Retorika – Fil 103 - Sinabi rin ni Aristotle na ang Retorika ay

Ms. Keith Ifran Palasan pagtuklas ng lahat ng abeylabol na paraan ng

Class Schedule: Mon. & Thu. 5 – 6:30pm panghihikayat.

Vision: - At tama rin ang sinabi ni Quintillian na ang

A nationally-recognized S&T University Retorika ay sining ng mahusay na pagsasalita.
providing the vital link between education and
the economy. -Mas binibigyan halaga sa retorika ang
Mission sumusunod:
Bring the world of work (industry) into the a. Pagpili ng salitang gagamitin
actual higher education and training of b. Tamang Paggamit ng Salita
students offer entrepreneurs the opportunity to c. Lohikal na pagbuo ng kaisipan o ideya
maximize their business potentials through a
gamut of services from product PASALITA
conceptualization to commercialization; A. Palatunugan (Phonemics)
Contribute significantly to the National B. Palabigkasan (Phonetics)
Development Goals of food security and safety;
and energy sufficiency and security through PASULAT
technology solutions. A. Palabaybayan (Spelling
B. Palabantasan (Punctution)
Retorika
- RHETOR (salitang Griyego) na may 8 Mga Katangian ng Retorika:
kahulugang guro o maestro na 1. Simbolikal - Kinakatawan ang letra, imahe o
mananalumpati o isang orador. galaw na may ideya o nakatagong kahulugan.

- kaalaman sa mabisang pagpapahayag ng 2. Sangkot/Kasali Ang Mga Tagapakinig -

isipan PASALITA O PASULAT man. Dalawang tao na may intensyong magpalitan
ng impormasyon o ideya o manghikayat ng iba.
-isang Sining ng Pagpapahayag na naunawaan
at nakahikayat sa mambabasa o nakikinig. 3. Nakabatay Sa Panahon – wikang PANG
"NGAYON" O wikang ginagamit sa
- Ayon kay Plato, ang Retorika ay “art of kasalukuyan.
winning the soul”.
4. Nag Papatatag Sa Maaaring Katotohanan
- Ayon din kay Cicero, ito ay pagpapahayag na – ginagamit ang wika upang magbahagi ng
dinisenyo upang makapanghikayat. impormasyon na naglalayon magbahagi ng
katotohanan
5. Mapagmalabis na Paggamit Ng Wika -
halimbawa ay TAYUTAY. Mula sa realidad ang
ginagamitan ng salitang nagpapalaro
imahinasyon.
6. Nagbibigay Lakas o Kapangyarihan -
Galing sa pagsasalita sa publiko.
Nakakaimpluwensya mahikayat ng tao
7. Malikhain o Analitiko - halimbawa ay
TAYUTAY. Mula sa realidad ang ginagamitan
ng salitang nagpapalaro sa imahinasyon. Ang
konsepto ng pagiging malikhain ng isang
retorika ay maipapakita ng isang tagapagsalita
kung nagagawa niyang mabigyan
kongkretong imahe ang mga tagapakinig sa
pamamagitan lamang ng mga salita
8. Nasusupling Sining - May Akda (Nagtanim
ng kaalalaman) -> Mambabasa (Naproseso at
naitanim sa isipan) -> Pinasa sa iba ang
kaalaman pasulat o pasalita man
Pahapyaw na Kasaysayan ng Retorika
Unang Yugto:
 Homer – Kinilala ng mga Griyego bilang
Ama ng Oratoryo.
 510 B.C. – Itinatag ang demokratikong
institusyon sa Athens.
 Sophist - Pangkat ng mga guro /
Faculty
 Protagoras – Kauna-unahang Sophist,
nagsagawa ng pag-aaral sa wika at
itinuro sa kanyang mga mag-aaral.
 Corax – sinasabing aktwal na
tagapagtatag ng Retorika bilang isang
sa agham.
Mga Iba pang Sophist ng Retorika:
 Tisias ng Syracuse – mag-aaral ng
Corax
 Gorgias ng Leontini – nagpunta sa
Athens noong 427 B.C.
 Thrasymachus ng Chalcedon – nagturo
rin sa Athens
ng  Antiphon – una sa itinuturing na Ten
Attic Orators. Kauna-unahang
nagsanib ng teorya at praktika ng
Retorika.
 Isocrates – dakilang guro ng oratoryo
noong ikaapat na siglo BC. Nagpalawak
sa sining ng Retorika upang maging
isang pag-aaral ng kultura at pilosopiya
na may layuning praktikal.
 Plato – isang pilosopong Griyego.
 Aristotle – isang pilosopong Griyego na
tumutol sa teknikal na pagdulog sa
Retorika.
 Cicero at Quintillian – itinuturing na
mga dakilang maestro ng praktikal na
Retorika.
Ikalawang Yugto: Tatlong nangungunag “Artes” sa ikalawang
yugto:
GITNANG PANAHON/MIDYIBAL AT 1. Paggawa ng Sulat
RENASIMYENTO 2. Pagsesermon / Tuwirang Pangangaral
- sa yugtong ito, ang Retorika ay naging isang 3. Paglikha ng Tula
sabjek ng trivium (3 preliminary subjects) ng
Pitong Liberal na Sining sa mga unibersidad. PANAHON NG RENASIMYENTO (IKA-14
HANGGANG IKA-17 NA SIGLO)
- Pitong Liberal na Sining: Aritmitik, Astronomi, Mga Klasikal na Manunulat:
Retorika, Dyometri, Musika, Gramar, Lohika. - Aristotle
- Cicero
- Quintillian

Sa ika-16 na siglo nakilala sina:

- Pierre de Courcelles
- Andre de Tonquelin

Ikatlong Yugto:

MODERNONG RETORIKA
Sikat na akda:

 Lectures on Rhetoric (1783) – ni Hugh

Blair at Richard Whately
Mga Pangunahing Awtor sa Midyibal na  Semantiks – isang agham ng
Retorika: linguistika.
 Martianus Capella – awtor ng isang
ensayklopidya ng Pitong Liberal na University of Edinburgh – pinakamahalagang
Sining. paaralan ng retorika sa panahong ito

 Flavius Magnus Aurelius Cassiodorus – Hugh Blair - ang puno ng departamento ng

isang historyan na tagapagtatag ng
mga monastery.
 San Isidore – mula sa Seville, isang
Kastilang Arsobispo.
Retorika at ng Belles Lettres
“the first great theorist of written discourse”
- kung paano mamumuhay nang praktikal at
may moral bilang isang tao. Ang kanya ring
gawa ay nagging gabay ng mga kabataan sa
praktikal na pagsulat ng komposisyon. (Blair)
Kenneth Burke - Ayon sa kanyang pananaw
ang Retorika ay ginagamit ng tao upang
tugunan ang suliranin at tukuyin
magkatulad na katangian at interes ng mga
bagay. Higit na napalawak ang saklaw ng
retorika bilang di-direktang pamamaraan ng
pagtukoy ng pagkakakilanlan.
Perelman, Chaim - -Ipinanganak noong Mayo
20, 1912 sa bansang Poland. Kilala siya sa
kanyang akda na The New Rhetoric. Dito
sinasabi niya na angrasyonal na nagpapaikot sa
isang argumento ay maaarin kunin
‘Rhetorical Theory’ at dapat isaalang-alangang
tagapakinig at ang kanilang ‘values’.
Edwin Benjamin Black - October 26, 1929 (sa
Houston, Texas). Pilosopiya sa University of
Houston. Master of Arts in Rhetoric and Public
Address sa Cornell University. Minor
Philosophy and Social. Rhetorical Criticism: A
study in Method(1965). Neo-Aristotellian
Francis Bacon - Binigyang-kritiko niya ang
mga panghihimok na higit ang pagpapahalaga
sa estilo kaysa sa bigat ng usapin, paksa ng
talakay, kabutihan ng argumento, paglalahad
ng paksa at ang lalim ng paghuhusga. Upang
pagbutihin ang estilo ng pagpapahayag,
iminungkahi ang paggamit ng simpleng mga
salita hangga't maaari. Ilan sa kanyang mga
akda ay ang Language as Symbolic Action
(1896), A Rhetoric of Motives (1950), A
Grammar of Motives (1945)
Counterstatement (1931). Inilarawan niya ang
retorika bilang “ang gamit ng wika bilang
simbolo na paraan ng panghihikayat
kooperasyon ng buhay na natural at ayon sa
simbolo.”
Marshall Mcluhan - Isang Canadian
philosopher ng Communication Theory and
ang Public Intellectual na ipinanganak noong July
21, 1911. Ang kanyang mga likha ay naging
tanyag lalo na sa pag-aaral ng Media Theory at
sa pagkakaroon ng practical application sa
advertising at television industries. Naging
kilala din ang kanyang sinulat na “The Medium
is the Message”, “Global Village” at ang
pagpredict ng World Wide Web 30 years bago
ito maimbento. Ang kanyang impluwensya ay
nagsimula noong 1970s. ang kanyang mga akda
sa
ay mayaman sa mga salitang nagpapalawak ng
imahinasyon, may tugmaan at may talinghaga.
Si Mcluhan ay tulad ng isang sophist na may
angking husay sa paghahabi ng mga salita. Siya
ay namatay noong December 30, 1980 ngunit
nagpatuloy pa din siyang controversial sa
academic circles.
in
Richards Stephen Toulmin – Siya ay isang
pilosopong Briton, awtor at edukador. Ang
kanyang nagging kontribusyon sa larangan ng
retorika ay ang “The Toulmin Model of
Argumentation”, ang dayagram na naglalaman
ng mga magkakaugnay na elemento sa pag-
aanalisa ng argumento. Nakipagtulungan siya
kay Albert R. Jonsen upang isulat ang “The
Abuse of Casuistry: A History of Moral
Reasoning” (1988), na naglalahad sa
pagreresolba ng mga suliranin sa usaping
moral. Isa sa kanyang pinakahuling gawa ay
ang “Cosmopolis: The Hidden Agenda of
at Modernity” (1990), ay tiyakang tumuligsa sa
pagbaba ng pagtingin sa moralidad dahil sa
pag-usbong ng modernong agham.
sa
Ang mga Layunin sa Maretorikang Sangkap ng Mabisang Pagpapahayag
Pagpapahayag: ETHOS (CREDIBILITY) - Kung paanong ang
“karakter” o kredibilidad” ng tagapagsalita ay
 Maakit ang interes ng kausap na tutok nakaiimpluwensya sa tagapakinig/awdyens
ang atensyong makinig sa sinasalita. para ikunsidera na kapani-paniwala ang
kanyang sinasabi.
 Masanay sa pagsasalitang may
kalakasang dating ang gilas, may PATHOS (EMOTION) - ang paggamit ng
mapamiling kaangkupan at panlasa ang emosyon ng tagapagsalita upang mahikayat
ginagamit na salita, at kalinawan ang ang tagapakinig/awdyens na mabago ang
bigkas kanilang desisyon. Nang-aakit ang kanyang
pananalita gamit ang emosyon. Nagagawa ito
 Maliwanag na mapaintindi ang mga sa pamamagitan nang paggamit ng metapora,
sinasabi amplifikasyon ng boses, pagkukuwento at
pagrerepresenta ng paksa na nang-aakit ng
 Maikintal sa isip at damdamin ng damdamin ng kausap.
kausap ang diwa ng sinasabi; at
LOGOS (LOGIC) - ito ay ang paggamit ng
 Maiaplay sa sarili ng tagapakinig ang katwiran/rason upang bumuo ng mga
nakuhang mensahe. argumento. Ang apela sa logos (logos appeal)
ay maaaring maipakita sa paggamit ng
Kakayahan sa Pagpapahayag: istadistika/istatistiks, matematika, lohika
Kakayahang Linggwistika -Ang bawat (logic) at objectivity.
aspektong pang wika (ponolohiya, morpolohiya
at sintaksis) ay masusing pinag-aaralan, sa Ang Saklaw ng Retorika
gayon, ang paggamit ng wika, ang 1. Tao/Mga Tao. Tumutukoy ito sa mga tao o
pinakainstrumento sa pagpapahayag, ay lipunang makikinig o di- kaya’y babasa ng
magiging matatas, masining at mabisa isinulat o ipinahayag ng manunulat. Ang bawat
ipinahahayag, oral man o berbal ay tiyak na may
Kakayahang Komunikatibo - Bukod sa patutunguhan sa tulong ng pokus ng talakay.
maingat, maayos at masinop na paggamit ng
wika, ang matalino, maguniguni at masinop na 2. Kasanayan ng manunulat. Kung walang
paggamit ng wika, ang matalino, maguniguni at kasanayang pansarili ang manunulat mahirap
malikhaing pagsasabuhay nito sa bawat magkaroon ng sining ang mabisang pahayag.
sitwasyong kinalalagyan ng tao ay Ang kasanayan sa pagpapahayag ay denebelop
napangyayaring matagumpay upang ibahagi sa iba at di sarilinin.
3. Wika. Ang wika ay sadyang  Kahalagahang Panrelihiyon - Salita
mnakapangyarihan. Nagagawa nitong maging ang puhunan ng mga pari at ministro ng
kilala at hinahangaan ang isang tao dahil sa alin mang sekta ng relihiyon sa kanilang
kagalingan nitong gamitin ang wika. pagpapalaganap ng pananampalataya.
Nakasalalay sa kanilang
4. Kultura. Malaki ang kinalaman ng kultura sa makarismatikong tinig, malinaw at
pagpapaunlad ng sinabi o ipinahayag dahil madaling maintindihang pananalita at
anumang gampanin ng isang mamamayan, maengganyong pagsasalita ang
tuwina ito’y saklaw ng kulturang tagumpay ng kanilang misyon at mismo
kinabibilangan. Kabilang dito ang mga bilang relihiyosong lider.
pinaniniwalaan, mga tradisyon, wika, awit at  Kahalagahang Pampanitikan- Sa
iba pa. isang manunulat, ang kanyang
tagumpay sa pagsusulat ay nasa
5. Sining. Kumakatawan ito sa taglay na galing paggamit niya ng mga salita. Dapat ang
o talino ng manunulat o mananalita sa larangan gamit niyang wika at ang istilo ng
ng pagsasalita o pagsusulat. Pumapasok dito kanyang pagpapahayag sa kanyang
ang taglay na pagkamalikhain ng taong mga akda ay parang buhay na tubig na
gumagawa ng masining na pahayag. natural na sumisibol at dumadaloy sa
personalidad ng kanyang mga tauhan
6. Iba Pang Larangan. Ngunit ang retorika ay at sa kapaligirang kanilang
hindi lamang eksklusibo sa larangan ng Wika, ginagalawan. Sa kabisaan ng kanyang
Sining, Pilosopiya at Lipunan. Sino mang tao, pamamaraan sa pagsulat, nakuha ng
saan mang larangan ay may pagnanasang kanyang mga mambabasang
maging mabisa sa pagpapahayag. Sa ano mang simpatyahan at empatyahan ang
larangan, hindi maaaring hindi magsasalita o kanyang mga obra.
magsusulat ang mga taong kasangkot doon.  Kahalagahang Pang-ekonomiya
Samakatwid, maging sa ibang larangan, ang  Kahalagahang Pangmedia - Ang mga
retorika ay may malaking kinalaman. artista sa teatro, telebisyon at pelikula,
gayundin, ang mga personalidad sa
Ang Kahalagahan ng Maretorikang iba’t ibang media ay nakararating sa
Pagpapahayag rurok ng kanilang tagumpay sa
 Kahalagahang Pangkomunikatibo - pamamagitan ng mga katangi-tangi
Ano man ang ating iniisip o nadarama nilang pagsasalita at mga kaakit-akit
ay maaari nating ipahayag sa pasalita o nilang boses na humuhubog sa
pasulat na paraan upang maunawaan kanilang personalidad para makilala ng
ng iba pang tao. Samakatwid, dahil sa madla. Ito ang nagsisilbing puhunan sa
retorika, ang dalawa o higit pang tao ay pag-unlad.
nagkakaroon ng komunikasyon.
  Kahalagahang Pampulitika - 2. Morpolohiya
Maraming batikang pulitiko ang - responsible para sa pagtatasa ng istraktura
namumuhunan sa maretorikang ng mga salita
pagpapahayag. Sa sandal ng kanilang - kung paano ang pagkakabuo ng mga salita
pangangampanya, kapanapanabik ang - palabuohan / syllables
pagbibitiw nila ng mga pananalita, lalo’t 3. Syntax
naglalaman ng mga platapormang - pag-aaral sa pagkakabuo ng mga
mapangako sa mga kalagayang pangungusap na may kahulugan gamit ang mga
naghihintay ng pagbabago. Kaengka- salita
engkanto ang kanilang mga itsura - palaugnayan
habang nagsasalita na kinadadamhan
ng marami ng pagtitiwala kaya naman Ang gramatika ay isang espesyalisadong
ibinibigay sa kanila ang sagradong disiplina. Ang masusing pag-aaral nito ay
boto, tuloy, nananalo sila at komplikado at nangangailangan ng mahabang
nakapangyayaring makapangyarihan panahon. Ang mga kaalaman at kasanayan sa
kapagdaka. gramatika ay ating naiaaplay sa ano mang
diskurso, maaaring pasalita o pasulat. Malaking
Mga Gampanin ng Retorika tulong ang gramatika upang mas maintindihan
 Nagbibigay-daan sa komunikasyon at maunawaan ang ating pagpapahayag.
 Nagdidistrak
 Nagpapalawak ng pananaw Ang kalinawan ng pahayag ay nakasalalay sa
 Nagbibigay-ngalan mga salitang gagamitin. Kinakailangang
 Nagbibigay-kapangyarihan angkop ang mga salita sa kaisipan at
sitwasyong ipapahayag. May mga pagkakataon
Gramatika na ang mga salitang tama naman ang
- bahagi ng linggwistika na pinag-aaralan ang kahulugan ay lihis o hindi angkop na gamitin.
hanay ng mga patakaran at alituntunin na
namamahala sa isang wika. Kailan gamitin?
- galing sa wikang latin na gramatika at sa BIBIG - kung patungkol sa tao
Greek naman ay grammatique na nagmula sa BUNGANGA - kung patungkol sa hayop
gramma (titik o nakasulat) o bagay
PAGKAIN - eat (positibo)
Nahahati sa tatlong bahagi: PAGLAMON - devour, stuffing oneself,
1. Ponetika o ponolohiya gorging (negatibo)
- pag-aaral sa tunes ng bawat titik o salita MAARTE - nitpicky (negatibo)
- organisasyong pangwika ayon sa MAPILI - picky, pihikan (positibo)
pagkakabigkas
- palatunugan / sounds
WASTONG GAMIT NG MGA SALITA Mayroon
1. Nang at ng - gamitin kapag may napapasingit na kataga
Nang (ingklitik) sa salitang sinusundan nito
- bilang pangatnig sa mga hugnayang - gamitin bilang panagot sa tanong na may
pangungusao at katumbas ng “when” sa Ingles. - gamitin kung nangangahulugan ng pagka-
- gamitin sa gitna ng dalawang salitang-ugat na maykaya sa buhay
inuulit
- gamitin kapag nagmula sa na at inaangkupan 4. Subukin at subukan
ng ng at inilagay sa pagitan ng pandiwa at ng Subukin
pang-abay - nangangahulugan ng pagsusuri o pagsisiyasat
- sumasagot sa tanong na paano sa uri, lakas o kakayahan ng isang tao o bagay.

Ng Subukan
- gamitin bilang pananda sa tuwirang layan ng - nangangahulugan ng pagtingin upang
pandiwang palipat (ng + ano?) malaman ang ginawa ng isang tao o mga tao.
- gamitin bilang pananda ng actor o tagaganap
ng pandiwa sa tinig balintiyak (ng + nino?)
- gamiting kapag nagsasaad ng pagmamay-ari
ng isang bagay o katangian (ng + kanino?)

2. Kung at kong
Kung
- gamitin bilang pangatnig na panubali at
ginagamit sa hugnayang pangungusap
- “if” sa Ingles

Kong
- nanggaling sa panghalip na panaong ko at
inaangkopan lamang ng ng
- “I” o “my” sa Ingles

3. May at mayroon May

- gamitin kapag sinusundan ng pangalan
- sinisundan ng pandiwa
- sinusundan ng pang-uri
- sinusundan ng panghalip na panao sa
kaukulang paari