KM343 Gözenekli Malzemeler

Gözenekli malzemelerde taşınım mekanizmaları

1
Gözenek boyutlarına göre gözenekli malzemeler
the International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC)’a göre
gözenek boyutunun tanımı:
. macropores > 50 nm,
• mesopores in the range of 2.0-50 nm
• micropores < 2.0 nm.

2
 • IUPAC, taşınma mekanizmalarına bağlı olarak üç farklı gözenek boyutu :

Makro gözenekler: gözenek boyutu bir

akışkan molekülünün ortalama serbest
yol uzunluğundan daha büyük olması.
Bulk difüzyon ve viskoz akış

Mesopores: gözenek boyutu ortalama

serbest yol uzunluğundan daha küçük veya
yakın. Knudsen difüzyonu ve yüzey
difüzyonu. Çok katmanlı adsorpsiyon ve
kılcal yoğunlaşma katkıda bulunabilir.

Micropores: gözenek boyutu

moleküllerle karşılaştırılabilir. Aktif
taşıma hakimdir.

[Lu, G.Q., Zhao, X.S., (Ed.) “Nanoporous Materials. Science and Engineering”, Chem.Eng.Ser. Vol.4., Imperial Collloge Press, Signapore, 2004]
3
 Difüzyon
• Kinetik Moleküler Teoriye göre, gaz halindeki
parçacıklar sabit bir hareket halindedir, rastgele
hızlarda ve birçok farklı yönde hareket eder. Mutlak
sıfırın üzerindeki sıcaklıklarda kinetik enerjileri
nedeniyle tüm parçacıklar difüzyona uğrar.
• Difüzyon, parçacıkların yüksek konsantrasyonlu bir
alandan düşük konsantrasyonlu bir alana hareket DiffusionParticles moving from
areas of high concentration to
etme sürecini ifade eder. Bu hareketin hızı, areas of low concentration.
sıcaklığın, ortamın viskozitesinin ve parçacıkların
boyutunun (kütlesinin) bir fonksiyonudur. Difüzyon
sonunda homojen bir karışım oluşur.

https://courses.lumenlearning.com/introchem/chapter/gas-diffusion-and-effusion/
4
 Gaz ve sıvıların, kılcal gözenekli ortamlarda
taşınması kimya mühendisliğinde büyük öneme
sahiptir ve çeşitli uygulamalarda kullanılır,
örneğin;
gazların adsorbanlara akışı
gazların gözenekli katalizöre akışı
yeraltı suyu akışı
kılcal kanalların dolması

[Lecture notes of Ali Ahmadpour from Lerdowsi University of Mashhad, Diffusion and Adsorption in Porous Media]

5
[Lecture notes of Ali Ahmadpour from Lerdowsi University of Mashhad, Diffusion and Adsorption in Porous Media]

6
[Lecture notes of Ali Ahmadpour from Lerdowsi University of Mashhad, Diffusion and Adsorption in Porous Media]

7
[Lecture notes of Ali Ahmadpour from Lerdowsi University of Mashhad, Diffusion and Adsorption in Porous Media]

8
[Lecture notes of Ali Ahmadpour from Lerdowsi University of Mashhad, Diffusion and Adsorption in Porous Media]

9
[Lecture notes of Ali Ahmadpour from Lerdowsi University of Mashhad, Diffusion and Adsorption in Porous Media]

10
[Lecture notes of Ali Ahmadpour from Lerdowsi University of Mashhad, Diffusion and Adsorption in Porous Media]

11
[Lecture notes of Ali Ahmadpour from Lerdowsi University of Mashhad, Diffusion and Adsorption in Porous Media] 12
Gözenekli Ortamda Taşınım Modelleri
• Knudsen difüzyon, moleküler difüzyon, viskoz akış, yüzey difüzyonu ve
kapiler kondezyasyon gözenekli malzemelerde akışkanın taşınmasına
katkıda bulunurlar.

13
Model of transport in porous Media

[Lecture notes of Ali Ahmadpour from Lerdowsi University of Mashhad, Diffusion and Adsorption in Porous Media]

14
Model of transport in porous Media

[Lecture notes of Ali Ahmadpour from Lerdowsi University of Mashhad, Diffusion and Adsorption in Porous Media]

15
[Lecture notes of Ali Ahmadpour from Lerdowsi University of Mashhad, Diffusion and Adsorption in Porous Media]

16
Gözenekli Ortamda Taşınım Modelleri
• Knudsen difüzyonu:Gaz moleküllerinin çok küçük kılcal gözeneklerden
difüzyonunu düşünün. Eğer gözenek çapı difüzyon gaz moleküllerinin ortalama
serbest yolu ve gaz yoğunluğunun düşük olduğu daha küçük olan, gaz
moleküllerinin birbirleri ile daha sık gözenek duvarları ile çarpışır. Bu süreç
Knudsen akışı veya Knudsen difüzyonu olarak bilinir.
𝑻
• 𝑫𝑲 = 𝟗𝟕𝟎𝟎 𝒓 ( )^𝟏/𝟐
𝑴𝑨
• Basit Difüzyon: Derişim farkı bulunan bir sistemde kütle aktarımı,
ya moleküler (difüzyon) ya da konveksiyonla
gerçekleşmektedir. Moleküllerin bireysel hareketleriyle gerçekleşen kütle
aktarımına denir. Bu durumu sistem için değil gözenekli ortam için düşünürseniz;
Eğer gözenek çapı, gaz moleküllerinin ortalama serbest yolundan büyükse
serbest olarak moleküller birbirleriyle çarpışarak hareket ederler. Moleküler
difüzyon (DAB); Chapman-Enskong formülüyle hesaplanır.
• DAB= bulunuz
17
Gözenekli Ortamda Taşınım Modelleri
• Yüzey Difüzyonu ise multimoleküler tabaka adsorpsiyonu
gerçekleştiğinde yüzey difüzyonu en üstteki tabakanın akısı ile
açıklanır. Bir molekül eğer gözenek duvarına adsorplanırsa bunun
sonunda iki muhtemel olay gerçekleşir; - desorpsiyon, - yüzeyde diğer
bir noktaya hareket etmesidir. Yüzey Difüzyonu, gözenek yüzeyinde
bulunan moleküllerin daha az konsantre olan bölgeye doğru
taşınmasıdır.

18
Gözenekli Ortamda Taşınım Modelleri
• Toplam Difüzyon: Küçük gözenek çaplarına sahip bir katıda
gözeneklerdeki moleküller sadece duvarlara çarparak değil
birbirlerine de çarparak taşınırlar (Moleküler+Knudsen=Geçiş). Bu
durumda difüzyon sabiti Bosanquet denklemi ile hesaplanır.
𝟏
𝑫𝑻 =
𝑫𝑨𝑩 + 𝑫𝑲
• r/ λ >10 Moleküler Difüzyon
• r/ λ >0.1Knudsen Difüzyon
• o.1 < r/ λ <10 Toplam Difüzyon
• r:gözenek yarıçapı
• λ :ortalama serbest yol 19
[Lecture notes of Ali Ahmadpour from Lerdowsi University of Mashhad, Diffusion and Adsorption in Porous Media]

20
[Lecture notes of Ali Ahmadpour from Lerdowsi University of Mashhad, Diffusion and Adsorption in Porous Media]

21
Bükümlülük faktörü
• Bükümlülük, gözenekli ortam boyunca akışkanını taşınması
(difüzyonu) sırasında kıvrımlı yolları karakterize eden bir orandır.
• τ=bükümlülük faktörü=Katedilenyol/En kisa yol

• τ= (Le/L)^2

22
Gözenekli Ortamda Taşınım Modelleri
• Etkin Difüzyon
• Gözenekli katıda eğer bükümlülük var ise difüzyon olayı toplam
difüzyon olmaz ve bükümlülüğü hesaba katmak gerekir.
𝜺
𝑫𝒆 = 𝑫𝑻 şeklinde hesaplanır.
𝝉
De= Etkin difüzyon sabiti (cm2 /s)
DT= Toplam difüzyon sabiti (cm2 /s)
τ= Bükümlülük Faktörü
ε =gözeneklilik

23
Tek tablet puls tepki dinamik metodu

24
Tek tablet puls tepki dinamik metodu
• Tek tablet puls tepki dinamik metodunun esası; silindirik yapıya sahip
tabletin alt ve üst yüzeyleri aynı taşıyıcı gaz akımı etkisindedir. Üst yüzeyden
geçen gaz akımı içine belirli bir hacimde izleyici gaz enjekte edilir. İzleyici
gazın bir kısmı üst bölümden dışarı çıkar. Geri kalan kısmı alt bölmeye
doğru gözenekli tablet içinden difüzyon ile taşınır. Taşınan izleyici gaz
molekülleri, tablet boyunca sistem parametrelerine bağlı olarak dağılırlar.
Bu dağılım alt yüzeyden ayrılan akıma yerleştirilmiş gaz kromotografi
dedektöründe (TCD veya FID) analiz edilir. Gözlenen dağılım eğrilerinin
şekline tamamen bağlı olan sistem parametrelerinin bulunması için,
moment tekniği kullanılır. Dedektöre bağlı kaydediciden alınan zamana
karşı izleyici konsantrasyon eğrileri kullanılarak deneysel moment değeri
bulunur. Tablet üzerinde kurulan ve Laplas alanında çözülen madde denkliği
ile teorik moment değerleri elde edilir. Deneysel ve teorik moment
değerleri kullanılarak sistem parametreleri (etkin Difüzyon sabiti)elde edilir.

25