HAFTALIK HABER YORUM DERGiSi

• .:-1,A·DA:lmr,,, ' '""'''' '''"' ' '/'\'""'"',,,,,,,,

14 OCAK 1990
YIL:4 /SAYl:3 I 3000 TL .
Sistem Yayıncılık Tic. ve San. A.Ş. Adına
Sahibi: Mehmet Sabuncu
Genel Yayın Yönetmeni: Doğu Perinçek
Genel Yayın Yönetmen Yardımcıları:
Hasan Yalçın, Mehmet Bedri Gültekin
Ankara Temsilcisi: Hasan Yalçın
Yazıişleri Yönetmeni: Hüseyin Karanlık
Sorumlu Yazıişleri Müdürü: Tunca Arslan
•
•Filistinli sendikacılar: ''İşçiler
• İntifada'nın en önünde" . Bü­
tün işçiler tek bir sendikada ör­
• gütlü. Savaşırken en geniş de-
mokrasi. 36
• •İşportaya mücadele düştü! İz­
• mir'de 6 bin işportacı direniyor. 38
•Basın emekçileri. Gelişim 'de
• zam eylemi. 40
•Vardiya. 41
•
•
• •Romanya: Yeni dönemin yeni
nomenklaturası . Temeşvar'da
• ayaklananlar Macar, Sırp ve
Romenlerdi . 766 ölü nasıl 64 bi-
•
·

Haber l\!üdürü: Serhan Bolluk ne yükseldi? 44

Özel Haber: Adnan Akfırat
•Bulgaristan. BBC muhabirinin
Dış Haberler: Faik Bulut
!Okonoml: Şule Perinçek
• izlenimleri . "Türkler örgütsüz
işçi-Sendika: Ruhsar Şenoğlu
Toplum ve Kültür Sanat: Asaf Güven Aksel • kaldı . "
•Beş Kıtadan.
46
·Arşiv Araştırma: Rozerin Doğan 47
Teknik Sekreter: Rıza Edin
İzmir Temsilcisi: Ali Karşılayan •
Adana Temsilcisi: Hüseyin Bülbül

�
Diyarbakır Temsilcisi: M.Bedri Gültekin
Yurtdışı_ Temsilcisi: Musta a Tütüncübaşı.
•
•
BÜROLAR:
•Evreni sahneye taşımamn yolu­
İstanbul: Tuğrul Akçakan, Adnan Akfırat. nu arıyoruz. "Uluslararası de­
•Cemal Süreya. "Atlas Okyanu­
ili neysel tiyatro semineri . Amaç,
Gülden Aydın, Halil Beytaş, Al_i Hakan,
�ehmet Ali Kankotan, Fenni Ozalp, Fethi su'nda Fırat'ın salı" 7 yaşında Troya efsanesini sahnelemek . 50
Ozalp, Oğuz Sakallı, Feyza Perinçek,
sürgün . Her sevgilisinde biraz
Nadiye Yeşiltepe, Hacer Yıldırım.
Ankara: L. Doğan Tılıç (İstihbarat Şefi), • annesi vardı. "2000'e Doğ­
•Sinema. Hırsızlar ve Rambolar.
Hikmet Çiçek, Çiğdem Çidamlı, Selami 'Aile Bağları' ve 'Dördüncü
ru 'da
!nce. Hamza Şahin, Soner Yalçın
• kendimi evimde his-
Savaş'. 52
lzmir: Saim Gözek settim" . 8
•Küap. 54
•
Adana: Namık Alkan
Diyarbakır: Bedri Ateş, Faysal Dağlı,
Mehmet Şenol
•Etkinlikler. 56
Yurtdışı: •
ı Frankfurt Bürosu: Mainzer
•
Almanya
Land Str. 147 6000 Frankfurt 1. Tel: 069 I •Kur'an'daki "öldürün" buyru­
7391292 - Fax: 069/730 6S 23. Metin Gür ğu! Sabah'taki tartışma, Diya­
•
(Kuzey-Ren Westfalya) 0202 / 461321,
Kürşat İstanbullu (Hassen) 06121 / 303467. net'in yalanı ve gerçek . İddia
Fransa: M. Şehmus Güzel (Paris) 1 I yanlış, çeviri doğru. 15
42574987, Hollanda: Ali D�vetioğlu
(Rotterdam) 0104140487 / lsveç: Erol Sever
• •Gerillayla üç gün. Sis içinde bu­
0753172729 Yunanistan: Andonis Zikas luştuk. Üç günlük geziden son­
(Atina) 1 / 3251143 Danimarka: Şevki Nart
(Kopenhag) 31-869402
• ra sis içinde bir yol ayrımına bı-
rakıldık. 18
Kapak Fotoğr�fı: Doğan Kemancı.
Genel Müdür: ilhan Kırıt
• •Ak bulut ekibini k uruyor .
•
Muhasebe Müdürü: Metin Aktaş
Reklam Müdürü: Hadiye Gül
ANAP'ta gruplar yeniden şekil-
Satış ve Pazarlama Müdürü: Celal Demirel leniyor . 22
• 24
Dizgi: Figen Çapan
Düzelti: Elçin Macar
•Seyir Defteri.
Pikaj ve Montaj: Cengiz Tezcür •Bekaa'daki ajanların yakınları
Teknik Hizmetler: • soruyor: "Çocuklarımızın hesa-
SİSTEM OFSET, 520 66 27 bını kim verecek ." 26 •Anadolu kilimleri : Evimizdeki
Ba.sıld!ğı Yer: .·
HURRIYET OFSET Sefaköy /ISTANBUL
• •SP Genel Başkanı İlsever. " İş- tanrıçalar . 58 _

te parti, işte program. " 28 •Not Defteri 60

•
Da.ğıtımi .
HURRIYET HOLDiNG A.Ş.
•Gürkan ve arkadaşlarından ge- •TV 63
ADRES ve TELEFONLAR:
•Bulmaca 66 ·
• ri adım. "Bir kuruluş niyeti bil-
İstanbul: Başmusahip Sok. No: 16
Talas Han Kat: 4 Cağaloğlu/ISTANBUL Tel:
(1) 513 83 52-513 83 53 Fax : 513 96 76
dirisi bile değil" 29
Ankara: Necatibey Cad. 94/15
• •Gençlik " Düşünene disiplin ce-
Kızılay/ANKARA Tel: (4) 229 42'80
zası " . 30
Fax: 229 83 80
Diyarbakır: İnönü Cad. Temiz Apt. • •Suriye-Irak-Türkiye su savaşı. •Semih Poroy: Karikatür 6
•Doğu Perinçek: Cemal Süreya
• Fırat, kimyasal silah gibi. 32
No. 39/A Kat: 3 Daire: 4 DİYARBAKIR
Tel: 831133610
Yurtdışı Abone Yazışma ve İlan Adresi: •Firas'la Türkiye'de son buluş­ ile gezinmeler-! 7
Mainzer Landstr. 147 6000 Frankfurt 1. Tel:
!)697391292 Fax: 069/7306823. • ma. "Yakında Filistin'de rö- •Deniz Gökçe: Muhatabımız
İstanbul İlan: Tülin İlhan (513 96 77) portaj yapacağız" . 33 duva.r. 48 ·

Ankara İlan: Güner Tokgöz (229 83 80) • •RÜZGARGÜLÜ 34 •Necati Cumalı: Martılar 62 ·
 "Lazların
Pontuslularla ilgisi ·
yok"
erginizin 7 Ocak
D 1990 tarihli sayısında
yer alan "Batı Trakya'ya .
'Laz' Projesi" başlıklı ya­
zınızda Yunanistan Hükü­
metinin Batı Trakya'daki
Türk azınlığı asimile et­
mek için yerleştirmek iste­
diği Pontusluların yazınız- ·

da belirtildiği' gibi Doğu

Karadeniz yöresinde yaşa-·
yan Laz olarak adlandırı­ bir konuda Laz'ların adı­
lan vatandaşlarımızla hiç nın ön plana çıkarılması,
Yeni yılda yeni açlık grevleri
bir ilgisi yoktur. bu temiz, çalışkan, dürüst,
dalet Bak�nlığı ceza­ şam her geçen gün daha da
Toplumun bu türlü ay­
insanların layık olmadık­
ları karalama, gerçekleri
A evlerinde baskıları kötüleşiyor . Aydın E Tipi
rımlarda oldukça hassas yoğunlaştırmaya yönelik Cezaevi 'ndeki durumu­
çarpıtmaktan öte geçme­ muz daha da vahimdir.
olduğu günümüzde tarihin tertipler peşindedir. Eski­
melç.tedir. Açlık grevleri sonucun­
belli bir kesiminde birbir­ şehir Özel Tip Cezaevi
leriyle komşu olmaktan Çeşitli kaynaklarca hücre sistemine göre yeni­ da elde ettiğimiz haklar
öte hiç bir ortak yanı ol­ Laz'ların Karadenizin Gü­ den düzenlendi. Havalan­ uygulanmadı. Bakanlık
mayan Laz' ların Rum ney kesimlerinde yaşayan dırma bahçeleri bile hücre­ sözünü tutmadı. Keyfi yö­
pontuslularla özdeş göste­ ve Türkiye'nin her yanına lere bölünerek, cezaevleri­ netime daha fazla katlana­
rilmesinin nedeni pek an­ dağılmış bulunan Güney ni hava ve güneşin bile gi­ mayız. Yeni yılda yeni bir
laşılamamış, üzüntü ve en­ ·Kafkas k avimlerin- remediği mezarlara çeviri­ açlık g'revinden başka yol
dişeyle karşılanmıştır. · den/Türk ırkından geldik­ yorlar. İktidar yetkilileri kalmamıştır.
leri ispatlanmasına rağ­ cezaevi koşullarında iyileş­ ALİ KEMAL BİLGİNERI
Yazınızı resimleyen iki tirmeler yaptıklarını açık­
men Pontuslu Rum olduk­ DEVRİMCi YOL DAVALAR/
gazeteye ait kupürde ve larken, cezaevlerinde ya-
HÜKÜMLÜ VE T UTUKLULAR/
larına dair . de tek bir kay­ AD/NA
bizlerin izlediği hiç . bir iç
nak yoktur.
ve dış yayın organında
"Pontuslular (LAZ) ifade­ Batı Trakya'ya Laz'lar
sine raslanmamıştır. değil' Pontus Rumları yer­
leştirilmek istenmektedir. Siirt'li olmak suçu! _

Bu tür yayınlarla Laz'

!arın Pontus Rumlarıyla ılbaşı günü İstanbul
Y Topkapı'da, kimliği­
RİZELİLER KÜLTÜR
DERNE(;İ YÖNETİM
özdeş göşterilip çok hassas KURULU
mi, diplomamı ve terhis
ABONE KOŞULLAR! belgemi kaybettim . Çalın­
YURT İÇİ: mış olabileceklerinden de
6 Aylık : 80.000 TL. kuşkulanıyorum. Topkapı
1 Yılık : 150.000 TL.
Polis Karakolu'na gidip
Abone bedellerinin Mehmet Sabuncu 36058-9 no'lu Postaçeki
hesabına yatırılması rica olunur. derdimi anlattım. Siirt'li
YURT DiŞi: olduğumu öğrendikleri za­
Avrupa ve Ortadoğu man, ''Biz ilgilenmiyoruz,
6 Aylık : 80 DM Aksaray Karakolu'na git"
1 Yıllık : 150 DM
Amerika ve Avustralya dediler. Aksaray, Beya­ lenmediler. Çaresiz Tak­
: 6 Aylık : 55 $
Almanya 4 DM.
1 Yıllık : 100 $
zıt' a gönderdi. Beyazıt'ta sim'e gittim. Oradan da
Belçika : 85 F.
Danimarka : 16.5 Kr. Amerika (Uçak Posta)- önce "şimdi git şu saatte başka bir karakola havale
Fransa : 13.5 F. 6 Aylık : 80 $ gel" dediler. İstenilen sa­ ettiler.
İsveç : 15 Kr. 1 Yıllık : 150 $
atte gittiğimde, yine Siirt'li
İsviçre : 3.5 F. Avustralya (Uçak Posta)
Siirt' li olmak suç mu?
· Norveç. ·: 16 Kr. 6 Aylık : 90 $ olduğumu öğrenince, Tak­
: ı: 1.50 1 Yıllık : 180 $ Doğu ve Güneydoğu'lu in­
İngiltere sim'e gönderdiler. Yalvar­
san olmak suç mu? Yazın
Yurtdışı abone bedellerinin Dilber Tütüncübaşı, Postgirokonto dım, "üzerimde para yok,
5547 30-609 Postgiroamt:'Frankfurt am Main Bankleitzahl: 500 ki, bütün dünya duysun.
100 60 hesabına transferini rica ederiz.
· kimlik yok, beni artık
yollamayın" dedim . İlgi- NURETTİN GÜLCAN/SİİRT

4 • İKİBİN ' E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990

"PKK dostunu düşmanını karıştırır"
erginizin 1 989 yılı
D 42, 43,44,45
lerde dost görülen KYB
ve 46. idi. IKDP ise "düşmandı"
sayılarında Genel )'ayın ve "işbirlikçi burjuva feo­
Yönetmeniniz Doğu Pe­ dal" di . 1 983'lerde IKDP
rinçek 'le, Abdullah Öca­ ile ilişkiler düzelince ·O
lan'ın görüşmelerine yer "dost" ve "yurtsever" ol­
verildi . 46. sayıda Perin­ du, KYB hain ilan edildi.
çek şöyle demektedir: Sonra KYB yine "dost",
' 'Görüşmede PKK Genel IKDP düşman oldu. Şim­
Sekreteri Öcalan'a TBKP dilerde ikisi de "hain" .
ve TEVGER'le ilgili soru Tevger'i program ve tü­
yöneltmedim. Ancak ben züğünde belirtilen nitelik­
Şam'dan ayrıldıktan son­ lerinin dışında bir yere
ra Öcalan, Ömer Özertur­ oturtmak, dostlarla düş­
gut'a görüşmenin bu açı­ manları birbirinden ayırte­
dan eksik kaldığını belirt­ demeyen, provokasyonla­
miş. TBKP ve TEVGER ra yol açan, "benden son­
konusundaki görüşlerinin rası tufan" bencilliğine sa­
daha önce yayımlanan ya­ hip güçlerin görüşü olabi­
zı ve konuşmalarından alı­ lir. PKK, küçük bir çevre
narak röportaja konulma­ olarak şekillenmeye başla­
sını özellikle istemiş . ' ' dığı 1 975'lerden bu yana
Perinçek'in Öcalan'la bütün ilerici, devrimci ve
görüşmesinde, hangi niyet yurtsever güçleri görmek-.
ve mantıkla TBKP ve te, "ajan" ilan etmekte ve
TEVGER konusunda soru fiili saldırılarda bulun­
sormadığını bilmiyoruz. maktadır. Yüzlerce dev­
Ama buna rağmen Perin­ rimci ve yurtseveri katlet­
çek, Öcalan'ın isteğini ye­ miştir. PKK kan dökmeye
rine getirmiş. TEVGER ile doyamamış, örgütsel mu­
ilgili olarak; Serxwebun ve halefetini de kanla bastır­
Berxwedan dergilerinden mıştır . 12 Eylül gibi en
bölümler aktarmış. çok elele verilmesi gereken
Abdullah Öcalan ve bir dönemde bile yurtdı­
şında çok sayıda devrimci
PKK'nın, Tevger, Kom­
katledilmiştir PKK tara­
kar, Söl Birlik, Rızgari,
fından. Ayrıca yıllarca ça­
Irak Kürdistanı Cephesi,
lışan parti kurucuları da­
Komela, TKP, Kürt Ens­
titüsü · gibi devrimci­ hil (Çetin Güngör, Resul,
Enver Ata, Kesire, Baki
deniokratik kuruluşlara ve
Kemal Burkay gibi arka­ Karer, Hüseyin Yıldırım)
ve daha' onlarcasının da
daşlara yönelik suçlamala­
"ajan" ilan edilmeleri il­
rı yadırganır olmaktan
ginçtir.
çıkmıştır. PKK yönetimi
PKK'nın değerlendir­
için yurtsever olmanın öl- .
çüsü, Öcalan'ın söyledik­ melerine "karnımız tok " .
lerini benimsemektir. Böy­ ' Ama acı olan, kendilerine
le olunca, bir gün "yurtse­ ''devrimciyim'', ''sosyalis­
ver" ve "dost" olan, ertesi tim" diyenlerin bu suçlama­
gün rahatlıkla "ajan"; lara pabuç bırakmalarıdır.
"hain" ve "işbirlikçi" TEVGER Yürütme Komitesi.Adına
olabiliyor. Örneğin 1 98 1 ' . BFELEMEZJJSVEÇ

Roma�ya'nın kukla generalleri

Ç avuşesku'ya karşı ya­
pılan darbe, Sovyet
ve ABD işbirliğine daya­
nan kukla generallerindir.
İddia edilen rüşvet , . yol­
suzluk vs. iddialar kanıtla­
namadı. Çünkü bu tür id­
dialar ancak hukuk norm­
larına uygun mahkemeler-
de kanıtlanabilirdi. Çavu­
şesku'nun darbe üzerinde­
ki karanlık perdeyi arala­
masından korktular. Ça­
vuşesku'ların yiğitçe can
vermesi tutarlılığın bir ka­
nıtıdır.
İMRAN ADSOYIDİKİLI

İKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990 • 5

 llOÜ$ÜMll8 'E SON YAPRAK

•
 •
DOGU. P E R İ N Ç � K

Cemal Süreya ile gezinmeler-1 : SÜRGÜN

çurumda açan çiçek. Çiçekler uçuruma rupa Topluluğu'nun neresindeyiz? 1990'ların At­

U sürgün. Yurdumsun ey uçurum! Sürgün­

lerin yurdu. Kavimler Kapısı. Tannm, siz
şu uzun Anadolu'yu çocukluk günleriniz-
de mi yarattımz?
Kuşlar toplanmışlar göçüyorlar. Kuşlar, ''nere­
las uygarlığı! Atlastan uygarlık, hayır naylondan!
20. yüzyılda naylona sürgün edilen gül yaprağı!
·

Her şey naylonlaşırken ve şiir dahi naylonlaşırken,

hakiki kalan şiir! Naylon devrinde şiirin ağır işçisi.
Sevgi ustası. "Tek" sayısı dışında niceliğin anla­
ye gidiyon kuşları". Kuşlar uçmaya sürgün. Kuş­ tamadığı şiir. Niteliğe sürgün. Bilgisayarlar param­
lar göçmeye sürgün. Göçebe! Keşke yalnız bunun ıparça, bütün karaparçalarında, Afrika dahil. Af­
için sevseydim seni. rika, yürek kıtası!
Pülümür'den bir sürgün gelir bizlere. Bak göz­ Cemal Süreya gurbete sürgün, garbe sürgün.
lere! Bilecik istasyonunda uzayan tren yollarının Gurbet ve garb sözcüklerinin aynı kokten geldiği­
hüznüyle ve sürgünün korkusuyla yüklü. Daha yedi ni O'nun şiirinde anladım. G R B harfleri! Garb gur­
yaşında türkçeye sürülen şair. Türkçeye sürülen bettir, gurbet garb! Garplılaşmanın neresindeyiz
yağmur. Sürgün halinde yağmur. Y ağmur halinde Cen:ıal Süreya? "Ağam lstanbul'u mesken mi tut­
sürgün. "Cemal Süreya'nın şiirleri ve Y unus Em­ tun? Diktiğin fidanlar meyvey� döndü." Sürgün­
re, Ne güzel yağıyorlar türkçeye." Kavimler Kapı­ deki nişanlı! Garp�eki sürgün. lstanbul'daki Urar­
sı'nda Kürt yağmuru. O yıllarda ülkemizde çeşitli tu bilgesi. Güzel lstanbul'un güzel yüzü!
hükümlerle ye,tmiş iki .dilden Cemal Süreya Paris'te gur­
betçi. Paris O'nun şiirinde
"Gömmeden önce biraz gezdirin beni"
ikisi yasaklanmıştı: ikincisi
Türkçe. Birincisi? Fırat suyu gurbetçi. Pülümür nere, Paris
bütün bir bölgeyi takma adlar­ Çiçekler uçuruma sürgün. Yurdumsun nere! Pülümür Paris'e sür­
la dolanmak zorundadır. Sür­ ey uçurum.: Sürgünlerin yurdu. gün. Paris istanbul'a zoraki
gündeki ırmak. Kuşlar, "nereye gidiyon kuşları" konuk. İstanbul'un bu kaçın­
Sürgündeki şair. Şiirdeki cı sürgünü! Shakespe,are'in
Kuşlar uçmaya sürgün. Göçebe!
sürgün. Şiire sürgün olan şa­ sorusu. Tales'in problemi.
ir. Ey sürgün! Bir tek bunun
Pülümür'den bir sürgün gelir bizlere. Sürgünlerin problemi. Sür­
için sevebilirdim seni. Cemal Vedi yaşında türkçeye sürülen şair.· gündeki problem. Uzat saçla­
Süreya'ya sürgün olan şiir. "Türkçeye yağan yağmur" rını Frigya. OkŞasın Cemal
Ey şiir! Bir tek bunun için se­ , Şiire sürgün olan şair. Süreya seni.
vebilirdim seni. Cemal Süre­ Haysiyetli coğrafyanın şairi.
Sürgünlerin şairi.
ya ölüme sürgün. Ey ölüm! Yalnız tarihe değil, coğrafyaya
"Adın kalleş olsun senin".
Fırat suyu Atlas okyanusuna sürgün. geçen şair. Coğrafyanın şairi.
Sürgünlerin şairi. Bir kart Yalnız tarihe değil, coğrafyaya geçen Coğrafyanın sürgünü. Göçer
aldım Cemal Süreya'nın öldü­ şair. Sürgün Abdal! coğrafyadan coğrafyaya ve
ğü gün Aydın E Tipi Cezae­ Yüzyıllara sürgün, okyanusların bin göçer yüzyıldan yüzyıla.
vinden. . imza: "Kanlı sürgün­ Cemal Süreya yüzyıllardan
yıllarına.
zedelerden Beşir Gözen". sürgün. "Biz Urum Abdalları­
Y üzyıllar yüzyıllara sürgün,
Kasketimi eğemedim üstüne acılarımın. yız" dizesinin devamını yaz­
sürgünler sürgünlere. Eskişe­ dı:
hir Cezaevi Aydın Cezaevi'ne sürgün, Aydın Ce­ Uçar 9,ideriz bu yolda
zaevi ,açlık grevine. Siirt'in Dağyeli, Hakkari'nin Sen nereye uçuyorsun
Taşdelen köyleri nereye sürgün? Gene şiire mi? Gökyüzüne kana kana.
Cemal Süreya sizlere sürgün. Bitmeyen sürgün­ Pir Sultan Abdal ve Kalın Abdal' dan sonra üçün-
ler. Anadolu senfonisi. . cü Urum Abdalı: Sürgün Abdal! Kirvem Cemal Sü­
Sen ey yüzüne sürgün olduğum kadın ! "Ey" reya, Mehmet'in kinıesi! Ben de sana -!)lümünden
sözcüğünü ben ekledim, güzel yüzlü Cemal! Çün­ sonra Sürgün Abdal ismini takıyorum. imzam: Ya­
kü orada bir "ey" gizlidir. Keşfettim bunu. Sen giz­ kmdoğu. Çokyakındoğu. Hep sen alacaklısın.
lemişsin, hep sessizlikle bağırdığın için. Eyyyy! Du­ Cemal Süreya yüzyıllara sürgün. Gene göçebe,
yuyor musun? Fırat suyu seslenmesidir bu! Sesim­ gene gurbetçi .binyıllara. Bir lokma, bir hırka, bir
de ne var biliyor musun? Ev dağıntklığı var. Oda­ de· deryayı taşıran damla. Gider Türkçenin bin yıl­
sına vardım, odası sürgün. larına usul usul. Kavimler Kapısı'nın bin yıllarına.
Fırat suyu Atlas okyanusuna sürgün. Ne güzel Atlas okyanusunun ve Pasifik'in ve Hint okyanu­
söylemiş Ulkü Tamer: "Cemal Süreya, Atlas ok­ sunun ve daha keşfedilmemiş okyanusların... Sev­
yanusunda Fırat'ın salı". Koyun tulumlarının üze­ danın ve insanlığın bin yıllarına. Kasketini eğmiş
rine bağlanmış tahtalar. Atlas okyanusunda bir gül acılarının üstüne, gider öyle.
yaprağı. O gülü altyorum yüzüme sürüyorum. Av- Ama ben kasketimi eğemedim üstüne acılarımın!
Gelecek hafta: il. bölüm •
;QAPAK
CEMAL SÜREYA

"Atlas Okyanusu'nda Fırat'm sah"

Güllü'nün oğlu. Doğum gününü bilmiyor. PüJümür - Erzincan - Bilecik. 7 yaşında sürgün. Şiir'in
göçebesi. Kürtlüğün 1980 öncesi ve sonrası. Futbolcu. 100 metre şampiyonu. Validen alınan ilk
dolmakalem. Oyunların kitapçısı. Her sevgilisinde biraz annesi vardı. "Hiçbir şeyi yok akıp giden
sokaktan başka". "2000'e Doğru'da kendimi evimde hissettim". Bedavadan torun sahibi.
Türkçenin en müstehcen sözcüğü: Baldız. "Günlük gazete" coşkusu. Türkiye Komünist
hareketinin soyağacı.. 1 Mayıs ve telefon kulübeleri ....
.

üllü'nün oğlu Cemal,

G
ilk kez anasınıı:ı st';sin­
de tattı _şiiri .
. Güllü'nün oğlu Ce­
6�? mal, zayıf, çelimsiz, sıtmalı. İçece­
ği bir çay bardağı süt ama, yummuş
� re..:.. ağzını açmıyor.
Kolayı var; Kerem ile Aslı.
Anası otururmuş kapının eşiğine,
başlarmış okumaya, sonuna kadar.
Oe-,.,;c-&� Kerem ile Aslı'yla birlikte süt de bi­
TÔ?'l-�e......_ �.J..t..._'f. ..... et..4rı.,"4/ı.. Je.,,i°J·�ı.. termiş. Ya bitmezse, basarmış da­
yağı.
· Cemal Süreya, " Şairlik duygusu
. /�-------.\ ilk l;ıurada uyandı bende" demişti .

,l
Nahit Hanım (Damar), onun için

c�J /
. a.-1.
"Bir aşk şairidir" der.
" "KADINA SAYGIYl .
V -117° SON ŞİİRİ
SON ON YILDA OGRENDIM"

Güllü 23 yaşında öldü, üçüncü

çocuğunu doğururken.
Cemal 7 yaşında kaldı1
Üvey anası Esma'yı, yıllar sonra,
hepimize anlattı :
"Kuyuya sarkıtan kadın
Saçından kavrayıp kızkarde­
şimi " .
Annesi yanından hiç ayrılmadı.
Cemal Süreya hep şöyle derdi: "Bü­
tün sevgililerim biraz da annem ol­
du benim. Şefkat duydular bana. " .
En çok Birsen Hanım oldu anne­
si. En yakın arkadaşı da. "Yanlış­
lık sonucu Bayan Nihayet ' i
buldum" derdi. E n uzun evliliği.
Başı 1978. "Bir arkadaş haberim ol­
madan Birsen'e ' Cemal seninle ev­
lenmek istiyor' demiş. Birsen'i bir
kere-görmüşüm. O da, 'Gelsin ken­
disi söylesin, seni ne ilgilendiriyor'
diye cevap vermiş. Gittim. Yanlışı
SON GÜNÜ MUZAFFER BUYRUKÇU İLE CEMİYETTE "Ölüm? / Bir gölün
düzeltmeye gittim, evlendim . "
dibinde durgun uykudasın I Denizler? I Tanrılar karıştırır durur denizleri (8 Ocak Kadına saygıyı son on yılda öğ­
1990). rendi.

8 • İKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990

 "BİZİ ÖLDÜRECEKLER
Mİ?"
Annesinin yeri, Cemal Sü-
reya 'nın yaşamında, son ay­
larda iyice büyümüş. Kerem
ile Aslı öyküsünü belki 100
kez anlatmış Birsen
Hanım'a.
Annesiyle birlikte geçmişe
çle daha çok dönmüş.
Geçmiş?
Sürgün, içinde bir yumruk
gibi kalmıştı.
. İlkokula bile gitmiyordu, .
sürgün edildiklerinde.
Trene, ilk kez, sürgüne gi­
derken bindi.
Yeni taşınmışlardı Erzin­
can'a. Amcasının bir kam­
yonu vardı. Babası ile birlik­
te nakliyecilik işine başladı­
lar. İşleri iyiydi. Yedek mo­
tor bile aldılar. Derken Der- ·

sim İsyanı ve buyruk geldi.

"Üç gün içinde. Erzincan'ı
terk edeceksiniz. "
Motor dahil, değerli olan
her şeyi , bahçedeki kör ku­
yuya sakladılar.
Cemal Süreya, kardeşi,
anası, babası, amcası ve yen­
gesi, yanlarında denkleri, bi­
raz da yiyecek, bindiler tre­
ne. Tren dediğin yük treni.
Başlarında jandarma.
Nereye, bifinmez. Öldü- 2000'E DOGRU' DAKİ ODASINDA. "Günlük gazetede tek başıma oda. isterim."
rülmeyemi? Anası korkuyor. Baba-
sı amcasına, "Yok canım" diyor, nun kenarına yığdılar denklerini.
S Ü RGÜNLERE
"Öldürecek olsalardı öldürürlerdi ." Sürgüne, baklava börek yaraşır mı?
S İ N İ SİNİ BÖREKLER
Yol boyu fısıldaşıyorlar ama Cemal Yaraşır. Yöre halkı sini sini taşıdı.
söylenenleri duyuyor. Yüreği ağzın­ Tren d u r d u . "Hazırlanın " Yolluklar çoktan bitmiş. Önce ço- ·
da .Hoyratlığa tepki. İnceyi , narini dediler. cuklar atıldı, ardından büyükler.
ve yumuşaklığı sevdi. Kızının adını İndiler. Bir dilim ama boğazdan gitmiyor,
Ay değil Ayçe koydu, Ay'ın aydın­ Neresi, bilinmez. alışmışlar tereyağına. Bilecik'te ye­
lığını inceltti . Burası Bilecik. Bir cami avlusu- meği haşhaş yağı ile pişiriyorlar .

Dopdolu bir.hayat ye Yazıları dergisini yönetti. 1978-80

1
. telerinde günlük yazdı . Aydınlık'ta­
931 yılında Erzincan'da doğd.u .
Ailesi Pülümür'den gelmişti. ilk
ve ortaokulu sürgün gittikleri Bile­
cik'te okudu. 1 950 yılında HaY. .darpa­
şa Lisesi'ni, 1 954'te Ankara Univer­
sitesi S iyasal Bilgiler Fakültesi Ma­
liye ve İktisat bölümünü bitirdi.
1 953'te Mülkiye dergisinde ilk şiiri
çıktı. İmza: Osman Mazlum.
On yıl Maliye Müfettişliği yaptı.
· ·
1 965'te istifa etti.
Papirüs'ü çıkardı ve çevirmenlik
yaptı. 1 971 'de tekrar memurluğa
döndü. Maliye Tetkik Kurulu üyeliği,,
Darphane Müdürlüğü ve Maliye Mü­
fettişliği yaptı. 1917'de bir süre Türki-
arasında Politika ve Aydınlık gaze-
ki köşesinin adı Paçal'dı. 1 982'de
emekli. Ansiklopedilere madde yaz­
dı. 1 986 yılında 2000'e Doğru n un
' ğu klasik.
kuruluşuna katıldı. Dergide çalıştı.
Ayrıca "İzdüşümler" başlığı altında
portreler yazdı . Milliyet Sanat ve .
Gösteri'de günlükleri yayımlandı. Sa­
çak yazı kurulu üyesiydi ve sanat bö­
lümünü yönetti. Maliye Yazıları'nı çı­
karttı. Gözde Kadın, Beyaz Perde ve
en son Yaprak dergilerinde görevler
aldı ve dönemli yazıları yayımlandı.
Eserleri ·
Üvercinka (1 958), Göçebe (1 965),
Beni Öp, Sonra Doğur Beni (1 973),
Şapkam Dolu Çiçekle (1 976), Günü-
birİik (1 982), Uçurumda Açan (Sev­
da Sözleri başlıklı toplu şiirleri için­
de, 1984), Güz Bitiği (Mart 1 988), Sı­
cak Nal (Nisan 1 988).
Fransızcada 43 eser çevirdi . Ço­
Çıkardığı dergiler'
Papirüs: 1 960-61 'de dört sayı,
66-70 'te 47 sayı, BO'de tek sayı.
2000'e Doğru: 1987-90.
Ödülleri
1959'da üvercinka ile Yeditepe
· ·
Şiir armağanı.
1 966'da Göçebe ile Türk Dil Ku­
rumu şiir ödülü.
1988'd e Güz Bittiği ve Sıcak Nal
ile Behçet Necatigil şiir ödülü.

İKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990 • 9

 Yemek zor.
Yememek ayıp.
Sinileri, açtıkları bir çukura bo­
şalttılar ve gömdüler. Ve candan te­
şekkür ettiler bu ikrama.
DOÔULU GURURU
Cemal Süreya, babasından da söz
ederdi, zaman zaman. İşte bu olayı
çok anlatırdı. O sürgün yolculuğun­
da sıkışmış. Bir ara tren durur gibi
olunca, fırsat bu fırsat atlamış aşa­
ğıY,a. Çişini yapmış ama tren de
kalkmış. Babası z"or yakalamış. Bir
yandan ağlıyor öpüyormuş oğlunu,
bir yandan poposuna vuruyormuş.
İlkokuldayken bir ara İstanbul'a
halasının yanına gelmiş. Büyük ken­
tin okulu başka. ,Okula kaydetmiş­
ler gizlice. Gizlice, çünkü, sürgün
oldukları için belli bir süre oturmak
zorunda Bilecik'te. Çok geçmemiş,
ihbar etmişler. Polis almış götürmüş
Sansaryan Han'a. Babası gelmiş al­
mış Cemal'i. İki üç gün kalmış ora­
da. Yaş daha dokuz.
Sonra Cemal parasız yatılı sına­
vına girmiş kazanmış. Babasının ha­
beri yok. Öğrenince gururuna do­
kunmuş babasının, "parasız" ne
demek, "Biz fakir miyiz?" Gerçek­
te yoksullar o sıra, ama gurur!
ŞİŞLİ CAMİİ'NDE. "Önce gömün, sonra gazeteye ilan verin "
1 0 • İKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990
1 MAYIS VE TELEFON
KULÜBELERİ
Göçebe'nin yeni baskısına hazır­
lanıyordu Cemal Süreya. Bir de şöy­
le diyordu son zamanlarda, "Şiir re­
simsiz olmamalı" .
Torunlarına anlattı hayatını.
Eren ve Ekren'e, "Bu anlattıkları­
mı resimle" dedi . Ceren'e döndü,
"Sen de her karenin altına bir yo­
rum yaz".
9 Ocak günü, Göçebe'nin dosya­
sı bayağı kabarmıştı .
Göçebe'nin yanında bir dosya da­
ha var; yarı m . "Telefon
Kulübeleri" ile " 1 Mayıs" şiirleri .
"Telefon Kulübeleri" uzun bir şiir
olacaktı. Bir buçuk sayfası yazılmış.
O kulübelerde konuşan insanların
duygularını, düşüncelerini anlatı­
yordu, evrensel temalarla.
"1 Mayıs" , "Bugün hava çok
güzel" diye başlayacaktı. Herkes
kapı önünde, pencerede, birbirleri­
ne "bugün hava çok güzel" diye­
cekti. o "bugün hava çok güzel"
dizesi tekrarlanırken giderek büyü­
yecek, son satıra gelince kocaman
olacaktı . "Bu şiiri bir yılda
yazarım" diyordu.
Yine son aylarda bulduğu dizeyi
dilinden düşürmüyordu. "Bende bu
eşeklik, sende bu katırlık oldukça,
bizim aşkımız ömür boyu böyle sü­
rer gider. "
Bunu bir kadın d a söyleyebilirdi.
O zaman eşekle katır yer değişti­
recekti .
"Güz Bitiği"nin adını Saçak ya­
zı kurulu toplantısında koydu, "Ay
bitiği" terimini duyunca Divan-ı
Lügat-it Türk'ten.
TAKMA ADLARLA
DOLANMAK
"Fırat suyu bütün bir bölgeyi
Takma adlarla dolanmak
zorundadır. ' '
Cemal Süreya, ilkokulda, lisede,
memuriyette, hep Kürt olduğunu
sakladı. '80'e kadar. Ondan sonra
da Kürt olmakla övündü. "Ana di­
limi bilmiyorum,
- ne acı" diye yakı-
nırdı.
Saklayabilmiş miydi?
İlkokulda, arkadaşıyla kavga et­
mişler bir gün. Araya kim girdiyse
barıştıramarnış. Öğretmen dönmüş,
"Kürt damarı tuttu" demiş. "Çok
mahçup oldum. Ben, kimse bilmi­
yor sanırken, meğer hepsinin habe­
ri varmış" diye anlatırdı .
Oğlu, Memo idi. Nüfus kağıdına
da öyle yazdırdı.
İlk ödülünü 8 yaşında aldı. Bir

DARPHANE İŞÇİLERİNİN GREVİNİ ZİYARETİ. "Kuyruklu yıldız gibi geçti Darphane'den. Onun gibi yönetici gelmedi,
gelemezdi"
müezzinden. Camide ezan okudu.
Oruç da tuttu . Ama nasıl? Oruç­
lu bir an unutur, bir şey yerse oruç
bozulmaz ya, bunu duymuş bir yer­
den. Oturur bir güzel yermiş yeme­
ği, son lokmaya gelince, " ayy . .
oruçtum" dermiş.
Bu olay üzerine, "Tanrım çok
günahkarım" derdi .
Üç iddiası vardı: "Maliye, este­
tik ve boşanma uzmanıyımdır" .
Ankara'daki Jokey Kulübü, ilk
ve son olarak onun müfettişliği dö­
neminde denetlendi. Bedelini de
ödedi. Teftişten 22 gün sonra
Kars'a tayin.
DÜÖMEYİ DİK NİKAHI �IYDIR
6 değil, 4 kez evlendi . O da " Ha­
nımlar istediği için, onlar mutlu
olsun" diye. Her evliliğini, "ayrıl­
mamak üzere" yaptı . ·
Kendisini merak eden kadından
korktu.
Kahvesini pişiren, uyurken üzeri­
ne hırka örten, düğmesini diken ka­
dınla evlendi. Kadının biri bunu öğ­
renince, gömleğinin düğmesini ko­
pardı, götürdü Amerika'ya. Dikile-
.
meyen düğme!
Dersimli. Pülümür'den.
Doğum gününü bilmiyor.
Önce 10 Ağustos dedi. Biriyle yan
yana kutlasın diye. En son 5 Mart'a
'
50 DARPHANE İŞÇİSİNİN ORTAK YAZISI
"Bürokrat değil, aydındı"
H şuyordu. İyi insandı, yönetici­
erkes, Cemal Süreya'yı konu­
mizdi, işçilerin dostuydu. Cemal Sü­
reya 1 973-75 yılları döneminde,
Darphane ve Damga Matbaası Mü­
dürü 'ydü. İşçilerle olan iyi ilişkileri
· dönemin iktidarını rahatsız ediyordu
ve bir gün Maliye Bakanı teftişe gel­
di. Amaç, Baba Cemal 'ı oradan
uzaklaştırmaktı. Yapılan incelemede
bir .!s_usur bulamayınca Bakan çok bo­
zuldu. Bu kez Darphane'nin kirli ol­
duğunu söyledi. Baba Cemal de
"doğru" ded i : " Darphane tarihinde
ilk kez bugün son iki saat içinde kir­
lendi . "
Baba Cemal bürokrat değil aydın­
dı. Onun için boyun eğmedi. Yıl
1 988. Darphane tarihinde ilk kez
greve çıkılıyor. Biz işçi arkadaşlarla
çevirdi, o da başkasıyla beraber ol­
sun diye.
Dünyanın bir ucuna gidecekti .
Dünyanın bir ucu Yalova da olabi­
lirdi, Kuzguncuk da.
Hiçbir kadına asılmadı . Öyle di­
yordu. Kadınlar gelirdi.
Gelmeye utanıyorsa, telefon var­
dı, mektup vardı.
Bazen randevusunu kaçırırdı,
unuturdu. Beklettiği hanımsa "da-
İKİBİN'E DOGRU .
grevimizi tüm kamuoyuna duyurr.ıa­
ya çalışıyoruz. Acaba Cemal Baba
köşesinde grevimize ve sorunlarımı-
za yer verebilir miydi? Görevi Ali Ko­
çintar üstlendi . 2000'e Doğru der­
ı;:ı isinde görüştük: Şöyle dedi: "Git
arkadaşlarına söyle yalnız onların
sorunlarını ve grevini yansıtmakla
kalmayacağım , kendilerini ziyarete
de geleceğim." Gösteri dergisi gre­
vimize ve sorunlarımıza önemli bir
yer verdi. Grevimlzi yağmurlu ve so­
ğuk bir günde ziyaret etti. Çadırın al­
tında sohbet ettik, çaylarımızı içtik.
gözce gömleğini giyip bizlerle resim
çektirdi. Ayrılırken, "Yine gelece­
ğim" dedi. Gelemedi. Biz geldik na­
aşını omuzladık, Baba Cemal ' i say­
gıyla anıyoruz. C
ha iyi" derdi . " Kadın olduğu için
affeder. "
Çekingendi. Alıngandı da. Yakın
arkadaşı Muzaffer Buyrukçu bile
sözcükleri özenle seçerdi.
Onurluydu .
Üvercinka, ilk ve tek aşkı. Nişan­
lıyken evlerine gittiğinde, kızın ar­
kadaşı, "yemeğe mi geldin" deyin­
ce bir daha adım atmadı. Kızdan da
ayrıldı. Kız ne dediyse, .döndüreme-
14 OCAK 199_ 0 . 11

di kararından. "Sen de bu ortamın
insanısın . Yarın aynı sözleri sen de
söyleyebilirsin. ' '
Üvercinka, Hilmi Ziya Ülken'in
yakını.
En son 1965 yılında gitti berbe­
re. Şunu 'şöyle kes demeye utanıyor­
du . İki ay memuriyetten ayrılmış,
berbere gidememiş. Gittiğinde, "Se­
ferden mi geldin. " diye sorunca ber­
ber, o son olmuş. Saçlarını kendisi
kesiyordu.
İLK DOLMAKALEM
Çocukluğunda üç isimden utan­
dı. Oturduğu mahallenin adı: Pür­
telaş. Sokağının adı : Tavukuçmaz.
Üçüncüsü, soyadı: Seber. Şeker, Se-
12 • İKİBİN'E DOÖRU • 1 4 OCAK 1 990
-ülkü tamer
CEMAL SÜREYA
Tanrı
bin birinci gece şairi yarattı"
bin ikinci gece Cemal'i.
Bin üçüncü gece şiir okudu Tanrı,
başa döndü sonra,
kadını yeniden yarattı.
Cemal:
Atlas okyanusunda Fırat'ın salı.
, Zap suyunda Alp çiçe�i.
mer, herkes bir türlü anlıyordu .
Dördüncüyü nereden bilsin? Şimdi
Kulaksız mezarlığında yatıyor.
"Oysa üçü de ne güzelmiş . Şim­
di köylerin adını değiştirenler, be­
nim o yaşımdaki insaniar demek
ki. "
Küfür bilmezdi . Ama öyle bir
eleştirir ve karikatürize ederdi ki,
sövmekten beter olurdu. Buyrukçu,
"O Batılıydi" diyor. Hayatı koyuş
biçimiyle Batılı.
. Paris'e gitti, Louvre müzesini
·
görmedi .
Konya'ya gitti, Mevlana'yı ziya­
ret etmedi.
Fenerbahçeli. Eski futbolcu.
Ortaokulda 100 metre şam­
piyonu .
Hem de okuma şampiyonu . Bü­
tün parasını kitaba yatırırdı. Sokak­
ta oynarken kızkardeşleriyle, Cemal
kitapçı olurdu.
Bilecik Valisi'nden dolmakalem
aldı. İlk dolmakalem ! Nasıl kulla­
nılır ı bilmiyor du .
KAHVE SADE OLSUN"
Davetlerde, kokteyllerde görün­
mezdi. Boşa giden yol parası, ves­
tiyer ücreti. Aslında o değil, yüzey­
sel ilişkiler . . .
Dışarıda yemek yerine, evini ter­
cih ederdi . "Giyerim pijamalarımı,
rakım da hazır. Bundan güzeli olur
mu? "
Cenazelere gönderilen çiçeklere
acırdı.· Onlar için ödenen paraya da.
Fotoğrafının çekilmesinden hoş­
lanmazdı.
"Yakışıklı değilimdir ama hoş
adamımdır. ' '
/o.Ü\\<. .
�
��moc.üye
miife il:işi_y k en
k.ullandtj ım-ea..
Zaten sorun o değil "Mesele �n­
sanlar, sanatçıyı istedikleri gibi can­
landırsınlar. ' '
Bir gün hasta olur, hastaneye gö­
türülürse, kayıt defterine "Şair Ce­
mal Süreya" yazılmayacak. Evde- ,
kiler tembihli. Öyle de yapıldı.
Ölüm ilanını kendi eliyle yazacak,
Birsen Hanım'a verecekti.,Ölünce,
önce sessizce gömülecek, ilan son­
ra yayımlanacaktı. Çok basit. "Şair
Cemal Süreya şu gun ölmüştür. Şu
mezarlığa defnedilmiştir. "
Piyangodan para çıksa, bir sürü
elbise alacaktı.·
1 8 dairesi olan bir hanım arıyor­
du. Evin birini kendine ayıracak,
gerisini dağıtacak.
En sevdiği fıkra: ' 'Adam Anado­
lu' dan gelmiş, Büyük Sinema'ya
gitmiş. Metro Goldwyn Meyer'in
aslanını görünce çıkmış. Ben bu fil­
mi gördüm. " Mülkiye fıkrası .
"Yıkıcı Bir Aşk"ın bestesini çok
beğendi. "Tam benim şiirim . "
Kahveyi d e sade içerdi.
"EN ÖZGÜR OLDUÖUM YER"
"2000 . . . 2000'e Doğru '. .
Cemal Süreya 2000'e Doğru adı­
nı sevdi.
Hem adını sevdi, hem içini. Gös­
teri'de şöyle yazmıştı: "Bugüne
dek, yazarken en özgür olduğum
kendimi öyle duyumsadığım yayın
organı 2000'e Doğru dergisi oldu.
Özgür olamadığım yerde zaten yaz­
mam. Ama kişinin �endini iyice öy­
le duyumsaması müthiş bir şey . "
"Doğu çıksa d a bir dergi çıkar­
sak ' ' . İlk planlar nasıl coşkuyla ko­
nuşuldu saatlerce.
2000'E DOGRU'DA BEHÇET NECATİGİL ÖDÜLÜNDEN SONRA PASTA. "Behçet Necatigil kalktı beni alnımdan öptü"
"Kendimi evimde gibi hissediyo­
rum. " Öyle dermiş, 2000 için.
Cemal Süreya, 2000'e Doğru'nun
kurucusu . Bir dönem Kültür Sanat
Yönetmeni, redaktörü ve 2000'e
Doğru çalışanlarının Sevgili Cemal
Abisi.
İlk aylığı 1 25 bin.
Son aylığı 400 bin.
1 987'de yarım milyonluk, son za­
manlarda daha büyük teklifler aldı.
" Geri çevirdim, bilmeseniz de
olur . "
Saati işportadan.
Gazetelerin "cumhurbaşkanı
adayınız" anketine Doğu Perinçek,
" Cemal Süreya" yanıtını vermişti.
Öğrendiğinde takıldı, " Beni buna
·mı layık gördün. "
· Menşure'ni.n 2000'deki yemekle­
ri üstüne yoktu .
Her ayın mutad telefonları vardı,
birkaç kez tekrarlanan. " Doğan
Hızlan ile mi görüşüyorum. Şu se­
lif ücre�ini gönderseniz . . . "
Maliye müfettişliği stajında birik­
tirdikleriyle Fransa'dan araba getir­
. miş, satmıŞ, Papirüs'ü çıkarmıştı.
Dergicilik bir sevdaydı onda.
Vecihi Timuroğlu ve arkadaşları
son sayı'sını Papirüs'ün Cemal'siz
çıkaracaklar.
MASANIN ALTINDAN
'88'in ilkbaharında bir sabah çık­
tı geldi. "Derginin bana ihtiyacı
var. Önümüzdeki sayıdan itibaren
redaksiyonu ben yapıyorum . "
6 aydır izinliydi. Yetiştirmesi ge­
reken işleri vardı' . İçine sinmedi,
Aralık'ta Ayhanlarda söyledi: "Ocak'
ın ilk haftası ordayım. "
Cümle aynı: "Derginin bana ih­
tiyacı var . ' '
Yazı akışı yavaşladı mı, huzuru
kaçardı. " Çalıyormuş gibi hissedi­
yorum kendimi . "
Saçak yazıkurulu üyesi ·Cemal
Süreya'nın izin dilekçesi: " Cumar­
tesi - pazar günleri yapılacak olan
Şilebezi Festivali'ne davetliyim. İş­
leri aksatmayacaksa gidebilir mi­
yim?"
Saçak yazıkurulu toplantıları ba­
zen 10 saat, 12 saat sürerdi. O, en
disiplinli ..
Bir gün 2000'de, "Yahu ben size
bir çay bile ısmarlamadım, bugüne
kadar" dedi.
Organlarını bağışlamıştı. Kartı
Şule'de kald_ı.
Cemal varsa, içki parası olmaya­
nın içi rahattı. Masanın altından im­
dada yetişirdi .
Ortaokulda sınavda, arkadaşı
onun verdiği kopye ile 8 aldı. Cemal
Süreya.ise 7. Yıllarca güldü bu ola­
ya.
Ahmet Arif, Cemal Süreya'yı çok
·sevdiği için, kızkardeşini görmeden
almak istedi. Cemal Süreya kızkar­
deşine, "Evlen kız, Türkiye'nin en
iyi şairi" demişti. Buluşma karar-
İKİBİN'E DOGRU • 14 OCAK 1 990 • 1 3
laştırıldı. Ama Ahmet Arif gelme­
di. Yeni gömleği yoktu.
ESki eşinin mobliya borcunu öde­
di. Kira zaten ona aitti. Çocuk ol­
masa yapar mıydı, yapardı.
Sevinirdi, "Ne güzel bedavadan
torun sahibiyim. "
izdüşümler, kitap olacak. Başlı­
ğı 99- 1 00. Kendisi koydu. İlanı da
hazır: "Bu kitaba·girmek isteyenden
1 00 lira, istemeyenden 3 milyon li­
ra alınır. "
Son iki İzdüşüm, "Yılan Paşa"
ve "Doğu Perinçek" olacaktı. Not­
larını yazmıştı. Yılan Paşa: Evren.
Pazartesi gunü cemiyette 2000'e
Doğru'nun gelişi "tören olurdu " .
Masadakiler hep birlikte okurlardı.
O ikide bir keser: "Burası nasıl, bu­
rası nasıl . . . " diye . sorardı.
Sigarayı bıraktıktan sonra, ne ka­
dar kar ettiğini hesaplardı. Aıiıa ra­
kıyla karşılaştırdığı için hep zararlı
çıkıyordu. .
"Sigara 1 9 yıl içilir.
Aşk, 1 8 ay sürer . "
Redaksiyon günleri yazı araların­
da sözlük okurdu. " Hasan Kıyafet
- Hüseyin Karanlık. Bu iki isim yan
yana gelince; ne güzel! "
EDEBİYATIN SOLİSTLERİ
Cemal Süreya ile aynı odayı pay­
laştık. Daha doğrusu biz onun oda­
sına sızdık. O anlattıkça not alırdık.
" Ben yaşarken, yayımlamak yok".
"Günlük gazete çıkaralım da bir
 odam olsun" derdi. Sonra bir oyun
başlattı, "Var mısın' odasına" . So­
ru soracak, kaybeden odayı terk
edecek. Tabii hep o kazandı. .
Nereden bilecektik, Türkçenin en
müstehcen sözcüğünün "Baldız"
olduğunu. "Baldız"rnış, çünkü hiç­
bir enişte, "benim baldızım" de­
mezmiş. "Bizim baldız" dermiş .
Mesafe koyuyor. Oysa baldız, göğ­
sünü gere gere "eniştem" der. Bal­
dız bir de küçükse durum vahim.
"Türk edebiyatının İbrahim Tat­
lıses'i kim? "
Yanıtını da kendisi verir: Yaşar
Kemal.
İnci Çayırlı: Adalet Ağaoğlu.
Kibariye: Latife Tekin.
Madonna: Tomris Uyar.
Arnavut Prensi, Edebiyat Mare-
şali: Muzaffer Buyrukçu. "Kendin­
den mareşal" .
.Yalnız bir kez bizi sevindirdi.
Panda'nın ne olduğunu bilmedi.
Görmemiş de yememiş de.
Kadın yazarlara tek tek not verir­
di. En yüksek not Adalet Ağaoğlu
ve Tomris. Uyar'a. 10 üzerinden 7 .
Elbet 2000'e. Doğru bürosunda
çalışanlar da birilerine benziyordu.
Reklam servisinden Tülin, revü
kızıydı.
Ayhan, hep yatarak konuşurdu
telefonda.
Şuie, nehir gemisindeki kadındı.
Ama Mississipi'de gidiyordu.
Sevil, masal kişisiydi .
Asaf, bir çember gibi. Bitti zan­
nettiğin yerde başlıyor.
Feyza, Doğu'nun zencisi.
Doğu: Asil. "Ancak topuğundan
vurulabilir. "
'.'GÜNLÜK GAZETE
NE ZAMAN ÇIKIYOR? "
Odası da olsun ama asıl, köşesi
olsun. Doğu Perinçek bu yaz bir öğ­
leden sonra, ' 'Abi günlük gazeteye
hazırlan" diye girdi odaya. "Bıra­
kacaksın her şeyi günlük gazeteye
yazacaksın. " Coştu, ayağa fırladı.
Şakasını da yaptı: "Birsen'i de bı­
rakacak mıyım? "
En ,büyük ideali siyasi köşe yazar­
lığı.
"Türkiye'nin benim gibi siyasi
köşe yazarına ihtiyacı var . "
Tek günlük gazete çıksın, hafta­
da 4 gün gelirdi . 5 gün de. İstersek
yorganını da getirecekti . ·
Odası olacak. O odada istediğini
yapacak.
Her gün sordu: "Günlük gazete
ne zaman çıkıyor? Ona göre işleri
tasfiye edeyim. "
· 1 4 • iKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990
\ ·
BENDEN 100 OY
26 yılda 28 ev değiştirdi.
Son evinin badanasını Ali Usta ile
kardeşi yaptı. "Kur, şu sosyalist
partiyi Ali Usta. 100 tane oyum var
sana_. " Ali Tokgöz Sosyalist Parti'yi
·
kurdu.
" Hem elimiz; hem çenemiz'
çalıştı" diyor. Sosyalist Parti Üm­
raniye İlçe Başkanı Ali Tokgöz.
12 Eylül, işçi sınıfının durumu,
partinin programı. . . Sonu gelir mi?
Ali Usta en yüksek yövmiyeyi o
gün kazandı.
Beş tane kitap.
Biri, Emeğin ve Emekçilerin
Tarihi. . Ortaokulda, şiir günlerinde, kür­
Çocuklara da var.
İmzalı .
T61ul w��
1>�11Aruı.-
Elazığ Karakoçan' dan tut da ce­
zaevlerine kadar her yerden telgraf
var Cemal Süreya için.
Türkiye Komünist Hareketi'niıi
'
soyağacını ve kısa tarihini istedi Do­
ğu Perinçek'ten. Mustafa Suphi ve
Şefik Hüsnü'le�den başlayarak bu­
günlere kadar liderlerini anlatan
uzun bir şiir yazacaktı.
ı;uzuli'nin şairliğini, Nef'i'nin ce­
saretini sevdi.
Tevfik Fikret'e, sosyal yönünü ve
fikirlerini tanıdıkça ısındı.
Nazım Hikmet'e "Kalın Abdal"
demişti. "Yeri herkesten başka"y­
dı.
Bir fon kurulsun istiyordu. � 'Her
ay şiirden aldığımız telifleri topla­
yalım, ihtiyacı olana verelim" . Ol-
madı .
Aşk Şiirleri Antolojisi'ni yeniden
hazırlıyordu, geri.işleterek. Bir kez
daha önerdi. ' •Ek şiirlerden telif al­
mayalım, fona aktaralım . "
Yetişmedi.
Doğu Perinçek, ' !Cemal Abi, me­
zarımın başında sen konuşacaksın"
dedi. Güldü, "o zaman 1994'ten
önce ölmen gerek. "
"Lokman şair senin hayatın
Yedi kırlangıcın hayatı kadar"
'
dedi günün birinde.
Bir tarih düştü: 1994.
Sonra öğrendi ki, bir kırlangıç 9
değil 8 yıl yaşıyor. Bir yanıyla sevin­
di. Kırlangıç hesabından kurtulmuş­
tu.
"Felç gelirse, gözüm görmezse,
bir de o iş biterse, intihar ederim.
Ama bir dostla . "
Son günlerde durup durup, "Bu
kadar mutluluk bana çok" diyor­
muş Birsen Hanım'a. "Ya sell'gide­
ceksin, ya ben . "
Bir d e verilmiş sözleri var geçmiş­
te. Birinden biri ağır bir hastalığa
yakalanırsa, doktor ve ilaç çare ol­
mazsa, ölümün bir yolu bulunacak.
sü onun.
Kemalettin Kamu'nun "�ingöl
·
Çobanları" .
"Daha deniz görmemiş çoban ço­
tuğuyum.
Gönlümü yayla yaptım ço-
banlara. .
Kuzuyu kurda verdim.
Sunamın başka köye gelin gittiği
akşam. "
Afrika dediğin bir garip kıta di­
zesini yüreğiyle kuşatıp sundu arka­
daşı Turo'ya. ••
Ülkü Tamer'iti "Atlas Okyanu­
su'nda bir Fırat'ın salı" dizesine te­
lefonda son notunu düştü.
"Beni çok iyi anlamışsın. "
FEYZA PERiNÇEK/
ŞULE PERiNÇEK
DUYURU :tttr::tt??tttt:::=tttttfttt
Cemal Süreya Arşivi kuruluyor
2000'e Doğru 'da Cemal Süreya Ar-
şivi kuruluyor. .
Şair'in yazı , mektup, not, desen ve
fotoQrafları bir araya getirilecektir.
Dostlannın, ellerindeki belgelerin asıllarını
veya fotokopilerini 2000'e Doğru büro-
·
larına bırakmalarını, postayla gönder­
melerini veya telefonla haber verme­
lerini rica ediyoruz.
SABAH'TAKİ TARTIŞMA, DİYANET' İN. YALANI VE GERÇEK
Kur'an 'daki " öldürün " buyruğu !
Sabah gazetesi manşetten verdiği bir haberde Diyanet İşleri Başkanlığı'nca yayınlanan Kur'an'da
"vahim çeviri hatası olduğunu" iddia . etti. Çeviredeki "Tevbe etmeyeni öldürün" sözü "nefsini
öldürün" ş�klinde olmalıydı. Diyanet işleri, paniğe kapıldı ve iddiayı kabul etti. Oysa çeviri
doğruydu. lslam'ın en güvenilir uzmanları, 1 7 Arapça ve 5 Türkçe tefsir yanlışlık iddiasını'
-D
çürütüyor. Olay, Ku(an'a kaynaklık eden Tevrat'tan alınma.
' .,-
.
iyanet Kur'an'-
·
nida büyük yan-
!�� g�nl��a�
bah gazetesinin manşeti böyle. Al-
tında da iki Kur'an sayfası ve çevi-
risinin fotokopisi. Birinin üzerinde
" doğrusu" , öbürünün üzerinde
"hatalısı" diye yazılı.
9 Ocak günlü Sabah'ta yine birin-
ci haber: "Kur'an'daki Hata Va-
him " .
ORİJİNAL KUR' AN YOK
Bugün dünyanın hiçbir yerinde
"Kur'an'ın orijinal elyazması" yok­
tur. Birinci "aslı" da (beze, kağıda,
hurma dalına, yufka taşa, deriye,
kürek kemiğine, kaburga kemiği.ne,
ağaç kabuğUna yazılı olan), bundan
alınıp oluşturulan ikincisi de (Haf­
sa'nın sandığındaki) ve bundan ya­
rarlanılarak birkaç nüsha yapılan
üçüncüsü de bugün bulunmuyor.
Birinci ve ikincisi "yakıldığı" için
yok. Üçüncüsüyse ne "hikmet"se,
bulunması gerekirken bulunma­
makta. Bununla birlikte var göste­
rilmekte. Bugün eldeki Kur'an, Mu­
hammed'in "vahy" diye yazdırdı­
ğı Kur'an;n ne "aynı" sıdır; ne de
"tamamı" dır. İbn Ömer, şunları
söy1er: � ·
- "Hiçbiriniz, Kur'an'ın tümü­
nü elimde bulunduruyorum deme�
sin. Biliyor mu ki, Kur'an'ın çoğu,
yokplup gitmiştir . . . '' (Bkz. Celalud­
din Suyı1ti, el İtkiin fi Ulümi'l-Kur'
an, Mısır, 1 978, 2/32.) (Ayrıntılı
bilgi için: 2000 'e Doğru Yıl: 2, Sa­
yı: 23, 29.5. 1 988 tarihli ' :Asıl Kur'­
an yakıldı" başlıklı haberi.) ·
Sabah, "Kur'an'daki vahim ha­
ta"dan sözederken, "Kur'an"ın
kendisinden, "Kur'an'daki yanlış­
lardan, tutarsızlıklardan, çelişkiler-
·
-�91 . •_,Af ır.JA J� .)ı_, : JW A)
AT ·
� ·J� .)1 '1 ) ) '1} J_, , �;ti .:,. �IJ':·l ıS1 ( �.:.t;1 ı_,_rl; '}_, ) JW '1} J
·ISr( �...AilJo 1,,..W ) .J_,&f, , �! .:,. (".l\:..� ,,sl (l_e. 1°1...Ai\ .;.\:..jll_, ıJ.f�jll
.. ...
Jl l:...ı � -�� �; ı_,:ıJ. ı:ı.r,:1:!1 ı!1:JJl _ı:ı_,rAJ.I J� r ..;ıa..ı � r{'_
•
. �H
.__,
.J_,i .:,. .>IJI ı:ı_P. �l:JI ı!l:l_,1 � �l:JI ı!1:J _,l.J:!;_,.1 JW :'il ı:ıl : Jl!ll � )1 J:lll
UA\.>1.>J J_;9ı � _,ıı J ı:.ıi �jl Jl:ll �_,ıı ıı._, , J_:öll IJ.l-i-1 Jı.( C.;; 1 1_,ı:;ı )
r-
· lpl.)'f � t� .:,. �-:il � {;).. .ı.:.1 �! ı:ı� ı.:-i�I J J_,<!i l.)}. �IJ.:1 ,:,'9
J:.Jl..1:-� �.:,. _,.1 .;l : J,;91f.:ı�1_,JI �1(.!.IJ:>J 4i�I ı.:..�L:...! � � ı:ı\
LJ1 � ,:,_,ı_,:;u ,:,�_, , � jo:.J1 � .:,. � ,:,1 .:.\A:ll .;.J..J.. <%.ı\:-.!I v.--:-11 v-
FAHRUDDIN-İ. RAzi E'T-TEFSİRU'E-KEBİR, BEYRUT, 3182. İşte 54. ayetteki
'
-
gerçek.
den, akıl ve bilime aykırılıklardan" Sabah'ın haberinde üzerinde du-
söz.etmiyor. Diyanet'in resmi çevi­ rulan nokta, "tevbe etmeyenlerini­
risinde "yanlış" bulduğu bir "an­ zi öldürün! "dür. Sabah, bı,ınu yan­
lam"dan sözetmek istiyor. "Kur'­ lış buluyor.
an çevirisindeki yanlış" diyecek yer­ Bu söz, ayetteki "fektulü enfüse­
de, "Kur'an'daki yanlış' diyor.· Ya­ küm�" sözünün karşılığı olarak yer
ni "Kur'an"la "çeviri"yi ("meal") alıyor çeviride.
birbirine karıştırıyor. Burada, biri "NEFS " , öbürü de
Sabah'ın ortalığı "heyecan"a bo­ "KATL" olmak üzere iki sözcük
ğan haberinde "yanlış" dediği doğ­ var. "Nefsinizi katledin. ' ' demek.
ru; "doğru" dediğiyse yanlış: Sorulacak soru şu:
- Buradaki " NE F S " ve
" SABAH"TAKİ İDDİA
' ' KATL ' ' sözcüklerinin anlamı ne-­
ÇÜRÜYOR
dir?
Sabah, buradaki "nefs"i, kimi
Sabah'ın sözünü ettiği ayetin Di­
zaman Türkçe'de kullanılan "nefsi
yanet'in yayınlacblı çevirisi yanlış
ıslah etmek" , ya da "nefsi temizle­
mı, değil mi?
mek" deyimlerindeki "nefs" an_la­
Bakara Suresi'nin 54. ayetinin,
mında alıyor. Başvurduğu " İslam
Diyanet çevirisindeki anlamı şöyle­
bilginleri"nden bu bilgiyi almış. Bu­
dir:
na göre ayetteki "nefs " , Türkçe' -
"Musa, milletine: 'Ey milletim!
de kullandığımız "nefsi yenmek" ,
Buzağıyı TANRI olarak benimse-.
"nefse uymak'.' gibi deyimlerde
mekle kenöinize yazık ettiniz. Ya­
hangi anlamdaysa o anlamdadır,
radanınıza tevbe edin, tevbe etme­
Buradaki "katl" de, "öldürmek"
yenlerinizi öldürün. Bu; yaradanı­
nız katında sizin için hayırlı olur. O, demekse de, gerçek anlamında de­
daima, tevbeleri kabul ve merhamet ğil, "soğanı tuzla ezip öldürmek" -
eden olduğu için tevbenizi kabul teki, "bu iş bizi öldürdü"deki, "bu
eder . ' demişti. " günü, bu zamanı öldürdük"teki gi-
IKIBIN'E DOCRU • 14 OCAK 1 990 • 15
bi "mecaz" anlamındadır .
Acaba gerçekten de, b u sözcük­
lerin, sözkonusu ayetteki anlamla­
rı böyle mic\ir?
Bunu öğrenmek için önce, Kur' -
an'daki hangi sözcüğün hangi an­
lamda ya da anlamlarda kullanıldı­
ğını incelemiş olan, İslam dünyasın- '
da da tam güvenilen uzmanların
("ulema") kitaplarına bakalım:
RAÔIB'IN "MÜFREDAT" ! :
İsfahanlı Rağıb, tüm İslam dün­
y�sında son deı;ece önemli ve güve­
nilir bulunan ünlü "el Müfredat fi
Ô�ribi'l-Kur'an" adlı, Kur'an'da­
ki sözcükleri tek tek ele alıp anlam­
larını verdiği kitabında, bu ayette�
ki "nefs"e "kişi anlamını veriyor.
"Katl"i de "mecaz" anlamıyla de­
ğil, kendi gerçek anlamıyla alıyor.
Bu durumda ayetteki "nefsi katlet­
mek " , herkesin bildiği' "adam öl­
dürmek " anlamındadır. Rağıb,
ayette yer alan: "fektulfr enfüse­
küm"e, "li yaktül ba'daküm ba'­
dan", yani "kimin\z kiminizi öldür­
sün ! " anlamını veriyor. Sonunda
ayetteki sözcükleri "mecaz" anla­
mında kullanan da bulunduğunu
tan suçlu olanların öldürülmeleri " - - Bizim için ilah yap . . . " (Tev­
nin "buyurulduğu" belirtiliyor. rat, Çıkış, 32: 1 .)
TEFSİRLERDE DE AYNI "Ve Rab (Efendi Tanrı), Mµsa'­
ANLAM ya şöyle dedi:
- Git, aşağı in! Çünkü Mısır di­
20. yüzyılın ünlüleri de içinde ol­
yarnıdan çıkardığın kavının bozul­
mak üzere, tüm ünlü "tefsir"ler,
du. Onlara emrettiğim yoldan ça­
yani "Kur'an yorumları" , Sabah'­
buk saptılar; kendileri için dökme
in "yanlış" dediği anlamı veriyor
y
sözkonusu a etteki sözlere.
bir buzağı yaptılar; ona secde kıldı­
lar, ona kurban kestiler . . . " (Çıkış,
Tanrı seslenerek buyuruyor:
32:7-8 .)
- " . . . fektulı1 enfüseküm ! "
Sözcük sözcük tam karşılığı şu- " V e Musa döndü . " (Çıkış,
32: 1 5 . )
dur:
"Ve Musa'nın öfkesi alevlendi,
- " . . . Hemen kendinizi öldü- .
elinden levhaları attı . . . " (Çıkış,,
rün! ."
32: 19.)
"Hemen" , 'fektulı1" sözcüğün­
"Ve Musa, kavının dizginsiz ol­
deki "fe"nin; "kendinizi" , "enfü­
duğunu gördü. Ordugahın kapısın­
seküm"ün; "öldürün" de; "fektu­
da durup, şöyle dedi:
lı1" daki "uktulı1 "nun karşılığıdır.
- Rab'den yana olan bana gel­
Kur'an yorumcuları, "hemen ken­
sin.
dinizi öldürün! " denirken de, şunun
Bütün Levi oğulları, onun yanı­
demek istenmiş olabileceğini belir­
na toplandılar. Musa onlara şöyle
tirler:
dedi:
- "(Buzağıya taparak suç işledi­
- Herkes kılıcını beline kuşan­
ğiniz için) kendinizi öldürün ! İnti­
sin; ordugahta kapıdan kapıya do­
har edin. "
laşsın! Ve herkes kendi kardeşini,
- "(Ey buzağıya taparak suç iş­
kendi arkadaşını, kendi komşusunu
lemiş olanlar ! ) Haydi birbirinizi öl­
öldürsün.
dürün ! " ·
• .

belirtiyor. (Bkz. el Müfredat, "K­ Levi oğulları, Musa'nın söyledi­

T-L" maddesi.)
KUR'AN'DAKİ ÇOK ANLAMLI
SÖZCÜKLERİ İNCELEYEN
KİTAPLAR
Kur'an'da, aynı sözcük bir yerde
bir anlamda, bir başka yerde baş­
ka anlamda yer alır. En azından
böyle görülür. Bunu inceleyen ki­
taplar da vardır. Bu konudaki bü­
tün kitaplarda, Bakara'nın 54. aye­
tindeki "NEFS"e, bir toplumdaki
ya da bir yöredeki "halk"ı (ahali)
oluşturan "birey, kişi" anlamı ve­
riliyor. Ve ayetteki "fektulii enfü­
seküm"üiı de şu anlamda olduğu
Jelirtiliydr:
- "Buzağıya tapmamış olanlar,
tapınış olanları öldürsünler. (Ya da
buzağıya tapmamış olanlarınız, tap­
ınış olarİlarıİıızı öldürsün.)" (Bkz.
Abdurrahman İbnü'l-Cezvi, Nüzhe­
tü ' l-A 'yüni ' n-Nevazır , Beyrut ,
1985, s . 596; Damığani, el Vücuh
ve'n-Nezfür, " Nefs " ; Islahu'l­
Vücı1h, "Nefs" .) Bu kitaplarda,
"tüm müfessirler"in, şunda birleş­
tikleri belirtilir: "Nefs" , Kur'an'da
8 anlamda yer alıyor. 4. anlamı
EHL'dir. Yani, halkıoluşturan bi­
reyler. Bakara Suresinin 54. ayetin­
deki NEFS de, bu . anlamdadır. ' '
(Bkz. Abdurrahman İbnü'l-Cevzi,
aynı yer.)
Yani çok açık bir biçimde, "halk-
- "(Ey buzağıya tapmarnış olan­
lar!) Kendi halkınızı (buzağıya tap­
ınış olanları) öldürün ! "
- "(Ey buzağıya tapmarnış olan­
lar ya da tevbe �tmiş kişiler ! ) Ken­
di, halkınızı (buzağıya tapınış ve tev­
be etmemiş olanları) öldürün! "
Kur'an yorumlarında "nefsinizi
ıslah edin (ya da temizleyin)" anla­
mı değil; bu anlamlar var. Diyanet' -
in resmi çevirisindeki anlam da
Kur'an yorumlarındaki bu anlam­
lara uygun. Olmayabilirdi, ama uy­
gun işte. Bu resmi çeviride, başka
yerlerde bir dolu yanlış var ama bu­
radaki yanlış değil. Bunu kanıtlayan
kaynakların listesi yandaki sütun­
larda .
-
Dahası da var.
ASIL KAYNAK TEVRAT
K,ur'an'ın birçok yerinin kayna­
ğı gibi, Bakara'nın sözü edilen 54.
ayetinin kaynağı da ' 'TEVRAT''tır.
Muhammed'in öğretmenleri (bunlar
arasında en çok adlarından sözedi­
lenler, Addas, Yessar, Cebr adlı kö­
lelerdi. Bkz. F. Razi, 24/50.), ken­
disine, birçok şeyi gibi buradaki öy­
küyü de Tevrat'tan aktarmışlardır.
Ama eksik olarak ya da biraz değiş­
tirerek, Tevrat'ta şöyle anlatılır:
"Ve dağdan inmek için Musa'nın
geciktiğini kavın görünce, Harun' -
un yanına toplandı.Ona şöyle dedi­
ler:
ği gibi yaptılar. Ve o gün kavmden
3 bin kadar kişi düştü (öldü) . " (Çı­
kış, 32:27-28 .)
Musa, "öldürün" buyruğunu,
"Rab " , yani Efendi Tanrı'sı adına
veriyordu. Bakara'nın 54. ayetinde
anlatılan da işte bu. Demek ki,
"fektulı1 enfüseküm"ün anlamı1
Sabah'ta açıklamaları çıkan "bil-'
gin"lerin ileri sürdüğü gibi "nefsi­
nizi ıslah edin! " değil; "kendinizi
(ya da içinizden suçlu olanları ya da
tevbe etmeyenleri) öldürün ! "dür.
Kur'an yorumlarından kiminde
de, kaynağın Tevrat olduğu anlatı­
lır. (Bkz. Meraği, 1 / 120; Muham­
med Reşid Rıza,'· Tefsiru'l-Menar,
1 /320; Tantavi, el Cevahir, 1 173;
Ömer Nasuhi Bilmen, Kur'an-ı Ke- _
rim'in T(irkçe MeaI-i Alisi ve Tef­
siri, 1 /54.)
SABAHIN KAYNAÔI
KİMDİR VE NEDİR ·. ;_,.
Bunca temel eser varken, Sab�h'­
ın yayınlarına kaynaklık edenler nedir?
"N�bioğlu yayınları" Arapça'yı,
hele Kur'an ve hadis Arapça'sını
bilmeyen Abdulbaki Gölpınarlı'nın
uydurma çevirisi, "Türkiye'nin en
ünlü Kur'an Tefsircisi" diye sunu­
lan, aslında bir "tefsirci (müfessir)"
olmayan Hasan Basri Çantay'ın
"Meal"idir.
Hasan Basri Çantay'ın Arapça'yı

,
16 • İKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990
 Diyanet'i yalanl�yan
" T efsir"ler
" N EFS " e ve
"KATL"e burada "mecaz"
değil; gerçek (hakikat) anlamlarını
verm.ekte birleşiyorlar. Bunu kanıt­
layan işte 1 7 Arapça ve 5 Türkçe
kaynak .
ARAPÇA TEFSİRLER:
1- Fahruddin Razi, e't-Tefsiru'l­
Kebir, Beyrut, 3/81 -82.
İslam dünyasından herhangi bir
kimse çıkıp da, "Fahruddin Razi de
kim oluyormuş?" d iyebilir mi?
2- Zemahşeri, Keşşaf, Kahire,
1 977, 1 /69.
3- Kazi Beyzavi, 1 /81 .
4- Taberi, Camiu'l-Beyan, Bey­
rut, 1 972, 1 /226-229.
5- İbn Kesir, Beyrut, 1 966,
1 /1 61 -1 62.
6- Celaleyn, 1 /8.
7- Abdullah İbn Ahmed e' n-Ne­
sefı, Tefsiru'n-Nesefi, İstanbul, 1 /48-
49.
\
bilmediği söylenemez kuşkusuz.
· an'ın tercüme ettirilmemesi lazım .
Türkçe "Meal"i de genellikle, Kur'-
an'ın aslına bağlı kalınarak yapılmış
bir çeviridir. Bunu kabul etmek bir
dürüstlük gereğidir. Ama, Hasan
Basri Çantay bu alanda bir kaynak
olamaz. Kimi yerde, akıl ve bilim
karşısında, Kur'an'ın dediklerini
"kurtarma" çabasını göstermiş, bu
çabaları gösterdiği yerlerde de, söz­
konusu ayette olduğu gibi, zorlama­
lı yorumla yanlışa düşmüştür. Sa­
bah bir de Lütfi Doğan'ı kaynak
gösteriyor. Diyanet İşleri Başkanlığı
da yaptı diye, MSP eski Milletvekili
olan Doğan'ın bir kaynak olabiel­
ceği düşünülebilir. Güngör Mengi
de, köşesinde, bu kişiyi "din bil­
gini" diye niteliyor. Lütfi Doğan' ­
ı n kendisini "din bilginleri"nden sa­
yacağı kuşkulu. Kendisini bir baş­
vuru kaynağı sayacağı da . . . Temel
kaynaklara karşı, Razi gibi eski
"müfessir"ler şöyle dursun; bir
Hamdi Yazır, bir Ömer Nasuhi Bil­
men karşısında bile "edeb" dışına
çıkmak isteyeceği de . . .
Hüseyin Hatemi de "ünlü dinbi­
limcisi" diye sunulamaz.
ZEYBEK'İN DİN-İSLAM
KURT:ARICILIÔI:
Bakan Zeybek diyor ki:
- ''Dini yanlış anlatanlar kadar,
dine zarar veren kimse olamaz.
Kur'an'ı bilmeyen insanlara Kur'-
17 Arapça ve
'
8- Meraği, Mısır, 1 974, 1 11 20.
9- Kurtubi, 1 /342-343.
1 0- Muhammed Reşid RızA, Tefsi­
ru' l-Menar, 1 /31 9-320.
1 1 - Ahisi, 1 12 1 6.
1 2- Muhammed Ebu's-Suıid, Tef­
siru Ebi's-Suıid (İrşadu'l-akli's-Selim
İla Mezaya-1-Kur'an 'il-Kerim), Mısır;
1 928, 1 /81 -82.
13- Hazin, Lubabu't-Te 'vil, İstan­
bul, 1 371 , 1 /48.
1 4- Tantavi, el Cevahir fi Tefsiri'l­
Kur'an, Mısır, 1 350, 1 /72-73.
1 5- İsmail Hakkı (Bursalı), Ruhu'l­
Beyan , İstanbul, 1 306, 1 193-95.
1 6- Ebu't-Tayyib Sıddik, Fethu'l­
Beyan , Mısır, 1 300, 1 /1 1 1 .
1 7- Muhammed Ali e's-SabOni,
Safvetu't-Tefasi(, 1 /58.
TÜRKÇE TEFS İ RLER:
İslam dünyasında saygı gören
(muteber) Türkçe tefsir sayısı çok
değil. En çok tutulan, ünlü olanlar ve
Bunu tercüme eden, demek ki NE­
FİS kelimesinin anlamını bilmiyor.
Binlerce kitap basılmış. Şimdi, bu
hata nasıl düzeltilecek? Bu tip ter­
cümeleri, Kur'an'ı bilmeyenlere
yaptırmak çok büyük -hata. " (Sa­
bah, 9. 1 . 1990)
Prof.Dr. Hüseyin Atay, oku bun­
ları ! Okµ da Bakan Zeybek'in ne­
ler söylediğini gör. Sen, ne "Kur' -
an"ı, ne de "NEFS" kelimesinin
anlamını biliyormuşsun! Öğrenmek
istiyorsan, işte kaynak, git öğren !
DİY ANET'İN YALANI
Diyanet İşleri Başkanlığı 9
Ocak 1 990 günlü Sabah'ta yer alan
açıklamasında şöyle diyor:
"Ayet-i kerimede iki defa geçen
'enfüs' kelimesi, 'nefs' kelimesinin
çoğuludur. ' Nefs' Arapça'da, söz­
lük anlamında, 'ruh, kan ve bir şe­
yin kendi, aynı' anlamlarında kul­
lanılır. Bu itibarla, ayet-i kerimede­
ki 'nefislerinizi öldürünüz' ifadesi­
nin, sözlük anlamda, 'kötü duygu­
larınızı öldürünüz' olarak anlaşıl­
ması mümkün olduğu gibi, ' kendi­
nizi öldürünüz' olarak anlaşılması
da mümkündür. "
Oysa, "nefs"e burada birinci an­
lamı vermek mümkün değildir . .
Çünk.ü :
1- Ayetteki öykü bu anlamı ver­
meye elverişli değildir.
5 Türkçe kaynak
başvurulup bakılacak yerleri de şöy­
le:
1 - Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Dini
K ur'an Dili, İstanbul, 1 960, 1 /354.
" . . . fektulıi enfüseküm"e "hemen
kendinizi katlediniz" anlamı veriliyor.
" Nefsinizi öldürünüz" de yer alıyor,
ama aynı anlamda. Yani "kendinizi
öldürün" anlamında. Yani "enfüsi­
küm"e ("nefsiniz"e) · "KENDİNİZ"
anlamı verilmekte.
2- Mehmet Vehbi, Hulasetu'l-Be­
yaı:ı, 1 11 28-1 29.
3- Ayıntabi Mehmet Efendi, Tefsir­
i Tibyan, İstanbul, 1 324, 1 /39-40.
4- Ferah Efendi, Tesfir-i Mevakib,
Tefsi��i Tibyan'ın kenarı, 1 /30-31 .
5- Omer Nasuhi Bilmen, Kur'an•ı
kerim'in Türkçe Meali Alisi ve Tef­
siri. 1 /54. ,
Bir de Arapça'dan Türkçe'ye çev­
rilmiş olan bir "tefsir"i gösterelim:
Prof. Seyyid Kutub, fi ZılAli'l-Kur'an,
çev. Emin Saraç, İ .Hakkı Şengüler, ­
Bekir Karlığa, İstanbul, 1 970, 1 /1 48-
1 49.
2- Bu öykünün geldiği asıl kay­
nak olan Tevrat'taki anlatılan biçi­
mi bu anlama uygun değildir.
Ve açıklamada deniyor ki:
.:___ "Bu ayet-i kerimedeki 'nefis­
lerinizi öldürünüz' ifadesi de, mü­
fessirler tarafından genel olarak
'kötü duygularınızı öldürünüz' şek­
linde anlaşılmıştır. ' '
İşte bu "yalan" . Bunun "yalan"
olduğunu yukarıda sunulan "tef­
sirler" kesin olarak kanıtlamakta.
Büyüğü, küçüğüyle tüm "tefsir­
ler " , Diyanet'in bu açıklamada ileri
sürdüğünün tersini dile getiriyor .
Buyursunlar, "tefsirler" ne di­
' yormuş; birlikte görelim. Birçok
konuda olduğu gibi bu konuda da
Diyanet, gerçeği örtüyor. Ve hem
görevini, hem de kamuoyundaki
"Diyanet dini konularda daha iyi­
sini bilir' ' biçiminde özetlenebilecek
kpşi.ıllanmayı kötüye kullanıyor .
Eğer bu konuda Diyanet'in ileri sür­
düğü "doğru"ysa, Razi'nin, Ze­
mahşeri'nin, Beyzavi'nin, Kurtubi'­
nin, Aıı1si'nin, Menar'ın, Tantavi'­
nin ve ötekilerin dedikleri, yazdık­
ları, savundukları yanlıştır. Ve eğer
Diyanet'in dediği doğruysa, hem bu
kaynaktakileri, hem de Tevrat'ta
yazılı olan öy�üyü kazıyıp, çıkar­
mak gerekir. Buyursunlar tartışma­
ya. "Ulema"larını toparlayarak
gelsinler. İşte meydan. O
TURAN DURSUN
İKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990 • 17
TÜRK BASININDA İLK KEZ 2000'E DOGRU

Gerillayla üç gün
Sis içinde buluştuk. Gece yürüyQ şü yaptık. Birlikte yedik, içtik, uyuduk. Beraber köylere gittik.
Anlayışlarını ruhlarını inceledik. Uç günlük geziaen sonra sis içinde bir yol ayrımına bırakıldık.
evsimlerden sonbahar.

M
Sis, sis gene sis . Or­
ta Anadolu'dan Do­
ğu'ya gittikçe, sis si­
zinle şakalaşıyor; bir gelip bir gidi­
yor. Sis yoğunlaşarak sizi zaman tü­
nelinde yolculuğa götürüyor. Dağ­
daki gerillalatla, bölgedeki halkın
deyimiyle "kır kartallarıyla" buluş­
mak için temas noktaları arıyoruz.
Birkaç bölgede birçok köy taradık­
tan sonra hal?er geliyor:Filanca yer­
leşim biriminin falanca yöresine ilk
sisle birlikte gelin. Biz sizi alırız. . . "
Yer yer kar yağışını da getiren sis­
li gezegendeki yolculuğumuza baş­
liyoruz. Gölgeler bitiveriyor yanıba­
şımızda. Ve 2 metre ötemizi göre­
meden gidiyoruz bilinmeyen meka- ·

na. Çok heyecanlıyız. Türkiye'de·

gerillalarla dağda görüşecek ilk ba­
sın mensubu bizler olacağız. Ama
buluşmanın bir de düşsel dünyası
var: Birimiz, eşkiya geleneğinin anı­
larına dalıp gidiyor. Ötekimiz ise te­
levizyon dizisindeki Robin Hood'
un Sherwood ormanında sanıyor
kendini. Başını "indir ve gir" buy­
ruğuna uyuyoruz. Gözlerimizi ka­
ranlığa alıştırınca, karşımızda uyu­
yanları buluyoruz. Sorumlu uyanı­
yor ve soruyor:
- Hoşgeldiniz. Dilimizi biliyor
musunuz?
SADE AMA DÜZENSİZ HAYAT
İlk anda birbirimize nasıl davra­
nacağımızı kestiremiyoruz. Şaka
yollu takılma ve bizi üst perdeden
süzme, yerini daha candan bir soh­
bete bırakıyor. Biz "kan revan, si­
lah, bomba"nın dışında daha ma-·
gazinel bir söyleşiden yanayız. Bir
insan olarak "dağdaki gerillanın"
bilinmeyen günlük işlerine, duygu­
larına ve yaşamına ışık tutmak isti­
yoruz. Oysa tümü de genç olan ge­
rillalar, daha ciddi bir görüşmeye
hazırlık yapmışlar önceden. Kısa sü­
ren kararsızlıktan sonra şöyle anla­
şıyoruz: " Nası! olsa 3 gün birlikte
olacağız. Ne yapacağımız hareket
sırasında belirginleşir" .
Nasıl yaşıyor gerillalar, ne yer ne
Okuma anı
içerler? Nasıl giyinirler? Sorumlu
anlatıyor: "Yaşamımız halktan pek
farklı değil. Basit ve sade. Genellik­
le çay, ekmek, peynir ve tereyağıyla
idare ediyoruz. Ama bu arada kon­
serve yiyecek de kullanıyoruz. Köy­
lüler bizimle yiyeceklerini paylaşı­
yorlar . Gittiğimiz yerlerde et de yi­
yoruz. Ama konaklarımızdaki is�
teklerimiz evin ekonomik durumu­
na bağlı. Halkımız çok cömerttir.
Kendi yiyemediğini bize sunabili­
yor: Yoksullara yiyecek parası ve­
riyoruz bazen. Ama depolayacağı­
mız erzakın bedelini mutlaka ödü­
yoruz. " Araya giriyoruz: "En çok
hangi yemekleri özlüyorsunuz? "
Değişik yanıtlar . Kıymalı
yumurta en beğenilen yemek. Bu
arada gerillaların yemek konusun­
da hayalleri geniş değil, bulunanla
sınırlı kalmış. Basit ve göçebe işi bu­
laşıkları yıkamak da nöbetleşe.
- Ekmeğin değerini biliyor mu­
sunuz?
- Daha önce nasıl kazanıldığını
bilmiyorduk. Dolayısıyla şimdi her
türlü yiyecek çok değerli bizim için.
Giyecekler, çeşit çeşit. Kot pan­
talondan Kürt şalvarına kadar her
şey mevcut. Ama vazgeçilmeyen iki
parça var: Başa örtülen gerilla hat­
ta'sıyla çevikliği sağlamak için bele
sıkı sıkıya bağlanan kuşak. Ayak­
kabılar da değişik. En çok kullanı­
lan Mekap denilen spor ayakkabı.
Kimisinin ayağındakiler yarı yarıya
yırtık.
Gerillanın günü düzensiz. Şartla­
ra ve ortama göre değişiyor. Kısa
boylu biri anlatıyor: "Ama genel­
de gündüzleri dinleniriz, akşamları
yürüyüş yapar, geceleri de hedefimi­
ze doğru gideriz. Uyumanın dışın­
da hiç durmayiz. Sürekli çalışırız.
Örneğin kitap okuruz. Kürtçe eği­
tim yaparız. Ajitasyon teknikleri
üzerinde çalışırız. Yaşamının büyi\k
bir bölümü dışarıda geçer gerillanın.
Bu yüzden kural olarak üstündeki­
leri çıkatmaz . "
Sohbetin b u anında çevreye göz
attık. Kitap okuma saatiymiş. Ve el­
lerinde şu kitaplar vardı: Savaş ve
Açlar (Hasan İzzettin Dinamo),
THKP-C (Kaynak Yayınları), Ölü­
mün Kucağında Biter (Kürşat İstan­
bullu), Kadrolar Üzerine (Stalin),
Milli Kurtuluş Savaşımız (Giap),
Ocak Çözümlemeleri (A.Öcalan).
Nöbetçilerin dışında silahlar çıkarıl­
mış kucağa alınmıştı. Ama taban-

18 • İKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990

 calar ve bombalar bellerde duruyor­
au.
Bu arada birisi elindeki transis­
törlü radyoyla Suriye ve lrak'tan
verilen haberleri dinliyor. Daha geç
saatlerde en çok güvenilip dinleni­
len BBC' den haber bülteni hazırla­
nacaktı. Notlar tutulup haberler tar-
, tışılacaktı . Gene o akşam, çevre
köylerden birinde televizyon seyre­
·
den gerilla da haberleri özetleyip,
görüntüler hakkında bilgi verecek­
ti . GAP en çok ilgi çeken konuydu
TRT kanalında.
DURMADAN 20 GÜN
YÜRÜMEK
. Soruyoruz: "Sizin için en uygun
arazi nedir?" biri yanıtlıyor. "Bi­
zim herkesi görebileceğimiz; ama
kimsenin bizi göremeyeceği yerdir.
Birimler arazinin durumuna göre az
ya da çok sayıda olabiliyor. Genel
önlem olarak 4-5 köy yerine 25-50
köy arasında bir alan dolaşılıyor.
Anlatılana bakılırsa gerillanın yürü­
yüŞlerde bir başka amacı, uzak, da­
ha uzak v'e çok daha uzak mesafe­
lere gidebilmek. Kendilerinin ger­
çekleştirdikleri kesintisiz en uzun
yürüyüş 26 saatlik mesafe olmuş.
Ama karlı günlerde. Geceleri ise
dinlenerek 20 gün ardı ardına yürü-
yüş yapılmış. Hatta bir bölge boy­
dan boya geçilmiş. 1 aylık yürüyüş
yapan bazı birimleri de varmış. Buz­
lu günlerde 1 7 kilogramlık ağırlık­
la 17 saatlik yürüyüş yapan biri de
karşılaştığımız birimdendi. Yazın
geceleri kısa olduğundan, yürüyüş­
ler de kısa aralıklarla yapılıyor. Çok
büyük birlikler �öz konusu olmadı-
Mazlum boğan'm silahı. Elden ele dolaşan değerli bir armağan. Başarılılara
veriliyor.
ğı anlarda, toplu ve düzenli askeri
eğitim yapılmıyor. Çünkü diyor so­
rumlu, "Günümüz zaten eylem ve
sıcak eğitimle ge):iyor. Bize kalan
zaman okuma, eğitim, kültür ve in­
san ilişkileridir. " Gene de son ay­
larda "mecburi askere almalar"da
hızlı eğitimleri sürdürüyorlar. En
acemi gencin pratik eğitimi 5 gün­
de tamamlanabiliyor. Silahlı eğitim­
lerin yanında sığınak , barınak yer­
lerini bulma, geliştirme doğal fela­
ketlere karşı önlem alma, ilk yardım
gibi pratik eğitimler de uygulanıyor.
, GERİLLA EŞLİGİNDE
KÖY BARIŞI
Konuşa konuşa geceliyoruz. Dı­
şarıdan bir köylü geliyor. Fısıldaş­
malar. Ve karar veriliyor: Haydi ge­
ce yolculuğuna çıkıyoruz. Gümüş
gezegende seyahat. Ama günboyu
yağan yağmur ve kardan yollar diz
boyu çamur. Değil yürümek, hare­
ket etmek bile olanaksız. Buna rağ­
men ağır aksak gidiyoruz. Gerilla
rehberinin göğsünde modern aske­
ri pusula. Kaç saat gittik bilemiyo­
ruz. Uzakta aldatıcı ışıklar. Pusu­
laya rağmen gidilmek istenen 2 kö­
yün yolu şaşırıldı. Üçüncü dönüşten
sonra istenilen köyün yerine ulaşa-
_
1 bildik. Önceden haberli gidilecek
evler. Bu yüzden köpekler bağlı.
Önce köyün çevresi belli kişilerce
dolaşılıyor. Sonra bir süre sessizce
dinleniliyor ortam . Köpek seslerin­
den, köydeki hareketlerden bir an­
lam çıkarılmaya çalışılıyor. Ya köy­
den biri bekleniyor·, ya da bazı ön­
cüler gönderiliyor. Ama bu kez, ön�
ceden önlem · alındığı için daha
İKİBİN'E DOGRU
"ihtiyatsız" bir giriş var. Doğrudan
denilen eve yöneliyoruz. Köylü top­
luluğu. Neden kalabalık? Cevap: ,
' 'Aslında kavgalıları barıştırma ge­
cesi. Biz haber . saldık. Teklifimizi
kabul ettiler . " Hoş beşten sonra,
esas mesele tartışılıyor. Barışma
yöntemi yarı modern yarı köy özel­
liği taşıyor. Hakemlerden biri geril­
la, öteki köylülerin belirlediği say- ·
gın biri. Kan davası sahiplerinin is­
tediği silahın verilmesi işini gerilla
sorumlusu üstlendi . Ama öldürüle­
nin yerine kan bedeli olarak kız ver�
dirilmesine karşı çıktı. Sözü de tu­
tuldu. Barış olduktan sonra köy
usülü ziyafet verildi . Hatırlıların ya­
nında gerillalar başköşeye oturtul­
dular.
Yemek sonrasında bazı köylülerle
sorumlulardan bir kısmı başka oda­
ya geçtiler. Anlaşılan . köylülerden
gerekli bilgileri alıyor ya da kendi­
ne özgü işleri gizlice konuşuyorlar­
dı. Ancak bu işler topluca olmuyor­
du. Kişisel ve tek tek 'alınıyordu te­
mas sağlayacak insanlar. Vakit ge­
ceyarısıriı geçti. Köylüler ısrarlı:
"Bu gece misafirimiz olun" . Ancak
gerillalar güvenlik açısından buna
hazırlıklı değiller. İlke olarak da
belli bir yerde belli bir sürede kal­
mıyorlar.
KÖKNAR ATEŞİ
Dolayısıyla yola çıkıyoruz. Ve
sohbetimizi kaldığımız yerden sür-
Geri//a lideri telsizle. konuşuyor.
• 1 4 QCAK 1 990 • 19
 dürüyoruz. "Kara Kuvvetleri . Ko­
mutanlığı'nın sizin hakkınızda PKK
Taktikleri adıyla bir kılavuzu var­
dı. _ 2000'e Doğru'da yayımladık .
Bilgilerin ne kadarı doğruydu?"
- Yüzde 20'si ge.rçeğe uyuyor.
Çünkü onların anlayamadığı şey şu:
Gerilla taktikleri mekanik bir şey
değil, kendi içinde esnek pratikler,
deneyler. Mutlak ve donuk değil,
günden güne zenginlik kazanıp de­
ğişkenlik gösteren eylemlerdir. Ay­
rıca çizilen o mağara resmi de ger­
çeği ifade etmiyor. Daha çok eski
tür gerilla (ya da eşkiya) barınma
tiplerini andırıyor. Oysa biz modern
tipte bir gerillayız ve örgütlenmemi­
zi de buna göre düzenliyoruz. Ge­
rilla savaşı aritmetiksel kuramlara
göre değil, insan unsuruna göre iş­
ler.
- Nasıl gerilla oldunuz? Ya da
1984 PKK'nın ilk eylemleri sizi na­
sıl etkiledi?
A - Ben zaten bilinçliydim. Du­
rumu hemen kavradım. Ona göre
. hazırlık yaptım. Ama zamanı ve ze­
minini kolluyordum .
. B - Ben yurtdışındaydım. Baş­
ka sol örgütler içinde. Eylem bende
bomba etkisi yaptı . PKK'lı oldum. ·

C - Babam eski hareketlerden

birinin sempatizanıydı. Zaten ezil­
mişti k . Tandır başında oturduğu­
muzda bana şöyle dedi: "Oğlum
bu saman alevine benzemiyor kök­
nar ateşine benziyor. Galiba da ar­
tık yangın başladı" .
D - Ailem Humeynici'ydi. Ama
hemen PKK eylemine "sempatiyle
bakmaya başladı . Ben de bulundu­
ğum okulu bırakıp daha sonra ge- .
rilla oldum.
- ilk gerilla elbisesini giydiğiniz­
de neler hissetmiştiniz?
A - Çok heyecanlanmıştım. Bir
anda uçan adam sandım kendimi.
B - Bu elbiseyi ilkin gerillanın
sırtında görüp etkilenmiştim. Ben
de giysem dedim durdum.
·
C - Kendim çok bir şey hisset­
medim. Ama PKK'lının özel kıya­
feti gerçekten kitleyi çok etkiliyor.
- İlk kez silah kullanıp eyleme
çıktığınızda neler hissettiniz?
A - Elim ayağım tutuldu. Ama
gene de eyleme katıldım.
B - Hedefi taramaya başlarken
silah tutukluk yaptı. Beni gözlemek­
le görevli arkadaş derhal açığı ka­
pattı beni devreden çıkardı.
C - Karakola baskın vardı . 1 3
asker karşımızdan geliyor. Elimde
otomatikte 45, tek tek atan silahta
60 mermim bitti. Dondu'm kaldım.
Her gerillanm yanında bir de PKK bayrağı var.
Bereket devredeki arkadaş şarjörü
attı da sonuçlandırdık eylemi.
Bölgeyi çevreleyen dağları bir uç­
tan bir uca geçtiğimizde sabahın
alacakaranlığıyla kucaklaşıyoruz.
GERİLLA SENATORYUMU
- PKK'ya katılıp dağa çıktıktan
sonra ne tür değişimler oldu sizde?
Sorumlu anlatıyor:
- Doğrusu biz dağlara, gerilla
senatoryumu diyoruz. Çünkü top­
lumsal o�ulardan kaynaklanan bir­
çok fiziksel ruhsal bunalımlar bura­
da tümüyle son bulur. Ekonomik
koşullardan ve işsizlikten, yurtdışın­
daki yabancılaşmadan çeken insan­
larımız da yaylalarda iyileşiyorlar .
Çok arkadaşın romatizma, mide ve
sinirsel hastalıkları sona erdi .
- En çok neyi özlüyorsunuz. Ör­
neğin ailenizi mi?
- Evet, ama bu özlemi halkımı­
zın içinde olmakla gideriyoruz.
Ama biri atılıyor: "Erkek karde­
şimi görmeyi çok isterdim" doğru­
su.
- Eylemleriniz sırasında en çok
sevindiğiniz.ya da üzüldüğünüz olay
hangisi?
- Yaptığımız araç yakma eyle­
minden sonra, arkadaşlar çok hoş­
lanıyorlar yangını seyretmekten.
Sanki emeklerinin tadını çıkarıyor­
lar.
- Ben- en çok Silopi'deki köylü­
lerin katledilişine üzüldüm.
- Yuk_arıda tepedeydik . Asker­
ler köyümüzü ateşe vermişlerdi .
Ya özlemleri nelerdi gerillaların?
Çoğununki buiunciuğu ortamla sı­
nırlıydı. Aına bazıları, eylem yap­
tıkları güzel bölgelerde ev yaptırma­
yı düşünüyorlardı devrimden sonra.
Su içtikleri kaynağı köylülere götür­
me projeleri vardı. Ev deyince de
"aile" geiiyordu akıllarına.
En çok etkilendikleri siyasi kişi­
ler kimlerdi? Yol arkadaşlarından
biri " Behice Boran" , ikisi "Deniz
Gezmiş " , biri "Deniz ve Mahir",
biri "Humeyni"den etkilenmiş. Biri
de zaten siyasetten habersizmiş ön­
celeri .
İLLE DE TEMİZLİK
Öğleye doğru, sisle birlikte bir
köy evine girdik. Ev sahibi hazıtlık­
lıydı. Gerillalar kaldıkları süre için-

20 · • İKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990

de traş oldu, banyo yaptılar. Aslın­
da haftada bir traş olup ayda bir de
banyo yaparlarmış en geç. Daha ön­
ce istenilen gazete ve dergiler evde
bekliyor: Hürriyet, Cumhuriyet,
2000'e Doğru ve Tempo. Gerillalar
arasında en çok okunan yayın or- ·
ganları da bunlar. Gene köylülerden
bir kısmı, gerillalarla fısıldaşıyor,
bilgi - alışverişi yapıyor. Bazısını da
gerilla sorumlusu başka yerlerde zi­
yaret edecek. Bu arada elinde bir şif­
reyle bazı notlar alıyor başka bir ge­
rilla. Bir öteki de rapor hazırlıyor.
4S günlük, 3-6 aylık ve 1 yıllık ra­
porlar hazırlayıp gerekli yerlere
ulaştırmak vazgeçilmez gerilla ku­
ralı. Raporlarda aske(i, örgütsel,
coğrafi , ekonomik (GAP vs.) ko­
nular yer alıyor.
Akşam üzeri sisin içinden süzülüp
gidiyoruz başka bir mekana doğru.
DAGDA GERİLLA DÜGÜNÜ
Dağda aile, çoluk-çocuk, evlenme
vs. var mıydı? Yanıt olumlu. Evet,
gerilla da evleniyordu. Örneğin bir
birimde çoluğuyla çocuğuyla bir es­
ki din adamı varmış. Yanımdakile-
rin tanık olduğu bir dÜğün de yapıl­
mış. Ancak önceden sorumlulardan
izin almak şart. Gün kararlaştırılın­
ca hemen dağda düğün yapılıp "go­
vend"çekiliyormuş: Gelin ve dama-
,
Yazan
MÜJDAT
. 411JKGt.1JMi&ıi;,9;141
AYŞEN GRUDA o MELİS SÖKMEN
SÜREYYA MERTOGLU
ERKAN CAN . o HALİL KARADUMAN
da armağan listesi şöyle: Bir el bom­ bellemiş bizi . Ama çoğu bizi tanı­
bası, değerli bir silah, saat, kitap, yor, biliyor.
evlilik yüzüğü, biraz para, bir gerilla Ceza yasalarını merak ediyoruz.
elbisesi. Nikah işlemi şöyle: Sorum­ Sorumlu açıklıyor: "Temel işlevi
lu tanık olur. Koşullara' göre kurban , doğru mücadele yöntemini bulmak,
kesilir. Şehitle.rin anısına saygı du­ hataları yok etmek ve her türlü key­
ruşu yapılır. Herkes banyo yapıp filiği yok etmek. Ana işlevi birlik
traş olur . Törende oyun oynanır, içinde düzeni sağlamak , savaşanla­
türkü, fıkra vs. anlatılır . Saz çalı­ rın eğitimine hizmet etmek. Üç tür­
nır. Çadıra sokulur çiftler. Nöbet ve lü ceza var. Düşmanla işbirliği yap­
ateş eşliğinde gerdek gecesi biter . mak, eyleme uymamak, arkadaşı ya
Boşanmak isteyenler de gerekli yer­ da halktan birine zarar vermek, ya­
lere başvuru yapıyorlar. Sözlü ya da ralıları terk etmek, namusa dokun­
arkadaş olanlar da var. mak ağır suçlardandır. Hırsızlık;
PKK kendi mensupları arasında halka, savaş esirlerine işkence etmek
.büyük bir iletişim ağı kurmuş anla­ ve öldürmek ikinci dereceden suç­
tılana bakılırsa. Gerillaların kendi lardan. Gizlilik ilkesini bozmak,
aralarında ya da yakınlarıyla haber­ halka küfür etmek kötü davranış­
leşmesi için bir çeşit posta servisi de larda bulunmak da üçüncü derece­
kurmuş. den suçlardan. Uygulanmamakla
birlikte birinci suça ölüm cezası ve­
DAGDA CEZA yASASI
rilir. ,
Köylerde her eve girebiliyorlar Yolculuğumuzun ertesi günü ge­
mı? " istersek evet" yanıtını alıyo­ ne yürüyoruz. Türk Solu'nu, siya­
ruz. Örneğin : setçileri, özerklik meselesini , döne­
- Dağda ya da köyde ilk karşı­ min özelliklerini soruyoruz. Örne­
laştığımızda tedirginlik duyuyor in­ ğin Özal "aktör" , Demirel "daha
sanlar. Daha çok da erkekler . Ama · kıdemli kötü tiyatrocu" , İnönü de
kendimizi tanıttıktan sonra durum . "acemi aktör" onlar için. 3. günün
·
düzeliyor. başlangrcında bilinmedik bir bölge­
- Sizi nasıl tanıyorlar, anlatabi­ de sisler içinde bırakıldık yola ya- '
lir misiniz? kın bir yere. Artık özgürüz mü de­
- Bir kısmı bizi hala siyasi öğ­ sek yoksa kent tutsaklığına doğru ·
renci sanıyor. Bir kısmı da turist mu açılıyoruz? O
olarak biliyor. Bazısı hayvan olarak SERHA T EREN
Yöneten
GEZEN
** ·GöNütuAKKOR **
MÜJDAT GEZEN o CENK KORAY
HAYKO
ORY. SAMRA SÖKMEN o ORV. AYLİN '
ORY. EDA O ORY. MİNE VAROL
-Re:. irin Zuhal J"(' 'fıttku l/mumlurı 11myahilirsi11i:.
Rez: 166 27 44 . 167 53 80 · 167 09 32
GAYllETTEPE
* • * S TARDUST • • •
İKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990 • 21
ANAP'TA GR,U PLAR YENİDEN ŞEKİLLENİYOR

Akbu lut ekibini kuruyor

ANAP'ta yeni hizipler. Kim nerede? Tam liste. H.Celal Güzel ve Keçeciler'in Mesut Yılmaz'a karşı
ittifakı gündeme geliyor. ANAP grubunda Mesut Yılmaz'ın ağırlığı artıyor.
•"" _,.,.,, . -
kbulut, '.'Mesut Yılmaz 71· VT""'' .

A
ve Keçeciler 'in neden
· . V.lLDlRJM AKsULUT
.. EKİBİ .
kongrede bana büyük · fStatükocularj ·,& .•

destek verdiklerini artık Orhan Demirtaş, Cumhur Ersümer,

biliyorum" dedi. Odada bulunan
yakın arkadaşlarına görüşünü açık­
ladı. Mesut Yılmaz ve Keçeciler gru­
bu Akbulut'un başarısız olacağına
Galip, Demireı,-.Halll Özsoy, Hayret­
tin Elmas, Akgün Albayrak, Seçkin
J'.:ırat,,Şel}�r İşl�ten,, Ersin Taranqğ­
ıu; Raşit Daldal, ülkü Gökalp Gü· .
•

inanıyorlardı . Nasıl olsa Akbulut ney, Yılmaz Hocaoğlu, Metin Ya­

bu işi yürütemeyecekti. Bir müddet
için destek verdiler . Şimdi ise, ya­
vaş yavaş kendi gruplarını hareke­
te geçirmeye başladılar.
Karşı grupların planı apaçık or­
taya çıkarılQuştı. Bir şeyler yapmak
gerekiyordu. Karar verildi. Ekip ku­
rulacaktı . Öyle )<olay pes etmeye­
ceklerdi .
" ŞU YEDİ İL ALINSIN"
Yıldırım Akbulut ve Başkanlık
Divanı'nd·a bulunan birkaç arkadaşı
strateji tespit ettiler. Öncelikle bu iş
çok gizli tutulacaktı. Şu an çok güç­
süzdüler. Zamana ihtiyaçları yardı.
Hiçbir gru_ba girmemiş milletve­
killerine gidilip konuşuldu. Rejimin
sıkıntıya girmemesi içiri "ANAP'ın
man, . Recep Ergun, İlker Tııncay,
Tevfik Ertürk. - Halil Şıvgın, Kamran
inan, Oltarı· Sungurlu, Togay Gemal­
maz, Sabahattin Aras, Avni Al<Yol,
Muzaffer Atılgan, Kamil Tuğrul Coş-
�unoğl, :+anrıyar, İbrahim öz-
' ·1.· ·
iUrk/'.Er 'l:iraıhari,
en az bir-iki yıl daha iktidarda kal­
ması gerektiği söylendi. Tek yol,
parti içinde birlik ve beraberliğin
sağlanmasıydı. Akbulut dışında
başka bir isim genel başkan olursa,
ANAP için dağılma tehlikesi var­
dı.
Akbulut ekibi şimdi kadrolarını bunlardan biri : "Geçici bir Genel
büyütme uğraşt veriyor . Özellikle Başkan olmak istemiyor. �unun
7 ilde yapılacak kongrelerde dene­ . için kolları sıvadı. Kendisi bir yıl
timi ele almak istiyorlar. Orhan De­ sonra yapılacak kongrede yine Ge­
mirtaş bu iş için kolları sıvadı bile. nel Başkan seçilmek istiyor. Seçilip
· seçilmeyeceğini bilemem . "
GÜZEL BEKLİYOR
Güzel grubu kendilerini "demok­
Akbulut ekibi işi ne kadar gizle­ ratlar" diye isimlendiriyor. Akbu­
se de, bazı nıilletvekilleri olayın far­ lut ekibine de bir ad bulmuşlar:
kında. Güzel grubundan Eyüp Aşık " Statükocular. "

�Ut.Yd.MAZ EKİBİ 6Ye"itikçiler) /

:.- K aya Erdem, _Kema� Kar�an,· lşıı�y
"' ,
Ladin Barlas, M.Ali Bilici, Y ş i5 r-
' /Saygın, Ramız Sevınç, ilhan Aku'
züm , Kerem Güneş, Bülent Atasa-
yılmaz, huhet Özaslan, On

ker, Gö
�
ref Bozkurt1 Adnan Tatka n ılat Di-
ı Şe-

cıoğlu ezai Pe-

kosıu:' 'Taşar1, eki Y�vuz-
türk, Cengiz Dağya;( Cengiz Altın-
kaya, M ustafa BoZkurt, ômer"Okan
Çağlar, Ali Saki Akkaş, Fenni İslim-
yeli , Necat Tunçsiper, Fethi Çelik-
baş, İlhan Aşkı,n, Ünal Akkaya,' Mu-
zaffer Arıcı, lsmail Şengün, �uret.tln
Dilek; , Wain;ı Geylani;Cahit Aral, Erol
Zeytinoğlu',· Sadi Abbasoğru, Sülent
Akarc,alı, D,Ma!1can Akyür<?k, Necat
Eldem,< Ferruh ;!iter, Cavit Kavak, Or•
han Ergüder, $afa..Giray, Mustafa
H.ilmi. özeQ, ,Reşit Ulker,, N. K�rrı�ı . . . mal Birlik, Bahattin Çaloğlu, A.!(urt-
. Zeybek, Burhanettin Cahit Günday,
yan, Abdüll:ış.lim Aras, Alf -Tal\p Öz-
demir, Abdullah Tenekeciı Rauf Er-
tekin, fa Kalemli, Metin Emir-
·oğlu, Çel�bioğlu, '{ahap Olz-
daro!:'ılu, Nurettin Yılmaz, Mehdin
Işık, Haydar, Özalp, Necmettin Şeyh--
oğlu, ,Mehmet Gedik, Fahir Sabu-
niş, ismet Tavgaç, Necmettin Kara-
duman, Mehmet Topaç, İhsa!l Be-
dirhanoğlu, Muhlis Görentaş, lsma-·
iLÜğdül, Mehmet Akdemir: Hilmi 6b
çer, Yılmaz Altuğ, Mükerrefo Taşçı-
oğlu, Talat Sargın, M.Ali' Kar<!deniz,
Mustafa Nazikoğlu, Mustafa'Parla_k ,
Şaban Tuzcu, Mehmet Akarca, Ke-
cebe Al{ltemoçin.

22 • İKİBİN'E DOGRU • 14 OCAK 1 990


MKYK üyesi Eyüp Aşık, Keçeci­
ler ile Yılmaz'ın da kolları _sıvadık­
larinı belirtiyor. Pakdemirli, Hüs­
nü Doğan ve Keçeciler'in birlikte bir
ekip oluşturmak için çalıştıklarını
söylüyor. ·
Demokratlar grubunun önde ge­
len bir diğer ismi, Burhan Kara. -
"Başbakan baŞarılı olursa, hiçbir
grup ortaya çıkamaz. Genel Baş­
kan'ın başarılı olup, olmayacağı be­
lirleyecek stratejimizi . Şahsen biz
Güzel grubu olarak şimdi bekleme-
deyiz. "
MKYK üyesi Kara, Mesut Yılmaz
için şunları söylüyor: "Hep perde
arkasından konuşuyor. Onun için
sesi fazla çıkmıyor. Hele bir kendi­
ne güvenip, perdenin önüne çık­
sın. " Kara'ya göre, Keçeciler ba­
kanlığı aldı ve köşesine oturdu. Ge­
nel Başkanlık isteyip istemediğini
bilemiyor. ' 'Ama eskisi gibi olmaz.
Kollarını sıvayamaz çünkü, kolları
çok kısa ! "
MESUT YILMAZ GÜÇLENİYOR
Güzel grubunun dağıldığını belir­
tiyor Ziya Ercan. Keçeciler'in s_ağ
kolu olarak bilinen Ercan'ın sözle­
rinde gerçek payı var. Güzel grubu
şu an sessiz. Kan kaybettiriyor bu
da. Kan akışı Yılmaz grubuna. Bir­
çok milletvekili Mesut Yılmaz'ı
ANAP'ı eski günlerine döndürecek
lider olarak görüyor.
Yılmaz'a karşı gruplar, ANAP
grubu içinde Yılmaz'ın ağırlığım ka­
bul ediyorlar: "Fakat" diyorlar,
· "Teşkilatta hiç tabanı yok. Kong­
reyi kazanamaz. "
Mesut Yılmaz grubu, kendilerini
"liberal yenilikçUer" diye adlandı­
rıyor. ANAP'ın Mesut Yılmaz baş­
kanlığında seçime girmesinden baş­
lca çıkar yol olmadığını söylüyorlar.
"Yepyeni bir yüz, genç ve dinamik,
yurt dışında tanınmış bir isim ve dil
biliyor. " .
Yozgat milletvekili Ahmet Dalkı­
ran Güzel'in destekleyicilerinden bi­
ri. Şu an beklemede. Mesut Yıl­
maz'ın güçlendiğini kabul ediyor.
"Keçeciler ile Güzel önümüzdeki
kongrede ittifak yapabilirler. Zaten
arabalarinda felsefi olarak hiç fark
yok ki. Yaşamları bile birbirine ben-.
ziyor. "
Mesut Yılmaz'ın güçlenmesi diğer
_grupları endişelendiriyor. Ve yeni
halefetin iktidar olacak oyu alama- '
arayışlara yöneltiyor.
masını anlayamadığını belirtiyor
REJİMİN MİLLETVEKİLLERİ Tarımcıoğlu. "Ben halkımın sağdu­
yusuna güveniyorum. Öyle sokak
ANAP'ta milletvekillerinin pir hareketleri olmaz. Tabii bu hiç ol­
kısmı da tarafsız. Hiçbir grubu des­
mayacağı anlamına da gelmez. "
teklemiyorlar. Faik Tarımcıoğlu Tarımcıoğlu mutlak surette gelir
bunlardan biri. Tarafsız grubun en
dağılımı ve bölgeler arasındaki eşit­
büyük endişesi rejimin sıkıntıya gir­ sizliğin giderilmesini istiyor. Yoksa
mesi. Tarımcıoğlu kendini rejimin
umulmadık durumlarla karşılaşıla-
bekçisi olarak görüyor. "Erken se­ bileceğini belirtiyor . _
çime evet demem zor. Çünkü mu­ ANAP grubunda birçok milletve­
halefet oylarını artırmıyor. Seçim kili, 1990 yılı içinde erken seçim ih­
olursa kimse iktidar olmayacağı için timali görmüyor. "Ama" demekten
rejim sıkıntıya girer. Yoksa SHP ve­ de kendilerini alamıyorlar, ' ' 1990'ın
ya DYP'nin iktidara geleceğini bil­ ne getireceği belli olmaz. ' ' O
sem erken seçime evet derim. "
Yüzde 70 enflasyona rağmen mu- SQNER YALÇIN
İKİBİN'E DOQRU • 1 4 OCAK 1 990 • 23
 SniH DHHRi
11Yeni Nesil'de
hükümet darbesi ' '
Y nının işine son verildi . Once­
eni Nesil gazetesinin 65 ��llışa­
ki Çarşamba gerçekleştirilen ope-
. rasyon gazetenin yazar ve teknik
ekip kadrosunu kap�ıyor . Gazete­
nin eski yazarlarından Burhan Boz­
geyik işten çıkarma operasyonunu
"devletin bir organizasyonu" ola­
rak değerlendiriyor. Bozgeyik, "Üç
şeyden rahatşız oldular" diyor. "Bi­
rincisi, 1 1 cildini çıkardığımız Ya­
krn Tarih Ansiklopedisi, yani resmi
ideolojiye karşı yürüttüğümüz_ mu­
halefet, ikincisi, ANAP iktidarına
yönelik eleştirilerimiz, üçüncüsü de
DYP'yi desteklememiz. ' '
Bozgeyik , Yeni Nesil' den çıkarı"
lan ekibin şimdi yeni bir gazeteye gi­
riştiklerini belirtiyor. Yeni Asya Pa­
zartesi günü yayın hayatına başlı­
yor." Bu gazete de 1 2 Eyim hareka­
tıyla yayınına son verilenlerden.
Bozgeyik Yeni Nesil'de kalanların
ise, Türkiye gazetesinden teknik
destek alarak yayın hayatlarını sür­
dürdüklerini söylüyor.
''Muhabir kartımı
polis · gaspetti' '
2 OOO'e Doğru muhabirlerinden
Yusuf Arıkanoğlu . Elazığ'da
poli.se hakaret ve mukavemet suçun­
dan 4 ay 10 gün ceza cıldı; ceza tecil
edildi.
22. 12. 1989 g4nü, gözaltına alınan
üç arkadaşlarının serbest bırakılma- .
. sını isteyen Fırat Üniversitesi öğren­
cileri rektörlük binası önünde top­
·
lanmışlardı. Haber yapmak için
olay yerine giden Arıkanoğlu polis
tarafından zorla binaya sokulmuş,
ve muhabir kartı elinden alınmıştı.
Arıkanoğlu kendisinin mağdur
olmasına karşın, ceza almasını ada­
let duygusuyla bağdaştıramadığını
belirtiyor "ve mahkemenin polisin
hazırladığı belgelerle yanıltıldığını ifa­
de ediyor. Yusuf Arıkanoğlu
"2000'e Doğru dergisinden aldığım
66 no'lu basın kartım, Birinci Şu­
be komiserinde bulunmaktadır. İle­
ride olabilecek herhangi bir provo­
kasyonda kullanılacağı kuşkuları
taşıyorum . " d.iyor.
24 • İKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990
Öğrenciler Abr�mow-itz'i
Bilkent'ten kovdular
Ar�lık Çarşamba günü Ab-
�1O ramowitz Bilkent'e çıkarma
yaptı . ABD Buyükelçisi'nin üniv_er-
siteye gelişi öğrendlerden s on · ana
_
kadar saklandı. :.Abromöwıtz, ya-
"
nındaki iki jeep dolusu korumalar,
sivil ve resll)i ,polislerce B-Blok An-
fi ' ye alındı , Rektör Prof. Mithat
Çoruh ve Rıtktör Yardımcısı PrC?f.
Bülent Bozls:titt�tan başka, başta Iş-
!etme Bölüm Başkanı Prof. Ümit
Berman olmak üzere Amerika' da
eğitim görmüş bütün hocalar büyük-
. elçinin .. konferansında hazır bulun-
dular. ·,
Abraınowitz, "dünyanın birçok
! üniversitesiiıi gezdiğini ve konfe-
ranslar verdiğini" belirterek başla-
dı konuşmaya ve salondaki üç yüz
öğrenciden bir grup "Yankee go
home! Yankee get out of Turkey! "
diye bağırmaya başlayınca sustu.
Yeni Demokrasl'de
eni Demokrasi dergisi . yayın
Y yönetmeni Mehmet Alı . �s�r
gözaltına alındı . Eser, .�ergısının
Kayseri temsilcisi Hasan Ozaşlaı:ıı�­
cı 'nın tutuklanmasını protesto ıçı.n,
yapılan açlık grevinin bitiı:ııi�de bır
basın toplantısı düzenlem�ştı. Top:
Jantıda Yeni Demokrası Kayserı
l
temsilc si Özaşlamacı'run, üzerinde
Fransız düşünürü ve eylem adamı
Sedat Karaağaç cezaevinde kanser
nkara Meikez Kapalı Cezae­
A vi 'nde yatmakta olan sol siyasi.
hükümlü Sedat Karağaç �ansere
(malign melanom) yakalandı. · ille doğrudan ilişkili olduğunu ifa­
Karaağaç'ın Eskişehir' den Aydın
Cezaev i ' n e yaptırı lan " ölüm
Ç
Bu sefer Tilrk e slog nları di le�ek
_? �
zorunda kaldı: "Bagımsız Turlciye,
·
· yaŞasın anti-emperyalist �ücadele­
,mız,_ kahrols n e lperyalızm, kah-
� ?,
rolsun Amerıka! Yuhlar, ıslıklar ,·
arasında, "karşılanma biçimine"
teşekkür eden Abramowitz, Ameri­
ka'daki üriiversiteyi anlatmaya baş-
!adı . Ama öğrenciler başka şeyler
anlatmasını istediler: "Kore, Şili,
Arjantin, Libya, Panarna'd a ne işi�
niz vardı?' ' ve daha · önemlisi
"Türkiye' de ne işiniz var?"
Salonda oturan sivil polisler ve ·
·• "görevli"ler protestocu öğrencileri
sıkıştırmaya, : itip kakmaya başladı-
lar. Bilkent Üniversitesi'nin kadrolu
eski polis ve subaylardan oluşmuş
"guvenlfk birimi " de "elebaşı" sap­
tamaya çalıştı. Bilke.nt'te ABD El­
. çisi tam bir bozguna uğradı. Daha
'fazla direnmeden çekip gitti.
gôzaltı
Robespierre'in söylediği "zulmün
ve vahşetin olduğu yerde halka
ayaklanmasını söylemeyen alçağın
biridir" ibaresi yazılı bir takvimi
satmaktan dolayı tutuklanması kı­
· nanıyordu. Basın · toplantısından
sonra gözaltına alınan Mehmet Ali
Eser'in açlık grevinde olduğu bildi-
·
riliyor.
yolculuğu' ' sonrasında vücudunda
bulunan bir ben işkenceyle kopar­
tılmıştı. Doktorlar hastalığın bµ fi­
de ediyorlar.
ERUH GARİSAN KÖYLÜLERİ. Yaylaya çıktılar ama, köylerine dönemediler. Siirt-Eruh yolu üzerinde bir yerde "iskan edildiler. "

Hogir imzası tekrar sahnede

urtalan Jandarma bölüğü.
K Yüzbaşı konuşuyor: "Evine si­
vil timleri gönderip, yerle bir ede­
rim. PKK'ya ihanet ettiği için ceza­
landfrıldı şeklinde bir yazı hazırla­
yip, Hogir imzası atarım . Bizimle
beraber çalışmalısın" . Sözlerin mu­
hatabı Bölge Valiliği'nin Güneydo­
ğu dışına çıkardığı sürgünlerden
Aydın Kilvan. Kilvan sürgün süre­
si bitip, bölgeye döndükten hemen
sonra Jandarma'ya çağrılmış. "Ter­
biye etmek" amacıyla konuşuluyor.
" Hogir imzalı bildiri"nin İkiya­
ka katliamından sonra köye PKK
Yeni Çözüm'de sosyalizmin .sorunlar1
ylık sosyalist dergilerden Ye­
A ni Çözüm "kahrolsun emek-· tidar kapitalizmin kiri, pisliği üze­
çi iktidarları yıkanlar ve sosyalist­
leri katledenler" kapak manşetiyle
bir özel sayı çıkarttı .
tarafından bırakıldığı iddia edilmiş­ ran 'tar Siirt'teki misafirlik şürelerini
ti. "Hogir imzalı bildiri" de ilk kez daha fazla uzatmayarak 9 Ocak gü­
o'rtaya çıkıyordu. nü köylerine döndüler . Akrabaları­
Öte yandan Siirt'in Eruh ilçesin­ nın "Dönmeyin sizi öldürürler"
de öldürülen 3 köylünün de kim ta­ uyarılarına aldırmadılar . Döndük­
rafından öldürüldüğü yanıtsız kal­ leri günün akşamı da öldürüldüler.
dı . Günlük basında Abdullah Kay­
ran, Hacı Kayran ve Ahmet Kay­
ran'ın PKK tarafından öldi,irüldü­
TMMOB
ğü yazıldı. Ancak bölgedeki soylenti
üç Düğünyurdu köylüsünün koru­
seçimlerinde ·
cular tarafından öldürülmüş olabi­
leceği şeklinde. Öldürülenlerin ko­
. devlet sağın
rucu olmamak için Siirt'e kaçan ki­
şiler oldukları iddia ediliyor . Kay- yanında
MMOB'a bağlı odaların genel
T kurulları 20 Ocak'ta başlıyor.
Seçimlere sol ve sağ farklı listelerle
rüşlere yer veriliyor: "Sosyalist i\<­ girecek . Sağcıların sloganı : Meslek­
te birlik olalım, hakkı hiikim kıla-
rinde, işçilerin, emekçilerin, yoksul ı lım. Sağ ·kanat odalarda Devler Ba­
köylülerin iktidarı egemen sınıflar­ kanı Cemil Çiçek ' in himayesinde
dan almalarıyla gerçekleşir . . . Sos­ · <;iı'gütleniyor.
.

Günümüzde sosyalizmin sorunla- · yalizmi inşa süreci , iktidarın alın­ Devlet kuruluşlarında idareler
rının olduğu belirtilen özel sayıda masından çok daha zor ve sancılı­ solcu, demokrat mühendislerin oy
"Kapitalizmin yüzlerce yıllık çıkar­ dır . . . vermesini engellemeye çalışıyor.
cı, bireyci kültürünü kısa sürede yok Biz devrimci sol güçler bu top­ Yöneticiler kendi istekleri doğrultu­
etmek kolay değil. Kapf talizmin rakların insanlarıyız ve bu ülkede sunda oy kullanmaları için baskı ya­
yüz!erce yıllık mirasına karşılık, sos­ devrim yapacağız. Bu anlamda ik­ pıyorlar. Ayrıca, oy potansiyeli olan
yalizm henüz 72 yıldır pratikte" de­ Hdarı alma yolumuz, iktidarımızın 'özel şirketlere, verilecek oyların ren­
niyor. · kuruluşu ve sosyalist inşamız, ken­ gine bağlı olarak ihale sözleri veri­
Yeni Çözüm özel sayısında şu gö- di koŞullarımıza özgü olacaktır . ' ' liyor.

İKİBİN'E DOGRU • 14 OCAK 1 990 • 25

BEKAA' DAKİ AJANLARIN YAKINLARI SORUY08:
' ' Ç ocu klanmızın hesabı nı
kim verece· k? ' '
Yakınları ve tanıya�lar 2000'e Doğru'ya anlattı. Akıbetleri merak ediliyor.'"Şimdi MİT'e başvursak,
1
ilgimiz yok derler. Olüme gönderip, sahip çıkmıyorlar."
•
-smet Akdoğan biraz merak,
biraz da öfkeyle soruyor:
" �aµıazan'ın dört çocuğuna
MIT bakacak mı şimdi ? "
Adıyaman Gergerli Ramazan Ak­
doğan'ın ağabeyi, İstanbul'da ha­
mallık yapıyor. Önceleri Ramazan
da hamalmış . Daha sonra seyyar
olarak kot satmaya başlamış. İran1-
dan kaçıp gelenlerle yakın ilişkiye
girmiş . Farsçayı çok iyi öğrenmiş.
Anadili gibi konuşuyormuş . Sahte
pasaport, döviz kaçakçılığı işlerin­
den çok para kazanmış . Son durak
Uğur Turizm. İsmet Akdoğan" Ne
yaptıysa o Uğur Turizm'in sahiple­
ri yaptı" diyor.
Ramazan Akdoğan'ın yakınları
sık sık Doğubayazıt'a gidip geldiğini
söylüyorlar. İran'a gittiğini de bili­
yorlar. Hatta İranlı bir sevgilisi var­
mış.- Bu kadın, Ramazan İstanbul'­
dan ayrıldıktan sonra otelden defa­
larca nerede olduğunu sormuş. Ra­
mazan'ın karısı ve çocukları köyde­
ler. Yakınları Ramazan'ın sorum­
suz, lumpen, paraya düşkün birisi
olduğunu söylüyorlar. "Cebinde
para durmazdı.' Aynı gün milyon da
olsa harcardı" diyo"rlar. Laleli' de
bir butik açmış, yürütememiş , bir
süre sonra kapatmış . Ağabeyi " Bir
yıldır işi yok ama, nereden para alı­
yor belli değil" diyor ve elyliyor:
"Ramazan bulunduğu ortama çok
iyi uyum gösterir. EsrarkeşJe, esrar­
keş, devrimciyle devrimei olur" di­
yor.
Dokuz aydır görmemişler Rama­
zan ' ı : Küçük kardeşleri, tanıdıkla­
rı bir polise sormuşlar. "Araştırma­
yın, başınızı belaya sokarsınız. Ni­
ye arıyorsunuz o soytarıyı? " cj.emiş .
Yeğeni Ramazan Akdoğan "MİT'e
sorsak akibetini bilir mi?" diye so­
ruyor telefonla. Yanıtını da kendi­
si veriyor: " Şimdi sahip çıkmaz, il­
gimiz yok derler. Oraya göndermiş­
lerse, çoci.ıklarına da baksınlar" di­
yor. Ramazan Akdoğan en son Su­
riye' den aramiş yeğenini. Sonra ha-
26 • İKİBİN'E DOGRU • 14 OCAK 1 990
7 OCAK TARİHLİ KAPAGIMIZ
ber alamamış .
Cihangir Şanal 'ın ODTÜ'de öğ­
renci olan yeğeninin de sorusu ay­
nı. " Cihangir'in durumu hakkında
kimden bilgi alabiliriz? Sorumlusu.
ortaya çıkar mı? "
Tacim Daş'ın İzmir'de kundura
mağazası sahibi ağabeyi Mustafa
Daş da " insaniyet namına" konu­
nun aydınlığa kavuşturulmasını is­
tiyor. "Kardeşimiz sağ mı? Tacim'i
Bekaa'ya kim gönderdi? Kime so­
racağız?" diyorlar.
"Bekir Çaypınar'ın öz ağabeyi­
yim" diyor telefondaki ses, "Akı­
betini nasıl öğrenebiliriz? ' ' Cengiz
Polat'ın yakınları da merak ve kay­
gı içinde "O daha çok küçüktü" di­
yorlar.
' ' CÜMLELERİ
EZBERLETİLMİŞ''
Bekir Çaypınar 'ın "ASkerden fi­
rar etmesine yardım etti" dediği kişi
Ömer Yeşilay. 1 2 yıl cezaevinde kal­
dıktan sonra Denizli'ye kışlaya ke- ·
lepçeli olarak getirilmiş. Be�ir Çay­
pınar bölük çavuşuymuş. Ömer ve
yanındaki kelepçeli arkadaşına ilgi
göster"m iş, tatlı ısmarlamış . Ömer
Yeşilay, " Hemen bize siyasi geçmi-
şini anlattı" diyor. Ağabeyini Dev­
Yolcu, kendisini Kurtuluşçu olarak
tanıtmış . ODTÜ İnşaat mezunu ol­
duğunu ve müteahhitlik yaptığı ya­
lanını söylemiş. Çaypınar'ın ifade­
lerini okuyan Yeşilay, "O zaman da
askerde böyle propaganda yapma­
sına şaşırmıştım. Ama bize söylediği
cümleleri ezberletilmiş. PKK hak­
kında söyledikleri aynen ifadesinde
de geçiyor" diyor. Bekir, Yeşilay'
ın kaçması için yol göstermiş. Ne­
reye gideceğini sormuş . PKK'nın
sorgusunda da "Örgüt onu yurt­
dışına çıkaracaktı, bir ilişki kurarım
diye yardım ettim" diyor.
"Bİ RARAYA GELİP,
MİT'E GİTSEK Mİ?"
Geçen sayımızda isimleri yayım­
lanan, Bekaa'da ajan olarak yaka­
lanan kişilerin yakınları merak için­
de · olduklarını söylüyorlar .
PKK'nın itiraflarını samimi bulduk­
ları ajanları "rehabilite" ettikleri­
ni duymuşlar. PKK bu durumdaki­
lere silah vermiyor. 2000'e Doğru
muhabirleri Mahsun Korkmaz Aka­
demisi 'nde rehabilitasyona tabi tu­
tulanları da gördüler. Derslere ka­
tılıyorlar, yakın ilgi ve denetim al­
tında tutuluyorlar.
Muzaffer Tahta ve Tacim Daş'­
ın öldürüldüğü söylentisi iki ay ön­
ce yaşadıkları çııvreye ulaşmış. Ci­
hangir Şanal Serxvebun'da yayım­
lanan itirafında "Parti beni affetti"
diyor. PKK'nın Batı Almanya'da
yayımlanan aylık gazetesi Serxve-
6un Bekaa'da yakalanan ajanların
itiraflarını yayımlıyor. Gazetenin
Eylül, Ekim, Kasım, Aralık sayıla­
rında, Fevzi Açıkgöz, Vakkas Çe­
tindağ, Cihangir Şanal, Dursun Çı­
nar (Çarli), Ramazan Akdoğan'ın
itiraf ve çağrıları yayımlandı.
Aileler , "Biı;araya gelip MİT'e
gitsek, çocuklarımızın hesabını ve­
rebilirler mi? Sonuç alabilir miyiz? "
diyorlar. D
ADNAN AKFIRA T
� Cem Yayınevi' nden yeni kitaplar

ZEYNEP ORAL Samim Kocagöz

,1A,,,, St
VEDAT TÜRKALİ
�;;�
� ..
iZMİR'iN İÇİNDE
or TEK KİŞİLİK ÖLÜM

ZEYNEP ORAL Kültür ve sanat
dünyamızın ustalarıyla yaptığı
konuşmalarda onların kişiliklerini
yeryüzüne renk katan
özelliklerini ortaya koyuyor.
50 yıllık yazarlık yaşamında
çeşitli ödüller alan SAMİM
KOCAGÖZ'ün DP Dönemi İzmir'i
anlatan son romanı İZMİR'İN
. İÇİNDE
Bir anlamda 1 940'lardan
l 980'lere kadar Türkiye'nin
siyasal yaşa!Jlın.�aı:. kesitler sunan
"TEK KiŞiLiK OLUM" usta
yazarımız VEDAT TÜRKALİ'NİN
son romanı.

Nuruosmanıye Caddesı , Kardeşler Han 1 /3 Cağaloğlu-IST. Tel: 526 97 42 -· 527 1 7 4 1

MERHABA
ERKEK ·� L�a
Mevcut sosyalizme alternatif öneriler! ..
Williams bu kapsamlı v e kışkırtıcı eserinde ha·
yatın iş, boş zaman, kültür, teknoloji, özel ha­
yat, savaş ve barış gibi çeşitli alanlarına
alternatif yaklaşımlar getirerek yeni ve dina·
mik bir sosyalist yol öneriyor. Önsöz yazarı
Murat Belge'nin deyişiyle "Bizi,
· kendimize 'değerli' bir hayat
kurma mücadelesine
çağı rıyor."

RÜYA ESER
Kadınlara karşı insanlık suçu işlemekte
olan erkekler, Merhaba . . .

ÖDEMELİ GÖNDERİLİR
İSTANBUL • YAPRAK YAYINEVİ: 528 66 50
ÖZGÜR DAGlTIM : 5 1 9 14 49
ANKARA • DOST DAGITIM : 1 32 48 68

YENİ ÇIKTI BÜTÜN KİTAPÇILARDA

SP GENEL BAŞKAN! FERİT İLSEVER
'' İ şt e parti , işte program !
"Gürkan ve Baştürk'ün yeni partisi olsa olsa 'milletvekilliği partisi' olabilir". Kuruçeşme toplantıları
konusunda: "Sol, masa başı tartışmala_rla ya da ilkeler üzerine 'al gülüm, ver gülüm' tutumlarıyla
birleşmeyecek.''
- Soldaki parti kurma girişimle­
rini nasil değerlendiriyorsunuz?
- Boş çabalar olarak değerlen­
diriyorum. Bunlar, boşuna vakit ve
enerji israfıdır. Solda "boşluk" ol­
duğunu ileri sürenler uykudadır.
Boşluk bunların kafasındadır. Ger­
çeğe bakmak lazım . İşte program,
işte örgüt: Sosyalist Parti!
Öncelikle Sayın Aydın Gürkan'
ın, Sayın Abdullah Baştürk'le bir­
likte başlattığı girişim hakkında . . .
Bunların sorunu boşluk doldurmak­
tan önce, nasıl bir parti kuracakla­
rına karar vermektir. Sosyalist mi,
sosyal demokrat bir parti mi?
Amaçlanan, sosyal demokrat bir
partiyse, bu alan fazlasıyla dolu.
Kendileri oradan gelmediler mi? Ül­
kemizde sosyal demokrasi iflas
'
ederken; yeni bir sosyal demokrat
parti . . . Niyetleri buysa, o partinin
akıbeti de SHP'den farklı olmaya­
cak.
Sosyalist bir parti düşünülüyor­
sa, o zaman da nasıl bir sosyalizm
sorusu gündeme geliyor . Anlaştık­
ları bir programları var mı? Bu so­
rulara net yanıt verilmezse, o parti
"milletvekilliği partisi" olmaktan
öteye gidemez.
m'
Diğer · girişi ler ise, devrimcileri
mücadele dışı tutma veya onları bir
kenara iterek reformcu bir partiye
yer açma heveslerinin ürünüdür. Ül­
kemizin katı gerçeği karşısında bun­
ların hepsi boş hayallerdir.
Niye böyle iddialı konuşuyorum?
Çünkü ortada bir SP gerçeği var.
SP programı, köklü . bir kapita­
lizm eleştirisinden çıktı. Ve bugün
en karalandığı koşullarda işçi sınıfı
hareketinin devrimci mirasını be-
28 • İKİBİN'E D.OGRU • 1 4 OCAK 1 990
· Kuruçeşme'den ciddi bir şey çıkma­
SP Genel Başkanı Ferit İlsever.
Fotoğraf: FETHİ ÔZALP
nimsedi . Bu program, düzenin bi­
ricik alternatifidir. Ülkenin gelece­
ğine, emekçilerin penceresinden
bakmaktadır. Bu programı emekçi­
ler beğeniyor, sosyalistler beğeni­
yor. Öyleyse SP, programıyla sol­
da önemli bir yere oturdu.
SP solda örgütlü biricik güçtür.
SP, 48 il, 230 ilçe örgütüyle, önün­
deki her kavgaya örgütlü girme
avantajına sahip. SP krizi gördü.
Emekçilerin krize karşı hazırlanma­
sını temel hedef olarak benimsedi.
Bu amaçla net ve köşeli tutumlar al­
dı. Solda_birliği mücadelenin ve sı­
nıfın .ihtiyaçlarının önüne koyan an­
layışlarla mücadele etti. SP, sosya­
list solda, önümüzde yapılacak ilk
seçimler!'! katılmaya hak · kazanan
biricik partidir . Programı Anayasa
Mahkemesi'nde aklandı ve tüm
devrimcilerin yararlanacağı yasal
bir mevzi elde edildi . Böylece SP,
örgütlü gücüyle de soida önemli bir
yere oturdu.
SP'yi buldozere benzetiyorum.
''
Yolu açtı. Buldozer varken, kazma
kürekle uğraşmak saçma değil mi?
SP'yi muhafazakarlıkla suçlayanla­
rın bu gerçek üzerinde de düşünme­
lerini dilerim.
- Bu anlattıklarımia karşılık,
Kuruçeşme toplantılarını nereye ko­
yuyorsunuz?
- Bu toplantıları bir sol parti ça­
basının gerektirdiği ciddiyetten uzak
görüyorum . Sol, masa başı tartış­
malarla ya da ilkeler üzerinde "Al
gülüm, ver gülüm" tutumlarıyla
birleşmeyecek. Bunların elinde bir
oyuncak : Birlik! Oyna, oynayabil­
diğin kadar: . . Kriz derinleşirken, iş­
çi ve emekçiler ayağa kalkarken,
Kuruçeşmeliler bunu seyrediyor.
Sosyalistler ancak bu mücadeleler
içinde yer alarak, sınıf içinde kuv­
vet olarak birleşebilir. Bu yüzden
yacak . Zaten burada yer alan bir­
çok devrimci de bu gerçeğin farkın­
da.
- TBKP"yi nasıl değerlendirip,
nereye koyuyorsunuz?
- Bu girişim hakkında SP dahil,
bütün sol söyleyeceğini söyledi.
Açıkladıkları programla, düzenden
yana, reformcu bir girişimdir . SHP
ve DSP ortadayken, TBKP progra­
mına ne gerek var, anlamak müm­
kün değil. Ayrıca kendilerini hiç ye­
niiemediler.
- Sosyalist Pçırti kurulalı iki yıl
oldu. Erken davranmadınız mı?
- Bugün halkın mücadele düze­
yine baktığımızda, geç bile kaldığı­
mız anlaşılıyor . Bir sosyalist parti
niçin kurulur? Kitlelerle birleşmek
için. İşçi sınıfının mücadelesi bugün
solun çok önünde. 1 2 Eylül'ün so­
la indirilen darbeden sonra sol, sı­
nıfın gerisinde kaldı . SP, bu arayı
kapatma ihtiyacıyla kuruldu . Ve
hızla kapatıyor . Devrimci bir par­
tinin kuruluş zamanını aydınların
tartışmayı tüketme ihtiyacı değil,
halkın ihtiyaçları belirler. Bu açıdan
baktığımızda, keşke bir, iki yıl da­
ha önce kurulabilseydik diyorum.
 GÜRKAN VE ARKADAŞLARINDAN GERİ'ADIM
"Bir kuruluş niyeti bildirisi bile değil"
. '
Gürkan ve arkadaşları Aybar'dan koptular. Yapılan açıklama hiçbir konuya netlik getirmiyor.
Bulanıklık temelinde birlik arayışı, girişimcileri dağılma sürecine sokuyor.
HP'den ayrılan Gürkan
S
ve arkadaşları cuma günü
. Ankara'da bir basın top-
lantısı yaptılar. Gürkan'la
birlikte 15 milletvekilinin imzaladığı
açıklamayı basına SHP kurucu Ge­
nel Başkanı Aydın Güven Gürkan
okudu. Açıklama, "Sol siyasetin
kitle tabanında elden geldiğinci ge­
niş bir görüş birliğini sağlamayı "
hedef alıyor.
AYBAR'LA GÖRÜŞMENİN
NİTELİÔİ
Basın ve kamuoyu aynı günlerde
Mehmet Ali Aybar 'ın Ankara'ya
gelip Gürkanlarla görüşeceğini öğ­
renmişti. Milletvekillerinden birinin
2000 'e Doğru 'ya söylediğine göre
Aybar konusu, yeni parti girişimiyle
ilgili toplantılarda tartışmalara yol
açtı . Hem Baştürk, hem de Gürkan,
bu toplantıda Aybar'la görüŞmele­
rinin basına yanlış aktarıldığını söy­
lediler. Gürkan, Aybar'la görüşme­
ye giderken basının habersiz oldu­
ğunu sanıyordu. Oysa kapıda gaze­
tecilerle karşılaştı ve şaşırdı. Ay­
bar'ın konuya değişik bir görüntü
vermek istediği anlaşılıyordu. Top� .
lantilarda, milletvekilleri bu türden
· görüşmelerin Aybar'la sınırlı tutul­
masını eleştirdiler.
Hatta Gürkanlarla birlikte hare­
ket edenlerin İstanbul kanadından
bazı politikacılar, 2000'e Doğru 'ya,
Aybar - Gürkan, Aybar -. Baştürk
görüşmelerinin grup içindeki lider­
lik sorununa ilişkin olduğunu söy­
lediler.
FİKRİ SAÔLAR BEKLENİYOR
Gürkan yaptıkları açıklamanın
partileşme sürecinin hangi aşaması­
nı belirlediğine ilişkin soruya, " Bu
bir parti kuruluş bildirgesi değil,
hatta bir kuruluş niyeti bildirgesi bi­
le değil" yanıtını verdi. "Solda bir
boşluk � ' vardı, amaçları bu boşlu­
ğa dikkat çekmekti.
Kemal Anadol gruptan, "Şimdi­
ki ihtiyaç bir Marksist partidir' ; di-
. yerek ayrıldı. Kamil Ateşoğulları ve .
Hüsnü Okçuoğlu ise düşünüyorlar.
Okçuoğlu, "Anadol gibi düşünüyo-
rum ama t abanım sosyal
demokrat" diyor.
Ayrıca beklentiler var. Gerçi,
"Gözümüz SHP kurultayında de­
ğil" sözü sıkça duyuluyor, ama ye­
ni partinin hem televizyondan ya­
rarlanabilmesi, hem de seçimlere
katılabilmesi için 20 milletvekili bu­
larak Meclis'te grup kurması ya­
şamsal. İster istemez kulaklar
SHP'nin "yenilikçi"lerinde. Kurul­
taydan onları doyuracak bii sonuç
çıkmazsa, yeni kopmalar bekleni­
.yor. Kulislerde, sıkça yinelenen ha­
ber, Ertuğrul Günay, Yakup Kepe­
nek, İsmail Cem ve Ercan Karakaş'
ın böyle davranacakları yönünde.
Ama asıl beklenti Fikri Sağlar' dan, .
' sonra öteki isimler sıralanıyor: Ve­
li Yıldırım, Sedat Doğan, Veli Ak­
soy, Ali Uyar. . .
NETLEŞMENİN BÖLÜCÜ
ETKİSİ
Gürkan ve arkadaşlarının tartış­
maya sundukları açıklamadan na­
sıl bir parti istediklerini anlamaya
olanak yok. Daha doğrusu öteki
sosyal demokrat partilerden bu gi-
, algılanıyor. Demek ki, her şey kırıl­
AYDIN GÜVEN GÜRKAN. "Aybar'la gö­
rüşme, başkalarıyla yapılacak görüşme­
ler sınıfından.
İKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990 • 29
rişimi ayırt etmeye yarayacak işaret­
ler yok.
"Siyasal yelpazenin daha belirgin
sınıfsal temellere oturtulması" gibi
nesnelliklere ilişkin temennilerden;
"özgürlük, katılımcılık, çoğulculuk
ve demokrasi gibi" 'söyleyenin ren­
gini açığa vurmayan genel söylem­
lerden, "emek yandaşı" gibi her yö­
ne çekilebi,lecek formüllerden olu­
şan bir açıklama nasıl bir etki ya­
pabilir? Herkesi çağırır. gibi ·görün- ·
se bile, özellikle SHP tabanında
" Bizimkiler de bunları · söylüyor"
yargısını beslemez mi?
Kürt sorunu konusunda ise. açık­
lama öylesine çekingen ki, SHP Ge­
nel Merkezi, "Bunun için mi ayrıl­
dılar?" dese yanıt bulunamaz. Gür­
kan .bu konudaki soruyu, "Üniter
devlet ve Türkçenin resmi dil olma­
sını savunan" eski bir basın· açıkla­
masına gönderme yaparak cevap
verdi.
BOŞLUK NASIL DOLAR?
En küçük bir köşeli açıklamanın
bile birliği bozacağı gibi bir endişe
gan, her şey dengede. Program ko:.
nusundaki ciddi b.i r girişimin zor­
lu tartışmalar doğuracağı şimdiden
belli . Ancak açıklamada imzası bu­
lunan milletvekilleri, " önemli olan
program değil, biz eylemimizle far­
kımızı koyacağız" diyorlar. Ne '.
olursa olsun, zaman, bulanık ve ka- ·
rarsız politik girişimlerin kezzabı­
dır.
Hele 'Türkiye' de. Türkiye net po- ·
litikalar dönemini yaşıyor. �•solda
boşluk var" duygusunun kendisi de
bu gereksinimden buharlaşıyor.
Boşluk ancak net politikalarla, ör­
gütlü güçle doldurulabilir. Bulanık­
lık ise parti tabelası altına alınsa bile
sorunu çözmeyecek. Kaldı ki, parti
tabelası bile açıklığa bağlı.
Baykalcılar ise kurultayda tüzük­
lerini değiştirerek, son ihraçları kal­
dırmanın yolunu bulacaklarını söy­
lüyorlar.
. Dönen olur mu? Olmaz,
diyor ayrılanlar, kesinlikle olmaz!
HASAN YALÇIN
 8 ÖGRENCİ DERNEGİ YÖNETİCİSİ
' ' Düşü nene disip l i n ceza sı ' '
- 2000'e Doğru'da bir aray� gelen Ankaralı dernek yöneticileri bilimin, kapitalizmin hizmetine
sunulduğu savunuyorlar. lslamcı öğrencilerle birlikte hareket etmeyi doğru bulmayan dernek
yöneticilerine göre, öğrenci gençliğin acil ihtiyacı federasyonlaşmak.
Öğrenci derneği yöneticilerinin ilk
birleştikleri ortak payda devletin bir
"baskı kurumu" olduğu . YÖK ve
Üniversitelerin de 1 2 Eylül'le birlik­
te eğitim alanının baskı kurumu ola­
rak düzenlendiği saptaması ise,
·
ikinci ortak payda.
Ankara Üniversitesi Eğitim Bi­
limleri Fakültesi Yönetim Kurulu
Üyesi Cemal Akyürek , öğrenci
hareketine devletin baskısını, "dev­
letin toplumun bütün kesimlerine
baskısı"ndan ayırmıyor: "Amaç,
üretilen bilgiyi düzenli olarak ser­
mayenin emrine vermek ve serma­
yeyi yaşamın bütün alanında ege­
, malı. ' ' Kızmazarslan tartışmada bu­
men kılmak . . . ; Hacettepe Üniver­
sitesi Sosyal Hizmetler Yüksek
Okulu Öğrenci Derneği Yönetim
Kurulu Üyesi Celalettin Uludağ, 1 2
Eylül'ün "üniversiteyle Özel ilgilen­
diği"ne dikkat çekiyor. Üniversite'
de "iç-içe geçmiş baskı" ayrıştırıl­
masıyla "işe başlanılması gerektiği'�
ni söylüyor.
ODTÜ, Hacettepe, Gazi Üniver­
sitesi başta olmak üzere Ankara'da
yüzlerce öğrenci "disiplin cezası"
30 • İKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990
ANKARA'DAKİ 8 ÖGRENCİ DERNEGİ TEMSİLCİLERİ 2000 'E DOGRU
' BÜROSUNDA.
almış durumda. Ve yüzlerce öğren­
cinin hem DGM' de hem de üniver­
sitelerde "sudan suç"lardan yargı­
lanmaları sürüyor. Disiplinsizliğin
en çok yaşandığı yerler de yurtlar.
Örneğin ODTÜ 5 . Yurt'ta 26 Ara­
lık günü kantinde şarkı söyleyen 50
kadar öğrenci hakkında "yurttan
kesin ihraç" talebiyle soruşturma
açıldı. 6. Yurt Müdürü Yılmaz Sert,
jandarmaya teslim ettiği Cenk Kurt
adlı öğrenciyi, öğrenci gözaltından
çıkıp "beni niye teslim ettin" diye
sorduğu için yurttan kovuyor, disip­
lin kuruluna veriyor. Yılmaz Sert 5 .
Yurt Müdiresi Aysel Sert'in koca­
sı. Yine ODTÜ suyuna kanalizas­
yon karıştığını hıfzısıhha raporuy­
la belgeleyip belgeyi dernek kapısı­
na asan öğrenciyi de Yurtlar Müdi­
resi Rafiye Karahan disiplin kuru­
luna verdi .
ODTÜ-ÖD Başkanı Yılmaz Kar­
tal, "üniversitenin her yönüyle bas­
kıdan başka bir şey vermediğini' '
söylüyor : "Öğrencinin düşünmesi
baskı görmesi için yeterli. Yani sos­
yalist olmasına gerek yok. " Baskı­
nın, toplumun her kesimine uygu­
landığını belirtiyor. Saldırılar kar­
şısında öğrenci gençliğin ne tür bir
görevi olması gerektiğini de şöyle
açıklıyor: "12 Eylül sonrası derin­
leşen ve yoğunlaşan ekonomik, si­
yasi, ideolojik ve fiziki saldırılara
karşı kısaca, 1 2 Eylül'ün kurumla­
rına ve onun bekçiliğini yapan res-
·
mi güçlere karşı meşru ve kitlesel bir
biçimde demokrasi mücadelesini
yükseltmek . . . " Kartal'ın buna iliş­
kin bir de somut önerisi var: " 'Öğ­
renci dernekleri meşru ve fiili fede­
rasyonunu oluşturmalı. Ancak, ya­
sal çerçeveye sıkıştırılan ve birim
derneklerinin inisiyatifini yok eden
nierkeziliğe de karşı olmak gere­
kir. . . "
. Ankara Üniversitesi Basın Yayın
Yüksek Okulu Öğrenci Derneği Yö­
netim Kurulu Üyesi Türkhan Kız­
mazarslan'ın "örgütlenme" öneri­
si de federasyon yönünde: "Üniver­
siteli kendini yönetemezse yarın ül­
keyi nasıl yönetecek . Geleceğimizi
ipotek altına almak isteyenlere karşı
olalım. Federasyonlaşarak öz gücü-·
müzü geliştirelim . . . " Türkhan Kız­
mazarslan, baskıların "aşılacağı"na
inanıyor: "Gerici dernekler yasasını
aşarak meşrulaştık. Kazanımımız
sürmeli. Öğrenciler derneklerde
'basılma' korkusu altında oturma­
lunan tek bayan dernek yöneticisi.
Ankara Üniversitesi Hukuk Fa­
kültesi Öğrenci Derneği Başkanı
Eyüphan Başar, öğrenciye yönelik
baskıyı üçe ayırıyor: "Yasal, fiili ve
ideolojik baskı. . . Dernekler yasası,
YÖK yasal baskı. Polis ve jandar­
ma ise, fiili baskı uyguluyor. Der­
neklerin arkasında gizli örgütler ol­
duğu safsatasını yayan idarenin
her türlü tavrı da psikolojik baskı-
 ,,,,.- , v«-·

:oEVRİMCİ VE İSLAMCI GENÇLER TARTIŞIY9R �i:tt���j �U�����l��r��cıo�:ı �f�, �,.

O rtak forum olur mu·1 ��l��� ���· J�r���·.:! ı:�f���i .

s a

man gençliğin_'kullandığı anti-faşist çliyece{ıiz . . Ama eylemde )>irıtk· der�.

· .

D
evrimci gençler; Müslü- .
- anti-emperyalist sloganlarının içten
mantarın anti - faşist ken sol içindeki eylemde ajit�syon
. anti
. emperyıdist Javırlarının samimi
ve pr Haganda ğ:zgqrl@ü ..bunııır
bile olsa anlam ;�aşırı:ıadığı içli. 9 ••

olmadığı. kanısını taşıyorlar.

} ç1 . r
Miis üman gen er· ıs.e ortak 10-
rtım . konusu ne olur sonisuria,
Amerika'nın Panama'ya müdaha- , dergisi Yazı İşleri Müdürü ve İTÜ ti-
'için söz konusu olamaz. Biz, 'kalı-
CİNS AYRIMCILIGf . ENGEL rolsun Jaşizm' diyeceğiz onlar, 'Ya-
�f:� � �� �
Tartış mada yer' aıaı:ı Yeni Aşama
. a
�ı
o .
evrim i ! .d iy,ecek, btr

İstanbul Teknik Üniversitesi'nden

lesi diyoclar. · . , zik öğrenc\si Ercüment devrimci ayrıldıktan sonra İstanbul üniverşi�'
..
gençlik içerisinqeki tavır farklılığının tesi Siyas'al Bilgiler F:akült,e si'ne uğ­
Üniversitelerdeki devrimci gençler nedeninin1 sosyalizmin fark:h a9laşıl- radıkı KendisinLJBKe!ıi. diye tanıtan·
son gürileıtte Müsıurrian gençlerle ·�·masından k�ynaklandığını bEllirtiyo�.
Ali Ekber ltma�·ı� görüştük.
ortak forom yapıp yapamayacakla­
. "Tekelci sermayeye k{!lrşı orta bur-
qııı tartışıyorlcır . 2000 'e Doğru bu ko­ · juva hareketi devlet katmanlarında
.
"SOMUT ÖNERİLERİ
,

nuda üniversite öğret)cileri ile görüş- Müslüman gençlik hareketini kulla· TARTIŞI Rll" ·

tü. .
M ü�lüman gençl iğln şu an da ü n'r:
• •• ·.. :.(· �·, nara.k'bir de9ge unsur u yaratrrıaya ,
1.. . •

·· .·< ITU bu tartışmanın en yoğun ol!'.Ju­

çalışıyor" 9iyör. ' Müslüman 'genÇler
ğu üniversitelerden birisi. Bu tartış- versiteye yönelik somut hedefleri ol�
arasında kendilerini anti-şovenist
maların birinde 2000 'e D()ğru da bu- olarak tanımlayan .bir grup var. .. Bu madığını belirten Ali Ekber, "Müslü­
'lundu. ·
· '·· ·
man gençler dahil tüm pÔlitik güç:
·
. · · ··
· ·
konuda Ercüment, Bunun ü mmetÇi-
lerle kendi politik görüşlerimizi tar-
"İTIİFAK MÜMKÜN DEGİL"
�·· -
'iF ,,· ,,�
Jik· ekseninde olduğunu ve .. Kürtleri ,
de ,kitleleri için� al m a amabioı;t�Ş1· ; :
'·· •
.
tışı nz Ancak b un µ n sonucunda or-
· ıak bir tledef Çikabilniesi için üniver-
.. ·
•

İTÜ Öğrencisi ve Yeni Demokrasi dığını .i ddia ediYP.•. r. ve şöyle. devam

site yaşamına ilişkin somut önerilerle.
�" okuru Murat; "Bir ittifak mümkün de­ ediyor. "Ciiıs ayırım cılığına karşıthk g
elmel iler, · Arrıa l;>u doğrultuda bir
·

, ğil. Söyledikleri ya da niyetleri, mev­ bunlar için ol ��aksız: Adamla�ı� ki-

çabayı şimdiye dek onlardan hiç
cut düzeni eleştirici olabilir ama ey- taplarında var: işte Nısa �uresı , ışte "·
>
· lemlert demokratik ı;rıücaÇ!efe veren Bakara suresı. Bunlar kıtaplarında .. ·
görm edik"- diyor.
·
.
SOL OLGUNLUKLA
" .
GELIBSE ,
, ·
·

.. . .
insanlara ket vuruyor" ·diyor. Murat'· varken bizimle ortak bir zemi'n oluş- ·

ın sözleri üzerine öğrenciler Müslü­ turacaklarını sarıtnıyonım" Cliye be- � :sasın Yayın Y:Qksek Okulu kanti:'
man gençlik ile ülkücü gençliğin bir­ ' lirtiyor. . ninde Müslüman öğrencilerle görüş­
·

birlerin�e!:l farklı olduğunu vurgulu-
; . . yorlar. ITU inşaat Mühendisliği öğ­
rencisi Nihat, "Müslüman gençlikle
daha yeni tımışıyoruz. Qeçen yıllar-
. da özellikle çatışmaya girmemeye
· -dikkat ediyorduk. Bu yıl içinde belirli
• olaylara paralel.olarak güçlerini gös­
termeye. ç�lıştılar" diyor ve örnek ve­
rJyor. "ITU devrimci gençli9in en . Murat, "Her forumda bu insanıar:ko- sine karşı ortak fayd�,�ar bulunabilir''.
,. tüf<. lsf!!i iı1 açıklama)!� bir öğrenci,
"ÖNDERlİGİMİZİ KABUL , '
EDERLERSE'' · "Ortak loruıiıda ABD'nin Panama'­
ya m ü d ahalesi , TÇK' n ı n ar:ıti-
. Müslüman gen.çliğe alınan ,.tavrı demokrştik . Q'la�çteleiinjn hepsinin'' ·
eleştiren öğr�ncirer yapılması gere� 1 41 -1 42 ve 1 63. maddelerinin kaldı­
ken daha önce olduğu gibi pankart- r ı l ması konu larmda forum
!arını yırtmak, foruriılarda konuŞn{a- yapabiliriz'' diyor. Ayşe DoğU "En
sını engellemek olmamalı diyotlar. temel insan haklarının engellenme-
·

güçlü olduğu fakülte. Burada Çıkar­ nuşturulmalı ve kitle önünde görüş- diye belirtiyor. Yıldız Universitesi ö{!-
dıkları olayda, 'Bakın biz inşaatta bi· )eri ç9rütülerek teşhir edilmeli: fo- rencisi Abdurı:ahman,,"Sol olgunluk-;
s: · le eylem yapabiliyoruz' demek iste- rumla�da konuşturmamak kendileri- la gelirse ortak platformda bulu na­
. diler." Devrimci gençler arasında bu ne kitle içinde destek sağlar". Eylem bilirim. Ama, astığımız afişleri, ayet­
olaya farklı tavır alanlar var. Bazıla­ birliği konus0,9da ğnderliğin kimde leri indi�.iyorlar nastL�i'tli.kte olabili�
rı şiddetle karŞı. çıkarkeff' diğer bir ·olaçatJının önemli olduğunu vurgula- riz. Kendi aralarında-bile· tanlil fark�
·

grup da ılımlı tavır alıyor. Ama hep. yan Murat şöyle devam ediyor. "Bu lılığına tahammülsüzler" diyo(. .O
.·
sinin ete ortak olduğu nokta Müs�ü· demokratik mücadelede önderlik so- A T!LllA (JÇBl)DAKi
· ·

dır. . . " Eyüphan Başar, "özgün rayanlar. Sosyalistlik ve Kürtlük
üniversite-mütevelli heyet" aldat­ düzenin gözünde kötü iki şey . . . "
niacasıria da "uyanık" olunması ge­ Gazi Üniversitesi Mühendislik Mi­
rektiğini söylüyor. Ankara Üniver­ marlık Öğrenci Derneği Yönetim
sitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Öğ­ Kurulu Üyesi Musa Gül, -"baskının
renci Derneği Başkanı Ali .Raif Fal­ münferit olmadığı "nı hatırlatıyor:
cıoğlu da "mütevelli heyet" tartış­ "Toplumsal muhalefet geliştikçe
baskılar iyice kurumsallaşacak­
"
masına katılıyor: "Bu kapitalizme
ara eleman yetiştirme çabasının bir tır . . .
parçasıdır. " Falcıoğlu, "baskıya en Öğrencilerin hiçbiri İslamcı öğ­
çok maruz kalanların sosyalistler ol­ rencilerle birlikte hareket etmekten
duğu"nun altım çiziyor. "Sosyalist­ yana değil. Cemal Akyürek, ' ' İs­
lerin örgütlenme istencinin düzeni lamcı, tefeci bezirgan, sermayenin
ürküttüğünü" söylüyor. Hacı Yıl­ temsilcisidir. Bunlar aynı zamanda
dız'ın saptaması da ilginç: "Sosya­ emperyalist sermaye ile işbirliği ya­
list Kürt öğrenciler asıl baskıya uğ- parak halkı sömürmektedir" diyor.
lslamcıların, ''halk örgütlenmeleri
dışında ve karşısında olduğu"na
dikkat çekerek "sınıfsal öz"lerine
değiniyor. Yılmaz Kartal anti
emperyalist ve anti faşist olmaları­
nı pek "ciddi"ye almıyor. Onların,
"siyasi taleplerinizi bırakın, sizinle
birlikte tavır koyalım" önerisini ise,
"biz üniversitenin siyasallaşmasını
istiyoruz ' ' gerekçesiyle reddediyor.
Türkhan Kızmazarslan ise, "devle­
tin himayesinde olmaları"na önem
veriyor. Eyüphan Başar da " İslami
ideolojinin sürekli sol karşısında
dalgakıran görevi yaptığını" vurgu­
luyor. . . O

İKİBİN'E DOGRU • 14 OCAK 1 990 • 31

 /

SURİYE-IRAK-TÜRKİYE I SU SORUNU TARTIŞILIYOR.

Fırat, kimyasal silah gibi

Amerikalı, İsrailli ve Arap uzmanların ortak görüşü: "Önümüzdeki 1 0 yılda savaş su yüzünden
çıkacak. " En tehlikeli su hattı Dicle ve Fırat. Türkiye'nin su kesme kararı politik. Araplar Ankara'ya
müdahale edecekler.
ısır'ın dış ilişkilerden

M
sorumlu Devlet Baka­
nı Butros Gali, Orta­
doğu' daki yeni bir sa­
vaşın politik nedenlerden değil, su
yüzünden çıkacağını söylüyor. Böl­
gedeki uzmanların görüşü de böy­
le: ' 'Diğer doğal kaynakların yanın­
da su, önümüzdeki 10 yıla damga­
sinı vurabilecek. Hatta bölgesel an­
laşmazlıkların temelini bile oluştu­
rabilecek . " İlginçtir ABD'nin baş­
kenti Washington'daki Stratejik ve
Uluslararası Araştırmalar Merkezi,
bölge ülkeleri arasında çatışmalara
yol açabilecek önemli su kaynakla­
rını şu biçimde sıralıyor: Dicle, Fı­
rat, Seyhan, Ceyhan (Türkiye, Su­
riye, Irak, İsrail) El Yermuk (İsrail­ Ci), .
Ürdün) Alleytani (Lübnan-Suriye­ �
İsrail), Nil (Mısır-Etyopya) Şatt-ül �
Arap (Irak-İran). :::ı
Amerikalıların bu görüşü, İsrailli �
uzmanların yaptıkları saptamayla nın ıyı olduğu bir dönem ölarak ortaya attıkları "güneyden gelen
çakışıyor. Ülkenin tarım işlerinden göze çarpıyor. Özellikle de Suriye­ tehdit" görüşü de buna bağlı. "Her
sorumlu bir müdüre göre, bölgede­ Irak anlaşmazlığına paralel olarak şeyini Fırat'a göre ayarlamış Suri�
ki su bunalımı ayarlanmış saatli Ankara hükümetleri lrak' la çeşitli ye açısından su silahı , kimyasal si­
bomba gibi. ekonomik anlaşmalarının çerçevesi­ Iahlardal). daha etkili ve tehlikeli. 1 3
Çeşitli Arap dergileri bölgedeki ni genişletiyor. İskenderun'a kadar Ocak'ta geçici olarak kesilecek olan
su kaynaklarına ilişkin sorunları, uzanan petrol boru hattı bunun bir sular, 'Suriye'nin· idamı', 'Irak 'ın
kapak konusu yaptılar. Örneğin, . örneği . '60' lı · yıllarda Şam, özellik­ da felç edilmesi' anlamına geli­
Londra' da· yayımlanan Suudi Ara­ le de Hafız El Esad Türkiye'ye karşı yor . ' ' Dergi böyle yazıyor. Su ko­
bistan yanlısı El Mecelle'nin' 1 0- 1 6 tutum aldı. Bu bağlamda Ermerı.i­ zu O' denli önemli ki El Yom El Sa­
Mayıs 1 989 tarihli nüshasında baş­ Ieri ve daha sonra çeşitli Kürt hare- biu bunu, " Sadece Suriye ve Irak'ı
lığı "Arapların Su Savaşı"ydı. 1 8 - ketlerini destekledi . Türkiye ise, değil, tüm Arap aleminin ulusal çı­
Aralık 1 989 tarihli FKÖ yanlısı ya- . '70'li yıllardan başlayarak Suriye karları ve güvenliğini tehdit eder" ni­
yım yapan ve Fransa'da çıkan El karşıtı Bazı İslamcı akımları destek­ telikte buluyor. Ayrıca Ankara hü­
Yom El Sabiu dergisi daha özgün ledi. Dergiye bakılırsa Türkiye, Su­ küriıetinin kararının, e\wnomik de­
bir kapak sundu: "Türkiye ve riyeli İslamcılara (Müslüman Kar­ ğil, politik olduğunu vurguluyor .
Araplar Arasında Su Savaşı. ' ' deşler) sınırda geçiş ve barınma ko­ Derginin bu durum karşısında öne­
"SURİYE' Nİ N İDAMI" laylıklarıyla bir takım askeri ola­ risi şu : Öncelikle Suriye ve Irak· bir­
naklar sağlıyor. Gene Türkiye, çok leşmeli ve sonraki aşamalarda Arap
Dergi, Türkiye-Suriye arasındaki · sayıda Suriyeli Yahudi'nin İstanbul ülkeleri duruma inüdahale etmeli.
sorunun çok boyutlu olduğunu üzerinden İsrail ve Avrupa'ya göç­ Yoksa işin sonu felakettir. Derginin
ama, özellikle de politik bir nitelik mesine yardımcı olmuş. çağrısı biraz sonuç verdi: 10 yıldır
t_aşıdığını belirtirken tarihi bir sıra Suriye-Türkiye anlaşmazlığında ilişkileri kesik olan Irak-Suriye tek­
izliyor: '30'lu yl1larda Hatay soru­ tarihsel, coğrafik ve etnik bir boyut nik heyetleri ilk kez bu �onu için bir
nu, '40'Iarda Türkiye'nin Halep'e olduğunu da söylemek olası. Tüm araya geldiler. Türkiye Fırat'ın si­
akan suyu kesmesi, '50'lerde Bağ­ bu nedenlere güncel bir ek: Son dö­ lah olmadığı konusunda ısrar ede­
dat Paktı adına Türkiye'nin Suri­ nemlerde İsrail-Türkiye kaçamak dursun, şu soru hala geçerli : Saatli
ye'ye düşmanlğı, gene her .iki ülke­ ilişkileri, PKK sorunu, Tapu Ka­ bombanın ibresi geriye doğru mu
deki azınlıkların mülkiyet sorunla­ dastro'ya ait uçağın gizemli düşürü­ sayıyor? O
rı vb. Bu dönem aynı zamanda An­ lüşü, su silahı. Türk orduı yet­
kara'nın Bağdat hükümetiyle arası- kilile.rinin son , zamı3_nlarda FAiK BUL UT
' I
32 • IKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990
 FiRAS'LA TÜRKİYE'DE SON BULUŞMA

"Yakında Filistin'de röportaj yapacağız"

Firas, dünyadaki gelişmelerin Filistin davasını olumlu yönde etkileyeceğini düşünüyor. Filistin

25
Büyükelçisine göre Malta'da Bush ve Gorbaçov Ortadoğu'yu ağırlıkla ele aldılar.
Ocak akşamı Abu Fi­
ras'ı belki de son kez
göreceğiz. Büyük An­
kara Oteli'nde verece­
ği "Hoş·çakalın" resepsiyonunda.
Ayrılışı bir diplomatın ayrılışı gibi
olm.ayacak bizim için. Firas'ın dip­
lomatlıktan daha ağır basan bir yanı
var: Özgürlük savaşçısı olmak.
Kafamızda bir yazı yazmak,
bir röportaj yapmak düşüncesi yok
FKÖ temsilciliğine girerken. Bir
dosta biraz daha uzun "güle güle"
diyebilmek, tadını unutmayacağı­
mız son bir sohbet arzusu.

"YÜZLERCE ANIYLA
AYRILIYORUM"

Firas'ı odasında, yol hazırlığı

içinde buluyoruz. Bazı kitapları, eş­
yaları toplarken karşılıyor bizi.
Yüzlerce anıyla ayrılıyor Firas
Türkiye1den . Büyük bir çoğunluğu.
kendisini gururlandıran, duygulan­
dıran anılar. "Bir kitapçının, Firas
olduğumu öğrenince, aldığım kitap­
ların parasını kabul etmeyişini hiç
unutamıyorum" diyor. "10 yıl ya,
şanım önemli bir parçasıdır. Eğer
bir yer sizin için çok önemli değil­
se, eviniz değilse, orada 10 yıl sü­
rekli kalamazsınız. "
Sohbetimiz her zaman olduğu gi­
bi gelişiyor. ister istemez dünyada­
ki önemli gelişmelere, bunların Or­
ta Doğu üzerindeki etkilerine kayı­
yoruz. Firas gelişmelerin Filistin so­
rununu olumlu etkileyeceği inancın­
da.
Peki, ya Panama?
"Amerika'nın Panama'ya saldı­
rısı; benim ve halkımın asla benim­
seyemeyeceğimiz bir müdahale.
Gerçi Noriega'nın savunulacak bir
tarafı yok . Eskimiş bir CIA ajanı.
Ama kimi cumhurbaşkanı yapacak­
larına, Amerikalılar değil, Panama-
·
lılar karar verir . ' '
ÇAVUŞESKU : HEM DOST
HEM DÜŞMAN
"Romanya'da olanlara gelince . . .
Evet, Çavuşesku Filistin konusun­
da olumlu roller oynadı. Ama Ça­
·vuşesku 'nun Filistin davasına bir-
L.DÔGAN TILIÇ, ABU FİRAS VE HASAN YALÇIN. Vedalaşır gibi değil, halay çeker
gibi. .
çok darbe vurduğu da gerçektir . Fi­
listin'in baş belası Camp David'in
düzenleyicisi O ' dur. İsrail ve Filis­
tin 'i masaya oturtµıaya çalışıyordu.
Filistinliler ve Yahudilerle toplantı­
lar düzenİiyordu. O ' nun iç politi­
kası Romanyalıları ilgilendirir ve biz
Romanyalıların isteğirıe saygı duyu­
yoruz. Yeni yönetimi açıkça destek­
liyoruz. " Firas' a gö­
re, Türkiye Orta Doğu'nun Japon­
yası olma şansına sahip. Ama hep
bir koltukta iki karpuz �aşımaya ça­
lışıyor. "Doğu Bloku'ndaki geliş­
melerden sonra, AET'nin ekono­
mik ve politik olarak öncelik vere­
ceği ülkeler var. Polonya var, Ma­
caristan var. Üç temel noktaya dik­
kat ederse, Türkiye bölgenin siya­
si, ekonomik ve ticari anlamda li­
deri olabilir. Bir; Yahudi lobisi
Türkiye'yi destekleyebilir düşünce­
sinden vazgeçmek, iki; bölgenin si­
lahlanması konusunda İsrail'in tu­
zağına düşmemek, üç; Türkiye'nin
bölgedeki coğrafi, kültürel kökleri-
.
ni ' daha derinden kavramak."
"MALTA'DA FİLİSTİN
KONUŞULDU ' '
Malta'daki Gorbaçov�Bush gö­
rüşmesinin Filistin açısından önemi-
İKİBİN 'E' DOGRU • 1 4 OCAK 1 990 • 33
ni soruyoruz Firas'a. Görüşmenin
öncelikli konularından birisinin Or­
ta Doğu ve Filistin olduğunu anla­
tıyor. Görüşmeden sonra Filistin
meselesinin daha da önem kazandı­
ğı inancında. "Malta, Filistin soru­
nunun( çözümü konusunqa önemli
bir geiiŞmedir" diyor. "Artık gün­
'den güne daha olumlu gelişmeler
, olacak. İsrail köşeye sıkıştı ve ka-
çacak yeri yok . "
Önümüzdeki ay Firas' Jakarta'da
olacak. Arada uçakla 16 saatlik me­
safe var. Firas bizi yeni görev yeri­
ne, Endonezya'nın başkentine davet
ediyor.
Birbirinden ayrılan dostların hep
yaptığı bir şey vardır; hatıra fotoğ­
rafı çektirmek. Biz de yapıyoruz ay,
nı şeyi . "Yıllar sonra çok farklı ko­
numlarda olabiliriz. Fotoğraflara
bakıp 'işte, bu benim dostumdur'
deriz diye şakalaşarak" . Ve şaka: ol­
mayan bir· şey söylüyoruz Firas'a.
" Bir gün Filistin'i gazeteci olarak
ziyaret edip, sizinle orada röportaj
yapacağız."" Firas da bunun gerçek­
leşeceğinden emin. ' "İnanın çok
yakında" diyor. " Çok yakında za-.
fere ulaşacağız. " D
HASAN YALÇIN/
L.DOGAN TILIÇ .
 HuzcARGürn
Hasat sonu
Hazırlayan:
ŞULE PERİNÇEK " Bismil Carlo" " Bütün iddi aların aksi
ne biz
hakl arın ın � nanç lı
B nında kumarcılığı da ünlü. Oy­
ismi! ilçesinin faizciliği xa­ ins an
enc e
savunu cularıyız . Işk
ayrı dır . Sert
le ki, Monte Carlo' nun adı Güney­ denen olay
doğu' da Bismil' le birlikte anılıyor. dav ranış ayrı d ır "
· Hamdi Arda lı,
"Türkmen Haci" , ya da namı di­ İsta nbul Emniyet Müdü
rü.
ğer "Hacıya Türka" . Güneydoğu'­
nun bu yerleşim merkezinde geceleri
kumar masalarında milyonlar dö­ Milli piyango ve rüşvet
nüyor. illi Piyango Genel Müdür­
Kumar masalarında döhen para­ M lüğü'nde çalışanların ilginç
ların saatlik faizi yüzde. 1 0 . Süre ar­ bir gözlemi. Bazıları yılbaşında ik­
tınca faiz de buna bağlı olarak kat­ ramiye kazanmış biletleri sahiplerin­
lanıyor. Burada kumar için özel yer­ den satın alıyorlar . " Biletinize kaç
ler yapılmış. Kahvelerin bitişiği ya para çıktı? 5 milyon mu? Buyrun
da altlarındaki bu " special" yerle­ paranızı, bileti bana verin" . Sade­
rin müşterilerinin çoğu tefeci ve top. ce para çıkanlara değil, otomobil çı­
rak sahipleri. kan biletler de büyük talep var !
Güneydoğu'nun Monte Carlosu'­ Kamu ve özel kurumların etkili
na çevre il ve ilçelerden gelen insan­ makamlarında bulunan kişiler bu­
lar da var. 44, 47, 23 plakalı araç­ günlerde " Biletime ikramiye çık­
ların sayısı artınca şölenlerin başla­ mış " diye sevinirlerse hiÇ şaşırma­
dığı anlaşılıyor Diyarbakır'da. Şö­ yın ! Çünkü, bu satın alınan biletler,
lenler hasat sonlarında artıyor. "hediye" ediliyormuş !

Rol isler de >okur:: ,

J��;:
��� ��:�i
0-

..· A ����2000
üzerinden
i ·cs���ili�� ����ş :�
.
'e Dogru Emeğin
i
ve
��� �:�a�;t�
şı

ken bir polis menıuru yanaşır usul�

. '�S�!!?,9:�"şı. ! p�s!l�·��t];�,�W;
1!9.):'J}Iğl ., ç, ıl<ar ..,.,. J.?qğr�" l<ax;ıık,q�ıı.·w• ca fısıldar : . ;:,. .

Neyse ki birkaç_ saat sonra durum sın, dergileri bana bıraksana! " · >

En doruktakiler!
okta 'nın geleneksel yıllık an­
N. keti "Doruktakiler" . Her yıl
kendi alanında başarı göstermiş ki­
şiler doruktaki yerlerini alıyorlar.
Nokta çalışanları da her yıl bir baş­
ka anket yapıyorlar. Kendi içlerin­
de "en doruktakiler"i saptıyorlar !
"Yılın mezunu" : Asil Nadir ! Bi­
lindiği gibi Nadir, 1 989'da İstanbul
İktisat Fakültesi'nden sınava girip
girmediği tartışmalara yol açarak
mezun oldu. Bu başarısıyla da "yı­
lın· mezunu" olmayı hak etti !
Nokta çalışanları, "yılm umut ve­
ren gazetecisi" olarak da eski Em­
niyet Genel Müdürü, Gelişim 'in Yö­
netim Kurulu Başkan Vekili Fahri
, Görgülü'yü seçtiler ! Dostiarımızı
kızdırmayalım , diğer " en dorukta­
kiler"i açıklamayalım.

BİR NOKTA Perestroykada kemikler nereye gitti?

B işçisiyle
Bir Nokta' nın da ir Türk TIR şoförü Romen konuşuyormuş. Romen sormuş :
yaratıcısı ve yazarı konuşuyormuş . Laf "Perestroyka nasıl bir şey? Rus ya­
dönüp dolaşıp perestroykaya gel­ nıtlamış: İpimizi uzattılar, ancak
Cemal Süreya' ydı.
miş. Romen işçi bir fıkra anlatmış: kemikleri de çok uzağa koydular ! ' '
Bir Rus ve Romen köpeği sınırda

34 • İKİBİN 'E DOGRU • 14 OCAK 1 990

Çevremizi asit yağm u ru ndan koruyoruz!

Anayasa Mahkemesi ' nden erkek h a k k ı

A lere"
nayasa Mahkemesi " fahişe­ dını "iffetsiz" duruma düşüren, ko­
tecavüzün "iffetli ka­ şulları yaratan, böyle bir ekonomi
dınlara" göre daha.az cezayı gerek­ ve düzenden sorumlu olanlara ağır-
tirdiğini dörde karşı yedi oyla onay­ . laştirıcı ceza düşünülüyor mu? Yok­
ladı. Erkek kişi " haklı olarak fahi­ sa o kadınların "zaten meyilleri
şenin direncini ciddiye almayabilir­ vardı" gibi bir hafifletici neden bu­
miş ' ' ! Direnmek istememektir . lunacak mı? Suç suçtur. İşleyen ce­
Anayasa Mahkemesi'nin yedi de­ zalandırılır. Suçu olmayan kişiye ce­
ğerli hukukçu üyesine "insan" ola­ za vermek hangi hukuka, insan
rak soruyoruz: istemediğiniz pir işi hakkına, ahlakına sığar. Olsa olsa
diyelim ki sizin konumunuzi.ı ve fi­ "erkek" hakkına herhalde!
kirlerinizi beğenmeyen bir kişi zor­
la yaptırsa haklılık oranı yükselir
mi? Nikahlı beraberliğini kqcasının
parası. için sürdüren k a dınlar
\'iffetli" sınıflandırmasına mı gire­
cek, tecavüz durumunda ceza ora­
nı ne olacak? Kocanın karısına te­
cavüzü cezayı ağırlaştırır mı, hafif­
letir mi, ya da yok mu sayar? Ka-

Şu kadınlar eve de
devlete de bela!
nerji ve Tabii Kaynaklar Ba­
E kanı Fahrettin Kurt şöyle bu­
yurmuş: "TEK'teki çalışanların ço­
ğu kadın. Yetkim olsa bir bölümü­
ne, 'Evinizde oturun, maaşınızı
verelim' derdim. Çünkü o zaman
hiç değilse ev işlerini aksatmazlar,
devlete daha az yük .olurlar. "

İKİBİN'E DÖGRU • 1 4 OCAK 1 990 • 35

Dşç,�sıNDIKA
FİLİSTİNLİ SENDİKACILAR
1 1
" işçiler lntifada' nm en önünde "
Filistin İşçi. Sendikası'nın 250 bin üyesi var. Bütün işçiler tek bir sendikada örgütlü. FKÖ,
sendikanın içişleri�e müdahale etmiyor. Savaşırken en geniş demokrasi.
ilistin B�yükelçiliği'ne giri­
F
yoruz. içimizde hiçbir ya­
bancılık duygusu yok. Du�
varlarda İsrail askerlerine
taş atan kliçük genarellerin resmi.
Fifistinli sendikacılarla konuşaca­
ğız: Yaşamlarını, kavgalarıni, di­
renişlerini birçok yönüyle bildiğimiz
bu kardeş halkın, bu kez de işçile­
rinin öyküsünü dinleyeceğiz.
Muhammed Bedran , Filistin İşçi
Sendikası'nın Genel Sekreter Yar­
dımcısı. Duvardaki resimlere bak­
tığımızı görüp "Bu çocuklar da
işçi" diyor. " İsrailliler 15 yaşın al­
tındaki çocukları da çalıştırıyorlar.
Şimdi sokaklarda onlara taş atan bu
çocukların çoğu, sendikamızın üyesi
işçilerdir. " Bedran, sendikanın en-
formasyondan sorumlu Genel Sek-
reter , .Yardı mcısı . Selim Al-
Waddiyah ise, işgal altındaki top-
raklardan sorumlu Genel Sekreter ı
Yardımcısı .
-,Dilerseniz, önce Filistin İşçi
Sendikası 'nın geçmişinden, tarihçe-
sinden söz �din. . ı
SELİM AL-WADDİYAH: Sen­
dikamız 1 925 'te Hayfe'de kurul­
du. Uluslararası İşçi Sendikaları
Birliği'nin kuruluşunda önemli bir
rol oynadı. İngiliz mandacılığına ve
siyonist hareketlere karşı İkinci
Dünya Savaşı'nın sonuna kadar çok
etkili bir mücadele yürüttü. Yahu­
dilerin Filistin'e göçüne karşı çık­
maya çalıştı. Siyonistlere ve İngiliz
mandacılığına karşı gerçekleştirilen
bütün grevlerin önderliğini sendika­
mız yaptı. Bunun yanında toplum­
sal, politik ve ekonomik mücadele
alanlarında da faaliyet yürüttü.
İlk İşçi Bankası da 1935 'te Filis­
tin İşçi Sendikası tarafından kurul­
du. Banka'nın amacı, işçilerin ya­
rarına olan projelere mali destek
sağlamaktı . Ayrıca, bölgede oluşan
ilk lrnoperatifler de sendikanın yön­
lendiriciliğiyle oldu. ·
36 • İKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990
I ·
MUHAMMED BEDflAN (Soldaki), FİLİ$TİN İŞÇİ SENDİ/0Sf GENEL SEKRETER
YARDIMC/S/. SELiM AL-WADDIYAH, iŞGAL ALT/NDAKJ TOPRAKLARDAN
SORUMLU GENEL SEKRETER YARD/MCIS/.
1 936'da altı ay süren en büyük
grev gerçekleştirildi. Grev, İngiliz
mandacıların Filistinli işçilere tavrı
yüzünden yapıldı. İngilizler Yahu-
dilere iş verip Filistinlileri işsiz bı-
rakma .politikası izliyorlardı .
1 948'e kadar üç genel kongre ya-
şandı. Bu kongrelerde hep politik
konular ön plana çıkıyordu. İşçi
Partisi kurulması tartışılıyc:ırdu . O
zamanlar, değişik Filistin kentlerin­
de sendikanın 25 'ten fazla şubesi
vardı . Bir tek sendika ola�ak bütün FİLİSTİN İŞÇİ SENDİKASl'NIN
bu şubeleri kucaklamıştı . SİMGESİ
1 948, Filistin sendika hareketi
açısından belli kentlerde büyük dar­
tısı altında, değişik grupların oldu­
beler yediğimiz zor bir dönemdir.
ğunu da biliyoruz. Bütün Filistin iş­
Daha sonra bu yapı 1 952'de Ür­
çilerini kapsayan bir tek sendika ol­
duğunu söylüyorsunuz. Sendika,
dün'de Filistin İşçileri Genel Sendi­
kası'nın kuruluşunda temel rolü .oy­
FKÖ'de olduğu gibi değişik grupları
içinde barındırıyor mu?
nayarak, işçilerin örgütlü mücade­
MUHAMMED BEDRAN: Evet.
lesine yeniden canlılık kazandırmış­
Bütün · Filistinli işçiler tek bir
tır.
sendika Çatısı altında toplanmışlar­
Bugünkü sendikamızın ilk genel dır. Bu sendikada, Filistin kurtuluş
kongresi 1 965 'te yapıldı. 8. ve son mücadelesini yürüten grupların tü­
genel kongremizi de geçen yıl Ceza­ mü temsil ediliyor.
yir' de yaptık . Arap ülkelerinde ve Avrupa ülke­
" 1 4 ÜLKEDE COÖRAFİ lerinde sendikanın 14 kolu var. Ör­
ÖRGÜTLENME" . gütlenmemiz işyeri düzeyinde değil,
coğrafi mekanlar düzeyinde oluyor .
Filistin halkının son derece po­
...:_ Yani Almanya' daki Filistinli işçile­
litize olduğunu biliyoruz. FKÖ ça- rin bir araya geldiği bir yapı, Irak' -
taki Filistinli işçilerin biraraya gel­
diği bir yapı, gibi . . : Bu 14 yapıdan
gelen temsilciler Genel Kongre''Yi
oluşturuyorlar. Genel Kongre de,
Genel Sekreter'i ve Yürütme Kuru­
lu'nu seçiyor. Bu 14 yapıdan yalnız­
ca üç tanesi yasal kimlik kazanmış
durumda. Lübnan, Suriye ve Irak'­
takiler. Değişik ülkeleröeki şubele­
rill}iZ, temel olarak o ülkedeki Fi­
listinli işçilerin ve o ülke halkının Fi­
listin kurtuluş mücadelesine katkı­
larını sağlamaya çalışıyorlar. Şu an­
da mücadele ettiğimiz asıl hedef İs­
rail ve bütün gücümüzü de işgal al­
tındaki topraklardaki ayaklanmaya
yöneltmiş bulunuyoruz.
"ÇALIŞAN HERKES ÜYE"
- Gördüğüm kadarıyla, sizin yü­
rüttüğünüz mücadele, başka ülkele­
rin sendikalarından çok farklı. Eko­
nomik boyutu belki de en az olan
sendikal mücadeleyi siz veriyorsu­
nuz?
SELİM AL-WADDİYAH: Evet.
Kurtuluş mücadelesi veren bir
halkın işçileri ola.rak böyle bir kav­
ga vermemiz kaçınılmaz oluyor.
I(uşkusuz en zor durumda olan, iş­
gal altındaki topraklarda yaşayan . . nansmarunı bu sendikalar üzerinden
Filistin işçileri, özgürlük
mücadelesini 64 yıldır
sendikalı olarak
sürdürüyor.
...._._ _""""
"""" '
işçiler. İsrail, bu topraklarda yaşa­
yan Filistinli işçilerin yakalarına
· yoruz. Burada bizi, öteki sendika­
manyetik kartlar takarak onları
öbür işçilerden ayırıyor. Ayrımcılık ,
ırkçılık yapıyor. B u işçilerin i ş bul­
ma şansları son derece az. Değişik
ülkelerdeki sendikalarımizın önemli
çalışma alanlarından biri de, işgal
altındaki kardeşlerimize iş alanları
yaratmak oluyor. Değişik ülkelerde­
ki sendikalardan işgal altındaki top­
raklara heyetlerin gitmesini sağlıyo­
ruz. Buralarda yatırım yapmaları­
nı, Filistinli işçilerin çalışacağı iş
alanları açmalarını sağlıyoruz. Filis­
tin işgücünün yüzde 50' den fazlası,
işgal altındaki topraklarda bulunu­
yor. Bunlardan yalnızca kol gücüyle
çalışanlar değil, kafa gücüyle çalı­
şanlar, entelektüeller üyelerimizdir.
Ücret ve rtıaaş karşıhğı çalışan her­
J.<:,es üyemiz olabiliyor.
İşte bütün b� insanlara, belirtti­
ğim uluslararası ilişkiler çerçevesin­
de bazı ülkelerin sendikalarının iş
sahaları açmasını sağlayabildik.
İtalyan, İspanyol ve Japon sendika­
ları işgal altındaki topraklarda iş
alanları açan sendikalardan yalnız­
ca bazıları. Açılan iş alanlarının fi­
bazen bizim karşıladığımız
da oluyor.
Ayrıca Filistin halkıyla
dayanışma amacına yöne­
lik üç de uluslararası kon­
ferans topladık.
. FKÖ İLE BİRLİKTE
İNTİFADA'NIN EN
ÖNÜNDE
- Peki, sendikanızın
gücü, üye sayısı nedir?
MUHAMMED BED­
RAN: Şu anda 250 bin
üyemiz var. Bunlardan 60
bini işgal altındaki toprak­
larda. Aslında oradaki iş­
çi sayısı 1 80 bindir. Yani
doğrudan sendikaya üye
olmasa da sendikayı des­
tekleyen 1 20 bin Filistinli
işçi daha var, işgal altında­
ki topraklarda.
Bu işçiler, sürmekte
olan ayaklanmanın en
önünde mücadele ediyor­
lar. Şu ana kadar şehit
olan bin kadar yurttaşımı­
zın yüzde 60'ı işçidir. Yi­
ne Yürütme Kurulu üyele­
rimizin yarısından çoğu da
hapiste yatıyor.
Kuşkusuz biz FKÖ'nün
bir parçasıyız ve attı­
- -·
� ..
•- . ğımız her adımı onun
yönlendirmeleri doğrultusunda atı­
lardan ayıran bir özellik daha var.
Hemen her ülkede sendikalar, ken­
di hükümetine, devletine karşı da­
ha geniş ekonomik ve siyasal kaza­
nımlar mücadelesi veriyor. Oysa
biz, Filistin halkının devleti, hükü­
meti, tek yasal temsilcisi olan FKÖ
ile birlikte ve onunla bütünleşmiş
olarak mücadele veriyoruz.
SENDİKADA EN GENİŞ
DEMOKRASİ
- Son olarak sendikanız içinde
nasıl bir demokrasi anlayışının ha­
kim olduğunu öğrenmek istiyoruz?
MUHAMMED BEDRAN : Ke­
sinlikle, kendi içiıpizde en geniş
demokrasiyi hayata geçirdiğimizi
söyleyebilirim. Sendikanın her aşa­
masına ancak demokratik seçimler-
11,le gelinebiliyor. Bu, bizim durumu- ·
muzda çok önemli. Hükümetimiz,
devletimiz olan Filistin Kurtuluş Ör­
gütü ile onca sıkı ilişkimize karŞın
FKÖ'nün iç işleyişimize hiçbir şekil­
de müdahale etme hakkı yoktur.
Hiçbir sendikal göreve atama yap­
ma hakkı yoktur. Dört yılda bir ya­
pılan genel kongrelerimizde yürüt­
me kurulunu, genel sekreteri ve ge­
nel sekreter yardımcılarını seçiyo­
ruz. Her genel sekreter yardımcısı,
belli bir alandan sorumludur.
Öte yandan, sendikamız yönetim­
de de doğrudan etkili olabiliyor. Fi­
listin Parlamentosu'na kendi içimiz­
den 1 8 üye gönderiyoruz.
- Filistin işçi hareketi konusun­
da bizlere verdiğiniz bu bilgiler için
çok teşekkür ediyoruz . •
MUHAMMED BEDRAN: Asıl
biz teşekkür ediyoruz. Gösterdiğiniz
ilgi ve dostluk için. Burada olduğu­
muz süre boyunca Türk işçilerinin,
Filistin'in · özgürlük mücadelesini
kendi öz mücadeleleri saydıklarını
gözledik .
Konuşmamızı bitirmeden iki nok­
tayı daha eklemek istiyorum. Filis­
tinli işçiler, kendi kabukları içinde
bir mücadele sürdürmüyorlar. aü­
tün · dünya işçileri ile dayanışma
içindeler . Biz, Arap İşçi Sendikala­
-rı Birliği'nin üyesiyiz. Aynı zaman­
da Uluslararası İşçi Sendikaları Bir­
liği'nde de gözlemci sıfatıyla yer alı­
yoruz.
Şu da var: Filistinli işçiler, bulun­
dukları ülkelerde, çalıştıkları işyer­
lerinde öbür işçi kardeŞlerinin ver­
dikleri mücadelelere omuz vermek­
ten de geri kalmıyorlar . O
DOGAN TILIÇ!HIKMET ÇiÇEK
iKIBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990 • 37
İZMİR'DE 6 BİN İŞPORTACI DİRENİYOR
1
lşpprtaya mücadele düştü !
Direniş 2 Ocak'ta başladı, 400 kişi iki gün tezgah kapattı. 5 bin bülten dağıtıldı. sHP'li işportacılar
partiden istifa ediyor. Bundan sonraki eylem açlık grevi.
le zmi-;'in tarihi Kemeraltı Çar­
şısı, onbeş gündür büyük bir
direnişe tanıklık ediyor. Yıl­
lardır işportacılık yapan ka­
dın, çocuk, yaşlı, genç, yüzlerce in­
san, SHP'li Belediye Başkanı Yük­
sel Çakmur'un uygulamalarını pro­
testo ediyor, eylem yapıyor. Haklar
geri alınmaya çalışılıyor. 1 Ocak
1 990'da başlayan olaylar İzmir'e
can lılık ve renk getirdi.
İzmir Büyükşehir Belediyesi Za­
bıta Müdürlüğü, 22 Aralık 1 989 ta­
rihli tebligatında, " 1 Ocak 1 990 ta­
rihinden itibaren şehrimizin ana
cadde ve bulvarları ile çarşılarında
işportacılık yapmak yasaklanmış­
tır" diyordu. Bu tarihten itibaren
işporta tezgahları kaldırılacaktı.
İşportacılar, yıllardır her belediye
başkanı seçiminden sonra bu tür uy­
gulamalara alışkındılar, Başlangıç­
ta bu uygulamanın da bir girişim­
den ibaret kalacağını düşündüler.
Çalışmaya devam ettiler.
Ancak verilen süre dolduğunda,
Büyükşehir Belediyesi'nin talimatıy­
la, zabıta memurları işporta tezgah­
larına saldırdı. Tezgahlar kırıldı,
mallar yerle.re saçıldı, bir kısmına el
kondu. İşportacılık yasaktı, işte o
kadar!
EYLEM GÜNLÜGÜ
2000'e Doğru bir hafta boyunca
işporta emekçileriyle birlikteydi. 2-7
Ocak tarihleri arasında 400 kişi iki
gün tezgah kapattı, 5 bin bülten da­
ğıtıldı . Dernek Başkanı gözaltına
alındı.İşportacılar Belediye'nin ka­
pattığı tezgahları zorla açtılar, SHP
il binasına bakın yaptılar. Zabıta
karakolundan gaspedilen mallarını
geri alma girişiminde bulunan işpor­
tacılar açık havada 100 kişiyle ba­
sın toplantısı yaptılar.
8 Ocak'ta 100 işportacı Belediye
binasını bastı. Yetkililer yoktu or­
tada! İşportacılar, basını, demokra­
tik kitle örgütlerini, siyasi parti ve
sendikaları ziyaret ettiler. Bu arada
SHP Merkez İlçe Yönetimi Beledi­
ye'nin uygulamasını desteklediğini
38 • İKİBIN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990
·
açıkladı. ' 'Önce örgütlü işportacıla­
rın temizlenmesini" istedi. 9 Ocak' -
ta bülten dağıtma: kampanyası sür­
dü.
10 Ocak'ta işportacı ailelerinin
tümünün kimliklerinin fotokopile­
rinin birbirine eklenerek belediye bi­
nasına bırakılması kararlaştırıldı .
İlk gün toplanan kimlik sayısı 300.
Bu arada SHP'li işportacıların lis­
tesi çıkarılıyor. Şu ana kadar 100 ki-.
şi tesbit edildi . İşportacılar SHP' -
den topluca istifa edecekler. SHP
yönetimi telaşlı. Heyetler gidip ge­
liyor, sonuç yok. Bundan sonraki
eylem, kitlesel açlık grevi.
DAHA ÇOK KATILIM
· işportacılar �ardımlaşma ve Da­
yanışma Derneği bütün eylemleri
geniş üye toplantılarıyla kararlaştı­
rıyor. Öneriler tek tek tartışılıyor.
Karar alınıyor. Çalışma ekipleri ku­
ruluyor. Herkes adını yazdırıyor
ekiplere. 60'lık, 70'lik işporta emek­
çileri, "ben de varım, beni de ya­
zın" diyor. . . On kişilik bir ekip ba­
ğış toplamaya çıkıyor. Hiçbir eylem
ve çalışma başarısız değil. Başarı
daha çok insanı eylemlere katılma­
·
ya ikna ediyor.
Yıllardır zabıta memurlarıyla, be-
BAGIŞ KAMPANYASI. İşportacılar Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği'nde
eylemler geniş üye toplantılarında kararlaştırılıyor. . . 1 O kişilik bir ekip bağış
toplamaya çıkıyor.
lediye başkanlarıyla dövüşe dövüşe
yaşamlarını sürdürmeye çalışan
işportacılar, sekiz ay önce örgütlen­
diler. İşportacılar Yardımlaşma ve
Dayanışma Derneği'ni kurdular.
Demek Başkanı Enver Bulut "Bi­
zi önce Konak Belediye Başkanı Ah­
met Sarışın kaldırmaya çalıştı. O za­
man toparlandık, SHP il binasını
bastık. Örgütlenme· isteği doğdu.
Derneği kurduk. Yerlerimizi geri al­
dık. 500 üyemiz var; son olaylardan
sonra, · derneğimize üye olmak için
başvuranların sayısı bini geçti" di­
yor.
SHP KARIŞTI
Şu ana kadar 39 tezgahı kapatan
Belediye, örgütlü mücadele karşısın­
da çaresiz kaldı. Uygulamayı yay­
gınlaştıramıyor . .SHP İzmir İl ve
Konak İlçe Yönetimleri karıştı. Bir
haftadır parti gündemini işportacı­
lar oluşturuyor. İşportacılar ilk kez
bu kadar uzun süreli ve kitlesel bir
mücadele yürütüyor. ,
Dernek, işportacıların çalışabil­
mesi için üç yer önerisinde bulun­
du : Konak çok katlı Otopark'ın'bi­
rinci katı, Eski Balık Hali, Konak
Vapur İskelesi yanı. Ancak sorunu ,
dernekle tartışmayı benimseyen yet-
�

İZMİR KEMERAL Ti. "Türkiye her sabah yüz bin işsizle uyanıyor. Nereye
koyacaksın bu insanları? Bu soruya ·cevap versinler. Bize iş versinler, bırakalım
· Bana Bir Senaryo Yaz Dedifdin: Mesela Papalina
· işportayı. "
kili yok. Dernek Başkanı Enver Bu­
lut Belediye Başkanını görüşmeye
çağırıyor: "Kemeraltı'nda 35-40 yıl­
dır işportacılık yapılır. Nedeni işsiz­
lik ve hayat pahalılığı. Türkiye' den
işsizliği, hayat pahalılığını kaldır­
madan işportayı .kaldıramazsınız.
İşçi, memur, öğrenci bizden alışve­
riş yapar. Bu çarşıdaki işportacı sa­
yısı 5 bin 660'tır. Bütün İzmir' de 1 0
bin'i geçer. Mağaza sahiplerinin
işportasına, Veysel Çıkmazı'ndaki
işporta mafyasına dokunamıyor Be­
lediye. Çünkü bunlar zabıtayla iş7
birliği _içindeler. "
İşportacılardan İbrahim Öncül
ise, şunları söyledi: "Türkiye her sa­
bah yüz bin işsiz1e uyanıyor. Nere­
ye koyacaksın bu insanları? Bu so­
ruya cevap versinler. Bize iş versin­
ler bırakalım işportayı. "
BELEDİYE KAMPANYASI
BOŞA ÇIKARILDI
Öte yandan yerel basın işportacı­
lara karşı, belediyenin yönlendirme­
siyle cihat açtı. İşportacıların doğu­
lu olduğunu, kentte terör havası es­
tirdiklerini yazıyor. Dernek Başka­
nı 'nı gangster ilan ediyor: "Nereye
Beyler? Bu kent sahipsiz değil"
manşetleri atılıyor. Dernek bülteni
dağıtanlar, belediye tarafından "si­
yaset y�pıyorlar, bildiri dağıtıyor­
lar" diye $iyasi şubeye ihbar edili­
yor. Başkan ve üyeler gözaltına alı­
nıyor.
Büyük mağaza sahipleri işporta­
cılara karşı kıŞkırtılıyor. Belediye' -
nin yayın organı " Çağdaş İzmir"
dergisi, mağaza sahiplerinin demeç­
lerine açmış sayfalarını.
Bir triko imalatçısı .ise, 2000'e
Doğru 'ya şunları söyledi : "Bizim
malımızı işportacılar satıyor. Onlar
sayesinde biz de geçiniyoruz. Mağa­
zada 40-50 bin lira olan triko, işpor-
. tada 20 bin lira. Üç bin lira kazanı­
yor tanesinden. Bunları kaldırdınız
mı imalatçılar da batar. İşportacı­
lık, İzmir'de, kendi aileleri ve biz­
ler de dahil, yüz bin'e bakın insanı
geçindiriyor. Belediye hangi akla
hizmet ediyor? "
Dernek, Belediye'nin basını da
kullanarak sürdürdüğü kampanya­
ya yoğun bir propagandayla karşı­
lık verdi. Beş bin bülten dağıttı; bü­
tün gazeteler, köşe yazarları, dergi­
ler, siyasi partiler, dernek, sendika
ve demokratik kuruluşlar tek tek
dolaşıldı. Basın, işportacılar aleyhi­
ne haber yapmayı c:lurdurdu . . .
Sosyalist Parti 11 Başkanı Ayhan
Yeniyurt ve İl Sekreteri Halil Güleç,
İşportacılar Derneği'ni ziyaret etti­
ler. Uygulamanın art niyetli olduğu,
belediyenin işportayı kaldırmayaca­
ğı, tezgahların büyük mağaza sahip­
lerine satJlacağı, belediyenin bunu
gelir kaynağı olarak gördüğü konu­
sunda işportacıları uyardılar. İşpor­
tacılar tiyaret eden Aşıklar ve Ozan­
lar Derneği Başkanı da şunları söy­
ledi: "Kuş kanat ile uçar. Toplum
birbirine destek verirse uçar. Kanat
yolunursa uçmaz. Siz güzel insan­
larsınız, hakkınızı arıyorsunuz. ' ' O
SAIM GÖZEK
İKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990 • 39
ocak '90 / 51 . sayısında
• SATILIK ŞİİR YOK
• "Grevci Şairler"e Sorular:
Yazı mı, Tura mı, Yoksa Şiir mi>
• İNSANIN KENDİNİ SEÇMESİ ve İDEOLOJİ
• Türk Solunun Kitle Korkusu
• BİRİKİM.İN BİRİKTİREMEDİGİ
İKİ ŞAİRİN MEKTUPLAŞMASI •
Veysel Çolak Ne Sordu?
Cemal Süreya Nasıl Yanıtladı?
BAKİ NEDİM BALTACI •
-İstanbul Belediyesi' nin
Kültür Taarruzu ve Terör
·
-Şehir Tiyatroları Bütçesinde
0119ylanan ·Kişisel Tasarruflar
-Çevrecilere, Yeşillere, Feministlere
Kültürel İşbirliği Önerisi
ÜLKÜ TAMER •
Cemal Süreya ve Tanrı I Şiir
SEYYİT NEZİR
·
• AZİZ NESİN ·
' NASIL BİR GÜNLÜK GAZETE TASARLIYOR?
GÜZELLİK YARIŞMALARI İÇİ!\
FEMİNİSTLERE NELER ÖNERİYOR' ·
YAZARIN ÇOCUKLUCUNDAN BERİ PEŞİNİ
BIRAKMAYAN BORÇ NEDİR' .
ALTi AYI AŞKIN BİR SÜREDİR TOLSTOY
ÖDÜLÜ .NÜ NİÇİN ALAMIYOR'
SOSYALİST ÜLKELERDE OLAl\LAR
TÜRKİYE SOSYALİSTLERİNE Y�SIYOR ML'?
. . . ve SON KİTABI BÜYÜCÜGİLLER'İN SON
.
TORUNU'NUN SUNUSU . ile
.. GREVCİ ŞAİRLER SAYESİNDE ŞİİRLERİNİ
YAYINLAMA FIRSATI YAKALAYAN'"
Aziz Nesin'den Dört Şiir ve Şiir Üstüne Notlar
ONAT KUTLAR •
Yılmaz Güney Sinemasında
l:stalık ve Acemilik Çizgileri Neler?
Güney, Umut Filmini Nasıl Tusarladı?
Şerif Gören Horoz Döğüşüyie
Yönetmenliği Karıştırmaktan Ne Umuyor'
.
AGAH ÖZGÜÇ • ·
Yor dan Sekiz Yıi Sonra
Şerif Gören Hangi Yolu Arıyor?
Yılmaz Güney)n Cezaevinde Atmadığını
Şerif Gören Dışarda mı Atıyor>
HAYATİ ASILYAZICI •
Glasnost Sonrası .\loskova'da
Tiyatro ,.e Sanatta Yeni Temalar
• GtR..\RD DE :\ER\"..\L
Yaşamı . sanatı ve daha önce
çevrilmemiş oniki şiiri
Türkçesi: ERDOGAX ..\LK..\X
BROYTX DtXYA ŞİİRİ ekinin
ilki :\erval'e ayrıldı
BROY. OCAK ·90 içinde abone olan okurlara RAHMİ
SALTU K'un bir kaselini ve KAL�M YAYINLARrnın
1 1 000 lira tutarında kitabını armagan ediyor. Abone tu­
ıarı 36000 liranın (posta çeki: Muammer Akça. 191 647)
hesabına yatmlması ve alındı fotokopisinin gönderilme­
si , Ocak '90-sayısının ve armaganların gönderilmesi için
yeterlidir. Yurtdışındaki okurlar (İş Bankası. CaQaloğlu
şubesi, Muammer Akça. 30100/1067) nolu hesaba 50
DM yatırıldıQını gösterir dekonı fotokopisi göndererek
aboneliklerini başlatabilirler. TEK SAYI edinmek isleyen
·okurlar. 4000 TL tutarında posta pulu karşılıQında
Ocak '90 �ayısını edinebilirler.
.YAZIŞMA ADRESİ: Ankara Cad. Vilayel Han. 205.
CaQaloğ lu / IST.
DAGITIM: ETKİ� (İstanbul, Anka,a. İzmir)
 BASIN EMEKÇİLERİ

Gelişim'de zam eylemi

Gelişim emekçileri; düşük orandaki zamları protesto etti. Yemek boykotun�n ardından, maaşlarını
almayı reddettiler. Sendikalı basın emekçilerinin de zamları yetersiz, TGS lstanbul Şube Sekreteri
Merdan Yanardağ, ek zam için müc�dele ettiklerini belirtiyor.
elişim grubu elemanları,

G
yeni yıl zamlarının açık­
lanmaması üzerine ye­
mek boykotu yaptı. Bu-
nun üzerine zamlar açıklandr. Nok­
ta' cdaar yüzde 1 50'lik zam yapıl­
mıştı. Oysa Nokta dışındaki dergi­
ler kar-zarar sınıflamasına tabi tu- ·

tulqular. Ekonomik Panorama, Ka­

dınca, Bando, Gelişim Spor gibi Ge­
lişim ünitelerine, yüzde 85 oranın­
da zam verildi. Bu sınıflandırmaya
karşı çıkan Gelişim emekçileri, Üc­
rederini almadılar. Ercan Arıklı ik­
na konuşması yaptıysa da başarılı
olamadı. Bunun üzerine Gelişim yö7
neticileri, durumu Asil Nadir'e ilet-
. tiler. Jamaika seyahati'ni yarıda bı­
rakan Asil Nadir, 1 8 Ocak'ta İstan­
. bul'a .geliyor. Gelişim emekçileri,
şimdi imza topluyorlar. Her servis
kendi talebini formüle ediyor. Tem­
silciler de ortak taleplerle Asil Na­
dir görüşmesine hazırlanıyorlar.
TGS'nin örgütlü olduğu gazete­
lerde toplu iş sözleşmesi, 1 989'da
imzalanmıştı. Basın emekçileri bu
sözleşmeyle, yüzde 1 25 'lik1zam al­
dılar. Şimdi, ikinci dönem zamları
gündemde. BASIN EMEKÇİLERİNİN YÜRÜYÜŞÜ. Basına ve gazetecilere yönelik baskılar ve
Babıali 'de Günaydın, Sabah, basın emekçilerinin ek zam talepleri sık sık mücadele nedeni oldu.
Türkiye dışındaki gazeteler sendika­ rosuzların işine son verildikten son- yüksek seyretmesi nedeniyle, ek
lı: Milliyet, Hürriyet, Cumhuriyet,
ra, kalanlar Hürriyet; e alındı. Hür- zammı vazgeçilmez olarak niteliyor.
Tercüman, Güneş . . . . riyet'in eski personeli, ·Gazete 'cile- SENDİKASIZLARIN ZAMLARI
Milliyet ve Tercüman Eylül'de, re " soydaş" diye hitap ediyorlar.
Cumhuriyet Ekim'de, Güneş Ka­ Günaydın emekçileri, zamları
Yer sıkıntısı nedeniyle de "Soydaş­
yüzde I OO'e varsa da durumların­
sım'da, Hürriyet de· ocak ayında lara pre.fabrik masa! " Hürriyet ga­
dan memnun değiller. Günaydın' da
elemanlarına yüzde 50 zam verdiler, zetesinin kadrosuz çalışanları, işten
eski personelle son transferlerin üc­
TGS İstanbul Şube Sekreteri çıkarılma endişesindeler . .'
retleri arasında büyük dengesizlik
Merdan Yanardağ, bugüiıkü koşul­ Böylece ek zamlarla birlikte yeni var. Bu nedenle düşük ücrete yan­
iarda ikinci dönem zamlarının ye­ yılda Cumhuriyet çalışanları yüzde sıylın zam da düşük oranda.
tersiz kaldığını belirtiyor. " Bu ne­ 65 , Milliyet çalışanları yüzde 60, Sabahta kadroluların zamları, or­
denle dört aydır ek zam için müca­ Tercüman ve Hürriyet çalışanları da talama yüzde 60-70 arasında. Spor
dele ediyoruz" diyor. Cumhuriyet yüzde 5·0 zam aldılar. Servisi, en yüksek zammı aldı: yüz­
çalışanları, artı yüzd,e 1 5 'i , Milliyet Basın emekçileri, geçen yılki yüz­ de 1 00. Birinci yılını doldurmayan
çalışanları ise, artı yüzde IO'u ka­ de 1 25 zammı elde etmek için işi ya­ elemanlar, maaşlarını yüzde 20 ar­
bul ettirmişler işverene. Merdan Ya­ vaşlatma, yemek boykotu gibi top­ tırabildiler.. Kadrosuzların durumu
nardağ, Güneş işvereniyle sendika­ lu eylemler yapmışlardı. Yeni top­ şubatta belli olacak. İdari kısımda
nın görüşmelerinin sürdüğünü söy­ lusözleşme görüşmeleri 1 990 Hazi­ da işten çıkarılmalar bekleniyor.
lüyor. Miktar henüz belli değil . ranı'nda başlayacak . TGS İstanbul Türkiye gazetesi, maaşı düŞük
Hürriyet'te, mayıs ayında ek zam Şube Sekreteri Merçian Yanardağ, olanlara yüzde IOO'ün üstünde, ma­
olasılığı var. vergi dilimlerinin yükselmesi, · SSK aşı yüksek olanlara yüzde I OO'ün al­
Gazete gazetesi kapanınca, kad- kesintilerin artması , enfüısyonun tında zam yaptı.

40 • İKİBİN'E DOGRU • 14 OCAK 1 990

 i ·········: · · :i ::: : : : :: ::::::::::::: : · .. :::: · · ·: · ·· ······ ····· · ·· · : · · · ·
i i RD
:l t:l: .... : . :
1y : : ,. :
:· ; :ı: RD
v
/\:::: : : : ::::. · · ·: ii(ı ::::: :: :
. ..... . . .. . .. . . . . . . .
. . . .�..... ... . J::.J::t:\.........
i ı y ı: :·
::::::::v.. :!\:RD . . . .... :.. : ... :/\::::.
::J
. .... . . ..
···· ········· · ·······

' ' Maltepe.' ' içinde kalitesiz sigara

T me gereği Tekel işçilerine gün­
ekel Genel Müdürlüğü, sözleş­ le Tek Gıda-İş Sendikası Genel Mer­
kezi'ne giderek, "normal Maltepe"
de 1 paket verilmesi gereken Mal­ sigarası istediklerini .bildirdiler. İş­
tepe sigarası yerine, aynı ambalaj çiler, aylardır sorunla ilgilenmeyen
içinde kalitesiz sigara veriyor. İstan­ sendika yöneticilerini de protesto et­
bul' daki 9 fabrikadan 30 işçi, 5 bin tiler.
işçinin imzasını taşıyan bir dilekçey-

22 bin PTT işçisi greve çıkıyor

Grev ygu· � 1 990'a Katılan Yitirilen
Konlede- !anan lşko- Grev devrolan işçi Gün
rasyon lu sayısı Say. grev say. Sayısı Sayısı
--- --
TÜR�·İŞ 10 45 19 21 .637 924.778
, HAK-iŞ 4 9 5 2.766 255.806
8.AGIMSIZLAR 3 14 3 22.198 2.902.564
TOPLAM: 12 68 27 4ô.601 4.083. 1 48

H ren Sendıkası
ı: aber-İş s ndikası K�mu İşve­ .•. ten sendikalar ise, sırasıyla Bağım­
TUHIS'le sür­ �ız Çelik-İş, Türk-İş'e bağlı Petrol­
dürdüğü sözleşme görüşmelerinin İş ve Hak-İş'e bağlı Öz Gıda-İş.
tıkanması üzerine .22 bin PTT işçisi Greve giden sendika sayısında
hakkında grev kararı aldı. İşçilerin Türk-İş 1 989'da önde gelen konfe­
17 bin 500'ü asgari ücretle çalışıyor. derasyon. Hak-İş ise, bağlı sendika
PTT bünyesinde 80 bin sendikasız sayısına oranla en çok işkolunda
sözleşmeli personel çalışıyor . greve çıkan konfederasyon.
Grev 24 Ocak'ta. Bu tarihe kadar Ajans TÜBA'nın hesaplamasına
bir dizi eylem yapacak olan PTT iş­ göre 1 989'da konfederasyonlara gö­
çileri, 1 8 Ocak'ta toplu viziteye çı- re, uygulanan grevler ve yitirilen
kacaklar.
· gün sayılarının .dökümü şöyle:
Ajans TÜBA'nın kayıtlarına gö­
re, 1 989 yılı içinde üç lokavt ve 68 TEK'de maaş kesintisi
grev uygulandı. 12.247 işçiyi kapsa­
ürkiye Elektrik Kurumu Ocak
yan üç lokavtta 246.424 gün yitiril­
di. Bu lokavtlardan ikisi Kamu fş­ T ayından itibaren 30 bin dola­ manı olarak değiştirilen bir kurum
personelinin brüt maaşından yapı­
veren Sendikaları'nca uygulandı. yındaki sözleşmeli personelinin ma­ lan kesinti 300 bin lirayı buluyor.
1 989 yılında uygulanan ve 46.601 iş­ aşlarında yüzde 5 ila 25 arasında ke­
sinti yapacak . Ücret kesintileri iki TEK personeli durumlarıyla ilgi­
çinin katıldığı 68 grevde yitirilen
yoldan yapıliyor: Birincisi, herhangi li her türlü soru ve şikayetin "geri­
gün sayısı ise, 4.083 . 148. "Metal"
bir gerekçe gösterilmeden sicilin dü­ ye dönük rapor tutma� ' tehditleriy­
işkolu, 1 989'un grevde en çok gün
şürülmesi ; ikincisi ise, yeni meslek le karşılandığını belirtiyorlar. Hu·­
yitirilen işkolu, Metalin ar­
üİıvanlarının geçerli hale getirilme- kukçular ise, sözleşmeli personer
dından "petrol, kimya ve lasti k " , . si. Uygulama çerçevesinde müdür konusunda tam bir yasal bbşluk'bu­
üçüncü olarak ise, "gıda" işkolu gec
yardımcılığı olan statüsü meslek uz- lunduğunu ifade ediyorlar . O
liyor. Grevlerde en çok işgünü yitir-
İKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990 • 41
UJDNYA
2000'E DOGRU'NUN ROMANYA İZLENİMLERİ
Veni dönemin yeni nomenklaturası
"Temeşvar'da ayaklana�lar Macar, Sırp, Alman ve Rom�nlerdi. Bayrağın ortasındaki armayı
komünizmin simgesi olduğu için yırttık. S.ecuritate ve milis aynı şey. Halk çok sıkıntıdaydı. Herkes
bir yerlerden çalıyordu." Orduya cephaneyi kim sağladı? 766 ölü nasıl 64 pine yükseldi?
Temeşvar'daki tankları ele geçirenler kimlerdi? _

ın:ırdan girdikten sonra si­

S
lahlı sivillerce �ranıyoruz.
Basın mensubu· olduğumu­
zu söyleyince çok kibar dav­
ranıyorlar . Yol boyunca karşılaştı­
ğımız insanlar çocuklar da dahil ol­
mak üzere zafer işareti yapıyorlar
bize. Sınırdan birlikte girdiğimiz ba­
tıdan�gelen yardım maddeleri kon­
voyuyla biraz ileride askerlerle bir­
likte bir tank tarafından karşılanı­
yoruz ve bize bir süre eşlik ediyor­
lar. Tank oldukça eski ve paslı . Çe­
şitli araba parçalarından ekler yapı­
larak tamir edilmiş. İnsana verme­
si gereken güveni vermiyor. Temeş­
var'a iki saatlik bir yolculuktan son­
ra varıyoruz. İlk işimiz bir hastane­
"Bayrağın ortasını komünizmin simgesi olduğu için yırttık. " (Anti dergisinin
ye gitmek oluyor. Hastaneye arana­ kapağı da böyleydi)
rak alındıktan sonra, şef doktor
Petru Radulescu'ya götürülüyoruz. dük . " diyor. Olayların patlak ver­ ölü vardı. Bütün dünya basınının
" 1 974'den beri dış dünyadaki tıbbi mesine neden olan papaz Laszlo Tö­ görüntülediği toplu mezarın bulun­
gelişmelerden koptum ' ' diyerek keş'in arkadaşı doktor Franz Ba­ duğu sıra ben de oradaydım. Bazı­
başlıyor söze.· "İlk günlerde hiç dur­ ranyi'yi buluyoruz. "Şimdiye kadar ları bir kaç hafta önce ölmüştü"
madan yaralıları ameliyat ettik. Bi­ bütün hastanelerden edindiğim bil­ - Ne kadar eskiydi cesetler?
zim hastanede dört tane ölü gör- gilere göre, ilk gün Temeşvar'da 258 - Bazıları iki üç hafta, bazıları

ÇAVUŞESKU DÜŞTÜ YA. .. olayların ı ,Avustu rya'da protesto mış olmayabilir. Balilkaya yatırılmış
edenlere pencereden çıkıp da baka­
Vur abahya
olabilir ... '' Haberin mişli geçmişli bir
mayan ama Çavuşesku devrildikten kuşkudan ibaret olması bir yana,
sonra ' yeni hükümetin kahraman Avusturya basın mantığı kuşkuyu

H bilir Avusturya'da. Paranın gel­

er isteyen banka hesabı açtıra­
diği yer, kime ait olduğu sorulmaz.
Açılan hesap hakkında üçüncü bir
kişiye de bilgi verilmez.
Çavuşesku'nun öldürülmesinden
sonra, televizyon ve . .gazeteler Ro-
• . manya eski Devlet Başkan ı ' nin ·
Avusturya'da "gizli hesapları" oldu­
ğunu ileri �ördüler. Birinci sayfayı tü­
müyle kapsayan haber şöyleydi :
"Çavuşesku' nun Viyana'daki Mil­
yonları . . " Okundukça ha!Jerin içeri­
ğinin boşluğu daha iyi anlaşılıyordu.
Çünkü ana konu "bir takım şüphe­
. ler". üzerine kurulmuştu. Temeşvar
yandaşı kesilen Romanya'nın Viya­
na Büyükelçisi Nicolae Manolache
· ise, basının iddiaları için biricik ka­
nıtı oluşturdu. Öne sürülenlere ba­
kılırsa bu paralar Creditanstact ban­
kasında. Ne ki, iş somut bilgi ve bel­
geye gelince ortaya h içbir şey çık­
1 durağından ötekine kadar yutturma­
madı. Peki' kuşkular nereden doğ­
du? Yaklaşık 1 00 yıl önce Avustur­
ya'da Menachem H.Elias tarafından
kurulmuş Academia Romana adlı bir
eğitim kuruluşu var. Buna· yılda 1
milyon şilin ödenek gönderilir Ro­
manya'dan. Büyüketçiye göre, "Bu
şilinler kullanılması gereken kültürel
ve toplumsal etkinlikler için kullanıl-
gerçek diye yutturmada çok usta.
ünce manşetten tam sayfa verirsin
asparagası. Sonra haberin gerçek
devamını atarsın 46. sayfaya. Somut
bilgi belge yoktur.,Ama zaten Avus­
turyalı okuyucu için bulvar gazete­
.lerinin manşeti önemlidir. Bir metro
ca manşeti okur ve çıkışta atar çöp
sepetine tüm gazeteyi. Önemli olan
insanların aklına şunun sokulması:
Çavuşesku"nun Avusturya'da mil­
yonları var(mış) ...
Gelelim İsviçre bankalarına. On­
ı ar�a kral, diktatör, m'.ifya babası ve
.

42 • İKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990

 Batı'nın
ikiyüzlülüğü
Y.. in, ."Çavuşt:ısku: .silahsızlanma
.ıl 1 982. Fransa'da Paul Legra- ·
ve barış.savaşcısi" tanımıyla bir ki­
tap �ıkarıyor. Başbakan eski yardım­
cılarından Willy De Clercq'in övgü
dolu satırlarına bakalım: "Çavuşes­
ku· uzun zamandan beri barışçıl bir
kimsedir. Kendi ülkesi ve ulusunun
gerçek duygulı:ırının tercümanıdır.
Kitaptaki bilgiler Doğu Avrupa'daki
büyük bir liderin değerli fikirleridir.' �
Aşırı sağın temsilcilerinden Jacques
De Launoy'nun kaleminden çıkanlar
da değişik değil: "Tüm adaletsizlik­
lerle yorulmak b11meden mücadele
eden ve hastalık derecesinde insan­
lık sorunlarıyla ilgilenen Çavuşesku
' ve eşi Elena çok sade bir yaşam sür­
dürüyorlar. Her ikisi de karıaatkar ve
gereksiz lüksten kaçınan tipler. "
22 Kasım 1 979. So�yalist Parti li­
deri Mitterand,, Çavuşesku'ya hita­
be!]. şöyle diyor: "Çağın sonuna doğ�
bir kaç günlüktü. Dikkat çekici olan
kurşunlanarak öldürülmüş olma-
maları . ·· · tan' dı ve bu yüzden ülkesindeki Ma­
Olayların başlamasında Macar
azınlığın rolünü soruyoruz Baran­
yi'ye. "Papaz Tökeş'in Macar asıllı
olması ve ilk gün evinin etrafına
toplanarak protesto gösterisi yapan
genç çocukların Macar asıllı olma­
larından bir milli ayaklanma gibi
gözüküyor ama özü o değil. Mey­
danları dolduran 30.000 kadar in­
san Romen, Macar, Sırp ,
Alman 'dı" diyor. " M acarların
ayaklanmaları için çok nedenleri
kapitalistin kirli çıkınlad'bankalarda
saklanırken, kimse bir şey demiyor.
Çavuşes1<u 'nunkiler ne kadar? Olay
araştırıldı . Ama Bern 'de yayımlanan
Der Bund gazetesinden alıntı yapan
Der Standard adlı Avusturya gaze­
tesinin 5 Ocak .1 990 tarihli nüshası,
banka hesapları araştırma komisyon
Başkanı· Harman Bodemann'ın, şu
sözlerine yer verdi: "Muhaliflerce ile­
.
ri sürülen ve Çavuşesku ya da aile­
si adına yatırıldığı söylenen hiçbir
banka hesabına rastlanmamıştır. "
Tekerleme bu ya: "Hesap . nerede?
Suya düştü! Su nerede? inek içti! ·
.inek nerede? Dağa kaçtı. Dağ nere­
de? Yandı bitti kül oldu . . . Vur abalı­
ya!" G tiyor. Eski hayallerim yok oldu " .
' KADİM ÜLKERNİYANA
' w'
ÇA VUŞESKU VE BELÇİKA KRAL/ BAl)DOİN. Geçmişteki övgülerin yerfni
· ·
sôvgüler aldı. ·
ru Romanya hakkındaki projeleriniz­
den çok etkilendim. Bunu gerçekleş­
tirmek büyük yetenek, çaba, feda­
karlıklar ve deha ister ki, bu da siz­
de mevcut. . . " 1 97� İngiliz Kraliçesi
Elizabeth, Çavuşıı:esku'ya fSrallık
Madalyası takıyor. Düştükten sonra
da bunu geri aldığmı belirtiyor.
1 968-85 arası Batı'nin politikaları ge­
reği Romanya liderine yağan bu öv­
güler, Gorbaç9v reformlarına ve ül­
kesinin borçlanmasına karşı Çıkışıyla
vardı. Çavuşesku'ya göre sosya­
lizmden dönen ilk ülke Macaris­
carlar' a kötü davrandı . "
Tiyatro Meydanında konuştukla­
rımızdan birisi "Zaten yıllardır çok
zor, yaşam şartları içinde yaşıyor­
duk, bunca yıl dayandık ama Çavu­
şesku 'nun insanları kurşunlatması
bardağı taşıran son damla oldu" di­
yor. Aynı meydanda insanlara so­
rular soruyoruz.
- Sosyalizm hakkında ne düşü­
nüyorsunuz?
- Benim annem babam sosyaliz­
me inanmışlar ama ben'size nasıl iyi
şeyler söyleyebilirim. Bakın ülkenin
haline.
- Peki' bayrağın ortasındaki
amblemi neden yırttınız?
- Komünizmin simgesi olduğu
için. Asıl Romen bayrağı yal�ızcıa
mavi , sarı, kırmızı renklerden olu­
şur .
Bir mühendise de sosyalizm hak­
kındaki görüşlerini soruyoruz:
"Ondan hiç bir şey kalmadı. Yıllar
içinde ikiyüzlüleştiğimi anlıyorum.
Bir kendi içimdeki ben, bir de dışa­
rıya karşı takındığım. İnsan açhğa,
çok çalışmaya dayanıyor ama dü­
şüncesini söyleyememesi içini kirle­
Profesör Radulescu Securitate'yi
''yeniçerilere' ' benzetiyor. ' ' Kimse­
siz çocukları çok küçük�en alı� ye-
'
'1
1
• .
birlikte sona eriy_o r. İnsancıl Çavu­
şesku, katil diktatör oluveriyor. Da- _
hası, Romanya'nıri Batı'yla arasının
iyi olduğu dönemde, Çavuşesku'nun
partisindeki kadrofarı yoilaştrrari, füJ:
ralara faşist gericileri sızdıranlar k�· ,
pitalist yaşam tarzını sokanlar da ge­
ne Batılılardı. Ama şimdi hepsi unu­
tuldu. Böylece 1 1 984'te bile büyük
���=���� �:�!� ��;�����(t���
' i 1
l
� ' \
en Marten, Soll aire, 1-3 Ocak 1990)
�
tiştirdiler . Ülkede kime sorarsanız
Securitate hakkında birşey söyleye­
mez, çünkü onlar herşeyin üstün­
deydi . " Sokakta konuştuğumuz bii
başkası da, "dikkat edin Çavuşes­
ku zaman içinde zenginleştikçe,
halk fakirleşti . Çalışanlar çalışmak
için artık bir neden bulamıyorlardı .
Bu yüzden 'iş yerinde içme çok · ·
yaygın" diyor.
SECURİTATE VE MİLİSLER
Eski bir Alman şehri Sibiu (ön­
ceki adı Heı::mannstadt. ) istikame­
tinde yola çıkıyoruz. Yolda defalar­
ca aranıyoruz.. Çatışma olduğu söy­
leniyor. Akşama Sibiu'ya varıyoruz
ve kalmak için Continental Otele gi­
diyoruz. Ama tahrip edilmiş.
Sibiu'ya olaylar 21 Aralık'ta sıç­
rıyor. Temeşvar'da halka ateş açıl­
masını protesto etmek için düzenle­
nen gösteri sırasında biri çocuk ol­
mak üzere iki kişi ölüyor. Bir has­
taneyi dolaşırken bu olayda yarala­
nan 1 5-16 yaşlarındaki bir gence ölü
görüp görmediğini soruyoruz: "Vu­
rulduğum anöa görmedim ama ge­
tirildiğim hastanede aynı olayda ya­
ralananların öldüğünü gördüm. ' '
- Neden gösteriye katıldın ?
- Bir gün önceki gösteride arka-
daşlarım tutuklanmıştı. Serbest bı­
rakılmaları için. Ateş açılacağını dü­
şünemiyordum .
Sibiu'da başka bölgelerden ayrı
İKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990 • 43
 olarak bazı Milis gü�leriniıi ve Se­
curitate'yle b\rlikte tavır aldığını öğ- ' Bana bir süre önce yurtdışından ya­
r_enjyorµz, · Konuştuğumuz insanla­
ra Milis'i soruyoruz. Birisi "Secu­
ritate'yle Milis ayn}. şey. Ordu şim­
diye kadar ülkenin kalkınmasında,
'inşaatlarda, tarla bahçe işlerinde,
bizimle· birlikte çalışırken, onlar
haİk üzerinde terör estiriyorlardı ' '
·
diyor. ' ·
· �._ N_asıi yapıyorlardı bunu?
- Ben kendimden anlatayım. rimizin özel bir yiyeceği olan Salam
ve Sibiu bile bulundu. Ben bu sala­
kınlarım ziyarete geldiler. Uzun bir mı bu şehirde yıllardır görmemiş­
süre tehdit telefonları aldım ve Se­ tim.
curitate binasına giderek, neden gel­
Anladığımız kadarıyla halkla Mi­
dikleri, neler konuştuğumuz gibi
lis arasında şimdiye kadar bir kader
)<oıiular hakkında ifade vermek so­
birliği olmamış. Sibiu 'da bir hem­
runda kaldım. Geçen gün bir Milis
şireyle konuşma sırasında Securita­
binasında yapılan aramada büyük
te' den söz açılıyor ve "Securitate ve
miktarda yiyecek maddesi, Batı'dan
Milis'in hepsinin halka' karşı. savaş­

<
.
[j_____ gelmiş tüketim maddeleri hatta şeh-

i p-A� M�
NA� AL����-,
tığını söylemek, ki bu Batı'da çok
yaygınmış, yanlış olur. Büyük bir
bölümü ordu ve halk tarafına geçti"
Dolaştığımız bir hastanede yaralı
Securitate mensuplarının fotoğraf­
larını çekiyoruz. Konuşmamıza
"onlar şimdilik göz altında. Suçlu

r.
olup olmadıkları ispatlanmış değil.
Bir önlem olarak kimseyle
�EL BABA konuşturmuyoruz'' gerekçesiyle izin
ARMA GANi verilmiyor. Kapıda bekleyen silahlı
"Çavuşesku 'yu .
sivile sorular soruyoruz: .
emperyalistlerle
. Gorbaçov
.· -,-- Nereden aldınız bu silahı?
çevresi . - Ben devrim sırasında gönüllü
. '· devirdi" olarak orduya gittim ve savaşmak
l · _,. · diyor
Belçikalı · için silah talep ettim . Burada da
Marksist hastanenin düzeni için nöbet tutu­
Ludo
Marten. ı -
yorum .
- Neden gönül/ti olarak katıldı­
ı,
nız? .
- İyi yaşam bizim de hakkımız.
; \ . . } -·
Halkın iyiliği için gönüllü yazıldım.
Sibiu'da Parti genel sekreteri olan .
Nicu Çavuşesku'nun el konulan ko­
nağını gezerken, nöbet tutan suba-.
ya Securitate hakkında sorular so·
ruyoruz. " Çok az şeyler biliyorduk
Securitate hakkında. Şimdi ele ge­
çirilen silahlarını daha önce hiç gör·
memiştim. Orduda böyle silahlar
yok". Bu ka,dar uzun direnmeleri­
ni nasıl açıklıyorsunuz şeklindeki
sorumuza şu cevabı veriyor: "Her
1/:0N'.� türlü imkanlara sahiptiler. Parala­

ftı�t-��;r«..
rı vardı. Silah cephaneleri böl mik­
tardaydı. Direnenler bir azınlıktı,
( halk tarafından tanındıkları için
n
'. ���s: ;. ���f- ırrsan
� RQmanya'da
·
'
.

a . arı Bjrhği
<i• • "
kaybedecekleri bir şeyleri yoktu. Bu
olaylar olmadan önce Securitate
kaclm yönı:ıticil13rin<lerı aynı icı.map, <
·
mensupları silahlarını her zaman
·da flur Avrupa Radyösq: muhabırıe.<·:� her yerde yanlarında taşıyabiliyor­
ririden Lovinescci, .'"üıı<ede ,defıiek- du . Ben 24 yıldır ordudayım ilk de­
U1$!�. t�ı�
· ·
.
ratik m9rıarşinin" �uruım�S\!Jı;
• fa şimdi silahımı yanımda taşıyabi­
. eder durı.irdü: Gene müzmin muha� ' ':: liyorum . ' '
liflerden Qoina. Cqrriea c:ıa· K_ral yan- .· ·

.Y ıııarı rıa•de�tek içi n ;açlik ,�re�f· y�pi p tY

- Ordu olayların başından beri
Macaristan televizyonunpan şu çağ· mi halkla birlikteydi?
r\yı Y�Pmı.;;;fı.: R . . . Y�Lrl}}i
·

.
''
.· .
- Biz her zaman halkla birliktey­
köylülük t�rneli i '.1"if' W' dik. Ama bunu gösteremedik . Ya­
' doğru .girmesini, özellikle d� ABD ile ,, zık ki, bunu şimdi ispatlıyoruz .
. ;füaf),S�'Yı3.·Y�kl?-şhJ��ın(!ŞtiY<>.r:Ym :]
. . . �Y istek 1 988 ı:;y19ı ayında. Çavuşes� �
�ft; Romanya' da, gördüğümüz öteki

:;f!Vfig��;·;>,�:fri/I��ıe��r;:;o. Beı
. �µ·y�}ıçık m e�tup\� . qa qildirilm }ştj.
.

·
Doğu Blok'u ülkelerinden farklı
· ··. · · olarak yiyecek maddesi sıkıntısı var.
Dükkanlar bomboş. Sanki aylardır
kapalı hissi veriyorlar . Kişi başına

44 • İKiBiN'E DOCiRU • 1 4 OCAK 1 990

 '. Çelişkile� ,· ·

. · b<ısını bir .hafta lçindi Ro·

B manya':da'60 pin kişinin Çavu-
atı,
_
:
şesku. tarafından katleldildi�inh ya,;z, �
' dı durdu. Macaristan iletişim. araçları "
.açık artırmay� girip, bunu 70-80 bin ·

olarak göstei'dller. Gerçek sayı ney- ,

; 'Romanya çokuluslutarın egemenliğine girecek" diyor Belçikalı Marksistler.
Limon dergisinin karikatürü de bunu doğrular nitelikte.
verilen miktarları Alman kökenli
Reinhard şöyle açıklıyor: "Ekmek,
her gün 250 gr. Şeker ayda bir ki­
lo. Et, üç ayda bir kilo, o da bulu­
nursa. Uzun zamandır piyasada et
görmedim . Un, üç ayda bir yarım
kilo. Margarin, tereyağı, yumurta,
et gibi şeyler uzun zamandır piya­
sada bulunmuyor. Benzin ayda bir
30 litre. " Bir başkasıyla aramızda
şöyle bir konuşma geçiyor:
- İnsanların Çavuşesku 'yu iste­
vagazı, elektrik ve su parası da ek­
lenince 1 1 00-1 200 Ley'e kadar çıkı­
yor"muş . Bir kilo kahve de, eğer
normal piyasada bulunursa, 1 600
Ley. "Burada hemen hemen herke­
sin çiftçi akrabası, yakını vardır.
Onlardan aldığımız maddelerle ken­
dimize çeşitli yiyecek maddeleri
üretiyoruz" diyor, garson olarak
çalışan Adrian Marinescu.
RE>MANYA
YAŞAMAYA DEÖER
di? Sağlık Bakam Victor Ckıbanu'­
tya göre blrkaı;�yüzQ geçmedi öl9 sa•
yısı. Fransız ınsancır Eylem bakanı
Bernard Kpcuhner bunu 766 sıarak
saptadı. �64�ü B[ikrEış has!Pnef�finY; �
· deydi. Y� T9,meŞvar'da katledildiği
söyJe�en 4630 ceset? Tel�yizyonda
sadece 1 8'kişi görüntülenmişti._Bu-1'
· .r.ıun bir kısmi da 17 Ararık çatışnia·
"sınçlan kalmaydı. Gerisini-kimse g�s- ,,
ı teremiyor. Bükreş'teki Batılı d iplO-"'w
. matlara göre 6 bin ölü sayıs! bil�_. çok�
_ _
abartmalı, Hollanda NRO g�et.e si ­
Temeşvar olayları hakkında şunu'
vurguluyor: ';Göstericiler 5 tank! ele ·
. geçirip, askerler-e ateş açtılar. Asker• j
ler de karşılık verince, h.a l.k a�ada· �
kaldı . Başkaları da cephanelıkJerL ba- 1
sarak silahları ele ı;ı$çirdi;"' 29 Aralık .
t tarihli Libera tion, Çavuş(ilsku'1;1un)
l'düı:erilediği gösforrde saytsı bt!fiisiz �
ı, öğrencile � in ·ellerinde bompaıcır ·oı; .
H�uğuna dıkkati çekiyor. ' 'Konuşma-- �
'-1
_
' dan biraz sonra da bunlar patladı" ;
""diye yaı:ıyor: .. "c • < . ·�
• . (Solida ire, 1 -3 Ocak 1 9 90)
-·:-·--·�-------:·-· .: Jı ı
. , Çatışrrıanu;ı 3. gQnündeJ;ı
. rdunun,1 ,
·

mediğini söylüyorsunuz. Neden? cephanesi bitti. Acaba insancıl yar· •

- Ülkede Securitate dışında onu Konuştuğumuz Alman kökenli · dım içinde dışarıdan mı sağlandı ya­
kimse istemiyor. Halk aldatıldı . bir Romen, daha önce Almanya'ya ' n i cephane. (Cumhuriyei, 8.f. 1 990) �-
�... .. �---�·
Ekonomi çok kötü işliyordu. Her
gün gazetelerde tarımın ne kadar iyi
gitmek için pasaport dilekçesi ve�­
miş ama, " Şimdi durumlar değişti.
,> Örgütşüz muh<':iletı:ıtin Qnc9 R�ı1i -�
·si ordu ve onun aracı telev�zyondu.
işlediği, hektar başına çok yüksek__, Burası benim vatanım. · Gitmek is­ . Komı:ıtanlı;ır, televizyondan birlikle·
mahsül sağlandığı yazılıyordu ama tememdeki neden insanca yaşamak­ tı;ıe şöyle talimatlar verebiliyorlardı: ·
piyasada ·hiç bir şey yoktu, yiyecek tı. Burada durum biraz iyileşirse, . . . . birliği ... sok�ktan·giL bqlü.ğfı ... .
bir şey bulmak çok güçtü. Burada gitmem için bir neden kalmıyor" di­ . sayılı -ta Umatı .... no'lu p ı aru wyg_q�_cıLJ
her şey yalandı. yor. Karısı da, " Kocamın kardeşi >ıa. . . "' {E/ _ Yom"E! Sabii.J, f.U'9��) ,,
- Ülkede açlık mı vardı yani? iki yıl önce gitti. O kadar değişmiş
- Evet. Herkes aç değildi, iyi ça- ki, aklı fikri maddi değerlerde. Ba­ halk inisiyatifin�deki gençlik unsuru
labilen aç kalmıyordu : Çalmadan tı 'nın tüketici soğuk insanları gibi da belirleyici. Her tarafta gençlerle
yaşamak imkansızdı. . olmak istemiyoruz' ' diyor. karşılaşıyoruz. Temeşvar'da ilk gös­
- Çalmanın çok yaygın olduğu­ Gördüğümüz; Temeşvar, Sibiu, terileri yapanlar, sokaklarda gördü­
nu söylüyorsunuz. Nereden çalını- Bükreş gibi şehirlerde ki, buralar ğümüz gönüllü Milisler, metrolar­
yordu? . esas olarak çatışmaların olduğu yer­ da güvenlik kontrolü yapanlar yine
- Her çiftçi ürettiğini devlete ve­ ler, çatışmaların şehirferin belli bir­ gençler . Muhal�fetin de bir geçmi­
riyordu. İhtiyacı için aldığı miktar . kaç merkezinde olması. Temeşvar' - şi var. Ion .Iliescu ve Dimitru Mazi­
yaşam;nı sürdürecek kadar değildi. da tiyatro meydanı ve eski pazar lu gibi şimdi iktidarın önde gelen:
Örneğin, bir et fabrikasında çalışan, meydanı, Sibiu'da Securitate ve Mi­ leri parti içinde Çavuşesku'ya mu­
fabrikadan et çalıyor, başka fabri­ lis binası etrafında, Bükreş'te tele­ halefet ettikleri gerekçesiyle uzak­
kalarda çalışanların çaldıklarıyla vizyon binası ve etrafında, Milli Kü­ laştırılmışlar, hatta Mazilu Birleş­
değiştiriyordu. Bu öyİesine yaygın­ tüphane ve Başkanlık Sarayı çevre.­ miş Milletler İnsan Hakları Komis­
dı ki, yöneticiler bile bir şey söyle­ sinde gerçekleşmiş çarpışmaların yonu'na "Romanya' da İnsan Hak­
miyor, kendileri de çalıyordu. çok büyük bir bölümü. Batı bası­ ları" konulu bir raporundan dola­
İnsanlar çalıştıkları yerlerden nından okuduklarımızla beklediği- yı yıllarca göz hapsinde tutulmuş.
"çaldıklarıyla" kendi aralarında bit . miz "direniş güçleri"yle karşılaşa­ Halkın olayların başlangıcında
iç pazar oluşturmuşlar. Ortalama mıyoruz. gösterdiği inisiyatif iktidarda mı?
bir işçi 2500 Ley alıyormuş. Ev ki­ Tarzlarında "iktidarı dış güçler­ Değil. İktidarda olan yeni dönemin
raları oldukça düşük. · "Üç odalı bir den koruma" ·perspektifi gözlene­ nomenklaturası. O
ev 200 Ley civarında ama buna ha- miyor. Çok kısa 'sürmesine rağmen . MEHMET SALİH ÇEVIKER

İKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990 • 45

BULGARİSTAN/BBC MUHABİRİNİN İZLENİMLERİ

" Tü rkler örgütsüz kaldı "

BBC'den Jane Howard'a göre milliyetçi hareket pek kitle desteği bulmaz. Kırcaali'deki olayları
merkeze muhalif yerel yöneticiler örgütlüyor. Türkler lidersiz ve sessiz. Gelişmelerin komünizme
karşı olduğu söylenemez.
ivkov Dede neden 2 hızlı değişim içerisinde Türkler ol­

J
2 Haftadır TV'de gö- dukça sessiz kalıyorlar. Pomaklar
_

zükmüyor? onlardan daha etkin. Türklerin bu

- Emekll ·oldu, yav- edilgenliğinin bir nedeni olarak, 'bi­
rum. raz bekleyip gelişmeleri görelim"
- Peki, yeni yıl konuşmasını kim düşüncesi ileri sürülebilir. Aina çok
yapacak? daha çarpıcı bir şekilde hissedilen
- Yeni devlet başkanı. gerçek, Türklerin örgütsüz ve lider­
- Muhalifler neden hep sakallı siz kaldığı.
oluyor? Seçimlerde kime oy verecekler?
Bulgar çocukla ailesi atasında, Belki bir Türk partisi kurmaya ça­
TV kameraları önünde, ,geçen ko� lışırlar, belki de bağımsız sendi­
nuşmayı ilginç bir anı olarak akta­ ka PODKREPA'yı desteklerler.
rıyor Jane. "Jivkov. Dede"nin 2 PODKREPA'mn lideri Türkler ara­
JANE HOWARD
haftadır TV' de görünmeyişi ülkede sında çok popüler. Öte' yandan,
bir şeylerin değişmekte olduğunu yük bir gösteride, Türklerin " İsim­ Türklerin daha çok yarı-vasıflı da­
hissettiriyor küçük çocuğa. lerimizi geri verin" , "Camilerimizi ğınık kırsal kesim insanı olmaları si­
Jane Howard BBC'nin Türkiye geri verin" şeklind�ki pankart ve yasal sahnede etkin olmalarını en­
muhabiri . Bulgaristan'daki gelişme­ sloganlarını kalabalığın oldukça sem­ gelleyen bir başka neden.
leri de yakından izliyor. Geçen yıl patik karşıladığını gördüm. - Ülkede yaşayanlqrı anti - ko­
içerisinde, en kritik dönemlerde, 3 Türklere karşı ırkçı bir önyargı münist bir gelişme olarak niteleye­
kez Bulgaristan' daydı . "Bu son gi­ olduğu kanısında değilim. Bulgar­ bilir miyiz?
dişimde 1 0 gün kaldım" diyor. "Bu ların çoğunluğu isim değiştirme kam­ - Hayır, Bulgaristan'da anti -
kez gördüklerim çok ilginçti. Eski­ panyasının bir hata olduğunu ka­ komünist bir gelişme yaşandığını
den gazetecilerden korkan insanlar, bul ediyor. Bunun, Jivkov'un düş- söyleyemem. Salt şimdiki Komünist
şimdi teybimi görünce etrafıma top­ . mesine yol açan nedenlerden birisi Partisi açısından liaktığımızda bile,
lanıyorlardı. Konuşmaya istekliydi­ olduğu vurgulanıyor. Yapılanlar- , Bulgar komünistlerinin serbest se­
ler . " dan samimi bir pişmanlık, üzüntü çimlerde bütün Doğu Avrupa için­
- Türk azınlığın dı,vu- duyanlar var. Öte yandan, kimile­ de şansı en yüksek olanlar olduğu
muyla ilgilendiniz. Olaylan nasıl de­ rinde de büyük ölçüde tarım toplu­ söylenebilir.
ğerlendiriyorsunuz? mu olan ülkeyi, hasat zamanı terk Bulgaristan'daki toplumsal hare­
- Muhalefetten birçok insanla ederek, zor durumda bırakan Türk­ ket içerisind� diğer bazı Doğu ülke­
görüştüm. Türk azınlık konusu on­ lere karşı bir kırgınlık duygusunun lerinde olduğu gibi kilisenin önem­
lar için de çok önemli ve Türkleri ne hakim olduğu gözl�yor. li bir rolü yoktu. Yine Bulgaristan'
ölçüde savunmaları gerektiği konu­ - Peki, Türklere karşı bu göste­ da, örneğin Çekoslovakya'daki gi­
sunda kararsızlar. Aslında, ben ora­ riler nereden çıkıyor? bi, bir sanayi proleteryası yok. Ha­
dayken Türkler konusundaki ·poli­ - Bu olaylar Kırcaali'de yoğun­ reket son 2 yılda küçük insan hak­
tika tam netleşmemişti. Ülkede bir laşıyor. Kırcaali'nin kendine özgü ları savunucusu grupların ortaya
milliyetçi har:eket görülüyor. Diğer bir yapısı var. Nüfusun yarısı Türk, çıkmasıyla başladı. Komünist Par­
gruplar gibi bunlar da geçmişte ken­ yarısı Bulgar. Orada Türklerin gi­ ti bu gelişmeleri çok kurnaz bir şe-
dilerini ifade şansı bulamamışlardı. dişinden çok kötü etkilenmişlerdi . . kilde izleyerek, hep bir adım önde
Şimdi bu fırsatı yakaladılar. "Bü­ Grevler yaşandı, otobüsler işleme­ gitti. Halk sokağa dökülüp "Politbü­
yük Bulgaristan" sloganıyla ortaya di, günlük yaşam alt üst oldu . Bun­ ro değişsin" diye gösterilere başla­
çıkıyorlar. Ancak bunların büyük lar yüzünden oradaki Bulgarların madan kendileri Politbüro'yu değiş­
bir kitle desteğine sahip olabilecek­ Türklere karşı pek iyi duygular bes­ tirdiler. Komünist Parti böyle bir
lerini sanmıyorum. lemedikleri söylenebilir: Yerel ko­ adım önde gitmeyi sürdürdükçe bir
Sofya'da yapılan bir gösteride, münist yöneticiler merkezi iktidarın sotun çıkacağını sanmıyorum . Mu­
bir insan hakları savunucusunun, kararlarına karşı çıkıyorlar. Belki halifler de politikayı Komünist Parti
Türk;leri savunan sözlerinin kalaba­ bu "milliyetçi" gösterileri, varlık­ jargonuyla, sol kavramlarla yapı-
lığın protestosu ile karşılaştığı söy­ larım daha ağırlıklı hissettirmek için ' yarlar. İki muhalifi tartışırkel! din­
lentisi vardı. Ancak bana, bunun kullanıyorlar. leyin', kullandıkları kavramlara, jar­
kalabalığa sokulmuş bir grup pro­ - Türk azınlığın durumu nedir? gonlarına bakıp "bunlar komünist"
vokatör olduğunu söyleyenler de ol­ Önlerinde bir de seçim var. dersiniz. O
du. Nitekim, Sofya'da izlediğim bü- - Aslında, son günlerde yaşanan
· L. DOGAN TJLIÇ

46 • İKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990


ARNAVUTLUK
Müdahaleci parmağı
ir takım karanlık ellerin haber
B merkezleriyle eşzamanlı bir an­
laşması mı var nedir? Batılı iletişim
araçları Romanya'dan sonra gözle­
rini Arnavutluk 'a diktiler. Her an
kargaşalık beklentisi var. Alın Yu­
goslavya'dan bir haber: ' 'Doğn�lan­
mayan kaynaklara göre ,Tiran Üni­
versitesi 'nde Öğrenciler başkaldır­
mış. İşkodra ve Korca kentlerinde
ise, yönetim karşıtı gösterilı;;r ol­
muş . " Devlet Başkanı Ramiz Alia,
yeni yıl mesajında bu türden "ifti­
ra kampanyaları"nı sertçe eleştirdi.
Bazı uzmanlar, Arnavutluk'un Do- ·
ğu Bloku ülkelerine benzemeyeceği
görüşündeler. Bu arada, eski kral
Leka ırkçı Güney Afrika'da yedek­
te bekletiliyor!
NİKARAGUA
Destek güçleniyor
1 8-22 Aralık tarihl.�ri. ara�ın�.a
başkent Managua Unıversıtesı -
ndeki 4540 öğrenci arasında seçim
anketi yapıldı. Sonuca göre Sandi­
nista hükümeti yüzde 4 7 . 7 oranın­
da bir desteğe sahip. Hükümetin en
yakın rakibi Milli Muhalefet Birli­
ği'ne verilen destek yüzde 19.9'dan
yüzde 1 4 . 5 'e düştü. Hükümete oy
vermeyecek öğrencilerin oranı da
yüzde 42 olarak belirlendi .
DOGU ALMANYA
Eskiler güçleniyor
euter ajansına göre Komünist
R :ı;>_arti a�ını de�iştirmesine. rağ­
men duşmedı . Tersıne devlet aygıt­
larına egemen. İşlerin dizginlerini
elinde tutmayı sürdürüyor. Hatta
gittikçe güçleniyor da. Muhalif ha­
reketler şimdilik yapılması söz ve­
rilen seçimlerin gerçekleşmesini bek­
lemekteler . Yönetim karşıtlarına
bakılırsa parti, kendip.i önemli
oranda değiştirdi. Ancak muhafa­
zakarlar hala önemli mevkideler.
ABD
Zenciler aç
M
illi Kent Birliği adlı z�nci ör­
. _
gütü, Bush yönetımını aç zen­
cilere yardım etmeye çağırdı. Yazı­
lı açıklamasında örgüt şu görüşleri
dile getirdi: "Doğu-Batı arasında­
ki yumuşama askeri lıarcamalarda
indirime yol açtı. Bush, Doğu Av­
rupa için Marshall Planı'ndan söz
ediyor . Oysa ABD'de milyonlarca
zenci ve azınlık mensupları aç, yar"
dıma muhtaç. Öncelikle bizlere yar­
dım edilmeli . " 1 989' da yapılan bir
araştırmaya göre ülkedeki zencile�
rin yüzde 30'u yoksulluk sınırı al­
tındalar. Yüzde 40'lık bir kesimin
durumu da kötüleşiyor.
İngiltere'de vergi veremeyenlerin protestosu. D'oğu Avrupa'da ekonomik sıkıntı
ve baskıya başkaldıran halkı alkışlayan Batı, kendi gözündeki çuvaldızı
göstermek istemiyor.
IKIBIN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990 • 47
. •Waıessa, "Küb,a Kµ�y io�t?,
ve Vietnaih;daki �
tatörfi,ik�"
rin .bir yıl içinde devrilmeleri ' '
yolunô.a' ç.ağrl" yaptf ' �:
1 ·
�Çin'deki Öğrenci olaylan ·yü.: .;
. zünden P.eldn'ae ilan edil6n .sı� .··.
·
kıyönetim kaldırıldl.
··
··
. •Aıgıınistan yönetimindenreşk.i·
! .
bir ye!ki i , ülkenin hal! soyy� -r � ./�
de.netımınde ,.olduğunu , A l erı
·· 't1
sürdü. . .
·· ' ·
•İran . Medis.;,Sözoüsü··;Mehdi 0n
Karrubi, hükümeti ve devlet
başkanım destekledi.kl�F·
açıkllldı. ··
•Irak, kalkınmada tatıritlaf
düstrittln yeniaen yapımına·
celik vereceğini açtkladh� ..
t );: � ��,;
İNGİLTERE
Laser skandalı .
M gizli biçimde üretilen ve savaş
uhalefetteki İşçi Partisi,
çok
gemisihde kullanıma sokulan laser
silahı hakkında soruşturma açılma­
sını istedi. Akdeniz 'deki manevra­
ları izleyen İspanyol Tiempo dergi­
si, bu gizli İngiliz silahını keşfetmiş
ve belgelemişti. Verilen bilgilere ba­
kilırsa, bu silah "yıldız savaşları"
projesi çerçevesinde 5 - yıl önce
İngiliz-Amerikan firmaları ortaklı­
ğıyla gerçekİeştir ilmiş.
KALICI BAŞARILAR VE ÇALIŞTIRICILAR
Muhatabımız· duvar!
Ülkemizde naylon başarı sahibi çalıştırıcıların görevde kalması,
uzun vadeli ve kalıcı programlar yapmak isteyenlerin ayağının
kaydırılması sporumuzun acı gerçeği. İşte iki uç örnek Önder
Seden ve Cengiz Göllü.
azılarına göre spor yazar-
B
lığı kolay. Hıncal Uluç gi-
Qi yaparsın! MalatyaspoJ"-
Galatasaray deplasmanına
Malatyaspor Başkanının uçağı ile
gidersin, sonra da 30 spor yazarı ha-
kem iyi idi diye yazarken, sen, ha-
kem Galatasaray'ı tuttu diye yazıp
Malatya' da izzet ikram görürsün.
İstanbul' a gelirsin, Alp Yalman ne
isterse onu alıverirsin kaleme.
Held'i takımın'başına Alp Yalman
getirmiştir, ama Ergun Gürsoy'un
da yıpratılması gereklidir. Mustafa
Denizli gelsin, Alman gitsin diye
başlarsın yazmaya. Bu davranışla-
rı izleyen sporcu, seyirci, yönetici
sanırlar ki, her spor yazarı bir satı-
İık "dolmakalemdir. "
Ama spor yazarlığı bu değil. Biz
on yıldır spor camiasının içindeyiz.
Yakından takip ediyoruz. Hiç bir
ünvan ve par� ihtirasımız da yok !
Olmayacak da! Kimsenin kalemi
değiliz, satılık da değiliz . .Prensip-
!ere bağlıyız. Örneğin yedi yıl Ön-
CENGİZ GÖLLÜ. Kimse neden istifa
ettiğini merak etmedi.
48 • İKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990
der Seden adlı Basketbol Milli takı-
mı çalıştırıcısı, Tofaş antrenörü ve
şimdi de Paşabahçe çalıştırıcısı olan
zat için bir satır yazmadık. Ancak
ne zaman Efe'lr, _şampiyon olabile-
cek Tofaş takımını alıp küme düşür-
dü, ne zaman Solakoğlu'nun şamar
oğlani oldu ve milli takım da istep-
ne görevini alıp milli takımı Avru-
pa klasmanında ilk onaltıdan yirmi-
!ere düşürdü, ne zaman Balkan şam-
piyonasında kendi ülkemizde re-
zil oldu ve berbat p�rformansı yü-
zünden hakem Hüsamettin Topuz-
oğlu ve Murat Didin yanına otu-
rup taktik vermeye başladı, ne za-
man Önder Efendi, Tolga, Mehmet
Ali ve Altan gibi milli takımda oy-
nama kapasitesi olmayan kendi
oyuncularını aldı ve milli yaptı (şim-
di ikinci kümede bu gençler ama on-
· !arın kabahati yok), ne zaman ken-
di iş arkadaşlarını devreye sokup
Paşabahçe takımının başarılı çalış-
tırıcısı Faruk Akagün'ün kuyusunu
kazdı, o zaman isyan ettik bu garip
adama. ·
· sonunda Paşabahçe şampiyon ola- .
PARİZİYEN SEDEN
Şimdi artık bütün gerçekleri an­
latma zamanı geldi. Çünkü emekli
Önder Seden, kendi kifayetsizliğini
görüp çözümü kenara çekilmekte
arayacağına, oğlunu tepemize saldı.
Geçen hafta Lütfü Kırdar salonun­
da Önder Seden denen. altmış,ına
yaklaşan emekli beyefendinin otu­
zunu aşkın oğlu yolumuzu kesiyor
ve babası ile ilgili şeyler yazarsak bi­
zi fena halde döveceğini söylüyor­
du. Ne de olsa kalıtım diye bir şey
var, olmayan beyin hücreleri bir
sonraki nesile geçemiyor. � a ya­
nılgı da müthiş. Biz dayağı hep ye­
riz, gerçeklen de hep yazarız! Hodri
meydan! Bekliyoruz, Seden ailesi!
Önder Seden'in basketbol camiasın­
da şÖhreti vardır. "Best out" siste.-
ÖNDER SEDEN. Şampiyon olabilecek
kadrosu play-off'a girmekte zorlanıyor.
mi ile oynatır takımı. Yani kim iyi
oynuyorsa onu dışarı alır. Oyuncu­
lar buna gülerier sürekli . Üstelik
taktik olarak ne yapılması gerekir
ise, onun tersini yapar. Örneğin ge­
çen hafta Karşıyaka-Paşabahçe ma­
Çının son dakikasında Karşıyaka ta­
kımında hiç bir uzun kalmamış
iken, maçın son dakikalarında
adam adama savunma yerine alan .
savunmasına dönerek az daha ma­
çı satmıştır. Paşabahçe, sayın Ön­
der Seden'i dinlemediği ölçüde ba­
şarılı olmaktadır. Eğer idareciler de
Önder Seden'i dinlemeselerdi ve se­
zoôbaşında onlara Orhun ile bera­
ber transfer olmak isteyen Richard'ı
alsalardr ve Marty'yi gönderselerdi
şimdi Paşabahçe "hayali antrenör"
ile bile şampiyon olurdu. Ama Ön- .
der Efendi, Marty diye tutturdu ve.
bilecek bir kadro ile Playoff'a na­
sıl girsem hesapları yapıyor. Önder
Seden'in şöhreti o kadar ilginçtir ki,
çalıştırıcılar özel " Önder Seden
seti" hazırlarlar. Örneğin bir çalış­
tırıcı kendi oyuncusunun Önder Se­
den 'in belli bir oyuncusu ile tutul­
masını istemiyorsa, diyelim ki, me­
sela Nasaşlı Hüsnü'nün Tofaşlı da­
ha kısa boylu Ahmet ile tptulması-
nı istemiyorsak, santraya doğru yü­
rüyüp kendi oyuncunuza "Bak oğ­
lum Ahmet ile tutuyorlar, şimdi
özel hazırladığımız oyunu yapın! "
diye bağırınca Önder Efendi derhal
"time-out" alır kendi oyuncusunu
değiştirir. Bu nedenle molalarda
oyunculara "Hadi oyriayın! "dan
başka bir şey söylemeyen bu gari­
bin lakabı ' 'Pariziyen' ' çalıştırıcıdır.
Ülkemizde biç bir şey bilmeyene
 "Fransız" denir, Önder Bey de
Fransızın kibarı Pariziyen!
GÖLLÜ GİBİLER!
Tabii işin acı tarafı bu tür çalış­
tırıcıların görev başında kalması,
milli takım yönetmesi, gerçek spor
kahramanlarının ise, bir kenara itil-
, -mesidir. Geçtiğimiz hafta Voleybol
bayan milli takım çalıştırıcısi Cen­
giz Göllü istifa etti. Kimse merak et­
medi, neden bu adamcağız istifa etti
diye. Biz ettik. Önder Seden gibi ça­
lıştırıcılarla karşılaştırılsın diye ya­
zıyoruz. .
· Cengiz GöJlü, milli" takımdan is­
tifa sebeplerini birer birer açıkladı .
En önemli sebep olarak şunları söy-
. İüyor. "Bizde kimse spora önem
vermediği için en ufak bir uzun dö­
nemli planlama yok. Dünyanın her
yerinde önce milli maçlar planlanır
onların arasına lig faaliyeti serpiş­
tirilir. Bizde ise, lig P.lanı yapılıyor
sonra boşluklara mılli maç konu­
yor. İsviçre' deki enternasyonal tur­
nuvaya giderken, üç ay önceden.bi­
lindiği halde milli takımın hareket
gününden bir gün evvel şampiyonu
belirleyecek Eczacıbaşı-Emlak Ban­
kası maçı konmuş. Yani milli takı­
mın antrenman yapacak günü yok.
Federasyondan · 'o günkü formları
ile tu::nuyaya gidin ! ;den�yor .Oyun­
cuların tümünü biliyorum; kulüp
havasından çıkmaları .bir kaç gün
sürecek, biz milli takım ile hiç bir
. şey yapamayacağız. Zorla maçı pa­
zar yerine perşembeye aldırdık da
milli takıma cuma, cumartesi, pa­
zar antrenman yaptırdık, pazartesi
hareket ettik.
' 'Ayrıca milli takım kadrosunu
seçerken bazı yenilikler düşünmüş­
tüm. GenÇ milli takımımız önümüz­
deki yıl Avrupa şampiyonası final­
lerine girecekti. İki yıldır hem A
hem genç bayanlarda Avrupa, final­
lerine giriyorduk. Bu sefer İsviçre'
de yapılacak turnuvaya genç milli
takım oyuncularına ağrılık veren bir
, kadro ile gitmek istedim. 1 0 oyun­
cu, masor ve doktor ile bir 12 kişi­
lik kafile düşündüm. 6 genç, Aycan
(Galatasaray), Özlem (Tuborg), Eb­
ru (Karşıyaka), Ceylan (Arçelik) ve
Pelin ve Aylin (Eczacıbaşı)' nden
oluşacaktı. Bu gençler, çok uzun
boylu ve bir iki yıl sonra milli ta­
kımda oynayacak olan oyuncular.
Milli takımın ortalama bo­
yu beş santimden fazla uzamış ola­
cı;tk böylece. Burtların yanına K.Ar­
zu, .Nalan, Sonay Ortanca Arzu'yu,
koyup Hülya ve B.Arzu'yu tutmak
En başarılı sporumuzda bile plan, program sıfıi.
istemiştim. Hemen kuliıip baskıları
geldi. Bunun üzerine B.Arzu ve
Hülya'yı almak zorunda kaldık, . mi yıldır (1969'da) inilli görevlere ça­
masör ile doktor planı suya düştü.
Bizim genç milli takıma maç yaptır­
ma plan� da! İsviçre'de Avrupa se­
kizincisi Yugoslavya.,yı 3-2 yenerek
şampiyon olduk. Hem de son gün.
Onlar daha evvel bizi Balkan şampi­
yonasında Tiran'da 3-2 yenmişler­
di, Avrupa Şampiyonasında 3-0 ye­
nilmiştik , Kocaeli Eliminasyon tur­
nuvasında da 3-2 yenilmiştik peşpe­
şe üç defa. Şimdi onları İsviçre' de
yenmemiz başarı gibi gözüküyor
ama katiyen değil. Yani şöyle söy­
leyeyim . Yaptığımız hazırlık sonu­
cu aldığımız bir galibiyet değil, sa­
dece tesadüf. Biraz hırs, biraz tesa­
.düf o kadar.
"Neden hazırlık değil? Dünya
standartlarında çalışmanın yüzde
altmışını maç, yüzde kırkını antren­
man oluşturuyor . Dünya standart­
larında, dünya şampiyonasının en
güçlü adayları Çin, ABD, Küba ve
Japonya bile her yıl birbirleri ile ye­ lu voleybol takımı olan Yugoslav­
di sekiz maç o)'nuyorlar turnuva ön­
cesi, takımı saklamak diye bir fel­
sefe yok. Biz ise, örneğin komşu­
muz Rusya ile '1 963 yılında aynamı- · Ne dersiniz Önder Seden? Böyle bir
şız, sonra bir daha 26 yıl sonra. Bu
· durumda hedefiniz yenmek değil
daha çok ·sayı almaktır onlardan .
Bakın Avrupa şampiyonasının gün­
lük haber bülteninde, bizimle, maç­
lara antreman maçı yapmadan ge- ·
len tek takım diyerek dalga geçtiler.
Biz turnuvanın ilk maçlarında ant-
İKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990 • 49
renman yapıyoruz.
Son maçta form tutu­
yoruz, tutabilirsek.
Konuştuğum Fransız,
Romen çalı ştırıcı ,
20-30 maç yapmışlar,
az diye şikayetçiler.
Almanya 60'ın . üs­
tünde, Rusya, İtalya
ellinin üstünde maç
oynuyorlar. Biz kişi­
lerden özveri istiyo­
ruz, bu .olmaz !
NEREYE KADAR?
"Baktım ki, boşa
kürek sallıyoruz, ·or­
tada federasyon diye
bir şey yok, istifa et­
mekten başka bir ça­
rem kalmadı . Orga­
nizasyon, planlama,
uzun dönem çalışma
maç olmazsa kişi­
sel çaba nereye ka­
dar gider ki? Plan
program yok, kulüpçülük var ve
teknik adafuların değeri sıfır. Yir­
ğırıldım ve 74'te bayan ve 72'de er­
kek takımlarında yetkiler verildi .
Artık yoruldum ve duvar ile kon-µş­
maktan bıktım. Okullarda spor
yok. Kulüplerde spor anlayışı yok.
Dünya çapında derece almak için
bir liseye takımların oyuncuları top­
lanıyor, başarı sayılıyor bu. Ordu­
lararası maçlarda erkeklerde şampi­
yon, bayanlarda dünya ikincisi ol­
duk. Hiç bir maçta turnuvada gör"
medtğim bu hemşirelerden kurulu
takımları yenerek başkaları avuna­
bilir, ama benim için hiç bir değeri
yok, böyle sahte ve geçici sonuçla-
�
rın . "
Sayın Önder Seden kazara Cen-.
giz Göllü'nün yirmi yıla yaydığı ba­
şarıların bir tanesini almış olsaydı,
kendisi ve oğlu için İstiklal Madal­
yası talep ederdi. Ama gerçek spor
adamı ·Cengiz Göllü, Avrupa seki­
zincisi ve Avrupa'nın en uzun qoy­
ları yenip şampiyon olurken bile ba­
şarının naylonluğunu ortaya koya­
rak şerefli bir davranış içine giriyor.
gücünüz var mı gerçekleri göğüsle­
yebilecek? Başkalarını suçlamayı bı­
rakıp emekli koltuğunuza döner mi­
siniz? Yoksa Napolyon gibi siz de
"para, para, para" diyen takımdan
mısınız? Aydan Siyavuş'tan bir
gömlek aşağıya düştünüz! D
DENiZ GÖKÇE
ffilITTJun-SANAi
ULUSLARARASI DENEYSEL TİYATRO SEMİNERİ
' ' Evreni sah neye taş ıma nın
yolunu . a nyoruz' '
Amaç, Troya efsanesini sahneleme�. Metin, doğaçlama çalışmaları sırasında ortaya çıkan
malzemeyle oluşturulacak. Projeye ltalya'dan katılan yazar Steliö Fiorenza Troya'yı, kendi
tiyatrolarını ve GJ/gameş'i anlattı. .
- Sahnelemek . için 'niçin Troya
efsanesini seçtiniz?
- Troya efsanesi bizim için bir tür
anadır. İtalyan toplumu olarak geç­
miş kaynaklarımızın birçoğunun
Troya'dan fışkırdığına inanırız.
Okullarda ilk öğretilen şeylerden bi­
ridir Troya. Türkiye'ye geldiğimiz
ilk günlerden itibaren bu proje üze­
rinde düşünmeye başladık.
- Çalışmalarınızın bir takvimi
çıktı mı?
- Geçen yaz Trôya'yı ve kıyıda­
ki diğer antik şehirleri gezdik . Tu­
ristik bir gezi değildi bu elbet. İn­
sanlarla sohbet ettik, efsaneleri din­
ledik ve durmaksızın proje üzerin­
de konuştuk. İkinci aşamada, yani
20 Aralık 'tan itibaren süren 1 . Ulus­
lararası Uygulamalı Deneysel Tiyat­
ro Semineri 'nde, konuyu salt dü­
şünsel düzeyde ele almayıp, tiyatro­
nun yaratıcıları olarak, aktörler ola­
rak yapabileceklerimiz üzerinde
durduk . Farklı kültürlerden gelmiş
ve sahnede kendi dilini kullanacak
50 • İKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990
STEL/O F/ORENZA HALİL BEYTAŞ'IN SORULARINI YANITLARKEN.
"Gılgameş'de insanın dünkü, bugünkü ve yarınki sorunları vardı. "
oyuncuların nasıl bir ortak sahne di­
line ulaşacağı sorununu tartıştık.
- Bu yı/k{ Uluslararası İstanbul
Tiyatro Festivali'ne yetişebilecek
mi?
- Projenin finans yanını şu an­
da tam olarak bilmiyorum . Sanat­
sal açıdan ise, bence yetişmesi müm­
kün.
- Eşiniz yönetmen Sharoo Khe­
radmand ile birlikte y_önetiminde
bulunduğunuz İtalyan Deneysel Ti­
yatro Merkezi'nin kuruluş ve' çalış­
ma .ilkelerinden söz eder misiniz?
- On yıl° önce bu merkezi kurdu­
ğumuzda ana amacımız yaptığımız
işin uluslararası bir karakter taşıma­
sıydı. Oyuncunun süre1kli olarak ge­
li'şmesini temin eden bir merkez ol­
mayı istedik. İyi veya kötü bir yere
gelmiş ve orada kalmış oyuncu, bi­
zim için yeterli değildi.
Başlıca çalışma malzememiz ise,
ya çok eski klasiklerdi ya da Hess,
Cibran, Borges gibi yeni, fakat çok
önemli yazarların kitaplarıydı . Bu
eserlere dayanarak oyunlar koyduk.
- Topluluğu oluştururken ortak
bir düşünsel çıkış noktanız var mıy­
dı? Başka bir ifadeyle dünyaya ne­
resinden ve nasıl müdahale etmek
istiyordunuz?
- Bizim için çalışma bir serüven­
dir. Bir, yerden giriyor, o serüveni
yaşıyoruz. Ama temelde aradığımız
şey, örneğin Nazım Hikmet gibi -ki
eskiden beri kendisine aşığım- yaşa­
dığımız çağın korkunç değişme hı­
zı karşısında, eski dünyaların ve fi­
kirlerin geçirdiği değişimi yakala­
mak. Temel düşünceler nerede sağ­
lam kalıyor, nerede değişiyor . Bu
hızlı değişim içinde insan düşünce­
si ve yaşayışı nasıl değişiyor . . . Ya­
kalamak istediğimiz şey bu.
- Oyuncularınız geleneksel tiyat­
rodan mı, avant-garde çalışmalar­
dan mı geliyor? Yoksa eğitimsiz
gençlerden mi oluşuyor?
- Çok farklı. Çünkü, çok farklı
kültürlerden geliyoruz. Sharoo
İranlı. iran'ın avant-garde tiyatro
yapan tek tiyatro yönetmeniydi.
Ben sinemadan geliyorum. Bazı ele­
manlarımız Peter Brook tarzı tiyat­
rodan geliyor. Bazıları geleneksel ti­
yatrodan .. Bu bizim için çok önem­
li. Çünkü, birleştiğimiz vakit, gelen
kişiler kendi tecrübelerini ortaya ko­
yuyor ve yeni bir dünya kuruyoruz.
Kendi dünyamızı . . . Elemanlarımı­
zın geçmişleri, çalışmalarımıza zen­
ginlik katıyor. Oyunumuzu seyirci­
ye aktardığımızda, kafalara "şu şu­
dur, bu budur" düşüncesini yerleş­
tirmeyi değil, salonu terkettikten
sonra " neydi gördüğümüz acaba"
dedirtmeye çalışıyoruz.
- Tiyatronuzun idari işleyişi ve
sanatsal yönetiminden söz eder mi­
siniz?
İTALYAN, TÜRK VE ALMAN SANATÇ/LAR TROYA ÇALIŞMALARI SIRASINQA.
- Özel bir tiyatroyuz. Fakat dev­
letten yıllık ihtiyacımızın üçte biri­
ni karşılayacak oranda yardım alı­
yoruz. Sanatsal yönetimde Sharoo
ve ben varız. Bir projeye karar ver­
dikten sonra oyuncularla çalışmaya
başlıyoruz. Aktörlerle çalışırken çı­
kan malzemeyi, gerekli gördüğü­
müz ekleme ve çıkartmaları yaparak
yazıya döküyoruz.
- Geleneksel tiyatro karşısında
tavrınız nedir? Bu tür tiyatronun
sizce günümüzdeki işlevi ne?
- Geleneksel tiyatroyla doğru­
dan bir kavgamız' olamaz. Çünkü
karşımızdaki devletin ve belediyele­
rin büyük olanaklarıyla çalışan bir
kurum. Öncelikle tiyatro düşünce­
sinde bir değişiklik yapmalıyız ki,
gerçek bir yenilenme yapabilelim.
Ancak o zaman savaşabiliriz. Biz
kendi çizgimizde, kabul ettiğimiz
hat üzerinde ilerliyoruz. Bu hat ki­
mi zaman bazı şeylerin ortasından
geçip, onları kesiyor olabilir, bile­
miyorum.
- Tiyatronun dünyayı değiştire­
bileceğine inanıyor musunuz?
- Ben dünyanın tiyatroyu değiş­
tirdiğini düşünüyorum. Tabii bu ay­
nı şey, yani karşılıklı. İletişim or­
ganlarının böylesine geliştiği bir
dünyada, televizyonun düğmesine
bastığımızda Panama'nın işgalini,
tekrar bastığımızda Zuluları, aynı
anda Helena Troya'yı veya Carmi­
na Burana'yı izleyebiliyoruz. Tiyat­
royu öyle görmeliyiz ki, tiyatro
sahnesi gibi nispeten küçük bir me­
kan içinde yakaladığımız anlatım
tarzı, yŞ zaman içinde bütün bunla­
rı hatırlatabilsin.
- Şehir Tiyatroları 'na bağlı Ti­
yatro A raştırmaları Laboratuvarı,
geleneksel tiyatro anlayışındaki bir
' kurum içinde yer alıyor. Böyle bir
kurumun, denemeci tiyatroya ciddi
biçimde yaklaşması mümkün mü
·
sizce?
- İstanbul'daki durumun ne ol­
duğunu tam olarak bilmiyorum . Bu
nedenle, dünyadaki genel durumu
değerlendirmek istiyorum. Bir okul­
da aynı düzeyde eğitim veren çeşit­
li şubeler vardır. Bu şubelerden bi­
ri.nin hocası öylesine parlak bir ba­
şarı ortaya koyar ki, diğer sınıflar­
daki öğrenciler bir süre sonra o ho,
cayla çalışmak isterler. Ya da o ho-
İKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990 • 51
canın yön1ternini diğer hocalar da
kullanmaya başlar. TAL'a gelin­
ce . . . Burada yapılacak işler konu­
sunda derin bir bilginin olmaması­
na rağmen, böyle bir şeye evet den­
miş olması bence önemli. Yapılan
işlerin yaygınlaşıp diğer alanlara da
sıçraması ise, koşullara, buranın ve
merkezin başındakilerin konuyu ele
alışına bağlı.
- 1. Uluslararası İstanbul Tiyat­
ro Festivali'nde sergilediğiniz beğe­
niyle karşılanan "Gılgameş" oyu­
nunun yaratım sürecini merak edi­
yorum. Kısaca anlatır mısınız?
- Gılgameş, hepimizin bildiği gi­
bi, yazılı olarak elimize ulaşan ilk
mitolojik destandır. Destan bütün
mitlere temel teşkil eden bir tema­
ya sahip. Bu da, insanın bir şeye
ulaşma çabası içinde kendi kimliği­
ni araması, onu farketmesidir. Bu,
modern insanı da içine alan bir çı­
kış noktası. Epik hikayenin içinde
günümüz insanının bütün meseleleri
gizliydi. Bireydeki iki kimlik soru­
nu çağdaş insanın hala taşıdığı ve
taşıyacağı bir problem. Uzaya gidi­
yoruz, ama aynı zamanda kendi
bilinçaltımıza ulaşmak istiyoruz.
Bu ikilem Gılgameş'te tarihin derin­
liklerinde de aynı şekilde söz konu­
suydu.
- Sahneleme aşaması?
- Örneğin, ölüm teması üzerin-
de çalışırken, cenaze törenlerinin
nasıl yapıldığını araştırdık . Tarih
içindeki örnekleri bulmaya, farklı
kültürlerdeki cenaze törenlerini bi­
raraya getirmeye çalıştık. Daha son­
ra, bulduğumuz çok sayıdaki imaj­
ların arasından bazılarını seÇip, gü­
nümüz imajlarıyla iç içe geçirdik .
Örneğin, sahnede aritik bir cenaze
töreni geçerken, aynı anda elektro­
nik bir müziği giderek, geçmişle gü­
nümüz arasında direkt paralellikler
kurduk .
- Şu günlerde kafanızı meşgul
eden bir problem var mı?
- Bugün de, dün de kafamı meş­
gul eden sorun şu : Dünya korkunç
bir hızla başkalaşıyor. Zihnin kav­
rayacağı anda başkalaşmış oluyor
dünya. Hep geride çalışmak zorun­
da kalıyoruz. Tam kendimizi anla­
maya başladık, biz şuyuz galiba der­
ken, yeni ba.ştan bir dizi oluşum­
lar çılgınlığının içinde buluyoruz
kendimizi. Bulduğumuz gerçek tam
parmağımızı dokunduracağımız sı­
rada birden parçalanıp, yokoluyor.
Ve biz yeni bir gerçeklik peşinde
koşmak zorunda kalıyoruz. D
<HALİL BEYTAŞ
 SiNIMft
11111111

[!!11111

'AİLE BAGLARI' VE 'DÖRDÜNCÜ SA VAŞ'

Hırsızl ar ve Rambo lar_

Sidney Lumet'ın, Dünya sinemasında gösterilen filmi Aile Baglan (Family Business}, Amerikan
orta-sınıfından üç kuşağın öyküsü ... John Frankheimer'ın, Emek ve Reks si_n emalarında gösterilen
Dördüncü Savaş (The Fourth War) adlı filmi ise, iki blok arasında "Ramboculuk" oynayan albayları

'' -
perdeye getiriyor . . .
ockefeller gibi­

R
lerdeki ' suç gen­
- !eri ' nah bu ka-
dar ! " diyor Jes­
·se, oğlu Vito'ya, torunu Ada,m'ın
yanında. Eliyle tutup gösterdiği şe­
yi yazmaya, terbiyem izin vermiyor.
Ama haklı olduğunu söylemeliyim .
Uluslararası zenginlerin yaptıkları
yanında, kendi soygunlarının ne
önemi- var ki? Onlara bakınca, Jes­
se'ninkilere "suç" demek bile gel­
miyor" insanın içinden .
Aile Bağları (doğru çevirisi "Ai- -
le İşleri" olmalıydı}, üç kuşağın öy­
küsü . Yaşamı hırsızlık, içki, kadın
. , ve serserilikle geçmiş Jesse (Sean
Connery). Bir zamanlar onunla bir­
likte "işe'.' çıkan ve hayli usta olan,
· ama sonradan evlenerek konformiz­
me · kayıp, bir et ambalajlama işinin
başına geçen oğlu Vito (Dustin AİLE BAGLARI. Jesse, Vito'ya zılgıtı geçiyor. Haklı!
Hoffman). Ve, ABD'nin en saygın
üniversitelerinden M . l .T.'de oku­ !ık olur : En fazlası, ona da anlayış­ karşı çık, hem de milletin emeğin­
yan, ama babasının konumundan la bakmıştır ! den çal.
pek hoşnut olmadığı için, giderek Nedir peki, Lumet'ın iyi değer­ Bir de Adam var. Babasına, ken­
Jesse'nin tarzına yakınlık duyan to­ lendiremediği malzeme? disi için yaptıklarını yüzüne vurdu­
runu Adam (Matthew Broderick). Jesse'nin, "emek ürünü" olarak ğu ve kişiliğine saygı duymadığı için
Sidney Lumet, bu üç kuşağın öy­ gördüğü soygunculuğun karşısına karşı çıkıyor. Ama, toplumsal de­
küsünü anlatırken, elindeki malze­ koyduğu "yasal hırsızlı k " . Gerçek­ ğerlere tepki gösterdiğini söylemek
menin getirdiği olanaklardan çok ten de, örneğin Adam'ın kız arka­ zor. "Burası Amerika; her nesil, bir
fazla yararlanamamış bu kez. Oy­ daşı Christine'in . yaptığı "uyanık öncekinden daha iyi durumda ol­
sa, Şebeke (Network), Serpico, Kö­ emlak komisyonculuğu"na "ahlak­ malı" diyen de o. Finale doğru,
peklerin Günü (Dog Day Afterno­ sızlık" demesi, haklı değil mi? epey para kazanmaya başladığı belli
on) gibi, çok güçlü toplumsal eleş­ "Emek verilmemiş bir soygun, ah­ oluy9r. Ama nasıl? - Jesse gibi mi?
tiriler içeren filmleriyle ünlüdür Lu­ laksızlıktır" diyor Jesse. 'Emek'in Babası gibi, düzene uyarak mı? Bu­
met. Bu son filminde ise, herkese altını çizin . .". Aynı yasal hırsızlık, nu da es geçiyor Lumet.
anlayışla bakmaya çalışmış. Belki Vito için de geçerli. O da, yanında A ile Bağları, yaşlanmış bir Sidney
biraz Vito'ya eleştirel yaklaşıyor; çalıştırdığı insanların emeğinden ça­ Lumet'ın elinden çıkmış. Yine de,
ama onu da, konformizmi için mi, lıyor. Üstelik bunu, bir parça et onun akıcı sinema dilinin ustalığı
oğluna "eski tip baba" tarzıyla dav­ aşırdığı için bir işçisinin burnunu kı­ geçerli. Biraz dil üstünde kaydırma­
randığı için mi eleştiriyor, belli de­ rabilecek kadar ileri götürüyor. ca ama, olsun. Oyunculuğunun do­
ğil. Finalde baba-oğulun elele tutuş­ Sonra, "özel mülkiyetin dokunul­ ruğundaki Sean Connery, yine tipi­
masından da huylanmadım diye­ tnazlığı"nı öne sürerek karşı çıkıyor nin içine girmiş Dustin Hoffman ve
mem. Ama yine de, son dönem soygunculuğa. Haklı değil mi Jes­ genç oyuncu Matthew Broderick de
Amerikan sineması gibi, aile kuru­ se, onu "değer karmaşası" içinde destek çıkıyorlar. Cy Coleman'ın
munu yücelttiğini söylemek haksız- bulmakla? Sen hem soygunculuğa müziğini de unutmamak gerekli.

52 • İKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990

DÖRDÜNCÜ SA VAŞ. Hızım alan sınırı geçiyor.
Arka planda bir getto var. Eski
toprak erkekler ve kadınlar polis­
'
ler, hırsızlar, ayyaşlar ve serseriler­
den oluşan bir ge.tto. Ölenlerin ar­
dından, "mesleği" ne olursa olsun,
hep birlikte saygılı bir cenaze töre­
ni düzenlemeyi, şarkılar söylemeyi -
gelenek haline getirmişler burada.
"Suçu reddedenlerin gettosı.y' ' . Jes­
se'de somutlaşan bu "suç kavramı­
nı reddetme" ya da "hafife alma"
olgusunu, yani düzenin değerlerine
(en azından bazılarına) karşı çıkma- ·
yı, bir tür "azgelişmiş anarşizm"
olarak tanımlamak da mümkün. O
zaman bir soru da çıkıyor ortaya:
Amerikan toplumundaki yozlaşma,
gerçekten orta-sınıfı bu duruma mı
getirdi?
DÖRDÜNCÜ SAVAŞ
"Bence, ilginç bir film oldu. Çe­
koslovakya-Batı Almanya sınırında
geçiyor. Bir yanda Ruslar, diğer
yanda Amerikalılar. Bunlar, mo­
dern samuraylar. Büyük kargaşalar
çıkana kadar, birbirlerini kışkırtı­
yorlar . Ben aşırı uçları hep sevdim .
Belki de onun için bu filmi seviyo­
rum . "
Böyle diyor . yönetmen John
Frankheimer, "aşırı uçlar" . Biri,
Vietnam'dan geri çekilmiş bir Ame­
rikan albayı, Jack Knowles (Roy
Scheider). Diğeri, Afganistan' dan
geri çekilmiş bir Sovyet albayı, Ma­
lachew {Jürgen Prochnow). Neden-
dir bilinmez, ikisi de yeni görevlere
verilmiş, üstelik kritik bir bölgede.
Hadi, diyelim Knowles, General
Roger Hackworth (Harry Dean
Stanton) tarafından sevildiği, bir
minnet borcu duyulduğu için geti­
rilmiş bu sınır komutanlığına (inan­
ması güç ya). Peki, Malachew, Çe­
koslovakya sınırında ne arıyor i ti­
pik "manyak Rus askeri',' olduğu
için mi atanmış oraya? Bunları da
kabul ettik, inandık diyelim. Bu iki
adam, birbirlerinden niye bu kadar
nefret ediyorlar peki? Malachew,
helikopteriyle "caka sattığı " için
mi? Bunun üzerine, Knowles ona ·
kartopu fırlattığı için mi? Yok, me­
sele Sovyet askerlerinin sınırı geç­
meye çalışan Çek'e uyguladıkları
zulümse, bunu kişisel bir çekişme­
ye indirgemek niye? Ya o "beş nu­
mara" bakışlar?
Pek inandırıcı değil velhasıl, Dör­
düncü Savaş'ın temel entrikası. Hal
böyle olunca, kolayca ısınamıyorsu­
nuz filme. Zaten sonrasmda da; sı­
nırlar, kalbura dönüyor, bir o tara­
fa, bir bu tarafa geçip duruyor
Knowles ve Malachew (bu arada, sı­
nırın ötesine geçip, esir aldığı Sov­
yet askerlerine zorla "Happy J3irt­
hday to You" söyleterek yaşgjinü
kutlamak gibi "hoşluk"lar da giri­
yor işin içine) . Roketler, kurşunlar
gırla gidiyor, kimseden çıt yok. Sa­
nırsınız, bu iki adam, orada tek baş­
larına hakimler herşeye. General
İKİBİN'E DOGRU • 1 4 0.CAK 1 990 • 53
Hackworth bile, tepki olarak, "Vi­
etnam ve Afganistan'ın doğurduğu
çocuklar" diye; "hayalkırıklığına
uğramış ve dışlanmış askerler" nu­
tuğu çekip, "kendini toparla" diyor
yalnızca. . . Bir de, Çek muhaliflerin­
denmiş gibi davranan "Malachew'
in ajanı" kızın (Lara Harris), koca
sınır boyunda, tam Knowles'ın
önünde geçmesi var. Kaskatı Know­
les 'ın c;la, kızcağıza birden "yakın­
lık" duymasına ne dersiniz? O da
insan tabii. . .
Böyle böyle, 'yaşı geçkince iki
Rambo' öyküsünü, pek öyle ritmik
de olmayan bir biçimde perdeye ge­
tiren Frankheiµıer, finalde de, Cü­
neyt Arkın filmlerinden farksız bir
' kavganın ardından bağlıyor filmini
(Knowles'ın, buz tutmuş gölün için­
den fırlaması gibi, artık sabır sınır­
larını aşan saçmalıklara da vardık­
tan sonra) : Birbirlerine karşı son
güçlerini de harcarken Knowles ve
Malachew; birinin ardında Ameri­
kan, birinin ardında Sovyet asker­
leri, tanklarla, tüfeklerle birikiveri­
yorlar . Namlular doğruluyor. · Du­
ruyor bizim albaylar. Knowles' yine
bir kart0pu hazırlıyor, ama sonra
duruyor, vazgeçip bir yana atıyor.
Bu kez, "iki numara" bakışıyorlar.
Einstein'ın uyarısı mı geliyor akıl­
larına ne, birden barış havası inive­
riyor üstlerine. Ya da, belki Gorba­
çov'un barış çağrıları çınlıyor ku­
laklarında. O
. ALİ HAKAN
 COKITAP_
Göz işitiyor , kulak görüyo r
inema nedir..? Kuşku­
S suz " Yedinci Sanat"
türünden yanıtlar itibar
görmeyecek. Daha başka
·
nedir?
Orson Welles, "Bir ço­
cuğun sahip olabileceği en
güzel oyuncak" diyor.
Hoş ve yerinde! Darryl
F.Zanuck, "Sinema, dün­
yanın en büyük siyasal
gerçeğidir'' diyerek, sanki,
sinemayı bütün sanatlar
içinde en önemli araç ola­
rak gören Nikolay Lenin'e
destek atıyor . Ama
H.L.Mencken ortaya atı-
lıp "Ahmak çoğunluğun
eğlencesi", Ben Hect, "Si-
nema, yüzyılımızı çürüten
kötü alışk anlıklardan
biridir" deyip keyif kaçır-
maya çalışıyorlar. Frank-
lin Roosevelt 'e dikkat:
"Bunalım döneminde in-
sanların morali sıfıra in-
mişken bir Amerikalının
on beş sent vererek sine-
maya gitmesi, bir bebeğin
gülümseyen yüziinü seyre-
derek dertlerini unutması
harika bir şey" . Lewis
J .Selznick muhakkak biri-
ne öfkelenmiş: "Film yap-
mak, en az beyin gerekti-
ren iştir" .
İlerliyoruz. . . Nedir sine-
ma? Andre Cayatte'in ba-
kışlarından yakalanabilen
"güç" mü? Belki de Mek-
sikalı yönetmen Emilio
Fernandez'in gözlerindeki
kısık ışıktır. Jerry Lewis'-
in gözüne " film" kaçmıŞ
galiba. Belki de Silvana
Mangano'nun hüznü, Gi-
ulietta Masina'nın uzattı-
ğı çiçek, Jayne Mansfield' -
in göğüsleri , Vanessa
Redgrave 'in uzaklarda
gördüğü noktadır sinema.
Sinema nedir türünden
bir" sorunun üç aşağı beş -
yukarı tüm yanıtları iki ki- ·
tapta toplanmış. Ülkü Ta�
mer'in Afa çıkışlı Sinema
Dedi ki si ve Hil Yayınla-
' bın sonuna ise, zengin bir
54 •. İKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990
Hazırlayan:
TUNCA ASLAN
Sinema Dedi Ki. . .
(Ülkü Tamer, Ata Yay. 88 s.)
rı'nın "Bu dünyada bir de
sinemacılar var" diyerek
sınırlı sayıda piyasaya sun­
duğu Ara Güler'in Sine­
macıları, başınız sıkıştığın­
da gideceğiniz galeriler.
Ülkü Tamer'i tanıma­
yan yok . Şair. Bu kez si­
nema dünyasının ünlüleri­
nin "itiraflarını" derle­
miş. Oyuncuların, yönet-·
menlerin, yapımcı ve se­
naryo yazarlarının kendi­
leri ve başkaları hakkında
söylediklerini belki de
Marlon Brando'ya nazire
olsun diye toparlamış . Ne
diyordu Marlon: "Oyun­
cu, kendisinden söz etme­
diğiniz sürece, sizi dinle­
meyen kişidir" .
1 942'de bir film maki­
nesinin başına geçmenin
sevincinden, Brigitte Bar­
dot'ya . . . Ara Güler, yaka­
lamayı, ölümsüzleştirmeyi
sürdürüyor. " Fotoğraf
gerç'ekçi bir olaydır, asla
yalan konuşmaz. Konuş­
mak istese de konuşamaz"
diyor Güler, toplam 60
ünlü portrenin yer aldığı
albümünün önsözünde.
Sergei Bondarçuk ' dan,
Dustin Hoffman'a, Felli­
ni'den Kim Novak'a, Ni­
kita Mikhalkov'a . . . Kita­
..
ARA GULER'in
.
SiNEMACILARI
hilyayın
biyografi/filmografi bölü­
mü eklemiş yayınevi. Er­
han Kayaalp'in hazırladı­
ğı bu kaynak Türkiyeli si­
nemaseverlerin merakını
çekecek nitelikte.
Kaldığımız yerden de­
vam edelim . Peki Holly­
wood neresi? Rivayet yi­
ne muhtelif. Will Rogers
kendinden söz ediyor:
"Hollywood, ayağa kal­
kıp kendinizi alkışlayabile­
ceğiniz tek yerdir". Step­
hen Vincent Benet çok se­
vinçli. Havalara uçuyor
sanki: ' 'Hiçbir yerde bu
kadar çok budala yoktur.
Yaşasın! " Jean Cocteau,
tam kendine göre bir laf
ediyor: "Tanrıçalarıyla,
koruyq.cularıyla, �urban­
larıyla bir seks tapınağı" .
Rex Reed'e göre Hollywo­
od, mutlu değilseniz mut­
luluk ısmarlayabileceğiniz
bir yerdir. Tony Curtis bi­
let parasını hazırlamış, tu­
runu devam ettiriyor:
' 'Hollywood . . . Bugüne
kadar yapılmış en görkem-
Ara Güler'in
Sinemacıları.
(Ara Güler,
Hi/, Yay.
Büyük
boy, 80 s.)
li atlıkarınca" . · Marilyn
Monroe içini çekiyor ve
öpücüğüne on bin dolar,
ruhuna ise, beş sent değer
biçilmesinden yakınıyor.
Geraldine Fitzgerald, hala
düşünceli. Hollywood'u
Pompei'nin son günlerine
benzetiyor. Ava Gardner
tecrübesini konuşturuyor
ve " Herkes durmadan
öpüşüyor. Zaten öpüşme­
seler, birbirlerinin boğazı­
na sarılacaklar' ' diyor.
Herman Mankiewicz, Ben
Hect'e telgraf çekiyor·:
"Hemen gel. Burada tek
rakiplerin budalalar " .
Candice Bergen, Holly­
wood 'un Picasso'nun ya­
tak odasına benzediğini
nereden biliyor acaba?
Yoksa Simon Signoret'­
nin elindeki küçük kutu­
nun içinde mi gizli Holly­
wood?
· Ülkü Tamer'in alıntıla­
rını okuyun, Ara Güler'in
objektifinden görün. Yeni
sorular ve yanıtlar sizi
bekliyor. O
 Uçurum estetiği
oanne Greenberg, ül­ kalmak nasıl bir şey? Ya, se bitirme sınavına girdi­
J kemizde pek tanınma­ yavaş yavaş birbirinden ğinde, kendisi gibi geCik­
rniş işçileri görüyor Debo­
yan bir yazar. 1932 Ame­ uzaklaşan iki gezegene bir­
rika doğumlu. 1967'den den asılı kalmak? Deli, şi­ rah. Bu kaba saba işçiler
bu yana yayımlanmış altı zofren, normal, doktor; niye zamanında bitireme­
romanı ve iki öykü kitabi tedavi vb. kavramlar neyin di okulu? Onları ge­
var. Halen yaşıyor ve ya­ karşılığı? Kim kimden da­ ciktiren ne? Kararını veri­
zıyor. Ancak Greenberg ha "deli"? Ve Deborah'­ yor Deb: "Acı çekmek
denilince akla ilk gelen, sa­ ın tedavisini üstlenen Dr. yalnız şizofrenlerin teke­
dece Sana Gül Bahçesi Va­ Fried, "Sana hiçbir zaman linde değil" . Bu karar ve
detmedim. Kendi halinde gül bahçesi vadetmedim varılan sonuç, Deborah'ın
orta karar bir yazar olan ben. Hiçbir zaman kusur­ akıl hastası olan erkekleri
Bayan Greenberg, bu kita­ suz bir adalet vadetme­ gördüğü zaman içine düş­
bıyla birden yükseliyor ve dim . . . Ve hiçbir zaman tüğü şaşkınlığın da bir ya­
çeşitli ülkelerde milyonlar- · huzur ya da mutluluk da nıtı oluyor aynı zamanda:
ca okuyucuya ulaşıyor. vadetmedim. Sana ancak "Acı çekmek yalnız kadın­
İki ayrı dünyanın, koyu bütün bunlarla savaşma Sana Gül Bahçesi ların tekelinde değil ! "
karanlıkların, geçişlerin, özgürlüğüne kavuşmanda Vac/etmedim. (J.Greenberg, . Joanne Greenberg'in bu
yardımcı olabilirim. Sana Metis Çev: Nesrin Kasap, 280 enfes kitabını okuyun. Bir
kopuşların, çığlıkların ro­
s.)
manı Sana Gül Bahçesi sunduğum tek gerçeklik "çifte vatandaşlık" oldu­
Vadetmedim. Özyaşamı­ savaşım. Ben yalan şeyler si, koğuş arkadaşları, gö­ ğu kadar, "vatansızlık"
nın bir kesitine dayanıyor vadetmem hiç. Kusursuz, revliler, doktorlar bütün öyküsü bulacaksınız. Bü­
Greenberg. Psikiyatrik te­ güllük gülistanlık bir dün­ gerçeklikleriyle ele alını­ tün kanıtların anlamını yi­
davi deneyimine, akıl has­ ya masalı koca bir yalan­ yor. Yaşam ve ölümden tirdiği, sıcaklığın dondu­
. tanesi günlerine, tecrite. . . dır" derken hangi ateşin nefret, Deborah'ın doğru­ ğu, yön, mekan, zaman
1 6 yaşında bir şizofren. ışığını kullanıyor? ları, dünyanın yalan dolu kavran:ıının eridiği gizem­
Deborah, kadınlığıyla, Greenberg, tüm bir sü­ karşılıkları, " deliliği" ke­ li bir dünyanın romanı.
Yahudiliğiyle, erken geliş­ reci bütün ayrıntılarıyla şif ve tedavi. . . Üç yılın so­ Uçurumlar soluk alıyor,
miş kişiliği, sanatçı duyar­ anlatmış. Deborah'ın aile- nunda hastanede,n çıkıp li- güzel duyu acı çekiyor. O
lılığıyla ' 'lanetlenmiştir' ' .
"Başka bir yere" aittii.
"Lanet olası aptallar dün­
yası "na yabancılaşmış,
dışlanmıştır. " Delirir"
Deborah ve şizofreninin o
dipsiz düş dünyasına da­
lar. Kendine özgü çatışma­
ları, yönetim biçimi ve di­
liyle yeni bir kimlik sunar
bu dunya. Yankılanan ses,
"Sen onlardan değilsin"
der durmadan. Ve "bizim
kuşumuz olabilirsin, rüz­
. garla özgürce uçan. Yaba-
nıl atımız olabilirsin, başı­
nı sallayan ve utanç duy­
mayan. Artık onların ya­
lanlarıyla savaşma. Sen
bizlerden birisin" . Debo­
rah, ensesinin altında bir
buz torbası, ayaklarının
altında da bir sıcak su şi­
şesi, sup.sıkı bağlanmış
halde yatarken, sessizce
haykırır: "Dünyaya çar­
pıp parçalayın beni" .
Tüm sonsuzluklarıyla
ve sonsuz hızlarıyla çarpı­
şan iki dünyanın arasında

İKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990 • 55


GARDİYAN
Ç ağrışımlara yolaç�n bir
kelime gardiyan. Jlk ak­
la gele!'), yeryüzünün zaval­
lı tanrıları. Ardından "her ne
olursa olsun ille de koruya­
cağız" diyenler. Ama en çok
da acımasızlık.
İstanbul Devlet Tiyatrosu
tarafından Atatürk Kültür
Merkezi Oda Tiyatrosu'nda
sahnelenen Turan Oflazoğ­
lu' nun Gardiyan adlı oyunu
bu yaygın gardiyan i majını
kullanarak başlıyor. Sahne­
nin bir köşesinde umutsuz­
luk içinde oturan beş mah­
küm, güçlü bir ışığın sahne­
ye vurmasıyla "Güneş! Gü­
neş!". diyerek ayağa fırlıyor.
Yaklaşan kırbaç sesi ise,
gardiyanın soluğu. Ardından
bu yeryüzü tanrısının ilk tira­
dı geliyor: "Güneşe fazla ba­
karsanız öyle, hiçbir ş�y gö­
remezsiniz bir daha". ikinci
cümlesiyle de sıradan bir
gardiyan olmadığının, "gar­
diyanlğını" gardiyanlıkla sı­
nırlamadığını ortaya koyu­
yor. "Bizim burada mah­
kümların hayal edebildikleri
daha büyük, daha gösterişli
zindanlardır ancak."
Mahkümların içi boşalmış
ruh halinden ve üzerlerinde­
. leten" rejisinin bunda önemli · yerinde ayıların katledilmesi
ki otoritesinin gücünden gar­
diyanın kendisi de sıkılır. Ya­
pılabilecek tek şey düş gör­
mek, düşleri oynamak. Her­
kes kendi düşünü oynar.
Aşık, önder, kabadayı, ha­
kim ve gardiyan. Gardiyanı
oynayan, mahküm rolün �
. birleşince, metne rağmen men Annaud'nun, 1 989'da
öylesine iyi yapar kı, gardı­
yan oluverir.. Eski gardiyan
ise, mahkümlar arasındaki
yerin i alır.
"Eee?" diyeceksiniz kuş­
kusuz. Doğal tabii. Altı üstü
üç cümlelik bir özet. Ama şu
56 • İKIBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK
• •
ETKiNLiKLER
�g
· �-·�m�m
- f«llEBBll
AYI
B ların oynadığı, melodra-
aşrollerinde gerçek ayı- sonra, kaliteli bir görüntü ve
,
sesdüzeni ile açılan Beyoğ­
matik bir serüven filmi. Sıfat­ lu Fitaş sinemasında göste­
lar küçümsemek. amacıyla riliyor. Ayı, James Oliver
yazılmadı. Ama film, bu tür­ Curwood ' u n The Grizzly
lerin kalıplarına aynen uyu­ King adlı romanından, Ge­
yor. . "Bir hayvan belgeseli rard Brach 'ın senaryosu, ül·
çekmek yerine, klasik bir kemizde İnsanat Bahçesi
dram yaratmak istedim" di­ adlı kitabıyla bilinen Des­
yor yönetmen Jean.Jacques mond Morris'in danışmanlı­
Annaud da. Sonuç: başarılı, ğı, usta Philippe Roussellot'­
etkileyici ve değişik. Başarı­ nun görüntüleri ve Philippe
sının ardında, 6 yıl süren bir · Sarde'ın, geri planda kalsa
ön-hazırlık; 200 kişilik ekip, da güzelliği belli olan müzik­
50 kamyon, 30 jip, bir seyyar leriyle beyazperdeye geliyor.
da var ki, iki perdelik kosko­
yemekhane, hayvan terbiye­ Neredeyse hiç konuşmasız,
cileri, veterin�rler ve 25 mil­ bütünüyle ayıların çıkardığı
ca bir oyunun ·Sonunda ben
yon dolarla, lsviçre, Kuzey seslerin (onlar da ağlıyor, gü­
de aynı şeyi düşündüm.
ltalya ve Avusturya'da yapı­ lüyor, ne sandınız) bulundu­
" Eee? " . Hikaye bir yana
· ıan 1 4 aylık çekim çalışma­ ğu bir seskuşağıyla, hayvan­
(çünkü hikaye herşey değil,
sı; üstüne de, bir yıl süren ların duygularını hiç müda­
metnin estetik örgüsünü
kurgu aşaması yatıyor. Etki­ halesiz (özel efektlere filan
oluşturan bütünün bir parça­
leyiciliği, seyircinin duygula­ başvurmadan -birkaç 'düş'
sıdır) Oflazoğlu'nun metne tı­
rına hitap etmesinden kay­ sahnesindeki animasyonlar
ka basa doldurduğu düşün­
naklanıyor: "Yalnızlık, açlık, ve tehlikeli sahnelerdeki
celer ve onların veciz ifade­
üşüme, korku, şiddet, üzün­ 'yapay' ayılar dışında) ver­
si sahnede uçuşan ama, hiç­
tü, sevgi , şefkat" ve hatta meye çalışan filmin, ses tek­
bir şey ifade etmeyen söz­
cinsel)ik. Annaud, "sessiz niğine özel bir dikkat göste­
cüklere dönüşüyor. Oflazoğ­
dünyalarında, hayvanların [İn . Ve sevimli ayıları � -göz�
lu, tek tek ele alındığında
duygularının da, en az insan- . !erine de. Annaud, . nev-ı
başlı başına bir metin oluş­
larınki kadar güçlü olduğu­ şahsına münhasır"lığı elden
turabilecek cümlelerden kur­
nu, onların da değer yargıları bırakmak istemiyor anlaşı­
duğu oyunun bütününde,
bulunduğunu göstermek is­ lan. O
hiçbir şey söylememe bece­ tedim" diyor. Filmin değişik­
A.H.
risini göstermiş. Kitabının gi­
liği ise, ilk kez bütün oyun­
rişinde, "Hiçbir oyunumu
culuğun . hayvanlar, üstelik
belli bir düşünceyi kanıtla­
de ayılar tarafından -Sergilen­
mak için yazmadığımdan ,
mesi. Çok kısa süre için gö­
Gardiyan'la neyi anlatmak
rünen iki-üç ' insan-oyun­
istediğimi kesinlikle söyleye­
cu'nun önemi yok. Özel eği­
meyeceğim" derken, "bir
tim görmüş olan La Douce
düşünceyi kanıtlamak"la
(yavru ayı), Bart (büyük ayı),
"bir şey anlatmak" kavram­ Doc (büyük ayının "yede­
ları arasındaki farkı (iyimser
ği"), Griz (büyük ayının "se- ·
bir yorumla söylersek) ihmal
viştiği" dişi ayı) ve Bianca
ettiğini gösteriyor. (yavru ayının ölen annesi) o
Gardiyan böylesi bir met­
kadar "ustaca" rol yapıyor­
ne rağmen sonuna kadar iz­ lar ki. Tıpkı insanlar gibiler.
lenebilen bir oyun . Yönet­ Annaud'nun yapmak istedi­
men Alev Sezer'in tempolu ği de bu: İnsanlar yerine ayı­
ve ayrıntılarda metni "hafif- lar! Film, "dünyanın birçok
bir payı var. Oyuncular reji­ ve kötü muamele görmesine
nin ritminden kopmaksızın karşı" bir tepkiyse, ya.ı nızca
çabalı bir oyunculuk sergilj­ onlar çok sevimli oyunlar
yor. Dekor sık sık değişen sergiledikleri için etkili olabi­
mekan atmosferlerine uyum lir.
sağlayabilecek plastiklikte A teş Savaşı ve Gülün Adı
tasarlanmış. Bütün bunlar, ile tanıdığımız Fransız yönet­
oyun çıkartmanın iyi bir örne­ En İyi Yönetmen ve Kurgu
ği verilmiş. (Noel Boisson) Cesar ödülle­
Gardiyan, veciz bölümleri rini kazanmış filmi Ayı; uzun
ihmal edilip, diyaloglardaki bir yenilenme döneminden
hoş yanlarla yetinerek izle­
nebilecek bir oyun. O
Halil Beytaş
1 990
 E�KINLIKLER
• c •
f$ E R
'"'�"-�
- ��;ı�il\i
- � �­M;�� lik'in bu bestedeki katkısını
da gözardı etmemek gerek .•

SERDAR ATEŞER I MÜTAREKE YILLARI Sanatçının, zevkle dinledi­

ğim bir başka bestesi de Li­

N ilgili yapıtlarla, mütevazi

adir çıkardıkları müzikle Serdar Ateşer, en önemli veturbasyon.
anlatım gücünün müziğin İlk yapıt olmanın kusurla­
bir yayın hayatı sürdüren Ah­ kendisinden geleceğine ina­ rına rağmen , olanakları için­
tapot Yayınları, ilk olar�k de­ nanlardan. Bu, sanatçının de giriştiği tekn ik bazlı uğ­
ğerli yazar Mario Levi'nin sözlü besteler hiç yşpmadı­ raşlara bazı parçalarda
Jack Bre/ isimli araştırma ki­ �ı ya da yapmayacağı anla­ önemli bir estetik boyut ka­
tabını yayınlamıştı. Daha mına gelmesin. Murathan tabildiği kesin Ateşer'in.
sonraysa, ilk baskısı İmge . Mungan 'ın şarkı sözleriyle Sonraki çalışmalarında, far­
Yayınları'ndan çıkan Erdal bütünleşerek yeni ve oylum­ kında olduğuna inandığım
Göksoy'un Eleştirel Caz Ta­ lu bir çalışma daha tıazırlıyor eksiklJkleri gidereceği de
rihi adlı kitabının genişletil­ şu günlerde. açık. Beni bu iyi n iyete iten- _
miş yeni basımını da iki yıl Kendi stüdyQ olanaklarını se, dinlediğim sayısız reklam
kadar önce aynı yayınevi çı­ sonuna kadar kullanarak bi­ müzikleri. O
karmıştı. raraya getirdiği bestelerinin Orhan Klhyaoğlu
Kaset yayınlama projele­ toplamına Mütareke Yılları
riyle girişti�leri ilk çabaysa, adını vermesi, biten son on
Mehmet Güreli'nin Vapurlar yılın 'uzlaşmacı' atmosferine
adlı yapıtı oldu . Ödüllü kısa bir tepki sanki.
metrajlı filmi içip yaptığı bes- Ateşer, yakın tarihimizin
. teleri derleyen Güreli'nin ça­ müzikle algılanışı anlamına
·lışmaları, bence son yıllarda­ gelen bu yapıtta, birçok çal­
ki en kaliteli çabalar arasına gıyı kendisi kullanmış. Moza­
kolayca konulabilecek ürün- ik zamanında elektro gitar
·

lerdi. maharetleriyle tanıdığım Ate­

Yayınevi, uzunca bir ara­ şer, olanakları içinde elektro­
dan sonra, bu kez de, Moza­ nik müziği temel veri olarak
i k grubunun ilk döneminde almış. Ama, tabii ki, dünya
izlemeye başladığımız, daha ölçüsünde izlediklerimizi n ;
sonraysa Selamsız Bandosu yanında Ateşer'in yaptıkları
ve Zincir adlı önemli filmle­ son derece mütevazi, hatta
rin de müziğini yapan Serdar 'elektronik' kabına bile zor
Ateşer'i n Mütareke Yılları sokulabilecek düzeyde. Yal­
adlı yapıtını yayınladı. nız, sanırım sanatçının iyi ni�
yetli uğraşının değeri de bu­
rada ortaya çıkıyor; hit'lerin
dışında, kalanlara 'üvey ev­
lat' gözüyle bakılan ülkemiz­
de, Ateşer'in uğraşı bir kat
daha anlam kazanıyor.
Birçok önemli ismin deği­
şik parçalarda Ateşer'e eşlik
ettiğini görüyoruz. Perdesiz
gitarıyla Erkan Oğur, man­
doliniyle · Sumru Ağıryürü­
yen, davuluyla Ahmet AltJJğ,
saksofonuyla Tahsin Ünuvar
ve neyiyle Melih Özçelik gi­
bi. ..
Mistik ve karamsar izlek­
lerin fazlasıyla hissedildiği
besteler arasında Tarihi Te­
kerrür ve Tarihi Tekamül adlı
giriş ve bitiş besteleri, müzi­
kal açıdan son derece zen­
gin çağrışımlar taşıyor. Di­
rekt bir bağ kuramasak da
günümüzün gündemindeki
müzik akımlarından biri olan
'New Age'in etkileri hissedi­
liyor. Yapıta adını veren
uzun soluklu Mütareke Yılla­
rı'ndaysa, Ateşer'in biraraya
getirmeyi amaçladığı müzi­
kal unsurların, estetik açıdan
önemli bir buluşmasını yaka­
lıyor dinleyen. Neyzen Ozçe-

İKİBİN'E DOGRU • 14 OCAK 1 990 • 57

ANADOLU KİLİMLERİ

Evimizdeki tanrıçalar ·

Kilimlerimizin üzerindeki motifler 8000 yılın mirasını taşıyor. Geyik doğuran tanrıçalar, evrenin
sembolü üçgenler.akbabalar ve tanrıların ölümsüzlük formülü.
ivaslı bir köylü, hergün ba­

S
sıp geçtiği kilimlerdeki ata­
dan kalma motiflerden bi­
riyle, bacakları iki yana
açık geyik doğuran bir kadının an-·
latıldığını öğrense acaba ne düşü­
nürdü? Ya da sedirinin üstünde el­
leriyle göğsünü tutan kocaman kal­
çalı çıplak bir kadının oturduğu­
nu . . . Motifleri ustalıkla kilime ak­
taran bir kadın, tezat renklerde iki
üçgeni yan yana getirip bir dikdört­
gene ya da kareye tamamladığında
milattan 6600 yıl önceki bir evren
tasarımını tekrarladığını hiç düşün­
müş müdür?
Anadolu kilimlerindeki motifle­
rin anlamı ve tarihi kökleri birçok
araştırmaya konu olmuştu. 1989 yı­
lının sonlarında bunlara bir yenisi
eklendi . James Mellaart, Udo
Hirsch ve Belkıs Başpınar'ın hazır­
ladıkları A nadolu Tanrıçaları . . .

Çok sayıda kilim örneğinin, neoli­

tik döneme ait duvar resimlerinin
fotoğraf ve çizimlerinin yer aldığı
kitap dört ciltten oluşuyor ve İn­
gilizce.
Araştırma, James Melfaart'ın
KİLİMLERDEKİ EVREN KAVRAMI Hacılar kazısı üzerine yaptığı ya­
"Evren bir bütündür ve karşıt uçlardan oluşur. " Çinlilerin "yincyang" adını yımla başlıyor. Mellaart, buluntu
verdiği bu felsefi düşünce, Çatalhöyük'teki duvar resimlerinde siyaha ve
kırmızıya boyanıp, birbirleriyle bütünlenerek sembolize edilmiş. Neolitik döneme kaplardaki şekillerle modern halı ve
ait bu evren kavramını Haymana bölgesinden bir kilim parçasında görmek mümkün. kilim desenleri arasındaki benzerli­
ğe dikkat çekmiş. Udo Hirsch ve
Belkıs Başpınar, 1 983 yılında dü­
zenlenen 4.Doğu Halıları Konulu
Uluslararası Konferans'ta Anadolu
kilimlerindeki bazı motiflerin 2000
yıldır değişmeden kaldığını ileri sü­
rer.
Mellaart aynı konferansta Çatal­
höyük'teki duvar resimlerinin fo­
toğraflarını gösterir ve bunlarla mo­
dern kilim desenleri arasındaki ben­
zerliğin belirli motiflerle sınırlı kal­
madığını, bazı duvar resimlerinin
tümünün sitilize bir tarzda modern
kilimlerde görülebildiğini ortaya ko­
VERİMLİLİl< TANRIÇASI yar. Ayni konuyu değişik noktalar­
Elini göğsüne koymuş tanrıça figürü
bin yıllarca verimliliği temsil etti. dan araştırdıklarını farkeden araş­
Hacılar ve Kültepe'de bulunan tırmacılar birlikte çalışmaya karar
heykellerde, Çatalhöyük'teki duvar verir. Modern Anadolu kilimlerin­
resimlerinde ve Büyük Kışla 'da çıkan den hareket ederek, neolitik zama­
resimde görülen raş rölyefte örneğine
rastlamak mümkün. Aynı motif Mut nın kültür motifleri ve kültlerinin
kiliminin kenarlarında da görünüyor. günümüze dek uzanan sürekliliğini

58 • İKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990

GEYİK DOGURAN TANRIÇA
Çatalhöyük'te kollarını ve bacaklarını
açmış, bir boğa, geyik, kuş ve leopar
doğuran tanrıça resim ve rölyefleri
ortaya çıkartıldı. Bu biçimleri bir
simetri içinde Isparta ve Sivas
kilimlerinde görmek mümkün.
Gerçekçi bir anlatımı olan bu motif
geniş bir alana yayılmamış,
Anadolu'yla sınırlı kalmış.

belgeleyecek kanıtlar toplamaya

başlarlar. Mellaart, arkeolojik bu­
luntuları, Başpınar Anadolu kilim­
lerini, Hirsch, kültürlerdeki ve sos­
yal yapıdaki değişmeleri, bölgesel ve
çevresel e k onomiyi araştırır .
Hirsch, kitaba yazdığı girişi şu söz­
lerle bitiriyor: " Önemli kült mer- -
kezlerinin ve bu külte bağlı kabile-­
lerin yaşadıkları çevrelerin, kültürel
biçimlerin ve eski kültlerin varlığı­
nı sürdürebilmesi için uygun birer
ortam oluşturduğu herkesçe bilinir.
Anadolu, bu merkezlerin en önem­
lilerinden biridir. Bu nedenledir ki,
tarih öncesi dini motiflerle kısmen
farklı ama karşılaştırılabilir özellik­ HAYAT SEMBOLÜ
ler gösteren Anadolu kilimlerini, ta­ Nevşehir'in Karapınar bölgesine ait bu kilimle, MÔ 7250 yılında bilinmeyen bir
rih öncesi kült kilimlerinin devamı sanatçı tarafından Çatalhöyük'te yapılan duvar resmi arasındaki benzerlik
oldukça çarpıcı. Merkez noktalı eşkenar dörtgen, yaşamı simgeliyor. Yaşamı
olarak adlandırmak mümkün . ' ' D oluşturan öğeler ise, yeryüzü anası, verimliliğin simgesi rahim, ilahi güç ve
HAL!L BEYTAŞ yaratma eylemi. Motifin dizi halinde yinelenişiyle etkiyi artırmak ıamaçlanıyor.

AKBABALAR VE ÖLÜMSÜZLÜK
Çatalhöyük'teki duvar resimlerinden anlaşıldğı kaqarıyla eski
Anadolulu/ar ölümsüzlüğün yolunu da bulmuştu. Olen önemli kişi
önce etlerinden arındırılmak üzere akbabalar önüne bırakılıyor, bir
dokumaya sarılan kemikler ise, kutsal odada yakılıyordu. İki elinde

..t!!!liiiil�!llİl2jiaııi�
akbaba tutan tanrı, yeniden doğumu ve ölümsüzlüğü simgeliyordu.
Yeniden çizilen duvar resminin yanındaki ise, bir Eskişehir kilimi. • 1111
•

\K.\9\N'E. DOGRU • ı 4 OCAK ı 990 • 59

 • •

ETKiNLiKLER

NOT DEFTERİ
SERGİ - Canevi, Asım Erdilek ve
Gül Turan. Saat 1 4.00'te
• SUZAN Gökçek ve Alp
.
İzzettin Önder'i n başkan­
Bartu'nun karma resim lık edeceği ve Bülent Ece-
sergisi Ramko Sanat Mer­ . vit'in sunuşunu yapacağı
kezi' nde sürüyor. ikinci oturuma ise Taha
Akyol, Tülay Arın, Tokta­
m ış Ateş, Nail Satlıgan ve
Haluk Şahin konuşmacı
olarak katılıyor.
• STELLA Ovadia'nın Bilar
İzmir Şubesi'nde 20 ve 21
Ocak saat 1 3.00'de vere­
ceği konferansın konusu
Feminizm.
• İ FSAK'TA 1 8 Ocak saat
1 9.00'da Kültür Politika/a­
n konulu bir söyleşi yapılı­
yor.
KARİKATÜR
• NEZİH Danyal'ın Otuz Yıl­
da Bir başlıklı karikatür
sergisi 19 Ocak'ta Ankara
Doku Sanat Galerisi'nde
A,Lİ DEMİR'İN RESiMLERİ, açılıyor.
MÜZİK
EDPA 'DA
• MÜRECCEL Küçükaksoy'­
un resim sergisi ve M Ü • MAZHAR Fuat-Özkan, 1 5
Güzel Sanatlar Fakültesi Ocak saat 21 .00'de Ses -
Öğretim Üyelerinin fotoğ­ 1 885 Salonu'nda bir kon­
raf sergisi 20 Ocak'a kadar ser veriyor.
Erenköy Sanat Galerisi'n­ TİYATRO
de. • Sİ NEMA sanatçılarının
• CÜZZAMLA Savaş Vakfı gerçekleştird iği . Çıkmaz
.

ve Derneği ile Vakıflar Sokak adlı oyun Umraniye

Bankası'nın birlikte düzen­
lediği Cüzzamla Savaşta
Sanatçılar başlıklı karma
resim ve heykel sergisi,
Vakıflar Bankası Taksim
Sanat G alerisi ' nde 22
Ocak'a kadar açık.
• ALİ Demir, resimlerini
Edpa Sanat Galerisi'nde .
22 Ocak'a kadar sergiliyor.
• HAŞMET Akal'ın resim
sergisi 26 Ocak'a kadar
Harbiye Garanti Sanat Ga­
lerisi 'nde.
KONFERANS / SÖYLEŞİ
• İKTİSAT Fakültesi Me­
z u n l ar ı Cemiyet i , 20
öcak't� Sheraton Oteli'- 1
nde 1 O Yıl Önce 1 O Yıl
Sonra 24 Ocak Kararlan­
nın İktisadi, Toplumsal ve
Siyasal Sonuçlan konulu
bir açıkoturum düzenliy�r. • İSTANBUL Belediyesi Şe­
Saat 1 0.00'da Ahmet Oz­
kan'ın sunuşuyla başlaya­
cak sabah oturumunun
başkanı Devlet Bakanı Işın
Çelebi, konuşmacıl ar Gül­
ten Kazgan, Korkut Bora­
tav, Melih Celasun, Yavuz. • DEVLET Tiyatroları nın
Belediye Sarayı Tiyatro
Salonu ' nda 1 3 Ocak'ta
başladı. Tuncer Cücenoğ­
lu'nun yazdığı ve Yusuf
Kurçe n l i ' n i n yönett i ğ i su Ah Şu Gençler'i (Yaz:
oyunda Necla Nazır, Ya­
man Okay ile Hülya Aslan
rol alıyor. İşkence görmüş
bir .kadının işkencecisiyle
hesaplaşmasının anlatıldı­
ğı ve Avustralya, Azerbay­
can ve B.Almanya'da tiyat­
roların repertuvarına alı­
n an Çıkmaz Sokak ı n '
Ocak ayı programı şöyle:
1 6 , 1 8 ve 1 9 Ocak saaL
·
20.30, 1 4 Ocak saat 1 5.00
ve 1 8.00, 20 Ocak saat
1 5.00. Oyun, 1 5, 22 ve 29
Ocak'ta da Harbiye Kenter
Tiyatro'sunda saat 1 9.00
ile 21 .00'de sahnelene­
cek.
hir Tiyatroları Meh met
Baydur' un Cumhuriyet Kı-­ FOTOGRAF
zı adlı öyununu 1 7, 1 8, 1 9 , • PAUL Mc Millen, 1 5 Ocak
2 0 ve 21 Ocak'ta Fatih Re­
şat Nuri Sahnesi'nde ser­
giliyor.
Anadolu Turnesi sürüyor.
Diyarbakır Devlet Tiyatro­
Turgut Özakman, Yön: Ali
Ulvi Hünkar) 1 5, 16 ve 1 7
Ocak'ta Elazığ'da, İstan­
bul Devlet Tiyatrosu Gar­
diyan'ı (Yaz: Turan Qfla­
zoğlu, Yön : Alev Sezer)
16, 1 7 ve 1 8 Ocak'ta Zon­
guldak'ta, İzmir Devlet Ti­
yatrosu Düğün ya da Da­
vul'u (Yaz: Haşmet Zey­
bek, Yön: Erdoğan Ayde­
mir) 20 Ocak'ta Turgutlu'­
da; Trabzon Devlet Tiyat­
rosu Sığtntılar' ı (Yaz:
S.Mrozek, Yön: Mustafa
Avkıran) 20 ve 21 Ocak'ta
FERHAT ATALA Y'IN 1989
Samsun'da, 23 Ocak'ta YUNUS NADİ ARMAGANI
Ordu' da ve 24 Ocak'ta Gi­ YARIŞMASINDA
resun' da sahneliyor .. BİRİNCİLİGİ KAZANAN
FOTOGRAFI
• FERHAT Atalay'ın Dün
saat 1 9.00'da Harbiye Ya­ başlıklı fotoğraf sergisi
pı Endüstri Merkezi'nde 1 6-31 Ocak tarihleri ara­
bir saydam gösterisi ger­ sında Fransız Kültür Mer­
çekleştiriyor. kezi'nde.

60 • İKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990

 İ s t a n b u 1 B e l e d i ::. e " i
'ı1ım11ıı ı ıt ı �1
i l llit:�:;; ;:ti! l lı ŞEH i R TİYAT RO LAR l Halk Türkülerinin Usta Yorumcusu
15-21 Ocak 1990 SİVASLI

DESTE GüNAYDIN
arbıye M Ertugrul Sahnesi Falih Reşat Nurı Sahnesı
1 40 17 20) (526 53 80
E.Re�I BEY/C.Reıll BEY Sali FAİK/Savaı DİNCEL
LÜKÜS HAYAT MERAKLISI. içlN ÖYLE BİR
Yöneten: Ha!dun OORMEN
HiKAYE
(16 Ocak Sal!: 21J JO)
Yöneıen· Macıı KOPER
Va�ar KEMAL (16 Ocak Sah: 20.30)
AGRIDAGI EFSANESİ
Yôrıeten: Ali TAYGUN

A
Mehmel BAYDUR
CUMHURİYET KIZI
(17-18-1!1-20 0cak)

(17-18-19·20·21 Ocak)
Aristophanes/Geııcey GÜRÜN Yöoelen: Cüne� TÜREL
1- ELA GÖZLÜM
Yöneten: ��f��
d RMEN 2- NERDE SILAM .

KARAHÜSEYİNOGLU != ���R�.\ra��:��ADÜŞTÜK
DÜŞÜNCEYE C
(21 Ocak Pazar: 15.00-18.30)
Muraı
_a.13113.saıı:••­ BALON 5-
EYLEDiM
Zİ N İ R
Adrıan MITCHEL Yöneten: DoOan BAVLİ
(C.tesi-Paıar: 1 1 OO'de) 7- LE LE SEVDlı:3iM
6- AHUZAR
fARELI KÖYÜN KAVALCISI
Tür'ıc:çesi· Gülsün �iNAL
Yönelen: Savaş OINÇEL Uskudar Musahıpzade Celal
{C.tesı-Pazar: 1 1 .00'de) Sahnesı

CEP TIYATROSU (333 03 97) B

140 77 20) Jtffry ARCHER
SUÇLU MU SlJÇSUZ MU? 2- OY
1- MUHAMMEDi SEVERSEN.
Solt FAİK/Savaı DINÇEL
Türlçesı: F<iz O 3- SERÇE KUŞU
DAÔLAR
MERAKLISI )çiN Ô_YLE BiR HİKAYE
(16 Ocak Sak 20.30) 4- DERELER COŞARSA
fLI
JOGLU

5- YIKILIR BIRGÜN
Yöneten: Macit KOPER
(Rer·Cuma): 15.00) Cevaı Felıırw BAŞKUT 6- BIRGÜN GELECEÔIM
Kadıkoy Haldun Taner BUZLAR ÇÖZÜLMEDEN 7- HACI BEKTAŞ VELİDiR
Ylineteıı• .Eııgın ULUDM

Çı1(11
Sahnesı
(349
(17·111-19-20-21 Ocak)
04 63

ptak ve
Sam SHEPARD
AÇ SINIAN LAN�Tİ TOr� �"' ŞENAY
..
1ıını
Türkçesi: Pınar KUR YILDIZCI KRAL iLE AKiLLi SOYTARI
Yöneten� Salih KALYON ··ı rde
Jcasetçı e
Yöneten: Tunç YALMAN
(16-17-18-19-20 0cak) (C.r,,..Pazaı: 11.00"de)

G�ro�����;E
Türkçesi: Gencay GÜRÜN

®
Yöneten: Hakan ALTINER
(21 Ocak: 15.00-18.30)
Gl$ELER
Haıblye M.Ertuğrul/Fatih Reşat Nuri/ Üsküdar Musaı;pıade Celal 1 Kad�ôy Haldun Taner I Taksim ÖZDEMIR PLAK ve KASETÇiLiK
Sanat Galer�i 1 Vakkorama Taksim-Suadiye 1 7 Eteveıı ·
t M Ç 6.Btok No 6414 Unkapanı/lstanbul
OYUN GÜNLERİ ·
Tel 5 1 1 41 42 - 5�6 10 52
Sah 20.30/Çar.: 15.00-20.30/Per.-Cuma: 20 30/C ıe.: 1 5.00-20.30/Pazaı: 15.00-18.30

. ,,. GÖRSELLİKTE SİNEMAYA MEYDAN OKUYAN ROMAN

1

SOKAKTAKi . ADAM
İN(\I L' İ . :
.·. .·.· ·.·. · :::: .;.:-:·::: ·· .••·•••·• •·:;.;::::: :::::=:-:=:-:::.:: .:;.- .;.·. Attila İ l han
: :_: :.:;: :. :ı: :_ :::_ : ı : :ı :: :
ç � 11 du � uı Mu1
· ·

: >·
·

, ,, SI RADAN LIK SABI KAS I N I N ROMAN !

·· · · ··

ALELADE
·
· · · ·
· · "· ı 1< : · · ··

İSA ME �ti�i�i Tarihsel·

Hi kmet Temel -Akarsu
ÇIKTI
Hakkı�;!a��;���l:t�ş\:��rseniz
Bii,fü���frıız .. YAKINDA ÇIKACAKLAR: .
AYDINJ.Af=! SAVAŞI • Attila ilhan
ADRES �EG I Ş IKLIGI YERYUZU DURUŞU • Enis Batur
P . K . : 638
.
ŞIŞLl-ISTANBUL
ÇARESİZ ZAMANLAR (roman) • Hikmet Temel Akarsu

Kitaplarımız BEDAVA! B E B E K U S ' U N KİTAPLARI

DÜNYADAKİ SİYASİ · GELİŞMELER VE TÜRKİYENİN GELECEGİ

YÖNETEN
�ONUŞMACILAR ------ NECATİ DEMİREL (Adımlar Dergisi Muğla temsilcisi)
.
Prof. SADUN AREN (Marksizm ve Gelecek dergisi DÜZENLEME
yayın yönetmeni) SOSYALİST PARTİ MUGLA İL BAŞKANLIGI
.... DOGU PERİNÇEK (2000'E DOGRU Dergisi genel Yer : Belediye İşhanı Düğün Salonu ·
..... Gün: 20 Ocak 1990 Cumartesi saat: 1 4.00-20.00
2
yayın yönetmeni)
KEMAL ANADOL (Milletvekili)
c
Not: Doğu Perinçek Sadun Aran· ve Kemal Anadol aynı gün
ZÜLFÜ DİCLELİ . (TBKP Sözcüsü) saat 12.00'de Adımlar temsilciliğinde kitaplarını
a.. AHMET AKA (SOSYAliST PARTİ sözcüsü) imzalıyacal<lardır.
 fIlllR MIKIUPIARI
Martılar artılarla ilgili u nutarı:ıa­
M
dığım iki anım var. i l ki
şu:
Yakın y"ıllara kadar Tuz­
IEföa kıyıdaki sitelerden birinde kü­
çük bir yazlığımız vardı . 1 984 ya­
zı, Temmuz başlarında sitenin üs­
tünü geceli gündüzlü martı çığlık­
ları sardı. Dur durak bilmeden bağ­
rışıyorlardı. Geceleri uyuyamıyor,
sabaha karşı biraz dalacak gibi
olsak, _ortalık ağarmadan artan
çığlıklarla uyanıyorduk. Bir iki g ü n
içinde sitede yaşayanların tek ko­
nuşma konusu martıların gürültü­
sü oldu. Nedeni· de çabuk anlaşıl­
dı. Yuvadan düşen bir martı yav­
rusu yüzünden kopuyordu bütün
bu kıyamet. Dediklerine göre yav­
ru siteye bitişik boş arsanın kıyısın­
daydı önce. Yüzü aşkın martı çağ-
rışarak geceli günd üzlü nöbet tu­
tuyor, göz önünden ayırmıyordu.
Bazen biri, bazen öbürü arada yi­
yecek taşıyorlardı yavruya, bir iki
istavrit, parçalanmış isparoz v.b ..
Kıyıda oynayan çocukları yaklaştır­
mıyorlardı. Kedileri köpekleri de.
Saatler ilerledikçe siteni n üstünde
dönüp duran martıların kalabalık­
laştığını görüyorduk. Açıktaki ada­
lardan Bayramoğlu'ndan, Pendik'
ten yeni yen� martı kolları geliyor,
gidenlerden nöbeti devralıyordu.
İki g ü n sonra kıyıdan denize al­
dılar yavruyu, artık hepimizin gözü
önündeydi, elli kulaç kadar açıkta,
şamandıranın yanında suyun üs­
tünde yüz.düğünü görüyorduk.
Martılar bu kez çığlıklarla demir at­
mış sandallara, şamandıraya ko­
nup kalkıyorlar, bazıları denize ko­
nuyor, yiyeceğini getiriyordu.
Yavru küçüktü henüz. Kanatla­
rı yeni yeni biçimleniyord u . Siteyi
gürültüye boğan martı çığlıkları iki
haftaya yakın sürdü. Yavaş yavaş,
şamandıradan arada bir kanatları­
nı açarak üç beş kulaç açıldığını
görüyorduk. Biraz d uruyor dinleni­
yor, geri dönüyordu yine. Annesi
bu alıştırmalarda eşlik ediyordu
ona. Önceleri böyle suyun üstün­
de yelken açar gibi kanatlarını açıp
_ kayarak her gün biraz daha uzadı
bu uçma·dersleri. Üç beş gün son- •
• •
62 • İKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990
N E CAT İ C U M A L I
ra suyun üstünden koptu. Anası­
nın yanı sıra bir kez daha denedi­
ler sudan kopup yükselmeyi, yine
düştü. Ertesi gün, daha ertesi g ü n
gelişmelerle ilerledi. bu uçuşlar. Ar­
tık sudan yükselebiliyordu. Bir haf­
ta sonunda, havalandığında i nme­
di suya, yanındakilerle birlikte uç­
tu gitti. O gidince nöbet tutan yüz­
lerce martı uzaklaştı kıyımızdan,
gürültüleri kesildi.
Bu iki hafta içinde çeşitli tepki­
ler gösterenler oldu sitede. Bele­
diyeye duyuralım, silahlı birini gön­
dersin dediler. . Kimi günah diye
karşı çıktı, kimi daha beter olur, da- -
ha kalabalık olur sitede çocuklara
saldırırlar, öç alırlar dedi. . .
İkinci olay şu: Yine o yaz, Emin­
önü'de otobüsten inince Bahçe­
· kapı'nın üstünü çığlık çığlığa bir
martı sürüsünün sardığını gördüm. ·
Yeni Cami, Büyük Postane, Sirke­
ci Alanı üstünde dönüp duran yüz­
lerce martı. Vakıf Hanın önünde bi­
riken meraklılar arasına karıştım.
Sümerbank·a bitişik bir çatıda ka­
nadı TV antenine saplanan bir
martı yüzündendi bu gürültü! Kıya­
met kopuyordu! Kumkapı, Haliç,
Sarayburnu, Tophane limanı, İs­
tanbullu ne kadar martı varsa top­
lanıyorlardı, Anadolu yakasından,
Adalar'dan gelenler görülüyordu.
Çığlıklar atıyor, yardım istiyorlardı
hep birlikte.
ister başkaldırı deyin , ister top­
lu yürüyüş! Valiliğe dilekçe verme­
den, izin almadan girişmişlerdi bu
işe. Yerimden ayrılmadan nasıl so­
nuçlanacağını bekledim. "Bir elek­
trikçi dama çıktı!" dediler. Damın
üstünde alçaktan uçarak çember­
ler çizen martı sürüleri görd ük.
Saldırsalar o kocaman gagalarıy­
la elektrikçiyi balık gibi didik didik
edebilirler<;li. "Martı kurtarıldı" de­
diler. G ürültü dindi. Dağilan .kala-
. balıktan biriyle Büyük Postaneye
doğru yanyana yürüdü k bir süre · vi bulmak için bir buçuk yıl bekle­
"Martılar böyledir" dedi "toplu ya­
şarlar, bağlıdırlar birbirlerine . . . "
Başka bir olay gözümün önüne
geldi: Harbiye'den Taksim'e doğ­
ru yürüyordum. Gerilerden bir sağ­
lık yardım arabasının düdüğü du-
yuld'u. Cadde tikalıydı . .Sağa yana­
şıp yol vermekte ağır isteksiz dav­
ranıyordu bütün arabalar. Neden
sonra zar zor yol bulan araba ya­
n ı mdan geçti. Az sonra da E lma­
dağ' a varmadan kaldırımın kıyısı­
n a çekip durdu. Arka kapısı açıldı.
Elli yaşlarında bir .kadın fırladı i n­
di. Bell i ki , paltosunu acele üstü­
ne 'çekip ev kılığıyla hastasının ya­
nında binmişti arabaya, Kadın ara­
banın gerisinde kollarını göğe aç­
tı, sonra başını avuçlarına aldı ,
"Öldü!" diye haykırdı. Arabalar
otobüsler akıp gidiyorlardı yanı sı­
ra! Yakınmasn:ım boşuna olduğu­
nu çabuk anladı, kolları iki yanına
düştü. Az sonra da derdine ortak
olan şoför, şoför yard ı mcısı ile bir­
likte arabada eski yerlerini aldılar,
gittiler. . .
Biz insanlar nasil yalnız, nasıl
kopuğuz birbirimizden. Birbirimi­
zin dertlerine nasıl sağır, ne denli
katı, acımasızız! Hele şu son yirmi
yıldır, hele 1 2 Eylü l'den sonra ne
kadar yabancılaştık birbirimize! ·
Biri gece gelir kapınızı zorlarsa
sakın komşularınızdan yardım is­
temeye kalkmayın ! Boşuna vakit
yitirirsiniz! "Neme gerek!" diyecek
duymazlıktan geleceklerdir. Öyle
bir dönem yaşıyoru! ki, herkes sı­
kı sıkıya kapatıyor kapısını, geçiyor
TV karşısına, haberleri dinlerken
öfkelenip söylediklerini de önem­
semeyin! Evinin dört duvarı arasın­
da kalacaktır tüm ü . Çareyi hep
başkalarından bekleyecek, ertesi
gün işe giderken " Bana mı kaldı
ortalığı düzeltmek?" diyecektir . . .
Yaşadığımız günlerde haksız
usulsuz binlerce olaya tanık olarak
bunalıyoruz. Cezaevleri hukuk dı­
şı yargılanmalarla hüküm giyen va­
tandaşlarımızla dolu. Onları unut­
mayı yeğliyor, hukuku çiğneyenle­
re alkış tutuyoruz!
" N için Af?" basacak bir yayıne­
di. Bu olgunluk yaşımda şiirler öy­
küler oyunlar en azından bir roman
yazabilirdim " N için Af"a ayırdığım
süre içinde. Neydi beni bu çalış­
maya iten: En azından bir martı ka­
dar hem cinslerine bağlı olmak!
 1 4 Ocak Pazar
1. KANAL Ocak Salı Ocak Perşembe
21.30 Dizi (Ritz'de Yaşayan Adam-3)
16 18 22.20 Show
08.00 Açık Öğretim
ıo.oo Haberler
1. KANAL 1. KANAL _____
(Car�/ Burnet ve Arkadaş/arı-3)
22.S3 Türk Sineması
10.10 işitme Engellilere Haberler 06.00 Açık Öğretim 06.00 Açık Öğretim (Seni Kalbime Gömdüm)

Ocak Cumartesi
10.30 Pazar Sineması (Yaramaz) 07.00 ·Gün Başlıyor
20
07.00 Gün Başlıyor
12.15 7'den 77'ye 09.00 Haberler 09.00 Haberler
13.00 Pazar Konseri
14.00 Haberler
09. ıo Hanımlar için
09.40 Susam Sokağı
09.10 Hanımlar için
09.40 Susam Sokağı
1. KANAL _____

14.10 Tele Tatil ' 10.10Arkası Yarın (Sevme Hakkı-99) ıo.ıo Arkası Yarın (Sevme Hakkı-101) 08.00 Açık Öğretim
15.40 Dizi (Kaptan James Cook-2) 10.40Okul Televizyonu ıo.40 Okul Televizyonu 10.00 Haberler
' 16.30 Yarışma (Bir Kelime, Bir işlem) 15.00Haberler 15.00 Haberler 10.10 Cumartesiden Cumartesiye
17 .00 Dizi (Göwltı-2) 15. ıs
Öğleden Sonra ıs.ıs Öğleden Sonra ı2.00 Dizi (Yeni Bir Gökyüzü-16)
17.45 Bir Numa:a 16.30Çocuklar İçin 16.30 Çocuklar İçin 12.25 Panel (Ev Ödevleri)
18.20 Tele Spor 18.00 Haberler 18.00 Haberler 13.15 Dizi (Beyaz G/Jlge)
19.00 TSM (Serbülenı Yasun) 18.15 Önce Sağlık (Solunum Yolları) ı8. IS Gençlik Konserleri ı4.00 Haberler
19.26 Belgesel (Sanayileşme Yolunda-/) 18.40 Akşama Doğru 18.35 Akşama Doğru ı4.ıO Hafta Sonu
20.00 Haberler ve Hava Durumu 19.20 Yerli Dizi (Gençler-]) ı9. ıs Merhaba Çocuklar ıs.40 Tatil Sineması (Barnum)
20.45 Spor Stüdyosu 20.00 Haberler ve Hava Durumu ı9.20 inanç Dünyası ı7.ıs Türküler ve Oyun Havaları
22.15 Perde Arkası (ôgrenci Olayları) 20.45 TV'de Sinema (Romantik Komedi) 20.00 Haberler ve Hava Durumu ı7.40 Dizi (Yay-14)
23.15 Dizi (Alacakaranlık Kuşagı-l l) 22.40 Müzik (GtJkkuşagı) 20.45 Yerli Drama (Can Şenligi-1) 18.ıo Tarihte Bu Hafta
23.40 Günün Sonu 23.3S Günün Sonu 21 .45 Spor Akşamı ı8.25 Yerli Drama (Bizimkiler-36)

2. KANAL _____ 2. KANAL _____

22.25 Forum ı9.ıO Savunma Sanayii
(Ka'dınm Degişen Yeri ve işlevi) ı9.25 Hayat ve insan
İ3.15 Dizi (Bana Şans Dile-2) 10.00 Turizm Eğitimi 23.55 Günün Sonu 20.00 Haberler ve Hava Durumu
ı4.00 TV'de Türk Sineması 11.00 Açık Öğretim 20.45 Türk Sineması (Sen Atlama)
(Sensiz Yaşayamam) 12.00 Kapanış 2. KANAL _____
22.25 Bizden Size
15.30 Pazar 90 18.12 Dizi (Yalan Rüı.gôrı-12) 10.00 Turizm Eğitimi
23.2S Sahneden
17 .15 Şimdiki Müzik ı9.00 Akşam Bülteni' 11.00 Açık Öğretim
00.0S Günün Sonu
17.45 Dizi (Sahipsiz Servetler-2) 19.ı5 Yerli Belgesel (A vşar Dügünü-2) ı2.00 Kapanış
00.20 Dizi (Ziyaretçiler-Son)
l8.35 Besteciler 've Yorumcular 19.45 Fasıl ıs.ı2 Dizi (Yalan Rüı.gôrı-14)
ı9.00 Akşam Bülteni · 20,10 Edebiyat Uyarlamaları ı9.00 Akşam Bülteni 2. KANAL _____

ı9.15 Dünya Listelerinden (Kırmızı ve Siyah-3) ı9.ı5 Hayatım Sinema (Muzaffer Tema)
ı3.ı5 Dizi (Ziyaretçüer-3)
19.50 Belgesel (Cosmos-2) 21.20 Gönülden Gönille ı9.45 Sigara ve Sağlığınız
ı4.00 TV'de Sinema
20.30 Dizi (Harvey Moon 'un Hayatı-15) 21.55 CNN Dünya Raporu ı9.55 Müzik Pınarı (Yeni Sesler)
(Margaret Bourke White)
21.20 Portreler (ProfDr. Metin Sözen) 22.30 Gece Bülteni ve İngilizce Haberler 20.ıo Gençlerle
ı5.30 Bclgeıel (Şu Harika Hayvanlar-/6)
21.45 Müzikle Yolculuk 23.05 Dizi (Büyük Tuzak-16) 20.50 Market
ı6.20 Yaşama Sevinci
21.30 Belgesel
22.:io Gece Bülteni ve İngilizce Haberler
23.05 Dizi (Güzel ve Çirkin-40)
3. KANAL _____
(Tanzimat'tan /. Meşrutiyete-16)
ı6.45 Dizi (Belamy-16)
ı7.3S Son 7 Gün Türkiye
22.05 Dönence
3. KANAL _____
20.00. Belgesel (Süper TV-3)
20.45 Dizi (Mavi Kan-3) 22.30 Gece Bülteni ve İngilizce Haberler
ı8.05 Dizi (Sıcak Bir Yuva-3)
ı9.00 Akşam Bülteni
20.00 Belgesel (Deniz Biyolojisi-2) 2ı.3s Müzik (Casino 88) 23.0S Dizi (Suç Dosyası-3)
ı9.is Devlet Koroları
20.30 Dizi (Valerie-2) 22.20 TV'de Sinema (Şantaj) 3. KANAL _____ ı9.40 Belgesel (Afrika G/Jkkuşagı-3)
20.ıo Dizi (Şöhret-15)
Ocak Çarşamba
20.58 TV'de Sinema (Ceranimo)
23.40 Dünya Folkloru (irfanda) 17 20.00 Muppet Show (Elke Sommer)
20.25 Belgesel (Nuh 'un Gemisi-3) 2ı.oo Cumartesi Spor
23.ı2 Dizi (Catherine-14) 20.S5 Dizi (Londra/ı Dickens-3) 2ı.30 Ca.z Dünyasından ·
1. KANAL
1 5 Ocak Pazartesi
.
_____ 21.45 Bale 22.00 Show (David Copperfield'in Sihiri-3)
22.ıo TV'de Sinema (Fausl) 22.30 Gece Bülteni ve lngilizce Haberler

Ocak Cuma
05.30 Açık Öğretim
1. KANAL _____ 07.00 Gün Başlıyor 19
23.05 Toplu Gösteriler
09.00 Haberler (Sissi/imparatoriçenin Kaderi)
05.30 Açık Öğretim
07.00 Gün Başlıyor
09.ıo Hanımlar için 1. KANAL _____
3. KANAL _____
09.40 Susam Sokağı 05.30 Açık Öğretim
09.00 Haberler
10.ıO Arkası Yarın (Sevme Hakkı-100) 07 .00 Gün Başlıyor 20.00 Çizgi Film (Laserion-16)
09.ıo Hanımlar İçin
ıo.40 Okul Televizyonu 09.00 Haberler 22.30 TV'de Sinema (Vincent, François,
09.40 Susam Sokağı
15.00 Haberler 09.ıo Hanımlar için Paul ve Diger/eri)
ıo.ıo Arkası Yann (Sevme Hakkı-98)
ı5.ı5 Öğleden Sonra 09.40 Susam Sokağı 22.33 Dizi (Sessiz Oyun-3)
10.40 Televizyon Okulu
ı6.30" Çocuklar İçin ıo.10 Arkası Yarın (Sevme Hakkı-102) · 23.25 Benny Hill Show
15.00 Haberler
ı8.00 Haberler ıo.40 Okul Televizyonu . 23.3ı Dizi (Zengin ve Yoksul-16)
ıs.ıs Öğleden Sonra
ı8;ıS Köyümüzden Mektup Var ı5.00 Haberler
ı6.30 Çocuklar İçin
ı8.40 Akşama Doğru ı5.ı5 Öğleden Sonra
18.00 Haberler
· ı9.25 Dizi (Cosby J'.ilesi-35) ı6.30 Çocuklar İçin
18.15 Anadolu'dan Görünüm
20.00 Haberler ve Hava Durumu ı8.00 Haberler
18.45 Akşama Doğru
20.45 Yerli Belgesel (Ticaret Yolları-3) ı8.ıs Köyümüz, Kasabamız
19.25 Komedi Dizisi (Boş Yuva-3)
Habctler ve Hawı Duruıı\u
2ı.2s Dikkat ı8.40 Akiama Doğru
20.00 Haberler ve Hava Durumu 13.00
21.40 Panionis-Efes Pilsen Basketbol ı9.20 istasyondaki Pastane-3
20.45 Yerli Dizi (Türkmen DüRünü-Son) · 13.15 -Susam Sokalt
13.45 :Sir Yamıı� J3ir Y!'.lkmuş
Karşılaşması ı9.45 Gönül Sohbetleri
21.45 Stüdyo A (Dünyaya Bakış)
23.20 Dizi (Tanrıların Ye/degirmenleri-3) 20.00 Haberler ve Hava Durumu
22.5S Dizi (Bana Şans Dile-3)
20.45 Stüdyo B (Hodri Meydan) 15.00 THM (Keniitr Koldaş) •
00.0S Günün Sonu
23.50 Günün Sonu 15.15 � Ocatmuz
ıı.45 Haftanın Solisti (Gülşen Kutlu)
2. KANAL KANAL 22.25 il. Dünya Savaşı ve Türkiye-3
ıs.35
_____
2. -..,.--- ıs.ss GAP,20 "
� .
l!1
23.0S Günün Sonu
10.00 Turizm Eğitimi ıo.oo Turizm Eğitimi
23.20 Dünya Sinemalanndan
t6.20<Efsaneterinm
11.00 Açık Öğretim 11.00 Açık Öğretim ıuo GAI,' Spor -
(Güne Yalnız Başlayanlar)
12.30 Kapanış 12.30 Kapanış
18.12 Dizi (Yalan Rüı.giirı-ll) 2. KANAL _____

13.00 l'laberleJ> v.e Hava Diırumu

ı8. ı2 Dizi (Yalan Rüı.gôrı-13)
19.00 Akşam Bülteni ı9.00 Akşam Bülteni ıo.OO Turizm Eğitimi
19.lS Belgesel (2000 Yılından Sonra-3) ı9.ıs Haftanın içinden )3.15 Susam .Sok�ı
ıı.oo Açık Öğr,etim
20.05 Gençlik Koroları 20.00 Telepop 12.30 Kaparuş · 13.45,Karagöz-3 '
20.25 Dizi (Neşeli Patronlar-]) 20.25 Çevre ı4.00 Türk Sineması (Kuduz;
ı8.ı2 Dizi (Yalan Rüı.glirı-15)
20,50 Müzikle Yarışıyoruz 20.55 Dizi (Sıra Sende-3) 15.30 'rSM (Nqe ÔZ/aş) '
ı9.00 Akşam Bülteni
21.30 Belgesel 21.20 Stüdyo C (Panel/Ev Ödevleri) 1S.A5· Qku.yıilım K�
ı9.ı5 Dizi (Goldenburg/arın Mirası-3)
·(Bilim Sanallmızda Portreler) 22.ıO Enstrümantal Müzik ı6.ıO Semah Oyµdu
20.00 Korolar
22.00 THM (Mülkiye Toper) 22.30 Gece Bülteni ve İngilizce Haberler 16.25 Belgesel (Suyla Gelen Kllltllr·3)
20.25 lslarn ve Toplum
22.30 Gece Bülteni ve İngilizce Habe•ler ı6.SO Anadolu'dan GötürtUm "' R
23.0S Müzik Dehaları (Berlioz'un Hayatı-3)
23.0S Gece Konseri

Ocak Çarşamba
20.5S Müzik Dünyaıruzdan (idil Biret)
. 2ı.25 Gün ve Ekonomi 17
3. KANAL 3. KANAL _____ 2ı.ss Dizi (Kaııs ve K/Jpegi-3)
20.00 Spor Belgeseli (Kayak-3) 22.30 Gece Bülteni ve İngilizce Haberler
20.00 Dizi (Ramona-3)
23.05 Dünya Eğleniyor
20.30 TV'de Sinema (Tiro) 20.30 Müzik (Musicalmente-3)
22.13 Dizi (Zaman ve Rüı.giir-3) 21.30 Dizi (Misafir-3) 3. KANAL
23.00 Belgesel (Vista-3) 22.30 TV'de Sinema (Caz Şarkıcısı) 20.00 Çizgi Film (Vind.aria Vadisi)

İKİBIN'E DOGRU • 14 OCAK 1 990 . 63

 Burjuvalar ne yapar?
SEN , BEN VE DİGER­
LERİ (VINCENT,
FRANÇOIS, PAUL ET
LES AUTRES), Yönet-
. men: Claude Salitet ,
Oyuncular: Yves Mon­
tand, Michel Piccoli, Ge­
. rard Depardieu, Serg e
· Reggiani, Stephane Aud­
ran, Antonella , Lualdi,
Marie Dubois . . .
"Ellinci yaş"ın eşiğin­
de, bir avuç Fransız burju-
vası . . . Özel yaşamı da iş-
!eri de sağlığı da kötü gi­
den Vincent (Montand) ve
aldattığı karısı (Audran) . . .
Bir zamanlar idealist, ama
artık konformist.bir dok-
64 • İKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990
MICHEL PICCOLI. Ellinci
yqşın eşiğinde.
GERARD DEPARDIEU.
Hala genç?
tor olan François (Piccoli)
ve maddi değerlere dayalı
ŞANTAJ. Hitchcock beğenmiyor ama . . .
Rastlantı bu ya!
ŞANTAJ (BLACKMA­
IL), Yönetmen: Alfred
Hitchcock , Oyuncular:
Anny Ondra, Sara Allgo­
od, John Longden, Char­
les Paton, Donald Calt­
hrop, Cytil Ritchard. 1929
İngiliz yapımı, 86 dak.
Frank bir polis dedekti­
fidir. Bir akŞam üzeri, kız
arkadaşı Alice ile gittikle­
ri kafede kavga ederler .
Alice, daha sonra, bir res­
samla buluşur ve onun evi­
ne gider. Ama adam teca­
_vüz etmeye kalkışınca,
Alice onu öldürür ve ka­
çar. Cinayetin soruştur-
bu "ruhsuz" hayattan sı- onu aldatan karısı (Dubo­
_
kıldığından önüne gelenle . is) . . . Düşlediği romanı bir
türlü yazamayan başarısız
bir yazar Paul (Reggiani)
ve dırdırsız geçinip gittiği
karısı (Lualdi) . . . Vincent' -
in iş ortağı, bir arkadaşı­
nın genç oğlu Jean (De­
pardieu) . . . Ve bu dört er­
keğin yaşamlarına karış­
mış kadınlar . . .
"Klasik Fransız sinema- .
sının belki de en büyük
mirasçısı" olan, kendine
özgü sinemasıyla, burju­
vazinin yaşamından, so­
runlarından, ' ' kı,idın - er­
kek ilişkileri, orda yaş bu­
nalımı, iletişimsizlik, para,
kar - kazanç" gibi temalar
eşliğinde ' 'amansız betim­
lemeler" sunan ünlü yö­
netmen Claude Sautet'nin
bu filmi hakkında, Atilla
ması (Hitchcock, "rast­
lantı bu y a " demiş)
Dorsay şöyle yazmış: " Biı;
grup insanın, bir çevrenin
Frank'e verilir. Ressamın yaşamına, hiçbir küçüm­
evinde bir eldiven bulan seme niyeti taşımayan,
Frank, bunun Alice'e .ait eleştirel tavır olmayan bir
olduğunu hatırlar, ama bakış.
saklar. Oysa ortaya, duru­ Gündelik olaylar­
mu bilen bir şantajcı çıka­ dan örülen, her şeyiı;ı ger­
caktır . . . çek boyutlarıyla belirdiği,
Hitchcock'un,· aslında hiçbir sinemasal abartma,
sessiz-film tekniR1.eriyle ça­ dramatize etme çabası ta­
lıştığı, ama sonradan ses­ şimayan bir kesit. 'Gerçek
lendirdiği, ilk sesli filmi. tutkusu' içinde, şiiri, sine­
Ustanın "oldukça·basit bir manın ve yaşamın şiirini·
öyküydü, ama bir türlü yakalıyor Sautet. Bu başa­
tam istediğim gibi yapa­ rısında, büyük oyuncula­
madım" dediği Şantaj, rın payını da unutmamak
Hitchock hayranları için gerekli. "
yine de çekici bir film.
(16 Ocak Salı, TV 3) (20 Ocak Cts;, TV 3)

Aniden şarkıcı
CAZ ŞARKICISI (THE
JAZZ ·sıNGER), Yönet­
men: Richard Fleischer,
Senaryo: Herbert Bak er,
Stephen H . Foreman, Gö­
rüntü: Isidore Mankofsky,
Müzik: Leonard Rosen­
man, Oynayanlar: Neil
Diamond, Laurence Olivi�
er, Lucie Arnaz. 1 980
Amerikan yapımı, Ü 5
'
dak.
New York'ta bir Sina­
gog korusunda çalışan
Bay . Robinowitz, oğlu
Jess'i de dinine ve gelenek­
lerine bağlı bir insan ola­
rak yetiştirmek istemekte­
dir. Ancak Jess, bir caz
şarkıcısı olmaya kararlı­
dır. Gizlice kurduğu bir
grupta müzik yapmaya
başlamıştir bile. Babası ise
bu durumdan hiç hoşnut
SENİ KALBİME G.ÔMDÜM.
Türkan Şoray ve Müşfik
Kenter.
Seni Kalbime Gömdüm:
Feyzi Tuna'nın, Selim İleri
imzalı senaryoyla çektiği
bu film, kimine göre "me�
kan ve müzik kullanımın­
daki hatalar, diyalogların
yer yer fazlaca süslü
olması" ile malfil olsa da
"genelde Yeşilçam çizgisi­
nin hayli dışında olan se­
naryosu ve bundan ka-y­
naklanan anlatımı ile · şeyta�a satan adam"ını
[l!JsEÇ:MELER
CAZ ŞARKICISI. Neil Diamond huzurlarınızda.
kalmaz.
Ünlü folk-rock şarkıcı­
sı ve gitaristi Neil Dia­
·mond'un, " kaşla göz ara-
özenli" ; göre
"sinemamızda yap�lmış en
güzel aşk filmlerinden bi­
ri" . Oyuncu kadrosu da
oldukça çekici: Türkan
Şoray, Cihan Ünal, Müş­
fik Kenter, Ahmet Mekin,
Neriman Köksal, Çolpan
İlhan, Deniz Türkali, Ya­
man Okay.
(19 Or;ak Cuma, TV 3)
Sensiz Yaşayamam:
Metin Erksan ustanın yö­
nettiği (henüz) son sinema
filmi. Mekan Kıbrıs, konu
" koyu ve umutsuz bir
aşk " , temalar ise (elbette·
ki) "kara sevdadan intihar
tutkusuna k il-dar" uzanan
biri yelpaze Çiziyor. Atilla
Dorsay'a göre "Erksan,
bu kez de tümüyle gerçek
- dışı bir dünyakuruyor. . .
Anlatımında, simgeciliği,
stilizasyonu seçiyor. " Baş­
rollerde Hülya Koçyiğit ve
Cemal Gencer . . .
(14 Ocak Pazar, TV 2)
Faust: Alman sineması­
nın dışavurumcu ustası
Murnau'nun 1 926 yapımı
bu siyah - beyaz filmi, Go­
ethe'nin ünlü "ruhunu
_____
sında şarkıcı" olduğu bu
film, 1 927 versiyonundan
daha fazla klişe içeriyor.
(17 Ocak Çarş., TV 3)
stilize edilmiş biçimde an­
latıyor ve "sessiz - film
versiyonları içinde en
iyisi" sayılıyor. Başrolde,
ünlü oyuncu Emil Jan­
nings var.
(18 Ocak Perş., TV 3)
Perde Arkası: Bizim Er­
tür k Yönde m ' in yeni
programının ilki, öğrenci
olaylarını ele alıyor. Çağ­
rılan konukların isimlerine
bakılırsa, Ertürk yine eski
Ertürk ! Prof. Dr. Özcan
Köknel, Prof. Dr. Cem'i
Demiroğlıı, İstanbul Em­
niyet Müdürü Hamdi Ar­
dalı. Hadi hayırlısı!
(14 Ocak Pazar, TV 1)
.Telep9p: Programda çe­
SAMUEL BECKETT. Gözü
şitli parçalarının klipleri yollarda kalmıştı . . .
gösterilecek sanatçılar,
Phil Collins, Cliff Ric­ Sahneden: '88'de yitir­
hard, Steve Winwood ve diğimiz koreograf Duygu
Ofra Haza. . Aykal ve geçen ay ölen bü­
(1 7 Ocak Çarş., TV 2) yük yazar Samuel Beckett,
Gökkuşağı: Ajda Pek­ eserleri ile anılıyor.
kan'ın yanı sıra, Serdar (20 Ocak Cts., TV 1)
Ateşer'in Mütareke Yılla­ Müzik Dünyamızdan:
rı çalışmasından Yoğurt­ Dünyaca ünlü piyanist İdil
suz adlı parça ve Dönüş Biret ile piyanoda empro­
filminin müzikleri yayım­ vizasyon ve yorumlama
lanıyor . üzerine söyleşiliyor.
(16 Ocak Salı, TV 1) (19 Ocak Cuma, TV 2)
İKİBİN'E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990 • 65

Yeni yılda özgürlük diyoruz.
özgürlük hepimize ve mcıZtum
halkımıza, özgürlük tüm insan­
lara ve bu yılın hepimize m ut­
luluk getirmesini d ileri m . Sev· · ·
gi ye dostluklar.
M.Şerif Müştak
Nusaybin Cad, Kerem .Market,
Yeşilyurt
(Cinibir) Köyü, Cizre i Mardin
Sayın Eğit-Der Genel Sekrete-
AL, Ve ..•. i nsan • Hakları . Derneği
üyesi Kenan Görgülü. Duyduk
ki, karına hadd i n i bildirmiş, bir
güzel dövmüşsün. Biz erkekler
seninle gurur duyuyor, Eğit-Der
ve İnsan Hakları mücadelende
başarılı aksiyonların ı n devamı-
n ı bekliyoruz!
Mustafa Çamyar
Özel Tip Cezaevi, 9. Koğuş/Erzincan
Kitaplarım ı n ve kasetlerim i n
/ ' sadık" !11 ÜŞterileri ; sizi velini"
···· metliğimden · azlediyorum:
Feyz/Paliıf
Atatürk Cad. No: 401601/İzmir
Tel: 144049 - 392663.
Sayın Uğur Kaynar; telefonu­
' niz. I Pelin'den yapılan bir içki. 1 3) Sorun. / Gürcülerin önemli bir bölümüne verilen
n uiu ya da adresinizi Kanar
2000 'e b.i ldirirseniz seviniri m .
"1\yhCa, KmritzıgUJ ve ..Tô.huıri
dergilerin i n sayın yetkil ileri;
'yazdığım üç rnektuba tıalen ya-
nıt. alamadım. Adresiniz değiş­
(tiyse Kanal 2ooq:e bildirin.. ·
x /'fysey{g f"!�f <
•. İ ng ilJzce ye Arapça ders verilir.
Mehdi Yaş� Jel: !52 _13 8�
GEÇEN H AFTAN I N ÖZÜMÜ
. mamış karpuz. 1 5) Herkesin bilmesi için gazeteye basılan, dağıtılan veya duvara asılan
66 • İKİBİN�E DOGRU • 1 4 OCAK 1 990
-BULMACA
4 5 6 7 8 9
11
12
13
l--'-+--+--
14
15
!§l•J!ıOH•i·!ffil 1) Fotoğrafta İhtiras Fırtınası adlı filminden bir kare görülen sinema yö­
netmenimiz. / Meksikci'nın ulusal içkisi. I Beddua. 2) Çabuk, hızlı. I Esirgemeyerek verme,
.
ikram. ı Güzel yazı. ı Denizcilikte ana çarmıkları doldurma işi. 3) Cefa eden, eziyet
veren. I Bir anakara. / Osmanlılarda gece bekçisi. 4) Vilayet. / Voltamper'in simgesi.
I Verdi'nin ünlü bir operası . / Dürüst, iyi karakterli. I Sodyum'un simgesi. 5) İçki ma­
sası yemeği. / Tehir etmek. I Büyük İslam mimarı. 6) Bağışlama. ı Kareli desenle do­
kunmuş kumaş. 7) Başında bir sepet taşıyan süslemeli kadın heykeli. / Devir, dolaş­
ma. I En küçük izci kuruluşu. 8) Karışık renkli. / "O" işaret sıfatının yönelme duru­
mu. I Madencilikle ilgili bir kuruluşumuz. / Yabani hayvan yakalama veya vurma işi.
9) Bir bağlaç. I İridyum'un simgesi. / Kural. 1 0) Girdap. / Güzel sanat. / İstek. 1 1 )
Bir meyva. I Hıristiyanlarda genellikle ceset veya kemik saklamaya yarayan geniş
yeraltı mezarlarına verilen ad. I Ağaçlıklı yol. 1 2) Peygamberleri Hud'u dinlemedik­
leri için Tanrı tarafından yokedilen kavim. / Bir tahıl ölçeği. / Karadeniz'de bir iç de­
ad. ı Meydana getirme, yapma. / Namus. 1 4) Dolayısıyla anlatma. I Büyükler, ulular.
I Satrançta bir taş. I İsim. I İspanyolların sevinç çığlığı. 1 5) Nar, od. I (1 887-1 969)
Frankenstein tiplemesiyle uluslararası düzeyde ün kazandığı 1 931 'den başlayarak
20 yılı aşkın bir süre korku sinemasının en büyük adı olmuş, sahnede de kötü karak­
terleri canlandırarak başarısını sürdürmüş olan, İngiliz sinema ve tiyatro oyuncusu.
YUKARIDAN AŞAGIY A: 1) (1 879-1 946) Kyoto İmparatorluk Üniversitesi'nde ekonomi
profesörü olan, yasaklanan Japonya Komünist Partisi'nin etkinliklerine katılan, Kyo­
to'da öğrenci ve işçilere Marksist iktisat bilgisi kazandırmak ereği ile dergi de çıka­
ran, Japonya'nın ilk Marksist kuramcılarından gazeteci, şair, akademisyen. 2) İvedi. ·
I Açıkça yapılan. I Bağırsaklar. 3) Banyoda sabun sürerek köpürtülen bitki yumağı.
I Deride, sinirler boyunca, bir takım ağrılı fiskelerin dökülmesiyle beliren bir hastalık .
I İslam inanışında kıyamet günü bütün ölülerin dirilerek toplanacağı yer. 4) Ek. I Açık­
lama. 5) Eski Mısır' da insanoğlunun hayati dayanağı sayılan üretici güç. / Hıristiyan­
larda dinden çıkarma. I Hayvan ölüsü. 6) Deniz tarafından örtülen, deniz ve parça­
lanmış koylar meydana getiren gömülmüş vadi. / Güç, çaba. / Katışıksız içki. 7) Ke­
nevirden elde edilen uyuşturucu bir madde. / Nazım Hikmet'in soyadı . / Kiloamper'­
in simgesi. I Su. 8) Bir nota. I Köpek. I Güneydoğu Nijerya halkı. 9) İsteme yetisi.
I Onarım. 1 0) Argoda esrar. I Asya'da yaşayan bir halk. 1 1 ) Helyum'un simgesi. I
Bir yağış şekli. 1 2) Ziraat. I İlkel bir silah. / Beyaz. 1 3) Anadolu'da eski bir uygarlık.
ı Verme; ödeme. 1 4) Çok süslü giyinen ve modaya düşkün olan kadın. ı Olgunlaş-
yazı. / Para üzerine oynanan talih oyunu. / Kenanlılar arasında bereket tanrısı olarak
büyük önem taşıyan birçok eski Ortadoğu toplumunda tapınılan Tanrı. 1 6) Lantan'­
ın simgesi. I Birbirine uygun, birbirini tutan renk ve yapıda olan giyim. I İskambilde
bir kağıt. /Bir nota.17) Avustralya kozalağı, dain mara. / İnsanları bütün haklarına say­
gı gösterme ve herkesin hakkını verme. 1 8) Osminyum'un simgesi. / Bazı sözcükle­
rin başına gelerek "yeni" anlamını veren önek. / Veli, aziz. I Trabzon'un bir ilçesi.
1 9) Boğa göreşi yapılan alan. I Baryum' un simgesi. / Çiçeklerin üreme organı. 20)
1 950'de İbrahim Çallı ve Mahmud Cuda ile birlikte Türk Ressamlar Cemiyeti'ni ku­
ran, 1 965'te İTGSYO öğretim üyeliğine getirilerek oradan emekli olan, daha çok Ana­
dolu'yu konu aldığı soyut yapıtlarıyla tanınan ressam. I Oy.