V TEZA

5. KONCEPT VREMENSKE VREDNOSTI NOVCA

5.1. Različiti vremenski rasporedi novčanih tokova

Prema smeru novčanih tokova iste možemo jednostavno podeliti na primanja i izdavanja. I primanja i
izdavanja novca mogu biti:
1. Jednokratni novčani tokovi. Ovakve novčane tokove predstavljaju npr. izdavanje gotovine u cilju
oročenja na depozit kod banke, očekivano primanje gotovine po osnovu dospeća datog depozita
uvećanog za kamatu i sl.
2. Višekratni ujednačeni tokovi gotovine – anuiteti. Anuiteti su, recimo, tok kamata po osnovu
obveznice ili tok preferencijalnih dividendi, izdavanja po osnovu otplate nekih dugoročnih kredita,
izdavanja po osnovu plaćanja lizing rata u finansijskom lizingu i sl.
3. Višekratni neujednačeni tokovi gotovine. Ovakvi su najčešće novčani tokovi po osnovu
eksploatacije investicionog projekta, tok dividendi na obične akcije i sl.
Prilikom obračuna vremenske vrednosti novca, u finansijskoj matematici se najčešće pretpostavlja da
se višekratni novčani tokovi dešavaju krajem godine, a nešto ređe da nastaju početkom godine. Ako ta
primanja i izdavanja nastaju na početku godine onda je to anticipativni novčani tok, a ako nastaju na
kraju svake godine onda je to dekurzivni novčani tok. U realnosti višekratni novčani tokovi se mogu
dešavati i u kraćim vremenskim intervalima /polugodišnje, kvartalno, mesečno i dr./ što donekle
komplikuje obračun vremenske vrednosti novca.
Pitanje:
Da li biste više voleli da dobijete danas iznos od 1.000 KM ili da dobijete veći iznos, od 1.400 KM,
nakon 5 godina?
Odgovor na ovo pitanje je teško dati jer se radi o iznosima u dve različite vremenske tačke. Da bismo
ih uporedili moraju se dovesti na isti vremenski trenutak. Osim toga, bitno je po kojoj stopi možete da
investirate novac. Odgovor se može dati obračunom buduće ili obračunom sadašnje vrednosti novca.
Utvrđivanje buduće vrednosti podrazumeva računanje interesa na interes, odnosno složenog interesa,
što se naziva kapitalisanje ili akumulacija. Obračun sadašnje vrednosti podrazumeva primenu inverzne
matematičke operacije koja se naziva diskontovanje.

5.2. Buduća vrednost novca

Pretpostavićemo da novac koji raspolažemo danas u iznosu od 1.000 KM ulažemo u banku na period
od pet godina uz ugovorenu kamatnu stopu 9%, koja se obračunava krajem godine /kamata se može
obračunavati i polugodišnje, kvartalno, mesečno, nedeljno i dnevno/.
Pitanje:
Kojom sumom novca ćemo raspolagati na kraju pete godine?
Na kraju prve godine raspolagaćemo sumom od 1.090 KM, s tim što se 1.000 KM odnosi na početni
ulog, odnosno glavnicu, a 90 KM na pripadajuću kamatu, odnosno interes.
Buduća vrednost na kraju prve godine = 1.000 . /1 + 0,09/1 = 1.090
Ako odlučimo da taj iznos ne podignemo i da ga uložimo još na godinu dana dobićemo sledeće:
Buduća vrednost na kraju druge godine = 1.090 . /1 + 0,09/1 = 1.188,1
što možemo izračunati i na sledeći način:
Buduća vrednost na kraju druge godine = 1.000 . /1 + 0,09/2 = 1.188,1
Dakle, kamata za drugu godinu biće veća od kamate za prvu godinu /98,1>90/ jer se obračunava na
uvećanu osnovicu /na 1.090 umesto na 1.000/.
Na kraju pete godine oročavanja u banci raspolagali bismo sledećom sumom novca:
Buduća vrednost na kraju pete godine = 1.000 . /1 + 0,09/5 = 1.538,62
Shodno izloženom, formula za obračun buduće vrednosti na kraju perioda n ima sledeći oblik:
FV = PV . /1 + r /n
gde su:
PV – iznos kojim se raspolaže u sadašnjem trenutku,
r – godišnja kamatna stopa,
n – broj perioda za koji se obračunava kamata,
FV – buduća vrednost kojom će se raspolagati na kraju oročenja.
Izraz /1 + r /n predstavlja kamatni faktor ili, kako se drugačije naziva, faktor akumulacije. Za određene
kamatne stope i odgovarajuće godine ovi faktori su izračunati i sadržani u tzv. prvoj finansijskoj
tablici.
Odgovor na napred postavljeno pitanje sada je jasan – ukoliko novac možemo da investiramo po stopi
od 9% bolje je prihvatiti opciju od 1.000 KM danas, budući da ćemo za pet godina raspolagati većim
iznosom /1.538,62 > 1.400/.

5.3. Sadašnja vrednost novca

Uopšte u finansijama, češće se izračunava sadašnja vrednost nekog budućeg ili budućih novčanih
tokova. Već je konstatovano, ovo „vraćanje“ budućih iznosa unazad, kako bismo ih „oslobodili
interesa“ nazivamo diskontovanjem.
Sadašnja vrednost jednokratnog novčanog toka. Na bazi prethodnog obračuna možemo lako izračunati
da sadašnja vrednost iznosa od 1.539 KM nakon 5 godina uz zahtevnu stopu prinosa od 9% danas
iznosi 1.000 KM. Da bismo to potvrdili, koristićemo prethodnu jednačinu za buduću vrednost, s tim
što ćemo je sada rešiti po PV, tako da dobijemo:

PV = FV 1
/ 1 + r /n
Za dati primer dobićemo:

PV = 1.539 1 = 1.539 x 0,650 = 1.000

/ 1 + 0,09 /5
Prema tome, sadašnja vrednost sume od 1.539 KM za pet godina, uz kamatnu stopu godišnje
od 9%, iznosi 1.000 KM. Da smo se kod dileme da uzmemo danas iznos od 1.000 KM ili veći
iznos od 1.400 KM nakon 5 godina odlučili za drugu opciju napravili bismo grešku jer
sadašnja vrednost tog iznosa iznosi danas samo 910 KM.

Izraz 1//1+r/n je diskontni faktor za n godina i kamatnu stopu od r procenata. Diskontni faktor
od 0,650 predstavlja sadašnju vrednost jedne KM koja će se primiti na kraju pete godine uz
kamatnu stopu od 9% godišnje. U II finansijskoj tablici su sadržani diskontni faktori za
pojedine kamatne stope i određen broj godina. Sadašnja i buduća vrednost mogu se relativno
jednostavno izračunati i korišćenjem odgovarajućih funkcija u programu Excel pod nazivom
PV, odnosno FV.