Portret księcia Wellingtona[1][2] – obraz olejny hiszpańskiego malarza Francisca Goi, znajdujący się w

zbiorach National Gallery w Londynie. Przedstawia Arthura Wellesleya, 1. księcia Wellingtona w

trakcie jego służby w wojnie na Półwyspie Iberyjskim (1808–1814)[3].

Okoliczności powstania

Portret brytyjskiego dowódcy Arthura Wellesleya, przyszłego księcia Wellingtona, został namalowany
w 1812 roku, w czasie jego służby w Wojnie na Półwyspie Iberyjskim. Wellington odniósł liczne
militarne sukcesy walcząc przeciwko Francuzom. W uznaniu jego zasług w lutym 1812 roku hiszpański
rząd regencyjny w Kadyksie przyznał mu tytuł granda Hiszpanii i księcia Ciudad Rodrigo, miasta, które
oblegał i wyzwolił z rąk francuskich. Kolejne zwycięstwo odniósł w bitwie pod Salamanką, otwierając
sprzymierzonym wojskom drogę do Madrytu. Triumfalnie wkroczył do hiszpańskiej stolicy 12 sierpnia
1812 roku[4].

Goya namalował wtedy dwa olejne portrety księcia – małe popiersie na mahoniowej desce i
wielkoformatowy portret konny na płótnie, który z inicjatywy malarza wystawiono na widok
publiczny w Akademii Sztuk Pięknych św. Ferdynanda. Popiersie powstało prawdopodobnie jako
szkic, który malarz namalował z natury, a następnie dokończył w kilku etapach. To tłumaczyłoby
nośnik – niewielką deskę Goya mógł łatwo zabrać ze sobą do kwatery generała[4]. Goya rzadko
korzystał z tego nośnika, ale właśnie w okresie powojennym użył deski także do namalowania
Autoportretu w wieku sześćdziesięciu dziewięciu lat, studium głowy do Portretu księcia San Carlos i
portretu swojego wnuka Mariana[5]. Możliwe, że popiersie Wellingtona było dziełem o prywatnym
charakterze, namalowany przez Goyę z szacunku i wdzięczności dla zwycięskiego generała[3].
Zachował się także naturalistyczny szkic sangwiną będący jednocześnie studium psychologicznym
postaci[4].

Opis obrazu

Wellington został przedstawiony w popiersiu zwróconym w lewo. Uwagę przykuwają liczne

odznaczenia wiszące na szyi generała i przypięte na piersi. W czasie, kiedy powstawał portret,
Wellington był kawalerem trzech zakonów rycerskich: różowa wstęga i najwyższa gwiazda na piersi
należą do brytyjskiego Orderu Łaźni, niebieska wstęga i niższa gwiazda po lewej to portugalski Order
Wieży i Miecza, niższa gwiazda po prawej to Order Świętego Ferdynanda. Na czerwonej wstążce u
szyi jest zawieszona odznaka kawalera Orderu Złotego Runa[6]. Poniżej wisi brytyjski Krzyż Złoty
Półwyspu z trzema klamrami na karmazynowej wstążce z niebieskim brzegiem; każda z nich oznacza
wygraną bitwę[3]. Pomimo że portret został prawdopodobnie namalowany z natury, Goya zmienił
później pozę Wellingtona i wprowadził znaczące zmiany w kompozycji, żeby uwzględnić ordery i
odznaczenia, które Wellington otrzymał po namalowaniu pierwotnej wersji[7]. Zmienił też mundur
na zbliżony do galowego: dodał czarny element kołnierza ze złotym galonem[3]. Zmian dokonał
prawdopodobnie w 1814 roku, kiedy Wellington wrócił do Madrytu w charakterze ambasadora[8].
Według historyczki sztuki Patricii Wright generał nie był zadowolony z obrazu z powodu licznych
przeróbek[9].
Wellington był mężczyzną średniego wzrostu, przysadzistym, o szerokich ramionach i mocnej klatce
piersiowej[5]. Ze względu na silną wolę i upartość był nazywany Żelaznym Księciem. Jako generał
wyróżniał się opanowaniem, roztropnością, wytrwałością i dyscypliną[10]. Goya namalował go w
wyprostowanej pozie, z wysoko uniesioną głową, jakby dowódca chciał wyglądać na wyższego. Prosta
kompozycja skupia uwagę widza na twarzy generała. Nie jest to wizerunek triumfatora, Goya
odchodzi od konwencji portretu dumnego, zwycięskiego wodza, podkreślając w zamian jego
człowieczeństwo. Blada twarz o orlich rysach jest wychudzona i wyczerpana walką, kontrastuje z
jaskrawym, szkarłatnym mundurem wojskowym[3][7]. Spojrzenie niebieskich oczu jest inteligentne i
pogodne[4][6], usta wyrażają stanowczość[2].

Widoczne są zdecydowane różnice pomiędzy grubymi pociągnięciami pędzlem z dużą ilością farby,
które Goya stosuje na mundurze i orderach oraz dokładnymi, zwartymi, delikatnie modelującymi
twarz[6].