF Yenangyaung
PDF

TANINTHARYI YANGON
REGION Myeik PDF REGION Kayan PDF Yangon PDF
Dawei PDF Palaw PDF Area-21 Myothit Yangon
LaungLon PDF Revolution Dagon PDF Revolutionary
Network Thongwa PDF Front

Baham PDF Yangon North Yangon Urban

Hlegu PDF Okkalapa PDF Guerrillas
Kawhmu PDF

Source: Myanmar Study Group (2022)

viii
 ရနောက်ဆက်တွ ၅
Illustrate Categories of Control

No. of % of 330 % of land area

Description of Control Township township

1. Stable junta control 72 22% 17%

2.Junta dependent on local proxy militias for 21 6% 8%

control

3. Junta force under regular attack from 110 33% 23%

resistance forces governance functions

collapsing

4. Resistance controls growing territory but still 32 10% 10%

cannot consolidate fuller control

5. EROs (EAOs) that maintain ceasefires with the 28 9% 12%

junta

6.Janta control receding: resistance defending 48 14% 21%

increasing territories &asserting local

administration

7. Strong resistance control & local 13 4% 2%

administration – 90% + of township

8. Full resistance control & local administration 6 2% 2%

whole township

Total 330 100% 100%

*Due to the lack of resistance’s access to modern

weaponry and systematic junta atrocities

against communities

Source: SAC-M (2022,5 Sept)

ix
 ရနောက်ဆက်တွ ၆
တုင်ေး င်ေးသ ေး လက်နက်ကုင်အဖွွဲ့အစည်ေးြျ ေး စုေးြုေး ရေသြျ ေး

Source: Myanmar Study Group (2022)

x
 ၂၀၂၁ အာဏာသိမ်းပ ်းြီး‌န ောက ချင်းပ ည ယ၊ ထ တလ ပမိ ြို့န နေသခံမျာ်းအာ်း

ပမ မာစစတ ၏ စစဗျျူဟာအရ ကျျူ်းလွ နသာ လူ့အခွငအ

့် နရ်းချိ ်းန ာကမှုမျာ်းကိို

ချဥ်းက နလ့်လာပခင်း

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ i
 မာတိကာ

အခန်း (၁) နိဒါန်းနှင နနောကခံအန ကာင်းအရာ .......................................................................................................... 1

၁.၁ သုနတသန ပြဿနောန ာပြချက ............................................................................................................. 2

၁.၂ ဆကစြစာနြမျာ်း နလလာသံု်းသြပခင်း (LITERATURE REVIEW) ................................................................. 2

၁.၃ သုနတသန နမ်းခွန်းမျာ်း ......................................................................................................................... 7

၁.၄ သုနတသန ရညရွယချက (RESEARCH OBJECTIVE) .................................................................................... 7

၁.၅ သုနတသန အဆိုပြြုချက ........................................................................................................................ 7

၁.၆ သုနတသန နည်းနောမျာ်း ......................................................................................................................... 8

၁.၇ သုနတသနနယြယ နှင သုနတသနအကနအသတ ................................................................................. 9

၁.၈ စာတမ်း ွွဲ့စည်းြံု (OUTLINE) ................................................................................................................. 10

အခန်း (၂) ပမနမာစစတြက ထနတလနမမိြုွဲ့နန ပြညသူမျာ်းအနြေါ် ကျ ်းလွနခနသာ လူူ့အခွငအနရ်းချိြု်းန ာကမှုမျာ်း .. 11

အခန်း (၃) ထနတလနမမိြုွဲ့နှင မမိြုွဲ့နန ပြညသူမျာ်းအနြေါ် ပမနမာစစတြမှ စစဗျ ဟာအရ ဦ်းတညတိုကခိုက၍

လူူ့အခွငအနရ်းချိြု်းန ာကမှုမျာ်းကို ကျ ်းလွနသည အရင်းခံအန ကာင်းတရာ်းမျာ်း ...................................................... 16

အခန်း (၄) ထနတလနမမိြုွဲ့ရှိ လူူ့အခွငအနရ်းချိြု်းန ာကမှုမျာ်းအာ်း တာဝနခံမှုရှိနစမည အပြညပြညဆိုငရာ

ဥြနဒယနတယာ်းမျာ်း ................................................................................................................................................. 23

၄.၁ အပြညပြညဆိုငရာလူူ့အခွငအနရ်းဥြနဒ (INTERNATIONAL HUMAN RIGHTS LAW) ...................................... 26

၄.၂ အပြညပြညဆိုငရာ လူသာ်းချင်းစာနောနထာကထာ်းမှုဥြနဒ (INTERNATIONAL HUMANITARIAN LAW)

…………………………………………………………………………………………………………….28

၄.၃ ထနတလနမမိြုွဲ့ရှိလူူ့အခွငအနရ်းချိြု်းန ာကမှုမျာ်းနှင သကနသအချကအလက နကာကယူပခင်း ................ 30

၄.၄ ထနတလနအနရ်းနှင နိုငငံတကာစီရငြိုငခွင ........................................................................................ 34

အခန်း(၅) နိဂံု်း....................................................................................................................................................... 38

သုနတသနအကို်းအကာ်းမျာ်း ......................................................................................................................................I

နနောကဆကတွ..........................................................................................................................................................I

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ ii
န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ iii
 အခ ်း (၁) နိေါ ်းနှင့် န ောကခံအန ကာင်းအရာ

၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဖေဖေ ်ဝါရီလ ၁ ရက်ဖ ေ့ စစ်အ ဏ သိမ််းပ ီ်းဖ ောက်တွင် မမ ်မ နိုင်ငံတဝှမ််း စစ်တလင််းသေွယ်

ကျဖရ က်ခဲ့ပ ီ်း မမ ်မ စစ်တ ်မှကျ ်းလွ ်ဖသ လူ့အခွငဲ့်အဖရ်း ချိ ်းဖေ က်မှုမျ ်းသည် ယခင်ကထက် ိုမိုမ ုံးမ ်း

ဆို်းရ ်းလ ခဲ့သည် (Karen Human Rights Group, 2021)။ တစ်နိုင်ငံလံု်းအတိုင််းအတ မေငဲ့် စစ်ဒဏ်နှငဲ့်

လူ့အခွင့််အဖရ်းချိ ်းဖေ က်မှုမျ ်းကို ခံစ ်းကကရဖသ ်လည််း ချင််းမ ည် ယ်၊ မဖကွ်းတိုင််းဖဒသကကီ်း၊

စစ်ကိုင််းတိုင််းဖဒသကကီ်းနှငဲ့် ကရင် ီမ ည် ယ်တိုေ့တွင် အရ ်သ ်းမျ ်းအ ်း ဦ်းတည်တိုက်ခိုက်သညဲ့် မေစ်စဉ်မျ ်းကို

ိုမိုမျ ်းမ ်းစွ ဖတွွေ့ရှိရသည် (Assistance Association for Political Prisoners, 2021)။ ဖေဖေ ်ဝါရီ ၁ရက်ဖ ေ့

စစ်အ ဏ သိမ််းပ ီ်းဖ ောက် အ ဏ သိမ််းမှုကို နိုင်ငံနှငဲ့်အဝှမ််း ည််းမျိ ်းစံုမေငဲ့် ဆ ေ့်ကျင်ခဲ့ကကရ ချင််းမ ည် ယ်သည် က ဦ်း

လက် က်ကိုင်ဆ ေ့်ကျင်မှုမျ ်းကို အရှိ ်မမြှငဲ့်ခဲ့ဖသ ဖဒသတစ်ခုမေစ်သညဲ့်အ ်းဖလျ ်စွ မ ည်တွင််းစစ်နှငဲ့်အတ

မမ ်မ စစ်တ ်မှ ကျ ်းလွ ်ဖသ စစ် ွဆိုင်ရ လူ့အခွငဲ့်အဖရ်း ချိ ်းဖေ က်မှုမျ ်းကို မ င််းထ ်စွ ခံရသည်ဲ့ မ ည် ယ်တစ်ခု

မေစ်လ သည်။ ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖမလမှစတင်ပ ီ်း ချင််းမ ည် ယ်တွင် မ ည်သူ့ဖတ ်လှ ်ဖရ်းတ ်မျ ်းနှငဲ့်

ချင််းမ ည်သူ့က ကွယ်ဖရ်း တ ်မဖတ ်တိုေ့ ်းဖ ါင််းက မမ ်မ စစ်တ ်၏ လူ့အခွငဲ့်အဖရ်း ချိ ်းဖေ က်မှုမျ ်းကို

ဖတ ်လှ ်တိုက်ခိုက်ခဲ့ရ မှ ပဋိပကခမျ ်း စတင်မေစ် ွ ်းခဲ့သည် (Yi Zaw, 2022)။

ချင််းမ ည် ယ်သည် အ ဏ သိမ််းပ ီ်းဖ ောက်မေစ် ွ ်းခဲ့ဖသ လူ့အခွငဲ့်အဖရ်း ချိ ်းဖေ က်မှုမျ ်းကို သိသ ထင်ရှ ်းစွ

မီ်းဖမ င််းထို်းမ နိုင်သညဲ့် သ ဓကတစ်ခုအမေစ် ထင်ရှ ်းသည်။ အဘယ်ဖကက ငဲ့်ဆိုဖသ ် အ ဏ မသိမ််းမီ

ဒီမိုကဖရစီအသွင်က်းဖမ င််းဖရ်း က လတွင် ချင််းအမျိ ်းသ ်းတ ်ဦ်းသည် နိုင်ငံလံု်းဆိုင်ရ အ စ်အခတ်ရ ်စဖရ်း

သဖဘ တစ ချ ် (NCA) ကို လက်မှတ်ဖရ်းထို်းထ ်းခဲ့သညဲ့်အဖလျ က် (Institute for Security and Development

Policy, 2012) ချင််းမ ည် ယ်ဖမမ က် ိုင််းတွင် လက် က်ကိုင်ပဋိပကခမှ မရှိသဖလ က် ည််း ါ်းခဲ့ရ မှ

အ ဏ သိမ််းပ ီ်းဖ ောက် ိုင််းတွင် လက် က်ကိုင်ပဋိပကခနှငဲ့်အတ လူ့အခွငဲ့်အဖရ်း ချိ ်းဖေ က်မှုမျ ်းလည််း

မျ ်းစွ မေစ် ွ ်းခဲ့သည် (BBC Burmese News, 2022, May 18 )။ ဤတွင် အ ဏ သိမ််းပ ီ်းဖ ောက် မေစ် ွ ်းဖသ

လက် က်ကိုင် တိုက် ွမျ ်းအကက ်းတွင် ချင််းမ ည် ယ် ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့သည် ပမိ ွေ့လံု်းကျွတ် မီ်းရိှုွေ့မခင််းကိခံခဲ့ရသညဲ့်

ထမဦ်းဆံု်း ပမိ ွေ့မေစ်လ ခဲ့သည် (Kelly et al., 2021)။ အဖထ က်အထ ်းမျ ်းအရ ၂၀၂၁၊ စက်တင်ဘ လ ၁၈ရက်ဖ ေ့မှစ၍

၂၀၂၂၊ ဧပ ီလအထိ မမ ်မ စစ်တ ်မှ ကျ ်းလွ ်ဖသ ဖ အိမ်မီ်းရိွေ့ှု မှု အကကိမ်ဖ ါင််း ၂၇ကကိမ် ရှိခဲ့ပ ီ်း ခ ေ့်မှ ််းဖမခအ ်းမေငဲ့်

ဘ သ ဖရ်းအဖဆ က်အဦ်းဖ ါင််း ၃၂ခု အ ါအဝင် အိမ်ဖမခဖ ါင််း ၁၆၀၀ဖကျ ်ရှိလ ခဲ့သည်။ ထိဖ
ုေ့ ကက ငဲ့် စစ်ဖဘ်းဖရှ င်

ဦ်းဖရ ၁၃၀၀၀ ဖကျ ်ရှိလ ခဲ့သည် (ငငိမ်ုံးနဆွ, 2022) ။

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 1
၁.၁ သိုနတသ ပ ဿ ောန ာပ ချက

အထက်တွင် ဖေ ်မ ခဲ့သညဲ့်အတိုင််း ချင််းမ ည် ယ်၊ ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့သည် မမ ်မ နိုင်ငံအတွင််းရှိ ပမိ ွေ့မျ ်းထတွင်

ထမဦ်းဆံု်း ပမိ ွေ့လံု်းကျွတ် မီ်းရိှုွေ့ခံရဖသ ပမိ ွေ့မေစ်ပ ီ်း စစ်ဘက်ဆိုင်ရ ရ ဇဝတ်မှုမျ ်းကို စတင်ကျ ်းလွ ်ခံခဲ့ရဖသ

ဖ ရ မေစ် ါသည် (Lusan, 2021)။ မမ ်မ စစ်တ ်သည် တိုင််းရင််းသ ်းလက် က်ကိုင်အေွွေ့မျ ်း

အဖမခချရ ဖဒသမျ ်းအ က်မှ ချင််းမ ည် ယ်၊ ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့နှငဲ့် ဖဒသခံမ ည်သမျ ်းအ ်း အဘယဲ့ဖ
် ကက ငဲ့်

စစ် ည််းဗျ ဟ အရ လူ့အခွငဲ့်အဖရ်းချိ ်းဖေ က်မှုမျ ်းကို စ စ်တကျ ကျ ်းလွ ်ခဲ့မခင််းမေစ်ဖကက င််းသည် ဤပည ရပ်ဆိင်ရ

စ တမ််းမှ အဓိက ဖေ ်ထုတ်သွ ်းမညဲ့် သုဖတသ ဖဟဠိ(Research Puzzle) မေစ် ါသည်။ ထိုေ့အမ င် မမ ်မ စစ်တ ်မှ

ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့ဖဒသခံမ ည်သမျ ်းအဖ ေါ် ကျ ်းလွ ်ခဲ့ဖသ လူ့အခွငဲ့်အဖရ်း ချိ ်းဖေ က်မှုမျ ်းကို နိုင်ငံတက ဥ ဖဒ

နှငဲ့်လူ့အခွငဲ့်အဖရ်းစံနှု ််းမျ ်းမေငဲ့် ချိ ်ထို်းဖလဲ့လ သံု်းသ ်သွ ်းမည် မေစ် ါသည်။ ယခုလက်ရှိတွင် ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့ မီ်းရိှုွေ့ခံရမှု

မေစ်စဉ်မျ ်းကို သက်ဆိုင်ရ အေွွေ့အစည််းမျ ်းမှ အချက်အလက်မျ ်း(Quantitative Data) အရ အက ေ့်အသတ်မေငဲ့်သ

မ စုနိုင်ကကဖသ ်လည််းဤမေစ်စဉ်နှငဲ့် တ်သက်၍ လူ့အခွငဲ့်အဖရ်းရှုဖထ ငဲ့်မှ စ စ်တကျဖလဲ့လ မ စုထ ်းဖသ

ည ရ ်ဆိုင်ရ စ တမ််းမျ ်းမထွက်ဖ ေါ်နိုင်ဖသ်းသညဲ့် အဖကက င််းအရင််းသည် မိမိတအ

ိို့ ုံး ဤစ တမ််းကို

ဖရ်းချယ်ရ ်အတွက် တွ ််းအ ်းမေစ်ဖစ ါသည်။ ယခင်က စစ်ဒဏ်ကို ခံစ ်းရမခင််းမရှိခဲ့ဖသ ပမိ ွေ့ဖ လထုအဖ ေါ်

မမ ်မ စစ်တ ်၏ ထင်ရှ ်းဖသ လူ့အခွငဲ့်အဖရ်း ချိ ်းဖေ က်မှုမျ ်းကို ဖလဲ့လ ရ ်နှငဲ့် တိုင််းရင််းသ ်းလ ည််းစုမျ ်းထတွင်

၂၀၂၁ခုနှစ် အ ဏ သိမ််းပ ီ်းဖ ောက် ံုစံအသစ်မေငဲ့် ခွမခ ်းဆက်ဆံ၍ ဦ်းတည်ထ ်းတိုက်ခိုက်မခင််းခံရသညဲ့်

အမေစ်အ ျက်မျ ်းကို ဤစ တမ််းမှ မီ်းဖမ င််းထို်းမ မည်မေစ် ါသည်။

၁.၂ ဆကစြစာနြမျာ်းနလလာသံု်းသြပခင်း (Literature Review)

ထ ်တတလ ်ငမိ ြို့ ယ်သည် မမ ်မ နိင်င၏ အန ောက်နမမ က်ပိင်ုံးတွင်တည်ရိ၍ ခ င်ုံးမပည် ယ် ဟ ုံးခ ုံးခရိင်တွင်

(ယခင်ဖလမ်ုံးခရိင်၊ ဟ ုံးခ ုံးငမိ ြို့ ယ်) တွင်ပ ၀င်ခ့်သည့်် နေသအစိတ်အပိင်ုံးတစ်ခ မဖစ်ပ သည်။

ယ်ခ ြို့အင်္ဂလိပ်လက်ထက်တွင် ယ်စပ်နစ ်ဘွ ုံး ရ စ ုံးမ ုံးမဖင့်် အပ်ခ ပ်ခ့်သည် (MIMU, 2019)။ ခ င်ုံးမပည် ယ်တွင်

ခ င်ုံးအခွင့််အနရုံးနင့်် ဖက်ေရယ်မပည်နထ င်စနဖ ်နဆ င်နရုံးအတွက် ၁၉၈၈ ခနစ်ကစငပုံး ခ င်ုံးအမ ိ ုံးသ ုံးတပ်ဥုံး (CNF)

ကိုေွွေ့စည််းက လက် က်ကိင်နတ ်လ ်နရုံးဆင်နခ့်သည် (Refworld, 2004)။

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 2
 မမ ်မ စစ်တပ်သည် ကမဘ တွင်အရည်ကက ဆုံးနသ မပည်တွင်ုံးစစ်နင့််အတူ လူူ့အခွင့််အနရုံးခ ိ ုံးနဖ က်မှုမ ုံးနင့််

စစ်ပွဆိင်ရ ရ ဇဝတ်မှုမ ုံးက ုံးလွ ်ခ့်သည့်် အနတွြို့အကက မ ုံးမဖင့်် နက ်ကက ုံးသည့်် အင်စတက ုံးရင်ုံး တစ်ခ မဖစ်ပ သည်

(Beehner, 2018)။ မမ ်မ နိုင်ငံတွင် နခတ်အဆက်ဆက်မဖစ်ပွ ုံးနသ စစ်ပွအမ ုံးစသည် တိင်ုံးရင်ုံးသ ုံးအခွင့််အနရုံး

ဖိနိပ်မှုနင့်် တိင်ုံးရင်ုံးသ ုံးတ ်ုံးတူညမျှမှုကိ အ မမခနိင်မခင်ုံးနင့်် တမပည်နထ င်စ စ်အသွင်နဆ င်နသ

ဖက်ေရယ်စ စ်ကိသ သွပ်သွင်ုံးရ ်အ ုံးထတ်မှုတို့၏

ိ အက ိ ုံးဆက်နကက င့်် မဖစ်သည် (Moe, 2018)။

စစ်တပ်မအ ဏ သိမ်ုံးမှု မကက ခဏဆိသလိမဖစ်ပွ ုံးနလ့်ရိငပုံး မမ ်မ စစ်အစိုံးရမ စစ်အပ်ခ ပ်နရုံးအသွင်မဖင့််

အပ်ခ ပ်ခ့်သည့််အတွက် အမပ ်အလ ်ထိ ်ုံးနက င်ုံးနိင်သည့်် စ စ်မ ရ စနစ်တစ်ဝက်ခ ်ို့ နပ က်ဆုံးန ခ့်ပ သည်

(Steinberg, 2021)။ ထိန

ို့ ကက င့်် ထိလက် က်ကိင်ပဋိပကခမ ုံးတွင် မမ ်မ စစ်တပ်သည် အမနရ င် ယ်နမမ၊ အညိ

နရ င် ယ်နမမနင့်် အမဖ နရ င် ယ်နမမ အစရိသမဖင့်် ဇ ်အသုံးသုံးသတ်မတ်၍ လက် က်ကိင်နတ ်လ ်သူမ ုံးအ ုံး

ဗ ဟ တက နခ မှု ်ုံးရ ် အ ုံးထတ်ခ့်ကကပ သည်(Human Rights Watch, 2005)။ ထိအထတွင် မဖတ်နလုံးမဖတ်

ဗ ဟ ပ ဝင်ငပုံး န အိမ်မ ုံးမုံးရိှုြို့ဖ က်ဆုံးမခင်ုံး၊ လိင်ပိင်ုံးဆိင်ရ အကကမ်ုံးဖက်မှုမ ုံးမပ လပ်မခင်ုံး၊ လူသ ုံးေိင်ုံးမပ လပ်မခင်ုံး

အစရိသည့်် လူူ့အခွင့််အနရုံးခ ိ ုံးနဖ က်မှုမ ုံးနင့်် မပည့််နက်န သည့်် ဗ ဟ အမဖစ် ထင်ရ ုံးပ သည် (Reliefweb, 2022)။

မဖတ်နလုံးမဖတ်ဆိသည်မ ၄င်ုံးတိက
ို့ ိလက် က်ကိင်ဆ က
်ို့ င်သည့်် အင်အ ုံးစမ ုံးအ ုံး နငွနကကုံးနထ က်ပ့်မှု

မဖတ်နတ က်မခင်ုံး၊ အစ ုံးအစ ရိကခ နထ က်ပ့်မှု မဖတ်နတ က်မခင်ုံး၊ သတင်ုံးအဆက်အသွယ်နင့်် လူသစ်စနဆ င်ုံးမှု

မဖတ်နတ က်မခင်ုံး တိပ

ို့ ဝင်ငပုံး ဗိလ်ခ ပ်ကကုံး န ဝင်ုံး လက်ထက် ၁၉၆၅မ ၁၉၈၃ ခနစ်အထိ ဗမ မပည်ကွ ်မမ စ်ပ တနင့််

ကရင်အမ ိ ုံးသ ုံးအစည်ုံးအရုံး (KNU) အနပေါ် စတင်က င့််သုံးခ့်သည်။ “လက်လမ်ုံးမနိင်နသုံးနသ အမ ်တရ ုံးမ ုံး”

နခ င်ုံးစဉ်မဖင့်် ကရင်လူူ့အခွင့််အနရုံးအဖွြို့ (KHRG) က ထတ်မပ ်သည့်် အစရင်ခစ အရ ၂၀၀၅ တွင်လည်ုံး မဖတ်နလုံးမဖတ်

လပ်ခရနသ သနတ င်ငမိ ြို့ ယ်ရိ နေသခရ သ ုံးမ ုံးမ လက် က်ကကုံးမဖင့်် အပစ်ခရမခင်ုံး၊ မုံးရိှုြို့ဖ က်ဆုံးခရမခင်ုံး၊

အရပ်သ ုံးမ ုံး သတ်မဖတ်ခရမခင်ုံး၊ စ ုံး ပ်ရိကခ မ ုံး လယက်ဖ က်ဆုံးခရမခင်ုံး၊ အရပ်သ ုံးမ ုံးကိ ဖမ်ုံးဆုံးက

စစ်နမမမပင်တွင် အထမ်ုံးသမ ုံး (Porter) မ ုံးအမဖစ် အဓမမနစခိင်ုံးမခင်ုံး စသည့််အကကမ်ုံးဖက်မှုမ ုံးစွ ခစ ုံးခ့်ကကရသည်။

မမ ်မ စစ်တပ်သည် မပည်သူတ၏
ိို့ ရပ်ရ န အိမ်တက
ိို့ ိ မုံးရိှုြို့ဖ က်ဆုံးမခင်ုံးအ ုံး စစ်ဗ ဟ တစ်ခအမဖစ်

အသုံးခ ခ့်သည်ကိ ကရင်လူူ့အခွင့််အနရုံးအဖွြို့၏ ၁၉၉၈ ခနစ်တွင် ထွက်ရိခ့်နသ “Wholesale Destruction The

SLORC/SPDC Campaign to Obliterate All Hill Villages in Papun and Eastern Nyaunglebin Districts” အမည်ရိ

အစရင်ခစ တွင်လည်ုံး နဖ ်မပထ ုံးသည်ကိ နတွြို့ရိရပ သည်။ ၁၉၉၆ ခနစ်အစပိင်ုံးတွင် နိင်ငနတ ်

ငငိမ်ဝပ်ပိမပ ုံးနရုံးအဖွြို့သည် နိင်ငတစ်ဝမ်ုံးရိ တိင်ုံးရင်ုံးသ ုံးနေသအမ ုံးအမပ ုံးတွင် စစ်ဆင်နရုံးလှုပ်ရ ုံးမှုမ ုံး

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 3
နဆ င်ရက်က နက ုံးရ နပ င်ုံးမ ုံးစွ ကိ မုံးရိှုြို့ဖ က်ဆုံးခ့်ပ သည်။ ၁၉၉၇ ခနစ် နဖနဖ ်ဝ ရနင့်် မတ်လမ ုံးတွင်

ကရင်မပည် ယ်နမမ က်ပိင်ုံးရိ ဖ ပွ ်ခရိင်၊ ကရင်မပည် ယ်နင့်် ပခူုံးတိင်ုံးနေသကကုံးအကက ုံးရိ နည င်နလုံးပင်ခရိင်

အနရြို့ပိင်ုံးတိို့တွင် မမ ်မ စစ်တပ်သည် ကရင်တိင်ုံးရင်ုံးသ ုံးတိ၏

ို့ နက ုံးရ မ ုံးကိ မုံးရိှုြို့ဖ က်ဆုံးက ပစစည်ုံးမ ုံးအ ုံး

ခိုံးယူလယက်မခင်ုံး၊ စ ုံးနသ က်က ် ရိကခ မ ုံးအ ုံးဖ က်ဆုံးမခင်ုံး၊ ရ သ ုံးမ ုံးအ ုံး အဓမမ လူသ ုံးေိင်ုံးအမဖစ်ခိင်ုံးနစမခင်ုံး၊

နိပ်စက်မခင်ုံးနင့်် သတ်မဖတ်မခင်ုံးအစရိသည့်် စစ်ပွဆိင်ရ မပစ်မှုမ ုံးကိ ရက်စက်စွ က ုံးလွ ်ခ့်ကကသည်။ နက ုံးရ မ ုံးအ ုံး

မုံးရိှုြို့ဖ က်ဆုံးရ တွင် အ ုံးအ ောုံးရိ နတ င်က ်ုံးမ ုံးနပေါ်မ လက် က်ကကုံးမဖင့်် စတင်ပစ်ခတ်ငပုံးန ောက်တွင်မ ရ တွင်ုံးဝင်ငပုံး

ပစ်ခတ်မခင်ုံး၊ အိမ်မ ုံးအ ုံးမုံးရှုြို့ိ မခင်ုံး စသည်တိက

ို့ ိ ဆက်လက်လပ်နဆ င်ကကသည့်် ည်ုံးစ စ်ကိ အသုံးမပ ကကသည်ဟ

နဖ မ် ပထ ုံးသည်။ တစ်ဆက်တည်ုံးတွင် မပည်သူမ ုံး၏ စ ုံး ပ်ရိကခ ကိ မဖတ်နတ က်ရ ် ရည်ရယ်ခ က်မဖင့််

စပ ုံးက မ ုံးကိပ မုံးရြို့ိှု ဖ က်ဆုံးနလ့်ရိသည်။ သက်ကကုံးရယ်အိမ ုံးနင့်် မနမပုံးလ ုံးနိင်နသ မပည်သူမ ုံးကိမူ

အရင်လတ်လတ်မုံးရြို့ိှု သတ်မဖတ်ကကသည်။ ထိို့အမပင် နက ုံးရ စ သင်နက င်ုံးမ ုံးနင့်် ခရစ်ယ ်ဘ သ နရုံး

အနဆ က်အဦုံးမ ုံးအ ုံး ဦုံးတည်၍ တိက်ခိက်၊ မုံးရိှုြို့ဖ က်ဆုံးနလ့်ရိသည်ဟလည်ုံး ထိအစရင်ခစ မ နဖ မ် ပထ ုံးသည်

(Karen Human Rights Group, 1998)။

ဗိလ်ခ ပ်န ဝင်ုံးလက်ထက် ၁၉၇၀ ခနစ်မ ုံးမ စတင်၍က င့််သုံးခ့်နသ “မဖတ်နလုံးမဖတ်” စစ်ဗ ဟ ၏

အနမခခအနတွုံးအနခေါ်သည် မမ ်မ စစ်တပ်အ ုံး ခခတိက်ခိက်န နသ လက် က်ကိင် နတ ်လ ်နရုံးအဖွြို့မ ုံးကိ

အင်အ ုံးခ ိ သ
ို့ ွ ုံးနစရ ်မူ ၄င်ုံးတိို့အ ုံး နထ က်ပ့်ကူညန နသ မပည်သူလူထအ ုံး ပစ်မတ်ထ ုံး သတ်သင်ရင်ုံးလင်ုံးရ ်ပင်

မဖစ်ပ သည်။ ထိစဉ်က မမ ်မ စစ်တပ်သည် ခခနတ ်လ ်မှုနပေါ်နပ က်ရ ယ်နမမမ ုံးကိ တိက်ခိက်သိမ်ုံးယူရ တွင်

နအ က်ပ စစ်ဗ ဟ အဆင့််မ ုံးကိ က င့််သုံးသည်ဟ ဤအစရင်ခစ တွင် နဖ ်မပထ ုံးသည်။ ပထမအဆင့််တွင်

ထိ ယ်နမမအ ုံး ထိုံးစစ်စတင်ငပုံး တိက်ခိက်မခင်ုံး၊ ေတိယအဆင့််တွင် နက ုံးရ မ ုံးအ ုံးဖ က်ဆုံးက မပည်သူမ ုံးကိ

စစ်တပ်ထိ ်ုံးခ ပ်ရ နေသမ ုံးသိို့ အဓမမနမပ င်ုံးနရြို့နစမခင်ုံး၊ တတိယအန မဖင့်် အမပစ်မ့်မပည်သူမ ုံးအ ုံး နပေါ်တ ဆွမခင်ုံး၊

အဓမမကျွ ်မပ မခင်ုံး၊ စတတထအဆင့််တွင်မူ တပ်အင်အ ုံးထပ်မဖည့််၍ မပည်သူမ ုံးအ ုံး ၄င်ုံးတ၏
ိို့ နေသမ ုံးသိို့

နပ က်နရ က်သည့်် လမ်ုံးမ ုံးနဖ က်နစ၍ ထိလမ်ုံးတစ်နလျှ က် စစ်စခ ်ုံး မ ုံးအ ုံး တည်နဆ က်နစက

ယ်နမမစိုံးမိုံးမှုရယူမခင်ုံး၊ ဤသိမို့ ဖင့််မမ ်မ စစ်တပ်၏ ယ်နမမစိုံးမိုံးမှုနအ က် လုံးဝက နရ က်သွ ုံးနသ နက ုံးရ မ ုံးမ

မပည်သူမ ုံးကိ န ရပ်မပ ်နစက နငွညှစ်ငခိမ်ုံးနမခ က်မခင်ုံး၊ အဓမမကျွ ်မပ မခင်ုံးနင့်် တပ်သ ုံးသစ်စနဆ င်ုံးမခင်ုံးတိက
ို့ ိမူ

န ောက်ဆုံးအဆင့််အန မဖင့်် ဗ ဟ ခ နဆ င်ရက်ခ့်သည်။ ထိန

ို့ ကက င့်် ၁၉၇၀ ခနစ်မ ုံးတွင် မမ ်မ စစ်တပ်မ

နဆ င်ရက်ခ့်နသ မဖတ်နလုံးမဖတ်စစ်ဗ ဟ သည် ၂၀၂၁ ခနစ်မစတင်၍ ခ င်ုံးမပည် ယ်၊ ထ ်တလ ်ငမိ ြို့နင့်် မနကွုံးတိင်ုံး၊

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 4
စစ်ကိင်ုံးတိင်ုံး၊ ကရင်မပည် ယ်တတ
ိို့ ွင် မမ ်မ စစ်တပ်မ နဆ င်ရက်ခ့်နသ စစ်ဗ ဟ မ ုံးနင့်် မ ုံးစွ

တူညမှုရိန နကက င်ုံးကိ နတွြို့ရိရပ သည်။ မဖတ်နလုံးမဖတ် စစ်ဆင်နရုံးနင့််အတူ က ုံးလွ ်ခ့်နသ စစ်ရ ဇဝတ်မှုမ ုံး၊

လူူ့အခွင့််အနရုံးခ ိ ုံးနဖ က်မှုပစမ ုံးသည်လည််း ထပ်တူက န နကက င်ုံး နတွြို့ရိရပ သည်။

၂၀၀၂ ခနစ်တွင်ထွက်ရိခ့်နသ Geographies of Displacement: The Karenni and The Shan Across The

Myanmar Thailand Border အမည်ရိစ တမ်ုံးတွင် ရမ်ုံးနင့်် ကရင် မပည်သူမ ုံး၏ န ရပ်စွ ခ
်ို့ ွ

နရြို့နမပ င်ုံးန ထိင်မှုမ ုံးမဖစ်စဉ်ကိ အက ယ်တဝင့််ရင်ုံးမပထ ုံးသည်။ ဤက့်သိို့ န ရပ်စွ ခ

်ို့ ွ မှုမဖစ်စဉ်မ ုံး၏ အဓိက

အနမခခအနကက င်ုံးအရင်ုံးမ ုံးထတွင် မမ ်မ စစ်တပ်မ က ုံးလွ ်ခ့်နသ မဖတ်နလုံးမဖတ်စစ်ဆင်နရုံးမ တစ်ခအပ အဝင်

မဖစ်သည်။ ဤစ တမ်ုံးတွင် မမ ်မ စစ်တပ်သည် ၁၉၆၀ ခနစ်မ ုံးမစ၍ ယခထက်တိင် မဖတ်နလုံးမဖတ်စစ်ဆင်နရုံးအ ုံး

ယ်နမမစိုံးမိုံးမှုအတွက် အနရုံးပ လသည့်် စစ်ဗ ဟ တစ်ခဟ ယူဆထ ုံးနကက င်ုံး နဖ ်မပသည်။ ကရင် မပည် ယ်တွင်

၁၉၉၆ ခနစ်နမလ၌ ရ ုံးနတ ငမိ ြို့ ယ်အတွင်ုံးရိ နက ုံးရ န မပည်သူမ ုံးအ ုံး အဓမမန ရပ်စွ ခ
်ို့ ွ နမပ င်ုံးနရြို့နစခ့်ငပုံး

န အိမ်မ ုံးအ ုံးမုံးရိှုြို့ဖ က်ဆုံးခ့်သည် (Grundy-Warr & Yin, 2002)။

ထိမို့ ပင် “Running the Gauntlet, The Impact of Internal Displacement In Southern Shan State”

စ တမ်ုံးတွင် ရမ်ုံးမပည် ယ်အတွင်ုံး မဖစ်ပွ ုံးခ့်နသ န ရပ်စွ ခ

်ို့ ွ နရြို့နမပ င်ုံးမှု သည်လည်ုံး မမ ်မ စစ်တပ် မဖတ်နလုံးမဖတ်

စစ်ဆင်နရုံး၏ အက ိ ုံးဆက်တစ်ခအန မဖင့်် ရင်ုံးမပထ ုံးသည်။ မမ ်မ စစ်တပ်သည် ၁၉၉၆ ခနစ်တွင်

ရမ်ုံးလက် က်ကိင်တပ်ဖွြို့ SSA-S အ ုံးနခ မှု ်ုံးရ ် ထိအဖွြို့အ ုံး နထ က်ပ့်လ က်ရိသည့်် ရမ်ုံးမပည်သူမ ုံးအ ုံး

သတ်သင်ရင်ုံးလင်ုံးပစ်ရ ် ရည်ရယ်က မဖတ်နလုံးမဖတ်စစ်ဆင်နရုံးနဆ င်ရက်ခ့်သည်။ ရမ်ုံးနက ုံးရ မ ုံးအ ုံး

အဓမမနမပ င်ုံးနရြို့နစမခင်ုံး၊ ရ လုံးကျွတ်မုံးရြို့ိှု မခင်ုံး၊ နိပ်စက်ညှင်ုံးပ ်ုံးမခင်ုံး၊ သတ်မဖတ်မခင်ုံးတိက

ို့ ိ က ုံးလွ ်ခ့်သည်။ ၁၉၉၆

ခနစ်မ ၁၉၉၈ ခနစ်အတွင်ုံး ရမ်ုံးမပည် ယ်တွင် ၁၅၀၆ ရ နင့်် အိမ်နထ င်စနပ င်ုံး ၅၆၂၉၄ တိသ
ို့ ည်

အဓမမနရြို့နမပ င်ုံးနစမခင်ုံးကိခခ့်ရငပုံး ၄င်ုံးတိမ

ို့ န ရပ်စွ ခ
်ို့ ွ နရြို့နမပ င်ုံးေကခသည်မ ုံး မဖစ်လ ကကသည် (RISSER et al.,

2003)။ ထိအ
ို့ မပင် မမ ်မ စစ်တပ်သည် ထိဗ ဟ ကိ ၂၀၁၅ ခနစ်တွင် ကခ င်မပည် ယ်နင့်် ၂၀၁၉ ခနစ်တွင်

ရခိင်မပည် ယ်မ ုံးအနပေါ် ဆက်လက်၍ အသုံးမပ ခ့်သည် (KHRG, 2021)။

ယခမဖစ်နပေါ်န သည့်် လက် က်ကိင်ပဋိပကခမ ုံးတွင် မဖတ်နလုံးမဖတ်နင့််အတူ ဖ ်ုံးလိင်ုံး၊ အင်တ က်လိင်ုံးမ ုံး

မဖတ်နတ က်ခထ ုံးရသည့်် အနမခအန မဖစ်ပ သည်။ စစ်နက င်စ၏ မဖတ်နလုံးမဖတ်စစ်တလင်ုံးမပင်သည် နစ် ၇၀ နက ်

မပည်တွင်ုံးစစ်အတွင်ုံး နတ နတ င်လျှိ နမမ င်မ ုံး နပ မ ုံးရ နက ုံးလက်နေသရိ တိင်ုံးရင်ုံးသ ုံးရ ငယ်နလုံးမ ုံးသ

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 5
မဖစ်ခ့်နသ ်လည်ုံး ယန ို့မဖတ်နလုံးမဖတ်သည် လူန ထူထပ်ရ မဖစ်နသ ထ ်တလ ်ငမိ ြို့မအစမပ က

နတ နရ ငမိ ြို့ပ မက ် စစ်တလင်ုံးမပင်အမဖစ် မဖတ်နလုံးမဖတ်ဗ ဟ ကိ က င့််သုံး၍ မပ လပ်ခထ ုံးရသည်။

ထ ်တလ ်ငမိ ြို့ ယ်သည် သစ်နတ မ ုံးမဖင့်် ဖုံးလမ

ွှ ်ုံးငပုံး ပင်လယ်နရမ က်နောမပင်အထက် အမမင့််နပ (၄၉၆၂)တွင်

တည်ရိက လမ်ုံးပ ်ုံးဆက်သွယ်နရုံး ခက်ခသည့််န ရ မဖစ်သည်။ သယ်ယူပန

ိို့ ဆ င်နရုံးခက်ခ့်သည့််အနလ က်

စ ုံး ပ်ရိကခ ၊ နဆုံးဝ ုံးမ ုံးနင့်် အမခ ုံးလိအပ်နသ ပစစည်ုံးမ ုံးကိ ကနလုံးငမိ ြို့နင့်် မနတနလုံးမ အဓိကမခိန ရသည့််အတွက်

စစ်တပ်၏ မဖတ်နလုံးမဖတ်စစ်ဆင်နရုံးသည် မပည်သူလူထနင့်် ငမိ ြို့ခမ ုံးအနပေါ် အကကုံးအက ယ် သက်နရ က်မှု မဖစ်နပေါ်

နစပ သည်။ ထိက့်သိ လမ်ုံးပ ်ုံးဆက်သွယ်နရုံးခက်ခသည့်် ငမိ ြို့တွင် လူန အိမ်မ ုံး၊ ဘရ ုံးနက င်ုံးနဆ င်နင့််

အမ ုံးမပည်သူနင့််သက်ဆိင်သည့်် အနမခခအနဆ က်အဥုံးမ ုံးတည်နဆ က်ရ ် ခယဥ်ုံးသည့််အနမခအန ကိ

မမ ်မ စစ်တပ်က နက င်ုံးမွ ်စွ သိရိသည့််အတွက် "က ပင်ခတ် က ငတ်မက ်" ဟူနသ စက ုံးအတိင်ုံး နထ က်ပိို့

ဆက်လက်လပ်ကိင်မခင်ုံး မမပ လပ်နိင်ရ ်နင့်် ထိက့်သိို့လက် က်ကိင် နတ ်လ ်နရုံးမပ လပ်လျှင် မိမိတို့၏

ိ အသက်အိုံးအိမ်

စည်ုံးစိမ်မ ုံး ပ က်စုံးဆုံးရှုုံးရမည်ဟူနသ အယူအဆအ ုံး မပည်သူမ ုံးယကကည်နစရ ်နင့်် စစ်တပ်နင့်် စစ်နက င်စကိ

ဆ က
်ို့ င်မှုမ ုံး အ ်း ည်ုံးသွ ုံးနစရ ်မဖစ်သည်။

ခ င်ုံးနစ်မခင်ုံး ခရစ်ယ ်အဖွြို့ခ ပ် ဥကကဋ္ဌ သိကခ နတ ်ရ ဆရ ငွ ်နထ င်ုံးမ ်၏ နမပ ကက ုံးခ က်အရ

ထ ်တလ ်ငမိ ြို့တွင် နစ်နပ င်ုံး ၆၀ နက ်သက်တမ်ုံးရိနသ ထ ်တလ ်ငမိ ြို့င်္ဏ်နဆ င် ထ ်တလ ် နစ်မခင်ုံးဘရ ုံးနက င်ုံး

အပ အဝင် မုံးရိှုြို့ဖ က်ဆုံးခရတ့် ဘရ ုံးနက င်ုံး ၁၉ နက င်ုံး ရိန သည်ဟ နမပ ခ့်သည် (RFA, 2021, Sep 12)။

ထ ်တလ ်ငမိ ြို့တွင် ဟ ုံးခ ုံးငမိ ြို့အနမခစိက် ခလရ- ၂၆၉ ို့ ၂၂၂ အပ အဝင် တပ်မ - ၁၁ က စစ်နက င်စ တပ်သ ုံးမ ုံးက

ငမိ ြို့ကိ အနပေါ်စုံးကန မမင်ရသညဲ့် နတ င်က ်ုံးနပေါ်မ န ရ ယူထ ုံးငပုံး ထ ်တလ ်ငမိ ြို့နပေါ်တွင် တိက်ပွမဖစ်ခ့်ရ

စစ်တပ်၏ လက် က်ကကုံးနကက င့်် ပထမဆုံးအကကိမ် န အိမ် ၁၉ လုံး မုံးနလ င်ပ က်စုံးခ့်ရသည်။ ထိစဉ်က

မုံးငငှိမ်ုံးရ ်လ သည့်် ခရစ်ယ ်သင်ုံးအပ်ဆရ တစ်ဦုံးကိ စစ်နက င်စက ပစ်သတ်ခ့်ငပုံးန ောက် နေသခမ ုံးတစ်စတစ်စမဖင့််

ထ ်တလ ်ငမိ ြို့ကိစွ ခ

်ို့ ွ သွ ုံးကကသည်။ ထ ်တလ ်ငမိ ြို့ မပ ်လည်န ရ ခ ထ ုံးနရုံး နေသခနက ်မတမဖစ်နသ Thantlang

Placement Affairs Committee (TPAC) ၏ထတ်မပ ်ခ က်အရ ငမိ ြို့နပေါ်တွင် န ထိင်သည့်် ဦုံးနရမ ၈,၀၀၀ မ ၁၀,၀၀၀

ရိခ့်ရ နေသခတိို့မ ယခအခ အိနဒိယ-မမ ်မ ယ်စပ်ရိ နတ င်တ ်ုံးမ ုံးတွင် စစ်နရ င်န ကကရနကက င်ုံး နမပ ခ့်သည်။

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 6
၁.၃ သိုနတသ နမ်းခွ ်းမျာ်း

(၁) ၂ဝ၂၁ ခုနှစ် အ ဏ သိမ််းပ ီ်းဖ ောက် မမ ်မ စစ်တ ်မှ ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့ဖ ဖဒသခံမျ ်းအဖ ေါ်

မည်ကဲ့သဖ
ိုေ့ သ စ စ်တကျ လူ့အခွငဲ့်အဖရ်း ချိ ်းဖေ က်မှုမျ ်းကို ကျ ်းလွ ်ခဲ့သ ည််း။

(၂) အဘယ်ဖကက ငဲ့် ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့နှင်ဲ့ ပမိ ွေ့ဖ မ ည်သမျ ်းအဖ ေါ် မမ ်မ စစ်တ ်မှ စစ်ဗျ ဟ အရ

ဦ်းတည်တက
ို ်ခိုက်၍ လူ့အခွငဲ့်အဖရ်းချိ ်းဖေ က်မှုမျ ်းကို ကျ ်းလွ ်ခဲ့သ ည််း။

(၃) ထိုလူ့အခွငဲ့်အဖရ်း ချိ ်းဖေ က်မှုမျ ်းကို ကုစ ်းရ ်နှငဲ့် တရ ်းမျှတမှုဖေ ်ဖဆ င်ရ ် နိုင်ငံတက

ဥ ဖဒမျ ်း၊ စံနှု ််းမျ ်းနှငဲ့် ချိတ်ဆက်၍ မည်သညဲ့်ယနတရ ်းမျ ်းမေငဲ့် တ ဝ ်ခံမှုရှိဖစရ ် ဖဆ င်ရက်မည် ည််း။

၁.၄ သိုနတသ ရညရွယချက (Research Objective)

1. မမ ်မ စစ်တ ်မှ ချင််းမ ည် ယ် ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့ဖ ဖဒသခံမျ ်းအဖ ေါ် ကျ ်းလွ ်ခဲ့ဖသ လူ့အခွငဲ့်အဖရ်း

ချိ ်းဖေ က်မှုမျ ်းကို အမ ည်မ ည်ဆိုင်ရ လူ့အခွငဲ့်အဖရ်း စံချိ ်စံနှု ််းမျ ်းနှငဲ့်အညီ အမျိ ်းအစ ်းခွမခ ်းပ ီ်း

စ စ်တကျ ဖေ ထ
် ုတ်ဖလဲ့လ ရ ်။

2. ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့ဖဒသခံမျ ်းအ ်း စစ်ဗျ ဟ ကျကျဦ်းတည်တက

ို ်ခိုက်မှုမျ ်းနှငဲ့် စစ်ရ ဇဝတ် ကျ ်းလွ ်မှုမျ ်း၏

အရင််းခံအဖကက င််းတရ ်းမျ ်းကို ရှ ဖေွရ ်။

3. လူ့အခွငဲ့်အဖရ်း ချိ ်းဖေ က်မှုမျ ်းအတွက် တ ဝ ်ခံမှုရှိဖစရ ်နှငဲ့် တရ ်းမျှတမှု ဖေ ်ဖဆ င်မညဲ့်

ယနတရ ်းမျ ်း၏ အခ ််းကဏ္ဍကို နိုင်ငံတက ဥ ဖဒစံနှု ််းမျ ်းနှငဲ့်အညီ ချိတ်ဆက်ရှ ဖေွရ ်။

၁.၅ သိုနတသ အဆိိုပ ချက

မမ ်မ စစ်တ ်၏ ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့အ ်း ပမိ ွေ့လံု်းကျွတ် မီ်းရိှုွေ့မခင််းမေစ်စဉ်နှငဲ့်အတ ဖဒသခံ ပမိ ွေ့ ယ်မ ည်သလထုသည်

စီ်း ွ ်းဖရ်း၊ လမှုဖရ်းနှငဲ့် ယဉ်ဖကျ်းမှုအခွငဲ့်အဖရ်းမျ ်းဆိုင်ရ အမ ည်မ ည်ဆိုင်ရ သဖဘ တစ ချ ် (ICESCR) အ ိုဒ် ၁၁၊

အ ိုဒ်ခွ ၁ အရ လံုဖလ က်ဖသ အို်းအိမ် ိုင်ဆိုင်ခွငဲ့်နှငဲ့် လံုဖလ က်သညဲ့် လဖ မှုအဆငဲ့်အတ ််း ရ ိုင်ခွငဲ့်ရှိမခင််းကို

အဓိကချိ ်းဖေ က်ခံဖ ရသည်။ ထိဖ

ုေ့ ောက် အဖမခခံလူ့အခွငဲ့်အဖရ်းမေစ်ဖသ အသက်ရှင်သ ်ခွငဲ့် (အမပည်မပည်ဆိင်ရ

လူူ့အခွင့််အနရုံး နကကည စ တမ်ုံး အပိေ် ၁)၊ မတရ ်းေမ််းဆီ်းမခင််း (အမပည်မပည်ဆိင်ရ လူူ့အခွင့််အနရုံး နကကည စ တမ်ုံး

အပိေ် ၉)၊ ချ ်ဖနှောင်မခင််းတိမ

ုေ့ ှ ကင််းလွတ်မခင််းနှငဲ့် လွတ်လ ်စွ သွ ်းလ ခွငဲ့်တက
ုေ့ိ ို ချိ ်းဖေ က်ခံဖ ရသည်။ ထိုေ့အမ င်

ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့ရှိ ဘ သ ဖရ်း အဖဆ က်အဦ်းဖ ါင််း ၃ဝဖကျ ် ေျက်ဆုံးခံခဲ့ရသမေငဲ့် လက် က်ကိုင်ပဋိပကခမျ ်းကက ်းတွင်

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 7
ယဉ်ဖကျ်းမှုအဖမွအနှစ်မျ ်းကို က ကွယဖ
် စ ငဲ့်ဖရှ က်နိုင်ရ ် ရည်ရယ်သညဲ့် 1954 Hague နိုင်ငံတက သဖဘ တညီချက်

(Convention for the Protection of Cultural Property in the Event of Armed Conflict) တွင် မ ဠ ််းထ ်းဖသ

အခွငဲ့်အဖရ်းမျ ်းကိုလည််း ချိ ်းဖေ က်ဖ သည်။

မမ ်မ စစ်တ ်မှ ထမဦ်းဆံု်း ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့န အရ ်သ ်းမျ ်းအ ်း ဦ်းတည်တိုက်ခိုက်ရမခင််း

အဖကက င််းရင််းမှ ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့၏ ထဝီအဖ အထ ်းအရ တည်ရှိမှုနှငဲ့် စစ်ဗျ ဟ အရ အဖရ်း ါမှုတိုေ့ဖကက ငဲ့်

မေစ်သည်ဟု က ဦ်းယဆ ါသည်။ အဖကက င််းရင််းမှ မမ ်မ စစ်တ ်၏ လူ့အခွငဲ့်အဖရ်း ချိ ်းဖေ က်မှုမျ ်းကို

လက် က်ကိုင်ခုခံက ကွယ်ဖ ဖသ မ ည်သူ့က ကွယ်ဖရ်းတ ်သ ်းမျ ်းကို ဖလဲ့ကျငဲ့်ဖ ်းဖ သညဲ့်

ချင််းအမျိ ်းသ ်းတ ်ဦ်း၏ ဌ ချ ်ဖ ရ သည် ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့ ယ်တွင် တည်ရှိသညဲ့်အမ င်

လမ််း ််းဆက်သွယ်ဖရ်းအရ ယ်ဖမမစို်းမို်းမှု ဗျ ဟ ကျသညဲ့်ဖ ရ တွင် တည်ရှိဖ သညဲ့်အတွက်မေစ်သည်ဟု

သံု်းသ ် ါသည်။

မမ ်မ စစ်တ ်၏ လူ့အခွငဲ့်အဖရ်းချိ ်းဖေ က်မှုမျ ်းကို တ ဝ ်ခံမှုရှိဖစရ ် အမ ည်မ ည်ဆိုင်ရ ရ ဇဝတ်ခံုရံု်း

သိမ
ုေ့ ဟုတ်၊ စီရင် ိုင်ခွငဲ့်အ ်နှင််းထ ်းဖသ နိုင်ငံတက ခံုရံု်းတစ်ခုခုတွင် စစ်ဖဆ်းစီရင်နိုင်ဖစရ ် အဖထ က်အ ံဲ့

မေစ်ဖစနိုင်ဖသ သက်ဖသမျ ်းအမေစ် မှတ်တမ််းတင်နိုင်ပ ီ်း အမ ည်မ ည်ဆိုင်ရ လူ့အခွငဲ့်အဖရ်းဖကကည စ တမ််း၊

နိုင်ငံတက လူ့အခွငဲ့်အဖရ်း ဥ ဖဒ၊ နိုင်ငံတက လသ ်းချင််းစ ောဖထ က်ထ ်းမှုဆိုင်ရ ဥ ဖဒနှငဲ့်

အမ ည်မ ည်ဆိုင်ရ သဖဘ တ စ ချ ်မျ ်းအရ စစ်ဖဆ်း၊ စီရင် ိုင်ခွငဲ့်ရှိဖသ ယ် ယ်အတွင််းသိုေ့

ကျဖရ က်လျက်ရှိသည်။ စစ် ွဆိုင်ရ ရ ဇဝတ်မှုမျ ်းကို ကျ ်းလွ ်လျက်ရှိသညဲ့် မမ ်မ စစ်တ ်သည်

ဂျီ ီဗ ကွ ်ဗင််းရှင််း ါ မ ဠ ််းချက်မျ ်းကို ဖေ က်ေျက်ရ ဖရ က်သညဲ့်အတွက် အမ ည်မ ည်ဆိုင်ရ ဥ ဖဒမျ ်းကို

မလိုက် ောသညဲ့် မည်သညဲ့်လူပင်္္ိ လ် အေွွေ့အစည််းကိုမဆို အမ ည်မ ည်ဆိုင်ရ ဥ ဖဒ၏ တ ဝ ်ခံမှုယနတရ ုံးမေငဲ့်

အဖရ်းယနိုင်မညဲ့် ည််းလမ််းမျ ်းကို ဖသချ ဖစရမည်မေစ် ါသည်။

၁.၆ သိုနတသ ည်း ောမျာ်း

ယခပည ရပ်ဆိင်ရ စ တမ်ုံးတွင် သုဖတသ ဖမ်းခွ ််းမျ ်း အ ်းလံု်းအတွက် အရည်အဖသွ်းစံမ

သုဖတသ ည််းလမ််း (Qualitative) ည််းစ စ်ကို အသံု်းမ က ဆ ််းစစ်ဖလဲ့လ သွ ်းမည် မေစ်သည်။

လူ့အခွငဲ့်အဖရ်းချိ ်းဖေ က်မှုမျ ်းနှငဲ့် တ်သက်၍ သက်ဆိုင်ရ အေွွေ့အစည််းမျ ်းမှ ထုတ်မ ်ဖသ

ဖဒတ အချက်အလက်မျ ်း၊ သတင််းမီဒီယ ၊ ဂျ ယ်၊ ထုတ်မ ်ချက်မျ ်း၊ အစီရင်ခံစ မျ ်း၊ ပဋိပကခမျ ်းအကက ်း

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 8
လူ့အခွငဲ့်အဖရ်းချိ ်းဖေ က်မှုမျ ်းကို ဖလဲ့လ ထ ်းဖသ သုဖတဖသ စ တမ််းမျ ်းကို မှီမငမ််းကို်းက ်းသညဲ့်

ဆက်စ ်စ ဖ မှတ်တမ််းမျ ်းအ ်း ဖလဲ့လ ဆ ််းစစ်မခင််း ည််းလမ််း (Document Analysis) ကို အသံု်းမ သွ ်းမည်

မေစ်သည်။ ထိအ
ုေ့ မ င် ဖဒသခံမ ည်သမျ ်း၊ သက်ဆိုင်ရ အရ ်ဘက် အေွွေ့အစည််းမျ ်းမှ လူပင်္္ိ လ်မျ ်းအ ်း

အဖသ်းစိတ်အင်တ ဗျ ်း (In-depth Interview) မျ ်း မ လု ်မခင််းမေငဲ့် အချက်အလက်မျ ်းဖက က်ယ၍ ဖလဲ့လ

ဆ ််းစစ်သွ ်း ါမည်။ ထိအ

ုေ့ မ င် နိုင်ငံတက အဆငဲ့် မ ဠ ််းထ ်းသညဲ့် ဥ ဖဒမျ ်း၊ ဖဒသတွင််း မဝါဒမျ ်း၊ မဖဘ င်မျ ်း၊

ေွွေ့စည််း ံုအနမခခဥ ဖဒနှငဲ့် နိုင်ငံဖရ်း ပဍိည ဉ်မျ ်း၊ မ ည်တွင််းဥ ဖဒ၊ ည််းဥ ဖဒနှငဲ့် ညွှ ်ကက ်းချက်မျ ်းကို ကို်းက ၍

နိှုင််းယှဥ် သံု်းသ ်သွ ်း ါမည်။

၁.၇ သုနတသနနယြယ နှင သုနတသနအကနအသတ

ဤသနတသ သည် အ ဏ သိမ်ုံးမှုန ောက် ခ င်ုံးမပည် ယ်၊ ထ ်တလ ်ငမိ ြို့ အနပေါ် စစ်ဗ ဟ အရ က ုံးလွ ်နသ

လူူ့အခွင့််အနရုံးခ ိ ုံးနဖ က်မှုမ ုံးကိ နလ့်လ မည်မဖစ်ပ သည်။ မမ ်မ နိင်ငတွင်လွ ်ခ့်သည် နစ်နပ င်ုံး ၇၀ ခ ်ို့က

စတင်၍မဖစ်ပွ ုံးခ့်နသ လက် က်ကိင်ပဋိပကခနင့််အတူ မမ ်မ စစ်တပ်၏ လူူ့အခွင့််အနရုံးခ ိ ုံးနဖ က်မှုမ ုံးလည်ုံး

ေွ ်တွ၍ပ လ ခ့်သည်။ ထိို့အမပင် မမ ်မ နိင်ငတွင် အ ဏ သိမ်ုံးမှု အကကိမ်ကကိမ်မဖစ်ပွ ုံးခ့်ငပုံး ယခ သနတသ

နလ့်လ မှုသည် နစ်နပ င်ုံး ၇၀ မ ယန ို့ထိတိင်မဖစ်ပွ ုံးန သည့်် လက် က်ကိင်ပဋိပကခမ ုံးအ က် ၂၀၂၁

အ ဏ သိမ်ုံးငပုံးန ောက်ပိင်ုံး မဖစ်ပွ ုံးသညဲ့် လက် က်ကိင်ပဋိပကခကိသ အ ရစိက်ပ မည်။ ထိအ

ို့ မပင် မမ ်မ နိင်ငတွင်

နနွဥုံးနတ ်လ ်နရုံး လက် က်ကိင်တက်

ိ ပွမ ုံးသည် ကခ င်၊ ကရင်၊ ခ င်ုံး၊ စစ်ကိင်ုံး၊ မနကွုံး၊ ရမ်ုံး အစရိသမဖင့််

န ရ အနို့မဖစ်ပွ ုံးလ က်ရိနသ ်လည်ုံး ခ င်ုံးမပည် ယ် ထ ်တလ ်ငမိ ြို့တွင်မဖစ်ပွ ုံးသည့်် လက် က်ကိင်ပဋိပကခကိ

အဓိကထ ုံး နလ့်လ ပ မည်။ ဟ ုံးခ ုံး၊ ဖလမ်ုံး၊ တုံးတိ ်၊ တွ ်ုံးဇ၊ ပလပ်ဝ၊ မင်ုံးတပ်၊ က ်ပက်လက်၊ မတူပ

အစရိသည့််ငမိ ြို့မ ုံးတွင်လည်ုံး လက် က်ကိင်တက်

ိ ပွမ ုံးနင့်် လူသ ုံးေိင်ုံးမပ လပ်မခင်ုံး စစ်ရ ဇဝတ်မှုမ ုံးက ုံးလွ ်မခင်ုံးနင့််

လူူ့အခွင့််အနရုံးခ ိ ုံးနဖ က်မခင်ုံးမ ုံး မပ လပ်နသ ်လည်ုံး ဤသနတသ နလ့်လ မှုတွင် မပ ဝင်ပ ။

လက် က်ကိင်ပဋိပကခမ ုံးနကက င့်် ထ ်တလ ်ငမိ ြို့နေသခတိို့သည် ငမိ ြို့လုံးကျွတ် ုံးပ ုံးထွက်နမပုံးန ရငပုံး

တည်ငငိမ်နအုံးခ မ်ုံးသည့်် အနမခအန မဟတ်သည့််အတွက် လူကိယ်တင်

ိ နတွြို့ဆ၍ အခ က်အလက်မ ုံး နမုံးမမ ်ုံးမခင်ုံးအ ုံး

မမဖစ်နိင်ပ ။ ထိအ
ို့ မပင် covid 19 ကပ်နရ င်္ သည်လည်ုံး ထိက့်သန
ိို့ ရ မ ုံးသိသ
ို့ ွ ုံးနရ က်၍ အခ က်အလက်မ ုံး

ရယူမခင်ုံးကိ ဟ တ
်ို့ ုံးသည့််အနကက င်ုံး အခ က်တစ်ခထတွင် ပ ဝင်သည်။ ထိို့နကက င့်် အွ ်လိင်ုံး နတွြို့ဆမှုမတဆင့််

အခ က်အလက်မ ုံးရယူမခင်ုံးနင့်် ဖ ်ုံးမဖင့်် ဆက်သွယ်နမုံးမမ ်ုံးမခင်ုံးတက

ိို့ ိ မပ လပ်မည်မဖစ်ငပုံး ဤသည်မ လည်ုံး

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 9
မမ ်မ စစ်တပ်၏ ဖ ်ုံးလိင်ုံးနင့်် အင်တ က်လိင်ုံးမ ုံး မကက ခဏဆိသလိ မဖတ်နတ က်နလ့်ရိရ အက အ
်ို့ သတ်

မဖစ်နိင်ပ သည်။ ထိို့အမပင် နမမမပင်အခ က်အလက်မ ုံးကိ ဝင်နရ က်နမဖဆိသူမ ုံးအန မဖင့်် မမ ်မ စစ်တပ်၏

ဖမ်ုံးဆုံးနိပ်စက်မခင်ုံး၊ သတ်မဖတ်မခင်ုံးတိက
ို့ ိ မပ လပ်ခရနိင်ပ သည်။ နေသတွင်ုံး အနမခစိက်သည့်် အရပ်ဖက်

အဖွြို့အစည်ုံးမ ုံးသည်ပင်လျှင် လက် က်ကိင်တက်

ိ ပွမ ုံးနင့်် ပဋိပကခမ ုံးနကက င့်် သတင်ုံးအခ က်အလက်စုံးဆင်ုံးမှုမ

အက အ
်ို့ သတ်ရိပ သည်။ ထိအ
ို့ မပင် အိမ်မုံးရိှုြို့ခရသူမ ုံး၊ လူူ့အခွင့််အနရုံးခ ိ ုံးနဖ က်ခရသူမ ုံးကိ နမုံးမမ ်ုံးရ တွင်

စိတ်ပိင်ုံးဆိင်ရ ထိခိက်နစနိင်နသ အမဖစ်အပ က်မ ုံးကိ မပ ်လည်အမတ်ရနစမည့်် အနမခအန မ ိ ုံးမမဖစ်နစရ ်လည်ုံး

အထူုံးသတိမပ ရမည်မဖစ်သည်။

၁.၈ စာတမ်း ွွဲ့စည်းြံု (Outline)

ဤသနတသ စ တမ်ုံးကိ အခ ်ုံး ၅ ခ ်ုံးမဖင့်် ဖွြို့စည်ုံးနရုံးသ ုံးမည်မဖစ်ပ သည်။ အခ ်ုံး ၁ တွင်

စ တမ်ုံးမိတ်ဆက်အန မဖင့်် ထ ်တလ ်ငမိ ြို့မုံးရိှုြို့ခရမှုမဖစ်စဉ်နင့်် ဆက်စပ်အနကက င်ုံးအရ မ ုံး၊ သနတသ မပဿ ော၊

ဆက်စပ်စ နပမ ုံးနလ့်လ သုံးသပ်မခင်ုံးနင့်် သနတသ ည်ုံး ော အစရိသည့်် ကဏ္ဍ(၄) ခကိ ရင်ုံးလင်ုံး တင်မပသွ ုံးမည်

မဖစ်ပ သည်။ အခ ်ုံး ၂ တွင် သနတသ နမုံးခွ ်ုံး ပ တ် ၁ နင့််ဆက်စပ်က ၂၀၂၁ ခနစ် အ ဏ သိမ်ုံးငပုံးန ောက် မမ ်မ

စစ်တပ်မ ထ ်တလ ်ငမိ ြို့န နေသခမ ုံးအနပေါ် စ စ်တက က ုံးလွ ်ခ့်နသ လူူ့အခွင့််အနရုံး ခ ိ ုံးနဖ က်မှုမ ုံးကိ

အမပည်မပည်ဆိင်ရ လူူ့အခွင့််အနရုံး စခ ိ ်စနှု ်ုံးမ ုံးနင့််အည နလ့်လ နရုံးသ ုံး နဖ ်ထတ်သွ ုံးမည်မဖစ်သည်။ အခ ်ုံး ၃

တွင် သနတသ နမုံးခွ ်ုံး ပ တ် ၂ အတွက် ထ ်တလ ်ငမိ ြို့န မပည်သူမ ုံးအ ုံး မမ ်မ စစ်တပ်၏ စစ် ဗ ဟ က က

တိက်ခိက်မှုမ ုံးနင့်် လူူ့အခွင့််အနရုံးခ ိ ုံးနဖ က်မခင်ုံး၊ စစ်ရ ဇဝတ်မှု က ုံးလွ ်မခင်ုံးတိို့၏ အနကက င်ုံးအရင်ုံးမ ုံးကိ

အက ယ်တဝင့်် ရင်ုံးမပသွ ုံးပ မည်။ အခ ်ုံး ၄ တွင်မူ အဆိပ လူူ့အခွင့််အရုံးခ ိ ုံးနဖ က်မှုမ ုံးအ ုံး ကစ ုံးရ ်နင့်် တရ ုံးမျှတမှု

မပ ်လည်နဆ င်ကကဉ်ုံးရ ်အတွက် နိင်ငတက ဥပနေစနှု ်ုံးမ ုံးနင့်် ယနတရ ုံးမ ုံးကိ ခ တ
ိ ်ဆက်က နလ့်လ နဖ ်မပသွ ုံးမည်

မဖစ်ပ သည်။ န ောက်ဆုံးအန မဖင့်် အခ ်ုံး ၅ တွင် စ တမ်ုံးကိ အနစ်ခ ပ်မပ ်လည်သုံးသပ်မည်မဖစ်ငပုံး နတွြို့ရိခ က်မ ုံးကိ

အနမခခက အကကမပ ခ က်မ ုံး၊ သသပ်ခ က်မ ုံးကိ ထည့်် သွင်ုံးနရသ ုံး၍ စ တမ်ုံးအ ုံး ိင်္ုံးခ ပ် အဆုံးသတ်မည်

မဖစ်ပ သည်။

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 10
 အခန်း (၂) ပမ မာစစတ က ထ တလ ပမိ ြို့န ပ ညသမျာ်းအန ေါ်

ကျျူ်းလွ ခ့်နသာ လူ့အခွငအနရ်းချိ

့် ်းန ာကမှုမျာ်း

မမ ်မ စစ်တ ်သည် ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့ဖ မ ည်သမျ ်းအဖ ေါ် လူ့အခွငဲ့်အဖရ်းချိ ်းဖေ က်မှုမျ ်းကို ည််းမျိ ်းစံုမေငဲ့်

ကျ ်းလွ ်ခဲ့ ါသည်။ ထမဦ်းဆံု်းအဖ မေငဲ့် မမ ်မ စစ်တ ်သည် ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့မ ည်သမျ ်းကို ပမိ ွေ့ကိုစွ ေ့်ခွ ဖအ င်

ပခိမ််းဖမခ က်မခင််း၊ ဖ အိမ်မျ ်းကို စ်မှတ်ထ ်း စ်ခတ်မခင််းနှငဲ့် ဖဒသခံမျ ်းကို သတ်မေတ်မခင််းမျ ်း ကျ ်းလွ ်ဖကက င််း

ဖတွွေ့ရှရ
ိ သည်။ ချင််းလူ့အခွငဲ့်အဖရ်းအေွွေ့၏ ဖမ ဖရ်းဆိုခွငဲ့်ရှိသဖမ ကက ်းချက်အရ မမ ်မ စစ်တ ်သည်

ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့ထတွင် စစ် ွမျ ်းမမေစ်ခင်ကတည််းက ပမိ ွေ့ခံလကကီ်းမျ ်းကို ချင််းဖဒသက ကွယ်ဖရ်းတ ်ေွွေ့ (Chinland

Defense Force-Thantlang CDF-Thantlang) မျ ်းနှငဲ့် ချင််းအမျိ ်းသ ်းတ ်ဦ်း CNF တ ်သ ်းမျ ်းကို

ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့ထတွင် ဝင်ထွက်သွ ်းလ ခွငဲ့်မ ါက ထ ်တလ ်ကို မီ်းရိှုွေ့မည်ဟု ပခိမ််းဖမခ က်မှုမျ ်း လု ်ဖဆ င်ခဲ့သည်။1

ထိအ
ုေ့ မ င် ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့မီ်းဖလ င်မှုစတင်ခဲ့ဖသ ၂၀၂၁ခုနှစ် စက်တင်ဘ လ ၁၈ ရက်ဖ ေ့တွင်

မမ ်မ စစ်တ ်နှငဲ့် CDF-Thantlang တိသ

ုေ့ ည် ပမိ ွေ့ထတွင်တက
ို ် ွမေစ် ွ ်းလျက်ရှိခဲ့ရ မမ ်မ စစ်တ ်က လက် က်ကကီ်းမေငဲ့်

ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့ဖ အိမ်မျ ်းအဖ ေါ် စ်ခတ်မှုမ ခဲ့ရ ကစပ ီ်း ဖ အိမ်မီ်းဖလ င်ကျွမ််းမှုစတင်ခဲ့သည်။ ထိုသိုေ့

မီ်းဖလ င်ကျွမ််းဖ စဉ် မီ်းပငိမ််းသတ်ရ ် ထွက်လ ခဲ့သညဲ့် သင််းအု ်ဆရ တစ်ဦ်းကို စစ်တ ်က စ်သတ်ခဲ့သညဲ့်အမ င်

သူ့လက်ဖချ င််းကိုမေတ်က သဝတ်ဆင်ဖသ လက်ထ ်လက်စွ ်ကို လုယခဲ့သည်။ ထိုကဲ့သိုေ့ သတ်မေတ်မှုဖကက ငဲ့်

ဖဒသခံမျ ်းသည် ဖ အိမ်မ င် သိုေ့ မထွက်ရ မီ်းဖလ င်ဖ သညဲ့်အိမ်မျ ်းကိုလည််း မီ်းမပငိမ််းနိုင် ဖ ခဲ့ကကသည်။

ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့ခံတစ်ဦ်း၏ ဖမ မ ချက်အရ သူ့ဖ အိမ်အဖ ေါ် လက် က်ကကီ်းကျချိ ်တွင် အသံကျယ်လွ ််းသမေငဲ့်

ခဏတ ဖမဲ့လသွ ်းခဲ့ပ ီ်း လက် က်ကကီ်းဖကက ငဲ့် ဖ အိမ်မီ်းဖလ င်ဖ ချိ ်တွင်သ သတိရပ ီ်း

ဖ အိမ်မှဖ ထွက်ဖမ ်းခဲ့ရဖကက င််းနှငဲ့် အိမ်ထက စစည််းမျ ်းလည််း တစ်ခုမှထုတ်ယချိ ်မရခဲ့ဖကက င််း၊

အ ီ်းအ ော်းအိမ်မျ ်းလည််း ထိုသိုေ့ င်မေစ်ဖကက င််း ဖမ ကက ်းခဲ့သည်။ ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့ခံ သင််းအု ်ဆရ တစ်ဦ်း၏

ဖမ မ ချက်အရ ထိုဖ ေ့တွင် ဖ အိမ်စုစုဖ ါင််း ၁၆ ခု မီ်းဖလ င်ကျွမ််းခဲ့ပ ီ်း ထ ်တလ ်ဖဒသခံမျ ်းအ ်းလံု်း ပမိ ွေ့ကိုစွ ေ့်က

ဖဘ်းလွတ်ရ သိုေ့ စစ်ဖဘ်းဖရှ င်ခဲ့ကကသည်။ 2

1
ခ င်ုံးလူူ့အခွင့််အနရုံးအဖွြို့မ Deputy Executive Director, Salai Za Uk Ling နင့်် အင်တ ဗ ုံး

2
ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့ သင််းအု ်ဆရ တစ်ဦ်းနှငဲ့် အင််းတ ဗျ ်း

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 11
 ထိအ
ုေ့ မ င် မမ ်မ စစ်တ ်နှငဲ့် CDF-Thantlang တိသ
ုေ့ ည် ဖ အိမ်မီ်းရိှုွေ့မှုမေစ်စဉ်မတိုင်ခင်ကတည််းက

ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့အ ီ်းတစ်ဝိုက်တွင် တိုက် ွမျ ်းမကက ခဏမေစ် ွ ်းခဲ့ကကက မမ ်မ စစ်တ ်ဘက်မှ လက် က်ကကီ်းမေငဲ့်

ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့ထသိုေ့ ကကိမ်ေ ်မျ ်းစွ စ်ခတ်ခဲ့မခင််းဖကက ငဲ့် လဖ အိမ်အမျ ်းအမ ်း ျက်စီ်းပ ီ်း

ဖသဆံု်းဒဏ်ရ ရမှုမျ ်းလည််း ဖတွွေ့ရှိရသည်။ ၂၀၂၁ ကသဂုတ်လ ၂၅ ရက်ဖ ေ့ ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့တွင် တိုက် ွမေစ် ွ ်းခဲ့ပ ီ်း

စစ်တ ်က စ်ခတ်သညဲ့်လက် က်ကျည်ဖကက ငဲ့် အသက်၁၀နှစ်အရယ် ကဖလ်းငယ်တစ်ဦ်း ဖသဆံု်းသွ ်းခဲ့ပ ီ်း

ဖ ောက်ထ ်နှစ်ဖယ က် ဒဏ်ရ ရခဲ့သည် (MPM, 2021)။ မမ ်မ စစ်တ ်သည် နှစ်ဖ ါင််းမျ ်းစွ စစ်ဒဏ်ကိုမခံစ ်းကကရ

ဖအ်းချမ််းစွ ဖ ထိုင်ခဲ့ကကဖသ ထ ်တလ ်မ ည်သမျ ်း ခက်ခက်ခခစုဖဆ င််းရှ ဖေွပ ီ်း ဖဆ က်လု ်ထ ်းဖသ

ဖ အိမ်အမျ ်းအမ ်းကို တစ်ရက်တည််းတွင် အလွယ်တက ေျက်ဆီ်းမှုမျ ်းနှငဲ့် မီ်းပငိမ််းရ ်သွ ်းဖသ သင််းအု ်ဆရ ကို င်

သတ်မေတ်မခင််းသည် ထ ်တလ ်မ ည်သမျ ်းကို အဖကက က်တရ ်းသွင််းက ပမိ ွေ့ထတွင် မဖ ရဖအ င် ပခိမ််းဖမခ က်မခင််းနှငဲ့်

ထ ်တလ ်မ ည်သမျ ်းကို အတင််းအဓမမ ထွက်ဖမ ်းသွ ်းဖအ င် လု ်ဖဆ င်မခင််းမေစ်သည်ဟု ဆိုနိုင်သည်။

ထ ်တလ ်ဖဒသခံတစ်ဦ်း၏ ဖမ ဆိုချက်အရ မီ်းဖလ င်သညဲ့်ဖ ေ့ကစပ ီ်း ဖဒသခံအမျ ်းအမ ်း စစ်ဖဘ်းလွတ်ရ ပမိ ွေ့၊

ရ မျ ်းသိေ့ု ဖမ င််းဖရွေ့ခဲ့ကကရ အိမ် ီ်းချင််းမျ ်းအ ်းလံု်း ထွက်ခွ သွ ်းချိ ်တွင် ထ ်တလ ်ကို လံု်းဝမစွ ေ့်ခွ ဘ်းဟု

စိတ် ိုင််းမေတ်ထ ်းသမျ ်း င်လျှင် စို်းရိမ်မှုနှငဲ့် စိတ်မလံုခခံ မှုမျ ်းခံစ ်းရပ ီ်း မမေစ်မဖ ဖမ င််းဖရွေ့ေိုေ့ အမမ ်စီစဉ်ခဲ့ရဖကက င််း

ဖဒသခံတစ်ဥုံးက ဖမ ကက ်းခဲ့သည်။ 3

မမ ်မ စစ်တ ်သည် ထ ်တလ ်မ ည်သမျ ်းအဖ ေါ် ရည်ရယ်ချက်ရှိရှိ သတ်မေတ်မှုမျ ်းကိုလည််း

ကျ ်းလွ ်ခဲ့သညဲ့်အမ င် ပမိ ွေ့ထကို မ ည်သမျ ်းအဖမခမချနိုင်ဖအ င် ည််းမျိ ်းစံုသံု်းက ဟ ေ့်တ ်းထ ်းသည်ကို ဖတွွေ့ရသည်။

ချင််းလူ့အခွငဲ့်အဖရ်းအေွွေ့ (CHRO) ထုတ်မ ်ချက်အရ ထ ်တလ ်ကို ဖဒသခံမျ ်းအ ်းလံု်းစွ ေ့်ခွ ခဲ့ပ ီ်းဖ ောက် အ ီ်း ော်းရှိပမိ ွေ့၊

ရ မျ ်းတွင် စစ်ဖဘ်းဖရှ င်လျက်ရှိကကဖသ ဖဒသခံမျ ်းသည် ရံေ ်ရံခါ ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့ထသိဝ
ုေ့ င်က လိုအ ်ဖသ

စစည််းမျ ်းကို ဝင်ယခဲ့ဖလဲ့ရှိကကရ စက်တင်ဘ လ ၂၈ရက်ဖ ေ့တွင် ကျ ်ခဲ့ဖသ စစည််းမျ ်းယရ ် ပမိ ွေ့ထသိဝ
ုေ့ င်လ ဖသ

ပမိ ွေ့ခံမ ည်သ ၅ ဦ်းကို စစ်တ ်က စ်ခတ်ခဲ့ရ လကကီ်းနှစ်ဦ်းဖသဆံု်းက တစ်ဦ်းဒဏ်ရ ရရှိခဲ့ပ ီ်း ထိုဖသဆံု်းသွ ်းဖသ

လကကီ်းတစ်ဖယ က်ထံမှ ိုက်ဆံ၁သိ ််းကျ ်နှငဲ့် လက်ကိုင်ေု ််းမျ ်း ယခဲ့ဖကက င််းလည််း သိရသည်။ ထိုေ့ဖကက ငဲ့်

မမ ်မ စစ်တ ်သည် ထ ်တလ ်မ ည်သမျ ်း ပမိ ွေ့ထသိုေ့ မ ်မဝင်ရဖအ င် သတ်မေတ်သညဲ့် ည််းလမ််းကို အသံု်းမ က

ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့ကို အပ ီ်းအ ိုင် ထိမ််းချ ်ေိုေ့ကကိ ်းစ ်းခဲ့ဖကက င််း သိသ ထင်ရှ ်းသည်။

3
ထ ်တလ ်ဖဒသခံ တစ်ဦ်းနှငဲ့် အင်တ ဗျ ်း

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 12
 ထိအ
ုေ့ မ င် မမ ်မ စစ်တ ်သည် ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့ဖ မ ည်သမျ ်း၏ ိုင်ဆိုင်မှုမျ ်းကို မီ်းရိှုွေ့ေျက်စီ်းမခင််းနှငဲ့်

ဖေ က်ထွင််းခို်းယမှုမျ ်းကို အကကိမ်ကကိမ််းကျ ်းလွ ်ခဲ့ဖကက င်လည််း ဖတွွေ့ရသည်။ စက်တင်ဘ ၁၈ရက်ဖ ေ့တွင်

မေစ် ွ ်းခဲ့ဖသ ဖ အိမ်မီ်းဖလ င်မှုမျ ်းသည် လက် က်ကကီ်းဖကက ငဲ့်ဟု ဖမ ဆိုနိုင်ဖသ ်လည််း

ထိုဖ ောက် ိုင််းတွင်မေစ် ွ ်းဖသ ဖ အိမ်မီ်းဖလ င်မှုမျ ်းသည် စစ်တ ်ကိုယ်တိုင်မီ်းရိွေ့ှု မှုဖကက ငဲ့်မေစ်ဖကက င််း ဖတွွေ့ရှိရသည်။

စက်တင်ဘ ၁၈ရက်ဖ မှစ၍ ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့ဖ မ ည်သမျ ်းအ ်းလံု်း ဖမ င််းဖရွေ့ပ ီ်းဖ ောက် ိုင််း

မိသ ်းစုကျ ််းမ ဖရ်းဖကက ငဲ့် ထ ်တလ ်တွင်ကျ ်ခဲ့ဖသ ဖဒသခံတစ်ဦ်းဖမ မ ချက်အရ မမ ်မ စစ်တ ်သည်

ဖအ က်တဘ
ို ၂၆ရက်ဖ ေ့တွင် ၎င််းတိစ
ုေ့ ခ ််းချဖသ ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့အဝင်ဖတ င်ဖ ေါ်မှ ပမိ ွေ့ထသိုေ့ဆင််းလ ပ ီ်း

ဖသ ဲ့ခတ်ထ ်းဖသ ဆိုင်ခ ််းတစ်ခုကို ဖေ က်ထွင််းက ဆ ်မျ ်းကို တဖ ကု ်သယ်ယဖ ကက င််းနှငဲ့်

တမခ ်းဆိုင်ခ ််းမျ ်းကိုလည််း ဖေ က်ထွင််းမှုမျ ်းမ လု ်ဖကက င််း၊ ထိုကဲ့သိုေ့ ဖ အိမ်အတွင််း စစည််းယမှုမျ ်း

ဆက်တက
ို ်မ လု ်ဖ ခဲ့ပ ီ်း ဖအ က်တိုဘ ၁၉ရက်ဖ ေ့တွင် ဆိုင်ခ ််းမျ ်းဖေ က်ထွင််းဖ စဉ် CDF-Thantlang မှ

ဟ ေ့်တ ်း စ်ခတ်မှုမျ ်းမ လု ်ခဲ့ပ ီ်း ထိုဖ ေ့တွင် ဖ အိမ်မီ်းရိှုွေ့မှုမျ ်းကို မမ ်မ စစ်တ ်မှ ကိုယ်တိုင်ကျ ်းလွ ်ခဲ့ဖကက င််း

ထိုဖဒသခံမှ ဤသိမ
ုေ့ ှတ်ချက်မ သည်။ “ကျွ ်ဖတ ်တေ့ဖ
ို ထိုင်ဖသ ဖ အိမ်အ ီ်းတွင် စစ်ဖက င်စီတ ်သ ်းနှစ်ဦ်း

ဆိုင်ကယ်နှငဲ့် ဖရ က်ရှိလ က သိ ်မကက ခင်တွင် ထိအ

ုေ့ ိမ်မှ စတင်မီ်းဖလ င်ခဲ့ဖကက င််းနှငဲ့် အမခ ်းဖသ

ပမိ ွေ့တွင််းဖ ရ အသီ်းသီ်းတွင်လည််း မီ်းမျ ်းဖလ င်ကျွမ််းခဲ့ဖကက င််း ဖမ ကက ်းခဲ့သည်” (CHRO, 2021)။

ဖ ောက်ဆံု်းရရှိဖသ အချက်အလက်မျ ်းအရ မမ ်မ စစ်တ ်သည် ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့ကို ၂၀၂၂ ဇွ ်လ

၂၃ရက်ဖ ေ့အထိ မီ်းရိှုွေ့မှုဖ ါင််း ၃၅ကကိမ် လု ်ဖဆ င်ခဲ့ပ ီ်း ဖ အိမ်ဖ ါင််း ၁၂၇၀ ဖကျ ် မီ်းဖလ င် ျက်စီ်းသွ ်းပ ီမေစ်ဖကက င််း

ထ ်တလ ်နှငဲ့် တ်သက်ဖသ အချက်အလက်မျ ်းကို စ ရင််းမ စုလျက်ရှိသညဲ့် Thantlang Placement Affair

Committee (TPAC)က ဖေ ်မ ထ ်းသည်။ ထိုအထတွင် ဘ သ ဖရ်းအဖဆ က်အဦ်းဖ ါင််း ၂၀ ဖကျ ် ါဝင်ခဲ့သည်။

ထိဖ
ုေ့ ကက ငဲ့် မမ ်မ စစ်တ ်သည် စစ် ွနှငဲ့် တိုက်ရုက
ိ ် တ်သတ်မှုမရှိဖသ မ ည်သ ိုင် စစည််းမျ ်း၊

အဖမခခံအဖဆ က်အဦမျ ်းနှငဲ့် ဖဒသခံမျ ်းတ ်ေို်းထ ်းသညဲ့် ဘ သ ဖရ်းအဖမွအ စ်မျ ်းကို ေျက်ဆီ်းမခင််းဖကက ငဲ့်

နိုင်ငံတက လသ ်းချင််းစ ောမှုဥ ဖဒကို ချိ ်းဖေ က်မခင််းမေစ်ပ ီ်း ထိုသခ

ိုေ့ ျိ ်းဖေ က်မခင််းသည်

စစ်ရ ဇဝတ်မှုကျ ်းလွ ်မခင််းမေစ်ဖကက င််း သိသ ထင်ရှ ်းစွ ဖတွွေ့ရသည်။

မမ ်မ စစ်တ ်သည် ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့ကို မီ်းရိှုွေ့ပ ီ်း မ ည်သမျ ်းကို ရက်စက်စွ နှင်ထုတ်သညဲ့်အမ င်

ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့ ယ်ထတွင်ရှိဖသ စစ်ဖဘ်းဖရှ င်မျ ်းကို စ ်း ်ရိကခ ၊ ဖဆ်းဝါ်းနှငဲ့် ကု ် စစည််းတင် ိမ
ုေ့ ှုမျ ်း ါ

မေတ်ဖတ က်ဖကက င််းလည််း ဖတွွေ့ရသည်။ ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့ကို မီ်းရိှုွေ့ဖသ အကျိ ်းဆက်အဖ မေငဲ့် ဖဒသခံမျ ်းသည်

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 13
ပမိ ွေ့ကိုစွ ေ့်ခွ ပ ီ်း ီ်းစ ်ရ ဖကျ်းရ မျ ်းနှငဲ့် ပမိ ွေ့မျ ်းတွင် စစ်ဖဘ်းဖရှ င်ကကသည်မေစ်ရ တခ ိ ြို့သည် ချင််းမ ည် ယ်၏

ယ်စ ်မေစ်ဖသ အိနဒိယနိုင်ငံ မီဇိုရမ်မ ည် ယ်မျ ်းအထိ ထွက်ဖမ ်းခဲ့ကကသည်။ ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့ ယ်ထရှိ ဖကျ်းရ မျ ်းတွင်

ထ ်တလ ်စစ်ဖဘ်းဖရှ င် ၈၀၀၀ ဖကျ ်ရှိပ ီ်း မီဇိုရမ်မ ည် ယ်တွင် ၃၀၀၀ ဝ ််းကျင်ရှိဖကက င််း Thantlang Placement

4
Affair Committee မှ တ ဝ ်ရှိသတစ်ဦ်းက ဖမ ခဲ့သည်။ ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့မ ည်သမျ ်းသည်

စစ်ဖဘ်းဖရှ င်အဖမခအဖ တွင် အခက်အခမျ ်းစွ လည််း ကကံ ဖတွွေ့ရဖကက င််းနှငဲ့် စစ်ဖဘ်းဖရှ င်အမျ ်းစုသည်

အစ ်းအဖသ က်၊ ဖဆ်းဝါ်းနှငဲ့် ဖ ရ ထိုင်ခင််းနှငဲ့်စ ်လျဉ််း၍ အခက်အခအဓိက ကကံ ဖတွွေ့ကကရဖကက င််းနှငဲ့်

ထိခိုက်လွယ်ဖသ ကဖလ်းငယ်မျ ်းနှငဲ့် သက်ကကီ်းရယ်အိုမျ ်းအတွက် အခက် ိုဖတွွေ့ဖကက င််း သိရှိရသည်။

စစ်ဖဘ်းဖရှ င်မျ ်းသည် န ို့စဉ်အသက်ရှင် ဖ ထိုင်မှုအတွက် မ ည်တွင််း၊ မ ည် အလှ ရှင်မျ ်းကို မှီခိုဖ ရပ ီ်း

နိုင်ငံတက အေွွေ့အစည််းမျ ်းထံမှ ဖထ က် ံဲ့မှု ည််း ါ်းဖကက င််းလည််း သိရသည်။

စစ်ဖဘ်းဖရှ င်အဖရ်းလု ်ဖဆ င်မှုမျ ်းတွင် အဓိကကကံ ဖတွွေ့ရဖသ အခက်အခမျ ်းမှ ထမအချက်အဖ မေငဲ့်

စစ်ဖက င်စီက လသ ်းချင််းစ ောမှု လု ်င ််းဖဆ င်တ မျ ်း လု ်ခွငဲ့်မမ မခင််းမေစ်ပ ီ်း၊ ဒုတိယအချက်အဖ မေငဲ့် သယ်ယ

5
ိုေ့ဖဆ င်ဖရ်းမေစ်ဖကက င််း စစ်ဖဘ်းဖရှ င်အဖရ်းလု ်ဖဆ င်လျက်ရှိဖသ တ ဝ ်ရှိသတစ်ဦ်းက ဖမ ကက ်းခဲ့သည်။

စစ်ဖက င်စီတ ်က ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့ ယ်ထကို စစည််းမျ ်းသယ်ယလိမ

ုေ့ ရဖအ င် စစ်ဖဆ်းမှုမျ ်းလု ်ဖဆ င်ဖသ ဖကက ငဲ့်

လိုအ ်ဖသ အဖထ က်အ ံဲ့မျ ်းကိုရရှိရ ် ဖနှောငဲ့်ဖနှ်းမှုမျ ်းစွ ရှိဖကက င််းနှငဲ့် ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့ ယ်ထကို စစည််း လ
ိုေ့ ိုလျှင်

ေလမ််းပမိ ွေ့ ယ်ဘက်မှ ဖကွွေ့ တ်က ိုေ့ဖဆ င်ခဲ့ကကရဖကက င််း၊ ကု ် စစည််းတစ်ခါ ိုေ့လျှင်

တစ် ါတ်ဖလ က်ကက တတ်ဖကက င််း ဆက်လက်ဖမ ကက ်းခဲ့သည်။ ထိဖ

ုေ့ ကက ငဲ့် မမ ်မ စစ်တ ်သည်

၎င််းတိလ
ုေ့ ု ်ရ ်ဖကက ငဲ့် စစ်ဖဘ်းဖရှ င်လျက်ရှိဖသ မ ည်သမျ ်းထံ စ ်း ်ရိကခ မျ ်းမဖရ က်ရှိဖအ င် ည််းမျိ ်းစံုသံု်းက

တ ်းစီ်းသညဲ့်အမ င် လသ ်းချင််းစ ောမှုလု ်င ််းမျ ်းကို လု ်ဖဆ င်မှုမမ မခင််းသည်

နိုင်ငံတက လသ ်းချင််းစ ောမှုဥ ဖဒကို ချိ ်းဖေ က်ဖကက င််းလည််း သိသ ထင်ရှ ်းသည်။

အချ ်အ ်းမေငဲ့်ဆဖ
ို သ ် မမ ်မ စစ်တ ်သည် ထ ်တလ ်မ ည်သမျ ်းအဖ ေါ်

ဖအမခခံလူ့အခွငဲ့်အဖရ်းမျ ်းအ ်းလံု်းကို ချိ ်းဖေ က်ခဲ့သည်။ ပမိ ွေ့ကိုစွ ေ့်ခွ ဖအ င် ပခိမ််းဖမခ က်မခင််းနှငဲ့်

အတင််းအကက ်ဖမ င််းဖရွေ့ဖစမခင််း၊ မ ည်သမျ ်းကို ရက်စက်စွ သတ်မေတ်မခင််း၊ ဖ အိမ်နှငဲ့်

4
ထန်တလန် စစ်ဘ ေးဘ ှှောင်အဘ ေးလုပ်ဘ ှောင်သူတစ်ဦေးနှင် အင်တှောဗ ေး
5
ထန်တလန် စစ်ဘ ေးဘ ှှောင်အဘ ေးလုပ်ဘ ှောင်သူတစ်ဦေးနှင် အင်တှောဗ ေး

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 14
ဘ သ ဖရ်းအဖဆ က်အဦ်းမျ ်း မီ်းရိှုွေ့မခင််းနှငဲ့် စစ်ဖဘ်းဖရှ င်မျ ကို စ ်း ်ရိကခ မေတ်ဖတ က်မခင််း

စဖသ လူ့အခွငဲ့်အဖရ်းချိ ်းဖေ က်မှုမျ ်းကို တခုမကျ ်ကျ ်းလွ ခ

် ဲ့ဖကက င််း ထင်ရှ ်းစွ ဖတွွေ့ရသည်။

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 15
 အခ ်း (၃) ထနတလနမမိြုွဲ့နှင မမိြုွဲ့နနပြညသူမျာ်းအနြေါ် ပမနမာစစတြမှ စစဗျ ဟာအရ

ဦ်းတညတိုကခိုက၍ လူူ့အခွငအနရ်းချိြု်းန ာကမှုမျာ်းကို ကျ ်းလွနသည

အရင်းခံအန ကာင်းတရာ်းမျာ်း

၂၀၂၁ ခနစ် အ ဏ သိမ်ုံးမှုမဖစ်စဥ်မတိင်မ နအုံးခ မ်ုံးခ့်နသ ထ ်တလ ်ငမိ ြို့နင့်် နေသခမပည်သူမ ုံးသည်

မမ ်မ စစ်တပ်၏ စစ်ဗ ဟ အရဦုံးတည်တက်

ိ ခိက်နသ လူူ့အခွင့််အနရုံးခ ိ ုံးနဖ က်မှုမ ုံးအ ုံး ဆိုံးရ ုံးစွ ခစ ုံးခ့်ရသည်။

မမ ်မ စစ်တပ်၏ ထ ်တလ ်ငမိ ြို့နင့်် ငမိ ြို့န မပည်သူမ ုံးအနပေါ် ရည်ရယ်ခ က်ရိရိ ဦုံးတည်တက်
ိ ခိက်ရမခင်ုံး

အနကက င်ုံးအရင်ုံးမ ုံးကိ နလ့်လ ဆ ်ုံးစစ်ရ တွင် ထ ်တလ ်ငမိ ြို့ ယ်၏ ပထဝဝင်အန အထ ုံးအရ တည်ရိန မှု နင့််

မမ ်မ စစ်တပ်မခ မတ်ထ ုံးနသ စစ်ဆင်နရုံးဗ ဟ တိ၏

ို့ ဆက်နွယန
် မှုတိက
ို့ ိ အဓိကအနကက င်ုံးအရင်ုံးမ ုံးအမဖစ်

နတွြို့ရိရပ သည်။

မမ ်မ စစ်တပ်မ ထ ်တလ ်ငမိ ြို့အ ုံး ဦုံးတည်တိက်ခိက်ခ့်နသ ရည်ရယ်ခ က်ကိ နက င်ုံးမွ ်စွ

ောုံးလည်သိရိနစရ ်အတွက်မူ ထ ်တလ ်ငမိ ြို့တည်ရိရ ခ င်ုံးမပည် ယ်တွင် အ ဏ သိမ်ုံးငပုံးန ောက် ကက နတွြို့ရနသ

ပဋိပကခအနမခအန မ ုံးကိ ဦုံးစွ ောုံးလည်ရ ်လိအပ်ပ သည်။ ၂၀၂၁ ခနစ်စစ်အ ဏ သိမ်ုံးမှုမဖစ်စဥ်သည် မမ ်မ နိင်ငတွင်

ယခင်က မရိခ့်ဖူုံးနသ နတ ်လ ်နရုံးပစအသစ်တစ်ရပ်ကိ နမွုံးဖွ ုံးနစခ့်ပ သည်။ ဤက့်သိို့အသစ်နမွုံးဖွ ုံးလ သည့််

လက် က်ကိင်နတ ်လ ်နရုံးပစအသစ်တွင် နစ် ၇၀ ကက မပည်တွင်ုံးစစ်တစ်နလျှ က်ရိခ့်နသ တိင်ုံးရင်ုံးသ ုံးလူ ည်ုံးစ

လက် က်ကိင် နတ ်လ ်နရုံးပစနင့်် မခ ုံး ောုံးသည့်် အခင်ုံးအက င်ုံးတစ်ရပ်နတွြို့ရသည်။ ဤသည်မ ယခင်က

မပည်တွင်ုံးစစ်တွင် မပ ဝင်ခ့်ဖူုံးနသ ဗမ တိင်ုံးရင်ုံးသ ုံးအမ ုံးစန ထိင်ရ မမ ်မ နိင်င အလယ်ပိင်ုံးနေသမ ုံးအပ အဝင်

နိင်ငအနအ
ို့ မပ ုံး၌ စစ်အ ဏ ရင်ကိနတ ်လ ်ရ ် နေသခမပည်သူူ့က ကွယန
် ရုံးတပ် People Defense Force (PDF)

မ ုံးကိ ဖွြို့စည်ုံးမခင်ုံးပင်မဖစ်သည်။ ခ င်ုံးမပည် ယ်တွင်လ အထက်တွင်နဖ ်မပခ့်သည့််အတိင်ုံး ယခင်က Nationwide

Ceasefire Agreement (NCA) ကိလက်မတ်နရုံးထိုံးခ့်နသ ခ င်ုံးအမ ိ ုံးသ ုံးတပ်ဦုံး Chin National Front (CNF) သည်

၂၀၂၁ ခနစ်နမလမစတင်က မမ ်မ စစ်တပ်အ ုံး ခ င်ုံးမပည်သူူ့က ကွယန

် ရုံးတပ်မ ုံးနင့်် ပူုံးနပ င်ုံးတိက်ခိက်ရ မ

ခ င်ုံးမပည် ယ်တစ်ဝမ်ုံး စစ်မက်မဖစ်ပွ ုံးမှုမမင့််တက်ခ့်သည်။

ခ င်ုံးအမ ိ ုံးသ ုံးတပ်ဦုံးမ နမပ နရုံးဆိခွင့််ရိသူ ဆလိင်ုံးထက် ၏နမပ ကက ုံးခ က်အရ

စစ်တပ်အ ဏ သိမ်ုံးငပုံးန ောက်ပိင်ုံးတွင် CNF အန မဖင့်် စစ်ကိင်ုံးတိင်ုံးနေသကကုံး၊ မနကွုံးုံးတိင်ုံးနေသကကုံးနင့််

ခ င်ုံးမပည် ယ်တွင်ုံးရိ ုံးစပ်ရ လူငယ်တစ်နသ င်ုံးနက ်ကိ စစ်သင်တ ်ုံးနပုံးခ့်သည်။ စစ်အ ဏ စသိမ်ုံးသည့််က လတွင်

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 16
CNF သည် စစ်အ ဏ ရင်အ ုံး က ို့်ကွက်နကက င်ုံးကိ စ ထတ်မပ ်ခ့်သည်။ ထိို့န ောက် Committee Representing

Pyidaungsu Hluttaw (CRPH) နင့်် နဆွုံးနနွုံးမှုမ ုံးနဆ င်ရက်ခ့်ငပုံး CRPH နင့််အတူရပ်တည်နကက င်ုံးကိ

မပသခ့်နသ နကက င့်် စစ်နက င်စက CNF အ ုံး NCA စ ခ ပ်အနပေါ် မည်က့်သိို့သနဘ ထ ုံးနကက င်ုံးကိ နမုံးမမ ်ုံးလ ရ

စ ထတ်မပ ်ခ့်သည့််အတိင်ုံးပင် စစ်အ ဏ ရင်စ စ်ကိ က ို့်ကွက်နကက င်ုံးတမို့ ပ ်ခ့်သည်။ သိို့နသ ် CNF သည် NCA

စ ခ ပ်လက်မတ်ထုံးိ ထ ုံးသည့်် အဖွြို့မဖစ်သည့််အ ုံးနလ ်စွ အနမခအန ကိ နစ င့််ကကည့််န စဉ်မ ပင် မင်ုံးတပ်ဘက်မ

Chinland Defense Force (CDF) မ ုံးနင့်် စစ်နက င်စတပ်မ ုံးအကက ုံး တိက်ပွမ ုံးစတင်မဖစ်ပွ ုံးလ ရ

မကက မအခ ိ ်တွင် စစ်မုံးသည် ဟ ုံးခ ုံးသိို့ နရ က်ရိလ သည်။ ထိအခ CNF သည်သင်တ ်ုံးနပုံးထ ုံးနသ

နေသက ကွယ်နရုံးအဖွြို့မ ုံးနင့်် ခ တ

ိ ်ဆက်က စစ်နရုံးပူုံးနပ င်ုံးမှုမ ုံးကိ စတင်လပ်နဆ င်ခ့်သည်။ န ောက်ပိင်ုံးတွင်

ခ င်ုံးမပည် ယ်အတွင်ုံး CDF ဖွြို့စည်ုံးမှုပိမိမ ုံးလ သည်နင့််အမျှ CNF နင့်် ငမိ ြို့ ယ်အလိက် CDF တပ်ဖွြို့မ ုံး ပူုံးနပ င်ုံးက

Chinland Joint Defense Committee (CJDC) ကိ ဖွြို့စည်ုံးခ့်ငပုံး အထူုံးတပ်ဖွြို့ဝင် Special Force မ ုံးမဖင့်် တိက်ပွမ ုံးကိ

ပူုံးနပ င်ုံးဆင်နလ က်ရိသည်။ ခ င်ုံးမပည် ယ်သည် PDF ဖွြို့စည်ုံးမှုအမ ုံးဆုံးမပည် ယ်မဖစ်ရ

6
ကနလုံးငမိ ြို့ ယ်(စစ်ကိင်ုံးတိင်ုံးနေသကကုံးအ ုံး)အထိ CDF တပ်ဖွြို့မ ုံး ဖွြို့စည်ုံးလှုပ်ရ ုံးလ က်ရိသည်။ ထိအ
ို့ တူပင်

ခ င်ုံးမပည် ယ်နင့်် ဆက်စပ်လ က်ရိနသ စစ်ကိင်ုံးတိင်ုံးနေသကကုံးနင့်် မနကွုံးတိင်ုံးနေသကကုံးတိို့တွင်လ

နေသခမပည်သူူ့က ကွယန
် ရုံးတပ် PDF မ ုံးကိ ဖွြို့စည်ုံးက လက် က်ကိင်နတ ်လ ်နရုံးကိ အရိ ်မမှင့််တင်ခ့်ကကသည်။

ဤနတ ်လ ်နရုံးအခင်ုံးအက င်ုံးသစ်တစ်ရပ်ကိ တမို့ ပ ်ရ ် မမ ်မ စစ်တပ်သည် “အန ော်ရထ စစ်ဆင်နရုံး”

ဟူနသ စစ်ဆင်နရုံးတစ်ရပ်ကိ ခ မတ်ခ့်သည် (Davis, 2021) ။ ထိို့နကက င့်် ထ ်တလ ်ငမိ ြို့နင့််နေသခမ ုံး

အ ုံးဦုံးတည်တက်
ိ ခိက်သည့်် န ောက်ခအနကက င်ုံးအရင်ုံးမ ုံးကိ နလ့်လ ရ တွင် မမ ်မ စစ်တပ်၏

အန ော်ရထ စစ်ဆင်နရုံးမ အဓိကအခ ်ုံးကဏ္ဍမ ပ ဝင်လ သည်။ အဆိပ အန ော်ရထ စစ်ဆင်နရုံးသည် ၁၉၄၈ ခနစ်တွင်

လွတ်လပ်နရုံးရငပုံးသည့််န ောက် မမ ်မ စစ်တပ်မ တိက်ခိက်ဆင်နခ့်နသ စစ်ဆင်နရုံးမ ုံးထတွင်

စစ်ဆင်နရုံး ယ်နမမက ယ်မပ မ

်ို့ ှု အကကုံးဆုံးမဖစ်သည် (Davis, 2021) ။

စစ်နရုံးသနတသ အ ်တိ နေုံးဗစ်၏အဆိအရ အန ော်ရထ စစ်ဆင်နရုံးကိ

ပထဝဝင်အန အထ ုံးအရနဖ ်မပရလျှင် ဧရ ဝတမမစ်၏ အန ောက်ဘက်မခမ်ုံးတွင်တည်ရိသည့်် မမ ်မ နိင်င၏

နမမ က်ဘက်မ နတ င်ဘက်တစ်နလျှ က်နေသမ ုံးကိ “western theatre” ဟရည်ည ်ုံးသည်။ ထိနေသမ ုံးသည်

6
ခ င်ုံးအမ ိ ုံးသ ုံးတပ်ဦုံးမ ပ ြောပ ေးဆှိိုခွငရ
့် ှိသူ Salai Htet Ni နငအ
့် င့်တြောဗ ေး

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 17
နမမ က်ပိင်ုံးရိ ကခ င်လွတ်နမမ က်နရုံးတပ်မနတ ် (Kachin Independence Army - KIA) ထိ ်ုံးခ ပ်ရ ယ်နမမမ ုံးနင့််

ဆက်စပ်လ က်ရိသည့်် စစ်ကိင်ုံးတိင်ုံးနေသကကုံးနမမ က်ပိင်ုံးမ အစမပ က ရခိင်မပည် ယ် တွင် ရခိင့််တပ်မနတ ် (Arakan

Army - AA) ထိ ်ုံးခ ပ်ရ နေသမ ုံးမဖစ်နသ ဘင်္ဂလ ုံးပင်လယ်နအ ် နေသတစ်နလျှ က် အထိမဖစ်ငပုံး အန ောက်ဘက်မ

ခ င်ုံးနတ င်တ ်ုံးနေသမ ုံးလ ပ ဝင်သည်။ ဤ western theatre တွင် မမ ်မ စစ်တပ်မ

အန ော်ရထ စစ်ဆင်နရုံးအရခ မတ်ထ ုံးနသ PDF ကိင်တွယ်ထိ ်ုံးခ ပ်ရ စစ်နေသမ ုံးကိ နရုံးခ ယ်နဖ မ် ပရလျှင်

မနကွုံးနမမ က်ပိင်ုံး၊ ခ င်ုံးနတ င်တ ်ုံးအလယ်ပိင်ုံးနင့်် နမမ က်ပိင်ုံး၊ စစ်ကိင်ုံးနတ င်ပိင်ုံးနင့်် စစ်ကိင်ုံးနမမ က်ပိင်ုံး

တိမို့ ဖစ်ပ သည် (BBC News မမ ်မ , 2021, Oct 19)။ အဘယ်နကက င့််ဆိနသ ် ထိနေသမ ုံးသည် PDF တပ်ဖွြို့မ ုံး

လှုပ်ရ ုံးမှုအ ုံးအနက င်ုံးဆုံးနင့်် မမ ်မ စစ်တပ်၏ထိခိက်က ဆုံးမှု အမ ုံးအမပ ုံးရိရ နေသလမဖစ်သည်။ ထိန
ို့ ကက င့််

ထိနေသမ ုံးရိ PDF မ ုံး၏ ကွ ်ရက်မ ုံး အင်အ ုံးဆတ်ယတ်သွ ုံးနစရ ် ရည်ရယ်၍ မမ ်မ စစ်တပ်မ ဗ ဟ ခ က

စစ်ဆင်နရုံးဆင်နမခင်ုံးမဖစ်သည်ဟ သနတသအ ရ မ ်မ သုံးသပ်သည်ကိနတွြို့ရိရသည် (BBC News မမ ်မ , 2021,Oct

19)။ မမ ်မ စစ်တပ်သည် ခ င်ုံးမပည် ယ်အ ုံး နအ က်တိဘ လ ၂၀၂၁ ခနစ်မစတင်၍ ထိုံးစစ်ဆင်က

အန ော်ရထ စစ်ဆင်နရုံးကိ စတင်ခ့်သည်ဟသိရသည် (BBC News မမ ်မ , 2021, Nov 6) ။

ထိန
ို့ ကက င့်် အဆိပ စစ်ဆင်နရုံးတွင် ခ င်ုံးမပည် ယ်ကိထည့််သွင်ုံးလ မခင်ုံး၏ အက ိ ုံးဆက်သည်

ယခင်ကနအုံးခ မ်ုံးသ ယ ခ့်သည့်် ထ ်တလ ်ငမိ ြို့အနပေါ် သက်နရ က်ခ့်သည်။ ခ င်ုံးမပည် ယ်ရိ မမ ်မ စစ်တပ်မ

ပစ်မတ်ထ ုံးရ ခခမှု အနမခစိက်ပစ်မတ်တစ်ခမ ထ ်တလ ်ငမိ ြို့ ယ်အတွင်ုံးတည်ရိနသ ခ င်ုံးအမ ိ ုံးသ ုံးတပ်ဦုံး CNF ၏

ဌ ခ ပ်နင့်် စစ်နလ့်က င့််နရုံးနက င်ုံးတည်ရိရ ဗစ်တိုံးရုံးယ ုံး စစ်စခ ်ုံးပင်မဖစ်ပ သည်။ CNF ၏

လက် က်ကိင်တပ်ဖွြို့မဖစ်သည့်် Chin National Army (CNA) သည် ၎င်ုံးတ၏

ိို့ ဌ ခ ပ်မဖစ်ရ ဗစ်တိုံးရုံးယ ုံးစစ်စခ ်ုံးတွင်

ရ နင့််ခ နသ PDF စစ်သ ုံးမ ုံးအ ုံး လက်ခနပုံးခ့်သည် (Davis, 2021)။ ထိန
ို့ ကက င့်် ဗစ်တုံးိ ရုံးယ ုံးစစ်စခ ်ုံးသည်

ခ င်ုံးမပည် ယ်တွင်လှုပ်ရ ုံးလ က်ရိနသ လက် က်ကိင်နတ ်လ ်နရုံး၏ အဓိက အနရုံးပ သည့််စခ ်ုံးမဖစ်သည်ဟ

မမ ်မ စစ်တပ်မ ရ မမင်ဖွယ်ရိငပုံး အန ော်ရထ စစ်ဆင်နရုံး၏ ဦုံးတည်ပစ်မတ်တစ်ခအန မဖင့််

ထည့််သွင်ုံးတိက်ခိက်လ မခင်ုံး မဖစ်သည်။ မမ ်မ စစ်တပ်မဗစ်တုံးရ

ိ ုံးယ ုံးစစ်စခ ်ုံးသို့ိ ခ တက်တိက်ခိက်ရ ် စစ်နကက င်ုံး ၄

7
နကက င်ုံး နစလတ်ခ့်သည်ဟ သိရသည်။ ထ ်တလ ်ငမိ ြို့ ယ်ရိ ဗစ်တုံးိ ရုံးယ ုံးစစ်စခ ်ုံးသို့ိ ခ တက်ရ တွင်

ပထမစစ်နကက င်ုံးမ ခ င်ုံးမပည် ယ်အန ောက် ဘက်ရိေ်နခ ေ ရ်ငမိ ြို့မ ခ တက်နသ စစ်နကက င်ုံးမဖစ်ငပုံး

7
ခ င်ုံးလူူ့အခွင့််အနရုံးအဖွြို့မ Deputy Executive Director, Salai Za Uk Ling နင့်် အင်တ ဗ ုံး

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 18
ေတိယစစ်နကက င်ုံးသည် ဖလမ်ုံးငမိ ြို့မ ခ တက်မခင်ုံးမဖစ်သည်။ က ်စစ်နကက င်ုံး နစ်နကက င်ုံးမ ထ ်တလ ်ငမိ ြို့နပေါ်မမဖတ်၍

ခ တက်နသ စစ်နကက င်ုံးမ ုံးမဖစ်သည်ဟ သိရိရသည်။ ဤတွင် စစ်နကက င်ုံးနစ်နကက င်ုံး မဖတ်ရ ထ ်တလ ်ငမိ ြို့အ ုံး

မုံးရိှုြို့ဖ က်ဆုံးငပုံး နေသခမပည်သူလူထကိပ ဦုံးတည်ထ ုံး တိက်ခိက်မခင်ုံးမ ုံးကိ စစ်ဗ ဟ ၏ အစိတ်အပိင်ုံးတစ်ခအန မဖင့််

နဆ င်ရက်ခ့်သည်။ မမ ်မ စစ်တပ်မ မုံးနလ င်ပ က်ဆုံး၍ လူသူကင်ုံးမ့်နသ ငမိ ြို့အ ုံး အနမခကပ်ယူက CNF နင့်် CDF

မ ုံးကိ တိက်ခိက်လ က်ရိသည်။ မမ ်မ စစ်တပ်သည် အစိုံးရတစ်ရပ်အန မဖင့်် ရပ်တည်ရ ်ကကိ ုံးစ ုံးမခင်ုံးမဖစ်သည့််အတွက်

ယ်စွ ် ယ်ဖ ုံးရိငမိ ြို့မ ုံးကိ အဓိကထ ုံးငပုံး ထိ ်ုံးခ ပ်နိင်ရ ်အတွက် ထ ်တလ ်ငမိ ြို့ကိ မမဖစ်မန အဓိကထ ုံး

ထိ ်ုံးခ ပ်ရ ်ကကိ ုံးစ ုံးခ့်မခင်ုံးလမဖစ်သည်။ 8

ထ ်တလ ်ငမိ ြို့နင့်် နေသခမ ုံးအ ုံး ရည်ရယ်ခ က်ရိရိတိက်ခိက်ရသည့်် အမခ ုံးဆက်စပ်

အနကက င်ုံးအရင်ုံးတစ်ခမ တစ်နက ့်မပ ် က ုံးလွ ်လ သည့်် မဖတ်နလုံးမဖတ်စစ်ဆင်နရုံးနကက င့််ပင်မဖစ်သည်။

မမ ်မ စစ်တပ်သည် ဗိလ်ခ ပ်န ဝင်ုံးလက်ထက်ကတည်ုံးက နဆ င်ရက်ခ့်နသ “မဖတ်နလုံးမဖတ်” စစ်ဆင်နရုံးအ ုံး

ယခထက်တိင်ဆင်နန သည်ကိ ခ င်ုံးမပည် ယ် ထ ်တလ ်ငမိ ြို့အ ုံး မုံးရိှုြို့သည့််မဖစ်စဉ်တွင် မ က်မမင်နတွြို့ရိရသည်။

မဖတ်နလုံးမဖတ်စစ်ဆင်နရုံး၏ သနဘ အရ ရိကခ ၊ နငွနကကုံး၊ သတင်ုံးအခ က်အလက် နင့်် လူသစ်စနဆ င်ုံးမှု

အစရိသည်တို့က
ိ ိ CNF၊ CDF တိထ
ို့ စုံးဆင်ုံးမှုမရိနစရ ် မမ ်မ စစ်တပ်မ မဖတ်နတ က်ခ့်သည်။ မမ ်မ စစ်တပ်သည်

နတ ်လ ်နရုံး တပ်ဖွြို့မ ုံးအ ုံး လမ်ုံးပ ်ုံးဆက်သွယ်နရုံးနင့်် စ ုံး ပ်ရိကခ မဖတ်နတ က်ရ ် ရည်ရယ်က

မဖတ်နလုံးမဖတ်ပစအတိင်ုံး ထ ်တလ ်ငမိ ြို့အ ုံး ငမိ ြို့လုံးကျွတ်မုံးရြို့ိှု ဖ က်ဆုံးငပုံး အရပ်သ ုံးမ ုံးအနပေါ်

9
လူူ့အခွင့််အနရုံးခ ိ ုံးနဖ က်မှုမ ုံးအ ုံး က ုံးလွ ်ခ့်သည်။ ထိအ
ို့ မပင် ထ ်တလ ်တွင် တိက်ပွမ ုံးမမဖစ်ပွ ုံးစဉ်ကပင်

မမ ်မ စစ်တပ်မ ရပ်ရ လူကကုံးမ ုံးနင့်် ဘ သ နရုံးအကကုံးအကမ ုံးထ ငမိ ြို့တွင်ုံး၌ CDF မ ုံးအ ုံး ဝင်ထွက်ခွင့််မပ ပ က

ငမိ ြို့ကိမုံးရှုြို့ိ ပစ်မည်ဟ ငခိမ်ုံးနမခ က်မှုမ ုံးရိခ့်နကက င်ုံးကိလ သိရိရသည်။10 ဟ ုံးခ ုံးနင့်် ထ ်တလ ်ကက ုံးရိ တုံးမစ်တတ ုံးကိ

CDF မ ုံးက နဖ က်ခွဖ က်ဆုံးသည့််အတွက် မမ ်မ စစ်တပ်ဘက်မ လက် က်အနထ က်အပ့်ရရိရ ်

ခက်ခသည့််အန အထ ုံးကက နတွြို့လ ရ ပိမိ၍မနက မ ပ်မဖစ်က ထ ်တလ ်ရိ န အိမ်မ ုံးအ ုံး မုံးရိှုြို့မှုပိ၍

မပ လပ်ခ့်ကကသည်။ 11 ထိအ
ို့ တူ စက်တင်ဘ လ ၁၈ ရက်န ို့တွင် နေသခက ကွယ်နရုံးတပ်မ ုံးနင့်် မမ ်မ စစ်တပ်တိို့

8
Chin land Defense Force (CDF) တပ်သ ုံးတစ်ဥုံးနင့်် အင်တ ဗ ုံး
9
Chin land Defense Force (CDF) တပ်သ ုံးတစ်ဥုံးနင့်် အင်တ ဗ ုံး
10
ခ င်ုံးလူူ့အခွင့််အနရုံးအဖွြို့မ Deputy Executive Director, Salai Za Uk Ling နင့်် အင်တ ဗ ုံး
11
ခ င်ုံးလူူ့အခွင့််အနရုံးအဖွြို့မ Deputy Executive Director, Salai Za Uk Ling နင့်် အင်တ ဗ ုံး

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 19
ပစ်ခတ်ကကရ မမ ်မ စစ်တပ်ဘက်မ အနယ က် ၃၀ က ဆုံးခ့်သည့််အတွက် ထိန ို့တွင်ပင် မမ ်မ စစ်တပ်မ

ထ ်တလ ်ငမိ ြို့အ ုံး လက် က်ကကုံးမဖင့််စတင်ပစ်ခတ်ငပုံး မုံးရိှုြို့ခ့်သမဖင့်် န အိမ် ၁၈ လုံး ပ က်ဆုံးခ့်သည် (Fishbein and

Lusan, 2021)။ အရပ်သ ုံးမ ုံးအ ုံး ပစ်မတ်ထ ုံး၍ လက်တို့မပ ်တိက်ခိက်နသ အလ ုံးတူမဖစ်ရပ်သည် နအ က်တိဘ လ

၂၉ ရက်န ို့မဖစ်စဉ်တွင်လ နတွြို့ရသည်။ အရပ်သ ုံးပိင်န အိမ်၊ ဆိင်မ ုံးတွင်ုံးသိို့ နဖ က်ထွင်ုံးန နသ မမ ်မ စစ်တပ်ကိ

CDF တပ်သ ုံးမ ုံးမ ပစ်ခတ်သမဖင့်် မမ ်မ စစ်တပ်မ တပ်သ ုံး ၂ ဦုံးနသဆုံးရ လက် က်ကကုံးမ ုံးမဖင့်် ထ ်တလ ်ငမိ ြို့ကိ

ထပ်မမုံးရြို့ိှု ခ့်သည် (Mizzima Daily, 2021, Oct 31 )။ထိန

ို့ ကက င့်် ယ်နမမစိုံးမိုံးမှုမပ ်လည်ရယူရ ် CDF CNF တိက
ို့ ိ

တိက်ခိက်သည့်် စစ်ဆင်နရုံး၏ တစ်စိတ်တစ်ပိင်ုံးမ စစ်နရုံးဗ ဟ အရ အရပ်သ ုံးမ ုံးအ ုံး ရည်ရယ်ခ က်ရိရိ

ပစ်မတ်ထ ုံးတိက်ခိက်သည့်် Civilian Victimization ည်ုံးလမ်ုံးကိ အသုံးမပ မခင်ုံးပင်မဖစ်ငပုံး ဤအခ က်မ လ

ထ ်တလ ်ငမိ ြို့အ ုံး ငမိ ြို့လုံးကျွတ်မုံးရြို့ိှု မခင်ုံး၏ အနကက င်ုံးအရင်ုံးတစ်ရပ်မဖစ်နကက င်ုံး နတွြို့ရိရပ သည်။

လက် က်ကိင်နတ ်လ ်နရုံးအ ုံး ရပ်ပိင်ုံးဆိင်ရ အရ ဖ က်ဆုံးမခင်ုံးသ မက စိတ်ပိင်ုံးဆိင်ရ အရလ

အင်အ ုံးခ ိ န
ို့ စလိမခင်ုံးက မမ ်မ စစ်တပ်၏ ည်ုံးလမ်ုံးတစ်ရပ်ပင်မဖစ်သည်။ ထ ်တလ ်ငမိ ြို့အ ုံး အမခ ုံးငမိ ြို့မ ုံးနင့််မတူပ

အင်အ ုံးအမပည့််သုံးက ဖ က်ဆုံး၍ ထိ ်ုံးခ ပ်ရ ်ကကိ ုံးစ ုံးမခင်ုံးသည် မပည်သူမ ုံးစိတ်ဓ တ်က နစရ ်နင့််

လက် က်ခ အရှုုံးနပုံးရ ်အတွက် အလုံးစဖ က်ဆုံးနသ ည်ုံးလမ်ုံး Total Destruction Tactic ကိ ရည်ရယ်ခ က်ရိရိ

အသုံးမပ သွ ုံးသည်ဟ CDF တပ်ဖွြို့ဝင်တစ်ဦုံးမနမဖဆိသည်။ 12 သတိမပ ဖွယ်အခ က်တစ်ခ က်မ မမ ်မ စစ်တပ်သည်

ထ ်တလ ်ငမိ ြို့ရိ ဘ သ နရုံး အနဆ က်အအမ ုံးကိ ပစ်မတ်ထ ုံး မုံးရိှုြို့ဖ က်ဆုံးန မခင်ုံးပင် မဖစ်သည်။ မုံးနလ င်မှု

အကကုံးအက ယ်မဖစ်နပေါ်ခ့်သည့်် နအ က်တိဘ လ ၂၉ ရက်တစ်ရက်တည်ုံးတွင် ခရစ်ယ ်ဘရ ုံးနက င်ုံး ၃

နက င်ုံးဖ က်ဆုံးခရသည် (The Irrawaddy, 2022, March 28) ။ ၂၀၂၂ ခနစ် မတ်လအထိ နက က်ယူထ ုံးနသ

နေတ အခ က်အလက်မ ုံးအရ ထ ်တလ ်ငမိ ြို့တွင် မုံးရိှုြို့ဖ က်ဆုံးခခ့်ရနသ ခရစ်ယ ်ဘရ ုံးနက င်ုံး ၉

နက င်ုံးရိငပမဖစ်သည် (International Christian Concern, 2022)။ ထ ်တလ ်ငမိ ြို့သည်

ခရစ်ယ ်သ သ ောအ ုံးယကကည်ကိုံးကွယသ

် ူ အမ ုံးစန ထိင်ရ ငမိ ြို့မဖစ်သည့််အ ုံးနလ ်စွ နေသခတိို့

တ ်ဖိုံးထ ုံးရ မဖစ်နသ ဘ သ နရုံးအနဆ က်အအမ ုံးအ ုံး ဖ က်ဆုံးမခင်ုံးသည် စိတ်ဓ တ်စစ်ဆင်နရုံးတစ်ရပ်

ဆင်နန မခင်ုံးပင်မဖစ်သည်ဟ ယူဆနိင်သည်။

12
Chin land Defense Force (CDF) တပ်သ ုံးတစ်ဥုံးနင့်် အင်တ ဗ ုံး

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 20
 ထိအ
ို့ မပင် ခ င်ုံးမပည် ယ်တွင်နရ က်ရိန နသ မမ ်မ စစ်တပ်၏ စစ်နကက င်ုံးတွင် တပ်မ ၁၀၁၊ ၃၃၊ ၅၅၊ ၉၉၊ ၁၁၊

၈၈ တိို့အပ အဝင်မဖစ်ငပုံး ထိထတွင် တပ်မ ၃၃၊ ၉၉ တိမ

ို့ ရခိင်မပည် ယ်ရိ ရိဟင်င်္ လူမ ိ ုံးမ ုံးအ ုံး

လူမ ိ ုံးတ ်ုံးသတ်မဖတ်မှုကိ က ုံးလွ ်ရ တွင် အဓိကပ ဝင်ခ့်နသ တပ်မမ ုံးမဖစ်သည် (Lewis et al., 2018)။ ထိို့နကက င့််

အဆိုံးရ ုံးဆုံးနသ လူူ့အခွင့််အနရုံးခ ိ ုံးနဖ က်မှုမ ုံးကိ က ုံးလွ ်ခ့်သည့်် ထိတပ်မမ ုံးကိ ခ င်ုံးမပည် ယ်တွင်ုံး

မဖ က
်ို့ က်ထ ုံးမခင်ုံးသည်လည်ုံး မမ ်မ စစ်တပ်၏ အရပ်သ ုံးမ ုံးအ ုံး စစ်ဗ ဟ အရ တိက်ခိက်လိမခင်ုံး၏ ရည်ရယ်ခ က်

ကိမပသန သည်။ The Washington Post ၏ နဆ င်ုံးပ ုံးတွင် ၂၀၁၇ ခနစ်တွင် ရိဟင်င်္ လူမ ိ ုံးမ ုံးအနပေါ် Clearance

Operation လပ်နဆ င်ခ့်သည့််အတိင်ုံး ထ ်တလ ်တွင်လ အလ ုံးတူနဆ င်ရက်ရ ် မမ ်မ စစ်တပ်အကကုံးအကမ ုံးမ

အမိ န
်ို့ ပုံးထ ုံးသည့််အနကက င်ုံးကိ နရုံးသ ုံးနဖ ်မပထ ုံးသည် (Kelly et al., 2021)။ ထ ်တလ ်ငမိ ြို့တွင်မူ တပ်မ ၁၁၊

ခလရ13 ၂၆၉ နင့်် ခလရ ၂၂၂ တိသ

ို့ ည် ငမိ ြို့လုံးကျွတ်မုံးရြို့ိှု မှုနင့်် လူူ့အခွင့််အနရုံးခ ိ ုံးနဖ က်မှုမ ုံးကိ အနက င်အထည်နဖ ်

က ုံးလွ ်ခ့်ကကသည်။

ဤအပိင်ုံးအ ုံးအနစ်ခ ပ်သုံးသပ်ရလျှင် မမ ်မ စစ်တပ်သည် ထ ်တလ ်ငမိ ြို့အ ုံးပစ်မတ်ထ ုံး၍

ငမိ ြို့လုံးကျွတ်မုံးရြို့ိှု က ငမိ ြို့ခလူထအ ုံးတိက်ခိက်ခ့်မခင်ုံးသည် အဓိကအ ုံးမဖင့်် နေသခက ကွယန

် ရုံးတပ်ဖွြို့မ ုံးအ ုံး

နိမ် င်ုံးနရုံးအတွက်နဆ င်ရက်နသ အန ော်ရထ စစ်ဆင်နရုံးအရမဖစ်သည်ဟဆိနိင်သည်။ ဤတွင် ထ ်တလ ်ငမိ ြို့၏

စစ်နရုံးအရ ဗ ဟ က နသ န ရ (န ောက်ဆက်တွ) တွင်တည်ရိန မခင်ုံးနကက င့်် မမ ်မ စစ်တပ်သည်

ငမိ ြို့အ ုံးမုံးရှုြို့ိ ဖ က်ဆုံးက အနမခကပ်ယူခ့်မခင်ုံးမဖစ်သည်။ ထိို့အမပင် နေသခက ကွယ်နရုံးတပ်မ ုံးအ ုံး အင်အ ုံး

ခိ သ
ို့ ွ ုံးနစရ ် အရပ်သ ုံးမ ုံးအ ုံး ဗဟိမပ တိက်ခိက်သည့်် မဖတ်နလုံးမဖတ်စမကိ ်ုံးမ လ ထ ်တလ ်ငမိ ြို့အ ုံး

ငမိ ြို့လုံးကျွတ်မုံးရြို့ိှု က ငမိ ြို့န လူထအ ုံး ပစ်မတ်ထ ုံးတိက်ခိက်မခင်ုံး၏ အမခ ုံးနသ အနကက င်ုံးအရင်ုံးတစ်ရပ်မဖစ်သည်။

ထိမျှသ မက မမ ်မ စစ်တပ်သည် CDF၊ CNF တိို့၏တိက်ခိက်မှုမ ုံးနကက င့်် အထိ ောရှုုံး ိမ့််သည့််အခ လက် က်မ့်

မပည်သူအ ုံး တိက်ခိက်၍ လက်တမို့ ပ ်သည့်် စစ်နရုံး ည်ုံး ော Civilian Victimization ကိလည််း အသုံးမပ သည့််အတွက်

ထ ်တလ ်ငမိ ြို့မ ယခအနမခအန ထိနရ က်ရိနအ င် မုံးရိှုြို့ဖ က်ဆုံးခရငပုံး ငမိ ြို့န နေသခမ ုံးမ လည်ုံး

လူူ့အခွင့််အနရုံးခ ိ ုံးနဖ က်မှုမ ုံးစွ ကိ ခစ ုံးကကရမခင်ုံးမဖစ်ပ သည်။ ဤက့်သန

ိို့ သ စစ်နရုံးရည်ရယ်ခ က်အရ

အရပ်သ ုံးမ ုံးကိ ပစ်မတ်ထ ုံးတိက်ခိက်မခင်ုံးသည် စစ်ရ ဇဝတ်မှုကိ ဆိုံးရ ုံးစွ က ုံးလွ ်မခင်ုံးမဖစ်ငပုံး

နိင်ငတက လူူ့အခွင့််အနရုံး စခ ိ ်စနှု ်ုံးမ ုံးနင့်် နသွဖယ်ဆ က

်ို့ င်လ က်ရိသည်။

13
နမခလ င်တပ်ရင်ုံး

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 21
န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 22
 အခ ်း (၄) ထနတလနမမိြုွဲ့ရှိ လူူ့အခွငအနရ်းချိြု်းန ာကမှုမျာ်းအာ်း တာဝနခံမှုရှိနစမည

အပြညပြညဆိုငရာ ဥြနဒယနတရာ်းမျာ်း

မတရ ုံးသမဖင့်် ဥပနေမ့်အ ဏ သိမ်ုံးနသ မမ ်မ စစ်နက င်စက့်သန

ိို့ သ စစ်အ ဏ ရင် အစိုံးရမ ုံးအပ အဝင်

ပစအမ ိ ုံးမ ိ ုံးနင့်် ရိန တတ်နသ အ ဏ ရင်အစိုံးရမ ုံးသည် ၎င်ုံးတ၏

ိို့ အ ဏ ကိ နရရည်တည်တန
့် အ င် ည်ုံးလမ်ုံး

သုံးမ ိ ုံးမဖင့်် ကကိ ုံးစ ုံးတတ်ကကသည်။ ပထမ ည်ုံးလမ်ုံးမ တရ ုံးဝင်နအ င် ကကိ ုံးစ ုံးမခင်ုံး (legitimation)

ေတိယ ည်ုံးလမ်ုံးမ ဖိနိပ်နမခမှု ်ုံးမခင်ုံး (repression)၊ တတိယ ည်ုံးလမ်ုံးမ ကိယ့််ဖက်သ ုံးမဖစ်လ နအ င် ကကိ ုံးစ ုံးမခင်ုံး

(co-optation) တိို့မဖစ်သည် (Gerschewski, 2013)။ ထိန

ို့ ကက င့််မမ ်မ စစ်တပ်သည် ယခင်အစဥ်အဆက်

၄င်ုံးတိို့အ ဏ ခ ပ်ကိင်နရုံးအတွက် အသုံးခ ခ့်နသ ည်ုံးလမ်ုံးမ ုံးကိသ ဆက်လက်အသုံးခ နလ့်ရိကကငပုံး

ထ ်တလ ်ငမိ ြို့န နေသခမ ုံးအ ုံး မမ ်မ စစ်တပ်၏ က ယ်မပ န

်ို့ သ စ စ်တက က ုံးလွ ်သည့်် လူူ့အခွင့််အနရုံး

ခ ိ ုံးနဖ က်မှုမ ုံးသည်လည်ုံး ထိ ည်ုံးလမ်ုံးမ ုံးထမ တစ်ခအပ အဝင်မဖစ်သည်။

လူူ့အခွင့််အနရုံးသည် အရ ခပ်သိမ်ုံး နစ င့််ထိ ်ုံးအပ်သည့်် (Universal rights) မဖစ်ငပုံး နိင်ငတက ရိ

နိင်ငနရုံးအယူအဆ၊ နိင်ငနရုံးစ စ်မတူညမှုနင့်် ပထဝအန အထ ုံးကိ ချွင်ုံးခ က်မပ မရသည့်် အခွင့််အနရုံးမ ုံးမဖစ်သည်

(Lippman, 1979)။ ၂၁ ရ စ တွင် လူူ့အခွင့််အနရုံးကိ နိင်ငမ ုံးရိ Duty Barrier မ ုံးမ ပိမိက ယ်မပ စ
်ို့ ွ လက်ခလ ကကငပုံး

တရတ်နိင်ငပင် ၂၀၂၁ ခနစ် နဖနဖ ဝ

် ရ ၂၈ရက်န ို့ တွင်တက်နရ က်သည့်် ၄၉ကကိမ်နမမ က် ကလသမင်္္ လူူ့အခွင့််အနရုံး

နက င်စအစည်ုံးအနဝုံးတွင် ဝမ်ယိမ နိင်ငအ ုံးလုံးလူူ့အခွင့််အနရုံးကိ က ကွယမ် မှင့််တင်သင့််သည်ဟ ထည့််သွင်ုံး

နမပ ကက ုံးခ့်သည် (Ministry of Foreign Affairs, the People's Republic of China, 2022)။ နမပ ကက ုံးခ က်ထတွင်

အမငင်ုံးပွ ုံးဖွယရ
် မ ုံးရိနသ ်လည်ုံး ကမဘ ့်နိင်ငမ ုံးသည် လူူ့အခွင့််အနရုံးကိ ခ ိ ုံးနဖ က်မှုမ ုံးကိရှုတ်ခ မှုမ ုံးအ ုံး

နပေါ်နပေါ်ထင်ထင် ဆ က
်ို့ င်သည့််သနဘ မ ုံး မနမပ ကကနတ ့်ဘ ကမဘ ့်မ က်နောစ တွင် နရပ ်ုံးစ ုံးန သည့်် အန အထ ုံး

မဖစ်သည်။

မမ ်မ နိင်ငအ ဏ သိမ်ုံးမှုမဖစ်စဥ်တွင် စစ်တပ်၏ လူူ့အခွင့််အနရုံးခ ိ ုံးနဖ က်မှုမ ုံးကိ သိသိသ သ

မတ်တမ်ုံးတင်နိင်ခ့်သည့််အတွက် ကမဘ ့်နိင်ငအသုံးသုံးမ မမ ်မ စစ်တပ်ကိ ရှုတ်ခ က က

်ို့ ွက်ကကငပုံး တရ ုံးဝင်မှု

(legitimacy) နပုံးရ ် စိုံးရြို့လ ကကပ သည် (LEE et.al, 2021)။ တစ်ဖက်တွင် စစ်တပ်မလည်ုံး ထိအနမခအန ကိ

နက င်ုံးမွ ်စွ ောုံးလည်ထ ုံးငပုံး ၄င်ုံးတိစ

ို့ စ်နက င်စ၏ Identity ကိအသုံးမမပ ဘ 1933 Montivideo convention ပ

နိင်ငမဖစ်တည်မှု (State Identity) ကိအသုံးခ ၍ တရ ုံးဝင်မှု legitimacy ရယူရ ် ကကိ ုံးပမ်ုံးလ က်ရိသည်ကိ နတွြို့ရသည်

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 23
(International Commission of Jurists, 2021)။ ကလသမင်္္ပဋိဥ ဏ်စ တမ်ုံးပ အပိေ် ၂ အပိေ်ခွ ၄ ကိအသုံးခ ၍

ကမဘ ့်ကလသမင်္္အဖွြို့ဝင် အခ ပ်အမခ အ ဏ ပိင် နိင်ငတစ်ခမ အမခ ုံးအဖွြို့ဝင်နိင်ငအ ုံး အနိင်အထက်မပ မခင်ုံး၊

ငခိမ်ုံးနမခ က်မခင်ုံးတက
ိို့ ိ မပ လပ်ခွင့််မရိနကက င်ုံးနင့်် မပည်တွင်ုံးအနရုံးကိ ဝင်မစွက်ဖက်ရမူကိ အနမခမပ ၍

အက အကွယ်ယူထ ုံးသည်ကိနတွြို့ရိရသည်။ နအ က်ပ အခ က်မ ုံးမလွ၍ ကလသမင်္္မ စစ်နရုံးအရမဖစ်နစ

ဝင်နရ က်စွက်ဖက်မခင်ုံး မမပ ရသည်မ ထင်ရ ုံးပ သည် (Каташинський & Нігреєва, 2018)။

၁။ နိင်ငမ ုံးအန မဖင့်် စနပ င်ုံးက ကွယ်နရုံး အစအမမ ုံးနင့်် ခခက ကွယခ
် ွင့််မ ုံးသည်

ကလသမင်္္ပဋိဥ ဥ်စ တမ်ုံး အပိေ် ၅၁ အရ လက် က်အင်အ ုံးမဖင့််အသုံးမပ ၍ မပ လပ်နိင်ပ သည်။

၂။ ကလသမင်္္လခခ နရုံးနက င်စ၏ ည ်ကက ုံးခ က်အရ သိမ

ို့ ဟတ် ငငိမ်ုံးခ မ်ုံးနရုံးအတွက်

စစည်ုံးမခင်ုံးဆုံးမဖတ်ခ က် ( G.A. Res. 377 (V), U.N. GAOR, 5th Sess., Supp. No. 20, U.N. Doc. A/1775, at

10 (Nov. 3, 1950)) အရ ကလသမင်္္ အနထွနထွညလ ခက ကက ုံးဝင်နမဖရင်ုံးမှုမ ုံး မပ လပ်နိင်ပ သည်။

၃။ ငငိမ်ုံးခ မ်ုံးနရုံးနင့်် လခခ နရုံး ငခိမ်ုံးနမခ က်ခရနသ န ရ မ ုံးတွင် အနမခအန မ ် မပ ်နရ က်နစရ ်

အလိို့င လိအပ်သည့််န ရ မ ုံးတွင် အနမရိကတိက်နိင်ငမ ုံးအဖွြို့ (OAS) လိ အဖွြို့မ ိ ုံးမ

နေသနတရအစအမမ ုံးအမဖစ် နိင်ငမ ုံးစနပ င်ုံးငပုံး ကက ုံးဝင်နမဖရင်ုံးမှုမ ုံး မပ လပ်နိင်ပ သည်။

၄။ နတ ်လ ်နရုံးလှုပ်ရ ုံးမှုမ ုံးကိ ဖိနိပ်ခ ပ်ခ ယ်သည့််ကိစစရပ်မ ုံးတွင် နိင်င၏တရ ုံးဝင်အစိုံးရက

အကူအညနတ င်ုံးခလ ပ က အမခ ုံးနိင်င၏အစိုံးရအကူအညမဖင့်် ထိနိင်ငကိ တရ ုံးဝင် ကက ုံးဝင်နမဖရင်ုံး

နိင်သည်။

ထိန
ို့ ကက င့်် ခ င်ုံးမပည် ယ်အပ အဝင် မမ ်မ နိင်ငတွင်မဖစ်ပွ ုံးလ က်ရိနသ အကကမ်ုံးဖက်မှုမ ုံးသည် အ ဆယ

ဘသနဘ တူညခ က်တွင်ပ ဝင်သည့်် အကကမ်ုံးဖက်မှုမ ုံးခ က်မခင်ုံးရပ်တ ်ို့ရ ် ဆိသည့််အခ က်ကိပင် တိုံးတက်မှု မရိနစဘ

လူူ့အခွင့််အနရုံးခ ိ ုံးနဖ က်မှုမ ုံးကိ ဆက်လက်က ုံးလွ ်န သည့်် မမ ်မ စစ်တပ်အ ုံး နိင်ငတက ဥပနေ နဘ င်အတွင်ုံးမ

အတတ်နိင်ဆုံး ဝင်နရ က်စွက်ဖက်ရ ်နင့်် လူူ့အခွင့််အနရုံးက ကွယမ

် ှုနင့်် လူသ ုံးခ င်ုံးစ ောနထ က်ထ ုံးမှု

အကူအညမ ုံးကိ ပိမိတိုံးမမှင့််နပုံးနိင်နရုံး အနမရိက ်အပ အဝင် အန ောက်ဥနရ ပနိင်ငမ ုံးကတစ်မ ိ ုံး မမ ်မ နိင်ငနင့််

ပထဝအန အထ ုံးအရ စ ဆ
် က်န သည့်် အိမ် ခ င်ုံးနိင်ငမ ုံးနင့်် အ ဆယက့်သိို့ အဖွြို့အစည်ုံးမ ုံးကတစ်ဖ

ကကိ ပမ်ုံးလ ကကသည်ကိ နတွြို့ရသည် (Gaebee, 2022)။

မမ ်မ နိင်ငက ပိမိဆိုံးရ ုံးလ တ့် လူူ့အခွင့််အနရုံး အက ပ်အတည်ုံးနတွနကက င့်် အ ဆယအန မဖင့််အဖွြို့ဝင်

နိင်ငအခ င်ုံးခ င်ုံး ဝင်နရ က်မစွက်ဖက်ရဆိနသ မူ (Non intervene principal) ကိ မပ ်လည်စဉ်ုံးစ ုံးသင့််နကက င်ုံး

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 24
မနလုံးရ ုံးနိင်ငမခ ုံးနရုံး ဝ ်ကကုံး၏ နမပ ဆိမှုအငပုံး (Abdullah, 2022) တွင် အ ဆယထိပ်သုံးအစည်ုံးအနဝုံးမ ုံးနင့််

အ ဆယနင့်် အမခ ုံးအင်အ ုံးကကုံးနိင်ငမ ုံးမမပ လပ်သည့်် ထိပ်သုံးအစည်ုံးအနဝုံးမ ုံးတွင် မမ ်မ စစ်နခ င်ုံးနဆ င်မ ုံးကိ

တက်နရ က်ခွင့််မနပုံးဘ နိင်ငနရုံးအရကိယ်စ ုံးမမပ သူကိသ တက်နရ က်နစခ င်ုံးမဖင့်် သတမ ် ည်ုံးအ ုံးမဖင့််

အတတ်နိင်ဆုံး တရ ုံးဝင်မှုနလ ့်ခ သည့်် ည်ုံးလမ်ုံးကိ နမပ င်ုံးလက င့််သုံးခ့်ကကပ သည် (BBC Media, 2021, Oct 16)။

သိန
ို့ သ ် ဝ ်ကကုံးဌ အဆင့််ကဏ္ဍမ ုံးတွင်မပ လပ်သည့်် အ ဆယအစည်ုံးအနဝုံးမ ုံး (ဥပမ -က ကွယန
် ရုံးကဏ္ဍ-ADMM

အ ဆယ က ကွယ်နရုံးဝ ်ကကုံးမ ုံး စည်ုံးနဝုံးပွကိ စစ်နက င်စ က ကွယန

် ရုံးဝ ်ကကုံး ဗိလ်ခ ပ်မမထွ ်ုံးဦုံးက မမ ်မ နိင်ငကိ

ကိယ်စ ုံးမပ တက်နရ က်မခင်ုံး (Democratic Voice of Burma, 2022, June 22)၊ ဥပနေနရုံးရ ကဏ္ဍ -

အ ဆယဥပနေအစည်ုံးအရုံး စမခ ်ို့ခွနရုံးနက င်စအစည်ုံးအနဝုံးကိ စစ်နက င်စလက်နအ က်ခ ဥပနေနရုံးရ ဝ ်ကကုံး

နေ က်တ သတ ဥုံးက မမ ်မ နိင်ငကိယ်စ ုံးမပ တက်နရ က်မခင်ုံး (MRTV, 2021, Nov 11) အစရိသမဖင့််မ ုံးတွင်နတ ့်

မမ ်မ နိင်ငမ ကိယ်စ ုံးလယ်မ ုံးအ ုံး ထည့််သွင်ုံးကကသည် ကိနတွြို့ရသည်။ ကလသမင်္္အပ အဝင် ကမဘ ့်နိင်င

အသုံးသုံးမလည်ုံး စစ်နက င်စကိ မဆက်ဆလိမခင်ုံးနင့်် နိင်ငအမဖစ် အသိအမတ်မပ ဆက်ဆမခင်ုံးတိို့အကက ုံး

အထူုံးသတိထ ုံး၍ မမ ်မ နိင်ငအနပေါ် ဆက်ဆလ က်ရိသည်ကိ နတွြို့ရသည်။ မမ ်မ စစ်တပ်သည် ထ ်တလ ်ငမိ ြို့န

နေသခမ ုံးအ ုံး ဖမ်ုံးဆုံးမခင်ုံး၊ သတ်မဖတ်မခင်ုံး၊ လူမဆ ်စွ နိပ်ဆက်မခင်ုံး၊ န အိမ်ဖ က်ဆုံးမခင်ုံးတိက
ို့ ိ က ုံးလွ ်လ က်ရိငပုံး

နိင်ငတက ဥပနေ၊ မပည်တွင်ုံးဥပနေမ ုံးသ မက ၄င်ုံးတိို့ကိယ်တင်

ိ စိတ်တိင်ုံးက နရုံးဆွထ ုံးသည့်် ဖွြို့စည်ုံးပ

အနမခခဥပနေမ ုံးကိပင် နဖ က်ဖ က်က ုံးလွ ်၍ စိတ်တိင်ုံးက မပ မူနဆ င်ရက်လ က်ရိသည်ကိ နတွြို့ရသည်။

သိန
ို့ သ ် နိင်ငတက ဥပနေအရ အနရုံးယူမှုယနတရ ုံးမ ုံးအနပေါ် တစ်စတရ အက ိ ုံးသက်နရ က်မှု

မဖစ်နစနိင်သည့်် ကလသမင်္္အနထွနထွညလ ခနင့်် က လသမင်္္လူူ့အခွင့််အနရုံးနက င်စ၊ လခခ နရုံးနက င်စနင့််

ကမဘ ကလသမင်္္ အနထွနထွအတွင်ုံးနရုံးမှုုံးခ ပ်ရုံးတိ၏

ို့ ထိနရ က်ဟ တ
်ို့ ုံးနိင်မှုမရိနသ ထတ်မပ ်ခ က်မ ုံး၊

နကကည ခ က်မ ုံးနင့်် ထိထတ်မပ ်ခ က်မ ုံးကိ နလုံးစ ုံးလိက် ောမှုမရိနသ မမ ်မ စစ်တပ်ကိပင်

အနရုံးယူအမပစ်နပုံးနိင်သည့်် ယနတရ ုံးမ ုံး၏ ထိနရ က်မှုအတိင်ုံးအတ မ သိသ ထင်ရ ုံးစွ ည်ုံးပ ုံးလ က်ရိသည်။

ထိအ
ို့ မပင် အမပည်မပည်ဆိင်ရ တရ ုံးရုံး၏ လပ်ထုံးလပ် ည်ုံး ကက က်ို့ က မှု၊ ဆုံးမဖတ်အ ဏ သက်နရ က်မှုအတိင်ုံးအတ နင့််

အမပည်မပည်ဆိင်ရ ရ ဇဝတ်ခရုံး၏ စရင်ပိင်ခွင့််ရရိနိင်မှုအနပေါ် နရ မသနဘ တူစ ခ ပ် သနဘ တူ လက်မတ်

နရုံးထိုံးထ ုံးမခင်ုံးမရိနသ မမ ်မ နိင်ငအဖိို့ စိ ်နခေါ်မှုအခ ိ ြို့ရိန ငပုံး အမပည်မပည်ဆိင်ရ အနရုံးယူမှုယနတရ ုံးမ

ခ င်ုံးမပည် ယ်လူ့ူ အခွင့််အနရုံးခ ိ ုံးနဖ က်ခရမှုအတွက် အလုံးစနအ င်မမင်နိင်သည့်် ယနတရ ုံးမ ုံးဟယူဆ၍မရနိင်နကက င်ုံး

မုံးနမ င်ုံးထိုံးမပသက့်သိို့ မဖစ်ပ သည်။

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 25
၄.၁ အပြညပြညဆိုငရာလူူ့အခွငအနရ်းဥြနဒ (International Human Rights Law)

အမပည်မပည်ဆိင်ရ လူူ့အခွင့််အနရုံးနကကည စ တမ်ုံးအပ အဝင် န ောက်ဆက်တွ သဖဘ တစ ခ ပ်မ ုံး၊

ကွ ်ဗ ်ုံးရင်ုံးမ ုံးအရ နိင်ငရိ Duty Barrier မ ုံး လိက် ောရမည့််တ ဝ ်မ ုံးရိငပုံး မလိက် ောလျှင် သတမ ်နရုံးအရမဖစ်နစ၊

စုံးပွ ုံးနရုံးပိတ်ဆမ
ို့ိ ှုအရမဖစ်နစ၊ လူမှုနရုံးအရဖယ်က ဥ်နသ ဆက်ဆနရုံးအရမဖစ်နစ ခရနိင်ငပုံး ကလသမင်္္

လခခ နရုံးနက င်စ၏ ငငိမ်ုံးခ မ်ုံးနရုံးထိ ်ုံးသမ

ိ ်ုံးသည့််လပ်င ်ုံးစဥ်မ ုံးအထိ အနရုံးယူအပစ်နပုံးမခင်ုံးမ ိ ုံး ကိခရနိင်ပ သည်

(Ekpa, 2016)။

အမပည်မပည်ဆိင်ရ လူူ့အခွင့််အနရုံးနကကည စ တမ်ုံး အပိေ် ၃ ပ လူတင်

ိ ုံးအသက်ရင်ရပ်တည်ခွင့််နင့််

လခခ စိတ်ခ ခွင့််ကိ အ မခစနင့်် အပိေ် ၉ ပ ဥပနေအရမဟတ်ဘ စိတ်တိင်ုံးက ဖမ်ုံးဆုံးခ ပ်နနောင်မခင်ုံးတက

ိို့ ိ မမပ လပ်ရ ်

နသခ နစရမည်မဖစ်ငပုံး ၂၀၀၈ ဖွြို့စည်ုံးပအနမခခဥပနေ ပေ်မ ၃၅၃ အရ အသက်ကိမဖစ်နစ၊ ပင်္္ိ လ်ဆိင်ရ

လွတ်လပ်မှုကိမဖစ်နစ နိင်ငနတ ်မ အ မခရမည်မဖစ်သည်။ ခ င်ုံးမပည် ယ် ထ ်တလ ်ငမိ ြို့တွင် ဆနဒမပသူ နေသခမ ုံးအ ုံး

ဖမ်ုံးဆုံးသတ်မဖတ်မခင်ုံးနင့်် စစ်နကက နရုံးစခ ်ုံးမ ုံးတွင် စိတ်တိင်ုံးက ညှဥ်ုံးပ ်ုံးနိပ်စက်၊ သတ်မဖတ်မခင်ုံးတိို့သည်

ထိစနှု ်ုံးမ ုံးကိ နဖ က်ဖ က်က ုံးလွ ်မခင်ုံးမဖစ်ငပုံး ထိသိက

ို့ ုံးလွ ်မှုမ ုံးအတွက် တ ဝ ်ခမှုရိနစရမည် မဖစ်ပ သည်။

ထိအ
ို့ မပင် ထ ်တလ ်ငမိ ြို့ရိငမိ ြို့န နေသခအိမ်မ ုံး မုံးရိှုြို့ဖ က်ဆုံးခရမှုသည် စုံးပွ ုံးနရုံး၊ လူမှုနရုံးနင့်် ယဉ်နက ုံးမှု

အခွင့််အနရုံးမ ုံးဆိင်ရ အမပည်မပည်ဆိင်ရ သနဘ တူစ ခ ပ် (ICESCR) အပိေ် ၁၁ အပိေ်ခွ ၁ အရ "လူတိင်ုံးသည်

မပည့််စလနလ က်သည့်် အစ ုံးအစ ၊ အဝတ်အထည်နင့်် အိုံးအိမ်တိို့ အပ အဝင် ငပုံးမပည့််စသည့်် လူန မှုအဆင့််အတ ်ုံးကိ

မိမိနင့်် မိမိ၏ မိသ ုံးစအတွက် ခစ ုံးခွင့််ရိငပုံး လူမှုနရုံးအနမခအန မ ုံး စဉ်ဆက်မမပတ် တိုံးတက်ခစ ုံးခွင့််ရိသည်ကိ

စ ခ ပ်ပ နိင်ငမ ုံးက အသိအမတ်မပ သည်။ စ ခ ပ်ဝင်နိင် ငမ ုံးသည် လွတ်လပ်နသ သနဘ ဆနဒအနပေါ် အနမခခသည့််

နိင်ငတက ပူုံးနပ င်ုံးနဆ င်ရက်မှု၏ မရိမမဖစ် အနရုံးပ မှုကိ အသိအမတ်မပ လ က် ဤအခွင့််အနရုံးရရိနရုံးကိ အ မခနိင်ရ ်

သင့််နလ ်သည့််နဆ င်ရက်မှုမ ုံး မပ လပ်ရမည်။" ဟူ၍ လနလ က်နသ အိုံးအိမ်ပိင်ဆိင်ခွင့််နင့်် လနလ က်သည့််

လူန မှုအဆင့််အတ ်ုံး ရပိင်ခွင့််ရိမခင်ုံးကိ အဓိကခ ိ ုံးနဖ က်ခန ရသည်။

ထိအ
ို့ မပင် ခ င်ုံးမပည် ယ်ရိ ဘ သ နရုံး အနဆ က်အဦုံးနပ င်ုံး ၃ဝ နက ် မုံးရိှုြို့ဖ က်ဆုံးခရမခင်ုံးသည်

လက် က်ကိင်ပဋိပကခမ ုံးကက ုံးတွင် ယဉ်နက ုံးမှုအနမွအနစ်မ ုံးကိ က ကွယန

် စ င့််နရ က်နိင်ရ ် ရည်ရယ်သည့်် 1954

Hague နိင်ငတက သနဘ တူညခ က် (Convention for the Protection of Cultural Property in the Event of

Armed Conflict) တွင် မပဋ္ဌ ်ုံးထ ုံးနသ အခွင့််အနရုံးမ ုံးကိလည်ုံး မမ ်မ စစ်တပ်မ ခ ိ ုံးနဖ က်န မခင်ုံး မဖစ်ပ သည်။

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 26
ထိအ
ို့ မပင် ဆနဒမပသူမ ုံးအ ုံး အကကမ်ုံးဖက်၊ နိမ် င်ုံးသတ်မဖတ်န နသ မမ ်မ စစ်တပ်၏ စိတ်တိင်ုံးက

လူူ့အခွင့််အနရုံးခ ိ ုံးနဖ က်မှုမ ုံးကိ အက အကွယ်နပုံးရ ် ကမဘ ့်ကလသမင်္္ လခခ နရုံးနက င်စနင့််

နိင်ငတက အသိက်အဝ ်ုံး၏ ထိနရ က်ဟ တ

်ို့ ုံးသည့်် အနရုံးယူတ မ်ို့ ပ ်မခင်ုံးမ ိ ုံး မရိခ့်သည့််အတွက်

မပည်နထ င်စလတ်နတ ် ကိယ်စ ုံးမပ နက ်မတမ နကကည ခ က်အမတ် ၁၃/၂၀၂၁ မဖင့်် "မပည်သူမ ုံး၏

အသက်ရင်သ ်ပိင်ခွင့်် နင့်် လွတ်လပ်လခခ စွ ရင်သ ်ရပ်တည်ခွင့််ကိ ထိပ ုံးနနောက်ယက်မခင်ုံး၊ အကကမ်ုံးဖက်မခင်ုံးမပ နသ

အကကမ်ုံးဖက်အပ်စ၏သစစ ခ လက် က်ကိင်အဖွြို့မ ုံး၊ လူပင်္္ိ လ်မ ုံးသည် နိင်င့်ဝ ်ထမ်ုံး၊ မပည်သူဝ ်ထမ်ုံးအမဖစ်မ

အလိအနလ က် ပ က်မပယ်ငပုံး တရ ုံးမဝင်အ ဏ သိမ်ုံးစစ်နက င်စအ ုံး အကကမ်ုံးဖက်အပ်စအမဖစ်"

မပည်နထ င်စလတ်နတ ် ကိယ်စ ုံးမပ နက ်မတက သတ်မတ်နကကည ငပုံး မဖစ်သည်။

ထိအ
ို့ မပင် မမ ်မ စစ်တပ်နင့်် ၎င်ုံး၏ အဆင့််ဆင့််တ ဝ ်နပုံးအပ်ခ က်အရ နိင်င့်ဝ ်ထမ်ုံး၊ မပည်သူူ့ဝ ်ထမ်ုံး

မဟတ်နတ ့်သည့်် လက် က်ကိင် အဖွြို့အစည်ုံးမ ုံးကမဖစ်နစ၊ ၎င်ုံးတ၏

ိို့ လက်ပ ုံးနစ သိမ
ို့ ဟတ် ၎င်ုံးတိို့အက ိ ုံး

လိလ ုံးသူမ ုံးကမဖစ်နစ မပည်သူမ ုံးအ ုံး အကကမ်ုံးဖက်မှု တစ်စတစ်ရ က ုံးလွ ်လျှင် တည်ဆမပစ်မှုဆိင်ရ ဥပနေ

(ရ ဇသတ်ကကုံး) အခ ်ုံး(၄) က ကွယခ

် ခပိင်ခွင့််ဆိင်ရ မပဌ ်ုံးခ က်မ ုံးအရ မပည်သူမ ုံးအန မဖင့်် မိမိ အတွက် သိမ
ို့ ဟတ်

အမခ ုံးသူအတွက် ဥပနေနင့််အည က ကွယခ

် ခပိင်ခွင့်် အမပည့််အဝရိသည်။ ထိမို့ ပင် နမွုံးရ ပ လူသ ုံးအခွင့််အနရုံးအရ

မိမိတို့၏
ိ အသက်ရင်သ ်ခွင့််ကိ က ကွယရ
် မည်မဖစ်ငပုံး ပင်္္ိ လ်တစ်ဦုံးခ င်ုံးမဖစ်နစ၊ ရပ်ကွက်၊ နက ုံးရ

အစအဖွြို့အလိက်မဖစ်နစ၊ န ရ နေသအလိက်၊ ငမိ ြို့ ယ်အလိက်မဖစ်နစ မည်သူမဆိ ဥပနေနင့််အည

က ကွယခ
် ခပိင်ခွင့််အရ တ ို့်မပ ်နဆ င်ရက်မှုမ ်သမျှသည် မပစ်မှုမနမမ က်နကက င်ုံး အသိဖ ်းနကကည ခ က်

ထတ်မပ ်ခ့်သည် (Committee Representing Pyidaungsu Hluttaw, 2021)။

ထိက့်သိို့ ထတ်မပ ်ငပုံးန ောက်ပိင်ုံးတွင် ခ င်ုံးမပည် ယ်အပ အဝင် မမ ်မ နိင်ငအနို့အမပ ုံး၌

လက် က်ကိင်စနပ င်ုံးခခမှု (armed collective self-defense) မ ုံး နပေါ်နပ က်လ ခ့်ငပုံး NCA လက်မတ်နရုံးထိုံးထ ုံးသည့််

၁၉၈၈ ခနစ်ထက စတင်ထူနထ င်ခ့်နသ ခ င်ုံးအမ ိ ုံးသ ုံးတပ်ဥုံး (Chin National Front CNF) အမပင်

ခ င်ုံးမပည်သူူ့က ကွယ်နရုံးတပ် (Chinland Defense Foce-CDF) တိ၏

ို့ ပူုံးနပ င်ုံးခခစစ်မ ုံး မဖစ်ပွ ုံးခ့်သည် (McBride,

2022)။ ထိန
ုေ့ ကက င့်် လက် က်ကိင်ပဋိပကခမ ုံးနင့်် စစ်ပွမ ုံးအတွင်ုံး အဓိကလိက် ောရမည် က င့််ဝတ်မ ုံးနင့််

အမပည်မပည်ဆိင်ရ လူသ ုံးခ င်ုံးစ ောနထ က်ထ ုံးမှုဆိင်ရ ဥပနေမ ုံးသည် ထ ်တလ ်ငမိ ြို့ရိ စစ်တပ်နင့််

နေသခလူထ၏ လက် က်ကိင်ခခမှုမ ုံးအကက ုံး ပ ဝင်ပတ်သက်လ ပ သည်။

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 27
၄.၂ အပြညပြညဆိုငရာ လူသာ်းချင်းစာနောနထာကထာ်းမှုဥြနဒ (International Humanitarian

Law)

စစ်ပွ၏ဥပနေသမ ုံးဟ ရည်ည ်ုံးနလ့်ရိသည့်် အမပည်မပည်ဆိင်ရ လူသ ုံးခ င်ုံးစ ောနထ က်ထ ုံးမှုဥပနေ၊

စစ်ပွ၏ဥပနေသမ ုံးနင့်် ထုံးတမ်ုံးစဉ်လ မ ုံး သိမ

ို့ ဟတ် လက် က်ကိင်ယဉ်ငပိ င်တက်
ိ ခိက်မခင်ုံး ပဋိပကခမ ုံးဆိင်ရ

ဥပနေသမ ုံး၊ “င်္ ဗ သနဘ တူညခ က်မ ုံးနင့်် ဟိတ်င်္်သနဘ တူညခ က်မ ုံး၊ န ောက်ဆက်တွ သနဘ တူစ ခ ပ်မ ုံး၊

အမှုဆိင်ရ ဥပနေနင့်် အမပည်မပည်ဆိင်ရ ဓနလ့်ထုံးတမ်ုံးဥပနေ”တိို့ စနပ င်ုံးပ ဝင်သည့်် ဥပနေစက ုံးရပ်မ ုံး

နပ င်ုံးစထ ုံးမခင်ုံး မဖစ်သည် (Corn et al., 2012)။ စစ်မက်ငပိ င်ဆိင် တိက်ခိက်သည့််နိင်ငမ ုံး၊ ကက ုံးန နိင်ငမ ုံးနင့််

စစ်တက်
ိ မခင်ုံးတတ
ိို့ ွင် ပ ဝင်တိက်ခိက်ကကသည့်် လူတစ်ဦုံးခ င်ုံးစတိို့ ၎င်ုံးတအ
ိို့ ခ င်ုံးခ င်ုံးနင့််နသ ်လည်ုံးနက င်ုံး၊ ထုံးစအ ုံးမဖင့််

အရပ်သ ုံးမ ုံးဟဆိလိသည့်် အက အကွယ်နပုံးထ ုံးသည့်် ပင်္္ိ လ်မ ုံးနင့််နသ ်လည်ုံးနက င်ုံး သက်ဆိင်နသ က င့််ထုံးနင့််

တ ဝ ်မ ုံးပ ဝင်သည် (Dimeglio and Judge Advocate General's Legal Center And School (United States.

Army). International And Operational Law Department, 2013, p.56) ။ စစ်ရ ဇဝတ်မှု ဟဆိရ တွင်

နိင်ငအခ င်ုံးခ င်ုံးမဖစ်ပွ ုံးသည့်် စစ်ပွမ ုံးသ မက နိင်ငအတွင်ုံးမဖစ်ပွ ုံးသည့်် စစ်ပွအသွင်နဆ င်နသ လက် က်ကိင်

ပဋိပကခမ ုံးလည်ုံးပ ဝင်ငပုံး လက် က်ကိင် တိက်ပွမဖစ်ပွ ုံးသည့်် ပဋိပကခနင့််သက်ဆိင်သည့်် အဖွြို့အစည်ုံးအ ုံးလုံးနင့််

သက်ဆိင်ပ သည် (Kim Henny, 2000, p.14) ။

အမပည်မပည်ဆိင်ရ လူသ ုံးခ င်ုံးစ ောနထ က်ထ ုံးမှုဥပနေ(International Humanitarian Law)၏

အနစ်သ ရမ လက် က်ကိင် ပဋိပကခအတွင်ုံး ပ ဝင်တက်

ိ ခိက်နိင်မခင်ုံး မရိနတ ့်သူမ ုံးနင့်် အရပ်သ ုံးမပည်သူမ ုံးကိ

က ကွယန
် စ င့််နရ က်ရ ် အနလုံးထ ုံးနသ ၁၈၆၄ မ ၁၉၄၉ ခနစ်ကက ုံး အဆင့််ဆင့််ဖွြို့ငဖိ ုံးတိုံးတက်လ နသ

ကမဘ လုံးဆိင်ရ လပ်င ်ုံးစဉ်၏ ရလေ်မဖစ်သည်။ ေတိယ ကမဘ စစ်၏ ရလေ်တစ်ခအန မဖင့်် သနဘ တူညခ က်

နလုံးခလုံးကိ ယခင်မူနဟ င်ုံးမ ုံးနင့်် ၁၉၀၇ ဟိတ်(င်္်)သနဘ တူညခ က်အခ ိ ြို့မ တစ်စိတ်တစ်နေသ အနမခခငပုံး

မပ ်လည်စိစစ်မပင်ဆင်ခ့်က ၁၉၄၉ ခနစ်တွင် နိင်ငတက အသိင်ုံးအဝ ်ုံးမ စတင်က င့််သုံးခ့်သည် (Stewart, 2003)။

အမပည်မပည်ဆိင်ရ လူသ ုံးခ င်ုံးစ ောနထ က်ထ ုံးမှုဆိင်ရ ဥပနေအရ စနှု ်ုံးမ ုံးရိငပုံး

လက် က်ကိင်တပ်ဖွြို့မ ုံးက လိက် ောရ ်တ ဝ ်ရိသည်။ လက် က်ကိင် ပဋိပကခတွင် ပ ဝင်သည့််အဖွြို့မ ုံးသည်

အရပ်သ ုံးမ ုံးနင့်် တိက်ပွဝင်စစ်သည်မ ုံးအကက ုံး အငမတနစခွမခ ုံးရမည်။ တိက်ပွဝင်စစ်သည်မ ုံးကိသ လျှင်

ဦုံးတည်တက်
ိ ခိက်ရမည်။ အရပ်သ ုံးမ ုံးကိဦုံးတည် တိက်ခိက်မခင်ုံးမမပ ရပ ။ အရပ်သ ုံးလူထအကက ုံး

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 28
အထိတ်အလ ို့်မဖစ်နစရ ် အဓိကရည်ရယ်လပ်နဆ င်သည့်် အကကမ်ုံးဖက်လပ်ရပ်မ ုံးနင့်် ငခိမ်ုံးနမခ က်မှုမ ုံးအ ုံး

တ ုံးမမစ်ထ ုံးသည် (Pejic, 2016)။ သိန

ို့ သ ် ခ င်ုံးမပည် ယ် ထ ်တလ ်ငမိ ြို့ရိ ငမိ ြို့လုံးကျွတ် ထွက်နမပုံးရနသ မဖစ်ရပ်က

အရပ်သ ုံးမပည်သူမ ုံးကိ မမ ်မ စစ်တပ်က ဥုံးတည်ထ ုံးတိက်ခိက်န မခင်ုံးကိ မုံးနမ င်ုံးထိုံးမပသည့်် မဖစ်ရပ်မဖစ်ပ သည်။

ထိအ
ို့ မပင် အမပည်မပည်ဆိင်ရ လူသ ုံးခ င်ုံးစ ောနထ က်ထ ုံးမှုဆိင်ရ ဥပနေ စည်ုံးမ ဥ်ုံး ၇ မ ၉ အရ

ပဋိပကခတွင်ပ ဝင်နသ အဖွြို့မ ုံးသည် အရပ်ဘက်အနဆ က်အအမ ုံးနင့်် စစ်နရုံးဆိင်ရ ရည်မ ်ုံးခ က်မ ုံးအကက ုံး

အငမတနစ ခွမခ ုံးရမည်။ စစ်နရုံးဆိင်ရ အနဆ က်အအမ ုံးဟ ဆိရ တွင် ယင်ုံးတိသ
ို့ ဘ ဝ၊ တည်န ရ ၊ ရည်ရယ်ခ က်

သိမ
ို့ ဟတ် ယင်ုံးတက
ိို့ ိ အသုံးမပ မခင်ုံးနကက င့်် စစ်နရုံးဆိင်ရ နဆ င်ရက်ခ က်ကိ ထိနရ က်မှုရိနစငပုံး လက်ရိမဖစ်န နသ

အနမခအန တွင် ယင်ုံးတက

ိို့ ိ တစ်စိတ်တစ်ပိင်ုံး သိမ
ို့ ဟတ် လုံးဝ ဖ က်ဆုံးမခင်ုံး၊ သိမ်ုံးမိမခင်ုံး သိမ
ို့ ဟတ် လက် က်ပစ်အ ုံးမဖင့််

ဦုံးနိမ်မခင်ုံးမဖင့်် နသခ နပ က် စစ်နရုံး အသ စုံးရနစသည့်် အနဆ က်အအမ ုံးကိသ စစ်နရုံးဆိင်ရ

ရည်မ ်ုံးခ က်မ ုံးအမဖစ် က ို့်သတ်ထ ုံးသည်။

စစ်နရုံးဆိင်ရ ရည်မ ်ုံးခ က်မဟတ်နသ အနဆ က်အအအ ုံးလုံးသည် အရပ်ဘက် အနဆ က်အအမ ုံးမဖစ်ငပုံး

စစ်နရုံးဆိင်ရ ရည်မ ်ုံးခ က်မ ုံးကိသ လျှင် ဦုံးတည်တက်

ိ ခိက်ရမည်မဖစ်သည်။ အရပ်ဘက်အနဆ က်အအမ ုံးကိ

ဦုံးတည်တက်
ိ ခိက်မခင်ုံး မမပ ရပ ။ ထိအ
ို့ မပင် ငမိ ြို့ကကုံးမပကကုံး၊ ငမိ ြို့၊ ရ သိမ
ို့ ဟတ် အလ ုံးတူ အရပ်သ ုံးမ ုံး သိမ
ို့ ဟတ်

အရပ်ဘက် အနဆ က်အအမ ုံး အမ ုံးအမပ ုံးတည်ရိရ အမခ ုံးန ရ နေသတစ်ခရိ ရင်ုံးလင်ုံးထင်ရ ုံးနသ

စစ်နရုံးဆိင်ရ ရည်မ ်ုံးခ က်အခ ိ ြို့ကိ စစ်နရုံးဆိင်ရ ရည်မ ်ုံးခ က် တစ်ခတည်ုံးအမဖစ် သတ်မတ်၍ မည်သန
ိို့ သ လက် က်

သိမ
ို့ ဟတ် ည်ုံးလမ်ုံးကိမဆိ အသုံးမပ ၍ ဗုံးကကတိက်ခိက်မခင်ုံး၊ အနမမ က်၊ ေုံးက ည်တို့မိ ဖင့်် ပစ်ခတ်တက်
ိ ခိက်မခင်ုံးမ ုံးအ ုံး

တ ုံးမမစ်ထ ုံးနသ ်လည်ုံး ထ ်တလ ်ငမိ ြို့ရိ လူန ထူထပ်ရ အရပ်ဘက်အနဆ က်အဥုံးမ ုံးကိ တိက်ခိက်မခင်ုံး၊

လက် က်ကကုံးမဖင့််ပစ်ခတ်မခင်ုံး၊ အိမ်မ ုံးကိဝင်နရ က်စုံး င်ုံးမခင်ုံးနင့်် အရပ်သ ုံးပိင်ပစစည်ုံးကိယူနဆ င်မခင်ုံးတိို့သည်

ထိမပဌ ်ုံးခ က်မ ုံးကိခ ိ ုံးနဖ က်နသ လပ်ရပ်မ ုံးမဖစ်သည်။ ပဋိပကခတွင်ပ ဝင်သည့်် အဖွြို့အသုံးသုံးအန မဖင့််

ဘ သ နရုံး ရ ်ပနငွ၊ ပည နရုံး၊ ဝိဇဇ သိပပ ပည ရပ်ဆိင်ရ မ ုံး၊ သမိင်ုံးဝင်အထိမ်ုံးအမတ်နင့်် ဝိဇဇ သိပပပည ရပ်ဆိင်ရ

လက်ရ မ ုံးအတွက် ရည်စူုံးသတ်မတ်ထ ုံးနသ အနဆ က်အအမ ုံးကိ သိမ်ုံးဆည်ုံးမခင်ုံး သိို့မဟတ် ဖ က်ဆုံးမခင်ုံး

သိမ
ို့ ဟတ် ပ က်စုံးနစရ ် ရည်ရယ်မပ လပ်မခင်ုံးမ ုံးအ ုံးလုံးကိ အမပည်မပည်ဆိင်ရ

လူသ ုံးခ င်ုံးစ ောနထ က်ထ ုံးနရုံးဥပနေစည်ုံးမ ဥ်ုံး ၄၀ အရ တ ုံးမမစ်ထ ုံးနသ ်လည်ုံး ထ ်တလ ်ငမိ ြို့ရိ နစ်နပ င်ုံး ၆၀

နက ်သက်တမ်ုံးရိ ငမိ ြို့င်္ဏ်နဆ င် TBC ထ ်တလ ် နစ်မခင်ုံးဘရ ုံးနက င်ုံးကကုံးနင့််အတူ ဘ သ နရုံး အနဆ က်အဥုံး

နပ င်ုံး ၆၀ နက ်သည် မမ ်မ စစ်တပ်၏ မုံးရိှုြို့ ဖ က်ဆုံးခခ့်ကကရပ သည် (RFA, 2022, June 13)။

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 29
 ကွပ်ကမှုအ ဏ နင့်် တ ဝ ်ရိမှု အနမခခမူမ ုံးအရ လက် က်ကိင်တပ်ဖွြို့တစ်ဖွြို့၏ အရ ရိတစ်နယ က်သည်

လက်နအ က်ခ တပ်ဖွြို့ဝင်နတွ ရ ဇဝတ်မှုက ုံးလွ ်တ နတွကိ တ ုံးဆုံးရ ်နင့်် က ုံးလွ ်သူနတွကိ အနရုံးယူရ ်တ ဝ ်

ရိပ သည်။ ထိက့်သိို့ လပ်နဆ င်ရ ်ပ က်ကွက်လ င် ၁၉၄၉ င်္ ဗ ကွ ်ဗင်ုံးရင်ုံး ို့ န ောက်ဆက်တွ

သနဘ တူညခ က်မ ုံးကိ ခ ိ ုံးနဖ က်ရ နရ က်ငပုံး အမပည်မပည်ဆိင်ရ လူသ ုံးခ င်ုံးစ ောနထ က်ထ ုံးမှုဥပနေနင့််

ငငိစွ ်ုံးပ သည် (Renaut, 2008) ။

ထိအခ က်မ ုံးနကက င့်် ၄၉ ကကိမ်နမမ က် ကလသမင်္္ လူူ့အခွင့််အနရုံးနက င်စ မ ၂၀၂၂ ခနစ် မတ်လ ၁၅

ရက်န ို့တွင် ထတ်မပ ်သည့်် အစရင်ခစ တွင် မမ ်မ စစ်တပ်သည် စစ်ရ ဇဝတ်မှု(war crimes) နင့်် လူသ ုံးမ ိ ုံးနွယ်အနပေါ်

က ုံးလွ ်တ့် ရ ဇဝတ်မှု (Crimes Against Humanity) လိို့ နမပ လိရ

ို့ နလ က်တ့်အထိ လူူ့အခွင့််အနရုံး

က ုံးလွ ်မှုနတွရိခ့်နကက င်ုံး နဖ ်မပခ့်ပ သည်(Ministry of Human Rights-National Unity Government, 2022)။

ထိန
ို့ ကက င့်် နိင်ငအစိုံးရမ ုံးသည် အမပည်မပည်ဆိင်ရ လူသ ုံးခ င်ုံးစ ောနထ က်ထ ုံးနရုံးဥပနေ စည်ုံးမ ဥ်ုံး ၁၆၁ အရ

စစ်ရ ဇဝတ်မှုမ ုံးကိ စစမ်ုံးစစ်နဆုံးမခင်ုံးနင့်် သသယရိသူမ အ ုံး တရ ုံးစွဆိမခင်ုံးတိို့ကိ နဆ င်ရက်ရ တွင်

အဆင်နမပနခ နမွြို့နစနရုံးအတွက် အခ င်ုံးခ င်ုံးအကက ုံး မဖစ်နိင်သမျှအတိင်ုံးအတ အထိ ပူုံးနပ င်ုံးနဆ င်ရက်ရ ်

အ ုံးထတ်မှုမ ်သမျှကိ မပ လပ်ရမည်မဖစ်ပ သည်။

၄.၃ ထနတလနမမိြုွဲ့ရှိ လူူ့အခွငအနရ်းချိြု်းန ာကမှုမျာ်းနှင သကနသအချကအလက

နကာကယူပခင်း

မမ ်မ စစ်တပ်၏ လူူ့အခွင့််အနရုံးခ ိ ုံးနဖ က်မှုမ ုံးသည် စနှု ်ုံး၊ ဥပနေဿမ ုံးနင့်် ကိက်ညမှုမရိသည်မ

ထင်ရ ုံးနသ ်လည်ုံး ထိက့်သိို့ က ုံးလွ ်မှုမ ုံးကိ တ ဝ ်ခမှုရိနစရ ် နဆ င်ကကဥ်ုံးနပုံးနိင်သည့်် အဖွြို့အစည်ုံးမ ုံး၏

အခ ်ုံးကဏ္ဍမ လည်ုံး အနရုံးပ လ ပ သည်။ ကလသမင်္္မ ခ ို့်အပ်ထ ုံးသည့်် ကျွမ်ုံးက င်သူ ၅၉ နယ က်ပ နသ အဖွြို့သည်

မမ ်မ မပည်တွင်ုံး လူူ့အခွင့််အနရုံးခ ိ ုံးနဖ က်မှုနမမ က်နိင်သည့်် သက်နသအနထ က်အထ ုံး နစ်သ ်ုံးနက ်ကိ

စနဆ င်ုံးနလ့်လ သုံးသပ်မှုမ ုံး မပ လပ်လ က်ရိသည်မ ယခဆိလျှင် သုံးနစ် ုံးပ ုံးခ ်ို့ ရိလ ငပမဖစ်ပ သည်။ င်္ င်ေ နင့််

ကနလုံးသူငယ်မ ုံးအနပေါ် အကကမ်ုံးဖက်မှုဆိုငရ

် ကျွမ်ုံးက င်သူမ ုံး၊ အမပည်မပည်ဆိင်ရ တရ ုံးမျှတမှုလပ်င ်ုံးပိင်ုံးတွင်

အနတွြို့အကက ရိသည့်် နလ့်လ ဆ ်ုံးစစ်သူမ ုံး၊ မပင်ပတွင် အလွယ်တကူရရိနိင်နသ သတင်ုံး ရင်ုံးမမစ်မ ုံးမ

အနထ က်အထ ုံးမ ုံးကိ ဆ ်ုံးစစ်နလ့်လ ရ တွင် အထူုံးကျွမ်ုံးက င်သူမ ုံး၊ အဆင့််မမင့်် သတင်ုံးအခ က်အလက်

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 30
 ည်ုံးပည စ စ်အသုံးမပ ငပုံး စစမ်ုံးစစ်နဆုံးသူမ ုံး ပ ဝင်သည့််အဖွြို့ကိ မမ ်မ နိင်ငအတွက် လွတ်လပ်နသ စစမ်ုံးစစ်နဆုံးမှု

ယနတရ ုံး -International Investigative Mechanism of Myanmar အတိနက က် IIMM) ဟ အမည်တွင်ငပုံး င်္ ဗ ငမိ ြို့တွင်

၄င်ုံးအဖွြို့၏ လပ်င ်ုံးနဆ င်တ မ ုံးအ ုံး လပ်နဆ င်လ က်ရိပ သည် (United Nations, 2018)။

မမ ်မ နိင်ငအတွက် လွတ်လပ်နသ စစမ်ုံးစစ်နဆုံးမှုယနတရ ုံးကိ ၂၀၁၈ ခနစ် စက်တင်ဘ လ (၂၇) ရက်န ို့တွင်

ကလသမင်္္ လူူ့အခွင့််အနရုံးနက င်စက ဆုံးမဖတ်ခ က်အမတ် (၃၉/၂) မတဆင့်် တည်နထ င်ခ့်သည်။ ကလသမင်္္၏

မမ ်မ နိင်ငဆိင်ရ သုံးသ ို့်လွတလ

် ပ်နသ နိင်ငတက အခ က်အလက်ရ နဖွနရုံးမစ်ရင် (FFM) အပ အဝင်၊

အမပည်မပည်ဆိင်ရ ရ ဇဝတ်မှုမ ုံး အရ နရ က်နသ ဆိုံးဆိုံးရ ုံးရ ုံး လူူ့အခွင့််အနရုံး ခ ိ ုံးနဖ က်မှုမ ုံးအ ုံး ကခ င်၊ ရခိင်

နင့်် ရမ်ုံးမပည် ည်မ ုံး အပ အဝင် မမ ်မ နိင်ငအတွင်ုံး၌ က ုံးလွ ်ခ့်နကက င်ုံး ယတတိရိနသ စခ ိ ်နင့််အည

နတွြို့ရိခ့်သည်ဆိနသ အစရင်ခစ မ ုံးကိ တ ို့်မပ ်သည့််အန နင့်် လူူ့အခွင့််အနရုံးနက င်စက ဤက့်သိို့

ဆုံးမဖတ်ခ က်ခ ခ့်မခင်ုံး မဖစ်သည်။ ယနတရ ုံးကိ ဖွြို့စည်ုံးရ ် ခ မတ်ခ့်နသ ဆုံးမဖတ်ခ က်အ ုံး

ကလသမင်္္အနထွနထွညလ ခက ထပ်နလ င်ုံး ကကိ ဆိခ့်သည် (Zed, 2020)။ ထိယနတရ ုံးကိ နိင်ငတက ရ ဇဝတ်မှု

တရ ုံးမျှတနရုံးနရြို့န အနမရိက ်လူမ ိ ုံး ကိလတ်စ်ခွ ်င်္ ် (Nicholas Koumjian) က ဥကကဌ အမဖစ်ဥုံးနဆ င်ငပုံး

အနစ်(၂၀)အတွင်ုံးမ အမပည်မပည်ဆိင်ရ တရ ုံးရုံး (၇)ရုံးမ တ ဝ ်ထမ်ုံးနဆ င်ခ့်နသ လိက်နဘုံးရုံးယ ုံးနိင်င

သမမတမဖစ်သူ charles Taylir နင့်် ခမ (Khmer Rouge) ထိပ်သုံးနခ င်ုံးနဆ င်မ ုံးမဖစ်ကကနသ Nuon Chea ို့ Khieu

Samphan တိ၏
ို့ အမှုတွမ ုံးကိ ကိင်တွယ်ခ့်သူ တစ်ဥုံးလည်ုံးမဖစ်ပ သည် (United Nation Secretary General Office,

2020) ။

မမ ်မ နိင်ငအတွက် လွတ်လပ်နသ စစမ်ုံးစစ်နဆုံးမှုယနတရ ုံး၏ အကကုံးအကမဖစ်သူ ကိလတ်စ်ခွ ်င်္ ်က

လူူ့အခွင့််အနရုံးနက င်စ၏ (၄၂) ကကိမ်နမမ က် ပမ ်အစည်ုံးအနဝုံးတွင် “က ုံးလွ ်သူနင့်် စ် ောခရသူတက

ိို့ မည်သည့််

လူမ ိ ုံး၊ မ ိ ုံးနွယ်စ၊ နိင်ငသ ုံး၊ ဘ သ ဝင် သိမ

ို့ ဟတ် နိင်ငနရုံးအဖွြို့မ မဖစ်နစတ ဝ ်ခမှုရိနစရ ် IIMM သည် အစွမ်ုံးက ်

ကကိ ုံးပမ်ုံးနဆ င်ရက်သွ ုံးမည်။ IIMM က အငမနစ င့််ကကည့််လ က်ရိငပုံး မပစ်မှုက ုံးလွ ်သူတင်
ိ ုံးကိ တစ်ခ ိ ်ခ ိ ်တွင်

အနရုံးယူခရနစရ ် နဆ င်ရက်သွ ုံးမည်ဟ မမ ်မ နိင်ငရိ မပစ်မှုက ုံးလွ ်နိင်နသ လက် က်ကိင် အဖွြို့အစည်ုံးအ ုံးလုံးကိ

သတိနပုံးလိသည်။” ဟ ထတ်နဖ ်နမပ ကက ုံးခ့်ငပုံး အဖွြို့၏ရပ်တည်မှုနင့်် အနမခအန ကိအသိနပုံးခ့်ပ သည် (OHCHR,

2019)။

မမ ်မ နိင်ငအတွက် လွတ်လပ်နသ စစမ်ုံးစစ်နဆုံးမှု ယနတရ ုံးသည် အမပည်မပည်ဆိင်ရ ရ ဇဝတ်မှုမ ုံးနင့််

နိင်ငတက ဥပနေကိ အဆိုံးရ ုံးဆုံးနသ ခ ိ ုံးနဖ က်မှုမ ုံး၏ အနထ က်အထ ုံးမ ုံးကိ စနဆ င်ုံးမခင်ုံး၊ နပ င်ုံးစည်ုံးမခင်ုံး၊

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 31
ထိ ်ုံးသမ
ိ ်ုံးမခင်ုံး၊ စိစစ်သုံးသပ်မခင်ုံးတက
ိို့ ိမပ လပ်ရ ် လပ်ပိင်ခွင့််မ ုံးကိမပဋ္ဌ ်ုံးငပုံး လူူ့အခွင့််အနရုံးနက င်စက IIMM ကိ

တည်နထ င်ခ့်မခင်ုံးမဖစ်သည်။ ၎င်ုံးမပစ်မှုမ ုံးအတွက် လက်ရိတွင် တရ ုံးစရင်ခွင့််ရိနသ ၊ သိမ

ို့ ဟတ် အ ောင်္တ်တွင်

တရ ုံးစရင်ခွင့််ရိလ နိင်နသ ၊ နိင်ငတွင်ုံး၊ နေသတွင်ုံးနင့်် အမပည်မပည်ဆိင်ရ တရ ုံးရုံးမ ုံး၊ သိမ

ို့ ဟတ် ခရုံးမ ုံးတွင်၊

တရ ုံးမျှတ၍ သုံးသ ို့်မဖစ်နသ ၊ လွတ်လပ်နသ ရ ဇဝတ်မှုစရင်ခ က်မ ုံးကိ ကူညနထ က်ပ့်၍

လွယက
် ူနခ မွတ်နစရ ်အတွက်၊ စနဆ င်ုံးငပုံးနသ အခ က်အလက်မ ုံးကိ အသုံးမပ က အမှုတွမ ုံးမပင်ဆင်ရ ်

လူူ့အခွင့််အနရုံးနက င်စ၏ ဆုံးမဖတ်ခ က်က IIMM အ ုံး ဆက်လက် အနက င်အထည်နဖ ်ရမည်မဖစ်ပ သည်။ ထိို့အမပင်

ရ ဇဝတ်မှုဆိင်ရ တရ ုံးစရင်မှုမ ုံးအတွက် မဟတ်ဘ အမခ ုံးနသ ရည်ရယ်ခ က်မ ုံးမဖင့်် IIMM က စနဆ င်ုံးထ ုံးနသ

အခ က်အလက်မ ုံးအသုံးမပ ရ ် နတ င်ုံးဆိခ က်ကိလည်ုံး ကိစစတစ်ခခ င်ုံးစအလိက် ထည့််သွင်ုံးစဉ်ုံးစ ုံးနပုံးသွ ုံးမည်

မဖစ်သည်။ ၎င်ုံးအခ က် အလက်ကိအသုံးမပ ၍ မပစ်မှုမ ုံး တ ုံးဆုံးမခင်ုံး၊ တ ဝ ်ခမှုကိ မမှင့််တင်နိင်မခင်ုံး စသည့််

အလ ုံးအလ ရိနသ နတ င်ုံးဆိခ က်မ ုံးကိလည်ုံး ဦုံးစ ုံးနပုံးသွ ုံးမည်ဟ ၄င်ုံးတိ၏ လပ်င ်ုံးနဆ င်တ တွင်ပ ရိပ သည်။

သိရ
ို့ တွင် လက်ခရရိမည့်် အဖွြို့အစည်ုံးသည် လူသက်နသမ ုံးနင့်် သက်နသခအနထ က်အထ ုံး ရင်ုံးမမစ်တို့ိ၏

လခခ နရုံး နင့်် IIMM က နတ င်ုံးဆိနသ လျှိ ြို့ဝက်နပုံးရ ် ကတိမပ မှုအ ုံးလုံးကိ နလုံးစ ုံးနိင်သည်ဟ IIMM က

ယကကည်မသ အခ က်အလက်မ ုံးကိ မျှနဝနပုံးမည်။ မျှတနသ ရုံးတင်စစ်နဆုံးခ က်ကိ ရပိင်ခွင့််ရိငပုံး၊

နသေဏ်နပုံးနိင်စွမ်ုံးမရိနကက င်ုံး အ မခခ က် အပ အဝင်၊ အမပည်မပည်ဆိင်ရ လူူ့အခွင့််အနရုံး ဥပနေနင့်် စခ ိ ်မ ုံးကိ

နလုံးစ ုံးနသ တရ ုံးရုံးမ ုံးနင့်် ခရုံးမ ုံးနင့််သ IIMM က အမှုတွမ ုံးကိ မျှနဝမည်မဖစ်သည်ဟ

ယင်ုံးတိ၏လပ်င ်ုံးတ ဝ ်တွင် ပ ရိပ သည်။ IIMM သည် အမပည်မပည်ဆိင်ရ စရင်ပိင်ခွင့််ရိသည့််

တရ ုံးရုံးမဟတ်သည့််အတွက် ၄င်ုံးတွင် ဖမ်ုံးဆုံးခွင့််၊ စစ်နဆုံးခွင့််အ ဏ အပ်နင်ုံးထ ုံးမခင်ုံးမရိပ ။ သိန

ို့ သ ်

အထက်တွင်နဖ ်မပခ့်သည့််အတိင်ုံး ယင်ုံးတိ၏

ို့ လပ်ပိင်ခွင့််အတိင်ုံး စနဆ င်ုံးငပုံး သုံးသပ်ထ ုံးတ့် မမ ်မ နိင်ငအတွင်ုံး

တွင်မဖစ်ပ က်န နသ အခ က်အလက်အနထ က်အထ ုံးနတွကိ နိင်ငနတ ်အဆင့်် ၊ နေသအဆင့််နင့်် နိင်ငတက အဆင့််

တရ ုံးရုံးမ ုံးတွင် တရ ုံးစွဆိတ့်အခ မ သက်နသအနထ က်အထ ုံးအမဖစ် အသုံးမပ နိင်ရ ်ရည်ရယ်နသ လပ်င ်ုံးစဥ်

ယနတရ ုံးတစ်ခ မဖစ်ပ သည်။

IIMM မ ၂၀၂၁ ခနစ် မတ်လ ၁၇ ရက်န ို့တွင် မမ ်မ နိင်ငအတွင်ုံး ဆိုံးရ ုံးစွ က ုံးလွ ်လ က်ရိနသ

လူူ့အခွင့််အနရုံးခ ိ ုံးနဖ က်မှုမ ုံးကိ သက်နသနင့််တကွ ၄င်ုံးတိို့ထနပုံးပိို့နိင်နကက င်ုံး နကကည ခ့်ပ သည် (Lin Htet, 2021) ။

သက်နသအမဖစ် နပုံးပိို့ရ တွင် မမ ်မ နိင်ငအတွင်ုံး မည့််သည့််နေသတွင်မဖစ်မဖစ် မည်သည့်် လူပင်္္ိ လ် အဖွြို့အစည်ုံးမမဖစ်မဖစ်

က ုံးလွ ်မခင်ုံးနသ ်လည်ုံးနက င်ုံး စနဆ င်ုံးထ ုံးရိမည်မဖစ်ငပုံး ၂၀၁၁ ခနစ်န ောက်ပိင်ုံးတွင် က ုံးလွ ်သည့််အမှု

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 32
အမ ိ ုံးအစ ုံးနင့်် မမ ်မ နိင်င ယ် မိတ်အတွင်ုံးတွင် က ုံးလွ ်မခင်ုံး မဖစ်ရပ မည်။ က ုံးလွ ်မသ
ှု ည် အမပည်မပည်ဆိင်ရ

လူူ့အခွင့််အနရုံးဥပနေသမ ုံးနင် နိင်ငတက ရ ဇဝတ်မှုနတွကိ ဆိုံးဆိုံးဝ ုံးဝ ုံးက ုံးလွ ်သည့်် အမှုမ ိ ုံးမဖစ်ရ ်

လိအပ်ပ သည်။ လူအမ ုံးအမပ ုံးအနပေါ် အက ိ ုံးသက်နရ က်နသ ၊ တမင်ရည်ရယ်ခ က်ရိရိ တင်ကူုံးကကရယ်ခ က်မဖင့််

ရက်ရက်စက်စက် က ုံးလွ ်မခင်ုံးနသ ်လည်ုံးနက င်ုံး၊ အထူုံးက ကွယ်နပုံးရမည့်် လူ ည်ုံးစ၊ အမ ိ ုံးသမုံးနင့််၊

ကနလုံးသူငယ်မ ုံးအနပေါ် ဥုံးတည်က ုံးလွ ်မခင်ုံးမ ိ ုံးကိလည်ုံးနက င်ုံး ဆိလိမခင်ုံးမဖစ်ပ သည်။

IIMM မဖွြို့ခင်က Fact Finding Mission – FFM (Myanmar) ဆိသည့်် မစ်ရင်ရိခ့်ငပုံး ကလသမင်္္ လူူ့အခွင့််အနရုံး

နက င်စ မ ထိမစ်ရင်အ ုံး ၂၀၁၇ ခနစ် နမလ (၂၄) ရက်မ ဖွြို့စည်ုံးတ ဝ ်နပုံးခ့်မခင်ုံးမဖစ်ပ သည်။ Mr. Marzuki Darusman

(Indonesia)၊ Ms. Radhika Coomaraswamy (Sri Lanka) နင့်် Mr. Christopher Dominic Sidoti (Australia)

အစရိသည့်် အဖွြို့ဝင် (၃) ဥုံး မဖင်ဖ

့် ွြို့စည်ုံးခ့်မခင်ုံးမဖစ်ငပုံး ၂၀၁၁ ခနစ်န ောက်ပိင်ုံးတွင် မမ ်မ အတွင်ုံးက ုံးလွ ်ခ့်နသ

နိင်ငတက ရ ဇဝတ်မှုမ ုံးကိ စစမ်ုံးမတ်တမ်ုံးတင်ရ ်တ ဝ ်နပုံးခ့်မခင်ုံး မဖစ်ပ သည်။ ထိမစ်ရင်သည် ၂၀၁၇ ခနစ်မ ၂၀၁၈

ခနစ်အတွင်ုံး လူူ့အခွင့််အနရုံး ခ ိ ုံးနဖ က်မှုမ ုံးကိ စစမ်ုံးစစ်နဆုံးမှုလပ်နဆ င်ငပုံး အစရင်ခစ မ ုံးတင်မပခ့်ပ သည်။ ၂၀၁၉

ခနစ် စက်တင်ဘ လတွင် ထတ်မပ ်ခ့်နသ အဆိပ မစ်ရင်၏ အစရင်ခစ တွင် တပ်မနတ ်က ကွယန
် ရုံးဥုံးစုံးခ ပ်

အပ အဝင် မမ ်မ စစ်တပ် ထိပ်သုံးနခ င်ုံးနဆ င် (၆) ဥုံးကိ စစ်ရ ဇဝတ်မှုနတွအတွက် စစမ်ုံးစစ်နဆုံးငပုံး တရ ုံးစွ ဆိရ ်၊

အမပည်မပည်ဆိင်ရ ရ ဇဝတ်ခရုံးကိတင်ရ ်နင့်် ထိတ ဝ ်ရိသူမ ုံးကိ ခရုံးသွ ုံးလ ခွင့်် ပိတ်ပင်ရ ်၊ ပိင်ဆိင်မှုမ ုံး

အသုံးမမပ နိင်နအ င် တ ုံးဆုံးရ ်နင့်် က ုံးလွ ်သူတစ်ဥုံးခ င်ုံးကိ ပစ်မတ်ထ ုံးအနရုံးယူရ ် လက် က်တင်ပိန
ို့ ရ င်ုံးခ မှုကိ

ပိတ်ပင်ရ ် စသည့််အကကမပ ခ က်မ ုံး ပ ဝင်ခ့်ပ သည် (International Commission of Jurists, 2019)။ ထိအခ ိ ်က

အ ဏ ရအစိုံးရမဖစ်သည့်် အမ ိ ုံးသ ုံးေမိကနရစအဖွြို့ခ ပ် ဥုံးနဆ င်သည့််အစိုံးရမ ထိမစ်ရင်အ ုံး လက်မခခ့်သလိ

အသိအမတ်မပ မခင်ုံးမ ိ ုံးလည်ုံး မရိခ့်ပ (Quinley, 2019)။ ၂၀၁၉ ခနစ်တွင် အဆိပ မစ်ရင်မ

သက်တမ်ုံးက ်သွ ုံးသည်အတွက် FFM က ၎င်ုံးတိို့ စနဆ င်ုံးခ့်နသ အခ က်အလက် အ ုံးလုံး ုံးပ ုံးကိ

မ က်မမင်သက်နသမ ုံးနင့်် တမခ ုံး အခ က်အလက်နပုံး ိုေ့သူတိထ

ုေ့ မ မျှနဝရ ်သနဘ တူညခ က် ရရိငပုံးနသ အခ IMM ထ

လနမပ င်ုံးနပုံးခ့်ပ သည်။

ခ င်ုံးမပည် ယ်ထ ်တလ ်ငမိ ြို့မ ဆိုံးရ ုံးလနသ လူူ့အခွင့််အနရုံးခ ိ ုံးနဖ က်မှုမ ုံးအပ အဝင် ၂၀၁၁ ခနစ် မစ၍

မမ ်မ နိင်င၌ က ုံးလွ ်ခ့်နသ မပစ်မှုမ ုံးနင့်် နိင်ငတက ဥပနေခ ိ ုံးနဖ က်မှုမ ုံး၏ သက်နသ အနထ က် အထ ုံးမ ုံးကိ

ယခကတည်ုံးက စနဆ င်ုံးငပုံး ထိ ်ုံးသမ

ိ ်ုံးထ ုံးနရုံးက အ ောင်္တ်တွင် မဖစ်နပေါ်လ နိင်နသ တရ ုံးစွဆိမှု အ ုံးလုံးအတွက်

အလွ ်အနရုံးကကုံးလပ သည်။ အခ ိ ်က လ၊ အတ အရည်နင့်် အနထ က်အထ ုံးမ ုံးကိ ဖုံးကွယ၊် ဖ က်ဆုံးရ ်

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 33
ကကိ ုံးစ ုံးမှုမ ုံးသည် အမပည်မပည်ဆိင်ရ ရ ဇဝတ်မှုမ ုံးအတွက် နအ င်မမင်နသ ရ ဇဝတ်မှု တရ ုံးစရင်နရုံးမ ုံးကိ

ဟ ို့်တ ုံးနိင်သည့်် အကကုံးမ ုံးဆုံးနသ ငခိမ်ုံးနမခ က်မှုမ ုံးမဖစ်သည်။ ဤက့်သိို့ တ ်ဖိုံးရိနသ အနထ က်အထ ုံးမ ုံးကိ

စနဆ င်ုံးငပုံး၊ ထိ ်ုံးသိမ်ုံးထ ုံးရ ် IIMM ၏ ကကိ ုံးပမ်ုံးနဆ င်ရက်ခ က်မ ုံးသည် အ ောင်္တ်တင
ွ ် မဖစ်နပေါ်လ မည့််

တရ ုံးစရင်မှုမ ုံးအတွက် ဆုံးမဖတ်ခ က်ခ နိင်နလ က်နအ င် အနရုံးပ နသ လပ်နဆ င်ခ က်အမဖစ် တည်ရိပ သည်။

၄.၄ ထနတလန အနရ်းနှင နိုငငံတကာစီရငြိုငခွင

၁၉၉၈ ခနစ် င်္ လိင်လ ၁၇ ရက်န ို့ နရ မငမိ ြို့တွင်မပ လပ်နသ သတမ ်နရုံးရ ညလ ခ (Diplomatic

Conference)တွင် အမပည်မပည်ဆိင်ရ ရ ဇဝတ်ခရုံး၏ နရ မ ပဋိည ဥ်စ ခ ပ်ကိ စတင်လက်မတ်နရုံးထိုံးကကဖိို့

နဆွုံးနနွုံးခ့်ကကပ တယ်။ ထိ နရ မပဋိည ဥ်စ ခ ပ်ကိ ၂၀၀၂ ခနစ် ဇူလိင်လ ၁ ရက်န ို့၌ အတည်မပ ခ့်ငပုံး ဤစ ခ ပ်အရ

အမပည်မပည်ဆိင်ရ ရ ဇဝတ်ခရုံး နပေါ်နပ က်လ ခ့်ပ သည်။ အမပည်မပည်ဆိင်ရ ရ ဇဝတ်ခရုံး (International Criminal

Court- ICC) နင့်် နိင်ငတက ခရုံး (International Court of Justice - ICJ) က ကွမပ ုံးငပုံး မမ ်မ နိင်င၏လူူ့အခွင့််အနရုံး

ခ ိ ုံးနဖ က်မှုအနပေါ် မတူညသည့်် သက်နရ က်မှုရိပ သည်။ အမပည်မပည်ဆိင်ရ ရ ဇဝတ်ခရုံးသည် လူမ ိ ုံးတုံးသတ်မဖတ်မှု

(Genocide)၊ လူသ ုံးမ ိ ုံးနွယ် အနပေါ်ဆ ို့်က င်က ုံးလွ ်နသ ရ ဇဝတ်မှုမ ုံး (crimes against humanity)၊

စစ်ရ ဇဝတ်မှုမ ုံး (war crimes) နင့်် က ုံးနက ်၊ ရ ်လိမှုမ ုံး (the crimes of aggression) စသည့်် မပစ်မှုမ ုံးကိ

လူတစ်ဥုံးတစ်နယ က်က က ုံးလွ ်နသ အခ အမှုစရင်ရနသ ခရုံးမဖစ်ငပုံး နိင်ငတက ခရုံး၌ ကလသမင်္္အဖွြို့ဝင်

နိင်ငအကက ုံးတွင် မဖစ်နပေါ်သည့်် နိင်ငခ င်ုံးစွဆိသည့််အမှုမ ုံးသ စရင်ပိင်ခွင့််ရိနသ ခရုံး မဖစ်ပ သည်။

လစ်ဗ ုံးအ ဏ ရင်က ေ ဖအပ အဝင် အမခ ုံးအ ဏ ရင် ၄၅ ဥုံးကိ အမပည်မပည်ဆိင်ရ ရ ဇဝတ်ခရုံးတွင် တရ ုံးစွခ့်ဖူုံးငပုံး

စရင်ခ က်မ ုံးခ မတ်ခ့်သည့်် စရင်ထုံးမ ုံးစွ ရိပ သည် (Novak, 2016, p.23)။

သိန
ို့ သ ်မမ ်မ နိင်ငသည် နရ မ ပဋိည ဥ်စ ခ ပ်ကိ လက်မတ်နရုံးထိုံးထ ုံးမခင်ုံးမရိနသ နိင်ငမဖစ်ငပုံး

ရိဟင်င်္ မ ုံးအ ုံး လူမ ိ ုံးတုံးသတ်မဖတ်မှုနင့်် လူသ ုံးမ ိ ုံးနွယအ

် နပေါ်ဆ ို့်က င်က ုံးလွ ်နသ ရ ဇဝတ်မှုမ ုံး

နင့််ပတ်သက်၍ မမ ်မ နိင်ငကိ အမပည်မပည်ဆိင်ရ ရ ဇဝတ်ခရုံး - ICC မ အတူပူုံးနပ င်ုံးနဆ င်ရက်ရ ်

ဖိတ်နခေါ်ခ့်နသ ်လည်ုံး မမ ်မ နိင်ငဘက်မ နရ မ ပဋိည ဥ်စ ခ ပ်တွင် လက်မတ်နရုံးထိုံး မထ ုံးသည့််အတွက်

ပူုံးနပ င်ုံးနဆ င်ရက်ရ ် မလိအပ်ဟူသည့််အနကက င်ုံးမပခ က်မဖင့်် ပယ်ခ ခ့်ပ သည်။ ထိအ
ို့ မပင် နရ မ ပဋိည ဥ်စ ခ ပ်၏

အပိေ် (၁၁)၊ အပိေ်ခွ (၁)နင့်် (၂) အရ အမပည်မပည်ဆိင်ရ ရ ဇဝတ်ခရုံးသည် နရ မ ပဋိည ဥ်စ ခ ပ်ကိ လက်မတ်နရုံးထိုံး

အတည်မပ ငပုံးန ောက်ပိင်ုံးတွင် က ုံးလွ ်သည့်် ရ ဇဝတ်မှုနတွကိသ စစ်နဆုံးခွင့််ရိသည်ဟ နဖ ်မပထ ုံးပ သည်။

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 34
ထိအခ က်အရ မမ ်မ နိင်ငသည် ယခအခ ိ ်တွင် နရ မ ပဋိည ဥ်စ ခ ပ် တွင် လက်မတ်မထိုံးရနသုံးသည့််အတွက်

မမ ်မ စစ်တပ်၏ ထိပ်သုံးတ ဝ ်ရိသူမ ုံးကိ ထ ်တလ ်ငမိ ြို့ရိ ငမိ ြို့လုံးကျွတ် မုံးရိှုြို့ခရမှုနင့်် ဆိုံးရ ုံးလနသ

လူူ့အခွင့််အနရုံးခ ိ ုံးနဖ က်မှုမ ုံးကိ ယခအခ ိ ်ထိ အမပည်မပည်ဆိင်ရ ရ ဇဝတ်ခရုံးတွင် အမှုဖွင့််လစ်ရ ်

အခွင့််အနရုံးမရနိင်မခင်ုံး မဖစ်ပ သည်။

နရ မ ပဋိည ဥ်စ ခ ပ် အပိေ် ၁၂ ရိ အပိေ်ခွ (၃)တွင် စ ခ ပ်ကိ လက်မတ်မထိုံးရနသုံးသည့်် နိင်ငသည်

အမပည်မပည်ဆိင်ရ ရ ဇဝတ်ခရုံး၏ စရင်ပိင်ခွင့််ကိ လက်ခမည်ဆိပ က မတ်ပတင်အရ ရိ မတ်ပတင်၍ စရင်ပိင်ခွင့််ကိ

လက်ခနကက င်ုံးနကကည ရမည်ဟ နဖ ်မပပ ရိပ သည်။ ထိ ည်ုံးလမ်ုံးကိ အမ ိ ုံးသ ုံးညညွတ်နရုံးအစိုံးရမ ၂၀၂၁ခနစ် ကသင်္တ်

လ ၂၀ ရက်ပ ရက်စွမဖင့်် အမပည်မပည်ဆိင်ရ ရ ဇဝတ်ခရုံးသတ

ိို့ င်သွင်ုံးခ့်ငပုံး မမ ်မ စစ်တပ်၏ စစ်ရ ဇဝတ်မှု

က ုံးလွ ်မှုမ ုံးအ ုံး တရ ုံးစွဆိရ ်မဖစ်ပ သည်။ သိန

ို့ သ ် နိင်ငနတ ်အစိုံးရအမဖစ်တရ ုံးဝင်မှု(State Government

legitimacy)သည် ဥပနေအနကက င်ုံးအခ င်ုံးအရ မပသ ောမဖစ်လ ငပုံး အစိုံးရတစ်ရပ်အမဖစ် တရ ုံးဝင်မှုရိလ နစရ ်

စစ်နဆုံးအကမဖတ်သည့်် အနမခအန သည် စရင်ပိင်ခွင့််ကိအပ်နင်ုံးရ ် အဟ အ

်ို့ တ ုံးတစ်ခအမဖစ် နစ င့််ဆိင်ုံးန ရဆ

မဖစ်သည်ကိ နတွြို့ရသည်။

ထိအ
ို့ မပင် စ ခ ပ်၏ အပိေ် ၈၇ အရ အမပည်မပည်ဆိင်ရ ရ ဇဝတ်ခရုံးသည် အဖွြို့ဝင်မဟတ်နသ နိင်ငတစ်နိင်ငမ

ပင်္္ိ လ်မ ုံးကိ တရ ုံးစရင်လိပ က သုံးမခ ုံးအစအစဉ်သနဘ ကိ အနမခခငပုံး အဆိပ နိင်ငကိ အတူတကွ

ပူုံးနပ င်ုံးနဆ င်ရက်ရ ်နင့်် တရ ုံးစရင်နရုံးဆိင်ရ အတွက် အကူအညနပုံးရ ် သနဘ တူညမှုရယူငပုံး ဖိတ်နခေါ်နိင်ပ သည် ။

သက်ဆိင်ရ နိင်ငက သနဘ တူလျှင် အမပည်မပည်ဆိင်ရ ရ ဇဝတ်ခရုံးတွင် တရ ုံးစရင်နိင်ငပုံး Cote d'lvoire နိင်င၏

အ ဏ သိမ်ုံးမှုမဖစ်ပွ ုံးက မတရ ုံးနသ ည်ုံးလမ်ုံးမဖင့်် သမမတမဖစ်လ သူ Laurent Gbagbo ၏ ၂၀၁၃ ခနစ်တွင်

စွဆိသည့််အမှုမ ထင်ရ ုံးပ သည် (Djalovski, 2014) ။

နရ မပဋိည ဥ်စ ခ ပ်တွင် လက်မတ်နရုံးထိုံး၍အဖွြို့ဝင်မပ လပ်မခင်ုံးသည် အခ ိ ်မ ုံးစွ ယူရငပုံး နိင်င၏

ပူုံးနပ င်ုံးပ ဝင်မှုသည်လည်ုံး အနရုံးကကုံးသက့်သိို့ အစိုံးရအမဖစ်တရ ုံးဝင်မှု(legitimacy) သည်လည်ုံး မ ုံးစွ အနရုံးပ လ

ပ သည်။ ထိန
ို့ ကက င့်် ထိမဖစ်စဥ်သည် စရင်ပိင်ခွင့််မပဿ ောနင့်် အက အ
်ို့ သတ်မ ုံးစွ ရိသည့််အတွက် မမ ်မ စစ်တပ်၏

နခ င်ုံးနဆ င်မ ုံးနင့်် တ ဝ ်ရိသူတို့ိအနပေါ် ကမဘ တဝမ်ုံးလမ်ုံးခခ သည့်် တရ ုံးစရင်ပိင်ခွင့််(Universal Jurisdiction) အ ုံး

လက်ခသည့််တရ ုံးရုံးမ ုံးတွင် တရ ုံးစွဆိသည့်် ည်ုံးလမ်ုံးကိ အမ ိ ုံးသ ုံးညညွတ်နရုံး အစိုံးရအပ အဝင် ေမိကနရစအနရုံး

လှုပ်ရ ုံးသည့််အဖွြို့မ ုံးမ အ ုံးထတ်ကကိ ုံးပမ်ုံးလ ကကသည်ကိ နတွြို့ရိရသည်။

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 35
 အခ ပ်အမခ အ ဏ ပိင် နိင်ငတခအတွင်ုံးတွင် လူပင်္္ိ လ် (သိို့) အဖွြို့အစည်ုံး တစ်ခမ အမခ ုံးလူပင်္္ိ လ် (သိို့)

အဖွြို့အစည်ုံး တစ်ခအနပေါ် ရ ဇဝတ်မှုတစ်ခ က ုံးလွ ်ခ့်နကက င်ုံးနပေါ်နပ က်လျှင် ထိနိင်င၏ တရ ုံးစရင်နရုံး

စ စ်အတွင်ုံးတွင် နိင်င၏ ရ ဇဝတ်ဥပနေအရ ထိလူပင်္္ိ လ် (သိ)ို့ အဖွြို့အစည်ုံးအ ုံး စစမ်ုံးစစ်နဆုံး၍ မပစ်မှုထင်ရ ုံးလျှင်

ထိနိင်င၏ဥပနေအရ သ လျှင်အနရုံးယူရမည် မဖစ်ပ သည်။ သိို့နသ ် က ုံးလွ ်ခ့်နသ ရ ဇဝတ်မှု သည်

လူသ ုံးမ ိ ုံးနွယအ

် နပေါ် က ုံးလွ ်သည့်် ရ ဇဝတ်မှုမ ုံးမဖစ်လျှင် အမပည်မပည်ဆိင်ရ ရ ဇဝတ်မှုတစ်ခအန မဖင့််

သတ်မတ်ငပုံး ထိရ ဇဝတ်မှုမဖစ်ပွ ုံးရ နိင်င မဟတ်နသ အမခ ုံးနိင်ငမ ုံးမလည်ုံး ထိနိင်င၏ ရ ဇဝတ်မှုဆိင်ရ

ဥပနေမ ုံးနအ က်တွင် ထိမပစ်မှုမ ုံးအ ုံး က ုံးလွ ်ခ့်သူမ ုံးကိ စစမ်ုံးစစ်နဆုံး အနရုံးယူခွင့််ရိပ သည်။ ဤက့်သိို့

စရင်ပိင်ခွင့််ကိ ကမဘ တဝမ်ုံးလမ်ုံးခခ သည့်် တရ ုံးစရင်ပိင်ခွင့်် (Universal Jurisdiction)ဟ နခေါ်ဆိနိင်ပ သည်။

ထိက့်သိစ
ို့ ရင်ပိင်ခွင့််ကိ ကမဘ နပေါ်ရိနိင်ငတိင်ုံးမ အသုံးမပ ကကသည် မဟတ်နသ ်လညုံး ဘလ်င်္ ယ၊ အ င်္ င်တုံး ောုံး၊ ကန ေ ၊

ဖင်လ ်၊ မပင်သစ်၊ င်္ မ ၊ အိင်ယ လ ်၊ အစစနရုံး၊ မနလုံးရ ုံး၊ စပိ ်၊ တူရက၊ ငဗိတိ ်နင့်် အနမရိက ်တို့မ
ိ လက်ခ

က င့််သုံးကကသည်ကိ နတွြို့ရိရပ သည် (Amnesty International, 2001)။ ရိဟင်င်္ မ ုံးအနပေါ် လူမ ိ ုံးတုံးသတ်မဖတ်မှုမဖင့််

အ င်္ င်တုံး ောုံး တရ ုံးရုံးမလည်ုံးနက င်ုံး၊ ခ င်ုံးမပည် ယ်အပ အဝင် မမ ်မ နိင်ငနင့််အဝမ်ုံး စစ်တပ်၏ လူူ့အခွင့််အနရုံး

ခ ိ ုံးနဖ က်မှုမ ုံး၊ တူရကတရ ုံးရုံးမလည်ုံးနက င်ုံး ကမဘ တဝမ်ုံးလမ်ုံးခခ သည့််စရင်ပိင်ခွင့််မဖင့်် စစမ်ုံး လ က်ရိငပုံး

စရင်ပိင်ခွင့််ရိပ က တရ ုံးရုံးမ လက်ခစစ်နဆုံးစရင်သည့်် လပ်င ်ုံးစဥ်မ ုံး ဆက်လက်မပ လပ်သွ ုံးမည် မဖစ်ပ သည်။

ထိသိလ
ို့ ပ်နဆ င်ရ တွင် ထ ်တလ ်ငမိ ြို့ရိ မုံးရိှုြို့ခရမှုမ ုံးနင့်် လူူ့အခွင့််အနရုံးခ ိ ုံးနဖ က်မှုမ ုံးကိ ကမဘ တဝမ်ုံး

လမ်ုံးခခ သည့်် တရ ုံးစရင်ပိင်ခွင့််(Universal Jurisdiction)မဖင့်် မမ ်မ စစ်တပ်အ ုံးတရ ုံးစွဆိနိင်ရ ် အဆင့််နစ်ခမဖင့််

လပ်နဆ င်ရ ် လိအပ်ပ သည်။ ပထမအဆင့််အန မဖင့်် ကမဘ တဝမ်ုံးလမ်ုံးခခ သည့်် တရ ုံးစရင်ပိင်ခွင့််(Universal

Jurisdiction) မူနဘ င်နအ က်မ စွဆိသည့််နိင်င၏ မပည်တွင်ုံးရ ဇဝတ်မှုဥပနေ (Domestic Criminal Law

)မပဌ ်ုံးခ က်နတွအရ မမ ်မ စစ်တပ်မ က ုံးလွ ်ထ ုံးနသ အမပည်မပည်ဆိင်ရ ရ ဇဝတ်မှုမ ုံးကိ စစမ်ုံးစစ်နဆုံးမခင်ုံးနင့််

ေတိယအဆင့််အန မဖင့်် ထိစစမ်ုံးနတွြို့ရိခ က်နတွအနပေါ် အနမခခ၍ ထိနိင်င၏ ရ ဇဝတ်ဥပနေအတိင်ုံး မမ ်မ စစ်တပ်မ

တ ဝ ်ရိသူမ ုံးကိ တရ ုံးစွဆိမခင်ုံးနင့်် အနရုံးယူအမပစ်နပုံးမခင်ုံးတိို့ မဖစ်ပ သည်။ အမ ိ ုံးသ ုံးညညွတ်နရုံးအစိုံးရမ

ထိတရ ုံးစရင်နရုံး လမ်ုံးနကက င်ုံးကိနရုံးခ ယ်ထ ုံးငပုံး ကသစနတုံးလ နိင်ငနင့်် တူရကနိင်ငမ ုံးမ စတင်လက်ခ၍

အမှုစစ်နဆုံးလ က်ရိနကက င်ုံး နတွြို့ရသည် (Voice of America News, 2022)။ မပစ်မှုထင်ရ ုံးစရင်မခင်ုံးခရလျှင်ပင်

အနရုံးယူနိင်သည့်် ယနတရ ုံးမ အက အ

်ို့ သတ်ရိသည့််အတွက် ထိနရ က်လွ ်ုံးနသ စရင်ပိင်ခွင့််မဟတ်နသ ်လည်ုံး

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 36
ကမဘ တဝမ်ုံးလမ်ုံးခခ သည့်် တရ ုံးစရင်ပိင်ခွင့်် (Universal Jurisdiction) ကိ မမ ်မ စစ်တပ်၏ လူူ့အခွင့််အနရုံး

ခ ိ ုံးနဖ က်မှုအ ုံး တ ဝ ်ခရ ် နဖ ်နဆ င်နပုံးမည့်် ယနတရ ုံးတစ်ခအမဖစ် အသိအမတ်မပ ရမည်သ မဖစ်ပ သည်။

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 37
 အခ ်း(၅) ိဂံို်း

အချ ်အ ်းမေငဲ့်ဆဖ
ို သ ် မမ ်မ စစ်တ ်သည် ထ ်တလ ်မ ည်သမျ ်းအဖ ေါ် အနမခခံ လူ့အခွငဲ့်အဖရ်းမျ ်း

အ ်းလံု်းကို ချိ ်းဖေ က်ခဲ့သည်။ ပမိ ွေ့ကိုစွ ေ့်ခွ ဖအ င် ပခိမ််းဖမခ က်မခင််းနှငဲ့် အတင််းအကက ် ဖမ င််းဖရွေ့ဖစမခင််း၊

မ ည်သမျ ်းကို ရက်စက်စွ သတ်မေတ်မခင််း၊ ဖ အိမ်နှငဲ့် ဘ သ ဖရ်းအဖဆ က်အဥုံးမျ ်း မီ်းရိှုွေ့မခင််းနှငဲ့်

စစ်ဖဘ်းဖရှ င်မ ုံးကို စ ်း ်ရိကခ မေတ်ဖတ က်မခင််း စဖသ လူ့အခွငဲ့်အဖရ်း ချိ ်းဖေ က်မှုမျ ်းကို တစ်ခုမကျ ်

ကျ ်းလွ ်ခဲ့ဖကက င််း ထင်ရှ ်းစွ ဖတွွေ့ရသည်။ ေတိယပိင်ုံးန မဖင့်် မမ ်မ စစ်တပ်သည် ထ ်တလ ်ငမိ ြို့အ ုံး ပစ်မတ်ထ ုံး၍

ငမိ ြို့လုံးကျွတ်မုံးရြို့ိှု က ငမိ ြို့ခလူထအ ုံး တိက်ခိက်ခ့်မခင်ုံးသည် အဓိကအ ုံးမဖင့်် နေသခက ကွယန
် ရုံးတပ်ဖွြို့မ ုံးအ ုံး

နိမ် င်ုံးနရုံးအတွက် နဆ င်ရက်နသ အန ော်ရထ စစ်ဆင်နရုံးအရမဖစ်သည်ဟ ဆိနိင်သည်။ ဤတွင် ထ ်တလ ်ငမိ ြို့၏

စစ်နရုံးအရ ဗ ဟ က နသ န ရ တွင် တည်ရိန မခင်ုံးနကက င့်် (န ောက်ဆက်တွ) မမ ်မ စစ်တပ်သည် ငမိ ြို့အ ုံး

မုံးရိှုြို့ဖ က်ဆုံးက နမခကပ်ယူခ့်မခင်ုံးမဖစ်သည်။ ထိအ

ို့ မပင် နေသခက ကွယ်နရုံးတပ်မ ုံးအ ုံး အင်အ ုံးခ ိ သ
ို့ ွ ုံးနစရ ်

အရပ်သ ုံးမ ုံးအ ုံး ဗဟိမပ တိက်ခိက်သည့်် မဖတ်နလုံးမဖတ်စမကိ ်ုံးမ လ ထ ်တလ ်ငမိ ြို့အ ုံး ငမိ ြို့လုံးကျွတ်မုံးရြို့ိှု က

ငမိ ြို့န လူထအ ုံး ပစ်မတ်ထ ုံးတိက်ခိက်မခင်ုံး၏ အမခ ုံးနသ အနကက င်ုံးအရင်ုံးတစ်ရပ် မဖစ်သည်။ ထိမျှသ မက

မမ ်မ စစ်တပ်သည် CDF၊ CNF တိ၏

ို့ တိက်ခိက်မှုမ ုံးနကက င့်် အထိ ောရှုုံး ိမ့််သည့််အခ လက် က်မ့်မပည်သူအ ုံး

တိက်ခိက်၍ လက်တို့မပ ်သည့်် စစ်နရုံး ည်ုံး ော Civilian Victimization ကိလည်ုံး အသုံးမပ သည့််အတွက်

ထ ်တလ ်ငမိ ြို့တွင် ယခအနမခအန ထိနရ က်ရိနအ င် မုံးရိှုြို့ဖ က်ဆုံးခရငပုံး ငမိ ြို့န နေသခမ ုံးမ လည််း

လူူ့အခွင့််အနရုံးခ ိ ုံးနဖ က်မှုမ ုံးစွ ကိ ခစ ုံးကကရမခင်ုံး မဖစ်ပ သည်။ ဤက့်သိို့နသ စစ်နရုံးရည်ရယ်ခ က်အရ

အရပ်သ ုံးမ ုံးကိ ပစ်မတ်ထ ုံးတိက်ခိက်မခင်ုံးသည် စစ်ရ ဇဝတ်မှုကိ ဆိုံးရ ုံးစွ က ုံးလွ ်မခင်ုံးမဖစ်ငပုံး

နိင်ငတက လူူ့အခွင့််အနရုံး စခ ိ ်စနှု ်ုံးမ ုံးနင့်် နသွဖယ်ဆ က

်ို့ င်လ က်ရိသည်။

ဤအပိင်ုံးအ ုံး အနစ်ခ ပ်သုံးသပ်ရလျှင် ထ ်တလ ်ငမိ ြို့သိို့ ဥုံးတည်ထ ုံးတိက်ခိက်သည့်် မမ ်မ စစ်တပ်၏

လူူ့အခွင့််အနရုံးခ ိ ုံးနဖ က်မှုမ ုံးနင့်် စစ်ရ ဇဝတ်ခ ိ ုံးနဖ က်မှုမ ုံးသည် စ စ်တက မဖင့်် ည်ုံးဗ ဟ က က

က ုံးလွ ်နကက င်ုံးထင်ရ ုံးငပုံး သက်နသအနထ က်အထ ုံးမ ုံးစွ အ ုံး သက်ဆိင်ရ တ ဝ ်ခမှုရိနစနရုံး ယနတရ ုံးမ ုံးမ

စနဆ င်ုံးမှုမ ုံး လနလ က်စွ ရိနသ ်လည်ုံး အနရုံးယူ၊ အမပစ်နပုံးနရုံး ယနတရ ုံးမ နိင်ငတက ဥပနေပ

မပဠ ်ုံးခ က်မ ုံးအတိင်ုံး အမပည့််အဝ အသုံးမခ နိင်သည်ကိ နတွြို့ရသည်။ ကမဘ ့်ကလသမင်္္နင့်် အ ဆယက့်သိို့နသ

မမ ်မ နိင်ငနင့်် တိက်ရက်
ိ သက်ဆိင်သည့်် အဖွြို့အစည်ုံးမ ုံးသ မက ဥနရ ပနင့်် ဓသဟ ယနိင်ငမ ုံး၊

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 38
အန ောက်နိင်ငမ ုံးသည်လည်ုံး မမ ်မ နိင်င၏ ေမိကနရစလှုပ်ရ ုံးမှုနင့်် ခ င်ုံးမပည် ယ် အပ အဝင် လက် က်ကိင်

ပဋိပကခမဖစ်ပွ ုံးမှုမ ုံးကိ ခ ဥ်ုံးကပ်ရ တွင် အထူုံးသတိမပ ခ ဥ်ုံးကပ်ကကသည်ကိ နတွြို့ရသည်။

အမပည်မပည်ဆိင်ရ လူူ့အခွင့််အနရုံးဥပနေအရ လူူ့အခွင့််အနရုံးခ ိ ုံးနဖ က်မှုမ ထင်ရ ုံးနသ ်လည်ုံး

အ ဏ သိမ်ုံးမမ ်မ စစ်တပ်အ ုံး သတမ ်နရုံးအရ အမပစ်နပုံးမခင်ုံး၊ စုံးပွ ုံးနရုံးပိတ်ဆမ

ိို့ ှုမ ုံးခ မတ်မခင်ုံးတိက
ို့ ိ

မပ လပ်ကကနသ ်လည်ုံး စစ်နရုံးအရ ဝင်နရ က်ဟ တ

်ို့ ုံး၊ အနရုံးယူမှုအပ အဝင် မပစ်မှုက ုံးလွ ်သူမ ုံးအ ုံး ဟ တ
်ို့ ုံး၊

အနရုံးယူနိင်နရုံးအတွက် လ င်မမ ်ခိင်မ နသ အစအစဥ်မ ုံး အဆင်သင့််မမဖစ်နသုံးသည်ကိ နတွြို့ရိရသည်။

ထ ်တလ ်ငမိ ြို့ရိ စစ်ရ ဇဝတ်မှု က ုံးလွ ်မှုမ ုံး၊ လူသ ုံးမဖစ်တည်မှုနင့်် လူူ့င်္ဏ်သိကခ ကိ ဆ က
်ို့ င်သည့််မပစ်မှုမ ုံးကိ

အနရုံးယူနိင်နရုံးအတွက် ကလသမင်္္နင့်် အ ဆယတိ၏

ို့ အခ ်ုံးကဏ္ဍမ နအ င်မမင်မှု ကကုံးမ ုံးစွ မရိနသ ်လည်ုံး

ကလသမင်္္ လွတ်လပ်နသ အထူုံးစစမ်ုံးနရုံး ယနတရ ုံးက့်သန

ိို့ သ အဖွြို့မ ုံး၏ အခ က်အလက်ရ နဖွမှုမ ုံးနင့််

အမပည်မပည်ဆိင်ရ ရ ဇဝတ်တရ ုံးရုံး၏ ရိဟင်င်္ မ ုံးအနပေါ် လူမ ိ ုံးတ ်ုံးသတ်မဖတ်မှု နမမ က်/ မနမမ က် စစမ်ုံးစစ်နဆုံး

စရင်ခ က်မ ုံးသည် မမ ်မ စစ်တပ်၏ လူူ့အခွင့််အနရုံးခ ိ ုံးနဖ က်မှုကိ မုံးနမ င်ုံးထိုံးမပနိင်ငပုံး အမပစ်နပုံး၊ အနရုံးယူနရုံး

အစအစဥ်မ ုံးကိ ပိမိတွ ်ုံးအ ုံးမဖစ်နစနိင်သည်။ သိို့နသ ် လက်ရိ လူသ ုံးခ င်ုံးစ ောနထ က်ထ ုံးမှု အခက်အခ

အကကပ်အတည်ုံးမ ုံး၊ န အိမ်မုံးရိှုြို့ခရမှုမ ုံး၊ စုံးပွ ုံးပ က်ကပ်မ ုံး၊ လက် က်ပဋိပကခမ ုံးနင့်် လူူ့အခွင့််အနရုံးခ ိ ုံးနဖ က်မှု

အကကုံးအက ယ်မဖစ်န နသ ခ င်ုံးမပည် ယ် ထ ်တလ ်ငမိ ြို့အတွက် အမပည်မပည်ဆိင်ရ ဥပနေ၏ အက အကွယ်နပုံးနရုံး၊

အနရုံးယူနရုံးနင့်် တ ဝ ်ခမှုယနတရ ုံးတိမ

ို့ အခ ိ ်မထိနရ က်မှုအ ုံး ည်ုံးသည့််အမပင် အသွင်ကူုံးနမပ င်ုံးမှုဆိင်ရ

တရ ုံးမျှတမှုအတွက် အ မခခ က်မရိနသ အနမခအန မ ိ ုံးမဖစ်နကက င်ုံး နလ့်လ သုံးသပ်ရပ သည်။

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ 39
 သိုနတသ အကိို်းအကာ်းမျာ်း

Abdullah, S. (2022). မနလုံးရ ုံးနိင်ငမခ ုံးနရုံးဝ ်ကကုံး နဆွုံးနနွုံးခ့်တ့် မမ ်မ ့်အနရုံး အခ က်င ုံးခ က်. [online] Radio Free

Asia. https://www.rfa.org/burmese/news/malaysia-foreign-minister-myanmar-

05122022162433.html [Accessed 22 Jul. 2022].

Amnesty International (2001). Universal jurisdiction: Questions and answers concerning universal

jurisdiction. [online] Amnesty International. Available at:

https://www.amnesty.org/en/documents/ior53/020/2001/en/ [Accessed 22 Jul. 2022].

Assistance Association for Political Prisoners (2021). အ ဏ သိမ်ုံးစစ်အပ်စ၏ ရမ်ုံးက ုံး ပစ်ခတ်မှုမ ုံးနအ က်

အသက်ဆုံးရှုုံးန ရမှုမ ုံး. [online] AAPP | Assistance Association for Political Prisoners. Available at:

https://aappb.org/bu?p=15919 [Accessed 19 May 2022].

BBC Burmese News (2022, May 18). ခ င်ုံးမပည် ယ်တွင်ုံး လူူ့အခွင့််အနရုံးခ ိ ုံးနဖ က်မှုနတွ ို့ နိင်ငတက က အနရုံးယူမှု .

Available at: https://www.bbc.com/burmese/burma-60074939 [Accessed 2022].

BBC News မမ ်မ (2021) PDF ကိင်တွယ်နရုံး စစ်နက င်စရြို့ အန ော်ရထ စမကိ ်ုံး. (2021, Nov 6). BBC News. [video]

Available at: <https://www.youtube.com/watch?v=O1x7Fc_N0As>

BBC News. (2021, Oct 19). နေသက ကွယ်နရုံးတပ် PDF နတွ ကက လ ရမည့်် အန ော်ရထ စစ်ဆင်နရုံး.. [online]

Available at: https://www.bbc.com/burmese/burma-58976376

Beehner, L. (2018). State-building, Military Modernization and Cross-border Ethnic Violence in

Myanmar. Journal Of Asian Security and International Affairs, 5(1), 1-30.

Chin Human Rights Organization (2021). SAC Junta attacks on lives and property in Chin State and

northwest Burma/Myanmar. https://www.chinhumanrights.org/wp-

content/uploads/2021/10/Reign-of-Terror-ReportCHRO

1.pdf?fbclid=IwAR3YvtJjO4ydH9NpgQR4ebC7PlmzTUQF5beoCRnmSAeFeDgSOys67o0chRE

CHRO (2021, Nov 16). [Video]

https://www.facebook.com/ChinHumanRightsOrganization/videos/1206994296457662

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ i
Committee Representing Pyidaungsu Hluttaw (2021). အကကမ်ုံးဖက်မှုက ုံးလွ ်ခရလျှင် ဥပနေနင့််အည မိမိကိယ်ကိ

က ကွယခ
် ခပိင်ခွင့််ရိနကက င်ုံး - CRPH. [online] www.crphmyanmar.org. Available at:

https://www.crphmyanmar.org/1175-2/ [Accessed 22 Jul. 2022].

Corn, G.S., Hansen, V., Jackson, R., Jenks, C., Jensen, E.T., Schoettler, J.A. and Williamson, J.A. (2012). The

law of armed conflict: an operational approach. International Review of the Red Cross, 94(886),

pp.855–858. doi:10.1017/s1816383112000781.

Davis, A., 2021. Myanmar military prepares an onslaught for the ages. Asia Times, [online] Available at:

https://asiatimes.com/2021/10/myanmar-military-prepares-an-onslaught-for-the-ages/

Democratic Voice of Burma. (2022, June 22). အ ဆယ က ကွယ်နရုံးဝ ်ကကုံးမ ုံး အစည်ုံးအနဝုံး

ဗိလ်ခ ပ်ကကုံးမမထွ ်ုံးဦုံး တက်နရ က်. Available at: http://burmese.dvb.no/archives/539836 [Accessed

20 Jul. 2022].

Dimeglio, R.P. and Judge Advocate General's Legal Center And School (United States. Army). International

And Operational Law Department (2013). Law of armed conflict deskbook. Charlottesville, Virginia:

International and Operational Law Department, The Judge Advocate General’s Legal Center and

School, U.S. Army, p.56.

Djalovski, I. (2014). Prosecutor v. Laurent Koudou Gbagbo: Judgment on the Appeal Against the Decision

of Pre-Trial Chamber I on Jurisdiction and Stay of the Proceedings (Int’l. Crim. CT.). International

Legal Materials, 53(3), pp.477–501. doi:10.5305/intelegamate.53.3.0477.

Ekpa, S. (2016). Human Rights Violation. SSRN Electronic Journal, 2(5), pp.16–25. doi:10.2139/ssrn.2738447.

Fishbein, E., & Lusan, N., (2021). Scramble for evidence after attack in northwestern Myanmar. Aljazeera

News. Available at https://www.aljazeera.com/news/2021/11/8/struggle-for-truth-after-attack-in-

northwestern-myanmar

Gaebee, K. (2022). ASEAN: Decision on humanitarian assistance on Myanmar must include all related

parties. [online] www.civicus.org. Available at: https://www.civicus.org/index.php/media-

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ ii
 resources/news/5782-asean-decision-on-humanitarian-assistance-on-myanmar-must-include-all-

related-parties-to-avoid-aid-weaponisation-by-the-junta [Accessed 22 Jul. 2022].

Gerschewski, J. (2013). The three pillars of stability: legitimation, repression, and co-optation in autocratic

regimes. Democratization, 20(1), pp.13–38. doi:10.1080/13510347.2013.738860.

Grundy-Warr, C., & Yin, E. (2002). GEOGRAPHIES OF DISPLACEMENT: THE KARENNI AND THE SHAN ACROSS

THE MYANMAR- THAILAND BORDER. Department of Geography, National University of Singapore,

Singapore.

Human Rights Watch (2005). "They came and destroyed our village again". Human Rights Watch June 2005

Vol. 17, No. 4(C)

Institute for Security and Development Policy (2012). Myanmar’s Nationwide Ceasefire Agreement. The

Institute for Security and Development Policy – www.isdp.eu 8.

International Christian Concern, 2022. Church Destroyed as Myanmar Junta Continues Onslaught. [online]

Available at: https://www.persecution.org/2022/06/03/church-destroyed-myanmar-junta-

continues-onslaught/ [Accessed 2 August 2022].

International Commission of Jurists (2019). Oral statement in the interactive dialogue with the fact finding

mission on Myanmar. [online] International Commission of Jurists. Available at:

https://www.icj.org/oral-statement-in-the-interactive-dialogue-with-the-fact-finding-mission-on-

myanmar/ [Accessed 22 Jul. 2022].

International Commission of Jurists (2021). Myanmar: with Military Lacking Legitimacy and Control, Elected

Reps Seek Recognition as Government. [online] Opinio Juris. Available at:

http://opiniojuris.org/2021/05/11/myanmar-with-military-lacking-legitimacy-and-control-elected-

reps-seek-recognition-as-government/ [Accessed 22 Jul. 2022].

Karen Human Rights Group (2021) , What is the Myanmar military’s ‘four cuts’ strategy?

https://khrg.org/2021/07/what-myanmar-military%E2%80%99s-%E2%80%98four-

cuts%E2%80%99-strategy

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ iii

Karen Human Rights Group (2021). Military Atrocities and Civilian Resilience Testimonies of injustice,

insecurity and violence in Southeast Myanmar under the 2021 coup. khrg@khrg.org., p.62.

Karen Human Rights Group. (1998). Wholesale Destruction, The SLORC/SPDC Campaign to Obliterate All

Hill Villages in Papun and Eastern Nyaunglebin Districts. Chiangmai.

Karen Human Rights Group. (2019). 'Beyond the Horizon': Local Perspectives on Peace, Justice and

Accountability in Southeast Myanmar.

Kelly, M., Mahtani, H., and Lee, J.S., (2021). ‘Burn it all down’: How Myanmar’s military razed villages to

crush a growing resistance. Washington Post. Available at:

https://www.washingtonpost.com/world/interactive/2021/myanmar-military-burn-villages-

tatmadaw/ [Accessed 19 May 2022].

Kelly, M., Mahtani, S., Lee, J.S & Mirza, A. (2021, Aug 25). How Myanmar’s Military Terrorized Its People

with Weapons of War. The Washington Post.

https://www.washingtonpost.com/world/interactive/2021/myanmar-crackdown-military-coup/

Kim Henny, H. (2000). War crimes. San Diego, Ca: Greenhaven Press, p.14.

LEE, J. J., BAK, C. S., JANG, J. H., KIM, H. W., & CHUNG, J. K. (2021). South Korea's Response to the Myanmar

Military Coup in 2021. Journal of Contemporary Issues in Business & Government, 27(3).

Lewis, S., Siddiqui, Z., Baldwin, C., & Marshall, A. R. (2018, June 26). The shock troops who expelled the

Rohingya from Myanmar. Reuters. https://www.reuters.com/article/us-myanmar-rohingya-

battalions-specialre-idUSKBN1JM1X7

Lin Htet (2021). Seeking justice in the wake of Myanmar’s coup. [online] Myanmar NOW. Available at:

https://www.myanmar-now.org/en/news/seeking-justice-in-the-wake-of-myanmars-coup-0

[Accessed 21 Jul. 2022].

McBride, A. (2022). Military Violence Emboldens Myanmar’s Ethnic Resistance. [online] Foreign Policy.

Available at: https://foreignpolicy.com/2022/02/19/myanmar-military-violence-coup-ethnic-

resistance-chin-state/ [Accessed 20 Jul. 2022].

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ iv
MIMU (2019). Township profile. https://themimu.info/mm/township-

profiles?field_doc_tx_state_regions_tid=54

Ministry of Foreign Affairs, the People's Republic of China (2022). Wang Yi Attends the High-level Segment

of the 49th Session of the United Nations Human Rights Council. [online] www.fmprc.gov.cn.

Available at: https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/zxxx_662805/202203/t20220301_10646673.html.

Ministry of Human Rights-National Unity Government (2022). ကလသမင်္္ လူူ့အခွင့််အနရုံးနက င်စ ၄၉

ကကိမ်နမမ က် အစည်ုံးအနဝုံး – မမ ်မ နိင်င၏ လူူ့အခွင့််အနရုံးအနမခအန မ ုံးဆိင်ရ ဆုံးမဖတ်ခ က်နင့််

ပတ်သက်သည့်် ထတ်မပ ်နကကည ခ က် - Progressive Voice Myanmar. [online] Progressive Voice

Myanmar - Amplifying voices from the ground. Available at:

https://progressivevoicemyanmar.org/2022/04/02/%E1%80%80%E1%80%AF%E1%80%9C%E1%8

0%9E%E1%80%99%E1%80%82%E1%80%B9%E1%80%82-

%E1%80%9C%E1%80%B0%E1%80%B7%E1%80%A1%E1%80%81%E1%80%BD%E1%80%84%E1

%80%BA%E1%80%B7%E1%80%A1%E1%80%9B%E1%80%B1%E1%80%B8%E1%80%80/

[Accessed 22 Jul. 2022].

Mizzima Daily. (2021, 31 October). ထ ်တလ ်၊ အန ော်ရထ စစ်ဆင်နရုံးနင့်် စစ်ရ ဇဝတ်မှု (အင်တ ဗ ုံး) . [video]

Available at: <https://www.mizzimaburmese.com/article/89954>[Accessed 28 July 2022].

Moe, D. (2018). Burman Nationalism and Ethnic Identity: Toward an Ethnic Postcolonial Theology of

Resistance and Reconciliation in Myanmar. Black Theology, 17(1), 69-88.

MRTV. (2021, Nov 11). မပည်နထ င်စဝ ်ကကုံးနင့်် မပည်နထ င်စနရြို့န ခ ပ် နေ က်တ သတ ဦုံး (၄၂) ကကိမ်နမမ က်

အ ဆယဥပနေပည ရင်မ ုံးအသင်ုံး အပ်ခ ပ်မှုနက င်စ အစည်ုံးအနဝုံး တက်နရ က် . Available at:

https://mrtv.gov.mm/en/news-128859.

Myanmar army general Min Aung Hlaing excluded from leaders’ summit. (2021, Oct 16). BBC News.

Available at: https://www.bbc.com/news/world-asia-58938489 [Accessed 22 Jul. 2022].

Myanmar Peace Monitor. (2021). အကကမ််းေက်စစ်ဖက င်စီတ ်၏ လက် က်ကကီ်းကျည်ဖကက ငဲ့် ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့ခံ

၁၀နှစ်အရယ် ကဖလ်းငယ်ဖသဆံု်းခဲ့ပ ီ်း နှစ်ဦ်းဒဏ်ရ ရရှိ ဟုဆို. https://tinyurl.com/2ax7sopw

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ v
Novak, A. (2016). International Criminal Court. Springer International Pu, p.23.

OHCHR (2019). Statement to the Human Rights Council by Mr. Nicholas Koumjian, Head of the Independent

Investigative Mechanism for Myanmar, on the 42nd Regular Session of the Human Rights Council .

[online] OHCHR. Available at: https://www.ohchr.org/en/statements/2019/10/statement-human-

rights-council-mr-nicholas-koumjian-head-independent [Accessed 22 Jul. 2022].

Pejic, J. (2016). Strengthening compliance with IHL: The ICRC-Swiss initiative. International Review of the

Red Cross, 98(901), pp.315–330. doi:10.1017/s1816383116000540.

Quinley, J. (2019). The roots of Myanmar’s Rohingya crisis. [online] Fortify Rights. Available at:

https://www.fortifyrights.org/mya-inv-oped-2019-10-23/ [Accessed 22 Jul. 2022].

Radio Free Asia. (2022, June 13). ထ ်တလ ်မ နစ်နပ င်ုံး ၆၀ နက ် သက်တမ်ုံးရိ ခရစ်ယ ်ဘရ ုံးနက င်ုံး မုံးရိှုြို့ခရ .

Available at: https://www.rfa.org/burmese/news/thantlang-baptist-church-destroyed-

06132022042937.

Refworld (2004). Burma (Myanmar): Information on the Chin National Front/ Chin National Army.

https://www.refworld.org/docid/414ee2e24.html

Reliefweb (2022). Doo Tha Htoo District Situation Update: Forced portering and the use of civilians as

human shields, and updates on livelihood, health and education, August to September 2021.

https://reliefweb.int/report/myanmar/doo-tha-htoo-district-situation-update-forced-portering-

and-use-civilians-human

Renaut, C. (2008). The impact of military disciplinary sanctions on compliance with international

humanitarian law. International Review of the Red Cross, 90(870), pp.319–326.

doi:10.1017/s1816383108000337.

RFA News. (2021, Sep 12). ထ ်တလ ်ပမိ ွေ့မှ အိမ်နမခ ၂၀၀၀ ဖကျ ်အ က် ၅၀၀ ဖကျ ် မီ်းဖလ င်ဆံု်းရံှု်း.

https://www.rfa.org/burmese/program_2/htantalan-fire-12082021065156.html

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ vi
RISSER, G., KHER, O., & HTUN, S. (2003). RUNNING THE GAUNTLET, THE IMPACT OF INTERNAL

DISPLACEMENT IN SOUTHERN SHAN STATE. Humanitarian Affairs Research Project Asian Research

Center for Migration Institute of Asian Studies Chulalongkorn University.

Steinberg, D. (2021). The military in Burma/Myanmar (pp. 1-8). ISEAS – Yusof Ishak Institute Publishing.

Stewart, J.G. (2003). Towards a single definition of armed conflict in international humanitarian law: A

critique of internationalized armed conflict. Revue Internationale de la Croix-Rouge/International

Review of the Red Cross, 85(850), p.313. doi:10.1017/s1560775500115196.

Thantlang Placement Affairs Committee -IDPs help. Home [Facebook Page]. Facebook.

https://www.facebook.com/Thantlang-Placement-Affairs-Committee-IDPs-help-108100014858517

The Irrawaddy, 2022, March 28. Over 100 Religious Buildings Destroyed by Myanmar Regime Forces. [online]

Available at: <https://www.irrawaddy.com/news/burma/over-100-religious-buildings-destroyed-

by-myanmar-regime-forces.html> [Accessed 1 August 2022].

United Nation Secretary General Office (2020). Head of the Independent Investigative Mechanism for

Myanmar est by the HRC in res 39/2 of 27 Sept 2018, to Collect, Consolidate, Preserve and Analyse

Evidence of the Most Serious Int’l Crimes and Violations of Int’l Law C’tted by Myanmar since 2011

(IIMM) | United Nations Secretary-General. [online] www.un.org. Available at:

https://www.un.org/sg/en/content/profiles/nicholas-koumjian [Accessed 22 Jul. 2022].

United Nations (2018). Report of the Independent International Fact-Finding Mission on Myanmar: Human

Rights Council, thirty-ninth session, 10-28 September 2018, agenda item 4, Human rights situations

that require the Council’s attention. Geneva, Switzerland: Office Of The High Commissioner For

Human Rights.

Voice of America News (2022). မမ ်မ စစ်နခ င်ုံးနဆ င်မ ုံး၏ လူူ့အခွင့််အနရုံးခ ိ ုံးနဖ က်မှု တူရက စစမ်ုံး. [online]

ဗွအိနအ. Available at: https://burmese.voanews.com/a/turkish-authorities-open-unprecedented-

investigation-into-myanmar-junta/6618074.html [Accessed 22 Jul. 2022].

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ vii

Yi Zaw, K.Y. (2022). Chin resistance forces brace for a major escalation of conflict. [online] Myanmar NOW.

Available at: https://www.myanmar-now.org/en/news/chin-resistance-forces-brace-for-a-major-

escalation-of-conflict [Accessed 19 May 2022].

Zed, N. (2020). A Commentary on the mandate of the Independent Investigative Mechanism for Myanmar |

Global Justice Journal. [online] globaljustice.queenslaw.ca. Available at:

https://globaljustice.queenslaw.ca/news/a-commentary-on-the-mandate-of-the-independent-

investigative-mechanism-for-myanmar.

Каташинський, Є. О., & Нігреєва, О. О. (2018). КОНЦЕПЦІЯ «RESPONSIBILITY TO PROTECT» ЯК ПІДСТАВА

ДЛЯ ВТРУЧАННЯ У ВНУТРІШНІ СПРАВИ ДЕРЖАВИ. Правова держава, (29), 142-146.

ငငိမ်ုံးနဆွ (2022). ထ ်တလ ်ငမိ ြို့တွင် စစ်တပ် မုံးရိှုြို့သည့်် အိမ်နမခ ၁၆၀၀ နက ် ရိလ . [online] Myanmar NOW.

Available at: https://www.myanmar-now.org/mm/news/11100 [Accessed 20 May 2022].

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ viii

 နနောကဆကတွ

န ောက်ဆုံးမူ ၁၆.၉.၂၀၂၂ i
 ၂၀၂၁ ခုနှစ် အာဏာသိမ််းမှုနနောက်ပိုင်း် မမန်မာနိုင်ငအ
ံ တွင်း်

မမန်မာစစ်တပ်မှက ်းလွန်သည့်် လူအစုလိုကအ

် ပပံြုံလိုက် သတ်မြတ်ခံရမှုမ ာ်းအာ်း

ခ ဥ််းကပ်နလ့်လာမခင််း
 မာတိကာ

နိဒါန့််းနှင့် နနောက့်ခံအန ကြောင့််းအရြော (Introduction and Background) ............................................................................. 1

သုနတသန ပနေဠိ (Research Problem Statement) .................................................................................................... 4

သုနေသန နမ်းခွန့််းမ ြော်း (Research Questions) .............................................................................................................. 5

သုနေသန ရည့်မှန့််းခ က့်မ ြော်း ........................................................................................................................................... 6

သုနေသန အဆိုပ ြုခ က့်မ ြော်း (Hypothesis) ..................................................................................................................... 6

သုနေသန နည့််းနောမ ြော်း (Research Methodology) ......................................................................................................... 7

သုနတသန နယ်ပယ်နှင့်် သုနတသန အကန်အသတ် (Scope of Research)....................................................................... 7

စာတမ််းြွွဲ့စည််းပံု (Outline) ............................................................................................................................................. 8

ဆက့်စ ့်စြောန နလလြောသံု်းသ ့်ပခင့််း .................................................................................................................................. 9

အပိုင််း ၁: လူမ ြုံိ ်းတံု်းသတ်မြတ်မှုမ ာ်း၊ အစုလိုက်အပပံြုံလိုက်သတ်မြတ်မှုမ ာ်း၊ စစ်ရာဇဝတ်မှုမ ာ်း၊

လူသာ်းမ ြုံိ ်းနွယအ

် နပေါ်က ်းလွန်နသာ ရာဇဝတ်မှုမ ာ်း၏ သန ာတရာ်းမ ာ်း ...................................................................... 11

၁.၁ လူမ ြုံိ ်းတံု်းသတ်မြတ်မှုမ ာ်း (Genocide) ............................................................................................................... 12

၁.၂ အစုလိုက်အပပံြုံလိုက်သတ်မြတ်မှုမ ာ်း (Massacre) ................................................................................................ 14

၁.၃ စစ်ရာဇဝတ်မှုမ ာ်း ............................................................................................................................................... 17

၁.၄ လူသာ်းမ ြုံိ ်းနွယ်အနပေါ်က ်းလွန်နသာ ရာဇဝတ်မှုမ ာ်း ............................................................................................ 20

၁.၅ သတိမပြုံြွယ်ကွာမခာ်းခ က်မ ာ်း ............................................................................................................................. 23

အပိုင််း ၂:အစုလိုက်အပပံြုံလိုက်သတ်မြတ်မှုပံုစံမ ာ်း ............................................................................................................ 24

၂.၁ အစုလိုက်အပပံြုံလိုက်သတ်မြတ်မခင််းကို က ်းလွန်ခံရသူအမ ာ်းစုမှာ အရပ်သာ်းမပည်သူမ ာ်းမြစ်နနမခင််း ..................... 27

၂.၂ လူအစုလိုက်အပပံြုံလုက
ိ ် သတ်မြတ်ခံရမှု၏ နရှွဲ့နမပ်းမြစ်စဥ်မ ာ်း .............................................................................. 28

၂.၃ မသတ်မြတ်မီ မမန်မာစစ်တပ်မှ နှိပ်စက်ညှင််းပန််းမခင််း ............................................................................................ 30

၂.၄ သတ်မြတ်မှုပံုစံမ ာ်း ............................................................................................................................................. 34

၂.၅ နလန ကာင််းတိုက်ခိုက်မှုမြင့်် အစုလိုက်အပပံြုံလုက

ိ ်သတ်မြတ်မှု က ်းလွန်ပံုမ ာ်း....................................................... 36

၂.၆ မမန်မာစစ်တပ်မှ သလွန်စနြ ာက်ြ က်မခင််း၊ သတင််းထိန်ခ န်မခင််း .......................................................................... 38

i
အပိုင််း ၃ :အစုလိုက့်အပ ံြုလိုက့်သေ့်ပြေ့်မှုနှင့် ေ့်သက့်၍ နဒသေွင့််းနှင့် နိုင့်ငံေကြောအဆင့် အကြောအကွယန
့် ်းနရ်း

မူန ြောင့်မ ြော်းနှင့်် အနကြောင့်အထည့်နြြော့်နိုင်မှု အတိုင််းအတာ ............................................................................................. 41

၃.၁ အသက်ရှင်သန်ပိုင်ခွင့််နှင့်် လူအစုလိုက်အပပံြုံလိုက်အသတ်ခံရမခင််း......................................................................... 43

၃.၂ လူအစုလိုက်အပပံြုံလိုက်အသတ်ခံရမှုမ ာ်းနှင့်် လူသာ်းခ င််းစာနောနထာက်ထာ်းမှု အန ကာင််းမပြုံကာ

ဝင်နရာက်စွက်ြက်ခွင့်် ............................................................................................................................................... 45

၃.၃ စစ့်နရ်းအရ ဝင့်နရြောက့်စွက့်ြက့်မခင််းနှင့်် နိုင့်ငံ၏အခ ြု ့်အပခြောအြောဏြော .................................................................... 48

၃.၄ လူအစုလိုက်အပပံြုံလိုက် သတ်မြတ်မှုနှင့်် ပ ည့်ေွင့််းနရ်းဝင့်မစွက့်ြက့်ရမူ ............................................................... 51

အပိုင််း ၄:နိဂံု်း ................................................................................................................................................................. 53

က မ််းကို်းစာရင််း ................................................................................................................................................................ i

ii
 နိဒါန့််းနှင့် နနောက့်ခံအန ကြောင့််းအရြော (Introduction and Background)

လူအစုလုက်အပ ြုံလုက်သတ်ဖြတ်မှုမ ျားသည် ဖမန်မ နုင်င၏ သမုင်ျားဖြစ်စဥ်မ ျားတွင် ခ န်လှ ်ထ ျားခဲ့၍မရသသ

ဖြစ်စဥ်မ ျားဖြစ်ပ ျား စတ်ဝင်စ ျားြွယ်သက င်ျားသည်မှ ၂၀၂၁ ခုနှစ် အ ဏ သမ်ျားမှု သနောက် ုင်ျားအထ ဆက်လက်၍ ဖြစ် ွ ျားသနဖခင်ျား

ဖြစ် ါသည်။ လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်ခရမှုဟုဆုရ တွင် စစ် ွမ ျား၊ လက်နက်ကုင် ဋ ကခမ ျား သ မက

အထကရုဏ်ျားမ ျားနှင်ဲ့ ဆနဒဖ မှုမ ျားတွင် ါ က ျားလွန်ခရဖခင်ျား ဖြစ် ါသည်။

သခတ်အဆက်ဆက် ဖမန်မ စစ်တ ်သည် ယင်ျားတုို့အ ဏ သမ်ျား၍ အု ်ခ ြုံ ်ခဲ့ကကသည်ဲ့က လတစ်သလ က်

စစ်အစုျားရအသွင်ဖြင်ဲ့တစ်နည်ျား၊ ဒမုကသရစနည်ျားက အသထွသထွသရျားသက က် ွမ ျားက င်ျား ၍ အရ ်သ ျားအသွင်သဆ င်သသ

အစုျားရအသနဖြင်ဲ့တစ်ြု နည်ျားမ ြုံျားစုဖြငဲ့် နုင်ငသရျားအ ဏ အရ ်ရ ်တို့က

ု ုခ ြုံ ်ကုင်ခဲ့ကကပ ျား အဖ န်အလှန်ထန်ျားသက င်ျားမည်ဲ့

ယနတရ ျားမ ျား အ ျားနည်ျားခဲ့သည်ဲ့အတွက် (Maizland, 2022) ဖမန်မ စစ်တ ်သည် လူူ့အခွင်ဲ့အသရျား ခ ြုံျားသြ က်မှုမ ျားကု ုစမ ြုံျားစုဖြင်ဲ့

က ျားလွန်လ က်ရှကကပ ျား လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်ဖခင်ျား အ ါအဝင် လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်မှုဟု စွ ်စွခရသည်အထ 1

က ျားလွန်လ ခဲ့သည်မှ ထင်ရှ ျား ါသည်။ ဖမန်မ နုင်ငတွင် ၁၉၈၈ ခုနှစ်၊ ၈ သလျားလုျား လူထုဆနဒဖ ွဖြစ်စဥ်မ ျားမှ အစဖ ြုံ၍

ဖမန်မ နုင်ငနှင်ဲ့ အဝှမ်ျား ဒမုကသရစအသရျား ဆနဒဖ သူ သုျားသထ င်မှ တစ်သသ င်ျားန ါျားခန်ို့ ၁၉၈၈ ခုနှစ်၊ ၈ လ ုင်ျား၊ ၈ ရက်သနို့နှင်ဲ့ ၉

ရက်သနို့ဝန်ျားက င်တွင် သတ်ဖြတ်ခခဲ့ကကရ ါသည် (Ferrara, 2003)။ ထုို့အဖ င် ၂၀၀၃ ခုနှစ်၊ သမလ ၃၀ ရက်သနို့

စစ်ကုင်ျားတုင်ျားသဒသကကျား ဒ ယင်ျားပမြုံြို့နယ်တွင် ဖြစ် ွ ျားခဲ့သသ အစုျားရသနောက်ခဖ ြုံ လူအု ်စု၏ လက်ခ က်ဖြငဲ့်

အမ ြုံျားသ ျားဒမုကသရစအြွြို့ခ ြုံ ် ါတဝင်မ ျားအ ါအဝင် အနည်ျားဆုျား လူအသယ က်သ ါင်ျား ၇၀ ခနို့် သသဆုျားခဲ့ရသည် (May, 2013)။

အ ရှတရ ျားသရျား အရင်ျားအဖမစ်ဌ န၏ ၂၀၀၃ ခုနှစ်၊ ဇွန်လ ၂၅ ရက်သနို့တွင် တင်ဖ ခဲ့သသ ဒ ယင်ျား အစုလုက်အပ ြုံလုက်

သတ်ဖြတ်မှုဆုင်ရ အသကက င်ျားအရ မ ျားနှငဲ့်တုက်ခုက်မှုအသ ေါ် အက ဉ်ျားခ ြုံ ် သလဲ့လ သတွြို့ရှခ က်မ ျားအရ ယ ဉ်တန်ျားကု

တုက်ခုက်ရန် ရည်ရယ်ခ က်ဖြငဲ့် လူသ ါင်ျား ၅၀၀၀ ခနို့်ကု သဝျားလသခါင်သသသ သက ျားလက်သဒသသုို့ ုို့သဆ င်ခဲ့ဖခင်ျား၊

တုက်ခုက်သူမ ျားအ ျားလုျားသည် လက်နက်သက င်ျားမ ျားရှပ ျား သတ်ဖြတ်သညဲ့်သနရ နှစ်ခုတွင် ဗ ဟ သဖမ က်တည်ရှဖခင်ျား၊

သမ ်သတ ်ယ ဉ်မ ျား မသရ က်မတွင် သဒသဆုင်ရ အ ဏ ုင်မ ျားက အနျားနောျားရှ သက ျားရ မ ျားတွင် သနထုင်သူမ ျားကု

အမ်ထတွင်သနကကရန် ပခမ်ျားသဖခ က်ခဲ့ဖခင်ျားနှင်ဲ့ စစ်တ ်လက်သအ က်ခအ ဏ ုင်မ ျားသည် တုက်ခုက်မှုအတွင်ျား

အသက်ရှင်က န်ရစ်သူမ ျားကု စနစ်တက ရှ သြွြမ်ျားဆျားခဲ့ဖခင်ျားတုို့သကက င်ဲ့ တုက်ခုက်မှုကု ရှင်ျားလင်ျားစွ ကကြုံတင်ဖ င်ဆင်ထ ျားပ ျား

သက င်ျားမွန်စွ ြွြို့စည်ျားထ ျားသကက င်ျား သတွြို့ရှရ ါသည် (Asian Legal Resource Centre, 2003)။ ထုို့အဖ င် ၂၀၀၇

1
သျားသန်လ
ို့ ွတ်လ ်သသ နုငင
် တက အခ က်အလက်ရှ သြွသရျား မစ်ရင
ှ ်ျား၏ ဖမန်မ နုင်ငဆုင်ရ အစရင်ခစ

1
သရွှေဝါသရ င်သတ ်လှန်သရျားအတွင်ျား လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုမ ျားမှ လည်ျား2 နုင်ငသတ ်သအျားခ မ်ျားသ ယ သရျားနှင်ဲ့

ြွြို့ပြြုံျားသရျားသက င်စ၏ ဒ ယင်ျားဖြစ်စဥ်အပ ျား ထင်ရှ ျားသသ က ျားလွန်မှုတစ်ခုအဖြစ် ထင်ရှ ျား ါသည်။

၂၀၀၈ ြွြို့စည်ျား ုအသဖခခဥ သဒဖြင်ဲ့ ၂၀၁၀ သရျားသက က် ွအရ အရ ်သ ျားအစုျားရ အသွင်သဆ င်သသ

အရ ်သ ျားအသွင်သဆ င်အစုျားရ3 တက်လ ပ ျားသည်ဲ့သနောက် ုင်ျားတွင်လည်ျား အစစလ မ်ဘ သ ဝင်နှင်ဲ့ ဗုဒဓဘ သ ဝင်မ ျား အကက ျား

ဘ သ သရျားအဓကရုဏ်ျားမ ျား သ ေါ်သ ါက်လ ခဲ့ပ ျား မူဆလင်ဆန်က

ို့ င်သရျား အကကမ်ျားြက်မှုမ ျား ဂယက်ရုက်ခဲ့က (Phone, 2014)

၂၀၀၃ ခုနှစ်၊ မတ်လ ၂၀ ရက်သနို့တွင် မတထလ ပမြုံြို့၌ ဗုဒဓဘ သ ဝင် ဘုန်ျားကကျားတစ် ါျား အသတ်ခရမှုနှင်ဲ့

သရွှေဆုင်အဖငင်ျား ွ ျားမှုတစ်ခုမှ စတင်က မတထလ ပမြုံြို့နှင်ဲ့ အနျားတဝုက်ပမြုံြို့မ ျားရှ လူနည်ျားစု အစစလ မ်ဘ သ ဝင်

အသယ က်တစ်ရ သက ် အသတ်ခခဲ့ရပ ျား သနအမ် တစ်သထ င်ဲ့သုျားရ သက ်နှင်ဲ့ တစ်ဆယ်န

ဲ့ ှစ်လုျားထက် ုသသ ဗလနှင်ဲ့

အစစလ မ်ဘ သ သရျားအသဆ က်အအုမ ျား များရှုြို့ခခဲ့ကကရသည် (Physicians for Human Rights, 2013)။ အခင်ျားဖြစ် ွ ျားရ

သနရ တွင် ဆူ ူအုကကွမှုနှမ်နင်ျားသရျား လက်နက်ကုင်ရတ ်ြွြို့ဝင်မ ျားသည် အနည်ျားငယ်မ ါဝင်သဆ င်ရက်ခဲ့ကကသည်ဟု

ဆုရုရှသသ ်လည်ျား အကကမ်ျားြက်တက

ု ်ခုက်မှုမ ျားကု တ ျားဆျားရန် သမ
ုို့ ဟုတ် ရ ်တရ
ဲ့ န်အတွက် ၎င်ျားတုို့ လုျားလုျား

ဝင်သရ က်ြ န်သဖြဖခင်ျား မရှခဲ့သ ။ အမ ြုံျားသ ျားဒမုကသရစအြွြို့ခ ြုံ ်အစုျားရတက်လ ပ ျားသည်ဲ့ သနောက် ုင်ျားတွင်လည်ျား

ဖမန်မ စစ်တ ်၏ လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုမ ျားမှ ရခုင်ဖ ည်နယ်ရှ ရုဟင်ဂ မ ျားသနထုင်သည်ဲ့ သက ျားရ မ ျားသုို့

ဥျားတည်လ ခဲ့ပ ျား ချွတ်ဖ င်သက ျားရ ရှ လူ ၃၅၈ ဥျားခန်ို့ သတ်ဖြတ်ခရသသ လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်ခရမှု (Emont and

Mandhana, 2018)၊ ဂူတ ဖ င်သက ျားရ ရှ ရ သ ျား ၄၀၀ ခန်ို့ လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်ခရမှု (Blumberg, 2018)၊

သမ င်နုရ ရှ ရ သ ျား ၈၂ ဥျားသတ်ဖြတ်ခရမှု (Ukhia, 2017)၊ တူလတုလရ မှ ရ သ ျား ၅၀၀ ခန်ို့ လူအစုလုက်အပ ြုံလုက်

သတ်ဖြတ်ခရမှု (Shafiur Rahman, 2017)၊ အင်ျားဒင်ရ မှ ရ သ ျား ၁၀ ဥျား အသတ်ခရမှု (Wa Lone et al., 2018) တသ
ုို့ ကက င်ဲ့

ဖမန်မ စစ်တ ်သည် လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်မှုဖြငဲ့် အဖ ည်ဖ ည်ဆုင်ရ တရ ျားရုျား (International Court of Justice) တွင်

ဂမ်ဘယ နုင်ငမှ တရ ျားစွဆုထ ျားမှုအ ျား တရ ျားရင်ဆုင်သနရဆ ဖြစ်သည်။ အမ ြုံျားသ ျားဒမုကသရစအြွြို့ခ ြုံ ်အစုျားရ

လက်ထက်တွင် စစ်သရျားဆုင်ရ သဆ င်ရက်ခ က်မ ျားအ ျား အဖ ည်ဲ့အဝကွ ်ကနုင်ဖခင်ျား မရှသသ ်လည်ျား ဖမန်မ စစ်တ ်၏

2
ကုလသမဂဂအသထွသထွညလ ခတွင် မသဖ ကက ျားမ ကုလသမဂဂ လူူ့အခွငဲ့်အသရျားဆုငရ
် သက င်စ၏ အထူျားညနှုင်ျားသရျားမှ ျား သ ေါ်လု စ ဂ ရု
င်န်နရုျား (Paulo Sergio Pinheiro) မှ သဖ ကက ျားသည်မှ ဘက်မလက
ု ်သသ အရင်ျားအဖမစ်မ ျား သတင်ျားထုတ်ဖ န်ခဲ့မှုအရ အ ါျား ၃၀ မှ ၄၀
သသ ရဟန်ျားသဃ သတ ်မ ျားနှငဲ့် အသယ က် ၅၀ မှ ၇၀ သသ အရ ်သ ျားဖ ည်သူမ ျား သတ်ဖြတ်ဖခင်ျားခခဲ့ရပ ျား အသယ က် ၂၀၀ သည်လည်ျား
ရုက်နှကဖ် ခင်ျားခခဲ့ကကရသည်။
3
၂၀၀၈ ြွြို့စည်ျား အ
ု သဖခခဥ သဒအရ သရျားသက က် မှ
ွ တစ်ဆင်ဲ့ တက်သရ က်လ သည်ဲ့ အစုျားရတွင် ဆုျားဖြတ် င
ု ခ
် ွင်ဲ့မှ အကန်ို့အသတ်ရဖခင်
ှ ျား။

2
လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုမ ျားကု သြ ်ထုတ်ဖခင်ျားမရှဘနှုတ်ဆတ်သနဖခင်ျားသည် င် ထုဖြစ်ရ ်မ ျား၏ အဆုျားဆုျား

အသဖခအသနသုို့ တွန်ျား သ
ုို့ ျားဖခင်ျားသကဲ့သုို့ ဖြစ်ခဲ့ ါသည်။

၂၀၂၁ ခုနှစ် အ ဏ သမ်ျားမှုသနောက် ုင်ျားတွင် ဖမန်မ စစ်တ ်သည် ဒမုကသရစအသရျား တက်ကကွလှု ်ရှ ျားသူမ ျား၊

နုင်ငသရျားသမ ျားမ ျား၊ သတင်ျားမဒယ ဂ နယ်လစ်မ ျား၊ လူူ့အခွင်ဲ့အသရျား တက်ကကွလှု ်ရှ ျားသူမ ျားနှင်ဲ့ ဆနဒဖ သူမ ျားကု

အကကမ်ျားြက်နှမ်နင်ျားဖခင်ျား၊ သထ င်သွင်ျားအက ဥ်ျားခ ဖခင်ျား၊ သနအမ်မ ျားသမ်ျားဆျားဖခင်ျား တုို့ကုဖ ြုံလု ်ခဲ့ကကပ ျား လူမ ြုံျားစု/

တုင်ျားရင်ျားသ ျားလက်နက်ကုင်အြွြို့အစည်ျားမ ျား ထန်ျားခ ြုံ ်ရ နယ်သဖမမ ျားသုို့ အဆု ါ ုဂြုံဂ လ်အမ ျားစု ထွက်သဖ ျားတမ်ျားသရှ င်

ခဲ့ကကရသည် (Ford, 2021)။ လှုင်သ ယ ၊ သဖမ က်ဥကကလ ၊ ခူျား အစရှသည်ဲ့ သနရ မ ျား ဖမန်မ စစ်တ ်နှင်ဲ့

လုပခြုံသရျားတ ်ြွြို့မ ျားမှ သသနတ်အစစ်မ ျားအသုျားဖ ြုံက လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်ခရမှုမ ျား ဖြစ်သ ေါ်ခဲ့ကကရပ ျားသနောက်

လူငယ်မ ျားမှ လက်နက်ကုင်ခုခသည်ဲ့လမ်ျားသကက င်ျားကု မလသရှ င်သ သရျားခ ယ်ခဲ့ရသည် (A/HRC/48/CRP)။4

အမ ြုံျားသ ျားညညွတ်သရျား အစုျားရမှ ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ စက်တင်ဘ လ ၇ ရက် သနို့တွင် တစ်နုင်ငလုျား ခုခတွန်ျားလှန် စစ်ဆင်နရန်

သကကည ခဲ့ပ ျားသည်ဲ့သနောက် ုင်ျား နုင်ငနှင်ဲ့အဝှမ်ျား လက်နက်ကုင် ဋ ကခမ ျား ုမုကကျားထွ ျားလ ပ ျား ယခင်သခတ်အဆက်ဆက်

အသုျားဖ ြုံခဲ့သသ ဖမန်မ စစ်တ ်၏ လူူ့အခွင်ဲ့အသရျား ခ ြုံျားသြ က်မှုမ ျား၊ စစ်ရ ဇဝတ်မှုမ ျားအဖ င် လူူ့ဂုဏ်သကခ

ညြုံျားနွမ်ျားသစသသ ဖ စ်မှုမ ျားနှင်ဲ့ လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုမ ျားကု ုမုက ျားလွန်လ ခဲ့ ါသည် (A/HRC/49/72)။5

လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်ခရမှုဟုဆုရ တွင် ဖမန်မ စစ်တ ်မှ က ျားလွန်ခဲ့သည်ဲ့ အမှုအမ ြုံျားအစ ျားအလုက်မ ျားစွ ရှပ ျား

ထုအထမှ စစ်ကုင်ျားတုင်ျား၊ ယင်ျားမ င်ခရုင်၊ ကနပမြုံြို့ ယင်ျားရ နှငဲ့် ကုန်ျားသ ရ နောျားတွင် ၂ဝ၂၁ ခုနှစ်၊ ဇူလုင်လ ၁၁ ရက်သနို့၌ ရ ခ

၁၅ ဦျားအ ျား အစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်ခရမှုဖြစ်စဥ်မ ျား (BBC Burmese, 2021)၊ စစ်ကုင်ျားတုင်ျားဆ ျားလင်ျားကကျားပမြုံြို့နယ်

ဒုန်ျားသတ သက ျားရ တွင် ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဒဇင်ဘ ၇ ရက်သနို့၌ ၁၄ နှစ်ကသန ၁၇ နှစ်ကက ျား လူငယ်သလျားသယ က် အ ါအဝင် သဒသခ

၁ဝ သယ က် အစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်ခရမှုဖြစ်စဥ်မ ျား (Myanmar Now, 2021)၊ ကယ ျားဖ ည်နယ် (ကရင်န) တွင် ၂၀၂၁

ခုနှစ်၊ ဒဇင်ဘ လ ၂၄ ရက်သနို့တွင် ဖြစ် ွ ျားခဲ့သည်ဲ့စစ်သက င်စ၏ တ ်မ ၆၆ လက်သအ က်ခ ခမရ ၁၀၈တ ်ရင်ျားက

က ျားလွန်ခဲ့သသ ကသလျားငယ်မ ျားအ ါအဝင် ဖ ည်သူ ၃၀ သက ်အ ျား ယ ဉ် ၇ စျားနှင်ဲ့အတူ များရြို့ှု သတ်ဖြတ် ခဲ့သည်ဲ့ဖြစ်စဉ်

4
စက်တင်ဘ လ ၁၃ ရက်သနို့မှ သအ က်တုဘ လ ၁ ရက်သနို့ ၂၀၂၁ ခုနှစ် တွင်က င်ျား သည်ဲ့ ကုလသမဂဂလူူ့အခွငအ
ဲ့် သရျား သက င်စ (၄၈)
ကကမ်သဖမ က် အစည်ျားအသဝျား အစအစဉ် အမှတ် ၄ တွင်ဖမန်မ နုငင
် ရှ လူူ့အခွငဲ့်အသရျားဆင
ု ်ရ သနောက်ဆုျားအသဖခအသနအသ ေါ် ကုလသမဂဂ
လူူ့အခွငအ
ဲ့် သရျားဆုင်ရ မဟ မင်ျားကကျားရုျား၏ သရျားသ ျားတင်ဖ ခ က်။
5
၂၀၂၂ ခုနှစ်၊ သြြဝါရလ ၂၈ ရက်သနို့မှ ဧပ လ ၁ ရက်သနို့ အထ က င် ျားသည်ဲ့ ကုလသမဂဂလူူ့အခွငဲ့်အသရျား သက င်စ (၄၉) ကကမ်သဖမ က်
အစည်ျားအသဝျားအစအစဉ် အမှတ် ၂ နှင်ဲ့ ၄ တွင်၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ သြြဝါရလ ၁ ရက်သနို့မှ လက်ရအခ
ှ န်အထ ဖမန်မ နုင်င၏ လူူ့အခွငအ
်ဲ့ သရျားဆုင်ရ
အသဖခအသနမ ျားအ ျား ကုလသမဂဂလူူ့အခွင်ဲ့အသရျားဆုငရ
် မဟ မင်ျားကကျား၏ နှစ်အလုက် အစရင်ခစ

3
(Myanmar Witness, 2022, Month Date)၊ ရှမ်ျားဖ ည်နယ်သတ င် ုင်ျား ရ ငပမြုံြို့နယ် ရင်ျားသတ င်ရ တွင် ၂၀၂၂ ဧပ လအတွင်ျား

ရ သ ျားကုျားဦျား အစုလုက်အပ ြုံလုက်သတ်ခရမှုမ ျား (Shan Human Rights Foundation, 2022)၊ စစ်ကုင်တင
ု ်ျား သရဥျားပမြုံြို့နယ်ရှ

မုန်တင
ု ် င်ရ အ ျား ၂၀၂၂ ခုနှစ်၊ သမလ ၁၁ ရက်သနို့တွင် ခမရ ၇၀၈ တ ်ရင်ျားက က ျားလွန်ခဲ့သသ လူ ၂၉ ဥျား အစုလုက်အပ ြုံလုက်

သတ်ဖြတ်ခရမှုဖြစ်စဥ်မ ျား (Khin Maung Soe and Nay Rein Kyaw, 2022) နှင်ဲ့စစ်ကုင်ျားတုင်ျား၊ ဒ ယင်ျားပမြုံြို့နယ်

လက်ယက်ကုန်ျားသက ျားရ အလယ်တန်ျားသက င်ျားကု ၂၀၂၂ခုနှစ်၊ စက်တင်ဘ ၁၆ ရက်သနို့က ကသလျားငယ် ၁၁ ဥျားအ ါအဝင်

၁၃ဥျား သသဆုျားခဲ့သသ လူအစုလုက်အပ ြုံလုက်အသတ်ခရမှု ဖြစ်စဥ်မ ျားသည် (The Guardian, 2022) ဖမန်မ စစ်တ ်မှ

က ျားလွန်ခဲ့သသ ထင်ရှ ျားသသ အမှုမ ျားဖြစ်ပ ျား လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်ခရမှုနှင်ဲ့အတူ မုဒမ်ျားက င်ဲ့မှု၊ လင် ုင်ျားဆုင်ရ

အကကမ်ျားြက်မှုမ ျား၊ သနအမ်များရှုြို့ြ က်ဆျားမှုမ ျားနှင်ဲ့ လူူ့အခွင်ဲ့အသရျားခ ြုံျားသြ က်မှုမ ျား က ျားလွန်ခဲ့သည်ကုသတွြို့ရပ ျား

အက အကွယ်သ ျားမှု ယနတရ ျားနှငဲ့့်တရ ျားမ တမှု သြ ်သဆ င်မည်ဲ့အစအစဥ်မ ျား အ ျားနည်ျားလ က်ရှသည်။

သုနတသန ပနေဠိ (Research Problem Statement)

ဖမန်မ နုင်ငတွင် လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုဖြစ်စဉ်သ ါင်ျားမ ျားစွ ဖြစ်သ ေါ်ခဲ့သသ ်လည်ျား

အဆု ါဖြစ်စဉ်မ ျားအ ျား စနစ်တက သလဲ့လ ထ ျားသသ သုသတသနစ တမ်ျားမ ျားမှ မရှသသလ က် နည်ျား ါျားသနသည်ကု

သတွြို့ရ ါသည်။ ရုဟင်ဂ မ ျားအ ျား လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်မှုနှင်ဲ့ တ်သက်၍ စနစ်တက သလဲ့လ ထ ျားသသ

စ တမ်ျားမ ျားစွ ရှသသ ်လည်ျား အ ဏ သမ်ျားပ ျားသနောက်ဖြစ်သ ေါ်ခဲ့သ ော ဖမန်မ စစ်တ ်မှက ျားလွန်သည်ဲ့ လူအစုလုက်အပ ြုံလုက်

သတ်ဖြတ်မှုမ ျားကု သလဲ့လ ထ ျားသည်ဲ့စ တမ်ျားမ ျား မရှသသျားသည်ကု သုသတသန လုအ ်ခ က် (research gap)

တစ်ခုအသနဖြင်ဲ့သတွြို့ရ ါသည်။ ထအ
ုို့ ဖ င် လက်ရှတွင် သတင်ျားမဒယ မ ျား၊ အရ ်ြက်အြွြို့အစည်ျားမ ျားမှ အစုလုက်အပ ြုံလုက်

သတ်ဖြတ်မှုဖြစ်စဉ်မ ျားကု ဖြစ်စဉ်အကကမ်သရသဒတ မ ျားနှင်ဲ့ ဖြစ်စဉ်အက ဉ်ျားခ ြုံ ်မ ကုသ မှတ်တမ်ျားဖ ြုံစုသြ ်ဖ ထ ျားသည်ကု

သတွြို့ရပ ျား အရည်အသသွျားစဖ ြုံ သုသတသနနည်ျားနောအရ အတွင်ျားက က စနစ်တက ဆန်ျားစစ်သည်ဲ့ သလဲ့လ မှုမ ြုံျား

မရှသသျားသည်ကုလည်ျား သတွြို့ရ ါသည်။ ရက်စက်ကကမ်ျားကကြုံတ်သသ မှုခင်ျားဖြစ်စဉ် (Atrocity Crimes) မ ျားအ ျား

ခ ဉ်ျားက ်သလဲ့လ ါက လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်မှု (Genocide)၊ အစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုမ ျား (Massacre)၊

စစ်ရ ဇဝတ်မှုမ ျား (War Crimes)၊ လူသ ျားမ ြုံျားနွယ်အသ ေါ်က ျားလွန်သသ ရ ဇဝတ်မှုမ ျား (Crimes Against Humanity)

အစရှသည်ဲ့ ဖြစ်စဉ်မ ျား၏ အနက်အဓ ပ ယ်တမ

ုို့ ှ ဆင်တူသသယ င်ရှသသ ်လည်ျား ကွဖ ျားဖခ ျားနောျားမှုမ ျားသ မက

ခ တ်ဆက်သနမှုမ ျားစွ လည်ျား ရှ ါသည်။ ထသ

ုို့ ကက င်ဲ့ အဆု ါဖြစ်စဉ်မ ျား၏ သသဘ သဘ ဝနှင်ဲ့ အနက်အဓ ပ ယ် တုို့ကု

ရှင်ျားလင်ျားစွ နောျားလည်သစရန်အတွက် ဤစ တမ်ျားတွင် သုသတသနဖ ြုံက ရှင်ျားလင်ျားသြ ဖ် သွ ျားမည် ဖြစ် ါသည်။

4
 သအုရ ုင်ျားဆုင်ရ ရှင်ျားလင်ျားစွ နောျားလည်ပ ျား ါက ဖမန်မ စစ်တ ်မှ က ျားလွန်ခဲ့သသ အစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုမ ျားကု

သအုရမ ျားဖြင်ဲ့ ခ န်ထုျားသလဲ့လ ရန်လည်ျား လုအ ် ါသည်။

အ ဏ သမ်ျားပ ျားသနောက် ဖမန်မ စစ်တ ်သည် အစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုမ ျားကု ထ ်ခါတလလ က ျားလွန်ခဲ့၊

က ျားလွန်လ က်ရှသည်။ ထုက ျားလွန်မှုမ ျားအတွက် ထသရ က်သသ အဖ စ်သ ျား၊ အသရျားယူမှု လစ်ဟင်ျားသနဖခင်ျားသည်လည်ျား

ဖမန်မ စစ်တ ်အ ျား အလ ျားတူဖ စ်မှုမ ျား စတ်တုင်ျားက က ျားလွန်ရန် အဟန်ို့အတ ျားမရှသည်ဲ့ အသဖခအသနမ ြုံျား

ဖြစ်သ ေါ်လ သစ ါသည်။ ထုို့အဖ င်ဖမန်မ စစ်တ ်မှ က ျားလွန်ခဲ့သသ အစုအလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုဖြစ်စဉ်မ ျားတွင်

က ျားလွန်မှု ုစအခ ြုံြို့မှ တူညသနသည်ကု သတွြို့ရှရသည်။ ထုို့သကက ငဲ့် ဖြစ်စဉ်မ ျားအ ျားနှုင်ျားယှဉ်သုျားသ ်က က ျားလွန်မှုမ ျားတွင်

ဆက်စ ်ဆင်တူမှုရှသနသညဲ့် ုစမ ျားကု ရှ သြွသြ ်ထုတ်ရန်မှ ဤစ တမ်ျား၏သုသတသန သဟဠအဖြစ် တည်ရှသည်။

အစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုနှငဲ့် တ်သက်၍ သဒသတွင်ျားနှင်ဲ့ နုင်ငတက အသုက်အဝန်ျားမှ ခ မှတ်ထ ျားသသ

အက အကွယ်သ ျားသရျားဆုင်ရ မူသဘ င်မ ျား၊ နုင်ငတက ဥ သဒမ ျားစွ ရှသနသည်မှ လည်ျား အသရျား ါသညဲ့်အခ က်တစ်ခ က်

ဖြစ်သည်။ သရ
ုို့ တွင် အဆု ါ နုင်ငတက ဥ သဒမ ျား၊ မူသဘ င်မ ျားတည်ရှသနသသ ်လည်ျား ဖမန်မ စစ်တ ်မှ

အစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုဖြစ်စဉ်မ ျားကု ဆက်လက်က ျားလွန်သနသည်ကု သတွြို့ရှရသည်။ ထုို့သကက င်ဲ့ အဆု ါ

ဥ သဒနှင်ဲ့ မူသဘ င်တုို့ကု သက င်ျားစွ နောျားလည်ရန် လုအ ်သည်သ မက ၄င်ျားတအ

ုို့ ျားလက်ရှတွင် နုင်ငတက အသုင်ျားအဝန်ျား၏

အသက င်အထည်သြ ်သဆ င်သနမှု အသဖခအသနမှ သများခွန်ျားထုတ် ဆန်ျားစစ်ြွယ် ဖြစ်သည်။

သုနေသနနမ်းခွန့််းမ ြော်း (Research Questions)

၁။ လူမ ျိုးတျိုး တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုး၊ အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုး၊ စစ့်ရောဇဝတ့်မှုမ ောျိုး၊ လူ ောျိုးမ ျိုးနွယအ
့် သ ေါ်

က ျိုးလွန့်သ ော ရောဇဝတ့်မှုမ ောျိုး၏ သ ောတရောျိုးမ ောျိုးနှငဲ့့် ၎င်ျားတုို့အကကောျိုး မည့် က

ို့ ွဖ ောျိုးဖခောျိုးန ျိုးခ က့်မ ောျိုး ရှ နည့်ျိုး။

၂။ ၂၀၂၁ ခနှစ့် အောဏော မ့်ျိုးပ ျိုးသန က့် င့်ျိုးတွင့် ဖမန့်မောစစ့်တ ့်မှ အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုးက

မည့်ကဲ့ သ
ို့ ော စဖြငဲ့့် က ျိုးလွန့်ခဲ့ နည့်ျိုး။

၃။ အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုနှငဲ့့် တ့် က့်၍ မည့်ကဲ့ ို့ သေ တွင့်ျိုးနှငဲ့့် နင့်ငတကောအဆငဲ့့်

အကောအကွယ့်သ ျိုးသရျိုး မူသ ောင့်မ ောျိုးခ မှတ့်ထောျိုး၍ ထုကဲ့သသ

ုို့ တ်ဖြတ်မှုမ ျား သလ ဲ့ ါျားလ သစရန် မည့် ို့

အသကောင့်အထည့်သြော့်မှု ရှသန နည့်ျိုး။

5
သုနေသန ရည့်မှန်း့် ခ က့်မ ြော်း

၁။ ၂၀၂၁ ခနှစ့် အောဏော မ့်ျိုးပ ျိုးသန က့် င့်ျိုး ဖမန့်မောစစ့်တ ့်မှ က ျိုးလွန့်ခဲ့သ ော အစလက့်အပ လက့်

တ့်ဖြတ့်မှု စမ ောျိုးက သလဲ့လောဆန့်ျိုးစစ့်ရန့်

၂။ အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုးက ဖြစ့်စဉ့်တစ့်ခခ င့်ျိုးစအလက့် နှုင့်ျိုးယှဉ့်သလဲ့လော ျိုး ့်၍

တူညမှုရှသနသ ော က ျိုးလွန့်မှု စမ ောျိုးက သလဲ့လောမှတ့်တမ့်ျိုးတင့်ရန့်

၃။ ၂၀၂၁ ခနှစ့် အောဏော မ့်ျိုးပ ျိုးသန က့် င့်ျိုး အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုအောျိုး ကောကွယ့်သ ျိုးလ က့်ရှသ ော

မူသ ောင့်မ ောျိုးက စနစ့်တက ဆန့်ျိုးစစ့်သလဲ့လောရန့်

၄။ ဖမန့်မောစစ့်တ ့်မှ က ျိုးလွန့်သ ော အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုးအောျိုး နင့်ငတကောရ ့်၀န့်ျိုးမှ

တဖို့ န့်မှုအသဖခအသန အဆငဲ့့်ဆငဲ့့်က ခ ဉ့်ျိုးက ့်သလဲ့လောရန့်

သုနေသနအဆိုပ ြုခ က့်မ ြော်း (Hypothesis)

ထမဆျိုးအသနဖြငဲ့့် ဖမန့်မောစစ့်တ ့် ည့် သေ ခဖ ည့် ူမ ောျိုးက သေ ကောကွယ့်သရျိုးတ ့်ြွွဲ့ (PDF) မ ောျိုးနှငဲ့့်

အလတူမ ောျိုးဟ ရှုဖမင့် ညဲ့့်အတွက့် အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်ဖခင့်ျိုးဖြစ့် ည့်ဟ ကနဦျိုးယူဆ ည့်။ ထို့အဖ င့်

ဖမန့်မောစစ့်တ ့် ည့် ၎င့်ျိုးတ၏

ို့ နယ့်သဖမစျိုးမျိုးမှုအောျိုးနည့်ျိုးသ ော သနရောသေ မ ောျိုးတွင့် အောျိုးလျိုး တ့်ဖြတ့်မှု နည့်ျိုးဗ ဟော

(clearance operation) က အ ျိုးဖ ဖခင့်ျိုးအောျိုးဖြငဲ့့် အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုးက က ျိုးလွန့်သကကောင့်ျိုးလည့်ျိုး

ယူဆ ည့်။ အ ယဲ့သ

့် ကကောငဲ့့်ဆသ ော့် ၂၀၂၁ ခနှစ့် အောဏော မ့်ျိုးပ ျိုးသန က့် င့်ျိုး အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှု

က ျိုးလွန့် ညဲ့့် သနရောသေ အမ ောျိုးစ ည့် ဖမန့်မောစစ့်တ ့်သရောက့်ရှမှုနည့်ျိုး ျိုးပ ျိုး နယ်သဖမစျိုးမျိုးမှုအောျိုးနည့်ျိုး ညဲ့့်

သေ မ ောျိုးဖြစ့်သကကောင့်ျိုး သတွွဲ့ရ ည့်။

သန က့်ဆျိုးယူဆခ က့်အသနဖြငဲ့့် နင့်ငတကောအ င့်ျိုးအဝန့်ျိုးအသနဖြငဲ့့် ဖမန့်မောစစ့်တ ့်က ျိုးလွန့်ခဲ့သ ော

လူူ့အခွငဲ့့်အသရျိုးခ ျိုးသြောက့်မှုမ ောျိုးနှငဲ့့် ရက့်စက့်ကကမ့်ျိုးကက တ့် ညဲ့့်လ ့်ရ ့်မ ောျိုးက စစ့်သဆျိုးရှောသြွမှုမ ောျိုး လ ့်သဆောင့်ခဲ့သ ော့်လည့်ျိုး

ထသရောက့် ညဲ့့် အသရျိုးယူမှုမ ောျိုးနှငဲ့့် တောဝန့်ခသစမှုတမ

ို့ ရှ ညဲ့့်အတွက့် ဖမန့်မောစစ့်တ ့်အသနဖြငဲ့့် အစလက့်အပ လက့်

တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုးက ဆက့်လက့်က ျိုးလွန့်လ က့်ရှသကကောင့်ျိုးလည့်ျိုး ယူဆနင့် ည့်။

6
သုနေသန နည့််းနောမ ြော်း (Research Methodology)

ယခု ည ရ ်ဆုင်ရ စ တမ်ျားတွင် သတ နသမျိုးခွန့်ျိုးမ ောျိုးအောျိုးလျိုးအတွက့် အရည့်အသ ွျိုးစဖ သတ နနည့်ျိုးလမ့်ျိုး

(Qualitative) နည့်ျိုးစနစ့်က အ ျိုးဖ ကော ဆန့်ျိုးစစ့်သလဲ့လော ွောျိုးမည့် ဖြစ့် ည့်။ အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုးနှင့်ဲ့

တ့် က့်၍ က့်ဆင့်ရောအြွွဲ့အစည့်ျိုးမ ောျိုးမှ ထတ့်ဖ န့်သ ော သေတောအခ က့်အလက့်မ ောျိုး၊ တင့်ျိုးမေယော၊ ဂ ောနယ့်၊

ထတ့်ဖ န့်ခ က့်မ ောျိုး၊ အစရင့်ခစောမ ောျိုးနှငဲ့့် ၂၀၂၁ စစ့်အောဏော မ့်ျိုးပ ျိုးသန က့် ဖြစ့် ွောျိုးခဲ့သ ော အစလက့်အပ လက့်

တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုးထမှ အဖြစ့်အ က့် ၅ ခက သရျိုးခ ယ့်ကော (Case Analysis) က အ ျိုးဖ ွောျိုးမည့်ဖြစ့် ည့်။ ထအ
ို့ ဖ င့်

ထအဖြစ့်အ က့်မ ောျိုးက ကနဦျိုး ရှ ညဲ့့် မ က်ဖမင်သက်သသ ုဂြုံဂ လမ

် ျားနှငဲ့် အသ ျိုးစတ့်အင့်တောဗ ျိုး (Key Informant

Interview) မ ောျိုး ဖ လ ့်ဖခင့်ျိုးဖြငဲ့့် အခ က့်အလက့်မ ောျိုးသကောက့်ယူ၍ သလဲ့လောဆန့်ျိုးစစ့် ွောျိုး မည့်။ ထအ

ို့ ဖ င့်

အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုနှငဲ့့် တ့် က့်၍ သေ တွင့်ျိုးနှငဲ့့် နင့်ငတကောအဆငဲ့့်ဖ ဌ န်ျားထောျိုး ညဲ့့် ဥ သေမ ောျိုး၊ မူဝ ေမ ောျိုး၊

မူသ ောင့်မ ောျိုး၊ နည့်ျိုးဥ သေနှငဲ့့် ညွှန့်ကကောျိုးခ က့်မ ောျိုးက သလဲ့လော၍ လက့်သတွွဲ့လ ့်သဆောင့်မှု အသဖခအသန မည့် ရ
ို့ ှ ည့်ကလည့်ျိုး

ျိုး ့် ွောျိုးမည့်ဖြစ့် ည့်။

သုနတသနနယ်ပယ် နှင့်် သုနတသနအကန်အသတ် (Scope of Research)

ဤသုသတသနတွင် အ ဏ သမ်ျားပ ျားသနောက် ဖမန်မ စစ်တ ်မှ က ျားလွန်သသ အစလက့်အပ

လက့် တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုးက သလဲ့လ သွ ျားမည်ဖြစ် ါသည်။ ဖမန်မ နုင်ငတွင် အ ဏ သမ်ျားမှု အကကမ်ကကမ်ဖြစ် ွ ျားခဲ့ပ ျား ယခု

သုသတသနသလဲ့လ မှုသည် နှစ်သ ါင်ျား ၇၀ မှ ယသနို့ထတုင်ဖြစ် ွ ျားသနသည်ဲ့ လက်နက်ကုင် ဋ ကခမ ျားအနက် ၂၀၂၁

အ ဏ သမ်ျားပ ျားသနောက် ုင်ျား ဖြစ် ွ ျားသည်ဲ့ အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုမ ျားကုသ အ ရုစုက် ါမည်။ ထအ
ုို့ ဖ င်

ဖမန်မ နုင်ငအနှို့အဖ ျားတွင် ဖမန်မ စစ်တ ်က ျားလွန်ခဲ့သသ အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုးအနက့်

ောထင့်ရှောျိုး ညဲ့့် အဖြစ့်အ က့် ၅ ခက သရျိုးခ ယ့်ကော သလဲ့လောမှုဖ လ ့်မည့်ဖြစ့် ည့်။ ထအဖြစ့်အ က့်မ ောျိုးထတွင့်

ကရင့်နဖ ည့်နယ့်၊ ြရူဆပမ ွဲ့နယ့်၊ စစ့်ကင့်ျိုးတင့်ျိုးရောမ ောျိုးဖြစ့်သ ော မန့်တင့် င့်၊ ကန၊ ဆောျိုးလင့်ျိုးကကျိုးနှငဲ့့် ရှမ့်ျိုးဖ ည့်နယ့်သတောင့် င့်ျိုး

ရောင စသ ောသနရောမ ောျိုးတွင့် ဖမန့်မောစစ့်တ ့်က က ျိုးလွန့်ခဲ့သ ော အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုးက အသလျိုးထောျိုး

သလဲ့လော ွောျိုးမည့် ဖြစ့် ည့်။

သတ န ကနို့့် တ့်ခ က့်မ ောျိုးအသနဖြငဲ့့် ယခသလဲ့လောမညဲ့့်ဖြစ့်ရ ့်မ ောျိုး ည့် လက်နက်ကုင် ဋ ကခ မ ျားဖ ျားသညဲ့်

သဒသမ ျားတွင် ဖြစ်ခဲ့သသ သကက ငဲ့် ၎င်ျားအဖြစ်အ က်မ ျားကု သတွြို့ကကြုံသလဲ့လ သညဲ့် ုဂြုံဂ လ်မ ျားအသနဖြငဲ့်

7
 ထွက်သဖ ျား ုန်ျားသရှ င်သညဲ့် အသဖခအသနမ ျားတွင် ရှနုင်သညဲ့်အတွက် လူကုယ်တုင်သတွြို့ဆု၍ အခ က်အလက်မ ျား

သများဖမန်ျားဖခင်ျားအ ျား မဖြစ်နုင် ါ။ ထအ

ုို့ ဖ င် covid 19 က ်သရ ဂါသည်လည်ျား ထုကဲ့သုို့ သနရ မ ျားသသ
ုို့ ွ ျားသရ က်၍

အခ က်အလက်မ ျားရယူဖခင်ျားကု ဟန်တ

ို့ ျားသည်ဲ့အသကက င်ျား အခ က်တစ်ခုထတွင် ါဝင်သည်။ ထသ
ုို့ ကက င်ဲ့ အွန်လုင်ျား

သတွြို့ဆမ
ု ှုမှတစ့်ဆင်ဲ့ အခ က်အလက်မ ျားရယူဖခင်ျားနှငဲ့့် ြုန်ျားဖြင်ဲ့ ဆက်သွယသ
် များဖမန်ျားဖခင်ျားတက
ုို့ ု ဖ ြုံလု ်မည်ဖြစ်ပ ျား

ဤသည်မှ လည်ျား ဖမန်မ စစ်တ ်၏ ြုန်ျားလုင်ျားနှင်ဲ့ အင်တ နက်လုင်ျားမ ျား မကက ခဏဆုသလု ဖြတ်သတ က်သလဲ့ရှရ

အကန်အ
ို့ သတ်ဖြစ်နုင် ါသည်။ ထအ
ုို့ ဖ င် သဖမဖ င်အခ က်အလက်မ ျားကု ဝင်သရ က်သဖြဆုသူမ ျားအသနဖြငဲ့် ဖမန်မ စစ်တ ်၏

ြမ်ျားဆျားနှ ်စက်ဖခင်ျား၊ သတ်ဖြတ်ဖခင်ျားတက

ုို့ ု ဖ ြုံလု ်ခရနုင် ါသည်။ သဒသတွင်ျားအသဖခစုက်သည်ဲ့ အရ ် က်

အြွြို့အစည်ျားမ ျားသည် င်လျှင် လက်နက်ကုင်တက

ု ် ွမ ျားနှင်ဲ့ ဋ ကခမ ျားသကက င်ဲ့ သတင်ျားအခ က်အလက်စျားဆင်ျား မှုမှ

အကန်အ
ို့ သတ်ရှ ါသည်။

စာတမ််းြွွဲ့စည််းပံု (Outline)

ဤသုသတသနစ တမ်ျားကု အခန်ျား ၅ ခန်ျားဖြင်ဲ့ ြွြို့စည်ျားသရျားသ ျားမည် ဖြစ် ါသည်။ အခန်ျား ၁ တွင်

စ တမ်ျားမတ်ဆက်အသနဖြင်ဲ့ ဖမန့်မောစစ့်တ ့်၏ အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုဖြစ်စဉ်နှင်ဲ့ ဆက်စ ်အသကက င်ျားအရ မ ျား၊

သုသတသနဖ ဿနော၊ ဆက်စ ်စ သ မ ျား သလဲ့လ သုျားသ ်ဖခင်ျားနှင်ဲ့ သုသတသနနည်ျားနော အစရှသည်ဲ့ ကဏ္ဍ(၄) ခုကု

ရှင်ျားလင်ျားတင်ဖ သွ ျားမည် ဖြစ် ါသည်။ အခန်ျား ၂ တွင် သုသတသနသများခွန်ျားန ါတ် ၁ နှင်ဲ့ ဆက်စ ်က

လူမ ျိုးတျိုး တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုး၊ အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုး၊ စစ့်ရောဇဝတ့်မှုမ ောျိုး၊ လူ ောျိုးမ ျိုးနွယအ
့် သ ေါ်က ျိုးလွန့်သ ော

ရောဇဝတ့်မှုမ ောျိုး၏ သ ောတရောျိုးမ ောျိုးနှငဲ့့် ၎င့်ျိုးတအ

ို့ ကကောျိုး မည့် က
ို့ ွဖ ောျိုးဖခောျိုးန ျိုးခ က့်မ ောျိုးက သလဲ့လောတင့်ဖ ွောျိုးမည့်

ဖြစ့် ည့်။ အခန့်ျိုး ၃ တွင့် သတ နသမျိုးခွန့်ျိုးန တ့် ၂ နှငဲ့့် တ့် က့်၍ ၂၀၂၁ ခုနှစ် အ ဏ သမ်ျားပ ျားသနောက် ဖမန်မ စစ်တ ်မှ

က ျားလွန်သသ အစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုဖြစ်စဉ်မ ျားကု သလဲ့လ ဆန်ျားစစ် တင်ဖ မည်ဖြစ် ါသည်။ အခန်ျား ၄ တွင်မူ

အဆု ါသတ်ဖြတ်မှုဖြစ်စဉ်မ ျားအတွက် သဒသတွင်ျားနှငဲ့် နုင်ငတက ရ ်ဝန်ျားက မည်သသ

ုို့ သ တဖုို့ န်သဆ င်ရက်မှုမ ျား၊

အက အကွယ်သ ျားမှု မူသဘ င်မ ျား ခ မှတ်လု ်သဆ င်သည်ကု သလဲ့လ သြ ်ဖ သွ ျားမည် ဖြစ် ါသည်။ သနောက်ဆုျားအသနဖြင်ဲ့

အခန်ျား ၅ တွင် စ တမ်ျားကု အနှစ်ခ ြုံ ် ဖ န်လည်သုျားသ ်မည်ဖြစ်ပ ျား သတွြို့ရှခ က်မ ျားကု အသဖခခက အကကဖ ြုံခ က်မ ျား၊

သုျားသ ်ခ က်မ ျားကု ထည်ဲ့သွင်ျားသရသ ျား၍ စ တမ်ျားအ ျား နဂုျားခ ြုံ ် အဆျားု သတ်မည် ဖြစ် ါသည်။

8
ဆက့်စ စ
့် ြောန နလလြောသံု်းသ ပ့် ခင့််း

ဖမန့်မောနင့်ငတွင့် စစ့်တ ့်၏ အောဏော မ့်ျိုးမှု မင့်ျိုးက ဖ န့်ကကညဲ့့်လျှင့် ၁၉၆၂၊ ၁၉၈၈ နှငဲ့့် ၂၀၂၁ ခနှစ့်

စ ညဲ့့်နှစ့်မ ောျိုးတွင့် အောဏော မ့်ျိုးမှုမ ောျိုး က ျိုးလွန့်ခဲ့ ည့်။ ထအောဏော မ့်ျိုးမှုက ဆနို့့်က င့်မှုသကကောငဲ့့် ဖြစ့် ွောျိုးခဲ့သ ော

တင့်ျိုးရင့်ျိုး ောျိုးလက့်နက့်ကင့်မ ောျိုးနှငဲ့့် ဖမန့်မောစစ့်တ ့်တို့အကကောျိုး ဖြစ့် ွောျိုး ညဲ့့်တက့် ွမ ောျိုးတွင့် ဖမန့်မောစစ့်တ ့် ည့်

အရ ့် ောျိုးမ ောျိုးက ဦျိုးတည့်တက့်ခက့်ကော အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုးစွောတို့က က ျိုးလွန့်ခဲ့သကကောင့်ျိုးက

သြော့်ဖ ခဲ့ပ ျိုးဖြစ့် ည့်။ စစ့်တ ့်အောျိုး အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုက က ျိုးလွန့်သစသ ောသကကောင့်ျိုးအရောမ ောျိုးက

သလဲ့လောကကညဲ့့်လျှင့် ညောရှင့်မ ောျိုး၏ သလဲ့လောဆန့်ျိုးစစ့်ခ က့်က သအောက့် အတင့်ျိုးသတွွဲ့ရ ည့်။ စစ့် ွအတွင့်ျိုး အရ ့် ောျိုးမ ောျိုးက

အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်ဖခင့်ျိုး ည့် အရ ့် ောျိုးဖ ည့် ူမ ောျိုး၏ သထောက့် ဲ့ကူညမှုက အဖခဖ ပ ျိုးလှု ့်ရှောျိုးကကသ ော

သဖ ောက့်က ောျိုးတ ့်ြွွဲ့က အနင့်ယူရန့် စစ့်တ ့်အ ျိုးဖ သ ော ဗ ဟောတစ့်ရ ့်ဖြစ့် ည့်။ အရ ့် က့်သထောက့်ခအောျိုးသ ျိုးမှုသကကောငဲ့့်

သဖ ောက့်က ောျိုးတ ့် ောျိုးမ ောျိုးက အလွယ့်တကူ ရှောသြွသတွွဲ့ရှနင့်ဖခင့်ျိုးမရှ ည့်က စစ့်တ ့်ကအလွန့်စတ့် က့်သစသ ောသကကောငဲ့့်

စစ့်အစျိုးရ ည့် သဖ ောက့်က ောျိုးတ ့်မ ောျိုး၏ အသဖခခအသထောက့်အ ဲ့မ ောျိုးဖြစ့်သ ော အရ ့် ောျိုးဖ ည့် ူမ ောျိုးက

အစလက့်အပ လက့် စ့်မှတ့်ထောျိုးတက့်ခက့်ဖခင့်ျိုးဖြစ့် ည့် (Valentino et al., 2004)။ ဖမန့်မောစစ့်တ ့် ည့်လည့်ျိုး

အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုးက ၎င့်ျိုး၏စစ့်သရျိုးနည့်ျိုးဗ ဟောတစ့်ခအသနဖြငဲ့့် အ ျိုးဖ သကကောင့်ျိုး ၂၀၂၁ ခနှစ့်

အောဏော မ့်ျိုးပ ျိုးသန က့် သေ အ ျိုး ျိုးတွင့် က ျိုးလွန့်ခဲ့သ ော အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုးအရ

ောထင့်ရှောျိုး ည့်။

ထအ
ို့ ဖ င့် အရ ့် ောျိုးမ ောျိုးဖ စ့်မှတ့်ထောျိုးကော အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုးက စစ့်တ ့်မှ နယ့်သဖမစျိုးမျိုးမှုရရှရန့်

အ ျိုးဖ ညဲ့့် စစ့်နည့်ျိုးဗ ဟောလည့်ျိုးဖြစ့် ည့်။ အောဏောရအ ့်ခ ့် ူနှငဲ့့် သတော့်လှန့် န့်ကန့် ညဲ့့် နှစ့်ြွွဲ့လျိုး ည့်

အရ ့် ောျိုးမ ောျိုး ဲ့ ျိုးကူညမှုမ သအောင့်ဖမင့်မှုမရနင့်သ ောသကကောငဲ့့် အရ ့် ောျိုးမ ောျိုးအောျိုး အသကကောက့်တရောျိုးြန်တျားပ ျား

ူျိုးသ င့်ျိုးလ ့်သဆောင့်သစရန့်နှငဲ့့် နယ့်သဖမထန့်ျိုးခ ့်မှုရနင့်ရန့် စ့်မှတ့်ထောျိုးခကကရ ည့်။ ထအ

ို့ ဖ င့် တစ့်ြက့်အြွွဲ့၏

အရ ့်ဘက်ကွန့်ရက့်က တက့်ခက့်ဖခင့်ျိုး ည့် ၎င့်ျိုး၏သေ ဆင့်ရော အသဖခခအတ့်ဖမစ့်က အောျိုးနည့်ျိုးသစ ညဲ့့်အဖ င့်

သကကောက့်ရွဲ့ဖခင့်ျိုးနှငဲ့့် ထတ့်လနို့့်ဖခင့်ျိုးတို့ ည့် ထသရောက့်သ ောလက့်နက့်ဖြစ့် ည့်ဟ Petersen and Liaras (2006) က

ဆ ည့်။ ဖမန့်မောစစ့်တ ့်က ျိုးလွန့်ခဲ့သ ော အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုးတွင့်လည့်ျိုး ဖ ည့် ူမ ောျိုးက

ရက့်စက့်သ ော တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုးဖြငဲ့့် အသကကောက့်တရောျိုး ွင့်ျိုးကော သတော့်လှန့်သရျိုးတ ့်ြွွဲ့မ ောျိုးအသ ေါ် သထောက့်ခအောျိုးသ ျိုးမှု

သလ ောဲ့နည့်ျိုးရန့် ကက ျိုးစောျိုးသကကောင့်ျိုးအောျိုး သေ အ ျိုး ျိုးတွင့် က ျိုးလွန့်ခဲ့သ ော အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုးအရ

ထင့်ရှောျိုးစွောသတွွဲ့ရ ည့်။

9
 သန က့်ဆျိုးအခ က့်အသနဖြငဲ့့် စစ့်တ ့် ည့် အရ ့် ောျိုးမ ောျိုးအောျိုး အကကမ့်ျိုးြက်တက့်ခက့်ဖခင့်ျိုးက တကယဲ့တ
့် က့် ွမ ောျိုးနှငဲ့့်

အစောျိုးထျိုးသလဲ့ရှကကပ ျိုး အရ ့် ောျိုးမ ောျိုးက တ့်ဖြတ့်ဖခင့်ျိုးအောျိုးဖြငဲ့့် တစ်ြက်ရန့် ူအသ ေါ် အရ ့် ောျိုးမ ောျိုး၏သထောက့်ခမှုက

သလ ောဲ့နည့်ျိုးသစ ညဲ့့်အဖ င့် တ့်ဖြတ့်ဖခင့်ျိုးက ျိုးလွန့် ူမ ောျိုးအသ ေါ် အရ ့် ောျိုးမ ောျိုး၏န ခမှုက ဖမြှငဲ့့်တင့်သ ျိုး ည့်။

ဖ ည့် ူအမ ောျိုးစ ည့်လည့်ျိုး စစ့်အင့်အောျိုးသတောငဲ့့်တင့်ျိုးပ ျိုး ူတ၏

ို့ လပခ မှုက ပ ျိုးအောမခနင့်သ ော အြွွဲ့အစည့်ျိုးနှငဲ့့်

ူျိုးသ င့်ျိုးလ ့်သဆောင့်သလဲ့ရှကကသ ောသကကောငဲ့့် နယ့်သဖမတစ့်ခအောျိုး အ ့်စတစ့်စမှ လွှမ့်ျိုးမျိုးခ ့်ကင့်ဖခင့်ျိုး ည့် သေ ဆင့်ရော

လက့်န မှုသကကောငဲ့့်ဖြစ့် ည့် (Azam et. al., 2001)။

သ
ို့ ော့် ၂၀၂၁ ခနှစ့် စစ့်တ ့်အောဏော မ့်ျိုးပ ျိုးအသဖခအသနအရ အထက့် အဆနှငဲ့့် ကွလွသကကောင့်ျိုးက

သကောင့်ျိုးစွောသတွွဲ့ဖမင့်နင့် ည့်။ လက့်ရှဖမန့်မောနင့်ငတွင့် စစ့်သကောင့်စတ ့်က ျိုးလွန့်လ က့်ရှသ ော အစလက့်အပ လက့်

တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုး ည့် ဖ ည့် ူမ ောျိုးက အသကကောက့်တရောျိုးမ ောျိုး ွင့်ျိုးကော သတော့်လှန့်သရျိုးတ ့် ောျိုးမ ောျိုးအ ျား

သထောက့်ခအောျိုးသ ျိုးဖခင့်ျိုးမလ ့်ရသအောင့် လ ့်သဆောင့်သနသ ော့်လည့်ျိုး ဖ ည့် ူမ ောျိုးအသနဖြငဲ့့် စစ့်သကောင့်စတ ့်က

သကကောက့်ရွဲ့န ခဖခင့်ျိုးမရှ ညဲ့့်အဖ င့် ူ တအ

ို့ သ ေါ် အမန့်ျိုးတရောျိုးနှငဲ့့် မသက န ့်မှု မ ောျိုးလော၍ သေ ခကောကွယ့်သရျိုး

တ ့်ြွွဲ့မ ောျိုးနှငဲ့့် တင့်ျိုးရင့်ျိုး ောျိုးလက့်နက့်ကင့်အြွွဲ့မ ောျိုးသ ေါ် အောျိုးကျိုးမှုမ ောျိုးလောသကကောင့်ျိုး ဖမင့်နင့် ည့်။

စစ့်သကောင့်စတ ့် ည့်လည့်ျိုး အထူျားသဖြငဲ့် ၎င်ျားတုို့နယ်သဖမစုျားမျိုးမှုအောျိုးနည့်ျိုးသ ော သေ မ ောျိုးနှငဲ့့် သဖမဖ င့်တက့် ွမ ောျိုးတွင့်

အက အရှုျိုးမ ောျိုး ညဲ့့် သနရောမ ောျိုး၌ အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုးက မလ ့်သဆောင့်ခဲ့ကကပ ျိုး

သတော့်လှန့်သရျိုးတ ့် ောျိုးမ ောျိုးနှငဲ့့် ထသတွွဲ့မှုမ ောျိုးက ထနည့်ျိုးအောျိုးဖြငဲ့့် သရှောင့်လွှရောသရောက့်သကကောင့်ျိုးလည့်ျိုး ဖမင့်နင့် ည့်။

ထအ
ို့ ဖ င့် လူအစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုဖြစ့်စဉ့်မ ောျိုးက သလဲ့လောရောတွင့် အဓကက ျိုးလွန့် ညဲ့့် စမ ောျိုးအဖြစ့်

တကယ့် တ့်ဖြတ့်မှုမဖ ခင့် လက့်နက့်မဲ့ဖ ည့် ူမ ောျိုးက ူူ့ က့်ကယဲ့့် က့်လူခွဖခောျိုးဖခင့်ျိုးမ ောျိုး၊ သနအမ့်မ ောျိုးက ြ က့်ဆျိုးဖခင့်ျိုး၊

အမ့်သမွျိုးတရစဆ န်မ ောျိုး တ့်ဖြတ့်ဖခင့်ျိုး၊ အစလက့်အပ လက့် အကကမ့်ျိုးြက့်မှုမစတင့်မ နှ ့်စက့်ရန့်လွယ့်ကူသူမ ျားအ ျား

စ့်မှတ့်ထောျိုးတက့်ခက့်ဖခင့်ျိုး၊ အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်ဖခင့်ျိုး စတင့်ဖခင့်ျိုး၊ မေမ့်ျိုးမှုမ ောျိုး က ျိုးလွန့်ဖခင့်ျိုး၊

စည့်ျိုးလျိုးညညွတ့်မှုဖ ညဲ့့် စမ ောျိုးအဖြစ့် အကကမ့်ျိုးြက့်တက့်ခက့်မှုမ ောျိုးမဖ မ ခ င့်ျိုးဆဖခင့်ျိုးနှငဲ့့် သအော့်ဟစ့်ဖခင့်ျိုး စ ည့်တို့က

လ ့်သဆောင့်သလဲ့ရှကကသကကောင့်ျိုး သတွွဲ့ရ ည့် (Klusemann, 2012)။ ၂၀၂၁ အောဏော မ့်ျိုးပ ျိုးသန က့် စစ့်တ ့်က ျိုးလွန့်ခဲ့သ ော

အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုးတွင့်လည့်ျိုး အထက့် အသကကောင့်ျိုးအရောမ ောျိုးနှငဲ့့် တူညသ ောအခ က့်မ ောျိုးစွောတို့က

သတွွဲ့ဖမင့်နင့်ပ ျိုး စစ့်တ ့်၏ မျိုးရှုွဲ့ က့်သ သြ ောက့်ြ က့်ဖခင့်ျိုးမ ောျိုး၊ တင့်ျိုးထန့်ခ န့်မှုမ ောျိုး၊ တ့်ဖြတ့်မှုက ျိုးလွန့်ခ န့်အနျိုးန ျိုး

မည့် ူမျှမလောနင့်သအောင့် စ့်ခတ့်ဖခင့်ျိုးမ ောျိုးနှငဲ့့် အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုးတွင့် ဖ န့်လည့်လွတ့်သဖမောက့်လော ူမ ောျိုး

မရှဖခင့်ျိုး စ ည့်တသ
ို့ ကကောငဲ့့် မေန့်ျိုးမှုက ျိုးလွန့်ဖခင့်ျိုးရှ၊ မရှကမူ က့်သ နှငဲ့့်တကွ ရှောသတွွဲ့ရန့်မလွယ့်ကူသ ။ သ
ို့ ော့်

10
 စစ့်တ ့် ည့် ၂၀၁၇ ခနှစ့် ရဟင့်ဂ ောမ ောျိုးအသ ေါ် တ့်ဖြတ့်မေမ့်ျိုးမှု က ျိုးလွန့်ခဲ့ ည့်က ကကညဲ့့်ဖခင့်ျိုးအောျိုးဖြငဲ့့် ၂၀၂၁ ခနှစ့်

အောဏော မ့်ျိုးပ ျိုး အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုးတွင့်လည့်ျိုး မေန့်ျိုးမှုမ ောျိုး က ျိုးလွန့်နင့်သဖခရှသကကောင့်ျိုး ယူဆနင့် ည့်။

အပိင
ု ််း ၁: လူမ ြုံိ ်းတံု်းသတ်မြတ်မမ
ှု ာ်း၊ အစုလိုက်အပပံြုံလိုက် သတ်မြတ်မမ
ှု ာ်း၊ စစ်ရာဇဝတ်မှုမ ာ်း၊

လူသာ်းမ ြုံိ ်းနွယ်အနပေါ် က ်းလွန်နသာ ရာဇဝတ်မှုမ ာ်း၏ သန ာတရာ်းမ ာ်း

၂၀၂၁ အ ဏ သမ်ျားမှုဖြစ်စဉ်သနောက် ုင်ျားတွင် နုင်ငအဝှမ်ျား ဖ ည်သူလူထုသည် ဖမန်မ စစ်တ ်မှ က ျားလွန်ခဲ့၊

က ျားလွန်လ က်ရှသသ ရက်စက်ကကမ်ျားကကြုံတ်လှသညဲ့် ရ ဇဝတ်မှုမ ျားသကက ငဲ့် ဆုျားရ ျားလှသသ

လူူ့အခွငဲ့်အသရျားခ ြုံျားသြ က်မှုမ ျားနှငဲ့် လူသ ျားလုပခြုံမှု (Human Security) ကင်ျားမဲ့ဖခင်ျားမ ျား၏ဒဏ်ကု ခါျားသျားစွ

ခစ ျားသနကကရသည်။ “Atrocity Crimes” ဟုသခေါ်ဆုသတ်မှတ်သညဲ့် ယုတ်မ ရက်စက်သညဲ့် ရ ဇဝတ်ဖ စ်မှုမ ျားကု

အသသျားစတ် ခ ဉ်ျားက ်သလဲ့လ ကကညဲ့် ါက လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်မှုမ ျား (Genocide)၊ စစ်ရ ဇဝတ်မှုမ ျား (War Crimes)၊

လူသ ျားမ ြုံျားနွယအ

် သ ေါ် က ျားလွန်သသ ရ ဇဝတ်မှုမ ျား (Crimes Against Humanity) တုို့ ါဝင်သနပ ျား

ထုရ ဇဝတ်မှုမ ျားအ ျားလုျား၏ တရ ျားဝင်အဓ ပ ယ်ြွင်ဲ့ဆခ

ု က်မ ျားကု လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်မှုကု က ကွယတ
် ျားဆျားဖခင်ျားနှငဲ့်

ဖ စ်ဒဏ်ခ မှတ်ဖခင်ျားဆုင်ရ ကွန်ဗင်ျားရှင်ျား 1948 Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of

Genocide၊ ၁၉၄၉ ခုနှစ်တွင် ခ ြုံ ်ဆုခဲ့သသ ဂ နဗ သဘ တူစ ခ ြုံ ်မ ျားနှင်ဲ့ သနောက်ဆက်တွ စ ခ ြုံ ်မ ျား 1948 Geneva

Convention and Additional Protocols၊ သရ မစ ခ ြုံ ် 1998 Rome Statute of the International Criminal Court နှင်ဲ့

အဖခ ျားသသ စ ခ ြုံ ်မ ျားတွင် သတွြို့ရှရ ါသည်။ အဆု ါ လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်မှုမ ျား၊ စစ်ရ ဇဝတ်မှုမ ျားနှငဲ့်

လူသ ျားမ ြုံျားနယ

ွ ်အသ ေါ် က ျားလွန်သသ ရ ဇဝတ်မှုမ ျားအတွက် နုင်ငတက စ ခ ြုံ ်မ ျားတွင် တရ ျားဝင်

အဓ ပ ယ်ြွင်ဲ့ဆုခ က်မ ျားကု ဖ ဌ န်ျားထ ျားသသ ်လည်ျား အစုလုက်အပ ြုံလက

ု ် သတ်ဖြတ်မှု (Massacre) အတွက်မူ

တရ ျားဝင်ြွင်ဲ့ဆုထ ျားသသ အဓ ပ ယ်ြွင်ဲ့ဆုခ က်မ ျား မရှသသျားသည်ကုသတွြို့ရသည်။ ယခုအ ုင်ျားတွင်မူ အဆု ါ

ရ ဇဝတ်မှုတစ်ခုခ င်ျား၏ အဓ ပ ယ်ြွင်ဲ့ဆခ

ု က်မ ျားနှငဲ့် သသဘ တရ ျားမ ျားကု ဦျားစွ ရှင်ျားလင်ျား တင်ဖ မည်ဖြစ်ပ ျား

ထသ
ုို့ နောက်တွင်မူ ၎င်ျားတအ
ုို့ ကက ျားရှ သတဖ ြုံြွယ် ကွဖ ျားဖခ ျားနောျားခ က်မ ျားကု သလဲ့လ ဆန်ျားစစ်သွ ျား ါမည်။

11
၁.၁ လူမ ြုံိ ်းတံု်းသတ်မြတ်မှုမ ာ်း (Genocide)

လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်မှုဟူသသ စက ျားလုျားကု ဂ ျား- ုလန်အနွယ်ဝင် သရှြို့သနဖြစ်သူ Raphael Lemkin မှ ၁၉၄၄

ခုနှစ်တွင် ဂရဘ သ စက ျားအရ လူမ ြုံျားစု၊ မ ြုံျားနွယစ

် ုဟု အဓ ပ ယ်ရသသ Geno ဟူသည်ဲ့ သဝါဟ ရနှင်ဲ့

လက်တင်ဘ သ စက ျားအရ သတ်ဖြတ်ဖခင်ျား Cide ဟူသည်ဲ့ သဝါဟ ရကု သ ါင်ျားစ ်ဖခင်ျားဖြင်ဲ့ လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်ဖခင်ျား

Genocide ဟူသည်ဲ့ သဝါဟ ရအသစ်တစ်ရ ်ကု စတင်တထွင် အသုျားဖ ြုံခဲ့ ါသည် (Smeulers & Grünfeld, 2011, p. 160)။

လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်မှုအ ျား ပငမ်ျားခ မ်ျားသနသသ က လတွင် က ျားလွန်သည်ဖြစ်သစ၊ စစ် ွက လတွင် က ျားလွန်သည်ဖြစ်သစ

နုင်ငတက ဥ သဒအရ ရ ဇဝတ်မှုအသနဖြင်ဲ့ သတ်မှတ်ထ ျားရှသည်။ လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်မှုသည် ကနဦျားတွင်

လူသ ျားမ ြုံျားနွယအ

် သ ေါ် က ျားလွန်သသ ရ ဇဝတ်မှုမ ျား၏ တစ်စတ်တစ် ုင်ျားအသနဖြင်ဲ့ သ သတ်မှတ်ခခဲ့ရသည်။

အဖ ည်ဖ ည်ဆုင်ရ စစ်ခုရုျားနှင်ဲ့ တုက ြုံစစ်ခုရုျားတသ

ုို့ ည် ဂ ျားတအ
ုို့ ျား သတ်ဖြတ်ခဲ့မှုနှင်ဲ့ အဖခ ျားလူမ ြုံျား၊ ဘ သ သရျားနှင်ဲ့

သက်ဆုင်သည်ဲ့ သတ်ဖြတ်မှုမ ျားကု လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်မှုအသနဖြင်ဲ့ သျားသန်ို့သြ ်ဖ ထ ျားဖခင်ျားမရှ crime of persecution

ြစျားနှ ်စက်မှုဆုင်ရ ရ ဇဝတ်မှုမ ျားဟုသ သြ ်ဖ ခဲ့သည်။ ၁၉၄၈ ခုနှစ်တွင် ကမ္ ဲ့ကုလသမဂဂအြွြို့မှ ဂ နုဆဒ
ု ်ကွန်ဗင်ျားရှင်ျားကု

အတည်ဖ ြုံဖ ဌ န်ျားပ ျားမှသ လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်မှုကု သျားဖခ ျားရ ဇဝတ်မှုတစ်ခုအသနဖြင်ဲ့ သတ်မှတ်ခဲ့ ါသည် (Cassese,

2003, p. 109)။

လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်ဖခင်ျား၏ အဓ ပ ယ်ြွင်ဲ့ဆခ

ု က်ကု ဂ နုဆက
ု ်ကွန်ဗင်ျားရှင်ျားဟုလည်ျား သခေါ်ဆုသည်ဲ့

လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်မှုဖ စ်မှုကု တ ျားဆျားက ကွယဖ် ခင်ျားနှင်ဲ့ ဖ စ်ဒဏ်က ခသစဖခင်ျားဆုင်ရ ကွန်ဗင်ျားရှင်ျား ၏ အ ုင်ျား ၂ တွင်

သအ က် ါအတုင်ျားသြ ်ဖ ထ ျားသည်။

“ဤကွန်ဗင််းရှင််းတွင် လူမ ြုံိ ်းတံု်းသတ်မြတ်မှုဆိုသည်မှာ တိုင််းနိုင်ငံ၊ တိုင််းရင််းသာ်း၊ လူမ ြုံိ ်း သိုမေုတ်

ာသာနရ်းအုပ်စုတစ်စုကို အာ်းလံု်းမြစ်နစ တစ်စိတ်တစ်နေသမြစ်နစ ြ က်ဆီ်းပစ်ရန် ရည်ရယ

ွ ်ခ က်မြင့်် က ်းလွန်နသာ

နအာက်နြာ်မပပါ လုပ်နဆာင်မှုတစ်ခုခုကို ဆိုလိုသည်။

(က) အုပ်စုတွင် ပါဝင်သူမ ာ်းကို သတ်မြတ်မခင််း

(ခ) အုပ်စုတွင် ပါဝင်သူမ ာ်းကို မပင််းထန်နသာ ရုပ်ပိုင််း သိုမေုတ် စိတ်ပိုင််းထိခိုက်ေဏ်ရာရနစမခင််း

(ဂ) တစ်အုပ်စုလံု်းမြစ်နစ၊ တစ်စိတ်တစ်နေသမြစ်နစ၊ ရုပ်ဝတထြုံပိုင််း ပ က်စီ်းနစရန် ကကံရွယ်နသာ

ဝနနထိုင်မှုအနမခအနနမ ာ်းကို တမင်ရည်ရွယ်လ က် က နရာက်ခံစာ်းရနစမခင််း

(ဃ) အုပ်စုအတွင််း ကနလ်းနမွ်းြွာ်းမှုကို တာ်းဆီ်းရန် ရည်ရွယ်နသာ အစီအမံမ ာ်းခ မှတ်နဆာင်ရွက်မခင််း

12
 (င) အုပ်စုမှ ကနလ်းသူငယ်မ ာ်းကို အမခာ်းအုပ်စုသို အဓမမလနမပာင််းမခင််း”6

ထသ
ုို့ ကက င်ဲ့ အဆု ါ အဓ ပ ယ်ြွင်ဲ့ဆခ
ု က်အ ျား အသသျားစတ်သလဲ့လ ကကည်ဲ့ ါက လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်မှုတွင် အခ က် ၂

ခ က် ါဝင်သနသည်ကုသတွြို့ရသည်။ ထမတစ်ခ က်မှ ရု ် ုင်ျားဆုင်ရ က ျားလွန်မှုဖြစ်ပ ျား ဒုတယအခ က်မှ က ျားလွန်သူ၏

စတ် ုင်ျားဆုင်ရ အရ လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်မှုကု က ျားလွန်ရန် ရည်ရယ်ခ က် ဖြစ်သည်။ ရု ် ုင်ျားဆုင်ရ အရ

တုက်ခုက်က ျားလွန်ဖခင်ျားကု ဂ နုဆုက် ကွန်ဗင်ျားရှင်ျား၏ အ ုဒ် ၂ (က) မှ (င) တွင်သြ ်ဖ ထ ျားသည်ကု သတွြို့ရှရသည်။

စတ် ုင်ျားဆုင်ရ အရ က ျားလွန်ရန် ရည်ရယ်ခ က်ကုမူ ဂ နုဆဒ

ု ် ကွန်ဗင်ျားရှင်ျား၏ အ ုဒ် ၂ ါ ကနဦျားစ ုဒ်တွင် “အ ျားလုျားဖြစ်သစ

တစ်စတ်တစ်သဒသဖြစ်သစ ြ က်ဆျား စ်ရန် ရည်ရယ်ခ က်” ဟူ၍ အတအလင်ျားသြ ်ဖ ထ ျား ါသည် (Noor, 2013)။ ထသ
ုို့ ကက င်ဲ့

လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်မှုသဖမ က်ဖခင်ျားရှ၊ မရှကု ဆန်ျားစစ်ရ တွင် အု ်စုတစ်စုမှ အလုျားစု က်ဆျားသွ ျားဖခင်ျား မရှသသျားသသ ်လည်ျား

က ျားလွန်သူသည် လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်ရန်စတ်ဖြင်ဲ့ ကကရယ်မှုရှခဲ့ ါက ထုအမှုအ ျား လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်မှုဟု ဆုနုင်သည်။

ဤြ က်ဆျားသြ က်ြ က်လုသည်ဲ့ ရည်ရယ်ခ က် ဟူသသ အခ က်သည် လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်မှုအ ျား

အဖခ ျားအဖ ည်ဖ ည်ဆုင်ရ ရ ဇဝတ်မှုမ ျားနှင်ဲ့ သသသ သ ကွဖ ျားသွ ျားသစသည်ဟု International Commission of Jurists

မှ ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် ထုတ်သဝခဲ့သသ Questions and Answers on the Crime of Genocide ဟူသည်ဲ့

ဥ သဒသရျားရ အက ဉ်ျားခ ြုံ ်မှတ်စုတွင် မှတ်ခ က်ဖ ြုံသြ ်ဖ ထ ျား ါသည် (International Commission of Jurists, 2018)။

လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်ဖခင်ျားသည် လူမ ြုံျား၊ တုင်ျားရင်ျားသ ျား၊ အမ ြုံျားသ ျား၊ ဘ သ သရျားအု ်စုတစ်စုအ ျား

ြ က်ဆျားရှငျား် လင်ျားလုသည်ဲ့ ကကရယ်ခ က်ဖြင်ဲ့ က ျားလွန်သသ ရက်စက်ကကမ်ျားကကြုံတလ

် ှသည်ဲ့ ရ ဇဝတ်မှုဟု ဆုနုင် ါသည်။

သသ
ုို့ သ ် လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်မှုနှင်ဲ့ ဆက်စ ်၍ အဖငင်ျား ွ ျားြွယ် အသကက င်ျားအရ အခ ြုံြို့ က န်ရှသန ါသသျားသည်။

ဂ နုဆက
ု ်ကွန်ဗင်ျားရှင်ျားအ ျား အကကမ်ျားဖ ြုံစုပ ျားသနောက်တွင် ကုလသမဂဂမှ သတ်မှတ်အတည်ဖ ြုံသသ

လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်မှုအတွက် အဓ ပ ယ်ြွင်ဲ့ဆခ

ု က်အသ ေါ် ည ရှင်အမ ျားအဖ ျားက သသဘ ထ ျားကွလွခဲ့ကကသည်။

လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်မှုအတွက် အဓ ပ ယ်ြွင်ဲ့ဆုခ က်တွင် လူမ ြုံျားသရျားနှင်ဲ့ မသက်ဆုင်သည်ဲ့ အဖခ ျားအု ်စုမ ျား၊

နုင်ငသရျားနှင်ဲ့သက်ဆုင်သည်ဲ့ အု ်စုမ ျားကု သသသ သ ခ န်လှ ်ထ ျားသသ သကက င်ဲ့ အဖငင်ျား ွ ျားြွယ်အခ က်မ ျားရှသနသည်။

တစ်ဆက်တည်ျားမှ င် အဆု ါ ည ရှင်နှစ်ဦျားက သမုင်ျားစ မ က်နှောမ ျားမှ သြ ်ဖ လ က်ရှသသ ဖြစ်ရ ်မ ျားတွင်

ဆုဗယက်ဖ ည်သထ င်စု၌ ဖြစ် ွ ျားခဲ့သသ လူ ၁၀ သန်ျား မှ ၂၃ သန်ျားအကက ျား သတ်ဖြတ်ခခဲ့ရမှုဖြစ်ရ ်၊ လူဦျားသရ ၁၀ သန်ျားမှ ၄၆

သန်ျားအကက ျား သုတ်သင်ခခဲ့ရသည်ဲ့ တရုတ်နုင်ငမှဖြစ်ရ ်၊ လူသ ါင်ျား ၁ သန်ျားမှ ၂ သန်ျားအကက ျား ရှင်ျားလင်ျားသတ်ဖြတ်ခခဲ့ရသည်ဲ့

6
လူမ ျိုးတျိုးသတ်ဖြတ်မှုဖြစ်မှုက တာျိုးဆျိုးကာကွယ်ဖြင်ျိုးနင
ှ ့်် ဖြစ်ဒဏ်က ြစစဖြင်ျိုးဆင်ရာ ကွနဗ
် င်ျိုးရှငျိုး်

13
 ကသမ္ ဒျားယ ျားနုင်ငတမ
ုို့ ှ အတတ်ဆုျားဖြစ်ရ ်မ ျားသည် လူမ ြုံျားစုအခ င်ျားခ င်ျားအကက ျား ဖြစ် ွ ျားခဲ့သသ ဋ ကခမ ျား

မဟုတ်သကက င်ျား များသမ င်ျားထုျားဖ ခဲ့သည် (Smeulers and Grünfeld, 2011, p. 161)။ ထသ
ုို့ ကက င်ဲ့ လူဦျားသရအမ ျားအဖ ျား

စနစ်တက သတ်ဖြတ်ရှင်ျားလင်ျားခခဲ့ရသည်ဲ့ ဖြစ်စဉ်မ ျားကုသုျားသ ်ကကည်ဲ့လ င် ဂ နုဆက

ု ်ကွန်ဗင်ျားရှင်ျားမှ ပခြုံငုထ ျားသသ

အစုအြွြို့မ ျားသ မက အဖခ ျားသသ အစုအြွြို့မ ျား၊ ဆက်စ ်အသကက င်ျားအရ မ ျားနှင်ဲ့ အသဖခအသနမ ျားစွ လည်ျား

ါဝင်သနသကက င်ျား ထင်ရှ ျား ါသည်။ အဆု ါ လူမ ြုံျား၊ ဘ သ သရျားဆုင်ရ ကုယ် ုင်လကခဏ မ ျားနှင်ဲ့ မသက်ဆုင်သသ

လူအမ ျားအဖ ျား သတ်ဖြတ်ခခဲ့ရသည်ဲ့ ဖြစ်ရ ်မ ျားတွင် “အစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်ခရမှု” ဟူသည်ဲ့

ရ ဇဝတ်မှုအဖြစ်လည်ျား ဖမင်သတွြို့ရပ ျား ဤစ တမ်ျားတွင် အစုလုက်အပ ြုံလက

ု ် သတ်ဖြတ်ခရမှု၏ သသဘ တရ ျားမ ျားကု

ဆက်လက်တင်ဖ သွ ျား ါမည်။

၁.၂ အစုလိုက်အပပံြုံလိုက်သတ်မြတ်မှုမ ာ်း (Massacre)

အစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုဖြစ်စဉ်မ ျားကု ကမ္ ဲ့သမုင်ျားတစ်သလ က် ကကမ်ြန်မ ျားစွ သတွြို့ရှခဲ့ရပ ျား

အထက်တွင်သြ ်ဖ ခဲ့သည်ဲ့အတုင်ျား ဖမန်မ နုင်ငတွင်လည်ျား အဆု ါသတ်ဖြတ်မှု ဖြစ်စဉ်သ ါင်ျားမ ျားစွ ကု ဖမင်သတွြို့ခဲ့၊

ဖမင်သတွြို့သနကကရဆဖြစ်သည်။ အစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုမှ ရက်စက်ကကမ်ျားကကြုံတ်လှပ ျား

သမုင်ျားတစ်သလ က်တွင်လည်ျား ကကမ်ြန်မ ျားစွ အက်သကက င်ျားထ ် က ျားလွန်ခဲ့ကကသသ ်လည်ျား ယခုထက်တုင်

အစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုအတွက် သျားသန်သ

ို့ တ်မှတ်ထ ျားသသ တရ ျားဝင် အဓ ပ ယ်ြွင်ဲ့ဆခ
ု က် မရှသသျားသည်ကု

သတွြို့ရသည်။ လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်မှု၊ စစ်ရ ဇဝတ်မှုနှင်ဲ့ လူသ ျားမ ြုံျားနွယ်အသ ေါ် က ျားလွန်သသ ရ ဇဝတ်မှုမ ျားအ ျား

ယုတ်မ ရက်စက်သသ ရ ဇဝတ်ဖ စ်မှုမ ျား “Atrocity Crimes” အဖြစ် သတ်မှတ်ကကသည်။ ၎င်ျားတက
ုို့ ု နုင်ငတက အဆင်ဲ့

ရ ဇဝတ်ဖ စ်မှုအဖြစ်လည်ျား သတ်မှတ်ကကပ ျား ထုရ ဇဝတ်မှုမ ျားအတွက် တရ ျားဝင်အဓ ပ ယ်ြွင်ဲ့ဆခ

ု က်မ ျားလည်ျား

သျားသန်ို့တည်ရှသည်။ သရ
ုို့ တွင် အစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုအတွက်မူ နုင်ငတက စ ခ ြုံ ်စ တမ်ျားမ ျားတွင် ဥ သဒအရ

တရ ျားဝင်ြွင်ဲ့ဆုထ ျားသသ အဓ ပ ယ်ြွင်ဲ့ဆုခ က် မရှသသျားသည်ကုသတွြို့ရသည်။ ယခင် ယူဂုစလ ျားဗျားယ ျား

ဖ ည်သထ င်စုဆုင်ရ အဖ ည်ဖ ည်ဆုင်ရ ရ ဇဝတ်ခုရုျား (International Tribunal for the Former Yugoslavia) မှ

စစ်ရ ဇဝတ်သ ျားမ ျားကု တရ ျားစွဆရ

ု တွင် အစုလုက်အပ ြုံ လုက် သတ်ဖြတ်မှုအတွက် တရ ျားဝင်အဓ ပ ယ်ြွင်ဲ့ဆုခ က်

တစ်စုတစ်ရ ကု အသုျားဖ ြုံခဲ့ဖခင်ျားမရှ လူသ ျားမ ြုံျားနွယအ

် သ ေါ် က ျားလွန်သသ ရ ဇဝတ်မှု (Crimes Against Humanity) ၏

အဓ ပ ယ်ြွင်ဲ့ဆုခ က်အသ ေါ်သ အမှဖ ြုံပ ျား ကက ျားနောစစ်သဆျားခဲ့သည် (Dwyer & Ryan, 2012, p. 13)။

14
 အစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုအတွက် တရ ျားဝင် အဓ ပ ယ်ြွင်ဲ့ဆခ
ု က်မရှသသျားသသ ်လည်ျား ည ရှင်မ ျား၊

သုသတသမ ျား၊ အစုျားရမဟုတ်သသ အြွြို့အစည်ျားမ ျားမှ သတ်မှတ်ြွင်ဲ့ဆုသသ အဓ ပ ယ်ြွင်ဲ့ဆခ

ု က်မ ျားရှ ါသည်။

ဂ နုဆက
ု ်ကွန်ဗင်ျားရှင်ျား သရျားဆွရ တွင် အဓက ါဝင်ခဲ့သူ ည ရှင် Jacques Semelin မှ အစုလုက်အပ ြုံလုက်

သတ်ဖြတ်မှုသည် စစ် ွအတွင်ျား ါဝင်တက

ု ်ခုက်ဖခင်ျား မရှသူမ ျားကု ဦျားတည် စ်မှတ်ထ ျားြ က်ဆျားက စုသ ါင်ျား၍တုက်ခုက်သသ

လု ်သဆ င်ခ က်တစ်မ ြုံျားဟု အဓ ပ ယ်ြွင်ဲ့ဆုသည် (Dwyer & Ryan, 2012, p. 13)။

Dawyer and Ryan (2012) မှ အစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုမ ျားသည် လူ ုဂြုံဂ လ်တစ်ဦျားတစ်သယ က် သမ
ုို့ ဟုတ်

အစုအြွြို့တစ်စုမှ အဖခ ျားလူအစုအြွြို့တစ်ခုသည် ၎င်ျားတ၏

ုို့ ရှင်သန်ရ ်တည်သရျားအတွက် ပခမ်ျားသဖခ က်မှုတစ်ခုအဖြစ်

ဖမင်လ သည်ဲ့အခါ သမ
ုို့ ဟုတ် ထုအစုအြွြို့အ ျားလမ်ျားမုျားခ ြုံ ်ကုင်လုဖခင်ျား သမ
ုို့ ဟုတ် လက်တို့ဖု န်လုဖခင်ျား၊

သုတ်သင်ရှင်ျားလင်ျားလုဖခင်ျားနှင်ဲ့ လက်သအ က်ခအဖြစ်သွတ်သွင်ျားလုသည်ဲ့ ဆနဒရှလ သည်ဲ့အခါ အစုလုက်အပ ြုံလုက်

သတ်ဖြတ်ဖခင်ျားကု က ျားလွန်သည်ဟုသထ က်ဖ သည်။ ဆက်လက်၍ လက်ရှဖြစ်သ ေါ်သနသသ နုင်ငသရျားအခင်ျားအက င်ျားကု

သဖ င်ျားလည်ျား စ်လုဖခင်ျား၊ က ဆင်ျားသနသသ ဂုဏ်သကခ အ ျား ဖ န်လည်အြက်ဆယ်လုဖခင်ျားအစရှသည်ဲ့

ရည်ရယ်ခ က်တို့အ
ု တွက်လည်ျား အစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုကုက ျားလွန်တတ်ကကသည်ဟု သြ ဖ် ထ ျားသည်။ ထုို့ဖ င်

က ျားလွန်သူမ ျားအ ျား ဆက်လက်သလဲ့လ ကကည်ဲ့လ င် လူမ ်ုျားတျားု သတ်ဖြတ်မှုကု နုင်ငအစုျားရမှ အထက်မှသအ က်သုို့

စျားဆင်ျားသသ အမန်အ
ို့ ရ က ျားလွန်တတ်ကကသသ ်လည်ျား အစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုမ ျားမှ မူ အမန်အ
ို့ ရ

အထက်မှသအ က်သုို့ စျားဆင်ျားသသ သစခုင်ျားမှုမ ျားဖြစ်နုင်သကဲ့သုို့ သအ က်သဖခမှ စတင် က ျားလွန်သည်ဲ့ ုစမ ျားလည်ျားရှ ါသည်။

အသသျားစတ်ရှင်ျားဖ ရလ င် နုင်ငအစုျားရမှ မူဝါဒခ မှတ်၍ အမန်သ

ို့ ျားသဆ င်ရက်ဖခင်ျားသကက င်ဲ့ သသ ်လည်ျားသက င်ျား၊ အစုျားရမှ

အဆု ါသတ်ဖြတ်မှု က ျားလွန်သနသူမ ျားအသ ေါ် ထန်ျားခ ြုံ ်ဖခင်ျားတစ်စုတစ်ရ ကင်ျားမဲ့ဖခင်ျားတုို့သကက င်ဲ့ သသ ်လည်ျားသက င်ျား

အစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုကု က ျားလွန်ဖခင်ျားဖြစ်သ ေါ်သလဲ့ရှသည်။ ထဖုို့ င် သ က်က ျားတုက်ခုက်မှုမ ျားနှငဲ့်

သတွြို့ကကြုံရသညဲ့်အခါ ုန်ကန်တက
ု ်ခုက်သသ အြွြို့မ ျားအ ျား အင်အ ျားခ နသ
ို့ ွ ျားသစရန် အရ ်သ ျား ဖ ည်သူလူထုအသ ေါ်

စ်မှတ်ထ ျားက အစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုကုက ျားလွန်သလဲ့ရှသည် (Valentino, 2004, p. 196)။

အစုလုက်အပ ြုံလုက် လုက်သတ်ဖြတ်ဖခင်ျား ုစတစ်မ ြုံျားကု Mass Killing အဖြစ်လည်ျားသတွြို့ရ ါသည်။ Massacre နှင်ဲ့

Mass Killing တုို့အကက ျားတွင် သသဘ တရ ျားအ ျားဖြင်ဲ့ တူညမှုမ ျားစွ ရှသည်ကု သတွြို့ရသသ ်လည်ျား

ကွဖ ျားဖခ ျားနောျားခ က်အခ ြုံြို့ရှသနသည်ကု အခ ြုံြို့သသ ည ရှင်မ ျားမှ သထ က်ဖ ကကသည်။ သုသတသ Valentino (2004) မှ

Mass Killing ၏ အဓ ပ ယ်ြွင်ဲ့ဆုခ က်အ ျား စစ် ွတွင်ျား ါဝင် တ်သက်မှုမရှသသ လူ ုဂြုံဂ လ်အသဖမ က်အမ ျားကု

ရည်ရယ်ခ က်ရှရှသတ်ဖြတ် စ်ဖခင်ျားဟု ရုျားရှင်ျားစွ အဓ ပ ယ်ြွင်ဲ့ဆုသည်။ ဤရုျားရှင်ျားသသ အဓ ပ ယ်ြွင်ဲ့ဆုခ က်တွင်

15
သုျားသ ်ြွယ်အခ က်မ ျား ါဝင်သနသည်မှ သတဖ ြုံြွယ်ဖြစ်သည်။ ထမအခ က်မှ mass killing ဖြစ်သ ေါ်သစရန်

ရည်ရယ်ခ က်ရှရှ တုက်ခုက်သတ်ဖြတ်ဖခင်ျားကုလအ

ု ်ပ ျား ဤအခ က်သည် သဘ ဝသဘျားအနတရ ယ်မ ျား၊

က ်သရ ဂါမ ျားသကက င်ဲ့ဖြစ် ွ ျားသသ သသဆုျားမှုတန

ုို့ ှင်ဲ့ကွ ဖခ ျားသည်။ ထဖုို့ င် ဤအဓ ပ ယ်ြွင်ဲ့ဆခ
ု က်တွင် ါဝင်သသ

သတ်ဖြတ်ဖခင်ျားဟူသည် ကွ ်မ က်ဖခင်ျား၊ ဂတ်စ်သငွြို့လတ် သတ်ဖြတ်ဖခင်ျား၊ ဗုျားခွသတ်ဖြတ်ဖခင်ျားအစရှသည်ဲ့

တုက်ရုက်သတ်ဖြတ်ဖခင်ျားနည်ျားလမ်ျားမ ျား (Direct Killing Methods) ကု သ ညန်ျားဆုဖခင်ျားမဟုတ်

အသက်ရှင်ရ ်တည်သရျားအတွက် လုအ ်သည်ဲ့အသဖခခ စစည်ျားမ ျားကု ဖြတ်သတ က် စ်ဖခင်ျား၊

ြ က်ဆျားဖခင်ျားတသ
ုို့ ကက င်ဲ့ဖြစ်ရသည်ဲ့ ငတ်မွတ်ဖခင်ျား၊ သရ ဂါသဝဒနောခစ ျားရဖခင်ျားမှတစ်ဆင်ဲ့ သသဆုျားဖခင်ျားကု လည်ျား

သွယဝ
် ုက်သတ်ဖြတ်ဖခင်ျားနည်ျားလမ်ျား (Indirect Killing Methods) ကု ါ ညန်ျားဆု ါသည် (Valentino, 2004, p. 10)။

ည ရှင်မ ျားက သထ က်ဖ ကကသသ Massacre နှင်ဲ့ Mass Killing အကက ျားရှသနသည်ဲ့ ကွ ဖခ ျားခ က်အခ ြုံြို့ကု

ဆက်လက်ရှင်ျားလင်ျားရလ င် Mass Killing တ၏

ုို့ သသဘ သဘ ဝသည် အခ န်က လအ ျားဖြင်ဲ့ သသ ်လည်ျားသက င်ျား၊

နယ်နမတ်အ ျားဖြင်ဲ့ သသ ်လည်ျားသက င်ျား အကန်ို့အသတ်မရှ ကက ရှည်သသ အခ န်က လအတွင်ျားဖြစ်သ ေါ်တတ်ပ ျား

သသဆုျားသူဦျားသရမှ လည်ျား Massacre တစ်ခုတွင် သသဆုျားသူဦျားသရထက်မ ျားဖ ျားလှသည်။ တစ်ြက်တွင်မူ Massacre တွင်

ကန်သ
ို့ တ်ထ ျားသသ နယ်နမတ်နှင်ဲ့ အခ န်အတုင်ျားအတ ရှသနသည်ဟု သထ က်ဖ သည်။ လူအသဖမ က်အမ ျားအ ျား

ရက်သတတ တ်၊ လ၊ နှစ်မ ျားစွ အတွင်ျား သတ်ဖြတ်ခဲ့သသ ဖြစ်စဉ်မ ျား (ဥ မ အ ျားဖြင်ဲ့ အင်ဒုနျားရှ ျားနုင်ငတွင် ၁၉၆၅ ခုနှစ်၌

ဆူဟ တု အ ဏ ရစဉ်က လအတွင်ျား ဖြစ် ွ ျားခဲ့သသ သတ်ဖြတ်မှုမ ျား) ကု mass killing ဟုသတ်မှတ်သည်။ သုို့သသ ် ထု

က လရှည်တစ်သလ က်တွင် massacre ဖြစ်စဉ်သ ါင်ျားမ ျားစွ ဖြစ်သ ေါ်နုင်သည်ကု မသမဲ့မသလ ဲ့ သတဖ ြုံသင်ဲ့သည်။

ထသ
ုို့ ကက င်ဲ့ Mass Killing တစ်ခုဖြစ်သ ေါ်သစရန်အတွက် Massacre တစ်ခုဖြစ်သ ေါ်ရန်လုအ ်သည်ဟု Dwyer and Ryan

(2012) မှသုျားသ ်သည်။ ထဖုို့ င် ၎င်ျားတသ

ုို့ ည် သဝဟင်ဗုျားကကတက
ု ်ခုက်ဖခင်ျားကု Mass Killing ဟုသ ရှုဖမင်ပ ျား အသကက င်ျားရင်ျားမှ

စ်မှတ်နှင်ဲ့ သဝျားကွ သသ သနရ မှ တုက်ခုက်ဖခင်ျားသကက င်ဲ့ဖြစ်သည်။ ဆန်က

ို့ င်ဘက်အသနဖြင်ဲ့ massacre တွင်မူ

က ျားလွန်သူသည် သတ်ဖြတ်မှုဖြစ် ွ ျားရ သနရ တွင် သရ က်ရှက ထုသတ်ဖြတ်မှုတွင် ကုယ်တုင် ါဝင်၍

တုက်ရုက်က ျားလွန်ရမည်ဖြစ်သည် (Dwyer and Ryan, 2012, p. 17)။ ထသ

ုို့ ကက င်ဲ့ သဝဟင်မှဗုျားကကတက
ု ်ခုက်မှုကု mass

killing ဟုသ ယူဆပ ျား ဤအဆုဖ ြုံခ က်အသ ေါ် ည ရှင်မ ျားအကက ျား သသဘ ထ ျားကွလွမှုမ ျားစွ ရှကကသည်။ သသ
ုို့ သ ်

ဤအဆုဖ ြုံခ က်သည် Valentino (2004) မှ Mass Killing အတွက် ြွင်ဲ့ဆုသသ အဓ ပ ယ်ြွင်ဲ့ဆခ
ု က် ါ

သသဘ တရ ျားဖြစ်သည်ဲ့ Mass Killing ဖြစ်စဉ်တွင် တုက်ရုက်သတ်ဖြတ်သသ နည်ျားလမ်ျား (Direct Killing Method) သ မက

သွယဝ
် ုက်သတ်ဖြတ်သသ နည်ျားလမ်ျား (Indirect Killing Method) ါ ါဝင်သည်ဟူသသ အဆုနှင်ဲ့ ကုက်ညမှုရှသည်ကု

16
 သုျားသ ်သတွြို့ရှရသည်။ ထဖုို့ င် Valentino (2004) မှ Mass Killing ဟု သတ်မှတ်ရန်အတွက်မူ အခ န်က လ ငါျားနှစ်နှင်ဲ့

ငါျားနှစ်ထက်နည်ျားသသ နှစ်မ ျားအတွင်ျား အနည်ျားဆုျား ရည်ရယ်ခ က်ရှရှတုက်ခုက်မှုသကက င်ဲ့ သသဆုျားသသ လူဦျားသရ

ငါျားသထ င်ဦျားခန်ို့ လုအ ်သည်ဟုလည်ျား ဆုထ ျား ါသည်။ The Guatemala Human Rights Commission in the United

States ၏အဆုအရ Massacre တစ်ခုတွင်မူ သတ်ဖြတ်ခရသည်ဲ့ လူဦျားသရမှ အနည်ျားဆုျား ၃ ဦျား ရှမှသ Massacre

ဟုသတ်မှတ်သည်။7

၁.၃ စစ်ရာဇဝတ်မှုမ ာ်း

လူသ ျားနှင်ဲ့ စစ် ွဟူသည် ခွဖခ ျားထ ျားရန်မဖြစ်နုင်ဟု ဆုရသလ က်သအ င် င် လူူ့သမုင်ျားတစ်သလ က်နှင်ဲ့

သမုင်ျားမတုင်မသခတ်က လမ ျားတွင် စစ် ွသ ါင်ျားမ ျားစွ မသရမတွက်နုင်သအ င် ဖြစ်သ ေါ်ခဲ့ ါသည်။ စစ်၏သဘ ဝအရ

အကကမ်ျားြက်မှုကုသဆ င်ကကဉ်ျားပ ျား နုင်ထက်စျားနင်ျားက င်ဲ့မှုမ ျား၊ မဆင်မဖခင် မခွမဖခ ျား ြ က်ဆျားတုက်ခုက်ဖခင်ျားမ ျား၊

ကကမ်ျားတမ်ျားဆုျားရ ျားလှသည်ဲ့ လူဂုဏ်သကခ ကု ညြုံျားနွမ်ျားသစသည်ဲ့လု ်ရ ်မ ျားကု သမုင်ျားတစ်သလ က် စစ် ွမ ျားအတွင်ျား

နောက ည်ျားြွယ် မ က်ဖမင်သတွြို့ရှခဲ့ကကရပ ျား ဖြစ် ါသည်။ ထသ

ုို့ ကက င်ဲ့ စစ် ွအတွင်ျားက ျားလွန်သသ စစ်ရ ဇဝတ်မှုမ ျားကု

နုင်ငတက ရ ဇဝတ်မှုတစ်ခုအဖြစ် သတ်မှတ်ထ ျားရှပ ျား ဤစစ်ရ ဇဝတ်မှုမ ျား၏ သသဘ သဘ ဝကု

ရှင်ျားလင်ျားစွ သရှနောျားလည်ရန် လုအ ် ါသည်။ Smeulers and Grünfeld (2011) မှ စစ်ရ ဇဝတ်မှုဟူသည် စစ် ွ၏

စည်ျားမ ဉ်ျားစည်ျားကမ်ျားမ ျားကု ဖ င်ျားထန်စွ သြ က်ြ က်ဖခင်ျားဟု အဓ ပ ယ်ြွင်ဲ့ဆု ါသည်။ စစ် ွဆုင်ရ

စည်ျားမ ဉ်ျားစည်ျားကမ်ျားဟူသည် သယဘုယ အ ျားဖြင်ဲ့ နုင်ငတက လူသ ျားခ င်ျားစ နောသထ က်ထ ျားမှုဆုင်ရ ဥ သဒကု

ရည်ညန်ျားဖခင်ျားဖြစ်ပ ျား အဆု ါဥ သဒသည် သည်ဟဂ်သသဘ တူစ ခ ြုံ ်မ ျား (၁၈၉၉ ခုနှစ်နှင်ဲ့ ၁၉၀၇ ခုနှစ်)၊

ဂ နဗ သသဘ တူစ ခ ြုံ ်မ ျား (၁၉၄၉ ခုနှစ်) နှင်ဲ့ ၎င်ျားတ၏

ုို့ သနောက်ဆက်တစ
ွ ခ ြုံ ် ၃ ခု (၁၉၇၇ ခုနှစ်နှင်ဲ့ ၂၀၀၅ ခုနှစ်)၊

စစ်မက်ဆုင်ရ ဓသလဲ့ထုျားတမ်ျားဥ သဒမ ျား ါ စည်ျားမ ဉ်ျားစည်ျားကမ်ျားမ ျားကု ရည်ညန်ျားဖခင်ျားဖြစ် ါသည်။

စစ်ရ ဇဝတ်မှုမ ျားကု နုင်ငတက လက်နက်ကုင် တုက် ွမ ျားတွင်သ မက နုင်ငတက မဟုတ်သသ

ဖ ည်တွင်ျားလက်နက်ကုင်တက
ု ် ွမ ျားတွင် ါ က ျားလွန်ကကသည် (Cassese, 2003, p. 63)။ အစဉ်အလ အ ျားဖြင်ဲ့

စစ်ရ ဇဝတ်မှုမ ျားကု နုင်ငတက လက်နက်ကုင် တုက် ွမ ျားတွင်သ ထည်ဲ့သွင်ျားသလဲ့ရှကကသည် (Cassese, 2003, p.47)။

သသ
ုို့ သ ်လည်ျား ရဝမ်ဒါနှင်ဲ့ ယူဂုစလ ျားဗျားယ ျားနုင်ငတို့ုအတွက် နုင်ငတက ရ ဇဝတ်ခုရုျားမ ျား သ ေါ်သ ါက်လ ပ ျားသည်ဲ့

7
Guatemala Human Rights Commission, 1989

17
 သနောက်တွင် နုင်ငတက လူ သ ျားခ င်ျားစ နောသထ က်ထ ျားမှုဥ သဒသည် နုင်ငတက လက်နက်ကုင် တုက် ွမ ျားသ မက

နုင်ငတက မဟုတ်သသ လက်နက်ကုင်တက

ု ် ွမ ျား (ဖ ည်တွင်ျားစစ်မ ျား) အတွက် ါ အက ြုံျားဝင်သင်ဲ့သကက င်ျားကု

လက်ခလ ကကသည် (Crawford, 2007)။ နုင်ငတက ဆုင်ရ လက်နက်ကုင် တုက် ွမ ျားမဟုတ်သသ ဖ ည်တွင်ျားစစ် ွမ ျားရှ

စစ်ရ ဇဝတ်မှုမ ျားကု ၁၉၄၉ ဂ နဗ ကွန်ဗင်ျားရှင်ျား ၄ ခု၏ အ ုဒ်ခွ (၃) တွင် သအ က် ါအတုင်ျားတူညစွ သြ ်ဖ ထ ျား ါသည်။

(က) စစ်ဆင်နရ်းနဆာင်ရွက်နနမခင််းမေုတ်သည့်် တပ်ြွွဲ့ဝင်မ ာ်းအပါအဝင် အရပ်သာ်းမ ာ်းသည် တိုက်ပွမပင်ပတွင်

ြ ာ်းနောမခင််း၊ ထိခိုက်ေဏ်ရာရမခင််း၊ ြမ််းဆီ်းခ ြုံပ်နနှောင်ခံရမခင််းနှင့်် အမခာ်းအနမခအနနမ ာ်းန ကာင့်် လှက နနသည်ကို

နတွွဲ့ရှိပါက လူမ ြုံိ ်း၊ အသာ်းအနရာင်၊ ာသာ၊ ကို်းကွယ် ယံု ကည်မှု၊ နယာက် ာ်း၊ မိန််းမ၊ ဆင််းရခ မ််းသာနှင့််

အမခာ်းနသာခွမခာ်းဆက်ဆံမခင််းမ ာ်းမမပြုံ လူသာ်းခ င််းစာနောနထာက်ထာ်းစွာမြင့်် မပြုံစုကုသနပ်းရမည်။

နအာက်ပါမပြုံလုပ်မှုမ ာ်းအာ်း မည်သည့််နနရာ မည်သည့််အခ န

ိ ်တွင်မြစ်နစ အထက်ပါပုဂ္ိြုံလမ
် ာ်းအနပေါ်မပြုံလုပ်မခင််းကို

တာ်းမမစ်ထာ်းပါသည်-

(၁) အ ကမ််းြက်မ ာ်းမပြုံလပ

ု ်မခင််း၊ အထူ်းသမြင့်် လူမ ာ်းကို အစုလိုက်အပပံြုံလိုက် သတ်မြတ်မခင််း၊

ခနဓောကိုယ်အစိတ်အပိုင််းမ ာ်းကို မြတ်နတာက်မခင််း၊ တမင်သက်သက်ရက်စက်နသာ မပြုံမူဆက်ဆံမခင််းမ ာ်းနှင့််

နှိပ်စက်ညှင််းပန််းမခင််း၊

(၂) ဓာ်းစာခံအမြစ်ြမ််းဆီ်းနခေါ်နဆာင်မခင််း

(၃) လူူ့ဂုဏ်သိကခာ ညှိြုံ်းနွမ််းနသ်းသိမ်နစသည့်် လုပ်ရပ်မ ာ်းမပြုံမူမခင််း၊ အထူ်းသမြင့််လူတစ်ဦ်း၏

ဂုဏ်သိကခာကိုထိခိုက်နစပပီ်း အရှက်ရနစသည့်် လုပ်ရပ်မ ာ်းမူဆက်ဆံမခင််းမ ာ်း

(၄) အရပ်သာ်းမပည်သူမ ာ်းမှ အမငင််းပွာ်းမှုမ ာ်းမရှိ လိုက်နောက င့််သံု်းနနသည့်် တရာ်းစီရင်နရ်း အာမခံခ က်ရှိနသာ

ပံုမှန်တရာ်းရံု်းမ ာ်းတွင် စစ်နဆ်းစီရင်မခင််းလည််းမရှိ၊ သိသာထင်ရှာ်းနသာမပစ်ေဏ်ခ မှတ်ရန် လံုနလာက်နသာ

အန ကာင််းမပခ က်လည််းမရှိ မပစ်ေဏ်ခ မှတ်မခင််းမ ာ်း။

(ခ) ထိခိုက်ေဏ်ရာရ၊ နောမက န််းစစ်သည်မ ာ်းနှင့်် သန ဘာပ က်၍ ပင်လယ်တွင်နမ ာပါနနသူမ ာ်းအာ်း

ရှာနြွကယ်ဆယ်နရ်းမ ာ်းမပြုံလုပ်ရန်အတွက် အမပည်မပည်ဆိုင်ရာ ကက်နမခနီအြွွဲ့ကကီ်းက့်သို လူသာ်းခ င််း

စာနောနထာက်ထာ်းသည့်် အြွွဲ့အစည််းမ ာ်းမှ ပဋိပကခမြစ်ပွာ်းနနနသာနိုင်ငံမ ာ်းသို သွာ်းနရာက်ကာ မပြုံစုကုသမှုမ ာ်း

နဆာင်ရွက်နပ်းနိုင်သည်။8

8
Geneva Conventions

18
 ထအ
ုို့ ဖ င် ၁၉၇၇ ခုနှစ်တွင် ဖ ဌ န်ျားသသ အ ုဒ်ခွသ ါင်ျား ၂၈ ုဒ် ါဝင်သည်ဲ့ သနောက်ဆက်တွ ရုတုသက (၂) တွင်မူ

ု ် ွမ ျားရှ စစ်ရ ဇဝတ်မှုမ ျားကု ုမုအတွင်ျားက က သြ ဖ် ထ ျားသည်။ 9

နုင်ငတက မဟုတ်သသ လက်နက်ကုင်တက

စစ်ရ ဇဝတ်မှုမ ျားအ ျား က ျားလွန်ခရသူအသ ေါ်မူတည်က အု ်စုခွဖခ ျားနုင်သည်။

(၁) စစ်ပွအတွင််း ပါဝင်မခင််းမရှိသူ (သိုမေုတ်) ဆက်လက်ပါဝင်မခင််းမရှိနတာ့်သူမ ာ်းအနပေါ်က ်းလွန်နသာ

ရာဇဝတ်မှုမ ာ်း

အထူျားသဖြင်ဲ့စစ်သုို့ န်ျားမ ျား၊ အမ ြုံျားသများနှင်ဲ့ ကသလျားသူငယ်မ ျား ါဝင်သည်ဲ့ အရ ်သ ျားဖ ည်သူမ ျားအသ ေါ်

က ျားလွန်သသ ရ ဇဝတ်မှုမ ျားသည် ဤအု ်စုအတွင်ျား က သရ က်သလဲ့ရှကကသည်။ အရ ်သ ျားဖ ည်သူမ ျားအ ျား သတ်ဖြတ်ဖခင်ျား၊

ရက်စက်ကကမ်ျားကကြုံတစ
် ွ ဆက်ဆဖခင်ျား၊ စစ်သုို့ န်ျားမ ျားနှင်ဲ့ အရ ်သ ျားမ ျားအ ျား ဇဝသဗဒဆုင်ရ စမ်ျားသ ်မှုမ ျား သဆ င်ရက်ဖခင်ျား၊

အရ ်သ ျား ုင် အသဆ က်အဦျားမ ျားအ ျား ြ က်ဆျား စ်ဖခင်ျား၊ စစ်သရျားရည်ရယ်ခ က်အရ အသုျားခ ဖခင်ျားတုို့သည်

ဤရ ဇဝတ်မှုအတွင်ျား အက ြုံျားဝင်ကကသည်။ ထအ
ုို့ ဖ င် အရ ်သ ျားဖ ည်သူမ ျားအ ျား အစ ငတ်မွတ်သစဖခင်ျား၊

အသက်ရှင်ရ ်တည်သရျားအတွက် မရှမဖြစ်လုအ ်သသ အရ မ ျားကု မရရှသစရန် တ် င်ထ ျားဖခင်ျား အစရှသည်တို့က

ု ု လည်ျား

စစ်ရ ဇဝတ်မှုအဖြစ် သတ်မှတ်နုင်သည် (Bonik, 2022, p.4 )။

(၂) တာ်းမမစ်ထာ်းသည့်် စစ်နရ်းနည််းနောမ ာ်းကိုအသံု်းခ မခင််းမြင့်် ရန်သူူ့စစ်သည်မ ာ်းနှင့်် အရပ်သာ်းမပည်သူတိုအနပေါ်

က ်းလွန်နသာရာဇဝတ်မှုမ ာ်း

က ျားလွန်ခရသူတို့ုအသ ေါ် အဆ ်နှင်ဲ့ အဆ ်ရှလက်နက်မ ျားကု အသုျားခ က မလုအ ် အဖ င်ျားအထန်

နောက င်မှုကုခစ ျားရသစဖခင်ျား၊ ဓ တုလက်နက်မ ျား၊ ဇဝလက်နက်မ ျား အသုျားခ ဖြန်က

ို့ က်ဖခင်ျားတုို့ ါဝင်သည်။

ဖမင်သ ရန်မလွယ်ကူသသ လူသတ်မုင်ျားမ ျား၊ ဆင်ဲ့ကွသ ါက်ကွနုင်သည်ဲ့ cluster bomb မ ျား အစရှသည်ဲ့

သ ါက်ကွအ ျားဖ င်ျားထန်လှပ ျား မခွဖခ ျားဘ က်စျားထခုက်သစသသ သမ ရုျားက လက်နက်မ ျားအ ျား (အကန်ို့အသတ်ဖြင်ဲ့ င်)

အသုျားဖ ြုံ ါက စစ်ရ ဇဝတ်မှုသဖမ က်သည်ဟု ဆုရမည်။ ဤတွင် အရ ်သ ျားဖ ည်သူနှင်ဲ့ အရ ်သ ျား ုင် စစည်ျားမ ျားကု ါ

ထခုက်သစနုင်သသ မခွဖခ ျား တုက်ခုက်ဖခင်ျားမ ျား၊ စစ်ဘက်အသဆ က်အဦျားမ ျားနှင်ဲ့ လက်နက်ကရယ မ ျားကု

ဦျားတည်တက
ု ်ခုက်ရ တွင် ထုတုက်ခုက်မှုသည် အရ ်သ ျားအမ ျားအဖ ျားကု သသဆုျားသစနုင်က အရ ်သ ျား ုင်

9
Protocol Additional to the Geneva Conventions of 12 August 1949, and relating to the Protection of Victims of Non-
International Armed Conflicts (Protocol II), 8 June 1977.

19
 အုျားအမ်အသဆ က်အဦျားတက
ုို့ ုလည်ျား မ ျားစွ က်ဆျားဆုျားရှုျားသစနုင်မည်ကု သရှထ ျားလ က် ထုတုက်ခုက်မှုကုဆင်န ါက

စစ်ရ ဇဝတ်မှုသဖမ က်သည်ဟု ဆုနုင်သည် (Bonik, 2022, p. 5)။

(၃) နိုင်ငံတကာဥပနေအရ အကာအကွယ်နပ်းထာ်းသည့်် လူပုဂ္ိြုံလ်မ ာ်း၊ အြွွဲ့အစည််းမ ာ်း၊ အရာဝတထြုံပစစည််းမ ာ်း

အနပေါ်တိုက်ခိုက်က ်းလွန်သည့်် စစ်ရာဇဝတ်မှုမ ာ်း

ဤအမ ြုံျားအစ ျားတွင် ကကက်သဖခန၊ လဖခမ်ျားသကွျားနအစရှသည်ဲ့ လူသ ျားခ င်ျားစ နောသထ က်ထ ျားမှုဆုင်ရ

အြွြို့အစည်ျားမ ျား၊ ကုလသမဂဂ ပငမ်ျားခ မ်ျားသရျားထန်ျားသမ်ျားမှုတ ်ြွြို့မ ျား၊ ကယ်ဆယ်သရျားဆုင်ရ လူ ုဂြုံဂ လ်မ ျား၊ ယ ဉ်မ ျား၊

စစည်ျားမ ျား၊ သဆျားတ ်ြွြို့မ ျားအ ျား စ်မှတ်ထ ျားတုက်ခုက်ဖခင်ျားအစရှသည်ဲ့ ရ ဇဝတ်မှုမ ျားလည်ျား ါဝင်သည် (Bonik, 2022,

p.5)။

အထက်သြ ်ဖ ါ ဖ ဌ န်ျားခ က်မ ျားသည် လူတစ်ဦျားတစ်သယ က်၊ အစုအြွြို့ တစ်ြွြို့အတွက်သ

ရည်ညန်ျားဖ ဌ န်ျားထ ျားဖခင်ျားမဟုတ် စစ် ွအတွင်ျား ါဝင်တုက်ခုက်သနသူတုင်ျား သလျားစ ျားလုက်နောရမည်ဲ့ ဖ ဌ န်ျားခ က်မ ျား

ဖြစ် ါသည်။ လက်ရှဖမန်မ နုင်င၏ အခင်ျားအက င်ျားတွင်လည်ျား ဖမန်မ စစ်တ ်သ မက တုင်ျားရင်ျားသ ျားလက်နက်ကုင်

အြွြို့အစည်ျား Ethnic Armed Organizations မ ျား၊ ဖ ည်သူူ့က ကွယသ

် ရျားတ ်ြွြို့ People’s Defense Forces မ ျားမှလည်ျား

အထက် ါဖ ဌ န်ျားခ က်မ ျားကု သလျားစ ျားရမည်ဖြစ်ပ ျား သြ ်ဖ ါရ ဇဝတ်မှုမ ျားကု က ျားလွန်မှုမရှသစရန်မှ အထူျား

အသရျားကကျားလှ ါသည်။

၁.၄ လူသာ်းမ ြုံိ ်းနွယ်အနပေါ် က ်းလွန်နသာ ရာဇဝတ်မှုမ ာ်း

ကမ္ စစ်ကကျားနှစ်ခုအပ ျားတွင် စစ် ွအတွင်ျားဖြစ် က်ခဲ့သသ အတတ်ဆုျားဖြစ်ရ ်တသ

ုို့ ကက င်ဲ့ “လူသ ျားမ ြုံျားနွယအ
် သ ေါ်

က ျားလွန်သသ ရ ဇဝတ်မှုမ ျား” ဟူသည်ဲ့ စက ျားလုျားအ ျား တွင်က ယ်စွ အသုျားခ လ ကကသည်။ နူရင်ဘတ် ဋည ဉ်တွင်

လူသ ျားမ ြုံျားနွယအ

် သ ေါ်က ျားလွန်သသ ရ ဇဝတ်မှုမ ျားနှင်ဲ့ ၎င်ျား၏အဓ ပ ယ်ြွင်ဲ့ဆခ
ု က် ကုထည်ဲ့သွင်ျားခဲ့သည်။

သနောက် ုင်ျားတွင်လည်ျား လူသ ျားမ ြုံျားနွယအ

် သ ေါ်က ျားလွန်သသ ရ ဇဝတ်မှုမ ျားအ ျား ယခင် ယူဂုစလ ျားဗျားယ ျား

ဖ ည်သထ င်စုဆုင်ရ အဖ ည်ဖ ည်ဆုင်ရ ရ ဇဝတ်မှုခုရုျားဥ သဒ၊ ရဝမ်ဒါနုင်ငဆုင်ရ အဖ ည်ဖ ည်ဆုင်ရ

ရ ဇဝတ်မှုခုရုျားဥ သဒ၊ အဖ ည်ဖ ည်ဆုင်ရ ရ ဇဝတ်တရ ျားရျားု - သရ မခုရုျားဥ သဒတတ

ုို့ ွင် ါ ထည်ဲ့သွင်ျားဖ ဌ န်ျားက

အဓ ပ ယ်ြွင်ဲ့ဆုခဲ့ကကသည်။ သုို့သသ ် ြွင်ဲ့ဆခ

ု က်တစ်ခုနှင်ဲ့တစ်ခုမှ ထ ်တူမည ကွ ဖခ ျားမှုမ ျား အနည်ျားငယ်ရှ ါသည်။

အဖ ည်ဖ ည်ဆုင်ရ ရ ဇဝတ်တရ ျားရုျား- သရ မခုရုျားဥ သဒ၏ ဖ ဌ န်ျားခ က် ၇ တွင်သအ က် ါအတုင်ျား အဓ ပ ယ်ြွင်ဲ့ဆု ါသည်။

20
 “၁။ ဤဥပနေ၏ ရည်ရွယ်ခ က်အရ “လူသာ်းမ ြုံိ ်းနွယ် အနပေါ်မပစ်မှုက ်းလွန်မခင််း”

နအာက်ပါလုပ်နဆာင်ခ က်မည်သည်ကိုမဆို မည်သည့််အရပ်သာ်းလူထုနပေါ်တွင်ကိုမဆို က ယ်မပန်စွာ (သို) စနစ်က စွာ

က ်းလွန်မှု၏ တစိတ်တပိုင််းအမြစ်မပြုံလုပ်ရာ၌ တိုက်ခိုက်မှုကို သိလ က်နှင့််နဆာင်ရွက်မခင််းမြစ်၏။

(က) လူသတ်မှု။

(ခ) ကွပ်မ က်မခင််း။

(ဂ) ကျွန်မပြုံမခင််း။

(ဃ) မပည်နှင်မခင််း (သို) လူထုကိုအတင််းအ ကပ်နမပာင််းနရွဲ့နစမခင််း။

(င) အက ဉ််းခ ထာ်းမခင််း (သို) နိုင်ငံတကာဥပနေ၏ အနမခခံစည််းမ ဉ််းမ ာ်းကိုခ ြုံိ ်းနြာက်ကာ လူ၏လွတ်လပ်မှုကို

ဆို်းဝါ်းစွာဆံု်းရံှု်းနစမခင််း။

(စ) ညှင််းပန််းနှိပ်စက်မခင််း။

(ဆ) မုေိန််း၊ လိင်နက ်းကျွန်မပြုံမခင််း၊ အတင််းအ ကပ်မပည့််တန်ဆာလုပ်နစမခင််း၊ အတင််းအ ကပ်ကိုယ်ဝန်ယန

ူ စမခင််း၊

အတင််းအ ကပ်သင််းကွပ်မခင််း (သို) အလာ်းတူဆို်းဝါ်းသည့်် လိင်ဆိုင်ရာအမခာ်းနသာ အ ကမ််းြက်မှုမ ာ်း။

(ဇ) စာပိုေ် ၃ အရ သိသာနသာလူအစုအြွွဲ့ (သို) အစုအနဝ်းအနပေါ်တွင် နိုင်ငံနရ်း၊ လူမ ြုံိ ်း၊ လူမ ြုံိ ်းစု၊ မ ြုံိ ်းနွယစ
် ု၊

ာသာဝင်လူစု၊ က ာ်း/ မမြစ်တည်မှုနပေါ်တွင် အနမခမပြုံနသာနှိပ်ကွပ်မှု။ (သို) အမခာ်းနသာ

အန ကာင််းမခင််းရာမ ာ်းရှိရာတွင် ဤတရာ်းရံု်း၏ စီရင်ပိုင်ခွင့််တွင်ပါဝင်နသာ မည်သည့််မပစ်မှုနှင့််မဆို

ဆက်စပ်၍မြစ်နစ၊ ဤစာပိုေ်တွင်ညန်မပနသာ မည်သည့််လုပ်ငန််းနှင့််မဆို ဆက်စပ်၍မြစ်နစ၊ နိုင်ငံတကာဥပနေတွင်

ခွင့််မမပြုံနိုင်ေု တစ့်ကမဘာလံု်းကအသိအမှတ်မပြုံနသာ အန ကာင််းအရာမ ာ်း။

(ဈ) အဓမမမပြုံလုပ်မှုန ကာင့်် အစနပ ာက်သွာ်းသူမ ာ်း။

(ည) အသာ်းအနရာင် ခွမခာ်းဆက်ဆံမခင််းမပစ်မှု။

(တ) လူ၏ကိုယ်ခနဓော၊ စိတ်ဓာတ်၊ ရုပ်ခနဓောက န််းမာသန်စွမ််းမခင််းအနပေါ်တွင် ဆို်းဝါ်းစွာဥပါေ်မြစ်မခင််း၊

ကကီ်းစွာေုကခခံစာ်းရမခင််းမ ာ်းမြစ်နစရန် တမင်တကာမပြုံလုပ်သည့်် အမခာ်းနသာလူမဆန်သည့််မပစ်မှုမ ာ်း။

၂။ စာပိုေ် - ၁ ၏ ရည်ရွယ်ခ က်အရ၊

21
 “မည်သည့််အရပ်သာ်းလူထုအနပေါ်မဆို တိုက်ခိုက်မခင််း” ဆိုသည်မှာ စာပိုေ် - ၁ တွင်နြာ်မပသည့််မပစ်မှုကို အစို်းရ (သို)

အြွွဲ့အစည််းတစ်ခုခု၏ တိုက်ခိုက်မှုမပြုံရန်နပါလစီအရ မည်သည့််အရပ်သာ်းလူထုနပေါ်တွင်မဆို ကကိမ်ြန်မ ာ်းစွာ

က ်းလွန်မခင််းမြစ်သည်။”10

လူသ ျားမ ြုံျားနွယအ

် သ ေါ် က ျားလွန်သသ ရ ဇဝတ်မှုမ ျားသည် အရ ်သ ျားဖ ည်သူလူထုအ ျား က ယ်ဖ န်စ
ို့ ွ သမ
ုို့ ဟုတ်

စနစ်တက တုက်ခုက်မှု၏ တစ်စတ်တစ် ုင်ျားအဖြစ် က ျားလွန်သသ လူသ ျားမဆန်သည်ဲ့ လု ်ရ ်မ ျားဖြစ်သည် (Margaret,

2011 p.3)။ အဆု ါရ ဇဝတ်မှုသည် လူသ ျားတစ်ဦျားတစ်သယ က် သမ

ုို့ ဟုတ် လူသ ျားတအ
ုို့ ျား အရှက်ကွ ၊ အက ြုံျားနည်ျားသစသသ

သမ
ုို့ ဟုတ် လူူ့ဂုဏ်သကခ ကု က ဆင်ျားသစသသ ဖ င်ျားထန်လှသည်ဲ့ တုက်ခုက်မှုမ ျား ါဝင်သည်ဲ့ အလွန်စက်ဆု ်ြွယ်

ဖ စ်မှုမ ျားဖြစ်သည်ဟု Cassese မှရှင်ျားလင်ျားထ ျားသည် (Cassese 2003, p. 64)။

လူသ ျားမ ြုံျားနွယအ

် သ ေါ် က ျားလွန်သသ ရ ဇဝတ်မှုမ ျား၏ သသဘ သဘ ဝကု ရှင်ျားလင်ျားစွ နောျားလည်သစရန်

သရ မခုရုျား၏ ဥ သဒ ါ အဓ ပ ယ်ြွင်ဲ့ဆခ
ု က်ရှ အဓကအခ က်မ ျားကု သလဲ့လ ရန်လုအ ် ါသည်။

(၁) မည်သည့််အရပ်သာ်းလူထုကိုမဆိုတုက
ိ ်ခိုက်မခင််း

က ျားလွန်ခရသူမ ျားသည် အဓကအ ျားဖြင်ဲ့ အရ ်သ ျားလူထုမ ျားဖြစ်သနဖခင်ျားကုဆလ

ု ုပ ျား ဤတွင် မည်သူတို့ုသည်

အရ ်သ ျားဟူသသ စက ျားရ ်သအ က်၌ ါဝင်သည်ကု ည ရှင်မ ျားစွ က စဉ်ျားစ ျားဖငင်ျားခုန်ကကသည်။ “မည်သည်ဲ့”

ဟူသည်ဲ့သဝါဟ ရသည် နုင်ငသတ ်မှ မမနုင်ငသ ျားမ ျားအသ ေါ် က ျားလွန်ဖခင်ျားကု က ကွယသ
် ျားရန်မက ရန်ဘက်နုင်င၏

နုင်ငသ ျားမ ျား အသ ေါ်က ျားလွန်ဖခင်ျားကု ါ က ကွယသ

် ျားသည်ဟု Atadjanov (2022) က သထ က်ဖ သည်။ ဆက်လက်၍

အဆု ါရ ဇဝတ်မှုသည် လူတစ်ဦျားတစ်သယ က်ကု ဦျားတည်တုက်ခုက်ဖခင်ျား မဟုတ်ဘ အရ ်သ ျားလူထုတစ်ရ ်အသ ေါ်

က ျားလွန်သသ ဖ စ်မှုမ ျားဖြစ်သည်ဟု ဆုထ ျားသည်။ “အရ ်သ ျားလူထု” ဟူသည်ဲ့အခ က်နှင်ဲ့ ဆက်စ ်၍ သရ ်ြက်ဆ

Cassese က ထ ်မဖြည်ဲ့စွက်သည်မှ ဋ ကခက လတွင်မူ ဋ ကခအတွင်ျား ါဝင်တက

ု ်ခုက်ဖခင်ျားမရှသူ သမ
ုို့ ဟုတ်

ါဝင်တက
ု ်ခုက်ဖခင်ျားမရှသတ ဲ့သူမ ျား အသ ေါ်က ျားလွန်မှုမ ျားကု ါ လူသ ျားမ ြုံျားနွယအ
် သ ေါ် က ျားလွန်သသ ရ ဇဝတ်မှုမ ျားအဖြစ်

ထည်ဲ့သွင်ျား၍အက အကွယ်သ ျားရမည်ဖြစ်ပ ျား နုင်ငတက ရ ဇဝတ်မှုဥ သဒအရ ရန်သူူ့တ ်သ ျားမ ျားကု လည်ျား

ထည်ဲ့သွင်ျားသင်ဲ့သည်ဟု ဆုထ ျားသည် (Cassese, 2003, p.84)။

(၂) က ယ်မပန်စွာ (သို) စနစ်က စွာက ်းလွန်မခင််း

10
အဖ ည်ဖ ည်ဆုင်ရ ရ ဇဝတ်တရ ျားရုျား - သရ မခရ
ု ုျားဥ သဒ။ ဖ ဌ န်ျားခ က် ၇။

22
 ဤအခ က်သည် စစ်ရ ဇဝတ်မှုတစ်ခုကု သ မန်ရ ဇဝတ်မှုမ ျားနှင်ဲ့ သသ ထင်ရှ ျားစွ ခွဖခ ျားသ ျားလုက်သည်ဲ့

အခ က်ဖြစ် ါသည် (deGuzman, 2011, p. 10)။ ဤအခ က်အ ျား စနစ်တက ခွဖခမ်ျားသုျားသ ်ကကည်ဲ့ ါက “က ယ်ဖ န်စ
ို့ ွ ” နှင်ဲ့

“စနစ်က စွ ” ဟူသသ မတူညသည်ဲ့ စက ျားရ ် နှစ်ရ ်ကု ဖမင်သတွြို့ရမည်ဖြစ် ါသည်။ “က ယ်ဖ န်စ
ို့ ွ ” ဟူသည်ဲ့ စက ျားရ ်သည်

အသရအတွက်စဖ ြုံ (Quantitative) သည်ဲ့ သသဘ တရ ျားတစ်ခုကု ညန်ျားဆုသနသည်။ အဓ ပ ယ်မှ ရ ဇဝတ်မှုတစ်ခုတွင်

“က ယ်ဖ န်စ
ို့ ွ ” ဟူသည်ဲ့ အခ က်ထည်ဲ့သွင်ျားနုင်ရန်မူ ထုရ ဇဝတ်မှုသကက င်ဲ့ ထခုက်နစ်နောရသူမ ျား၊ ဒုကခသည်မ ျား၏

အသရအတွက်ကု ထည်ဲ့သွင်ျားစဉ်ျားစ ျားရမည်ဖြစ်သည်။ က ယ်ဖ န်စ

ို့ ွ တုက်ခုက်ခဲ့သသ ရ ဇဝတ်မှုမ ျားသည်

နယ်သဖမအက ယ်အဝန်ျား မ ဏ အမ ျားအဖ ျားတွင် ဖြစ်သ ေါ်ဖခင်ျားဖြစ်သည်။ ထဖုို့ င် ရ ဇဝတ်မှုတစ်ခုသကက င်ဲ့

လူအသဖမ က်အဖမ ျား ထခုက်နစ်နောရ ါကလည်ျား “က ယ်ဖ န်စ

ို့ ွ ” က ျားလွန်ဖခင်ျားဟူသည်ဲ့ အခ က်ထတွင် ါဝင်သည်။

ထဖုို့ င် “စနစ်က စွ ” က ျားလွန်ဖခင်ျားဟူသည်ဲ့အခ က်သည် အသရအသသွျားစဖ ြုံ (Qualitative) သည်ဲ့ သသဘ တရ ျားကု

ရည်ညန်ျားသနသည်။ ဆုလုသည်မှ ရ ဇဝတ်မှုတစ်ခု က ျားလွန်သူမ ျားသည် မူဝါဒတစ်ခုခု (သမ

ုို့ ဟုတ်)

အစအစဉ်တစ်ရ ်ရ ်အရ က ျားလွန်ခရသူမ ျား (အရ ်သ ျားဖ ည်သူလူထု) အသ ေါ် စနစ်တက စစဉ်ထ ျား၍ က ျားလွန်သသ

ရ ဇဝတ်မှုမ ြုံျားဖြစ်သည် (Atadjanov, 2011)။

(၃) ပငိမ််းခ မ််းစဉ်ကာလနှင့်် ပဋိပကခကာလ

နူရင်ဘတ် ဋည ဉ်တွင် လူသ ျားမ ြုံျားနွယအ

် သ ေါ် က ျားလွန်သည်ဲ့ ရ ဇဝတ်မှုမ ျားသည် စစ် ွနှင်ဲ့ ဆက်စ ်ဖခင်ျား

(connection to war) ဟူသည်ဲ့ အခ က်လုအ ်သည်ဟု ဖ ဌ န်ျားသည်။ ယခင်ယူဂုစလ ျားဗျားယ ျားဖ ည်သထ င်စုဆုင်ရ

အဖ ည်ဖ ည်ဆုင်ရ ရ ဇဝတ်မှုဥ သဒရုျား ICTY မှလည်ျား ဤအခ က်ကု ထ ်မညန်ျားဆုပ ျား ICTY တွင်မူ ဤရ ဇဝတ်မှုအတွက်

နုင်ငတက အဆင်ဲ့စစ် ွမ ျားသ မက ဖ ည်တွင်ျားစစ် ွမ ျားကု ါ ထ ်မထည်ဲ့သွင်ျားလ သည်။ သသ

ုို့ သ ် ၁၉၉၅ ခုနှစ်တွင် ICTY ၏

အယူခဝင် ဆုျားဖြတ်ခ က်အရ လူသ ျားမ ြုံျားနွယအ

် သ ေါ်က ျားလွန်သသ ရ ဇဝတ်မှုမ ျားတွင် မည်သည်ဲ့စစ် ွနှင်ဲ့မှ

ခ တ်ဆက်ရန်မလုအ ်ဟူသည်ဲ့ ဆုျားဖြတ်ခ က်ကု စတင်ထည်ဲ့သွင်ျားလ ခဲ့သည် (deGuzman, 2011, p. 9)။ ထသ

ုို့ ကက င်ဲ့

လက်ရှနုင်ငတက ဥ သဒအရ အထက်သြ ်ဖ ါရ ဇဝတ်မှုမ ျားကု ပငမ်ျားခ မ်ျားစဉ်က လတွင်ျားဖြစ်သစ၊ ဋ ကခက လတွင်ျား

ဖြစ်သစ က ျားလွန် ါက လူသ ျားမ ြုံျားနွယအ

် သ ေါ် က ျားလွန်သသ ရ ဇဝတ်မှုဟု သတ်မှတ်နုင်သည်။

၁.၅ သတိမပြုံြွယ်ကွာမခာ်းခ က်မ ာ်း

စစ်ရ ဇဝတ်မှုမ ျားနှင်ဲ့ လူသ ျားမ ြုံျားနွယအ

် သ ေါ် က ျားလွန်သသ ရ ဇဝတ်မှုမ ျားတွင် က ျားလွန်သသ ဖ စ်မှုမ ျား (ဥ မ -

သတ်ဖြတ်ဖခင်ျား၊ ကျွန်ဖ ြုံဖခင်ျား) သည် တူညကကသသ ်လည်ျား စစ်ရ ဇဝတ်မှုတုင်ျားသည် လူသ ျားမ ြုံျား နွယအ
် သ ေါ် က ျားလွန်သသ

23
 ရ ဇဝတ်မှုမ ျား မဖြစ်နုင် ါ။ စစ်ရ ဇဝတ်မှုတစ်ခုကု လူသ ျားမ ြုံျားနွယအ
် သ ေါ် က ျားလွန်သသ ရ ဇဝတ်မှုတစ်ခုအဖြစ်

သတ်မှတ်ရန် အဓကအခ က် ၂ ခ က်လုအ ်ပ ျား ၎င်ျားတမ

ုို့ ှ (၁) က ယ်မပန်စွာနှင့်် စနစ်က စွာ တိုက်ခိုက်မခင််း (၂)

အရပ်သာ်းလူထုအနပေါ် ဦ်းတည်တိုက်ခိုက်မခင််း တဖုို့ ြစ် ါသည်။ ထသ

ုို့ ကက င်ဲ့ စစ်ရ ဇဝတ်မှုတစ်ခုအ ျား လူသ ျားမ ြုံျားနွယ်အသ ေါ်

က ျားလွန်သသ ရ ဇဝတ်မှုအဖြစ် သတ်မှတ်နုင်ရန်အတွက် အရ ်သ ျားလူထုအမ ျားအဖ ျား ထခုက် က်ဆျားသစရန်အတွက်

က ယ်ဖ န်စ
ို့ ွ နှင်ဲ့ စနစ်က စွ စစဉ်တုက်ခုက်မှုမ ြုံျားဖြစ်ရန် လုအ ် ါသည်။ ဆက်လက်၍ သတဖ ြုံြွယ်အခ က်မှ

စစ်ရ ဇဝတ်မှုတို့ုသည် ဋ ကခနှင်ဲ့ ဆက်စ ်ရန်လုအ ်သသ ်လည်ျား လူသ ျားမ ြုံျားနွယအ
် သ ေါ် က ျားလွန်သသ ရ ဇဝတ်မှုတုို့မှ

ဋ ကခနှင်ဲ့ ဆက်စ ်ရန်မလုအ ် ပငမ်ျားခ မ်ျားသနစဉ်က လတွင်လည်ျား ဖြစ်သ ေါ်နုင် ါသည်။ လူသ ျားမ ြုံျားနွယ်အသ ေါ်

က ျားလွန်သသ ရ ဇဝတ်မှုအမ ျားအဖ ျားကု ဋ ကခက လအတွင်ျားသတွြို့ရှရသသ သကက င်ဲ့ ဤအသဖခအသနတွင်

လူသ ျားမ ြုံျားနွယအ

် သ ေါ် က ျားလွန်သသ ရ ဇဝတ်မှုမ ျားကု စစ်ရ ဇဝတ်မှုဟု တစ်ပ ြုံင်တည်ျား သတ်မှတ်နုင်သည် (Smeulers &

Grünfeld, 2011, p. 46)။

အပိုင််း ၂: အစုလုက
ိ အ
် ပပံြုံလက
ို ် သတ်မြတ်မပ
ှု စ
ံု ံမ ာ်း

အသမရကန်ဖ ည်သထ င်စုအသဖခစုက် Holocaust Memorial Museum ဆုသည်ဲ့ လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်မှု

မှတ်တမ်ျားဖ တုက် နှင်ဲ့အသမရကန်အသဖခစုက် သုသတသနအြွြို့သတွရြို့ နုဝင်ဘ လကုန် ုင်ျားထုတ် သညဲ့် အစရင်ခစ တွင် ၂ဝ၂၂

ခုနှစ်မှ ၂ဝ၂၃ ခုနှစ်အတွင်ျား လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်ခရနုင်သဖခရှသသ အဆုျားဆုျားနုင်ငမ ျားစ ရင်ျားထတွင်

ါကစစတန်၊ ယမင် ပ ျားလ င် ဖမန်မ နုင်ငသည် န ါတ် ၃ သနရ မှ ါဝင်လ ါသည်။ ဖမန်မ နုင်ငတွင် ရုဟင်ဂ မ ျားအ ျား

လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်ခဲ့မှုနှငဲ့် ကရင်၊ ကခ င်၊ ရှမ်ျားစတဲ့ လူမ ြုံျားစုသတွအသ ေါ် ြနှ ်မှုသတွဟ ၂ဝ၂၁ ခုနှစ်

စစ်တ ်အ ဏ မသမ်ျားမကတည်ျားကရှခဲ့ပ ျား လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်ခရနုင်သဖခရှ သသ အဆုျားဆုျားနုင်ငမ ျား

စ ရင်ျားထတွင် ဖမန်မ နုင်ငသည် န ါတ် ၁၇ သနရ မှ ရှခဲ့သသ ်လည်ျား အ ဏ သမ်ျားပ ျား သနောက် ုင်ျားတွင် န ါတ် ၃ သနရ သုို့

သရ က်ရှခဲ့ဖခင်ျား ဖြစ်သည် (Holocaust Memorial Museum, 2022)။

အစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်ခရမှုမ ျားတွင် မ ျားသသ အ ျားဖြင်ဲ့ အမ ြုံျားသ ျားမ ျား အသတ်ခရသလဲ့ရှသသ ်လည်ျား

ကသလျားသူငယ်မ ျား အသတ်ခရသည်မ ျားလည်ျားရှ ါသည်။ အမ ြုံျားသများမ ျားလည်ျား လူအစုလုက်အပ ြုံလု က် သတ်ခရမှုမ ျားတွင်

ါဝင်ကကသသ ်လည်ျား ရ ခုင်နှုန်ျားအ ျားဖြင်ဲ့နည်ျား ါျား ါသည်။ ယခင် ရုဟင်ဂ မ ျားအ ျား လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်ခရမှုမ ျားကဲ့သုို့ င်

အမ ြုံျားသများမ ျားအ ျား မသတ်ဖြတ်ခင် မုဒမ်ျားက င်ဲ့ဖခင်ျား၊ လင် ုင်ျားဆုင်ရ သနှောက်ယက

ှ ်မှုမ ျားကု က ျားလွန်ဖခင်ျားတက
ုို့ ု တစ့်ခ န်က

နယ်စွန်နယ်ြ ျား၊ သတ င်သ ေါ်သဒသမှ သခတ်စ ျားခဲ့ကကပ ျား ယခုတွင် တုင်ျားရင်ျားသ ျား လက်နက်ကုင်သဒသမ ျားထက်

24
ဗမ လူမ ြုံျားအမ ျားစု လက်နက်ကုင်သတ ်လှန်ကကသည်ဲ့ သဖမဖ န်ို့သဒသဖြစ်သသ စစ်ကုင်ျားတုင်ျားသဒသကကျားနှင်ဲ့

မသကွျားတုင်ျားသဒသကကျားတတ
ုို့ ွင် ဖ န်လည်၍ က ျားလွန်လ ကက ါသည်။

အစုလုက်အပ ြုံလုက် အသတ်ခရမှုမ ျားသည် တုက် ွမ ျားဖြစ် ွ ျားပ ျားသနောက် စစ်တ ်၏ စုသ ါင်ျားအဖ စ်သ ျားမှု

နည်ျားဗ ဟ အရ Divide and rule ကဲ့သုို့ သသွျားခွအဖ စ်သ ျားသည်ဲ့နည်ျားလမ်ျားဖြင်ဲ့ ရန်သူကုထျားု နှ ်ရန်ရည်ရယ်သည်ဲ့

စစ်နည်ျားဗ ဟ မ ျားထမှ တစ်ခုဖြစ် ါသည်။ သဒသခလက်နက်ကုင်တ ်ြွြို့ဝင်မ ျားသကက င်ဲ့ အသတ်ခရဖခင်ျားနှင်ဲ့

အမ်မ ျားများရှုြို့ခရဖခင်ျား ုမုဖြစ် ွ ျားရသည်ဟူသသ အယူအဆကု သဒသခမ ျား အသ ေါ်လမ်ျားမုျားသစလုသည်ဲ့ ရည်ရယ်ခ က်ဖြစ်သည်။

ထအ
ုို့ ဖ င် သဒသခက ကွယ်သရျားတ ်ြွြို့ဝင်မ ျားမှ ယင်ျားတုို့အသဖခဖ ြုံသက ျားရ မ ျားအ ျား ကူညကယ်ဆယ်သရျားနှင်ဲ့ အသဖခခ

က န်ျားမ သရျား၊ အစ ျားအသသ က်လုအ ်ခ က်မ ျားနှင်ဲ့ စစ်သရျားဘက်အ ျား အသလျားမသ သစရန်ြနှ ်သသ ရည်ရယ်ခ က်တစ်ခု

လည်ျားဖြစ် ါသည်။ စစ်သဘျားသရှ င်စခန်ျားမ ျားတွင်ရှသည်ဲ့ အမ ြုံျားသများ၊ ကသလျားသူငယ်မ ျားအ ျား ဥျားတည်ထ ျားသည်ဲ့

စစ်ကုင်ျားတုင်ျားသဒသကကျား ကနပမြုံြို့၊ ယင်ျားရ ရှ အစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုမ ျားရှသကဲ့သုို့ သဒသခ လက်နက်ကုင်

တ ်ြွြို့မ ျားနှင်ဲ့ တုက် ွဖြစ် ွ ျားသည်ဲ့ သနရ အနျားတဝုက်ရှ သက ျားရ မ ျားအ ျား စျားနင်ျားဝင်သရ က်၍ ရုတ်တရက်

စစ်သဘျားမသရှ င်နုင်သသ သက်ကကျားရယ်အုမ ျား၊ အမ ြုံျားသများနှင်ဲ့ ကသလျားမ ျားကု ြမ်ျားဆျား၍ ဗ ဟ က အစုလုက်အပ ြုံလုက်

သတ်ဖြတ်သသ စစ်ကုင်ျားတုင်ျားသဒသကကျား၊ သရဥျားပမြုံြို့နယ်၊ မုန်တင

ု ် င်ရ ကဲ့သုို့သသ အဖြစ်အ က်မ ျားသည်

ဆုတ်ခွ ဖခင်ျားဗ ဟ ကု မကျွမ်ျားက င်သည်ဲ့ သ မန်အရ ်သ ျား ဖ ည်သူမ ျားအတွက် လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်ဖခင်ျားကု

ုမုခစ ျားရသသ အသဖခခအသကက င်ျားတရ ျားမ ျား ဖြစ် ါသည်။

အ ဏ သမ်ျားပ ျားက လသနောက် ုင်ျားတွင် စစ်တလင်ျားအဖြစ် အတသဖ င်ျားလည်ျားခဲ့ရသသ ကရင်နဖ ည်နယ်သည်

ဖမန်မ စစ်တ ်၏ လူူ့အခွင်ဲ့အသရျားခ ြုံျားသြ က်မှုမ ျားစွ ကု အဓကခါျားစည်ျားခသနရသညဲ့် ဖ ည်နယ်တစ်ခု ဖြစ် ါသည်။

ဖမန်မ စစ်တ ်သည် သဒသခကရင်နဖ ည်သူူ့က ကွယ်သရျားတ ်မ ျားနှင်ဲ့ ကရင်နအမ ြုံျားသ ျားတုျားတက်သရျား ါတတန
ုို့ ှင်ဲ့

စ်ခတ်တုက်ခုက်မှုမ ျားစွ ရှလ သည်နှင်ဲ့အသလ က် သဒသခအရ ်သ ျားဖ ည်သူတို့ုအသ ေါ် စစ်ရ ဇဝတ်မှုမ ျားစွ ကု

က ျားလွန်လ က်ရှသည်။ ထုက ျားလွန်မှုဖြစ်ရ ်မ ျားထတွင် ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဒဇင်ဘ လ ၂၄ ရက်သနို့ ခရစ်စမတ်မတုင်မသနို့တွင်

ြရူဆုပမြုံြို့နယ်၊ မူဆုသက ျားရ အနျား (မူဆု-ကွြုံင်င ရ ခ င်ျားဆက်လမ်ျား) တွင်ဖြစ် ွ ျားခဲ့သသ အစုလုက်အပ ြုံလက
ု ်

သတ်ဖြတ်မှုမှ လည်ျား တစ်ခုအ ါအဝင်ဖြစ်သည်။

ဖြစ်စဉ်အက ဉ်ျားခ ြုံ ်မှ ဖမန်မ စစ်တ ်မှ တ ်သ ျားမ ျားသည် ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဒဇင်ဘ လ ၂၄ ရက်သနို့

နနက်အသစ ုင်ျားတွင် မူဆု-ကွြုံင်ငလမ်ျားသုို့ သရ က်ရှသနရ ယူခဲ့သည်။ ြရူဆုနှင်ဲ့ လွြုံင်သက ်ပမြုံြို့အကက ျား

ကူျားသန်ျားသွ ျားလ လုသည်ဲ့ ယ ဉ်မ ျားသည် ကွြုံင်င-မုဆုရ ခ င်ျားစ ်လမ်ျားကု ဖြတ်ရပ ျား ထုသနရ သည် မူဆုရ နှင်ဲ့ ၅ မနစ်မ သ

25
 ခရျားအကွ အသဝျားရှသည်။ မ က်ဖမင်သတွြို့ကက ခဲ့ရသူ ရ သ ျားတစ်ဦျား၏ သဖ ကက ျားခ က်ကု Myanmar Now တွင်

သအ က် ါအတုင်ျားတင်ဖ ထ ျားသည်။

"(က ျားက) အဒနောျားသရ က်သတ ဲ့ စစ်သ ျားသတွက သူူ့(က ျား)ကု ရ ်ခုင်ျားတယ် တစ်ခုခုသများတယ်နို့ တူတယ်။ သူ

(က ျား ုင်ရှင်) မသဖြဘူျားလ ျား မသဘူျား။ စစ်သ ျားသတွသအ ်ပ ျားသတ ဲ့မှ သသနတ်သြ က်တယ်တဲ့” 11

ထသ
ုို့ ကက ငဲ့် စစ်သက င်စတ ်သ ျားမ ျားသည် ဖြတ်သန်ျားသွ ျားလ သူမ ျားအ ျားလုျားကု တ ျားဆျားသများဖမန်ျားက

သသနတ်သြ က်ြမ်ျားဆျားပ ျား တစ်ဆက်တည်ျားတွင် င် အစုလုက်အပ ြုံလက

ု ် သတ်ဖြတ်မှုမ ျားကု က ျားလွန်ခဲ့သည်ဟု

ယူဆနုင်သည်။

သနို့လည် ၁၁ နောရဝန်ျားက င်တွင် သသနတ်သအခ ြုံြို့ကက ျားရသည်ဟု သဒသခဖ ည်သူမ ျားမှ သတင်ျား လ
ုို့ ဖခင်ျားနှငဲ့်

အခင်ျားဖြစ် ွ ျားရ သနရ တွင် များမ ျားသလ င်ကျွမ်ျားက များခုျားလုျားမ ျားတက်လ သနသည်ကု သတွြို့ရှရဖခင်ျားတုို့သကက ငဲ့်

ကရင်နအမ ြုံျားသ ျားမ ျားက ကွယ်သရျားတ ် Karenni Nationalities Defense Force (KNDF) နှငဲ့် ကရင်နတ ်မသတ ် Karenni

Army (KA) တမ
ုို့ ှ အခင်ျားဖြစ် ွ ျားရ သနရ အနျားသုို့ သွ ျားသရ က်ရှ သြွခဲ့ရ သမ ်သတ ်ယ ဉ်မ ျားနှင်ဲ့

က ျားမ ျားများသလ င်ကျွမ်ျားသနသည်ကု သတွြို့ရှခဲ့ရသည်။ များသလ င်ကျွမ်ျားရ သနရ နှငဲ့် သ ၁၀၀ အကွ တွင် နယ်ဖခ ျားသစ င်ဲ့တ ်

Border Guard Force (BGF) အြွြို့မှ တ ်သ ျားနှစ်ဦျား၏ ရု ်အသလ င်ျားကုသတွြို့ရှရသည်။ BGF တ ်ြွြို့တုို့၏

သသဘ သဘ ဝအရ ဖမန်မ စစ်တ ်၏ ထန်ျားခ ြုံ ်မှုသအ က်တွင်လှု ်ရှ ျားသလဲ့ရှကကသည်။ ယခုဖြစ်စဉ်တွင်မူ အဆု ါ BGF

အြွြို့ဝင်သလျားဦျားသည် ြမ်ျားဆျားခထ ျားရသသ ဖ ည်သူမ ျားအ ျား လတ်သ ျားရန်ညနှုင်ျားခဲ့ရ မှ ၎င်ျားတုို့ ါ ဖမန်မ စစ်တ ်၏

သတ်ဖြတ်မှုကုခခဲ့ရသကက င်ျား Myanmar Witness မှသြ ်ဖ သည် (Myanmar Witness, 2022)။

၂၅ ရက်သနို့ မနက်အသစ ုင်ျား များနည်ျားသွ ျားခ န်တွင် KNDF/ KA အြွြို့မ ျားမှ အခင်ျားဖြစ် ွ ျားရ သုို့

ထ ်မသွ ျားကကည်ဲ့စစ်သဆျားရ များရှုြို့သတ်ဖြတ်ခထ ျားရသည်ဲ့ လူရု ်အသလ င်ျားသ ါင်ျားမ ျားစွ ကု ထတ်လန်ို့ြွယ်

ရှ သြွသတွြို့ရှခဲ့ကကသည်။ ထုအသလ င်ျားမ ျားကု ဓ တ် ုရုက်မှတ်တမ်ျားတင်ပ ျားသနောက် သယ်ယူရန်ကကြုံျားစ ျားသနစဉ်

ဖမန်မ စစ်တ ်မှ လက်နက်ကကျားမ ျားဖြင်ဲ့ စ်ခတ်တုက်ခုက်ခဲ့ရ ထုရု ်အသလ င်ျားမ ျားကု မသယ်ယူနုင်ဘ ဆုတ်ခွ ခဲ့ကကသည်။

ဒဇင်ဘ လ ၂၆ ရက်သနို့တွင်လည်ျား ရု ်အသလ င်ျားမ ျားကု သယ်ယူရန် ထ ်မကကြုံျားစ ျားခဲ့သသ ်လည်ျား အလ ျားတူ

11
မ က်ဖမင်သတွြို့ကကြုံခဲ့ရသူရ သ ျားမ ျားနှငဲ့် အင်တ ဗ ျားမသ
ှ က က်နတ
ု ်ခ က်

အက်စတ သဂ . (2022, January 7). စစ်သက င်စ ြျားု သမ သ ေါ်သနသညဲ့် ယ ဉ်နှငလ

ဲ့် ူမ ျား များ ရ
ု ှုြို့မှု. Myanmar NOW. Retrieved December
1, 2022, from https://myanmar-now.org/mm/news/10005

26
 စ်ခတ်တုက်ခုက်မှုမ ြုံျားကု ထ ်မကက သတွြို့ခဲ့ကကသည်။ ထသ
ုို့ ကက င်ဲ့ ဒဇင်ဘ လ ၂၇ ရက်သနို့မှသ အခင်ျားဖြစ် ွ ျားရ သနရ သုို့

သွ ျားသရ က်စစ်သဆျားခွင်ဲ့ရခဲ့ပ ျား ရု ်အသလ င်ျားမ ျားကု သယ်ယူနုင်ခဲ့သည် ။12

၂.၁ အစုလိုက်အပပံြုံလိုက် သတ်မြတ်မခင််းကို က ်းလွန်ခံရသူအမ ာ်းစုမှာ အရပ်သာ်းမပည်သူမ ာ်းမြစ်နနမခင််း

သဒသခကရင်နဖ ည်သူူ့က ကွယ်သရျားတ ်မ ျားမှ ရှ သြွသတွြို့ရှခဲ့သသ အသလ င်ျားအသရအတွက်မှ ၃၁ သလ င်ျားရှပ ျား

၎င်ျားတမ
ုို့ ှ များသလ င် က်စျားထ ျားသသ ်လည်ျား ၅၀ ရ ခုင်နှုန်ျားခန်ို့ တွဆက်သနသသျားသဖြင်ဲ့ စစ်သဆျားမှုဖ ြုံလု ်နုင်ခဲ့သည်။ ထဖုို့ င်

ထရုဖြင်ဲ့က ြုံျားသကက က်စျားသွ ျားသသ ခနဓောကုယ်အ ုင်ျားအစမ ျား၊ ဖ မ ျားကုမူ အသလ င်ျားသယ်အတ် ၂ အတ်စ

ရရှခဲ့သသ သကက င်ဲ့ ၎င်ျားတသ

ုို့ ည် မည်သူတို့၏
ု ခနဓောကုယ်အကကွင်ျားအက န်မ ျား၊ ဖ မ ျား ဖြစ်သည်ကု ရှ သြွအတည်ဖ ြုံနုင်ဖခင်ျား

မရှ ါ။ ဆရ ဝန်မ ျား၏ ခွစတ်စစ်သဆျားမှုအရ အတည်ဖ ြုံနုင်သသ ရု ်အသလ င်ျားမ ျားသည် က ျား၂၆ ဦျား၊ မ ၅ ဦျား တ၏
ုို့

ရု ်အသလ င်ျားမ ျားဖြစ်သည်ဟု ကရင်နဖ ည်နယ်ရဌ န၊ ဖ န်ကက ျားသရျားတ ဝန်ခ ကုဘုဘမ

ု ှ အမ ြုံျားသ ျားညညွတ်သရျားအစုျားရ

ဖ ြုံလု ်သသ သတင်ျားစ ရှင်ျားလင်ျား ွတွင် သဖြကက ျားသည်။ 13

ဆရ ဝန်မ ျား၏ ခွစတ်စစ်သဆျားမှုအသဖြအရ ထုရု ်အသလ င်ျားမ ျားထတွင် ကသလျားငယ်မ ျား၏ ရု ်အသလ င်ျားမ ျား

ါဝင်သနပ ျား ၎င်ျားတုို့သည် ၁၂ သအ က် အမ ြုံျားသများငယ်တစ်ဦျား နှင်ဲ့ ၁၆၊ ၁၇ နှစ် အရယ် အမ ြုံျားသ ျားငယ် နှစ်ဦျားတုို့၏

ရု ်အသလ င်ျားမ ျား ဖြစ် ါသည်။ များသလ င်ကျွမ်ျားရ သနရ တွင် ကသလျားငယ်မ ျား၏ အဝတ်အစ ျား၊ သက င်ျားစမ်ျား ုဆုျား၊

အမ ြုံျားသများကသလျားငယ်တုို့ အသုျားဖ ြုံသည်ဲ့ ဆဖခည်ကလစ်တုို့ကုလည်ျား သတွြို့ရှခဲ့ကကသည်ဟုဆုသည်။ ထုမ သ မက

သတ်ဖြတ်ခခဲ့ရသူမ ျားထတွင် ဘယ်လက်တစ်ြက် မြွြို့ပြြုံျားသညဲ့် မသန်စွမ်ျားအမ ြုံျားသ ျားတစ်ဦျားလည်ျား ါဝင်ခဲ့ ါသည်။

ထသ
ုို့ ကက င်ဲ့ ဤဖြစ်စဉ်တွင် ဖမန်မ စစ်တ ်မှ စစ်သ ျားမ ျားသည် အမ ြုံျားသများ၊ ကသလျားသူငယ်မ ျား အ ါအဝင်

မသန်စွမ်ျားသူမ ျားကု ါ မခွဖခ ျားဘ ရက်စက်စွ သတ်ဖြတ်ခဲ့ကကသည်ကု သတွြို့ရှရသည်။

12
National Unity Government of Myanmar. (2022, January 3). (၁၀၁) နှစသ
် ဖမ က် အမ ြုံျားသ ျားသအ င် သနို့
ွ စက ျားဝင
ု ်ျား. Retrieved
December 1, 2022, from https://www.facebook.com/NUGmyanmar/videos/710520296597349/

13
National Unity Government of Myanmar. (2022, January 3). (၁၀၁) နှစသ
် ဖမ က် အမ ြုံျားသ ျားသအ င် သနို့
ွ စက ျားဝင
ု ်ျား. Retrieved
December 1, 2022, from https://www.facebook.com/NUGmyanmar/videos/710520296597349/

27
 အရ ်သ ျားဖ ည်သူမ ျားသ မက သတ်ဖြတ်ခခဲ့ရသူမ ျားထတွင် ကရင်နဖ ည်နယ်အတွင်ျား လူသ ျားခ င်ျား

စ နောသထ က်ထ ျားမှုလု ်ငန်ျားမ ျားကု သဆ င်ရက်သနသည်ဲ့ Save the Children အြွြို့မှ ဝန်ထမ်ျား ၂ ဦျား ါ ါဝင်ခဲ့ ါသည် (Al

Jazeera, 2021)။ များသလ င် က်ဆျားသွ ျားသသ သမ ်သတ ်ယ ဉ်မ ျားထတွင် ၎င်ျားတ၏

ုို့ သမ သ
် တ ်ယ ဉ် လည်ျား ါဝင်ခဲ့ပ ျား

ယ ဉ်သမ င်ျားလုင်စင်ကုလည်ျား သတွြို့ရှခဲ့သည်။ ထသ

ုို့ ကက င်ဲ့ စစ်သက င်စတ ်မှ စစ် ွအတွင်ျား လူသ ျားခ င်ျား

စ နောသထ က်ထ ျားသရျားဆုင်ရ လု ်ငန်ျားမ ျားသဆ င်ရက်သနသည်ဲ့ အြွြို့မ ျား ါမခ န် တုက်ခုက်သည်ကုသတွြို့ရှရသဖြင်ဲ့

ဤဖြစ်စဉ်တစ်ရ ်လုျားသည် စစ်ရ ဇဝတ်မှု၊ လူသ ျားမ ြုံျားနွယ်အသ ေါ်က ျားလွန်သသ ရ ဇဝတ်မှုသဖမ က်သည်ဟု သုျားသ ်ရသည်။

ဤဖြစ်စဉ်တွင် ကရင်နလူမ ြုံျားသ ါင်ျားစု ဖ ည်သူူ့လွတ်သဖမ က်သရျားတ ်ဦျား (ကလလတ) ၏ နယ်ဖခ ျားသစ ငဲ့်တ ်ြွြို့ဝင်

သလျားဦျားသည်လည်ျား က ျားလွန်ခရသူမ ျားအဖြစ် ါဝင်သနသည်။ အရ ်သ ျားမ ျားြမ်ျားဆျားခထ ျားရသည်ဟု ကက ျားသရသည်ဲ့အတွက်

ညနှုင်ျားကယ်ဆယ်နုင်ရန် စစ်သက င်စလက်သအ က်ခ အမှတ် ၁၀၀၄ နယ်ဖခ ျားသစ င်ဲ့တ ်မှ တ ်ြွြို့ဝင် သလျားဦျားသည်

ထုသနရ သုို့ ဆုင်ကယ်ဖြင်ဲ့သရ က်လ ကကပ ျား ၎င်ျားတုို့ထမှ မည်သညဲ့်သတင်ျားသ ျား မ

ုို့ ှုမှ ထ ်မမရရှခဲ့ဟု ကရင်နဖ ည်နယ်ရဌ န၊

ဖ န်ကက ျားသရျားတ ဝန်ခ ကုဘုဘုမှ အမ ြုံျားသ ျားညညွတ်သရျားအစုျားရမှ ဖ ြုံလု ်သသ သတင်ျားစ ရှင်ျားလင်ျား ွတွင်

ဆက်လက်သဖြကက ျားသည်။ 14

ကရင်နဖ ည်နယ်သည် ခရစ်ယ န်ဘ သ ဝင် အမ ျားစုသနထုင်ရ သဒသဖြစ်သည်ဲ့အတွက် ခရစ်စမ

စ တ်သနို့အကကြုံတွင်

အဆု ါလမ်ျားသုို့ ဖြတ်သန်ျားသွ ျားလ သူမ ျားခဲ့သည်။ ထသ

ုို့ ကက ငဲ့် အက ျားလွန်ခရသူမ ျားတွင် ခရျားသွ ျားဖ ည်သူမ ျား၊

ြရူဆုပမြုံြို့ခနှင်ဲ့ မုဆုရ မှ ရ သ ျားမ ျား၊ စစ်သဘျားသရှ င်သနရ မှ သနရ ်ဖ န်လ သူ စစ်သဘျားသရှ င်ဖ ည်သူမ ျား၊

လူသ ျားခ င်ျားစ နောသထ က်ထ ျားသရျားလု ်သ ျားမ ျား၊ နယ်ဖခ ျားသစ င်ဲ့တ ်ြွြို့ဝင်မ ျား ါဝင်ကကပ ျား အမ ြုံျားသများမ ျား၊

ကသလျားငယ်မ ျားနှင်ဲ့ မသန်စွမ်ျားသူတစ်ဦျားလည်ျား ါဝင်ခဲ့ ါသည်။ အမ ျားစုမှ လက်နက်မဲ့ အရ ်သ ျားဖ ည်သူမ ျား

ဖြစ်ကကသည်ဟု ဆုနုင် ါသည်။

၂.၂ လူအစုလိုက်အပပံြုံလုက
ိ ် သတ်မြတ်ခံရမှု၏နရှွဲ့နမပ်းမြစ်စဥ်မ ာ်း

လူအစုအလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်ဖခင်ျားနှင်ဲ့ တ့်သက်၍ စစ်ကုင်ျားတုင်ျား၊ သရဥျားပမြုံြို့နယ်၊ မုတုင် င်ရ ဖြစ်စဥ်နှင်ဲ့

စစ်ကုင်ျားတုင်ျား၊ ကနပမြုံြို့၊ ယင်ျားရ ရှဖြစ်စဉ်မ ျားကု တင်ဖ လု ါသည်။ စစ်ကုင်ျားတုင်ျားသဒသကကျားသည် လူဦျားသရ ၅.၃ သန်ျား

14
National Unity Government of Myanmar. (2022, January 3). (၁၀၁) နှစသ
် ဖမ က် အမ ြုံျားသ ျားသအ င် သနို့
ွ စက ျားဝင
ု ်ျား. Retrieved
December 1, 2022, from https://www.facebook.com/NUGmyanmar/videos/710520296597349/

28
 သက ်ရှပ ျား ဗမ လူမ ြုံျားစုအမ ျားစု သနထုင်ရ ဧရယ အက ယ်ဆုျား တုင်ျားသဒသကကျားတစ်ခု ဖြစ် ါသည်။15 ၂၀၂၁ ခုနှစ်

အ ဏ သမ်ျားမှုဖြစ်စဥ်သနောက် ုင်ျားတွင် လက်နက်ကုင်သတ ်လှန်မှုမ ျား ဖြစ် ွ ျားခဲ့ပ ျားသနောက် ထု ဋ ကခမ ျားနှင်ဲ့အတူ စစ်တ ်၏

သနအမ်များရှုြို့မှုမ ျားနှင်ဲ့ လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုကဲ့သုို့သသ လူူ့အခွင်ဲ့အသရျား ခ ြုံျားသြ က်မှုမ ျားစွ ဖြစ် ွ ျားခဲ့သည်။

ကနပမြုံြို့နယ်ရှ သက ျားရ အခ ြုံြို့တွင် ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဇူလုင် ၉ ရက်သနို့မှစ၍ အူရဒူျားနှငဲ့် တယ်လသနောသအ ် သရတ မ ျား၏

အင်တ နက်နှငဲ့် ြုန်ျားလုင်ျားမ ျား ဖ တ်သတ က်ခဲ့ပ ျား ဩဂုတ်လ ၂ ရက်သနို့တွင် MPT လုင်ျား ါ ထ ်မဖ တ်သတ က်ခဲ့ရ

သဒသခတစ်ဥျားမှ "စစ် ွဖြစ်တဲ့ သနရ သတွမှ လုင်ျားဖ တ်တ သတွ ရှတယ်..ပ ျားသတ ဲ့ အင်တ နက်က ရတခ က်

မရတခ က်ဖြစ်တယ်။ လုျားဝဖြတ်ခ လုက်တ မ ြုံျားမဟုတ်ဘ စစ်တ ်လ ခါနျားမှလုင်ျားလုျားဝဖ တ် သွ ျားတ ၊ ြုန်ျားလုင်ျားလည်ျား

မမဘူျား" ဟု ဆု ါသည်။16 ဖမန်မ စစ်တ ်သည် ယင်ျားတစ

ုို့ စ်သကက င်ျားထုျားမည်ဲ့ သနရ သဒသတဝုက်ကု သျားသန်ို့

အင်တ နက်ဖြတ်သတ က်ဖခင်ျားလည်ျား ဖြစ်နုင်သကဲ့သုို့ သဒသခမ ျား၏ သဖ ဆုခ က်အရ အင်တ နက်နှင်ဲ့ ြုန်ျားလုင်ျားမ ျားကု

စစ်ကနယ်ဖြတ်သတ က်သသ ် ISP jumper machine မ ျား ါ သယ်သဆ င်လ ကကသည်ဟု သုျားသ ်နုင် ါသည်။

စစ်သဘျားသရှ င်မ ျား၏ ြုန်ျားဖြင်ဲ့ အလွယ်တကူသရှ င်တမ်ျားဖခင်ျားကု တ ျားဆျားရန်နှင်ဲ့ အင်တ နက်မှ သတင်ျားအခ က်အလက်

မ သဝဖခင်ျားကု တ ျားဆျားရန် ကကရယ်သသ စစ်ဗ ဟ မ ျား ဖြစ် ါသည်။

စစ်ကုင်ျားတုင်ျား၊ ကနပမြုံြို့နယ် တွင် ကသလျားပမြုံြို့ အသဖခစုက် တ ်ရင်ျား ၂၂၈ အ ါအဝင် တ ်မ ၄၄ နှငဲ့် ၉၉

လက်သအ က်ခတ ်ရင်ျားမ ျားမှ ဗ ဟ သုျားခုခွ၍ အင်အ ျားတစ်သထ င်ခနို့်ဖြငဲ့် ကနပမြုံြို့နယ်အ တွင်ျား သက ျားရ တုင်ျားနျား ါျားသုို့

ဝင်သရ က်စျားနင်ျားခဲ့ပ ျား သဒသခမ ျားမှ လူူ့အခွင်ဲ့အသရျားခ ြုံျားသြ က်မှုမ ျားစွ နှင်ဲ့ ရင်ဆုင်ကကရသည် (Assistance Association for

Political Prisoners (Burma, 2021)။

ထမအကကမ် လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုမ ျားအဖြစ် ကနပမြုံြို့နယ်အတွင်ျားရှ မုအုသက ျားရ နှငဲ့်

ရ သ သက ျားရ ရှ သဒသခမ ျား၊ စစ်သဘျားသရှ င်မ ျားကု ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဇူလုင်လ ၁ ရက်သနို့တွင်လည်ျားသက င်ျား၊ ကနပမြုံြို့ ၊

ခ င်ျားတွင်ျားဖမစ် အသရှြို့ဘက်ကမ်ျားရှ ယင်ျားရ ၊ ကုန်ျားသ ရ ၊ သက က်သလှက ျားရ မ ျားသို့ု ဇူလုင် ၉ ရက် နှငဲ့် ၁၀

ရက်သနို့မ ျား၌လည်ျားသက င်ျား၊ တတယအကကမ်အဖြစ် ကနပမြုံြို့နယ်၊ ဇျား င်တွင်ျားသက ျားရ ရှ ရ သူရ သ ျားမ ျားအ ျား ဇူလုင် ၂၆

ရက်သနို့တွင်လည်ျားသက င်ျား၊ စတုတထ အကကမ်အဖြစ် ကနပမြုံြို့နယ်၊ သတ င်သ ါက်အု ်စု ရှ ထူျားသက ျားရ ၊ သရက်သတ ရ မ ျားသုို့

ဇူလုင်လ ၂၈ ရက်သနို့တွင်လည်ျားသက င်ျား လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်ဖခင်ျားမ ျားဖြစ် ွ ျားခဲ့ပ ျား စုစုသ ါင်ျား ၄၃ ဥျားသက ်

သသဆုျားခဲ့ရသည်။ ထုို့အတူ စစ်ကုင်ျားတုင်ျားသဒသကကျား မုန်တင

ု ် င်ရ တွင်လည်ျား ၂၀၂၂ ခုနှစ် သမလအတွင်ျားတွင်

15
စစ်ကုင်ျားတုငျား် သဒသကကျား သဒသဆင
ု ရ
် အခ က်အလက်မ ျား၊ ဖ ည်ထသရျားဝန်ကကျားဌ န ၂၀၂၀ ခုနှစ် အခ က်အလက်
16
မ က်ဖမင်သက်သသ - ၁ အင်တ ဗ ျားမှ သက က်နတ
ှု ်သြ ်ဖ ခ က်

29
 စစ်ဆင်သရျားကွ ်ကမှုဌ နခ ြုံ ် စကခ - ၄ လက်သအ က်ခ သဖခဖမန်တ ်ရင်ျား ၇၀၈ (ခမရ၇၀၈) မှ တ ်သ ျားမ ျား ၁၅၀ သက ်ခန်ို့

စစ်သကက င်ျားထုျား ဝင်သရ က်ပ ျားသနောက် ရ သ ျား ၂၈ ဥျားခန်ို့ အစုလုက်အပ ြုံလုက် အသတ်ခခဲ့ရ ါသည်။ 17

အသတ်ခရသည်ဲ့ဖြစ်စဥ်မ ျားမတုင်မတွင် ထုရ အနျားနောျား၌ တုက် ွမ ျားဖြစ် ွ ျားသလဲ့ရှပ ျား ထသ

ုို့ နောက်အင်အ ျား အလုျားအရင်ျားဖြင်ဲ့

အနျားနောျားမှရ မ ျားကုဝင်သရ က်၍ ရ သ ျားမ ျားအ ျား လက်နက်မ ျားနှင်ဲ့ တုက် ွအသုျားသဆ င် စစည်ျားမ ျား မသတွြို့သည်ဲ့တုင်သအ င်

ဖ ည်သူူ့က ကွယ်သရျားတ ်ြွြို့ဝင်မ ျားကု သထ က် ဲ့သ ျားသနသည်ဲ့ သူမ ျားအဖြစ် ုသြ ်က သတ်ဖြတ်ခဲ့ဖခင်ျားမ ျားဖြစ်သည်။

၂.၃ မသတ်မြတ်မီ မမန်မာစစ်တပ်မှ နှိပ်စက်ညှင််းပန််းမခင််း

ကရင်နဖ ည်နယ်၊ ြရူဆုဖြစ်စဉ်တွင် အသလ င်ျားမ ျားအ ျားသယ်ယူရ တွင် ါဝင်သဆ င်ရက်ခဲ့သူတစ်ဦျားမှ

“အခင်ျားဖြစ်ရ သနရ တွင် က ျားမ ျားကုတစ်စုတစ်စည်ျားတည်ျားသတွြို့ရှရပ ျား က ျားသခါင်ျားခန်ျားမ ျားတွင် လူသသအသလ င်ျား

သတွြို့ရှဖခင်ျားမရှ က ျား၏အသနောက်တွင်သ များသလ င်ကျွမ်ျားသနသသ အသလ င်ျားမ ျားကုသတွြို့ရှရပ ျား က ျားမ ျား၏အနျား

သဖမဖ င်သ ေါ်တွင်လည်ျား များကျွမ်ျားသနသည်ဲ့ ရု ်အသလ င်ျားမ ျားကုသတွြို့ရှရသည် ” ဟုဆုသည်။18 ထသ

ုို့ ကက င်ဲ့ က ျားသခါင်ျားခန်ျားမှ

လူမ ျားကု အဓမမဆွခ က ရုက်နှက်၊ နှ ်စက်၍ သတ်ဖြတ်ပ ျားသနောက် အသလ င်ျားမ ျားကု စု ု၍များရှုြို့ခဲ့ဖခင်ျား (သမ
ုို့ ဟုတ်) ဆွခ ၊

နှ ်စက်က အရှင်လတ်လတ်များရှုြို့ဖခင်ျား ဖြစ်နုင်သည်။ ထဖုို့ င် Light Truck က ျား၊ Canter က ျားတသ

ုို့ ေါ်တွင်သတွြို့ရှရသသ

စု ုသနသည်ဲ့ များကျွမ်ျားသနသသ အသလ င်ျားမ ျားထတွင် သအ က်ဘက်ရှအသလ င်ျားမ ျားမှ အသက င်ျားအတုင်ျား

က န်သနသသျားသည်ဟု ကရင်နဖ ည်နယ်ရဌ န၊ ဖ န်ကက ျားသရျားတ ဝန်ခ ကုဘုဘုက သဖ ကက ျားသည်။ ထုအသလ င်ျားမ ျားတွင်

လက်ဖ န်ကကြုံျားတုတ်ထ ျားသည်ကု ကကြုံျားစမ ျားနှင်ဲ့ အတူသတွြို့ရဖခင်ျား၊ ါျားစ ်ကု အဝတ်ဖြင်ဲ့စခ

ုို့ ည်က တ်ထ ျားဖခင်ျား၊ မ က်လုျားကု

ု ု သတွြို့ရသည်ဟုလည်ျားဆုသည်။19
အဝတ်ဖြင်ဲ့စည်ျားထ ျားဖခင်ျား စသည်တို့က

17
မ က်ဖမင်သက်သသ -၃ အင်တ ဗ ျားမသ
ှ က က်နှုတသ
် ြ ်ဖ ခ က်
18
National Unity Government of Myanmar. (2022, January 3). (၁၀၁) နှစ်သဖမ က် အမ ြုံျားသ ျားသအ င် သနို့
ွ စက ျားဝင
ု ်ျား. Retrieved
December 1, 2022, from https://www.facebook.com/NUGmyanmar/videos/710520296597349/

19
ကရင်နဖ ည်နယ်ရဌ န၊ ဖ န်ကက ျားသရျားတ ဝန်ခ ကုဘုဘန
ု ှငဲ့် အင်တ ဗ ျားမှ သက က်နတ
ှု ်ခ က်
https://burma.irrawaddy.com/opinion/interview/2022/01/07/248744.html

30
 ထဖုို့ င် အသလ င်ျားမ ျားကု ရင်ခွစစ်သဆျားသသ ဆရ ဝန်၏အဆုအရ ရု ်အသလ င်ျားအမ ျားစုတွင် ဦျားသခါင်ျားခွ

ဖ ည်ဲ့စုစွ ါလ ဖခင်ျားမရှ သသနတ်သုို့ မဟုတ် အဖခ ျားသသ အရ တစ်ခုဖြင်ဲ့ ဖ င်ျားထန်စွ ရုက်နှက်ထ ျားဖခင်ျားကု

ခခဲ့ရ ုဖြစ်သကက င်ျားသရသည်။ ထဖုို့ င် ရင်အုနှင်ဲ့ သနောက်သက ဘက်တွင် ချွန်ထက်သသ အရ တစ်ခုခုဖြင်ဲ့

ထုျားနှက်ထ ျားခရဟန်တူသည်ဲ့ ထုျားသွင်ျားဒဏ်ရ မ ျားကုလည်ျား သတွြို့ရှရသည် (Robbins, 2022)။

အတွင်ျား ုင်ျားခွစတ်မှုမ ျားအရ အဆုတ်တွင် ထုျားသွင်ျားဒဏ်ရ ကုသတွြို့ရှရသည်ဟုဆုသည် (အက်စတ သဂ , 2022)။

ထသ
ုို့ ကက င်ဲ့ ဖမန်မ စစ်တ ်သည် သတ်ဖြတ်မှုကုမက ျားလွန်မ က ျားလွန်ခရသူမ ျားအ ျား က ျားသ ေါ်မှဆွခ ၊

တစ်စုတစ်စည်ျားတည်ျားထ ျားက ါျားစ ်၊ မ က်လုျားတို့က

ု ု အဝတ်ဖြင်ဲ့အု ်၍ နှ ်စက်ညင်ျား န်ျားခဲ့ပ ျားဖြစ်သည်။

ထသ
ုို့ နောက်ခနဓောကုယ်ကု ချွန်ထက်သသ အရ တုို့ဖြင်ဲ့ အတွင်ျားကလစ တုို့သ ါက်သည်အထ ထုျားနှက်ခဲ့ကကက ဦျားသခါင်ျားကုလည်ျား

သကကမွ က်ဆျားသွ ျားသည်အထ နှ ်စက်ရန်ဖ ြုံခဲ့ကကသည်ဟု ယူဆရသည်။ ဆရ ဝန်တစ်ဦျားက သသဆုျားသူမ ျားသည်

များမရြို့ှု မက င် သသသစနုင်သလ က်သသ ဒဏ်ရ မ ျားသကက င်ဲ့သသဆုျားခဲ့ပ ျား ဖြစ်နုင်သည်ဟု သြ ဖ် ထ ျားသည် (Myanmar

Witness, 2022)။

များသလ င်ရ သနရ တွင် သတွြို့ရသသ များကျွမ်ျားသနသည်ဲ့ ရု ်အသလ င်ျားမ ျားတွင်သ မက ထုသနရ နှငဲ့် ကုက် ၅၀

ခန်အ
ို့ ကွ သက င်ျားတွင်သတွြို့ရသသ BGF တ ်ြွြို့ဝင်သလျားဦျား၏ ရု ်အသလ င်ျားမ ျားတွင်လည်ျား မသသဆုျားမက

နှ ်စက်ညင်ျား န်ျားဖခင်ျားခခဲ့ရသည်ဲ့ သက်သသမ ျားသတွြို့ရသည်။ သသနတ်ဒဏ်ရ ဖြင်ဲ့သသဆုျားသနသည်ဲ့ ၎င်ျားတုို့၏

ရု ်အသလ င်ျားမ ျားတွင် များသလ င်ကျွမ်ျားသည်ဲ့ ုစကု သတွြို့ရဖခင်ျားမရှ ါ။ မ က်ဖမင်သတွြို့ရှခဲ့သူရ သ ျားမှ “မ က်နှောသတွမှ

သသွျားသတွ သဖမကကျားသ ေါ်မှ သသွျားသတွအုင်သနတ ။ မ က်နှောဆုလည်ျား ြူျားသရ င်သနတ ။ သသနတ်ဒင်နို့ ထုသလ ျား၊

ဘ လ ျားသတ ဲ့မသဘူျား။ သွ ျားသတွလည်ျား တခ ြုံြို့ရြို့ကုန်တယ် တစ်သယ က်၊ နှစ်သယ က်။ တစ်သယ က်ဆုရင်

သခါင်ျားဦျားသနှောက် ွင်ဲ့ထွက်သွ ျားတယ်” ဟုသဖြကက ျားသည်။20 ထသ

ုို့ ကက င်ဲ့ ဤဖြစ်စဉ်တွင် ဖမန်မ စစ်တ ်သည်

က ျားလွန်ခရသူမ ျားအ ျား ရုက်နက်နှ ်စက်၍ သသသစနုင်သလ က်သသ ထုျားသွင်ျားဒဏ်ရ မ ျားရရှသစခဲ့သည်ကု

အခုင်အမ သတွြို့ရှရ ါသည်။

တစ်ြက်တွင်လည်ျား ကနပမြုံြို့ဖြစ်စဉ်တွင်မူ စစ်တ ်သည် ယင်ျားတစ

ုို့ စ်သကက င်ျားထုျားသည်ဲ့ ကနပမြုံြို့နယ်၊ အုသက ျားရ နှငဲ့်

ရ သ သက ျားရ အကက ျား ရှစ်ခုျားတက်သတ ဖ င်၌ ဇူလုင်လ ၁ ရက်သနို့၊ ညသန ၄ နောရနှငဲ့် ၆ နောရကက ျားအခ န်တွင် အမ ြုံျားသ ျား ၄

20
မ က်ဖမင်သတွြို့ရှခသ
ဲ့ ူရ သ ျား နှငဲ့် အင်တ ဗ ျားမှ သက က်နှုတ်ခ က် https://myanmar-now.org/mm/news/10005

31
 ဦျားအ ျား ြမ်ျားဆျား၍ မသတ်ဖြတ်မ ညဉ်ျား န်ျားနှ ်စက်ခဲ့ကကသည်။ ကုန်ျားသ ရ ၊ သက က်သလှက ျားရ မ ျားတွင်လည်ျား စစ်တ ်၏

ဝင်သရ က်လ မှုသကက င်ဲ့ သဒသခအမ ျားအဖ ျား ထွက်သဖ ျားခဲ့ကကရပ ျား ထုထွက်သဖ ျားတမ်ျားသရှ င်သနသူ သဒသခမ ျားအနက် (၂၆) ဦျား

သ က်ဆုျားသနသဖြငဲ့် လုက်လရှ သြွရ စစ်ကုင်ျားတုင်ျား၊ ကနပမြုံြို့နယ်၊ ယင်ျားရ ၏ အသရှြို့ဘက် ခင်တန်ျားရှည် သတ င်ကုန်ျားသ ေါ်မှ

ခ ြုံငဲ့်သတ ထတွင် ဒဏ်ရ မ ျားဖြငဲ့် ရု ် က်ဆင်ျား က် သသဆုျားသနကကသည်ကုသတွြို့ရှရပ ျား ရု ်အသလ င်ျားအ ျားလုျားတွင်

ဖ င်ျားဖ င်ျားထန်ထန် နှ ်စက်ညဉ်ျား န်ျားခထ ျားရသညဲ့် လကခဏ မ ျားသတွြို့ရက အဆုျားရ ျားဆုျားမှ မ က်နှောနှငဲ့် လည် င်ျားမ ျားကု

လှျားဖြတ် နှ ်စက်ညဉ်ျား န်ျားထ ျားသညဲ့် ဒဏ်ရ မ ျား သတွြို့ရှရဖခင်ျား င်ဖြစ်သည်။21 ကနပမြုံြို့၏ တတယအကကမ်ဖြစ်သသ

ဇျား င်တွင်ျားရ လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုတွင် ရ အသနောက်ဘက်ယ သတ ထတွင် ဒဏ်ရ မ ျားနှငဲ့် ရု ်အသလ င်ျား ၅

သလ င်ျားကု ထမအကကမ် ရှ သြွမှုတွင်လည်ျားသက င်ျား၊ ထ ်မအသလ င်ျား ၇ သလ င်ျားကု ဒုတယအကကမ်

ရှ သြွမှုတွင်လည်ျားသက င်ျား စုစုသ ါင်ျား ရု ်အသလ င်ျား ၁၂ သလ င်ျားကု ဇူလုင်လ ၂ရ ရက်သနို့၌ ရှ သြွသတွြို့ရှခဲ့ရပ ျား

အ ျားလုျား၏ခနဓောကုယ်တွင် တူညသညဲ့်အခ က်မှ ရုက်နှက်၊ နှ ်စက်ညဉ်ျား မ်ျားဖခင်ျားသကက ငဲ့် ဒဏ်ရ အမ ျားအဖ ျားရှသနပ ျား

အခ ြုံြို့ကု လည် င်ျားကကြုံျားကွင်ျားစွ ်လ က်လည်ျားသက င်ျား၊ လက်ဖ န်ကကြုံျားတု ်လ က်လည်ျားသက င်ျားသတွြို့ရှရပ ျား မသန်စွမ်ျား

တစ်ဥျားကု ါ ဖ င်ျားဖ င်ျားထန်ထန် ညဥ်ျား န်ျားနှ ်စက်ထ ျားသည်ဲ့ အသဖခအသနမ ြုံျားသတွြို့ရှရ ါသည်။ ကနပမြုံြို့နယ်၊ သတ င်သ ါက်

သက ျားရ အု ်စု၊ သက က်တခါျားသခ င်ျားနှငဲ့် ကက ်သခ င်ျား အဆု၊ ကုဖမငဲ့်သန်ျား (သရက်သတ ရ ) ၏ ယ ခင်ျားအတွင်ျား အမ ြုံျားသ ျား

၁၁ ဦျား အစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်ခထ ျားရပ ျားသနောက် ထုအသလ င်ျားမ ျားတွင်လည်ျား ညြုံမဒဏ်ရ မ ျား

များဖြင်ဲ့ထုျားနှက်ထ ျားသည်ဲ့ဒဏ်ရ မ ျားကု သတွြို့ရှရ ါသည်။ လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်ခရမှုဖြစ်စဥ်မ ျားတွင်

စစ်သကက င်ျားမ ျား စတင်ဝင်သရ က်လ သည်ဲ့အခ န်မှစ၍ ရ လုျားကျွတ် ထွက်သဖ ျားကကရပ ျား မသဖ ျားနုင်ဘ

မတတ်သ ၍က န်ရှခဲ့ရသူ သက်ကကျားရယ်အုမ ျားနှင်ဲ့ မသန်စွမ်ျားသူမ ျားသည် အမ ျားအ ျားဖြင်ဲ့ က ျားလွန်ခရသူမ ျားဖြစ်သည်။

သသဆုျားလ က်ရှသည်ဲ့အသလ င်ျားမ ျားတွင် ညဥ်ျား န်ျားနှ ်စက်ထ ျားသသ ဒဏ်ရ ဒဏ်ခ က်သဖမ က်ဖမ ျားစွ ကု

သတွြို့ရှရသသ ်လည်ျား ညဥ်ျား န်ျားနှ ်စက်မှုမ ျားအ ျား မ က်ဖမင်သတွြို့ရသူသဒသခ မရှသသလ က်ဖြစ်ပ ျား အသကက င်ျားမှ စစ်တ ်၏

စစ်သကက င်ျားဝင်သရ က်စကတည်ျားက ရ လုျားကျွတ် ထွက်သဖ ျားကကရသသ သကက င်ဲ့ဖြစ်သည်။ စစ်တ ်မှ

ဖ န်လည်ထွက်ခွ သွ ျားပ ျားသည်ဲ့သနောက် ရ ရှ က န်ခဲ့သသ သဆွမ ြုံျားသ ျားခ င်ျား မတ်သဆွမ ျားအ ျား ဖ န်လည်ရှ သြွရန်

ရ အတွင်ျားဝင်သရ က်မှသ အသလ င်ျားမ ျားကုသတွြို့ရှကကရဖခင်ျားဖြစ်သည်။ သသ

ုို့ သ ် ထုကဲ့သည
ုို့ ဥ်ျား န်ျားနှ ်စက်မှုမ ျားကု

21
မ က်ဖမင်သက်သသ -၂ အင်တ ဗ ျားမသ
ှ က က်နှုတသ
် ြ ်ဖ ခ က်

32
 မ က်ဖမင်သတွရှခွင်ဲ့နှင်ဲ့ သသ ထင်ရှ ျားသသ သက်သသမ ျားသမ်ျားဆည်ျားနုင်ခဲ့သညဲ့် လူအစုလုက်အပ ြုံလုက်

သတ်ဖြတ်မှုဖြစ်စဥ်တစ်ခုရှပ ျား ယင်ျားဖြစ်စဥ်မှ စစ်ကုင်ျားတုင်ျားသဒသကကျား၊ မုန်တုင် င်ရ ဖြစ်စဥ်ဖြစ် ါသည်။

မုန်တင
ု ် င်ရ သည် စစ်ကုင်ျားသဒသကကျား၊ သရွှေဘုခရုင်၊ သရဥျားပမြုံြို့နယ်အတွင်ျားတည်ရှပ ျား အမ်သဖခ ၄၀၀ သက ်နှငဲ့် လူဦျားသရ

၁၉၀၀ သက ် သနထုင်သည်ရ တစ်ရ ဖြစ်က ၂၀၂၂ ခုနှစ် သမလ အတွင်ျား စစ်သက င်စတ ်မ ျား၏

စစ်သကက င်ျားထုျားဝင်သရ က်မှုမ ျားသကက င်ဲ့ သဒသခ ၂၉ ဥျားခန်ို့ သသဆုျားခဲ့ရသည် (Myanmar Now, 2022)။

ထုစစ်ဆင်သရျားတွင် ါဝင်ခဲ့သည်ဲ့ စစ်သက င်စတ ်သ ျားမ ျားသည် လူသတ်ထ ျားသညဲ့်အသကက င်ျား ဝုင်ျားြွြို့သဖ ဆုသနကကသသ

ဗဒယုြုင်တစ်ခုနှငဲ့် ကုယ်တုင်ရုက်ထ ျားပ ျား ထုရုက်ထ ျားသညဲ့်ြုန်ျား အခင်ျားဖြစ်သနရ တွင် သမဲ့က န်ခဲ့သည်ဲ့အတွက်

ထုဗဒယုြုင်မ ျားနှင်ဲ့ ဓါတ် ုြုင်မ ျား သက်သသအဖြစ်က န်ရစ်ခဲ့ပ ျား ညဥ်ျား န်ျားနှ ်စက်မှုမ ျားကု ခုင်လုသသ

အသထ က်အထ ျားဖြင်ဲ့ များသမ င်ျားထုျားဖ နုင်ခဲ့သည်။ ထုို့အဖ င်ထုဖြစ်စဥ်၌ အသက်မသသဘက န်ခဲ့သူ တခ ြုံြို့လည်ျားရှသနခဲ့ပ ျား

ထုသူမ ျားကအခင်ျားဖြစ်ကစစမ ျားကု မ က်ဖမင်သက်သသအဖြစ် တက်ကကွစွ သြ ထ

် ုတ်ခဲ့ကကသည်။ ၂၀၂၂ သမလ ၁ဝ ရက်သနို့

နနက် ၆ နောရခန်မ
ို့ ှစတင်၍ ခမရ စစ်သက င်စတ ်သ ျား ၁၅၀ သက ်သည် ရ ဖ င်မှ ရ ထကု လက်နက်ကကျားမ ျားဖြငဲ့်

စ်ခတ်ဝင်သရ က်ခဲ့ရ ရ သ ျားအမ ျားစုသည် ရရ က ျား၊ ဆုင်ကယ်မ ျားနှင်ဲ့ ထွက်သဖ ျားတမ်ျားသရှ င်ကကရပ ျား

ှု ဲ့ကကရသည်။ “မနက် ၉
ထွက်မသဖ ျားနုင်သူအခ ြုံြို့သည် မတတ်သ သည်ဲ့အဆုျား ရ ဘုန်ျားသတ ်ကကျားသက င်ျားကု သွ ျားသရ က်ခုလခ

နောရသလ က်က သတ ဲ့ သူတို့ုသရ က်လ တယ်။ သသနတ်သတွသြ က်ပ ျားသတ ဲ့ ဝင်လ တယ်။ ဘုန်ျားကကျားသက င်ျားကု

တ် တ်လည် အသနောက်သ ါက်ကသရ ၊ အသရှြို့ကသရ ၊ သဖမ က်ကသရ ဝုင်ျားထ ျားတယ်။ ဥျား ဇင်ျားကု

သက င်ျားသအ က်ကလူသတွ ထုတ်သ ျားဆုသတ ဲ့ ဦျား ဇင်ျားက သသ ဲ့ြွင်ဲ့ပ ျား ထုတ်သ ျားလုက်တဲ့အခါက သတ ဲ့ သက င်ျားသရှြို့မှ

တန်ျားပ ျားသတ ဲ့ သယ က ် ျားသျားသနို့်၊ မန်ျားမသျားသနို့် ခွပ ျားသတ ဲ့ထုင်ခုင်ျားတယ်။ ခဏသနသတ ဲ့ သယ က ် ျားသတွကု

အသရှြို့ဘုရ ျားတုက်ကကျားသအ က်ကု သခေါ်သွ ျား ါတယ်။ ဒူျားတုတ်ထုင်ခုင်ျားပ ျားသတ ဲ့ မန်ျားမသတွကု သနောက်တ စ့်ခါ ဖ န်သခေါ်တယ်။

မန်ျားမသတွက ငုလ ျားရယ်လ ျားလု ်သတ ဲ့ မန်ျားမသတွကု သတ ်သတ ်သလျားကက သတ ဲ့ သအ ် ဟစ်သဖ ဆုပ ျားသတ ဲ့

သက င်ျားကကျားသအ က်ကု ဖ န်သွင်ျားပ ျားတယ် ပ ျားသတ ဲ့ သသ ဲ့ခတ်ထ ျားခဲ့တယ်" ဟု မ က်ဖမင်သက်သသ သဒသခတစ်ဥျားမှ

သဖ ဆု ါသည်။22 ထသ
ုို့ နောက်အမ ြုံျားသ ျားမ ျားကု အက ျီချွတ်ခုင်ျား၍ အက ျီမ ျားအ ျား ကကြုံျားကဲ့သုို့လက်တု ်ခုင်ျားပ ျားသနောက်

နုင်လွန်က စ်သ ျားဖြင်ဲ့ဖ ြုံလု ်ထ ျားသသ နြ ျားကကြုံျားဖ ြုံလု ်သည်ဲ့ကကြုံျားမ ျား ရရှလ သသ အခါ ထုကကြုံျားမ ျားဖြင်ဲ့တု ်ထ ျားခဲ့ ါသည်။

ထသ
ုို့ နောက် ထုရ သ ျားမ ျားတွင်ရှသည်ဲ့ အြုျားတန်လက်ဝတ်ရတနောမ ျားအ ျား အကုန်လုယ၍
ူ ဘုန်ျား ကကျားသက င်ျား

22
မ က်ဖမင်သက်သသ - ၄ အင်တ ဗ ျားမှသက က်နှုတသ
် ြ ်ဖ ခ က်

33
 အသနောက်မုဒ်ဘက်ရှ ဇရ ်တစ်ခုထသုို့ သခေါ်သဆ င်သွ ျားကက ါသည်။ ထသ
ုို့ နောက် ထုဇရ ်အသရှြို့တွင် င် ညဥ်ျား န်ျားနှ ်စက်မှုမ ျား

ဖ ြုံလု ်ခဲ့ကကသည်။ ညဥ်ျား န်ျားနှ ်စက်ရ တွင် ဓါျားသဖမ င်ဖြင်ဲ့ဗုက်မ ျားကု အတည်ဲ့မထုျားဘ မန်ျားဖခင်ျား၊ သ ါင်မ ျား၊

သဖခသထ က်မ ျားကု ဓါျားဖြင်ဲ့ထျားု ဖခင်ျား၊ ကုယ်တုျားလုျားချွတ်သစလ က် တုတဖ် ြင်ဲ့ရုက်နှက့်ဖခင်ျား၊ နုင်လွန်ကကြုံျား ငါျားသခါင်ျား ူျား၍ရုက်ဖခင်ျား၊

ဝမ်ျားလ ျားသမှ က်ခုင်ျား၍ သခါင်ျားမ ျားကု သသနတ်ဒင်ဖြင်ဲ့ ထုဖခင်ျား၊ ါျားရက

ု ်၍ သဆ င်ဲ့ကန်ဖခင်ျား အစရှသည်တို့က
ု ုဖ ြုံလု ်ကကပ ျား

"PDF သတွကုသထ က် ဲ့ဥျားမလ ျား၊ PDF ဘယ်သလ က်သမွျားထ ျားလည်ျား" စသည်ဲ့သများခွန်ျားမ ျား ကုဆသရျားတုင်ျားထွ ၍

သအ ်ဟစ်က သများဖမန်ျားရင်ျား ညဥ်ျား န်ျားနှ ်စက်ခဲ့ကကသည်။23 လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် မသတ်မ ညဥ်ျား န်ျားနှ ်စက်မှုမ ျားသည်

ဖြစ်စဥ်တင
ု ်ျားတွင်သတွြို့ရသသ ်လည်ျား မုန်တင
ု ် င်ဖြစ်စဥ်တွင် အမ ြုံျားသများ၊ အမ ြုံျားသ ျားခွဖခ ျားထ ျား၍ အမ ြုံျားသများမ ျားကု

အခန်ျားတစ်ခုထ တ်သလှ င်ထ ျားခဲ့သသ ်လည်ျား အမ ြုံျားသ ျားမ ျားသလ က် ဖ င်ျားဖ င်ျားထန်ထန် ညဥ်ျား န်ျားနှ ်စက်မှုမရှသည်ကု

သတွြို့ရသည်။ သသ
ုို့ သ ် အသက်ရှင်က န်ရစ်ခဲ့သည်ဲ့ ကသလျားသူငယ်မ ျားနှင်ဲ့ အမ ြုံျားသများမ ျားသည် ထုဖြစ်စဥ်မ ျားကု

မ က်ဖမင်သတွြို့ကကရပ ျား စတ် ုင်ျားဆုင်ရ အကကမ်ျားြက်ခခဲ့ကကရသ သည်။

၂.၄ သတ်မြတ်မှုပံုစံမ ာ်း

ကရင်နဖ ည်နယ်၊ ြရူဆုဖ ည်နယ်ဖြစ်စဉ်တွင် သယ်ယူရရှခဲ့သသ အသလ င်ျားမ ျားသည်

ခနဓောကုယ်အစတ်အ ုင်ျားစုလင်စွ ါဝင်လ ဖခင်ျားမရှဘ အခ ြုံြို့တွင် ခနဓောကုယ်တစ်ခုလုျားဆုျားဝါျားစွ များသလ င်ကျွမ်ျားထ ျားသည်ကု

သတွြို့ရသည်။ ထုကဲ့သုို့ များဖ င်ျားထန်စွ သလ င်ကျွမ်ျားထ ျားသည်ဲ့ ရု ်အသလ င်ျားမ ျားတွင်မူ အတွင်ျားကလစ ၊

ကုယ်တွင်ျားအဂဂါတသ
ုို့ ည် ုသြ ်မရသလ က်သအ င် များသလ င်ကျွမ်ျားထ ျားသည်ဟု ရင်ခွစစ်သဆျားခဲ့သညဲ့် ဆရ ဝန်မှ

သဖြကက ျားသည်။ 24

ဤဖြစ်စဉ်တွင် သသဆုျားရသည်ဲ့အသကက င်ျားအရင်ျားသည် ကကြုံျားတု ်သနှောင်ခရပ ျား ချွန်ထက်သည်ဲ့အရ တုို့ဖြင်ဲ့

ထုျားသွင်ျားနှ ်စက်ဖခင်ျားတ၏
ုို့ ဒဏ်သကက င်ဲ့ သသဆုျားဖခင်ျားဖြစ်နုင်သကဲ့သုို့ လက်ဖ န်ကကြုံျားတု ်လ က်အသနအထ ျားဖြင်ဲ့

နှ ်စက်ခရပ ျားသနောက် အရှင်လတ်လတ် များရှုြို့သတ်ဖြတ်ဖခင်ျားခခဲ့ရသည်လည်ျားဖြစ်နုင် ါသည်။

များသလ င်ကျွမ်ျားမှုကု အသဝျားသတ င်ကုန်ျားသ ေါ်မှ ဖမင်သတွြို့ခဲ့ရသူ သဒသခရ သ ျား၏အဆုအရ မနက် ၁၀ နောရ

ဝန်ျားက င်တွင် အခင်ျားဖြစ် ွ ျားရ သနရ ၌ ယ ဉ်မ ျားစုရ ်ထ ျားရ မှ ၁၅ မနစ်ခန်အ

ို့ ကက တွင် များခုျားလုျားမ ျား တက်လ က

23
မ က်ဖမင်သက်သသ - ၅ အင်တ ဗ ျားမှသက က်နှုတသ
် ြ ်ဖ ခ က်

24 National Unity Government of Myanmar. (2022, January 3). (၁၀၁) နှစ်စဖမာက် အမ ျိုးသာျိုးစအာင်ြွွဲစန စကာျိုး
့် ဝင်ျိုး. Retrieved
December 1, 2022, from https://www.facebook.com/NUGmyanmar/videos/710520296597349/

34
 များရှုြို့ြ က်ဆျားခရသသ ဆသယ်က ျားမ ျားမှ ဆသ ါ ုျားအခ ြုံြို့ များသလ င်သ ါက်ကွသနှင်ဲ့အတူ လွင်ဲ့စင်ထွက်လ သည်ကု

သတွြို့ရသကက င်ျား Myanmar Now သသ

ုို့ ဖ ကက ျားသည်။ ထုရ သ ျားမှ “များသလ င်သ ါက်ကွသက ယ်တယ်။

ဆ ါ ုျားသတွလွင်ဲ့ထွက်သွ ျားတ သ ါ ဲ့သနော်။ အသဝျားကု နှစ် ုျား၊ သုျား ုျားသလ က်။ များသလ င်တ သတ ဲ့ ညမုျားခ ြုံ ်အထ

သလ င်တ ခင်ဗ ။ သတ ်သတ ်ကက တယ် သလ င်တ ” ဟုသဖြကက ျားသည်။25 ထသ

ုို့ ကက င်ဲ့ ဖမန်မ စစ်တ ်၏ များရှုြို့မှုသကက င်ဲ့

ဆသ ါ ုျားမ ျားသ ါက်ကွလွင်ဲ့စင်က များအရှန် ုမုဖမင်ဲ့ခဲ့ပ ျား ညမုျားခ ြုံ ်သည်အထ များဆက်လက်သလ င်ကျွမ်ျားခဲ့သည်။

များသလ င်ကျွမ်ျားရ သနရ ရှ သတ်ဖြတ်ခရသူမ ျားမှ မူ ဖ င်ျားထန်လှသသ များသလ င်ကျွမ်ျားမှု၏ဒဏ်ကု ဆုျားရ ျားစွ

ခစ ျားခဲ့ရသည်ဟု ဆုနုင်သည်။

ကနပမြုံြို့ဖြစ်စဥ်တွင်မူ ရ အနျားတွင်လည်ျားသက င်ျား၊ ရ တစ်ခုနှင်ဲ့ တစ်ခုအကက ျားတွင်လည်ျားသက င်ျား လယ်ကွင်ျား၊ လ ြုံမ ျား

နှင်ဲ့ အမ်ပခဝင်ျားမ ျားတွင် လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်ခဲ့ကကပ ျား သသနတ်ဖြင်ဲ့ စ်ခတ်သတ်ဖြတ်ခရသူမ ျားရှပ ျား ဓါျားဖြင်ဲ့

လှျား၍သတ်ဖြတ်ခရသူမ ျားလည်ျား ရှသည်။ လည် င်ျားကု အတဖ တ်သအ င် ုင်ျားဖြတ်ဖခင်ျား၊ မသန်စွမ်ျားတစ်ဥျားနှင်ဲ့

အမ ြုံျားသများမ ျားလည်ျား သတ်ဖြတ်ခခဲ့ရပ ျား အဆု ါသတ်ဖြတ်ခရသူမ ျားတွင် စုစုသ ါင်ျား ၄၇ သယ က်၏ ရု ်အသလ င်ျားမ ျားကု

ရ ခမ ျားက စစ်တ ်ထွက်ခွ သွ ျားပ ျားသည်ဲ့သနောက် ုင်ျား လုက်လရှ သြွသပဂဂြုံဟ်ခဲ့ကကရသည်။26 မုန်တင

ု ် င်ဖြစ်စဥ်တွင်လည်ျား

ညဥ်ျား န်ျားနှ ်စက်မှုမ ျားဖ ြုံလု ်ပ ျား ထုသနို့တွင် ခ က်ဖခင်ျားသတ်ဖြတ်ခဲ့ဖခင်ျားမဟုတ်ဘ သနောက်တစ်ရက်မှသ သတ်ဖြတ်ခဲ့ဖခင်ျား

ဖြစ်သည်။ လူ ၁၀ ဥျားအ ျား နနက် ၆ နောရတွင် မ က်နှောမ ျားကုစည်ျား၍ လက်ဖ န်ကကြုံျားတု ်ပ ျား ရ ထရှ စစည်ျားအခ ြုံြို့ကုသယ်ခုင်ျား၍

သနောက်ဆုျားသယ်သည်ဲ့အသခါက်တွင် မသသမရှင်ဓါျားဖြင်ဲ့ခုတ်သတ်၍ များရှုြို့ပ ျား အသက်သသဆုျားအဲ့ဆဆအခ န်တွင် သ ါက်ဖ ျားဖြင်ဲ့

လူနှငဲ့် သသွျား ုမ ျားကု သမ ျားဖြင်ဲ့ြုျားကကသည်။ ထသ

ုို့ နောက် လူရှစ်ဥျားကု သဇယ သဒဓ အမည်ရ ဘုရ ျားအသရှြို့သသ
ုို့ ခေါ်၍

ထုင်ခုင်ျားထ ျားပ ျား က န်ရှခ ြုံ ်သနှောင်ထ ျားသသ အမ ြုံျားသ ျားမ ျားအ ျားလုျား သသနတ်ဖြင်ဲ့ စ်ခတ်ခရဖခင်ျား၊ ဓါျားဖြင်ဲ့

ခုတ်ခရဖခင်ျားတုို့သကက င်ဲ့ သသဆုျားခဲ့ကကရ ါသည်။ မသတ်မတွင် လက်သအ က်ငယ်သ ျားမ ျားမှ အထက်အမန်ို့ကု

သစ င်ဲ့သနခဲ့ကကပ ျား သဒသခတစ်ဥျား၏ သဖ ကက ျားခ က်အရ "ဆရာတုတလ

် ိုက်ရနတာ့်မလာ်း၊ ဆိုပပီ်းသူတိုအရာရှိကို

နမ်းနန ကတာ သူတို ဆရာကကီ်းနခေါ်တ့်သူကလည််း အထက်အမိန် နစာင့််နနပံုရတယ်..နတာ်နတာ် ကာနတာ့် အခ နိ ် ကပပီ

တုတ်လိုက်နတာ့်လို အမိန်နပ်းလိုက်တ့်အခါ နှစ်နယာက် တစ့်တွကကိြုံ်းတုတ်ပပီ်း ရွာနတာင်ပိုင််း က် နခေါ်သွာ်းပပီ်း

25 မ က်ဖမင်စတွွေ့ ရှြွဲ့်သူရွာသာျိုး နှင ့်် အင်တာဗ ျိုးမှ စကာက်နတ

ှု ်ြ က် https://myanmar-now.org/mm/news/10005

26
မ က်ဖမင်သက်သသ -၂ အင်တ ဗ ျားမသ
ှ က က်နှုတသ
် ြ ်ဖ ခ က်

35
 အသတ်ခံရတာ" ဟုသရှရသည်။27 လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်သသ ်လည်ျား တစ်သနရ ထတွင် မသတ်ဘနှင်ဲ့

ရ သနရ အနှသ
ို့ ခေါ်သခေါ်၍ သတ်ဖြတ်ဖခင်ျားသည် အစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်ဖခင်ျားမသသ သစရန် ရည်ရယ်ခ က်ရှရှ

လု ်သဆ င်ဖခင်ျားဟု သျားု သ ်နုင်သည်။

၂.၅ နလန ကာင််းတိုက်ခိုက်မှုမြင့်် အစုလိုက်အပပံြုံလုက

ိ ် သတ်မြတ်မှုက ်းလွန်ပံုမ ာ်း

စစ့်သကောင့်စတ ့် ည့် အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုးက က ျိုးလွန့်ရောတွင့် မ က့်နှ ခ င့်ျိုးဆင့်

တ့်ဖြတ့်ခ င့်ျိုး ောမက သလသကကောင့်ျိုးအ ျိုးဖ ကော ဗျိုးက တက့်ခက့်ဖခင့်ျိုးဖြငဲ့့် အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်ဖခင့်ျိုးက

က ျိုးလွန့်သကကောင့်ျိုး သတွွဲ့ရှရ ည့်။ သလသကကောင့်ျိုးအ ျိုးဖ ပ ျိုး အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုးက က ျိုးလွန့်ရောတွင့်

စစ့်သကောင့်စတ ့် ည့် အရ ့် ောျိုးမ ောျိုးက စ့်မှတ့်ထောျိုး တက့်ခက့်ဖခင့်ျိုးဖြစ့်ပ ျိုး သေ ခဖ ည့် ူမ ောျိုးသနထင့် ညဲ့့်

သနရောမ ောျိုးဖြစ့်သ ော စော င့်သက ောင့်ျိုး၊ န့်ျိုးကကျိုးသက ောင့်ျိုးစ ညဲ့့် သနရောမ ောျိုးက တက့်ခက့်ဖခင့်ျိုးဖြငဲ့့် အစလက့်အပ လက့်

တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုးက က ျိုးလွန့်သကကောင့်ျိုး စစ့်ကင့်ျိုးတင့်ျိုး၊ လက့်ယက့်ကန့်ျိုးရောနှငဲ့့် ကခ င့်ဖ ည့်နယ့်၊ အနနို့့် က

ဗျိုးက တက့်ခက့်မှုမ ောျိုးအရ ရှရ ည့်။

စစ့်ကင့်ျိုးတင့်ျိုး ည့် စစ့်အောဏော မ့်ျိုးပ ျိုးသန က့် စစ့်သကောင့်စတ ့်က အသန ့်ရထောစစ့်ဆင့်သရျိုးန မည့်ဖြငဲ့့်

မဖ င့်ျိုးထန့်စွော စ့်မှတ့်ထောျိုးတက့်ခက့် ညဲ့့် သေ ဖြစ့် ညဲ့့်အသလ ောက့် စစ့်ကင့်ျိုးတင့်ျိုးသနရောအမ ောျိုးစတွင့်

တက့် ွမ ောျိုးဖြစ့် ွောျိုးလ က့်ရှပ ျိုး စစ့်သကောင့်စတ ့်က သဖမဖ င့်နှငဲ့့် သလသကကောင့်ျိုးစစ့်ဆင့်သရျိုးနှစ့်ခလျိုးအ ျိုးဖ ပ ျိုး

တက့်ခက့်လ က့်ရှ ည့်။ စက့်တင့် ော ၁၆ ရက့်သနို့ စစ့်ကင့်ျိုးတင့်ျိုး လက့်ယက့်ကန့်ျိုးဗျိုးက တက့်ခက့်မှုတွင့် စစ့်သကောင့်စတ ့်မှ

ရဟတ့်ယောဉ့်နှစ့်စင့်ျိုးဖြငဲ့့် စော င့်သက ောင့်ျိုးရှရော န့်ျိုးကကျိုးသက ောင့်ျိုးဝင့်ျိုးအတွင့်ျိုးနှငဲ့့် သက ျိုးရောသဆျိုးသ ျိုးခန့်ျိုးဝန့်ျိုးက င့်က

ဗျိုးက တက့်ခက့်ဖခင့်ျိုးသကကောငဲ့့် အ က့် ၇ နှစ့် အရယ့်ကသလျိုးအ အဝင့် ကသလျိုး ၇ ဦျိုး သ ဆျိုးခဲ့ပ ျိုး သဖမဖ င့်ထျိုးစစ့်သကကောငဲ့့်

လူကကျိုး ၆ ဦျိုး သ ဆျိုးခဲ့သကကောင့်ျိုး ရ ည့် (Myanmar Now, 2022)။ စစ့်သကောင့်စတ ့် ည့် စော င့်သက ောင့်ျိုးက

စတင့်ဗျိုးက တက့်ခက့်ခ န့်တွင့် ကသလျိုးငယ့်မ ောျိုးသဆောဲ့ကစောျိုးသနခ န့်ဖြစ့်ပ ျိုး စတင့် စ့်ခတ့်ခ န့်တွင့် ဆရောမ ောျိုးက

အခန့်ျိုးထဝင့်ရန့် သအော့်သဖ ောခဲ့ပ ျိုး ကသလျိုးမ ောျိုးအခန့်ျိုးထဝင့်လော ညဲ့့်အခ န့်တွင့် သ က့်ကွ စတင့်ကကောျိုးခဲ့ရသကကောင့်ျိုး

သစတန ဲ့ဝန့်ထမ့်ျိုးဆရောမှ သဖ ော ည့်။ ထို့အဖ င့် ထသက ောင့်ျိုး တ့်ဝန့်ျိုးက င့် ည့် သတောင့်ကန့်ျိုးမ ောျိုးမရှ ညဲ့့်

ကွင့်ျိုးဖ င့်မ ောျိုး ောဖြစ့်သ ောသကကောငဲ့့် ရဟတ့်ယောဉ့်မ ောျိုး ည့် အဖမငဲ့့်မတော ၃၀၀ မှ ၄၀၀ ကကောျိုးတွင့်

27
အသက်ရင
ှ ်က န်ရစ်သည်ဲ့ မ က်ဖမင်သက်သသသဒသခတစ်ဥျားနှင်ဲ့အင်တ ဗ ျားမှ သက က်နှုတသ
် ြ ်ဖ ခ က်

36
 န့်ျိုးသနမည့်ဖြစ့်သ ောသကကောင့်ဲ့ ရဟတ့်ယောဉ့်မှ ျိုးမ ောျိုး ည့် ကသလျိုးမ ောျိုးသက ောင့်ျိုးဝင့်ျိုးအတွင့်ျိုး ထွက့်သဖ ျိုးသန ည့်က

သ ခ ောဖမင့်ရမည့်ဖြစ့်သကကောင့်ျိုး ဖမန့်မောသလတ ့်မှ က့်သဖ ောင့်ျိုးလောသ ော ရဟတ့်ယောဉ့်မှ ျိုး ဗ လ့်ကကျိုး သဇ ူသအောင့်က

ျိုး ့် ည့် (Irrawaddy, 2022)။

ထအ
ို့ သကကောင့်ျိုးက ကယ့်တင့်ကက သတွွဲ့ရသ ော ဆရောမသေေါ်သအျိုးဖမငဲ့့်သဖ ောကကောျိုးခ က့်အရ သလယောဉ့် ကကောျိုးကကောျိုးခ င့်ျိုး

လက့်နက့်ကကျိုးက ခဲ့ပ ျိုး လက့်နက့်ကကျိုးနှငဲ့့် စ့်ပ ျိုးတစ့်ပ င့်နက့် စက့်သ နတ့်ဖြငဲ့့် တစ့်န ရကကောသအောင့် အဆက့်မဖ တ့်

စ့်ခဲ့သကကောင့်ျိုး သဖ ော ည့်။ ထသန က့်တွင့် စစ့်သကောင့်စတ ့် ောျိုးမ ောျိုး သက ောင့်ျိုးထ ို့ ဝင့်လောကော အောျိုးလျိုးထွက့်လောရန့်

အမနို့့်သ ျိုးခဲ့ပ ျိုး ေဏ့်ရောဖ င့်ျိုးထန့် ညဲ့့် ကသလျိုးငယ့်မ ောျိုး င့် အ မထွက့်ရဘ န့်ျိုးခ ညဲ့့်သနရောမှ ထွက့်လောခဲ့ကက ည့်။

ေဏ့်ရောဖ င့်ျိုးထန့် ညဲ့့် ကသလျိုးငယ့်တစ့်ဦျိုး ည့် န က င့်မှုေဏ့်က မခနင့်သ ောသကကောငဲ့့် ူူ့က တ့်သ ျိုးရန့် အကကမ့်ကကမ့်

သတောင့်ျိုးဆခဲ့သကကောင့်ျိုးလည့်ျိုး ရ ည့်။ ထအ
ို့ ဖ င့် သ ဆျိုး ွောျိုးသ ော ကသလျိုးမ ောျိုး၏အသလောင့်ျိုးမ ောျိုးက မ ောျိုးစဝင့်မ ောျိုးက

သတောင့်ျိုးဆရောတွင့် ခွငဲ့့်မဖ ညဲ့့်အဖ င့် ေဏ့်ရောဖ င့်ျိုးထန့် ညဲ့့် သစတန ဲ့ဝန့်ထမ့်ျိုး ဆရော ၂ ဦျိုးအ အဝင့် သက ောင့်ျိုး ောျိုး၊

သက ောင့်ျိုး ူ ၁၇ ဦျိုး နှငဲ့့် ရော ောျိုးတခ ွဲ့က စစ့်သကောင့်စတ ့်က ြမ့်ျိုးဆျိုးသခေါ်သဆောင့် ွောျိုးခဲ့ကက ည့် (Myanmar Now, 2022)။

ထသ
ို့ ကကောငဲ့့် လက့်ယက့်ကန့်ျိုးရောတက့်ခက့်မှု ည့် အထူျိုး ဖြငဲ့့် ကသလျိုးငယ့်မ ောျိုးအသ ေါ်ရည့်ရယ့်၍ အစအပ လက့်

တ့်ဖြတ့်တက့်ခက့်မှုအဖြစ့် ထင့်ရှောျိုး ည့်။

ထအ
ို့ တူ သအောက့်တ ော ၂၃ ရက့်သနို့တွင့်လည့်ျိုး ကခ င့်ဖ ည့်နယ့်၊ ြောျိုးကနို့့်ပမ ွဲ့နယ့် အနနို့့် ရောတွင့်

သအောက့်တ ောလ ၂၃ မှ ၂၅ ရက့်အထ ၃ ရက့်ကကော က င့်ျိုး ရန့် စစဉ့်ထောျိုး ညဲ့့် ကခ င့်လွတ့်လ ့်သရျိုးအြွွဲ့ (KIO)

ြွွဲ့စည့်ျိုးတည့်သထောင့်ဖခင့်ျိုး ၆၂ နှစ့်သဖမောက့် အထမ့်ျိုးအမှတ့် အကက သတျိုးဂတသြ ော့်သဖြ ွက ထမဆျိုးညတွင့် ဂ က့်တက့်သလယောဉ့်

၃ စင့်ျိုးဖြငဲ့့် စစ့်သကောင့်စတ ့်က တက့်ခက့်ခဲ့သ ောသကကောငဲ့့် အရ ့် ောျိုးမ ောျိုးအ အဝင့် ထခက့်သ ဆျိုး ူ ၈၀ သက ော့်ရှပ ျိုး

ေဏ့်ရောရ ူ ၁၀၀ သက ော့်ရှခဲ့ ည့် (KIC, 2022)။ ထဗျိုးက တ့်ဖြစ့်မှု ည့် ၂၀၂၁ ခနှစ့် စစ့်အောဏော မ့်ျိုးပ ျိုးသန က့်

အသရအတွက့်အမ ောျိုးဆျိုးသ ော လူအစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်ခရ ညဲ့့်ဖြစ့်စဉ့်အဖြစ့် ထင့်ရှောျိုး ည့်။

စစ့်သကောင့်စတ ့် ည့် အနန့် ရောက ည ၉ န ရဝန့်ျိုးက င့်တွင့် တက့်သလယောဉ့် ျိုးစင့်ျိုးဖြငဲ့့် ဗျိုး ျိုးလျိုးထက့်မနည့်ျိုးက ခဲ့ပ ျိုး

သြ ော့်သဖြသရျိုးစင့်နှငဲ့့် စောျိုးြသဆောင့်အနျိုးတွင့် က ခဲ့ ည့်ဟ ထအဖြစ့်အ က့်က ကယ့်သတွွဲ့ကက ရ ူမ ောျိုးက သဖ ော ည့်။

သ ဆျိုး ူမ ောျိုးအထတွင့် ကခ င့်အန ညောရှင့်အ င့်ျိုးမှ န မည့်ကကျိုးအဆသတော့် သအောင်ရောလအ အဝင့် ျိုးဦျိုး သ ဆျိုးပ ျိုး ၉ ဦျိုး

ေဏ့်ရောရသကကောင့်ျိုး ရ ည့်။ (BBC, 2022)။ ထို့အဖ င့် စစ့်သကောင့်စတ ့် ည့် ေဏ့်ရောရရှ ည့်ဲ့ ဖ ည့် ူမ ောျိုးက

ကူညကယ့်ဆယ့်ရန့် ွောျိုးသရောက့် ူမ ောျိုးနှငဲ့့် သဆျိုးဝ ျိုး သ

ို့ ဆောင့်မှုမ ောျိုး အနန့်ို့ မ
ို့ သရောက့်နင့်ရန့် လမ့်ျိုးတွင့် တောျိုးဖမစ့်ထောျိုး ည့်။

သ ဆျိုး ွောျိုး ူမ ောျိုးအတွက့် ဆသတောင့်ျိုး ွဖ လ ့်မှုမ ောျိုးကလည့်ျိုး တ့် င့်ထောျိုးသကကောင့်ျိုး၊ သဆျိုးက သ ျိုး က

37
 အကကမ့်ျိုးြက့်ဆက့် ွယ့်သရျိုး ဥ သေဖြငဲ့့် ြမ့်ျိုးဆျိုးအသရျိုးယူမည့်ဟ ပခမ့်ျိုးသဖခောက့်သကကောင့်ျိုး သေ ခမ ောျိုး၏ သဖ ောကကောျိုးခ က့်အရ

ရ ည့်။ ထ ို့သ ော တောျိုးဆျိုးမှုမ ောျိုးသကကောငဲ့့် အခ န့်မသဆျိုးမကနင့် သ ဆျိုး ညဲ့့်ဖ ည့် ူ အသရအတွက့်တျိုးလောခဲ့ ည့်

(RFA. 2022)။ ထသ
ို့ ကကောငဲ့့် စစ့်သကောင့်စတ ့် ည့် အရ ့် ောျိုးဖ ည့် ူမ ောျိုးစွော ဝင့် ညဲ့့် အထမ့်ျိုးအမှတ့် ွက

ရည့်ရယ့်ခ က့်ရှရှဗျိုးက တက့်ခက့်ပ ျိုး အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုးက က ျိုးလွန့် ညဲ့့်အဖ င့် သဆျိုးမကနင့်သအောင့်

တောျိုးဖမစ့်ဖခင့်ျိုးမ ောျိုးသကကောငဲ့့် စစ့်ရောဇဝတ့်မှုမ ောျိုးအဖ င့် လူ ောျိုးမ ျိုးနွယသ

့် ေါ်က ျိုးလွန့်သ ော ရောဇဝတ့်မှုမ ောျိုး သဖမောက့်သကကောင့်ျိုး

ထင့်ရှောျိုးစွောသတွွဲ့ရ ည့်။

ထအ
ို့ ဖ င့် စစ့်သကောင့်စတ ့် ည့် ဗျိုးက တက့်ခက့်မှုဖြငဲ့့် အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုးက က ျိုးလွန့်ရောတွင့်

ရတ့်တရက့်အလစ့်ဝင့်တက့်ဖခင့်ျိုးဗ ဟောက အ ျိုးဖ သကကောင့်ျိုး ထသလသကကောင့်ျိုးတက့်ခက့်မှုဖြစ့်စဉ့် နှစ့်ခစလျိုးအရ

ထင့်ရှောျိုး ည့်။ သလသကကောင့်ျိုးဖြငဲ့့် အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့် ညဲ့့်ဖြစ့်စဉ့်နှစ့်ခစလျိုးတွင့် တူည ညဲ့့်အခ က့်အသနဖြငဲ့့်

သဖမဖ င့်တွင့် စစ့်ဖြစ့်ဖခင့်ျိုးအလ င့်ျိုးမရှ စစ့်သကောင့်စတ ့်မှ လူအမ ောျိုးအဖ ောျိုးက သ ဆျိုးသစလ ညဲ့့် ရည့်ရယ့်ခ က့်ဖြငဲ့့်

စ့်ခတ့်ခဲ့ဖခင့်ျိုးဖြစ့်သကကောင့်ျိုး သေ ခမ ောျိုးနှငဲ့့် တောဝန့်ရှ ူမ ောျိုး၏ သဖ ောဆခ က့်အရ ရှရ ည့်။

၂.၆ မမန်မာစစ်တပ်မှ သလွန်စနြ ာက်ြ က်မခင််း၊ သတင််းထိန်ခ န်မခင််း

အထက် ါဖြစ်စဉ်အ ျားလုျားတွင် စစ်သက င်စသည် ၎င်ျားတ၏

ုို့ က ျားလွန်မှုကု သလွန်စသြ က်ြ က်ရန်

နည်ျားမ ြုံျားစုဖြငဲ့က် ကြုံျား မ်ျားခဲ့သည်ကု သတွြို့ရသည်။ NUG ၏ လူူ့အခွင်ဲ့အသရျားဝန်ကကျား ဦျားသအ င်မ ြုံျားမင်ျားက “ခနဓောကိုယ်မ ာ်း၊

နမာ်နတာ်ယာဉ်မ ာ်းကို တစ်နနရာတည််းတွင် တစ်စုတစ်စည််းတည််း မီ်းရိှုွဲ့မခင််းမှာ စစ်နကာင်စီက သလွန်စမက န်နအာင်

လုပ်ခ့်မခင််းသာမြစ်သည်“ ဟုသုျားသ ်သည် (အက်စတ သဂ , 2022)။

ကရင်နဖ ည်နယ်၊ ြရူဆုပမြုံြို့ဖြစ်စဉ်တွင် အစုလုက်အပ ြုံလက

ု ် သတ်ဖြတ်မှုအပ ျား သနောက်တစ်ရက် ဒဇင်ဘ လ ၂၅

ရက်သနို့ မှစ၍ သဒသခက ကွယ်သရျားတ ်မ ျားမှ အသလ င်ျားမ ျားကု သယ်ယူရန် ကကြုံျား မ်ျားခဲ့သသ ်လည်ျား ဖမန်မ စစ်တ ်မှ

လက်နက်ကကျားမ ျားဖြင်ဲ့ အကကမ်ကကမ် စ်ခတ်မှုသကက င်ဲ့ ဒဇင်ဘ လ ၂၇ ရက်သနို့မှသ ရု ်အသလ င်ျားမ ျားကု

သယ်ယူနုင်ခဲ့သည်။28 ခရစ်စမ
စ တ်အကကြုံသနို့ဖြစ်စဉ်နှင်ဲ့ တ်သက်၍ စစ်သက င်စဘက်မှ သက်သသမ ျားကု သြ က်ြ က်က

ဇ တ်လမ်ျားထွင်လမ်လည်သည်ကုလည်ျား သတွြို့ရသည်။ စစ်သက င်စဘက်မှ သဖြရှင်ျား ုမှ ၎င်ျားတမ

ုို့ ှ မုဆုသက ျားရ ဘက်သုို့

28
National Unity Government of Myanmar. (2022, January 3). (၁၀၁) နှစ်စဖမာက် အမ ျိုးသာျိုးစအာင်ြွဲစ
ွ န ့်စကာျိုးဝင်ျိုး.
Retrieved December 1, 2022, from
https://www.facebook.com/NUGmyanmar/videos/710520296597349/

38
 သမ င်ျားနှင်လ သည်ဲ့ ယ ဉ် ၇ စျားကု လုပခြုံသရျားစစ်သဆျားရန် ဟန်တ
ို့ ျားသသ ်လည်ျား က ျားရ ်တန်သ
ို့ ျားဖခင်ျားမရှဘ

က ျားသ ေါ်ရှလူမ ျားမှ သသနတ်ငယ်မ ျားဖြင်ဲ့ ဖ န်လည် စ်ခတ် ထွက်သဖ ျားသသ သကက င်ဲ့ ၎င်ျားတဘ
ုို့ က်မှ ဖ န်လည်

တုက်ခုက်ခဲ့ရဖခင်ျားဖြစ်သကက င်ျား သဖြရှင်ျားထ ျားသည် (Robbins, 2022)။ က ျားလွန်ခရသူအု ်စုသည် စစ်သဘျားသရှ င်မ ျား၊

သဒသခမ ျား၊ ကသလျားငယ်မ ျား ါဝင်သည်ဲ့ လက်နက်မဲ့ဖ ည်သူမ ျားဖြစ်ရ စစ်သက င်စအ ျား လက်နက်မ ျားဖြင်ဲ့ ဖ န်လည်

စ်ခတ်အကကမ်ျားြက်သည်ဟူသည်ဲ့ အခ က်မှ မဖြစ်နုင်သကက င်ျား ကရင်နသဒသခတ ်ြွြို့မ ျားမှ ဖ န်လည်သခ ထ ျားသည်။ 29

စစ်သက င်စ၏ တရ ျားဝင် ထုတ်ဖ န်ခ က်မ ျားတွင်သ ယခုကဲ့သုို့ လမ်လည်သြ ဖ် ဖခင်ျားမ ဟုတ်ဘ သဖမဖ င်တွင်လည်ျား

အကွက်ဆင် ဇ တ်လမ်ျားထွင်က သတင်ျားလမ်လည်ခဲ့သည်ဲ့ဖြစ်ရ ်လည်ျား ဖြစ်သ ေါ်ခဲ့သည်။ သကကျားမုသတင်ျားစ တွင်

ဤဖြစ်ရ ်နှင်ဲ့ တ်သက်၍ သမ်ျားဆည်ျားရမသည်ဲ့ အကကမ်ျားြက်သမ ျား၊ ရန်သူူ့အသလ င်ျား နှစ်သလ င်ျားဟု သရျားသ ျားထ ျားသည်ဲ့

ဓ တ် ုမ ျားကုဖြန်ို့သဝခဲ့သည်။ ထဖုို့ င် စစ်တ ်သထ က်ခသူ အသက င်ဲ့မ ျားမှလည်ျား ထုရု ်အသလ င်ျားမ ျားသည်

ကရင်နအမ ြုံျားသ ျားတုျားတက်သရျား ါတ KNPP နှင်ဲ့ သဒသခဖ ည်သူူ့က ကွယသ

် ရျားတ ် PDF မှ တ ်ြွြို့ဝင် နှစ်ဦျား၏

ရု ်အသလ င်ျားမ ျားအဖြစ်ဆုကကသည်။ သတဖ ြုံြွယ်မှ ထရ

ု ု ်အသလ င်ျားမ ျားဝတ်ဆင်ထ ျားသသ ယူနသြ င်ျားမ ျား၏

သအ က်တွင် အရ ်သ ျားအဝတ်မ ျားနှငဲ့်အတူ က ည်ဒဏ်ရ မ ျားကုသတွြို့ရှရသည်။ သသ

ုို့ သ ် ၎င်ျားတအ
ုို့ သ ေါ်ထ ်မှ

ဝတ်ဆင်သ ျားထ ျားသည်ဲ့ ယူနသြ င်ျားတွင်မူ က ည်သ ါက်ရ ၊ သသွျားစွန်ျားရ မရှသကက င်ျားကု Sky News မှ အတအက သြ ်ဖ သည်

(Robbins, 2022)။

ဇန်နဝါရလ ၄ ရက် (အစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုဖြစ်စဉ်အပ ျား ၁၁ ရက်အကက ) ၌ KNDF/ KA တ ်သ ျားမ ျားသည်

အခင်ျားဖြစ် ွ ျားခဲ့ရ သနရ နှငဲ့် သ ၅၀၀ အကွ တွင် ကရင်နစစ်တ ်ယန

ူ သြ င်ျားကု ဝတ်ဆင်ထ ျားသသ ထုရု ်အသလ င်ျားမ ျားကု

သတွြို့ရှခဲ့ရသကက င်ျားသြ ်ဖ ထ ျားသည်။ မ က်ဖမင်သတွြို့ရှခဲ့သူ KNDF တ ်သ ျား၏ သဖ ကက ျားခ က်အရ အဆု ါအသလ င်ျားမ ျားသည်

ဆုျားရ ျားစွ ု ် ွသနက ဦျားသခါင်ျားခွကွဒဏ်ရ နှင်ဲ့ သသနတ်ဒဏ်ရ မ ျားကု သတွြို့ရှခဲ့ရသကက င်ျား သရသည် (Fortify Rights, 2022,

February)။ ထုရု ်အသလ င်ျားမ ျားသည် စစ်သက င်စမှ “ရန်သူမ ျား” ဟု သကကျားမုသတင်ျားစ တွင် ထည်ဲ့သွင်ျားသြ ်ဖ ခဲ့သည်ဲ့

အသလ င်ျားမ ျားဖြစ်ကက ါသည်။ စစ်သက င်စသည် သတ်ဖြတ်ခရသူ အရ ်သ ျားနှစ်ဦျား၏ အသလ င်ျားမ ျားကု

ကရင်နသဒသခလက်နက်ကုင်တ ်၏ ယူနသြ င်ျားဝတ်ဆင်သ ျားက လု ်ကွက်ဆင် သတင်ျားလမ်လည်ခဲ့သည်ဲ့အခ က်ကု

ရှ သြွသတွြို့ရှရ ါသည်။

29
National Unity Government of Myanmar. (2022, January 3). (၁၀၁) နှစ်သဖမ က် အမ ြုံျားသ ျားသအ င် သနို့
ွ စက ျားဝင
ု ်ျား. Retrieved
December 1, 2022, from https://www.facebook.com/NUGmyanmar/videos/710520296597349/

39
 ကနနှင်ဲ့ မုန်တင
ု ် င်ဖြစ်စဥ်မ ျားကု ဆန်ျားစစ်ရလ င် လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုမ ျား

ဖ ြုံလု ်ပ ျားသည်ဲ့သနောက် ုင်ျားတွင် စစ်တ ်မှ ယင်ျားတည

ုို့ ဥ်ျား န်ျားနှ ်စက်ထ ျားသည်ဲ့ ဒဏ်ရ မ ျား မသ ေါ်သ ါက်သစရန်နှင်ဲ့

သက်သသအသထ က်အထ ျားမ ျားမရရှရန် များရှြို့၍ ထ ျားရစ်ခဲ့ကကပ ျား လူသသအသလ င်ျားမ ျားသ မက သနအမ်နှင်ဲ့ ရ လုျားကျွတ် ါ

များသလ င်တက
ု ်သွင်ျားခဲ့ကကသည်။ လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်၍ လူသသအသလ င်ျားမ ျားကုသနရ ခွ၍

များရှုြို့ထ ျားရစ်ခဲ့ကကသည်ကုလည်ျား စတ်ဝင်စ ျားြွယ်သတွြို့ရသည်။ လူသသအသလ င်ျားမ ျားသည် လူရု ်အသွင်အဖ င်

မရှသတ ဲ့သအ င် များသလ င်ဖ က သွ ျားပ ျား သသဆုျားသူအတည်ဖ ြုံရန် င် က န်ရစ်သူမသ ျားစုမှလွ၍ သ မန်လူ

မမှတ်မနုင်သလ က်သတ ဲ့သညဲ့် အသဖခအသနမ ြုံျားအထ ခ န်ရစ်ခဲ့ကကဖခင်ျားဖြစ်သည်။

မုန်တင
ု ် င်ဖြစ်စဥ်တွင် ဘုန်ျားကကျားအ ျား လူသ ျားဒုင်ျားအဖြစ် ြမ်ျားဆျားသခေါ်သဆ င်သွ ျားခဲ့ပ ျား သနဖ ည်သတ ်ရှ

ဘုန်ျားကကျားသက င်ျားတစ်သက င်ျားတွင် သတင်ျားသုျားသနသည်ဟု သဒသခမ ျားအကက ျား သဖ ဆုသနကကသသ ် လည်ျား

ယသနို့တုင်အတည်မဖ ြုံနုင် ါ (Myanmar Now, 2022, Month Date)။ အင်တ နက်နှင်ဲ့ ြုန်ျားလုင်ျားမ ျား

ဖ တ်သတ က်ဖခင်ျားသည်လည်ျား သက်သသမှတ်တမ်ျားလွယက

် ူစွ ရယူနုင်ရန် အဟန်ို့အတ ျားဖြစ်သစသည်ဲ့ နည်ျားလမ်ျားတစ်ခုအဖြစ်

အသုျားခ ကကပ ျား လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုက ျားလွန်သနစဥ် မည်သူမှထုသနရ သုို့ လ သရ က်နုင်ဖခင်ျားမရှသစဘ

လူရ ်သတွြို့လ င် င် သသနတ်ဖြင်ဲ့ စ်ခတ်နုင်သစသကက င်ျားယကု ကည်သစရန် သသနတ်သမ ျား အဆက်မဖ တ်သြ က်ဖခင်ျားကလည်ျား

သက်သသြုျားကွယရ
် န် အ ျားထုတ်သည်ဲ့နည်ျားလမ်ျားတစ်ခုအဖြစ် ရှသန ါသည်။

သလယောဉ့်ဗျိုးက မှုဖြငဲ့့် အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်သ ော စစ့်ကင့်ျိုးတင့်ျိုး၊ လက့်ယက့်ကန့်ျိုးရောကစစနှငဲ့့်

ဆက့်လ ဉ့်ျိုး၍လည့်ျိုး စစ့်သကောင့်စတ ့်က ကသလျိုးမ ောျိုး၏အသလောင့်ျိုးမ ောျိုးက မ ောျိုးစဝင့်မ ောျိုးမသ ျိုးဖခင့်ျိုးနှငဲ့့် ဆရောတခ ွဲ့အ အဝင့်

သက ောင့်ျိုး ောျိုး၊ သက ောင့်ျိုး ူ ၁၇ ဦျိုးနှငဲ့့် ရော ောျိုးတခ ွဲ့က ြမ့်ျိုးဆျိုးသခေါ်သဆောင့်ဖခင့်ျိုးမ ောျိုး ည့် ထဖြစ့်စဉ့်က

ြျိုးကွယရ
့် န့်ကက ျိုးစောျိုးသကကောင့်ျိုး သ ေါ်လွင့် ည့်။ ထအ
ို့ ဖ င့် စစ့်သကောင့်စ ည့် ြမ့်ျိုးဆျိုးခထောျိုးရ ညဲ့့် ကသလျိုးမ ောျိုးထမှ ၄ ဦျိုးက

သအောက့်တ ော ၂၃ တွင့် ဖ န့်လွှတ့်သ ျိုးပ ျိုးသန က့် ၂ ဦျိုးက ရ ့် ရက့်ကူျိုးကော သလသကကောင့်ျိုးတက့်ခက့်မှုဖြစ့်စဉ့်က ြျိုးကွယထ
့် ောျိုးပ ျိုး

စော င့်သက ောင့်ျိုးနှငဲ့့် သက ျိုးရောအတွင့်ျိုး PDF မ ောျိုးရှသန ည့်ဟ သြေါ်ပ ျိုး လမ့်လည့်ထွက့်ဆခင့်ျိုးသကကောင့်ျိုး NUG

ဖ န့်ကကောျိုးသရျိုးတောဝန့်ခ ဦျိုးသန န့်ျိုးလတ့်မှ သဖ ော ည့် (Myanmar Now, 2022)။ စစ့်သကောင့်စဖ လ ့်သ ော

တင့်ျိုးစောရှင့်ျိုးလင့်ျိုး ွအရ သက ျိုးရောထတွင့် ကခ င့်လွတ့်သဖမောက့်သရျိုး တ ့်မသတော့် KIA နှငဲ့့် သေ ခကောကွယသ

့် ရျိုးတ ့်ြွွဲ့ PDFမ ောျိုး

အဝင့်အထွက့်ရှဖခင့်ျိုးသကကောငဲ့့် စစ့်သကောင့်စတ ့်မှ ဝင့်သရောက့်ရှင့်ျိုးလင့်ျိုးရောတွင့် တက့် ွဖြစ့် ွောျိုးခဲ့ပ ျိုး KIA နှငဲ့့် PDF မ ောျိုးမှ

ရော ောျိုးမ ောျိုးက လူ ောျိုးေင့်ျိုးအဖြစ့်အ ျိုးဖ ကော န့်ျိုးကကျိုးသက ောင့်ျိုးထကသခေါ် သဆောင့် ွောျိုးခဲ့ ညဲ့့်အတွက့်

ထ န့်ျိုးကကျိုးသက ောင့်ျိုးဝင့်ျိုးရှ သက ောင့်ျိုးမ ောျိုးက စ့်ခတ့်ခဲ့ဖခင့်ျိုးဖြစ့် ည့်ဟ တင့်ျိုးထတ့်ဖ န့်ခဲ့ ည့်။ စစ့်သကောင့်စတ ့်

40
 စ့်ခတ့်မှုသကကောငဲ့့် လူအမ ောျိုးအဖ ောျိုးသ ဆျိုးမှုကလည့်ျိုး သြော့်ဖ ဖခင့်ျိုးမရှ ကသလျိုးငယ့် နှစ့်သယောက့် ော ဖ င့်ျိုးထန့်ေဏ့်ရော

ရသကကောင့်ျိုးသြော့်ဖ ကော ရ ့်အသလောင့်ျိုးမ ောကလည့်ျိုး ၇ မင့်သဝျိုး ညဲ့့် သရဦျိုးပမ ွဲ့တွင့် ယ့်သဆောင့်ပ ျိုး မျိုးရှုွဲ့ ပဂဂ ဟ့်ခဲ့သကကောင့်ျိုးလည့်ျိုး

ရ ည့် (Irrawaddy, 2022)။ သ

ို့ ော့် ထအဖြစ့်အ က့်က ကယ့်တင့်ကက သတွွဲ့ရသ ော လက့်ယက့်ကန့်ျိုးသေ ခမ ောျိုး၏

သဖ ောဆခ က့်အရ လက့်ယက့်ကန့်ျိုးရောတွင့် KIA၊ PDF မ ောျိုးမရှသကကောင့်ျိုးနှငဲ့့် စစ့်သကောင့်စတ ့်မှ လောသရောက့် စ့်ခတ့်ဖခင့်ျိုးမဖ မ

ရောထတက့် ွဖြစ့် ွောျိုးဖခင့်ျိုးမရှခဲ့သကကောင့်ျိုး သဖ ောဆထောျိုး ည့် (Myanmar now, 2022)။

ကခ င့်ဖ ည့်နယ့် အနန့် ရော အစလက့်အပ လက့် ဗျိုးက တ့်ဖြတ့်မှုဖြစ့်စဉ့်တွင့်လည့်ျိုး စစ့်သကောင့်စထတ့်ဖ န့်ခ က့်အရ KIA နှငဲ့်

PDF မ ောျိုးက သအောက့်တ ောလ ၂၁ မှ ၂၃ ရက့်သနို့အထ မျိုးသမောက့်ပမ ွဲ့နယ့် စစ့်သကောင့်စ စခန့်ျိုးမ ောျိုးက တက့်ခက့်ခဲ့ပ ျိုး က ော၊

သရွှေကူနှငဲ့့် ဗန့်ျိုးသမော့်ကကောျိုး ခရျိုး ည့်တင့်သရယောဉ့်မ ောျိုးက အသကကောင့်ျိုးမ စ့်ခတ့်မှုသကကောငဲ့့် KIA တ ့်မဟော ၉ နယ့်သဖမက တန့်ဖ န့်

စစ့်ဆင့်သရျိုးလ ့်သဆောင့်ခဲ့သကကောင့်ျိုး ထတ့်ဖ န့်ထောျိုး ည့်။

အပိင
ု ််း ၃: အစုလိုက့်အပ ံြုလိုက့် သေ့်ပြေ့်မှုနင
ှ ့် ေ့်သက့်၍ နဒသေွင့််းနှင့် နိုင့်ငံေကြောအဆင့်

အကြောအကွယ့်န ်းနရ်း မူန ြောင့်မ ြော်းနှင့်် အနကြောင့်အထည့်နြြော့်နိုင်မှု အတိင

ု ််းအတာ

ဖမန်မ စစ်တ ်သည် ၂၀၂၁ အ ဏ သမ်ျားမှုဖြစ်စဥ်သနောက် ုင်ျားတွင် အ ဏ သမ်ျားမှုကုဆန်က

ို့ င်သူ

နုင်ငသရျားတက်ကကွလှု ်ရှ ျားသူမ ျား၊ လူူ့အခွင်ဲ့အသရျားတက်ကကွလှု ်ရှ ျားသူမ ျား၊ သတင်ျားမဒယ ဂ နယ်လစ်မ ျားနှင်ဲ့

သတ ်လှန်သရျားအင်အ ျားစု အသျားသျားတုို့အ ျားြနှ ်၍ ြမ်ျားဆျားသထ င်ခ ဖခင်ျား၊ စစ်သကက သရျားစခန်ျားမ ျားတွင် လူမဆန်သည်ဲ့ (သုို့)

လူူ့ဂုဏ်သကခ ညြုံျားနွမ်ျားသစသည်ဲ့ ဖ ြုံမူဆက်ဆမှုမ ျားဖြင်ဲ့ နှ ်စက်၍စစ်သများဖခင်ျား၊ သတ်ဖြတ်ဖခင်ျားတက

ုို့ ု ဖ ြုံလု ်ခဲ့ကကသည်

(Amnesty International, 2022)။ အ ဏ သမ်ျားစစ်တ ်၏ နုင်ငသ ျားအခွင်ဲ့အသရျား၊ လူူ့အခွင်ဲ့အသရျားခ ြုံျားသြ က်မှုမ ျားကု

ပငမ်ျားခ မ်ျားစွ ဆနဒဖ သတ င်ျားဆုသနသူ ရဟန်ျားရှင်လူသက င်ျားသ ျားဖ ည်သူလူငယ်မ ျားအ ျား အကကမ်ျားြက်နည်ျားလမ်ျားမ ျားဖြင်ဲ့

ပြြုံခွတ ျားဆျားဖခင်ျားနှငဲ့် တုက် ွစစ်ဆင်သရျားတစ်ခုသြွယ် ဗ ဟ က သဖခမှုန်ျားခဲ့သညဲ့်အတွက် ဖ ည်သူနှစ်သထ င်သက ်

သသဆုျားခဲ့ကကပ ျားသနောက်တွင် လက်နက်ကုင်ခုခသည်ဲ့လမ်ျားသကက င်ျားကု သရျားခ ယ်ခဲ့ကကပ ျား နျားစ ်ရ တင

ု ်ျားရင်ျားသ ျား

လက်နက်ကုင်မ ျားအသဖခခ ရ လွတ်သဖမ က်ဧရယ သုို့ သွ ျားသရ က်၍ စစ် ည မ ျားသင်ကက ျားခဲ့ကကသည် (AL JAZEERA,

2022)။

ထအ
ုို့ ဖ င်အ ဏ သမ်ျားမှုသနောက် ုင်ျား အကကမ်ျားမြက်အ ဏ ြဆန်မှု (Civil Disobedience Movement)

မ ျားအ ျားသက င်ျားလ ခဲ့ပ ျား ထုလှု ်ရှ ျားမှုတွင် ါဝင်ကကသသ ဖ ည်သူူ့ဝန်ထမ်ျားမ ျားကု ဖမန်မ စစ်တ ်မှ နုင်ငဝန်ထမ်ျား ဥ သဒ၊

41
 ရ ဇသတ်ကကျား ဥ သဒမ ျားဖြင်ဲ့ ြမ်ျားဆျားဖခင်ျားမ ျားဖ ြုံလု ်ကကပ ျား (Jordt et al., 2021) နုင်ငသ ျားမ ျား၏ ုဂြုံဂ လ်ဆုင်ရ

လွတ်လ ်မှုနှင်ဲ့လုပခြုံမှုကု အက အကွယ်သ ျားသရျားဥ သဒကု စစ်သက င်စမှ30ရ ်ဆ၍ နုင်ငသ ျားအခွင်ဲ့အသရျားမ ျားကု

ခ ြုံျားသြ က်၍ သနအမ်အတွင်ျားသုို့ ဥ သဒမဲ့ ဝရမ်ျားမ ါဘြမ်ျားဆျားဖခင်ျား၊ စတ်တုင်ျားက ြမ်ျားဆျားဖခင်ျားတက

ုို့ ု ဖ ြုံလု ်လ ကက၍

ထုအကကမ်ျားမြက်အ ဏ ြဆန်မှုတွင် ါဝင်လ ကကသည်ဲ့ ဖ ည်သူူ့ဝန်ထမ်ျားအမ ျားစုမှ လည်ျား တုင်ျားရင်ျားသ ျားလက်နက်ကုင်မ ျား

ထန်ျားခ ြုံ ်ဧရယ မ ျားသထ

ုို့ ွက်သဖ ျား တမ်ျားသရှ င်ခုလှုကကရ ါသည် (Fawthrop, 2021)။

တစ်နုင်ငလုျားအ စ်အခတ်ရ ်စသရျား သသဘ တူစ ခ ြုံ ် (National Cease Fire Agreement) အ ုဒ် ၅ (က) အရ

လွတ်သဖမ က်နယ်သဖမအဖြစ် သတ်မှတ်ထ ျားသသ တုင်ျားရင်ျားသ ျားလက်နက်ကုင် ထန်ျားခ ြုံ ်ဧရယ မ ျားအ ျား

စစ်သကက င်ျားထုျားဖခင်ျား၊ က ျားသက ်ဝင်သရ က်ဖခင်ျားမဖြစ်ရန် သသဘ တူညထ ျားကကသသ ်လည်ျား 31 ကရင်ဖ ည်နယ်၊ ခ င်ျားဖ ည်နယ်

အ ါအဝင် တုင်ျားရင်ျားသ ျား လက်နက်ကုင်မ ျား ထန်ျားခ ြုံ ်သဒသမ ျားသို့ု အကကမ်ျားမြက် အ ဏ ြဆန်မှု (Civil Disobedience

Movement) တွင် ါဝင်သနကကသူမ ျား၊ နုင်ငသရျားသမ ျားမ ျားအ ျား ြမ်ျားဆျားရန်ရည်ရယ်ခ က်ဖြင်ဲ့ စစ်သကက င်ျားမ ျားထုျားဖခင်ျား၊ ဥ သဒမဲ့

စတ်တုင်ျားက ဝင်သရ က်ြမ်ျားဆျားဖခင်ျားတက

ုို့ ုဖ ြုံလု ်ရ တုင်ျားရင်ျားသ ျားလက်နက်ကုင်မ ျားနှင်ဲ့ ရင်ဆုင်တက
ု ် ွမ ျား

ုမုဖြစ် ွ ျားလ ခဲ့ပ ျား စစ်ဖြစ် ွ ျားရ သဒသမ ျား တဖြည်ျားဖြည်ျားမ ျားဖ ျားလ ခဲ့သည် (Radio Free Asia, 2021)။

တစ်ြက်တွင်လည်ျား ၂၀၂၀ ခုနှစ် သရျားသက က် ွရလဒ်အရ သ ေါ်သ ါက်လ သည်ဲ့ ဖ ည်သထ င်စုလတ်သတ ်ကုယ်စ ျားဖ ြုံ

သက ်မတမှ ြွြို့စည်ျားလုက်သည်ဲ့ အမ ြုံျားသ ျားညညွတ်သရျားအစုျားနှင်ဲ့ ဖ ည်သူူ့က ကွယ်သရျားတ ်ြွြို့မ ျား၏ သတ ်လှန်ခုခစစ်

အရှန်အ ျားသက င်ျားလ ရ ယခင်စစ် ွမ ျားဖြစ် ွ ျားခဲ့သည်ဲ့ လူနည်ျားစုတင

ု ်ျားရင်ျားသ ျားသဒသမ ျားသ မက ဗမ လူမ ြုံျားစုမ ျား

သနထုင်ရ ဖမန်မ နုင်ငအလယ် ုင်ျားသဒသတစ်သလ က်အထ စစ်များ ြို့နလ

ှို့ ခဲ့သည်။

ထုသ က်ကက ျားစစ်၊ ထုျားစစ်၊ ခစစ်နှင်ဲ့ ရင်ဆုင်တက

ု ် ွမ ျားနှင်ဲ့အတူ ဖမန်မ စစ်တ ်မှ သ လွန်အင်အ ျား

အသုျားဖ ြုံ၍လက်နက်ကကျားဖြင်ဲ့ အဆက်မဖ တ်တက

ု ်ခုက်ဖခင်ျား၊ သလသကက င်ျားတုက်ခုက်မှုအ ျား အသုျားခ ဖခင်ျား (Steinberg, 2021)၊

ဖြတ်သလျားဖြတ်စစ်ဆင်သရျား (Fishbein, 2021)၊ သက ျားရ မ ျားလူသနအမ်မ ျားအ ျား များရှုြို့ြ က်ဆျားဖခင်ျား(AFP, 2022)၊ မုဒမ်ျားမှုကု

စစ်လက်နက်တစ်ခုအြွယ် အသုျားခ ဖခင်ျား (Zaleski et al., 2019) အစရှသည်ဲ့ လူူ့အခွင်ဲ့အသရျားခ ြုံျားသြ က်မှုတို့ုသ မက

လူူ့ဂုဏ်သကခ နှင်ဲ့ဆန်က
ို့ င်သည်ဲ့ ြမ်ျားဆျားသတ်ဖြတ်ဖခင်ျားမ ျား၊ လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုမ ျားအထ လက်နက်ကုင်

30
ဤသနရ တွင် နုင်ငသတ ်စမအု ်ခ ြုံ ်သရျား သက င်စ၊ စစ်အစုျားရ၊ တ ်မသတ ်အစုျားရ အသုျားနှုန်ျားအမ ြုံျားမ ြုံျား
အသုျားဖ ြုံကကသသ ်လည်ျား ၂၀၀၈ ြွြို့စည်ျား ုအသဖခခဥ သဒ အခန်ျား (၁၁) အသရျားသ ေါ်က လဆုင်ရ ဖ ဌ န်ျားခ က် ုဒ်မ ၄၁၀ အရ
နုင်ငအ ျား အသရျားသ ေါ်အသဖခအသနသကကည နုင်ခွင်ဲ့သည် ဥ သဒအရ ညညွတ်မှုရှမရှ အဖငင်ျား ွ ျားမှုမ ျားရှနုင်သည်အတွက်
စစ်သက င်စ ဟူသည်ဲ့ အသုျားအနှုန်ျားကု သ အသုျားဖ ြုံသွ ျားမည် ဖြစ် ါသည်။
31
တစ်နုင်ငလုျား အ စ်အခတ် ရ ်စသရျား သသဘ တူစ ခ ြုံ ် အ ုဒ် ၅ (က)

42
 ခုခသရျားအ ျားသက င်ျားသည်ဲ့ သနရ အနှက
ို့ ျားလွန်လ ကကသည်ကု သတွြို့ရှရသည်။ လက်နက်ကုင်သတ ်လှန်မှုအရှန်သက င်ျားလ

ပ ျားသနောက် စစ်သက င်စသည် သတ ်လှန်သူမ ျားနှငဲ့် ၎င်ျားကုဆနို့်က င်သသ တုင်ျားရင်ျားသ ျား လက်နက်ကုင်မ ျားအဖ င်

အရ ်သ ျားမ ျားကု စ်မှတ်ထ ျားတုက်ခုက်လ သည်။ အထူျားသဖြငဲ့် စစ်ကုင်ျားတုင်ျားသဒသကကျား၊ မသကွျားတုင်ျားသဒသကကျားမ ျားတွင်

သလသကက င်ျား စ်ကူမ ျားဖြငဲ့် သက ျားရ မ ျားဝင်စျားဖခင်ျား၊ အစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်ဖခင်ျားနှငဲ့် သနအမ်မ ျား

များရှုြို့ြ က့်ဆျားဖခင်ျားမ ျား ဖ ြုံလု ်ခဲ့သည်။ ထုသက

ုို့ ျားလွန်ဖခင်ျားအဖ င် ဘ သ သရျား အသဆ က်အအုမ ျားကု စ်မှတ်ထ ျား

တုက်ခုက်ဖခင်ျားမ ျားကု ခ င်ျားဖ ည်နယ်နှင်ဲ့ ကရင်နဖ ည်နယ် (ကယ ျားဖ ည်နယ်) မ ျားတွင် က ျားလွန်လ က်ရှသည်။

တစ်နုင်ငလုျားအတုင်ျားအတ အကကမ်ျားြက်မှုမ ျားက ျားလွန်သည်ဟုဆုနုင်သသ ်လည်ျား ထုအထက် ါ သဒသမ ျားတွင်

ု၍ထင်ထင်သ ေါ်သ ေါ် က ျားလွန်လ က်ရှသည်ကုသတွြို့ရသည်။ ထုလူူ့အခွင်ဲ့အသရျားခ ြုံျားသြ က်မှုမ ျား အကက ျားထတွင်

လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုမ ျားလည်ျားအ ါအဝင်ဖြစ်ပ ျား အထက်တွင်သြ ်ဖ ခဲ့သည်ဲ့အတုင်ျား လူအစုလုက်အပ ြုံလုက်

အသတ်ခရမှုမ ျားစွ ရှခဲ့သသ ်လည်ျား ကမ္ ဲ့ကုလသမဂဂအြွြို့အ ါအဝင် နုင်ငတက ၏ လု ်သဆ င်မှုမ ျားသည် ထသရ က်မှု

လုအ ်လ က်ရှ ါသည်။ ထုကဲ့သုို့ လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုသည် ယခင်က ဖမန်မ စစ်တ ်၏

နယ်သဖမရှင်ျားလင်ျားသရျားနှင် စစ်နည်ျားဗ ဟ မ ျား ဖြင်ဲ့တုက်ခုက်ခဲ့သည်ဲ့ ရခုင်ဖ ည်နယ်ရှ ရုဟင်ဂ မ ျားအသ ေါ် ဥျားတည်ထ ျား

က ျားလွန်ဖခင်ျားသကက င်ဲ့ အဖ ည်ဖ ည်ဆုင်ရ ရ ဇဝတ်တရ ျားရျားု တွင် တရ ျားရင်ဆုင် သဖြရှင်ျားသနရသည်ဲ့ က လတစ်ခု

ဖြစ်သည်ဲ့အ ျားသလ ်စွ အ ဏ သမ်ျားပ ျားသနောက်ထုကဲ့သုို့ ဖ စ်မှုမ ျားအ ျား ထ ်မက ျားလွန်ဖခင်ျားသည် နုင်ငတက ဥ သဒနှင်ဲ့

က ကွယသ
် ရျားယနတရ ျားမ ျား၏ ကန်သ
ို့ တ်ခ က်ကကျားမ ျားသနမှုကု များသမ င်ျားထုျားဖ သနသကဲ့သုို့ဖြစ်ပ ျား ထုကဲ့သုို့ နုင်ငတက ၏

ဥ သဒမူသဘ င်နှင်ဲ့ အက အကွယ်မ ျားကု သလဲ့လ ၍ ခွဖခမ်ျားစတ်ဖြ ရန် လုအ ်လ ါသည်။

၃.၁ အသက်ရှင်သန်ပိုင်ခွင့််နှင့်် လူအစုလိုက်အပပံြုံလိုက်အသတ်ခံရမခင််း

လူသ ျားတုင်ျားတွင် အသက်ရှင်သန် ုင်ခွငဲ့်ရှပ ျား လူသ ျားခ ်သမ်ျားနှင်ဲ့ သနရ သဒသမသရျားသသဘ တူ လက်ခထ ျားသညဲ့်

အသဖခခလူူ့အခွငဲ့်အသရျား င်ဖြစ်သည် (Ramcharan, 2021, p.8)။ အဖ ည်ဖ ည် ဆုင်ရ လူူ့အခွငဲ့်အသရျားသကကည စ တမ်ျား အ ုဒ်-

၃ တွင် “လူတိုင််းတွင် အသက်ရှင်သန်ခွင့််၊ လွတ်လပ်ခွင့််နှင့်် လံုပခံြုံမှု ရခွင့််ရှိသည်။”32 ဟု သြ ်ဖ ထ ျားပ ျား ဖ ည်သူူ့သရျားရ နှငဲ့်

နုင်ငသရျားအခွငဲ့်အသရျားမ ျားဆုင်ရ ဖ ည်ဖ ည်ဆုင်ရ သသဘ တူစ ခ ြုံ ် အ ုဒ်-၆တွင် “လူသာ်းတိုင််းသည်

နမွ်းရာပါအသက်ရှင်သန်ခွင့််အာ်း ခံစာ်းပိုင်ခွင့််ရှိသည်။” ဟု ဖ ဌ န်ျားထ ျားသည်။ သသ

ုို့ သ ် ဖမန်မ နုင်ငရှ

32
၁၉၄၈ ခုနှစ်အဖ ည်ဖ ည်ဆုင်ရ လူူ့အခွငဲ့်အသရျားသကကည စ တမ်ျား အ ုဒ်-၃

43
 အရ ်သ ျားဖ ည်သူမ ျားသည် ထုအခွငဲ့်အသရျားကု သဖ င်သဖ င်တင်ျားတင်ျား ခ ြုံျားသြ က်ခသနရသည်။ အထူျားသဖြငဲ့် အထက်တွင်

သြ ဖ် ခဲ့သသ မုန်တင
ု ် င်အစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုနှင်ဲ့ ကခ င်ဖ ည်နယ်၊ ြ ျားကန်သ
ို့ ဒသ၊ အနန်ို့ ါ သက ျားရ ရှ

လူအစုလုက်အပ ြုံလုက်ကု ဥျားတည်ထ ျား၍ ဗုျားကကတုက်ခုက်သတ်ဖြတ်မှုမ ျားတွင် လက်နက်ကုင်အခ င်ျားခ င်ျားဖြစ် ွ ျားဖခင်ျား

မဟုတ်ဘ အရ ်သ ျားဖ ည်သူမ ျားအသ ေါ် စ်မှတ်ထ ျားက ျားလွန်ဖခင်ျားမ ျားသကက ငဲ့် အသက်ရှင်သန် ုင်ခွငဲ့် အဖ င်ျားအထန်

ခ ြုံျားသြ က်ခသနရသည်။ အစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုသည် လူအု ်စုတစ်ခုကု သ က်သစသသ ရည်ရယ်ခ က်မရှဘ

အု ်စုလုက်သတ်ဖြတ်ဖခင်ျား ဖြစ်သည်။ လူအသရအတွက်အမ ျားအဖ ျားကု သတ်ဖြတ်ပ ျား သတ်ဖြတ်ခရသူမ ျားမှ

သျားသနို့်အု ်စုဝင်အြွြို့မ ျားမဟုတ်သူမ ျား ဖြစ်သည်။ (Staub, 2009, p.8)။ ထဖုို့ င် “လူအု ်စုအမ ျားကု စစ်သရျားအရ

သဆ င်ရက်သနစဉ် သတ်ဖြတ်ဖခင်ျားဖြစ်ပ ျား ထုသတ်ဖြတ်ခရသူမ ျားသည် အကူအညမဲ့သနသသ ဖ ည်သူမ ျားဖြစ်သည်” ဟုလည်ျား

ရုနောမှဗ ဟ သဖမ က် လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်ခရမှုမ ျား သခါင်ျားစဉ်ဖြင်ဲ့ ည ရ ်ဆုင်ရ သဆ င်ျား ါျားတွင်

အဓ ပါယ်ြွငဲ့်ဆုကကသည် (Esteban et at.,2015)။

လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်မှုအဓ ပ ယ်မသဖမ က်သသ ်လည်ျား အရ ်သ ျားဖ ည်သူမ ျား စုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်ခရမှုသည်

ကကျားမ ျားသသ လူူ့အခွငဲ့်အသရျားခ ြုံျားသြ က်မှုဖြစ်ပ ျား နုင်ငတက ရ ဇဝတ်မှုအသနဖြငဲ့် သတ်မှတ်နုင်သည်။ နုင်ငသရျားသ ပ ည ရှင်

Benjamin Valentino က “သခါင်ျားသဆ င်မ ျားသည် ၎င်ျားတုို့လု ်သဆ င်ခ က်မ ျားက ၎င်ျားတုို့အလုခ င်ဆုျားသသ နုင်ငသရျားနှငဲ့်

စစ်သရျားရည်မှန်ျားခ က်မ ျားကု ဖ ညဲ့်မရန် အသက င်ျားဆုျားနည်ျားလမ်ျားရှသနသညဲ့် နည်ျားလမ်ျားဖြစ် ါက အစုလုက်အပ ြုံလုက်

သတ်ဖြတ်ဖခင်ျားကု က ျားလွန်ကကသည်” ဟုသထ က်ဖ ခဲ့သည် (Valentino, 2019)။ အဖ ည်ဖ ည်ဆုင်ရ

လူသ ျားခ င်ျားစ နောမှုဆုင်ရ ဥ သဒတွင် အရ ်သ ျားမ ျားနှငဲ့် စစ်သုို့ န်ျားမ ျားကု သတ်ဖြတ်ဖခင်ျားက စစ်ရ ဇဝတ်မှုဖြစ်သည်ဟု

နူရမ်ဘ ဲ့ဂ် နုင်ငတက စစ်ခုရုျား ဋည ဥ်စ တမ်ျားတွင် ထညဲ့်သွင်ျားသြ ဖ် ထ ျားသည်။ 33 Commission on the Responsibility

of the Authors of the War and on Enforcement of Penalties ၏ ၁၉၁၉ခုနှစ်အစရင်ခစ တွင် စစ်ရ ဇဝတ်မှု အမ ြုံျားအစ ျား

၃၂ မ ြုံျားကု သြ ထ
် ုတ်ခဲ့ပ ျား ထုထတွင် အရ ်သ ျားမ ျားအသ ေါ် အစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှု ါဝင်သည် (Commission on

the Responsibility of the Authors of the War and on Enforcement of Penalties, 1920)။

ဖမန်မ နုင်ငတွင် စစ်သက င်စဘက်မှ အရ ်သ ျားမ ျားအသ ေါ် စ်မှတ်ထ ျား၍ အစုလုက်အပ ြုံလုက်

သတ်ဖြတ်မှုမ ျားဖ ြုံလု ်က စစ်ရ ဇဝတ်မှုက ျားလွန်သနဖခင်ျားကု ကုလသမဂဂအ ါအဝင် ကမ္ ဲ့နုင်ငအသျားသျားအသနဖြင်ဲ့

မ က်ကွယမ
် ဖ ြုံသင်ဲ့သ ။ ဆက်တုက်ဆုသလု စစ်သက င်စသည် နုင်ငတက လူသ ျားခ င်ျားစ နောသထ က်ထ ျားမှုဥ သဒနှငဲ့်

33
1945, Charter of the International Military Tribunal (Nuremberg) Article 6(b)

44
 နုင်ငတက ဓသလဲ့ထုျားတမ်ျားဥ သဒမ ျားကု သဖ င်သဖ င်တင်ျားတင်ျား ခ ြုံျား သြ က်လ က်ရှရ အသရျားယူမှုသနှောငဲ့်သနှျား ါက ထ ်မ

က ျားလွန်မှုမ ျား ဖ ြုံလု ်မည်ဖြစ်သည်။ ၂၀၂၁ ခုနှစ် စစ်အ ဏ သမ်ျားမှုပ ျား တစ်နှစ်သက ် နှစ်နှစ်နျား ါျားက လတွင်

စစ်သက င်စ၏ ဖ ြုံတုက်ခုက်မှုမ ျားသကက ငဲ့် ဖမန်မ နုင်ငတွင် အရ ်သ ျားသသဆုျားမှု၊ ထခုက်ဒဏ်ရ ရရှမှုနှငဲ့် အုျားမဲ့ အမ်မဲ့ဖြစ်က

သနရ ်စွနို့်ခွ ထွက်သဖ ျားရမှုမ ျား34 အဆမတန်မ ျားဖ ျားလ မှုသကက ငဲ့် နုင်ငတက ၏ လူသ ျားခ င်ျားစ နော သထ က်ထ ျားမှု

အသကက င်ျားဖ ြုံက ဝင်သရ က်စွက်ြက်မှုမ ျားလည်ျား လုအ ်လ က်ရှသည်။

၃.၂ လူအစုလိုက်အပပံြုံလိုက်အသတ်ခံရမှုမ ာ်းနှင့်် လူသာ်းခ င််းစာနောနထာက်ထာ်းမှုအန ကာင််းမပြုံကာ ဝင်နရာက်စွက်ြက်ခွင့််

လူသ ျားခ င်ျားစ နောသထ က်ထ ျားမှုအသကက င်ျားဖ ြုံက ဝင်သရ က်စွက်ြက်မှုကု နုင်ငတက တွင် က ငဲ့်သုျားမှု ုစကု

သလဲ့လ ရ တွင် စတင်သ ေါ်သ ါက်လ သသ က လတွင် က ဥ်ျားသဖမ င်ျားသသ အနက် အဓ ပ ယ်ြွငဲ့်ဆမ
ု ှုမ ျားရှခဲ့သည်။

လူသ ျားခ င်ျားစ နောသထ က်ထ ျားမှုအသကက င်ျားဖ ြုံက ဝင်သရ က်စွက်ြက်မှုတွင် အသစ ဆုျားက လတွင်ရှသသ

လူသ ျားခ င်ျားစ နောမှုဆုင်ရ အြွြို့မှ နုင်ငတက ကကက်သဖခနသက ်မတ (International Committee of the Red Cross-

ICRC) ဖြစ်သည်။ ICRC သည် ၁၈၆၃ ခုနှစ် နုင်ငတက ညလ ခတစ်ခုမှသ ေါ်လ ပ ျား ဂ နဗ သသဘ တူစ ခ ြုံ ်နှငဲ့်

သနောက်ဆက်တစ
ွ ခ ြုံ ်မ ျားကု ထုနှစ်ပ ျားသနောက်နှစ်တွင် သ ေါ်သ ါက်လ သည် (International Committee of the Red

Cross, 2017)။ ထုစ ခ ြုံ ်တွင် အရ ်သ ျားမ ျားနှငဲ့် စစ်သ ျားမ ျားကု စစ် ွက လအတွင်ျား က န်ျားမ သရျားသစ ငဲ့်သရှ က်မှု

အက အကွယ်သ ျားအ ်ရန် အ မခထ ျားသည်။ နုင်ငတက ကကက်သဖခနသက ်မတမူအရ လူသ ျားခ င်ျားစ နောသထ က်ထ ျားမှု

အကူအညသ ျားနုင်ရန် ၎င်ျားဝင်သရ က်သသ နုင်ငမ ျားကု နုင်ငသရျားအရ သဝြန်ဖခင်ျား င်မဖ ြုံသ ။ ဤအခ က်သည်

လူသ ျားခ င်ျားစ နောမှု အကူအညသ ျားနုင်ရန်အတွက် ဝင်သရ က်စွက်ြက်က အကူအညသ ျားနုင်မည်ဲ့

လူူ့အခွငဲ့်အသရျားဆုင်ရ မ ျားကု သသသ သ ခ ြုံျားနှမ်ထ ျားသကက င်ျား သတွြို့ရသည်။ ထုအသကက င်ျားမ ျားသကက ငဲ့်

နုင်ငတက ကကက်သဖခနသက ်မတ - ICRC ကု သဝြန်မှုမ ျားစွ ရှသည်။ အထူျားသဖြငဲ့် သဟ ်လုသက ဲ့စ်ဖြစ်ရ ်တွင် နောဇမ ျား၏

ရ ဇဝတ်မှုမ ျားကု မ က်ဖမင်သတွြို့ရှခဲ့သသ ်လည်ျား တုင်ကက ျားဖခင်ျား၊ ရှုြို့ခ ဖခင်ျားမရှခဲ့သသ သကက ငဲ့်ဖြစ်သည် (Herrmann and

Palmieri, 2009)။ သနောက် ုင်ျားတွင် လူသ ျားခ င်ျားစ နောသထ က်ထ ျားမှုဖြငဲ့် ဝင်သရ က်စွက်ြက်မှုကု က ယ်ဖ နို့်စွ

အနက်အဓ ပ ယ် ြွငဲ့်ဆုလ ကကသည်။ ၁၉၆၇ နှငဲ့် ၁၉၇၀ ခုနှစ်ကက ျား နုင်ဂ ျားရျားယ ျားနုင်င၏ ဘရ ြရ သဒသတွင်ျား

34
ကုလသမဂဂ ဒုကခသည်မ ျားဆုင်ရ မဟ မင်ျားကကျားရုျား၏ ခနို့်မှန်ျားခ က်အရ ဖမန်မ နုင်ငတွင် လူသ ါင်ျား ၁ ဒသမ ၂ သန်ျားသက ်
လက်နက်ကုင် ဋ ကခသကက င်ဲ့ ဒုကခနှင်ဲ့ ရင်ဆုင်သနကကရပ ျား ဤကန်ျားဂဏန်ျားတွင် ဖ ည်တွင်ျားသနရ ်စွနို့်ခွ သူ ၈၁၀,၀၀၀ နှငဲ့်
နုင်ငမဲ့ရုဟင်ဂ ၆၀၀,၀၀၀ ါဝင်ပ ျား ၎င်ျားတုို့အနက် ၁၄၈,၀၀၀ မှ အုျားမဲ့အမ်မဲ့ဖြစ်သနဆဖြစ်သည်။

45
 ခွထွက်သရျားစစ် ွတွင် နုင်ငတက ကကက်သဖခနသက ်မတ ဝန်ထမ်ျားအခ ြုံြို့ကုယ်တုင် င် နုင်ဂ ျားရျားယ ျားအစုျားရသည်

ခွထွက်လုသူမ ျားနှငဲ့် ၎င်ျားတ၏

ုို့ ကုယ် ုင်ဖ ဌ န်ျားခွငဲ့်၊ လွတ်လ ်သရျားရယူလုခ က်မ ျားကု စွနို့်လွှတ်ရန်

လူသ ျားခ င်ျားစ နောသထ က်ထ ျားမှုအကူအညကု ရည်ရယ်ခ က်ရှရှ အသုျားဖ ြုံခဲ့သည်ဟု မှတ်ခ က်ဖ ြုံကကသည်။

နုင်ငတက ကကက်သဖခနသက ်မတ ICRC လု ်သဆ င်ခ က်မ ျားသည် ဒုကခမ ျား၏ဇစ်ဖမစ်ကု မသဖြရှင်ျားနုင်ဟုရှုဖမင်က

နုင်ငတက ကကက်သဖခနသက ်မတ ICRC မှ ခွထွက်ပ ျား ၁၉၇၁ ခုနှစ်တွင် နယ်စည်ျားမဖခ ျား ဆရ ဝန်မ ျားအြွြို့ (Medicines Sans

Frontiers- MSF) ကုြွြို့စည်ျားပ ျား လူသ ျားခ င်ျားစ နောမှု အသထ က်အ ဲ့အဖ င် နုင်ငသရျားမူဝါဒမ ျား ါ ရှုြို့ခ လ ကကသည် (Redfield,

2014)။ ထုအခ က်သည် သရတုတွင်သ လူသ ျားခ င်ျားစ နောသထ က်ထ ျားမှုအကူအညကု အဟနို့်အတ ျားဖြစ်သစဟန်သည်ဟု

ထင်ရသသ ်လည်ျား သရရှည်တွင် လူသ ျားခ င်ျားစ နောမှုဆုင်ရ ထခုက်ခစ ျားမှုမ ျားကု သလ ဲ့ခ နုင်ရန် အသက င်ျားဆုျားနည်ျားလမ်ျားဟု

ယူဆသညဲ့် လူူ့အခွငဲ့်အသရျားခ ြုံျားသြ က်မှုမ ျားကု အမည်တ ်၊ ရှုတ်ခ သညဲ့်နည်ျားလမ်ျားကု အသုျားဖ ြုံလ ကကသည်။ နုင်ငတက

ကကက်သဖခနသက ်မတ၏ ဘက်မလုက်ဝါဒကု နယ်စည်ျားမဖခ ျားဆရ ဝင်မ ျားအြွြို့ (MSF) ကဲ့သသ

ုို့ သ အြွြို့အစည်ျားမ ျားက

သများခွန်ျားထုတ်ကကသည်။ ထုအြွြို့မ ျားသထ က်ဖ သည်မှ လူသ ျားခ င်ျားစ နောသရျား ကက ျားဝင်သဆ င်ရက်မှုသည် ဆ ျားဘျားယ ျား

စစ်သသွျားကကွမ ျားနှငဲ့် မူဆလင်အရ ်သ ျားမ ျားကက ျား (သမ

ုို့ ဟုတ်) ဓ ျားမကကျားမ ျားနှငဲ့် လူသတ်ခဲ့ကကသသ ဟူတူလူမ ြုံျားမ ျားနှငဲ့်

ဒုကခခစ ျားကကရသသ တွတစ

် လူမ ြုံျားတအ
ုို့ ကက ျား ဘက်မလုက်ဘသန၍မရဟု သထ က်ဖ ခဲ့ကကသည်။ ဤရှုသထ င်ဲ့သည်

နုင်ငတက ကကက်သဖခနသက ်မတ၏ ရ ်တည်ခ က်တွင် တရ ျားမ တသည်ဖြစ်သစ၊ မမ တသည်ဖြစ်သစ

ဒုကခခစ ျားရသူအ ျားလုျားသည် အတူတူ င်ဖြစ် ည်ဟု တရ ျားသသသဖ ဖခင်ျားက လူတစ်စုက သနောက်တစ်လူတစ်စုကု

အဖမစ်ဖြတ်ရန် ကကြုံျား မ်ျားသနသသ ခါျားသျားဖ င်ျားထန်သညဲ့် ဋ ကခတစ်ခုအတွက် အဓ ပ ယ်ရှမရှ စဉ်ျားစ ျားစရ ဖြစ်လ သည်

(Ignatieff, 1998, p.124)။ သနောက် ုင်ျားတွင် နုင်ငတက ကကက်သဖခနသက ်မတ - ICRC သည် နုင်ငတက

လူသ ျားခ င်ျားစ နောသထ က်ထ ျားမှု ဥ သဒသအ က်တွင် တ ျားဖမစ်ထ ျားသညဲ့် အဖ ြုံအမူမ ျားဖြစ်သသ အရ ်သ ျားမ ျားကု

သတ်ဖြတ်ဖခင်ျား က ျားလွန်သသ လု ်ရ ်မ ျားကု အကကမ်မ ျားစွ ရှုြို့ခ လ သည်။ 35 သသ

ုို့ သ ် ဖမန်မ နုင်ငအသဖခအသနနှငဲ့်

တ်သက်၍ စစ်သက င်စအသ ေါ် နုင်ငတက ကကက်သဖခနသက ်မတ - ICRC ၏ သျားသနို့်မှတ်ခ က်ဖ ြုံမှုမ ျားမရှသလု

လက်ရှက လတွင် လူသ ျားခ င်ျားစ နောသထ က်ထ ျားမှု အကူအညသ ျားနုင်သရျားတစ်ခုကုသ ရည်ရ ယ်၍ ူျားသ ါင်ျား

သဆ င်ရက်ရသသ ကစစမ ျား ဖြစ်သနသည်။

35
Memorandum on the Applicability of International Humanitarian Law, Appeal on behalf of civilians in Yugoslavia

46
 နုင်ငတက ကကက်သဖခနသက ်မတ - ICRC ဘက်မှ ၎င်ျားတ၏
ုို့ ဘက်မလုက်မှု ကက ျားသနဖခင်ျားသသဘ တရ ျားကု

က ငဲ့်သုျားလ က်ရှရ ဤအခ က်သကက ငဲ့် စစ်သက င်စ၏ အရ ်သ ျားဖ ည်သူမ ျားအသ ေါ် စ်မှတ်ထ ျားတုက်ခုက်မှုမ ျား

ရှည်ကက လ ပ ျား ဋ ကခ၏ရင်ျားဖမစ်ကု မသဖြရှင်ျားနုင်ဘ သရတုသဖြရှင်ျားနည်ျားသ ဖြစ်သနမည်ဖြစ်သည်။ စစ်သက င်စ၏

အ ဏ ရှင်စနစ်တည်တဲ့ရန်ကကြုံျား မ်ျားမှုကု အသထ က်အကူဖ ြုံမှုမ ျားရရှသွ ျားနုင်မညဲ့် အသဖခအသနကုလည်ျား ထည်ဲ့သွင်ျား

စဉ်ျားစ ျားရမည်ဖြစ်သည်။ ဥ မ - နုင်ငတစ်ခုရှ စစ်အ ဏ ရှင်မ ျားသအ က်တွင် ဖ ည်သူမ ျားသည် လူူ့အခွငဲ့်အသရျားမ ျားနှငဲ့်

အသက်ရှင်သန်ခွငဲ့် အဟနို့်အတ ျားမ ျားကု ခ ြုံျားသြ က်ခရသညဲ့်အဖ င် ဖ ည်သူမ ျားသည် ငတ်မွတ်သခါင်ျား ါျားမှုလည်ျား

ရင်ဆုင်သနရသည်။ ဖမန်မ စစ်အစုျားရသည် နုင်ငတက ကကက်သဖခနသက ်မတ - ICRC ကဲ့သုို့ နုင်ငတက အစုျားရမဟုတ်သသ

အြွြို့အစည်ျားမ ျား၊ ဖ ည်တွင်ျားအစုျားရမဟုတ်သသ အြွြို့အစည်ျားမ ျား၏ လူသ ျားခ င်ျားစ နောသထ က်ထ ျားမှုအကူအညမ ျားကု

အသုျားခ က ၎င်ျားတုို့အ ဏ တည်သရျားဖ ြုံလု ်မှုမ ျားကု ဖမန်မ နုင်င၏ ယခင်စစ်အ ဏ သမ်ျားမှု ဖြစ်ရ ်မ ျားတွင်လည်ျား

သတွြို့နုင်သည်။ အထက် ါ နုင်ငတက ဖြစ်ရ ်မ ျားနှငဲ့် ဖ ည်တွင်ျားအဖြစ်အ က်မ ျားကု အသဖခခကကညဲ့်လ င် ဖမန်မ နုင်င ကတ

အသဖခအသနတွင် ကက ျားသနဖခင်ျားဖြငဲ့် လူသ ျားခ င်ျားစ နောသထ က်ထ ျားမှုအကူအညထက် သရရှည်နစ်နောထခုက်မှု

သလ ဲ့ခ နုင်သသ လူသ ျားခ င်ျားစ နောသထ က်ထ ျားမှုအသကက င်ျားဖ ြုံက ဝင်သရ က်စွက်ြက်မှုကုဖ ြုံလု ်ရန် လုအ ် ါသည်။

လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုနှင်ဲ့ အဖခ ျားဆုျားရ ျားလှသသ လူူ့အခွင်ဲ့အသရျား ခ ြုံျားသြ က်မှုမ ျားသကက င်ဲ့

လူသ ျားခ င်ျားစ နောမှုအသကက င်ျားဖ ြုံ ဝင်သရ က်စွက်ြက်မှုဆုသည်မှ အဖခ ျားနုင်ငတစ်နုင်ငတွင် အနတရ ယ်က သရ က်သနသသ

အရ ်သ ျားမ ျားကု က ကွယရ

် န် နုင်ငတစ်နုင်င (သ)ုို့ တစ်နုင်ငထက် ုသသ နုင်ငမ ျား (သ)ုို့ နုင်ငတက အြွြို့အစည်ျားမ ျားက

သတမန်သရျား၊ စျား ွ ျားသရျားနှငဲ့် စစ်သရျားအရင်ျားအဖမစ်မ ျားကု အသုျားဖ ြုံဖခင်ျားဖြစ်သည်။ ၂၀၀၁ ခုနှစ်တွင် ြွြို့စည်ျားသသ

ဝင်သရ က်စွက်ြက်ဖခင်ျားနှငဲ့် နုင်င၏အခ ြုံ ်အဖခ အ ဏ ဆုင်ရ နုင်ငတက သက ်မရှင် (International Commission on

Intervention and State Sovereignty) အြွြို့က လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုနှင်ဲ့ လူူ့အခွင်ဲ့အသရျားခ ြုံျားသြ က်မှုမ ျား

အတွက် က ကွယ်ရန်တ ဝန် (Responsibility to Protect - R2P) ရှသည်ဟု သက က်ခ က်ခ ခဲ့သည် (Evans et al., 2001)။

ဆုလသ
ု ည်မှ အရ ်သ ျားမ ျားကု လူသ ျားခ င်ျားစ နောမှုအသကက င်ျားဖ ခ က်အရ နည်ျားလမ်ျားအမ ြုံျားမ ြုံျားဖြငဲ့် က ကွယရ
် န်

နုင်ငမ ျားတွင် သယဘုယ အ ျားဖြငဲ့် တ ဝန်ရှသည်။ ထုနည်ျားလမ်ျားမ ျားတွင် "တ ျားဆျားသရျားနည်ျားလမ်ျားမ ျားအ ျားလုျားနှငဲ့် အင်အ ျားသုျား

ဝင်ရ က်စွက်ြက်သရျားနည်ျားလမ်ျားမ ျားအ ျားလုျား တ်ဆအ

ုို့ သရျားယူဖခင်ျား၊ ရ ဇဝတ်သက င်မ ျားကု တရ ျားစွဆဖု ခင်ျားနှငဲ့် စစ်သရျားအရ

ဝင်သရ က့်စွက်ြက်ဖခင်ျား" တုို့ ါဝင်သည်။

၂၀၀၄ ခုနှစ် ဒဇင်ဘ လတွင် ကုလသမဂဂကျွမ်ျားက င်သူမ ျားအြွြို့က "နုင်ငတက မှ အတူတကွ က ကွယရ
် န်

တ ဝန်ရှသည်ဟသ စနှုန်ျားထွက်သ ေါ်လ ဖခင်ျားကု ကျွန်ု ်တို့သ

ု ထ က်ခ ါသည်" ဟု ဆုခဲ့က R2P ကုသထ က်ခခဲ့ကကသည်

47
 (Bellamy and Davies, 2009)။ ကုလသမဂဂ အသထွသထွညလ ခက ၂၀၀၅ ခုနှစ် ကမ္ ဲ့ထ ်သျားညလ ခတွင်

"လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်မှု၊ စစ်ရ ဇဝတ်မှု၊ လူမ ြုံျားစုရှင်ျားလင်ျားသရျားနှငဲ့် လူသ ျား မ ြုံျားနွယစ

် ုအသ ေါ် က ျားလွန်သသ ရ ဇဝတ်မှုမ ျားမှ

လူမ ျားကုက ကွယ်သ ျားနုင်ရန် သငဲ့်သတ ်သသ သတမ န်သရျားရ ၊ လူသ ျားခ င်ျားစ နောမှုဆုင်ရ နှငဲ့် အဖခ ျားနည်ျားလမ်ျားမ ျား

အ ျားလုျားအသုျားဖ ြုံရန် တ ဝန်ရှသကက င်ျား" ဆုျားဖြတ်ခ က်ထုတဖ် န်ခဲ့ပ ျား "ပငမ်ျားခ မ်ျားသသ နည်ျားလမ်ျားမ ျားဖြငဲ့် မလုသလ က် ါက

ဖြစ်ရ ်သ ေါ်မူတည်၍ အင်အ ျားသျားု ဖခင်ျားကု ခွငဲ့်ဖ ြုံထ ျားသည် (A/RES/60/1 2005)။ အခ ြုံြို့က R2P ကု

ကုလန
ု လက်သစ် ုစဟုသဝြန်သဖြငဲ့် (၁) နုင်ငမ ျားသည်၎င်ျားတ၏
ုို့ ဖ ည်သူမ ျားကု က ကွယ်ရန်တ ဝန်ရှသည်၊ (၂)

ထုသလ
ုို့ ု ်သဆ င်နုင်ရန် နုင်ငတက အသုင်ျားအဝုင်ျားသည် နုင်ငမ ျားကု အကူအညအသထ က်အ ဲ့သ ျားရမည် ၊ (၃) ထုသုို့

လု ်သဆ င်သ ျားသန ါလ က် နုင်ငမ ျားက ၎င်ျားတဖုို့ ည်သူမ ျားကု က ကွယရ

် န် က်ကွက် ါက နင
ု ်ငတက အသုင်ျားအဝုင်ျားက

ကုလသမဂဂ ဋည ဉ်နှငဲ့်အည ဝင်သရ က်စွက်ြက်နုင်သည် (Evans, 2009, pp.28–45)။

၃.၃ စစ့်နရ်းအရဝင့်နရြောက့်စွက့်ြက့်မခင််းနှင့်် နိုင့်ငံ၏အခ ြု ့်အပခြောအြောဏြော

ဝင့်သရောက့်စွက့်ြက့်ဖခင့်ျိုး အထူျိုး ဖြငဲ့့် စစ့်သရျိုးအရဝင့်သရောက့်စွက့်ြက့်မှုက အဟန်ို့အတ ျားဖြစ်သစ ညဲ့့်

နင့်ငတကောစနှုန့်ျိုးတစ့်ခမှော နင့်ငတစ့်နင့်င၏အခ ့်အဖခောအောဏောဖြစ့် ည့်။ ဖမန့်မောနင့်ငရှ စစ့်အောဏောရှင့် အဆက့်ဆက့် ည့်

ထစက လက့်ကင့်တတ့် ြွယ့်အ ျိုးဖ ကော အရ ့် ောျိုးဖ ည့် ူမ ောျိုးအသ ေါ် အကကမ့်ျိုးြက့်ြနှ ့်မှု၊ တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုးက ျိုးလွန့်ပ ျိုး

ဖ စ့်ေဏ့်ကင့်ျိုးလွတ့်ခွငဲ့့် (Immunity) က ခစောျိုးသနကက ည့်။ ဤအရော ည့် င့် စစ့်အောဏော မ့်ျိုးမှုက ဖမန့်မောနင့်ငတွင့်

ထ ့်တလလဖြစ့် ွောျိုးသစခဲ့ပ ျိုး ယခ ၂၀၂၁ အောဏော မ့်ျိုးမှုမှ လူအစုလုက်ပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်ခဲ့မှုကဲ့သုို့သသ

အဆုျားရောျိုးဆျိုးအကကမ့်ျိုးြက့်မှုမ ောျိုးနှင်ဲ့ လူူ့အခွင်ဲ့အသရျား ခ ြုံျားသြ က်မှုမ ျားက ဖ ည့် ူမ ောျိုးသတွွဲ့ကက ခစောျိုးခဲ့ကကရ ည့်။ ၁၆၄၈ တွင့်

သ ေါ်သ က့်ခဲ့သ ော ဝက့်စ့်ြလယောျိုး ဋညောဉ့် (Treaty of Westphalia) တွင့် အခ ့်အဖခော အောဏောစနှုန့်ျိုးမ ောျိုး

သ ေါ်သ က့်လောပ ျိုး နင့်ငမ ောျိုး ည့် ၎င့်ျိုးတ၏

ို့ ဖ ည့်တွင့်ျိုးသရျိုး ကစစရ ့်မ ောျိုးအသ ေါ် အဖ ညဲ့့်အဝအခ ့်အဖခောအောဏော

အ ျိုးဖ နင့် ည့်။ ဤ ည့်က အဖခောျိုးနင့်ငမ ောျိုးက စစ့်သရျိုးအောျိုးဖြငဲ့့်လည့်ျိုးသကောင့်ျိုး၊ အဖခောျိုးနည့်ျိုးလမ့်ျိုးဖြငဲ့့်လည့်ျိုးသကောင့်ျိုး

စွက်ြက်ဖခင်ျားမဖ နင့်ဟ ထညဲ့့် ွင့်ျိုးသြော့်ဖ ထောျိုး ည့်။36 ထမူက ကလ မဂဂ ဋညောဉ့်၏ အခန့်ျိုး (၁) (အ ေ့် ၂.၄ နှငဲ့့် ၂.၇)

တွင့်လည့်ျိုး ထ ့်မသြော့်ဖ ထောျိုး ည့်။37 ကလ မဂဂမှသ ော့်လည့်ျိုးသကောင့်ျိုး၊ ၎င့်ျိုး၏အြွွဲ့ဝင့်နင့်ငမ ောျိုးမှသ ော့်လည့်ျိုးသကောင့်ျိုး

36
၁၆၈၄၊ ဝက်စ်ြလယ ျား ဋည ဉ် ၊ သနို့်ရှင်ျားသသ သရ မဧကရ ဇ်နှငဲ့် ဖ င်သစ်ဘုရင်နှငဲ့် ၎င်ျားတ၏
ုို့ သက်ဆုင်ရ မဟ မတ်မ ျား
အကက ျားခ ြုံ ်ဆုသသ ပငမ်ျားခ မ်ျားသရျား ဋည ဉ်
37
၁၉၄၇ ခုနှစ် ကလ မဂဂ ဋညောဉ့် ၊အ ေ့် ၂.၄ နှငဲ့့် ၂.၇

48
အဖခောျိုးနင့်င၏ ဖ ည့်တွင့်ျိုးသရျိုးက ဝင့်သရောက့်စွက့်ြက့်ဖခင့်ျိုးမှ တောျိုးဆျိုးထောျိုး ည့်။ သုို့သသ ် ထ န
ို့ င့်ငတကောတွင့်

နင့်ငတစ့်နင့်င၏ အခ ့်အဖခောအောဏောက အသလျိုးထောျိုးလော ညဲ့့် သခတ့်သဟောင့်ျိုးအသတွျိုးအသခေါ်မ ောျိုး သန က့် ုင်ျား

နင့်ငသတော့်လပခ သရျိုးထက့် လူ ောျိုးလပခ သရျိုး (Human Security) ို့ အသတွျိုးအသခေါ်သဖ ောင့်ျိုးလောကက ည့်။

အခ ့်အဖခောအောဏောစနှုန့်ျိုးက ၁၉၄၈ ခနှစ့် လူမ ျိုးတျိုး တ့်ဖြတ့်မှုတောျိုးဆျိုးဖခင့်ျိုးနှငဲ့့် ဖ စ့်ေဏ့်သ ျိုးဖခင့်ျိုးဆင့်ရော ကလ မဂဂ

သ ောတူစောခ ့်တွင့်စနှုန်ျား မူဆုင်ရ ဋ ကခ (Priciple Conflict) ဟဆနင့် ည့်။ ထစောခ ့်တွင့် လူမ ျိုးတျိုး တ့်ဖြတ့်မှုက

တောျိုးဆျိုးရန့်နှငဲ့့်အဖ စ့်သ ျိုးရန့် သဆောင့်ရက့်ရမည့်။ လူမ ျိုးတျိုး တ့်ဖြတ့်မှုက နင့်ငသတော့်ကလည့်ျိုး ၎င့်ျိုး၏နင့်င ောျိုးမ ောျိုးအသ ေါ်

က ျိုးလွန့်နင့်သ ရော သ ောတူစောခ ့်ဝင့်နင့်ငမ ောျိုးအသနဖြငဲ့့် နင့်ငတစ့်နင့်င၏ ဖ ည့်တွင့်ျိုးလ ့်သဆောင့်ခ က့်တစ့်ခတည့်ျိုးက ော

အသဖခခ၍ ဝင့်သရောက့်စွက့်ြက့်ရန့် တောဝန်အ ်နှင်ျားထောျိုး ည့်။ လူမ ျိုးတျိုး တ့်ဖြတ့်မှုက တောျိုးဆရန့် ောမက

နင့်ငတစ့်နင့်ငအတွင့်ျိုးဖြစ့် ွောျိုး ညဲ့့် စစ့်ရောဇဝတ့်မှုမ ောျိုး၊ လူမ ျိုးစရှင့်ျိုးလင့်ျိုးသရျိုးနှငဲ့့် အဖခောျိုးသ ော လူ ောျိုးမ ျိုးနွယစ
့် အသ ေါ်

က ျိုးလွန့်သ ော ရောဇဝတ့်မှုမ ောျိုးအ အဝင့် ကကျိုးမောျိုး ညဲ့့် လူူ့အခွငဲ့့်အသရျိုးခ ျိုးသြောက့်မှုကတောျိုးဆျိုးရန့် ဝင့်သရောက့်

စွက့်ြက့်ဖခင့်ျိုးက ခွငဲ့့်ဖ ထောျိုး ည့်။

နင့်ငတကောဖြစ့်ရ ့်တွင့် ၂၀ ရ စုသန က့် င့်ျိုးကောလ အခ ့်အဖခောအောဏောစနှုန့်ျိုးက သလျိုးစောျိုးဖခင့်ျိုးအဖ င့်

ဖ ည့်တွင့်ျိုးရှနင့်င ောျိုးမ ောျိုး၏ ကက သတွွဲ့သနမှုက နင့်ငတကောအ င့်ျိုးအဝင့်ျိုးက မ က့်ကွယမ

့် ဖ ငဲ့့်ရန့် သဆောင့်ရက့်လောမှုမ ောျိုး

ရှလော ည့်။ အခ ့်အဖခောအောဏောအောျိုး အ ့်ခ ့် ူ မ

ို့ ဟတ့် အစျိုးရ၏ လအ ့်ခ က့်မ ောျိုးထက့် လူထ၏လအ ့်ခ က့်မ ောျိုးအသ ေါ်

အသဖခခသ ော ဇဝနင့်ငသရျိုး (biopolitical) အဖြစ့် ဖ န့်လည့်အဓ ပောယ့်ြွငဲ့့်ဆခဲ့ ည့် (Hartigan, 1994)။

ထ ဖို့ န့်လည့်အဓ ပောယ့်ြွငဲ့့်ဆလ ကကဖခင့်ျိုးမှော လူ ောျိုးြွွဲ့ပြ ျိုးတျိုးတက့်သရျိုး မ

ို့ ဟတ့် လူ ောျိုးလပခ သရျိုး (Human Security)

စနှုန့်ျိုးမ ောျိုးအောျိုး ဖမြှငဲ့့်တင့်သ ျိုးသရျိုးကဏ္ဍ၌ ကကောျိုးဝင့်သဆောင့်ရက့်မှုအတွက့် အသကကောင့်ျိုးဖ ခ က့်သ ျိုးရန့်ဖြစ့် ည့် (Duffield, 2007)။

ကမ္ ဲ့ကုလသမဂဂအ ါအဝင် နုင်ငတက အသုက်အဝန်ျားအသနဖြင်ဲ့ လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်ခရမှုမ ျား၊

လူူ့အခွင်ဲ့အသရျားခ ြုံျားသြ က်မှုမ ျားအကက ျား ဖမန်မ နုင်င၏ ဋ ကခအသဖခအသနကု အ ရုစုက်ရ တွင် ထုကဲ့သုို့

အဓ ပါယ်ြွင်ဲ့ဆုမှုမ ျားဖြင်ဲ့ခ ဥ်ျားက ်၍ သဆ င်ရက်သင်ဲ့သည်။ အဖ ည်ဖ ည်ဆုင်ရ တရ ျားမ တမှုတရုျား (International Court of

Justice) တွင် လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်မှုဖြင်ဲ့ တရ ျားရင်ဆုင်သနရသညဲ့် ဖမန်မ နုင်ငသည် အ ဏ သမ်ျားမှုထ ်မက ျားလွန်ပ ျား

လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုနှငဲ့် အရ ်သ ျားဖ ည်သူမ ျားကု စ်မှတ်ထ ျားတုက်ခုက်သနဖခင်ျားမ ျားသကက ငဲ့်

တစ်စတစ်စသသဆုျားမှုမ ျား ဖမငဲ့်တက်လ ဖခင်ျားတသ

ုို့ ကက င်ဲ့ ဖမန်မ ဖ ည်သူမ ျား၏ အသက်ရှင်သန်ခွငဲ့်ကု နုင်ငတက

အသုက်အဝန်ျားမှ အဖ စ်က ျားလွန်သူမ ျားအ ျား တ ဝန်ခမှုရှသစရန် အထူျားအသလျားထ ျား သဆ င်ရက်ကကရမည်ဖြစ်သည်။

လူသ ျားလုပခြုံမှုကုအဓကမထ ျားဘ စစ်တ ်အ ဏ တည်ပမသရျား စစ်တ ်လုပခြုံသရျားအတွက် ဒမုကသရစအင်အ ျားစုမ ျားကု

49
သတ်ဖြတ်ဖခင်ျားအဖ င် အရ ်သ ျားဖ ည်သူမ ျားကု ါ အစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်ဖခင်ျားဖ ြုံလု ်သသ စစ်အစုျားရသည်

နုင်င၏အခ ြုံ ်အဖခ အ ဏ ဆုသသ စက ျားလုျားကု လက်ဝယ်ထ ျားက ရက်စက်ကကမ်ျားကကြုံတ်မှုမ ျား က ျားလွန်သနဖခင်ျားကု

မ က်ကွယမ
် ဖ ြုံသငဲ့်ဘ အခ ြုံ ်အဖခ အ ဏ သည် လူူ့အခွင်ဲ့အသရျားခ ြုံျားသြ က်မှုကု စတ်တုင်ျားက ဖ ြုံမူနုင်သည်ဲ့

အက အကွယ်တစ်ခုအြွယ် အသုျားမခ နုင်ရန် ုမုသက င်ျားမွန်သသ အဓ ပ ယ်ြွငဲ့်ဆုမှုဖြငဲ့် ဝင်သရ က်ဟန်တ

ို့ ျားရန်

လုအ ် ါသည်။

နုင်ငတက ဖြစ်ရ ်မ ျားတွင် အဖခ ျားနုင်ငသုို့ ဝင်သရ က်စွက်ြက်က အကူအညသ ျားခဲ့သသ ဖြစ်ရ ်မ ျားရှ ါသည်။

၁၉၉၁ ခုနှစ် အရတ်တ ်မ ျားအ ျား ကူဝတ်နုင်ငမှသမ င်ျားထုတ်ခဲ့သညဲ့် င်လယ်သကွြို့စစ် ွကု ဥျားစွ သလဲ့လ တင်ဖ လုသည်။

၁၉၉၁ မတ်လတွင် အရတ်နုင်ငသဖမ က် ုင်ျားမှ က ဲ့ဒ် (Kurd) လူမ ြုံျားခွထွက်သရျားမ ျားသည် ဆ ဒန်ဟူစန်အစုျားရကု

သတ ်လှန် ုန်ကန်ခဲ့သည်။ အရတ်စစ်တ ်က ရက်စက်ကကမ်ျားကကြုံတစ

် ွ ြနှ ်ဖခင်ျား ဖြငဲ့် တဖုို့ န်ခဲ့သဖြငဲ့် က ဲ့ဒ်လူမ ြုံျားမ ျားမှ

အမ်နျားခ င်ျား တူရကနုင်င၏ သတ င်တန်ျားမ ျားရှရ သဖမ က် ုင်ျားသဒသသုို့ ထွက်သဖ ျားတမ်ျားသရှ င်ခဲ့ရပ ျား

လူသ ျားခ င်ျားစ နောမှုဆုင်ရ အသရျားသ ေါ်အသဖခအသနတစ်ခု ဖြစ် ွ ျားခဲ့သည်။ ၁၉၉၁ ခုနှစ် ဧပ လတွင် အသမရကန်နုင်ငမှ

နှစ်သမဲ့်သ ျားသရျားစမကန်ျားဟု အမည်သ ျားထ ျားသညဲ့် စစ်အင်အ ျားသုျားဝင်သရ က်စွက်ြက်မှုတစ်ခု သဆ င်ရက်ခဲ့သည် (Murdico,

2004, pp.18–24)။ ကုလသမဂဂက လုပခြုံသရျားသက င်စ ဆုျားဖြတ်ခ က် ၆၈၈ အရ (S/RES/688(1991)) လ င်ဖမန်စွ င်

၎င်ျား၏အြွြို့ဝင်မ ျားကု လူသ ျားခ င်ျားစ နောမှုဆုင်ရ အကူအညသ ျားရန် နှုျားသဆ ်ခဲ့ပ ျား အသမရကန်နုင်ငကု က ဲ့ဒ်လူမ ြုံျားမ ျားအ ျား

က ကွယသ
် ျားနုင်ရန်၊ စစ်သရှ င်စခန်ျားမ ျား တည်သဆ က်နုင်ရန်၊ လူသ ျားခ င်ျားစ နောမှုဆုင်ရ အကူအညမ ျား သ ျားအ ်နုင်ရန်နှငဲ့်

ဖ န်လည်အသဖခခ သရျားတွင်ကူညနုင်ရန် နုင်ငမ ျားညွနို့်သ ါင်ျားအြွြို့က ကူည ခဲ့သည်။ အသမရကန်နုင်ငက အရတ်နုင်ငရှ

က ဲ့ဒ်သဒသကု သလယ ဉ်မ သန်ျားရဇုန်အဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့ပ ျား တူရကနုင်ငတွင် အသဖခစုက်က ကင်ျားလှညဲ့်ဖခင်ျားနှငဲ့်

သဝဟင်တွင်လှညဲ့်လည်သနသသ အရတ်သလယ ဉ်မ ျားကု စ်ခ ဖခင်ျားစစ်ဆင်သရျားမ ျားကု လု ်သဆ င်ခဲ့သည် (Surname,

2002)။ ယင်ျားအကူအညမ ျားသကက ငဲ့် က ဲ့ဒ်လူမ ြုံျားမ ျားသည် နုင်ငသရျားလွတ်လ ်ခွငဲ့်ရရှလ ခဲ့ပ ျား ၎င်ျားတုို့၏

လူူ့အခွငဲ့်အသရျားအသဖခအသနမ ျားလည်ျား တုျားတက်လ သည်။

၁၉၈၄ ခုနှစ်မှ ၂၀၀၅ ခုနစ

ှ ် အထဖြစ် ွ ျားသသ ဆူဒန်နုင်ငရြို့ သတ င်သဖမ က်စစ် ွကဲ့သုို့ ဖြစ်ရ ်မ ျားတွင်လည်ျား

နုင်ငတက အသုင်ျားအဝုင်ျားက နုင်ငမ ျားကု တ်ဆုို့အသရျားယူမှုဖ ြုံလု ်ဖခင်ျားနှင်ဲ့ သူ ုန်မ ျားကု သ ေါ်သ ေါ်ထင်ထင်

အသထ က်အ ဲ့သ ျားဖခင်ျားတဖုို့ ြငဲ့် အကကမ်ျားြက်မှုကုရ ်တနို့်ရန် ကကြုံျား မ်ျားခဲ့ကကသည် (Butler, 2019)။ ၂၀၀၃ ခနှစ့်တွင့်

ဆူေန့်နင့်င၏ အသန က့်သဖမောက့် က့် ေ ြောျိုးသေ တွင့် အောြရကမ ျိုးနွယစ

့် မ ောျိုးမှ န့်ကန့်မှုတစ့်ခ စတင့်ခဲ့ ည့်။

ပမ ွဲ့သတော့်ခ တွန့်ျိုးမှ အောရ ့်မ ောျိုးလွှမ့်ျိုးမျိုးထောျိုးသ ော အစျိုးရ ည့် ၎င့်ျိုးတက

ို့ ို့ လ စ့်လ ရှု ခွဖခောျိုးဆက့်ဆ ည့်ဟဆက

50
 န့်ကန့်ခဲ့ကက ည့်။ ဆူေန့်အစျိုးရက လပခ သရျိုးတ ့်မ ောျိုး၊ ဖ ည့် ူအောျိုးလျိုးက စ့်မှတ့်ထောျိုးသ ော

သလသကကောင့်ျိုးတက့်ခက့်မှုမ ောျိုးဖြငဲ့့် တဖို့ န့်ခဲ့ ည့် (International Crisis Group, 2019)။ ထဖို့ င့်အစျိုးရက သေ ခ

အောက ့်စစ့်သ ွျိုးကကွမ ောျိုးက လက့်နက့်တ ့်ဆင့်သ ျိုးကော ထ ူမ ောျိုးက အောြရကမ ျိုးနွယစ
့် သက ျိုးရောကသဖမလှန့်ကော

ူ န့်နှမ့်နှင့်ျိုးသရျိုးမ ောျိုး လ ့်သဆောင့်ခဲ့ ည့်။ အဆ တက့်ခက့်မှုမ ောျိုးသကကောငဲ့့် အရ ့် ောျိုး နှစ့် န့်ျိုးနျား ါျား သနရ ့်စွနခ
ို့့် ွော

ထွက့်သဖ ျိုးသစခဲ့ပ ျိုး သထောင့်သ င့်ျိုးမ ောျိုးစွောသ ော အ က့်မ ောျိုးလည့်ျိုးဆျိုးရှုျိုးခဲ့ရ ည့် (United Nations High Commissioner for

Refugees, 2020)။ ၂၀၀၄ ခနှစ့်တွင့် အောြရက မဂဂကအသဖခအသနက သစောငဲ့့်ကကညဲ့့်ရန့် အင့်အောျိုး ျိုးအသ ျိုးစောျိုး

ဝင့်သရောက့်စွက့်ြက့်မှုတစ့်ခဖ လ ခ
် ဲ့ပ ျိုး လူ ောျိုးခ င့်ျိုးစောန မှုအသထောက့်အ ဲ့မ ောျိုး ဖြနို့့်ဖြ ျိုးခဲ့ ည့်။ ထအင့်အောျိုးမှော

ျိုးနှစ့်အတွင့်ျိုး တ ့် ောျိုးခနှစ့်သထောင့်အထ တျိုး ွောျိုးလောခဲ့ ည့် (Kalu, 2010)။ အကကမ့်ျိုးြက့်မှုသ ောက့်ဆျိုး ွောျိုးသ ော့်လည့်ျိုး

ထခက့်နစ့်န ခဲ့သ ောအရ ့် ောျိုးမ ောျိုး ည့် ထအသထောက့်အ ဲ့မ ောျိုး မှခသနရသ ျိုး ည့်။ ထဖြစ့်ရ ့်သကကောငဲ့့် င့် နင့်ငတကော

တက့်ကကွလှု ့်ရှောျိုး ူမ ောျိုးက မအင့်အောျိုးသကောင့်ျိုး ညဲ့့် စွက့်ြက့်မှုဖ လ ့်ရန့် သတောင့်ျိုးဆလော ဖြငဲ့့် ၂၀၀၇ ခနှစ့်တွင့်

ကလ မဂဂက ကလ မဂဂနှငဲ့့် အောြရက မဂဂ ၂ ခ ဝင့်သ ော တ ့် ောျိုး၂၆၀၀၀နှငဲ့့် ရမ ောျိုးက တျိုးဖမြှငဲ့့်ခ ထောျိုးရန့်ခွငဲ့့်ဖ ခဲ့ ည့်

(Leopold, 2007)။ ၂၀၀၇ ခနှစ့် ေ ြောသေ အတွင့်ျိုးဖြစ့် ွောျိုးသ ော ရောဇဝတ့်မှုမ ောျိုးကအသဖခခကော နင့်ငတကော

ရောဇဝတ့်တရောျိုးရျိုးက ဆူေန့် မမတက ဝရမ့်ျိုးထတ့်ခဲ့ ည့်။38 သန က့် င့်ျိုးကောလမ ောျိုးဖြစ့်သ ော ၂၀၁၆ ခနှစ့်

အသစော င့်ျိုးကောလတွင့် အောရ ့်နှငဲ့့် အောြရကန့် လူမ ျိုးစမ ောျိုးအကကောျိုး အကကမ့်ျိုးြက့်မှု သ ောက့် ွောျိုးခဲ့ ည့်။

၃.၄ လူအစုလိုက်အပပံြုံလိုက် သတ်မြတ်မှုနှင့်် ပ ည့်ေွင့််းနရ်းဝင့်မစွက့်ြက့်ရမူ

ဖ ည့်တွင့်ျိုးသရျိုးဝင့်မစွက့်ြက့်ရမူသကကောငဲ့့် အရ ့် ောျိုးအစုလုက်အပ ြုံလုက်သ ဆုျားမှုနှငဲ့့် ဋ ကခတျိုး ွောျိုးမှု ဖြစ့်ရ ့်မ ောျိုးက

သလဲ့လောရောတွင့် ဆရျားယ ျားတွင် ၂၀၁၁ ခုနှစ်၌ အစုျားရတ ်မ ျားမှ ပငမ်ျားခ မ်ျားစွ ဆနဒဖ သူမ ျားကု စတင်တက
ု ်ခုက်ပ ျား ထုကစစကု

နုင်ငတက က ဝင်သရ က်စွက်ြက်ရန် ဖငင်ျားဆန်ခဲ့သည်။ ကုလသမဂဂ လုပခြုံသရျားသက င်စဆုျားဖြတ်ခ က်ကု ရုရှ ျားနှငဲ့်

တရုတ်တက
ုို့ ဗတုအ ဏ သုျားက ဆနို့်က င် ယ်ခ ခဲ့သည် (UN News Global perspective Human stories, 2011)။

စစ် ွဖြစ်ပ ျား ထမငါျားနှစ်အတွင်ျား လူသသဆုျားမှု ခနို့်မှန်ျားခ န် ၂ သန်ျားခွသက ်ရှသည်။ နုင်ငတက အသုင်ျားအဝုင်ျားသည် အစုျားရက

အရ ်သ ျားမ ျားကု အဓက စ်မှတ်ထ ျားတုက်ခုက်သညဲ့် ဆျားရျားယ ျားတွင် ဝင်သရ က်စွက်ြက်ရန် က်ကွက်ခဲ့သည်ဟု

ဆုနုင်သည်။ နုင်ငတက တုနို့်ဖ န်မှုမ ျားတွင် ယခုဖမန်မ နုငင

် တွင် ဖြစ် ွ ျားသနသသ ဖြစ်ရ ်မ ျားကဲ့သသ
ုို့ သ

38
The Prosecutor v. Ahmad Muhammad Harun ("Ahmad Harun") ICC-02/05-01/07

51
 အစုအလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုမ ျားကု လ စ်လ မရှုသငဲ့် ါ။ ထအ
ုို့ ဖ င် ယခင်ကဖြစ် ွ ျားခဲ့သသ ကစစရ ်မ ျားကု

သက က်ယူသြ ်ဖ ရလ င် အစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုနှင်ဲ့ လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်မှုဖြစ် ွ ျားခဲ့သသ ရဝမ်ဒါကစစသည်

ခ န်လှ ်၍မရသသ အမှုဖြစ်သည်။ သုျားလအတွင်ျား အနည်ျားဆုျားအရ ်သ ျား ငါျားသန်ျားခနို့်အသတ်ခခဲ့ရပ ျား အမ ျားစုမှ

လူနည်ျားစုတွတ်စအု ်စုမှဖြစ်သည် (Shahabudin McDoom, 2020, p.62)။ အကကမ်ျားြက်မှုမ ျားသည် စနစ်တက ဖြစ်ပ ျား

အစုျားရကဦျားသဆ င်ခဲ့သည်။ ထု ို့သတ်ဖြတ်မှုမက ျားလွန်ခင် သတင်ျားရရှမှုမ ျားရှခဲ့သဖြင်ဲ့ ဗုလ်ခ ြုံ ်ဒယ်လ်လ ရမှ

လက်နက်မ ျားသဝ
ု ှက်ထ ျားသညဲ့်သနရ အ ျား ဝင်သရ က်စျားနင်ျားခွငဲ့်ဖ ြုံရန်သတ င်ျားခရ တွင် ကုလသမဂဂဌ နက ယ်ခ ခဲ့သည်။

ထဖုို့ င် ဖြစ် ွ ျားသနသကက င်ျား သတဖ ြုံသနမလ သညဲ့်က လတွင်လည်ျား စစ်ကူမ ျား သ ျား ုို့ရန်သတ င်ျားဆုသသ ်လည်ျား

အသမရကန်နှငဲ့် နုင်ငတက အသုက်အဝန်ျားမှ ထ ်တုက်သတွြို့မှု သရှ င်ရှ ျားရန်သ သဖ ခဲ့သည်။ ထုတဖုို့ န်မှုမ ျားက ရဝမ်ဒါတွင်

ရက်စက်စွ အစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုနှင်ဲ့ လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်မှုကု ခွငဲ့်သ ျားသနသကဲ့သဖုို့ ြစ်ခဲ့သည် (Roméo Dallaire

and Beardsley, 2004, p.57)။

ဖမန်မ နုင်ငသည်လည်ျား ထုကဲ့သသ

ုို့ သ လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုမ ျားဖြင်ဲ့ ရှု ်သထွျားလ က်ရှသသ

နုင်ငတစ်ခုဖြစ်သည်ဲ့အ ျားသလ ်စွ သဒသတွင်ျားနှင်ဲ့ နုင်ငတက တည်ပငမ်သအျားခ မ်ျားသရျားနှင်ဲ့ လူသ ျားလုပခြုံသရျားရှုြို့သထ င်ဲ့မှ

ဝင်သရ က်ဟန်တ
ို့ ျားရန် လုအ ်လ က်ရှပ ျား နုင်ငတက ဥ သဒ၏ အရင်ျားခသည် နုင်ငမ ျား၏လု ် ုင်ခွင်ဲ့နှင်ဲ့

သခတ်နှင်ဲ့အညသဖ င်ျားလသနသသ တန်ြုျားထ ျားမှုစနှုန်ျားမ ျားအသ ေါ်မူတည်၍ အသက င်အထည်သြ မ

် ှုမှ အနမ်ဲ့အဖမင်ဲ့ ၊

အတက်အက ရှသ ရ သတမန်နှင်ဲ့ စျား ွ ျားသရျားအရ အသရျားယူမှုထက် ု၍ စစ်သရျားနုင်ငသရျား ဝင်သရ က်စွက်ြက်မှုသည်

ကုဗစ်က ်သရ ဂါ၏ စျား ွ ျား က်က ်လှုင်ျားနှင်ဲ့အတူ ဖြစ်သတ င်ဲ့ဖြစ်ခ အသဖခအသနတစ်ခုသုို့ ဆုက်သရ က် လ က်ရှသည်။ ရုရှ ျားမှ

ယူကရန်ျားသုို့က ျားသက ်စစ်ကဲ့သုို့ ထင်ရှ ျားသသ နုင်ငတက ဥ သဒခ ြုံျားသြ က်မှုမ ျားကု င်လ င် နုင်ငတက အသုက်အဝန်ျားမှ

စစ်သရျားအရဝင်သရ က်စွက်ြက် ဟန်တ

ို့ ျားမှုမှ အ ျားရသက န ်သလ က်စရ ဲ့ ုျားကူညမှုမ ြုံျားမဟုတ်သည်ကု သတွြို့ရသည်။

အဖ ည်ဖ ည်ဆုင်ရ တရ ျားမ တမှုတရ ျားရျားု မှ ဖမန်မ နုင်ငအ ျား ယခင်ကစွဆထ

ု ျားသည်ဲ့ လူမ ြုံျားတုျားသတ်ဖြတ်မှုဆုင်ရ

က ျားလွန်မှုဖြင်ဲ့ ဖ စ်မှုထင်ရှ ျား၍ တ ဝန်ခရမည်ဲ့ဆျားု ဖြတ်ခ က်မ ြုံျားခ မှတ်ခဲ့လ င် သတ

ုို့ ည်ျားမဟုတ် အဖ ည်ဖ ည်ဆုင်ရ

ရ ဇဝတ်ခုရုျားကု စရင် ုင်ခွင်ဲ့အ ်နှင်ျား၍ က ျားလွန်သူမ ျားအ ျား သရ မသသဘ တူစ ခ ြုံ ် (Rome statute) အ ုဒ် ၇ (၁)39 အရ

အဖ စ်သ ျားအသရျားယူဖခင်ျားနည်ျားလမ်ျား သတ
ုို့ ည်ျားမဟုတ် ကမ္ လုျားဆုင်ရ တရ ျားစရင် ုင်ခွင်ဲ့ (Universal Jurisdiction) ဖြငဲ့်

တရ ျားစရင်ဖခင်ျားဖြငဲ့် လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်ရန် အမန်သ

ို့ ျားသစခုင်ျားသူနှင်ဲ့ က ျားလွန်သူမ ျားအ ျား တ ဝန်ခမှုရှသစမည်ဲ့

39
၁၉၉၈ ခုနှစ် သရ မသသဘ တူစ ခ ြုံ ် (Rome statute) အ ုဒ် ၇ (၁)

52
အမန်တ
ို့ စ့်စုတစ့်ရ ခ မှတ်ခဲ့သည်ရှသသ ် မ က်သမှ က်တရ ျားမ တမှုနှင်ဲ့ အသွင်ကူျားသဖ င်ျားသရျားဆုင်ရ တရ ျားမ တမှုအတွက်

အ မခခ က်တစ်စုတစ့်ရ အ ျား လက်လှမ်ျားမနုင်သည်ဟု ဆုနုင်သသ ်ဖင ျားလည်ျား လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှုမ ျားကု

ရ ်တန်ရ
ို့ န်နှင်ဲ့ လူူ့အခွင်ဲ့အသရျားခ ြုံျားသြ က်မှုမ ျားကု တ ျားဆျားရန်မှ သတမန်သရျားနှင်ဲ့ စျား ွ ျားသရျားလမ်ျားသကက င်ျားအရ

အဖ စ်သ ျားအသရျားယူမှုနှင်ဲ့ မလုသလ က်ဘ စစ်သရျား၊ နုင်ငသရျားနည်ျားလမ်ျားအရ ဝင်သရ က်ကူညသဖြရှင်ျားသ ျားရန်လုအ ်သည်ဲ့

အသဖခအသနမ ြုံျားဖြစ် ါသည်။ သရ

ုို့ တွင် ကမ္ ဲ့ကုလသမဂဂနှင်ဲ့ ယင်ျားအြွြို့၏ သအဂ င်စမ ျား၊ နုင်ငတက

ကကက်သဖခနသက ်မတကဲ့သုို့ နုင်ငတက အဆင်ဲ့အြွြို့အစည်ျားမ ျား၊ အ ဆယကဲ့သုို့ သဒသတွင်ျားအြွြို့အစည်ျားမ ျား၏

လု ်သဆ င်နုင်မှုသည် လူအစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်ခရမှုကဲ့သသ

ုို့ သ ကကျားသလျားသည်ဲ့ စစ်ရ ဇဝတ်မှုခ ြုံျားသြ က်မှုမ ျားကု

ထသရ က်ဟန်တ
ို့ ျားသသ (သမ
ုို့ ဟုတ်) တ ဝန်ခမှုရှစသသ တုန်ို့ဖ န်မှုမ ြုံျားမဟုတ်ခဲ့သည်မှ ထင်ရှ ျား ါသည်။

တရ ျားစရင်သရျားလမ်ျားသကက င်ျားဖြစ်သည်ဲ့ နုင်ငတက အဆင်ဲ့တရ ျားရုျားနှင်ဲ့ ခုရုျားမ ျား၏ စရင် ုင်ခွင်ဲ့နှင်ဲ့ လု ် ုင်ခွင်ဲ့တုို့သည်လည်ျား

အခ န်က လနှင်ဲ့ တုန်ို့ဖ န်နုင်စွမ်ျား သက်သရ က်မှုတအ

ုို့ သ ေါ် စန်သခေါ်မှုဖြစ်သ ေါ်လ က်ရှ ါသည်။

အပိင
ု ််း ၄ နိဂံု်း

လူအစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုး ည့် ၂၀၂၁ ခနှစ့် အောဏော မ့်ျိုးပ ျိုးသန က့် င့်ျိုးတွင့်

မဖ င့်ျိုးထန့်ဆျိုးရောျိုးလောခဲ့ပ ျိုး စစ့်ဗ ဟောက နှမ့်နင့်ျိုးမှုမ ောျိုး၊ နယ့်သဖမရှင့်ျိုးလင့်ျိုးမှုမ ောျိုး၊ သလသကကောင့်ျိုး တက့်ခက့်မှုမ ောျိုးအကကောျိုးတွင့်

သရ န့်ျိုးစောျိုးလော ညဲ့့် လူူ့အခွငဲ့့်အသရျိုးခ ျိုးသြောက့်မှုအဖြစ့် ထင့်ရှောျိုး ည့်။ လူအစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုးက

လူနည့်ျိုးစ တင့်ျိုးရင့်ျိုး ောျိုးသေ မ ောျိုးတွင့် ောမက ဗမောတင့်ျိုးရင့်ျိုး ောျိုးမ ောျိုးသနထင့် ညဲ့့် သဖမဖ နို့့်သေ မ ောျိုးတွင့်

က ယ့်က ယ့်ဖ နို့့်ဖ နို့့်က ျိုးလွန့်လောကကပ ျိုး က့်သ အသထောက့်အထောျိုးမ ောျိုးလည့်ျိုး ယခင့်ရဟင့်ဂ ောဖြစ့်စဉ့်မ ောျိုးထက့် င့် မ၍

စနစ့်တက စစည့်ျိုးလောနင့် ည့်က သတွွဲ့ရ ည့်။ စစ့်တ ့် ည့် အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုးက လ ့်သဆောင့်ရောတွင့်

ကသလျိုး၊ လူကကျိုး၊ သယောက့် ောျိုး၊ မန့်ျိုးမ မသရျိုး တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုးက ျိုးလွန့်ပ ျိုး လူမဆန့် ညဲ့့် ညြှင့်ျိုး န့်ျိုးနှ ့်စက့်မှုနည့်ျိုးမ ျိုးစဖြငဲ့့်

နှ ့်စက့် ည့်ကသတွွဲ့ရပ ျိုး အဖ စ့်မဲ့ဖ ည့် ူမ ောျိုးအသ ေါ် အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်မှု က ျိုးလွန့် ညဲ့့် စအဆငဲ့့်ဆငဲ့့်က

သအောက့် အတင့်ျိုးသတွွဲ့ရ ည့်။ (၁) ထရောမ ောျိုး မ

ို့ သရောက့်ရှခင့် ြန့်ျိုးလင့်ျိုးမ ောျိုးနှငဲ့့် အင့်တောနက့်လင့်ျိုးမ ောျိုးဖြတ့်သတောက့်ဖခင့်ျိုး၊

(၂) မ တ့်ဖြတ့်ခင့် သယောက့် ောျိုးနှငဲ့့် မန့်ျိုးမမ ောျိုးတစ့်သနရောစတွင့်ခွပ ျိုး သ သစနင့်သလောက့် ညဲ့့်နည့်ျိုးမ ျိုးစဖြငဲ့့်

ညြှင့်ျိုး န့်ျိုးနှ ့်စက့်ဖခင့်ျိုး၊ (၃) သ လသဖမော ျိုးနှ ့်စက့်ပ ျိုးလျှင့် သ နတ့်နှငဲ့့် စ့်ခတ့်ဖခင့်ျိုး၊ ဓောျိုးနှငဲ့့် လည့်လှျိုး တ့်ဖခင်ျား၊

မျိုးသလောင့်တက့် ွင့်ျိုး တ့်ဖြတ့်ဖခင့်ျိုးမ ောျိုး၊ (၄) ထ တ့်ဖြတ့်မှုပ ျိုးလျှင့် ၎င့်ျိုး တ့်ဖြတ့်မှုက ျိုးလွန့် ညဲ့့်အရောမ ောျိုးက

53
 က့်သ မ ောျိုးမက န့်သအောင့် မျိုးရှုွဲ့ြ က့်ဆျိုးဖခင့်ျိုးမ ောျိုး၊ သ ဆျိုး ညဲ့့်အသလောင့်ျိုးမ ောျိုးက အစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်သညဲ့်

မသ ေါ်သအောင့် တစ့်သနရောစတွင့်ခွထောျိုးဖခင့်ျိုးမ ျား၊ တင့်ျိုးတွင့်ထန့်ခ န့်ဖခင့်ျိုးမ ောျိုးနှငဲ့့် က ျိုးလွန့်ခ ညဲ့့်လူမ ောျိုးကယ့်တင့်

အတင့်ျိုးအကက ့် တင့်ျိုးမမှန့်ဖြနို့့်သစဖခင့်ျိုး စ ညဲ့့် စမ ောျိုးက သတွွဲ့ရှရ ည့်။ ထကဲ့ ို့ လူအစလက့်အပ လက့်

တ့်ဖြတ့်မှုမ ောျိုးက အရ ့် ောျိုးမ ောျိုး ို့ဦျိုးတည့်၍ တက့်ခက့် ညဲ့့်ဖြစ့်စဉ့်က အမ ောျိုးဆျိုးဖြစ့်ပ ျိုး စတ့်လလက့်ရ မ
ို့ ဟတ့်

မသတော့်တဆဖြစ့် ွောျိုး ညဲ့့် ဖြစ့်စဉ့်မ ျိုးထက့် အထက့်အရောရှ အဆငဲ့့်ဆငဲ့့်၏ အမနို့့်ဖြငဲ့့် စနစ့်တက က ျိုးလွန့်ခဲ့ဖခင့်ျိုးဖြစ့်သကကောင့်ျိုး

သကောက့်ခ က့်ခ နင့် ညဲ့့် သတွွဲ့ရှခ က့်မ ောျိုးက စစ့်တ ့်၏ က ျိုးလွန့်မှုမ ောျိုးက မျိုးသမောင့်ျိုးထျိုးဖ လ က့်ရှ ည့်။

လူမ ြုံျားတုျား တ့်ဖြတ့်မှုအဖြစ့် တ့်မှတ့်ရန့် အသဖခခအသကကောင့်ျိုးတရောျိုးမ ောျိုးမှော အဖငင့်ျိုး ွောျိုးြွယရ

့် ောမ ောျိုးဖြစ့်သနသ ော့်လည့်ျိုး

လူအစလက့်အပ လက့်အောျိုး ရည့်ရယ့်ခ က့်ရှရှ တ့်ဖြတ့် ည့်မှော ဖငင့်ျိုး ယ့်၍မရနင့်သ ော ဖြစ့်စဉ့်မ ောျိုးဖြစ့်ပ ျိုး

လူမ ျိုး တ့်ဖြတ့်မှုညန

ွှ ့်ျိုးကန့်ျိုးတွင့် လူအစလက့်အပ လက့် တ့်ဖြတ့်ဖခင့်ျိုးနှငဲ့့် က့်သ မ ောျိုးသြ ောက့်ြ က့်ြကို့ က ျိုးစောျိုးဖခင့်ျိုး ည့်

အဓကအခ က့်မ ောျိုးအဖြစ့် ဝင့် ည့်က သတွွဲ့ရ ည့်။ သေ တွင့်ျိုးနှငဲ့့် နင့်ငတကောအြွွဲ့အစည့်ျိုးမ ောျိုး၏ ထဖြစ့်စဉ့်မ ောျိုးအသ ေါ်

တင့်ျိုးအခ က့်အလက့်သကောက့်ယဖူ ခင့်ျိုး၊ အကောကွယ့်သ ျိုးဖခင့်ျိုးနှငဲ့့် တရောျိုးမျှတမှု သြော့်သဆောင့်ဖခင့်ျိုးလ ့်ငန့်ျိုးစဉ့်မ ောျိုးအသ ေါ်

တဖို့ န့်မှုတွင့် ထသရောက့်ဟနို့့်တောျိုး ညဲ့့် အစအစဉ့်မ ောျိုးခ မှတ့်နင့်မှု အောျိုးနည့်ျိုးဖခင့်ျိုးနှငဲ့့် နင့်ငတကောမှ ဖ ည့်တွင့်ျိုးသရျိုး

ဝင့်မစွက့်ြက့်ရမှု ည့် အခ ့်အဖခောအောဏော က ျိုးသက ော့်တက့်ခက့်မှုမ ောျိုးအောျိုး အကောအကွယ့်သ ျိုး ညဲ့့်

ဓသလဲ့ထျိုးတမ့်ျိုးတစ့်ခအဖြစ့် မူရင့်ျိုးရည့်ရယ့်ခ က့်က သ ွြယ့်လ က့် လူူ့အခွငဲ့့်အသရျိုးခ ျိုးသြောက့်မှုနှငဲ့့်

လူ ောျိုးဖခင့်ျိုးစောန သထောက့်ထောျိုးမှု အသဖခအသနမ ောျိုးက အဟနို့့်အတောျိုးဖြစ့်သစ ညဲ့့်အဖ င့် အကောကွယသ

့် ျိုး ညဲ့့်မူသ ောင့်နှငဲ့့်

အစအမမ ောျိုး ည့်လည့်ျိုး အထက့် ကစစအောျိုး ထသရောက့် ညဲ့့်တနို့့်ဖ န့်မှုမ ောျိုးအဖြစ့် သအောင့်ဖမင့်မှုမရှ ည့်က သတွွဲ့ရှရ ည့်။

54
 က မ််းကို်းစာရင််း

AFP. (2022, February). Myanmar villagers accuse junta of burning homes. Bangkok Post.

https://www.bangkokpost.com/world/2259291/myanmar-villagers-accuse-junta-troops-of-burning-hundreds-

of-homes

Al Jazeera. (2021, December 28). Save the children confirms staff killed in Myanmar massacre. Conflict

News | Al Jazeera. Retrieved December 2, 2022, from https://www.aljazeera.com/news/2021/12/28/save-the-

children-confirms-staff-killed-in-myanmar-

massacre#:~:text=Save%20the%20Children%20has%20confirmed,a%20highway%20in%20eastern%20Myan

mar.

AL JAZEERA. (2022). UN expert calls for Myanmar action as death toll tops 2,000. Www.aljazeera.com.

https://www.aljazeera.com/news/2022/6/23/un-expert-calls-for-myanmar-action-as-death-toll-tops-2000

Amnesty International. (2022, August 1). Myanmar: Detainees tortured to crush opposition to coup .

Amnesty International. https://www.amnesty.org/en/latest/news/2022/08/myanmar-detainees-tortured-to-

crush-opposition-to-coup/

Asian Legal Resource Centre (2003). Ad hoc Commission on Depayin Massacre (Burma). Huamark

Thailand: Asian Legal Resource Centre, pp.3–56.

Assistance Association for Political Prisoners (Burma. (2021). ကနသဒသ တဝုက် အစုလုက်အပ ြုံလုက်

သတ်ဖြတ်ခရမှုမ ျား (p. 3). AAPP.

Atadjanov, R. (2022). Crimes against Humanity. International Conflict and Security Law, by Sayapin,

Atadjanov, Kadam, Kemp, Zambrana-Tévar and Quénivet (Eds). T.M.C. Asser Press, The Hague.

https://doi.org/10.1007/978-94-6265-515-7_47’

Azam, Jean-Paul and Anke Hoe er (2002). "Violence Against Civil- ians in Civil Wars : Looting or Terror?"

Journal of Peace Research 39(4): 461-485.

i
 BBC Burmese (2021). ကနပမြုံြို့၊ ယင်ျားရ အစုလုက်အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်မှု. BBC News ဖမန်မ . [online] Available

at: https://www.bbc.com/burmese/burma-57853879 [Accessed 22 Sep. 2022].

Bellamy, A. J., & Davies, S. E. (2009). The Responsibility to Protect in the Asia-Pacific Region. Security

Dialogue, 40(6), 547–574. https://doi.org/10.1177/0967010609349907

Blumberg, A. (2018). Mass Graves Suggest Systematic Killing Of Rohingya In Myanmar . [online]

HuffPost. Available at: https://www.huffpost.com/entry/rohingya-mass-graves-

myanmar_n_5a734e7ae4b0905433b21a6e [Accessed 22 Sep. 2022].

Bonik, D. (2022, August). War Crimes and Crimes Against Humanity under International Law

perspectives. Retrieved from

https://www.researchgate.net/publication/362694540_War_Crimes_and_Crimes_Against_Humanity_under_I

nternational_Law_perspectives

Butler, M. J. (2019). Adaptive Peacemaking in Protracted Conflicts: IGAD Mediation in the Second

Sudanese Civil War. Global Policy, 10(S2), 93–100. https://doi.org/10.1111/1758-5899.12697

Cassese, A. (2003). International Criminal Law. Oxford University Press.

Crawford, E. (2007). Unequal before the Law: the case for the elimination of the distinction between

international and non-international armed conflicts, Leiden Journal of International Law 20, 441–465.

Commission on the Responsibility of the Authors of the War and on Enforcement of Penalties. (1920).

American Journal of International Law, 14(1-2), 95–154. https://doi.org/10.2307/2187841

deGuzman, M. M. (2011). Chapter 4 Crimes Against Humanity. In RESEARCH HANDBOOK ON

INTERNATIONAL CRIMINAL LAW, B. S. Brown (Ed.), Edgar Elgar Publishing, 2011, Temple University Legal

Studies Research Paper No. 2010-9, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=1745183

Duffield, M. (2007). Development, Territories, and People: Consolidating the External Sovereign

Frontier. Alternatives: Global, Local, Political, 32(2), 225–246. https://doi.org/10.1177/030437540703200204

ii
 Dwyer, P., & Ryan, L. (2012). Introduction The Massacre and History. In THEATRES OF VIOLENCE

Massacre, Mass Killing and Atrocity throughout History, Berghahn Books.

Emont, J. and Mandhana, N. (2018). ‘We’ll Turn Your Village Into Soil’: Survivors Recount One of

Myanmar’s Biggest Massacres. Wall Street Journal. [online] 11 May. Available at:

https://www.wsj.com/articles/burn-the-houses-rohingya-survivors-recount-the-day-soldiers-killed-hundreds-

1526048545 [Accessed 22 Sep. 2022].

Esteban, J., Morelli, M., & Rohner, D. (2015). Strategic Mass Killings. Journal of Political Economy,

123(5), 1087–1132. https://doi.org/10.1086/682584

Evans, G. J. (2009). The responsibility to protect: ending mass atrocity crimes once and for all (pp. 28–

45). Brookings Institution.

Evans, G. J., Sahnoun, M., On, C., & Canada, C. (2001). The responsibility to protect: research,

bibliography, background. International Development Research Centre.

Fawthrop, T. (2021). Myanmar’s Ethnic Groups Join Together to Reject Military Rule. Thediplomat.com.

https://thediplomat.com/2021/02/myanmars-ethnic-groups-join-together-to-reject-military-rule/

Ferrara, F. (2003). Why Regimes Create Disorder. Journal of Conflict Resolution, 47(3), pp.302–325.

doi:10.1177/0022002703252366.

Fishbein, E. (2021, July 5). What is the Myanmar military’s “four cuts” strategy? Aljazeera.com; Al

Jazeera. https://www.aljazeera.com/news/2021/7/5/what-is-the-myanmar-militarys-four-cuts-strategy

Ford, M. (2021). Myanmar’s security forces have killed hundreds, so these activists are learning combat

skills to fight back. ABC News. [online] 7 Jun. Available at: https://www.abc.net.au/news/2021-06-

08/myanmar-anti-coup-activists-being-trained-in-combat/100190212 [Accessed 19 Sep. 2022].

Fortify Rights. (2022, February). Ongoing War Crimes in Karenni (Kayah) State, Myanmar May 2021 to

January 2022. Retrieved from https://www.fortifyrights.org/mya-inv-rep-2022-02-15/

Hartigan, R. S. (1994). Of Facts and Values: A Bio-political Perspective. International Political Science

Review, 15(4), 327–345. https://doi.org/10.1177/019251219401500402

iii
 Herrmann, I., & Palmieri, D. (2009). The International Committee of the Red Cross (ICRC): Its mission

and work. International Review of the Red Cross, 91(874), 399–413.

https://doi.org/10.1017/s1816383109000198

Holocaust Memorial Museum. (2022, November 29). Countries at Risk for Mass Killing 2022–23.

Www.ushmm.org. https://www.ushmm.org/genocide-prevention/blog/countries-at-risk-for-mass-killing-2022-

23

ICJ Global Redress and Accountability Initiative. (2018, August). Questions and Answers on the Crime

of Genocide Legal Briefing Note. Retrieved from https://www.icj.org/wp-content/uploads/2018/08/Universal-

Genocide-Q-A-FINAL-Advocacy-analysis-brief-2018-ENG.pdf

Ignatieff, M. (1998). The warrior’s honor: ethnic war and the modern conscience (p. 124). Henry Holt

And Co.

International Committee of the Red Cross. (2017). Founding and early years of the ICRC (1863-1914).

Www.icrc.org. https://www.icrc.org/en/document/founding-and-early-years-icrc-1863-1914

International Crisis Group. (2019). Safeguarding Sudan’s Revolution (p. 33). International Crisis Group.

Irrawaddy. (2022, January 7). အင်တ ဗ ျား: ြရူဆု အစုလုက် အပ ြုံလုက် သတ်ဖြတ်ခရမှု စစ်သဆျားသတွြို့ရှခ က်

သြ ထ
် ုတ်မှု. ဧရ ဝတ. Retrieved December 8, 2022, from

https://burma.irrawaddy.com/opinion/interview/2022/01/07/248744.html

Jordt, I., Than, T., & Sue Ye Lin. (2021). How Generation Z Galvanized a Revolutionary Movement

against Myanmar’s 2021 Military Coup (pp. 12–16). ISEAS-Yusof Ishak Institute.

Kalu, K. (2010). Resolving African crises: Leadership role for African States and the African Union in

Darfur. African Journal on Conflict Resolution, 9(1). https://doi.org/10.4314/ajcr.v9i1.52164

Klusemann, S. (2012). Massacres as process: A micro-sociological theory of internal patterns of mass

atrocities. European Journal of Criminology, 9(5), 468–480. https://doi.org/10.1177/1477370812450825

Leopold, E. (2007, July 31). U.N. approves up to 26,000 troops, police for Darfur. Reuters.

https://www.reuters.com/article/us-sudan-darfur-un-idUSN3146123820070731

iv
 Maizland, L. (2022). Myanmar’s Troubled History: Coups, Military Rule, and Ethnic Conflict. United

States: Council on Foreign Relations, p.5.

Mizzima (2022). ကရင်နဖ ည်နယ်တွင် စစ်သက င်စ အရ ်သ ျားမ ျားကု များရှုြို့သတ်မှု ဩစသတျားလ နုင်ငတွင်

တရ ျားစွမည်. [online] Mizzima Myanmar News and Insight. Available at:

https://www.mizzimaburmese.com/article/102133 [Accessed 20 Sep. 2022].

Murdico, S. J. (2004). The Gulf War (pp. 18–24). Rosen Pub. Group.

Myanmar Now (2021). ဆ ျားလင်ျားကကျားတွင် စစ်သက င်စစစ်သကက င်ျားက သဒသခ ၁၁ ဦျားကု များရှုြို့သတ်ဖြတ် . [online]

Myanmar Now. Available at: https://www.myanmar-now.org/mm/news/9575 [Accessed 21 Sep. 2022].

Myanmar Now. (2022, June 24). အမ မသဝနုင်၊ သ တ်မသွတ်နုင်၊ သရစက်မခ နုင်. Myanmar NOW.

https://myanmar-now.org/mm/topics/6026

Myanmar Now, (2022) လက့်ယက့်ကန့်ျိုးရောမှ အြမ့်ျိုးခရသ ော ကသလျိုးမ ောျိုး ဝ ေဖြန့်ရ

ို့ ောတွင့် အ ျိုးခ ခသနရ Available

at: https://myanmar-now.org/mm/news/13037 [Accessed 27 Oct. 2022].

Myanmar Witness. (2022, July 20). မုဆုရ ခရစ်စမတ်အကကြုံသတ်ဖြတ်မှုမ ျား. Retrieved from

https://www.myanmarwitness.org/_files/ugd/d2c787_2dafcfd3225549149e0c5f13784b7f75.pdf

Myay, C. (2013). A Decade Later, Victims Still Seeking Depayin Massacre Justice. [online] The Irrawaddy.

Available at: https://www.irrawaddy.com/news/burma/a-decade-later-victims-still-seeking-depayin-

massacre-justice.html [Accessed 22 Sep. 2022].

Nadi, K. (2022, September 26). Myanmar Military Defector Reveals How Junta Killed Sagaing School

Kids. Irrawaddy. https://www.irrawaddy.com/news/burma/myanmar-military-defector-reveals-how-junta-

killed-sagaing-school-kids.html

National Unity Government of Myanmar. (2022, January 3). (၁၀၁) နှစ်သဖမ က် အမ ြုံျားသ ျားသအ င် ွသနို့

စက ျားဝုင်ျား. Retrieved December 1, 2022, from

https://www.facebook.com/NUGmyanmar/videos/710520296597349/.

Noor, A. (2013, July 22). Evidential Approach to Determine Genocidal Intent. Retrieved from

https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2297054

v
Petersen, R. and Liaras, E. (2006) “Countering fear in war: The strategic use of emotion,” Journal of Military

Ethics, 5(4), pp. 317–333. Available at: https://doi.org/10.1080/15027570601086886.

Physicians for Human Rights (2013). Massacre In Central Burma: Muslim Students Terrorized and Killed

in Meiktila. 2 Arrow Street Suite 301 Cambridge, MA 02138 USA 617.301.4200: Physicians for Human Rights,

pp.2–28.

Radio Free Asia (2021). သလျားသကဲ့သက ်ပမြုံြို့သစ်နို့ မယ်ဝါျားချားသက ျားရ ကု စစ်သက င်စ သလသကက င်ျားက

ဗုျားကကတက
ု ်ခုက်. Radio Free Asia. https://www.rfa.org/burmese/news/lay-kay-kaw-air-strike-

12232021131244.html

Radio Free Asia (2022). ရ ငပမြုံြို့နယ် ရင်ျားသတ င်ရ က အသတ်ခရသူ ကုျားဦျား PDF နို့ ဆက်စ ်မှုမရှ.

[online]Radio Free Asia. Available at: https://www.rfa.org/burmese/program_2/nine-people-killed-in-

ywangan-tsp-have-no-connection-with-pdf-04292022094710.html [Accessed 20 Sep. 2022].

Shafiur Rahman (2017). There is no Rohingya left in Tulatoli. [online] Dhaka Tribune. Available at:

https://archive.dhakatribune.com/bangladesh/2017/09/09/no-rohingya-left-tulatoli [Accessed 21 Sep. 2022].

Ramcharan, B. G. (2021). The Concept and Present Status of the International Protection of Human

Rights (p. 8). BRILL.

Redfield, P. (2014). Life in crisis the ethical journey of Doctors without Borders (pp. 34–65). University

Of California Press.

Robbins, S. (2022, April 16). Myanmar: The Christmas Eve massacre with 'all the hallmarks of a war

crime'. Sky News. Retrieved December 0, 2022, from https://news.sky.com/story/myanmar-the-christmas-eve-

massacre-which-has-all-the-hallmarks-of-a-war-crime-12542890

Roméo Dallaire, & Beardsley, B. (2004). Shake hands with the devil: the failure of humanity in Rwanda

(p. 57). Arrow.

Shahabudin McDoom, O. (2020). The Path to Genocide in Rwanda (p. 62). Cambridge University Press.

Shan Human Rights Foundation. (2022, May 11). ရှမ်ျားဖ ည်သတ င် ုင်ျားရ ငပမြုံြို့နယ်အတွင်ျား ၂၀၂၂ခုနှစ်

သြသြ ်ဝါရလမှဧပ လထ စစ်သက င်စ တ ်သ ျားမ ျားမှ တရ ျားလက်လွတ်သတ်ဖြတ်မှု၊ မတရ ျားြမ်ျားဆျားမှု၊ လုယက်မှု၊

vi
 အမ်များရှုြို့ြ က်ဆျားမှုမ ျား က ျားလွန်ခဲ့. Retrieved from

https://progressivevoicemyanmar.org/2022/05/11/%E1%80%9B%E1%80%BE%E1%80%99%E1%80%BA

%E1%80%B8%E1%80%95%E1%80%BC%E1%80%8A%E1%80%BA%E1%80%90%E1%80%B1%E1%80%A

C%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%95%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%

B8%E1%80%9B%E1%80%BD/

Smeulers, A. L., & Grünfeld, F. (2011). International crimes and other gross human rights violations - a

multi- and interdisciplinary textbook. (International and comparative law series; No. 32). Martinus Nijhoff

Publishers.

Staub, E. (2009). The roots of evil The origins of genocide and other group violence (p. 8). Cambridge

Cambridge University Press.

Steinberg, D. I., & Iseas-Yusof Ishak Institute. (2021). The military in Burma/Myanmar: on the longevity

of Tatmadaw rule and influence (p. 26). Iseas-Yusof Ishak Institute.

Surname, G. (2002). The Iraqi Quagmire: What Is Next? Contemporary Security Policy, 23(2), 135–148.

https://doi.org/10.1080/713999734

The Guardian (2022, Sept 21). Myanmar junta attack on school condemned as child death toll rises to

11. [online] The Guardian. Available at: https://www.theguardian.com/world/2022/sep/21/myanmar-junta-

attack-on-school-condemned-as-child-death-toll-rises-to-11 [Accessed 22 Sep. 2022].

Ukhia (2017). Rohingyas describe bloody massacre at hands of Myanmar troops. [online]

www.cbsnews.com. Available at: https://www.cbsnews.com/news/rohingya-myanmar-troops-alleged-

massacre-executions-villagers-maung-nu/ [Accessed 20 Sep. 2022].

UN News Global perspective Human stories. (2011, October 4). Russia and China veto draft Security

Council resolution on Syria. UN News. https://news.un.org/en/story/2011/10/390412

United Nations High Commissioner for Refugees. (2020, March). Sudan’s internally displaced yearn for

real peace to go home. UNHCR. https://www.unhcr.org/news/stories/2020/5/5ea866564/sudans-internally-

displaced-yearn-real-peace-home.html

vii
 Valentino, B. A. (2004). Final Solutions: Mass Killing and Genocide in the 20th Century . Cornell

University Press.

Valentino, B., Huth, P., & Balch-Lindsay, D. (2004). “draining the sea”: Mass killing and guerrilla warfare.

International Organization, 58(02). https://doi.org/10.1017/s0020818304582061

Valentino, B. A. (2019). Final Solutions Mass Killing and Genocide in the 20th Century (pp. 12–36).

Cornell University Press.

Wa Lone, Kyaw Soe Oo, Lewis, S. and Slodkowski, A. (2018). Massacre in Myanmar: One grave for 10

Rohingya men. [online] Reuters. Available at: https://www.reuters.com/investigates/special-report/myanmar-

rakhine-events/ [Accessed 19 Sep. 2022].

Phone, W.Y. (2014). ဖမန်မ နုင်ငရှ လူူ့အခွင်ဲ့အသရျားခ ြုံျားသြ က်မှုမ ျားနှင်ဲ့ ဗုဒဓဘ သ အမ ြုံျားသ ျားသရျားဝါဒ၏

အခန်ျားကဏ္ဍ. Journal of Human Rights and Democracy, Myanmar Knowledge Society, pp.1–13.

Zaleski, K., Enrile, A., Weiss, E. L., & Wang, X. (2019). Women’s Journey to Empowerment in the 21st

Century. Oxford University Press.

Zaw, K. Y., & Maung, T. (2022, September 22). လက့်ယက့်ကန့်ျိုးရော စော င့်သက ောင့်ျိုးသလျိုး ကမဘော က့် ည့်ဲ့သနို့.

Myanmar Now. https://www.myanmar-now.org/mm/news/12696

ကခ င့်သလသကကောင့်ျိုးတက့်ခက့်မှု စစ့်ရောဇဝတ့်မှုဖြစ့်သကကောင့်ျိုး လူူ့အခွငဲ့့်အသရျိုးကျွမ့်ျိုးက င့် ူသတွသဖ ော. (2022, October

24). RFA. https://www.rfa.org/burmese/program_2/kachin-airstikes-reaction-human-rights-

10242022170943.html

စစ့်သကောင့်စ သဖဗောင့်လမ့်တဲ့ လက့်ယက့်ကန့်ျိုးက ကသလျိုးသတွ တ့်ဖြတ့်မှု. (2022, September 20). Irrawaddy.

https://burma.irrawaddy.com/article/2022/09/20/254673.html

ြောျိုးကနို့့်သေ သလသကကောင့်ျိုးတက့်ခက့်ခရမှုမှော နင့်ငတကောရောဇဝတ့်မှုသဖမောက့်သကကောင့်ျိုး က့်သ ခလ က့်ရှဟ KNU

သဖ ော. (2022, October 25). Karen Information Center.

https://kicnews.org/2022/10/%E1%80%96%E1%80%AC%E1%80%B8%E1%80%80%E1%80%94%E1%80%B7

%E1%80%BA%E1%80%92%E1%80%B1%E1%80%9E-

viii
%E1%80%9C%E1%80%B1%E1%80%80%E1%80%BC%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%84%E1%80%BA%E

1%80%B8%E1%80%90%E1%80%AD%E1%80%AF/

အက်စတ သဂ . (2022, January 3). ကယ ျားသဒသ အစုလုက် များရှုြို့ သတ်ဖြတ်မှု အသထ က်အထ ျားထွက်သ ေါ်.

Myanmar NOW. Retrieved December 2, 2022, from https://myanmar-now.org/mm/news/9939

အက်စတ သဂ . (2022, January 7). စစ်သက င်စ ြုျားသမ သ ေါ်သနသညဲ့် ယ ဉ်နှငဲ့်လူမ ျား များ ုရှုြို့မှု. Myanmar NOW.

Retrieved December 1, 2022, from https://myanmar-now.org/mm/news/10005

အနနို့့် သလသကကောင့်ျိုးတက့်ခက့်ခရမှု ကူည ူသတွက စစ့်သကောင့်စ တောျိုးဖမစ့်. (2022, October 28). RFA.

https://www.rfa.org/burmese/program_2/kachin-airstrike-10282022080722.html

ix