Professional Documents
Culture Documents
Untitled
Untitled
Untitled
كؤمةال زيندةيى يا مرؤظى دهاتة هذمارتن ب نيَزيكى شةش مليار كةس بون ل ساال •
,1996كو ئةوذى سىَ جاران هندى قةبارىَ ساال 1900داية ,دناظبةرا ظان هةردوو
ميَذووياندا كؤمةال زيندى يا مرؤظى طةشةدانةكا بلةز ب خؤظة ديتية ,دوى دةميدا
قةبارىَ كؤمةليَن زيندةيى يىَ طةلةك ذجوريَن دى نزمبوونةكا بلةز ب خؤظة ديتية.
ئةر َى كؤمةال زيندةيى يا مرؤظى د َى يا بةردةوامبيت دطةشةثيَدانا خؤدا ؟ •
ئةر َى كؤمةليَن زيندةيى ييَن دى دىَ بةردةوامنب دنزمبوونا خؤدا ؟ •
ئةر َى هندةك ذجؤريَن دى دىَ ضن بةرةظ ظةبريانيَدا ؟ •
جوداكةريَن كؤمةليَن زيندةيى
كؤمةليَن زيندةيى :بريتية ذ كؤمةليَن زيندةوةران كو هةمى ثيَكظة ذ جؤرةكينة كو ل جهةكىَ
تايبةتدا و دهةمان دةمدا دذين .
منونة :ماسيا زيَرين ئةوال بركةكا دةستنيشانكريدا و ددةمةكىَ دةستنيشانكريدا كؤمةلةكا
زيندةيى ثيَكدئينن .
.1قةبارىَ كؤمةال زيندةيى :بريتية ذ ذمارا تاكيَن وان .
• ئةطةر كؤمةال زيندةيى يا بضوك بيت و ذ زيندةوةريَن نة ظةطوهيَزةر وةكى رووةكان
ثيَكهاتبيت .دشيانداية قةبارىَ وان بهيَتة دةستنيشانكرن ب سانةهى ب ريَكا ذمارتنا تاكيَن وان .
• ئةطةر كؤمةال زيندةيى ذمارا تاكان دزؤربن و دبةالظةبن و ذ زيندةوةريَن ظةطوهيََزةربن ,
دةستنيشانكرنا قةبارىَ وان يا ب سانةهى نينة .ل ظيَرىَ ئةركة لسةر زانايان دظى باريدا ئةو
رابن ب خةمالندنا ( تةقديركرنا ) ذمارا تاكان د كؤمةال زيندةييدا.
.2ضريا كؤمةليَن زيندةيى :بريتية ذ ضةنديا ثرانيا كؤمةال زيندةيى .
• دةربرينىَ ذ ضريا كؤمةال زيندةوةران دهيَتة كرن د يةكا رووبةريدا يان دقةبارةيدا .
• بؤظ َى ضةند َى تةماشةى ظى خشتةيى بكة ,ل هةر وةالتةكى ذمارا تاكان يا هاتية دةستنيشانكرن
دهةر كيلومةترةكا ضوارطوشةدا .
ى بةالظبوونىَ :دابةشبوونا جهية بؤ تاكان دناظ كؤمةال يندةيى دا .
.3شيَواز َ
• س َى شيَوازيَن بةالظبوون َى هةنة :
.1دابةشكرنا دةستةطةرى :تاك دناظ كؤمةال زيندةييدا ب شيَوىَ كؤمبوونبووى دهيَنة دابةشكرن.
• كةنطى دابةشكرنا دةستةطةرى رويددةت ؟
• دةمىَ كو داهات وةكى خؤراكى و جه َى ذيان َى ثيَكظة بن .
• ذ ئةطةر َى رةفتاريَن كؤمةاليةتى .
.2دبةشكرنا هاويةكى :دناظبةرا تاكاندا دويراتيةكا ناظةند يا هةى .
• كةنطى دا بةشكرنا هاويةكى رويددةت ؟
• ذ ئةطةر َى كارليَكرنيَن كؤمةلطةرى .
.3دابةشكرنا هةرةمةكى :دىَ جه َى هةر تاكةكىَ دةستنيشانكرى ي َى سةربةخؤبيت ذ
جهيَن تاكيَن دى .
• كةنطى دابةشكرنا هةرةمةيى بةرهةمدهيَت ؟
• ذ بةالظبوونا تؤظى ب ريَيا باى يان بالندان .
ديناميكيةتا كؤمةال زيندةيى
• هةمى كؤمةليَن زيندةيى ديناميكيةتةكا هةى كو قةبارىَ وان و ثيَكهاتنا وان دطوريت دطةل
دةمى ,بؤ تيَطةهشتنا ظان طهورينا ئةم ثيَتظى ثرت زانينيَنة لدؤر كومةال زيندةيى.
• ذبلى زانينا قةبارةى و ضرياتيىَ و بةالظبوونا زيندةيى ,ئةم ثيَتظى ثيظانيَنة .
.1ريَذا ذدايكبوونيَية :ذمارا ذدايكبوويانة ئةويَن ضيَدبن ددةمةكىَ دةستنيشانكريدا .
.2ريَذا مريان :ذمارا مريانة ددةمةكىَ دةستنيشانكريدا .
.3مةوداي َى تةمةنى يىَ ثيَشبينيكرى :ذيىَ ثيَشبينيكرية بؤ هةر تاكةكى .
• ثيَكهاتىَ تةمةنى (ذى) :دابةشكرنا تاكانة لسةر ذييَن جودا ل ئيَك ذكؤمةليَن زيندةيى .
• شيَوازىَ ريَذا مريان :زانيارييَن تايبةت ب ريَذيَن مريانظة ل دةظ جؤريَن جودا
ذزيندةوةران.
ضةميايىَ مان لسةر ذيان َى
.1جورىَ ئيَكىَ :بؤ منونة ل دةظ مرؤظى و فيالن مرى دكيَمن ددةميَن دريَذدا ذ زظروكا
ذيانىَ .
.2جور َى دووىَ :بؤ منونة هندةك جؤريَن بالندا ,ريَذا ذمارا مريان تيَدا ددةم َى ذيانا
واندا يا جهطرة .
.3جؤر َى سيىَ :بؤمنونة هندةك جؤريَن داران ,دهيَنة جوداكرن ب مرنا ذمارةكا
طةلةك مةزن ذتاكان دماويَن ئيَكيَدا ذ زظرؤكيَن ذيانا واندا ,ثشتى هينط َى
لةزاتيا مرن َى دهيَتة خارىَ .
كؤنرتؤلكرنا كؤمةال زيندةيى
• هندةك هوكار ييَن هةين بؤ طةشةكرنا كؤمةال زيندةيى دبيَذنىَ ( هوكاريَن ريَطر)
• دوو جؤريَن ذ هوكاريَن ريَطر هاتينة دةستنيشانكرن كو دزالن يان دةستةسةرطرن لسةر قةبارىَ
كؤمةال زيندةيى ؟
.1هوكارىَ نةثشتطر ب ضرى :ئةظة ذمارا كؤمةال زيندةيى كيَمدكةن ب ئيَك ريَذة بيىَ ثيتةدان ب
قةبار َى كؤمةال زيندةيى ,وةكى كةشى ,الفاوان ( لةهيان ) و ئاطربةربوونان .
.2هؤكار َى ثالثشت ب ضري َى :كارتيَكرنا وان دةستثيَدكةت ددةمىَ بلندبوونا ثال ضريا كؤمةال
زيندةيى ,كيَماسيا داهاتيان خبؤظةدطريت وةك كيَماسيا دخؤراكيدا يان دجهيَن هيَليناندا.
كيَمى و زيَدةيى دقةبار َى كؤمةال زيندةييدا
كيَمى و زيَدةيى د قةبارىَ كؤمةال زيندةييدا دبيت يا طريَداى بيت ب طهورينيَن •
ذينطةيى .
منونة :وةرزةكىَ هشك بؤ دارستانةكا نة دةستنيشانكرى دبيتة ئةطةرىَ كيَمبوونا •
ذمارا تاكان دكؤمةال زيندةييا غةزاالن .
و دبيت كيَمى و زيَدةييا قةبار َى كؤمةال زيندةيى نةيا طريَدايى بيت ب طهورينيَت •
ذينطةهيَظة .
منونة :كؤمةال زيندةيى يا كيَتكان زيَدة دبن دذمارةيدا ,ضةند كؤمةال زيندةيى يا •
كيَظريشكيَن كيظى زيَدةبنب .ضونكى ئةظة ثرتترين خؤراكى بؤ كيَتكان دابيندكةن ,
دةمىَ كؤمةال زيندةيى يا كيَتكان يا دزيَدةبوونيَدا بوو كو ثرت ذكيظريشكيَن كيظى
دخوارن ,ذمارا تاكيَن كؤمةال زيندةيى يا كيظريشكان دكيَمبونيَداية و دطةل كيَمبوونا
خؤراكى روبةر َى برسيبوونىَ بؤ كيَتكان بةرفرةه دبوو لةورا ذمارا تاكيَن كؤمةال وى يا
زيندةيى هاتة خارىَ .
• ئةو مةترسييَن ريربى كؤمةال زيندةيى بضويك دكةن ؟
.1طةشةكرنا كؤمةال زيندةيى يا مرؤظى رويددةن دبيتة ئةطةرىَ نزمبوونا طةلةك
دذمارا تاكيَن كؤمةال زيندةييدا .
.2تيَكضوونا ذينطةيى ذ ئةطةر َى رويدانا هؤروبايان و ئاطر بةربوونان و الفاوان .
.3بةالظبوونا نةخوشيان كو دشيَن كؤمةال زيندةيى هةميان بكوذن .
.4جووتبوونا ناظخويى يان جووتبوونا دناظ مرؤظيَن ئيَكدا كو ثرت تووشى نةخوشيان دبن
يان وةبكةت كو ذيانا وان يا كورت بيت .
طةشةكرنا كؤمةال زيندةيى يا مرؤظى
• دظان سةديَن دوماهييَدا كؤمةال زيندةيى يا مرؤظى يا زيَدةبووى ب نيَزيكى
10,000كةسان ,دميَذووييَدا هيض طةشةبوونةكا بلةز يا ب ظى شيَوةى
روينةداية.
• ئةطةر َى ظىَ طةشةبوونا بلةز ضية ؟
• وضةند يا دشيانداية بةردةوام بيت ؟
ميَذوويا طةشةكرنا كؤمةال زيندةيى يا مرؤظى
دناظ ثيَنض سةد ساليَن بوريدا و هةتا دناظبةرا 10,000و 12,000ييَن بةرى •
نوكة كؤمةال زيندةيى يا مرؤظىَ هومشةند طةلةك هيَدى طةشةدكر .
دظى ماوةيدا هةمى خةلك دذيان ب شيَوىَ كؤمةليَن بضويك ييَن كؤضكةر . •
قيت َى خؤ ب دةستخؤدئيَخست ب ريَكا نيَضريكرنا طيانةوةران و كؤمكرنا رةهيَن •
رووةكان و بةرهةميَن وان ييَن نةرم و طويزان و بندةقان و تيفلكىَ داران و فيَقى .
دبيَذنة ظىَ شيَواز َى ذيانىَ ريَكا ذيانا نيَضريظانيىَ يا كؤمكةر .
زانايان زانى كو ريَذيَن كيَم ييَن طةشةكرنا كؤمةال زيندةيى ئةطةرىَ وىَ : •
.1كيَميا كؤمةال زيندةيى بوو .
.2ريَذيَن بلند ييَن مريان ب تايبةتى دناظ زارؤكاندا و بضويكيَن بضيك ئةويَن
نةطةهنة ذيىَ ثيَطةهشتن َى و زؤربوونىَ .
ثةرةسةندنا ( ثيَشكةظتنا ) كشتوكاىل
• ريَكا ذيانا نيَضريكةرىَ كؤمكةر دةست ب طوهؤرين َى كر دناظبةرا دةه هزار و دوازدة
هزار ساليَن بوريدا ب نيَزيكى .
• خةلكى ظةديت كا د َى ضةوا هندةك طيانةوةرا كةهى كةن .
• ظيَرى ضةوانيا ضاندنا هندةك جوريَن رووةكان دبن بؤ دابينكرنا خوارنىَ .
• ئةظ طوهارتنا كتوثر ( دةملدةست ) دشيَواز َى ذيانيَدا دهيَتة نياسني ب شؤرةشا
كشتوكاىل .
شؤرةشا كشتوكاىل بؤ ئةطةرىَ ضىَ ؟
.1خؤجهبوونىَ و زيَدةبوونا خوارنىَ و بةرمشةكرنا وىَ .
.2كؤمةال زيندةيى يا مرؤظى دةست ب طةشةكرنا بلةزتر و مةزنرت كر .
دوو مليون و بيست مليون بوون هةر ذ نزيكى 10,000
170مليون و 330مليون و هةر 2,000
ثةقينا ( زيَدةبوونا زؤر ) كؤمةال زيندةيى يا مرؤظى
• دناظبةرا ساال 1347هةتا 1352ذ ئةطةرىَ بةالظبوونا ثةتا ( وةبا ) تاعونىَ (
ئيَشا رةش ) ببؤ ئةطةر َى مرنا 25%ذخةلكىَ ئةورؤثا.
• ثشتى ساال 1650نزمبوون كةتة د ريَذا مرياندا ,ئةوذى ذبةر هندةك
ئةطةران :
.1سةروبةريَن تةندروستى و ثاقذيا باشرت .
.2زيَرةظانيا نةخؤشيان و زالبوون لسةر وان .
.3زيَدةبوون و بةرمشةيا خوارنىَ و باشبوونا باريَن ئابوورى .
• دساال 1650كؤمةال زيندةيى يا مرؤظى طةهشتبوو 500مليون كةسان .
• دساال 1800كؤمةال زيندةيى يا مرؤظان طةهشتة نيَزيكى بليونةكىَ .و ثاشى دوو
بليون ل دوريَن ساال . 1930
• شيَوة ل ويَنىَ داتاييدا طةشةكرنا بلةز نيشاددةت ثرتيا زاناييَن ذينطةهىَ لسةر
هندىَ دئيَك النة ,كؤ ئةظ ريَذا نوكة يا كؤمةال زيندةيى يا مرؤظى يا بةردةوام نابيت.
طةشا كؤمةال زيندةيى ل ظيَطاظىَ
• ل دوماهيكا شيَستيَن سةدا بيستىَ ريَذا طةشا طشتى د بلندبوونيَدا بوو ,كو ريَذا
طةشا تاكى طةهشتة 0.021ثشتى هنطىَ ريَذا ذ دايكبوويان ل طةلةك
وةالتان نزم بوو هةتا طةهشتة ئاستىَ نووكة كو نيَزيكى 0.014بؤ تاكة كةس .
• ل ساال 1999دا سةرذميَريا خةلكى 6بليون بوون ,ريَذا طةشةكرنىَ 0.014بؤ
كةسةكى ,ب ظ َى ضةندىَ ذى ئامارا خةلكى يا زيَدةبووى بؤ كومةال زيندةيى يا مرؤظى
0,014 X 6000,000,000ئانكو 84مليونة .