EGE 2 – PAGTUTURO NG PILIPINO SA ELEMENTARYA 1 ( STRUKTURA AT GAMIT NG WIKANG PLIPINO)

MGA ISTRUKTURA

NG WIKANG PILIPINO

WIKA

 Ito ay isang mahalagang instrumento na ginagamit ng tao upang ipahayag ang kaisipan at damdamin.

 Ito ay ginagamit sa lahat ng larangan ng disiplina at lahat ng gusting paunlarin, tuklasin at pagyamanin .

 Ito ay binubuo ng masistemang balangkas;

a. Makahulugang tunog o pasalita
b. Masistemang kayarian kung pasulat.

 Ito ay may kapangyarihan na manghikayat, mag utos, manira, manggulo, makiusap, magpaalala, magturo
magtanong, manakit, at iba pa.

ANG PALATUNUGAN O PONOLOHIYA

PONOLOHIYA
 Ito ay pag-aaral ng set ng mga tunog na bumubuo ng isang salita sa isang wika.
 Ang tunog ay binubuo at nagiging daan upang makapagsalita ng maayos at mabisa ang isang tao .

PONEMA
 Ito ang pinakamaliit na makabuluhang yunit ng tunog.

2 URI NG PONEMA

a. Segmental
 segmental features involve consonant and vowel sounds or phonemes, whereas the suprasegmental
features include stress, rhythm, intonation, pitch, length etc.
b. Suprasegmental
 suprasegmental features include stress, rhythm, intonation, pitch, length etc.

 Ang pagbigkas na malumi, maragasa, at maimpit na tunog o glottal stop ay nakapagbabago ng kahulugan ng
salita.

Mga saklaw:

a. Ponema (tunog)
b. Diin (stress)
c. Pagtataas o pagbaba ng tinig (pitch)
d. Pagpapahaba ng tunog (lengthening)
e. Paghinto (juncture)
 SALIK NG PONEMA UPANG MAKAPAG SALITA ANG ISANG TAO NG MAAYOS

1. ANG HANGIN
 Ito ang nagiging midyum o pahatiran ng mga alon ng tunog na siya nating naririnig .
2. ANG ENERHIYA
 Ito ang presyong nalilikha ng pagpapalabas ng hiningang galing sa baga.

3. ANG NAGLILIKHANG TUNOG NA NAMODIKA NG BIBIG -PATUNUGAN O RESONADOR .

 Ang itinuturing na resonador ay ang bibig at guwang ng ilong.

ANG BAHAGING KAILANGAN SAP AG BIGKAS NG TUNOG

1. DILA AT PANGA ( sa ibaba)

2. NGIPIN AT LABI (sa unahan)
3. MATIGAS NA NGALANGALA ( sa itaas)
4. MALAMBOT NA NGALANGALA ( sa likod)

PARAAN NG ARTIKULASYON

1. PASARA O HINTO
 Sarado o haring ang daanan ng hangin
/p/ at /b/ , /t/ at /d/, /k/ at /a/.

2. NASAL O PAILONG
 Sa ilong lumalabas ang hangin na haring at hindi na sa bibig :
/m/, /n/, at /ng/.
3. PASUTSOT
 Ang hanging tumatakas ay nagdaraan sa pagitan ng dila ng ngalangala o babangtingang tinig:
/s/,/h/.
4. PAGILID O LITERAL
 Ang dulo ng dila ay nakadikit sa harap ng galagid kaya ang hangin ay lumalabas sa gilid ng dila
: /l/
5. PAKATAL O TRILL
 Ang hangin ay hinaharang at pinapalabas sa pamamagitan ng mabilis na paggalaw ng dulo ng naka-
arkong dila : /r/
6. MALAPATINIG O GLAY (GLIDE)
 Ang dila ay nagkakaroon ng galaw mula sa posisyon sa ibang posisyon
/w/, /y/

PATINIG: MALAPATIINIG

a. Sa /h/, /k/ at /g/ ay hindi ginagamitan ng gitling

Halimbawa:
 Pangkatok
 Panghalo
 Singkapal
 Singganda
b. Sa a, e, I, o, u ginagamitan ng gitling kung ginagamit ang panlaping pang, sing , mang .

Halimbawa :
 Pang – umaga
 Pang – inom
 Sing – ingay
 Mang – akit

c. Malapating na /w/ at /y/ ay hindi na rin ginagamitan ng gitling sa paglalapi.

Halimbawa:
 Pangwalis
 Pangwasak
 Pangyaya
 Pangyarda

DIGRAPO, PARES MINIMAL, DIPTONGGO

DIGRAPO

 Ito kombinasyon ng dalawang letrang pinagsama para katawanin o bigkasin ang isa .
 Gamitin ito sa mga letrang /ch/, /sh/, /ng/.

MGA HALIMBAWA

Unahan Gitna hulihan

Chinelas-stinelas Langoy Sumbong
Shampoo-syampu Langit Sabong
Nguya Pangit Ilong

Unahan Gitna hulihan

Chart -tsart bangin Daing
Ngiti hinga Piling
Ngunit panga Baitang

MGA PARES MINIMAL

 Ito ay mga pares na salita na magkatulad maliban sa isang ponema nagbabag ang
kahulugan ng salita .

Halimbawa :

 Abo-apo
 Lapad-lapat
 Sanay-panay
 Basa-pasa
 Bakas-bakat
 Hipag-sipag
 DIPTONGGO

 Ito ay ang aw, iw, oy, uy, ay , iy,

 Anumang patinig na sinusundan ng /w/ at /y/ sa loob ng patinig ay itunuturing na diptonggo.

Halimbawa:

 Buhay
 Sisiw
 Baliw
 Sampay
 Biloy
 Kahoy

PAALALA:

Kung ang /y/ at /w/ ay napapagitnaan ng dalawang patinig at napasama sa sumusunod na patinig

ay hindi na diptonggo.

Halimbawa :

 Kawayan
 Aliwin
 Gulayan
 babuyan