Το ιστορικό τραινάκι

"Μουτζούρης" του Πηλίου

Το πρώτο σιδηροδρομικό δίκτυο στην Ελλάδα λειτούργησε το 1869 συνδέοντας την Αθήνα με τον
Πειραιά. Το 1882 εγκαινιάσθηκε το δίκτυο που ένωνε την Αττική με την Πελοπόννησο.
Το 1881, μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας, επί κυβερνήσεως Χαρίλαου Τρικούπη
αποφασίστηκε η ίδρυση της Εταιρείας Θεσσαλικών Σιδηροδρόμων. Αντικείμενό της ήταν αρχικά η
σύνδεση του εύφορου Θεσσαλικού κάμπου με το λιμάνι του Βόλου και αργότερα η σύνδεση με την
πλούσια περιοχή του Πηλίου.
Στις 11.9.1881 εγκρίθηκε η μελέτη της σιδηροδρομικής γραμμής Βόλου – Λάρισας, η οποία
εγκαινιάστηκε στις 22.4.1884. Το 1882 υπογράφηκε η σύμβαση για τη μελέτη σύνδεσης του Βόλου με
την Καλαμπάκα μέσω Τρικάλων και Καρδίτσας. Ανάδοχος των έργων και κύριος μέτοχος της Εταιρείας
Θεσσαλικών Σιδηροδρόμων ήταν ο Κωνσταντινουπολίτης τραπεζίτης Θ. Μαυρογορδάτος
Η κατασκευή των έργων ανατέθηκε στον Ιταλό Αρχιμηχανικό Εβαρίστο ντε Κίρικο (πατέρα του
ζωγράφου Τζόρτζιο ντε Κίρικο), εκπρόσωπο του Μαυρογορδάτου
Η κατασκευή της γραμμής του Πηλίου αποφασίστηκε το 1889. Στις 16.12.1892 ξεκίνησαν οι εργασίες
για τη χάραξη του πρώτου τμήματος της γραμμής Βόλος - Λεχώνια. Την μελέτη και την κατασκευή του
έργου ανέλαβε και πάλι ο Εβαρίστο ντε Κίρικο. Η γραμμή αυτή εγκαινιάστηκε το 1895.
Η γραμμή αυτή ήταν πλάτους 60 cm, είχε μήκος 13 km και στηριζόταν πάνω στην πρώτη γέφυρα στην
Ελλάδα γέφυρα από οπλισμένο σκυρόδεμα (στο ύψος του χειμάρρου του Βρύχωνα, λίγο έξω από τα
Λεχώνια).
Μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια είναι ο όρος, ο οποίος τέθηκε στο συμβόλαιο με την εταιρεία
Σιδηρόδρομοι της Θεσσαλίας: η ανάδοχος εταιρεία ήταν υποχρεωμένη να επισκευάζει τις ζημιές που
προκαλούσαν στα χωμάτινα μονοπάτια τα μουλάρια που κουβαλούσαν τα υλικά, με αντάλλαγμα την
ελεύθερη βοσκή των ζώων αυτών στα χωράφια των ντόπιων. Αποτέλεσμα αυτής της συμφωνίας ήταν
η δημιουργία των καλντεριμιών του Πηλίου.
Το 1900 με προτροπή του Δημάρχου Μηλεών Α. Φιλιππίδη, η Εταιρεία Θεσσαλικών Σιδηροδρόμων
αποφάσισε την επέκταση του Πηλιορείτικου δικτύου μέχρι τις Μηλιές με προοπτική να φθάσει το τραίνο
μέχρι την Τσαγκαράδα και τη Ζαγορά.
Η γραμμή Λεχώνια - Μηλιές εγκαινιάστηκε το 1903, όμως το δίκτυο που είχε πλέον μήκος 29 km, δεν
επεκτάθηκε ποτέ πέρα από τις Μηλιές.
Το Φεβρουάριο τον 1902 στο εργοτάξιο του τμήματος Λεχώνια-Μηλιές εργαζόταν 800 άτομα. Τον
Απρίλιο του 1902 αποπερατώθηκε η γέφυρα της Κουφάλας και τον Μάρτιο του 1903 αποπερατώθηκε
από τον εργολάβο, η τετράτοξη γέφυρα στον χείμαρρο των Μυρτακίων (κατασκευαστής
Κωνσταντίνου). Οι πέτρες μεταφέρθηκαν από λατομείο στην θέση Ριτζάλη.
Την ίδια περίοδο άρχισε η κατασκευή της γέφυρας του Χαλορεύματος (Πέντε Καμάρες), που είχε
αναλάβει κατασκευαστής ονομαζόμενος Κυριάκος, προς 80 δρχ. το μέτρο.
Όλες οι γέφυρες της σιδηροδρομικός γραμμής Λεχωνίων-Μηλεών, εκτός οπό τη γέφυρα του Ταξιάρχη,
σχεδιάστηκαν από τον Ιταλό γεφυροποιό Α. Ματζέλι.
Η σιδηρά γέφυρα του Ταξιάρχη, πριν από τις Μηλιές, σχεδιάσθηκε από τον ντε Κίρικο και
κατασκευάσθηκε από τον μηχανικό Σνάιντερ, ο οποίος μετακλήθηκε από την Αθήνα.
Η γέφυρα αυτή, γνωστή σήμερα ως "Γέφυρα ντε Κίρικο" (προς τιμήν του σχεδιαστή της), έχει την
ιδιομορφία ότι ενώ ο φορέας είναι ευθύγραμμος, η γραμμή διέρχεται σε καμπύλη!
Για την κατασκευή των έργων απασχολήθηκαν Πηλιωρίτες και Ιταλοί τεχνίτες.
Το τροχαίο υλικό περιλάμβανε αρχικά τρεις ατμομηχανές Hagans, στις οποίες προστέθηκαν το 1903,
πέντε βελγικές που έφεραν τα ονόματα "Μηλαίαι", "Ιάσων", "Πήλιον", "Βόλος" και "Τσαγκαράδα".
Σήμερα το τραινάκι κινείται με δύο από τις παλιές ατμάμαξες και δύο ντηζελάμαξες οι οποίες
αποκτήθηκαν από τον Ο.Σ.Ε. το 2000 και έλαβαν την αρίθμηση ΔΑ 1 και ΔΑ 2. Ο συρμός αποτελείται
από τέσσερα ξύλινα βαγόνια με εξώστες.
Οι δαπάνες για την κατασκευή του σιδηροδρόμου αυτού, εκτός από τις απαλλοτριώσεις που βάρυναν
το Δημόσιο, σύμφωνα με στοιχεία της εποχής συνοψίζονται ως εξής:
 Δαπάνη εκβραχισμών 750.000
Δαπάνη χωματισμών 50.000
Λιθοδομές γενικά 600.000
Έργα 20.000
Ραβδοι κλπ 300.000
Σταθμοί και στάσεις 10.000
Σιδηρά γέφυρα Ταξιαρχών 40.000
Τροχαίο υλικό 130.000
Υλικά και εργαλεία 250.000
Γενικά έξοδα, μελέτες εκτελέσεως, τόκοι κεφαλαίων 375.000
Σύνολο 2.525.000
Δαπάνη ανά km: 2.525.000 / 15.780 = δρχ. 160.000
Το έργο υπήρξε ένα επίτευγμα τεχνικής και αισθητικής και χρειάστηκε αρκετά μεγάλο διάστημα για να
υλοποιηθεί: Περίτεχνες και συχνά ιδιότυπες κατασκευές από λαξευτή μαρμαρόπετρα και γκρίζο
ασβεστόλιθο, διαμόρφωσαν τις αντιστηρίξεις, τα εννιά τοξωτά γεφύρια (δίτοξα, τρίτοξα, τετράτοξα και
ένα πεντάτοξο) και τις σήραγγες σε ένα μοναδικό δέσιμο με το πανέμορφο, όσο και ευαίσθητο
πηλιωρίτικο τοπίο.
Ο σιδηρόδρομος Βόλου-Μηλεών, ή το τραινάκι του Πηλίου, όπως είναι γνωστότερο, ή αλλιώς
Μουντζούρης, αποτελεί σήμερα ένα τουριστικό αξιοθέατο των χωριών του Πηλίου.
Μέχρι και το 1971, επί 80 περίπου χρόνια, o συρμός με τις βελγικές μηχανές αποτελούσε την βασική
σύνδεση μεταξύ του τότε αναπτυσσόμενου δυτικού Πηλίου και του αστικού κέντρου του Βόλου.
Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής ο γερμανικός στρατός χρησιμοποιούσε το συρμό για
μεταφορές. Κατά την αποχώρησή τους, οι Γερμανοί ανατίναξαν ένα μεγάλο μέρος του τροχαίου
υλικού, ζημιά η οποία αποκαταστάθηκε.
Η ανάπτυξη του τοπικού οδικού δικτύου κατά την δεκαετία του '60 έφερε σταδιακά την απαξίωσή του,
ως μεταφορικό μέσο, μέχρι που τέθηκε εκτός λειτουργίας την 1η Αυγούστου του 1971.
Αυτό οδήγησε τους ντόπιους να καταβάλουν τεράστιες προσπάθειες, για την επαναλειτουργία του, με
τνη μορφή τουριστικού σιδηρόδρομου, ώστε να προβληθεί η φυσική ομορφιά της περιοχής. Κατά τη
δεκαετία του '80, ξεκίνησε να εμφανίζεται περιστασιακά στην περιοχή και το 1985 χαρακτηρίστηκε ως
διατηρητέο ιστορικό μνημείο.
Το 1994 ο Ο.Σ.Ε. άρχισε εργασίες αποκατάστασης της γραμμής και στις 25 Μαΐου του 1996 η γραμμή
άρχισε να λειτουργεί εκ νέου, μετά από 25 χρόνια διακοπής.

Σήμερα, τα τέσσερα βαγόνια του Μουτζούρη ξεκινούν από τα Άνω Λεχώνια καλύπτουν σε μιάμιση
ώρα μια διαδρομή 16 km στο μυθικό βουνό των Κενταύρων. Ο συρμός κάνει στάσεις στην Άνω
Γατζέα, την Αγία Τριάδα, τον Άγιο Αθανάσιο Πινακάτων, τα Αργυρέικα και καταλήγει στις Μηλιές. Στον
σταθμό των Μηλεών η μηχανή αναστρέφεται χειρωνακτικά σε στρεφόμενη πλατφόρμα για την
επιστροφή στα Λεχώνια.
Η στάση στις Μηλιές διαρκεί μερικές ώρες. Από τον σταθμό ξεκινά ένα καλντερίμι, το οποίο οδηγεί
στην κεντρική πλατεία του χωριού, όπου βρίσκεται ο Ναός των Παμμέγιστων Ταξιαρχών, με τις
εντυπωσιακές αγιογραφίες και το ξυλόγλυπτο τέμπλο του. Στον ναό αυτό την 7η Μαΐου του 1821, ο
Άνθιμος Γαζής ύψωσε τη σημαία της Επανάστασης. Η σημαία αυτή, βρίσκεται στη βιβλιοθήκη Ψυχής
Άκος, των Μηλεών.
Μέχρι το 2007 λειτουργούσε και ο κλάδος Αγριά-Άναυρος, από την παραλιακή και πολυσύχναστη
Αγριά έως το χείμαρρο Άναυρο. Προγραμματίζεται η τουριστική επαναλειτουργία του.
Οι σταθμοί

Ο σιδηροδρομικός σταθμός του Βόλου σε παλιά καρτ-ποσταλ.

Ο σιδηροδρομικός σταθμός Βόλου, σήμερα
Ο σταθμός στα Άνω Λεχώνια
Το τροχαίο υλικό

Η Βελγική ατμάμαξα "Βόλος" τύπου Tubize του 1903 στον σταθμό Μηλεών
Ντηζελάμαξα κατασκευής του 2000
Ντηζελάμαξα κατασκευής του 2000
Τα τεχνικά έργα
Το πλατώ αναστροφής της μηχανής στον σταθμό Μηλεών
Η διαδρομή
Το τραινάκι στην στάση της Αγίας Τριάδας
Το τραινάκι στην γραμμή Αγριά - Άναυρος που λειτουργούσε μέχρι το 2007