Untitled

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 22

‫تيَطةهشتنا كؤمةليَن زيندةيى‬

‫كؤمةال زيندةيى يا مرؤظى دهاتة هذمارتن ب نيَزيكى شةش مليار كةس بون ل ساال‬ ‫•‬
‫‪ ,1996‬كو ئةوذى سىَ جاران هندى قةبارىَ ساال ‪1900‬داية‪ ,‬دناظبةرا ظان هةردوو‬
‫ميَذووياندا كؤمةال زيندى يا مرؤظى طةشةدانةكا بلةز ب خؤظة ديتية ‪ ,‬دوى دةميدا‬
‫قةبارىَ كؤمةليَن زيندةيى يىَ طةلةك ذجوريَن دى نزمبوونةكا بلةز ب خؤظة ديتية‪.‬‬
‫ئةر َى كؤمةال زيندةيى يا مرؤظى د َى يا بةردةوامبيت دطةشةثيَدانا خؤدا ؟‬ ‫•‬
‫ئةر َى كؤمةليَن زيندةيى ييَن دى دىَ بةردةوامنب دنزمبوونا خؤدا ؟‬ ‫•‬
‫ئةر َى هندةك ذجؤريَن دى دىَ ضن بةرةظ ظةبريانيَدا ؟‬ ‫•‬
‫جوداكةريَن كؤمةليَن زيندةيى‬
‫كؤمةليَن زيندةيى ‪ :‬بريتية ذ كؤمةليَن زيندةوةران كو هةمى ثيَكظة ذ جؤرةكينة كو ل جهةكىَ‬
‫تايبةتدا و دهةمان دةمدا دذين ‪.‬‬
‫منونة ‪ :‬ماسيا زيَرين ئةوال بركةكا دةستنيشانكريدا و ددةمةكىَ دةستنيشانكريدا كؤمةلةكا‬
‫زيندةيى ثيَكدئينن ‪.‬‬
‫‪ .1‬قةبارىَ كؤمةال زيندةيى ‪ :‬بريتية ذ ذمارا تاكيَن وان ‪.‬‬
‫• ئةطةر كؤمةال زيندةيى يا بضوك بيت و ذ زيندةوةريَن نة ظةطوهيَزةر وةكى رووةكان‬
‫ثيَكهاتبيت ‪ .‬دشيانداية قةبارىَ وان بهيَتة دةستنيشانكرن ب سانةهى ب ريَكا ذمارتنا تاكيَن وان ‪.‬‬
‫• ئةطةر كؤمةال زيندةيى ذمارا تاكان دزؤربن و دبةالظةبن و ذ زيندةوةريَن ظةطوهيََزةربن ‪,‬‬
‫دةستنيشانكرنا قةبارىَ وان يا ب سانةهى نينة ‪ .‬ل ظيَرىَ ئةركة لسةر زانايان دظى باريدا ئةو‬
‫رابن ب خةمالندنا ( تةقديركرنا ) ذمارا تاكان د كؤمةال زيندةييدا‪.‬‬
‫‪ .2‬ضريا كؤمةليَن زيندةيى ‪ :‬بريتية ذ ضةنديا ثرانيا كؤمةال زيندةيى ‪.‬‬
‫• دةربرينىَ ذ ضريا كؤمةال زيندةوةران دهيَتة كرن د يةكا رووبةريدا يان دقةبارةيدا ‪.‬‬
‫• بؤظ َى ضةند َى تةماشةى ظى خشتةيى بكة ‪ ,‬ل هةر وةالتةكى ذمارا تاكان يا هاتية دةستنيشانكرن‬
‫دهةر كيلومةترةكا ضوارطوشةدا ‪.‬‬
‫ى بةالظبوونىَ ‪ :‬دابةشبوونا جهية بؤ تاكان دناظ كؤمةال يندةيى دا ‪.‬‬
‫‪ .3‬شيَواز َ‬
‫• س َى شيَوازيَن بةالظبوون َى هةنة ‪:‬‬
‫‪ .1‬دابةشكرنا دةستةطةرى ‪ :‬تاك دناظ كؤمةال زيندةييدا ب شيَوىَ كؤمبوونبووى دهيَنة دابةشكرن‪.‬‬
‫• كةنطى دابةشكرنا دةستةطةرى رويددةت ؟‬
‫• دةمىَ كو داهات وةكى خؤراكى و جه َى ذيان َى ثيَكظة بن ‪.‬‬
‫• ذ ئةطةر َى رةفتاريَن كؤمةاليةتى ‪.‬‬
‫‪ .2‬دبةشكرنا هاويةكى ‪ :‬دناظبةرا تاكاندا دويراتيةكا ناظةند يا هةى ‪.‬‬
‫• كةنطى دا بةشكرنا هاويةكى رويددةت ؟‬
‫• ذ ئةطةر َى كارليَكرنيَن كؤمةلطةرى ‪.‬‬
‫‪ .3‬دابةشكرنا هةرةمةكى ‪ :‬دىَ جه َى هةر تاكةكىَ دةستنيشانكرى ي َى سةربةخؤبيت ذ‬
‫جهيَن تاكيَن دى ‪.‬‬
‫• كةنطى دابةشكرنا هةرةمةيى بةرهةمدهيَت ؟‬
‫• ذ بةالظبوونا تؤظى ب ريَيا باى يان بالندان ‪.‬‬
‫ديناميكيةتا كؤمةال زيندةيى‬
‫• هةمى كؤمةليَن زيندةيى ديناميكيةتةكا هةى كو قةبارىَ وان و ثيَكهاتنا وان دطوريت دطةل‬
‫دةمى ‪ ,‬بؤ تيَطةهشتنا ظان طهورينا ئةم ثيَتظى ثرت زانينيَنة لدؤر كومةال زيندةيى‪.‬‬
‫• ذبلى زانينا قةبارةى و ضرياتيىَ و بةالظبوونا زيندةيى ‪ ,‬ئةم ثيَتظى ثيظانيَنة ‪.‬‬
‫‪ .1‬ريَذا ذدايكبوونيَية ‪ :‬ذمارا ذدايكبوويانة ئةويَن ضيَدبن ددةمةكىَ دةستنيشانكريدا ‪.‬‬
‫‪ .2‬ريَذا مريان ‪ :‬ذمارا مريانة ددةمةكىَ دةستنيشانكريدا ‪.‬‬
‫‪ .3‬مةوداي َى تةمةنى يىَ ثيَشبينيكرى ‪ :‬ذيىَ ثيَشبينيكرية بؤ هةر تاكةكى ‪.‬‬
‫• ثيَكهاتىَ تةمةنى (ذى)‪ :‬دابةشكرنا تاكانة لسةر ذييَن جودا ل ئيَك ذكؤمةليَن زيندةيى ‪.‬‬
‫• شيَوازىَ ريَذا مريان ‪ :‬زانيارييَن تايبةت ب ريَذيَن مريانظة ل دةظ جؤريَن جودا‬
‫ذزيندةوةران‪.‬‬
‫ضةميايىَ مان لسةر ذيان َى‬
‫‪ .1‬جورىَ ئيَكىَ ‪ :‬بؤ منونة ل دةظ مرؤظى و فيالن مرى دكيَمن ددةميَن دريَذدا ذ زظروكا‬
‫ذيانىَ ‪.‬‬
‫‪ .2‬جور َى دووىَ ‪ :‬بؤ منونة هندةك جؤريَن بالندا ‪,‬ريَذا ذمارا مريان تيَدا ددةم َى ذيانا‬
‫واندا يا جهطرة ‪.‬‬
‫‪ .3‬جؤر َى سيىَ ‪ :‬بؤمنونة هندةك جؤريَن داران ‪ ,‬دهيَنة جوداكرن ب مرنا ذمارةكا‬
‫طةلةك مةزن ذتاكان دماويَن ئيَكيَدا ذ زظرؤكيَن ذيانا واندا ‪ ,‬ثشتى هينط َى‬
‫لةزاتيا مرن َى دهيَتة خارىَ ‪.‬‬
‫كؤنرتؤلكرنا كؤمةال زيندةيى‬
‫• هندةك هوكار ييَن هةين بؤ طةشةكرنا كؤمةال زيندةيى دبيَذنىَ ( هوكاريَن ريَطر)‬
‫• دوو جؤريَن ذ هوكاريَن ريَطر هاتينة دةستنيشانكرن كو دزالن يان دةستةسةرطرن لسةر قةبارىَ‬
‫كؤمةال زيندةيى ؟‬
‫‪ .1‬هوكارىَ نةثشتطر ب ضرى ‪ :‬ئةظة ذمارا كؤمةال زيندةيى كيَمدكةن ب ئيَك ريَذة بيىَ ثيتةدان ب‬
‫قةبار َى كؤمةال زيندةيى ‪ ,‬وةكى كةشى ‪ ,‬الفاوان ( لةهيان ) و ئاطربةربوونان ‪.‬‬
‫‪ .2‬هؤكار َى ثالثشت ب ضري َى ‪ :‬كارتيَكرنا وان دةستثيَدكةت ددةمىَ بلندبوونا ثال ضريا كؤمةال‬
‫زيندةيى ‪ ,‬كيَماسيا داهاتيان خبؤظةدطريت وةك كيَماسيا دخؤراكيدا يان دجهيَن هيَليناندا‪.‬‬
‫كيَمى و زيَدةيى دقةبار َى كؤمةال زيندةييدا‬
‫كيَمى و زيَدةيى د قةبارىَ كؤمةال زيندةييدا دبيت يا طريَداى بيت ب طهورينيَن‬ ‫•‬
‫ذينطةيى ‪.‬‬
‫منونة ‪ :‬وةرزةكىَ هشك بؤ دارستانةكا نة دةستنيشانكرى دبيتة ئةطةرىَ كيَمبوونا‬ ‫•‬
‫ذمارا تاكان دكؤمةال زيندةييا غةزاالن ‪.‬‬
‫و دبيت كيَمى و زيَدةييا قةبار َى كؤمةال زيندةيى نةيا طريَدايى بيت ب طهورينيَت‬ ‫•‬
‫ذينطةهيَظة ‪.‬‬
‫منونة ‪ :‬كؤمةال زيندةيى يا كيَتكان زيَدة دبن دذمارةيدا ‪ ,‬ضةند كؤمةال زيندةيى يا‬ ‫•‬
‫كيَظريشكيَن كيظى زيَدةبنب ‪ .‬ضونكى ئةظة ثرتترين خؤراكى بؤ كيَتكان دابيندكةن ‪,‬‬
‫دةمىَ كؤمةال زيندةيى يا كيَتكان يا دزيَدةبوونيَدا بوو كو ثرت ذكيظريشكيَن كيظى‬
‫دخوارن ‪ ,‬ذمارا تاكيَن كؤمةال زيندةيى يا كيظريشكان دكيَمبونيَداية و دطةل كيَمبوونا‬
‫خؤراكى روبةر َى برسيبوونىَ بؤ كيَتكان بةرفرةه دبوو لةورا ذمارا تاكيَن كؤمةال وى يا‬
‫زيندةيى هاتة خارىَ ‪.‬‬
‫• ئةو مةترسييَن ريربى كؤمةال زيندةيى بضويك دكةن ؟‬
‫‪ .1‬طةشةكرنا كؤمةال زيندةيى يا مرؤظى رويددةن دبيتة ئةطةرىَ نزمبوونا طةلةك‬
‫دذمارا تاكيَن كؤمةال زيندةييدا ‪.‬‬
‫‪ .2‬تيَكضوونا ذينطةيى ذ ئةطةر َى رويدانا هؤروبايان و ئاطر بةربوونان و الفاوان ‪.‬‬
‫‪ .3‬بةالظبوونا نةخوشيان كو دشيَن كؤمةال زيندةيى هةميان بكوذن ‪.‬‬
‫‪ .4‬جووتبوونا ناظخويى يان جووتبوونا دناظ مرؤظيَن ئيَكدا كو ثرت تووشى نةخوشيان دبن‬
‫يان وةبكةت كو ذيانا وان يا كورت بيت ‪.‬‬
‫طةشةكرنا كؤمةال زيندةيى يا مرؤظى‬
‫• دظان سةديَن دوماهييَدا كؤمةال زيندةيى يا مرؤظى يا زيَدةبووى ب نيَزيكى‬
‫‪ 10,000‬كةسان ‪ ,‬دميَذووييَدا هيض طةشةبوونةكا بلةز يا ب ظى شيَوةى‬
‫روينةداية‪.‬‬
‫• ئةطةر َى ظىَ طةشةبوونا بلةز ضية ؟‬
‫• وضةند يا دشيانداية بةردةوام بيت ؟‬
‫ميَذوويا طةشةكرنا كؤمةال زيندةيى يا مرؤظى‬
‫دناظ ثيَنض سةد ساليَن بوريدا و هةتا دناظبةرا ‪ 10,000‬و ‪ 12,000‬ييَن بةرى‬ ‫•‬
‫نوكة كؤمةال زيندةيى يا مرؤظىَ هومشةند طةلةك هيَدى طةشةدكر ‪.‬‬
‫دظى ماوةيدا هةمى خةلك دذيان ب شيَوىَ كؤمةليَن بضويك ييَن كؤضكةر ‪.‬‬ ‫•‬
‫قيت َى خؤ ب دةستخؤدئيَخست ب ريَكا نيَضريكرنا طيانةوةران و كؤمكرنا رةهيَن‬ ‫•‬
‫رووةكان و بةرهةميَن وان ييَن نةرم و طويزان و بندةقان و تيفلكىَ داران و فيَقى ‪.‬‬
‫دبيَذنة ظىَ شيَواز َى ذيانىَ ريَكا ذيانا نيَضريظانيىَ يا كؤمكةر ‪.‬‬
‫زانايان زانى كو ريَذيَن كيَم ييَن طةشةكرنا كؤمةال زيندةيى ئةطةرىَ وىَ ‪:‬‬ ‫•‬
‫‪ .1‬كيَميا كؤمةال زيندةيى بوو ‪.‬‬
‫‪ .2‬ريَذيَن بلند ييَن مريان ب تايبةتى دناظ زارؤكاندا و بضويكيَن بضيك ئةويَن‬
‫نةطةهنة ذيىَ ثيَطةهشتن َى و زؤربوونىَ ‪.‬‬
‫ثةرةسةندنا ( ثيَشكةظتنا ) كشتوكاىل‬
‫• ريَكا ذيانا نيَضريكةرىَ كؤمكةر دةست ب طوهؤرين َى كر دناظبةرا دةه هزار و دوازدة‬
‫هزار ساليَن بوريدا ب نيَزيكى ‪.‬‬
‫• خةلكى ظةديت كا د َى ضةوا هندةك طيانةوةرا كةهى كةن ‪.‬‬
‫• ظيَرى ضةوانيا ضاندنا هندةك جوريَن رووةكان دبن بؤ دابينكرنا خوارنىَ ‪.‬‬
‫• ئةظ طوهارتنا كتوثر ( دةملدةست ) دشيَواز َى ذيانيَدا دهيَتة نياسني ب شؤرةشا‬
‫كشتوكاىل ‪.‬‬
‫شؤرةشا كشتوكاىل بؤ ئةطةرىَ ضىَ ؟‬
‫‪ .1‬خؤجهبوونىَ و زيَدةبوونا خوارنىَ و بةرمشةكرنا وىَ ‪.‬‬
‫‪ .2‬كؤمةال زيندةيى يا مرؤظى دةست ب طةشةكرنا بلةزتر و مةزنرت كر ‪.‬‬
‫دوو مليون و بيست مليون بوون‬ ‫هةر ذ نزيكى ‪10,000‬‬
‫‪ 170‬مليون و ‪ 330‬مليون‬ ‫و هةر ‪2,000‬‬
‫ثةقينا ( زيَدةبوونا زؤر ) كؤمةال زيندةيى يا مرؤظى‬
‫• دناظبةرا ساال ‪ 1347‬هةتا ‪ 1352‬ذ ئةطةرىَ بةالظبوونا ثةتا ( وةبا ) تاعونىَ (‬
‫ئيَشا رةش ) ببؤ ئةطةر َى مرنا ‪ 25%‬ذخةلكىَ ئةورؤثا‪.‬‬
‫• ثشتى ساال ‪ 1650‬نزمبوون كةتة د ريَذا مرياندا ‪ ,‬ئةوذى ذبةر هندةك‬
‫ئةطةران ‪:‬‬
‫‪ .1‬سةروبةريَن تةندروستى و ثاقذيا باشرت ‪.‬‬
‫‪ .2‬زيَرةظانيا نةخؤشيان و زالبوون لسةر وان ‪.‬‬
‫‪ .3‬زيَدةبوون و بةرمشةيا خوارنىَ و باشبوونا باريَن ئابوورى ‪.‬‬
‫• دساال ‪ 1650‬كؤمةال زيندةيى يا مرؤظى طةهشتبوو ‪ 500‬مليون كةسان ‪.‬‬
‫• دساال ‪ 1800‬كؤمةال زيندةيى يا مرؤظان طةهشتة نيَزيكى بليونةكىَ ‪ .‬و ثاشى دوو‬
‫بليون ل دوريَن ساال ‪. 1930‬‬
‫• شيَوة ل ويَنىَ داتاييدا طةشةكرنا بلةز نيشاددةت ثرتيا زاناييَن ذينطةهىَ لسةر‬
‫هندىَ دئيَك النة‪ ,‬كؤ ئةظ ريَذا نوكة يا كؤمةال زيندةيى يا مرؤظى يا بةردةوام نابيت‪.‬‬
‫طةشا كؤمةال زيندةيى ل ظيَطاظىَ‬
‫• ل دوماهيكا شيَستيَن سةدا بيستىَ ريَذا طةشا طشتى د بلندبوونيَدا بوو ‪ ,‬كو ريَذا‬
‫طةشا تاكى طةهشتة ‪ 0.021‬ثشتى هنطىَ ريَذا ذ دايكبوويان ل طةلةك‬
‫وةالتان نزم بوو هةتا طةهشتة ئاستىَ نووكة كو نيَزيكى ‪ 0.014‬بؤ تاكة كةس ‪.‬‬
‫• ل ساال ‪ 1999‬دا سةرذميَريا خةلكى ‪ 6‬بليون بوون ‪ ,‬ريَذا طةشةكرنىَ ‪ 0.014‬بؤ‬
‫كةسةكى ‪ ,‬ب ظ َى ضةندىَ ذى ئامارا خةلكى يا زيَدةبووى بؤ كومةال زيندةيى يا مرؤظى‬
‫‪ 0,014 X 6000,000,000‬ئانكو ‪ 84‬مليونة ‪.‬‬

You might also like