ΜΕΡΟΣ Α΄

ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ (η λέξη προή λθε από το ρ. υπό κειμαι=λαμβά νομαι ως βά ση)
Το υποκείμενο μπορεί να είναι:
1) Ουσιαστικό
Π.χ. Ἀνήρ τού τῳ διαφέρει τῶ ν ἄ λλων ζῴ ων.
2) Αντωνυμία
Πχ. Τις είς τά μυστή ρια φαινετ’ ἐξαμαρτά νων.
3) Αριθμητικό
Π.χ. Δύο ἦ λθον.
4) Μετοχή
Π.χ Οὶ λέγοντες ἠ γό ρευον.
5) Επίρρημα (με ά ρθρο)
Π.χ. Οὶ νῦν λέγουσιν τα πά ντα.
6) Απαρέμφατο
Π.χ. Χρῆ πιστεύειν τοίς ὁ ρωμένοις.
7) Επίθετο
Π.χ. Ὅμοιος τό ν ὅ μοιον ἀ εί πελά ζει.
8) Δευτερεύουσα ονοματική πρόταση (αναφορική , ειδική , πλά για
ερωτηματική , ενδοιαστική )
Π.χ. Ἠγγέλθη τοῖς στατηγοῖς ὅτι φεύγοιεν ὑπό τοῦ δήμου.
9) Εμπρόθετος προσδιορισμός (πρό θεση +αιτιατική )
α) ἀ μφί, περί, εἰς (ἐς) ὡ ς +αιτιατική (ποσό ή χρό νος κατά προσέγγιση/μτφρ
περίπου)
π.χ. Παρετά χθησαν περί τούς ἐκατό ν στρατιώτας.
β) ὑ πέρ +αιτιατική (υπέρβαση του μέτρου ή του ορίου/μτφρ πά νω από )
π.χ. Ἀπέθανον ὑπερ τούς πεντακοσίους.
γ) πρό ς +αιτιατική (χρό νος)
Πρός ἐσπέραν ἦ ν.
δ) κατά +αιτιατικἠ (χωρισμό ς)
π.χ Δεινό ν ἦ ν καθ’ ἕκαστον τῶ ν πραγμά των.
ε) ἐπί +αιτιατική (τοπική έκταση)
π.χ. Ἐπί δέκα στάδια κατεσκά φη.

10) Λέξη ή φρά ση ό ταν προηγείται ά ρθρο*

Π.χ. Οἱ ἐν τῇ ἀγορᾷ ἔφυγον.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
 Υποκέιμενο προσωπικού ρή ματος τίθεται σε ονομαστική .
Π.χ. Μετά ταῦ τα Ξενοφῶ ν ἀ νέστη και ἔλεξεν ὧ δε.

 Υποκείμενο απρό σωπου ρή ματος τίθεται ↗απαρέμφατο (τελικό κυρίως ή

ειδικό )
↘δευτερ. Ονομ. πρό ταση
Π.χ Κίνδυνος ἐστί μή ἐπιλαθώ μεθα τῆ ς οἴκά δε ὁ δοῦ .

 Υποκείμενο απαρεμφά του τίθεται σε ↗ονομαστική (για ταυτοπροσωπία)

↘αιτιατική (για ετεροπροσωπία)

Π.χ. Ἐγώ νομίζω κοινό ν ἐχθρό ν τῶ ν Ἑλλή νων εἶναι βασιλέα.

 Υποκείμενο μετοχή ς τίθεται στην ίδια πτώση, αριθμό, γένος με τη

μετοχή .
ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ
 Η έναρθρη μετοχή (επιθετική ή αναφορικοϋ ποθετική ) έχει
Υποκείμενο το ά ρθρο της.
π.χ. Πείθου τοῖς κειμένοις νό μοις.
 Οι μετοχές των απρό σωπων ρημά των έχουν για Υποκείμενο
απαρέμφατο.
π.χ. Ἐξό ν ὑ μῖν σωθῆναι οὐ κ ἠ θελή σατε.

Το Υποκείμενο συμφωνεί με το ρή μα κατά πρό σωπο και αριθμό .

ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ
ΑΤΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ(συχνό τατη)
Όταν το υποκείμενο είναι ουδετέρου γένους πληθυντικού αριθμού , το ρή μα
βρίσκεται σε γ΄ ενικό πρό σωπο.

ΣΧΗΜΑ ΚΑΤΑ ΤΟ ΝΟΟΥΜΕΝΟΝ (σπά νιο)

Όταν το Υποκείμενο είναι περιληπτική λέξη ( π.χ. πό λις, δῆ μος, στρατό ς, πλῆ θος,
ἔκαστος) το ρή μα μπορεί να βρίσκεται σε πληθυντικό αριθμό .
π.χ Ἡ πό λις τον Περικλέα ἐν ό ργῇ εἶχον.

ΠΡΟΛΗΨΗ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ
Όταν το υποκείμενο δευτερεύ ουσας ονοματική ς πρό τασης μετακινείται και
προλαμβά νει και μπαίνει σε αιτιατική ως αντικείμενο της κύ ριας. Το αντικείμενο
που προέρχεται από πρό ληψη υποκειμένου το ονομά ζουμε αντικείμενο κατά
πρόληψη. Η δευτερεύ ουσα ονοματική πρό ταση είναι το κανονικό αντικείμενο.
Μεταφρά ζουμε σα να μην έχει συμβεί η πρό ληψη.

Π.χ. Πρό τερον μέν γά ρ ἔδει τήν ἔχθραν τού ς κατηγορού ντας ἐπιδεῖξαι, ἥ τις εἴη
προς τους φεύ γοντας
Θα γράφαμε…
τή ν ἔχθραν =αντικείμενο κατά πρό ληψη του ἐπιδεῖξαι
ἥ τις…φεύ γοντας=δευτερεύ ουσα ονοματική πλά για ερωτηματική πρό ταση,
αντικείμενο του ἐπιδεῖξαι