Determinanty dochodu narodowego

w uproszczonym modelu gospodarki–

model keynesowski
Wykład 3

LITERATURA zalecana, w szczególności:

• Podstawy ekonomii / red. nauk. R. Milewski, E. Kwiatkowski, rozdział
9.1.–9.5., ss. 246 – 271.
• A. Baszyński, D. Piątek, K. Szarzec, Makroekonomia. Rynek w
gospodarce (ćwiczenia i przykłady), 2007, rozdział 3, MD nr 203.
• D. Piątek, Popytowe determinanty produktu społecznego, w:
Wprowadzenie do makroekonomii, red. W. Jarmołowicz, 2008.
dr Katarzyna Szarzec 1
 Gospodarka amerykańska, lata 1954–1991
Wyszczególnienie Przeciętny Współczynnik Korelacja z
udział w zmienności realnym
realnym PNB
PNB
Realny PNB 1,000 0,017 1,00
Konsumpcja 0,542 0,009 0,77
Inwestycje, w tym: 0,242 0,068 0,92
dobra 0,076 0,049 0,78
konsumpcyjne
trwałego użytku
inwestycje brutto 0,167 0,082 0,91

Od czego zależy bogactwo narodów/ PKB/ DN/ PKB per

capita/ … w krótkim i długim okresie?
2
 Podstawowe pojęcia (1)

• Produkcja potencjalna – wielkość produkcji, którą

wytworzyłaby gospodarka, gdyby wszystkie czynniki
produkcji zostały w pełni, racjonalnie wykorzystane;
jest ona określona przez podażową stronę gospodarki.

• Produkcja rzeczywista (faktyczna) – produkcja

faktycznie wytworzona w danej gospodarce;
w krótkim okresie produkcja rzeczywista jest zwykle
mniejsza od potencjalnej.

3
 Podstawowe pojęcia (2)
• Popyt globalny (AD) – łączna
wartość dóbr i usług, jaką nabywcy
decydują się zakupić w danych
warunkach i czasie P
AD AS
– zależy od: ogólnego poziomu cen
(P), wysokości dochodów ludności
E
PE

• Podaż globalna (AS) – łączna wartość

dóbr i usług, jaką producenci decydują
się wytworzyć w danych warunkach i
0 YE Y
czasie
– zależy od: zasobów czynników
produkcji i efektywności ich
wykorzystania, ogólnego poziomu
cen, kosztów produkcji. 4
 Model keynesowski – założenia

• wszystkie ceny i płace są ustalone na danym

poziomie – są sztywne (lepkie),
• przy tym poziomie cen i płac w gospodarce
istnieją niewykorzystane zasoby – bezrobocie
przymusowe,
• analiza w krótkim okresie.

Jest to krótkookresowy popytowy model

keynesowski.

5
 Model uproszczonej gospodarki
• Y=C+I
• gdzie:
– C – wydatki konsumpcyjne
– I – wydatki inwestycyjne
– Y – wielkość produktu

• Popyt globalny (AD) – suma, którą gospodarstwa

domowe i przedsiębiorstwa planują wydać na dobra
i usługi przy różnej wielkości dochodu narodowego.
• W gospodarce uproszczonej (G=0, Eksport=0,
Import=0), przyjmujemy, że AD= C + I
6
 Popyt konsumpcyjny (1)
• Popyt konsumpcyjny – zgłaszany przez
gospodarstwa domowe.

• 3 hipotezy zależności konsumpcji od

dochodu:
– h. dochodu absolutnego
– h. dochodu relatywnego
– h. dochodu permanentnego

7
 Popyt konsumpcyjny (2)
• W modelu keynesowskim, przyjęta jest hipoteza
dochodu absolutnego: wydatki konsumpcyjne
zależą od poziomu bieżących dochodów
uzyskiwanych przez gospodarstwa domowe;
– wydatki te rosną (maleją) wraz ze wzrostem (spadkiem)
dochodów, ale ich udział w dochodzie jest malejący
(rosnący).
• dochód będący w dyspozycji gospodarstw
domowych, przeznaczają one na zakupy
potrzebnych im dóbr i usług (C), a część na
zaspokojenie potrzeb przyszłych, tj. oszczędności
(S), czyli:
– Y=C+S
8
 Funkcja konsumpcji (1)
• funkcja konsumpcji – związek między bieżącymi
dochodami a wydatkami konsumpcyjnymi; określa ona
poziom zamierzonej konsumpcji przy różnych poziomach
dochodów:
C=Ca+ksk*Y
gdzie:
– Ca – autonomiczny popyt konsumpcyjny; niezależna
od rozmiarów dochodu, stała wielkość konsumpcji;
– ksk (MPC) – krańcowa skłonność do konsumpcji;
określa, jaką część dodatkowego dochodu gospodarstwa
domowe przeznaczają na konsumpcję:
ksk=∆C/∆Y , gdzie: ∆C – zmiana konsumpcji,
∆Y – zmiana dochodu.
9
 Funkcja konsumpcji (2)

C=5+0,8Y
133

101

69

37
Ca=5
5 ksk=0,8
0 40 80 120 160 Y
10
 Oszczędności
• oszczędności – nieskonsumowana część dochodu
jest oszczędzana.
• funkcja konsumpcji wyznacza więc funkcję
oszczędności:
• S = -Ca + kso*Y
gdzie:
– -Ca=Sa – oszczędności autonomiczne
– kso (MPS) – krańcowa skłonność do oszczędności;
określa, jaką część dodatkowego dochodu
gospodarstwa domowe przeznaczają na oszczędności:
kso=∆S/∆Y , gdzie: ∆S – zmiana oszczędności,
∆Y – zmiana dochodu
ksk+kso=1 11
 Funkcja oszczędności

S=-5+0,2Y
27
19
11
0 3
-5 40 80 120 160 Y

Sa = -Ca = -5
kso=0,2

12
 Popyt inwestycyjny
• Popyt inwestycyjny (I) – zamierzone (planowane) przez
przedsiębiorstwa wydatki na powiększenie lub utrzymywanie
zasobów kapitału trwałego (fabryki i maszyny) oraz stanu
zapasów. Zapasy to dobra przechowywane na potrzeby
przyszłej produkcji lub sprzedaży.
• wpływ inwestycji na:
– zmiany popytu globalnego;
– wzrost zdolności produkcyjnych i poziomu produkcji potencjalnej.
• determinanty inwestycji:
– stopa procentowa;
– oczekiwania konsumentów i producentów;
– przewidywana stopa zysku;
– prognozy co do zmian poziomu popytu konsumpcyjnego;
– koszty zakupu kapitału rzeczowego;
– ryzyko.
13
 Funkcja popytu globalnego (AD=C+I)
AD=Ca+ksk*Y+I

AD
AD=20+0,8Y

C=5+0,8Y

Ca=5
ksk=0,8
20 I=15
15 I
5
0 40 80 120 160 Y
14
 Równowaga w analizowanym modelu
• równowaga na rynku dóbr – sytuacja, w
której nabywcy chcą kupić dokładnie taką
ilość towarów, jaką producenci chcą
wytworzyć; oznacza to, że nie występuje
nadwyżkowy popyt ani nadwyżkowa podaż.
• Punkt równowagi wyznaczany jest przez
popyt globalny.
• Warunek równowagi: planowany popyt
globalny = produkcja, czyli:
AD=Y
15
 Produkcja i popyt globalny w stanie
równowagi
AD

AD=20+0,8Y

100

Ca=5
ksk=0,8
I=15
Ye=100 (punkt równowagi)
20
o
Yp=120 (produkcja
45 potencjalna)
0 40 80 Yp=120 160 Y Linia 45° – krzywa Y=AD
Ye=100
16
 Nierównowaga w analizowanym modelu –
procesy dostosowawcze
Sytuacja na rynku Nie planowane Produkcja
dóbr zapasy
Y<AD Maleją Rośnie
Y=AD Brak Stała
Y>AD Rosną Maleje

• Nieplanowane zmiany stanu zapasów są sygnałem dla

producentów do zmiany poziomu produkcji.
• W ten sposób gospodarka zmierza do równowagi, choć nawet
w punkcie równowagi mogą istnieć niewykorzystane moce
produkcyjne i bezrobocie.
17
 Równowaga jako I=S

• W punkcie równowagi planowany popyt i

produkcja są sobie równe; oznacza to, że
planowane inwestycje są równe produkcji
na poziomie równowagi, pomniejszonej o
planowaną konsumpcję.
• Równowaga zostaje osiągnięta, gdy
planowane inwestycje są równe
planowanym oszczędnościom.
I=S
18
 Równowaga I=S
….

S, I

S=-5+0,2Y

15 I
0
-5 40 Ya=80 120 160 Y
Ye=100
Sa = -5
kso=0,2
I=15
19
Ye=100 (punkt równowagi)
 Zmiany popytu globalnego i dochodu
narodowego
• Zmiana preferencji konsumentów:
– krańcowej skłonności do konsumpcji
– krańcowej skłonności do oszczędności
• Zmiana wielkości autonomicznych:
– zmiana konsumpcji autonomicznej
– zmiana inwestycji

Wg J.M. Keynes’a, inwestycje będą podlegać silnym

wahaniom, gdyż ich rozmiary zależą od nastrojów
inwestorów („instynkty zwierzęce”), związanych
z ich przewidywaniami na przyszłość.
20
 Mnożnik

• wpływ zmiany wydatków autonomicznych na gospodarkę

• mnożnik – o ile zwiększy się dochód na skutek zmiany
popytu autonomicznego o jednostkę.
• Formuła mnożnika (M):

1 1
M= =
1 − ksk kso

• Mnożnik jest większy od 1, gdyż każda zmiana popytu

autonomicznego wpływa na wielkość produkcji.
• Zmiana produkcji pociąga za sobą zmianę popytu
konsumpcyjnego, co z kolei powoduje dalszą zmianę
produkcji.

21
 Wzrost popytu inwestycyjnego a wzrost
dochodu (1)

AD AD'=24+0,8Y

AD=20+0,8Y

M=1/1-ksk=1/(1-0,8)=5
104
Ca = 5
ksk=0,8
I=15
I’=19 (∆I=4)

24 Ye=100 (punkt równowagi)

20
45
o Ye’=120 (nowy punkt
równowagi)
0 40 80 100 120 160 Y
22
 Wzrost popytu inwestycyjnego a wzrost
dochodu (2)
Okres Y C=5+0,8Y I AD=C+I Sytuacja Nie Produkcja
na planowa
rynku ne
dóbr zapasy

1 100 85 15 100 Y=AD Brak Stała

2 100 85 19 104 Y<AD Maleją Rośnie

3 104 88,2 19 107,2 Y<AD Maleją Rośnie

4 107,2 90,8 19 109,8 Y<AD Maleją Rośnie

5 109,8 92,8 19 111,8 Y<AD Maleją Rośnie

... ... ... ... ... ... ... ...

Nowy stan 120 101 19 120 Y=AD Brak Stała

równowagi
23
 Wzrost popytu inwestycyjnego a wzrost
dochodu (3)

• ∆I=4
• M=1/(1-ksk)=1/(1-0,8)=5
• ∆Y=∆I * M = 4 * 5=20
• Ye’= Ye +∆Y=100+20=120

24
 Paradoks zapobiegliwości

• jeśli gospodarstwa domowe decydują się na

zwiększenie swoich Sa przy każdej wielkości
dochodu, co oznacza, że muszą ograniczyć swoją
Ca. To zmniejsza C i AD, i – poprzez mechanizm
mnożnika – powoduje spadek produkcji w punkcie
równowagi.
• paradoks zapobiegliwości – wzrost planowanych
oszczędności nie zmienia wartości oszczędności w
punkcie równowagi, a prowadzi jedynie do spadku
dochodu.

25
 Paradoks zapobiegliwości. Przesunięcie
funkcji oszczędności

S, I

‘
S=0,2Y
S=-5+0,2Y
15 1I
0
-5 40 Yd=75 120 160 Y
Ye=100

WAŻNE: wartość oszczędności w nowym punkcie równowagi nie

ulegnie zmianie. W punkcie równowagi muszą być one równe
inwestycjom, a inwestycje się nie zmieniły. Są one nadal równe 15,
więc oszczędności też tyle wyniosą. 26
Paradoks zapobiegliwości. Przesunięcie
funkcji popytu globalnego
AD
AD=20+0,8Y

AD'=15+0,8Y

20
15 o
45
0 40 Yd=75 120 160 Y
Ye=100

Czy oszczędzanie jest cnotą w modelu keynesowskim? 27

 Podsumowanie (1)
Funkcja Gospodarka zamknięta,
bez G
Konsumpcji (C) C=Ca+ksk×Y

Inwestycji (I) I=Ia

Popytu globalnego (AD) AD=Ca+ksk×Y+Ia

Mnożnik 1 1
M= =
1 − ksk kso
28
 Podsumowanie (2)

• Model keynesowski – dochód i produkcja

zależą od popytu globalnego.
• Zmiany popytu nie powodują dostosowań
poziomu cen, ale wpływają na wielkość
produkcji i zmiany stanu zapasów.
• Nawet w punkcie równowagi mogą istnieć
niewykorzystane moce produkcyjne.

29
 Pytania…?

dr Katarzyna Szarzec 30