KOMUNIKACJA

I EFEKTYWNA PRACA
W GRUPIE
SCENARIUSZ WARSZTATU DLA LICEALISTÓW
Dwugodzinny warsztat, którego celem jest zapoznanie uczestników z technikami
efektywnej komunikacji i pracy w grupie.
 WSTĘP

PRZEDSTAWIENIE, KONTRAKT I INTEGRACJA (15 MINUT)

Prezentacja prowadzących, Profilu i krótkie wtajemniczenie, co będziemy robić na

szkoleniu (dowiemy się jak skutecznie pracować w grupie, efektywnie komunikować się, radzić
sobie ze stresem) oraz króciutki kontrakt (czyli co robimy, a czego nie podczas warsztatu,
może to być tylko podanie przez prowadzącego, czego oczekuje, czyli ciszy, nie krytykowania
osób, tylko pomysłów, nie przeszkadzania sobie nawzajem itp.).
Króciutka integracja – na przykład : impreza
Idziemy na imprezę. Każdy podaje swoje imię i rzecz którą kupi zaczynającą się pierwszą literę
jego imienia, plus możemy rozdać identyfikatory. Weźcie pod uwagę, że uczestnicy się znają,
więc wyczujcie ich i ewentualnie można zrezygnować z tej części rozdając tylko identyfikatory.
Integracja - smok, rycerz i królewna
Cel – integracja i rozruszanie uczestników warsztatu przed częścią główną.
Zasady : Dzielimy grupę na dwie części (metodą odliczania – do dwóch). Gra jest grupowa
wersją „papier, kamień i nożyce”, z tym, że zamiast ręki grupa ma pokazać ustalony znak/dźwięk
oznaczający smoka, rycerza lub księżniczkę. Najpierw obie grupy ustalają co na sygnał pokażą
przeciwnikom. Reguły są takie : smok pożera księżniczkę, księżniczka uwodzi rycerza, rycerz
pokonuje smoka.

CZĘŚĆ WŁAŚCIWA WARSZTATU

MRUCZENIE (8 MINUT)

Wybieramy jednego ochotnika i prosimy by wyszedł z sali. Reszta klasy siada w kółku. Zadaniem
klasy jest wymyślenie prostego zadania dla osoby która wyszła, np. chcemy by wzięła kartkę ze
stołu i wrzuciła do śmieci, albo chcemy by pięć razy podskoczyła na jednej nodze, albo chcemy
by zapukała do okna lub je otworzyła. Kiedy ta osoba wróci do sali, nie wolno nam nic
powiedzieć, możemy tylko mruczeć (wydawać z siebie takie mmmmmm... jak przy medytacji) na
zasadzie ciepło-zimno – gdy osoba zbliży się do obiektu zadania mruczymy głośniej, gdy się
odsunie-ciszej. Gdy zacznie robić coś z tym przedmiotem mruczymy tak głośno, jak blisko jest
rozwiązania naszego zadania (o którym oczywiście nie wie). Po wykonaniu zadania nagradzamy
osobę brawami itd i tłumaczymy, że zależy nam, żeby nie byli skonfundowani tak jak ta osoba,
która miała zadanie próbując zgadnąć, o co tym mruczącym ludziom chodzi, tylko chcemy by
nauczyli się tak pytać i tak słuchać, żeby wiedzieć czego się od nas oczekuje, nie musząc szukać
po omacku.
Omówienie wyników – na początku każdemu w grupie jest ciężko, bo nie do końca wie, czego
oczekują inni, ale za pomocą efektywnej komunikacji i świadomości zasad panujących podczas
pracy grupie, możliwe jest skuteczne ‘dogadanie się’.

MINI–DYSKUSJA (5 MINUT)

• Co zrobić, żeby dobrze się komunikować? – rola aktywnego słuchania (jeśli myślami jesteśmy
daleko i tak naprawdę nie interesuje nas, co ma do powiedzenia nasz rozmówca – to taka
rozmowa nigdy nie będzie dobra).
1

• Jak efektywnie pracować w grupie? – aktywne słuchanie, dopuszczanie wszystkich do głosu,

Strona

burza mózgów (czyli pozwolenie sobie na generowanie pomysłów, bez natychmiastowego ich
oceniania, bo to blokuje twórczość)

Studenckie Biuro Karier “Profil” , Instytut Psychologii Uniwersytetu Łódzkiego , ul. Smugowa 10/12 , pok. 315
91-433 Łódź , tel./fax: (42) 66 555 28 , e-mail: profil@uni.lodz.pl , www.profil.uni.lodz.pl
• Co robić, żeby się dogadać pracując w grupie?
• Jak zdobyć akceptację dołączając się do nowej grupy?
• Jak wyłonić lidera?
• Co pokazuje nasza twarz, a co pokazuje ciało? :
Na komunikaty niewerbalne składają się :
kontakt wzrokowy
Podczas wystąpienia staraj się go nawiązać z jak największą liczbą osób. Patrz na jednego
człowieka, aż skończysz zdanie. Potem spójrz w oczy komuś innemu. Jeśli patrząc na jedną
osobę, będziesz się skupiał na jednej myśli, nie stracisz wątku. Nawiązując kontakt ze
słuchaczami:
− wydajesz się bardziej interesujący
− główne punkty Twojej wypowiedzi będą miały większą siłę
− słuchacze lepiej Cię zrozumieją
− Ty sam poczujesz się pewniej, bo przestaniesz koncentrować się na sobie (źródle nerwów),
zaczniesz na słuchaczach (co stanowi podstawę dobrego porozumienia)
mimika
Twarz jest najbardziej ekspresyjną częścią ciała – odzwierciedla szybko zmieniające się nastroje,
reakcje na wypowiedzi i zachowania rozmówcy. Wyraża przede wszystkim uczucia i emocje.
gesty, emblematy :
− gesty otwartości :
trzymanie dłoni wierzchem do góry –„nic nie ukrywam”
pochylenie się do przodu, skrócenie dystansu
odzwierciedlenie, tj. naśladowanie gestów drugiej osoby
− gesty zamknięcia :
bariery rąk i nóg (skrzyżowanie ich)
częściowe bariery rak i nóg (np. założenie jednej ręki na przedramię)
odsuwanie się
− gesty pokazujące pewność siebie :
ręce schowane za plecami
założenie rąk za głowę
− gesty oceny :
pocieranie brody (myślę, zastanawiam się, oceniam swoje myśli)
wkładanie oprawek okularów do ust
patrzenie znad okularów
wkładanie niezapalonego papierosa do ust
− gesty frustracji i samokontroli :
gest ręki chwytającej nadgarstek (za plecami)
uchwyt ramienia ( za plecami)
krzyżowanie nóg i wkładanie ich pod krzesło
dłonie splecione w koszyczek (im wyżej koszyczek, tym większa frustracja)
splecione dłonie położone na biurku
− gesty dominacji i agresji :
2

„gest uniesionej wieżyczki”

Strona

trzymanie się za połę marynarki w taki sposób, że kciuk jest zwrócony w górę

Studenckie Biuro Karier “Profil” , Instytut Psychologii Uniwersytetu Łódzkiego , ul. Smugowa 10/12 , pok. 315
91-433 Łódź , tel./fax: (42) 66 555 28 , e-mail: profil@uni.lodz.pl , www.profil.uni.lodz.pl
 pozycje i ruchy ciała
Stosunek do innych osób często jest wyrażony postawą całego ciała. Można rozróżnić dwie
zasadnicze postawy : otwartą i zamkniętą. Postawa otwarta wyraża się w swobodnej,
wyprostowanej (lecz nie sztywnej!) pozycji ciała. Ramiona i nogi nie są skrzyżowane. Ręce
spoczywają luźno wzdłuż tułowia lub lekko gestykulują. Rozmówca siedzi do Ciebie przodem
utrzymując kontakt wzrokowy. Postawa taka świadczy o jego poczuciu bezpieczeństwa,
odprężeniu i otwartości. Postawa zamknięta przejawia się w skulonej pozycji ciała. Nogi są
skrzyżowane, splecione ręce zasłaniają brzuch. Głowa jest schowana, „wciągnięta" w ramiona.
Czasami całe ciało jest niemal wygięte w łuk. Osoba siedzi bokiem, a gdy zwrócona jest
przodem, raczej unika kontaktu wzrokowego. Postawa taka świadczy o zdenerwowaniu,
niepewności, niepokoju lub lęku. Ponadto istotny jest ruch całego ciała. Jeśli rozmówca
pochyla się w Twoją stronę, może to świadczyć o jego zainteresowaniu i chęci nawiązania
kontaktu. Jeśli się odchyla lub odsuwa, sugeruje to próbę wycofania się lub pogrążenia się we
własnych myślach.
dotyk
Każdy człowiek preferuje nieco inny dystans fizyczny. Oznacza to, że pewni ludzie czują się
dobrze, kiedy ich rozmówca stoi w odległości ok. 75-80 centymetrów od nich. Inni dla
komfortu psychicznego potrzebują odległości 100-120 centymetrów.
ton głosu
Warto podkreślić, iż nigdy nie oceniamy komunikatów niewerbalnych bez uwzględnienia
kontekstu sytuacyjnego!

SPRÓBUJ TO OPOWIEDZIEĆ (10 MINUT)

Przebieg ćwiczenia : Uczestnicy maja dobrać się w pary. Następnie ich zadaniem jest
opowiadanie sobie na zmianę dowolnych historii. Ćwiczenie ma trzy części, w czasie każdej z nich
następuje zamiana ról opowiadającego i słuchającego. Każda z części ma odrębne założenia :
Część pierwsza : Osoba opowiadająca siedzi na dłoniach tak, by nie mogła gestykulować.
Opowiada o ostatniej wkurzającej sytuacji.
Część druga : Opowiadający i słuchający maja zamknięte oczy. Osoba opowiadająca opisuje
zabawną historię z ostatniego tygodnia.
Część trzecia : Osoba słuchająca ma za zadanie zachować „kamienna twarz”, nie ujawniać
żadnych emocji, ani pozytywnych ani negatywnych. Osoba opowiadająca mówi o swoich
wakacyjnych planach.
Po zakończeniu opowiadań każdy z uczestników ma szansę wypowiedzenia się i stwierdzenia, czy
dobrze czuli się w swoich rolach oraz które z ćwiczeń było dla niego najtrudniejsze i dlaczego.
Omówienie kończy prowadzący podkreślając wagę otrzymywania pełnych informacji, wszystkimi
kanałami w procesie porozumiewania się. Wspomina o roli mimiki jak i ogólnego zachowania
odbiorcy, jako ważnych informacjach zwrotnych dla nadawcy, gdyż dzięki nim możne on
orientować się między innymi o stopniu zainteresowania, zrozumienia, aprobacie czy jej braku ze
strony odbiorcy. Te informacje mogą modyfikować dalszy przekaz.
Możliwość swobodnej gestykulacji jest również bardzo istotna dla nadawcy, gdyż ułatwia mu
precyzyjne przekazanie danej informacji. Ma to szczególne znaczenie zwłaszcza w przypadku
opisu przedmiotu czy otoczenia. Dlatego też można zaznaczyć, że pierwsza część ćwiczenia
powinna dotyczyć właśnie takiego opisu.
3
Strona

Studenckie Biuro Karier “Profil” , Instytut Psychologii Uniwersytetu Łódzkiego , ul. Smugowa 10/12 , pok. 315
91-433 Łódź , tel./fax: (42) 66 555 28 , e-mail: profil@uni.lodz.pl , www.profil.uni.lodz.pl
 FAŁSZYWA MIMIKA
(EWENTUALNIE – GDYBY SZŁO ZA SZYBKO)

Cel – pokazanie jak ważna jest komunikacja niewerbalna.

Dzielimy klasę na pary, jedną osobę z pary prosimy o wyjście z sali. Osoby które wyszły mają
sobie przypomnieć jakąś emocjonującą historię, która im się ostatnio wydarzyła (może być
śmieszna, straszna, wkurzająca ... kwestia ustaleń prowadzących, ważne by była nacechowana
emocjonalnie). Osoby które pozostały w klasie będą podzielone na dwie grupy : słuchającą
i niesłuchającą (można ich nawet tak usadzić, że jedna grupa będzie z prawej strony, a druga
z lewej).
Osoby słuchające :
• dyskretnie naśladują gesty opowiadającego (np. gdy osoba usiądzie opierając się o oparcie
krzesła, my po krótkiej chwili i dyskretnie robimy to samo, gdy osoba założy nogę na nogę,
my dyskretnie też (udowodniono badaniami, że gdy czujemy do kogoś sympatię to małpujemy
jej gesty czy postawy podczas rozmowy z nią, co sprawia, że kontakt jest przyjemniejszy
oczywiście)
• potakują, dopytują dyskretnie, parafrazują, wykazują zainteresowanie
Osoby niesłuchające :
• delikatnie pokazują mimikę całkiem nieadekwatną do historii (np. ktoś opowiada romantyczną
historię, a my marszczymy czoło, zachowując przy tym potakiwanie i zaangażowanie
w słuchanie)
• dyskretnie nie słuchają opowieści (np. dłubiąc raz na jakiś czas w paznokciach, czy patrząc
w okno ; ważne żeby nie było to przerysowane, bo osoba opowiadająca zbyt szybko się
zorientuje)
• słuchają z kamienną twarzą
Po zakończeniu ćwiczenia rozmawiamy z uczestnikami, jak im się opowiadało i jak słuchało.
Wspólnie wyciągamy wnioski.

WIEŻA (20 MINUT)

Cel – ćwiczenie efektywnej komunikacji w sytuacji limitowanego czasu. Podkreślenie roli

dokładnego planowania, które może zrekompensować część deficytów komunikacyjnych.
Materiały – kartki papieru wielkości A4 (10∗2), taśma klejąca (min. 2 sztuki), linijka.
Przebieg ćwiczenia : Uczestnicy dzielą się na dwie grupy. W każdej z nich zostaje wybrana
jedna osoba, która pełni funkcje obserwatora i nie bierze czynnego udziału w budowaniu wieży.
Zadaniem każdej z grup jest zbudowanie jak najwyższej wieży z dostępnych materiałów tj.
10 kartek papieru i taśmy klejącej. Wieża musi być stabilna i wolnostojąca. Ćwiczenie składa się
z dwóch zasadniczych części.
Pierwsza część : trwa 15 minut – to faza planowania i tworzenia projektu, który musi być
zatwierdzony przez prowadzących.
Druga część : trwa 10 minut – to wykonanie projektu. W tym czasie uczestnicy nie mogą ze sobą
rozmawiać. W trakcie obu części obserwator kontroluje czas oraz śledzi pracę nad budowlą.
Za przekroczenie czasu przeznaczonego na każdą część przyznawane są punkty ujemne.
Po zakończeniu pracy obserwatorzy przyznają od siebie punkty obu grupom, za stabilność wieży.
Następnie obie grupy oceniają nawzajem, efekt pracy konkurentów, przyznając im punkty za
oryginalność budowli.
4
Strona

Studenckie Biuro Karier “Profil” , Instytut Psychologii Uniwersytetu Łódzkiego , ul. Smugowa 10/12 , pok. 315
91-433 Łódź , tel./fax: (42) 66 555 28 , e-mail: profil@uni.lodz.pl , www.profil.uni.lodz.pl
Wygrywa grupa, która zdobędzie więcej punktów, które przyznawane są według kryteriów:
• +1 punkt za każdy centymetr wysokości
• + 30 punktów za zgodność budowli z projektem
• - 5 punktów za każdy niewykorzystany element
• - 5 punktów za każdą minutę pracy po limicie czasu
• max. 30 punktów za oryginalność
• max. 30 punktów za stabilność
Po zsumowaniu liczby punktów i wyborze zwycięskiej drużyny następuje omówienie ćwiczenia.
Dobrze, jeśli uczestnicy sami potrafią odkryć cel tego zadania, jeśli nie zostaje on przedstawiony
przez prowadzącego. Obserwatorzy omawiają pracę grup, zwracając szczególną uwagę na to,
w jaki sposób został wybrany realizowany później projekt oraz jak ogólnie wyglądała
komunikacja, czy wystąpiły problemy. Ważne by ten sposób porozumiewania się przyrównać do
wcześniejszych ćwiczeń. Niezwykle pożądana byłaby zauważalna dla uczestników poprawa.

TAJEMNICA GIOVANNIEGO (30 MINUT)

Cel - dostarczenie uczestnikom informacji o ich zachowaniach podczas dyskusji grupowej.

Przebieg ćwiczenia :
Uczestnicy siedzą w kole. Rozdajemy każdemu po jednej wskazówce (ZAŁĄCZNIK 1), chyba, że
uczestników jest więcej niż wskazówek – wtedy pozostałe osoby zostają obserwatorami i dostają
odpowiedni arkusz (znajdujący się w ZAŁĄCZNIKU 1), z informacjami, na co mają zwrócić
szczególną uwagę podczas zadania. Uczestnicy muszą pamiętać, że :
• nikomu nie wolno niczego zapisywać, również na swojej kartce
• nikt nie może pokazywać innym tekstu na swojej kartce
• nikt nie może oddawać innym swojej kartki
Prowadzący czyta na głos tekst: „Giovanni jest bardzo znanym śpiewakiem operowym. Dziś
wieczorem miał śpiewać na gali, na której wśród gości miał być prezydent, ambasadorzy i Doda,
natomiast odmawia i robi sceny, że absolutnie dziś nie wystąpi, bo mu coś zginęło.”
Zadanie grupy jest odpowiedzieć na trzy pytania:
• Czego brak Giovanniemu?
• Kto to zabrał?
• Gdzie to jest?
Zagadkę można rozwiązać tylko wtedy, gdy grupa intensywnie skoncentruje się na pracy oraz
będzie słuchała i poważnie traktowała każdego kto ma coś do powiedzenia. Prowadzący
pozostawia decyzję grupie, jak chce ona rozwiązać swoją pracę oraz znaleźć odpowiednią
strategię, prowadzącą do rozwiązania zagadki. Jeśli grupa ma problem z odpowiedzią na pytania,
prowadzący daje jej arkusz pomocniczy (ZAŁĄCZNIK 2), na którym są wypisane alternatywne
odpowiedzi.
W podsumowaniu powinny pojawić się następujące kwestie :
• jak przebiegała komunikacja w zespole?
• czy uczestnicy wykorzystywali zaprezentowane w poprzednim ćwiczeniu narzędzia
komunikacji? w jaki sposób uczestnicy szkolenia przedstawiali swoje pomysły? w jaki sposób
grupa dyskutowała nad nimi? co pomagało w efektywnej komunikacji? co przeszkadzało?
• jacy liderzy się pojawili? jak uczestnicy oceniają swoja aktywność w trakcie trwania ćwiczenia?
• jaka atmosfera panowała w czasie pracy grupy?
5
Strona

Rozwiązanie – Giovanniemu zginęła treska – zabrał ją pies Bello, a znajduje się teraz pod łóżkiem
Giovanniego.

Studenckie Biuro Karier “Profil” , Instytut Psychologii Uniwersytetu Łódzkiego , ul. Smugowa 10/12 , pok. 315
91-433 Łódź , tel./fax: (42) 66 555 28 , e-mail: profil@uni.lodz.pl , www.profil.uni.lodz.pl
Chcemy doprowadzić uczestników do wniosku, że najłatwiej współpracuje się wtedy, gdy zanim
przystąpimy do pracy, ustalimy plan działania (a patrząc globalniej – ustalimy reguły współpracy,
tak jak my na początku gdy spisywaliśmy kontrakt), gdy słuchamy się nawzajem – każdy głos był
ważny, gdyby jedna osoba nie chciała współpracować – nie udałoby się rozwiązać zagadki, ważne
jest też to, że każdy przyjmuje inna rolę w grupie – jedni są naturalnymi liderami, inni
śmieszkami grupowymi, a jeszcze inni perfekcyjnymi wykonawcami – każda rola jest w grupie
ważna!

PODSUMOWANIE, PODZIĘKOWANIE I EWALUACJA (10 MIN)

Podsumowanie, podziękowanie uczestnikom i polecenie się na przyszłość.

Zebranie ewaluacji, czy też opinii o szkoleniu.

BIBLIOGRAFIA

• A. Paszkowska-Rogacz, „Metody pracy z grupa w poradnictwie zawodowym” ; Warszawa, 2004

• B. Kożusznik, „Psychologia zespołu pracowniczego”
• B. Kożusznik „Zachowanie człowieka w organizacji.” Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 2002

6
Strona

Studenckie Biuro Karier “Profil” , Instytut Psychologii Uniwersytetu Łódzkiego , ul. Smugowa 10/12 , pok. 315
91-433 Łódź , tel./fax: (42) 66 555 28 , e-mail: profil@uni.lodz.pl , www.profil.uni.lodz.pl