2023 Baskent Ankara Nazim Imar Plani PDF

Ankara Büyükşehir Belediyesi İmar ve Şehircilik Dairesi Başkanlığı
2023 BAŞKENT ANKARA

NAZIM İMAR PLANI
AÇIKLAMA RAPORU
ETÜDLER ve MÜDAHALE BİÇİMLERİ
ii 2023 BAŞKENT ANKARA/NAZIM İMAR PLANI

NAZIM İMAR PLANI
Plan Açıklama Raporu
Etüdler, Müdahale Biçimleri
Editör
Buğra GÖKÇE
Grafik/Tasarım
Grafus Grafik Tasarım Hizmetleri
Atakan İNCEKLİ
Tel: 0312 417 62 18 - 19
www.grafus.biz
Baskı
Fersa Matbaacılık Paz. San. Tic. Ltd. Şti
Ostim 36. Cadde No: 5/C-D
Ostim/Ankara
Tel: 0312 386 17 00 (pbx)
Faks: 0312 386 17 04
Cilt
Balkan Ciltevi
Baskı Adedi
1500
Yayın Hakkı
Ankara Büyükşehir Belediyesi/
İmar ve Şehircilik Dairesi Başkanlığı
Hipodrom Caddesi No: 18
Yenimahalle / ANKARA
ISBN:
978-605-4067-00-8
PLAN AÇIKLAMA RAPORU ETÜDLER & MÜDAHALE BİÇİMLERİ iii
“Siyasi Başkentimiz Anadolu’nun ortasında kalacaktır. Bati’nın ve Doğu’nun temsilcileri

bizimle bu başkentte temas edeklerdir. Bu başkentte her türlü
diplomatik meleler görüşülektir.
Bu başkentte memlekin iç ve dış politikasi idare edilektir. Bu başkentte millin
sininden doğan hüküm çalışacaktır.”
1921
“Ankara hüküm merkezidir ve ebediyyen hüküm merkezi kalacaktır.”
1925
iv 2023 BAŞKENT ANKARA/NAZIM İMAR PLANI
2023 BAŞKENT ANKARA NAZIM İMAR PLANI

İMAR VE ŞEHİRCİLİK DAİRESİ BAŞKANLIĞI
METROPOLİTAN NAZIM İMAR PLANLAMA ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ
ÇALIŞMA EKİBİ
Adı Mesleği Ünvanı

1. ERCİYES, Ö. Faruk Şehir Plancısı İmar ve Şehircilik Dairesi Bşk.
2. ŞENGÜNLÜ, Yaşar Mimar Daire Sorumlusu
3. DOĞANAY, H. İbrahim Şehir Plancısı İmar Planlama Şb. Md. (Ekip Başı)
4. DEVECİ, Senem Şehir Plancısı
5. TAŞKIN, Ahmet Şehir Plancısı
6. NİZAMOĞLU, M. A. Serdar Şehir Plancısı
7. ÇABALAR BAYRAK, Nilüfer Y.Şehir Plancısı
8. GÖRAL, Ertan Y.Şehir Plancısı
9. TEKER SAÇKAN Timsal Şehir Plancısı
10. MERAL ERDEN, Dilek Y.Şehir Plancısı
11. GÖKÇE, Buğra Y.Şehir Plancısı Koordinatör
12. KAZANÇ, Abdullah Şehir Plancısı
13. ALPDOĞAN, Gülin Şehir Plancısı
14. ÇERİ, Enis Şehir Plancısı
15. ÖZDEMİR, Zübeyde Şehir Plancısı
16. BAYRAK, Ercan Jeoloji Mühendisi
17. ÇAVUŞLAR, Feza Y.Peyzaj Mimarı
18. ERDOĞAN, Mustafa Jeoloji Mühendisi
19. GÖKÇELİK, Selma Jeoloji Mühendisi
20. SOYLU, Hesna Jeoloji Mühendisi
21. SOYPAK, Rıza Y.Jeoloji Mühendisi
22. ŞAHİN, Fakir Petrol Mühendisi
23. ŞAHİN, Osman Yücel Jeoloji Mühendisi
24. AKPINAR, Ayhan Memur
25. CEYLAN, Gümüş Bilgisayar İşletmeni
26. KUL, Fuat Memur
PLAN AÇIKLAMA RAPORU ETÜDLER & MÜDAHALE BİÇİMLERİ v
İçindekiler
ÖNSÖZ ........................................................................................................................... xxiii

A. GİRİŞ-AÇIKLAMALAR..................................................................................................... 1
A.1. PLANLAMA YAKLAŞIMI .............................................................................................. 3
PLAN FELSEFESİ ................................................................................................................................................................................ 3
YENİ BİR PLANLAMA ANLAYIŞI .................................................................................................................................................... 3
SÜREÇ YÖNETİMİ&TASARIMI ...................................................................................................................................................... 4
GERÇEK SORUNSALLARA MÜDAHALE ....................................................................................................................................... 4
SAHİPLENME-KATILIM .................................................................................................................................................................... 5
YÖNTEM YAKLAŞIMI ...................................................................................................................................................................... 5
TEMEL SEÇMELER ............................................................................................................................................................................ 6
A.2. AMAÇ, KAPSAM, DAYANAK ...................................................................................... 7

AMAÇ.................................................................................................................................................................................................. 7
KAPSAM .............................................................................................................................................................................................. 7
DAYANAK .......................................................................................................................................................................................... 8
A.3. VİZYON, HEDEF VE STRATEJİLER ............................................................................. 9

B. MÜDAHALE BİÇİMLERİ&PLAN KARARLARI ............................................................. 17
1. ÜLKE VE BÖLGESİ İÇİNDE BAŞKENT ANKARA ......................................................................................... 17
1.1. COĞRAFİK KONUM .................................................................................................................................. 17
1.2. SINIRLAR .................................................................................................................................................... 18
1.2.1. ANKARA METROPOLİTEN ALAN SINIRI ......................................................................................................................... 18
1.2.2. ANKARA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE VE MÜCAVİR ALAN SINIRLARI ........................................................................... 22
1.2.2.1. BELEDİYE SINIRI ................................................................................................................................................................ 22
1.2.2.2. MÜCAVİR ALAN SINIRI ................................................................................................................................................... 26
1.3. EKONOMİK VE SOSYAL GELİŞMİŞLİK ÖLÇÜTLERİYLE BAŞKENT ANKARA ....................................... 27
2. TARİHSEL GELİŞİM, PLANLAMA SÜRECİ ................................................................... 39

2.1. TARİH İÇİNDE ANKARA ........................................................................................................................... 39
2.2. ANKARA’NIN ÖNCÜ-ÖRNEK ROLÜ-BAŞKENTLİK KİMLİĞİ .................................................................. 41
2.3. BAŞKENT ANKARA PLANLAMA TARİHÇESİ-GELENEĞİ......................................................................... 43
Lörcher Planı ...................................................................................................................................................................................... 43
Jansen Planı ....................................................................................................................................................................................... 44
Yücel-Uybadin Planı .......................................................................................................................................................................... 44
1990 Nazım Planı.............................................................................................................................................................................. 45
2015 Planlama Çalışmaları ............................................................................................................................................................... 45
vi 2023 BAŞKENT ANKARA/NAZIM İMAR PLANI
2025 Planlama Çalışmaları ............................................................................................................................................................... 46
3. MAKROFORM ............................................................................................................... 57
3.1. ANKARA’DA MAKROFORMUN GELİŞİMİ ............................................................................................... 57
Lörcher Planı (1924-1932) Dönemi .................................................................................................................................................. 57
Jansen Planı (1932-1957) Dönemi .................................................................................................................................................... 57
Yücel-Uybadin Planı (1957-1970) Dönemi ...................................................................................................................................... 58
Ankara 1990 Nazım Planı (1970-2006) Dönemi ............................................................................................................................. 60
2015 Yapısal Planı ............................................................................................................................................................................. 61
2025 Planlama Çalışmaları ve Parçacı Üst Ölçek Onamaları.......................................................................................................... 63
3.1.1. 2005 ARAZİ KULLANIM ÇALIŞMASI ................................................................................................................................. 64
3.2. MAKROFORMU BİÇİMLENDİREN DOĞAL ETMENLER ......................................................................... 78
3.2.1. JEOMORFOLOJİK KONUM VE ANA ÇANAK .................................................................................................................. 78
3.3. MAKROFORMU BİÇİMLENDİREN ONAYLI ÜST ÖLÇEKLİ PLANLAR ................................................... 82
Gölbaşı Özel Çevre Koruma Bölgesi Çevre Düzeni Planı ............................................................................................................... 82
Kazan-Sarayköy Çevre Düzeni Planı ................................................................................................................................................ 83
Temelli-Malıköy Çevre Düzeni Planı ............................................................................................................................................... 83
Çubuk-Akyurt Çevre Düzeni Planı ................................................................................................................................................... 84
1990 Ankara Nazım Planı Kısmi Revizyonu ................................................................................................................................... 84
Güneybatı Ankara Metropoliten İmar Planı .................................................................................................................................... 85
3.4. MAKROFORMA YÖNELİK MÜDAHALE BİÇİMLERİ-ÖNGÖRÜLER ........................................................ 85
4. DOĞAL YAPI ................................................................................................................. 89

4.1. JEOLOJİK YAPI ........................................................................................................................................... 89
4.1.1. ESKİ ÇALIŞMALAR ............................................................................................................................................................... 89
4.1.2. JEOLOJİ ................................................................................................................................................................................... 90
4.1.2.1. ANKARA GRUBU ............................................................................................................................................................... 90
4.1.2.2. OFİYOLİTLER ..................................................................................................................................................................... 94
4.1.2.3. KILIÇLAR GRUBU .............................................................................................................................................................. 96
4.1.3. YAPISAL JEOLOJİ ................................................................................................................................................................ 104
4.1.4. JEOLOJİK EVRİM ................................................................................................................................................................. 105
4.2. JEOMORFOLOJİ ....................................................................................................................................... 109
4.2.1. İLİN TOPOĞRAFYASI VE JEOMORFOLOJİK DURUMU............................................................................................... 109
4.2.1.1. Ovalar (850 – 100 metre) .................................................................................................................................................. 109
4.2.1.2. Yaylalar ve Yazılar (1000 – 1400 metre) .......................................................................................................................... 110
4.2.1.3. Tepeler ve Dağlar (> 1400 metre) ..................................................................................................................................... 110
4.2.2. JEOMORFOLOJİK SINIFLAMA ......................................................................................................................................... 110
4.3. HİDROJEOLOJİ ........................................................................................................................................ 115
4.3.1. AKARSULAR......................................................................................................................................................................... 115
4.3.1.1. Hatip Ovası Akarsuları ...................................................................................................................................................... 115
4.3.1.2. Mürted Ovası Akarsuları ................................................................................................................................................... 115
4.3.1.3. Çubuk Ovası Akarsuları .................................................................................................................................................... 115
4.3.2. YERALTISUYU POTANSİYELİ ........................................................................................................................................... 117
4.3.3. YERALTISU KAYNAKLARININ KULLANIMI .................................................................................................................. 117
4.3.3.1. Hatip Ovası ........................................................................................................................................................................ 117
4.3.3.2. Mürted Ovası ..................................................................................................................................................................... 119
4.3.3.3. Çubuk Ovası Kaynakları ................................................................................................................................................... 119
4.3.4. JEOTERMAL SAHALAR ...................................................................................................................................................... 120
4.4. AFET DURUMU VE DEPREMSELLİK ....................................................................................................... 120
4.4.1. AFET DURUMU................................................................................................................................................................... 120
4.4.2. DEPREM ............................................................................................................................................................................... 121
4.4.3. SU BASKINLARI .................................................................................................................................................................. 126
4.5. YAPI MALZEMELERİ VE SANAYİ HAMMADELERİ ................................................................................ 126
PLAN AÇIKLAMA RAPORU ETÜDLER & MÜDAHALE BİÇİMLERİ vii
4.5.1. YAPI MALZEMELERİ .......................................................................................................................................................... 126

4.5.2. ANKARA’DA RASTLANAN DİĞER METAL VE METAL DIŞI MADENLER ................................................................ 129
4.5.3. DEĞERLENDİRME .............................................................................................................................................................. 130
4.6. JEOLOJİK MİRAS...................................................................................................................................... 132
4.6.1. JEOLOJİK SİTLER................................................................................................................................................................. 132
4.6.2. FOSİL YATAKLARI .............................................................................................................................................................. 133
4.6.3. MAĞARALAR ....................................................................................................................................................................... 133
4.7. ARAZİ YAPISI VE TOPRAK KABİLİYETİ ................................................................................................. 133
4.8. İKLİM ........................................................................................................................................................ 144
4.9. FLORA&FAUNA ........................................................................................................................................ 146
4.9.1. FLORA ................................................................................................................................................................................... 146
4.9.1.1. ANKARANIN ÖNEMLİ BİTKİ ALANLARI .................................................................................................................... 148
AYAŞ DAĞLARI ............................................................................................................................................................................. 148
MOGAN GÖLÜ ÖNEMLİ BİTKİ ALANI .................................................................................................................................... 148
KAZAN TEPELERİ .......................................................................................................................................................................... 149
KIZILCAHAMAM ORMANLARI ................................................................................................................................................. 150
Ankara Florasının Tehdit Altındaki Türleri .................................................................................................................................... 150
4.9.2. FAUNA .................................................................................................................................................................................. 150
4.9.2.1. HABİTAT VE TOPLULUKLARI ....................................................................................................................................... 150
4.9.2.2. TÜRLER ve POPULASYONLARI ..................................................................................................................................... 152
4.10. ÇEVRE SORUNLARI ............................................................................................................................... 153
4.10.1. SU, TOPRAK, HAVA KİRLİLİĞİ ....................................................................................................................................... 153
4.10.2. KATI ATIKLAR ................................................................................................................................................................... 160
4.10.3. GÜRÜLTÜ KİRLİLİĞİ ........................................................................................................................................................ 162
4.10.4. ALTERNATİF ENERJİLERİN KULLANIMI ...................................................................................................................... 164
4.11. DOĞAL YAPIYA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME VE ÖNGÖRÜLER .......................................................... 167
4.11.1. GENEL DEĞERLENDİRME .............................................................................................................................................. 167
4.11.2. ÖNGÖRÜLER .................................................................................................................................................................... 168
5. SOSYO-DEMOGRAFİK YAPI ....................................................................................... 173
5.1. ÜLKE VE BÖLGE İÇİNDE ANKARA NÜFUSUNUN GELİŞİMİ ................................................................ 173
5.1.1. ANKARA KENTİ NÜFUSUNUN GELİŞİMİ ...................................................................................................................... 176
5.1.1.1. GÖÇ ................................................................................................................................................................................... 180
5.1.1.2. METROPOLİTEN KENT İÇİNDE NÜFUSUN DAĞILIMI ........................................................................................... 182
5.1.2. NÜFUSUN SOSYO-DEMOGRAFİK NİTELİKLERİ........................................................................................................... 187
5.1.2.1. YAŞ GRUPLARI VE CİNSİYET ........................................................................................................................................ 187
5.1.2.2. DOĞURGANLIK ............................................................................................................................................................... 189
5.1.2.3. MEDYAN YAŞ................................................................................................................................................................... 190
5.1.2.4. HANE HALKI BÜYÜKLÜĞÜ ........................................................................................................................................... 192
5.1.2.5. TOPLAM YAŞ BAĞIMLILIK ORANI .............................................................................................................................. 193
5.1.2.6. ÖZÜRLÜLÜK ORANI ...................................................................................................................................................... 193
5.1.2.7. EĞİTİM, OKUL ÇAĞINDAKİ NÜFUS............................................................................................................................ 195
5.1.2.8. SAĞLIK ............................................................................................................................................................................... 199
5.1.2.9. GELİR DAĞILIMI VE TÜKETİM ..................................................................................................................................... 200
5.1.3. NÜFUS YAPISINA İLİŞKİN ÖNGÖRÜLER ...................................................................................................................... 202
5.1.3.1. NÜFUS PROJEKSİYONLARI ........................................................................................................................................... 202
5.1.3.2. 2023 YILI ÖNGÖRÜLERİ ................................................................................................................................................ 205
5.2. İŞGÜCÜ ..................................................................................................................................................... 206
5.2.1. AKTİF YAŞTAKİ NÜFUSUN İKTİSADEN FAAL OLMA DURUMU .............................................................................. 206
5.2.2. ÇALIŞAN NÜFUSTAKİ DEĞİŞİMLER ............................................................................................................................... 208
İşgücünün Genel Dinamikleri ......................................................................................................................................................... 208
viii 2023 BAŞKENT ANKARA/NAZIM İMAR PLANI
İşsizlik Durumu ............................................................................................................................................................................... 209

İstihdam ........................................................................................................................................................................................... 209
5.2.3. ÇALIŞAN NÜFUSUN YAPISI VE KOMPOZİSYONU ...................................................................................................... 210
Ekonomik Nitelikler ........................................................................................................................................................................ 211
İşgücünün İlçelere Dağılımı ............................................................................................................................................................ 212
5.2.4. İŞGÜCÜ VE GAYRI SAFİ YURT İÇİ HASILA (GSYİH) .................................................................................................... 214
5.2.5. EKONOMİK FAALİYETLERDE YOĞUNLAŞMA ............................................................................................................. 215
Sanayi ve Hizmetler Sektörü Yoğunlaşması .................................................................................................................................. 216
5.2.6. İŞGÜCÜ YAPISINA İLİŞKİN ÖNGÖRÜLER ..................................................................................................................... 218
5.2.6.1. İŞGÜCÜ PROJEKSİYONLARI.......................................................................................................................................... 218
5.2.6.2. 2023 YILI ÖNGÖRÜLERİ ................................................................................................................................................ 219
6. EKONOMİK YAPI ........................................................................................................ 227

6.1. TARIM ....................................................................................................................................................... 227
6.1.1. TOPRAK TÜRLERİNE GÖRE TARIM ALANLARI ........................................................................................................... 228
6.1.2. TARIMSAL KALKINMA ...................................................................................................................................................... 229
6.1.3. TARIMSAL YAPI VE ÜRETİM ............................................................................................................................................ 230
Tarım Sektörünün Ekonomideki Yeri ............................................................................................................................................ 230
Tarım Master Planı .......................................................................................................................................................................... 231
Sektöre İlişkin Stratejik Amaçlar ..................................................................................................................................................... 232
Sektöre İlişkin Problemler ............................................................................................................................................................... 233
6.1.4. SEKTÖRE İLİŞKİN MÜDAHALELER ................................................................................................................................. 235
6.1.5. MEKANA İLİŞKİN MÜDAHALELER ................................................................................................................................. 236
6.1.5.1. Tarımsal Niteliği Korunacak Alanlar ................................................................................................................................. 236
6.1.5.2. Bağcılık Bahçecilik Alanları ................................................................................................................................................ 236
6.1.5.3. Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgeleri ............................................................................................................. 237
Organize Tarım Bölgeleri ................................................................................................................................................................ 237
Organize Hayvancılık Bölgeleri ...................................................................................................................................................... 237
6.1.5.4. Tarımsal Sulama Alanları................................................................................................................................................... 238
6.2. SANAYİ ..................................................................................................................... 242

6.2.1. ANKARA’DA SANAYİ SEKTÖRÜNÜN YAPISAL ANALİZİ ........................................................................................... 242
ANKARA’DA SANAYİNİN GELİŞİM SÜRECİN KISA DEĞERLENDİRMESİ ......................................................................... 242
SANAYİNİN YAPISAL ANALİZİ .................................................................................................................................................. 243
SANAYİ SEKTÖRÜ ALT KOLLARINDA YOĞUNLAŞMA ........................................................................................................ 245
İLÇELER VE PLANLAMA BÖLGELERİ BAZINDA SANAYİ SEKTÖRÜ ................................................................................... 246
Sanayi Alanları ................................................................................................................................................................................ 250
Küçük Sanayi Alanları ..................................................................................................................................................................... 255
Depolama Alanları .......................................................................................................................................................................... 257
Organize Sanayi Bölgeleri ............................................................................................................................................................... 258
Teknoloji Geliştirme Bölgeleri (Teknoparklar)............................................................................................................................... 259
6.2.2. SANAYİ SEKTÖRÜNE YÖNELİK MÜDAHALE BİÇİMLERİ .......................................................................................... 262
6.2.2.1. SEKTÖR BÜTÜNÜ STRATEJİLERİ ................................................................................................................................. 262
6.2.2.2. MEKANSAL STRATEJİLER .............................................................................................................................................. 263
Sanayi Gelişimi Yoğun Odak Ve Koridorlar .................................................................................................................................. 264
Tarımsal Yapıya Uyumlu Sanayi Gelişimleri ................................................................................................................................. 266
Kent İçi-Yakın Çevresi Sanayi Alanlarında Öngörülen Müdahale Biçimleri ................................................................................ 266
6.3. HİZMETLER - TİCARET............................................................................................ 272
6.3.1. ANKARA’DA HİZMETLER SEKTÖRÜNÜN YAPISAL ANALİZİ ................................................................................... 272
HİZMETLER SEKTÖRÜ ALT KOLLARINDA YOĞUNLAŞMA ................................................................................................ 272
İLÇELER VE PLANLAMA BÖLGELERİ BAZINDA HİZMETLER SEKTÖRÜ ........................................................................... 273
Bankacılık ......................................................................................................................................................................................... 279
Dış Ticaret ....................................................................................................................................................................................... 280
6.3.2. HİZMETLER SEKTÖRÜNE YÖNELİK MÜDAHALE BİÇİMLERİ .................................................................................. 283
Merkezi İş Alanı (MİA) ................................................................................................................................................................... 284
PLAN AÇIKLAMA RAPORU ETÜDLER & MÜDAHALE BİÇİMLERİ ix
Stratejik Alt Merkezler .................................................................................................................................................................... 288

Diğer Alt Merkezler......................................................................................................................................................................... 291
Büyük Alışveriş Merkezleri-Hipermarketler ................................................................................................................................... 298
7. SOSYAL YAŞAM SEKTÖRLERİ ................................................................................... 301
7.1. KONUT ..................................................................................................................................................... 301
7.1.1. KONUT ALANLARININ TARİHSEL GELİŞİMİ .............................................................................................................. 301
7.1.2. KONUT ALANLARI MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ..................................................................................... 305
7.1.3. KONUT ALANLARINA YÖNELİK MÜDAHALE BİÇİMLERİ-ÖNGÖRÜLER .............................................................. 312
7.2. BÖLGESEL VE KENTSEL SOSYAL DONATILAR & YÖNETİMSEL ALANLAR ........................................ 318
7.2.1. KAMU KURUM VE KURULUŞ ALANLARI ...................................................................................................................... 318
7.2.1.1. KAMU KURUM VE KURULUŞ ALANLARI GELİŞİMİ-ÖNEMİ .................................................................................. 318
7.2.1.2. KURUMSAL ALANLAR.................................................................................................................................................... 319
Başkente Özgü Özel Alanlar ........................................................................................................................................................... 321
7.2.1.3. ASKERİ ALANLAR ............................................................................................................................................................ 321
7.2.2. SOSYAL DONATI ALANLARI ........................................................................................................................................... 323
7.2.2.1. EĞİTİM .............................................................................................................................................................................. 323
Yüksek Öğrenim .............................................................................................................................................................................. 329
Yaygın Eğitim, Özel Dersane ve Kurslar ........................................................................................................................................ 332
7.2.2.2. SAĞLIK ............................................................................................................................................................................... 334
Yataklı Sağlık Kuruluşları ................................................................................................................................................................ 335
Yataklı Olmayan Sağlık Kuruluşları ............................................................................................................................................... 336
7.2.2.3. DİNİ TESİSLER ................................................................................................................................................................. 341
7.2.2.4. KÜLTÜR TESİSLERİ.......................................................................................................................................................... 341
7.2.3. KENTSEL SOSYAL DONATI VE YÖNETİMSEL ALANLARA YÖNELİK MÜDAHALE BİÇİMLERİ .......................... 346
7.3. KENTSEL VE BÖLGESEL AÇIK-YEŞİL ALAN SİSTEMİ ............................................................................ 350
7.3.1. AÇIK-YEŞİL ALAN SİSTEMİNİN PLANLAMA DÖNEMLERİ İTİBARİYLE GELİŞİMİ ................................................. 350
7.3.2. KENTSEL, BÖLGESEL AÇIK-YEŞİL ALAN SİTEMİ UNSURLARININ KAVRAMSALLAŞTIRILMASI ........................ 353
I. KUŞAK ......................................................................................................................................................................................... 353
II. KUŞAK ........................................................................................................................................................................................ 353
III. KUŞAK ....................................................................................................................................................................................... 353
IV. KUŞAK ....................................................................................................................................................................................... 354
Kamusal (Aktif) Açık-Yeşil Alanlar ................................................................................................................................................. 355
Yarı-Özel Açık-Yeşil Alanlar/Kamuya Ait Önemli Açıklıklar ........................................................................................................ 358
Konut Ölçeğinde Açık-Yeşil Alanlar ............................................................................................................................................... 361
7.3.3. DOĞAL KARAKTERİ KORUNACAK ALANLAR ............................................................................................................. 361
7.3.3.1. ÖZEL STATÜLÜ KORUMA ALANLARI ........................................................................................................................ 361
GÖLBAŞI ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGESİ ............................................................................................................................ 361
MİLLİ PARKLAR TABİAT KORUMA ALANLARI ....................................................................................................................... 363
SU TOPLAMA HAVZALARI ......................................................................................................................................................... 364
TARIM ALANLARI/HAVZALARI................................................................................................................................................. 365
ORMAN ALANLARI ...................................................................................................................................................................... 366
7.3.3.2 DİĞER KORUMA ALANLARI .......................................................................................................................................... 366
VADİ TABANLARI/VADİLER ....................................................................................................................................................... 366
KORUMA STATÜSÜ OLMAYAN DOĞAL OLUŞUM VE VARLIKLAR................................................................................... 367
7.3.4. KENTSEL AÇIK-YEŞİL ALAN SİSTEMİNE YÖNELİK MÜDAHALE BİÇİMLERİ.......................................................... 368
7.3.4.1 SEKTÖR BÜTÜNÜ STRATEJİLERİ .................................................................................................................................. 368
7.4. KENTSEL TARİHİ VE KÜLTÜREL DEĞERLERİN KORUNUP GELİŞTİRİLMESİ VE
SÜRDÜRELEBİLİRLİĞİ .................................................................................................................................... 376
7.4.1. BAŞKENTE ÖZGÜ ÖZEL ALANLAR ................................................................................................................................. 376
ANITKABİR..................................................................................................................................................................................... 376
İDARİ SİT ALANI ........................................................................................................................................................................... 376
CUMHURBAŞKANLIĞI KÖŞKÜ .................................................................................................................................................. 376
TBMM ALANI ................................................................................................................................................................................ 376
ELÇİLİKLER .................................................................................................................................................................................... 376
ATATÜRK KÜLTÜR MERKEZİ ALANI (AKM) ........................................................................................................................... 377
7.4.2. ANKARA TARİHİ KENT MERKEZİ YENİLEME ALANI ................................................................................................. 377
ULUS KENTSEL SİT ALANI .......................................................................................................................................................... 378
x 2023 BAŞKENT ANKARA/NAZIM İMAR PLANI
ANKARA KALESİ ........................................................................................................................................................................... 379

ROMA HAMAMI ........................................................................................................................................................................... 379
AUGUSTUS TAPINAĞI ................................................................................................................................................................. 379
7.4.3. SİT ALANLARI ..................................................................................................................................................................... 380
ATATÜRK ORMAN ÇİFTLİĞİ (AOÇ) 1. DERECE DOĞAL VE TARİHİ SİT ALANI ............................................................. 380
HAMAMÖNÜ KENTSEL SİT ALANI .......................................................................................................................................... 381
SARAÇOĞLU KENTSEL SİT ALANI ............................................................................................................................................ 381
KIBRIS KÖYÜ VADİSİ ................................................................................................................................................................... 382
YENİKENT-ZİR VADİSİ ................................................................................................................................................................. 382
YENİKAYI OSMANLI EVLERİ ...................................................................................................................................................... 382
AYAŞ EVLERİ .................................................................................................................................................................................. 383
ALAGÖZ KARARGAHI ................................................................................................................................................................. 383
KALECİK KALESİ ........................................................................................................................................................................... 385
7.4.4. DOĞA KORUMA ALANLARI ............................................................................................................................................ 385
7.4.5. MÜDAHALE BİÇİM VE STRATEJİLERİ ............................................................................................................................ 385
7.5. TURİZM .................................................................................................................................................... 388
7.5.1. TURİZM POTANSİYELİNİ OLUŞTURAN KAYNAKLAR................................................................................................ 388
7.5.1.1. DOĞAL KAYNAKLAR...................................................................................................................................................... 388
TERMAL TURİZM ......................................................................................................................................................................... 388
YAYLA TURİZMİ ........................................................................................................................................................................... 388
DAĞ VE DOĞA YÜRÜYÜŞ ALANLARI ...................................................................................................................................... 389
MİLLİ PARKLAR VE TABİAT PARKLARI .................................................................................................................................... 390
KAMP VE KARAVAN TURİZMİ................................................................................................................................................... 390
KUŞ GÖZLEM ALANLARI ............................................................................................................................................................ 390
BİTKİ İNCELEME ALANLARI....................................................................................................................................................... 391
SU SPORLARI ALANLARI............................................................................................................................................................. 391
KIŞ TURİZMİ .................................................................................................................................................................................. 391
DİĞER TURİZM POTANSİYELLERİ ............................................................................................................................................ 392
7.5.1.2. KENTSEL-TARİHİ VE ARKEOLOJİK DEĞERLER .......................................................................................................... 392
ARKEOLOJİK DEĞERLER ............................................................................................................................................................. 392
MAĞARA TURİZMİ ...................................................................................................................................................................... 392
SİMGESEL DEĞERLER-TARİHİ-ANITSAL YAPITLAR ............................................................................................................... 392
CAMİLER, TÜRBELER VE DİNİ TURİZM .................................................................................................................................. 393
KÜLTÜR TURİZMİ ........................................................................................................................................................................ 395
YEREL FESTİVAL, ŞENLİK VE ETKİNLİKLER ............................................................................................................................. 399
KONGRE TURİZMİ ....................................................................................................................................................................... 401
AGRO TURİZM.............................................................................................................................................................................. 402
7.5.2. TURİZM TESİSLERİ-TALEP YAPISI.................................................................................................................................... 403
Konaklama ....................................................................................................................................................................................... 403
Konaklama Tesislerinin Mekansal Dağılımı .................................................................................................................................. 406
7.5.3. TURİZM BÖLGELERİ VE MERKEZLERİ ........................................................................................................................... 407
7.5.4. TURİZM SEKTÖRÜ MÜDAHALE BİÇİMLERİ ................................................................................................................ 409
8. BAĞLANTI SEKTÖRLERİ ............................................................................................ 413
8.1. ULAŞIM ..................................................................................................................................................... 413
8.1.1. ULUSAL VE ULUSLARARASI MERKEZ OLARAK ANKARA .......................................................................................... 413
Havayolu Bağlantısı ........................................................................................................................................................................ 413
Demiryolu Bağlantısı ...................................................................................................................................................................... 418
Hızlı Tren......................................................................................................................................................................................... 419
Ankara-İstanbul Hızlı Tren Projesi ................................................................................................................................................. 420
Ankara-Konya Hızlı Tren Projesi .................................................................................................................................................... 421
Diğer Demiryolu Güzergahları ....................................................................................................................................................... 422
Karayolu Bağlantısı.......................................................................................................................................................................... 425
8.1.2. KENT İÇİ ULAŞIM .............................................................................................................................................................. 426
Kentiçi Ulaşımın Gelişim Sürecinin Kısa Değerlendirmesi ........................................................................................................... 426
KENTSEL PLANLAMA SÜREÇLERİ ULAŞIM İLİŞKİSİ .............................................................................................................. 430
KENTİÇİ ULAŞIM .......................................................................................................................................................................... 432
Kentiçi Ulaşım Unsurlarının İrdelenmesi ....................................................................................................................................... 434
Ego Otobüsleri................................................................................................................................................................................. 434
Özel Halk Otobüsleri ...................................................................................................................................................................... 438
PLAN AÇIKLAMA RAPORU ETÜDLER & MÜDAHALE BİÇİMLERİ xi
Servis Araçları .................................................................................................................................................................................. 439

Çevre Belediye Otobüsleri .............................................................................................................................................................. 440
Minibüs............................................................................................................................................................................................ 440
Taksi ................................................................................................................................................................................................. 440
Bireysel Ulaşım (Otomobil) ............................................................................................................................................................ 441
Banliyö ............................................................................................................................................................................................. 442
Ankaray-Hafif Raylı Sistem ............................................................................................................................................................ 442
Ankara Metrosu............................................................................................................................................................................... 444
8.1.3. ULAŞIMA YÖNELİK MÜDAHALE BİÇİMLERİ ............................................................................................................... 447
8.2. LOJİSTİK HİZMETLER ............................................................................................................................. 450
8.2.1. TEKNİK ALTYAPI ................................................................................................................................................................ 450
İÇMESUYU ..................................................................................................................................................................................... 450
KANALİZASYON ........................................................................................................................................................................... 460
Büyük Ankara Kanalizasyon Projesi (BAKAY) .............................................................................................................................. 462
KATI ATIK LOJİSTİĞİ-ÇÖP YÖNETİMİ ...................................................................................................................................... 463
DOĞALGAZ ................................................................................................................................................................................... 465
ENERJİ ............................................................................................................................................................................................. 466
8.2.2. LOJİSTİK MERKEZLER-ULAŞIM ODAKLARI................................................................................................................... 470
TERMİNALLER............................................................................................................................................................................... 470
Havayolu Terminali ........................................................................................................................................................................ 470
Ankara Garı ..................................................................................................................................................................................... 470
Ankara Şehirlerarası Otobüs Terminali (AŞTİ) .............................................................................................................................. 471
Aktarma Noktaları........................................................................................................................................................................... 472
Tır-Kamyon Parkları ........................................................................................................................................................................ 472
Depolama Alanları .......................................................................................................................................................................... 473
Toptancı Hal .................................................................................................................................................................................... 473
Lojistik Merkezler ............................................................................................................................................................................ 473
Sanayi Odakları ............................................................................................................................................................................... 474
Parlayıcı-Patlayıcı Maddeler Lojistiği .............................................................................................................................................. 474
8.2.3. İLETİŞİM VE HABERLEŞME ALTYAPISI ........................................................................................................................... 475
8.2.4. KENT GİRİŞLERİ.................................................................................................................................................................. 476
8.2.5. LOJİSTİK HİZMETLERE YÖNELİK MÜDAHALE BİÇİMLERİ ....................................................................................... 477
9. PLANLAMA BÖLGELERİNİN İRDELENMESİ ............................................................. 483
9.1. PLANLAMA BÖLGELERİ TESPİTİ VE BÖLGECİKLER ............................................................................. 483
9.2. PLANLAMA BÖLGELERİNDEKİ YERLEŞİMLER VE ONAYLI PLANLARIN İRDELENMESİ................... 486
9.2.1. MERKEZ PLANLAMA BÖLGESİ ........................................................................................................................................ 486
Merkez Planlama Bölgesi Müdahale Biçimleri-Stratejiler .............................................................................................................. 498
9.2.2. BATI PLANLAMA BÖLGESİ ............................................................................................................................................... 510
BATI PLANLAMA BÖLGESİ İÇİNDEKİ BELEDİYELERİN ONAYLI PLANLARININ İRDELENMESİ .................................. 521
KAZAN ............................................................................................................................................................................................ 521
AYAŞ ................................................................................................................................................................................................ 523
ÇANILLI .......................................................................................................................................................................................... 524
SİNANLI .......................................................................................................................................................................................... 525
YENİKENT ...................................................................................................................................................................................... 527
Batı Planlama Bölgesi Müdahale Biçimleri-Stratejiler .................................................................................................................... 529
9.2.3. GÜNEYBATI PLANLAMA BÖLGESİ ................................................................................................................................. 538
GÜNEYBATI PLANLAMA BÖLGESİ İÇİNDEKİ BELEDİYELERİN ONAYLI PLANLARININ İRDELENMESİ .................... 541
TEMELLİ.......................................................................................................................................................................................... 541
Güneybatı Planlama Bölgesi Müdahale Biçimleri-Stratejiler ......................................................................................................... 546
9.2.4. GÜNEY PLANLAMA BÖLGESİ .......................................................................................................................................... 554
GÜNEY PLANLAMA BÖLGESİ İÇİNDEKİ BELEDİYELERİN ONAYLI PLANLARININ İRDELENMESİ ............................. 561
BALA ................................................................................................................................................................................................ 561
KARAALİ ......................................................................................................................................................................................... 563
KESİKKÖPRÜ.................................................................................................................................................................................. 567
KARAGEDİK ................................................................................................................................................................................... 569
BEZİRHANE ................................................................................................................................................................................... 571
SELAMETLİ ..................................................................................................................................................................................... 574
xii 2023 BAŞKENT ANKARA/NAZIM İMAR PLANI
OYACA ............................................................................................................................................................................................ 575

Güney Planlama Bölgesi Müdahale Biçimleri-Stratejiler .............................................................................................................. 576
9.2.5. DOĞU PLANLAMA BÖLGESİ ........................................................................................................................................... 582
DOĞU PLANLAMA BÖLGESİ İÇİNDEKİ BELEDİYELERİN ONAYLI PLANLARININ İRDELENMESİ .............................. 592
KALECİK ......................................................................................................................................................................................... 592
ELMADAĞ ...................................................................................................................................................................................... 593
HASANOĞLAN.............................................................................................................................................................................. 595
LALAHAN ....................................................................................................................................................................................... 597
YEŞİLDERE...................................................................................................................................................................................... 599
KUTLUDÜĞÜN ............................................................................................................................................................................. 600
Doğu Planlama Bölgesi Müdahale Biçimleri-Stratejiler ................................................................................................................. 602
9.2.6. KUZEY PLANLAMA BÖLGESİ ........................................................................................................................................... 608
KUZEY PLANLAMA BÖLGESİ İÇİNDEKİ BELEDİYELERİN ONAYLI PLANLARININ İRDELENMESİ .............................. 616
AKYURT .......................................................................................................................................................................................... 616
ÇUBUK ............................................................................................................................................................................................ 620
SİRKELİ............................................................................................................................................................................................ 624
ESENBOĞA ..................................................................................................................................................................................... 626
PURSAKLAR ................................................................................................................................................................................... 628
SARAY ............................................................................................................................................................................................. 630
BAĞLUM ......................................................................................................................................................................................... 632
ALTINOVA ..................................................................................................................................................................................... 634
YUKARI ÇAVUNDUR ................................................................................................................................................................... 635
Kuzey Planlama Bölgesi Müdahale Biçimleri-Stratejiler ................................................................................................................ 636
9.3. PLANLAMA BÖLGELERİ İNCELEME SONUÇLARI-KENT BÜTÜNÜ ÇIKARIMLARI ............................. 642
10. UYGULAMA İLKE VE ARAÇLARI ............................................................................. 663
10.1. UYGULAMA İLKELERİ ........................................................................................................................... 663
Plan Hükümlerine Yönelik Açılım .................................................................................................................................................. 663
Plan Dönemi İçi Etaplama ve Öncelikler ....................................................................................................................................... 663
Plan Dönemi Sonrasına Yönelik Müdahale ve Beklentiler............................................................................................................ 664
10.2. UYGULAMA ARAÇLARI ......................................................................................................................... 665

Ana Planların Yapımı ...................................................................................................................................................................... 665
Havza ve Koridor Bazında Planlama .............................................................................................................................................. 665
Katılımcı Planlama .......................................................................................................................................................................... 665
Planlı ve Yerleşik Alanlara Dair Revizyonlar, Özel Planlama Bölgeleri ........................................................................................ 665
Özel Proje Alanları-Kentsel Tasarım ............................................................................................................................................... 665
Eşik Sentezi ...................................................................................................................................................................................... 666
Afet Etki Değerlendirmesi ............................................................................................................................................................... 666
Risk Bölgeleri Tespiti ....................................................................................................................................................................... 666
İmar Hakları Aktarımı ..................................................................................................................................................................... 666
Stratejik Yapı ve Tesislerin Belirlenmesi......................................................................................................................................... 667
Mülkiyete Dair Yeni Açılım Öngörüleri ........................................................................................................................................ 667
İmar Eşgüdüm Kurulu ..................................................................................................................................................................... 666
Etaplama-Bölgeleme ........................................................................................................................................................................ 667
Ada Bazı ve Daha Büyük Ölçek Uygulama ................................................................................................................................... 668
Alan Yönetimleri ............................................................................................................................................................................. 668
Özendirme-Kaçındırma Politikaları ................................................................................................................................................ 668
Donatı Alanı Planlaması ................................................................................................................................................................. 668
Kentsel Teknik Altyapı Yatırımlarının Eşgüdümü-UKOME, AYKOME ...................................................................................... 668
Stratejik Kentsel ve Çevresel Etki Değerlendirmesi ....................................................................................................................... 669
EKLER
UYGULAMAYA YÖNELİK ÇERÇEVE ve PLAN KOŞULLARI ......................................... 677
YAZIŞMALAR ................................................................................................................. 727
DEĞİŞİKLİK PAFTALARI ................................................................................................ 749
PLAN AÇIKLAMA RAPORU ETÜDLER & MÜDAHALE BİÇİMLERİ xiii
TABLOLARIN LİSTESİ
B. MÜDAHALE BİÇİMLERİ&PLAN KARARLARI ............................................................. 17

Tablo 1.1.: 1976’da Belirlenen Metropoliten Alan Sınırı İçindeki Yerleşmeler – 2007 ................................................................. 21
Tablo 1.2.: Ankara B.şehir Bel. Sın., İlçe-İlk Kademe Bel. ve Mücavir Alanın, Alan ve Nüfus Dağılımı-Mart 2007 ................... 23
Tablo 1.3.: Ankara Büyükşehir Belediye ve Mücavir Alanına Ait Özet Genel Toplam-Mart 2007 .............................................. 23
Tablo 1.4.: Bazı Kentlerdeki Sektörel Dağılımın Tarihsel Gelişimi................................................................................................. 28
Tablo 1.5.: 2000 Yılı İtibariyle Ankara’nın Bazı İllerle Kıyaslandığı Seçilmiş Göstergeler ............................................................ 29
Tablo 1.6.: Hanehalkı İşgücü Anketi’ne Göre İstihdam Edilenlerin Sektörel Dağılımı, 2005 ....................................................... 30
Tablo 1.7.: Hanehalkı İşgücü Anketine Göre İşgücü Durumu, 2005 ............................................................................................. 30
Tablo 1.8.: İmalat Sanayi İşyeri Sayısı, İstihdam, Ödemeler, 2001................................................................................................ 31
Tablo 1.9.: Seçilmiş Bazı İllerde, Kişi Başına Düşen Gayri Safi Yurtiçi Hasıla, 2001 .................................................................... 32
Tablo 1.10.a.: Toplam Hanehalkı Nüfusu, Hanehalkı Sayısı ve Ortalama Hanehalkı Büyüklüğü, 1990 .................................... 33
Tablo 1.10.b.: Toplam Hanehalkı Nüfusu, Hanehalkı Sayısı ve Ortalama Hanehalkı Büyüklüğü, 2000 .................................... 33
Tablo 1.11.: Ankara İli Gelişmişlik Performansı .............................................................................................................................. 34
Tablo 1.12.: Gelişmişlik Endeksine Göre Kademeli İl Grupları ...................................................................................................... 35
Tablo 1.13.: Gelişmişlik Endeksine Göre Kademeli İlçe Grupları ................................................................................................... 35
Tablo 1.14.: Dünya Kent Ekonomileri 2005 Büyüklükleri ve 2020 Projeksiyonları ...................................................................... 36
3. MAKROFORM ............................................................................................................... 57
Tablo 3.1.: Ankara Üst Ölçekli Planlarına İlişkin Özet Bilgiler ....................................................................................................... 65
Tablo 3.2.: Ana Çanak Sınırlarındaki İlçelere İlişkin Özet Bilgiler ................................................................................................. 80
4. DOĞAL YAPI ................................................................................................................. 89

Tablo 4.1.: Ankara ve Çevresinin Genelleştirilmiş Stratigrafik Dikme Kesiti (Kasapoğlu, 2000)................................................ 108
Tablo 4.2.: Ankara Metropoliten Alanı İçin Eğim Aralıkları ......................................................................................................... 113
Tablo 4.3.: Kırıkkale, Beypazarı, Çubuk Ovaları Su Durumu ...................................................................................................... 115
Tablo 4.4.: Önemli Su Kaynakları .................................................................................................................................................. 116
Tablo 4.5.: Yeraltı Su Havzaları-Rezervleri..................................................................................................................................... 117
Tablo 4.6.: Ankara İli ve İlçeleri İçin Deprem Bölgeleri ................................................................................................................ 123
Tablo 4.7.: Tarımsal Arazi Varlığı: Ülke ve Bölgeler...................................................................................................................... 134
Tablo 4.8.: Tarımsal Arazi Varlığı: Alt Bölgeler (İç Anadolu) ....................................................................................................... 135
Tablo 4.9.: Ankara İli Genel Arazi Dağılımı (2004)-Özet ............................................................................................................. 135
Tablo 4.10.: Ankara İli Genel Arazi Dağılımı (2004) .................................................................................................................... 137
Tablo 4.11.: Merkezlere Göre En Yüksek ve En Düşük Sıcaklıklar .............................................................................................. 144
Tablo 4.12.: Merkezlere Göre Ortalama Yağış Miktarları ............................................................................................................. 144
Tablo 4.13.: Merkezlere Göre Ortalama Yağış Miktarları ............................................................................................................. 145
Tablo 4.14.: İstasyonlara Göre 30 Yıllık Ortalama Rüzgar Değerleri ........................................................................................... 145
Tablo 4.15.: İstasyonlara Göre Ortalama Rüzgar Değerleri .......................................................................................................... 145
Tablo 4.16.: Ankara Doğa ve Kent Koşullarına Uyumlu Bitkiler ................................................................................................. 147
Tablo 4.17.: Ankara’da Yaşayan Hayvan Türleri........................................................................................................................... 151
Tablo 4.18.: Kirletici Sınır Değerleri ............................................................................................................................................... 153
Tablo 4.19.: İstasyonlardan Elde Edilen Partikül Madde Konsantrasyonları ............................................................................... 154
Tablo 4.20.: İstasyonlardan Elde Edilen Kükürtdioksit Konsantrasyonları ................................................................................. 154
Tablo 4.21.: Ankara Hava Kirliliği Kükürtdioksit Konsantrasyon Değişimi (1990-2004) .......................................................... 155
Tablo 4.22.: Isınma Amaçlı İthal Kömür Özellikleri ve Sınırları .................................................................................................. 156
Tablo 4.23.: Sanayi Amaçlı Kullanılacak İthal Kömürlerde Aranacak Özellikler ......................................................................... 156
Tablo 4.24.: Sanayi Amaçlı Kullanılacak Yerli Kömür Özellikleri ................................................................................................ 156
Tablo 4.25.: Kömür Briketlerinin Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri ............................................................................................... 157
Tablo 4.26.: Isınma Amaçlı Yerli Kömürlerde Aranacak Özellikler.............................................................................................. 157
Tablo 4.27.: İçme Suyu Baraj Göllerine Ait Çıkış Suyu Kalite Değerleri ..................................................................................... 159
Tablo 4.28.: Ankara İli Çöpü İçindeki Evsel ve İşyeri Atık Oranları ............................................................................................ 160
Tablo 4.29.: Ankara İlinde 1990-2015 Dönemi İlçelere Göre Günlük Tahmini Çöp Miktarları ................................................ 161
Tablo 4.30.: Ankara İlinin 1990-2015 Dönemi Yıllık Tahmini Çöp Miktarı ............................................................................... 161
Tablo 4.31.: Ankara İlinin Çöpünün Mevsimsel Değişimi ........................................................................................................... 161
Tablo 4.32.: Ankara İlinin Katı Atıklarında Geri Kazanılan Madde Yüzdeleri............................................................................. 162
Tablo 4.33.: Seçenek Depolama Sahalarının Başlıca Avantaj ve Dezavantajları .......................................................................... 162
xiv 2023 BAŞKENT ANKARA/NAZIM İMAR PLANI
Tablo 4.34.: Gürültü ile Mücadele Birimi Çalışmaları .................................................................................................................. 163

Tablo 4.35.: Ankara İli Ortalama Rüzgar Hızları-2005 ................................................................................................................. 164
Tablo 4.36.: Ankara İline Ait Güneş Enerjisi ve Güneşlenme Süresi Değerleri............................................................................ 165
Tablo 4.37.: Ankara İlinde Bulunan Jeotermal Kaynaklar ............................................................................................................. 166
Tablo 5.1.: Nüfus Büyüklüğü Değişimleri (1960-2000) ................................................................................................................ 175
Tablo 5.2.: Seçilmiş Bazı İllerde Nüfus Artış Hızları, 2004 .......................................................................................................... 176
Tablo 5.3.: Seçilmiş Bazı İllerde Kır-Kent Nüfusları ...................................................................................................................... 177
Tablo 5.4.: Türkiye ve Ankara Kenti Nüfusunun Gelişimi ........................................................................................................... 177
Tablo 5.5.: Ankara-Türkiye Toplam ve Kentsel Gelişim Endeksi ................................................................................................. 178
Tablo 5.6.: Türkiye ve Ankara Kentinin Yıllık Nüfus Artış Hızları .............................................................................................. 178
Tablo 5.7.: Yıllık Nüfus Artış Hızları (Binde) ............................................................................................................................... 179
Tablo 5.8.: Sayısal Nüfus Artışında Ankara’nın Payı .................................................................................................................... 180
Tablo 5.9.: Bölgeler İtibariyle Göç Oranları ................................................................................................................................... 180
Tablo 5.10.: Ankara İlinin Diğer İllerden ve Yurtdışından Aldığı – Verdiği Göç ......................................................................... 183
Tablo 5.11.: Ankara Kenti Nüfusu Gelişiminin İlçelere Göre Dağılımı ....................................................................................... 184
Tablo 5.12.: İlçelere Göre Yıllık Nüfus Artış Hızları (Binde) ........................................................................................................ 185
Tablo 5.13.: İlçelere Göre Nüfus Yoğunlukları (Kişi / Km2) ........................................................................................................ 187
Tablo 5.14.: Ankara Nüfusunun Yaş ve Cinsiyet Dağılımı........................................................................................................... 188
Tablo 5.15.: 3 Büyük İlde, Doğurganlık, Bebek ve Çocuk Ölüm Hızları, 2000 .......................................................................... 190
Tablo 5.16.: Toplam Hanehalkı Nüfusu ve Büyüklüğünün İlçelere Göre Dağılımı, (2000) ....................................................... 192
Tablo 5.17.: Türkiye’de Yaş Bağımlılık Oranının Gelişimi ........................................................................................................... 193
Tablo 5.18.: İlçelere Göre Yaş Bağımlılık Oranları ........................................................................................................................ 194
Tablo 5.19.: Ankara İlinde Okur Yazarlık Oranı ........................................................................................................................... 196
Tablo 5.20.: 3 Büyük İlde 2005 Yılı İtibariyle Eğitim Göstergeleri ............................................................................................... 197
Tablo 5.21.: İlçelere Göre Eğitim Göstergeleri ............................................................................................................................... 198
Tablo 5.22.: Ulusal Gelirlerin Bazı Ülkelerde Paylaşım Oranları-Gini Endeksleri (2000)............................................................ 201
Tablo 5.23.: Ulusal Gelirlerin Bazı Ülkelerde Paylaşım Oranları-Gini Endeksleri (2000)............................................................ 201
Tablo 5.24.: Hane ve Fert Bazında Kırsal ve Kentsel Yoksulluk Oranları .................................................................................... 202
Tablo 5.25.: Ankara İli 2023 Yılı Nüfus Projeksiyonu Özet Tablosu ........................................................................................... 204
Tablo 5.26.: Ankara Büyükşehir Belediye Sınırı 2023 Yılı Nüfus Projeksiyonu Özet Tablosu .................................................. 204
Tablo 5.27.: Yıllar İtibari İle İktisaden Faal Nüfus ........................................................................................................................ 206
Tablo 5.28.: Yıllar İtibari İle İktisaden Faal Olmayan Nüfus ........................................................................................................ 207
Tablo 5.29.: Yıllara Göre Çalışan Nüfusun Çalışabilir Yaştaki Nüfusa Oranı ............................................................................. 208
Tablo 5.30.: Yıllara Göre Ankara İstanbul ve Türkiye’de Reel Aktivite Oranları ........................................................................ 208
Tablo 5.31.: 3 Büyük İlde 2005 Yılı İstihdam Değerleri ............................................................................................................... 210
Tablo 5.32.: Türkiye Yıllara Göre Sektörel Dağılım ...................................................................................................................... 211
Tablo 5.33.: İşgücünün Sektörel Dağılımı (1990-2000)................................................................................................................. 212
Tablo 5.33.: Ankara İli Yıllara Göre Sektörel Dağılım ................................................................................................................... 213
Tablo 5.34.: Büyükşehir Belediyesi Kapsamındaki İlçelerde 2000 Yılı Sektörel Dağılımı ........................................................... 213
Tablo 5.35.: 2000 Yılı İtibariyle Ankara İli İşgücünün İlçelere Göre Dağılımı ........................................................................... 215
Tablo 5.36.: İstihdamın Metropoliten Kentte Dağılımı................................................................................................................. 215
Tablo 5.37.: Ankara’da Yıllara ve GSYİH’nın Alt Sektörler Bazında Gelişimi ............................................................................. 217
Tablo 5.38.: İlçeler İtibariyle Gayri Safi Yurtiçi Hasıla ................................................................................................................ 217
Tablo 5.39.: Ankara ve Sanayileşmiş Kentlerdeki 1990 Yılı Yoğunlaşma Oranları Sıralaması .................................................. 218
Tablo 5.40.: Ankara’da İmalat Sanayi Alt Sektörlerinin Yoğunlaşma Oranları Sıralaması (1970-2000) ................................... 220
Tablo 5.41.: Ankara’da Hizmetler Alt Sektörlerinin Yoğunlaşma Oranları Sıralaması (1970-2000) ......................................... 220
Tablo 5.42.: Ankara İli 2023 İşgücü-İstihdam-Nüfus Projeksiyonu (Trend Altı-Yavaş Gelişim) ................................................ 221
Tablo 5.43.: Ankara İli 2023 İşgücü-İstihdam-Nüfus Projeksiyonu (Trend Gelişimi) ................................................................ 222
Tablo 5.44.: Ankara İli 2023 İşgücü-İstihdam-Nüfus Projeksiyonu (Trend Üstü-Hızlı Gelişim) ............................................... 223
6. EKONOMİK YAPI ........................................................................................................ 227
Tablo 6.1.: Ankara, İç Anadolu Bölgesi ve Türkiye’de Gsyih’da Tarım Sektörünün Payı ......................................................... 227
Tablo 6.2.: Tarım Sektörünün 1990-2000 Yılları GSYİH ............................................................................................................. 227
Tablo 6.3.: Ankara İli Yıllar İtibariyle Tarım Sektörüne Göre İstihdam Eden Nüfus ................................................................. 228
Tablo 6.4.: Agro Ekolojik Alt Bölgelerin Dağılımı ........................................................................................................................ 228
Tablo 6.5.: Türkiye, Ankara ve Alt Bölgelerinde Arazilerin Niteliklerine Göre Dağılımı (Ha) .................................................. 229
PLAN AÇIKLAMA RAPORU ETÜDLER & MÜDAHALE BİÇİMLERİ xv
Tablo 6.6.: Alt Bölgelerin Arazi Kullanım Dağılımı ..................................................................................................................... 230

Tablo 6.7.: Ankara İli Tarımsal Arazi Sınıfları .............................................................................................................................. 231
Tablo 6.8.: İlçelere Göre Ankara İli Tarımsal Arazi Miktarları .................................................................................................... 231
Tablo 6.9.: Ankara İlinde İlçeler Üzerinden Tespit Edilen İşletme Ve Hayvan Sayıları ............................................................. 233
Tablo 6.10.: Ankara’da Bitkisel Üretim Verimi, 2004 .................................................................................................................. 234
Tablo 6.11.: Ankara’da Bitkisel Üretim Miktarları, 2004 ............................................................................................................. 234
Tablo 6.12.: Ankara’da Hayvansal Üretim Miktarları, 2004 ....................................................................................................... 234
Tablo 6.13.: Ankara’da Canlı Hayvan Sayısı, 2004 ..................................................................................................................... 234
Tablo 6.14.: Ankara İli Yıllara Göre İmalat Sanayinde Çalışan Nüfusun Sektörel Dağılımı ..................................................... 244
Tablo 6.15.: Ankara İlinde Sanayi Sektörünün Yoğunlaşma Oranlarına Göre Sıralanması ....................................................... 245
Tablo 6.16.: Ankara’da İmalat Sanayi Alt Kollarının Yıllar İtibariyle Yoğunlaşma Oranları ..................................................... 246
Tablo 6.17.: Faaliyet Kollarına Göre Sanayi Sektörü Yoğunlaşmasının İlçelere Göre Dağılımı-2000 ....................................... 248
Tablo 6.18.: İlçelere Göre Binaların Kullanım Amacı-2000 .......................................................................................................... 250
Tablo 6.19.: 2005 Yılında Türkiye’nin 500 Büyük Firması İçinde Yer Alan ASO üyeleri ......................................................... 251
Tablo 6.20.: ASO’ya Kayıtlı Kuruluşların, Meslek Gruplarına Göre Dağılımı – Nisan 2004 .................................................... 252
Tablo 6.21.: İlk 485 Özel Kuruluş İçindeki ASO Üyesi 29 Özel Kuruluşun Faaliyet Sonuçları 2001-2005 (Milyon TL) ........ 253
Tablo 6.22.: Ülkemizdeki Teknoloji Geliştirme Bölgeleri – 2005 ................................................................................................ 260
Tablo 6.23.: Ankara İli Yıllara Göre Sektörel Dağılım .................................................................................................................. 272
Tablo 6.24.: Ankara İlinde Hizmetler Sektörünün Yoğunlaşma Oranlarına Göre Sıralanması ................................................. 273
Tablo 6.25.: Ankara’da Hizmetler Sektörü Alt Kollarının Yıllar İtibariyle Yoğunlaşma Oranları ............................................. 274
Tablo 6.26.: Faaliyet Kollarına Göre Hizmetler Sektörü Yoğunlaşmasının İlçelere Göre Dağılımı – 2000 .............................. 275
Tablo 6.27.: Çalışanların Yaptıkları İşe Göre Hizmetler Sekt. Yoğunlaşmasının İlçelere Göre Dağılımı-2000 ......................... 276
Tablo 6.28.: İlçelere Göre Binaların Kullanım Amacı-2000 .......................................................................................................... 278
Tablo 6.29.: Banka Mevduatın İllere ve Bölgelere Göre Dağılımı (2004) .................................................................................... 279
Tablo 6.30.: Tasarruf Mevduatın Yıllara Göre Dağılımı ............................................................................................................... 280
Tablo 6.31.: Banka Kredilerin Sektörel Dağılımı (2004) .............................................................................................................. 280
Tablo 6.32.: İl Bazında Banka Ve Şube Başına Mevduat ve Kredi Dağılımı ............................................................................... 280
Tablo 6.33.: Kişi Başına Mevduat ve Kredi, Banka ve Şube Başına Nüfus ................................................................................. 280
Tablo 6.34.: İl Bazında Seçilmiş Göstergeler ................................................................................................................................ 281
Tablo 6.35.: 2004 Yılı Sektörlere Göre İthalat-İhracat Durumu ................................................................................................. 281
Tablo 6.36.: Yılara Göre Türkiye ve Ankara İli’nin İthalat ve İhracat Durumu .......................................................................... 281
Tablo 6.37.: Ankara İlinin İthalat Yaptığı Maddeler ................................................................................................................... 282
Tablo 6.38.: Ankara İlinin İhracat Yaptığı Maddeler .................................................................................................................... 282
Tablo 6.39.: Ankara İli Gümrüklerinde Yapılan İhracat Miktarı ................................................................................................. 282
Tablo 6.40.: Ankara İli Gümrüklerinde Yapılan İthalat Miktarı ................................................................................................. 282
Tablo 6.41.: Hizmetler Sektörü Tasnifi ve Dağılımı Sentez Tablosu ........................................................................................... 285
Tablo 6.42.: Planlama Bölgeleri Bazında 1 Kişilik Hane Ortalaması ........................................................................................... 286
Tablo 7.1.: Seçilmiş Bazı İllerde Konut Mülkiyeti-2000 ............................................................................................................... 305
Tablo 7.2.: Seçilmiş Bazı İllerde Konutun Konfor Durumu-2000 ............................................................................................... 306
Tablo 7.3.: Seçilmiş Bazı İllerde Bazı Konut Göstergeleri-2000 ................................................................................................... 307
Tablo 7.4.: Ankara İlinde Kurulu Bulunan Yapı Kooperatiflerin Yıllara Göre Sayısal Dağılımı ................................................ 307
Tablo 7.5.: Belediyeler Bazında Binaların İşlevleri-2000 .............................................................................................................. 308
Tablo 7.6.: 2005 Arazi Kullanımında Konut Alanları .................................................................................................................. 309
Tablo 7.7.: Metropoliten Kent Bütünü Konut Alanlarında Yaşayan Nüfusun Dağılımı-2005 ................................................... 310
Tablo 7.8.: İlçeler Bazında Gross Yoğunluk Değerleri ................................................................................................................. 310
Tablo 7.9.: Ankara’da Kamu Kurumlarında Çalışanlar 1997 ....................................................................................................... 320
Tablo 7.10.: Askeri Alanların Planlama Bölgelerine Göre Dağılımı ............................................................................................. 321
Tablo 7.11.: Ankara Büyükşehir Belediye Sınırı İçindeki Askeri Alanlar .................................................................................... 322
Tablo 7.12.: Türkiye’de Yıllara Göre Okuryazarlık Oranları ....................................................................................................... 323
Tablo 7.13.: Türkiye’de Yıllara Göre Okullaşma Oranları ........................................................................................................... 323
Tablo 7.14.: 3 Büyük Kentte Öğretmen Başına Öğrenci Sayıları-2005 ........................................................................................ 324
Tablo 7.15.: 3 Büyük Kentte Karşılaştırmalı Eğitim İstatistikleri-2005 ........................................................................................ 325
Tablo 7.16.: Ankara İlinde İlçeler Bazında Nüfusun Eğitim Yapısı-2000 ..................................................................................... 326
Tablo 7.17.: Ankara İlinde İlçeler Bazında İlk ve Ortaöğrenim İstatistikleri (2004-2005 Öğretim Yılı) .................................... 327
Tablo 7.18.: Özel İlk ve Orta Öğretim Kurum İstatistikleri (2005-2006) .................................................................................... 329
Tablo 7.19.: Özel İlk ve Orta Öğretim Kurumlarının İlçelere Göre Dağılımı (2005-2006) ........................................................ 328
xvi 2023 BAŞKENT ANKARA/NAZIM İMAR PLANI
Tablo 7.20.: Ankara 2006-2007 Öğretim Yılı Okul, Öğretmen, Derslik ve Öğrenci Sayıları ..................................................... 329
Tablo 7.21.: Ankara’da Kurulu Bulunan Üniversitelerin Öğrenci Sayıları (2005-2006) ............................................................. 330
Tablo 7.22.: Türkiye’de Kurulu Bulunan Devlet Üniversitelerin Öğrenci Sayıları (2005-2006) ................................................ 331
Tablo 7.23.: Türkiye’de Kurulu Bulunan Vakıf Üniversitelerin Öğrenci Sayıları (2005-2006) .................................................. 332
Tablo 7.24.: Ankara’da Özel Dersane ve Kursların İlçelere ve Türlerine Göre Dağılımı (2005-2006) ....................................... 333
Tablo 7.25.: Bölgelere Göre Sağlık Personeli-2002 ....................................................................................................................... 335
Tablo 7.26.: Bölgelere Göre Yataklı Tedavi Kurumları, Yatak Sayısı-2003................................................................................... 335
Tablo 7.27.: 3 Büyük Kentte Sağlık Personeli Sayısı-2003 ........................................................................................................... 336
Tablo 7.28.: 3 Büyük Kentte Hastane Yatak Sayıları-2004 .......................................................................................................... 336
Tablo 7.29.: 3 Büyük Kentte Yüz Bin Kişi Başına Sağlık Personeli-2003 ..................................................................................... 336
Tablo 7.30.: Ankara’da Sağlık Bakanlığı’na Kayıtlı Devlet Hastanelerinin Hasta, Yatak, Personel Durumları-2005 ................. 337
Tablo 7.31.: Ankara’da Sağlık Bakanlığı’na Kayıtlı Diğer Hastanelerin Hasta, Yatak, Personel Durumları-2005 ...................... 338
Tablo 7.32.: 3 Büyük Kentte Sağlık Göstergelerinin Yılara Göre Değişimi .................................................................................. 339
Tablo 7.33.: Ankara’daki 1. Kademe Sağlık Kuruluşlarının İlçelere Dağılımı-2005 ..................................................................... 339
Tablo 7.34.: 3 Büyük Kentte Sağlık Ocaklarının Sayıları-2003 ..................................................................................................... 340
Tablo 7.35.: Ankara’da Polikliniklerin İlçelere Göre Dağılımı (1997-2005) ................................................................................ 340
Tablo 7.36.: Ankara’da Eczanelerin İlçelere Göre Dağılımı (2005) .............................................................................................. 340
Tablo 7.37.: Ankara’da Camilerin İlçelere Göre Dağılımı (2005) ................................................................................................. 342
Tablo 7.38.: 3 Büyük Kentte Sinema Salonları ve İzleyici İstatistikleri (2003) ........................................................................... 343
Tablo 7.39.: 3 Büyük Kentte Tiyatro Salonları ve İzleyici İstatistikleri (2003) ........................................................................... 343
Tablo 7.40.: Ankara’daki Özel Tiyatrolar (2006) ......................................................................................................................... 344
Tablo 7.41.: 3 Büyük Kentte Müzeler ve Ziyaretçi İstatistikleri (2003) ...................................................................................... 344
Tablo 7.42.: Ankara’daki Kültür Bakanlığı Müzeleri (2006) ........................................................................................................ 344
Tablo 7.43.: Ankara’daki Askeri Müzeler (2006) ......................................................................................................................... 345
Tablo 7.44.: Ankara’daki Özel Müzeler (2006) ............................................................................................................................ 345
Tablo 7.45.: 3 Büyük Kentte Kütüphane İstatistikleri (2003) ...................................................................................................... 346
Tablo 7.46.: Ankara’daki Kütüphaneler (2005) ............................................................................................................................ 347
Tablo 7.47.: Yıllar İtibarı ile Kişi Başına Düşen Aktif Yeşil Alan Miktarı M2/Kişi ..................................................................... 356
Tablo 7.48.: Bazı Önemli Büyük Parklar ...................................................................................................................................... 357
Tablo 7.49.: Yarı Özel Açık-Yeşil Alanlar Olarak Kamuya Ait Önemli Açıklıklar ...................................................................... 358
Tablo 7.50.: Su Geçişleri Yaklaşma Mesafeleri ............................................................................................................................. 371
Tablo 7.51.: Ankara Büyükşehir Belediyesi Kapsamındaki İlçelerdeki Sit Alanlarından Bazıları ................................................ 387
Tablo 7.52.: Ankara’daki Kültür Bakanlığı Müzelerinin Ziyaretçi Sayıları, 2004 ....................................................................... 395
Tablo 7.53.: Ankara’daki Müzelerin Ziyaretçi Sayıları .................................................................................................................. 396
Tablo 7.54.: Sınır Girişi Yapılan Kentlerin Sıralaması-2005 .......................................................................................................... 403
Tablo 7.55.: Ülkeye Yapılan Sınır Girişlerinin İllere Göre Dağılımı-2005 .................................................................................... 404
Tablo 7.56.: Ülkedeki Konaklama Tesisleri ve Yatak Kapasitelerinin Bölgelere Dağılımı-2005 .................................................. 405
Tablo 7.57.: Ankara’da Konaklama Tesisleri ve Kapasitesi-2004 ................................................................................................. 405
Tablo 7.58.: Ankara’da İşletme Belgeli Konaklama Tesisleri ve Kapasitesinin Değişimi (1995-2005) ....................................... 407
Tablo 7.59.: Seçilmiş Bazı Kentlerde Konaklama Tesislerine Geliş Sayısı 2005 ......................................................................... 407
Tablo 7.60.: Ankara ve Türkiye’de Konaklama Tesislerine Geliş, Geceleme Sayısı, Kalış Süresi 2003 ...................................... 408
Tablo 7.61.: Ankara’daki 5 Yıldızlı Oteller 2006 .......................................................................................................................... 408
Tablo 7.62.: Ankara’daki Konaklama Tesislerinin İlçelere Göre Dağılımı 2005 ......................................................................... 408
Tablo 7.63.: Ankara’daki 4-3-2 Yıldızlı Oteller 2006 .................................................................................................................... 408
Tablo 8.1.: Havalimanlarındaki Uçak Trafiği (2005-2006) ............................................................................................................ 414
Tablo 8.2.: Havalimanlarındaki Yolcu Trafiği (2005-2006) ........................................................................................................... 415
Tablo 8.3.: Havalimanlarındaki Yük Trafiği (2005-2006).............................................................................................................. 417
Tablo 8.4.: Ülkelere ve Ulaştırma sistemlerine Göre Yolcu Taşımacılığı-2003............................................................................. 418
Tablo 8.5.: Ülkelere ve Ulaştırma Sistemlerine Göre Yük Taşımacılığı-2003 ............................................................................... 419
Tablo 8.6.: Bölgelere Göre Yolcu ve Yük Miktarı .......................................................................................................................... 423
Tablo 8.7.: Tren Cinslerine Göre Yolcu Sayısı .............................................................................................................................. 424
Tablo 8.8.: Tren Cinslerine Göre Yıllık Yolcu Sayısı ..................................................................................................................... 424
Tablo 8.9.: 3 Büyük Kentteki Motorlu Kara Taşıt Sayıları-2005................................................................................................... 430
Tablo 8.10.: 3 Büyük Kentteki Trafik Kazası İstatistikleri-2004 .................................................................................................... 431
Tablo 8.11.: Günlük Yolculukların Ulaşım Türlerine Dağılımı-2000............................................................................................ 435
Tablo 8.12.: EGO Otobüsleri Araç ve Servis Bilgileri-2005 ........................................................................................................... 436
PLAN AÇIKLAMA RAPORU ETÜDLER & MÜDAHALE BİÇİMLERİ xvii
Tablo 8.13.: Bazı İllerdeki Kayıtlı Minibüs ve Ticari Minibüs Sayıları-2004 ............................................................................... 441
Tablo 8.14.: Dolmuşlara İlişkin Hat Bazında Bilgiler (1993) ........................................................................................................ 443
Tablo 8.15.: Banliyö Hatlarında Yıllara Göre Yolcu Sayısı ........................................................................................................... 443
Tablo 8.16.: Banliyö Treni Yıllık Yolcu Dağılımı (1942-2005) ..................................................................................................... 444
Tablo 8.17.: Ankaray 2004 Yılı Gerçekleşen Yolcu-Sefer Sayıları ................................................................................................. 445
Tablo 8.18.: Ankaray 2006 Yılı Gerçekleşen Yolcu-Sefer Sayıları ................................................................................................. 445
Tablo 8.19.: Ankara Metrosu Yolculuk ve Hizmet Sunum Özellikleri ........................................................................................ 446
Tablo 8.20.: Ankara Metrosu Yıllar İtibariyle Yolcu Sayıları ........................................................................................................ 446
Tablo 8.21.: Ankara Metrosu Aylar İtibariyle Yolcu Sayıları (2006) ............................................................................................ 446
Tablo 8.22.: Ankara Metrosu Aylar İtibariyle Sefer Sayıları ......................................................................................................... 446
Tablo 8.23.: Kente Su Sağlayan Barajların Kapasiteleri ................................................................................................................. 453
Tablo 8.24.: Büyük Ankara İçme ve Kullanma Suyu Projesi Genel Karakteristik Özellikleri ..................................................... 455
Tablo 8.25.: Ankara İçme ve Kullanma Suyu Sistemi Özeti ......................................................................................................... 455
Tablo 8.26.: Toplam Abone Sayılarının İlçelere Göre Dağılımı (1996)........................................................................................ 456
Tablo 8.27.: Toplam Abone Sayılarının Türlerine ve İlçelere Göre Dağılımı (2006)................................................................... 456
Tablo 8.28.: Toplam Abone Sayılarının Türlerine Göre Dağılımı (2006) .................................................................................... 456
Tablo 8.29.: Büyük Ankara Kanalizasyon Projesi .......................................................................................................................... 460
Tablo 8.30.: Ankara Kanalizasyon Sistemi Özeti .......................................................................................................................... 461
Tablo 8.31.: Ankara 1990 yılı Toplam Günlük Çöp Miktarının Mevsimsel Dağılım (Kg/Gün) ................................................ 464
Tablo 8.32.: Çöpün İçindeki Evsel ve İşyeri Atıklarının Oranı .................................................................................................... 464
Tablo 8.33.: Ankara Çöpü Bileşenlerinin Mevsimsel Değişimi .................................................................................................... 464
Tablo 8.34.: Doğalgaz Yaygınlaştırma Projesinin Genel Karakteristik Özellikleri ...................................................................... 465
Tablo 8.35.: Doğalgaz İstatistik bilgileri (2005) ............................................................................................................................. 465
Tablo 8.36.: Yıllara Göre Doğalgaz Abonelik Sayısı...................................................................................................................... 465
Tablo 8.37.: EGO Genel Müdürlüğü 2005 Yılı Doğalgaz Hizmetleri Özeti ................................................................................ 467
Tablo 8.38.: EGO Genel Müdürlüğü 1988-2005 Yılları Arası Abonelik İşlemleri-Gaz Tüketimi ................................................ 467
Tablo 8.39.: Bazı İllerde Elektrik Enerjisi Tüketimi-2005 .............................................................................................................. 468
Tablo 8.40.: Bazı İllerde Kişi Başına Elektrik Enerjisi Tüketimi-2005 ........................................................................................... 469
Tablo 8.41.: BEDAŞ tarafından dağıtılan Elektrik Aboneliklerinin İllere Göre Dağılımı (kişi)-2005 .......................................... 469
Tablo 8.42.: Mevcut Trafo Merkezleri ........................................................................................................................................... 470
Tablo 8.43.: Orta ve Uzun Dönem Ankara Master Planında Yer Alan Yeni Trafo Merkezleri .................................................. 471
Tablo 8.44.: AŞTİ Yıllar İtibariyle Giren-Çıkan Otobüs Sayısı ..................................................................................................... 472
Tablo 8.45.: Bölgesel GSM Abone Sayıları-2006 ........................................................................................................................... 475
Tablo 9.1.: Merkez Planlama Bölgesinde İşgücü Durumu ............................................................................................................ 490
Tablo 9.2.: Merkez Planlama Bölgesinde Ekonomik Yapı ve İstihdam ........................................................................................ 491
Tablo 9.3.: Merkez Planlama Bölgesi Nüfus Yoğunlukları ........................................................................................................... 492
Tablo 9.4.: Merkez Planlama Bölgesi Hanehalkı Yapısı ve Büyüklüğü ........................................................................................ 493
Tablo 9.5.: Yıllar İtibariyle Merkez’de Nüfus Değişimi ................................................................................................................ 494
Tablo 9.6.: Merkez Planlama Bölgesi Binalarının Kullanım Amacı-2000 .................................................................................... 496
Tablo 9.7.: Merkez Planlama Bölgesi Binalarının Kimin Tarafından Yapıldığı-2000 .................................................................. 497
Tablo 9.8.: Merkez Planlama Bölgesi Nüfus, Konut ve Onaylı Plan Analizi ............................................................................... 501
Tablo 9.9.: Batı Planlama Bölgesinde İşgücü Durumu .................................................................................................................. 513
Tablo 9.10.: Batı Planlama Bölgesinde Ekonomik Yapı ve İstihdam ............................................................................................ 514
Tablo 9.11.: Batı Planlama Bölgesi Nüfus Yoğunlukları ............................................................................................................... 515
Tablo 9.12.: Batı Planlama Bölgesi Hanehalkı Yapısı ve Büyüklüğü ............................................................................................ 516
Tablo 9.13.: Batı Planlama Bölgesi Binalarının Kullanım Amacı-2000 ........................................................................................ 517
Tablo 9.14.: Batı Planlama Bölgesi Binalarının Kimin Tarafından Yapıldığı-2000 ...................................................................... 517
Tablo 9.15.: Batı Planlama Bölgesi Nüfus, Konut ve Onaylı Plan Analizi ............................................................................... 519
Tablo 9.16.: Güneybatı Planlama Bölgesinde İşgücü Durumu ..................................................................................................... 540
Tablo 9.17.: Güneybatı Planlama Bölgesinde Ekonomik Yapı ve İstihdam ................................................................................. 542
Tablo 9.18.: Güneybatı Planlama Bölgesi Hanehalkı Yapısı ve Büyüklüğü ................................................................................. 543
Tablo 9.19.: Güneybatı Planlama Bölgesi Nüfus Yoğunlukları .................................................................................................... 543
Tablo 9.20.: Güneybatı Planlama Bölgesi Binalarının Kullanım Amacı-2000 ............................................................................. 543
Tablo 9.21.: Güneybatı Planlama Bölgesi Binalarının Kimin Tarafından Yapıldığı-2000 ........................................................... 543
Tablo 9.22.: Güneybatı Planlama Bölgesi Nüfus, Konut ve Onaylı Plan Analizi .................................................................... 544
Tablo 9.23.: Güney Planlama Bölgesinde İşgücü Durumu ........................................................................................................... 557
xviii 2023 BAŞKENT ANKARA/NAZIM İMAR PLANI
Tablo 9.24.: Güney Planlama Bölgesinde Ekonomik Yapı ve İstihdam ....................................................................................... 558
Tablo 9.25.: Güney Planlama Bölgesi Hanehalkı Yapısı ve Büyüklüğü ....................................................................................... 559
Tablo 9.26.: Güney Planlama Bölgesi Nüfus Yoğunlukları........................................................................................................... 560
Tablo 9.27.: Güney Planlama Bölgesi Binalarının Kullanım Amacı-2000 ................................................................................... 560
Tablo 9.28.: Güney Planlama Bölgesi Binalarının Kimin Tarafından Yapıldığı-2000 ................................................................. 561
Tablo 9.29.: Güney Planlama Bölgesi Nüfus, Konut ve Onaylı Plan Analizi ........................................................................... 562
Tablo 9.29.: Doğu Planlama Bölgesinde İşgücü Durumu ............................................................................................................. 585
Tablo 9.30.: Doğu Planlama Bölgesinde Ekonomik Yapı ve İstihdam ......................................................................................... 586
Tablo 9.31.: Doğu Planlama Bölgesi Hanehalkı Yapısı ve Büyüklüğü ......................................................................................... 587
Tablo 9.32.: Doğu Planlama Bölgesi Nüfus Yoğunlukları............................................................................................................. 589
Tablo 9.33.: Doğu Planlama Bölgesi Binalarının Kullanım Amacı-2000 ..................................................................................... 589
Tablo 9.34.: Doğu Planlama Bölgesi Binalarının Kimin Tarafından Yapıldığı-2000 ................................................................... 589
Tablo 9.35.: Doğu Planlama Bölgesi Nüfus, Konut ve Onaylı Plan Analizi ............................................................................. 590
Tablo 9.36.: Kuzey Planlama Bölgesinde İşgücü Durumu ............................................................................................................ 612
Tablo 9.37.: Kuzey Planlama Bölgesinde Ekonomik Yapı ve İstihdam ........................................................................................ 613
Tablo 9.38.: Kuzey Planlama Bölgesi Hanehalkı Yapısı ve Büyüklüğü ........................................................................................ 614
Tablo 9.39.: Kuzey Planlama Bölgesi Nüfus Yoğunlukları ........................................................................................................... 615
Tablo 9.40.: Kuzey Planlama Bölgesi Binalarının Kullanım Amacı-2000 .................................................................................... 615
Tablo 9.41.: Kuzey Planlama Bölgesi Binalarının Kimin Tarafından Yapıldığı-2000 .................................................................. 616
Tablo 9.42.: Kuzey Planlama Bölgesi Nüfus, Konut ve Onaylı Plan Analizi ........................................................................... 617
Tablo 9.43.: Kentsel Yerleşik Alanlardaki Nüfus Atamaları ve 2023 Öngörülerinin Bölgelere Göre Dağılımı .......................... 646
Tablo 9.44.: Planlama Bölgelerinde Bazı Seçilmiş Sosyo-Ekonomik Göstergeler-2000 ............................................................... 647
Tablo 9.45.: Planlama Bölgelerinde İstihdamın Alt Kollarına Dağılımı-2000............................................................................... 647
Tablo 9.46.: Planlama Bölgelerinde Onaylı Plan Nüfusları ve 2023 Öngörüsü........................................................................... 648
Tablo 9.47.: Onaylı Planlara İlişkin Müdahalelerin Bölgelere Göre Dağılımı .............................................................................. 648
Tablo 9.48.: Nüfus-İşgücü Projeksiyonları, Onaylı Plan Nüfus Atamaları ve 2023 Nüfus Öngörüsü ....................................... 648
Tablo 9.49.: Planlama Bölgesi ve Yerleşimler İçin 2000 Yılı Mevcut Nüfusları, Onaylı Plan Nüfusları ve
2023 Nüfus Öngörüleri .............................................................................................................................................. 660
ŞEKİLLERİN LİSTESİ
3. MAKROFORM ............................................................................................................... 57
Şekil 3.1.: Ankara Jeomorfoloji Haritasında Topoğrafik ve Ana Çanak ......................................................................................... 78
Şekil 3.2.: Jeomorfolojik Çanak (Ana Çanak) Sınırı ........................................................................................................................ 81
4. DOĞAL YAPI ................................................................................................................. 89

Şekil 4.1.: Esme Sayısı ve Hızına Göre Rüzgar Değerleri.............................................................................................................. 146
Şekil 4.2.: Rüzgar Gülü ................................................................................................................................................................... 146
Şekil 4.3.: Ankara Hava Kirliliği Ocak Ayları Konsantrasyon Değişimi (1970-2004) ................................................................. 155
Şekil 4.4.: Ankara Hava Kirliliği Kükürtdioksit-Asılı Partikül Madde Konsantrasyon Değişimi Ocak-2005 ............................. 155
Şekil 4.5.: Ankara Ocak Ayları PM10 Konsantrasyon Değişimi (1992-2004) ............................................................................. 155
Şekil 4.6.: Ankara Ocak Ayları SO2 Konsantrasyon Değişimi (1992-2004) ................................................................................ 155
Şekil 4.7.: Ankara’da Toplam Çöpün İçindeki Evsel ve İşyeri Atıklarının İlçelere Göre Dağılımı ............................................. 160
Şekil 4.8.: Ankara Çöpü Bileşenlerinin Yıllık Ortalaması ............................................................................................................. 161

Şekil 5.1.: 1927-2000 Türkiye ve Ankara Nüfus Artış Hızları ..................................................................................................... 174
Şekil 5.2.: İller ve Türkiye Ortalaması İtibariyle Nüfus Artış Hızları .......................................................................................... 174
Şekil 5.3.: Türkiye, İç Anadolu Bölgesi ve İlleri Nüfus Artış Hızları,2000 .................................................................................. 175
Şekil 5.4.: Türkiye, İç Anadolu Bölgesi ve İlleri Kır-Kent Oranları,2000 ..................................................................................... 176
Şekil 5.5.: Ankara İli Nüfus Gelişimi 1927-2000 .......................................................................................................................... 176
Şekil 5.6.: Türkiye ve Ankara Kenti Nüfusunun Gelişimi ............................................................................................................ 178
Şekil 5.7.: Ankara-Türkiye Toplam ve Kentsel Gelişim Endeksi .................................................................................................. 178
Şekil 5.8.: Yıllık Nüfus Artış Hızları .............................................................................................................................................. 179
Şekil 5.9.: İç Anadolu Bölgesi İllerinde Göç (2000) ...................................................................................................................... 180
Şekil 5.10.: Ankara’da Göç (1990-2000) ....................................................................................................................................... 181
Şekil 5.11.: Ankara İlinin Aldığı Göç (1990) ................................................................................................................................. 181
Şekil 5.12.: Ankara İlinin Verdiği Göç (1990) ................................................................................................................................ 181
Şekil 5.13.: Ankara İli İçinde Yaşanan Göçler (1990) ................................................................................................................... 181
PLAN AÇIKLAMA RAPORU ETÜDLER & MÜDAHALE BİÇİMLERİ xix
Şekil 5.14.: Ankara İli Nüfusun Doğum Yerine Göre Tasnifi (2000) .......................................................................................... 182
Şekil 5.15.: Ankara İli Doğum Yerine Göre Nüfus (1935-2000) .................................................................................................. 182
Şekil 5.16.: Ankara İli ve İlçeleri Bazında Nüfus Artış Hızları (2000) ......................................................................................... 184
Şekil 5.17.: İl, Büyükşehir Belediyesi, Metropoliten Kent ve İlçelerin Nüfus Gelişimi .............................................................. 185
Şekil 5.18.: Ankara İli ve İlçeleri Bazında Kır-Kent Oranları (2000) ............................................................................................ 186
Şekil 5.19.: Ankara İli ve İlçeleri Bazında Kır-Kent Oranları (2000) ............................................................................................ 187
Şekil 5.20.: Ankara İli Nüfus Piramidi ,1955 ................................................................................................................................ 188
Şekil 5.21.: Ankara İli Nüfus Piramidi ,2000 ................................................................................................................................. 188
Şekil 5.22.: Ankara’da Cinsiyet Oranının Değişimi (1927-2000) ............................................................................................... 189
Şekil 5.23.: Türkiye-Ankara Doğurganlık Hızı Değişimi (1980-2000) ......................................................................................... 189
Şekil 5.24.: Türkiye İlleri Doğurganlık Hızı ,2000 ....................................................................................................................... 190
Şekil 5.25. Türkiye İlleri Bebek Ölüm Oranları ,2000 ................................................................................................................. 190
Şekil 5.26.: Ankara Çocuk-Kadın Oranı Değişimi (1945-2000) ................................................................................................... 190
Şekil 5.27.: Türkiye-Ankara Bebek Ölüm Hızı Değişimi (1970-2000) .......................................................................................... 191
Şekil 5.28.: Ankara Medyan Yaş Değişimi (1935-2000) ............................................................................................................... 191
Şekil 5.29.: Türkiye’de İller İtibariyle Hane Halkı Büyüklükleri (2000) ..................................................................................... 191
Şekil 5.30.: Ankara’da İlçeler İtibariyle Hane Halkı Büyüklükleri (2000) ................................................................................... 193
Şekil 5.31.: Türkiye ve Ankara’da Yaş Bağımlılık Oranı (1935-2000) ......................................................................................... 193
Şekil 5.32.: Türkiye, İç Anadolu ve Ankara’da Özürlü Oranları (2000) ..................................................................................... 194
Şekil 5.33.: Ankara’da Özürlü Nüfusun Özürlülük Türüne Göre Dağılımı (2000) .................................................................... 194
Şekil 5.34.: Üniversite Bitiren Nüfusun 22 Yaş Üzeri Nüfusa Oranı (2000) .............................................................................. 195
Şekil 5.35.: Okur Yazar Nüfusun Gelişimi (1935-2000) .............................................................................................................. 195
Şekil 5.36.: Okur Yazar Kadın Nüfusun Toplam Kadın Nüfusa Oranı (2000) .......................................................................... 196
Şekil 5.37.: En Az İlköğretim Mezunu Olan Kadın Nüfusun Gelişimi (1975-2000) .................................................................. 196
Şekil 5.38.: Eğitim Durumuna Göre Kadın Nüfusun Gelişimi (1975-2000) ................................................................................ 197
Şekil 5.39.: Eğitim Durumuna Göre Erkek Nüfusun Gelişimi (1975-2000) ................................................................................ 197
Şekil 5.40.: Türkiye’de İller İtibariyle On Bin Kişiye Düşen Hekim Sayısı (2000) .................................................................... 199
Şekil 5.41.: Türkiye’de İller İtibariyle On Bin Kişiye Düşen Yatak Sayısı (2000) ...................................................................... 199
Şekil 5.42.: Türkiye’de Gelire Göre Tüketim Harcamaları Karşılaştırması (1994-2004).............................................................. 202
Şekil 5.43.: Ankara’da Toplam Gelirin %20’lik Gruplara Göre Dağılımı (1994-2004) ............................................................... 202
Şekil 5.44.: Ankara’da Gelire Göre Sıralı %2’li Grupların Tüketim Harcamaları (2004) ........................................................... 203
Şekil 5.45.: Ankara İli 2023 Nüfus Projeksiyonları ...................................................................................................................... 203
Şekil 5.46.: Ankara Büyükşehir Belediyesi 2023 Nüfus Projeksiyonları ..................................................................................... 203
Şekil 5.47.: Yıllara Göre Türkiye, Ankara ve İstanbul’da Reel Aktivite Oranları ........................................................................ 208
Şekil 5.48.: Ankara’da İşgücünün Temel Sektörlere Dağılımı (1980-2000) ................................................................................. 211
Şekil 5.49.: Ankara İli Yıllara Göre Sektörel Dağılım ................................................................................................................... 212
Şekil 5.50.a: Büyükşehir Belediyesi Kapsamındaki İlçelerde 1990 Yılı Sektörel Dağılımı .......................................................... 214
Şekil 5.50.b: Büyükşehir Belediyesi Kapsamındaki İlçelerde 2000 Yılı Sektörel Dağılımı ......................................................... 214
Şekil 5.51.: Tarım Sektörü İstihdamının İlçelere Göre Dağılımı (2000) ...................................................................................... 214
Şekil 5.52.: Sanayi Sektörü İstihdamının İlçelere Göre Dağılımı (2000) ..................................................................................... 214
Şekil 5.53.: Hizmetler Sektörü İstihdamının İlçelere Göre Dağılımı (2000) ............................................................................... 214
Şekil 5.54.: Ankara’da Yıllara ve Sektörlere Göre GSYİH ............................................................................................................ 216
6. EKONOMİK YAPI ........................................................................................................ 227
Şekil 6.1.: Ankara, İç Anadolu Bölgesi ve Türkiye’de GSYİH’da Tarım Sektörünün Payı ......................................................... 227
Şekil 6.2.: Ankara Alt Bölgelerinde Arazilerin Niteliklerine Göre Dağılımı ................................................................................ 229
Şekil 6.3.: DSİ Tarafından İşletilen Ve Projelendirilen Sulama Alanları ...................................................................................... 241
Şekil 6.4.: 2005 Yılı Sanayi Odaları Karşılaştırması ..................................................................................................................... 254
Şekil 6.5.: Ar-Ge sektörü Çalışanlarının Yıllara ve Sektörlere Göre Gelişimi .............................................................................. 260
Şekil 6.6.: Teknoparklardaki Toplam Firma Sayısı Dağılımı-2005 .............................................................................................. 261
Şekil 6.7.: Teknoparklardaki Firmaların Sektörel Dağılımı-2005 ................................................................................................. 261
Şekil 6.8.: Teknoparklardaki Ar&Ge Personeli Dağılımı-2005 ...................................................................................................... 261
Şekil 6.9.: Teknoparklardaki Toplam İhracat-2005 ........................................................................................................................ 261
Şekil 6.10.: Merkez Planlama Bölgesi Mahallelere Göre Nüfus Dağılımı (kişi) .......................................................................... 286
Şekil 6.11.: Merkez Planlama Bölgesi Kullanımlarının Alan Dağılımı (ha.) ................................................................................. 286
Şekil 6.12.: Merkez Planlama Bölgesi Konut Alanları Alan Dağılımı (ha.) ................................................................................. 286
xx 2023 BAŞKENT ANKARA/NAZIM İMAR PLANI

Şekil 7.1.: İdari-Kentsel Sit Alanı Sınırı ......................................................................................................................................... 377
Şekil 7.2.: Ankara Tarihi Kent Merkezi Yenileme Alanı Sınırı ...................................................................................................... 378
Şekil 7.3.: Kıbrıs Vadisi Doğal Sit Sınırı ve Sit Önerisi ................................................................................................................ 382
Şekil 7.4.: Ziir Vadisi Doğal ve Arkeolojik Sit Sınırı ve Sit Önerisi ............................................................................................. 383
Şekil 8.1.: Hızlı Tren Hatları ........................................................................................................................................................... 420
Şekil 8.2.: Ankara-İstanbul Hızlı Tren Hattı................................................................................................................................... 421
Şekil 8.3.: Ankara-İstanbul Hızlı Tren Projesi Seyahat Süreleri .................................................................................................... 422
Şekil 8.4.: Ankara-Konya Hızlı Tren Hattı ..................................................................................................................................... 422
Şekil 8.5.: Ulusal Demiryolu Ağı-2005 ........................................................................................................................................... 423
Şekil 8.6.: Türkiye Otoyol Ağı ........................................................................................................................................................ 426
Şekil 8.7.: Türkiye Karayolu Ağı ..................................................................................................................................................... 427
Şekil 8.8.: Türkiye Karayolu Ağı Trafik Hacim Haritası ............................................................................................................... 428
Şekil 8.9.: Karayolları 4. Bölge Md. Karayolu Ağı ......................................................................................................................... 429
Şekil 8.10.: Ankara-İstanbul Otoyolu Trafik Hacim Haritası ........................................................................................................ 429
Şekil 8.11.: Günlük Motorlu Araçlı Yolculukların Ulaşım Türlerine Dağılımı-2000 ................................................................... 435
Şekil 8.12.: Gelir Gruplarına Göre Özel Otomobil Sahipliliği-1995-2015 .................................................................................... 444
Şekil 8.13.: Banliyö Treni Duraklara Göre Yolcu Sayıları ............................................................................................................. 444
Şekil 8.14.: EGO Gn. Md.lüğünce Mevcut ve Öngörülmüş Raylı Sistem Hatları ....................................................................... 445
Şekil 8.15.: Ankara Metrosu Güzergah Haritası ............................................................................................................................ 445
Şekil 8.16.: Toplam Abone Sayılarının Kategorilere Göre Dağılımı ve Yıllık Su Tüketim Miktarı ............................................ 457
Şekil 8.17.: Tatlar Atıksu Arıtma Tesisi .......................................................................................................................................... 462
Şekil 8.18.: Kişi Başına Üretilen Çöp Miktarı ................................................................................................................................ 463
Şekil 8.19.: Kategorilere Göre Tüketilen Elektrik Miktarı Dağılımı (1998) .................................................................................. 471
Şekil 8.20.: Kategorilere Göre Tüketilen Elektrik Miktarı Dağılımı (2005) .................................................................................. 471
Şekil 8.21.: 2002-2003-2004 Aylara Göre Giren-Transit Otobüs Sayıları ..................................................................................... 473
Şekil 8.22.: GSM Aboneliklerinin Bölgesel Dağılımı-2006 ............................................................................................................ 476
Şekil 9.1.: Merkez Planlama Bölgesi, Çekirdek ve Yakın Çevresi Sınırları ................................................................................... 487
Şekil 9.2.: Merkez Planlama Bölgesi, Çekirdek ve Yakın Çevresi Arazi Kullanımı ...................................................................... 488
Şekil 9.3.: Merkez Planlama Bölgesi Arazi Kullanımı Alan Dağılımı-2005 .................................................................................. 498
Şekil 9.4.: Merkez Planlama Bölgesi Konut Alanları Dağılımı-2005 ............................................................................................. 498
Şekil 9.5.: Merkez Planlama Bölgesi Nüfus Analizi Özeti ............................................................................................................ 507
Şekil 9.6.: Batı Planlama Bölgesi Sınırları ...................................................................................................................................... 510
Şekil 9.7.: Batı Planlama Bölgesi Arazi Kullanımı .......................................................................................................................... 510
Şekil 9.8.: Batı Planlama Bölgesi Nüfus Analizi Özeti .................................................................................................................. 535
Şekil 9.9.: Güneybatı Planlama Bölgesi Sınırları ........................................................................................................................... 542
Şekil 9.10.: Güneybatı Planlama Bölgesi Arazi Kullanımı ............................................................................................................. 542
Şekil 9.11.: Güneybatı Planlama Bölgesi Nüfus Analizi Özeti ..................................................................................................... 551
Şekil 9.12.: Güney Planlama Bölgesi Sınırları ............................................................................................................................... 554
Şekil 9.13.: Güney Planlama Bölgesi Arazi Kullanımı ................................................................................................................... 554
Şekil 9.14.: Güney Planlama Bölgesi Nüfus Analizi Özeti ........................................................................................................... 579
Şekil 9.15.: Doğu Planlama Bölgesi Sınırları ................................................................................................................................. 582
Şekil 9.16.: Doğu Planlama Bölgesi Arazi Kullanımı ..................................................................................................................... 582
Şekil 9.17.: Doğu Planlama Bölgesi Nüfus Analizi Özeti ............................................................................................................. 605
Şekil 9.18.: Kuzey Planlama Bölgesi Sınırları ................................................................................................................................ 608
Şekil 9.19.: Kuzey Planlama Bölgesi Arazi Kullanımı.................................................................................................................... 608
Şekil 9.20.: Kuzey Planlama Bölgesi Nüfus Analizi Özeti ............................................................................................................ 639
Şekil 9.21.: Planlama Bölgeleri 2000 Yılı Nüfusları ....................................................................................................................... 642
Şekil 9.22.: 5216 Sayılı Kanun Öncesi Onaylanan Plan Nüfuslarının Bölgelere Dağılımı .......................................................... 645
Şekil 9.23.: 2023 Plan Nüfusu Öngörüsünün Planlama Bölgelerine Dağılımı ............................................................................. 645
Şekil 9.24.: Planlama Bölgelerine Göre Onaylı Plan Nüfusları ve 2023 Öngörüsü ..................................................................... 647
Şekil 9.25.: Nüfus-İşgücü Projeksiyonları, Onaylı Plan Nüfus Atamaları ve 2023 Nüfus Öngörüsü ......................................... 649
Şekil 9.26.: Planlama Bölgeleri Nüfus Özet Tablosu-Karşılaştırması ............................................................................................ 649
PLAN AÇIKLAMA RAPORU ETÜDLER & MÜDAHALE BİÇİMLERİ xxi
HARİTALARIN LİSTESİ
Harita 1.1.: Ankara Metropoliten Alan Sınırı .................................................................................................................................. 21
Harita 1.2.: Ankara Büyükşehir Belediye ve Mücavir Alan Sınırı .............................................................................................. 24-25
Harita 2.1.: Lörcher Planı .................................................................................................................................................................. 48
Harita 2.2.: Jansen Planı .................................................................................................................................................................... 49
Harita 2.3.: Yücel-Uybadin Planı ...................................................................................................................................................... 50
Harita 2.4.: Ankara 1990 Nazım Planı ............................................................................................................................................. 51
Harita 2.5.: 2015 Yapısal Plan Şeması .............................................................................................................................................. 52
Harita 2.6.: Ankara 2025 Nazım İmar Planı .................................................................................................................................... 53
Harita 2.7.: Ankara 1990 Nazım Planı Kısmi Revizyonu ............................................................................................................... 54
Harita 2.8.: Güneybatı Ankara Metropoliten İmar Planı ................................................................................................................ 54
Harita 3.1.: Ankara Kenti Yerleşik Alan Sınırlarının Gelişimi (1924-2005) .................................................................................... 68
Harita 3.2.: Üst Ölçek Planların Makroform Sınırları ..................................................................................................................... 69
Harita 3.3.: Ankara 1970 Arazi Kullanımı ....................................................................................................................................... 70
Harita 3.4.: Ankara 1997 Arazi Kullanımı ....................................................................................................................................... 71
Harita 3.5.: Ankara Metropoliten Alan Arazi Kullanımı (2005) ................................................................................................ 72-73
Harita 3.6.: Ankara Kentsel Yerleşik Doku ve Çevresi Arazi Kullanımı (2005) ............................................................................. 79
Harita 3.7.: Ankara Büyükşehir Belediye Sınırı Kapsamında Onaylı 1/50.000 ve 1/25.000 Ölçekli Planlar.......................... 76-77
Harita 4.1.: Jeolojik Yapı ................................................................................................................................................................. 106
Harita 4.2.: Jeomorfolojik Yapı ....................................................................................................................................................... 114
Harita 4.3.: Hidrejeolojik Durum ................................................................................................................................................... 118
Harita 4.4.: 1933-2004 Yılları Arasında Ankara İlinde Meydana Gelen Depremler .................................................................... 123
Harita 4.5.: Türkiye Diri Fay Haritası ............................................................................................................................................ 124
Harita 4.6.: Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası ve Ankara ........................................................................................................... 125
Harita 4.7.: Toprak Kabiliyeti .................................................................................................................................................. 138-139
Harita 4.8.: Arazi Yapısı .......................................................................................................................................................... 140-141
Harita 4.9.: Öncelikle Korunacak Tarım Alanları ................................................................................................................... 142-143
Harita 6.1.: Ankara Metropoliten Alanında Çalışma Alanlarının Mekansal Dağılımı ........................................................ 268-269
Harita 6.2.: 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planında Çalışma Alanlarının Mekansal Dağılımı ................................... 270-271
Harita 6.3.: Ankara Metropoliten Alanında Kamusal Yönetici Hizmetlerin Mekansal Dağılımı......................................... 292-293
Harita 6.4.: Ankara Metropoliten Alan Çekirdeğinde Kamusal Yönetici Hizmetlerin Mekansal Dağılımı ........................ 294-295
Harita 6.5.: Ankara Metropoliten Alan Çekirdeğinde Kamusal Olmayan Hizmetlerin Mekansal Dağılımı ...................... 296-297
Harita 7.1.: Ankara Metropoliten Kent Bütününde Konut Alanlarının Dağılımı ................................................................ 314-315
Harita 7.2.: 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planında Konut Alanlarına Yönelik Öngörüler ........................................ 316-317
Harita 7.3.: Ankara Metropoliten Alan Çekirdeğinde Mevcut Yeşil Alanlar......................................................................... 372-373
Harita 7.4.: 2023 Açık-Yeşil Alan Sistemi Öngörüsü.............................................................................................................. 374-375
Harita 7.5.: Atatürk Orman Çiftliği Nazım İmar Planı/Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı (1/10.000) .................................... 384
Harita 8.1.: Ankara Metropoliten Alanda Mevcut Ulaşım Yapısı ................................................................................................ 451
Harita 8.2.: Ankara Metropoliten Alan 2023 Ulaşım Şeması ....................................................................................................... 452
Harita 8.3.: Ankara Metropoliten Alan Havza Sınırları ......................................................................................................... 458-459
Harita 8.4.: Ankara Metropoliten Alanda Teknik Altyapı ..................................................................................................... 478-479
Harita 9.1.: Planlama Bölgeleri ve Bölgecikler ............................................................................................................................... 485
Harita 9.2.: Merkez Planlama Bölgesi Müdahale Biçimleri, Plan Kararları ........................................................................... 508-509
Harita 9.3.: Batı Planlama Bölgesi Müdahale Biçimleri, Plan Kararları ................................................................................. 536-537
Harita 9.4.: Güneybatı Planlama Bölgesi Müdahale Biçimleri, Plan Kararları ...................................................................... 552-553
Harita 9.5.: Güney Planlama Bölgesi Müdahale Biçimleri, Plan Kararları ............................................................................ 580-581
Harita 9.6.: Doğu Planlama Bölgesi Müdahale Biçimleri, Plan Kararları .............................................................................. 606-607
Harita 9.7.: Akyurt Belediyesi İmar Planı İrdelemesi-Müdahale Biçimleri ................................................................................... 621
Harita 9.8.: Çubuk Belediyesi İmar Planı İrdelemesi-Müdahale Biçimleri ................................................................................... 625
Harita 9.9.: Kuzey Planlama Bölgesi Müdahale Biçimleri, Plan Kararları ............................................................................. 640-641
Harita 9.10.: 5216 Sayılı Yasa Uyarınca Ankara Büyükşehir Belediyesine Yeni Katılan İlçe ve
İlk Kademe Belediyelerinin Onaylı Plan Nüfusları .......................................................................................... 650-651
Harita 9.11.: 5216 Sayılı Yasa Uyarınca Ankara Büyükşehir Belediyesine Yeni Katılan İlçe ve
İlk Kademe Belediyelerinin 2023 Plan Nüfusu Öngörüleri .............................................................................. 652-653
Harita 9.12.: 2023 Başkent Ankara Gelişme Şeması .............................................................................................................. 654-655
Harita 9.13.: 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı ........................................................................................................... 656-657
Harita 9.14.: 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı Stratejiler Şeması.............................................................................. 656-657
EKLER
Değişiklik Paftaları .................................................................................................................................................................... 749-765
xxii 2023 BAŞKENT ANKARA/NAZIM İMAR PLANI
PLAN AÇIKLAMA RAPORU ETÜDLER & MÜDAHALE BİÇİMLERİ xxiii
Önsöz
Şehirler insanlar için, insanlar tarafından, insanca Nihayet 5393 sayılı Belediye Kanunu ve 5216
bir yaşam amacıyla planlanır, inşa edilir, yaşanılır sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun yürürlüğe
ve yönetilir. girmesiyle yetki alanımız 8 İlçe belediyesinden toplam
Cumhuriyetin başkenti olmasından dolayı Ankara, ilk 36 İlçe ve İlk Kademe belediyesine artarak yüzölçümü
kuruluş yıllarından beri imar çalışmaları sonucu planlı 4 kat büyüyen Başkent belediye sınırlarında 2 yıl
kentleşmeye başlayan bir kent özelliği taşımaktadır. içinde 1/25 000 ölçekli nazım imar planını yapma
Bu özelliği doğrulayıcı mahiyette Ankara şehir planını zorunluluğu getirilmiştir.
elde etmek amacıyla Cumhuriyetin ilk yıllarında
yarışmalar açılmış, planlama büroları kurulmuştur.
Kısa zamanda, sınırlı eleman sayısı ve büyük
Genç Başkentin ilk planı, Yenişehir’in biçimlenmesine fedakarlıkla İmar Daire Başkanlığımız bu görevi tüm
yönelik 1924 tarihli “LÖRCHER” planıdır. Şehrin ilk süreciyle birlikte hazırlayarak Başkentin planlama
resmi planı ise yarışma sonucu 1927’de elde edilen, anayasası hükmündeki, Cumhuriyetimizin 100.
1978 hedefli 50 yıllık perspektif için 300 000 nüfus
Yılı hedefli 1/25 000 ölçekli 2023 Başkent Ankara
öngören, Ulus’u merkez olarak tasarlayan Alman
“Jansen”e ait imar planıdır. Nazım İmar Planını, üstelik te Atatürk’ün mirası
olmasına rağmen kontrol altına alınamayan, planı 80
Yoğun göç ve hızlı kentleşme nedeniyle yetersiz kalan yıldır yapılamayan Atatürk Orman Çiftliği Koruma
Jansen planı yerine 1957 yılında; 2000 yılı hedefli, Amaçlı Nazım İmar Planlarıyla birlikte tamamlama
750 000 nüfus öngören Nihat YÜCEL – Raşit
UYBADİN imar planı hazırlanmıştır. başarısını göstermiştir.
Kentleşmenin hızı, göçlerin sürmesi, Ankara 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planının;
çeperlerinde gecekondulaşma eğilimleri, sosyal ve fiziki
Başkent Ankara’nın planlı olarak gelişimine katkıda
gelişmelerin planlı olarak kontrol altına alınması bulunması, bu dalda eğitim veren Üniversitelerimize
amacıyla 1969 yılında Bakanlık bünyesinde Ankara
Metropoliten Alan Nazım Plan Bürosu (AMANP) ve öğrencilerimize kaynak olması, yerel yönetimler
kurulmuştur. için örnek teşkil etmesi düşüncesiyle çalışmada emeği
geçenlere özellikle İmar Daire Başkanlığı personeline;
AMANP bürosu tarafından Ankara’nın kentsel fedakarlık, hizmet ve katkıları için teşekkürlerimi
gelişimini, ağırlıkla “Batı Koridoru”na (Eskişehir
sunuyorum.
yolu, Elvan, Batıkent, Sincan, OSB) yönlendiren 1990
hedefli 1/50 000 ölçekli nazım planı hazırlanmıştır.
Bu büro 1984 yılında Ankara Büyükşehir Belediyesi İ.Melih GÖKÇEK
bünyesine katılmıştır. Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı
xxiv 2023 BAŞKENT ANKARA/NAZIM İMAR PLANI
A A
Giriş - Açıklamalar
PLAN AÇIKLAMA RAPORU ETÜDLER & MÜDAHALE BİÇİMLERİ 1
A. Giriş - Açıklamalar
Ankara, ülkede planlama felsefesinin hayat toplumsal, kentsel çerçevede stratejik öncelik ve
bulduğu, Başkent olduğu tarihten bu yana anlayışlarla biçimlenmesi halinde, kente ve kentsel,
planlama geleneği ile gelişme eğilim ve kararlılığının çevresel, doğal, kültürel değerlere sahip çıkılması
en üst düzeyde kendini gösterdiği, Türkiye bağlamında çok doğru bir yere oturabileceği
Cumhuriyetinin Başkentidir. Başkent, Anadolu için tespiti, bu planlama çalışmasının çıkış noktasını
hep umutların aynası, modern-çağdaş dünyanın oluşturmuştur.
temsili, beklentilerin simgesi olagelmiştir. Planlama
geleneğinin hayata geçişinde, planlama literatürüne Bu çalışmaya başlarken, Ankara’nın planlama
giren özgün ve türünün çoğu kez ilk örneğini bağlamında ve kentsel yaşam içinde ağırlaşan
oluşturan planlama çalışmalarında, hep Ankara’nın sorunlarını doğru ve yerinde tespit edebilmek kadar,
planlamaya, kentsel değerlere sahip çıkan, bunları bundan önce bu süreçlerin nasıl kurgulandığını
önemseyip, yücelten, geliştiren bilinç ve eğitim anlamak ve bir planlama çalışmasını Ankara’nın
düzeyi, kararlılığı ve kentin sosyo-ekonomik, sosyo- planlama geleneği içerisinde sağlıklı bir yere
kültürel değer ve özgünlükleri hakim olmuştur. oturtabilmek de önemli görünmektedir. Planlama
çalışmasını sıradan bir kentte, sıradan bir imar planı
Cumhuriyet dönemiyle Ülke için önemi anlaşılan ve üretebilme noktasına indirgenmiş bir süreç olarak
çeşitli uygulama arayışlarına girilen kent planlama ele almamak için, planın denetleyebileceği kadarını
deneyimlerinin başladığı kent olarak Ankara, tasarlayıp, denetim mekanizmalarını sağlıklı
planlı gelişebilme yönündeki kararlılığını, yoğun kurup, yerinde uygulama ilkeleri tanımlayacak bir
göç baskısı altında ezildiği yıllarda dahi korumaya çerçevenin önceki deneyim ve planlama süreçleriyle
çalışmış, çoğu kez halk arasında “düzenli kent” etkileşen biçimde kurgulanması, planın yaşayan bir
“başkent” sözleriyle ifadesini bulan ancak bir çok belge olabilmesi anlamında yaşamsal bir öneme
güçlük ve açmaz ile sürekli zedelenen bir planlama sahiptir.
deneyimini yaşayagelmiştir.
Bu arayışın yerine getirilmesinde, Başkentin daha
Bu nedenle, Ankara’da bugün sürdürülen üst önceki planlama deneyim süreç ve sonuçlarının da
ölçek planlama çalışmasını, Kanun ile zorunlu detaylı olarak algılanıp çözümlenmesi anlamında bir
tutulan bir gerekliliğin yerine getirilmesi olarak çalışma yapılması gerekli görünmektedir. Ankara’nın
algılamak olanaklı değildir. Ankara, planlama Lörcher, Jansen, planları ile başlayan bütüncül bir
kuram ve uygulamasının önemli sorun-açmaz ve anlayışla planlı gelişme eğilim ve geleneği, kentin
saldırılar yaşadığı bu dönemde de, gerçekleştirmeye en yoğun göç aldığı 50’li yıllarda Yücel-Uybadin
çalıştığı üst ölçek planlama çalışmasını, Kanun’un Planı ile sürmüş, ülke planlama literatürüne
tanımladığı bir zorunluluğu yerine getirecek sığlık kapsamlı planlama süreci ve uygulamasının en
ve sınırlılıkta ele almamıştır. Aksine, planlamayı iyi örneklerinden biri olarak geçmiş Ankara 1990
ve uygulamasını, kentsel arsa rantlarının dağıtımı Nazım Planı ile devam etmiştir. 1980 sonrası
noktasına indirgeyen piyasa mekanizması ülkede ve kentlerimizin tümünde yaşanan hızlı
koşullarında, böylesi bir planlama çalışmasının, “serbestleşme” eğilimlerinin patlamaya ulaştırdığı
2 2023 BAŞKENT ANKARA NAZIM İMAR PLANI
kentsel çevre sorunlarının giderilmesi arayışlarında, dile getirilmektedir. Böylesi bir üst ölçek planın
hava kirliliği sorununa çözüm bulabilmek, ülkede üretilmediği süreçte, kentin çok hızlı ve kontrol
ilk kez Ulaşım Ana Planı üretebilmek amaçlarıyla edilmesi güç bir yayılma-saçılma ile, hemen her yön
gerçekleştirilen 2015 Planlama çalışması ile ülke ve koridorda bir dizi spekülasyona konu olabildiği
planlama literatürüne “Yapısal Plan” anlayışını de ortadadır.
yerleştiren Ankara, onaylanamayan bu planın
belediye sınırları ile sınırlanmayarak tanımladığı İşte bu nedenlerle, gerek bir planlama gelenek ve
“desantralizasyon” sürecini ise, gerçek bir odak sürecinin bir parçası olarak, gerekse kentsel gelişme
yaratma-desantralize olma anlayışı ile yaşayamamış, sürecinde yaşanan ve kronikleşen sorunların
hızlı bir kentsel yayılma-dağılma sürecinin sancı algılanıp, müdahale biçimlerinin geliştirilebilmesi
ve sorunlarıyla giderek daha fazla yüzleşir hale bağlamında, 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı,
gelmiştir. Türkiye Cumhuriyetinin 100. yılında ülkeye ve
Cumhuriyete yakışacak, kronikleşme eğilimindeki
1990 yılında projeksiyon yılı tamamlanan ancak sorunlarını aşmış, diğer ülke kentlerine örnek olma
halen yeni bir bütüncül üst ölçek onaması güç ve potansiyelini pekiştirmiş “Başkent Ankara”yı
yapılmadığı için yürürlükte olan 1990 Nazım oluşturabilme sürecinde çok büyük bir kırılma
Planı sonrası, 2015 Yapısal Plan Şemasının Ulaşım noktası oluşturmaktadır.
Ana Planını yönlendirdiği ancak onaylı üst ölçek
plan belgesi haline gelemediği süreç, 1990’lı Bu bilinç ve plana yüklenen bu anlam, 5216 Sayılı
yıllardan itibaren 2025 yılını hedefleyen bir üst Kanun uyarınca hazırlanan 2023 Başkent Ankara
ölçek planlama çalışmasının Ankara Büyükşehir Nazım İmar Planının çok özel seçimler ve arayışlar
Belediyesinin gündemine girmesine yol açmıştır. ile özgün bir yaklaşım üretmesini de zorunlu
Anılan yıllar itibariyle Ankara için çok önemli bir kılmaktadır.
analitik etüd üretme ve envanterleme boşluğunu
da dolduran bu çalışma onaylanmasa da, kentin
gelişme süreci ve planlama pratiği içerisinde kritik
bir yer tutmaktadır. Kentsel gelişme ve planlamanın,
arsa spekülasyonları ile yönlendirildiği ve emlak
pazarının en önemli sermaye üretim aracı haline
geldiği bir dönemde de, tüm sorun ve açmazlarına
karşın, Ankara’da, ülkenin bir çok kentinde olmayan
bir üst ölçek plan üretebilme arayışı olduğunu ifade
etmek gerekir.
Bir kısmı onaylanmasa da Ankara’da sürekli bir üst
ölçek plan üretme arayışı olduğu görülmektedir. Bu
gereklilik son yıllarda daha önce olmadığı kadar çok
boyutlu önem ve anlamlar kazanmış görünmektedir.
Kentin yerleşik alanında ağırlaşan sorunlar,
kent çevresinde belde belediyelerince üretilmiş,
Büyükşehir bütününden kopuk, devasa sorun alanları
tanımlayabilecek abartılı nüfus projeksiyonlarına
oturan planlar, üst ölçek bağlayıcılığı olmadığı için
giderek kentin her bir bölgesinde her tür gelişme
eğilim ve spekülasyonlarının arttığı bir yapı,
kenti bütününden algılayıp, parçaları bağlamında
süzecek, derinlikli bir üst ölçek planlama çalışmasına
duyulan gereksinimin her zamankinden daha fazla
kritik bir hal almış olduğuna işaret etmektedir. Bu
gereklilik, akademik ve mesleki çevrelerce sürekli
A. 1. Planlama Yaklaşımı
PLAN FELSEFESİ tanımlayacak bir ilişkiler sistemi kurmak noktasında

düğümlenmesine yol açmıştır.
Bir yandan Dünya genelinde artan nüfusun sürekli
büyüyen ve çeşitlenen gereksinimleri, diğer yandan Bu nedenle öncelikle, doğanın kendisini
da hızla gelişen teknolojiler ve üretilen yenilikler, yenileyebileceği ve insan eliyle yenilenebileceği
insan yaşamı, bu yaşamın Dünya genelinde çok çözüm arayışları, buna uygun müdahale biçimlerinin
büyük bölümünün geçtiği kentler ve giderek tüm geçekleştirilmesini, nüfusun doğal kaynak ve
yerleşimler için, doğa ile ciddi gerilim ve patlamalar değerleri tahrip etmeksizin yaşamını sürdürebileceği
üreten bir süreç oluşturagelmiştir. Uygarlık tarihi bir yerleşim sistem ve deseninin oluşturulmasını,
boyunca yürütülen mücadele, doğayla birlikte bunu engelleyen seçimlere müdahale edilmesini
değil, doğaya rağmen sürdürülmeye çalışıldığında zorunlu hale getirmektedir. Bu anlayış, ekonomik
ciddi sorun ve açmazları da üretmektedir. etkinliklerde de sürdürülebilirlik ilkesi çerçevesinde
bir dengeyi oluşturma zorunluluğunu beraberinde
Ülkemiz ve kentlerimiz bu sürecin sonuçlarını
getirmekte ve doğayı tahrip eden, kentleri, doğal
bir çok dünya kenti gibi, doğal afetlerde, küresel
çevreyi tüketen ekonomik faaliyetlerin sadece
ısınma süreç ve sonuçlarında, su sorununda, hava
ekonomik değeri ile değil, kentsel, doğal, çevresel,
kirliliğinde vb. bir çok olayda yaşayabilmektedir.
kültürel içerik ve anlamları ile de değerlendiren,
Bu nedenle insanlığın ve doğal dengenin
“kullanım değeri” ile de ele alınması gerekliliğini
devamlılığı bağlamında, insan ile doğanın ilişkisini
kaçınılmaz olarak ortaya koymaktadır. Bir başka
sağlayacak ve kentsel, yarı kırsal ya da kırsal yaşamı
deyişle, doğaya, kente ve mekana kullanım
kurgulayacak bir planlama çalışmasının, sosyal değeri ve anlamıyla müdahale edilmesi, bu planın
yaşamın, ekonomik etkinliklerin, doğal kaynakların doğayla birlikte yaşam ve sürdürülebilirlik ilkesi
kullanımında sistemlerarası dengeyi kurarak, bağlamında da en temel çıkış noktalarından birisini
uyumlu ve sürdürülebilir bir gelişmeyi tasarlaması oluşturmaktadır.
gereği, her geçen gün daha özel önem gerektiren bir
yere oturmaktadır. YENİ BİR PLANLAMA ANLAYIŞI
Doğal çevre ve insan eli ile oluşturulan yapay çevre Doğal ve yapay çevre arasındaki ilişki ve dengenin
unsurları arasındaki gerilimin doğada yarattığı kurgulanabilmesi anlamında planlama önemli
tahribatı azaltmak ve bunun oluşturduğu sonuçların bir yer tutmaktadır. Planlamayı doğru anlamı ve
yıkıcılığını engellemek anlamında yapay çevreye gereklilikleri içerisinde ele alacak bir yaklaşım;
müdahale etmek, Ankara kentinin geleceğinin ekonomik faaliyetlerin, piyasa mekanizmasının ve
tasarlanması sürecinde göz ardı edilebilecek bir karar vericilerin sürekli çiğneyeceği ve ölü doğmuş
olgu değildir. Bu tespit, böylesi bir planlama ya da kısa bir süre içinde güncelliğini ve anlamını
çalışmasının arkasında yatacak en derin bakışın, yitirmiş, durağan bir “imar planı” üretilmemesini
doğayı ve doğal değerleri tüketmeyecek, kendisini de zorunlu kılmaktadır. Her ne kadar, yürürlükteki
yenilemesine olanak verip, bunun mekanizmalarını mevzuat, bu plan belgesinin adını, 2023 Başkent
Ankara Nazım İmar Planı olarak tanımlamayı benimseyeceğini; mevcut işleyişlerin ise hedeflere
gerektirdiyse de, planın içeriğinin ve tanımladığı ulaşmak için hep yeterli olacaklarını varsayar.
sürecin en sığ anlamı ile bir imar planı olmaması Hedefleri biçimlendirmek ve dondurmakla da,
ilkesi, bu planın bir diğer temel yaklaşımıdır. başka vizyon, hedef ve biçimleri yasaklamış olur.
Böyle bir pasif (yasakçı) ya da reaktif (negatif)
“Planlama, hedeflere ulaşabilmek üzere izlenecek planlama anlayış ve yaklaşımını 50-60 yıldır
yön, hat ve harekatın belirlendiği; aksiyon, aktivite, sürdürüyoruz. Yani plan, iş yapmak isteyenlere
faaliyet ya da işlerin tanımlandığı, eylemli (pro- yol göstermek, yardımcı olunmak için değil, “evet
aktif, aktif) bir süreçtir. Planlama bu anlamda yapabilirsin” ya da “hayır yapamazsın” diyebilmek
yaratıcı bir hizmet süreci olarak sadece hedefler
için kullanılmaktadır!!! Kamunun öncelikle kendisi
ve/veya sorunların olası çözümleriyle değil,
için, vizyon ve hedefleri belirlemesi, yapılması
sorunları yaşayanların çözümleri benimsemesiyle
gereken işler ile izlenmesi gereken yöntem ve
ilgilidir. Bu bakımdan planlama, süreç yönetimini
stratejileri tanımlaması gerekmez mi? Bunu yapmak
konu alan ve kendisi bizzat süreç yönetimi olan
yerine, tepeden inme, kentliyle ortaklaşmadan ve
bir uğraştır. Oysa ülkemizde planlama sadece
yasaklayıcı olarak yapılan planların, katılımcı, kentli
hedef belirlemeye, sadece rüya görmeye, sadece
sorunlarıyla ortaklaşan, strateji, program, proje ve
ulaşılacak son durumları belirlemeye indirgenmiştir.
uygulama kavramlarıyla donatılmış pro-aktif bir
Bu sürecin sonunda olması arzulanan durumları
planlama anlayışıyla yenilenmesi gerekmektedir
görmek ve göstermek planlama olabilir mi?
(Bademli, 2002; 2005)2”.
Önemli olan, belirlenen hedefe nasıl ulaşılacağının
programlanması, projelendirilmesi; hedefe ulaşmak Bu açılım, 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı
için atılacak adımların gösterilmesi; adımları atacak sonrası yapılacak işlerin çerçevesini de tanımlamıştır.
olanların bu konuda ikna edilmeleridir (Bademli, Buna göre, 2023 yılının Ankara’sını tasarlamak,
2002; 2005)1”. bu planın onaylanmasının ardından bitmiş bir
SÜREÇ YÖNETİMİ & TASARIMI planlama çalışması ile olanaklı değildir. Aksine, bu
planlama çalışması sonrası yapılacak diğer planlar,
Bu nedenle, 2023 Başkent Ankara Nazım İmar oluşturulacak programlar, program alanları,
Planı, mevzuatın adını ve içeriğini tanımladığı projeler ve bunlarla bütünleşen “sürecin tasarımı”,
çerçeve ile yetinmeyerek, gerek felsefik yaklaşım, bu planın kendisine tarif ettiği en önemli seçim
gerek temel ilkeler, gerek uygulama esasları ve ve yaklaşımlardan bir diğerini oluşturmaktadır.
hükümleri ve gerekse yeni uygulama araçlarıyla, Bu sürecin tasarlanmasında, Sektörel Ana Planlar,
kendisini yenileyebilen, durağan olmayan bir havza ve koridor bazındaki planlama çalışmaları,
anlayış geliştirmeye çalışmıştır. Bu planlama kavramsal projeler, afetlere yönelik önlemler, kentsel
çalışmasının ruhu ve içeriği, katılıklar ve yasaklar tasarıma yönelik gereklilikler, plan sonrası için
tanımlayan ve denetleyebileceğinden daha fazlasını izleme ve değerlendirme programları, yeni, gerçekçi
tasarlayan bir içeriğe oturtulmamıştır. Bu seçimin ve zengin uygulama araçlarının oluşturulması,
gereği olarak, böylesi bir üst ölçek planla, yapı stratejik bir anlam ve değer taşımaktadır.
nizamları, çekme mesafeleri belirlenmemiş, bunun
yerine plana ilişkin temel stratejik yaklaşım, temel GERÇEK SORUNSALLARA MÜDAHALE
ilkeler, kendisinden sonra yapılacak çalışmalar, bu
Bu planın bir diğer önemli yaklaşımı da, meskun
çalışmalarda uyulması beklenen gereklilikler ortaya
konut alanları ve yerleşik alanlar içerisinde giderek
koyulmuştur.
ağırlaşan ve ihmal edilegelen sorun alanlarını
Bu gerekliliklerin hayata geçebilmesi için, plana tespit edip, buna yönelik müdahale biçimlerini
dair yeni açılımlar geliştirilmesi gerektiği ortadadır. geliştirebilme önceliğine oturmasıdır. Özellikle son
“…İmar planları, gelecekte kentlerin ulaşacağı 25 yılda, giderek artan biçimde yeni kentsel gelişme
umulan ya da arzulanan fiziksel durumlarını alanları bulmak ve yeni yerleşme alanları yaratmak
gösterir. Uygulayıcıların plan hedeflerini hep bağlamında algılanıp uygulanan planlama pratiği,
1
, Bademli, R. R., 2002;2005, “Ankara Ken�
TMMOB Şehir Plancıları Odası Yayını, Ankara.
2
, A.g.e
kentsel yaşam içindeki sorunlardan, yerleşik Katılımın sahiplenme bilincinden, bilincin ise
alanlarda her geçen gün kronikleşen sorunsallardan bilgiden kaynaklandığı noktasından hareketle, bu
koparılan planlama pratiği, kentlerdeki yaşam plan doğrultusunda hazırlanacak tüm Ana Plan
kalitesini arttıracak çözümler ve kentsel yaşamın ve her tür alt ölçekli Plan çalışmalarının toplumsal
sağlıklı bir niteliğe kavuşabilmesi anlamındaki bir üretim kurumuna dönüşmesi amacıyla gerekli
gerekliliklerden uzaklaş(tırıl)mıştır. Ankara kentinin mekanizmalar tanımlanmalı ve kullanılmalı,
“batı koridoru”na açılımı anlamında kentsel gelişme kentlinin kendi yaşam çevrelerini belirleyen
sürecinin en stratejik kararlarından birini veren kararların sahibi olabilmesi için planlama sürecinin
1990 Nazım Planı’nın, düzenli ve düzensiz diye de parçası olması sağlanmalıdır. Planlama yetkisini
ikiye ayırdığı kentsel yerleşik alanlar, bir yandan kullanacak taraflar, bu aktif planlama anlayış ve
yoğunlukları giderek arttırılmış onaylı planlar, bir yaklaşımı ile uyumlu bilimsel, teknik ve bürokratik
yandan da gecekonduları “dönüştüren!” ıslah imar tutumlar içinde, her tür tedbirin alınması ve gereken
planları ile, yepyeni sorun alanları yaratan, güçleşen düzenlemelerin yapılmasını özellilke ve öncelikle
önemsemelidir.
yaşam koşulları sunan ve müdahale sistematiği ve
araçları yeterince geliştirilmeyen nitelikleri ile 2000’li Buna göre, bu planla başlayan süreçte yapılacak
yıllara ulaşmıştır. Yaşama ve çalışma alanlarının her tüm planlama çalışmalarında planlama süreci ile
alanındaki bu sorunlara çözüm üretme aciliyeti, birlikte işleyecek aktif bir katılım mekanizmasının
kentin temel önceliğinin yerleşik alanlar içindeki kurgulanması da ilgili tüm kurum ve kuruluşların
karmaşık sorunları belirleme, mekansal, sosyo- çıkış noktası olarak tarif edilmektedir. Planlama
ekonomik eşitsizlikleri algılama, bunlara özel proje sürecini öncesi, sırası ve sonrası olarak katılım
ve müdahale biçimleri geliştirme yaklaşımının, bağlamında yorumlayacak ve plan kararlarının
planın temel yaklaşımlarından birisi olmasını oluşumundan, ilanına ve uygulanmasına kadar
beraberinde getirmektedir. Bu yaklaşım, onaylı etkin bir katılım mekanizması yaratarak, tüm süreci
planları birer belge olarak plan üzerine işleyen ve kamunun malı kılacak bir izlence tercih edilecektir.
adeta “onaylı planların kolajı” niteliğinde bir plan Bu amaçla katılım toplantıları, bilgilendirme
üretilmesi yerine, tüm bu planlara ve bu planlarla amaçlı çalışma, etkinlik, duyurular, planların web
oluşmuş çevrelere müdahale edilmesini, sorunlu sayfalarında ilan edilmesi vb. bunlarla sınırlı olmayan
planların revizyonuna ilişkin ilke ve açılımların bir çok sahiplenmeyi arttırıcı mekanizmanın hayata
geliştirilmesini, sorunlu kentsel yaşam alanlarına geçirilmesi öngörülmektedir.
ilişkin yaşam kalitesini arttıracak, kentsel alt ve YÖNTEM YAKLAŞIMI
üstyapı sorunlarını çözebilecek farklı müdahale
biçim ve önceliklerinin araştırılıp, üretilmesi Planın analiz sürecinin odaklandığı nokta ise, kente
yaklaşımının benimsenmesine yol açmıştır. dair gerekli gereksiz tüm bilgi ve envanterlerin
derlenerek, yüklü analitik etüdler elde etme ve
SAHİPLENME-KATILIM çoğu kez anılan etüdlerin belgesi olup olmadığı
konusunda derin endişeler taşınan bir plan belgesine
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı, kendisinden ulaşma bağlamına oturtulmamıştır. “Ankara’ya dair
sonra yapılacak tüm planlama ve uygulama her ne varsa toplamak” bu planın analiz ve sentez
çalışmalarında da, yukarıda vurgulanan yaklaşım, aşamasında seçilmemiş bir yöntemdir. Bunun yerine;
ilke ve hassasiyetler çerçevesinde, ufuk genişlikleri Ankara kenti içi ve yerleşik alanlarında yoğunlaşan,
tanımlayacak, kentlinin planlarla ortaklaşmasını yoğunlaşması beklenen sorunların çözümüne
sağlayacak mekanizmaları tanımlamayı, kenti yönelik tespitleri yapabilmek, kentin yerleşik alanı
sahiplenmeye dair bilincin, farkındalıkların yakın çevresindeki planlama sorunlarını görüp,
yaratılmasını sağlamayı, katılım mekanizmalarını gerekli müdahaleleri gerçekleştirmek, kentsel,
sağlıklı ve sürekli bir biçimde gerçekleştirip, çevresel, doğal değerlere zarar verecek planlara ve
sembolikliklerden çıkarmayı hedeflemektedir. Bu uygulamalara kararlı-radikal müdahaleler üretmek,
amaçla bir dizi uygulama aracı ve kurumsallaşmalar kentsel mekan içerisindeki eşitsizlikleri neden ve
yaratılması yönünde hedefler koyulmaya, yapılar sonuçları ile ortaya koyarak tüm bunlara ilişkin
oluşturulmaya çalışılmıştır. ayrıntılı planlama süreçlerini, çözüm önerilerini
tanımlamak ve yeni açılımlar geliştirmek noktasındaki diğer ilişkili çalışmalar ile bütünleştirilmesi yönünde
bilgilere ulaşılması yönünde bir analiz yöntemi bir seçim yapılmasını beraberinde getirmiştir.
seçilmiştir.
2. Planın hazırlanması süreci, yukarıda açıklanmaya
Bu analiz yönteminin bir gereği ve sonucu olarak, çalışılan kısıtlar uyarınca planın onayı ardından
8500 km2’lik bir büyüklüğü kapsayan planlama bitecek değil, Ankara’yı Cumhuriyetin 100. yılına
alanı, 6 temel “planlama bölgesi” bağlamında ele hazırlayacak sürecin yönetim ve tasarımını bu plan
alınmıştır. Bu farklı koridor ve havzaların, kentin ile başlatan bir biçimde yorumlamaya yol açmıştır.
bütününe yönelik genellik ve ilişki biçimleri Eksik bilgi ile kesin sonuçlara ulaşmamak anlamında,
bağlamından koparılmaksızın tespit edilen tüm yapılması gereken planlama süreçlerini tanımlamaya
dinamik ve özgünlükleri, bölgelerin birbirine karşı çalışan bu plan, Ana Planlar, Havza Planları, yeni
göreli üstünlük ve eşitsizliklerinin belirlenmesine uygulama araçları ile, sürecin tasarımına yönelik bir
ve buna yönelik müdahalelerin geliştirilmesine yol açılım geliştirilmesi gerekliliğini seçmiştir.
açmıştır. Aynı anlayış, kent içindeki mahallelerin
ulaşım ve sosyo-ekonomik ilişkiler bağlamında 3. Kentin yerleşik alanlarında giderek kronikleşen
birliktelikler sundukları “bölgecikler”in de, 2015 sorunların, kentte planlama anlamında çözüm
Planı ve Ulaşım Ana Planı tespitlerinin güncellenmesi bulunması gereken en önemli husus olduğu tespitinden
suretiyle belirlenmesini beraberinde getirmiştir. hareketle, bu sorunları algılayıp çözümleyecek
Ankara Büyükşehir Belediyesi sınırları içindeki müdahale biçimlerinin geliştirilmesi ilkelerinin
740 mahalle ve 86 orman köyünden oluşan 826 belirlenmesi, bundan sonra geliştirilecek müdahale
birimin, 129 bölgecik içinde tanımlanarak analiz biçimleri ve uygulama araçlarının araştırılması bu
edilmesi, planlama bölgeleri içindeki sorun ve anlamda yapılan en önemli seçmedir.
eşitsizliklerin de detaylı olarak belirlenebilmesini
sağlamıştır. Bu metodolojik yaklaşım, planın 4. Kent bütünü ve yeni bağlanan belediyelerde
odaklandığı sorun alanlarına ilişkin temel seçmelerle onaylanmış planların oluşturduğu abartılı ve
de bütünleşmektedir. gerçekdışı kapasitelerin tespit edilmiş olması, bu
onaylı planları olduğu gibi kabul edip plana işleyen
Bu planlama yaklaşımı, planın fiziki şemasını bir yaklaşım yerine, tarım topraklarına, havzalara,
etkileyip biçimlendirdiği kadar onunla bütünleşen su kaynaklarına, orman alanlarına yönlenen bu
plan açıklama raporunun biçimlenmesinde, plana planlara yönelik kapsamlı ve köktenci müdahaleler
yönelik temel yaklaşım, ilkeler, uygulamaya yönelik geliştirilmesi gerekliliğinin seçilmesine neden
çerçeve ve plan koşullarının oluşturulmasında da en olmuştur.
önemli belirleyici olmuştur.
5. Planın yöntem yaklaşımı açıklama raporunun
TEMEL SEÇMELER oluşturulması bağlamında da özel bir biçim
geliştirilmesi gerekliliğini doğurmuştur. Yasayla
Bu plan, yapılması sürecini belirleyen yasal belirlenmiş 2 yıllık süre ve planlama ekibinin
zorunluluklar, yönetsel kısıtlar, planlama ekibinin
tanımlanmasından, planın hazırlanması sürecindeki
kentin büyüklüğü ile kıyaslandığındaki küçüklüğü,
katılımcı mekanizmaların işletilmesi anlamındaki
Ankara için daha önce üretilmiş çalışmalar ve kenti
güçlüklere kadar bir çok sınırlılık, kapsamlı ve sadece
bekleyen süreçler bağlamında, planın hazırlanması
veri üreten analitik etüdlerin üretilmesi yerine,
sürecinde bir dizi stratejik seçim yapmak durumunda
toplanan bilgi, alınan kurum görüşleri ve verilerin
kalmıştır. Buna göre;
planı yönlendirecek temel unsurlarının plana girdi
1. Son 15 yılda Ankara kenti ekonomisinin üretim olarak girebileceği yönetici nitelikli bir açıklama
ekonomisinden kopan ve kent ekonomisini raporu hazırlanması seçimini beraberinde getirmiştir.
belirleyen unsurların özellikle son 5 yılda İstanbul’a Plan açıklama raporunun analitik unsurlarla birlikte
ve diğer kentlere yönlen(diril)me eğiliminden yorumlanması, sentez aşamasının, kentin ve planın
kaynaklı sorunları aşacak sosyo-ekonomik açılımlar algılanmasına da katkıda bulunabilecektir. Plana
geliştirilmelidir. Bu ölçekte ve adı nazım plan ilişkin veri ve etüdlerin derlenerek kullanıcılara
olan bir çalışmanın kenti bu anlamda tek başına sunulması işinin sürece yayılması seçimi ise, koşul
yönlendirebilecek bir belge olabilmesindeki sorunlar, ve sınırlılıkların bir gereği ve zorunluluğu olarak
kent ekonomisini geliştirecek temel ilkelerin belirlenip, durmaktadır.
A.2. Amaç, Kapsam, Dayanak
AMAÇ Havzası içinde, en değerli tarım havzalarından

Çubuk Ovası üzerinde, Kavacık Memba Suyu
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı; insanlığın
kaynağı ve Ankara Çayı havzasında, Büyükşehir
ve doğal dengenin devamlılığı bağlamında,
imar rejiminden kopuk belde belediyeleri olarak
doğal kaynakların kullanımında sistemlerarası
gelişmiş ve ülkenin 4. büyük kenti olabilecek
“koruma-kullanma” dengesini kurarak, doğayı ve
büyüklükte bir nüfus projeksiyonu tanımlamış
doğal, çevresel, kültürel değerleri tüketmeyecek,
Pursaklar ve Saray Belediyelerince onaylanmış
uyumlu ve sürdürülebilir bir gelişme modelinin
planlara, abartılı nüfus projeksiyonları, tarım ve su
mekanizmalarını tanımlayıp, yaşam kalitesi artmış,
havzalarını yok etmesi ve kent bütünü gereklilikleri
“daha yaşanabilir”, “planlı” yaşam çevreleri sunan,
ile bağdaşmaması gerekçeleri ile müdahale edilmesi,
“kentli hakları”nı tüm karar verme ve uygulama
Ankara kenti için oluşturulmaya çalışılan “yerleşme
süreçlerine hakim kılarak, katılımcı bir kentsel
politikası” ve kentsel, çevresel, kültürel ve doğal
yaşam ve yönetim yapısı içinde mekansal, sosyal
değerlerin sürdürülebilirliği anlamında önemli bir
ve ekonomik eşitsizlik ve dışlanma sorunları en
fikir vermektedir.
aza indirilmiş, üretim ekonomisinin hakim olduğu,
bilim, kültür, hizmet merkezi olarak “dünya kenti” Ankara’yı Cumhuriyetin 100. yılına hazırlayacak
Başkent Ankara’yı Cumhuriyetin 100. yılına sürecin, bu planla tanımlanan plan, program
hazırlayacak sürecin yönetilmesi ve tanımlanmasını ve işlemler ve bu çalışmalar ile belirlenecek
amaçlamaktadır. diğer eylemlerin bütünlüğünde düşünülmesi
gerekmektedir. 2023 Başkent Ankara Nazım İmar
Bu amaçla, 1/25000 ölçekli 2023 Başkent Ankara
Planı’nın onayından önce başladığı yukarıda
Nazım İmar Planı ile başlayan bir dizi plan, program
ifade edilen sürecin başarıya ulaşabilmesi, onayın
alanı ve bunlarla bütünleşen iş-işlemler belirlenmiş
ardından titizlikle izlenip, yönlendirilmesi halinde
ve tüm bunların hayata geçebilmesi yönünde
olanaklıdır.
oluşturulması gereken mekanizma ve uygulama
araçları tanımlanmıştır. KAPSAM
Bu süreç, 5216 Sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesi 23.07.2004 tarih ve 25534 Sayılı Resmi Gazete’de
ile genişleyen Ankara Büyükşehir Belediye ve yayımlanarak yürürlüğe giren 5216 Sayılı Büyükşehir
Mücavir Alan Sınırlarının tespitinin ardından, Belediyesi Kanunu’nun Geçici 2. maddesi uyarınca
Ankara Büyükşehir Belediyesine yeni bağlanan belirlenen Ankara Büyükşehir Belediyesi belediye
ilçe ve ilk kademe belediyelerinin, Büyükşehir ve mücavir alan sınırları içinde karar getiren, 15
bağlanmadan önce onayladıkları planlara yönelik ilçe, 21 ilk kademe belediyesi ile, 740 mahalle ve
ivedi müdahalelerin araştırılmasıyla ilk adımlarından 86 orman köyünden oluşmuş yaklaşık 850.000 ha
birisini atmıştır. Ankara Metropoliten Alan Kent büyüklüğündeki alan, 2023 Başkent Ankara Nazım
Bütününe bitişik, Çubuk-1 Barajı Su Toplama İmar Planı’nın kapsamını oluşturmaktadır.
Kanun’un tanımladığı bu kapsam içinde, mevzuatın içinde, İstanbul dahil, en büyük belediye sınırı haline
gerektirdiği ilke ve esaslara uyulması yasal bir gelmiştir. Bu sınırlar içerisinde, Ankara Büyükşehir
zorunluluk olmakla birlikte, planlama çalışması bu Belediyesi’ne yeni bağlanan ilçe ve ilk kademe
gereklilikleri, bir ilkesel bütünlük ve ufuk genişliği belediyelerinin yapmış oldukları planlar özellikle
içerisinde uygulamayı yönlendirecek stratejik irdelenmiş ve bir çoğunda açıklama raporu olmayan,
yaklaşımlar bağlamında ele almayı seçmiştir. yoğunluk kararları net biçimde belirlenmemiş ve
Yürürlükteki mevzuat ve yeni üretilecek yasal yerleşime açılmaması gereken bölgeleri yerleşime
düzenlemeler ile bu planda ortaya koyulan ilke ve açan planlar tespit edilmiştir. Bu plan ve alanlara
stratejiler bir bütün olup, bu plan ve buna bağlı yönelik müdahalelerde temel dayanak, şehircilik
olarak üretilecek tüm alt ölçekli planlarda söz ilkeleri, planlama esasları ve kamu yararıdır. Kentsel,
konusu ilke ve stratejilere uyulması gerekmektedir. doğal, kültürel ve çevresel değerlerin korunması,
sürdürülebilirliğinin sağlanması anlamında aynı
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı, Ankara’nın kararlı müdahale biçimleri, kentin yerleşik alanı ve bu
küresel, ülkesel, bölgesel ilişki sistemleri ve alanlarda kronikleşen sorunların çözümlenmesi ve
ekonomik etkinlik, sosyal yaşam sektörlerine özgü Ankara Büyükşehir Belediyesince onaylanmış tüm
yapısının çözümlenip, yönlendirilmesi anlamında, planların değerlendirilmesi bağlamında da geçerlidir.
Kanun’un tanımladığı yetki ve sorumluluk alanı Gerek bu plan, gerekse bu planın tanımladığı diğer
ile sınırlı olmayacak biçimde kurgulanmıştır. tüm plan, program ve eylemlerde, kent ve kamu
Bu nedenle bu plan sonrası yapılacak sektörel yararına bir bakış açısı geliştirilmesi, halk katılımı
planlar, havza planları vb. uygulamaların, sürekli ve sahiplenmesine yönelik mekanizmaların
çalışacak bir planlama ofisi bağlamında anılan etkinleştirilmesi, bu doğrultuda eğitim çalışmaları
ufuk genişliklerini de güncelleyerek geliştirmesi, tanımlanması, kısaca planın dayanağının “kamu”
plan kapsamında yapılması beklenen en önemli haline getirilebilmesi temel esastır.
açılımlardandır.
Bu plan kapsamındaki tüm uygulama ve kentsel
gelişmelerde, bir dil-uygulama birliği sağlanması,
bunun gerçekleşebilmesine yönelik mekanizmaların
oluşturulması esastır.
DAYANAK
23.07.2004 gün ve 25531 sayılı Resmi Gazetede
yayımlanarak yürürlüğe giren 5216 Sayılı Kanun’un
Geçici 1. maddesi “Büyükşehir belediyeleri, bu
Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en geç
iki yıl içinde büyükşehirin 1/25.000 ölçekli nazım
imar plânlarını yapar veya yaptırır”. hükmünü
getirmiştir. Bu Kanun maddesi ve Ankara Büyükşehir
Belediyesi’nce anılan Kanun’un yürürlüğe
girmesinden önce 1990’lı yılların başından bu
yana sürdürülen analiz, tespit ve değerlendirmeler,
toplanan bilgi ve belgeler, alınan görüşler, 2023
Başkent Ankara Nazım İmar Planı’na ilişkin temel
dayanağı oluşturmaktadır.
5216 Sayılı Kanun’un Geçici 2. maddesi uyarınca
50 km. yarıçapında bir alanın yeni belediye sınırı
olarak hükme bağlanması üzerine, yaklaşık 850.000
ha büyüklüğe ulaşan Ankara Büyükşehir Belediyesi
yetki ve sorumluluk alanı, ülkedeki tüm belediyeler
A.3. Vizyon, Hedef ve Stratejiler
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı; azaltan, sosyal dışlanma ve kentsel yoksulluğu
giderebilecek önlemleri alarak, sosyo-ekonomik açıdan
“ANKARA 2023” ANKARA VİZYONU olarak;
bütünleşme düzeyi yüksek, “hakça” kentsel sistemler
“Doğal, çevresel, tarihi ve kültürel mirasını koruyup,
oluşturmak.
geliştiren; kentsel yaşamın her alanında yüksek
kaliteyi kentli yurttaşlara hakça sunan; kentsel karar 5. Ankara metropoliten alanında sahip olunan
verme mekanizmalarında katılımcı bir yaklaşım doğal, ekolojik, çevresel, kültürel, tarihi ve kentsel
geliştiren; bilim, kültür, hizmet merkezi, dünya kenti, değer ve potansiyelleri; “koruma-kullanma” dengesi
BAŞKENT ANKARA 3” biçiminde bir vizyon içinde koruyup geliştirmek, “yaşam kalitesi artmış”,
belirlemiştir. “sürdürülebilir”, “daha yaşanabilir”, “planlı” yaşam
Bu Vizyona ulaşılabilmesi anlamında, ekonomik, çevreleri oluşturmak.
sosyal, mekansal ve kentsel yaşama katılıma yönelik 6. Kentsel yaşamı ve yaşamı oluşturan unsurları
hedefler belirlenmiştir. kamunun sahiplenmesine olanak sağlayacak, şeffaf,
1. Başkent Ankara’nın bilim, kültür ve hizmet gerçek katılım mekanizmalarını tanımlayan bir
sektörlerinde uzmanlaşmış, buna dair üstünlükleri biçimde kurgulamak, yönlendirmek.
güçlendirilen, bilgi üreten, yenilikçi, yaratıcı ve Yukarıda tanımlanan hedeflere ilişkin stratejiler ise
öğrenme-kendini geliştirme kapasitesini sürekli şöyledir.
arttıran bir üretim ekonomisiyle, Dünyanın en büyük
ekonomiye sahip 70 kenti içerisinde yer almasını 1. Dünyanın en büyük ekonomiye sahip
sağlamak. 70 kenti içerisinde yer alma hedefindeki
Ankara;
2. Türkiye Cumhuriyeti başkentinin; ulusal
canlılığın ve sürekliliğin güvencesi olarak, gerek • Ankara kentinin ekonomisini, üretim ekonomisi
başkentlik kimliği’ne sahip, temsil, simgesellik, liderlik unsurları ile güçlendirmek, bilişim, yazılım,
nitelik ve öğelerini taşıyıp, vurgulayan ve gerekse ülke teknoloji üretim-araştırma, savunma sanayi, optik
ve bölgesine hizmet sunan sosyo-ekonomik, kültürel aletler sektörlerindeki üstünlüklerini güçlendirmek.
kimlik ve değerlerini güçlendirmek.
• Bilgi üreten, yenilikçi (innovative), yaratıcı
3. Nüfus-işgücü dengelerini de kuracak bir (creative), sürekli öğrenen ve kendini geliştiren bir
biçimde, kentsel altyapı ve kamu kaynaklarını en Başkent’te ekonomiyi kamu kurumlarına bağımlı
verimli biçimde kullanacak bütünleşik makroform kırılganlıklardan kurtararak güçlendirecek yeni
seçeneklerine yönelmek. gelişme kutup ve sektörleri araştırmak.
4. Toplumsal yapıda eşitsizlikleri üreten ve arttıran • Üniversite ve bilim kenti Ankara’da teknoloji
sosyo-ekonomik nedenleri tespit ederek, eşitsizlikleri geliştirme bölgeleri, bilişim merkezleri-vadisi,
3
, Ankara İl Strateji Planı, 2006, İl Özel İdaresi Genel Sekreter�
birliği sağlanması amaçlanmıştır.
araştırma-geliştirme merkezlerinin etkin şekilde • Başkentlik İşlevleri olarak tanımlanan, Ankara’ya

üretim sürecine katılabilmesine yönelik ortamları özgü hizmetlerin ekonomik, sosyal, kültürel, tarihi
yaratmak. ve mekansal değerleri ile korunup güçlendirilerek,
Başkent Ankara imajını çağdaş yorumlara konu
• Ülkede hizmetler sektörünün en gelişmiş sektörel etmek.
dağılım yapısı sunduğu Ankara’da, kentsel servisleri,
eğitim, bilim, sağlık, kültür ve bunlarla ilişkili • Mali hizmetler sektöründeki istihdam bağlamında
sektörlerde geliştirecek destek ve yönlendirme ülkenin en öne çıkan kenti olarak Ankara’yı bir
mekanizmalarını kurgulamak. finans ve yönetim merkezi olarak geliştirecek, bu
niteliğini güçlendirecek kurum ve kuruluşların
• Kongre, kültür turizmi ve festivaller, fuarlar, Ankara’da yer seçmesini sağlamak,
kültürel etkinlikleri güçlendirecek açılımlara olanak
sağlamak. • Ankara’dan ayrılma eğiliminde olan ya da
bu biçimde yönlendirilen Başkentlik işlevleri ve
• İşgücünün verimliliği ve becerisini arttıracak Ankara’ya özgü kurum, kuruluş ve değerlerin,
sürekli eğitim faaliyetleri gerçekleştirmek bu amaçla Ankara’daki konumlarını koruyarak, etkinlik
merkezler kurmak. düzeylerini yükseltmek.
• Kadın ve genç nüfus bağımlılık oranını azaltacak, • Başkent Ankara’da kamusal olmayan üretici
dezavantajlı grupları kent ekonomisi içinde aktif hizmetlerin etkinlik ve gücünü yükseltecek,
kılacak, istihdam oranını yükseltecek, eğitimden sosyal sermaye ve insan sermayesi kapasitelerini
başlayan her tür geliştirme ve destekleme arttıracak, eğitsel, kültürel yatırımlar, çalışmalar
mekanizmasını araştırmak. yapmak, ofis talepleri için farklı potansiyel alanlarda
odaklanmaları özendirmek.
• Kentsel yaşam içindeki tüm aktörlerin
yenilikçilik, yaratıcılık ve üretme potansiyellerini • Başkentlik kimliği ve değerleri uyarınca kültür
arttıracak, farklı düzeydeki işbirliği potansiyellerini kenti Ankara’yı yaratabilecek, kültür endüstrilerinin
araştırmak, sanayi ve hizmetlerin üniversiteler ile gelişimine yönelik özel projeler geliştirmek, buna
birlikte üretebileceği özel mekanizmaların işlerliğini uygun mekansal olanakları sunmak.
sağlamak.
• Ulusal canlılığın ve sürekliliğin güvencesi olarak,
• İmalat sanayi üretimindeki göreli zayıflıkları “öncü-örnek” kent Ankara’nın, yaşamın her alanında
gidererek, Kazan, Elmadağ, Mahmatlı, Akyurt ülke ve bölgesine hizmet sunan, model oluşturan
ve Temelli’de farklı uzmanlık, nitelik ve yapı ve değerlerinin farkında olarak, bunları
yoğunluklarda nitelikli, uzmanlaşmış, özgün güçlendiren, ekonomik, sosyal, mekansal, estetik-
sanayi odaklanmalarına olanak sağlamak, var olan plastik içerikli projeler üretebilmesini sağlamak.
kapasitelerin etkin değerlendirilmesine yönelik
önlemler alıp, organize sanayi bölgelerinin doluluk • Başkent Ankara’yı sosyo-kültürel ve sosyo-
ve üretim kapasitelerini maksimize etmek. mekansal değerleri ile de, ülke ve bölgesine öncü-
örnek oluşturabilecek bir nitelikte geliştirebilmeye
• Coğrafik açıdan ülke içindeki merkez konumunun yönelik, fiziksel boyutla sınırlı olmayan özel tasarım
yarattığı fırsatları değerlendirecek ulaşım ve lojistik uygulamaları gerçekleştirmek,
yoğunlaşmalarını özendirmek.
• Cumhuriyetin 100. yılına ülkemizin hazırlanması
• Başkent Ankara’yı etkin biçimde tanıtıp, çekim anlamında Ankara kenti üst ölçek planlama
potansiyelini yükseltecek özel projeleri, tüm toplum çalışmasının tanımladığı süreci bir model olarak
kesimlerinin katılım ve katkısıyla gerekleştirmek. geliştirip, güçlendirmek, diğer ülke kentlerine örnek
olmak.
2. Ülke ve bölgesine hizmet sunan sosyo-
ekonomik, kültürel kimlik ve değerleri • Eğitim, sağlık, kültür, bilim konularında ülkeye
güçlenmiş, Türkiye Cumhuriyeti Başkenti ve bölgesine sunduğu hizmetlerin yüksekliği ile
Ankara; ön plana çıkan Ankara’da anılan sektörlerdeki
güçlenmeyi sistematize edip, pekiştirecek planlama • Parçacı ve noktasal yayılmalarla kentin

ve uygulama çalışmaları gerçekleştirmek. makroformunu yağ lekesi biçimine sokan eğilimleri
engelleyecek, kamu kurumları, geniş alan kullanan
3. Kentsel altyapı ve kamu kaynaklarını entansif kullanışlar, açık yeşil alanlar vb. kullanım
en verimli biçimde kullanacak bütünleşik kararlarını, makroformun temel unsurları olarak
makroform arayışındaki Ankara; tanımlamak.
• 80’li yıllardan bu yana, “ana çanak”ta sıkıştığı • Karışık kullanımları (mixed use); kent
ve tanımlanmış odaklara desantraize edilmesi makroformunun biçimlenişinde etkin olarak
gerektiği yönündeki tespitlere karşın, gerçek bir değerlendirilerek, gerilimleri azaltıp, sosyal
desantralizasyondan çok bir kentsel yayılma-saçılma bütünleşmeyi sağlayacak bir unsur olarak her
yaşayan Ankara’da, kent ve kamu kaynaklarının ölçekteki planda etkin biçimde kullanmak.
etkin kullanımına olanak sağlayacak bütünleşik-
kompakt makroform seçeneklerini araştırmak. 4. Eşitsizlikleri azaltan, sosyal dışlanma ve
kentsel yoksulluğu giderebilecek önlemleri
• Ankara kent bütününden kopuk olarak gelişmiş alarak, sosyo-ekonomik açıdan bütünleşme
ve 5216 Sayılı Kanun ile Büyükşehir Belediyesine düzeyi yüksek, “hakça” bir Ankara;
bağlanmış ilçe ve ilk kademe belediyelerince,
tarım topraklarına, su havzalarına yayılan ve • Toplumsal yapıda eşitsizlikleri ortaya çıkaran
abartılı nüfus projeksiyonlarına konu olan plan ve nedenleri tespit edecek sosyal araştırma projeleri
uygulamaların, hangi tür, ölçek ve aşamada olursa geliştirilip, uygulanmasını sağlamak.
olsun, sürdürülebilirlik, koruma, kent ve kamu
kaynaklarını etkin değerlendirme, bilimsel-teknik • Kentsel alan içinde gerçekleştirilecek büyük proje
gereklere oturma ilkeleri bağlamında revizyonunu ve uygulamaların ürettiği kentsel rantlar başta olmak
gerçekleştirmek. üzere, tüm kentsel rantların kente ve kamuya geri
dönüşüne ilişkin mekanizmaları araştırmak.
• Kent makroformunun kompakt yapısı içinde
kronikleşmiş sorun alanlarını tespit ederek, bu • Sosyal yapıdaki eşitsizliklerin yarattığı gerilimleri
bölgelerde özgün müdahale biçimleri, sosyal en aza indirecek, istihdam arttırıcı, beceri geliştirici,
program ve proje alanları tespit etmek, gerekli meslek edindirici eğitim ve uygulama projeleri
kentsel yenileme ve dönüşümleri, gereğinde afet gerçekleştirmek.
öncelikli proje ve müdahaleleri gerçekleştirmek. • Kentsel yoksulluk ve yoksunlukların ortaya
• Kent bütünü içinde tespit edilen sorun alanları çıktığı bölgelerde, onurlu bir yaşam hakkı için
ve önerilen özel projeleri, bütüncül bir kentsel iş ve istihdam olanaklarını arttıran çabalara
yenilenme için fırsat olarak yorumlayarak, kentsel ilaveten, sosyal yardım projelerini de iş edindirme
dağılma-yayılmayı engelleyecek yapılaşmaları programlarına entegre biçimde sürdürmek.
özendirmek. • Engellilerin ve tüm dezavantajlı grupların sosyal
• Kentin gelişimine yön verecek tüm planlama ve yaşama uyumu ve katılımı için pozitif ayrımcılık
uygulama çalışmalarında, kamu ve özel nitelikli unsurları da içeren özel projeler geliştirmek.
yatırımlarda, kente ve çevresine etkilerini analiz • Kentle bütünleşebilme anlamında sosyal ve
edecek, kentsel kaynakları ve altyapı yatırımlarını ekonomik öncelikli program alanları ve uygulamaları
rantabl kullanacak, stratejik kentsel çevresel belirleyen kurum-kuruluş ve sivil toplum örgütlerine
etki değerlendirmesi analizlerinin yapılmasını destek olmak.
sağlamak.
• Tüm toplum kesimlerinin farklı nitelikteki
• Kentsel makroform içinde açık-yeşil alan sistemini barınma gereksinimlerine yanıt verecek konut
temel bir unsur olarak kurgulayıp, kent için sunum biçimleri geliştirmek.
havalanma koridorları yaratmak, bu sistemi olası
afetler için yaratacağı potansiyelleri bağlamında • Dar gelirli ve yoksulların barınma hak ve
değerlendirmek. gereksinimlerine yanıt verecek nitelik, büyüklük
ve finansman olanaklarında sosyal nitelikli konut • Su havzalarının korunması ve sürdürülebilirliği

edindirme politikaları araştırıp, uygulamak. anlamında ASKİ tarafından bir Su Havzaları
Koruma Ana Planı yapılmasını sağlamak.
• Gereğinde yaşam boyu mülklendirme, gereksinim
süresince barındırma vb. yeni barınma modelleri • Hava kirliliğinin önlenebilmesine yönelik yerse-
üretecek sosyal konut sunum biçimlerini hayata çimleri, makroform seçeneklerini değerlendirmek.
geçirmek, bu nitelikli çalışmalar yapan kurum ve
kuruluşlarla işbirliği yapmak. • Alternatif enerji potansiyellerini (su, güneş,
rüzgar vb.) araştırarak, bunların kentsel yaşamın her
• Kentsel yerleşik alan içerisindeki yenileme alanında etkin biçimde kullanılmasını sağlayarak,
ve dönüşüm projelerini birer mikrokalkınma ve küresel ısınma yaratan unsurları minimize etmek.
uygarlaşma projesi olarak algılayıp, yorumlayacak, Etkin ve verimli bir enerji yönetim politikası
bu alanlar içinde yaşayanların sorun ve barınma tanımlamak.
gereksinimlerini göz önünde bulundurarak
• Mevzuatta “koruma”ya ilişkin olarak belirlenmiş
çözümler üretecek çalışmalar gerçekleştirmek.
hükümlere ait gereklilikleri mevzuatla sınırlı
• Eşitsizliklerin arttığı, kentsel yoksulluğun yüksek kalmamak üzere yerine getirmek. Tüm çevresel,
oranda yaşandığı gecekondu bölgelerinde, mekansal doğal, kültürel değer ve varlıkların aktif olarak
kaliteyi arttıracak, sosyal donatı gereksinimlerini korunabilmesine yönelik oluşturulmuş ilke kararları
acilen çözecek, kısa, orta ve uzun erimli sosyo- ve benimsenmiş ulusal, uluslararası sözleşme,
mekansal politikalar araştırıp uygulamak. siyasa, strateji ve ilkeleri hayata geçirmek.
• Toplumla ve kentle bütünleşme sorunu yaşayan • Kentin mekansal anlamda yayılarak, tarım
kesim ve bölgelerin eğitimsel, kültürel, iletişimsel topraklarını, su havzalarını, orman alanlarını
anlamında sahip olduğu zayıflıkları gidermek. tüketen/tüketme yönündeki gelişme eğilimini
sınırlayıp, donduracak yerleşme ve makroform
5. “Yaşam kalitesi artmış”, “sürdürülebilir”, seçenekleri üretmek, bu doğrultuda üretilmiş
“daha yaşanabilir”, “planlı” Başkent Ankara; planları koruma ve sürdürülebilirlik ilkeleri ile
revize etmek.
• Doğal, çevresel, ekolojik varlık ve değerlerin
mutlak korunmasını sağlayacak, kentleşme • Kent bütünü ölçeğinde bir dizi sektörel ana
politikaları seçmek, gelişmenin tahammül ettiği plan yapımını sağlayarak, kentsel gelişmeyi bir
türden korumayı değil; korumanın izin verdiği bir süreç olarak tanımlamak, bu sürecin yönetimi ve
gelişmeyi esas almak. tasarımını gerçekleştirmek.
• Yaşanabilir, sağlıklı, yaşam kalitesi artmış, kentsel, • Bu plan ilkelerine uyumlu bir biçimde havza
yarı kırsal ve kırsal yaşam çevreleri oluşturmak. bazında nazım plan çalışmaları ile kentsel gelişime
yön vermek.
• Yerleşilebilirlik ilkesi ve kentin ve doğal yapının
taşıma kapasitesini göz önünde bulundurarak, • Afet ve kentsel risklerin giderilebilmesi, yıkıcı
tarım topraklarını, su havzalarını, orman alanlarını etkilerinin en aza indirilebilmesine yönelik özel
koruyup, geliştirecek, yapılaşma baskısından uzak planlama çalışmaları gerçekleştirmek, her tür ve
tutacak yerleşme sistemleri oluşturmak. ölçekteki planda afetlere yönelik hassasiyetlerin
hayata geçebilmesine yönelik yeni açılım ve
• Taşınmaz kültür ve doğa varlıkları ve sitleri etkin yöntemler geliştirmek.
biçimde koruyarak, kentsel yaşamın parçası haline
getirecek aktif bir koruma politikası oluşturmak. • Eşik Sentezi, Afet Etki Değerlendirmesi, İmar
Haklarının Aktarımı, Risk Bölgeleri belirlenmesi,
• Su kaynakları, sulak alanlar ve sulak sistem Afet Destek Merkezleri ve Geçici Barınma
unsurlarını koruyup, devamlılıklarını sağlanmak. Alanları oluşturulması, Stratejik Yapı ve Tesislerin
Tüm su yüzey ve varlıklarındaki kirliliği önlenmek, belirlenerek özel plan çalışmalarına konu edilmesi
kirlenen kısımların rehabilitasyonuna ilişkin aktif vb. uygulama araçlarıyla kentsel tehlike ve risklerin
uygulamalar gerçekleştirmek. giderilmesine dair yenilikçi açılımlar üretmek.
• Kentin yerleşik alanlarında afet tehlikeleri araştırıp değerlendirecek, kentsel teknik altyapı
ile kentsel risklerin bir arada değerlendirilmesi gereksinimlerini tespit edip, eksiklikleri giderebilecek
sonucunda, tehlike ve risklerin kümelendiği müdahale biçimleri ve stratejiler geliştirmek.
alanlarda özgün müdahale biçimleri belirlemek.
Afet risklerinin kümelendiği alanlarda “dönüşüm • Kentsel sosyal donatı standartlarını niteliksel ve
eylem alan planları” gerçekleştirmek. niceliksel olarak yükseltecek özel projeler, eylem
planları oluşturmak.
• Kentsel merkezlerin yapı, dinamik ve sorunlarını
algılayıp biçimlendirecek Merkezler Ana Planının • Sürekliliği olan bir kentsel açık-yeşil alan sistemi
yapımını sağlayarak, Merkezi İş Geliştirme Bölgeleri oluşturarak, bu alanların yönetimine ilişkin bir
mekanizma tanımlamak.
tanımlamak, merkezler ve merkezi iş alanı için özel
projeler üretmek. • Sosyo-ekonomik, sosyo-kültürel içerikleriyle yerel
kalkınma nitelikli kentsel dönüşüm proje alanlarını
• Merkezi iş alanı ile bütünleşen stratejik alt
nazım plan ölçeğinde belirleyip, kent bütünü
merkez alanları oluşturmak, gecekondu alanları
gerekleri bağlamında hayata geçirmek.
çöküntü bölgeleri ve sorun alanlarında stratejik alt
merkez gelişimlerini, kentsel dönüşüm süreçlerinde • Sanayi sektörünün gelişimin, çevresel kentsel
bir tetikleyici unsur olarak kullanmak. değerlere zarar vermeyecek bir türel içerikte
teknoloji yoğun bir uzmanlaşmaya ve mekansal
• Arazi kullanım ve planlama kararları ile ulaşıma
seçimlere konu etmek.
yönelik karar ve stratejilerin bütünlük içinde hayata
geçmesini sağlamak, bu amaçla “ulaşım ana planı” • Eğitim, üniversite kenti Ankara’da sanayi
hazırlamak. üretimini üniversite ile ilişkilendirerek, teknoparklar
ve bilişim, araştırma geliştirme nitelikli yatırım ve
• Toplutaşım sistemi geliştirilmiş, ulaşım talebini
faaliyetleri özendirmek.
yönetecek bir ulaşım politikası seçimi yapmak.
• Atıkların yönetiminden, enerji ve suyun
• Kentsel arsa ve arazi spekülasyonu ve emlak
dağıtımına, tehlikeli materyallerin taşınması ve
pazarı üzerinden şekillenen bir kentsel ekonomi
dağıtımında, her tür depolama ve aktarma işlemini
oluşumunu engelleyecek, planlı ancak belirli
bir “lojistik” konusu olarak ele alıp, Lojistik
sürelerde yerleşime konu edilmemiş alanlara
Merkezleri oluşturmak, özel lojistik planları
yönelik kaçındırma politikaları araştırmak.
yapılmasını sağlamak.
• Bu planın ilke ve esasları ile uyumlu olmak üzere,
• Özel proje alanları ve planda önerilen özel
kentsel ve çevresel etkileri ile kapsamlı analizlere
notasyona sahip alanlarda planlama çalışmaları ile
konu edilmiş, sosyal bütünleşme unsurları da
bütünleşen “kentsel tasarım” projeleri üretilmesini
içeren, kentsel altyapı, üstyapı ve koruma projeleri
özendirmek.
ile bir bütün nitelikli toplu konut yatırımlarını
özendirmek. 6. Katılımcı, şeffaf bir kentsel yaşam ve
yönetime sahip Ankara;
• Ada bazında plan uygulamaları yapılmasını
özendirip, parsel bazında uygulamalardan • Kentlilerin aktif ve etkin biçimde katılabileceği
kaçındıracak, etaplamalar üretecek plan uygulamaları bir kentsel karar üretme süreci oluşturabilmek
yapmak. adına, Kent Konseyleri ve bunlarla sınırlı kalmayan
katılımcı mekanizmalar tanımlayarak, bunların
• Yerleşik konut alanlarında yaşam kalitesini sürekliliğini sağlamak.
arttıracak, kentsel hizmetlerin nitelik ve niceliğini
geliştirecek, planlı ancak yapılaşmamış sosyal • Planlama süreci sonunda askıya çıkarılma
donatı alanlarının hayata geçmesini sağlayacak, sürecine indirgenmiş katılım mekanizmalarını,
yeni sosyal donatı alanı olanak ve potansiyellerini planlama sürecinin bütününe yayan, sonuç ürünü
ilgili yerel yönetimlerin web sayfasından duyuran

bir niteliğe kavuşturarak yenilemek.
• Planlama ve imara ilişkin bilgilenme süreçlerinin
elektronik ortamda yapılabilmesini sağlamak.
• Kentin yönetimine dair tüm unsurlarda olduğu
gibi imar ve planlamaya dair tüm çalışmaları da
şeffaf kılacak mekanizmaları araştırmak, bunları
yaygınlaştırmak.
• Tüm kentlilere hak ve sorumluluklar yükleyen
“kentli hakları”nı Türkiye Cumhuriyetinin Başkenti
Ankara olarak tanımlayıp, uygulayarak diğer ülke
kentlerine örnek olmak.
• Büyükşehir bütünündeki tüm planlama ve
uygulamalarda dil ve anlayış birliği sağlayabilecek
açılımlar geliştirmek. İmar Eşgüdüm Kurulu, Alan
Yönetimleri vb yeni örgütlenmeler gerçekleştirmek.
• Büyükşehir Belediyesine yeni bağlanan ilçe
ve ilk kademe belediyeleri başta olmak üzere,
Ankara Büyükşehir Belediyesi kapsamındaki tüm
yerel yönetim birimleriyle, (mahalle muhtarlıkları
ve gereğinde site yönetimlerinde de dahil olmak
üzere) sürekli ve karşılıklı bir öğrenme süreci haline
gelecek eğitim, bilgilendirme çalışmalarına öncelik
vermek.
• Toplumsal alanda kent ve çevre bilincinin
oluşmasına, arttırılmasına yönelik özel eğitim
çalışmaları geliştirmek, buna yönelik gönüllü
kuruluşları desteklemek, kentsel çevreyi koruyup
geliştiren uygulamaları özendirerek, zarar
verenlerden kaçındıracak politikaları hayata
geçirmek.
B
Müdahale Biçimleri
Plan Kararları
1. Ülke ve Bölgesi İçinde
Başkent Ankara
B
Ülke ve Bölgesi İçinde Başkent Ankara
1.1. COĞRAFİK KONUM platolar üzerinde birbirinden çöküntülerle ayrılmış

olarak güneybatıya uzanmaktadır. Daha kuzeyde
İç Anadolu Bölgesinin Yukarı Sakarya Bölümünde Köroğlu dağları ile kaplı engebelik ve ormanlık alana
yer alan Ankara, 38° 33’ ve 40° 47’ kuzey enlemleriyle geçilmekte olup, burada 2.034 m. yükseklikteki
30° 52’ ve 34° 06’ doğu boylamları arasında yer Işıkdağı yer almaktadır.
almaktadır. 2000 yılı nüfus sayımı verilerine göre,
4.007.860 kişilik nüfusuyla Türkiye’nin ikinci, Mürted (Kazan), Çubuk ve Balaban ile Polatlı
25.706 km2 yüzölçümüyle üçüncü büyük ili olan ovaları ilin başlıca ovalarıdır. Güneyde Kızılırmak
Ankara, Türkiye Cumhuriyetinin Başkentidir. platosunun batı kıyısındaki geniş çöküntünün
içinde, Türkiye’nin ikinci büyük gölü olan Tuz Gölü
Kuzeyde Bolu ve Çankırı, doğuda Çorum, Kırıkkale, yer almaktadır. Ankara, Orta Anadolu Bölgesinde,
Kırşehir, güneyde Aksaray ve Konya, batıda ise doğu-batı yönünde uzanan Mürted ve Engürü,
Eskişehir illeriyle çevrili olan Ankara il nüfusunun kuzeyde Çubuk, güneyde Mogan ovalarının
%88,34‘ü şehir, %11,66‘sı kırda yaşamaktadır. kesiştiği engebeli, ancak yerleşime uygun özellikler
Ankara iline bağlı 24 ilçe, 19 bucak ve 926 köy taşıyan bir konumdadır. Engürü ovası; kuzeyde
bulunmakta, Ankara Büyükşehir Belediyesi Karyağdı dağları (1200-1500 m.), güneyde Meşe ve
kapsamında ise Altındağ, Çankaya, Etimesgut, Hacı dağları, güneydoğuda Elmadağ (1862 m); ile
Gölbaşı, Keçiören, Mamak, Sincan ve Yenimahalle Çubuk ovası; kuzeydoğuda Karyağdı Hüseyingazi
ile 5216 Sayılı Kanun uyarınca 2004 yılında (1415 m.) ve İdris dağları (1997m.), ile Mogan ovası
Büyükşehir Belediyesine bağlanan, Akyurt, Ayaş, (Gölbaşı çevresi) ise; güneyde Hacılar ve Elmadağ
Bala, Çubuk, Elmadağ, Kalecik ve Kazan olmak ile sınırlanmaktadır.
üzere toplam 15 ilçe ve 21 ilk kademe belediyesi
yer almaktadır. Bu topoğrafik yapı, kentin güneydoğu, doğu ve kuzey
yönündeki sınırlayıcılarını da tarif etmekte, kentin
Ankara morfolojik bakımdan, İç Anadolu ile bu ise, bir yandan yoğun kentsel yerleşmenin oluştuğu
bölgeyi denizden ve diğer bölgelerden ayıran “Ana Çanak” etrafında büyümesine, diğer yandan
sıradağlar arasında yerleşime elverişli doğal bir eşik da Kazan, Çubuk Ovaları ve Gölbaşı düzlüklerindeki
kuşağında yer almaktadır. Kuzey ve güneyindeki değerli tarım toprakları üzerinde yayılma eğilimleri
yer şekilleri farklı olan ilin; güneyinde 1.100-1.200 göstermesine neden olmuştur. Kentin gelişimi için
m. yükseklikteki çıplak platolar (Haymana ve 1990 Nazım Planı ile tanımlanan “Batı Koridoru”,
Kızılırmak platoları) ile bunlar arasında uzanan Eskişehir ve özellikle İstanbul Yolları boyunca
çöküntüler yaygın olarak bulunmaktadır. Platolar bir dizi yoğunlaşma getirmekle birlikte, kentsel
üzerinde yer yer orta yükseklikte dağlar (Paşadağ gelişme sadece bu koridorlar üzerinde değil, bir
1.367 m., Dinekdağı 1.744 m.) yer almakta, kuzeye yandan tanımlanan koridorları şişirip genişleterek
gidildikçe ise engebelik artmaktadır. Ankara’nın birbirleriyle birleştirmekte, diğer taraftan da
güneyinde Elmadağ (1.862 m.), doğusunda İdrisdağı kentin tüm yönlerinde parçacı gelişme eğilimleri,
(1.992 m.), kuzeybatısında Ayaş Sırtları (1.610 m.), topoğrafyanın izin verdiği tüm alanları baskı
altında tutmaktadır. Ankara kentinde topografya Yukarıdaki ölçütler uyarınca belirlenen 1/200.000
ve morfolojik verilerle uyumlu, doğal yapıyla ölçekli Ankara Metropoliten Alan Sınırı, Mülga
bütünleşen bir yerleşme politikası oluşturulması, İmar ve İskan Bakanlığı’nca 20.8.1976 tarihinde
kentsel gelişmenin sağlıklılığı yanısıra yapay onanmış olup, yaklaşık 11500 km2 lik bir alanı
çevre unsurlarının doğal çevreye zarar vermemesi kapsamaktadır. Söz konusu sınır içindeki 515
anlamında da büyük önem taşımaktadır. Bu plan yerleşmede, 1975 yılı itibariyle 2.197.462 kişi
ve buna bağlı olarak yapılacak her tür ve ölçekteki yaşamakta, 30 adet Belediye statüsünde yerleşme
planda doğal yapının korunmasına ilişkin koyulmuş birimi bulunmaktadır (Ankara Nazım Plan Şeması
ilke ve esaslara uyulması, sürdürülebilir bir çevre ve Raporu 1970-1980).
kent için en temel gerekliliktir. 1990’lı yıllarda anılan sınır içinde; 1982 yılında
yürürlüğe giren Mülga 3030 sayılı Kanun
1.2. SINIRLAR
kapsamında, Ankara Büyükşehir Belediyesine
1.2.1. ANKARA METROPOLİTEN ALAN bağlı Altındağ, Çankaya, Etimesgut, Gölbaşı,
SINIRI Keçiören, Mamak ve Yenimahalle olmak üzere 8
ilçe belediyesi ile, Ankara ilinin Akyurt, Ayaş, Bala,
Ankara Metropoliten Alan Nazım Plan Bürosu’nca Çamlıdere, Çubuk, Elmadağ, Güdül, Haymana,
sürdürülen planlama çalışmalarında kullanılmak Kalecik, Kazan, Kızılcahamam, Polatlı olmak
ve çalışmalara esas teşkil etmek üzere 1976 yılında üzere 12 ilçesi ve Kırıkkale iline bağlı Bahşili,
Mülga İmar İskan Bakanlığı’nca onanmış olan Balışeyh, Keskin, Yahşihan ilçeleri, ayrıca, Ankara
Ankara Metropoliten Alan Sınırı, o günden bu güne Büyükşehir Belediyesine bağlı ilçelerde olup, Mülga
dek güncelleştirilmemiş ancak kullanılagelmiştir. 3030 sayılı Kanun kapsamında kalmayan bazı
belde belediyeleri de yer almaktadır. 1990 Nüfus
Ankara Metropoliten Alan Sınırı belirlenirken sayımına göre, anılan Kanun uyarınca, nüfusun
Ankara Metropoliten Alan Nazım Plan Bürosu’nca % 80’i Ankara Büyükşehir Belediye Sınırlarında
sınır içine alınacak bölge ve yerleşmelerin kalmak üzere, toplam 3.191.402 kişi, Metropoliten
tespitinde; Alan Sınırı içinde yaşamaktadır.
• Ankara kenti veya metropoliten alanın diğer Söz konusu Metropoliten Alan Sınırı içinde, daha
noktaları ile, mevcut ya da geliştirilebilecek periyodik
sonra, 2004 yılında yürürlüğe giren 5216 Sayılı
Kanuna göre, Ankara Büyükşehir Belediyesine dahil
yolculukları, iş ve eğlence faaliyetleri ile ilgili işlevleri
veya özellikleri olması, edilen 7 ilçe belediyesi, 21 ilk kademe belediyesi
ile, Güdül, Haymana, Polatlı, Kızılcahamam ilçe
• Ankara Metropoliten Alanı içinde doğal ve insan merkezleri ve Kızılcahamam’a bağlı Çeltikçi ile,
yapısı unsurların dengeli bir oranını sağlayarak, Çamlıdere ilçesi ve buna bağlı Peçenek beldesi ve
sağlıklı bir ekolojik yapı elde edilmesine katkıda Kırıkkale il merkezi ile bu İl’e bağlı 4 adet belde
bulunacak özellikler taşıması, bulunmaktadır.
• Metropoliten Alan içinde, uzun vadede öngörülen 2000 Yılı nüfus sayımı sonuçlarına göre,
veya tahmin edilen nüfus/yerleşme gelişmesinin alt metropoliten alan sınırı içinde toplam 3.979.998
yapı ve özellikle su ihtiyacının karşılandığı, aynı kişi yaşamakta olup, bu nüfusun %90,3’ünün
zamanda kente doğal alan olarak ekoloji ve rekreasyon Ankara Büyükşehir Belediye Sınırı kapsamında, %
yönünden fayda ve insan kullanımı sunabilecek 6’sının ise Kırıkkale ilinde yaşadığı görülmektedir
özellikte olması, (Tablo 1.1).
• Metropoliten Alanın mekan içindeki sürekliliğini ve

sınırın geometrik tutarlılığını sağlamak için sınır içine
alınmasını gerektirecek bir konumda olması. Ölçütler
kullanılmıştır.
Tablo 1.1 : 1976’da Belirlenen Metropoliten Alan Sınırı İçindeki Yerleşmeler - 2007
Ank. B.şeh. Bel.
Ank. B.şeh. Bel. * ve Ank. B.şeh. Bel. içinde,
İLÇE İLK KADEME dışında, Metr. Alan
İL Metr. Alan Sın. İçinde Metr. Alan Sın. Dışında
BELEDİYELERİ
BELEDİYELERİ Sın. İçinde
NÜFUS (Kişi)** NÜFUS (Kişi)** NÜFUS (Kişi)**
1. AKYURT 18.907 - -
2. ALTINDAĞ 404.078 - -
1. Altınova 3.023 - -
3. AYAŞ 10.078 - -
2. Çanıllı 2.851 - -
3. Sinanlı 3.344 - -
4. BALA 16.993 - -
4. Karaali 5.483 157 -
5. Kesikköprü 144 2.692 -
5. ÇANKAYA 769.331 - -
6. ÇUBUK 57.128 1.843 652
6. Esenboğa 7.092 - -
7. Sirkeli 2.865 - -
8. Y.çavundur - 3.015 -
7. ELMADAĞ 25.739 - -
9. Hasanaoğlan 9.922 - -
10.Lalahan 4.997 - -
11.Yeşildere 2.716 - -
8. ETİMESGUT 171.293 - -
9. GÖLBAŞI 47.763 - -
12. Bezirhane 4.777 - -
13. Karagedik 4.090 - -
14. Selametli 2.069 - -
10. KALECİK 2.252 13.947 -
11. KAZAN 30.717 - -
12. KEÇİÖREN 625.167 - -
15. Bağlum 13.912 - -
16. Pursaklar 27.974 - -
17. Saray 6.014 - -
13. MAMAK 425.319 - -
18. Kutludüğün 5.287 - -
14. SİNCAN 277.592 - -
19. Yenikent 12.191 - -
15. YENİMAHALLE 553.344 - -
A. HAYMANA *** - - 14.712
20. Oyaca 4.186 - -
B. POLATLI *** - - 84.786
21. Temelli 9.339 - 247
C.KIZILCAHAMAM*** 3.594 248 18.544
GENEL TOPLAM 3.571.571 21.902 118.941
ÇAMLIDERE - - 8.479
Peçenek - - 3.807
GÜDÜL - - 19.733
Çeltikçi/
- - 4.365
K.Hamam
Toplam - - 36.384
I.KIRIKKALE - - 231.615
BAHŞILI - - 8.525
BALIŞEYH**** - - 1.221
KESKİN**** - - 1.065
YAHŞİHAN - - 10.676
KIRIKKALE TOPLAMI - - 253.102
GENEL TOPLAM 3.571.571 21.902 408.427
A.B.B. SINIRLARI İÇİ TOPLAM NÜFUS 3.593.473
METROPOLİTEN ALAN NÜFUSU 3.979.998
*: 5216 Sayılı Yasa Kapsamındaki İlçe/İlk Kademe Belediyelerini içermektedir. **: 2000 DİE Nüfus Sayımına göre yapılmıştır. ***: İlçe Merkezleri ABB Sınırı
dışındadır. ****: İlçe Merkezleri Metropoliten Alan Sınırı dışındadır.
Ankara Metropoliten Alan Sınırının belirlendiği, bulunmaması nedenleriyle 1976 Metropoliten Alan
1976 yılından bugüne kadar, ülkesel ve kentsel sınırıyla örtüşen kısmı daha fazla görünmektedir
yapılanmada çok sayıda değişim yaşana gelmiştir. (Harita 1.1).
1989’da Kırıkkale’nin il olmasıyla Delice,
Sulakyurt, Keskin ilçelerinin de bu ile bağlanması,
hem Ankara’nın doğu yönünde küçülmesine neden
olmuş, hem bu ilçelerin idari açıdan Ankara kentiyle
kurduğu ilişkiyi sınırlamış, hem de Metropoliten
Alanın doğu yönünde etki alanının sınırlanmasına
yol açmıştır. Ayrıca, Ankara kentinin kuzeyden su
toplama havzası, doğudan doğal eşikler ve Kırıkkale
ili, güneyden Gölbaşı Özel Çevre Koruma bölgesiyle
fiziksel gelişiminin sınırlanmasıyla kent, batı-
güneybatı yönünde bir gelişme koridoru boyunca
yönlenme eğilimine girmiştir. Bu doğrultuda
güneybatı koridorunda aks boyunca spekülatif
talepler yoğunlaşmış, Temelli çevresinde oluşan
ve yapılan planlarla oluşacak hareketlenmelerle,
Metropoliten Alanın güneybatı yönündeki etki
alanın genişlemesi olanakları yaratılmıştır.
1976 yılından günümüze dek gerek ülkesel
sistem ve işleyişlerle Ankara kentinin yönetimi
ve idari yapısında meydana gelen değişimle,
gerek kentsel büyüme süreci ile fiziksel mekanda
yaşanan gelişme ve dönüşümler ve gerekse gelişen
teknoloji ve değişen yaşam biçimi alışkanlıkların
sosyo kültürel yapıda oluşturduğu farklılaşmalar
nedeniyle Ankara kenti ve Metropoliten Alanın
fiziksel, ekonomik ve sosyal karakteristiklerinde
de önemli değişimler oluşmuştur. Tüm bunlara
karşın Metropoliten Alan Sınırı yeni gelişmeler
doğrultusunda revize edilememiş ve bu sınırı
kontrol edebilecek, kurumlar arası eşgüdüm ve
planlama uygulama birlikteliğini sağlayabilecek bir
örgütsel yapılanmaya da gidilmemiştir.
Bu aşamada yürürlüğe giren 5216 Sayılı Kanun,
Ankara Büyükşehir Belediyesinin yetki ve
sorumluluk alanını genişletince, 1976 yılında
bilimsel ölçütlerle belirlenmiş sınırın kapsadığı
alan yaklaşan bir yeni sınır oluşmuştur. Bu sınır,
daha önce Metropoliten alanda görülen Kırıkkale
İli, Polatlı, Haymana, Kızılcahamam gibi ilçeleri
kapsamazken, güney yönünde Kesikköprü, kuzeyde
ise, Kalecik ve Çubuk’a bağlı bazı köyler Ankara
Büyükşehir Belediyesine bağlamıştır. Bilimsel
ölçütlerle belirlenemeyen bu sınırın, Ankara’nın
bir çanak içinde bulunması ve denize kıyısı
Harita 1.1. Ankara Metropoliten Alan Sınırı

1.2.2. ANKARA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE 23.07.2004 tarihinde yürürlüğe giren 5216 Sayılı
VE MÜCAVİR ALAN SINIRLARI Kanun uyarınca, Ankara Valiliği binası merkez
alınmak üzere, 50 km.’lik yarıçaplı bir alanı
1.2.2.1. BELEDİYE SINIRI kapsayacak şekilde Ankara Büyükşehir Belediye
1 Eylül 1930 tarihinde yürürlüğe girmiş bulunan Sınırı genişletilmiştir. Buna göre mevcut 8 ilçe
1580 sayılı Belediye Kanunu, beldelere belediye belediyesine, doğuda Elmadağ, kuzeyde Kazan,
sınırı belirleme zorunluluğu getirmiştir. 13 Eylül kuzeydoğuda Çubuk ve Akyurt ilçelerinin tamamı
1923’de T.C.’nin yönetsel merkezi olduktan ile, doğuda Kalecik, batıda Ayaş ve güneydoğuda
sonra başkent Ankara’nın imarı çerçevesinde Bala ilçelerinin bir kısmı olmak üzere 7 ilçe
ilkönce yönetim konusu gündeme gelmiş, 16 belediyesi katılmıştır. Anılan Kanun 50 km.’lik sınır
Şubat 1924’de 417 sayılı “Ankara Şehremaneti içindeki belde ve bucak merkezi niteliğindeki tüm
Kanunu” ile kurulan Ankara Şehremaneti, görev belediyelerin de Büyükşehir belediyesine ilk kademe
yaptığı 1930 yılına kadar yürüttüğü planlama belediyesi olarak bağlanması hükmünü getirdiğinden,
çalışmaları yanında, 1926 yılında Ankara’nın ilk Ankara Büyükşehir Belediye Sınırı içine 21 adet de
ilk kademe belediyesi dahil olmuştur. Söz konusu
Belediye Sınırı’nı da onamıştır. Yaklaşık 16.000
ilk kademe belediyelerinden Oyaca (Haymana) ve
ha.’lık bir alanı kapsayan bu ilk belediye sınırı,
Temelli (Polatlı) belediyelerinin idari anlamda bağlı
güneyde Cumhurbaşkanlığı Köşkü’nü, doğuya
oldukları ilçelerin merkezleri anılan 50 km’lik çap
doğru Küçükesat, Büyükesat, Aşağı İmrahor,
dışında bulunmasına rağmen, ilgili Kanun hükmü
Tuzluçayır ile Üreğil’i, kuzeyde Mamak, Keçiören,
bu belediyelerin de Ankara Büyükşehir Belediyesine
Etlik’in bir kısmı, batıda ise A.O.Ç.’yi kapsayacak
bağlanmasına hükmetmiştir.
şekilde belirlenmiştir. Daha sonra bu sınır, 1940,
1942, 1960 ve 1973 yıllarında, doğu, batı, kuzey, Sonuç olarak; Ankara Büyükşehir Belediyesi Sınırı;
kuzeydoğuya olan kısmi ilavelerle, toplam 32.000 15 ilçe, 21 ilk kademe belediyesini kapsayan, 401
ha.’lık bir alana yayılmıştır. adedi 5216 sayılı Kanun öncesi Büyükşehire bağlı,
59’u 5216 sayılı Kanun öncesi Büyükşehire bağlı
1982 yılında, kentsel gelişmeler dikkate alınarak,
olan 8 ilçeye eklenen, 220’si 5216 sayılı kanun ile
Ankara Belediye Sınırı bir bütün olarak genişletilmiştir.
mahalle statüsü kazanarak Büyükşehir belediyesine
Toplam alanı 53.784 ha.’a çıkan belediye sınırı
bağlanan, 60 adedi yeni bağlanan ilçe ve ilk kademe
güneybatıda Çayyolu ile Karakusunlar’ı dahil
belediyelerinin ilk sınırları içindekiler olmak üzere
ederek, güneye doğru Konya yolu boyunca devam
toplam 740 Mahalleden oluşmaktadır (Tablo 11).
edip, güneyde Eymir Gölü’nü doğuya doğru
Ankara Büyükşehir Belediye Sınırı, 5216 Sayılı
İmrahor Vadisini, doğuda Karapürçek’i, kuzeye
Kanun ve uygulamasına yönelik olarak İçişleri
doğru Çubuk barajının tamamını kapsayarak, Bakanlığı’nca çıkarılan Genelgeler doğrultusunda
kuzeyde Pursaklar ile Bağlum’a, batıda Sincan’a belirlenmiş olup, yüzölçümü yaklaşık 692.467,51
kadar uzanacak şekilde belirlenmiştir. 1984’ de ha’dır. 2007 yılı itibariyle, bu sınır içinde 2000
mülga 3030 sayılı Kanun uyarınca Ankara’nın yılı nüfus sayımı sonuçlarına göre, 3.572.481 kişi
Büyükşehir Belediyesi olması sonucu 1988’de yaşamaktadır (Tablo 1.2, Harita 1.2).
Sincan, 1991’ de Gölbaşı Belediyelerinin Ankara
Büyükşehir Belediyesine bağlanması ile, Ankara
Büyükşehir Belediyesinin alanı 61.220 ha.’a
yükselmiştir. 1990’da Etimesgut adıyla yeni bir
ilçe belediyesinin kurulmasının sonucu, mülga
3030 sayılı Kanun kapsamında Altındağ, Çankaya,
Etimesgut, Gölbaşı, Keçiören, Mamak, Sincan
ve Yenimahalle olmak üzere, Ankara Büyükşehir
Belediyesine bağlı 8 ilçe belediyesi oluşmuştur.
2000 yılı nüfus sayımı itibariyle Ankara Büyükşehir
Belediyesi olarak tanımlanmış bu alanda, 3.016.114
kişi yaşadığı görülmektedir.
Tablo. 1.2. : Ankara Büyükşehir Belediye Sınırı, İlçe ve İlk Kademe Belediyeleri ve Mücavir Alanın
(Orman Köyleri) Alan ve Nüfus Dağılımı - Mart 2007
BELEDİYE+MÜCAVİR
BELEDİYE SINIRI (MERKEZ DAHİL) MÜCAVİR ALAN
ALAN
İLK KADEME NÜFUS ALAN NÜFUS ALAN NÜFUS
İLÇE BELEDİYESİ ALAN (HA)
BELEDİYESİ (2000) (HA.) (2000) (HA.) (2000)
1 AKYURT - 30255,1 18.095 6957,9 812 37213,00 18.907
2 ALTINDAĞ 14438,7 404078 - 14438,70 404.078
1 ALTINOVA 2200,2 3023 - 2200,20 3.023
3 AYAŞ 36963,8 9788 4168,1 290 41131,90 10.078
2 ÇANILLI 14001,03 2500 2603,37 351 16604,40 2.851
3 SİNANLI 13537,9 3344 - 13537,90 3.344
4 BALA 34055,5 11674 21866,9 5319 55922,40 16.993
4 KARAALİ 32085,11 4449 8201,2 1191 40286,31 5.640
5 KESİKKÖPRÜ 6430,26 2836 - 6430,26 2.836
5 ÇANKAYA - 23571,1 769.331 - 23571,10 769.331
6 ÇUBUK 30006,66 54477 36678,54 4494 66685,20 58.971
6 ESENBOĞA 8833 7092 - 8833,00 7.092
7 SİRKELİ 9660,3 2865 - 9660,30 2.865
8 Y.ÇAVUNDUR 3089,7 3015 - 3089,70 3.015
7 ELMADAĞ 30903,9 23960 16669 1779 47572,90 25.739
9 HASANOĞLAN 9315,7 9922 - 9315,70 9.922
10 LALAHAN 4750,6 4997 - 4750,60 4.997
11 YEŞİLDERE 6285,1 2716 - 6285,10 2.716
8 ETİMESGUT - 15194,8 171.293 - 15194,80 171.293
9 GÖLBAŞI 57367,2 47763 - 57367,20 47.763
12 BEZİRHANE 11742,19 4777 - 11742,19 4.777
13 KARAGEDİK 13536,2 4090 - 13536,20 4.090
14 SELAMETLİ 7511,6 2069 - 7511,60 2.069
10 KALECİK - 32873,76 15.506 4249,6 693 37123,36 16.199
11 KAZAN - 35744 28.496 23012,13 2.221 58756,13 30.717
12 KEÇİÖREN 5574,3 625167 5574,30 625.167
15 BAĞLUM 9695,8 13912 - 9695,80 13.912
16 PURSAKLAR 1399,4 27974 - 1399,40 27.974
17 SARAY 3488,9 6014 - 3488,90 6.014
13 MAMAK 22796,7 425319 - 22796,70 425.319
18 KUTLUDÜĞÜN 6861,8 5287 - 6861,80 5.287
14 SİNCAN 17678,7 277592 - 17678,70 277.592
19 YENİKENT 20902,1 12191 - 20902,10 12.191
15 Y.Mahalle - 42375,7 553.344 - 42375,70 553.344
Haymana 20 OYACA 30103,8 4.186 - 30103,80 4.186
B Polatlı 21 TEMELLİ 47236,9 9.339 - 47236,90 9.339
TOPLAM (İLÇE + İLK KADEME BEL.) 692467,51 3.572.481 124406,74 17.150 816874,25 3.584.854
ANKARA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ MÜCAVİR ALANI
C Kızılcahamam - - 35207,87 3.842 35207,87 3.842
GENEL TOPLAM 692467,51 3.572.481 159614,61 20.992 852082,12 3.593.473
Tablo. 1.3. : Ankara Büyükşehir Belediye ve Mücavir Alanına Ait Özet Genel Toplam-Mart 2007
BÜY.ŞEH. BELEDİYE VE
MÜCAVİR ALAN BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE SINIRI
MÜCAVİR ALAN TOPLAMI
ORMAN NÜFUS (2000)
NÜFUS İLÇE İLK KADEME MAHALLE
KÖYÜ ALAN (HA) (MERKEZ + ALAN (HA) NÜFUS (2000) ALAN (HA)
(2000) (ADET) (ADET) (ADET) (2)
(ADET) MAHALLE)
İLÇE + İLK KADEME BEL. 66 17.150 124406,74
İLÇE VE İLK KAD. BEL.’NE

BAĞLI OLMAYANLAR 20 3.842 35207,87 15 21 220 3.572.481 692467,51 3.593.473 852082,12
(BÜYÜKŞEHİR) (1)
TOPLAM 86 20.992 159614,61
(1) Kızılcahamam İlçe Merkezi,5216 sayılı Kanunun Geçici 2. Maddesi uyarınca Büyükşehir Belediyesini belirleyen 50 Km’lik yarı çap dışında kaldığından,
Kızılcahamam’a bağlı Orman Köyleri Ankara Büyükşehir Belediyesi Mücavir Alanında kalacaktır.
(2) 5216 sayılı “Büyükşehir Belediye Kanunu”nun yürürlüğe girmesinden önceki Merkeze bağlı mahalleleri kapsamamaktadır.
24
Harita 1.2. Ankara Büyükşehir Belediye ve

Mücavir Alan Sınırı
25
1.2.2.2. MÜCAVİR ALAN SINIRI sınırı dışında bir üst ölçek plan kararı olmaksızın,
küçük ve dağınık parçalardan oluşan mevzi planlar
09.07.1956 yılında kabul edilen 6785 sayılı İmar sonucunda yapılaşmaların yoğunlaşması üzerine,
Yasasının 47. Maddesindeki “Belediye hudutlarına kentin makroformunu olumsuz etkileyen, kentsel
mücavir bulunan ve beldenin müstakbel inkişafı altyapı hizmetlerine gereksiz ek mali yük ve
bakımından lüzumlu görülen ve belediyenin darboğazlar getiren bu uygulamaları durdurabilmek,
teklifi üzerine Vilayet İdare Heyetinin kararı ve bu uygulamalarla eş zamanlı ve eş koşullu olarak
İmar İskan Bakanlığı’nın tasdiki ile kabul edilen yoğunlaşan plan dışı gelişmeleri kontrol altına
sahalarda da (Mücavir Alan) bu Kanun hükümleri alabilmek ve 2025 Metropoliten Alan Planlama
tatbik olunur” hükmü ile ilk kez “Mücavir Alan” çalışmalarını yürütebilmeyi amaçlamaktadır. Buna
yasal bir çerçevede tanımlanmıştır. Söz konusu göre; Ankara Büyükşehir Belediyesi Mücavir Alan
yasa hükmü uyarınca Ankara’nın ilk Mücavir Alan Sınırı, 201.878 hektara ulaşmıştır.
Sınırı da 1958 yılında İmar İskan Bakanlığı’nca
onaylanmış olup, yaklaşık 71.000 ha’lık bir alanı 1995 yılında doğuda Gicik (Altınova) ve Peçenek
kapsamaktadır. Bu dönemde, kent nüfusu 455.000, köyünün bir kısmının birleştirilerek “Altınova”
kentsel alan 3650 ha. civarındadır. 1973 yılında, ismiyle yine mülga 3030 sayılı Kanun kapsamında
Mücavir Alanın kuzeybatısı ve batısı (Etimesgut olmayan bir belde belediyesinin kurulması, 1997
çevresi) ile güneybatısında (Lodumlu köyü çevresi) yılında ise, Akyurt Belediyesi Mücavir Alan
ilaveler yapılmış ve mücavir alan 74.500 hektara, Sınırı’nın genişletilmesi ve Esenboğa Belediyesi
kent lekesi 14.000 hektara, nüfus ise 1.250.000 Mücavir Alan Sınırı’nın onaylanması ile mücavir
kişiye ulaşmıştır. 1982’de Gölbaşı Belediye alanın kuzeydoğu kesiminde bir daralma olmuş,
Sınırı’nın çıkartılmasıyla da mücavir alanın güney ancak 1998’de Esenboğa Belediyesi Mücavir
yönünde bir azalma olmuştur. Ancak 30.12.1982’de Alan Sınırının iptal edilmesi ile 193.262 ha.
genişletilen Ankara Belediye Sınırı yer yer Mücavir Büyüklüğündeki Ankara Büyükşehir Belediye ve
Alan Sınırı dışına taşmış, Belediyenin yetki ve Mücavir Alan toplamında kent lekesi 52.272 ha’a
sorumluluk alanı 72.985 hektara ulaşmıştır. kent nüfusu ise 3.160.000 kişiye ulaşmıştır.
1986 yılında kuzeydoğuda Akyurt Belediyesi 23.07.2004 tarihinde 5216 Sayılı Kanun’un
Mücavir Alanının genişlemesiyle Ankara Büyükşehir yürürlüğe girmesiyle, Büyükşehir belediyelerinin
Belediyesinin Mücavir alanında kısmi daralma sınırları nüfusları oranında genişletilirken, bu
oluşmuş, 1988’de Sincan Belediyesi’nin Ankara genişleme alanındaki tüm köylerin mahalle
Büyükşehir Belediyesine bağlanmasıyla ise de, olarak büyükşehir bütününe katılması ilkesi
Sincan Belediye ve Mücavir Alanı ile birlikte batıda benimsenmiştir. Bu düzenleme, Büyükşehir
bir genişleme olmuştur. 1990 yılında Çayyolu Toplu belediyeleri için, yaklaşık 50 yıl süre büyük önem
Konut Alanı ile İvedik Küçük Sanayi Sitesi projeleri, taşıyan mücavir alan sınırlarının, farklılaşması
1992 yılında da doğuda Ortaköy Mezarlık Alanı, anlamına da gelmektedir. 5216 Sayılı Kanun,
güneydoğuda Doğukent projesi, kuzeybatıda Susuz belirlenen yarıçap içinde kalan orman köyü niteliği
köyü ve çevresi planlama çalışmalarının öncelikle ele taşıyan köylerin, köy statülerinin devam etmesi
alınması ve 1982 Belediye Sınırı’ndaki mücavir alan suretiyle Büyükşehir belediyesine mücavir alan
dışına taşmaların giderilmesi gereklilikleri üzerine, olarak katılması hükmünü getirmektedir. Bu hüküm
mücavir alanda kısmi genişlemeler yaşanmıştır. gereği toplam 86 adet orman köyü Mücavir Alanı
Ancak, 1992 yılında Sarayköy, Esenboğa köylerinin oluşturmakta olup, 159.614,61 hektarlık bir alanı
mülga 3030 sayılı Kanun kapsamında olmayan kapsamaktadır.
Belediye statüsü kazanması nedeniyle, mücavir alan
Bunlardan 66 adeti, Akyurt, Ayaş, Bala, Çubuk,
sınırında dalma yaşanmış, böylece toplam 96.180
Elmadağ, Kalecik, Kazan ilçelerinin ve Çanıllı (Ayaş),
hektarlık mücavir alanda kent nüfusu 2.600.000
kişiye ulaşmıştır. Karaali (Bala) İlk Kademe Belediyelerinin mücavir
alanı olarak belirlenmiş olup, Kızılcahamam ilçe
07.02.1994 tarihinde Bayındırlık ve İskan merkezinin 50 km’lik yarıçap dışında kalmasından
Bakanlığınca onaylanan, Ankara Büyükşehir dolayı, idari olarak bu ilçeye bağlı, 20 orman köyü
Belediyesi Mücavir Alan Sınırı; mücavir alan ise, 50 km’lik yarıçap içinde kalmasından dolayı,
Ankara Büyükşehir Belediyesinin Mücavir Alanı sektörlerde İstanbul’a göre baskınlıkları olan, genel
olarak düzenlenmiştir. performansı bakımından ülke için İstanbul’dan
sonra 2., İç Anadolu Bölgesi için ise 1. sıradadır. İç
Ankara Büyükşehir Belediyesi ve yukarıda
Anadolu Bölgesinin en büyük kenti olarak Ankara,
tanımlanan ilçe ve ilk kademe belediyelerinin
eğitim parametreleri ile izlendiğinde de, ülkede
mücavir alanı olarak tanımlanan alanlarda olmak
üzere toplam 20.992 kişi yaşamaktadır (Tablo 1.2, yükseköğrenim görmüş nüfusun en yoğun olduğu
Tablo 1.3.). kent olarak ön plana çıkmaktadır (Tablo. 1.5.).
Orman köylerinin mücavir alan olarak tanımlanması, Yükseköğrenim bitirme oranı Ankara’da, %11,74
kentin orman varlığının yoğunlaştığı alanlar ile, iken, İstanbul’da bu oran %7,46, İzmir’de %8,53’tür.
ağaç varlığından yoksun bölgeleri hakkında da İç Anadolu Bölgesindeki diğer illerde ortalama
bilgi vermektedir. Kentin bitki örtüsünün kuzey %5’lik bir yükseköğrenim mezuniyeti bulunduğu
yönünde Kızılcahamam yönünde yoğunlaştığı, dikkate alındığında, Ankara’nın ülkenin en
kuzeydoğu ve güneydoğu yönlerinde de ağaçlık eğitimli kenti olduğu ifade edilebilir.
alanların ve orman varlığının arttığı gözlenmekte
Tablo 2’de sunulan bazı seçilmiş göstergeler
olup, güneybatı, batı ve güney yönlerinde bozkır
izlendiğinde, evsahipliliği ve kirada oturma oranları
düzlüklerinin yoğunlaştığı, ağaç ve orman varlığının
bağlamında da önemli tespitlere erişilebilmektedir.
azaldığı görülmektedir. Çölleşme, küresel ısınma,
Evsahipliliği oranı, İstanbul ve İzmir’den daha
erozyon vb anlamda bir çok sorunun da kaynağı
düşük görünen Ankara, buna karşın kirada oturma
olan, ormanların tükenmesi, ağaç varlığının azalması
değerleri ile diğer kentleri geçmesi beklenirken,
sürecinin, kentsel gelişmenin de yoğunlaştığı batı,
İstanbul’un gerisinde kalmaktadır. Bu durumu,
güneybatı ve güney koridorlarındaki gelişmelerde
Başkentlik işlevleri ve kamu kurumlarının
özellikle dikkate alınması ve çözümler üretilmesi
yoğun olduğu Başkentte, lojman sayısının
gereken bir konu olduğu ortadadır. yüksekliği lojmanlarda ikamet edilebilmesi ile
1.3. EKONOMİK VE SOSYAL GELİŞMİŞLİK açıklamak olasıdır.
ÖLÇÜTLERİYLE BAŞKENT ANKARA İç Anadolu Bölgesinin en büyük kenti Ankara,
Ülkenin İç Anadolu Bölgesinde yer alan Ankara, bölgede sanayi istihdamının yoğunlaştığı kentler
Başkent olması yanısıra nüfus ve işgücü nitelikleri olarak nitelenen ve yükselen gelişme kutupları olarak
ile de, ülkenin önde gelen kentlerinden birisidir. tanımlanan Konya, Kayseri ile kıyaslandığında,
Ankara kentine temel karakteristiğini veren sanayi istihdamındaki %13,40 oranı ile,
Başkentlik işlevleri, kentin hizmetler sektöründe Konya’dan (%9,10) önde, Kayseri’den
yoğunlaşan bir nitelik taşımasında da yol açmıştır. (%16,40) ise geride görünmektedir (Tablo. 1.).
Nüfus sayımı verileri incelendiğinde, kentte İnşaat sektörü, sanayi sektörü içine dahil edildiğinde
hizmetler sektörü istihdamının tarihsel gelişme ise, Ankara’da 2005 yılı itibariyle %23,5’lik bir
süreci içinde sürekli yükseldiğini ve ülkedeki diğer sanayi istihdamı oluşuyor görünmektedir (Tablo.
kentlerden çok daha yoğun bir nitelik taşıdığını 1.6.). Kentin ekonomisinde inşaat sektörü çok
görmek olanaklıdır. Hizmetler sektöründe önemli bir yer tutmakta olup, kentte imalat sanayi
Ankara’ya en yakın yoğunluğa sahip olan İstanbul yoğunlaşmasının İstanbul ve İzmir’e oranla geri
ile Ankara’nın arasındaki yaklaşık %10 puanlık kaldığı bir ortamda, inşaat ve inşaata dayalı
fark, Ankara’nın temel karakterini belirleyen hizmetler, Ankara kenti ekonomisinin en önemli
hizmetler sektörü işlevleri hakkında önemli bir unsurlarından biri olarak ön plana çıkmaktadır.
fikir vermektedir (Tablo. 1.4.). Sanayi istihdamının görece geri ve sanayi içine
dahil edilen inşaat istihdamının yüksekliği, kentte
Ülkede hizmetler sektörünün istihdam içinden üretim ekonomisinin gerekli ve yeterli
en çok pay aldığı kent olarak Ankara, İstanbul’da yoğunlukta olmadığının da bir göstergesi olarak
oluşmuş gelişme kutbu ve kapasiteyi izleyen, bazı alt yorumlanabilir.
Tablo 1.4. : Bazı Kentlerdeki Sektörel Dağılımın Tarihsel Gelişimi

HİZMETLER TARIM
1980 1985 1990 2000 1980 1985 1990 2000 1980 1985 1990 2000
1 ADANA * 13,00 14,20 14,70 14,40 28,10 32,80 35,90 42,50 58,90 53,00 49,40 43,10
2 ANKARA * 13,90 13,10 14,30 13,40 58,50 60,50 67,60 70,40 27,60 26,40 18,10 16,20
3 ANTALYA * 5,90 5,30 6,30 5,50 23,30 24,90 36,70 44,80 70,80 69,80 57,00 49,70
4 BİLECİK 10,30 12,70 16,00 19,30 22,80 25,70 28,20 34,20 66,90 61,60 55,80 46,50
5 BOLU 7,40 7,30 8,40 11,10 20,70 22,30 26,00 32,30 71,90 70,40 65,60 56,60
6 BURSA * 18,50 21,60 25,50 28,20 29,50 30,40 34,40 38,20 52,00 48,00 40,10 33,60
7 DENİZLİ 13,40 12,90 14,20 19,00 24,40 25,20 27,30 27,50 62,20 61,90 58,50 53,50
8 DİYARBAKIR* 3,40 2,80 3,50 3,80 24,70 25,80 27,50 32,30 71,90 71,40 69,00 63,90
9 ERZURUM * 3,90 3,50 4,10 3,70 23,00 24,10 25,90 34,00 73,10 72,40 70,00 62,30
10 ESKİŞEHİR * 14,70 17,00 17,70 18,90 35,90 35,00 39,50 45,80 49,40 48,00 42,80 35,30
11 GAZİANTEP * 13,40 13,90 16,20 21,30 33,50 33,10 33,60 39,60 53,10 53,00 50,20 39,10
12 MERSİN * 9,80 8,80 8,80 7,90 29,60 29,70 36,20 34,50 60,60 61,50 55,00 57,60
13 İSTANBUL * 34,40 34,80 33,60 32,20 60,10 60,00 61,30 59,70 5,50 5,20 5,10 8,10
14 İZMİR * 20,10 19,80 20,30 20,60 42,50 44,70 47,40 50,90 37,40 35,50 32,30 28,50
15 KAYSERİ * 18,70 14,50 18,60 16,40 33,10 31,70 36,10 36,60 48,20 53,80 45,30 47,00
16 KIRKLARELİ 6,90 7,40 10,10 17,80 32,10 35,70 36,40 34,00 61,00 56,90 53,50 48,20
17 KOCAELİ * 26,50 24,20 23,80 20,30 40,10 38,20 43,50 40,70 33,40 37,60 32,70 39,00
18 KONYA * 9,40 8,50 10,10 9,10 23,90 22,60 26,60 28,50 66,70 68,90 63,30 62,40
19 MANİSA 10,40 10,60 11,60 11,90 20,60 20,60 22,80 26,60 69,00 68,80 65,60 61,50
20 K.MARAŞ 6,00 5,70 7,90 9,80 18,00 18,30 20,10 24,60 76,00 76,00 72,00 65,60
21 SAKARYA * 10,40 10,30 9,90 12,90 23,90 25,70 28,00 35,20 65,70 64,00 62,10 51,90
22 SAMSUN * 7,10 6,50 6,90 6,90 18,60 20,80 22,90 29,70 74,30 72,70 70,20 63,40
23 RİZE 17,10 14,30 10,80 9,40 14,70 15,80 19,10 26,30 68,20 69,90 70,10 64,30
24 TEKİRDAĞ 10,00 12,40 16,80 26,20 31,30 33,90 35,80 35,00 58,70 53,70 47,40 38,80
25 UŞAK 11,70 11,70 16,40 14,90 19,90 19,70 23,60 25,00 68,40 68,60 60,00 60,10
26 ZONGULDAK 26,60 22,20 17,50 15,40 23,30 21,50 21,40 25,50 50,10 56,30 61,10 59,10
TÜRKİYE 11,60 11,40 12,80 13,30 28,40 29,60 33,50 38,30 60,00 59,00 53,70 48,40
(*) : Büyükşehir Belediyelerini göstermektedir.
Kaynak : Devlet İstatistik Enstitüsü Nüfus Sayımı Sonuçları, 1980-2000
İstanbul’da tarım sektörünün istihdamdan aldığı işsizlik verileri, bu söylemi doğrular niteliktedir.
pay %1’in altına düşmüş görünmektedir. Tarımsal Hanehalkının işgücüne katılımı anlamında İstanbul
yoğunlaşma bağlamında İstanbul’u izleyen kent ise ve İzmir’den geri görünen Başkent, işsizlik oranları
Ankara’dır. İzmir ise, tarımsal istihdam oranı ile, bağlamında da, 3 büyük kent içinde en yüksek
Ankara’nın yaklaşık 2,5, İstanbul’un ise yaklaşık 35 işsizlik oranı ile ön plana çıkmaktadır. Ankara’daki,
katıdır (Tablo. 1.6.). %14,2 oranındaki işsizlik, İzmir’de %13,1’e,
İstanbul’da ise, %11,4’e düşmektedir. Bu tespit de
Ankara ekonomisinin ülke ve bölgede giderek kan Ankara kentinin ekonomisini, üretim ve istihdam
kaybediyor olduğu yönünde bir değerlendirme anlamında daha sağlam bir zemine oturtabilecek,
bir süredir kamuoyunu meşgul etmektedir. açılım ve potansiyellerin geliştirilmesini zorunlu
Hanehalkının işgücüne katılımı izlendiğinde, kılmaktadır (Tablo. 1.7.).
Tablo. 1.5. : 2000 Yılı İtibariyle Ankara’nın Bazı İllerle Kıyaslandığı Seçilmiş Göstergeler
Kişisel Meslek
Ekonomik Kendi Bir Yüksek
T.C olarak edinme Orta
olarak Toplam konut- kişiden Toplam Öğretim
Toplam Vatan- kiralanmış İşsiz Ücretli kursu öğretim
Adı aktif olan % hanehalkı larında % % oluşan % % % % ilköğretim % % bitiren %
nüfus daşı ol- evlerde nüfus çalışan bitiren bitiren
toplam sayısı yaşayan aile mezunu toplam
mayan yaşayan (i.öğretim nüfus
nüfus haneler sayısı nüfus
haneler sonrası)
Ankara 3203362 7479 1008333 31,48 841488 472656 56,17 282534 33,58 55287 6,57 148226 14,70 860962 85,38 270802 8,45 930789 29,06 652372 20,37 376014 11,74
İstanbul 8803468 46867 2850022 32,37 2277030 1299368 57,06 815031 35,79 150050 6,59 474500 16,65 2342523 82,19 703988 8,00 3227059 36,66 1343206 15,26 656713 7,46
İzmir 2232265 6821 686045 30,73 623285 367559 58,97 201319 32,30 48789 7,83 128072 18,67 570817 83,20 180291 8,08 797120 35,71 371146 16,63 190484 8,53
Kayseri 536392 503 128304 23,92 125497 75470 60,14 41240 32,86 4185 3,33 22601 17,62 104265 81,26 34501 6,43 193014 35,98 72395 13,50 28873 5,38
Konya 742690 760 172946 23,29 170066 103583 60,91 55115 32,41 6287 3,70 27656 15,99 131587 76,09 38001 5,12 291916 39,31 94310 12,70 40881 5,50
Nevşehir 67864 532 16238 23,93 17689 9978 56,41 6046 34,18 868 4,91 2522 15,53 11778 72,53 4545 6,70 24670 36,35 9123 13,44 3802 5,60
PLAN AÇIKLAMA RAPORU ETÜDLER & MÜDAHALE BİÇİMLERİ
29
Kaynak : DİE, 2000 Nüfus Sayımı Sonuçları

Tablo. 1.6. : Hanehalkı İşgücü Anketi’ne Göre İstihdam Edilenlerin Sektörel Dağılımı, 2005
Toplam
BÖLGE Tarım Sanayi Hizmetler Tarım Sanayi Hizmetler
işgücü
ADI (1000) (1000) (1000) (%) (%) (%)
(1000)
İstanbul 3556 23 1527 2006 0,6 42,9 56,4
İzmir 1146 207 391 548 18,1 34,1 47,8
Ankara 1290 94 303 893 7,3 23,5 69,2
Not : İnşaat sektörü, sanayi sektörü içinde değerlendirilmiştir.
Kaynak : TÜİK, 2005
Kentte imalat sanayinin gelişimine yönelik veriler 2752 $’lık bir kişi başına gelirin oluştuğu Ankara’da,
izlendiğinde, Ankara’nın İstanbul’un oldukça satınalma gücü paritesine göre bu miktar, 7861 $
gerisinde kaldığı görülmekte, İzmir kentinin imalat olarak gerçekleşmektedir.
sanayi yoğunlaşmasının da Ankara’dan 1,6 kat fazla
olması, kent ekonomisinde imalat sanayinin yerini Tablo 1.9.’da seçilmiş bazı iller itibariyle ülke
ortaya koymaktadır (Tablo. 1.8.) Devlet Planlama illerinin sıralandığı veriler irdelendiğinde,
Teşkilatı’nca, illerin gelişmişlik performanslarının Ankara’nın, 9. sırada olduğu ve cari fiyatlar bazında
analiz edilmesi sürecinde, ülkedeki en fazla İstanbul ile arasında 311 $, İzmir ile arasında
organize sanayi parselinin Ankara’da olduğu 463 $ fark oluştuğu görülmektedir. Bu durum
verisine ulaşılmıştır. Ancak Ankara kentinde gerek Ankara’daki refah düzeyinin İstanbul ve İzmir’den
sanayinin toplam istihdam üzerinden aldığı pay yaklaşık %10-15 oranında geride olduğu biçiminde
(ülke genelinde 17. sırada), gerekse imalat sanayi de yorumlanabilir. Ülke ortalamasından 606 $
göstergeleri ve sanayide tüketilen elektik verilerine daha fazla bir kişi başı gayri safi yurt içi hasılanın
bakıldığında, sanayi parsellerinde gereken üretimin gerçekleştiği Ankara’da, kentin ekonomisi ülkenin
yapılmadığı anlaşılmaktadır (Tablo.1.11.). Kentte diğer önde gelen kentleri ile kıyaslandığında
üretim ekonomisine oturmayan arsa bazındaki önemli bazı eksiklikler ve kırılganlıklara sahip
spekülatif yoğunlaşmanın sanayi sektörü ve görünmektedir. Ankara’da üretim ekonomisi,
organize sanayi yerseçimlerinde de yaşandığı ifade sanayi, istihdamı ve imalat sanayi alanındaki
edilebilir. yetersizliklerinden kaynaklanan sorunların, kent
ekonomisine, kentlilerin yaşam kalitesine ve refah
Ankara kentinin ülke içindeki konumunu ve düzeyine ve kentin, ülke ve bölgesine sunduğu
ekonomik anlamda yerini görebilmek anlamında hizmetler bağlamındaki yeri ve potansiyeline
kişi başına düşen gayri safi yurt içi hasıla verilerinin ilişkin bazı müdahalelerin de gerekliliği sonucunu
incelenmesi anlamlı görünmektedir. Cari fiyatlarla doğurmaktadır.
Tablo. 1.7. : Hanehalkı İşgücü Anketine Göre İşgücü Durumu, 2005
15 ve
Kurumsal İşgücüne Tarım
daha
olmayan dahil İşgücüne İşsizlik dışı
BÖLGE yukarı İşgücü İstihdam İşsiz
sivil olmayan katılma oranı işsizlik
ADI yaştaki (1000) (1000) (1000)
nüfus nüfus oranı (%) (%) oranı
nüfus
(1000) (1000) (%)
(1000)
İstanbul 11.398 8.396 4.015 3.556 459 4.380 47,8 11,4 11,5
İzmir 3.605 2.800 1.319 1.146 173 1.481 47,1 13,1 15,2
Ankara 4.284 3.238 1.505 1.291 214 1.733 46,5 14,2 15,1
Not : İnşaat sektörü, sanayi sektörü içinde değerlendirilmiştir.
Tablo. 1.8. : İmalat Sanayi İşyeri Sayısı, İstihdam, Ödemeler, 2001
Ücretle
Çalışanların Ücretle Çalışanların yıllık
çalışanların Yılda çalışılan
BÖLGE İşyeri yıllık çalışanlara ortalama sayısının
yıllık işçi-saat
ADI sayısı ortalama yapılan yıllık Türkiye içindeki
ortalama toplamı (saat)
sayısı ödemeler (YTL) payı (%)
sayısı
İstanbul 3.708 300.882 300.617 1.732.351.813 696.313.133 27,44
İzmir 1.040 90.643 90.521 608.547.968 205.527.957 8,27
Ankara 842 55.711 55.620 379.963.889 127.450.933 5,08
* Özel sektöre ait bir ve iki işyerine ait bilgiler gizlilik ilkesi gereği verilmemiştir.
Kentin sosyo-ekonomik yapısını çözümleyebilmek anlamında önemli bir derinlik sunmaktadır. Buna
ve ülke ve bölgesi ile kıyaslayabilmek anlamında, göre; Başkent Ankara, genel gelişmişlik sıralaması
hanehalkı büyüklüğü verileri de çok önemli bir yer içinde ülkenin en gelişmiş 2. kenti olarak ön plan
tutmaktadır. Ülke genelinde hanehalkı büyüklükleri çıkmakta, doğurganlık hızı en düşük 8. il, tarım iş
büyükten küçüğe sıralandığında Ankara, 69. sıradadır. kolundaki istihdamın düşüklüğü bağlamında 2. il,
Bir başka deyişle, hanehalkı büyüklüğünün küçük Ticaret işkolundaki istihdamda 4. il, Mali kurumlar
olması, en gelişmiş kent olarak yorumlandığında, istihdamında 1. il, ücretli çalışan istihdamında 2. il,
Ankara 13. sıradadır. Ankara, İstanbul ve İzmir’deki işverenler bazında 3. il, liseler okullaşma oranında
hanehalkı büyüklüklerinin değişimi, 1990 ve 2000 1. il, üniversite mezunları sıralamasında 1. il, kişi
yılı nüfus sayımlarına göre analiz edildiğinde; başına düşen hekim ve diş hekimi sayısında 1. il,
1990 yılı itibariyle 4,23 ortalama ile 3 büyük kişi başına düşen yatak sayısında 6. il, imalat sanayi
kent içinde en yüksek hanehalkı büyüklüğüne işyeri sayısı bazında 3. il, bu işyerlerinin kişi başına
sahip olan Ankara’da, 2000 yılına gelindiğinde katma değeri bazında 21. il, Gayrisafi yurt içi hasıla
ülkedeki kentleşme hızının artması, doğurganlık payında 2. il, banka şube sayısı bazında 2. il, kişi
oranının düşmesi yönündeki genel eğilimlere
başına banka mevduatı bazında 1. il, Kişi bazına
paralel olarak tüm kentlerde düşen hanehalkı
gelir ve kurumlar vergisi bazında 2. il, kişi başına
büyüklüğü azalmıştır. İstanbul ve İzmir’de de bu
ihracat miktarında 25, ithalat miktarında 13. il
oranın düştüğü gözlenmekle birlikte, Ankara’daki
olarak görünmektedir.
düşüş, İstanbul ve İzmir’deki düşüşten daha hızlı
gerçekleşmiştir. Bu 10 yılda Ankara, İstanbul’un DPT gelişmişlik göstergesi analizi, 1996 ve 2003
hanehalkı büyüklüğünü geçerek, 3,82’ye düşmüş, yıları arasında tekrarlanmış olup, Ankara ili her iki
1990 yılı itibariyle İzmir’le arasındaki 0,37 puanlı dönemde de 2. sırada yer almaktadır. İllerin sosyo-
fark, 2000 yılı itibariyle 0,24 puana inmiştir (Tablo. ekonomik gelişmişlik seviyesine bakıldığında 2003
1.10.a/b). yılında yapılan araştırmada 81 il arasından Ankara
Hanehalkı verilerindeki düşüş, Ankara’daki 2. sırada yer almaktadır. Tablo 1.12 de ilk 15 il
kentleşme hızı, doğurganlık oranı ve nüfus artış görülmektedir.
hızlarındaki azalmalar ile konut ve inşaat sektörünün
Türkiye genelinde, incelenen ilçeler kapsamında
gelişmesine de bağlı görünmektedir. Kentin genel
(872 ilçe), fert başına genel bütçe gelirine göre ilk 25
sosyo-ekonomik yapısındaki bu gelişmenin de iyi
ilçe içerisinde Kazan 454.986 bin TL ile 19. sırada,
çözümlenmesi gerekmektedir.
Akyurt 447.868 bin TL ile 21. sırada ve Elmadağ
Ülke kentlerinin gelişmişliklerini belirlemek amacıyla 445.003 bin TL ile 23. sırada yer almaktadır.
DPT tarafından yapılan performans analizi verileri, Tarımsal üretim değerinin ülke içindeki payına
Ankara kentinin ülke ve bölgesi içindeki yeri ve göre ise Çamlıdere İlçesi sondan 20. sırada (872 ilçe
belirli göstergeler bazında konumunu algılayabilme içinde 852. sırada) yer almaktadır.
Ankara merkez ilçelerinin sıralama dışı tutulduğu İlçelerarası sıralamada yer bulan ilçeler içinde
ilçelerarası sınıflandırmada, Gölbaşı, Mamak başta ise, Kazan, Elmadağ ve Akyurt ile başlayan bir
olmak üzere, önemli eşitsizlikleri ve kısıtları olan gruplama, sanayi gelişimine paralel bir gelişme
ilçelerin de yer bulması beklenmektedir. Bu nedenle, sıralaması yeri alındığını göstermektedir. Özellikle
metropoliten kenti oluşturan ilçeler gelişmiş kabul 1990’dan 2000’e ulaşıldığı dönemde Kazan’ın
edilmemeli, bu ilçeler için de özel program alanları sıralamada 48, Akyurt’un ise 170 basamak atlaması,
tespit edilerek hayata geçirilmelidir. sanayi gelişimleri ile ilişkilendirilebilir. Buna karşın,
Tablo. 1.9. : Seçilmiş Bazı İllerde, Kişi Başına Düşen Gayri Safi Yurtiçi Hasıla, 2001
Cari fiyatlarla Kişi Başına Cari fiyatlarla Kişi Başına
Satınalma Gücü Paritesine
BÖLGE ADI Düşen Gayri Safi Yurtiçi Düşen Gayri Safi Yurtiçi
göre kişi başına GSYİH ($)
Hasıla (YTL) Hasıla ($)
81 Ağrı 688 568 1.623
70 Adıyaman 1.112 918 2.623
64 Erzurum 1.286 1.061 3.032
60 Çankırı 1.376 1.136 3.246
55 Afyon 1.530 1.263 3.608
54 Diyarbakır 1.591 1.313 3.752
50 Uşak 1.739 1.436 4.102
45 Trabzon 1.824 1.506 4.302
40 Karabük 1.923 1.587 4.534
39 Gaziantep 1.929 1.593 4.550
38 Çorum 2.003 1.654 4.724
37 Samsun 2.035 1.680 4.799
36 Elazığ 2.065 1.704 4.869
35 Hatay 2.128 1.757 5.018
31 Kayseri 2.188 1.806 5.160
30 Kilis 2.201 1.817 5.191
25 Aydın 2.444 2.017 5.763
24 Sakarya 2.554 2.108 6.023
23 Nevşehir 2.564 2.117 6.048
22 Denizli 2.584 2.133 6.093
21 Artvin 2.588 2.137 6.104
20 Antalya 2.657 2.193 6.266
19 Çanakkale 2.829 2.335 6.672
18 Adana 2.834 2.339 6.683
17 Edirne 2.911 2.403 6.865
16 Mersin 2.970 2.452 7.005
15 Manisa 2.978 2.459 7.024
14 Tekirdağ 3.026 2.498 7.137
13 Bursa 3.037 2.507 7.163
12 Eskişehir 3.044 2.513 7.178
11 Bilecik 3.131 2.584 7.383
10 Kırıkkale 3.301 2.725 7.784
9 Ankara 3.333 2.752 7.861
8 Zonguldak 3.597 2.969 8.483
7 İstanbul 3.711 3.063 8.752
6 İzmir 3.894 3.215 9.185
5 Muğla 4.007 3.308 9.450
4 Yalova 4.195 3.463 9.893
3 Kırklareli 4.349 3.590 10.256
2 Bolu 5.106 4.216 12.043
1 Kocaeli 7.468 6.165 17.612
Türkiye Ort. 2.600 2.146 6.132
Kaynak: DİE, 2001
Tablo. 1.10.a. : Toplam Hanehalkı Nüfusu, Hanehalkı Sayısı ve Ortalama Hanehalkı Büyüklüğü, 1990
Toplam Toplam
nüfusa hanehalkı
Toplam Toplam
BÖLGE Toplam göre nüfusuna Hizmetler
YIL hanehalkı hanehalkı
ADI nüfus Ortalama göre ortalama (%)
nüfusu sayısı
hanehalkı hanehalkı
büyüklüğü büyüklüğü
1990 İstanbul 7.195.773 6.778.250 1.637.941 4,39 4,14 56,4
1990 İzmir 2.694.770 2.511.786 650.391 4,14 3,86 47,8
1990 Ankara 3.236.378 3.066.948 724.813 4,47 4,23 69,2
Tablo. 1.10./b. : Toplam Hanehalkı Nüfusu, Hanehalkı Sayısı ve Ortalama Hanehalkı Büyüklüğü, 2000
Toplam nüfusa Toplam hanehalkı
Toplam Toplam
BÖLGE Toplam göre Ortalama nüfusuna göre
YIL hanehalkı hanehalkı
ADI nüfus hanehalkı ortalama hanehalkı
nüfusu sayısı
büyüklüğü büyüklüğü
2000 İstanbul 10.018.735 9.822.210 2.550.607 3,93 3,85
2000 İzmir 3.370.866 3.304.379 922.729 3,65 3,58
2000 Ankara 4.007.860 3.887.844 1.018.371 3,94 3,82
Bala, Kalecik, Haymana ve Çamlıdere’de keskin bir • Sağlık sektöründeki yetişmiş işgücünü daha aktif
düşüş görülmektedir. değerlendirebilecek bir potansiyeli olan,
Aynı veriler, kırsal yerleşmelerde asfalt oranı • Hizmetler sektörü ve özellikle yönetici hizmetler,
bakımından ülkenin Başkentinin ancak 30. mali işler alt kolunda ülkenin en uzmanlaşmış kenti
sırada olduğunu göstermekte, kişi başına düşen olarak, bu potansiyeli daha verimli kullanabilecek
özel otomobil, motorlu kara taşıtı bazında ise fırsatları yaratması gereken,
Ankara’nın 1. sırada olduğu görülmektedir. Kişi
• İnşaat ve konut sektöründeki ivmeleri, arsa
başına elektrik tüketimi bazında ancak 29. olabilen
spekülasyonuna indirgenmiş faaliyetler olmaktan
Ankara, kişi başına belediye giderleri ve genel bütçe
çıkaracak üreten bir kent ekonomisine dönüştürecek,
gelirleri bazında ise 3. sırada görünmektedir.Tüm
bu veriler, kentin genel sosyo-ekonomik ve sosyo- • Başkentlik işlevleri ve kamu kurumlarının anlam
kültürel düzeyi hakkında bir bilgi vermektedir. Bu ve değerini verdiği kent ekonomisini bu çerçevede
verilerden anlaşılan; güçlendirirken, sadece kamuya bağlı kırılganlıklardan
kurtaracak açılımları yapması öngörülen, yeni
• Kişi başına gelir ve refah oranı, kentin ekonomik uzmanlaşmalar yaratması gereken,
hacmi ve potansiyeli ile kıyaslandığında olması
gereken yerde görülmeyen ve geliştirilmesi anlamında, bir kentsel yapı oluştuğudur.
kentin yapı ve değerleri ile uyumlu yeni yoğunlaşma
alanlarında özendirilmesi gereken, Ayrıca 2007 yılı başında PriceWaterHouseCoopers
adlı uluslararası bir danışmanlık şirketi tarafından
• Eğitim düzeyi yüksek, bu yetişmiş insan yayınlanan Dünya kentlerinin ekonomik kapasiteleri
sermayesini teknoloji yoğun bir üretimde yeterince ve hacimleri bağlamında 2005 yılı verilerine dayalı
aktif kullanmayan, sıralamaya göre, Ankara, Dünyanın en büyük 94.
ekonomisine sahip kentidir. Aynı listede İstanbul 34,
• İmalat sanayi üretimi yetersiz, bu açığını teknoloji İzmir ise, 117. sıradadır. 42 milyon $’lık ekonomik
yoğun, bilgi üreten, öğrenen ve paylaşan bir kent hacminin yıllık %5’lik büyüme hızıyla Ankara’yı
olarak kapatabilecek, 2020 yılında Dünyanın 87. büyük ekonomisi
Tablo. 1.11. : Ankara İli Gelişmişlik Performansı

ANKARA İLİ GELİŞMİŞLİK PERFORMANSI
Sosyo-ekonomik Gelişmişlik Sıralaması (2003) (81 il içinde) ...............................................................
İÇ ANADOLU SIRA
DEĞİŞKEN YIL BİRİM ANKARA TÜRKİYE
BÖLGESİ (81 il içinde)
DEMOGRAFİK GÖSTERGELER
1 Toplam Nüfus 2000 Kişi 4.007.860 11.606.868 67.803.927 2
2 Şehirdleşme Oranı 2000 Yüzde 88.34 69,25 64,90 2
3 Yıllık Ortalama Nüfus Artış Hızı 1990-2000 Binde 21,37 15,76 18,28 19
4 Nüfus Yoğunluğu 2000 Kişi/Km2 163,45 63 88 10
5 Doğurganlık Hızı 2000 Çocuk Sayısı 1,90 2,54 2,53 74
6 Ortalama Hanehalkı Büyüklüğü 2000 Kişi 3,62 4,42 4,50 69
İSTİHDAM GÖSTERGELERİ
7 Tarım İşkolunda Çalışanların Toplam İstihdama Oranı 2000 Yüzde 16,21 46,81 48,38 80
8 Sanayi İşkolunda Çalışanların Toplam İstihdama Oranı 2000 Yüzde 13,41 10,55 13,35 17
9 Ticaret İşkolunda Çalışanların Toplam İstihdama Oranı 2000 Yüzde 13,61 6,90 9,67 4
10 Mali Kurumlar İşkolunda Çalışanların Toplam İstihdama Oranı 2000 Yüzde 8,79 4,01 3,11 1
11 Ücretli Çalışanların Toplam İstihdama Oranı 2000 Yüzde 72,06 46,07 43,52 2
12 Ücretli Çalışanların Kadınların Toplam İstihdama Oranı 2000 Yüzde 16,66 6,52 8,81 2
13 İşverenlerin Toplam İstihdama Oranı 2000 Yüzde 3,93 2,53 2,61 3
EĞİTİM GÖSTERGELERİ
14 Okur Yazar Nüfus Oranı 2000 Yüzde 93,26 90,32 57,30 2
15 Okur Yazar Kadın Nüfusun Toplam Kadın Nüfusuna Oranı 2000 Yüzde 89,32 84,95 80,60 2
16 Üniversite Bilinenlerin Okul Bitirenlere Oranı 2000 Yüzde 16,66 10,31 8,42 1
17 İlköğretim Okullaşma Oranı 2000-2001 Yüzde 103,19 92,95 98,01 12
18 Liseler Okullaşma Oranı 2000-2001 Yüzde 89,91 41,58 36,92 1
19 Meslek Liseleri Okullaşma Oranı 2000-2001 Yüzde 26,46 21,69 20,49 19
SAĞLIK GÖSTERGELERİ
20 Bebek Ölüm Oranı 2000 Binde 36,00 41,77 43,00 65
21 Onbin Kişiye Düşen Hekim Sayısı 2000 Kişi 32 17 13 1
22 Onbin Kişiye Düşen Diş Hekim Sayısı 2000 Kişi 6,0 2,9 2,2 1
23 Onbin Kişiye Düşen Eczane Sayısı 2000 Adet 4,5 3,1 2,9 3
24 Onbin Kişiye Düşen Hastane Sayısı 2000 Hastene Yatağı 38 26 23 6
SANAYİ GÖSTERGELERİ
25 Organize sanayi Bölgesi Parsel Sayısı 2000 Parsel 13.041 16.399 28.726 1
26 Küçük Sanayi Sitesi İşyeri Sayısı 2000 Adet 2,526 17.106 81.302 6
27 İmalat Sanayi İşyeri Sayısı 2000 Adet 660 1.620 11.118 3
28 İmalat Sanayi Yıllık Çalışanlar Ortalama Sayısı 2000 Kişi 59.127 148.070 1.130.488 5
29 İmalat Sanayi Kurulu Güç Kapasitesi Miktarı 2000 Beygir Gücü 462.069 1.711.732 13.478.078 8
30 Fert Başına İmalat Sanayi Elektrik Tüketimi 2000 Kws 189 348 650 45
31 Fert başına İmalat Sanayi Kalma Değeri 2000 Milyon TL 264 251 350 21
TARIM GÖSTERGELERİ
32 Kırsal Nüfus Başına Tarımsal Üretim Değeri 2000 Milyon TL 1.641 1.410 1.124 15
33 Tarımsal Üretim Değerinin Türkiye İçindeki Payı 2000 Yüzde 2,87 18,81 100,00 8
İNŞAAT GÖSTERGELERİ
34 Daire Sayısı 2000 Adet 1.128.625 2.783.819 15.235.830 3
35 Borulu Su Tesisatı Bulanan Daire Oranı 2000 Yüzde 99 96 97 6
MALİ GÖSTERGELER
36 Gayri Safi Yurt İçi Hasıla İçindeki Payı 2000 Yüzde 8,33 16,96 100,00 2
37 Fert Başına Gayri Safi Yurt İçi Hasıla 2000 Milyon TL 2.888 1.820 1.837 8
38 Banak Şube Sayısı 2000 Adet 672 12,66 7786 2
39 Fert Başına Banka Mevduatı 2000 Milyon TL 3.299 1.347 939 1
40 Toplam Banka Mevduatı İçindeki Payı 2000 Yüzde 20,77 24,57 100,00 2
41 Taplım Banka Kredileri İçindeki Payı 2000 Yüzde 17,77 21,29 100,00 2
42 Kırsal Nüfus Başına Tarımsal Kredi Miktarı 2000 Milyon TL 873 192 138 2
43 Fert Başına Sınai Ticari ve Turizm Kredileri Miktarı 2000 Milyon TL 1.223 489 392 2
44 Fert Başına Belediye Giderleri 2000 Milyon TL 140 90 82 3
45 Fert Başına Genel Bütçe Gelirleri 2000 Milyon TL 1.088 449 464 3
46 Fert Başına Gelir ve kurumlar Vergisi Miktarı 2000 Milyon TL 467 198 165 2
47 Fert Başına Kamu Yatırımları Miktarı 1995-2000 Milyon TL 426 276 248 11
48 Fert Başına Teşvit Belgeli Yatırım Tutarı 1995-2000 Milyon TL 1.754 2.002 2.668 28
49 Fert Başına İhracat Miktarı 1995-2000 ABD Doları 606 407 2.249 25
50 Fert Başına İthalat Miktarı 1995-2000 ABD Doları 2.838 1.345 3.967 13
ALTYAPI GÖSTERGELERİ
51 Kırsal Yerleşmelerde Asfalt Yol Oranı 2000 Yüzde 65,43 60,74 45,23 30
52 Yeterli İçme Suyu Götürülen Nüfus Oranı 2000 Yüzde 98,54 94,90 84,98 8
53 TCK Asfalt Yol Oranı 2000 Yüzde 97,43 95,60 91,28 26
DİĞER GÖSTERGELER
54 Onbin Kişiye Düşen Özel Otomobil Sayısı 2000 Adet 1.614 884 652 1
55 Onbin Kişiye Düşen Motçorlu Kara Taşıtı Sayısı 2000 Adet 2.033 1.288 1.056 1
56 Fert Başına Elektrik Tüketim Miktarı 2000 Mws 1,2 1,1 1,4 29
57 Fert Başına Telefon Kontür Değeri 2000 Adet 3.140 1.660 1.852 3
58 Yeşil Kartlı Kişi Oranı 2000 Yüzde 6 14 15 80
Kaynak : DPT, Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Gn. Md., 2005
Tablo 1. 12 : Gelişmişlik Endeksine Göre Kademeli İl Grupları

1996 ARAŞTIRMASI 2003 ARAŞTIRMASI
İLLER SIRA DEĞİŞİMİ
SIRA ENDEKS SIRA ENDEKS
İstanbul 1 4,87902 1 4,80772 0
Ankara 2 3,32447 2 3,31483 0
İzmir 3 2,70798 3 2,5241 0
Kocaeli 4 1,74564 4 1,94329 0
Bursa 5 1,56168 5 1,6789 0
Eskişehir 6 1,01024 6 1,10368 0
Antalya 7 0,97902 9 0,91448 -2
Tekirdağ 8 0,91211 7 1,05893 1
Adana 9 0,825 8 0,94901 1
Mersin 10 0,69205 16 0,51934 -6
Muğla 11 0,6259 12 0,71238 -1
Aydın 12 0,57221 21 0,42025 -9
Balıkesir 13 0,5665 14 0,5654 -1
Kırklareli 14 0,55447 10 0,86287 4
Kayseri 15 0,53059 18 0,47749 -3
Kaynak:İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması, DPT, 2003
Tablo 1. 13 : Gelişmişlik Endeksine Göre Kademeli İlçe Grupları

1996 2003
Sıra Gelişmişlik Sıra Gelişmişlik Sıra
İlçe adı Puanı İlçe adı Puanı
No Grubu No Grubu Değişimi
85 Gölbaşı 1.312.511 2 Büyükşehir
95 Polatlı 1.178.299 2 48 Kazan 178.712 2 58
101 Elmadağ 1.102.280 2 92 Elmadağ 115.308 2 9
104 Çubuk 1.066.165 2 94 Akyurt 113.339 2 170
106 Kazan 1.003.725 2 105 Polatlı 106.823 2 -10
137 Beypazarı 0,737146 3 129 Çubuk 0,88645 2 -25
154 Şereflikoçhisar 0,592412 3 158 Beypazarı 0,67674 2 -21
190 Çamlıdere 0,388883 3 185 ŞKoçhisar 0,50530 3 -31
195 Ayaş 0,366418 3 202 Nallıhan 0,41900 3 12
214 Nallıhan 0,303551 3 249 Kızılcahamam 0,20565 3 -8
241 Kızılcahamam 0,161242 3 253 Ayaş 0,20084 3 -58
266 Akyurt 0,102583 3 307 Çamlıdere 0,05674 3 -117
368 Güdül -0,139908 4 350 Güdül -0,06416 3 18
370 Kalecik -0,144633 4 355 Evren -0,07434 3 127
482 Evren -0,354781 4 435 Kalecik -0,20465 3 -65
504 Bala -0,402995 4 585 Haymana -0,47536 4 -85
505 Haymana -0,403998 4 601 Bala -0,50651 4 -97
Kaynak: İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması (2004) DPT, 2004
yapacağı tahmin edilen araştırma, İstanbul’u aynı alanındaki özel uzmanlaşmaların özendirilmesini,
yıl için, 27., İzmir’i ise, 114. sırada öngörmektedir. bilimsel altyapı ve üniversitelerin etkin biçimde
2020 yılı için Ankara’yı 87 milyon $’lık bir ekonomik değerlendirilebileceği bir işbirliği mekanizması
hacme çıkacağı yönünde öngören bu analiz verileri, oluşturulmasını, eğitim, sağlık sektörlerindeki
Ankara kentinin kendisine koyduğu ekonomik uzmanlaşan yapısı pekiştirilen bir Başkenti, inşaat-
veriler bağlamında önemlidir. müteahhitlik hizmetleri bağlamında ülkenin
Bu plan ve sonrası için tanımlanan süreç; Ankara merkezi olarak Ankara’yı, insan ve sosyal sermayesi
kentinin tarımsal anlamdaki potansiyelini daha etkin üzerine yatırım yaparak güçlenen, sosyo-ekonomik
ve organize biçimde değerlendirmesini, organize kırılganlıklarını azaltan, dengeli ve eşitsizlikleri
sanayi alanlarının tespiti bağlamında yaratılmış giderecek bir sosyal kalkınma programıyla,
kapasitelerin üretime dönüştürülebilmesini, teknoloji Cumhuriyetin 100. yılında Dünyanın en büyük 70
yoğun üretim ve bilişim, yazılım, araştırma-geliştirme kent ekonomisi içine sokmayı hedeflemektedir.
Tablo. 1.14. : Dünya Kent Ekonomileri 2005 Büyüklükleri ve 2020 Projeksiyonları

Est. Real Est. Real
Est. Est.
Cities GOP in GOP GOP Cities GOP in GOP GOP
GOP GOP
ranked by Cities ranked by 2020 growth growth ranked by Cities ranked by 2020 growth growth
Rank
Rank
ın ın
estimated projected 2020 ($bn at note rankling estimated projected 2020 ($bn at note rankling
2005 2005
2005 GDP GOP at PPPs 2003 at (% pa: (out of 2005 GDP GOP at PPPs 2003 at (% pa: (out of
($bn at ($bn at
at PPPs 2005 2006- 151) at PPPs 2005 2006- 151)
PPPs) PPPs)
PPPs) 20) PPPs) 20)
1 Tokyo 1191 Tokyo 1602 2.0% 140 51 Deihi 93 Pusan 165 3.8 77
2 New York 1133 New York 1561 2.2% 135 52 Tel Aviv-Jalfa 92 Bogota 163 4.3 66
3 Los Angeles 639 Los Angeles 886 2.2% 134 53 Santiago 91 Santiago 160 3.8 76
4 Chicago 460 London 708 3.0% 92
54 Cleveland 90 Monterrey 157 4.8 55
5 Paris 460 Chicago 645 2.3% 129
55 Bangkok 89 Baltimore 157 2.4 121
6 London 452 Paris 611 1.9% 144
56 Tehran 88 Tel Aviv-Jaffa 153 3.5 80
7 Osaka/Kobe 341 Mexico City 608 4.5% 63
8 Mexico City 315 Philadelphia 440 2.3% 128 57 Portland 87 St Petersburg 151 3.9 75
9 Philadelpha 312 Osaka/Kobe 430 1.6% 147 58 Bogota 88 St Louis 146 2.5 112
Washington Tampa/
10 299 Washington DC 426 2.4% 124 59 St Petersburg 85 142 2.5 100
DC St Petersburg
11 Boston 290 Buenos Alres 416 3.6% 78 60 Guangzhou 84 Johannesburg 131 3.4 84
Dailas/Fort 61 Pittsburgh 80 Lisbon 130 3.3 85
12 268 Boston 413 2.4% 125
Worth 62 Riyadh 80 Cleveland 129 2.4 119
13 Buenos Aires 245 Sao Paulo 411 4.1% 69
63 Lisbon 79 Belo Horizonte 129 4.6 58
14 Hong Kong 244 Hong Kong 407 3.5% 82
64 Vancouver 79 Portland 128 2.6 102
San Francis-
15 242 Dailas/Fort Worth 384 2.4% 116 65 Johannesburg 79 Vienna 127 2.1 187
co/ Oakland
16 Atlanta 236 Shanghai 360 6.5% 8 66 Monterrey 78 Karachi 127 5.8 39
17 Houston 235 Seoul 349 3.2% 87 67 Stockholm 76 Dhaka 128 6.1 30
18 Miami 231 Atlanta 347 2.6% 105 68 Cape Town 75 Lima 123 4.2 68
San Francisco/ 69 Berlin 75 Vancouver 121 2.9 94
19 Sao Paulo 225 346 2.4% 123
Oakland
70 Athens 73 Cepa Town 121 3.3 86
20 Seoul 218 Houston 339 2.5% 111
71 Birmingham 72 Stockholm 121 3.2 90
21 Toronto 209 Miami 331 2.4% 122
72 Fukuoka 72 Guadalajara 119 4.6 87
22 Detroit 203 Toronto 327 3.0% 93
23 Madridt 188 Moscow 325 4.0% 72 73 Manchester 69 Pittsburg 115 2.4 120
24 Seattle 186 Mumbai (Bombay) 300 6.0% 35 74 Lima 67 Tianjin 112 6.3 14
25 Moscow 181 Madrid 299 3.2% 89 75 Belo Horizonte 65 Jiddah 111 4.8 53
26 Sydney 172 Detroit 287 2.3% 127 76 Guadalajara 60 Bangalore 110 6.2 25
27 Pheonix 156 Istanbul 287 5.2% 44 77 Hamburg 58 Dublin 99 4.8 56
28 Minneapolis 155 Seattle 269 2.5% 113 78 Turln 58 Ho Chi Min City 98 6.5 7
29 San Diego 153 Bejing 259 6.6% 4 79 Lyon 56 Birmingham 96 2.0 143
30 Rio de Janiero 141 Metro Manila 257 5.9% 36
80 Jiddah 55 Wuhan 96 6.4 13
31 Barcelona 140 Rio de Janlero 256 4.1% 70
81 Karachi 55 Fukuoka 96 2.0 142
32 Shanghai 139 Sydney 256 2.7% 100
82 Dhaka 52 Manchester 96 2.2 132
33 Melbourne 135 Jakarta 253 6.5% 9
34 Istanbul 133 Deihi 229 6.2% 26 83 Munich 50 Hyderabad 92 6.1 28
35 Denver 130 Pheonix 228 2.5% 107 84 Dublin 49 Chennal (Madras) 91 6.0 34
36 Singapore 129 Guangzhou 227 6.9% 2 85 Leeds 48 Athens 91 1.5 148
Mumbai 86 Warsaw 48 Berlin 88 1.1 150
37 126 Minneapolis 224 2.5% 114
(Bombay) 87 Tianjin 45 Ankara 87 5.0 48
38 Rome 123 Koikata (Calcutta) 224 5.9% 37
88 Bangalore 45 Chongqing 87 6.3 22
39 Montreal 120 San Diego 220 2.4% 115
89 Porto Alegra 44 Lyon 85 2.8 96
40 Milan 115 Singapore 218 3.6% 79
90 Helsinki 43 Turin 84 2.5 108
41 Baitimore 110 Cairo 212 5.3% 43
42 Metro Manila 108 Barcelona 201 2.4% 117 91 Naples 43 Porto Alegre 82 4.3 67
43 St Louis 101 Melbourne 200 2.6% 101 92 Budapest 43 Brasilla 82 5.1 45
44 Beijing 99 Denver 190 2.6% 106 93 Zurich 42 Warsaw 80 3.5 81
45 Cairo 98 Rome 187 2.9% 95 94 Ankara 42 Ahmadabad 78 6.2 24
46 Jakarta 98 Bangkok 180 4.8% 54 95 Amsterdam 42 Hamburg 78 2.0 141
Tampa/St 96 Auckland 41 Recife 77 4.4 65
47 97 Montreal 180 2.8% 98
Petersburg
97 Copenhagen 41 Pune 76 6.3 16
48 Pusan 95 Milan 174 2.8% 97
98 Recife 41 Lagos 76 6.2 23
Koikata
49 94 Tehran 172 4.5% 61 99 Rotterdam 40 Salvador 75 4.6 60
(Calcutta)
50 Viena 93 Riyadh 167 5.0% 47 100 Brusseis 39 Munich 73 2.6 104
Kaynak : PriceWaterHouseCoopers,2007, UK Economic Outlook, March, 2007, England.

2 2
Tarihsel Gelişim, Planlama Süreci
2. Tarihsel Gelişim, Planlama Süreci
2.1. TARİH İÇİNDE ANKARA M.Ö. 8. Yüzyılda Ankara’nın bir Frigya şehri olduğu
bilinmekle beraber galatlar tarafından kurulduğu ve
Tarih boyunca Ankara, diğer pek çok Anadolu gemi çapası anlamına gelen Ankayra adıyla anıldığı
kenti gibi, Anadolu’yu tanımlayan iki özelliğin da ileri sürülmektedir. Kent içinde ve çevresinde
etkisi altında kalmıştır. Doğu ile batı arasında
yapılan arkeolojik kazılar Frigyalılar döneminde
köprülük fonksiyonu ve fiziki bakımdan açıkça
Ankara’nın önemli bir yerleşim yeri olduğunu;
tanımlanmış bir yarımadanın sunduğu birlik.
kalenin dışında, tepenin yamaçlarında ve yamacı
“..Gerçekten, Anadolu farklı devrelerde çok farklı
izleyen düzlüklerde de yerleşildiğini göstermiştir.
etkilere maruz kalmış, önemli göç hareketlerine sahne
olmuş, bazen barbar kavimlerin, bazen de bütün bir Lidyalıların ve Perslerin hakimiyetine geçen kentin,
medeniyeti beraberinde getiren toplumların istilasına bu dönemde (M.Ö. 522-486) küçük bir ticaret
tanık olmuştur. Ancak bu dış etkilerin önemi yanı merkezi olduğu, Galatlar’ın MÖ.278-277 yıllarında
sıra, Anadolu’da tarih boyunca şaşırtıcı bir devamlılık Anadolu’ya geçmesiyle de M.Ö.25 yılına kadar
sezinlenir”4. Doğal bir sentez yapmak olanağı, bu Galatların bir kolu olan Tektosagların başkentliğini
devamlılığın temelinde yatsa gerekir. Ankara’da yaptığı bilinmektedir. Galatia Bölgesini bir
diğer Anadolu şehirleri gibi, politik devrelere göre eyalet olarak yönetimleri altına alan ve Ankara
bazen barış ve birliğe kavuşmuş bir ülkenin şehri kentini de bölgenin başkenti yaparak, metropolis
olarak gelişmiş, yol geçitliğine bağlı fonksiyonlar derecesi veren Romalılar döneminde Ankara, en
önem kazanmış; karışık devrelerde ise, kalesi parlak ve ünlü dönemlerinden birini yaşamıştır.
içine çekilerek kendi kendisine yeterli, savunma 1. ve 2. y.y.’larda Ankara, Anadolu’da Roma yol
fonksiyonu ön plana geçmiş bir sığınak olarak ağının çok önemli bir kavşağı niteliğini kazanmış,
görev almıştır5 .
bunun sonucunda yönetimsel, askeri ve ticari
Ankara kentinin kuruluşu hakkında kesin bir işlevleri gelişmiştir. Bu dönemde kent, Kalenin
bilgi yoksa da, bölgede yapılan araştırmalarda eteklerindeki düzlükte yerleşmiş, bir önceki yüzyıla
bulunan prehistorik izler, kentin Paleolitik çağdan göre bir misli büyümüştür. Nüfusunun 100.000’e
başlayarak sürekli bir yerleşme alanı olduğunu, bu ulaştığı ileri sürülen söz konusu dönemde; kentin,
yerleşmelerin birer köy niteliğinde kent çevresindeki etrafında koruma duvarı bulunmayan, açık bir kent
Eti yokuşu, Ahlatlıbel, Karaoğlan ve Koçumbeli’ de görünümünde olduğu belirlenmiştir. Ancak 3. y.y.’ın
bulunduğunu göstermektedir. Kentin tarihi, ancak ortalarında Roma İmparatorluğu’nun zayıflaması
Hitit devrinden itibaren izlenebilmektedir. Bir kısım sonucu siyasal denge yitirilmeye başlanmış, bu da
tarihçilere göre, Hitit eserlerinde sık sık rastlanan kentin bir koruma duvarı ile çevrilerek açık kent
Ankuva’nın bugünkü Ankara kentinin bulunduğu niteliğini kaybetmesine neden olmuştur. Ankara
yer olduğu, olasılığı üzerinde durulmaktadır. kentinin önemli tarihi ve turistik değerlerinden olan
, ERZEN, A. 1946, “İlkçağda Ankara” Ankara.
4
, CUİNET, 1890-Ankara Seyahati

5
August Mabedi ve Roma Hamamı da bu dönemin olarak önem kazanmıştır. 1354’te Orhan Gazi
eserlerindendir. Daha sonra 334 yılında Bizans zamanında Süleyman Paşa tarafından Osmanlı
İmparatorluğu yönetimine geçen kent, 1075 yılına topraklarına katılan Ankara 1402 Ankara Savaşı
dek Bizanslılarda kalmıştır. Ortaçağda Ankara sonrası çeşitli kereler el değiştirmiş ancak Fetret
kenti, Avrupa kentlerinde olduğu gibi, surlar içine devri sonunda 1413 yılında kesin olarak Osmanlı
çekilmiş, tam bir sınır kenti görünümündedir. 7. egemenliğine girmiştir.
y.y.’ın ikinci yarısında, Roma dönemine göre, daha
Ankara diğer bir parlak dönemini yaşadığı
dar bir alanı kaplayan kent çevresi, kalın bir dış
Osmanlıların gelişme devrinde önemli bir ticaret
surla çevrilmiş ve İç Kale’nin duvarları yükseltilmiş,
merkezi olmuştur. Kentteki 30’a yakın handan
savunma; kentin yerleşim karakterini belirleyen
çoğunun ve Bedesten’in 5, 16 ve 17. y.y.’lar da
temel etmen olmuştur.
yapılmış olması da bu hareketliliğin bir göstergesidir.
Ankara kentinde mekansal yapı ile birlikte yol Osmanlı İmparatorluğu’nun Anadolu’daki siyasal
sistemi de değişmiştir. Doğu ile Bizans arasındaki birliği kurarak bölgelerarası ticaretin güvenliğini
ticaret ilişkilerinin ve Anadolu’daki siyasal sağlaması ve kentlerde üretim için pazar
dengenin değişmesi sonucu Bizans dönemindeki olanaklarının buna koşut olarak gelişmesi sonucu
yol ağı başkent İstanbul’dan ışınsal olarak doğuya bu dönemde Ankara kentinin nüfusu iki kattan
ve güneydoğuya uzanan bir nitelik taşımaktadır. fazla artmış ve kent kalenin çevresinde güney ve
Ankara da, başkentten güneydoğuya uzanan bu batı yönlerinde önemli bir gelişme göstermiştir.
ana bağlantılardan birinin üzerinde bulunmaktadır. 1555 yılında Dernschwam tarafından çizilen kent
Bu sebeple 7. y.y.’dan itibaren Ankara, askeri krokisi, Osmanlı İmparatorluğu’nun yükseliş
öneminin yanı sıra, önemli bir merkez olmuştur. döneminin sonu olan 16. Yüzyılda, kentin
Kent planının temel öğeleri ise kenti koruyan kalenin bulunduğu tepeyi çevreleyen düzlükte
surlar, pazar yeri işlevi gören agora ve kilisedir. yerleşmiş, büyük, etrafında sur bulunmayan açık
Bunun yanı sıra tahıl depoları, ambarlar, hamamlar bir kent olduğunu belirlemektedir. 17. y.y.’ın
da işlevlerini sürdüren diğer öğelerdir. ortalarında kenti ziyaret eden Evliya Çelebi’nin
1071 yılında Selçuk Sultanı Alparslan’ın Malazgirt’te seyahatnamesine göre, Ankara kentinin, 6066
evi, 2000 dükkanı, süslü bir bedesteni, kalabalık
Bizans ordusunu yenmesinden sonra, 1073 yılında
pazarları (Uzunçarşı, Sipahi Pazarı, Kalealtı Pazarı)
Ankara, Türklerin eline geçmiştir. Bu tarihten
olan, sağlam bir surla çevrili, herkesin sofçulukla
başlayarak Osmanlılar tarafından Anadolu’nun
uğraştığı nüfusu 30.000’e yaklaşan bir kent olduğu
siyasal birliğinin kurulmasına kadar geçen sürede
anlaşılmaktadır.
kent, Türk Beylikleri, Bizans ve Moğol egemenliği
altında karışık bir dönem geçirmiştir. 1300’lü 18. yüzyıldan itibaren Osmanlı İmparatorluğu’nu
yıllardan başlayarak Ankara, Ahi merkezlerinden sarsan Celali İsyanları sonucu Ankara’da dış
biri olarak ticari işlevlerine davam etmiş ve mahalleler boşalmış ve kent nüfusu azalmıştır.
Ankara’daki Ahi örgütü, kervanların ve ordunun “Genel krize ve transit fonksiyonlarının gerilemesine
deri ve demirden yapılmış malzeme gereksinimini rağmen, Ankara 19. y.y’a kadar önemli bir şehir
karşılamıştır. Aynı zamanda sof dokumacılığı da kent
olarak kaldı. Tiftik mamulleri üretimi ve ticareti,
ekonomisi için önem taşımıştır. Anadolu Selçuklu devletin gümrük himayesi altında ve tiftik ürünlerine
Devletinin dağılmasından sonra, 1362 yılına kadar,imparatorluk ve dünyadaki talebin devamı ve önemini
Ahilerin kentte bir yönetim kurdukları ve kenti bir
korudu. Gerçekten 1812 yılına ait bilgi Ankaralı
“kent devleti” gibi yönettikleri bilinmektedir. tüccarın bölgede yetişen tiftiği topladığını ve 10.000
kişi çalıştırdığı söylenen 1000 kadar tezgahta bunun
14.y.y.’ın sonlarına doğru Osmanlı Beyliği’nin iplik ve kumaş haline sokulduğunu göstermektedir6”.
güçlenerek, Anadolu’da siyasal birliği sağlama
çabası içine girmesiyle Ankara, bir “sınır kenti” Bu dönemde farklı kaynaklardan kent nüfusunun
, AKÇURA, Tuğrul, 1971, “Ankara, T.C.’ nin Başkenti Hakkında Monografik Bir Araştırma” ODTÜ Mim. Fak. Yay., Ank. s. 19.
6
30 ila 50 bin arasında olduğu anlaşılmaktadır. bırakılmış, onun yerine Kurtuluş Savaşı’nın merkezi
Osmanlı İmparatorluğu’nun bütün ekonomik olmanın prestijini taşıyan Ankara 13 Ekim 1923’de
hayatını sarsan 1838 ticaret anlaşması ile ülke alınan bir kararla başkent yapılmış ve kentin yazgısı
ekonomisi dışa açılmış ve batı ekonomilerinin bir umulmadık bir biçimde değişmiştir.
açık pazarı haline getirilmiştir. Yeni ticaret rejiminde
tiftiğin hammadde olarak ihracına izin verilmesiyle 2.2. ANKARA’NIN ÖNCÜ-ÖRNEK ROLÜ-
sof üretimi ve dokumacılığı önemli bir darbe almış, BAŞKENTLİK KİMLİĞİ
bu da Ankara kentinin ekonomik-sosyal hayatında Ankara’nın kentsel tarihinin bir başarı grafiği
önemli bir dalgalanma oluşturmuştur. çizildiğinde; ilk doruk noktasına Roma devrinde,
ikincisine ise Osmanlı İmparatorluğu’nun 17.
Osmanlı imparatorluğunun gerileme döneminde
yüzyılında ulaşıldığı gözlenmektedir. Şehrin üçüncü
eski önemini yitiren kent 19. y.y.’ın sonlarında, ve gerçek yükseliş dönemi de, Cumhuriyetin
Vali Abidin Paşa zamanında (1886-1894) bazı başkenti olarak seçilmesinden bu yana geçen
imar hareketlerine sahne olmuştur. Örneğin, kargir dönemdir. “…grafiğin doruk noktaları arasındaki
kanallar kurularak Elmadağ’dan ve Kayaş’tan kente kısımda Ankara’nın nüfusunda ve kentsel öneminde
su getirilmiştir. 1892 de Ankara’nın demiryolu ile küçük ilerlemeler ve büyük gerilemeler olmuşsa da,
İstanbul’a bağlanması, kentin sosyo-ekonomik tarihsel grafik hiçbir zaman Kurtuluş Savaşı öncesi
hayatı yanında fiziksel mekanında da önemli kadar sıfır noktasına yaklaşmamıştır7. “Buna
değişiklikler yaratmıştır. Ankara çevresinde tarımın karşılık Bağımsızlık Savaşı’nın karargahı Ankara’ya
kısmen ticarete açılmasının sağlanmasıyla sofçuluk taşınmıştır. Ankaralıların İstanbul’a karşı takındığı
yeniden eski önemini kazanmış, bunun yanında ödün vermez tavır ve Ulusal davayı desteklemekteki
istasyon çevresinde depolar ve antrepolar yerleşmiş, öncülük eğilimi, bu yerleşim kararını etkilemiş
istasyonu eski kente bağlayan günümüzün istasyon olmalıdır 8”.
ve Talatpaşa Caddesi o dönemde açılmış, Ulus
Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerinde
çevresi daha büyük bir hızla gelişmeye başlamıştır.
denizlerdeki hakimiyetin kaybedilmesiyle,
Ancak 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başında
başkentin deniz kenarından daha korunabilir bir yere
yoğunlaşan savaşların ve 1917 yangını nedeniyle
nakledilmesi yönündeki fikirler, kuvvetli olmasa da
Ankara’nın nüfusu azalarak 20-25 bine düşmüştür. 1910’lardan itibaren seslendirilmiştir. Söz konusu
1.Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında ülkenin teklifler Konya, Kütahya, Kayseri ve hatta Halep
tüm kentlerinde yaşanan duraklama ve kentsel şehirleri için yapılmış olmasına karşın; Ankara
fonksiyonların gerilemesi eğilimi, İstanbul, İzmir gibi ismi uzun süre hiç gündeme gelmemiştir. Ancak;
işgal kuvvetleriyle direkt temasta bulunan kentlerde Ankara’nın yakın tarihindeki bağımsızlık çabası ve
şekilsel bir batılılaşma hareketini getirmiş, ancak özgürlük anlayışı, savaşın en yoğun olarak yaşandığı
Cumhuriyet öncesi Ankara’nın sömürgeci ülkelerle Batı Cephesine yakınlığı yanında dış güçlerin
daha dolaylı bir etkileşimi olması nedeniyle söz doğrudan müdahalesine karşı korunmuşluğu ve 19.
konusu hareketler daha sınırlı olmuştur. yüzyılın ulaşım ve iletişim teknolojisinin (telgraf ve
demiryolu) bir çok Anadolu kentinde olmadığı halde
Mustafa Kemal’in Ankara’yı Ulusal Savaş için Ankara’ya erişmiş olması gibi etmenler, Ankara’nın
karargah seçmesi, 27 Aralık 1919’da Heyet-i savaşın yönetsel merkezi olmasına neden olmuştur.
Temsiliye’nin Ankara’ya yerleşmesi, 23 Nisan “Direniş”in başından itibaren Millet Meclisi’nin bir
1920’de TBMM’nin burada toplanması, yeni an önce seçilip Anadolu’da toplanmasını ve ülkenin
hükümetin kurulması kentin fiziksel/mekansal, kaderini eline almasını isteyen “Ulusal Hareket”,
demografik ve sosyoekonomik yapısını ileriye dönük sonunda Meclis’in İstanbul’da da olsa toplanmasını
olarak etkilemiştir. 29 Ekim 1923’de Cumhuriyetin sağlamış, ancak bu toplantıdan önce merkezini
ilanı ile bir rejim değişikliği yapılırken, öte yandan 27.12.1919 da Temsilciler Meclisi adıyla Ankara’ya
da eski rejim ile özdeşleşmiş olan bir başkent nakletmiştir. Bu karar daha sonra başkentlik
, AKGÜN, Seçil, 1984, “Kurtuluş Savaşı’nın Mekansal Stra�
7
, AKÇURA, Tuğrul, 1971, “Ankara, T.C.’ nin Başkenti Hakkında Monografik Bir Araştırma” ODTÜ Mim. Fak. Yay., Ank.
8
, AKÇURA, Tuğrul, 1971, “Ankara, T.C.’ nin Başkenti Hakkında Monografik Bir Araştırma” ODTÜ Mim. Fak. Yay., Ank.
9
işlevlerinin Ankara’da toplanmasının ilk önemli kentler için öncü-örnek bir rol üstlenerek, Türkiye
adımını oluşturmuştur. 23 Nisan 1920 de Türkiye Cumhuriyetini temsil eden ve simgeleyen bir nitelik
Büyük Millet Meclisi’nin Ankara’da toplanması, kazanması sağlanmıştır.
sonrasında da 20 Ocak 1921 tarihli ilk anayasanın
Ankara’nın başkent seçilmesi, taşıdığı sosyal boyut
kabul edilmesi sürecini başlatmıştır. “Yeni Meclis
yanında kentin fiziksel, ekonomik, sosyal ve
ve İlk Anayasa ile Ankara töresel bakımdan da
kültürel görüntüleri açısından da bir çok önemli
başkent olmuş bulunmaktadır9 ”. Ülkenin fiziki gelişmeyi beraberinde getirmiştir. Ankara’nın
merkezinde, İstanbul ve Ege ile kolay bağlantı başkentleşmesiyle çok hızlı bir biçimde büyüyen
kurabilen, savaş yılları boyunca fiilen başkentlik kamu kuruluşları ve bürokrasisi beraberinde yeni
işlevlerini yüklenmiş, bu işlev için gerekli prestiji bir sosyal grup, “Memur kesimi” oluşturmuştur.
elde etmiş Ankara; Malatya mebusu İsmet bey ve Ayrıca, başkentin kurulması dev bir şantiye
arkadaşlarınca verilen yasa teklifi sonucunda 13 yarattığından, inşaat sektöründe de önemli bir
Ekim 1923 de “Türkiye Devletinin Makam istihdam patlaması yaşanmıştır. Bunun yanı sıra
İdaresi Ankara Şehridir”. Şeklindeki Anayasa modern kent yaşamının gerektirdiği hizmetlerin
hükmü ile Türkiye Cumhuriyetinin başkenti olarak ortaya çıkmasıyla kentin fiziksel yapısı yanında
seçilmiştir. sosyo-kültürel yapısı da yeniden şekillenmeye
başlamıştır. Bütün bu potansiyeller Ankara’yı
Türkiye Cumhuriyeti’nin getirdiği yeni politik Anadolu’nun ortasında, durağan bir bölgede çok
modelin gereği, modern dünya görüşünün sahnesi yönlü bir çekim noktası haline getirmiş bunun
olmak üzere başkent ilan edilen Ankara’nın seçimi sonucunda da Ankara tüm ülkeden, özellikle de İç
stratejik ve siyasi nitelikler de taşımaktadır. “... Anadolu Bölgesinden aldığı göçlerle yılda ortalama
yeni bir başkentin yaratılmasının ulusal bütünleşme % 5.5 oranında bir kentleşme hızı yakalamıştır.
yolunda simgesel bir anlamı vardır. Ayrıca, yeni Öte yandan söz konusu hızlı kentleşme sürecine
başkent Ankara’dan, çağdaş yaşam için gerekli, koşut olarak, ülkenin başkentinde tümüyle
modern dekoru sağlaması da beklenmektedir 10.” arzulanan örnek, nitelikli ve kaliteli kentsel gelişim
“Ankara, doğulu bir dünyadan çıkıp, akılcı bir sağlanamamıştır. Buna karşın, özellikle imar
konusunda atılan birçok adım, ülkenin diğer kentleri
dünyaya yöneltilmek istenen yönetim merkezidir.
için örnek oluşturup, Ankara’yı çekici güç ve ilgi
Bu kentten beklenen sadece bir simge olmak değil
odağı haline getirdiyse de tüm gelişmeler kontrol
de, yeni dünya anlayışlarının tüm işlevlerini yerine altında tutulmadığından siyasal, ekonomik, sosyal
getirebilecek ve ona uygun yaşam biçimini yansıtacak ve fiziksel anlamda istenilen başkente ulaşılmasında
bir başkent olmaktır. Bu nedenle de, mevcut tarihsel ve sorunlar yaşanmıştır.
organik gelişmeyi bünyesinde taşıyan eski Ankara’dan
bağımsız yeni Ankara’nın kurulması gereklidir 11”. Bu Ankara’nın başkent olması, bir yandan gelişen
doğrultuda, Yenişehir ve Bakanlıklar’ın kurulması altyapı sisteminin kente üstünlükler sağlayacak
amacıyla 400 ha’lık alan kamulaştırılmış, Çankaya biçimde gerçekleşmesine yol açarken, bir yandan
Köşkü ve Atatürk Bulvarı, ilintili olarak da kamu da kentin ekonomik etkinliklerinin niteliğini de
kurumları tarihi merkez yerine güneye yönelmiş belirlemiştir. 200 yılı itibariyle Ankara ilinde
faal nüfusun %70,40’ı toplum hizmetleri, mali
ve Cumhuriyetin niteliğini, prestijini yansıtacak
hizmetler, ulaşım, ticaret, inşaat ve elektrik iş
yapılaşmalar hızlanmıştır. 1924 yılından itibaren
kollarında olmak üzere, hizmetler sektöründe
benimsenen ve uygulamaya konan söz konusu istihdam edilmiştir. Bu oran Ankara Büyükşehir
politikalar doğrultusunda yapılan uygulamalarla, Belediyesi kapsamındaki Ana Çanak’ı oluşturan
Ankara kentinin bir başkent olarak tarihi kent 8 ilçe (Altındağ, Çankaya, Etimesgut, Gölbaşı,
merkezi çevresinde yağ lekesi biçiminde büyümesi Keçiören, Mamak, Sincan, Yenimahalle) bazında
uzun süre engellenmiş, kente yeni bir makroform ise %93’e ulaşmaktadır. Hizmetler sektörü içinde
kazandırılması yönünde vizyon oluşturulmuş, başkentlikle ilintili işlevlerin direkt olarak yer
daha da önemlisi Ankara’nın ülkedeki tüm aldığı Toplum Hizmetleri’nde çalışanların, toplam
, TANKUT, Gönül, 1990, “Bir Başkentin İmarı, Ankara(1929-1939), ODTÜ Yayını, Ankara, s.9.
10
, a.g.e
11
hizmet sektörü istihdamını %63’ünü oluşturduğu 2.3. BAŞKENT ANKARA PLANLAMA

göz önünde tutulursa, başkentlik işlevlerinin TARİHÇESİ-GELENEĞİ
kentin ekonomisi açısından önemi anlaşılabilir.
Ayrıca, hizmetler sektörü içindeki %16’lık “mali Ankara’nın başkent olmasıyla, kentte yaşanan ve
kurumlar, sigorta, taşınmaz mallar” alt kolu, yaşanacak gelişmelere koşut olarak artan nüfus
ülkedeki en yüksek yoğunlaşma oranını ifade için yerleşim bölgelerinin planlanması gerekliliği
etmektedir. Ankara’da istihdamın temel kaynağını anlaşılmış ve Ankara’nın bir simge olarak kusursuz
oluşturan başkentlik işlevleri, devlet bürokrasisi ve imar edilmesinin rejimin başarısı ile özdeşleşeceğine
kamu iktisadi kuruluşlarının, meslek kuruluşlarının, inanılması nedeniyle, kentin imarı için çok yoğun
sosyal güvenlik örgütlerinin merkezlerini ve karar bir çalışma başlatılmıştır. Bu yönde atılan ilk adım
organlarını kapsamaktadır. Ankara’nın başkent 16 Şubat 1924’te 417 sayılı “Ankara Şehremaneti
olması, bu işlevle dolaylı ya da dolaysız biçimde Kanunu” ile Ankara Şehremaneti’nin kurulmasıdır.
ilgili olarak yüksek öğretim, sağlık, bankacılık ve Bu yeni modelin yönetsel özelliği, İçişleri
kentsel hizmetler gibi pek çok hizmet alanı ve
Bakanlığı’nın vesayeti altında olması, hem Şehremini
aktivitelerinin de Ankara’da toplanmasına yol
hem de ona bağlı müdürlerin Hükümetçe atanması
açmaktadır.
ve 24 üyeden oluşan bir “Cemiyet-i Umumiye-i
Şüphesiz her kent kendine özgü nitelikleri, kişiliği Belediye” tarafından yönetilmesidir. Şehremaneti
ve düşlediği kimliği ile diğerlerinden farklı özellikler Yasası, 1930 yılında 1580 sayılı Belediye Yasası
gösterir ancak, başkent diğer tüm kentlerden daha çıkana dek sürmüştür. Ankara Belediye Başkanları
farklı nitelikler taşımak durumundadır. “Bir ülkenin 1948 yılına kadar tayinle görev yapmışlar, bu süre
başkenti kuşkusuz herhangi bir kent değildir. O, içinde 1930 ila 1948 yılları arasında Valilik ve
ülkenin tüm şehirleri arasındaki lider kenttir. Bu Belediye Başkanlığı, aynı kişide toplanmıştır.
kentte, yönetim, siyaset, ticaret, sanat ve bilimin
önde gelenleri buluşacak, önemli kararlar verecek ya 6 yıl kadar süren Şehremaneti döneminde 583 sayılı
da bu kararları etkileyecektir12”. Tüm ülke burada Kanun ile Yenişehir’in büyük bir kısmını içeren
temsil edildiği için, “Başkent umutların simgesi, yaklaşık 400 ha’ının kamulaştırılması, 28.5.1928
beklentilerin aynasıdır. Bu nedenle bir başkentin gün ve 1351 sayılı Kanunla, planların uygulanması
fiziksel görüntüsünün hayati bir önemi vardır. Çünkü için özel yetkilerle Ankara Şehri İmar Müdürlüğü
o, ulusal canlılığın, sürekliliğin bir güvencesidir13.kurulması ve Ankara için bir imar planı yapılması
Ankara, ulusal canlılığın simgesi olarak, ülkede gibi stratejik ve önemli aşamalar kaydedilmiştir.
planlama felsefesinin hayat bulduğu, planlama
Lörcher Planı
geleneği ile gelişme eğilim ve kararlılığının en üst
düzeyde kendini gösterdiği, Başkenttir. Başkent, Ankara için ilk planlama denemeleri Heussler
Anadolu için hep umutların aynası, modern-çağdaş firması eliyle, 1924 yılında Eski Ankara (kale ve
dünyanın temsili, beklentilerin simgesi olagelmiştir. çevresi) ve 1925 yılında Yenişehir için İstanbul
Planlama geleneğinin hayata geçişinde, planlama İmar Komisyonu üyesi, Berlinli mimar Dr. Carl Ch.
literatürüne giren özgün planlama çalışmalarında,
Lörcher’e yaptırılan planlar ile başlar. Eski kent için
hep Ankara’nın planlamaya, kentsel değerlere
hazırlanan plan uygulanamaz gerekçesiyle uygun
sahip çıkan, bunları önemseyip, yücelten, geliştiren
bilinç ve eğitim düzeyi, kararlılığı ve kentin sosyo- görülmemiş, Lörcher Planı diye anılan ve bugünkü
ekonomik, sosyo-kültürel değer ve özgünlükleri Sıhhiye civarını içeren 150 ha. büyüklüğündeki
hakim olmuştur. Ankara, ülke planlama deneyimi Yenişehir planı ise uygulamaya sokulmuştur.
açısından öncü-örnek rolünü, bu plan ile de Ankara’nın ilk planı olarak adlandırılacak Lörcher
sürdürmelidir. Bu çalışmanın amacı da, teorik Planı, kentin bugünkü simgesel merkezi olan Kızılay
ve uygulamaya yönelik olarak örnek ve öncü bir ve çevresine ilişkin temel kararları vermiştir14.
planlama sürecini, ülkenin Başkentini Cumhuriyetin Nitekim daha sonra Jansen de bu mahalle ve
100. yılına hazırlayacak şekilde kurgulamaktır. bölgeyi, bir veri olarak planına geçirmiş, hatta
, TANKUT, Gönül, 1990, “Bir Başkentin İmarı, Ankara(1929-1939), ODTÜ Yayını, Ankara (Doxiadis, 1960’dan).
12
, a.g.e
13
, Cengizkan, A., 1998, Cumhuriyet ve Mimarlık, Arredamento Mimarlık, n: 100+ 9, December 1998, pp 34-6.
14
planın civardaki yörelerini, bu mevcut fikirden çekirdeği’nin Kale’den Çankaya’ya yönlenmesi,

hareketle çizmiştir. İkinci planın kabul edilmesinin Kızılay Meydanı’nın düzenlenmesi başta olmak
nedeni, onun beğenilmesinden çok, gittikçe artan üzere farklılıklar oluşmuştur. Bunları çeşitli baskılar
konut sıkıntısıdır. Lörcher Planı, bir ızgara (Grid- ve spekülatif gelişmeler yanında, planı gereğince
Iron) yol sistemi üzerinde homojen ve bahçeli, tek uygulayabilecek etkin bir idare ve ekonomik gücün
ve en fazla iki kata ulaşan bir doku öngörmektedir. bulunmamasına bağlamak mümkündür. Jansen
Bu planın uygulanmasına karşın, kent 1927 Planının belli başlı öğelerinin, öncelikle ilk yıllarda
sonunda Çankaya ve Keçiören’e doğru yayılmak uygulandığı söylenebilir. Ancak daha sonraları,
eğilimindedir. Örneğin, yüksek bir plato üzerinde tüm imar planlarının uygulanmasında karşılaşılan
yer alan eski bağ ve bahçe alanı olan Cebeci’de güçlükler, arsa spekülasyonu ve kentin umulandan
dağınık ve düzensiz, kaçak bir yerleşme gelişmeye çok daha hızlı büyümesi sonucunda plan gerçek
başlamıştır (Harita 2.1.). niteliğini kaybetmeye başlamıştır. Baskılarla oluşan
değişiklikler, Atatürk’ün ölümünden sonra, Jansen’in
Jansen Planı hazırladığı planın uygulamasını, Ankara Şehri İmar
1927 yılında kentin İmar Planı’nın yapılması Müdürlüğü’ne bırakarak 1939 yılında Müşavirlik
için sınırlı bir uluslararası yarışma düzenlenmiş görevinden ayrılmasına neden olmuştur.
ve bu kapsamda Alman Prof. M. Brix ve Prof. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra, tüm dünyada
Hermann Jansen ile Fransız hükümet baş mimarı olduğu gibi, Türkiye’de yoğunlaşan kentleşme
Jean Jausseley’den teklif alınmıştır. 1928 yılında hareketiyle özellikle büyük kentler, kırdan göç
sonuçlanan yarışmayı kazanan Jansen planı, eden nüfusun baskısı altına girmiştir. Söz konusu
toplam 1500 ha. alan üzerinde ortalama 120-240 göç olgusu nüfusun hızlı artışı ve Jansen Planı
kişi/ha yoğunluklarla yaklaşık 300.000 kişinin kararlarının yeterli yaptırımları getirememesi ile
yaşayacağını varsaymıştır. Eski Ankara’yı tümüyle Ankara kentinin gelişmesi kontrol edilememiş, sonuç
yenileyen Jausseley planı ve geleneksel dokuyu olarak. Jansen Planındaki 1978 yılı hedefli 300.000
tümüyle koruyan Brix planı arasında kalan bir kişilik nüfusa, 1950’li yılların başında ulaşılmış,
tutumla, Eski Ankara’yı korurken uygulanabilir “gecekondu olgusu” ise 1940’ların son yarısına
gerçekçi bir yaklaşım getiren Jansen planında başlıca doğru kente damgasını vurmaya başlamıştır.
şu noktalara önem verilmiştir. Kale ve çevresinin
korunması, Eski Şehri Çankaya’ya bağlayan Yücel-Uybadin Planı
yolun (Atatürk Bulvarı) kentin en önemli arteri
olarak kuzey-güney doğrultusunda genişletilerek Bütün bu gelişmeler sonucunda, kentin gelişiminin
açılması, yine güneyde Eski Şehir ve Çankaya gerisinde kalan plan yerine, Ankara için yeni bir
arasında Parlamento ve Bakanlık yapılarını içeren planlama çalışması kaçınılmaz olmuş ve Ankara
bir Bakanlıklar Sitesi düşünülmesi, Eski şehir ile Belediyesi’nin girişimi ile 1955 yılında Şehir İmar
İstasyon arasındaki düşük kotlu arazilerin Gençlik Planı için, Uluslararası bir yarışma açılmış, Nihat
Parkı, 19 Mayıs Spor Sitesi, Hipodrom gibi açık Yücel ve Raşit Uybadin tarafından hazırlanan ve
alanlarla spor ve dinlenme kullanışlarına ayrılması, yaklaşık 12.000 ha’lık bir alanı kapsayan imar
kentteki Kale, Kocatepe, Hacettepe, Rasattepe, planı birinci gelerek, 1957 yılında onaylanmıştır.
Maltepe gibi yüksek noktaların değerlendirilmeleri Bu planla Ankara, yalnızca belediye sınırları
ve birer bakış noktası olarak görsel açıdan da içinde, batı, kuzey doğu yönlerinde bir çevre
önemlerinin artırılması, belli bir yeşil alan sistemi yolu ile kuşatılmış, yağ lekesi şeklinde bir gelişme
kurulması, Kuzey-Güney (Atatürk Bulvarı) ve Doğu- gösteren tek merkezli, gecekondusuz, oldukça
Batı (Talat paşa Bulvarı) yönlerinde iki ana arterin yoğun ve görece homojen 750.000 nüfuslu bir
kenti boydan boya geçmesi (Harita 2.2.)15. kent olarak tasarlanmıştır. Ancak, Yücel-Uybadin
Planı bir çok olumsuzluğu içermektedir. Planla 30
23 Temmuz 1932 de onanan “Kesin İmar yıl sonrası için hedeflenen 750.000 kişilik nüfusa
Planı” ile 1928 Jansen Yarışma Projesi arasında; 1965 yılına gelmeden ulaşılmış, belediye sınırı
geleneksel dokunun kendi haline bırakılması planın ile sınırlandırılmış planlama yaklaşımı; plan ve
, YAVUZ, Fehmi, 1952, “Ankara’nın İmarı ve Şehirciliğimiz”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını No:21-3.
15
belediye sınırı içinde yoğunluk artırım taleplerini, eden gelişmenin, bir ana koridora bağlı olarak
plan sınırı dışında kaçak yapılaşmaya, kuzey-güney (batı koridoru) topografik çanak dışına çıkmasını
doğrultusuna yüklenerek Ulus-Kızılay merkezlerinin sağlamak ve böylece hava kirliliğinin daha az
aşırı yoğunlaşmasına yol açmıştır. Uygulama İmar olacağı alanları yerleşime açmak olmuştur. Nazım
Planı olarak bugünde yürürlükte olan bu plan, Plan Bürosu, büyük konut ve sanayi bölgelerinin
bir yandan 1965 de kabul edilen 634 sayılı Kat kentin batısında yerleşmesini sağlayacak gelişme
Mülkiyeti Kanunu’nun yapılmasını zorladığı 1968 dinamiğini başlatabilmiştir. Bu bağlamda, özellikle
tarihli Bölge Kat Nizamı Planı; öte yandan da imar Batıkent, Eryaman, Sincan gibi Toplu Konut
planı değişiklikleri ve büyüklü küçüklü mevzi imar Alanları ile Sincan Organize Sanayi Bölgesi gibi
planları yoluyla yapılan ekler sonunda tanınmaz önemli odaklar planlanarak gelişmeye açılmış ve
hale gelmiştir (Harita 2.3.). kent ağırlıklı olarak İstanbul Yoluna yönelmiştir.
1990 Nazım Planı Ancak 1990 Nazım Planı onandıktan sonra
Karayolları Genel Müdürlüğünce projelendirilen
Bütün bu olumsuz gelişmeler sonucu, kentin sağlıklı “Ankara Çevre Otoyolu” kentin makroform ve
gelişmesi bu planla da denetlenememiş, 1960’lar da jeomorfolojik yapısıyla çelişen dairesel bir sistemle
Ankara için yeni bir plan hazırlanmasını zorunlu korunması gerekli bazı doku ve kuşakları da
kılmış ve 1969 yılında Bakanlar Kurulu Kararı zedeleyerek, spekülatif baskıları artırmış, güzergah
ile İmar ve İskan Bakanlığı bünyesinde kurulan boyunca Nazım Plan kararlarından tamamen farklı
Ankara Metropoliten Alan Nazım Plan Bürosu olarak sanayi ve konut alanları için yer seçimleri
(AMANPB) ülkede ilk kez metropoliten ölçekte bir yapılmasına ve plan işleyişinin bozulmasına yol
planlama çalışmasını başlatmıştır. AMANPB, 1970- açmıştır.
1975 yılları arasında yürüttüğü kapsamlı Ankara
araştırmaları sonunda 20 yıl perspektifli bir Nazım Diğer taraftan kısa zamanda yapılan Nazım Plan
Plan şeması geliştirmiş16 ve bu şema 1982 yılında değişiklikleri ile ilave nazım planları, ruhsatsız
“Ankara 1990 Nazım Planı” onaylanarak yürürlüğe konut alanlarının (gecekondu) düzenlenmesine
girmiştir. yönelik “Islah İmar Planlama Çalışmaları”, belediye
mücavir alan sınırı dışındaki parçacı planlama
Ankara 1990 Nazım Planı, bir imar planı yaklaşımları ve kaçak yapılaşmaların kontrol
deneyiminden çok, “yapısal plan (structure edilmemesi sonucu, “Ankara 1990 Nazım Planı” da
plan)” denebilecek yönlendirici bir çerçevenin işlevsiz hale gelmeye başlamıştır (Harita 2.4.).
ışığında, ayrıntılı planlama çalışmalarının yapıldığı,
yeni bir planlama anlayış ve sürecini gündeme 2015 Planlama Çalışmaları
getirmiştir17.
1983 sonrası dönemde 3030 sayılı Kanun ile yeni
1970’lerin ilk yarısında hazırlanmaya başlanılan bir yönetim düzenlemesine gidilmiş, metropoliten
nazım plan ile, 10 yıla yakın bir süreyle kentteki ölçekteki kent yönetimi sorunlarıyla uğraşmak
gelişmeler izlenerek zaman içinde olgunlaştırıldığı üzere “Ankara Büyükşehir Belediyesi” ile Altındağ,
için Ankara’nın Belediye Sınırları dışındaki Çankaya, Keçiören, Mamak, Yenimahalle İlçe
gelişmelerinin yönlendirmesinde başarı sağlanmış, Belediyeleri kurulmuştur. Daha sonra, Sincan,
sorunlar doğru teşhis edilmiş ve önerilerde gerçekçi Etimesgut ve Gölbaşı İlçe Belediyeleri de bu
olunmuştur. Ankara 1990 Nazım Planı”nda, 1990 sisteme eklenmiştir. Büyükşehir Belediyesi’nin
da nüfusun 2.8 milyon (düşük göç kabulü)-3.6 sınırları Ankara’nın metropoliten etki alanından
milyon (yüksek göç kabulü) aralığında olacağı küçük olup, 35-40 km’lik bu etki alanı halkasında
öngörülmüş, gerçekten de 1985 yılında Ankara Kazan, Hasanoğlan, Elmadağ, Çubuk, Kutludüğün,
nüfusu 2.3 milyon, 1990 yılında ise 2.5 milyon Akyurt, Pursaklar, Bağlum, Karagedik ve Yenikent
olarak gerçekleşmiştir. olmak üzere bağımsız belediyeler bulunmaktaydı.
Söz konusu Nazım Planın temel politikası, Bu halkadaki gelişmeleri yönlendirmek ve Ankara
döneme değin kuzey-güney doğrultusunda devam Kentsel Ulaşım Projesine temel teşkil etmek amacı
, TEKELİ, İlhan, 1986, “Ankara 1995 den 2015’e A.B.B. EGO Gn.Md. Yay, Ank. S. 4-5.
17
, Doğukent 1, A.B.B. Yay, S. 14.

16
ile 1986’da Orta Doğu Teknik Üniversitesi Şehir ve oluşturulan yeni konut alanları, İlçe Belediyelerince
Bölge Planlama Bölümünde oluşturulan bir araştırma yapılan Islah İmar Planı uygulamaları, İvedik
grubuna, 2015 yılı hedef alınarak Ankara kent yöresindeki Organize Küçük Sanayi Bölgesi ile
makroformu değişim süreçlerine ilişkin 1/100.000 benzer uygulamalar, 2015 Şeması ile öngörülen
ölçekte bir “Yapısal Plan” hazırlattırılmıştır. Bu konut-işyeri dengesini bozmuştur. Bunun dışında,
planlama çalışması; başlangıçta Ankara Kentsel daha önce de bahsedilen, Karayolları Genel
Ulaşım Projesi’nin gerektirdiği 2015 yılının Müdürlüğü’nün yürüttüğü Ankara Çevre Otoyolu
makroformuna ilişkin girdi sağlamak gibi sınırlı bir ve Erişim Kontrollü Devlet Yolu projeleri, kent
amaçla başlatılmıştır. Öte yandan 3194 sayılı “İmar makroformunu beklenmedik biçimde etkilemiştir.
Kanunu’nun mücavir alan sınırı dışında planlama Bunlara ilaveten, 2015 Planlama çalışmasının
yetkisini Valiliğe vermesiyle, mücavir alan sınırıyla öngördüğü desantralizasyonu gerçekleştirecek
kısıtlanmayan Valilik, Belediye ve Bayındırlık ve bir karalılık ve yönetsel bütünlük sağlanamamış,
İskan Bakanlığı arasında bir eşgüdüm sağlanması bu planda tanımlanan odak ve aksların olduğu
gerekliliği ortaya çıkmıştır. 2015 önerisinin kentin bölgelerde, planın ilkeleri gereği olmayan spekülatif
gelişimine yön vermesi amacıyla kullanılmak arsa-arazi hareketlenmeleri meydana gelmiştir. Bu
istenmesi üzerine Bayındırlık İskan Bakanlığı, sürecin kentin bir saçaklanma, yayılma eğilimine
Ankara Valiliği ve Ankara Büyükşehir Belediyesi girdiği yönündeki değerlendirmeleri de hazırladığı
arasında bir protokol oluşturularak söz konusu söylenmektedir. Ülkemizde ilk kez bir ulaşım planı
öneri bir “Yapısal Plan” haline getirilmiştir. etüdü yapılmasını da hazırlayan ve 1993 yılında
onaylanan Ankara Ulaşım Ana Planı’nın dayanağını
Bu araştırmada “kamu kuruluşlarının yer seçim oluşturan bu plan, onaylanamasa da, ülke planlama
süreçleri”, “kent içi ulaşımın örgütlenme biçimleri”, literatürü için de büyük önem taşımaktadır (Harita
altyapı sistemleri” ve “arsa fiyatlarının kontrolü”, 2.5.).
“merkez oluşumu”, “sanayi yer seçimi” gibi kent
makroformunu etkileyen süreçler Ankara özelinde 2025 Planlama Çalışmaları
irdelenmiş ve sonuç olarak, “desantralizasyon”un
Kentsel yönetsel sistemin, imar-planlamaya ilişkin
Ankara için sadece “normatif bir istek değil
yasal çerçevenin, kentsel dinamikler ve makroformun
süreçlerdeki değişimlerin gerçekleşmesine olanak
büyük değişimler geçirdiği bu aşamada, Ankara
sağlayan bir eğilim” olduğu saptanmıştır.
Metropoliten Alanı ve odağında yoğunlaşan
Bu şemada “1990 Ankara Nazım Planı” kararları sorunları çözebilmek, kent makroformunu
temel ilke olarak korunmuş, ancak batı koridoru etkileyen, kentsel altyapı hizmetlerine gereksiz
gelişme stratejisine karşın, kuzey, kuzey-doğu ve ek yük ve darboğazlar getiren parçacı gelişmeleri
güneyde de Ankara’nın mevcut gelişme eğilimine durdurabilmek, bu uygulamalarla eş zamanlı ve
bakılarak, desantralize bir yapılaşma öngörülmüştür. eş koşullu olarak yoğunlaşan plan dışı gelişmeleri
Bu politikada, konut, işyeri, kurumsal alanlar bu kontrol altına alabilmek amacıyla 2025 yılı erimli
akslara dağıtılmıştır. planlama çalışmaları da Büyükşehir Belediyesi’nce
sürdürülmüş ve bu anlamda anakentin etki alanını
Ankara’nın etki alanındaki gelişmeleri incelemek, genişleten yeni bir yetki alanı tanımlanmaya
belirlemek ve Ankara Kentsel Ulaşım Projesine çalışılmıştır. 2015 Yapısal Plan çalışmaları
temel teşkil etmek amacıyla hazırlanan 2015 kapsamında desantralizasyonun önerildiği
Şemasında öngörülen kent makroformu da, gerek Temelli, Ahiboz, Kazan Odaklarına dek uzanan
Ankara Büyükşehir Belediyesi Mücavir Alan ve yaklaşık 202.000 ha’a ulaşan yeni bir mücavir
Sınırı içinde Belediyelerin, gerekse Ankara Valiliği alan belirlenmiş ve bu sınır, 07.02.1994 tarihinde
ile Bayındırlık ve İskan Bakanlığı başta olmak Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nca onaylanmıştır.
üzere çeşitli kamu kuruluşlarının “1990 Nazım Bu sınır onaması ardından anılan Bakanlı ve
Planı”nda bir değişiklik yapmadan ve 1/50.000, Büyükşehir Belediyesi arasında “güneybatı Ankara”
1/25.000 ve 1/5000 plan kararı olmaksızın parçacı için sınır ve plan bazında bir dizi dava yaşanmıştır.
yaklaşımlarla yaptığı planlama ve uygulama Bu dönemde, davalı mücavir alan bölümlerini de
çalışmaları ile önemli ölçüde değişmiştir. Çayyolu, içeren 1/25.000 ölçekli Güneybatı Ankara Gelişme
Beytepe ve Gölbaşı yöresinde parça parça planlarla Aksı ve Yakacık-Yuva Çevre Düzeni Nazım İmar
Planları 14.03.1995 tarihinde Bayındırlık ve İskan planlara müdahale edemeyen bu plan çalışması
Bakanlığı’nca ve her iki plana ait 1/5.000 ölçekli sonrası, daha önce “güneybatı koridoru” olarak
Nazım İmar Planları etaplar halinde Ankara speküle dilen alanda Bayındırlık ve İskan Bakanlığı
Valiliği’nce onaylanmıştır. Yargı süreçlerinin ile Büyükşehir Belediyesi işbirliği ile 2 ayrı 1/50000
Büyükşehir Belediyesi lehine sonuçlanıp, iptal ölçekli üst ölçek plan onaması yapılmıştır.
edilen mücavirin Büyükşehire iadesi ve bu alanda
Bakanlıkça yapılan planların iptali, bölgede oluşmuş Bunlardan ilki, Güneybatı Ankara Gelişme Aksı’nda
sorun, beklenti ve spekülasyonların giderilmesine (Eskişehir-Konya yolu ve çevre otoyolu arasında
yetmemiştir. kalan bölümde) 18.07.2001 tarihinde Bayındırlık
ve İskan Bakanlığı’nca onaylan 1/50.000 ölçekli
Bu dönemde, anakentlerin yönetimini belirleyen “Ankara 1990 Nazım Planı Kısmi Revizyonu”
yasal çerçevede de önemli uygulama güçlükleri dur. Bu plan ile, 2015 planlama çalışmaları
ve anlaşmazlık konuları tanımlanmıştır. Etki kapsamında tanımlanan yıldız formundaki gelişme-
alanındaki yerleşmelere ilişkin karar üretemeyen ve desantralizasyon aksları (Eskişehir Yolu Aksı - İncek,
mücavir alan ile sınırlanan bir düzenleme getiren Taşpınar Aksı) ve bunlar arasındaki Atatürk Orman
3030 sayılı Kanun ile, hem metropoliten ilişkiler Çiftliği açılımı sağlayan havalanma koridorunu
kontrol edilememiş, hem de mücavir alan sınırları tanımlayan makroformun büyük ölçüde yitirildiği
içinde çok parçalı ve yeterli eşgüdümden uzak gözlemlenmektedir (Harita 2.7.).
yetki dağılımı-karmaşası gündeme gelmiştir. Daha
ötesi, anakent mücavir alanları içinde, 3030 sayılı İkinci olarak, aynı aksta otoyol dışı olarak
yasa kapsamı dışında bırakılan “Belde Belediyeleri” tanımlanan, Güneybatı Ankara Metropoliten İmar
oluşumuna göz yumulmuş, kent içindeki süreçleri Planı ismiyle Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nca
ve gelişimi aktif etkilediği halde, kent bütünü 24.02.2004 tarihinde bir başka 1/50.000 ölçekli
sistematiğinden bağımsız ve her hangi bir üst ölçek plan onaması yapılmıştır. Ancak Danıştay 6.
kısıtı ve eşgüdümü olmaksızın plan uygulamaları Dairesi anılan planın yürütmesini 19.09.2006 gün
yapabilen “Özerk Belediyeler” yaratılmıştır.. Ankara ve E: 2005/875 sayılı kararı ile, “ölçeği 1/50.000
örneğinde söz konusu belde belediyelerin özellikle olmakla birlikte parçacı olması ve şehircilik ilkeleriyle
yapılaşma kısıtları olan Çubuk I Barajı Su Toplama bağdaşmaması” gerekçeleriyle durdurmuştur (Harita
Havzası içinde yoğunlaşması da ilginçtir. (Bağlum, 2.8.).
Pursaklar, Sarayköy, Altınova, Esenboğa)18.
Görüldüğü üzere, kent bütününde yoğunlaşıp
Böylesi karmaşık bir anakent yönetimi, planlama karmaşıklaşan sorunlar parçacı çözüm önerileri ile
sistematiği ve yetki karmaşası altında 1990’lı daha karmaşık boyutlar kazanabilmekte ve başka
yılların başından bu yana Ankara Büyükşehir kentsel sorunları da tetikleyerek yeni sorunlar
Belediyesince, Ankara 2025 Nazım Planı çalışmaları ve çözüm güçlükleri tanımlayabilmektedir. Bu
sürdürülmüştür. Bu çalışmalar, Büyükşehir aşamada yürürlüğe giren 5216 Sayılı Kanun’un,
Belediyesi İmar Dairesince 30.07.1998 tarihinde gerek belde belediyelerini büyükşehire ilk kademe
sonuçlandırarak Ankara 2025 Nazım Planı belediyesi olarak bağlaması, gerek kentin geniş
onaylanmak üzere Büyükşehir Belediye Meclisine etki alanı sayılabilecek bir bölgeyi, belediye sınırı
sunulmuştur (Harita 2.6.). Ancak söz konusu plan içine dahil etmesi ve gerekse bu sınırda Büyükşehir
önerisinin bir üst ölçek plan çalışmasının sunacağı belediyesine ölçeğini 1/25.000 olarak tanımlayıp,
kuramsal çerçeveden öte, nüfus artış hızının sınırlasa da bütüncül bir üst ölçek plan yapma
yavaşladığı bir dönemde, konut stoğunun da görev ve sorumluluğunu vermesini, bir fırsat olarak
gereksinimleri karşılayabilecek düzeyde bulunduğu değerlendirmek gerekmektedir. Bu plan, yukarıda
halde abartılmış bir nüfus projeksiyonuna sıralanan tüm tehdit ve risklerin farkında olarak,
dayanarak hazırlandığı öne sürülmüştür. Büyükşehir planlama geleneği ve bilincine sahip olarak gelişmiş
Belediyesi’nin yetki alanını oluşturan mücavir alan ve önemli fırsat ve olanakları olan Başkenti, gerçek
sınırı dışına ve 3030 sayılı Yasa kapsamı dışında bir süreç tanımı ile üst ölçek ile bitmeyen sürekli
kalan belde belediyelerince (Pursaklar, Sarayköy, ve etkili bir planlama mekanizmasına kavuşturmayı
Bağlum, Altınova, Esenboğa, Yenikent) yapılan hedeflemektedir.
, TMMOB Şehir Plancıları Odası, 2002, Ankara Üst Ölçek Planlama Sorunsalı içinde GÖKÇE, B., ŞPO, Ankara.
18


Harita 2.1. : Lörcher Planı
54
 PLAN AÇIKLAMA RAPORU ETÜDLER & MÜDAHALE BİÇİMLERİ 49



Harita 2.2. : Jansen Planı
55
Harita 2.3. : Yücel-Uybadin Planı

Harita 2.4. : Ankara 1990 Nazım Planı





 2.5. : 2015 Yapısal Plan Şeması
Harita
58

Harita 2.6. : Ankara 2025 Nazım İmar Planı Önerisi



59

Harita 2.7. : Ankara 1990 Nazım Planı Kısmi Revizyonu
Harita 2.8. : Güneybatı Ankara Metropoliten İmar Planı

3 3
Makroform
3. Makroform
3.1. ANKARA’DA MAKROFORMUN adı verilen ve bugünkü Sıhhiye-Kızılay bölgesinin

GELİŞİMİ oluşumunu biçimlendiren bir konut bölgesi
oluşumu kararını vermiştir. Lörcher’in eski kent
Ankara kentinde kentsel makroformun gelişim
için önemli yıkımlar içeren radikal öngörüsü
süreci, kentin özellikle Cumhuriyet dönemi yaşadığı
uygulanamaz bulunurken, kenti güney yönüne
hızlı kentleşme sürecine koşut bir gelişime sahip
sıçratan ve kentin bugün kalbini oluşturan Kızılay
görünmektedir. Ülkemiz kentlerinin “yağ lekesi”
merkezi ve çevresini biçimlendiren Yenişehir önerisi
olarak adlandırılan kendi çevresinde bir genel
ise yerinde görülmüştür.
gelişim şemasından yoksun olarak yoğunlaşıp,
sıkışarak genişlemesi eğilimi, Ankara için de bütün Bu sıçrama, o dönemin erişilebilirlik olanakları
planlı gelişme süreci ve çabalarına karşın, kentin ve mesafeleri dikkate alındığında çok önemli ve
gelişimindeki en önemli belirleyicilerden biri olarak zor bir karar olarak görünmesi yanında, kent
yorumlanabilir. makroformunun yönlenişi açısından da stratejik bir
yer tutmuştur. Atatürk’ün Cumhurbaşkanlığı köşkü
Bu çerçevede Ankara’da makroformun gelişimi,
için Çankaya çevresinde bir yer seçmesi ile Kale-
planlama çalışmaları ve planla yapılmaya çalışılan
Çankaya aksına oturduğu söylenen kentsel gelişimin
müdahaleler bağlamında tartışılacaktır.
yönlenişinde en önemli çaba olarak görülebilecek
Lörcher Planı (1924-1932) Dönemi Lörcher Planının yol öngörüsü, o dönemin kısıtlı
Kale ve çevresindeki “eski kent” çevresindeki mali olanaklarına rağmen bir yandan hızla hayata
gelişimi ile orta büyüklükteki bir Anadolu kasabası geçirilmeye başlamıştır.
görünümüyle Cumhuriyete kadar ulaşan, ancak Bugünkü Kızılay çevresine hayat veren yol ve imar
bir Roma Kenti olarak önemli bir çok uygarlığa adası altyapısını oluşturan temel kararları vermiş
evsahipliği yapmış Ankara’da, 1924 yılında Eski olan Lörcher Planının, Kale ve çevresi için hayat
Ankara (kale ve çevresi) ve 1925 yılında Yenişehir geçmeyen kararlarına ilaveten, İncesu deresinin
için İstanbul İmar Komisyonu üyesi, Berlin’li mimar Sıhhiye çevresinden geçişinde doğu yönünden
Dr. Carl Ch. Lörcher’e öncelikle zorunlu kentsel başlayarak doğu-batı aksında oluşturduğu yeşil
altyapıların götürülebilmesi arayışlarıyla yaptırılmış aks ve ayıraç da kentsel gelişme sürecinde büyük
planlar ile başlayan planlama çalışmaları, kentin ölçüde yitirilmiştir.
makroformuna yönelik ilk biçimlendirme arayışı
Uzun süre kentin ilk planı olarak bilinen Jansen
olarak yorumlanabilir.
Planının da nüvesini oluşturan Lörcher Planı ile,
Lörcher planı eski Ankara için oldukça radikal kentin bir makroform üzere biçimlenip, güneye
görülen öneriler içeren ve kenti Ankara Garı girişi yönlenmesi anlamında çok önemli bir adım atıldığı
ile Ulus meydanı, Kale ve Dışkapı eksenlerine söylenebilir.
açılan bulvarlar üzerine kurgulamış, Gar’dan
Jansen Planı (1932-1957) Dönemi
bugünkü Talatpaşa Bulvarının nüvesini oluşturan
bir yol öngörerek bu yol ile eski kentin güneyinden 1928 yılında sonuçlanan Başkent Ankara için
yeni kente ulaşan bir başka aks üzerinden Yenişehir yapılan sınırlı uluslararası yarışmayı kazanan
Jansen planı, 1932 yılında uygulamaya yönelik 1932 tarihli “Kesin İmar Planı” ile 1928 Jansen
kesin plan ile hayata geçmiş ve kentin gelişimi için Yarışma Projesi arasında; geleneksel dokunun kendi
en önemli kararları veren çalışmalardan birisidir. haline bırakılması planın çekirdeği’nin Kale’den
Toplam 1500 ha. alan üzerinde ortalama 120-240 Çankaya’ya yönlenmesi, Kızılay Meydanı’nın
kişi/ha yoğunlukla 1978 yılı itibariyle yaklaşık düzenlenmesi başta olmak üzere farklılıklar
300.000 kişinin yaşayacağını varsayan Jansen Planı, oluşması yanında, kentin aldığı hızlı göç ve arsa
Lörcher Planının Yenişehir için öngördüğü gelişim spekülasyonu, Jansen’in de planın danışmanlığından
ve uygulama seçeneğini büyük ölçüde kabul istifa etmesine kadar varan bir süreci beraberinde
etmiştir. Eski Ankara’ya fazla müdahale etmeksizin getirmiştir. 1939 yılında planın uygulamasını
Yenişehir Kavaklıdere aksında memur kesimin Ankara Şehri İmar Müdürlüğü’ne bırakan Jansen’in
yaşayacağı bir konut gelişim öngören plan, doğu ve planının 1957 tarihli Yücel-Uybadin planına kadar
batı uçlar olarak tanımladığı Tandoğan, Bahçelievler her gün uğradığı erozyonu hazırlayan temel etmen
aksı ve Cebeci çevresini ise işçi mahalleri olarak olan hızlı göç, 1945 yılında 225.000’i, 1950’de
tasarlamıştır. Kenti doğu batı yönünde geçen bir 288.000’i aşan kent nüfusuyla, planın 1978 yılı
yeşil aks oluşumunu da öngören bu yaklaşım, öngörüsüne yaklaşık 30 yıl önce ulaşıldığını ve
Ankara’yı orta-düşük yoğunluklu bir bahçekent, planda tanımlanan alanların yetersiz kalarak yeni
güzelkent olarak geliştirme hedefindedir. yerleşim alanları bulunmasının temel bir görev
haline geldiğini göstermektedir. Yeni konut alanları
Jansen planının yarışma ve uygulama projeleri bulunması yönündeki bu görev, Bahçelievler
arasında bazı farklılıklar da bulunmaktadır. bölgesinden başlayarak, yeni işçi mahalleleri
Sözgelimi Lörcher planında da Gar çevresi için oluşturulması yönündeki çabalarda ve kentin
tasarlanan ticaret merkezi, uygulama projesinde aha sonraki yıllarda makroformunun gecekondu
Atatürk’ün müdahalesiyle yerini Gençlik Parkına bölgeleri ile mevcut dokuya yağ lekesi gibi eklenen
bırakmıştır. Jansen planının yeni bir ticaret merkezi konut alanları oluşumuyla okunmaktadır. Yağ
oluşturma kararının sekteye uğramasına karşın bu lekesi biçimindeki bu kontrolsüz büyüme eğilimi,
anlamda merkez için yeni yer belirlememesi, önemli sonraki yıllarda da Ankara’nın en temel makroform
bir seçim olmuştur. Bu yaklaşımın, daha sonraki sorunu olacaktır.
yıllarda Yenişehir’in merkez olarak kendi içinde
yoğunlaşması sürecinin de dolaylı hazırlayıcısı Yücel-Uybadin Planı (1957-1970) Dönemi
olduğu söylenebilir. Kentsel gelişme hızının en yüksek olduğu ve adeta
Jansen planı doğu-batı yönündeki yeşil aks bir nüfus patlaması yaşanan bu dönem, ülkede
arayışını, kentin temel gelişim aksı olarak gördüğü nüfus artış ortalaması yaklaşım binde 27 iken,
kuzey-güney aksında da doğal eşik ve belirleyicilere Ankara’da nüfus artış hızının binde 75 civarında
oturtmaya çalışmış, Ankara Çayı, İncesu Deresi ve gerçekleşmesi ile, kentin sosyo-ekonomik ve
Kavaklıdere’yi önemli açık-yeşil alan aksları olarak mekansal gelişimine damga vurmuştur. Özellikle
tanımlamıştır. Atatürk Bulvarını bir prömenad ve 1950-55 döneminde binde 89’a varan nüfus artış
protokol yolu olarak omurga biçiminde tanımlayan hızı, 1940’lı yıllarda Ankara’nın ülke nüfusu içinden
bu plan, kentin bugün merkez bölgelerindeki aldığı %1 civarındaki payın, 1970’e gelindiğinde
dokunun temellerini atmış ancak bu alanlardaki %3,5’e yaklaşmasına yol açmıştır.
süreç içinde arttırılan katlar ve kendi içinde Kentin bu denli hızlı bir nüfus yığılmasına sahne
yoğunlaştırma operasyonları ile, bu doku temel olduğu bu döneme, 1932 onaylı ve 300.000 nüfus
dinamiklerini yitirmiştir. Kentteki doğal yükselti öngörülü Jansen Planı dönemiyle girilmiş olması,
ve yapıları koruyarak gelişme öngören bu planın 1950’ler geçildiğinde bu öngörüyü geçen nüfusun
makroforma verdiği biçimin, özellikle dere ve su barınma gereksinimlerinin çözümlenmesinde
geçişlerinde ise büyük ölçüde tahrip edildiği, üzeri marjinal yöntemlerin gündeme gelmesine ve
kapatılan Kavaklıdere ve İncesu Derelerinden netçe bu spontane çözümlerin kentsel mekanı da
okunmaktadır. Jansen planının diğer kararları, biçimlendirmesine yol açmıştır. Bir yandan Kayaş
Tarihçe bölümünde verilmiş olup, bu planın bölgesinde banliyö güzergahında, diğer yandan
uygulanması ile ilgili bir çok sorun yaşandığı ve Etlik sırtlarında, Keçiören çevresinde, öte taraftan
planın makroform ve doku öngörüsünün büyük Çankaya güneyinde Dikmen çevresinde başlayan
ölçüde tahrip edildiği görülmektedir. gecekondu gelişimleri, Jansen planının kentsel
gelişme öngörmediği bu alanlarda, teknik ve sosyal Kamunun sınırlı kaynakları ve bir çok kısıt içinde
altyapısı olmayan yapıların ağırlıkla tescil harici kenti bir plan üzerine biçimlendirme amacındaki
ve eğimi yüksek hazine arazileri üzerinde kente bu plan döneminde, kentin merkezinin Yenişehir-
göç eden yığınların barınma gereksinimlerinin Kızılay aksına gelişme eğiliminde olduğu verisi
karşılandığı bir özel dönemin yaşanmasına yol yeterince süzülememiştir. Kızılay çevresinde bir
açmıştır. merkezi iş alanı oluşturabilme yönünde açılımlar
“Gecekondulu, dolmuşlu, işportalı şehir”19 üretemeyen bu planın, günümüzde merkezi iş
olarak adlandırılan bu dönem sınırlı kamu alanlarında yaşanan bir çok sorunun da hazırlayıcısı
kaynaklarının, kentsel gelişimin gerektirdiği, olduğu ifade edilebilir. Ancak, bu planın onaylandığı
kentsel teknik altyapıya ve konut sorununun yıllarda hayata geçmesini olanaksızlaştıran ve
çözümüne yönlendirilemediği ve kente göç eden planın adeta ölü doğmasına yol açan çok önemli
yığınların kendi barınma ulaşım ve iş sorunlarını bir gelişme olarak Kat Mülkiyeti Kanunu ve bu
kendi yöntemleriyle çözümlemeye çalıştıkları Kanun uyarınca, Yücel –Uybadin Planını baz
ve bu kendiliğinden çözümün peşinden gitmeye alarak yolların genişlikleri uyarınca kat yüksekliği
çalışan bir planlama kurumu da oluşturmuştur. belirleyen “Bölge Kat Nizamı Planı” adı verilen
Bu döneme kadar planlı yönlendirilmeye çalışılan ancak plan olarak nitelendirilemeyecek “haritaların”
ve “modernite hareketinin” temsil mekanı Ankara etkili olduğu söylenebilir.
için kentsel mekanın kontrolsüz gelişimini tekrar Lörcher ve Jansen Planlarının 2 katlı bahçeli evler
kontrol altına alabilmek amacıyla, acil bir planlama olarak öngördüğü Yenişehir’de, 4’ten başlayarak 10’a
çalışması yapılması gerekliliği tespit edilmiştir. ulaşan, hatta özel yüksek inşaat bölgeleri belirleyen
Lörcher ve Jansen Planlarının maksimum ulaştığı bu haritalar, mevcut yol altyapısını değiştirmeksizin
1500 hektarlık kent büyüklüğü, 1957 yılında bulunduğu yerde yükselen bloklarla, hem kentin
onaylanan Nihat Yücel-Raşit Uybadin Planının görünümünü hem de kentin merkezinden
yerleşik alan olarak kabul ettiği meskun dokunun başlayarak, altyapı sorunları çözülmemiş yerleşim
yaklaşık 5720 ha olduğu dikkate alındığında, ne denli bölgelerinin yapısını değiştirmiştir.
büyük bir alanın gecekondu olarak kente eklendiğini
Yücel-Uybadin planının kentsel sistem ve
görülmektedir. Kentin bu denli büyük bir göç ve
nüfus baskısı altında kaldığı, kamu kaynaklarının bu makroformun biçimlenmesi bağlamındaki en
nüfusun gereksinimlerini karşılayacak arsa üretimi, temel öngörüsü, bugün de kentin en temel ulaşım
çalışma alanı oluşturulması ve teknik ve sosyal omurgasını oluşturan Konya-Samsun Yolu olarak
altyapı unsurlarının hayata geçirilmesi anlamındaki adlandırılan çevre yolu öngörüsüdür. O dönem
açmazlarının olduğu bir dönemde açılan ulusal için kenti kuşaklayan ve Mamak yönünden Etlik,
yarışmayı kazanan Yücel-Uybadin Planı ise, kentin Ulus ve Kazıkiçi, Bahçelievler, Balgat üzerinden
gelişimi için tüm bu çeperlere yayılmayı kontrol Konya yönüne ulaşan bu yol sistemi öngörüsü,
etmeye çalışan bütünleşik bir makroform üretmeye geçtiği güzergahlardaki planlı ve plansız konut
çalışmıştır. gelişimlerinin de hizmet aldığı önemli bir ivme
olmuş ve kent makroformuna biçim veren temel
Sınırlı kamu kaynaklarını verimli kullanma çabasının bir perde niteliği de taşımıştır.
da etkili olduğu bu kompakt makroform arayışı,
kaçak yapılaşma eğilimlerinin bulunduğu alanlar Belediye sınırları ile sınırlanan bu planın, onayından
ve çevresinde orta ve yüksek yoğunluklu kentsel sonra hemen onay sınırına bitişik kaçak yapılaşma
gelişmeler öngörülmesini beraberinde getirmiş eğilimleri de kendisini göstermiştir. Buna en temel
görünmektedir. Kentin doğu ve batı uçlarında oluşan örnek olarak belediye sınırının batı ucunda önemli
çalışma alanlarını banliyö güzergahı ile ilişkilenecek bir sosyal konut bölgesi olarak hayata geçirilen
konut bölgeleri oluşturarak birbirine ve kente entegre Yenimahalle’nin batı ve kuzeybatısındaki gecekondu
etmeye çalışan bu plan, o güne dek gündemde ve kaçak yapılaşma eğilimleri gösterilebilir.
olmayan Etimesgut çevresinde şeker fabrikasıyla iş- Demetevler, Karşıyaka ve giderek Şentepe yöresinde
iskan ilişkisi kurmayı hedefleyen, Kayaş bölgesinde başlayan ve bu yerleşimlerin belediye sınırı dışında
Askeri fabrikaların işçi gereksinimlerini karşılayarak kalmasının da bu bir etmen olduğu bu bölgedeki
gecekonduların oluşumunu engellemeyi seçen plan gelişimin benzerleri, İncirli, Keçiören, Siteler’e
kararları üretmiştir. bitişik Önder-Ulubey, Tuzluçayır, Akdere, Öveçler,
, Okyay, T., Tekeli, İ., Gülöksüz, Y., 1976, Gecekondulu, Dolmuşlu, İşportalı Şehir, Cem Yayınevi, İstanbul.
19
Sokullu bölgelerinde kendisini göstermektedir. çalışması; 1970 yılında kentin yerleşik alanının
22.500 ha’a ulaştığını, kuzeyde bugün Şentepe,
Bu plan ile, oldukça yoğun ve görece homojen
Eğlence, Danişment, Kuşcağız, Dutluk, Hasköy,
750.000 nüfuslu bir kent olarak tasarlanan
Önder, Ulubey, adı verilen yerleşmelerin, doğuda
Ankara’da, bu planın 1987 yılı için tanımladığı
Tuzluçayır, Akdere, Türközü çevresinin batıda
nüfus öngörüsüne de, 1965 yılına gelmeden
Demetevler nüvesinin oluştuğunu gösteriyordu.
ulaşılmış, sürekli bir yoğunluk artışı talebi, kentin
Yücel-Uybadin ve özellikle Bölge Kat Nizamı Planı
yerleşik alanlarında bugün de çözülemeyen
ile bir yandan kendi içinde yoğunlaşıp sıkışan
sorunların hazırlayıcısı olmuştur. Belediye sınırı
kent ve merkezine karşın, öte taraftan hızla kendi
dışındaki gecekondulaşma eğilimleri, bugün bile
etrafında gecekondu bölgelerinin sarmalamasıyla
dönüşememiş önemli gecekondu bölgelerinin
büyüyen bir kent makroformu, çok hızlı göçün
önerilen çevre yolunun kuzeyi başta olmak üzere,
süreceği varsayımıyla ivedilikle yeni konut gelişme
Şentepe, Esertepe, Aktepe, Zerdalitepe vb. hazine
alanlarının bulunmasını zorunlu kılıyor ve Büro,
arazilerinin bulunduğu tepelerde ve Keçiören,
bu yeni yerleşmelerin bir makroform uyarınca
Mamak, Önder vb. kenti her yönden çevreleyen
gelişebilmesi anlamında özel bir strateji arıyordu.
yeni yerleşimlerde oluşumunu hazırlamış ve bu
süreç “yağ lekesi” gibi büyüyen bir kent makroformu Bu çerçevede Ankara’nın içinde bulunduğu doğal
kente biçim veren temel unsur olmuştur. çanak ve kentin doğal, çevresel değerlere zarar
vermeksizin en az maliyetle büyüyebileceği koridor
Ankara 1990 Nazım Planı (1970-2006)
olarak, büyük konut ve sanayi bölgelerinin kentin
Dönemi
batısında yerleşmesini sağlayacak gelişme dinamiği
1969 yılında Bakanlar Kurulu Kararı ile İmar ve İskan oluşturulmaya çalışılmış, özellikle Batıkent,
Bakanlığı bünyesinde kurulan Ankara Metropoliten Eryaman, Sincan gibi Toplu Konut Alanları ile
Alan Nazım Plan Bürosu (AMANPB) ile, ülkede ilk Sincan Organize Sanayi Bölgesi gibi önemli odaklar
kez metropoliten ölçekte bir planlama çalışması, “batı koridoru” adıyla gelişmeye açılarak kent
İstanbul ve İzmir ile birlikte Ankara’da da başlamıştır. ağırlıkla İstanbul Yolu aksına yönlendirilmiştir.
Kendisinden sonra yapılan ancak onaylanamayan
1990 da nüfusun 2.8 milyon (düşük göç kabulü)-
diğer üst ölçekli plan çalışmaları, 1990 Nazım
3.6 milyon (yüksek göç kabulü) aralığında olacağını
Planının bugüne değin yürürlükte olmasına yol
öngören bu yaklaşım, yağ lekesi formunda
açsa da bu plan, 1990’lı yıllarla birlikte güneybatı
genişleyen kentsel dokuyu bir makroform üzeri
koridorundaki kentsel yayılmayı kapsayamadığı
ışınsal olarak yönlendirme anlamında çok önemli
için büyük ölçüde ömrünü tamamlamıştır. Ankara
bir arayış olarak görülmelidir. Bugün kentin en
kentinin yapısal plan anlayışı ile “batı koridoru
önemli yerleşim ve çalışma alanlarına yönelik
boyunca” gelişimini öngören bu plan, kapsamlı
temel çerçeveyi çizen bu planın nüfus öngörüsü
analizleri ve kenti bütüncül bir anlayışla uygularken
dahil bir çok tahlil ve önerisi yerinde olmakla
izleyerek yönlendiren bir yönetim anlayışı ile de
birlikte, kentsel makroformun gelişimi anlamında
bütünleşen çok önemli bir çalışmadır.
görece başarısız olduğu 2 noktanın altı çizilebilir.
1970’lere gelindiğinde, Yücel-Uybadin planının Bunlardan ilki ve en önemlisi, kenti çepeçevre saran
nüfus ve yerleşim öngörülerinin çoktan aşıldığı gecekondu alanlarını “düzensiz konut alanları”
ve metropoliten nitelik kazanmaya başlayan bir olarak tanımlayıp, dönüşümlerine yönelik bir model
kentin karmaşık sorunları çözümlemede onaylı ve arayış geliştirememiş olmasıdır. İkinci önemli
planın yetersiz kaldığı tespit edilmişti. Kent büyük sorun ise, batı koridoru boyunca desantralize
bir hızla göç almaya devam ediyor. Kentleşme hızı olacağı varsayılan kentin merkezi iş alanının
ülke ortalamasının 3 katı civarında seyrediyor ve mevcut yapısını koruması ya da bu anlamda yeni
orta büyüklükteki bir kentten metropoliten ölçeğe bir öngörüde bulunulmamış olması olarak ifade
geçişin sancıları yaşanıyordu. 1970 yılı 1.230.000’i edilebilir.
aşan kent nüfusu, kentin %70’ini aşan kesiminin
Plan resmi bir belge olarak 1982 yılında askeri
gecekondularda yaşadığı ve kentin topoğrafik çanağı
yönetim döneminde onaylanmış olmakla birlikte,
içine sıkışmış bir Başkent tanımlıyordu.
planın temel kararları başta Batıkent (Akkondu)
Metropoliten Planlama Bürosunun 1970 yılından olarak hayata geçirilmeye başlanmış, önemli ve
itibaren yaptığı analizler ve kapsamlı arazi kullanım stratejik kentsel kullanımlar oluşturulma aşamasına
getirilmiş, ulaşım öngörülerinin altyapısının hayata Eskişehir Yolu koridorunun 1990’lı yıllar boyunca
geçtiği gözlenmiştir. Ancak planın resmi onayının hızla speküle edilmesi ve çalışma alanlarından
gerçekleştirildiği 1980 sonrası, aynı zamanda “planlı yoksun düşük ve orta yoğunluklu bir konut alanı
plansızlık” sürecinin de başlangıcı olarak tarihe geçen olarak gelişmesi süreci de, kentin makroformu ve
bir dönem olarak ifade edilebilir. Bu dönemde art ulaşım ilişkilerinin biçimlenmesinde büyük önem
arda çıkarılan imar affı yasalarıyla, “ıslah planları” taşımaktadır. 1990 Nazım Planının çevre yolu
aracılığıyla gecekonduları aratan biçimde çok katlı öngörüsünün de bir hükümet kararı ile değiştiği
beton yığınlarına dönen varoşlar, teknik ve sosyal ve TEM yolunun Ankara geçişinde planlara
altyapı sorunları çözülmek bir yana, daha önce uyulmamasında da, ıslah planlarında olduğu gibi
kent merkezinin yaşadığı kendi içinde yoğunlaşma, bir “planlı plansızlık”tan söz edilebilir. Bu dönemde,
kat arttırma operasyonları ile yeni sorun yumakları 1990 nazım planında irili ufaklı bazı değişiklikler
haline gelmiştir. 1984-1986 yılları itibariyle yaşanan yapıldığı ve planın mevcut duruma uydurulması
bu süreç büyükkentlerin yönetim sisteminin de yönünde bir sürecin de başladığı ifade edilebilir.
3030 sayılı yasa ile iki kademeli (Büyükşehir, ilçe) 1990 Nazım Planının kent makroformu için
bir yapıya sahip, imar planı yetkileriyle donatılmış öngördüğü doğu-batı yönündeki açıklık sistemi ve
bir belediye mekanizmasının oluşturulmasıyla, kenti çepeçevre saran yeşil kuşak öngörüsü de, bazı
yepyeni süreçleri de hazırlamıştır. bölgelerin yerleşim dışı tutulması ve ağaçlandırılması
İmar rantları ve arsa spekülasyonunun daha anlamında önemli bir karardır. Planın ortaya
önce hiç olmadığı kadar kentsel mekanın koyduğu topoğrafik çanağın kapalı görünen doğu
biçimlenmesinde etkili olduğu ve yerel yönetimlerin ve kuzeydoğu ucundaki ağaçlandırma ve yerleşim
kenti yönetebilmesindeki temel belirleyici unsuru dışı tutma kararları hayata geçerken, çanağın
olarak imar rantlarını kullanmaya başladığı bu batı koridoruna açılan kesimlerinde hem kentsel
dönemde “patron-adamı” ilişkileri için de temel rant gelişme etkisi, hem otoyol geçişi hem de görece düz
argümanı olarak kentsel imar rantları kullanılmaya topoğrafya, ağaçlandırmanın oluşmaması yanında
başlanmıştır. bu bölgelerin plan değişiklikleri ile de yerleşime
açılmasını beraberinde getirmiştir.
1990 nazım planının yürürlükte olduğu bu
dönemde, o güne dek dönüşümü için yeterli Bu ve benzeri plan değişiklikleri 1980’lerin ikinci
açılım geliştirilip, model üretilmemiş ve 775 Sayılı yarısından itibaren kentin gelişiminde temel sorun
yasa ile tanımlanan araçların hayata geçirilmesi ve belirleyici haline gelecek, uzun yıllar sürecek yetki
yönünde yeterince kaynak yaratılmayıp, istekli kavgalarıyla birlikte, makroform uyarınca gelişme
davranılmayan bir sürecin sonunda, kat arttırıp eğiliminden her yönde ve özellikle en speküle edilen
parsel bazında yap-satçı müteahhit eliyle dönüşüm bölgelerde yayılma-saçılma sürecinin de başlangıcını
öngören af ve ıslah planı yaklaşımı, kentlerin en oluşturacaktır. Bu yayılma ve farklı ellerden
sorunlu gecekondu bölgelerinin sorunlarını çözmek onaylanan parçacı planlarla mücadele edebilme
bir yana içinden çıkılmaz bir hale getirmiştir. Bu anlamındaki “üst ölçek sorunsalı”, planlamanın
dönüşüm kenti çepeçevre saran gecekonduların rant dağıtma aracı haline indirgendiği ve bağlayıcı
bir makroform yaratıp doku oluşturacak biçimde üst ölçek kararların verilmesinden kaçınıldığı bir
dönüşümünü de öngörmediğinden, gecekondular sürecin de başlangıcı olarak yorumlanabilir.
benzer sınırlarla 4 katlı, kottan kazanmış, bahçesi, 2015 Yapısal Planı
otoparkı olmayan apartmanlarla oluşmuş bir başka
dokuyla yer değiştirmiştir. Üstelik affın özendirdiği 1980 sonrası gerek ulusal düzeyde serbestleşme
gecekondu yapma eğilimi, dönüşme eğilimi politikaları ve gerekse yerel ölçekte belediyelerin
yetki, görev ve sorumlulukları bağlamında önemli
başlayan alanların çevresinde yeni gecekonduların
değişimler yaşanmaktaydı. 1984’de 3030 sayılı
yer seçmesini de beraberinde getirmiştir. 1980’li
Kanun ile yeni bir Büyükşehir Belediyesi yönetimi
yıllar boyunca süren bu eğilim 1990’lı yılların
düzenlemesi gerçekleştirilerek, başlangıçta 5, daha
başına da taşınmıştır.
sonra 8 ilçeye ulaşan Ankara Büyükşehir Belediyesi
1990 Nazım Planında iş-iskan ilişkisi kurma sınırları oluşturulmuştur. Bu sınır, Ankara’nın
anlamında karışık kullanımların bir arada bulunduğu metropoliten etki alanından küçük olup, 35-40
bir aks olarak ortaya çıkan İstanbul Yoluna karşın, km’lik bu etki alanı halkasında Kazan, Hasanoğlan,
küçük bir konut gelişme bölgesi olarak öngörülen Elmadağ, Çubuk, Kutludüğün, Akyurt, Pursaklar,
Bağlum, Karagedik ve Yenikent olmak üzere Ankara Nazım Planı” kararlarını temel ilke olarak
bağımsız belediyeler bulunmaktaydı. korumuş, ancak batı koridoru gelişme stratejisine
Bu dönemde, Ankara kenti, topoğrafik çanak içinde karşın, kuzey, kuzey-doğu ve güneyde de Ankara’nın
yoğunlaşmış, kentin meteorolojik havalanma mevcut gelişme eğilimine bakılarak, desantralize bir
koşulları ortadan kalkmış ve yağ lekesi biçiminde yapılaşma öngörmüştür. Güneyde teknoloji yoğun
büyüyen kent makroformu, kentsel hava sanayi odağı olarak Ahiboz, batıda önemli çalışma
kirliliğinin de sebebi haline gelmişti. Bu sorunu odakları olarak Temelli ve Polatlı, kuzeyde İstanbul
çözümleyebilmek ve giderek karmaşıklaşan kent içi yolu sanayi gelişimlerini toparlayan Kazan odağı,
ulaşım sorununa bir Ana Plan aracılığıyla çözüm kuzeybatıda Akyurt-Çubuk Koridoru bazında bir
üretmek çabasıyla, Ankara Büyükşehir Belediyesi, dizi sınırlı gelişme ve doğuda Elmadağ, Kırıkkale
bir ulaşım ana planı ve bu plana altlık teşkil edecek odaklarında savunma sanayi-ağır sanayi odakları,
kapsamlı bir kentsel gelişme öngörüsü hazırlanması bu planın koridor ve odak önerileridir. Bu planla;
gerekliliğini tespit etti. metropoliten bir merkez olarak hizmetler sektörü
yoğunlaşmasının odağı olan kentsel çekirdek ise,
Bu tespit üzerine, 1986’da Orta Doğu Teknik yeni ulaşım aksları ve yenilenmelerle Başkentin
Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümünde merkezi olarak kurgulanmalıydı.
oluşturulan bir araştırma grubunca, 2015 yılı
hedef alınarak Ankara kent makroformu değişim Kentin metropoliten ilişkilerini ve desantralizasyon
süreçlerine ilişkin 1/100.000 ölçekte bir “Yapısal koşullarını hayat geçirebilmek amacıyla önerilen
Plan” hazırlandı. Bu planlama çalışması; başlangıçta çevre yolu sistemi öngörüsü ile de desteklenen 2015
Ankara Kentsel Ulaşım Projesi’nin gerektirdiği 2015 Yapısal Planı, TEM otoyolunun Ankara geçişinde
yılının makroformuna ilişkin girdi sağlamak gibi ortada bir plan ve analiz yokmuşçasına bambaşka
sınırlı bir amaçla başlasa ve belediyenin planlama bir güzergah belirlenerek, göllerin, sulak sistemlerin
yetkisi mücavir alan sınırı ile sınırlansa da, bu plan üzerinden geçen, yerleşmeleri bölen, bir geçiş
kentin metropoliten etki alanını gözden kaçırmayan tasarlanmasıyla, büyük ölçüde işlevsiz kalmıştır.
bir çerçeve tanımladı. “Planlı plansızlık” döneminin bir başka uygulaması
olarak gösterilebilecek çevre otoyolu Ankara
Bu çerçeve, topoğrafik çanak içine sıkışmış geçişinin işlevsizleştirdiği bu plan; bir protokol ile
Ankara’nın hava kirliliği sorununu çözümlemek, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, İl Müdürlüğü ve
bozulmuş iş-iskan ilişkilerini onarmak ve kentsel Büyükşehir Belediyesi tarafından “temel çerçeve”
ulaşıma ilişkin makro hedef ve uygulama araçları olarak kabul edilse de onaylanamadığı için, alt
tanımlamak yönünde ilkeler tanımlamıştı. 2015 ölçekli plan ve uygulamaları olması gerektiği gibi
Yapısal Plan Şeması; “kamu kuruluşlarının yer yönlendirememiştir. Ancak, bu planı temel çerçeve
seçim süreçleri”, “kent içi ulaşımın örgütlenme olarak kabul eden kamu otoriteleri, birbirinden
biçimleri”, altyapı sistemleri” ve “arsa fiyatlarının kopuk bir şekilde özellikle kentin güneybatı aksında
kontrolü”, “merkez oluşumu”, “sanayi yer seçimi” yoğunlaşan plan onamaları ve yetki kavgaları ile
gibi kent makroformunu etkileyen süreçleri gündeme gelmişlerdir.
irdeleyerek, “desantralizasyon”un Ankara için
sadece “normatif bir istek değil süreçlerdeki 2015 Planının desantralizasyon öngörüsünü
değişimlerin gerçekleşmesine olanak sağlayan bir 1/200.000 ölçekli bir “İl Gelişme Şeması” haline
eğilim” olduğunu saptamıştır. getirerek uygulamaya başlayan Bayındırlık ve İskan
Bakanlığı bir yandan “güneybatı Ankara Gelişme
Bu saptama, koridorlar boyunca gelişen ana Koridoru”nda 1/25000 ölçekli bir çevre düzeni planı
odaklarda uzmanlaşarak düğümlenen, ışınsal onaylarken, diğer yandan Bayındırlık İl Müdürlüğü
bir kentsel gelişme formunun kentin gereksinim
aracılığıyla İncek, Beytepe, Tuluntaş çevresinde
duyduğu desantralizsyona ilişkin en önemli
onayladığı mevzi planlar ile bu koridorda, kontrollü
açılımlar olduğunu vurgulamaktaydı. Işınsal
ve çalışma alanları ile bütünleşen bir desantralizasyon
koridorlar arasındaki yeşil kamalar ile havalanma
ve odak oluşumu yerine, hızlı bir kentsel yayılma
koridorları oluşturulmasını, korunacak bu
sürecinin de başlangıcını gerçekleştiriyordu.
açıklıkların ve yağ lekesi formundan kurtarılacak
kent makroformunun kentin hava kirliliği sorunun Bu aşamada, Mogan ve Eymir Gölleri çevresinin
çözümü yanında ulaşım ve iş-iskan ilişkileri için Gölbaşı Özel çevre Koruma Bölgesi olarak tespit
de yararlı olacağını da belirleyen bu şema; “1990 edilmesi ve bu planla önemli miktarda alanın az
yoğun villaların yerleşebileceği “bağ-bahçe” alanları kentsel yayılmayı kontrol altına alabilme anlamında
olarak öngörülmesiyle kentsel makroform açısından sınırlılıkları olması ve 2015 Yapısal Planının
önemli bir başka süreç yaşanmıştır. Bu bölgede onaylanmamış, üstelik çevre yolu öngörüsü
plan onayan kurumun kentsel altyapı konusunda benzeri süreçlerle işlevsizleştirilmiş olması, 1990
sorumluluğu bulunmaması ve bu kararların yerel yılında projeksiyon yılını tamamlayan bu üst ölçek
yönetimlerle eşgüdümlü üretilememesi süreci, planın yerine yeni bir üst ölçekli planın üretilmesini
güneybatı koridorundaki kentsel yayılma ile gerekli kılmaktaydı. Bu çerçevede, kentsel gelişimi
birleşen, güney koridorundaki az yoğun konut kontrol edebilme amacıyla, anakentin etki alanını
gelişimini de hazırlamıştır. Böylece, Eskişehir genişleten yeni bir yetki alanı tanımlanma
ve Konya yolu güzergahındaki 20-35 km.’lik bir çabası ile, 2025 yılı erimli planlama çalışmaları
yelpazede çok hızlı bir üst gelir grubu konut alanı da Büyükşehir Belediyesi’nce başlatılmışsa da
yayılması ortaya çıkmış oluyordu. bu aşamada, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı ile,
Büyükşehir Belediyesi arasında gerek mücavir alan
2015 Yapısal Planının öngördüğü desantralizasyonu
ve gerekse parçacı çevre düzeni planları üzerinden
kontrolsüz bir yayılma haline getiren bu
davaların yaşandığı ve metropoliten kentin kontrol
eğilim, kentin makroformundaki havalanma
edilebileceği bir çerçevenin oluşturulamadığı
koridoru tanımlayan yeşil kamaların yitirilmesi,
görülmektedir.
koridorlardaki mevcut altyapıyı kullanan “et
kalınlığı”nın şişirilmesi, odaklar ile kopmuş Bu sürecin ilk parçacı üst ölçek onaması, 14.03.1995
koridor gelişimlerinin bu gelişimleri odak olmaktan tarihinde Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nca
çıkaracak bir süreklilik sunacak hale getirilmesine 1/25.000 ölçekli Güneybatı Ankara Gelişme Aksı ve
yol açmıştır. Buna ilaveten, bu alanların tek elden 1/25.000 Yakacık-Yuva Çevre Düzeni Nazım İmar
yönetilmesini engelleyen bir Büyükşehir yönetim Planlarıdır. Güneybatı ve kuzeybatı koridorlarındaki
sistemi bulunmaması, Bakanlığın yargı kararı ile spekülatif gelişmeleri kontrol altına alabilme
iptal edilmiş İl Gelişme Şeması ve Güneybatı Ankara amacıyla onaylanan bu planlar, kentin en yoğun
Kentsel Gelişme Koridoru Çevre Düzeni Planı ile gelişen bu koridorlarını kontrol etmekten çok,
birleşince, tam bir spekülasyon ve kentsel yayılma kent bütünü süreç ve gerekliliklerini çözümleyen
süreci yaşanmasının da tabanını oluşmaktaydı. kapsamlı ve bütüncül analizlere dayanmadığından
çok geniş alanları az yoğun konut gelişimine açan,
Çayyolu, Beytepe ve Gölbaşı yöresinde mevzi
çevresindeki arazi spekülasyonlarını tetikleyen
planlarla oluşturulan yeni konut alanları,
ve kentsel altyapıyı verimli kullanmayan, kentsel
İlçe Belediyelerince yapılan Islah İmar Planı
ulaşım sistemi ile entegre olabilecek toplutaşım
uygulamaları, İvedik yöresindeki Organize
sistemleri oluşumuna da olanak sunmadığı için,
Küçük Sanayi Bölgesi ile benzer uygulamalar,
önemli sorun ve açmazlar da üretmiştir. Bu
2015 Şeması ile öngörülen konut-işyeri dengesini
çevre düzeni planlarına ait 1/5.000 ölçekli nazım
bozmuştur. 2015 Planlama çalışmasının öngördüğü
imar planları etaplar halinde Ankara Valiliği’nce
desantralizasyonu gerçekleştirecek bir karalılık ve
onaylanmışsa da, 1997, 1998 yıllarında Danıştay
yönetsel bütünlük de sağlanamadığı için, odak ve
6. Dairesi tarafından parçacı oldukları gerekçesiyle
aksların olduğu bölgelerde, planın ilkeleri gereği
iptal edilen bu üst ölçekli planlar, speküle edilmiş
olmayan spekülatif arsa-arazi hareketlenmeleri
durumdaki bölgenin kontrol edilmesindeki süreçleri
meydana gelmiştir. Bu sürecin kentin bir
önemli ölçüde etkilemiştir. Yargı kararıyla bu
saçaklanma, yayılma eğilimini hazırlaması, kentsel
bölgenin Ankara Büyükşehir Belediyesi Mücavir
gelişme için çok önemli makroform önerileri olan
Alanı olduğunun onaylanması ve bu alanda
2015 Planı’nın önemli ölçüde zarar görmesine
Bakanlıkça onaylanan çevre düzeni planlarının
yol açmıştır. Bundan sonraki dönem, arsa-arazi
iptal edilmesi, bölgede plan yapma onama yetkisini
spekülasyonları ve üst ölçek plan olmaksızın imar
yargı kararı ile elde etmiş Büyükşehir belediyesinin
rantlarının paylaşımına indirgenmiş plan onamaları
bu bölge için, kent bütünü ile bütünleşen ve/veya
ile gündemde kalacaktır.
kent bütününe yönelik bir üst ölçekli çerçeveyi
2025 Planlama Çalışmaları ve Parçacı Üst hayata geçirememesi nedeniyle, bölgede oluşmuş
Ölçek Onamaları sorun, beklenti ve spekülasyonlar giderilememiştir.
1990 Ankara Nazım Planı’nın kentsel gelişmeyi Bu dönemde, 1980’li yılların sonundan itibaren
yönlendirme ve güneybatı koridorundaki hızlı sürdürülen 2025 yılı hedefli üst ölçek plan çalışmaları,
Ankara Büyükşehir Belediyesi İmar Dairesince yeşil kama sistemi (Eskişehir Yolu Aksı - İncek,
30.07.1998 tarihinde sonuçlandırarak Ankara Taşpınar Aksı) ve bunlar arasındaki Atatürk Orman
2025 Nazım Planı onaylanmak üzere Büyükşehir Çiftliği açılımı sağlayan havalanma koridorunu
Belediye Meclisine sunulsa da, bu planın üst ölçekli tanımlayan makroformun büyük ölçüde yitirildiği
bir plan olarak önemli kuramsal açmazları olduğu gözlemlenmektedir.
ifade edilmiştir. Büyükşehir Belediyesi’nin yetki
alanını oluşturan mücavir alan sınırı ile sınırlanan İkinci olarak, aynı aksta otoyol dışı olarak tanımlanan,
ve 3030 sayılı Yasa kapsamı dışında kalan belde Güneybatı Ankara Metropoliten İmar Planı ismiyle
belediyelerince (Pursaklar, Sarayköy, Bağlum, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nca 24.02.2004
Altınova, Esenboğa, Yenikent) yapılan planlara tarihinde bir başka 1/50.000 ölçekli plan onaması
müdahale edemeyen bu plan çalışması ise, kent daha yapılmıştır. Danıştay 6. Dairesi’nce 19.09.2006
makroformunun güneybatı koridoru ağırlıklı olarak gün ve E: 2005/875 sayılı kararı ile, parçacı olduğu
gelişimine yönelik bir büyüme öngörmüş, ancak ve abartılı bir alanı yerleşime açtığı gerekçesiyle
bu öngörünün bir makroform bütünlüğü ve 2015 yürütmesi durdurulan bu plan da, otoyol dışındaki
Planının tartıştığı yeşil kamaları da yitiren bir kentsel yayılma ve kamu kaynakları ve altyapısını
abartılı nüfus ataması yaptığı (6,5-8 milyon arası) verimli kullanacak bir kompakt şema gereksinimi
ifade edilmiştir. karşısında yetersiz ve sorunlu görünmektedir.
1990 sonrası parçacı üst ölçek onamaları, davalar,
Kentsel makroformun gelişimi ve yönlendirilmesi anlaşmazlıklar ve arsa spekülasyonları ile gündeme
anlamında alınması gereken radikal kararların bir gelen ve yetki alanı sınırlılıkları, yetersiz anakent
kısmın yetki alanı dışında olduğu için üretemeyen yönetim sistemi ve planlama kurumunun rant
(belde belediyesi planlarına müdahale), güneybatı dağıtma aracı haline indirgenmeye çalışıldığı
koridorundaki spekülasyonları sınırlama
bir süreçte, yürürlüğe giren 5216 Sayılı Kanun
anlamında kararlı bir çerçeve sunamayan bu üst
ile; belde belediyelerini büyükşehire ilk kademe
ölçek çalışması, Danıştay tarafından Büyükşehir
belediyesi olarak bağlayıp, kentin geniş etki alanı
belediyelerinin 1/5000 ölçekten daha üst ölçekli
sayılabilecek bir bölgeyi, belediye sınırı içine dahil
plan onaması yapamayacağı yönündeki kararından
sonra onay süreci ve gündeminde de düşmüştür. ederek bütüncül bir üst ölçek plan yapma görev ve
Bu süreç, bir yandan Büyükşehir sistemi dışındaki sorumluluğu tanımlanması, kent makroformunun
ilçe ve beldeler, bir yandan da merkezi ve yerel sağlıklı bir biçimde yönlendirilmesinde önemli bir
yönetimlerce, mevzi ve parçacı üst ölçek planlarla, çıkış olarak değerlendirilmelidir.
emlak pazarı üzerinden biçimlenen bir kent Ankara için Cumhuriyetin ilk yıllarından bu yana
ekonomisi ve arsa spekülasyonunun peşinden giden yapılan üst ölçek planlama çalışmalarının kentsel
bir planlama mekanizması ve kontrolden çıkan bir makroformun gelişimine yönelik temel öngörüleri
kentsel yayılma tanımlamıştır. ve koşullarını vurgulayan özet bilgiler, Tablo 3.1’de
Bu yayılma ve parçacı üst ölçekli planlama verilmekte olup, bu planlara ait şemalar 2. bölümde
anlayışının en çarpıcı iki örneği, daha önce sunulmuştur.
“güneybatı koridoru” olarak speküle edilen, ve 3.1.1. 2005 ARAZİ KULLANIM ÇALIŞMASI
Büyükşehir ile Bakanlık arasında dava konusu
olan alanda, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı ile Ankara kentinde makroformun gelişiminin
Büyükşehir Belediyesi işbirliği ile onaylanan 2 ayrı okunabilmesi anlamında kentte belirli dönemlerde
1/50.000 ölçekli plandır. Bunlardan ilki, Güneybatı yapılan arazi kullanım çalışmalarının tanımladığı
Ankara Gelişme Aksı’nda (Eskişehir-Konya yolu ve kullanımlar ve sınırların değerlendirilmesi gerekli
çevre otoyolu arasında kalan bölümde) 18.07.2001 görülmüştür. Kentte belirli aralıklarla yapılan
tarihinde Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nca onaylan planlama çalışmaları öncesinde gerçekleştirilen arazi
1/50.000 ölçekli “Ankara 1990 Nazım Planı Kısmi kullanım çalışmalarının üst üste çakıştırıldığı, kentin
Revizyonu” dur. Bu plan ile, 2015 planlama mevcut yerleşik alanının gelişimi ve bu üst ölçekli
çalışmaları kapsamında tanımlanan koridorların planların planlama sınırlarının kapsadığı alanları
varlığı kabul edilip, sürdürülmeye çalışılsa da, gösteren Harita 3.1. ve Harita 3.2 irdelendiğinde,
plan sadece mücavir alan sınırları ile sınırlanan ve kentin yağ lekesi biçiminde büyüme eğilimi ve bu
odaklara karar üretemeyen zorunlulukları nedeniyle, eğilimi planlarla bir makroforma oturtma yönündeki
koridorlar boyunca oluşturulmuş ışınsal gelişme, çaba ve arayışlar açıkça görülebilmektedir.
1925’te onaylandığı ifade edilen Lörcher Planı yılında onaylanan Yücel-Uybadin Planı için yapılan
için 1924 yılında yapıldığı sanılan arazi kullanım tespitlerden okunmaktadır. Belediyenin halihazır
çalışması kentin kale ve bugün Ulus, Hacettepe adı harita ve arşiv kayıtlarından, 1952-54 yılları arasında
verilen bölge ile Gar arasındaki sınırlı yönleniminikentin, Jansen Planının 1978 için öngördüğü 1.500
ortaya koymakta, bu çalışma kapsamında kenti hektar alanın çok üzerine çıkarak yaklaşık 5700
Yenişehir yönüne güneye sıçratan ve Gar çevresi hektarlık bir alana yayıldığını göstermektedir. Yücel-
ile bütünleştiren bir makroform öngörülmüştür. Uybadin Planının 1987 yılı için yaklaşık 12.000
Bu altyapıyı kullanan Jansen Planı ise, mevcut hali hektarı bulan bir alan için kentin kaçak yapılaşma
yaklaşık 300 ha olan kenti, 1500 hektarı bulan bir alanlarının düzenlenmesi ve olası gelişme alanları
makroform ile, kuzeyde bugünkü Aydınlıkevler olarak Etimesgut, Yenimahalle, Yıldız, Keçiören ve
yakınlarına, batıda Bahçelievler’e, doğuda Cebeci’yekuzeyinde öngördüğü büyüme seçeneği, daha sonra
ve güneyde ise Çankaya sırtlarına dayandıran ve onaylanan Bölge Kat Rejimi Planı ile, bulunduğu
kentin bugünkü merkez bölgesini tanımlayan bir yerde yükselen ve yoğunlaşan bir merkez bölgesi
niteliğe kavuşturmuştur. oluşturması yanında, “ana çanak” adı verilen
jeomorfolojik olarak yerleşmeye müsait alanlarda
Kentin aldığı çok hızlı göç ve büyüyen kent
genişleme de öngörmektedir.
çevresindeki kaçak yapılaşma alanlarının Jansen
Planı sınırlarını aşması ve kenti çevreleyen Bugün kentin temel aktivitelerinin bulunduğu
gecekondu alanlarının kente temel karakterini veren temel yoğunlaşma alanı haline gelen “ana çanak”
unsurlar haline gelmesi, kentte bir makroformdan içinde öngörülen büyüme ve yoğunlaşmaya karşın,
öte yağ lekesini andıran kendi çevresinde hızlı göç ve yoğun kaçak yapılaşma eğilimi, kentin
büyüme eğiliminin başladığının da habercisi 1970-75 yılları arasında yaklaşık 22500 hektarlık
olarak yorumlanabilir. Kentin planlı alanlarına bir alana yayılmasını ve bu yayılmanın yağ lekesi
eklemlenmeye çalışan bu gecekondu alanlarının biçiminde kendi etrafına genişleme biçiminde
oluşturduğu makroform ile ilgili bilgi ise, 1957 sürmesine yol açmıştır. 1990 Ankara Nazım Planı,
Tablo 3.1. : Ankara Üst Ölçekli Planlarına İlişkin Özet Bilgiler

Plan Mevcut Kentsel Plan Nüfus Toplam
Temel Makroform Yönlenimi-
Plan Adı Onay Nüfus Yerleşim Hedef Öngörüsü Plan Alanı
Stratejisi
Yılı (kişi) Alanı (ha) Yılı (kişi) (ha)
Güney aksına (Yenişehir) sıçrama,
Lörcher Planı 1925 ~65.000 ~280 ** ~150000 ~700 Ankara Garı çevresinde yeni ticaret
merkezi oluşumu
Yenişehir Gelişimi korunuyor, Doğu
(Cebeci), Batı (Maltepe-Tandoğan)
Jansen Planı 1932 ~75.000 300 1978 300.000 1.500
işçi mahalleleri-bahçekent/güzelkent
gelişimi
Kompakt bir gelişim kaçak yapılaşma
Yücel-Uybadin alanlarında düzenli konut olarak
1957 455.000 ~5.720 1987 750.000 12.000
Planı yoğunlaşma, Etimesgut, Keçiören,
Yıldız, Yenimahalle yönlerine büyüme
“Batı Koridoru” desantralizasyon
stratejisi, Batıkent, Eryaman, Sincan
1990 Nazım Planı 2,8-3,6
1982 120000(*) ~22.500 1990 43.250 yönlerine büyüme, “koruma”, iş-iskan
(1970-75) milyon arası
ilişkisi kurma, koridor gelişimi, yeşil
kuşak öngörüsü
Elmadağ-Kırıkkale, Kazan, Temelli,
Ahiboz odalarına “ana çanak” dışına
2015 Yapısal Plan 4,5-5,5
Onaysız 2.300.000 ~31.000 2015 ~210.000 yeşil kamalarla desantralizasyon,
Şeması (1985) milyon arası
koridorlar boyunca ışınsal gelişme
öngörüsü, çevre yolu tanımlama
Mücavir alan sınır içinde konut
2025 Planlama 6,5-8 milyon gelişme eğilimlerini yönlendirme
Onaysız 2.800.000 ~45.000 2025 ~200.000
Çalışması (1998) arası çabası, güneybatı koridoruna
genişleme-yayılma
(*) 1970 Nüfusu
(**) : Eski kent kısmı onaylanmadığından kente dair bütüncül bir plan hedef yılı olduğu tespit edilememiştir.
1970’liyıllarda yapılan tespit ev arazi kullanım 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı’nın
çalışmaları kapsamında kentin batı koridoru hazırlanması sürecinde de, daha önce yapılan
boyunca topoğrafik çanak içinde desantralizasyonu planlama çalışmalarında olduğu gibi Ankara için
ilkesini getirmiş ve motorlu taşıt ve toplutaşım kapsamlı bir arazi kullanım çalışması yapılmıştır.
olanaklarının gelişmesine paralel, koridor boyunca 1/10.000 ölçekli halihazır haritalar üzerine, sürekli
çalışma ve yaşam alanları tasarlamıştır. Kentin güncellenen uydu görüntüleri ve yerinde yapılan
22500 hektardan yaklaşık 2 katı kadar bir alansal tespit çalışmaları ile sonuçlandırılan bu etüd,
büyüklüğe ulaşmasını öngören bu makroform kentin metropoliten çekirdeği ve yayılmasındaki
önerisi, ilk kez ana çanak dışına, jeomorfolojik ve detaylı tespitler yanında, Büyükşehir Belediyesine
topoğrafik koşullar anlamında en uygun ve düşük yeni bağlanan ilçe ve ilk kademe belediyelerinin
maliyetle yerleşilebilir alanlara büyüme öngörüsü katılımıyla oluşan yeni sınırlara da uzanmaktadır
içermekteydi. (Harita 3.3. ve 3.4.).
1985 yılında yapılan arazi kullanım çalışması ise, Ankara Valililiği merkez olmak üzere 50 km.’lik
kentin yaklaşık 31.000 hektarlık bir büyüklüğe yarıçap baz alınarak tespit edilen Ankara Büyükşehir
eriştiğini ve batı koridoru boyunca öngörülen Belediye Sınırı yaklaşık 855.000 hektarlık bir
desantralizasyonun hayata geçmeye başladığını büyüklüğe ulaşmıştır. Ülkedeki belediyeler içinde
göstermekteydi. Kentin o dönem yaşadığı hava en geniş alandaki sınır olan bu sınır, il sınırı belediye
kirliliği için ana çanak dışına desantralizasyon sınırı olan İstanbul ve Kocaeli belediyelerinin
öngörüsünde bulunan ve belirli odaklar tanımlayarak, sınırlarından büyük bir alanı kapsamakta olup,
yoğunlaşmanın getirdiği sorunları ışınsal koridorlar içerisinde 15 ilçe ve 21 ilk kademe olmak üzere 36
ve yeşil kamalar ile aşmaya çalışan 2015 Yapısal Plan belediye bulunmaktadır.
Şeması ise, daha sonra il olan Kırıkkale ile Polatlı,
Bu sınır içerisinde 401 adedi 5216 sayılı Kanun
Temelli, Elmadağ, Kazan ve Ahiboz odaklarına ana öncesi Büyükşehire bağlı olan, 59’u 5216 sayılı
yollar boyunca oluşan koridor gelişmeleri ile ulaşmaKanun öncesi Büyükşehire bağlı olan 8 ilçeye
hedefini benimsemekteydi. Bu odak ve koridor eklenen, 220’si 5216 sayılı kanun ile mahalle statüsü
gelişmeleri arasında çevre yolları oluşturarak, yeşil
kazanarak Büyükşehir belediyesine bağlanan, 60
kuşak ve kamalar ile kentin havalanma koridorları adedi yeni bağlanan ilçe ve ilk kademe belediyelerinin
da tanımlayacak biçimde gerçek ve planlı bir ilk sınırları içindekiler olmak üzere toplam 740
desantralizasyonla, işgücü-istihdam dengelerini Mahalle bulunmaktadır. Bu mahallelerin kapsadığı
onarmayı öngören bu plan yaklaşık 210.000 alan yaklaşık 700.000 hektardır. Ayrıca, 5216 Sayılı
hektarlık bir alanı kapsıyordu. Kanun uyarınca Büyükşehir belediyesine mücavir
1997 yılında yapılan arazi kullanım çalışması alan olarak bağlanan 86 orman köyü de, yaklaşık
ise, kentin 1985-1997 yılları arasında çok önemli 155.000 hektarlık bir alanı kapsamaktadır.
bir yayılmayı yaşadığını göstermektedir. Bu Bu sınırlar içinde yapılan arazi kullanım çalışması,
yayılmanın altyapısı, 1990 ve 2015 planlama 1997 yılı itibariyle yaklaşık 45.000 hektara
çalışmaları ile öngörülen koridor ve odaklar yayılmış, metropoliten çekirdek olan merkez
boyunca desantralizasyon kararı ile biçimlenmekle ilçelerdeki yerleşim alanlarının yaklaşık 61.000
beraber, 1997 arazi kullanım çalışması, bir hektarlık bir alana yayıldığını göstermektedir. Bu,
desantralizasyondan çok mevzi planlar e parçacı 8 yıl içinde gerçekleşen yaklaşık %35’lik genişleme,
onamalar ile, odak ve koridorlar tanımlamaktan 1985-1997 yılları arasındaki %50’ye yaklaşan ve 12
çok dağılma biçiminde bir yerleşme eğiliminin yıla yayıldığı görülen büyümeden farklı özellikler
başladığına işaret etmekteydi. Kentin yaklaşık içermektedir. 1985-1997 arasına göre daha az gibi
45.000 hektarlık bir alana yayıldığını tespit eden görünen bu yayılma, 1997’ye kadar olan dönemde
bu arazi kullanım çalışması, artan araç sahipliliği yerleşime açılarak ikamet edilir hale gelmiş,
ve bireysel ulaşım odaklı ulaşım seçmeleri yanında, Eryaman, Batıkent, Elvankent, Sincan Gecekondu
karışık kullanımlar içermeyen ve odaklar tanımlayan Önleme Bölgeleri gibi kentin batı koridorunda
desantralizasyon çabalarından çok, sadece konut yaklaşık 1.000.000 kişilik nüfusun yerleştiği
amaçlı prestij ağırlıklı plan kararlarının, kentsel yerleşim bölgeleri tanımlamayan, mevzi nitelikli az
yayılmayı hazırladığını da göstermesi açısından yoğun ve kopuk kopuk, bir kısmı da ikinci konut
önemlidir. niteliğindeki konut alanlarından oluşmaktadır.
1985’te 2.300.000 dolaylarındaki kent nüfusunun ve etkinliklerin yoğunlaştığı alanda, ticaret, sağlık
1997 yılı nüfus sayımı sonuçlarına göre 2.984.000’e vb kullanımların sadece kent halkına hizmet eden
ulaşması da, kentin alan olarak genişlediği, 1985- bir nitelikle sınırlı olmadığı, bölgesine ve ülkeye
1997 döneminde toplu konut alanları yaratan, göçle de hizmet sunan üniversite, sağlık kenti, ticaret-
artan nüfusun konut gereksinimlerini çözebilmeyi hizmet kenti Ankara’nın kendisini gösterdiği
hedefleyen ve planlı olarak genişleyen bir Ankara’ya anlaşılmaktadır. Bunun en iyi okunduğu kullanım
işaret etmektedir. Oysa 2000 yılı nüfusuna göre kamu kurum kuruluşları, üniversiteler ve ticaret
3.300.000’e yaklaşan Ankara nüfusu, 1985-97 alanları olarak ifade edilebilir. Buna göre Ankara’da
arasındaki nüfus artışının olmadığı bir Ankara’yı bulunan kamu kuruluşları askeri alanlar dahil
göstermekte, 1997-2005 döneminde kent nüfusunun edilmeksizin kapladıkları alanlar toplanarak, kent
bu biçim ve yoğunlukta artmadığı ve kentin aldığı nüfusuna bölündüğünde kişi başına yaklaşık 17 m2
göç hızının düştüğü, gecekondu ve kaçak yapılaşma kamu kurum kuruluş alanı düştüğü görülmektedir.
eğilimlerinin büyük ölçüde kontrol altına alındığı Kişi başına hesaplanan değerler içinde sosyal
bir yapı içerisinde, büyük toplu konut alanları ve donatılar önem kazanmakla birlikte Ankara’ya
koridorlar oluşturmaksızın, desantralizasyondan karakteristiğini veren işlevlerden kamu kurumlarının
çok bir yayılma-saçaklanma ve dağılma yaşandığına büyüklüğünün belgelenmesi anlamında bu değer
işaret etmektedir. önem taşımaktadır. Sosyal donatı alanları dikkate
2005 yılı itibariyle yaklaşık 61.000 hektar olan alındığında Ankara’da,ilk ve orta öğretim tesislerinin
kentsel yerleşik alanın yaklaşık 16.000 hektarını bir arada kapladığı alan olarak kişi başına yaklaşık
konut alanlarının oluşturduğu, bu konut alanlarının 2,9 m2 eğitim tesis alanı düştüğü görülmektedir.
da yaklaşık 11.000 hektarı olan %70’ine yakın Sağlık tesisleri dikkate alındığında da Ankara’da
bölümü düzenli konut alanlarından oluştuğu, kişi başına yaklaşık 1,12 m2 sağlık tesis alanı
bu alanlarda kentte yaşayan nüfusun yaklaşık düştüğü görülmektedir.Aktif yeşil alanların kişi
%77,5’i yaşadığı görülmektedir. Mahalle sınırları başına oranlanmasında ise yaklaşık 4 m2’lik bir
baz alınarak, mahalle nüfusları ve her bir mahalle büyüklüğe ulaşılmaktadır. Bu orana yarı aktif yeşil
bazında dönüşen alanların tespit edilmesi ile elde işlevler olan mezarlık, kamu kurumları açık alanları,
edilen bilgiler, düzensiz konut alanlarının kentteki refüjler ve Atatürk Orman Çiftliği eklendiğinde ise,
konut alanlarının yaklaşık %30’unu kapsamakla oran kişi başına yaklaşık 12,8 m2’ye ulaşmaktadır.
birlikte, bu alanlarda yaşayan nüfus, kentsel nüfusun Sosyo-kültürel tesisler açısından bakıldığında da
yaklaşık %27,5’ine karşılık gelmektedir. Bu durumu Ankara’da kişi başına yaklaşık 0,48 m2 alan düştüğü
düzensiz konut alanlarının görece daha az yoğun görülmektedir. Üniversiteler kampus alanları ile
niteliğe sahip olması ile açıklamak olasıdır. birlikte değerlendirildiğinde Ankara’da kişi başına
2005 yılı arazi kullanım çalışması verilerine yaklaşık 16 m2 üniversite alanı düştüğü görülmekte,
göre, kentin metropoliten çekirdeği yaklaşık ticaret kullanımlarının kapladığı taban alanı, nüfusa
61.000 hektara ulaşırken, 855.000 hektara ulaşan oranlandığında da yaklaşık 3,3 m2’lik kişi başına
Büyükşehir sınırları içindeki yerleşik alanlar toplamı ticaret kullanımı verisine ulaşılmaktadır.
yaklaşık 80.000 hektar civarında gerçekleşmektedir. 1/10.000 detayında ve mahalle, konut grubu
Önemli nüfus atamalarına sahip onaylı planları olan ölçeğindeki kullanımları büyük ölçüde barındıran
ve Büyükşehir belediyesine yaklaşık 300.000 kişilik bu analiz, kişi başına düzen değerler hakkında kesin
bir nüfus ekleyen 28 belediyedeki yerleşik alanlar sonuçlar üretmemekle birlikte, bazı değerler hakkında
ve bu belediyeler ile metropoliten çekirdek arsındaki
önemli fikirler sunabileceği düşüncesiyle kullanıma
kentsel kullanımların yaklaşık 22.000 hektarlık sunulmuştur. Buna göre eğim, sağlık ve kültür
bir büyüklük kapsıyor olduğu görülmektedir. Bu tesisleri başta olmak üze, sosyal donatı alanlarının
belediyelerdeki genellikle orta ve düşük yoğunluklu sayılarının ve büyüklüklerinin arttırılması ve kentsel
konut alanları yanında ana yollar boyunca oluşan mekana dengeli dağıtılması gerektiği ifade edilebilir.
çalışma alanlarının oluşturduğu bu büyüklük içinde Kamusal hizmetler olarak da değerlendirilebilecek
düzenli konut alanları yaklaşık 13.785, düzensiz sosyal donatıların da kentin batı bölgesinde daha
konut alanları ise yaklaşık 9431 hektardır. fazla olduğunun görülmesi, kuzey ve doğu bölgeler
2005 yılı arazi kullanım çalışmasının alan dağılımı için sosyal donatı alanlarının nitelik ve nicelik
değerleri incelendiğinde, metropoliten çekirdek olarak geliştirileceği özel programların uygulanması
olarak tanımlanabilecek kentsel ve bölgesel hizmet zorunluluğunu ortaya çıkarmaktadır.
74
Harita 3.1. : Ankara Kenti Yerleşik Alan Sınırlarının Gelişimi (1924-2005)

75

Harita 3.2. : Planlama Çalışmalarının Makroform Sınırları



Harita 3.3. : Ankara 1970 Arazi Kullanımı
76


 72


73
78
74
Harita 3.6. : Ankara 2005 Arazi Kullanımı-Yerleşik Doku ve Çevresi



75
79

76

1/25.000 Ölçekli Planlar

Kapsamında onaylı 1/50.000 ve
Harita 3.7. : Ankara Büyükşehir Belediye Sınırı
77
88
3.2. MAKROFORMU BİÇİMLENDİREN dışında bulunan ve kent merkezinden ortalama

DOĞAL ETMENLER 80-90 km uzaklıkta bulunan yükselti kuşağının
oluşturduğu bitki örtüsü ve 1200 m. yükseklik
Ankara kent makroformunun gelişiminde önemli ortalaması ile seyreden jeomorfolojik yapı,
bir belirleyici olan ve kentin zaman zaman yaşadığı kuzey, kuzeybatı yönünden doğu ve güneydoğu
hava kirliliği sorunlarının da hazırlayıcı olan, yönünde Elmadağ ile bütünleşecek bir halka gibi ili
kentin bölge içinde bulunduğu coğrafik konum
sarmaktadır. Kent merkezinin yakın çevresinde ve
ve İç Anadolu havzasında, denizlere kapalı, hava
Büyükşehir Belediyesi Sınırları ile çakışacak biçimde
sirkülasyonu oluşturabilecek güçlü rüzgarlardan
kent merkezine ortalama 40-60 km uzaklıktaki
yoksun yapısının dikkatlice irdelenmesi
kuşak ile benzer bir bütünlük sunan bu ilk kuşak,
gerekmektedir.
Kızılcahamam ve Kazan ormanları ile Ayaş sırtları
3.2.1. JEOMORFOLOJİK KONUM VE ANA ve Elmadağ etekleri ile kent çevresinde ikinci bir
ÇANAK doğal kuşak oluşturmaktadır. Kentsel yeşil sistemin
de temel belirleyicisi olan bu iki kuşağa ilişkin
Ankara morfolojik bakımdan, İç Anadolu ile bu daha detaylı bilgi, Kentsel Yeşil Sitem bölümünde
bölgeyi denizden ve diğer bölgelerden ayıran verilmektedir.
sıradağlar arasında yerleşime elverişli doğal bir eşik
kuşağındaki Ankara ili, kuzeybatıdan başlayan ve İlin merkezini oluşturan ve ortalama 840 m.
kenti kuzey, yönünde saran yükseltiler zinciri ile, yükseklikteki temel topoğrafik çanak ise, Ankara
kuzey ve kuzeybatı yönünde artan engebeliklerle Jeomorfoloji haritasından açıkça okunmaktadır
çevrilidir. Ankara ilinde Büyükşehir Belediye Sınırı (Şekil 3.1).

Şekil 3.1. Ankara Jeomorfoloji Haritasında Topoğrafik ve Ana Çanak
118
Kentin tarihsel gelişim sürecinden bu yana merkezi çanak” ise, kentteki nüfusun en yoğun kesiminin
olan Ankara Kalesi, Ulus merkezini odak kabul içerisinde yaşadığı, kentin merkezi iş alanı ve
eden ve kentsel yerleşimin yoğunlaştığı alanları en önemli çalışma alanlarını da bünyesinde
belirleyen doğal sınırlayıcılar, Ankara-Çubuk çayının barındırmaktadır. Kentin güneydoğu, doğu ve
kuzeydoğu yönünden kente girerek, güneydoğu kuzey yönündeki sınırlayıcıları ile, uzun yıllar kendi
yönünden Elmadağ eteklerinden süzülen İncesu içinde yoğunlaşan ve bir dönem kentte yoğun bir
Deresi ile birleşerek, kuzeybatı yönünden kenti hava kirliliği yaşanan bu temel büyüme merkezinin,
kuşaklayan Ova Çayına açıldığı alanda oluşturduğu sıçratılması gereksinimi ise, özellikle 2015 Yapısal
yerleşime müsait düzlükleri tanımlamaktadır. Bu Planının tespit ettiği en temel vurgulardandır.
topoğrafik çanak kentin yerleşimini de belirlemiş,
kent makroformunun açılım noktasını ve İlin en önemli gelişme kutbu olan ve kentsel
sınırlılıklarını da ortaya koymuştur. Ankara Çayı hizmetlerin çok önemli bir kısmının üretildiği, il
geçişi ve bu çayı besleyen Macun, Hacıkadın, İncesu nüfusunun %85’i civarındaki kesiminin yaşadığı
Dereleri ile güçlenen, kuzeyde Ovacık, Yakacık metropoliten kent bütünü olarak adlandırılabilecek
yükseltileri ile Kazan tepeleri ile sınırlanan bu yapı, 8 ilçe içindeki nüfus ve işgücü ilişkilerinin önemli
Mürted (Kazan) Ovasına açılmakta ve bu bölgedeki bir bölümü de “Ana Çanak” olarak tarif edilen
değerli tarım topraklarının oluşturduğu havzanın bölümde gerçekleşmektedir. 1990 Nazım Planına
korunması gerekli özellikleri ile sınırlanmaktadır. kadar, neredeyse tüm kentsel üretim ve hizmetlerin
Havzanın doğu ucu Mamak bölgesinde önemli bir arada bulunduğu bu topoğrafik çanak, 1990
yükseltiler ile çevrili olup, bu yükseltiler önemli Nazım Planı kararları doğrultusunda gelişen Sincan,
ölçüde gecekondular ile çevrilmiş ve dönüşümü Etimesgut ilçeleri yönüne genişlemiştir. Ancak,
konusunda da en önemli sorunların olduğu bir kentsel hizmetlerin en yoğun olarak bir arada
nitelik sunmaktadır.Topoğrafik çanağın en geniş bulunduğu ve erişilebilirlik olanakları olarak Ulus,
hali olarak tanımlanabilecek Ova Çayına açılan Kızılay merkezleri çevresindeki yaklaşık 7 km.’lik
ve Sincan, Etimesgut, Yenikent yerleşimlerini de bir kuşağı kapamaktadır.
kapsayan ilk halka, kentin en önemli gelişim noktası
Bu batı yönünde biraz genişleyip, doğu ve güney
olmuştur. Ancak kentin tarihsel gelişim sürecindeki
yönünde daralan yaklaşık 7 km. lik kuşak, batıdan
temel yoğunlaşmasının gerçekleştiği “Ana Çanak”
Macun deresi geçişi ile sınırlanıp Demetevler
ise, daha sınırlıdır. “Ana Çanak”ın açıldığı en önemli
çevresini içine almakta, buradan kuzeye, Şentepe’nin
nokta olarak 1990 Nazım Planının belirlediği temel
güney yamaçları boyunca, Eğlence, Esertepe,
gelişme noktası olan “batı koridoru” ise, Etimesgut
Kuşcağız, Aktepe güzergahı ile Esenboğa yoluna
ve Sincan köylerinin önemli ilçe merkezleri haline
ulaşmakta, Hüseyingazi Dağının güneybatı etekleri
gelmesini de beraberinde getirmiştir.
Önder, Ulubey çevresini içine alarak Samsun
Ankara’nın kalbini oluşturan işlevlerin yaşam Yoluna erişmekte, Mamak bölgesinin engebeli
bulduğu “ana çanak”, kuzeyde Ankara Çayı topoğrafyasının Natoyolu, Tuzluçayır bölümünü
geçişinde çok geniş olmayan bir vadi ile Çubuk içine alarak, Akdere, Türközü ve Kırkkonaklar
Ovasına açılmaktadır. Çayın geçtiği bu vadinin üzerinden, Mühye’nin kuzey sırtlarına ve Çankaya
her iki yanında sürdürülen “protokol yolu kentsel eteklerini de kapsayacak biçimde, Yıldız, Dikmen,
dönüşüm projesi” ile Esenboğa yolu üzerinden Sokullu, Öveçler üzerinden, Konya Yolu ile
Pursaklar ve Saray yerleşmelerine ve Akyurt, buluşmaktadır. Balgat, Çukurambar, Söğütözü
Çubuk ilçelerine açılan bu yoğun odak, güneydoğu çevresini kapsayarak Çiftlik arazisinin Anadolu
yönünde Elmadağ etekleri, güney, güneybatı aksında Bulvarı ile sınırlanan doğu bölümünü içine alıp,
da İncek, Tuluntaş aksı boyunca uzanan 1200 m. Macun-Gimat üzerinden başladığı noktaya ulaşıyor
üzerindeki yükseltilerle sınırlanmış görünmektedir. görünmektedir.
Kentin en yoğun merkez ilçeleri olan Altındağ, 1970’e kadar kentin büyük ölçüde geliştiği ve
Çankaya, Keçiören, Mamak ve Yenimahalle topoğrafik sınırlayıcılar yanında yol bağlantıları,
ilçelerinin çok büyük bir kısmını kapsayan “ana ulaşım ilişkileri ve erişilebilirlik olanakları ile
Tablo 3.2. : Ana Çanak Sınırlarındaki İlçelere İlişkin Özet Bilgiler

ANA ANA ANA
İLÇE ANA ANA
ÇANAK Ana ÇANAK ÇANAK
MERK. ÇANAK ÇANAK
İLÇELER İÇİNDEKİ Çanak/İlçe İÇİNDEKİ % İÇİNDEKİ %
TOPLAM İÇİNDEKİ İÇİNDEKİ
MAH. Nüf % DÜZENLİ DÜZENSİZ
NÜFUSU NÜFUS ALAN (Ha)
SAYISI NÜFUS NÜFUS
ALTINDAĞ 400.023 104 281.896 70,47 134.736 47,80 147.385 52,20 3.461,7
ÇANKAYA 758.490 86 600.400 79,16 540.050 89,95 60.700 10,05 5.579,8
KEÇİÖREN 625.167 30 505.158 80,80 472.428 93,52 32.730 6,48 2.620,5
MAMAK 412.771 37 285.309 69,12 138.483 48,54 147.637 51,46 2.152,3
YENİMAHALLE 534.109 24 239.421 44,83 215.833 90,15 23.588 9,85 2.883,3
5 ÇEKİRDEK İLÇE 2.730.560 281 1.912.184 70,03 1.501.530 78,52 412.039 21,48 16.697,6
kompakt bir biçimde kentte üretilen mal ve aşırı biçimde yoğunlaşırken, diğer yandan kentsel
hizmetlerinin tamamına yakınının ve kentteki konut çeperlere desantralizasyondan çok yayılma adı
alanlarının çok büyük bir bölümünün bulunduğu verilebilecek bir formda saçılmış görünmektedir.
bu “ana çanak” içerisine giren mahalleler, alan ve
Bu saçılmayı daha iyi algılayabilmek için yıllar
nüfus bilgilerinin ilçelere göre dağılımı ise Tablo
itibariyle ana çanak içinde yaşayan nüfusa ve kentsel
3.2.’de görülmektedir.
arazi kullanımına bakmak yerinde olacaktır. 1970
Jeomorfolojik anlamda Ankara kentinin tarihsel nüfus sayımında Ankara’nın nüfusunun tamamına
gelişim sürecinde yerleştiği ve nüfusun yoğunlaştığı yakını ana çanak içinde yaşarken, 1975 sonrası gerek
“ana çanak”ta, Ankara ili toplam nüfusunun %47,7’si, 1990 Ankara Nazım Planı karar ve uygulamaları
2000 yılı nüfus sayımına göre belediye sınırı içinde ve gerekse ardından gelen 2015 Yapısal Plan
yaşayan nüfusun %59,6’sı yaşamaktadır. 5216 çalışmasının “ana çanak dışına desantralizasyon”
sayılı Kanun sonrası genişleyen belediye sınırında ilkesi bağlamında, ana çanak dışına önemli miktarda
artan nüfus göz önüne alındığında, ana çanak nüfus ataması yapıldığı görülmektedir.
içindeki nüfus belediye sınırında yaşayan nüfusun
1990 Nazım Planının kentin içinde bulunduğu
%53,2’sini oluşturduğu görülmektedir.
jeomorfolojik çanak bağlamında tek açılım olarak
Ana çanak içinde yaşayan nüfus, kentin gelişme gördüğü “batı koridoru” ile başlayan ve 1985
sürecindeki 5 merkez ilçenin toplam nüfusunun sonrası hızla güneybatı yönüne prestij konut
yaklaşık %70’ini oluştururken, bu nüfusun yaklaşın nitelikli yayılmalar ile süren desantralizasyon
%78,5’i düzenli konut alanlarında yaşamaktadır. süreci, belde belediyelerinin bir plan bütünlüğü ve
2005 yılı arazi kullanım verileri bağlamında denetiminden kopuk uygulamaları, planlama kuram
mahalle sınırları üzerinden yapılan tespitlerin ve uygulamasının indirgendiği rantsal yönelimler,
ortaya koyduğu bu oran, ana çanak çeperlerindeki araç sahipliliğinin artışı ve erişilebilirlik eşiğinin
gecekonduların önemli ölçüde dönüştüğünü yükselmesi gibi etmenlerle, kentin çok hızlı bir
göstermektedir. Bu dönüşüm büyük ölçüde imara kentsel yayılma-saçaklanma ile baş başa kalmasını
afları ve ıslah imar planlar aracılığıyla gerçekleşmiş da hazırlamıştır.
ve ana çanağın kendi içinde yoğunlaşmasına neden 2005 yılı itibariyle ana çanak içinde kentin temel
olmuştur. Yıllar itibariyle bir yandan ana çanak çalışma alanlarından merkezi iş alanı ve onun
dışına desantralizasyon gerçekleşir, önelcikle desantralize olduğu alanlar, kentteki konut alanları
batı8 koridoru olmak üzere yeni gelişme alanları ve yapı stoğunun çok önemli bir bölümü ve kentte
ve odaklara nüfus atamaları yapılırken, 2015 yaşayan nüfusun %70 civarının bulunuyor oluşu,
planının ana çanak içinde yeni yoğunlaşmaya yol ana çanak adı verilen bölgenin kentin can damarı
açılmamamsı anlamındaki ilkeye de uyulmadığı olarak nitelendirilebileceğini de göstermektedir.
görülmektedir. Bir başka deyişle, 1985 sonrası
kent bir yandan imar afları ve ıslah planlarının Ana çanak dışında kentsel ekonomik faaliyetlerin
oluşturduğu doku ile ana çanakta kontrolsüz ve desantralize olduğu temel yönlenim alanı olarak
83
Şekil. 3.2. : Jeomorfolojik Çanak (Ana Çanak) Sınırı

görünen batı koridoru, Ostim, İvedik organize • Afet ve deprem riski yüksek kaçak yapılaşmış
küçük sanayi bölgeleri yanında Sincan organize ve bir biçimde yasallaşmış konut bölgelerinin
sanayi bölgesi, önemli rekreasyon alanları ve Sincan, yenilenmesi,
Etimesgut, Eryaman, Batıkent ve çevresindeki
• Talebin yönetilmesini zorunlu kılan önemli trafik
önemli toplu konut alanlarını da içermekte ve bu
yoğunlaşmaları- ulaşım sorunları,
karışık kullanımlar içeren niteliğiyle daha dengeli
bir gelişime sahip görünmektedir. Bu aksın Kazan gibi bir çok sorun, ana çanak içinde müdahale
ovasına açılımında ise, onaylı çevre düzeni planı edilmesi gereken gerçek kentsel sorunsalları
öngörülerini de aşan kontrolsüz ve yer yer kaçak tanımlamaktadır.
sanayi alanları kendini göstermektedir.
3.3. MAKROFORMU BİÇİMLENDİREN
Ana çanağın kuzeyde Esenboğa havalimanı ile ONAYLI ÜST ÖLÇEKLİ PLANLAR
ilişkilenen Akyurt-Çubuk aksı ve Pursaklar-Saray
çevresindeki gelişmeler ise, 2004 yılın kadar 5216 Sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesinden önce,
Büyükşehir bütününden kopuk uygulamalarla gerek Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nca ve gerekse
Gölbaşı Özel Çevre Koruma Bölgesi için Özel
biçimlenmiş, Bayındırlık Bakanlığı tarafından yapılan
Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı’nca onaylana
çevre düzeni planı ilke ve atamalarıyla uyumsuz ve
üst ölçekli planlar da, kentin makroformunun
abartılı nüfus ataması üreten planlar, Çubuk Ovası
biçimlenmesinde ve kentsel gelişme sürecinde
ve Çubuk Barajı su toplama havzasına önemli ölçüde
önemli bir rol üstlenmiştir. bu bölümde ilgili
zarar vermiştir. Ana çanağın güneybatı sınırlayıcısı
kurumlarca onaylanan çeşitli üst ölçekli planlar
olan Taşpınar, İncek, Tuluntaş yükseltisi ise, prestij ve kararları irdelenecek olup, 5216 sayılı Kanun
konut alanlarının oluşumuna yol açan mevzi plan ile Ankara Büyükşehir Belediyesi kapsamına giren
onamaları ve spekülasyonlarla, kentin ana çanak ilçe ve ilk kademe belediyelerinin onaylı planları
dışına bir başka saçılması olarak değerlendirilebilir. ise, gerek üst ölçekli planlar uyumluluğu ve gerekse
Güney yönünde ise, özel çevre koruma bölgesi içsel yapıları bağlamında, planlama bölgelerinin
sınırlayıcısının oluşturması gereken kontrollü yapı irdelendiği 9. bölümde ele alınacaktır.
yerine, bu bölgede de bağ-bahçe nizamlı konut
alanlarının oluşturduğu seyrek yoğunluklu konut Daha önce çeşitli tarihlerde onaylanmış ve kentsel
alanlarının da bir başka yayılmaya işaret ettiği makroformun biçimlenmesinde önemli bir unsur
söylenebilir. Bu anlamda en sınırlı gelişmenin olan 6 adet üst ölçekli planın bulunduğu tespit
olduğu koridor, doğal eşikleri ve topoğrafyası ile ön edilmiştir. Onay tarihlerine göre bu planlar ve
plana çıkan doğu koridorudur. öngörüleri ile bu planlara yapılabilecek müdahaleler
şöyledir.
Bu alan aynı zamanda kentsel yerleşik alan içinde
yaşanan gerçek sorunsalların da bulunduğu niteliğiyle Gölbaşı Özel Çevre Koruma Bölgesi Çevre
özel bir çalışmaya muhtaç görünmektedir. Düzeni Planı
• Ana çanağın dış çeperlerindeki henüz dönüşmemiş Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı’nca
31.08.1992 tarihinde, 22.10.1990 tarih ve 90/1117
gecekondu alanlarının, ıslah planlarının kaderine
sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile tespit edilen Özel
bırakılamayacağı deneyimlerle görülmüş dönüşüm
Çevre koruma Bölgesi sınırları içinde onaylanan
sorunları,
1/25.000 ölçekli Gölbaşı Özel Çevre Koruma
• Ekonomik ömrünü tamamlama noktasına gelen Bölgesi Çevre Düzeni Planı, yaklaşık 27.400 ha’lık
1950-60’lı yılların apartmanlarının yapı ve bölge bir alanda 84.000 bağbahçe için + 122500 Gölbaşı
bazında yenileme ve dönüşüm sorunları, merkez 134k/ha kişilik nüfus ataması öngörmüş,
bu plan çeşitli tarihlerde yapılan değişiklikler
• Merkezi iş alanlarının çözülme, çöküntüleşme sonucu son halini 24.01.2006 tarihli onay ile
sorunlarına ilişkin kapsamlı müdahale gerektiren almıştır. Planın son halinde yapılan değişiklikler,
sorun alanları, yoğunluk artışları ve kentsel kullanımların yayılması
yönündeki kararlarla değiştirilme eğiliminde diğer yandan da kentsel gelişmenin öngörüldüğü

olduğu gözlenmektedir. Alanın tümü dikkate koridorun önerilen çalışma alanları ile birlikte, bir
alındığında yaklaşık 3 k/ha’lık bir yoğunluğa sahip dizi kentsel işlevle yüklenmesi öngörülmüştür.
olduğu görülen planın yapılaşma dışı tutulan Ancak bu plana karşın koridor boyunca yaşanan
alanlar göz önünde bulundurulduğunda, yaklaşık kentsel gelişme, bir yandan kaçak sanayi alanları
5200 ha’a yayılan bir alanda nüfus ataması yaptığı ve diğer yandan da plan dışında bulunan tarım
görülmektedir. Bu da yaklaşık 16 k/ha’lık bir nüfus toprakları için önemli bir imar baskısı oluşturmuş
yoğunluğuna işaret etmektedir. Bölgenin özel çevre görünmektedir. Koridor boyunca öngörülen bu
koruma niteliği ve hassa koruma zonu tamamlaması gelişme, Kazan ilçe merkezinde onaylanan planlarda
anlamında düşük yapı ve nüfus yoğunluğunun da yoğunluk artışlarının hazırlayıcı olmuş, planın
bir gerekçesi bulunmakla ve bu yaklaşımın kabul öngördüğü çalışma alanları ile iş-iskan ilişkisi
edilebilir bir yanı olmakla birlikte, planın hayata kurması beklenen orta yoğunluklu konut bölgeleri
geçmesi sürecinde çok yaygın bir prestij konut hayata geçmezken, kaçak sanayi alanlarına ilaveten,
dokusu oluştuğu görülmüştür. Bu çok yaygın köy yerleşik alanları çevresinde prestij konutları ve
gelişme dokusu, gerek kentsel altyapı hizmetlerinin villa nitelikli yayılmalar gözlenmiştir. Bu haliyle,
dağıtımı ve oluşturulmasında önemli bir sorun planın koridor boyunca oluşturulması hedeflenen
oluşturabilmekte, gerekse, bölgenin hassas koruma gelişimi yönlendirmekte çok başarılı olamadığını,
zonu niteliğinden çok villalar ile anılan bir niteliğe yeni baskı ve gelişme eğilimlerini de tetiklediğini
bürünmesine neden olabilmektedir. Kentsel ulaşım söylemek olasıdır. Bu nedenle, bu plan kapsamında
ve toplutaşım hizmetlerinin de sadece bireysel amaç dışında yerleşime açılmış alanlar ile, nüfus
ulaşımla yapılabilmesi yönündeki bir seçmeyi yoğunluklarının gözden geçirilmesi ve tarım
de beraberinde getiren bu yaygın makroform havzasında yeni baskılar yaratacak plan kararları
önerisinin, özel çevreye komşu alanlardaki üretilmemesi ilkesi benimsenmelidir.
yayılma-saçaklanma sürecini de tetikleyen bir
unsur haline geldiği söylenebilir. Bu anlamda, Temelli-Malıköy Çevre Düzeni Planı
bazı alanlarda yoğunlaşan, ancak daha fazla alanı 2015 Yapısal Plan Şemasının öngördüğü önemli
koruma altında tutan ve daha kompakt bir seçimin çalışma odaklarından birisi olan Temelli çevresi ve
hayata geçirilebilmesi sorgulanmakla birlikte, bu bu odağı kent merkezine bağlayan Eskişehir Yolu
aşamada bu öneriye ilişkin yapılabilecekler büyük koridoru boyunca desantralizasyon öngörüsünü
ölüde sınırlı görünmektedir. O bakımdan, bu sağlama amacıyla yapıldığı ifade edilen 1/25.000
planın öngörü ve kararlarının bu gerekliliğin farkına ölçekli Temelli-Malıköy Çevre Düzeni Planı,
varılarak gereklerinin araştırılması suretiyle yerine Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nca 29.05.1997
getirilmesi, özel çevre koruma bölgesinin daha tarihinde onaylanmıştır. Temelli odağı çevresinde
geniş havza sınırlarında korunabilmesine yönelik sanayi ve çalışma alanları ile bunlarla ilişkili
ilkelerin geliştirilmesi benimsenmiştir. gecekondu önleme bölgeleri oluşturulması yönünde
Kazan-Sarayköy Çevre Düzeni Planı plan kararları getiren bu planın yaklaşık 221.500
kişilik bir nüfus ataması yaptığı tespit edilmiştir. Bu
Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nca, 2015 Yapısal plan alanında daha sonra yapılan organize sanayi
Plan Şemasının desantralizasyon öngördüğü yerseçimleri doğrultusunda yeni sanayi ve organize
Kazan odağı ve İstanbul Yolu koridoru gelişimini sanayi alanları da ayrılmış olmakla birlikte, bölgede
kontrol edebilmek amacıyla 30.09.1993 tarihinde planlanan sanayi alanlarının tamamına yakınının
onaylanan 1/25.000 ölçekli Kazan-Sarayköy Çevre henüz hayta geçmediği, gecekondu önleme
Düzeni Planı, ortalama 100 ve 150 k/ha konut bölgesindeki konutların son dönemde inşaatına
yoğunlukları ile, yaklaşık 175.000 kişilik bir nüfus başlandığı, bölgedeki konutların daha çok üst gelir
ataması gerçekleştirmiştir. Kazan havzasındaki yerleşimleri niteliği taşıma eğiliminde olduğu bu
değerli tarım toprakları ve Ova Çayı geçişi ile de bir haliyle çalışma alanlarının iş-iskan ilişkisini sağlama
bütünlük sunan bu koridorda bir yandan korunması anlamında sorunları bulunduğu görülmektedir.
gerekli doğal ve çevresel değerlerin yitirilmememsi, Bölgede bu plan dayanak alınarak Temelli
Belediyesi’nce onaylana planların ise, atanmış belediyelerinin plan onama ve uygulamaları da

nüfusu 2 ila 3 katına kadar çıkarabilecek bir kapasite denetim dışı kalmış görünmektedir. Bu 3 belediyenin
tanımladığını, üstelik bu planların bir etap dahilinde yaklaşık 1.500.000 kişilik nüfus ataması getirdiği de
bütünlüklü olarak hayata geçmediğini, daha çok göz önünde bulundurulduğunda büyükşehir sınırı
talep doğrultusunda prestij konutlara yönelik dışındaki en önemli gelişmelerin kuzey koridoru
uygulamalar yapıldığını söylemek olasıdır. Bölgenin olarak da adlandırılabilecek Çubuk Ovasında
üst gelir grubu yerleşim talepleri ile önemli ölçüde gerçekleştirildiği görülmektedir. Çubuk-Akyurt
speküle olduğu bu süreçte, planın çalışma, sosyal Çevre Düzeni Planı’nın ise bu gelişmeleri kontrol
konut ve iş-iskan ilişkisi amaçlı bir desantralizasyon altına alamadığı ve bölgenin değerli tarım toprakları,
ve odak tanımlama ilkesinin hayata geçmediği, su toplama havzalarının elden çıkmasına yol açan
bölgede kentsel yayılma eğilimini destekleyen bir bir gelişmeye sahne olduğu noktasından hareketle,
hareketin kendini gösterdiği göze çarpmaktadır. bu bölgede onaylanmış her tür ve ölçekteki plana
Kentin en önemli kentsel gelişme koridoru olan müdahale edilmesi gerekmektedir.
güneybatı koridoru ve Temelli odağı için, plan
karalarını bütünlüklü olarak hayata geçirecek bir 1990 Ankara Nazım Planı Kısmi Revizyonu
örgütlenme modeli ve özel uygulama anlayışı Ankara kentinin en yoğun konut gelişme koridoru
benimsenmesi, planın gerekli revizyonları ile, olan Eskişehir yolu ile, Konya yolu arasındaki
yitirmeye başladığı hedeflerinin hayata geçirilmeye gelişmeleri yönlendirebilmek amacıyla, Bayındırlık
çalışılması büyük önem taşımaktadır. ve İskan Bakanlığı’nca 18.07.2001 tarihinde
Çubuk-Akyurt Çevre Düzeni Planı onaylanan 1/50.000 ölçekli bu plan, 60 k/ha ve 30
k/ha konut alanları ile, çevre otoyolu içine mevcut
Esenboğa havalimanı ve Çubuk, Çankırı karayolları gelişmelere ilaveten yaklaşık 300.000 kişilik bir
güzergahında, önemli sanayi tesislerinin yer seçme nüfus ataması yapıyor görünmektedir. Plan onama
eğiliminde bulunduğu bir koridor bulunmasına sınırı 14.700 ha olan ve 3 etap halinde yaklaşık
karşın bölge, Çubuk I Barajının su toplama 7600 ha’lık bir alanda yaygın bir formda ağırlıkla
havzasında bulunduğu için yıllarca kontrol altında üst gelir yerleşimleri oluşturabilecek plan kararı
ve yapılaşma dışı tutulmaya çalışılmıştır. Ancak, üreten bu plan ile, bir yandan özel çevre koruma
gerek bölgede Çubuk ve Akyurt gibi iki önemli bölgesi ile bütünleşen, diğer yandan da Çayyolu
ilçe merkezinin bulunması ve gerekse havza içinde çevresindeki üst gelir yerleşimlerini tamamlayan bir
büyükşehir bütününden kopuk olarak kurulmuş doku oluşturulmaya çalışılmıştır. Ancak bu gelişim
belde belediyelerinin kurulmuş olması nedeniyle önerisi, kentin güney batı yönündeki saçaklanmasını
bir süre sonra havzanın kontrol edilmesi olanaklı bir anlamda dağılma-yayılma biçimine de çeviren
olamamıştır. 5216 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği niteliği ile ön plana çıkmaktadır. Kentin en yoğun
tarihe kadar büyükşehir sınırları dışında kalan imar spekülasyonlarına da konu olan alanda,
bu bölge için, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nca karışık kullanımlar da bulunmadığı için etkin ve
22.06.2000 tarihinde onaylanan 1/25.000 ölçekli verimli bir toplutaşım sistemi kurulmasında da
Çubuk-Akyurt Planı ile, bu dinamikler kontrol altına güçlük yaşanabilecektir. bu haliyle bölgeyi kent
alınmaya çalışılmıştır. Bu plan Akyurt, Çubuk, merkezine bağlayan ana karayolları üzerinde
Altınova ve Esenboğa belediyelerini kapsamakta daha büyük bir trafik yükü de oluşturabilecek bir
ve tüm bu yerleşimler için yaklaşık 205.000 kişilik makroform seçimi yapıldığı söylenebilir. Bu plan
nüfus ataması öngörmekteydi. Buna karşın, anılan doğrultusunda çok hızlı bir biçimde yapılaşma
belediyelerce bu plana uyumlu olarak yapılması faaliyetlerinin sürdüğü alanda, en azından gerekli
gereken planların toplam nüfusunun yaklaşık çalışma alanlarının oluşturulması ve karışık
1.200.000 olduğu tespit edilmiştir. Bu plan onamları kullanımların tanımlanması yolu ile, makroformun
ilgili kurumlarca kontrol altına alınamadığı gibi, bu gelişimi ve olası trafik problemlerinin azaltılması
alanlara benzer şekilde büyükşehir sınırları dışında sağlanmalıdır. Bölgede bu amaçlı özel çalışmalar
ve bu belediyeler bitişik Bağlum-Pursaklar ve Saray yapılması gerektiği düşünülmektedir.
Güneybatı Ankara Metropoliten İmar Planı daha önce yerleşim kararı verilen bazı alanların
şehircilik ilkeleri, planlama esasları, kamu yararı
Kentin güneybatı koridorundaki hızlı spekülatif
gelişmelerin oluşturduğu hareketlenme, çevre ve kent bütünü gereklilikleri bağlamında yerleşim
otoyolu dışına da taşarak, bölgenin çok hızlı bir dışı tutulmasına yönelik plan karar ve uygulama
saçaklanma ile etrafında gelişmesine yol açmaktaydı. araçları geliştirilmelidir (Harita 3.7).
Bu bölge için 14.03.1995 tarihinde Bayındırlık ve
İskan Bakanlığı’nca Güneybatı Ankara Gelişme 3.4. MAKROFORMA YÖNELİK MÜDAHALE
Aksı adı altında 1/25.000 ölçekli bir Çevre BİÇİMLERİ-ÖNGÖRÜLER
Düzeni Planı onaması yapılmış olup, bu planların
büyükşehir belediyesince yargıya taşınması ve Gelişme sürecinde sürekli bir makroform arayışı ve
yargının bu planı ve ardından bun dayalı yapılan planlı gelişme arayışı ile yönlendirilmeye çalışılan
daha alt ölçekli onamaları iptal etmesi, bölgedeki
dava-anlaşmazlık uzun süren plan onamalarının da Ankara kentinin makroform gelişiminin, gerek
başlangıcını oluşturmaktaydı. Bölgenin çok yoğun büyükşehir bütününden kopuk onamalar, gerek
bir spekülasyonla kentin en önemli arsa-arazi el parçacı üst ölçek onamaları, gerek yoğunluk arttıran
değiştirmesi yaşanan bu koridorunda, Güneybatı kararlar ve kendi etrafında yayılma eğilimleri
Ankara Metropoliten İmar Planı ismiyle Bayındırlık ile önemli ölçüde zarar gören makroformunun
ve İskan Bakanlığı’nca 24.02.2004 tarihinde bir
başka 1/50.000 ölçekli plan onaması yapılmasını bu eğilimler dışında kontrol edilmesi gerekli
da beraberinde getirmiştir. görünmektedir. Bu amaçla;
Plan onama sınırı yaklaşık 30.000 ha’a ulaşmakta • Kentin kendi etrafında genişleyen ve bir yağ
olup, planın yerleşim dışı tutulan alanları sınır lekesi formu oluşturma eğilimindeki parçacı
dışında bırakıldığında yaklaşık 18.000 ha’lık bir plan onamalarından kurtarılması sağlanmalı,
alanı yerleşime konu ettiği görülmektedir. 60 k/
ha, 30 k/ha ve 16 k/ha’lık yoğunluklarla oldukça bu amaçla bu üst ölçek planın çizdiği çerçevenin
yaygın bir makroform öngörüsüne sahip bu plan, titizlikle korunmasına çalışılmalıdır.
güney batı koridorundaki yeşil kamanın kılcal
bir forma inmesine de yol açmış görünmektedir. • Kentin makroformunun desantralizasyonu
Planın açıklama raporu 243.980 kişilik bir nüfus yönünde verilen kararların süreç içinde bir
ataması öngörüldüğünü ifade etmekle birlikte, yayılma-saçaklanma üretmekte olduğu tespitinden
daha sonra yargıya götürülen plan ile ilgili olarak hareketle, bu formu toparlayacak bütünleşik-
bilirkişi raporu, planın yaklaşık 900.000 kişilik
derişik bir kent makroformu oluşturulması seçeneği
bir nüfusu emebileceğini tespit etmiştir. Her iki
biçimde de kentin bütününden kopuk ve yaygın seçilecektir. Bu hedefe ulaşılabilmesi için;
bir makroform tanımlandığı ve kentsel gelişmenin
böyle bir gerekçesi olup olmadığı yönünde önemli  Az yoğun gelişimleri ve yayılma üreten plan
soru işaretleri bulunan bu plan, Danıştay 6. üst ölçekli plan kararları revize edilecektir. Bu
Dairesi’nin 19.09.2006 gün ve E: 2005/875 sayılı ilke çerçevesinde yargı kararı ile yürütülmesi
kararı ile yürütmesi durdurulmuştur. durdurulan Güneybatı Ankara Metropoliten
Kentsel gelişmeyi kontrol altına almaktan çok İmar Planı başta olmak üzere, Çubuk-Akyurt,
güneybatı koridorunda yerleşim dışı tutulması Kazan-Sarayköy ve Temelli-Malıköy çevre
gereken alanlar dahil çok geniş bir alanda, düzeni planlarının karar ve uygulamaları
makroform tanımlama kaygısından çok yeni gözden geçirilecektir. Ankara 1990 Nazım
konut alanları oluşturma hedefinde görünen, çok
yaygın bir form tanımlayan bu planın yargı kararı Planı Kısmi Revizyonu ve Gölbaşı Özel Çevre
ve dayanağı bilirkişi raporu doğrultusunda gözden Koruma Bölgesi ÇDP da, bu planda tanımlana
geçirilmesi zorunlu görünmektedir. Bu amaçla, ilkeler doğrultusunda değerlendirilecektir.
 Yukarıda zikredilen onaylı üst ölçek planları • Yerleşim dışı tutulacak tarımsal alanlar ve
ile uyumlu olmayan alt ölçekli plan onamaları ağaçlandırılacak alanlarda, yapı yoğunluğu
ve bu üst ölçekli planlardan bağımsız, üretmeyen, kentlinin kırsal alan ve toprakla
mevzi ve alt ölçek plan onamaları, planın bütünleşmesine yönelik çabalar özendirilecek, bu
koruma ilke ve çerçevesi kapsamında gözden alanlar bağ-bahçe ve açık-yeşil alan sisteminin
geçirilecek, gereğinde iptal edilecektir. parçası olarak ele alınacaktır.
• Kent makroformunun 2015 Planında öngörülen • Ana çanak içindeki gerçek kentsel sorunsallara
ışınsal bir makroform ve yeşil kamalar müdahale edilmesi sağlanacak, kentin makroform
doğrultusunda gelişebilmesi hedefi doğrultusunda, gelişiminde önemli olabilecek büyük ve önemli
önemli havalanma koridorları tanımlayacak yerseçimlerinde (toplu konut alanları, büyük
aksların açık-yeşil alan sisteminin parçası olarak alışveriş merkezleri, kampuslar biçimindeki
korunması, yeşil kamının yitirilmesine neden olan kullanımlar vb), kentsel makroforma etkilerini de
plan onamaları var ise, bunlara yönelik çözüm göz önünde bulunduran analizler üzerinden karar
önerileri ve gereğinde yerleşim dışı tutma kararları getirilmesi sağlanacaktır.
verilecek, revizyonlar gerçekleştirilecektir.
• Bu ilkeler doğrultusunda planlama bölgeleri
• Kentsel makroformun ulaşım sistemi ile bütünleşen bazında yapılacak etüd ve çalışmalarda, bölgeye özel
ve birbirini belirleyen niteliği doğrultusunda plan karar ve uygulamaları gerçekleştirilecektir.
yaygın ve dağınık bir kent makroformu
• Kentsel makroformun gelişimin sürekli bir kontrol
oluşumunu engellerken, koridor gelişmelerinin
mekanizması içinde ele alınabilmesi için, üst
karışık kullanımlar (mixed use) ile, çalışma,
ölçekli çalışmalar yürüten bir birimin devamlılığı
yaşama ve dinlenme alanlarını da içerecek biçimde
sağlanmalıdır.
tasarlanması sağlanacaktır.
• Kentsel yerleşik alanı çevreleyen açık-yeşil alanlar
ve havzaların yeşil kuşak tanımlayabilecek bir
bütünlükte tanımlanması sağlanacak, bu amaçla;
orman, ağaçlandırılacak alan ve tarım alanlarının
bir yeşil kuşağın parçası ve bütünleri olarak
yerleşim dışı tutulmasına yönelik her tür strateji
geliştirilerek titizlikle uygulanacaktır.
• Gelişim süreci içinde ana çanak içinde
yoğunlaşarak sıkışan ve yeni sorunlar tanımlayan
Ankara’da ana çanak içinde yoğunluk arttıran
plan değişikliklerinin hayata geçmesi kabul
edilmemelidir. Ana çanak içindeki gecekondu
alanlarının dönüşümü için ise, ıslah planlarının
oluşturduğu dokunun yarattığı sorunları
engelleyebilmek için, yeni dönüşüm modelleri
araştırılacak, bu arayışlarda yeşil kama, kuşak ve
makroform oluşturma ilke ve stratejileri göz önüne
alınacaktır.
• Ana çanak dışındaki yer seçim eğilimlerinde
korunması gerekli doğal, kültürel,i çevresel değer
ve varlıklar üzerinde baskı yaratacak, tarım
topraklarını, havzaları, orman alanlarını tüketecek
eğilim ve talepler, planlı alanlara yönlendirilecek,
bu alanlar titizlikle korunacaktır.
4 4
Doğal Yapı
4. Doğal Yapı
4.1. JEOLOJİK YAPI lavlar; Eski Elma Dağı Serisi; Liyas arazisi; Jura
arazisi; Kalker mermerler; Fliş; Akhüyük serisi;
Ankara ili nazım planına yönelik ilk kapsamlı Üçüncü zaman göl teşekkülatı; Tecezzi etmiş
çalışma Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü (ayrışmış) üçüncü zaman göl teşekkülatı; Eski
tarafından 1980 yılında hazırlanan “Ankara allüviyonlu arazi; Yeni allüviyonlu arazi birimleri
Metropoliten Alan Arazi Kullanım Haritası” ve ayırtlanmıştır.
Açıklama Raporudur. Raporda o zamanki mücavir
sahanın jeolojik, jeomorfolojik, yapı malzemeleri, 1935 yılında MTA Enstitüsü kurulduktan sonra
toprak durumu, su durumu, mühendislik jeolojisi 1942 yılında 1/800.000 ölçekli Ankara paftası
vb. açısından incelemesi yapılmış ve gerekli hazırlanmış ve basılmıştır. 1955 yılında değişik
önerilerde bulunulmuştur. araştırıcılar tarafından yapılan 1/100.000 ölçekli
jeoloji haritalarından yararlanılarak 1963 yılında
2023 Ankara Nazım Planına yönelik hazırlanan bu 1/500.000 ölçekli Ankara paftası, Türkiye Jeoloji
rapor MTA tarafından 1980 yılında yapılan “Ankara Haritaları kapsamında Cahit Erentöz tarafından
Metropoliten Alanı Arazi Kullanım Haritası Açıklama hazırlanmış ve basılmıştır. Açıklaması 1975 de
Raporu” ve 1994 yılında hazırlanan “Ankara tamamlanmıştır. Bu çalışmalar yapılırken bölgede
İlinin Çevre Jeolojisi ve Doğal Kaynakları Projesi” yerel çalışmalara ilişkin yayınlar ve raporlarda
çalışmaları temel alınarak hazırlanmıştır. Yine bu hazırlanmıştır.
çalışmada MTA tarafından hazırlanan “Uzaktan
Algılanmış Verilerden Ankara İli’nin Arazi Kullanımı Dağer ve diğerleri (1963); 1/500.000 ölçekli Türkiye
Etüdü” ve “Ankara İl Hudutları Dahilindeki İnşaat Jeoloji Haritası Ankara paftasının tamamlanması
Sanayi Hammaddeleri ve Bölgenin Genel Jeolojisi” sırasında, bölgede yer alan birimlerin stratigrafik
raporlarından da yararlanılmıştır. Bunların yanında tanımlanmasını amaçlamışlardır. Bu amaçla Ankara
yararlanılan diğer önemli bir kaynak da Ankara güneybatısında beş ayrı güzergahta stratigrafi kesiti
Çevre İl Müdürlüğü tarafından hazırlanan “2005 ölçülmüştür. Bu kesit güzergahlarında bulunan
Ankara Çevre Durum Raporu”dur. birimleri Paleozoyik, Mesozoyik ve Tersiyer yaşlı
formasyonlar olarak ayırtlamışlardır.
4.1.1. ESKİ ÇALIŞMALAR
Paleozoyik yaşlı formasyonlar Karbonifer-Alt
Ankara ve yakın çevresinin ilk ayrıntılı jeoloji Permiyen yaşlı grovak ve Orta Permiyen yaşlı masif
haritası E. Chaput, I. Hakkı, A. Malik, H. N. Pamir, kireçtaşlarını içermektedir. Bu birim Lodumlu,
M. Adil beyler tarafından 1930 yılında 1/135.000 Lodumlu-Taşpınar ve Alacaatlı-Kutuğun kesitlerinde
ölçekli olarak hazırlanmış ve İstanbul Darülfünun görülmektedir. Mesozoyik serileri Jura ve Kretase
Fen Fakültesi neşriyatından 1932 yılında basılan yaşlı formasyonlar olarak ikiye ayırtlanmıştır.
“Mineraloji ve Jeoloji” kitabı içinde ek olarak Jura formasyonları genel olarak killi, pseudo-
verilmiştir (Chaput 1931). Yapılan çalışmada; oolitik ve pelletli kireçtaşlarını kapsamaktadır. Bu
Volkanik breş ve tüfler; Andezit, bazalt; Kuvarslı kireçtaşları içerisinde çört ve kumtaşı arabantları
bulunmaktadır. Kireçtaşları arasında bulunan kalın ve bu fayların kontrolünde havzalar gelişmiştir. Bu

bir konglomera seviyesi ile Jura yaşlı formasyon havzalarda önce alüvyal, daha sonra derin denizel
iki zona ayrılmaktadır. Konglomera altında yer çökellerin yer aldığı transgresif evrede Sakarya ve
alan kireçtaşları Jura, üst seviyelerdeki kireçtaşları Kırşehir kıtaları da sığ denizle kaplanmıştır. Yeniden
ise Üst Jura (Titoniyen) olarak değerlendirilmiştir. açılan ve sınırları genişleyen Çankırı havzası da,
Ballıkuyumcu kesitinde Jura kireçtaşları, Tersiyer çarpışma sonrası havza niteliğini kazanmıştır. Geç
yaşlı andezitlerle kesilmiştir. Bölge içerisinde yanal Eosen-Oligosen’de Çankırı havzası ve çevresinde,
yönde litolojik değişiklikler saptanan Kretase yaşlı güneye doğru bindirmeler gelişmiş, Sakarya ve
formasyon, Alacaatlı-Kutuğun kesitinde Senoniyen Kırşehir kıtaları yükselerek su yüzeyine çıkmıştır.
yaşlı marnlarla temsil edilmektedir. Bu formasyon, Bu defa Çankırı havzası içerisinde kalın karasal
Ballıkuyumcu ve Alçılı kesitlerinde konglomera, çökellerin depolandığı bir dağlar arası havza halinde
kireçtaşı, kumlu kireçtaşı ve marn içerikli fliş dönüşmüştür. Bölgede, Neo-Tetis okyanusunun
fasiyesinde ve yaşı Senoniyen-Turoniyen olarak kapanmasında ve sonrasında etkili olan sıkışma
yorumlanmaktadır. Bu fliş üzerinde de Turoniyen- rejimi Alt Miyosen’e kadar sürmüştür. Orta-Üst
Maastrihtiyen yaşlı Hippuritesli resifal kireçtaşları Miyosen’den itibaren Kuzey Anadolu Fayı ve
yer almaktadır. Tersiyer yaşlı formasyonlar ise kollarının oluşturduğu yanal atımlı fay sistemlerinin
resifal kireçtaşları ile üzerindeki aglomera, andezit etkili olduğu Neo-tektonik dönem başlamıştır.
ve gölsel kireçtaşları ile temsil edilmektedir.
4.1.2. JEOLOJİ
Tüysüz ve Dellaloğlu (1994); Orta Anadolu’daki
Tersiyer çökellerinin paleocoğrafik yayılımları, 4.1.2.1. ANKARA GRUBU
stratigrafisi ve bölgenin Tersiyer tektoniğini Ankara Grubu olarak adlandırılan Triyas yaşlı
incelemişlerdir. Orta Anadolu’daki Tersiyer yaşlı birimler Emir, Elmadağ, Ortaköy ve Keçikaya
sedimanter havzalar Neo-Tetis Okyanusu kuzey formasyonlarına, Ortaköy formasyonu, İmrahor
kolunun kapanması esnasında ve daha sonraki kireçtaşı üyesi ve radyolarit üyesi olarak
süreçlerde gelişmiştir. Bölgede, farklı tektonik ayırtlanmıştır. Bu grubu oluşturan formasyonlardan
birlikler ve bunlar arasında sütur zonları yer Emir formasyonu içinde metaultramafit ve diyabaz,
almaktadır. Bu tektonik birlikler kuzeyden güneye Elmadağ ve/veya Ortaköy formasyonları içinde ise
doğru; Pontit kıtası, İntra-Pontit sütur zonu, Sakarya Karbonifer ve Permiyen yaşlı kireçtaşı ve kırıntılı
kıtası, Ankara-Erzincan sütur zonu ve Kırşehir kıtası blokları ayırtlanmıştır.
olarak yorumlanmaktadır. Neo-Tetis okyanusunun,
bölgedeki iki kolu (İntra-Pontit ve Ankara-Erzincan) Emir Formasyonu (Tae): Bölgede otokton olarak
Alt Kretase sonundan itibaren, kuzey yönlü yitimle, izlenen en eski birimdir. Killi, kumlu ve volkanik
kapanmaya başladığı ve Maastrihtiyen’de tamamen kayaçların bölgesel metamorfizmaya uğraması
kapandığı belirtilmektedir. Kırşehir ve Sakarya sonucu yeşilşist fasiyesinde metamorfizma
kıtalarının birbiriyle çarpışması sonucunda meydana geçirmiştir. Muskovit-kuvars şist, serisit-klorit-
gelen Ankara-Erzincan sütur zonu üzerinde Çankırı kuvars şist, serisit-klorit şist, fillit, kuvars-albit-
havzası gelişmiştir. Çankırı havzasının sedimanter klorit şistlerden oluşmaktadır. Genellikle sarı,
bir havza niteliğini kazandığı ilk dönem Kampaniyen- boz ve kahverengi renklerdedir. Ankara merkez
Maastrihtiyen’de olmuştur. Bu dönemde, Çankırı olmak üzere kuzeydoğu-güneybatı uzanımlıdır.
ve Haymana havzaları, Sakarya kıtasının güneye Emir formasyonunu oluşturan kaya türleri sık
bakan kenarında yay önü havzası konumunda kıvrımlıdır. İnce taneli ve ince tabakalı kesimlerde
bulunmaktadır. Maastrihtiyen sonunda Sakarya ve kıvrımlar daha belirgindir. İnce taneli kayaçların
Kırşehir kıtalarının çarpışması sonucu, Çankırı ve yanısıra, iri taneli çakıltaşları da metamorfizmaya
Haymana havzaları birbirinden ayrılmıştır. Çankırı uğramıştır. Çakıllarda belirgin uzama ve
havzası, Maastrihtiyen-Paeosen dönemde etrafı kıta yönlenme gözlenir. Birim ince-orta tabakalı
parçaları ile sarılmış kalıntı havza haline gelmiştir. olup tabakalanmaya paralel olarak yönlenme
Geç Paleosen-Erken Eosen dönemde, Kırşehir gelişmiştir. Hasanoğlan’ın kuzeyinde Eğridere başı
kıtasının saat ibresinin tersi yönünde, dönmeye tepede Emir formasyonu içinde birimler birlikte
başlaması ile NW-SE doğrultulu yanal atımlı faylar metamorfizmaya uğramış ultramafik kayaçlar
izlenmektedir. Emir formasyonunun yaşı Alt Triyas boyutlarda bloklar halinde çökelme havzasına
olarak belirlenmiştir. gelmiş ve çökelime katılmıştır.
İnce ve orta taneli kayaçların ardalanmalı olarak Ortaköy Formasyonu (Tao): Birim güneybatı-
çökelimi sırasında gelişen volkanitler ve bunların kuzeydoğu yönünde uzanan Elmadağ
tüfleri çökelmekte olan kayatürleri arasına girerek formasyonu’nun yayılımı içinde farklı kayatürü
çökelime katılmışlardır. Bu tip volkanitlerin varlığını özellikleri ile ayırtlanmıştır. Birim, kısmen ilksel
Aşağı İmrahor mahallesinin güneydoğusunda halini koruyan, kısmen de düşük derecede
izlemek olağandır. Emir formasyonu’nun ilksel metamorfizmaya uğramış bazalt (Spilit), diyabaz
çökelimi flişdir. Çökelim anında bölgedeki türü kayaçlar ile bunların tüflerinden, volkanik
ultramafik kütleler, çökeller arasına girmiş ve malzemeli kumtaşlarından ve aglomeralardan
daha sonraki dönemde birlikte metamorfizmaya oluşur. Ortaköy formasyonu içinde sıkça izlenen
uğramıştır. kireçtaşları İmrahor üyesi, çok az olarak izlenen
Elmadağ Formasyonu (Tael): Birim bölgede radyolarit-çamurtaşları ise radyolarit üyesi, ve dayk
güneybatı-kuzeydoğu yönünde uzanır. Elmadağ konumdaki diyabazlar ise diyabaz daykı olarak
formasyonu alttan üste doğru metamorfizması ayırtlanmıştır. Koyu yeşil siyah renkli bazaltlarda
gittikçe azalan ilksel halini kısmen koruyan ve/veya pillov (yastık) yapılarının ender de olsa korunduğu
yeşil şist fasiyesi sınırları içinde metamorfizma kesimler vardır. Spilitler gaz boşluklu olup, gaz
geçirmiş konglomera, kumtaşı, çamurtaşı, kumlu boşlukları kalsit tarafından doldurulmuştur.
kireçtaşı, kireçtaşı ile volkarenit, aglomera, volkanit Spilitlerde bölgesel kıvrımlanmaya uygun olarak
ve tüften oluşur. Birimin içinde Karbonifer ve belirgin yönlenme görülür. Ortaköy formasyonu
Permiyen yaşlı kireçtaşı ve kırıntılılardan oluşan içinde Permiyen yaşlı kireçtaşları değişik boyutlarda
değişik boyutlu bloklar vardır. Elmadağ formasyonu bloklar halinde izlenir. Ayrıca Hasanoğlan derede
yaygın olarak sarı, boz, kahverengi, gri renklerdedir. Ortaköy formasyonu’nu oluşturan volkanitler
İnce ve Orta kalınlıkta tabakalanmalı olan birim, ilksel ilişkili olarak Triyas yaşlı kireçtaşlarını sarmış,
sık kıvrımlıdır. Kıvrımlanmalar ince taneli ve içine almış olarak izlenir. Ortaköy formasyonu’nu
ince tabakalı kesimlerde belirgindir. Elmadağ oluşturan kaya türlerinin petrografik incelemesi ise
formasyonu altta Emir formasyonu ile geçişlidir. şöyledir; Spilit; albit mikrolitlerinin kalsit, klorit,
Üstte ise Keçikaya formasyonu ile geçişlidir. opak tanelerden oluşan bir hamur içinde dağılımı
Elmadağ formasyonu geçiş zonunda kumtaşı, kumlu şeklindedir. Boşluklu olan kayaçta boşlukları
kireçtaşı ardalanması olarak devam ederek Keçikaya kalsit, klorit veya albit doldurmuştur. Diyabaz;
formasyonu’na geçer. Bu geçiş zonu Hasanoğlan
kloritleşmiş hamur içinde yer alan intersertal dokulu
kuzeyinde ve Keçikaya tepe kuzeyinde izlenir.
plajioklas ve bunların arasında gelişmiş piroksen
Elmadağ formasyonu yanal olarak metavolkanit,
çubuklarından oluşmuştur.
metatüf, volkarenit ve aglomeradan oluşan Ortaköy
formasyonu ile giriktir. Giriklik Çalıkbağ yayla yolu Ortaköy formasyonu, Elmadağ formasyonu ve
üzerinde ve Hasanoğlan dere de izlenir. kısmen de Keçikaya formasyonu’nun çökelimi
Elmadağ formasyonu Alt, Orta-Üst Triyas yaşında süresince bölgede etkin olan volkanizmanın
kabul edilmiştir. ürünleri olup yanal olarak Elmadağ formasyonu ve
Keçikaya formasyonu’nun alt kesimleri ile giriktir.
Elmadağ formasyonu genellikle fliş karakterindeki Birimin alt sınırı doğrudan izlenmez, ancak Emir
kayatürleri ile belirgindir. Birim genel olarak formasyonu içinde ayırtlanamamış volkanitlerin
kumtaşı ve şeyl ardalanması şeklinde çökelen kaya varlığı volkanizmanın Emir formasyonunun
türlerinden ve bunların içinde gelişmiş çakıltaşlı çökelimi süresince de bölgede etkin olduğunu
kanal çökellerinden oluşmuştur. Birim çökelimine göstermektedir. Üstte ise Keçikaya formasyonu’nun
devam ederken gelişen volkanizma ve bunların üst düzeyleri ile örtülüdür.
ürünleri değişik evrelerde çökelime katılmışlardır.
Çökelim ve volkanizma devam ederken, Karbonifer Ortaköy formasyonu’nun yaşı Orta-Üst Triyas
ve Permiyen yaşlı kırıntılı ve kireçtaşları değişik olarak belirlenmiştir.
İmrahor Kireçtaşı Üyesi (Taoi): İmrahor etkisi gözlenir. Basınç etkisi şistozite oluşturacak
kireçtaşı üyesi, Ortaköy formasyonu’nun şekilde değil de kıvrıma uygun olarak gelişmiştir.
yayılım alanı içinde ayırtlanan bant şeklindeki Diyabaz daykları bölgede Emir formasyonu ve
kireçtaşlarından oluşur. Orta-Üst Triyas yaşlı, ince- Elmadağ formasyonu’nu kesmiş olarak izlenir.
orta tabakalanmalı, gri beyaz renkli, seyrek olarak Dokanakları Emir ve Elmadağ formasyonlarının
da kırmızı renktedir. Volkanik kumtaşları ile geçişli yönlenmelerine dik veya verevdir. Birim, olasılıkla
olduğu yerlerde kumlu kireçtaşı özelliğindedir. Ortaköy formasyonu’nu oluşturan volkanizmanın
İmrahor kireçtaşı üyesi altta ve üstte Ortaköy ürünü olarak izlenen bazalt (spilit) gibi volkanitlerin
formasyonu’nu oluşturan kayatürleri ile geçişlidir. daykları olarak düşünülebilir.
Yanal olarak ise yine Ortaköy formasyonu içinde
kamalanarak sonlanır. İmrahor kireçtaşı üyesi, Keçikaya Formasyonu (Tak): Bölgede
Ortaköy formasyonu’nun oluşumu sırasında kuzeydoğu-güneybatı yönünde dağılım gösteren
volkanik kumtaşı, aglomeraların çökeliminden Elmadağ ve Ortaköy formasyonlarının yaygın
sonra zaman zaman ortamın sakinleşmesi sırasında olduğu kesimlerde izlenir. Birim, kireçtaşı ve
çökelmiştir. Spilit, diyabaz ve bunların tüfleri ile kumlu kireçtaşından oluşur. Gri, beyaz renkli,
volkanik kumtaşı, kumtaşı, aglomera düzeyleri yer yer kristalize, yer yer de dolomitleşmiştir.
arasında tekrarlanan düzeyler olarak izlenirler. Orta ve kalın tabakalı olup bol kırıklı ve çatlaklı
olması ve tabaka yüzeylerinin kolay aşınma
Radyolarit Üyesi (Taor): Birim Ortaköy özelliği nedeniyle her yerde tabakalanma belirgin
formasyonu içinde kayatürü özelliğine bağlı olarak olarak izlenemez. Keçikaya formasyonu’nun gri
Lalahan dolayında ayırtlanmıştır. Radyolarit üyesi, renkli kireçtaşı düzeyleri bol fosil içerir. Keçikaya
kırmızı, nefti renkli, ince tabakalı çamurtaşı ve formasyonu, altta Elmadağ formasyonu ve Ortaköy
radyolarit ardalanması şeklindedir. Sert midye formasyonu ile geçişlidir. Geçiş zonunda kireçtaşı
kabuğu kırılmalı ve kıvrımlıdır. Radyolarit üyesi alttan tabakaları artar. Ortaköy formasyonu’nu oluşturan
ve üstten volkanik taneli kumtaşı ve volkanitlerle volkanitler ise Keçikaya formasyonunun alt
sınırlıdır. Yanal olarak Ortaköy formasyonu’nu düzeyleri ile sıcak ilişkilidir. Üstte ise Hasanoğlan
oluşturan kayatürleri içinde kamalanır. Birim formasyonu, çakıltaşı, kumtaşı düzeyleri ile
içinde bulunan radyolaryalar fazla deformasyona Keçikaya formasyonu’nu uyumsuz olarak örter.
uğradıkları için tayinleri yapılamamıştır. Radyolarit Keçikaya formasyonunun yaşı Orta-Üst, Üst Triyas
üyesi, birlikte bulunduğu Ortaköy formasyonu ile olarak belirlenmiştir.Keçikaya formasyonu altta
aynı yaşta olup, yaşı Orta-Üst Triyas olarak kabul fliş karakterindeki kayatürlerinin çökelmesinden
edilmiştir. Radyolarit üyesi, Ortaköy formasyonu’nu sonra ortamın gittikçe sığlaşması ve sakinleşmesi
oluşturan kayatürlerinin çökelimi sırasında ortamın sonucunda oluşmuştur. Geçiş zonunda kumlu
sakinleştiği ve derinleştiği dönemin ürünleridir. kireçtaşı, silttaşı, kumtaşı ardalanmasından
Birim, Triyas’ta oluşmaya başlayan okyanus kabuğu
kireçtaşına geçilmektedir.
malzemesinin yastık lavlarla birlikte çökelen pelajik
çökeller bölümü olarak düşünülebilir. Ankara Grubu İçindeki Bloklar
Diyabaz daykı (d): Diyabaz daykı çoğunlukla Ankara grubunu oluşturan formasyonlar içinde
Emir formasyonu’nun yaygın olduğu kesimlerde değişik yaşta ve kayatüründe, çeşitli boyutlarda
kütleler halinde izlenir. Diyabaz daykları koyu bloklar vardır. Bloklar içinde bulunduğu formasyonun
yeşil renkli, sert, ince dokuludur. Emir formasyonu stratigrafideki sırasına göre anlatılmaktadır.
ve Elmadağ formasyonu ile birlikte kıvrımlanırken
kırılmış ve sucuk yapısı kazanmıştır. Birimin Metaultramafit (mu): Bölgede kayatürüne bağlı
değişik kesimlerinden alınan örnekler; Diyabaz; olarak Hasanoğlan kuzeyinde Emir formasyonu
ince taneli (Holokristalin) diyabazik doku gösterir. içinde ayırtlanmıştır. Ayırtlanmamış olarak da Emir
Plajioklas kristallari, albit-oligoklas olup, piroksenler formasyonu içinden alınan örneklerde rastlanmıştır.
karbonatlaşmış ve kloritleşmiş, hamur içerisine Siyah, koyu yeşil renkli olup, yeşilşist fasiyesinde
dağılmıştır. Plajioklaslarda albitleşme ve spilitleşme metamorfizma geçirmiş ve belirgin yönlenme
izlenir. Metadiyabaz; özelliklerinin tümü tipik kazanmıştır. Yönlenmeleri içinde bulunduğu Emir
diyabaz karakterinde olup sadece belli bir basınç formasyonunun yönlenmeleri ile aynıdır.
Metaultramafitler, Emir formasyonu içinde blok oluşur. Sarı, boz renkli ince-orta tabakalanmalıdır.
konumlu olarak bulunurlar. Emir formasyonu’nun Yer yer mercan resifi ve bryozoa kolonileri izlenir.
çökelimi sırasında gelişen bir okyanuslaşma sonucu Resif ve kolonilerden kopan Permiyen yaşlı kireçtaşı
bölgeye gelen ultramafik kayaçlar daha sonra parçaları yine Permiyen yaşlı kumtaşı ve çakıltaşı ile
birlikte kıvrımlanıp metamorfizmaya uğramışlar ve birlikte çimentolanmıştır. Çakıltaşı ve kumtaşının
blok konumu ve/veya sucuk yapısı kazanmışlardır. tanelerini, kuvars, feldspat, az mika oluşturur.
Ultramafiklerin Emir formasyonu içine girişi Kuvars çakılları iyi yuvarlanmış ve çakıllarda
olasılıkla Alt Triyas’ta, birlikte metamorfizmaya boylanma iyi gelişmiştir. Çakıltaşı ve kumtaşının
uğramaları ise Liyas öncesi zaman aralığındadır. çimentosu genellikle karbonattır.
Karbonifer Yaşlı Kireçtaşı (Kkb): Elmadağ Permiyen yaşlı kireçtaşları, gri, beyaz renkli, yer
formasyonu içinde çeşitli boyutlarda bloklar olarak yer kristalize, çatlaklı, ince-orta tabakalanmalıdır.
izlenir. Gri, beyaz renkli, çatlaklı, az kristalize ve Kireçtaşları sparikalsit çamur ve çoğunlukla
ince-orta tabakalı kireçtaşlarıdır. Fosil incelemelrde fosilden oluşurlar ve içlerinde kuvars taneleri
yaşı Karbonifer olarak belirlenmiştir. de bulunur. Bloklar ilksel yerinde resif, resif önü
ve havza kenarında çökelmiştir. Resiflerden ve
Karbonifer yaşlı kireçtaşları ilksel yerlerinde sığ bryozoa kolonilerinden kopan parçalar çökel
deniz ve resifal kireçtaşı olarak çökelmişler ve ortamına gelerek henüz taşlaşmamış kireçtaşları
daha sonra bölgeyi etkileyen gerilme kuvvetleri ile içine gömülmüşlerdir. Taşlaşmasını tamamlayan
oluşan havzalarda çökelen Elmadağ formasyonunu kireçtaşı ve kırıntılılar daha sonra bloklar halinde
oluşturan kayatürleri içerisine çekim kaymaları ile Elmadağ ve Ortaköy formasyonlarının çökelimine
çeşitli boyutlarda bloklar olarak yerleşmişlerdir. katılmışlardır.
Permo-Karbonifer Yaşlı Kireçtaşı (PKkb): Hasanoğlan Formasyonu (Jh): Hasanoğlan
Elmadağ formasyonu içinde fosil kapsamına formasyonu bölgede küçük yüzlekler halinde
göre ayırtlanabilmiş kireçtaşı bloklarıdır. En genellikle Akbayır formasyonu’nun altında izlenir.
geniş yüzlekleri İncek, Taşpınar, Akpınar ve Hasanoğlan formasyonu altta kötü boylanmalı
Lodumlu köyleri arasında ayırtlanmıştır. Daha çakıltaşı ile başlar. Üste doğru kumtaşı, çamurtaşı,
küçük yüzlekleri Elmadağ formasyonu içinde kumlu kireçtaşı ardalanması olarak devam eder.
ayırtlanamamış olarak bulunur. Gri, beyaz, yer yer En üstte ise sarı, siyah, nefti ve kırmızı renkli
kristalize kireçtaşları, Orta-ince tabakalanmalıdır. kırıntılılardan ve beyaz renkli kireçtaşlarından
Yüzleklerin değişik kesimlerinde hem Karbonifer ve oluşur. Çakıltaşının elemanlarını bol oranda granit,
hem de Permiyen yaşını veren fosil topluluklarına metakumtaşı, kuvars, metavolkanit parçaları,
rastlanmıştır. Bu fosil topluluklarına göre yaşı Üst gnays, trakit, dasit, riyodasit oluşturur. Hasanoğlan
Permiyen olarak saptanmıştır. formasyonu içinde mercekler şeklinde kumlu
kireçtaşları vardır. Hasanoğlan formasyonu altta
Permo-Karbonifer yaşlı kireçtaşları ilksel yerinde Ankara Grubu’nun Elmadağ formasyonu üzerine
sığ denizel kireçtaşı olarak çökelmiş daha sonraki taban çakıltaşı ile uyumsuz olarak gelir. Üstte
çekim kaymaları ile kısmen ilksel konumunu ise Dogger-Malm yaşlı Akbayır formasyonu ile
koruyarak bölgede çökelmekte olan Elmadağ geçişlidir. Geçiş zonunda kırmızı marn ve killi
formasyonu’nu oluşturan çökel havzasına bloklar kireçtaşları artar. Birimi oluşturan kaya türlerinde
olarak gelmişlerdir. yanal olarak kamalanmalar izlenir. Liyas yaşlı
Hasanoğlan formasyonu ile doğrudan ilişkisi
Permiyen Yaşlı Kırıntılılar (Pkıb) ve Permiyen gözlenmese de eş yaşlı olarak havzanın daha derin
Yaşlı Kireçtaşı (Pkb): Elmadağ formasyonu kesimlerinde Günalan formasyonu çökelimini
ve Ortaköy formasyonu içinde kayatürüne bağlı sürdürmektedir.
olarak ayırtlanmıştır. Permiyen yaşlı kırıntılı
blokları daha az ve küçük yüzlekler halinde, Günalan Formasyonu (Jg): Birim bölgede
Permiyen yaşlı kireçtaşı blokları ise daha yaygın ve Günalan köyü ile Karaali köyü dolaylarında
değişik boyutlarda izlenir. Permiyen yaşlı kırıntılılar ayırtlanmıştır. Günalan formasyonu yer yer pillov
genellikle kumtaşı, çakıltaşı ve kumlu kireçtaşından yapılı iri feldspatlı volkanitler, aglomera, volkarenit
ardalanması ve bunların arasında kırmızı renkli, Akbayır Formasyonu (Ja): Genel olarak, ince-orta
ince tabakalı ve ammonit içeren kireçtaşı ile şelften tabakalı, çörtlü, hemiplajik biyomitritik kireçtaşları
veya resiflerden koparak gelen sığ deniz fosilli ile temsil edilen birimin tip yeri Hasanoğlan köyü
kireçtaşından oluşur. Kireçtaşları farklı kayatürü kuzeyinde Akbayır Tepedir. Birimin inceleme
özelliğinden dolayı konumuma bakılmaksızın alanının batısında Alacaatlı ve Ballıkuyumcu köyleri
ayırtlanmış ve Hörç kireçtaşı üyesi (Jgh) olarak ile güneybatısında Dereköy ve Deveci köyleri
adlandırılmıştır. civarında geniş yüzeylemeleri bulunmaktadır.
Günalan formasyonunun alt dokanağı bölgede Akbayır formasyonu beyaz, krem, bej ve yer
Eldivan ofiyolit topluluğunun alt kesimleri ile daima yer kırmızı renkli, midye kabuğu kırılmalı, ince-
bindirmeli olarak gözlenmiştir. Üstten ise Haymana orta tabakalanmalı, yaygın olarak çört yumru ve
formasyonu tarafından aşmalı olarak örtülür. bantları içeren killi kireçtaşı ve/veya biyomitritik
Günalan formasyonu içerisinde volkanik kayaçlar ile kireçtaşlarından oluşmaktadır. Tabaka kalınlıkları
ardalanmalı olarak bulunan Hörç kireçtaşı üyesinin 5-40 cm. arasında değişen bu kireçtaşları içerisinde,
yaşı zengin fosil içeriği ile Liyas olarak saptanmıştır. gri-kahverenkli çört mercek ve bantlarının bulunması
Bölgede hızlı olarak gelişen derinleşmeyi sağlayan formasyonun tipik özelliğini oluştururken,
faylar boyunca çıkan volkanitler daha sonra formasyon içerisinde Radiyolaria, Spongia,
açılmaya başlayacak okyanusun ilk belirtileri olarak Echinodermata ve Calpionellid fosil ve kırıntıları
yorumlanmaktadır. Volkanik aktiviteye bağlı olarak yaygın olarak görülmektedir. Kimmeriyen-Titoniyen-
şelften veya resiflerden kopan parçalar taşınarak Barremiyen (Neokomiyen) yaşları saptanmıştır
volkanizmanın oluştuğu kesime taşınmıştır. Akbayır formasyonun oluşturan istifin en üst
düzeyleri, inceleme alanının batısında, yeşil renkli
Günalan formasyonunun yaşı Titaniyen- marnlar ve bu marnlar arasındaki olistostromal
Neokomiyen yaşlı olarak belirtilmiştir. mercekleri ile tamamlanmaktadır. Akbayır
Hörç Kireçtaşı Üyesi (Jgh): Günalan formasyonunun mikritik kireçtaşı ve çörtlerinden
formasyonunun yayılım alanı içerisinde kayatürü meydana gelen olistostrom elemanlarının boyutu
özelliğinden dolayı üye olarak ayırtlanmıştır. 2-15 cm arasında değişmektedir.
Liyas yaşı saptanmıştır. Hörç kireçtaşları Günalan Akbayır formasyonu altta Hasanoğlan formasyonu
formasyonu içerisinde iki konumda bulunmaktadır. ile geçişlidir. Bu uyumlu dokanak Hasanoğlan ve
Değişik konumda bulunan kireçtaşlarının Alacaatlı köyleri civarında görülmektedir. Deveci
Litofasiyes ve biyofasiyes özellikleri de birbirinden köyü yöresinde ise Dereköy ofiyolitli melanjı ve
farklı özellikler göstermektedir. Birinci grupta, Elmadağ formasyonunun Permiyen kireçtaşları
volkanik kayaçlarla yer yer ilksel dokanak ilişkili, üzerinde tektonik dokanakla bulunmaktadır.
bol ammonit, krinoid ve radiyolaria fosili içeren Formasyonun üst kesimi Hasanoğlan ve Deveci
hemiplajik kireçtaşları yer almaktadır. köyleri civarında aşınma yüzeyli, Alacaatlı köyü,
İkinci grupta ise sığ ortamda (Platform kenarında) Ballıkuyumcu batısında ise Karadağ formasyonunun
çökelmiş ve daha derin ortamlara taşınan detritik olistostrom içerikli kayatürleri ile örtülmektedir.
kireçtaşları bulunmaktadır. Bu kireçtaşları volkanitler Akbayır formasyonu, Hasanoğlan formasyonu’nun
arasında mercekler oluşturur. Mercek boyutları bir oluşumunu sağlayan tektonosedimanter sürecin
kaç m’den bir kaç yüz metreye kadar değişmektedir. devamında gelişmiştir. Ancak Ankara’nın batısında
Altta erozyonal yüzeye sahip olan kireçtaşlarının, Üst Jura-Alt Kretase zaman aralığında düzenli
üst yüzeyleri yaklaşık düzlemseldir. Resifal ortam olarak devam eden istif derin deniz çökeli olarak
ürünü olan kireçtaşlarının sparitik özellikteki çakıl gelişmiştir. Ankara’nın doğusunda ise zaman zaman
ve blokları bol miktarda mercan, mollusk ve alg fosili gelişen denizaltı tepelerinde daha sığ kesimlerde yer
içerir. Ayrıca, kireçtaşları içerisinde, ortamdaki diğer yer oolitli düzeylerde çökelmiştir.
kayaçlardan (çoğunlukla volkanitler) aktarılmış 4.1.2.2. OFİYOLİTLER
parçalar da bulunmaktadır. Aşınmaya karşı duraylı
olan kireçtaşları, Günalan formasyonu içerisinde Bölgede yaygın olarak yüzeyleyen ofiyolitli
yüksek rölyefleri oluşturmaktadır. kayaçlar iç yapı özellikleri, stratigrafik konumları
ve diğer birimlerle olan ilişkilerindeki farklılıkları Düzenli ofiyolit topluluğunun en alt kesimini
gözönüne alınarak üç ayrı birim olarak ayırtlanmış oluşturan kaya türlerinin serpantinleşmiş kesimidir.
ve tanımlanmıştır. Serpantinleşmiş ultramafitler diğer kesimler ile
tektonik dokanaklıdır.
1- Jura-Alt Berrasiyen oluşum yaşlı ve kısmen iç
düzenini korumuş “Eldivan Ofiyolit Topluluğu” Ultramafitler (JKeu): Düzenli ofiyolit
(JKe). topluluğunun en alt bölümü olarak ayırtlanmıştır.
Birim, dunit, harzburgit, piroksenit, amfibolitten
2- Alt Kretase’de bölgeye yerleşen ve tektonik oluşur. Ultramafitler koyu yeşil, siyah, yeşil,
dokanaklı, değişik yaş ve kökenden kayaç kahvemsi yeşil renklerdedir. Serpantinleşmenin
bloklarını kapsayan “Dereköy Ofiyolitli Melanjı” yaygın olduğu kesimleri serpantinleşmiş ultramafitler
(Kd). (JKes) olarak ayırtlanmıştır. Ultramafitlerden alınan
3- Üst Kretase yaşlı sedimanter birimler içerisinde örneklerin petrografik incelemesinde; Dunit; kayaç
Eldivan ve Dereköy ofiyolitli kayaçlarından petek dokusu göstermekte ve bu gözlerde yer
aktarılan “Olistolit ve Olistostromlar” (Keo). yer serpantinleşmemiş olivinler izlenmektedir.
Çatlaklar ve dilinimler boyunca opak mineraller
Eldivan ofiyolit topluluğu kuzeyde Eldivan oluşmuştur. Peridotit; Serpantinleşme yaygındır.
dağında, Kalecik kuzeyinde ve güneybatısında Kromit, magnetit açığa çıkmıştır. Serpantinleşmemiş
ve Beynam-Karaali arasında, Dereköy ofiyolitli relikt olivin ve piroksen izlenmektedir. Piroksenit;
melanjı Dereköy, Oyaca, Develi dolaylarında, Holokristalin dokuda ortopiroksen, klinopiroksen
olistolit ve olistostromlara ise Kalecik-Kılıçlar-Irmak ve yer yer serpantinleşmiş olivinden oluşmuştur.
dolaylarında yaygın olarak izlenir. Uralitleşmiş piroksenit; Porfirik dokulu, fenokristal
ve hamurun mineral bileşimi klorit ve uralite
Eldivan Ofiyolit Topluluğu (JKe): Eldivan dönüşmüş piroksendir.
ofiyolit topluluğu Orta Anadolu’da gözlenen
ofiyolitli melanj yayılımlarında iç düzeni kısmen Gabro-Diyabaz (JKeg): Birim Eldivan dağında
korunmuş okyanus kabuğu malzemesidir. Kalecik güneybatısında Balkaya derede ve Beynam
Eldivan dağında ve Beynam köyü güneyinde köyü güneyinde ayırtlanmıştır. Gabro-Diyabaz
izlenen ofiyolit topluluğu düzenli bir istif olarak birimi düzenli ofiyolit topluluğunun alttan ikinci
belirlenmiştir. Ofiyolit topluluğu üstten eksikli bölümü olarak gözlenir. Gabrolar koyu yeşil, siyah
olarak (Ultramafitler, Gabro-Diyabaz) Kalecik renklidir. Feldspatlar yer yer beyaz renkli bantlar
güneybatısında Balkaya dere ve (Ultramafitler, oluştururlar. Gabrolardan bantlı amfibolite geçişler
Gabro-Diyabaz ve Pelajik arakatkılı volkanitler) gözlenir. Gabrolarda ince doku yaygındır. Yer
Hasayaz doğusunda izlenir. Eldivan ofiyolit yer de iri kristalli pegmatitik gabrolar izlenmiştir.
topluluğu üzerine Senomaniyen-Kampaniyen yaş Diyabazlar daha koyu renkli ve ince dokuludur.
aralığında çökelmiş Hisarköy formasyonu ve bazan Diyabazlar herzaman dayklar şeklinde gabroları
da Karadağ formasyonu uyumsuz olarak gelir. kesmiş olarak izlenir. Diyabaz dayklarında, daykın
Eldivan ofiyolit topluluğundaki kaya türleri harita kenarlarından içe doğru kristallerde incelme
birimi olarak ayırtlanmıştır. gözlenir. Gabro-Diyabaz birimi içerisinde plajiyo-
granitlere de rastlanılmaktadır. Eldivan dağında
Serpantinleşmiş Ultramafitler (JKes): Harita küçük yüzlekler halinde izlenen plajiyogranitlerin
birimi olarak Beynam köyü güneyinde ayırtlanmıştır. Beynam ormanı içerisinde, birkaç lokasyonda 1 ila
Ultramafit olarak ayırtlanan kesimlerde de yer yer 5 m. genişliğindeki yüzlekleri görülmektedir. Gabro,
serpantinleşmiş ultramafitlere rastlamak olasıdır. diyabaz birimini kesmiş olarak bulunan mikrotaneli
Koyu yeşil, yeşil renkli, genellikle ilkel hali bozuşmuş, ve holokristalen dokulu plajiyogranitlerde açık
kırılgandır. Peridotit (dunit, Harzburgit), piroksenit renkli mineraller daha fazla oranda bulunmaktadır.
gibi kayaçların değişimi sonucu oluşmuştur. Kromit
ve ince krizotil damarcıkları içerir. Mikroskopta Pelajik Arakatkılı Volkanitler (JKev): Birim
hemen hemen tüm mineralleri serpantinleşmiş düzenli ofiyolit topluluğunun en üst kesimini
olarak izlenir. Kalıntı halde az plajioklas ve piroksen oluşturan bazalt, spilitik bazalt, tüfit, killikireçtaşı,
gözlenir. Kataklastik doku belirgindir. radyolarit-çamurtaşından oluşur. Bu kaya türlerinin
egemen olduğu kesimler ayrı harita birimi olarak volkanit (bazalt, diyabaz, spilit) radyolarit, çörtlü
ayırtlanmıştır. Pelajik arakatkılı volkanitler, koyu kireçtaşı ve bunların içinde yabancı olarak bulunan
yeşil, siyah, kahve renkli, genellikle yastık yapılı Permiyen yaşlı kireçtaşı (Pkb) Triyas yaşlı kireçtaşı
lav akıntıları halindedir. Yastık yapılı volkanitlerde (Takb), Jura yaşlı kireçtaşı (Jab, Jmb), Kretase yaşlı
merkezden dışa doğru ışınsal soğuma eklemleri kireçtaşı (Kb) ve yaşı belirlenemeyen kireçtaşları
gözlenir. Amigdoidaller doku yaygındır. Düzenli (xb) oluşturur. Bu kaya türleri birbirleriyle tektonik
ofiyolit topluluğunun en üst kesimini oluşturan dokanaklı ve belirli bir düzen göstermezler.
birim diğer kesimleri ile tektonik dokanaklıdır.
Dereköy ofiyolitli melanjını oluşturan kayatürleri
Volkanitlerden alınan örneklerin petrografi Eldivan ofiyolit topluluğuna ait kayaçların birbiri
incelemelerinde; bazalt; gaz boşluklu, çabuk soğuma ile tektonik karışımından oluşmuştur. Bölgede iç
dokusu gösterir. Plajiyoklas kristalleri yelpaze ve düzeni kısmen korunmuş ofiyolit topluluğunun
radyal biçimde soğumuş, aralarda bol ölçüde opak yerleşimi sırasında gelişen tektonik olaylar Dereköy
mineral ve karbonatlaşmış kripto oluşumlar izlenir. ofiyolitli melanjının karmaşık yapısını kazanmasına
Boşluklar kalsit dolguludur. Bu örnekle ilksel neden olmuştur. Dereköy ofiyolitli melanjı,
ilişkide olan kireçtaşının petrografisi ise; organizma Eldivan ofiyolit topluluğunun yanal devamı olarak
parçaları içeren mikrittir. Dolgular sparikalsittir. düşünüldüğü için oluşum yaşı da Eldivan ofiyolit
Bol ölçüde demirli konkoidal oluşumlar izlenir. topluluğunun oluşmaya başladığı Jura-Senomaniyen
Kireçtaşı içinde bazalta benzer parçacıklar içerir. zaman aralığı olarak kabul edilmektedir. Üst Jura
yaşı saptanmıştır.
Radyolarit (JKer): Düzenli ofiyolit topluluğunun
en üst kesimini oluşturan Pelajik Arakatkılı 4.1.2.3. KILIÇLAR GRUBU
Volkanitler içerisinde kayatürü özelliğine göre
ayırtlanmıştır. Radyolarit birimi radyolarit ve Çalışma alanında, Senomaniyen-Kampaniyen
çamurtaşından oluşur. Kırmızı, gri boz ve yeşil yaşlı, birbirleriyle yanal ve dikey yönde geçişli
renkli, ince tabakalı ve kıvrımlıdır. Radyolarya sedimanter, volkano-sedimanter ve volkanik
kavkı parçaları, kil ve silt boyutunda kuvars, kayaçların yer aldığı, birimler Kılıçlar Grubu olarak
plajiyoklas tanelerinden oluşur. Radyolarit birimi, tanımlanmıştır. Bu grup içerisinde daha yaşlı
Pelajik Arakatkılı Volkanitler ile birlikte bulunur ve kayaçlardan türemiş olistolit ve olistostromlar
bu birim içerisinde kamalanır. yaygın olarak bulunmaktadır. Bölgede yaygın
olarak izlenen grup, Hisarköy ve Karadağ
Çörtlü Kireçtaşı (JKeç): Çörtlü kireçtaşı, düzenli formasyonlarına ayrılmıştır. Hisarköy formasyonu,
ofiyolit topluluğunun en üst kesimini oluşturan Cengizpınar volkanit üyesi, Kocatepe kireçtaşı
Pelajik Arakatkılı Volkanitler içerisinde kayatürü üyesi ve Radyolarit üyesine, Karadağ formasyonu
özelliğine göre ayırtlanmıştır. Çörtlü kireçtaşı, ise Kurşunludüz kireçtaşı üyesine ayırtlanmıştır. Bu
kırmızı, beyaz renkli ince tabakalı ve laminalı, çört birimlerin tümü Kılıçlar köyü dolaylarında izlenir.
bant ve yumrulu, kırılma yüzeyi midye kabuğumsu Kılıçlar Grubunu oluşturan birimler stratigrafik
ve kıvrımlıdır. Çörtlü kireçtaşları, genellikle Pelajik konumlarına göre, bloklar ise Kılıçlar Grubundan
arakatkılı Volkanitler ve Radyolarit-Çamurtaşı ile sonra anlatılacaktır.
birlikte bulunur. Kireçtaşları genellikle birlikte
bulunduğu birim içinde budinleşmiş olarak izlenir. Hisarköy Formasyonu (Kkh): Birim genelde
Birimin yaşı Üst Titoniyen-Alt Berriasiyen olarak bölgede kuzeydoğu-güneybatı yönünde uzanım
değerlendirilmiştir. gösterir. Kaba çakıl boyutundan ince kum boyutuna
kadar değişen boyuttaki tanelerin oluşturduğu
Dereköy Ofiyolitli Melanjı (Kd): Dereköy kayatürlerinden oluşur. Birimin çökel kayaçları
ofiyolitli melanjı, adını Ankara-Haymana yolunda yer yer kötü boylanmalı volkanik taneli çakıltaşı,
Dereköy’den alır. Birim Dereköy, Oyaca ve kumtaşı, çamurtaşı ardalanması ve arada izlenen
Develi dolaylarında yaygın olarak izlenir. Bölgede kireçtaşlarından oluşmuştur. Çakıltaşı ve kumtaşları
daha küçük yüzlekleri ise Karagedik batısında, çoğunlukla boz, kahverengi, kırmızı renkli gevşek
Beynam köyü güneyinde izlenmiştir. Dereköy tutturulmuş ve tabakalanması belirsizdir. Birimin,
ofiyolitli melanjı; Serpantinit, gabro, diyabaz, genelinde boylanma ve derecelenme kabaca
izlenir. Çamurtaşları; kırmızı, boz renkli, ince-orta kabuğu kırılma yüzeylidir. Kalsitürbiditlerin
tabakalıdır. Hisarköy formasyonu içinde Eldivan taneleri, sığ deniz veya resifal kireçtaşı ile az olarak
ofiyolit topluluğundan türemiş çeşitli boyutlarda volkanik kayaç taneleridir. Radyolarit-çamurtaşı
olistolit ve olistostromlar sıkçı izlenir. Hisarköy kırmızı renkli ince düzeyler olarak izlenir. Bazı
formasyonu bölgenin kuzeyinde Eldivan ofiyolit kesimlerde Kocatepe kireçtaşı üyesi ile Cengizpınar
topluluğu üzerine uyumsuz olarak gelir. Birimin yaşı volkanit üyesinin birincil ilişkileri görülür. Birimin
Senomaniyen-Kampaniyen olarak saptanmıştır. yaşı Senomaniyen-Kampaniyendir.
Hisarköy formasyonu, derin deniz ortamında Radyolarit Üyesi (Kkhr): Hisarköy formasyonu
ve genellikle eğimi fazlaca olan kıta yamacında içinde kayatürü özelliğine göre ayırtlanmıştır.
çökelmiştir. Çökellerin en önemli kaynağı kıta Birim, radyolarit ve çamurtaşı ardalanmasından
ve şelfdeki çökeller olmakla birlikte eşyaşlı oluşur. Radyolaritler kırmızı, yeşil renkli ince
volkanizmanın ürünü spilit ve diyabazlar tabakalıdır. radyolaritler içerisinde yer yer
(Cengizpınar volkanit üyesi) da kaynak kayacın bir serpantinit olistolitleri izlenir. Birim, Hisarköy
bölümünü oluşturur. Havzada var olan tektonik formasyonu içinde formasyon ile düşey ve yanal
etkinlik, volkanizmanın etkisi ile şiddetlenmiş ve yönde geçişli ve mercekler şeklinde bulunur.
parçalanarak yerinden oynatılan eşyaşlı volkanik Radyolaritler, kalsitürbiditler ile yer yer geçişler
gereç, karadan türeyen gereçlerle karışarak gösterir. Birim bol olarak radyolaria içerir. Birimin
başlıca moloz akması süreçleri ile çökelmiştir. yaşının birlikte olduğu formasyon ve üyelerle eş
Pelajik çökelim, ortamın dingin olduğu evrelerde yaşlı Senomaniyen-Kampaniyen zaman aralığında
gerçekleşmiş ve radyolarit, çamurtaşı ve killikireçtaşı olduğu düşünülmektedir.
çökelmiştir.
Karadağ Formasyonu (Kkk): Karadağ
Cengizpınar Volkanit Üyesi (Kkhc): Birim formasyonu altta volkanik taneli kumtaşı, çakıltaşı
Hisarköy formasyonu içinde kayatürü özelliğine ardalanması ile başlar, üste doğru kumtaşı-çamurtaşı
bağlı olarak ayırtlanmıştır. Cengizpınar volkanit ardalanması şeklinde devam eder. Çakıltaşı
üyesi, Hisarköy formasyonu içinde çeşitli evrelerde ve kumtaşı, yeşil, kahverengi. boz, kızılrenkli,
oluşmuş olan yastık lav özelliğini kısmen korumuş sıkı tutturulmuş ve ince-orta tabakalanmalıdır.
spilit (bazalt), diyabaz ve bunlara bağlı dayk ve Kumtaşlarında, derecelenme, paralel laminalanma,
silislerden oluşur. Spilitler koyu renkli, morumsu, akıntı çapraz laminalanma konvolit tabakalanma
gri, diyabazlar ise gri ve yeşil renklerdedir. bulunmaktadır. Çamurtaşı, gri, kahverengi, boz
Spilitlerin, volkanik malzemeli kumtaşları marn ve renkli sıkı tutturulmuş, ince tabakalı ve iğnemsi
kumlu-killi kireçtaşları ile birincil ilişkide olduğu kırıklıdır. Çamurtaşları, kumtaşı tabakalarının
gözlenmiştir. Dayk konumundaki volkanitler, üzerine geçişli olarak gelir. Çamurtaşlarında paralel
Kılıçlar grubunu oluşturan birimleri kesmiş olarak laminalanma yaygın olarak gözlenir. Killi kireçtaşları,
izlenir. Cengizpınar volkanit üyesi, Hisarköy gri, boz, kırmızı renkte, ince-orta tabakalanmalı ve
formasyonu’nun Senomaniyen-Kampaniyen’e midye kabuğu kırılmalıdır. Karadağ formasyonu,
kadar süren zaman aralığındaki çökemininin altta Hisarköy formasyonu ile geçişlidir. Bu geçiş
değişik düzeylerinde derin deniz volkanizmasının zonunda Hisarköy formasyonunun volkanitleri
bir ürünü şeklinde yayılarak gerek çökeller içine ve kalsitürbiditleri ile Karadağ formasyonunun
girerek gerekse çökelme yüzeyi üzerinde akarak kumtaşı, silttaşı ardalanması birlikte izlenir. Karadağ
ilişkide olduğu kayatürlerini az da olsa etkilemiştir. formasyonu, yanal olarak da Hisarköy formasyonu
ile giriktir. Birimin yaşı Senomaniyen-Kampaniyen
Kocatepe Kireçtaşı Üyesi (Kkhk): Hisarköy olarak belirlenmiştir. Ayrıca Ankara’nın batısında
formasyonu içinde kayatürü özelliğine göre Aşağı Yurtçu köyü mevkiinde Akbayır formasyonu
ayırtlanmıştır. Kocatepe kireçtaşı üyesi, üzerindeki Karadağ formasyonunun yaşı
parçalanmış sucuk yapısı kazanmış olarak da Senomaniyen-Türoniyen olarak değerlendirilmiştir.
olsa uzun mesafelerde izlenebilen pelajik killi
kireçtaşı, radyolarit-çamurtaşı ve kalsitürbidit Kurşunludüz Kireçtaşı Üyesi (Kkkk): Karadağ
ardalanmasından oluşur. Pelajik killi kireçtaşı, formasyonu içinde kayatürü özelliğine göre
kırmızı, gri renkli, ince-orta katmanlanmalı, midye harita ölçeğine uygun olarak ayırtlanmıştır. Üye
sarımsı beyaz, gri, kırmızı renkli, midye kabuğu Grubu’nun üzerinde açılan çukurluklara çökeldiği
kırılma yüzeyli, silis bant ve yumrulu, ince-orta düşünülmektedir. Ilıcapınar formasyonu üstte ve
tabakalı bazen laminalı killi kireçtaşından oluşur. yanalda Haymana formasyonu ile geçişli ve giriktir.
Kurşunludüz kireçtaşı üyesi alttan ve üstten Birimde fosil bulunamamış, ancak girik olduğu
Karadağ formasyonu ile geçişlidir. Birimin yaşı Haymana formasyonu ile aynı yaşta (Maastrihtiyen)
Senomaniyen-Türoniyen olarak saptanmıştır. kabul edilmiştir. Ilıcapınar formasyonu, Üst
Kretase’de volkanizmanın etkinliğinin azalmasından
Kılıçlar Grubu İçindeki Olistolit ve sonra, üst denizaltı yelpazesinde, başlıca Hisarköy
Olistostromlar formasyonu üzerine çökelmiştir.
Eldivan ofiyolit topluluğundan türemiş ve “Keo”
Haymana Formasyonu (Kh): Haymana
simgesi ile gösterilen olistolit ve olistostromlar;
formasyonu adı ilk kez Rigo de Righi ve
serpantinit, gabro, diyabaz, volkanik kayaçların
Cortesini (1959) tarafından kullanılmıştır. Birim,
karışımı ve/veya birinin çoğunlukla olduğu
konglomera, kumtaşı ve şeyl ardalanmasından
kesimlerdir. Eldivan ofiyolit topluluğunun bölgeye
oluşur. Günalan-Karaali köyleri arasında ise
Albiyen-Apsiyen zaman aralığında yerleşmesinden
bazalt lav, tüf ara düzeyleri ile izlenir. Volkanik
sonra Senomaniyen-Kampaniyen yaşlı birimlerin
kayaçlar ayırtlanabildiği yerlerde volkanitler üye
içine kütle akması ve çekim kaymaları biçiminde
mertebesinde ayırtlanmıştır. Kumtaşlarındaki
değişik zamanlarda gelerek çökelime katılması
sonucu oluşmuşlardır. Ayrıca yaşına ve kayatürüne taban yapılarının bolluğu ve kumtaşlarının şeyllerle
göre; yaşı belirlenemeyen kireçtaşı blokları “xb”, olan ritmik ardalanması birimin tipik özelliğidir.
Kretase yaşlı kireçtaşı blokları ise “Kb” simgesi Konglomera, yeşilimsi, sarımsı ve kahverenkli olup,
ile ayırtlanmıştır. Serpantinit, gabro, diyabaz ve sıkı tutturulmuş ve orta-kalın tabakalıdır. Tabaka
volkanik olistolit ve olistostromları, Ankara Melanjı tabanları aşındırmalıdır. Konglomera tabakaları
(Bailey ve Mc Callien 1950) nın ofiyolitli kısmı, düzenli veya mercekseldir. Yer yer kötü boylanmalı,
1/500.000 ölçekli Jeoloji Haritası (Ketin 1962) kaba çakıllı ve kalın tabakalı konglomera düzeyleri
Mesozoyik ofiyolit serisinin bir bölümü, Irmak de vardır. Çakılların çoğu alttaki ofiyolitlerden
formasyonunun (Norman 1972) bir bölümü ile türemiştir. Konglomeralar içinde resiflerden
deneştirilebilir. taşınmış eşyaşlı rudist ve mercan parçaları yer
alır. Kumtaşları, yeşil, sarı ve kahverenklidir. Sıkı
Ilıcapınar Formasyonu (Kı): Birim, konglomera tutturulmuş, köşeli ve kırıklı, ince-orta tabakalıdır.
ve kumtaşının düzensiz ardalanmasından oluşur. tabaka tabanlarında kazıma ve alet izleri ile canlı
Konglomeralar; kahverengi, boz, kızılrenklerde, orta sürünme izleri boldur. Haymana formasyonu
tutturulmuş ve kalın-çokkalın tabakalıdır. Tabaka içinden derlenen örneklerde birime Maastrihtiyen
tabanları aşındırmalıdır. Konglomeralarda yer yer yaşı verilmiştir.
büyük ölçek teknesel çapraz tabakalanmalar izlenir.
Boylanma ortadır. Kumtaşları, yeşil, kahve renkli, Volkanitler (Khv): Haymana formasyonu içinde
orta tutturulmuş, orta-kalın tabakalanmalıdır. izlenen volkanik kayaçlar bazaltik lav (spilit) ve
Kumtaşlarında dereceli tabakalanma, paralel tüfitten oluşur. Haymana formasyonu içinde
laminalanma ve küçük ölçek akıntı çapraz siller halinde izlenir. Koyu yeşil, siyah renkli
laminalanması izlenir. Konglomera ve kumtaşının spilit dokusu yer yer gözlenen bazaltlar olarak
çimentosu çok az veya hiç yoktur. Ilıcapınar izlenir. Volkanitlerden alınan örneklerin petrografi
formasyonunun alt sınırı çalışma alanında faylıdır. incelemesinde; Fonolitik Tefrit; porfirik dokulu,
Birimin izlenen alt tabakaları ile Kılıçlar Grubunu fenokristaller 1 mm.ye varan boyutlardadır.
oluşturan kayatürleri ve oluşum ortamları arasında Fenokristaller lösit, piroksen (ojit) ve zeolittir.
çok sıkı bir ilişki vardır. Ilıcapınar formasyonu Mineral bileşimi; bol ölçüde lösit, piroksen (ojit), bol
içindeki kanal çökellerinde, Kılıçlar Grubunu ölçüde zeolitleşmiş, daha az kloritleşmiş plajiyoklas
oluşturan kayatürlerine ait çakıllar bulunmaktadır. ve opak mineraldir. Hamur; mikrotane dokulu,
Bu nedenle Ilıcapınar formasyonunun Kılıçlar lösit, piroksen, zeolit, serisitleşmiş nefelin, kalsit
Grubu üzerine, kazıma yüzeyli olarak geldiği ve opak mineralden oluşmuştur. Volkanikler alttan
yani en alt kesimdeki kanal çökellerinin Kılıçlar ve üstten Haymana formasyonu ile dokanaktadır.
Haymana formasyonu içinde bu çalışmada Kızılçukur formasyonu üzerine geçiş zonu ile gelir.
ayırtlanarak haritalanmıştır. Çaldağ formasyonu yanalda ve üstte ise Dizilitaşlar
formasyonu ile girik ve geçişlidir. Formasyonun
Malboğazı Formasyonu (Km): Malboğazı yaşı Monsiyen olarak belirlenmiştir.
formasyonu, sarımsı gri kumtaşı, ince tabakalı
konglomera, kumlu kireçtaşı ve resifal Dizilitaşlar Formasyonu (Td): Dizilitaşlar
kireçtaşlarından oluşur. Kumtaşları ince tabakalı, formasyonu konglomera, kumtaşı, şeyl,
bol fosilli ve çimentosu karbonattır. Malboğazı killikireçtaşı ve kırıntılıkireçtaşından oluşur.
formasyonu altta Haymana formasyonu ile Ayrıca Çaldağ formasyonundan türemiş resifal
geçişlidir. Yer yer Haymana formasyonu olmaksızın kireçtaşı karakterindeki çok sayıda tekçe, yüzlerce
Hisarköy formasyonu ile de geçişli olarak izlenir. metre boyutlu eş yaşlı olistolitler de içermektedir.
Üstte ise Kızılçukur formasyonu uyumlu olarak yer Konglomeralar; sarı, kahverengi, gri renklerde, gevşek
alır. Yanalda ise Haymana formasyonu ile giriktir. tutturulmuş, orta-kalın tabakalıdır. İki tür çakıltaşı
Malboğazı formasyonunun yaşı Üst Maastrihtiyen vardır. Kaba matrisk destekli, çok kötü boylanmış
olarak saptanmıştır. konglomera ve küçük çakıllı, tane destekli orta
boylanmış çakıltaşları. Dizilitaşlar formasyonunun
Kızılçukur Formasyonu (Tkı): Kızılçukur alt sınırı genç tektonik nedeniyle çoğunlukla
formasyonu konglomera, kumtaşı, çamurtaşı faylı olmasına karşın Haymana formasyonu ile
ve kireçtaşından oluşur. Konglomeralar kırmızı, kayatürü ve sedimantolojik özellikleri gözönüne
siyah renkli kötü boylanmalı ve kalın tabakalı, alındığında geçişli olduğu yerler de vardır. Üstte
matriks desteklidir. Çakıllar serpantinit, radyolarit, ise Çankırı havzasında Mahmutlar formasyonu ile
volkanit ve kireçtaşından oluşur. Kumtaşları, ince- olan dokanağı faylı olmasına karşın geçişli olduğu
orta tabakalı, makrofosil parçalıdır. Çamurtaşları, kesimlerde gözlenmiştir. Haymana havzasında
orta-kalın tabakalı olup aralarında kum ve çakıl ise Dizilitaşlar formasyonu üzerine Eskipolatlı
boyutunda parçalar içeren kötü boylanmalı formasyonu uyumlu olarak gelir. Dizilitaşlar
düzeyler halindedir, Kireçtaşları ince-orta tabakalı formasyonunun yaşı Paleosen olarak saptanmıştır.
kırıntılı ve ince düzeyler halinde kum ve çakıl
kapsamaktadır. Kızılçukur formasyonu altta Granitoyidler (Gr): Orta Anadolu’da yaygın
Malboğazı formasyonu üzerine uyumlu olarak olarak görülen granitoyidlerin küçük yüzlekleri
gelir. Üste doğru ise Çaldağ formasyonuna geçiş olarak izlenirler. Granitoyidler; granit, granodiyorit,
gösterir. Birim, çökelme koşulları ve yaşı dikkate siyenit ve monzonitten oluşur. Birim genellikle
alındığında Dizilitaşlar formasyonu ile giriktir. açık renkli, ayrışmış, yer yer aplit damarları ile
Kızılçukur formasyonuna Paleosen yaşı verilmiştir. kesilmiştir. Bazı yerlerde anklav olarak ofiyolit
Kızılçukur formasyonu, Malboğazı formasyonunu parçaları gözlenmiştir. Granitoyidler hipidiyomorf
oluşturan resifler üzerinde gelişen yelpaze deltası taneli doku gösterir. Birim bölgede Eldivan ofiyolit
çökelleri olarak çökelmiştir. topluluğunu kesmiş halde izlenir ve dokanaklarda
kontakt metamorfizma izlerine rastlanır.
Çaldağ Formasyonu (Tç): Çalışma alanında Granitoyidlerde kendi içerisinde diferansiyasyon
sınırlı bir yayılımı olan birim daha çok Haymana nedeni ile minerolojik bileşim ve görünüm farklılığı
havzasında yaygındır. Çaldağ formasyonu resifal vardır. Granitoyidler, Eldivan ofiyolit topluluğunu
kireçtaşı, kırıntılı kireçtaşı ve kumlu kireçtaşından ve Kılıçlar Grubu birimlerini kesmiş olarak
oluşur. Birimde kireçtaşları tabakalanma göstermeyen gözlendiğinden Kretase’den gençtir. Eosen yaşlı
ve yer yer alg ve mercan biyohermlerinin bulunduğu birimlerde çakıllarının görülmesi ise Eosen’den
merceksel geometrili oluşuklar şeklindedir. Üste yaşlı olduğunu belirler
doğru ise orta-kalın tabakalı kireçtaşları olarak
gözlenirler. Mercek şekilli kireçtaşlarının küçük Eskipolatlı Formasyonu (Te): Konglomera,
blokları ve çakıllarını da kumlu düzeyler içinde kumtaşı, marn ardalanmasından oluşan birim,
görmek olağandır. Resifal kireçtaşları beyaz, kirli inceleme alanının güneyinde Dereköy, kuzeydoğuda
beyaz renklidir. Kumlu kireçtaşları daha çok mercek Karahasanlı köyü civarında yüzeylemektedir.
şekilli resifal kireçtaşlarının çevresinde yaygındır. Formasyon marn ağırlıklı istif oluşturmakla
Çaldağ formasyonu, Çankırı havzasında altta birlikte. istifin alt düzeyleri konglomera, kumtaşı
orta düzeyler kumtaşı - marn ve üstte kumlu alındığında Haymana havzasında, Eskipolatlı
kireçtaşı, marn ardalanmalıdır. Alt düzeylerdeki formasyonunun üst düzeylerinde başlayan regresif
konglomeralar kanal dolgusu şeklinde, büyük dönemin devamında çökelirken, Günalan ve Karaali
boyutlu mercekler oluşturmaktadır. Konglomeranın köyleri dolaylarında ise kısmı bir transgresif aşmalı
bağlayıcı malzemesini kil-kum ve karbonat çimento olarak çökelmiştir.
oluşturur. Konglomera ve marnlar ile ardalanmalı
olarak bulunan kumtaşları istifin alt düzeylerinde Mahmutlar Formasyonu (Tm): Genellikle doğu
daha yoğun olarak görülmektedir. Eskipolatlı kesimlerde yaygın olarak gözlenir. Birim şeyl,
formasyonunun ağırlıklı kaya türünü oluşturan kumtaşı, marn ve konglomeradan oluşan Karagedik
marnlar, kumtaşı ve kireçtaşı arasında kalın (1-15 m) üyesine, kumtaşı, çamurtaşı, tüflü kumtaşı, tüfitden
düzeyler halinde görülmektedir. marnlar yeşil-boz oluşan Taşlıdere üyesine, çakıltaşı ve daha az
renkli masif ve kolay ayrışır. Marnlar planktonik kumtaşı, şeyl ve tüfden oluşan Kabaktepe üyesine
fosiller içerir. Bölgede Eskipolatlı formasyonunun ayırtlanmıştır. Üyelere ayırtlanamayan kesimler
alt sınırı Dizilitaşlar formasyonu, üst sınırı ise ise Mahmutlar formasyonu olarak gösterilmiştir.
Çayraz formasyonu ile uyumludur. Ünalan ve Mahmutlar formasyonunda konglomera, kumtaşlı
diğ. (1976) saptadıkları Nummulites ve Alveolina marn ve tüfler yaygın kayatürünü oluşturmaktadır.
Birim, altta Dizilitaşlar formasyonu ile sedimantolojik
fosilleri ile birimin yaşını İleridiyen-Küviziyen
özellikleri gözönüne alındığında geçişli olduğu
olarak belirlemişlerdir.
düşünülmektedir. Üstte ise Miskincedere
Çayraz Formasyonu (Tça): Tip yeri Haymana formasyonu, Mahmutlar formasyonunu uyumlu
havzası olan ve sarımsı rengi ve bol Nummulites olarak örter. Mahmutlar formasyonunu oluşturan
içeriği ile kolayca ayırt edilebilen formasyon Karagedik üyesi ve Taşlıdere üyesindeki kumlu
kireçtaşı ve marn ardalanmasından oluşur. Çayraz kireçtaşı, kumtaşı düzeylerinden elde edilen
formasyonunun çalışma alanının güneybatısında fosillerle birimin yaşı Ipresiyen-Lütesiyen olarak
Dereköy, doğu ve kuzeydoğuda Günalan, belirlenmiştir.
Karaali ve Karahasanlı köyleri dolaylarında geniş
Karagedik Üyesi (Tmka): Bölgenin güneydoğu
yüzeylemeleri bulunur. Çayraz formasyonunun
kesiminde kayatürü özellikleri ve çökelme ortamı
kayatürünü kireçtaşı, marn ardalanması
gözetilerek ayırtlanmıştır. Üye, şeyl, kumtaşı marn
oluşturmakla birlikte birkaç düzeyde konglomera
ve konglomeradan oluşur. Egemen kayatürü şeyldir.
bantları da bulunmaktadır. Kalın (1-5 m)
Çakıltaşları merceksel geometrili ara düzeyler
tabakalı, bol fosilli biyostromal kireçtaşı yaygın
halinde yer alır. Şeyller, gri, koyu yeşil ve siyah
kayatürünü oluşturmaktadır. Bu kireçtaşları
renkli, orta tutturulmuş, ince-kalın tabakalıdır. Yer
arasında yer yer kumlu düzeylerin bulunduğu,
yer paralel laminalanma izlenir. Kumtaşları, yeşil,
mercekler şeklinde kumlu kireçtaşı arabantları kahverengi, az tutturulmuş ve ince-kalın tabakalıdır.
da yer almaktadır. Kireçtaşları arasında yine bol Kumtaşının kalın olarak izlendiği yerlerde büyük
fosilli yeşil-sarı renkli marnlar bulunmaktadır. ve küçük ölçekli çapraz tabakalanma, derecelenme
Kireçtaşı ve marnlar birbirleriyle yanal ve dikeyde ve paralel lamilanma gözlenir. Dizilitaşlar
tedrici geçişlidir. Çayraz formasyonunun alt sınırı formasyonunun yakınsak türbidit, Karagedik
Haymana havzasında Eskipolatlı formasyonu ile üyesinin şelf ve delta çökellerinden oluşmuş olması
uyumlu, Günalan ve Karaali köyleri dolaylarında nedeni ile birim Dizilitaşlar formasyonu ile geçişli,
Haymana formasyonunu uyumsuz olarak üstte ve yanalda ise Taşlıdere üyesi ile geçişli ve
aşmalı sedimantasyonla örtmektedir. Çayraz giriktir. Formasyonun yaşı Ipresiyen-Lütesiyen
formasyonunun üstünde ise Oligosen ve Miyosen olarak belirlenmiştir.
yaşlı birimler uyumsuz olarak bulunur. Çayraz
formasyonunun yaşı Nummulites ve Alveolina Taşlıdere Üyesi (Tmt): Bölgenin doğu kesiminde
türlerine göre Küviziyen-Lütesiyen olarak kayatürü ve çökelim ortam özelliklerine göre
belirlenmiştir. Çayraz formasyonu, fosil içeriği ayırtlanmıştır. Taşlıdere üyesi, kumtaşı, çamurtaşı,
ve kayatürü özellikleri ile sığ denizel, şelf kenarı tüflü kumtaşı, tüfitden oluşur. Kumtaşları; beyaz,
ortamında çökelmiştir. Birimin yanal ve düşey sarı renklerde, orta sıkı tutturulmuş, ince-kalın
yönde diğer birimlerle olan ortamsal ilişkileri dikkate tabakalıdır. Üyenin alt kesimlerinde çökelme yapıları
izlenmez. Üst kesimlerde ise küçük ve büyük ölçek Deliler Volkaniti (Tde): Birim, andezit ve dasit türü
çapraz tabakalanma, paralel lamilanma ve düşük kayaçlardan oluşmuştur. Volkanitler, gri, mavimsi
açılı düzlemsel çapraz tabakalanma gözlenir. Tüflü gri renklerde, çoğunlukla ayrışmış halde izlenir.
kumtaşları sarı renkli, sıkı tutturulmuş, ince ve orta Volkanitlerin Mahmutlar formasyonu ile doğrudan
tabakalıdır. Küçük ölçek çapraz laminalanma ve ilişkisi izlenemez. Ancak İpresiyen-Lütesiyen yaşlı
paralel laminalanma olağandır. Tüfitler, sarı, kırmızı Mahmutlar formasyonunun Taşlıdere üyesinde
renkli, sıkı tutturulmuş, ince-orta tabakalı, yer yer görülen tüfler, büyük bir olasılıkla Deliler volkanitine
paralel laminalanmalıdır. Çamurtaşları; gri renkli, aittir. Volkanitler Oligosen yaşlı Miskincedere
az tutturulmuş, ince ve kalın tabakalanmalıdır. formasyonu tarafından uyumsuz olarak örtülür. Bu
Çamurtaşları en fazla santimetre kalınığında kömür verilere göre Deliler volkaniti Oligosen’den yaşlı,
arakatkıları ve kömürleşmiş bitki fosilleri içerir. Eosen yaşlı Mahmutlar formasyonu ile yaşıttır.
Taşlıdere üyesi, altta Karagedik üyesi ile girik Birim, Üst Kretase-Tersiyer süresince dolmakta olan
ve geçişli, üstte ise Kabaktepe üyesi ile girik ve havzanın karasal şartlara geçtiği dönemlerde gelişen
geçişlidir. Birimin yaşı Ipresiyen-Lütesiyen olarak volkanizmanın ürünüdür.
belirlenmiştir.
Miskincedere Formasyonu (Tmi): Miskincedere
Kabaktepe Üyesi (Tmk): Bölgenin doğu formasyonu ilk kez Akyürek ve diğ. (1982,1984)
kesiminde kayatürü ve çökelim ortam özelliklerine tarafından tanımlanmış ve üyelere ayırtlanmıştır.
göre ayırtlanmıştır. Kabaktepe üyesi genel olarak Bölgede güney ve doğu kesimlerde yaygın olarak
konglomera ve çok az kumtaşı, şeyl ve tüften izlenir. Miskincedere formasyonu, konglomera,
oluşur. Çakıltaşları; yeşil, kırmızı renkli, orta kumtaşı, çamurtaşı, marn ve jips ardalanmasından
ve iyi tutturulmuş, kalın ve çok kalın düzensiz oluşur. Birim, konglomera, kiltaşı, jips, marn,
tabakalı veya tabakalanmasızdır. Konglomeralarda konglomera ardalanmasından oluşan Ağaçali
paralel tabakalanma ve büyük ölçek çapraz üyesine ayırtlanmıştır. Miskincedere formasyonu
tabakalanma egemendir. Şeyller, yeşil renkli, iyi altta, Mahmutlar formasyonu ile uyumlu ve geçişli,
tutturulmuş ve ince tabakalıdır. Şeyllerde paralel üstte ise Mamak formasyonu, Gölbaşı formasyonu
laminalanma izlenir. Kumtaşları, yeşil, gri renkli, ve Bozdağ bazaltı tarafından uyumsuz olarak
orta tutturulmuş ve orta tabakalıdır. Kumtaşları örtülür. Birimde taşınmış olarak Nummulites
ender olup, şeyllerle birlikte izlenir. Tüfler, beyaz fosilleri bulunmuştur. Miskincedere formasyonu
renkli, az veya orta tutturulmuş, kalın tabakalıdır. arazi gözlemleri ve stratigrafik konumu gözönüne
Çoğunlukla konglomeraların arasında birkaç düzey alınarak Oligosen yaşta kabul edilmiştir. Birim,
halinde izlenir. Kabaktepe üyesi, altta ve yanalda alüvyon yelpazesi, menderesli ırmak ve evaporitik
göl ortamlarında oluşmuştur.
Taşlıdere üyesi ile girik ve geçişlidir. Bazen, altta
diğer birimler olmaksızın doğrudan, Üst Kretase Yaylacık Üyesi (Tmiy): Birim, ayırtlanabildiği
yaşlı birimler üzerine uyumsuz olarak da gelmekte, kesimlerde konglomera, çamurtaşı ve kumtaşından
üzerini ise Miskincedere formasyonu uyumlu oluşur. Konglomeralar koyu kırmızı renkli ortaç
olarak örtmektedir. Kabaktepe üyesinde fosil tutturulmuş, kötü ve çok kötü boylanmalı, köşeli
bulunamamıştır. Birimin yaşı girik olduğu Taşlıdere ve az yuvarlak çakıllı, matriks destekli, kalın ve çok
ve Karagedik üyeleri ile aynı yaşta, Ipresiyen- kalın veya tabakalanması belirsizdir. Konglomeranın
Lütesiyen olarak kabul edilmiştir. Kabaktepe üyesi, çimentosu karbonattır. Çamurtaşı, koyu kırmızı
alüvyon yelpazesi ve örgülü ırmak ortamlarında renkli, az veya orta tutturulmuş kötü boylanmalı,
oluşmuştur. Alüvyon yelpazesi çökelleri başlıca ince ve kalın tabakalıdır. Birimde çapraz laminalanma
matriks destekli ve boylanmalı konglomeralardan ve paralel laminalanma gözlenir. Yaylacık üyesi,
oluşur. Moloz akması süreçleri ile oluşmuş bu altta Eosen yaşlı Mahmutlar formasyonunun
yelpaze çökelleri Taşlıdere üyesinin taşkın ovasında üzerine uyumlu ve geçişli olarak gelir. Üstte ve
oluşmuş kömür arakatkılı miltaşları ile giriktir. yanalda Ağaçali üyesi ile geçişli ve giriktir. Birimde,
Örgülü ırmak çökelleri, birimin en üst bölümünde taşınmış fosiller dışında yaş verebilecek fosil
bulunur ve yelpaze çökelleri ile yanal giriklik bulunamamıştır. Yaylacık üyesi, Miskincedere
gösterir. formasyonunun stratigrafik konumu nedeniyle
Oligosen yaşlı olarak kabul edilmiştir. Yaylacık gösterir. Taneler, bol ölçüde olup porfirik dokulu
üyesi, alüvyon yelpazesi çökellerinden oluşur. Bu ve volkanit (andezitik) ve kristal parçalarıdır.
çökellerin oluşumunda moloz ve çamur akması Kristal parçaları bol ölçüde plajiyoklas, daha az da
süreçleri egemen olmuş ve başlıca kötü boylanmalı biyotit ve opak mineraldir. Çimento sparikalsittir.
konglomera ve çamurtaşları çökelmiştir. Kumartaş formasyonu, kendinden daha yaşlı
birimler üzerine uyumsuz olarak gelir. Üstte ve
Ağaçali Üyesi (Tmia): Birim, ayırtlanabildiği yanalda Hançili formasyonu ile geçişli ve giriktir.
kesimlerde altta jips, kumtaşı, kiltaşı, marn, ortada Bazı kesimlerde ise Hançili formasyonu olmaksızın
konglomera, kumtaşı, kiltaşı, marn ve jips, üstte doğrudan Mamak formasyonu tarafından örtülür.
kiltaşı, marn, kumtaşı ardalanmasından oluşur. Yanal olarak Tekke volkanitleri ile giriklik gösterir.
Üst kesimlerdeki kiltaşı ve marnlar arasında yer yer Kumartaş formasyonunun üstte geçişli olduğu
kömürleşmiş bitki kalıntıları vardır. Çakıltaşları, Hançili formasyonu Üst Miyosen-Tortoniyen yaşlı
gri renkli, sıkı tutturulmuş, tane destekli, orta olduğu için birimde Üst Miyosen yaşlı olarak kabul
boylanmalı, küçük çakıllı, orta ve kalın tabakalıdır. edilmiştir. Kumartaş formasyonu Miyosen yaşlı göl
Çakıltaşlarında taşınmış iri Nummulites fosilleri çökellerinin taban seviyesini oluşturan birimdir. Bu
ve eşyaşlı kırmızı renkli, köşeli kiltaşı parçaları da dönemde bölgeyi kaplayan geniş göller ve göllerin
çakıllar arasında bulunur. Kumtaşları, gri renkli, gelişimi sırasında havzayı besleyen nehirlerde
orta ve sıkı tutturulmuş, ince ve kalın tabakalıdır. çökelen sedimanlardan oluşmuştur.
Kumtaşları, genellikle gecikme çakıllarının yoğun
olduğu düzeylerle başlar, büyük ölçek teknesel Hançili Formasyonu (Th): Birim killikireçtaşı,
çapraz tabakalanmalı olarak devam eder ve üst marn, silttaşı, kumtaşı, konglomera ve tüfit
kesimlerde küçük ölçek çapraz laminalı veya ardalanmasından oluşmaktadır ve yer yer jips,
paralel laminalanmalıdır. Kiltaşları, küçük ölçek bitümlüşeyl içerir. Bu ardalanmada yerel olarak
çapraz laminalı veya paralel laminalı kumtaşları bazı kaya türleri egemen duruma geçmektedir.
üzerinde yer alır ve kumtaşı, marn ve jipslerle Ayrıca birim içinde andezit silleri gözlenmiştir.
ardalanır. Jipsler, beyaz renkli olup ince ve kalın Killikireçtaşı ve marnlar, beyaz, sarımsı beyaz
düzeyler halindedir. Ağaçali üyesi altta ve yanalda renklerde, ortaç tutturulmuş ince ve orta tabakalı
Yaylacık üyesi ile geçişli ve giriktir. Üstte ise ve silttaşı-kumtaşı ile ardalanmalıdır. Silttaşları gri
Kızılırmak formasyonu ve/veya Bozdağ bazaltı renkli, az tutturulmuş ince tabakalı ve laminalıdır.
tarafından uyumsuz olarak örtülür. Ağaçali üyesi Konglomera ve kumtaşları sarımsı, boz renkli,
stratigrafik konumundan dolayı Oligosen yaşlı az tutturulmuş ve tabakalanması belirsizdir.
olarak kabul edilmiştir. Birim göl ve menderesli Hançili formasyonu altta ve yanalda Kumartaş
ırmak ortamlarında çökelmiştir. Çökelimin ilk formasyonu ile, üstte Karakoçaş formasyonu
aşamasında havza kenarlarında Yaylacık üyesini ile geçişli, yanalda ise Mamak formasyonu ile
oluşturan alüvyon yelpazesi çökelleri çökelirken giriktir. Formasyon Serravaliyen-Tortoniyen yaşlı
havza ortasında kalın jips çökeliminin gerçekliştiği olarak tanımlanmaktadır. Hancili formasyonu,
bir evaporitik göl oluşmuştur. kenarlarında alüvyon yelpazelerinin (Kumartaş
formasyonu) geliştiği karasal bir havzadaki Irmak
Kumartaş Formasyonu (Tku): Konglomera, ve gölde çökelmiştir. Göl ortamı akarsu ortamına
kumtaşı, silttaşı ardalanmasından, daha az da marn, göre daha egemen olmuş ve havza giderek tümüyle
tüf ve killikireçtaşından oluşur. Konglomeralar, göl karakterine geçmiştir. Gölde çökelim devam
kırmızı, gri renkli kötü boylanmalı, az tutturulmuş, ederken, bölgede etkinliğini sürdüren volkanizmanın
kalın ve çok kalın tabakalanmalıdır. Konglomera ürünlerinden tüfitler çökelime katılmış, andezitler
ve kumtaşlarının bazı kesimlerinde derecelenme ise siller halinde çökellerin arasına girmiştir.
ve çapraz tabakalanma izlenmektedir. Konglomera
ve kumtaşları karbonat ve kil çimentoludur. Karakoçaş Formasyonu (Tka): Birim, kırmızı,
Birimden alınan kumtaşının petrografi incelemesi; boz, alacalı renkli, kaba konglomera ve kumtaşından
volkarenit; taneler köşeli olup çok az taşınmış oluşur. Yer yer bentonitik kil düzeyleri içerir.
ve çok kötü boylanmıştır. Tane boyları çok ince Konglomera ve kumtaşları, kaba taneli, kötü
kum ile kaba kum boyu arasında değişkenlik boylanmalı az yuvarlaklaşmış, tabakalanması
belirsiz, değişik çakıllardan oluşmuştur. Birim oluşmuş bulunan birim Üst Miyosen yaşlı olarak
genellikle tane desteklidir. Karakoçaş formasyonu kabul edilmiştir. Birim, bölgede Miyosen zaman
içinde lav akıntıları halinde bazalt (β) düzeyleri aralığında karasal koşulların sürdüğü sırada oluşan
bulunur. Karakoçaş formasyonu altta Hançili volkanizmanın ürünleridir. Bu volkanizmanın tüf
formasyonu ile geçişlidir. Yanal olarak Mamak ve lavları göl ve akarsularda çökelimini sürdüren
formasyonu ile giriktir. Birim içinde gözlenen kayatürlerinin içine siller halinde gelmiştir.
bazaltlar Tekke volkanitlerinin alt düzeylerinde
izlenen bazaltlarla eşdeğerdir. Üstte ise doğrudan Mamak Formasyonu (Tma): Volkanizmanın
Bozdağ bazaltı tarafından örtülür. Karakoçaş yaygın olduğu kesimlerde ayırtlanmıştır. Mamak
formasyonu, aglomera, tüf ve andezit, bazalt
formasyonu altta Hançili formasyonu ile geçişli
bileşimli lavlardan oluşur. Aglomeralar beyaz, gri,
olması nedeniyle Üst Miyosen yaşlı olarak kabul
kırmızı renkli, tüf ile tutturulmuş değişik boyutlarda
edilmiştir. Birim bölgeyi kaplayan Üst Miyosen
andezit, dasit, bazalt çakıllarından oluşur.
yaşlı göllerin giderek dolması sonucu oluşan
Bazı kesimlerde belirgin tabakalanma gözlenir.
çökellerdir. Birim volkanizmanın en etkin olduğu
Aglomeralar arasında izlenen tüfler, değişik renklerde
dönemi de karakterize etmektedir. Birim içindeki
ve ince tabakalanmalıdır. Andezitler ise aglomeralar
bentonitik kil düzeyleri ve doğudan batıya doğru
içinde siller halinde izlenir. Mamak formasyonu,
olan volkanik malzeme artışı beslenme alanının
Kumartaş formasyonu ile geçişlidir. Yanal olarak,
batısındaki volkanik etkinliği belirtmektedir. Tekke volkanitleri, Hançili formasyonu, Karakoçaş
Bazalt (β): Karakoçaş formasyonu içinde ve Tekke formasyonu ile giriktir. Üstte ise Bozdağ bazaltı
volkanitinin alt düzeylerinde izlenen bazaltlar kaya tarafından örtülür. Mamak formasyonu, girik
türü özelliği gözetilerek ayırtlanmıştır. Bazalt; olduğu birimlerle aynı yaşta Üst Miyosen olarak
siyah, koyu kahve renginde, gaz boşluklu olup, kabul edilmiştir. Mamak formasyonu volkanizma
akma yapısı göstermektedir. Mikroskopik olarak merkezlerine yakın göllerde oluşmuş, volkaniklerin
Mikrolitik porfirik dokuludur. Fenokristaller, öz de zaman zaman etkin olduğu volkanosedimanter
biçimli piroksen, ayrışmaya başlamış olivin ve çökellerdir.
plajiyoklasdır. Hamur; entergranüler dokuludur. Kızılırmak Formasyonu (Tkız): Kızılırmak
.Plajiyoklas mikrolitlerinin araları piroksen, olivin formasyonu, kırmızı renkli çamurtaşı, jips, tüf ve
ve opak mineral mikrotaneleri ile dolmuştur. daha az da konglomera ve kumtaşlarından oluşur.
Hamurdaki ve fenokristal halindeki plajiyoklaslar az Havza kenarlarında konglomera ve kumtaşı, havza
ölçüde ve yer yer kloritleşmiş ve karbonatlaşmıştır. ortasında ise çamurtaşı ve jips yaygın olarak izlenir.
Bazaltlar, bölgedeki volkanizmanın ilk ürünleri Çamurtaşları, gevşek, kötü-iyi boylanmalı, orta-kalın
olarak düşünülmektedir. Karakoçaş formasyonu ile tabakalıdır. Çakıltaşları, orta tutturulmuş, kötü-orta
eşyaşlıdır. boylanmalı, matriks veya tane destekli ve kalın
tabakalıdır. Kumtaşları orta-kötü tutturulmuş, orta-
Tekke Volkanitleri (Tt): Andezit, trakiandezit,
kalın tabakalıdır. Jipsler, beyaz renkli, ince tabakalı
bazalt, daha az tüf ve aglomera ve dasitten oluşur.
ve küçük kristaller halinde çamurtaşları arasında
Andezitler, kırmızı, pembe, boz ve siyah renklidir.
yer alır. Kızılırmak formasyonu, altta Hançili
Andezitlerde akma izleri sıkça gözlenir. Tüfler;
formasyonu üzerine, bazen de Hançili formasyonu
gri ve beyaz renklerde olup çoğunlukla andezit
olmaksızın doğrudan Kumartaş formasyonu üzerine
ve aglomeralar arasında düzeyler halinde görülür.
uyumlu olarak gelir. Yer yer de daha yaşlı birimler
Tüfler çok ince taneli olup aralarında andezit üzerinde uyumsuz olarak görülür. Üstte ise Bozkır
parçaları içerir. Tekke volkaniti, çoğunlukla Mamak formasyonu ile geçişlidir. Kızılırmak formasyonu
formasyonu ile giriktir. Kumartaş ve Hançili birlikte olduğu birimlerin stratigrafik konumlarından
formasyonları içinde siller halinde de görülür. dolayı Üst Miyosen yaşlı olarak kabul edilmiştir.
Tekke volkanitleri, yanal devamlılıklarında andezit, Kızılırmak formasyonu bölgede gelişmiş göllerin
trakiandezit ve bazalt gibi değişik minerolojik gittikçe dolması sonucunda oluşmuştur.
bileşimlerin geçişlerini göstermektedir. Tekke
volkanitleri, girik ve siller halinde içinde bulunduğu Bozkır Formasyonu (Tbo): Bozkır formasyonu,
formasyonlarla eşyaşlıdır. Değişik evrelerde jips, çamurtaşı, kumtaşı, tüfit ardalanmasından
oluşur. Jipsler beyaz ve sarımsı beyaz renkli, laminalı tortullar ve volkanotortul kayaçlar üzerinde izlenir.
ve yer yer iri kristallidir. Jipslerin yoğun olarak Üst Miyosen yaşlı çökellerin de üzerinde olması
ayırtlandığı kesimler haritalarda “Tboj” simgesi ile nedeniyle birimin yaşı Pliyosen olarak kabul
gösterilmiştir. Çamurtaşları gri, yeşil renkli ve jips edilmiştir. Bozdağ bazaltı, bölgede etkin olan
kristalleri içerir. Kumtaşları, sarımsı boz renkli, ince volkanitlere bağlı olarak gelişen en son volkanik
tabakalı, taneler arasında jips kırıntıları bulunur. ürünlerdir. Miyosen zaman aralığında bölgede
Tüfler, beyaz renkli olup, birim içinde çok az etkin olan andezitik volkanizma, Pliyosen’de bazik
olarak izlenir. Bozkır formasyonu altta Kızılırmak karakterde devam etmiştir.
formasyonu üzerine geçişli olarak ve/veya yanal
geçişli olarak gelir. Üstte ise Gölbaşı formasyonu Gölbaşı Formasyonu (Tg): Gri, boz, kırmızı
uyumsuz olarak gelmektedir. Birim içinde fosil renkli, tutturulmamış veya az tutturulmuş değişik
bulunamamıştır. Stratigrafik konumuna göre Üst boyda, farklı kökenli konglomera, kumtaşı,
Miyosen yaşlı olarak kabul edilmiştir. Bozkır çamurtaşından oluşur. Çoğunlukla tabakalanmasız
formasyonu, bölgede gelişmiş olan sığ göllerdeki olup bazı yerlerde yatay tabakalıdır. Kumtaşları ve
çökeller olarak izlenir. çamurtaşları arasında moloz olması süreçleriyle
oluşmuş konglomeralar yaygındır. Kumtaşı
Oğulbey Dasiti (To): Oğulbey köyü ve ve konglomeranın tane ve çakıllarını kuvarsit,
güneyinde, Beynam-Bala yolu üzerinde kayatürü bazalt, çeşitli kireçtaşları, diyabaz, metamorfik
özelliğine bağlı olarak ayırtlanmıştır. Miyosen yaşlı kayaç parçaları, radyolarit, serpantinit, gabro
volkanizmanın ikinci evresinde daha asidik olan oluşturur. Çimento, kalsit ve kildir. Gölbaşı
kesimlerdir. Kirli beyaz, sarımsı renkli, sert altıgen formasyonu çoğunlukla ayrışmış olarak izlenir.
ve dörtgen soğuma eklemlidir. Oğulbey dasiti, tüf, Gölbaşı formasyonu, Bozdağ bazaltı ve daha
aglomeraları (Mamak formasyonu) ve çamurtaşı eski birimler üzerine uyumsuz olarak gelir. Üst
tüf (Hançili formasyonu)’nu kesmiş olarak sınırı ise izlenemez. Yanal devamlılığında Gölbaşı
izlenir. Tekke volkanitlerinin daha üst düzeylerini formasyonunu oluşturan kayatürlerinde değişimler
oluşturur ve onlardan daha gençtir. Birimden izlenir. Birimin yaşı, stratigrafideki yeri ve eski
alınan örneklerin petrografi incelemesinde; çalışmalar gözönüne alındığında Pliyosen olarak
plotaksitik dokulu,oligoklas karakterli plajiyoklas kabul edilebilir. Gölbaşı formasyonu alüvyon
mikrolitleri, albit iğneciklerinden (volkanik camın yelpazesi ve akarsu çökellerinden oluşmuştur.
devitrifikasyonu, zamanla kristalleşmiş) oluşan Önünde geliştiği kaynak alanın kayatürüne bağlı
akma yapısı gösteren hamur içindedir. olan çakıl içeriği vardır.
Bozdağ Bazaltı (Tb): Elmadağ sırtı boyunca Eski Alüvyon ve Alüvyon (Qe, Qa): Bölgedeki
geniş yüzlekleri gözlenir. Bozdağ bazaltı; koyu nehirlerin yatağına göre çeşitli yüksekliklerde
siyah, sert, masif ve sarımsı ayrışma renklidir. korunmuş eski alüvyonlar izlenir. Tutturulmamış
Bol gaz boşluklu ve boşlukları kalsit ile doludur. veya çok az tutturulmuş, kum, mil ve çakıllardan
Bazaltlarda yer yer akma yapıları ve altıgen soğuma oluşur. Alüvyon; Kızılırmak nehri ve bu nehrin
eklemleri ve de çok az da olsa andezit, bazaltik kolları boyunca, Mogan gölü ve Emir gölü
tüf, aglomera gözlenir. Birimden alınan örneklerin çevresinde kum, mil ve çakıldan oluşan günümüz
petrografi incelemesinde; olivin bazalt, mikrolitik çökelleridir.
porfir dokulu, fenokristaller; öz biçimli piroksen,
ayrışmaya başlamış olivin ve lata biçiminde 4.1.3. YAPISAL JEOLOJİ
plajiyoklasdır. Hamur, entergranüler dokuludur. Çalışma alanı Kuzey Anadolu Fayı (KAF) güneyinde
Plajiyoklas mikrolitlerinin araları piroksen, olivin Anatolit tektonik kuşağı içerisinde yer alır. Tektonik
ve opak mineral mikro taneleri ile dolmuştur. yapısını ise Alpin Orojenik evresi ile kazanmıştır.
Hamurdaki ve fenokristal halindeki plajiyoklaslar az Bölgede Paleotetis okyanusunun izlerine Ankara
ölçüde ve yer yer kloritleşmiş ve karbonatlaşmıştır. Grubunu oluşturan kayatürlerinde, Neotetis
Bozdağ bazaltı içinden alınan bazı örnekler ise renk okyanusunun izlerine ise bölgede yaygın olarak
indisine göre andezit olarak tanımlanmıştır. Bozdağ gözlenen Eldivan ofiyolit topluluğunu oluşturan
bazaltı, çoğunlukla Miyosen yaşlı volkanitler, kayatürlerinde rastlanır.
I- Uyumsuzluklar: Bölgede ilk uyumsuzluk Oyaca doğusunda kuzey-güney doğrultulu fayın

Triyas yaşlı Ankara Grubu ile Jura yaşlı Hasanoğlan yarıklarından Kabasinan tepede Oğulbey dasiti
formasyonu arasında gözlenir. Bölgede iç çıkmıştır. Kuzeybatıda Tersiyer yaşlı Tekke
düzeni kısmen korunmuş olarak görülen Eldivan volkanitleri ile Hançili formasyonu, Mamak
ofiyolit topluluğu ve/veya Dereköy ofiyolitli formasyonu, Gölbaşı formasyonu arasında izlenir.
melanjı ile Kılıçlar grubunu oluşturan Hisarköy
formasyonu ve/veya Karadağ formasyonu arasında 4.1.4. JEOLOJİK EVRİM
görülen uyumsuzluk ise Neotetis okyanusunun Bölge, Permo-Karbonifer esnasında gelişen ve
kayatürlerinin kalıntılarını gösterir. Oligosen Triyas’ta da varlığını sürdüren Paleotetis evriminin
yaşlı Miskincedere formasyonu ile Miyosen yaşlı etkisinde kalmıştır. Paleotetis okyanusunun açılımı
volkanitler ve çökeller arasındaki uyumsuzluk ise ile birlikte gelişen blok faylanma sonucu, hızla
bölgede denizel çökelmenin sona erdiğini ve karasal derinleşen denizin inceleme alanındaki en yaşlı
rejimin egemen olduğu çökellerin varlığını gösterir. çökelleri Triyas yaşlı Ankara grubudur. Triyas’ta
Bölgedeki volkanizmanın son ürünü olan Bozdağ çökelim Emir formasyonu ile başlar. Gerek Emir
bazaltı ile üzerinde gelişen havzanın çökelleri olan
formasyonu, gerekse Elmadağ formasyonu derin
Gölbaşı formasyonu arasındaki uyumsuzluk ise her
denizde kıta yamacında çökelmiştir. Bölgeyi etkileyen
yerde gözlenemez.
gerilme kuvvetlerinin etkisiyle gelişen tektonik
II- Faylar: Bölgede düşük açılı bindirmeler, ters hatlardan çıkan spilit ve diyabaz türü volkanitler de
faylar, doğrultu atımlı fay (olasılı) ve düşey faylar (Ortaköy formasyonu), çökelme yüzeyi üzerinde
saptanmıştır. akmış ve değişik evrelerde çökellerle ardalanmıştır.
Bu gerilme kuvvetlerinin etkisi ile, havzada gelişen
a) Bindirmeler: Bölgede kuzeydoğu-güneybatı
ve başlıca düşey hareketlere yol açan tektonizma,
yönünde yaygın olarak izlenen bindirmeler
kayma, çökme ve kaya yuvarlanması olaylarına
kuzeyde Eldivan dağında, güneyde Beynam köyü
neden olmuş ve kıta şevinden Karbonifer ve
güneyinde Eldivan ofiyolit topluluğunu oluşturan
birimlerin arasında, Eldivan ofiyolit topluluğu Permiyen yaşlı kireçtaşı ve kırıntılı kayaçlar koparak,
ile Hisarköy formasyonu arasında, güneybatıda bloklar halinde çökelme havzasına gelmişlerdir. Üst
Oyaca doğusunda Jura yaşlı Hasanoğlan ve Akbayır Triyas’ta havza çökellerle önemli ölçüde dolmuş
formasyonları ile Dereköy ofiyolitli melanjı arasında, ve Keçikaya formasyonunun sığ deniz karbonatları
Deveciköyü-Dereköy kuzeyinde Ankara grubu çökelmiştir. Ankara grubu içinde okyanus kabuğu
birimleri ile Dereköy ofiyolitli melanjı arasında, gerecinden ultramafitler, diyabazlar, yastık lavlar
Dereköy güneyinde Dereköy ofiyolitli melanjı ile ve pelajik çökeller bulunmaktadır. Ultramafitlerin
Karadağ formasyonu, Haymana formasyonu ve az görülmesine karşın, volkanitler ve radyolaritler
Eskipolatlı formasyonu arasında gözlenir. yaygındır. Triyas sonunda, okyanuslaşma tam
olarak gerçekleşmeden, sıkışma kuvvetlerinin
b) Ters faylar: Deveciköyü batısında Triyas yaşlı etkisi ile Paleotetis kapanmaya başlamıştır. Bunun
Ankara grubunu oluşturan birimler, Akbayır ve sonucunda Ankara grubunu oluşturan çökel kayalar,
Hasanoğlan formasyonları üzerine ve bu birimlerde volkanitler ve bloklar karmaşık bir yapı kazanmış
hep birlikte Dereköy ofiyolitli melanjı üzerine ve kısmen su üzerine çıkmıştır.
itilmiş olarak izlenir.
Liyas başında hızlı bir blok faylanma ile birlikte,
c) Doğrultu atımlı faylar: Beynam köyünün Paleotetis’in güneyinde yeni açılmaya başlayan
güneyinde Dereköy ofiyolitli melanjı ile BozdağNeotetis’in kenarındaki alüvyon yelpazelerinin
bazaltı arasındaki ve Eldivan ofiyolit topluluğu
oluşumu, ardından kumsal çökellerinin çökelmesi
birimlerinden pelajik arakatkılı volkanitler ile
ile başlayan transgresyon sonunda, Ankara grubu
Dereköy ofiyolitli melanjı arasındaki kuzeydoğu-
Liyas yaşlı çakıltaşı ve kumtaşları ile uyumsuz
güneybatı yönlü fayın büyük bir olasılıkla doğrultu
olarak örtülmüştür (Hasanoğlan formasyonu).
atımlı olabileceği düşünülmektedir. Ayrıca Karaali
Sığ denizel fasiyesde çökelen platform ve resifal
kuzeyinde doğrultu atımlı olan fay saptanmıştır.
kireçtaşı blokları ile birlikte etkin olan volkanizma ve
d) Düşey faylar: Bölgede düşey ve düşeye yakın Kalkoro Ammonitica Rosso fasiyesinde kireçtaşları
faylar gözlenmiş ve ayırtlanmıştır. Bunlardan da çökelir (Günalan formasyonu).
Harita 4.1. : Jeolojik Yapı
109
Yer yer sığ denizel kireçtaşları (Hörç üyesi) çökelir. yakınca türbidit karakterli Dizilitaşlar formasyonu
Bu Liyas yaşlı çökeller bölgesel hızlı grabenleşmeye oluşmuştur. Jura-Alt Kretase zamanında başlayan
bağlı olarak çabucak açık denizdeki bir denizaltı alta dalma sonucu erime ve yeniden kristallenme
tepesi konumuna geçen havzada, dalga tabanı ile oluşan granitik mağma, Paleosen’de bölgeye
altında çökelen killikireçtaşları ile son bulur. Bu yerleşmiş ve bölgesel yükselme ve aşınma sonucu
pelajik karbonat çökelimi oolitik arakatkılarla granitoyidler yüzeylemiştir .
birlikte Dogger (?)-Malm’e kadar devam etmiştir
(Akbayır formasyonu). Neotetis’in gelişimi, Eosen’de yer yer derin (Eskipolatlı formasyonu)
Alt Kretase’ye (Barremiyen)’e kadar sürmüştür. ve yer yer sığlaşan (Çayraz formasyonu) havzada,
Apsiyen-Albiyen’de, Neotetis’e ait okyanus kabuğu, karasal ve denizel ortamlar oluşmuştur. Havza
malzemesi sıkışma sonucu kısmen dilimler halinde kenarında gelişen alüvyon yelpazeleri (Kabaktepe
(Eldivan ofiyolit topluluğu) kısmen de melanj üyesi), kıyı ovası ve kumsal çökelleri (Taşlıdere üyesi)
yapısı kazanarak (Dereköy ofiyolitli melanjı) kıtasal ile yanal geçişli olmuş; bunların yanal devamında
kabuğu üzerlemiş ve bölgeye yerleşmiştir.
gelişen delta ve şelf ortamlarının ürünleri (Karagedik
Üst Kretase’de Senomaniyen’den itibaren bölgeyi üyesi) çökelmiştir. Granitlerin volkanik eşdeğerleri
etkileyen gerilme kuvvetlerinin etkisi ile gerçekleşen olarak gelişen andezitlerin (Deliler volkaniti) tüfleri,
blok faylanma sonucu, Neotetis’in güneyinde bu çökeller üzerine yağarak çökelime katılmışlardır.
yeni oluşan ve hızla derinleşen havzanın (Çankırı- Eosen sonunda havza tümü ile karasallaşmış
Çorum havzası) kenarında ve volkanik etkinliğin ve yalnızca alüvyon yelpazesi ve örgülü ırmak
görüldüğü kesimlerinde, volkanik kırıntılı çökelleri birikmiştir. Oligosen’de havzanın tümü
türbiditik kumtaşı ve kireçtaşları ile volkanitlerin ile dağlararası bir karasal havza haline dönüşmesi
oluşumu gerçekleşmiştir (Hisarköy formasyonu). ve iklimin kuraklaşmasına paralel olarak alüvyon
Bu birim ayrıca, Eldivan ofiyolit kompleksine ait yelpazesi, evaporitik göl ve menderesli ırmak
kayatürlerinden oluşmuş, çeşitli boylarda olistolit ve
çökelimi gerçekleşmiştir. Evaporitik göllerde
olistostromlar ile volkanizmanın ve tektonizmanın
çökelen jipsler önemli kalınlıklar oluşturmuştur
dingin dönemlerinde ve zaman zaman kanal
arası alanlarda çökelmiş pelajik kireçtaşlarını da (Miskincedere formasyonu). Bölge Oligosen’den
kapsar. Fliş çökelimi ile olistolit ve olistostromların sonra sıkışma kuvvetlerinin etkisinde kalmış ve bu
oluşumu, Senomaniyen’den Maastrihtiyen sonuna sıkışmaya bağlı olarak kuzey-kuzeybatıdan, güney-
kadar sürmüştür. Üst Kretase zaman aralığında, güneydoğuya doğru bindirmeler gelişmiştir. Bu
değişik evrelerde faylar boyunca yükselen etki, Üst Miyosen sonrasına kadar devam etmiş ve
volkanitler, yastık lav ve dayklar halinde, çökeller Üst Miyosen’de en şiddetli halini alarak bölgedeki
arasına yayılmış ve onları kesmiştir (Cengizpınar bindirmeleri oluşturmuştur (Akyürek ve diğ.,1979b,
volkanit üyesi). Havzanın daha derince kesimlerinde 1980). Üst Miyosen başındaki çökelme ortamı,
ve volkanizmanın merkezlerinden uzaktaki alüvyon yelpazeleri (Kumartaş formasyonu) ile
alanlarında ise ortaç ve uzakça türbiditler ile pelajik ırmak ve göllerden (Hançili formasyonu, Karakoçaş
sedimanlar çökelmiştir (Karadağ formasyonu). formasyonu, Kızılırmak formasyonu ve Bozkır
Maastrihtiyen’de volkanizmanın etkisi azalmış formasyonu) oluşmakta idi. Aynı dönem içinde
ve hemen hemen tüm havzada türbiditik çökelim bölgede volkanizma (Tekke volkaniti, Oğulbey
başlamıştır. Denizaltı yelpazesinin üst bölümlerinde
dasiti) etkinlik göstermiştir. Bu kesimde göller
Ilıcapınar formasyonu, orta ve alt kesimlerinde ise
geniş ölçüde aglomeralar (Mamak formasyonu) ile
Haymana formasyonu çökelmiştir. Üst Kretase
(Senomaniyen) de başlayan fliş çökelimi, bölgenin doldurulmuştur. Volkanizmanın son ürünü de Üst
yükselmesi sonucu giderek sığlaşan karaktede en üst Miyosen-Pliyosen yaşlı çökeller üzerine yayılmış
Maastrihtiyen’de de resifal fasiyeste devam etmiştir bazaltlardır (Bozdağ bazaltı). Pliyosen sonlarında
(Malboğazı formasyonu). Paleosen’de de sığ deniz volkanizma durmuş ve alüvyon yelpazesi ile
çökelleri (Kızılçukur formasyonu), resifal kireçtaşları ırmak çökelleri (Gölbaşı formasyonu) çökelmiştir.
(Çaldağ formasyonu) ve fliş çökelimi devam Bölge bugünkü yapısal biçimini Üst Miyosen yaşlı
etmiş ve eşyaşlı resifal kireçtaşı olistolitleri içeren, bindirmeler sonucu kazanmıştır.
Tablo 4.1. : Ankara ve Çevresinin Genelleştirilmiş Stratigrafik Dikme Kesiti (Kasapoğlu, 2000)
OROJENEZ ÜST SȟSTEM SȟSTEM SERȟ LȟTOLOJȟ AÇIKLAMALAR
GENÇ ALPȟN Kuvaterner Alüvyon (çak×l, kum, silt)
Gevȡek çimentolu konglomera, k×rm×z×

Üst renkli kumlu siltli kil, kireçyumrulu
k×rm×z× killer
Pliyosen
S Pembe renkli marn ve killerle kar×ȡ×k lav
E T Alt çak×llar× ve tüfler
N Neojen
e
E r Silisli-killi gölsel kireçtaȡlar×, marn, kiltaȡ×,
Z s konglomera, andezit, bazalt, aglomera ve
O i Miyosen tüfler
ORTA ALPȟN Y y
ȟ e
K r
Oligosen Konglomera, kumtaȡ×, marn, jips
Eosen
Bol fosilli kumlu kireçtaȡlar× ve kumtaȡlar×
Paleosen Fliȡ (konglomera, kumtaȡ×, silttaȡ×, marn,
Paleojen
kireçtaȡ×)
Fliȡ (konglomera, kumtaȡ×, silttaȡ×, marn

Üst ve olistostrom)
M
E Ofiyolitli melanj (serpantin, radyolarit,
Kretase
S spilit, bazalt, diyabaz, kireçtaȡ×, kumtaȡ×,
O Alt çamurtaȡ×, marn, çakmaktaȡ×, gabro ve
Z olistostromlar)
ERKEN ALPȟN
O
Y Ammonitli kireçtaȡ×, silisli kumlu-killi
ȟ Üst kireçtaȡlar× ve plaket yumrulu kireçtaȡlar×
K (malm)
Jura Orta (Dogger)
Alt Taban konglomeras×, kumtaȡ×, silttaȡ× ve
(Liyas) fosilli kalkarenit
Triyas
Kar×ȡ×k (Bloklu) seri:Yast×k yap×l× spilit-
gro bazalt bloklar×, Permo-Karbonifer ve
H P metagro Triyas yaȡl× kireçtaȡ× bloklar× içeren grovak
E A ve meta-grovaklar
R L gro
S E
ȟ O
Permo-Karbonifer
N Z Epimetamorfik ȡistler (fillit,grafitȡist,
ȟ O mikaȡist, kloritȡist, kuvarsit)
Y Y
E ȟ
N K
4.2. JEOMORFOLOJȟ
4.2. JEOMORFOLOJİ (1388 m), Karyağdı Tepe (1459 m), Dua Tepe
(1002 m), ile güneyde Yalnızağaç Tepe (1231 m),
Ankara Metropoliten Alanına ait jeomorfolojik Develikayağı Tepe (1257 m), Ortahöyük Tepe
verilerin hazırlanmasında Prof. Oğuz Erol tarafından (1252 m), Naldöken Tepe (1081 m), Elmadağ Tepe
hazırlanan haritalar ve literatür ile 2005 Ankara (1862 m), Doğan Tepe (1719 m), Dedeardıç Tepe
Çevre Durum Raporu’ndan ilgili bölümlerden (1431 m) dir. Ovanın Hasanoğlan civarında 1100
yararlanılmıştır. m. Olan kotu havza çıkışında 780 m. dir. Hatip
4.2.1. İLİN TOPOĞRAFYASI VE Ovası, Sakarya Havzasına dahildir. Hasanoğlan’dan
JEOMORFOLOJ İK DURUMU başlayan Hatip Çayı Ankara ili içerisinden geçerken
kuzeydoğudan gelen İncesu Deresini alarak Ankara
Ankara İlinin Jeomorfolojik birimleri şunlardır. Çayını oluşturur. Havza dışında Mürted ovasından
gelen Ova çayını da alarak Sakarya Nehrine
a. Alçak Ovalar (850 – 900 m), Yüksek Ovalar
karışır.
(900 – 1000 m)
Mürted Ovası: Mürted Ovası Ankara’nın yaklaşık
b. Alçak Yaylalar (1000 - 1100 m), Orta ve Yüksek
30 km kuzeybatısındadır ve kuzeydoğu-güneybatı
Yaylalar (1100 - 1400m)
yönünde uzanır. Saha 32 0 24 ’ 32 0 50 ’ kuzey
c. Tepeler ve Dağlar (>1400 m) enlemleri ile Greenwhıch başlangıcına göre 39º 56²
- 40º 28’ batı boylamları arasında yer alır. Drenaj
4.2.1.1. Ovalar (850 – 100 metre) alanı 1550 km 2 dir. Bölgede bulunan belli başlı
Ovanın taban düzlüklerinin içinde, kalınlığı 3 yükseltiler batıda Hızır Tepe(1689 m), Höyüklü
metreyi bulan çakıl, kum depoları vardır. Eski taban Tepe (1406 m), Dua Tepe (1480 m), kuzeyde
düzlüklerine ait olan bu çakıl ve kumlar, yer yer Cezirdede Tepe (2015 m), K.Işık Tepe (1998 m),
doğal olarak çimentolaşmış, sertleşmiş, konglomera Alaçam Tepe (1755 m), Kavşakdağı Tepe (1798
halini almıştır.Ankara, İç Anadolu Bölgesinde m), güneyde Abdüsselam Dağı (1610 m), doğuda
doğuda Hasanoğlan’dan batıda Sincan’a kadar Mire Dağı (1635 m) ve Keklikdoruğu Tepe (1484
uzanan Hatip ovasının ortasında yer alır. m) dir.
Doğuda Yozgat, Kırşehir, batıda Afyon, Eskişehir, Ovaçayı ve en büyük kolu olan Kurtboğazı Deresi
Kuzeyde Bolu, Çankırı, Çorum ve güneyde Niğde başlıca akarsularıdır. Asıl Mürted Ovası 30 km
ve Konya illeri ile komşudur. Denizden yüksekliği uzunlukta ve 810 km genişlikte olup, Kurtboğazı ve
828 m olan Ankara, güneyde, doğu-batı yönünde Zir Boğazı arasında yer alır. 320 km²lik yüzölçümü
uzanan Dikmen ve Çankaya sırtları ile Kuzeyde bulunan saha genellikle kuzeyden güneye uzanan
Etlik ve Keçiören sırtları ve doğuda, maksimum kotu tatlı eğimli bir platodur. Ovanın kotu kuzeyde 950
1410 m. olan Hüseyingazi Tepesinin oluşturduğu m. Güneyde 800 m. Olup, ortalama olarak 875 m
bir çanak içerisinde bulunur. dir. Ovayı kuzey güney yönünde kat eden Ovaçayı
ise 12 km genişlikte nispeten alçak bir yatak
Hatip Ovası: Hatip Ovası Ankara İli sınırları boyunca akar.
içerisinde 39º 44’ - 40º 03’ kuzey enlemleri ile
Greenwhich başlangıç noktasına göre 32º 32’ - 33º Çubuk Ovası: Çubuk Ovası Ankara il merkezinin
12’ batı boylamları arasında yer alır. Drenaj alanı kuzeyindedir. Saha 40º 00²- 40º 18’ kuzey enlemleri
1166 km², ova alanı ise 57 km² dir. Kuzeydoğuda ile Greenwhıch başlangıcına göre 32º 53² - 33º 08’
Çubuk Ovası, kuzeybatıda Mürted Ovası drenaj batı boylamları arasında yer alır. Drenaj alanı 120
alanları, güneyde Elmadağ serisi ve Babayakup km 2 dir. Bölgede bulunan belli başlı yükseltiler
Ovası drenaj alanları ile sınırlanmıştır. Şerit halinde doğuda Tekebelli Dağları (1250 m), İdris Dağı
uzanan ovanın doğu tarafı yüksek topografyaya (1992 m), güneyde Hüseyingazi Tepe (1415 m),
sahip olup, batı tarafında yükseklikleri az olan batıda Çiçek Dağı (1388 m), Mire Dağı (1635 m),
tepeler yer alır. Bölgede bulunan belli başlı Sedlik Tepe (1535 m), kuzeyde ise Aydos Dağları
yükseltiler kuzeyde Dedekaya Tepe (1925 m), dır. Çubuk I ve Çubuk II barajları arasında kalan
Hüseyingazi Tepe (1415 m), Ahlatlıbayır Tepe alan 200 km² kadardır.
4.2.1.2. Yaylalar ve Yazılar Mangal, Karlık; Polatlı ilçesinin kuzeyinde Çile,

(1000 – 1400 metre) güneyinde Yenice Dağları bulunur. Kızılcahamam
ilçesinde Işık, Yıldırım, Kurumca, Balaban Dağları
İlin yaylaları (platolar) alçak yaylalar, orta vardır. Çubuk İlçesinde Aydos ile Mire Dağı;
yükseklikteki yaylalar, yüksek yaylalar ve en yüksek Beypazarı İlçesinde Kavaklı, Uygur, Nallıhan’ın
yaylalar olmak üzere dört gruba ayrılmıştır. Alçak kuzeyinde Karakiriş Dağları; Kalecik İlçe merkezinde
yaylalar pliyosen sonları ile kuvaterner başlarına ait İdris Dağı; Ayaş İlçesinde Ayaş Dağları bulunur.
yaylaları oluşturur ve havzaları dolduran kırmızı Ankara ilinde 1400 metreden yüksek tepeler ve
renkli, akarsu, çakıl, kum ve killerinin dolgu dağlar şunlardır; Abdülselam (1603 m), Işık (2015
düzlükleridir. m), Mangal (1437 m), Bire (1611 m), İdris (1985
Ankara İlinin jeomorfolojik durumuna bakıldığında, m), Meşe (1242 m), Akkız (1577 m), Karacadağ
engebeli yaylalar ve yazıların ilin büyük alanlarını (1724m), Paşa (1351 m), Çebi (1437 m), Karakiriş
kapladığı görülür.Ankara ilinin en büyük yaylaları (1435 m), Yıldırım (1980 m), Balaban (1409 m),
ve yazıları Bala, Haymana, Gölbaşı ve Polatlı Karyağdı (1465 m), Hızır (1668 m), Çile (1437 m),
ilçelerindedir. Sakarya ve Kızılırmak nehirleri ile Kavaklı (1980 m), Kurumcu (1652 m), Elmadağ
bu nehirlere dökülen akarsu kolları bu yaylalar ve (1855 m), Kavak (1838 m), Keltepe (1849 m), Güre
yazılardan geçerler. (1577 m).
4.2.1.3. Tepeler ve Dağlar (> 1400 metre) 4.2.2. JEOMORFOLOJİK SINIFLAMA
Ankara ili sınırları içerisinde son jeolojik devirde Ankara ili genelindeki ana jeomorfolojik birimlerin
(kuvaternerde), aşınma hızlanmış, bazı aşınım jeoloji, yeraltısuları, iklim, ziraat, ulaşım ve yerleşim
düzlükleri gelişmiş, onu izleyen evrelerde etkin olan bakımından özellikleri aşağıda verilmiştir.
akarsular, bu düzlükleri aşındırarak, dik yamaçlarının Vadi Tabanı Düzlükleri (VT) (Holosen): Akarsu
oldukça sık görüldüğü bir yöre halini almıştır. Bu dik yataklarının iki tarafında uzanan düzlüklerdir. Bu
yamaçlar, dağ ve yayla alanları, sarp ve kayalıktır. düzlükler birkaç yüz metreden 3-4 km.ye kadar
Bölgenin tepelik ve dağlık alanları, dört tarafı dikçe uzanmaktadır.
yamaçlarla çevrili yer kabartılarıdır. Tepedeki
alanlar daha çok ovalarda yüksek tepelikler ise Jeolojik bakımdan; akarsuların getirdiği, karışık
yaylalar üzerinde yükselmektedir. Köroğlu Dağları şekilde çökelttiği çakıl, kum, kil ve millerden
ilin kuzey sınırlarında bulunur. Bu dağlar ilin en oluşmuştur. Tabakalanma göstermezler. Doku
yüksük dağlar ve tepelerini oluşturur ve yükseklikleri bakımından gevşek ve dağınıktırlar. Taban suyu
çok yerde 1500 metrenin üzerindedir. Güneyinde bakımından oldukça zengin olup, yer altı suyu
bulunan yaylalar ve yazılarla karşılaştırıldığında yüzeye yakındır. Kum ve çakıllar arasındaki kil
daha çok engebeli ve jeolojik kırıklıklarla dolu tabakaları bazen basınca neden olduğundan,
bir manzara ortaya çıkar. Ankara ili bir yayla biraz derindeki alüvyal suların da kendi kendine
üzerinde kurulmuş ve dört tarafı ise yüksek dağlar yükselerek artezyen yapması sonucunu doğurur.
ile çevrilidir. Kentin güneyinde doğubatı yönünde Örneğin Kayaş’ın doğusunda böyle alanlara
uzanan Dikmen, Çankaya sırtları ile, güneyde rastlanılmaktadır. Alüvyal arazilerdeki tabansuyu
Memlik ve Bağlum tepelerinin devamı olan Etlik ve yavaş hareketli olduğundan kalite bakımından pek
Keçiören sırtları bulunmaktadır. Kentin doğusunda iyi değildir. Kazılıp işlenmesi ve dolgu gereci olarak
ise volkanik özelliğe sahip olan Hüseyingazi Dağı kullanılması kolaydır.
bulunur. Ankara ilinin çanak şeklindeki konumu
hava sirkülâsyonunu çok yavaşlatmaktadır; bu Mikroklima açısından bu tip araziler, en ılık - sıcak ve
az rüzgarlı bölümleri oluşturur. Zengin tabansuyu
yüzden hava kirliliğine karşı genelde duyarlı olma
özelliğine sahiptir. ve ağaçlıklar nedeniyle buraları, çevredeki yüksek
yerlere göre daha nemlidir. Özellikle dar-derin
Ankara ilinin kuzeybatısında Karyağdı Dağı, vadiler içinde, ılık iklim koşulları isteyen bitkilerin
güneydoğusunda Elmadağ bulunur. Bala İlçesinde yetişmesi olanağı sağlarlar. Ancak, rüzgarsız kış
Kuyrukçu ve Teke, Haymana ilçesinde Karca, günlerinde soğuk ve ağır hava buralara çöktüğü için
don tehlikesi ve oluşan sis nedeniyle hava kirliliği Bu alanlardaki yeraltı suyu ise tanelerin daha iri
tehlikesi mevcuttur. olması yüzünden daha hareketli olduğundan ve
dağlardan gelen sürekli beslenim yüzünden zengin
Ziraat bakımından bu tür araziler bahçe ve sebze ve kalitelidir. Taban suyu seviyesi Ova Tabanlarına
ziraatine uygun yerler olarak değerlendirilmelidir. göre daha derindedir. Bu nedenle kuru ziraata ve
Ulaşım açısından taban arazileri çevre arazilerin kökleri derine giden kültür bitkilerine uygundur.
içerisinde en rahat ve ucuz yolların geçebileceği Ulaşım için uygun bir yüzey oluşturmalarına
yerler olmakla beraber su taşkınları ve yer altı rağmen yan dere taşkınları dikkate alınarak tollar
suyunun yüzeye yakın olması nedeniyle bazen açılmalıdır. Yağmur sularını drene etme özelliği
köprü yapımı zorunluluğu olabilir. olan sağlam zeminlerdir.
Yerleşim açısından ise değerlendirildiğinde bu tür Yerleşim açısından oldukça uygun alanlardır.
arazilerin topoğrafik olarak çok uygun olmalarına
karşın temelin, pekişmemiş araziden oluşması Altyapı gereçleri takviyeli, kısmen metalik olmayan
yüzünden zemin parametrelerinin düşük olması, malzemeden seçilmelidir.
taban suyunun yüzeye oldukça yakın olması Alçak Sekiler (SA) (Genç Pleyistosen): Eski
ve taşkına uğrama olasılıklarının bulunması ile alüvyonal taban arazinin parçalarıdır. Genelde
hava kirliliği gibi sorunlar barındırması yüzünden derinliği az olan derelerle yarılmışlardır. Zaman
vadi tabanlarının ağır sanayileşme ve yerleşime zaman kesintilere uğramalarına karşın genişlikleri
uygunluk taşımadıkları, bu nedenle buraların park bir hayli fazla olan (500-600 m.) düz yüzeylerdir. Bu
ve rekreasyon alanı olarak ayrılması uygun olduğu düzlükler kendi aralarında birbirlerinden 5-10-25 m.
söylenebilir. Bu alanlarda planlama yapılırken,
yükseklikte basamaklanma ile ayırtlanmaktadırlar.
planlanan alanların taşkın sınırı dışında kalmasına
dikkat edilmelidir. Jeolojik bakımdan seki düzlüklerinin yüzeyinde
kalınlığı birkaç metreyi bulan çakıl depoları
Ova Tabanı (OT) (Holosen): Vadi tabanlarının
mevcuttur. Bazen bu çakıl ve kum depoları sertleşerek
ova oluşturacak kadar genişlemiş bölümleri olup,
konglomera halini almışsa da Etimesgut-Sincan
özellikleri bakımından vadi tabanlarının aynısıdır.
Bu alanlardaki kil oranı vadi tabanlarına göre daha arasında rastlanıldığı gibi pekişmemiş durumda
fazladır. Taban suyu da yüzeye yakındır. olanlar ocak işletmelerine uygundur. Taban suyu
kalitesi iyi fakat verimi düşüktür. Çakıllar arasından
Hızlı ulaşım yollarının açılmasına en uyumlu yamaçlardan sızan sular bazı yerlerde kaynaklar
morfolojik birimi oluştururlar. Eğimi az ve herhangi oluşturmuştur. İyi drenaj olanakları yüzünden
bir engele yer vermeyen alanlardır. Tek olumsuz zemin kuru olduğundan kuru ziraata uygundur.
yönü; taban suyunun yüzeye çok yakın oluşu ve Mikroklima bakımından taban arazilere oranla
taşkın alanı içinde bulunuşudur. Bu durum yolların daha açık, daha rüzgarlı, daha nemlidir. Toprağın
bakım ve onarımını olumsuz yönde etkiler. suyla beslenmesi sadece yağışlara bağlıdır.
Bu birimlerde altyapı için kullanılacak elemanların Ulaşım bakımından tek problem seki düzlüklerini
iyi seçilmesi ve göçüntü için önlemlerin alınması yaran vadiciklerin aşılması olmakla beraber, su
gereklidir. taşkınları açısından risk taşımadıkları için uygun
özellikler taşırlar. Eski yerleşim bölgelerinin çoğu
Birikinti Konileri (K)
bu tür yerlerin üzerine yapılmıştır. Özellikle
(Holosen-Genç Pleyistosen): Yan vadilerin alt gelişen inşaat teknolojisinin yardımıyla buralara
ucunda, taban ve ova düzlüklerinin kenarlarındaki yoğun yerleşim bölgeleri kurulabilmiştir. Geniş
hafif eğimli düzlükler olup, dağlardan inen düzlüklerin yanısıra küçük vadicikler yerleşimde
akarsuların büyük vadilerin alt ucunda, taban ve pozitif bir özellik yaratmıştır. Yerleşim açısından
ova düzlüklerinin kenarlarında kum ve çakılların devamlı aranan yüzeyler olmuşlardır. İnşaat yapımı
yığılmasından oluşmuşlardır. Yan yana oluşan bakımından uyumluluk ve duraylılık gösteririler. Bu
konilerin zamanla kaynaşıp hafif dalgalı görünüm birimler kendi aralarında basamaklanma göstererek
almasıyla oluşan zeminlerdir. şehirleşme açısından olumlu bir durum yaratırlar.
Örneğin; Yenişehir, Maltepe ve Bahçelievler’in yaran vadilerin yamaçlarında temel arazileri sağlam
bir kısmı bu geniş düzlüklerde yer alırken aradaki görünümlü kayaçları yer almaktadır. Bu düzlükler
küçük yarıntılarda Atatürk Bulvarı, Necatibey üzerindeki vadiler genellikle birbirlerine paralel
Caddesi gibi yer almaktadır. olarak dağlardan ovalara doğru uzanmakta ve
aralarında kalan önce düz sırtlarda D-IV aşınım
Yüksek Sekiler (SY) (Yaşlı Pleyistosen): yüzeylerinin kalıntısı olan kıranlar yer almaktadır.
Oluşum bakımından alçak sekilere benzerler. Yaşlı
Pleyistosene ait taban arazinin sonradan akarsularla Mikroklima bakımından alçak (DIV) ve orta yüksek
yarılması sonucunda oluşurlar. Jeolojik bakımdan, (DIII) platolar ovalardan dağlara geçişin başladığı
Yaşlı Pleyistosen’e ait taban arazinin çakıllarına yerlerdir. Ovalardan 100-150 m yükseklikteki plato
rastlanılmakla beraber, şiddetli ve ilerlemiş aşınma düzlüklerinde hava daha serin, daha rüzgarlı ve
nedeniyle depoların devamlılığı bozulmuştur. Bu serttir. Hava kirliliğine daha az rastlanır. Buralarda
tür birimlere en iyi örnekler Atatürk Orman Çiftliği özellikle kuzeye bakan yamaçlarda yazın serin,
sahasında; Marmara ve Karadeniz havuzlarının kışın daha sert rüzgarlar etkindir. Bu duruma Etlik-
bulunduğu düz alan, onun batısındaki Taşlıburun Keçiören’in bir bölümü ile Dikmen ve Çankaya
tepeleri ile Çimento Fabrikasının güneydoğusundaki bağlarının iklim durumlarındaki farklılıklar örnek
düz tepeler olarak sayılabilir. Yeraltı suyu açısından olarak verilebilir.
çeşitlilik gösterir. Seki düzlükleri zayıf kaynakların
oluşumuna yer verirler. Ancak sadece yerel Yeraltı suyu açısından bu düzlükler yoksul sayılabilir.
gereksinimleri sağlayacak ölçüde su bulunur. Fakat bunları yaran vadilerin alüvyal tabanları varsa
akifer özelliği göstereceğinden düzlüklere göre daha
İklim bakımından daha serin, daha rüzgarlı ve hava zengincedir. Ziraat bakımından toprak örtüsünün
kirlenmesinden biraz daha fazla kurtulmuş alanları kalın olduğu düz yüzeyler kültür alanı olarak
oluşturur. Ancak bu tür sekileri yaran vadiler daha kullanılmaya olanak sağlarlar. Platoyu yaran vadiler
kuytudur. Bu da ziraat açısından farklılığa izin verir. genellikle dar ve derin olduğu için yamaçları ve
Genellikle kuru ziraata uygundur. tabanları ziraata müsait değildir. Ulaşım açısından
hızlı ulaşım sistemleri düşünülmemelidir. Metro
Ulaşım bakımından bazı yerlerde, örneğin vadileri
yapımı düşünülebilir. Derin vadiler yerleşim
dik kesecek yolların yapılması zorunluysa oldukça
lekelerinin devamlılığını bozar. Böyle yerlerin yeşil
büyük masraflar gerektirebilecek olumsuzluklar
gösterebildiğinden mümkün olduğunca yolların ve benzeri alan olarak kullanılması uygundur.
vadiler boyunca geçirilmesine planlamada mümkün Orta Yükseklikteki Platolar (D-III Aşınım
olduğunca dikkat edilmelidir. Yüzeyleri) (1100-1200 m. Üst Pliyosen): Bu
Yerleşim açısından, dik yamaçlar ve derince vadilere yüzeyler dağ eteklerine doğru geçişin başladığı eski
sahip olduğundan kesintisiz büyük yerleşim havzalardır. Pliyosen öncesine ait temel arazide
alanlarına yer verecek potansiyelde olmamakla kuvvetli aşınım belirginleştiği ve otokton olarak
birlikte genelde yerleşime olanak tanırlar. Örneğin; oluşan kırmızı renkli toprak örtüsünü bulunduran
Etlik ve Keçiören’in aşağı bölümleri , Küçükesat, havzaları oluşturan orta yükseklikteki kenar aşınım
Ayrancı ve kısmen Kocatepe semtleri bu tür birim yüzeyleridir. İklim koşulları açısından bu alanlarda
üzerine kurulmuştur. hava daha serin, rüzgarlı ve serttir. Özellikle kuzeye
bakan yamaçlar yazın serindir. Kışın ise kuzeyli
Alçak Platolar (D-IV Aşınım Yüzeyleri) (1000- rüzgarlara karşı korunmasız olduklarından kış
1100 m., Pliyokuvarterner, Villafrankiyen): mevsimi soğuk geçer. Buna rağmen hava kirliliği
Genellikle kırmızı renkli akarsu çakıl, kum ve açısından olumlu durum sergilerler. Akifer özelliği
killerin yatay duruşlu tabakaları üzerinde gelişen göstermediklerinden yeraltı suyu bakımından
dolgu düzlükleridir. Bu yüzeyler kendinden daha fakirdirler.
yaşlı olan D-III aşınım yüzeyi arasında 50-60 m.lik
bir basamakla ayrılırlar. Ziraat bakımından; toprak kalınlığı fazla olan
düzlükler olumlu alanlardır. Genelde suya gerek
Jeolojik açıdan, D-IV aşınım yüzeylerinde çakıl, kum, görmeyen bitkilere yer verilmelidir. Ovalardan
kil örtüleri henüz kalın durumdadır. Bu düzlükleri dağlara doğru kolay bir ulaşım söz konusu olmakla
birlikte, bunlara dik bir ulaşım sistemi oldukça zor ve üzerindeki blok kireçtaşları üstünde gelişmişlerdir.
masraflıdır. Yerleşim açısından kuzey rüzgarlarına Tamamen dağ iklimi gösteren, bütün kış karla
karşı korunabilir alanlar uygundur. Geniş yerleşim örtülü düzlüklerdir. Yaz aylarında ise her zaman
alanları oluşturmamaktadır. serin ve rüzgarlıdır. Kar yağışlarının fazlalığı ve blok
kireçtaşlarındaki çatlakların bol olmasından dolayı
Yüksek Platolar (D-II Aşınım Yüzeyleri)
(1200-1300 m. Orta Pliyosen): Dağlık alanları su kaynakları açısından zengindirler. Kaynakların
çevreleyen veya dağlar arasındaki yüksekçe boyun sayısı fazla, debisi düşük, devamlılığı yağışlara
alanlarında oluşan yerbiçim birimleridir. Bu yüzeyler bağlıdır. Sadece vadi içlerinden ve kıranların
daha ziyade Paleozoyike ait kristalin şistler ve üzerinden dağlık alanlara doğru yol yapımı söz
grovaklar üzerinde gelişmiş olup, kesintisiz olarak konusudur. İklim koşulları açısından yaşantısı zor
Miyosen yaşlı volkanik serilerin üzerine geçerler. alanlar oluştururlar. Devamlı ve yoğun yerleşim
alanı olarak düşünülemez. Daha çok dinlence ve
İklim oldukça sertleşmiştir. Toprağın kalın kış sporları açısından uygun alanlardır.
olduğu yerlerde tahıl ziraatı yapılmaktadır.
Vadi yamaçlarında ise bağcılık gelişmiştir. Vadi Eğimli Alanlar (Kuvarterner): Tektonik
tabanlarında ise bahçecilik ve sebzecilik ziraatı yükselmeyi takip eden duraklama dönemindeki
yapılmaktadır. Tamamen jeomorfolojik birimlerin aşınım faaliyetleri kuvvetlendiği için; yer yer aşınım
kontrolü altındadır. Genellikle sırtlardan veya yüzeyleri gelişmiş ve daha sonra kaide seviyelerinin
vadilerden ulaşım sağlanabilir.Yerleşim bakımından değişimi sonucunda harekete geçen akarsular bu
buraları sınırlı kullanımlara açılmalıdır. Bunun yüzeyleri yararak, büyük vadiler kazıp dik yamaçlar
nedeni zemin özellikleri dışında iklimsel koşullardır. oluşturmuşlardır. Bunlar dağlık ve plato alanlarında
Örneğin buralarda turizme yönelik tesislerin eğimi fazla sarp kayalık yerlerdir. Bu alanlarda
yapılması uygun olur. ziraat yapma olanağı vardır. Fakat yapılaşmaya
En Yüksek Platolar (D-I Aşınım Yüzeyleri) kesinlikle uygun olmayan alanlardır. Ankara
(1400-1500 m. Miyosen sonları): Dağların Metropoliten Alanı için kullanılabilecek eğim
doruklarına yakın, oldukça eski aşınım yüzeyleridir. aralıkları ise aşağıdaki şekilde belirlenmiştir. Bu
Bu yüzeyler çok uzun bir aşınım dönemine belirlemede Ankara’nın topoğrafik açıdan engebeli
hedef olduğundan çok parçalanmış olup 125-150 olması, kentleşmenin yayılımı, sanayileşmesi, tarım
m derinliğe varan vadilere de bünyelerinde yer alanlarının durumu, rekreatif alanlara duyulan
vermişlerdir. Genellikle Paleozoik şist ve grovaklar ihtiyaçlar vb. durumlar dikkate alınmıştır.
Tablo .4.2. Ankara Metropoliten Alanı İçin Eğim Aralıkları
% 0 -10 Demiryolları, havaalanları, kanalizasyon, ticari merkezler, karayolları, kentiçi yolları ve sulu tarım için üst sınır.
% 10 -20 Yerleşim ve eğimli tarım alanları.
% 20 -30 Makinalı orman çalışmaları için üst sınır.
%30 - 40 Rekreatif alanlar ve mühendislik çalışmaları gerektiren alanlar.
> % 40 Dik eğim. Yapılar için özel mühendislik sorunları yaratan alanlar. Yapılaşma dışı tutulması önerilir.
Harita 4.2. : Jeomorfolojik Yapı

4.3. HİDROJEOLOJİ Ova doğusunda yer alan Hasanoğlan’ın kuzeyinden

doğan Hasanoğlan Deresi, Hatip çayının başlangıcını
Ankara ve civarındaki hidrojeolojik çalışmalar oluşturur. Ankara’ya kadar devam eden Hatip Çayı,
hakkındaki bilgiler DSİ tarafından yapılan kuzeyden Şaraplı Dere ve Kuruçayı, güneyden Yazı
çalışmalardan ve 2005 Ankara Çevre Raporundan Dere, Aralık Dere, Karabayır Dere, Bayındır Çayı
alınmıştır. ve Kosunlar Çayını alır. Ankara içinden geçerken
4.3.1. AKARSULAR Akköprü civarında güneyden gelen İncesu Deresi
ile kuzeydoğudan Çubuk havzasından gelen Çubuk
Ankara’daki en önemli akarsular ve kolları aşağıda Çayı ile birleşerek Ankara Çayını oluşturur. Sincan
verilmiştir: civarında havza dışına çıkan Ankara Çayına,
havzayı terk etmeden önce, Macun Dere ile Acıca
1- Kızılırmak nehri ve kollar Terme çayı, Balaban Dere ile Güneyden Kuyucak Dere, Altıncıoğlu Dere,
çayı
Kutuğun Dere, Kepiryatak Dere, Sazçayır Dere
2- Sakarya nehri ve kolları Aladağ çayı, Nalderesi, Kayalıboğaz Dere gibi belli başlı dereler katılır.
Girmir çayı ve Ankara çayı
4.3.1.2. Mürted Ovası Akarsuları
3- Peçeneközü çayı
Hatip Ovasının kuzeybatısında kalan Mürted
İlimizdeki akarsuların rejimleri ulaşım, taşımacılık Ovasının başlıca akarsuyu kuzeyden Yıldırım ve
ve su sporları yapmaya uygun değildir. Aydos Dağlarından beslenen Ova çayıdır. Mürted
Ankara’daki başlıca akarsular ve ortalama Ovasını kuzeyden Güneye kat eden Ova çayının
debileri: en önemli kolu Kurtboğazı Deresidir. Ova çayına
batıdan ve doğudan Çihrilik, Kilis, Killiközü,
İl çıkışı toplam ortalama akım: 5430 hm 3 /yıl Kaptıboğazı, Kestanegölü, İyimir, Ağca, Çelti,
Sakarya Nehri: 2900 hm 3 /yıl Yılgın, Kızpınarı, Kermeliközü, Güvenç, Bağlariçi
gibi çok sayıda dere karışmaktadır. Bunların çoğu
Kızılırmak Nehri: 2500 hm 3 /yıl mevsimlik dereler olup, yaz aylarında kururlar.
Peçeneközü Çayı: 30 hm 3 /yıl
4.3.1.3. Çubuk Ovası Akarsuları
4.3.1.1. Hatip Ovası Akarsuları
Bu alandaki başlıca su kaynağı Çubuk Çayıdır. İki
Hatip ovasının en önemli akarsuyu Hatip çayıdır. kol halinde Aydos Dağlarından doğan ve 70 km
Tablo 4.3. : Kırıkkale, Beypazarı, Çubuk Ovaları Su Durumu

Kırıkkale Ovası Su Durumu Tablosu
Yöntem: PENMAN Toprağın Su Rezerv Kapasitesi: 10 cm
İstasyon AYLAR
Yıllık
KIRIKKALE I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
Ortalama Sıcaklık °C -0.10 2.70 7.10 12.00 16.50 20.90 24.10 23.30 19.00 13.20 7.30 2.60 12.40
Potansiyel
Evapotranspirasyon 0.51 1.28 3.96 6.53 9.26 11.98 14.90 12.42 6.91 3.10 0.66 0.40 71.91
PE, cm
Ortalama Yağış cm 4.05 3.64 3.70 4.12 5.05 3.37 0.88 0.84 1.09 1.79 2.38 4.40 35.31
Ortalama Yağış PE, cm 3.54 2.36 -0.26 -2.41 -4.21 -8.61 -14.02 -11.58 -5.82 -1.31 1.72 4.00 -36.60
Rezerv Su, cm 9.26 10.00 9.74 7.33 3.12 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 1.72 5.72 -
Gerçek PE ,cm 0.51 1.28 3.96 6.53 9.26 6.49 0.88 0.84 1.09 1.79 0.66 0.40 33.69
Su Eksiği ,cm 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 5.49 14.02 11.58 5.82 1.31 0.00 0.00 38.22
Su Fazlası ,cm 0.00 1.62 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 1.62
Sellenme ,cm 0.00 0.81 0.41 0.20 0.10 0.05 0.03 0.01 0.01 0.00 0.00 0.00 1.62
Yüzeysel Akışın Yağışa
4.05 2.83 3.29 3.92 4.95 3.32 0.85 0.83 1.08 1.79 2.38 4.40 33.09
Göre Açığı, cm
Beypazarı-Ayaş Ovası Su Durumu Tablosu

Yöntem: PENMAN Toprağın Su Rezerv Kapasitesi: 10 cm
İstasyon AYLAR
Yıllık
BEYPAZARI I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
Ortalama Sıcaklık °C 1.80 2.80 7.30 12.60 17.00 21.00 24.10 24.10 20.20 14.10 8.90 4.00 13.16
Potansiyel
Evapotranspirasyon 0.53 2.59 3.38 5.91 9.17 11.70 13.48 11.46 7.11 3.27 0.00 0.50 69.10
PE, cm
Ortalama Yağış PE, cm 4.47 1.72 1.26 -2.58 -4.93 -8.96 -11.82 -10.52 -5.67 -1.22 2.53 5.24 -30.48
Rezerv Su, cm 10.00 10.00 10.00 0.74 0.25 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.25 0.78 -
Gerçek PE ,cm 0.53 2.59 3.38 5.91 9.17 5.23 1.66 0.94 1.44 2.05 0.00 0.50 33.40
Su Eksiği ,cm 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 6.47 11.82 10.52 5.67 1.22 0.00 0.00 35.70
Su Fazlası ,cm 2.24 1.72 1.26 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 5.22
Sellenme ,cm 1.12 1.42 1.34 0.67 0.34 0.17 0.08 0.04 0.02 0.01 0.01 0.00 5.22
Yüzeysel Akışın Yağışa
3.88 2.89 3.30 2.66 3.90 2.57 1.58 0.90 1.42 2.04 2.52 5.74 33.40
Göre Açığı, cm
Çubuk Ovası Su Durumu Tablosu

Yöntem:
Toprağın Su Rezerv Kapasitesi: 10 cm
THORNT\YAITE
İstasyon AYLAR
Yıllık
ÇUBUK I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
Ortalama Sıcaklık °C 0.20 0.60 3.50 10.00 14.50 17.80 21.30 21.60 15.50 18.20 6.40 2.80 -
Sıcaklık İndeksi 0.01 0.00 0.58 2.86 5.01 6.84 8.97 9.17 5.55 2.94 1.45 0.42 -
Düzelilmemiş PE ,cm 0.00 0.00 1.30 4.30 6.50 8.20 10.10 10.20 7.00 4.40 2.50 0.00 -
Düzeltme Katsayısı 0.84 0.83 1.03 1.11 1.24 1.25 1.27 1.18 1.04 0.96 0.83 0.81 -
Düzeltilmiş PE ,cm 0.00 0.00 1.34 4.77 8.06 10.25 12.83 12.04 7.30 4.22 2.08 0.00 62.89
Rezerv Değişik cm 0.00 0.00 0.00 0.61 1.95 5.95 1.49 0.00 0.00 0.00 2.39 7.61 -
Rezerv, cm 10.00 10.00 10.00 9.39 7.44 1.49 0.00 0.00 0.00 0.00 2.39 10.00 -
Gerçek PE, cm 0.00 0.00 1.34 4.77 8.06 10.25 3.07 1.61 1.61 2.64 2.08 0.00 35.43
Su Eksiği, cm 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 9.76 10.43 5.69 1.58 0.00 0.00 27.46
Su Fazlası, cm 7.14 7.00 3.58 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.57 18.29
Sellenme, cm 3.85 7.07 5.25 1.79 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.29 18.29
Tablo 4.4. : Önemli Su Kaynakları
İÇME SUYU
KAPASİTESİ
ADI TÜRÜ YERİ KALİTESİ SAĞLADIĞI
(m³/yıl)
YERLEŞİM
Çubuk II Barajı Baraj Gölü ÇUBUK 22.445.000 I. SINIF ANKARA
Bayındır Barajı Baraj Gölü KAYAŞ 6.581.000 I. SINIF ANKARA
Kurtboğazı Barajı Baraj Gölü KIZILCAHAMAM 71.500.000 I. SINIF ANKARA
Eğrekkaya Barajı Baraj Gölü KIZILCAHAMAM 85.000.000 I. SINIF ANKARA
Çamlıdere Barajı Baraj Gölü ÇAMLIDERE 52.674.000 I. SINIF ANKARA
Akyar Barajı Baraj Gölü KIZILCAHAMAM 150.000.000 I. SINIF ANKARA
uzunluğunda olan çubuk çayı, Çubuk İlçesinin 5 4.3.3.1. Hatip Ovası

km kuzeyindeki Çubuk II Barajını beslemektedir.
Çubuk çayına ova içerisinde, batıdan Azman Su Noktaları
Çayı ile, doğudan Koyunözü deresi, Ravli deresi, Akarsular: Hatip çayının başlangıcını ovanın
Balıkhisar Deresi Özçay Deresi ile birleştikten sonra doğusunda Hasanoğlan bucağının kuzeyindeki
Çubuk I Barajını beslemektedir. Daha sonra Çubuk Hasanoğlan deresi teşkil eder. Hatip çayı kuzeyden
Çayı, Ankara Şehrinin içerisinden geçmekte, Hatip Şaraplıdere, Kuru çayı, güneyden Yandere, Aralık
Çayı ile birleşerek Ankara Çayı adını almakta ve dere, Karabayırdere, Bayındır çayı ve Kusunlar
Sakarya nehrine katılmaktadır. çayını alır. Ankara şehri içinden geçerken Çubuk
çayı ve İncesu deresi ile birleşir. Ankara Çayı
4.3.2. YERALTISUYU POTANSİYELİ adını aldıktan sonra batıya doğru kuzeyden gelen
DSİ’den alınan bilgilere göre 2006 yılı itibariyle Macun deresi, güneyden gelen Kuyucakdere,
Ankara ilinin yeraltısuyu potansiyeli yaklaşık 200 Altıncıoğludere, Kutuğundere, Kepiryatak dere,
milyon m3 civarındadır. Bu potansiyelin büyük Sazçayırdere ve Kavaklıboğazdere gibi kolları alır.
bir bölümü (% 75’i) Ankara ovası, Kazan-Mürted Sincan batısında havza dışına çıkar.
ovası, Polatlı güneyi ve Şereflikoçhisar-Peçenek Kaynaklar: Havzanın doğu ve güneyinde mostra
havzasında yer almaktadır. Yeraltısuyu potansiyeli veren Permo-Triyas yaşlı kristalize kalkerlerden
yönünden verimli diğer havzalar ise Kirmir havzası çıkan irili ufaklı pek çok kaynak mevcuttur.
(Kızılcahamam-Beypazarı arası), Nallıhan Havzası Bu kaynakların debileri 1-20 lt/sn arasında
ve Çubuk ovasıdır. değişmektedir. Elmadağ serisinden çıkan Akpınar,
Karapınar, Yaylapınar, Elmapınar, Kirizpınar,
Ankara ilinde yeraltısuyuna olan talep son Kayaözü Çişikdere kaynaklarının debileri 35 lt/sn
yıllarda artış göstermektedir. Özellikle Ayaş, kadardır. Tersiyer volkanik serisinde ise debileri 1
Beypazarı, Polatlı, Kazan, Gölbaşı ve Çubuk lt/sn arasında olan kaynaklar mevcuttur.
ilçelerinde çoğunluğu sulama amaçlı olmak üzere
çok sayıda kuyu açılmaktadır. Ayrıca kent içinde Sondaj Kuyuları: Hatip ve Ankara çayında Belediye
ve çevresindeki sitelere veya villalara ait park ve ve DSİ tarafından muhtelif olarak içme, kullanma
bahçelerin yeraltısuyundan sulanması için kuyu ve araştırma kuyuları açılmıştır. Alüvyonlarda açılan
açma faaliyetleri her geçen gün yoğunlaşmaktadır. kuyularda ortalama verim 15-20 lt/sn’dir. Pliyosende
açılan kuyuların ise bazıları suludur. Debileri 0,5-
4.3.3. YERALTISU KAYNAKLARININ 5 lt/sn’dir. Andezitlerde ve kireçtaşlarında verim
KULLANIMI düşüktür.
Ankara ili bazında yeraltısuyu havzaları yeri ve Akiferler: Hatip Ovasında yeraltısuyu taşıyan
işletme rezervleri aşağıda verilmiştir: formasyonlar Permo-Triyas kalkerleri, Jura-Kretase
Tablo 4.5. Yeraltı Su Havzaları-Rezervleri
İŞLETME İŞLETME İŞLETME

YERİ REZERVİ YERİ REZERVİ YERİ REZERVİ
(hm 3 / yıl) (hm 3 / yıl) (hm 3 / yıl)
Ankara Güneyi 4,5 Mürted Ovası 15,5 Bala 1,5
Ayaş – Beypazarı
5,5 Temelli 0,5 Kızılcahamam 0,4
– Güdül
Tuzgölü doğusu ve
Çubuk ovası 9,0 3,0 Elmadağ 8,2
Peçenek
Hatip ovası 33,0 Bursal vadisi 1,5 Kalecik 1,6
Kurakçöl 2,0 Gölbaşı çevresi 2,23 Polatlı 0,1
Yenimahalle 1,85 Kazan 0,54
Harita 4.3. : Hidrejeolojik Durum

kalkerleri, andezitler, Pliyosen formasyonu ve en Alüvyon: Ovalarda oldukça geniş yer kaplamaktadır.
önemlisi alüvyonlardır. Permo-Triyas kalkerleri Yaklaşık 120 km²’dir. Kalınlığı ortalama 25-30 m.
sularının büyük kısmını kaynaklar halinde kadardır.
boşaltmaktadır. Jura-Kretase kalkerleri yeraltısuyu
Pliyosen: Yaklaşık 130,7 km²’lik alan kaplar.
bakımından önemsizdir. Pliyosen serisi pek çok
Açılan kuyuların debileri 1-30 lt/sn arasında
yerde killi malzemeden meydana geldiği için
değişmektedir.
yeraltısuyu içermemektedir. Alüvyon Hatip ve
Ankara çayı boyunca şerit halinde yer alır. Genişliği Ova çayı alüvyonlarının ortalama 1,5 km eninde
200-800 m. civarındadır. Kalınlığı 10-30 m. arasında şerit halindeki bir yatak boyunca 25-30 m.
değişmektedir. Derinliğe kadar işletmeye elverişli miktar ve kalitede
yeraltısuyu ihtiva ettiği söylenebilir.
Hatip Ovası Yeraltısuyu Kaynakları
Mürted Ovası Yeraltısuyu Kaynakları
Alacaatlı Köyü doğusunda bulunan Kırkgöz Kaynağı
ile Elmadağ serisindeki Akpınar, Yaylapınar, Mürted Ovasında, ova kenarlarında ve dağ
Karapınar, Elmapınar, Kirizpınar, Kayaözü, eteklerinden köylerin içme suyu ihtiyacını
Çişikdere kaynakları söz konusu kaynakların en karşılayan çok sayıda kaynak bulunur. Kaynakların
önemlileri olarak sayılabilir. büyük bir bölümü birikinti konileri ve bu konilerin
eteklerinden, bir kısım kaynaklar ise andezit
4.3.3.2. Mürted Ovası çatlaklarından çıkmaktadır. Debileri 2.3 ile 16 lt/sn
arasında değişen kaynakların en önemlisi 40 Lt/sn
Su Noktaları lik debiye sahip olan Büvet pınarıdır.
Akarsular: Ova çayı başlıca akarsuyu teşkil eder. Yeraltı Suyu İşletmesine Uygun Alanlar
Kurtboğazı deresi ise Ova çayınının en büyük
koludur. Ova çayına batıdan ve doğudan çok sayıda Ova çayı ve Kurtboğazı dereleri boyunca 1-1,5
yan dere karışır. km’lik genişlikte şerit halindeki bir yatakta çökelmiş
bulunan silt, kum ve çakıllardan ibaret 25-30 m.
Kaynaklar: Mürted ovasında çok sayıda kaynak kalınlığındaki alüvyon yeraltı suyu bakımından
mevcuttur. Kaynakların çoğu birikinti konilerinden işletmeye elverişlidir. Sondaj kuyularının ortalama
ve bu konilerin eteklerinden, bir kısım kaynaklar ise derinliği 25-30 m., verimi 20-25 lt/sn ve statik
andezit çatlaklarından çıkmaktadır. seviyeleri 1,5-4, m. dolaylarındadır.
Sığ Kuyular: Mürted ovasında yaygın bir Mürted Ovasındaki yeraltı suları genellikle
yeraltısuyu işletmesi yapılmaktadır. Debileri 2,5-5 içme ve sulamaya elverişlidir. Eski Halkavun
lt/sn arasındadır. çevresindeki sular da ise arsenik bulunabileceğinden
titizlikle analiz edilmeden bu civardaki sular
Baraj: Kurtboğazı andezitleri üzerinde Kurtboğazı kullanılmamalıdır.
barajı yer almaktadır. Göl alanı 3,48 km², drenaj
alanı 314 km²’dir. 4.3.3.3. Çubuk Ovası Kaynakları
Sondaj Kuyuları: Çeşitli kuruluşlar tarafından açılan Çubuk Ovasında gözlenene kaynaklar kontakt
kuyular mevcuttur. Pliyosende açılan kuyularda ve fay kaynaklarıdır. Taşpınar Köyü ile 5 km
verim çok düşüktür. güneyindeki Dedetepe arasında Pliyosen Miyosen
dokanağından çıkan kaynak grubu toplam verimi
Akiferler: Ovada su taşıyan formasyonlar alüvyonun 30 lt/sn dir. Ravlı doğusundaki grovak ve kuvarsit
kum ve çakılları ile Pliyosen yaşlı, basınçlı çatlaklarından çıkan kaynakların verimleri ise 0.52.5
yeraltısuyu ihtiva eden kırmızımsı kahverenkli lt/sn arasında değişmektedir. Andezit çatlaklarından
marnlarla aratabakalı olan gevşek çimentolu çıkan kaynakların verimleri 0.51.5 lt/sn arasında
konglomeralardır. değişmektedir.
4.3.4. JEOTERMAL SAHALAR görülmektedir. Melikşah köyünde doğal boşalım

olarak bulunana kaynağın sıcaklığı 31 °C, debisi ise
Jeotermal Enerji; Jeolojik yapıya bağlı olarak yer 20 lt/sn.’dir.
kabuğunun ulaşılabilir derinliklerinde, doğrudan
ya da başka enerji türlerine dönüştürülerek Kızılcahamam Alanı: Rezervuar kayacı olarak AA
yararlanılabilen, yer yüzüne su, buhar ve gaz ile de lavları ile daha derinlerde Jura-Kretase kireçtaşları
taşınabilen doğal ısı enerjisi olarak tanımlanmaktadır. öngörülmektedir. AA lavlarının muhtemel derinliği
Enerji kaynağı olarak jeotermal enerji; elektrik, ısı, 250-500 m., daha derindeki rezervuarın ise 750-800
endüstriyel ve kimyasal alanlarda kullanılmakta m.dir. Kızılcahamama çevresindeki kaynakların
ve elde edilen üretimin tamamı tüketilmektedir. rezervuar sıcaklığı 189 °C, Seyhamamı civarında ise
Ankara’da jeotermal kaynaklar bakımından 111 °C olarak hesaplanmıştır.
Türkiye’nin zengin illeri arasında yer almaktadır.
Ankara ilinde; Kızılcahamam, Seyhamamı, Çubuk- Malıköy Alanı: Ankara’ya en yakın sıcak su
Melikşah, Beypazarı-Dutlu, Beypazarı-Kapullu, kaynağıdır. Rezervuar kayacıları Jura kireçtaşları ile
Beypazarı-Merkez-Kızılsöğüt, Ayaş İçmeceleri ve Paleozoyik mermer bantlarıdır. Miyosen birimleri
Çobanhamamı, Ayaş-Karakaya, Haymana, Polatlı- örtü kayacını oluşturmaktadır. Kaynak suyu
Sarıoba, Polatlı-Karacaahmet, Polatlı-Özhamamı ve sıcaklığı SiO2’e göre 85 °C, Na/K’a göre 145 °C,
Sincan-Yenikent-Mülk olmak üzere 30 oC üzerinde yüzey sıcaklığı ise 28 °C olarak hesaplanmaktadır.
akışkan sıcaklığına sahip 13 adet jeotermal alan
Haymana Alanı: Alt Kretasenin kompakt, bol
bulunmaktadır.
kırıklı kalkerleri rezervuar kayacı olarak kabul
Günümüzde önemi giderek artan jeotermal alanlar edilmektedir. Rezervuar sıcaklığı 60 °C, yüzeydeki
açısından Ankara ve civarında önemli potansiyel en yüksek sıcaklık 44 °C, Seyran bölgesinde ise 35
bulunmaktadır. Başlıca elektrik, ısınma, sağlık ve °C olarak ölçülmektedir.
çeşitli kimyasal işlemlerde kullanılan jeotermal
enerji konusunda özellikle MTA tarafından Seben Kösenözü Alanı: Rezervuar kayacı Jura-
Ankara ve civarında da bazı çalışmalar yapılmış Alt Kretase yaşlı kireçtaşlarından oluşan Karageriş
ve bu konuda potansiyel ve kullanılabilir alanlar formasyonudur. Rezervuar ortalama 750 m.
incelenmiştir. Kızılcahamam, Seyhamamı, Çubuk– derinliktedir. Rezervuar sıcaklığı SiO2’e göre 110
Melikşah, Beypazarı–Dutlu, Ayaş İçmeceleri, Ayaş– °C, yüzey sıcaklığı ise diğeralanlara göre yüksek
Karakaya, Haymana, Mürted, Polatlı – Malıköy, olarak 73,5 °C ölçülmüştür. Ankara ili jeotermal
Polatlı – Karahamzalı – Sabanca, Polatlı – Sarıoba, kaynaklar bakımından önemli bir potansiyele sahip
Polatlı – Karacaahmet, Polatlı – Kürttaciri, Polatlı – olmasına karşılık bu kaynaklardan yararlanma hak
Özhamamı, Ayaş – Feruz – Yeniceköy ‘de bulunan ettiği düzeyde değildir. Bazı kaynaklarda hiç bir
ve üzerinde çalışma yapılan jeotermal alanlar şekilde kullanım olmadığı gibi bazı kaynaklardan da
şunlardır. verimli bir şekilde yararlanılmamaktadır. Özellikle
kaplıca amaçlı kullanılan kaynaklara yönelik
Ayaş Alanı: Bu alandaki sıcak su kaynakları kurulmuş olan tesislerin modern hale getirilmesi ve
dört bölgede toplanmakta ve sıcaklıkları 31-52 °C sıcaklığı uygun alanlardaki ısıtma uygulamalarının
arasında değişmektedir. Çevrede yaygın Miyosen yapılması dönemsel yararlanma şeklindeki
göl çökellerinin oluşturduğu örtü birimlerinin kullanımların daha uzun bir süreye yayılmasını
altında, rezervuar niteliğinde kayaç olarak ve seracılık uygulamalarının artırılması kaynaktan
granatoidler bulunmaktadır. Daha derinlerde Jura ekonomik olarak yararlanmayı sağlayabilir.
kalkerleri ve Permiyen kalkşistleri de rezervuar
olabilecek nitelikte kabul edilmektedir. Jeokimyasal 4.4. AFET DURUMU VE DEPREMSELLİK
analizleri sonucu Na-K-Ca yöntemine göre rezervuar 4.4.1. AFET DURUMU
sıcaklığı 104-120 °C, rezervuar derinliği ise 400 m.
civarındadır. Ülkemiz, sahip olduğu jeolojik, topoğrafik ve
meteorolojik koşulları nedeniyle büyük can ve mal
Çubuk – Melikşah Alanı: Sıcak su veren kayaçlar kayıplarına yol açan doğal afet olayları ile sıkça
Neojen yaşlı Pazar formasyonudur. Daha altta karşılaşmaktadır. Türkiye, coğrafyasının yaklaşık %
Jura ve Permiyen kalkerleri rezervuar kayaç olarak 93’ü aktif deprem kuşağı üzerinde olan, nüfusunun
yaklaşık % 98’i deprem tehlikesiyle karşı karşıya gibi nedenlerle şişme ve büzülme, bitki, organizma
olduğu bir ülkedir. Ancak ülkemizdeki kentsel ve etkisi vb) sonucu bozunma etkileri ön plandadır.
kırsal yerleşim alanları sadece deprem değil aynı Ankara ili içinde yaygın olarak izlenen volkanik
zamanda heyelan, su baskını, kaya düşmesi vb kayaçlarda (andezit, bazalt vb) jeolojik süreçlerle
tehlikelerin yarattığı zararlarla mücadele etmek gelişen düşey yöndeki soğuma çatlakları ve yoğun
zorunda da kalmaktadır. Doğrudan doğal afet eklem sistemlerinde meydana gelen kamalanmalar
zararlarının her yıl Gayri Safi Milli Hasılanın % 1- blok düşmelerine yol açmaktadır. Kaya düşmesi
3’ü arasında oranlara ulaştığı tahmin edilmektedir. olaylarının en sık karşılaşıldığı ilçeler ise Altındağ,
Mamak ve Keçiören İlçeleridir. Bu ilçelerde yayılım
Ankara il sınırları içinde 1950 ile 1999 yılları gösteren volkanik kayaçlardan kopan bloklar kaya
arasında, Afet Etüt ve Hasar Tespit Daire Başkanlığı düşmesi tehlikesini yaratabilmektedir.
tarafından hakkında rapor düzenlenen toplam 702
adet afet olayı meydana gelmiştir. Bunların 174’ünde Ankara kent merkezinde heyelan olaylarının
toplam 4960 konut için nakil, 740 konut için ise en sık rastlandığı ilçeler Mamak, Altındağ ve
önlem kararı alınmıştır. Ekteki liste hakkında nakil Çankaya ilçeleridir. Özellikle volkanik birimler
kararı alınan 174 afet olayını içermektedir. Ankara il ve metamorfikler üzerindeki kilce zengin yamaç
sınırları içindeki alanlarda meydana gelen heyelan, molozu niteliğindeki malzeme içeren yüksek eğimli
kaya düşmesi olaylarına ait bilgiler aşağıdaki alanlarda topuk bölgesindeki kontrolsüz girişimlerin
Tabloda sunulmuştur. Tabloda sunulan veriler afet tetiklediği lokal heyelanlar gelişmektedir. Üst
olay sayısı baz alınarak değerlendirildiğinde, ilde Pliyosen yaşlı birimlerin yayılım gösterdiği alanlarda
yerleşim birimlerini etkileyen toplam afet olayları da, örneğin Mogan Gölü çevresi, heyelanlarla
içinde Heyelanların % 51’lik, Kaya Düşmesinin karşılaşılabilmektedir. Gerek heyelan gerekse kaya
% 22’lik, Su Baskını olaylarının %18’lik bir paya düşmesi olaylarının meydana geldiği alanlarda başta
sahip olduğu görülmektedir. Meydana gelen ilgili yerel yönetimler olmak üzere kişi ve kurumlarca
afet olaylarının % 9’u ise “ Heyelan + Kaya zarar azaltıcı önlemlerin geliştirilmesine yönelik
Düşmesi” vb şekillerdeki en az iki farklı türde çalışmalar yapılmaktadır. Bu kapsamda, ANKARA
olayın birlikte gözlendiği karmaşık hareketlerden il sınırları içindeki yerleşimlerin mevcut ve gelişim
(kompleks) oluşmaktadır. Ankara ili kapsamındaki alanlarında afet güvenliğini sağlamayı amaçlayan
jeolojik ve jeoteknik etüt raporlarının düzenlenerek
afet kayıtlarında çığ düşmesi olayına ait bir bilgi
alandaki jeolojik tehlikelerin ortaya çıkartılması
bulunmamaktadır.
ve bu tehlikeleri afet riskine dönüşmemesini
İstatistiklere göre % 18 payı ile afet olay sayısının sağlayacak arazi kullanım kararlarının, yapılaşmaya
en fazla olduğu ilçe Altndağ’dır. Bu ilçede meydana esas ön değerlendirmelerinin, zarar azaltıcı
gelen 16 afet olayının 12’si kaya düşmesi tipindedir. önlemlerin belirlenerek kullanıcılara sunulması
Kalecik ilçesinin payı %11, Mamak ilçesinin payı ise önem kazanmaktadır.
%9’dur. Ankara ilindeki heyelan olaylarını tetikleyen 4.4.2. DEPREM
temel faktörler; jeolojik özellikler, zeminde
su içeriğinin artması, morfolojik özelliklerdir. Ankara kentinin depremselliği Ankara il merkezini
Heyelanların gelişmesinde aşırı yağışlı dönemler 140 km çevreleyecek şekilde çizilen bölge içine
sonrasında yer altı su seviyesinin yükselmesi veya düşen, 1900 - 1997 yılları arasında oluşmuş ve
süzülme süreçleri sonucunda zemindeki su içeriğinin manyitüdü M>=4 olan depremlerden yararlanarak
artması önemli bir etkiye sahiptir. Bu faktörlere belirlenmiştir. Depremlerin büyük bir çoğunluğunun
özellikle kentsel veya kırsal yerleşim alanları içindeki Kuzey Anadolu Fay Zonu ve yakın çevresinde yer
sahalarda verilen yanlış arazi kullanım kararları ve aldığı ve büyük manyitüdlü depremlerin bu bölgede
insan girişimleri eklenmektedir.İl genelinde heyelan olduğu görülmektedir. Diğer bir yoğunlaşmada
olayları çoğunlukla lokal ölçekte yer yer daha geniş Ankara’nın GD’sunda Tuzgölü ve Kırşehir fayı
alanlarda etkili olmaktadır. civarındadır. Ankara bölgesinin KB ve GB bölgesinde
oluşan depremlerin çok az sayıda olması nedeni ile
Kaya Düşmesi olaylarının gelişiminde jeolojik bu bölgede sismik aktivitenin yok denecek kadar
özellikler ve fiziksel ayrışma süreçleri (sıcaklık az olduğu söylenebilir.Bu bölge içinde 7 tane hasar
değişimi, donma ve çözünme, bünyeye su alma yapan deprem meydana gelmiştir. Bu depremler
Deprem Bölgeleri Haritasında Ankara ve Çevresi
ve bunlara ait bulgular tarih sırasına göre aşağıda Çayı vadilerinde toplanmış, gevşek yapılı çakıl,
verilmiştir. kum, şist ve killerden oluşmakta ve kalınlıkları 20-
50 m. Arasında değişmektedir. Taşıma güçleri 1
9 Mart 1902 Çankırı Depremi kg/cm² den daha azdır. Ampirik olarak hesaplanan
19 Nisan 1938 Kırşehir Keskin Depremi hakim titreşim periyodları 0,5-0,8 sn arasındadır.
26 Kasım 1943 Ladik (Samsun) Depremi Eski alüvyal ve Pliyosen yaşlı dolgu birimler
kentin güney ve kuzeyinde oldukça geniş alanları
1 Şubat 1944 Bolu Gerede Depremi kapsamaktadırlar. Kalınlıkları 5-250 m. arasında
13 Ağustos 1951 Kurşunlu (Çankırı) Depremi bulunmuştur. Çok değişik seviyelerde yeraltısuyu
taşırlar. Taşıma gücü 1-4 kg/cm² arasında
7 Eylül 1953 Çerkeş (Çankırı) Depremi
değişmektedir. Ampirik olarak hesaplanan hakim
Ankara Deprem Bölgeleri Haritasında genel olarak titreşim periyodları kalınlıklarına bağlı olarak 0,4-
IV. Derece Deprem bölgesinde kalmaktadır. Bununla 0,8 sn arasında değişmektedir.
birlikte III. Derece Deprem Bölgesine ve civardaki
aktif zonlara da oldukça yakın bir konumda yer Kentin tepelerini oluşturan kaya zeminler kuzeyde
almaktadır. Ankara’nın yerleşimi genel olarak üç genç volkanik, dasit, andezit, bazalt ve tüflerden
ayrı cins zemin üzerinde bulunmaktadır: oluşmaktadır. Güney ve güneybatıda ise kristalen
şist, grovak, kalker ve mermerlerden oluşan,
1. Genç alüvyal dolgu zeminler. Paleozoyik yaşlı Elmadağ serisi hakimdir. Taşıma
2. Eski nehir terasları ve Pliyosen yaşlı dolgu güçleri çok yüksek ve hakim titreşim periyotları
zeminler. çok kısadır (0,1-0,2 sn). Ankara yaklaşık 100
km. Kuzeyinde bulunan Kuzey Anadolu Fayı ile
3. Paleozoyik yaşlı şist ve grovaklar, daha genç yaklaşık 90-100 km. Güneydoğusunda bulunan
kalker ve volkanik kayaçların oluşturduğu kaya Kırşehir-Keskin fay zonundaki depremlerden
zeminler. önemli ölçüde etkilenmiştir. Ankara, 50 km.lik bir
Genç alüvyal dolgu zeminler, Çubuk ve Ankara alan içinde oluşacak küçük depremlerin (M<5.5)
Tablo 4.6. : Ankara İli ve İlçeleri İçin Deprem Bölgeleri
DEPREM DEPREM DEPREM

YERLEŞİM YERİ YERLEŞİM YERİ YERLEŞİM YERİ
BÖLGESİ BÖLGESİ BÖLGESİ
ANKARA (MERKEZ) 4 Hasanoğlan 3 Bağlum 4
AKYURT 3 Lalahan 3 KIZILCAHAMAM 2
ALTINDAĞ 4 Yeşildere 3 Çeltikçi 2
Altınova 3 ETİMESGUT 4 Güvem 1
AYAŞ 4 EVREN 1 Pazar 2
BALA 2 GÖLBAŞI 4 MAMAK 4
Kesikköprü 1 Karagedik 3 Kutludüğün 3
Karaali 3 Selametli 3 NALLIHAN 2
BEYPAZARI 3 GÜDÜL 3 Beydili 2
Karaşar 2 HAYMANA 4 Çayırhan 3
Kırbaşı 4 İkizce 4 POLATLI 4
Uruş 2 Yenice 4 Temelli 4
ÇAMLIDERE 1 KALECİK 3 Yenimehmetli 4
Peçenek 1 Çandır 3 SİNCAN 4
ÇANKAYA 4 Hasayaz 3 Yenikent 4
ÇUBUK 3 KAZAN 3 ŞEREFLİKOÇHİSAR 2
Sirkeli 3 KEÇİÖREN 4 Çalören 3
ELMADAĞ 2 Sarayköy 3 YENİMAHALLE 4
Harita 4.4. : 1933-2004 Yılları Arasında Ankara İlinde Meydana Gelen Depremler
Harita 4.5. : Türkiye Diri Fay Haritası

Harita 4.6. : Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası ve Ankara

ve 70-100 km.lik uzaklıklar arasında oluşacak doğal afet olayları içinde su baskını olayları % 18’
büyük depremlerin (M>7.0) etkisi altında kalan bir lik bir paya sahiptir.
kenttir.
İl içinde akış halindeki akarsuların vadi taban
Ankara’yı etkileyen deprem kaynakları 90-120 km. düzlüklerindeki kontrolsüz yapılaşma su
uzaklıkta olduğundan kent uzun periyodlu yüzey baskınlarının tetikleyici bir unsurudur. Diğer yandan
dalgalarından daha çok etkilenecektir. Bu dalgaların aşırı yağışlı dönemlerde plansız kentleşme ve alt
özellikle genç alüvyal alanlarla kalın Pliyosen dolgu yapı sorunları nedeniyle birçok semtte binaların
alanlar üzerinde rezonans nedeniyle genliklerinin giriş ve bodrum katlarının su basması olayları ile
büyümesi olasılığı vardır. Kaya zeminlerle, sık sık karşılaşılmaktadır.
doğal titreşim periyodları 0,5 sn.nin altında olan
zeminler genellikle daha küçük yer hareket ivmesi 4.5. YAPI MALZEMELERİ VE SANAYİ
vereceklerdir. Genç alüvyonlar ve Pliyosen yaşlı HAMMADELERİ
kalın dolguların bulunduğu alanlar ve üstünde Bu bölüm Nazım plan çalışmaları sırasında
bulunan yapılarda, civarda olabilecek depremlerde Ankara’nın yapı malzemeleri açısından genel
daha büyük ivme değerli ve daha uzun deprem bir değerlendirilmesini yapmak amacıyla, MTA
devam süresi verebilecek en tehlikeli yerlerdir. Bu tarafından yayınlanan “Ankara İl Hudutları
durumda gittikçe yükselen ve dolayısıyla titreşim Dahilindeki İnşaat Sanayi Hammaddeleri ve
periyodları zemin hakim titreşim periyoduna Bölgenin Genel Jeolojisi” adlı rapordan alınmıştır.
oldukça yaklaşmış olan bu yöredeki yapılara deprem
kuvvetlerinin etkimesi daha büyük olacaktır. 4.5.1. YAPI MALZEMELERİ
Ankara’da yakın tarihte hasar yapıcı (m>7.0) MERMER: Kireçtaşı ve dolomitik kireçtaşlarının
büyük deprem oluşmamakla birlikte, civarındaki ısı ve basınç altında başkalaşıma uğrayarak tekrar
aktif zonlardan dolayı her zaman risk altındadır. kristalleşip yeni bir yapı kazanmaları sonucu oluşur.
Bakanlar Kurulunun 18.04.1996 tarih ve 96/8109 (Metamorfizma) Oran olarak bu taşların bileşiminin
sayılı kararı ile yürürlüğe giren “Türkiye Deprem büyük bir kısmı kalsiyum karbonattır. Takriben
Bölgeleri Haritası”na göre Ankara ve ilçelerinin yer %95 oranında kalsiyum karbonat mevcuttur.
aldığı deprem zonları Tablo’da verilmiştir. Haritada Düşük miktarda magnezyum karbonat da bulunur.
475 yıl dönüşüm periyoduna haiz eşivme kontur Aynı zamanda silis, silikat, feldspat, demiroksit,
haritası ve %90 güvenirlik seviyesi esas alınmıştır. manganoksit, mika, fluorit ve organik maddeler de
Buna göre 475 yılda bir meydana gelecek depreme bulunabilir. Mermer ocaklarının çoğunun tarihçesi
göre hesabı yapılan yapı, 50 yıllık ekonomik ömrü eskidir. Ankara İl hudutları dahilinde Traverten,
içinde %90 ihtimal ile bu yüklenmeye maruz Mermer ve Oniks olarak önemli olabilecek zuhurlar
kalmayacaktır. İmar planlarının hazırlanması, arazi tesbit edilmiştir. Bunların bir çoğu ekonomik değere
kullanım kararları ve kullanma yoğunluklarının haizdir.
saptanmasında deprem riskini arttıracak kararlardan
kaçınmak gereklidir. a- Yenimahalle Şehit Aliköy Oniks zuhuru:
4.4.3. SU BASKINLARI Bu sahada 150-200 metre uzunlukta 40-50 metre

genişliğinde Oniks mermer zuhuru bulunmaktadır.
Su baskını, bölgenin meteorolojik, topoğrafik, Ortalama tabaka kalınlığı 1,25 m. dir. Ortalama
arazi kullanım özelliklerine ve insan girişimlerine blok ebadı 2xlx1. m. dir. Renk kirli carı ve beyazdır.
bağlı olarak gelişen bir olaydır. İlde, yerleşim Sahada ilk faaliyet 1965 lerde başlamıştır. Kalite ve
birimlerinin içinde ve/veya yakınında akış halinde rezerv müsaittir.
olan derelerde insan girişimleri sonucu (inşaat
hafriyatı, çöp dökümü, konut yapımı vb) dere b- Keskin-Aler Yeniyapan Köyü Kurudere mevkii
kesitlerinin daraltılması, ilgili kurumlarca dere dolomitik mermer zuhuru rengi beyazdır.
ıslah önlemlerinin alınmaması gibi faktörlerin c- Çubuk-Sirkeli Yuva Köyü Oniks zuhuru:
etkisi ile aşırı yağışlar sonucu taşkın olayları
yaşanabilmektedir. ANKARA yaşamı etkileyen Sahada faaliyet 1954 lerde başlamıştır.
0,50x0,70x0,80 m. ebadında blok çıkarılabilir, geçmiştir. Gri, yeşil ve acık sarı renklerdedir. Elde
Kalite ve rezerv bakımından Ümit vericidir. edilecek mermerler kaplama ve süs eşyası yapımında
kullanılabilir.
ç- Haymana-Karahoca-Akpınar’da yarı mermerleşmiş
zuhurlar mevcuttur. Mermerlerin hepsi özel sektör elindedir. Toplam
jeolojik rezerv 10 milyon m³ dür.
d- Haymana-Halaçlı Köyü Erkeksuyu mevkiinde
Oniks zuhuru bulunmakta olup, rengi yeşildir. KUM: Taneli gereçlerden olan kum mekanik veya
kimyasal etkenlerle kayaçların çözülüp parçalanması
e- Malıköy Travertenleri: Travertenler beyaz renkli,
ile oluşur. Zamanla uygun ortamlarda istiflenirler.
az delikli oldukça yoğundur.
Kum denilen metaryalin çapı 2 mm. ile 1/16 mm.
Doğu-Batı doğrultusunda 2-3 km.lik bir sahada arasındadır. Değişik kayaçların kumu olabildiği gibi,
görülür. Ocaklardan 1x1,5x1,5 ebadında bloklar en dayanıklı kum kuvars kumudur. Kimyasal yapısı
çıkarılabilmektedir. SiO2 dir. Kuvars insanların eskiden beri kullandığı
taşlardandır. Kumlarda SİO2 oranı kullanma
f- Nallıhan-Karakaya Mermer zuhuru: Bu oluşum alanına göre değişir. Silis kumları başta cam olmak
beyaz renkte traverten olup 0,80x0,80x1,20 m. üzere deterjan, seramik ve dolgu maddesi olarak
ebadında bloklar çıkarılabilir. kullanılır.
Bu taşlar kaplama olarak kullanılmaktadır. Çift a- Gölbaşı-Eğmir, Mogan Gölleri Sahası: İmrahor,
kama usulü ile üretim yapılmaktadır. Bursa, Hacılar ve Yavrucuk Köyü’ne kadar yaklaşık
g- Beypazarı-Mahmutlar Köyü Pulluk mevkiinde (en uzak mesafesi 30 km. olan) bu bölgede Eğmir ve
Oniks mermer zuhuru mevcuttur. Mogan göllerine ulaşan dereler boyunca münavebeli
(kumlu-çakıllı ve killi) oluşumlar mevcuttur
h- Ekrem Sultan Mermer zuhuru:
b- Ankara-Bala Asfaltı üzerinde Köseli Köyü:
Nallıhan’a bağlı Ekremsultan Köyü’nün Kortepe Ankara’ya yaklaşık 50 km. mesafedeki Köseli Köyü
mevkiinde bulunur. 0,80x1,20x0,60 m. lik bloklar kuzeyinde Çevikli ve Karişli’yi içine alan ve geniş
elde etmek mümkündür, Takriben 100.000 m bir yayılım gösteren kumlu alüvyon teşekkülleri
görünür rezerv mevcuttur. Rengi gri beyazdır. müşahede edilmektedir.
ı- Kalecik İlçesi doğusunda da mermer zuhurları c- Ankara-Kazan, Ovaçay: Çok geniş bir yayılım
mevcut olup, Oniks cinsindendir. ve depolama gösteren bir alüvyon alanıdır. Burada
i- Kuruca Köyü mermer zuhuru: özel sektöre ait işletilmekte olan yüzlerce kum-çakıl
ocakları vardır.
Nallıhan Gerede Bucağı Kuruca Köyü civarında
bulunur. Kırmızı damarlı yer yer pembe beyaz d- Ankara-Çubuk, Sirkeli Kesimi: Burası Ova çayın
renktedir. Mermer oluşumları geniş bir alan bir devamıdır. Aşağı Ova çayı’nın aşağı mecrasını
kaplamaktadır. teşkil eder. D.S.İ. tarafından yapılan kuru gölet
kesimidir. Geriş bir kum-çakıl depolanma alanıdır.
j- Güdül-Çağar Köyü Sarıkaya mevkiinde traverten Ulaşım Çubuk-Sirkeli üzerinden sağlanmaktadır.
oluşumları bulunmaktadır. Özel kesime ait işletme mevcut değildir.
k- Payamlı Dere mermer zuhuru: e- Ankara-Ravlı-Çankırı asfaltı kesimi: Ravlı yakını ve
Çankırı asfaltına doğru (5-10 km.) uzanan vadinin
Şereflikoçhisar’a bağlı Payamlıdere Köyü civarında
tabanına alüvyonlar yine geniş yataklanmalar
görülmektedir. Mermer masif bir tevekküldür.
Rengi gri beyazdır. gösterir.
l- Bekdik Köyü Oniks zuhuru: f- Ankara-Elmadağ-Irmak İstasyonu-Kırıkkale:

Ankara’nın Irmak İstasyonu’ndan itibaren Kalecik’e
Kızılırmak nehrinin sol sahilindeki bu köyün ve Kırıkkale’ye doğru yer yer ince kum çakıl
Akbayır mevkiinde görülür. 1957 lerde faaliyete depolanmaları mevcuttur.
g- Ankara-Sincan: Sincan civarında da ekonomik kum Diatomit önceleri temizleme toprağı olarak ve
yatakları bulunduğu etüdler sunucu görülmüştür. ayrıca süzme işlerinde kullanılırdı. 1940 lı yıllardan
sonra sanayide geniş alanlarda kullanılmaya
ÇİMENTO: Havada ve su altında sertleşebilen ve başlanmıştır. Bu sahadaki diatomitler çok güzel
sertleştikten sonra suda dağılmayan, belli dayanıra ve fosiller içerdiğinden, işletilmeyip doğa anıtı olarak
hacim sabitliğine sahip olan uygun hammaddelerin
korunmasına karar verilmiştir.
(Kireçtaşı, Kil, Alçı v,s.) sintermeşinceye kadar
pişirilmesi ile, kalsiyum oksidin silis, alümin ve PERLİT: Asit volkanik bir kayaç ürünü olan perlit
demir oksitle oluşturduğu bileşiklerden meydana inci gibi cilası, soğan kabuğu gibi konsantrik bir
gelmiş bağlayıcılara denir. Çimento’nun ilkel şekli yapıya sahip oluşu ile tanımlanır. Ticari manada
olan kalsine edilmiş saf olmayan jips, kalsine perlit; 750-1250 C de ani olarak ısıtıldığında
edilmiş saf olmayan kireçtaşı, bazı volkanik kökenli genleşebilen geriye camsı partiküllerden ibaret
maddeler (Santarin, Puzzolan) eski Mısırlılar, beyaz bir köpük ağregası bırakan asit volkanik
Yunanlılar, Romalılardan beri kullanılmaktadır kayaç türüdür. Hammaddeye perlit denildiği gibi,
Ankara ve çevresindeki çimento etüdleri sonucunda genleşmiş ürüne de perlit adı verilir.
önemli bölgeler şunlardır.
Perlit’in 1940 larda genleşmesi keşfedilmişse
a- Gölbaşı-Hacılar civarı: Bu yörede çimento de ancak 1950 den sonra hafif beton imalinde
oluşumuna elverişli hammadde kaynaklarının kullanılmaya başlanmıştır. Perlit genelde inşaat
varlığı söylenmişse de; Ankara’ya yakınlığı, sanayi, filtre sanayi, tecrit malzemesi, ziraatta ve
kurulacak fabrikanın çevre kirlenmesine yol diğer yerlerde (dolgu v.s.) kullanılır. Ankara İli
açabileceği, çevrenin tarım arazisi olması nedeniyle dahilinde perlit zuhurları Kızılcahamam, Çubuk ve
saha üzerinde önemle durulmamaktadır. Çamlıdere olmak üzere 3 ilçede toplanmıştır.
b- Susuz-Saray-Güvenç kesimi: Saha kireçtaşı Rezerv olarak;
yönünden olumlu görülmüştür. Miosen ve Paleosen
Kızılcahamam Muhtemel + Mümkün = 37 milyon ton
killeri elverişli olmasına rağmen Miosen’de bulunan
çört bantları mahsurlu olup, ayıklanabil irse buranın Çubuk Muhtemel + Mümkün = 93 milyon ton.
da bir alternatif saha olabileceği ifade edilmiştir.
JlPS: Jips, renksiz veya beyaz renkli kalsiyum
c- Kazan-Karalar-Kınık kesimi: Bu kesimin sülfattır. (CaSO4. 2H2O) kimyasal içeriğini oluşturur.
hammadde yönünden elverişli olduğu, yol ve Jips çorak ve kuru ildim şartlarında tuz oranı yüksek
su durumunun da gayet müsait bulunduğu ifade sığ deniz veya göl sularının buharlaşması sonucu
edilmiştir. tabakalar halinde oluşur. Başlıca çimento sanayi,
inşaat sektörü ve kimya sanayinde kullanılır.
d- Ayaş-Sinanlı-Sarıkaya kesimi: Sarıkaya’dan alınan
kireçtaşlarının analiz neticeleri çimento yapımına Başta Mısırlılar olmak üzere Asurlular, Çinliler,
uygun bulunmuş, fakat killer hakkında fazla bir Romalılar alçı taşını kullanmışlardır. Esas 18.
bilgi verilmemiştir. yüzyılda yakma fırınlarının gelişmesi ile kullanım
Ayaş-Sinanlı civarı da alternatif saha olarak alanı ve önemi artmıştır. Ankara civarında alçıtaşı
gösterilmiş olup, detay etüd yapılması gerekliliği bulunan sahalar: Haymana – İkizce, Ankara –
vurgulanmıştır. Merkez – Halkavur, Şereflikoçhisar, Ayaş, Nallıhan,
Beypazarı ve Bala’dır.
DİATOMİT: Diatomit, Diyatome kabuklarının
birikmesiyle oluşan son derece yüksek gözenekli, TUĞLA-KİREMİT TOPRAKLARI: Tuğla-
hafif, toprağımsı, organik kökenli sedimanter bir Kiremit yapımına elverişli topraklar, uygun pişme
kayaçtır. Kieselgur ve Tripoli ile eş anlamlıdır. özelliğine sahip, belirli ısıya dayanıklı, alüvyon
Ankara-Kızılcahamam Güven Bucağı’na bağlı Ağaöz sahalarında teşekkül etmiş ve sabit özellikleri
(Aköz) ve Beşkonak çevresinde görülür. Buralarda olmayan oluşumlardır. Tuğla-kiremit yapımı için
fosilli ve fosilsiz dia-tomitleri içeren volkanik gölsel ekonomik rezerve haiz alüvyon sahalarının tesbiti
tortullar düz, tepelik ve yayvan bir morfoloji ve alınacak numunelerin analiz sonuçlarının uygun
oluştururlar. olması gerekir. Böyle sahalar il hudutları dahilinde
vardır. Bu sanayi kurarken 1. sınıf zirai toprakları 4.5.2. ANKARA’DA RASTLANAN DİĞER
kullanmaktan kaçınılmalıdır. METAL VE METAL DIŞI MADENLER
POMZA: Pomza, asit nitelikli (yüksek silisli) DEMİR: Demir, modern endüstrinin temel
volkan faaliyetlerinin ürünü olarak oluşan volkanik maddesidir. Makina ve donatım, boru, çelik
bir camdır. Anı soğuma ve gaz çıkışlarının meydana yapımı, inşaatlarda, ulaştırma araç ve gereçleri v.s.
getirdiği gözenekli bir yapı kazanmıştır. Her de kullanılır. Ankara’da kısmen önemli olabilecek
gözenek komşu gözenekten camsı yapıda bölme ile Bala - Kesikköprü’de, Çubuk, Keskin, Kırıkkale ve
ayrıldığın-dandüşük ısı geçirgenliğine sahiptir. Nallıhan’da demir oluşumları kaydedilmiştir.
Pomza inşaat sektörü hafif yapı malzemeleri MANGENEZ: Manganez başlıca dökme demir
yapımında akustik sıva, hafif beton ağregası, ses ve ve çelikte, kükürt’ün zararlı etkisini gidermede, su
boruları, havalandırma sistem ve aletlerinde, pil
ısı yalıtım gereci olarak kullanılır. Ankara il hudutları
dahilinde Ayaş civarında pomza oluşumlarına imalinde ve daha bir çok yerde kullanılır. Ankara İl
rastlanmıştır. İyi kalitede olup, 1.000.000 ton hudutları içinde en önemli zuhur. Haymana-Çayırlı
civarında rezerv tesbit edilmiştir. Köyü’nde tesbit edilmiştir, Ayrıca Kazılcahamam-
Ayaş-Kalecik-Keskin-Kırıkkale civarlarında da
KİREÇTAŞI-KALKER: Bileşiminde % 90 na kadar manganez oluşumlarına rastlanmıştır.
kalsiyum karbonat (CaCO3) bulunan kayaçlara
kireçtaşı veya kalker denir. Yeraltı sularından KURSUN: Kurşun; parlak mavimsi renkli,
traverten şeklinde, deniz ve tatlı sulardan ise yumuşak, ağır, kolayca dövülüp, şekillendirilebilen,
kimyasal, organik ya da mekanik çökelme sonucu korrozyon direnci en çok olan bir metaldir. Akü,
teşekkül eder. kurşun boru ve levha yapımında, boya, cam ve lastik
sanayinde kullanılır. Ankara’da Keskin-Merkez
Kireçtaşı inşaat sektöründe, metalürji, kimya sanayi, Denek mevkiinde mevcuttur, işletilmiştir. Burada
hijyenik sanayi, kâğıt ve sellüloz sanayi, seramik evvelce gümüş de üretilmiştir. Ayrıca Kırıkkale,
sanayi, gıda maddeleri sanayi, petrol sanayi, ve Kızılcahamam civarlarında da kurşun oluşumlarına,
tarım sektöründe kullanılır. Ankara’da kireçtaşı rastlandığı kaydedilmiştir.
(kalker) işletme sahaları ve sahipleri ekteki (Sayfa:
LİNYİT: Kömürler, doğal şartlar altında çökelen
25-26-27-28) listelerde belirtilmiştir. Ayrıca jeolojik bitkisel artıkların oksidasyonu, redüksiyonu,
haritadan kireçtaşı oluşumu bulunan yerler tesbit hidrolizi ve kondansasyonu şeklinde fiziksel ve
edilebilir. kimyasal olayların etkisiyle oluşurlar. Linyitler
KUVARS: Doğada (SiO2) silisyum dioksit olarak taşlıca yakıt olarak, ayrıca elektrik üretiminde,
oluşur. Birçok mineral ve kayacın bileşiminde gaz üretiminde, suni reçine, gübre, sentetik boya,
yer alır. Ayrıca hidrotermal damarlar şeklinde de sentetik iplik, sıvı yakıt üretiminde, çeşitli ecza
teşekkül eder. maddeleri yapımında ve izabe sanayinde kullanılır.
Ankara civarında bir çok linyit yatağı tesbit edilmiş
Kuvars; cam, optik canı, Kristal cam ve piezoelektrik olup, bunların ön önemlileri Beypazarı ve Nallıhan
Özelliği gösterenler de elektrik sanayinde kullanılır. ilçelerindekilerdir, Ayrıca Bala, Çubuk, Haymana,
Ankara’da Araplar ve Bala Merkez – Emirler köyü Kalecik, Kızılcahamam, Şereflikoçhisar ilçelerinde
civarında bazı kuvars oluşumlarına rastlanmıştır. de linyit oluşumları vardır.
ANKARA ANDEZİT TAŞLARI: Bu. taşlar genel MANYEZİT: Manyezit (MgCO3); magnezyumca
zengin yeşil taşların (Peridotitler), termal suların
olarak tüm inşaatlarda temel, bodrum katı ve bahçe
etkisiyle bozuşması sonucu oluşur. Rengi genellikle
duvarlarında kullanıldığı gibi, kırmızı cinsleri bir
beyaz, sarı v. s. dir. Manyezit bilhassa refrakter
çok abidelerin, büyük binaların yapımında ve ayrıca
kaplama taşı olarak da kullanılır. tuğla imalinde, ilaç, seramik sanayi ve bir çok sanayi
dallarında kullanılır.Ankara Elmadağ civarında
Ankara’da Hıdırlık, Cebeci, Mamak, Araplar, bulunmakta olup, M.T.A. tarafından da detay etüdü
Hüseyingazi ve Solfasol civarlarında eskiden yapılmıştır. Rezervi; Gör+Muh+Müm=91.000 ton,
açılarak kullanılmış taşocakları mevcuttur. potansiyel 65.000 tondur.
TRONA (DOĞAL SODA): Trona, göl bulunduğu ifade edilmiştir.Kalecik rezervi: görünür
içindeki bikarbonat iyonlarının CO2 tarafından + muhtemel + mümkün = 75.000.000 tondur.
çökertilmesiyle oluşan ve daha çok can sanayinde
kullanılan bir malzemedir. Ayrıca kimya sanayi, OPAL: Kuvars’ın kristalin olmayan çeşididir.
sabun, deterjan, kâğıt sanayi, su arıtma kullanma Değişik renklerde bulunur. Adi opal donuk beyaz,
yerlerinden bazılarıdır. Türkiye’de ilk bulunan ve sarı, yeşil tuğla kırmızısı renklerinde bulunur.
rezervi 200.000.000 tonu aşkın doğal soda yatağı Kıymetli taş olarak kullanılanları vardır. Bunlar
Ankara Beypazarı’ndadır. Trona, tabiatta doğal kırılgan olmayan, cila alabilen ve hoş renkli parlak
olarak bulunan soda minarelerinden en yaygın opallerdir. (Ateş Opal-Siyah v. s. gibi) Adi opaller
olarak bulunanıdır. Oluşumu çok özel şartlar de mozaik imalinde kullanılabilir. Ankara-Mürtet,
gerektiren trona yatakları başka amaçla yapılan Ayaş Merkez, Polatlı kuzeyinde opal oluşumlarına
arama çalışmaları sırasında tesadüfen ortaya rastlanmıştır.
çıkmaktadır. Ülkemizde de Ankara iline bağlı olana
4.5.3. DEĞERLENDİRME
Kazan ve Beypazarı ilçelerinde çıkartılmaktadır.
Trona soda külüne dönüştürülmek suretiyle cam, Ankara’nın çok hızlı kentleşmesi, yerleşim
deterjan, kağıt, demir, çelik, alüminyum, tekstil ve alanlarının genişlemesi sonucu her çeşit yapı
kimyasal maddelerin üretiminde kullanılmaktadır. gerecine gereksinimi artırmakta ve zaman zamanda
Trona dünyada en çok ticareti yapılan madenler bu istekleri karşılamakta güçlük çekilmektedir.
arasında üçüncü sırada yer almakta olup, Türkiye ve
Ankara bu anlamda önemli bir potansiyele sahiptir. Ankara çevresinde yerbilimleri açısından yapı
ABD’nin toplam 11 milyar tonluk üretiminin 7 gereçleri doğal kaynakları varlığı bilinmektedir. Fakat
milyar tonu iç pazarda tüketilirken, 4 milyar tonu bu kaynakların gereği gibi değerlendirilmediği bir
ihraç edilmektedir. Türkiye’de işletilecek bir trona gerçektir. Yapı gereçleri için uzun vadede planlama
madeni Avrupa’yı Amerika’ya karşı avantajlı hale yapılmalı, yataklar rasyonel biçimde işletilmelidir.
getirmektedir. Çünkü Avrupa, soda ihtiyacını
sentetik üretimle sağlamakta ve bu konuda Ankara çevresinde bol miktarda bulunan perlitin
ABD’ye bağımlı olmak istememektedir. Bu durum, inşaat sektöründe yerini alması gerekmektedir.
ülkemiz tarafından değerlendirilmelidir. Türkiye Hızlı konut üretimi için gerekli yapı gereçleri üretimi
yaklaşık 34 milyon tonluk dünya Trona pazarında artırılmalı, yeni kaynaklar saptanmalıdır.
yaklaşık 5 milyar dolarlık bir pazara sahiptir. Bu
pazarın artabilmesi için Trona yataklarının etkin 1950’li yıllardan sonra sanayileşmeyle birlikte
değerlendirilmesi sağlanmalıdır. Bu anlamda kentlere doğru olan yoğun göç, kentlerde hızlı
Kazan için böyle bir yatırım potansiyeli etkin bir yapılaşmaya yol açmasıyla yapıların temel
değerlendirilmelidir. Dünya soda (trona) üretimininhammaddelerinden biri olan mıcıra olan ihtiyacı
devi Amerikalı firmaların Beypazarı ve Kazan’daki artmıştır. Bunun sonucu olarak özellikle büyük
soda yatakları ile ilgili stratejisinin Avrupa pazarı ile
kentlerde bir çok taşocağı açılmıştır. Ekonomik
yakından ilgili olduğu görülmektedir. olması açısından kentlerin yaklaşık 20-25 km.
uzağında açılan taşocaklarının kullanım ömürlerinin
SODYUM SÜLFAT: Kâğıt, deterjan, cam, tekstil
bitmesi veya kent içinde kalmalarıyla birlikte bu
sanayinde kullanıl maktadır. Beyaz renkte tuz
alanların yeniden değerlendirilerek kullanıma
görünümündedir. Daha önceleri sadece Afyon
açılması gündeme gelmiştir.
Acıgöl’den elde edilirken 1985’de Ankara-Beypazarı
Çayırhan Güneyinde tespit edilmiştir. Bir taşocağının işletilmesi sırasında yakın çevreye
yaptığı etkiler şu şekilde sıralanabilir.
BENTONİT: Bentonit sondaj çamuru olarak,
dolgu ve plastisite maddesi, peletleıae işleminde, • Patlayıcı etkisi ve gürültü kirlililiği; patlatmaların
döküm kumu, kâğıt, muşamba v. s. de kullanılır. yakın binalarda yarattığı titreşimler, patlatmayla
Ankara yöresinde en Önemli bentonit sahası havaya fırlayan malzemenin yarattığı tehlikeler
Kalecik civarında bulunmaktadır. Ayrıca Ankara- ve oluşan toz bulutları insan ve çevre sağlığı
Keskin Beşler Köyü-Ankara Sincan Köy’de de üzerinde olumsuz etkiler yaratmaktadır.
• Şevlerin tekniğine uygun açılmaması ve Faaliyet alanı çevresi yüzeyden akan veya yağışlar
düzensizliği zamanla stabilite, kaya düşmesi ve sonrasında akması olası su akışı açısından yeterince
görsel kirlilik gibi sorunlara yol açmaktadır. güvenli hale getirilecektir. Yörenin en yoğun
• Yer altı ve yerüstü sularına olumsuz etki yağış koşullarında da su yolları, çevre doğal
yapmaktadır. Patlatmamalarla yakın civarlardaki drenaj sistemi yeterli olacak şekilde planlanacak,
su kaynakları kaybolabilmekte, suların akış yönleri alan çevresindeki su toplama ve akma kanalları,
değişebilmekte ve kirlenmektedir. Özellikle özellikle insanların sürekli bulunacağı ortamın,
terkedilmiş taş ocaklarının gerekli önlemler doğal yüzeyin alt kotlarında kalacak şekilde
alınmadan katı atık depolama sahası olarak projelendirildiği düzenlemelerde, çukur alanın su
kullanılması sonucu özellikle yer altı sularında baskınına uğraması olasılığına karşı yeterli önlemler
ileride telafisi güç kirlenmelere yol açmaktadır. alınmış olmalıdır. En yoğun yağış akışının ise
yöre için saptanan 15 dakikalık 100 yıllık yağış
• Patlatma sonrası ve mıcır üretimi sırasında oluşan frekansı üzerinden hesaplanması gerekmektedir.
toz bulutları önemli toprak ve hava kirliliğine yol Özellikle çukur yapıda olduğu için doğal drenaj
açmaktadır. olanağı bulunmayan alanlarda kullanımı öngörülen
• Taşocaklarının gelişigüzel açılması sonucu tesislerde yeterli su toplama kanal, havuz ve suatım
arazi topografyasında çok önemli bozulmalar sistemi kurulacaksa, atılan suyun ulaşacağı ana
oluşmakta ve bunun sonucu giderilmesi zor ve su gideri ile bağlantı sürekli açık olmasına dikkat
maliyeti yüksek görsel kirlilik ve kullanılamazlık edilmelidir.
meydana gelmektedir.
Doğaya yeniden kazandırma çalışmaları kapsamında,
Taşocaklarının faaliyetlerinin sona ermesinden alanda süs ya da yüzme havuzu, gölet, balık çiftliği ve
sonra sonra bozulan alanların geri kazanımı için benzeri tesislerin planlanması durumundaysa ilgili
çeşitli işletme ruhsatı alan firmalar tarafından geriye yasal hükümlere uyulması gerekmektedir. Özellikle
dönüşüm projeleri üretilmelidir. Bu projelerin kil ve killi malzemenin bulunduğu alanlarda göl
hangilerinin uygulanabileceği kentin ihtiyaçlarına, yapımını öngören projelerde arazi oturma veya
çevre koşullarına, maliyete vb. unsurlara bağlı kaymalarına yer vermeyecek gerekli teknik önlemler
olarak tespit edilebilir. Doğaya yeniden kazandırma alınmalıdır. Bunun yanısıra işletmenin geometrisine
çalışmaları için hazırlanan veya bu amaçla seçilen bağlı olarak alınacak önlemlerin niteliği değişebilir.
projenin uygulanması sonucunda ortaya çıkacak Örneğin; dik ve yüksek şevlerle çevrili geniş ve
yapının veya oluşan yeni alanın kullanımı, yerel düzgün taban yüzeyleri bulunan taşocağı ve bu
yönetim ve çevre koşullarına uyum sağlamalı ve yöntemle çalışmış maden işletmesi alanlarının
tüm canlılar için jeolojik risklere karşı güvenli bir düzenlenmesinde, öncelikle işletme döneminden
ortam yaratılmış olmalıdır. kalma patlatmalarla oluşmuş yarıklar için gerekli
Doğaya yeniden kazanım çalışmaları yapılacak jeolojik-jeoteknik değerlendirmeler (süreksizlik
alanın öncelikle jeolojik-jeoteknik etütleri yapılarak analizleri vb dahil) yapılarak uygun önlemler
bu kapsamda işletme sonucunda oluşan yeni oluşan alınmalıdır. Bu kapsamda olmak üzere, gereğinde
jeomorfolojik ögeler (topoğrafik eğim, yamaç şev eğimlerinin azaltılması, basamak genişliklerinin
yönelimleri, yüzeysel doğal drenaj ağı, obruklar, de yeterince arttırılması ile deprem ivmeli uzun
çığ yatakları) ve hidrojeolojik ögeler (akiferler, yer süreli stabilite açısından güvenli ortamın sağlanması
altı suyu akış yönü, filtrasyon parametreleri, yer zorunludur. Yüzeyden alt kotlara doğru daralarak
altı ve yerüstü su kirliliği) ile şev açıları, kademe gelişen çukur şeklindeki kazı alanlarının yeniden
ve basamak boyutları deprem etkisi gözetilmiş düzenlenmesi ve yapısal duraylılığının sağlanması
olarak “uzun-süreli stabilite” dikkate alınarak projelerinde ise, kazı çukuru çevresel yönetim
hesaplanmalıdır. Tasarım hesapları, Güvenlik planı kapsamında düzenlenmedikçe ve şevlerin
Katsayısı dikkate alınarak yapılmalı ve belirlenen duraylılığı kesin olarak sağlanmadıkça doğaya
şev açıları ve şev geometrisi, teknik sınır değerlerle yeniden kazandırmayla ilgili diğer işlemlerden
uyumlu olmalıdır. Zorunlu olmadıkça bütün şev hiçbiri yapılmamalıdır. Kayaçların türüne ve çukur
yüzeyleri, dayanma duvarı ile tutulmaksızın doğal derinliğine bağlı olarak ortaya çıkabilen taban
hali ile duraylı olacak şekilde düzenlenmelidir. yükselmesi veya yüzey oynamaların saptanması
durumunda, bu hareketliliğin kesin olarak durması Jeolojik miras konusunda geçen bazı kavramlar
sağlanıncaya kadar düzenli taban dolgusu yapılması şunlardır.
veya hareketliliği önleyici başka bir önlem alınması
zorunludur. Bu tür arazilerin düzenlenmesinde şev JEOSİT : En geniş kapsamıyla, güncel veya eski
açıları ile kademe ve basamak boyutlandırmaları herhangi bir jeolojik süreci, olayı veya özelliği ifade
uygulamalı değerlere göre yeniden ve yerinde eden kaya, mineral, fosil topluluğu, yapı, istif,
belirlenmelidir. Oluşan ocak çukurları Doğaya yerşekli veya arazi parçasıdır. Arkeolojik veya tarihi
Yeniden Kazanım Projesi kapsamında su veya örtü değeri olanlar ise KÜLTÜREL JEOSİT’ tir.
tabakası ve toprak ile doldurulabilir. Tamamen JEOPARK : Aynı veya farklı türden jeositlerin
geriye doldurmanın teknik ve ekonomik olarak topluca bulunduğu, yaya gezme mesafesinden
mümkün olmadığı durumlarda kısmen dolgu küçük olmayan alandır.
yapıldıktan sonra şevler uygun bir tasarıma göre
boyutlandırılmalı ve ağaçlandırılmalıdır. Ancak bu JEOLOJİK MİRAS : Önemli bilimsel veya görsel
durumda alana girişler engellenmelidir. değeri olan, doğal veya insan eliyle yok olma tehdidi
altındaki jeosittir.
Hareketli veya bu yönde potansiyeli olan araziler
için ağaçlandırma öngören projeler öncelikli olarak JEOÇERÇEVE (Çerçeve Liste) : Jeosit veya
değerlendirmeye alınmalıdır. Tüm bu çalışmalar jeolojik miras için ayrı ayrı, belirli özelliğe göre
sonucunda dolgu yada traşlamayla stabil hale gruplama veya listeleme biçimidir.
getirilen alanın özellikleri belirlenerek Doğaya
Yeniden Kazanım Projesi kapsamında peyzaj JEOENVANTER : Jeosit veya jeolojik mirasın,
çalışmalarına başlanmalıdır. kendi içinde ayırım gözetmeksizin topluca
gösterimidir.
4.6. JEOLOJİK MİRAS
Ankara ili sınırları içindeki birçok jeolojik oluşum
Jeolojik miras, yerkürenin jeolojik geçmişine ilişkin sahip olduğu ilginç özellikleri ile koruma altına
belge niteliğine sahip, görsel güzelliği de olabilen, alınarak son yıllardaki turistik aktivitelerin odağı
kaybolması durumunda yerine konulamayacak, haline gelmiştir. Dünyada hızla gelişen Jeo Turizm
yok olma tehdidi altındaki her türlü jeolojik olgusunun ülkemizde de yaygınlaşması sonucu,
oluşumlardır. Jeolojik miras olarak kabul edilebilecek aynı zamanda jeoloji literatüründe yer alan “jeosit”
oluşumlar; yerkabuğunun evrimini açıklayan tipik özelliğe sahip olan bu alanlar daha da önem
lokaliteler, görsel yanı büyük olan jeoloji elemanları, kazanmıştır.
iyi bilinen süreçlere ait izler, çok nadir rastlanan
oluşumlar, önemli fosil yatakları, tektonik yapı, tip 4.6.1. JEOLOJİK SİTLER
kesit, yerşekili, mineral topluluğu, maden yatağı,
Çeşitli araştırmacılar tarafından yürütülen
kayaç vb. olabilmektedir. Bunlar hem yerkürenin
çalışmalar sonucu Çamlıdere - Pelitçik Köyü’nün
öğrenilmesi hem de yerbilimi eğitimi için her zaman
800 m. güneyinde, bugüne kadar varlığı bilinmeyen
gerekli olan unsurlar olarak kabul edilmekte ve yok
bir taşlaşmış fosil orman alanı bulunmuştur.
olmaları durumunda jeolojik evrime ait süreçlerin
Türkiye’de bugüne dek bilinmeyen bu zengin
kayıtları silinmekte ve gelecek kuşaklar bu süreçleri
fosilleşmiş (silisleşmiş) bir ormanın yaşının, ilk
tanımadan yoksun kalabilmektedir.
çalışmalara göre Miyosen (yaklaşık 20 milyon
Jeolojik miras, doğal zenginlik kaynaklarımızdan yıl öncesi) olduğu saptanmıştır. Dünyada sınırlı
biridir. Türkiye, jeosit ve jeolojik miras açısından sayıda var olduğu bilinen ve ülkemiz için önemli
çok şanslı bir ülkedir. Bu zenginlik toplumumuzun bir jeolojik miras alanı niteliği taşıyan bu saha
üzerinde yaşadığı dünyayı tanıması için uygun bir Kültür ve Turizm Bakanlığı Ankara Kültür ve Tabiat
araç olduğu gibi jeopark ve jeoturizm potansiyeli Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu 13.05.2005 tarih
dolayısıyla ekonomik önemi de büyüktür. ve 530 sayılı kararı ile 1. Derece Doğal Sit olarak
Korunmaları konusunda fikir birliği vardır. tescil edilmesine karar verilmiştir.
4.6.2. FOSİL YATAKLARI bulunan mezar ve sarnıç kalıntıları gibi arkeolojik

değerleriyle de önemlidir.
Ankara İlinde Senozoyik yaşlı omurgalı fosil
yatakları olarak değerlendirilen Eosen yaşlı 3, 4.7. ARAZİ YAPISI VE TOPRAK
Miyosen yaşlı 35, Pliyosen yaşlı 2 olmak üzere KABİLİYETİ
toplam 39 bulgu alanı mevcuttur. Bu alanlarından;
Türkiye İstatistik Kurumu 2004 yılı istatistiki
a) Ayaş İlçesindeki Geç Miyosen yaşlı Fluviatil verilerine göre Türkiye’nin sahip olduğu 26593178
çökeller içindeki Çobanpınarı Memeli Fosil yatağı, ha.lık toplam tarım arazisinin 18109857 ha.lık
kısmı ekili tarla alanı olarak bilinmektedir. Kurum
b) Kalecik İlçesindeki Orta Miyosen yaşlı gölsel tarafından yapılan istatistiksel veri taramasında 12
çökeller içinde bulunan Çandır Memeli Fosil ana bölgeye ayrılan ülkemiz tarım toprağı varlığının,
yatağı, Ankara, Konya ve Karaman illerinden oluşan
c) Kızılcahamam İlçesindeki Geç Miyosen Erken Batı Anadolu Bölgesindeki toplam tarım alanları
Pliyosen yaşlı göl ve akarsu çökelleri içinde bulunan 4221772 ha. (%15,9) olarak hesap edilmektedir.
Çatla Memeli Fosil yatağı, İç Anadolu bölgesinin diğer illeri olan Kırıkkale,
Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir, Kayseri, Sivas
Kızılcahamam Güven Fosil yatağı: Kızılcahamam ve Yozgat’tan oluşan Orta Anadolu kesiminde
Güvem Köyü civarındaki Pliyosen yaşlı çökellerdeki ise 4002766 ha.lık (%15,1) tarım arazisi olduğu
diyatomeli her levha bir fosil (balık yada bitki) sonucuna ulaşılmıştır. Tarım alanlarının, üzerinde
içermektedir. Bu alandaki fosil yatakları Kültür tarımsal faaliyette bulunulan ekili tarım alanı olarak
Bakanlığınca 1. ve 2. derece doğal sit kararı alınarak kullanılması açısından ise Batı Anadolu bölgesindeki
koruma altına alınmıştır. toplam tarım alanlarının %58’ine tekabül eden
2474661 ha.lık kısmının, Orta Anadolu Bölgesinde
Asar Tepeler: Nallıhan İlçesine bağlı Danışman ve ise %64’üne tekabül eden 2577247 ha.lık arazinin
Oklalar Köyü sınırları içinde kalan Asar Tepeler, ekili tarım alanı olarak kullanıldığı görülmektedir
sedimanter çökellerin ardalanmasından oluşmuştur. (Tablo 4.7).
Tektonik etkiler sonucu bu birimler monoklinal
bir yapı kazanmıştır. Tepenin bir yüzünde Alt bölgeler açısından; Batı Anadolu bölgesinin
tabaka eğimlerine paralel uzun ve tatlı bir yamaç, sahip olduğu tarım alanlarının 1263749 ha.lık kısmı
diğerinde ise dik bir yamaç oluşturarak “kuesta (% 30) Ankara alt bölgesinde yer alırken, 2958023
morfolojisinin” tipik bir örneğini oluşturmuştur. ha.lık (%70) tarım arazisi Konya ve Karaman il
Asar Tepeler “Tabiat Anıtı” olarak koruma altına topraklarını oluşturmaktadır.
alınmıştır.
Ankara ili geneline bakıldığında toplam yüzölçümü
4.6.3. MAĞARALAR 2570600 ha. olan il topraklarının %50’si tarım
alanı, %14’ü orman ve fundalık, %16’sı çayır-
Haymana ilçesindeki Demirözü Mağarası ve mera ve %20’si ise diğer araziler olarak dağılım
Gölbaşı ilçesindeki Tuluntaş Mağarası Ankara göstermektedir (Tablo 4.9., 4.10). Büyükşehir
ilinde ilginç jeolojik oluşumlar olarak jeolojik sınırları içerisinde kalan yaklaşık 850000 ha.lık
araştırmaların ve gezi programlarının odağında alanın Ankara ili toplam alanının yaklaşık 1/3’ünün
yer almaktadır. Ankara ilinde mağaralar üzerine kapsadığı dikkate alındığında tarım alanlarının
MTA, Mağara Araştırma Derneği ve üniversitelerin %8.1 lik kısmına denk gelen 103813 ha’lık kısmının
Mağaracılık Klüplerince değişik çalışmalar Anakenti oluşturan merkez 8 ilçe sınırlarında yer
sürdürülerek kayıt altına alınmaya çalışılmaktadır. aldığı görülmektedir. 5216 sayılı yasa ile bağlanan
ilçe ve ilkkademe belediyelerinin sahip olduğu geniş
Tuluntaş Mağarası İncek, Hacılar ve Tuluntaş sorumluluk alanı içerisinde çoğunlukla tarımsal
köyleri arasında Karayatak tepe mevkiinde büyük araziler ve orman arazileri bulunmaktadır.
bir kireçtaşı bloğu içinde erimeler sonucu gelişmiştir.
1. derece doğal sit alanı olarak koruma altına Dolayısıyla 5216 sayılı yasa ile bağlanan yerler
alınmıştır. Haymana ilçesinin Demirözü Köyünde ile birlikte büyükşehir belediyesi yetki ve
bulunan Demirözü Mağarası, aynı zamanda içinde sorumluluğundaki alanlardaki tarım arazilerinin
büyüklüğü 365847 ha. ulaşmış oransal olarak %8.1 veriler ışığında üst ölçekli planlama çalışmasında
den %28.5’e yükselmiştir. Aynı durum orman ve Ankara’nın sahip olduğu önemli tarım havzaları ön
fundalık alanlar için de geçerliliğini korumaktadır. plana çıkmaktadır. Ankara kent merkezinden çepere
Oransal olarak Ankara İlindeki toplam orman doğru açıldığında bu tarım havzalarının başında DSİ
varlığının %2.3 gibi çok az bir miktarına sahip tarafından Kurtboğazı Barajından sulama projesi
olan merkez 8 ilçeden oluşan büyükşehir
sorumluluğundaki alanlara 5216 sayılı yasa ile yapılarak hayata geçirilen ve günümüzde üzerinde
katılan alanlarla birlikte orman alanları 8354 ha.dan sulu tarım yapılan ve Ova çayının boyunca uzanan
69630 ha. yükselmiş oransal olarak da %19,5’e geniş bir düzlüğe sahip Mürted ovası gelmektedir.
ulaşmıştır. Bu oranın yükselmesinde büyükşehir Diğer önemli tarım havzaları Güneyde Mogan-
sınırının kuzeyini oluşturan ve Karadeniz ikliminin Eymir havzasının doğal uzantısı olan ve bu
etkisinin görüldüğü Kızılcahamam ve Çubuk bölgesi gölleri besleyen akarsu yatakları boyunca uzanan
önemli yer tutmaktadır. Ahiboz-Bezirhane bölgesi ile Beynam ormanlarının
Büyükşehir sınırları içerisinde kalan alanda Anakent güneyindeki geniş tarım arazilerini içerisine alarak
olarak tanımlanabilecek olan merkez 8 ilçedeki tarım Kızılırmak havzasına kadar uzanan Bala-Balaban
arazilerinin toplam alana oranının düşük olmasının havza sistemi, Batıda Ova Çayı ile Ankara Çayının
nedeni söz konusu ilçelerin Ankara kent bütünü birleştiği kısımdan itibaren Sincan’ın güneyi ile
olarak kentsel aktivitelere yoğunlaşmış olmasının Temelli bölgesi, Kuzeyde Çubuk ve Akyurt ovaları
doğal bir sonucu olarak yorumlanmaktadır. Kaldı bulunmaktadır. Kesikköprü’nün de içerisinde
ki bu sınırların belirlenmesinde mülga 3030 sayılı
bulunduğu Akkoşanlar havza sisteminin küçük
yasanın da etkisi bulunmaktadır. Kentleşmiş
alandan oluşan belediye sınırı içerisinde yer alan bir parçası da bu alanlar içerisine alınabilecek
merkez 8 ilçenin yetki sınırlarının diğer ilçe ve ilk niteliktedir.
kademe belediyelerine göre küçük olması tarımsal Bu havza sistemlerinin yanı sıra lokal tarımsal alanlar
arazilerin oranının etkilemektedir. Böyle bir da yine planlama alanı içerisinde yer almaktadır bu
kısıtlılığa sahip olmayan Büyükşehire yeni katılan
ilçe ve ilk kademe belediyelerinin ise gerek sahip alanların başlıcaları; yine DSİ tarafından sulama
oldukları yetki alanlarının geniş olması gerekse projesi hayata geçirilen Kalecik bölgesi, Elmadağ
bu alanlarda kentleşmiş alanın anakente göre – Lalahan aksı ve güney kesimleri, Ayaş – Feruz
çok sınırlı olması nedeniyle halen üzerinde tarım bölgesi, Gölbaşı – Oyaca aksı, Temelli güneyi
yapılan önemli toprak varlığı bulunmaktadır. Bu olarak ön plana çıkmaktadır.
Tablo 4.7.: Tarımsal Arazi Varlığı: Ülke ve Bölgeler
Bölge Toplam tarım alanı Ekili tarla alanı

BÖLGE ADI
Kodu (hektar) (hektar)
TR5 Batı Anadolu 4221772 2474661
TR7 Orta Anadolu 4002766 2577247
TRA Kuzeydoğu Anadolu 1461000 1053257
TRB Ortadoğu Anadolu 1451029 918873
TRC Güneydoğu Anadolu 3453464 2717130
TR1 İstanbul 83668 75946
TR2 Batı Marmara 1735469 1476456
TR3 Ege 3009562 1972109
TR4 Doğu Marmara 1563834 972258
TR6 Akdeniz 2622684 1963346
TR8 Batı Karadeniz 2252086 1688272
TR9 Doğu Karadeniz 735844 220302
TÜRKİYE 26593178 18109857
Tablo 4.8: Tarımsal Arazi Varlığı: Alt Bölgeler (İç Anadolu)

Alt Bölge Toplam tarım alanı Ekili tarla alanı
ALT BÖLGE ADI
Kodu (hektar) (hektar)
TR51 Ankara 1263749 889267
TR52 Konya, Karaman 2958023 1585394
TR71 Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir 1745183 1148832
TR72 Kayseri, Sivas, Yozgat 2257583 1428415
Kaynak: TÜİK 2004
Tablo 4.9. : Ankara İli Genel Arazi Dağılımı (2004)-Özet
Yüzölçümü Tarım alanı Orman-Fundalık Çayır-Mera Tarım dışı

İl Adı
(ha) Alan (Ha) Oran (%) Alan (Ha) Oran (%) Alan (Ha) Oran (%) Alan (Ha) Oran (%)
Anakent kapsamındakiler 103813.3 8.1 8354 2.3 22253 5.7 158079.7 29.4
İlçe ve Belde Bld.Bağlananlar 199726.4 15.6 40005 11.2 117863 30.2 157236.3 29.2
Belde Bld.si Bağlananlar 62308 4.9 21271 5.9 125042 32.0 124159.7 23.1
Büyükşehir Kapsamındakiler 849918 365847.7 28.5 69630 19.5
Büyükşehir Dışında Kalanlar 1720682 918153.05 71.5 201458 56.27931534 125419 32.11121 98585.55 18.32236
Ankara 2570600 1284000.75 49.9 357961 13.9 390577 15.2 538061.25 20.9
Kaynak:Tarım İl Müdürlüğü
Arazi Sınıfları ve Toprak Özellikleri: kadar derindedir. Kök bölgesinde tuz ve değişebilir
sodyum bitkilere zarar vermeyecek düzeydedir.
Toprak özellikleri, topoğrafya, iklim şartları, Toprak geçirgenliği sulamayı sınırlandıracak kadar
mevcut sulama durumu ve arazinin kullanma şekli
düşük değildir. Toprak yüzeyinde veya sürüm
dikkate alınarak yapılan sınıflamaya göre, araziler
katında taşlılık eğer varsa %10’nun altındadır. Eğim
tarımsal bakımdan önemleri itibarı ile 4 grupta
düşüktür ve erozyon etkinliği yoktur veya çok
toplanmıştır.
azdır. Büyüme mevsiminde topraklar sık olarak sel
I. derecede önemli tarım arazileri mutlak tarım basmasına maruz kalmaz.
arazileridir. Bu grupta I. ve II.sınıf araziler ile,
sulanan bahçeler, diğer sınıflardaki yeterli suya II.derece önemli tarım arazileri, ülke ekonomisinde
sahip bütün sulu tarım arazileri yer almaktadır. önemli yeri olan tahıllar,baklagiller, endüstri bitkileri,
I. ve II. Sınıf arazilerde toprak genellikle çeşitli yağlı tohumlar, yumru bitkileri, meyve ve yem
bitkileri yetişmesine yetecek derinliğe sahiptir. bitkilerinin yaygın olarak yetiştirildiği arazilerdir. Bu
Toprak sıcaklığı ve reaksiyonu kültür bitkilerinin grupta I.derece önemli tarım arazileri için sıralanan
yetişmesine elverişlidir. Topraklarda taban suyu toprak özelliklerden bir veya ikisi noksandır. Bu
hiç bulunmamaktadır veya büyüme mevsiminde grupta yer alan arazilerde; %6-12 eğim, şiddetli
kültür bitkilerinin yetişmesine müsaade edecek erozyon, bazı bitkilere zarar verecek derecede sık sel
basması, alt toprakta çok yavaş geçirgenlik , kültür sistemi yerine yeni bir sınıflandırma sistemine
bitkileri gelişmesini kısıtlayabilecek derecede yaşlık, geçilmiş olması üst ölçekli planlama çalışmasında
kök bölgesini sınırlandıran sığ toprak derinliği, verinin temin edilmesi noktasında problemlerin
düşük su tutma kapasitesi, orta derecede tuzluluk yaşanmasına sebep olmuştur.
ve/veya sodiklik gibi problemlerden bir veya daha
fazlasına sahip olabilir. Uygun tarım yöntemlerine 5403 sayılı kanun ile getirilmiş olan sistemin gerek
göre işlenip kullanıldıklarında, ekonomik olarak bu lağvedilen Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğünde
arazilerden yüksek verim alınabilir, hatta şartlar gerekse Tarım İl Müdürlüğünde henüz altyapısının
elverişli olduğunda örneğin uygun iklim şartları tamamlanmamış olması nedeniyle, planlamada
1/25000 ölçekli AKK verilerinin üzerine 1/100000
altında, bu arazilerin bazılarından I.derecede önemli
ölçekli Toprak Kabiliyet sınıflandırmasında
tarım arazileri kadar yüksek verim elde edilebilir.
sınırları belirlenmiş olan Mutlak Tarım Alanları
Bu nedenlerle, bu arazilerin de tarımsal amaçlarla
ve Özel ürün alanlarının çakıştırılması ile veri
kullanılmasında mutlak yarar vardır.
altlığı oluşturulmuştur. Ancak bu kapsamdaki
III.derece önemli tarım arazileri tesis edilmiş, sulama çalışmanın konu hakkında uzman kuruluşlar olan
yapılmayan bağ ve bahçe ve özel ürün arazilerini Tarım Bakanlığı ve bağlı kuruluşlarınca yapılması
kapsamaktadır. Bu gruptaki araziler üzerinde gerekliliğinden hareketle planın uygulanmasına
yetiştirilen ürünler iç tüketimdeki yerleri yanında, yönelik koşullarda; “ Planda ifade edilen tarım
ihraç ürünüde olabildiğinden, ülke ekonomisinde alanları gösterimi şematik olup, plan paftası
önemli bir paya sahiptir. üzerinden ölçü alınarak işlem tesis edilemez. Tarım
alanlarında yapılacak olan ifraz, tevhid, satış, vb.
Planlama Çalışmasında Kullanılan Yöntem: işlemler ile tarım dışı arazi kullanım talepleri, ilgili
uzman kurum/kuruluşlardan alınacak görüşler
Tarım Alanları ve Tarım İl Müdürlüğü’nce yerinde yapılacak
Planlama çalışmasında Köy hizmetleri Genel etüdlerde ulaşılacak sonuç doğrultusunda
müdürlüğünce sayısal ortamda hazırlanmış 1/25000 değerlendirilecektir.” Şeklinde hüküm getirilerek
ölçekli toprak kabiliyet sınıflandırmaları sisteminden sınırlara ilişkin tereddütlerin uzman kuruluşların
faydalanılmıştır. Ancak Köy hizmetlerince yapılan görüşleri doğrultusunda aşılabilmesine olanak
çalışma topraklar ve iklim ile ilgili fiziksel özelliklerin sağlanmıştır.
değerlendirilmesine dayanan AKK sistemine göre Mera’lar
hazırlanmıştır. AKK sistemine göre araziler sekiz
sınıfa ayrılmış olup ilk dört sınıf arazinin toprak 4342 sayılı Mera Kanunu uyarınca korunması
işlemeli tarıma (kültüvasyona) uygun olduğu V., zorunlu olan Meralara ilişkin planlama alanı
VI. ve VII. Sınıf arazilerin genellikle mera, orman bütününe yönelik bir çalışmanın olmaması nedeniyle
için uygun olduğu, VIII. Sınıf arazileri ise daimi (kamu mülkiyetindeki meralara yönelik verilere
karla kaplı araziler, çıplak kayalıklar,sahil kumulları, ulaşılabilmiştir.) ortaya çıkan sorunların aşılması
ırmak yatakları, su yüzeyleri gibi araziler olduğu bakımından üst ölçekli planlama çalışmasında
ifade edilmektedir. yine Köy Hizmetlerinin çalışması veri tabanını
oluşturmaktadır. Ancak bu veriler incelendiğinde
5216 sayılı yasa ile eş zamanlı olarak yürürlüğe kadimden beri mera olarak kullanılan alanların,
giren 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı bir başka değişle mevcutta mera olarak kullanılan
Kanunu ile AKK sistemi yerine Tarım Arazilerinin özel veya kamu mülkiyetlerinin sınır tespitlerinin
Önem Sınıflaması sistemine geçilmiştir. Bu Kanun yapılmış olması nedeniyle plan hükümleri ile
uyarınca, tarım arazileri, tarımsal üretimdeki Kanun hükümlerinin uygulanması arasında ortaya
önemine göre dört kategoriye ayrılmıştır. Bunlar çıkabilecek çelişkili durumun önlenebilmesi
“Mutlak Tarım Arazisi, Özel Ürün Arazisi, Dikili bakımından planlama yaklaşımında Meralar
Tarım Arazisi ve Marjinal Tarım Arazisi’dir. Diğer tarım alanları başlığı altında ifade edilmiştir.
Kanunda her kategorinin tanımları yapılmış, Bu alanlardaki uygulamaların yönlendirilmesi
nasıl belirleneceği ve önem derecesi ayrı ayrı izah bakımından plan koşullarına “ Mera alanlarındaki
edilmiştir. Ancak yıllarca kullanılan sınıflandırma imar planı, proje ve uygulamalar için
Tablo 4.10. : Ankara İli Genel Arazi Dağılımı (2004)
Tarım alanı Orman-Fundalık Çayır-Mera Tarım dışı
İlçe Adı
Alan(Ha) Oran (%) Alan(Ha) Oran (%) Alan(Ha) Oran (%) Alan(Ha) Oran (%)
Anakent kapsamındakiler
Altındağ 4289.3 0.3 809 0.2 1946 0.5 9955.7 1.9
Çankaya 874.2 0.1 357 0.1 1137 0.3 28331.8 5.3
Etimesgut 1233.2 0.1 127 0.0 367 0.1 8372.8 1.6
Gölbaşı 55215.9 4.3 1282 0.4 11000 2.8 43602.1 8.1
Keçiören 2902.1 0.2 938 0.3 1288 0.3 14771.9 2.7
Mamak 5108.3 0.4 1399 0.4 1348 0.3 17544.7 3.3
Sincan 10741.1 0.8 2303 0.6 2793 0.7 26062.9 4.8
Yenimahalle 23449.2 1.8 1139 0.3 2374 0.6 9437.8 1.8
İlçe ve Belde Bld.Bağlananlar
Ayaş (1) 19693 1.5 390 0.1 10782 2.8 51765 9.6
Ayaş (2) 31244 2.4 1926 0.5
Akyurt 13355.5 1.0 476 0.1 2000 0.5 20168.5 3.7
Çubuk (1) 43645 3.4 11176 3.1 22193 5.7 4610 0.9
Çubuk (2) 23950 1.9 16726 4.7
Elmadağ 28410 2.2 10415 2.9 11487 2.9 6988 1.3
Kalecik (1) 38156.7 3.0 691 0.2 54486 14.0 14353.3 2.7
Kalecik (2) 15029 1.2 1084 0.3
Kazan 25034.2 1.9 3541 1.0 1220 0.3 17204.8 3.2
Bala (1) 123283.3 9.6 8935 2.5 15695 4.0 42146.7 7.8
Bala (2) 62703 4.9 5837 1.6
Belde Bld.si Bağlananlar
Haymana (1) 216501 16.9 177 0.0 840 0.2 57310 10.7
Oyaca (2) 22671 1.8 101 0.0
Kızılcahamam (1) 11531.3 0.9 64109 17.9 59202 15.2 6976.7 1.3
Orman Köyleri (2) 8396 0.7 20985 5.9
Polatlı (1) 220906 17.2 1695 0.5 65000 16.6 59873 11.1
Temelli (2) 31241 2.4 185 0.1
Büyükşehir Dışında Kalanlar
Beypazarı 62816 4.9 38768 10.8 51961 13.3 33255 6.2
Güdül 24215 1.9 11469 3.2 2000 0.5 4216 0.8
Nallıhan 43886.5 3.4 103400 28.9 43328 11.1 7185.5 1.3
Çamlıdere 3621.9 0.3 45430 12.7 5000 1.3 8448.1 1.6
Evren 6752.75 0.5 246 0.1 3030 0.8 11771.25 2.2
Şereflikoçhisar 103145.3 8.0 2145 0.6 20100 5.1 33709.7 6.3
Toplam 1284000.75 100.0 358261 100.0 390577 100.0 538061.25 100.0
Kaynak:Tarım İl Müdürlüğü
(1) - Ayaş, Çubuk,Kalecik, Bala, Haymana, Kızılcahamam ve Polatlı ilçelerinin Büyükşehir sınırları dışında kalan kısımlarını (Çayır-Mera ve Tarım dışı hariç) göstermektedir.
(2) - Ayaş, Çubuk,Kalecik, Bala, Haymana, Kızılcahamam ve Polatlı ilçelerinin Büyükşehir sınırları içerisinde kalan kısımlarını (Çayır-Mera ve Tarım dışı hariç) göstermektedir.
137
(2) ile işaretlenen yerlere ait rakamsal değerler 1/25000 çalışma kapsamında ABB İmar Daire Bşk.lığınca hesap edilmiş olup Tarım İl Müdürlüğü verilerinden düşülmüştür.
138
Harita 4.7. : Toprak Kabiliyeti

139
140
Harita 4.8.: Toprak Yapısı

141
142
Harita 4.9.: Öncelikle Korunacak Tarım Alanları

143
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın uygun görüşü olan step iklimi, kuzeyde ise Karadeniz ikliminin
alınacaktır. 4342 sayılı Mera Kanunu hükümlerine ılıman ve yağışlı halleri görülebilir. Kara ikliminin
göre mera olarak tahdit, tescil ve tahsisi yapılan hüküm sürdüğü bu bölgede kış sıcaklıkları düşük,
alanlar, mera alanı olarak korunacaktır. Mera yaz ise sıcak geçer. En sıcak ay Temmuz, Ağustos,
alanlarında, tahsis amacı mevzuata uygun olarak en soğuk ay ise Ocak ayıdır.
değiştirilmeden imar planı onaylanamaz, yapı ve
tesislere izin verilemez “ plan koşulu getirilmiştir. Bölgeye düşen yağış miktarları kuzey ve güney
kesimlerde farklılık gösterir. Kuzeyde Kızılcahamam
Orman Alanları ve Çubuk, Karadeniz yağış rejimi özelliğini; güney
ise İç Anadolu karakterini taşır. Bölgenin yapısı
Orman sayılan alanların korunması, bakımı ve gereği özellikle kış aylarında hayatı etkileyecek
işletilmesi 6831/3373 sayılı Orman Kanunu ile şekilde sis olayı oldukça fazla görülür . İl bazında
kural altına alınmıştır. Orman alanlarına ilişkin ortalama sıcaklık 10.13°C arasında, ortalama yağış
yapılan envanter çalışmalarında kent merkezi ve miktarı da 370-565 mm. arasındadır. Donlu günler
yakın çevresine ilişkin sayısal orman verilerinden sayısı yılda ortalama 60-114 arasında, karla örtülü
yararlanılmıştır. Planlanan alanın büyüklüğü günler sayısı ise yılda ortalama 17-42 gün arasında
dikkate alındığında bu verilerin yeni katılan değişmektedir. En yüksek kar kalınlığı 82cm. olarak
alanlarda gerek orman kadastro çalışmalarının Kızılcahamam istasyonunda kaydedilmiştir.
sayısal ortma aktarılmamış olması gerekse orman
sınırlarını belirten krokilerin tam manasıyla sağlıklı Tablo 4.11.: Merkezlere Göre En Yüksek ve En
temin edilememesi nedenleri ile AKK çalışmasındaki Düşük Sıcaklıklar
orman verileri ile arazi kullanım çalışmalarında EN DÜŞÜK EN YÜKSEK
tespit edilen alanlar Orman/Ağaçlık alanlar olarak
MERKEZ -0.1 23.1
fiziki plan şemasında ifade edilmiştir.
ESENBOĞA -1.7 21.4
Orman alanlarının doğal ve rekreatif karakterinin ETİMESGUT -1.1 22.7
korunması, Orman varlığının geliştirilmesi ve
ağaçlandırma çalışmaları yapılmak suretiyle Kaynak: Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, 1997.
“ormana katılacak alan”ların oluşturulması temel
stratejik hedef olarak belirlenmiştir. Kentsel açık- Meteorolojik olaylarda “Isı Enversiyonu” Ankara’da
yeşil alanlar sisteminin en önemli parçası olan sık sık meydana gelen bir olaydır. Isı Enversiyonu
ormanların, ağaçlık alanlar, makilik-fundalıklar, Ankara’da genellikle her gün sabaha karşı ve akşama
ağaçlandırılacak alanlar ve diğer açık-yeşil alanlarla doğru olmaktadır. Gündüz güneşin gönderdiği
bütünlük sunacak biçimde ele alınması yönünde termik radyasyonla havaya vermektedir.
plan kararları üretilmiştir. Yıllık ortalamalara göre Ankara günde ortalama
4.8. İKLİM 7,4 saat güneş gören bir kenttir. En fazla güneş
enerjisi alan yüzeyler; 16 Mart ta 60 o güneydoğu ve
Ankara, geniş arazisi ve topografya yapısına güneybatı, 16 haziran da 30 o eğimli doğu ve batı,
bağlı olarak yer yer iklim farklılıklarına sahiptir. 16 Eylül de 60 o eğimli güneydoğu ve güneybatı
Güneyde İç Anadolu ikliminin bariz özellikleri yönlerinde yer alan yüzeyler olmaktadır.
Tablo 4.12. : Merkezlere Göre Ortalama Yağış Miktarları (mm)
ORT YAĞ OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK
MERKEZ 40,5 34,9 35,6 40,3 51,6 32,6 13,5 10,3 17,4 24,4 30,9 45,6
ESENBOĞA 49,4 39,2 37,5 43,1 53,6 34 14 10,6 17,8 25,9 31,6 55
ETİMESGUT 42,6 34,1 33 41,1 47 34,1 15,5 9,8 15,3 22,4 29,4 44,5
Kaynak: Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, 1997.
İklimsel açıdan önemli parametrelerden biri İl genelinde yıllık ortalama rüzgar hızı ortalaması
yağıştır. Ankara’da en çok yağış Mayıs ayında 1,7 m/sn civarındadır. Esme sayılarına göre
gerçekleşmektedir. Daha sonra Aralık-Ocak ayı incelendiğinde de kuzey rüzgarlarının hakim
gelmektedir. Haziran ayının ilk yarısından Kasım olduğu görülmektedir.Rüzgarların hızlarına göre
ayının ortasına kadar yağışlarda bir azalma olmakla incelendiğinde ise bütün yönlerden eşit şiddetlerde
birlikte, Mayıs ve Haziran aylarında öğleden sonra esmektedir.
yağışların fazlalaştığı görülür.Yağışlar vadilerde
kente oranla daha fazla olmaktadır. Günlük Ankara’da esen etkin rüzgarlar yere yakın
yüksekliklerde doğuya bakan yönlerden, daha
maksimum yağış miktarı yaz aylarında ve Aralık
yüksek tabakalarda ise batı ve batıya yakın
ayında artmaktadır. Şiddetli yağışlar batıya yakın
yönden esen rüzgarlarla gelmektedir. Normal yönlerden gelmektedir. Rüzgarların günlük
hareketi incelendiğinde kuvvetli olmayan bir dağ
yağışlarda daha çok kuzeydoğu rüzgarları etkilidir.
Elmadağ, Hüseyingazi dağı, Dikmen ve Çankaya ve vadi meltemi sistemi mevcuttur. Ankara’da esen
hakim rüzgarlarda 1. sırayı kuzeydoğu, 2. sırayı
yönlerinden gelen yüzey akışları Ayrancı, Kızılay
kuzey rüzgarları alırken, 3.ve 4. sıradaki rüzgarlar
ve Sıhhıye semtlerinde sorunlar yaratmaktadır.
kuzey-kuzeydoğu ve güneybatıdadır. Buna göre
Kar yağışları ise özellikle kuzeye bakan Dikmen,
rüzgarların genel olarak kuzeydoğu ve kuzeyden
Çankaya, Esat ve Cebeci sırtlarındadır. Kar yağışının
yerde en az kaldığı bölümler ise güneye bakangelerek kent merkezinde çalkantılar oluşturarak
geçip, güneyden ve doğudan kenti terk ettiği
yamaçlar ve Yenimahalle’dir. Merkezlere göre son
gözlenir. Güney rüzgarlarının esme sayıları az
30 yıllık ortalama yağış miktarları Tablo 4.12.’de
verilmiştir. olmakla birlikte, özellikle bahar aylarında şiddetleri
fazladır. Güneybatı rüzgarları şiddet bakımından,
Tablo 4.13. : Merkezlere Göre Ortalama Yağış kuzeydoğu rüzgarları kadar etkilidir. Sirkülasyon
Miktarları (mm) kanalları ise, morfolojik yönden vadi sistemleridir.
60 İstasyonlara göre 30 yıllık ortalama rüzgar değerleri
50 Tablo 4.14.’de, rüzgar gülü ise Şekil 4.1.’de
verilmiştir.
OCAK
YAöIù MøKTARI (mm)
ùUBAT
40 MART
NøSAN
Tablo 4.15. : İstasyonlara Göre Ortalama Rüzgar

MAYIS
30
HAZøRAN
Değerleri
TEMMUZ
20 AöUST.
EYLÜL
EKøM
10
KASIM 3
ARALIK
OCAK
0 2,5
ùUBAT
MERKEZ ESENBOöA ETøMESGUT
RÜZGAR HIZI (m/s)
MART
øLÇELER 2 NøSAN
MAYIS
1,5 HAZøRAN
İl merkezi istasyonların rüzgar durumlarına genel 1

TEMMUZ
AöUST.
olarak bakıldığında; hakim rüzgarın topoğrafik 0,5

EYLÜL
EKøM
yapıya bağlı olarak değişim gösterdiği açıkça 0

KASIM
ARALIK
görülür. Buna göre hakim rüzgar Ankara (merkez) MERKEZ ESENBOöA
øLÇELER
ETøMESGUT
Esenboğa, Çubuk,Ayaş ve Yenimahalle’de

kuzeydoğu, Haymana (ikizce) Sincan, Dikmen Toprak sıcaklığı toprak üstü sıcaklığından az, hava
ve Nallıhan’da batı, Kızılcahamam’da güneydoğu sıcaklığından fazla olmaktadır. Aralarındaki sıcaklık
ve Beypazarı’nda kuzey – kuzeydoğudandır. farkları yaz aylarında fazlalaşmaktadır. Toprak
Kuvvetli rüzgarların görüldüğü aylar Mart ve Nisan sıcaklığının düşmesi hava sıcaklığının düşmesine
aylarıdır. oranla daha çabuk olmakta, toprak sıcaklığının
Tablo 4.14. : İstasyonlara Göre 30 Yıllık Ortalama Rüzgar Değerleri

ORT YAĞ OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK
MERKEZ 2,2 2,3 2,4 2,4 2,1 2,3 2,7 2,6 2,2 0,2 1,9 2,1
ESENBOĞA 1,9 2,3 2,7 2,7 2,3 2,3 2,8 2,7 2,2 1,8 1,7 1,9
ETİMESGUT 1,3 1,5 1,6 1,8 1,4 1,3 1,5 1,3 1,1 1 0,1 1,3
Kaynak: Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, 1997.
Şekil 4.1. : Esme Sayısı ve Hızına Göre Rüzgar Değerleri Şekil 4.2 : Rüzgar Gülü
artması hava sıcaklığının artmasına oranla daha metallerce zengin kireçsiz topraklara özgü türlere
geç olmaktadır. Don olayı kış aylarında toprağın de rastlanmaktadır. Asıl Step ve Doğal Step florası
üst katlarında artış göstermektedir. Ankara ilinin olarak ayrımı yapılan Ankara’da;
havasındaki nem miktarı oldukça azdır. Kışın ve ASIL STEP:
sonbaharda hava nemi günlük olarak; günün soğuk
zamanlarda düşük günün sıcak olduğu zamanlarda • Yüksek dağlar ve yamaçları ile arızalı seki
da yüksek olmaktadır. Yaz aylarında ise bunun düzlükler, ( Ankara Çayı vadisinin güney ve kuzey
tersidir. Bunun nedeni ise yaz aylarında yeter sekileri, Çubuk havzası ve çevresinde yükselen
derecede hava nemine kaynak olacak deniz, göl, sekiler Kuyumcu dağlarının yamaçları, Mürted
nehir, orman gibi kaynakların olamayışıdır. Ovasının kuzey ve batısı, Ayaş dağlarıdır. Kekik,
yavşan otu, geven türleri bulunur.
• Akarsu yatakları ve çevre düzlüklerinden oluşur.
4.9. FLORA&FAUNA (Ankara, Çubuk ve Ova Çayının oluşturduğu geniş
vadiler)
4.9.1. FLORA
•Akarsu yatakları ve kaynak sızıntıları bulunan
Ankara’da karasal iklim ve topoğrafik yapı; dere yataklarıdır.
yörede step ve orman olmak üzere iki ayrı bitki
topluluğunun gelişmesine olanak sağlamıştır. DOĞAL STEP: Ankara’nın 50 km. kuzeydoğusunda
Ankara esas olarak step flora bölgesi içinde İdris Dağı ve 25 km. güneydoğusunda; Elmadağ,
bulunurken, aynı zamanda Kuzey Anadolu orman Beynam ve Rıdvan dağları, kuzeyde Karyağdı
bölgesine geçiş kuşağı üzerinde bulunuşu doğal dağlarında çam lekesi görülmektedir. Çubuk
orman bölgelerinin oluşmasını sağlamıştır. İlçesinin kuzeyinde Tatlayazı, Bayırbağı, Miradağı,
Kurtboğazı, Uyku dağında stepten ormana geçiş
Ankara’da orman, bozkır, sulak alanlar ve tuzlu
yerleridir. Kuzeyde Aydos dağı, Kavak dağı,
topraklar gibi tür zenginliğini destekleyen farklı
Kızılcahamam’da karaağaç, Karagöl civarında 1700
yaşam ortamlarına (biyomlara) rastlanır. En
m. de ıhlamur doğal halde bulunur.
yüksek ve yağışlı kesimler kuzeybatısında yer alan
Kızılcahamam çevreleridir. Buralar, Batı Karadeniz Ankara’nın ilk tescil edilen bitkisi Noe tarafından
bitki örtüsünün temsilcilerini barındırırken, Tuz 1844 yılında toplanmış olan Junrinea ancyrencis’dir.
Gölü Kuzeyinde, Şereflikoçhisar çevrelerinde Hacıkadın deresi, Çankaya, Dikmen, Keçiören,
kurakçıl ve tuzcul bitkilerle karşılaşılır. Ayaşbeli’nde Hüseyingazi bölgelerinde bulunur. Son yıllarda
killi-kireçli (marn) toprakların özel bitkileri yaşam yaşam mücadelesi veren yanardöner (Centaurea
sürerken, Nallıhan ve Polatlı yörelerinde jipsli tchihatcheffii) türü Gölbaşı’nın kıyısında yer alan
topraklarda yetişen türlerle karşılaşılır. Kırıkkale, iki kilometre karelik dar bir alana sıkışıp kalmıştır.
Bala ve Kalecik çevrelerinde serpantin kayaçlarda Kırmızı renkli ve gösterişli çiçeklere sahip bu
oluşan magnezyum, nikel, kadmiyum gibi ağır tür ,dünyada yalnızca Ankara-Gölbaşı’na bağlı
Hacıhasan Köyü civarında yetişen (özellikle eski başlandı. Bu tür, IUCN (Dünya Doğayı Koruma
adıyla Süleyman Demirel Ağaçlandırma sahası ve Birliği) kriterlerine göre tehlike altında olan (CR)
buna bitişik Opera ve Bale okuluna tahsis edilmiş ayrıca Bern Sözleşmesine göre de kesin koruma
alanda yetişen) Yanar Döner Çiçeği (Centaurea
tchihatcheffii) türünün Çevre ve Orman Bakanlığı gereken bitki türleri arasında yer almaktadır.
Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Devamlı azaldığı tespit edilen bu türün ivedilikle
tarafından koruma altına alınması için çalışmalara korunması gerekmektedir.
Tablo 4.16.: Ankara Doğa ve Kent Koşullarına Uyumlu Bitkiler

YAPRAKLI AĞAÇLAR İBRELİ AĞAÇLAR ÇALILAR
Acer campestre (Akçaağaç) Abies nortmanniana (Göknar) Amphelopsis Weici (Amerikan Sarmaşığı)
Acer negundo ( “ ) Cedrus atlantica (Sedir) Amphelopsis quenquifolia (Amerikan Sarmaşığı)
Acer platanoides ( “ ) Cedrus libani ( “ ) Berberis thunbergii (Kadın Tuzluğu)
Acer pseudoplatanus ( “ ) Cedrus deodora ( “ ) Budlea davidii (Kelebek Çalısı)
Aesculus hippocastanum Chamaecyparis lawsoniana
Cornus alba ( Kızılcık)
(Atkestanesi) (Yalancı Servi)
Aesculus carnea (Atkestanesi) Cupressus arizonica (Servi) Cornus mass (Kızılcık)
Ailantus altissima (Kokarağaç) Picea excelsa (Ladin) Cotoneaster horizontalis (Dağ Muşmulası)
Betula verrucos (Huş) Picea pungens (Ladin) Cotoneaster salicifolia (Dağ Muşmulası)
Betula alba ( “ ) Pinus nigra (Karaçam) Cotoneaster dammeri (Dağ Muşmulası)
Catalpa bignonoides (Katalpa) Taxus baccata ( Porsuk) Cotoneaster franchetti (Dağ Muşmulası)
Cercis siliquastrum ( Erguvan) Thuja occidentalis (Mazı) Cydonia japonica (Süs Ayvası)
Cotinus cogygria (Bulut ağacı) Thuja orrientalis ( “ ) Euonymus japonica ( Taflan)
Cretaegus monogyna (Alıç) Euonymus fortunei ( “ )
Eleagnus angustifolia (İğde) Forsithia intermedia (Altınçanak)
Fraxinus excelsior (Dışbudak) Hedera helix (Kaya Sarmaşığı)
Gleditschia triacantos (Gladiçya) Jasminum officinale (Yasemin)
Juglans regia (Ceviz) Juniperus sp. (Ardıç)
Koelreuteria paniculata (Güvey Kandili) Laburnum vulgare (sarı Salkım)
Malus floribunda (Süs Elması) Ligustrum japonica) (Kurtbağrı)
Morus nigra pendula (Ters Dut) Ligustrum ovalifolim ( “ )
Platanus orientalis (Çınar) Lonicera caprifolium (Hanımeli)
Populus alba (Kavak) Lonicera tatarica (Hanımeli)
Populus Kanadensis (Kavak) Mahonia aquuifolium (Mahonya)
Purunus cerrulata (Süs Kirazı) Philladelphus coronarius (Filbahrı)
Purunus cerracifera (Süs Eriği) Ribes aereum (Frenk Üzümü)
Quercus rubra (Meşe) Rhus typhina (Sumak)
Quercus robur (Meşe) Pyracanta coccinea (Ateş Dikeni)
Robinia pseudoaccacia
Rosa sp. (Gül)
(Yalancı Akasya)
Salix alba (Söğüt) Sambucus nigra (Mürver)
Salix babylonica (Söğüt) Spiria vanhoutti (Keçi Sakalı)
Sophora japonica (Zofora) Symphoricarpus albus (İnci Çalısı)
Symphoricarpus racemosus ( “ )
Tilia argentea (Ihlamur)
Tamarix tetranda (Ilgın)
Viburnum opulus (Kartopu)
Viburnum tinus ( “ )
Vinca minör (Cezayir Menekşesi)
Vinca Majör (Cezayir Menekşesi)
Wisteria chinensis (Mor Salkım)
Yucca Flementosa (Avize Çiçeği)
Kaynak : Ankara Büyükşehir Belediyesi,Çevre Koruma ve Kontrol Daire Başkanlığı(2007)
Ankara’da kendi kendine yetişen 1115 adet doğal 4.9.1.1. ANKARANIN ÖNEMLİ BİTKİ
bitki türü bulunmaktadır. Bu bitkilerin %16 ‘sı ALANLARI
endemik olarak Ankara yerleşim alanının içinde
yer almaktadır. Bugünkü kayıtlara göre Ankara AYAŞ DAĞLARI
florası 99 familya, 495 cinsine ait 1365 çiçekli
Ayaş Dağları;, Ankara yakınlarındaki step meraları
bitki türüne sahiptir. Bunların da 271’İ (%19.85)
arasında bozulmadan kalabilmiş en iyi durumdaki
endemiktir. Sadece Ankara’ya özgü tür sayısı 22
beş örnekten biri olması ve içerdiği bazı dar yayılışta
dir. Bunlar: Achillea ketenoglui, Aethionema dumanii,
endemik bitki popülasyonları nedeniyle önemlidir.
Astragalus physodes subsp. Acikirensis, Astragalus
beypazaricus, Astragalus demirizii, Astragalus Alandaki Ankara çevresine özgü endemik bitkiler
densifolius subsp. Ayashensis, Astragalus kochakii, arasında; Aethionema dumanii - Astragalus densifolius
Astragalus trichostigma, Astragalus yildirimlii, ssp. Ayashensis, A.turdca, Camponula damboldtiana,
Campanula damboltiana, Campanula ekimiana, Crepis purpurea popülasyonları bulunmaktadır.
Centaurea halophila, Centaurea tchihatcheffii, Resmi olarak koruma altında bulunmayan Önemli
Cytisus acutangulus, Isatis glauca subsp. Galatica, Bitki Alanı, step alanlarının sürülmesi, yakacak odun
Muscari adili, Salsola grandis, Salvia aytachii, kesimi ve yoğun otlatma gibi önemli tehlikelerle
Sideritis galatica, Silene cserei subsp. Aeoniopsis,
karşı karşıya bulunduğundan bir an önce koruma
Verbascum gypsisola, Verbascum heterobarbatum
altına alınmalıdır.
olarak sıralanmaktadır.
MOGAN GÖLÜ ÖNEMLİ BİTKİ ALANI
Ankara’dan isim alan bitkiler: Crocus anycrensis,
Jurinea ancyrensis, Paracaryum ancyritanum, Dianthus Mogan Gölü ve havzası Türkiye’deki 3 fitocoğrafik
ancyrensis, Verbascum ancyritanumdur. bölgeden biri olan İran-Turan fitocoğrafik bölgede
Kişilerden isim alan türler: Ankara’da bazı bilim yer almaktadır. Gölbaşı Özel Koruma Bölgesi’nde
adamlarının onurlarına son yıllarda adlandırılmış 476’sı tür, 6’sı alttür, 6’sı varyete olmak üzere
10 kadar çoğu dar yayılışlı endemik olan önemli toplam 488 bitki türü mevcuttur. Florayı oluşturan
türler de vardır. Bunlar: Campanula ekimiana, 488 taksondan 52 tanesi endemik türlerdir. Endemik
Aethionema dumanii, Salvia aytachii, Achillea türlerden Centaurea tchihatcheffii, Erysimum
ketenoglui, Cynoglottis chetikiana, Astragalus torulosum ve Dianthus ancyrensis en yüksek risk
demirizii, Astragalus kochakii, Astragalus yildirimlii, grubuna sahip olan türlerdir.
Muscari adilidir.
Alanın en önemli özelliği, endemik yanardöner
Dikmen Dağı’nın botanik izleri: Dikmen Centaurea tchihatcheffii populasyonlarıdır.
Dağı’nın Ankara florasında özel bir yeri vardır. Özel Çevre Koruma Bölgesi içindeki yanardöner
1964 yılında bu dağdan isim alan endemik bir populasyonları, çoğunlukla nadasa bırakılmış tarım
alıç türü (Crataegus dikmensis, dikmen alıcı) bilim alanlarını tercih eder görünmekle birlikte; son
dünyasına tanıtılmıştır. 1931 yılında Bornmueller, yıllarda gölün batı sahillerinde oluşturulmuş çam
hodangillerden (Boraginaceae) hibrit bir türü ağaçlandırma sahasındaki açık meralarda, çok iyi
(Moltkiaxkemalpaschii ) Mustafa Kemal Paşa’nın koloni oluşturduğu saptanmıştır.
onuruna dikmen Dağı’ndan betimlemiştir. Burada
bu türün mavi çiçekli (Moltkia coerulea) ve sarı çiçekli Sorunlar
(Moltkia aurea) ataları bir arada bulunmaktadır.
Gölbaşı’nda hızla artan konut, otel ve lokanta gibi
Moltkiaxkemalpaschii türünün çiçekleri ise mavimsi
yapılaşmalar bugün Özel Çevre Koruma Bölgesine
sarı renklidir.
zarar verecek durumdadır. Bu tür yapılaşmalar
Ankara kenti doğa ve kent koşullarına uyum yalnızca yanardöner habitatlara zarar vermenin
sağlayan bitki türleri Tablo 4.16’da verilmekte olup, yanısıra koruma altında bulunan alanın genel
kentin farklı bölge ve mikroklimalarında yapılacak olarak yönetimini de zorlaştırmaktadır. Buna ek
bitkilendirmelerde bu türlerden seçim yapılması olarak göl suyu arıtılmadan akıtılan kanalizasyon
yerinde olacaktır. atıkları nedeniyle kirlenmektedir.
Mogan gölünün çevresinde yayılı ve nokta çevresindeki bu ekili ya da nadasa bırakılmış

kaynaklardan, göle bağlantısı olan dereler vasıtasıyla tarım alanları, bugün Türkiye florasının en nadir
kirleticiler taşınmıştır. Gölün mevcut koşulları türlerinden biri olan popülasyonlarını içermesi
makrofit olarak bilinen köklü su bitkilerinin nedeniyle çok önemlidir. Bu nedenle nadasa
büyümesine uygun olduğundan, dip bitkilerindeki bırakılmış tarlalarda Centaurea tchihatcheffii
artış ve çevresinde bulunan geniş sazlıklar Mogan yanardöner popülasyonunun çoğalmasına olanak
gölünü bir çeşit su çayırı haline getirmiştir. verecek bir yönetim planının hazırlanarak, bu çok
nadir ve endemik bitki popülasyonları koruma
Mogan Gölü ve civarında daha çok mantar ve altına alınmalıdır.
depolama faaliyeti gören 30 civarında endüstri tesisi
mevcuttur. Yapılan incelemelerde; mevcut küçük ve Centaurea tchihatcheffii populasyonlarının ticari
orta ölçekli üretim tesislerinin bir kısmında arıtma amaçlarla toplanması, bitkinin Türkiye’nin en
tesisi olmakla birlikte, bunların çeşitli nedenlerden endemik bitkilerinden birisi olması nedeniyle
dolayı sürekli olarak çalışmadıkları ve bir bypass engellemelidir.
hattı ile en yakın yüzeysel su kaynağına verildiği,
arıtması olmayan tesislerin ise artık sularını KAZAN TEPELERİ
sızdırmalı fosseptiğe bağlamak suretiyle sızma ve Kazan tepeleri,kent merkezine 20 km uzaklıkta yer
taşma nedeniyle kirliliğe yol açtığı tespit edilmiştir. alan, küçük bir grup tepeden oluşur. Bu tepelerin en
Bu nedenle göl ve kaynaklarına kanalizasyon yüksek noktası, batıda Müreted Ovası’ndan (950m)
karışmaması anlamında özel önlemler alınmalıdır. 1520 m’ye yükselen Dedeçamları Tepesi’dir.
ÖBA’nın kuzeydoğu kesiminden Güvenç Çayı
Mogan Gölünü etkileyen bir diğer önemli faktör
geçer. Bu teperin sınırlarında Orhaniye, Güvenç ve
ise erozyondur. Gerek dereler, gerekse yüzey akışı
İmrendi gibi birkaç yerleşim alanı bulunmaktadır.
ile taşınan sedimen giderek gölün daralmasına yol
açmıştır. Sedimen ile birlikte tarım arazilerinden Geçmişte alanın büyük bir kısmını kaplayan orman
Azot ve Fosfor içeren organik maddeler, Pestisit ve bitki örtüsü, günümüzde yoğun otlatma nedeniyle
gübre kaynaklı organik maddeler gelmesi de söz oldukça azalmıştır. Karaçam topluluklarına,
konusudur. Dokuzdonalma ve Dedeçamları Tepesi başta
olmak üzere lokal olarak rastlanır. Alanın büyük
Gölün kirleten bir diğer etken, havzada katı atık
bir bölümünde; Crataegus orientalis, Prunus
depolama işlemi sonucu sızmalar ile dolaylı olarak
divaricata, Prunus elaeagnifolia ve duercus
yüzeysel ve yer altı sularının kirlenmesidir. Gölbaşı
pubescens türlerinden oluşan açık çalı toplulukları
düzüne dökülen çöpler de bir başka kirletici
doğal karaçam topluluklarının yerini almıştır.
etmendir.
Kazan Tepeleri bitki örtüsü, büyük ölçüde step
Önlemler
mera topluluklarından oluşur. Bu topluluklar
Mogan Gölü ve havzası her ne kadar özel çevre özellikle, Orhaniye Köyü’nün kuzeydoğusunda,
koruma bölgesi olarak ilan edilmiş ise de, koruma Çaltepe yakınlarında çok iyi gelişmiştir. Step
tedbirlerinin yeterince alındığı söylenemez. Göl topluluklarının baskın türleri arasında; Campanula
kenarında artan yapılaşmanın önlenmesi, göle damboldtiana,Centaurea drabifolia ssp. Cappadocica,
bağlantısı olan derelerin taşıdığı kirleticiler vasıtasıyla Cephalaria paphlagonica, Galium incanum
göl suyunun kirletilmesinin önüne geçilmesi, ssp. Elatius, Globularia orientalis, Helichıysum
civarda faaliyet gösteren işletmelerin arıtma tesisi chionophilum, Linum cariensis, Thymus sipyleusssp.
kurmalarının sağlanması, bu tesislerin sürekli rosulans sayılabilir. Bu tepelerde, Türkiye’ye
olarak faaliyette bulunması ve göl havzasında katı endemik toplam 51 takson kayıtlıdır. Asperula
atık depolanmasının önüne geçilmesi ilk yapılması bornmuelleri, Astragalus densifolius ssp.ayashensis
alınması gereken tedbirlerdir. (burdan başka bir yerde daha kayıtlı çok nadir
bir bitki), Campanula damboldtiana, Cephalaria
Önceleri çevresindeki step meraları da kapsayacak paphlagonica, Sideritis galatica gibi bölgeye özgü
kadar geniş olan göl ekosistemi, günümüzde büyük büyük populasyonları içermesi nedeniyle çok
oranda tarım alanlarına dönüştürülmüştür. Gölün önemlidir.
Kazan Tepeleri resmi olarak koruma altında Astragalus beypazaricus, Astragalus demirizii,
değildir. Alanın, Ankara şehir merkezine yakınlığı Muscari adilii, Johrenia polyscias
nedeniyle çok yakından izlenmesi ve koruma altına
alınması gerekmektedir. Bölgenin orman bitki Nesli Tehlikede
örtüsü yoğun otlatma baskısı sonucu büyük ölçüde Aristolochia rechingeriana, Asyneuma linifolium
azalmıştır. Orman örtüsünde doğal gençleşmeye subsp. Nallihanicum, Campanula ekimiana,
ağırlık verilmelidir. Centaurea halophila, Puccinellia anisoclada subsp.
KIZILCAHAMAM ORMANLARI Melderisiana, Paronychia kurdica var. fragilis,
Astragalus panduratus, Astragalus physodes subsp.
Batı Karadeniz geçiş kuşağında yer alan Acikirensis, Astragalus trichostigma, Vicia parvula,
Kızılcahamam çevresinde güzel ormanlara rastlanır. Ornithogalum demirizianum, Verbascum gypsicola,
İklimi diğer yörelere göre daha serin ve yağışlıdır. Prangos denticulata
Bu ormanlarda göknar (Abies nordmanniana
subsp. bornmuelleriana), sarıçam ve karaçam Sonuç olarak, Ankara florasının iklim ve topoğrafik
(Pinus sylvestris. Pinus nigra) gibi kozalaklı bitkiler yapıya bağlı olarak step mera bitkileri ve orman
dikkati çeker Benzer özellikteki Karadeniz kalıntı olmak üzere iki ayrı bitki topluluğundan oluştuğu
ormanına Çubuk, Karagöl’de de rastlanır. Bala, söylenebilir. Buna karşın sulak alanların havzalarında
Beynam’da etrafı bozkurla çevrili dar bir alanda farklı yaşam ortamlarına rastlamak mümkündür.
kurakçıl özellikte Karaçam ormanına rastlanır. Ayaş Tepeleri, Mogan Gölü, Kazan Tepeleri ve
Benzeri ormanlar Ankara çevresindeki dağlık Kızılcahamam Ormanları Ankara florasının önemli
kesimlerde önceden daha yaygın iken, tahribatlar bitki alanlarıdır. Ancak bu önemli bitki alanlarında
sonucu ya kalıntı bozuk meşe ormanlarına veya koruma tedbirlerinin yeterince alınmaması, birçok
geven (çoğunlukla Astragalus microcephalus) endemik türün yok olma tehlikesi ile karşı karşıya
bozkırlarına dönüşmüştür. Yine kurakçıl karakterli kalmasına neden olmuştur. Bu alanlar vakit
meşe ormanlarına Kargasekmez, Çubuk ve geçirilmeksizin koruma altına alınarak özellikle yok
Kırıkkale civarlarında rastlanmaktadır. Buralarda olma tehlikesiyle karşı karşıya olan endemik türler
tüylümeşe (Quercus pubescens) ve saçlımeşe kurtarılmalıdır.
(Quercus cerris)’ler baskın olarak bulunur. 4.9.2. FAUNA
Bozkırlarda bazen ormandan arta kalan indikatör
ağaççık ve çalılara da rastlanır. Bunlar buraların Ankara il sınırları içerisinde kuzeyde yoğunlaşan
eskiden orman olduğuna işaret eden türlerdir. bitki dokusu ve baraj göllerinin oluşturduğu su
Alıç ve yemişen (Crataegus orientalis, Crataegus kaynakları yaban hayvan varlığının doğal yaşam
monogyna), ahlat (Pyrus elaeagnifolia), yaban ortamını meydana getirir.
gülü (Rosa canina), ardıç (Juniperus oxycedrus) ve
karamuk (Berberis crataegina) bunlara örnektir. 4.9.2.1. HABİTAT VE TOPLULUKLARI
Ankara Florasının Tehdit Altındaki Türleri Ankara İli sınırları içerisinde bulunan
Kızılcahamam Soğuksu Milli Parkı, yaban hayatı
Dar yayılışlı ve tükenme tehdidiyle karşı karşıya ve yaşama ortamları açısından önemlidir.
kalan türler, yayılış alanlarının genişliği ve Ayı, kurt, tilki, 4 tür akbaba kızıl, kara, sakallı
miktarlarına göre tehlike sınıflarına ayrılırlar. Buna ve küçük akbaba bölgede gözlenmekte ve üre
göre Ankara’nın öncelikli korunması gereken türleri mektedir. Bu türlerden özellikle kızıl akbaba,
aşağıda verilmiştir. kara akbaba nesli tehlike altında olan türlerdir.
Ayrıca bu bölgede ötücü kuş türleri, ağaçkakanlar
Nesli Tükenmiş ve gece yırtıcıları bulunmaktadır.
Minuartia corymbulosa var. breviflora Ankara’da avlanmanın tamamen yasaklandığı iç su-
Nesli Çok Tehlikede lar ise; Çubuk 1 ve Bayındır (Kayaş) Baraj Gölleri,
Çamkoru, Sorgun ve İkizce Göletleridir. Avlanma-
Campanula damboldtiana, Centaurea tchihatcheffii, nın tamamen yasaklandığı sahalar ile diğer iç sular-
Salsola grandis, Isatis glauca subsp. Galatica, da, kirlilik ve kaçak avlanma sorunları vardır.
Mogan Gölü’nün kıyı şeridi ve sazlık alanlar. ve Kızılırmak nehirlerinde sazan, alabalık, tatlısu
su kuşları ve balıklar için üreme ve barınma ortamı midyesi, yengeç, kurbağa, kamlumbağa, karabatak,
olarak kaynak bir değer ifade eder. Ayrıca sazlıklar, yabani ördek, yaban kazı, su tavuğu bulunur.
havzadan göle ulaşan N (Azot), P (Fosfor) gibi
Nallıhan, Beypazarı, Kızılcahamam, Çamlıdere,
besleyici minerallerin besin zinciri yıkımı etkisini Çubuk, Güdül ilçeleri ormanlık kesimlerinde ayı,
azaltır. Su kalitesini iyileştirici özellikleri vardır.
vaşak, yaban domuzu, geyik, kurt, tilki, porsuk,
kokarca,gelincik, sincap, keklik, çaylak, turna,
Karasal omurgasızlar ve reptiller için step ve tarla-
çulluk, güvercin, üveynik, bıldırcın görülmektedir.
lar uygun alanlardır. Eymir, Mogan, Karagöl doğal
gölleri ile Çubuk I-II, Kurtboğazı, Hirfanlı,Sarıyer, Ankara’da yaşam bulan habitat ve toplulukları
Kesikköprü, Gökçekaya baraj gölleri ile Sakarya Tablo 4.17’de verilmektedir.
Tablo 4.17. : Ankara’da Yaşayan Hayvan Türleri
Nallıhan Kuş cenneti ve Sarıyer Barajı Leylek-Kara Leylek 250’i aşan kuş türü mevcuttur. 44
tür göçmen, 87 tür yerli, 74 tür yaz göçmeni, 44 tür geçit
yapan.
Gölbaşı 188 kuş türü mevcuttur Kış göçmeni, Yaz göçmeni, Yerli ve
geçit yapan
Mogan Gölü Alaca Balıkçıl ( 30 çift), Macar Ördeği (50 çift), Pasbaş
Patka (10 çift), Dikkuyruk (2 çift), Küçük Batağan, Bahri,
Kızıl Boyunlu Batağan( 10 çift), Küçük Balaban (10 çift),
Boz Ördek (5 çift), Yeşilbaş (20 çift), Saz Delicesi (5 çift),
Sakarmeke ve Uzunbacak (20 çift)
Tuz Gölü ile Gölbaşı arasındaki yarı sulak Su kuşları için önemli yaşam alanlarıdır
alanlar
Nallıhan Ormanları Çeşitli kuş türleri bulunur
Kızılcahamam 160 kuş türü bulunur Kara Akbabanın büyük popülasyonu
buradadır
Beynam Ormanları Yırtıcı kuşlar bulunur Türkiye’de 10 çift olan Şahkartalın 2
çifti buradadır
Kızılırmak ve Sakarya vadileri Tatlı Su Balıkları, kuş türleri ve kara hayvanları bulunur
Step Alanlar Atmaca, Şahin ve Kartal bulunur

Tarımsal Alanlar Sansar,gelincik, tarla fareleri, köstebek
Kızılcahamam-Soğuksu Milli Parkı Ayı, Kurt, Akbaba( Kızıl, Kara, sakallı, Küçük), Ağaçkakanlar
ve ötücü kuşlar bulunur
Nallıhan, Beypazarı, Çamlıdere, Çubuk ve Ayı,Vaşak, Yaban domuzu ve Geyik bulunur.
Güdül içerisindeki ormanlık alanlar
Ankara Geneli Kurt,Tilki, Porsuk, Yaban domuzu, Çakal, Geyik, Ayı, Sansar,
Tavşan, Kokarca, Gelincik,Porsuk, Kirpi,Kırmızı Kolyeli
Yeşil Papağan, Sığırcık, Serçe, Saka, Güvercin, Kumru,
Leylek,Keklik, Çil, Toy, Turna, Çulluk, Üveyik, Bıldırcın
bulunur.
Kaynak : “Mogan Gölü Havzası Biyolojik Zenginlikleri Ve Ekolojik Yönetimi” Projesi, Hacettepe Üniversitesi Biyoloji Bölümü, 2002.
4.9.2.2. TÜRLER ve POPULASYONLARI Ankara Büyükşehir Belediyesi Sınırı içinde

kalmaktadır.
Memeliler
Nallıhan Kuş Cenneti göç yolu üzerinde
Memeli türlerinin tam olarak kesin bir listesi bulunduğundan; burada başta leylek ve kara leylek
sunulamayacak durumda olmasına rağmen, olmak üzere pek çok kuş türü görülmektedir.
yapılan tespitler sonucu. Yaban Domuzu (Sus
scrofa), Geyik (Cervus elaphus), Kurt (Canis Sarıyar Barajı ve Nallıhan Kuş Cenneti’ne,
lupus), Çakal (Canis aureus), Tilki (Vulpes vulpes), 250’yi aşkın kuş uğramaktadır. Bunlarda 44 tür kış
Ayı (Ursus arctos), Tavşan (Lepus capensis), göçmeni, 87 tür yerli, 74 tür yaz göçmeni, 44 tür
Kaya Sansarı (Martes foina), Ağaç Sansarı (Martes geçit yapan kuşlardır.
martes), Gelincik (Mustela nivalis), Porsuk (Meles
meles), Sincap (Sciurus vulgaris), Kirpi (Erinaceus Gölbaşı’nda 188 tür kuş görülür. Bu kuş türleri kış
concolor)’nin Ankara İli sınırları içerisinde bulund göçmeni, yaz göçmeni, yerli ve geçit yapan kuş-
uğu bilinmektedir. lardır. Ayrıca Ankara yakınlarındaki Beynam Or-
manlarında çeşitli yırtıcı kuşlar görülmektedir. Şah
Tarımsal alanlarda Sansar,Gelincik, Tarla Fareleri Kartalının Türkiye’deki 10 çiftinden 2 çifti Beynam
Ve Köstebek gibi memeliler ile, Süne, Kımıl, Çekirge Ormanlarındadır. Nallıhan Ormanlarında da çeşitli
gibi zararlı böceklere rastlanmaktadır. kuş türleri görülmektedir.
Ankara İli ve çevresinde bulunan yaban hayvan Kızılcahamam’da 160 kuş türü vardır. Kara Akba
üretme istasyonu 2 adettir. banın büyük populasyonu burada bulunmaktadır.
Kızılcahamam Çamlıdere Geyik Üretime Ankara merkezinde ise, Kırmızı Kolyeli Yeşil
İstasyonu: Sahada 16 adet geyik vardır. Papağanlar, Sığırcıklar, Serçeler, Sakalar, Güvercinler,
1981 yılında kurulan saha 6ha.dır. Kumrular, Leylekler de başka kuş topluluklarını ol
uşturmaktadırlar.
Nallıhan Yaban Koyunu Üretme İstasyonu: 1
989 yılında kurulan sahada hayvan yoktur. Ankara’daki Koruma Altındaki kuş türleri: Kara
Boyunlu Batağan (Podiceps niricollis), Pelikan
Ankara İli ve çevresinde 4 adet yaban hayatı koru (Pelecanus onocrotalus), Bahri (Tachybabtus
ma sahası vardır. rulficollis), Cüce Balaban (İxobrrryychus minitus),
Erguvani Balıkçıl (Ardea Purpurea), Yılan Kartalı
Nallıhan Davutoğlan Yaban Hayatı Koruma (Circaetus gallicus) ve Çayır Doğanı (Cırus pygarcus)
Sahası: Su kuşları için ayrılan sahanın kuruluş
dır.
yılı1994’tür.
Su kuşları açısından Mogan gölü ile birlikte Çökek
Nallıhan Saçak Yaban Hayatı Koruma Sahası:
bataklığı, Dikilitaş ve İkizce göletleri önemli
Geyik için ayrılan sahanın kuruluş yılı 1979’dur.
habitatlardır. Gölbaşı’nda 188 kuş türü görülür.
Nallıhan Ermemsultan Yaban Hayatı Koruma Bunlar kış göçmeni, yaz göçmeni yerli ve geçit
Sahası: Keklik ve tavşan için ayrılan alanın kuruluş yapan kuşlardır. Civarda tarla kuşları ve yırtıcılar
yılı1997’dir. için step ve kayalık araziler mevcuttur. Bilhassa
havzayı çevreleyen yüksek tepeler, yırtıcı kuşlar için
Beypazarı Kapaklı Yaban Hayatı Koruma uygun arazilerdir. Mogan gölü Ankara’nın önemli
Sahası: Geyik için ayrılan sahanın kuruluş yılı kuş alanlarındandır. Alanda: Alaca Balıkçıl (30 çift),
1974’tür. Macar Ördeği (50 çift), Pasbaş Pakta (10 çift) ve
Kuşlar Dikkuyruk (2 çift) yaşamaktadır. Alanda sonbahar
sonunda ve ilkbahar öncesinde, aralarında Macar
Ankara çevresindeki sulak alanlar; Nallıhan Kuş ördeği, Pasbaş, Pakta ve Sakramekenin de bulunduğu
Cenneti, Sarıyer Barajı, Hirfanlı Barajı, Gölbaşı büyük sayıda su kuşu gözlenebilir. Alanda üreyen
ve Tuz Gölü’nün bir kısmı olarak tanımlanabilir. diğer türler arasında: Küçük Batağan, Bahri, Kızıl
Bunlardan sadece Gölbaşı (Mogan-Eymir Sistemi) Boyunlu Batağan (5 çift), Kara Boyunlu Batağan (10
çift), Küçük Balaban (10 çift), Boz Ördek (5 çift), sorunları ile mücadele konusunda yeterli ölçüde
Yeşilbaş (20 çift), Söz Delicesi (5 çift), Sakrameke çaba gösterildiğini ve kaynak ayrıldığını söylemek
ve Uzunbacak (20 çift) sayılmalıdır. mümkün değildir.
Balıklar 4.10.1. SU, TOPRAK, HAVA KİRLİLİĞİ
Ankara İli akarsu ve derelerinde bulunan önem- HAVA KİRLİLİĞİ
li balık türleri şunlardır. Akbalık (Leiscus caepha-
lus), Sazan Pullu Adi Sazan ( Cyprinus carpio), De- Hava kirliliği temel olarak; volkanik patlamalar,
re balığı Siraz (Capoeta tinca), Turna (Esox lucius), orman yangınları gibi doğal kaynaklardan ve
Yayın (Silurus glanis). insan aktivitelerine bağlı olarak artmaktadır. İnsan
faaliyetlerine bağlı olarak artan çevre kirliliği sabit
Kızılırmak ve Sakarya vadileri, tatlı su balıkları ve kaynaklar ve hareketli kaynaklar olmak üzere iki
kuş türleri ile birlikte kara hayvanları için de elverişli farklı kaynaktan ileri gelmektedir. Sabit kaynaklar,
yaşam alanı oluşturmaktadır. üretim ve ısınma amaçlı faaliyetlerin yapıldığı yerler
iken; hareketli kaynaklar ise, taşımacılık amacıyla
Mogan ve Eymir Gölleri, 1990 yılında özel çevre kullanılan araçlardır.
koruma bölgesi ilan edilmiştir. 1993’te Gölbaşı
Belediyesi gölün kuzeyinde bir otopark ve patikalar Hızla kentleşen her şehir gibi Başkent Ankara
açmış, bu sırada Alaca Balıkçıl, Yeşilbaş ve Macar da, hava kirliliği ile karşı karşıya kalan en önemli
Ördeği gibi türlerin alanı olan sazlıkların birkaç kentlerimizin başında gelmektedir. Kentin topoğrafik
hektarı yok edilmiştir. Göldeki balık popülasyonları yapısı, hızlı nüfus artışı, bu artışa paralel olarak
kirlenme ve aşılanma çalışmalarından olumsuz geliştirilemeyen ısıtma altyapısı, ısıtma sisteminde
etkilenmişlerdir. Örneğin; Alburns escherichi kullanılan kalitesiz yakıtlar, bir çanak şeklinde olan
(Gümüş Balığı) popülasyonu Yayın ve Turna kentin yıllık ortalama rüzgâr hızının çok düşük
balıklarının aşılanması nedeniyle önemli ölçüde olması, kentin hâkim rüzgâr yönü olan kuzey
azalmıştır. ve kuzeydoğu yönlerinde çok katlı yapılaşmaya
gidilmesi, kent içi ulaşımın vadi ortasında kesişen
Ankara ilinde nesli tehlike altında olan ve olması iki ana hat üzerinde kilitlenmiş olması, artan taşıt
muhtemel hayvanlar: Ankara tavşan’ı, Ankara sayısından kaynaklanan emisyonlar Ankara’da hava
keçi’si ve Ankara Kedisi’dir. kirliliği oluşmasına neden olan başlıca unsurlardır.
Ankara, ülke ve dünya için çok önemli olan flora Tablo 4. 18 : Kirletici Sınır Değerleri
ve faunanın korunması, doğal yaşamın zarar
görmemesi, zarar görmüş tehlike altında bulunan Kükürtdioksit Partikül Madde
(SO2) (PM)
türlerin geri kazanımı için özel çalışmalar yapılması Hedef Sınır
ve bu tür alanların tümünün yapılaşma baskısından 150 150
Değeri(µg/m³)
uzak tutularak sürdürülebilirliğinin sağlanması, Kısa Vadeli Sınır
400 300
Değeri(µg/m³)
yaşamsal bir önem taşımaktadır.
1.Uyarı Kademesi
700 400
Sınır Değeri(µg/m³)
4.10. ÇEVRE SORUNLARI
Ankara’daki hava kirliliği seviyesi, Refik Saydam
Hızlı nüfus ve sanayileşme artışına paralel olarak Hıfzısıhha Enstitüsü tarafından kentin çeşitli
gelişen çevre kirliliği, tüm dünyada olduğu bölgelerinde kurulu istasyonlardan yapılan
gibi, ülkemizde de üzerinde sıkça durulan bir kükürtdioksit ve partikül madde ölçümleri ile
kavram olmaya başladı. Bugün gelişmiş dünya belirlenmektedir. Tablo 4.18 ve Tablo 4.19’da
ülkelerinden birçoğu çevre sorunları ile mücadele görüldüğü gibi çeşitli istasyonlardan elde edilen
için geniş çaplı bütçeler oluştururken, ülkemizde ölçüm sonuçlarının ortalaması Ankara genelinin
de bu konuda giderek artan bir duyarlılık olmaya kirlilik seviyesini belirlemektedir.
başlamış, özellikle yasal mevzuat açısından önemli
yenilikler yapılmaya başlanmıştır. Ancak, yine de Tablo 4.19. ve Tablo 4.20., 2006 yılı Şubat ayında
tüm dünyada olduğu gibi ülkemiz için de çevre Ankara’nın çeşitli semtlerinde ölçülen Partikül
Madde(PM) ve Kükürtdioksit (SO2) oranlarını Uyarı Kademesi Sınır Değeri 2 gün aşılmıştır. Yine
göstermektedir. Tablolardan da görüldüğü gibi Tablo-2’de görüleceği üzere, Hedef Sınır Değeri
2006 yılı şubat ayında kirletici yoğunluğunun en Bahçelievler’de 2 gün, Demetevler’de 1 gün,
fazla yaşandığı semt kentin merkezi konumunda
bulunan Cebeci’dir. 2006 yılı Şubat ayında Partikül Sıhhıye’de ise 4 gün aşılmıştır. Tablo-3’de gösterilen
Madde Konsantrasyonu için Cebeci’de Hedef Sınır Kükürtdioksit için ise Hedef Sınır Değeri Cebeci’de
Değeri 9 gün, Kısa Vadeli Sınır Değeri 3 gün, 1. 1 gün aşılmıştır.
Tablo 4.19. : 2006 Şubat Ayında Ankara İl Merkezinde Ölçüm Yapılan İstasyonlardan Elde Edilen
Partikül Madde Konsantrasyonları*
Ölçüm Ölçüm Partikül Bir Önceki Minimum Maksimum Hedef Sınır KVS 1.UKS
Yapılan Yapılan Madde Yılın Aynı Değerinin Değerinin Değerinin
İstasyonlar Gün Ortalaması Ayına Göre Aşıldığı Aşıldığı Aşıldığı
Sayısı Mikrogram/ Değişim Gün Gün Gün
Metreküp Oranları(%) Sayıları (1) Sayıları(1) Sayıları(1)
Bahçelievler 22 82 95 16 202 2 0 0
Cebeci 28 160 42 63 511 9 3 2
Demetevler 20 76 52 28 177 1 0 0
Küçükesat 18 31 - 12 50 0 0 0
Sıhhıye 27 111 102 67 206 4 0 0
*Refik Saydam Hıfzısıhha Kurumunun Internet sayfasından alınmıştır.

(1) Hedef Sınır Değeri KVS ve 1.UKS değerlerini aşan gün sayıları her bir istasyon için istasyonun ölçüm sonuçları dikkate alınarak
hesaplanmıştır.
Tablo 4.20. : 2006 Şubat Ayında Ankara İl Merkezinde Ölçüm Yapılan İstasyonlardan Elde Edilen
Kükürtdioksit Konsantrasyonları*
Ölçüm Ölçüm Partikül Bir Önceki Minimum Maksimum Hedef Sınır KVS 1.UKS
Yapılan Yapılan Madde Yılın Aynı Değerinin Değerinin Değerinin
İstasyonlar Gün Ortalaması Ayına Göre Aşıldığı Gün Aşıldığı Gün Aşıldığı Gün
Sayısı Mikrogram/ Değişim Sayıları(1) Sayıları Sayıları
Metreküp Oranları(%) (1) (1)
Bahçelievler 28 29 -3 11 112 0 0 0
Cebeci 26 49 9 18 164 1 0 0
Demetevler 21 20 -29 10 47 0 0 0
Küçükesat 18 31 - 12 50 0 0 0
Sıhhiye 28 45 13 13 143 0 0 0
*Refik Saydam Hıfzısıhha Kurumunun Internet sayfasından alınmıştır.

(1) Hedef Sınır Değeri KVS ve 1.UKS değerlerini aşan gün sayıları her bir istasyon için istasyonun ölçüm sonuçları dikkate alınarak
hesaplanmıştır.
Tablo 4.21., 1990-2004 yılları arasında Ankara’da 1980’li yıllardan sonra hava kirliliğinin önlenebilmesi
ölçülen Kükürtdioksit Konsantrasyonu değerlerini için çeşitli yöntemler geliştirilmeye çalışılmıştır.
göstermektedir. Tablodan da görüldüğü gibi hava 02.11.1986 tarih ve 19269 sayılı “Hava Kalitesinin
kirliliğinin evsel ısıtma amacıyla yakıt kullanımının Korunması Yönetmeliği”, 13.01.2005 tarih ve 25699
en fazla olduğu Ekim-Mart döneminde gerçekleştiği sayılı “Isıtmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin
görülmektedir. Bu dönemde tespit edilen Kontrolü Yönetmeliği” ve “Trafikte Seyreden
Kükürtdioksit Konsantrasyonu değerleri Hedef Sınır Motorlu Kara Taşıtlarından Kaynaklanan Egzoz
Değerinin (150µg/m³) oldukça üzerinde iken, Kısa Gazı Emisyonlarının Kontrolüne Dair Yönetmelik”
vadeli Sınır Değerlerine de yaklaşmaktadır. Evsel bu konuda çıkartılan yönetmeliklerdendir. Ayrıca
ısıtmada kalitesiz kömür kullanımı bu dönemde Kükürt oranı düşük olan kömürün kullanılması,
kirliliği artıran başat faktördür. ısıtmada doğalgaza geçilmesi, araçlarda egzoz
emisyon ölçümleri hava kalitesinin korunması için madde hem de kükürtdioksit oranlarında bu değerler
uygulanan yöntemlerin başlıcalarıdır. 100 mikrogram/ metreküp’ün altına indirilmiştir.
Şekil 4.3’de de görüldüğü üzere 1970’li yıllarda Buna Karşın Şekil 4.4’de Ankara geneli için Ocak-
800 mikrogram/ metreküp’ün üzerinde seyreden 2005’in belirli günlerinde, Şekil 4.5 ve 4.6’da ise
partikül madde ve 700 mikrogram/metreküp’ün Ankara’nın çeşitli semtlerinde 1992-2004 yılları
üzerinde seyreden kükürtdioksit oranıyla Ankara arasında ölçülen Partikül Madde ve Kükürtdioksit
hava kirliliği açısından çok kötü bir durumdayken, oranları Avrupa Birliği’nin limit değer olarak kabul
alınan önlemlerle 2000’li yıllarda hem partikül ettiği 50 µg/m³ değerinin oldukça üzerindedir.
Tablo 4.21. : Ankara Hava Kirliliği Kükürtdioksit Konsantrasyon Değişimi (1990-2004)
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1996 2000 2001 2002 2003 2004
Ocak 377 293 281 206 110 103 92 90 82 50 77 58 88 54 48
Şubat 292 237 228 113 114 125 71 91 67 30 69 42 65 44 48
Mart 242 148 121 84 88 55 51 41 45 37 56 38 37 52 36
Nisan 120 65 43 27 41 28 27 22 29 23 21 23 41 26
Mayıs 77 19 22 22 20 18 22 25 22 17 28 17
Haziran 33 37 21 22 20 23 17 19 17 22 24 16 22 19
Temmuz 29 39 20 21 18 14 26 26 19 37 22 17 22 23
Ağustos 40 31 19 23 23 25 23 32 20 24 18 23 26 23
Eylül 49 51 45 31 24 25 27 25 27 38 25 23 27 23
Ekim 106 43 37 87 34 27 27 35 42 37 31 32
Kasım 249 137 75 61 78 90 73 37 57 85 29 53 53
Anayım 257 183 104 104 93 61 50 38 89 66 29 104 53
Ortalama 156 128 70 55 57 45 43 37 36 47 30,4 41 38
Birim: Mikrogram - metreküp
Şekil 4.3. : Ankara Hava Kirliliği Ocak Ayları Şekil 4.4.: Ankara Hava Kirliliği Kükürtdioksit-Asılı
Konsantrasyon Değişimi (1970-2004)* Partikül Madde Konsantrasyon Değişimi Ocak-
2005*
900
800
250
700
225
600 200
SO2 AB Limit De÷eri (24 Saatlik ortalama) PM10 AB Limit De÷eri (24 Saatlik ortalama)
175
500
µg/m3
150
400
µg/m 3
125
300
100
200 75
100 50
25
0
1970
1971
1972
1973
1974
1975
1976
1977
1978
1979
1980
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
YILLAR
G Ü N LE R
SO2 PM
SO2 PM10
Şekil 4.5. : Ankara Ocak Ayları PM10 Şekil 4.6. : Ankara Ocak Ayları SO2
Konsantrasyon Değişimi (1992-2004)* Konsantrasyon Değişimi (1992-2004)*
250 350
300
200
250
150
200
(µg/m3)
(µg/m3)
150
100
100
50
50
0 0
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
YILLAR Y I L L AR
SIHHøYE KÜÇÜKESAT ÇANKAYA BAHÇELøEVLER DEMETEVLER KEÇøÖREN YENøDOöAN CEBECø SIHHøYE KÜÇÜKESAT ÇANKAYA BAHÇELøEVLER DEMETEVLER KEÇøÖREN YENøDOöAN CEBECø
Kaynak *Refik Saydam Hıfzısıhha Enstitüsü İnternet Sayfası.

Hava Kirliliğinin Nedenleri ve Alınan aranacak özellikler, kullanılacağı yerler, 13.01.2005

Tedbirler tarih ve 25699 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan
Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü
İlin havasını kirleten unsurların başında partiküller ve Yönetmeliği ile 17.03.2005 ve 25758 sayılı Resmi
kükürt oksitler yer almaktadır. Yapılan araştırmalarda Gazetede yayımlanan Isınmadan Kaynaklanan Hava
Ankara’nın kirli havasındaki partiküllerin %87,6 Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik
sının ve kükürt oksitlerin %77,7 sinin yakıtlardan Yapılmasına Dair Yönetmeliğe istinaden aşağıdaki
kaynaklandığı belirlenmiştir. Son yıllarda taşıt şekilde yeniden düzenlenmiştir.
araçlarından kaynaklanan emisyonların Ankara’nın
hava kirliliğine, özellikle yaz aylarında %70’e varan a) Kömür
oranda katkıda bulunduğu öne sürülmektedir.
Tablo 4.22. : Isınma Amaçlı İthal Kömür
Ankara’nın jeomorfolojik yapısının hava kirliliği Özellikleri ve Sınırları
üzerinde etkisi vardır. Bir vadi içindeki şehirde
yıllık ortalama rüzgar hızının çok düşük olması, Özellikler Sınırlar
kirleticilerin şehrin üzerinde toplanmasına ve kirlilik Toplam Kükürt (kuru bazda) : % 0,9 (max.)
düzeylerinin artmasına sebep olmaktadır. Bu doğal
: min 6200 kcal/kg (-400
etmenin yanında, hakim rüzgar yönü olan kuzey Alt Isıl Değer (orijinalde) tolerans)
ve kuzeydoğu yönlerinde çok katlı yapılaşmaya Uçucu Madde (kuru bazda) : % 12-28 (+1 tolerans)
gidilmesi, zaten yeterli olmayan rüzgar frekansını
daha da azaltmıştır. Öte yandan Ankara ilinde Toplam Nem (orijinalde) : max. % 10
yapılan ölçümlerden ortalama yağmur pH’sının 5.4 Kül (kuru bazda) : max. %14 (+1 tolerans)
olması asit yağmurlarının varlığını göstermektedir.
Şişme İndeksi : max. 1
Ankara’da uygun bir yeşil kuşak uygulaması ve : 18-150 mm (18 mm altı ve
düzenli bir yeşil alan sistemi oluşturulması ile Boyut* 150 mm üstü için max. %10
hava kirliliğinin boyutlarının küçültülebileceği tolerans)
*Mekanik beslemeli yakma tesisleri için kömür boyutu 10-18 mm olabilir.
düşüncesiyle 1990 yılı içinde 489 bin, 1991
yılı içinde 461 bin fidan dikilmiştir. Ankara ili
Umumi Hıfzısıhha Meclisi’nin 19.06.1990 tarihli Tablo 4.23. : Sanayi Amaçlı Kullanılacak İthal
toplantısında, Ankara Büyükşehir Belediyesi Kömürlerde Aranacak Özellikler
EGO Genel Müdürlüğü’nün doğalgaz hizmeti : min. 6000 kcal/kg (-500 kcal/kg
verdiği bölgelerdeki konutların, resmi kurum ve Alt ısıl Değeri (orijinalde) tolerans)
kuruluşların, ticari ve sanayi kuruluşların doğalgaz Toplam Kükürt (kuru bazda) : max. %1
kullanmaları zorunlu hale getirilmiştir. Ankara’da Uçucu Madde (kuru bazda) : max. %36
hava kirliliğine yol açan etmenleri genel olarak üç
Boyut : 0-50mm
başlık halinde toparlamak mümkündür.
Isınmada Kullanılan Yakıtlardan
Kaynaklanan Kirlilik Tablo 4.24. : Sanayi Amaçlı Kullanılacak
Yerli Kömür Özellikleri
Ankara’da hava kirliliğini önlemek, kirlilikle ilgili
Özellikler Sınırlar
emisyon değerlerini “Hava Kalitesinin Korunması
Alt Isıl Değeri (orijinalde) Emisyon İznine Baca gazında
Yönetmeliği”nde belirtilen değerlerin altında tutmak EKHKKY’nde belirtilen sınır
amacıyla Ankara Büyükşehir Belediyesi Sınırları Toplam Kükürt (kuru bazda) değerlerin sağlanması koşuluyla
içerisinde ısınma ve sanayi amaçlı olarak yüksek kısıtlama yok.
Uçucu Madde (kuru bazda)
kaliteli ithal linyit ve taş kömürü kullanılmaktadır.
Boyut Tozumayı önleyici her türlü
27/07/2006 tarih ve 2006/7 sayılı Mahalli Çevre tedbirin alınması koşuluyla boyut
Kurulu kararları ile, ısınma amaçlı kömürlerde ve torba kısıtlaması yok
Tablo 4.25. : Kömür Briketlerinin Fiziksel ve Isınma Amaçlı Kullanılması Yasak Maddeler:
Kimyasal Özellikleri Petrol koku, kullanılmış mineral yağ, araba plastiği
parçaları, lastik, tezek, katı atıklar ve tekstil artıkları,
ÖZELLİK SINIF 1 SINIF 2
kablolar, ıslak odun, boyalı odun, plastikler, gazete
Alt Isı Değeri (Kcal/kg) en az
(1)
5000 4000
hariç olmak üzere ev eşyaları ve yemek atıkları gibi
Baca gazına geçen kükürt oranı
(%), m/m, en fazla
0,8 1,0 evsel atıklar, özel atıklar, tıbbi atıklar, asfalt ve asfalt
Düşme Sağlamlığı (%) m/m, en az 90 80 ürünleri, boya ve boya ürünleri ile fuel-oil kaplarının
Aşınma Sağlamlığı (%) m/m, en az 75 65
ısınma amacıyla yakılması yasaklanmıştır.
Yastık veya Yumurta
Şeklindeki Briketlerde 80 60
b)Doğalgaz:
Kırılma (Kgf), en az
Tabanı Düzgün
Doğalgaz Şebekesi ve gaz basıncının yeterli
Sağlamlığı Geometrik Şekilli olması, kazan ve kazan dairelerinin teknik olarak
130 100
Briketlerde (Kg/cm2), doğalgaz kullanımına uygun olması, kriterleri EGO
en az
Genel Müdürlüğünce uygun bulunan bölgelerdeki
Suya Dayanım(2) (%) en az 70 70
konutlar, resmi kurum ve kuruluşlar ile ticari ve
Isıl Verimi (%) en az 75 75
sanayi kuruluşlarının sanayi ve ısınma amaçlı yakıt
Duman Emisyon Oranı (g/kg),
en fazla
8 12 olarak doğal gaz kullanımının teşvik edilmesine
1) Bu özellik, orijinal (satışa sunulan) briket bazındadır. karar verilmiştir.
2) Su geçirmeyen torbalar içerisinde satılan briketlerde bu özellik
aranmaz c)Fuel-Oil:
Tablo 4.26. : Isınma Amaçlı Yerli Kömürlerde Isınma amaçlı sıvı yakıtlarda kükürt içeriği
Aranacak Özellikler maksimum %1,0 olan ithal fuel-oil ile kükürt içeriği
maksimum %1,5 olan yerli fuel-oil (TS2177-F-RF1
Yerli Kömürlerin Özellikleri Sınırlar
(Kalorifer Yakıtı)) kullanılmasına karar verilmiştir.
Toplam Kükürt (kuru bazda) max. % 2
Egzoz Emisyonlarının Yarattığı Kirlilik
Alt Isıl Değer (orijinalde) min.4000 Kcal/kg (-200 tolerans)
Toplam Nem (satışa sunulan) max. %25 Nüfus artışı ve gelir düzeyinin yükselmesine paralel
Kül (kuru bazda) max. %25
Şişme İndeksi (*) max. 1
olarak, sayısı hızla artan motorlu taşıtlardan çıkan
18-150 mm (18 mm altı max. %10 egzoz gazları, hava kirliliğinde önemli bir faktör
Boyut (**)
tolerans oluşturmaktadır. Trafikte seyreden motorlu kara
150 mm üstü max. % 10 taşıtlarından kaynaklanan egzoz gazlarının neden
tolerans)
*Uygunluk Belgesi verilme aşamasında dikkate alınır.
olduğu hava kirliliğinden canlıları ve çevreyi
**Mekanik beslemeli yakma tesisleri için kömür boyutu 10-18 mm olabilir.
korumak, egzoz gazı kirleticilerinin azaltılmasını
sağlamak amacıyla yapılan çalışmalar, Çevre ve
İthal kömür kullanılacak yerleşim yerleri; Orman Bakanlığı’nın 08.07.2005 tarih ve 25869
Altındağ, Çankaya, Etimesgut, Gölbaşı, Keçiören, sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe
giren “Trafikte Seyreden Motorlu Kara
Mamak, Sincan ve Yenimahalle ilçe sınırlarının
Taşıtlarından Kaynaklanan Egzoz Gazı
tamamında toplam kükürt ve uçucu madde oranı
Emisyonlarının Kontrolüne Dair Yönetmelik”
düşük, yüksek kalorili olan ithal kömür kullanımına
hükümleri kapsamında sürdürülmektedir.
karar verilmiştir.
Endüstriyel Emisyonlardan Kaynaklanan
İthal kömürün yanı sıra yerli kömür de
Kirlilik
kullanabilecek yerleşim yerleri; Yukarıda
“İthal Kömür Kullanılacak Yerleşim Yerleri “ başlığı Sanayi tesislerinin kuruluşunda yanlış yer seçimi,
altında belirtilmiş olan ilçeler dışında kalan Ankara çevre korunması açısından gerekli tedbirlerin
İli sınırları içerisindeki tüm yerleşim yerlerinde, yine alınmaması (baca filtresi, arıtma tesisi olmaması
yukarıda özellikleri belirtilen ithal kömürün yanı vb.), uygun teknolojilerin kullanılmaması, enerji
sıra yerli kömürün kullanılmasına izin verilmiştir. üreten yakma ünitelerinde vasıfsız ve yüksek
kükürtlü yakıtların kullanılması, hava kirliliğine kadar, çok kirli su taşıyan Ankara Çayı’ndan uzak
sebep olan etkenlerin başında gelmektedir. yerlerde yapılması gerektiği vurgulanmıştır. 2560
sayılı kanuna uygun olarak çıkartılan “Atıksu
SU KİRLİLİĞİ Kanalizasyon Şebekelerine Deşarj Yönetmeliği”nin
ASKİ Genel Müdürlüğü tarafından “Su Kirliliği ilgili maddelerine göre endüstriyel atıksu bağlatmak
Kontrol Yönetmeliği” 27.01.1994 tarihli Tasvir ve boşaltmak suretiyle kanalizasyon şebekelerinden
Gazetesinde yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu yararlanılması ve endüstriyel atıkların deşarj
yönetmelik kapsamında atıksu üreten endüstriler edilmesi ASKİ’nin onayına bağlanmıştır.
denetlenmektedir. Ayrıca ASKİ Genel Müdürlüğü Akarsularda Kirlilik
tarafından gerçekleştirilen Büyük Ankara
Kanalizasyon ve Yağmur Suyu (BAKAY) Projesi Ankara’da su kalitelerinin tespiti için Devlet Su İşleri
kapsamında Ankara Şehrinin kanalizasyonu, Genel Müdürlüğü V. Bölge Müdürlüğü tarafından
ayrık sistemle toplanarak Tatlar Merkezi Atıksu numune alınan yerler aşağıda belirtilmiştir:
Arıtma Tesisine taşınmakta burada biyolojik
sistemle arıtılmakta ve arıtılmış su Ankara Çayı’na Genel Su Kalitesi Gözlemleri: Çubuk Çayı, Ankara
verilmektedir. Şehrin atıksularının hemen hemen Çayı, Çölova Deresi, Sukesen deresi, Kadıköy Çayı
tamamı kanalizasyona alınmış durumdadır. ( Virancık), Eymir Gölü Çıkışı, Başpınar Deresi,
Kesikköprü Barajı dipsavak çıkışı, Elmadağ suyu,
Yeraltı Suları ve Kirlilik Balaban Çayı, Kızılırmak Nehri -Balaban çayı
karışmadan önce, Kızılırmak Nehri -Balaban çayı
Ankara’da yeraltısuyu kalitelerinin tespiti için
Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü V. Bölge karıştıktan sonra, Peçeneközü Deresi, İçmesuyu
Müdürlüğü tarafından numune alınan yerler Kalitesi Gözlemleri , Kayaş – Bayındır Barajı, Çubuk
aşağıda belirtilmiştir: çayı – Çubuk I Barajı çıkışı, Çubuk çayı – Çubuk II
Barajı çıkışı, Sey Deresi – Eğrekkaya Baraj aksı, Bulak
12-148 DSİ Eskişehiryolu Tesisleri kuyusu Çayı – Akyar Barajı aksı, Ovaçayı Derivasyonu,
Kurt Çayı +İncegez Tünel çıkışı, Çamlıdere Barajı
12-150 DSİ Etlik Tesisleri kuyusu
çıkışı, İvedik Arıtma Tesisleri girişi, İncegez Tüneli
12-151 DSİ Genel Müdürlük kuyusu çıkışı, Kurtboğazı Barajı çıkışı, Gürlük deresi, Eşik
12-152 Çubuk I Barajı sondaj kuyusu deresi, Çay deresi, Acun deresi, Pazar çayı, Ovaçayı
– Kavşakkaya baraj aksı, Çubuk çayı – Akyurt baraj
12-153 Sincan EBK sondaj kuyusu aksı.
12-155 Türk Traktör Fabrikası kuyusu
Akarsu kalite gözlemlerine göre Ankara Çayı IV. sınıf,
Söz konusu kuyuların su kalitesi periyodik olarak Kızılırmak II. III. Ve IV.sınıflar arasında değişmekte,
ölçülmektedir. buna karşılık Çubuk Çayı, Ova Çayı, Haman Çayı
II. sınıf kirlilik arz etmektedir. Bu kirlilik daha ziyade
Ankara kentinin hemen hemen tüm yeraltı su kanalizasyon ve sanayi tesislerinin atıklarından
kuyuları, beş önemli su havzasından biri olan kaynaklanmaktadır. Kapulukaya, Çubuk I. ve II.,
Ankara Hatip Ovasında bulunmaktadır. Şehir Eğrekkaya, Kurtboğazı gibi I. Ya da II. sınıf su tutan
kanalizasyonu ve sanayi atıklarının Ankara Çayı’nı bu baraj göllerinde önemli kirlilik yoktur. Ancak
kirletmesi sonucu yeraltı suları da bu durumdan Porsuk ve Ankara Çaylarının kirlenmiş sularının
olumsuz yönde etkilenmekte, kimyasal ve Sarıyer Barajı’na ulaşmasıyla bu baraj gölünün
bakteriyolojik yönden yeraltı sularının kullanım oldukça kirlenmiş olduğu belirtilmektedir
sınırının dışına çıkılmaktadır.
Göller, Göletler ve Rezervuarlarda Kirlilik
Ankara ilinde yeraltı suyu kirliliğini önlemek için
Ankara Hatip Ovası’nda su çekimi sınırlandırılmış Ankara’ya içme ve kullanma suyu temin eden
ve hatta yeni kuyuların açılması yasaklanmıştır. Kurtboğazı, Çamlıdere, Eğrekkaya, Akyar, Çubuk
Ankara Hatip Ovası’nda yeni kuyuların açılması II ve Bayındır baraj göllerinden Ankara’ya içme
söz konusu olduğunda ise mümkün olduğu ve kullanma suyu temin edilmektedir. Bu baraj
rezervuarındaki kirlilik durumu periyodik olarak tespit edilmiştir. Bu çalışmalara devam edilmektedir.
kontrol edilmektedir. Tablo-10’da bu baraj Ankara ilinin arazi problemleri olarak toprak sığlığı,
göllerine ilişkin 2000 yılına ait analiz sonuçlarının taşlık-kayalılık, drenaj, tuzluluk, sodiklik dereceleri
ortalama değerleri verilmektedir. Bugüne kadar ve erozyona rastlanmaktadır.
yapılan çalışmalarda Çubuk I barajı dışında ölçülen
değerlerin Türk İçmesuyu Standardında (TS – 266) Endüstri faaliyetlerinin sebep olduğu hava ve su
tavsiye edilen değerlerin altında olduğu tespit kirliliğinin dolaylı olarak tarım arazilerinde meydana
edilmiştir. getirdiği kirlenme ve bozulmaların toprakların
fizikokimyasal ve biyolojik niteliklerini etkilemesi
TOPRAK KİRLİLİĞİ sonucu tarım topraklarında verim düşüklükler veya
bazı toksik maddelerin tarım ürünlerinde birikmesi
Çevre sorunlarının büyük bir bölümü tabiatın ile gıda zincirlerindeki kirlenme ve sağlık üzerine
yanlış ve kötü kullanılması sonucu doğal dengenin etkileri önemli toprak sorunlarındandır.
bozulması ile ilgili olduğundan, tabiatın temel
unsurlarından biri olan toprakta görülen sorunlar, Şehir ve endüstri atıkları özellikle nehir ve göl sularını
önemli çevre sorunlarındandır. Ankara ilinin toprak kirletip daha sonra da, kirlenen bu suların tarımsal
kirliliği ile ilgili olarak Toprak Gübre Araştırma amaçlı kullanım sırasında toprakları etkilemesi
Enstitüsü’nün yapmış olduğu bir çalışmada Ankara yoluyla olumsuz sonuçlar doğurmaktadır. Kirli
Çayı ve Lodumlu Gölet suyu ile sulanan topraklarda suların içinde bulunan ve derişimi artmış bulunan
metal kirliliğine rastlanmamıştır. Mikrobiyolojik mikroelementler, toprakta birikip, zamanla toksik
analiz sonuçlarından ise bazı kirletici bakteriler hale gelerek toprağın iyon dengesini bozmakta,
Tablo 4.27. : İçme Suyu Baraj Göllerine Ait Çıkış Suyu Kalite Değerleri
İvedik Arıtma
İvedik Arıtma Kurtçayı +
Tesisileri- Bayındır İncegez Tünel Çubuk II
Parametre Tesisileri-Kurtboğazı İncegez Tünel
Çamlıdere Baraj Baraj Çıkışı Çıkışı Baraj Çıkışı
Baraj Çıkışı çıkışı
Çıkışı
Sıcaklık, °C 16 15,3 13,5 9 10,6 8

PH 7,5 7,6 7,6 7,8 7,9 7,7
EC, µmho/cm 178 387 222 185 169 338
TDS, mg/l 114 248 142 118 108 216
SS, mg/l 3,5 2,1 12,5 33 20,2 35,6
Turb, NTU 3 1,6 11 25,6 14 28,8
Col, Pt-Co 5 5 5 10 8,3 5
Karbonat, mg/l 0 0 0 0 0 0
Bikarbonat, mg/l 88,4 215,5 123,5 92,4 85,4 196,2
Top. Alkalinite, mg/l 72,5 176,6 101 75,8 7,0 160,8
Cl, mg/l 7,8 9,9 4,3 3,2 3,6 3,5
NH3-N, mg/l 0,017 0,222 0,025 0,09 0,112 0,206
NO2-N, mg/l 0 0,03 0 0 0 0,001
SO4, mg/l 8,8 15,5 11 14,8 12,6 16
DO, mg/l 6,6 6,6 7,5 7,6 7,6 9,2
BOD5, mg/l 10,0 7,3 6,6 5,7 6 5,7
PV, mg/l 4,0 2,1 3,5 3,5 3,7 3,0
o-PO4, mg/l 0,046 0 0,205 0,354 0,878 0,034
Na, mg/l 7,0 7,3 7,2 7,8 6,6 9,9
K, mg/l 1,9 1,2 2,0 3,2 3,1 1,9
Ca, mg/l 20,0 49,1 30 26 4,6 41,6
Mg, mg/l 6,1 16,2 28,5 2,6 1,8 13,6
TH, mg/l 75,0 189,3 100 75,8 69,2 159
böylelikle yetiştirilen tarımsal ürünlerde kalite ve Tablo 4.28 : Ankara İli Çöpü İçindeki Evsel ve İşyeri
verim düşüklüğüne sebep olmaktadır. Atık Oranları (%)
Çeşitli endüstriyel kuruluşlar tarafından atmosfere İLÇE Evsel Atık Oranı İşyeri Atık Oranı
verilen kükürt dioksit ve flor emisyonlarının gerek
Altındağ 83.9 16.1
tarım arazilerinde ve gerekse orman alanlarında asit
Çankaya 92.1 7.9
yağışlar oluşturarak büyük çapta zararlara sebep
Etimesgut 93.7 6.3
olduğu yapılan araştırmalar sonucu belirlenmiştir
Keçiören 98.9 1.1
4.10.2. KATI ATIKLAR Mamak 98.5 1.5
Sincan 97.2 2.3
Kentsel, endüstriyel ya da tarımsal nitelikli olsun,
Yenimahalle 93.0 7.0
tüm toplumsal ve ekonomik etkinlikler sonucu
Ankara 93.0 7.0
önemli miktarda katı atık ortaya çıkmaktadır.
Söz konusu atıkların gereken özen gösterilmeden
toplanması, depolanması, zararsız duruma Şekilde görüldüğü gibi Ankara’da üretilen çöpünün
getirilmesi toprak kirliliğine neden olmaktadır. Katı özelliklerine bakıldığında, Keçiören ve Mamak gibi
ilçelerde çöpün büyük bir kısmının evsel özellikteki
atıklar içinde bulunan zararlı kimyasal maddeler
atıklardan oluştuğu, Altındağ, Çankaya ilçelerinde
parçalanmadan uzun süre naylon, pet şişe vb.
ise çöp oluşumunda işyerlerinin payının arttığı
ambalaj maddeleri toprağı kirletmekte, hatta dikkati çekmektedir.
kullanılamaz duruma getirmektedirler.
Modelden elde edilen değişkenlerin 1990–2015
ATIK ÇEŞİTLERİ döneminde değişmeyeceği ve sabit kalacağı
varsayılarak tahmin edilen günlük çöp miktarları
Evsel Katı Atıklar
Tablo-4.29’da, yıllık çöp miktarları Tablo-4.30’da
Ankara’da üretilen katı atıkların miktarları, gösterilmiştir
özellikleri ve bileşenleri mevsimsel ve bölgesel Evsel Atık øúyeri Atı÷ı
farklılıklar göstermektedir. Ankara’nın nüfusu,
nüfus yoğunluğu, hane sayısı, göç sorunu, işyeri, 100
80
sanayi, kamu kuruluşlarının türleri ve sayıları, 60
gelir guruplarının dağılımı ve bu grupların 40
tüketim normları gibi değişik özellikler Ankara’da 20
çöp oluşumunu etkileyen temel faktörlerden 0
Altında÷ Y.mah. Sincan K.ören
bazılarıdır.
SİBAREN’in (Sistem Bilimleri Araştırma Enstitüsü) Şekil 4.7. : Toplam Çöpün İçindeki Evsel ve İşyeri
İstanbul için yaptığı çalışmadan yararlanılarak Atıklarının İlçelere Göre Dağılımı (%)
Ankara’da oluşan çöpü kestirmek ve uzun dönemli Ankara’da katı atık sorunu ile mücadelede yapılması
çöp miktarı tahminleri yapabilmek için gece ve gereken ilk adım, eldeki atığın özelliklerinin ayrıntılı
gündüz nüfus hareketlerini içeren basit bir model olarak saptanmasıdır. Uzaklaştırılması istenen
geliştirilmiştir. çöpün içerisinde bulunan çeşitli madde gruplarının
% ağırlık olarak dağılımlarının bilinmesi eldeki çöpe
Modele göre, bir ilçede bir kişinin ürettiği günlük uygun biriktirme, toplama, taşıma, değerlendirme ve
çöp miktarı ve Ankara’da çalışan bir kişinin zararsızlaştırma tekniklerinin seçilmesi bakımından
işyerinde ürettiği günlük çöp miktarı değişkenlerinin gereklidir. Ankara’da üretilen çöpün bileşenlerine
ilçelere göre % dağılımları Tablo-4.28’de verilmiştir. bakıldığında geri kazanılabilir kağıt, plastik, metal,
Ankara’da bir ilçede evlerden ve işyerlerinden cam ve tekstil gibi değerli maddelerin oranı yaklaşık
üretilen çöp oranları 1990 verileri ile Şekil 4.7’de %15 civarındayken kış aylarında kül oranı oldukça
gösterilmektedir. arttığı görülmektedir. Ankara’da üretilen çöpün
Tablo 4.29. : 1990-2015 Dönemi İlçelere Göre Günlük Tahmini Çöp Miktarları (kg/gün)
İLÇE 1990 1995 2000 2005 2010 2015
Altındağ 347249 385765 419763 442231 445 430216
Çankaya 506170 579440 652399 717175 768939 871387
Etimesgut 45053 70455 114090 189183 310807 436755
Keçiören 336078 386323 432322 464037 462712 364844
Mamak 245534 283199 317931 342954 353623 398431
Sincan 53883 61637 72512 87484 109672 168443
Yenimahalle 215044 252342 295796 347428 412834 518745
ANKARA 1749011 2019160 2304813 2590492 2863711 3188821
Tablo 4.30. : Ankara İlinin 1990-2015 Dönemi

Yıllık Tahmini Çöp Miktarı (Ton/yıl)
Org.Mad % 50.8
YIL YILLIK MİKTAR
Moloz %1,8
1990 524703 Kül % 32,4
1995 605748 Plastik %2,1

Cam %1,4
2000 691444 Ka÷ıt % 8,9
2005 777148 Metal %1,2
2010 859113
Şekil 4.8. : Ankara Çöpü Bileşenlerinin Yıllık
2015 956646 Ortalaması (Ağırlıkça %)
Tablo 4.31. : Ankara İlinin Çöpünün Mevsimsel Değişimi (%)

BİLEŞEN NİSAN TEMMUZ EKİM OCAK YILLIK ORT.
Kağıt, Karton 7.9 13.8 8.3 4.8 8.9
Plastik 1.5 2.6 1.4 1.2 8,1
Metal 0.5 1.0 1.2 1.1 1.2
Tekstil 1.7 1.2 1.4 1.3 1.4
Cam 0.9 1.7 1.5 0.9 1.8
Moloz 7.9 13.8 8.3 4.8 1,8
Organik Madde 34.3 70.1 85.8 33.4 50.8
Kül 48.2 8.0 0.0 56.0 32.4
yapılan düzenli tartımlara göre mevsimsel değişimi yoğun madde olan kül (yıllık ortalama % 32.4) ise
(%) olarak) Tablo-4.31’de verilmiştir. çöp araçlarının sıkıştırma aksamını bozmakta, varil
kenarlarına dökülerek sokakların kirlenmesine yol
Grafik-6 incelendiğinde Ankara çöpünün içinde
açmaktadır.
en yüksek oranda (yıllık ortalama %50,8) organik
madde bulunduğu görülmektedir. Geri kazanılabilir Diğer Atıklar
maddelerin (kağıt, plastik, metal, cam vb.) az olduğu
böylece bu çöpün sulu çöp olarak nitelendirilebileceği Nüfus artması ve yaşam düzeyinin gelişmesi
söylenebilir. Sulu çöp biriktirme araçlarının birer ile birlikte ülkemizdeki endüstrileşmeye paralel
fiziksel ve görsel kirletici olmasına, sinek üremesine olarak Ankara’da sanayi tesislerinin sayısı artmaya
yol açmaktadır. Çöp kompozisyonunda ikinci başlamıştır. Dolayısıyla bu tesislerde
Tablo 4.32. : Ankara İlinin Katı Atıklarında Geri alınmıştır. Seçenek depolama sahalarının yaklaşık
Kazanılan Madde Yüzdeleri konumları, avantaj ve dezavantajları Tablo-16 ’da
GERİ KAZANILAN %
verilmiştir. Ankara civarının genel hidrojeolojik
MADDELER yapısı içerisinde katı atıkların depolanmasına en
Kağıt 51,72 uygun araziler Eskişehir yolu civarındadır. Eskişehir
Cam 16,41 yolu üzerindeki Yapracık Köyü ayrımı ile Sincan
Plastik 14,69 yakınındaki Cimşit Köyü arasındaki alan Ankara
Metal 8,84
çevresinde su geçirimliliği en az olan bölgedir.
Dolayısıyla bu bölgede kurulacak bir depolama
Pet Şişe PVC 5,19
sahasının yeraltı suyu kirliliği oluşturma riski
Diğer 3,31
diğer arazilere göre daha düşüktür. Katı atıkların
oluşan atıkların miktarları ve türleri gelecek için depolanmasına ikinci derecede uygun araziler ise
insan sağlığı ve çevreyi tehdit eden boyutlara şimdiki “çöplük” alanı bölgesi ve civarıdır.
ulaşmaktadır. Ankara’da sanayinin gelişimine
bağlı olarak Evsel katı atıkların dışında, tehlikeli
atıklar, sağlık kuruluşları, araştırma kuruluşları ve 4.10.3. GÜRÜLTÜ KİRLİLİĞİ
laboratuvarlardan kaynaklı tıbbi atıklar, sanayi
Ankara ilinde gürültü henüz dikkatleri üzerinde
bölgelerinde oluşan atık yağlar, pil ve aküler, tarama
toplayabilen bir çevre sorunu olarak ortaya çıkmakla
çamurları, Elektrik ve elektronik atıklar, kullanım
beraber geleceğe yönelik olarak önem teşkil eden
ömrü bitmiş araçlar, hayvan kadavraları, mezbaha
bir konudur.
atıkları depolanma koşulları ve bertaraf edilme
yöntemleriyle üzerinde önemle durulması gereken Ankara; coğrafi konumu, Anadolu’nun merkezi
atık çeşitleridir. bir yerinde olması, Uluslar arası E 88, E 89
ve E 90 Devlet Karayollarının İl merkezinden
Atıkların Depolanması geçmesi, Başkent oluşu, Bakanlıkları, Kuvvet
Ankara civarında düzenli depolama sahası olmaya Komutanlıklarını, kamu kurum ve kuruluşlarına
aday nitelikteki arazilerin saptanabilmesi amacıyla ait genel müdürlükleri, yabancı devletlere ait
Büyükşehir Belediyesi İmar Daire Başkanlığı temsilcilikleri içinde bulundurması sebebiyle
gürültü kirliliği açısından diğer şehirlerimize göre
tarafından yapılan çalışmalar neticesinde mevcut
ayrı bir önem arz etmektedir.
çöplük alanına ilaveten Sincan, Nenek, Bağlum,
Elmadağ bölgelerindeki alanlar düzenli depolama Ankara’da 1999 Aralık ayı sonu itibariyle; 583025
uygulamasına müsait aday araziler olarak adet otomobil, 14746 adet minibüs, 66715 adet
saptanmıştır. Söz konusu alanların ulaşım durumları, kamyonet, 42455 adet kamyon, 11440 adet otobüs,
yerel özellikleri ve topoğrafik yapıları incelenmiş, 1885 adet jeep, 27520 adet traktör, 10007 adet
hidrojeolojik yapıları araştırılmış, bu amaçla motosiklet, 4624 adet çekici, 1075 adet ambulans,
jeolojik durumları ve yeraltı suyu potansiyelleri 2210 adet tanker, 2744 diğerleri olmak üzere toplam
hakkında Devlet Su İşleri’nden doğrudan bilgi 768744 adet motorlu araç tescili vardır.
Tablo 4.33. : Seçenek Depolama Sahalarının Başlıca Avantaj ve Dezavantajları

Sincan Nenek Bağlum Elmadağ
Pissu arıtma tesisi yakını

Olumlu Uygun hidrojeloji
Kullanılabilir boş alan Orman alanı Kullanılabilir boş alan
Faktörler İyi yol durumu
Gelişme yönünde
Daha ayrıntılı yüzey suyu Havaalanı iniş Kış mevsiminin yarattığı

Olumsuz Tarım alanları hidrolojisi araştırması gerekebilir. rotasında koşullar
Faktörler Gelişme bölgelerine yakın Yeni yol ve trafik düzeni Yokuşlu arazi Yol durumu ve
gerektirebilir. Tırlara uygun değil. gereksinimi.
Bu araçlardan; 1323 adet belediye otobüsü, 200 Ankara her ne kadar 1980’li yıllara kadar hava kirliliği
adet özel halk otobüsü, 86 adet çift katlı halk açısından Türkiye’nin en kirli kentlerinden biri olsa
otobüsü, 285 adet özel toplu taşım aracı, 2234 adet da, bu tarihten itibaren alınan önlemlerle kirlilik
ticari minibüs, 7691 adet ticari otomobil (1850 oranları önemli ölçüde düşürülmüştür. Ancak,
adet umuma açık park taksi durağı), 1142 adet özel Avrupa Birliği standartlarıyla karşılaştırıldığında bu
servis otobüsü, 5594 adet servis minibüsü, 200 adet oranların halen yüksek olduğu görülmektedir. Şunu
askeri servis aracı olmak üzere, 18695 şehir içinde unutmamak gerekir ki; hava kirliliğinin başlıca
unsuru insan ve onun amacına hizmet etmek
toplu taşımacılık yapmaktadır. Bu araçlar günün
için kullanmış olduğu kaynaklardır. Dolayısıyla,
her saatinde trafik içerisinde bulunmaktadır.
insanoğlu kullandığı kaynaklarda ne kadar çevreci
Tablo-4.34’de 2005 yılı ilk altı ay içerisinde gürültü bir duyarlılık gösterip tercihlerini buna göre
ile mücadelede yapılan çalışmaların istatistiki bir oluşturursa, doğayı da o oranda daha az kirletmiş
dökümü yer almaktadır. olacaktır. Bu anlamda Ankara için oluşturulacak
tercihleri şöyle sıralanabilir:
Ankara’da Çevre Kirliliğinin Önlenmesi İçin
• Sanayi tesislerinin bacalarına filtre takılması
Alınması Gereken Önlemler
sağlanmalıdır.
Hızla artan nüfus, kentleşme ve gelişen sanayi • Evleri ısıtmak için yüksek kalorili kömürler
sonucu ülkelerin doğal kaynaklarını tehdit eden kullanılmalı, her yıl bacalar ve soba boruları
kirlenmeler, çevre sorunlarını 21. yüzyılın sonuna temizlenmelidir.
doğru insanlığın en önemli konularından biri haline • Pencere, kapı ve çatıların izolasyonuna önem
getirmiştir. Havası ve suyu kirlenmemiş, toprağı verilmelidir.
bozulmamış, gürültüden ve diğer kirliliklerden uzak,
temiz, güzel, yeşil ve sağlıklı bir çevre, insanların • Kullanılan sobaların TSE belgeli olmasına dikkat
en büyük isteği olmuştur. Çevreyi koruma ve çevre edilmelidir.
sorunlarını giderme çalışmalarının hareket noktası, • Doğalgaz kullanımı yaygınlaştırılarak,
sorunları bilmek ve tanımaktır. özendirilmelidir.
Tablo 4. 34. : Gürültü ile Mücadele Birimi Çalışmaları (01.01.2005-31.06.2005)
ALTI AYLIK İSTATİSTİK 2005 2005 2005 2005 2005 2005
TOPLAM
RAPORU OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN
Denetimi Yapılan Eğlence Yeri

200 150 121 142 91 179 883
Sayısı (Rutin Açık)
Kapalı 51 12 3 - 13 5 84
Meskende Bulunan Hayvan

4 2 3 6 18 7 40
Gürültüsü Şikayeti
Eğlence Yerleri ile ilgili Şikayetler 6 4 - - 40 - 50
Ruhsata Esas İşlemleri 24 7 2 5 19 4 61
İnşaat, Tadilat Motorlu Araçlar,

8 - - 2 32 6 48
Seyyar Satıcılarla İlgili Şikayetler
İş Yerlerinden Gelen Gürültü
13 36 28 39 49 27 192
Şikayetleri
Jeneratör, Klima, Havalandırma vs.
11 26 29 6 12 21 105
İlgili Şikayetler
Meskenden Gelen Gürültü
39 32 34 73 - 30 313
Şikayetleri
2005 Yılı Yasal İşlem Yapılan İşyeri
50 Toplam Para Cezası 38.348,84YTL-(38.348.843.000)
Sayısı (01.01.2005-30.06.2005)
• Kalorisi düşük olan ve havayı daha çok kirleten • Tarımda kullanılan kimyasal ilaçların
kaçak kömür kullanımı engellenmelidir. kullanımına dikkat edilmeli; bu ilaçların toprak,
• Kalorifer ve doğalgaz kazanlarının periyodik su kaynakları, flora ve fauna üzerindeki olumsuz
olarak bakımı yapılmalıdır. etkilerinin önüne geçilmelidir.
• Kalorifercilerin ateşçi kurslarına katılımı • Su havzalarının ve kaynaklarının korunmasına
sağlanmalıdır. yönelik tedbirler alınmalıdır.
• Yeni yerleşim yerlerinde merkezi ısıtma • Endüstriyel ve evsel atık sular için arıtma
sistemleri kullanılmalıdır. tesislerinin kurulması sağlanmalıdır.
• Yeşil alanlar arttırılmalı, imar planlarındaki • Ankara florası endemik bitkiler açısından önemli
hava kirliliğini azaltıcı tedbirler uygulamaya potansiyeller içermektedir. Bu potansiyelin
konulmalıdır. korunmasına yönelik tedbirler alınmalıdır.
• Toplu taşım araçları yaygınlaştırılmalıdır. Benzer şekilde Ankara’nın faunasının
korunmasına yönelik tedbirler de alınmalıdır.
• Egzoz emisyon ölçümlerinin düzenli olarak
yaptırılması sağlanmalıdır. • Kentin imarıyla ilgili yapılan planlama
çalışmalarında çevrenin korunması göz önünde
• Yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelik
bulundurulmalıdır.
çalışmalar yaygınlaştırılmalı ve kullanımı
sağlanmalıdır. Ancak her şeyden önce unutulmaması gereken;
• Ankara’da toplanan çöpün araçlarla uzak çevre kirliliğinin önüne ancak çevre bilincine erişmiş
mesafelere taşımak yerine, kentin değişik yerine insanlar ile geçileceğidir. Bu bakımdan öncelikli olan
kurulacak aktarma istasyonları vasıtasıyla daha Ankara halkının, Ankara’da yaşayan her bireyin,
etkin bir çöp toplama sistemi geliştirilmelidir. çevreye duyarlı birer birey haline getirilmesidir. Bu
da bireylere verilecek Çevre eğitimi ve bu konu için
• Atıklar, özelliklerine göre ayrıntılı bir şekilde
ayrılacak kaynaklarla mümkün olacaktır.
saptanmalı, biriktirme, toplama, taşıma,
depolama ve bertaraf bu özelliklere göre
yapılmalıdır.
4.10.4. ALTERNATİF ENERJİLERİN
• Atıkların depolanması ile ilgili yer seçimleri
KULLANIMI
önemle yapılmalı, bu alanlarda oluşabilecek
sızmalara karşı tedbirler alınmalıdır. Benzer Ankara genel olarak yenilenebilir enerji kaynakları
şekilde sanayi tesisi yer seçimleri de önemle açısından zengin kaynaklara sahip değildir. Ancak
yapılmalı, yer seçiminin kentin dışında hakim mevcut enerji kaynaklarından da etkin bir şekilde
rüzgarlar dikkate alınarak yapılması sağlanmalı, yararlanıldığından da bahsedilemez. Buna karşın
imar planlarında bu alanların çevresinde
düşük değerlerde de olsa rüzgar, güneş ve jeotermal
yapılaşma olmamasına dikkat edilmelidir.
enerji kaynaklarından yararlanılabilir.
• Atıkların uygun olmayan tesislerde yakılarak
bertaraf edilmesinin önüne geçilmelidir. RÜZGAR
• Verimli tarım topraklarının tarım dışı amaçlarla Ankara ilinin rüzgar potansiyeli Tablo 4.35’den de
kullanımına son verilmeli, bu konuda tedbirler görülebileceği üzere düşük değerlerdedir. En yüksek
alınmalıdır. değerler haziran ve temmuz aylarında 2,6-2,7 m/sn
Tablo 4.35. : Ankara İli Ortalama Rüzgar Hızları-2005*
Parametreler Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kasım Aralık
Ort. Rüz.Hızı (m/s) 2,1 2,1 2,3 2,5 2,4 2,7 2,6 2,3 1,9 2,0 1,7 1,9
* Kaynak: Ankara İl Çevre Durum Raporu 2005

düzeyindedir. Elektrik üreten türbinler için yıllık JEOTERMAL ENERJİ

ortalama rüzgar şiddetinin 19,2 km/saat olduğu
Tablo 4.37’de görülebileceği gibi Ankara il sınırları
durumun uygun olarak kabul edildiği göz önüne
içerisinde önemli ölçüde jeotermal kaynak
alındığında, Ankara’da ölçülen değerlerin elektrik
bulunmaktadır. Ancak bu kaynakların sıcaklık
enerjisi üretimi için elverişli olmadığı söylenebilir. değerleri elektrik enerjisi üretebilecek değerlerin
Ancak, Çubuk, Akyurt, Çamlıdere, Elmadağ, altındadır. Kaynakların ortalama sıcaklık değerleri
Gölbaşı ve Bala gibi bazı yerlerde lokal olarak daha 30-45 Cº arasında değişirken, Kızılcahamam
yüksek değerler bulmak mümkündür. Ankara’daki Jeotermal alanında açılan sondajlarla 75-86 Cº
rüzgar potansiyeli her ne kadar elektrik enerjisi lik sıcaklık değerlerine ulaşılabilmiştir. Mevcut
üretimine elverişli olmasa da, mevcut potansiyel kaynaklar kaplıca, termal tesis ısıtılması, balneoloji
daha etkin olarak değerlendirilerek, 3m/sn gibi daha ve sera ısıtılmasında kullanılmaktadır.
düşük rüzgar hızlarında mekanik olarak çalışabilen
Ankara il sınırları içerisinde bulunan kaynaklar
su pompaj sistemlerinde kullanılabilir.
her ne kadar düşük sıcaklık ve debi değerlerine
GÜNEŞ sahip olsalar da, bu kaynaklardan ve bulunabilecek
yeni kaynaklardan daha etkin bir şekilde
Türkiye’nin yıllık toplam güneş enerjisi yararlanılabilir. Bugünkü teknoloji ile 35 Cº nin
potansiyelinin bölgelere göre dağılımı açısından üzerindeki (ısı pompası hariç) jeotermal akışkanlar
Ankara’nın da içerisinde yer aldığı İç Anadolu ile ısıtma yapılabilmektedir. Ankara’da bulunan
Bölgesi; Güneydoğu Anadolu, Akdeniz ve Doğu kaynaklardan da ısıtmada daha fazla faydalanmak
Anadolu Bölgesinden sonra gelirken, Ankara 2427 mümkündür. Nitekim Haymana’da bulunan iki
saat/yıl güneşlenme süresiyle 2640 saat/yıl olan adet caminin ısıtılması 43 Cº lik Jeotermal kaynakla
yapılmaktadır.
Türkiye ortalamasının altında kalmaktadır. Buna
Karşın Ankara ili yeni ve temiz bir enerji kaynağı olan Jeotermal sahalarda yapılacak bir diğer faaliyet ise
güneş enerjisinden yeterince yararlanamamaktadır. sahanın geliştirilmesine yönelik çalışmalar olmalıdır.
Zira güneş enerjisi henüz ekonomik bir enerji Kızılcahamam jeotermal alanında normal kaynak
kaynağı değildir. Ancak, bu konudaki çalışmalar sıcaklığı 50-51 Cº, debisi 0,29-3 l/sn iken; yapılan
çeşitli kurum ve üniversitelerce yürütülmektedir. sondaj çalışmaları sonucu açılan 3 adet kuyudan 75-
Bina ısıtmasında güneş enerjisinden yararlanılması 86 Cº de 22-40 lt/sn debiye sahip jeotermal akışkan
enerji tasarrufu ve çevre kirliliğinin önlenmesi elde edilmiştir.
bakımından önem arz etmektedir. Ankara’daki Bugün Kızılcahamam’da 2500 konutun ısıtması
binaların güneş enerjisinden istifade edebilecek jeotermal kaynakla sağlanmaktadır. Ankara’da
şekilde tasarlanmasıyla, bu binaların ısıtma bulunan kaynaklar daha etkin bir şekilde
ihtiyacının önemli bir bölümünü güneş enerjisi ile değerlendirilerek; Ev ve sera ısıtmasında, soğutmada,
karşılamak mümkündür. kümes ve ahır ısıtmasında, mantar yetiştiriciliğinde,
Tablo 4. 36. : Ankara İline Ait Güneş Enerjisi ve Güneşlenme Süresi Değerleri*
Aylık ortalama güneş ışınımı değerleri (/m²-gün)
Ay Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kası. Aralık Top.
Ort 4,6 7,7 11,1 15,1 19,2 21,8 22,0 20,3 16,3 10,8 6,3 4,9 5596,5
Yıllık ortalama ışınım:15,5
Aylık ortalama günlük güneşlenme süresi değerleri(saat/gün)
Ay Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kas. Aralık Top.
Ort 2,6 4,0 5,4 6,4 8,5 10,4 11,0 10,7 9,3 6,8 4,0 2,4 2427,0
*Kaynak:Ankara İl Çevre Durum Raporu 2005

Tablo 4.37. :Ankara İlinde Bulunan Jeotermal Kaynaklar

Kaynak Adı Sıcaklık(Cº) Derinlik(m) Debi(l/sn) Üretim Kullanım
Acısu kaynağı 28-34 0,29-3 -Sıcak su
-Konut ısıtması
Kızılcahamam
Kızılcahamam 50-51 2,8*

MTA-1 78 179,6 35-40 Pompaj -Termal tesis ısıtması
-Sera ısıtması
KDH-1 86 1556,5 32 Pompaj -Balneoloji
MTA-7 75 590 22 Pompaj -Maden suyu
Seyhamamı 43 20 -Kaplıca
Kaynak 31-34 0,5 -Balneoloji
Çubuk
MH-1 32 166,4 - Pompaj -Süs balıkçılığı

MH-1/A 39 594,5 30 Pompaj -Sera ısıtması
MH-1/B 61 1296 - Yok
Mağara 43 0,06
Traventenli 51 0,09
Beypazarı
Erkek+Kadın havuzu 44,5 0,28

Erkek+kadın havuzu 44,5 1,08 Balneoloji
Erkekler içme 41 0,11
Kadınlar içme 43 0,09
Tahtalı hamam 51 2,14
Ayaş içmeleri 51 1,7
Ayaş
Kaplıca
Çoban Hamamı 52 10-15
Karakaya 31 4,8*
Ayaş
AK-1 31 127 16 Artezyen Balneoloji

AK-2 31 252,5 1 Artezyen
Hay. Kaynağı 45 3,7
Uyuz Hamamı 34 5**
Haymana
1 nolu kuyu 44 - 4,8 Pompaj -Balneoloji

1/A nolu kuyu 43,5 366 0,78 Pompaj -Cami ısıtması
3 nolu kuyu 44 454,5 0,94 Pompaj
4 nolu kuyu 44,5 221,5 52 Pompaj
Karalar 28 4,4***
Mürtet
-İçme suyu
MT-1 28 1500 20 Artezyen
Ilıcapınar 28,5 4
Malıköy-1 28 388 5 Komp.
Karahamzalı 28 2,1
Polatlı
Sabanca 27 2
-Tesis yok
Sarıoba 30-33 25***
Karacaahmet 38 0,3
Kürttaciri 26 -
Özhamamı 32 -
Ayaş
Feruz 26 2 -
Sincan
Mülk Köyü 38 - -
* Kızılcahamam içerisindeki büyük ve küçük kaplıca kaynakları ile Ayaş Karakaya kaynağı kurumuştur.
** Mevsimsel olarak ve kuyulardaki kullanıma bağlı olarak değişiklik göstermektedir.
***Karalar’da 2 adet, Sarıoba’da 10 adet kaynağın toplam debisidir.
balenolojik banyolarda, toprak ısıtmasında, Yüzme Bir yerdeki arazinin kullanılması çoğunlukla
havuzlarında, fermantasyon işlemlerinde, damıtma “ardalanmalı” ve “çok amaçlı” olmak üzere iki
işlemlerinde, sağlık tesislerinde ve balık çiftliklerinde şekilde olmaktadır. Ardalanmalı kullanımında
kullanılabilir. temel fikir arazinin belirli amaçlı bir kullanımı
tamamlandıktan sonra başka bir amaçlı kullanıma
Sonuç olarak, Ankara’nın Yenilenebilir Enerji hazır hale getirilmesidir. Örneğin, bir kum-
Kaynakları açısından zengin potansiyellere sahip çakıl ocağında üretimin bitmesinden sonra öne
olduğu söylenemez. Ancak, mevcut potansiyellerin
çöplük alanı, sonrasında da golf sahası olarak
de verimli bir şekilde kullanıldığını söylemek de
kullanılabilmesidir.
olanaklı değildir. Bugün için her ne kadar fosil
kaynaklar vazgeçilmez olarak görülse de, fosil Çok amaçlı kullanım ise; bir arazinin örtü biriminin
kaynakların ömürlerinin sınırlı olması, ülkemizin o arazinin kullanım birimini ifade etmemesidir.
fosil kaynaklar bakımından dışarıya bağımlı olması, Örtü birimi ve kullanım başka olabilmektedir.
gelecekte ülkemizin yaşayabileceği enerji sıkıntısı Örneğin ormanlık bir örtü altındaki maden işletmesi
ve fosil kaynakların çevreye verdiği zararlar göz ve yerleşim bölgesi altındaki bir yeraltı oto parkı
önünde bulundurulduğunda, yenilenebilir enerji kullanıma başka bir boyut kazandırmaktadır. Belirli
kaynaklarının önemi bir kat daha artmaktadır. bir örtü biriminde bazen çok amaçlı kullanım
Bu bakımdan Ankara il sınırları içerisinde bulunan gerçekleştirilmektedir. Ancak, bir arazinin çok
alternatif enerji kaynaklarından azami ölçüde amaçlı kullanımı kolay çözümlenebilir bir problem
faydalanmak gerekmektedir. Rüzgar enerjisi değildir. Çok amaçlı kullanım özde zamana bağlı
bakımından özellikle şehrin kuzeydoğu bölgesinde olarak gelişen ve planlamacıların programına göre
bulunan Akyurt, Çubuk ve Çamlıdere gibi zaman içerisinde tek düzelikten saptırılan bir
yöreler önem kazanırken, Ankara’daki binaların uygulamadır.
güneş enerjisinden istifade edebilecek şekilde Ülkemizde, bir bölgedeki arazinin kullanım
tasarlanmasıyla, bu binaların ısıtma ihtiyacının biçimini o arazinin örtüsü belirlemektedir. Diğer
önemli bir bölümünü güneş enerjisi ile karşılamak, bir deyişle, arazi kullanımı çalışmaları örtünün
çevre kirliliği ve enerji tasarrufu açısından önemlidir.
özelliklerine göre yönlendirilmektedir. Bu yaklaşım
Dolayısıyla bu enerji kaynaklarına yönelik yatırımlar
çerçevesinde; literatür çalışmaları, arazi gözlemleri,
artırılırken, yeni alternatif enerji kaynaklarının
konuya yönelik daha önceleri yapılmış jeolojik-
bulunup verimli kullanılması anlamında araştırma
jeoteknik etüt raporları, jeolojik haritalar vb. elde
ve geliştirme faaliyetleri desteklenmelidir. Benzer
edilen veriler ışığında Ankara için önemli jeolojik
şekilde Ankara’da bulunan mevcut jeotermal
sorunlar aşağıdaki gibi özetlenebilir.
sahaların geliştirilerek bu sahalardan elde edilen
enerjinin kullanım potansiyelleri artırılmalı ve • Tane boyutu kum, silt, kil olan ve kötü boylanmış
yeni jeotermal sahaların arama çalışmalarına hız olan alüvyon zeminlerde yer altı su tablası
verilmelidir. genellikle yüzeye yakındır. Bu nedenle bu tür
4.11. DOĞAL YAPIYA İLİŞKİN zeminlerde inşaatlar açısından aşırı oturma, kısa
DEĞERLENDİRME VE ÖNGÖRÜLER süreli eğim duraylığı ve taşıma gücü sorunları
oluşabilmektedir.
4.11.1. GENEL DEĞERLENDİRME
• Ankara’da göl çökelleri içerisinde görülen killi
Geniş anlamda arazi kullanımı ve örtüsü hakkında oluşukların montmorillonit yüzdesi ve plastisitesi
ön bilgiye sahip olmak ülkemizde gelişebilecek oldukça yüksektir. Montmorillonitin içeriği fazla
doğal afetleri, kontrolden çıkmış çarpık gelişmeleri, olması özellikle inşaat mühendisliği açısından
bozulan çevre dengesini, temel tarım ve önemli önemli sorunlar oluşturmaktadır. Bu sorunların
su alanlarının ve yaban yaşam sahalarının kaybını temelinde ise Ankara’nın yarı kurak bir iklime
ilgilendiren çeşitli sorunları çözümlemede ilgililerce sahip olması, yağışlar ve ısı değişimlerinin killi
yapılacak planlara her gün artan bir şiddetle zeminleri de büyük ölçüde hacimsel değişimler
gereksinim duyulmaktadır. oluşturabilmesidir. Bunun sonucu olarak bu tür
zeminlerde yapılacak mühendislik çalışmaları • Tarım alanları, akifer özelliği gösteren alanlar
için; şişme, büzülme, oturma ve çökelme sorunları ile bunların yakın çevreleri olarak belirlenebilir.
söz konusu olabilir. Bölgedeki göl çökellerinin Buralarda zemin mühendislik özellikleri
genellikle makaslama dayanımları düşük zeminler açısından olumsuz özellikler gösterdiğinden
olmaları nedeniyle özellikle yağışlı mevsimlerde yapılaşmaya uygun değildir. Buraların tarım alanı
yer yer toprak kaymaları görülebilmektedir. olarak değerlendirilmesi, bir yandan ova ve ova
tabanlarına çevreden gelecek suların kontrollü
• Andezitler genellikle yüzeysel, kimyasal
bir şekilde erozyonu önleyerek aktarılmasını
bozunmaya uğramışlardır. Bundan dolayı tek
sağlarken diğer yandan formasyon ve bitki
eksenli sıkışma ve çekilme dayanımları genellikle
örtüsünün birlikte süzme olayını gerçekleştirerek
düşüktür. Mekanik bozunmanın egemen olması
yer altı suyunun kalitesini olumlu yönde
ve özellikle andezitlerde görülen soğuma çatlakları
ile eklemler nedeniyle bu kayaçlarda sık sık kaya artmasına yol açmaktadır.
düşmesi ve blok kayması olayları görülmektedir. • Yerleşim alanları olarak seçilen yerler akifer özelliği
• Ankara Çayı vadisi doğu-batı yönde bir eksen göstermeyen, herhangi bir çevre sorununa yol
olarak kabul edilirse kuzeybatıda kalan Ova açmayacak, daha güvenli zemin parametrelerine
Çayının vadi tabanı ile Mürted Ovası, doğudaki sahip bölgeler arasından belirlenmelidir.
Kıyım çayı, Macun deresi vadi tabanları ve • Planlama alanı içerisindeki yaklaşık 1200
çevresi akifer özelliği gösterdiğinden 1. derecede – 1300 m. yükseklikteki, topoğrafik açıdan
korunma alanlarını oluşturmaktadır. Güneyde elverişsiz ve yerleşime uygun olmayan bölgeler
ise; Ankara çayının orta çığırını oluşturan vadi ağaçlandırılacak alanlar olarak değerlendirilebilir.
tabanı ve çevresi ile daha doğudaki Kutuğun
dere, İmrahor deresinin yukarı çığırını oluşturan • Ankara tarihte önemli bir deprem merkezi
Mogan gölü, Eymir Gölü çevresi ve Ankara olmamakla birlikte civar depremlerden oldukça
çayının aktığı Hatip ovası da belli başlı akifer fazla etkilendiğinden her türlü deprem mevzuatına
özelliğine sahip olduğundan birinci dereceli hassasiyetle uyulmalıdır.
koruma alanı olarak değerlendirilmelidir. Fakat
bugünkü yerleşim durumu gözönüne alındığında • Özellikle yüksek eğimli ve kayalık alanlarda kaya
buraya herhangi bir korumanın ya da önlemin düşmesi, ayrışmış malzeme ve toprak örtüsünün
getirilmesinin zor olduğu görülmektedir. Bu tür kalın olduğu yerlerde ise potansiyel – aktif
alanlarda ova ormancılığı çalışmalarına önem heyelana maruz alanlar bulunmaktadır. Eğimli
verilirse kalite bakımından düşük olan taban yerlerde yapılacak her türlü çalışmada bu duruma
suyuna dolaşım olanağı verilerek süzülmesi mutlaka dikkat edilmelidir.
sağlanır. Ayrıca halka açık geniş dinlenme alanları
olarak değerlendirilebilir. Ankara Metropoliten Alanı önemli mühendislik
sorunları içeren bölgelere sahip olduğundan
• Grovak ve şistlerde yoğun biçimde gelişmiş olan özellikle buralarda yerleşim ve sanayi alanlarının
çatlakların arasında ve yer yer de katmanlaşma kurulması esnasında ayrıntılı jeoteknik etüt
yüzeyleri boyunca yer alan, içinde simektit yapılarak zemin parametreleri belirlenmelidir.
bulunan killi seviyeler özellikle yağışlı
mevsimlerde yapılarına su almalarıyla birlikte 4.11.2. ÖNGÖRÜLER
şişme özelliği gösterirler. Bu şişmenin neden
İmar planlarına veri oluşturmak ve jeolojik,
olduğu çekisi gerilimler tabakalar arasındaki zayıf
morfolojik, meteorolojik verilerin tamamını
zonlar ve çatlaklar boyunca küçük ölçekli yer
kaymaları oluşturabilirler. (deprem, zemin durumu, su havzası ve debileri,
yer kayması, çığ, kaya düşmesi vb) afet türleri ve
• Topoğrafik yükseklikleri oluşturan permeabilitesi olasılık derecelerini göstermek üzere hazırlanacak
düşük kesimlerden inen ani yağış suları alçaklardaki afet haritalarının, afet öncelikli yerlerden başlanmak
geçirimsiz killi bölgelerde su baskınlarına sebep üzere programlı olarak üretilmeleri kaçınılmazdır.
olabilmektedir. Mevcut mevzuatta çeşitli şekillerde tanımlanan
bu uygulamaların tek bir örgütsel yapı içerisinde Özet olarak; arazi kullanım potansiyeli yaşantı
tüm ayrıntılarıyla tanımlanarak, bu konuda farklı düzeyimizi yükseltmek için kullanılan ve kullanılacak
çalışmalar yapan ilgili kuruluşların da desteğini alarak, tüm jeolojik olasılıkları kapsamaktadır.
programlı bir şekilde yeniden haritalanması önemli
bir gereklilik ve zorunluluk olarak görülmektedir. Arazi kullanımına yönelik geçmişteki çalışmalar
Bu çalışmanın üst ölçekli planlama çalışmalarına toprağın ancak tarım, ormancılık, yeraltısuyu
referans olmasıyla başlayarak uygulama planlarına ve yüzeye yakın cevher işletilmesi yönünden
yansıyacak mikrobölgeleme haritalarıyla birlikte, kullanımı şeklinde sınırlanmıştır. Günümüzde ise
ilgili tüm meslek disiplinlerinin koordinasyonuyla talepler değişmiş ve karmaşıklaşmıştır. Nüfusun
yürütülmesi zorunlu görülmektedir. hızlı artması ve sanayileşmenin gelişmesiyle arazi
kullanımında farklı istemler gelmekte ve yoğun bir
Bu amaçla haritaların hazırlanması, uygulanması çevresel tehdit oluşmaktadır. Bu durum da bizlere
ve teknik içeriğine ilişkin kurallar için mevzuatın arazinin görüntüsünü ve doğal çevreyi bozmadan,
düzenlenerek, çalışmaları yürütecek personelin ekonomik bir biçimde nasıl kullanılabileceği
eğitilmesi gerekmektedir. sorusunu getirmektedir.
Çevre kalitesinin korunmasında ve doğal Doğal arazinin kullanımı için günümüzdeki hızlı
kaynakların en verimli şekilde kullanılabilmesi için gelişmeler plancıları çözümü olanaksız sorunlarla
en önemli gereksinimlerden birisi de zaman içinde karşı karşıya getirmektedir. Planlamada teknik ve
arazi kullanımında meydana gelen değişmelerin ekonomik etmenler en fazla düşünülen konular
bilinmesidir. Tarım alanlarının güncel yayılımlarının olmaktadır. Verimli toprakların yapılaşmaya
bilinmesi, yerleşim alanları ve bunlarla ilgili diğer açılmaması, zengin yeraltı suyu içeren alanların
bazı özelliklerin ne derece, nereye ve nasıl geliştiği korunması, vadi tabanlarının iskan dışı bırakılmaları
hakkında bilgi sahibi olmak ve belirli bir sahanın vb. unsurlar bilimsel bir nitelikte değerlendirilerek
değişik kısımlarının değişik amaçlı kullanımları plancıya, yerbilimleri açısından kullanabileceği
hakkındaki veriler arazi kullanımı politikasının en geniş verileri sunmak önemli bir görev ve
saptanması ilgililerce ele alınmalıdır. zorunluluktur.
Yeryüzü doğal kaynakları üzerinde çalışan birçok

disiplinden araştırıcılar arazi kullanımı verilerine,
bilgilerine ve haritalarına gereksinim duyarlar.
Kullanıcı kendisine uygun olan arazi kullanımı
sistemini, verilerin alındığı zamana, çözümleme
derecesine, ölçeğine, jeolojik – jeomorfolojik –
hidrojeolojik vb. durumuna ve diğer bazı etkenleri
göz önünde tutarak belirler.
Arazi kullanım haritalarına jeolojik açıdan
bakıldığında toprak ve yeryuvarı içinde kullanılabilir
nitelikler anlaşılmaktadır. Bu nitelikler;
• Yerleşime uygun alanları,
• Yerleşime uygun olmayan alanları,
• Tarıma uygun alanları,
• Yeraltısuyu açısından verimli alanları,
• Yapı gereçleri için kaynak alanları,
• Ormancılık için uygun alanları vb.
içermektedir.
5 5
Sosyo-Demografik Yapı
5. Sosyo-Demografik Yapı
5. SOSYO-DEMOGRAFİK YAPI değerlendirilirken, bir bölümü de, düzey 2

kapsamında çözümlenebilecek biçimde yeniden
Ankara’nın Cumhuriyetin ilanı sürecinde üstlendiği düzenlenmiştir.
rol ve Başkentlik işlevini üstlenmesi ardından
yüklendiği görev ve sorumluluklar, süre içinde 5.1. ÜLKE VE BÖLGE İÇİNDE ANKARA
metropoliten nitelik gösteren bir merkez oluşumunu NÜFUSUNUN GELİŞİMİ
hazırlamıştır. İç Anadolu bölgesinin en büyük kenti
ve ülkenin nüfusu en yüksek ikinci kenti haline Ankara ilinin nüfus gelişimi irdelendiğinde,
gelen Başkentte, il sınırlarındaki nüfusun çok Cumhuriyetin kuruluşundan bu yana, ülke
önemli bir yoğunluğu, metropoliten kent olarak ortalamasının üzerinde bir nüfus artış hızı
adlandırılabilecek çekirdek bölgede yaşamaktadır. yakalandığı görülmektedir. Ankara ilinin, 1927 –
Önemli bir nüfus odağı olan Ankara’daki demografik 1935 döneminde yıllık nüfus artış hızı ‰34.7 iken
değerler 3 farklı düzeyde değerlendirilmiştir. 1990 – 2000 döneminde yıllık nüfus artış hızı ‰21.4
olarak tespit edilmiştir. 1927 –2000 döneminde
5216 Sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesinden önce Ankara ilinin nüfusu sürekli artış göstermektedir.
Ankara Büyükşehir Belediye Sınırını oluşturan 8 ilçe Hızlı bir nüfus artışının gözlendiği 1927 – 1975
(Altındağ, Çankaya, Etimesgut, Gölbaşı, Keçiören, döneminde Ankara ilinin nüfusu yaklaşık 6 kat
Mamak, Sincan, Yenimahalle), metropoliten kent artış göstermiştir.
olarak tanımlanmış olup, bu çekirdek 1. düzeyi
tanımlamaktadır. 1976 tarihinde onaylanmış İlin nüfusunun sürekli arttığı yaklaşık 75 yıllık
metropoliten alan sınırı ile önemli ölçüde çakışan periyotta, nüfus artış hızı daha değişken bir yapı
Ankara Büyükşehir Belediyesinin 5216 Sayılı göstermiştir. 1955-60 ve 1970-75 dönemlerinde
Kanun’un yürürlüğe girmesi ile oluşan sınırındaki bir önceki döneme göre düşüş gösteren nüfus artış
nüfus ise, metropoliten alan olarak tanımlanabilecek hızı, 1980’li yıllardan itibaren daha durağan bir
ikinci kategoriyi oluşturmaktadır. Üçüncü kategori hal almıştır. 1989 yılında Ankara’dan ayrılarak il
ise, istatistiki verilerin önemli bir bölümünün statüsü kazanan Kırıkkale, 1985-90 dönemindeki
toplandığı ve NUTS-2 düzeyi olarak da tanımlanan azalan nüfus artış hızının açıklaması olarak ön
Ankara il sınırlarındaki nüfustan oluşmaktadır. plana çıkmaktadır.
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı, bu
üç düzeye ilişkin demografik verileri ayrı ayrı
derlemekle birlikte, Büyükşehir belediye sınırlarının
içindeki nüfus olarak değerlendirilebilecek 2.
düzeyde yoğunlaşmıştır. Ancak, 2000 yılı nüfus
sayımı verilerin belediye sınırı olarak tanımladığı
alan olan 1. düzey ve il sınırı olan 3. düzeyde
derlenmiş verilerin bir kısmı bulunduğu haliyle

0
10
20
30
40
50
60
70
174
$17$/<$
ø67$1%8/
1927 -
+$..$5ø 1935
%856$
%$70$1
1935 -
ød(/
1940
08ö/$
1940 -
ø=0ø5 1945
<$/29$
$1.$5$ 1945 -
$',<$0$1
1950
$ö5,
1950 -
$.6$5$<
1955
$'$1$
,63$57$ 1955 -
%ø7/ø6 1960
$<',1
1960 -
'h=&(
1965
.h7$+<$
.$5$0$1 1965 -
.$<6(5ø 1970
8ù$.
1970 -
6$.$5<$
1975
(5=8580
Şekil 5.1. : 1927-2000 Türkiye ve Ankara Nüfus Artış Hızları
(6.øù(+ø5 1975 -
.,5,..$/( 1980
Şekil 5.2. : İller ve Türkiye Ortalaması İtibariyle Nüfus Artış Hızları
d$1.,5,
1980 -
d$1$..$/(
1985
<,//,.257$/$0$1h)86$57,ù+,=,%ø1'(
1(9ù(+ø5
(5=ø1&$1 1985 -
*ø5(681 1990
<,//$5,7h5.ø<(9($1.$5$1h)86$57,ù+,=/$5,
%2/8
1990 -
$0$6<$
2000
('ø51(
6ø9$6
=21*8/'$.
.$56
$579ø1
.$67$0218
Ankara
Türkiye
6ø123
781&(/ø
Türkiye geneli ve İç Anadolu Bölgesi nüfus artışı, İç Anadolu Bölgesi içindeki nüfus artış hızları
Ankara nüfus artışı ile birlikte irdelendiğinde; İç irdelendiğinde ise, Ankara’nın nüfus artış hızının
Anadolu bölgesinin ülke nüfusundan aldığı payın Türkiye ve İç Anadolu nüfus artış hızlarının
1975 yılına kadar artmakla birlikte, bu tarihten sonra üzerinde olduğu görülmektedir. Ancak Ankara, İç
sistematik bir düşüş içinde olduğu görülmektedir. Anadolu Bölgesinde, nüfus artış hızı bakımından
Ülkede kıyısallaşma hareketleri ile kıyı bölgelerinde Konya’dan sonra 2. sırada görülmektedir.
artan ve İstanbul çevresinde kümelenen nüfusun,
2000 yılı itibariyle kırsal alanı geniş Konya’nın
İç Anadolu bölgesindeki nüfusun payını da
gösterdiği nüfus artış hızına benzer bir çerçevenin
azalttığı bu dönemde, Ankara’nın ülke ve bölge
Aksaray’da da gözlendiği anlaşılmaktadır. Buna
nüfusundan aldığı pay ise daha değişken bir nitelik
karşın son dönemin bölge içinde yükselen
göstermektedir. Ankara’nın ülke nüfusundan aldığı
kentlerinden Kayseri ise, ülke ortalamasına yakın
pay 1975-1985 döneminde en yüksek noktasına
bir nüfus artış hızına sahiptir. Ankara’nın 1985-
ulaşmış, bu dönemde Ankara-İstanbul arasındaki
2000 döneminde, ‰2 düzeyine oturan nüfus artışı,
denge de, sıra-büyüklük kuralının tanımladığı kentsel nüfusun artışı ve doğum oranlarındaki
orana yaklaşmıştır. Ancak 1985 sonrasında bu azalma yanında, kente gelen göç oranının da, 1985
dengenin İstanbul lehine bozulduğu ve Ankara’nın öncesine göre azalıyor oluşu ile açıklanabilir.
ülke nüfusundan aldığı paydaki azalmaya koşut,
İstanbul kent bölgesindeki yoğunlaşmanın arttığı Ankara nüfusunun kır-kent oranları Türkiye
görülmektedir. ortalaması ve iç Anadolu bölgesi ile kıyaslandığında;
Tablo 5.1 Nüfus Büyüklüğü Değişimleri (1960-2000)
İç Anadolu Bölgesi İç Anadolu/ Ankara İl Ankara/ Türkiye Ankara/ İç
Yıllar Türkiye Nüfusu
Nüfusu Türkiye (%) Nüfusu (%) Anadolu (%)
1960 27.754.820 5.152.854 18,57 1.321.380 4,76 25,64

1965 31.391.421 5.874.602 18,71 1.644.302 5,24 27,99
1970 35.605.176 6.690.858 18,79 2.041.658 5,73 30,51
1975 40.347.719 7.632.494 18,92 2.585.293 6,41 33,87
1980 44.736.957 8.261.527 18,47 2.854.689 6,38 34,55
1985 50.664.458 9.216.979 18,19 3.306.327 6,53 35,87
1990 56.473.035 9.942.793 17,61 3.236.626 5,73 32,55
2000 67.845.216 11.625.109 17,13 4.007.860 5,91 34,48
Kaynak : www.die.gov.tr
2000 yılı itibariyle ülkenin %65 dolaylarında bir 7h5.ø<(ød$1$'2/8%g/*(6ø9(ø//(5ø1h)86$57,ù+,=/$5,
kent nüfusuna ulaştığını, bu oranın bölgede %70 25
düzeyine yaklaştığını, bölgenin en kentleşmiş 20
merkezi olan Ankara’da ise, %90’a yaklaşıldığı 15
tespit edilmektedir. Ülke içinde İstanbul’dan sonra

‰
10 øller
en kentleşmiş ilin Ankara olduğunu da gösteren 5
Türkiye
bu oran, aynı zamanda Eskişehir, Kırıkkale ve

0
Kayseri’nin de bu ortalamanın üzerinde olduğunu,
Kırıkkale
Çankırı
Kırúehir
Konya
Nevúehir
Kayseri
Sivas
Yozgat
Aksaray
øç Anadolu
Ankara
Eskiúehir
Ni÷de
Karaman
-5
diğer bölge kentlerinin ise, ülke kentlerine oranının
altında kaldığını göstermektedir. Bu durumda Şekil 5.3. : Türkiye, İç Anadolu Bölgesi ve İlleri
Ankara, bölgenin temel çekim unsuru olarak da ön Nüfus Artış Hızları,2000
plana çıkmaktadır. Kaynak: Die 2000 Nüfus Sayımı,Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri
Ankara’da kent nüfusu olarak nitelenen nüfusun 7h5.ø<(ød$1$'2/89(ø//(5ø.,5.(1725$1/$5,
2000 yılı itibariyle %90’a yaklaştığı görülmekle 100,00%

90,00%
birlikte, 2004 yılında yürürlüğe giren 5216 Sayılı

80,00%
70,00%
60,00%
Kanun’un genişleyen belediye sınırları içinde orman 50,00%
40,00%
köyleri hariç köy tüzel kişiliklerini kaldırararak, 30,00%

20,00%
belediye sınırı içine mahalle olarak bağlaması kararı

10,00%
0,00%
Anadolu
Yozgat
Konya
Nevúehir
Karaman
Kayseri
Türkiye
Ankara
Ni÷de
Aksaray
Çankırı
Eskiúehir
Kırúehir
Sivas
Kırıkkale
ile, kentleşme oranları, İstanbul ve Kocaeli’nde
øç
%100’e, Ankara’da da %93 düzeyine yaklaşmış .HQW .ÕU
biçimde görünmektedir. Ancak, bu Kanun’dan

Şekil 5.4. : Türkiye, İç Anadolu Bölgesi ve İlleri
kaynaklı artış, gerçek bir kentleşmeyi göstermemekte
Kır-Kent Oranları, 2000
olup, belediye sınırı içinde kırsal nitelikli yerleşmeler
Kaynak: Die 2000 Nüfus Sayımı,Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri
oluşumunu beraberinde getirmiştir.
$1.$5$ø/ø1h)86*(/øùø0ø
Tablo 5.2. : Seçilmiş Bazı İl ve Bölgelerde Nüfus 4500000
Artış Hızları, 2004 4000000
3500000
3000000
2500000
BÖLGE ADI Bir önceki yıla göre nüfus artış hızı (%o) 2000000
1500000
İstanbul 28,23 1000000
500000
Bursa 24,57 0
1927 1935 1940 1945 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990
İzmir 19,01
Konya 19 Şekil 5.5. : Ankara İli Nüfus Gelişimi 1927-2000
Ankara 18,06 Kaynak: Die 2000 Nüfus Sayımı,Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri
Aksaray 14,84
Adana 14,47
Yozgat 13,29
5.1.1. ANKARA KENTİ NÜFUSUNUN
Niğde 10,93
GELİŞİMİ
Kayseri 8
2000 yılı nüfus sayımına göre Ankara Büyükşehir
Eskişehir 5,72
Belediye Sınırını oluşturan 8 ilçenin, il nüfusunun
Kırıkkale 5,05
yaklaşık %83’ünü oluşturduğu görülmektedir. İl
Çankırı 3,94 alanının yaklaşık 1/6 sını oluşturan alanda nüfusun
Nevşehir 2,4 %83’üne yakın bir bölümü yaşarken geri kalan
Kırşehir -8,26 alanda dağılmış nüfusun ilçe merkezleri dışında
Sivas -8,53 daha kırsal ve yarı kırsal nitelik taşıdığı ifade
Çorum -9,07 edilebilir. Metropoliten kent olarak tanımlanan
bu çekirdekte yoğunlaşan kentsel hizmetler ve
1990 Genel 2000 Genel nüfus, kentsel nüfusun gelişiminin de özellikle
Nüfus Nüfus Tes- Nüfus Artış
Bölgeler
Sayımı Kesin piti Kesin Hızı (Binde)
irdelenmesini gerekli hale getirmektedir. Ankara
Sonuçları Sonuçları kenti nüfusu, Cumhuriyetin ilanından sonra ve
Marmara 13.295.607 17.365.027 26.69 Başkent seçilmesiyle çok hızlı bir şekilde artmıştır.
Ege 7.594.977 8.938.781 16.29
1920’lerden 2000’e kadar geçen süreçte, ülkesel
ölçekte merkezi karar ve kontrol işlevlerini
Akdeniz 7.026.489 8.706.005 21.43
yüklenmesiyle kamu ve hizmet sektöründeki
İç Anadolu 9.913.306 11.608.868 15.78
hızlı gelişmelerle kentin nüfusu 100 kattan fazla
Karadeniz 8.136.984 8.439.213 3.65 artmış, toplumsal ve mekansal yapı da, bu işlevler
Doğu Anadolu 5.346.208 6.137.414 13.75 ve nüfus artışına koşut hızla değişmiştir. 1923
Güneydoğu yılında Ankara yaklaşık 30.000 kişinin yaşadığı
5.159.464 6.608.619 24.79
Anadolu
Toplam 56.473.035 67.803.927 18.28
küçük bir Orta Anadolu kentiyken 1927’de nüfusu
74.553’e, 1990’da 2.584.594’e, 2000 DİE nüfus
Kaynak: DİE(2005), “Türkiye İstatistik Yıllığı” sayımı sonuçlarına göre 3.356.877’ye yükselmiştir.
Tablo 5.3. : Seçilmiş Bazı İllerde Kır-Kent Nüfusları

Şehir nüfusunun toplam Köy nüfusunun toplam nüfus
BÖLGE ADI Toplam nüfus Şehir nüfusu Köy nüfusu
nüfus içindeki oranı (%) içindeki oranı (%)
İstanbul 10.018.735 9.085.599 933.136 90,69 9,31
Ankara 4.007.860 3.540.522 467.338 88,34 11,66
İzmir 3.370.866 2.732.669 638.197 81,07 18,93
Eskişehir 706.009 557.028 148.981 78,9 21,1
Bursa 2.125.140 1.630.940 494.200 76,75 23,25
Adana 1.849.478 1.397.853 451.625 75,58 24,42
Kırıkkale 383.508 285.294 98.214 74,39 25,61
Kayseri 1.060.432 732.354 328.078 69,06 30,94
Konya 2.192.166 1.294.817 897.349 59,07 40,93
Kırşehir 253.239 147.412 105.827 58,21 41,79
Sivas 755.091 421.804 333.287 55,86 44,14
Çorum 597.065 311.897 285.168 52,24 47,76
Çankırı 270.355 141.186 129.169 52,22 47,78
Aksaray 396.084 200.216 195.868 50,55 49,45
Yozgat 682.919 315.156 367.763 46,15 53,85
Nevşehir 309.914 136.523 173.391 44,05 55,95
Niğde 348.081 126.812 221.269 36,43 63,57
Kaynak: Die 2000 Nüfus Sayımı,Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri
Tablo 5.4. : Türkiye ve Ankara Kenti Nüfusunun Gelişimi

ANKARA
ANKARA’NIN
TÜRKİYE TÜRKİYE KENTSEL ANKARA TÜRKİYE KENTİNİN
KENTLİ NÜFUS
YILLAR NÜFUSU NÜFUSU 10,000 ÜSTÜ KENTİ KENTLİ NÜFUS TOPLAM
İÇİNDEKİ
(bin) YERLEŞMELER (bin) NÜFUSU ORANI (%) İÇİNDEKİ ORANI
ORANLARI (%)
(%)
1927 13,648 2,223 74,553 16,280 3,35 0,55
1935 16,158 2,721 122,720 16,840 4,51 0,76
1940 17,821 3,216 157,242 16,850 4,89 0,88
1945 18,790 3,466 226,712 18,440 6,54 1,21
1950 20,947 3,924 288,536 18,730 7,35 1,38
1955 24,065 5,425 451,241 22,540 8,32 1,88
1960 27,755 7,200 650,067 25,940 9,03 2,34
1965 31,391 9,343 905,660 29,760 9,69 2,89
1970 35,605 12,724 1,236,152 35,740 9,72 3,47
1975 40,347 16,707 1,701,004 41,410 10,18 4,22
1980 44,736 20,330 1,877,755 45,440 9,24 4,20
1985 50,664 26,418 2,304,166 52,140 8,72 4,55
1990 56,473 31,804 2,584,594 56,320 8,13 4,58
2000 67,803 41,804 3,356,877 61,655 8,03 4,94
- Ankara kenti, 2000 yılı itibariyle Büyükşehir Belediye Sınırları içindeki Altındağ, Çankaya, Etimesgut, Gölbaşı, Keçiören, Mamak, Sincan ve Yenimahalle ilçelerini
kapsamaktadır.
- 1985 nüfusu, 1990 nüfus sayımı günündeki idari bölünüşe göre yeniden düzenlenmiştir.
Kaynak: DİE, 2000, Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş
2004 yılında yürürlüğe giren 5216 sayılı Kanun Ankara’nın 1927-1975 döneminde sürekli ve kararlı
bir büyüme gösterdiği, bu büyüme eğiliminin
ile belediye sınırlarının genişlemesi ile 2000 yılı
1980’den sonra yavaşladığı görülmektedir. 1927-
verilerine göre yeni belediye sınırı içinde 3.593.473
1975 döneminde, Ankara nüfusunun toplam
kişi yaşamaktadır (Tablo 5.4.). Türkiye içindeki payı % 0.55’den % 4.22’ye,
Türkiye kentsel nüfusu içindeki payı % 3.35’den %
Ankara Başkent seçildikten sonra yarım yüzyıl
10.18’ler düzeyine yükselmiştir. 1975 sonrasında
boyunca bir büyüme odağı olarak Türkiye’de nüfus ise Ankara’nın hem toplam nüfus içindeki, hem
çekim merkezi işlevi görmüş, daha sonra çekim kentli nüfus içindeki payının artmasının durakladığı
merkezi olma niteliği zayıflamıştır. görülmektedir (Şekil 5.5.).
12 ANKARA'NI 80000000
N KENTLø 70000000
10 NÜFUS TÜRKøYE
øÇøNDEKø 60000000
NÜFUSU
8 ORANLARI 50000000 (bin)
(%) 40000000
%
6 TÜRKøYE
ANKARA
30000000 KENTSEL
4 KENTøNøN
NÜFUSU
TOPLAM 20000000
ANKARA
2 øÇøNDEKø 10000000 KENTø
ORANI (%) NÜFUSU
0 0
1927
1935
1940
1945
1950
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
2000
1927
1935
1940
1945
1950
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
2000
Şekil 5.6. : Türkiye ve Ankara Kenti Nüfusunun Şekil 5.7. : Ankara-Türkiye Toplam ve Kentsel
Gelişimi Gelişim Endeksi
Tablo 5.5. : Ankara - Türkiye Toplam ve Kentsel Ankara’nın geçirdiği büyümeyi Türkiye toplam
Nüfus Gelişim Endeksleri nüfus artışı ve kentsel nüfus artışı ile daha ayrıntılı
TÜRKİYE TÜRKİYE ANKARA
olarak karşılaştırabilmek için, her nüfus sayımı
YILLAR TOPLAM KENTSEL KENTİ dönemindeki yıllık artış hızlarını gösteren Tablo 5.6.
NÜFUSU NÜFUSU NÜFUSU hazırlanmıştır. Buna göre, 1990-2000 yılları arasında,
1927 100 100 100 Ankara’nın Türkiye ortalamasının ve nüfusu 10.000
1935 118 122 165
kişiyi aşan yerleşmelerin nüfus artış hızından daha
1940 131 145 211
1945 138 156 304
yüksek bir nüfus artışı yaşadığını göstermektedir.
1950 153 177 387 1975-80 dönemine kadar, nüfusu 10.000’i aşan
1955 176 244 605 yerleşmelerin nüfus artış hızından daha yüksek bir
1960 203 324 872 nüfus artışına sahip olan Ankara, bu dönemden
1965 230 420 1215 sonra 1990’a kadar ülke kentlerinden daha yavaş
1970 261 572 1658 bir nüfus artışı yaşamış, 1990-2000 döneminde ise
1975 296 752 2282 Ankara, tekrar ülke kentleri ortalamasının üzerine
1980 328 915 2519
çıkmıştır. Bunda, Ankara’nın gerçekleştirdiği bir
1985 371 1188 2998
sıçramadan çok ülke kentlerindeki nüfus artışının
1990 414 1431 3467
2000 497 1881 4502
daha önceki dönemlere göre azalarak, Ankara
ve Türkiye değerlerine yaklaşması etkili olmuş
Kentsel büyüme endeksleri (1927 yılı nüfusları 100 görünmektedir.
kabul edilerek, sonraki dönem nüfus değerlerinin
bu bazda ifadesi) açısından Ankara, her dönemde Nüfus gelişimi açısından Ankara’nın büyüme süreci
Türkiye geneli ile Türkiye kentsel nüfus büyüme 4 dönemde incelenebilir.
oranlarının devamlı üzerinde seyretmiştir. Ülke
1927-1950 Dönemi: Bu dönemde Türkiye’de
nüfusu 2000 yılında 1927 yılı nüfusunun yaklaşık
kentleşme hızı genel nüfus artış hızının biraz
5 katına, Türkiye kentsel nüfusu 20 katına ulaşırken
üstündedir. Oysa Ankara yeni Başkent olmasının
aynı dönemde Ankara nüfusu ise yaklaşık 45 katına
getirdiği ivme ile Türkiye’deki kentleşme hızının iki
ulaşmıştır. Ankara 2000 nüfus endeksi, Türkiye katından fazla bir hızla büyümektedir.
genel nüfus endeksinin 8 katını aşmış, Türkiye
kentsel nüfus endeksinin yaklaşık 2.5 katı bir sayıya 1950-1975 Dönemi: Bu dönemin temel farkı,
erişmiştir (Tablo 5.5., Şekil 5.7.). Türkiye’nin hem nüfus artış hızının artması, hem
Tablo 5.6. : Türkiye ve Ankara Kentinin Yıllık Nüfus Artış Hızları

YILLAR 1927-35 1935-40 1940-45 1945-50 1950-55 1955-60 1960-65 1965-70 1970-75 1975-80 1980-85 1985-90 1990-00
TÜRKİYE NÜFUS
21,10 19,59 10,59 21,73 27,75 28,53 24,62 25,19 25,00 20,65 24,88 21,71 18,3
ARTIŞ HIZI (binde)
10000+ NÜFUS ARTIŞ
25,27 33,43 14,97 24,82 64,78 56,61 52,11 61,77 54,47 39,25 52,39 37,11 20
HIZI (binde)
ANKARA NÜFUS
62,30 49,58 73,18 48,69 88,98 73,01 66,32 62,22 63,84 19,77 40,93 22,97 21,4
ARTIŞ HIZI (binde)
de kentleşme hızının tüm Türkiye’de bir önceki bir hızla büyümüştür. 1927-1975 döneminde
dönemin Ankara’sının büyüme hızına yükselmiş sürekli bir büyüme gösteren Ankara’nın nüfusu,
olmasından kaynaklanmaktadır. Bu dönemde 1975’den sonra düşme eğilimine girmiştir. 1985-
Ankara, Türkiye’nin kentleşme hızı ortalamasının 1990 döneminde ise, Kırıkkale’nin de ayrılmasıyla
üstünde kalan bir büyümeyi sürdürebilmiştir. Ankara İli nüfus artış hızı düşerek -4.28 olmuştur
(Tablo 5.7.). Buna paralel olarak kentli nüfus artış
1975-1990 Dönemi: Bu dönemde, Türkiye hızı da 7.11 olmuştur (Şekil 5.8.).
kentsel nüfusu (10,000 üstü yerleşmeler) artış hızı
ve Ankara nüfus artış hızlarında belirgin bir düşüş 100
gözlenmektedir. 1975’den bugüne kente kırdan

90
80
ve diğer illerden gelen göçte gözlenen düşüşün 70 TÜRKøYE NÜFUS

ARTIù HIZI (binde)
60
yanısıra doğal nüfus artış oranlarında da bir azalma
‰
50
TÜRKøYE KENTLø
vardır. Yine bu dönemde Ankara nüfus artış hızının

40 NÜFUS ARTIù HIZI
30 (binde)
Türkiye kentsel büyüme hızının altına düştüğü 20

10
ANKARA NÜFUS
ARTIù HIZI (binde)
görülmektedir. 0
1927-35
1935-40
1940-45
1945-50
1950-55
1955-60
1960-65
1965-70
1970-75
1975-80
1980-85
1985-90
1990-00
1990-2000 Dönemi: Bu dönemde, yıllık nüfus
artış hızı yaklaşık binde 21 olup Büyükşehir sınırları Şekil 5.8. : Yıllık Nüfus Artış Hızları
içindeki alanda yıllık nüfus artış hızı ile yakındır.
Türkiye’nin nüfus artışı içerisinde (sayısal artan
Ülke nüfus artış hızı ve kentsel yerler nüfus artış
hızının 1990 öncesindeki ivmesini yitirdiği bu nüfus) Ankara kentinin payı 1927-1975 döneminde
dönemde Ankara, mevcut nüfus artışını korumakla genelde düzenli bir artış göstererek % 9.8’e
ulaşmıştır. 1975-1980 döneminde, ülkede yaşanılan
birlikte, ülke içinde nüfusu en hızlı artan 1. ya da 2.
odak olarak sürdürdüğü gelişiminden uzaklaşarak siyasi ve ekonomik krizin etkisiyle de büyük
bir doygunluğa ulaşmıştır. 1990’lı yıllara kadar kentlere olan göçün ve kentleşme oranının göreli
metropoliten kent odaklı yoğunlaşan nüfus, düşüşüyle birlikte, Ankara kenti nüfus artışının ülke
metropoliten kentin çeperindeki ilçe ve beldelerenüfus artışına oranı yarı yarıya düşmüştür. Ancak,
1980-1990 döneminde tekrar artma eğilimine
sıçramış ve kentin desantralizasyon stratejisine koşut
bir nüfus yayılması da başlamış görünmektedir. girmiş, % 6.02’ye ulaşmıştır. Bu eğilimin 1990-2000
döneminde de küçük bir artışla bir önceki dönem
Ankara ili nüfusu 1927-1950 döneminde özelliklerine benzer bir seyir taşıdığı ifade edilebilir
Türkiye’deki kentleşme hızının yaklaşık 1.5 katı (Tablo 5.8.).
Tablo 5.7. : Yıllık Nüfus Artış Hızları (Binde)
TÜRKİYE TÜRKİYE KENTLİ TÜRKİYE KIRSAL ANKARA İLİ ANKARA KENTLİ ANKARA KIRSAL
YILLAR NÜFUS ARTIŞ NÜFUS ARTIŞ NÜFUS ARTIŞ NÜFUS ARTIŞ NÜFUS ARTIŞ NÜFUS ARTIŞ
HIZI HIZI HIZI HIZI HIZI HIZI
1927-35 21,10 25,27 20,28 34,70 54,08 27,71

1935-40 19,59 33,43 16,67 24,28 42,04 16,71
1940-45 10,59 14,97 9,61 28,56 78,86 0,72
1945-50 21,73 24,82 21,03 32,85 44,16 24,88
1950-55 27,75 64,78 18,15 62,59 91,72 37,92
1955-60 28,53 56,61 19,56 32,92 70,36 -11,56
1960-65 24,62 52,11 14,02 43,73 62,19 13,32
1965-70 25,19 61,77 7,42 43,29 63,20 -0,07
1970-75 25,00 54,47 6,53 47,22 61,74 4,46
1975-80 20,65 39,25 6,38 19,82 22,78 9,45
1980-85 24,88 52,39 -1,32 29,38 40,18 -15,74
1985-90 21,71 37,11 3,46 -4,28 7,11 -70,48
1990-00 18,3 20,00 21,4
Tablo 5.8. : Sayısal Nüfus Artışında Ankara’nın Bölgelerin net göç oranları dikkate alındığında,
Payı Marmara Bölgesi ve özellikle İstanbul’un, ülke içi
ANKARA nüfus hareketleri için çok büyük bir çekim noktası
TÜRKİYE
YILLAR NÜFUS
KENTLİ ANKARA’NIN oluşturduğu görülmektedir. Bunu Ege ve Akdeniz
NÜFUS PAYI (%) Bölgeleri izlemektedir. Bu, kıyısallaşma biçiminde
ARTIŞI
ARTIŞI
açıklanabilecek kıyı bölgelerine doğru yoğunlaşan
1927-35 2600000 48167 1,85%
bir hareketlenmeyi işaret etmektedir. Nüfus alan
1935-40 1663000 34522 2,08% bu 3 bölge dışındaki bölgeler içinde net göç oranı
1940-45 969000 69470 7,17% eksi olmakla birlikte Ankara, görece kıyı bölgelerine
1945-50 2157000 61824 2,87% yakındır.
1950-55 3100000 162705 5,25%
İç Anadolu Bölgesi genel yapı itibariyle göç veren
1955-60 3690000 198826 5,39% bir bölgedir, Fakat Ankara, bölge içinde göç alan
1960-65 3636000 255593 7,03% önemli bir odak olması yanısıra, bölgedeki illerden
1965-70 4214000 330492 7,84% de önemli oranda göç almaktadır. Ankara, iç
1970-75 4742000 464852 9,80%
Anadolu bölgesinin en önemli nüfus odağı olarak,
bölgenin göç hareketliliğinin yaklaşık yarısına sahip
1975-80 4389000 176751 4,03%
görünmektedir. Aldığı göç, yıllar itibariyle hep
1980-85 5928000 357280 6,03% verdiği göçten daha fazla olan Ankara, bu yoğun
1985-90 5809000 349559 6,02% hareketliliğini son 20 yılda önceki dönemlere
1990-00 11330927 703720 6,2% göre daha durağan bir döneme bıraksa da, 2000
yılı itibariyle, halen bölgenin en önemli göç
5.1.1.1. GÖÇ hareketliliği yaşanan merkezi ve net göç oranı
Kentsel gelişme sürecinde kentin nüfus yapısının en fazla olan merkezidir. Bölgede, Ankara’dan
oluşumunda göç çok önemli bir unsur olarak ortaya başka, aldığı göç verdiğinden fazla olan tek il,
çıkmaktadır. Ankara’nın Cumhuriyetin Başkenti Eskişehir’dir. Diğer illerden Konya ve Kayseri’de de
olması, ülke ve ulaşım ağlarının kesişme noktasında önemli hareketlilikler görülmekle birlikte, verilen
bulunması, tüm bölgelerle direkt ulaşımının göçün, alınandan daha fazla olduğu görülmektedir.
sağlanması, altyapı ve sosyal donatı alanlarının göç (Şekil 5.9.).
edilen diğer illere oranla daha yüksek olması göç
alma sebeplerinin en temel nedenlerindendir.

Tablo 5.9. : Bölgeler İtibariyle Göç Oranları
NET
1985 1990

GÖÇ
Aldı÷ı Göç Verdi÷i Göç
BÖLGELER NÜFUSU NÜFUSU İÇ GÖÇ DIŞ GÖÇ NET GÖÇ ORANI

(Binde)

øo$QDGROX
$QNDUD
.RQ\D
dDQNÕUÕ
(VNLúHKLU
.ÕUúHKLU
1HYúHKLU
1L÷GH
$NVDUD\
.DUDPDQ
.ÕUÕNNDOH
<R]JDW
.D\VHUL
6LYDV
AKDENİZ 6124316 7026489 487276 -356159 131117 19.94
D.ANADOLU 5170031 5347659 238865 -671255 -432390 -82.22
EGE 6746769 7595221 564679 -381698 182981 25.52

Şekil 5.9. : İç Anadolu Bölgesi İllerinde Göç (2000)
G.ANADOLU 4346947 5158013 211653 -355819 -144166 -30.33 İç Anadolu bölgesinin temel nüfus çekim merkezi
olan Ankara ise, 1990 yılı itibariyle 326,301 kişi göç
İÇ ANADOLU 9216834 9942793 671609 -821715 -150106 -15.67 almış, 256,790 kişi ise göç vermiştir. Kentin aldığı
KARADENİZ 7962047 8107253 365896 -793984 -428088 -53.28
ve verdiği göç 1990-2000 yılları arasındaki dönemde
hareketlenmiş görünmektedir. Net göç oranı
MARMARA 11097514 13295607 1525195 -684543 840652 68.93 açısından bakıldığında, bölgenin tamamen dışa göç
veren yapısını dengeleyen merkezin Ankara olduğu
TÜRKİYE 50664458 56473035 4065173 -4065173 . .
görülmektedir.
15 yaşından küçük nüfusun toplam göçlerdeki

1990 - 2000 ANKARA GÖÇ DURUMU
400000
350000
payı yıllar itibariyle sürekli bir artış göstermektedir.
Bu, Ankara’ya olan göçlerde aileler halinde göçün
300000
250000
1990
öneminin artmasıyla açıklanabilir. Erkek nüfusun

200000
2000
150000
100000
göçleri 15-24 yaş grubunda büyük bir yığılma
göstermektedir. Bu yığılmanın önemi de zaman
50000
0
Aldı÷ı Göç Verdi÷i Göç Net Göç
içinde azalmaktadır. Bu yaş grubunda yığılmanın

Şekil 5.10. : Ankara’da Göç (1990-2000) değişik nedenleri vardır. Bunlar; üniversite eğitimi için
gelenler, askerlik için gelenler,iş aramak ve mevsimlik
1930’lu yıllarda kent nüfusunun artışında doğal işler için gelenleri kapsamaktadır. Ankara’da işleri
artışın payı %15 düzeyindeyken, artışın %85’i net bitince geldikleri yerlere döndüklerinden 25-29 yaş
göç nedeniyledir. 1975 yılına kadar göç önemini grubunda erkeklerin göç miktarı büyük bir eksi
korumuştur. Bu yıllarda yaklaşık olarak doğal artış değer almaktadır. Kadın nüfusunda da net göçte
Ankara kentinin nüfus artışının %30’unu, net göç yığılma 15-24 yaş grubundadır. Ama bunu izleyen
%70’ini karşılıyordu. Net göç hareketinin büyük 25-29 yaş grubunda, erkeklerde olduğu gibi büyük
bir bölümünü 35 yaş oluşturmakta olup, bu yaştan bir negatif değer yoktur. Bu, 15-24 yaş grubu kadın
sonra net göçün önemi azalmaktadır. Bu azalma net göçü içinde evlenme nedenli göçlerin okuma
erkeklerde daha belirgindir. 35 yaş sonrasındaki nedenli göçlere göre çok daha önemli olması
göçler kadınlarda göreli olarak yüksektir. yüzündendir.
ANKARA øLøNøN ALDIöI GÖÇ (1990) ANKARA øLøNøN VERDøöø GÖÇ (1990)
Kentten Kente Kentten Kente
Kırdan Kente Kırdan Kente
Kırdan Kıra Kırdan Kıra
Kentten Kıra Kentten Kıra
0 50000 100000 150000 200000 0 20000 40000 60000 80000 100000 120000 140000
Kentten Kıra Kırdan Kıra Kırdan Kente Kentten Kente Kentten Kıra Kırdan Kıra Kırdan Kente Kentten Kente
Kadın 8946 3133 29073 146596 Kadın 17590 3911 11033 112067
Erkek 11048 4055 32014 162888 Erkek 27661 5701 12543 137733
Şekil 5.11. : Ankara İlinin Aldığı Göç (1990) Şekil 5.12. : Ankara İlinin Verdiği Göç (1990)
Ankara’nın diğer illerden aldığı göçün büyük Ülkede nüfus çeken kıyı bölgelerinin Ankara’dan
bir kısmı kentten kente ve kırdan kente şeklinde önemli bir nüfus aldığı da ifade edilebilir.
gerçekleşmektedir. Ankara’da en yoğun biçimde ilçe
merkezlerinden il merkezine göç yaşanmaktadır. ANKARA øLø øÇø GÖÇ HAREKETLERø (1990)
Bunun sebebi, metropoliten kentteki çalışma

alanlarının fazlalığı ve daha yüksek yaşam Köylerden ølçe Merkezlerine
kalitesi-standartı yakalayabilme umudu olarak Köylerden øl Merkezine
açıklanabilir. ølçe Merkezlerinden Köylere
ølçe Merkezlerinden øl Merkezine

Ankara’nın aldığı göçlere bakıldığında, kentten
øl Merkezinden Köylere
kente göçün temel unsur olduğu görülmektedir.
øl Merkezinde ølçe Merkezlerine
Bu durum, bölge içinde önemli bir çekim merkezi
olan Ankara’nın İç Anadolu bölgesi illerinden aldığı
0 2000 4000 6000 8000 10000120001400016000
øl øl ølçe ølçe Köylerden
göçlerle açıklanabilir. Ankara’nın verdiği göçler Merkezinde Merkezinde Merkezlerin Merkezlerin
Köylerden øl
Merkezine
ølçe
ølçe n Köylere den øl den Köylere Merkezlerin
ilendiğinde ise, özellikle erkek nüfusun kentten Kadın 4160 4019 15431 1594 5494 3703
kente göç etmekte olduğu görülebilir. Bu, çalışma Erkek 5181 4572 15374 1923 5800 4202
amaçlı göç hareketlerinin ağırlıklı olduğu biçiminde

yorumlanabilir. Bunun yanında, kentten kıra da, Şekil 5.13. : Ankara İli İçinde Yaşanan Göçler
önemli bir göç eğiliminin başladığı da görülmektedir. (1990)
Ankara ili içinde yaşanan göç hareketleri 1935 - 2000 ANKARA DOöUM YERøNE GÖRE NÜFUS
irdelendiğinde, ilçe merkezinden il merkezine olan 100,00
80,00
göçlerin en önemli unsur olduğu görülmektedir. 60,00
%
Bunu, köylerden il merkezine olan göç hareketleri
40,00
20,00
izlemekte, il merkezinden köylere ve ilçe merkezine 0,00

1935 1945 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 2000
olan göç hareketlerinde de son dönemde önemli bir

hareketlenme görülmektedir. $1.$5$ø/ø1'('2ö$1/$5 %$ù.$ø/'(9(<$<857',ù,1'$'2ö$1/$5
Ankara nüfusunun doğum yerine göre dağılımı Şekil 5.15. : Ankara İli Doğum Yerine Göre Nüfus
incelendiğinde, Ankara doğumluların, toplam (1935-2000)
nüfusun %52’sine ulaştığı görülmektedir. İlin yoğun
göç aldığı 1980’li yılların ortalarına kadar, il dışında Ankara’nın aldığı göçün illere göre dağılımı
doğanların oranının daha fazla olduğu bilinirken, incelendiğinde, Ankara’ya en yoğun göçün
göç sonrası ikinci kuşak nüfusun Ankara’da çevre illerden (İç Anadolu Bölgesinden) geldiği
doğması, toplam nüfus içinde Ankara doğumluların görülmektedir. İç Anadolu’da olmamakla birlikte,
sayısını arttırmaktadır. Göç hızının azaldığı 1990 Ankara çevresindeki illerden Çorum ili % 24.38’lik
sonrasında bu oranın atmasını beklemek yanlış oranla, Ankara’ya olan toplam net göç içinde en
olmaz. yüksek orana sahiptir. Yozgat (% 20.46), Kırşehir
(% 14.81) illeri, Çorumu takip etmektedir. En
ANKARA øLøNDE DOöUM YERøNE GÖRE NÜFUS ORANI az göç eden nüfusa sahip iller sırasıyla Uşak (%
0.02), Bitlis (% 0.11), Burdur (% 0.12) olarak

sıralanabilir. Ankara’nın aldığı göç itibariyle diğer
ağırlıklı bölgeler Doğu Anadolu ve Karadeniz
Bölgesi olmakla birlikte, tüm bölgelerden dengeli
göç aldığı ifade edilebilir. Ankara’nın göç verdiği
illerin en başında İstanbul (% 30.14) gelmektedir.

İstanbul’u, % 13.17 ile Antalya ve % 12.72 ile İzmir
izlemektedir.
$1.$5$ 'øö(5ø//(5 <857',ù,
5.1.1.2. METROPOLİTEN KENT İÇİNDE
NÜFUSUN DAĞILIMI
Şekil 5.14. : Ankara İli Nüfusun Doğum Yerine
Göre Tasnifi (2000) 1923-2000 yılları arasında Ankara’nın kentsel nüfus
gelişimi irdelendiğinde, 1950’ye kadar merkez
ilçe adıyla diğer ilçelerden ayrılan metropoliten
Doğum yerine göre nüfus, göçün yorumlanmasında kent nüfusunun, bu tarihte Çankaya ilçesinin
kullanılan göstergelerden biridir. Göç alan illerde, kurulmasıyla, 1955’de bu ilçeye Altındağ, 1960’da
doğduğu ilde yaşayanların payı azalmakta, göç da Yenimahalle ilçelerinin eklenmesiyle 1980 yılına
almayan illerde ise doğduğu ilde yaşayanların payı dek merkez, Çankaya, Altındağ ve Yenimahalle
zaman içinde önemli bir değişim göstermemektedir. olmak üzere 4 ilçe ile sürmüştür. Bu tarihten
1935 yılında Ankara ilindeki nüfusun % 80’i bu sonra merkez ilçe örgütlenmesine son verilmiş,
ilde doğmuştur. Ankara ilinde doğanların oranı 1983 yılından sonra 3030 sayılı Yasanın yürürlüğe
girmesiyle, bu ilçelere Keçiören ve Mamak ilçeleri
günümüze kadar sürekli azalmıştır. 2000 yılında
eklenmiş, 1980’li yılların sonundan itibaren, Sincan,
Ankara nüfusunun % 53’ü bu ilde doğanlardan Etimesgut ve Gölbaşı ilçelerinin katılımıyla 8 ilçeli
oluşmaktadır. Ankara ili dışındaki illerde doğanlar bir metropoliten kent oluşmuştur. 2004 yılında bu
içinde en yüksek paya Çorum ili doğumlular 8 ilçeye 50 km.lik yarıçap içinde kalan 7 ilçe daha
sahiptir. 2000 yılında Ankara ilindeki nüfusun % eklense de, bu ilçelerin kırsal ve yarı kırsal yapıları
4,3’ü Çorum ilinde doğmuş kişilerden oluşmaktadır. ve kentsel sistemle ilişkileri, Büyükşehir belediye
Bunun yanında Yozgat, Çankırı ve Kırşehir doğumlu sınırının tamamının metropoliten kent olarak
olanlarda önemli bir paya sahiptir. yorumlanmamasına yol açmıştır.
Tablo 5.10. : Ankara İlinin Diğer İllerden ve Yurtdışından Aldığı – Verdiği Göç
SIRA ORAN GÖÇ SIRA
İLLER ALDIĞI GÖÇ VERDİĞİ GÖÇ NET GÖÇ
NO ( %) NO
T E K T E K T E K
1 Adana 5 679 3 141 2 538 4 549 2 672 1 877 1 130 469 661 1,63 24
2 Adıyaman 970 555 415 1 287 754 533 - 317 - 199 - 118 -0,46 62
3 Afyon 2 588 1 340 1 248 1 882 1 106 776 706 234 472 1,02 31
4 Ağrı 2 077 1 317 760 1 402 1 003 399 675 314 361 0,97 32
5 Amasya 4 200 2 140 2 060 2 080 1 216 864 2 120 924 1 196 3,05 15
6 Ankara 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,00 48
7 Antalya 3 949 2 146 1 803 13 103 6 986 6 117 - 9 154 - 4 840 - 4 314 -13,17 72
8 Artvin 2 446 1 207 1 239 1 069 681 388 1 377 526 851 1,98 23
9 Aydın 2 629 1 428 1 201 3 549 2 006 1 543 - 920 - 578 - 342 -1,32 66
10 Balıkesir 4 701 2 450 2 251 5 060 2 837 2 223 - 359 - 387 28 -0,52 64
11 Bilecik 646 339 307 843 492 351 - 197 - 153 - 44 -0,28 56
12 Bingöl 723 423 300 586 361 225 137 62 75 0,20 43
13 Bitlis 1 021 619 402 946 561 385 75 58 17 0,11 46
14 Bolu 7 162 3 577 3 585 4 074 2 254 1 820 3 088 1 323 1 765 4,44 11
15 Burdur 853 480 373 773 480 293 80 0 80 0,12 45
16 Bursa 4 455 2 351 2 104 6 830 3 759 3 071 - 2 375 - 1 408 - 967 -3,42 70
17 Çanakkale 1 714 986 728 1 918 1 133 785 - 204 - 147 - 57 -0,29 58
18 Çankırı 13 631 6 924 6 707 7 195 3 969 3 226 6 436 2 955 3 481 9,26 7
19 Çorum 23 551 12 303 11 248 6 604 4 314 2 290 16 947 7 989 8 958 24,38 1
20 Denizli 1 782 974 808 1 987 1 206 781 - 205 - 232 27 -0,29 58
21 Diyarbakır 4 628 2 616 2 012 4 872 2 737 2 135 - 244 - 121 - 123 -0,35 59
22 Edirne 1 575 1 005 570 1 846 1 101 745 - 271 - 96 - 175 -0,39 60
23 Elazığ 2 835 1 548 1 287 2 566 1 411 1 155 269 137 132 0,39 38
24 Erzincan 2 755 1 429 1 326 1 838 1 066 772 917 363 554 1,32 28
25 Erzurum 8 796 4 765 4 031 3 100 1 861 1 239 5 696 2 904 2 792 8,19 8
26 Eskişehir 6 241 3 117 3 124 6 393 3 457 2 936 - 152 - 340 188 -0,22 54
27 Gaziantep 3 028 1 797 1 231 2 028 1 234 794 1 000 563 437 1,44 27
28 Giresun 1 678 806 872 1 174 717 457 504 89 415 0,73 33
29 Gümüşhane 2 296 1 120 1 176 859 529 330 1 437 591 846 2,07 21
30 Hakkari 604 442 162 321 193 128 283 249 34 0,41 37
31 Hatay 3 652 2 072 1 580 2 532 1 481 1 051 1 120 591 529 1,61 25
32 Isparta 2 274 1 208 1 066 2 311 1 307 1 004 - 37 - 99 62 -0,05 50
33 İçel 4 829 2 487 2 342 6 918 3 732 3 186 - 2 089 - 1 245 - 844 -3,01 68
34 İstanbul 23 440 13 101 10 339 44 394 24 262 20 132 - 20 954 - 11 161 - 9 793 -30,14 73
35 İzmir 11 770 6 646 5 124 20 611 11 184 9 427 - 8 841 - 4 538 - 4 303 -12,72 71
36 Kars 10 793 5 790 5 003 2 772 1 794 978 8 021 3 996 4 025 11,54 5
37 Kastamonu 2 528 1 235 1 293 1 695 966 729 833 269 564 1,20 29
38 Kayseri 8 586 4 557 4 029 4 850 2 945 1 905 3 736 1 612 2 124 5,37 9
39 Kırklareli 1 318 818 500 1 405 881 524 - 87 - 63 - 24 -0,13 53
40 Kırşehir 13 538 6 639 6 899 3 243 1 930 1 313 10 295 4 709 5 586 14,81 3
41 Kocaeli 3 269 1 728 1 541 5 407 2 927 2 480 - 2 138 - 1 199 - 939 -3,08 69
42 Konya 10 001 5 230 4 771 6 614 3 678 2 936 3 387 1 552 1 835 4,87 10
43 Kütahya 1 574 909 665 1 393 794 599 181 115 66 0,26 40
44 Malatya 5 033 2 865 2 168 3 321 1 877 1 444 1 712 988 724 2,46 19
45 Manisa 2 070 1 123 947 2 133 1 262 871 - 63 - 139 76 -0,09 51
46 Kahramanmaraş 2 949 1 615 1 334 1 202 753 449 1 747 862 885 2,51 18
47 Mardin 2 120 1 327 793 1 394 873 521 726 454 272 1,04 30
48 Muğla 2 230 1 233 997 3 670 2 118 1 552 - 1 440 - 885 - 555 -2,07 67
49 Muş 1 041 600 441 795 482 313 246 118 128 0,35 39
50 Nevşehir 4 067 1 891 2 176 2 058 1 125 933 2 009 766 1 243 2,89 16
51 Niğde 2 636 1 339 1 297 1 577 915 662 1 059 424 635 1,52 26
52 Ordu 4 136 2 153 1 983 2 583 1 699 884 1 553 454 1 099 2,23 20
53 Rize 3 023 1 601 1 422 1 628 982 646 1 395 619 776 2,01 22
54 Sakarya 1 669 886 783 1 866 1 050 816 - 197 - 164 - 33 -0,28 56
55 Samsun 6 599 3 537 3 062 4 300 2 692 1 608 2 299 845 1 454 3,31 14
56 Siirt 1 041 678 363 896 537 359 145 141 4 0,21 42
57 Sinop 1 321 660 661 979 555 424 342 105 237 0,49 35
58 Sivas 9 611 4 800 4 811 3 113 1 880 1 233 6 498 2 920 3 578 9,35 6
59 Tekirdağ 1 662 1 026 636 2 553 1 551 1 002 - 891 - 525 - 366 -1,28 65
60 Tokat 5 103 2 536 2 567 2 319 1 296 1 023 2 784 1 240 1 544 4,01 13
61 Trabzon 4 157 2 229 1 928 2 352 1 568 784 1 805 661 1 144 2,60 17
62 Tunceli 1 040 575 465 698 420 278 342 155 187 0,49 36
63 Şanlıurfa 1 944 1 182 762 2 016 1 218 798 - 72 - 36 - 36 -0,10 52
64 Uşak 694 346 348 681 383 298 13 - 37 50 0,02 47
65 Van 1 911 1 170 741 1 912 1 176 736 - 1 - 6 5 0,00 49
66 Yozgat 18 145 9 064 9 081 3 920 2 386 1 534 14 225 6 678 7 547 20,46 2
67 Zonguldak 6 140 3 076 3 064 3 240 1 822 1 418 2 900 1 254 1 646 4,17 12
68 Aksaray 2 682 1 423 1 259 2 527 1 391 1 136 155 32 123 0,22 41
69 Bayburt 745 377 368 383 236 147 362 141 221 0,52 34
70 Karaman 617 317 300 511 298 213 106 19 87 0,15 44
71 Kırıkkale 14 007 6 843 7 164 5 548 2 956 2 592 8 459 3 887 4 572 12,17 4
72 Batman 635 365 270 964 570 394 - 329 - 205 - 124 -0,47 63
73 Şırnak 488 352 136 772 539 233 - 284 - 187 - 97 -0,41 61
YURTDIŞI 22 439 13 392 9 047 1 090 569 521 21 349 12 823 8 526
TOPLAM 326 301 172 954 153 347 256 790 146 587 110 203 69 511 26 367 43 144 100,00
Ankara ilinin yıllık nüfus artış hızı yaklaşık ‰ Ankara kenti nüfusunun ilçelere göre dağılımını
26.25, metropoliten alan olarak adlandırılan gösteren Tablo 5.10., ilçelerin, Ankara Büyükşehir
Büyükşehir belediye sınırı için yıllık nüfus artış hızı Belediyesine (Ankara kent bütününe) dahil
%0 29.03, metropoliten kent olarak adlandırılan edildikleri yıldan sonraki nüfusları kapsamaktadır.
2000 yılı itibariyle belediye sınırını oluşturan 8 2000 yılı itibariyle, Ankara Büyükşehir Belediye
ilçenin yıllık nüfus artış hızı ortalaması ise %0 Sınırları içinde, Çankaya ilçesi 769.331 nüfus ile
38.31’dir. İlin yıllık nüfus artış hızı en yüksek toplam nüfusun % 27.6’lık payını oluşturarak en
olan ilçesi ‰ 108 ile Sincan iken, en az olan ilçesi büyük ilçesi olurken, Gölbaşı ilçesi 62.602 nüfus ve
‰ – 4.3 ile Altındağ’dır. Ankara’nın il merkezinin % 1’lik payla en küçük ilçedir.
şehir nüfus artış hızı ise ‰ 15.3’tür. Nüfus artış
hızı bağlamında Sincan’ı izleyen Etimesgut, Ankara kenti nüfusunun ilçelere göre nüfus artış
Yenimahalle ve Akyurt’u, Gölbaşı, Çubuk, Kazan hızları Tablo 5.10.’da verilmektedir. Bu tablodaki
ve Keçiören, Ankara ortalamasının üzerinde bir gelişim, kentin gelişim süreci ve batı koridorunda
hıza sahip olarak izlemektedir. Bu ilçeleri Mamak, büyüyen ilçeleri belgelemektedir. 1980-1990
Beypazarı, Elmadağ ve Kalecik izlemekte, ilde döneminde Yenimahalle ilçesinin nüfus artış
nüfusu azalan tek ilçe olan Altındağ ise, tarihi kent hızında gözlenen düşüş de, bu ilçeden ayrılan
merkezi ve önemli gecekondu alanları ile özel bir Etimesgut ilçesi ile açıklanabilir. Fakat 1990 – 2000
ilgiye muhtaç görünmektedir (Şekil 5.16). yılları arasında Yenimahalle ilçesinin nüfus artış
hızı, Batıkent ve Çayyolu gelişimleri ile tekrar artışa
120
<,/,$1.$5$ø/øø/d(/(5ø1h)86$57,ù+,=/$5,
geçmiştir. Aynı dönemde Altındağ ilçesinin nüfus
100
artış hızı düşmektedir.
80 ølçeler
60
Bu dönemde, Çankaya ilçesi nüfus artış hızı aynı Ankara
‰
40
kalırken, Altındağ ilçesinin nüfus artış hızında bir
düşüş, Gölbaşı, Etimesgut ve Sincan’da ise çok hızlı
20
0
bir artış görülmektedir. Yıllık nüfus artış hızı en
Beypazarı
Ayaú
Altında÷
Çankaya
Gölbaúı
Akyurt
Kazan
Kızılcahamam
tropolitan Kent
Büyükúehir Bel.
Keçiören
Sincan
Yenimahalle
Bala
Ankara øli
Elmada÷
Etimesgut
Mamak
Çubuk
Kalecik
-20
yüksek olan ilçe merkezi binde 108 ile Sincan iken,

en az olan ilçe merkezi binde -4.3 ile Altındağ’dır.
Şekil 5.16. : Ankara İli ve İlçeleri Bazında Nüfus Kentin batı koridoruna açılımı sürecinde hızla
Artış Hızları (2000) büyüyen ve önemli toplu konut alanlarını kapsayan
Tablo 5.11. : Ankara Kenti Nüfusu Gelişiminin İlçelere Göre Dağılımı

ANKARA
YILLAR MERKEZ ÇANKAYA ALTINDAĞ YENİMAHALE KEÇİÖREN MAMAK SİNCAN ETİMESGUT GÖLBAŞI
TOPLAM
1923 30.000 - - - - - - - - -
1927 74.533 - - - - - - - - -
1935 122.720 - - - - - - - - -
1940 157.242 - - - - - - - - -
1945 226.712 - - - - - - - - -
1950 288.536 185.408 103.127 - - - - - - -
1955 451.241 171.281 180.989 180.189 - - - - - -
1960 650.067 129.934 304.077 148.420 67.636 - - - - -
1965 905.660 130.520 470.454 218.464 86.222 - - - - -
1970 1.236.152 114.419 653.290 335.096 133.347 - - - - -
1975 1.701.004 94.964 895.005 512.392 198.643 - - - - -
1980 1.877.755 77.168 921.882 608.689 270.016 - - - - -
1985 2.235.035 - 665.128 403.871 360.573 433.559 371.904 - - -
1990 2.584.035 - 712.304 417.616 343.951 523.891 400.733 91.016 69.960 25.123
2000 3.203.362 - 758.490 400.023 534.109 625.167 412.771 267.879 169.615 35.308
Tablo 5.12. : İlçelere Göre Yıllık Nüfus Artış Hızları (Binde)

1950-1955 1955-1960 1960-1965 1965-1970 1970-1975 1975-1980 1980-1985 1985-1990 1990-2000
ÇANKAYA 112,5 103,77 87,28 65,66 62,96 5,92 13,66 13,71 7,42
ALTINDAĞ - -38,79 77,32 85,56 84,93 34,44 13,54 6,69 -3,75
YENİMAHALLE - - 48,56 87,21 79,71 61,39 52,23 11.37 45,38
KEÇİÖREN - - - - - - 64,72 37,7 22,72
MAMAK - - - - - - 35,62 14,93 4,81
ETİMESGUT - - - - - - - 138,06 88,33
SİNCAN - - - - - - - 116,36 105,26
GÖLBAŞI - - - - - - - 63,79 36,34
1990 - 2000 DÖNEMøNDE øL, BÜYÜKùEHøR BELEDøYE TOPLAMI, METROPOLøTEN KENT VE

4500000 øLÇE NÜFUSLARI
4000000
3500000
3000000
2500000
2000000
1500000 1990
2000
1000000
500000
0
Çubuk
Kazan
Çankaya
Sincan
Akyurt
Beypazarı
Kızılcahamam
Ankara B.úehir
Altında÷
Etimesgut
Keçiören
Mamak
Yenimahalle
Ayaú
Metroplitan Kent
Gölbaúı
Bala
Elmada÷
Ankara øli
Kalecik
Şekil 5.17. : İl, Büyükşehir Belediyesi, Metropoliten Kent ve İlçelerin Nüfus Gelişimi (1990-2000)
Sincan ve Etimesgut ilçelerinin yüksek nüfus artışını,sahip olduğu kent nüfusundan uzak görünmekte,
Yenimahalle ve Gölbaşı ilçeleri izlemekte, bunların Beypazarı, Çubuk gibi metropoliten kent dışındaki
ardından Keçiören, Çankaya ve Mamak ilçeleri ilçelerden de geride bir kentsel nüfus yüklenmektedir.
gelmektedir. Yerleşik alanı oluşturan bu ilçelerden Bunda, çok geniş bir alana yayılan ve köy sayısı
Keçiören’in yaşadığı hızlı dönüşümün henüz çok fazla olan Gölbaşı ilçe merkezinin Özel Çevre
Mamak ve Altındağ’da kendini yeni göstermeye
Koruma Bölgesi içinde kalıp, yoğunlaşmaması da
başladığı söylenebilir.
etkendir. İlde kırsal nüfusu, kentten fazla olan
Ankara iline bağlı ilçelerin kent nüfusları ilçeler olarak Bala’yı, Ayaş, Akyurt, Kızılcahamam
incelendiğinde kent nüfusu en fazla olan ilçenin ve Kalecik izlemektedir.
Etimesgut, en az olan ilçenin ise Bala ilçesi
olduğu görülmektedir. Ankara ilindeki ilçelerin 1990 sonrası, Ankara kenti nüfusunda yukarıda ifade
çoğunluğunun kır oranları kent oranlarından fazladır; edilen desantralizasyon sürecinin okunabilmesi
fakat metropoliten kent içindeki ilçelerde bu oran anlamında, il, Ankara Büyükşehir ve metropoliten
%90’ın üzerinde seyretmektedir. Metropoliten kent kent ile ilçe nüfuslarının artış hızları irdelenmiştir.
içinde kalan ilçelerden Gölbaşı ise, diğer 7 ilçenin Bu gelişim özellikle 1990 Nazım Planı’nın batı
KIR - KENT ORANLARI

%DOD
dDQND\D
(WLPHVJXW
$N\XUW
6LQFDQ
.D]DQ
*|OEDúÕ
.HoL|UHQ
$QNDUDøOL
%H\SD]DUÕ
$OWÕQGD÷
0DPDN
$\Dú
dXEXN
(OPDGD÷
0HWURSROLWDQ.HQW
.DOHFLN
$QNDUD%\NúHKLU
<HQLPDKDOOH
.Õ]ÕOFDKDPDP
.HQW .ÕU
Şekil 5.18. : Ankara İli ve İlçeleri Bazında Kır-Kent Oranları (2000)
koridoruna desantralizasyon kararı ile ön plana Yoğunluk

çıkan Sincan, Etimesgut ilçelerinden okunmaktadır. Ankara ilinde nüfus yoğunluğu ortalaması
Bu ilçeleri izleyen Yenimahalle’de batı koridoruna 163 kişi/km2‘dir. İlçelere göre 16 kişi/ km2 ile
açılımın Çayyolu ve Batıkent ile sağlandığı ilçelerden 3541 kişi/ km2 arasında değişmektedir.Nüfus
birisi olarak görünmektedir. Bu sürecin bir benzeri yoğunluklarının ilçelere göre dağılımı yapıldığında
de Gölbaşı’nda okunmaktadır. Az yoğun konut en yüksek yoğunluğun Keçiören ilçesinde, en
gelişimi ile önemli bir nüfus yüklenmemesine düşük yoğunluğun Gölbaşı ilçesinde olduğu
görülmektedir. İlin en düşük yoğunluklu ilçeleri;
karşın önemli bir yayılma gösteren bu ilçeye,
Bala, Kalecik, Ayaş, Kızılcahamam olarak göze
metropoliten kentin çeperindeki Kazan, Çubuk çarpmaktadır. Metropoliten kenti oluşturan 8 ilçe
ve Elmadağ’ın eklendiği ifade edilebilir. Akyurt’da ise, ilin en yoğun ilçeleridir. Bu ilçeler içinde geniş
da benzer bir hareketlenme göze çarpmaktadır. alanı ile Gölbaşı diğer 7 ilçeden ayrılan kırsal nitelikli
Ancak, bu ilçelerde çalışma alanları olarak ana yol nüfus yoğunluğuyla il ortalamasının altındadır.
güzergahları boyunca yoğunlaşan işlevlerin önemli Metropoliten kentin ana çanak içinde yerleşmiş temel
bir kısmı, halen metropoliten kent ile iş-iskan yoğunlaşma alanları olarak Çankaya ve Altındağ
ilişkisi kurmakta, anılan ilçelerde nüfus artış hızı, ilçeleri, km2’ye 2800’e ulaşan yoğunluklara sahiptir.
ilçelerdeki yatırım bazlı gelişmelere görece daha Bu ilçelere yaklaşan bir yoğunluk da Yenimahalle
yavaş bir gelişim göstermektedir. ilçesinde göze çarpmaktadır. Ancak, Keçiören ilçesi,
gecekondu alanları hızla ıslah planları doğrultusunda
Bununla birlikte, kent içindeki yoğunlaşma ve apartmanlara dönüşen ve yoğunluğu, merkezi iş
dönüşüm sürecinin en temel göstergesi olarak alanlarını barındıran Altındağ ve Çankaya’yı da açık
Keçiören ilçesinin 1990-2000 dönemindeki nüfus ara geçen niteliğiyle önemli bir sorun alanı olarak
artışı gösterilebilir. İlçedeki gecekondu alanlarının göze çarpmaktadır. Bu ilçeyi sınırlı bir ilçe alanına
diğer ilçelerden daha hızlı bir dönüşüm geçirerek sahip ancak yoğun toplu konut alanlarını barındıran
yoğunlaştığı bu ilçeyi büyük ölçüde doygunluğa Etimesgut ilçesi izlemektedir. Keçiören’de 3541
kişi/km2 olan yoğunluk, Etimesgut’ta 3496 kişi/
ulaşmış Çankaya ilçesi ile, henüz büyük ölçüde
km2’dir. Etimesgut’a benzer bir gelişim sürecine
dönüşümün gerçekleşmediği Mamak ilçeleri sahip Sincan ilçesi ise geniş yüzölçümü ile düşük
izlemektedir. Ana Çanak adı verilen metropoliten bir yoğunluğa sahip görünmektedir. Mamak ilçesi
kentin çekirdeğinde Altındağ ve Mamak ilçelerinde de, yoğun gecekondu alanları ile çevrili olmasına
yaşanacak dönüşümler ile yeni bir yoğunlaşma karşın henüz dönüşüm sürecini yaşamamasından
yaşanması beklenebilir (Şekil 5.18.). kaynaklı olarak düşük bir yoğunluğa sahiptir.
İlçelerin yüzölçümü üzerinden yapılan gros yapıyla daha uyumlu bir demografik yapıya sahip
yoğunluk değerleri yanıltıcı olabilmektedir. Bu olduğunu göstermektedir.
nedenle, planlama bölgeleri ve mahalleler bazında
yoğunluk tespitleri yapılmasında yarar görülmüştür. 5.1.2. NÜFUSUN SOSYO-DEMOGRAFİK
Bu konudaki tespitler 9. bölümde ifadesini NİTELİKLERİ
bulmaktadır. Nüfus yoğunluğunun çalışma ve 5.1.2.1. YAŞ GRUPLARI VE CİNSİYET
yaşam alanlarının bütünlüğüne sahip bir biçimde
oluşabilmesi önem taşımaktadır. Ankara kenti nüfusu büyürken bu nüfusun yaş
ve cinsiyet kompozisyonunun nasıl bir değişim
Tablo 5.13. : İlçelere Göre Nüfus Yoğunlukları gösterdiğini inceleyebilmek için Tablo 5.13.
(Kişi / Km2) hazırlanmıştır. Bu tabloda 1927-2000 döneminde
NÜFUS her nüfus sayımındaki toplam nüfus 100 alınarak
TOPLAM
NÜFUS
YÜZÖLÇÜMÜ YOĞUNLUĞU 0-14, 15-64, 65+ yaş gruplarındaki erkek ve kadın
(KİŞİ/ KM2) nüfus oranları hesap edilmiştir.
İL TOPLAMI 4007860 24521 163
ALTINDAĞ 407101 167 2438 1927 yılında Ankara’da dengesiz bir yaş ve cinsiyet
ÇANKAYA 769331 268 2871 dağılımı vardır. Ankara’nın yeni başkent olması
ETİMESGUT 171293 49 3496
dolayısıyla, çalışma yaşında olan erkek nüfusun
GÖLBAŞI 62602 735 85
aşırı bir yığılması vardır. En büyük dengesizlik 15-
KEÇİÖREN 672817 190 3541
MAMAK 430606 471 914
64 yaşları arasındaki kadın nüfusunun azlığında
SİNCAN 289783 344 842
kendisini göstermektedir. Kadın nüfusun azlığı
YENİMAHALLE 553344 274 2020 beraberinde çocuk nüfus oranlarındaki azlığı da
AKYURT 18907 212 89 getirmektedir. 2000 yılına kadar yapılan her nüfus
AYAŞ 21239 1108 19 sayımında bu dengesizliğin biraz daha ortadan
BALA 39714 2530 16 kalktığı görülmektedir. 15-64 yaş grubundaki erkek
BEYPAZARI 51841 1800 29 ve kadın nüfus oranlarının 2000 yılında eşitlendiği
ÇUBUK 75119 1350 56 görülmektedir.
ELMADAĞ 43374 568 76
KALECİK 24738 1340 18
2000 yılında Ankara nüfusunun 3 ana yaş grubu
KAZAN 29692 408 73 içinde, 0-14 yaş grubunun toplam nüfusun yaklaşık
KIZILCAHAMAM 33623 1744 19 % 25’ini oluşturduğu olduğu görülmektedir. Bu
METROPOLİTAN oran Türkiye ortalamasının (% 30) altında yer
3356877 2498 1343,826
KENT almaktadır. Bu da, doğal nüfus artış hızının Türkiye
ANKARA
BÜYÜKŞEHİR
3609660 10014 360.461 standardının altında artış hızının olması ve göçle
gelen nüfusun ağırlıkla çalışma çağı nüfus grubunda
ANKARA øLø VE øLÇELERøN NÜFUS YOöUNLUöU (kiúi/Km2)
yer alması ve aileler halinde göçün öneminin
5000
4500 artmasıyla açıklanabilir.
4000
3500
3000
Çalışma yaş grubu olan 15-64 yaş grubu toplam
2500 içinde % 70 ile Türkiye ortalamasının (% 64)
NLúLNP
üzerinde yer almaktadır. Ankara’nın mevcut

2000
L
1500
gelişme potansiyeli ve bir çekim merkezi olması

1000
500
0
nedeniyle yoğun bir şekilde göç alması bu yaş
dDQND\D
(WLPHVJXW
6LQFDQ
$N\XUW
%DOD
.D]DQ
0HWURSROLWDQ
$OWÕQGD÷
*|OEDúÕ
.HoL|UHQ
%H\SD]DUÕ
(OPDGD÷
0DPDN
$\Dú
dXEXN
.DOHFLN
<HQLPDKDOOH
.Õ]ÕOFDKDPDP
%\NúHKLU%HO
grubunun payının yüksek olmasını sağlamaktadır.

.HQW
Ankara
65 ve daha yukarı yaş grubu ise toplam içinde % 5
Şekil 5.19. : Ankara İli ve İlçeleri Bazında Kır-Kent ile Türkiye ortalamasının (% 5,7) altında bir değere
Oranları (2000) sahiptir. Ankara’da 1.4 olan potansiyel bağımlılık
oranı (0-14 yaş grubuyla 65+ (bilinmeyen dahil)
Metropoliten kent adı verilen ilçelerin oluşturduğu yaş grubunun toplamının 15-64 yaş grubuna oranı)
yoğunluk ortalamasının genişleyen Büyükşehir Türkiye ortalamasının (1.6) altında bulunmaktadır.
belediyesi sınırları söz konusu olduğunda, il Bu durum nüfusun yaş yapısı ile çok yakından
ortalamasına yaklaşması, büyükşehire yeni ilgilidir. Ankara’da 15-64 yaş grubu payının
bağlanan ilçelerin il genelindeki kırsal, yarı kırsal Türkiye genelinin üzerinde bir ağırlığa sahip olması,
Tablo 5.14. : Ankara Nüfusunun Yaş ve Cinsiyet Dağılımı

1927 1935 1940 1945
E K T E K T E K T E K T
0 -14 12,0 10,4 22,4 12,9 12,2 25,1 12,1 11,5 23,6
15-64 53,6 22,5 76,0 47,3 25,6 72,9 47,6 26,7 74,3
65+ 0,6 0,9 1,6 0,8 1,2 2 0,8 1,3 2,1
TOPLAM 66,2 33,8 100,0 60,9 39,1 100,0 60,5 39,5 100,0
1950 1955 1960 1965
0-14 13,4 12,8 26,2 13,4 12,8 26,2 16,4 15,0 31,4 17,6 16,4 34,0
15-64 43,8 27,6 71,4 43,8 27,6 71,4 40,3 25,9 66,2 36,8 26,6 63,4
65+ 0,9 1,5 2,4 0,9 1,5 2,4 0,9 1,5 2,4 7,0 1,6 2,6
TOPLAM 58,1 41,9 100,0 58,1 41,9 100,0 57,6 42,4 100,0 55,4 44,6 100,0
1970 1975 1980 1985
0-14 18,3 16,4 34,7 18,8 16,6 35,4 18,1 16,8 34,9 17,2 16,2 33,4
15-64 34,6 27,7 62,3 33,7 28,0 61,7 32,6 29,6 62,2 32,8 30,4 63,2
65+ 1,2 1,8 3,0 1,1 1,8 2,9 1,2 1,7 2,9 1,5 1,9 3,4
TOPLAM 54,1 45,9 100,0 53,6 46,4 100,0 51,9 48,1 100,0 51,5 48,5 100,0
1990 2000
E K T E K T
0-14 14,6 15,5 30,1 0-14 13,0 12,0 25,0
15-64 32,1 34,2 66,3 15-64 35,0 35,0 70,0
65+ 2,0 1,6 3,6 65+ 2,3 2,7 5,0
TOPLAM 48,7 51,3 100,0 TOPLAM 50,3 49,7 100,0
çalışma çağı dışındaki nüfusun çalışma çağındaki bu düzeyinin yüksek olduğunu göstermektedir. Yaşlı
nüfusa oranını gösteren bağımlılık oranının Türkiye kuşaklardaki nüfus, her iki cinsiyet için de ölüm
ortalamasından düşük çıkmasını sağlamaktadır. hızının bu yaşlarda yüksek olması nedeniyle hızla
azalmaktadır. Kadın yaşam süresinin erkeklere göre
Ankara’da nüfusun yaş grupları ve cinsiyete göre daha fazla olması, ilerleyen yaşlarda kadın nüfusun
dağılımındaki değişimi irdeleyebilmek için, ilin erkek nüfustan daha fazla olmasını hazırlamaktadır.
1995 ve 2000 yılları itibariyle nüfus piramitleri 1955 yılı nüfus piramidi doğurganlık ve ölümlülüğün
çıkarılmıştır. İlk bakışta 1995 yılında erkek ağırlıklı yüksek olduğu yaş yapısını yansıtmaktadır. 1955 yılı
ve doğurganlığı, genç nüfusu yüksek bir göç kentinin nüfus piramidinin bir diğer özelliği de, Cumhuriyet
nüfus yapısı görülürken, 2000 yılına gelindiğinde, öncesi savaş döneminde doğan ve 1955 yılında “35–
kadın nüfusu dengelenmiş, yaşlı nüfus artmış bir kent 39” yaş grubunu oluşturan kuşağın, kendisinden
profili görünmektedir. Ankara ilinin 1955 yılı nüfus daha genç ve yaşlı kuşaklardan daha az nüfusa sahip
piramidinin en önemli özelliği, çocuk yaştaki (0-9 olmasıdır. Bu durum, savaş döneminde doğurganlık
yaş) nüfusun fazla olmasıdır. Bu durum doğurganlık düzeyinin düşük olmasından kaynaklanmaktadır.
ANKARA øLø NÜFUS PøRAMøDø, 1955 ANKARA øLø NÜFUS PøRAMøDø, 2000
80 -- 84 80 -- 84 (UNHN .DGÕQ
(UNHN .DGÕQ
70 -- 74 70 -- 74
60 -- 64 60 -- 64
50 -- 54 50 -- 54
40 -- 44 40 -- 44
30 -- 34 30 -- 34
20 -- 24 20 -- 24
10 --14 10 --14
00 -- 04 00 -- 04
-20 -15 -10 -5 0 5 10 15 -15,00% -10,00% -5,00% 0,00% 5,00% 10,00% 15,00%
Şekil 5.20. : Ankara İli Nüfus Piramidi ,1955 Şekil 5.21. : Ankara İli Nüfus Piramidi ,2000
1927 - 2000 ANKARA øLø CøNSøYET ORANI 1980 - 2000 TÜRKøYE, ANKARA DOöURGANLIK HIZI
120
5 4,3
115
4 3
110 2,83 2,7
3 2,6
2,04 2,07 ANKARA
%
105 1,9
‰
100 2
95 1 TÜRKøYE
90
0
1927
1935
1940
1945
1950
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
2000
1980 1985 1990 2000
Şekil 5.22 : Ankara’da Cinsiyet Oranının Değişimi Şekil 5.23. : Türkiye-Ankara Doğurganlık Hızı
(1927-2000) Değişimi (1980-2000)
Ankara ilinin 2000 yılındaki nüfus piramidi ise,
1955 yılının piramidine göre çok farklı bir yapı 1,9 doğurganlık hızına sahip Ankara, bu oran ile
sergilemektedir. 2000 yılındaki piramidin en önemli İstanbul’dan ilerde, İzmir’in ise daha gerisinde
özelliği, 15 yaşından kuşaklarda yaş küçüldükçe o görünmektedir.
kuşakların nüfusunun azalmasıdır. Bu tip nüfus Doğurganlık hızı ülke ortalamasının altında olan
piramidi, doğum sayısının azaldığı durumlarda Ankara, nüfusun doğurganlık düzeyi açısından
görülmektedir. 2000 yılındaki nüfus piramidinin
irdelendiğinde, ilçe merkezlerinde ve köylerde
bir diğer önemli özelliği de, ölüm oranındaki
doğurganlığın daha yüksek olduğu anlaşılmaktadır.
azalmaya bağlı olarak 2000 yılında ileri yaşların
Kırsal alandaki 15-49 yaş grubundaki kadınların
nüfusundaki azalmanın 1955 yılındakinden daha
büyükşehirde bulunan aynı yaş grubundaki
yavaş olmasıdır. Genel olarak, 2000 yılındaki nüfus
kadınlardan daha fazla doğurganlığı olduğu
piramidi gelişmiş ülkelerin piramidine benzer bir
yapı göstermektedir. Ankara Metropoliten Kentinin görülmektedir. Bu durum, özellikle köyde ve ilçe
nüfus piramidi de, Ankara iliyle benzer bir yapı merkezlerindeki 20-24 ve 25-29 yaş gruplarındaki
göstermektedir. kadınların, büyükşehirde aynı yaş grubundaki
kadınlara göre daha yüksek doğurganlık
Cinsiyet Oranı açısından irdelendiğinde ise; her 100 düzeyine sahip olmasından kaynaklanmaktadır.
kadın için erkek sayısı olarak adlandırılan cinsiyet Büyükşehir’de 15-49 yaş grubundaki bir kadın
oranı açısından Ankara, 1950’li yıllardan bu yana ortalama 1.79 çocuk doğururken, ilçe merkezlerinde
cinsiyet dengesini kurmaya başlamıştır. aynı yaş grubundaki bir kadın ortalama 2.26 çocuk,
köylerde ise 2.52 çocuk doğurmaktadır. İl genelinde
bu değer 1.9’dur.
Ankara’da 1927 – 1945 yılları arasında bu oran
birbirine yakın seyretmiştir. Fakat 1945 yılında II. İlde ve özellikle kent merkezinde doğurganlık
Dünya Savaşıyla birlikte başkent olmasından dolayı oranının yıllar itibariyle düşme eğiliminde olduğu
yığılan erkek nüfus ve 1950’lerde yaşanan yoğun görülmektedir. Ancak ilin kırsal kesiminde
göç hareketleri, erkek nüfusun fazla olmasına neden metropoliten kentin ortalamasını yükselten yüksek
olmuştur. Bu dönemde her 100 kadına 117 erkek doğurganlık hızları göze çarpmaktadır. Bu haliyle
düşerken göç hareketlerinin azalmasıyla birlikte ilin kırsal kesimine yönelik özel program alanları
2000 yılında bu miktar 102 olmuştur. Ankara’da belirlenmesi gerekli görünmektedir.
erkek nüfusun fazla olmasının diğer bir sebebi de,
asker nüfusunun fazlalığı ile açıklanabilir. Bebek ve çocuk ölüm hızları açısından bakıldığında,
Başkent Ankara’nın ülkenin bir çok ilinden daha
5.1.2.2. DOĞURGANLIK yüksek bir bebek ölüm oranına sahip olduğu
Nüfusun doğurganlık düzeyi irdelendiğinde, görülmektedir. Her ne kadar ülke ortalamasının
Ankara’nın ülkedeki genel doğurganlık ortalamasının altında olsa da, Başkent için olması gereken
altında bulunduğu ve ülke illeri içinde doğurganlık değerden daha yüksek bir bebek ölüm oranı göze
hızı en düşük 8. il olduğu görülmektedir. Ülke çarpmaktadır. Bu da, doğurganlığın yüksek olduğu
ortalaması olan 3’ün çok altında bir değer olan ilin kırsal kesimindeki yapıyla ilişkilendirilebilir.
8
'2ö85*$1/,.+,=,
0
6ø9$6
.$<6(5ø
d$1.,5,
'(1ø=/ø
.2&$(/ø
.,5./$5(/ø
260$1ø<(
<2=*$7
9$1
0$5'ø1
6$0681
%$57,1
(5=8580
7(.ø5'$ö
25'8
%ø1*g/
ød(/
ø67$1%8/
'ø<$5%$.,5
ù,51$.
8ù$.
.$5$%h.
.21<$
$17$/<$
<$/29$
*$=ø$17(3
6ø123
Şekil 5.24. : Türkiye İlleri Doğurganlık Hızı, 2000
İl bazında uzun dönemde doğurganlık düzeyinde $1.$5$ø/ød2&8..$',125$1,
gerçekleşen değişim çocuk-kadın oranına (doğurgan 700 584

663 651 633
555
çağdaki her 1000 kadın için 0 – 4 yaş grubundaki

600 521
492
470
500 399
çocuk sayısı) göre incelenmiştir. Ankara ilinde

330
400
276
300
doğurgan çağdaki kadın başına düşen ortalama

200
100
çocuk sayısı 1960 yılına kadar yükselirken bu

0
1945 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 2000
yıldan sonra azalma göstermektedir. Kadın başına

Şekil 5.25. : Ankara Çocuk-Kadın Oranı Değişimi
düşen çocuk sayısı ise son 40 yıl içinde yaklaşık (1945-2000)
%58 oranında azalma göstermiştir.
7h5.ø<($1.$5$%(%(.g/h0+,=,
Bebek ve 5 yaş altı çocuk ölüm hızı açısından 200
irdelendiğinde, Ankara; İstanbul ve İzmir’den daha 150
gelişmiş değerlere sahip olmakla birlikte, bu değerlerin ‰ 100 ankara
ülkenin en gelişmiş değerleri olabilmesi yönünde 50

türkiye
özel sosyal programlar gerçekleştirilmelidir. 0

1970 1975 1980 1985 1990 2000
Tablo 5.15. : 3 Büyük İlde, Doğurganlık, Bebek ve Şekil 5.26. :Türkiye-Ankara Bebek Ölüm Hızı
Çocuk Ölüm Hızları ,2000 Değişimi (1970-2000)
Toplam Bebek ölüm Beş yaş altı
BÖLGE
doğurganlık hızı hızı (1q0) ölüm hızı (4q0) 5.1.2.3. MEDYAN YAŞ
ADI
(çocuk sayısı) (%0) (%0)
İstanbul 1,97 39 45
Nüfusu oluşturan bireylerin yaşlarını en küçükten en
İzmir 1,75 40 46 büyüğe doğru sıralayınca tam ortadaki yaş medyan
Ankara 1,9 36 41 yaşı göstermektedir. Medyan yaş düşünce nüfusun
Not: Bebek ölüm ve beş yaş altı ölüm hızı için değerler sayım gençleştiği, yükselince de yaşlandığı görülür.
tarihinden üç yıl önceki düzeyi yansıtmaktadır. Avrupa’daki medyan yaş en son belirlemelerde

%(%(.g/h025$1,

$5'$+$1
%$70$1
.$5$0$1
%$<%857
d$1$..$/(
$0$6<$
0$/$7<$
$17$/<$
+$7$<
*$=ø$17(3
.0$5$ù
75$%=21
%$/,.(6ø5
<$/29$
.h7$+<$
%856$
,63$57$
9$1
%ø7/ø6
6$0681
$)<21
0$5'ø1
.$56
.,5,..$/(
$ö5,
(/$=,ö
.2&$(/ø
7(.ø5'$ö
d$1.,5,
72.$7
=21*8/'$.
%ø/(&ø.
8ù$.
ù85)$
6ø123
d2580
08ù
('ø51(
(6.øù(+ø5
781&(/ø
.,5ù(+ø5
Şekil 5.27. : Türkiye İlleri Bebek Ölüm Oranları, 2000
35’lerde seyretmektedir. Türkiye’nin medyan yaşı yaklaşan yaş ortalaması, Büyükşehir belediye
21 olarak hesaplanmıştır. Ankara İlinde ise medyan sınırı içindeki metropoliten alanda 24 düzeyine
yaş erkeklerde 26.13, kadınlarda ise 27.54 olup inmektedir. Bu da, metropoliten kentin çeperindeki
Türkiye ortalamasının üstündedir. yerleşmelerde genç nüfusun yoğunlaşmakta
olduğunu göstermektedir.
Ankara ilinde 1935-1965 yılları arasında ortalama 21
olan medyan yaş, nüfusun genç bir nüfus olduğunu 30 1935 - 2000 ANKARA øLø MEDYAN YAù
göstermektedir. Bunun nedeni de Ankara’nın aldığı 25 kadın erkek
göç ve üniversitelerdir. 1970 yılı ve sonrasında 15 20
medyan yaş sürekli artma eğilimi göstermiştir. 10

2000 yılında Ankara ilindeki erkeklerin yarısı 26 5
yaşından, kadınların yarısı 27 yaşından küçüktür. 0
1935
1940
1945
1950
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
2000
Kadınların ortalama ömrü erkeklerinkinden uzun
olduğu için, kadınların medyan yaşı erkeklerden Şekil 5.28. : Ankara Medyan Yaş Değişimi (1935-
yüksektir. Metropoliten kent için 27 yaş düzeyine 2000)
9
+$1(+$/.,%h<h./höh
8
7
6
5
4
3
2
1
0
$.6$5$<
%$70$1
$',<$0$1
.$5$0$1
d$1$..$/(
'ø<$5%$.,5
.$5$%h.
0$/$7<$
$'$1$
$0$6<$
6$.$5<$
$1.$5$
*$=ø$17(3
.0$5$ù
+$..$5ø
.$67$0218
%$/,.(6ø5
ø67$1%8/
,63$57$
%856$
<$/29$
0$5'ø1
$)<21
6$0681
$579ø1
.$56
<2=*$7
(/$=,ö
d$1.,5,
.$<6(5ø
.2&$(/ø
.,5,..$/(
%85'85
ù,51$.
.21<$
(5=8580
.ø/ø6
('ø51(
6øø57
.,5ù(+ø5
(6.øù(+ø5
Şekil 5.29. : Türkiye’de İller İtibariyle Hane Halkı Büyüklükleri (2000)

5.1.2.4. HANE HALKI BÜYÜKLÜĞÜ İç Anadolu Bölgesinin hanehalkı büyüklüğü,

Türkiye ortalamasının altında olup, Ankara ili de,
Nüfusun sosyo-demografik nitelikleri açısından İç Anadolu bölgesinden daha düşük bir hanehalkı
hanehalkı büyüklüğü de önemli bir ölçüttür. Ankara, büyüklüğüne sahiptir. İl ortalaması 3,87 olan
hanehalkı büyüklüğü açısından ülke ortalaması Büyükşehir’de toplam hane halkı sayısı 841.488
olan 5,1 değerinin çok altındadır. olup, ortalama hane halkı büyüklüğü Büyükşehir
ortalamasında 3.69’a, metropoliten kent olan 8
Türkiye genelinde Ankara yıllık ortalama nüfus artış ilçede ise, 3,68’e gerilemektedir.
hızı bakımından 19. sırada ve Türkiye ortalamasının
altındadır. 1990 yılı itibariyle 4,23 olan Ankara’daki Ankara içinde, metropoliten kente indikçe düşen
hanehalkı büyüklüğü, 2000 yılı itibariyle 3,82’ye hanehalkı büyüklüğü ortalaması, metropoliten
kent içindeki 8 ilçede de önemli değişimler
gerileyerek, önemli bir aşama kat etmiştir. Son 10 göstermektedir. 1990’dan 2000’e gelindiğinde tüm
yıldaki bu değişim, Ankara’yı İstanbul’un önüne ilçelerin hanehalkı büyüklüğünde önemli düşüşler
geçirirken, İzmir’e yaklaştırmıştır (Tablo 1.10a, ve olmakla birlikte, Gölbaşı, Sincan, Mamak ve Altındağ
1.10.b). ilçeleri Ankara ortalamasının üzerinde hanehalkı
Tablo 5.16. : Toplam Hanehalkı Nüfusu ve Büyüklüğünün İlçelere Göre Dağılımı, (2000)
Toplam Toplam Toplam nüfusa göre Toplam hanehalkı nüfusuna

Toplam
BÖLGE ADI hanehalkı hanehalkı Ortalama hanehalkı göre ortalama hanehalkı
nüfus
nüfusu sayısı büyüklüğü büyüklüğü
Altındağ 407101 388956 97002 4,2 4,01

Çankaya 769331 715979 219976 3,5 3,25
Etimesgut 171293 150685 42808 4 3,52
Gölbaşı 62602 58737 12867 4,87 4,56
Keçiören 672817 672974 172635 3,9 3,9
Mamak 430606 423379 106611 4,04 3,97
Sincan 289783 290365 72607 3,99 4
Yenimahalle 553344 543271 148741 3,72 3,65
Akyurt 18907 18028 3970 4,76 4,54
Ayaş 21239 20391 4359 4,87 4,68
Bala 39714 40281 7019 5,66 5,74
Beypazarı 51841 51966 12604 4,11 4,12
Çamlıdere 15339 14481 3115 4,92 4,65
Çubuk 75119 72716 17092 4,39 4,25
Elmadağ 43374 42696 10618 4,08 4,02
Evren 6167 6623 1247 4,95 5,31
Güdül 20938 19543 4149 5,05 4,71
Haymana 54087 56134 9771 5,54 5,74
Kalecik 24738 25106 5041 4,91 4,98
Kazan 29692 27179 6746 4,4 4,03
Kızılcahamam 33623 32600 8538 3,94 3,82
Nallıhan 40677 40234 10735 3,79 3,75
Polatlı 116400 115332 27790 4,19 4,15
Şereflikoçhisar 59128 60188 12330 4,8 4,88
büyüklüklerine sahiptir. Çankaya, Etimesgut, Tablo 5.17.: Türkiye’de Yaş Bağımlılık Oranının
Yenimahalle ve Keçiören ise, ortalamanın altındadır. Gelişimi
Büyükşehir belediyesi sınırına yeni katılan Bala, Toplam
Ayaş, Kalecik, Kazan, Akyurt ise, il ortalamasının Sayım 0-14 Yaş 65 ve Üzeri Yaş
Bağımlılık
Yılı Bağımlılık Oranı Bağımlılık Oranı
üzerinde bir hanehalkı büyüklüğüne sahiptir. Bu Oranı
1970 77.68 8.17 85.85
ölçütte, Elmadağ ve Çubuk ise, il ortalamasından
1980 69.67 8.45 78.12
düşük değerleriyle dikkat çekmektedirler.Yıllar 1985 64.59 7.22 71.81
itibariyle düşme eğilimindeki hanehalkı büyüklüğü, 1990 57.62 7.06 64.48
planlama çalışmalarında konut sunumu ve sosyal 2000 46.27 8.83 55.10
yapı çözümlemeleri açısından büyük önem Toplam yaş bağımlılık oranı=[(0-14) yaştaki nüfus + (65 ve daha yukarı)
taşımaktadır. yaştaki nüfus]*100/[(15-64) yaştaki nüfus]
Kaynak: DİE (2005), “Türkiye İstatistik Yıllığı, 2004”.
$1.$5$+$1(+$/.,%h<h./h./(5ø
6
1935 - 2000 TÜRKøYE - ANKARA YAù BAöIMLILIK ORANI
5
100
HANEHALKI SAYISI
4 80
ANKARA TOPLAM YAù BAöIMLILIK ORANI
3 60 ANKARA YAùLI BAöIMLILIK ORANI
ANKARA GENÇ BAöIMLILIK ORANI
40
2 TÜRKøYE TOPLAM YAù BAöIMLILIK ORANI
20
1
0
1935
1940
1945
1950
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
2000
0
$/7,1'$ö
d$1.$<$
*g/%$ù,
%$/$
(/0$'$ö
%(<3$=$5,
$1.$5$
%ù(+ø5
0$0$.
ød$1$'2/8
<(1ø0$+$//(
d8%8.
(7ø0(6*87
$.<857
$<$ù
.$/(&ø.
.(døg5(1
6ø1&$1
.$=$1
.,=,/&$+$0$0
0(75232/ø7$1
.(17
$1.$5$ Şekil 5.31. : Türkiye ve Ankara’da Yaş Bağımlılık

Oranı (1935-2000)
Şekil 5.30. : Ankara’da İlçeler İtibariyle Hane Halkı 1935 yılından bu yana yaş bağımlılık oranı azalma
Büyüklükleri (2000) eğilimi gösterirken, 1965 sonrası gerek ülkenin
gerekse Ankara’nın yaş bağımlılık oranındaki
5.1.2.5. TOPLAM YAŞ BAĞIMLILIK ORANI
düzenli azalma, ülkede ekonomik yaşama katılan
Çalışabilir yaş grubu olarak kabul edilen, 15–64 nüfusun artışı ile ilişkilidir. Özellikle kadın nüfusun
yaş grubundaki nüfusun her 100 kişisine karşın, ekonomik yaşama daha aktif olarak katılması
çalışamaz yaş olarak kabul edilen 0–14 ve 65 üzeri bu oranı düşürürken, daha güçlü bir ekonomi
yaş gruplarındaki kişi sayısının oranlanması ile ortaya çıkarmaktadır. Ankara’da da bu eğilimin
bulunan yaş bağımlılık oranı, kentsel ekonominin süreceği ve bunun kentsel yaşama etki edeceği
güçlülüğü ile de önemli bir ilişki kurmaktadır. düşünülmektedir.
Yaş bağımlılık ve işgücünün niteliklerine ilişkin Çalışabilir nüfusa ilişkin diğer ekonomik nitelik ve
veriler, işgücü bölümünde daha detaylı olarak değişimler İşgücü bölümünde irdelenecektir.
ele alınacak olup, bu bölümde nüfusun Sosyo- 5.1.2.6. ÖZÜRLÜLÜK ORANI
ekonomik yapısı bağlamında kısaca değinilmiştir.
Ailede çalışanların tüm aile büyüklüğüne oranı olan Özürlülük durumuna göre nüfus incelendiğinde
bağımlılık oranının büyük ya da küçük oluşunun 2000 yılı itibariyle Ankara’da nüfusun %1.61’inin
planlama açısından küçük aile, bekar, göçmen, (64710 kişi) özürlü olduğu görülmektedir. Özürlü
işçi, mevsimlik göç, işgücü ve oturmamış sosyal nüfusun % 58,2’sini ise, erkekler oluşturmaktadır.
yapı gibi farklı yorumları vardır. Türkiye’de yaş Ülke ve İç Anadolu Bölgesi ortalamasından çok
bağımlılık oranı 64,68’dir. Bu orana göre Ankara’nın daha düşük bir özürlü oranına sahip görünen
yaş bağımlılık oranı 43,76 ile Türkiye ortalamasının Ankara’da, bu oranlara yansımamış daha yüksek
altındadır. Bu durum Ankara’da çalışabilir durumda bir özürlü oranı olabileceği sanılmaktadır. 2000 yılı
olan nüfusun bakmakla yükümlü olduğu nüfusa DİE verilerine göre, Ankara’daki özürlülerin içinde,
oranının Türkiye ortalamasının altında olduğunu konuşma özürlüler %40’lık pay ile ilk sırada yer
gösterir. Buradan da çalışabilir nüfusun Türkiye almaktadır. Zihinsel özürlüler %14, görme özürlüler
ortalamasının üstünde olduğu görülmektedir. %11, işitme özürlüler %8’lik bir paya sahiptir.
Tablo 5. 18. : İlçelere Göre Yaş Bağımlılık Oranları

Toplam yaş
0-14 yaş grubu 15-64 yaş grubu 65 yaş ve Yaşlı bağımlılık Genç bağımlılık
BÖLGE ADI bağımlılık
nüfus nüfus üzeri nüfus oranı (65+ yaş) oranı (0-14 yaş)
oranı
Altındağ 113.566 274.014 19.430 48,54 7,09 41,45
Çankaya 141.369 574.174 53.484 33,94 9,31 24,62
Etimesgut 40.707 125.600 4.948 36,35 3,94 32,41
Gölbaşı 17.619 42.381 2.572 47,64 6,07 41,57
Keçiören 180.174 463.067 29.383 45,25 6,35 38,91
Mamak 118.099 293.203 19.128 46,8 6,52 40,28
Sincan 88.337 193.339 8.036 49,85 4,16 45,69
Yenimahalle 128.311 399.582 25.290 38,44 6,33 32,11
Akyurt 5.890 12.010 1.004 57,4 8,36 49,04
Ayaş 5.588 13.715 1.933 54,84 14,09 40,74
Bala 12.251 25.123 2.330 58,04 9,27 48,76
Beypazarı 13.369 34.027 4.428 52,3 13,01 39,29
Çamlıdere 3.643 10.063 1.632 52,42 16,22 36,2
Çubuk 22.701 47.919 4.483 56,73 9,36 47,37
Elmadağ 12.512 28.634 2.220 51,45 7,75 43,7
Evren 1.461 4.134 571 49,15 13,81 35,34
Güdül 5.036 13.821 2.079 51,48 15,04 36,44
Haymana 17.721 33.174 3.181 63,01 9,59 53,42
Kalecik 7.028 15.394 2.309 60,65 15 45,65
Kazan 8.692 19.422 1.570 52,84 8,08 44,75
Kızılcahamam 7.888 21.367 4.359 57,32 20,4 36,92
Nallıhan 9.040 27.104 4.522 50,04 16,68 33,35
Polatlı 33.271 76.784 6.327 51,57 8,24 43,33
Şereflikoçhisar 16.601 38.971 3.543 51,69 9,09 42,6
Ankara Toplamı 1.010.874 2.787.022 208.762 43,76 7,49 36,27
$1.$5$g=h5/h/h.7h5h1(*g5(1h)8625$1,
*g50(
7h5.ø<(ød$1$'2/8$1.$5$g=h5/h25$1/$5,
.218ù0$
.$5ù,/$ù7,50$6,

=ø+ø16(/
12,29 12,52
14
12
øùø70(
10
8
)ø=ø.6(/
%
%ø5'(1d2.
6
4 1,61
2
0
'øö(5
TÜRKøYE øÇ ANADOLU ANKARA %ø/ø10(<(1
Şekil 5.32. : Türkiye, İç Anadolu ve Ankara’da Şekil 5.33. : Ankara’da Özürlü Nüfusun Özürlülük
Özürlü Oranları (2000) Türüne Göre Dağılımı (2000)
5.1.2.7. EĞİTİM, OKUL ÇAĞINDAKİ iken, bu oran 2000 yılında erkeklerde %59.6’ya,
NÜFUS kadınlarda ise %43.72ye yükselmiştir. 1975-2000
yılları arasında ortaöğrenim ve üniversite mezunları
Ankara’da yıllar içinde okuma ve yazma bilenlerin
sürekli artış göstermektedir. 1975 yılında 25 ve
oranı hızla artmaktadır. 1935 yılında erkeklerin
daha yukarı yaştaki erkeklerin %49’u, kadınların
%36.2’si, kadınların %13.6’sı okuma yazma
%31.1’i ilkokul mezunu iken, 2000 yılında
bilirken, bu oran 2000 yılında erkeklerde %97.12e,
erkeklerin %39.32ü, kadınların ise %43.2’si ilkokul
kadınlarda %89.3’e yükselmiştir.
mezunudur.2000 yılında ortaokul veya lise mezunu
En az ilköğretim mezunu olanların oranı 1975 olan erkeklerin oranı kadınların oranından daha
yılında erkeklerde %32.5, kadınlarda ise %19.6 fazladır.
18
h1ø9(56ø7(%ø7ø5(11h)8681<$ù1h)8681$25$1,
16
14
12
10
0
ø=0ø5
1(9ù(+ø5
$1.$5$
(/$=,ö
781&(/ø
.h7$+<$
'(1ø=/ø
+$..$5ø
d$1.,5,
.$67$0218
('ø51(
=21*8/'$.
%ø/(&ø.
(5=8580
.$56
75$%=21
.ø/ø6
%ø7/ø6
%$57,1
(5=ø1&$1
$579ø1
6øø57
9$1
<2=*$7
0$5'ø1
6$0681
*ø5(681
Şekil 5.34. : Üniversite Bitiren Nüfusun 22 Yaş Üzeri Nüfusa Oranı (2000)
1975-2000 döneminde, ilkokuldan sonraki eğitim %10.5’i, kadınların %3’ü yükseköğretim mezunu
düzeylerini bitiren nüfus oranında önemli gelişmeler iken, 2000 yılında bu eğitim düzeyinden mezun
olmuştur. 1975 yılında eğitim çağını tamamlayan olan erkeklerin oranı %19.8’e, kadınların oranı
erkeklerin yaklaşık %28’i ilkokuldan sonraki eğitim %13.2’ye yükselmiştir.
düzeylerinden birini tamamlarken, 2000 yılında
erkeklerin yaklaşık %55.2’si ilkokuldan sonraki 1935 - 2000 OKUMA YAZMA BøLEN NÜFUS
eğitim düzeylerinden birini tamamlamıştır. 1975
yılında kadınların yaklaşık%15.1’i, 2000 yılında ise

%35.62’sı ilkokuldan sonraki eğitim düzeylerinden

birini tamamlamıştır. Eğitim düzeyinde özellikle

%

lise ve yükseköğretim mezunlarında önemli gelişme

olmuştur. 1975 yılında erkeklerin %10’u, kadınların

%7.3’ü lise mezunu iken, 2000 yılında erkeklerin

%21.8’i, kadınların %15.1’i lise mezunudur. Yüksek ANKARA TÜRKøYE
öğretim mezunu olan nüfus oranı kadınlarda daha Şekil 5.35. : Okur Yazar Nüfusun Gelişimi
fazla artış göstermiştir. 1975 yılında erkeklerin (1935-2000)
100
OKUR YAZAR KADIN NÜFUSU ORANININ TOPLAM KADIN NÜFUSUNA ORANI (%)
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
08ö/$
$'$1$
(/$=,ö
(6.øù(+ø5
$17$/<$
,63$57$
'(1ø=/ø
%$/,.(6ø5
d$1.,5,
$ö5,
0$/$7<$
+$..$5ø
=21*8/'$.
5ø=(
*$=ø$17(3
260$1ø<(
*h0hù+$1(
d2580
(5=8580
ø67$1%8/
%ø1*g/
.$5$0$1
ød(/
75$%=21
0$5'ø1
6$0681
$',<$0$1
Şekil 5.36. : Okur Yazar Kadın Nüfusun Toplam Kadın Nüfusa Oranı (2000)
Ülkenin en eğitimli kenti Başkent Ankara’da, ve sosyal yaşama katılmalarında önemli sorunlar
üniversite mezunlarının tüm nüfusa oranı, %11,70, görülmektedir.
22 yaş üzeri nüfusa oranı ise %17 dolaylarındadır.
Ülkenin eğitim göstergeleri açısından en önde
Bu haliyle ülke ortalamasının yaklaşık 3 kat gelen ili Ankara’da, ilçeler arası eşitsizlikleri
üzerinde yükseköğrenim görmüş nüfusa sahip olan
giderecek eğitim politika ve program alanlarının
Ankara, İstanbul ve İzmir’den de yaklaşık 1,5 kat
belirlenerek hayata geçirilmesi gerekmektedir.
daha önde görünmektedir. Ankara kenti için çok
önemli bir açılım noktası olan bu eğitimli nüfus Özellikle, Bala, Kalecik, Akyurt, Ayaş ve bu ilçelere
yapısı, okuma-yazma oranları bağlamında ise, bazı bağlı kırsal nitelikli yerleşmelerden başlayarak
kırılganlıkları beraberinde getirmektedir. Özellikle, mekansal ve mekansal olmayan eğitim politikaları
kırsal alanında önemli bir eğitim sorunu olan geliştirilerek ilgili kurumlarla işbirliği halinde hayata
Ankara ilinde okuma yazma bilmeyen nüfusun geçirilmelidir.
kadın nüfus başta olmak üzere ihmal edilemeyecek
bir oranı olduğu görülmektedir. Eğitim kenti Ankara’nın eğitime ilişkin diğer
özellikleri 7. bölümde irdelenmektedir.
8 yıllık eğitimin tamamlanabileceği en küçük
yaş 14’tür. Bu nedenle, en az ilköğretim mezunu Tablo 5.19. : Ankara İlinde Okur Yazarlık Oranı
olanların oranındaki değişim incelenirken 14 YILLAR
ANKARA OKUMA ANKARA OKUMA
ve daha yukarı yaş grubundaki nüfus dikkate YAZMA BİLEN YAZMA BİLMEYEN
1965 65.29 34.71
alınmıştır. Ankara ilinde en az ilköğretim mezunu 1970 71.25 28.75
olanların oranı 1975 – 2000 döneminde her iki 1975 77.65 22.35
cinsiyet için de sürekli artış göstermiştir. En az 1980 80.36 19.64
ilköğretim mezunu olanların oranı 1975 yılında 1985 87.22 12.78
erkeklerde % 32.5i kadınlarda % 19.6 iken, bu oran 1990 89.51 10.48
2000 yılında erkeklerde %59.6’ya, kadınlarda ise 2000 93.28 6.72
%43.7’ye yükselmiştir. OKUMA YAZMA

1975 - 2000 EN AZ øLKÖöRETøM MEZUNU OLAN NÜFUS (KADIN 14+)
BøLMEYEN
50,00%
Üniversite mezunlarının sayısı açısından ülkenin OKUMA YAZMA

45,00%
40,00%
en eğitimli kenti olan Ankara’nın okuryazarlık BøLEN FAKAT BøR 35,00%
OKUL BøTøRMEYEN 30,00%
açısından kırsal kesiminden ve kadın nüfusundan

25,00%
øLKOKUL 20,00%
başlayan önemli bir kırılganlığa sahip olduğu

15,00%
10,00%
görülmektedir. Özellikle, 1975 sonrası bu

5,00%
EN AZ 0,00%
øLKÖöRETøM 1975 1980 1985 1990 2000
kırılganlığın giderilebilmesi anlamında önemli MEZUNU OLAN
ilerlemeler sağlanmasına karşın, kadın nüfusun Şekil 5.37. :En Az İlköğretim Mezunu Olan Kadın
Haymana, Bala gibi ilçelerden başlayarak eğitime Nüfusun Gelişimi (1975-2000)
İzmir
Ankara
ADI
İstanbul
BÖLGE
Toplam Okul Sayısı

2209
4177
2441
Toplam Öğretmen Sayısı

Kadrolu öğretmenleri kapsar.
25110
36413
Top. Öğrenci Sayısı

Tüm okul öncesi öğretmenleri kapsar.
685434
59230 2413504
863653
Toplam Öğrenci / Okul

2005-2006 eğitim yılı 2005 olarak verilmiştir.
796
1328
868
Açık ilköğretim ve açık lise bilgileri kapsanmıştır.
Top. Öğrenci / Öğretmen

27
41
24
Okul öncesi Okul Sayısı

861
1817
995
Okul öncesi Öğretmen Sayısı

1348
3269
2386
Okul öncesi Öğrenci sayısı

26282
65433
38553
Okul Öncesi Öğrenci /

Öğretmen
19
20
16
İ.öğretim Okul sayısı

966
979
1484
Tablo 5.20. : 3 Büyük İlde 2005 Yılı İtibariyle Eğitim Göstergeleri
İ.öğretim Öğretmen Sayısı

12668
17529
İ.öğretim Öğrenci Sayısı
477093
584610
28727 1756337
İlköğretim Öğrenci / Okul
gösterilmektedir.
494
597
1184
ilişkin karşılaştırmalı verileri yandaki tabloda
İlköğretim Öğrenci / Öğretmen
2005 yılı itibariyle Türkiye’de 3 büyük ilin eğitime
37,66
33,35
61,14
Genel ortaöğretim Okul Sayısı
Gelişimi (1975-2000)
176
201
511
Şekil 5.39. :Eğitim Durumuna Göre Erkek Nüfusun
Genel ortaöğretim Öğretmen
Sayısı 2000 1990 1985 1980 1975
0
YÜKSEKÖöRETøM
Genel ortaöğretim Öğrenci 10
Sayısı LøSE
6.392 113.355
8.589 159.637
16.904 374.456
20
%
30
ORTAOKUL
Genel ortaöğretim Öğrenci / 40
Okul
644,06
794,21
732,79
øLKOKUL 50
Genel ortaöğretim Öğrenci /
1975 - 2000 EöøTøM DURUMUNA GÖRE NÜFUS (KADIN 25+)
Öğretmen
18,59
17,73
22,15
Mesleki ve teknik o.öğretim
Okul sayısı
Gelişimi (1975-2000)
266
206
365
Şekil 5.38. :Eğitim Durumuna Göre Kadın Nüfusun
Öğretmen Sayısı 2000 1990 1985 1980 1975
7.909
4.702
0
YÜKSEKÖöRETøM 10
Öğrenci Sayısı 20
80.853
68.704
10.330 217.278
LøSE
%
30
ORTAOKUL 40
Mesleki o.öğretim Öğrenci /
Okul 50
303,96
333,51
595,28
øLKOKUL
60
Mesleki o.öğretim Öğrenci /
Öğretmen 1975 - 2000 EöøTøM DURUMUNA GÖRE NÜFUS (ERKEK 25+)
10,22
7,00
21,03
197 PLAN AÇIKLAMA RAPORU ETÜDLER & MÜDAHALE BİÇİMLERİ
Tablo 5.21. : İlçelere Göre Eğitim Göstergeleri 198
%
%
%
%
%
%
%
%
BÖLGE ADI
(%)
nüfus
Nüfus
Nüfus
Erkek nüfus
Kadın nüfus
Kadın Nüfus
Toplam nüfus
Toplam Nüfus
Toplam Nüfus
Toplam Nüfus
Toplam Nüfus
Yüksek öğretim
Okuma yazma bilen

okulu bitiren Toplam
İlkokul bitiren Toplam

Yüksek öğretim bitiren
mezunlarının oranı (%)
Ortaokul veya ortaokul
Okuma yazma bilmeyen

Okuma yazma bilmeyen
fakat bir okul bitirmeyen
Okuma yazma bilen oranı
İlköğretim bitiren Toplam

dengi meslek okulu bitiren
Lise veya lise dengi meslek
Altındağ 362.189 185.313 176.876 32.261 8,91 25.067 14,17 73.004 20,16 139.412 38,49 9.122 2,52 32.580 9,00 55.542 15,34 20.011 5,53 91,1 5,5
Çankaya 719.307 359.991 359.316 27.898 3,88 22.449 6,25 95.050 13,21 140.422 19,52 21.172 2,94 57.972 8,06 201.630 28,03 174.647 24,28 96,1 24,3
Etimesgut 155.206 86.588 68.618 6.883 4,43 5.028 7,33 25.006 16,11 39.711 25,59 4.137 2,67 15.034 9,69 40.474 26,08 23.903 15,40 95,6 15,4
Gölbaşı 55.748 29.743 26.005 3.870 6,94 3.010 11,57 11.441 20,52 20.366 36,53 1.518 2,72 4.846 8,69 9.867 17,70 3.832 6,87 93,1 6,9
Keçiören 604.180 296.559 307.621 37.895 6,27 30.534 9,93 115.374 19,10 192.989 31,94 20.419 3,38 61.543 10,19 126.246 20,90 49.408 8,18 93,7 8,2
Mamak 384.441 195.270 189.171 30.926 8,04 25.078 13,26 76.130 19,80 138.839 36,11 11.196 2,91 40.449 10,52 66.417 17,28 20.262 5,27 92 5,3
Sincan 254.080 127.237 126.843 15.269 6,01 11.932 9,41 52.981 20,85 89.329 35,16 8.673 3,41 26.522 10,44 49.459 19,47 11.745 4,62 94 4,6
Yenimahalle 505.348 249.814 255.534 24.448 4,84 19.696 7,71 83.848 16,59 134.973 26,71 15.856 3,14 44.485 8,80 122.778 24,30 78.735 15,58 95,2 15,6
Akyurt 16.590 8.888 7.702 1.749 10,54 1.283 16,66 3.634 21,90 7.506 45,24 471 2,84 1.262 7,61 1.581 9,53 386 2,33 89,5 2,3
Ayaş 19.068 9.850 9.218 1.479 7,76 1.042 11,30 3.836 20,12 7.959 41,74 560 2,94 1.758 9,22 2.551 13,38 915 4,80 92,2 4,8
Bala 34.944 17.627 17.317 5.164 14,78 3.951 22,82 7.800 22,32 14.409 41,23 1.032 2,95 2.797 8,00 3.052 8,73 681 1,95 85,2 1,9
Beypazarı 46.918 23.317 23.601 4.230 9,02 3.192 13,52 9.213 19,64 21.664 46,17 1.572 3,35 3.292 7,02 5.233 11,15 1.683 3,59 91 3,6
Çamlıdere 14.045 7.367 6.678 2.402 17,10 1.819 27,24 2.721 19,37 5.570 39,66 227 1,62 1.094 7,79 1.581 11,26 448 3,19 82,9 3,2
Çubuk 65.420 34.064 31.356 7.740 11,83 5.841 18,63 13.580 20,76 27.486 42,01 1.829 2,80 5.131 7,84 7.566 11,57 2.067 3,16 88,2 3,2
Elmadağ 38.596 19.807 18.789 3.465 8,98 2.742 14,59 8.189 21,22 13.625 35,30 1.551 4,02 3.568 9,24 6.371 16,51 1.823 4,72 91 4,7
Evren 5.645 2.773 2.872 875 15,50 688 23,96 1.164 20,62 1.939 34,35 144 2,55 680 12,05 674 11,94 166 2,94 84,5 2,9
Güdül 18.985 9.908 9.077 1.812 9,54 1.312 14,45 3.433 18,08 8.678 45,71 492 2,59 1.510 7,95 2.421 12,75 634 3,34 90,5 3,3
Haymana 47.125 23.250 23.875 6.717 14,25 5.165 21,63 11.279 23,93 21.536 45,70 836 1,77 2.684 5,70 3.197 6,78 860 1,82 85,7 1,8
Kalecik 22.103 11.501 10.602 2.612 11,82 1.959 18,48 4.862 22,00 8.611 38,96 536 2,43 2.130 9,64 2.792 12,63 551 2,49 88,2 2,5
Kazan 26.279 14.132 12.147 2.101 7,99 1.543 12,70 5.398 20,54 10.283 39,13 769 2,93 2.019 7,68 4.040 15,37 1.665 6,34 92 6,3
Kızılcahamam 30.779 15.734 15.045 4.557 14,81 3.454 22,96 6.046 19,64 12.177 39,56 788 2,56 2.335 7,59 3.799 12,34 1.064 3,46 85,2 3,5
Nallıhan 37.534 19.168 18.366 3.582 9,54 2.663 14,50 7.213 19,22 15.859 42,25 1.492 3,98 3.281 8,74 4.847 12,91 1.249 3,33 90,5 3,3
Polatlı 103.851 53.371 50.480 8.930 8,60 6.737 13,35 21.987 21,17 44.128 42,49 3.148 3,03 5.968 5,75 14.684 14,14 4.984 4,80 91,4 4,8
Şereflikoçhisar 53.013 27.205 25.808 6.550 12,36 4.881 18,91 11.182 21,09 17.355 32,74 2.143 4,04 5.658 10,67 8.314 15,68 1.733 3,27 87,6 3,3
Toplam 3.621.394 1.828.477 1.792.917 243.415 6,72 191.066 10,66 654.371 18,07 1.134.826 31,34 109.683 3,03 328.598 9,07 745.116 20,58 403.452 11,14
5.1.2.8. SAĞLIK Ankara’da kişi başına düşen yatak ve hekim sayıları

açısından yapılan karşılaştırmalar, Ankara’nın
Ülke içinde bir sağlık kenti olarak öne çıkan
sağlık sektöründeki üstünlüklerini de ortaya
Başkent Ankara, sunduğu sağlık hizmetlerinin
koymaktadır.
nitelik ve niceliği ile, yalnız kente ve çevresine
değil, İç Anadolu Bölgesine ve hatta ülkeye hizmet On bin kişiye düşen hekim sayısında Ankara,
vermektedir. ülkenin en gelişmiş kenti olurken, yatak sayısında
%ø1.øùø<('hù(1+(.ø06$<,6,
35
30
25
20
15
10
0
$1.$5$
(6.øù(+ø5
%85'85
$'$1$
%856$
.,5ù(+ø5
1(9ù(+ø5
'ø<$5%$.,5
.$<6(5ø
08ö/$
<$/29$
.2&$(/ø
0$1ø6$
7(.ø5'$ö
$0$6<$
+$..$5ø
$ö5,
%2/8
25'8
8ù$.
6ø123
5ø=(
ø67$1%8/
d2580
.0$5$ù
260$1ø<(
<2=*$7
.$56
6$0681
$<',1
%$57,1
.$5$0$1
$.6$5$<
ød(/
$)<21
(5=ø1&$1
6øø57
$5'$+$1
*ø5(681
%$70$1
0$5'ø1
Şekil 5.40. : Türkiye’de İller İtibariyle On Bin Kişiye Düşen Hekim Sayısı (2000)
%ø1.øùø<('hù(1+(.ø06$<,6,
10 BøN KøùøYE DÜùEN YATAK SAYISI
60
50
40
30
20
10
0
$1.$5$
'ø<$5%$.,5
,63$57$
(6.øù(+ø5
%$/,.(6ø5
.,5ù(+ø5
.$<6(5ø
ù85)$
0$1ø6$
08ö/$
.h7$+<$
d$1.,5,
7(.ø5'$ö
$17$/<$
0$/$7<$
.21<$
+$..$5ø
,ö',5
.$67$0218
=21*8/'$.
6ø123
ø67$1%8/
('ø51(
6ø9$6
d$1$..$/(
1øö'(
'h=&(
<2=*$7
.$56
.0$5$ù
6$0681
75$%=21
(5=ø1&$1
ød(/
.ø/ø6
9$1
.$5$0$1
%ø7/ø6
260$1ø<(
%$70$1
$<',1
$5'$+$1
Şekil 5.41. : Türkiye’de İller İtibariyle On Bin Kişiye Düşen Yatak Sayısı (2000)
da, 6. sıradadır. Yoğun nüfusa karşın Ankara’nın ülkemizde, İzmir ise 39 oranı ile Ankara’dan daha
yatak sayısında da ülke sırlamasının üstlerindeki dengeli görünmektedir. Gaziantep’te 31 düzeyine
yerinin pekiştirilmesi gerekmektedir. inen gini endeksinin Ankara’da da düşürülmesi
yönünde sosyal programlar yürütülmesi kaçınılmaz
Sağlıkla ilgili detaylı parametreler, 7. Bölümde görünmektedir.
irdelenmekte olup, bu bölümde nüfusun sağlık
ölçütleri açısından da, ülkenin gelişmiş kentleri Gelir dağılımındaki bu eşitsizlik yoksulluğu da
içinde yer aldığını göstermek noktasında beraberinde getirmektedir. Hane halkı gelirleri
düğümlenmektedir. Gelişmişlik göstergeleri bazında kentsel alanda düştüğü görülen yoksulluk
açısından Ankara’yı ülkenin üst sıralarına yerleştiren verileri ise, kentsel yapılar için sağlıklı sonuçlar
eğitim ve sağlık göstergeleri, kent içinde önemli üretmemektedir.
oranda sorun ve eşitsizliklere sahiptir. Özellikle
sağlık güvencesi ve hizmetlerinden yararlanmak Ankara’da, kentsel yoksulluğun bölge bölge
anlamında gelir gruplarına ve yerleşim bölgelerine belirlenerek giderilebilmesine yönelik çalışmalar
göre önemli eşitsizlikler olduğu bilinmektedir. yapılmasını kaçınılmaz kılan gelir dağılımı
Özellikle alt gelir grubu yerleşimleri ve gecekondu eşitsizlikleri, sosyal güvence sorunu, kentsel sosyal
alanlarında hem 1. kademe sağlık tesislerinin sayısı, ve teknik altyapı yoksunlukları gibi bir çok sorun
hem de bu tesislerden vatandaşların yararlanabilmesi alanında özgün müdahale biçimlerinin geliştirilmesi
anlamında önemli sorunlar olduğu gözlenmektedir. kaçınılmaz bir zorunluluk olarak Ankara’nın
Bu nedenle, sağlık ve eğitimle ilgili özel program önünde durmaktadır.
alanları ve uygulamaları geliştirilmesinde yarar Gelire göre sıralı % 20’lik grupların tüketim
görülmektedir. harcamalarını karşılaştıran DİE verileri, 1994-2004
5.1.2.9. GELİR DAĞILIMI VE TÜKETİM yılları arasında hem Türkiye, hem de Ankara özelinde
önemli değişimler yaşandığını göstermektedir.
Sosyal donatı alanları ve hizmetleri olan eğitim ve Buna göre; 1994 yılından 2004’e gelindiğinde
sağlık yanında, ilin gelişmişlik ölçütleri bağlamında ülke genelinde hanehalkı gelirinin barınma ve
değerlendirildiği 1. Bölümde, değerlendirilmeyen, ulaşım gereksinimlerine olan harcamalarında artış
nüfusun içsel yapısındaki eşitsizlikleri daha net olmuştur. Benzer durumun eğlence ve diğer tüketim
ortaya çıkaracak bazı ölçütler bu başlık altında hizmetlerinde de kendisini gösterdiği görülmektedir.
değerlendirilmiştir. Perakende sektörü ve tüketim alışkanlıklarındaki
eğişimler yanında kentsel yaşamın barınma ve
Ülkelerin en zengin ve en fakir nüfusun ülke ulaşım harcamalarını yükselten durumu, gıda,
gelirinden aldığı paylara oranlanması ile bulunan giyim, mobilya gibi harcamalarda zorunlu kesinti
“Gini Endeksi” değerlerine göre Ülkemiz, 2000 yılı yapılmasını gündeme getirmiş görünmektedir.
itibariyle, 40 katsayı ile gelir dağılımının eşitsiz
paylaşıldığı ülkelere yakın bir sosyo-ekonomik Ankara’da da, nüfusun en yoksul ilk üç %20’lik
yapıya sahip görünmektedir. İsveç, Norveç gibi dilimlerinde toplam tüketim harcamalarının 1994’ten
ülkelerde 25 düzeyinde olan bu oran, Guetemala’da 2004’e kadar düşüş gösterdiği anlaşılmaktadır. Bu
60 düzeyine ulaşmaktadır. Bu değerin ülkemizde Ankara’da gelir dağılımının eşitsizleşme eğilimini
de düşürülmesi yönünde çalışmalar yapılmalıdır. göstermekte ve en zengin %20’lik dilimin gelir
Aynı endeksin ülkemiz kentleri içindeki değerleri ve tüketimden aldığı payın artmakta olduğuna
irdelendiğinde, gelir dağılımının dengeli olduğu işaret etmektedir. Ankara’da nüfusun özellikle ilk
ifade edilen Ankara’nın 41 oranı ile, eşitsiz gelir 2 %20’lik diliminde zorunlu yaşam harcamaları
dağılımına sahip kentler içinde değerlendirilebileceği gıda ve barınma gereksinimleri temel tüketimi
görülmektedir. İstanbul’un 43 ile Ankara’dan karşılarken, 3. dilimden itibaren, ulaştırma, eğlence
daha dengesiz bir gelir dağılımın sahip olduğu hizmetlerinde bir artış göze çarpmaktadır.
Tablo 5.22. : Ulusal Gelirlerin Bazı Ülkelerde Paylaşım Oranları-Gini Endeksleri (2000)
İzlem En Fakir En Zengin Zengin %10/Fa- En Fakir En Zengin Zengin %20/Fa-
Gini
Yılı %10 %10 kir %10 %20 %20 kir %20
Guantemala 2000 0.9 48.3 55.1 2.6 64.1 24.4 59.9
Brezilya 2001 0.7 46.9 68.0 2.4 63.2 26.4 59.3
Meksika 2000 1.0 43.1 45.0 3.1 59.1 18.3 54.6
Arjantin 2001 1.0 38.9 39.1 3.1 56.4 18.1 52.2
Peru 2000 0.7 37.2 49.9 2.9 53.2 18.4 49.8
Filipinler 2000 2.2 36.3 16.5 5.4 52.3 9.7 46.1
Çin 2001 1.8 33.1 18.4 4.7 50.0 10.7 44.7
Uruguay 2000 1.8 33.5 18.8 4.8 50.1 10.4 44.6
Kamerun 2001 2.3 35.4 15.7 5.6 50.9 9.1 44.6
A.B.D 2000 1.9 29.9 15.9 5.4 45.8 8.4 40.8
Türkiye 2000 2.3 30.7 13.3 6.1 46.7 7.7 40.0
Jamaika 2000 2.7 30.3 11.4 6.7 46.0 6.9 37.9
Estonya 2000 1.9 28.5 14.9 6.1 44.0 7.2 37.2
Vietnam 2002 3.2 29.9 9.4 7.5 45.4 6.0 37.0
Gürcistan 2001 2.3 27.9 12.0 6.4 43.6 6.8 36.9
İtalya 2000 2.3 26.8 11.6 6.5 42.0 6.5 36.0
Endonezya 2002 3.6 28.5 7.8 8.4 43.3 5.2 34.3
Polonya 2002 3.1 26.7 8.6 7.6 41.9 5.5 34.1
Bangladeş 2000 3.9 26.7 6.8 9.0 41.3 4.6 31.8
Almanya 2000 3.2 22.1 6.9 9.5 36.9 4.3 28.3
Finlandiya 2000 4.0 22.6 5.6 9.6 36.7 3.8 26.9
Macaristan 2000 4.0 22.2 5.5 9.5 36.5 3.8 26.9
Norveç 2000 3.9 23.4 6.1 9.6 37.2 3.8 25.8
İşveç 2000 3.6 22.2 6.2 9.1 36.6 4.0 25.0
*Gini İndeksi, 0 ise tam Eşitlik, 100 ise tam Eşitsizlik var demektir.
Kaynak: UNDP (2005) “Human Development Report 2005”
Tablo 5.23. : Ulusal Gelirlerin Bazı Ülkelerde Paylaşım Oranları-Gini Endeksleri (2000)
İl Merkezi 1. %20 2. %20 3. %20 4. %20 5. %20 Gini
Türkiye 6.0 10.3 14.5 20.9 48.3 0.42

Hatay 3.7 9.5 14.2 21.1 49.5 0.43
İstanbul 6.4 10.1 13.7 19.3 50.5 0.43
Ankara 5.9 10.1 14.9 22.0 47.1 0.41
Bursa 6.5 10.4 14.2 20.7 48.2 0.41
Adana 6.3 10.9 15.0 21.3 46.6 0.40
Samsun 5.8 10.7 15.2 22.0 46.3 0.40
Antalya 6.7 10.9 15.1 20.9 46.4 0.39
Erzurum 5.7 11.0 15.7 22.1 45.4 0.39
İzmir 6.6 10.8 15.1 22.1 45.3 0.39
Kayseri 7.5 11.4 14.5 19.1 47.5 0.39
Van 5.8 10.1 15.5 23.4 45.2 0.39
Konya 6.2 10.8 15.7 22.6 44.7 0.38
Ağrı 6.6 10.8 15.9 23.6 43.6 0.37
Kocaeli 7.1 11.6 15.6 21.6 44.1 0.37
Aydın 7.7 11.8 15.7 21.7 43.0 0.35
Trabzon 7.6 11.8 15.9 22.2 42.6 0.35
Zonguldak 8.3 12.3 15.5 21.1 42.8 0.34
Malatya 7.5 12.3 16.5 23.4 40.3 0.33
Gaziantep 7.9 12.9 17.2 22.9 39.1 0.31
Kaynak: DİE (2005), “Türkiye İstatistik Yıllığı 2004”
Tablo 5.24. : Hane ve Fert Bazında Kırsal ve Kentsel Yoksulluk Oranları

Hane Bazında Fert Bazında
Hane Büyüklüğü Toplam (x1000) Yoksul Sayısı Yoksullık Oranı Toplam (x1000) Yoksul Sayısı Yoksulluk Oranı
Türkiye 16.447 3.693 22.45 88.393 18.441 26.96
1-2 3.269 540 16.51 5.872 967 16.48

3-4 7.507 1.229 16.37 26.842 4.495 16.88
5-6 4.026 1.169 29.03 21.651 8.380 29.47
7- 1.645 756 45.95 13.927 8.598 47.38
Kent 10.093 1.754 17.95 41.048 9.011 21.95
1-2 1.807 131 7.24 3.201 229 7.16
3-4 5.014 649 12.94 17.994 2.382 13.24
5-6 2.449 635 25.94 13.074 3.461 26.47
7- 863 339 41.15 6.778 2.939 43.36
Kır 6.353 1.939 30.52 27.345 9.429 34.48
1-2 14.62 409 27.97 2.671 7.38 27.84
3-4 2.493 580 23.27 8.848 2.113 23.81
5-6 1.576 533 33.83 8.577 2.919 34.03
7- 821 417 50.75 7.150 3.659 51.18
*Gıda ve Gıda Dışı Harcamalar Dikkate Alınmıştır.
Kaynak: DİE (2005) “Türkiye İstatistik Yıllığı 2004”
Bu dilim için barınma gereksiniminin gıdanın 5.1.3. NÜFUS YAPISINA İLİŞKİN

da üzerine çıkması ilginçtir. İlk 3 dilim için son ÖNGÖRÜLER
sıralardaki eğitim, sağlık ve eğlence harcamalarının 5.1.3.1. NÜFUS PROJEKSİYONLARI
4. ve 5. dilimlerde en önemli harcama kalemleri
haline gelmesi, gelir dağılımındaki eşitsizliğe işaret Yıllar itibariyle Ankara kenti yıllık nüfus artış hızı
değerlendirilerek Ankara kentinin 2023 planlama
etmektedir. Kamu hizmetlerinin merkezi ve özellikle
hedef yılı için nüfus projeksiyonları yapılmıştır.
gelir dağılımı açısından diğer büyükkentlerden Bu projeksiyonlar kentin nüfus artış eğilimleri
daha iyi durumda olduğu görülen Ankara içinde doğrultusunda biçimlendiği için, kentsel nüfusun
de önemli kentsel yoksulluk yaşanan alanlar oluşumunda tek başına kabul edilebilir veriler
bulunduğu ve bu alanlara ilişkin özel araştırma ve olarak görülmemektedir. Bunun yerine, nüfus
uygulamalar yapılması gerekliliği görünmektedir. projeksiyonları ve işgücü verileri üzerinden yapılan
projeksiyonlar, planlama bölgeleri bazında özgün
Ankara için nüfusun sosyo-demografik yapısındaki
nüfus ve işgücü değerleri, olası kamu yatırımları,
eşitsizlikleri onarıp, dengeleyecek özel programlar onaylı planlar ve bu planlara yapılan müdahaleler
ve uygulamalar gerçekleştirilmesi, bu amaçla özel bazında kentin ve planlama bölgelerinin nüfus ve
çalışmalar yapılması gerekmektedir. işgücü projeksiyonları sonuçlandırılacaktır.
GELøRE GÖRE SIRALI %20'LøK GRUPLARA GÖRE TÜKETøM HARCAMALARI KARùILAùTIRMASI
50,00%
1994 - 2004 ANKARA øLø TOPLAM GELøRøN %20'LøK GRUPLARA DAöILIMI 35,00%
45,00%
30,00%
1994 - 2004
40,00%
25,00%
35,00%
1994 2004
30,00% 20,00%
25,00% 1994 2004 15,00%

20,00% 10,00%
15,00%
5,00%
10,00%
0,00%
5,00%
1. Gıda ve 3. Giyim ve 4. Konut, su, 5. Mobilya, ev 6. Sa÷lık 7. Ulaútırma 9. E÷lence ve 10.E÷itim 11.Lokanta, 12.Çeúitli mal ve
0,00% alkolsüz ayakkabı elektrik, gaz ve aletleri ve ev kültür hizmetleri yemek hizmetleri hizmetler
1. %20 2. %20 3. %20 4. %20 5. %20 içecekler di÷er yakıtlar bakım hizmetleri ve oteller
Şekil 5.42. : Türkiye’de Gelire Göre Tüketim Şekil 5.43. : Ankara’da Toplam Gelirin %20’lik
Harcamaları Karşılaştırması (1994-2004) Gruplara Göre Dağılımı (1994-2004)
Nüfus projeksiyonları için 2005-2006 döneminde

ANKARA GELøRE GÖRE SIRALI %20'LøK GRUPLAR øTøBARøYLE TÜKETøM HARCAMASI TÜRLERø (DøKEY)
Gıda, øçki, Tütün
Gazi Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü

80,00%
70,00% Konut ve Kira
4. Sınıf stüdyosunda yapılan projeksiyonlardan

60,00%
50,00% Sa÷lık
40,00%
30,00% Ulaútırma
yararlanılmış olup20, aşağıda Ankara ili ve 5216
20,00%
sayılı Kanun sonrası oluşan Ankara Büyükşehir
E÷lence ve Kültür
Belediyesi sınırları için nüfus projeksiyonlarının
10,00%
0,00%
1. %20 2. %20 3. %20 4. %20 5. %20
sonuçları verilmektedir.
E÷itim
Şekil 5.44. : Ankara’da Gelire Göre Sıralı %2’li

Grupların Tüketim Harcamaları (2004) Yukarıdaki tablolar irdelendiğinde, Ankara ili için
en küçük nüfus projeksiyonu 5.652.852, en yüksek
ANKARA B.ùEHøR BEL. SINIRI 2023 NÜFUS PROJEKSøYONLARI (1.hdh.

.$5(/(5
<g17(0ø

$5ø70(7ø.
$57,ù
<g17(0ø
%ø/(ùø.)$ø=
<g17(0ø

h66(/
<g17(0

h66(/
<g17(0
h66(/

<g17(0
h66(/

<g17(0
Şekil 5.45. : Ankara İli 2023 Nüfus Projeksiyonları
12000000 $1.$5$ø/ø1h)86352-(.6ø<21/$5, (1.hdh.

.$5(/(5
<g17(0ø
10000000
$5ø70(7ø.
$57,ù
<g17(0ø
8000000
%ø/(ùø.)$ø=
<g17(0ø
6000000
h66(/
<g17(0
4000000
h66(/
<g17(0
2000000 h66(/
<g17(0
0 h66(/
1965 1970 1975 1980 1985 1990 2000 2005 2010 2015 2020 2025 <g17(0
Şekil 5.46. : Ankara Büyükşehir Belediyesi 2023 Nüfus Projeksiyonları
20
, Gazi Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü 2005-2006 Yılı 4. Sınıf Ankara Stüdyosu Analitik Etüdlerinden yararlanılmıştır.
Tablo 5.25. Ankara İli 2023 Yılı Nüfus Projeksiyonu Özet Tablosu 204
En Küçük Karşılaştırmalı
Model Adı Aritmetik Artış Bileşik Faiz Üssel Yöntem 1 Üssel Yöntem 2 Üssel Yöntem 3 Üssel Yöntem 4 Üssel Yöntem 5
Kareler Yöntem
Projeksiyon Pt =
- Pt = Ptl + bort*Nt Pt = Po x ert Pt = Po x ert Pt = Po x ert Pt = Po x ert Pt = Po x ert -
Formülü Po x (1+r)t
r - - r=0,03348 r=0,03348 r=0.02137 r=0.02681 r=0.01828 r=0.02296 -
“r” Değeri Ankara Kenti Ankara Kenti Ankara Kenti Türkiye Kentsel Türkiye Toplam Ankara Kenti
- - -
Açıklaması (1965 – 2000) (1965 – 2000) (1990 – 2000) (1990 – 2000) (1985 – 2000) (1975 – 2000)
1965 1644302 1644302 1644302 1644302 1644302 1644302 1644302 1644302 1644302
1970 2041658 2041658 2041658 2041658 2041658 2041658 2041658 2041658 2041658
1975 2585293 2585293 2585293 2585293 2585293 2585293 2585293 2585293 2585293
1980 2854689 2854689 2854689 2854689 2854689 2854689 2854689 2854689 2854689
1985 3306327 3306327 3306327 3306327 3306327 3306327 3306327 3306327 3306327
1990 3236626 3236626 3236626 3236626 3236626 3236626 3236626 3236626 3236626
2000 4007860 4007860 4007860 4007860 4007860 4007860 4007860 4007860 4007860
2005 4268343 4490798 4772445 4787188 4459816 4582787 4391441 4495413 4179974
2010 4632687 4973736 5682891 5718056 4962737 5240188 4811734 5042275 4585722
2015 4997032 5456674 6767025 6829931 5522372 5991893 5272251 5655664 4992563
2020 5361376 5939612 8057980 8158010 6145115 6851430 5776844 6343670 5416182
2023 5652852 6229375 9040385 9172936 6838083 7834268 6329729 7115371 6034708
Tablo 5.26. Ankara Büyükşehir Belediye Sınırı 2023 Yılı Nüfus Projeksiyonu Özet Tablosu
En Küçük Karşılaştırmalı
Model Adı Aritmetik Artış Bileşik Faiz Üssel Yöntem 1 Üssel Yöntem 2 Üssel Yöntem 3 Üssel Yöntem 4 Üssel Yöntem 5
Kareler Yöntem
Projeksiyon Pt =
- Pt = Ptl + bort*Nt Pt = Po x ert Pt = Po x ert Pt = Po x ert Pt = Po x ert Pt = Po x ert -
Formülü Po x (1+r)t
r - - r=0,03348 r=0,03348 r=0.02137 r=0.02681 r=0.01828 r=0.02296 -
“r” Değeri Ankara Kenti Ankara Kenti Ankara Kenti Türkiye Kentsel Türkiye Toplam Ankara Kenti
- - -
Açıklaması (1965 – 2000) (1965 – 2000) (1990 – 2000) (1990 – 2000) (1985 – 2000) (1975 – 2000)
1965 1134010 1134010 1134010 1134010 1134010 1134010 1134010 1134010 1134010
1970 1460521 1460521 1460521 1460521 1460521 1460521 1460521 1460521 1460521
1975 1963937 1963937 1963937 1963937 1963937 1963937 1963937 1963937 1963937
1980 2170433 2170433 2170433 2170433 2170433 2170433 2170433 2170433 2170433
1985 2550114 2550114 2550114 2550114 2550114 2550114 2550114 2550114 2550114
1990 2858430 2858430 2858430 2858430 2858430 2858430 2858430 2858430 2858430
2000 3609660 3609660 3609660 3609660 3609660 3609660 3609660 3609660 3609660
2005 3793721 4091057 4531320 4555173 4032407 4127466 3966815 4132835 3764673
2010 4179755 4572453 5688308 5748354 4504665 4719551 4359309 4731837 4133610
2015 4565789 5053850 7140721 7254076 5032232 5396570 4790638 5417658 4501500
2020 4951823 5535246 8963961 9154207 5621585 6170708 5264644 6202879 4885128
2023 5337856 6016643 11252742 11552058 6279960 7055896 5785551 7101909 5445803
nüfus projeksiyonu ise, 9.172.936 kişidir. Tüm göç etme eğilimlerinin hızlanacağı, bu çerçevede,
nüfus projeksiyonlarının karşılaştırılması yönündeki yarı kırsal ve kırsal nitelikli yerleşmelerin özel
karşılaştırmalı yöntem ise, Ankara ili için 2023 yılı önem kazanacağı eğilimi gözlenmektedir.
itibariyle 6.034.708 kişilik bir projeksiyon tespit • Metropoliten kent içindeki nüfusun batı
etmektedir. koridoru bazındaki artış eğilimi yanısıra,
Ankara Büyükşehir Belediyesi sınırları için ise, en güneybatı yönünde da gelişeceği, ilçe
küçük nüfus projeksiyonu 5.337.856 kişidir. En merkezlerindeki odaklanmaların özendirilmesi
yüksek nüfus projeksiyonu ise, il nüfusunu da halinde önemli çekim unsurları olabileceği
geçerek 11.552.058 kişinin Ankara Büyükşehir gibi, metropoliten kentin dağılıp yayılması
Belediyesi içinde yaşayacağını öngörmektedir. yerine odaklar tanımlayarak gelişebilmesini
Ancak Büyükşehir içindeki nüfusun yoğunluğu sağlayabileceği öngörülmektedir.
ve artış hızıyla sınırlanan projeksiyonların abartılı • Nüfus yoğunluğunun kent ortalamasından
sonuçlar verdiği görülmektedir. Karşılaştırmalı düşük olduğu merkez ilçelerden Altındağ,
yöntem ile yapılan nüfus projeksiyonu ise, 2023 Mamak ve Sincan‘da yoğunluğun artacağı
yılı itibariyle 5.445.803 kişilik bir kent oluşacağını özellikle Altındağ ve Mamak’da gecekondu
öngörmektedir. alanlarının dönüşümü sürecinde önemli
Bu projeksiyonlar, planlama bölgeleri bazındaki yoğunlaşmalar yaşanabileceği noktasından
tespit, müdahale ve karar ile işgücü verileri hareketle, bu sorunları giderebilecek planlama
sonuçları da göz önünde bulundurularak müdahalelerinin gerekli olduğu, büyük
sonuçlandırılacaktır. ölçüde doygunluğa ulaşmış Keçiören ve
Çankaya’da yaşam kalitesini arttıracak meskun
5.1.3.2. 2023 YILI ÖNGÖRÜLERİ doku müdahale biçim ve programlarının
• Nüfus artış hızındaki son 20 yıldaki düşme gerçekleştirilmesi gerektiği, güneybatı ve
eğiliminin süreceği ve Anadolu’da oluşan çekim güney koridorlarındaki kentsel yayılmanın
odaklarının Ankara’ya olan göç hareketlerini yarattığı makroforma müdahale edilerek düşük
azaltabileceği kabulüyle, Cumhuriyetin 100. yoğunluklu ancak belirli odaklanmalar yaratan
yılında % 0,175 düzeyinde bir nüfus artış bir gelişimin özendirilmesi gerektiği tespit
düzeyi oluşabileceği, bunun da Ankara kentini edilmektedir.
yaklaşık 6.000.000 kişi düzeyinde tutabileceği • Nüfusun Sosyo-demografik niteliklerinde
öngörülmektedir. gelişimler sağlanacağı, kadın nüfustaki artışın
• Ülkenin, bölgenin ve Ankara’nın kentsel nüfus devam edeceği, kadınların kentsel ve ekonomik
oranındaki artış oranının artarak süreceği ve yaşama katılma ve eğitim düzeylerinin artacağı,
Büyükşehir belediyesi sınırları içindeki yarı medyan yaşın 30 düzeyine ulaşabileceği, ilk
kırsal alanların da istatistiki verilerde kentsel ve ortaöğretim okullaşma oranlarının %100
alan sayıldığı noktasından hareketle, Ankara düzeyinde gerçekleşeceği, doğurganlık hızının
ili nüfusunun kentsel nüfus oranının %95’i 1,5’e, bebek ölüm hızının binde 30 düzeyine
geçeceği tahmin edilmektedir. ineceği öngörülmektedir.
• Ankara kenti nüfusunun ülke nüfusundan aldığı • Hanehalkı büyüklüğünün 3,1 ila 3,4 aralığında
payın % 6,2 ila % 6,5 arasında gerçekleşeceği ve gerçekleşebileceği, yaş bağımlılık oranının
kentin aldığı göç hızının süreceği noktasından 36 ortalamasından 30 civarına inebileceği,
hareketle, net göçün artıda kalacağı, iç Anadolu üniversite mezunu nüfus oranındaki artışın
illerinden alınan göçün Eskişehir, Kayseri, pekişerek süreceği, okuryazarlık oranının %97
Konya, Çorum odaklarındaki gelişimlere düzeyine yükseltilmesinin hedeflenebileceği,
paralel olarak azalacağı, kente gelen göçün bunun için özellikle kırsal ve yarı kırsal alanda
metropoliten alanda oluşan odaklara yönlenme özel sosyal programlar geliştirilip uygulanması
eğiliminin süreceği öngörülmektedir. gerektiği tespit edilmektedir.
• Ankara’nın iç ve dış göç hareketlerinde, kentten, • Gelir dağılımı eşitsizliklerini giderebilecek ulusal
kırsal alana ve ilçe merkezlere doğru yönlenen ve kentsel ölçekte programlar uygulanarak
Gini endeksinin Ankara kenti ölçeğinde 35’e 5.2.1. AKTİF YAŞTAKİ NÜFUSUN
indirilmesi hedeflenmelidir. Kentsel yoksulluk İKTİSADEN FAAL OLMA DURUMU
için ise özel program alanları belirlenerek
sosyal ve ekonomik program ve uygulamalar 12 yaş üzeri nüfusun çalışabilir kabul edildiği
geliştirilmeli, uygulanmalıdır. Türkiye’ de tarihsel gelişim süreci içinde iktisaden
faal nüfusun aktif nüfusa oranı bir azalma eğilimi
• Eğitim ve sağlıktaki eşitsizlikleri giderebilecek göstermiştir. 1975-1990 yılları arasında ülkede
sosyal programlara ilaveten, gelir dağılımındaki
yaşanan gelişimlere koşut olarak artan işsiz nüfus
eşitsizliklerin derinleşebileceği ve kentsel
Ankara’da daha da yüksek bir oranla kendisini
yoksulluğun artabileceği öngörüsüyle,
göstermektedir. 12 yaş üzeri nüfusun içindeki
gecikmeksizin çok amaçlı ve özel sosyal
iktisaden faal nüfusun azalmasında en büyük etken
program alanları ve uygulamaların araştırılarak,
eğitim düzeyinin yükselmesi, artan öğrenci sayısı
sistematik olarak hayata geçirilmesi gerektiği
yanında özellikle kentlerde kentleşme ve göçle hızla
görülmektedir.
artan nüfusla aynı oranda artmayan iş olanakları ve
5.2. İŞGÜCÜ emekli sayısının artması sayılabilir.
Bu bölümde Ankara’da işgücünün tarihsel süreç D.İ.E. tarafından yapılan Nüfusun Sosyo-
içindeki gelişimi hem Türkiye genelinde hem Ekonomik Nitelikleri ile ilgili istatistiki verilerden
de kentsel yerler ortalamasıyla ilişkilendirilerek çıkan sonuçlara göre; 2000 yılı itibariyle Türkiye’de
incelenmiştir. İl bazına yönelik incelemeler 1970 51.724.194 olan aktif nüfusun (12 yaş üzeri nüfus)
yılı başlangıç alınarak nüfus sayımı verilerine %55,2’si iktisaden faaldir. İktisaden faal olan
göre hazırlanan Nüfusun Sosyal ve Ekonomik 28.544.359 kişinin % 8,9’u işsiz ya da iş arayan
özellikleriyle ilişkili istatistiklerden derlenmiştir. bir konumdadır. 2000 yılı itibariyle Ankara ilinde
Kent bazında ise söz konusu istatistiklerin 1980 aktif yaştaki nüfusun % 48.26 sı iktisaden faal
yılından sonra yapılması nedeniyle 1980 yılı iken, faal nüfusun %89’u çalışır durumda olup,
başlangıç kabul edilmiştir. %11’i ü ise işsiz-iş arayan kişilerden oluşmaktadır.
Tablo 5.27. : Yıllar İtibari İle İktisaden Faal Nüfus

İKTİSADEN FAAL NÜFUS
YILLAR AKTİF NÜFUS (12+) TOPLAM İŞSİZ-İŞ ARAYAN NÜF. ÇALIŞAN NÜFUS
SAYI FAAL/AKTİF SAYI % SAYI %
TÜRKİYE GENELİ
1975 26945724 17383828 64,51 285464 1,64 17097778 98,36
1980 30539621 19212193 62,91 689871 3,59 18522322 96,41
1985 35339299 21579996 61,07 1023210 4,74 20556786 95,26
1990 40783431 24726601 60,63 1344708 5,44 23381893 94,56
2000 51724194 28544359 55,2 2547218 8,9 25997141 91,08
ANKARA İLİ
1975 1808113 971667 53,74 26885 2,77 944782 97,23
1980 2036096 1044586 51,30 60379 5,78 984207 94,22
1985 2424424 1180546 48,7 90216 7,64 1090330 92,36
1990* 2469912 1191857 48,26 88532 7,43 1103325 92,57
2000 3213099 1548276 48,2 169577 11 1378699 89,05
ANKARA BÜYÜKŞEHİR TOPLAMI
1980** 1362090 620643 45,57 45860 7,39 574783 92,61
1985 1672513 715177 42,76 64930 9,08 650247 90,92
1990 1965844 868111 44,16 76293 8,79 791818 91,21
2000 2589050 1156559 44,67 148226 12,81 1008333 87,18
*Delice-Sulakyurt-Keskin ve Kırıkkale ilçelerinin 1989 yılında Ankara’dan ayrılarak kurulan Kırıkkale İline bağlanması sonucu 1990 yılında 1985’e göre işsiz
nüfus değerinde bir azalma ortaya çıkmıştır.
**1980 yılında Ankara Belediyesini oluşturan ilçeler dikkate alınmıştır.
Kaynak: D.İ.E.,1975-1980-1985-1990, Nüfusun Sosyal-Ekonomik Nitelikleri
Ankara büyükşehir belediyesini oluşturan kadını oranı %50,7, emekli oranı ise %15’e
metropoliten kent sınırları içinde ise, iktisaden yükselmiştir. Öğrenci ve ev kadını oranındaki
faaliyet durumu %44,67’ye düşmekte, işsizlik ise düşüşe karşın emekli oranındaki artış, yükselen
%12,81’e yükselmektedir. Ankara ilindeki iktisaden işsizlik verisi ile birlikte yorumlandığında, görece
faal olma göstergeleri Türkiye’nin 1990-2000 yaşlanan, ekonomisini güçlendirecek gelişmeler
konusunda sınırlı ve kırılgan bir kentsel işgücü
dönemindeki gerilemesine paralel, işsiz nüfusun
yapısı oluştuğunu göstermektedir.
arttığı bir yapı sunmaktadır. Aktif nüfustaki düşüş
de ülke ortalamasından farklılaşmaktadır. İlde aktif Ankara, ev hanımlarının oranı açısından Türkiye
nüfus oranı 1990 dönemine benzer bir değerde ortalamasının üzerindedir. Üstelik ildeki ev hanımı
gerçekleşirken, belediye sınırları içinde Türkiye’de 5 oranı büyükşehir belediye sınırı içinde daha da
puan düşen faal aktif nüfusa karşın yaklaşık yarım yükselmektedir. Bu durum kadın nüfusun kentsel
puan artmıştır (Tablo 5.27). ve ekonomik yaşama katılımın açısından Ankara’da
önemli bir sorun olduğunu da göstermektedir. Bu
1990 yılı itibariyle, Türkiye’de faal olmayan durumun bütünleri olarak emekli nüfusun, ülkedeki
nüfusun içinde öğrenci oranının % 26.79, emekli artışından çok daha fazla Ankara’da artmış olması
oranının %8.09, ev hanımı oranının % 59.26 da göz ardı edilmemelidir. 1990 yılı itibariyle
olduğu 1990 verilerine göre Ankara ili bazında ülkede emekli nüfusu iktisaden faal nüfusa oranı
aynı oranlar sırasıyla % 30.83, % 9.16 ve % 57.35 %8,09 iken Ankara’da bu oran %9,61 dir. 2000
olarak gerçekleşmiştir. 2000 yılına gelindiğinde yılına gelindiğinde ülkede %12,4’e ulaşan emekli
ise, ilde faal olmayan nüfus içindeki öğrenci oranı nüfus oranı Ankara’da ise %15’i bulmuştur. Tüm
%28,8’e ev kadını oranı %50,5’e gerilerken, emekli bunlar kentsel ekonomik yapı ve işgücünün kentsel
oranı %14,2’ye çıkmıştır. Büyükşehir Belediyesi ekonomiye katılımı anlamında önemli bir kısıt
kapsamındaki ilçeler toplamı göz önüne alındığında olduğu biçiminde yorumlanabilir.
ise 1990 yılı itibariyle, faal olmayan nüfusun içinde Ankara’da iktisaden faal nüfusun aktif nüfusa
öğrenci oranının % 31.16, emekli oranının % 9.61 oranının ülke genelinden düşük olması, yüksek
ev hanımı oranının % 57.11 olduğu belirlenmiştir. kentleşme hızı ve göç yanında öğrenci ve emekli
2000 yılı itibariyle ise,öğrenci oranı %28,7, ev nüfusunun yüksekliği ile ev hanımı nüfusunun
Tablo 5. 28 : Yıllar İtibari İle İktisaden Faal Olmayan Nüfus
İKTİSADEN FAAL OLMAYAN NÜFUS
YILLAR EMEKLİ ÖĞRENCİ EVHANIMI
TOPLAM
SAYI % SAYI % SAYI %
TÜRKİYE GENELİ
1975 9561896 188810 1,97 2230985 23,33 5402646 56,50
1980 11194199 581158 5,19 2654580 23,71 6950968 62,09
1985 13670254 928312 6,79 3337376 24,45 8304149 60,75
1990 16030516 1297536 8,09 4294759 26,79 9500480 59,26
2000 23173230 2869535 12,4 6943598 30 11387456 49,1
ANKARA İLİ
1975 836446 24552 2,94 237926 28,44 444911 53,19
1980 980158 58173 5,40 273947 27,95 597320 60,94
1985 1227889 93620 7,62 367519 29,93 703855 57,32
1990* 1277878 117107 9,16 393930 30,83 732845 57,35
2000 1664694 236506 14,2 279408 28,8 842224 50,5
ANKARA BÜYÜKŞEHİR TOPLAMI
1980** 736059 47940 6,51 208637 28,35 447392 60,78
1985 945845 78424 8,29 292406 30,91 533446 56,40
1990 1097662 105512 9,61 342004 31,16 626898 57,11
2000 1432368 214789 15 402151 28,7 727394 50,7
*Delice-Sulakyurt-Keskin ve Kırıkkale ilçelerinin 1989 yılında Ankara dan ayrılarak kurulan Kırıkkale İline bağlanması sonucu 1990 yılında 1985’e göre işsiz nüfus
değerinde bir azalma ortaya çıkmıştır.
**1980 yılında Ankara Belediyesini oluşturan ilçeler dikkate alınmıştır.
Kaynak: D.İ.E.,1975-1980-1985-1990, Nüfusun Sosyal-Ekonomik Nitelikleri
yüksekliğine bağlanabilir. Ankara Büyükşehir Tablo 5.30. : Yıllara Göre Ankara İstanbul ve
Belediyesi kapsamındaki ilçeler incelendiğinde Türkiye’de Reel Aktivite Oranları
aktif nüfusun % 44.16’ sının faal, bunun da %
8.79’nun işsiz ya da iş arıyor konumda olduğu YILLAR TÜRKİYE ANKARA İSTANBUL
gözlemlenebilir. Tüm bu sonuçlar, kentleştikçe 1970 42,50 35,90 36,00
işsizlik oranının arttığını ve iktisaden faal olma 1975 43,00 37,60 36,00
oranının azaldığını göstermektedir. Bunu da yüksek 1980 43,00 34,50 33,00
kentleşme hızı, yoğun göç ve işsizlik ile tarım dışı 1985 42,60 33,00 32,00
1990 41,40 34,10 34,70
faaliyetlerde yoğunlaşma nedenlerine bağlamak
2000 42,09 34,80 35,34
olasıdır.
Çalışan nüfusun çalışabilir yaştaki nüfusa oranı Şekil 5.47. : Yıllara Göre Türkiye, Ankara ve
incelendiğinde; 1975-2000 yılları arasında gerek İstanbul’da Reel Aktivite Oranları
ülke genelinde gerekse Ankara’da bir azalma
eğilimi gözlenmektedir (Tablo 5.29.). Aynı eğilim
REEL AKTøVøTE ORANI

1980-1985 döneminde Büyükşehir toplamında da
5 0 ,0 0
T Ü R K øY E
4 0 ,0 0
3 0 ,0 0 ANKARA
kendini gösterirken 1985-1990 döneminde bir artış 2 0 ,0 0

1 0 ,0 0
øS T A N B U L
olduğu saptanmıştır. Bu artış 1990-2000 döneminde 0 ,0 0

1970 1975 1980 1985 1990 2000
dengelenmiş görünmektedir. Bu durumun kentte Y IL L A R
artan işsizlik oranı ile ilgisi olduğu söylenebilir. Ankara İli’nde işgücüne katılma oranı 1980-1985
yılında azalma gösterirken, 1990 yılından sonra
Tablo 5. 29. : Yıllara Göre Çalışan Nüfusun önemli bir değişim göstermemiştir. Erkek nüfusun
Çalışabilir Yaştaki Nüfusa Oranı(%) işgücüne katılma oranı, kadın nüfusun işgücüne
YILLAR TÜRKİYE ANKARA BÜYÜKŞEHİR katılma oranından daha yüksek olmakla birlikte,
1975 63,45 52,25 * cinsiyetler arası farkın 2000 yılında azaldığı
1980 60,65 48,34 42,20 görülmektedir.
1985 58,17 44,98 38,88 İşgücünün Genel Dinamikleri
1990 57,33 44,67 40,29
2000 50,26 42,9 38,9 Erkek ve kadınların işgücüne katılma oranındaki
değişim incelendiğinde, özellikle 1990-2000
* Söz konusu istatistikler 1975 yılı için yapılmamıştır.
döneminde, erkeklerde işgücüne katılma oranının
Kaynak: D.İ.E.,1975-1980-1985-1990, Nüfusun Sosyal- Ekonomik Nitelikleri
azaldığı, kadınlarda ise arttığı görülmektedir. 1990
yılında erkeklerin işgücüne katılma oranı %72.4
5.2.2. ÇALIŞAN NÜFUSTAKİ DEĞİŞİMLER iken, 2000 yılında bu oran % 69.1’e düşmüştür.
Buna karşılık, kadınlarda işgücüne katılma oranı %
Tarihsel gelişim süreci içinde nüfus artışı ile birlikte 22.8’den % 27’ye yükselmiştir. Bunun nedenlerinden
çalışan nüfusun toplam nüfusa oranı (reel aktivite) birisi, özellikle hizmetler ve perakende sektöründe
İstanbul ve Türkiye geneline benzer biçimde ücretli olarak istihdam edilen kadınların sayısındaki
dalgalanmalı bir seyir göstermiştir. (Tablo 5.30.) artış gösterilebilir.
(Şekil 5.47.) 1970 yılında Ankara’da % 35.9 olan reel 2000 yılında Ankara İli’nde yaş gruplarına göre
aktivite oranı 1975 yılında % 37.60’a yükselmesine işgücüne katılma oranı 12-14 yaş grubunda her iki
karşın 1975 ten itibaren bir düşüş eğilimi göstererek, cinsiyet için de benzer düzeyde iken, bu oran 15-19
1980’ de % 34.50 ye, 1985’te % 33.00’e inmiş, yaş grubundan itibaren farklılaşmaktadır. İşgücüne
1990 yılında ise bir miktar yükselerek % 34.10’a katılma oranında cinsiyetler arası farklılık tüm sayım
ulaşmıştır. 2000 yılı itibariyle bu oran %34,80’dir. yıllarında benzer bir biçimde görülmekle birlikte,
Ülkedeki artışa paralel bir reel aktivite oranı özellikle 2000 yılında tüm yaş gruplarındaki erkek
gözlenen son 20 yıllık periyotta, İstanbul, 1985 ve kadın arasındaki işgücüne katılma oranı farkı,
yılı itibariyle %32 ile Ankara’nın gerisinde iken, diğer sayım yıllarına göre azalmıştır. 2000 yılında
2000 yılı itibariyle %35,34’e ulaşarak Ankara’yı işgücüne katılma oranında 12-14 yaş grubunda
yaklaşık yarım puan aşmıştır. Bu artış, Ankara kenti gerek erkekler, gerekse kadınlarda önemli bir
ekonomisinin İstanbul’a kıyasla küçüldüğü ya da azalmanın olması, 8 yıllık zorunlu temel eğitimle
yeterince büyümediği biçiminde yorumlanabilir. ilişkilendirilebilir.
1980-2000 döneminde erkeklerin işgücüne katılma yukarı yaştaki nüfusun toplam nüfus içindeki oranı
oranı, 20-44 yaş grubunda aynı düzeyde seyretmekte %71 iken, 2000 yılında bu oran %80’e yükselmiştir.
iken 45 yaşından büyük erkeklerin işgücüne katılım 12 ve daha yukarı yaştaki nüfus oranında yükselme
oranındaki düşüş, keskin görünmektedir. Bu da, her iki cinsiyette de görülmektedir.
emekli nüfusun artışı ile ilişkilidir. Kadınların yaşa İşsizlik Durumu
göre işgücüne katılma oranı, 1980-1990 döneminde
benzer bir yapı gösterirken 2000 döneminde Genel nüfus sayımlarında 2000 yılına kadar farklı
kadınların işgücüne katılma oranı özellikle 20-54 işsizlik tanımları kullanıldığından sadece 2000 yılının
yaş gruplarında artış göstermiştir. sonuçları yorumlanmıştır Buna göre Ankara İli’nde
işsizlik oranı %11’dir. Bu oran, işgücündeki her 100
Ankara İli’nde 12 ve daha yukarı yaştaki nüfus kişiden 11’inin işsiz olduğunu göstermektedir.
içinde işgücüne katılma oranı %48 olup cinsiyete
göre önemli farklılıklar göstermektedir. İşgücüne Ankara İli’nde işgücüne dahil olmayan nüfusun
katılma oranı erkek nüfus için %69, kadın nüfus oranı 1980-2000 döneminde erkeklerde artma
için % 27’dir.Erkek nüfusun işgücüne katılma eğilimi gösterirken kadınlarda önemli bir değişim
oranı köyde %85 iken, metropoliten kent olarak göstermemektedir. 2000 yılında işgücüne dahil
tanımlanabilecek büyükşehir sınırlarında %67, ilçe olmayan nüfusun yaklaşık % 70’ini kadın nüfus
merkezlerinde % 64’tür. Büyükşehire bağlı ilçe oluşturmaktadır.
merkezleri arasında işgücüne katılma oranı ise, Sayımdan önceki bir hafta içinde çalışmayan ve bir
Etimesgut İlçesi’nde %77 ile en yüksek, Çankaya işle de bağlantısı olmayanlardan, iş arayan ve son
ve Keçiören İlçeleri’nde ise % 65 ile en düşüktür. üç ayda iş aramak için bir girişimde bulunanların,
İşgücüne katılma oranı kadın nüfus için yerleşim toplam işgücü içindeki oranı, bir başka deyişle
yerine göre büyük farklılık göstermektedir. işsizlik oranı %11’dir. Bu oran erkek nüfusta %9,6
Köydeki her 100 kadından 75’i işgücündeyken bu iken, kadın nüfusta % 14,4’tür. İşsizlik oranı ilçe
oran Büyükşehir Belediyesi toplamında 27, ilçe merkezlerinde büyükşehire göre daha yüksektir.
merkezlerinde ise 17’dir. İlçelere göre kadın nüfusta İşsizlik oranı ilçe merkezlerinde % 16, büyükşehirde
işgücüne katılma oranı en yüksek olan ilçe merkezi %12,8, köylerde ise % 1,8’dir.
%30 ile Çankaya’dır. Erkek nüfus genç yaşlarda, Büyükşehir ve ilçe merkezlerinde kadınların işsizlik
düşük düzeyde işgücüne katılırken, 25-44 yaşları oranı, erkeklerin işsizlik oranından daha yüksek
arasında en üst düzeyde işgücüne katılmakta ve iken, köylerde işsizlik oranı erkeklerde daha
44 yaşından sonra işgücünden ayrılmaktadır. yüksektir. Büyükşehirde işsizlik oranı kadınlarda
Yerleşim yerlerine göre, erkek nüfusun işgücüne %20, erkeklerde %10,5’tir. Köylerde ise işsizlik
katılma oranı 25-44 yaş grubunda önemli oranı kadınlarda % 1,1, erkeklerde % 2,4’tür.
farklılık göstermemektedir. Büyükşehir ve ilçe İşsiz nüfusun büyük çoğunluğunu genç nüfus
merkezlerinde, 45 yaşından sonra işgücüne katılma oluşturmaktadır. İşsiz nüfusun % 62’si 30 yaşından
oranı düşerken köylerdeki erkek nüfusu 65 yaşına küçüktür.
kadar genç yaşlardaki gibi yüksek düzeyde işgücüne
katılma oranını korumaktadır. Ancak, TÜİK-2005 yılı verilerine göre, işsizlik
oranında önemli bir artış olduğu görülmektedir. 2000
Kadın nüfusun yaşa göre işgücüne katılma oranı, yılı itibariyle % 11 olduğu belirtilen işsizlik oranının
hem şehirde hem de köyde erkek nüfusun işgücüne Ankara için %14,2 olarak tespit edilmesi, tarım
katılma oranından düşüktür. Kadın nüfus, yerleşim dışı işsizliğin ise, %15,1’e ulaştığının anlaşılması,
yerlerine göre de farklı işgücüne katılım yapısı Ankara kentinin ekonomisinin üretimden uzaklaşan
göstermektedir. İlçe merkezlerindeki kadın nüfusun yapısını ve işgücü potansiyelinin ekonomiye
işgücüne katılma oranı, Büyükşehirlerdeki işgücüne katılamayan yapısını göstermektedir.
katılma oranından tüm yaşlarda daha düşüktür.
Köydeki kadın nüfus, şehirdeki kadın nüfustan İstihdam
oldukça yüksek oranda işgücüne katılmaktadır. Ankara İli’nde istihdam edilenlerin sayısında
Ankara İli’nde sayım yılları itibariyle 12 ve daha artış görülmektedir. 1980-2000 döneminde, tarım
yukarı yaştaki nüfusun toplam nüfus içindeki oranı sektöründe istihdam edilenlerin oranında azalma
sürekli artış göstermektedir. 1980 yılında, 12 ve daha eğilimi, hizmet sektöründe çalışanların oranında
Tablo 5. 31. : 3 Büyük İlde 2005 Yılı İstihdam Değerleri

BÖLGE Kurumsal 15 ve daha İşgücü İstihdam İşsiz İşgücüne İşgücüne İşsizlik Tarım dışı
ADI olmayan sivil yukarı yaştaki (1000) (1000) (1000) dahil katılma oranı (%) işsizlik
nüfus (1000) nüfus (1000) olmayan oranı (%) oranı (%)
nüfus (1000)
İstanbul 11.398 8.396 4.015 3.556 459 4.380 47,8 11,4 11,5
İzmir 3.605 2.800 1.319 1.146 173 1.481 47,1 13,1 15,2
Ankara 4.284 3.238 1.505 1.291 214 1.733 46,5 14,2 15,1
Kaynak : TÜİK, 2005 (www.tuik.gov.tr)
ise artma eğilimi görülmektedir. Tarım sektöründe 5.2.3. ÇALIŞAN NÜFUSUN YAPISI VE
istihdam edilenlerin toplam istihdam içinde payı, KOMPOZİSYONU
tüm sayım yıllarında hizmet sektöründe istihdam
Ankara İlinde çalışan nüfusun yapısı incelendiğinde
edilenlerden sonra 2. sırada yer almaktadır. Aynı
ülke ve İç Anadolu Bölgesine göre farklı bir nitelik
dönemde hizmet sektöründe istihdam edilenlerin
taşıdığı anlaşılmaktadır. Çalışanların faaliyetlere göre
oranı % 52’den % 64’e yükselirken, tarım dağılımı açısından tarihsel gelişim süreci içerisinde
sektöründe istihdam edilenlerin oranı %28’den kentleşme hızının artmasıyla birlikte 1970 yılında
%16’ya düşmüştür. çalışanların %67.7’sinin istihdam edildiği tarım
1980-2000 döneminde sanayi ve inşaat sektörü 1990 yılında %53,7’ye düşmesine karşın
ülkenin en baskın iktisadi faaliyeti konumunu
sektörlerinde istihdam edilenlerin oranında
sürdürmektedir. Bu oran aynı dönemde İç Anadolu
önemli bir değişim görülmemekle birlikte, 1990-
Bölgesinde % 50,8, Ankara İli bazında % 18,2,
2000 dönemi karşılaştırıldığında, toplam istihdam
Ankara Büyükşehir Belediyesi kapsamındaki ilçeler
içinde hem inşaat hem de sanayi sektöründe
toplamında da % 1.14 olarak gerçekleşmiştir.
çalışanların oranı azalmıştır. 1980-2000 döneminde
istihdam edilenlerin sektörel dağılımı cinsiyete göre 2000 yılına gelindiğinde de, tarımın ülke
farklılık göstermektedir. Her iki cinsiyette de tarım genelinde istihdamdan aldığı payın düşüşüne
sektörünün payında sürekli azalma görülürken paralel, Ankara’da da tarımın istihdamdan aldığı
bu azalma kadınlarda daha fazladır. 2000 yılında pay azalmakta, buna karşın sanayi sektörü daha
istihdam edilen kadınların %34,2’si, erkeklerin ise durağan bir nitelik göstermekte, kente temel
%9,7’si tarım sektöründe çalışmaktadır. karakteristiğini veren hizmetler sektörü ise artış
eğilimini sürdürmektedir.
İstihdam edilen nüfusun işgücü nüfusu içindeki
oranı erkek nüfus için %90, kadın nüfus için yaklaşık Ankara’da imalat sanayinde çalışanların oranı,
%86’dır. İstihdam edilen nüfusun ekonomik hizmetler sektörü kadar baskın olmasa da sektörel
dağılım içinde Türkiye ortalamasının üzerindedir.
faaliyete göre yapısı, yerleşim yerlerine ve cinsiyete
1970 yılında imalat sanayinde çalışanların
göre değişmektedir. İstihdamdaki erkek nüfusun
oranı Türkiye’de % 8,5, Ankara’da %10,5 olarak
%66’sı hizmet sektöründe olup büyükşehirde bu
gerçekleşmiştir. 1990 yılına kadar ulaşan gelişim
oran % 74’lere yükselmektedir. Tarım sektöründe süreci içinde ülkedeki gelişime paralel olarak Ankara
istihdam edilen erkek nüfusun oranı %10 olmasına imalat sanayinde de düzenli sayılabilecek bir artış
karşın, köyde bu oran %56’dır. İstihdam edilen gözlenmektedir.1990 yılında ise çalışan nüfusun %
kadın nüfusun ekonomik faaliyete göre dağılımı 18.9’u, İç Anadolu Bölgesinde, %10.22’si Ankara
erkek nüfustan farklı bir yapı göstermektedir. İlinde, %13’ü, Ankara Büyükşehir Belediyesi
Hizmet sektöründe istihdam edilen kadın nüfusun kapsamındaki İlçeler toplamında da % 15.39’u imalat
oranı %59, büyükşehirde ise bu oran yaklaşık sanayinde istihdam edilmektedir. 2000 yılında ise,
%89’dur. Tarım sektöründe istihdam edilen kadın imalat sanayinin Ankara ilinde %12,02 oranına
nüfusun oranı %34 iken, kırsal alanda bu oran gerilemesine karşın büyükşehir kapsamındaki
%95’lere yükselmektedir. ilçelerde %13,58’e çıktığı görülmektedir.
Tablo 5.32. : Türkiye Yıllara Göre Sektörel Dağılım

1970 1975 1980 1985 1990 2000
ÇALIŞAN ÇALIŞAN ÇALIŞAN ÇALIŞAN ÇALIŞAN ÇALIŞAN

SEKTÖRLER % % % % % %
NÜF. NÜF. NÜF. NÜF. NÜF. NÜF.
ZİRAAT 10230496 67.7 11694513 67.3 11104501 60.0 12118533 59.0 12547796 53.7 12576827 48,3
İSTİHRAÇ 110856 0.7 111746 0.6 132186 0.7 137126 ..0.7 130823 0.6 96035 0,36
İMALAT 1287800 8.5 1457283 8.4 1975596 10.7 2185369 10.6 2781717 11.9 3276173 12,6
ELEKTRİK 14544 0.1 20107 0.1 33105 0.2 23224 0.1 80324 0.3 98152 0.37
İNŞAAT 431074 2.9 532428 3.1 765072 4.1 750546 3.7 1184242 5.1 1196246 4,6
TİCARET 673068 4.5 803662 4.6 1084378 5.9 1382636 6.7 1854306 7.9 2512777 9,66
ULAŞTIRMA 359648 2.4 482853 2.8 531278 2.9 615888 3.0 775427 3.3 853255 3.28
MALİ
145797 1.0 221666 1.3 294373 1.6 389254 1.9 541742 2.3 808126 3,1
KURUMLAR
TOPLUM
1556665 10.3 1828233 10.5 2425201 13.1 2847289 13.9 3344033 14.3 4545535 17,48
HİZMET.
İYİ
308939 2.0 231337 1.3 176632 1.0 106921 0.5 141483 0.6 34015 0,1
TANIMLANMA.
TOPLAM 15118887 100.0 17383828 100.0 18522322 100 20556786 100.0 23381893 100.0 25997141 100.0
Kaynak: DİE, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri.
İmalat sanayindeki bu sınırlı büyüme eğiliminin, İşgücünün büyükşehir belediyesi sınırları içindeki
TÜİK 2005 yılı verilerine göre, inşaat sektörünün dağılımı ise il bazındakinden farklılaşmaktadır.
hizmetler içinde tasnif edilmesinden vazgeçilerek bu Büyükşehir sınırları içinde (2000 yılı itibariyle 8
sektörün sanayi sektörü içine dahil edilmesiyle de ilçeden oluşan metropoliten kent), ziraatın %0,4’lük
ilgili olarak bir değişiklik yaşadığı söylenebilir. 2000 bir pay aldığı, buna karşın, toplum hizmetlerinin
yılı itibariyle toplam istihdamın %4,6’sını karşılayan %43,5’e yaklaştığı görülmektedir. Kentsel ölçekte
inşaat sektörünün hizmetler içinden alınıp, sanayi mali kurumlar ve ticaret ile ulaştırma sektörlerinde
sektörüne dahil edilmesi, sanayi sektörünün 2000 de istihdam artmakta, imalat sanayi ise daha küçük
yılı verileri uyarınca, yaklaşık 17,3’lük bir istihdam bir artış göstermektedir.
değeri olabileceğini göstermektedir. Oysa TÜİK ù úJ ÷
tarafından açıklanan 2005 yılı istihdam verileri 80
sanayi sektörü için Ankara’da %23,5’lik bir işgücü

TARIM
70 SANAYø
olduğunu göstermektedir (1 bölümde Tablo 1.6’da

HøZMETLER
60
detayı verilmektedir). Bu durumda, 2000 yılından

50
Oran (%)
40
2005’e ulaşılıncaya kadar sanayi sektörünün yaklaşık 30
6,2 puan büyüdüğü söylenebilir. Bu büyümenin 20
ise, 2002 yılı sonrası ülkesel politikalar ile büyük

10
bir ivme kazanan inşaat sektörü öncülüğünde 1980 1985 1990 2000
gerçekleştiği ifade edilebilir. bunun dışında

madencilik ve istihraç sektörü ile imalat sanayinde Şekil 5.48. : Ankara’da İşgücünün Temel
de büyümeler olduğu gözden kaçırılmamalıdır. Sektörlere Dağılımı (1980-2000)
İstihdamın, iktisadi faaliyet kollarına göre Ekonomik Nitelikleri
dağılımına bakıldığında da, yıllar itibariyle, toplum
hizmetlerindeki sürekli artış dikkat çekmektedir. Ankara metropoliten kenti için 1990 ve 2000 yılı
Kente temel karakterini veren başkentlik işlevlerini sektörel dağılımları irdelendiğinde ise en dikkat
de kapsayan toplumsal hizmetler, ildeki en yoğun çekici unsur, inşaat ve imalat sanayi sektörlerinde
istihdam kaynağıdır. İstihdam kaynağı olarak diğer azalan istihdama karşın, toplum hizmetleri, ticaret
büyük faaliyet kolu olan ziraatın ise istihdamdan ve mali kurumlar başta olmak üzere, elektrik ve
sürekli azalan bir pay aldığı, buna karşın ticaret ve madencilik sektörlerindeki büyümelerdir. Kentin
mali kurumlar alt kollarında önemli bir yükselme üretim unsurları olan imalat sanayi dışında
eğilimi olduğu görülmektedir. gelişiyor görünen ekonomisi, büyük ölçüde ticaret
Tablo 5. 33. : İşgücünün Sektörel Dağılımı (1990-2000)

1990
NÜFUS TARIM SANAYİ HİZMETLER TOPLAM
ANKARA 3236626 200191 157646 745488 1103325
TÜRKİYE 564730000 8444000 2845000 6874000 18163000
Ankara’da Çalışanların Türkiye İçindeki Oranı
1,1 0,9 4,1 4,7
(%)
Ankara’da Toplam Çalışanların Sektörel
18,1 14,3 67,6
Dağılımı (%)
2000
NÜFUS TARIM SANAYİ HİZMETLER TOPLAM
ANKARA 4007860 223488 184897 970044 1378699
TÜRKİYE 67420000 7769000 3810000 10001000 21580000
Ankara’da Çalışanların Türkiye’de Toplam

1,0 0,9 4,5 5,3
Çalışanlar İçindeki Oranı (%)
Ankara’da Toplam Çalışanların Sektörel

16,2 13,4 70,4
Dağılımı (%)
Kaynak: DİE, 2000 Genel Nüfus Sayımı, 2005
ve hizmetler sektörü alt kollarında uzmanlaşmalar % 18.7 olduğu göz önüne alınırsa Ankara’nın
hazırlamaktadır. Ülkenin genel ekonomik toplum hizmetleri açısından ülke ve bölgesi içindeki
yapısının aksine Ankara hizmetler sektöründe önemi daha net anlaşılabilir. 2000 yılı verileri de bu
uzmanlaşmıştır. 1970 yılında Türkiye’deki % gelişmenin pekiştiğini göstermektedir.
21.2’lik hizmetler sektörü payına karşın Ankara
% 49.1 ile ülkenin hizmetler sektöründe en yoğun

kentlerinden biridir. 1990 yılına kadar olan süreçte

düzenli bir artış eğilimi gösteren hizmetler sektörü

Türkiye’de % 33.2, İç Anadolu Bölgesinde %

38.4 oranına yükselirken Ankara % 68.1 oranı ile

ÇALIùAN SAYISI
ülkenin hizmetler sektöründe en yoğun çalışanının

7$1,0/$10$0,ù
+ø=0(7/(5ø
=ø5$$7
ø0$/$7
ø1ù$$7
ø67ø+5$d
7ø&$5(7
(/(.75ø.
8/$ù7,50$
0$/ø.8580/$5
723/80
bulunduğu şehri konumuna gelmiştir. ø<ø
SEKTÖRLER
Hizmetler sektörü alt kolları bazında irdelendiğinde
Ankara’nın ülke başkenti ve idari merkezi olması Şekil 5.49.: Ankara İli Yıllara Göre Sektörel
nedeniyle “Toplumsal Hizmetler”de önemli bir Dağılım
yoğunlaşma gösterdiği gözlenmektedir. Türkiye
ekonomik açıdan tarımsal bir karaktere sahiptir.
İşgücünün İlçelere Dağılımı
Ankara’ da Toplum Hizmetleri sektörel dağılım
içerisinde 2000 yılı itibariyle % 35,8 ile en baskın 1990 yılı DİE verilerine göre, Ankara Büyükşehir
faaliyet koludur. Belediyesi kapsamındaki ilçeler Ankara İlindeki
Bunu ülke başkenti olan Ankara’da yoğunlaşan işgücünün % 72,6’ sına sahiptir. 2000 yılı
kamu kuruluşlarına bağlamak olasıdır. 1970 yılında verileri ise, bu oranın %73,1’e yükseldiğini
toplum hizmetleri Türkiye’de % 10.3 oranına göstermektedir. Tarım dışı faaliyetler olan sanayi
sahip iken düzenli bir artışla 1990 yılında % ve hizmetlerdeki istihdam açısından bakıldığında
14.3 e ulaşmıştır. Ankara Büyükşehir Belediyesi ise, 2000 yılı itibariyle metropoliten kent, ildeki
kapsamındaki İlçeler bazında 1990’da % 42.74 (Şekil istihdamın %86,8’ini karşılamaktadır. Bu tespit,
5.50.a.) olan bu oran Ankara İli’nde 1970 yılında % ildeki ekonomik yapı ve etkinliklerin yoğunlaştığı
28.4 iken 1990 da % 34.6’ya yükselmiştir. 1990 yılı metropoliten kentte, tarım dışı işgücünün de yoğun
itibarıyla İç Anadolu Bölgesinde söz konusu oranın biçimde yer aldığını ortaya koymaktadır.
Tablo 5.33. : Ankara İli Yıllara Göre Sektörel Dağılım

1970 1975 1980 1985 1990 2000
SEKTÖRLER ÇALIŞAN ÇALIŞAN ÇALIŞAN ÇALIŞAN ÇALIŞAN ÇALIŞAN
% % % % % %
NÜF. NÜF. NÜF. NÜF. NÜF. NÜF.
ZİRAAT 263989 36.0 313419 32.3 271664 27.6 288097 26.4 200191 18.2 223488 16,2
İSTİHRAÇ 2530 0.3 3626 0.4 4328 0.4 4394 0.4 4792 0.4 4906 0,35
İMALAT 77059 10.5 133060 13.7 126162 12.8 136936 12.6 142966 13.0 165803 12,02
ELEKTRİK 1747 0.2 3028 0.3 5855 0.6 1695 0.2 9888 0.9 14188 0,1
İNŞAAT 34118 4.7 44121 4.5 56658 5.8 59872 5.5 79612 7.2 87674 6,3
TİCARET 55958 7.6 89527 9.2 88284 9.0 107712 9.9 132700 12.0 190340 13,8
ULAŞTIRMA 33873 4.6 42964 4.4 45824 4.7 52959 4.9 61991 5.6 72748 5,2
MALİ
26200 3.6 32038 3.3 53031 5.4 68906 6.3 86088 7.8 121173 8,7
KURUMLAR
TOPLUM
208283 28.4 288949 29.7 319580 32.5 357840 32.8 381907 34.6 494701 35,8
HİZMET.
İYİ
29882 4.1 20935 2.2 12821 1.3 11919 1.1 3190 0.3 3678 0,26
TANIMLANMA.
TOPLAM 733639 100.0 971667 100.0 984207 100.0 1090330 100.0 1103325 100.0 1378699 100.0
Kaynak: DİE, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri
İlçeler itibariyle, işgücü ve istihdam durumu ilçelerde işlerlik kazandığını göstermektedir.

irdelendiğinde; metropoliten kent içindeki Büyükşehir içindeki ilçelerden Sincan Organize
ilçelerdeki işgücü ve istihdam oranlarının diğer Sanayi Bölgesine komşu ilçe olması nedeniyle,
ilçelerden daha kabul edilebilir düzeyde olduğu, önemli bir sanayi istihdamına sahip olup, bu
kırsal alana gidildikçe işsizliğin arttığı görülmektedir. oranın günümüze dek arttığı tahmin edilmektedir.
Metropoliten kent dışındaki ilçelerde ziraat en temel Altındağ ise, kentin merkezine sıkışan küçük sanayi
istihdam kaynağı olarak göze çarpmaktadır. Bu alanlarını kapsayan yapısıyla öne çıkmaktadır.
ilçeler içinde, Kazan, Elmadağ ve Akyurt’da sanayi Ancak, 2004 sonrası Kazıkiçi bölgesindeki küçük
istihdamının yükselmekte olduğu görülmektedir sanayi işyerlerinin boşaltılması sonucu bu oranın
ancak, metropoliten kent dışındaki tüm ilçelerde da azalmış olabileceği öngörülmektedir.
hizmetler sektöründe bir sıçrama oluşmamaktadır.
Metropoliten kent, hizmetlerin de odağı ve temel
yoğunlaşma noktası olma karakterini pekiştirerek Tablo 5.34. : Büyükşehir Belediyesi Kapsamındaki
sürdürmektedir. İlçelerde 2000 Yılı Sektörel Dağılımı
Büyükşehir kapsamındaki İlçelerin işgücünden İKTİSADİ FAALİYET KOLLARI

ÇALIŞAN
%
aldığı pay incelendiğinde ise, istihdamın sayısı SAYISI
ZİRAAT,AVCILIK, ORMANCILIK VE
açısından metropoliten kent içindeki Altındağ ve BALIKÇILIK
4773 0,4
Sincan’ın en fazla sanayi çalışanına sahip olduğu MADENCİLİK VE TAŞ OCAKÇILIĞI 2596 0,25
görülmekle birlikte, istihdamın ilçe bütünündeki İMALAT SANAYİ 137016 13,58
toplam çalışanlara oranı açısından bir değerlendirme ELEKTRİK, GAZ VE SU 11567 1,14
yapıldığında, küçük nüfuslu ve önemli sanayi İNŞAAT 69534 6,89
tesislerinin bulunduğu ilçelere olan, Elmadağ, TOPTAN VE PAREKENDE TİC.,
168174 16,6
Akyurt ve Kazan’ın öne çıktığı görülmektedir. Sanayi LOKANTA VE OTELLER
sektöründe çalışanların ilçe sektörel dağılımından ULAŞTIRMA, HABERLEŞME VE
60611 6,01
DEPOLAMA
aldığı pay açısından bakıldığında; Elmadağ, Akyurt,
MALİ KURUMLAR, YARDIMCI İŞ
Kazan, Çubuk, Altındağ, Sincan, Beypazarı ve HİZMETLERİ
112826 11,18
Gölbaşı sıralaması oluşmaktadır. Metropoliten kent TOPLUM HİZMETLERİ SOSYAL VE
437826 43,42
içinde tasnif edilen ilçelerden sadece Altındağ, Sincan KİŞİSEL HİZM.
ve Gölbaşı’nın bulunduğu bu sırlama, sanayinin İYİ TANIMLANMAMIŞ
3410 0.33
FAALİYETLER
güçlü ulaşım bağlantıları üzerindeki ilçelerle iş- TOPLAM 1008333 100.00
iskan ilişkisi kurduğunu, yer seçimine bağlı bu
eğilimin büyükşehir içinde de görece çeperdeki Kaynak: DİE, 2000, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri
<,/,6(.7g5(/'$ö,/,0
<,/,6(.7g5(/'$ö,/,0 ZøRAAT,AVCILIK, ORMANCILIK VE =ø5$$7$9&,/,.250$1&,/,.9(
BALIKÇILIK %$/,.d,/,.
42,74% MADENCøLøK VE TAù OCAKÇILIöI 0$'(1&ø/ø.9(7$ù2&$.d,/,ö,

43,65%
0,32% øMALAT SANAYø ø0$/$76$1$<ø
10,23% 1,14% 0,033% (/(.75ø.*$=9(68

ELEKTRøK, GAZ VE SU
0,06% øNùAAT ø1ù$$7

1,24% 0,40%
6
TOPTAN VE PAREKENDE TøC., 7237$19(3$5(.(1'(7ø&
LOKANTA VE OTELLER /2.$17$9(27(//(5
0,25%
15,39% ULAùTIRMA, HABERLEùME VE 8/$ù7,50$+$%(5/(ù0(9(
6,32% DEPOLAMA
13,65% '(32/$0$
6,04%
1,00% MALø KURUMLAR, YARDIMCI øù 0$/ø.8580/$5<$5',0&,øù
HøZMETLERø +ø=0(7/(5ø
14,73% 8,09% 1,15%
TOPLUM HøZMETLERø SOSYAL VE 16,69% 6,93% 723/80+ø=0(7/(5ø626<$/9(
KøùøSEL HøZM. .øùø6(/+ø=0
øYø TANIMLANMAMIù FAALøYETLER ø<ø7$1,0/$10$0,ù)$$/ø<(7/(5
Şekil 5.50.a: Büyükşehir Belediyesi Kapsamındaki Şekil 5.50.b: Büyükşehir Belediyesi Kapsamındaki
İlçelerde 1990 Yılı Sektörel Dağılımı İlçelerde 2000 Yılı Sektörel Dağılımı
Hizmetler sektörü açısından ise, metropoliten karşılamaktadır. Bu ilçeyi, bir başka merkezi iş
kent içindeki Çankaya, Etimesgut, Yenimahalle ve alanı işlevine sahip ilçe olarak %20,44 ile Altındağ
Keçiören ilçeleri temel istihdam kaynağı olarak öne ve bir çok önemli sanayi ve küçük sanayi tesisini
çıkmaktadır. Gölbaşı, Altındağ, Mamak ve Sincan barındıran Yenimahalle %14,05 ile izlemektedir.
ise görece daha az hizmet işgücüne sahiptir. Keçiören ise ancak %11,24’lük paya sahiptir.
Mamak ilçesinin %5,96’lık payı nüfusu göz önüne
Tablo 5. 36 : İstihdamın Metropoliten Kentte alındığında önemli çalışma alanlarından yoksun bir
Dağılımı bölgeyi işaret etmektedir.
5.2.4. İŞGÜCÜ VE GAYRI SAFİ YURT İÇİ 1800
HASILA (GSYİH)
1600
1400
1200
1000
2000 Yılında gayri safi yurtiçi hasıla Türkiye’de

800
600
124.583 milyon iken, İç Anadolu’da 21.130 milyon

400
200
ve Ankara ilinde 3.333 milyon TL civarındadır.

0
Etimesgut
Ayaú
Evren
Altında÷
Elmada÷
Mamak
Bala
Kalecik
Keçiören
Kazan
Nallıhan
Kızılcahamam
ùereflikoçhisar
Polatlı
Çankaya
Yenimahalle
Çamlıdere
Haymana
Çubuk
Beypazarı
Akyurt
Sincan
Gölbaúı
Güdül
Ülkede gayrisafi yurt içi hasılanın hizmetler ve

sanayi sektörlerindeki gelişimine karşın, Ankara’da
büyük ölçüde hizmetler sektörü lokomotifliğinde
Şekil 5. 51.: Tarım Sektörü İstihdamının İlçelere
arttığı görülmektedir.
Göre Dağılımı (2000)
1991-2000 Yılları arasında Ankara’da GSYİH’nın 30000
en fazla üretildiği sektör ticarettir. Bunu ulaştırma

25000
20000
ve haberleşme, izlemektedir. 1990-2000 yıllarında

15000
10000
sektörel dağılıma bakıldığında; Ankara’da tarım

5000
0
Kızılcahamam
Ayaú
Altında÷
Çankaya
Haymana
Elmada÷
Kazan
Nallıhan
Bala
Mamak
Kalecik
Polatlı
Etimesgut
Beypazarı
Keçiören
Evren
Yenimahalle
Çamlıdere
Sincan
Çubuk
ùereflikoçhisar
Akyurt
Gölbaúı
Güdül
sektörünün GSYİH’daki payı, 1990 yılında %5,30

iken, 2000 yılında %4,70 oranına düşmüştür. Sanayi
ise, %12,3 ile ancak 3. sırada yer alabilmektedir.
İnşaat, devlet hizmetleri, mali kuruluşlar ile Şekil 5. 52. : Sanayi Sektörü İstihdamının İlçelere
bunu bütünleyen mali iş kollarının da önemli Göre Dağılımı (2000)
bir gayrisafi hasıla ürettikleri görülmektedir. Bu 300000
veriler de Ankara’nın işgücü ve ekonomik yapısı 250000
ile ilgili verileri bütünleyen nitelikleri ile anlam

200000
150000
kazanmaktadır.
100000
50000
0
Kızılcahamam
Ayaú
Altında÷
Çankaya
Haymana
Bala
Elmada÷
Kazan
Nallıhan
Mamak
Kalecik
Polatlı
Etimesgut
Beypazarı
Keçiören
Evren
Yenimahalle
Çamlıdere
Sincan
Çubuk
Akyurt
ùereflikoçhisar
Gölbaúı
Güdül
Gayrı safi yurt içi hasılanın üretildiği ilçelere

göre dağılımı irdelendiğinde ise, Çankaya ilçesin
en büyük paya sahip olduğu görülmektedir.
Ülkesel gayrisafi hasılanın %1,67’sini üreten Şekil 5. 53. : Hizmetler Sektörü İstihdamının
Çankaya, kentte üretilen gelirin de %21,26’sını İlçelere Göre Dağılımı (2000)
Tablo 5. 35. : 2000 Yılı İtibariyle Ankara İli İşgücünün İlçelere Göre Dağılımı
Ankara Toplam 12 ve üzeri Oran Oran Oran Oran İşgücünde Oran

İşgücü İstihdam İşsiz
İşgücü Nüfus nüfus (%) (%) (%) (%) Olamayan (%)
Toplam 4007860 3213099 80,2 1548276 49,3 1378699 90 169577 10 1664694 50,7
Altındağ 407101 311472 76,5 131740 42,3 110657 84 21083 16 179721 57,7
Çankaya 769331 651594 84,7 310975 47,7 279573 90 31402 10 340566 52,3
Etimesgut 171293 137223 80,1 75247 54,8 67600 89,8 7647 10,2 61972 45,2
Gölbaşı 62602 27752 44,3 12858 46,3 11398 88,6 1460 11,4 14893 53,7
Keçiören 672817 495513 73,6 204102 41,2 177063 84,4 27039 15,6 291582 58,8
Mamak 430606 323949 75,2 138766 42,8 117148 84,4 21618 14,6 185171 57,2
Sincan 289783 202661 69,9 84218 41,6 71712 85,2 12506 14,8 118435 58,4
Yenimahalle 553344 438886 79,3 198653 45,3 173182 87,2 25471 12,8 240228 54,7
Akyurt 18907 6068 28,6 2776 45,8 2488 89,6 288 10,4 3291 54,2
Ayaş 21239 6161 29 2257 36,6 1845 81,7 412 18,3 3904 63,4
Bala 39714 5049 12,7 1776 35,2 1235 70 541 30 3273 64,8
Beypazarı 51841 27136 52,3 9890 36,4 8334 84,3 1556 15,7 17246 63,6
Çamlıdere 15339 5217 34 2012 38,6 1791 89 221 11 3205 61,4
Çubuk 75119 34254 45,6 13618 39,8 11569 85 2049 15 20635 60,2
Elmadağ 43374 17166 39,6 6201 36,1 5227 84,3 974 15,7 10965 63,9
Evren 6167 3576 58 1081 30,2 761 70,4 320 29,6 2495 69,8
Güdül 20938 4688 22,4 1998 42,6 1787 89,4 211 10,6 2690 57,4
Haymana 54087 8766 16 3190 36,4 2413 75,6 777 24,4 5576 63,6
Kalecik 24738 8980 36,3 3500 39 3112 89 388 11 5480 61
Kazan 29692 11764 35 5120 43,5 4473 87,4 647 12,6 6644 56,5
Kızılcahamam 33623 12970 3,8 4805 37 4237 88,2 568 11,8 8165 63
Polatlı 116400 13976 23,6 5056 36,2 4285 84,8 771 15,2 8919 63,8
Şereflikoçhisar 59128 33076 56 11876 36 9094 76,6 2782 23,4 21199 64
Kaynak: Genel Nüfus Sayımı Ankara, DİE, 2005
Bunun dışında, Polatlı ve Beypazarı ilçeleri de, çıkması Türkiye’ye kıyasla bir yığılma olduğunu
Gölbaşını aşan, Sincan ve Etimesgut düzeyindeki göstermektedir.
GSYİH değerleri ile öne çıkmaktadırlar. Büyükşehir
kapsamına yeni katılan ilçelerden ise Kazan ve Tarihsel süreç içinde, Ankara’da tarım ve istihraç
Akyurt’un güçlendiği görülmektedir. Sanayi dışında Türkiye’ ye göre yığılmanın; hizmetler
gelişimlerinin yoğunlaştığı bu ilçeleri, Çubuk ve sektöründe görüldüğü, bu hizmetler içinde ise, daha
Elmadağ izlemektedir. çok sırasıyla mali kurumlar, elektrik-gaz-su, toplum
hizmetleri ve ulaştırma alt gruplarının ağırlıklı
Bu değerlerin 2000 yılı sonrası için güncellenmesi
olduğu görülmektedir. İmalat sanayinin de
gerekmektedir.
Tablo 5. 36 : İstihdamın Metropoliten Kentte
5.2.5. EKONOMİK FAALİYETLERDE Dağılımı
YOĞUNLAŞMA
Tarım Sanayi Hizmetler
Türkiye ekonomik yapısı içinde, Ankara Altındağ 0,6 25,2 74,2
İlinin ekonomik faaliyetlerinden hangilerinin Çankaya 0,3 8,8 90,9
Etimesgut 0,4 11,7 87,9
uzmanlaştığını hangi sektörlerde yığılma
Gölbaşı 1,3 19,3 79,4
görüldüğünü ve bunların değişimlerini göstermek Keçiören 0,5 15,6 84,0
amacıyla “yoğunlaşma oranları21” araştırılmıştır. Bu Mamak 0,4 18,0 81,6
oranın 1 çıkması belli sektördeki faaliyetin Türkiye Sincan 0,8 21,4 77,8
ortalaması çevresinde olduğunu, 1 den yüksek Yenimahalle 0,5 14,2 85,3
, Location Quotiens : (Sektördeki Bölgesel İşgücü/Bölge Toplam İşgücü) / (Sektördeki Ülkesel İşgücü/Ülke Toplam İşgücü)
21
Türkiye ortalaması düzeyinde seyrettiği, ancak söz de, ildeki en yoğun imalat sanayi kolu olma
konusu yığılmanın hizmetler sektöründeki kadar unvanını açık korumaktadır. Kağıt- kağıt ürünleri
yüksek olmadığı belirlenmiştir. ve basım sanayi de 1980’den beri ildeki önemli
1990 yılı itibariyle, İç Anadolu Bölgesi İllerinin, yoğunlaşma oranlarından birine sahiptir. Bunların
Türkiye’ye göre yoğunlaşma oranlarına bakıldığında; dışında metal eşya sanayi de ülke ortalamasının
Ankara’nın aksine Bölgenin % 69’unun Türkiye’nin üzerinde bir yoğunluğa sahip olup, diğer imalat
ekonomik yapısına uygun olarak tarım sektöründe sanayi kolları ülke ortalamasının altındadır.
yoğunlaştığı anlaşılmaktadır. 2000 yılı verileri
bölgede tarımın ağırlığının azaldığı, özellikle Konya, Ankara’da hizmetler sektöründeki yoğunlaşma
Kayseri illerinde sanayi sektöründe yoğunlaşmanın oranları ise tüm alt kollarda ülkeden daha yoğun
hızlandığını gösterse de, bölgeye hakim olan temel bir yapıya işaret etmektedir. İlde ve kentte temel
ekonomik sektör tarımdır. Ayrıca, Eskişehir ile istihdam kaynağı olan toplum hizmetlerine
Karaman’ın yanında Sivas ve Kayseri’de de İstihraç karşın, istihdam içinde yaklaşık %11’lik bir pay
Sektöründe bir yığılma olduğu görülmektedir. alan mali kurumlar alt sektörünün ise, sürekli
Doğal kaynaklarla ilgili bu yoğunlaşma kentsel 3’ün üzerinde seyreden yoğunlaşma oranı ile en
ekonomi içinde temel istihdam kaynağı olarak yoğun hizmet sektörü olduğu söylenebilir. 1990’lı
değerlendirilebilecek bir boyutta değildir. Sanayi yıllardan sonra kentten ayrılma eğilimine giren
Sektöründe yoğunlaşma oranları Kayseri, Eskişehir bankacılık hizmetlerinin yönetim merkezlerine
ve Kırıkkale de, Ankara’ya göre daha yüksektir. karşın, Ankara’nın bu alt sektördeki yoğunluğu
Ankara ve Eskişehir’de, Türkiye’nin ekonomik sürüyor görünmektedir. Ancak, Başkentin en güçlü
yapısının aksine, tarım dışı faaliyetlerde özellikle
olduğu bu alt sektörde bir kırılma yaşıyor olduğu
hizmetler sektöründe bir yoğunlaşma görülmesi
gözden kaçırılmamalıdır. Mali kurumlar alt sektörü
ise, bu İllerdeki kentleşme hızının yüksekliğine
gibi istihdamdan büyük pay almayan elektrik-gaz-
bağlanabilir.
su sektöründeki yoğunlaşma da, bu faaliyetlerin
Türkiye geneline göre, Ankara’nın sektörel merkezi düzeyde sağlandığı kurumların Ankara’da
yoğunlaşma oranı 1990 yılı itibariyle diğer bulunmasıyla ilişkilendirilebilir. Başkentlik
sanayileşmiş kentlerle karşılaştırıldığında, hizmetler işlevlerinin biçimlendirdiği ve temel istihdam
sektöründe, özellikle mali kurumlar, elektrik ve kaynağı olan toplum hizmetlerindeki istihdam
toplum hizmetleri alt grupları bazında, Ankara’nın artışına karşın yoğunlaşma oranının düşüyor olması,
diğer sanayileşmiş kentlere göre ilk sırada yer aldığı bu hizmetlerin diğer kentlerde de yoğunlaşmaya
görülmektedir. Ankara’nın hizmetler sektöründe başlamasıyla açıklanabilir. Ulaşım, ticaret ve inşaat
ihtisaslaşmış bir kent olduğunu, ülkenin başkenti sektörlerindeki yoğunlaşmaların ise özellikle 2000
olması nedeniyle, kamu yönetimiyle sosyal, kültürel
sonrası inşaat sektöründe önemli bir yoğunlaşma
ve bazı kamu servislerinin yoğun olduğunu,
ile öne çıktığı gözlenmektedir.
sanayinin ise ikinci derecede önemli olduğu
görülmektedir. 2000 yılı itibariyle de bu eğilimlerin 35.000.000.000
TARIM
sürdüğünü söylemek olasıdır. 30.000.000.000

SANAYø
HøZMETLER
Sanayi ve Hizmetler Sektörü Yoğunlaşması 25.000.000.000
Ekonomik Yapının incelendiği 6. Bölüm içinde 20.000.000.000
sanayi ve hizmetler sektörüne dair yoğunlaşma 15.000.000.000
verileri detayları ile verilmekte olup, bu bölümde, 10.000.000.000

sanayi ve hizmetler alt kollarındaki yoğunlaşmanın
yıllar itibariyle sıralı gelişimi gösterilecektir. İmalat 5.000.000.000
Sanayi alt kollarındaki yoğunlaşmaların yıllar 0
itibariyle izlenmesi ile, Ankara’da orman ürünleri

1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000
sanayinin en önemli yoğunlaşma unsuru olduğu Şekil 5. 54. : Ankara’da Yıllara ve Sektörlere Göre
anlaşılmaktadır. 1990 yılında 2,46’ya ulaşan bu GSYİH (Cari Fiyatlarla)
sektördeki yoğunlaşma 2000 yılında ,09’a gerilese Kaynak : GSYİH’nın İllere Göre Dağılımı(1990-2000), DİE
Tablo 5. 37. : Ankara’da Yıllara ve GSYİH’nın Alt Sektörler Bazında Gelişimi

1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000
TARIM 4,9 4,5 4,6 4,4 4,5 4,9 5,1 6,3 5,5 4,7
Çiftçilik ve Hayvancılık 4,8 4,4 4,5 4,4 4,5 4,8 5 6,2 5,4 4,6
Ormancılık 0,1 0.2 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1
Balıkçılık 0 0.0 0 0 0 0 0 0 0 0
SANAYİ 15,5 14,1 13,6 14,5 14,8 15,1 17,6 14,9 13,8 12,3
Madencilik ve Taşocakçılığı 0,3 0,2 0,3 0,4 0,3 0,4 0,5 0,6 1,1 0,6
İmalat Sanayi 12,9 11,6 11,5 11,9 12,1 12,2 14,3 12,1 10,1 9,2
Elektrik, Gaz, Su 2,4 2,3 1,8 2,2 2,3 2,4 2,8 2,2 2,6 2,5
İNŞAAT 12,3 11,9 11,9 11,6 9,3 6,7 8,4 8,1 9,6 11,8
TİCARET 22,5 22,1 21,6 23 23,6 23,7 26,5 23,9 21,3 21,3
Toptan ve Perakende Ticaret 20,7 20,3 19,8 21,1 21,7 21,6 24 21,5 19,3 19,3
Otel, Lokanta Hizmetleri 1,8 1,8 1,9 2 2 2,1 2,6 2,4 2 2
ULAŞTIRMA VE HABERLEŞME 16,2 17,2 65,5 18,7 17,2 17,9 22,3 21 20,2 18,1
MALİ KURULUŞLAR 7,9 7,9 9,7 5,8 8,8 12,1 14,8 15,4 11,5 7,8
KONUT SAHİPLİLİĞİ 4,2 4,8 5,1 5,4 5,3 5,3 6,6 6,4 9 8,8
SERBEST MESLEK VE HİZMETLER 5,2 5,2 5,1 5,1 5,1 5,2 5,9 5,5 5,1 4,6
(ESKİ) İZAFİ BANKA HİZMETLERİ 4,8 4,6 5,3 2,7 3,1 6,8 27,2 22,6 18,3 10,7
DEVLET HİZMETLERİ 13,1 12,9 12,1 10,7 9,7 10,8 13,3 14,3 15,5 13
KAR AMACI OLMAYAN ÖZEL HİZMET
0,6 1,5 2 1,3 1 1 1,4 1,4 2,3 2,5
KURULUŞLARI
İTHALAT VERGİSİ 2,4 2,6 3,2 2,1 3,7 4,2 5,4 5,3 4,6 5,8
GSYİH 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100
Kaynak :GSYİH’nın İllere Göre Dağılımı(1990-2000), DİE
Tablo 5. 38. : İlçeler İtibariyle Gayri Safi Yurtiçi Hasıla

GSYİH (Alıcı fiyatlarıyla) Türkiye İçindeki Oranı Ankara İli İçindeki Oranı
1996
000 000 TL (%) (%)
ANKARA 1.162.494.467 7,87 100,00
01 ALTINDAĞ 237.586.380 1,61 20,44
02 ÇANKAYA 247.199.665 1,67 21,26
03 ETİMESGUT 36.937.135 0,25 3,18
04 GÖLBAŞI 23.502.247 0,16 2,02
05 KEÇİÖREN 130.717.792 0,88 11,24
06 MAMAK 69.239.741 0,47 5,96
07 SİNCAN 46.726.954 0,32 4,02
08 YENİMAHALLE 163.279.868 1,11 14,05
09 AKYURT 16.573.112 0,11 1,43
10 AYAŞ 8.092.881 0,05 0,70
11 BALA 5.761.553 0,04 0,50
12 BEYPAZARI 26.187.623 0,18 2,25
13 ÇAMLIDERE 3.688.709 0,02 0,32
14 ÇUBUK 15.510.926 0,11 1,33
15 ELMADAĞ 14.446.408 0,10 1,24
16 EVREN 1.653.508 0,01 0,14
17 GÜDÜL 3.015.107 0,02 0,26
18 HAYMANA 9.625.011 0,07 0,83
19 KALECİK 6.211.853 0,04 0,53
20 KAZAN 16.846.516 0,11 1,45
21 KIZILCAHAMAM 5.404.615 0,04 0,46
22 NALLIHAN 14.034.231 0,10 1,21
23 POLATLI 45.117.704 0,31 3,88
24 ŞEREFLİKOÇHİSAR 15.134.931 0,10 1,30
Kaynak: www.die.gov.tr
Tablo 5. 39 : Ankara ve Sanayileşmiş Kentlerdeki 1990 Yılı Yoğunlaşma Oranları Sıralaması

ANKARA İSTANBUL İZMİR
1 MALİ KURUMLAR 3.368 MALİ KURUMLAR 3.051 İYİ TANIMLANMAMIŞ 1.909
2 ELEK., GAZ VE SU 2.609 İMALAT 2.763 MALİ KURUMLAR 1.743
3 TOPLUM HİZMETLERİ 2.420 İYİ TANIMLANMAMIŞ 2.762 İMALAT 1.657
4 ULAŞTIRMA 1.694 TİCARET 2.414 TİCARET 1.570
5 TİCARET 1.517 ULAŞTIRMA 1.988 TOPLUM HİZMETLERİ 1.342
6 İNŞAAT 1.425 İNŞAAT 1.742 ULAŞTIRMA 1.292
7 İMALAT 1.089 TOPLUM HİZMETLERİ 1.256 İNŞAAT 1.252
8 İSTİHRAÇ 0.776 ELEK., GAZ VE SU 1.229 ELEK., GAZ VE SU 1.141
9 İYİ TANIMLANMAMIŞ 0.478 İSTİHRAÇ 0.564 ZİRAAT 0.601
10 ZİRAAT 0.338 ZİRAAT 0.096 İSTİHRAÇ 0.316
ADANA BURSA KOCAELİ
1 İYİ TANIMLANMAMIŞ 1.555 İMALAT 2.072 İMALAT 1.972
2 ULAŞTIRMA 1.195 İYİ TANIMLANMAMIŞ 1.634 İYİ TANIMLANMAMIŞ 1.712
3 İMALAT 1.187 TİCARET 1.233 İNŞAAT 1.661
4 TİCARET 1.178 İNŞAAT 1.212 TOPLUM HİZMETLERİ 1.307
5 İNŞAAT 1.044 ELEK., GAZ VE SU 1.081 ULAŞTIRMA 1.256
6 ELEK., GAZ VE SU 1.013 MALİ KURUMLAR 0.997 TİCARET 1.118
7 TOPLUM HİZMETLERİ 0.994 ULAŞTIRMA 0.963 MALİ KURUMLAR 1.005
8 MALİ KURUMLAR 0.948 İSTİHRAÇ 0.867 ELEK., GAZ VE SU 0.784
9 ZİRAAT 0.920 TOPLUM HİZMETLERİ 0.840 ZİRAAT 0.609
10 İSTİHRAÇ 0.422 ZİRAAT 0.747 İSTİHRAÇ 0.183
Kaynak: DİE, 1990, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri.
5.2.6. İŞGÜCÜ YAPISINA İLİŞKİN • Tarımın sektörel dağılımdan %11, inşaat

ÖNGÖRÜLER sektörünü de barındıran hizmetler sektörünün
%74, sanayi sektörünün ise %15 dolaylarında
5.2.6.1. İŞGÜCÜ PROJEKSİYONLARI bir pay alacağı öngörülmektedir. Bu oranlar,
Ankara’da makroekonomik yapı ve göstergeler inşaat sektörü sanayi içinde değerlendirildiğinde
üzerinden, işgücünün sektörel dağılımı, gayrisafi ayrı bir öngörüye muhtaç görünmektedir.
yurt içi hasıla ve işsiz nüfus ile ek istihdamın
• 2005 yılı için 2,9 olan ekonomik bağımlılık
gerektirdiği yatırım bedeli üzerinden 2023 yılı için
oranının, 2023 yılı için 2 düzeyinde gerçekleşeceği
3 ayrı işgücü projeksiyonu gerçekleştirilmiştir. Bu
kabul edilmektedir.
projeksiyonlar için 2005-2006 döneminde Gazi
Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü • Yıllık nüfus artış hızının % 0,16 düzeyine ineceği
4. Sınıf stüdyosunda yapılan projeksiyonlardan öngörülmekte, bir kişiyi istihdam etmek için
yararlanılmış olup22, trend gelişimi, trend altı gelişim tarım sektöründe 130.000, sanayi sektöründe
ve trend üstü hızlı gelişim seçenekleri için Ankara ili 100.000, hizmetler sektöründe 65.000ytl yatırım
bazında üretilen değerler, 2023 yılı için Ankara’da bedeli gerektiği yönündeki Hazine Müsteşarlığı
nüfusa ilişkin çıkarımlar da yapılmasına yardımcı verisi, oluşturulması öngörülen ek sermaye
olmuştur. Makroekonomik göstergelerin önemli bir bedeli 2023 yılı öngörüsünde dayanak olarak
kısmı ilgili kurumlar tarafından il bazında derlendiği alınmaktadır.
için Ankara ili bütününde gerçekleştirilen işgücü-
istihdam ve onun üzerinden şekillenen projeksiyon Bu senaryoların farklılaştığı noktalar olarak ise;
sonuçları aşağıda irdelenmiştir.
• Trend altı yavaş gelişim senaryosunda, nüfus
3 ayrı işgücü projeksiyonu irdelendiğinde ortak artış hızı projeksiyonu ortalamasının Ankara’nın
yönler olarak şunlar tespit edilmiştir; 2005’teki büyüme hızı olan 5,5’in ortalama %10
, Gazi Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü 2005-2006 Yılı 4. Sınıf Ankara Stüdyosu Analitik Etüdlerinden yararlanılmıştır.
22
altında seyrederek 4,9 biçiminde gerçekleşeceği, projeksiyonları ile birlikte yorumlandığında trend
büyüme hızının ulaşacağı maksimum değer üstü senaryonun gerçekleşme olanağının çok zayıf
olduğu, kentsel ve ülkesel gelişme eğilimlerinin işgücü
olarak ise 6,0’ın hayata geçeceği kabulü ile, 2023
yılı itibariyle; projeksiyonlarının trend senaryosunda işaret edilen,
nüfus projeksiyonlarının orta üstü bir gelişmeyi
Tarım : 345.287 belirten çerçeve dışına çıkmayacağı görülmektedir.
Sanayi : 470.845 Bu durumda il için 7.400.000, belediye sınırı için
ise, 6.800.000-7.000.000 aralığında bir nüfus
Hizmetler : 2.762.293 gerçekleşmesi beklenebileceği düşünülebilir. Bu
durumda, trend işgücü senaryosunun tespitlerinin
biçiminde bir işgücü dağılımı gerçekleşeceği, kabul edilebilir olduğu düşünülmektedir.
bunun da 6.643.322 kişilik bir il nüfusu
oluşumu anlamına geleceği Tüm bu tespit ve verilerin planlama bölgeleri
bazında onaylı planlar ve bu plan kapsamında
• Trend senaryosunda, nüfus artış hızı projeksiyonu yapılması öngörülen müdahaleler bağlamında
ortalamasının Ankara’nın 2005’teki büyüme hızı sınanarak sonuçlandırılması gerekmektedir.
olan 5,5 olarak gerçekleşeceği, büyüme hızının
ulaşacağı maksimum değer olarak ise 7,3’ün 5.2.6.2. 2023 YILI ÖNGÖRÜLERİ
hayata geçeceği kabulü ile, 2023 yılı itibariyle;
• Aktif yaştaki nüfusun iktisaden faal olma
Tarım : 386.736 oranındaki artış eğilimin süreceği ve %50
dolaylarında gerçekleşeceği,
Sanayi : 527.367
• İktisaden faal olmayan nüfus içinde ev
Hizmetler : 3.093.779 hanımlarının oranının düşme seyrinin
biçiminde bir işgücü dağılımı gerçekleşeceği, süreceği, kadın nüfusun sosyal yaşama katılma
bunun da 7.440.802 kişilik bir il nüfusu oranının artacağı, öğrenci nüfusunda da bir
oluşumu anlamına geleceği artış öngörüldüğü, bunun için eğitime yönelik
özendirme politikaları uygulanması gerektiği,.
• Trend üstü hızlı gelişim senaryosunda, nüfus
artış hızı projeksiyonu ortalamasının 7,0, • Emekli nüfusun artışı ve kentsel nüfusun
olarak gerçekleşeceği, büyüme hızının ulaşacağı medyan yaşının büyüme eğilimine paralel
maksimum değer olarak ise 10,0’un hayata olarak, emeklilerin yaşam kalitesini arttıracak
geçeceği kabulü ile, 2023 yılı itibariyle; çalışmaların araştırılması gerektiği,
Tarım : 497.811 • Çalışan nüfusun çalışabilir nüfusa oranının

düşmekte olduğu, bu oranın arttırılabilmesi
Sanayi : 678.833 için öğrenci, ev hanımı ve emekli nüfusa
yönelik üretime katılabilme amaçlı özel çalışma
Hizmetler : 3.982.484 kollarının araştırılabileceği,
biçiminde bir işgücü dağılımı gerçekleşeceği, • Reel aktivite oranındaki düşme eğiliminin
bunun da 9.557.855 kişilik bir il nüfusu dengelenerek %35’in üzerine çıkarılması
oluşumu anlamına geleceği tespit edilmiştir. yönünde çalışmalar yapılacağı,
Bu tespitler, Ankara büyükşehir belediyesi
sınırları içinde de, 6.000.000 ila 8.500.000 • Yükselmekte olan işsizlik oranının kadın
arasında değişen bir nüfus projeksiyonuna nüfusun ekonomiye katılması ve üretim
işaret etmektedir. ekonomisi unsurlarının kentsel ekonomiye
hakim kılınmasıyla %5’ler düzeyine çekilmesi,
Nüfus projeksiyonlarının öngördüğü 5.500.000
dolaylarında ortaklaşmış görünen veriler, işgücü • Ankara’da çalışanların Türkiye toplam çalışanları
içinden aldığı payın %5,75 düzeyine getirilmesi, alabileceği, inşaat sektörünün ise %7-9 aralığında
tarım istihdamındaki düşüşün tarımda verimlilik, bir gelişmeye sahne olabileceği,
çeşitlilik ve ekolojik tarım potansiyelleri ile
• Mali kurumlar alt sektöründe özel müdahaleler
sınırlandırılarak kontrol altına alınabileceği
ve uygulama araçları ile yoğunlaşmanın
öngörüsüyle %12 düzeyinde tutulacağı, sanayi pekiştirilmesi gerektiği, toplum hizmetlerine bağlı
istihdamının ise, inşaat sektörü dahil olmak görünen istihdam yükünün çeşitlendirilmesi
üzere %26 dolaylarında gerçekleşeceği, hizmetler amacıyla ticaret, ulaşım, elektrik ve imalat
sektörünün ise %62’lik oranıyla baskın sektör sanayi gelişimlerinin özendirilmesi gerektiği,
olma niteliğini koruyacağı,
• Büyükşehire yeni bağlanan ilçelerdeki
• Sanayi alt kolları içinde madencilikteki gelişme tarımsal işlevlerde yoğunlaşma eğiliminin
eğiliminin süreceği, imalat sanayinin sektörel sürdürülebilirliği sağlanırken, planda belirlenmiş
dağılım içinden %16-18 arasında bir pay odak ve koridorları içeren ilçe merkezlerinde
Tablo 5.40. : Ankara’da İmalat Sanayi Alt Sektörlerinin Yoğunlaşma Oranları Sıralaması (1970-2000)
1970 1975 1980 1985 1990 2000
1 KAĞIT SAN. 2.23 KAĞIT SAN. 2.69 ORMAN SAN 1.95 ORMAN SAN 1.90 ORMAN SAN 2.46 ORMAN SAN 2.09
METAL EŞYA
2 KİMYA SAN. 1.70 ORMAN SAN 1.41 KAĞIT SAN. 1.45 1.67 KAĞIT SAN. 2.00 KAĞIT SAN. 1.77
S.
ANA METAL METAL EŞYA METAL EŞYA METAL EŞYA
3 1.62 GIDA SAN. 1.26 1.41 KAĞIT SAN. 1.59 1.46 1.48
S. S. S. S.
METAL EŞYA ANA METAL
4 ORMAN SAN 1.43 1.22 KİMYA SAN. 0.90 0.95 GIDA SAN. 1.05 KİMYA SAN. 0.94
S. S.
METAL EŞYA TAŞ TOPRAK TAŞ TOPRAK TAŞ TOPRAK
5 1.22 0.82 GIDA SAN. 0.88 GIDA SAN. 0.90 0.84 0.93
S. S. S. S.
TAŞ TOPRAK ANA METAL ANA METAL
6 1.13 KİMYA SAN. 0.82 0.86 KİMYA SAN. 0.88 KİMYA SAN. 0.83 0.89
S S. S.
DOKUMA TAŞ TOPRAK TAŞ TOPRAK ANA METAL
7 GIDA SAN. 1.06 0.64 0.79 0.73 0.64 DİĞER SAN. 0.87
SAN. S. S. S.
DOKUMA
8 0.64 DİĞER SAN. 0.57 DİĞER SAN. 0.62 DİĞER SAN. 0.52 DİĞER SAN. 0.49 GIDA SAN. 0.82
SAN.
ANA METAL DOKUMA DOKUMA DOKUMA DOKUMA
9 DİĞER SAN. 0.61 0.48 0.41 0.33 0.35 0.37
S. SAN. SAN. SAN. SAN.
Kaynak: DİE, 1990, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri
Tablo 5.41. : Ankara’da Hizmetler Alt Sektörlerinin Yoğunlaşma Oranları Sıralaması (1970-2000)
1970 1975 1980 1985 1990 2000
MALİ TOPLUM MALİ MALİ MALİ MALİ

1 3.70 2.82 3.39 3.33 3.36 3.10
KURUM. HİZM. KURUM. KURUM. KURUM. KURUM.
TOPLUM TOPLUM
2 2.75 ELEKTRİK 2.69 ELEKTRİK 3.32 2.37 ELEKTRİK 2.60 ELEKTRİK 3.00
HİZM. HİZM.
MALİ TOPLUM TOPLUM TOPLUM

3 ELEKTRİK 2.47 2.58 2.48 ULAŞIM 1.62 2.42 2.25
KURUM. HİZM. HİZM. HİZM.
4 ULAŞIM 1.94 TİCARET 1.99 ULAŞIM 1.62 İNŞAAT 1.50 ULAŞIM 1.69 ULAŞIM 1.76
5 TİCARET 1.71 ULAŞIM 1.59 TİCARET 1.53 TİCARET 1.46 TİCARET 1.51 TİCARET 1.56
6 İNŞAAT 1.63 İNŞAAT 1.48 İNŞAAT 1.39 ELEKTRİK 1.37 İNŞAAT 1.42 İNŞAAT 1.51
Tablo 5. 42. : Ankara İli 2023 İşgücü-İstihdam-Nüfus Projeksiyonu (Trend Altı-Yavaş Gelişim)
Tablo 5. 43. : Ankara İli 2023 İşgücü-İstihdam-Nüfus Projeksiyonu (Trend Gelişimi)

Tablo 5. 44. : Ankara İli 2023 İşgücü-İstihdam-Nüfus Projeksiyonu (Trend Üstü-Hızlı Gelişim)
(Akyurt, Kazan, Çubuk, Elmadağ) ve Temelli,

Mahmatlı odaklarında sanayi istihdamının
artacağı, bu yerleşimlerin gelişmişlik
göstergelerinin yükseleceği,
• Metropoliten kent içindeki temel sektör olan
hizmetler sektörü istihdamının Altındağ,
Mamak, Etimesgut ve Keçiören başta olmak
üzere artacağı, Yenimahalle ve Çankaya’nın
hizmetler sektöründeki baskın değerinin
korunacağı,
• Gayrisafi yurt içi hasıla içinden Ankara’nın
aldığı payın artacağı, Ankara içinde ise tarım
ve sanayinin ürettiği hasılanın artacağı, bunun
oluşabilmesi için tarımda verimliliği arttıran
özel program alanları ve ürün seçimleri
yapılması, sanayi için bilgi teknolojileri,
araştırma ve geliştirme sektörünün gelişiminin
özendirilmesi,
öngörülmekte olup, bu öngörülere ilişkin
planlama bölgeleri bağlamında yapılacak
analizler ve işgücü projeksiyonları ile işgücüne
ilişkin öngörüler tamamlanabilecektir.
6 6
Ekonomik Yapı
6. Ekonomik Yapı
6.1. TARIM Tablo 6.1. : Ankara, İç Anadolu Bölgesi ve Türkiye’de

Gsyih’da Tarım Sektörünün Payı
1927 yılında tarım sektörü milli gelirden % 67,
sanayi sektörü % 10 ve hizmet sektörü ise % 23 1990 2000

oranında pay almakta iken 72 yıl sonra 1987 sabit TARIM TARIM
fiyatlarıyla bu oranlar tarım sektöründe % 13.4’e

gerilemiş, sanayi sektöründe % 28.5’e hizmetler ANKARA 1175887960 1458108295
sektöründe de % 56.4’e yükselmiştir. Tarım İÇ ANADOLU

7689118539 9273857940
sektörünün
  ulusal hasıladaki
    payının azalması
   
BÖLGESİ   
 gelişmenin
ekonomik   doğal  
bir 
sonucu     
olup TÜRKİYE
 48044456370 57242080556
istenilen bir durumdur. Gelişmiş ülkelerde tarımın
           
GSYİH içerisindeki
  payıise 
% 2-4
civarındadır.
    Oran % Oran %
Tarım sektörünün
   ulusal  hasıla
içindeki payının
     
      ANKARA 5,3
   4,7
azalmasını sadece ekonomik gelişmenin bir sonucu

olarak
kabul etmek
 doğrudeğildir.
Tarım
 kesiminin İÇ ANADOLU
    
16,4 12,8
yarattığı üretim değerlerinin diğer sektörlerde BÖLGESİ

    
özellikle sanayi sektöründe yaratılan değerlerin     
 TÜRKİYE 17 13,4
altında olması tarım ürünleri fiyatlarının, diğer
sektörlerdeki ürün fiyatlarından daha yavaş, bir Kaynak: İllere ve Bölgelere Göre Çeşitli Göstergeler, DPT, 2002,2003

artış göstermesi bu oranın düşmesinde  bir ölçüde

etkilidir.

Ayrıca tarım


sektörünün 
büyüme

hızının
diğer sektörlerdekine
  göre düşük olması hasıla Tablo 6.2. : Tarım Sektörünün 1990-2000 Yılları

katkısını

olumsuz yönde


etkilemiştir.


(Tarım GSYİH
İl Master Planı, 2004). 1990-2000
  yıllarında
sektörel dağılıma

 
bakıldığında; 

Ankara’da tarım GSYİH (2005 Yılı Fiyatlarıyla)
sektörünün
 GSYİH’daki payı, 1990 yılında %5,30
 1990 2000
iken, 2000 yılında %4,70 oranına düşmüştür.

TARIM TARIM
18 ANKARA 1175887960 1458108295

16
14 İÇ ANADOLU BÖLGESİ 7689118539 9273857940
12
TÜRKİYE 48044456370 57242080556
Oran(%)
10 1990
8 2000
6 Oran % Oran %
4
2 ANKARA SEKTÖR PAYI 5,30 4,70
0
ANKARA Ç ANADOLU TÜRKYE İÇ ANADOLU BÖLGESİ’NDEKİ
BÖLGES
15,29 15,72
 PAYI
Şekil 6.1. : Ankara, İç Anadolu Bölgesi ve Türkiye’de
 TÜRKİYE’DEKİ PAYI 2,45 2,55
GSYİH’da Tarım Sektörünün Payı
 Kaynak: İllere ve Bölgelere Göre Çeşitli Göstergeler, DPT, 2002,2003
 
  
  
  
  
  
  
  
  


Tablo 6.3. : Ankara İli Yıllar İtibariyle Tarım en büyük pay %65 oranı ile IV. alt bölgeye aittir.
Sektörüne Göre İstihdam Eden Nüfus Türkiye’nin orman ve fundalık alanların %1,5’u
1980 1985 1990 2000
Ankara’da bulunmaktadır. Ankara’daki Ormanlık ve
fundalık alanın %47’si I. Alt bölgede yer almaktadır.
TOPLAM İSTİHDAM 984207 1090330 1103325 1378699
Ankara Türkiye’nin %2’lik çayır ve mera alanına
TARIM 271664 288097 200191 223488 sahiptir. Ankara içinde ise %33 lük alan IV. alt
ORAN (%) 27,6 26,4 18,1 16,2 bölgede çayır ve mera arazisini oluşturmaktadır.
Kaynak: Genel Nüfus Sayımı, DİE, 2005
6.1.1. TOPRAK TÜRLERİNE GÖRE TARIM
Ankara ilinde 1980 yılında toplam nüfusa göre ALANLARI
istihdam edenlerin, tarım sektöründe istihdam
Ankara ilinin toplam alanı 2.632.600ha.dır.
edenlerine oranı %27,6’dır. Bu oran 2000 yılında
Bunun 1.291.032.68 ha’ı tarımsal üretimde
%16,2’ye düşmüştür. 1980-2000 yılları arasında kullanılmaktadır.Yani tarımsal amaçla kullanılan
tarım sektöründe istihdam edenlerin oranında alan %49.04’tür. Ankara İli içerisinde bulunan
azalma gözlenirken; hizmetler sektöründe bu oran büyük toprak grupları ve kapladığı alanlar:
%58,5’in %70,4’e çıkarak, hizmetler sektörünün
ağırlık kazandığını göstermektedir. Kahverengi Topraklar: 1.706.806 ha.dır. Tüm
ilçelerde rastlanır. Özellikle Haymana ve Polatlı
Agro - Ekolojik Alt Bölgeler İlçelerinde yoğunluk kazanmaktadır. I.,II.,III.,IV.
Agro-ekolojik bölgelendirme, biyo-fiziksel, sosyo- sınıf tarım arazilerini kapsamaktadır. Bir kısmı da
ekonomik koşullar bakımından tek düze olmayan çayır ve mera olarak kullanılmaktadır.
önemli farklılıklar gösteren bir bölgede; arazinin Kırmızı Kahverengi Topraklar: 302.784 ha.dır.
çevresel özellikleri potansiyel üretim, arazi Ayaş, Beypazarı, Güdül, Elmadağ, Nallıhan
uygunluğu, iklim ve toprak yapısı benzer özelliklere ilçelerinde görülmektedir. I.,II.,III.,IV. sınıf tarım
sahip alt bölgelere ayrılması olarak tanımlanabilir. arazilerini kapsamaktadır.Bir kısmı mera olarak
Ankara ili bu tanımlamaya göre 5 ayrı ekolojik kullanılmaktadır.
bölgeye ayrılmış ve haritalandırılmıştır.
Kireçsiz Kahverengi Orman Topraklar:
I. Alt bölgede; sebze tarımı, II. Alt bölgede 288.999 ha.dır. Kızılcahamam, Güdül ilçelerinde
meyvecilik yer almaktadır. III. Alt bölgede orman, yoğun olarak bulunmaktadır. Çubuk, Beypazarı ve
step ve bozkır alanlarını görmek mümkündür. IV. Nallıhan’da da görülmektedir.
Alt bölgede daha çok tarla bitkileri, V. Alt bölge
daha çok yerleşim alanı olup tarım alanı azdır. Kahverengi Orman Topraklar: 241.796
ha.dır. Nallıhan, Beypazarı, Kızılcahamam ve
Türkiye içinde; Ankara tarım alanı %3 lük payı nadiren de Çubuk, Güdül, Polatlı, Ayaş ve Kalecik
oluştururken, Ankara içindeki arazi dağılımın %50 ilçelerinde bulunmaktadır. I.,II.,III.,IV. sınıf tarım
si tarım alanını oluşturmaktadır. Ankara ilinde arazilerini kapsamaktadır.Bir kısmı mera olarak
alt bölgelere göre tarım alanı incelendiğinde ise kullanılmaktadır.
Tablo 6.4. : Agro Ekolojik Alt Bölgelerin Dağılımı

I. Alt Bölge II. Alt Bölge III. Alt Bölge IV. Alt Bölge V. Alt Bölge
Nallıhan Çubuk Kızılcahamam Bala Yenimahalle
Beypazarı Akyurt Çamlıdere Gölbaşı Etimesgut
Ayaş Kalecik Kazan Şereflikoçhisar Altındağ
Güdül Elmadağ Evren Mamak
Polatlı Çankaya
Haymana Keçiören
Sincan
Kaynak: Ankara Tarım İl Master Planı, 2004

Tablo 6.5. : Türkiye, Ankara ve Alt Bölgelerinde Arazilerin Niteliklerine Göre Dağılımı (Ha)
Tarım Alanı Orman ve Fundalık Çayır ve Mera Tarım Dışı Arazi
Ankara
Yüzölçümü
Alt Bölgeler İçindeki Ankara Ankara
(ha) Miktar Ankara Ankara
Oran (%) İçindeki Miktar İçindeki Miktar Miktar
İçindeki İçindeki
Oran (ha) Oran (ha) (ha)
(ha) Oran (%) Oran (%)
(%) (%)
I. Alt Bölge 542.300 21 185.504 14,4 144.969 47,6 118.221 26,6 93.606 17,6
II. Alt Bölge 339.400 13 163.476 12,7 37.415 12,3 90.166 20,3 48.343 9,1
III. Alt Bölge 280.700 11 49.231 3,8 94.147 30,9 76.221 17,2 61.101 11,5
IV. Alt Bölge 1.226.800 48 842.751 65,3 19.680 6,5 146.148 32,9 218.221 41,1
V. Alt Bölge 181.400 7 50.072 3,9 8.050 2,6 13.018 2,9 110.260 20,7
Ankara 2.570.600 3 1.291.033 4,9 304.261 1,5 443.774 2,2 531.532 4,9
Türkiye 78.355.700 100 26.379.000 100 20.703.000 100 20.500.000 100 10.773.700 100
Kaynak: Ankara Tarım İl Master Planı, 2004


80,0 köyleri arasında Çöl mevkisinde bulunmaktadır.

70,0
60,0 Tarım Alanı Çayır ve mera olarak kullanılmaktadır.
Oran (%)
50,0 Orman ve Fundalık

40,0
30,0 Çayır ve Mera 6.1.2. TARIMSAL KALKINMA
20,0 Tarım Dıı Arazi
10,0
0,0 Tarımsal kalkınma; tarım Stratejileri çerçevesinde
I. Alt
Bölge
II. Alt
Bölge
III. Alt IV. Alt
Bölge Bölge
V. Alt
Bölge
tarım üreticilerine kırsal alanlarda bireysel ve/veya
Şekil 6.2. : Ankara Alt Bölgelerinde Arazilerin  bir arada yapacakları öz sermayeye dayalı proje
Niteliklerine Göre Dağılımı


yatırımlarına destek olmak amacı ile planlama
 alanında yer verilmiş olup, amacı; Planlama
    
  bölgelerinde doğal kaynakların korunması dikkate
Alüvyal 

Topraklar: 
174.104 
ha.dır.

Çubuk,  
alınarak:
      
Mürted 

ve Haymana’da 
görülmektedir.
 
Bu
 
toprakların
 tamamı işlemeli
  tarıma
 uygundur.
  • Kırsal
I.,II.  kesimin gelir ve sosyal standartlarının
Sınıf topraklardır.
      geliştirilmesi,

      
Kolüvyol

Topraklar:
 
104.013 ha.dır. Dik
  • Tarımsal
  üretim ve tarımsal entegrasyonunun

eğimli alanlarda ve akarsu ve vadi ağızlarında sağlanması,

bulunmaktadır. • Gıda güvenirliğinin güçlendirilmesi,
         
Kireçsiz Kahverengi Topraklar: 91.407 ha.dır. • Alternatif gelir kaynakları
 yaratılması,
Ayaş, Çubuk, Beypazarı, Güdül, Yenimahalle,

Elmadağ,
Nallıhan ve Altındağ ilçelerinde görülür. • Altyapının iyileştirilmesi,
          
       • Hizmetlere
 erişimin
  arttırılması,
Hidromorfik Alüvyal Topraklar: 5.483 ha.dır.

Mogan Gölü çevresinde,Haymana ilçesine bağlı • Kırsal alanda belirli bir işgücü kapasitesi
         
Gölbek
 ve Bala ilçesine bağlı
 Akçaören,
  Çarsak
 yaratılması,
   

         

        

           

      


Tablo 6.6. : Alt Bölgelerin Arazi Kullanım Dağılımı

Tarla Alanı (ha)
İlçenin Adı Toplam Sebzelikler Meyvelikler Bağlar
Ekilen Nadas
I.Bölge 185.503 112.926 50.249 15.500 3704 3.287
II.Bölge 163.475 126.508 27.955 2.427 5.390 1.030
III.Bölge 49.230 29.519 8.830 9.147 1.572 161
IV.Bölge 842.750 617.338 210.682 12.625 1.479 624
V.Bölge 50.071 31.848 13.757 3.837 546 82
Ankara 1.291.032 918.140 311.473 43.539 12693 5185
Türkiye 26027240 17562656 4990882 817852 2120850 535000
Kaynak: İl Tarım Müdürlüğü,2004
Tarımsal Niteliği Korunacak alanların tespit Türkiye’nin bitki, toprak, iklim ve su kaynakları
çalışmalarında ,toprak kaynaklarının kullanım açısından dünya coğrafyasında önemli bir konumda
durumu ile ilgili bilgiler Köy Hizmetleri genel bulunması nedeniyle her türlü yaş meyve ve
Müdürlüğü’nün envanter çalışmaları sonucu 1978 sebze dahil tüm temel ürünlerde kendine yeterli
yılında bastırdığı ve günümüzde de sayısal ortamda üretimi gerçekleştirebileceği ve üretim fazlasını da
mevcut bulunan “Türkiye Arazi Varlığı” isimli ihraç edebileceği tarım alanlarına, iklim şartlarına
yayından Ankara Planlama Alanı Sınırındaki bilgiler ve pazar potansiyeline sahip olmasının getirdiği
kullanılmıştır. avantajlı konumu, ne yazık ki günümüzde gerek
tarımsal reformları yapmada, modern tarım
Aynı zamanda Enerji ve Tabii kaynaklar Bakanlığı
tekniklerini kullanmada ortaya çıkan problemler
Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü V. Bölge
Müdürlüğü tarafından hazırlatılan “2006 Yılı ve gerekse organik tarıma dayalı üretime kısıtlı
Program-Bütçe Toplantısı Takdim Raporu” nda oranda geçilebilmesi sonucunda tarımsal üretim ve
uygulanacak ve mevcut master planları dikkate verimlilik istenilen seviyede bulunmamaktadır.
alınarak, tarım alanların özellikle sulanabilen tarım Tarım Sektörünün Ekonomideki Yeri
topraklarının tespiti için kullanılmıştır. DSİ Genel
Müdürlüğünün hazırladığı planlarda, ön inceleme 1927 yılında tarım sektörü milli gelirden % 67, sanayi
ve master plan çalışmaları çerçevesinde sulamaya sektörü % 10 ve hizmet sektörü ise % 23 oranında
elverişli araziler ve ekonomik olarak sulanabilir pay almakta iken 72 yıl sonra 1987 sabit fiyatlarıyla
arazilerin tespiti ile yapılan ve yaptırılacak olan bu oranlar tarım sektöründe % 13.8’e gerilemiş,
göletler,akarsuların akışı ve yüzey alanlarına göre sanayi sektöründe % 28.5’e hizmetler sektöründe
doğal göl,barajlar ile sulanabilecek tarım alanları de % 56.4’e yükselmiştir. Tarım sektörünün ulusal
tarımsal kalkınmada kullanılacak tarımsal niteliği hasıladaki payının azalması ekonomik gelişmenin
korunacak alanları oluşturmuş, bu alanlar 5403 doğal bir sonucu olup istenilen bir durumdur.
sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunları
Tarım sektörünün ulusal hasıla içindeki payının
hükümleri geçerli olacaktır. azalmasını sadece ekonomik gelişmenin bir sonucu
6.1.3. TARIMSAL YAPI VE ÜRETİM olarak kabul etmek doğru değildir. Tarım kesiminin
yarattığı üretim değerlerinin diğer sektörlerde
İnsanların temel ihtiyaç maddelerinden olan gıdanın özellikle sanayi sektöründe yaratılan değerlerin
üretilmesinin yanısıra teknolojik gelişmelere paralel altında olması tarım ürünleri fiyatlarının, diğer
olarak sanayiye de önemli oranda hammadde sektörlerdeki ürün fiyatlarından daha yavaş bir
sağlayan tarım sektörünün yaşatılabilmesi ve artış göstermesi yani iç ticaret hadlerinin tarımın
geliştirilebilmesi açısından tarımsal üretim yapılan aleyhine dönmesinin de bu oranın düşmesinde bir
alanların korunması 1/25000 ölçekli planlama ölçüde etkili olduğunu söyleyebiliriz. Ayrıca tarım
çalışmasının temel ilkeleri arasında yer almaktadır. sektörünün büyüme hızının diğer sektörlerdekine
Tablo 6. 7. : Ankara İli Tarımsal Arazi Sınıfları Ancak traktör yanında üretilecek ürün, yapılacak iş
ve toprak durumu gibi birçok faktöre göre yardımcı
ARAZİ SINIFI ALANI (HA) % ORANI alet ve makinelerin kullanım düzeyi henüz istenilen
1. Sınıf Arazi 183860 14,24 seviyeye ulaşamamıştır. Bunda tarım alet ve
2. Sınıf Arazi 325176,23 25,19 makinelerinin fiyatlarının yüksek oluşu ve yukarıda
3. Sınıf Arazi 392378,12 30,39 belirtildiği gibi tarım işletmelerinin çok büyük
4. Sınıf Arazi 252334,2 19,55 bir kısmının küçük işletmeler olması büyük rol
5. Sınıf Arazi 33716,9 2,61 oynamaktadır. Zaten her işletme sahibinin tarım
6. Sınıf Arazi 89860,23 6,96
alet ve makine alması ekonomik olmamaktadır.
7. Sınıf Arazi 13710 1,06
Bunun yerine makine birlikleri kurularak, tarım
makinelerinin bu birlikler aracılığı ile alınması
8. Sınıf Arazi
ve çiftçilerin ortak kullanımına sunulması daha
TOPLAM 1291031,68 1000
ekonomik olacaktır.
göre düşük olması hasıla katkısını olumsuz yönde Ankara İl Müdürlüğü tarafından 1997 yılında
etkilemiştir. Tarım ve hayvancılık işletmelerinin yapılan Köy Envanteri anket çalışmasına göre ilde
irdelenmesi, Ankara’da 5216 sayılı Kanun ile toplam 48094 adet tarımsal işletme bulunmakta
Büyükşehir belediyesine bağlanan ilçeler ve il olup bu işletmelerin %61,7 ‘si 100 dekardan
sınırındaki diğer ilçelerde önemli oranda tarımsal küçük tarım işletmeleridir. Küçük işletmelerde
üretim yapıldığını göstermektedir. yatırım maliyetinin yüksek olması nedeniyle yeni
teknolojilerin takibi zorlaşmakta, elde edilen ürünün
Hayvancılık Yapan İşletme Sayıları ise; pazarlanmasında da sıkıntılar yaşanmaktadır. Bu
Koyunculuk:3 439, Keçicilik:463, Süt Sığırcılığı:20 tür olumsuzluklar aileleri tarımsal faaliyetlerden
262, Besi Sığırcılığı:4 595, Yumurta Tavukçuluğu uzaklaşmasına ve göçlere neden olmaktadır.
:69, Et Tavukçuluğu : 326’dır. Tarım Master Planı
Ankara ilinde tarımsal mekanizasyon oldukça Tarım sektörünün içerisinde bulunduğu dar
ilerlemiştir. Tarımla uğraşan her 5 aileye 2 traktör boğazın aşılabilmesi bakımından Ankara Valiliği İl
düşmesi ve mevcut tarım arazisinin %85’nin Tarım Müdürlüğü tarafından; tarımsal kaynak ve
traktörle işleniyor alması bunun en iyi göstergesidir. potansiyelin değerlendirilerek tarımda verimliliğin
Tablo 6. 8. : İlçelere Göre Ankara İli Tarımsal Arazi Miktarları (ha)

İLÇELER I. II. III. IV. V. VI. VII.
AYAŞ 9126 10907 10209 27099 14867 44530
BALA 26270 58176 40263 43631 663 24397 48892
BEYPAZARI 6056 12007 13426 12759 22436 91287
ÇUBUK 15743 10598 12699 15169 24440 72998
ELMADAĞ 3952 5409 4465 7383 2949 48102
GÜDÜL 2443 2912 6140 5285 12050 33053
HAYMANA 27402 43126 68615 40091 28824 65385
KALECİK 11372 10404 11178 13374 94 19496 59245
KIZILCAHAMAM 3340 3258 5240 6266 18519 132203
NALLIHAN 7344 6628 9130 11719 10558 144159
POLATLI 40221 71401 98428 59292 1063 40512 80515
ŞEREFLİKOÇHİSAR 21323 40270 62770 34211 63 35596 36290
Kaynak : Ankara Valiliği İl Çevre ve Orman Md.
ve çiftçi gelirlerinin artırılması, ürün arzında uygulamaya konulması yoluyla üreticilerin

sürekliliğin sağlanması, tarımın çevre, sanayi, turizm rekabet düzeylerinin yükseltilmesi,
gibi diğer sektörlerle ilişkilerinin belirlenmesi,
doğal kaynakların ve çevrenin korunması olarak • Tarımsal pazarlama alt yapısının iyileştirilmesi ve
ifade edilen İl Tarım Master Planı yapıldığı üreticilerin pazara erişim düzeylerinin artırılması,
bilinmektedir. tarım – sanayi entegrasyonunun geliştirilmesi,
işleme sanayinin rekabet edilebilirliğini artırıcı
Yerel düzeydeki tarımsal planlamanın pratik nitelikte uygun ve kaliteli hammaddenin temin
uygulanabilirliğini göstermenin yanında başvuru edilmesiyle tüketici tercihlerinin karşılanması
kaynağı niteliğinde bir çalışma olarak da nitelendirilen amacına yönelik tedbirlerin alınması,
Tarım Master Planı ile bir yandan doğal kaynakların
daha etkili ve verimli kullanılması sağlanırken diğer • Üreticilerin katılımını ve sorumluluğunu esas
yandan da İlin gerçek sorunlarına yönelik gerçekçi alan ve doğrudan üreticilere finansman sağlayan
çözümler daha kısa sürede belirlenebilecektir. yaklaşıma dayalı kırsal kalkınma projelerinin
oluşturulması ve söz konusu projelerin
Tarıma uzun vadeli yol göstermesinin yanında kırsal yaşam şartlarını iyileştirecek biçimde
orta ve kısa vadelerde kalkınma faaliyetlerinin uygulanması,
planlanmasına ve uygulanmasına da rehberlik
edecek nitelikteki İl Tarım Master Planında ortaya • Kamudan bağımsız bir yapıda üreticilere,
konulan sorunlar ve bu sorunların aşılmasında üretimden pazarlamaya kadar olan safhalarda
önerilen çözümler Ankara’nın üst ölçekli planlama hizmet vermek üzere; kar amacı gütmeyen
çalışması ile entegre edilmesi gereken uzman Tarımsal Üretici Birliklerinin kurulması ve
kuruluş çalışmaları olarak değerlendirilmiştir. geliştirilmesi tarımsal nitelikli diğer üretici
örgütlerinin geliştirilmesi ve söz konusu
İl Tarım Master planında tarım sektörüne ilişkin örgütlerde denetimin özerkleştirilmesi temel
olarak stratejik amaçlar ve bu amaçlar doğrultusunda stratejik amaçlardır.
temel ilkeler belirlenmiş olup bu stratejik amaçlar
ve ilkeler Ankara büyükşehir bütününe yönelik Temel İlkeler:
hazırlanan üst ölçekli planlama çalışmalarında da • Avrupa Birliği Ortak Tarım ve Balıkçılık
benimsenmiştir. Politikalarına uyum ve Dünya Ticaret Örgütü
Sektöre İlişkin Stratejik Amaçlar Tarım Anlaşması esas alınacaktır.
• Piyasa koşullarında tarımsal üretime yönelik
Söz konusu belgede stratejik amaçlar ve temel
olarak piyasa mekanizmalarını bozmayacak
ilkeler şu şekilde belirtilmiştir;
destekleme araçları uygulanacaktır.
Amaç: Kaynakların etkin kullanımı ilkesi • Tarım ve kırsal kalkınmada bütüncül yaklaşım
çerçevesinde ekonomik, sosyal ve çevresel ve ve katılımcılık benimsenecektir.
uluslar arası gelişmeler boyutunu bütün olarak ele
alan örgütlü, rekabet gücü yüksek sürdürülebilir bir • Tarım sektörüyle ilgili temel tarafların
tarım sektörünün oluşturulması temel amaçtır. kurumsallaşmasını ve etkin çalışmasını
sağlayacak tedbirler alınacaktır.
Stratejik Amaçlar:
• Kamu kurum ve kuruluşları tarafından yürütülen
• Sürdürülebilirlik ilkesi çerçevesinde kaliteye tarımsal program, proje ve faaliyetlerin tarımsal
dayalı üretim artışı ile gıda güvenliği ve gıda tüzel kişiliklerin gelişimini özendirici bir
güvencesinin sağlanması, çerçevede uygulanması sağlanacaktır.
• Kamu ve özel sektörün kırsal alandaki uygulama
• Üreticilerin gelir düzeyinin yükseltilmesi ve
kapasitesinin güçlendirilmesi sağlanacaktır.
istikrarının sağlanması, üretim maliyetleri azaltıcı
ve teknolojik gelişimi hızlandırıcı tedbirlerin • Tarımsal destek yöntemlerinin uygulanmasında
ekonomik ve sosyal etkinliğin yanı sıra, bölgeler Tarımsal Pazarlama Sorunları: 1960’lı yıllardan
arası gelişmişlik farklılıklarının giderilmesi, itibaren, ileri teknoloji ürünü olan tarımsal girdiler
sektörel sürdürülebilirlik ve gıda güvencesinin kullanımı artmaya başlamış, özellikle, gübre, tarım
sağlanması esas alınacaktır. alet ve makineleri, hayvan ve bitki sağlığı sağlamaya
yönelik ilaç kullanımı artmıştır. Bunun sonucunda
• Destekler belirlenirken ödeme miktarı, şekli
verimlilik ve ürün çeşitliliği arttıkça, tüketim miktarı
ve zamanı önceden ilan edilen usül ve esaslara
da paralel olarak artış eğilimine girmiş, ancak ürünlerin
dayalı olarak düzenlenecektir.
yurt içi ve yurt dışı satışını sağlamak bakımından
• Tarım ürünlerinin pazarlanmasında adil rekabet sahip olduğumuz imkanların yetersizliği, üreticiyi
şartlarına dayalı üretici ve tüketicilerin yararına sıkıntıya düşürmüştür. Teknolojik gelişmenin
işeyen etkin ve verimli bir yapının oluşturulması sağlanmasına yönelik olarak, tarımsal üretim
esas alınacaktır. girdilerini üreten, ithal yoluyla veya yurt içinden
Sektöre İlişkin Problemler tedarik eden kurum ve kuruluşlar mevcut iken, elde
bulunan ürünleri pazarlama fonksiyonunu yerine
Göç: Tarımın GSMH içerisindeki ağırlığı % 13’ler getirecek örgütlenmeler ne kamu sektöründe ne de
düzeyindedir. Ekonomi içerisinde yeri izafi olarak özel sektörde gerçekleştirilememiştir.
küçük gibi görünse de tarım ekonomi üzerindeki
olumsuz etkisinin azaltılması için kuşkusuz Eğitim ve Yayım Faaliyetlerinin Yetersizliği:
tarımda çalışan nüfusun azaltılması gerekmektedir. Türkiye tarımındaki önemli bir sorunda tarımsal
Bu durumu göçü zorunlu kılmaktadır. Tarımın, üretim yapanların eğitim düzeyleridir. Teknoloji
istihdamındaki yeri ise hala önemini korumaktadır. aktarımında karşımıza çıkan bu önemli sorun
1990’larda % 48 olan tarımın istihdamdaki geleneksel üretim şeklinin aşılmasında da önemli
yeri 2000’lerde % 40’lara gerilemiştir. Tarımın bir engel teşkil etmektedir. Tarımsal üretimde de
istihdamındaki bu yüksek oranlı yerinin de insan kaynağının geliştirilmesi temel hedeflerden
kuşkusuz aşağıya çekilmesi gerekmektedir. birisi olmalıdır. Eğitim düzeyi yüksek insanların
tarımsal üretim sürecine dahil edilmeleri, tarımdaki
Örgütlenmenin Yetersizliği: Türk tarımında teknolojik gelişmelere önemli katkı sağlayacaktır.
örgütlenme düzeyi ise, arzu edilen noktada
Tablo 6.9. : Ankara İlinde İlçeler Üzerinden Tespit
değildir. Özellikle kamu örgütlenmesindeki
Edilen İşletme Ve Hayvan Sayıları
dağınıklık ve pek çok kamu kurumunun tarımda
DESTEKLEMEYE
söz sahibi olması, koordinasyon eksikliği etkin İLÇE ADI İŞLETME SAYISI
ESAS HAYVAN MİKTARI
politikaların üretilip uygulanmasında önemli Merkez 296 10773
güçlükler ortaya çıkarmaktadır. Tarımda söz sahibi Akyurt 326 9023
Ayaş 73 1628
olan bu ulusal kuruluşlarımıza son yıllarda bir de Bala 133 2459
uluslar arası kuruluşlar eklenmiştir. Tarımda üretici Beypazarı 79 1753
örgütlenmesinin en yaygın biçimi ise kooperatiflerdir. Çamlıdere 205 1742
Halen kurulu 10100 civarındaki (Tarım Kredi, Çubuk 716 14650
Elmadağ 102 2163
Tarım Satış, Tarımsal Kalkınma, Pancar, Sulama Evren 6 44
vb.) kooperatiflerin toplam üye sayısı 4800000 Gölbaşı 220 4815
civarındadır. Ankara’da ise bu kooperatiflere Güdül 71 863
ortak yaklaşık 100.000 üye sayısı mevcuttur. Haymana 233 3889
Kalecik 178 2417
Üreticilerin ekonomik olarak örgütlenmelerinde Kazan 110 1435
önemli olarak kabul ettiğimiz kooperatifçilik arzu Kızılcahamam 325 3780
edilen şekilde gelişememiştir. Tarımsal gelişmede Nallıhan 89 808
önemi yadsınmayacak kooperatiflere hak ettiği Polatlı 233 4924
Sincan 168 5315
değer verilerek gelişmelerine destek sağlanması Şereflikoçhisar 105 2174
zorunluluk olarak durmaktadır. Tarımın bu çok TOPLAM 3666 74570
önemli ayağı ihmal edilmiştir. Kaynak: Çevre Durum Raporu, 2004
Tablo 6. 10. : Ankara’da Bitkisel Üretim Verimi, 2004 (kg/ha) 234
Bitkisel üretim verimi, 2004 (kg/hektar)
Keten ve
Mısır Yeşil Şeker Ay Pamuk (tohum
Buğday Çavdar Arpa Pirinç Patates Kolza Soya kenevir (tohum Tütün
(dane) mısır pancarı çiçeği ve lif)
ve lif)
2.024 2.398 2.464 5.562 3.742 50.654 20.066 47.804 - 752 2.000 - - -
Tablo 6.11. : Ankara’da Bitkisel Üretim Miktarları, 2004 (ton)
Bitkisel üretim miktarı, 2004 (ton)
Toplam Toplam
tahıl tahıl
Arpa
giller
Kolza
ve lif)
Pirinç
Üzüm
Tütün
Zeytin
(pirinç (pirinç
Patates
Çavdar
Buğday
kenevir
Keten ve
Ay çiçeği
tohumlar
Meyveler
Soya (ton)
Yeşil mısır
Kuru bakla
Mısır (dane)
Toplam yağlı
Şeker pancarı
dahil) hariç)
(tohum ve lif)
Pamuk (tohum
1.716.308 1.715.627 659.014 2.247 681 86.567 21.069 446.534 1.035.230 6.172 35.342 15.482 - 15.464 18 - - - 114.359 17.718 -
Tablo 6.12. : Ankara’da Hayvansal Üretim Miktarları, 2004
Hayvansal ürünler, 2004

Kırmızı et Yumurta İnek sütü Manda sütü Koyun sütü Keçi sütü
Beyaz et (ton) Deri (adet) Bal (ton)
(ton) sayısı (1000) (ton) (ton) (ton) (ton)
16.180 17.527 478.367 164.515 412 17.288 2.572 208.755 676
Kırmızı et verilerine mezbaha, kombina ve kurban bayramı kesimleri dahildir.

Kırmızı et verilerine mezbaha, kombina ve kurban bayramı kesimleri dahildir.
Tablo 6. 13. : Ankara’da Canlı Hayvan Sayısı, 2004

Canlı Hayvan Sayısı, 2004
Erkek
Tosun Düve İnek (2 Boğa (2 Sığır (2 Dişi sığır At,
Buzağı Buzağı sığır (2
(1-2 (1-2 yaş ve yaş ve yaşın (2 yaş ve Manda Deve Domuz Koyun Keçi katır Kümes
(erkek), (dişi), yaş ve
yaş), yaş), üzeri), üzeri), altında), üzeri), (baş) (baş) (baş) (baş) (baş) ve eşek hayvanı (baş)
(baş) (baş) üzeri),
(baş) (baş) (baş) (baş) (baş) (baş) (baş)
(baş)
22.257 21.129 51.679 31.188 85.641 6.998 ,,, ,,, ,,, 900 - - 535.621 122.880 4.473 7.081.942
6.1.4. SEKTÖRE İLİŞKİN MÜDAHALELER sürekli arz edebilen tarımsal işletmelerin kurulması
Tarımsal üretimde verimliliği artırmak ve ve sayılarının artırılması ile mümkündür.
tarımsal yatırımı teşvik etmek, ürün kalitesini Ülkemizin zengin tarımsal potansiyelinin
ve standardını yükseltmek, modern tarım değerlendirilmesi iyi bir ürün ve üretim
işletmelerinin kurulmasına öncülük etmek, planlamasına bağlıdır. Bu amaçla, tarımsal ekoloji,
ulusal ve uluslararası seviyede rekabete dayalı ürün deseni, kapasite, potansiyel, iç ve dış pazar
büyük ölçekli tarımsal üretimi gerçekleştirmek, imkanları, yetiştiricilerin üretim konusunda
özendirmek, yaygınlaştırmak, fiziksel ve sosyal yeterliliği, bölgenin sorunları, üretim yapılan
altyapıyı oluşturmak suretiyle uygun alanlarda bölgenin kalkınması ve ülkenin dengeli gelişmesi
tarımsal üretim ve yatırım için cazibe merkezleri gibi faktörler göz önüne alınarak tarım havzaları
oluşturulma zorunluluğu bulunmaktadır. oluşturulması ve tarımsal desteklerin bu çerçevede
Türkiye’de 18 milyon hektar tarım arazisi ve yönlendirilmesi gerekmektedir
yaklaşık 3,1 milyon tarım işletmesi olduğu göz Bu çerçevede:
önüne alındığında ülkemizdeki tarımsal yapının
• Üretimi artırmak için mutlaka entegre modern
iyileştirilmesi hedefindeki temel unsur işletme
tarımsal işletmelerin kurulması sağlanmalı;
büyüklüğü kavramında aranmaktadır.
• Üretim desteklenmeli ve ihracatı kolaylaştırıcı
Türkiye’de mevcut tarım işletmelerini belirli
büyüklüğe getirdiğimizde bir ailenin yıllık geçimini yasal ve pratik adımlar atılmalı;
sağlayacak işletme büyüklüğü bölgelere göre • Tarımsal girdiler ucuzlatılmalı;
değişmekle birlikte kuru tarım alanlarında 200 dekar, • Destekleme alımları sürdürülmeli, ürün fiyatları
sulu alanlarda 100 dekar olması gerekmektedir. üretim öncesi açıklanarak üreticilerin kazanacağı
Buna göre hesaplandığında Türkiye’de 1,5 milyon parayı hesaplayabilmeleri sağlanmalı;
işletme olması gerekir. Bu işletmeler örtü altı ve
diğer tarımsal faaliyetler yapan 450 bin işletme ilave • Arazi parçalanmasını önlemek için toplulaştırma
edildiğinde, Türkiye’nin olması gereken işletme projeleri uygulanmalı, bunu için gerekli yasal
sayısı 2 milyon olarak hesap edilmektedir. düzenlemeler yapılmalı;
Ülkemizde tarım işletmelerinin sayısal fazlalığı, • Araştırma ve geliştirmeye gereken önem
dağınık ve küçük olması teknoloji kullanımını verilmeli;
kısıtlamakta ve buna bağlı olarak birim alanda • Kamu örgütlenmesi yeniden gözden geçirilerek
alınan verim de düşük kalmaktadır. Küçük alanlarda üreticiyi desteklemeye yönelik bir yapılanma
yapılan üretim faaliyetleri ile sadece geçimlerini sağlanmalı;
sağlamaktadırlar. Türkiye tarım sektörünün diğer
• Üretici örgütlenmesi kolaylaştırılmalı ve teşvik
bir sorunu tarımsal üretim planlaması olmamasına
edilmeli;
bağlı olarak tarım-sanayi entegrasyonunun
eksikliğidir. • Tarım sigortaları özendirilmeli;
Tarımsal üretimde verimlilik ve kalite artışı için • Sözleşmeli üretim özendirilmeli ve
uygun yetiştirme ortamlarının belirlenmesi, iç ve dış desteklenmeli;
Pazar taleplerine göre tarımsal üretim planlamasının • Haller Yasası gözden geçirilerek güncel koşullara
yapılması gerekmektedir. Türkiye’nin her tarafında uygun düzenlemeler yapılmalı;
tarım sektörünün sorunlarını bir anda çözmek
zordur. Bu nedenle kaynakların etkin kullanımı ve • Üretimin her aşamasında teknik eleman istihdamı
öncelikli alanlara göre faaliyet gösterilmesi ancak özendirilmeli; elemanların eğitimi sürekli hale
tarımda planlı bir organizasyonla mümkündür. getirilmeli;
Tarım sektöründe hedeflere varabilmek, optimum • Ülkemizin tarım haritası çıkartılarak her bölge
işletme büyüklüklerine sahip, ileri teknoloji için ürün planlaması yapılmalı;
kullanabilen, nitelikli eleman istihdam edebilen veya • Üniversiteler, araştırma kuruluşları, kamu
ihtiyaç duyduğu hizmetleri dışarıdan satın alabilen, kuruluşları ve sivil toplum örgütlerinin birlikte
iç ve dış pazarın ihtiyaç duyduğu tarımsal ürünleri çalışmalarım sağlanmalıdır.
6.1.5. MEKANA İLİŞKİN MÜDAHALELER ve aşırı destekler sonucu ve 1970’ de pestisidlerin

Çevrenin, doğal kaynakların korunması ve bozulan ve kimyasal gübrenin keşfi ile “Yeşil Devrim” olarak
ekolojik dengenin yeniden tesisi, sürdürülebilir adlandırılan tarımsal üretimin artırılma çabalarının
tarım, toprağın yaşatılması, flora ve faunanın dünyadaki açlık sorununa çözüm olmadığı, aksine
korunması biyolojik çeşitliliğin devamı ve kimyasal doğal dengeyi ve insan sağlığını sürekli bozduğunu
kirlilik ile zehirli kalıntının da sonlandırılması gören gelişmiş ülkeler organik tarım, sürdürülebilir
temel amaç olmuştur. Günümüzde tüm dünyada tarım ve değişik tarım alternatifleri konusunda
çevrenin, insan ve toplum sağlığının korunması çalışmalara başlamışlardır.
konusunda ülkelere göre farklı düzeylerde olmakla 6.1.5.1. Tarımsal Niteliği Korunacak Alanlar
birlikte büyük gelişmeler meydana gelmiştir.
Tarımsal üretimde kullanılan kimyasalların olumsuz
Bugün konvansiyonel tarımın üretim artışına etkilerinin insan ve toplum sağlığı üzerindeki
yönelik aşırı miktarda sentetik ve kimyasal girdi zararlarının ortadan kaldırılabilmesi amacıyla
kullanımı sonucu çevre kirliliği önemli boyutlara kimyasal gübre ve tarımsal savaş ilaçlarının mümkün
ulaşmıştır.Tarımın yarattığı kirlilik doğal dengenin olduğu kadar az kullanılması, bunların yerini aynı
bozulmasına neden olurken çevre kirliliği ve besin görevi yapan organik gübre ve biyolojik savaş
zinciriyle tüm canlılara ulaşabilen hayati tehlikeye yöntemlerinin alması temeline dayanan Ekolojik
de yol açmaktadır. Tarım Sistemine geçilmesi gerekliliğinden hareketle
Doğal dengenin bozulmasına örnek olarak, toprağın üst ölçekli planlama çalışmasında belirtilen tarımsal
erozyona uğraması ile toprak kayıplarındaki nispi niteliği korunacak alanlarda Organik tarımın
artışlar, toprakta organik madde ve humus yokluğu yapılmasını özendirici tedbirlerin alınması tercih
nedeniyle toprak mikroorganizma hayatının edilmiştir.
tahribi, toprak profilinde A horizonunun kaybı ve Bunun yanısıra dış iklim faktörlerinin etkisini
mineral toprak profilinin kaybı ve benzeri olayları kaldırarak, gerekli özel çevre koşullarının yaratılması
gösterilebilir. Sürekli monokültür ve münavebenin ve tarımsal üretimim iklim koşullarından bağımsız
gereği gibi yapılmaması, söz konusu ürünlere zarar olarak sürdürülebilmesi sebze, meyve ve süs bitkileri
veren hastalık ve zararlıların aşırı çoğalmalarına yetiştiriciliğinde alternatif enerji kaynaklarının da
neden olmuştur. devreye sokularak örtü altı tarımın yaygınlaştırılması
Mücadele etmek için bilinçli olarak kullanılmayan önemsenmiştir.
sentetik kimyasal pestisidler, bazı faydalı ırkların Bu itibarla özellikle gerek tarımsal arazi varlığı
kaybolmasına neden olmuş ve biyolojik mücadele gerekse alternatif enerji kaynaklarının araştırılması
ortamı tahrip edilmiştir. Verimliliği arttırmak için (örn. jeotermal ısıtma sistemi vb.) açısından Çubuk,
toprakların aşırı şekilde sentetik mineral maddelerle Gölbaşı, Bala tarım havzalarında bu yönde deneysel
gübrelenmesi özellikle çabuk yıkanan azotlu çalışmaların başlatılması buradan elde edilecek
gübrelerin yeraltı sularına kadar ulaşmasıyla, hayvan
sonuçlara göre örtü altı tarımın yaygınlaştırılması
ve insanlarda nitrat zehirlenmeleri görülmüştür.
öngörülmüştür.
Konvansiyonel tarımda ürünün kalitesinin ikinci
Örtü altı tarımı yapılacak alanlarda; Zirai ilaçların
plana atılması ekonomik üretim yapmak için
seçimi ve kullanımının çevre ve toplum sağlığı
mekanizasyonun artırılması ve özellikle bilinçsiz
üzerindeki olumsuz etkileri değerlendirilmeli ve
uygulamalar, toprağın canlı tabakasını yok etmiştir.
gerekli önlemlerin alınması, Seraların ısıtılmasının
Toprakta oluşan sert tabakalar, sıkışmalar yaratarak
ne şekilde yapılacağı, jeotermal enerji kullanılması
erozyonu teşvik etmiştir. Verim artışı sağlanırken,
üretimde ekolojik denge bozulmuş, iyi tarım durumunda kullanılan suyun nasıl reenjekte
toprakları elden çıkmış ve toprağın canlı kısmı edileceği, toplum ve çevre sağlığına olumsuz
ölmüştür. Topraktan kaybolan bu maddelerin etkisinin bulunup bulunmadığı hususlarında
tekrar telafisi çok pahalıya mal olmaya başlamış ve yetkili/uzman kurum ve kuruluşların görüşleri
bazen de imkansız hale gelmiştir. alınmalıdır.
Dünya nüfusunun artması ve entansif tarımın 6.1.5.2. Bağcılık Bahçecilik Alanları
yaygınlaştırılması, birim başına düşen verimin ve Bağcılık dünyanın en uygun iklim kuşağında yer
dolayısı ile üretimin artırılması için sağlanan teşvikler alan ülkemiz için vazgeçilmez tarım kollarından
biridir. Ülkemiz bağcılığını geliştirmek için modern Organize Tarım Bölgeleri

bağcılık tekniklerini kullanmak, üretim-pazarlama Hollanda ve Belçika gibi gelişmiş ülkelerin yüksek
zincirini sağlamak gerekmektedir. verim ve kaliteli üretim amacıyla tercih ettiği
Bağ yetiştiren ülkeler içinde Türkiye 1999 yılı topraksız tarım; toprak yerine virüs ve bakteri
verilerine göre 560.000 ha bağ alanı ile dördüncü, tutmadığı için tarım ilaçlarını bertaraf eden tüf ve
3.650.000 ton yaş üzüm üretimi ile de beşinci perlit gibi taşların kullanıldığı bu tür tarım yöntemi
sırada yer almıştır. Üzüm üretiminin tüm meyve olarak ifade edilmektedir.
üretimimiz içindeki payı %30.7’dir.
Türkiye’de topraksız tarım yapılmasına ilişkin
Hemen her toprakta yetiştirilebilen Asma’nın başlatılan çalışmalardaki ana unsur volkanik
az sulamayla yetinmesi, yamaç arazileri de kayalarla kaplı verimsiz arazinin, perlit ve tüflerin
değerlendirmesi tercih edilmesini sağlamıştır. bol miktarda bulunduğunu tespit edilen Adana
Ayrıca üzümün birçok değerlendirme şeklinin bölgesinde hayata geçirilmeye çalışılmaktadır.
olması da dünya üzerinde en fazla üretilen meyve
olmasına yol açmıştır. Üzüm sofralık, şaraplık, Volkanik kaya varlığı açısından fakir konumda
kurutmalık olarak üç şekilde değerlendirilir. Bunun olması nedeniyle, topraksız tarımda dışa bağımlı
yanında pekmez, pestil, köfter, sucuk, ezme gibi bir ülke konumunda olan ülkemizde topraksız
değerlendirme yolları da vardır. tarımda kullanılacak olan volkanik kaya açığını
büyük oranda Adana’dan gidermesinin mümkün
Bu itibarla, Ankara’nın önemli bağcılık alanlarından
olduğu yapılan incelemelerde tespit edilmiştir.
Kalecik bölgesi öncelikli olarak bağcılık
faaliyetlerinin yapılabileceği bölge olarak ön plana Dış pazar odaklı tarımsal üretim, tarımsal sanayi
çıkmakla birlikte üst ölçekli planlama çalışmasında dışında üretimi geliştirmeye dönük Ar-Ge çalışmaları
belirlenen Bağcılık –Bahçecilik alanları tarımsal yapılacak nitelikte olması öngörülen “Organize
arazinin toprağın verimli bir şekilde kullanılabilmesi Tarım Bölgesi” kavramı Ankara’nın tarımsal alanda
ve tarımsal üretimin yaygınlaştırılabilmesinin bir öncü örnek rolü üstlenebilmesi bakımından önem
aracı olarak ele alınmış ve mekansal yer seçimi bu kazanmaktadır.
kıstaslara göre belirlenmiştir. Ankara’da önemli tarım havzalarında yapılan
Önemli bir sanayi ürünü olan asmanın yetiştirilmesi tarımsal üretiminde değerlendirilebileceği bu alanla
ve ekonomiye kazandırılabilmesi açısından bu planlama çalışmasında Kalecik, Elmadağ ve Çubuk
sektörle ilintili olarak yer seçen sanayi kollarının bölgelerinde Sanayi alanları ile entegrasyonun
henüz ülkemizde bir mevzuat çatısı altında sağlanabileceği bir konumda önerilmiştir.
toplanmayan fakat özellikle Çukurova bölgesinde
Organize Hayvancılık Bölgeleri
deneysel olarak faaliyetine başlanan Tarıma
Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgeleri şeklinde Ankara İlinin büyük baş hayvan varlığının % 47’sini
örgütlenmelerin hayata geçirilmesi üst ölçekli yerli ırklar, % 53’ünü ise kültür ve kültür melezi
planlama çalışmasının diğer hedefleri arasında yer ırklar oluşturmaktadır. Koyun varlığının ise % 70’i
almaktadır. yerli ırktandır. Bunların hızla yüksek verimli ırklara
6.1.5.3. Tarıma Dayalı İhtisas Organize dönüştürülmesi gerekmektedir. Sosyo ekonomik
Sanayi Bölgeleri düzeyi düşük olan yetiştiricilerin üretim aşamasında
bilinçsizlikleri ve ekonomik yetersizlikleri sorunlara
Tarımsal üretim yapan işletmelerin belli bir yol açmakta verim kayıplarını artırmaktadır.
disiplin içerisinde bir araya toplanması,tek elden
sevk ve idare edilmesine imkan sağlayan bir Hayvancılık sektörünün girdilerinin % 70’ni yem
sistem oluşturulması, üretim için grid temini ve oluşturmaktadır. Ancak ülkemizde olduğu gibi
ürünlerin pazarlanması, işletmelere teknik ve Ankara’da da yem bitkileri üretimi yetersizdir.
sağlık hizmetlerinin götürülmesi, üretici-sanayici- Meraların da sınırlandırılması ve ıslahı yapılmamıştır.
pazarlayıcı entegrasyonunun gerçekleştirilmesi Meraların % 90’a yakın kısmı düşük vasıflıdır. Yem
amaçlarından hareketle planlama bölgeleri içerisinde bitkileri ekiliş alanlarının artırılması ve var olan
Organize Tarım Bölgeleri ve Organize Hayvancılık mera alanlarının hızla ıslah edilmesi hayvancılığın
Bölgeleri yer seçim kararları getirilmiştir. gelişmesinde önemli bir eksikliği giderecektir.
Ankara’da özellikle II Alt Bölgede besicilik 73435,2 ha.lık toplam su yüzeyinin Mogan, Eymir
yapılmaktadır. Fakat pazarda talep darlığı ve Gölleri, Çubuk 1 ve 2, Kayaş-Bayındır, Kurtboğazı,
istikrarın sağlanamaması nedeniyle besi sığırı Asartepe, Kesikköprü barajları ile Ayaş-Çanıllı,
işletmeleri düşük kapasite ile çalışmaktadır. 140.000 Çubuk-Kızılca ve Kösrelik, Çankaya-Yağlıpınar,
baş civarında olan kapasite doluluk oranı % 40 Yenimahalle-Susuz, Kızılcahamam-Geçtepe, İğdir,
civarındadır. Aşağıkaraören, Kazan-Örencik Göletleri Büyükşehir
Kanatlı sektöründe de yem fiyatlarından kaynaklanan Belediye Sınırları içerisinde yer almaktadır.
sorunlar yaşanmaktadır. Kanatlı yeminde yüksek Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından
düzeyde dışa bağımlılık söz konusudur. Üretim yapılan etüd sonuçlarına göre; 1059438 ha olarak
fazlalığı ve yem hammaddeleri üretiminin eksikliği belirtilen tarıma elverişli arazilerin 1251333 ha’lık
nedeniyle fiyatlar dengelenememektedir. kısmının sulanabilir arazi konumunda olduğu rapor
edilmiştir. Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünce
İnsan, hayvan ve çevre sağlığı gözetilerek, bulaşıcı
yapılan Etüt sonuçlarına göre ise; etüt edilen 182816
ve salgın hastalıklar yönünden gerekli fenni ve
ha’lık arazinin 160295 ha.lık kısmının sulamaya
idari tedbirler alınarak küçük ve büyükbaş hayvan
elverişli alan olduğu, bu alanın ise 113866 ha.lık
türlerinin beslenmesi, üretilmesi, geliştirilmesi ve
kısmının ekonomik olarak sulanabilir arazi olduğu
diğer her türlü faaliyetler ile ekonomik değere sahip
sonucuna varılmıştır.
hale getirilmesi amacıyla Organize Hayvancılık
bölgeleri ayrılmıştır. İşletmede Olan Sulama Tesisleri
Bu alanlar 5216 sayılı yasa ile mahalle statüsüne Devlet Su İşleri V Bölge Müdürlüğünce 1971-1973
dönüşen ancak planlama çalışmasında kırsal yıllarında işletmeye açılan Akıncı (Mürted Ovası)
karakterlerinin devam edeceği öngörülen sulaması (2800 ha), 1970-1985 yıllarında işletmeye
yerleşim yerlerinin ekonomik yaşantısının birer açılan Kalecik Pompaj Sulaması (600 ha) olmak
odak noktaları olarak ele alınmış Oyaca, Bala, üzere Büyükşehir Belediye Sınırları içerisinde 3400
Kazan-Yassıören,Emirler, Çubuk-Mutlu, Akyurt- ha’lık net alanın sulaması yapılmaktadır. Devlet Su
Çardakbağı, Sincan-Anayurt bölgelerinde organize İşleri Genel Müdürlüğünün raporunda işletmede
hayvancılık bölgeleri kurulması önerilmiştir. olan tesislerle ilgili darboğazlar belirtilerek bu
darboğazların aşılması için alınması gerekli
Organize Hayvancılık Bölgelerine ilişkin yapılacak önlemlerin altı çizilmiştir. 2023 yılı projeksiyonlu
olan planlama çalışmalarında; en az 300 m. mesafeli 1/25000 ölçekli üst ölçek planlama çalışmasında
“Karantina Bölgesi” oluşturulmalı, bölgeye giriş DSİ raporunda belirtilen mevcut sulama alanlarına
çıkışlar mümkün mertebe tek noktadan sağlanmalı, yönelik önerilerin plan karalarına yansıtılması
bölgedeki kontrol ve dezenfektasyonu sağlamak hedeflenmektedir.
üzere giriş ve çıkışlara gerek araçlar gerekse
Akıncı Sulaması ; DSİ raporunda tesisin fiziki
insanlar için “Kontrol ve Dezenfektasyon Merkezi”
yapısında darboğaz ve sorun mevcut olmadığı,
planlanmalıdır.
Kurtboğazı barajına depolanan suyun Ankara İli
6.1.5.4. Tarımsal Sulama Alanları İçme suyuna tahsisi nedeniyle ancak çok yıllık
Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü V Bölge bitkilerin bulunduğu 600 ha. alana kısıtlı su
Müdürlüğünce hazırlanan ve 1/25.000 ölçekli verilebildiği, bu nedenle sulamanın gelişmesinin
Ankara Büyükşehir Belediye ve Mücavir alanları teşvik edilemediği belirtilerek, sulama için her yıl
bütününe yönelik üst ölçek planlama çalışmalarında yeterli oranda sulama suyu tahsisatı yapılmadığının
veri olarak anılan 2006 yılı Program-Bütçe üzerinde durulmakta, sulanan sahanın meskun
Toplantısı Taktim Raporunda; Ankara İli su, toprak alana dönüşmesi nedeniyle sulama alanının 3500
kaynakları ve hidroelektrik enerji potansiyelleri ha.dan 2800 ha’a düştüğü rapor edilmektedir.
başlığı altında ilin toplam su potansiyeli; Sakarya DSİ raporunda belirtilen bu durum, Ankara’nın
Nehri, Kızılırmak Nehri ve Peçeneközü çayından verimli tarım havzalarından olan Mürted ovasında
oluşan Yer üstü suyu kaynakları ile yeraltısuyu sürdürülen tarımsal faaliyetler açısından önem
(ildeki toplam emniyetli rezerv) kaynakları olmak arz etmektedir. Sulama sahan içerisinde yer alan
üzere 5.505.5 hm3/yıl, toplam su yüzeyi ise Kazan İlçe merkezinin kentsel arazi kullanımına
73435.2 ha olarak belirtilmektedir. Ankara İlindeki yönelik baskılar sonucunda sulama projesi alanının
yaklaşık 700 ha.lık kısmının tarımsal üretime müdahale edilmesi yönünde plan kararları
kısıtlılığın olduğu dolayısıyla Kazan için yapılacak üretilmesine esas teşkil etmektedir.
olan planlama çalışmalarında sulama sahasını daha Proje Aşamasındaki Sulama Sistemleri;
küçültücü baskılar ortadan kaldıracak yöntemlerin
araştırılması ve uygulamaya konulması üst ölçek DSİ tarafından ön inceleme (inkişaf) ve/veya Master
planlama çalışmasında üzerinde hassasiyetle Planı tamamlanan 77919 ha.lık sulama projesinin
durulması gereken bir konu arz etmektedir. Ankara Çayı projesi (15591 ha) ile Kızılırmak-
Balaban Projesi (11443 ha.) ile DSİ tarafından
Halen inşaa edilmekte olan Kavşakkaya Barajının planlanması tamamlanan 2399 ha.lık alanın
planlama dönemi içerisinde depo baraj olarak Karşıyaka Barajı (1200 ha.) ve proje aşamasında
devreye girmesi ve bu barajda tutulan suyun isale olan Kalecik Projesi Büyükşehir Belediye sınırları
hattı ile Kurtboğazı barajına aktarılması ile raporda içerisinde ve üst ölçek planlama alanı kapsamında
belirtilen tarımsal sulamaya ilişkin kısıtlılıkların yer almaktadır.
giderilmesi beklenmektedir.
Ankara Çayı Sulama Projesi; Ankara Çayı-Ova
Kalecik Pompaj sulaması; DSİ raporunun bu Çayı birleşim noktalarından itibaren başlamak üzere
tesisle ilgili darboğaz ve öneriler kısmında ise; projelendirilen Ankara Çayı sulaması üzerinde
Pompaj sulaması nedeniyle tesisin elektrik ve diğer Kesiktaş (Esenkent) ve Sakarya Regülatörleri
işletme giderlerinin yüksek olması sulama maliyeti ile Polatlı Köylerine ait 15591 ha (brüt) arazinin
artırmakta ve durumda sulamanın gelişimini sulanması amaçlanan projenin Kesiktaş (Esenkent)
engellemektedir. Ayrıca sulama sahasının Kalecik Regülatörü vasıtası ile sulanması öngörülen 9456
İlçe merkezine sınır olan 30 ha.lık kısmı imar ha (brüt) kısmı Büyükşehir sınırları içerisinde yer
planı içine alınarak meskun alana dönüşmüştür almakta ve Sincan-Yenikent yerleşimlerinin güneyi
denilmektedir. ile Temelli’nin kuzeyindeki tarım arazilerinin
Mürted Ovası sulaması için belirlenen koşulların sulanması öngörülmektedir.
Kalecik pompaj sulaması için de geçerli olduğu (- Söz konusu proje sahası içerisinde özellikle Temelli-
ki özellikle sulama sahasının kentsel alan kullanımı Malıköy bölgesinde bulunan Organize Sanayi
baskısı altında olması) farklı yetki alanlarına Bölgeleri ile kentsel arazi kullanımı taleplerinin
sahip kurumlar oranında koordinasyon olmaması yoğunlaştığı bölgede mevcut plan kararlarının
sonucunu doğurmaktadır. gözden geçirilmesi ve sulama projesine oluşturacağı
Bir başka ifadeyle devlete ait bir kurum tarafından olumsuzlukların giderilmesine öncelik verilmesi
yapılan yatırım neticesinde sulu tarıma açılan tarım hususları üst ölçek plan kararları üretilmesi
arazilerinin Belediyelerce gerek ilgili kurumlar sürecinde ön plana çıkmıştır.
yapılan imar planları neticesinde kentsel arsaya Kızılırmak-Balaban Projesi; Tamamı Büyükşehir
dönüştürülmesi yapılan zaman içerisinde ortadan sınırları içerisinde yer alan proje ile Bala ve Elmadağ
kalkmasına yol açabilecek süreci tetiklemektedir. ilçelerine ait köylerin 11443 ha.lık tarım alanının
Burada altı çizilmesi geren konu DSİ tarafından sulanması amaçlanmaktadır. Bu proje kapsamında
yapılan sulama yatırımlarının uzun ömürlü Söğütözü, Gök, Miskince ve Balaban dereleri
olmasının sağlanması diğer bir ifadeyle tarımsal üzerinde Evciler (615 ha), Süleymanlı (615 ha.),
üretime olan doğrudan etkisi bulunması nedeniyle Çavuşlu (875 ha) ve Çukurcak (8747 ha) Barajları
sulama alanlarının tarım dışı amaçlı kullanımları ile Karapınar Regülatörü (591 ha) ve sulama
özendirecek planlama kararlarının gözden tesislerinin inşaa edilmesi öngörülmektedir.
geçirilmesi ve bu sürecin tarım alanlarının ve sulama Proje kapsamındaki alan halen tarımsal amaçla
sahalarının korunması yönünde iyileştirilmesi kullanılmaktadır. Bu sulama projesi kapsamındaki
zorunluluğunun bulunmasıdır. alanın, özellikle Bala ve çevresinde yer alan alçı taşı
Bu temel yaklaşım Ankara Büyükşehir Belediyesi ocaklarında elde edilen ham maddesinin Ankara
sınırları bütününe yönelik üst ölçek planlama pazarına sunumu için Alçı Fabrikalarının yer
çalışmalarının temel kurgusu oluşturmaktadır. Ve seçimi için cazip olması nedeniyle projenin hayata
sulama alanlarının korunması ile bu alanı baskı geçirilmesi halinde sulanması öngörülen alanların
altında tutabilecek kentsel arazi kullanımlarına sanayi tesisleri olarak kullanılması ve projenin
gereklerinin tam manasıyla hayata geçirilememesi verilen tarım alanların da verimliliği artırmak üzere
gibi endişeleri beraberinde getirmektedir. DSİ tarafından sulama projelerinin hayata geçirilmesi
Üst ölçek planlama çalışmaları kapsamında zorunluluğu bulunmakta birlikte yasa koyucunun
sulama projesinin Ankara Bala yolu üzerindeki bütün farklı uzmanlık alanlarına giren konularda
alanlarda, plansızlıkla beraber piyasa koşullarının belediyelerce izlenecek yöntemler konusunda bir
oluşturduğu alçı fabrikası ve benzeri faaliyetlere hüküm getirmemiş olması uygulamayı zorlaştırıcı
ilişkin sanayi kullanımlarına yönelik taleplerin, unsurlar olarak ortaya çıkmaktadır.
sulama alanı kapsamı dışındaki alanlara ve özellikle Büyükşehir Belediyelerinin su ve altyapı konularında
Mahmatlı bölgesinde öngörülen sanayi odağına uzmanlaşmış birimleri bulunmakla birlikte yasa
yönlendirilmesi planlama kararı olarak ortaya ile gerek belediyenin uzman kuruluşu ile Devlete
konulmuştur. ait uzman kuruluş olan DSİ arasında yetkilerin
kullanılması ayrımı bulunmaması bu kurumlar
Çubuk Projesi-Karşıyaka Barajı tamamı Büyükşehir
arasında koordinasyon ve işbirliğinin yapılmasını
sınırları kapsamında kalan proje ile sirkeli Çayı
zorunlu kılmaktadır.
üzerinde inşaa edilmesi öngörülen Karşıyaka Barajı
ile 1200 ha (brüt) alanın yüksek basınçlı sistem Aynı zamanda sulama proje sahalarında kalan
(yağmurlama) ile sulanması projelendirilmektedir. arazilerle ilgili olarak 3083 sayılı Sulama Alanlarında
Arazi Düzenlemesine Dair Tarım Reformu
Sulama sahası kapsamında kalan Esenboğa Kanunu ve ilgili yönetmelik hükümleri uyarınca
Belediyesine ait imar planlarının revizyonuna toprağın verimli şekilde işletilmesi, işletilmesinin
ilişkin üst ölçek planlama kararları üretilmiş olup, korunması, birim alandan azami ekonomik
yapılacak olan plan revizyonu ile, bir kısmı imarlı verimin alınması, tarım ürünlerinin sürekli olarak
hale getirilmiş olan sulama sahasının uzun vadeli artırılmasını, değerlendirilmesini ve buralarda
kullanıma olanak sağlanması amaçlanmıştır. Ayrıca istihdam imkanlarının artırılması, yeterli toprağın
Melikşah ve civarındaki termal turizme yönelik bulunmayan ve topraksız çiftçilerin zirai aile
eğilimler sulama sahası ve dolayısıyla tarım işletmeleri kurabilmeleri için devletin mülkiyetinde
alanlarının amacı dışı kullanımını önemli ölçüde bulunan topraklarla topraklandırılmalarını,
etkileyecek kısıtlılıklar olarak değerlendirilmektedir. denetlendirilmelerini ve eğitilmelerini sağlamak,
Bu yöndeki taleplerin tarımsal arazileri ve sulama ekonomik üretime imkan vermeyecek şekilde
projesine olan olumsuz etkisini bertaraf edecek parçalanmış tarım topraklarının gerektiğinde
tedbirlerin alınması zorunluluğu bulunmaktadır. ve imkanlar ölçüsünde genişletilmesi suretiyle
Kalecik Projesi: Kaleciğin batısında Uludere toplulaştırılmasını, tarım arazisinin ailenin geçimini
üzerinde inşaa edilmesi öngörülen Kalecik Barajı sağlamaya ve aile iş gücünü değerlendirmeye
ile 2000 ha (brüt) alanın yüksek basınçlı sistem yeterli olmayacak derecede parçalanmasını ve
(yağmurlama) ile sulanması hedeflenmektedir. küçültülmesini önlemek gibi sadece belediye
imkanları ile karşılanması mümkün olmayan farklı
Kalecik Barajı ile sulama ve ıslah tesisleri ile
uzmanlık, yetki ve finansal kaynaklara ihtiyaç
Kızılırmak ile Kalecik arasında kalan verimli tarım
duyulan işlemlerin ve hizmetlerin yürütülmesi
arazilerin sulanması ve ürün kalitesi/çeşitliliğinin
gerekmektedir.
artırılması hedeflenen projenin gerçekleştirilebilmesi
ve proje gereklerinin tam olarak yerine getirilmesi Sulama projelerinin Yasalarla belirlenmiş yetki
yönünde Kalecikte üretilecek tarımsal ürünlerin ve sorumluluklar çerçevesinde hayata geçirilmesi
değerlendirilebileceği Tarımsal sanayi bölgesi ve tarımsal kullanımın sağlanabilmesi açısından
sulama sahası dışında kalan bölgede Çankırı Ankara 5216 sayılı Yasa da çok üzerinde durulmayan,
yolu üzerinde konumlandırılmıştır. sadece belediyecilik alanında hizmetlerin
yerine getirilmesi yönünde yetkilendirilerek
Tarımsal Sulama Alanlarında Koordinasyon Büyükşehirlerin bu alanlarda uzmanlaşmış ve
Sağlanması özellikle özel yasalarla yetkilendirilecek finansal
5216 sayılı Yasa ile belirtilen 50 km. lik açıdan güçlendirilmiş uzman kurum/ kuruluşlarla
yarıçaplı Belediye sınırları kapsamında kentsel işbirliği/ koordinasyon sağlanması gerekliliğinden
alanlar bulunmasının yanısıra belediye yetki ve hareketle bu yönde planlama kararları üretilmiş,
sorumluluğuna verilen alanın çoğunluğunu tarım plan hükümlerinin Tarımsal sulama alanları başlığı
alanları oluşturmaktadır. Yana ile Belediye yetkisine altında ifadelendirilmiştir.
Şekil 6. 3. : DSİ Tarafından İşletilen ve Projelendirilen Sulama Alanları

6.2. SANAYİ güzergahına yakınlık etkisinde, Gazi Çiftliği ile

Maltepe’de sanayi gelişmeleri oluşmuştur. Küçük
6.2.1. ANKARA’DA SANAYİ özel kesim sanayi girişimlerinin ise Ulus merkezi ve
SEKTÖRÜNÜN YAPISAL ANALİZİ çevresinde planlama kararları dışında kendiliğinden
ANKARA’DA SANAYİNİN GELİŞİM geliştiği görülmüştür.
SÜRECİN KISA DEĞERLENDİRMESİ 1950 – 1980 Dönemi
Başkent Ankara üç milyonu aşmış nüfusuyla ülke Erken Cumhuriyet dönemi sanayilerinin gelişmesi
için çok önemli bir emek ve tüketim pazarıdır. ve kamu kesimi sanayi yatırımlarının sürmesine,
Kentte, bir yandan başkentlikle ilgili faaliyetler ile 1950 yılından sonra küçük sanayi alanında
eğitim ve sağlık hizmetlerindeki yoğunlaşmalar; kooperatiflerin ortaya çıkmasına yol açmıştır.
öte yandan da metropoliten alanda oluşmuş teknik Ülkenin yeni gelişme modeli olarak seçtiği İthal
altyapı olanakları, sanayinin gelişmesinde önemli ikameci sanayiler, Yücel-Uybadin Planı’ndaki çevre
bir belirleyici ve potansiyel olarak rol oynamaktadır. yolunun açılıp, kent içindeki erişilebilirlik ilişkilerini
Tarihsel süreç içinde sanayinin göreli önemi yavaş değiştirmesinde etken olmuştur. Bu dönemin ayırt
da olsa artmış, ama kentin istihdam bünyesinde edici özelliği, istihdamın sanayi alt sektörlerine
köklü dönüşümlere yol açamamış görünmektedir. dağılımından çok, devlet sektörünün önemini
Cumhuriyet Öncesi olmasa bile hareketliliğini kaybederek özel sektörün
ön plana çıkması olarak ifade edilebilir. Yeni-Büyük-
Ankara’da 1892 yılında İstanbul ile demiryolu Ata-Demir ve Siteler gibi Küçük Sanayi Sitelerinin
bağlantısının kurulması sonucu kentsel faaliyetlerin bilinçli bir politika ile geliştirilerek yaygınlaşması
yerseçiminde, demiryolu ve istasyon yeni bir da bu döneme rastlamaktadır.
belirleyici olarak ortaya çıkmıştır. Kurtuluş
Savaşı’nda Ankara’nın savaş karargahı haline 1980 Sonrası
gelmesi, istasyonun batısında İmalat-ı Harbiye’nin
1990 Ankara Nazım Planı’nın hazırlık döneminde
(daha sonra Askeri Fabrikalar Müdürlüğü ve
verilmiş ilke kararları etkisinde bir gelişmenin
M.K.E.K. adını alan) kurulması ve 1921 yılında
görüldüğü 1970 yılların ortalarından 1980’li yılların
Eskişehir’deki silah tezgahlarının buraya taşınması,
ortalarına kadar olan dönemde, sanayi gelişimindeki
Ankara’da sanayinin nüvesini oluşturmuştur. Bunun
kamu yatırımlarının ağırlık ve etkisi sürüyor
dışında bir sanayi yoğunlaşması gözlenmemiştir.
görünmektedir. 1980 sonrası dönem serbestleşme
Erken Cumhuriyet Dönemi hareketleri ve yatırımların teşvik edilmesi ile ön
plana çıkmakta, sanayi tesislerinin korunması gerekli
Cumhuriyetin kuruluşundan çok partili dönem alan ve bölgelerde dahi yer seçebilmesi ile kendisini
ve 1950’li yıllara kadar olan dönemde, ilk bakışta göstermektedir. Ankara’da bu anlamda Çubuk ve
Ankara’nın ülkenin başkenti ve siyasal karar Kazan ovalarında, ve Çubuk 1 barajı su toplama
merkezi olması, savunma sanayinin gelişimini havzasında böylesi gelişmelere konu olmuştur.
hızlandırmıştır. Ankara nüfusunun yeni bir başkent Bu süreci hazırlayan bir çok etmenlerin kentsel
olarak hızla artması ve devletin örgütlenmesi sonucu mekanda 1990’lı yıllardan itibaren önemli yansıma
inşaat sektörü de bu dönemden itibaren kentin en ve sorunları kendisini göstermiştir. Sanayinin
önemli gelişme sektörlerinden biri olarak ön plana bu kontrolsüz ve hızlı gelişimi, Pursaklar-Saray-
çıkmaktadır. Bu ilk dönem hızlı kentleşme ve Altınova belde belediyeleri ile Akyurt çevresindeki
gelişme süreci, elektrik, havagazı vb. kentsel altyapı yoğunlaşma ve bozulmaların da hazırlayıcısı
hizmetlerinin canlanmasına da yol açmış, ancak görünmektedir.
sanayi gelişimin ülke geneliyle birlikte ele alındığında
bir patlama gerçekleştirmesine neden olmamıştır. Bu dönemde yürürlükte bulunan, 1990 Nazım Planı,
Jansen Planı döneminde ulaşım kolaylığı ve egemen Ankara’yı bir sanayi kenti niteliği ile öngörmemiş,
rüzgarların yönü, endüstri alanlarının seçiminde özel sektör yatırımlarının artışına yönelik eğilimleri
önemli olmuş, kentin batısındaki istasyon civarı bu yönlendirebilmek amacıyla, daha çok bölgesel
anlamda bir odak halinde tasarlanmıştır. Demiryolu tüketime dönük imalat kolları ile vasıflı işgücü
kullanan, ulaşım masraflarından etkilenmeyen hafif 1990’lı Yılların İkinci Yarısı

fakat değerli sanayi kollarının gelişebileceği, kamu
sektöründe ise savunma araçları imalatına yönelik İletişim ve ulaşım teknolojilerinin hızla geliştiği ve
bunlara yönelik altyapıların kentsel bölge içinde
kuruluşların Ankara’yı seçebileceği, ayrıca mevcut
yoğunlaşmaya başladığı bu dönem, bir yandan
kuruluşların genişlemesi, genel müdürlüklerin
Ankara’da gelişen sanayinin teknoloji yoğun nitelik
imalat, bakım, onarım atölyelerinin de kamu
ve derinliğinde açılımlar yaratmış, diğer yandan
sektörünü geliştireceği yönünde kararlar üretmiştir. da kentsel yayılma ve saçaklanmanın sonurgusu
1990 Ankara Nazım Planında yeni sanayi alanları olarak kent çevresinde bir dizi organize sanayi
demiryolu da dikkate alınarak, Doğu-Batı aksında yerseçiminin yapılmasını beraberinde getirmiştir.
(Elmadağ-Temelli, Osmaniye-Sincan) ağırlıklı Bu döneme kadar Sincan Organize Sanayi Bölgesi
olarak önerilmiştir. Esenboğa’da havayolu ulaşımı (O.S.B) dışında organize sanayi yerseçiminin
ile ilişkilenen teknoloji yoğun olması öngörülmüş bulunmadığı Ankara’da bir yandan ülkesel anlamda
bir sanayi gelişimi önerilmiştir. Batı Koridoru için özendirilen organize nitelikli sanayiler, diğer
ise, küçük sanayi nitelikli sitelerin yoğunlaşması yandan O.S.B.’lere önemli ayrıcalıklar tanımlayan
Yenimahalle ilçesi Macunköy çevresi için verilen 4562 sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu ve
kararlardandır. Yine Yenimahalle ilçesinde öte taraftan da yatırım teşviklerinin Büyükşehir
günümüzün OSTİM ve çevresinde oluşan eğilimleri belediye sınırları dışında veriliyor olması gibi
ile Sincan Organize Sanayi Bölgesi, bu planın sebeplerle, hem Ankara Büyükşehir Belediye Sınırı
kararları ile hayata geçmiştir. dışında sanayi yerseçimleri yoğunlaşmış, hem de
organize sanayi yerseçim taleplerinde önemli bir
Ayrıca, Ankara metropoliten alanın sanayisinin diğer patlama yaşanmıştır.
bir kısmını, Ankara etrafındaki 75-80 km yarıçaplı
halkada yer alan kentsel yerleşmelerdeki sanayiler Büyükşehir belediyesi sınırı dışında bulunmanın
oluşturmuştur. Bu yerleşmeler Elmadağ, Keskin, sunduğu teşvik cazibesi, Esenboğa yolu aksında
Kırıkkale, Polatlı, Kızılcahamam, Beypazarı ve kurulan ve Büyükşehir bütününde bağımsız
Şereflikoçhisar’dır. Bu yerleşmelerde metropoliten işleyen belde belediyeleri sınırları içindeki
alana referansla değerlendirilebilecek üç türlü sanayi sanayileşme eğilimlerinde etken olurken, O.S.B’lere
bulunmaktadır. verilen ayrıcalıklar ise, organize nitelikle sanayi
yerseçimlerini yönlendirmiştir. Devlet Planlama
• Gerçekte Ankara sanayisi olup, metropoliten Teşkilatı’nın göstergeleri içinde ülkede en fazla
ölçekte desantralize olmuş sanayiler; Fabrikalar organize sanayi parseli bulunan kent olarak
bu yerleşmelerde bulunmasına ve gerekli emeği bu Ankara’nın işaret edilmesine karşın imalat sanayi
yerleşme ve hinterlandından sağlamasına karşılık göstergeleri içinde Ankara’nın ülke genelinde
temel karar birimleri uzun süre Ankara’da ortalarda yer alan konumu ve sanayinin sektörel
bulunmuş ancak son dönemde bulundukları dağılım içinden aldığı payın %14’ler seviyesinde
yerelden kurdukları ilişkileri güçlenen sanayilerdir. durağan bir seyir izlemesi, teknoloji yoğun sanayi
(Elmadağ ve Kırıkkale’deki silah sanayileri, Polatlı gelişimi yönündeki eğilimden çok, yer seçen ve
yolunda kurulan Hema ve Soyut fabrikaları üretilen sanayi parsellerinde umulan üretim ve
gibi). faaliyetin gerçekleşmediğini düşündürtmektedir.
Bu dönem sanayi gelişimlerinin artan teknoloji
• Metropoliten ölçekte bu kentte belli bir alanda kullanımı ve madencilik-istihraç sanayindeki
uzmanlaşmış sanayiler; Bu tür sanayiler bu gelişimlerle de öne çıktığı ifade edilebilir.
yerleşmelerde yer alan ama Ankara’da yeterince
gelişmemiş sanayilerdir. (Kırıkkale ve Polatlı’daki SANAYİNİN YAPISAL ANALİZİ
tarımsal alet ve makine yapımı fabrikaları gibi).
Ülkenin ikinci büyük kenti Ankara, sanayi kenti
• Kentin kendi gereksinimlerine dönük olan olarak nitelendirilemeyecek bir nitelik taşısa
sanayilerdir. (Kentlerdeki küçük sanayi sitelerinde da, kentteki sanayi tesislerinin niteliği, üretim
ya da kent iş merkezinin çevresinde yer alanlar). kapasitesi ve gelişme eğilimleri, ülke sanayisi için de
Tablo 6.14. : Ankara İli Yıllara Göre İmalat Sanayinde Çalışan Nüfusun Sektörel Dağılımı
1970 1975 1980 1985 1990 2000
SEKTÖRLER
FAAL FAAL FAAL FAAL FAAL FAAL
ORAN ORAN ORAN ORAN ORAN ORAN
NÜFUS NÜFUS NÜFUS NÜFUS NÜFUS NÜFUS
GIDA İÇKİ VE TÜTÜN 11430 0,148 22962 0,173 19030 0,155 19374 0,141 19427 0,136 18089 0,109
DOKUMA, GİYİM VE DERİ 19177 0,249 25618 0,193 15087 0,123 14741 0,108 19040 0,133 25072 0,151
ORMAN ÜRÜNLERİ VE MOB. 12256 0,159 23003 0,173 28248 0,230 29404 0,215 40355 0,282 37765 0,228
KAĞIT, KAĞIT ÜRÜN 4257 0,055 10924 0,082 4917 0,040 6651 0,049 8755 0,061 11073 0,067
KİMYA, PETROL, KÖMÜR 4658 0,060 4309 0,032 6553 0,053 6679 0,049 5847 0,041 10838 0,065
TAŞ VE TOPRAĞA DAYALI 3279 0,043 4141 0,031 5505 0,045 5181 0,038 5976 0,042 8908 0,054
METAL ANA SANAYİ 3891 0,050 3186 0,024 5733 0,047 5863 0,043 3232 0,023 4499 0,027
METAL EŞYA MAK. VE TEÇH. 14056 0,182 32086 0,241 34833 0,283 47339 0,346 37973 0,266 48155 0,290
DİĞER İMALAT SANAYİ 4055 0,053 6831 0,051 2999 0,024 1704 0,012 2361 0,017 1404 0,008
ANKARA TOPLAMI 77059 1,000 133060 1,000 122905 1,000 136936 1,000 142966 1,000 165803 1,000
büyük önem taşımaktadır. Kentteki sanayi sektörü, işyeri, iş gücünün % 51.6’ sını istihdam etmektedir.
alt sektörleri bazında incelendiğinde, en yoğun 1985 yılında küçük sanayi grubunda bulunan (1-9)
işgücünün orman ürünleri ve mobilya sanayinde %93.3 işyeri, işgücünün % 35.6’sını, 1992 yılında
görüldüğü anlaşılmaktadır. 1990-2000 döneminde ise % 94.7’ ye yükselen işyeri, işgücünün %48.4’ünü
bir gerilemenin yaşandığı bu sektör, 1990’da kentin istihdam etmektedir. 1985 yılında Ankara İlindeki
en önemli sanayi kolu iken, 2000 yılında ilk sıraya sanayi işyerlerinin %83’ü, toplam işgücünün
metal eşya, makine teçhizat sanayinin geçtiği ise % 74.6’sı Ankara Büyükşehir Belediyesi
görülmektedir. Orman ürünleri sektörün kentsel kapsamındaki ilçelerde kalmaktadır. Bu oranlar
mekan içindeki en önemli karşılığının Siteler ve 1992 yılında işyerlerinde % 91.6’ya işgücünde ise
yakın çevresinde bulunduğu, makine teçhizat % 83.6’ya ulaşmıştır. Tüm bu oranlar Ankara’da
sanayi için ise, Ostim, İvedik organize küçük sanayi küçük ve orta ölçekli sanayi işletmelerinin sayı ve
siteleri ve çevresindeki gelişmeler ile İstanbul Yolu oluşturduğu işgücü kapasitesinin ülkesel eğilimlere
koridorundaki yoğunlaşmaların etkili olduğu ifade koşut olarak arttığını göstermekte, kentteki sanayi
edilebilir. Bu sektörleri,1985 sonrası hızla yükselen, yoğunlaşmasının ana yoğunluğunun, kent bütünü
dokuma giyim ve deri sanayi izliyor görünmektedir. olarak tanımlanan 8 ilçe çevresinde bulunduğuna
Bu sektördeki en temel işgücünün ise, merkezi iş işaret etmektedir.
alanı saçakları ile, ana ulaşım koridorlarında oluşan DİE 1985 ve 1992 yılı Sanayi İstatistikleri
tesislerde mekansal karşılık bulduğu görülmektedir. irdelendiğinde, 1985-1992 yıllarında da en
Diğer imalat sanayi ve orman ürünleri sanayi çok işyerinin ve işgücünün istihdam edildiği
dışındaki sektörlerin tümünde son 10 yılda bir artış ilçelerin Altındağ, Çankaya, Yenimahalle olduğu
olmakla birlikte, bu artış içinde, kimya, petrol kömür görülmektedir. Küçük ve orta ölçekli işletmeler
ile taş ve toprağa dayalı sanayilerdeki hareketlenme bazında Altındağ İlçesi ön plana çıkarken, büyük
dikkat çekmektedir (Tablo 6.14). işletmelerin ise, Yenimahalle, Akyurt ve Kazan
İlçelerinde yoğunlaştığı gözlenmektedir.
Sanayi işyeri sayılarının irdelenmesi sonucunda,
1985 yılı itibariyle Ankara İlinde bulunan 11362 DİE, 1994 Yılı Sanayi Verilerine göre; Ankara İli
sanayi işyeri sayısı 1992 yılında 12829’a yükseldiği, ve Büyükşehir Belediyesi kapsamındaki ilçelerde
bu artış eğiliminin son on yılda da sürdüğü sanayi kuruluşlarındaki işgücü ve işyeri sayısı,
görülmüştür. 1985 yılında sanayi işyerlerinden orta sanayi alt grupları, işletme büyüklükleri ve ilçelere
ve büyük sanayi grubunda bulunan (10+) %6.7 göre dağılımı incelendiğinde; metal eşya, orman,
işyeri, iş gücünün %64.4’ünü oluşturmaktadır. 1992 gıda ve dokumanın en baskın sanayi alt grupları
yılında ise, %5.3’e düşen orta ve büyük sınıfındaki olduğu; işyeri sayısının küçük (1-9) ve orta (10-24)
Tablo 6.15. : Ankara İlinde Sanayi Sektörünün yer tutmakta olup, bundan daha önemlisi bu sektör
Yoğunlaşma Oranlarına Göre Sıralanması içindeki teknoloji yoğun işletmelerin (optik, bilişim-
SEKTÖRLER 1970 1975 1980 1985 1990 2000
yazılım vb) kentin sanayisindeki yükselen değerler
İSTİHRAÇ 0.470 0.581 0.617 0.604 0.776 0.963
olarak öne çıkma potansiyelidir.
İMALAT SANAYİ 1.233 1.634 1.208 1.181 1.089 0.954
Diğer taraftan, gıda sanayindeki göreli düşüş
Kaynak: D.İ.E. Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri ve kimya ile metal ana sanayindeki yükselme
ölçekli işletmelerde, işgücü sayısının ise sırasıyla eğilimleri de kentte gelişen sanayinin türel yapısına
küçük (1-9) ve büyük (özellikle 200+) ölçekli dair önemli ipuçları sunmaktadır. Teknoloji yoğun
işletmelerde yoğunlaştığı; Altındağ, Yenimahalle ve kente özgü bu sanayi gelişiminin özendirilmesi,
ve Çankaya İlçelerinin en yoğun işyeri ve işgücü korunması gerekli değerler ve kentsel ekonomi
sayısına sahip olduğu anlaşılmaktadır. açısından da anlamlı görünmektedir.
SANAYİ SEKTÖRÜ KOLLARINDA 2000 yılı itibariyle, DİE tarafından öngörüldüğü

ALT
YOĞUNLAŞMA gibi inşaat alt sektörü sanayi sektörü içine dahil
edildiğinde Ankara’da 165.709 kişilik bir sanayi
Ankara’da sanayi sektörü alt kollarının yıllara göre istihdamı olduğu tespit edilmektedir. Tüm sektörler
yoğunlaşma oranları incelendiğinde; gerek istihraç içinde % 13,4’ük bir sanayi istihdamı yaratan bu
ve gerekse imalat sanayinde ülke genelinden daha rakamın TÜİK (DİE) tarafından 2005 yılı itibariyle
yoğun olmayan, ülke ortalamasına yakın bir 303.000 kişiye ulaştığı ve bunun da kentsel yapıdan
yoğunlaşma göze çarpmaktadır. İstihraç sanayindeki %23,5’lik bir pay aldığı ifade edilmiştir. 2000 yılı
düzenli artış, 2000 yılı itibariyle bu sektördeki verileri içinde inşaat sektörü olmadığı düşünülerek,
yoğunlaşmayı, imalat sanayinin önüne geçirmiş bu yılın verilerine inşaat alt sektörü istihdamı
görünmektedir. İmalat sanayi yoğunlaşması ise, da eklendiğinde 258.383 kişinin oluşturduğu
düzenli olarak azalıyor görünmekte ve ilk kez 2000 %18,75’lik bir sanayi istihdamı tespit edilmektedir.
yılında ülke ortalamasının altında gerçekleşmektedir Bu durumda TÜİK verileri, 2000’den 2005 yılına
(Tablo 6.15).
gelindiğinde sanayi istihdamının 44617 kişi artarak
Sanayi Sektörü alt kolları kendi içinde incelendiğinde; % 18,75’ten % 23,5’e ulaştığını ifade etmektedir.
toplam yoğunlaşma oranı ülkenin altında bulunan Anılan 5 yıl içindeki 4,75 puanlık artışın ise
imalat sanayi yapısına karşın orman ürünleri sanayi irdelenmeye muhtaç olduğu kanaatine varılmıştır.
başta olmak üzere, kağıt ve metal eşya sanayilerinde
Bu artışın irdelenebilmesi anlamında kentteki son
de yoğunlaşmalar göze çarpmaktadır. Buna karşın,
dönem hareketlenmeleri izlenmeye çalışılmıştır.
emek yoğun sanayi kolları olarak bilinen ve çok
Gerek Ankara Sanayi Odası veri, öngörü ve
fazla istihdam kapasitesi yaratabilen sektörler olarak
değerlendirmeleri, gerek kentte verilen inşaat
ön plana çıkan, dokuma-tekstil ve gıda sanayileri
ruhsatları ve konut sektöründeki artış, ve gerekse
için Ankara’da güçlü bir ekonomin varlığından söz
bankalardan kullanılan konut kredilerindeki artışlar
etmek mümkün değildir. Özellikle ülke genelindeki
göz önünde bulundurulduğunda, anılan döneme
sanayi türleri içinde açık ara en büyük istihdam
ait artışın en temel motor gücünün inşaat ve onunla
kaynağı olan dokuma-tekstil sektöründe kentin,
ilgili sektörlerde hayata geçtiği ifade edilebilir.
ülke ortalamasının çok altında bir istihdama sahip
Kentin üretim ekonomisine dayanmayan ve emlak
olması, kent ekonomisi içindeki sanayi istihdamını
büyük ölçüde etkiliyor görünmektedir. pazarı üzerinden biçimlenen genel ekonomik
eğilimi ile de uyumlu bu gelişme yanında, hizmetler
Bunun yanında kentteki sanayi istihdamının sektöründeki gelişmenin sürdüğü %69,2’lik
sınırlılığı, kent ekonomisi içinde sanayinin yerinin hizmetler sektörü istihdamından anlaşılmaktadır.
olmadığı anlamında yorumlanmamalıdır. Aksine İçerisinden inşaat alt sektörü (%6,3) çıktığı halde,
kentte özellikle metal eşya sektöründeki yoğunlaşma bu oranda azalmayarak etkinliğini koruduğu
ve bu sektördeki büyük ölçekli tesisler, kentin gözlenen hizmetler sektöründe de göreli bir ivme
ekonomisi ve istihdam potansiyeli içinde önemli olduğundan bahsedilebilir. Bunun yanında, kentte
Tablo 6.16. : Ankara’da İmalat Sanayi Alt Kollarının Yıllar İtibariyle Yoğunlaşma Oranları
İMALAT SANAYİ 1970 1975 1980 1985 1990 2000
31 GIDA SANAYİ 1.067 1.260 0.880 0.903 1.053 0.821
32 DOKUMA SANAYİ 0.644 0.647 0.413 0.337 0.353 0.371
33 ORMAN SANAYİ 1.433 1.411 1.959 1.908 2.466 2.091
34 KAĞIT SANAYİ 2.237 2.698 1.458 1.596 2.002 1.779
35 KİMYA SANAYİ 1.708 0.820 0.909 0.883 0.831 0.948
36 TAŞ,TOPRAK DAY. SAN. 1.136 0.828 0.793 0.739 0.848 0.934
37 METAL ANA SANAYİ 1.628 0.486 0.863 0.955 0.647 0.898
38 METAL EŞYA SANAYİ 1.221 1.223 1.415 1.678 1.465 1.482
39 DİĞER İMALAT SANAYİ 0.612 0.579 0.629 0.520 0.492 0.872
Kaynak: D.İ.E. Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri
inşaat sektörü yanında istihraç sanayinde de bir sanayi unsurlarının, Beypazarı ilçesinde de gıda
istihdam artışı olduğu da gözden kaçırılmamalıdır. sanayi ve karasöriye yönelik orta ölçekli sanayilerin
yer seçtiğini söylemek mümkündür.
Diğer taraftan, kent ekonomisi ve sanayisi içinde
önemli bir gelişme kutbu olarak ağırlık kazanan ve Metropoliten kent bütünündeki sanayiler
çalışanlarının önemli bir kısmı hizmet istihdamı irdelendiğinde ise, Altındağ ve Yenimahalle
içerisinde değerlendirilen bilişim, yazılım vb. ilçelerinin gerek sanayi tesislerinin sayısı ve gerekse
teknoloji yoğun sanayi türlerindeki yatırım ve bu sanayilerde istihdam edilenlerin nüfusu açısından
istihdam artışı da kendisini göstermektedir. ön plana çıktığı görülmektedir. Yenimahalle ilçesi
sınırları içindeki organize nitelik kazanmış küçük
İLÇELER VE PLANLAMA BÖLGELERİ sanayi siteleri ile İstanbul Yolu-Susuz aksı önemli bir
BAZINDA SANAYİ SEKTÖRÜ kapasite yaratmakta, Siteler’de yoğunlaşan orman
ürünleri sanayilerinin Altındağ’da oluşturduğu
Ankara ili sınırları içerisindeki sanayi tesisleri ve
yoğunluğu, I. Organize sanayi bölgesinin yer seçtiği
üretiminin çok önemli bir kısmı metropoliten kent
Sincan ilçesi izlemektedir.
bütününde gerçekleşmekte, 2000 yılı DİE verilerine
göre sanayi sektöründe istihdam edilenlerin Mevcut sanayi tesisleri ve planlarla önerilen
%80,1’i de, o tarihte Büyükşehir belediye sınırını kapasitelerin İlçelere göre dağılımı incelendiğinde;
oluşturan 8 ilçe içerisinde ikamet etmektedir. İlde, Temelli ilk kademe belediyesi, Yenimahalle, Kazan
metropoliten kent bütünü dışında bazı önemli ve Akyurt İlçeleri ilk sırayı alırken, bunları Altındağ,
sanayi odaklanmaları olduğundan bahsedilebilir. Sincan, Elmadağ, Etimesgut İlçelerinin takip ettiği
Bunlardan, savunma sanayi yatırımları ve kamusal anlaşılmaktadır.
nitelikli sanayi tesisleri ile ön plana çıkan Elmadağ
aksı, küçük, orta ölçekli tesisler ve metal ana, Ankara Metropoliten Alan sınırları içinde bulunan
önemli odaklarda olan Kazan ve Temelli’ye
metal eşya sanayi sektöründeki tesislerle kendisini
planlarla yaklaşık 4300 ha’lık sanayi alanı
gösteren Kazan, Esenboğa havalimanı ile güçlü
önerilmiş, ve bu alanlarda yaklaşık 240.000 kişilik
ilişkileri nedeniyle lojistik, optik, metal eşya
bir kapasite yaratılmıştır. Ankara Metropoliten
sanayi vb teknoloji yoğun işletmelerin gelişme
Alanında mevcut sanayi tesislerinde bulunan boş
eğiliminde olduğu Esenboğa Yolu-Akyurt aksı,
işletmeler ve planlarla önerilen sanayi tesisleri
dikkatle üzerinde durulması gereken nitelikler
göz önüne alındığında, mevcut sanayi işgücünün
taşımaktadır. 5216 sayılı Kanun ile Büyükşehir
yaklaşık 1,2 katı kadar bir sanayi işgücü kapasitesi
belediyesi sınırları içerisine dahil olan bu ilçeler
bulunduğunu söylemek olasıdır.
ve çevresindeki yoğunlaşma yanında, Büyükşehir
bütününe dahil olmayan Ankara’nın en önemli Sanayi alanlarındaki planlarla tanımlanmış
ilçelerinden Polatlı çevresinde, gıda sanayindeki kapasiteler hesaplanırken; istatistiki ve planlarla
yoğunlaşma yanında bazı orta ölçekli metal ana önerilen değerler yanı sıra ortalama yoğunluk
kabullerinden de faydalanılmıştır. Bu yoğunluklar çevresinde boşalttığı alanların etkin değerlendirilmesi

konut alanı içindeki sanayi alanlarında 300 ki/ de diğer tüm planlama çalışmalarının en önemli
ha, konut alanı yakınlarındaki yol boyu aks sorunsallarındandır.
gelişimlerinde sanayi ve depolama alanları için 60
ki/ha, küçük sanayi alanlar için 100 ki/ha, 5216 Sanayi alt sektörlerindeki istihdam ve yoğunlaşma
sayılı Kanun ile büyükşehire bağlanan odaklarda ilçeler bazında irdelendiğinde, 2000 yılı itibariyle
ise 30 ki/ha olarak kabul edilmiştir. Ankara Büyükşehir Belediyesi bazında, inşaat
alt sektörü sanayi istihdamına dahil edildiğinde,
Planlama bölgeleri bazında irdelendiğinde, Kazan %20’lik bir sanayi istihdamı ortalaması göze
Ovası üzerinde yer seçmiş Kazan Koridoru ve çarpmaktadır.
Yenimahalle ilçesi kapsamındaki OSTİM, İvedik
organize sanayileri ile Sincan organize sanayi İl bütünündeki ilçeler içinde, nüfusun % 32’sinin
bölgelerini kapsayan Batı Planlama Bölgesinin, kentin sanayi istihdamı içinde yer aldığı Altındağ ilçesi,
en önemli sanayi yoğunlaşmasına sahip olduğu nüfusunun en önemli kısmı sanayide çalışan ilçedir.
görülmektedir. Bu bölgeyi, Esenboğa Yolu-Akyurt Bu ilçeyi Sincan % 27 ile, Akyurt ve Kazan % 25
aksı ve Siteler küçük sanayi bölgesini kapsayan ile, Mamak % 24, Keçiören % 22 ile izlemektedir.
Kuzey Planlama Bölgesinin izlediği görülmekte, Daha sonra %21 ile Elmadağ, % 19 ile Yenimahalle,
% 18 ile Çubuk, % 17 ile Etimesgut, % 16 ile
Elmadağ aksındaki savunma sanayi tesislerinin
Gölbaşı ve % 14 ile Çankaya ilçelerinin yer aldığı
bu bölgede yarattığı kapasitenin Doğu Planlama
görülmektedir. Bu yapı, ilçeler ve planlama bölgeleri
Bölgesi için önem taşımakla birlikte, bu bölgenin en
bazında sanayi tesislerinin seçtiği yerler ile nüfusun
önemli nüfusa sahip ilçesi olan Mamak’ta sanayi
ikamet ettiği bölgeler arasında da bazı farklılıklar
istihdamı ve tesis kapasitesi açısından yetersizlikler
olduğu anlaşılmaktadır.
olduğu görülmektedir. Kentin görece en eşitsiz
gelişmiş bölgesi olan Doğu Planlama Bölgesinde Öncelikle 2000 yılı itibariyle, Büyükşehir
sanayi istihdamı ve kapasitesini arttıracak önlem kapsamında olmayan, Akyurt, Kazan, Çubuk ve
ve özendirmeler gerekli görünmektedir. Güney Elmadağ ilçelerinin Büyükşehir kapsamındaki bir
planlama bölgesi ise, özel çevre koruma bölgesi çok ilçeden daha önemli bir yüzdesinin sanayi
etkisi ve sınırlayıcılığında daha çok teknoloji yoğun istihdamında bulunması nedeniyle önemli sanayi
gelişmelerle kendisini göstermekle birlikte, “Ankara odakları haline gelmekte olduğu ifade edilebilir.
Taşı” üretiminin büyük önem kazandığı bu aksta Anılan tarih itibariyle Büyükşehir bütününü
taş ve toprağa dayalı üretim kapasitesinin özel tanımlayan metropoliten kent bütününde ise,
çevre koruma bölgesine zarar vermeyecek biçimde sanayi tesislerinin bulunduğu bölgelerle sanayi
yönlendirilmesi yerinde görülmektedir. Güneybatı istihdamına sahip ilçeler arasında bazı önemli
planlama bölgesi ise, ağırlıkla kentin prestij konut ilişkiler olduğu görülmektedir. En önemli sanayi
gelişme alanı olmakla birlikte, Eskişehir yolunda tesislerinin yer aldığı Yenimahalle ilçesinde
bazı önemli tesislerin de bulunduğunu söylemek nüfusun ancak % 19’unun istihdam ediliyor
olasıdır. Daha da önemlisi, bu aksın Temelli de olmasına karşın, sanayi tesislerinin neredeyse
yarattığı odak, daha önce onaylanmış planlarla bulunmadığı, Keçiören ve Mamak ilçelerinin,
adeta bir sanayi kenti yaratacak kapasiteye sahiptir. sanayi istihdamında Yenimahalle’den fazla nüfusa
Temelli çevresinde yer seçmiş ancak henüz faaliyette sahip oluşu anlamlıdır. Bu durumu, Yenimahalle’de
olmayan organize sanayi bölgeleri, kentte planlarla kurulu bulunan tesis ve işletmelerdeki istihdamın
yaratılmış sanayi kapasitesinin en önemli bölümünü Keçiören başta olmak üzere, Mamak ve Çankaya
oluşturmakta, bu çevrede bir sanayi vadisi meydana ilçelerinden de karşılandığını açıkça göstermektedir.
getirmektedir. Kentin Merkez Planlama Bölgesi Çankaya’nın en az sanayi istihdamına sahip ilçe
olarak tanımlanan ana çekirdeğinde yer alan küçük olması, bu bölgede yer almayan sanayi tesisleri
ve orta ölçekli sanayi tesislerinin çok önemli bir yanında ilçenin sosyo-demografik yapısıyla da
kısmı ise, desantralize olma eğilimine girmiş ve ilişkili görünmektedir. Çankaya ilçesinde görece
planlarla bu doğrultuda yönlendirilmiştir. Bu geri planda görünen sanayi sektörüne karşın, inşaat
tesislerin özellikle Altındağ ilçesi Kazıkiçi Bostanları ve madencilik sektörlerinde en yüksek sayıda
Tablo 6.17. : Faaliyet Kollarına Göre Sanayi Sektörü Yoğunlaşmasının İlçelere Göre Dağılımı-2000 248
SANAYİ
MADENCİLİK ve TAŞ SANAYİ / TOP.
İMALAT SANAYİİ İNŞAAT TOPLAMI
İLÇE ADI OCAKÇILIĞI FAALİYET
TOPLAM ERKEK KADIN ERKEK KADIN ERKEK KADIN

ALTINDAĞ 114.704 135 19 25.313 2.001 8.595 199 36.262 0,32
ÇANKAYA 286.492 639 251 16.357 4.812 15.892 1.262 39.213 0,14
ETİMESGUT 68.541 143 27 6.247 1.016 3.765 126 11.324 0,17
GÖLBAŞI 28.622 122 3 1.496 179 2.713 23 4.536 0,16
KEÇİÖREN 194.817 329 51 24.682 3.499 14.212 385 43.158 0,22
MAMAK 126.363 297 36 18.665 1.872 9.373 275 30.518 0,24
SİNCAN 84.805 197 13 13.557 1.663 7.146 134 22.710 0,27
YENİMAHALLE 184.145 492 90 19.186 3.665 10.869 512 34.814 0,19
MERKEZ İLÇE TOP. 1.088.489 2.354 490 125.503 18.707 72.565 2.916 222.535 0,20
AKYURT 9.414 8 0 1.528 140 655 3 2.334 0,25
AYAŞ 10.817 12 0 304 30 412 1 759 0,07
BALA 22.735 72 0 331 29 389 1 822 0,04
BEYPAZARI 20.354 394 2 1.222 48 764 4 2.434 0,12
ÇAMLIDERE 7.932 2 0 340 8 587 2 939 0,12
ÇUBUK 30.362 38 3 3.481 338 1.508 10 5.378 0,18
ELMADAĞ 17.711 150 1 2.739 163 663 11 3.727 0,21
EVREN 2.018 1 0 95 3 45 1 145 0,07
GÜDÜL 12.068 1 0 245 12 576 3 837 0,07
HAYMANA 29.400 29 0 455 175 590 1 1.250 0,04
KALECİK 11.933 63 1 329 28 465 3 889 0,07

KAZAN 12.681 189 1 2.109 219 689 7 3.214 0,25
KIZILCAHAMAM 16.407 56 0 596 36 813 3 1.504 0,09
NALLIHAN 19.824 742 11 504 18 1.592 5 2.872 0,14
POLATLI 46.465 71 0 4.296 271 1.579 13 6.230 0,13
Ş.KOÇHİSAR 20.089 214 1 1.406 95 795 3 2.514 0,13
DİĞER İLÇELER
290.210 2.042 20 19.980 1.613 12.122 71 35.848 0,12
TOPLAMI
İL TOPLAMI 1.378.699 4.396 510 145.483 20.320 84.687 2.987 258.383 0,19
Kaynak : Türkiye İstatistik Kurumu Nüfus Sayımı 2000

istihdamın gerçekleşiyor olmasına karşın imalat yapılarla kapatmaktadır. Bu anlamda en fazla ticari
sanayi istihdamının en gerilerde bulunuşu da amaçlı yapının bulunduğu ilçe olan Çankaya’yı
özel bir yoruma muhtaçtır. Kentte en çok inşaat izleyen Altındağ, sanayi açısından da ihmal
ruhsatı verilen ve en hızlı yapılaşmaya sahip edilmemesi gereken bir düzeydedir. Ancak merkezi
ilçelerden Çankaya’da inşaat sektörü istihdamının iş alanını da kapsayan bu iki ilçeden Çankaya
yüksekliğinin anlaşılabilir bir yanı olmakla birlikte, sanayiden büyük ölçüde arınmış görünmektedir.
bu sektörde istihdam edilen nüfusun, başka ilçeler Ticari işlevlerin yoğunlaşması bağlamında bir başka
yerine Çankaya’da bulunuyor oluşu konusunda yoğunlaşan ilçe de Yenimahalle’dir. Bir çok sanayi
yeterli bilgi bulunmamaktadır. Madencilik ve taş- ve depolama sitesinin (Ostim, İvedik, Gimat,
toprağa dayalı sanayi sektöründeki kısıtlı istihdamda
İstanbul yolu vb.) bulunduğu Yenimahalle’de,
ön plana çıkan Çankaya için, İmrahor Vadisi ve
sadece ticari binaların bu kategorideki binaların %
Mühye’deki taş ocaklarının belirleyici olduğu
ifade edilebilir. İmalat sanayi için ise, Keçiören 30’unu oluşturduğu görülmektedir.
ilçesinin birinci sırada yer aldığı, bu ilçeyi Altındağ, Sonuç olarak, Planlama bölgeleri irdelendiğinde,
Yenimahalle ve Mamak ilçelerinin oluşturduğu sanayi sektörünün gerek mekansal yerseçimi, gerek
görülmektedir.
bu sektörde istihdam edilenlerin ikamet ettikleri
Öte taraftan, planlarla sanayi tesisleri için yaratılmış bölgeler bazında önemli bir farklılaşma olduğu
en önemli kapasiteye sahip Temelli odağını da görülmektedir. İmalat sanayi unsurları, Elmadağ,
içinde barındıran Polatlı ilçesinin % 13’lik sanayi Kazan, Akyurt, Çubuk aksında bir desantralizasyon
istihdamı, bir yandan bu bölgede oluşturulan süreci yaşar ve bu bölgeleri sanayi ağırlıklı olarak
kapasitenin hayata geçmemiş olduğunun, diğer yoğunlaştırırken, planlarla sanayi kapasitesi
yandan da, Polatlı ilçesinde hizmetler sektörünün yaratılmış en önemli odak olan Temelli çevresinde
tarımla birlikte sektörel yapıyı belirleyen etkinsin ise, organize sanayi yerseçimlerine karşın henüz
göstergeleri olarak yorumlanabilir. Ayrıca, Nallıhan, umulan sanayi gelişimlerinin oluşamadığı, Keçiören,
madencilik sektöründe öne çıkmakta, Çubuk ve
Mamak ve Çankaya’daki sanayi işgücünün ağırlıkla
Polatlı imalat sanayinde önemli bir istihdama
Yenimahalle ve Sincan ilçeleri ile Esenboğa Yolu-
sahip görünmekte, Çubuk aynı zamanda inşaat
sektöründe de önemli bir işgücü barındırmaktadır. Akyurt, Çubuk arasında istihdam edildiği ve böylesi
bir ev-iş yolculuğu oluşturduğu görülmektedir.
Sanayi sektörü yapısının kent mekanındaki yansıması
Türkiye İstatistik Kurumu tarafından 2000 yılında Kentin hizmetler ve kentsel servisler yönünden en
yapılan Bina Sayımı ile birlikte yorumlandığında geri kalmış bölgeleri olan Kuzey ve Doğu planlama
şu sonuçlar elde edilmektedir. Binaların sahip bölgelerinin, sanayi işgücünün ikamet ettiği ilçeler
oldukları işlevlere göre tasnif edilmesinde Türkiye olarak da ön plana çıkması, bu bölgelerdeki alt, alt
İstatistik Kurumunca kullanılan ilk kategori olan orta gelir grubu niteliğindeki yerleşimlerin sanayi
Konut Dışı Karışık, Sanayi ve Ticaret işlevleri ve hizmet işlerinde çalışan dar gelirli ancak kentsel
değerlendirmeye alınmıştır. Sadece Sanayi amaçlı servislerden yararlanma açısından şanssız ve
yapılar değerlendirildiğinde Yenimahalle ilçesinin eşitsiz bir konumda olduklarını da göstermektedir.
çok önemli bir farkla en önemli sanayi ilçesi olduğu Bu çerçeveden bakıldığında; kentin sanayi
görülmektedir. Yenimahalle’deki tüm yapıların % yoğunlaşmalarının da kendisini gösterdiği odakları
10,2’si sanayi amaçlıdır. Bu ilçeyi % 5,5 ile Sincan,
ve çevresinde kentsel servislerdeki eksikliklerin
% 3,8 ile Altındağ izlemekte, metropoliten kent
giderilmesi, kentsel yaşam kalitesini arttıracak önlem
bütünü ortalaması olan % 3,1’in üzerinde sadece
bu ilçeler yer almaktadır. Keçiören, Çankaya ve ve dönüşümlerin araştırılması, bu alanlardaki iş-iskan
Mamak ise, sanayi amaçlı yapıların sınırlılığıyla ilişkisini kuracak sosyal amaçlı konut üretiminin
dikkat çekmektedir. Sanayi, Konut Dışı Karışık ve model ve araçlarının geliştirilmesi, gecekondu
Ticari amaçlı binalar tüm yapılara oranlandığında alanlarının dönüşümünde de bu ilke ve arayışların
ise, Çankaya ve Altındağ ilçeleri sıçrama yapmakta, belirleyici olması zorunlu görülmektedir. Kentteki
sanayi amaçlı yapılardaki eksikliklerini ticari amaçlı sanayi gelişimleri türlerine göre irdelendiğinde,
Tablo 6.18. : İlçelere Göre Binaların Kullanım Amacı-2000*

KONUT
İLÇE BİNA SANAYİ / (SAN.+KON. DIŞI+
İLÇE TİCARİ % DIŞI SANAYİ
TOP. TOP. BİNA TİC) /TOP. BİNA
KARIŞIK
ALTINDAĞ 4543 0,31 1550 2369 62043 0,038 0,19
ÇANKAYA 1753 0,12 322 87 49706 0,0017 0,21
ETİMESGUT 1774 0,12 71 211 12354 0,017 0,20
GÖLBAŞI 178 0,01 18 16 3204 0,005 0,18
KEÇİÖREN 563 0,04 146 19 44647 0,0004 0,11
MAMAK 1034 0,07 100 184 62867 0,003 0,06
SİNCAN 428 0,03 63 652 11800 0,055 0,23
Y.MAHALLE 4452 0,30 283 5962 58225 0,102 0,23
TOPLAM 14725 2553 9500 304846 0,031 0,16
* 5216 sayılı Kanun öncesi belediye sınırını oluşturan metropoliten kenti kapsamaktadır.
Kaynak : Türkiye İstatistik Kurumu Bina Sayımı 2000
mekansal ve sektörel müdahaleler açısından yararlı 485 kuruluş içindeki ASO üyesi 29 tesisin genel
değerlendirmeler yapılabilecektir. ekonomik değerlerinin bir yükselme eğiliminde
olması, kentteki sanayinin gelişimi hakkında bir
2005 yılı itibariyle, Ankara’da kurulu bulunan değerlendirme yapılmasını sağlamaktadır. Ancak
sanayi tesislerinin ülkedeki en büyük 500 sanayi yıllar itibariyle yaşanan büyüme 2004-2005 yılları
tesisi içindeki yeri incelendiğinde; 7’si kamu arasındaki reel değişim üzerinden okunduğunda,
olmak üzere toplam 36 tesisin Ankara Sanayi özellikle karlılık, brüt katma değer açısından önemli
Odasına kayıtlı olduğu anlaşılmaktadır. Bu tesisler bir sorun yaşandığını göstermektedir. Kentteki
incelendiğinde kentteki sanayi yapısını özetleyen üretim ekonomisinin durağanlaşması sürecini
de özetleyen bu yapıya bir ivme kazandırılması
değerlendirmeler kendisini göstermektedir. Özellikle
gerekmektedir.
kamu ve savunma sanayi unsurları yanında metal
ana sanayi, bilişim-yazılım ve inşaat sektöründeki Ülkedeki 500 büyük sanayi kuruluşu bağlamında,
önemli tesislerin Ankara’da bulunuyor olması, kent Sanayi Odaları irdelendiğinde İstanbul Sanayi
ekonomisi ve kentteki sanayinin yapısı açısından Odası, İstanbul’daki sanayi gelişimin yarattığı
da önemli görünmektedir. Kamuya ait tesislerin değer, kapasite ve büyüklüğü açıkça okunmaktadır.
bir kısmının Ereğli Demir Çelik, Çay İşletmeleri Bunu izleyen Kocaeli Sanayi Odası da, İstanbul
kent bölgesi içindeki sanayi yoğunlaşmasını
gibi, Ankara’da bulunmaması, bir kısmının da,
göstermektedir. Ankara Sanayi Odasına bağlı
Şeker Fabrikası gibi, tasfiye sürecinde bulunması, kuruluşlar ise Ege Bölgesi Sanayi Odasına bağlı
bu ve benzeri tesislere bağlı kırılgan yapının kuruluşlara göreli üstünlük sağlamış görünmekle
güçlendirilmesi gerekliliğine işaret etmektedir. birlikte, kamu kurumları ve bunların kapasitesi
çıkarıldığında Ankara’da, İzmir’e görece daha sınırlı
Öte taraftan, bu Ankara kentinde yer alan ülke
bir sanayi yapısı olduğunu anlatmaktadır.
ekonomisi için büyük tesislerin yapısının daha iyi
okunabilmesi için bazı karşılaştırmalı okumalar Sanayi Alanları
yapılması gerekmektedir. Bu amaçla, bir yandan bu
kuruluşların 2001-2005 dönemi gelişmeleri, diğer Sanayi alanları, gerek konut alanları içinde, gerekse
yandan da, 2005 yılı itibariyle ülkedeki Sanayi konut alanları yakınında yol boyu akslar üzerinde
Odalarına bağlı kuruluşların benzer parametrelerle bulunan, organize yada küçük sanayi sitesi statüsü
değerlendirilmesine çalışılmıştır. kazanmamış sanayi tesislerinden oluşmaktadır.
Konut alanları içindeki sanayi tesislerinin kapladıkları
Ülkedeki en büyük 500 sanayi kuruluşundan alanların net büyüklüğünü tespit etmek mümkün
kamuya ait 15 kuruluşun çıkmasıyla (bunların olamadığından, bu alanların hesaplanmasında
7’si Ankara’da kayıtlı görünmektedir) elde edilen arazi tespit çalışmaları esas alınmış, bu nedenle
Tablo 6.19.: 2005 Yılında Türkiye’nin 500 Büyük Firması İçinde Yer Alan ASO üyeleri
2005 2004
Kamu Özel
yılı 500 yılı 500 Bağlı
Sıra Firma Firma
Büyük Büyük Firmalar Bulunduğu
No Sıra Sıra
Firma Firma Oda
No No
Sıra No Sıra No
1 6 5 EREĞLİ DEMİR VE ÇELİK FABRİKALARI T.A.Ş. ANKARA 0 5
2 11 11 TÜRKİYE ŞEKER FABRİKALARI A.Ş. KAMU 2 0
3 19 18 TÜRKİYE KÖMÜR İŞLETMELERİ KURUMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ KAMU 4 0
4 32 36 ÇAY İŞLETMELERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ KAMU 5 0
5 46 53 TÜRKİYE PETROLLERİ ANONİM ORTAKLIĞI KAMU 6 0
6 53 42 TÜRK TRAKTÖR VE ZİRAAT MAKİNELERİ A.Ş. ANKARA 0 46
7 56 74 BAYMİNA ENERJİ A.Ş. ANKARA 0 49
8 65 67 ETİ MADEN İŞLETMELERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ KAMU 8 0
9 68 79 ASELSAN ELEKTRONİK SANAYİ VE TİCARET A.Ş. ANKARA 0 60
10 74 64 MAN TÜRKİYE A.Ş. ANKARA 0 66
11 81 120 MAKİNA VE KİMYA ENDÜSTRİSİ KURUMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ KAMU 9 0
12 108 98 PARK TERMİK ELEKTRİK SAN.VE TİC.A.Ş ANKARA 0 99
13 125 118 NOKSEL ÇELİK BORU SANAYİ A.Ş. ANKARA 0 116
14 159 219 YİBİTAŞ LAFARGE ORTA ANADOLU ÇİMENTO SANAYİ VE TİCARET A.Ş. ANKARA 0 150
15 191 212 PARK TEKNİK ELEKTRİK MADENCİLİK TURİZM SAN. VE TİC. A.Ş. ANKARA 0 182
16 197 0 OYAK BETON SAN. VE TİC. A.Ş. ANKARA 0 188
17 287 445 HİDROMEK HİDROLİK VE MEKANİK MAK. İML. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. ANKARA 0 277
18 294 0 HAVELSAN HAVA ELEKTRONİK SAN. VE TİC. A.Ş. ANKARA 0 283
19 304 345 TUSAŞ HAVACILIK VE UZAY SAN. A.Ş. ANKARA 0 293
20 309 400 DEMİR EXPORT A.Ş. ANKARA 0 298
21 312 283 ORTADOĞU RULMAN SANAYİ VE TİCARET A.Ş. ANKARA 0 301
22 351 224 MİTAŞ ENERJİ VE MADENİ İNŞAAT İŞLERİ TÜRK A.Ş ANKARA 0 340
23 359 444 YAKUPOĞLU TİCARET ABDİL VEDAT YAKUPOĞLU ANKARA 0 347
24 382 414 ŞAHİNLER METAL SANAYİ VE TİCARET A.Ş. ANKARA 0 370
25 383 339 ANKARA UN SANAYİİ A.Ş. ANKARA 0 371
26 401 460 BAŞTAŞ BAŞKENT ÇİMENTO SANAYİİ VE TİCARET A.Ş. ANKARA 0 389
27 403 402 ERKUNT SANAYİ A.Ş ANKARA 0 391
28 404 364 NUH’UN ANKARA MAKARNASI SANAYİ VE TİCARET A.Ş. ANKARA 0 392
29 407 0 ŞA-RA ENERJİ İNŞAAT TİC.VE SAN.A.Ş. ANKARA 0 395
30 420 332 METEKSAN MATBAACILIK VE TEKNİK SANAYİ TİCARET A.Ş. ANKARA 0 408
31 421 281 ET VE BALIK ÜRÜNLERİ A.Ş. GENEL MÜD. KAMU 13 0
32 434 453 NABAY TEKSTİL SANAYİ VE TİC. A.Ş. ANKARA 0 421
33 440 383 ISPARTA MENSUCAT SANAYİ VE TİCARET A.Ş. ANKARA 0 427
34 449 387 BİRLİK PAZARLAMA SANAYİ VE TİCARET A.Ş. ANKARA 0 436
35 465 0 EMEK BORU MAKİNA SAN. VE TİC.A.Ş. ANKARA 0 452
36 494 0 MESA MESKEN SANAYİİ A.Ş. ANKARA 0 480
Kaynak : ASO, 2006 (www.aso.org.tr)23
, Ankara Sanayi Odası (ASO), 2006, Ankara’da Sanayinin Gelişimi, www.aso.org.tr

23
Tablo 6.20. : ASO’ya Kayıtlı Kuruluşların, Meslek Gruplarına Göre Dağılımı – Nisan 2004 252
MESLEK GRUPLARI ÜYE SAYISI % PERSONEL % SERMAYE %
MUHTELİF GIDA SANAYİİ 124 4,18 30.623 10,25 1.397.194.082.762.350 18,33
AĞAÇ İŞLERİ SANAYİİ 154 5,19 4.797 1,60 41.925.561.250.000 0,55
MATBAA SANAYİİ 133 4,49 4.404 1,47 117.199.585.435.500 1,54
KAUÇUK VE LASTİK SANAYİİ 31 1,05 1.131 0,38 2.117.726.175.000 0,03
DÖKÜM SANAYİİ 51 1,72 1.654 0,55 19.846.538.000.000 0,26
MADENİ EŞYA SANAYİİ 141 4,76 2.686 0,90 17.107.898.250.000 0,22
ZİRAAT ALETLERİ VE YEDEK PARÇA SANAYİİ 51 1,72 1.703 0,57 53.758.965.723.000 0,71
DEMİR İŞLERİ SANAYİİ 185 6,24 5.980 2,00 62.741.901.380.000 0,82
TAŞIT ARAÇLARI SANAYİİ 164 5,53 60.165 20,13 165.209.498.901.401 2,17
TAŞ VE TOPRAK SANAYİİ 142 4,79 5.163 1,73 133.942.598.990.000 1,76
TEKSTİL VE GİYİM SANAYİİ 212 7,15 17.174 5,75 944.635.268.100.000 12,39
UN, UNLU MADDELER VE YEM SANAYİİ 56 1,89 2.096 0,70 124.002.279.559.227 1,63
PETROL VE KİMYA SANAYİİ 122 4,11 15.858 5,31 465.773.496.600.000 6,11
İNŞAAT VE TESİSAT MÜTEAHHİTLERİ 152 5,13 15.421 5,16 1.606.612.464.566.000 21,07
MAKİNA VE ALAT SANAYİİ 301 10,15 13.823 4,62 243.793.420.343.000 3,20
ISITMA VE KLİMA CİHAZLARI 89 3,00 5.285 1,77 21.972.660.965.000 0,29
MADENCİLİK SANAYİİ 40 1,35 19.676 6,58 48.088.149.807.500 0,63
DİĞER İMALAT SANAYİİ 103 3,47 3.150 1,05 68.725.812.930.000 0,90
İZABE VE HADDE SANAYİİ 37 1,25 8.099 2,71 300.665.501.500.000 3,94
ELEKTRİK SANAYİİ 128 4,32 51.596 17,26 694.262.993.100.000 9,11
ELEKTRONİK SANAYİİ 109 3,68 7.404 2,48 124.008.551.834.122 1,63

PLASTİK SANAYİİ 151 5,09 2.843 0,95 38.452.577.545.000 0,50
ALÜMİNYUM SANAYİİ 90 3,04 1.594 0,53 11.909.916.651.000 0,16
ASANSÖR VE AKÜMÜLATÖR SANAYİİ 51 1,72 870 0,29 7.419.067.000.000 0,10
ALT YAPI 118 3,98 14.595 4,88 494.711.240.213.271 6,49
ELEKTRİKLİ EV ALETLERİ VE DAYANIKLI TÜKETİM MALLARI 30 1,01 1.113 0,37 418.194.753.500.000 5,49
TOPLAM 2.965 100,00 298.903 100,00 7.624.299.511.081.370 100,00
Kaynak : ASO, 2006 (www.aso.org.tr)24
24
, Ankara Sanayi Odası (ASO), 2006, Ankara’da Sanayinin Gelişimi, www.aso.org.tr
Tablo 6.21 : İlk 485 Özel Kuruluş İçindeki ASO Üyesi 29 Özel Kuruluşun Faaliyet Sonuçları 2001-2005
(Milyon TL)
2004’e göre 2004’e göre
2001 2002 2003 2004 2005 değişim reel değişim
(%) (%)
Üretimden Satışlar 1.759.402.138 3.842.945.009 4.960.802.138 7.005.872.987 7.733.311.904 10,4 0,26
Satış Hasılatı 1.905.327.375 3.987.540.622 5.188.352.113 7.254.483.035 7.932.061.446 9,3 -0,69
Brüt Katma Değer 429.788.234 1.091.319.127 1.946.952.336 2.743.961.563 2.784.440.159 1,5 -7,83
Öz Sermaye 701.101.925 2.271.477.018 3.461.627.516 7.290.575.701 7.991.423.586 9,6 -0,44
Net Aktifler 2.747.948.791 6.215.601.444 6.940.993.447 12.115.916.020 13.653.313.704 12,7 2,35
Dönem Kârı 122.563.457 467.464.236 935.740.421 1.348.896.238 931.500.068 -30,9 -37,28
İhracat (1000 $) 423.362 564.240 889.132 1.092.583 1.221.529 11,8 1,55
Ücretli Çalışanlar (kişi) 19.656 21.696 24.015 30.019 30.948 3,1 3,1
Kaynak : ASO, 2006 (www.aso.org.tr)
yaklaşık değerler elde edilebilmiştir. Ayrıca 1,2 ve Sanayi alanlarının ilçelere göre dağılımı
3 sınıf kirleticiliğe sahip sanayi tesisleri dışındaki incelendiğinde, Etimesgut’un yaklaşık 655
işletmelerin yer alabileceği kentsel çalışma ha’lık alan ile en büyük sanayi alanına sahip ilçe
alanlarındaki kapasiteler sanayi ve küçük sanayi konumunda olduğu belirlenmiştir. Ankara Şeker
alanları kapasiteleri kapsamı dışında bırakılmıştır. Fabrikası, Çimento Fabrikası, MKE Gazi Fişek
Bununla birlikte Kentsel Çalışma Alanları’nın Fabrikası, İstanbul Yolu Susuz mevkii civarında
Etimesgut ve Yenimahalle İlçelerinde yoğunlaştığı yer alan küçüklü büyüklü işletmelerin yanısıra,
tespit edilmiştir. Günümüzde sanayi kuruluşlarının Askeri Alanlar içerisinde bulunan Hava İkmal
mekanda yer seçimi incelendiğinde; 1990 Ankara Merkezi Komutanlığı ve 1500. Ağır Bakım tesisleri
Nazım Planı ile önerilen sanayi alanlarının büyük de Etimesgut İlçesi sınırları içinde yer almaktadır.
ölçüde yönlendirici olduğu söylenebilir. Söz konusu Büyük alan kullanımı gerektiren sanayi tesislerinin
planla İstanbul Yolu boyunca düzensiz ve plansız
Etimesgut’ta yer seçmiş olması Etimesgut’u alan
olarak gelişmiş olan sanayi kuruluşlarının sanayi
büyüklüğü açısından en fazla sanayi alanına sahip
çalışma bandı olarak düzenlenmesi öngörülmüşken,
ilçe konumuna getirmektedir. Buna karşın, ilçedeki
kentsel gelişim süreci ve değişen talepler göz
önünde bulundurularak; kentsel çalışma alanlarına sanayi alanlarında istihdam, alan büyüklüğüne
dönüştürülmüştür. Karapürçek’te önerilen sanayi oranla daha küçük bir düzeydedir. Etimesgut’ta
gelişimi ise Başbakanlıkça 1992 yılında yayımlanan mevcut sanayi tesislerinin tamamı dolu olup,
Su Kirliliği Yönetmeliği’ne göre belirlenen Çubuk kamuya ait tesislerin özelleştirilmesi sürecinde
1 Barajı Su Toplama Havzası içinde kaldığı için; Şeker Fabrikası başta olmak üzere daha önce sanayi
bir plan değişikliği ile iptal edilmiş, havza dışında olarak işlev görmüş bazı alanlarda dönüşümler
kalan kısmında Nenek Ağaç İşleri Küçük Sanayi meydana gelecektir. Bu ilçe için planlarla ek bir
Sitesi önerilmiştir. Buna karşın; söz konusu barajın kapasite önerilmemiştir.
su toplama havzasında yer alan Esenboğa yolu
ve Akyurt İlçesi yakınlarında yoğun bir sanayi Sincan İlçesi ise, yaklaşık 580 ha’ı Organize Sanayi
gelişimi yaşanagelmiştir. 1990 Ankara Nazım Bölgesi olmak üzere 640 ha’lık sanayi alanı büyüklüğü
Planı ile sanayi ve depolama alanı olarak gelişmesi ile Ankara Büyükşehir Belediyesi kapsamındaki
öngörülen Esenboğa’da bu doğrultuda hareketlenen İlçeler bazında 2. Büyük sanayi alanına sahip ilçe
sanayi gelişimleri daha sonra su toplama havzasında konumundadır. Etimesgut’taki kamu tesislerinin
kaldığı gerekçesiyle yoğunluk artışına neden özelleştirilmesi süreci göz önünde bulunduğunda
olmamak amacıyla, sınırlanmaya çalışılmıştır. Buna Sincan’ın kentin en fazla sanayi alanına sahip ilçesi
karşın, Akyurt İlçesi ve çevresindeki yoğun sanayi olduğu söylenebilir. Sincan’daki sanayi alanlarında
gelişimlerinin de etkisiyle plansız ve kaçak sanayi 8500’ü Organize Sanayi Bölgesinde olmak üzere
kuruluşlarının Esenboğa çevresindeki gelişimi yaklaşık 14000 kişi çalışmakta olup, Organize
engellenememiştir. Sanayi Bölgesi’nin ek planlı alanları ile birlikte tam
         
        
          
        


         
           
    
254 2 
  0 2 3 B AŞ K 
ENT A N K A
 R A N A
Z I M  İ M 
A R P L AN I
          


Yaklaşık 110 ha büyüklüğündeki sanayi alanlarında
yaklaşık 1500 kişinin çalıştığı Gölbaşı İlçesinde
daha çok elektronik ve makina alet sanayinde
yoğunlaşma görülmektedir. Nurol Makina, Güriş
İnşaat, Ensa Elektronik, Ericsson Çukurova Elektrik
fabrikaları Gölbaşı ilçesindeki önemli işletmeler
olarak sayılabilir. Gölbaşı İlçesinin büyük kısmının
Özel Çevre Koruma Bölgesi’nde kalması nedeniyle
 kirletici niteliğe sahip tesislerin ilçede yer almasına

Şekil 6.4. : 2005 Yılı Sanayi Odaları izin verilmemekte, bu da teknoloji yoğun sanayi
268
Karşılaştırması türlerinin ilçede yoğunlaşmasında etkili olmaktadır.
Kaynak : ASO, 2006 (www.aso.org.tr) Ayrıca Gölbaşı Özel Çevre Koruma Bölgesi Çevre
kapasite ile çalışması durumunda yaklaşık 11000 Düzeni Planında 50 ha’lık Sanayi Alanı ile 1500
kişilik bir kapasite artırımı sağlanarak 25.000 kişiye kişilik kapasite daha oluşturmuştur.
istihdam olanağı sağlanabilecektir (ASO, 2006). Konut alanları içindeki sanayi gelişimlerinin yoğun
Sanayi alanı büyüklüğü açısından Yenimahalle’nin olduğu Çankaya ilçesinde özellikle tekstil sektörü
de önemli ilçelerden birisi olduğu gözlenmektedir. baskın niteliğe sahiptir. Bunun yanında, Konya Yolu
Daha çok küçük sanayi siteleri ve depolama üzerinde Balgat yakınlarında bulunan daha çok gıda
alanlarının yoğunlaştığı Yenimahalle İlçesindeki ürünlerine yönelik fabrikalar ve İmrahor Vadisindeki
sanayi tesislerinin en önemlileri arasında Aselsan, Taş - Toprağa dayalı faaliyet kolunun yoğunlaştığı
Macun mevkiindeki bir çok işletme ve büyük alan işletmeler ile birlikte Çankaya’da toplam 97 ha’lık
kullanımı gerektiren bir çok sanayi tesisinin yer sanayi alanında 35.000 kişi istihdam edilmektedir.
aldığı İstanbul Yolu Sanayi bandındaki işletmeleri Çankaya İlçesi sınırları içerisinde ilçenin tamamıyla
saymak olasıdır. İlçede Sanayi tesislerinin Metal merkezi bir nitelik kazanması nedeniyle planla
Eşya- Makine ve Teçhizat sanayi üretim kolunda önerilen bir kapasite yoktur.
yoğunlaştığı gözlenmektedir. Yenimahalle’deki Küçük Sanayi alanlarının yoğunlaştığı Altındağ
sanayi alanlarında yaklaşık 250 ha yaklaşık 15.000 İlçesinde Sanayi alanları daha sınırlı ve konut
kişinin çalıştığı tahmin edilmektedir. Bunun yanında alanı içinde yoğunlaşan bir nitelik göstermektedir.
son yıllarda Türkiye’deki sanayi gelişimine koşut İlçede bulunan yaklaşık 30 ha’lık sanayi alanında
olarak Ankara’da tekstil gelişimini yönlendirebilmek yaklaşık 1500 kişinin çalıştığı tahmin edilmektedir.
amacıyla, onaylı planlarla Çobantepe mevkiinde Bu bölgede de planla yaratılmış ek bir kapasite
160 ha’lık alanda yaklaşık 20.000 kişiye istihdam
bulunmamaktadır.
olanağı sağlanacak bir sanayi alanı öngörüldüğü
görülmektedir. Keçiören İlçesinde de konut alanları içinde
yoğunlaşan küçük ölçekli sanayi işletmeleri için
Mamak İlçesinde ise; yaklaşık 200 ha’lık
net bir alan tahmininde bulunmak mümkün
sanayi alanında 5000 kişinin istihdam edildiği
olmamıştır. Keçiören’de bulunan işletmelerde
gözlenmektedir. Mamak’ta bulunan sanayi alanları;
yaklaşık 1000 kişilik sanayi işgücü bulunduğu
konut alanları içinde yer alan küçüklü büyüklü
tahmin edilmektedir.
işletmeler yanında Samsun yolu üzerindeki İlik,
Mermer, Birtat Süt Ürünleri gibi daha çok gıda 1990 Ankara Nazım Planı’nda Sanayi ve depolama
ürünlerine yönelik fabrikalardan oluşmaktadır. alanı olarak gelişmesi öngörülen Esenboğa ve
Bunun yanında Mamak’taki Askeri Alanlar içerisinde Akyurt çevresi de Metropoliten Alanı Sınırlarında
bulunan Gaz-Maske ve Fişek fabrikaları da İlçedeki sanayinin yoğunlaştığı bir diğer sanayi bölgesidir.
Sanayi alanlarının büyüklüğünün artmasına neden Yaklaşık 400 ha’lık bir alanda 15.000 kişinin
olmaktadır. istihdam edildiği bu bölge su toplama havzası
sınırları içinde kalmaktadır. Esenboğa havaalanın önemli bir yeri olagelmiştir. Tüm bunların yanında,
da burada bulunması nedeniyle bir çok farklı sanayi Ankara’da sürdürülmekte olan bazı üretim
kuruluşunun yer seçtiği söz konusu bölge daha çok faaliyetleri konuları itibariyle Türkiye’de ilk ve bu
havaalanını kullanmak isteyen teknoloji yoğun türdeki kapasitenin çok büyük bir kısmını taşıma
sanayi kuruluşları ve lojistik kullanımları için cazipözelliğine sahiptir. Örneğin Rulman ile seri halde
bir konumdadır. MAN, Ülker, İşbir optik gibi büyük dişli üretimi ilk olarak ve büyük ölçüde Ankara’da
sanayi kuruluşları da bu aksta yer almaktadır. gerçekleştirilmektedir. Ayrıca, trafik araçlarında
kullanılan Hız Tesbit Radar Cihazı ilaç hammaddesi
Öte yandan, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nca
olarak kullanılan morfin ile diyaliz makinası
onaylanan planlarla Temelli ve Kazan İlçelerinde
üretimleri de sadece Ankara’da gerçekleştirilen
yaklaşık 4000 ha’lık sanayi alanı öngörüldüğü
üretim faaliyetlerindendir (ASO,2006).
belirlenmiştir. Kazan İlçesinde sanayi gelişimi için
ayrılan yaklaşık 800 ha’lık alanda yine yaklaşık Küçük Sanayi Alanları
50.000 kişilik bir kapasite yaratılmıştır. Öte yandan
Ankara II. Organize Sanayi Bölgesi yer seçim ve Türkiye genelinde olduğu gibi Ankara’da da küçük
planlama çalışmaları kapsamında Temelli - Malıköy sanayi sitelerinde ağırlıklı olarak metal ürünleri
Çevre Düzeni Planı ile Temelli yakınlarında iki ve ağaç işleri sektörleri yer almaktadır. Özellikle
ayrı yerde toplam 1077 ha’lık alan seçilmiştir. II. büyük sanayi kuruluşlarının kendi bünyesinde imal
Organize Sanayi Bölgesi’nin hayata geçmesiyle etmesi halinde karlı olmayacak imalat kalemlerinin
yaklaşık 64.000 kişiye çalışma olanağı sağlayacağı de küçük sanayi sitelerinde imal edilebilmesi
tahmin edilmektedir. Buna ilaveten, söz konusu nedeniyle, küçük sanayi siteleri bir anlamda yan
plan kapsamında 1942 ha’lık sanayi alanı daha sanayi işlev de görebilmektedir. OSTİM sanayi sitesi
önerilmiş olup, bu alanda da yaklaşık 58.000 kişi bu konuda verilebilecek en güzel örneklerdendir.
istihdam edilebilecektir. Toplam olarak bu planlarla Ankara Büyükşehir Belediyesi kapsamındaki ilçeler
söz konusu sanayi alanları için yaklaşık 175.000 bazında toplam yaklaşık 1600 ha’lık küçük sanayi
kişilik bir kapasitenin yaratıldığı söylenebilir. sitesi alanı bulunmaktadır. Bunun yaklaşık 900
ha’lık kısmı dolu olup, yaklaşık 160000 kişiye
Kent bütünündeki sanayi alanlarında yol boyu istihdam olanağı sağlanmaktadır. Ayrıca boş olarak
sanayi akslarında daha çok Metal Eşya Makine değerlendirilebilecek yaklaşık 800 ha’lık küçük
Sanayinin konut alanları içindeki sanayi alanlarında sanayi sitesi alanında yaklaşık 80.000 kişiye daha
ise Tekstil, Mobilya, Matbaa ve Gıda sanayilerinin çalışma alanı oluşturulacağı tahmin edilmektedir.
baskın bir nitelik gösterdiği saptanmıştır. Kazan İlçesindeki yaklaşık 330 ha’lık öneri
Öte yandan savunma sanayi ile ilintili en önemli küçük sanayi alanında da yaklaşık 30.000 kişinin
yatırımlar Ankara’da gerçekleştirilmiştir. Kazan çalışmasının öngörüldüğü görülmektedir.
İlçesindeki Türk Havacılık ve Uçak Sanayi (TUSAŞ), Mevcut küçük sanayi siteleri doluluk oranları
Yenimahalle İlçesindeki Askeri Elektronik Sanayi gözönüne alınarak değerlendirildiğinde; Altındağ en
(ASELSAN), Gölbaşı İlçesindeki FMC Nurol fazla, küçük sanayi alanına ve en fazla küçük sanayi
Savunma Sanayi A.Ş., Sincan İlçesindeki Aremsan işgücüne sahip ilçe konumundadır. Tamamlanmış
Elektrik Makina Sanayi, Esenboğa yakınlarındaki ancak henüz faaliyete geçmemiş ve planlarla
Barış Elektrik Endüstri A.Ş., Kırıkkale yakınlarındaki önerilmiş küçük sanayi siteleri dikkate alındığında
Roketsan A.Ş. ve savunma sanayine yönelik ise Yenimahalle İlçesi en büyük kapasiteye sahip
gelişmelere örnek olarak gösterilebilir. Cumhuriyetin ilçe olarak göze çarpmaktadır.
kuruluşundan bu yana kentte savunma sanayinin
yoğunlaşması ve bunun oluşturduğu altyapı ve Yaklaşık 350 ha mevcut dolu küçük sanayi alanının
talep kentteki diğer sanayi gelişimlerinin yapısını bulunduğu Altındağ İlçesinde yaklaşık 100.000 kişi
da büyük ölçüde etkilemiştir. Bu nedenle, makina küçük sanayide istihdam edilmektedir. Günümüzde
ve metal sanayilerinin Ankara kenti ekonomisinde çevredeki işyerleri ile birlikte topluca Kazıkiçi
Bostanları olarak adlandırılan ve kentin en eski dolması ve plan önerilerinin hayata geçmesi halinde
küçük sanayi siteleri olan Yeni, Büyük, Ata ve Demir OSTİM ve çevresindeki sanayi sitelerinde yaklaşık
Sanayi Siteleri Altındağ’da yer almaktadır. Yaklaşık 15.000 kişilik ek bir işgücü kapasitesi yaratılacağı
80 ha’lık bir alanda kurulan bu 4 sanayi sitesindeki tahmin edilmektedir. Yaklaşık 50.000 kişilik bir
yaklaşık 5000 işyerinde yaklaşık 55.000 kişi işgücü potansiyeline sahip bu bölgedeki küçük
çalışmakta iken, bu alan 2004 yılı itibariyle büyük sanayi siteleri, Temmuz 1997’de OSTİM Organize
ölçüde boşalmış ve İvedik, Erciyes, Gersan, Şaşmaz Küçük Sanayi Bölgesi adıyla birleştirilmiştir.
vb planlı küçük sanayi alanlarına taşınmıştır.
Yenimahalle ilçesi sınırlarındaki kentin en büyük,
Altındağ İlçesi sınırları içinde bulunan Siteler Küçük küçük sanayi sitelerinden biri olan İvedik Küçük
Sanayi Sitesi gerek kentsel gerekse ülkesel anlamda Sanatlar Sitesi 447 ha’lık bir alanda yer seçmiştir.
büyük önem taşıyan Ortadoğu’nun en büyük ağaç Henüz tamamı dolmamış olan İvedik K.S.S.’nde
işleri küçük sanayi sitelerinden birisidir. 225 ha’lık yaklaşık 7.500 işyerinde yine yaklaşık 45.000
bir alanda yer seçen siteler küçük sanayi sitelerinde kişiye çalışma olanağı sağlanabilecek bir kapasite
yaklaşık 13.000 işyerinde 78.000 kişi istihdam oluşturulmuştur. Tekstil, giyim, kağıt, matbaa, ağaç
edilmektedir. Kentsel gelişme süreciyle birlikte kent ürünleri metal ve makine alt sektörlerinin yoğun
içinde kalan Siteler’de emek yoğun ve bayan işgücü olarak bulunan İvedik, başlangıçta küçük sanayi
kullanan tekstil ve konfeksiyon üretimhaneleri sitesi olarak yapılandırılmasına karşın daha sonra
ile sergi salonları ve showroomlara yönelik hızlı talepler göz önünde bulundurularak Organize
bir dönüşüm süreci yaşanmaktadır. Arsa fiyatları Küçük Sanayi Bölgesi Statüsüne kavuşturulmuştur.
ve kiraların yükselmesi nedeniyle üreticilerin
kendilerine yeni iş alanları arama ihtiyacına Yenimahalle Macun mevkiinde bulunan, Erciyes
girdikleri tespit edilmiştir. Bunun yanında Altındağ Küçük Sanatlar Sitesine elektronik alt sektörüne
ilçesinde Çubuk yolu üzerindeki Karacaören Köyü ait işyeri yoğunlaşmaktadır. Ayrıca, bu bölgede
yakınlarında 44 ha’lık alan yerine kurulmuş olan planlarla önerilen ek kapasitelerle birlikte toplam
Karacaören Demirciler Küçük Sanayi Sitesindeki 20 ha alanda 2.000 kişiye çalışma olanağı
250 işyerinde yaklaşık 1700 kişi çalışmaktadır. sağlanabilecektir. İstanbul Yolu üzerinde Başkent ve
Gersan K.S.S.’lerinin de bulunduğu aksta 85 ha’lık
Yenimahalle ise; gerek mevcut gerekse boş alanda yaklaşık 7000 kişinin istihdam edilebileceği
ve planlarla önerilen küçük sanayi alanları ile tahmin edilmektedir. Başkent K.S.S. de oto
Ankara’nın en fazla küçük sanayi alanı ve en yoğun tamircilerinin, Gersan K.S.S.de ise mobilyacıların
işgücü potansiyeline sahip ilçesidir. Yaklaşık 300 yoğunlaşması beklenmektedir.
ha alanda yayılmış bulunan mevcut dolu küçük
sanayi sitelerinde yaklaşık 60.000 kişinin çalıştığı Güvercinlik ve Yeşilçam Oto Sanatkarlar Sitelerinin
tahmin edilmektedir. İvedik yakınlarında 52 ha’lık bulunduğu Etimesgut İlçesinde 65 ha.’lık küçük
alanda kurulu bulunan Hurdacılar K.S.S’nde 6.500 sanayi alanı bulunmakta ve 9.500 kişiye çalışma
kişi istihdam edilmektedir. Küçük ve Orta Ölçekli olanağı sağlanmaktadır. Kent içinde büyüyüp
Sanayi gelişimi açısından ülkedeki en başarılı yoğunlaşarak gelişme olanağı sınırlanan, iş ve çevre
örneklerden birisi olan Ortadoğu Sanayi ve Ticaret sağlığı yönünden sakıncalar taşıyan oto sanatlarının
Merkezi (OSTİM) de Yenimahalle İlçesi sınırları kent dışına çıkarılması amacıyla kurulan söz konusu
içerisinde yer almaktadır. Ostim’de mevcut dolu sitelerde bulunan boşlukların dolmasıyla 2.000
200 ha’lık alanda 30.000 kişiye istihdam olanağı kişilik ek bir kapasite yaratılıp toplam 12.000 kişiye
sağlanmaktadır. Gelişim süreci içinde OSTİM’in iş olanağı sağlanabilecektir. Sincan ilçesinde bulunan
büyük ve önemli bir odak haline gelmesiyle 110 ha’lık küçük sanayi alanın 60 ha’lık bölümünde
çevresinde başlayan hareketlenmeler sonucu faaliyet sürmekte olup yaklaşık 2200 kişi istihdam
yaklaşık 44 ha alan kaplayan Kocasinan, Örnek, edilmektedir. Ayrıca boş ve planla önerilen küçük
Yıldız ve ATİSAN Küçük Sanayi sitelerinde yaklaşık sanayi alanlarının hayata geçmesiyle yaklaşık 8500
5.500 kişi istihdam edilmektedir. Boş alanların kişiye daha çalışma olanağı sağlanabilecektir. Sincan
Organize Sanayi Bölgesi’nin yanında 36 ha alanda kiraladıkları küçük depolar ile giderilmeye
yer alan Sincan Dökümcüler K.S.S.’nde yaklaşık çalışılagelmiştir.
1000 kişi çalışırken, Sincan Ayakkabıcılar K.S.S.
(4 ha) 350 kişi, Sincan K.S.S. ise (20 ha) 400 kişi 1990 Ankara Nazım Planı’nda önerilen Depolama
istihdam etmektedir. Alanları’ndan Etimesgut doğusundaki Güvercinlik
Depolama, AOÇ Depolama, Esenboğa Depolama,
Gölbaşı İlçesinde bulunan yoğun olarak oto alanları kısmen gerçekleşmiş Yenimahalle Hurdacılar
sanatkarların yer aldığı 5 ha büyüklüğündeki Sitesi ise Depolama Alanı olarak planlanmasına
Gölbaşı Küçük Sanatlar Sitesinde 80 işyeri karşın, talepler ve gelişmeler sonucu bir dönüşüm
bulunmakta olup 500 kişi çalışmaktadır. Mamak, süreci geçirmiş ve daha çok küçük ölçekli imalat
Çankaya ve Keçiören İlçelerinde ise mevcutta yapılan bir küçük sanayi sitesi formunda gelişmiştir.
Küçük Sanayi Sitesi bulunmamaktadır. Ancak Ayrıca, GİMAT’ın da yer aldığı kamu kuruluşlarına
Mamak İlçesi sınırlarında planlanan Nenek Ağaç ait imalat ve depolama türlerinin yerleşmesinin
İşleri K.S.S. ile 55 ha alanda yaklaşık 6.000 kişinin önerildiği Macun Depolama Alanına daha sonra
istihdam edilmesi beklenmektedir. Bunların dışında Kentsel Servis Alanı’na dönüştürülmüş, GİMAT
Kazan-Saray çevresinde önerilen küçük sanayi ise yoğun olarak toptan ticareti yapıldığı bir yapıya
alanında yaklaşık 30.000 kişinin istihdam edilmesi bürünmüştür. Nazım Planca önerilen Gölbaşı,
öngörülmüştür.. Ayrıca, Yenikent Belediyesi sınırlar Sincan, Osmaniye, Natoyolu, Karapürçek, İvedik,
içindeki Yenikent K.S.S.’nde de yaklaşık 400 kişi Elmadağ, Temelli de öngörülen Depolama Alanları
çalışmaktadır. ise gerçekleşmemiştir.
Depolama Alanları Gerek mevcut gerekse planlarla önerilen Depolama
1892’de kurulan demiryolu bağlantısı, kentteki ilk Alanları’nın en yoğun olduğu Etimesgut İlçesindeki
depo ve antrepoların istasyon çevresine yerleşmesine yaklaşık 214 ha’lık alanın mevcut olan 35 ha’lık
de yol açmıştır. Bunun yanında; Cumhuriyet’in bölümünde 1000 kişi istihdam edilirken faaliyete
ilanından sonra yaşanan hızlı gelişmeye koşut olarak geçmemiş ve planla önerilen 180 ha’lık bölümün
Ankara’da yer arayışına giren kamu kuruluşları ve hayata geçmesi ile ise yaklaşık 11.000 kişiye
askeri alanları bünyesindeki depolamaya yönelik istihdam olanağı yaratılabilecektir. Depolama
yapılar ile demiryolunun depolama ve trıyaj alanlar alanlarının yörece yoğun olarak bulunduğu diğer
kentteki ilk depolama alanlarını oluşturmaları bir ilçe de Yenimahalle’dir. GİMAT, TMO gibi
açısından önem taşımaktadır. Kentsel gelişme depolama alanlarının da bulunduğu Yenimahalle
süreciyle birlikte sanayi kuruluşlarının kent içinde de 66 ha büyüklüğündeki alanda yaklaşık 7000 kişi
kalması yada kendi içinde yoğunlaşarak sıkışması istihdam edilmektedir. Macunköy yakınlarındaki
ile birlikte arazi fiyatlarının da yükselmesi sonucu GİMAT Toptancılar Sitesi’nde ağırlıklı olarak
belirli bir ölçüde sermaye birikimi yapan, büyüyen, gıda toptancıları yer almakta ve site bir depolama
modern yöntemler kullanan ve daha geniş bir alana alanlarından çok toptan ticaret merkezi niteliği
planlı olarak yayılma gereğini duyan işletmeler, taşımaktadır. Ayrıca, 1990 Nazım Planı ile
arazi fiyatlarının düşük buna karşın depolama ve Yenimahalle İlçesinde İstanbul yolu doğusunda
ulaşım olanaklarının elverişli olduğu kent dışındaki önerilen sanayi ve depolama alanlar daha sonra
karayolları kenarında (özellikle İstanbul yolu) Kentsel Çalışma alanlarına dönüştürülmüştür.
yerleşmeye başlamıştır. Ankara’da büyük bir hızla Bunların dışında; diğer ilçelerde depolama alanı
yoğunlaşan sanayi gelişmesiyle ilintili olarak sanayi bulunmamaktadır. Ancak, Gölbaşı Özel Çevre
kuruluşlarının gereksinim duydukları depolama Koruma Bölgesi Çevre Düzeni Planı ile Gölbaşı’nda
alanlarının belirli bir program çerçevesinde (50 ha) Nenek Ağaç İşleri Küçük Sanayi Sitesi
planlanamaması sonucu; depolama ihtiyaçları Planı ile de Mamak’ta (25 ha) depolama alanları
çoğunlukla sanayi kuruluşlarının kendi bünyesinde ayrılmıştır. Bu alanlarda yaklaşık 4000 kişi istihdam
oluşturmaya çalıştıkları yapılar yada kent içinde edilebilecektir.
Organize Sanayi Bölgeleri Önleme Bölgesi batısında, karayolu ve demiryolu

ağlarıyla çevrili, erişilebilirliği yüksek bir alanda
Ankara Büyükşehir Belediye Sınırları içerisinde önerilen kontrollü sanayi gelişimi de Organize
Organize Sanayi Bölgesi statüsünde, 3 adeti Sanayi Bölgesi yer seçimi ile örtüşen bir nitelik
büyük ölçüde faaliyette, 2 adeti yeni faaliyete taşımaktadır. Bu kararlarla planlanan biçimde
geçme aşamasında olmak üzere 5, planlanmış gelişen Sincan OSB de bugün yaklaşık 7.500 kişi
ancak faaliyete geçmemiş 3 ayrı sanayi sitesi çalışmaktadır. Sincan OSB de inşaatı devam eden
bulunmaktadır. Bunlardan tam kapasiteye yakın işyerlerinin tamamlanarak tam kapasite ile hizmete
faaliyette bulunanlar; Sincan (I.) Organize Sanayi verilmesi halinde 25.000 kişinin çalışma olanağı
Bölgesi İvedik Organize Küçük Sanayi Bölgesi bulabileceği tahmin edilmektedir. Sanayi ve Ticaret
ve Ostim Organize Küçük Sanayi Bölgesi iken, Bakanlığı’nın koordinatörlüğünde 24.10.1996
Anadolu OSİAD OSB (Temelli) ve Başkent tarihinde başlatılan Ankara (Sincan) 1. Organize
SİTİYAK OSB (Temelli), henüz faaliyete başlama Sanayi Bölgesi Ek gelişme alanı yer seçimi kararı
aşamasındadır. Yerseçim çalışmaları bitmiş ancak doğrultusunda mevcut O.S.B’ne bitişik 177 ha alan
üretime geçmemiş Ankara II. O.S.B (Türkobası) ve önerilmiştir. Yaklaşık 10.000 kişinin çalışabileceği
yerseçim çalışmaları henüz sonuçlanmış Elmadağ O.S.B. Ek Gelişme Alanı, sınır tasdiki yapılmıştır.
OSB’nin ise, 2007 yılı içinde faaliyete geçmesi Sincan OSB de bir çok alt sektöre ait fabrikalar
tasarlanmaktadır. Ankara III. OSB (Alagöz) ise, faaliyet göstermekte olup, özellikle makine ve
Kurtuluş Savaşı müzesi ve kent bütünü gereklilikleri alet, madeni eşya, ısıtma ve klima ve elektrik-
bağlamında yer seçim çalışmaları uzun süre elektronik alt sektörlerinde bir yoğunlaşma göze
bitmemiş konumdadır. Bunların yanında yine çarpmaktadır.
Türkobası çevresinde Bakanlar Kurulu kararı ile
yerseçimi yapılmış ancak daha sonra iptal edilmiş İvedik Organize Küçük Sanayi Bölgesi:
bir serbest bölge bulunmaktadır. Yenimahalle İlçesinde 1991 yılında kurulma
çalışmaları başlayan İvedik Organize Küçük Sanayi
Ayrıca, Büyükşehir belediyesi sınırları dışında Bölgesi’nin 1998 yılında tamamlanarak hizmete
faaliyette bulunan, Polatlı, Beypazarı ve girmiştir. Başlangıçta küçük sanayi sitesi olarak
Şereflikoçhisar Organize Sanayi Bölgeleri de kent planlanan İvedik, 1997 yılı içerisinde talepler göz
ekonomisi için önem taşımaktadır. Bunların dışında önünde bulundurularak organize küçük sanayi
Çubuk Mutluköy’de Tarım İhtisas Organize Sanayi bölgesi statüsüne kavuşturulmuştur. 447 ha.’lık bir
Bölgesi oluşumuna yönelik bir yerseçimi yapılmış alanda 7.500 işyeri kurulabilecek şekilde tasarlanan
olup, bu planın da önemli kararlarından olan İvedik Organize Küçük Sanayi Bölgesi’nde yaklaşık
anılan OSB, Tarım başlığı altında detaylı olarak 45.000 kişinin çalışma olanağı bulacağı tahmin
incelenmektedir. edilmektedir. Tekstil ve giyim, kağıt ve matbaa, ağaç
ürünleri, makine ve alet, metal ana alt sektörlerinin
Sincan Organize Sanayi Bölgesi: Ankara’da
yoğun olarak yer alacağı İvedik Organize Küçük
1970’li yılların başında ilk Organize Sanayi Bölgesi
Sanayi Bölgesi’nin Ostim ve çevresinde yer
olarak seçilen Macunköy’de A.S.O. tarafından
alan küçük sanayi siteleri ile birlikte önemli bir
yürütülen çalışmaların büyük ölçüde mülkiyet
sanayi bölgesi olarak bütüncül değerlendirilmesi
sorunlarının çözümlenememesi nedeniyle
gerekmektedir. Şu aşamada yaklaşık % 70’lik bir
başarısızlığa uğraması sonucunda, 1975 de 1990
kapasite ile faaliyet gösteren İvedik OSB, orta
Nazım Planı öngörüleri doğrultusunda Sincan- ölçekli tesisler için çekici görünmektedir.
Osmaniye’de 425 ha.’lık bir alan kamulaştırılarak
1982’de A.S.O.’na devredilmiştir. 1989’da altyapı Ostim Organize Küçük Sanayi Bölgesi: 1967’de
çalışmaları tamamlanan Sincan Organize Sanayi Ankara Küçük Sanayi Sitesi Yapı Kooperatifince
Bölgesi için, Ankara Nazım Planı’nda, kentin batı kurulma çalışmaları başlayan Ortadoğu Sanayi
ekseninde gelişmesi stratejisine paralel olarak ve Ticaret Merkezi’nin başlangıçta 2.000 işyeri
Sincan yöresindeki 100.000 kişilik Gecekondu ve 2.000 konuttan oluşmak üzere 400 ha.’lık bir
alanda gelişmesi hedeflenmişti. 1985 yılında 2.050 Elmadağ OSB ise, 250 ha büyüklüktedir. Bölgedeki
imalathane- işyeri, 1.348 ticarethane, 6.900 konut, savunma sanayi tesisleri ile ilişkilenip, bütünleşecek
bir sağlık merkezi, bir işgücü-iletişim merkezi ve sanayilerin yerseçimi özendirilmelidir.
spor tesislerini içerecek şekilde projelendirilen
Ostim, gerçekten de dev bir sanayi ve ticaret Teknoloji Geliştirme Bölgeleri
merkezi olarak Türk Ekonomisi’ne hizmet etmeye (Teknoparklar)
başlamıştır. 150, 250 ve 450 m2’ lik üç tip parsel Bilgi teknolojilerindeki gelişmelerin büyük önem
oluşacak biçimde planlanan Ostim’de 2005 yılı kazandığı ve bilgi toplumuna geçilmekte olduğu
itibarı ile 200 ha.’lık bir alanda, 3.000 işyerinde yönündeki değerlendirmelerin büyük önem
30.000 kişi çalışmaktadır. Batı ve Doğu Atölye kazandığı 1990’lı yılların ortalarından itibaren,
Arsaları olarak isimlendirilen yeni ilave çalışma araştırma-geliştirme (ar-ge) faaliyetlerinin önem ve
alanları ile, 250 ha.’lık bir büyüklüğe ulaşacağı değeri daha iyi anlaşılmış olup, ülkemizin ar-ge
tahmin edilen çevresindeki sanayi siteleri ile birlikte
yatırımlarını özendirebilme amacıyla 2001 yılında
Ostim’de 50.000 kişinin çalışacağı varsayılmaktadır.yürürlüğe koyduğu 4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme
Ostim’in büyük ve önemli bir odak haline Bölgeleri Kanunu kapsamında, bir dizi teknopark
gelmesi ile çevresinde başlayan hareketlenmeler, yerseçimi yapılmıştır. OECD sınıflandırmasına
Ostimin çevresi ile birlikte değerlendirilmesi göre, ülkemizde imalat sanayinin üretim yapısı
gerekliliğini ortaya koymuştur. Tüm bu gelişmeler, yoğun olarak düşük teknolojili ürünlere dayalıdır.
Ostim’e bitişik İvedik Küçük Sanayi Bölgesi’nin Dünyada AR-GE harcamalarına %6,4 ile en yüksek
organize sanayi statüsü kazanması ile birlikte payı ayıran ülke İsrail olup, onu %3,2 ile İsveç takip
değerlendirilince, 1997 yılı Temmuz ayında Ostim etmektedir. Ülkemiz, AR-GE harcamalarındaki
çevresindeki Kocasinan, Yıldız, Örnek ve Atisan %0,64’lük oran ile dünya ülkelerinin çok gerisinde
gibi küçük sanayi sitelerinin de birleştirilerek Ostim
kalmaktadır. 2000 yılı verilerine göre Türkiye’de,
Organize Küçük Sanayi Bölgesi adı ile yeni bir toplam çalışanın her 10.000’nde 13,1’i AR-GE
organize sanayi bölgesi kurulmuştur. çalışanıdır. AR-GE Personelinin sektörel dağılımına
bakıldığında ise AR-GE personelinin ağırlıklı olarak
Anadolu OSİAD Organize Sanayi Bölgesi:
üniversitelerde çalıştığı görülmektedir25.
Temelli çevresinde yaklaşık 200 ha büyüklüğünde
bir alanda yer seçerek 2002 yılı itibariyle kurulma Ülkemizdeki Teknoloji Geliştirme Bölgeleri
çalışmaları başlamış olan Anadolu OSB’de, 2005 yılı ve bu yapı içerisinde Ankara’nın konumunu
itibariyle konumlanmaya başlamış sanayi tesisleri değerlendirmek amacıyla elde edilen veriler, 2005
bulunmakta olup, henüz büyük kısmı boştur. yılı itibariyle, ülke ar-ge sektörü içinde Ankara’nın
Başkent SİTİYAK Organize Sanayi Bölgesi: önem ve değerini çok net biçimde ortaya koymakta,
Temelli kuzeyinde Ankara çayı-demiryolu aksında kentin yenilikçi, öğrenen, araştıran-geliştiren ve
yerseçmiş Başkent OSB de, henüz büyük ölçüde teknolojiye yatırım yapan bir nitelik taşıdığını çok
boş ancak üretime hazır konumdadır. açıkça ortaya koymaktadır (Şekil 6.3.). Ülkede ilk
kurulan teknopark olan ODTÜ teknopark ve Odtü-
Türkobası-Alcı II. Organize Sanayi Bölgesi: Ostim Kuluçka Merkezi ile kentte yoğunlaşan
1998 yılında yerseçim çalışmaları yapılarak 2000 yapı diğer üniversitelerin de (Bilkent, Hacettepe,
yılında kurulan ve yaklaşık 600 ha büyüklükteki Ankara) bu sürece eklenmesiyle, Ankara’da bir
alandır. Tevsi çalışmaları sonuçlanma aşamasına teknoloji ve araştırma-geliştirme merkezi oluşumu
gelmiş II. OSB’nin yakın dönemde faaliyete geçmesi da hazırlamıştır.
beklenmektedir.
Bu tesislere, 2006 yılı sonunda Ankara Üniversitesi
Elmadağ Organize Sanayi Bölgesi: Yerseçim Gölbaşı Teknoparkı eklenmiş olup, Gazi Üniversitesi
ve kamulaştırma çalışmalar tamamlanmış, Teknoparkı için de sonuçlanma aşamasına gelindiği
, Sanayi Bakanlığı, TGB. Gn. Md., 2006, www.sanayi.gov.tr
25

260 2023 BAŞKENT ANKARA N
AZIM İMAR PLANI
     

Tablo 6.22 : Ülkemizdeki Teknoloji Geliştirme
Bölgeleri - 2005       
BÖLGE ADI    
BÖLGE 
ALANI (m2)  
O.D.T.Ü. TEKNOKENT TEKNOLOJİ GELİŞTİRME
BÖLGESİ
1.136.930
1 BÖLGE SINIRLARI İLANI :
EK ALANLAR :  Ostim
 
Kuluçka Merkezi : 12.000  
MET Merkezi : 70.000

TÜBİTAK MARMARA ARAŞTIRMA MERKEZİ TEKNOPARKI
2 560.000
BÖLGE SINIRLARI İLANI :
İZMİR TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGESİ   
2.184.000  
3
EK ALAN :     
4.200   
4 
ANKARA TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGESİ (Bilkent) 372.863
5 GOSB TEKNOPARK TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGESİ 124.287
Arı Teknokent-1 : 1.832.815
6
     
İTÜ ARI TEKNOKENT TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGESİ
Arı Teknokent-2 : 106.000
EK ALAN :        
49.722,39

HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGESİ
1 Numaralı Alan : 326.204
2 Numaralı Alan : 1.077.488
7
EK ALANLAR :
Teknoloji Gelitirme Bölgeleri (Teknoparklar)
Ek 1 a alanı : 29.669
Ek 1 b alanı : 683.723
8 KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGESİ 200.000
9 ESKİŞEHİR TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGESİ 
503.147

10 YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGESİ 103.129  

11 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGESİ 200.000
TGB 1 : 322.834,49
  
12 SELÇUK ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGESİ    
TGB 2 : 2.513,59
      
TGB 1 : 387.169
13 BATI AKDENİZ TEKNOKENTİ TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGESİ TGB 2 : 120.986
    
TGB 3 : 1.312.712
     
14 ERCİYES ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGESİ
TGB 1 : 156.368
TGB 2 : 120.681
15 TRABZON TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGESİ 
18.396
16 ÇUKUROVA TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGESİ    
859.585   
      
17 ERZURUM ATA TEKNOKENT TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGESİ 60.144
Kaynak : Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, 2006

bilinmektedir. Böylece kentteki ar-ge kapasitesi üreten yapısıyla ön plana çıktığı görülmektedir.
ve öğrenen-yenilikçi güç kapasitesi de önemli bir (Şekil 6.6.).

artış göstermiş olacaktır. Teknoloji Geliştirme
Bölgelerindeki firmaların dağılımı irdelendiğinde,

AR-GE SEKTÖRÜNDE ÇALIANLARIN SAYISI
2005 yılı itibariyle ülkedeki tüm ar-ge firmalarının
% 77’inin Ankara’daki üniversiteler kapsamında 20.000

kurulan teknoparklarda yer aldığı anlaşılmaktadır. 15.000
10.000
Teknoparklardaki firmaların sektörel dağılımı 5.000
 ar-
incelendiğinde, kentteki bilim-yazılım ağırlıklı -
Özel Sektör Kamu Sektörü Üniversiteler
ge faaliyetleri açıkça okunmaktadır. Bu yapı ülke
içinde de büyük özgünlük sunmakta, savunma  1998 1999 2000

sanayi, elektronik ve tıbbi malzemeler bağlamında
da bir yoğunlaşma kendisini göstermektedir 
(Şekil Şekil 6.5. : Ar-Ge sektörü Çalışanlarının Yıllara ve
6.5.). Teknoparklardaki ar-ge personelinin dağılımı Sektörlere Göre Gelişimi

irdelendiğinde, Ankara’nın % 72’lik ar-ge personeli Kaynak : Sanayi 
ve Ticaret Bakanlığı, 2006 (www.sanayi.org.tr)   
      

       
     
      

       
Toplam Firma Sayısı 
zmir 
MAM Eskiehir 2%
TÜ 8% 0%
GOSB
4%
ODTÜ 

9%
43%
P L A N A Ç I K L AToplam
M A Firma
Hacettepe
8%
O R U E T Ü D L E R & M Ü DA H A L E B İ Ç İ M L E R İ
R A PSayısı 261

Bilkent
26%
zmir
 
MAM Eskiehir
Toplam
TÜ Firma
8% Sayısı
0%
2%

ODTÜ Toplam
Bilkent GOSB Firma
Hacettepe SayısıTÜ
GOSB
9%
yapılan ihracatların % 65’inin
MAM Eskiehir
ODTÜ zmir  
Teknoparklardan
4% 
Ankara’dan yapılıyor olması ve bunun içinde
zmir 43%
MAM Eskiehir 2%

TÜ 8% 0%
Hacettepe
GOSB
8%
4%
9%
ODTÜ
 
teknokentin ülkenin %59’unu oluşturan
ODTÜ
43%

Bilkent
kapasiteyle ön plana çıkması, kentin ve ODTÜ
Hacettepe
8% 26% 
teknoparkın  sektöründeki yapısını çok iyi
ar-ge
 FRMALARIN SEKTÖRLERE GÖRE DAILIMI Bilkent
26% özetlemektedir
 (Şekil 6.9.).
ODTÜ Bilkent Hacettepe GOSB TÜ MAM Eskiehir zmir 
 ODTÜ Bilkent Hacettepe GOSB TÜ MAM Eskiehir zmir Ankara
 kentinin son dönemde en önemli gelişme

100%
potansiyeli yarattığı ve tüm ülke kentlerine karşı
Şekil 6.6. : Teknoparklardaki Toplam Firma Sayısı

80%
 Dağılımı-2005 göreli üstünlükleri bulunduğu görülmektedir.

60%
 Kentteki eğitim düzeyi yüksek vasıflı işgücü,

40%
Kaynak : Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, 2006 (www.sanayi.org.tr)
 20% kentin ar-ge sektöründeki gelişme potansiyelinin
 FRMALARIN
FRMALARIN SEKTÖRLERESEKTÖRLERE GÖRE DAILIMI
GÖRE DAILIMI
0%
Firmaların Sektörlere Göre Dağılımı
ODTÜ Bilkent Hacettepe GOSB TÜ özendirilmesi sonucunu da doğurmaktadır. Kentte
MAM Eskiehir zmir
 teknoparkların varlığı ve gelişimini ise;

 100%
100%
      
• Yüksek teknoloji kullanan sektörlerdeki istihdamı
80%
 80%

60%

40%
60% arttırmak,
 20%
• Kentsel eşitsiz gelişmeyi dengeleyecek bir araç

40%


0%
ODTÜ Bilkent Hacettepe GOSB TÜ MAM Eskiehir zmir
20%

 0%       olarak kullanabilmek,
  
ODTÜ Bilkent Hacettepe GOSB TÜ MAM Eskiehir zmir

         
      
• Kent ekonomisinin üretim, yenilik ve yaratıcılık




       kapsamında gelişebileceği alternatifleri

Şekil 6.7. : Teknoparklardaki Firmaların Sektörel

geliştirmek,

           
 • Bölgesel yenilik yaratma çabaları için altyapının
 Dağılımı-2005   



Kaynak : Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, 2006 (www.sanayi.org.tr) oluşturulmasını özendirmek,
  


Aratırma Gelitirme Personeli
Araştırma Geliştirme Personeli         
  • Bölgesel kaynaklar, bölgenin araştırma kapasitesi
       


Eskiehir 0%
TÜ 18% MAM 2% ve yüksek öğretim kurumları arasında daha


zmir 3%
verimli ve aktif ilişkiler kurmak,

  ODTÜ 39%

Aratırma Gelitirme Personeli
GOSB 5%
• Yerel
 
Eskiehir 0% sanayinin canlandırılmasını ve
zmir 3%
modernizasyonunu sağlamak,
MAM 2%

TÜ 18%
Hacettepe 2% ODTÜ 39%



  
Gelitirme Personeli        
Bilkent 31%
GOSB 5%
biçiminde kullanmak gerekmektedir.

Aratırma

           
ODTÜHacettepe 2%
Bilkent Hacettepe GOSB TÜ Teknoparkların tasarımında da;


Bilkent 31%
Eskiehir 0%
 TÜ 18% MAM 2% zmir 3%
Şekil 6.8. Bilkent

: Teknoparklardaki Ar&Ge TÜ

ODTÜ Hacettepe GOSB
Personeli • Görsel anlamda sanayi bölgelerinden farklı ve ODTÜ 39%
 Dağılımı-2005
 üniversiteler ve kentle bütünleşen bir çerçeve

GOSB 5%

Kaynak: Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, 2006 (www.sanayi.org.tr)
TOPLAM HRACAT sunabilmek,
  Hacettepe 2%
Toplam İhracat Bilkent 31%
• İleri, yenilikçi, yaratıcı teknolojileri üretebilecek
yapıların oluşumunu sağlamak,277
0%
  0%
6%
ODTÜ
32%
Bilkent
59%
Hacettepe GOSB TÜ 277
 • Üretici hizmet alanları olan ofislerin kent merkezi

 sorun ve açmazlarından bağımsız etkinlikte
 bulunabileceği olanakları yaratmak,

0%
1%
• Kentsel, çevresel, doğal, kültürel değer ve

2%
varlıklara saygılı merkezler oluşturabilmek,

 ODTÜ HACETTEPE GOSB TÜBTAK TÜ ZMR BLKENT ESKEHR
277
 yoluyla, bilgi, sermaye ve işgücü işbirliği
Şekil 6.9. : Teknoparklardaki Toplam İhracat-2005
Kaynak : Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, 2006 (www.sanayi.org.tr) sağlanmalıdır.
            
  
        

o 
o 
o         

6.2.2. SANAYİ SEKTÖRÜNE YÖNELİK türlerinin özendirilmesi esastır. Bilgi

MÜDAHALE BİÇİMLERİ teknolojilerini kullanan, üreten geliştiren,
6.2.2.1. SEKTÖR BÜTÜNÜ STRATEJİLERİ katma değeri yüksek ve araştırma-geliştirme
faaliyetleri ile doğayı ve çevreyi kirletmeyen
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planının temel sanayi türlerinin gelişimi yönünde bir türel
stratejilerinden birisi de; “Başkent Ankara’nın bilim, seçim çerçevesinde, elektronik, bilişim, yazılım,
kültür ve hizmet sektörlerinde uzmanlaşmış, buna teknoloji üretim-araştırma, savunma sanayi,
dair üstünlükleri güçlendirilen, bilgi üreten, yenilikçi, optik aletler ve tıbbi malzemeler üretimi alt
yaratıcı ve öğrenme-kendini geliştirme kapasitesini sektörlerinin gelişimi özendirilmelidir. Teknoloji
sürekli arttıran bir üretim ekonomisiyle, Dünyanın geliştirme bölgelerinin planlanması süreçlerinin
en büyük ekonomiye sahip 70 kenti içerisinde kent bütünü ve yakın çevresi ile kuracağı ilişkiler
yer almasını sağlamak”.tır. Bu strateji, sanayi bağlamında ele alınması ve kentsel-bölgesel
sektöründeki gelişim eğilimleri, kentin ülke, bölge planlama çalışmaları ile uyumlu-bütünleşen bir
ve küresel yapı içerisindeki konumu ve kentteki yaklaşımla geliştirilmesi sağlanmalıdır.
sanayi sektörünün göreli üstünlükleri ve zayıflıkları
bağlamında değerlendirildiğinde, kentteki sanayi b. Ar-ge merkezleri ve teknoparklar kent
sektörünün gelişimine ilişkin bazı temel seçmeler ekonomisinin açılım sağlayacağı tüm unsurlar
yapmak gerekli hale gelmiştir. açısından büyük önem taşımaktadır. Bu
sektördeki potansiyeli etkin değerlendirip, tüm
Bilim, kültür ve hizmet kenti Ankara, öğrenen,
ekonomik unsurlar için bilgi ve yenilik üreten
yenilikçi, yaratıcı bir kent ekonomisi oluşturulması
yönünde eğitim düzeyi çok yüksek vasıflı işgücü biçimde kullanmak esastır. Bu çerçevede, daha
ve üniversite-sanayi işbirliğini en iyi şekilde önce kentte kurulu bulunan teknoloji geliştirme
gerçekleştirerek ülke ekonomisin sektöründe en bölgeleri yanısıra bunlarla bütünleşen ve kentin
büyük odağı haline gelmiş teknoparklar, ar-ge yenilikler yaratmasına, bilişim teknolojilerine
faaliyetleri üzerinden gelişen bir sanayi yapısı uyum yapabilmesine yönelik yeni araştırma
oluşturmak durumundadır. Kentte etkisi ülke geliştirme bölgelerinin oluşturulması kentin
geneliyle kıyaslandığında, giderek zayıflayan imalat muhtelif noktalarında araştırma geliştirme
sanayi yapısına karşın ülkedeki teknoparklarda bölgeleri tespit edilmesi ve bunları bütünleyen
bulunan firmaların % 77’sini kapsayacak büyüklüğe bir bilişim vadisi yerseçimi yapılması ilkesi
sahip eğitim düzeyi yüksek, yenilikçi ve öğrenen benimsenmiştir.
kent Ankara, bu potansiyellerini en etkin biçimde c. Kentin üretim ekonomisi bağlamında
değerlendirmelidir. Bunun için teknoparklar, ar- gelişebilmesi için oluşturulmuş en önemli
merkezleri, bilişim vadisi adı verilen kullanımlar kapasiteler olan organize sanayi bölgelerinin
özendirilmeli, kentteki önemli tüm sektörlere ait verimli biçimde değerlendirilmesi gereklidir.
yenilikçi, yaratıcı potansiyellerin bu merkezlerde Bu amaçla, öncelikle planlarla tanımlanmış
araştırılıp, geliştirilmesi sağlanmalıdır. ancak atıl duran organize sanayi kapasitelerinin
Bunu yaparken kentteki imalat sanayinin görece kullanılmasını sağlayacak önlemlerin alınması
güçlü olduğu metal ana sanayi ve orman ürünleri sağlanmalı, spekülatif yerseçim taleplerinin
sanayine ilişkin unsurlardaki üretim faaliyetlerini oluşumu engellenmelidir.
pekiştirecek yenilikçi güçleri de kentte oluşturulan d. Organize sanayi bölgelerinin kent bütünü
ar-ge tesisleri, bilişim vadisi bağlamında gereklilikleri ve bu planın belirlediği ilke ve
değerlendirmek yararlı görünmektedir. esaslardan kopuk ve parçacı yerseçimlerine
Kentte yerseçen teknoparkların üretici hizmetler konu olmasını engellemek amacıyla Sanayi
olarak ofis kullanımlarını da etkin biçimde ve Çalışma Alanları Ana Planı yapılmasını
barındırdığı ve merkezi iş alanının bazı işlevlerini sağlayarak, bu plan çerçevesinde hareket
de kendine çektiği görülmektedir. Bu ilişki etkileşim edilmesi sağlanmalıdır.
ve yapının ayrıntılı olarak değerlendirilmesi e. Kentsel ana çanak içinde sıkışmış ve kirleticilik
gerekmektedir. unsurları içeren sanayi tesislerinin onaylı
Bu plan ile Ankara’da; planlarla oluşturulmuş ilgili odaklarda
a. Üretim ekonomisini hakim kılarken, sanayi yerleşmesi sağlanmalıdır.
sektörü içinde teknoloji yoğun bir üretim f. Kentte gelişen istihraç sanayi unsurlarının
biçiminin geliştirilmesi, sanayi-üniversite kentsel, çevresel, kültürel değerleri tüketmeyip
ve teknoloji işbirliği ile gelişebilecek sanayi doğaya, kamu ve çevre sağlığına zarar
vermeyecek biçimde faaliyet gösterebileceği olması, mekansal gelişme olanaklarının da imar

koşul ve alanları belirlemek gerekmektedir. kararlarıyla son derece kısıtlanmış olması yanında
g. Kentteki küçük-orta ölçekli işletmelerin kapasite kent dışında ucuz ve niteliksiz işgücünün de
ve önemi OSTİM üzerinden ülkeye örnek bulunması gibi nedenlerle merkezi terk etme
olacak biçimde okunmaktadır. Küçük sanayi eğilimine girmektedirler (Tekeli, vd. 1991)26.
alanlarının ODTÜ-OSTİM Kuluçka Merkezi Ankara’da sanayi kuruluşlarının yer seçim süreçleri
örneği uyarınca bilgi teknolojilerine, yenilikçi- incelendiğinde; sanayi tesislerinin büyük ölçüde
yaratıcı potansiyellere yönlendirilebileceği yukarıda açıklanan süreç doğrultusunda bir dönüşüm
çabalar özendirilmelidir. yaşadıkları gözlemlenmiştir. Geleneksel olarak kent
h. Onaylı planlarla belirlenmiş ve bu planla merkezlerine bağımlı olan ve kentle organik bağı
öngörülmüş sanayi alanlarının tür ve yapısıyla yüksek küçük sanayi sitelerinde, bir araya gelerek
bütünleşen depolama alanlarının lojistik merkez belirli ölçülerde kent saçağında yer seçme eğilimi
olarak ele alınması sağlanmalıdır. vardır. Orta ve büyük ölçekli sanayi kuruluşları ise;
ya kentlerarası bağlantı yolları üzerinde ucuz arsa
i. Yenilikçi, buluşçu bir kent olması öngörülen buldukları yerlerde, yada organize sanayi bölgeleri
Ankara’da, bilişim teknolojilerinin ve sanayi ile kent dışına çıkma eğilimi taşımaktadırlar. Kent
üretiminin birbirine entegre olduğu, bölge ve ülke içinde kalan kirletici sanayi tesislerinin yarattıkları
içinde dağıtım ve aktarımının yapıldığı, farklı olumsuz dışsal etkiler (hava, su, toprak, gürültü
ulaşım tür ve sistemleri arasında aktarımların kirliliği ve trafik sıkışıklığı) nedeniyle, Ankara’nın
gerçekleştirildiği, mal ve hizmetlerin aktarım bulunduğu topografik çanak dışındaki yeni
alanları olarak lojistik merkezlerin özendirilmesi alanlara sıçratılması gerekliliği, 1990 ve özellikle
sağlanmalıdır. 2015 Planlama çalışmalarında vurgulanan temel
j. Tüm sanayi ve çalışma alanlarının, kent ve unsurlardandır.
çevre sağlığı, kamu güvenliği açısından faaliyet Uzun dönemde üretim tekniklerindeki yapısal
gösterebileceği biçimde ele alınıp, planlanması değişim sonucu ortaya çıkan mekansal farklılaşma
esas olmalıdır. ile ilintili bir süreç olan desantralizasyon;
6.2.2.2. MEKANSAL STRATEJİLER Ankara’da farklı bölgelerde farklı biçimde kendini
Sanayi kuruluşlarının; gelişme süreçlerinin ilk gösteregelmiştir. Genel olarak Ankara kentsel
aşamalarında ekonomik açıdan yeterince güçlü mekanında iç ve dış halkada yer alan iki ayrı yapıda,
olmadıkları, ölçek olarak küçük, beceri düzeyi biri küçük, diğeri büyük iki farklı türde sanayi yer
yüksek işgücü kullandıkları için olumlu yığılma almaktadır. Bu gelişim; kentte firmaların belirli bir
ekonomilerinin en yüksek düzeyde bulunduğu yerde doğması, yaşamının değişik zamanlarında
kent merkezlerinde yada merkezi çevreleyen geçiş yer değiştirmesi gibi süreçlerin bir sonucudur.
alanlarında yer seçme eğilimine sahip olduğu Kentte; eski sanayi deseni bir yandan kendisini
bilinmektedir. Merkezi alanların sağladığı olumlu yeniden üretirken, diğer yandan yeni kuruluşlar ve
yığılma ekonomilerine karşın; yeni kurulan yer değiştiren firmaların yeni alanlara yönlenmesi
işletmelerin pek azı büyüme şansı elde edebilirken, ile varolan sanayi deseninde de bir değişiklik ortaya
çoğu piyasa mekanizması içinde varlıklarını çıkmaktadır.
sürdürebilme çabası göstermek durumunda 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı, öncelikle
kalmaktadır. Büyüme şansı elde eden, sermaye öteden beri ifade edilen, desantralizasyon
yoğun üretim tekniklerinden yararlanan, standart gerekliliğini yeniden ele alarak, kentin ilk halkası
ürün üreten işletmelerin yaşadıkları hızlı büyüme olarak tarif edilen 30-50 km.lik yarıçap içerisinde
sürecine koşut alan gereksinimleri artarken diğer planlarla oluşturulmuş, ancak büyük ölçüde
taraftan metropoliten merkezin sağladığı yığılma üretime girmeyen sanayi ve çalışma alanlarının
ekonomilerine olan bağlılıklarının azalmaya etkin değerlendirilmesini ve yeni sanayi alanları
başlamasıyla işletmeler merkezi alanların sunduğu oluşturulmasına gerek bulunmadığı tespitini
olanakların pek çoğunu kendi bünyesinde yapmıştır. Bu nedenle, planda Gölbaşı Özel Çevre
geliştirebilme şansını aramaya çalışmaktadırlar. Koruma Bölgesi ve havzasını korumak, bu bölgedeki
Ancak, gelişme fırsatı yakalayan kuruluşlar; kent kamu mülkiyetlerini etkin değerlendirerek bir
merkezinde kiraların yüksek, toprağın pahalı, odak yaratmak amacıyla Mahmatlı çevresinde
arazinin çok parçalı bir mülkiyet dokusuna sahip oluşturulmuş sanayi alanları dışında yeni sanayi
, Tekeli, İ., Şenyapılı, T., Güvenç, M., 1991, Anka
26
Ankara.
bölgesi tanımlanmamıştır. Kazan, İstanbul Yolu Koridoru: Ankara İstanbul

Ankara’da imalat sanayi unsurlarına yönelik karayolu üzerinde kent merkezi yakın çevresinden
yerseçim talepleri ve bu tesislerin kent içinde başlayarak, Ergazi, Susuz, Saray aksından Kazan ilçe
bulunanlarının onaylı plana sahip alanlara merkezine bağlanan koridor, kentin mevcut sanayi
yönlendirilmesinde şu ölçütler esastır. tesisleri açısından en önemli potansiyellerinden
birini sunmaktadır. Bu koridorun kent içinde kalan
1. Sanayi türlerinin kirleticiliği kesimi için geliştirilen müdahale biçimleri ile, Susuz
İmalat sanayinde kirletici niteliğe sahip, 1. derece mahallesinden başlayarak otoyol geçişi, Saray ve
kirletici alt sektörler olan; Kazan arasındaki bölümün niteliklerinden kaynaklı
müdahale biçimleri farklıdır. Koridorun ağırlıkla orta
a) İçki-tütün imalatı ve büyük ölçekli sanayi tesislerinden oluşan Saray-
b) İşlenmiş metal mamullerden makine imalatı, Kazan aksında, öncelikle planlarla tanımlanmış
c) Hammaddelerin tekstil işlemlerinden kapasitelerin etkin değerlendirilmesi gereklidir. Bu
geçirilerek mamul hale getirildiği, çerçevede, koridorun otoyol ile kesişimi ile başlayan
tekstil fabrikaları ile kasarlama, yıkama, noktada, ülkenin en önemli karayolu güzergahı
boyama apreleme yapılan işyerleri, olan İstanbul-Ankara karayolundaki hizmet ve
d) Ağaç ve mantar ürünleri sanayi, ağırlıkla mal akımının gereksinimlerine uygun
e) Kağıt ve mamulleri sanayi, lojistik merkezlerin tanımlanması öngörülmüştür.
f) Kauçuk ve lastik sanayi, Koridorun değerli tarım toprakları ve Ankara Çayı
g) Kimya sanayi ve ilgili mamuller, geçişine konu olan yapısı nedeniyle, bu değerlere
h) Petrol sanayi ve tasfiyesi ile ilgili mamuller, zarar verecek yeni bir yoğunlaşma yaşanmaksızın
i) Metal Ana Sanayi, mevcut planlardaki sanayi alanları ile gelişmesi
j) Çimento alçı ve kireç imalatı, hedeflenmiştir. Kent içindeki metal eşya, dokuma-
k) Diğer taş ve toprağa dayalı imalat, tekstil alt sektörlerindeki tesisler ile, karayolu ve
l) Cam ve cam eşya sanayi, çevresindeki önemli tesislerin gereksinim duyduğu
m) İzabe ve hadde sanayi, yan sanayi işlevlerine yönelmiş küçük sanayi
n) Madencilik ve taş ocakçılığı iktisadi faaliyet işlevlerinin yer alabileceği bir koridor olarak
kolları, tanımlanmıştır. Kentin kuzeyindeki orman alanları
sektörlerinin özellikle planlarla kapasite oluşturulmuş ve Siteler çevresindeki orman ürünleri sanayi
alanlara yönlendirilmesi gerekmektedir. işlevlerinin üretim faaliyetleri için otoyol çevresinde
2. Sanayi kuruluşlarının mekansal konumlarına inşa edilmekte olan ancak tamamlanamamış
göre niteliği; küçük sanayi sitesinin etkin kullanılması da
Kent merkezinde sıkışan, ve gelişme olanağı hedeflenmektedir.
sınırlanan ve çevresel değerlere zarar veren sanayi Ayrıca bu koridordaki sanayi gelişimleri ile
tesisleri ile baraj su toplama havzaları içindeki bütünleşecek ilişkili sektörlerin araştırılması
sanayilerin onaylı planlarla oluşturulmuş sanayi anlamında ar-ge merkezleri tasarlanması ve OSTİM
alanlarına yönlendirilmesi gerekirken, Gölbaşı Kuluçka Merkezi başta olmak üzere teknoparkların
Özel Çevre Koruma Bölgesinde verilmiş olan plan yenilikçi-yaratıcı kapasitesinin de verimli bir şekilde
kararları uyarınca yoğunluk artırımına gidilmemesi, kullanılabilmesi özendirilebilmelidir. Bölgede TAİ-
bu bölgeyi baskı altında bırakacak faaliyetlerin TUSAŞ gibi sanayi unsurlarının yarattığı önemli
bu planla belirlenen havza içinde yer seçmemesi, elektronik sanayinin yan sanayileri ile birlikte
Mahmatlı odağını değerlendirmesi gerekmektedir geliştirilmesi de beklenmektedir.
Onaylı planlarla belirlenerek bu planın ilkeleri ile Samsun Yolu Elmadağ Koridoru, Lalahan-
uyumlu bulunarak planda ifadesini bulmuş sanayi Hasanoğlan: Samsun karayolu üzerinde
yoğunlaşma ve odaklarının nitelikleri ve bu planın otoyol kesişiminden sonra Lalahan çevresinde
öngörüleri şöyledir. hareketlenerek Elmadağ aksına uzanan ve
ağırlıkla kamusal savunma sanayi unsurlarını
Sanayi Gelişimi Yoğun Odak ve Koridorlar barındıran koridor, askeri tesisler (gaz-maske vb)
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı’nın sanayi ile de bütünleşerek önemli bir istihdam kapasitesi
alanlarına yönelik olarak, eğilimler, onaylı planlar yaratmaktadır. Doğal ve topografik eşikler ile
ve kentin ekonomik gelişimine yönelik öngörü ve sınırlanan bu koridordaki gelişimlerin demiryolu
sanayi sektörüne ilişkin türel seçmeler üzerinden olanağını da verimli bir biçimde değerlendirmesi
koridor ve odaklardaki müdahale biçimleri önerilmektedir. Başkentten Anadolu’ya dağıtılacak
şöyledir: malların aktarma noktası olarak çevre yolu çevresinde
ro-la sistemini de kullanabilecek lojistik merkezi de bölgede teknoloji yoğun sanayiler ve son dönemde
barındıran sanayi ve depolama alanlarının mevcut lojistik unsurlar ağırlık kazanmış görünmektedir.
tesisler ile bütünleşecek biçimde yapılandırılması Bölgede havaalanının niteliğine uygun teknoloji
önerilmektedir. Koridorun savunma sanayindeki yoğun sanayi türlerinin çevresel değerlere ve kirlilik
uzmanlaşmasının özendirilmesi öngörülmüş olup, unsurlarına azami hassasiyet gösterecek biçimde
kentin savunma sanayindeki üstünlüklerinin yer seçmesi, lojistik hizmetler için de çekim
pekiştirilmesi ve bu alanda yenilikçi-yaratıcı unsuru olan havaalanının bu potansiyelinin etkin
unsurların bulunabileceği teknoloji geliştirme değerlendirilmesi özendirilmelidir.
bölgelerinin de bulunması anlamlı ve yararlı Çubuk ovasında değerli tarım topraklarının
görülmüştür. bulunduğu ve bölgede Çubuk I barajı uzun erimli
Temelli, Eskişehir Yolu Koridoru: Kentin güneybatı koruma kuşağının da barajın kullanılmamasına
koridoru olan ve otoyol içinde ağırlıkla prestij karşın yürürlükte bulunması, kontrolsüz ve
konut alanlarıyla gelişen Eskişehir yolunda Temelli çevre zararlı unsurlar içeren sanayilere müdahale
ilk kademe belediyesine kadar gerek mevcut yapı edilmesini gerektirmektedir. Tüm sanayi aksarında
ve gerekse onaylı planlarla büyük ve önemli bir bu anlamda alınacak önlemlerin bu bölge için,
sanayi gelişimi gözlenmemekle birlikte, koridorun bölge dışına yönlendirilmesi zorunlu olabilecek
Temelli’de yaptığı odak çevresinde, bir dizi organize tesisler bağlamında hassasiyetle ele alınması
sanayi yerseçimi yapıldığı belirlenmektedir. Alcı- beklenmektedir. Bölgede elektronik, optik aletler,
Türkobası çevresinde seçilen II. OSB yanında, Başkent tıbbi malzemeler ile bunlarla bütünleşen çalışma
Sitiyak ve Anadolu Osiad OSB’ler de demiryolu, alanlarının yer alması özendirilmeli, Akyurt aksında
Ankara çayı çevresinde Temelli kuzeyinde yer mobilya, dokuma-tekstil, gıda-içki gibi imalat sanayi
seçmiştir. 2006 yılı itibariyle ilk firmaların faaliyete alt kollarında da bazı yoğunlaşmaların geliştirilmesi
başladığı Anadolu ve Başkent OSB’lere önümüzdeki ve onaylı planlarla tanımlanmış kapasitelerin
yıl II. OSB’nin de eklenmesiyle, Temelli’de bir etkin değerlendirilmesi gerekmektedir. Bununla
sanayi odaklanması oluşacağı ortadadır. Bu organize birlikte bölgede önem kazana tarım ve hayvancılık
sanayi alanlarına daha önce Bayındırlık ve İskan unsurlarının verimliliğini arttıracak ve bu potansiyeli
Bakanlığı’nca onaylanmış çevre düzen planı ile de değerlendirecek unsurlar da değerlendirilmelidir.
tanımlanmış sanayi alanları da eklendiğinde, kent Bölgenin havaalanı ile ilişkileri bağlamında fuar,
bütünü içinde en fazla alana sahip sanayi bölgesi kongre merkezleri ve ar-ge, bilişim merkezi işlevleri
Temelli’de oluşacak görünmektedir. Bu alanlara ile de desteklenmesi öngörülmüştür.
ilaveten alanda, Kurtuluş Savaşı müzesinin de Konya Yolu Mahmatlı Odağı: Konya Karayolu
bulunduğu Alagöz mahallesi çevresinde yer seçimi üzerinde Mogan ve Eymir Göllerinin bulunduğu
yapılan III. OSB ve Türkobası kuzeyinde serbest alan için belirlenmiş Gölbaşı Özel Çevre Koruma
bölge olarak tespit edilip iptal edilen iki ayrı alan Bölgesi’nde, FMC Nurol Savunma Sanayi, Marconi
daha bulunmaktadır. Ağırlıkla kamu arazilerinin Komünikasyon gibi büyük ölçekli sanayi kuruluşları
bulunduğu ve sorunlu topografyaları ile de ön plana da yer almaktadır. Çevre Bakanlığı Özel Çevre
çıkan bu iki potansiyel alanın doğal, çevresel, kültürel Koruma Kurumu Başkanlığı’nca onaylanan 1/25.000
değerleri ve bölgenin gereksinim duyduğu açık alan ölçekli “Gölbaşı Özel Çevre Koruma Bölgesi
kullanımları ve servis gereksinimlerini karşılayacak Çevre Düzeni Nazım İmar Planı” ile söz konusu
biçimde değerlendirilmesi beklenmektedir. Ayrıca alanlarda çevreye kirletici etkisinin göreli olarak az
Ballıkuyumcu çevresinde TOKİ tarafından onaylan olduğu dumansız, atıksız, bacasız sanayi tesisleri
toplu kont alanları ile Temelli odağını fiziksel ile depolama kullanımlarına izin verilmiş, ancak
olarak birbirinden ayıracak açık alan kullanımlarına önceki imar haklarına göre yapılaşmış alanlarda
olan gereksinim de bu kararda etkili olmuştur. korunmuştur. Ancak, özel çevre koruma bölgesi
Temelli odağının sanayi niteliğiyle bütünleşecek için belirlenen sınır sulak alanın havza sınırlarından
kullanımları da barındırması önemsenmektedir. çok daha dar ve bu alanı korumak anlamında bazı
Lojistik ve teknopark kullanımları da, bu alan için yetersizlikler taşıyor görünmektedir. Bu amaçla,
vazgeçilmez görünmektedir. 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı, resmi
Akyurt-Esenboğa Yolu Koridoru: 1990 Ankara sınırı genişleten ve doğal havza sınırlarına oturtan
Nazım Planı ile, sanayi ve depolama alanı olarak bir tespit yapmış ve bu alanın etkin korunabilmesi
gelişmesi öngörülen Esenboğa ve ilişkili olarak anlamında stratejiler üretmiştir. Bu çerçevede, 2015
Akyurt yakınlarında yaşanan sanayi gelişmelerinde çalışmalarından bu yana anılan Ahiboz odağının
Esenboğa Havalimanı’nın da burada bulunması etkili havza içinde bulunması ve ÖÇKB üzerinde önemli
olmuştur. Esenboğa havaalanı ile ilişkili olarak bu baskı unsurları yaratabilme tehlikesi taşıması,
havza sınırları dışında önemli kamu mülkleri esastır. Bu alanın tahıl üretimindeki üstünlükleri
bulunan ve TOKİ tarafından toplu konut üretme yanında Turşuculuk ve ilişkili bahçecilik unsurlarının
amaçlı çalışmalar yürütülen Mahmatlı bölgesinde da geliştirilmesi gerekmektedir. Turşu festivalleri
bir sanayi odaklanması kararı verilmesine yol yoluyla duyurulmaya çalışılan potansiyelin
açmıştır. Buna göre Gölbaşı çevresi için önemli bir geliştirilmesi, bölgede hayvancılığa yönelik özel
unsur olan taş ve toprağa dayalı sanayi unsurları ve ihtisas sanayi bölgesi kurulumunun desteklenmesi,
Ankara Taşı işleme alanı olarak bu bölgedeki sanayi tarıma dayalı küçük ve orta ölçekli işletmelerin
alanlarının değerlendirilmesi, İmrahor Vadisindeki artmasına yol açacak mekansal düzenlemelerin
ocak ve tesislerin de bu bölgeye desantralize geliştirilmesi ilkesi benimsenmiştir. Bu gelişimin
edilmesi öngörülmektedir. tarımsal potansiyel, doğal, çevresel yapıya zarar
Bu bölgede teknoloji yoğun sanayi işlevlerinin yer vermeyecek bir biçimde sürdürülebilir olması da
alabileceği ve teknoloji geliştirme bölgeleri oluşumu önemlidir. Bu bölgede bulunan sınırlı jeotermal
yönünde seçimler yapılabileceği düşünülmektedir. kaynakların verimli işletilebilmesi yoluyla örtü
Ayrıca, Özel Çevre Koruma Bölgesinde yer alma altı tarım yapılıp yapılamayacağının da araştırılıp,
eğilimindeki kirletici unsurların havza sınırı dışındaki olanaklı ise geliştirilmesi yararlı görülmektedir.
Mahmatlı Odağına yönlendirilmesi esastır. Bölgenin tarımsal potansiyelinin agro-turizm yoluyla
geliştirilebileceği olanaklar da araştırılmalıdır.
Tarımsal Yapıya Uyumlu Sanayi Gelişimleri
Ayaş Bölgesinde: Bölgenin en önemli gelir kaynağı
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı, 50 km. olan tarımsal üretim özellikle bahçecilik ve yerli
yarıçaplık alana genişleyen belediye sınırları sebze üretiminde kendisini göstermektedir. Bu
içindeki yoğun tarımsal üretim yapılan ve tarımsal üretim biçiminin gelişimin özendirilmesi, bölgenin
potansiyeli üst düzeyde yerleşmelerin de plan jeootermal kaynakları ve içmeceleri ile sunduğu
kapsamında bulunduğu noktasından hareketle, turizm potansiyelinin, bir yandan örtü altı tarım
kırsal ve yarı kırsal nitelikli alanlardaki tarımsal diğer yandan da agro turizmin geliştirilmesi yönünde
potansiyeli verimli değerlendirecek tarımsal sanayi değerlendirilmesi sağlanabilir. Bölgedeki tarımsal
gelişimlerinin de, bölgenin özgün yapısı uyarınca üretimin niteliğine uygun (havuç-domates vb) ve
özendirilmesi gerekliliğini tespit etmiştir. Buna bu ürünleri işleyecek tarımsal sanayi unsurlarının
göre; değerlendirilmesi öngörülmektedir.
Kalecik Bölgesinde: Tarımsal üretimin önemli Sincan-Yenikent Batısı: Bölgedeki tahıl ağırlıklı
bir kısmını oluşturan bağcılık faaliyetlerinin tarımsal üretim ve hayvancılığa yönelik potansiyelin
yoğunlaştığı ve ülke ekonomisine “Kalecik Karası”
geliştirilmesi, organize hayvancılık bölgesi kurulması
adıyla giren üzüm ve şarapların üretim mekanı
yönündeki çabaların desteklenmesi ve tarımsal
olan Kalecik ilçesi ve çevresinde bu özel türün
potansiyele zarar vermeyecek sanayi eğilimlerinin
üretiminin geliştirilip, bununla ilgili üretimin
sürdürülebilirlik ilkesi çevresinde değerlendirilmesi
özendirilmesi, şarap üretimine yönelik büyük-
öngörülmektedir.
organize ve küçük ölçekli üretim biçimlerinin
geliştirilmesi öngörülmüştür. Ayrıca tahıl üretimi Kent İçi-Yakın Çevresi Sanayi Alanlarında
ve un sanayi gelişimin özgünlüğü de desteklenmesi Öngörülen Müdahale Biçimleri
gereken unsurlardandır. Kent içi ve yakın çevresinde bulunan bazı sanayi
Bala Bölgesinde: Tahıl üretimi ile ön plana çıkan işletmelere ilişkin çevresel, kentsel gereklilikler
ve kentin bir çok gösterge anlamında gelişmesinde uyarınca bazı müdahalelere konu edilmesi
sorun olan Bala bölgesinin gerek tahıl ve hayvancılık öngörülmüştür.
ile ilişkili üretimlerde gelişiminin özendirilmesi ve Kazıkiçi Bostanları: Cumhuriyetin kuruluşundan
gerekse bu bölge için tekstil-konfeksiyon ve dokuma 1950’ye dek; Ulus merkezinin kuzeybatısında
sanayine ilişkin küçük ve orta ölçekli işletme ve spontane ve düzensiz olarak gelişen Soğukkuyu’daki
üretim biçimlerinin özendirilmesi gerekliliği tespit küçük sanayi kuruluşları ile Ulus merkezinde
edilmiştir. Bu bölgede bulunan sınırlı jeotermal kurulmuş olan ilk iş yerleri 1950’li yıllardan
kaynakların verimli işletilebilmesi yoluyla örtü itibaren kurulan Büyük, Ata, Demir ve Yeni Sanayi
altı tarım yapılıp yapılamayacağının da araştırılıp, sitelerinin oluşturduğu bu alanın desantralize
olanaklı ise geliştirilmesi yararlı görülmektedir. olması yönünde 80’li yılların sonundan bu yana
Çubuk Bölgesinde: Kentin en önemli tarımsal yapılan tartışmalar ve üretilen kararlar bu güne dek
unsurlarından olan Çubuk Ovasındaki yüksek hayata geçmemiştir. Bu bölgede merkezi iş alanı
tarımsal potansiyelin özendirilip geliştirilmesi oluşturabilmek amaçlı plan kararlarının gecikmekle
birlikte ivedilikle hayata geçirilmesi esastır. Bu alanlara desantralize edilerek bu alanlarda Çiftlik
alandan kentin diğer küçük sanayi bölgelerine varlığına geri kazanım amaçlı özel çalışmaların
yönlenen(İvedik, Şaşmaz, Erciyes vb) işletmelerin gerçekleştirilmesi, bu kapsamda AOÇ Koruma
geliştirilmesi yanında boşalan alanın onaylı plan ve Amaçlı İmar Planı’nın tespit ve öngörülerine
proje bağlamında geliştirilmesi sağlanacaktır. uyulması esas olarak benimsenmiştir.
Siteler: 1959 yılında Keresteciler Kooperatifi İmrahor Vadisi Taş Toprak Sanayi: Kentin en önemli
tarafından nüvesi Samsun Yolu kenarında açık yeşil alan sitemi unsurlarından İmrahor Vadisi
oluşturulan Siteler’e, 1969 yılında Mobilyacılar, içinde yer seçmiş taş-tuğla ocakları vb tesislerin
1978’de de Mermerciler eklenmiştir. Ülke için ivedilikle bulundukları bölgeden çıkarılarak vadiye
önemli ve tercih edilen bir mobilya üretim merkezi ve ekolojik dengeye zarar vermeyecek alanlara
olan Siteler; kentsel gelişme süreciyle kent içinde desantralizasyonu öngörülmüştür. Bu amaçla
kalması, yanında kendi içinde de sahip olduğu Gerder (Yurtbey) mahallesindeki planlanmış alanlar
işlevlerin değişmesi yönünde farklı dönüşüm ve Mahmatlı odağı ve çevresi kullanılabilir. Vadinin
süreçleri yaşamaktadır. Son yıllarda, özellikle tekstil özel bir planlama çalışması ile kentsel açık-yeşil alan
atölyelerinin yoğunlaştığı Sitelerde mobilya üretim sitemine katılması, korunması, doğal karakterinin
atölyelerinin de çehresi değişmekte geleneksel geliştirilmesi esastır.
mobilyacılar üretim atölyelerini başka yerlere taşıma Kıbrıs Vadisi Taş Toprak Sanayi: Mamak ilçesi,
yada sahip oldukları alanda gizleyerek işletmelerini Kıbrıs mahallesi ve çevresindeki Taş ocaklarının
sergi faaliyetlerine yönelik olarak düzenlemeye bölgede buluna Kıbrıs köyü vadisi doğal ve
çalışmaktadırlar. Sitelerdeki mobilya atölyelerinin arkeolojik sit alanlarına zarar verdiği tespiti ve
kısmen halen kurulma çalışmaları sürdürülen Nenek planın Kıbrıs Vadisinin sınırlarını genişleterek
Ağaç İşleri KSS’ye, kısmen de Kazan yakınlarındaki koruma yönündeki öngörüsü doğrultusunda,
Marsa KSS’ye taşınması beklenirken son dönemde bu bölgedeki istihraç sanayi unsurlarının özel
yoğunlaşan tekstil atölyelerinin ise Yenimahalle, bir program ve etaplama kapsamında vadiye
Hurdacılar Sitesi yakınlarındaki ANTEKS’e ve ekolojik dengeye zarar vermeyecek alanlara
yönlendirilmesi hedeflenmiştir. Bu alanın bir desantralizasyonu öngörülmüştür. Bu amaçla
bölümünde bu planla bölgesel kentsel hizmetlerin Gerder (Yurtbey) mahallesindeki planlanmış alanlar
eksikliğini giderebilecek bir Stratejik alt Merkez ve Mahmatlı odağı ve çevresi kullanılabilir. Vadinin
oluşturulurken, alanın diğer kısmının üretim ve özel bir planlama çalışması ile kentsel açık-yeşil alan
satış işlevlerin birlikte yürütülebileceği kentsel sitemine katılması, korunması, doğal karakterinin
çalışma kullanımında gelişmesi öngörülmektedir. geliştirilmesi esastır.
Merkezi İş Alanı Geçiş Bölgesi İşlevleri: Merkezi iş İstanbul Yolu, Susuz-Saray Sanayi Bandı: Güvercinlik
alanının kuzey kesimi olan Ulus çevresi ve özellikle ve 1960’lardan sonra İstanbul yolu üzerinde ucuz
Dışkapı bölgesinde yoğunlaşan geçiş bölgesi işlevleri arazi sağlama fırsatlarına bağlı olarak sıçramalı bir
ve iyi tanımlanamayan hizmetlerin bölgede yarattığı biçimde yer alan orta ölçekli sanayi tesislerinin
sorunların bölgede oluşturulması planlanan Dünya bir kısmı, ürettikleri olumsuz dışsal etkiler ve
Ticaret Merkezi, Uluslararası Ticaret Merkezi ve kirleticilik unsurları nedenleriyle önlem alınarak
Kazıkiçi Planları kapsamında yenilenmesi ve Ulus faaliyetlerini sürdürebilecektir. Bunun dışında bu
bölgesinde merkezi iş alanını yenileyip çekim koridorun ilk bölümü olan merkez çevresinde çevre
unsuru yaratacak müdahalelerin özel planlama yoluna kadar olan bölümünün kirleticilik unsurları
bölgesi kapsamında yapılması öngörülmektedir. sınırlandırılmış kentsel çalışma ve servis alanları
Benzer biçimde merkezi iş alanının güney kısmı biçiminde geliştirilmesi öngörülmüştür. Bu aksta
olan Kızılay bölgesinin kuzeyinde Sıhhiye-Strazburg oluşabilecek bir sanayi yoğunlaşması engellenerek,
aksındaki tekstil, konfeksiyon atölyelerinin neden yeni taleplerin, Ankara’nın bulunduğu topoğrafik
ve sorunlarıyla algılanarak, bunların ANTEKS’e dışında kirleticiliğine göre Temelli- Kazan ve
yönlendirilmesi ve bölgedeki çöküntüleşmeyi geri Mahmatlı gibi yeni Sanayi gelişmelerinin bulunduğu
döndürecek müdahale biçimlerinin Merkezler Ana alanlarda planlarla oluşturulmuş kapasitelere
Planı ve diğer özel planlama çalışmaları kapsamında yönlendirilmesi gereklidir.
geliştirilmesi sağlanmalıdır. Sanayi sektörüne ilişkin bunlarla sınırlı kalmayan
AOÇ içinde Yerseçmiş Sanayi Kuruluşları: Atatürk diğer çözüm önerileri ve müdahale biçimlerinin bu
Orman Çiftliği içinde tarihsel süreç içinde oluşmuş planın tanımladığı ilgili Çalışma Alanları ve Sanayi
ancak Çiftliğin tarihsel misyonu ve yapısına uyumlu Ana Planında tartışılıp olgunlaştırılarak hayata
olmayan sanayi tesislerinin planlarla oluşturulmuş geçirilmesi esastır.

268
Harita 6.1.: Ankara Metropoliten Alanda Çalışma Alanlarının Mekansal Dağılımı
287
269

270
Harita 6.2.: 2023 Başkent Nazım İmar Planında Çalışma Alanlarının Mekansal Dağılımı
288
271

6.3. HİZMETLER - TİCARET görünmektedir. Oransal anlamda sanayi istihdamı

Ankara’dan fazla olan kentlerin bir çoğundan daha
6.3.1. ANKARA’DA HİZMETLER fazla sanayi üretimine sahip olduğu bilinen Ankara
SEKTÖRÜNÜN YAPISAL ANALİZİ kenti ekonomisine temel karakterini veren unsurun
Ankara’nın başkent olması, Kentteki ekonomik ise, hizmetler sektörü olduğu okunmaktadır.
yapıyı büyük ölçüde etkileyegelmiş, Başkentlik Cumhuriyetin kuruluşundan bu yana Başkentlikle
ve ilintili işlevler, kentsel ekonomik faaliyetlerin ilintili hizmetler ve merkezi yönetim kurumlarının
temel kaynağını oluşturmuştur. Ülkedeki genel konumlandığı Ankara’da, tarihsel süreç içinde bu
ekonomik yapıdan farklı olarak Ankara hizmetler yoğunlaşmanın sürdüğü gözlenmektedir. 1980 yılı
sektöründe uzmanlaşma eğilimi taşımaktadır. itibariyle tarım % 57,90 olan hizmetler sektörü
1970 yılında Türkiye’de toplam çalışanlar içinde istihdamı 2000 yılı itibariyle %70,10’a ulaşmıştır.
hizmetler sektöründe çalışanların oranı %21.2 iken, Aynı dönem içinde sanayi sektörünün %13,2’den
Ankara’da bu oran %49.1 ile ülke ortalamasının ancak %13,4’e yükseldiği dikkate alındığında,
çok üzerinde bir düzeyde gerçekleşmiştir. 1970- hizmetlerdeki yoğunlaşmanın tarım sektöründeki
2000 yılları arasında ülke geneline paralel olarak kopuş yanında yeterince güçlenemeyen bir sanayiye
Ankara’da da tarım sektöründe düzenli bir azalma de işaret ettiği ifade edilebilir.
görülürken, hizmetler ildeki en baskın en sektör
Ülkedeki tüm kentler içinde hizmetler sektörü
olma niteliğini pekiştirerek çalışanların % 70,1’ini
istihdamının açık ara en yüksek kent olduğu
istihdam eder hale gelmiştir. TÜİK tarafından 2005
Ankara’yı, % 59,70 ile İstanbul, % 50,90 ile İzmir,
yılı itibariyle sunulan veriler incelendiğinde, inşaat
% 45,80 ile Eskişehir ve % 44,80 ile Antalya
alt sektörü sanayi sektörü içinde değerlendirildiği
izlemektedir. Antalya’da turizm sektörü kaynaklı
halde, Ankara’da hizmetlerin % 69,2’lik bir istihdam
hizmetler yoğunlaşmasının Ankara kentindeki
oranına sahip olması, kentin ekonomik karakteristiği
anlamında önemli bir ipucu vermektedir. (Tablo uzmanlaşmasının ise, ağırlıkla kamu sektörü ve
6.23). üretici hizmetlerde kendisini gösterdiği ifade
edilebilir.
2005 Yılı verileri, TÜİK, tarafından tahmin edilmiş
olup, kentsel yerleri kapsamaktadır. HİZMETLER SEKTÖRÜ ALT KOLLARINDA
2005 Yılında TÜİK, inşaat sektörünü sanayi sektörü YOĞUNLAŞMA
içine dahil ederek hesaplamıştır. Ankara’da hizmetler sektörü alt kollarının yıllara
Tablo 6.23. incelendiğinde, en genel hatlarıyla göre yoğunlaşma oranları incelendiğinde; hizmetler
yıllar itibariyle tarımdan kopan nüfusun ağırlıkla sektörü alt kollarının tamamının ülkeden daha
hizmetler sektörü olmak üzere bir miktar da yoğun olarak Ankara’da bulunduğu, ancak, Mali
sanayi sektörüne yöneldiği anlaşılmaktadır. 2000 Kurumlar, Toplum Hizmetleri ve Elektrik-Gaz
yılı itibariyle sanayi sektörü istihdamı açısından Hizmetlerinin 2’nin üzerindeki yoğunlaşma oranları
%13,4’lük oranı ile Ankara; 81 il içinde 16. sırada ile daha özelleşmiş bir nitelik taşıdığı anlaşılmıştır.
Tablo 6.23. : Ankara İli Yıllara Göre Sektörel Dağılım
1970 1975 1980 1985 1990 2000 2005
SEKTÖRLER ÇALIŞAN ÇALIŞAN ÇALIŞAN ÇALIŞAN ÇALIŞAN ÇALIŞAN ÇALIŞAN

% % % % % % %
NÜFUS NÜFUS NÜFUS NÜFUS NÜFUS NÜFUS NÜFUS
TARIM 263.989 36,0 313.419 32,3 271.664 27,6 288097 26,4 200.191 18,1 223.488 16,2 94.000 7,3
SANAYİ 79.589 10,8 136.686 14,1 130.490 13,2 141.330 13 147.758 14,3 184.897 13,4 303.000 23,5
HİZMETLER 360.179 49,1 500.627 51,4 569.232 57,9 648.984 59,5 752.186 67,6 966.636 70,1 893.000 69,2
İYİ
29.882 4,1 20.935 2,2 12.821 1,3 11919 1,1 3190 0,01 3678 0,27 - -
TANIMLAMA
TOPLAM 733.639 100,0 971.667 100 984.207 100 1.090.330 100 1.103.325 100 1.378.699 100 1.290.000 100
Tablo 6.24. : Ankara İlinde Hizmetler Sektörünün Yoğunlaşma Oranlarına Göre Sıralanması
1970 1975 1980 1985 1990 2000
MALİ TOPLUM MALİ MALİ MALİ MALİ
1 3.70 2.82 3.39 3.33 3.36 3.10
KURUM. HİZM. KURUM. KURUM. KURUM. KURUM.
TOPLUM TOPLUM
2 2.75 ELEKTRİK 2.69 ELEKTRİK 3.32 2.37 ELEKTRİK 2.60 ELEKTRİK 3.00
HİZM. HİZM.
MALİ TOPLUM TOPLUM TOPLUM
3 ELEKTRİK 2.47 2.58 2.48 ULAŞIM 1.62 2.42 2.25
KURUM. HİZM. HİZM. HİZM.
4 ULAŞIM 1.94 TİCARET 1.99 ULAŞIM 1.62 İNŞAAT 1.50 ULAŞIM 1.69 ULAŞIM 1.76
5 TİCARET 1.71 ULAŞIM 1.59 TİCARET 1.53 TİCARET 1.46 TİCARET 1.51 TİCARET 1.56
6 İNŞAAT 1.63 İNŞAAT 1.48 İNŞAAT 1.39 ELEKTRİK 1.37 İNŞAAT 1.42 İNŞAAT 1.51
Yıllar itibariyle, yoğunlaşma oranı azalan mali Savunma hizmetlerinin yoğunlaştığı Ankara’da,
kurumlar alt sektörü, bankacılık, finans ve sigorta kişisel ve sosyal hizmetlerin yüksek yoğunlaşma
şirketleri bazındaki üretici-yönetim hizmetlerinin oranlarına sahip olmadığı tespit edilmiştir (Tablo
Ankara’yı terk ederek Genel Müdürlüklerini 6.25.).
İstanbul’a taşımasıyla ilgilidir. Benzer biçimde İLÇELER VE PLANLAMA BÖLGELERİ
kentteki istihdamın temel kaynağı olan toplum BAZINDA HİZMETLER SEKTÖRÜ
hizmetlerindeki yoğunlaşma oranının azalması da,
ülkesel politikaların bir sonucu olarak “devletin 2000 Yılı nüfus sayımı verilerine göre il bütünündeki
küçülmesi” süreciyle ilişkili görünmektedir (Tablo 1.378.699 kişilik toplam istihdamın 1.088.489 kişilik
kısmı olan yaklaşık %79’u, Altındağ, Çankaya,
6.24).
Etimesgut, Gölbaşı, Keçiören, Mamak, Sincan ve
*1970 yılı için bu değeler belirlenmemiştir. Yenimahalle olmak üzere 8 ilçenin oluşturduğu,
metropoliten kentte gerçekleşirken, aynı oran
İnşaat Sektörü, 2000 yılından sonra TÜİK hizmetler sektörü istihdamının il bütününe
tarafından Sanayi sektörü içinde değerlendirilmeye oranlanmasında söz konusu 8 ilçeyi yaklaşık
başlanmıştır. % 93’lük bir yoğunlaşmaya ulaştırmaktadır.
Hizmetler Sektörü alt kolları kendi içinde Başkentin merkez ilçeleri olarak da nitelendirilecek
incelendiğinde; Elektrik-Gaz ve Su alt kolunda, söz konusu 8 ilçede, gerek ilde üretilen hizmetlerin
Suyun Temizlenmesi ve Dağıtım Şebekesine çok önemli bir kısmı bulunmakta ve gerekse bu
yönelik hizmetlerde bir yoğunlaşma belirlenmiştir. hizmetlerde istihdam edilenlerin çok önemli bir
Kent için önemli bir iktisadi faaliyet olan İnşaat kısmı yaşamaktadır.
ve buna yönelik hizmetler ile Toptan - Perakende İl toplamında % 57 olan ekonomik faaliyet
Ticaret hizmetleri alt kollarında da Ankara anlamında hizmetler sektörü istihdamının, 8
kentinin yüksek yoğunlaşma oranlarına sahip merkez ilçe söz konusu olduğunda % 66 olarak
olduğu anlaşılmıştır. Haberleşme hizmetlerinin hayata geçtiği görülmektedir. Yapılan iş bazında
yoğun olduğu Ulaştırma- Haberleşme hizmetleri hizmetler sektörü istihdamı irdelendiğinde il
alt kolunda Ulaştırma hizmetlerinde yoğunlaşma bazında % 45 olan istihdamın, merkez ilçeler için
oranının arttığı, haberleşme sektöründe ise, son 10 % 53’e çıktığı tespit edilmektedir. Bununla birlikte
yılda adeta bir patlama yaşandığı görülmektedir. Bu hizmetler sektörünün alt kolları bağlamında
durumun sigorta ve taşınmaz mallar alt kollarında irdelenmesinde, Ankara’nın, “toplum hizmetleri,
da okunduğu görülmektedir. Yabancı ülke elçilik sosyal ve kişisel hizmetler” alt sektöründe çok
ve temsilciliklerin yer alması nedeniyle Ankara’da önemli bir yoğunlaşma gösterdiği anlaşılmaktadır.
Milletlerarası ve Diğer Yabancı Hizmetler yüksek 452.638 kişilik bir istihdamın gözlendiği bu alt
bir yoğunlaşma oranına sahiptir. Bu oran son 10 sektör, toplam hizmetler sektörü istihdamının da %
yılda büyük bir artış göstermiştir. Bu durum, Avrupa 63’lük bölümünü oluşturmaktadır. Bunu % 16’lık
Birliği entegrasyon sürecinde Başkentte artan kısmı ile “mali kurumlar, sigorta, taşınmaz
kurum ve temsilciliklerle açıklanabilir. Çevre sağlığı mallar”, % 10’luk istihdam oranı ile “inşaat” alt
ve benzeri hizmetlerde de yoğunlaşma kendisini sektörü, % 9’luk yoğunlaşma oranı ile “ulaştırma,
göstermektedir. Eğlence, Kültür, Kamu İdari ve haberleşme ve depolama” ve % 2 ile “elektrik,
gaz ve su” alt sektörü izlemektedir. Ancak mali Altındağ, Keçiören ve Mamak ilçeleri göz önüne
kurumlar sektöründeki işgücü toplum hizmetlerine alındığında inşaat sektörünün, Ankara’nın görece
kıyasla az olmakla birlikte, bu alt sektördeki daha alt-orta gelir grubu nüfusunun ikamet ettiği
yoğunlaşma oranı, Ankara’nın ülkenin en önemli ilçelerde yoğunlaştığı anlaşılabilir.
mali kurum merkezlerinden biri olduğunu
“Ulaştırma, haberleşme ve depolama” alt sektörü
göstermektedir (Tablo 6.26.).
ise, Altındağ ve Keçiören ilçelerini diğerlerinden
Bu sektörler ilçeler bazında incelediğinde ise; sırasıyla daha yoğun olarak ayrıştırmaktadır. Aynı oranlar,
Etimesgut, Çankaya ve Yenimahalle ilçelerinin Etimesgut ve Çankaya ilçelerini de, bu sektörde
ortalamanın üzerinde, diğerlerinin ise % 66’lık en az yoğunlaşan ilçeler olarak tanımlamaktadır.
ortalamanın altında gerçekleştiği görülmektedir. “Mali kurumlar, sigorta ve taşınmaz mallar” alt
Bu anlamda % 42’lik oran ile Gölbaşı ilçesinin sektöründe ise % 20’lik oranı ile ön plana çıkan
kent bütünündeki diğer ilçelerden ayrılan bir Çankaya ilçesini, % 18 ile Yenimahalle ve % 16
niteliği olduğu anlaşılmaktadır. Faaliyet kollarının ile Keçiören ilçeleri izlemektedir. Bu sektördeki
ilçelere göre dağılımı irdelendiğinde ise; “elektrik yoğunlaşmanın merkezin nüfus olarak en büyük
gaz- su” alt sektöründe Gölbaşı ilçesinin diğer ve görece en gelişmiş ilçelerinde meydana gelmesi,
ilçelerden açık ara yoğun bir işgücü sahip olduğu üretici hizmetlerin yoğunlaştığı ilçeleri de işaret
görülmektedir. Diğer ilçelerde % 1 ila 2 arasında ettiği anlamına gelebilir. “Toplum hizmetleri, sosyal
değişen bir yoğunluk sunan bu oran Gölbaşı’nda ve kişisel hizmetler” alt sektöründe ise, %76’lık bir
% 9’a ulaşmaktadır. Bu ayrışmayı nüfusu en küçük yoğunlukla Etimesgut ilçesinin diğer ilçelerin önüne
olan merkez ilçe olarak Gölbaşı’nda bulunan Tedaş, geçtiği görülebilmektedir.
Teiaş, Bedaş lojmanlarının etkili olduğu ifade
edilebilir. “İnşaat” alt sektöründe de Gölbaşı ilçesi Etimesgut’u % 66 ile Çankaya, % 64 ile Mamak ve
% 23’lük oranı ile, merkez ilçeler içinde en yoğun % 62 ile Yenimahalle izlemektedir. Aynı sektörde %
istihdama sahip ilçedir. Bu ilçeyi izleyen Sincan, 48’lik yoğunlaşma oranı, Gölbaşı ilçesinin, kentten
Tablo 6.25. : Ankara’da Hizmetler Sektörü Alt Kollarının Yıllar İtibariyle Yoğunlaşma Oranları
1970 1975 1980 1985 1990 2000
ELEKTRİK-GAZ SU 2.476 2.694 3.328 1.376 2,609 2,726
ELEKTRİK GAZ VE BUHAR 0,698 1.101 0,898 0,451 0,902 2,615
SUYUN TEMİZLENMESİ VE DAĞ. 1.976 0,558 1.450 2.957 1,513 3,363
İNŞAAT 1.631 1.483 1.394 1.504 1,425 1,382
TOPTAN, PARAKENDE TİC. 1.713 1.993 1.532 1.469 1,517 1,428
TOPTAN TİC. 1.019 0,679 0,849 0,869 1,046 1,903
PARAKENDE TİC. 0,989 1.026 1.029 1.019 1,031 1,424
LOKANTA VE OTELLER 1.023 0,994 0,96 0,981 0,906 1,243
ULAŞTIRMA- HABERLEŞME 5.941 1.592 1.623 1.621 1,694 1,608
ULAŞTIRMA 0,914 0,895 0,89 0,891 0,898 1,456
HABERLEŞME 1.795 2.032 1.779 1.763 1,641 2,456
MALİ KURUMLAR-YARDIMCI İŞ HİZM. 3.703 2.586 3.390 3.338 3,368 2,827
MALİ KURUMLAR 1.023 1.044 0,952 1.046 1,067 2,884
SİGORTA 1.536 1.415 1.848 1.722 1,580 3,267
TAŞINMAZ MALLARA AİT İŞLER 0,83 0,779 0,812 0,813 0,873 2,732
TOPLUM HİZM.SOSYAL VE KÜLTÜREL HİZ. 2.757 2.828 2.480 2.370 2,420 2,052
KAMU İDARESİ VE SAVUNMA * 1.154 1.162 1.161 1,158 2,293
ÇEVRE SAĞLIĞI VE BENZERİ HİZM. * 0,678 0,393 0,6 1,193 3,808
SOSYAL VE İLGİLİ KAMU HİZM. * 0,723 0,841 0,864 0,887 1,885
EĞLENCE VE KÜLTÜR.HİZM. * 1.014 1.612 1.404 1,626 2,889
KİŞİSEL HİZMETLER * 0,854 0,681 0,665 0,665 1,440
MİLLETLERARASI VE DİĞER YAB.HİZM. * 2.211 1.991 2.164 2,562 4,718
Tablo 6.26. : Faaliyet Kollarına Göre Hizmetler Sektörü Yoğunlaşmasının İlçelere Göre Dağılımı - 2000
MALİ
ULAŞTIRMA, TOPLUM
KURUMLAR, HİZMET- HİZMET
ELEKTRİK, HABERLEŞME HİZMETLERİ,
İNŞAAT SİGORTA, LER / TOP.
GAZ ve SU ve SOSYAL ve
TAŞINMAZ TOPLAMI FAALİYET
DEPOLAMA KİŞİSEL HİZ
MALLAR
İLÇE TOPLAM E K E K E K E K E K
ALTINDAĞ 114.704 766 109 8.595 199 7.001 785 5.549 2.342 26.223 9.269 60.838 0,53
ÇANKAYA 286.492 1.945 798 15.892 1.262 9.821 2.560 26.755 16.321 94.119 50.356 219.829 0,77
ETİMESGUT 68.541 487 111 3.765 126 2.351 429 3.847 1.827 33.350 7.530 53.823 0,79
GÖLBAŞI 28.622 893 203 2.713 23 1.167 54 1.018 264 4.498 1.301 12.134 0,42
KEÇİÖREN 194.817 1.729 277 14.212 385 13.210 1.384 14.000 5.598 49.757 20.124 120.676 0,62
MAMAK 126.363 1.197 113 9.373 275 7.032 554 7.216 2.721 38.911 10.736 78.128 0,62
SİNCAN 84.805 1.003 72 7.146 134 5.103 318 4.484 1.243 23.911 5.157 48.571 0,57
Y.MAHALLE 184.145 1.813 420 10.869 512 9.738 1.765 14.722 7.697 51.131 26.265 124.932 0,68
TOPLAM 1.088.489 9.833 2.103 72.565 2.916 55.423 7.849 77.591 38.013 321.900 130.738 718.931 0,66
AKYURT 9.414 25 1 655 3 250 6 130 23 803 159 2.055 0,22
AYAŞ 10.817 30 4 412 1 247 15 165 44 1.060 305 2.283 0,21
BALA 22.735 51 0 389 1 514 4 203 25 1.258 209 2.654 0,12
BEYPAZARI 20.354 285 7 764 4 450 20 346 77 2.258 570 4.781 0,23
ÇAMLIDERE 7.932 22 1 587 2 299 4 200 27 775 100 2.017 0,25
ÇUBUK 30.362 109 8 1.508 10 1.787 157 507 101 4.494 656 9.337 0,31
ELMADAĞ 17.711 104 5 663 11 632 25 412 88 3.110 601 5.651 0,32
EVREN 2.018 7 0 45 1 50 2 33 6 335 41 520 0,26
GÜDÜL 12.068 29 2 576 3 162 7 166 39 845 188 2.017 0,17
HAYMANA 29.400 28 1 590 1 477 12 223 42 1.532 317 3.223 0,11
KALECİK 11.933 25 1 465 3 134 2 178 20 1.062 170 2.060 0,17
KAZAN 12.681 33 5 689 7 735 19 415 66 2.402 396 4.767 0,38
K.HAMAM 16.407 56 4 813 3 471 7 287 43 1.958 299 3.941 0,24
NALLIHAN 19.824 1.140 38 1.592 5 302 11 177 43 1.418 447 5.173 0,26
POLATLI 46.465 166 12 1.579 13 1.472 51 842 265 9.005 1.709 15.114 0,33
Ş.KOÇHİSAR 20.089 48 5 795 3 1.132 20 327 49 3.097 484 5.960 0,30
DİĞER
290.210 2.158 94 12.122 71 9.114 362 4.611 958 35.412 6.651 71.553 0,25
İLÇELER TOP.
İL TOPLAMI 1.378.699 11.991 2.197 84.687 2.987 64.537 8.211 82.202 38.971 357.312 137.389 790.484 0,57
görece kopuk ve özgün yapısı ile ilişkilendirilebilir. görülmektedir. Bu yoğunlaşma kentteki hizmetler
Bu veriler birlikte ele alındığında özellikle kamu sektörü yoğunlaşmasının niteliği hakkında da
sektöründe çalışanları kapsayan bu alt sektörde önemli bir ipucu vermektedir. Kentte ön plana
çalışanların Etimesgut-Eryaman, Çankaya, Mamak çıkan müteahhitlik, inşaat ve teknik hizmetlerin,
ve Yenimahalle ilçelerinde ikamet ettiklerini ortaya müşavirlik, proje ve uygulama işlerinin çok
koymaktadır. önemli bir özgünlük olarak Ankara ekonomisini
biçimlendirdiği görülmektedir. Bu sektörü %
2000 yılı itibariyle, çalışanların yaptıkları işe 31’lik oranı ile izleyen “idari personel ve benzeri
göre hizmetler sektörü yoğunlaşmasının ilçelere işlerde çalışanlar” alt sektörü de, Ankara’ya
göre dağılımı irdelendiğinde; “ilmi ve teknik temel karakteristiğini veren kamu kurum kuruluş
elemanlar, serbest meslek” alt sektörünün % 35’lik çalışanları ve “başkentlikle ilintili hizmetlerle” ilgili
bir yoğunlaşma ile en büyük grubu oluşturduğu görünmektedir. “Hizmet işlerinde çalışanlar”ın
Tablo 6.27. : Çalışanların Yaptıkları İşe Göre Hizmetler Sektörel Yoğunlaşmasının İlçelere Göre Dağılımı-
2000
İLMİ ve TEKNİK MÜTEŞEBBİSLER, İDARİ PERSONEL HİZMET HİZMET
HİZMET-
ELEMANLAR, DİREKTÖRLER ve ve BENZERİ İŞLERİNDE / TOP.
LER TOP.
SERBEST MESLEK ÜST KADEME ÇALIŞANLAR ÇALIŞANLAR İŞGÜCÜ
İLÇE TOPLAM ERKEK KADIN ERKEK KADIN ERKEK KADIN ERKEK KADIN
ALTINDAĞ 114704 8340 5300 3647 262 8896 6203 14873 2620 50.141 0,44
ÇANKAYA 286492 45681 36236 15990 5058 24282 27651 29673 7633 192.204 0,67
ETİMESGUT 68541 7026 5129 1831 372 5187 4542 9346 881 34.314 0,50
GÖLBAŞI 40020 2621 1577 1013 138 1892 1453 3953 381 13.028 0,33
KEÇİÖREN 194817 18334 11047 7436 730 18598 14962 21265 4111 96.483 0,50
MAMAK 126363 8658 5360 2326 249 11444 7353 17259 3142 55.791 0,44
SİNCAN 84805 6308 2334 1430 96 8344 4079 11454 1476 35.521 0,42
Y.MAHALLE 184145 25221 17243 7917 1848 17405 17486 17811 3486 108.417 0,59
TOPLAM 1.099.887 122.189 84.226 41.590 8.753 96.048 83.729 125.634 23.730 585.899 0,53
AKYURT 9414 249 107 76 6 235 82 497 43 1.295 0,14
AYAŞ 10817 396 194 86 8 277 141 386 55 1.543 0,14
BALA 22735 388 169 145 4 313 64 651 14 1.748 0,08
BEYPAZARI 20354 785 354 246 8 639 247 990 83 3.352 0,16
ÇAMLIDERE 7932 264 73 100 4 197 49 397 10 1.094 0,14
ÇUBUK 30362 1196 412 363 18 1204 374 1971 194 5.732 0,19
ELMADAĞ 17711 959 388 208 23 814 300 1457 151 4.300 0,24
EVREN 2018 85 28 24 0 83 18 180 6 424 0,21
GÜDÜL 12068 258 118 60 7 253 90 316 27 1.129 0,09
HAYMANA 29400 436 204 139 5 465 128 895 37 2.309 0,08
KALECİK 11933 287 118 61 1 287 64 490 22 1.330 0,11
KAZAN 12681 822 367 172 12 510 219 794 55 2.951 0,23
K.HAMAM 16407 629 187 187 9 484 152 941 81 2.670 0,16
NALLIHAN 19824 917 287 112 8 428 214 1010 64 3.040 0,15
POLATLI 46465 1723 1009 493 26 1097 898 2501 263 8.010 0,17
Ş.KOÇHİSAR 20089 833 324 317 6 780 189 1123 79 3.651 0,18
İLÇELER TOP. 290.210 10.227 4.339 2.789 145 8.066 3.229 14.599 1.184 44.578 0,15
İL TOPLAMI 1.390.097 132.416 88.565 44.379 8.898 104.114 86.958 140.233 24.914 630.477 0,45
% 25’lik oran ile 3. yoğun alt sektörü tanımladığı “Müteşebbisler, direktörler ve üst kademe
Ankara’da, “müteşebbisler, direktörler ve üst yöneticilerin ise, %11 ile Çankaya, % 9 oranı ile
kademe yöneticiler” sektöründeki istihdam ise % Yenimahalle ve Gölbaşı ilçelerinde ikamet ettikleri
9’u bulmaktadır. Tüm bu oranlar, üretici hizmetler görülmektedir. Kentin üst gelir grubu yerleşimleri
olarak adlandırılabilecek ofis kullanımlarının olan Çayyolu, Ümitköy, İncek bölgelerini içine
toplam hizmetler sektörü içinde çok büyük bir yer alan bu üç ilçe üst kademe yöneticiler bazında söz
tuttuğunu göstermektedir. konusu ilçeleri ön plana çıkarabilmektedir. “İdari
personel ve benzeri işlerde çalışanlar” alt sektöründe
Bir hizmet kenti olarak Ankara’da, kamusal ve ise, % 35 ile Sincan ve Keçiören, % 34 ile Mamak,
kamusal olmayan üretici hizmetlerin ilçelere göre % 32 ile Yenimahalle ilçelerinde ikamet edildiği
dağılımı irdelendiğinde ise; “ilmi ve teknik elemanlar, anlaşılmaktadır. Kentin orta ve orta-alt gelir grubu
serbest meslek” alt sektöründe Çankaya ilçesinin % yerleşimleri olarak da nitelendirilebilecek bu ilçeleri
43, Yenimahalle ilçesinin % 39, Etimesgut ilçesinin sırasıyla, Altındağ, Etimesgut, Çankaya ve Gölbaşı
de %35 ile ilk sıralara yerleştikleri görülmektedir. ilçeleri izlemektedir. “Hizmet işlerinde çalışanlar”
alt sektöründe ise, % 37 oranı ile Mamak, % 36 üretici hizmetlerin yer seçtiği Çankaya ilçesinin
ile Sincan, % 35 ile Altındağ ilçeleri izlemektedir. ise ağırlıkla ilmi ve teknik elemanların, üst kademe
Diğer ilçelerden önemli bir oranda kopan bu yöneticilerin de ikamet ettiği bir niteliğiyle öne
ilçeler, söz konusu alt sektörün kapsamındaki çıktığı görülmektedir.
işlerle birlikte ele alındığında, anılan ilçelerin sosyo-
demografik yapısını da ortaya koymaktadır. Orta- Hizmetler sektöründeki bu yoğunlaşmanın kent
alt orta gelir grubu yerleşimleri ile yoğunlaşan bu mekanındaki yansımasını daha iyi anlayabilmek
ilçeleri, Gölbaşı, Etimesgut ve Keçiören ilçeleri için yine Türkiye İstatistik Kurumu tarafından 2000
izlerken, % 20’lik oranı ile Yenimahalle, % 19’luk yılında yapılan Bina Sayımı’nın analiz edilmesi
oranı ile Çankaya ilçeleri ise bu alt sektörde en az gerekmiştir. Binaların sahip oldukları işlevlere göre
yoğunluğun bulunduğu ve ilk üç ilçenin yaklaşık tasnif edilmesinde Türkiye İstatistik Kurumunca
yarısı kadar bir istihdamın yer aldığı ilçeler olarak kullanılan ilk kategori olan Konut ve Konut
ortaya çıkmaktadır (Tablo 6.26 ve Tablo 6.27). Dışı Karışık işlevlerin bir arada olduğu binalara
bakıldığında Çankaya ilçesinin bu kategorideki
Tablo 6.26 ve Tablo 6.27’nin birlikte incelenmesi, binaların % 36’sını oluşturduğu görülmektedir.
ülkenin hizmetler sektöründe en yoğun kenti Merkezi iş alanı ve bu işlevlerin saçaklanıp,
olan Ankara’da, “toplum hizmetleri ve sosyal sıçradığı bölgelerin bir çoğunu bünyesinde
hizmetler” alt sektöründe % 63’e ulaşan bir oranla barındıran Çankaya’da çok katlı yapılarda ofis
uzmanlaştığı, bu sektörü izleyen “mali kurumlar, kullanımları ile bir arada bulunan konut işlevlerinin
sigorta ve taşınmaz mallar” sektörünün İstanbul’da bu oranı belirleyen temel etmenlerden biri olduğu
en yoğun alt sektör olarak ön plana çıktığı ve ifade edilebilir. Çankaya’yı % 18 ile Keçiören, %
Ankara’daki bir çok banka ve finans şirketinin 14 ile Altındağ ve % 13 ile Yenimahalle ilçeleri
de süreç içinde İstanbul’a taşınması ile, kentin izlemektedir. Sadece ticari işlevlerin bulunduğu
ağırlıkla kamu hizmetlerinden oluşan toplum binalar irdelendiğinde ise, bu yapıların % 31’inin
hizmetleri sektöründe uzmanlaşmasına yol açtığı Altındağ ilçesinde kümelendiği görülmektedir.
anlaşılmaktadır. İnşaat sektörünün ise yükselişte Geleneksel kent merkezi olan Ulus ve çevresini
olmakla birlikte % 10’luk bir oranla ancak 3. sırada kapsayan Altındağ’da kat yüksekliği çok olmayan
yer aldığı görülmektedir. Bu sektörlerde çalışanların geleneksel yapılarda ve ağırlıkla tüketim hizmetlerine
yaptıkları işe göre irdelenmesi ise, “ilmi ve teknik yönelik ticari faaliyetlerin yer aldığı ifade edilebilir.
elemanlar, serbest meslek” sektörü ile “idari Ticari işlevlerin yoğunlaşması bağlamında bir başka
personel ve benzeri çalışanlar” alt sektörünü ön yoğunlaşan ilçe de Yenimahalle’dir. Bir çok sanayi
plana çıkarmaktadır. ve depolama sitesinin (Ostim, İvedik, Gimat,
İstanbul yolu vb.) bulunduğu Yenimahalle’de,
Bu sektörlerin ilçelere göre dağılımı irdelendiğinde sadece ticari binaların bu kategorideki binaların
ise, hizmetlerin kent mekanında dağılımı ve % 30’unu oluşturduğu görülmektedir. Merkezi iş
hizmetler sektöründe çalışanların ikamet ettikleri alanı ve üretici hizmetlerin en yoğun olduğu ilçe
ilçeler hakkında genel bir fikir vermektedir. Buna olan Çankaya’da ise bu oran % 12 düzeyinde
göre üst düzey yöneticiler olarak adlandırılan grubun kalmaktadır. Bunda ilçenin çok katlı bir nitelikte
Çankaya, Yenimahalle ve Gölbaşı ilçelerinde ikamet yapılaşmış ve konut ile birlikte konut dışı işlevlerin
ediyor olması ile, hizmet işlerinde çalışanların yoğunlaşma eğiliminde olması etkili olabilir.
Mamak, Sincan ve Altındağ’da yerleşik olduğunun
belirlenmesi, söz konusu ilçelerdeki yerleşimlerin Konutun olmadığı ancak ticari, sınai ve kamusal bazı
gelir grupları ile ilgili bir değerlendirmeye de hizmetlerin bir arada yer aldığı yapılarda ise, Altındağ
olanak sağlamaktadır. Etimesgut ilçesinin önemli ilçesinin önemli bir ağırlığı olduğu görülmektedir.
bir toplu konut alanı olan Eryaman bölgesindeki Bu yoğunlaşmayı ise, Siteler bölgesinde sanayi ve
nüfus nedeniyle ilmi ve teknik elemanlar ile ticaret işlevleri ile iç içe geçmiş ülke çapında öneme
toplum hizmetlerinde ön plana çıktığı görülürken, sahip bir sanayi ve ticaret merkezinin bulunması
yine toplu konut alanları ile yoğunlaşan Sincan ile açıklamak olasıdır. İvedik, Ostim, Gimat, Siteler
ilçesinin ise, idari personel ve hizmet işleri ile gibi sanayi ve ticaret merkezleri, sanayi yapılarının
yoğunlaşan nüfusun ikamet ettiği bir yer haline tasnif edilişinde de Yenimahalle (% 63) ve Altındağ
geldiğini göstermektedir. Merkezi iş alanı ve önemli (%25) ilçelerini ön plana çıkarmaktadır.
Tablo 6.28. : İlçelere Göre Binaların Kullanım Amacı-2000
TİC./ TOP. BİNA

İLÇE BİNA TOP.
EĞİTİM KÜLT
RESMİ DAİRE
(SAN. + KON.
SAĞ. + RES.)/
(KON. DIŞI +
TİC. + EĞT. +
SAĞLIK SOS.
KONUT DIŞI
KONUT DIŞI
DIŞI + TİC) /
KON. DIŞI +
KONUT VE
TOP. BİNA
TOP. BİNA
KARIŞIK
KARIŞIK
SANAYİ
TİCARİ
SPOR
İLÇE
%
ALTINDAĞ 3155 4543 0,31 1550 2369 139 0,10 151 0,16 229 0,10 62043 0,15 0,16 0,19
ÇANKAYA 8126 1753 0,12 322 87 508 0,38 310 0,34 940 0,42 49706 0,21 0,24 0,21
ETİMESGUT 434 1774 0,12 71 211 62 0,05 85 0,09 317 0,14 12354 0,18 0,22 0,20
GÖLBAŞI 350 178 0,01 18 16 16 0,01 8 0,01 11 0,00 3204 0,17 0,18 0,18
KEÇİÖREN 4055 563 0,04 146 19 139 0,10 60 0,07 72 0,03 44647 0,11 0,11 0,11
MAMAK 2170 1034 0,07 100 184 178 0,13 87 0,09 190 0,09 62867 0,05 0,06 0,06
SİNCAN 1517 428 0,03 63 652 58 0,04 26 0,03 64 0,03 11800 0,17 0,18 0,23
Y.MAHALLE 2949 4452 0,30 283 5962 241 0,18 195 0,21 409 0,18 58225 0,13 0,15 0,23
TOPLAM 22756 14725 2553 9500 1341 922 2232 304846 0,13 0,15 0,16
Hizmetlerin yoğunlaştığı metropoliten kent içindeki 8 ilçe için düzenlenmiştir.

Kaynak : Türkiye İstatistik Kurumu Bina Sayımı 2000
Eğitim, Kültür yapılarının ilçelere göre dağılımı konut bölgelerinin ön plana çıkması, bu bölgelerin
açısından, Çankaya % 38 ile diğer tüm ilçelerden ağırlıkla planla gelişen ve sosyal donatı amaçlı
önemli bir şekilde ayrılmaktadır. Bu ilçeyi yapılar ile birlikte bazı önemli kamu yapılarının da
izleyen Yenimahalle ise % 18 ile en yakın ilçeler yer seçimine konu olmaları ile ilişkilidir. Kentin en
olan Altındağ ve Keçiören (% 10)’den oldukça az çalışma alanına sahip ve en yoğun konut alanları
önde görünmektedir. Sağlık, sosyal ve spor olan Mamak ve Keçiören ilçeleri ise bu anlamda en
amaçlı yapılarda ise, toplam yapıların % 34’ünü son sıradaki ilçelerdir.
barındıran Çankaya’yı % 21 ile Yenimahalle ve %
İlçedeki toplam bina sayısı irdelendiğinde
16 ile Altındağ izlemektedir. Altındağ ilçesindeki
gecekondu varlığı hakkında da önemli bir fikir
yoğunlukta, ulusal ölçekte önemli hastanelerin yer
edinilebilmektedir. Kentin en kalabalık nüfuslu
alıyor oluşu önemli bir etmen iken, Çankaya ve
ilçesi olan Çankaya’da 49.706 bina varken,
Yenimahalle ise, gerek özel hastane, sosyo-kültürel
Çankaya’nın yarısından da az nüfusa sahip Mamak
tesis ve spor yapılarının sayısı ve gerekse bu amaçla
ilçesinde 62.867, Altındağ ilçesinde 62.043 yapının
yapılmış bazı kamu yapılarının da bulunuyor oluşu
bulunuyor olması, bu ilçelerdeki gecekondu
ile ön plana çıkmaktadır.
varlığını da ortaya koyan, dolayısıyla merkez ve
Resmi Daire nitelikli yapıların % 42’si Çankaya, üretici işlevlerin gelişimi anlamında bu ilçelerin
% 18’i Yenimahalle, % 14’ü Etimesgut ve % 10’u sınırlayıcılarını tarif eden önemli bir veri olarak
ise Altındağ ilçelerinde bulunmaktadır. Kamusal değerlendirilebilir. Çankaya ilçesine yaklaşan nüfusu
amaçlı üretici hizmetlerdeki yoğunlaşmayı da işaret ile dikkat çeken ancak çalışma alanı barındırmayışı
eden bu veri, Keçiören ilçesinin Gölbaşı ve Sincan konut dışı amaçlı yapılar irdelendiğinde açıkça
ilçeleri düzeyinde az kamusal ofis binasına sahip okunan Keçiören ilçesinde bulunan 44.647 yapı,
oluşu açısından da dikkat çekicidir. bu ilçenin gecekondu dönüşümü konusunda
önemli bir aşama kat ettiğini de göstermektedir.
Kamusal ve kamusal olmayan hizmetlerin yer Ancak ilçe bütününde yenilene yapıların ağırlıkla
aldığı yapıların ilçedeki tüm yapılara oranlanması ve sadece konut işlevi ile yüklenmeye devam ettiği,
durumunda da, Çankaya, Etimesgut, Sincan, tüketici nitelikli ticari işlevler dışında kamusal ya
Gölbaşı, Altındağ, Yenimahalle, Keçiören, Mamak da kamusal olmayan üretici hizmetlerin bu ilçeye
sıralaması göze çarpmaktadır. Bu sırlamada Sincan, yönlenmediği, Tablo 6.26, 6.27 ve 6.28’nin birlikte
Etimesgut ve Gölbaşı gibi 80’li yıllar sonrası gelişen irdelenmesinden açıkça anlaşılmaktadır.
Bu anlamda Mamak ilçesinin henüz gecekondu eşitsiz gelişmiş bu planlama bölgelerinde, tüketici
stoğunu dönüştürememiş niteliği, Keçiören’in hizmetlerle sınırlı kalan hizmetler sektörü gelişimi,
ise büyük ölçüde dönüştürmüş ancak konut dışı bu bölgelerdeki hizmetler sektörü istihdamının
işlevlerin ilçe sınırlarında çok kısıtlı bulunuyor da “hizmet işlerinde çalışanlar”ın yoğunluğuyla
oluşu ile, hizmetler sektörü işlevleri açısından kendisini göstermektedir. Bu haliyle, kentin diğer
görece geri planda kalan ilçeler oldukları ifade göstergeler bağlamında da en az gelişmiş bölgeleri
edilebilir. Bu ilçelere nüfusun niceliği ve coğrafi olan kuzey ve doğu planlama bölgelerinin hizmetler
konumu açısından Gölbaşı ilçesi de eklenebilir. sektörü gelişimi açısından özellikle ve hassasiyetle
Ancak, Gölbaşı gibi gelişim sürecinde Ankara ele alınması, bir dizi stratejik müdahale geliştirilmesi
kent bütününe eklemlenen Etimesgut ve Sincan gerekli görünmektedir.
ilçelerinin ise, görece farklı bir yapı sundukları
gözlenmektedir. Özellikle Etimesgut’un bazı çalışma Bankacılık
alanlarını da barındırıyor olması, bu hizmetlerin
nitelikleri bağlamında da yorumlanması ardından Başkent Ankara, Bankacılık sektörü açısından da
bir kanaat oluşturulmasını gerekli kılmaktadır. ülkesel sistem için çok önemli bir konumdadır.
Diğer illerle kıyaslandığında Ankara ili 18,9
Geleneksel kent merkezi Ulus’un sınırları içinde oranıyla, İstanbul’dan sonra (41,9) sonra ikinci
bulunduğu Altındağ ile, Sıhhiye, Kızılay, Tunalı, sırada bulunmaktadır. Toplam mevduatın, %18,1’ü
G.O.P, Çankaya aksında uzanan merkezi iş alanı tasarruf, 6,3’ü resmi kuruluşlar, %19,4’ü ticari
güney kesimi ve merkez işlevlerinin desantralize
kuruluşlar, %3,5’i bankalar arası, %29 döviz tevdiatı,
olma eğimlinde olduğu bir çok bölgeye, bünyesinde
%23,6’sı diğer kuruluşların mevduatlarından
barındıran Çankaya ilçesi, hizmetler sektöründeki
oluşmaktadır.
yoğunlaşmanın nitelik ve niceliksel açıdan
derinlemesine irdelenmesi zorunlu ilçelerin başında Krediler bazında ise 2004 yılında 328 135 bin YTL,
gelmektedir. Bu ilçeleri, kentin gelişme yönü ve 8814811 bin YTL ihtisas dışı kredi olmak üzere
prestij konut alanlarının bir kısmı ile önemli oranda toplam 9 143 213 bin YTL kredi bankalar tarafından
çalışma alanını sınırları içerisinde bulunduran kullandırılmıştır.
Yenimahalle ilçesi izlemektedir.
Tablo 6.29. : Banka Mevduatın İllere ve Bölgelere
Sonuç olarak, Planlama bölgeleri bağlamında Göre Dağılımı (2004)
bakıldığında, hizmetler sektörünün gerek mekansal
Bölgeler ve İller* İstanbul Ankara Toplam
yerseçimi, gerek bu sektörde istihdam edilenlerin
ikamet ettikleri bölgeler bazında önemli bir Tasarruf Mevduatı 23.718.971 6.414.490 62.522.629
farklılaşma olduğu görülmektedir. Hizmetler 37,9 10,3 100,0
sektörünün üretici nitelikli bölümünü oluşturan 1.453.793 2.236.317 6.397.044
ofis-yönetici hizmetler, kamusal, yarı kamusal ve Resmi Kuruluşlar Mevduatı 22,7 35,0 100,0
özel sektör bazında kentin batı, güneybatı ve merkez 7.506.134 6.878.704 22.905.479
bölgelerinde yerseçmiş görünmekte, bu alanlarda Ticari Kuruluşlar Mevduatı
32,8 30,0 100,0
çalışanların ikamet alanları da benzer şekilde,
3.383.262 1.246.653 6.328.445
güneybatı, güney ve batı planlama bölgelerinde Bankalararası Mevduat
yoğunlaşıyor görünmektedir. Kentin kuzey ve doğu 53,5 19,7 100,0
planlama bölgeleri ise, gerek üretici hizmetlerin Döviz Tevdiat Hesabı 38.906.600 10.277.395 85.203.368
yer seçimi ve gerekse üretici-yönetici hizmetlerde 45,7 12,1 100,0
istihdam edilenlerin ikamet için seçtikleri bölgeler 3.441.933 8.384.881 13.880.038
olarak diğer bölgelerin gerisinde görülmektedir. Diğer Kuruluşlar Mevduatı 24,8 60,4 100,0
Kentsel nüfusun çok önemli bir bölümünün yaşadığı 155.410 63 156.859
doğu (Mamak, Elmadağ, Kalecik) ve kuzey (Keçiören, Kıymetli
Hesapları
Madenler Depo
99,1 0,0 100,0
Altındağ, Akyurt, Çubuk) bölgesinde ise, hizmetler
sektörünün gelişimi daha çok ticaret alt sektöründe Toplam 78.566.104 35.438.504 197.393.862
ve tüketici hizmetler olarak tarif edilen perakende 39,8 18,0 100,0
sektöründe kendini göstermektedir. Kentin görece Kaynak: www.tbb.gov.tr
Tablo 6.30. : Tasarruf Mevduatın Yıllara Göre Ankara’nın Türkiye içerisindeki ihtisas kredileri
Dağılımı dağılımına bakıldığında %19,5’lik payla en
yüksek değerin gayrimenkul kredilerine ait olduğu
Ankara Toplam %
1992 8.924 90.906 9,8
görülmektedir. Ankara bazında ihtisas kredilerin
1993 11.316 123.430 9,2
dağılımı incelendiğinde ise 1.sırada mesleki, 2.
1994 31.048 326.651 9,5 sırada tarım, 3. sırada da gayrimenkul kredileri
1995 67.158 684.909 9,8 gelmektedir.
1996 182677 1733118 10,5
1997 320.689 3.193.612 10,0
Ankara, Bankacılık sektörünün ülkede en gelişmiş
1998 675.121 6.427.369 10,5
olduğu merkezlerden biridir. Son 20 yılda bir
1999 2.526.554 13.355.962 18,9 çok bankanın genel müdürlükleri, Ankara’yı terk
2000 1.980.874 17.947.802 11,0 ederek, İstanbul’a yönlense ve Ankara’da merkezi
2001 2.900.629 27.459.747 10,6 kalan kamu bankalarının sektör içindeki payı göreli
2002 3.527.797 34.850.637 10,1 olarak azalsa da, Ankara, ülke içinde kişi başına
2003 4.488.098 45.367.612 9,9 düşen banka mevduatı bazında İstanbul’dan yüksek
2004 6.414.490 62.522.629 10,3 değerlere ulaşan, en önemli finans merkezlerinden
Kaynak: www.tbb.gov.tr biridir. Hizmetler sektörü alt kolları içinde Mali
Tablo 6.31 : Banka Kredilerin Sektörel Dağılımı Kurumlar alt sektöründeki yoğunlaşma oranı ile de,
(2004) İstanbul’u geçen Başkent, ülke finansal sisteminde
ANKARA’NIN çok önemli yere sahiptir. Ancak bu sürecin önemli
TÜRKİYE bir erozyon tehlikesi ile karşı karşıya olduğu
ANKARA TÜRKİYE
İÇİNDEKİ okunmaktadır. Gerek merkez Bankasının taşınması
ORANI (&)
yönündeki talep ve söylemler ve gerekse İstanbul
Tarım 52689 0,6 3847082 4,5 1,4
Menkul Kıymetler Borsası üzerinden biçimlenen
Gayrimenkul 25558 0,3 130943 0,2 19,5
para piyasaları, Ankara’nın bu konudaki önem ve
İhtisas Mesleki 85441 0,9 1215588 1,4 7,0
Kredileri Denizcilik 0 0,0 13394 0,0 0,0
yerinde bir kırılganlık yaratmaktadır. bu sürecin
Turizm 1134 0,0 78959 0,1 1,4
engellenebilmesi anlamında kentsel ekonomiyi
Diğer 163313 1,8 2060775 2,4 7,9
güçlendirecek açılımlar ve kararlılıklar önem
İhtisas Dışı Kredileri 8814811 96,4 78970934 91,5 11,2 taşımaktadır.
Toplam 9143213 100,0 86317675 100,0
Kaynak: www.tbb.gov.tr
Dış Ticaret
Tablo 6.32. : İl Bazında Banka Ve Şube Başına Ankara, ülkenin sınır kapılarından biri olmamakla
Mevduat Ve Kredi Dağılımı (Trilyon TL)* birlikte, mal ve hizmetlerin dış ticarete konu edilme
potansiyeli yüksek merkezlerdendir.
Banka Başına Şube Başına
Kredi Kredi
Mevduat Mevduat Ankara’da ithalatçı sayısı, İç Anadolu Bölge
İstanbul 1.708 866 44 22 içerisinde 2001 yılında %79,2’den 2004’te %74,1’e
Ankara 1.181 305 60 15 yükselmiştir. Türkiye İçerisinde ithalatçı sayısının
İzmir 412 189 24 11
2001 yılında %9,8’ini oluştururken 2001 yılında %
Türkiye 3.902 1.798 31 14
9,2’sini oluşturmaktadır.
Kaynak: www.tbb.gov.tt
Tablo 6.33. : Kişi Başına Mevduat ve Kredi, Banka Ankara il merkezi kayıtlı firmaların ithalat
ve Şube Başına Nüfus * rakamlarına bakıldığında 20001 yılında Ankara’nın
Türkiye içindeki ithalat miktarı, İç Anadolu
Kişi baş. Kişi baş. Banka baş. Şube baş. Bölgesi’nin %79,2’sini oluştururken, 2004 yılı
mevd. kredi nüfus nüfus itibariyle bu oran % 47,1 olmuştur. Türkiye
(Milyar TL) (Milyar TL) (Kişi) (Kişi) içerisindeki ithalat değeri %9,8 iken 2004 yılında
İstanbul 7,5 3,8 229.029 5.949 %9,2 olmuştur.
Ankara 8,4 2,2 140.484 7.095
İzmir 3,1 1,4 131.284 7.510 2004 yılı itibarıyla Ankara ilinin %46,6lık bir oranla
Türkiye 2,6 1,2 1.485.417 11.773 en çok ithalat yaptığı madde mineral yakıtlar,
Kaynak: www.tbb.gov.tr mineral yağlar ve müstahsallar ve mumlardır.
Tablo 6. 34. : İl Bazında Seçilmiş Göstergeler*

Nüfus Şube Banka Mevduat Kredi
Kişi % Sayısı % Sayısı Trilyon TL % Trilyon TL %
İstanbul 10.535.313 14,8 1.771 29,2 46 78.566 46,2 39.841 46,2

Ankara 4.214.510 5,9 594 9,8 30 35.439 10,6 9.143 10,6
İzmir 3.544.672 5,0 472 7,8 27 11.120 5,9 5.093 5,9
Türkiye 71.300.000 100 6.056 100 48 187.298 100 86.319 100
Kaynak: www.tbb.gov.tr
Tablo 6.35. : 2004 Yılı Sektörlere Göre İthalat-İhracat Durumu (YTL)

TARIM VE MADENCİLİK VE
BALIKÇILIK İMALAT DİĞERLERİ TOPLAM
ORMANCILIK TAŞOCAKÇILIĞI
İHRACAT
ANKARA 6 045 550 - 791 790 1 012 637 777 53 096 590 1 072 571 707
Ankara Sektörel Dağılım (%) 0,56 0 0,07 94,41 4,95 100
Türkiye İçindeki Oranı (%) 0,20 0 0,12 1,73 13,42 1,71
Türkiye 2 953 527 154 97 510 389 639 014 865 58 688 015 991 395 585 627 62 773 654 026
Türkiye Sektörel Dağılım (%) 4,71 0,16 1,02 93,49 0,63 100
Oran (%) 100 100 100 100 100 100
İTHALAT
ANKARA 14 023 563 37 416 947 467 969 2 024 862 880 81 936 458 3 068 328 286
Ankara Sektörel Dağılım (%) 0,46 0,001 30,88 65,99 2,67 100
Türkiye İçindeki Oranı (%) 0,52 0,48 8,63 2,54 2,16 3,16
Türkiye 2 709 884 582 7 806 929 10 982 944 078 79 672 642 043 3 787 990 672 97 161 268 304
Türkiye Sektörel Dağılım (%) 2,79 0,01 11,30 82,00 3,90 100
Oran (%) 100 100 100 100 100 100
Kaynak: Dış Ticaret İstatistikleri ve İndeksleri 2003, DİE, 2005
Tablo 6.36. : Yılara Göre Türkiye ve Ankara İli’nin İthalat Ve İhracat Durumu
TÜRKİYE 1999 2000 2001 2002 2003 2004
İTHALAT (TL) 17185041882 34227081874 50550213196 78389702304 103424796215 97 161 268 304
İTHALAT ($) 40671272 54502821 41399083 51553797 69339692
İHRACAT (TL) 11211265206 17347694857 38770187935 54621624134 70369503260 62773654026
İHRACAT ($) 26587225 27774906 31334216 36059089 47252836
ANKARA 1999 2000 2001 2002 2003 2004

İTHALAT (TL) 656633600 1132486616 1790581015 2284189944 3577820662 3 068 328 286
İTHALAT ($) 1591832 1797999 1439713 1494731 2387122
İHRACAT (TL) 164784491 259020652 544654685 759381148 1308365347 1 072 571 707
İHRACAT ($) 390766 411253 435159 501861 884926
Kaynak: Dış Ticaret İstatistikleri ve İndeksleri 2003, DİE, 2005
Tablo 6.37. : Ankara İlinin İthalat Yaptığı Maddeler (İlk 15 Madde)

2003 2004 2003 Oran 2004
ANKARA
Abd Doları ($) Abd Doları ($) (%) Oran(%)
Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve müstahsalları, mumlar 3.076.588.988 3.427.707.548 45,50 46,63
Nükleer reaktörler, kazan; makina ve cihazlar, aletler, parçaları 916.942.320 894.659.205 13,56 12,17
Optik, fotoğraf, sinema, ölçü, kontrol, ayar cihazları,tıbbi alet. 339.480.043 439.769.904 5,02 5,98
Elektrikli makina ve cihazlar, aksam ve parçaları 462.239.612 428.250.536 6,84 5,83
Motorlu kara taşıtları, traktör, bisiklet, motosiklet ve diğer 220.858.506 294.017.150 3,27 4,00
Demir ve çelik 120.280.907 171.942.179 1,78 2,34
Harp silahları 206.238.416 169.837.401 3,05 2,31
Plastik ve plastikten mamul eşya 114.867.988 154.057.711 1,70 2,10
Demir veya çelikten eşya 297.715.706 138.759.618 4,40 1,89
Gemiler, suda yüzen taşıt ve araçlar 63.007.050 136.879.501 0,93 1,86
Silahlar ve mühimmat, bunların aksam, parça ve aksesuarları 89.767.473 118.831.144 1,33 1,62
Hava taşıtları, uzay araçları, aksam ve parçaları 104.850.292 100.553.551 1,55 1,37
Eczacılık ürünleri 76.354.673 88.269.860 1,13 1,20
Hububat 101.457.505 62.132.135 1,50 0,85
İnorganik kimyasal müstahsallar, organik, inorganik bileşikler 57.187.641 38.008.007 0,85 0,52
Toplam: 6.761.172.501 7.350.674.957 100 100
Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı Verileri, 2005
Tablo 6.38. : Ankara İlinin İhracat Yaptığı Maddeler (İlk 15 Madde)

2003 2004 2003 Oran 2004 Oran
ANKARA
ABD Doları ($) ABD Doları ($) (%) (%)
Motorlu kara taşıtları,traktör,bisiklet,motosiklet ve diğer 509.214.874 352.849.828 25,54 15,70
Demir veya çelikten eşya 144.343.509 283.638.772 7,24 12,62
Nükleer reaktörler,kazan;makina ve cihazlar,aletler,parçaları 161.565.975 243.210.520 8,10 10,82
İnorganik kimyasal müstahsallar,organik,inorganik bileşikler 111.599.105 160.636.899 5,60 7,15
Mobilyalar,aydınlatma,reklam lambaları,prefabrik yapılar 120.596.752 143.626.533 6,05 6,39
Elektrikli makina ve cihazlar,aksam ve parçaları 80.989.261 110.867.003 4,06 4,93
Tuz,kükürt,toprak ve taşlar,alçılar ve çimento 93.131.192 109.062.886 4,67 4,85
Mineral yakıtlar,mineral yağlar ve müstahsalları,mumlar 45.647.772 89.069.380 2,29 3,96
Taş,alçı,çimento,amyant,mika vb maddelerden eşya 27.543.670 37.117.129 1,38 1,65
Plastik ve plastikten mamul eşya 32.999.103 48.625.274 1,66 2,16
İnciler,kıymetli taş ve metal mamulleri,madeni paralar 67.759.996 43.358.174 3,40 1,93
Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarları 36.139.437 38.805.466 1,81 1,73
Hava taşıtları,uzay araçları,aksam ve parçaları 64.517.373 38.444.687 3,24 1,71
Gemiler,suda yüzen taşıt ve araçlar 6.666.722 56.014.153 0,33 2,49
Optik,fotoğraf,sinema,ölçü,kontrol,ayar cihazları,tıbbi alet. 28.164.447 38.329.944 1,41 1,71
Toplam: 1.993.424.790 2.247.083.536 100 100
Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı Verileri, 2005
Tablo 6.39. : Ankara İli Gümrüklerinde Yapılan Tablo 6.40. : Ankara İli Gümrüklerinde Yapılan
İhracat Miktarı İthalat Miktarı
GÜMRÜK ADI İHRACAT MİKTARI ($) GÜMRÜK ADI İTHALAT MİKTARI ($)
Mürted Gümrük Başmüdürlüğü 29992226 Tır Gümrük Başmüdürlüğü 1956216925
Posta Gümrük Müdürlüğü 45882 Ankara Nakliyat ve Bedelsiz
351999
Tır Gümrük Müdürlüğü 264496375 İthalat Gümrük Müdürlüğü
Esenboğa Gümrük Müdürlüğü 158507470 Posta Gümrük Müdürlüğü 1687551
Ankara Nakliyat ve Bedelsiz Mürted Gümrük Başmemurluğu 41922003
0
İthalat Gümrük Müdürlüğü Esenboğa Gümrük Müdürlüğü 653266668
Kaynak: 2002 Yılı Ankara İlinin Yıllık Sanayi Ekonomik ve Ticari Durumu Kaynak: 2002 Yılı Ankara İlinin Yıllık Sanayi Ekonomik ve Ticari Durumu
Hakında Rapor Hakkında Rapor
6.3.2. HİZMETLER SEKTÖRÜNE YÖNELİK d. Kongre, kültür turizmi ve festivaller, fuarlar,

MÜDAHALE BİÇİMLERİ kültürel etkinlikleri beraberindeki servislerle
birlikte planlayıp geliştirecek, mekansal ve
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı, Başkent sosyo-kültürel kararları üretmek.
Ankara’nın hizmetler sektöründeki uzmanlaşmasını
pekiştirip, güçlendirecek, kırılganlıklarını azaltacak e. Ankara’ya özgü hizmetleri, ekonomik, sosyal,
bir genel strateji kapsamında müdahale biçimlerini kültürel, tarihi ve mekansal değerleri ile koruyup
sektör bütününe yönelik türel seçimler ve hizmetler güçlendirecek, imgesel unsurları, kimlik ögelerini,
sektörü unsurlarının mekansal parçaları bağlamında moral değerleri pekiştirecek karar ve tasarımları
tanımlamaya çalışmıştır (Tablo 6.41.). hayata geçirmek.
6.3.2.1. SEKTÖR BÜTÜNÜ STRATEJİLERİ f. Ankara’yı bir finans ve yönetim merkezi olarak
geliştirecek, kurum ve kuruluşların Ankara’da
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planının temel yer seçmesini sağlamak, Ankara’dan ayrılma
stratejilerinden olan; “Başkent Ankara’nın bilim, eğiliminde olan ya da bu biçimde yönlendirilen
kültür ve hizmet sektörlerinde uzmanlaşmış, buna Başkentlik işlevleri ve Ankara’ya özgü kurum,
dair üstünlükleri güçlendirilen, bilgi üreten, yenilikçi, kuruluş ve değerlerin, Ankara’daki konumlarını
yaratıcı ve öğrenme-kendini geliştirme kapasitesini korumak, etkinlik düzeylerini yükseltmek, bu
sürekli arttıran bir üretim ekonomisiyle, Dünyanın kurumların ulaşım-iletişim, alan gereksinimi vb.
en büyük ekonomiye sahip 70 kenti içerisinde donanımlarıyla güçlendirilmesini sağlamak.
yer almasını sağlamak”. stratejisi doğrultusunda g. Kamusal olmayan üretici hizmetlerin etkinlik
bilim, kültür ve hizmet sektöründe uzmanlaşacak, ve gücünü yükseltip, sosyal sermaye ve insan
öğrenen, yenilikçi, yaratıcı bir kent ekonomisi sermayesi kapasitelerini arttıracak, eğitsel,
oluşturulması büyük önem taşımaktadır. Böylesi kültürel yatırımlar, çalışmalar yapmak, ofis
bir ekonominin oluşabilmesi anlamında hizmetler talepleri için farklı potansiyel alanlarda
sektörünün mevcut üstünlüklerinin en etkin şekilde odaklanmaları özendirmek, merkezi iş alanının
kullanılması, yeni uzmanlıklar, yenilikler bulunması yönetici merkez olarak zayıflıklarını giderip,
ve geliştirilmesi gerekmektedir. güçlendirecek özel proje ve uygulamalar
gerçekleştirmek.
Bu plan ile Ankara’da;
a. Hizmetler sektörünü üretim ekonomisi h. “Kültür kenti Ankara”’ için, kültür endüstrilerinin
unsurları ile güçlendirmek, bilişim, yazılım, gelişimine yönelik özel projeler geliştirmek, buna
uygun mekansal olanakları sunmak, kültür-
teknoloji üretim-araştırma, mali kurumlar-finans
kongre vadi ve zonlarının oluşumun desteklemek,
sektörleri ile, üretici-yönetici hizmetlerin (ofis
bu alandaki yatırımları özendirmek.
kullanımları) gelişimini özendirmek.
i. Kentsel merkezlerin yapı, dinamik ve
b. Bilgi üreten, yenilikçi, yaratıcı, öğrenen ve
sorunlarını algılayıp biçimlendirecek Merkezler
kendini geliştiren bir Başkent’te ekonomiyi kamu Ana Planının yapımını sağlayarak, Merkezi İş
kurumlarına bağımlı kırılganlıklardan kurtarıp Geliştirme Bölgeleri tanımlamak, merkezler
güçlendirerek yeni gelişme kutup ve sektörleri ve merkezi iş alanı için özel projeler üretmek,
araştıracak mekansal kararları üretmek, ar-ge merkezi iş alanı ile bütünleşen stratejik alt
merkezleri, teknoloji geliştirme bölgeleri, bilişim merkez alanları oluşturmak, gecekondu alanları
merkezleri oluşturmak. çöküntü bölgeleri ve sorun alanlarında stratejik
alt merkez gelişimlerini, eksik kentsel servislerin
c. Kentsel servisleri, eğitim, bilim, sağlık, kültür
de giderilebileceği biçimde kentsel dönüşüm
ve bunlarla ilişkili sektörlerde geliştirmek, bu süreçlerinde bir tetikleyici unsur olarak
sektörler ve alt kollarındaki bütünlüklü yatırım kullanmak.
ve uygulamalara yönelik mekansal kararlar
üretmek. hedeflenmektedir.
6.3.2.2. MEKANSAL STRATEJİLER Merkez bölgesi Ankara Büyükşehir Belediyesi

İmar ve Şehircilik Dairesince saptanan Ulus,
Merkezi İş Alanı (MİA)
Kızılay, Kültür, Devlet, Kocatepe, Maltepe,
Türkiye Cumhuriyetinin Başkenti Ankara’nın Bahçelievler, Kavaklıdere, Çankaya, Ayrancı,
kalbi niteliğindeki merkezi çalışma alanlarını Öveçler, Balgat, Çukurambar, Gazi Osman Paşa,
kapsar. Kentin tarihsel gelişme sürecinde Ulus, Seyran, Söğütözü, İncesu, Cebeci, Demirlibahçe,
Yenişehir, Bakanlıklar, Kızılay, Kolej, Tunalı- Hamamönü, Hisar, Yenidoğan, Altındağ,
Kavaklıdere, Çankaya-Uğur Mumcu aksına İskitler, Hipodrom, Varlık, Gazi, Çalışkanlar
oturan merkezi iş alanı gelişimlerinin bulunduğu mahallerinden oluşmaktadır.
çekirdek ve yakın çevresini tanımlamaktadır. Bu
plan kapsamında yapılması istenen “Merkezler 2. Merkez Planlama Bölgesi içinde Merkezi İş
Ana Planı”nın belirleyeceği politikalar bağlamında Alanı Çekirdeği genel hatlarıyla tanımlanmış
oluşturulması tasarlanan merkezler sisteminin olup (Harita ..), bu alana ilişkin kesin sınırlar ve
odağını oluşturur. Merkezler Ana Planı; daha önce bu sınırlar içinde uygulanacak ilke ve stratejiler,
Bölge Kat Nizamı Planı kapsamında oluşmuş ve Merkezler Ana Planı ve Merkezi İş Geliştirme
ticaret yolları-bölgeleri kapsamında yapılaşma Bölgeleri bağlamında belirlenmelidir.
koşulları netleşmiş merkez işlevlerinin bulunduğu
3. “Merkezi İş Alanı - MİA” merkez bölgesi
alanlar ve yakın çevresinde bulunan ve ticaret yolu-
içerisinde yaklaşık 1023 ha. alanı kapsamaktadır.
bölgesi statüsünde olmadığı halde merkez işlevleri
Bu alan; merkez faaliyetlerinin asıl yoğunlaştığı
ile yoğunlaşan alanların bütününü kentsel sistem
ve ulaşım, altyapı, hizmet sektörlerinde yaşanan
bazında yorumlayıp, yönlendirecek, her tür ilke ve
sorunların kronikleştiği alanları kapsamaktadır.
stratejiyi belirleyecektir.
Geleneksel işlevlerin yoğunlaştığı Ulus,
Merkezi iş alanının yaşadığı desantralizasyon 1950 yıllardan bu yana modern işlevlerin
sürecinde bir dizi sorunla karşılaşan ve gelişip yoğunlaştığı Kızılay ve merkezin
çöküntüleşme tehlikesi yaşayan Başkentin kalbi saçaklandığı Kavaklıdere, Gaziosmanpaşa
için, merkezler bütünü ve “Merkezler Ana Planı” aksının bütünleşmesinden oluşan merkez
kapsamında ulaşım dolaşım, otopark-yaya, işlevsel çekirdeğinin, her bir unsuru bağlamında özel
bütünlük vb. sorunları giderme amaçlı özel projeler planlama bölgeleri ve özel proje alanları olarak
belirlenerek koruma, yenileme, dönüşüm amaçlı ele alınması gerekmektedir.
çalışmalar gerçekleştirilecektir. Uygulamaya esas
çalışmaların Merkezler Ana Planı ve özel proje 4. Merkez Planlama Bölgesindeki kullanımların alan
alanları için yapılacak kentsel tasarım hizmetleri ile dağılımı incelendiğinde; Kamusal hizmetlerin
biçimlenmesi sağlanacaktır. %20, ticari hizmetlerin %13, konut alanlarının
ise %33 oranına sahip olduğu görülmektedir.
Merkezler Ana Planı kapsamında, mevcut Merkezi Merkez alanı içerisinde yer alan konut
İş Alanı ve yakın çevresi “Merkez Planlama Bölgesi” alanlarının %69’unu doygun konut alanları,
olarak tanımlanmış olup, bu alana ilişkin Merkezler %10’unu kamu lojmanları, %4’ü geleneksel
Ana Planı ile geliştirilip, çeşitlendirilmesi gereken tarihi Ankara evleri, %17’sinin ise yenilenebilir
tespit ve stratejilerden oluşan çerçeve planın ana
niteliğe sahip gecekondu alanlarından oluştuğu
tespit ve kararları şöyledir:
görülmektedir. Bu alanlar içindeki tüm yapı ve
1. Ankara merkez planlama alt bölge alanı; Ankara tesislerin yenilenme, dönüşüm, canlandırma,
Ulaşım Ana Planının merkez ve merkez yakın geliştirme, iyileştirme anlamındaki özel
çevresi tanımları da dikkate alınarak, yeniden müdahale biçimlerinin Merkezler Ana Planı
gözden geçirilmiş ve Ankara Kent Bütünü ve Merkezi İş Geliştirme Bölgeleri bağlamında
merkez faaliyetlerinin yoğunlaştığı yaklaşık 6000 ayrıntılı tespitler üzerinden belirlenip, ivedilik
ha. alanı kapsayacak biçimde belirlenmiştir. ve bütünlükle hayata geçirilmesi esastır.
Tablo 6.41: Hizmetler Sektörü Tasnifi ve Dağılımı Sentez Tablosu


303
Şekil 6.10 : Merkez Planlama Bölgesi Mahallelere Göre Nüfus Dağılımı (kişi)
yer alması önem taşımaktadır. Bu nedenle

Merkez Planlama Bölgesinde yapılacak her tür
ve ölçekteki planlama çalışmasında, merkez ve
yakın çevresi için, bekar, öğrenci vb grupların
maliyetlerini kolaylıkla karşılayabileceği 1+1,
2+1 stüdyo tipi konutların yer almasının
sağlanması özendirilmelidir.
Tablo 6.42 : Planlama Bölgeleri Bazında 1 Kişilik
Hane Ortalaması
Şekil 6.11. : Merkez Planlama Bölgesi Kullanımlarının 1 KİŞİLİK HANE ORTALAMASI
Alan Dağılımı (ha.) MERKEZ 4,00
GÜNEYBATI 2,67
GÜNEY 1,36
DOĞU 1,12
BATI 1,31
KUZEY 1,00
6. Türkiye Cumhuriyetinin Başkenti, ülke

kentleri içinde hizmetler sektörü yoğunlaşması
bağlamında 1. sıradadır. İstanbul’dan sonra
hizmetler ve kentsel servisler bağlamında
Şekil 6.12. : Merkez Planlama Bölgesi Konut ülkenin en gelişmiş kentinin merkezindeki,
Alanları Alan Dağılımı (ha.) yığılma ekonomilerinin kontrol edilip,
yönlendirilmesi, bu alanda ulusal ve uluslararası
5. Merkez Planlama Bölgesi içinde, sadece bir karar verici, yönetici-üretici hizmetlerin yer
kişiden oluşan hanelerin (bekarlar, öğrenciler seçimini arttıracak mekansal ve sosyo-mekansal
vb.) Ankara Merkez bölgesi içerisinde yaşayan her tür önlemin alınması, ofis kullanımlarının
nüfusun %4’ünü teşkil ettiği, bu oranında tüm gereksinimleri ile birlikte merkezde yer
Ankara genel ortalaması olan 1,91’in çok üstünde almasına yönelik özendirme politikalarının
olduğu görülmektedir. Öğrenciler, bekarlar uygulanması sağlanmalıdır.
ulaşım maliyetlerini azaltmak, kent merkezinde
yoğunlaşan kültür ve sosyal yaşama kolaylıkla 7. Merkezi iş alanından desantralizasyon
katılmak amacıyla merkez ve yakın çevresinde eğilimindeki hizmetlerin, merkezi iş alanı
yaşamaktadırlar. Merkezin gece de yaşaması çekirdeği ile koordineli bir biçimde, merkezi
açısından karışık kullanımların ve konutların iş alanının çöküntüleşmesine yol açmayacak,
merkezi iş alanı ile takımyıldız gibi bağlanarak Ulus Tarihi Kent Merkezini canlandırıp,
uzmanlaşarak stratejik alt merkezler yaratması mekan kalitesini arttıracak özel kentsel tasarım
sağlanmalıdır. ve kent mobilyası düzenlemeleri yapılması
sağlanmalıdır.
8. Merkez Planlama Bölgesi çekirdeğinde,
ivedilikle “canlandırma-yenileme-onarım- 12. Merkezi iş alanını güney kesimi olan Kızılay ve
dönüşüm” amaçlı proje paketlerinin yakın çevresinde ise; Bölge Kat Nizamı Planı
hazırlanması, kent bütünü ve Merkezler ile kendi içinde arttırılan yoğunluklar ile gerekli
Ana Planı ile ilişkili bir biçimde hızla hayata teknik ve sosyal altyapıdan yoksunluklar
geçirilmesi, cephe düzenlemesi, otopark sistemi dikkate alınarak, yenileme ve dönüşüm
oluşturulması, tabela kirliliğinin kontrolü, projelerinin geliştirilmesi özendirilmelidir.
yaya bölgeleri düzenlemesi, altyapı tesisleri, Ekonomik ömrünü tamamlamış bazı merkez-
peyzaj elemanları, büfeler ve kent mobilyaları çekirdek adaların, açık-kapalı, dolu-boş, yaya-
tasarımına yönelik tasarım projelerinin bir araç dengesi uyarınca kapsamlı analizler
alan yönetimi mantığı içinde düzenlenip ve kentsel tasarım projelerine dayalı olarak
geliştirilmesi gerekmektedir. yenilenmesi önerilebilir. Bu tip alanların
belirlenmesinde Merkezler Ana Planı ve
9. Merkezler Ana Planı’nda tanımlanacak “Merkezi Merkezi İş Geliştirme Bölgeleri analiz ve
İş Geliştirme Bölgeleri” ile, tanımlanan merkez değerlendirmeleri kullanılacaktır. Bu alanlarda
bölgesindeki mevcut sorunlar için çözüm ada ortalarında etkin değerlendirilemeyen
geliştirme, işletmeler bazında iş geliştirme boşlukların gerek yenileme projelerinde ve
stratejileri oluşturma, rekabet edebilme gerekse mevcut haliyle, yapı adasındaki
kapasitelerinin artırılması, merkez güzelleştirme, nüfusun gereksinimlerini karşılayacak biçimde
sokak ve cephe estetiğinin denetlenmesi, bakım otopark kapasitesini arttırabilmesi amacıyla
ve işletme sisteminin oluşturulması ve izlenmesi değerlendirilmesi sağlanabilir. Böylesi
gibi hususlar belirlenmelidir. düzenlemelerde, ada bazıyla sınırlı olmayan
yakın çevresi ile ilişkilerini etüd eden ve merkezi
10. Merkezi İş Alanının canlılığını, sürekliliğini ve iş alanına yönelik ulaşım-otopark etüdlerinin
güvenliğini sağlayacak biçimde merkezler ve ilkeleriyle çelişmeyen projeler geliştirilmesi
çevresinde karışık kullanımların (mixed use) sağlanacaktır. Bunun dışında merkezi iş alanı
oluşturulması özendirilecektir. Merkezlerde, güney kesimi ve güney saçaklanmasında
özelliğine göre alt ölçekli planlarla yaya bölgelerinin arttırılması, “iş geliştirme ve
miktarı belirlenmek üzere, konut üniteleri güzelleştirme” amaçlı alan yönetimlerinin ana
yapılabilir. plan uyarınca oluşturulması, yaya ulaşımının
kolaylaştırılacağı düzenlemelerin yapılması,
11. Merkezi iş alanının kuzey kesimi olan Ulus
merkeze kimlik ve kişilik kazandıracak cephe,
Tarihi Kent Merkezi çevresinde, bölgenin
tabela, kaldırım, kent mobilyası vb. özel
tarihi ve kültürel dokusu ve geleneksel ticaret
düzenleme ve projelerin hayata geçirilmesi
yapısıyla uyumlu canlandırma, sağlıklılaştırma
özendirilmelidir.
projeleri gerçekleştirilecek yaya bölge ve
alanlarının bir ulaşım-dolaşım-otopark sistemi 13. Merkezi iş alanının kuzey ve güney kesimleri
ile entegre biçimde arttırılması hedeflenecektir. arasındaki entansif kullanımlar zonunun,
Ulus Tarihi Kent Merkezi ve geleneksel konut açık alan dengesini koruyacak biçimde
dokusunun kültürel, tarihi değer ve içerikleri merkezi iş alanı bütününde bir olanak olarak
ile yarattığı turizm potansiyelinin etkin değerlendirilmesi sağlanacaktır. Bu zonun
değerlendirilmesi, bu potansiyeli, korunması doğu ucundaki Hastaneler Bölgesi’nde
gerekli değer ve varlıklara zarar vermeksizin yoğunlaşan ulaşım-otopark sorunlarının bölge
geliştiren çalışmaların özendirilmesi esastır. için özel olarak hazırlanacak bir Yönetim Planı
kapsamında ele alınması esastır. Bu çerçevede, tür merkezler, merkezi iş alanı ile yoğun ilişki ve
Merkezler Ana Planı ve Ulaşım Ana Planı ile işbölümü içinde işleyen bir sistemin parçalarıdır.
bütünleşen bir dil ve anlayış birliği geliştirilmesi “Merkezler Ana Planı” kapsamında detaylı
gerekmektedir. olarak analiz edilecek ve gelişimlerine yönelik
kararlar oluşturulacak “stratejik alt merkezlerdin;
14. Onaylı planlarında kentsel servis-çalışma bulunduğu bölgenin hizmetlerini karşılaması, yakın
alanı olarak tanımlanmış, ancak merkez çevresinin dönüşümüne-gelişimine yönelik katkılar
işlevlerini yüklenme eğilimindeki Eskişehir sağlaması ve merkezi iş alanı ile “takımyıldız”
Yolu koridoru, Mustafa Kemal Mahallesi biçiminde ilişkilenmesi sağlanmalıdır. Merkezler
çevresi ile, bu planın atanan nüfuslar uyarınca Ana Planı’nda, merkezi iş alanının çöküntüleşmesi
oluşmasını gerekli gördüğü Güneybatı sürecini dengeleyen bir stratejik alt merkez seçimi
Ankara’da Dodurga Çevresinde, Merkezi İş yapılmasına da özen gösterilmelidir.
Alanı amaçlı ofis işlevlerinin yer aldığı özel
projeler yürütülecektir. Bu planın önerdiği iki Stratejik alt merkezlerin özel planlama bölgeleri ve
merkezi iş alanı bölgesinden, Mustafa Kemal özel proje alanları olarak ele alınması gerekmektedir.
Stratejik alt merkezlerde işlevsel-yapısal bütünlük ve
merkezi iş alanı mevcut yapılaşma eğilimleri
denge, ulaşım-yaya, dolaşım ilişkilerini de gözeten
ve kentsel gelişme sürecindeki stratejik önemi
özel planlama ve kentsel tasarım faaliyetleri
nedeniyle, merkezi iş alanı olarak yenilenecek
üzerinden uygulamaya geçilmelidir.
biçimde ivedilikle ele alınmalıdır.
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planında 15 adet
15. Merkezi iş alanı işlevlerinin sıçramakta
stratejik alt merkez önerilmiştir.
olduğu tespit edilen, Mebusevleri, Balgat,
Öveçler, Mustafa Kemal, Çukurambar, 1. Bahçelievler Stratejik Alt Merkezi:
Çetin Emeç Bulvarı çevresi, Turan Güneş Kentin güneybatı koridoru açılımında kamu
Bulvarı bölgelerinden; Mustafa Kemal kurumlarının desantralize olarak kümelendiği
mahallesinde Eskişehir yolu ve paralelindeki aks üzerinde, öteden beri alt merkez olarak
Sabancı Bulvarı arasında kalan kentsel çalışma gelişme eğilimindeki Bahçelievler, 7. ve 6.
alanlarının özel bir planlama çalışması Caddeler ile yakın çevresini kapsamaktadır.
kapsamında ele alınarak merkezi iş alanı olarak Bu bölgenin yüklenmekte olduğu sosyo-
gelişmesinin sağlanması hedeflenmektedir. kültürel ağırlıklı işlevler, finans hizmetleri,
Ofis kullanımlarının odaklanma eğiliminde üretici hizmetler ile gelişiminin konut alanları
olduğu Balgat, Öveçler, Çetin Emeç çevresinin içerisinde sorunlar yaratmasından yola
ise, konut işlevleri ile iç içe geçen, karışık çıkarak, bu bölgeyi merkezi iş alanı çekirdeği
kullanımlarla da destekli gelişimi algılanarak, ve öneri merkezi iş alanı olan Mustafa Kemal
bu bölgeler için de merkezi iş alanı işlevleri ile mahallesi arasında bir kırılma noktası olarak
stratejik alt merkez işlevlerini bütünleştirecek yorumlayacak, mevcut potansiyellerini konut
alanlarını yitirmeksizin değerlendirecek bir özel
özel planlama çalışmalarının yapılması
planlama bölgesi oluşturulması ve bölgedeki
sağlanmalıdır.
merkezleşme eğiliminin sorunlar yaratan
Stratejik Alt Merkezler yapısının, merkezi iş alanı ile sosyo-kültürel,
rekreatif etkinlikler ve bunlarla bütünleşen ofis
Kentin konut alanları ile iç içe ve merkezi iş alanı işlevleri ile güçlendirilmesi yolu ile merkezleşme
dışında yoğunlaşan ticari işlevlerin bulunduğu eğiliminin kontrol edilip, yönlendirilmesi
alanlardan bu plan ile özel bir kimlik ve anlam gerekmektedir. Merkez Planlama Bölgesi
yüklenen alt merkez alanlarını tanımlamaktadır. içindeki bu özel planlama alanı, merkezi iş
İkincil nitelikli merkezi iş alanları olan ve daha çok alanının çözülmesi sürecinde bir yandan da
konut alanlarının gelişmesi sürecinde yol boyu ve/ merkezi iş alanını güçlendirecek bir biçimde ele
veya kendi içinde yoğunlaşıp dönüşerek oluşan bu alınmalıdır.
2. Demetevler Stratejik Alt Merkezi: 1960’lı Bölgesinin mevcut merkezi niteliğindeki

yılların sonu itibariyle hisseli parselasyon yolu alanın giderek artan sorunlarının büyümeden
ile kaçak yapılaşmış çok yoğun bir konut alanı çözümlenebilmesi amacıyla, ulaşım-dolaşım,
olan Demetevler bölgesinde, İvedik Caddesi otopark düzenlemeleri, gereğinde tevsiler,
üzerinden başlayarak saçaklanan ve ağırlıkla sokak mobilyaları düzenlemeleri, uyumsuz
perakende ticaret işlevleriyle yoğunlaşan alt ticari işlevlerden arındırma vb. işlemlerin,
merkez eğiliminin, bu bölgenin sağlıklı bir kentsel bölgedeki alışveriş merkezleri ile bütünleşen,
çevre oluşturacak biçimde dönüştürülebilmesi alışveriş merkezlerinin oluşturduğu sorunları
yönünde kullanılması hedeflenmektedir. da çözümleyen bir stratejik merkez planlaması
Batı Planlama Bölgesi içindeki en önemli biçiminde ele alınması gerekmektedir.
merkezlerden olan Demetevler, gerek yapılaşma
biçimi, gerek zemin özellikleri, gerek yapı 4. Turan Güneş, Or-An Stratejik Alt Merkezi:
kalitesi ve gerekse sosyo-kültürel yapısı ile bir Güney Planlama Bölgesinin kuzey ucunda
çok kentsel risk ve tehlikeye açık görünmektedir. merkezi iş alanına en yakın kesiminde bulunan,
Bu risklerin giderilebilmesi anlamında Birlik-Yıldız Mahallerinde son 20 yılda yaşanan
bölgede kapsamlı, bütünlüklü, sistematik hızlı dönüşüm ve yoğunlaşmanın etkisiyle
bir yenileme ve dönüşüm gerçekleştirilmesi önemli bir gelişme kutbu haline gelen Turan
zorunlu olarak değerlendirilmektedir. Bu plan Güneş Bulvarı, bir yandan tüketici hizmetler için
ile özel planlama bölgesi olarak tanımlanan prestijli bir çekim noktası olurken, diğer yandan
Demetevler çevresinin, bölgedeki tüm riskleri da üretici hizmetler ve ofis kullanımlarının
giderecek, ulaşım, altyapı, otopark, sosyal da, ulaşım erişilebilirlik olanakları ve “A
donatı vb sosyal-teknik altyapı sorunlarını Sınıfı Ofis” gereksinimlerine yanıt verebilme
çözümleyecek bir proje ile dönüştürülmesi kapasitesi nedeniyle ön plana çıkmaktadır.
aşamasında, bölgedeki çok yoğun ticaret Milletvekili Lojmanlarının özelleştirildiği ve
etkinliklerinin değerlendirilmesi sağlanabilir. nitelik değiştirdiği bu süreçte, bölgenin bir
Bu amaçla bölgenin nüfus kapasitesi, etkinlik dizi ulaşım-otopark, dolaşım ve yoğunlaşma
alanı, merkezi iş alanı ile uzaklığı ve ilişkileri benzeri sorun yaşayabileceği düşünülmekte
bağlamında tüketici hizmetler ve perakende olup, bu aksta merkezi iş alanı güney saçağı
sektörü yanında sosyo-kültürel donatılar ve (Çankaya, G.O.P) ile bütünleşen, bu saçaktaki
bunlarla ilişkili üretici hizmetler de içerecek bazı sorun ve açmazları için de rahatlatıcı
biçimde bir stratejik alt merkez haline getirilmesi olabilecek bir stratejik alt merkez oluşumuna
hedeflenmektedir. yönelik özel planlama bölgesi tespiti ve özel
projeler üretilmesi yararlı görülmektedir.
3. Çayyolu 8. Cad. Stratejik Alt Merkezi:
Güneybatı gelişme koridorunda Çayyolu- 5. Batıkent Stratejik Alt Merkezi: “Batı
Ümitköy bölgesinin onaylı planlarında Koridoru”nun en yoğun ve önemli yerleşim
tanımlanmamış ancak kendiliğinden yol merkezlerinden olan Batıkent’te planla
boyu ticari aktivitelerle gelişme eğilimindeki tanımlanmış “Kent Merkezi” bu güne dek
akstır. Bir yandan gündelik tüketime yönelik oluşmamış, üstelik planda merkez olarak
perakende ticaret işlevlerinin, diğer yandan tanımlanan alanda konut gelişimine yönelik
bazı üretici hizmetlerin ve özel eğitim, sağlık değişiklikler de yaşanmıştır. Mevcut halde
vb işlevlerin yerseçme eğiliminde olduğu sınırlı alışveriş merkezleri ile ticaret, hizmet
konut sitelerinden oluşmuş bu aksın konut gereksinimi karşılamaya çalışan Batıkent’te,
ve merkezlik işlevlerinin birlikte yer alacağı planda tanımanla alanın daha fazla
biçimde Çayyolu (Kutugün) eski köy yerleşmesi gecikmeksizin bölgenin gereksinim duyduğu
ile birlikte özel bir proje kapsamında ele biçimde hayata geçebilmesine yönelik özel
alınması gerekmektedir. Güneybatı Planlama müdahale biçimlerinin geliştirilmesi gerekli
görülmektedir. Bu amaçla bölge merkezinin 8. Siteler Stratejik Alt Merkezi: Doğu planlama
gereğinde kamusal özel müdahaleler ile bölgesi sınırları içinde merkez işlevlerinin,
ivmelendirilmesi, alışveriş merkezleri ile kentsel servislerin ve kamusal hizmetlerin sınırlı
sınırlanmayacak biçimde geliştirilmesi olduğu, bölgenin sahip olduğu nüfus ile orantılı
sağlanmalıdır. Bu alt merkezde, Batıkent için olarak gelişmediği görülmektedir. Bu bölgedeki
eksikliği duyulan tüm sosyal, kültürel sonatı eksik kentsel servisleri tamamlamak, kentsel
ve etkinliklerin de hayata geçirilmesi bölgedeki yaşam kalitesini yükseltmek amaçlarıyla, Siteler
yaşam kalitesinin arttırılması anlamında önem Küçük Sanayi ve Çalışma alanında bir dönüşüm
taşımaktadır. yapılabileceği düşünülmektedir. Siteler
bölgesinde yer alan üretim işlevlerinin sergi-
6. Eryaman-Göksu Stratejik Alt Merkezi: satış işlevlerine dönüşüm sürecinde bölgenin
Batı Planlama Bölgesi ve Batı Koridorundaki ulaşım-otopark, yapı stoğu ve dokusunun da,
yoğunlaşmanın bir diğer kırılma noktası olan bölgede gereksinimi duyulan alt merkez işlevleri
Eryaman bölgesinde, Göksupark çevresinde ile birlikte ele alınması sağlanabilir. Böylece
yaratılan çekim ile bütünleşen bir stratejik alt hem Siteler bölgesindeki dönüşüm eğilimleri
merkezin hem meskun hem de planlı ancak sağlıklı olarak süzülüp çözüme kavuşturulmuş,
yerleşmemiş konut alanlarının gereksinimlerini hem de bölgedeki nüfusun yaşam kalitesini
karşılayacak biçimde alt merkez olarak arttıracak merkezlik işlevleri hayata geçirilmiş
geliştirilmesi, bu alt merkezin alışveriş merkezleri olabilir. Siteler çevresinin, bu çerçevede özel
inşa etme biçimine indirgenmeksizin, özgün planlama bölgesi olarak ele alınıp, stratejik alt
bir biçimde ele alınması, bölgenin rekreatif merkez olarak geliştirilmesine yönelik biçimde
potansiyelini de göz önünde bulunduracak projelendirilmesinde yarar görülmektedir.
biçimde geliştirilmesi hedeflenmektedir.
9. Hatip Çayı-Mamak Stratejik Alt Merkezi:
7. Pursaklar-Saray Stratejik Alt Merkezi: Doğu Planlama Bölgesinde eksikliği tespit
Kuzey Planlama Bölgesinin en yoğun yerleşme edilen kentsel hizmetlerin nitelik ve nicelik
potansiyeline sahip noktası olan ve 5216 olarak geliştirilmesi ilkesi bağlamında, Doğu
sayılı Kanunun yürürlüğe girmesinden önce Koridoru, samsun Yolu Girişi aksında Hatip
Ankara Büyükşehir Belediyesi kapsamı dışında Çayı ve çevresinin rekreatif potansiyelini
bulunan Pursaklar ve Saray Belediyelerince de en verimli biçimde değerlendiren, kentin
onaylanmış planlarla oluşan çevrenin gerek doğu girişini tanımlayıp, bölgenin yaşam
merkezlik işlevleri ve gerekse kentsel teknik- kalitesini arttıracak teknik ve sosyal altyapıları
sosyal altyapıdan yoksun sorunlu bir çevre da barındıracak bir stratejik alt merkez
üretme potansiyelinin tespit edilmesi üzerine, oluşturulması hedeflenmektedir. Bu merkezin,
bu plan ile anılan belediyelerin onaylı bölgedeki sağlıksız, düzensiz konut dokusunun
planlarında kapsamlı bir revizyon yapılması, yenilenmesi için de tetikleyici unsur olarak
yoğunlu azaltılması, nüfus atamalarının taşıma kullanılması sağlanmalıdır.
kapasitesine uyumlu hale getirilmesi, sosyal
altyapı ve donatıların arttırılması amaçlarıyla, 10. Natoyolu Stratejik Alt Merkezi: Doğu
her iki belediyenin sınırlarının bütünleştiği Planlama Bölgesinin güneydoğu bölgesinde
noktada, atanan nüfusun ve bölgenin Natoyolunun Doğukent Bulvarı ve Çankaya-
gereksinimlerine uygun bir stratejik alt merkez Mamak Viyadüğü ile de ilişkilendiği noktada,
yaratılması hedeflenmektedir. Bu amaçla, bölgenin sosyo-kültürel ve sosyo-mekansal
yapılan plan revizyonlarında merkez bölgesinin gereksinimlerini karşılayıp, bölgenin
özel planlama bölgesi olarak ele alınıp, gündelik gelişimine ivme kazandıracak, aktarma
perakende ticaret işlevlerine sıkışmayacak merkezleri ve Elmadağ-İmrahor Vadisi sistemi
biçimde üretici-tüketici hizmetlerle birlikte ile de bütünleşen bir merkez oluşumunun
geliştirilmesi sağlanmalıdır. planlanması düşünülmektedir.
11. Beytepe Stratejik Alt Merkezi: Kentin en amacıyla Ovacık yolu üzerinde Etlik Caddesi
yoğun konut gelişme bölgesi olarak yaklaşık aksında merkez oluşumu hedeflenmiştir.
15 yıldır parça parça planlanıp gelişen Bu özel planlama bölgesinin Keçiören
Güneybatı Planlama Bölgesinde, daha önce çevresinde salt konut içerikli dönüşümlere
onaylı planlarla tanımlanmış merkez ve karşı bir model oluşturması ve bölgenin yaşam
ticaret alanının, bölgenin stratejik alt merkezi kalitesini arttıracak özel müdahaleler içermesi
biçiminde geliştirilebilmesi hedeflenmektedir. beklenmektedir.
Planlama çalışmalarının tamamlanmış
olmasını bir olanak olarak değerlendiren, 15. Susuz-Yuva Stratejik Alt Merkezi: Batı
Planlama Bölgesinin kuzeydoğu kesiminde,
bölgedeki gelişmeleri çözümleyip, yerleşim
kentin kuzey yerleşimlerine çevre yolu erişimi
tamamlanmadan olası geliştirici müdahaleleri
ile yüksek erişilebilirliği olan, Ankara-İstanbul
de tanımlayarak bölgenin “merkezli” olarak
Karayolu güzergahındaki çalışma alanları, lojistik
gelişmesi sağlanmalıdır.
hizmetler, kentsel servisler, rekreatif potansiyeller
12. Tuluntaş Stratejik Alt Merkezi: Güneybatı ve kamusal kullanımlar ile bütünleşen bir stratejik
Planlama Bölgesinin Çevre Otoyolu alt merkezin planlanması önerilmektedir. Ülkenin
kesişiminde Tuluntaş Mahallesi çevresinde ey yoğun karayolu trafiğinin yaşandığı ve kente
daha önce mevzi planlarla oluşmuş ve çeşitli en fazla girişin yapıldığı bu akstaki merkezin
planlama çalışmalarına konu olmuş alanda, kent girişi nitelikleri ile de ele alınmasında yarar
bu planın gelişimi kontrol altına alarak görülmektedir.
tanımladığı ölçüde geliştirmeyi hedeflediği
Bu alt merkezlerin merkezi iş alanı ile bütünleşen,
yerleşimlere hizmet verecek, aktarma alanları
merkezi iş alanının bazı işlevlerini yüklenip bazı
ile de bütünleşen bir merkez planlamasına
konularda uzmanlaşan, perakende ticaret işlevlerini
gereksinim duyulmaktadır.
aşarak, merkezi iş alanına takımyıldız gibi bağlanan
13. Sincan-Saraycık Stratejik Alt Merkezi: özel merkezler olarak planlanması esastır. Bu
Kentin Batı Planlama Bölgesinde Etimesgut, merkezlere ilişkin diğer genel ilkeler Merkezler ana
Sincan bölgesinde yoğunlaşan nüfusun Planı ve bölgeler özel olarak yürütülecek planlama
gereksinimlerini karşılamakta yetersiz kalan çalışmaları kapsamında belirlenmelidir.
merkez işlevlerinin geliştirilmesi, eksik sosyal
Diğer Alt Merkezler
donatı alanlarının oluşturulması, bölgenin
yaşam kalitesinin arttırılması ve Sincan O.S.B. Merkezi iş alaları ve stratejik alt merkez gelişimleri
ile konut alanlarının ilişkisinin kurulabilmesi ile ilişkili, daha çok konut alanları içi yakın dönem
amaçlarıyla, Elvan-Saraycık Bölgesinde daha ticari gereksinimlerin karşılandığı, tüketici hizmetlerle
önce onaylı planlarla tanımlanmış ve Batı yoğunlaşmış çalışma alanları, bu plan kapsamında
Terminali-Toptancı Hal kompleksi ile de Diğer Alt Merkezler olarak tanımlanmıştır. Bu
bütünleşen bir stratejik alt merkez oluşturulması tip merkez gelişimlerinin konut alanları içerisinde
hedeflenmektedir. kontrolsüz ve yeni yapı-işlev sorunları yaratarak
gelişme eğilimleri ve yarattığı sorunların “Merkezler
14. Etlik Cad.- Ovacık Stratejik Alt Merkezi: Ana Planı” kapsamında yapılacak tespit ve öneriler ile
Kuzey Planlama Bölgesinde mevcut gelişme aşılması, yol boyu gelişen ve ulaşım-dolaşım, otopark
eğilimleri, düzensiz konut alanlarının vb sorunları olan bu merkezlerin rehabilitasyonu
dönüşümü sürecindeki yoğunlaşmalar ve amaçlı özel çalışmalar, iş geliştirme projeleri ve
giderek eksikliği daha fazla hissedilecek düzenlemeler yapılması sağlanmalıdır.
olan sosyal donatı ve kamusal servisler ile
Çevre Yolu bağlantısında oluşmaya başlayan Alt merkezlerin kentsel gelişme sürecinde kendi
alışveriş merkezi hareketlenmelerini birlikte eğilimleri ve altyapı sorunlarıyla yol boyu
ele alarak, bölgede bir alt merkez yaratabilmek gelişmesini sınırlandırabilmek amacıyla gelişme

292
Harita 6.3.: Ankara Metropoliten Alanda Kamusal Yönetici Hizmetlerinin Mekansal Dağılımı
293
312

294
Harita 6.4. Ankara Metropoliten Alan Çekirdeğinde Kamusal Hizmetlerin Mekansal Dağılımı
295

313

296
Harita 6.5. Ankara Metropoliten

Alan Çekirdeğinde Kamusal
Olmayan Hizmetlerin Mekansal
Dağılımı
297

314
konut alanlarında ve plan revizyonu yapılacak merkezleri ve hipermarketler için de yapılmalı ve bu

alanlarda ünite merkezi niteliğinde ve/veya tüm analiz doğrultusunda gerekli önlemler alınmalıdır.
ulaşım-otopark sorunları çözülmüş alt merkezler Büyük alışveriş merkezlerinin öncelikle bu
tasarlanması hedeflenmektedir. Meskun alanlarda plan ile oluşturulmuş/tanımlanmış stratejik
yol boyu oluşmuş alt merkez alanlarında ise ulaşım- alt merkez ve diğer alt merkez alanlarında
dolaşım, yaya erişimi, otopark vb. sosyal donatı hayata geçirilmesi, merkezi iş alanı ve yakın
ve teknik altyapı gereksinimlerini gidermeye ve çevresi ile merkez planlama bölgesinde yer
kent mobilyası unsurlarını oluşturmaya yönelik almaması sağlanmalıdır. Bu tip merkezlerin
sağlıklılaştırma, canlandırma, yenileme projelerinin yukarıda sıralanan analizler uyarınca planlanması
hayata geçirilmesi sağlanarak, bu alanlarda yaşam gerekli görülmektedir.
kalitesi arttırılmalı, kentlinin ketsel servislere
ulaşabilme potansiyeli arttırılmalıdır.Büyük alışveriş Hizmetler sektörüne ilişkin bunlarla sınırlı kalmayan
merkezlerinin nitelik ve canlılığını yitirmesine yol diğer müdahale biçimlerinin bu planın tanımladığı
açtığı alt merkezlerde iş geliştirme ve gündelik ticaretin ilgili Ana Planlarda tartışılıp olgunlaştırılarak hayata
devamlılığını sağlayacak, yerel küçük girişimciyi geçirilmesi esastır.
koruyacak, mahalle ölçeğindeki alışveriş dokusu ve
varlığının yitirilmemesi amaçlı yerel mikro kalkınma
projeleri, sosyal ve ekonomik açılımlar içeren özel
projeler oluşturulması yoluyla, gündelik yaşam
ve ticaret dokusunun korunması, geliştirilmesi,
sorunlarından arındırılması sağlanmalıdır. Büyük
alışveriş merkezleri ve hipermarketlerin yerseçiminde
de, bu ilkeler ve gereklilikler çerçevesinde, gerekli
özendirme kaçındırma politikaları Merkezler Ana
Planı ile eşgüdümlü ve onu da yönlendirecek biçimde
yapılmalıdır.
Büyük Alışveriş Merkezleri-Hipermarketler
Kentsel alanda giderek önemli bir yer seçim kararı
haline gelen ve kentsel altyapı, kent içi ulaşım, yakın
çevresinde yarattığı dönüşüm-spekülasyon süreçleri
ve kentsel işlevlerin dağılımı-ilişkileri bağlamında
çok stratejik öneme sahip nitelikleriyle ön plana
çıkan, 1500 m2’den büyük kapalı alana sahip büyük
ölçekli alışveriş merkezleri ve hipermarketler, bu
plan kapsamında özel olarak ele alınmıştır. Kentin
merkezi iş alanı ve ticari dokusu üzerinde de
önemli etkisi bulunan büyük alışveriş merkezleri ve
hipermarketlerin yer seçimi ve faaliyetlerine ilişkin
bir dizi ilke ve esasın benimsenmiştir. Buna göre,
öncelikle; büyük mağazalara ilişkin yer seçim süreci,
ekonomik ve mekansal bir planlama faaliyeti olarak
biçimlenebilmesi amacıyla “stratejik kentsel ve çevresel
etki değerlendirmesi” analizi olarak ele alınmalıdır.
Büyük alışveriş merkezleri için yapılacak stratejik
kentsel çevresel etki değerlendirmesi analizi, daha
önce yer seçmiş ve faaliyette bulunan büyük alışveriş
7 7
Sosyal Yaşam Sektörleri
7. Sosyal Yaşam Sektörleri
7.1. KONUT Hisar Mahallesinde odaklaşarak tepenin batı ve

güneyindeki yumuşak eğimler üzerinde yayılmış,
Ankara’da kentsel gelişme sürecine koşut olarak, ortalama 2.5-3 hektarlık alan kapsayan mahallelerin
kent makroformunun en baskın unsuru olarak insan ölçeğindeki sokak dokusu üzerinde yoğun
biçimlenen konut alanları, kentin yağ lekesi (200-250 kişi /hektar) bir nitelik sunmaktadır.
biçiminde gelişme eğilimindeki makroformunun da
belirleyici arazi kullanım türüdür. 1923-1927 yılları arasında Ankara yoğun bir
yapılaşmaya sahne olmuştur. Bu yapılaşma daha
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı, konut çok eski kentin boş arsalarında ya da kentin
alanlarının gelişimine ilişkin makroform unsurlarını dış mekanlarında yer almaktadır. Bu yapılaşma
3. bölümde tartışan bir çerçeve tasarlamıştır. Bu faaliyetini biçimlendiren ise, yeni bir kent yaratma
çerçeve içinde konut alanlarına ilişkin mahalle amaçlı siyasi seçme ve bu doğrultuda yapılan
ölçeğindeki detaylı tespit ve verilerin oluşturulan planlama çalışmalarıdır. Bu çalışmaların ilki
planlama bölgeleri bağlamında 9. Bölüm içinde ele Lörcher Planıdır. Bugün Ulus ve çevresi olarak
alınması izlencesi benimsenmiştir. Bu bölümde ise, en genel biçimde adlandırılan geleneksel kentin
kent bütününde konut alanlarının gelişim süreci gelişimini, güneye ve batıya doğru yönlendiren
irdelenerek, konut alanlarının mevcut durumuna Lörcher Planı, bir yandan bugün Kızılay adıyla
ilişkin makro değerlendirmeler ve sorunlar anılan Yenişehir’de az katlı, bahçeli bir konut alanı
üzerinden genel müdahale biçimleri tartışılarak, sıçraması öngörürken,diğer yandan da, İstasyon
planlama bölgeleri bazında yapılacak inceleme ve çevresinde ticari aktivitelerle biçimlenen sınırlı bir
bundan sonraki çalışmalar için strateji ve uygulama konut gelişimi öngörmüştü.1927 yılında yapılan
ilkeleri oluşturulmaya çalışılacaktır. yarışma ile üretilen ikinci plan olan Jansen Planı da,
7.1.1. KONUT ALANLARININ TARİHSEL Lörcher Planının Yenişehir yönündeki yönlenme
GELİŞİMİ öngörüsünü temel veri olarak kabul etmiştir.
Cumhuriyetin ilanına kadar, Kale ve yakın 1927 yılına gelindiğinde nüfusu 75.000’e ulaşmış
çevresinde yoğunlaşan geleneksel kent dokusu olan Ankara’da 3 tür konut gözlenmektedir. İlk
ile, 1892’de kente gelen demiryolu istasyonunu, tür, Kale ve yakın çevresindeki Osmanlı geleneksel
geleneksel kente bağlayan Taşhan (bugünkü Ulus) konut dokusudur. Bu dokuya Cumhuriyet
Dönemi’nin etkisi, yeni bölmeler, eklemeler ve
çevresinde sınırlı bir gelişimi olan konut alanları;
kentin yaşadığı planlama deneyimi ve müdahaleleri parçacıl yenilemelerdir. Bu gelişimler sonucunda
etkisinde geliştiği kadar, özellikle 1940’lardan eski mahallelerin nüfusu daha çok yoğunlaşmış ve
başlayacak biçimde plan dışı yapılaşma eğilimleri çevre standartları düşmüştür. İkinci türü oluşturan
ile de biçimlenmiştir. yapılar dört beş katlı olup geleneksel dokunun içine
sızmıştır. Bu yapılar Ankara’nın ilk rant amaçlı
1920’li yıların ortalarına kadar Ankara, Kale ve apartman örnekleri olmuştur. Üçüncü konut türü,
ona bitişik 5 hektar kadar bir alana yayılmış olan bahçeli ev tipinde ve ayrık düzendeki memur
konutlarıdır. “Bahçeli Konut” modeli, yaratılmak 1930’lı yılların sonlarından itibaren spekülatif
istenen ulusal burjuvazi için öngörülen yaşam nitelikli imar hareketleri yanında, dönemin en
çevresinin ilk örneklerini oluşturmuştur. Bu model belirgin özelliği barınma gereksinimini karşılamak
özel sektörce de benimsenerek, orta ve üst gelir amaçlı gecekondulardır.
grupları için Sıhhiye ve Kızılay arasında, bulvarın
doğu ve batısında lüks villalar yapılmıştır. Ancak, Jansen planınca 1980 yılında ulaşacağı tahmin
bu semtler 1927 yılında hala dolmamıştır. edilen 300.000 kişilik nüfusu, 1950 yılında aşan
Ankara, Jansen planınca öngörülmüş Tandoğan ve
Sonuçta, 1923-1927 yılları arasında kalan dönemi Cebeci işçi mahallelerinin dışına çıkan gecekondu
değerlendirecek olursak; başkent olmasıyla alanları ile çevrelenmiştir. Bir yandan Kayaş
birlikte yoğun bir gelişim yaşayan Ankara’nın, çevresinde demiryolu istasyonu ilişkisi ile kentle
konut dokusunda da aynı gelişmenin pozitif ve ilişkilenen gecekondular, diğer yandan Abidinpaşa
negatif etkileri bir arada görülmektedir. Planlama çevresine sıçrayan yapılaşma eğilimleri, kuzeyde
olgusunun henüz yerleşmediği bir ülkenin başkent Altındağ, Dışkapı, Dörtyol, Hıdırlıktepe çevresine,
olmuş küçük bir kenti olmanın dezavantajı olarak, diğer yandan Etlik çevresine yönlenmiştir. Güney
1927 yılı sonuna kadar oldukça plansız ve düzensiz yönünde ise, Yenişehir’i Çankaya’ya bağlayan
gelişmesi nedeniyle; yapı-sokak ilişkileri, yapıların aksta spekülatif gelişmeler ve talepler kendini
diğer yapılarla görsel etkileşimi ve dolu-boş mekan göstermektedir.
oranları düzenlemesi, konut ve kişi yoğunluklarının
ve mekan kullanımının topoğrafya ve üzerindeki Bu dönemde, kent için yeni bir plana gereksinim
çeşitli işlevlere göre farklılaştırılması gibi çabaları duyulduğu tespiti sonucu ulusal yarışma ile üretilen
yansıtamamış ve ortak bir sosyo-kültürel ve ekonomik Yücel - Uybadin Planı, 1987 yılı için 750.000 kişi
yaşantının mekanını yönlendirememiştir. projeksiyonu ile, belediye sınırlar içinde oluşan
gecekondu eğilimlerini kontrol edip, düzenli yapıya
Jansen Planı, toplam 1.500 hektar alan üzerinde, yönlendirmeye çalışan bir nitelik taşımaktadır.
120-240 kişi/hektar gibi kademeli bir yoğunlukla Ancak, bu planın üretildiği dönemde planın hayata
270.000 kişilik bir nüfus yerleştirmiştir. Jansen geçebilmesine yönelik uygulama araçlarının sınırlı
Planı’nın konuta ilişkin en önemli ilke kararları; olması yanında, sınırlı kamu kaynaklarının da,
konut kat sayısı ve yoğunlukların düşük tutulmasıdır. barınma, ulaşım gibi temel kentsel gereksinimlerin
Konut alanları 18 bölgeye bölünmekte ve her biri çözümünde yetersiz kalması, marjinal çözümleri
için ayrı bir imar düzeni öngörülmektedir. Genelde beraberinde getirmiştir. Bu dönemde yürürlüğe
Ankara için en çok 3 kat önerilmekte ve konutlar giren 775 Sayılı Kanun ile gecekondu alanları için
bitişik ve ayrık düzende tasarlanmaktadır. Jansen’in öngörülen müdahale biçimlerinin yerindeliğine
yapılaşma biçimi açık sistemdir ve bu sistemin en karşın, bu müdahaleleri hayat geçirecek irade,
belirgin örnekleri de geniş bahçe içindeki büyük kaynak ve uygulama bütünlüğü kurulamadığından,
villalarla, küçük parseller içindeki tek ya da dizi gecekondu önlem bölgeleri ve barınma gereksinimi
biçimindeki işçi evleridir. Jansen’in gerek yarışma için çözüm üretilememiştir.
planı gerekse 1932 kesin imar planında toplam
konut alanı 1.475 hektar ve bu alanda önerilen Yücel-Uybadin Planının, belediye sınırları ile
nüfus yaklaşık 271.000 kişi olup ortalama yoğunluk sınırlandırılması, kent içindeki yoğunlukların
184 kişi/hektardır. (öncelikle Kızılay ve Ulus civarı) artmasına neden
olmuştur. Daha sonraları bu yoğunluk artışları
Ülkede Cumhuriyet rejiminin kökleşmesi ve kentin tüm bölgelerine yayılmış, Bölge Kat Nizamı
modernite hareketinin gerekleri olarak kentsel Planları ile, kendi içinde yoğunlaşıp, sıkışan ve
yaşama dair önemli kamu müdahalelerine karşın, Jansen Planının 2 katlı konut dokusu için öngördüğü
kırsal alandan, kentler yoğun bir göç hareketlenmesi yol ve ulaşım altyapısını kullanan çok katlı
yaşanması süreci, planlı müdahalelerle bloklar, Yenişehir’den başlayarak kent dokusunu
biçimlendirilmeye çalışılan kentlerin yapısını da biçimlendirmeye başlamıştır. Bu yoğunlaşma,
değiştirmiştir. Ankara’nın da ülkenin en yoğun kişi başına düşen kentsel servis miktarını da
biçimde bu göç sürecinden etkilendiği söylenebilir. azaltmıştır.
Sonuçta Yücel - Uybadin Planı, Jansen Planını o Belediyenin gelişmeleri batı koridoru üzerinde
gerçekleştirmesi, şahıs ve küçük kooperatiflerin
günün koşullarına göre revize etmiş, gelecek ile ilgili
yönlendirmeleri vermekten çok, güncel eğilimleri (konut, sanayi) bu koridora yönelmesine,
değerlendiren bir plan olmuştur. 1968 yılında, Kat girişimcilerin İstanbul yolu ağırlıklı olmak üzere
Mülkiyeti Kanunu ile yapılması zorunlu hale gelen Eskişehir, Konya, Çubuk karayolları üzerinde
Bölge Kat Rejimi Planı ile Yücel-Uybadin planına koridorlaşma eğilimleri göstermelerine sebep
%100 oranında nüfus yüklenmiş ve yoğunluklar iki olmuştur. Bu plan döneminde de gecekondulaşma
kat artmıştır. Yücel-Uybadin İmar Planı Dönemi’nde büyük bir hızla devam etmektedir. 1985 sonunda
uygulama aşamasında pek çok sorun ortaya çıkmıştır. Ankara’da gecekondu sayısı 290.000’e ulaşmıştır.
Bu sorunların başında bu plan dönemi öncesi ve Bu dönemde oluşan Demetevler, apartman
sonrasındaki spekülatif davranışlar gelmektedir. Bu tipi ruhsatsız ve plansız gelişmelere çarpıcı bir
hareketler plan sahasının genişlemesinden ziyade örnektir. Bunun yanısıra Altındağ ve Mamak ve
kat yükseklikleriyle oynamalar şeklinde olmuştur. Keçiören’de topoğrafik açıdan gelişmeye uygun
olmayan alanlarda gecekondu alanları meydana
1970’e kadar bu eğilim ve sorunlarla biçimlenen gelmektedir.
kent ve konut dokusu, kentin ilk sıçrama noktası
1990 Nazım Planı’nın oluşturulması esnasında
olan Yenişehir çevresinden başlayan kendi içinde
yapılan konut ile ilgili çalışmalarda elde edilen bilgilere
yoğunlaşma süreci yaşanmasını sağlarken, diğer göre; Ankara’da 1970 yılında hanehalklarının %
yandan, kent çeperindeki tescil harici ve hazine 53’ü düzenli, % 4’ü plan öncesi (1930 yılı) devirden
arazilerinden başlayan hızlı bir gecekondulaşma kalma eski Ankara bölgesinde, % 43’ü ruhsatsız
süreci, ikili bir konut dokusu oluşumunu olarak inşa edilmiş kaçak yapılarda oturmaktadır.
keskinleştirmekteydi. Bu dönem “modern” olarak Ruhsatsız yapıların % 1’ini kaçak apartmanlar,
çok katlı apartmanların görülmeye başlandığı %42’sini ise gecekondular oluşturmaktadır.
ve barınma amaçlı gecekonduların rant amaçlı Nüfusun ise % 57’si gecekondularda, geri kalan
niteliklerinin de ilk kez tanındığı bir dönem olarak % 43’ü ise düzenli konutlarda oturmaktadır.
yorumlanabilir. Gecekonduların kiralanmaya Alansal açıklamalarda ise düzensiz konut alanları,
başlandığı 1970’li yıllar ile birlikte, kentsel konut toplam alanının % 69’u, düzenli konut alanları
dokusu; sürekli bir bozulma eğilimi ve korumadan ise % 31’lik bir pay tutmaktadır. Ankara genel
yoksun geleneksel konutlar, çok katlı yapılar ile arazi kullanımı içinde %51’lik bir oranda konut
yoğunlaşmaya başlayan Yenişehir-Kavaklıdere aksı, alanları yer seçmektedir. Bu tespitler, kentin
planlarla oluşturulan ağırlıkla çalışan kesimlere temel biçimlenmesini planlar kadar, plansız
yönelik orta yoğun konut alanları (Aydınlıkevler, gelişme eğilimlerinin de yönlendirdiğini ortaya
Yenimahalle vb), kamusal tesislere ait lojmanlar, koymaktadır.
kenti çepeçevre saran gecekondulardan oluşan bir
2015 Yapısal Plan çalışması ise, konut yapım
yapıya sahip görünmektedir.
süreçleri üzerinde durarak, kent makroformunun
Bu dönemde kurulan Ankara Metropoliten Alan gelişmesinde desantralizasyonun gerekliliği
Nazım Plan Bürosu 1/50.000 ölçekte 20 yıl savunmuştur. Bu nedenle Ankara çevresindeki
perspektifli bir nazım plan çalışması gerçekleştirmiş 35-40 km’lik halka içinde varolan yerleşmelerin
ve bu plan “1990 Ankara Nazım Planı” adıyla 1982 güçlendirilmesi veya yeni yerleştirmeler
yılında onaylanmasına karşın, bundan daha önce oluşturarak bir metropoliten tampon kuşak
etap etap uygulamaya geçirilmiştir. Ankara Nazım yaratmak temel ilkelerden biri olarak belirlenmiştir.
Ayrıca varolan yerleşmelerin oluşturulmasında
Planı’nın temel özelliği, 1970 sonrasında büyük
istihdam olanaklarını bir araç olarak kullanmak
konut ve sanayi planlarının kentin batı koridoru
ve metropoliten alanda ve her metropoliten alt
üzerinde gerçekleştirilerek bu koridora olan talebi
bölgede sağlıklı bir işyeri konut dengesi oluşturmak
başlatmasıdır. Batıkent, Eryaman, gibi Toplu da temel ilke kararları arasındadır.
Konut Alanları, Sincan Organize Sanayi Bölgesi
gibi sanayi alanları planlanarak bu koridor üzerine 2015 Yapısal planının yapıldığı dönemde arka
yerleştirilmiştir. arkaya çıkan “İmar Affı” yasaları, kenti çepeçevre
saran gecekondu alanlarının sahiplerine yapılarının oranda değiştirmiştir. Çayyolu, Beytepe ve Gölbaşı
bulunduğu araziye ait tahsis olanağı sunmakla yöresinde parça parça planlarla oluşan konut
birlikte, bu alanlar için mevcut konut dokusu ve alanları ve Macun, İvedik yöresinde uygulaması
stoğunun oluşturduğu dokuyu azami kullanan sürdürülen Organize Küçük Sanayi Bölgesi, 2015
4 katlı apartmanlar yapılmasına yönelik bir yılı için oluşturulabilecek sağlıklı konut-işyeri
“dönüşüm” çerçevesi tanımlamıştır. dengesini bozmuştur.
Bu dönüşüm mantığı, gecekonduların oluşturduğu 1990 sonrası ise, “planlı plansızlık dönemi” olarak
organik ve çevresiyle-doğayla görece daha uyumlu nitelendirilebilir. 1985 sonrası yerel yönetimlere
konut dokusunun, ağaç ve bitki varlığını da yitiren devredilen imar planı onaylama yetkisinin en
bir nitelikte beton ağırlıklı tekdüze konutlarla yer kapsamlı ve denetimsiz olarak hayata geçtiği bu
değiştirmesine yol açmıştır. Yap-sat metodu ve dönem, planlamayı, imar rantlarının dağıtılması
müteahhit eliyle yaşanan bu dönüşümün ürettiği ve kentsel rantların arttırılabilmesi amacıyla
konut stokunun niteliği, güvenliği ve oluşturduğu yüksek imar hakları verilmesi mantığına oturan bir
konut dokusu, kentin çeperinde görece, imar ve anlayışla özetlenebilir. Bu döneme temel dinamiğini
toprak rantı yüksek alanlarda kendisini gösterirken, katan unsur, gerçek bir planlama süreci ve açılımı
müteahhitin karlı olmadığı doku ve topoğrafyalar tanımlamayan imar hareketlerinin “planlı” bir
için bugüne dek ulaşan çözümsüzlükler üretmiştir. biçimde “sanal bir plan anlayışı” içine yedirilmesini
Ankara’da 23 yıldır ıslah planı olduğu halde tek sağlayan imar planlarıdır. Kentin bütününe yönelik
yapının dönüşmediği gecekondu mahalleleri gelişme çerçevesi çizme arayış ve geleneğinden
olduğu gibi, ıslah planları ile bulunduğu haliyle gelen Başkent için, parçalı plan ve uygulamalar
yasallaştırılmış kaçak yapı mahallelerinin de ile, imar rantları ve arsa-arazi spekülasyonları
bulunuyor olması, ıslah planlarının tanımladığı üzerinden biçimlenen bu dönemde, konut dokusu
“çarpık dönüşüm” mantığının da bir göstergesi da, kendi içinde yoğunlaşma eğiliminden daha
olarak yorumlanabilir. Islah planlarının tanımladığı etkileyici bir açılım bulmuş görünmektedir. Araç
yapılaşma biçimi, halen kentin çeperindeki sahipliliğinin artması, mesafelerin görece kısalması
konut alanlarını dönüştüren onaylı planlar olarak ve erişilebilirlik kısıtlarının araç sahipleri için
yürürlükte olup, bu dönüşüm deneyiminden görece azalması, kentin ana çanağında sıkışan
yeterince ders çıkarıldığını söylemek çok olanaklı konut alanlarının desantralize olma eğilimini de
değildir. beraberinde getirmiştir.
1980’li yılların sonlarına dek uzanan bu dönem, Başkentin gelişim sürecinde merkezleri ve konut
gecekondu alanları için böylesi bir süreç alanlarının yönelimini belirleyen temel etmenlerden
tanımlarken, kentsel ana çanak içindeki merkez olan üst gelir grubu konutlarının mekansal
bölgelerinde bir yandan işlevsel, diğer yandan da dinamikleri, bu desantralizasyonda da belirleyici
yapısal dönüşümler hazırlamaktaydı. Bahçelievler görünmektedir. Bu dönem özellikle kentin güney ve
gibi konut alanlarında 3. yık-yap sürecinin güneybatısında odaklar yaratmaktan çok dağılma-
başladığı bu dönem, Kızılay’dan Çankaya’ya dek saçılma içeren konut alanları üretmiş görünmektedir.
uzanan merkezi iş alanı işlevlerinin saçaklanması Çalışma alanları ile de bütünleşmeyen ve çoğu kez
süreci ile, hem merkez hem de konut dokusunun az ve orta yoğun konut alanlarından oluşan bir
önemli değişimlere sahne olduğu nitelikleri ile öne doku üreten bu dönem, bir yandan korunaklı-
çıkmaktadır. güvenlikli siteler, “gettolar” yaratırken, diğer yandan
dönüşemeyen ve kente eklemlenemeyen konut
1985-1990 döneminde, gerek Ankara Büyükşehir alanlarında kentsel yoksulluk ve yoksunlukları
Belediyesi mücavir sınırları içinde belediyelerin, da hazırlamıştır. Kentsel sosyal yapı içerisindeki
gerekse mücavir sınırları dışında başta Ankara Valiliği eşitsizliklerin derinleştiğini de gösteren bu konut
olmak üzere çeşitli kamu kuruluşlarının yaptığı dokusu, gerçek dönüşüm-yenileme çözümleri
planlama ve uygulama çalışmaları Ankara’nın 2015 üretilmesi zorunlu bir müdahale alanı olarak, kentin
Yapısal Planında öngörülen makroformunu önemli temel önceliklerinden biri olarak görülmelidir.
7.1.2. KONUT ALANLARI MEVCUT az kiracıya sahiptir. Ev sahibi olmadığı halde kira
DURUM DEĞERLENDİRMESİ ödemeyenlerin oranı açısından bakıldığında da
Ankara, İstanbul’dan daha yüksek ancak Bursa
Sınırlı kamu kaynaklarının çözüm üretemediği dar ve İzmir’den daha düşük bir orana sahiptir. Bu
ve orta gelirli, örgütsüz nüfusun konut ve barınma durumu, Ankara gecekondularının henüz İstanbul
sorununa ilaveten, kentsel mekanda yer değiştirme kadar büyük bir rant pazarı içinde olmadığı ancak
dinamikleri hızlı olan ve spekülatif gelişme Bursa ve İzmir’den daha fazla kiracı gecekondu
eğilimleri bulunan üst gelir yerleşimlerinin, temel sakini barındırdığı biçiminde yorumlamak
belirleyici ve yönlendirici unsur olduğu görülen mümkündür. Bunlara ilaveten, Ankara’da lojmanda
konut alanlarındaki mevcut yapı, makro ve mikro oturanların diğer tüm kentlerdekinin yaklaşık 2 katı
göstergelerle ele alınmıştır. bir büyüklükle %3,70’lik pay alıyor oluşu, kentin
Başkentlik işlevleri ve kamu kurumlarının merkezi
Makro açıdan, Ankara’daki konut stoğunun genel
olmasıyla ilişkilidir.
nitelikleri ve yapılaşma eğilimleri diğer ülke kentleri
ile kıyaslanmış ve son dönemde ülke ekonomisinin Konutların konfor durumu açısından bir
temel ivme unsuru olarak tarif edilen inşaat ve değerlendirme yapıldığında, tuvaleti konutun
konut sektörünün genel yönlenimi tartışılmaya dışında yer alan konutlar açısından İstanbul’dan
çalışılmıştır. Mikro açıdan ise, planlama bölgeleri sonra en gelişmiş göstergeye sahip il Ankara’dır.
kapsamında yapılacak analizlerde derinleştirilecek Banyo, mutfak donanımlarının konutun içinde
konut dokusuna ilişkin kent bütünü ve ilçeler yer alması ve konutun borulu su sistemine sahip
ölçeğinde tespitler yapılmıştır. olması açısından da, Ankara en kentleşmiş kent olan
İstanbul’dan sonra gelmektedir. Bu durum Ankara
Ankara, ülke kentleri içinde, konut mülkiyeti Büyükşehir Belediye Sınırı ve metropoliten kent
açısından ev sahipliliği oranının en az olduğu içinde daha da artarak % 100’e yaklaşmaktadır.
illerdendir. İzmir’de %64,15 olan ev sahipliliği
oranının Ankara’da %58,65’e düşüyor olması, Konut göstergeleri üzerinden yapılan
kentin sosyo-demografik yapısı ve ücretli kesimin değerlendirmeler ise, Ankara’nın bin kişi başına
çokluğu ile ilişkilendirilebilir. Benzer bir durumun düşen konut açısından 282 konut ile, İstanbul,
İstanbul’da da bulunması, kentin ölçeğinin büyümesi İzmir ve Bursa’nın oldukça gerisinde kaldığını
ve eşitsizliklerin artmasıyla konut mülkiyeti arasında göstermektedir. Son 20 yılda hektarlarca alan
bir bağlantı kurulabileceğini düşündürtmektedir. imara açılmasına ve tüm gecekondu alanları
Bununla birlikte, kiracı sayısı açısından ise, için ıslah imar planları yapılmasına karşın, kişi
Ankara, İzmir’den daha fazla, İstanbul’dan daha başına düşen konut açısından diğer illerden
Tablo 7.1. : Seçilmiş Bazı İllerde Konut Mülkiyeti-2000

Ev sahibi
Toplam Ev sahibi Kiracı Lojmanda oturan değil ama kira Bilin-
İl Adı hanehalkı ödemeyen Diğer
meyen
sayısı
Sayı % Sayı % Sayı % Sayı %
Adana 402 243 273 054 67,88 89 329 22,21 6 784 1,69 27 410 6,81 5 504 162
Ankara 1 018 371 597 310 58,65 319 097 31,33 37 675 3,70 55 857 5,48 8 022 410
Antalya 383 339 251 975 65,73 101 445 26,46 5 996 1,56 19 565 5,10 4 255 103
Bursa 545 391 353 275 64,77 143 638 26,34 6 335 1,16 39 081 7,17 2 798 264
Eskişehir 190 284 126 448 66,45 47 467 24,95 4 780 2,51 10 096 5,31 1 468 25
Gaziantep 248 213 162 888 65,62 65 738 26,48 3 777 1,52 13 262 5,34 2 349 199
İstanbul 2 550 607 1 476 687 57,90 893 427 35,03 28 100 1,10 131 662 5,16 17 425 3 306
İzmir 922 729 591 974 64,15 249 897 27,08 14 642 1,59 58 618 6,35 7 254 344
Kayseri 236 030 165 259 70,02 55 729 23,61 4 324 1,83 8 903 3,77 1 645 170
Konya 444 354 325 093 73,16 92 201 20,75 7 624 1,72 16 308 3,67 2 882 246
Kırıkkale 78 760 54 961 69,78 18 279 23,21 1 752 2,22 3 378 4,29 361 29
Türkiye
15 070 093 10 290 843 68,29 3 604 367 23,92 310 347 2,06 730 065 4,84 125 452 9 019
Toplamı
Kaynak: DİE, Bina sayımı İstatistikleri, 2000
Tablo 7.2. : Seçilmiş Bazı İllerde Konutun Konfor Durumu-2000 306
Tuvalet Banyo Mutfak Borulu Su

İl Adı Toplam Konutun Konutun Konutun Konutun Konutun Konutun Konutun Konutun
% Yok % Yok Yok % Yok
içinde dışında içinde dışında içinde dışında içinde dışında
Adana 402 243 310 115 77,10 88 526 3 455 374 830 93,18 19 326 7 901 384 701 10 083 7 225 361 010 89,75 21 557 19 181
Ankara 1 018 371 958 829 94,15 58 034 1 468 993 019 97,51 6 986 18 256 1 005 708 5 057 7 529 981 246 96,35 19 686 17 234
Antalya 383 339 342 610 89,38 38 625 2 066 364 862 95,18 15 146 3 282 371 601 6 743 4 906 349 331 91,13 14 124 19 780
Bursa 545 391 488 658 89,60 55 792 885 531 767 97,50 6 067 7 441 534 011 4 272 6 981 526 068 96,46 9 878 9 274
Eskişehir 190 284 150 855 79,28 38 764 661 179 213 94,18 2 906 8 158 184 139 2 488 3 653 178 631 93,88 6 645 4 980
Gaziantep 248 213 198 538 79,99 45 377 4 141 215 670 86,89 8 769 23 443 222 426 9 804 15 699 218 253 87,93 21 836 7 756
İstanbul 2 550 607 2 536 755 99,46 12 000 1 665 2 527 218 99,08 3 904 19 006 2 543 344 1 953 5 033 2 516 201 98,65 8 154 25 878
İzmir 922 729 794 021 86,05 126 020 2 591 887 519 96,18 25 070 9 934 889 543 20 817 12 147 857 544 92,94 38 964 25 764
Kayseri 236 030 177 086 75,03 57 822 1 075 222 454 94,25 3 108 10 371 227 956 3 359 4 645 220 487 93,41 8 914 6 503
Konya 444 354 332 629 74,86 108 774 2 867 404 809 91,10 13 383 25 973 402 009 32 833 9 318 384 371 86,50 40 434 19 096
Kırıkkale 78 760 62 539 79,40 15 952 269 75 755 96,18 874 2 127 77 457 605 693 67 825 86,12 8 150 2 745
Türkiye
15 070 093 12 485 238 82,85 2 409 858 170 886 14 140 264 93,83 380 513 542 328 14 340 003 319 944 403 135 13 417 532 89,03 762 789 874 984
Top.

Tablo 7.3. : Seçilmiş Bazı İllerde Bazı Konut Göstergeleri-2000

Bin kişi başına Konut başına Oda başına
BÖLGE ADI Konut sayısı Bina sayısı Oda sayısı Taban alanı (Metrekare)
konut sayısı oda sayısı kişi sayısı
Adana 469189 254 253447 1631204 3 1,1 31187730

Ankara 1128625 282 384489 4230240 4 0,9 61871936
Antalya 456371 265 233802 1689260 4 1 27641902
Bursa 640197 301 270023 2258913 4 0,9 38191982
Eskişehir 207717 294 123501 731016 4 1 14976477
Gaziantep 279617 218 155343 918389 3 1,4 22580357
İstanbul 3393077 339 869444 11727538 3 0,9 128732607
İzmir 1140731 338 522243 4014186 4 0,8 62488852
Kayseri 273620 258 142399 1079667 4 1 20887833
Konya 469894 214 333645 2007040 4 1,1 41045451
Kırıkkale 83177 217 49119 309102 4 1,2 5486402
geri kalınmasının nedeni, planların uygulamaya patlama olduğu ve 2004 yılına gelindiğinde 2 yıl
geçmemesi ve konut üretiminin umulan düzeyde öncesine göre 2 katını aşan bir sayıya ulaştığı
olmaması ile açıklanabilir. Bu durum, planlama görülmektedir. Yapı kooperatiflerinin sayısındaki
çalışmalarının konut sorununa çözüm bulmaktan bu artışa karşın kentte konut üretiminin aynı
çok, spekülatif amaçlı ve emlak pazarı gerekleri hızla seyrettiğini söylemek ise olanaklı değildir.
üzerinden biçimlendiğinin de bir göstergesi olarak Bu durumda, kooperatiflerin de, konut üretimine
yorumlanabilir. katkı sağlayan örgütlenme modeli olarak gereğince
Konutların mutfak, tuvalet, banyo gibi unsurlarının işlerlik kazanıp kazanmadığı sorusunu beraberinde
bina dışında yer alıyor oluşu, konutun konfor getirmektedir.
düzeyinin ve yaşam kalitesinin düşüklüğü
anlamındaki en temel gösterge olarak yorumlanabilir. Tablo 7. 4. : Ankara İlinde Kurulu Bulunan Yapı
Ancak konutta yaşam kalitesinin artışına ilişkin Kooperatiflerin Yıllara Göre Sayısal Dağılımı
unsurların artarak çeşitlenmeye devam ettiği de
bilinmektedir. Bir yandan küresel ısınma diğer KOOPERATİFLER 2002 2003 2004
yandan susuzluk sorunu gibi etmenlerin kentsel Konut Yapı Kooperatifleri 4533 9425 9071
yaşamı üst düzeyde etkilediği son yıllarda, bundan YAPI
Toplu İşyeri Yapı Kooperatifleri 110 232 227
sonraki yılların daha büyük sorunlara gebe olduğu KOOPE
Küçük Sanayi Kooperatifleri 12 50 50
ve konutlarda yaşam kalitesini arttıracak konfor RATİFİ
Kooperatif Birlikleri 89 102 131
unsurlarının, küresel ısınmaya kentsel çözüm ve
katkılar da üretecek biçimde çalışmaları kaçınılmaz Kaynak: Ankara Valiliği Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüğü, Ankara İli 2004 Yılı
hale geldiği ifade edilebilir. Bu anlamda, konutlarda Sanayi Ekonomik ve Ticari Durumu Hakkında Rapor.
enerji kullanımında güneş enerjisi unsurlarının
kullanımı konusunda detaylı ve özgün incelemeler Makro göstergeler açısından, Ankara ili bazında
yapılıp çözümler üretilmesi gereklidir. Güneş pilleri,
konut sektörü açısından önemli müdahale alanları
güneş enerjisinden ısınma amaçlı yararlanma, rüzgar
bulunduğu ifade edilebilir. Özellikle konut
enerjisini etkin kullanma, jeotermal kaynakların
mülkiyeti bilgileri, kentte dar ve orta gelirlilere
verimli değerlendirilmesi gibi, doğal kaynakların
yönelik konut sunumunda yetersizlikler olduğunu
sürdürülebilir bir biçimde, konutlardan başlayarak
ve buna yönelik özel müdahaleler gerekliliğini
kentsel yaşama girmesi sağlanmalıdır.
ortay koymaktadır. Bin kişi başına konut verisi
Emlak pazarının kentsel gelişimde etken olduğunun de, Ankara’nın çok büyük alanlarda yıllardan bu
bir başka göstergesi de yapı kooperatiflerinin yana plan üreten niteliğine karşın, konut üretimi
sayısından görülmektedir. Özellikle 2002 sonrası, açısından başarısız bir durumda olduğunu
Ankara’da yapı kooperatiflerinin sayısında bir göstermektedir. Ev sahipliliği açısından yeterli ve
çeşitli konut sunumunu yapamayan Ankara, üst bir pay aldığını göstermektedir. Metropoliten
gelir yerleşimlerinin yer seçim eğilimlerine koşut çekirdek, il toplamındaki binaların da %80,4’ünü
bir dağılmayla yüz yüze görünmektedir. oluşturmaktadır.
Ankara’daki binaların işlevleri bazında belediyelere Metropoliten kent, ildeki binaların çok önemli
göre dağılımının irdelenmesinde DİE 2000 Yılı Bina bir bölümünü kapsaması yanında, ilde konut
Sayımı verileri kullanılmıştır. Bu veriler, ildeki tüm dışındaki işlevlerin de en yoğun olduğu binaları
binaların %88,1’inin Ankara Büyükşehir Belediyesi da içermektedir. İldeki ilçeler içinde en fazla bina
kapsamındaki ilçeler içinde yapıldığını, büyükşehir Mamak ilçesindedir. İlk bakışta kentin diğer tüm
kapsamındaki ilçeler içinde metropoliten göstergeleri açısından önde bulunan Çankaya
çekirdek olarak nitelendirilen ilçelerin %91’lik ilçesinin beklendiği bu gösterge, Mamak’ı ön
Tablo 7. 5. : Belediyeler Bazında Binaların İşlevleri-2000
Konut
Sağlık, Konut
ve K. Eğitim, Resmi Tarım- Bilin-
İlçe/İlk Kademe Konut Ticari Sanayi Sosyal, Dini Dışı Diğer Toplam
Dışı Kültür Daire sal meyen
Bel. Adı Spor Karışık
Karışık
Altındağ Toplamı 49 605 3 115 4 543 2 369 139 151 229 144 1 550 6 170 22 62 043
Altınova Toplamı 323 19 7 9 8 4 11 4 8 27 26 - 446
Çankaya Toplamı 37 277 8 126 1 753 87 508 310 940 90 322 38 242 13 49 706
Etimesgut Toplamı 9 112 434 1 774 211 62 85 317 30 71 6 252 - 12 354
Gölbaşı Toplamı 2 496 350 178 91 16 8 11 9 18 2 25 - 3 204
Bezirhane Toplamı 279 11 12 4 - 1 1 - 7 301 229 3 848
Karagedik Toplamı 890 20 22 3 5 1 2 3 3 423 370 - 1 742
Selametli Toplamı 343 14 7 1 3 1 1 1 3 120 151 - 645
Keçiören Toplamı 39 095 4 055 563 19 178 87 190 92 146 45 173 4 44 647
Bağlum Toplamı 963 235 34 3 5 2 9 4 18 30 26 - 1 329
Pursaklar Toplamı 711 283 13 5 11 4 5 2 4 4 1 - 1 043
Sarayköy Toplamı 475 25 5 9 2 1 1 1 9 11 3 - 542
Mamak Toplamı 58 868 2 170 1 034 184 139 60 72 108 100 18 108 6 62 867
Kutludüğün Toplamı 502 317 8 14 4 6 1 2 12 98 12 2 978
Sincan Toplamı 8 890 1 517 428 652 58 26 64 34 63 3 62 3 11 800
Yenikent Toplamı 891 45 21 294 4 3 8 5 32 3 - - 1 306
Yenimahalle Toplamı 43 384 2 949 4 452 5 962 241 195 409 64 283 52 228 6 58 225
Akyurt Toplamı 1 094 162 39 64 7 2 9 4 19 78 39 2 1 519
Ayaş Toplamı 1 062 192 96 2 7 11 13 8 11 42 30 3 1 477
Çanıllı Toplamı 178 233 12 3 2 2 1 1 6 94 23 - 555
Sinanlı Toplamı 441 107 41 3 3 3 8 7 4 177 95 - 889
Bala Toplamı 782 54 48 5 14 8 17 3 13 38 57 - 1 039
Karaali Toplamı 290 6 2 - 2 2 4 1 9 37 12 - 365
Kesikköprü Toplamı 431 9 21 9 7 20 9 1 4 103 96 - 710
Çubuk Toplamı 3 691 523 159 40 21 18 15 17 31 184 143 1 4 843
Esenboğa Toplamı 165 12 28 13 3 2 27 1 3 43 28 - 325
Sirkeli Toplamı 274 68 3 2 1 1 3 2 2 42 22 - 420
Y.çavundur Toplamı 179 238 3 2 1 3 2 3 4 67 4 - 506
Elmadağ Toplamı 3 406 179 45 20 13 7 9 12 7 34 15 - 3 747
Hasanoğlan Toplamı 1 406 104 31 54 4 - 7 5 2 - - 1 1 614
Lalahan Toplamı 670 39 9 11 4 1 3 3 5 1 - - 746
Yeşildere Toplamı 342 139 9 1 3 2 5 2 1 - - - 504
Oyaca Toplamı 494 23 41 3 4 - - 3 100 141 54 - 863
Kalecik Toplamı 1 767 117 172 38 14 5 12 9 4 6 25 - 2 169
Kazan Toplamı 1 088 132 104 85 15 12 9 9 2 73 13 - 1 542
Temelli Toplamı 597 17 48 63 4 - 3 8 19 167 295 6 1 227
ABB Toplamı 272 461 26 039 15 765 10 335 1 512 1 044 2 427 692 2 895 2 514 2 734 72 338 785
ABB Dışı Toplamı 30 942 3 412 2 709 897 239 169 377 171 304 3 962 2 464 58 45 704
Ankara İl Toplamı 303 403 29 451 18 474 11 232 1 751 1 213 2 804 863 3 199 6 476 5 493 130 384 489
Tablo 7.6. : 2005 Arazi Kullanımında Konut oluştuğunun tespit edildiği 2005 arazi kullanım
Alanları çalışması, 1970 yılı değerlendirmelerinde %43 olan
Konut Alanı Türü Büyüklüğü (ha) % ve 1985 yılı itibariyle %60’lara yaklaştığı tahmin
Düzenli konut alanları 12890,50 edilen gecekondu alanlarında ciddi bir dönüşüm
Düzensiz konut alanları 6647,44 yaşandığını ortaya koymaktadır. 2005 yılı
Geleneksel konut alanları 81,18 itibariyle konut alanlarının %36’sı düzensiz olarak
Mücavirdeki köy yerleşik alanları 2255,72 tanımlanabilecek gecekondu ve kaçak yapılaşma
Kent içindeki köy yerleşik alanları 635,75
alanlarından oluşmaktadır.
Kent içi toplam 20254,87
Genel toplam 21874,83 Bu alanlarda yaşayan nüfusun tespit edilebilmesi
Toplam düzenli konut alanı 12890,50 63,64
için ise, DİE 2000 yılı Bina Sayım verileri mahalle
Toplam düzensiz alanı 7364,36 36,36
ölçeğinde elde edilmiş, mahalle bazında gecekondu
plana çıkarmaktadır. Bunun nedeni, ilde en fazla sayısı tespiti de içeren bu veriler, mahalle toplam
gecekondu barındıran ilçe olan Mamak’ta bağımsız nüfusu içinde dönüşen ve dönüşmemiş alanlar
birim olarak kayıtlara geçen gecekonduların henüz ayrı ayrı işaretlenerek, mevcut yoğunlukları
dönüşmemesidir. Bu anlamda, Mamak’ı, Altındağ üzerinden nüfusları çıkarılmaya çalışılmıştır. Kesin
izlemektedir. Metropoliten kent içinde en geniş veriler olmamakla birlikte, gecekondu nüfusu
yüzölçümüne sahip ve en yoğun gelişme konut ve mahallelerin yoğunluğunun tespiti açısından
alanları yanında Şentepe yöresinden başlayarak doğruya en yakın olduğu düşünülen bu tespitler,
önemli ölçüde gecekondu barındıran Yenimahalle, planlama bölgeleri bazında daha detaylı olarak
bina sayısı açısından 3. sırada görünmekte olup, bu irdelenecektir. Bu bölümde ilçeler bazında konuta
ilçeyi Çankaya ve Keçiören ilçeleri izlemektedir. ilişkin bazı genelleme ve çıkarımlar yapılması için
Binaların işlevi açısından bakıldığında ise, Mamak kullanılan verilere göre, metropoliten kent içinde
ilçesi sahip olduğu 62.867 binasının %93,6’sı düzensiz konut alanlarında yaşayan nüfusun,
sadece konut işlevi barındıran niteliğiyle de diğer toplam nüfus içinden yaklaşık %21,2’lik bir pay
ilçelerden ayrılmaktadır. Oysa, 58.225 binanın aldığı görülmektedir. Konut alanlarının %36’sını
bulunduğu Yenimahalle’de bu oran, %74,5’e kapsayan düzensiz konut alanlarının nüfusun
düşmektedir. Etimesgut’ta ise, yalnız konut işlevli %21,2’sinı oluşturuyor olması, gecekondu
binalar %73,7 oranındadır. Aynı oran Çankaya’da alanlarının az yoğun bir nitelik taşıması ile
%74,9, Sincan’da %75,3, Altındağ’da ise, %80’dir. açıklanabilir.
Keçiören ilçesi de çalışma alanlarının bulunmaması
nedeniyle %87,5 oranında yalnız konut işlevi 2005 yılı nüfus ve arazi kullanım analizleri,
barındıran binalara sahiptir. en fazla düzensiz konut alanına sahip ilçenin
Mamak olduğunu göstermektedir. İlçedeki konut
Kentteki konut alanlarının mikro göstergeler alanlarının, toplam konut alanlarının yaklaşık
açısından irdelenmesi için, kentte yapılan 2005 yılı %70’ini oluşturduğu ve bu alanlarda ilçe nüfusunun
arazi kullanım çalışması sonuçları ve ilçeler bazında yaklaşık %56’sının yaşadığı görülmektedir. Bu
konutların niteliği ve sayısına yönelik olarak ilçeyi nüfusunun yaklaşık %46’sının yaşadığı
derlenen veriler kullanılmıştır. Altındağ izlemektedir. Kentte en fazla gecekondu
alanı barındıran bu ilçeler, konut alanlarının
2005 yılı arazi kullanım çalışmaları, metropoliten gelişimi açısından kentin görece eski ilçeleri olarak
kent bütünü olarak değerlendirilen 8 ilçe içinde da öne çıkmaktadır. Bu ilçelerde, ıslah planları
toplam yaklaşık 20.254 ha’lık konut alanı
ile dönüşemeyen, topoğrafik koşulları zorlu ve
bulunduğunu göstermektedir. Kentin yayıldığı
mülkiyet açısından açmazlar bulunan alanların
yaklaşık 61.000 ha’lık büyüklüğün yaklaşık %30’unu
çoğunlukta oluşu, bu aşamadan sonra yapılacak
oluşturan bu büyüklük, kent makroformunun
çalışmalarda bir olanak olarak değerlendirilmelidir.
biçimlenmesindeki temel belirleyicilerin başında
Özellikle ıslah planları ile dönüşen çevrelerin
konut alanlarının geldiğini göstermektedir.
nitelik sorunları, bu alanların dönüşümü için ıslah
Metropoliten kent içindeki konut alanlarının planlarını aşan bir çerçevenin hayata geçirilmesi
yaklaşık %64’ünün düzenli konutlardan gerekliliğini göz önüne sermektedir.
Tablo 7.8. : İlçeler Bazında Gross Yoğunluk
67.565
187.902
180.157
213.775
366.185
435.292
15.615
184,09 1.529.091 4.523.994 1.466.492

FARK
Değerleri
Gross Nüfus Yoğunluğu (kişi/hektar)
156.123
587.313
714.261
972.265
960.769
849.769
283.494
TOPLAM
BÖLGE ADI
NÜFUS
İlçe Nüfusu/İlçe Alanı

Altındağ 23,33
Çankaya 28,75
334.026
33.348
374.496
211.668
232.804
669.879
6.896
YOĞUN- YOĞUN- NÜFUS
LUK LUK (Islah (Islah
Plan)
Etimesgut 34,82
Gölbaşı 0,85
146,3
246,1
191,3
175,6
260,3
256,2
173,4
Keçiören 35,45
plan)
Mamak 9
Sincan 8,42
72,7
10,36
78,77
173,89
37,66
63,67
92,94
68,23
(mevcut)
Yenimahalle 20,18
GECEKONDU
Akyurt 0,89
Ayaş 0,19
176.620 156245 654274 21,18 8306,1
227,9
43265 186596 46,72 1521,6
5,90 1216,5
26.337 112.970 18,02 1901,2
56.600 233.724 56,39 2573,1
826
39,75
ALAN
Bala 0,15
Beypazarı 0,29
16.583 18,73
57.979 10,86
0,62
%
Çamlıdere 0,24
Çubuk 0,55
44.748
1.674
NÜFUS ADEDİ NÜFUS
Elmadağ 0,76
Evren 0,34
Tablo 7. 7. : Metropoliten Kent Bütünü Konut Alanlarında Yaşayan Nüfusun Dağılımı-2005
4.172
13.742
11.717
412
Güdül 0,55
Haymana 0,18
147.530
29.090
0
Kazan 0,73
Kızılcahamam 0,19
650
0
Nallıhan 0,21
YOĞUN-
(k/ha.)
LUK
İMAR PLANLI
Polatlı 0,34
Şereflikoçhisar 0,28
BOŞ ALAN
1229,8
1426,8
197
0
DIŞI KONUT
ALAN ALANI
Kaynak: DİE, 2005

Gölbaşı ve Etimesgut ilçeleri de, önemli miktarda
düzensiz konut alanına sahiptir. Metropoliten
3933,74 22831,11
1037,4
6622,95
3591,4
1899,5
3272,5
144,46
6262,9
KONUT
kentin çeperindeki görece az nüfusa sahip bu

(ha)
ilçelerde de dönüşme süreci içinde konut alanları

2196,8
386,53
477
477
0
396,41
bulunmaktadır. Son 20 yıl içinde ne büyük

PLANSIZ
ALAN
gecekondu dönüşümünün ise Keçiören ilçesinde

yaşandığı söylenebilir. 1985 yılı itibariyle
249,67
153,16
188,26
146,34
252,93
129,02
181,31
209,13
YOĞUN-
tamamına yakın bir bölümü düzensiz konut

(K/ha)
LUK
alanlarından oluşan Keçiören ilçesinde ıslah planları

doğrultusunda çok hızlı bir dönüşüm ve yoğunlaşma
212.817 53,28
80.067 90,41
707.459 93,27
513.773 81,98
179.890 43,40
473.502 88,65
3,68 13423,3 2.433.715 78,77

266.205 99,38
YAPILAŞMIŞ
yaşanmıştır. Bugün kentin en yoğun nüfusa sahip

ilçesi konumundaki Keçiören çeperlerinde halen
ALAN NÜFUS
düzensiz konut alanları bulunmaktadır. Bu alanlarda

yaşayan nüfus ilçe nüfusunun yaklaşık %18’ini
852,4
4834,4
522,77
2031,3
1394,3
3,98 1272,93
2515,2
oluşturmaktadır. Yenimahalle ilçesi de Keçiören ile

benzer nitelikler sahip olmakla birlikte aynı hızla
3,83
3,37
3,67
4,00
3,98
3,69
BÜYÜK-
HALKI
HANE
dönüşememiştir.
LÜĞÜ
İlçenin kronik sorunlu Şentepe bölgesinde dönüşüm

399.411
88.558
758.490
626.743
414.477
267.879
534.103
47926,3 3.089.662
ALANI NÜFUSU
sınırlı olup, Demetevler ise, tüm kentsel tehlikelere

İLÇE
açık niteliğiyle çözüm üretilememiş biçimde mevcut

durumunu korumaktadır.
6415,5
1781,11
13496,1
5836,1
7717
2676,12
10004,4
Bu ilçeleri Çankaya izlemektedir. Kentin görece

planlarla gelişmiş düzenli konut alanlarından
ETİMESGUT
Y.MAHALLE
İLÇE ADI
oluşan Çankaya’da dönüşememiş gecekondu

ALTINDAĞ
KEÇİÖREN
ÇANKAYA
TOPLAM
MAMAK
SİNCAN
alanları bulunmakta olup, 1990 Nazım Planının

batı koridoru açılımı ile hızlı bir gelişim gösteren
Sincan ise, kentte en az düzensiz konut alanı yükleneceği anlaşılmaktadır. Islah planı kapasitesi
bulunan ilçedir. açısından Mamak’ı, Altındağ ilçesi izlemektedir.
Kentteki konut alanlarının yoğunluğu açısından Ortalama 246 k/ha yoğunlukla yaklaşık 375.000
yapılan inceleme ise, Keçiören’in en yoğun ilçe kişilik bir ek nüfus kapasitesi olan Altındağ ilçesi,
olduğu görülmektedir. İlçelerin genel yüzölçümleri önemli bir dönüşüm sorunu ile karşı karşıyadır.
gözönüne alınarak gross yoğunluk hesaplaması Metropoliten kentin yenileme ve dönüşüm
ilçe yüzölçümünün genişliğine koşut olarak anlamında en öncelikli sorun alanlarını barındıran
yanıltıcı sonuçlar verebilmektedir. Sözgelimi, bu 2 ilçesini, son 20 yılda çok ciddi bir dönüşüm
Sincan ve Etimesgut ilçeleri benzer bir nitelikte yaşayan Keçiören ilçesi izlemektedir. Ortalama
yapılaşmış olmalarına ve yoğunluk değerlerinin 175 k/ha yoğunlukla yaklaşık 335.000 kişilik bir
bezer nitelik taşımasına karşın, Etimesgut ilçesinin nüfus atamasına daha sahip olan Keçiören için,
yüzölçümünün küçüklüğü, bu ilçenin yüksek ıslah planlarının tanımladığı niteliksel sorunlarla
yoğunluklu görülmesine, Sincan ilçesinin ise geniş yüklü, yaşam kalitesi açısından geliştirilmesi
yüzölçümü, yoğunluğu olduğundan daha az olarak zorunlu çevreleri tekrar üretmemek anlamında
algılanmasına neden olmaktadır. Bu nedenle, yeni dönüşüm model ve arayışları kaçınılmaz
ilçeler bazında ortalama net yoğunluk değerlerinin görülmektedir.
belirlenmesi gerekmektedir. Çankaya ve Yenimahalle ise, gecekondu alanlarının
İlçeler bazında net nüfus yoğunluklarının irdelenmesi azlığına koşut olarak, bu alanlara atanan nüfus
sonucunda, en yoğun ilçe olarak Keçiören tespit bağlamında da, yukarıdaki 3 ilçeden geride
edilmektedir. Onaylı imar planlarına göre yapılaşmış kalmaktadırlar. Çankaya’da ortalama 191 k/ha
alanlarında ortalama 252 k/ha yoğunluğa sahip yoğunlukla yaklaşık 232.000 kişilik bir ek nüfus
Keçiören’i, kentin merkezi iş alanı kuzey kesimini ataması yapılırken, Yenimahalle’de yaklaşık
de içeren Altındağ 249 k/ha ile izlemektedir. Bu 211.000 kişinin ortalama 256 k/ha yoğunluktaki
ilçeleri, tamamına yakını çok katlı konutlar ve toplu yaşam alanlarında yaşaması öngörülmüştür. Bu
konut alanlarından oluşan Sincan, 209 k/ha ile, dönüşümlerin de kendi içinde ve kent bütününde
Yenimahalle 188 k/ha ile, Etimesgut ise, 153 k/ha ayrı ayrı ele alınarak yenilemeye ilişkin yenilikçi ve
ile izlemektedir. Çankaya’da ise ortalama yoğunluk sağlıklı yaklaşımlarla ele alınması gerekmektedir.
146 k/ha dır. Bu ilçelerin gecekondu alanlarında ise 1998 yılında hazırlanan ancak onaylanmayan
en yüksek yoğunluk Altındağ ilçesinde, en düşük Ankara 2025 Nazım Planı Analitik Etüdlerine göre;
yoğunluk ise Çankaya ilçesindedir. Ankara’nın tamamına ilişkin Islah planlı bölgelerin
Tablo 7.7., ilçeler bazında mevcut gecekondu mevcut durum ve öneri nüfus değerleri bazında,
alanlarının büyüklüğü ve nüfusu yanında, bu alanlar ıslah planlı bölgelerin 1990 yılı mevcut nüfusu
için yapılan ıslah planları ve kapasiteleri bazında da Ankara’nın toplam mevcut nüfusunun %30’unu
önemli bir ipucu vermektedir. oluşturmaktadır. Ayrıca, Eylül 1997 tarihine kadar
Gölbaşı ilçesi özel çevre koruma bölgesi içinde onanan tüm ıslah ve imar planlarının hayata geçtiği
kaldığı için bu değerlendirme dışında tutulmuş ve varsayıldığında, Ankara’nın planla getirilen toplam
metropoliten kent içindeki diğer 7 ilçe açısından nüfus kapasitesinin % 38’inin ıslah planlarıyla
bakıldığında, mevcutta 3.089.662 kişinin yaşadığı atandığı saptanmıştır. Bir başka deyişle, Ankara’nın
bu alanda, ıslah planları ve bu ilçelerin yerleşik % 38 oranındaki nüfusunun yerleşim desenini
alanlarında yapılmış planların kapasiteleri açısından ıslah planları oluşturmaktadır. O tarihten bu yana,
da önemli bir yoğunlaşma yaşanacağı tespit kentte, ıslah planları ile dönüşen alanların sayısının
yapılabilmektedir. Kentin büyük ölçüde ana çanak arttığı bilinmektedir. Özellikle Keçiören bölgesinden
olarak tarif edilen yerleşimin yoğunlaştığı bölgede, başlayarak, kısmen Mamak, Yenimahalle,
mevcut nüfusu yaklaşık 1,5 katına katlayacak bir Altındağ ve Çankaya’da, ıslah planları uyarınca
plan kapasitesi yaratılmış olduğu görülmektedir. gecekonduların yerine yapılan apartmanların,
Bu kapasite ortalama 78,77 k/ha olan gecekondu kentte yaşayan nüfusun %40’ından daha fazlasının
alanlarının yoğunluğunu ortalama 184 k/ha’a ikametine olanak sağladığı rahatlıkla söylenebilir.
yükseltecek görünmektedir. İlçeler bazında Bu yüksek oran, kentsel alanda yaşayan nüfusun
gecekondu alanlarındaki ıslah planları ile atanan çok önemli bir bölümünün ıslah planlarının ürettiği
nüfuslar irdelendiğinde, Mamak ilçesi, mevcut mekanlarda yaşadığının da bir göstergesi olarak,
nüfusunun 2 katını aşan bir onaylı plan nüfusu kentsel yerleşik alanın en önemli sorununun
olduğu, gecekondu alanlarında ortalama 260 k/ bu alanlardaki yaşam kalitesini arttırmak olarak
ha ile ilçeye yaklaşık 670.000 kişilik bir ek nüfus gündeme getirmektedir.
1970’li yılların ikinci yarısından sonra gecekondu 7.1.3. KONUT ALANLARINA YÖNELİK
süreci nitelik değiştirmiştir. 1984 yılında MÜDAHALE BİÇİMLERİ-ÖNGÖRÜLER
gerçekleştirilen gecekondu affı, gecekonduya • Kentsel gelişim sürecinde makroformun yağ
güvence sağlamaya dönük bir af olmanın ötesinde, lekesi biçiminde yerleşik alan çevresinde
çok katlı olmayan gecekondu bölgelerinin ıslah genişlemesine ya da parçacı uygulamalarla
planlarıyla apartmanlaşmasına yol açmış ve dağılıp, saçılmasına yönelik “plan dışı” ya da
gecekondu yapanlara kentsel ranttan pay alma “planlı plansızlık” biçimindeki uygulamalara
olanağını getirmiştir. Böylece kentlerde imar izin verilmemelidir.
düzenlemesinin anlamı yitirilmiş, bu sunum
biçimiyle nicel bakımdan yeterli konut üretilmesine • Kentsel sosyal yapıda gerilim ve çelişkileri
karşın, bu üretim hem yeterli kalitede konut ve arttıran “kapalı yerleşimler-gated communities”
çevresini üretememiş, hem de hedef kitlelere (alt oluşumu yönündeki ayrışma eğilimlerinin
gelir grubu) ulaştırılması mümkün olmamıştır. “karma-karışık kullanımlar”, sosyal açıdan
(Habitat Türkiye Raporu, 1996). Bu nedenle, bir bütünleşik konut alan ve bölgeleri ile kentsel
yandan ıslah planlarının ürettiği çevrelerin “ıslah bütünleşmeye yönlendirileceği, planlama,
edilmesi”, yaşam kalitelerinin arttırılması, diğer projelendirme ve uygulamalar özendirilmelidir.
yandan da, ıslah planları üzerinden biçimlenen • Kentteki mevcut konut stoğunun sağlıklı bir
planlama ve imar mevzuatının, rehabilite edilmesi envanteri çıkarılmalıdır. Bu envanter ile, bir
gerekli görünmektedir. yandan kentsel tehlike ve risklere açık bölgeler
2000 yılı resmi nüfus sayımı verilerine göre ile, afete duyarlı alanların, konutların tespit
3,356,877 kişinin yaşadığı metropoliten kentin edilmesi sağlanmalı, kentsel sosyal donatı
(Gölbaşı ilçesi de dahil) halen 654.274’ü (%19,5) ve teknik altyapı anlamında sorunları olan
gecekondu alanlarında yaşamaktadır. Gölbaşı bölgelerden başlayarak kentsel yaşam standartını
ilçesi dışarıda bırakıldığında kentin halen %21’i arttıracak uygulama ve önlemler alınmalı,
aşan bir kesiminin gecekondu alanlarında yaşadığı projeler geliştirilmelidir.
görülmektedir. 8306 ha büyüklüğündeki bu • Konutta ev sahipliliği oranı diğer büyük
gecekondu alanları için ıslah planları ile 1.529.091 kentlerden düşük olan Ankara’da, dar ve orta gelir
kişilik nüfus ataması yapıldığı tespit edilmektedir. gruplarının konut gereksinimini çözümleyecek,
Oysa ıslah planlarının ürettiği çevreler ve sorunları, ev sahipliliği oranını arttıracak her tür önlem,
ülkenin diğer kentlerinde ve Ankara’da en acı özendirme, planlama ve uygulama hayata
biçimde son 20 yıldır deneyimlenmektedir. Bu geçirilmelidir.
nedenle, ıslah planlarının dönüştürdüğü ve henüz • Kentte kiracı ya da ev sahibi olmaksızın kira
dönüştürmediği alanlara özgü yenileme ve dönüşüm ödemeyen dar gelirli vatandaşlar ve kent
amaçlı planlama çalışmaları yapılmalıdır. yoksullarının barınma gereksinimlerine öncelikli
İlçelerin yerleşik alanları bazında mevcut nüfus çözümler üretecek, yaşam boyu mülklendirme,
ve ıslah planları üzerinden yapılan irdelemeler, uzun süreli düşük faizli kredilendirme, kamusal
bu ilçelerde gelişme konut alanları ve onların tesis ve lojmanlardan yararlandırma ve bunlarla
atadığı nüfus kapasiteleri bazında planlama sınırlı olmayan alternatif konut üretim ve sunum
bölgeleri özelinde irdelenerek, nüfus, işgücü ve biçimleri geliştirilerek hayata geçirilmelidir.
konut tespitleri üzerinden, daha sonra yapılacak
çalışmalara yönelik öngörülerin ve çerçevenin • Konutların konfor düzeyi ve yaşam standartını
tanımlanması sağlanacaktır. arttıracak önlem ve uygulamalar, kent ve mahalle
ölçeğinde, çevresi ile bütünleşmiş, sosyal ve
Planlama bölgeleri bazında, konut alanları mahalle teknik altyapı unsurları ile birlikte ele alınmış
ve üst bölge ölçeğinde, Sosyo-demografik ve biçimde geliştirilmelidir.
Sosyo-ekonomik özellikleri ile ele alınıp, onaylı
tüm planlar kapasiteleri ve nitelikleri bağlamında • Konut düzeyinde yaşam standartını arttırmak
irdelenerek, bu bölüm ve plan raporunun diğer amacıyla, zorunlu donatıları bina dışında yer
bölümlerinde çizilen genel çerçeve doğrultusunda alan konut kalmaması sağlanmalıdır.
müdahale biçimleri sonuçlandırılacaktır. Bu • Küresel ısınma sorunu, enerji kullanımı, su
nedenle, bu bölümde, konut sektörüne yönelik tüketimi gibi makro ölçekteki sorunların
müdahale biçimleri ve öngörüler, sektör bütünü kentsel ölçekte uygulama alanları olduğu
ve ileler düzeyinde tutulacak, mekansal öngörü noktasından hareketle; konutlarda enerji,
ve müdahaleler, planlama bölgeleri bazında ısınma aşamasında güneş, rüzgar vb. doğal
belirlenecektir. enerjilerin, jeotermal kaynakların ve bunlarla
sınırlı olmayan yeni alternatif enerjilerin doğayı mantık ve insafına bırakmayan, kat sayısını ve
tüketmeyecek biçimde sürdürülebilir olarak yoğunluğu arttırıp dönüşüm gerçekleştirileceği
kullanılması yönünde uygulamalar zorunlu hale yönündeki arayışları kısıtlayacak, bu
getirilmelidir. alanların içinde yaşayanların gereksinimleri
• Konut ve yapı kooperatifleri ve arsa-arazi doğrultusunda sağlıklı yaşam çevreleri olacak
spekülatörleri eliyle, konut sunumundan çok, biçimde yenilenmesini öncelik olarak koyan
kentsel arsa ve imar rantlarından yararlanma, özel planlama çalışmaları gerçekleştirilmelidir.
yüzen rant araştırma yönündeki arayış ve • Konut alanları içinde düzenli konut alanları
uygulamaları sınırlandırabilmek anlamında, notasyonu ile ifadesini bulmuş konut bölgeleri
kentsel ve ülkesel düzeye çalışmalar yapılması için, kentsel yaşam kalitesini arttıracak, donatıların
sağlanmalı, imarlı arsaların belirli sürelerde nitelik ve nicelik olarak geliştirilmesine yönelik
yapılaşmaya konu edilmemesi halinde özel proje ve uygulamalar gerçekleştirilmelidir.
yaptırımlar uygulanması vb. düzenleme ve
açılımlar araştırılarak hayata geçirilmelidir. • Kentsel ana çanak olarak tanımlanan alanda,
yapı ve nüfus yoğunluğunu arttıracak plan
• Kentteki binalar içine önemli bir sayı oluşturan
ve uygulamalara izin verilmemelidir. Kentsel
ve sosyo-mekansal anlamda da özellikle ele
alınması zorunlu olan gecekondu bölgelerinin ana çanak ve çevresi dışına desantralizasyon
dönüşümü için, ıslah planı mantığını aşan, gerekçesiyle başlanmış ancak, daha çok kentsel
alternatif dönüşüm ve yenileme modelleri saçaklanma, yayılma, dağılma biçiminde
geliştirilmelidir. gerçekleşen parçacı, az yoğun konut uygulamaları
sınırlandırılmalı, bu alanların koridor bazında
• Plan dönemi sonunda düzensi nitelikli karma kullanımlarla biçimlendirilmesine yönelik
konut alanlarının tamamının düzenlenecek
özel planlar yapılmalıdır.
konut alanları notasyonu ile, yenilenmesi
hedeflenmektedir. Bu hedef doğrultusunda • Planlama bölgeleri bazında, nüfus, işgücü
yapılacak yenileme ve dönüşüm projelerinde, ve istihdam dengelerinin onarılması, iş,okul-
mekanı kullanım değeri öncelikli olarak ev yolculuklarının minimize edilmesi, konut
algılayacak, öncelikle içinde yaşayanların alanlarının saçılmasının önlenmesi yönünde
barınma gereksinimlerinin mümkünse kendi bir makroform seçimi yapılmalı, koridor ve
yaşam alanında karşılanacağı, dönüşümün bir odaklar bazında karma kullanımlar içeren,
sosyo-ekonomik ve mekansal mikro-kalkınma mekansal açıdan kompakt bir kent makroformu
projesi olarak ele alınacağı ve ilgili tüm tarafların tanımlanmalı, bütünleşik-derişik kent formunun
katılımı ile, mekan ve yaşam kalitesi artmış sosyal ve ekonomik açıdan da eşitsizlikleri
mekanların üretileceği planların üretilmesi giderecek biçimde tasarlanması sağlanmalıdır.
sağlanmalıdır. • Büyükşehire yeni bağlanan ilçe ve ilk kademe
• Gecekondu alanlarının yoğunlaştığı Mamak ve belediyelerinin gerçek dışı, abartılı nüfus
Altındağ ilçeleri başta olmak üzere, gecekondu projeksiyonlarına oturan, tarım topraklarını,
ve kaçak yapıların varlığı ile konut stoğu su havzalarını yerleşime konu eden ya da
açısından önemli sorunlara sahip bölge ve yapılaşma baskısı altında bırakan, birbirleri
ilçelerde, alternatif dönüşüm ve yenileme ile bütünleşmeyen plan ve uygulamaları
amaçlı projelerinin kamusal müdahaleler ile sınırlandırılmalı, bu planın ilke ve stratejileri
biçimlenmesi sağlanmalı, bu yerleşmelerde doğrultusunda aşama aşama revize edilmeli,
gelişme konut alanlarının oluşturulmasında, uygulamalarına yönelik özel stratejiler
yerleşik alanlarda yaşanan sorunlara çözüm geliştirilmelidir.
üretme, gerekirse gönderici-alıcı bölgeler
belirleme yönünde çalışmalar yapılması amacıyla • Büyükşehire mahalle olarak yeni bağlanan
özendirme-kaçındırma politikaları üretilmesine kırsal nitelikli yerleşimler için, kırsal yaşamın
yönelinmelidir. sürekliliğine yönelik kırsal yerleşim ve gelişme
• Düzensi konut alanları için ilçe belediyelerince alanı planları yapılmalıdır.
yapılmış ıslah planları ile dönüşmüş, dönüşen • Burada sınırlı olmayan konuta yönelik özel
alanlar için rehabilitasyon ve yaşam kalitesini müdahale biçimleri ve uygulamalar, bu plan
arttırma amaçlı özel planlama çalışmaları sonrası yapılması gereken sektörel ana planlar
gerçekleştirilmeli, henüz ıslah planları ile ve 6 planlama bölgesi için yapılacak planlama
dönüşmemiş alanlar için, dönüşümü ıslah planı çalışmaları kapsamında sonuçlandırılmalıdır.
314
Harita 7.1. Ankara Metropoliten Kent

Bütününde Konut Alanlarının Dağılımı
315
316
Harita 7.2. 2023 Başkent Ankara

Nazım İmar Planında Konut
Alanlarına Yönelik Öngörüler
317
7.2. BÖLGESEL VE KENTSEL SOSYAL Milli Müdafaa Caddesi üzerinde inşa edilen Genel
DONATILAR & YÖNETİMSEL ALANLAR Kurmay Başkanlığı ve Milli Savunma Bakanlığı bu
dönemin en önemli yapılarındandır.
Bölgesel ve kentsel ölçekteki sosyal donatı alanları
ile, Ankara için büyük önem taşıyan kamu kurum Erken Cumhuriyet Dönemi
ve kuruluş alanları-başkentlik işlevleri, bu başlık 1932 yılında onanan Jansen Planı ile kent, Kuzey-
altında irdelenmiştir. Güney ve Doğu-Batı yönlerinde kesilen bir yol çatısı
7.2.1. KAMU KURUM VE KURULUŞ üzerine oturtulmuştur. Eski kent ile yeni yönetim
ALANLARI ve konut bölgesini, (Yenişehir) birleştirerek elçilik
ve bağların arasından Cumhurbaşkanlığı Köşkü’ne
Başkent Ankara için, kamu kurum ve kuruluşları uzanan kuzey-güney aksı daha ağırlıklı ve stratejik
ülkenin diğer kentlerinden çok daha özel bir bir öneme sahiptir. Kentin güneyinde eski kent
anlam taşımaktadır. Ülkedeki merkezi yönetim ile Çankaya arasında parlamento ve bakanlık
kuruluşlarının tümünün merkez teşkilatı yanısıra, yapılarını içeren bir “Bakanlık Sitesi” öneren Jansen
temsil değeri taşıyan yapılar ve başkentte bulunması Planı ile ana akslar üzerine (özellikle Protokol Yolu)
zorunlu ulusal ve uluslar arası kuruluşlar, Ankara’yı kamu yapılarının sıralanması süreci de başlamıştır.
bir yandan kamusal hizmetlerde uzmanlaştırırken, 1930-1940 yılları arasında kamu yapıları ve askeri
diğer yandan kentsel mekanda başkente özgü alanlar tesisler için kent çevresinde büyük kamulaştırmalar
ve başkentlik işlevleri ile kendisini belli etmektedir. olmuştur. Harb Okulu’ndan Bahçelievler’e kadar
Daha sonra Başkente özgü işlevler ve alanlar olarak 440 hektarlık bir alan kamu eline geçmiş, 1940’lı
özelleşecek, kamu kurum ve kuruluşlarının gelişim yıllarda azalan kamu yatırımlarına karşın, Maltepe-
sürecinin irdelenmesi, bu çerçeveden bakıldığında Bahçeli yönünde Fen Fakültesi, Teknik Okullar
büyük önem taşımaktadır. Alanı ve Mamak Askeri Alanlarının kamulaştırması
da yapılmıştır. Rasattepe’nin Anıtkabir için
7.2.1.1. KAMU KURUM VE KURULUŞ kamulaştırıldığı bu dönemde, Atatürk Orman
ALANLARI GELİŞİMİ-ÖNEMİ Çiftliği alanından tarım, sanayi ve haberleşme amaçlı
Ankara’nın başkent olmasından bu yana, kamu kamu kurumlarına ve Atatürk Bulvarı Çankaya aksı
hizmetleri ekonomik yapı içinde ağırlıklı bir yer boyunca elçiliklere yer ayrılmaya başlanmıştır.
tutmuştur. Cumhuriyetin ilanı ve Ankara’nın 1950-1980 Planı Dönemi
başkent seçilmesi ile beraber Ankara kentinin
1950-60 döneminde ülke yönetimine egemen olan
ve merkezinin fiziksel biçimlenmesinde, kentin
yeni siyasal ve ekonomik politikalar doğrultusunda
ekonomik-sosyal ve kültürel yapısında kamu yapı
değişen kamu bürokrasisi idari olarak Bakanlıklara
ve alanlarının yer seçimi önemli bir rol oynamıştır.
bağlı ancak ayrı bütçesi ve karar yetkisi olan teknik
Cumhuriyet Dönemi Öncesi (Karayolları, Devlet Su İşleri, Devlet İstatistik
Enstitüsü, Devlet Malzeme Ofisi) araştırma ve yatırım
Kurtuluş Savaşı’nın idari merkezi işlevini yüklenen kuruluşlarının önem kazanmasına yol açmıştır. Bu
Ankara; ülkesel ölçekte yaşanan kurumsallaşma dönemde en büyük kamulaştırma, Eskişehir Yolu
ve örgütlenme sürecine koşut olarak bir yeniden üzerinde Orta Doğu Teknik Üniversitesi yerleşme
yapılanma sürecine girmiştir. 1923 de kurulan alanı (4.900 ha.) ve güneyindeki tepelerde yer
ilk Meclisle beraber kamu kurum yapıları 1929 seçen askeri ve haberleşme amaçlı kuruluşlar için
yılına kadar İstasyon Caddesi, güneye doğru yapılmıştır. Atatürk Orman Çiftliği’nden 1945-59
Mustafa Necati ve Cumhuriyet Caddeleri ile yılları arasında alınan 1.235 hektar alan da çeşitli
doğuda Anafartalar ve Kızılbey Caddeleri boyunca kamu kuruluşları ve kooperatiflere devredilmiştir.
dağılmıştır. 1930’a dek yapılan bir çok kamu Söz konusu dönemde Ulus’ta odaklanan kent
yapısının Ulus ve çevresindeki arsalarda tek inşa merkezi işlevlerinin güneye (Kızılay)’a yönlenmesi
edildiği anlaşılmaktadır. 1925’te memur evleri süreci hızlanmış, Ulus ve Kızılay arasında uzanan
kurulması amacıyla büyük bir kamulaştırma kamu yapıları ve demiryolu kentte biri modern,
gerçekleştirilmiş, 1929 da Vekaletler Mahallesi diğeri geleneksel etkinliklere dönük iki merkez
için 20 hektarlık bir alan kamu eline geçmiştir. bulunduğu izlenimi yaratmıştır.
1980 Sonrası girişimler sonuç vermemekle beraber, Eskişehir aksı

başta olmakla üzere, kent çıkışlarında ve gelişme
1970’lere gelindiğinde, Ankara kentinin fiziksel-
yönlerinde kamu kuruluşlarının plana uygun ve
sosyal ve ekonomik yapısı için kamu kurumları
desantralize biçimde yer seçmelerinin 1975-1985
büyük önem kazanmıştır. DPT’nin kamu idari
arasındaki yıllarda önemli ölçüde gerçekleştiği de
yapıları için kaynak tahsisini kabul etmesiyle
gözlemlenmektedir28. Özellikle 1990 sonrası, 1990
kamu kurumları kent merkezindeki kiralık yapılara
dağılmaya başlamıştır. “AMANPB’ nun 1971 de Nazım Planı ile belirlenmiş temel kamu hizmetleri
yürüttüğü çalışmalardan, kamu işyerlerinin kent koridoru olan Eskişehir yolu’nda çok sayıda merkezi
mekanında 252 adet kiralık işyerini kullanmakta yönetim kurumunun prestij nitelikli yapılar inşa
olduğu ve bunların 168’ inin de Bakanlık ve bağlı ederek yerleşmeye başladıkları görülmektedir.
kuruluşlarına ait olduğu tesbit olunmuştur”.27 Kentin güneybatı koridorunun gelişimi ile neden-
Bunların bina alanı ihtiyacının 6.000.000 m2 sonuç ilişkisi içindeki bu desantralizasyon; bir
yerleşme alanı ihtiyacının da 50 hektar olduğu yandan Eskişehir Yolu’nu önemli ulaşım sorunları
belirlenmiştir. Kamu Kurumları’nın kent mekanında ile yüklemekte, diğer yandan kentin prestijli bu
düzensiz bulunmaları nedeniyle, merkezi idare girişinde arsa fiyatlarının çok yükselmesine neden
birimlerinin kent çevresi ve gelişme alanlarında olmakta, öte taraftan iş ve alışveriş merkezleri
yer seçimi ve yönlendirilmesi doğrultusunda 1990 ile, bazı merkezlik işlevlerinin bu bölgedeki
Nazım Planında temel ilke kararları alınmıştır. çekim unsurlarının etkisiyle güneybatı yönüne
Başkent olarak yönetim merkezi faaliyetlerinin yönlenmesine neden olmuş görünmektedir.
Bakanlıklar ve TBMM çevresinde yeniden 7.2.1.2. KURUMSAL ALANLAR
örgütlenmesi gerekliliği, İnönü Bulvarı boyunca
Harb Okulu güneyindeki kamu arazilerinin Başkentlik işlevlerini yüklenen Ankara’da ülkesel
Bakanlıklar ve bağlı kuruluşlarının yerleşmesi merkezi karar organlarının yer aldığı merkezin;
için en uygun alanlar olduğu, Bahçelievler girişi kentsel alan kullanımı, ulaşım ilişkileri ve kentsel
ile çevre yolu kavşağı arasında uzanan Eskişehir işleyiş yönünden önemi çok büyüktür. Kamu
Yolunun iki yanının kamu kurum alanlarına arazisi elde edebilme ve kamulaştırma maliyetine
bırakılabileceği ve halkla ilişkileri zayıf-(araştırma bağlı olarak gerçekleşen kamu kuruluşları yer
ve üretime dönük faaliyetlerde bulunan) kurumlara seçiminde Ankara Metropoliten Alan Nazım Plan
ait geniş alan ihtiyacının Eskişehir Yolu üzerinde Bürosu önemli bir rol oynamış; alan ihtiyacı ve
AOÇ kavşağı ile Ümitköy arasındaki alanlarda halkla ilişkilerine göre kamu kurumlarına yeni
karşılanması gerekliliği kamu kurum alanları yer alanlar önermiştir. Ankara’da kamu kuruluşlarının
seçimi için temel ilkeleri olarak kabul edilmiştir. Bu yer seçiminde iki farklı eğilim bulunmaktadır.
doğrultuda, kentin çeşitli yerlerinde farklı amaçlarla
1235 ha. alan kurumsal kullanışlar için ayrılmış, bu Karar verici ve halkla ilişkileri yüksek düzeydeki
alanlarda 35000 kişiye istihdam, 25000 öğrenciye kamu kurumları kent merkezinde belli alanlarda
eğitim olanağı sağlanması tasarlanmıştır. kümelenme ve bu merkezleri bağlayan ana eksenlerde
sıralanma eğilimindedir. Kentin ekonomik temelini
Kamu kuruluşlarının yer seçiminde, öncelikle başkentlik işlevleri ve kamu hizmetleri oluşturduğu
hazine arazilerinin belirleyici rolü bilinmekle için bu faaliyetlerin kent mekanında yer seçimleri
beraber, kentin geleceğe dönük makroformu özellikle merkezi iş bölgesinin gelişme dinamiğini
içinde konut alanları, merkez ve işyeri ilişkilerinin belirleyen etmenlerden biri olmaktadır.29 Banka
sağlıklı olarak kurulması için, kamu arsa stokunun merkezleri, bazı bakanlıklar ve halkla ilişkisi yoğun
planlı olarak kullanıma açılması (ve gerekirse kurumların yer aldığı Atatürk Bulvarının Ulus ve
yeni kamulaştırmanın yapılması) gereği de, bu Kızılay arasındaki kesiminde Cumhuriyet Dönemi
dönemde AMANPB tarafından merkezi idare mimari niteliklerini yansıtan yapılar vardır.
karar mekanizmasına devamlı yansıtılmıştır. 1990 Kızılay’daki Bakanlıklar Sitesi de Milli Eğitim, Adalet,
Nazım Planınca 2. Bakanlıklar Sitesi için yapılan Tarım ve Köyişleri, Milli Savunma, Bayındırlık
, Altaban, Ö.1986 ;Kamu Yapıları Yer Seçim Süreçleri, “Ankara 1985’den 2015’e kitabı içinde”, EGO Gn. Md., Ankara.
27
, a.g.e
28
, Altaban, Ö.1986 ;Kamu Yapıları Yer Seçim Süreçleri, “Ankara 1985’den 2015’e kitabı içinde”, EGO Gn. Md., Ankara.
29
ve İskan gibi bir çok Bakanlık ve ilgili kuruluşları 150.660 kişi çalıştığı tespit edilmiştir. Bu rakama
bir araya toplayan bir kompleks oluşturmaktadır. diğer kurumsal hizmetlerinin eklenmesiyle (eğitim-
Bakanlıklar dışında Kızılay da Atatürk Bulvarı, sağlık vb.) yaklaşık 230.000 kişilik bir kamu işgücü
Milli Müdafa Caddesi, Gazi Mustafa Kemal Bulvarı oluştuğu tahmin edilmektedir. Kamu bürokrasisinin
üzerinde ve Cebeci’de de bazı devlet daireleri yer 50 yılda yaklaşık 35 misli büyümesinin yarattığı
almaktadır. Adliye Sarayı, Dil Tarih ve Coğrafya yapı talebi kamu kurumlarının bütçelerinden
Fakültesi, Ankara ve Hacettepe Tıp Fakülteleri, önemli bir kısmını prestij yapılarına ayırmaları
Sağlık Bakanlığı gibi kuruluşlar ise Ulus ile Kızılay ve bunun kent makroformuna etkileri açısından
arasında yer seçmişlerdir.Son 30 yıl içinde kamu önem taşımaktadır. Kentin ekonomik ve sosyal
kurumlarının büyük çoğunluğu Ulus’tan ayrılma biçimlenmesinde önemli bir rol oynayan kamu
eğilimine girmesine karşın halen Başkentte kurum ve kuruluşlarının yapı ve alanlarının yer
kalan Merkez Bankası, Ziraat Bankası küçük bir seçimi, planlanıp yönlendirilmesi ve bir planlama
finans merkezi oluşturmakta Maliye ve Gümrük aracı olarak özellikle ele alınması gerekmektedir.
Bakanlığı’na ait bir bina, Sayıştay, Müzeler, Kültür
Bakanlığı ve Opera ile de bütünleşerek Atatürk Başkent ekonomisini ve kentin sosyo-demografik
Bulvarı boyunca Ulus’u Kızılay’a bağlamaktadır. yapısını büyük ölçüde belirleyen kamu çalışanlarının
sayısı, 2002 yılında ülkede; 1.631.352 iken, 2003’te
Kamu kurumlarına yönelik ikinci eğilim de; büyük memur sayısı 27.421 kişi artarak 1.658.773’e,
alan gereksinimi duyan halkla ilişkileri kısıtlı kamu 2004’te; 14. 581 kişi artışla 1.673.354’e, 2005’te ise;
kuruluşlarının büyük kampüsler halinde kent 33.268 kişi artışla 1.706.622’ye ulaşmıştır 30.
çevresinde anayol boyunca yayılması yönündedir.
Başlangıçta askeri alanlarla sınırlı olan bu eğilim Tablo 7. 9. : Ankara’da Kamu Kurumlarında
zamanla hızla artan bir çeşitlenme göstermiştir. Çalışanlar 1997
Eskişehir Yolu üzerindeki Botaş, Tarım ve Köyişleri, BAKANLIKLAR 40.743
Sanayi ve Ticaret, Kültür ve Turizm, Çalışma ve DİĞER GENEL BÜTÇELİ KURUMLAR 30.046
KATMA BÜTÇELİ KURUMLAR 41.638
Sosyal Güvenlik, Dışişleri Bakanlıkları, İstanbul BELEDİYELER 32.233
yolundaki Türkiye Atom Enerji Kurumu, Konya TOPLAM 150.660
Yolu üzerindeki Polis Akademisi, Samsun Yolu Kaynak: Devlet Personel Başkanlığı, 1999.
üzerindeki Sağlık Bakanlığı ve DSİ Araştırma
Tesisleri bu eğilime örnek olarak gösterilebilir. 1990 Son 5 yıl içinde yeniden artış eğilimine giren
Nazım Planı uyarınca Eskişehir Yolu üzerinde son kamu çalışanı sayısının 3 büyük kentte dağılımına
yıllarda yoğunlaşan kamu kurumları bir yandan bakıldığında, mevcut kadrolar itibariyle; Ankara :
kentin gelişimini de etkileyip yönlendirmekte 214.621, İzmir : 101.492, İstanbul : 199.151 kişilik
diğer yandan da kentin içerisinde kalarak kentsel kamu çalışanı kadrosuna sahip görünmektedir.
gelişmeyi sınırlayabilmektedir. 1970 yılında Ankara’da bu kadroların doluluk oranının %95
Ankara’da faal nüfusun (389639) %70’i hizmetler civarında olduğu tahmin edilirken, İstanbul’da
sektöründe istihdam edilmekteydi. 1990 yılı yukarıda ifade edilen kadroların %20’sine karşılık
itibari ile söz konusu durum büyük bir değişim gelen 40.000 civarında boş kadro bulunduğu ifade
göstermemiştir. Ankara İli’nde 2000 yılı itibariyle edilmektedir31. Ankara kentinde toplam istihdamın
hizmetler sektöründeki istihdam yaklaşık % 70’lik yaklaşık % 17’sini oluşturan kamu çalışanı istihdamı,
bir oranı tutturmaktadır. Ankara’nın başkentlik tarımda çalışanlar düşüldüğünde yaklaşık % 20’ye
işleviyle de ilintili olarak Ankara’nın bir hizmetler ulaşmaktadır. Kentte çalışanların ortalama 5’te
kenti olduğu şeklinde de yorumlanabilecek bu 1’inin kamuda çalıştığını gösteren bu veri, kentte
yoğunlaşma; kentin ekonomisi yanında mekansal başkente özgü kullanımlar ve Başkentlik işlevleri
niteliklerini de etkileyip belirlemektedir. adı altında tanımlanan özel bir yapı çıkarmaktadır.
Ankara’da kamu hizmetlerinde çalışan sayısı, Kamu kurum ve kuruluşlarının yer seçimine egemen
1931’de 4.920 kişi iken 1997 de yalnızca Bakanlıklar, süreçler değerlendirilip geleceğe dönük varsayımlar
Genel ve Katma Bütçeli Kurumlar ile Belediyelerde üretildiğinde, Ankara’nın makroform oluşumunda
, Devlet Personel Başk: 2005.
30
, Devlet Personel Başk, 1998.

31
Tablo 7.10 : Askeri Alanların Planlama Bölgelerine Göre Dağılımı

BÖLGECİK ADI ALAN(HA) BÖLGECİK ADI ALAN(HA)
KENT MERKEZİ VE KENT YAKIN ÇEVRESİ BATI KORİDORU
ETLİK 140 GÜVERCİNLİK 903
SİTELER ULUBEY 30 ERGAZİ 38
AYDINLIK 56 SİNCAN KUZEYİ 194
VARLIK 6 MÜRTED 788
Y.MAHALLE 30 AYAŞ 54
ALTINDAĞ 10 TOPLAM 1977
CEBECİ 19
GÜLSEREN 200 GÜNEYBATI KORİDORU
KARAAĞAÇ 575 BAĞLICA 1894
DEVLET 470 ESKİŞEHİRYOLU 25
BAHÇELİ 19 ODTÜ BEYTEPE 856
MALTEPE 56 TOPLAM 2775
YENİŞEHİR 40
GAZİ 80 DOĞU KORİDORU
KAYAŞ 275 HASANOĞLAN 673
YILDIZ 332
A.O.Ç. 31 GENEL TOPLAM 7969
DİKMEN 175
TOPLAM 2544
Kaynak: 2005 Arazi Kullanım çalışmaları
kamu kurum ve kuruluşlarının önemli bir planlama Başkente Özgü, Özel Alanlar olarak değerlendirmiştir.
aracı olabileceği söylenebilir. Ancak kamu yapı ve Bu alanlar için, nitelik ve potansiyellerine özgü, özel
alanlarının yer seçimi ve bir planlama aracı olarak planlama ve projelendirme çalışması yapılması ve
etkinlik kazanması gerek yerel gerekse merkezi özgün müdahale biçimleri geliştirilerek, Başkentlik
yönetimlerin fiziksel niteliklerle sınırlı planlar yanında, kimliği ve vurgusu üzerine hassasiyet gösterilmesi
bu doğrultuda stratejiler üretmeleri ile olanaklı sağlanmalıdır.
olabilecektir. Bu da ülkesel politik süreçlerle doğrudan
ilgilidir. Yönetsel merkez işlevleri dışında kalan, halkla 7.2.1.3. ASKERİ ALANLAR
ilişki ve alan kullanımları açısından farklı nitelikler
taşıyan kamu kurumlarına ait yapı ve komplekslerinin Ülkenin idari merkezi ve başkenti Ankara’da 1993
metropoliten alan içinde ulaşım bağlantıları etkin yılı itibari ile 6.454 ha. askeri alan bulunmaktaydı.
biçimde kullanılarak, dağıtılması ve makroform Başlangıçta büyük alan gereksinimi duyan askeri
oluşumunda etkin biçimde değerlendirilmesi, kentteki alanlar kent dışında, halkla ilişkileri yoğun idari
istihdam-işgücü dengesini daha iyi kurabilecektir. tesisler ve lojmanlar kent içinde yer seçmişti. Kentsel
gelişme ile birlikte, kent içinde kalan askeri alanların
Başkente Özgü Özel Alanlar kent dışına çıkarılması ve söz konusu alanların kente
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı, kamu kurum kazandırılması da önemli bir dönüşüm sorunu olarak
kuruluşlarının Başkentte bulunması gereken birimleri göze çarpmaktadır. Askeri alanların ilçelere göre
ve temsili değeri olan yapı ve tesisler yanısıra; Atatürk dağılımı incelendiğinde; kentte yaklaşık 8.000 ha.’lık
Kültür Merkezi (AKM), Ulusal Merkezi Yönetim askeri alan bulunduğu görülmektedir. Askeri alanların
Alanları, Diplomatik Bölgeler ve ülkenin Başkentine planlama bölgelerine göre dağılımı incelendiğinde, kent
özgü, kültürel, sosyal, kamusal, sportif, rekreasyonel, merkezi ve çevresinde 2.544 ha. askeri alan bulunduğu
anıtsal ve törensel nitelikli yapı, tesis ve kullanımları da, anlaşılmaktadır.
Bunların büyük bir çoğunluğu lojmanlar, idari ve çevresinde 2.544 ha. askeri alan bulunduğu
sosyal tesisleri oluşturmaktadır. Kentsel gelişme anlaşılmaktadır. Bunların büyük bir çoğunluğu
koridorlarından batı koridorunda Mürted ve Ayaş lojmanlar, idari ve sosyal tesisleri oluşturmaktadır.
Askeri Alanları ile birlikte 1.977 ha. alan askeri Kentsel gelişme koridorlarından batı koridorunda
alanlar, doğu koridorunda (Hasanoğlan) 673 ha., Mürted ve Ayaş Askeri Alanları ile birlikte 1.977 ha.
güneybatı aksında ise 2.775 ha.’dır. Kentsel gelişme alan askeri alanlar, doğu koridorunda (Hasanoğlan)
eğilimi ve potansiyellerin en yüksek olduğu batı ve 673 ha., güneybatı aksında ise 2.775 ha.’dır. Kentsel
güneybatı koridorlarında bulunan söz konusu askeri gelişme eğilimi ve potansiyellerin en yüksek olduğu
alanlar kentsel gelişme sürecinin tamamlanmasıyla, batı ve güneybatı koridorlarında bulunan söz
kent içinde kalabilecektir. konusu askeri alanlar kentsel gelişme sürecinin
tamamlanmasıyla, kent içinde kalabilecektir.
Askeri alanların ilçelere göre dağılımı incelendiğinde;
kentte yaklaşık 8.000 ha.’lık askeri alan bulunduğu Askeri alanlar kent içindeki konumları ve kentle
görülmektedir. Askeri alanların planlama bölgelerine ilişkileri açısından incelendiğinde bazılarının 1.
göre dağılımı incelendiğinde, kent merkezi ve Derecede sorunlu ve kent dışına çıkması gerektiği,
Tablo 7. 11. : Ankara Büyükşehir Belediye Sınırı İçindeki Askeri Alanlar
ASKERİ ALANLAR ALAN(HA) İLÇELER
ZIRHLI BİRLİKLER OKULU EĞİTİM TÜMEN K.LIĞI 1894 ETİMESGUT
800. SHH. VET. ANA DEPO FB. K.LIĞI 40 ETİMESGUT
GENEL KUR. MUH.TAB. “LCO.” K.LIĞI 25 Y.MAHALLE
ETİMESGUT HAVA ULAŞTIRMA GRUP K.LIĞI 225 ETİMESGUT
K.K. MUHAFIZ TB. K.LIĞI 38 Y.MAHALLE
KARA HAVACILIK OKULU K.LIĞI 300 ETİMESGUT
HRT.ÖZL. DST.FB. K.LIĞI 125 ÇANKAYA
HAVA RADAR MEVZİ K.LIĞI 106 GÖLBAŞI-ÇANKAYA
M.S.B. ORAN LOJMANLARI 175 ÇANKAYA
CUM. MUHAFIZ ALAYI ATIŞ SAHASI 200 ÇANKAYA
GENEL KUR. MUH.TAB. K.LIĞI 42 ÇANKAYA
MUHAFIZ ALAY K.LIĞI 70 ÇANKAYA
ÇANKAYA LOJMANLARI 20 ÇANKAYA
28. MUT.P.TUG. K.LIĞI 875 ALTINDAĞ-MAMAK
MU. OK.VE EĞİT. MERKEZİ K.LIĞI 150 MAMAK
ALTMIŞEVLER LOJMANLARI 20 MAMAK
472. ULŞ.ORTA. OTO BL. K.LIĞI 30 MAMAK
50001. MÜHÜMMAT ANA DEPO K.LIĞI 275 MAMAK
GATA SEFERİ CERRAHİ HASTANESİ 30 KEÇİÖREN
M.S.B. İÇ.TED.BLG.BŞK.GATA 700. MUH.ANA DEPO K.LIĞI 110 KEÇİÖREN
1500. AS. BAK. TAM. FB VE 1011. ANA TAM. FB. K.LIĞI 46 KEÇİÖREN
DIŞKAPI LOJMANLARI 10 ALTINDAĞ
ALTINDAĞ ASK. ŞB.YILDIRIM İNZ.BLG.K.LIĞI 4 ALTINDAĞ
600 YATAKLI ASKERİ MEVKİ HAST. BAŞ.TBP. 2 ALTINDAĞ
İNŞAAT ANA DEPO VE ATELYELER K.LIĞI 50 Y.MAHALLE
ANITKABİR KOMUTANLIĞI 56 ÇANKAYA
KKK. KH. DEST. KT. K.LIĞI 19 ÇANKAYA
GENEL KUR.BŞK. KH. VE DEST. KT. GRP.K.LIĞI 25 ÇANKAYA
GENEL KUR. AST VE STR. E.BŞK. 20 ÇANKAYA
CUM. MUHAFIZ ALAY K.LIĞI 60 ÇANKAYA
SARAÇOĞLU LOJMANLARI 15 ÇANKAYA
DEVLET MEZARLIĞI 30 Y.MAHALLE
GAZİ ORDUEVİ MD. 31 Y.MAHALLE
2 NOLU DİKİMEVİ HRT. GENEL K. ASK. Ş.FAK.YÜK.OK.K.LIĞI 13 MAMAK
CEBECİ İNZ. BLG.K.LIĞI ABİDİNPAŞA İNZ.KRK. 6 MAMAK
MİT MÜSTEŞARLIĞI 30 Y.MAHALLE
900. ORDU DONATIM ANA DEPO K.LIĞI 194 SİNCAN
3. HAVA İKMAL BAKIM MERK.K.LIĞI 100 ETİMESGUT
LOJMANLAR 25 ETİMESGUT
GENEL KURMAY 390 ÇANKAYA
HAVA LOJİSTİK KOMUTANLIĞI 75 ETİMESGUT
JANDARMA GENEL K.LIĞI 625 ÇANKAYA
JANDARMA GENEL K.LIĞI GÜVERCİNLİK HAVA ALANI 138 ETİMESGUT
MÜRTED HAVA ALANI 788 KAZAN
HASANOĞLAN 673 HASANOĞLAN
AYAŞ 54 AYAŞ
Kaynak: 2005 Arazi Kullanım çalışmaları
bazılarının 2. Derecede sorunlu ve rehabilite edilmesi bir çok anlamda öncü-örnek kenti olarak ön plana
gerektiği, bazılarının da kent içinde kalması sakınca çıkmaktadır. Okuryazarlık açısından bakıldığında,
görülmediği saptanmıştır. Özellikle Etimesgut ve 2000 yılı itibariyle ülkede %86,4, 2001 yılı itibariyle
Güvercinlik Askeri Havaalanları, mania planları ve %87,30 olan okuryazarlık oranının, İç Anadolu
yoğun yerleşik alanlarıyla çevrili yapılarıyla bir dizi bölgesinde %90,32, Ankara’da ise, %93,26 olduğu
güvenlik sorunu da taşımaktadır. Bu nedenle; kent görülmektedir (Tablo… ve Tablo …DPT analizi).
içindeki sorunlu askeri alanlar konusunda Milli
Savunma Bakanlığı ve Genelkurmay Başkanlığı Tablo 7. 12. : Türkiye’de Yıllara Göre Okuryazarlık
ile mutabakat sağlanarak, kent dışına taşınmaları Oranları
sağlanabilir ise, güvenlik sorunları giderilirken, OKUMA YAZMA BİLEN
bu alanların yarattığı önemli potansiyellerin de, YILLAR KADIN ERKEK TOPLAM
araştırma geliştirme faaliyetleri, acil durumlar 1940 12,9 36,2 24,5
1950 19,4 45,5 32,5
ve afetler, açık-yeşil alan sistemi vb unsurları 1960 54,8 53,6 39,5
ile, açık-kapalı dengesini koruyacak biçimde 1970 41,8 70,3 56,2
değerlendirilebilmesi için özel bir çalışma yapılması 1980 54,7 80,0 67,5
1990 67,4 89,8 78,4
da gerekli olacaktır. 1995 76,6 94,0 85,2
2005 78,3 94,5 86,4
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı, tanımladığı 2003 81,1 95,7 88,3
“Kamu-Kurum Kuruluş alanları Ana Plan”ı ve Kaynak : Türk Tabipler Birliği İstatistikleri (www.ttb.org.tr), 2006
askeri alanlar için gerekli gördüğü istişareler ardından

Ankara’yı ülkede, okuryazarlık oranı en yüksek ikinci
gözden geçirilmek üzere; Etimesgut ve Güvercinlik
kent yapan bu oran, 2005 yılı itibariyle %93,2 olarak
Askeri Havaalanlarının bulunduğu bölgelerde
bilişim ve ar-ge merkezleri ile “İstikbal Göklerdedir” gerçekleşmiştir. Bu oranın Başkent Ankara’da %100
ülküsünün gelecek nesillere aktarılması ve havacılık olarak gerçekleşmesi sağlanmalıdır.
bilincinin oluşturulabilmesi amaçlarıyla “Havacılık Okullaşma oranları açısından bir irdeleme
Müzesi”, uzay olaylarının izlenebileceği, halkın bu yapıldığında, ülkede yıllar itibariyle artan okullaşma
konularda bilgilendirilebileceği “Gözlemevleri”, hava oranları bağlamında Ankara’nın orta ve yüksek
savunma fuar ve eğitim alanları, Kurtuluş Savaşı öğrenimdeki yüksek okullaşma oranlarıyla kendini
müzesi vb. işlevlerin yer almasını öngörmektedir. gösterdiği söylenebilir.
7.2.2. SOSYAL DONATI ALANLARI Ülkede %96,01 olan ilköğretim okullaşma oranının,
7.2.2.1. EĞİTİM İç Anadolu Bölgesinde % 92,95 olarak gerçekleşirken
Ülke kentleri, okuryazarlık, okullaşma oranı, Ankara’da %108,19 gibi bir değere ulaşması,
üniversite mezunlarının toplam nüfusa oranı vb. Ankara’nın İç Anadolu Bölgesine de hizmet sunan
ölçütler bağlamında irdelendiğinde, Ankara; ülkenin eğitim potansiyeli ile açıklanabilir.
Tablo 7. 13. : Türkiye’de Yıllara Göre Okullaşma Oranları

Öğretim Yılı 1999/00 2000/01 2001/02 2002/03 2003/04
İlköğretim 90,45 90,80 89,79 90,91 91,95
Erkek 95,15 93,62 92,37 93,20 93,57
Kadın 85,53 87,75 87,04 88,47 90,21
Orta Öğretim 39,12 40,09 43,16 43,70 48,47
Erkek 42,81 43,87 47,29 48,07 50,24
Kadın 35,27 36,08 38,77 39,01 42,41
Yüksek Öğretim 11,62 11,49 11,49 12,99 13,08
Erkek 12,68 12,26 12,58 13,98 14,18
Kadın 10,52 10,61 11,07 11,96 11,95
* Net okullaşma oranı: İlgili öğrenim türündeki teorik yaş grubunda bulunan öğrencilerin ait olduğu öğrenim türündeki teorik yaş grubunda bulunan toplam nüfusa
bölünmesi ile elde edilir.
A: Teorik Yaş Grubundaki öğrenci sayısı
B: Teorik Yaş Grubundaki toplam nüfus
Net Okullaşma A/B
Öğrencilerin bitirdiği yaş baz alınarak; ilköğretimde teorik yaş 6-13 orta öğretimde teorik yaş 14-16 ve yüksek öğretimde teorik yaş 17-21 olarak kabul edilmiştir.
Kaynak: DİE (2005), “Türkiye İstatistik Yıllığı, 2004”
Ankara ortaöğretimdeki okullaşma oranı ile de, oranlanmasında bulunan %11,14’lik oran, üniversite
ülkede 1. sıradadır. Liseler okullaşma oranı ülkede mezunlarının bir okul bitirmişlere oranı olarak ele
%36,92 iken, Ankara’da %59,91 olarak gerçekleşerek alındığında %16,82’ye çıkmaktadır. Ülke kentleri
ülke sıralamasında Ankara’yı ilk sıraya getirmiştir. ortalamasının iki katından fazla olan bu oran,
Bu eğitimli nüfus yapısı, üniversite bitirenlerin
okul bitirenlere oranı ülke ortalamasında %8,42 Tablo 7. 14. : 3 Büyük Kentte Öğretmen Başına
olarak gerçekleşirken, Ankara’da %16,82 olmasıyla Öğrenci Sayıları-2005
da bütünleşmektedir. Tüm bu yüksek okullaşma BÖLGE İlk Ortaöğretim/ Ortaöğretim/
Ortaöğretim/
oranları, Başkentin eğitim düzeyi yüksek nüfusu Mesleki ve
ADI öğretim Toplam Genel
Teknik
hakkında da çok açık bir ipucu vermektedir.
İstanbul 33 19 18 20
Öğretmen başına düşen öğrenci sayılarına İzmir 23 15 15 14
bakıldığında da Ankara, diğer büyük kentlerden
daha avantajlı görünmektedir. Ankara’yı İstanbul Ankara 22 13 17 10
ve İzmir’in eğitime yönelik bilgileri ile birlikte Not: Açık ilköğretim ve açıköğretim lisesi öğrencisi kapsanmamıştır.
yorumlayan tüm veriler, Başkentin eğitim Kaynak : Türkiye İstatistik Kurumu (www.tuik.gov.tr), 2006
konusundaki üstünlüğünü ortaya koymaktadır. kentteki eğitim düzeyi yüksek nüfusa ve sosyal
Ülke genelinden bakıldığında, bir çok açıdan yapıya ilişkin ipuçları verirken, kentsel ekonominin
ülkenin en gelişmiş kenti olduğu görülen Başkent, gelişimine yönelik ayrıntılar da içermektedir.
kendi içinde bir çok eşitsizliğe sahip görünmektedir.
Yükseköğrenim görmüş nüfusun ilçelere göre
Okuryazarlık açısından bakıldığında, Başkent Ankara
dağılımına bakıldığında, Çankaya ilçesinin
İlinin 24 ilçesinden 5’i Çamlıdere (%17,10), Evren
%24,3’lük yükseköğrenim görmüş nüfusuyla diğer
(%15,50), Kızılcahamam (%14,81), Bala (%14,78),
ilçelerden ve ülkenin hemen tüm ilçelerinden açık
Haymana (%14,25), Türkiye ortalamasından daha
ara ayrıldığını göstermektedir. Çankaya’yı %15,6
yüksek bir okuryazar olmayan nüfus oranına
oranıyla izleyen Yenimahalle ve %15,4 oranıyla
sahipken, 3’ü de Ş.koçhisar (12,36), Çubuk (11,83),
izleyen Etimesgut ilçeleri de, kent ortalamasının
Kalecik (%11,82), bu orana çok yakın bir okuryazar
olmayan nüfusa sahiptir. Başkentin görece çevre üzerinde yüksek öğrenim görmüş bir nüfusa sahip
ilçeleri olarak yorumlanabilecek bu ilçelerden görünmektedir. Bu ilçeleri %8,2 ile izleyen Keçiören
Bala, Çubuk ve Kalecik ilçeleri 5216 sayılı Kanun de, ülke ortalamasından daha yüksek bir düzeyi
ile büyükşehire bağlanmıştır. Ankara ilindeki yakalamış görünmektedir. Diğer ilçelerde ise, görece
%93,26’lık okuryazarlık oranında ise, metropoliten ülke ortalaması düzeyinde ve Ankara ortalamasının
kent çekirdeğini oluşturan ilçelerdeki yüksek altında bir yükseköğrenim görmüş nüfus yapısı
eğitimli nüfus etkili görünmektedir. Sözgelimi olduğu anlaşılmakta, bu ilçelerdeki eğitim düzeyini
Çankaya’da %96,12, Etimesgut’ta %95,57, %95,16 arttırabilecek müdahale biçimlerinin geliştirilmesi
olan okuryazar nüfus oranının Altındağ’da %8,91’e gerekliliğine işaret etmektedir.
yükseldiğinin tespit edilmesi, kentin merkez
İlçelerin 2004-2005 öğrenim yılı içerisindeki okul,
bölümlerinde ve bunların içinde de önemli ölçüde
öğretmen, öğrenci ve derslik sayıları irdelendiğinde;
eşitsizlik bulunduğunu açıkça ortaya koymaktadır.
devlet ilköğretim okullarında okul başına 613 öğrenci,
İl geneline bakıldığında, kadın nüfusun okuryazarlık
bu okullarda öğretmen başına 21,88 öğrenci düştüğü
oranının tüm ilçelerde erkeklere kıyasla düşük
görülmektedir. Bu oranlar ülke bütünü ve 3 büyük
olması, okuryazarlık oranının arttırılması anlamında
kent göz önüne alındığında görece kabul edilebilir
ilçeler ve eşitsiz gelişmiş bölgeler bazında yapılacak
görünmekle birlikte, Ankara içinde öğretmen ve
müdahalelere ilaveten, kadın nüfusa özel eğitim
programları oluşturulması gerekliliğini de ortaya okul açığı olan ilçelerde göze çarpmaktadır. Okul
çıkarmaktadır. başına öğrenci ve öğretmen başına öğrenci kent
ortalamasından daha kötü durumda olan ilçeler
Yükseköğrenim görmüş nüfus açısından ülke olarak Keçiören, Sincan, Etimesgut, Altındağ ve
kentlerinin sıralanmasında ilk sırada yer alan Mamak ilçelerinin gelmesi, kentin en eğitimli
Ankara’da üniversite bitirenlerin toplam nüfusa nüfusunun yaşadığı metropoliten çekirdeğinde
Tablo 7. 15. : 3 Büyük Kentte Karşılaştırmalı Eğitim İstatistikleri-2005
Mesleki
Mesleki Mesleki
Genel Genel ve Mesleki
Top- Okul Okul İ.öğ- İlköğ- Genel Genel Genel ve ve Mesleki
Top- Top. Okul Okul İ.öğ- İlköğ- İlköğ- ortaöğ- ortaöğ- teknik o.öğ-
lam Top. Toplam öncesi Öncesi retim retim ortaöğ- ortaöğ- ortaöğ- teknik teknik O.öğ-
BÖLGE lam Öğrenci öncesi öncesi retim retim retim retim retim O.öğ- retim
Öğret- Öğrenci Öğrenci Öğret- Öğrenci Öğret- Öğrenci retim retim retim O.öğ- O.öğ- retim
ADI Okul / Öğret- Okul Öğrenci Okul Öğrenci Öğrenci Öğret- Öğrenci retim Öğrenci
men Sayısı / Okul men / Öğret- men / Öğret- Okul Öğrenci Öğrenci retim retim Öğrenci
Sayısı men Sayısı sayısı sayısı Sayısı / Okul men / Öğret- Öğret- / Öğret-
Sayısı Sayısı men Sayısı men Sayısı Sayısı / Okul Okul Öğrenci / Okul
Sayısı men men men
sayısı Sayısı
Sayısı
Ankara 2.441 36.413 863.653 868 24 995 2.386 38.553 16 979 17.529 584.610 597 33,35 201 8.589 159.637 794,21 18,59 266 7.909 80.853 303,96 10,22
İstanbul 4.177 59.230 241.3504 1328 41 1817 3.269 65.433 20 1.484 28.727 175.6337 1.184 61,14 511 16.904 374.456 732,79 22,15 365 10.330 217.278 595,28 21,03
İzmir 2.209 25.110 68.5434 796 27 861 1.348 26.282 19 966 12.668 47.7093 494 37,66 176 6.392 113.355 644,06 17,73 206 4.702 68.704 333,51 7,00
Kaynak : Türkiye İstatistik Kurumu (www.tuik.gov.tr), 2006

325
Tablo 7. 16. : Ankara İlinde İlçeler Bazında Nüfusun Eğitim Yapısı-2000
Ortao-
326
Okuma
kul veya Lise
yazma Yüksek Oku- Yüksek
Okuma Okuma Okuma orta- veya lise
bilen İlköğ- öğre- Yüksek Yüksek ma öğre-
yazma yazma yazma İlkokul okul dengi
fakat retim tim öğretim öğretim yaz- tim
Toplam bilme- bilme- bilme- bitiren dengi meslek
İLÇE ADI % % % bir okul % % bitiren % % % bitiren % bitiren % bitiren % ma mezun-
nüfus yen yen yen Toplam meslek okulu
bitir- Toplam Top- Erkek Kadın bilen larının
Toplam Erkek Kadın nüfus okulu bitiren
meyen Nüfus lam Nüfus Nüfus oranı oranı
Nüfus Nüfus Nüfus bitiren Toplam
Toplam Nüfus (%) (%)
Toplam Nüfus
Nüfus
Nüfus
Altındağ 362.189 32.261 8,91 7.194 3,88 25.067 14,17 73.004 20,16 139.412 38,49 9.122 2,52 32.580 9,00 55.542 15,34 20.011 5,53 11.818 6,38 8.193 4,63 91,1 5,5
Çankaya 719.307 27.898 3,88 5.449 1,51 22.449 6,25 95.050 13,21 140.422 19,52 21.172 2,94 57.972 8,06 201.630 28,03 174.647 24,28 96.160 26,71 78.487 21,84 96,1 24,3
Etimesgut 155.206 6.883 4,43 1.855 2,14 5.028 7,33 25.006 16,11 39.711 25,59 4.137 2,67 15.034 9,69 40.474 26,08 23.903 15,40 14.642 16,91 9.261 13,50 95,6 15,4
Gölbaşı 55.748 3.870 6,94 860 2,89 3.010 11,57 11.441 20,52 20.366 36,53 1.518 2,72 4.846 8,69 9.867 17,70 3.832 6,87 2.485 8,35 1.347 5,18 93,1 6,9
Keçiören 604.180 37.895 6,27 7.361 2,48 30.534 9,93 115.374 19,10 192.989 31,94 20.419 3,38 61.543 10,19 126.246 20,90 49.408 8,18 29.165 9,83 20.243 6,58 93,7 8,2
Mamak 384.441 30.926 8,04 5.848 2,99 25.078 13,26 76.130 19,80 138.839 36,11 11.196 2,91 40.449 10,52 66.417 17,28 20.262 5,27 12.052 6,17 8.210 4,34 92 5,3
Sincan 254.080 15.269 6,01 3.337 2,62 11.932 9,41 52.981 20,85 89.329 35,16 8.673 3,41 26.522 10,44 49.459 19,47 11.745 4,62 8.020 6,30 3.725 2,94 94 4,6
Y.mahalle 505.348 24.448 4,84 4.752 1,90 19.696 7,71 83.848 16,59 134.973 26,71 15.856 3,14 44.485 8,80 122.778 24,30 78.735 15,58 44.891 17,97 33.844 13,24 95,2 15,6
Akyurt 16.590 1.749 10,54 466 5,24 1.283 16,66 3.634 21,90 7.506 45,24 471 2,84 1.262 7,61 1.581 9,53 386 2,33 278 3,13 108 1,40 89,5 2,3
Ayaş 19.068 1.479 7,76 437 4,44 1.042 11,30 3.836 20,12 7.959 41,74 560 2,94 1.758 9,22 2.551 13,38 915 4,80 606 6,15 309 3,35 92,2 4,8
Bala 34.944 5.164 14,78 1.213 6,88 3.951 22,82 7.800 22,32 14.409 41,23 1.032 2,95 2.797 8,00 3.052 8,73 681 1,95 467 2,65 214 1,24 85,2 1,9
Beypazarı 46.918 4.230 9,02 1.038 4,45 3.192 13,52 9.213 19,64 21.664 46,17 1.572 3,35 3.292 7,02 5.233 11,15 1.683 3,59 1.161 4,98 522 2,21 91 3,6
Çamlıdere 14.045 2.402 17,10 583 7,91 1.819 27,24 2.721 19,37 5.570 39,66 227 1,62 1.094 7,79 1.581 11,26 448 3,19 328 4,45 120 1,80 82,9 3,2
Çubuk 65.420 7.740 11,83 1.899 5,57 5.841 18,63 13.580 20,76 27.486 42,01 1.829 2,80 5.131 7,84 7.566 11,57 2.067 3,16 1.478 4,34 589 1,88 88,2 3,2
Elmadağ 38.596 3.465 8,98 723 3,65 2.742 14,59 8.189 21,22 13.625 35,30 1.551 4,02 3.568 9,24 6.371 16,51 1.823 4,72 1.241 6,27 582 3,10 91 4,7
Evren 5.645 875 15,50 187 6,74 688 23,96 1.164 20,62 1.939 34,35 144 2,55 680 12,05 674 11,94 166 2,94 126 4,54 40 1,39 84,5 2,9
Güdül 18.985 1.812 9,54 500 5,05 1.312 14,45 3.433 18,08 8.678 45,71 492 2,59 1.510 7,95 2.421 12,75 634 3,34 429 4,33 205 2,26 90,5 3,3
Haymana 47.125 6.717 14,25 1.552 6,68 5.165 21,63 11.279 23,93 21.536 45,70 836 1,77 2.684 5,70 3.197 6,78 860 1,82 573 2,46 287 1,20 85,7 1,8
Kalecik 22.103 2.612 11,82 653 5,68 1.959 18,48 4.862 22,00 8.611 38,96 536 2,43 2.130 9,64 2.792 12,63 551 2,49 394 3,43 157 1,48 88,2 2,5
Kazan 26.279 2.101 7,99 558 3,95 1.543 12,70 5.398 20,54 10.283 39,13 769 2,93 2.019 7,68 4.040 15,37 1.665 6,34 1.128 7,98 537 4,42 92 6,3
K.Hamam 30.779 4.557 14,81 1.103 7,01 3.454 22,96 6.046 19,64 12.177 39,56 788 2,56 2.335 7,59 3.799 12,34 1.064 3,46 769 4,89 295 1,96 85,2 3,5
Nallıhan 37.534 3.582 9,54 919 4,79 2.663 14,50 7.213 19,22 15.859 42,25 1.492 3,98 3.281 8,74 4.847 12,91 1.249 3,33 864 4,51 385 2,10 90,5 3,3
Polatlı 103.851 8.930 8,60 2.193 4,11 6.737 13,35 21.987 21,17 44.128 42,49 3.148 3,03 5.968 5,75 14.684 14,14 4.984 4,80 3.465 6,49 1.519 3,01 91,4 4,8
Ş.koçhisar 53.013 6.550 12,36 1.669 6,13 4.881 18,91 11.182 21,09 17.355 32,74 2.143 4,04 5.658 10,67 8.314 15,68 1.733 3,27 1.265 4,65 468 1,81 87,6 3,3
Toplam 3.621.394 243.415 6,72 52.349 2,86 191.066 10,66 654.371 18,07 1.134.826 31,34 109.683 3,03 328.598 9,07 745.116 20,58 403.452 11,14 233.805 12,79 169.647 9,46
Tablo 7. 17. : Ankara İlinde İlçeler Bazında İlk ve Ortaöğrenim İstatistikleri (2004-2005 Öğretim Yılı)
İLKÖĞRETİM ORTAÖĞRETİM
RESMİ ORTAOGRETİM
OKUL Ö.MEN DERSLİK ÖĞRENCİ ÖĞRENCİ ÖĞRENCİ SAYISI Ö.MEN DERSLİK ÖĞRENCİ ÖĞRENCİ ÖĞRENCİ
İLÇE ADI
SAYISI SAYISI SAYISI SAYISI / Ö.MEN / OKUL SAYISI SAYISI SAYISI / Ö.MEN / OKUL
MESLEK
DÜZ TOPLAM
LİS.
AKYURT 13 170 140 3.366 19,80 259 0 2 2 25 28 771 30,84 385,50
ALTINDAĞ 78 2.520 1.199 59.976 23,80 769 10 16 26 1.480 552 21.702 14,66 834,69
AYAŞ 12 119 91 1.614 13,56 135 0 2 2 29 25 472 16,28 236,00
BALA 31 232 164 3.200 13,79 103 1 4 5 55 53 639 11,62 127,80
BEYPAZARI 19 317 213 5.227 16,49 275 2 4 6 167 81 2.189 13,11 364,83
ÇAMLIDERE 3 46 38 847 18,41 282 0 2 2 14 16 149 10,64 74,50
ÇANKAYA 104 4.556 2.087 80.688 17,71 776 25 16 41 2.775 1.004 36.378 13,11 887,27
ÇUBUK 30 442 277 12.218 27,64 407 2 4 6 210 120 3.691 17,58 615,17
ELMADAĞ 24 364 255 6.769 18,60 282 2 4 6 202 93 2.801 13,87 466,83
ETİMESGUT 33 1.256 715 30.094 23,96 912 4 8 12 424 245 8.281 19,53 690,08
EVREN 3 94 19 411 4,37 137 1 0 1 3 6 78 26,00 78,00
GÖLBAŞI 34 457 292 9.612 21,03 283 2 3 5 158 97 2.961 18,74 592,20
GÜDÜL 10 80 47 973 12,16 97 0 1 1 18 12 372 20,67 372,00
HAYMANA 64 355 310 6.657 18,75 104 0 5 5 60 67 891 14,85 178,20
KALECİK 22 208 123 2.075 9,98 94 1 3 4 54 34 616 11,41 154,00
KAZAN 13 252 176 4.815 19,11 370 1 3 4 71 67 1.277 17,99 319,25
KEÇİÖREN 86 4.110 1.847 104.253 25,37 1.212 18 11 29 1.778 666 31.720 17,84 1093,79
K.HAMAM 10 235 116 3.037 12,92 304 2 5 7 135 87 1.518 11,24 216,86
MAMAK 91 2.536 1.445 61.737 24,34 678 14 10 24 950 591 20.059 21,11 835,79
NALLIHAN 13 260 173 3.286 12,64 253 2 4 6 95 85 1.555 16,37 259,17
POLATLI 49 699 442 17.092 24,45 349 2 5 7 333 180 5.725 17,19 817,86
SİNCAN 38 1.981 815 55.493 28,01 1.460 5 8 13 775 263 15.946 20,58 1226,62
Ş.KOÇHİSAR 23 306 180 5.021 16,41 218 3 4 7 138 97 1.942 14,07 277,43
YENİMAHALLE 87 3.362 1.638 67.545 20,09 776 16 17 33 2.245 871 36.104 16,08 1094,06
TOPLAM 890 24.957 12.802 546.006 21,88 613 113 141 254 12.194 5.340 197.837 16,22 778,89
Kaynak : Ankara Milli Eğitim Müdürlüğü, 2006
327
önemli oranda eğitim tesisi ve öğretmen açığı açığı özel okulların kapatma çabası olduğu
bulunduğunu göstermektedir. Bu ilçelere yönelik ifade edilebileceği gibi, Keçiören ilçesinin
eğitim tesisi yapımına yönelik acil müdahaleler Sosyo-demografik yapısına ilişkin yorumlar da
gerçekleştirilmesi gerekli görünmektedir. Öte yapılabilir.
taraftan okuryazarlık ve yükseköğrenim görmüş Tablo 7. 18. : Özel İlk ve Orta Öğretim Kurum
nüfuslarının yüksekliğiyle ön plana çıkan ilçeler İstatistikleri (2005-2006)
olarak Çankaya ve Yenimahalle’de yukarıda ifade
İLKÖĞRETİM ORTAÖĞRETİM
edilen ilçelere görece daha yeterli eğitim tesisi ve
ÖĞRETMEN SAYISI 4.050 596
öğretmen bulunduğu da görülmektedir.
ÖĞRENCİ SAYISI 18.073 1.795
Ortaöğretim açısından 2004-2005 öğrenim yılı OKUL SAYISI 50 32
ÖĞRENCİ/
içerisindeki okul, öğretmen, öğrenci ve derslik sayıları ÖĞRETMEN 4,46 3,01
irdelendiğinde; devlet ortaöğretim okullarında okul ÖĞRENCİ/OKUL 361,46 56,09
başına 778 öğrenci, bu okullarda öğretmen başına Kaynak : Ankara Milli Eğitim Müdürlüğü, 2006
16,22 öğrenci düştüğü görülmektedir. Akyurt, Evren,
Mamak, Güdül, Sincan, Keçiören ve Kazan ilçeleri, Başkent Ankara için 2006-2007 öğretim yılında
Anakara ortalamasının altında iken, önemli ölçüde okul türleri bazında öğretmen, öğrenci ve derslik
okuryazarlık sorunu bulunan ilçelerde ortaöğrenim sayıları incelendiğinde de, dersanelerin ve özel
tesisi ve öğrenci açığı görülmemektedir. Eğitim okulların tümünün dahil edildiği örgün eğitim
tesislerinin ilk ve ortaöğrenim kurumları düzeyinde kurumları bazında tüm öğretim kurumları
açığın merkez ilçelerde olduğu okunmakla birlikte, ortalaması olarak öğretmen başına 19 öğrenci
bunların yer seçeceği bölgeler için daha detaylı düştüğü görülmektedir.
çalışmalara gereksinim duyulmaktadır.
Tablo 7. 19. : Özel İlk ve Orta Öğretim Kurumlarının
Özel ilk ve ortaöğretim kurumlarının kentteki İlçelere Göre Dağılımı (2005-2006)
dağılımı, öğrenci ve öğretmen sayıları irdelendiğinde; İLÇE ADI İLKÖĞRETİM ORTAÖĞRETİM
kentte 50 2005-06 öğretim yılı itibariyle ilköğrenim, AKYURT 0 0
32 ortaöğrenim olmak üzere 82 adet özel okul ALTINDAĞ 1 2
bulunduğu, toplam 19.868 öğrencinin bu okullarda AYAŞ 0 0
öğrenim gördüğü, bu okulların 34’ünün (%41,5) BALA 0 0
Çankaya ilçesi sınırları içinde yer aldığı, bu ilçeyi BEYPAZARI 1 0
16 okulla Keçiören (%19,5) ve 10 okulla (%12,1) ÇAMLIDERE 0 0
Yenimahalle ilçelerinin izlediği, Polatlı dışında ÇANKAYA 23 11
çevre ilçelerde özel eğitim kuruluşlarının henüz ÇUBUK 2 0

ELMADAĞ 0 0
oluşmaya başladığı görülmektedir. Buna ilaveten, ETİMESGUT 2 3
özel ilk ve ortaöğretim kurumlarında öğretmen EVREN 0 0
başına öğrenci ve okul başına öğrenci verilerinin GÖLBAŞI 3 2
devlet okulları ile kıyaslanamayacak kadar düşük GÜDÜL 0 0
olduğu tespit edilmektedir. Devlet okullarında HAYMANA 0 0
613 olan ilköğretimde okul başına öğrenci sayısı, KALECİK 0 0
KAZAN 0 0
özel okullara 361 olarak gerçekleşmekte, devlet
KEÇİÖREN 8 8
okullarındaki 21,88’lik öğretmen başına öğrenci
K.HAMAM 0 0
sayısının özel okullarda 4,46’ya düşmektedir. MAMAK 1 0
Benzer durum ortaöğretim kurumlarında da açıkça NALLIHAN 0 0
okunmaktadır. POLATLI 2 2
SİNCAN 1 0
Keçiören ilçesinde devlete ait ilk ve ortaöğretim Ş.KOÇHİSAR 0 0
kurumlarının eksikliğini ortaya koyan veriler ile, YENİMAHALLE 6 4
kentteki özel okulların %19,%’inin Keçiören’de TOPLAM 50 32
bulunuyor olması bilgisi bir arada yorumlandığında, Kaynak : Ankara Milli Eğitim Müdürlüğü, 2006
Tablo 7. 20. : Ankara 2006-2007 Öğretim Yılı Okul, Öğretmen, Derslik ve Öğrenci Sayıları
BİR DERS- BİR ÖĞ-

OKUL/
ÖĞRENCİ SAYISI ÖĞRET- DERS- LİĞE RETMENE
KURUM/
OKUL TÜRÜ MEN LİK DÜŞEN DÜŞEN
SINIF
SAYISI SAYISI ÖĞRENCİ ÖĞRENCİ
SAYISI
SAYISI SAYISI
TOPLAM ERKEK KIZ
OKUL ÖNCESİ TOPLAMI 93 32 365 16 670 15 695 1 603 1 769 18 20
ANAOKULU TOPLAMI 93 5 466 2 801 2 665 341 320 17 16
Anaokulu (Resmi) 33 3 911 1 988 1 923 167 191 20 23
Anaokulu (Özel) 60 1 555 813 742 174 129 12 9
ANASINIFI TOPLAMI 710 26 899 13 869 13 030 1 262 1 449 19 21
Anasınıfı (Resmi) 668 25 595 13 169 12 426 1 184 1 362 19 22
Anasınıfı (Özel) 42 1 304 700 604 78 87 15 17
İLKÖĞRETİM TOPLAMI 948 587 405 302 737 284 668 26 459 15 092 39 22
Resmi İlköğretim Okulu 890 564 940 290 765 274 175 24 214 13 767 41 23
İllköğretim Okulu 861 562 086 289 148 272 938 23 687 13 446 42 24
YİBO 5 1 274 760 514 93 75 17 14
Özel eğitim İlköğretim Okulu 24 1 580 857 723 434 246 6 4
Özel İlköğretim Okulu 50 22 261 11 837 10 424 2 148 1 204 18 10
Özel Özel Eğitim Okulu 8 204 135 69 97 121 2 2
ORTAÖĞRETİM TOPLAMI 371 218 688 115 564 103 124 16 516 6 573 33 13
Genel Ortaöğretim 210 141 663 68 815 72 848 8 889 4 127 34 16
Genel Ortaöğretim (Resmi) 149 131 903 63 774 68 129 7 268 3 354 39 18
Genel Ortaöğretim (Özel) 61 9 760 5 041 4 719 1 621 773 13 6
Mesleki ve Teknik Ortaöğretim 161 77 025 46 749 30 276 7 627 2 446 31 10
Mesleki ve Teknik Ortaöğretim (Resmi) 156 76 855 46 678 30 177 7 563 2 413 32 10
Mesleki ve Teknik Ortaöğretim (Özel) 5 170 71 99 64 33 5 3
ÖRGÜN EĞİTİM RESMİ 1 228 803 204 416 374 386 830 40 396 19 725 41 20
ÖRGÜN EĞİTİM ÖZEL 184 35 254 18 597 16 657 4 182 2 347 15 8
RESMİ+ÖZEL TOPLAM
1 412 838 458 434 971 403 487 44 578 22 072 38 19
(ÖRGÜN EĞİTİM)
YAYGIN EĞİTİM 38 80 086 36 456 43 630 634 282 32 20
ÖZEL DERSHANE VE
979 208 604 121 909 86 695 7 319 5 616 37 29
KURSLAR
RESMİ TOPLAM 1 266 883 290 452 830 430 460 41 030 20 007 44 22
ÖZEL TOPLAM 1 163 243 858 140 506 103 352 11 501 7 963 31 21
GENEL TOPLAM 2 429 1127 148 593 336 533 812 52 531 27 970 40 21
Kaynak: Ankara Milli Eğitim Müdürlüğü, 2006.
Ankara’da okullaşma oranlarını arttırabilmek için; Fatih, TOBB ETÜ, Ufuk üniversiteleri ve Gülhane
eğitim tesisi eksiği bulunan alanlara yönelik acil Askeri Tıp Akademisi (GATA), Kara H.O, Polis
müdahaleler yanında, eğitime yönlendirecek özel Akademisi, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi
eğitim çalışmaları yürütülmesi ve farklı, mesleki Enstitüsü (TODAİE), Türkiye Bilimsel ve Teknik
eğitim taleplerine yönelik, kentsel ekonomi ve Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) gibi önemli eğitim
teknoloji yoğun gelişme eğilimlerine paralel eğitim kurumları da, Başkenti bir bilim ve öğrenci kenti
çalışmaları yürütülmesi yararlı görülmektedir. yapmaktadır.
Yüksek Öğrenim 2005-2006 öğretim yılında ülkemiz üniversitelerinde,
Ülkenin eğitim düzeyi en yüksek kenti Başkent lisans, lisansüstü ve önlisans toplamında 1.399.127’i
Ankara’da, 4 devlet, 7 vakıf olmak üzere 11 üniversite devlet üniversiteleri, 162.382’i vakıf üniversiteleri
bulunmaktadır. Ülkenin en köklü üniversiteleri olmak üzere, 1.561.509 öğrenci eğitim görmektedir.
içinde sayılan Ankara, Gazi, Hacettepe, ODTÜ Bu öğrencilerin, %18,61’ini oluşturan 290.636’i ise
yanında, Atılım, Başkent, Bilkent, Çankaya, Ankara üniversitelerinde eğitim almaktadır.
Tablo 7. 21. : Ankara’da Kurulu Bulunan Üniversitelerin Öğrenci Sayıları (2005-2006)

LİSANSÜSTÜ
TOPLAM ÖNLİSANS LİSANS
S. No DEVLET ÜNİVERSİTELERİ Y. LİSANS DOKTORA TIPTA İHT.
TOP % TOP TOP TOP TOP TOP
1 Ankara Ü. 63.971 4,10 8.236 26.676 6.357 3.300 442
2 Gazi Ü. 106.734 6,84 10.928 53.821 8.324 2.186 466
3 Hacettepe Ü. 41.826 2,68 3.010 22.329 2.376 1.447 478
4 Orta Doğu Teknik Ü. 29.736 1,90 210 15.369 3.986 2.104 0
DEVLET Ü. TOPLAM 242.267 15,51 22.384 118.195 21.043 9.037 1.386
VAKIF ÜNİVERSİTELERİ
1 Atılım Ü. 4.817 0,31 0 2.664 641 0 0
2 Başkent Ü. 12.222 0,78 340 10.372 652 72 236
3 Bilkent Ü. 17.017 1,09 947 12.573 674 373 0
4 Çankaya Ü. 5.227 0,33 139 4.390 247 0 0
5 Fatih Ü. 7.034 0,45 1.109 4.672 265 0 40
6 TOBB Ekonomi ve Tek.Ü. 1.232 0,08 0 3.173 18 0 0
7 Ufuk Ü. 820 0 1.309 0 0 0
VAKIF Ü. TOPLAM 48.369 3,10 2.535 39.153 2.497 445 236
DEVLET+VAKIF ÜNV.
290.636 18,61 24.919 157.348 23.540 9.482 1.622
GENEL TOPLAM
Kaynak: Milli Eğitim Bakanlığı Yüksek Öğretim Gn. Md., 2006
İstanbul’da toplam üniversite öğrencisi sayısı lisansüstü eğitime de büyük bir önem verilmesi
343.391 kişi olup bu, ülkedeki üniversite gerekmektedir.
öğrencilerinin % 21,9’una karşılık gelmektedir. Türkiye’nin en büyük kampus alanına sahip
İzmir’deki 127350 üniversite öğrencisi ise, %8,1 üniversitesi olan ODTÜ, 4500 ha.’lık alanıyla kentin
dir. Ankara’nın nüfusu kendisininkinden 3 kattan güneyinde bir nefes alma noktası oluşturmaktadır.
fazla İstanbul’a çok yaklaşan ve benzer nüfusa ODTÜ ile bitişik konumdaki Bilkent Üniversitesi
sahip olduğu İzmir’in 2,3 katı üniversite öğrencisine kampusu ise 495 ha. büyüklüğündedir. Hacettepe
sahip Ankara, sadece öğrenci sayısı ile değil, Üniversitesi Beytepe ve Merkez Kampusları ile
bilimsel üretim ve ülke bilim ve teknolojisine katkı yaklaşık 600 ha.’lık bir alanda yer seçmiştir. Ankara
anlamında da önemli bir yere sahiptir. Üniversitesi; Ziraat, Veterinerlik, Fen, Siyasal,
Ülkede bulunan öğretim elemanlarının yaklaşık Hukuk başta olmak üzere farklı yerlerde bulunan
%25’inin Ankara’da görev yaptığı düşünülürse, fakültelerinde yaklaşık 150 ha.’lık bir alanda, benzer
Ankara’nın ülkedeki bilimsel üretim için önemi biçimde Gazi Üniversitesi de yaklaşık 130 ha.’lık bir
daha rahat anlaşılabilir. Başkentteki üniversitelerin alanda hizmet vermektedir. Ayrıca Gazi ve Ankara
öğrenci sayıları irdelendiğinde, 242.267 adet devlet Üniversitelerinin farklı bölgelerde kampuslaşma
üniversitesi, 48.369 vakıf üniversitesi öğrencisi çalışmalarının da sürdüğü bilinmektedir. Bunun
olmak üzere 290.636 öğrenci bulunduğu, bunların yanında Başkent Üniversitesi, Eskişehir Yolunda
157.348’inin (%54,1) lisans öğrencisi olduğu Bağlıca yakınlarındaki bir kampus alanında yerleşmiş
anlaşılmaktadır. Öte taraftan, Gazi üniversitesi ve yapılaşma çalışmalarını sürdürmektedir. TOBB
106.734 öğrencisi ile, kentin en fazla öğrencisi olan Ekonomi ve Teknoloji üniversitesinin Söğütözü’nde
üniversitesi olup, bu üniversitenin Ankara dışında eski Yükseliş Kolejinin bulunduğu bölgede eğitim
da fakülte ve yüksekokulları bulunduğu göz ardı faaliyetlerini sürdürdüğü, Ufuk Üniversitesinin
edilmemelidir. Konya Yolu üzerindeki eski Trafik Hastanesi nüve
alınarak kurulduğu, Atılım üniversitesinin Gölbaşı-
Vakıf üniversitelerine bakıldığında ise, Bilkent ve İncek yakınlarında bir kampus oluşturduğu, Çankaya
Başkent üniversitelerinin öğrenci sayıları ile ön üniversitesinin ise Balgat-100.Yıl yakınlarında yer
plana çıktığı, lisansüstü düzeyde bu iki üniversitenin seçtiği ifade edilebilir.
dışındakilerin henüz az sayıda öğrenci alabildiği
görülmektedir. Bilim kenti Ankara’da üniversite Bilim ve teknoloji Başkenti olma amacındaki
eğitimi yanında farklı uzmanlık alanlarında Başkentte, bir yandan okuma-yazma konusundaki
Tablo 7. 22. : Türkiye’de Kurulu Bulunan Devlet Üniversitelerin Öğrenci Sayıları (2005-2006)
2005 - 2006 ÖĞRETİM YILI DEVLET ÜNİVERSİTELERİ ÖĞRENCİ SAYILARI
LİSANSÜSTÜ
S.No: DEVLET ÜNİVERSİTELERİ TOPLAM ÖNLİSANS LİSANS
Y. LİSANS DOKTORA TIPTA İHT.
1 Abant İzzet Baysal Ü. 31.329 7.856 12.559 909 99 170
2 Adnan Menderes Ü. 20.452 5.814 6.721 558 109 166
3 Afyon Kocatepe Ü. 44.611 13.513 13.849 1.214 115 123
4 Akdeniz Ü. 28.532 8.396 10.000 833 242 243
5 Anadolu Ü. (*) 35.244 5.447 16.888 1.570 630 0
6 Ankara Ü. 63.971 8.236 26.676 6.357 3.300 442
7 Atatürk Ü. 63.186 7.868 29.647 2.918 1.181 267
8 Balıkesir Ü. 35.625 11.566 12.096 687 120 0
9 Boğaziçi Ü. 15.469 110 8.478 1.941 677 0
10 Celal Bayar Ü. 34.946 8.920 13.618 967 113 190
11 Cumhuriyet Ü. 38.566 10.879 13.970 931 137 248
12 Çanakkale 18 Mart Ü. 29.319 6.078 11.991 1.223 77
13 Çukurova Ü. 49.063 9.548 19.359 3.112 773 270
14 Dicle Ü. 29.221 3.892 14.299 863 110 326
15 Dokuz Eylül Ü. 58.628 8.522 27.206 4.420 1.547 429
16 Dumlupınar Ü. 41.638 10.768 14.596 1.464 99 0
17 Ege Ü. 56.094 11.605 26.005 1.945 1.610 337
18 Erciyes Ü. 44.485 8.973 19.309 1.439 343 360
19 Fırat Ü. 31.800 5.371 13.440 1.267 517 281
20 Galatasaray Ü. 4.013 263 1.722 679 69 0
21 Gazi Ü. 106.734 10.928 53.821 8.324 2.186 466
22 Gaziantep Ü. 20.229 5.341 7.668 344 77 234
23 Gaziosmanpaşa Ü. 17.567 4.996 5.516 686 51 26
24 Gebze Yük. Tek. Enst. 2.822 623 1.077 246 0
25 Hacettepe Ü. 41.826 3.010 22.329 2.376 1.447 478
26 Harran Ü. 12.208 4.084 3.414 373 41 111
27 İnönü Ü. 28.028 5.165 12.699 632 172 174
28 İstanbul Ü. 86.870 9.559 42.286 5.946 2.622 1.105
29 İstanbul Teknik Ü. 28.858 173 14.204 4.852 1.775 0
30 İzmir Yük. Tek. Enst. 2.657 1.327 451 141 0
31 Kafkas Ü. 17.315 5.298 5.803 459 61 0
32 K.Maraş Sütçü İmam Ü. 21.123 7.021 6.384 685 36 76
33 Karadeniz Teknik Ü. 68.039 16.389 27.304 1.642 594 224
34 Kırıkkale Ü. 20.211 4.942 8.385 440 75 129
35 Kocaeli Ü. 70.470 23.303 21.923 1.988 334 235
36 Marmara Ü. 76.494 5.336 36.720 8.962 2.592 276
37 Mersin Ü. 31.199 10.676 9.710 868 88 148
38 Mimar Sinan Güzel San.Ü. 7.840 522 4.272 602 247 0
39 Muğla Ü. 27.549 7.332 11.261 674 17 0
40 Mustafa Kemal Ü. 20.247 6.411 7.024 335 22 29
41 Niğde Ü. 23.805 5.663 9.122 480 30 0
42 Ondokuz Mayıs Ü. 45.333 8.615 21.203 916 398 451
43 Orta Doğu Teknik Ü. 29.736 210 15.369 3.986 2.104 0
44 Eskişehir Osmangazi Ü. 21.004 646 12.055 1.330 313 229
45 Pamukkale Ü. 30.930 6.164 14.257 792 59 206
46 Sakarya Ü. 52.737 14.676 17.223 2.575 468 0
47 Selçuk Ü. 117.549 27.689 42.431 6.218 1.326 322
48 Süleyman Demirel Ü. 64.660 21.816 18.224 966 354 242
49 Trakya Ü. 47.937 20.060 11.013 1.023 251 304
50 Uludağ Ü. 62.403 16.409 23.444 1.089 510 428
51 Yıldız Teknik Ü. 29.751 2.094 16.356 2.310 672 0
52 Yüzüncü Yıl Ü. 24.306 5.359 8.277 1.415 153 198
53 Zonguldak Karaelmas Ü. 30.153 10.095 9.237 615 48 158
TOPLAM 1.399.127 423.607 833.313 100.728 31.378 10.101

Tablo 7. 23. : Türkiye’de Kurulu Bulunan Vakıf Üniversitelerin Öğrenci Sayıları (2005-
2006)
VAKIF ÜNİVERSİTELERİ TOPLAM ÖNLİSANS LİSANS Y.LİSANS DOKTORA TIPTA İHT.
1 Anadolu Eğit.ve Kültür V. 4.087 2.929 0 0 0 0
2 Atılım Ü. 4.817 0 2.664 641 0 0
3 Bahçeşehir Ü. 7.429 1.535 5.912 456 0 0
4 Başkent Ü. 12.222 340 10.372 652 72 236
5 Beykent Ü. 10.937 3.097 9.873 1.377 0 0
6 Bilkent Ü. 17.017 947 12.573 674 373 0
7 Çağ Ü. 1.989 163 10.900 67 0 0
8 Çankaya Ü. 5.227 139 4.390 247 0 0
9 Doğuş Ü. 3.147 216 5.009 178 0 0
10 Fatih Ü. 7.034 1.109 4.672 265 0 40
11 Haliç Ü. 3.797 0 5.329 168 0 0
12 Işık Ü. 2.935 0 4.188 148 81 0
13 İlke Eğitim ve Sağ. Vakfı 136 68 1.836 0 0 0
14 İstanbul Bilgi Ü. 12.999 445 6.784 1.719 25 0
15 İstanbul Kültür Ü. 8.465 1.296 10.944 356 62 0
16 İstanbul Ticaret Ü. 6.073 1.077 6.725 475 0 0
17 İzmir Ekonomi Ü. 6.631 897 6.048 223 12 0
18 Kadir Has Ü. 5.407 597 6.178 256 175 18
19 Koç Ü. 4.656 0 5.607 343 15 0
20 Maltepe Ü. 6.996 1.393 5.865 252 0 36
21 Mersin İlağa Eğt.Kült.V. 723 418 2.953 0 0 0
22 Okan Ü. 1.432 0 897 50 0 0
23 Sabancı Ü. 4.052 0 3.338 315 91 0
24 TOBB Ekonomi ve Tek.Ü. 1.232 0 3.173 18 0 0
25 Ufuk Ü. 820 0 1.309 0 0 0
26 Yaşar Ü. 1.908 434 1.337 20 0 0
27 Yeditepe Ü. 20.214 367 12.672 2.186 219 0
TOPLAM 162.382 17.467 151.548 11.086 1.125 330
DEVLET+VAKIF ÜNV.
GENEL TOPLAM 1.561.509 441.074 984.861 111.814 32.503 10.431
geri kalmış, eşitsiz gelişmiş bölgelere yönelik kursları, kentsel yaşam için büyük bir katkı sağlaması
özel programlar geliştirilirken, diğer yandan yanında sosyal yapıdaki eşitsizlikleri giderebilecek,
üniversitelerin yattığı yenilikçi, üretici güç ve vatandaşları kentsel yaşamla bütünleştirebilecek
bilimsel-teknik altyapı ve kapasitenin geliştirilmesi önemli araçlar olarak değerlendirilebilir.
gerekmektedir.
Yaygın eğitim açısından Ankara Büyükşehir
Yaygın Eğitim, Özel Dersane ve Kurslar belediyesi tarafından Belmek ve Beltek adında iki
önemli proje yürütülmektedir. Kent halkını bilgi
Bir eğitim kenti olarak Ankara, yaygın eğitim ve özel ve beceri sahibi yapmak, kentsel bütünleşmeyi
amaçlı kurs ve dersanelerin faaliyetleri açısından da sağlamak, küçük ve orta ölçekli işletmelerin ihtiyaç
önemli bir potansiyele sahiptir. 2006-2007 öğretim duyduğu kent ve meslek standartlarına uygun
yılı için Ankara Milli eğitim Müdürlüğü’ne kayıt insan gücü yetiştirmek amacıyla Gazi Üniversitesi
yaptırmış 38 yaygın eğitim, 979 özel dersane ve Mesleki ve Teknik Eğitim Fakültesi ile birlikte, Gazi
kurs bulunduğu bilgisine ulaşılmıştır. Yaygın eğitim Üniversitesi laboratuar ve stüdyolarında düzenlenen
veren halk eğitim merkezleri, meslek edindirme Beltek kursları; Bilgisayar-elektronik, Matbaa,
Tablo 7. 24.: Ankara İlinde Özel Dersane ve Kursların İlçelere ve Türlerine Göre Dağılımı (2005-06)
DİĞER KURSLAR
İLÇE ADI DERSANELER Özel SÜRÜCÜ Y. TOPLAM
B.SAYAR MUHASEBE SANAT
Eğitim KURSU DİL
AKYURT 0 0 0 0
ALTINDAĞ 2 6 24 2 34
AYAŞ 0 0 1 1
BALA 0 0 1 1
BEYPAZARI 10 0 1 1 1 13
ÇAMLIDERE 0 0 0 0
ÇANKAYA 457 17 62 46 38 26 27 673
ÇUBUK 9 0 1 10
ELMADAĞ 15 0 1 16
ETİMESGUT 18 4 1 23
EVREN 0 0 0 0
GÖLBAŞI 8 2 1 1 12
GÜDÜL 0 0 0 0
HAYMANA 2 1 0 3
KALECİK 1 0 0 1
KAZAN 3 0 0 3
KEÇİÖREN 22 7 3 3 35
K.HAMAM 3 0 1 4
MAMAK 7 6 3 16
NALLIHAN 3 0 1 4
POLATLI 19 2 2 3 26
SİNCAN 28 1 7 14 50
Ş.KOÇHİSAR 9 0 1 10
YENİMAHALLE 19 4 6 9 4 2 44
TOPLAM 635 50 82 112 43 28 29 979
Kaynak: Ankara Milli Eğitim Müdürlüğü,2006
Elektrik, Genel, Yapı, Metal Döküm, Mobilya Rölyef, İpek Pentur, Sim Sırma, Ahşap Boyama,
Dekorasyon, Makina olmak üzere 8 bölüm ve 66 Folklorik Bebek, Tezhip, Resim, İğne Oyası, Şiş
branşta eğitim faaliyetlerine devam etmektedir. Dantel, Mozaik, Çini, Minyatür, Trikotaj, Kilim,
Bugüne kadar 20.000’i aşkın kişinin eğitim aldığı Ev Ekonomisi, Ebru, Yorganlama ve Takı Tasarım
teknik mesleki eğitim kurslarına 2006-2007 öğretim olmak üzere 24 branşta ağırlıkla ev hanımları ve
yılında 2496 kursiyer kayıt yaptırmıştır. emeklilere yönelik eğitim faaliyeti sürdüren Belmek
Belediye El Becerileri ve Meslek Edindirme Kursları kurslarında, 2005-2006 öğretim dönemi itibariyle
olarak tanımlanan Belmek ise; toplumda kültür, 111.750 kişi eğitim görmüştür. Çankaya bölgesinde
sanat ve estetik bilincini yaygınlaştırmak, kültürel 14, Keçiören bölgesinde 12, Sincan-Etimesgut
zenginliklerimizin korunup geliştirilmesine katkıda bölgesinde 7, Mamak bölgesinde 13, Yenimahalle
bulunmak; kadınları yeni bilgi ve becerilerle bölgesinde 14, Altındağ bölgesinde 6 olmak üzere
donatarak meslek sahibi yapmak; aile ekonomilerini toplam 66 adet Belmek kursu, yaygın eğitim
güçlendirmek, kadınlara birlikte yaşama ve planlı açısından büyük önem taşımaktadır.
çalışma alışkanlığını kazandırmak, toplumda dostluk,
dayanışma ve güven duygusunu pekiştirmek, boş Bunun dışında, Milli Eğitim Müdürlükleri içinde
zamanların verimli bir şekilde kullanımını sağlamak yıllardan bu yana faaliyet gösteren Halk Eğitim
amacıyla faaliyet göstermektedir. Makine Nakışı, El Merkezleri ve Akşam Sanat Okulları, Ankara’nın bir
Nakışı, Giyim, Mefruşat, Patchwork, El Sanatları, çok ilçesinde, öteden beri önemli bir yaygın eğitim
süreci işletmiştir. Çıraklık Eğitim Merkezlerini de 7.2.2.2. SAĞLIK

bünyesinde barındıran Halk Eğitim Merkezleri
tüm ilçelerde önemli yaygın eğitim faaliyetleri Ülkemizde sağlık sektörü ve sağlığa ilişkin sosyal gü-
vence, yaşam kalitesinin arttırılması anlamında en
sürdürmektedir.
önemli sorun alanlarından birisini oluşturmaktadır.
Başkent özel dersane ve kurslar açısından da çok Ülkede 2002 yılı itibariyle 42.119 uzman, 49.995
sayıda kuruma evsahipliği yapmaktadır. Ankara pratisyen hekim bulunurken, bir uzman hekim başı-
Milli Eğitim Müdürlüğü verilerine göre, Ankara’da, na 1689, bir pratisyen hekim başına ise 1423 nüfus
2006 yılı itibariyle, 979 özel dersane ve kurs düşmektedir. Bir çok gelişmiş ülke ortalamasının
gerisinde olan bu sayı, hastane ve yatak yetersizlik-
bulunmakta olup, bu özel dersane ve kurslarda
leri ile de birleşince önemli bir sağlık sorunu ortaya
208.604 öğrencinin eğitim gördüğü bildirilmiştir. Bu
çıkmaktadır. Buna sosyal güvence sorunu olan, dar
öğrencilerin çok önemli bir kısmı üniversite hazırlık
gelirli ya da sağlık hizmetlerinden yararlanamayan
amaçlı eğitim almakla birlikte, ortaöğretim hazırlık nüfusun kırılganlıkları eklendiğinde, önemli bir mü-
amaçlı eğitimler, sürücü kursu eğitimi, yabancı dil dahale alanı bulunduğu anlaşılmaktadır. Ulusal poli-
ve muhasebe eğitimleri ile sanatsal amaçlı eğitimler tikalar bağlamında bir dizi müdahale yanında kent-
de verilmektedir. Özel dersane ve kursların sel ölçekte de, bazı çalışmaların yapılabileceği sağlık
türlerine göre ilçelere dağılımı irdelendiğinde, alanında, Başkent Ankara’nın ülke kentleriyle ve
Çankaya ilçesinin tüm kurs ve dersanelerin kendi içsel yapısı içinde analiz edilmesi gerekmiştir.
%68,7’sine sahip olduğu görünmektedir. Bunların
büyük kısmını oluşturan dersaneler, Kızılay ve 2002 yılı verilerine göre, sağlık personelinin Türkiye
genelinde bölgelere dağılımı irdelendiğinde, İç
güney saçaklanmasında yer seçen ve bu bölgeye
Anadolu Bölgesinin pratisyen hekim ve sağlık memuru
de dinamizm veren en önemli unsurlar haline
başına nüfus açısından ülkenin en iyi durumundaki
gelmiştir. Kızılay ve çevresinin yaşadığı çözülme ve bölgesi olduğu, uzman hekim açısından Marmara,
merkez işlevlerini yitirme sürecinde, dersanelerin hemşire açısından Ege bölgelerinin ardından ikinci
yarattığı sirkülasyon ve bununla ilişkili kırtasiye, iyi durumdaki bölge olduğu, diş hekimi açısından
kitabevi, pastane vb. servisler, bugün Kızılay için 3., ebe açısından da 4. gelişmiş bölge olduğu
en önemli dayanaklar haline gelmiştir. anlaşılmaktadır. Sağlık personeli açısından özellikle
hekim sayısı bir çok değerlendirmede en önemli
Çankaya ilçesi, sanatsal amaçlı kursların da ölçüt olarak alınmaktadır. Bu açıdan bakıldığında
bulunduğu niteliğiyle diğer ilçelerden ayrılmaktadır. İç Anadolu Bölgesinin görece gelişmiş bölgelerden
Özellikle, Bahçelievler, Çayyolu, Yıldız gibi olduğu rahatça söylenebilir. Bölgeye bunu
merkez işlevlerinin yöneldiği bölgelerdeki sanatsal kazandıran en önemli potansiyelin ise, en önemli
ve özel eğitim (özürlü) amaçlı eğitimlerin Ulus gelişme kutbu ve sağlık sektörünün de en önemli
merkezini barındıran Altındağ’da az sayıda da kentlerinden olan Ankara olduğu ortadadır.
olsa bulunuyor olması gözardı edilmemelidir.
Bunun dışında, kentin merkezi iş alanından kopuk Ülkede, sağlık hizmeti veren yataklı tedavi
gelişmiş ve bir alt merkez niteliğiyle ön plana çıkan kurumlarının dağılımı açısından bir inceleme
yapıldığında, 2003 yılı itibariyle; 10.000 kişiye
Sincan, barındırdığı özel kurs ve dersaneleriyle de
düşen yatak sayısında Güneydoğu Anadolu
dikkat çekmektedir. Bölgede yoğunlaşan nüfusun
(13,1), Doğu Anadolu (18,7), Akdeniz (19,4),
gereksinimleri uyarınca sayıları artan kursların
Ege (24,6), Marmara (27,4), İç Anadolu (27,6)
ve kent merkezine uzaklığının, Sincan’ı ön plana ve Karadeniz (28) sıralaması oluşmaktadır. Bu
çıkardığı ifade edilebilir. Bunun dışında Polatlı, veri, sağlık personeli verisinden bağımsız ele
bir merkez olarak diğer çevre ilçelerin önüne alındığında yanıltıcı olabilir. Sağlık personeli ve
geçmiş görünmektedir. Merkez ilçeler içinde ise, hekim sayısı ve oranı bağlamında son sıralarda olan
Yenimahalle, Keçiören, Mamak ilçeleri nüfusları ile bölgelerin yatak kapasitesi anlamında ön plana
koşut eğitim kurumuna sahip görünmemekte, bu çıkması, bu bölgelerdeki hastanelerde yeterince
gereksinimleri ağırlıkla kent merkezinden karşılıyor sağlık personeli olmadığı, sağlık personelinin en
görünmektedir. fazla olduğu ülkenin gelişmişlik düzeyi yüksek
Tablo 7. 25. : Bölgelere Göre Sağlık Personeli-200

UZMAN PRATİSYEN DİŞ SAĞLIK
ECZACI HEMŞİRE EBE
HEKİM HEKİM HEKİMİ MEMURU
Bölgeler Sayı * Sayı * Sayı * Sayı * Sayı * Sayı * Sayı *
Marmara Bölgesi 15,824 1,198 12,898 1,455 6,457 2,894 7,011 2,665 8,719 2,149 18,933 987 8,892 2,118
Ege Bölgesi 6,987 1,332 8,187 1,187 2,918 3,189 3,896 2,309 8,471 1,439 12,812 727 7,888 2,180
Akdeniz Bölgesi 4,204 2,197 8,872 1,658 1,8041 5,770 2,788 3,380 8,839 1,582 9,481 978 8,863 1,388
İç Anadolu 6,792 1,372 11,580 1,042 8,552 3,397 4,496 2,882 11,589 1,041 16,002 758 7,059 1,709
Karadeniz Bölgesi 3,352 2,479 5,488 1,524 1,210 6,588 1,974 4,209 7,048 1,179 10,226 812 5,694 1,459
Doğu Anadolu 1,660 3,823 3,595 1,765 490 12,952 809 7,845 3,489 1,845 5,134 1,236 3,438 1,846
Güneydoğu Anadolu 1,500 4,800 2,735 2,633 281 14,959 1,221 5,897 2,887 2,700 4,110 1,752 2,307 3,121
TÜRKİYE 42,119 1,689 49,995 1,423 16,710 4,258 22,142 3,123 45,772 1,554 76,730 927 41,879 1,699
* Personel Başına Düşen Nüfus Kaynak : Türk Tabipler Birliği, (www.ttb.org.tr), 2006
Tablo 7. 26. : Bölgelere Göre Yataklı Tedavi Kurumları, Yatak Sayısı-2003

SAĞLIK TIP 20.000
TOPLAM SSK ÖZEL DİĞER
BAKANLIĞI FAKÜLTELERİ NÜFUSA
Kurum Yatak Kurum Yatak Kurum Yatak Kurum Yatak Kurum Yatak Kurum Yatak DÜŞEN
Marmara 334 51,811 128 22,322 37 10,850 9 7,788 149 7,290 20 3,381 27,4
Ege 189 23,162 92 12,740 28 4,714 7 3,590 88 1,480 5 368 24,8
Akdeniz 127 16,121 71 12,540 11 5,358 7 1,995 28 1,128 2 100 19,4
İç Anadolu 112 33,740 134 18,042 23 5,195 18 8,210 28 1,128 13 1,265 27,8
Karadeniz 178 23,578 138 15,776 28 5,132 8 2,351 6 288 0 21 28,0
Doğu Anadolu 104 12,077 81 8,180 14 1,898 4 2,085 5 122 0 12 18,7
Güneydoğu 87 8,399 48 6,150 7 1,491 3 1,900 8 428 1 50 19,1
Toplam 1,175 171,888 689 94,710 148 32,438 52 27,299 253 11,774 41 5,667 23,9
AÇIKLAMA: MSB’ye ait 42 kurum 15900 yatak hariçtir. Bu sayıların dahil edilmesi halinde kurum 1217, yatak 187788, 10000 nüfüsa düşen yatak sayısı ise
26,1 dir.
Kaynak : Türk Tabipler Birliği, (www.ttb.org.tr), 2006
bölgelerinde ise, sağlık hizmeti sunacak kurumların kentleriyle birlikte incelenmiştir. Buna göre; sağlık
ve yataklarının sayısında eksiklik olduğu biçiminde personeli açısından 2003 yılı itibariyle, Ankara,
yorumlanabilir. İstanbul’dan sonra en fazla sağlık personeline
sahip il olmakla birlikte, yüz bin kişi başına yatak
Yeşil kartlı nüfus açısından bakıldığında, 2000 sayısında bu iki ilden de açık ara iyi durumda
yılı DİE verilerine göre, ülke nüfusunun % 15’i, görünmektedir. Hekim başına nüfus göstergeleri
İç Anadolu Bölgesi nüfusunun % 14’ü yeşil kartlı bağlamında da İstanbul ve İzmir’den daha gelişmiş
iken, Ankara nüfusunun %6’sı yeşil kartlıdır. Bu görünen Ankara, bir çok gelişmişlik göstergesi
haliyle ülke illeri içinde 80. olan başkent, sağlık analizinde de ülkenin en gelişmiş sağlık kenti
hizmetlerinden faydalanma ve sosyal güvence olarak kendisini göstermektedir. Nitekim DPT’nin
açısından da, görece iyi bir durumdadır. Gelişmişlik göstergeleri analizlerinde de, bebek
Yataklı Sağlık Kuruluşları ölüm hızının yüksekliği dışında başarılı değerleri
bulunan Ankara, yüzbinkişiye düşen yatak sayısında
Sağlık kurumları ve personeli açısından ele alınan ülkedeki 6. il olmasına karşın, ülkenin en gelişmiş
bu veriler, Başkent Ankara için ülkenin diğer büyük sağlık hizmetleri kentidir.
Tablo 7. 27. : 3 Büyük Kentte Sağlık Personeli Sayısı-2003

BÖLGE ADI Uzman hekim Pratisyen hekim Diş hekimi Eczacı Sağlık memuru Hemşire Ebe
İstanbul 12927 7600 4956 4866 3701 10054 3271

İzmir 4404 4450 1617 2000 2769 6341 2412
Ankara 6319 6260 2578 2764 5377 9378 2689
Milli Savunma Bakanlığı sağlık personeli kentlere dahil olmayıp Türkiye toplamında verilmiştir.
Kaynak : Türkiye İstatistik Kurumu, (www.tuik.gov.tr), 2006
Ülkede kişi başına en fazla yatağın düştüğü Ankara, 33 olmak üzere 67 yataklı sağlık kurumunda, 2005
sadece kendi nüfusuna hizmet etmekle sınırlı yılı itibariyle, 5293’ü uzman, 4490’ı pratisyen olmak
değildir. Ülkenin en gelişmiş sağlık kenti Ankara’da, üzere 13563 sağlık personeli görev yapmaktadır.
gerek kamu, gerek özel hastaneler önemli bir çekim
unsuru oluşturmaktadır. İldeki yatak kapasitesi ve sağlık personelinin
tamamına yakını, metropoliten çekirdek
Tablo 7. 28. : 3 Büyük Kentte Hastane Yatak olarak da tanımlanabilecek merkez ilçelerde
Sayıları-2004 bulunmaktadır. Sağlık kurumlarının ilçelere göre
BÖLGE ADI
Hastane yatak Yüzbin kişi başına sayısal ve türel dağılımı incelendiğinde; Altındağ
sayısı hastane yatak sayısı
ve Çankaya ilçelerinde hastanelerin yoğunlaştığı
İstanbul 35153 318
gözlemlenmektedir. Hastaneler Bölgesi olarak
İzmir 11031 307 tanımlanan Hacettepe mevkiinde yer alan Ankara
Ankara 16113 379 Üniversitesi Tıp Fakültesi İbni Sina Hastanesi,
Milli Savunma Bakanlığı sağlık personeli kentlere dahil olmayıp Türkiye Hacettepe Tıp Fakültesi Hastanesi ve Çocuk
toplamında verilmiştir. Hastanesi, Numune, Yüksek İhtisas Hastaneleri,
Doğumevi hastanelerinin yer aldığı sağlık
Ankara yatak sayısı yanında uzman ve pratisyen kompleksi, ülkenin en büyük sağlık kompleksi
hekim ve diğer sağlık personeli açısından da olarak tanımlanabilir. Bu bölgenin ulaşım-dolaşım-
İstanbul ve İzmir’in önündedir. Hacettepe, Ankara, otopark vb. sorunlarıyla özgün bir yönetim
Gazi, Fatih, Ufuk ve Başkent Üniversitelerinin Tıp planına ihtiyaç duyduğu söylenebilir. Kentteki özel
Fakültesi Hastaneleriyle hizmet verdiği Ankara’da, hastaneler ise son 15 yılda hızla sayıları artarak
Gülhane Askeri Tıp Akademisi gibi ülkenin en kent mekanında dağılmış ve hatta ihtisas hastaneler
büyük tıp komplekslerinden biri de yer almaktadır. olarak hizmet vermeye başlamışlardır. Daha
Milli Savunma Bakanlığı bünyesinde görünen ve çok Çankaya ilçesinde yoğunlaştığı görülen özel
sağlık istatistikleri içinde kentlere dağıtılmayan hastanelerin yatak ve sağlık personeli kapasitesi de
yatak ve sağlık personeli açısından da, Ankara çok hızlı bir artış göstermektedir.
önemli bir yere sahiptir. GATA yanında, Mevki
Yataklı Olmayan Sağlık Kuruluşları
Asker Hastanesi, Hava Hastanesi gibi önemli
sağlık kurumlarının da Genelkurmay Başkanlığı Yataklı olmayan sağlık kuruluşları olarak, birinci
bünyesinde hizmet sürdürdüğü Ankara’da, Sağlık kademe sağlık kuruluşları olan, Sağlık Ocakları ve
Bakanlığı’na bağlı 34, Diğer Hastaneler statüsünde Poliklinikler ile eczaneler irdelenmiştir
Tablo 7. 29. : 3 Büyük Kentte Yüz Bin Kişi Başına Sağlık Personeli-2003
BÖLGE ADI Uzman hekim Pratisyen hekim Diş hekimi Eczacı Sağlık memuru Hemşire Ebe
İstanbul 120 71 46 45 34 93 30
İzmir 125 126 46 57 78 180 68
Ankara 151 150 62 66 128 224 64
Milli Savunma Bakanlığı sağlık personeli kentlere dahil olmayıp Türkiye toplamında verilmiştir.
Tablo 7. 30. : Ankara’da Sağlık Bakanlığı’na Kayıtlı Devlet Hastanelerinin Hasta, Yatak, Personel Durumları-2005
Yatak Hastanın Yatak Devir Yatan
Poliklinik Yatılan Doğum
Kadro Fiili Uzman Pratisyen Taburcu Ölen işgal ortalama devir hızı aralığı hasta
sayısı gün sayısı sayısı
SAĞLIK BAKANLIĞI HASTANELERİ oranı % kalış günü (Hasta) (Gün) oranı (%)
1. Ankara Eğitim ve Araştırma Hast 530 515 358 473 1.441.129 34.975 713 222.835 2.129 118,5 6,2 69,3 - 1,0 2,5
2. Numune Eğitim ve Araştırma Hast. 1580 1.109 511 703 1.301.353 57.067 1.940 379.729 557 93,8 6,4 53,2 0,4 4,5
3. Türkiye Yük. İhtisas Eğitim ve Araştırma Hast 490 396 146 165 205.086 15.492 598 116.056 80,3 7,2 40,6 1,8 7,8
4. Dr.S.Ulus Çocuk Sağ ve Has.Eğitim ve Araş. Hast. 300 280 79 89 164.742 10.384 242 79.243 77,5 7,5 38,0 2,2 6,5
5. Dr. A.rahman Yurtaslan Onkoloji Eğt. ve Arş. Hast. 550 588 210 123 535.171 17.260 259 176.653 82,3 10,1 29,8 2,2 3,3
6. Dr. Zekai T.B. Kadın Sağ. Eğitim ve Araştırma Hast 555 450 140 130 335.194 41.157 321 126.313 24.722 76,9 3,0 92,2 0,9 12,4
7. Zübeyde Hanım Doğum ve Çocuk Bakımevi 250 158 59 4 87.360 12.396 30.751 6.887 53,3 2,5 78,5 2,2 14,2
8. Atatürk Göğüs Has ve Göğüs Cerr. Eğt.ve Arş.Hast. 800 544 93 58 143.909 10.921 440 176.256 88,8 15,5 20,9 2,0 7,9
9. Fizik Ted.ve Reh.Eğitim ve Araştırma Hastanesi 230 207 48 39 43.148 2.131 1 71.756 95,0 33,7 10,3 1,8 4,9
10. Ankara Atatürk Eğitim ve Araştırma Hast 550 415 264 290 878.210 19.481 244 130.545 544 86,2 6,6 47,5 1,1 2,2
11. Keçiören Eğitim ve Araştırma Hastanesi 300 96 43 51.294 341 1.145 8 3,3 3,4 3,6 99,4 0,7
12. Dışkapı Yıldırım Beyazıt EA Hastanesi 795 836 304 330 1.143.610 33.190 626 230.933 75,7 6,8 40,4 2,2 3,0
13. Ulus Devlet Hastanesi Hast 188 176 70 16 469.524 5.025 8 34.778 54,1 6,9 28,6 5,9 1,1
14. Ankara Meslek Has.Hast 118 100 77 52 114.338 1.635 4 13.706 37,6 8,4 16,4 13,9 1,4
15. Etlik Doğumevi ve Kadın Hastalıkları EA Hastanesi 520 320 26 77 305.249 24.511 14 77.184 14.932 66,1 3,1 76,6 1,6 8,0
16. Dışkapı Çocuk Hastalıkları EA Hastanesi 253 253 60 54 326.006 7.036 178 56.836 61,5 7,9 28,5 4,9 2,2
17. Ulucanlar Göz Eğitim ve Araştırma Hastanesi 200 116 45 27 167.019 7.615 33.066 78,1 4,3 65,6 1,2 4,6
18. Etlik İhtisas Hastanesi 318 312 75 32 299.783 12.412 191 75.424 66,2 6,0 40,4 3,1 4,2
19. Gazi Devlet Hastanesi 250 138 63 8 196.426 3.293 10 27.532 54,7 8,3 23,9 6,9 1,7
20. Etimesgut Prof Dr. Celal Ertuğ Devlet Hast 75 61 48 11 290.974 3.110 2 12.481 327 56,1 4,0 51,0 3,1 1,1
21. Sincan Dr. Nafiz Körez Dev. Hast 100 70 71 24 631.241 4.019 4 15.789 520 61,8 3,9 57,5 2,4 0,6
22. Ayaş Dev Hast 25 24 5 8 36.230 291 1 1.535 8 17,5 5,3 12,2 24,7 0,8
23. Beypazarı Devlet Hast 100 94 23 6 211.937 3.981 21 14.064 673 41,0 3,5 42,6 5,1 1,9
24. Çubuk Halil Şıvgın Devlet Hast 75 50 27 11 166.631 2.919 1 14.122 569 77,4 4,8 58,4 1,4 1,8
25. Elmadağ Dr Hulisi Alataş Devlet Hast 50 38 16 6 90.807 859 1 3.524 66 25,4 4,1 22,6 12,0 0,9
26. Haymana Devlet Hast 50 50 11 7 56.851 334 717 66 3,9
27. Kalecik Devlet Hast 25 16 5 5 34.778 3 3 2 0,1
28. Kazan H.Eriş Devlet Hast 50 16 21 9 132.970 1.029 3.807 65,2
29. Kızılcahamam Devlet Hast 75 50 16 8 102.947 983 1 3.870 236 21,2
30. Nallıhan Devlet Hast 40 50 9 1 102.512 1.760 15 5.950 142 32,6 3,4 35,5 6,9 1,7
31. Polatlı Duatepe Devlet Hast 300 270 87 21 480.650 13.733 91 66.445 1.749 67,4 4,8 51,2 2,3 2,9
32. Ş.Koçhisar Devlet Hast 125 85 9 5 87.863 999 4 4.810 567 15,5 4,8 11,8 26,1 1,1
33. Güdül Devlet Hast. 25 18 1 6 37.662 356 3 3.304 50,3 9,2 19,9 9,1 1,0
34. Gölbaşı Devlet Hast 50
TOPLAM - TOTAL 9.942 7.901 3.020 2.798 10.672.604 350.698 5.933 2.211.162 54.704 76,7 6,2 45,1 1,9 3,3
Kaynak : Sağlık Bakanlığı Sağlık İstatistikleri 2005 (www.saglik.gov.tr)
337
Tablo 7. 31. : Ankara’da Sağlık Bakanlığı’na Kayıtlı Diğer Hastanelerin Hasta, Yatak, Personel Durumları-2005 338
Yatak Hastanın Yatak Devir Yatan
Poliklinik Yatılan Doğum
Kadro Fiili Uzman Pratisyen Taburcu Ölen işgal ortalama devir hızı aralığı hasta
sayısı gün sayısı sayısı
DİĞER HASTANELER oranı % kalış günü (Hasta) (Gün) oranı (%)
1. Ankara Üniversitesi Tıp Fak.Cebeci Hast 1305 1.020 196 33 248.042 21.127 490 255.549 1.267 68,6 11,8 21,2 5,4 8,7
2. Ankara Üniversitesi Tıp Fak. İbni Sina Hast 1215 810 293 272 285.240 26.793 916 281.615 95,3 10,2 34,2 0,5 9,7
3. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fak.Hast 1150 866 456 431 312.207 26.944 585 281.391 1.565 89,0 10,2 31,8 1,3 8,8
4. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fak.Çocuk Hast 350 309 96 95 138.655 6.994 153 66.891 59,3 9,4 23,1 6,4 5,2
5. Gazi Üniversitesi Araş. ve Uyg.Hast 587 912 429 484 479.379 28.174 962 248.901 1.533 74,8 8,5 31,9 2,9 6,1
6. Başkent Üniversitesi Hast 208 295 167 265 409.261 17.861 446 97.764 296 90,8 5,3 62,1 0,5 4,5
7. Başkent Üniversitesi Ayaş Fiz.Ted.Reh.Merk. 90 86 9 4 2.861 1.303 1 18.012 57,4 13,8 15,2 10,3 45,6
8. Fatih Üniversitesi Tıp Fakültesi Hast 60 51 60 24 83.439 3.284 52 8.989 48,3 2,7 65,4 2,9 4,0
9. Fatih Üni.Tıp Fakültesi Çankaya Tıp Merkezi Hast 30 42 34 14 87.650 2.799 4.753 909 31,0 1,7 66,6 3,8 3,2
10. Belediye Hast 217 200 35 88.221 1.124 7 11.841 16,2 10,5 5,7 54,1 1,3
11. Belediye Zühreviye Hast 30 20 2 1 21.286 48 161 2,2 3,4 2,4 148,7 0,2
12. K.hamam Belediyesi Gülmay Fizik Ted ve Reh Hast 48 48 3 1.944 650 9.795 55,9 15,1 13,5 11,9 33,4
13. Altınova Belediyesi Demet Hastanesi 28 29 26 131.865 3.312 5.644 590 53,3 1,7 114,2 1,5 2,5
14. VSD Nusret Karasu Göğüs Hast 70 49 5 13.071 441 2 7.363 41,2 16,6 9,0 23,8 3,4
15. T.C.Ziraat Bankası Hastanesi 30 30 18 2 16.809 541 2.279 20,8 4,2 18,0 16,0 3,2
16. Özel Ankara 29 Mayıs Hast 17 14 24 2 142.717 2.426 2 3.000 21 58,7 1,2 173,4 0,9 1,7
17. Özel Bayındır Ankara Hastanesi 200 170 78 6 117.275 11.655 103 28.625 579 46,1 2,4 69,2 2,8 10,0
18. Özel Bayındır Kavaklıdere Hast 10 10 25 8 73.218 1.168 1.168 32,0 1,0 116,8 2,1 1,6
19. Özel Çağ Hast 60 62 23 5 14.626 11.607 32 17.751 118 78,4 1,5 187,7 0,4 79,6
20. Özel Çankaya Hast 40 40 27 4 13.060 8.527 55 14.543 23 99,6 1,7 214,6 0,0 65,7
21. Özel Güven Hastanesi 152 152 72 6 76.707 14.995 94 38.078 1.402 68,6 2,5 99,3 1,2 19,7
22. Özel İncek Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Hast 83 83 8 5 1.021 921 12 10.667 35,2 11,4 11,2 21,0 91,4
23. Özel Keçiören Hast 48 48 22 3 43.577 2.846 2 9.947 146 56,8 3,5 59,3 2,7 6,5
24. Özel Kent Hast 56 47 22 3 5.346 3.459 27 7.250 40 42,3 2,1 74,2 2,8 65,2
25. Özel Kudret Göz Hast 23 32 9 59.688 10.354 10.354 88,6 1,0 323,6 0,1 17,3
26. Özel Lokman Hekim Hast 32 32 33 5 76.498 3.511 24 5.701 561 48,8 1,6 110,5 1,7 4,6
27. Özel Lösante Lösemili Çocuklar Hastanesi 14 14 7 4 1.906 242 5 1.846 36,1 7,5 17,6 13,2 13,0
28. Özel Mesa Hastanesi 65 65 42 4 29.696 3.142 25 8.037 252 33,9 2,5 48,7 5,0 10,7
29. Özel Umut Kalp Hast 34 34 9 4 6.030 5.017 42 11.122 89,6 2,2 148,8 0,3 83,9
30. Özel Yüzüncü Yıl Hastanesi 49 43 14 4 1.776 1.770 6 2.753 51 17,5 1,6 41,3 7,3 100,0
31. Özel Büyük Zafer Hastanesi 33
32. Özel Akay Hastanesi 49 49 29 4 2.256 3.169 21 5.912 39 33,1 1,9 65,1 3,8 141,4
33. TEK Sarıyer İşl. Reviri 3
TOPLAM - TOTAL 6.386 5.662 2.273 1.692 2.985.327 226.204 4.064 1.477.702 9.392 71,5 6,4 40,7 2,6 7,7
GENEL TOPLAM 16.328 13.563 5.293 4.490 13.657.931 576.902 9.997 3.688.864 64.096 74,5 6,3 43,3 2,1 4,3
Kaynak : Sağlık Bakanlığı Sağlık İstatistikleri 2005 (www.saglik.gov.tr)
Tablo 7. 32. : 3 Büyük Kentte Sağlık Göstergelerinin Yılara Göre Değişimi

2001 2003 2004 2005
10.000 10.000 10.000 10.000
BÖLGE ADI NÜFUSA NÜFUSA NÜFUSA NÜFUSA
NÜFUS NÜFUS NÜFUS NÜFUS
DÜŞEN DÜŞEN DÜŞEN DÜŞEN
YATAK YATAK YATAK YATAK
ANKARA 4.060.972 37 4.219.005 37,6 4.297.590 37,5 4.319.167 37,8
İSTANBUL 10.242.434 33,9 10.867.904 32 11.184.865 31,4 11.331.964 29,7
İZMİR 3.436.241 28,5 3.580.225 27,8 3.652.092 30,2 3.648.984 30,5
TÜRKİYE ORT. 25,5 25,5 26,1 26,7
Kaynak : Sağlık Bakanlığı Sağlık İstatistikleri 2001-2005 (www.saglik.gov.tr)
Ankara’daki hastaneler Altındağ ve Çankaya nüfusun yoğun olarak yaşadığı metropoliten

ilçelerinde belirli noktalarda toplanmışlardır. Bu çekirdekte bulunmakla birlikte 9 adeti de çevre
nedenle kentin tüm yerleşim alanlarından en ilçelerde yerleşmiştir.
temel sağlık gereksinimleri için dahi bu bölgelere
sürekli bir hasta akımı gerçekleşmektedir. Kentteki 1997’ye göre sayıları azalmış görünen polikliniklerin,
hastanelerin ülkesel ve bölgesel nitelikleri de
ölçeklerinin büyüyerek özel hastane olma yönünde
bunlara eklenince sağlık tesisleri nicelik ve nitelik
açısından yetersiz kalabilmektedir. Sağlık tesislerinin bir eğilim içinde oldukları ya da bir araya gelerek
mekanda optimum yayılması, kalite ve hizmet özel hastaneler oluşturma, onların içinde yuvalanma
düzeyinin artırılması açısından ilk kademe sağlık Tablo 7. 33. : Ankara’daki 1. Kademe Sağlık
kuruluşlarının geliştirilmesi ve hizmet düzeyinin Kuruluşlarının İlçelere Dağılımı-2005
arttırılması büyük önem taşımaktadır. ANA SAĞLIK
SAĞLIK
Hastaneler kentin merkezi bölümlerinde yer alırken İLÇE ÇOCUK GRUP TOPLAM
OCAĞI
tüm ilçe ve yerleşimlere daha dengeli dağılmış SAĞLIĞI BAŞK
ALTINDAĞ 13 2 1 16
görünen sağlık ocaklarının önemi büyüktür. İlde
ÇANKAYA 14 6 1 21
197’si sağlık ocağı, 35’i ana çocuk sağlığı merkezi
ETİMESGUT 8 1 1 10
ve 25’i sağlık grup başkanlığı olmak üzere toplam GÖLBAŞI 9 1 1 11
257 adet, 1. kademe sağlık kuruluşu bulunmaktadır. KEÇİÖREN 25 3 1 29
Ankara’nın 24 ilçesinin hepsinde ve belediye statüsü MAMAK 21 5 2 28
kazanmış yerleşmelerin hemen tümünde sağlık ocağı SİNCAN 11 1 1 13
bulunmakta olup, ağırlıkla pratisyen hekimlerin Y.MAHALLE 15 5 1 21
görev yaptığı ilk kademe sağlık kuruluşları açısından TOPLAM 116 24 9 149
AKYURT 1 1 1 3
Ankara, diğer büyük kentlerin önünde değildir.
AYAŞ 5 1 1 7
İzmir’de sağlık ocağı ve sağlık ocağı başına düşen
BALA 5 1 1 7
nüfus göstergeleri Ankara’nın önünde görünmekle BEYPAZARI 5 1 1 7
birlikte Ankara, daha üst kademe sağlık merkezleri ÇAMLIDERE 2 1 3
bağlamında bu açığını kapatmaktadır. ÇUBUK 10 1 11
ELMADAĞ 7 1 1 9
İlin görece eşitsiz gelişmiş ilçe ve bölgelerinde sağlık EVREN 1 1 2
gereksinimlerinin karşılanması anlamında önemli bir GÜDÜL 3 1 1 5
işlev gören sağlık ocaklarına ilaveten, poliklinikler HAYMANA 7 1 1 9
KALECİK 3 1 4
de göz ardı edilmemelidir. 1997 yılı itibariyle İl
KAZAN 2 1 3
Sağlık Müdürlüğü’ne kayıtlı 203 poliklinik var ve
K.HAMAM 5 1 1 7
bunların 197 tanesi Ankara Büyükşehir Belediyesi NALLIHAN 5 1 6
kapsamındaki ilçelerde bulunmakta iken, 2005 POLATLI 10 2 1 13
Ş.KOÇHİSAR 10 1 1 12
yılı itibariyle özel polikliniklerin sayısı 157 olarak İL TOPLAMI 197 35 25 257
gerçekleşmiştir. Bunların halen önemli bir kısmı Kaynak : İl Sağlık Müdürlüğü, 2006
biçiminde bir süreç yaşadıkları söylenebilir. Tablo 7. 35. : Ankara’da Polikliniklerin İlçelere
Çankaya başta olmak üzere, Yenimahalle ve Göre Dağılımı (1997-2005)
Keçiören’de poliklinik sayısı azalmış görünürken, İLÇE 1997 2005
Mamak’ta sabit kalmış olması, Sincan, Etimesgut ALTINDAĞ 26 10
ve Gölbaşı’nda sayının artması, bu ilçelerin Sosyo- ÇANKAYA 72 43
ETİMESGUT 3 5
demografik yapısı ve sağlık hizmeti alma talepleri GÖLBAŞI 0 2
ile ilişkilendirilebilir. Kentin görece alt, alt-orta gelir KEÇİÖREN 32 29
gruplarının yaşadığı ve sosyal güvenlik sorunlarının MAMAK 20 20
SİNCAN 11 13
daha fala olması muhtemel bölgelerinde, özel Y.MAHALLE 33 24
hastane oluşumu, görece gelişmiş ilçeler yanında TOPLAM 197 146
çok sınırlı iken, bu anlamdaki eksikliği poliklinikler AKYURT
kapatıyor görünmektedir. AYAŞ
BALA
BEYPAZARI 1
Ülkemiz koşullarında önemli bir sağlık işlevi
ÇUBUK 1 3
yerine getiren eczaneler de Ankara’da, Türkiye ELMADAĞ
ortalamasından daha yüksek bir oranda bulunmakta, KALECİK
eczane sayısı açısından Ankara, ülke sıralamasında KAZAN 1 1
K.HAMAM 1 1
3. sırada bulunmaktadır. NALLIHAN 1 1
POLATLI 1 3
2005 yılı itibariyle, ülkemizde kayıtlı eczane sayısı Ş.KOÇHİSAR 1 1
25266’dır. Bunun 20793 adedi eczane eczacısıdır. İL TOPLAMI 203 157
Ülkemiz eczanelerinin yüzde 41’i üç büyük ilimizde Kaynak : İl Sağlık Müdürlüğü, 2006
toplanmıştır; İstanbul’da 1 890 kişiye, Ankara’da
2 025 kişiye, İzmir’de 1 615 kişiye 1 eczane
Tablo 7. 36. : Ankara’da Eczanelerin İlçelere
düşmektedir. Buna karşın, 1 eczaneye düşen nüfus,
Hakkâri’de 14 170, Gümüşhane’de 6 575, Siirt’te 5 Göre Dağılımı (2005)
İLÇE ECZANE S.
065’tir.
ALTINDAĞ 236
ÇANKAYA 676
Eczane sayısı açısından İstanbul ve İzmir’in ETİMESGUT 59
gerisinde kalmış görünen Ankara’nın bu niteliği, GÖLBAŞI 24
sağlık hizmetini direkt eczaneden almak yerine KEÇİÖREN 300
hizmet düzeyi ülkenin diğer kentlerine göre yüksek MAMAK 109
SİNCAN 68
hastaneleri tercih etme eğilimi ve eczanelerin turistik Y.MAHALLE 211
bölgelerde sayılarının artması ve Ankara’ya göre TOPLAM 1683
turistik potansiyeli daha verimli işleyen İstanbul ve AKYURT 5
İzmir’de yoğunlaşması ile açıklanabilir. AYAŞ 3
BALA 4
BEYPAZARI 13
Tablo.7.34: Üç Büyük Kentte Sağlık Ocağı Sayıları ÇAMLIDERE 1
ÇUBUK 18
(2003) ELMADAĞ 5
SO* EVREN 1
SAĞLIK SAĞLIK
2000 YILI BAŞINA GÜDÜL 4
İLLER OCAĞI EVİ
NÜFUSU DÜŞEN HAYMANA 7
SAYISI SAYISI
NÜFUS ** KALECİK 4
İstanbul 232 86 11,046,479 47614 KAZAN 10
K.HAMAM 7
Ankara 190 220 4,270,389 22,476 NALLIHAN 9
İzmir 232 210 3,602,284 15527 POLATLI 36
Ş.KOÇHİSAR 9
*SO: Sağlık Ocağı
** SO başına olması gereken nüfus 5000-10000’dir. İL TOPLAMI 1819
Kaynak SB (2004), “Sağlık İstatistikleri 2003” Kaynak : İl Sağlık Müdürlüğü, 2006
7.2.2.3. DİNİ TESİSLER Dini tesislerin komşuluk ilişkileri, yürüme

mesafeleri, büyüklük vb. nitelikler dikkate
Paleolitik Çağdan başlayarak birçok uygarlığın
yerleşim merkezi olarak önem taşıyagelen Ankara’da alınarak mekanda optimum dağıtılması, yanında
çok sayıda egemenliğe ait tarihi eser ve izler bulunsa dini tesislerin asli niteliğini yitirmesine yol açan
da, kentteki cami, mescit ve türbeler diğer eserlerden yenileme, yoğunlaşma ve rant tesisi oluşturma
sayıca daha çok ve kentsel yaşamın karakteristiğini yönündeki gelişme eğilimi ve taleplerinin de kontrol
daha iyi vurgulayan bir niteliği sahiptir. Bursa, altına alınması gerekmektedir.
İstanbul ve Konya gibi Selçuklu-Osmanlı Diğer dini tesisler olarak Ankara’da kilise ve sinagog
başkentlerine göre daha az cami bulunsa da, Ankara sayısı fazla değildir. Ankara’da 5 adet faal kilise
Tarihi Kent Merkezindeki cami ve türbelerden olduğu bilinmektedir. Balgat, Kurtuluş, Batıkent
bazıları mimari, malzeme ve işçilik açısından önem ve Ulus’ta (St. Theres Kilisesi) yer alan Kiliselere
taşımaktadır. Alaaddin, Arslanhane, Ahi Elvan, ilaveten, Vatikan büyükelçiliğinin yanında Katolik
Cenabi Ahmet Paşa, Ağaç Ayak, Karacabey Camileri Meryem Ana Kilisesi, İtalyan Büyükelçiliği
bunlardan önemli olanlardır. Hacı Bayram Camii bahçesinde Katolik St. Paul Kilisesi, İngiltere
ise kentin en önemli Camisi olması yanında ülke Büyükelçiliği içerisinde Anglikan St.Nicolas Kilisesi
turizmi açısından da önem taşımaktadır. Augustus de ilave edildiğinde 8 kilisenin bulunduğu, bunlarla
Tapınağı ile bitişik konumda bulunan Hacı Bayram birlikte diğer elçilikler içinde de ibadet yerleri
Camii ve Türbesi 1427-28 yılları arasında yapılmış olduğu söylenebilir. Samanpazarı yakınında eski
olup, Selçuklu Mimarisi özellikleri göstermektedir. Erzurum Mahallesi çevresinde Musevi Cemaatinin
M.Ö.2. yüzyılda Frigya Tanrıçalarına yapılan de bir sinagogu bulunmaktadır. Tüm ibadet yerleri
Augustus Tapınağı ile Hacı Bayram Caminin ve dini tesislerde özgürce ibadet edilebilmesine
yıllarca birlikte bulunarak günümüze ulaşması bir yönelik koşulların sağlanması önem taşımaktadır.
çok açıdan büyük önem taşımaktadır. Öte yandan
son yıllarda klasik Osmanlı Mimarisi özelliklerini 7.2.2.4. KÜLTÜR TESİSLERİ
taşıyacak biçimde inşa edilmiş bulunan Kocatepe
Camisi de Ankara’nın en büyük camisi olarak göze Başkent Ankara; kamu kullanımları, eğitim
çarpmaktadır. kurumları ve çeşitlenen kentsel, ticari aktiviteler
ile bunlarla ilgili olarak yer seçme eğilimine giren
Büyük çoğunluğu 14 ve 15. Yüzyıllarda yapılan kültürel hizmetlerle ülkenin bilim, eğitim ve kültürel
mescitlerden en önemlileri Saraç Sinan, Şeyh başkenti olarak gelişmiştir. Yıllar süren Türkiye
İzzettin, Tabakhane, Karanlık, Hacı Ayvazı, Hallaç Cumhuriyeti’nin çağdaş başkentini yaratma
Mahmut, Koyunpazarı, Misafir Fatih Mescitti çabaları sonucu bugün gelinen noktada Ankara;
olarak sayılabilir. 15.-18. yüzyıl Osmanlı Türklerinin genel anlamda modern kent yaşamının gereği olan
büyük çoğunluğunu oluşturduğu Ankara Türbeleri sosyal ve kurumsal donanımlara ülkesel koşullar
içinde en önemlileri Hacı Bayram, Ahi Şerafettin, bazında yeterli homojenlik nitelik ve sayıda olmasa
Yörük Dede, Karacabey, Karyağdı, Cenabi Ahmet da büyük ölçüde sahiptir.
Paşa Türbeleridir.Tarihi Kent Merkezinde bulunan
yukarıdaki tüm cami, mescit ve türbeler Altındağ Başkentteki kültür tesisleri ve kültürel yapıya
ilçesi sınırları içinde yer almaktadır. ilişkin değerleri, ülkenin diğer büyük kentleriyle
birlikte kıyaslayarak ele almak mümkündür. Kentin
Günümüzde ise Ankara’da Diyanet İşleri Başkanlığı kültürel peyzajını okuyabilmek için, kültür varlıkları
verilerine göre 1299 adet cami yer almaktadır. İlde ve değerleri yanında, kültürel etkinliklere katılım ve
en çok cami, tarihi kent merkezini bünyesinde bu etkinliklere olanak sağlayan yapı ve tesislerin
barındıran Altındağ (149 adet) ilçesindedir. Bunu, niteliklerini de irdelemek gerekmektedir.
Mamak (133 adet) ve Keçiören (103) ilçeleri
izlemektedir. Çankaya (99 adet), Yenimahalle (79) 2003 yılı itibariyle Ankara’da 124 sinema olduğu,
camiye sahipken, Çubuk (95 adet), Polatlı (88 adet) bu sinema salonlarında gösteri başına 104 izleyici
ve Beypazarı (56 adet) ile nüfusları doğrultusunda düştüğü ve on bin kişi başına 47 koltuk düştüğü
ön plana çıkan ilçelerdir. İl ortalaması olarak, 3085 anlaşılmaktadır. İzmir’in 2 katı fazla sinema
kişiye 1 cami düşmektedir. salonuna sahip ve ülkede kişi başına düşen sinema
Tablo 7. 37. : Ankara’da Camilerin İlçelere Göre Dağılımı (2005)

İLÇE İLÇE MERKEZİ BELDE MERKEZİ KÖYLER NÜFUS NÜFUS/CAMİ
ALTINDAĞ 144 404.078 2.806
Altınova 4 1 3.023 605
İlçe Toplamı 149 422.668 2.837
ÇANKAYA 90 6 769.331 8.548
İlçe Toplamı 96 8.014
ETİMESGUT 30 2 171.293 5.710
GÖLBAŞI 9 22 47.763 5.307
Bezirhane 3 2 4.777 955
Karagedik 3 3 4.090 682
Selametli 1 2 2.069 690
İlçe Toplamı 45 62.602 1.391
KEÇİÖREN 92 4 625.167 6.795
Bağlum 4 13.912 3.478
Pursaklar 2 27.974 13.987
Saray 1 6.014 6.014
İlçe Toplamı 103 672.817 6.532
MAMAK 108 23 425.319 3.938
Kutludüğün 2 5.287 2.644
İlçe Toplamı 133 430.606 3.238
SİNCAN 34 15 277.592 8.164
Yenikent 5 12.191 2.438
İlçe Toplamı 54 289.783 5.366
Y.MAHALLE 64 15 553.344 8.646
AKYURT 4 24 18.095 4.524
İlçe Toplamı 28 18.907 646
AYAŞ 8 14 9.788 1.224
Çanıllı 1 2.500 2.500
Sinanlı 7 3.344 478
BALA 3 21 11.674 3.891
Karaali 1 4.449 4.449
Kesikköprü 1 2.836 2.836
İlçe Toplamı 26 39.714 1.527
BEYPAZARI 33 23
ÇAMLIDERE 13 17
ÇUBUK 17 59 54.477 3.205
Esenboğa 1 6 7.092 1.013
Sirkeli 2 7 2.865 318
Y. Çavundur 3 3.015 1.005
ELMADAĞ 12 25 23.960 1.997
Hasanoğlan 5 9.922 1.984
Lalahan 3 4.997 1.666
Yeşildere 2 2.716 1.358
EVREN 3 5
GÜDÜL 4 18
HAYMANA 9 24
Oyaca 3 4.186 1.395
İlçe Toplamı 36 54.087 1.502
KALECİK 9 10 15.506 1.723
İlçe Toplamı 19 24.738 1.302
KAZAN 9 40 28.496 3.166
K.HAMAM 14 22
NALLIHAN 5 9
İlçe Toplamı 14 40.677 2.906
POLATLI 29 32
Temelli 8 19 9.339 1.167
İlçe Toplamı 88 116.400 1.323
Ş.KOÇHİSAR 9 15
İlçe Toplamı 24 59.128 2.464
İL TOPLAMI 1299 4.007.860 3.085
Kaynak : Diyanet İşleri Bşk., Ankara Müftülüğü, 2006
Tablo 7. 38. : 3 Büyük Kentte Sinema Salonları ve İzleyici İstatistikleri (2003)

Gösteri başına Onbin kişi başına koltuk
BÖLGE ADI Sinema sayısı Koltuk sayısı Gösteri sayısı Seyirci sayısı
seyirci sayısı sayısı
İstanbul 285 46236 5862 6029458 1029 43

İzmir 61 10675 1397 855118 612 30
Ankara 124 19551 2510 2545293 1014 47
Tablo 7. 39. : 3 Büyük Kentte Tiyatro Salonları ve biçimde değerlendirdiği, kent halkının diğer
İzleyici İstatistikleri (2003) kentlerden çok daha fazla tiyatro gösterilerini
izlediği görülmektedir. Ülkedeki özel tiyatroların
BÖLGE Tiyatro Koltuk Gösteri Seyirci Gösteri başına
ADI sayısı sayısı sayısı sayısı seyirci sayısı
çok önemli bir kısmı İstanbul’da bulunmasına
karşın, Devlet Tiyatrolarının merkezi Ankara,
İstanbul 33 14420 6659 1310688 197 tiyatro sanatı için de, çok önemli bir merkezdir.
İzmir 9 7829 1060 194672 184
Devlet Tiyatroları : Devlet Tiyatroları bünyesinde
Ankara 15 4393 2583 610951 237 Ankara’da, 12 ayrı tiyatro hizmette bulunmaktadır.
Kaynak : Türkiye İstatistik Kurumu (www.tuik.gov.tr), 2006 2006 yılı itibariyle bunların 9’unda oyun
koltuğu sayısı en fazla olan il olarak Başkent sergilenmektedir. Opera 19 mayıs spor kompleksi
Ankara, kültürel etkinliklerin izlenmesinde ön ve Stad Oteli arasında yer alan Devlet Tiyatroları
plana çıkmaktadır. Ankara’daki üniversite sayısı binalarında Büyük Tiyatro, Oda Tiyatrosu ve Küçük
ve öğrenci potansiyeli, sinema sektöründeki Tiyatro bulunmakta, İrfan Şahinbaş Atölye Sahnesi
üstünlüğün hazırlayıcı etmenlerinden biri olarak Yenimahalle Macunköy yakınlarında, Altındağ
yorumlanabilir. Tiyatrosu ise Yıldırım Beyazıt ta yer almaktadır.
Çankaya ilçesi sınırları içinde ise Balgat’ta Mahir
Son 15 yılda sinema salonları ülkenin genelinde Canova Sahnesi, Bakanlıklar Tunus caddesinde
bir değişim geçirerek önemli ölçüde artmış ve Şinasi Sahnesi, Kızılay da Yeni Sahne, Bakanlıklar’da
bir dönem önemli bir çöküş yaşayan sinema Akün Sahnesi, Dikimevi’nde Muhsin Ertuğrul
sektöründe önemli bir hareketlenme oluşmuştur. Sahnesi ve Çayyolu’nda Çayyolu Sahnesi yer
Büyük alışveriş merkezleri içinde ya da münferit almaktadır. Bunlardan Yeni Sahne’nin kapatılması
yapılarda bir çok salonu bir arada barındıran ve çok gündemde olup, kapatılmaması yönünde etkin bir
sayıda gösterime olanak tanıyacak çeşitlilikte gelişen çaba olduğu bilinmektedir.
sinema salonları, Ankara’da da bir yandan alışveriş
merkezlerinde otopark sorununu aşabilecek şekilde, Özel Tiyatrolar : 2006 yılı itibariyle Ankara’da
öte taraftan merkezi iş alanı ve sıçrama noktalarında kent merkezi ve yakın çevresinde 12 özel tiyatronun
özel yapılarda yer seçmektedir. hizmet verdiği tespit edilmiştir. Bunların bir bölümü
Dil Tarih Coğrafya fakültesi Tiyatro Bölümü gibi
Ankara’da 2003 yılı itibariyle 124 olan sinema üniversite bünyesinde iken, bir bölümü de sanat
salonu sayısının 20 civarındaki sinema içindeki evleri içinde kendisini göstermektedir.
çoklu salonlarda yer aldığı, bu sayının artma
eğiliminde olduğu, yeni açılan/açılacak tüm Tiyatrolara ilaveten, Başkentte, senfoni orkestraları,
alışveriş merkezlerinde sinema salonlarının da opera ve bale anlamında da özel bir yapı
projelendirildiği gözlenmektedir. Tiyatro ve bulunmaktadır. Cumhuriyetin modernite projesi
tiyatro izleyicisi açısından irdelendiğinde, 2003 için özel bir önem atfederek inşa ettiği orkestra ve
yılı itibariyle 15 tiyatroya sahip Ankara’da, koltuk bale binalar, bir yandan yapısal nitelikleri ve özgün
sayısının diğer kentlere oranla azlığına karşın, kimlikleri ile, diğer yandan da kentin kimliği ve
seyirci ve gösteri başına seyirci istatistikleri, kültürel peyzajına ilişkin katkıları ile büyük önem
Ankara’nın var olan tiyatro altyapısını en verimli taşımaktadır.
Tablo 7. 40. : Ankara’daki Özel Tiyatrolar (2006) ulusal sisteme kayıtlı 5 müzenin bulunduğu
Ankara Ekin Tiyatrosu A.Ayrancı Başkentin, turistik potansiyeli Ankara’dan çok daha
Ankara Komedi Sahnesi Sıhhiye fazla olan İstanbul ve İzmir’e oranla önemli ölçüde
Ankara Masal Tiyatrosu Ulus
müze ziyaretçisine sahip olduğu gözlenmektedir. Bu
Ankara Sanat Tiyatrosu Kızılay
Ankara Tiyatro Ajansı Kızılay
anlamda İstanbul’un dünya kültür mirası ve müze
Ankara Ü. Dil Tarih Coğrafya Fak. Tiyatro ziyaretçiliği için önemli turların güzergahından
Sıhhiye
Böl. kaynaklanan potansiyeli, İstanbul’u ülkenin tüm
Çan Tiyatrosu Sıhhiye kentlerinden ayırmakla birlikte, Efes-Meryem Ana
Çevre Çocuk Tiyatrosu Bakanlıklar
Gülüm Pekcan Dans Tiyatrosu Kavaklıdere
müzesine sahip İzmir’i ziyaretçi sayısında geçmiş
Nüans Tiyatro Sanatevi Kızılay görünen Ankara’da, Anadolu Medeniyetleri Müzesi
MEB. Okyanus ve Gülüm Pekcan Dans başta olmak üzere, kültürel değerlerin bulunduğu
Kavaklıdere
Stüdyosu merkezlere yönelik önemli bir talep olduğu göze
Tiyatro Özgün Deneme Kızılay
çarpmaktadır.
Kaynak: İl Kültür Md. 2006
Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası: Tablo 7. 41. : 3 Büyük Kentte Müzeler ve Ziyaretçi

Altındağ ilçesi sınırlarında Opera semtindeki İstatistikleri (2003)
Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası 840 kişi Ziyaretçi
kapasitelidir. 140 yıllık geçmişi olan C.S.O. binasının BÖLGE ADI Müze sayısı Eser mevcudu
sayısı
günümüz gereksinimlerine yanıt vermemesi İstanbul 17 812884 2806943
nedeniyle, 1991 yılında Kültür Bakanlığı’nca açılan İzmir 9 177203 277275
bir yansıma ile yeni C.S.O. Konser salonu projesi Ankara 5 215765 415767
elde edilmiştir. Sıhhiye-Opera Köprüsü arasında Kaynak : Türkiye İstatistik Kurumu (www.tuik.gov.tr), 2006
Adliye sarayı kuzeyinde Atatürk Bulvarı batısında
56.000 m2 kapalı alanda 4.000 kişi kapasiteli iki Küçüklü büyüklü bir çok müzenin bulunduğu
salon ve ek tesislerinden oluşması tasarlanan Ankara’da; Etnoğrafya, Anadolu Medeniyetleri,
Konser salonu, yıllardır ödenek eksikliğinden Kurtuluş Savaşı Müzeleri, tarihsel kültürel
bitirilememiştir. Kentin kültürel yaşamı için büyük değişiklik açısından en bilinenleridir. Turizm
önemi olan tesisin bitirilebilmesi gerekmektedir. başlığı altında irdelendiği gibi müzeler hem kültürel
hem de turistik potansiyelleri açısından kentsel
Devlet Opera ve Balesi: Altındağ ilçesinde Opera yaşam için önem taşımaktadır. Kentteki müzeler,
semtindeki Devlet Opera ve Balesi de kentsel ve Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı müze ve ören
ülkesel kültür yaşamı için önem taşımaktadır. Erken yerleri, askeri müzeler ve özel müzeler olarak
cumhuriyet döneminde sergievi olarak inşa edilen sınıflandırılmaktadır. 9’u bakanlık bünyesinde, 8’i
ve devlet opera ve balesi olarak faaliyet gösteren askeri ve 21 adet de özel olmak üzere 38 müzenin
bina, kimlik nitelikleri ve etkinlikleri ile kentsel ve bulunduğu Başkent, bu potansiyelini geliştirip etkin
kültürel yaşam için çok değerlidir.
değerlendirmelidir.
Sanat Galerileri: Ankara’da bulunan 50’ye sanat
Tablo 7. 42. : Ankara’daki Kültür Bakanlığı Müzeleri
galerisinin 11’i kamuya diğerleri özel girişimcilere
(2006)
aittir. Önemli bir kısmı merkezi iş alanı güney
saçağında ve Bahçelievler, Çayyolu bölgelerinde 1 Anadolu Medeniyetleri Müzesi Ulus
2 Devlet Resim ve Heykel Müzesi Opera
bulunan sanat galerileri, resim, heykel, fotoğraf 3 Cumhuriyet Devri Müzesi A.K.M/Ulus
vb tüm sanat dalarlında önemli çalışmalara 4 Cumhuriyet Müzesi (II. TBMM Binası) Ulus
sahne olmaktadır. Kentin kültürel peyzajının 5 Etnografya Müzesi Opera
gelişiminde önemli olan bu tesislerin özendirilmesi 6 Gordion Müzesi ve Örenyeri Ulus
gerekmektedir. 7 Kurtuluş Savaşı Müzesi (I. TBMM Binası) Ulus
8 Roma Hamamı Açık Hava Müzesi ve Örenyeri Dışkapı/Ulus
Müzeler : 2003 yılı itibariyle, müzeler, müzelerde 9 Şefik Bursalı Müze Evi Çankaya
bulunan eserler ve ziyaretçi sayıları irdelendiğinde, Kaynak: İl Kültür Md. 2006
Tablo 7. 43. : Ankara’daki Askeri Müzeler (2006) kitabın bulunduğu Milli Kütüphane’yi 222.072
Askeri Müzeler kişi kullanmıştır (DİE 1995 Türkiye İstatistik
1 Alagöz Karargah Müzesi Temelli Yıllığı,1996). Bunların dışında birçok kamu kurumu,
2
Anıtkabir Atatürk Kurtuluş Savaşı
Anıttepe okul ve üniversitelerde bulunan kültür hareketi de
Müzesi
3 Arşiv Müzesi Beytepe
Ankara’yı ülkenin en büyük bilim-kültür merkezi
4 Devlet Mezarlığı Müzesi Gazi Mah.
yapmaktadır.
5 Haritacılık Müzesi Cebeci
Milli Kütüphane; kitap, süreli yayın ve kitap
6 Hava Müzesi Etimesgut
7 Sakarya Şehitleri Anıtı ve Müzesi Polatlı
dışı materyallerden oluşan 1.701.377 eserlik bir
8 Topçu ve Füze Okulu Müzesi Polatlı koleksiyona sahiptir. Kitap sayısı 993.904 adet
Kaynak: İl Kültür Md. 2006 olup, günlük gazete, dergi, bülten ve yıllık benzeri
materyallerden oluşan 581.763 ciltlik bir süreli
Kültür ve Turizm Bakanlığı Müzeleri yayın koleksiyonu bulunmaktadır. Ayrıca, 25.366
Bu müzelerden ziyaretçi kapasitesi en yüksek adet el yazması eser bulunan Milli Kütüphane, afiş,
olanlarının 2004 yılı ziyaretçileri irdelendiğinde; harita, nota, ses kaydı (disk ve kaset), resim gibi
Anadolu Medeniyetleri Müzesinin 52.656 yerli, özel koşullarda depolanmış 100.344 eserden oluşan
112.862 yabancı olmak üzere 165.518 kişilik ziyaretçi bir kitap dışı materyal koleksiyonuna da sahiptir.
sayısıyla ülkenin en önde gelen müzelerinden
olduğu ortadadır. Etnoğrafya Müzesi de, 103.707 Ülkedeki kütüphanelerin 3 büyük kentteki dağılımına
yerli, 2225 yabancı ziyaretçi ile ağırlıkla iç turizme bakıldığında, 2003 yılı itibariyle, kütüphanelerden
hizmet veren önemli müzelerdendir. Kurtuluş Savaşı yararlanan nüfusun en fazla olduğu kentin Ankara
Müzesi olarak adlandırılan I. TBMM Binası da, olduğu görülmektedir. Milli Kütüphanenin
99.363 yerli, 407 yabancı ziyaretçisi almıştır. Bunu koleksiyonu eklenmeden yapılan değerlendirmede
Polatlı yakınlarındaki Gordion Açık Hava Müzesi ve diğer kentlerden önde olan Ankara, Milli
ören yeri izlemektedir. 2004 yılında toplam 31.453 Kütüphane ve ülkenin en önemli üniversitelerine
ziyaretin yapıldığı Gordion, Büyükşehir Belediyesi
Sınırları dışındadır. Tablo 7. 44. : Ankara’daki Özel Müzeler (2006)
Özel Müzeler
Eski bir Roma kenti Ankara’da Roma Hamamı Açık
1 Atatürk Müze Köşk Çankaya
Hava Müzesi ise, ne gereken yoğunlukta ziyaretçi
2 Atatürk Evi Müzesi Gazi Mah.-AOÇ
alabilmekte, ne de kentin merkezindeki bu alanın 3 Beypazarı Kültür ve Tarih Müzesi Beypazarı
çekiciliğini arttıracak, kapasitesini genişletecek yeni 4 Eğit-Der Eğitim Müzesi Dikmen
çalışmalar yapılmaktadır. Kentin kültür ve turizm 5 Estergon Kalesi Etnoğrafya Müzesi Keçiören
potansiyeli anlamında müze ve ören yerlerinin 6 Kız Teknik Öğretim 100. Yıl Müzesi Sıhhiye
korunup, geliştirilmesi, ulaşım-dolaşım sorunlarının 7 Meteoroloji Müzesi Keçiören
çözümlenip, daha etkin değerlendirilmeleri 8 MTA Tabiat Tarihi Müzesi Balgat
sağlanmalıdır. 9 M. Akif Ersoy Müzeevi Sıhhiye
Milli Mücadelede Atatürk Konutu ve
10 Gar
Kütüphaneler : 2005 yılı itibariyle Ankara ilinde Demiryolları Müzesi
toplam 43 adet Halk Kütüphanesi bulunmaktadır. 11 ODTÜ Müzesi ODTÜ
Bunların en önemlileri metropoliten kent olarak 12 Oyuncak Müzesi Cebeci
adlandırılan Ankara Büyükşehir Belediyesi 13 PTT Müzesi Aydınlıkevler
kapsamındaki 8 ilçede bulunmaktadır. Çankaya 14 TCDD Müzesi ve Sanat Galerisi Gar
TCDD Açık Hava Buharlı Lokomotif
ilçesinde Kumrular sokaktaki Adnan Ötüken, 15 Gar
Müzesi
Cebecideki Cebeci, Oran’daki Oran Halk 16 Türk Hava Kurumu Müzesi Gar
Kütüphaneleri ve Yenimahalle ilçesindeki 17 Ziraat Bankası Müzesi Ulus
Yenimahalle Halk Kütüphanesi olarak sıralayabiliriz. 18 TRT Müzesi Or-An
Ayrıca ülkesel ve bölgesel olarak büyük bir önem 19 Ülker Zaim Müzesi İncek
taşıyan ülkenin tek Milli Kütüphanesi de Ankara da 20 75. Yıl Cumhuriyet Eğitim Müzesi Sıhhiye
Çankaya ilçesi sınırlarında Bahçelievler yakınlarında 21 Rahmi Koç Endüstri Müzesi Ulus
yer almaktadır. 1994 yılı itibariyle 912.985 adet Kaynak: İl Kültür Md. 2006
Tablo 7. 45. : 3 Büyük Kentte Kütüphane İstatistikleri (2003)

Kütüphane Kitap Bin kişi başına Ödünç alınan Bin kişi başına ödünç
BÖLGE ADI Yararlanan sayısı
sayısı sayısı yararlanan sayısı kitap sayısı alınan kitap sayısı
İstanbul 47 1048495 340245 32 59772 6
İzmir 46 339034 438865 124 142944 41
Ankara 39 734431 471754 113 129278 31
ait kütüphaneler de eklenince ülkedeki en önemli kongre turizmi başkenti olma iddiasındaki Ankara,
kütüphane merkezi olarak öne çıkmaktadır. Gelişen toplantı, fuar sergi salonları ve kültür kongre
iletişim-bilişim teknolojisi ile, sanal ortamda merkezlerini uluslar arası düzeyde gerçekleştirecek
sorgulama ve yayına ulaşabilme olanakları da olan atılımları yapmalı, bu amaçlı çalışmaları
bu kütüphaneler, Ankara’yı bir bilim ve teknoloji özendirmelidir.
kenti yanında kültür kenti de yapmaktadır.
Kentin kültürel dokusu ve kentsel kültür peyzajı
Toplantı - Fuar - Sergi Salonları - Kültür Mer- için önemli unsurlardan biri de kültür ve tabiat
kezleri: Turizm başlığı altında ayrıntılı olarak varlıklarıdır. Başkentin kültürel varlık ve değerleri
incelendiği gibi ülke başkenti Ankara, sahip olduğu de, özellikle ve hassasiyetle ele alınmalıdır. Koruma
potansiyelleri etkin değerlendirebilecek toplantı başlığı altında derinlemesine irdelenen, kültür ve
salonları, fuar alanları, sergi salonları ve kültür tabiat varlıkları ile korunması gereken değerlerin
merkezleri açısından olması gereken tesislere sahip kentin kültürel yapısının gelişiminde turizm sektörü
değildir. Büyük ölçüde kamu kurumları ve büyük ile birlikte, koruma değerlerine zarar verilmeksizin
otellere ait salonlarda karşılanan kongre turizmi, değerlendirilmesi büyük önem taşımaktadır.
toplantı ve sergi gereksinimlerini karşılayacak
donatılar yeterli değildir. Fuar organizasyonları Türkiye ölçülerine göre oldukça gelişmiş kültür
içinde Altınpark Expo Center ve Fuar Alanı yetersiz ve eğitim kurumlarının varolduğu, giderek gelişen
kalmaktadır. Atatürk Kültür Merkezi Alanı olarak alt ve üst yapı olanakları ve çeşitlenerek büyüyen
ayrılan alan etkin kullanılamamaktadır. Ankara kenti ekonomik faaliyetlerin yoğunlaştığı Ankara’nın bazı
“Kültür Zonu” ilan edilen Hipodrom Alanına inşa alanlardaki eksikliklerine karşın varolan potansiyel
edilmesi planlanan Ankara Kültür ve Kongre Merkezi ve değerlerini; kültür, bilim, teknoloji başkenti olma
için 1995 yılında Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nca hedefi çerçevesinde yeterince değerlendirdiğini ve
bir proje yarışması açılmıştır. 116.000 m2 kapalı bu tesislerin mekansal dağılım ve sayılarının yeterli
alanda toplam 2.700 kişi kapasiteli konser, opera, olduğunu, etkin kullanıldığını söylemek olası
bale ve tiyatro salonları ile 4.500 kişi kapasiteli değildir.
toplantı salonlarından oluşan kongre merkezini
7.2.3. KENTSEL SOSYAL DONATI VE
içeren tesislerin yapımına henüz başlanmamıştır. YÖNETİMSEL ALANLARA YÖNELİK
Ayrıca Ankara Büyükşehir Belediyesini ve çeşitli MÜDAHALE BİÇİMLERİ
ilçe belediyelerine ait kültür merkezlerinde de çeşitli
toplantı ve sergiler düzenlenmektedir. 7.2.3.1. SEKTÖR BÜTÜNÜ STRATEJİLERİ
Tüm bunlara rağmen kentte önemli kültür 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı ve
merkezleri olduğu da gözden kaçırılmamalıdır. sonrasında yapılacak çalışmalar ile;
Alman Kültür Merkezi, Fransız Kültür Derneği, a. Yaşam kalitesinin arttırılabilmesi anlamında
İtalyan Kültür Merkezi, İran Kültür Merkezi, Libya sosyal donatı alanlarının nitelik ve niceliğinin
Kültür Merkezi, Türk-İngiliz Kültür Derneği, Türk büyük önem taşıdığı ve Ankara’da, eğitim, sağlık,
Amerikan Derneği, Türk-Alman Dostluk Derneği, kültür vb servislerin sadece kent bütününe hizmet
Türkiye-Pakistan Kültür Derneği, Türk-Japon Vakfı sunmayan, ülke ve bölgesi için de önemli bir
gibi kültür merkezleri ve küçük ve orta ölçekte bir potansiyel taşıyan nitelikleriyle ön plana çıktığı
çok kültür merkezi ve salon bulunmaktadır. Ancak, tespitleriyle; öncelikle bu plan kapsamında
Tablo 7. 46. : Ankara’daki Kütüphaneler (2005)
Okuyucu
Okuyucu
Okuyucu
Okuyucu
Kütüphane Adı Kütüphane Adı Kütüphane Adı Kütüphane Adı
S.
S.
S.
S.
Adnan Ötüken İl Halk K. 31.391 Beypazarı M.Akif Halk K. 36490 Güdül Halk K. 9330 Polatlı Halk K. 55635
Aktepe Halk K. 537 B.pazarı Karaşar Halk K. 3997 Haymana Halk K. 14394 Polatlı Esentepe Halk K. 10926
Akyurt Halk K. 5574 Beypazarı Uruş Halk K. 6784 Haymana Oyaca Halk K. Kapalı Sarayköy Halk K. 2756
Ali Dayı Çocuk K. 4228 Cebeci Halk K. 36990 Kalecik Halk K. 6072 Sincan Halk K. 14613
Ayaş Halk K. 4463 Çamlıdere Halk K. Kapalı Kazan Halk K. 16234 Şentepe Halk K. 2835
Ayaş Göklerköyü Halk K. Kapalı Çubuk Halk K. 26179 Kızılcahamam Halk K. 14394 Ş. Koçhisar Halk K. 67843
Ayaş Sinanlı Halk K. 3101 Elmadağ Halk K. 788 Mamak Kült ve Sanat Evi 29447 Ş. Koçhisar Çalören H. K. 134
Bala Halk K. Kapalı Eryaman 75. Yıl Halk K. 7061 Mamak K.düğün Halk K. 2774 Yenikent Halk K. 2539
Bala Avşar Halk K. Kapalı Evren Halk K. Kapalı Mutek Batıkent Halk K. 450 Yenimahalle Halk K. 17106
Bala Kesikköprü Halk K. Kapalı Gölbaşı Halk K. 25107 Nallıhan Halk K. Kapalı A. Oğultürk Halk K. Kapalı
Balgat H. Alpar Halk K. 580 Gölbaşı K.gedik Halk K. 882 Or-An Halk K. 15225
Kaynak: İl Kültür Md. 2006
düzenlenecek konut alanları olarak tarif edilen sunabilecek temel unsurlar olduğu noktasından
meskun konut alanlarından başlamak üzere, hareketle, yerel ölçekte tüm donatıların eksiksiz
sosyal ve teknik donatı eksikliği bulunan bölgeler oluşturulabilmesi yönünde kapsamlı çalışmalar,
için mekansal ve sosyal eşitsizlikleri giderebilme her tür planda yapılmalıdır.
amacıyla “Donatı Alanı Planlaması”
e. Bu plan sonrası “Kamu Kurum Kuruluş
yapılması ilkesini benimsemiştir.
Alanları Ana Planı” hazırlanması, buna göre
b. Ankara’nın sunduğu servislerin kalite, tüm kurumsal alanların yerseçimi ve sorunlarına
verimlilik ve çeşitliliğini arttırabilecek bölgesel ilişkin açılımlar üretilmesi gerekmektedir.
ve kentsel sosyal donatı alanlarının yapımının Kamu kurumlarına yönelik ana planın
özendirilmesi esastır. Sosyal donatı alanlarının oluşturulması aşamasında, merkezler ana planı
iyileştirilebilmesi amacıyla görsel kirlilik ile eşgüdüm içinde, eğitim-sağlık-kültür gibi
ve tedirginlik yaratan unsurların araştırılıp kamusal hizmetlerle, merkez işlevleri ve kamu
giderilmesi, yaya ulaşımı, bitkilendirme, kurumlarının sunduğu hizmetlerin birlikte ele
aydınlatma vb düzenlemelerin yapılması, bu alınması sağlanmalı, kentin merkez bölgelerinden
amaçlarla halkın ve yerel inisiyatiflerin katılım desantralize olacak kuruluşların boşaltacağı
ve katkılarının alınması sağlanmalıdır. alanların yeniden değerlendirilmesinde, bölge
bütününde ele alınarak, yeni bir yapı ve nüfus
c. Kentsel yaşamda bütünleşme ve kentsel bölgeler
yoğunluğu yaratmayacak biçimde, kamusal
arası eşitsizlikleri giderip, kentsel yoksulluk ve
kullanım amacına yönelik düzenlemeler
yoksunlukları azaltabilme noktasında sosyal
geliştirilmesi, açık-yeşil alan sistemi ve
donatı alanlarının arttırılması yanında, kapsamlı
bütünlüğünün geliştirilmesi, dönemsel özellik
yaygın eğitim programları uygulanması,
yansıtan yapıların korunması vb. ilkeler göz
buna yönelik bölgelere özel sosyal projeler
önünde tutulmalıdır.
geliştirilmesi, teknik eğitim ve mesleki gelişim,
iş becerisi geliştirme amaçlı eğitim merkezleri, f. Askeri alanların kent içi ve çevresinde tampon
sosyal merkezler oluşturulması yönünde niteliği oluşturan niteliğinin korunması esas
bütüncül bir politikanın tüm paydaşlarıyla olmalıdır. Kent içindeki askeri havaalanlarının
birlikte araştırılarak hayata geçirilmesi desantralizasyonu ve bu alanların açık-kapalı
sağlanmalıdır. dengelerinin korunması sağlanmalıdır.
d. Konut alanlarının bütünleri olan tüm sosyal g. Dini tesislerin, her tür inancın gereksinimlerine
donatıların, kent bütünü içindeki eşitsizlikleri yanıt verecek biçimde rant tesisleri oluşturulması
giderebilecek, yaşam kalitesini arttırabilecek ve çalışmalarından uzaklaşarak hayat geçirilmesi
kentsel yaşama katılınması yönünde potansiyel gerekmektedir.
h. Başkentte okuryazarlık oranının %100’e merkezleri oluşturararak, kentsel ekonomi için

ulaştırılması kaçınılmaz bir hedeftir. Bu hedefe açılımlar yaratabilecek bir çerçeve sunması
ulaşılabilmesi amacıyla kent bütününde sağlanmalı, bu üretimlerin gereksinim duyduğu
kampanya ve seferberlik anlayışı içinde bir işgücünün yetiştirilebilmesi anlamında örgün ve
dizi sosyal eğitim programı düzenlenecek, yaygın eğitim türlerinde üniversitelerle işbirliği
Büyükşehir Belediyesi bu çabaya ilişkin tüm yapılması esastır.
katkıları yanında, tüm kurumların eşgüdümünü o. Başkent Ankara’nın sağlık kenti potansiyelinin
sağlayan kolaylaştırıcı bir görev üstlenecektir. geliştirilmesi, buna yönelik tüm özendirme
i. Başkent Ankara’da, teknoloji yoğun üretim politikalarının hayata geçirilmesi, bir ilke olarak
biçimlerinin geliştirilmesi yönündeki hedef benimsenmiştir. Öncelikle bölge ve koridorlar
doğrultusunda eğitim ve eğitimli nüfus büyük bazında yapılan ayrıntılı tespitler uyarınca
önem taşımaktadır. Bu nedenle, üretimin birincil sağlık tesisi (sağlık ocağı) eksikliği
gereksinim duyacağı işgücünü, üretim sektörleri bulunan yerleşmeler ve komşuluk birimlerinin
ile eşgüdüm halinde geliştirmek gerekmektedir. bu sorunlarının giderilebilmesine yönelik eylem
planlarının her ilçe ve ilk kademe belediyesi
j. Ankara’nın buluşçu-yenilikçi ve yaratıcı bir kent sınırları içerisinde ve ilgili belediyeleri ile eşgüdüm
olabilmesi adına inovasyon-yenilikçilik alanında halinde ayrı ayrı yapılması gerekmektedir.
yapılacak atılımlar için, teknoloji geliştirme
bölgeleri ve bunlarla bütünleşen, kentin yenilikler p. Artmakta olan özel eğitim ve sağlık kurumlarının,
yaratmasına iletişim bilişim teknolojilerine uyum bu planda belirtilen ilkeler, İmar Mevzuatı
yapabilmesine yönelik yeni araştırma geliştirme standartları ve bulunduğu bölgeye ilişkin
bölgelerinin oluşturulması ve desteklenmesi özel gereklilikler bağlamında özendirilmesi
amaçlanmalıdır. sağlanmalıdır. Ancak, özel eğitim ve sağlık
kurumlarından kent merkezi dışında güçlü
k. İlk ve orta öğrenim tesisleri başta olmak üzere tüm ulaşım bağlantıları üzeri ve yakın çevresinde, tüm
sosyal donatı alanlarının tüm konut alanlarında gerekli donatıları da içerecek biçimde kampusler
erişilebilir bir biçimde oluşturulabilmesi yönünde oluşturarak yer seçmesi temel seçmedir. Bu
her tür ve ölçekteki planda özel bir hassasiyet yöndeki çabaların desteklenip, Ankara’nın sağlık
gösterilmesi esas olup, sosyal donatı eksikliği başkenti olma hedefine ulaşması ve kentsel
olan alanlar ve yakın çevrelerinde yapılacak yaşam kalitesinin arttırılması sağlanmalıdır.
tüm planlama çalışmalarında bu eksiklikleri
giderebilecek özel önlemler geliştirilmesi, gerekli q. Eğitim ve sağlık tesislerinin planlanmasında
donatı alanları ayrılması gerekmektedir. yakın çevresi ile uyumlu işlevler içerecek
biçimde ele alınması, afet ve kentsel riskleri en
l. Bir eğitim kenti ve ülkenin eğitim düzeyi az içerecek şekilde konumlandırılması, olası
en yüksek kenti Başkent’te; eğitim bir afet anında kullanılabilmesine yönelik Afet
düzeyinin arttırılması, geliştirilmesi, bunun Eylem Planı hazırlamaları da sağlanmalıdır.
sürdürülebilirliğinin sağlanması, eğitimden
r. Hizmet kenti/başkenti Ankara’nın kültürel
elde edilen gücün üretimde ve yaşamın tüm
donatı ve etkinlikler açısından da zenginleşmesi
alanlarında kentsel yaşama yansıyabileceği
ilkesi doğrultusunda, kültür merkezleri,
mekanizmaların araştırılması sağlanmalıdır.
kütüphaneler, tiyatro-sinema, sanat merkezi,
m. Yüksek öğrenim tesislerinin kampusler çok amaçlı kültür ve kongre merkezi, sosyo
oluşturarak kent yakın çevresinde yer seçme kültürel tesis vb. kullanımların nitelik ve nicelik
eğilimleri desteklenmekle birlikte, üniversitelerin olarak geliştirilmesi esastır. Kültürel yaşamın
tıp ve sosyal yaşama ilişkin unsurlarının kent gelişebilmesi anlamında fuar, panayır, şenlik
merkezi ve yakın çevresinde tüm ulaşım- ve festivallerin özendirilmesi, kültürel peyzajın
dolaşım vb unsurları içerecek yönetim planları tüm unsurlarının bu plan ilke ve esasları
oluşturarak kalmaları özendirilebilir. doğrultusunda desteklenmesi sağlanmalıdır.
n. Üniversitelerin, bilim ve teknoloji kenti s. Başkent Ankara’nın Kültür ve Kongre
Ankara’da, sanayi ile işbirliği içinde teknoloji Turizminde uzmanlaşabilmesine yönelik olarak
“Kongre Vadisi” oluşturulması, kültür, kongre havaalanı, doğu koridoru-Lalahan çevresi,

merkezlerinin hayata geçirilmesi yönünde bir güneybatı koridoru, güney koridoru İkizce,
acil eylem planı hazırlanarak hayata geçirilmesi Esenboğa yolu, Karapürçek ve Temelli’de
gereklidir. araştırma-geliştirme bölgeleri,
b. Güney koridoru Karagedik, Kuzey koridoru
Kazan, Güneybatı koridoru Yurtçu çevresinde
7.2.3.2. MEKANSAL STRATEJİLER
üniversite alanları,
1. Kent içinde kalmış Güvercinlik ve Etimesgut tespit edilmiştir.
havaalanlarının uygun askeri alanlara
yönlendirilmesi ve bu alanların eğitim-teknoloji 7. Kentin hastaneler bölgesi için mevcut ulaşım-
merkezi kentsel açık-yeşil alan sisteminin dolaşım-otopark vb sorunları çözebilecek bir
parçaları olarak korunup, kente kazandırılması Alan Yönetimi oluşturulması ve bu yönetim
gereklidir. planı kapsamında, bu bölgedeki yaşam
kalitesinin arttırılması hedeflenmiştir.
2. Konut alanlarının bütünleri olan tüm sosyal
donatıların hayata geçirilmesi, buna yönelik 8. Etlik Kasalar sağlık kompleksinin geliştirilmesi
müdahalelerinin alt ölçekli planlarda yapılması, yanında Beytepe bölgesinde bir başka sağlık
gereğinde onaylı planların revize edilmesi, kompleksi oluşturularak bölgesel sağlık
eğitim, kültür, sağlık tesislerinin oluşmasına gücü niteliğinin pekiştirilip geliştirilmesi
yönelik etaplama, bölgeleme çalışmaları sağlanmalıdır.
yapılması sağlanmalıdır. 9. Özel sağlık tesisleri ve hastaneler ile
3. Sosyal donatı alanlarının yürüme mesafesi ve polikliniklerin kentsel alanda dağılımına ilişkin
komşuluk üniteleri içinde hayata geçebilmesine özendirme kaçındırma politikaları uygulanmalı,
yönelik tüm özel çalışmaların yapılması kent merkezinde yapı bazında, standartlara
sağlanmalıdır. uymayan talepler yerine, kampus nitelikli
4. Sosyal donatı eksikliklerinin giderilebilmesi talepler özendirilmelidir.
hedefi doğrultusunda yapılacak donatı alanı 10. Kültür-kongre turizminin geliştirilmesi amacıyla
planlaması çalışmalarının öncelikle sosyal Esenboğa Havalimanı ile ilişkilenecek bir Kongre
donatı ve kentsel servislerin eksik olduğu doğu Merkezi oluşturulması, bu bölgede bir Bilişim
planlama bölgesi ve Mamak bölgesi başta Vadisi tanımlanması ve Etimesgut’ta fuar,
olmak üzere, kuzey planlama bölgesi Keçiören kongre merkezleri ile kentsel kültür ve turizm
çevresinden başlatılarak, tüm kentsel alana yapısının geliştirilmesi esas alınmalıdır.
yayılması öngörülmektedir.
11. AKM Kültür Zonu olarak tanımlanmış alanın
5. Kentsel eğitim ve kültür düzeyinin proje ve inşa aşamasındaki yapı ve tesislerin
arttırılması, eşitsizliklerin giderilmesi ve tamamlanması, yeni tesisler oluşturulması
kentsel bütünleşmenin sağlanması hedefleri suretiyle, kentin kültürel dokusunun
doğrultusunda öncelikle eşitsiz gelişmiş, doğu ve temel unsurlarından biri haline getirilmesi
kuzey bölgelerinden başlamak suretiyle eğitim, sağlanmalıdır.
kültür merkezleri oluşturulması, bu merkezlerde
bölgenin niteliğine uygun özel sosyal projeler 12. Merkezi iş alanının kuzey ve güney kesimlerinde
geliştirilerek uygulanması hedeflenmektedir. Merkezler Ana Planı ile eşgüdümlü olarak kültür
zonları ve kültürel yaşama ilişkin özel geliştirici
6. Kentin farklı açılım noktalarında üniversite, müdahaleler yapılması, kentsel kültürel peyzajın
araştırma geliştirme ve teknopark alanları gelişmesi anlamındaki tüm mekansal taleplerin
oluşturulması hedefi doğrultusunda; bu planın ilkeleriyle uyumlu olmak şartıyla
a. Kuzey koridoru Susuz çevresi, Güvercinlik özendirilmesi öngörülmektedir.
7.3. KENTSEL VE BÖLGESEL AÇIK-YEŞİL oluşturan önemli plan karalarının hayata geçtiği
ALAN SİSTEMİ görülmekle birlikte, açık-yeşil alan sistemine dair bir
çok unsurun ise yitirildiği ve önemli bir erozyona
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı, açık ve yeşil konu olduğu anlaşılmaktadır.
alanları, plan sisteminin en temel unsurlarından
biri olarak ayrı ayrı ve birlikte irdelemiştir. Kent Lörcher Planı
dokusunun önemli temel elemanlarından birisi
Lörcher Planı, kentin Yenişehir adı verilen yeni
olup, mimari yapı ve ulaşım alanları dışında kalan
gelişme bölgesinin nüvesini oluşturan temel
açıklıklar veya boş alanlar genellikle “Açık Alan”
kararları oluşturan ilk plan olma niteliğiyle, bugün
olarak değerlendirilmekte, dış mekanda herhangi
Yenişehir’de sürekliliği büyük ölçüde yitirilmiş
bir amaca göre yapılaşmanın olmadığı ve herhangi
önemli meydan ve açıklıkların da oluşturulması
bir rekreasyonel kullanımı için uygun potansiyel
kararını üreten plandır. Zafer meydanı ve parkı,
imkanı bulunan alanlar olarak su yüzeyleri, üzerinde
Mithatpaşa-Sakarya kesişimi açıklığı gibi önemli
bitkisel eleman bulunmayan veya çok sınırlı sayıda
bulunan meydanlar ve ulaşım alanları açık alan kararların bu plan ile verildiğini söylemek olasıdır.
tanımı içinde ele alınmaktadır32. Bugün önemli yol geçişleri ve daraltmalarıyla
meydan ve park özellikleri yitirilmiş ve bir sistem
Mevcut açık alanların bitkisel elemanlar ile kaplı üzere tanımlanan açıklıklar siteminin halen Zafer
veya kombine edilmiş yüzey alanları ise yeşil Anıtı, Mithatpaşa Meydanı, Kızılay Meydanı,
alan tanımı içinde değerlendirilmektedir33. Açık Sıhhiye Meydanı olarak kentsel yaşamda önemli bir
ve yeşil alanların birbirinden ayrılan nitelikleri yeri olduğu görülmektedir. Bu plan sonrası kentin
doğrultusunda ayrı ayrı ele alınması olasıdır ancak bütüncül anlamda planlanması sürecinde önemli
uygulamada bu ayrım yerine çoğu kez, açık- bir kırılma noktası oluşturan Jansen Planı’nın
yeşil alanlar/mekanlar ve sistemi yönünde bir makroform öngörüsünde de kentsel açık ve yeşil
ele alış seçilmektedir. Kentsel mekanda birbirini alan sisteminin çok önemli bir belirleyici olduğu,
tamamlayan unsurlar olarak açık ve yeşil alanlar, adeta bir bahçe kent olarak tasarlanan Ankara’da,
kentin fiziksel yapısını ortaya koyan ve biçimlendiren kenti doğu batı yönünde kesen yeşil sistem
temel alan kullanımlarından birisi olup diğer alan unsurlarının büyük önem taşıdığı ifade edilebilir.
kullanımlarını bütünleştiren denge ögesidir. Açık-
yeşil alanlar, kentin topoğrafyası, jeomorfolojisi, Jansen Planı
iklimi, kentin politik ve mimari yapısı, kentlinin Jansen Planına göre, bugünkü Tandoğan
sosyal, kültürel ve ekonomik yapısından kopuk Meydanı’nda oluşturulması öngörülen Hava
biçimde gelişmemekte, dağınık ya da yeşil bantlar Meydanı’ndan Tandoğan, Maltepe, Demirtepe
sistemi olarak kendisini gösterebilmektedir. boyunca Kumrular Sokak ve Zafer Parkına
ulaşan önemli bir yeşil bant öngörüsü, planın
7.3.1. AÇIK-YEŞİL ALAN SİSTEMİNİN
doğu-batı aksındaki yeşil omurgasının en temel
PLANLAMA DÖNEMLERİ İTİBARİYLE
unsurlarındandır. Bugün sadece birkaç park ve
GELİŞİMİ
Kumrular Sokak aksı ile Kızılay Meydanına belli
Günümüz Ankara’sında açık-yeşil alanların kentsel belirsiz ulaşan bu bantın devamı, Kızılay Meydanı,
mekanda dağılımı irdelendiğinde bir yandan Sakarya Caddesi, üzerinden Kolej’e inerek İncesu
dağınık ve birbirinden kopuk kentsel yeşil alanlar deresi ile bütünleşmekte ve bir doğal eşiğe de
ön plana çıkmakta, diğer yandan kentin planlı oturarak kentsel yeşil sisteme yön vermektedir.
ve bir makroform ile geliştirilmesi arayışları Bugün önemli bir kısmı yitirilmiş ya da devamlılığı
doğrultusunda kent içine kadar giren, zincirleme bozulmuş bu sistemi kuzey güney yönünde
eksen ve kamalar yaratan açık ve yeşil alanlar da besleyen doğal eşikler de Jansen Planının korunarak
kendisini göstermektedir. Başkent Ankara’nın kente kazandırılmasını öngördüğü unsurlar olarak
gelişim sürecinde şu an kent içinde kalan ancak ön plana çıkmaktadır. Bugün üzeri kapatılarak yol
kentsel açık-yeşil alan sisteminin omurgasını geçirilmiş İncesu Deresi gibi, Kavaklıdere, Dikmen
, ÖZTAN, Y., 1968, Ankara Şehri ve Çevresi Yeşil Saha Sisteminin Peyzaj Mimarisi Prensipleri Yönünden Etüd ve Tayini, Ankara Üniversitesi Basımevi.Ankara.
32
, SAATÇİOĞLU, F., 1978, Büyük İstanbul’un Yeşil Alan Sorunlar Ulusal Sempozyumu İ.Ü. Yayın No:2587, Or. Fak., Yayınları:270, İstanbul.
33
Deresi, kuzey güney açık-yeşil sistem öngörüsünün Yücel-Uybadin Planı

önemli parçalarıdır. Doğu batı aksında erozyona Jansen planının 1978 yılı için hedeflediği 300.000
uğradığı ve sürekliliği zedelendiği ifade edilen kişilik nüfusun hızlı bir göç ve kentsel alan yığılma
sisteme karşın, bu doğal eşik ve varlıkların şu an ile aşılarak 1955 yılı itibariyle 455.000 kişiye
kentsel sistem içinde okunamayacak kadar tahrip ulaşıldığı dönemde kentin geçirdiği metamorfozu
edilmiş olduğunu söylemek yanlış sayılmaz. çözümleyebilme arayışı ile üretilen Yücel-Uybadin
Planı’nın, kapladığı alan büyümüş, Jansen Planında
Kenti doğu-batı yönünde kesen yeşil alan sistemine
öngörülen ancak gerçekleşmeyen Tandoğan
ilaveten önemli bir başka karar da aynı aksta,
Havameydanı, Kavaklıdere sistemi, İncesu
Hipodrom ile başlayıp, kamu kuruluş alanları ile sistemi, doğu-batı yeşil bandı gibi kararlar revize
Sıhhiye üzerinden Ulus ve Kızılay’a sokulan geniş edilmiş ve kenti çepeçevre saran gecekonduların
alan kullanımına sahip açık alanların da tanımlanmış bulunduğu alanlar ile yeni çalışma ve iskan alanları
olmasıdır. Daha sonra Atatürk Orman Çiftliği oluşturulma arayışları kendisini göstermiştir. Bu
arazileri ile de bütünleşerek AKM, Gençlik Parkı, çerçevede, Etimesgut’ta bir banliyö öngörülmüş,
Hastaneler ve Kamu kurum Alanları ile Ulus ve Yenimahalle ve Keçiören’deki yapılaşma eğilimleri
Kızılay’ı birbirinden ayıran bu entansif kullanımlar, yönlendirilmeye çalışılmış, Mamak yönünde bugün
kentin en yoğun bölgesinde önemli bir açılım ve Siteler adını alacak bir çalışma alanı geliştirilmeye
denge unsuru olarak da görev yapmışlardır. Bugün çalışılmış ve kent içi açık yeşil alan sistemini
de önemli bir açıklık oluşturan ve görece daha az oluşturan dere-vadi kenarları, hazineye ait yüksek
tahribata uğramış bu alanların sürdürülebilirliği ve tescil harici alanlar gecekondu baskınına konu
önem taşımaktadır. olduğu için, açık-yeşil sisteminin temel unsurları bir
bütün içerinde tanımlanamamıştır.
Jansen Planının öngördüğü ve İncesu Deresine
bağlanan sistemler olarak Kurtuluş ve Cebeci Bu dönemin en önemli açık-yeşil alan sistemi
Parklarından Cebeci’de üniversiteler yer seçmiş, öngörülerinden birisi, özel Kanun ile koruma
Kurtuluş Parkı ise kent içindeki en önemli hava altına alınmış Atatürk Orman Çiftliği arazilerini
alma noktalarından biri olarak işlev gören nitelik yerleşime konu etmeme gayreti olarak ifade
kazanmıştır. Planın Roma Hamamı-Bentderesi edilebilir. Buna ilaveten İmrahor vadi sistemini
aksında öngördüğü açıklık ve yeşil sistem önemli bir rekreasyon merkezi olarak tanımlayan,
devamlılığı ise yoğun yapılaşma ve gecekondular ile kentin içine sokulan açık ve yeşil alanları korumaya
büyük bir tahribata uğramış, Ankara Çayı boyunca ve küçültülmesini engellemeye çalışan bir yaklaşım
göze çarpmakla birlikte, kente dair önemli bir yeşil
yeşil sistem ve rekreasyon alanları oluşumu
sistem oluşturma güçlüğü olduğu görülmektedir.
yönündeki karar da Ankara Çayının algılanması
Bu plana, daha sonra onaylanan Bölge Kat Rejimi
ve bütünlüğünün korunması anlamında ciddi bir
Haritaları ile, bulunduğu yerde kat arttıran ve bazı
tahribata uğramıştır. Bu aksta Ankara Üniversitesi açık alanların tahribatına yol açan çok talihsiz bir
Ziraat Fakültesi ve kamu kurum alanları ile golf başka çalışma da zarar vermiş ve kentsel açık-yeşil
alanı olarak ayrılmış ve daha sonra Altınpark olarak alan sistemi bu dönemde çok ciddi bir tahribata
düzenlenmiş açık-yeşil alanların varlığı önemli bir uğramıştır.
şans olarak değerlendirilebilir.
Bu planın uygulama döneminde yol genişletme,
Görüldüğü üzere, bugün kent içinde önemli yol açma, refüj daraltma benzeri operasyonların
noktalar olarak büyük ölçüde tahribata uğramış da yerel ve merkezi yönetimlerce hayata geçirildiği
açık yeşil alan sistemine yönelik kararların kentin ve başta Atatürk Bulvarı olmak üzere yeşil yol
ilk planlama deneyimlerinden itibaren öngörüldüğü koridoru olabilecek alanlarda önemli tahribatlar
ve kentin bir makroform dahilinde yeşil kuşak, gerçekleştirildiği söylenebilir.
kama ve kalplerle biçimlendirilmeye çalışıldığını
söylemek olasıdır. Tahribata uğramış, yitirilmiş 1990 Nazım Planı
bu değer ve sistemlerin onarılması büyük önem 3 büyük kentte nazım plan bürolarının kurulduğu
taşımaktadır. 1969 yılından itibaren çalışmaya başlayan Ankara
Nazım Plan Bürosunun 1970 yılında gerçekleştirdiği ile, kenti sıkıştığı topoğrafik çanak içinden
arazi kullanım çalışmasına bakıldığında; kentte çıkarıp, desantralize edecek bir makroform önerisi
Jansen Planı öngörüleri doğrultusunda oluşturulması benimsemesidir. Bu makroform için ışınsal bir
hedeflenen açık-yeşil alan sistemi unsurlarından, öngörüsü olan ve yıldız biçiminde bir kentsel gelişme
kamunun yerleşerek bir ölçüde yapılaştığı, ya da ile, 5 ana karayolu güzergahı üzerinden koridorlar
yeşil alan olarak inşa ettiği alanlar dışında yeşil alan
boyunca gelişen ve her bir koridor arasına açık-yeşil
sistemine özgü unsurların büyük ölçüde elden çıktığı kamalar sokulması öngörülen bu plan ile, Konya
görülmektedir. Kentin daha önce algılanmadığı yolu- İncek koridorları ile, İncek ve Eskişehir yolu
bir genişlikte, Sincan-Kayaş, Esenboğa, Mogan koridorları, Eskişehir ve İstanbul yolu koridorları
akslarında değerlendirildiği bu kapsamlı etüd, geniş gerek doğal ve gerekse yapay eşiklerle birbirinden
alan kullanan kamu kurumları ile ODTÜ arazisi ve ayrılmış ve bu koridorların arasına giren havalanma
Mogan-Eymir, İmrahor sistemi gibi tüm açık-yeşil koridoru ile bir yandan hava kirliliği sorunun
alan unsurlarının farkında görünmektedir. aşılması diğer yandan da kentin bir makroform
Bu etüde göre üretilen ve ülke planlama literatürüne uyarınca desantralize edilmesi öngörülmüştür.
kapsamlı planlama anlayışının en önemli Onaylı bir belge haline gelemeyen ve önerdiği çevre
unsurlarından biri olarak geçen 1990 Ankara Nazım yolu sisteminden başka bir çevre otoyolu inşası ile
Planı, kentin “batı koridoru” boyunca gelişimine temel kurgusu önemli ölçüde zarar gören bu çalışma,
yönelik olarak ürettiği önemli kararını, AOÇ arazisi, kentin gelişimi için öngördüğü bu yeşil kama
ODTÜ, Zırhlı Birlikler, Gaz Maske Fabrikası, Şeker sistemi ve AOÇ’yi kentin merkezindeki en temel
Fabrikası vb. geniş alan kullanan kamusal araziler
yeşil alan olarak gören yaklaşımı ile, bugünkü plan
ile birlikte yorumlayarak, kentin içine uzanan bir
çalışmaları için de önemli bir yol gösterici olmuştur.
yeşil bantı makro ölçekte kurgulamaya çalışmıştır.
Ancak bu planın öngördüğü kama ve yeşil kuşak,
Zırhlı Birlikler arazisinden başlayarak Çiftlik, AKM,
özellikle kentin en spekülatif gelişme koridoru olan
Hastaneler koridoru ile merkeze çıkan bu kama,
Jansen Planının tanımladığı açık alan sistemi ile de güneybatı aksında, onaylanmış ve hayata geçmeye
örtüşmektedir. başlamış planlarla ciddi oranda zarar görmüş ve
bu bölgede açık-yeşil alan sisteminin devamlılığını
1990 Nazım Planı, kent çevresinde bir yeşil sağlamakta önemli güçlükler oluşmuştur.
kuşak oluşturulması gerekliliğini tespit etmiş ve
Çubuk Barajı, Mogan-Eymir-İmrahor sistemi gibi Planın öngördüğü odaklar ile kentin merkez alanını
doğal unsurları ODTÜ arazisi ve diğer kamusal birbirinden ayıran önemli yeşil koridorlar da
alanlarla bütünleştirerek kent çevresinde önemli tanımladığı dikkate alındığında, gelinen noktada
bir yeşil kuşak hayata geçirilmesini öngörmüştür. onaylı planlarla bu yeşil koridorların da elden çıktığı
Daha sonra çeşitli etaplar halinde ağaçlandırma ve bu erozyonun en yoğun biçimde güneybatı
çalışmalarına da konu olacak bu kuşakta, kuşağa koridorunda kendini gösterdiği ifade edilebilir.
tecavüzler ve kuşağın hayata geçmesini engelleyen
Görüldüğü üzere, kentin gelişim ve büyüme
plan kararları da üretilmiştir.
sürecinde kentsel açık-yeşil alan sisteminin
Ankara’yı metropoliten bir nitelikte algılayan ve sürekli ve sistematik bir daralma ve erozyona tabi
Ravlı (Akyurt) kızığı, Ankara Çayı, Ova Çayı, Zir tutulduğu ve planlarda en temel öngörülerden biri
vadisi gibi sistemleri de etüd eden bu çalışmanın olarak ifade edilen açık-yeşil alan sistemlerinin
çizdiği makroform ve açık yeşil alan sistemi hayata geçişinde gerek mahalle ölçeğinde gerekse
öngörüsü tüm erozyonlara rağmen kenti bugüne kent bütünü ölçeğinde önemli sorunlar oluştuğu
değin biçimlendiren en önemli yasal belge olarak ortadadır. Bu aşamada, açık-yeşil alanların kent ve
kalabilmiştir. çevre sağlığı yanında insan ve toplum sağlığı ve
sürdürülebilirliğine ilişkin değeri ile birlikte afetlere
2015 Planlama Çalışmaları yönelik de önemli bir potansiyel ve planlama aracı
Ankara’nın önemli bir hava kirliliği sorunu ile olduğunun anlaşılması, ülke kentlerindeki planlama
karşı karşıya kaldığı dönemde, ulaşım ana planına çalışmalarında açık-yeşil alan sistemi oluşturulma
yönelik temel kararları üretmek amacıyla yapılan yönündeki çabaların daha anlamlı hale gelmesine
bu çalışmanın temel olarak, yapısal plan yaklaşımı yol açmıştır.
7.3.2. KENTSEL, BÖLGESEL AÇIK- yanıt veren, kent merkezinden 50-90 km uzaktaki
YEŞİL ALAN SİTEMİ UNSURLARININ halka içinde kalan alanları tanımlamaktadır. Güney
KAVRAMSALLAŞTIRILMASI ve güneybatı yönünde yeşil unsurlarını yitirerek
bozkıra açılan bu sistem, Elmadağ, Hasanoğlan,
Ankara’da açık-yeşil alan sistemini belirleyen, Kırıkkale, Kurtboğazı Baraj çevresi ve Kızılcahamam
kentsel, kırsal alana geçiş niteliğindeki bölgeler ve İlçesinin İç Anadolu Bölgesine bakan yamaçları ile,
kırsal alanlardan oluşan, kentin topoğrafik, iklimsel Haymana İlçesi arazilerinin bir bölümü ve Beynam
ve floristik özellikleri ile biçimlenen farklı nitelikteki
Ormanlarını içine almaktadır.
açık-yeşil alan sistemi unsurları bulunmaktadır.
Bu alanları 4 temel kuşak içinde değerlendirmek Bu ilk 2 kuşak içerisinde önemli yaylalar, doğa
olasıdır. yürüyüş alanları, ve turizm-rekreasyon için de
önemli potansiyeller sunan doğal nitelikleri ile ön
I. KUŞAK plana çıkmış bölgeler bulunmakta olup, turizm
İç Anadolu Bölgesi içinde Ankara ilinin coğrafi başlığı altında bu bölgelere ilişkin daha detaylı bir
konumundan kaynaklanan bir idari bütünlük irdeleme yapılmıştır.
ile Ankara ili sınırları içinde kalmakla birlikte,
Ankara’yı çevreleyen doğal eşiklerin ilk halkasını III. KUŞAK
oluşturan, iklimsel özellikleri, coğrafyası ve doğal Metropoliten kentin çekirdeğini oluşturan
nitelikleri kentin merkezi ile önemli ölçüde ayrışan ve Ankara’nın yerleştiği “Ana Çanak” olarak
alanlardaki bitki örtüsünün oluşturduğu sistem tanımlanan kentsel nüfusun en yoğun olarak
olarak tanımlanabilir. Bu hattın oluşturduğu yeşil yerleştiği alanları çevreleyen ve 1990 Ankara
sistem, daha çok kuzeybatı ve kuzey aksında Nazım Planı ile, Ankara Yeşil Kuşak Ağaçlandırma
yoğunlaşmakta, batı ve güneybatıda daha çok Projesi kapsamında 1980’li yıllardan itibaren bir
bozkır nitelikli bir düzlüğe açılmaktadır. Kent kısmı ağaçlandırılmış, bir kısmı da yeşil kuşağa
merkezinden yaklaşık 90 km.’lik bir yarıçap dahil edilememiş, kentsel yerleşik alanın en yakın
çizildiğinde bunun çevresi ve dışında kalan alanları çevresini tanımlayan bu kuşak, kent merkezine
kapsadığı ifade edilebilecek bu ilk kuşakta batıda ortalama 25-50 km uzaklıktaki, kırsal alana geçiş
Çayırhan, Nallıhan, kuzeyde Güdül, Çamlıdere niteliğindeki yarı kırsal yerleşmeleri de içeren
ve Kızılcahamam kuzeyi, kuzeydoğuda, Işık Dağı, zonu tarif etmektedir. Yeşil Kuşak Ağaçlandırma
doğuda Kırıkkale bulunmakta, güneybatıdan Projesinin, Bayındır Barajı Su Toplama Havzasından
itibaren açılan bu orman dokusu ve ağaç varlığı ile başlayarak, Mamak İlçesi Nenek, Altındağ İlçesi
biçimlenen kuşak, güneyde Şereflikoçhisar ve Polatlı Susuzköy arazilerinin bir bölümünden geçip,
aksında step düzlüklerine ve ağaçtan yoksun bir Sincan, Osmaniye, Elvan, Bağlıca ve Alacaatlı
yapıya ulaşmaktadır. Bu kuşağın ağaç varlığı yoğun köylerinin arazilerinin bir bölümünü kuşaklayacak
bölgeleri, Ankaralılar için hafta sonu kullanımları biçimde ağaçlandırılmasını öngördüğü bu kuşak,
için elverişli olmakla birlikte, önemli bir rekreatif kentsel gelişmenin yoğun biçimde yönlendiği
potansiyel de sunmaktadır. batı ve güneybatı koridorlarında delinmiş ve yeşil
II. KUŞAK kuşağa ilişkin ağaçlandırmaların hayata geçmesinde
sorunlar yaşanmıştır.
İlk kuşakla benzeşen bir topoğrafik-coğrafik çanak
içinde günübirlik erişime uygun yapısıyla, kentin Doğu ve kuzeydoğu aksında görece önemli
en temel rekreatif gereksinimlerinin karşılandığı, ağaçlandırmalar gerçekleştirilebilmiş, en azından
Kızılcahamam, Çamlıdere, Ayaş, çevresindeki yerleşim dışı tutularak açık alan niteliği korunmuş
çoğu kez 1100 m. üzerinde, önemli ağaçlık alanlara karşın, güneybatıda bir yeşil kuşak eşiği
alanlara, orman ve bitki örtüsüne sahip, içerisinde olarak öngörülmüş Alacaatlı ve çevresi, kentin şu
Kızılcahamam Soğuksu ve Sey Hamamı Milli Park an en prestijli konut alanlarının gelişim bölgesidir.
ve Turizm Bölgelerinin, Çamkoru, Ayaş tepeleri, Bu sistemin korunmaya çalışılan bir başka unsuru,
Elmadağ güneyi, Hasandağı kuzey etekleri, Eskişehir ve İstanbul yollarını birbirinden ayıran
Beynam ormanları gibi haftasonları için kentlinin Meşe dağı silsilesinin yapılaşma dışı tutularak,
doğayla, ormanla bütünleşme gereksinimlerine de Zırhlı Birlikler Okulu ve AOÇ arazileri üzerinden
kent içine sokulan bir kama tanımlaması ve Ankara açısından yeşil kuşakta; İngiltere, Almanya ve
Çayı, Zir Vadisi üzerinden kuzey ormanlarına Hollanda’da örneklerinde görülen çakıl ocakları,
açılabilmesi öngörüsüdür. Kentin makroformuna mineral ocakları ve depolama alanları gibi alanların
önemli ölçüde yön verecek ve genişleyen belediye dönüşümüyle elde edilmiş olan alanlar da
sınırları inde büyük ölçüde kontrol dışı kalarak potansiyel olarak değerlendirilebilir. Bu kuşaktan
çeşitli yapılaşma taleplerine konu olma niteliği kent içine sokulan yeşil kamalar ile kentsel açık-
taşıyan bu kuşağın korunması ve sürdürülebilirliği yeşil alan sisteminin bir havalanma-nefes alma
büyük önem kazanmaktadır. olanağı yaratması fikri, Ankara için de özellikle
2015 Planlama çalışmaları kapsamında oldukça sık
Gelişen kentin çevresindeki önemli bir potansiyel kullanılmıştır. Kopenhag kent planında da; geniş
olarak ortaya çıkan yeşil kuşak, yeni kentsel alanlara yayılan kent makroformunu kontrol etmede
aktivitelere en uygun alanları da oluşturduğundan,
ışınsal bir kentsel gelişim seçilmiştir. Bu planda
sürdürülmesinde önemli güçlükler yaşanmaktadır.
ulaşım hatlarının belirlediği akslar arasında yer
Bu kuşağın sürdürülme güçlükleri Maryland
alan yeşil kamalar, kırsal alanlardan uzanarak kent
ve Londra yeşil kuşaklarında da görülmüştür.
merkezine ulaşmaktadır. Ankara’da bu anlamda
Ülkemizde yeşil kuşağın oluşturulması amacıyla
doğu-batı, güneybatı-kuzeydoğu yönlerinde
planlarda verilen “Ağaçlandırılacak Alan”
böylesi olanaklara sahip görünmekte olup, bu
kararlarının özel mülkiyete konu araziler üzerine
olanağın odağını da Atatürk Orman Çiftliği arazisi
geldiğinde hayata geçememesi, yeni uygulama
oluşturmaktadır.
araçlarının ve plan kararlarının geliştirilmesini
de zorunlu hale getirmektedir. Bu nedenle, kent 1990 Nazım Planının yeşil kuşağını oluşturan
çevresinde yapılaşma dışı tutulması öngörülen ve yeşil kuşak ağaçlandırma projesine de altlık
alanların, tarımsal niteliği, doğal karakteri uyarınca teşkil eden, kent çevresindeki bu yapılaşma dışı
korunarak sürdürülebilmesi, gereğinde tarımsal tutulacak sistem, bugün çoğu kez, ikinci konut
alanların, yeşil kuşağın parçalarını tanımlayabilecek gelişmesi baskısı ile karşı karşıya görünmektedir.
biçimde geliştirilebilmesi öngörülebilir. Güneybatı koridorunda kentsel yayılmaya da konu
Tarımsal alanların, kenti çevreleyen yeşil kuşak olan bu kuşak, bir dizi çevre sorununa da sahip
içerisinde değerlendirilebilmesi yönünde bir dizi olup, kuşak boyunca önemli açık alanlar spor
uygulama ve yasal düzenleme de bulunmaktadır. potansiyelleri ve kırsal alana geçiş niteliğinde yarı
Avrupa Kentsel Şartının tarım topraklarının kırsal yerleşmelere de sahip bulunmaktadır. Bu
korunup, kentsel gelişme ve yapılaşma baskısından kuşağın korunmasına yönelik öngörü ve stratejiler,
uzak tutulması ilkesi ile, bu ilkeye uyumlu görünen Anakentin makroformunun biçimlenmesinde de
5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanım büyük öneme sahiptir.
Kanunu, tarımsal alanların korunmasını sağlama IV. KUŞAK
yönünde önemli yasal düzenlemeler olarak dikkat
çekmektedir. Bu düzenlemeye ilaveten, Ankara Kentin içerisine giren açık-yeşil alan sistemi
özelinde de DSİ tarafından Ankara’nın güneydoğu, unsurlarının oluşturduğu yapıyı tanımlayan bu
kuzeybatı ve batı bölgelerinde öngörülen sulama zonun, zaman zaman daralan ve kaybolan dışsal
projeleri, sulama amaçlı barajlar sistemi de, bir kuşağa sahip olduğu, kent içinde sürekliliği her
bu kuşak içindeki ağaçlandırılacak alanlar ile zaman okunmayan bazı doğal unsurlar ve park ve
bütünleşen bir tarımsal yapı ve doğal bir yeşil kuşak bahçeler ile biçimlendiği söylenebilir.
oluşumunu hazırlayabilir. O bakımdan, yeşil kuşağı
sadece ağaçlandırılacak alan olarak ele almaktan Bu zonun dışsal kuşağını, Ankara Yeşil Kuşak
çıkaracak bir yaklaşımın benimsenmesi de yararlı Ağaçlandırma Projesinin tanımladığı ağaçlık ve
görünmektedir. ormanlık alanlar oluşturmaktadır. Buna göre;
güneyde. Atatürk Ormanından başlayarak, Eymir
Kentsel saçakta yer alan yeşil kuşakta yer alabilecek ve Mogan Gölleri Su Toplama Havzalarını, ODTÜ
olan rekreasyon tipleri kabaca “kırsal parklar”, Ağaçlandırma Alanlarını, İmrahor Deresinin büyük
“entegre rekreasyon alanları” ve “eğlence parkları” bir bölümünü içine alarak Üreğil ve Hüseyingazi
olarak sınıflandırılmaktadırlar. Rekreatif olanaklar Dağı sırtlarından Karapürçek, Gicik, Karacaören
köyleri civarındaki Çubuk Su Toplama Havzasını Kentin batısındaki yeşil alanlara son dönemde
içine alarak Pursaklar köyüne ulaşmakta ve önemli 2 büyük park daha eklenmiştir. Bunlardan
Bağlum, Ovacık, Macunköy arazilerinin bir birisi, Eryaman-Susuz yakınlarında eski Susuz
kısmını da kapsayarak Atatürk Orman Çiftliğini göletinin bulunduğu alanda düzenlenen Göksupark,
kuşaklamaktadır. Bu kuşakta yer alan devlet diğeri ise, Sincan yakınlarında Avrupa’nın en büyük
ormanları: Hisartepe Devlet Ormanı, Hacıkadın parkı olarak inşa edilen Harikalar Diyarıdır.
Devlet Ormanı, Teknetepe Devlet Ormanı,
Çamtepe Devlet Ormanı, Kurbantepe Devlet Aktif yeşil alanlar, eğlence, dinlenme, sağlık gibi
Ormanı, Kaşkaya Devlet Ormanı, Kartaltepe Devlet amaçlar için düzenlenen, ticari de olabilen, halkında
Ormanı, Başpınar Devlet Ormanı, Pamuklu Devlet doğrudan kullanabildiği organize yeşil kullanım
Ormanı, Cevizlidere Devlet Ormanı, Kartopu alanlarıdır. Aktif yeşil alanlar çocuk parkları, spor
Devlet Ormanı, Çanakiçi Devlet Ormanı, ODTÜ ve oyun alanları, dinlenme ve semt, bölge veya
ve Dikilitaş Devlet Ormanı olarak sıralanabilir. Bu kentsel parklardan oluşmakta, bitkisel peyzajı ve su
zonun içsel yapısını oluşturan unsurlar ise; Kamusal elemanları ile kentliye görsel ve zihinsel dinlenme
Açık-Yeşil Alanlar, Yarı-Özel Açık-Yeşil Alanlar, olanağı sunduğu gibi boş zamanlarında çeşitli
Özel Açık-Yeşil Alanlar olarak tanımlanabilir. sosyal, kültürel ve sportif rekreasyon taleplerini
Kamusal (Aktif) Açık-Yeşil Alanlar karşılamaktadır.
Toplumsal kullanıma açık veya tüm rekreasyonel Kentteki yeşil alanların oluşturduğu nefes alma
ihtiyaçlarının karşılandığı kamusal alanlardır. noktalarının kentsel yaşam kalitesi üzerinde de
Büyük bir kısmı aktif yeşil alanlar olarak da önemli bir etmen olduğu bilinmektedir. Ankara
değerlendirilebilecek, ancak aktif kullanımına kent bütünü için 2005 yılı itibariyle yürütülen arazi
yönelik koşul ve kısıtları da olan bu alanların kullanım çalışmaları kapsamında, 1/10.000 detay
içine, kent ve mahalle parkları, kent ormanları ve içerecek biçimde kentsel sosyal donatı alanları ve
koruluklar, mezarlıklar, botanik bahçeleri, hayvanat yerleşim bölgeleri de irdelenmiştir. Bu detayda bir
bahçeleri, fuar ve sergi alanları, yol-bulvar ve refüjler,
analiz, en küçük ölçekteki parkların işaretlenmesine
spor alanları gibi yerler dahil edilmektedir. olanak sağlamamakla birlikte, orta ve büyük ölçekli
Ankara’daki kamusal açık-yeşil alan sisteminin kent parkların arazi kullanım şeması içerisinde yer
içi temel unsurlarını oluşturan kentsel yeşil alanların bulduğu ifade edilebilir.
dağınık ve birbirine bağlantısız biçimde oldukları
Ankara metropoliten kent bütünü olan Ana
görülmektedir. Atatürk bulvarı ve onun devamı olan
kent çevresinde yapılan 2005 yılı arazi kullanım
Çankırı Caddesi ve İrfan Baştuğ Caddesini bir aks
kabul edildiğinde; bu aksın batısında kalan kısmın, tablosu verilerine göre, en küçük ölçekteki park ve
doğuda kalan kısma oranla yeşil alanlar yönünden dinlenme alanları dışarıda kalmak üzere, kentteki
çok daha avantajlı durumda olduğu görülmektedir. park, spor ve rekreasyon alanlarının toplam alanı
Şöyle ki; sırasıyla Ziraat Fakültesi park ve bahçeleri yaklaşık 1275 ha olarak tespit edilmiştir. Bu
ile deneme alanları, Atatürk Kültür Merkezi, 19 global büyüklük kentte kişi başına yaklaşık 4 m2
Mayıs Sitesi ve Gençlik Parkı, AOÇ Park ve Bahçeleri direkt vatandaş kullanımına açık aktif yeşil alan
ile üretim ve ağaçlandırma alanları, Anıtkabir parkı, bulunduğunu göstermektedir. Bu alanlara önemli
Güven Park, TBMM Park ve Bahçeleri, Egemenlik açık alanlar olarak kamusal kullanıma açık olan
Parkı, Kara Harp Okulu yerleşim alanı, kentin bu ancak park olarak düzenlenmemiş, Atatürk Orman
kesiminde yoğunluğu hafifleten, denge sağlayan ve Çiftliği alanı, mezarlıklar ve Elmadağ kayak merkezi
çevre halkının yeşil alan ihtiyacının bir dereceye eklendiğinde açık-yeşil alanların toplamı yaklaşık
kadar gideren yeşil alanlardır. Kentin batı yönünün 4125 ha’a ulaşmakta, bu da yaklaşık kişi başına
diğer önemli bir avantajı da AOÇ ile Eskişehir yolu 12,70 m2 yeşil alan değerine ulaşıldığını ifade
boyunca sıralanan çoğu kamu kuruluşlarına (MTA, etmektedir.
ODTÜ gibi) ait büyük yerleşmelerin bu kesimde
yer almış olmasıdır. Oysa bu aksın doğusunda Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığının
Abdi İpekçi Parkı, Kurtuluş Parkı, Aktepe parkı ve 2006 yılı itibariyle bildirdiği verilere göre; Ankara’da
Altınpark’dan başka dikkati çeken başka yeşil alan tüm belediyelerce düzenlenmiş parklar, yeşil
yoktur. alanlar, kamu kurumlarına ait yapılaşma dışı geniş
açıklık ve yeşillendirilmiş alanlar (AOÇ, ODTÜ Kuğulupark

vb), mezarlıklar ve yol refüj ve çevresindeki yeşil Başkentin simgelerinden birisi olan Kuğulupark,
alan düzenlemeleri dahil edildiğinde, Ankara’da yıllardır Ankaralılar için vazgeçilmez buluşma ve
yaklaşık40.000.000 m2’ açık-yeşil alan bulunduğu zaman geçirme odağı olarak anlam kazanmaktadır.
görülmektedir. Bu da en global haliyle kişi başına Tunalıhilmi caddesinin bütünleri ve Kavaklıdere’ye
yaklaşık 12,70 m2 yeşil alan düştüğü biçiminde açılan sistemin de parçası olan Kuğulupark, simgesel
niteliği ile kent merkezinin en önemli nefes alma
yorumlanmaktadır. noktası olarak değerlendirilebilir.
Ancak, bu alanların içerisine kentlinin aktif Seğmenler Parkı
kullanımına olanak sunmayan yarı özel nitelikli İran Caddesi ile Atatürk Bulvarı arasındaki vadide
yeşil alanlar ve pasif nitelikli açıklıklar da dahil konumlanan 1983 açılış tarihli Seğmenler Parkı, 6,7
edildiğinden, bu çalışma kapsamında 2005 yılı ha’lık büyüklüğü yanında amfi tiyatrosu ve doğal
Arazi Kullanım çalışması kapsamında elde edilen dokusu ile kentin merkez ve güney bölgeleri için
kişi başına yaklaşık 4 m2 yeşil alan bulunduğu çok önemli bir dinlenme noktası olarak anlam
kazanmaktadır.
bilgisi üzerinden karar üretilmesi seçilmiştir. Kaldı
ki, Ankara’da kişi başına düşen yeşil alan miktarına Botanik Parkı
ilişkin yıllar itibariyle tutulan analizler, kentin Çankaya Caddesi ile Cinnah Caddesi arasındaki
yoğun göçe sahne olduğu yıllardan bu yana hızla 6,5 ha’lık alanda yerseçen Botanik Parkı, adeta
düşen yeşil alan miktarının 1990’lı yıllardan itibaren bir Arboretum’u andıran bitki çeşitliliği ve görsel
periyodik bir artış yaşadığını göstermektedir. manzarası ile, Atakule ile de bütünleşen önemli bir
seyir noktası olarak dikkat çekmektedir.
Bu verilerde de, yeşil alanlar içine pasif nitelikli
kullanımlar dahil edilmediğinden, sadece aktif yeşil Kurtuluş Parkı
alanların belirlendiği arazi kullanım çalışması tespiti, Kentin merkezi iş alanını doğuya bağlayan aks
bu gelişimdeki verilerle de dil birliği sağlaması üzerinde Cebeci-Kurtuluş aksında uzanan ve kentin
anlamında bütünlük sunmaktadır. Yıllar itibarı ile en önemli açıklıklarından olan Kurtuluş Parkı,
110.000m2 büyüklüğü ve bir çok farklı rekreatif
Ankara’da kişi başına düşen aktif yeşil alan miktarı
donatı olanakları ile, tüm kentliye hizmet eden
Tablo ….’de verilmektedir. Bu anlamda Ankara’daki önemli nefes alma noktalarındandır.
aktif yeşil alanların temel belirleyici unsuru olan, Abdi İpekçi Parkı
toplam kullanım alanı, 4 milyon metrekareyi aşan
Kentin merkezi iş alanında, Sıhhiye bölgesinde,
büyük parklardan en önemlileri şunlardır. yoğun iş merkezleri ve kamu yapıları arasında
Tablo 7.47. : Yıllar İtibarı ile Kişi Başına Düşen önemli bir toplanma-dağılma noktası ve açık-yeşil
alan potansiyeli ile önem kazanmaktadır. Toplantı
Aktif Yeşil Alan Miktarı M2/Kişi ve gösteri amaçlı bir araya gelişler için de sembolik
YILLAR 1950 1965 1969 1989 1990 1991 1992 1993 1996 2006 bir değer taşıyan 37.000 m2 büyüklüğündeki bu
M2/ park, doğu-batı yönündeki entansif kullanımları
2,7 1,3 0,9 0,83 1,03 1,21 1,32 2,08 1,8 4 bütünleyip, doğu ve hastaneler bölgesine de
KİŞİ
ulaştıran bir açılma noktası olarak yorumlanabilir.
Gençlik Parkı Güvenpark
Jansen Planına göre uygulanan ve Ankara’nın en Kentin merkezinde, Kızılay meydanını Bakanlıklar
eski kentsel parkı olan Gençlik Parkı, sadece kent sitesine bağlayan 25000 m2’lik bir alanda bir alanda
ölçeğinde değil başka illerden gelenler açısından da Jansen planının öngörüsü doğrultusunda Ankara
yoğun kullanılan bir kentsel park haline gelmiştir. Kalesi vistası sunabilecek biçimde tasarlanmış,
27 ha büyüklüğündeki gençlik parkı, Başkentin Güven Anıtı ile bütünleşerek simgesel ve anıtsal bir
sembol açık-yeşil alanlarından olup, kentsel sosyal değer sunan kentin en değerli park alanlarındandır.
Merkezde yarattığı nefes alma noktası potansiyeli
yaşamın oluşması ve yerleşmesindeki yeri ve değeri yanında, toplantı ve gösteriler, buluşmalar için de
yanında kent merkezindeki nefes alma noktası önemli bir kırılma noktası olan Güvenpark, kentin
oluşturma potansiyeli ile de, Başkent için eşsiz bir Bakanlıklar sitesini idari sit olarak değerlendiren
değere sahiptir. kurul kararı ile de bütünlük sunmaktadır.
Tablo 7.48. : Bazı Önemli Büyük Parklar de aşarak, tüm kentliye hizmet sunan bir niteliği
PARK ADI İLÇESİ ALANI M 2 ile ön plana çıkmaktadır. 64 ha büyüklüğündeki
GENÇLİK PARKI ALTINDAĞ 270.000 Altınpark, expo-center ve sergi salonları ile kentin en
ALTINPARK ALTINDAĞ 640.000
önemli fuar merkezi olarak, ülkeye açılan bir nitelik
taşımakta olup, Esenboğa havalimanı ile yakınlığını
HİSAR PARK ALTINDAĞ 45.000
da bu çerçevede olumlu değerlendirebilmektedir.
ÖRNEK PARKI ALTINDAĞ 28.000
Kentin kuzey koridorundaki en önemli park olan
KUĞULUPARK ÇANKAYA 9.200 Altınpark, eski golf alanının bir yarışma ile kente
SEĞMENLER PARKI ÇANKAYA 65.000 kazandırıldığı, kentin en önemli açık-yeşil sistem
ABDİ İPEKÇİ PARKI ÇANKAYA 37.000 unsurlarındandır.
BOTANİK PARK ÇANKAYA 72.000
Demetevler Parkı
GÜVEN PARK ÇANKAYA 25.000
Yenimahalle ilçesi sınırlarında Alltınpark ile eş
KURTULUŞ PARKI ÇANKAYA 110.000
zamanlı olarak 80’li yılların sonunda inşa edilen
ADNAN ÖTÜGEN PARKI ÇANKAYA 24.000 76.000 m2 büyüklüğündeki Demetevler Parkı,
50. YIL PARKI ÇANKAYA 109.000 Yenimahalle ve Demetevler arasında rekreatif
KARAKUSUNLAR 100.YIL
ÇANKAYA 25.250 ve dinlenme olanakları sunan niteliğiyle, yoğun
PARKI
GÖKSUPARK ETİMESGUT 508.000
yerleşik alan içindeki önemli açıklıklardan biridir.
ELVAN PARKI ETİMESGUT 23.000 Cemre Parkı
ERYAMAN GÜZELKENT Yenimahalle ilçesi sınırlarında kentin en yoğun
ETİMESGUT 70.000
PARKI
MOGANPARK GÖLBAŞI 445.000
nüfus barındıran Demetevler bölgesinin güneyindeki
Cemre parkı go-kart pisti, koşu parkurları ve bitki
GÖKÇEK PARKI KEÇİÖREN 77.000
S. HACIABDULLAHOĞLU
örtüsü ile bölge için çok önemli bir nefes alama
KEÇİÖREN 30.000 noktasını oluşturmaktadır.
PARKI
EVCİL HAYVANLAR PARKI KEÇİÖREN 20.000
Mogan Parkı
MAVİ GÖL (Bayındır) MAMAK 260.000
Kentin güneyindeki Mogan-Eymir sisteminin
ARAPLAR PARKI MAMAK 42.300
en büyük parçası olan ve Özel Çevre Koruma
ŞAFAKTEPE PARKI MAMAK 40.500 Bölgesi statüsü ile koruma altında olan Mogan
HARİKALAR DİYARI SİNCAN 795.000 gölü çevresi, 2004 yılında, düzenlenerek kentsel
SİNCAN MESİRE ALANI SİNCAN 52.500 kullanıma sunulmuştur. Bölgenin doğal yaşam
KUVAYI MİLLİYE (Duygu)
YENİMAHALLE 60.500 alanı olmasından kaynaklanan özgünlüğü uyarınca
PARKI
VEDAT DALOKAY PARKI YENİMAHALLE 37.000
kuş gözlem alanları da barındırmaktadır. Gölbaşı
olarak da Park, bir çok sosyal donatı ve eğlence
CEMRE PARKI YENİMAHALLE 61.200
tesisi ile kentin güneyinde önemli bir potansiyel
DEMETEVLER PARKI YENİMAHALLE 76.000
oluşturmaktadır.
Büyük Parklar Toplam Alanı 4.057.450
Büyükşehir Belediyesi’nce İşletilen Tüm Park Gökçek Parkı
9.256.717
ve Refüjler Toplam Alanı Keçiören ilçesinin yoğun konut alanları içinde
Kaynak: Çevre Koruma Daire Bşk. verileri ve Arazi Kullanım Çalışması
önemli bir nefes alma noktası oluşturan Gökçek
Parkı, çeşitli rekreatif olanakları ve donatıları ile ilçe
Altınpark
için çok büyük önem taşımaktadır. Yaklaşık 77.000
“Doğu Akdeniz’in En İyi Parkı” ödülüne de sahip m2 büyüklüğü ile, ilçenin en önemli parklarından
olan Altınpark, 125 bin ağaç, 72 bin çeşitli bitki birisidir.
ve 2 milyon 500 bin çiçek ile, sunduğu peyzaj
unsurlarına bir çok rekreasyonel ve eğlence Mavi Göl Parkı
unsurunu da ekleyerek, bir çok ülke parkına örnek Uzun yıllar boyunca Ankara’nın su ihtiyacını
olması yanında, kültürel ve eğitsel donatıları ile de, karşılayan Bayındır Barajı’nın rehabilite edilmesi
kentsel yaşam içindeki önemli bir nefes alma noktası ile oluşturulan Mavi Göl Parkı, Kayaş bölgesinde
olarak, Aydınlıkevler, Hasköy, Subayevleri çevresini kentin doğu bölgesi için çok önemli bir rekreasyon
Tablo 7. 49. : Yarı Özel Açık-Yeşil Alanlar Olarak Göksu Parkı

Kamuya Ait Önemli Açıklıklar Yapraklı ve çalı türünden 70 bin bitkinin süslediği
SIRA ALANI Göksu Parkı’na hayat veren Susuz Göleti, yüzlerce
ALAN ADI
NO (da) su kuşuna da ev sahipliği yapmaktadır. Büyük bir
1 A.Ü. FEN VE ZİRAAT FAKÜLTELERİ 550 barbekü alanının yer aldığı parkta, Türkiye’nin ilk
2 ADLİYE SARAYI 15 dağ kızağı tesisleri de yer almaktadır. Batı koridoru
3 AFET İŞLERİ 4 için önemli bir nefes alma noktası olan park, 14,1
4 ANITKABİR 700 ha’ı göletten oluşan toplam 50,8 ha’lık kullanım
5 AOÇ 33.500 alanına sahiptir. Ankara’daki bazı önemli büyük
6 ARSA OFİSİ 4
parkların ilçelere ve büyüklüklere göre dağılımı ise
7 ASKERİ BİRLİKLER 30.000
şöyledir.
8 AŞTİ 515
9 BAKANLIKLAR (KIZILAY) 138 Tablo 7.48 verileri irdelendiğinde, kentte 400
10 BEYTEPE 8.650 ha’ı aşan bir büyüklük oluşturan büyük parkların
11 BİLKENT 4.450 kentsel yeşil alanlar içindeki en önemli unsur
12 CUMHURBAŞKANLIĞI KÖŞKÜ 475 olduğunu göstermektedir. Bu veriye, Büyükşehir
13 DTC FAKÜLTESİ 4
Belediyesi tarafından işletilen tüm park, refüj,
14 ELÇİLİKLER 500
göbek ve mezarlıklar eklendiğinde 925,6 ha’lık bir
15 GÜÇSÜZLER YURDU 270
16 HİPODROM (ERYAMAN) 1.550
yeşil alan bulunduğu görülmektedir. Gerek büyük
17 HİPODROM (ULUS) 760 ölçekli ve gerekse komşuluk birimi ölçeğindeki
18 KÖY HİZMETLERİ 60 park ve oyun alanlarının nitelik ve nicelik olarak
19 MİLLİ KÜTÜPHANE 42 geliştirilmesi ve kişi başına düşen aktif yeşil alan
20 MTA - ŞAP 775 miktarının arttırılması sağlanmalıdır.
21 ODTÜ 37.580
22 SANATORYUM 878 Yarı-Özel Açık-Yeşil Alanlar/Kamuya Ait
23 SOSYAL HİZMETLER 177 Önemli Açıklıklar
24 ŞEKER FABRİKASI 4.250
25 TBMM 640 Çoğunlukla toplumun tümüyle yararlanamadığı
26 TEK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 48 sadece kurum ve kuruluşların çalışanları, ailesi
27 TEK GÖLBAŞI 50 veya belirli bir kesim tarafından belli şartlarda
28 TMO 140 kullanımına açık alanlardır. Okullar, askeri alanlar,
29 ÇUBUK 2 BARAJI 6.000 kamu kurum ve kuruluşlar, fabrika bahçeleri
30 ORTAKÖY MEZARLIĞI 1.666 bu kapsamda değerlendirilebilir. Ayrıca, halkın
31 TPAO 160 kullanımına açık olmayan, daha çok koruma, çevre
32 TRT (ORAN-ETİMESGUT) 123
sağlığı, estetik amaçlarla düzenlenen pasif yeşil
TOPLAM 134.674
alanlar olarak, mezarlıklar, refüjler, köprülü kavşak
ve göbekler de bu kapsamda değerlendirilebilir.
odağı niteliğiyle ön plana çıkmaktadır. Su sporları
için önemli bir potansiyel sunan Mavigöl, bir çok Halkın bir kısmının bir bedel veya özel bir belge
özel rekreatif unsura da sahiptir. karşılığı sınırlı olarak kullanabildiği organize
yeşil kullanım alanları Sınırlı (Yarı) Aktif Yeşil
Harikalar Diyarı Alanlardır. Kamuya ait yeşil alanlar bu kapsamda
“Avrupa’nın en büyük parkı” olma unvanını elinde yer almaktadır. Ankara kenti için çok önemli
bulunduran Harikalar Diyarı, Sincan çevresinde olan Başkentlik işlevleri ve kamu kurum kuruluş
yoğunlaşan nüfusun tüm rekreatif gereksinimlerini alanlarının bir bölümü önemli oranda büyük alan
karşılayabilecek donatı ve eğlence potansiyeli kullanmakta ve bu alanlar çoğu kez önemli açıklıklar
çeşitliliği ile, önemli bir dinlenme ve eğlenme ya da düzenlenmiş yeşil alanlar olarak kentsel açık-
noktası tanımlamaktadır. yeşil alan sisteminin sürekliliği açısından stratejik bir
nitelik taşımaktadır. Sözgelimi kentin yerleşik alanı İşletmeleri Kurumu bünyesinde yer alan AOÇ,
batı ucunda Etimesgut yakınlarında yer alan Zırhlı 1950 yılında 5659 Sayılı Yasa, Tarım Bakanlığına
Birlikler Okulu Tümen Komutanlığı, Etimesgut- bağlı özerk bir kurum haline getirilmiştir.
Çayyolu aksında kentin batı ucunda çok önemli bir Yasaya göre AOÇ’nin kuruluş amacı, örnek bir
tampon ve açıklık yaratmaktadır. Atatürk Orman çiftlik işletmesi kurarak; hem yöredeki çiftçiyi
Çiftliği ile süren ve kent içine kadar giren bir açık ve desteklemek hem de Ankara halkına temiz ve
yeşil alan sisteminin temel unsurlarından olan bu ucuz gıda maddeleri sağlamak, aynı zamanda
askeri alanın bir benzeri de doğu uçta Gaz Maske ağaçlandırma ve yeşillendirme çalışmaları ile birlikte
Fabrikası ve Mamak Muhabere Okulu ve Bilgi dinlenme, eğlenme, sosyal ve kültürel amaçlı
sistemleri Komutanlığı arazisi ile sağlanmaktadır. kullanımlar oluşturarak, bu alanı Anakara’lıların
rekreasyon gereksiniminin karşılandığı bir alan
Kentin batı gelişme koridoru içinde kalan Etimesgut
haline getirmektedir. 1937 yılında 10200 ha olarak
ve Güvercinlik Havaalanlarının bulunduğu askeri
hazineye devredilen AOÇ arazisinin yaklaşık %
alanlar da, Çiftlik arazisinin bütünleri niteliğiyle
70’i zaman içinde farklı amaçlar için çeşitli kamu
kentsel açık alan sistemi açısından tartışmasız bir
kuruluşlarına satılmıştır. 1983 yılında yaklaşık 150
değere sahiptir. Bunlara İstanbul yolu üzerindeki
kamu kurumları ile Eskişehir ve Konya yolu ha’lık bir arazi, Devlet Mezarlığı olarak geliştirilmek
çevresinde yer seçmiş çeşitli kamu kurumlarına üzere Milli Savunma Bakanlığına devredilmiştir.
ait ve hatta bir bölümü ağaçlandırılan alanları da Bugün tamamen kent içinde kalan 3385 ha’lık çiftlik
eklemek olasıdır. Bunların içinde en önemli açık- arazisinde 2000 ha kültür arazisi, 500 ha mera, 800
yeşil alan değeri sunan alan ise, ODTÜ arazisidir. ha ise ormanlık, park, arsa, yol, bataklık ve benzeri
Önemli bir kısmı orman niteliği kazanmış, diğer arazilerdir.
bölümü de ağaçlandırılmış ya da açıklık olarak Kent içindeki açık/yeşil alan sisteminin en önemli
korunmuş bu geniş arazi, kentin batı, güneybatı ve en büyük parçasını oluşturan AOÇ’nin Ankara
koridorunda mutlak surette korunması gereken bir kenti için üstlendiği önemli işlevler vardır. Kentin
açık alan unsuru olarak göze çarpmaktadır. batısında hava koridoru oluşturmak, hava sıcaklığını
Atatürk Orman Çiftliği dengelemek, üşütücü ve kurutucu rüzgarların
hızını kesmek, hava ve gürültü kirliliğini azaltmak
Kamu elindeki açık-yeşil alan sistemi unsurlarında gibi ekolojik işlevleri olan AOÇ, aynı zamanda
en önemli ve değerlisi hiç şüphesiz Atatürk Orman kent içinde peyzaj özellikleri ile görsel zenginlik
Çiftliğidir. İçerisinde yer alan hayvanat bahçesi, yaratmakta ve kent halkının yeşil alan ve rekreasyon
piknik alanları ile küçük bir bölümü düzenlenmiş gereksinimlerini karşılamaktadır. AOÇ, içerisinde
rekreasyon alanı, büyük bir bölümü ise, yapılaşma yer alan Atatürk Evi Müzesi, 5 ha’lık Söğütözü
dışı tutulmuş alan olarak çok önemli bir açık
Orman İçi Dinlenme Yeri, park ve spor alanları,
alan unsuru olan Atatürk Orman Çiftliği (AOÇ),
yeme-içme ve eğlence tesisleri, Hayvanat Bahçesi
Ankara kentinin batısında, 13000 ha’lık kesintisiz
(24 ha) gibi kullanımlarla Ankaralıların kent içinde
tarımsal alanlar bütünün bir parçası olarak, 3385
günübirlik dinlenme, piknik, spor, eğlence, sosyal ve
ha’ı açık alan olmak üzere 4360 ha’lık bir alanı
kültürel amaçlı rekreasyon gereksinimini karşılayan
kapsamaktadır.
en önemli birimidir. Ankara için çok önemli bir
1925 yılında Atatürk tarafından kurulan, ilk turizm kaynağı oluşturan AOÇ arazisinin çeşitli
kurulduğu yıllarda yaklaşık 5.500 ha (55.000 dekar) kentsel kullanımlar için satılması, AOÇ’nin kent
olan ve bugün yaklaşık 3.335 ha’a (33.351 dekar) için ekolojik ve rekreatif yönden üstlendiği işlevleri
gerileyen, arazi varlığının % 39’unu kaybetmesine olumsuz etkileyen bir gelişmedir. Bu gelişmeleri
rağmen Ankara kent bütünü içinde hala büyük engellemek için Atatürk Orman Çiftliği, Ankara
bir havza görünümündeki AOÇ arazileri çiftlik Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunun
alanının kent bütünü içinde nasıl kullanılması 02/06/1992 gün ve 2436 sayılı kararıyla doğal ve
veya değerlendirilmesi gerektiği sürekli gündemde tarihi sit olarak tescil edilmiş, 20/07/1993 gün ve
kalmıştır. 1937 ile 1950 arasında Devlet Ziraat 3097 sayılı kararıyla sit sınırları belirlenmiştir.
Bugün Ankara’nın merkezinden başlayarak da oluşmuştur. Büyük Millet Meclisi’nin Atatürk

batı yönüne doğru uzanan bir dizi halindeki, Bulvarı ve Cinnah Caddesi boyunca yoğun
Gençlik Parkı, eski Hipodrom, Atatürk Orman olarak yer alan elçilik ve temsilcilikler, nitelikli ve
Çiftliği, Güvercinlik ve Etimesgut hava alanları, bakımlı çevre düzenlemeleri ve özgün yapıları ile,
askeri alanlar, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, hem kentin önemli bir aksı olan Atatürk Bulvarı
Hacettepe ve Bilkent Üniversitelerinden oluşan ve Cinnah Caddesi ile Kavaklıdere, Çankaya,
arazi topluluğu, kentin havalandırma koridoru Gaziosmanpaşa ve çevresinin prestiji yüksek
özelliğini taşımaktadır. Ancak, eski hipodromun nitelikli bölgeler olmasında, hem de Ankara için
kaldırılarak bu alanın yapılaşmaya açılması, AOÇ Kentsel açık alanlar yaratılmasında önemli bir rol
arazisinden satın alınarak yapılan toptancı hali, oynamaktadır. Atatürk Bulvarı üzerindeki İsviçre
traktör, çimento, fişek fabrikaları, TMO silosu, ve Bulvar yakınlarında Paris Caddesi üzerindeki
Marşandiz Garı atölye ve depoları, askeri tesisler ile Fransa Büyükelçiliklerinin Doğal Sit alanı olmaları
konut-kooperatif alanları, bu açık yeşil alan kuşağını da bu savı kanıtlar niteliktedir. Elçiliklerin kentin
bozan olumsuz yapılaşmalardır. merkezinde yarattığı bu açıklığın korunması yararlı
görünmektedir.
AOÇ’nin içinde yer alan 1963 yılında kurulmuş
olan Söğütözü Orman İçi Dinlenme Yeri, Ankara Yol ve Refüjler
kent merkezine 5 km uzaklıkta, 5 ha genişliğinde bir Ankara, karayolu taşımacılığı, bağlantısı ve kentiçi
alandır. İçerisinde Atatürk Dinlenme Evi ve Tabiat yol sistemi oldukça gelişmiş ve tarihsel gelişim
Müzesinin de yer aldığı piknik alanı ve günübirlik süreci içinde yol açabilmek uğruna dere ve yeşil
kullanıma açıktır. Doğal bitki örtüsü kavak, söğüt, izleri yitirmiş bir kent olarak, yol altyapısı ve izlerini,
çınar ve karaçamdır. 08/07/2006 gün ve 26222 sayılı yeşil sistemin bir unsuru olarak değerlendirebilmeyi
Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 5524 ciddi bir proje ve görev olarak üstlenmelidir.
sayılı “Atatürk Orman Çiftliği Müdürlüğü Kuruluş
Kanununda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun” Bu anlamda, “yeşil yol” kavramı değerlendirilebilir.
uyarınca koruma amaçlı imar planı hazırlanan Olmsted ve Vaux tarafından 1868’de Brooklyn
Atatürk Orman Çiftliğinin; Ankara Metropoliten Kenti’nde yaklaşık 80 m. genişliğinde yük
alanın ortasında dağınık ve parçalı yapısı ile taşımacılığında kullanılan caddenin her iki
açık ve yeşil alan potansiyelinin, Atatürk’ün tarafındaki 3’er sıralık ağaç ve çim yüzeylerin en
bağışı doğrultusunda modern tarım tekniklerinin dıştaki yaya yolları ve cadde arasında tampon görevi
araştırıldığı ve uygulandığı “modern tarım alanları” üstlendiği bir park yolu tasarlanması ile, araçların
ile halkın eğlenmesi ve dinlenmesi için “rekreasyon kullandığı yolların da, açık-yeşil sistemin bir parçası
işlevleri”ne yönelik olarak değerlendirilmesi ve bir izin sürekliliği olarak değerlendirilebileceği
sağlanmalıdır. Kentsel ve bölgesel ölçekte kentsel görülmüştü. Daha sonra “park yolu sistemi” adıyla
bölge ve yerleşimleri birbirine bağlayan bir nitelik ifade edilen bu yaklaşım; parkları, park yolları ile
de taşıyan Atatürk Orman Çiftliği bir anlamda birbirlerine bağlayarak, sistemi kentin daha uzak
“yeşil kalp” olarak değerlendirilebilecek bir niteliğe kesimlerine doğru uzatmayı hedeflemekteydi.
de sahiptir. Daha sonra farklı kentlerde değişik varyasyonları
uygulanan bu sistem günümüzde kullanılan yeşil
Elçilikler yol kavramının oluşumuna da öncülük etmiştir.
Ankara, bir başkent olarak, uluslararası ilişkilerin Bir nehir boyu, vadi, sırt gibi doğal bir koridor;
sağlandığı, yabancı ülke ve kuruluşlarının da rekreasyonel kullanıma dönüştürülmüş ve çevre
temsil edildiği bir özellik taşımaktadır. Yenişehir- görsel nitelikleriyle ön plana çıkmış olan bir
Çankaya aksı üzerinde Atatürk Bulvarı ile Cinnah karayolu ya da demiryolu, bir kanal boyunca
Caddesi boyunca ve yakın çevresinde, yabancı uzanan lineer açık alan olarak tanımlanabilecek
temsilciliklerin karşılıklı anlaşmalara bağlı olarak yeşil yollar, parkları, doğa rezervlerini, tarihi alanları
tahsis edilmiş alanlarda yerleşmeye başlamasıyla, ve diğer kültürel bileşenleri birbirlerine bağlayan
kent içi ve özellikle merkezinde elçiliklerin açık alan bağlayıcı unsurları olarak büyük önem
oluşturduğu önemli bir açıklık ve yeşil alan varlığı taşımaktadır.
Bu amaçla; yan ve arka çekme mesafeleri ile sınırlanan konut

• Ankara, Ova ve Çubuk çayları ile üzeri bahçelerine indirgenmemiş bir yaşam, oyun ve
kapatılmış İncesu deresi gibi kentiçi geçişi olan dinlenme alanı oluşmaması için alt ölçekli planlar
suların bulunduğu güzergahlar, ve uygulamalarda gerekli önlemlerin alınması, ada
bazı uygulamaların özendirilmesi gerekli ve yararlı
• Demiryolu, önemli karayolu güzergahları olan
görülmektedir.
kentlerarası karayolu güzergahları,
• Ekolojik açıdan değer ve bütünlüğü olan tüm 7.3.3. DOĞAL KARAKTERİ KORUNACAK
dere, yol, iz ve güzergahlar, ALANLAR
• Çevre otoyolu güzergahı ile manzara potansiyeli 7.3.3.1. ÖZEL STATÜLÜ KORUMA
sunan tüm yollar, ALANLARI
• Vadi, sırt gibi doğal arazi formlarına uygun
süreklilik sunan izler, GÖLBAŞI ÖZEL ÇEVRE KORUMA
BÖLGESİ
yeşil kuşaklarda olduğu gibi birbirleriyle çelişen alan
kullanımları arasında tampon görevi üslenebilecek Ankara kentinin güneyinde, kent merkezine
ve yeşil sistem sürekliliğini sağlayacak unsurlar yaklaşık 20 km mesafede 970 m. rakımlı bir İç
olarak kullanılmalıdırlar. Bu kullanıma dair peyzaj Anadolu platosu üzerinde yer alan Gölbaşı ilçesi ve
detayları alt ölçekli planlama ve projelendirme çevresindeki 10 köy ile Mogan ve Eymir göllerini
çalışmalarında titizlikle ele alınmalıdır. kapsayan 245 km2’lik bir alan, Bakanlar Kurulu
kararı ile özel çevre koruma bölgesi ilan edilmiş
Kentin yerleşik alanında iş-okul erişimi için güvenli, olup, bu alana ilişkin Çevre ve Orman Bakanlığı
alternatif ve motorize olmayan rotalar oluşturma Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı’nca
amacıyla, peyzaja görünür ve okunabilir bir yapı onaylanmış 1/25.000 ve 1/5.000 ölçekli planlar
da kazındıracak biçimde, hareket özgürlüğünü bulunmaktadır. Bölgede; Gölbaşı ilçe merkezi
arttıran, gürültü, kirlilik, tehlike ve diğer zararlı ile Ballıkpınar, Gökçehöyük, Hacıhasan Hacılar,
etkilerden uzak hoş ve zevk veren alanlar olarak Karaoğlan, Oğulbey, Örencik, Yağlıpınar, Yavrucak,
kurgulanmaları sağlanabilir. Yurtbeyi isimli mahalle statüsü kazanmış kırsal
nitelikli yerleşimler bulunmaktadır.
Konut Ölçeğinde Açık-Yeşil Alanlar
6 km2 alanda, maksimum 3.5m derinlikte ve
Sadece özel mülkiyetli alanlarda, sahipleri tarafından
4 km uzunluğundaki Mogan Gölü, Gölbaşı-
kullanılan konut ve/veya toplu konut bahçelerinden
Eymir İmrahor istikametinde eğimli bir şekilde
oluşan açık-yeşil alanlardır. Hizmet ettikleri kent
uzanan tektonik oluşumlu bir vadinin kuzey
birimine bağlı olarak işlev ve etkinliklerine göre
köşesinde meydana gelmiş alüvyal baraj gölüdür.
bina düzeyinde, komşuluk düzeyinde, mahalle
Sirkülasyonu yok denecek kadar az olan ve kapalı
düzeyinde ve kent düzeyinde olmak üzere 4 grup
bir göl yapısı olan Mogan Gölünden çıkan sular
altında sınıflandırılan özel açık yeşil alanlar, bu
Eymir Gölüne akmaktadır. Bu nedenle Mogan Gölü
ölçekte irdelenmemiştir. Kentlilerin yaşam alanını
ekolojik bakımdan Eymir Gölünü de etkisi altında
oluşturan konut alanları ve çevresindeki açık-yeşil
tutmaktadır. Eymir Gölü ise 4 km uzunluğunda,
alanların devamlılığı ve arttırılması, kentsel yaşam
250 m genişliğinde bir alüvyon baraj gölüdür.
kalitesinin arttırılması anlamında da büyük önem
taşımaktadır. Mogan ve Eymir gölleri ile bunları besleyen su
havzalarının korunmasını sağlamak, bölgenin
Konut, komşuluk birimi ve mahalle ölçeğindeki ekolojik (flora-fauna) yapısını korumak ve başkent
yeşil alanların arttırılabilmesi anlamında parsel Ankara’nın rekreasyon ihtiyacını karşılamak
ölçeğini aşan ada ve bölge bazında uygulamalar amacıyla Gölbaşı ve çevresi, 1990 yılında ‘Özel
yapılmasının yarar sağladığı, açık ve yeşil alanları Çevre Koruma Bölgesi’ olarak tespit ve ilan eden
arttırdığı gözlenmektedir. Bu nedenle sadece ön, Bakanlar Kurulu kararı doğrultusunda, belirlenen
geometrik sınır içinde plan yapma-onama Mogan’dan gelen fazla sulara bağımlıdır. Mogan
yetkisi Özel Çevre Koruma Kurumu tarafından Gölünün fazla suları Gölbaşı yerleşimi içinden geçen
kullanılmakta ve bölgenin özel statülü bir koruma bir kanalla Eymir yakınlarına ulaştırılmakta ve kanal
alanı olarak, muhafaza edilmesine çalışılmaktadır. dışına çıkışında (Gölbaşı Düzü) doğal, çevresel
Bu sınır, mogan-Eymir sisteminin tuz gölü, sultan açıdan çok önemli bir sulak alan oluşturmaktadır.
sazlığı sisteminin bir parçası olarak güney yönünde Bu alanda yayılım gösteren sular süzülerek yer altı
genişleyen bir havzası olduğu bilgisi ile örtüşmeyen ve üzerinden Eymir’e ulaşmaktadır. Geçiş Bölgesi
darlıkta olup, onaylı sınır bu sistemin kuzey (Ekoton) işlevleriyle sistemin devamlılığı açısından
yönündeki bütünleri olan İmrahor vadisi sistemini çok büyük önem taşıyan bu alan; çevresel, doğal ve
de kapsamamaktadır. kentsel değerler açısından öncelikle ve özellikle ele
alınması gereken bir nitelik sunmaktadır.
DSİ Genel Müdürlüğü’nün Mogan gölü
havzasına ilişkin su toplama havzasını tespit Bölgede önemli çevre sorunları yaşanmakta, Mogan
ettiği veriler irdelendiğinde, mevcut onaylı sınır gölü başta olmak üzer ciddi bir ötrofikasyon ile
ile sınırlı kalınarak, özel çevre koruma bölgesinin göllerin hızla kirlenmesi ve zaman zaman toplu
korunmasının olanaklı olamayacağı kanaatine balık ölümlerinin görülmesi benzeri durumlarla
varılmıştır. Bu nedenle, bölgede özel çevre koruma karşılaşılmaktadır. Bu nedenle, Mogan gölünde
bölgesinin havza sınırlarını DSİ havza sınırları ile
örtüştürebilecek bir plan kararı üretilmesi zorunlu
görülmektedir.
Mogan Gölü çevresinde fundalık ve orman
karakterinde bitki örtüsü bulunmamaktadır.
Bu nedenle bölgenin topoğrafik yapısı yüzey
erozyonuna müsaittir.
Mogan ve Eymir gölleri havzası; su kaynakları ile
birlikte yüzey şekilleri, yer ve toprak yapısı, iklim
özellikleri ve canlı varlıkları ile, çok hassas dengelere
sahip bir ekolojik sistemdir. Havza ekosistemi İncesu
Vadisi boyunca uzanan bir bütünlük sunmakta,
İmrahor Vadisi ile tamamlanmaktadır. Mogan
ve Eymir göllerini İmrahor Vadisi sisteminden
başlayarak Tuz Gölüne kadar uzanan güney ve
güneydoğu Ankara bölgesi ekosistemi bütününde
algılamak gerekmektedir. Hatta bu sistemin Tuz
Gölünden çatallaşarak Göksu ve Sultan Sazlığı Sulak
alanlarına uzandığı vurgulanmaktadıır34. Göllerin
bulunduğu vadi, İmrahor Vadisi ve Elmadağ
Vadiler sistemi; su rejimi dışında hava koridoru
olma özellikleri nedeniyle hava kirliliği ve iklim
stabilizasyonu-mikroklima açısından da Ankara kenti
için büyük önem taşımaktadır. Gölbaşı-İmrahor vadi
ve havza sisteminde göllerin devamlılığını sağlayan
su rejimi, dere ve akarsularla birlikte sulak alanlara ve
aküfer alanların işlerliğine bağlıdır. Mogan Gölünün
derelere ve derelerle beslenen güneyindeki sulak
alana (Çökek Bataklığı) bağımlılığı daha fazla olmakla
birlikte Eymir Gölünün devamlılığı büyük ölçüde
, Aydoğuş, S., 1995, Gölbaşı Bölgesinde Ekolojik Planlama Yaklaşımı, Mogan ve Eymir Gölleri 1.Çevre Kurultay, Ankara.
34
yoğunlaşan çevre sorunları (ötrofikasyon, kirlenme türünün yaşamına da evsahipliği yapan mutlak bir
v.b) ve göl doğal yapısının korunabilmesi yada koruma kuşağıdır.
yeniden doğaya kazandırılabilmesi için, bölgede
genel nüfus ve yapı yoğunluğunun kontrol altına 1000 kotu ile giriş yapılan Soğuksu Milli Parkı,
alınması, yapılı çevrenin doğal yaşam ve ekolojik 1800 metre kotuna kadar uzanan ve Ankara
dengeye zarar veren ögelerinden arındırılması kentinden yaklaşık 1000 m. yüksekteki rakımı ile,
büyük önem taşımaktadır. kentten farklı bir doğal yapı ve iklim özelliğine
sahiptir. Parkta yıllık ortalama sıcaklık 11.9°C’
Mogan-Eymir-İmrahor sisteminde sistemin diğer civarında gerçekleşmekte olup, bu değer Ankara
unsurlarını da besleyen Mogan gölü ise, bir yandan ortalamasının altındadır. Özellikle yaz aylarında
Çökek bataklığı, diğer yandan da, Tuluntaş- önemli bir serinleme ve nefes alma noktası işlevi
Koparan bölgesindeki kaptaj ve kaynaklardan görmesinde iklimsel özelliklerin de önemli bir
süzülen aküferler ile beslenmektedir. Bu aküferlerin katkısı olduğu ifade edilebilir. Milli Park flora
doğudaki Örencik çevresindeki kısmı özel çevre yönünden de oldukça çeşitli ve zengin bir nitelik
koruma bölgesi sınırı içinde yer almakta olup, sunmaktadır. Önemli oranda ibreli ağaç ve çam
yakın çevresinde önemli oranda ikinci konut ve ormanı görünümüne sahip ağaç varlığı yanında,
bağ-bahçe nizamında konut alanı bulunduğu çeşitli çayır otları ve çiçekleri yanında yabani çilek,
gözlenmektedir. Mogan’ın batısındaki Tuluntaş yabani gül benzeri ağaççıklar da, park içerisinde
çevresindeki kaptaj ve kaynaklardan süzülen suların yer almaktadır. Milli Parkın 800 hektarı ormanlık
oluşturduğu aküferlerin ise önemli bir bölümü, saha, 250 hektarı ise açıklık olup, yaban domuzu,
özel çevre koruma bölgesi dışında kalmakta olup, ayı, tilki, çakal, sincap ve tavşan gibi hayvanlar ve
bu alanların korunması ve yapılaşma baskısından otuzbeşin üzerinde kuş çeşidi de, park alanı içinde
arındırılabilmesi gerekmektedir. Batı aksındaki yaşam olanağı bulmaktadır.
aküferlerin özel çevre koruma bölgesi içindeki
Milli parkın kuzey ve kuzeybatısına açılan bir
kısmında da ikinci konut nitelikli yerleşmelere konu
dizi yayla (Salın, Ulucak, Başköy) da, milli
olduğu gözlenmektedir. Bu sistemin korunabilmesi
park alanını bütünleyen ve orman ile bir arada
anlamında özel çevre içi ve dışındaki akiferlerin değerlendirilebilecek önemli bir koruma zonu
yerleşme dışı tutulması yaşamsal öneme sahiptir. oluşturmaktadır.
Özel çevre koruma bölgesi içinde ve yakın çevresinde Nallıhan Kuş Cenneti
yapılacak uygulamalarda bir dil ve uygulama birliği
sağlanması, kentin koruma nitelikli bu koridorunda Beypazarı, Nallıhan ve Eskişehir ili Mihalıçcık
özel nitelikli bir çalışma yapılmasını, özel çevre sınırı ilçelerinin sınırlarında kalan Nallıhan Kuş Cenneti,
ile sınırlı kalınmayacak bir koruma ve planlama Sarıyar Barajı olarak da tanımlanmaktadır. Sarıyar
anlayışının hakim kılınması ilkesi benimsenmiştir. Baraj Gölü’ne akan akarsuların ağızlarındaki sulak
alanları ve gölün kuzeyindeki kayacıkları içine alana
MİLLİ PARKLAR TABİAT KORUMA bu bölge, bir çok önemli kuşun yaşam ve üreme
ALANLARI alanıdır. Burada kuluçkaya yatan önemli türler
Soğuksu Milli Parkı arasında gece balıkçılı, karaleylek, küçük akbaba,
bıyıklı doğan sayılabilir. Göç sırasında ise çok
İç Anadolu stepinden Kuzey Anadolu’nun gür sayıda leylek ve angıt için konaklama noktasıdır.
ve yeşil ormanlık bölgelerine geçiş kuşağında yer a- Küçük akbalıkçıl, gri balıkçıl, gece balıkçılı aynı
lan Soğuksu Milli Parkı, iki ana vadiye açılan pek kolonide kuluçkaya yatar. Kara çaylak ve gökdoğan
çok yan dere ve vadiler arası düzlüklerden olu- üremektedir. Bölgede arada sırada gözlemlenen
şan jeomorfolojik yapısı ile dikkat çekmektedir. ak kuyruklu kartal büyük olasılıkla yakın çevrede
Doğal görünümünü koruyan karaçam, sarıçam, üremektedir.
meşe ve kavak ağaçlarından oluşan ve çeşitli alt
flora ile zenginleşmiş bir orman dokusuna sahip Bunlara ilaveten, farklı dirençteki kil tabakalarının
bu Milli Park, Ankara kentinin en yoğun kullandığı aşınımıyla oluşan Kuestra morfolojisinin
rekreasyon merkezi ve piknik alanlarından birisidir. ender örneklerinden olan ve 1994’de “Tabiat
19.02.1959 tarihinde “milli park” statüsü verilen Anıtı” ilan edilen Asarlık Tepeleri de Ankara ili sını
bölge, 1050 hektar alana sahip olup, bir çok canlı rları içerisinde yer almaktadır.
SU TOPLAMA HAVZALARI envanterinin çıkarılması ve bu kaynakları koruyup,

işletebilecek önlem ve araçların geliştirilmesi
Ankara’ya su sağlayan barajların tarihi Romalıların,
gerekmektedir.
M.Ö. 25. yy.’da, Ankara‘ya anıtlar, saraylar ve
hamamların yanında içme suyu getiren şebekeyi Su kaynaklarını ve barajların su tutma alanlarını
toplamaları ile başlamaktadır. Ankara’nın batısında koruyabilme amacıyla çıkarılmış olan Su Kirliliği
yer alan Kayaş yakınlarındaki “Romalılar Galerisi” Kontrol Yönetmeliğine göre, İçme ve Kullanma
asırlar boyunca şehre su sağlamıştır. Bu sudan Suyu rezervuarlarının ve benzeri su kaynaklarını
Ankara, Cumhuriyet Döneminde Başkent ilan korunmasında, her kaynak için özel hükümler
edilmesinden sonra da yararlanmıştır. Selçuklu getirilinceye kadar, kirletme yasakları ve koruma
ve Osmanlı Dönemlerinde kuyu açımı ile Kale alanları geçerlidir. Ankara’ya su sağlayan barajlar
çevresinde bulanan belirli bölgeler çeşme yapımı ve kapasiteleri ile ilgili genel bilgiler Teknik Altyapı
ile Ankara halkının su gereksinimi karşılanmaya başlığı altında irdelenmiş olup, bu barajlardan,
çalışılmıştır. Çubuk I ve Bayındır barajları, siltlenme sorunu
ve ekonomik ömürlerini tamamlama benzeri
1925 yılında mevcut su kaynaklarının yetmemesi etmenlerle bir süredir kente aktif su sağlayamamakta
üzerine Belediye, şebeke ve depo kurma ve rekreatif potansiyelleri ile değerlendirilmektedir
çalışmalarını gerçekleştirmiştir. 1937 yılında ler.
faaliyete geçen Çubuk I Barajı, Ankara’nın su
ihtiyacını karşılaması yanında, modern Türkiye’nin Ankara Büyükşehir Belediyesi Sınırları içerisinde
ilk önemli baraj yapılarından da biridir. Ancak artan kalan, Çubuk I, Çubuk II, Bayındır, Kurtboğazı,
nüfusun gereksinimleri doğrultusunda bir program Kesikköprü barajları ile yapım ve su toplama
ve yapılanma olmadığından Ankara 1940-1959 çalışmaları devam eden Kavşakkaya barajının su
yıllarında su sıkıntısı çekmiştir. 1949 ‘da kurulan toplama havzaları ile, baraj alanı belediye sınırları
Ankara Sular İdaresi’nin hızlı bir çalışma içine dışında kalmakla birlikte Ankara’ya su sağlayan
girmesi ile, 95 kuyu açılarak günde 120.000 m3su Çamlıdere, Eğrekkaya, Akyar, Işıklı barajlarının su
artırımı sağlanmıştır. D.S.İ. Genel Müdürlüğü’nün toplama sınırları da, bu planda koyulan koruma
devreye girmesi ile 1964 yılında Çubuk II., 1965 ilkeleri doğrultusunda ele alınmalı ve özel bir havza
yılında Bayındır,1967 yılında da Kurtboğazı Barajı koruma planına konu edilmeli, içme-kullanma suyu
kullanıma girmiştir. sağlayan havzaların yapılaşma baskısı ve kirlilik
unsurlarından arındırılarak korunmasına yönelik
1968-1969 yıllarında Ankara’nın 2020 yılına kadar her tür önlem alınmalıdır.
ki su gereksinimini karşılayabilecek “Ankara Şehri
Su ve Kanalizasyon Master Plan’ı” yaptırılmıştır. Su kaynaklarının mevzuatta tanımlı koruma
Plan çerçevesinde 1985’de Çamlıdere Barajı su kuşakları şöyle ele alınmaktadır.
kullanımına sokulmuştur.
Mutlak Koruma Alanları: İçme ve kullanma suyu
Su kaynaklarının korunması, sadece yapılan barajlar rezervuarlarının maksimum su seviyesinden itibaren
ile sınırlandırılamayacak kadar önemli ve çok 300 m. genişliğindeki şerit, mutlak koruma alanıdır.
boyutlu olarak ele alınmalıdır. Gerek kentsel sistemi Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği ve Havza Koruma
oluşturan doğal su kaynak ve kaptajları, gerek bu Yönetmeliği hükümleri uyarınca yapılaşmaya ve
su kaynaklarını besleyen yer altı ve yer üstü suları kirliliğe yol açabilecek faaliyetlere hiçbir surette izin
ve bu suların oluşturulmuş barajlara erişebileceği verilmeyecek kesin koruma zonudur. Ankara’ya
su tutma alanlarının korunması, yapılaşma dışı içme ve kullanma suyu sağlayan barajların mutlak
tutulması ve gerekse su toplam alanlarının özel koruma alanları yaklaşık olarak; Çubuk I Barajında
bir koruma statüsü içerisinde ele alınması, gözardı 447 ha., Bayındır Barajında 207 ha., Çamlıdere
edilemeyecek bir önem taşımaktadır. Barajında 2590 ha., Çubuk II Barajında 419 ha.,
Kurtboğazı Barajında 924 ha., Eğrekkaya Barajında
Ülkemizde de son dönemde sıkça gündeme gelen 547 ha.’dır.
“küresel ısınma” ve su kaynaklarının azalması-
tükenmesi tehlikesi karşısında var olan kaynakların Kısa Mesafeli Koruma Alanı: İçme ve kullanma
en etkin biçimde korunup, değerlendirilmesi suyu rezervuarlarının mutlak koruma sınırından
büyük önem taşımaktadır. Bu anlamda Başkente itibaren 300-1000 m arasındaki şerittir. Su Kirliliği
su sağlayan tüm su kaynaklarının ağlıklı bir Kontrol Yönetmeliği ve Havza Koruma Yönetmeliği
hükümlerinin mecburi durumlar için tanımladığı ilçesi Sarayköy yakınlarındaki Kavacık Membası ve
faaliyetler ve yapılaşmaya hiçbir surette izin Kızılcahamam, Kazan bölgesinde yer yer rastlanan
verilmeyecek koruma zonudur. Ankara’ya içme membaların korunarak verimli değerlendirilmesi
ve kullanma suyu sağlayan barajların kısa mesafeli büyük bir önem taşımaktadır. Bununla birlikte,
koruma alanları yaklaşık olarak; Çubuk I Barajında Bala ilçesi yakınlarında Yöreli mahallesi çevresinde
928 ha., Bayındır Barajında 416 ha., Çamlıdere de önemli su kaynaklarının bulunduğu tespit
Barajında 3906 ha., Çubuk II Barajında 770 ha., edilmiştir. Bu alanın da korunması ve kentin içme
Kurtboğazı Barajında 1366 ha., Eğrekkaya Barajında suyu gereksinimini karşılayabilecek bir kaynak
1079 ha. dır. olarak verimli değerlendirilmesi öngörülmektedir.
Gölbaşı ilçesi, Koparan, Velihimmetli bölgesinde de
Orta Mesafeli Koruma Alanı: İçme ve kullanma küçüklü büyüklü bazı kaynak ve kaptaj alanlarının
suyu rezervuarlarının mutlak koruma sınırından bulunduğu, Sincan ilçesi, Yenikent çevresinde de, bir
itibaren 1000-2000 m arasındaki şerittir. Su kısmı işletilen, bir kısmı henüz değerlendirilmeyen
Kirliliği Kontrol Yönetmeliği ve Havza Koruma memba ve kaynakların bulunduğu bilinmektedir.
Yönetmeliği hükümlerinin mecburi durumlar için Tüm bu su kaynaklarının korunması ve 2023
tanımladığı faaliyetler ve yapılaşmaya hiçbir surette
Başkent Ankara Nazım İmar Planı’na işaretlenmiş
izin verilmeyecek orta mesafeli koruma zonudur.
su kaynakları ve kaptaj alanları ile sınırlı olmamak
Ankara’ya içme ve kullanma suyu sağlayan
üzere, etkin değerlendirilebilmesi için “Su
barajların orta mesafeli koruma alanları yaklaşık
Kaynakları ve Yönetimi Ana Planı” oluşturulması
olarak; Çubuk I Barajında 564 ha., Bayındır
sağlanmalıdır.
Barajında 477 ha., Çamlıdere Barajında 4690 ha.,
Çubuk II barajında 965 ha., Kurtboğazı Barajında TARIM ALANLARI/HAVZALARI
956 ha., Eğrekkaya Barajında 1540 ha. dır.
Ankara kentinin yakın çevresinde üç önemli ova,
Uzun Mesafeli Koruma Alanı: İçme ve kullanma tarım havzaları olarak özel önem taşımaktadır. Bu
suyu rezervuarlarının yukarıda tanımlanan koruma havzalardan birisi, Ova çayı geçişinin bulunduğu
alanlarının dışında kalan su toplama havzasının Kazan-Mürted ovası, diğeri de Çubuk çayı geçişiyle
tümü uzun mesafeli koruma alanlarıdır. Bu kuşak anlam kazanan Çubuk ovası, öteki de, Hatip çayı
kendi içinde ASKİ Havza Koruma Yönetmeliği geçişinin tarımsal değer kattığı Hatip Ovasıdır. Bu
uyarınca 2 kısma ayrılmıştır. üç ova da, tarımsal değer ve potansiyelleri büyük
ölçüde tahrip edilmiş, mutlak tarım topraklarında
1. Kısım: Orta Mesafeli Koruma Alanı sınırından dahi, konut ve sanayi amaçlı yapılaşmalar
itibaren yatay olarak ilk 3 kilometre gerçekleşmiş bir nitelik sunmakla birlikte, çevre
genişliğindedir. otoyolu içinden başlayarak bu havzalar ve onları
2. Kısım: ilk kısmın bittiği yerden havza sınırının bütünleyen alanlarda, ciddi oranda tarımsal
sonuna (yağış alanı) kadarki diğer kısımdır. faaliyet de sürdürülmektedir. Kendi içinde farklı
mikroklima özellikleri ve farklılaşan ürün desenleri
Bu iki kısımda ve tüm koruma kuşaklarının titizlikle bulunmakla beraber, büyük ölçüde baklagiller
korunması, yaşamsal bir zorunluluktur. ve karasal iklime özgü tarımsal üretim yapılan
Su Kaynakları&Kaptaj Alanları açıklıklar, bazı bölgelerde su varlığı ve yükseltiye
paralel olarak önemli oranda ağaç varlığına da
Sınırlı su yüzeylerinin, yer altı ve yerüstü su sahne olabilmektedir.
kaynaklarının, kaptaj alanları, ılıca, kaplıca sularının
korunması da, büyük önem taşımaktadır. Her Her biçimde kentin hemen yakın çevresinden
ölçekteki planlarda yer altı ve üstü su varlığının başlayarak önemli bir açıklık tanımlayan bu
tespit edilip, su toplanma çizgileri ve havzalarının havzalardaki tahribatın sona erdirilip, tarımsal
korunabilmesi, yerleşim dışı tutulabilmesi amacıyla potansiyelin etkin değerlendirilmesi ve tarımsal
ilgili uzman kurum-kuruluş görüşlerinin alınması ve nitelikli alan ve havzaların yeşil kuşağın bütünleri
planların buna uygun biçimde onaylanması büyük olarak değerlendirilmesi sağlanmalıdır. Bütünleşik-
önem taşımaktadır. Ankara su kaynakları konusunda derişik bir kent formunun oluşumu ve kentsel
çok zengin bir nitelik sunmamaktadır. Kentin yayılma-saçaklanmanın engellenebilmesi anlamında
ağırlıkla su kaynakları kuzeyde bulunmaktadır. Bu tarım topraklarının korunması tartışmasız bir önem
nedenle baraj alanları yanında özellikle, Keçiören ve gerekliliğe sahiptir.
Tarım başlığı altında daha detaylı olarak irdelenen Orman alanlarının doğal ve rekreatif karakterleri ve
tarım alanları da, kentsel açık-yeşil sistem ve özgün yapıları ile korunup geliştirilmesi Anayasal
yeşil kuşak unsurunun bir parçası olarak titizlikle bir zorunluluktur. Bu anlamda, orman varlığının
korunmalıdır. 5403 sayılı Kanun ile kesin bir geliştirilmesi ve ağaçlandırma çalışmaları yapılmak
biçimde koruma altına tarımsal niteliğe sahip suretiyle “ormana katılacak alan”ların oluşturulması
araziler ile tarımsal üretimin yapıldığı mera, otlak, da büyük önem taşımaktadır. Kentsel açık-yeşil
yaylak, kışlak vb arazilerin, kentin çevresini saran alanlar sisteminin en önemli parçası ve kentsel yeşil
yeşil kuşak unsuru olarak yerleşim dışı tutulmasını kuşağın temel dinamiği olan ormanların, ağaçlık
sağlamak gerekmektedir. Mutlak tarım arazileri, alanlar, makilik-fundalıklar, ağaçlandırılacak alanlar
özel ürün arazileri, dikili tarım arazileri ve marjinal ve diğer açık-yeşil alanlarla bütünlük sunacak
tarım arazileri ile hayvancılığa yönelik tarımın biçimde ele alınması beklenmektedir.
yapıldığı alanlar bu kapsamda ele alınmalıdır.
7.3.3.2 DİĞER KORUMA ALANLARI
ORMAN ALANLARI
Yasal anlamda özel bir düzenleme ile statüsü
Karasal iklimin hakim olduğu Ankara’da, ormanlar
genel olarak kuzey, kuzeybatı bölgelerde, belirlenerek koruma altına alınmamış ancak
Kızılcahamam, Beypazarı, Çamlıdere, Nallıhan ve planlama esasları, şehircilik ilkeleri, kamu sağlığı-
Ayaş ilçelerinin çevrelerinde kendini göstermektedir. güvenliği ve yaşam kalitesinin arttırılabilmesi hedef
Ankara İlinin yüzölçümü 2.570.600 ha olup, ve gereklilikleri uyarınca planlama çalışmalarında
Ankara ili ormanlık alanları ise 497.359 ha’dır. özel olarak ele alınması gereken koruma
Ankara ilindeki ormanlarda Pinus nigra (Karaçam) alanlarıdır.
ve Juniperus oxycedrus (Katranardıcı) fazlasıyla
VADİ TABANLARI/VADİLER
bulunmaktadır. Orman ürünlerinin elde edildiğ
i başlıca ağaç türleri Sarıçam, Karaçam, Göknar, Vadi tabanları, jeolojik bakımdan; akarsuların
Meşe, Titrekkavaktır. Orman yüzdesi %19 dur. getirdiği, karışık şekilde çökelttiği çakıl, kum, kil ve
Ormanların önemli bir kısmının Ankara Büyükşehir millerden oluşmuş, taban suyu bakımından oldukça
Belediyesi sınırları dışındaki Kızılcahamam, zengin,yer altı suyu yüzeye yakın, mikroklima
Çamlıdere, Nallıhan, Beypazarı ve Güdül ilçelerinde açısından, en ılık-sıcak ve az rüzgarlı bölümlere sahip,
yoğunlaştığı dikkate alınırsa, kentin merkezi ve zengin tabansuyu ve ağaçlıklar nedeniyle çevredeki
yakın çevresindeki orman ve ağaç varlığı açısından yüksek yerlere göre daha nemli, özellikle dar-derin
oluşan talihsiz durum açıkça okunabilmektedir. vadiler içinde, ılık iklim koşulları isteyen bitkilerin
Bunun giderilebilmesi için orman varlığına katılacak yetişmesine olanak sağlayan, don tehlikesi ve oluşan
alanlar belirlenmeli ve sistematik ağaçlandırmalar sis nedeniyle hava kirliliği tehlikesi bulunan, ziraat
gerçekleştirilmelidir. bakımından elverişli alanlardır. Doğal ve çevresel
Ankara kent merkezine yakın yerlerdeki orman nitelikleri açısından büyük anlam ve değeri olan
varlıkları ise, ODTÜ, Hacettepe, Bilkent Üniversite bu alanlar genellikle, ulaşım açısından da önemli
kampusleri ile askeri alanlarda görülmektedir. potansiyelleri ile değerlendirilmektedir. Böylesine
Ankara Orman Genel Müdürlüğü tarafından değerli bu alanların yerleşim ve yol baskısı altında
yapılan çalışmalar sonucunda ilçelerdeki orman kullanılması eğilim ve sürecinin ivedilikle sona
alanları: erdirilmesi gerekmektedir.
Keçiören’de; Bağlum Hisartepe, Hacıkadın , Yerleşim açısından vadi tabanları, topoğrafik olarak
Çamtepe, Ovacık, Kaçkaya, Kartalkaya, Başpınar, çok uygun olmalarına karşın temelin, jeolojik
Pursaklar Pamuklu, Cevizlidere devlet ormanları, açıdan zemin parametrelerinin düşük olması,
taban suyunun yüzeye oldukça yakın olması ve
Altındağ’da; Karacaören Kurbantepe, Teknetepe
taşkına uğrama olasılıklarının bulunması ile hava
devlet ormanları,
kirliliği gibi sorunlar barındırması yüzünden vadi
Gölbaşı’nda; Taşpınar Kartopu, Çanakiçi, ODTÜ tabanlarının yerleşime uygunluk olmadığı, bu
Ahlatlıbel, Dikilitaş devlet ormanları olarak tespit alanların açık-yeşil alan sisteminin parçaları olarak
edilmiştir. değerlendirilmesi gerektiği açıktır.
Vadi tabanları, su kaynakları ve/veya havzalarının anlamında korunması gerektiği tespit edilmiş
bütünleri olarak yerleşim baskısı ve kararları dışında alanları tanımlamaktadır. Bu anlamda, Kazan
ele alınması gereken alanlardır. Her tür ve ölçekteki ve Ayaş tepelerindeki endemik bitki türleri ve
planlama çalışmalarında, yapılaşmış alanlar da yaylaların, Kızılcahamam, Çubuk çevresindeki
dahil olmak üzere, vadi tabanlarının tespit edilip, orman ve ağaçlık alanlar ile belediye sınırı
her türlü sel, su baskını vb. tehlike ve risklere mahal dışındaki Nallıhan, Güdül yayla ve yükseltilerinin
vermeyecek şekilde planlanması, yeni planlama koruma altına alınması öngörülmekte olup,
çalışmalarında bu alanların özgünlüklerinin tespit Kalecik çevresinde Kalecik Karası üretimi yapılan
edilerek açık-yeşil alan sisteminin parçaları haline Kalecik Bağlarının kesin bir koruma anlayışı
getirilmesi esastır. içerisinde yorumlanması ve yapılacak ayrıntılı
Günümüze kadar olan süreçte klasik planlama tespitler doğrultusunda gerekli koruma statüsünü
yaklaşımları ve mevcut mevzuat hükümleri kazanabilmesi için ilgili kurumlara sunulması
çerçevesinde çözüme kavuşturulamamış Ankara öngörülmektedir. Bu bölgelere ilişkin envanter ve
kentinin sorunlu alanlarının da vadi tabanları tespitlerin ivedilikle tamamlanması sağlanmalıdır.
ve vadiler olduğu dikkate alınırsa, bu alanların MEZARLIKLAR
rehabilitasyonu ve kente açık-yeşil alan sistemi
unsurları olarak kazandırılması yönünde özel Mezarlıklar ve mezarlık olarak gelişmesi öngörülmüş
çalışmalara gereksinim duyulmaktadır. Bu vadiler; alanlar da yapılaşma dışı tutulan ve planlanıp,
kent dışındaki Ova, Hatip ve Çubuk Çayı geçişleri işletilmesinde özel titizlikler gereken niteliklere
ve Zir Vadisi ile kentsel yerleşim içindeki; İmrahor sahiptir. Bu alanların Mezarlıklar Tüzüğü ve Umumi
Vadisi, İncesu Vadisi, B.Esat Vadisi, Hatipçayı Hıfzısıhha Kanunu uyarınca tüm varlığı ile özel bir
Vadisi, Hacı Kadın Vadisi, Ankara Çayı-Kalaba koruma altına alınıp, kentsel açık alan sisteminin
Vadisi, Dikmen Vadisi, Macun Deresi Vadisi, Ravlı parçası olarak değerlendirilmesi gerekmektedir.
Deresi, Lalahan Sel Kapanı, Nenek Vadisi, Kıbrıs
Köyü Vadisi vb olarak sıralanabilir. Tüm vadi ÜNİVERSİTE KAMPUSLARI
sistemlerinin korunarak, açık-yeşil alan sistemi Üniversite ve bilim kenti Ankara’da üniversite
parçaları ve havalanma noktaları olarak özel bir kampuslarının oluşturduğu açıklık ve derinlikler
planlama anlayışıyla ele alınması sağlanmalıdır. de, kentsel açık-yeşil alanlar sisteminin önemli
Kıbrıs Köyü Vadisi için alınmış doğal ve unsurlarındandır. Bu çerçevede ODTÜ, sadece
arkeolojik sit alanının sınırlarının da vadiyi koruyup Ankara için değil, ülke için önemli bir örnek
geliştirme anlamında yeterli olamayabileceği oluşturmuş olup, kentte bu başlangıç ardından
düşünülmektedir. Bu çerçevede, Kıbrıs Köyü Vadisi Bilkent, Hacettepe, Beytepe, Başkent üniversiteleri
sit alanının sınırlarının genişletilmesi öngörülmekte ile devam eden ve yeni kurulan vakıf üniversitelerinin
olup, bu yönde çalışmalar yapılmalıdır. de katıldığı kampuslar bağlamında yerseçme
eğilimi önem kazanmıştır. Özellikle batı-güneybatı
Zir Vadisi ise, Ova Çayının Sincan İlçesi Yenikent yönünde ODTÜ, Bilkent ve Hacettepe’nin bir
yakınlarındaki geçişinde doğal oluşumu ve olası bütünlük tanımlayarak oluşturduğu açıklık, kentin
arkeolojik değer ve potansiyeli ile korunması gerekli en önemli gelişme koridoru için çok önemli
bir taşınmaz kültür varlığı olarak tescil edilmelidir. bir açık-yeşil alan unsuru ve dengeleyici olarak
Bu amaçla yapılan çalışmalar desteklenmeli, vadi görev yapmaktadır. Yeni kampus eğilimlerinin
bütününün sit alanı olarak tescillenmesi Ankara ortaöğretim kurumlarını da peşinden sürükleyerek,
Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge güneybatıda Gölbaşı ilçesi İncek-Taşpınar aksında
Kurulu’na önerilmelidir. yoğunlaştığı görülmekte olup, kent merkezinde
KORUMA STATÜSÜ OLMAYAN DOĞAL sıkışan ve sağlıkla ilgili nitelikleri ile merkezde yer
OLUŞUM VE VARLIKLAR alması zorunlu olan dışındaki bölümlerin kent
çeperindeki kampuslara yöneldiği bir süreçte,
Kentin genişleyen sınırları içinde yasal anlamda üniversite ve diğer eğitim kampuslarının korunması
özel koruma statüsü tanımlanmamış ancak ve yeni gelişmelerin geniş alan kullanan kampuslara
jeolojik, çevresel, kültürel ve doğal varlıklar yönlendirilmesi yerinde görülmektedir.
7.3.4. KENTSEL AÇIK-YEŞİL ALAN unsurlarının onarılması, kentsel açık-yeşil

SİSTEMİNE YÖNELİK MÜDAHALE alan sisteminin korunup, geliştirilmesi ve
BİÇİMLERİ oluşturulması için ivedilikle “Açık-Yeşil Alanlar
Ana Planı” yapılmalıdır.
7.3.4.1 SEKTÖR BÜTÜNÜ STRATEJİLERİ
d) Kentsel gelişme koridorları arasına yeşil kama
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı sokulmak suretiyle havalanma koridorları
kapsamında; oluşturulması yönündeki ilke kararları
a) Kentsel mekanda birbirini tamamlayan unsurlar korunmalı, bunun zedelendiği güneybatı
olarak açık ve yeşil alanlar, kentin fiziksel koridorunda onaylı planlara bu amaçla
yapısını ortaya koyan ve biçimlendiren temel müdahaleler gerçekleştirilmelidir. Doğu-batı,
alan kullanımlarından birisi olarak algılanmalı, güneybatı-kuzeydoğu yönlerinde bu havalanma
koridoru oluşturabilme yönündeki potansiyel
her tür ve ölçekteki plan çalışmasında bu
açıklıklar korunmalıdır.
niteliği ve kullanımlar arası denge sağlayan
ögesi uyarınca ele alınmalıdır. Açık-yeşil alanlar, e) Açık-yeşil alanların kent ve çevre sağlığı yanında
kent makroformunun bir parçası olarak, farklı insan ve toplum sağlığı ve sürdürülebilirliğine
kentsel bölge ve kent parçalarını birbirinden ilişkin değeri ile birlikte afetlere yönelik de
ayıran kuşak ya da koridorlar tanımlamalı, olası önemli bir potansiyel ve planlama aracı olduğu
bir afet durumunda, afet tehlike ve risklerini gözardı edilmemeli, kamu elindeki açık alanlar
azaltacak biçimde işlev görebilecek bir bütünlük ve tüm açık-yeşil alanların olası bir afet anındaki
sunmalı, kentsel riskler içeren stratejik yapı ve kullanımına ilişkin Afetler Ana Planı, Kentsel
tesislerin, açık-yeşil alanlar sistemine komşu bir Sakınım Planı ile eşgüdümlü olarak eylem
biçimde yer seçmesi sağlanmalı, yeşil alanlar, planları geliştirilmelidir.
bütünlüklü ve kentsel yaşam kalitesini arttıran
f) Ankara’nın coğrafik-topoğrafik anlamda en dış
nefes alma noktaları olarak tanımlanmalı ve
sınırı oluşturan ve ilin kuzeybatı, kuzey aksında
uygulanmalıdır.
yoğunlaşan bitki örtüsü ve doğal yapının titizlikle
b) Açık-yeşil alanların; korunması sağlanmalı, bu bölge ile bütünleşecek
arazi kullanım karar ve uygulamalarının
Yapısal ve bitkisel özellikleri ile, kent mekanına gerçekleştirilmesi sağlanmalıdır.
fiziksel ve estetik değer sağlayacak,
g) Ankara Büyükşehir Belediye Sınırı ile örtüşen
Kentsel yapı kitlelerinin sert dokularını ikinci doğal yeşil kuşağın korunması ve yapılaşma
hafifletecek, yumuşatacak, canlılık verecek, baskısı altında kalmasının engellenmesi
Denge unsuru ve organik ilişki aracı olacak, ilkesi benimsenmeli, bu alanlardaki turizm
potansiyelinin koruma-kullanma dengesine
Mikroklimayı kontrol edip düzenleyecek, zarar vermeyecek, bölgeyi tahrip etmeyecek
Gereğinde, sınır, engel ve perde oluşturarak, biçimde değerlendirilmesine ilişkin eylem
araç ve yaya trafiğini yönlendirecek, planları hazırlanmalıdır.
Toplumsal aktif ve pasif rekreasyonel h) Tarımsal alanların, kentsel açık-yeşil sistem
gereksinimleri karşılayacak, ve yeşil kuşak unsurunun bir parçası olarak
titizlikle korunması sağlanmalı, DSİ sulama
İnsan psikolojisine olumlu katkı sağlayacak projeleri doğrultusunda, kent çevresindeki 3.
tasarım dil ve araçlarına konu olacak, yeşil kuşakta orman, ağaçlandırılacak alanlarla
Hava ve gürültü kirliliğini engelleyip, absorbe bütünleşen bir yeşil kuşak oluşturulmalıdır.
edecek,
i) Yeşil kuşağın kentin saçaklandığı alanlarda,
Toprak ve suyun korunmasını sağlayıp “kırsal parklar”, “entegre rekreasyon alanları”
verimliğini arttıracak, vb. ve “eğlence parkları” olarak hayata geçebilmesi
Biçimlerde planlanması sağlanmalıdır. yönünde araştırma ve uygulamalar yapılmalıdır.
Özellikle güneybatı koridorunda saçaklanmayı
c) Kentsel gelişim sürecinde, tahribata uğramış engelleyecek stratejiler içinde kentsel açık-
yitirilmiş kentsel açık yeşil alan sistemi yeşil alanlar ve yarı kırsal nitelikli geçiş zonları
belirlenmelidir. Bu yaklaşımın Kazan ve ettiği veriler doğrultusunda Özel Çevre Koruma

Çubuk havzalarına açılım için de benimsemesi Bölgesinin onaylı sınır ile sınırlı kalınmayacak
sağlanmalıdır. biçimde bir havza tespit edilmeli ve bu havza
içinde koruma stratejilerine yönelik özel
j) 2005 yılı itibariyle, aktif 4 m2 olan kişi başına yeşil çalışmalar gerçekleştirilmelidir.
alan miktarı 10 m2’ye, AOÇ ve diğer kamusal
açıklıkların katılmasıyla oluşan kişi başına yeşil q) Tüm Milli Park, Tabiat Parkı ve Doğa Koruma
alan miktarı ise 25 m2’ye ulaştırılmalıdır. alanlarının titizlikle korunması sağlanmalıdır.
k) Doğu ve batı kutuplarda yer alan askeri alanlar ile r) Su toplama alanlarına hiçbir surette yapılaşma
kentin kırsal alana açıldığı akslar üzerindeki geniş izni verilmemeli, evsel-endüstriyel atıklar hiçbir
alan kullanan kamu kurumlarının korunması şekilde göl, akarsu, yağmursuyu açık kanalları,
sağlanmalı, böylesi geniş alan kullanan dere, çay ve tabii araziye deşarj edilmemeli,
kuruluşların tampon nitelik görecek açıklıklar Bayındır, Çubuk Barajları dahil tüm su toplama
olarak kent-kır geçişini sağlayacak biçimde havzaları ve Nenek, Mühye kuyuları ve diğer
konumlandırılmasına yönelik arazi kullanım tüm su kaynakları kaptaj ve membalar titizlikle
kararları üretilmeli, kamu kurumlarına ait korunmalıdır.
açıklıklardan uygun olanlarının ağaçlandırılarak
s) Orman alanlarının doğal ve rekreatif karakterleri
kentsel yeşil sisteme katılabilmesi olanakları
ve özgün yapıları ile korunup geliştirilmesi,
araştırılmalıdır.
ağaçlandırma çalışmaları yapılmak suretiyle
l) Atatürk Orman Çiftliğinin; kentin “yeşil “ormana katılacak alan”ların oluşturulması
kalbi” olarak ele alınması sağlanmalı, Ankara sağlanmalıdır.
Metropoliten alanın ortasında dağınık ve parçalı
yapısı ile açık ve yeşil alan potansiyelinin, t) Vadi tabanları, su kaynakları ve/veya
Atatürk’ün bağışı doğrultusunda modern havzalarının bütünleri olarak yerleşim baskısı ve
tarım tekniklerinin araştırıldığı ve uygulandığı kararları dışında ele alınmalı, her tür ve ölçekteki
“modern tarım alanları” ile halkın eğlenmesi ve planlama çalışmalarında, yapılaşmış alanlar
dinlenmesi için “rekreasyon işlevleri”ne yönelik da dahil olmak üzere, vadi tabanlarının tespit
olarak değerlendirilmesi sağlanmalıdır. edilerek, sel, su baskını vb. tehlike ve risklere
mahal vermeyecek şekilde planlanması, yeni
m) Elçiliklerin kentin merkezinde yarattığı açık ve planlama çalışmalarında bu alanlar özgünlükleri
yeşil alan dengesi korunmalıdır. uyarınca açık-yeşil alan sisteminin parçaları
n) Kentin bir iz üzerine kent dışına açıldığı haline getirilmelidir.
kara, demir, su yollarının birer yeşil sistem u) Mezarlıklar açık-yeşil alan sisteminin önemli
unsuru olarak ele alınması, “yeşil yol” olarak unsurları olarak korunmalı, planlanması ve
geliştirilebilmesine yönelik özel projelendirme çevre ile ilişkileri bağlamında özel planlama
çalışmaları gerçekleştirilmesi esastır. Bu amaçla çalışmaları yapılmalıdır.
önemli yol ve izlerin, kentin yerleşik alanında iş-
okul erişimi için güvenli, alternatif ve motorize v) Başta üniversiteler olmak üzere eğitim
olmayan rotalar oluşturma amacıyla, peyzaja tesislerinden kent saçağında kampuslar
görünür ve okunabilir bir yapı da kazandıracak oluşturarak yer seçme taleplerinin kontrollü
biçimde, hareket özgürlüğünü arttıran, gürültü, biçimde özendirilmesi sağlanmalı, kent
kirlilik, tehlike ve diğer zararlı etkilerden uzak merkezinde yürüme mesafesinde ilköğretim
hoş ve zevk veren alanlar olarak kurgulanmaları kurumları korunmak suretiyle saçaktaki orta
sağlanmalıdır. ve yükseköğrenim kampuslarının açık-yeşil
alan sisteminin parçası haline gelmesi yönünde
o) Konut, komşuluk birimi ve mahalle ölçeğindeki özendirme politikaları geliştirilmelidir.
yeşil alanların arttırılabilmesi anlamında parsel
ölçeğini aşan ada ve bölge bazında uygulamalar 7.3.4.2. MEKANSAL STRATEJİLER
özendirilmelidir.
1. Güneybatıda Eskişehir ve İncek Yolu Koridorları
p) DSİ Genel Müdürlüğü’nün Mogan gölü arasında oluşturulması hedeflenen yeşil kama
havzasına ilişkin su toplama havzasını tespit için otoyol dışında Gölbaşı ilçesi Koparan,
Velihimmetli, Hallaçlı aksında yerleşim kararı • Kentle bütünleşik bir form sunan Keçiören
verilmiş planlar iptal edilmeli, otoyol çevresi ve ilçesi Pursaklar, Saray yerleşmelerini Çubuk,
içinde sistem bütünlüğünü sağlayacak gerekli Akyurt bölgelerinden kopartacak yeşil sistem
plan müdahaleleri gerçekleştirilecektir. unsurlarının Çubuk Çayı ve Esenboğa,
Çankırı Yolu güzergahları boyunca Altınova,
2. Açık-yeşil alanların afetlere yönelik de önemli Çubuk I Barajı çevresi su toplama havzası ve
bir potansiyel ve planlama aracı olduğu yeşil kuşağına eriştirilmesi, bölgedeki devlet
ilkesi Yeşil alanlar Ana planında özellikle ele ormanlarıyla bütünleştirilmesi,
alınmalı, Güvercinlik ve Etimesgut Havaalanları
çevresindeki dönüşüm halinde bu açıklık • Kuzeydoğu yönündeki açıklık ve ağaçlık
korunarak, afetlere ilişkin öncelik ve potansiyeli alanların Mamak Muhabere Okulu, Hüseyin
ile değerlendirilecektir. Gazi Tepesi ve Kuzeylerinden, Nenek, Kızılca
orman ve açıklıkları ile Samsun Yolu aksına
3. Ankara’nın coğrafik-topoğrafik anlamda en indirilmesi,
dış sınırı oluşturan ve ilin kuzeybatı, kuzey
• Doğu kuşaklama sistemi olarak Samsun Yolu
aksında yoğunlaşan bitki örtüsü ve doğal yapıyı
Mamak gelişimi ile Elmadağ ilçesi Lalahan
koruyacak biçimde, belediye sınırları içindeki
ve Hasanoğlan, Elmadağ yerleşimlerinin
bu alanlara komşu alanlarda yeni yerleşim
öngörülmeyecektir. fiziksel eşikler uyumlu biçimde birbirinden
kopartılacağı yeşil ayıraçların oluşturulması,
4. Kent çevresindeki yerleşik alan çevresinde tarım • Doğu yönündeki topoğrafik eşik ve
ve orman alanları ile birlikte yorumlanacak bir yükseltilerin Kıbrıs Vadisi ve Elmadağ
yeşil kuşak oluşturulacaktır. eteklerinden bir yandan İmrahor sistemine,
• Bu yeşil kuşağın parçaları olarak Temelli diğer yandan Elmadağ kuzey ve güney
Odağı ile Güneybatı koridorunu birbirinden yamaçlarıyla Bala ilçesi Beynam ormanlarına
ayıran ve Alagöz Müzesi ve Şehitliği ile de erişmesi,
bütünleşen bir Tema Park eşliğinde, kuzey • Elmadağ eteklerinden İmrahor ve Mogan-
yönünde Meşe Dağı, güney yönünde Eymir sistemi, Özel Çevre Koruma Bölgesi
Velihimmetli bağları ve Hallaçlı tarım havzasının korunarak, doğu batı yönündeki
arazileri ile bütünleşen bir yeşil kuşak ayıracı akiferler ile Gölbaşı ilçesi Tuluntaş, Koparan
tanımlanması, Bölgesine tarımsal alanlar, bahçeler ve ağaçlık
• Meşe Dağını bir tarımsal potansiyel ve Zırhlı alanlarla erişen, yerleşim dışı tutulacak bir
Birlikler Okulu ile bütünleşen açıklık olarak kuşak geliştirilmesi,
görerek, Ayaş ve Eskişehir yollarının (bir sağlanacaktır.
başka deyişle Sincan ile Etimesgut Yapracık
arası) birbirinden kopartılacağı bir havalanma 5. Güneybatı koridorunda ve Kazan ve Çubuk
koridoru tanımlanması, bu koridorun havzalarında, saçaklanmayı engelleyecek
Çiftlik arazisi üzerinden kentin doğu batı stratejiler içinde kentsel açık-yeşil alanlar ve
yönündeki en temel açıklık ve yeşil kaması yarı kırsal nitelikli geçiş zonları oluşturulacak,
olarak titizlikle korunması, kırsal alana geçiş, yarı kırsal alan unsurlarına
• Sincan-Etimesgut bölgesinden kuzey yönüne yönelik açık-yeşil alan unsurları belirlenecektir.
Zir Vadisi, Belören Tepesi ve Kent Ormanı ile 6. Atatürk Orman Çiftliğinin; kentin “yeşil kalbi”
Kazan havzası tarım alanına açılacak açıklıkla
olarak ele alınacak, tüm AOÇ arazisi için bir
yeşil kuşağın kuzey yönüne Yenimahalle
ilçesi Susuz bölgesine ulaştırılması, koruma amaçlı imar planı yapılacak, bu alan
içinde aktif, pasif yeşil alanlar ve tahrip edilerek
• Susuz, Karacakaya bölgesinin çevre otoyolu alanların geri dönüşümü sağlanacak alanlar
kuzeyindeki yükseltilerinin ağaçlandırılacak belirlenerek, AOÇ korunacaktır.
ve tarımsal yapıyla bütünleşecek biçimde
Keçiören ilçesi Bağlum ve Çubuk ilçesi 7. Kentin bir iz üzerine kent dışına açıldığı
Sirkeli tarım arazileri ve ağaçlık alanları kara, demir, su yollarının birer yeşil sistem
üzerinden Çubuk Ovası ve Ankara Çayı izine unsuru olarak ele alınması, “yeşil yol” olarak
oluşturulması, geliştirilebilmesine yönelik olarak;
• Ankara, Ova ve Çubuk Çayları ile üzeri Tablo 7. 50. : Su Geçişleri Yaklaşma Mesafeleri
kapatılmış İncesu Deresi gibi kentiçi geçişi Çay/Dere Adı Eksene Yaklaşma Mesafesi
(m)
olan suların bulunduğu güzergah,
Çubuk Çayı 100
• Demiryolu, önemli karayolu güzergahları Ankara Çayı 200
olan kentlerarası karayolu güzergahları, Ova Çayı 100
Hatip Çayı 100
• Ekolojik açıdan değer ve bütünlüğü olan tüm Macun Deresi 75
dere, yol, iz ve güzergahlar, Cevizlidere 75
• Çevre otoyolu güzergahı ile manzara İncesu Deresi 100
Yalıncaközü Deresi 75
potansiyeli sunan tüm yollar,
Kutugün (Çayyolu) Deresi 75
• Vadi, sırt gibi doğal arazi formlarına uygun Dikmen Deresi 60
süreklilik sunan izler, Altıncıoğlu Deresi 75
Balgat Deresi 75
birbirleriyle çelişen alan kullanımları Kıyam Deresi 75
arasında tampon görevi üslenebilecek ve Hacıkadın Deresi 75
yeşil sistem sürekliliğini sağlayacak unsurlar Diğer Küçük Dereler 50
olarak kullanılacaktır. Bu kullanıma dair Kaynak : ASKİ Gn. Md., 2006
peyzaj detayları alt ölçekli planlama ve
projelendirme çalışmalarında titizlikle ele 11. Su ve kanalizasyon sistemlerinin inşaat , yatırım
alınmalıdır.
ve işletme maliyeleri açısından olabildiğince
8. Kent dışındaki Ova, Hatip ve Çubuk Çayı % 15 üzeri eğimli alanlar yerleşime konu
geçişleri ve Zir Vadisi ile kentsel yerleşim edilmemelidir.
içindeki; İmrahor Vadisi, İncesu Vadisi, B.Esat
Vadisi, Hatipçayı Vadisi, Hacı Kadın Vadisi, 12. Elmadağ’ın yayla ve kış turizmine yanıt
Ankara Çayı-Kalaba Vadisi, Dikmen Vadisi, verebilecek biçimde aktif kullanımının sağlanıp,
Macun Deresi Vadisi, Ravlı Deresi, Lalahan kente kazandırılması sağlanmalıdır.
Sel Kapanı, Nenek Vadisi, Kıbrıs Köyü Vadisi
13. Kentsel açık yeşil alan sisteminin parçaları
vb tüm vadi sistemleri için özel planlama
bölgesi tespit edilerek bu bölgeleri, açık-yeşil olarak; Kentsel ve Bölgesel Parklar, Spor
alan sistemi parçaları ve havalanma noktaları Tesisleri, Rekreasyon Alanları oluşturulacak,
haline getirecek çalışmalar yapılmalıdır. Kıbrıs bunların kent bütünü ve planlama bölgeleri
vadisi için öngörülen genişletme ile birlikte, bağlamında eksikliği duyulan, görece eşitsiz
Mamak ilçesi Kıbrıs Köyü Vasi ve Sincan İlçesi gelişmiş yerleşmelerde mahalle ve semt
Ziir Vadisi, tescile önerilmeli, mutlak biçimde ölçeğinde de arttırılmasına öncelik verilecektir.
korunması sağlanmalıdır.
14. Kentin kuzey ve doğu planlama bölgeleri
9. Kazan ve Ayaş tepelerindeki endemik bitki başta olmak üzere, düzenlenecek konut
türleri ve yaylaların, Kızılcahamam, Çubuk alanları ve yerleşik düzenli konut alanlarının
çevresindeki orman ve ağaçlık alanlar ve tümünde yeşil alanların nitelik ve nicelik olarak
doğuda Kalecik çevresinde Kalecik Karası geliştirilmesine ilişkin bir acil eylem planı
üretimi yapılan Kalecik Bağlarının ile belediye
geliştirilecek ve ilçe belediyeleri ile eşgüdümlü
sınırı dışındaki Nallıhan, Güdül yayla ve
olarak uygulanacaktır.
yükseltilerinin koruma altına alınması
sağlanmalı, gereğinde özel koruma statüsü için 15. Kentsel ve bölgesel anlamda Ankara kentinin
ilgili başvurular yapılmalıdır. gereksinimi olan, Fuar Alanları, Tema Parklar,
10. Kentsel gelişme alanı içinde kalan vadi Olimpiyat Köyü, Golf Alanları vb. özgün
tabanları yerleşim dışı tutulmalı, dere ve yan kullanımlar, erişilebilirlikleri ve ilişki biçimleri
dere yatakları ekseninden aşağıdaki şekilde uyarınca kentin uygun alanlarında koruma-
çekilmelidir. kullanma dengesi içinde yer seçecektir.
372
Harita 7.3. Ankara Metropoliten

Alan Çekirdeğinde Mevcut Yeşil
Alanlar
373
374
Harita 7.4. 2023 Açık ve Yeşil

Alan Sistem Öngörüsü
375
7.4. KENTSEL TARİHİ VE KÜLTÜREL Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek

DEĞERLERİN KORUNUP GELİŞTİRİLMESİ Kurulunun 15/09/1973 gün ve 7406 sayılı kararıyla
VE SÜRDÜRELEBİLİRLİĞİ ilan edilen idari sit alanı; Cumhuriyetin Başkenti
Ankara Metropoliten Kentinin, kentsel, tarihsel, olarak ilan edilen Ankara’da kurumların yönetim
doğal ve kültürel niteliklerine önem katan, gerek işlemini sürdüreceği binaların bir arada bulunacağı
yapı boyutunda gerekse alan/mekansal boyuttaki yeni bir idari merkeze gereksinim duyulması
değerlerlerine ilişkin olarak üst ölçek planlama üzerine Herman Jansen tarafından tasarlanan
çerçevesindeki bilgi ve değerlendirmeler bu bölümde ve Güvenpark’dan başlayan bir aks üzerindeki
ele alınmaktadır. günümüzde bir kısım Bakanlık binalarından ve Ulu
Önder Atatürk’ün uygulanmasını emrettiği, “Anıtsal
2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma
Kanunu ve yönetmelikleri uyarınca Ankara Kültür Sit” olarak da tescil edilen TBMM binasından
ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu oluşmaktadır.
kararlarıyla belirlenmiş, sınır ve dereceleriyle tespit
Bu merkez aynı zamanda Başkent Ankara’nın
edilen doğal, arkeolojik, kentsel, tarihi, kültürel, gelişiminde ve bugünkü durumuna gelişinde
idari ve çevresel açıdan korunması gerekli tüm çekirdek rolü oynadığı gibi şehircilik anlayışı
sit alanları ve özel yasalar ile korunmaya alınan ve binaların mimarisi ile hala dünya modern
Atatürk Orman Çiftliği ve Atatürk Kültür Merkezi şehirciliğinde önemli bir yer edinmektedir. Bu
gibi alanlar bu kapsamdadır. bakımdan, 1/25.000 ölçekli planda da bu alanın
Sit alanları; tarih öncesinden günümüze kadar “İdari Sit” özelliğinin korunup yaşatılması temel
gelen çeşitli medeniyetlerin ürünü olup, yaşadıkları esas alınmaktadır.
devirlerin sosyal, ekonomik, mimari vb. özelliklerini
CUMHURBAŞKANLIĞI KÖŞKÜ
yansıtan kent ve kent kalıntıları, önemli tarihi
olayların cereyan ettiği yerler ve tespiti yapılmış Cumhurbaşkanlığı Köşkü ile Muhafız alayı arazisi
doğal özellikleri ile korunması gereken alanlardır. GEEAYK’nun 12/10/1974 gün ve 8109 sayılı kararı
7.4.1. BAŞKENTE ÖZGÜ ÖZEL ALANLAR ve AKTVKK’nun 18/09/1990 gün ve 1360 sayılı
kararı ile Doğal Sit alanı olarak tescil edilmiştir.
ANITKABİR
Ankara’nın en önemli nirengi (landmark) TBMM ALANI
noktalarından biri olan Anıtkabir, Gayrimenkul Eski Türkiye Büyük Millet Meclisine tahsisli alan ile park
Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu’nun (GEEAYK) alanı GEEAYK’nun 13/10/1978 gün ve 1331 sayılı
14/10/1978 gün ve1361 sayılı kararı ile Tarihi Sit kararı ile Doğal Sit alanı olarak tescil edilmiştir.
olarak tescil edilmiştir.
ELÇİLİKLER
İDARİ SİT ALANI
Ankara, başkentlik kimliği gereği, uluslararası kurum
Bakanlıklar binalarının bulunduğu saha ve kuruluşların da yer seçimine konu olmuş ve
GEEAYK’nun 15/09/1973 gün ve 7406 sayılı kararı olacak bir kenttir. Buna göre Ankara’da yer seçmiş
ile sınırları çizilmeden sadece tarifle “İdari Sit Alanı” büyükelçiliklerin ve temsilciliklerin, uluslararası
olarak belirlenmiştir. Ancak, Ankara Kültür ve Tabiat anlaşmalar ile belirlenen statüleri ve güvence altına
Varlıkları Koruma Bölge Kurulunun (AKTVKBK) alınan sınırlarının korunması esastır. Bununla
13/04/2007 gün ve 2281 sayılı kararı ile, İdari birlikte, Cumhuriyetin kurulduğu yıllardan itibaren
Sit Alanı olarak belirlenen alanın sit tanımının “protokol yolu” ve köşk-bakanlıklar aksı üzerinde
2863 sayılı yasa doğrultusunda güncelleştirilerek yer seçen yabancı ülke temsilcilik ve elçilikleri,
sınırlarının, GEEAYK’nun 14/04/1979 gün ve bulundukları bölge ile uyumlu bir mekansal
1610 sayılı kararı ile Kentsel Sit ilan edilen ve bütünlük içinde ele alınırken, yeni yer seçecek ve/
AKTVKK’nun 02/03/1993 gün ve 2877 sayılı veya kent içinde bulunduğu bölge koşulları itibariyle
kararı ile de sınırları çizilen Saraçoğlu Mahallesi ile yeni yer seçimi arayışına giren diplomatik tesislerin
bütünleştirilmiş şekilde “Kentsel Sit Alanı” olarak “Or-an diplomatik tesisler bölgesi”ne yönlenmesi
yeniden belirlenmiştir. sağlanacaktır.
Şekil 7. 1. : İdari-Kentsel Sit Alanı Sınırı yapılması, Gençlik Parkı alanının “temalı park”
olarak kimliği ve kişiliği uyarınca düzenlenmesi
gerekmektedir. 4. Bölgenin ise, Cumhurbaşkanlığı
Senfoni Orkestrası ve Müze Alanı olarak
değerlendirilmesi sağlanacaktır.
AKM alanı içindeki tüm bölgelerin, bağlı bulunduğu
mevzuat, tarihsel bağlamı, kimlik değerleri ve
kent içindeki özgün konumu doğrultusunda,
Yeşil Alanlar ve Kamu Kurum Kuruluş Alanları
Ana Planları ile eşgüdümlü olarak ele alınması ve
planlanması esastır.
7.4.2. ANKARA TARİHİ KENT MERKEZİ
YENİLEME ALANI
Ankara Tarihi Kent Merkezi olarak değerlendirilen
Ulus, Ankara Kalesi, Roma Hamamı, Bentderesi,
Hamamönü, Samanpazarı, ve Ulucanlar’ı kapsayan
bölge, Bakanlar Kurulunun 08/08/2005 gün ve
2005/9289 sayılı kararı ile 5366 sayılı Yıpranan
Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek
Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında
Kanunun 2. maddesine göre “Ankara Tarihi Kent
Merkezi Yenileme Alanı” olarak tespit edilmiştir.
Bu bölgede; Ulus-Hacıbayram Kentsel Sit Alanı,
Ankara Kalesi Tarihi ve Kentsel Sit Alanı, Roma
Hamamı Arkeolojik Sit Alanı, Hamamönü Kentsel
Sit Alanı, Augustus Tapınağı (Ogüst Mabedi)
Arkeolojik Sit Alanı, Bentderesi Arkeolojik Sit Alanı
ATATÜRK KÜLTÜR MERKEZİ ALANI bulunmaktadır.
(AKM)
Bu alanda üretilecek tüm planlama çalışmalarının,
26/9/1980 tarih ve 17117 sayılı Resmi Gazete’de bölgenin korunması gerekli değer ve niteliklerine
yayımlanarak yürürlüğe giren 2302 Sayılı uygun bir anlayışla ele alınması ve bölgenin Başkent
“Atatürk`ün Doğumunun 100 Üncü Yılının Ankara’nın tarihi kimliği ve değerlerine uyumlu bir
Kutlanması ve Atatürk Kültür Merkezi Kurulması biçimde korunması gerekmektedir.
Hakkında Kanun” hükümleri doğrultusunda; “Bu
alan içerisinde; Milli Mücadele tarihini, Türk Halk Bu alanda, Merkezler Ana Planı ilke ve esasları ile
Kültürünü ve sanatlarını tanıtan yerler ve çeşitli de bütünleşecek biçimde bölgenin tarihi-kültürel
müzeler, çeşitli sahneler ve toplantı salonları, sergi nitelikleri ile uyumlu “koruma” yaklaşımını
alanları, arşiv ve kitaplıklar, atölyeler ve benzeri benimseyen ayrıntı ölçekli planlama çalışmaları
yerlerden meydana gelen Atatürk Kültür Merkezi ile gerçekleştirilecektir. Yürürlükteki Koruma Amaçlı
Milli Komitece saptanacak tesis ve alanlar bulunur. İmar Planı ilkeleri ve yapılaşma koşulları uyarınca
Bunların dışında Atatürk Kültür Merkezi alanına gerçekleştirilecek kentsel tasarım projeleri uyarınca
hiçbir yapı yapılamaz”, öngörüsü geliştirilmiştir. uygulamaya geçilecektir.
Atatürk Kültür Merkezi Alanının (AKM), Milli Bu alan için anılan yasa uyarınca Kültür ve Turizm
Komite’nin 07/12/2006 tarihli 19. toplantısı Bakanlık Makamının 23/01/2006 tarih ve 7600
kararları uyarınca; AKM 1. Bölgede Milli Komite sayılı Oluru ile “Ankara Yenileme Alanı Kültür ve
tarafından uygun görülen Türk Tarihi ve Kültür Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu” kurulmuş,
Parkı oluşturulması, 2. Bölgede kapalı spor salonu 27/03/2007 tarihinde de çalışmalarına başlamıştır.
Şekil 7.2. Ankara Tarihi Kent Merkezi Yenileme e) Roma dönemine ait arkeolojik sit alanları
Alanı Sınırı
ù f) Erken Cumhuriyet dönemi yapılaşma alanı
(Ulus Meydanı ve çevresi)
Koruma Amaçlı İmar Planının amacının, Tarihi
Kent Merkezindeki işlevsizleşme ve çöküntüleşme
sorunlarına planlama yaklaşımı içinde çözüm yolları
geliştirmek, olarak açıklanmıştır. Bu kapsamda
bölgenin ticari, turistik ve kültürel gelişimine uygun
olarak restore ve yeniden inşa edilmesi yoluyla
konut, ticaret, kültür turizm ve sosyal donatı
alanlarının ve bu amaçlara uygun yeni ulaşım
kararlarının oluşturulması hedeflenmiştir.
Planlama alanı bütün fonksiyonlar ve fiziki çevre
tasarımı itibariyle koruma ve yenileme öncelikli
olarak ele alınmıştır.
Sit alanlarına yönelik geliştirilen koruma yaklaşımı
esas olarak tarihi çevrenin sürdürülebilirliğini
sağlama yaklaşımını geliştirmeye dayanan bir
işlevlendirme stratejisini içermektedir. Tescilli
ve plan ile tescili önerilen korunması gerekli
yapıların ve kentsel çevrelerin kamu müdahalesini
sınırlı tutacak şekilde koruma altına alınmasını
sağlayacak temel yaklaşım, bu alanlarda kontrollü
olarak konut dışı kullanımlara izin verilmesi
Söz konusu alana ilişkin 1/5000 ve 1/1000 ölçekli şeklinde açıklanmaktadır. Konut dışı kullanımların
koruma amaçlı imar planları Ankara Yenileme restorasyon ve yenileme girişimlerini teşvik edeceği
varsayımı yapılmıştır.
Alanı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge
Kurulu’nun 17/05/2007 gün ve 25 sayılı kararı Söz konusu koruma alanlarında uygulama
ile uygun görülerek Ankara Büyükşehir Belediye detaylarının 1/500 ve/veya 1/200 ölçekli kentsel
Meclisinin onayına sunulmuştur. tasarım projeleri ve ada vaziyet planlarıyla
belirlenmesi de bu kapsamda benimsenen bir diğer
Ankara Tarihi Kent Merkezi Yenileme Alanı planlama yaklaşımı olmuştur.
Koruma Amaçlı İmar Planı kapsamında, korunacak
değerler koruma öncelikli yapı ve alanlar altı başlıkta ULUS KENTSEL SİT ALANI
gruplandırılmıştır: Ankara Eski Kent Dokusunun ve kent bütünün
konut, ticari kültürel gereksinimlerini karşılamadaki
a) Kale İçi ve yakın çevresi tarihsel konut dokusu rolü, tarihi, arkeolojik değerleri ve sivil mimarlık
b) Tarihi Ticaret Bölgesi: Hanlar bölgesi, örnekleri ile geçmişin sosyal-ekonomik yaşantısını
yansıtan konut alanları sahipliliği ve potansiyeli göz
Samanpazarı ve Sulu Han
önüne alınarak bu değerlerin korunmaları ve gelecek
c) Augustus Tapınağı ve Hacıbayram Camii kuşaklara iletilmeleri için 1., 2., 3. derece Kentsel Sit
Alanları, Arkeolojik Sit ve Sit alanı koruma bölgesi
d) Hacıbayram Tepesi eteklerindeki tarihsel konut ve Kale çevresi alanları olarak, GEEAYK’nun
dokusu 12/04/1980 gün ve 2167 sayılı kararı ile tescil
edilmiş ve koruma amaçlı imar planı yapılana kadar ANKARA KALESİ

bu sit alanları içinde her türlü yapılanma koşullarına Ankara Kalesi GEEAYK’nun 14/10/1972 gün ve
ve Sit alanlarının korunmasına dönük “Ankara Eski 6691 sayılı kararı ile 1. derece tarihi ve kentsel sit
Kent Dokusu Geçit Dönemi Koruma ve Geliştirme alanı olarak tescil edilmiştir.
Planı ve Hükümleri” uygun görülmüştür.
Ankara Tarihi Kent Merkezi Yenileme Alanı
Bu çerçevede, geleneksel ticaret fonksiyonlarının Koruma Amaçlı İmar Planı kapsamında da, Ankara
yer aldığı Samanpazarı, At Pazarı, Koyun Pazarı, Kalesinin tarihi, kültürel, yapısal ve turistik önemini
Çıkrıkçılar Yokuşu ve Saraçlar Çarşısının altyapısın vurgulayacak işlevlerin gerçekleşmesi özendirme ve
ve üstyapının geliştirilerek kontrol altına alınması sağlıklaştırma amaçlanmaktadır.
hedeflenmiştir.
Dış kalede turizm amaçlı ticaret, geleneksel üretim,
Daha sonra, bu alana yönelik olarak 1986 yılında turizm, kültür tesisleri, turizm tanıtma büroları vb.
yarışma yoluyla elde edilen projeye göre hazırlanan kullanımların gelişmesi öngörülmektedir. İç kalede
“Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah İmar ise, Kale surlarının ortaya çıkarılması hedefine
Planı” AKTVKK’nun 10/11/1989 gün ve 954 sayılı yönelik olarak sınırları belirlenen kamu proje
kararı ile uygun görülmüş, Ankara Büyükşehir Belediye alanları ile çevre düzenlemesi, meydan düzenlemesi,
Meclisinin 15/01/1990 gün ve 33 sayılı kararı ile seyir ve bakı terasları oluşturulması, yaya
onaylanmıştır. Plan alanı Atatürk Bulvarı, Talatpaşa sokakları düzenlemesi vb. açık alan düzenlemeleri
Bulvarı, Bentderesi Caddesi, Kalenin batı surları öngörülerek tescilli ve diğer korunması gerekli
ve Samanpazarı’nın batı kesimini kapsamaktadır. yapılarda kullanım değişiklikleri getirilmekte ve
Plan 1/1000 ölçeğinde hazırlanmış olmakla birlikte turizme yönelik kullanımlar özendirilmektedir.
uygulama için daha alt ölçeklerde hazırlanacak
uygulama projelerini koşul olarak getirmiştir. ROMA HAMAMI
Bu alanda; Antik Tiyatro kalıntısı 1. ve 2. arkeolojik Ankara’nın eski bir Roma kenti olduğunun en
sit alanı, Çankırı Kapı ile Ogüst Mabedi arasındaki temel kanıtlarından olan Roma Hamamı, iki
Roma Caddesi arkeolojik sit alanı, Hacıbayram 1. bölümden oluşmaktadır. Palaestra dört tarafı
revaklarla çevrilmiş, yaklaşık kare planlı büyük
derece kentsel sit alanı, Mezar Odasının bulunduğu
bir alandır. Kapalı kısımlar ise palaestra’ya bir
1. derece arkeolojik sit alanı bulunmaktadır.
bütün olarak bağlıdır ve frigidarium (soğuk
Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah İmar Planı, kısım), tepidarium (ılık kısım) ve kalidarium
alanı, “koruma program alanı”nı kesin bir biçimde (sıcak kısım) olarak adlandırılan üç ana kısımdan
tarif ettikten sonra, “koruma ağırlıklı” ve “yenileme oluşmuştur. Son yıllarda kısmen restore edilmiş
ağırlıklı” iki “ıslah program alanı”na ayırmış ve her olan Roma Hamamı’nda, yeni bir restorasyon ve
biri için farklı kararlar getirmiştir. kazı çalışmasına başlanılması düşünülmektedir.
Kentin çekirdeğinde, kentsel yaşam için çok değerli
Plan, Ulus Tarihi Merkezinde ağırlıklı olarak turizm bir hazine niteliğindeki Roma Hamamı Arkeolojik
ve ticarete yönelik kullanımlara dönüşümü ve Sit Alanının, korunması ve kentsel yaşama aktif
sağlıklaştırmayı mümkün kılacak stratejiler ve kararlar biçimde katılabilmesine yönelik özel çalışmalar
belirlemiştir. Söz konusu kullanım dönüşümünü gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
zorlaştıran parçalı mülkiyet yapısının toplulaştırma
ve kamulaştırma işlemleri ile ortadan kaldırmasını AUGUSTUS TAPINAĞI
özendirici planlama ve tasarım ilkeleri benimsemiştir.
M.Ö. 2. yüzyılda yapılan Tapınakta Roma
Trafik sakinleştirmesi, eksik sosyal ve teknik İmparatoru Augustus’un ölümünden önce bıraktığı
altyapının artırılması gibi hedefler de planda ortaya
dört belgeden, yaşadığı sürece yaptığı işleri kapsayan
konulan kararlardır. “index rerum gestarum” tapınağın duvarlarında
Latince ve Hellence yazılmış bir kopyası günümüze
Planın alan üzerindeki en önemli etkilerinden biri, değin gelmiştir.
plan kararları doğrultusunda, söz konusu planlama
alanının tamamının “kentsel sit alanı” statüsü Augustus’un uğraşılarını anlatan Latince metin
kazanmış olmasıdır. tapınağın Pronaos (ön oda) adı verilen iki yan
duvarının iç yüzlerinde yer almaktadır. Yazıt Hacı Kentsel, çevresel, doğal ve kültürel değerlerin
Bayram Camiine yakın olan duvarın üstünde halen korunup, geliştirilmesi esastır. Bu amaçla, daha önce
okunaklı iri harfler halinde “Rerum gestarum divi tescillenmiş değerlerin etkin şekilde korunabilmesine
Augusti”, (yani tanrılaşmış Augustus’un icraatı” yönelik koruma amaçlı planlarının tamamlanması
sözcükleri ile başlar ve duvarın büyük bir bölümünü ve koruma mevzuatında tanımlandığı üzere “Alan
kaplar. Latince yazıtın arkası onun karşısında kalan Yönetimleri” kurularak sit alanlarının yönetimi
duvarın içyüzünde devam eder. Latince metnin ve geliştirilmesi yönünde açılımlar geliştirilmesi
Hellence çevirisi ise bu duvarın, yani batı-doğu sağlanmalıdır. Bunun dışında yerel ölçekteki tüm
doğrultusundaki tapınak duvarının dış yüzündedir. planlarda tespit edilecek doğal, çevresel, kültürel
O tarihlerde Ankara’da konuşulan dil Hellence ve Başkente özgü değerlerin tescile önerilmesi ve
olduğu için yazıtın Hellenceye çevrilmesi gerekli sit alanları, korumaya değer varlıkların niteliksel-
görülmüştür. niceliksel olarak geliştirilip artırılması esastır.
Hacıbayram Camii ile bitişik nitelikteki Augustus ATATÜRK ORMAN ÇİFTLİĞİ (AOÇ)
Tapınağı, kentin tarihsel kimliği, turistik potansiyeli 1. DERECE DOĞAL VE TARİHİ SİT ALANI
ve kentsel yaşamın zenginliği açısından çok değerli 1/25.000 ölçekli 2023 Başkent Ankara Nazım İmar
olup, korunması esastır. Planı kapsamında, Yeşil ve Açık Alan Sistemi Ana
Planı ile eşgüdümü sağlanmak üzere, doğal ve tarihi
7.4.3. SİT ALANLARI sit alanlarının tümünü kapsayacak biçimde 5226
Arkeolojik, kentsel, tarihi ve doğal sit alanları ile sayılı Kanun ile değişik 2863 ve 5524 sayılı Kanun
etkilenme geçiş bölgelerinde, 2863/5226 sayılı ile değişik 5659 sayılı yasalar uyarınca, AOÇ
Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ve Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı yapılmıştır.
yönetmelikleri ile Kültür ve Tabiat Varlıklarını Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma
Koruma Yüksek Kurulunun ilke kararlarına Kurulu’nun 02/06/1992 tarih ve 2436 sayılı
uyulması ve bu alanların korunması sağlanmalıdır. kararı ile Atatürk Orman Çiftliği’nin içerdiği
tarihi, kültürel ve doğal özellikleri nedeniyle “Sit
Bu alanlarda yapılacak her türlü plan, proje,
Alanı” olarak tescil edilen, 20/07/1993 gün ve
uygulama, yapılaşma, işlevlendirme ve fiziki
3097 sayılı kararı ile “Doğal ve Tarihi Sit Alanı
müdahaleye ilişkin olarak imar planı, imar Sınırları” belirlenen ve ayrıca 07/05/1998 gün ve
uygulaması, proje ve inşaat aşamalarında, Ankara 5742 sayılı kararı ile de, AOÇ’nin derecesinin 1.
Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge derece doğal ve tarihi sit olarak belirlenen AOÇ’ye
Kurulu’nun karar ve görüşlerine uyulmalıdır. ait taşınmazların bütününü kapsayan alana ilişkin
Kentsel sit alanlarında, koruma ve işlevlendirmeye olarak Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın 14/12/2006
gün, 11259 sayılı yazısı ve Ankara Kültür ve Tabiat
yönelik koruma amaçlı imar planı ve kentsel tasarım
Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 10/01/2007
projelerine göre, konut, merkezi iş alanlarında yer
gün ve 2039 sayılı kararı ile plan notlarında yapılan
alabilecek kullanımlar ile turizm, eğlence, ticaret
düzeltmelerle uygun görülerek Ankara Büyükşehir
kullanımları yer alabilir. Buna yönelik koruma, Belediye Meclisinin 12/01/2007 gün ve 207 sayılı
canlandırma ve işlevlendirme projeleri yapılabilir. kararı ile onaylanan “Atatürk Orman Çiftliği
Her ölçekteki planlama çalışmaları öncesi, Ankara Alanları 1/25.000 ölçekli Üst Ölçek Nazım
Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Bölge Kurulu Plan” ve “1/10.000 ölçekli i Nazım İmar
Müdürlüğünün görüşü alınacak, plan açıklama Planı ve Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı”
bulunmaktadır.
raporu ekinde bu görüş belgelenecektir. Tescilli
taşınmaz kültür varlıklarının bulunduğu bölgelerde Kent içi açık-yeşil alan sitemi açısından büyük önem
yapılmasına Bölge Kurulunca verilecek inşaatlarda taşıyan ve Atatürk’ün mirası olması niteliğiyle
Müze Müdürlüğü gözlemcisinin bulundurulması tarihsel, kültürel açıdan da çok önemli bir değer
ve konuya ilişkin Koruma Mevzuatı, Yüksek Kurul olarak tanımlanan Atatürk Orman Çiftliğinin,
ve Bölge Kurulunca verilmiş/verilecek tüm kararlara Atatürk’ün mirası doğrultusunda korunup,
titizlikle uyulması gerekmektedir. geliştirilmesi temel esastır.
Atatürk Orman Çiftliği alanlarına ait 1/10.000 sürdürülmesinin yanı sıra, Atatürk’ün bağış
ölçekli Nazım İmar Planı ve Koruma Amaçlı mektubundaki öngörüleri doğrultusunda kuruluş
Nazım İmar Planı; “Ankara’nın Akciğeri” vizyonu yasasında öngörülen görev ve yetkilerle birlikte,
çerçevesinde Atatürk Orman Çiftliği alanlarına ülkedeki tarım arazilerinin, ovaların etkin ve
ilişkin planlama yaklaşımı ile amaç ve hedefler verimli kullanılması, modern tarım tekniklerinin
ortaya konulmuş, bu kapsamda; araştırılması ve uygulanmasına yönelik bir
Tarımsal Araştırma ve Geliştirme (AR-GE)
• Ankara Metropoliten Alanı kentsel gelişme Kurumsal yapısı ile, Koruma Amaçlı Nazım
ilkelerine uygun olarak, AOÇ alanını günün İmar Planında önerilen aktif ve pasif rekreasyon
koşullarına göre rekreasyon amaçlı açık ve alanlarının uygulanması, bakımı, denetimi ve
yeşil alan kullanımına dönüştürmek ve kentin işletilmesi amacıyla da uzmanlaşmış bir yapıya
imar planıyla bütünleşmesini sağlamak üzere, dönüştürülmesi hedeflenmiştir.
öncelikle 1/25.000 ölçekli Üst Ölçek Nazım
Plan ile 1. derece doğal ve tarihi sit sınırları HAMAMÖNÜ KENTSEL SİT ALANI
içerisinde kalan AOÇ mülkiyetindeki alanları
kapsayan kesimi “Koruma Amaçlı Nazım İmar Ankara Tarihi Kent Merkezi Yenileme Alanı
Planı” olarak ve sit sınırları dışında kalan AOÇ kapsamında bulunan Hamamönü, GEEAYK’nun
mülkiyetindeki alanları kapsayan kesimi “Nazım 12/04/1980 gün ve A-2167 ve Taşınmaz Kültür
İmar Planı” olarak ele alınan 1/10.000 ölçekli Varlıkları Yüksek Kurulunun 10/07/1986 gün ve
plan hazırlanmıştır. 2458 sayılı kararları ile 2. derece kentsel sit alanı
olarak tescil edilmiştir.
• Metropoliten Alan ortasında kentin avlu-
bahçesi niteliğinde bulunan, kentin dışında ama Eski konut dokusunun yer aldığı Hamamönü,
içinde bir bölge olarak, AOÇ arazisinin açık Ulucanlar, Kale Eteklerindeki yapıların restorasyonu
ve yeşil alan potansiyelinin, Atatürk’ün bağışı ve çevre düzenlemesi yapılarak, yapılarda konut
doğrultusunda modern tarım tekniklerinin kullanımın devam ettirilmesi öngörülmektedir.
araştırıldığı, geliştirildiği ve uygulandığı 54.4 ha.lık alanı kapsayan “Eski Kent Dokusunun
“modern tarım alanları” ile halkın eğlenmesi ve Planlanması, Sağlıklaştırılması ve Korunması
dinlenmesi için “rekreasyon işlevleri”ne yönelik Projesi”ne ait 1/1000 ölçekli koruma amaçlı
olarak değerlendirilmiştir. uygulama imar planı AKTVKK’nun 02/07/2004 gün
• Planın, alt ölçekte 1/1000 ölçekli uygulama ve 9280 sayılı kararı ile düzeltilerek uygun görülmüş
imar planları ve kentsel tasarım projelerini olmasına karşın Ankara Büyükşehir Belediye
yönlendirmesi açısından mekansal işlev/kullanım Meclisince onaylanmamıştır. Kurulun 28/04/2006
ve ulaşım bağlantıları ile ilgili ana kararları içeren gün ve 1469 sayılı kararı ile de söz konusu planın,
kavramsal tasarım veya fikir projesi bağlamında süresi içerisinde Belediyesince herhangi bir itirazda
temel “çerçeve plan” niteliğinde ele alınmıştır. bulunulmamış olması nedeniyle yasal prosedür
gereği onay sürecinin tamamlandığı belirtilmiştir.
• Planda; temel olarak Atatürk Orman Çiftliği
Müdürlüğüne ait mevcut idari, ticari, sınai Plan, belirlenmiş alanlarda restorasyon, yenileme,
ve sosyal tesisler ile tarımsal üretim alanları açık yeşil alan, meydan ve yaya mekanları ile
korunmuş, diğer alanlarda ise rekreasyon taşıt yollarının düzenlenmesini içeren kamu proje
işlevlerine yönelik öneri kullanımlar alanlarını tarif etmektedir.
düzenlenmiş, ayrıca metropoliten alan kentsel SARAÇOĞLU KENTSEL SİT ALANI
ulaşım sistemini oluşturan ana trafik yolları ile
raylı toplu taşım ağı plana işlenmiştir. Saraçoğlu Mahallesi GEEAYK’nun 14/04/1979
gün ve A-1610 sayılı kararı ile 1. derece kentsel sit
• Atatürk Orman Çiftliği Müdürlüğünün alanı ilan edilmiş, AKTVKK’nun 02/03/1993 gün
mevcut yapısının, ekonomik bir işletme olarak ve 2877 sayılı kararı ile de sınırları belirlenmiştir.
nostaljik ürünlerinin (dondurma, süt ve süt Daha sonra, GEEAYK’nun 15/09/1973 gün ve
ürünleri, meyve suyu) üretim ve ticaretinin 7406 sayılı kararı ile idari sit olarak belirlenen Ba-
kanlıklar sahası AKTVKBK’nun 13/04/2007 gün ve 1/25.000 ölçekli 2023 Başkent Ankara Nazım İmar
2281 sayılı kararı ile kentsel sit olarak belirlenerek Planı ise; mevcut koruma statüsü ve sınırlarının
Saraçoğlu Mahallesi kentsel sit alanı ile bütünleş- alanın tümünü kapsamakta yetersiz kalabileceği
tirilmiştir. Bu alan için koruma amaçlı imar planı tespitinden hareketle, Kıbrıs Köyü Vadisinin
yapılması öngörülmektedir. mevcut sit sınırlarından çok daha geniş bir alanı
kapsayacak şekilde 1. derece doğal sit alanı statüsü
KIBRIS KÖYÜ VADİSİ ile korunması öngörülmüştür. Bu statünün tescili
AKTVKK’nun 30/10/1995 gün ve 4274 sayılı ardından alan için koruma amaçlı imar planı
kararı ile 1. derece arkeolojik sit alanı olarak tescil yapılması gerekli görülmektedir. Bu çalışma
edilmiştir. Ayrıca Kurulun 04/07/1996 gün ve 4736 sırasında bölgede bulunan ve Vadiye zarar veren
sayılı kararı ile de aynı alan 1. derece doğal sit alanı taş ve kum ocakları ile maden ocaklarının aşama
olarak tescil edilmiştir. aşama tahliyesine yönelik bir program çıkarılacak
ve bölgenin rehabilitasyonu ve vadinin tahrip
Şekil 7.3. : Kıbrıs Vadisi Doğal Sit Sınırı ve Sit edilmiş kısımlarının geri kazanılmasına yönelik özel
Önerisi
ù ÷ müdahale biçimleri geliştirilmesi öngörülmektedir.
YENİKENT-ZİR VADİSİ
Yenikent Belediye sınırlarını içinde Ova Çayı ile
Ankara Çayı birleşiminden önce, Ziir Vadisi içinden
geçerek Ziir deresi adını almaktadır. Ziir Çayı
kenarında mevcut Eski Ziir Yerleşik Alanı içinde
iki bölge, AKTVKK’nun 31/10/1994 gün ve 3738
sayılı kararı ile 2. derece arkeolojik ve doğal sit alanı
olarak tescil edilmiştir. Bu alanlar Havuzlu Bağlar
Tümülüsü ve Ermeni Mezarlığı olarak tescillenmiş
olup, Ziir Vadisi bütünü için bir koruma statüsü
tanımlanmamıştır.
Bu alanda yapılan tespit ve incelemeler, mevcut
sit alanının, Vadi bütününü korumakta yetersiz
kalabileceğini göstermiştir. Bu tespitten hareketle,
Ziir Vadisindeki koruma statüsünün geliştirilmesi
öngörülmektedir. Bu alan için yapılan ve Vadi
bütününü kapsayan yeni sit önerisinin Koruma
Kuruluna sunularak, vadi bütününün korunması, bu
alan için gerekli görülmesi halinde koruma amaçlı
imar planı yapılması sağlanmalıdır.
YENİKAYI OSMANLI EVLERİ
Ankara Büyükşehir Belediye Meclisinin 14/06/2006
gün ve 1406 sayılı kararı ile eski bir köyün pilot
Daha sonra Kurulun 02/04/2004 gün ve 9057 sayılı
bölge ilan edilerek “Osmanlı Mahallesi” olarak
kararıyla da, vadi içerisinde bulunan Merdivenli
planlanması amacıyla, metropol kent çeperlerinde
Tünel ve Kadının Kayası, Bayındır Yaylası
tek ya da iki katlı bahçeli binalarda yaşama eğiliminin
Tümülüsü, Bayındır Yaylası Nekropolü (Abdal
öne çıkarılacağı bir köyün belirlenmesi istenmiştir.
Mezarlığı) alanlarının 1. derece arkeolojik sit olarak
tescil edilmesine, 30/10/1995 gün ve 4274 sayılı Anadolu Medeniyetleri Müze Müdürlüğünce
karar ile konulan arkeolojik sit şerhinin yeni tespiti yapılan araştırmada Sincan İlçesine bağlı Yenikayı
ve tescili yapılan bu alanlar haricinde kaldırılmasına Köyü’nün tarihi özellikleri nedeniyle Osmanlı
karar verilmiştir. Mahallesi olarak planlanması uygun görülmüştür.
Şekil 7.4. : Ziir Vadisi Doğal ve Arkeolojik Sit Önerisi
AYAŞ EVLERİ Ağustos’tan 13 Eylül 1921 tarihine kadar 22 gün

22 gece aralıksız devam eden savaşı bu binadan
Yöresel mimari özellikleri gösteren “Ayaş Evleri”nin
idare etmiş, bütün planları burada hazırlamış, tarihi
koruma altına alınarak, Beypazarı örneğinde olduğu
kararlar burada verilmiştir.
gibi, ana ulaşım bağlantılarının varlığı ve banliyö
hattının bu bölgeye uzatılmasıyla birlikte turizm Sakarya Savaşı’nın bitiminde bina, sahipleri
potansiyelinin öne çıkarılması amacıyla kentsel sit olan Ali Türkoğlu ve oğulları tarafından 1965
alanı olarak tescil edilmesi öngörülmektedir. yılına kadar ev olarak kullanılmıştır. 1965 yılında
varisleri tarafından Milli Eğitim Bakanlığı’na
ALAGÖZ KARARGAHI
devredilmiştir. 1967 yılında, Eski Eserler ve
Sakarya Savaşı’nda düşmanın Polatlı yakınlarına Müzeler Genel Müdürlüğü’ne bağlı olan Anıtkabir
kadar ilerlemesi üzerine Batı Cephesi Komutanlığı, Müze Müdürlüğü’ne devredilen bina, restorasyonu
Ankara-Polatlı arasındaki, günümüzde Temelli İlk yapılarak müze haline getirilerek 10 Kasım 1968’te
Kademe Belediyesi sınırları içerisindeki Alagöz kullanıma açılmıştır. Alagöz Karargah Müzesi
Köyü’nü Cephe Karargâhı olarak seçmiştir. Bu binası 1 Mart 1982 yılında Genelkurmay Genel
köyün halkından, Türkoğlu Ali Ağa’ya ait çiftlik Sekreterliği’ne bağlı Anıtkabir Komutanlığına
evi karargâh olarak kullanılmıştır. Atatürk, 23 devredilmiştir.
Harita 7.5. Atatürk Orman Çiftliği Nazım İmar Planı/Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı (1/10.000)
1/25.000 ölçekli planda, Alagöz Karargah Müzesinin Kalecik kentinin turistik potansiyeline katılması
bulunduğu bölge; taşıdığı tarihsel değeri ve önemi sağlanmalıdır.
dikkate alınarak kentsel gelişme-koruma yaklaşımı
çerçevesinde ele alınmaktadır. 7.4.4. DOĞA KORUMA ALANLARI
KALECİK KALESİ 1/25.000 ölçekli nazım imar planı kapsamında,

literatürde “miras coğrafya” olarak tanımlanan ve
GEEAYK’nun 23/07/1981 gün ve 3029 ile Türkiye’nin “Önemli Doğa Alanları” olarak kabul
13/11/1982 gün ve 3917 sayılı kararları ile 1. derece edilen “Ayaş Dağları”, “Kazan Tepeleri”, “Mogan
arkeolojik sit alanı olarak tescil edilmiştir.
Gölü” ve “Beynam Ormanı” bulunmaktadır.
GEEAYK’nun 23/07/1981 gün ve 3029 sayılı kararı Önemli doğa alanları nesli tehlike altında, dar
ile tescil edilen Kalenin, ilk defa M.Ö. 275’lerde yayılışı veya tek bir biyoma bağımlı türlerin
Galatlar tarafından yapılmaya başlandığı daha uluslararası öneme sahip popülasyonlarını içeren
sonra Romalılar tarafından onarılarak kullanılmaya ve/veya bir ya da daha çok türün büyük sayılarda
başlandığı sanılmaktadır. barındığı alanlardır. Tüm önemli doğa alanları,
uluslararası öneme sahiptir. Önemli doğa alanları,
Kale şehrin ortasındaki 150-160 m. yüksekliğindeki içinde insan yaşamayan mutlak koruma alanları
sarp bir kayanın üzerinde kurulmuştur. Kalenin değildir ve bulundukları yere ve koşullara göre farklı
sur duvarları yığma taşlarla örülmüştür. Bugün sur koruma statülerine sahip olabilir. Ayrıca, önemli
duvarlarının çoğu yıkık ve harap bir durumdadır ve doğa alanlarından Mogan Gölü, yeryüzünde başka
çok az bir kısmı sağlam olarak kalabilmiştir. hiçbir noktada yaşamayan ve bu alan içinde de
Kalenin kemerli bir girişi ve onun iki tarafında nesli tehlike altında olan bir ya da daha çok canlı
birer silindirik kule bulunur. Giriş kısmındaki türünün bulunduğu alan olarak tanımlanan “Sıfır
kapı kanatları sökülmüş durumdadır ve yerleri Yok Oluş” alanlarından sayılmaktadır35.
belli olmaktadır. Kalenin içinde bir mahzen veya
sarnıç bulunmaktadır. Üstte mahzene açılan Bu alanlarla ilgili gerekli açıklamalar Doğal Yapı
kısımda kare şeklinde bir delik vardır. İçinin çok bölümünde verilmekte olup, henüz koruma statüsü
geniş olduğu söylenmektedir. Eskiden bir hayli kazanmamış ve bir çok endemik tür ve yaşam
derin olduğu anlaşılan mahzen bugün kısmen taş alanı barındıran bu bölgelerin koruma statüsü
ve toprakla dolmuş durumdadır. Bu mahzenin kazanabilmesi için bu plan sonrası gerekli envanter
kalenin su ihtiyacını temin eden bir sarnıç olduğu ve tespit çalışmaları yapılması ve ilgili başvuruların
sanılmaktadır. Mahzenin biraz yakınında bir tamamlanarak, koruma sürecinin başlatılması
mezar odası bulunmaktadır. Mezar Odası düzgün öngörülmektedir.
olmayan taşlarla ve kireç harcıyla yapılmıştır ve
7.4.5. MÜDAHALE BİÇİM VE
üst kısmı tonoz şeklindedir, içi sıvalıdır ve bugün
STRATEJİLERİ
tahrip olmuş durumdadır.
Kalenin içerisinde mermer parçaları ve tuğlalar • Tarihi, arkeolojik, kentsel ve doğal sit alanlarının
vardır. Kalede hiçbir kitabe yoktur. Kaleye güney ulusal ve uluslararası mevzuatta öngörülen ilke
tarafından bakıldığı zaman dışta sur duvarlarından ve kurallar doğrultusunda bir plan disiplini
bir tanesinin alt kısmında bir tünelin deliği altına alınarak korunması ve geliştirilmesi, ve
görülmektedir. Bugün bu tünelin 3-4 m. ilerisinden bu alanlarda imar uygulamalarının gözetim
sonrası çökmüş, taş ve toprakla dolmuş durumdadır. ve denetiminin yapılabilmesi için “Alan
Eskiden bu tünelden Kızılırmak nehrine su almak Yönetimleri”nin oluşturulması sağlanmalıdır.
için gidildiği söylenmektedir. Kalenin doğusundaki
• Koruma olgusu, kentte her tür ve ölçekte
yol üzerinde kaleye su getiren kanalların kalıntıları
yapılacak planlama çalışmasının temel hassasiyet
görülmektedir.
noktası olmalı, korumaya ilişkin yerel özgünlük
Kalecik Kalesi için de, koruma amaçlı bir imar planı ve dinamikleri etkin değerlendiren planlama
yapılarak, bölgenin korunarak, kentsel yaşama ve çalışmaları yapılmalıdır.
, Yeşil Atlas Dergisi, Kasım 2003, Sayı 6.
35
• Koruma mevzuatına eklenen, korumaya ilişkin ve envanter çalışmaları yapılarak bu alanlara

finansal olanakların, koruma çalışmalarında koruma statüsü kazandırılması sağlanmalıdır.
verimli bir biçimde değerlendirilmesi sağlanmalı,
• Koruma statüsü ya da çalışması olan ancak
Emlak Vergilerinden alınan pay ve TOKİ ile
belirlenmiş sınırların yeterliliği konusunda
ortak uygulama geliştirebilme seçeneklerinin
endişe duyulan, İmrahor, Ziir, Kıbrıs vadilerinin
kentsel taşınmaz kültür varlıklarının korunup koruma statülerinin genişletilip, tüm bu
geliştirilmesi için kullanılması sağlanmalıdır. alanlarda gereğinde koruma amaçlı imar planları
• Korumayı yapı bazında restorasyon eylemi yapılmalı, alan yönetimleri oluşturulmalıdır.
dışında, çevresi ile birlikte kent bütünü ilişkileri • Mogan çevresi için belirlenmiş özel çevre koruma
bağlamında sosyal-ekonomik boyutları ile bölgesi statüsünün, bölgedeki Mogan havzasını
yorumlayacak bir planlama çalışması olarak kapsamaktan çok uzak yapısının yarattığı
yorumlayan özel çalışma ve uygulamalar kırılganlığı aşabilmek için, havza sınırlarını
özendirilmeli; kentsel, doğal, kültürel, çevresel baz alan özel koruma çalışma ve uygulamaları
tüm değer ve varlıkların korunmasına yönelik yapılmalıdır.
özel program alanları ve uygulama öncelikleri
belirlenmelidir. • Büyükşehir bütününe yeni katılan alanlardaki
korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının
• Koruma mevzuatının tanımladığı KUDEB’in korunarak geliştirilmesi ve kentsel yaşama bir
etkin bir biçimde hayata geçmesi sağlanarak, mikro-kalkınma unsuru olarak katılabilmesine
kentte yapılacak koruma çalışmaları ve ilişkin yerel proje ve uygulamalar çok boyutlu
uygulamalarına hız verilmelidir. olarak ilgili tüm yerel unsurlarla birlikte
sürdürülmelidir.
• Koruma bilincinin yaygınlaşması için örgün
ve yaygın eğitim çalışmaları yapılmalı, • Büyükşehir belediyesi sınırları dışında bulunan
üniversitelerle ortak proje ve uygulamalar koruma öncelikli varlık ve değerlerin, kentsel
yaşam ve kültürel-doğal mirasa katılabilmesi için
gerçekleştirilmelidir.
çevre belediyelerle ortak çalışmalar ve işbirlikleri
• Ankara kentinin merkezi ve kalbini oluşturan geliştirilmelidir.
Ulus ve çevresinde bölgenin korunmaya değer • Korunması gerekli tüm taşınmaz kültür
özgün ve eşsiz yapısını koruyup, geliştirerek, varlıklarına, doğal ve çevresel değerlere, tarım,
kentsel yaşama etkin olarak katacak bir orman alanlarına, su havzalarına, doğal yaşama
“koruma” yaklaşımı bağlamında planlama ve ekolojik dengeye ilişkin hassasiyetlere zarar
çalışmaları sonuçlandırılmalı, onaylı planlar veren, bu değerleri baskı altında bırakarak,
ve projeler bağlamında, Ulus Alan Yönetimi korunup yaşatılmasını güçleştiren her tür ve
ivedilik ve öncelikle oluşturularak, kentin kalbi ölçekteki plan, proje ve uygulamadan kaçınılacak,
korunmalıdır. korumanın izin verdiği bir gelişme stratejisi,
çalışma ve uygulamalara hakim kılınacaktır.
• Ulus örneğinde deneyimlenecek Alan
Yönetiminin sadece sit alanı statüsü kazanmış • Tarım ve orman alanlarının, metropoliten alanın
yerleşimler için değil, Kızılay vb. çoklu sorunların önemli havalandırma koridorları ve kuşakları
düğümlendiği bölgelerde de hayata geçirilmesi olarak değerlendirilmek suretiyle Orman Kanunu
hedeflenmelidir. ile Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu
hükümleri çerçevesinde koruma–kullanma
• Ankara Metropoliten alanının dış sınırlarında bir dengesi sağlanmalı, bu alanların doğal nitelikleri
kuşak gibi çevreleyen Türkiye’nin “Önemli Doğa ile korunması zorunlu kullanımlar olarak her
Alanları” olarak kabul edilen “Ayaş Dağları”, tür ve ölçekteki planlama çalışmasında en
“Kazan Tepeleri”, “Mogan Gölü” ve “Beynam temel koruma unsuru olarak ele alınması ilkesi
Ormanı” gibi doğal nitelikli alanlar için tespit benimsenmelidir.
Tablo 7.51. :Ankara Büyükşehir Belediyesi Kapsamındaki İlçelerdeki Sit Alanlarından Bazıları
İLÇE ADI GRUP ADRES
GÖLBAŞI I. VE III.DERECE ARKEOLOJİK TULUNTAŞ KÖYÜ
GÖLBAŞI SIĞINAKLAR ARKEOLOJİK YURTBEYİ KÖYÜ
MAMAK KIBRIS KÖYÜ VADİSİ ARKEOLOJİK KIBRIS KÖYÜ
SİNCAN TAŞLI HÖYÜK ARKEOLOJİK BUCUK KÖYÜ
GÖLBAŞI KIZILCAŞAR-GÖKÇEPINAR YERLEŞKESİ ARKEOLOJİK KIZILCAŞAR-GÖKÇEPINAR
GÖLBAŞI HARMANTEPE DÜZ YERLEŞİMİ ARKEOLOJİK İNCEK KÖYÜ
YENİMAHALLE NEKROPOL ALANI ARKEOLOJİK İNCEK KÖYÜ
YENİMAHALLE KAYALI DORUK HÖYÜK ARKEOLOJİK İNCEK KÖYÜ
GÖLBAŞI ORTAÇAYIR HÖYÜK ARKEOLOJİK TULUNTAŞ KÖYÜ
GÖLBAŞI YUKARI KAPAKLI YERLEŞİM YERİ ARKEOLOJİK TULUNTAŞ KÖYÜ
YENİMAHALLE İKİPINAR TEPESİ HÖYÜĞÜ ARKEOLOJİK ÇAY YOLU KÖYÜ
YENİMAHALLE HÖYÜKTEPE HÖYÜĞÜ ARKEOLOJİK ÇAY YOLU KÖYÜ
ETİMESGUT BAĞLICA HÖYÜĞÜ ARKEOLOJİK BAĞLICA KÖYÜ
GÖLBAŞI HACILAR KÖYÜ HÖYÜĞÜ ARKEOLOJİK HACILAR KÖYÜ GÜNEYİ
ETİMESGUT ÇINGIRAKLI TEPE I HÖYÜĞÜ ARKEOLOJİK ERYAMAN
ETİMESGUT ÇINGIRAKLI TEPE II HÖYÜĞÜ ARKEOLOJİK ERYAMAN
ETİMESGUT III.DERECE ARKEOLOJİK ERYAMAN
YENİMAHALLE A HÖYÜK I VE III DERECE ARKEOLOJİK YAPRACIK KÖYÜ
YENİMAHALLE B HÖYÜK I VE III.DERECE ARKEOLOJİK YAPRACIK KÖYÜ
ALTINDAĞ MEZAR ODASI ARKEOLOJİK İSMET PAŞA MAH.
GÖLBAŞI ÇİMŞİT HÖYÜK ARKEOLOJİK ÇİMŞİT KÖYÜ
GÖLBAŞI TAŞPINAR HÖYÜĞÜ ARKEOLOJİK TAŞPINAR KÖYÜ
YENİMAHALLE I. VE III.DERECE HÖYÜK ARKEOLOJİK BALLIKUYUMCU KÖYÜ
ETİMESGUT YERALTI MAHZENLERİ ARKEOLOJİK ELVAN KÖYÜ
YENİMAHALLE BÜYÜK TÜMÜLÜS ARKEOLOJİK BAHÇELİEVLER
YENİMAHALLE YUMURTA TEPE TÜMÜLÜSÜ ARKEOLOJİK AOÇ KAVŞAĞI DEMETEVLER
GÖLBAŞI KALINTI ARKEOLOJİK KARAOĞLAN KÖYÜ
SİNCAN TÜMÜLÜS ARKEOLOJİK YENİKENT
GÖLBAŞI HÖYÜK ARKEOLOJİK SELAMETLİ KÖYÜ
SİNCAN HÖYÜK ARKEOLOJİK İNCİRLİ KÖYÜ
KEÇİÖREN ÖREN YERİ ARKEOLOJİK OVACIK KÖYÜ
ALTINDAĞ ROMA CADDESİ ARKEOLOJİK ROMA HAMAMI YANINDA
YENİMAHHALE TÜMÜLÜS ARKEOLOJİK BALGAT MEVKİİ
ÇANKAYA SELAMETLİ HÖYÜĞÜ ARKEOLOJİK SELAMETLİ KÖYÜ
YENİMAHALLE BAĞLICA HÖYÜĞÜ ARKEOLOJİK BAĞLICA KÖYÜ
ÇANKAYA FRİG TÜMÜLÜSÜ BEŞTEPELER ARKEOLOJİK BEŞTEPELER
ALTINDAĞ ANTİK TİYATRO KALINTISI ARKEOLOJİK ULUS
ÇANKAYA BEYTEPE I. HÖYÜĞÜ ARKEOLOJİK BEYTEPE
MAMAK KIBRIS KÖYÜ VADİSİ DOĞAL SİT KIBRIS KÖYÜ
ÇANKAYA PAPAZIN BAĞI DOĞAL SİT GAZİOSMANPAŞA MAH.
ÇANKAYA GÜVEN PARK DOĞAL SİT ÇANKAYA
ÇANKAYA KURTULUŞ PARKI DOĞAL SİT ÇANKAYA
ÇANKAYA ABDİ İPEKÇİ PARKI DOĞAL SİT ÇANKAYA
SİNCAN I.DERECE DOĞALSİT DOĞAL SİT YENİKENT
YENİMAHALLE AOÇ SİT ALANI DOĞAL SİT AOÇ
GÖLBAŞI TULUNTAŞ MAĞARASI DOĞAL SİT TULUNTAŞ KÖYÜ
ÇANKAYA DOĞAL SİT ALANNI DOĞAL SİT KIZILAY Dr.MEDİHA ELDEM SOK.
ÇANKAYA ABİDİN PAŞA KÖŞKÜ DOĞAL SİT ERTUĞRUL GAZİ MAH
ÇANKAYA CUMHURBAŞKANLIĞI KÖŞKÜ DOĞAL SİT ÇANKAYA
ÇANKAYA MUHAFIZ ALAYI ARAZİSİ DOĞAL SİT ÇANKAYA
ÇANKAYA BOTANİK BAHÇESİ DOĞAL SİT ÇANKAYA
ÇANKAYA İSVİÇRE FRANSA ELÇİLİK BİNASI DOĞAL SİT ÇANKAYA
ÇANKAYA T.B.M.M.TAHSİSLİ ALANI İLE PARK ALANI DOĞAL SİT ÇANKAYA
ÇANKAYA I. DERECE DOĞAL SİT ALANI DOĞAL SİT YENİŞEHİR,TUNA CADDESİ
ÇANKAYA I.DERECE DOĞAL SİT ALANI DOĞAL SİT Dr.MEDİHA ELDEM S.,ATAÇ SOK
YENİMAHALLE TAŞINMAZLAR TARİHİ SİT GAZİ MAHALLESİ,TANDOĞAN
YENİMAHALLE TAŞINMAZLAR TARİHİ SİT M.K.E.GENEL MÜDÜRLÜĞÜTESİS.
YENİMAHALLE İMALATI HARBİYE TESİSLERİ TARİHİ SİT GAZİ MAHALLESİ,TANDOĞAN
YENİMAHALLE İMALATI HARBİYE TESİSLERİ TARİHİ SİT M.K.E.GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TESİS.
ALTINDAĞ ANKARA KALESİ TARİHİ KENTSEL ALTINDAĞ
ÇANKAYA ANITKABİR TARİHİ SİT BAHÇELİEVLER
ALTINDAĞ HACIBAYRAM KENTSEL SİT ALTINDAĞ
ALTINDAĞ KALENİN G.DOĞUSUNDAKİ KENTSEL SİT KENTSEL SİT ALTINDAĞ
ALTINDAĞ HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ KAMPÜSÜ SAH. KENTSEL SİT ALTINDAĞ
ÇANKAYA SARAÇOĞLU MAH. KENTSEL SİT ÇANKAYA SARAÇOĞLU MAH.
ÇANKAYA BAKANLIKLAR BİNALARININ SAHALARI İDARİ SİT ÇANKAYA
7.5. TURİZM kürleri olarak yararlanılmaktadır. Termal suların

romatizma, eklem ve kireçlenme, mide ve bağırsak,
Ankara, tarihsel süreçte yüklendiği görevler ve kan dolaşımı, sinirsel hastalıklar, karaciğer ve safra
ülkedeki stratejik -coğrafi konumu bakımından kesesi, beslenme bozukluğu gibi hastalıklara olumlu
sahip olduğu turizm kaynakları yanında, ülkenin etki yaptığı bilinmektedir. Tesis çevresinde küçük
ikinci büyük metropoliten kenti ve başkenti olması
ve orta ölçekli konaklama tesisleri bulunmaktadır.
nedeniyle, önemli bir turizm potansiyeline sahiptir.
Turizm potansiyelini oluşturan kaynakların etkin Ayaş İçmesi ve Kaplıcası: Sıcaklık derecesi 51
kullanılması, kent ekonomisi ve yaşamı için büyük °C’dir. Üst solunum yolu hastalıklarına ve akciğer
önem taşımaktadır. Bu potansiyel, gerek kentlilerin hastalıklarına iyi geldiği bilinmektedir. Ayaş ilçe
günübirlik ve hafta sonuna yönelik rekreatif merkezinden yaklaşık 20 km uzaktaki alanda küçük
gereksinimlerini karşılayabilecek olması diğer ölçekli konaklama tesisleri bulunmaktadır.
yandan da başkentlik işlevinin getirdiği bölgesel
ve ülkesel dinamiklere yanıt verebilecek olması Ayaş Karakaya Kaplıcası: Su sıcaklığı 31 °C’dir.
açısından büyük önem taşımaktadır. İçmece olarak da yararlanılmaktadır.
7.5.1. TURİZM POTANSİYELİNİ Dutlu-Tahtalı Kaplıca ve İçmeleri: Beypazarı
OLUŞTURAN KAYNAKLAR ilçesinde olup, kaplıca ve içmece olarak
yararlanılmaktadır. Su sıcaklığı 31-52 °C’dir. Cilt
7.5.1.1. DOĞAL KAYNAKLAR hastalıkları, karaciğer, safra kesesi, pankreas, damar
Turizm potansiyeli oluşturan doğal kaynaklar, sertliği rahatsızlıklarına iyi gelmekte olup, küçük
turizm türlerine göre irdelenmiştir. Bu irdeleme; ölçekli konaklama tesislerine sahiptir.
1996 yılında gerçekleştirilen “Ankara İli Turizm
Envanteri ve Turizm Geliştirme Planı” ve Ankara Çubuk Melikşah Kaplıcası: Ankara`ya 30 km.
Valiliği Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü görüş ve uzaklıkta Çubuk ilçesindedir. Suyun sıcaklığı 31
°C‘dir. Küçük ölçekli konaklamalar bulunmaktadır.
verileri doğrultusunda yapılmıştır.
Haymana Kaplıcası: Ankara`ya 73 km. uzaklıktaki
TERMAL TURİZM
Haymana ilçesindeki kaplıcanın su sıcaklığı 44.5
Ankara’ya 60-150 km. uzaklıkta, termal kaynakların °C’dir. Mide, karaciğer, pankreas, damar sertliği,
toplandığı 4 önemli bölge bulunmaktadır. Ayaş- akciğer rahatsızlıklarına iyi geldiği ifade edilen
Beypazarı, Kızılcahamam ve Sey Hamamı termal bölgede küçük ve orta ölçekli konaklama tesisleri
alanı, Haymana termal alanı ve Çubuk Melikşah bulunmaktadır.
termal alanı farklı çevresel özelliklere sahip içme ve
kaplıcalar olarak turizm potansiyeli açısından önem Kızılcahamam, Haymana ve Beypazarı’ndaki kaplı-
calar Ankara Büyükşehir Belediye Sınırları dışında
taşımaktadır.
bulunmakta olup, tüm termal turizm alanlarının
Kızılcahamam Kaplıcası: Suyun ısısı; 44-47 etkin ve verimli değerlendirilemediği düşünülmek-
°C arasında değişmektedir. Tesislerden içme ve tedir. Bu alanların etkin değerlendirilmesine yöne-
banyo kürleri şeklinde yararlanılmaktadır. İçme lik özel planlama çalışmaları yapılması gerekmekte
kürleri karaciğer, safra kesesi, mide ve bağırsak ve olup, Ayaş ilçesinin gelişimi için en önemli unsur
metabolizma hastalıkları; banyo kürleri ise; kalp, olarak görünen turizmin termal turizm alanında da
dolaşım bozuklukları, romatizma üzerinde etkilidir. geliştirilmesi yarar sağlayacaktır.
Alan çevresinde küçük ve orta ölçekli konaklama YAYLA TURİZMİ
tesisleri ile Başkent Üniversitesine ait 5 yıldızlı bir
otel bulunmaktadır. Ankara ilinin kuzey ve kuzeybatı kesimleri, Orta
Anadolu etkisinden çıkılarak yükselti ve bitki
Kızılcahamam Sey Hamamı Termal Turizm örtüsünün değiştiği alanlardır. Bu bölgelerde yüksek
Merkezi: Kızılcahamam-Çerkeş yolu üzerinde alanlar, bir yandan yayla turizmi, diğer yandan da
Güvem bucağının 2 km. batısındadır. Suyun doğa ile bütünleşme amaçlı yürüyüş ve sporlar için
ısısı 43 °C’dir. Termal tesislerden içme ve banyo önemli bir potansiyel sunmaktadır. Bu anlamda;
Beypazarı, Güdül, Çamlıdere, Kızılcahamam Kızılcahamam-Ulucak Yaylası: Kızılcahamam

ve Nallıhan ilçelerinde, içlerinde bazı yerleşme ilçesinin doğusunda, ilçeye 40 km. uzaklıktadır.
birimlerinin de bulunduğu ve hayvancılık da Yayla, Haziran-Eylül aylarında otlak olarak
yapılan yaylalar bulunduğu ve bu alanların turizm kullanılmakta ve altyapısı bulunmamaktadır. Yayla
potansiyeline sahip olduğu söylenebilir. turizmine ve dağ ve doğa yürüyüşlerine uygundur.
Doğa yürüyüşleri, kamping, günübirlik dinlenme Kızılcahamam-Başköy Yaylası: Kızılcahamam
potansiyellerine sahip bu alanların bir kısmı ve su ilçesine 45 km. uzaklıktadır. Çevresi çam
kaynaklarına da sahiptir. Sportif olta balıkçılığı gibi ormanlarıyla kaplı olan yayla haziran-ekim
çeşitli rekreasyon faaliyetlerine de olanak sağlayan aylarında hayvan otlatmak amacıyla kullanılmakta
bu alanlar şöyle sıralanabilir. olup dağ ve doğa yürüyüşlerine elverişlidir.
Karaşar-Eğriova Yaylaları (Belenova, Kuyucak, Kızılcahamam-Salın (Maden) Yaylası: Kızıl-

Sarıalan, Çukurören Yaylaları): Beypazarı cahamam’a 35 km. uzaklıktadır. Yaylanın çevresi
ilçesinin kuzeyinde, ilçeye 55 km., Karaşar beldesine çam ormanlarıyla kaplıdır. Yaylada altyapı yoktur.
20 km. uzaklıktadır. Belenova, Kuyucak, Sarıalan, Ancak su kaynakları boldur ve su çeşmelerden sağ-
Çukurören ve Eğriova yaylalarını kapsayan Eğriova lanmaktadır. Salın Yaylası yayla turizmi ve dağ ve
Yaylası yaklaşık 650 ha’dır. Yayla turizmi, doğa doğa yürüyüşü için elverişli olup, çadırlı kamping
yürüyüşleri, çadırlı kamping ve günübirlik dinlenme için uygun alanlara sahiptir.
gibi rekreasyon faaliyetleri için Ankara’nın en
Tümü Ankara Büyükşehir Belediyesi sınırı dışındaki
elverişli yaylası olarak değerlendirilmektedir.
bu yaylalar, Ankara halkının rekreatif amaçlı
Alabalık ve çay balığı türlerinin bulunduğu gölet,
kullanabildiği ve doğal yapıları korunarak, daha
sportif balıkçılık için de olanak yaratmaktadır.
etkin değerlendirilmesi gereken potansiyeller olarak
Büyükşehir Belediyesi Sınırı dışındaki bu alan,
ön plana çıkmaktadır.
Ankara kenti için sunduğu büyük potansiyele
karşın kentliler tarafından yeterince bilinmemekte DAĞ VE DOĞA YÜRÜYÜŞ ALANLARI
ve etkin değerlendirilememektedir.
İlin kuzey ve kuzeybatısındaki yükselti ve bitki
Çamlıdere-Benli Yaylaları (Yılanlı, Osmansin, örtüsünün sunduğu olanaklar dışında diğer bazı
Peçenek, Çukurören Yaylaları): Çamlıdere doğal oluşumlar da kentin farklı noktalarında
ilçesinin doğusunda, ilçeye 40 km. uzaklıktadır. doğa ile bütünleşme, yürüyüş, trekking olanakları
Yaylanın etrafı zengin çam ormanları tabanı ise sunmaktadır.
çayırlarla kaplıdır. Yayla evleri genellikle ahşaptır.
Güdül ilçesinin doğusundaki Kirmir Çayı Vadisi;
Yayla turizmi, doğa yürüyüşü ve çadırlı kamp
Kızılcahamam Pazar beldesi yakınlarında gerek
kurmaya elverişlidir. Büyükşehir Belediyesi Sınırı
jeolojik oluşumu, gerekse bitki örtüsü bakımından
dışındaki bu alan da etkin değerlendirilememekte
zengin değerlere sahip Pazar Çayı Vadisi; bitki
dir.
örtüsü ve peyzaj özellikleri 22 km’lik gezi parkuru
Güdül-Sorgun Yaylası: Güdül ilçesinin kuzeyinde, sunan İlhan Çayı Ağan Vadisi; boğaz biçimindeki
ilçeye 23 km. uzaklıktadır. Sorgun Köyü halkının oluşumları ve bitki dokusuyla kısa doğa yürüyüşleri
yaz aylarında hayvan otlatmak amacıyla çıktığı için uygun olan Çubuk Çayı Vadisi; Beypazarı
yaylada, gölet de bulunmaktadır. Etrafı zengin yakınlarında, dar bir alanda, zengin bitki örtüsü
çam ormanlarıyla kaplıdır. Sorgun Yaylası, dağ ve meyve bahçeleri içinde bağ evi niteliğinde kırsal
ve doğa yürüyüşü, çadırlı kamping, günübirlik yerleşmelerin de bulunduğu İnönü Vadisi; su
dinlenme ve sportif balıkçılık gibi çok amaçlı turizm öğesi, görsel ve çevresel değerleri ve yaban hayatı
potansiyeline sahiptir. ile Mogan ve Eymir Gölleri; baraj gölü ve
çevresi ile Çubuk Barajı; Beypazarı Karaşar’a 30
Nallıhan-Andız Yaylası: Nallıhan ilçesine 30 km. km uzaklıktaki Eğriova Yaylası; Çamlıdere ilçesi
uzaklıktadır. Otlak olarak kullanılan ve altyapısı yakınlarındaki Benli Yaylası ve Kızılcahamam
olmayan bu yayla, dağ ve doğa yürüyüşü ve çadırlı Soğuksu Milli Parkı, ender rastlanan bitki türleri
kamping için elverişlidir. ve çiçekleri ile Kazan Tepeleri, Ayaş Tepeleri,
dağ ve doğa yürüyüşü için büyük potansiyel sunan birlikte, Soğuksu Milli Parkı, Çubuk-Karagöl Orman
alanlardır. İçi Dinlenme Yeri, Bayındır Barajı-Mavi Göl,
Eğriova Yaylası, Benli Yaylası’nda kamp ve karavan
Bu alanlardan; Karaşar-Eğriova Yaylaları ve turizmine yönelik teknik olanaklar bulunmaktadır.
Çamlıdere-Benli yaylaları atlı doğa yürüyüşlerine
uygun bir potansiyel sunmakta olup, Kızılcahamam- KUŞ GÖZLEM ALANLARI
Karacaören köyünde bu amaçlı ziyaretler yapıldığı Çöl Gölü: Bâlâ ve Haymana ilçesi sınırları
bilinmektedir. içerisindeki gölde; sakarca, angıt ve çamuran
MİLLİ PARKLAR VE TABİAT PARKLARI dahil büyük sayıda su kuşu kışlamakta, flamingo,
dikkuyruk ve uzunbacak, yeşilbaş, uzunbacak,
Kızılcahamam İlçesindeki Soğuksu Milli Parkı, kılıçgaga, akçacılıbıt ve kızkuşu bulunmaktadır.
Nallıhan İlçesi yakınlarındaki Asarlık Tepeleri ve
İlin bir çok yerindeki orman içi dinlenme yerleri de Mogan Gölü: Başta Yavrucak Deresi olmak üzere
önemli bir turistik ve rekreatif potansiyele sahiptir. çok sayıda küçük dereyle beslenen Ankara’ya en
Bunlardan Soğuksu Milli Parkı, yasal tescilli sınıra yakın ve özel çevre koruma bölgesi olan göl; alaca
sahip olup, diğerlerinin de tabiat parkı olarak balıkçıl, macar ördeği, pasbaş patka ve dikkuyruğun
korunmaya alınmasında yarar görülmektedir. üreme alanları ile çok önemli bir kuş alanıdır.
Alanda üreyen diğer türler arasında, küçük batağan,
Soğuksu Milli Parkı: Ankara’ya 80 km. uzaklıktaki bahri, kızılboyunlu batağan, kara boyunlu batağan,
Soğuksu Milli Parkı, 1050 ha, büyüklükte olup, küçük balaban, boz ördek, yeşilbaş, saz delicesi,
Çevre ve Orman Bakanlığı ile yapılan bir protokol sakarmeke ve uzunbacak sayılabilir.
ile işletilmesi Büyükşehir Belediyesi tarafından
yapılmaktadır. Turistik bakımdan büyük bir önem Kızılcahamam Ormanları (Soğuksu Milli
Parkı): Kara leylek, sakallı akbaba, küçük akbaba,
taşıyan, Kızılcahamam’ı çevreleyen ormanların flora
kızıl akbaba, kara akbaba ve küçük kartalın üreme
yönünden step ile orman zonu arasında bir geçit
alanıdır.
teşkil etmesi sebebiyle biyolojik bakımdan ayrı bir
özellik taşıdığı belirtilmektedir. Bu nedenle, mevcut Kavaklı Dağı: Güdül yakınlarındadır. Kara akbaba
ormanların korunması amacıyla 1959 yılında Milli üreme sahasıdır.
Park olarak belirlenmiştir.
İnözü Vadisi: Beypazarı’nın kuzeyinde yüksekliği
Soğuksu Milli Parkın`da yükseklik 1000-1800 metre 100 m’ye ulaşan bir vadidir. Kayalıklarda yuva
arasında değişmekte olup, yıllık ortalama sıcaklık yapan karaleylek, bıyıklıdoğan başta olmak üzere,
11.9°C’dir. Milli Park flora yönünden de oldukça küçük akbaba ve kuzgun bulunmaktadır.
zengindir. Çeşitli çayır otları ve çiçekleri bulunmakta
Sarıyar Barajı (Nallıhan Kuş Cenneti):
olup, ayrıca yabani çilek, yabani gül, ağaççıkları
Beypazarı, Nallıhan ve Mihalıçcık ilçelerini kapsar.
da vardır. Milli Parkın 800 hektarı ormanlık saha,
Sarıyar Baraj Gölü’ne akan akarsuların ağızlarındaki
250 hektarı ise açıklık sahadır. Milli Park sahasında
sulak alanları ve gölün kuzeyindeki kayacıkları
yaban domuzu, ayı, tilki, çakal, sincap ve tavşan içine alır. Bölgede kuluçkaya yatan önemli türler
gibi hayvanlar ve otuzbeşin üzerinde kuş çeşidi arasında gece balıkçılı, karaleylek, küçük akbaba,
bulunmaktadır. bıyıklı doğan sayılabilir. Göç sırasında ise çok
8000 ziyaretçinin ihtiyacını karşılayacak piknik sayıda leylek ve angıt için konaklama noktasıdır.
masası bulunan tesisten yılda ortalama 500.000 Küçük akbalıkçıl, gri balıkçıl, gece balıkçılı aynı
kişi yaralanmaktadır. Soğuksu Milli Parkında çadır kolonide kuluçkaya yatar. Kara çaylak ve gökdoğan
ürer. Bölgede arada sırada gözlemlenen ak kuyruklu
kurulabileceği gibi, karavanlı kamp yapmak da
kartal büyük olasılıkla yakın çevrede üremektedir.
mümkündür.
Ülkenin en önemli Kuş Cenneti noktalarından
KAMP VE KARAVAN TURİZMİ biridir.
Yukarıda sıralanan doğal çevre unsurlarının bir Beynam Ormanı: Kuluçkaya yatan iki çift şah
çoğunda kamp yapılabilmesi olanaklı olmakla kartal ile önemli kuş alanıdır.
BİTKİ İNCELEME ALANLARI kefali, kerevit ve yılan balığı bulunmaktadır. Çubuk

Floristik zenginliği açısından zengin sayılabilen II ve Kurtboğazı barajlarında avlanma yasak olup,
Ankara’da; yaklaşık 960 farklı bitki türü doğal diğerlerinde kısmen avlanmaya izin verilmektedir.
ortamda yetişmektedir. Bunların bir çoğu, Ankara Gölet Balıkçılığı: Tarım ve Köyişleri
çiğdemi, tükürükotu, peygamber çiçeği gibi Bakanlığı`nca balıklandırma programı çerçevesinde
endemiktir ve yetişen türlerdeki endemik tür sayısı balıklandırılma yapılan ve avlanma yasağı olan;
% 16’ları bulmaktadır. Tür sayısı bakımından en
Üçbaş, Aşağı Karacaören, İğdir, Çeştepe, Karagüney
zengin başlıca familyalar, papatyagiller, baklagiller,
(Kızılcahamam), Kirazdibi (Ayaş), Avşar (Balâ),
buğdaygiller, turpgiller, ballıbabagillerdir. İlde
Kızılca (Çubuk), Güvenç (Yenimahalle) Dikilitaş
yetişen 175 bitki türünün endemik olması,
(Haymana), Danacı (Sulakyurt), Yüzüncüyü
bir çok doğal alanı, bitki inceleme noktasında
(Kızılcahamam), Demirtaş (Kalecik), Hacımusalı
çekici kılmaktadır. Özellikle Kazan tepeleri ve
Kızılcahamam, Nallıhan, Güdül çevresindeki (Polatlı), Akçaören (Kızılcahamam), Kösrelik
yükseltiler, bitki inceleme amaçlı geziler için caziptir. (Çubuk), Karakaya (Polatlı), Çukurören II (Güdül),
Bunun dışında, Ankara’nın endemik türlerinden Çamkoru (Çamlıdere), Kızık (Çubuk), Ilıca (Polatlı)
ahlat’ın adını verdiği Ahlatlıbel çevresindeki tepeler ve Bucuk (Yenikent) Göletleridir.
ve kent çevresindeki irili ufaklı yükseltiler de, bitkisel Bunun dışında; Sarıyar ve Çamlıdere Baraj
varlığın irdelenebilmesi, doğayla bütünleşme amaçlı Göllerinde rüzgâr sörfü yapılabilmektedir.
geziler için önemli potansiyeller sunmaktadır. Kazan
ve Ayaş tepeleri ile Mogan ve Eymir çevresindeki KIŞ TURİZMİ
bitkisel varlığın özel bir önem taşıdığı ve ulusal
Ankara’daki doğal kaynakları oluşturan
korunan alanlar ve doğal miras listesi içinde kayıt
potansiyellerden birisi de kış ve doğa turizmidir.
altına alındığı bilinmektedir. Bu alanların ekolojik
turizm potansiyellerinin verimli değerlendirilmesi Ankara kentinin güneydoğusunda kente 23 km.
ve sürdürülebilir doğal, ekolojik turizm çalışmaları uzaktaki Elmadağ, Çankaya İlçesi sınırları içinde
programlanması yararlı görünmektedir. kalmaktadır. 1862 m. yüksekliğindeki Elmadağ,
kış sporlarına yönelik olarak kullanılan bir kaynak
SU SPORLARI ALANLARI merkezi olması yanısıra, günübirlik rekreatif amaçlı
Ankara’da yapılmakta olan balıkçılık; akarsu, göl, gereksinimler için de, Ankaralıların hizmetinde
baraj gölü ve gölet balıkçılığı olmak üzere 4 grupta bulunmaktadır. Bu bölgede Kayak Merkezi
toplanabilir. bulunmakta olup, Elmadağ`ın kuzey yamaçlarında,
1500-1850 m. yükseklikler arasındaki bu merkezde,
Akarsu Balıkçılığı: Kızılırmak, Sakarya nehirleri ile pistler ağaçsızdır ve alpin çayırlarla kaplıdır.
bunların kollan ve Kirmir Çayı’nda yapılmaktadır. Karasal iklimin hüküm sürdüğü merkezde kayak
Pullu sazan, kadife balığı, gümüş balığı, tatlısu sezonu ocak-mart arasında olup, kar kalınlığı 30-60
kefali, kara balık, çapak balığı, kerevit, yayın cm’dir. Alanda kayak evi ile bir otel ve iki restoran
balığı, nadiren yılan balığı, sudak ve turna balığı bulunmaktadır. Hava Kuvvetleri’ne ait teleski tesisi,
bulunmaktadır. kar üstü aracı ve kafeterya hizmet vermektedir. 548
Göl Balıkçılığı: Mogan ve Eymir göllerinde; turna m. uzunluğunda, saatte 720 kişi kapasiteli bir adet
balığı, pullu sazan, kadife balığı, yayın balığı, gümüş teleski bulunmaktadır. Pist kolay ve orta zorluk
balığı ve kerevit. Çubuk Kara Göl de; göl alası ve derecelerindedir.
sazan balığı vardır.
Ayrıca, Kalecik İlçesinin güneydoğusundaki İdis
Baraj Gölü Balıkçılığı: Sarıyar, Gökçekaya, dağı, Güdül ve Beypazarı İlçelerinin kuzeyindeki
Asartepe, Hirfanlı, Kesikköprü, Çubuk II, Kavaklı dağı ve Çamlıdere İlçesinin kuzeyindeki Işık
Kurtboğazı Barajlarında; yayın balığı, pullu sazan, dağları da, henüz etkin kullanılmasa da, kış ve doğa
gümüş balığı, kadife balığı, çapak balığı, tatlı su turizmi açısından önemli bir potansiyele sahiptir.
DİĞER TURİZM POTANSİYELLERİ Kazan yakınlarındaki Kasalar Tümülüsü’nü, 25

km güneydeki Karaoğlan Höyüğü’nü, Beştepeler
Yamaç Paraşütü: Gölbaşı Yamaç Paraşütü Eğitim
Tümülüsü’nü ve Demetevler Yumurtatepe
Tesisi’nde; Ankara’daki üniversitelerin havacılık
kulüplerinin yamaç paraşütü eğitimi verdikleri Tümülüsü’nü anmak mümkündür.
bölgedir. Geniş bir ovaya bakan eğitim tepesi, uygun MAĞARA TURİZMİ
irtifası ve rüzgarı her yönden karşılaması nedeni ile
yamaç paraşütü eğitimleri için çok elverişlidir. Bizans Dönemi Mağaraları: Güdül ilçesi, Kirmir
Çayı kenarında İnönü mevkiinde bulunmaktadır. Bu
Bisiklet Turizmi : Kirmir Çayı Vadisi, Ankara Çayı tarihi yerüstü mağaralarının Bizanslılar döneminden
Vadisi, Eğriova ve Benli Yaylaları, Karagöl, Mogan kaldığı tahmin edilmektedir. Dağın içini oymak
ve Eymir Gölü çevresi bisiklet turları yapmaya suretiyle yapılan bu mağaralarda, merdivenlerle kat
elverişli alanlardır. kat yukarılara çıkılmaktadır. İç Anadolu`daki Ürgüp-
Göreme mağaralarına benzerlik göstermektedir.
Ankara’nın Doğal Sembolleri : “Ankara Kedisi”,
Merkezi bir yerdeki kilisesi ile bir köy topluluğunu
“Ankara Keçisi” ve “Angora Tavşanı”; Ankara’ya
andıran mağara; Kirmir Çayı’nın zamanla altını
özgü en temel doğal semboller olarak korunması,
oyduğu dağın parçalanmasıyla yukarı katlara çıkan
geliştirilmesi ve kentsel turizm içerisinde etkin
merdivenleriyle, açıkta kalmış tarihi bir görünüm
değerlendirilmesi gereken unsurlardır. Ayrıca;
arz etmektedir.
Ankara Çiğdemi, Ankara Armudu, Ankara Balı
ve Kalecik Karası adıyla bilinen üzümüyle anılan Tuluntaş Mağarası: Ankara`ya 15 km. uzaklıkta
Ankara, bu değerlerinin sürdürülebilirliğini ve Gölbaşı ilçesindedir. İncek, Hacılar ve Tuluntaş
turistik olarak kullanılabilirliğini araştırıp, etkin köyleri arasındaki Karayatak Tepe mevkiinde
değerlendirmelidir. bulunmaktadır. Uzunluğu 5 km., genişliği 1-1.5
km., yüksekliği 30-40 m. olan büyük bir kireç taşı
7.5.1.2. KENTSEL-TARİHİ VE ARKEOLOJİK bloğunun içinde, kimyasal erimeler sonucunda
DEĞERLER oluşan mağarada görülmeye değer dikit, sarkıt ve
sütunlar bulunmaktadır.
ARKEOLOJİK DEĞERLER
Haymana’nın 18 km. güneyindeki Demirözü
Paleliotik çağdan başlayarak sürekli bir yerleşme
Mağarası, Ayaş yakınlarındaki Şıngırdaklın Mağarası
alanı olarak kullanılan bugünkü Ankara kenti ve Elmadağ’ın kuzey yamaçlarındaki melanj yapısı
ve yakın çevresinde, oldukça önemli tarihi ve da ilginç jeolojik oluşumlar açısından turistik bir
arkeolojik değerlere sahip eserler bulunmaktadır. potansiyele sahiptir.
Genellikle Ankara’nın tarihi kent merkezi ve eski
yerleşim alanlarında yoğunlaşan bu tarihi değerler SİMGESEL DEĞERLER-TARİHİ-ANITSAL
içerisinde Ankara Kalesi, Augustus Tapınağı, Roma YAPITLAR
Hamamı, Ankara Tiyatrosu, Julien Sütunu ve Ankara kentinde bulunan anıtsal yapıtlar içerisinde
Akköprü sayılabilir. Anıtkabir, Atakule ve Ankara Kalesi, diğer tarihi
kentsel yapıtlardan farklı olarak, Ankara kentini
Ankara ili sınırları içerisinde bulunan çok temsil eden simgesellik düzeyi yüksek yapılar
sayıdaki arkeolojik sit alanı içerisinde Ankara’nın olmaları nedeniyle özel bir anlam taşımaktadırlar.
96 km. güneybatısında, Polatlı yakınlarındaki
Gordion’u, Taşpınar Köyü-Haymana eski yolu Ankara Kalesi
üzerindeki Ahlatlıbel’i, Ankara’nın 60 km Ankara Kentine hakim bir tepenin üstüne kurulmuş
güneybatısında Haymana İlçesi yakınlarındaki olan Ankara Kalesinin yapım tarihi kesin olarak
Gavurkale’yi, Ankara’ya 78 km uzaktaki Kalecik bilinmemektedir. Dış kale ve iç kale olmak üzere iki
Kalesi’ni, Ankara’nın 42 km kuzeybatısındaki ayrı bölümden oluşan Ankara Kalesinde, geleneksel
Bitik Höyüğü’nü, 54 km. kuzeyde Çubuk Çayı plan ve yapı özelliklerini koruyarak günümüze
kıyısındaki Eti Yokuşu’nu, 45 km kuzeybatıda ulaşmış birçok Ankara evi yanında, Alaaddin
Camisi de bulunmaktadır. Altındağ İlçesi sınırları Atatürk Müzesi açılmıştır. Burada Atatürk’ün
içindeki Ulus Tarihi Kent Merkezi ve Ankara kullandığı eşyalar, kendisine hediye edilen
Kalesinin korunması ve kentsel yaşama aktif olarak armağanlar ve giysileri teşhir edilmektedir. Müzede
katılabilmesi, Ankara için önemli bir tarihi ve ayrıca Atatürk’ün madalya ve nişanları ile manevi
turistik potansiyelin de değerlendirilmesi anlamına evlatlarından A. Afet İnan, Rukiye Erkin, ve Sabiha
gelmektedir. Gökçen’in müzeye armağan ettikleri Atatürk’e ait
eşyalar da sergilenmektedir.
Anıtkabir
Atakule
Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Atatürk’ün
naaşının bulunduğu Anıtkabir, Çankaya İlçesi Çankaya İlçesi Sınırları içinde kalan Atakule
Sınırları içinde Ankara’ya hakim bir tepe olan modern mimari yapısıyla simgesel bir özelliğe sahip
Rasattepe’ de (bugünkü Anıttepe) inşa edilmiştir. olmasının yanı sıra, alışveriş merkezi, yeme-içme ve
1953 yılında yapımı tamamlanan Anıtkabir, Ankara eğlence tesisleriyle de turizme hizmet etmektedir.
kentini simgeleyen önemli anıtsal değerlerdendir. Simgesel anlamda da akla gelen bir yapı olan
Aynı zamanda askeri müzeye de sahip Anıtkabir, Atakulei Büyükşehir belediyesinin ambleminde de
ülkeyi ve kenti simgeleyen en önemli yapılar ifadesini bulmaktadır.
içindedir.
CAMİLER, TÜRBELER VE DİNİ TURİZM
18 Kasım 1943 tarihinde Prof. Emin Onat ve Doç. Selçuklu-Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde
Orhan Arden’in projelerinin uygulanmasına karar yapılmış olan camilerden mimari nitelikleri
verilmiştir. 9 Ekim 1944 tarihinde törenle temeli açısından önemli olanlar arasında Ulucanlar
atılan Anıtkabir’in inşası 9 yıllık bir süre içinde Caddesi üzerindeki Ağaç Ayak Camii, Samanpazarı
dört aşamalı olarak yapılmıştır. Anıtkabir, Türk Ahi mahallesindeki Ahi Elvan Camii, Samanpazarı
mimarlığında 1940-1950 yılları arasında II. Ulusal Aslanhane Mahallesindeki Ahi Şerafettin
Mimarlık dönemi olarak adlandırılan dönemin (Aslanhane) Camii, Ulucanlar-İç Cebeci’deki
özelliklerini taşımaktadır. Yaklaşık 750.000 m2’lik Cenab-ı Ahmet Paşa Camii, Ulus’ta Augustos
bir alanı kaplamakta olup Barış Parkı ve Anıt Bloku Tapınağı ile bitişik olarak 1427-1428’de yaptırılan
olarak iki kısma ayrılır. Hacı Bayram Camii, Hamamönü’ndeki Karacabey
Barış Parkı: Türkiye’nin çeşitli bölgelerinden camii sayılabilir. Ayrıca Ankara’nın en büyük cami
ve yabancı ülkelerden getirilen fidanlarla konumundaki Kocatepe Camii de son dönemde
oluşturulmuştur. Bugün parkta 104 ayrı türden yapılan Osmanlı Mimarisi özelliklerine sahip bir
yaklaşık 48.500 adet süs ağacı, ağaççık ve süs bitkisi külliye niteliği taşımaktadır.
bulunmaktadır. Bunların yanında büyük kısmı tarihi kent merkezi
Anıt Bloku: Aslanlı Yol, Tören Meydanı ve Mozole çevresinde bulunan çok sayıda mescit ve türbe
olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır; de, gerek tarihi kültürel değerleri, gerekse turistik
potansiyelleri açısından önem taşımaktadır. Söz
Anıtkabir yapı topluluğu içinde, simetrik konusu türbeler içerisinde Hacı Bayram Türbesi,
yerleştirilmiş on adet kule vardır. Bunlar İstiklal Cenab-ı Ahmet Paşa Türbesi, Karyağdı Sultan
Kulesi, Hürriyet Kulesi, Mehmetçik Kulesi, Zafer Türbesi, Karacabey Türbesi, Ahi Şerafettin Türbesi
Kulesi, Barış Kulesi, 23 Nisan Kulesi, Misak-ı ve İzzettin Baba Türbesi en önemli olanlarıdır.
Milli Kulesi, İnkılap Kulesi, Cumhuriyet Kulesi,
Müdafaa-i Hukuk Kulesi’dir. Zafer ve Barış kuleleri Hacı Bayram Camii: Ulus`ta Augustus
arasında II. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün Tapınağı`nın bitişiğinde yer alan cami, 1427-
mezarı bulunmaktadır. 1428 yıllarında Hacı Bayram Veli tarafından
yaptırılmıştır. Doğu duvarı Augustus Tapınağı’na,
Anıtkabir Atatürk Müzesi: Anıtkabir Proje güney duvarı Hacı Bayram Türbesi’ne dayanır.
Yarışması şartlarına uygun olarak, Misak-ı Milli Selçuklu mimarisi stilinde inşa edilmiş olan cami
ve İnkılap kuleleri arasındaki bölüm müze olarak Mimar Sinan tarafından onarılmıştır. Uzunlamasına
belirlenmiştir. 21 Haziran 1960’ta Anıtkabir dikdörtgen planlı, taş kaideli, tuğla duvarlı, kiremit
çatılı bir yapıdır. Türbenin güneydoğu duvarında tamiri ise sonuna rastlar. Caminin doğusundaki
yükselen iki şerefeli minaresi kare planlı, taş kaideli türbe duvarına gömülü antik aslan heykelinden
ve silindirik tuğla gövdelidir. Alt pencereler dışta sivri dolayı Aslanhane Camii olarak anılmaktadır.
kemerli nişlerle kuşatılmıştır. Üst pencereler sivri
tuğla kemerlidir. Ahşap mihrabı 17. yüzyıl sonunda Sarıkadı (Mimarzade) Camii: Ulus
ünlü Nakkaş Mustafa tarafından işlenmiş olan Hamamönü’nde, 18. yy karakterinde, rokoko etkisi,
cami daha sonra Kütahya çinileri ile süslenmiştir. görünen bir yapıdır.
Sanat değeri yönünden ilgi çekici olan bu cami Zincirli Camii : Ulus’ta Anafartalar Caddesi’nde
halen Ankara`nın en önemli camilerinden birisidir. bulunan caminin, 17. yüzyıl ortaları veya sonunda
1990’lı yıların başında önemli bir yarışmaya konu yapıldığı tahmin edilmektedir.
olarak çevre düzenlemesi yapılan ve kent turizmine
katılan yapı, ülkesel inanç turizmi turları için önemli Karacabey Camii: Ulus Hamamönü’nde
bir kırılma noktası ve Ankara içi ve dışı çok önemli bulunan cami türbesi, çeşmesi ve çifte hamamıyla
bir ziyaret noktasıdır. birlikte külliye oluşturmaktadır. Caminin yanında
Karacabey`in türbesi bulunmaktadır.
Ağaç Ayak Camii: Kitabesi olmayan caminin
1705 tarihli olduğu tahmin edilmektedir. Geç Devir Çiçekçioğlu Camii: Alparslan Mahallesi’nde
Ankara eserleri için tipik bir yapıdır. bulunan Çiçekçioğlu Camii, 17. yüzyıl sonu ve 18.
yüzyıl başı Ankara camilerinin güzel bir örneğidir.
Alaaddin Camii: Ankara Kalesi içinde yer alan
cami 1178 tarihlidir. 1361 ve 1434 yıllarında onarım Tacettin Camii: Hamamönü Sümer Mahallesinde,
görmüştür. Ankara`nın en eski camilerinden biri Karacabey İmareti yakınında bulunan cami, aynı
olan Alaaddin Camii, özellikle 1178 tarihi taşıyan adı taşıyan türbeye bitişiktir. 1901-1902’de Sultan
minberi, antik sütun başlıkları, kapı üzerindeki II. Abdülhamit tarafından yaptırılmıştır.
tamir yazıtları ile önem kazanan bir eserdir. 18.
ve 19. yy.larda yenilenen caminin orijinali büyük Kocatepe Camii: Çankaya ilçesinde 16. yüzyıl
ölçüde bozulmuştur. estetiği ve mimari üslubu ile 20. yüzyılda yapılan
cami, dört minaresiyle Selimiye`yi, merkezi kubbe
Cenab-ı Ahmet Camii: İç Cebeci Ulucanlar`da ve yarım kubbeleriyle Sultanahmet`i andırmaktadır.
bulunan kesme taş duvarlı ve kubbeleri kurşun Ülke için önemli ve protokol nitelikli bir cami olan
kaplı olan cami klasik Osmanlı yapılarındandır. Kocatepe, aynı zamanda, önemli devlet törenleri
1566 yılında Kanuni Sultan Süleyman döneminde için de kullanılmaktadır.
Ankara beylerbeyliği yapmış olan Cenab-ı Ahmet
Paşa tarafından yaptırılan cami, 1802, 1887 ve 1940 Diğer Camiler: Abdulhari, Ağaçoğlu, Balaban,
yıllarında onarım görmüştür. Çeşme, Hacı Musa, Hacı İlyas, Hacı İvaz,
Hamidiye, Hatuniye, İki Şerefeli, Leblebicioğlu,
Ahi Yakup Camii: İsmetpaşa Mahallesi’nde Molla Büyük, Şeyh İzzeddin, Yeğenbey, Yeşil Ahi,
bulunan cami, 1391`de Ahi Yakup tarafından Yeni ve Maltepe Camileri, inanç turizmi ve kentsel
yaptırılmıştır. Cami yenilenerek kısmen karakterini yaşam için önemli sayılabilecek diğer camilerdir.
kaybetmiştir.
Kilise ve Sinagoglar: Ankara’da 5 adet faal kilise
Ahi Elvan Camii: Samanpazarı Ahi Arap olduğu bilinmektedir. Balgat, Kurtuluş, Batıkent
Mahallesi’nde bulunan ve çok sade bir dış görünüşe ve Ulus’ta (St. Theres Kilisesi) yer alan Kiliselere
sahip olan cami, 1232 yılında Ahi Elvan Mehmet ilaveten, Vatikan büyükelçiliğinin yanında Katolik
Bey tarafından yaptırılmıştır. 1413 yılında onarım Meryem Ana Kilisesi, İtalyan Büyükelçiliği
gören caminin minaresi ve minberi 1423 yılında bahçesinde Katolik St. Paul Kilisesi, İngiltere
yapılmıştır. Büyükelçiliği içerisinde Anglikan St.Nicolas Kilisesi
de ilave edildiğinde 8 kilisenin bulunduğu ifade
Aslanhane (Ahi Şerafettin) Camii: Samanpazarı edilebilir. Ayrıca, Ulus Adliyesi karşısındaki Musevi
Aslanhane Mahallesi’nde bulunan caminin Sinagog’u bulunmakta olup, bunlar inanç turizmi
görünüşü sadedir. Yapılışı 13. yüzyılın başına, için gereğince değerlendirilememektedir.
Bunarın dışında ilin muhtelif noktalarında yatır yaşam kalitesini arttıran, ekonomiyi yenileyen
ve ziyaretler de bulunmakta ve bu alanlara önemli mikro-kalkınma projesinin, gerek Ankara ve
sayıda turistik ziyaret düzenlenmektedir. Bunların gerekse çevre ilçeleri için de özgünlükleri ile
içinde Memlik önemli bir nokta olup, bu ve benzeri değerlendirilmesi öngörülmektedir. Kalecik’teki
alanların kentsel inanç turizmi içerisinde daha aktif tarihi kent merkezinin bu çerçevede bir model
değerlendirilmesi sağlanabilir. oluşturularak geliştirilmesi, bu amaçla özel projeler
gerçekleştirilmesi sağlanabilir.
KÜLTÜR TURİZMİ
Kültür turizmi açısından en önemli değerler, Müzeler
Ankara evleri olarak bilinen ve kentin geleneksel,
Ankara’da bulunan müzeler içinde en önemlileri,
tarihi dokusu içinde anlam bulan taşınmaz kültür
Ankara Kalesi yakınındaki Anadolu Medeniyetleri
varlıkları ve bunların oluşturduğu özgün doku ile,
Müzesi, Opera Meydanı yakınındaki Etnografya
müze ve ören yerleridir.
Müzesi ile Devlet Resim ve Heykel Müzesi,
Ankara’nın geleneksel merkezi olan ve bugün Ulustaki Kurtuluş Savaşı Müzesi, 1. Türkiye
ağırlıkla ticari etkinliklere konu olan Ulus Tarihi Büyük Millet Meclisi Binası, Eskişehir Yolunda
Kent Merkezi, Ankara için çok önemli bir tarihi ve MTA Tesislerindeki MTA Tabiat Tarihi Müzesi,
kültürel değerdir. Kentin turizm potansiyeli için de Anıtkabir Müzesi, Ankara Çiftlik Atatürk Evi,
çok büyük önem taşıyan bu alan, Roma dönemi Demiryolları Müzesi, Aydınlıkevler Samsun Yolu
kalıntıları ağırlık taşımak üzere, Selçuklu ve Osmanlı kuzeyindeki PTT müzesidir. Bunların yanında
dönemi yapı ve sivil mimarlık ögeleriyle kendisini birçok kamu kurumu içerisinde de irili ufaklı müze
göstermektedir. Önemli bir kısmı kentsel ve tarihi bulunmaktadır.
sit alanı olarak koruma statüsü taşıyan alan, önemli
bir çöküntüleşme süreci ile de yüz yüzedir. Alan için Müzeler, Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı olanlar,
koruma amaçlı özel planlama çalışmaları yapılmış ve askeri müzeler ve özel müzeler olarak 3 grupta ele
alınmakta olup, Ankara’da buluna müzelerin bu
bu alana özgü stratejiler geliştirilmiş olup, bölgenin
anlamdaki tasnifi ve en önemlilerine ait ziyaretçi
kente ve ülkeye etkin biçimde kazandırılabilmesi
sayıları, raporun kültür başlığı altında verilmiş olup,
için yeterince başarılı olunamamıştır. Bu alanın daha bu bölümde anılan müzelerin turistik potansiyelleri
önce onaylı planları çerçevesinde korunarak ülke ve değerlendirilmeye çalışılmıştır. Kültür ve Turizm
kent turizmine etkin katılması ve gerek Merkezler Bakanlığı müzelerinden önemli ziyaretçi kapasitesi
Ana Planı, gerekse 07.09.2005 gün ve 25929 sayılı olan ve sağlıklı kayıt tutulanları hakkında İl Kültür
Resmi Gazete’de yayımlanmış “Ulus Tarihi Kent ve Turizm Müdürlüğü kayıtlarına göre, 284.962’si,
Merkezi Yenileme Alanı Sınırı” kapsamında yapılan yerli, 123.629’u yabancı olmak üzere toplam
projelendirme çalışmaları kapsamında, kentin 408.591 ziyaret gerçekleştirildiği anlaşılmaktadır.
en önemli kültür varlığı ve kültür turizmi unsuru
olarak yaşatılması sağlanmalıdır. Bu amaçla 5226 Tablo 7. 52. : Ankara’daki Kültür Bakanlığı
Sayılı Kanun ile değiştirilen Koruma Kanunu’nun Müzelerinin Ziyaretçi Sayıları, 2004
tanımladığı uygulama araçlarının verimli bir şekilde Kültür ve Turizm Bakanlığı
kullanılması ve bu alan için iş geliştirme, rekabet Toplam Yerli Yabancı
Müzeleri
gücü arttırma amaçlı özel çalışmalar ile Alan Anadolu Medeniyetleri Müzesi 165.518 52.656 112.862
Yönetimi oluşturulması gerekmektedir. Etnografya Müzesi 105.932 103.707 2.225
Gordion Müzesi ve Örenyeri 31.453 25.038 6.415
Ankara tarihi kent merkezindeki çok değerli Kurtuluş Savaşı Müzesi
kültürel peyzaja ilaveten Beypazarı’nda da tarihi 99.770 99.363 407
(I. TBMM Binası)
dokunun sahip olduğu potansiyel son 10 yılda çok Roma Hamamı Açık Hava Müzesi
5.918 4.198 1.720
ve Örenyeri
ciddi bir dönüşüm ve iyileştirmeye sahne olmuştur.
Toplam 408.591 284.962 123.629
Beypazarı örneğindeki tarihi dokunun iyileştirilerek
kentsel yaşama katılıp, turizm üzerinden kentsel Kaynak : İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2006
Bakanlığa ait 9, askeri 8 ve özel 21olmak üzere başlayarak, Osmanlı dönemine kadar kronolojik
38 müzenin bulunduğu Ankara’da, Tablo …’te bir sırayla sergilenmektedir. Bedestenin yan
vurgulanan 5 müze ziyaretçi kaydı tutmakta, salonlarında kronolojik düzen içinde, Paleolitik,
bunlara 2003 yılı itibariyle 415767 kişinin ziyaret Neolitik, Eski Tunç, Asur Ticaret Kolonileri,
yapıldığı, bu sayının 2005’te 613.005’e çıktığı, 2006 Hitit, Phyrigia, Urartu dönemlerine ait, Karain,
yılının ilk 10 ayında da 536.283 kişiye ulaşıldığı Çatalhöyük, Hacılar, Can Hasan, Beyce Sultan,
görülmektedir. Alacahöyük, Karaz, Mahmutlar, Eskiyapar, Elmalı,
Kültepe, Acemhöyük, Boğazköy, Gordion, Pazarlı,
Tüm bu artan ziyaretler içinde temel artış nedenin, Altıntepe, Adilcevaz, Patnoz kazılarından gelme
Kurtuluş Şavaşı Müzesinin oluşturduğu söylenebilir. çeşitli koleksiyonlar ve Yunan, Roma, Bizans
Aynı zamanda Anadolu Medeniyetleri Müzesindeki dönemlerine ait örnekler; bedestenin orta salonunda,
ziyaretçi sayısında da önemli bir atış olduğu Hitit İmparatorluk (Alacahöyük) ve Geç Hitit
gözlenmektedir. Kentin en büyük ziyaretçi çeken (Malatya, Karkamış, Sakçagözü) kentlerinin giriş
müzesi olan Anadolu Medeniyetleri müzesindeki çok kapılarına ait taş kabartmalar kazıda bulundukları
değerli eselerin daha fazla ziyaretçiye ulaşabilmesini biçimde sergilenmektedir. Anadolu Medeniyetleri
sağlamak, Başkentin turizm potansiyeli açısından Müzesi, 19 Nisan 1997 tarihinde İsviçre’nin Lozan
büyük önem taşımaktadır. kentinde 68 müze arasında birinci seçilerek “Yılın
Müzesi” unvanını elde etmiştir.
Tablo 7. 53. : Ankara’daki Müzelerin Ziyaretçi
Sayıları Etnografya Müzesi: Müslüman mezarlığı olan
tepede kurulmuştur. Müze 18.7.1930 yılında halka
YERLİ YABANCI TOPLAM açılmış ve 1938 yılının Kasım ayında iç avlusu
2003 415.767 geçici kabir olarak ayrılmış, Atatürk’ün naaşı,
2005 427.466 185.539 613.005 1953 yılında Anıtkabir’e nakline değin, burada
kalmıştır. Bu kısım halen Atatürk’ün anısına
2006 (ilk 10 ay) 461.892 74.391 536.283
sembolik bir kabir olarak korunmaktadır. Müzenin
Kaynak : İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2006 önünde duran bronz Atatürk heykeli 1927 yılında
Milli Eğitim Bakanlığı’nca İtalyan heykeltıraş P.
Anadolu Medeniyetleri Müzesi: Müze, Ankara Cononica’ya yaptırılmıştır. Müzede maden eserler,
Kalesi’nin güneydoğu kısmında, Atpazarı olarak dokuma giysi, silah ve ağaç işçiliği sergilenmektedir.
bilinen semtte bulunan iki Osmanlı yapısından Geleneksel Türk sanatının nadide örnekleri arasında
meydana gelmektedir. İki yapıdan birisi olan Anadolu’nun çeşitli yörelerinden derlenmiş halk
Mahmut Paşa Bedesteni’nin, Fatih dönemi baş giysileri, süs eşyaları, ayakkabı, takunya, Sivas
vezirlerinden tarafından 1464-1471 tarihleri yöresi kadın ve erkek çorapları, keseler, oyalar,
arasında yaptırıldığı tahmin edilmektedir. Ortada çevreler, uçkurlar, peşkirler, bohçalar, yatak
10 kubbe ile örtülü dikdörtgen planlı kapalı örtüleri, gelin kıyafetleri, damat tıraş takımları
mekân, karşılıklı yerleştirilen üstü beşik tonozlarla yer almaktadır. Uşak, Gördes, Bergama, Kula,
örtülü 102 dükkândan meydana gelen bir arasta Milas, Ladik, Karaman, Niğde, Kırşehir yörelerine
ile çevrilmektedir. İkinci yapı olan Kurşunlu Han, ait dokumalar da bulunmaktadır. Ayrıca müzede
tahrir defterlerine ve sicil kayıtlarına dayanan son Anadolu etnografya ve folkloru, sanat tarihi ile
araştırmalara göre Fatih dönemi baş vezirlerinden ilgili eserleri içeren bir ihtisas kütüphanesi de
Mehmet Paşa’nın Üsküdar’daki imaretine vakıf bulunmaktadır.
olarak yaptırılmıştır. Atatürk’ün bir “Eti Müzesi”
kurulması isteği üzerine, Mahmut Paşa Bedesteni Cumhuriyet Müzesi (II. TBMM Binası):
ve Kurşunlu Han, 1938 yılından 1968 yılına Ankara Ulus Meydanı’nda bulunan müze
kadar süren onarımlar sonunda Ankara Arkeoloji Cumhuriyet Halk Fırkası binası olarak tasarlanmış
Müzesi olarak ziyarete açılmıştır. Kendine özgü ancak, I. Büyük Millet Meclisi binasının yetersiz
koleksiyonları ile dünyanın sayılı müzeleri arasında olması ve gelişen cumhuriyet Türkiye’si meclisinin
yer alan Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde, ihtiyaçlarını karşılayamaması nedeniyle binada
Anadolu’nun arkeolojik eserleri Paleolitik Çağ’dan değişiklik yapılarak II. Türkiye Millet Meclisi olarak
kullanılmış, 30 Ekim 1981 yılında da Cumhuriyet diaroma’ların bulunduğu kısımdır. Burada ülkemiz
Müzesi olarak ziyarete açılmıştır. Özgün eşyaları ile için tipik olan ve gittikçe nesli tükenen hayvanlar
meclis toplantı salonu, Atatürk ilke ve inkılaplarının yaşam ortamlarında tanıtılmaktadır.
anlatıldığı odalar ilk üç cumhurbaşkanı Atatürk,
İsmet İnönü, Celal Bayar dönemlerini yansıtan Resim ve Heykel Müzesi: Etnografya Müzesi
belgeler, fotoğraflar ile bazı şahsi eşyalar yanında, 1927 yılında inşa edilmiştir. Müzede 19.
sergilenmektedir. Toplantı salonunda ise Mustafa yüzyıl başından günümüze kadar Türk resim sanatı
Kemal Atatürk’ün 15-20 Ekim 1927 tarihinde ve yaklaşık 100 yıllık geçmişi olan Türk plastik
okuduğu Büyük Nutuk’tan bir bölüm, balmumu sanatının seçkin örnekleri yer almaktadır. Müzede
plastik sanatlar kütüphanesinin yanısıra amatör ve
heykellerle meclis oturumu canlandırılmıştır. Bu
profesyonel sanatçıların çalışabileceği resim, heykel
müze son dönemde çok önemli bir ziyaret mekanı
ve seramik atölyeleri vardır. Dış ülkelerle geliştirilen
haline gelmiştir.
kültürel anlaşmalar çerçevesinde programlanan
Kurtuluş Savaşı Müzesi (I. TBMM Binası): resim, heykel, seramik, baskı sanatları ve
Ankara Ulus Meydanı’nda bulunan I. Türkiye fotoğraf sergileri, periyodik sergiler üç galeride
Büyük Millet Meclisi binası 23 Nisan 1920 ile gerçekleştirilmektedir.
15 Ekim 1924 tarihleri arasında I. Türkiye Büyük
Roma Hamamı: Ulus Meydanı’ndan
Millet Meclisi olarak kullanılmış, daha sonra
Yıldırımbeyazıt Meydanı’na uzanan Çankırı Caddesi
Cumhuriyet Halk Fırkası Genel Merkezi ve Hukuk üzerinde yer almaktadır. Yapılan kazılar sonucunda
Mektebi olarak işlevini sürdürmüştür. 1952 yılında hamamın iki bölümden oluştuğu anlaşılmıştır.
Maarif Vekaleti’ne devredilmiş, 23 Nisan 1961’de Palaestra dört tarafı revaklarla çevrilmiş, yaklaşık
“Türkiye Büyük Millet Meclis Müzesi” adıyla halkın kare planlı büyük bir alandır. Kapalı kısımlar ise
ziyaretine açılmış, Mustafa Kemal Atatürk’ün palaestra’ya bir bütün olarak bağlıdır ve frigidarium
doğumunun 100. yılı kutlamaları çerçevesinde (soğuk kısım), tepidarium (ılık kısım) ve kalidarium
restorasyon ve teşhir tanzim çalışmaları yapılarak (sıcak kısım) olarak adlandırılan üç ana kısımdan
23 Nisan 1981’de Kurtuluş Savaşı Müzesi olarak oluşmuştur. Ayrıca çeşitli avlular, külhan olarak
yeniden açılmıştır. Bina; koridor, Riyaset Divanı, adlandırılan ocaklar servis kısımları ve su depoları
Bakanlar Kurulu Odası, Encümen Odası (Komisyon ile yapı anıtsal bir bütün haline getirilmiştir.
Odası), Dinlenme Odası, Şer’iye Encümeni Odası, Ankara’daki Roma Hamamı’nın bugün görülebilen
İdare odaları, Meclis Toplantı Salonu, Mescit, Reis kalıntıları alttaki ısıtma katları ile servis kısımlarıdır.
Odası, fotoğrafhane, eser depoları ve sergi salonu Hamamda yapılan kazılar sonucunda ele geçirilen
olarak kullanılan alt katın yer aldığı bölümlerden sikke ve yazıtlar ile Korinth başlıkları gibi mimari
oluşmaktadır. buluntulardan yapının İmparator Karakalla
döneminde (211-217) inşa edildiği ve Bizanslılar
MTA Tabiat Tarihi Müzesi: 1968 yılında
döneminde de onarılarak kullanılmış olduğu
Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü tarafından
anlaşılmaktadır. Son yıllarda kısmen restore edilmiş
kurulan müze, Eskişehir yolu üzerindeki enstitü
olan Roma Hamamı’nın palaestrasında bugün
binasında bulunmaktadır. Müzede 1935 yılından
Roma devri Ankara’sından toplanmış olan yazıtları
bugüne kadar yapılan jeolojik çalışmalar sırasında
kapsayan zengin bir koleksiyon sergilenmektedir.
toplanan yer bilimlerinin çeşitli evrelerine ait
mineral ve taş örnekleri sergilenmektedir. Üç kattan Gordion ve Gordion Müzesi: İç Anadolu’nun
oluşan müzenin giriş katı tümüyle paleontolojiye en önemli antik kentlerinden birisi olan Gordion,
ayrılmıştır. Üç bine erişen fosil örnekleri, Maraş Ankara’nın 96 km. güneybatısında, Polatlı’nın 21
filine ait fosil iskeleti monte edilmiş halde km. batısında Yassıhöyük köyündedir. Gordion’un
sergilenmektedir. 193 milyon yıl önce Ankara ilk olarak M.Ö. 3000 yılının sonlarında (Eski Tunç
civarında yaşamış, 1.5 m. çapında dev ammoniti ve Çağı) iskân edildiği bilinmektedir. Antik kentin bu
25 bin yıl önce Anadolu’da yaşamış insana ait ayak çağdan başlayarak Hititler, Phyrigialılar, Persler,
izleri sergilenmektedir. Mineraloji ve petrografik’e Yunanlar ve Romalılara ait olmak üzere çeşitli
ayrılmış olan 1. katta, Anadolu’dan toplanan 2650 yerleşme tabakalarına sahip olduğu tespit edilmiştir.
mineral ve taş örnekleri tanıtılmaktadır. Alt kat Yassıhöyük köyünün doğusundaki geniş vadide
tümülüsler dağınık bir şekilde bulunmaktadır. Kare bir kaide üzerinde üst üste kurulmuş daireler
Bunlar üstleri yığma toprak tepeciklerle örtülmüş şeklindeki tuğlalardan yapılmış olan 15 m.
ve ağaçtan yapılmış mezarlardır. Toplam sayısı yükseklikteki sütun, Bizans dönemi Korinth başlığı
80’in üstündedir. Gordion’daki tümülüslerin en ile sona ermektedir. Sütunun 362 yılında İmparator
büyüğü Kral Midas’a ait olduğu düşünülen büyük Julien’in Ankara’yı ziyareti anısına dikilmiş olduğu
tümülüstür. Bu mezar yaklaşık 300 m’lik çapı ve düşünülmektedir.
53 m’lik yüksekliği ile Anadolu’daki ikinci büyük
tümülüstür. Mezar odasında bir erkek iskeleti, 9 Gâvurkale: Ankara’nın 60 km. güneybatısında
adet tahta masa ile iki adet tahta paravan, 3 büyük Haymana yakınında bulunan bir kaya
kazan, çeşitli büyüklükte 166 adet bronz kap ve kabartmasıdır. Kabartmada üç tanrı figürü tasvir
iskeletin baş ucunda 145 adet fibula bulunmuştur. edilmektedir. Kayalık bir bölgede olan Gâvurkale,
Gordion’daki diğer tümülüslerden en önemlisi P Hitit döneminde yüksek ve düz bir alan elde etmek
tümülüsü olarak adlandırılan ve M.Ö. 700 yıllarında için düzenlenmiştir. Vadiye bakan kayanın yüzüne
yapıldığı sanılan yığma mezardır. Yaklaşık 80 m. çok silik olarak görülebilen, oturan bir tanrıça ve
çapı ve 12 m. yüksekliği olan bu tümülüsün mezar karşısında ayakta duran iki tanrı figürü kazınmıştır.
Yüzeyin 2 m. aşağısında mezar odası kalıntıları
odasının içinde bulunan bir çocuk iskeleti ile
mevcuttur.
ağaçtan yapılmış aslan, at ve geyik gibi oyuncaklar
bu tümülüsün bir çocuk mezarı olduğunu ortaya Külhöyük: Haymana ilçesi Oyaca Kasabası
koymuştur. Bu tümülüste ayrıca 40 adet seramik yakınındadır. Orta büyüklükte höyüklerden olan
kap bulunmuştur. Gordion’da yapılan kazılarda Külhöyük`te, Anadolu Medeniyetleri Müzesi
bulunan eserlerin büyük çoğunluğu Ankara Anadolu Müdürlüğü’nün başkanlığında kazı çalışmaları
Medeniyetleri Müzesi ile Gordion Müzesi’nde yapılmaktadır. Höyüğün, yaklaşık 8 km. batısında
korunmaktadır. bulunan Hitit kült merkezi Gâvurkale`ye olan
yakınlığı buranın önemli bir Hitit yerleşim merkezi
Augustus Tapınağı: Eski çağlardan günümüze
olabileceğine işaret etmektedir. Hititlerde önemli bir
kalmış yapıların en önemlilerinden birisi
mimari gelenek olan monümental potern mimarisi,
olan Augustus Tapınağı Ulus’ta Hacı Bayram
aynı tarzda yapılmış bir gizli sarnıç ve Eski Tunç
Camii’nin bitişiğindedir. Augustus Tapınağı, Roma
Çağı’nın başına tarihlenebilecek buluntular elde
İmparatoru Augustus adına bir bağlılık nişanesi
edilmiştir.
olmak üzere yaptırılmıştır. Tapınağın duvarlarında,
İmparator Augustus tarafından, ölümünden önce Alagöz Karargâh Müzesi: Alagöz Köyü, Temelli
vesta rahibelerine teslim edilen dört belgeden, yakınlarında olup, Atatürk`ün Sakarya Savaşı`nı
yaşamı boyunca yaptığı işleri anlatan sonuncu idare ettiği çiftlik evi bu köyde bulunmaktadır. 10
belge “Index rerum gestarum” adlı belge Yunanca Kasım 1968 tarihinden beri müze olarak hizmet
ve Latince yazılmış olarak yer almaktadır. Tapınak vermektedir.
kısa yanlarında 8, uzun yanlarında ise 15 sütunu
kapsayan Korinth düzenindeki bir peristasis ile Bunların dışında; Hava Müzesi, Meteoroloji Müzesi,
Milli Mücadelede Atatürk Konutu ve Demiryolları
çevrilmiştir. Bu sütunlarla birlikte tapınağın kapısı
Müzesi, Pembe Köşk, PTT Pul Müzesi, Polatlı Topçu
önünde 4, arkada 2 adet sütun yerleri bulunmaktadır.
ve Füze Okulu Müzesi, TCDD Müzesi, İncek Ülker
Yalnız iki yan duvarı ile kenarları işlemeli olan
kapı kısmı eski hali ile ayakta durmaktadır. Zaim Müzesi, 75. Yıl Cumhuriyet Eğitim Müzesi,
Tapınak, 5. yüzyılda Bizans döneminde çeşitli A.O.Ç. Atatürk Evi ve Müzesi, Beypazarı Kültür
eklemeler yapılarak, pencereler açılarak kilise ve Tarih Müzesi de önemli turistik potansiyele
sahiptir. Ayrıca; Şefik Bursalı Müze Evi, Ankara
haline getirilmiştir. Güneydoğu duvarında görülen
üç pencere bu dönemden kalmadır. 15. yüzyılın Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Oyuncak
Müzesi, Çankaya Köşk Müzesi, Eğitim Derneği
başlarında tapınağın kuzeybatı köşesine bitişik bir
şekilde Hacı Bayram Camii inşa edilmiştir. Eğitim Müzesi, Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim
Fakültesi Müzesi, Mehmet Akif Ersoy Müzesi,
Julien Sütunu: Ulus’ta, Defterdarlık ve Valilik ODTÜ Müzesi, Ziraat Bankası Müzesi, TRT
binası arasındaki küçük meydanda bulunmaktadır. Müzesi ve Ziraat Bankası Müzesi, TRT Müzesi ve
100. Yıl Kız Teknik Öğretim Müzesi de kentteki YEREL FESTİVAL, ŞENLİK VE
kültür turizmi için büyük önem taşımaktadır. ETKİNLİKLER
Hanlar-Hamamlar Başkent Ankara’da, kültürel yaşamın önemli
parçalarından olan yerel fuar, panayır, festival ve
Osmanlı kentlerinde önemli bir öge konumundaki
şenlik gibi etkinlikler de, hemen tüm ilçelerde yılın
hanlar ve hamamlar açısından Ankara çok da
zengin sayılmaz. Az sayıdaki hanlar içerisinde belirli zamanlarında düzenlenmektedir. Büyük
Suluhan, Kurşunlu Han ve Mahmut Paşa Bedesteni kısmı il içi yerel turizm hareketlerinin canlanması
en önemli olanlarıdır. Bunların yanında Çengelhan, anlamında katkısı olan anılan aktivitelerin bir
Safran (Zağfıran) Han, Çukur Han ve Kıbrıs Han da bölümü, ulusal ve hatta uluslararası nitelik
klasik Osmanlı kent içi hanlarının tipik özelliklerine taşımaktadır.
sahiptir. Çengelhan onarılarak endüstri müzesi
ULUSLARARASI PERİYODİK
haline getirilmiş ve kentsel yaşama etkin biçimde
katılmıştır. Diğer hanların da bu potansiyellerinin ETKİNLİKLER
etkin değerlendirilmesi öngörülmektedir. Uluslararası Yapı Ankara Fuarı: Her yıl Eylül
ayının ilk haftasında Altınpark’da düzenlenen
Osmanlı döneminde yapılmış olan eski hamamlardan,
fuar, kentteki yapı ve inşaat sektörü yanında tüm
Karacabey Hamamı ve Şengül Hamamı da bugün
turistik önem taşıyan yapılardandır. Ayrıca Ulus kentlilerin de ilgisini çekmektedir.
yakınlarındaki Roma Hamamı kalıntıları tarihi ve Uluslararası IDEF Savunma Sanayi Fuarı: 22-25
kültürel değeri yanında, Ankara için önemli bir
Mayıs tarihleri arasında Ankara’da gerçekleştirilen
turistik potansiyel de taşımaktadır (Bkz. Kültür
Tesisleri Bl.). fuar, savunma sanayinin Başkenti Ankara için
özgün bir nitelik taşımaktadır.
Modern Anıtlar
Uluslararası Komatek Fuarı: İş Makinaları ve inşaat
Çok sayıda anıtın bulunmadığı Ankara’da
teknolojileri amaçlı fuar AKM’de, 10-20mayıs
Etnografya Atatürk Anıtı, Güven Anıtı, Mimar
Sinan Anıtı, Mithat Paşa Anıtı, Ulus Cumhuriyet tarihleri arasında yapılmaktadır.
Anıtı ve Zafer Anıtı simgesellik düzeyi yüksek, Uluslararası ISAF Yangın ve Güvenlik Fuarı: 4-8 Nisan
vurgulanması gerekli anıtlardır. Bu anıtlar; Kurtuluş
tarihleri arasında Altınpark’da yapılmaktadır.
Savaşını ve Cumhuriyeti simgeleyen özgünlükleri
ile Ankara kenti için büyük önem taşımaktadır. Uluslararası Tarım Fuarı: AKM’de 6-9 Eylül tarihleri
Ayrıca, Hitit Kursu Sıhhiye’de kent için önemli
arasında düzenlenen fuar, tarım, hayvancılık ve
bir değer oluşturmakta, bu ve benzeri anıtların
sayılarının arttırılması anlamında özel bir çaba bunlarla ilgili makine ve techizata yöneliktir.
kaçınılmaz görülmektedir. Uluslararası Ankara Müzik Festivali: Nisan ve Mayıs
Başkent Ankara’da kültür turizminin geliştirilmesi aylarında Sevda-Cenap And Vakfının öncülüğünde
çok büyük önem taşımaktadır. Kentte kültürel düzenlenmektedir.
anlamda çok önemli potansiyeller olduğu halde,
gerek Ankara halkı ve gerekse ülke ve bölgede yaşayan Uluslararası Ankara Karikatür Festivali:
nüfusun bu potansiyellerin çok da fazla farkında Karikatür Vakfınca 3-7 Mayıs tarihleri arasında
olmadığı düşünülmektedir. Bu potansiyellerin gerçekleştirilmektedir.
etkin tanıtımı e verimli değerlendirilebilmesinin
kent ekonomisine ne denli büyük bir katkı Uluslararası Ankara Rock Station Müzik Festivali:
yaptığı Beypazarı örneğinde kendisini açıkça 25-27 Mart tarihleri arasında Rock Station isimli
göstermiştir.Bu nedenlerle, Ankara’da, kültürel organizasyon tarafından düzenlenmektedir.
yapının çeşitliliği ve tüm unsurları ile kentsel
yaşam kalitesine ve ekonomiye katkı yapabileceği 27 Mart Uluslararası Tek Kişilik Oyunlar
model ve uygulamaların titizlikle araştırılıp, hayata Festivali: Çankaya Belediyesi tarafından
geçirilmesi gerekmektedir. gerçekleştirilmektedir.
Uluslararası Ankara Tiyatro Festivali: Çankaya olup, özendirilmelidir. Söz konusu etkinlikler
Belediyesi tarafından Kasım ayının ilk haftasından düzenlendikleri aya göre aşağıda tasnif edilmiştir.
başlamak üzere ay boyuna yayılan etkinlikler olarak
düzenlenmektedir. Nisan: “Güdül Ankara Keçisi Festivali”, “Beypazarı
Uçurtma Şenliği”
Ankara Film Festivali: Ekim ayı boyunca sürdürülen
festivali ev sahibi Çankaya Belediyesidir. Mayıs: “Sincan Lale ve Kültür Şenlikleri” “Ayaş
Uçurtma ve Bahar Şenliği”,
Geleneksel Uluslararası Goller Festivali: Gölbaşı
Belediyesi tarafından haziran ayı boyunca dizi Haziran: “Haymana Uluslararası Kaplıca Festivali
etkinlikler olarak gerçekleştirilmektedir. ve Kültür Şenlikleri”, “Güdül Kiraz Festivali”,
“Kutludüğün Gözleme, Ayran Kültür ve Sanat
Uluslararası Turşu Festivali: Çubuk Belediyesi Festivali”, “Güdül Sorgun Yayla Şenlikleri”,
tarafından Eylül ayının ikinci haftasında “Beypazarı Karaşar Eğriova Yayla Festivali”,
gerçekleştirilen turşu festivali, Çubuk turşusunu “Nallıhan Hıdrellez Şenlikleri”, “Beypazarı Tarihi
ülkeye ve ülke dışına pazarlama anlamında önemli Evler, El Sanatları, Havuç Ve Güveç Festivali”,
bir açılım sağlamakta, tüm ilçeye yayılarak önemli “Bala Hasat ve Kültür Festivali”, “Kalecik Birlik ve
bir ekonomi yaratmaktadır. Beraberlik Yaz Şenliği”, “Çankaya Açık Perdeler
Festivali”, “Eğriova Yayla Festivali”
ULUSAL PERİYODİK ETKİNLİKLER
Temmuz: “Ayaş Dut Festivali”, “Çamlıdere
Resim-Müzik-Tiyatro ve Kültür Şenlikleri: Çankaya
Aluçdağı Festivali”
Belediyesi evsahipliğinde mart ayının son haftasında
gerçekleştirilmektedir. Ağustos: “Kızılcahamam Soğuksu Festivali”,
Uçan Süpürge Kadın Filmleri Festivali: 2-9 Mayıs “Şereflikoçhisar Tuz Festivali”, “Nallıhan Tabduk
tarihleri arasında Uçan Süpürge Derneği tarafından Emre`yi Anma Töreni”, “Kazan Kavun Şenlikleri”,
düzenlenmektedir. “Ayaş Domates Festivali”
Güvenlik, Otomasyon, Telekomünikasyon Yangın, Eylül: “Çeltikçi Belediyesi Pirinç Festivali,

Acil Durum, Arama-Kurtarma Fuarı: Altınpark Expo- Kızılcahamam”, “Karapürçek Yağlı Güreş ve Müzik
Center da her yıl 31 Mart-3 Nisan tarihleri arasında Etkinlikleri”, “Yenikent Kavun Festivali ve Kültür
gerçekleştirilen fuar Ankara için önemlidir. Şenlikleri”, “Elmadağ Bayram Aracı Kültür Şenliği”,
“Beypazarı Kapama Şöleni”, “Polatlı Sakarya
Mobilya Yan Sanayi, Aksesuarları ve Makinaları Zaferi`ni Kutlama Şenlikleri”, “Yenikent Kavun
Fuarı: 6-10 Haziran tarihlerinde Altınpark’da Festivali”, “Hüseyin Gazi Kültür Şenliği”, “13
düzenlenmektedir.
Eylül Sakarya Kutlamaları ve Gordion Şenlikleri”,
Sanat ve Elsanatları Fuarı: 20-28 Ekim tarihleri “Kalecik Karası Üzüm Festivali”
arasında AKM’de düzenlenmektedir.
Ekim: “Beypazarı Havuç Festivali”, “Güdül Üzüm
Bunların dışında Altınpark Expo-Center da yılın Festivali”, “Kızılcahamam Çorak Panayırı”
çok önemli bir kısmında çeşitli fuar ve tekinlikler
sürdürülmektedir. Ağırlıkla haziran ve eylül aylarında toplandığı
görülen festival ve şenliklerin bir eşgüdüm
YEREL FESTİVAL VE ŞENLİKLER içerisinde programlanarak, Ankara kapsamında etin
Ankara’nın hemen tüm ilçelerinde ağırlıkla tarımsal duyurulması ve etkinlik organizasyonlarının sağlıklı
yapı ve üretimle ilgili olarak dizi etkinlikler, şenlik yapılması büyük önem taşımaktadır. Bunların
ve festivaller düzenlenmektedir. Çoğunlukla dışında üniversitelerde düzenlenen bahar şenlikleri
bahar aylarından başlayarak, hasatların toplandığı ve bu kapsamda verilen konserler ve düzenlenen
yaz aylarına rastlayan etkinlikler, kentiçi turizm etkinlikler de, kentsel yaşam için önemli bir değer
faaliyetleri ve yerel kalkınma çalışmaları için önemli taşımaktadır.
KONGRE TURİZMİ olmamakla birlikte, Kültür ve Turizm Bakanlığının

Dünyada toplam turizm gelirleri yaklaşık 560 2006 yılı verilerine göre 5 yıldızlı 10 adet konaklama
Milyar USD’dır. Uluslararası Kongre Turizmi tesisinde 19.796 kişi, 4 yıldızlı 7 adet konaklama
Ajansının (ICCA) verilerine göre; kongre turizminin tesisinde 2.675 kişi, kamu ve sivil toplum
bu rakamdaki payı ise %30 yani 170 milyar USD kuruluşlarına 21.422 kişi olmak üzere toplam 43893
olarak kayıt altına alınmaktadır. Ülkemizin toplam kişilik bir koltuk kapasitesi olduğu tespit edilmiştir.
turizm geliri 10 milyar USD olduğu ve bunda kongre Bu çok önemli bir rakamdır ve İstanbul’dan sonra
turizminin payının sadece %2 yani 200 milyon ülkenin en büyük kongre turizmi kapasitesidir.
USD olduğu göz önüne alındığında, Türkiye’nin
Ayrıca ATO’nun 3.200 kişi, Gimat Otelinin 3000
bu potansiyeli verimli değerlendiremediği açıkça
kişi ve Etap Altınel Otelinin 500 kişilik kapasiteye
ortaya çıkmaktadır. Ülkemizin yakın gelecekte
sahip inşaatı devam eden salonları, AKM’nin
yükselmesi beklenen önemli açılım noktalarından
biri olan kongre turizminde Ankara, toplantı ve proje aşamasında olan 4.500 kişilik kapasiteye
kongreler için oldukça elverişli bir konumdadır. sahip salonları ile, bu sayının yakın bir gelecekte,
Günümüzde kongre turizmi, ulusal ve uluslararası 55.000 koltuğu aşabileceği tespit edilmektedir.
özellik kazanarak ve yeni bir turizm türü olarak Bunların dışında fuar amacına uygun olarak açık
gelişme göstermektedir. Kongre turizminin belli ve kapalı mekanları bulunan Altınpark Fuar Alanı
bir sezona bağlı olmama özelliği, sezon dışı gelir ve Expocenter 14.000 m2 açık ve 25.000 m2 kapalı
getiren bir turizm çeşidi niteliği kazandırmıştır. alana sahiptir. Atatürk Kültür Merkezinde ise açık
Büyük çaplı grupların katılımıyla organize edilen ve kapalı alanlar toplamı 30.000 m2‘dir. Ancak
kongre turizminin 37 sektör üzerinde doğrudan ve nicelik ve nitelik olarak yetersiz olan fuar alanlarının
dolaylı etkisi vardır. 2004 yılında ICCA verilerine geliştirilerek, kongre turizmi ile de desteklenmesi
göre; toplantı sayısı açısından Türkiye, 70 ülke sağlanmalıdır.
arasında 33., katılımcı sırasına göre 27. sıradadır. Bu
sıralamada yükselebilmeyi bir ülke politikası olarak Diğer yandan, Ankara’da son yıllarda çeşitlenerek
ortaya koyan ve Kalkınma Planlarında kayıt altına artan fuar organizasyonları için genellikle kent
alan ülkemizde, Başkent Ankara da, potansiyellerini merkezine yakın durumdaki tesisler içindeki kapalı
en etkin biçimde değerlendirmek zorundadır. salonlar kullanılmaktadır. Devlet Güzel Sanatlar
Galerisi, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı binaları
Onbin yıllık tarihi geçmişe sahip, ulusal ve ile 5 yıldızlı oteller içindeki salonlar bunların
uluslararası siyasi trafiğin merkezi olan Türkiye başlıcalarıdır. Bunlara ilaveten, kamu kurumlarının
Cumhuriyetinin Başkenti ve kültür kenti olma ve üniversitelerin kültür ve kongre merkezleri
iddiasındaki Ankara’da, zengin bir kongre turizm de, Ankara’yı, ülkenin en şanslı kültür ve kongre
potansiyeli bulunmasına karşın, bu potansiyel etkin turizmi kenti haline getirmektedir.
olarak değerlendirilememektedir. Sezon uzatıcı
özelliğinden dolayı ve kongrelerin genelde kış Dünyada kongre turizmi içinde; Bilimsel amaçlı
aylarında gerçekleştiği de düşünülürse, konaklama sektörel kongreler ve Uluslararası şirketlerin
tesislerinin doluluk oranını arttırmada kongre dünyadaki tüm uzantılarının bir araya getirildiği
turizminin çok önemli bir potansiyel taşımaktadır. şirket kongreleri toplantıları olarak iki ayrı gruba
ayrılan kongre etkinlikleri düzenlenmektedir.
Ankara’nın ülke ve bölgedeki konumunun sağladığı Bilimsel amaçlı kongrelerde özellikle tıp, enerji,
avantajlar nedeniyle ulusal ve uluslararası düzeyde
konut-yapı ve telekomünikasyon sektörleri kongre
hizmet verecek nitelikte pek çok konaklama tesisini
turizminde önemli bir paya sahip olup, Ankara,
bünyesinde toplayan Ankara; toplantı ve kongre
bilimsel ve teknik amaçlı kongreler için ülkenin en
salonları, üniversiteler ve kamu kuruluşlarına ait
önemli potansiyeline sahiptir. Tanıtım ve imajın
toplantı ve kongre salonları ile, ülke içindeki en
önemli Kongre Turizmi olmayı hedeflemelidir. çok önemli bir pazarlama unsuru olduğu kongre
turizminde; kaliteli alt ve üst yapıya gereksinim
Henüz yeterli kültür ve kongre merkezleri ve ve organizasyon kapasitesi, eşgüdüm becerisi üst
bunların oluşturduğu kompleks bir Kongre Vadisi düzeyde olmalıdır.
Ankara’da bulunan 4 kamu ve 7 vakıf olmak üzere kırsal ürünleri ziyaretçilere ve kentlere pazarlayacak
11 üniversite içindeki fakülte ve yüksekokulların stratejilere yönlenmesiyle başlayan agro-turizm,
düzenledikleri bilimsel toplantı ve etkinlikler ile, yörenin mimarisini yansıtan evlerin onarılması, bir
sendikalar, meslek odaları, sivil toplum örgütlerlinin bölümünün pansiyona dönüştürülmesi ile süreklilik
de merkezi olan Ankara’da bu kurumların kazanmıştır.
gerçekleştirdikleri akademik ve mesleki etkinlikler,
hem ulusal, hem de uluslar arası düzlemde çok Bu model ardından, kentsel yaşamın sorun ve
önemli ziyaretçi çekmekte ve gerek yataklı, gerek yoğunluğundan sıkılan nüfusun haftasonu ve/veya
günübirlik çok önemli bir turizm kapasitesi daha uzun tatil dönemlerinde toprakla buluşma,
yaratmaktadır. Özellikle üniversiteler kapsamında kendi bahçesinde üretme ve kırsal yapının tüm
düzenlenen bilimsel etkinliklerin bir bütün unsurları ile bütünleşme amaçlı ekolojik bir başka
dahilinde eşgüdüm ve organizasyonunu sağlamak nitelik daha kazanarak, kırsal ve yarı kırsal alanlar
yararlı bir çaba olabilir. Bu etkinlikleri bir program için önemli bir kırsal mikro-kalkınma projesi haline
dahilinde sıralamak, kentsel turizm altyapısı gelmiştir. Agro-turizm, ekolojik turizm olarak
için sinerji yaratabilir. Kente kongre amaçlı gelen tanımlanmaya başlayan ve zaman zaman organik
ziyaretçilerin ise, kent ve yakın çevresindeki doğal, tarımsal üretime dair açılımlarla genişleyen bu
kentsel, çevresel, kültürel ve arkeolojik değer ve turizm yaklaşımı, ülkemizde de İzmir Karaburun’da
varlıklara yönelik önemli bir tur programı ile daha kurulan kadın kooperatifleri ile gündeme girmiş
önemli bir kapasite yaratması sağlanabilir. Ankara ve DPT’nin kalkınma programlarında da ifadesini
kentinde turizm altyapısının en uygun olduğu bulmuştur. Bir çok ulusal ve uluslar arası fona
turizm türü olan kongre turizmini, kültür ve doğa da konu olan kırsal ve yarı kırsal alanlara ilişkin
turizmi ile bütünleştirip, çeşitlendirmek büyük mikro-kalkınma projeleri içinde çok önemli bir yer
önem taşımaktadır. Ankara’nın kongre turizmi tutan bu turizm türünün Ankara’da kırsal niteliği
altyapısını geliştirip çeşitlendirmesi, bu altyapıyı ağır basan, kent yakın çevresinde kırsal yaşamla
verimli değerlendirebilmek için örgün ve yaygın bütünleşme, kırı yoğun ve belli sürelerde yaşama,
eğitim faaliyetleri düzenlemesi, mekansal altyapısı toprakla buluşma amaçlı istemlere yanıt verebileceği
yanında insan sermayesini de geliştirecek çalışmaları öngörülmüştür.
örgütlemesi, yaşamsal bir önem taşımaktadır. Bu amaçla, ilin tarımsal potansiyeli ile ön plana
AGRO TURİZM çıkan, kırsal özgün karakteri yansıtan ilçeleri olarak;
Ayaş, Bala, Haymana-Oyaca, Kalecik, Çubuk ve
“Agro turizm” ziraatla gelişen turizmi Kazan kuzeyindeki yerleşimler olmak üzere, bir
tanımlamaktadır. Kırsal alanlarda yaşayanlar çok önemli köy ve mahalle statüsü kazanmış kırsal
tarafından verilen turizm hizmeti daha çok yerleşmede, agro-turizm amaçlı organizasyon ve
“Turist”e değil, “misafir yolculara” yönelik bir içerik örgütlenmeler sağlanabileceği düşünülmektedir. Bu
taşıdığından ve kırsal alanla bütünleşme yönünde yerleşmeler içinde özel olarak belirlenecek kırsal
bir içerik taşıdığından, kitle turizminden farklıdır. ve yarı kırsal yerleşmeler için “Tarım ve Turizm
Kitle turizminin kopya nitelikli yapı ve faaliyet Ana Planları” ile eşgüdümlü olarak;
anlayışına karşın, her kırsal alanın, köyün ve orada
yaşayanların özellikleri, kültür birikimleri ve tarımsal • Çiftçilerin tarımsal uygulamalarının, bilgilerinin
potansiyelleri doğrultusunda en doğal haliyle kırsal ve becerilerinin iyileştirilmesi,
yapıyla bütünleşme amaçlı turizm faaliyetlerine • Tarımda üretkenliğin, canlı hayvan/ürün
konu edilmesi bir alternatif oluşturmaktadır. kalitesinin ve verimin artırılması,
İlk kez 1983’de Yunanistan’da Petra köyünde bir • Yeni gelir getirici faaliyetler yoluyla geçim
“Kadın Agro-turizm Kooperatifi” kurulması ile kaynaklarının çeşitliliğinin artırılması,
başlayan ve çoğu eğitimsiz-parasız kadın nüfusun
• Canlı hayvan ve çayır-mera yetiştiriciliği ile
katılımıyla, önce üretici faaliyetlere yönelen,
ıslahının iyileştirilmesi,
becerilerini sermaye olarak kullanan kadınların,
yoğun bir eğitim ardından, yöresel nimetleri, • Çevre bilincinin artırılması ve kırsal doğal
yöresel kültürü ve malzemeyi yüceltme bilinciyle kaynak yönetiminin iyileştirilmesi,
• Kentlilerin kırsal yaşam ve toprakla bütünleşme Ankara’nın yurtdışı bağlantı noktası olan Esenboğa
yönündeki gereksinimlerine sürdürülebilir bir havalimanının yurtdışından aldığı ziyaretçi
tarımsal yapı ve turizm çeşitliliği içinde yanıt potansiyelinde yıllar itibariyle bir artış olmakla
verilmesi, birlikte, Esenboğa’nın dışhat yolcu sayısının bir çok
• Kırsal alana ilişkin özgünlüklerin araştırılıp, dünya başkentinden ve ülkedeki bir çok kentten
geliştirilerek, ürünlerin ve özgünlüklerin kentsel ciddi miktarda geride olduğu görülmektedir.
alana aktarılabileceği tanıtım ve pazarlama Antalya, 14.216.114 (%41,1); İstanbul Atatürk,
seçeneklerinin geliştirilmesi 11.781.487 (%34,06); Dalaman, 2.882.660
(%8,35), Milas-Bodrum, 1.922.119 (%5,55); İzmir
sağlanması öngörülmektedir. Adnan Menderes, 1.676.755 (%4,84) ve Esenboğa
7.5.2. TURİZM TESİSLERİ-TALEP YAPISI 1.189.250 (%3,43) sıralaması ile, 6. olabilen
Esenboğa, İçhat uçuşlarındaki %13,24’lük payını
Ankara’nın turizmden aldığı payın uluslararası dışhatlarda koruyamamaktadır. Ülkeye gelen-giden
boyutunun irdelenmesi anlamında, Esenboğa dışhat yolcularının sadece %3,43’ünü karşılayan
Havalimanı üzerinden Ankara’ya giren turist sayısına Esenboğa’nın sahip olduğu bu uçuş ve yolcu oranı,
ve bu sayının ülkenin diğer kentleriyle birlikte kentin turizmden aldığı payı da ortaya koyan bir
yorumlanmasına çalışılmıştır. 2005 yılı itibariyle gösterge olarak yorumlanabilir.
Ankara’ya uluslararası sınır girişi anlamında 38.989
Esenboğa Havalimanına 2005 yılı itibariyle
turist havayolu ile giriş yapmıştır. Ankara’nın
coğrafi konumu nedeniyle, demiryolu, karayolu 2.640.604’ü içhat ve 1.189.250’si dışhat yolcusu
olmak üzere toplam 3.829.854 yolcunun giriş çıkış
ve denizyolu aracılığıyla girişlere konu olamaması
yaptığı Esenboğa havalimanı, başkent olmaktan
nedeniyle sadece havayolu ile yapılabilen giriş
kaynaklı giriş-çıkışlar ve bilimsel, mesleki amaçlı
sayısı, Ankara’nın ülkeye giren yabancı turistlerin
yolculukla yanında iş ve eğlence amaçlı uçuşlara
% 1, 65’ini karşılamasını hazırlamaktadır. Bu
da sahiptir. Özel havayollarının artması ve özellikle
haliyle ülkeye yapılan sınır girişlerinin %75,71’ini
içhat uçuşlarda önemli bir yolcu kapasitesi yaratmsı,
oluşturan havayolu ulaşımının oluşturduğu Ankara’yı ülkenin bir çok havalimanı ile direkt uçuş
potansiyel, Başkent Ankara’yı ülkede ancak yapılabilir hale getirmiştir. Ayrıca Ankara, İstanbul
8. sıraya yükseltebilmektedir. Ülkeye yapılan ve Antalya üzerinden ve direkt olmak üzere çok
yurtdışı girişlerin %36,40’ını karşılayan turizm
sayıda dış hat uçuşuna da evsahipliği yapmaktadır.
kenti Antalya’yı, %21,58 ile İstanbul ve %15,46
2006 yılı sonu itibariyle 14.548 içhat, 47.764
ile Muğla izlerken bu başı çeken 3 ile, %8,31 ile
dışhat uçuşunun yapıldığı Esenboğa, 2005 yılı
Edirne, %3,99 ile İzmir, %2,46 ile Aydın ve %1,78
sonu itibariyle iç hatlarda %17, dışhatlarda %15’lik
ile Artvin ve %1,65 ile Ankara eklenmektedir. bir uçuş artışına sahne olmuştur. Yenilenen iç ve
dışhatlar terminali ve kentte büyüyen konaklama
Tablo 7. 54. : Sınır Girişi Yapılan Kentlerin ve toplantı salonu kapasitesine paralel olarak,
Sıralaması-2005 Başkentin ulusal ve uluslararası turizmden aldığı
payı arttırabilmek büyük önem taşımakta, bu
İller %
ANTALYA 36,40
anlamda Esenboğa’dan düzenlenecek uçuşlar,
İSTANBUL 21,58 Ankara’da yapılacak etkinlikler ve kentin turizm
MUĞLA 15,46 potansiyelin tanıtılması gibi bir çok faaliyete
EDİRNE 8,31 gereksinim duyulmaktadır.
İZMİR 3,99
AYDIN 2,46 Konaklama
ARTVİN 1,78
Ankara’nın turizm potansiyeli ile ilgili turizm
ANKARA 1,65
AĞRI 1,61
tesislerinin oluşturduğu kapasitenin incelenmesi
bağlamında konaklama tesislerinin dağılımı
Kaynak : Kültür ve Turizm Bakanlığı, Turizm İstatistikleri, 2006. irdelenmiştir. Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerine
Tablo 7. 55. : Ülkeye Yapılan Sınır Girişlerinin İllere Göre Dağılımı-2005

İLLER HAVA KARA TREN DENİZ TOPLAM %ORANI
ADANA 13 430 - - 17 13 447 0,57
AĞRI - 38 073 - - 38 073 1,61
ANKARA 38 989 - - - 38 989 1,65
ANTALYA 860 707 - - 1 343 862 050 36,40
ARTVİN - 42 181 - 1 42 182 1,78
AYDIN - - - 58 316 58 316 2,46
BALIKESİR - - - 2 077 2 077 0,09
BURSA 11 - - 38 49 0,00
ÇANAKKALE - - - 569 569 0,02
DENİZLİ - - - - - 0,00
DİYARBAKIR - - - - - 0,00
EDİRNE - 192 611 4 221 - 196 832 8,31
ERZURUM 475 - - - 475 0,02
GAZİANTEP 207 1 324 296 - 1 827 0,08
GİRESUN - - - 21 21 0,00
HAKKARİ - 6 547 - - 6 547 0,28
HATAY - 20 185 - 40 20 225 0,85
ISPARTA 162 - - - 162 0,01
MERSİN - - - 2 218 2 218 0,09
İSTANBUL 472 772 - - 38 212 510 984 21,58
İZMİR 71 697 - - 22 683 94 380 3,99
KARS - - - - - 0,00
KASTAMONU - - - - - 0,00
KAYSERİ 6 438 - - - 6 438 0,27
KIRKLARELİ - 25 521 - - 25 521 1,08
KOCAELİ - - - 213 213 0,01
KONYA 5 596 - - - 5 596 0,24
MARDİN - 1 377 - - 1 377 0,06
MUĞLA 317 159 - - 48 985 366 144 15,46
NEVŞEHİR - - - - - 0,00
ORDU - - - 297 297 0,01
RİZE - - - - - 0,00
SAMSUN 1 520 - - 2 168 3 688 0,16
SİNOP - - - 18 18 0,00
TEKİRDAĞ 2 337 - - 815 3 152 0,13
TRABZON 1 472 - - 821 2 293 0,10
ŞANLIURFA - 354 - - 354 0,01
VAN - - 2 052 - 2 052 0,09
ZONGULDAK - - - 401 401 0,02
ŞIRNAK - 8 659 - - 8 659 0,37
BARTIN - - - 2 2 0,00
ARDAHAN - 777 - - 777 0,03
IĞDIR - 21 297 - - 21 297 0,90
KİLİS - 30 449 - - 30 449 1,29
TOPLAM 1 792 972 389 355 6 569 179 255 2 368 151 100,00
%ORANI 75,71 16,44 0,28 7,57 100,00
Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı, Turizm İstatistikleri, 2006.

göre 2005 yılı itibariyle ülkedeki konaklama yılında Ankara’nın toplam yatak kapasitesinin
ünitelerinin %31’i Akdeniz, %23’ü Ege, %27’si 30626’ya ulaşacağı tahmin edilmektedir.
Marmara ve %11’i İç Anadolu Bölgesinde
bulunmakta, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Tablo 7. 57. : Ankara’da Konaklama Tesisleri ve
Bölgelerinde ise %2’lik bir konaklama kapasitesi Kapasitesi-2004
olduğu görülmektedir. ANKARA
TÜRÜ
TESİS SAYISI YATAK SAYISI
Ülkedeki 7 bölge içinde 4. sırada bulunan İç Anadolu
İŞLETME BELGELİ
Bölgesinin en önemli yatak kapasitesine sahip KONAKLAMA TESİS.
128 16701
en büyük kenti Ankara’da ise, kamu kurumları, BELEDİYE BELGELİ
145 8268
üniversiteler ve diğer kuruluşların misafirhanelerinin KONAKLAMA TESİS.
oluşturduğu önemli potansiyelle birlikte ciddi bir TOPLAM 273 24969
konaklama kapasitesi olduğu söylenebilir. Kültür ve
Turizm Bakanlığı 2004 yılı verilerine göre, Ankara Ankara’daki yatak kapasitesi son on yılda yaklaşık
ilinde 16.701’i işletme belgeli, 8.268’ i belediye %8 artmıştır. 1995 ve 2005 yılı itibariyle ildeki
belgeli olmak üzere toplam yatak kapasitesi 24.969 turistik tesislerin sayısı ve yatak kapasitesi birlikte
dur. irdelendiğinde; tesis sayısının 95’ten 123’e, oda
sayısının 6762’den 7926’ya, yatak sayısının ise,
Tablo 7. 56. : Ülkedeki Konaklama Tesisleri ve 14149’dan 15841’e çıkmıştır. Bu büyümeyi oluşturan
Yatak Kapasitelerinin Bölgelere Dağılımı-2005 unsurlar incelendiğinde ise, özellikle 4, 2 ve 3
yıldızlı otellerin sayı ve yatak kapasitesinde önemli
.$5$'(1ø=
ød$1$'2/8
0$50$5$ bir artış olduğu göze çarpmaktadır. Özellikle “butik

'2ö8 otel” konseptinin ülke genelindeki hızlı gelişimine
$1$'2/8 paralel olarak Ankara’da da ağırlıkla metropoliten

merkez olmak üzere, 3 ve 4 yıldızlı butik otellerin
G.DOöU
(*( sayısında önemli bir artış olduğu gözlenmektedir.
ANADOLU
%2
$.'(1ø= Sayıları ve yatak kapasiteleri yaklaşık 2 kat artan

4 yıldızlı otellere karşın 1 yıldızlı otellerin kapasite
ve sayısında bir azalma olduğu verisi, otellerin
daha fazla organize olarak nitelik ve konfor
Kaynak : Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2006 düzeyi arttırma suretiyle turizme eklemlendiğini
düşündürtmektedir. Bununla birlikte motel
Ankara’da Kültür ve Turizm Bakanlığından sayısının da 1’den 6’ya çıkarak, 28 yataktan, 488
İşletme Belgeli 128 adet Konaklama Tesisi kişilik bir yatak kapasitesine ulaştığı görülmektedir.
bulunmaktadır. Bu tesislerde 7918 oda, 465 suit Bu artış daha çok Kazan, Kızılcahamam, Beypazarı
olmak üzere toplam 16701 yatak mevcuttur. gibi yerel turizm potansiyeli artan yerleşmelerde
açılan tesislerle açıklanabilir.
Yatırım belgeli 26 adet konaklama tesisinde ise,
2352 oda 225 suit olmak üzere toplam 5657 Ankara’daki konaklama tesislerinde doluluk
yatak kapasitesi bulunmaktadır. Ayrıca Kültür oranı; 2003 yılı itibariyle %31,09, 2004 yılı
ve Turizm Bakanlığı’ndan belgelenmemiş 145 itibariyle %52, 2005 yılı itibariyle %59, 2006 yılı
adet Belediye Belgeli konaklama tesisinde 8268 temmuz ayı sonu itibariyle %58.36 olarak tespit
yatak kapasitesi daha kullanımdadır. Bu haliyle edilmiştir. Tesislerin doluluk kapasitesi ülkedeki
Ankara’da toplam 273 adet konaklama tesisinde turizm hareketlerinin ve ekonominin gelişmesine
paralellikler taşımakta ve doluluk ortalaması ülke
bulunan 24969 yatak kapasitesine, projelendirme
ile benzerlikler göstermektedir. Ayrıca, Ankara’daki
ve izin alınma çalışmaları tamamlanmış Yatırım tesislerin doluluk oranı yaz aylarında büyük ölçüde
belgeli 5930 yatak kapasitesinin ekleneceği düşmekte, sonbahar ve kış aylarında önemli oranda
Bakanlıkça bildirilmektedir. Anılan tesislerin artmaktadır. Ankara’daki konaklama tesislerinin
üç yıl içinde tamamlanması programlanmış niteliğinin algılanabilmesi amacıyla, ülke geneli ve
olup, bu tesislerin tamamlanması halinde 2009 bazı kentler ile Ankara’da konaklama tesislerine
geliş ve geceleme sayısı, konaklama süreleri ve koruduğu, Altındağ ve Çankaya ilçelerindeki turizm
doluluk oranları karşılaştırılmıştır. tesisi sayısından okunmaktadır.
Ankara, deniz-güneş turizmi olarak adlandırılan Kentteki turizm tesislerinin ilçelere göre dağılımı
yaz dönemi turistik kapasitesi ile ön plana çıkan irdelendiğinde, ildeki tesislerin 113’ünün Ankara
kentlerdeki turist sirkülasyonu ve konaklama Büyükşehir Belediyesi Sınırı içinde 14’ünün de diğer
sürelerine sahip değildir. Antalya, Muğla, Aydın ilçelerde bulunduğu, 5 yıldızlı otellerin tümünün, 4
gibi kentlerdeki artan geceleme sayısı ve ortalama yıldızlı otellerin Kızılcahamam’daki 2’si dışındaki
kalış süresi, Ankara’da önemli oranda düşmekte tümünün Ankara Büyükşehir Belediyesi kapsamında
ve ülke ortalamasının da altına inmektedir. Ülkede ve önemli bir kısmının Çankaya ilçesinde yer aldığı
yabancı turistlerin ortalama kalış süresi 4 gün görülmektedir. Bu tespit, Çankaya ilçesindeki
iken, bu Ankara’da 2,1’e, yerli turist için ülkede tesislerin yüksek standart ve yıldızlı olduğu
1,7 olan ortalama kalış süresi Ankara’da 1,4’e yönündeki savı doğrular niteliktedir.
düşmektedir. Bu oranlar, Ankara’ya daha çok iş Başkentin 4 yıldızlı 24 otelinin 16’sı Çankaya’da,
amaçlı seyahatlerin, bilimsel, teknik etkinlikler 3 yıldızlı otellerinin 22’si Çankaya, 12’si
ve kongre turizmi nedeniyle gelişlerin yoğun Altındağ’da, 2 yıldızlı otellerin 25’i Altındağ,
olduğunu göstermektedir. Ankara’daki tesislerin 9’u ise Çankaya’dadır. Altındağ ve Çankaya
ülke ortalamasından daha düşük bir doluluk oranına otellerinin 2 yıldızlı olanlarının önemli bir bölümü
sahip olması ise, Başkentteki turizm potansiyelinin “Hastaneler Bölgesi” olarak tanımlanan Hacettepe
etkin değerlendirilemediğinin bir başka göstergesidir. ve Cebeci çevresinde, Ankara’ya sağlık gereksinimi
Konaklama ünitelerine geliş sayısının arttırılması için gelenler ve yakınlarına hizmet vermektedir.
ve konaklama sürelerinin uzatılması anlamında bir Kentteki turizm potansiyelinin niteliği ile ilgili
dizi özel çalışma yapılması yararlı görülmektedir. önemli bir ipucu da veren bu tespit, butik otellerin
Bu anlamda kongre turizmi ile bütünleşen türlerin yoğunlaştığı Tunalı Hilmi çevresinde iş ve küçük
araştırılıp geliştirilmesi büyük önem taşımaktadır. ölçekli kongre etkinliklerinin yoğunlaşması ile de
bütünleşmektedir.
Konaklama Tesislerinin Mekansal Dağılımı
Ankara’daki konaklama tesislerinin nitelik ve Öte yandan, Haymana ve Kızılcahamam da termal,
dağılımı incelendiğinde kent merkezinde yerleşme Elmadağ’da dağ konaklamasına yönelik oberj,
Gölbaşı’nda Mogan gölü rekreatif potansiyeline
eğilimindeki ”kent oteli-butik otel” türünün
yönelik konaklama tesisleri yer almaktadır.
yaygın kullanım biçimi olduğu gözlenmektedir.
“Kent yakın çevresinde yer seçen Bilkent ve Sıla 2005 yılı verilerine göre Ankara Kültür ve Turizm
Otelleri ve Kazan’daki kamping gibi ayrıcalıklı Bakanlığından işletme belgeli ve belediye belgeli
durumlar dışında, konaklama tesisleri genelde kent yeme, içme, eğlence tesisleri toplamı 2082 olup, bu
merkezinde yer seçmektedir. Kaynak potansiyeline tesisler 122.438 kişiye hizmet verebilme kapasitesine
bağlı olmayan bu yer seçim biçimi, hem kentin sahiptir. Kültür ve Turizm Bakanlığından yatırım
oluşturduğu iş, sağlık, eğitim amaçlı seyahatlerin belgeli yeme, içme ve eğlence tesis sayısı 14’dür.
doğurduğu konaklama talebini karşılamaya, hem Bu tesislerin de tamamlanması halinde 8091 kişiye
de yeme-içme eğlence, alışveriş, toplantı gibi yan daha hizmet vermesi hedeflenmektedir. Yeme-içme,
ünitelere talep oluşturmaya elverişlidir” (Ankara İli eğlence ve spor tesisleri gibi ek sosyal tesislerin de
Turizm Envanteri ve Turizm Gel. Planı, 1996). bulunduğu söz konusu misafirhanelerin turizm ve
konaklama potansiyeli açısından değerlendirilmesi
Konaklama tesisleri mekansal dağılım açısından gereklidir. Kültür ve Turizm Bakanlığının 2006 yılı
incelendiğinde, Ulus-Dışkapı bölgesinde düşük- verilerine göre 5 yıldızlı otellerin 19.796 kişilik, 4
orta, Kızılay-Maltepe bölgesinde orta, Kavaklıdere- yıldızlı otellerin 2.675 kişilik, kamu ve sivil toplum
Çankaya çevresinde ise, görece yüksek standartlı kuruluşlarının ise 21.422 kişilik toplantı salonu
tesislerin yoğunlaştığı görülmektedir. Bu dağılım, koltuk kapasitesi bulunmaktadır. Bir yandan
Ankara kent merkezinin gelişme trendiyle de doğru kapasitesi arttırılan ve sayıları artan toplantı ve
orantılıdır. Özellikle son 10 yıl içinde Tunalı Hilmi kongre salonları, diğer yandan da kentteki farklı
Caddesi ekseni ve yakın çevresinde butik otel tarzında turizm kollarında yaşanan gelişmeler ile otellerin
önemli tesislerin hizmete girdiği gözlenmekte olup, toplantı-sergi salonu olanaklarının en etkin biçimde
turizm tesislerinin kent merkezindeki ağırlığını değerlendirilmesi öngörülmektedir.
Tablo 7. 58. : Ankara’da İşletme Belgeli Konaklama Tesisleri ve Kapasitesinin Değişimi (1995-2005)
1995 2005
TÜRÜ
TESİS SAYISI ODA SAYISI YATAK SAYISI TESİS SAYISI ODA SAYISI YATAK SAYISI
5 YILDIZLI OTEL 7 1202 3315 8 1589 3417
4 YILDIZLI OTEL 12 1318 2684 24 2054 4022
3 YILDIZLI OTEL 29 1846 3770 37 2270 4373
2 YILDIZLI OTEL 22 1029 1931 38 1561 2093
1 YILDIZLI OTEL 14 695 1235 4 163 323
MOTEL 1 14 28 6 175 488
PANSİYON 2 22 41 1 15 27
APART OTEL 2 50 128 1 14 28
ÖZEL OTEL 2 57 135 1 10 60
OBERJ 1 10 59 1 30 65
KAMPİNG 1 0 900 1 0 900
KARAVAN 1 109 373 1 45 45
GENEL TOPLAM 95 6762 14149 123 7926 15841
Kaynak: Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü 2006
7.5.3. TURİZM BÖLGELERİ VE aksına yönelinimde de önemli etkenler olan kent

MERKEZLERİ içindeki bu otellerin inşası ile eş zamanlı olarak
Yenişehir Turizm Merkezi adı altında yapılan ilan
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca çeşitli tarihlerde ise, Danıştay tarafından 27.09.1991 tarih ve 265
onaylanmış 3 adet turizm bölgesinden 2 tanesi
sayılı karar ile iptal edilerek, bölgede diğer oteller gibi
yürürlüktedir. Bunlar; Kızılcahaham Turizm
bir yapılaşma gerçekleşmesine izin verilmemiştir.
Bölgesi, Kızılcahamam Seyhamamı Turizm Bölgesi
Bunların yanında,16.12.2006 tarih ve :26378
ve Gölbaşı Turizm Bölgesi’dir. Gölbaşı Turizm
Bölgesi, Bakanlar Kurulu’nca 21.11.1990 tarih ve sayılı resmi Gazete’de yayımlanan 04.12.2006
20702 sayılı karar ile iptal edilmiş olup, diğer ikisi gün ve 11354 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile,
yürürlüktedir. Her üçü de doğal yapıları ile öne çıkan Haymana Termal Turizm Merkezi ilan edilmiştir.
ve özel koruma statüsüne sahip bu bölgelerden, 7500 ha büyüklüğündeki merkezin 10.000 yatak
Gölbaşı için Bakanlar Kurulu kararı ile belirlenmiş kapasitesi taşıması düşünülmekte olup, Büyükşehir
bir özel çevre koruma bölgesi sınırı, Kızılcahamam Belediye Sınırı dışındaki bu tespit, ilin ve kentin
için ise Milli Park sınırı bulunmaktadır. Bu nedenle turizm potansiyeli ve gelişimi için büyük önem
anılan turizm bölgelerinde doğal yapının korunması taşımaktadır.
ve sürdürülebilirliğinin sağlanması yönünde bir
çaba gösterilmeli, bu alanlar beton yığınları ve ağır Tablo 7. 59. : Seçilmiş Bazı Kentlerde Konaklama
turizm yapıları ile donatılmış bir nitelikten titizlikle Tesislerine Geliş Sayısı 2005
korunmalıdır. NEVùEHøR
16

428,6
Bunların dışında 1980 sonrası dönemde, Turizmi øZMøR 31,9

Teşvik Kanunu kapsamında kent içinde çeşitli MERSøN

357,9

turizm merkezleri tespit edilerek, bu bölgelerde 17,5

2,7

oteller inşa edilmiştir. Bu kapsamda ilan edilen DENøZLø

250,9

< ( 5/ø& LWL]HQ
8 ha büyüklüğündeki 804 yatak kapasiteli BURSA

10,5
8,5

< $ % $ 1 & ,) RUHLJQHU
Gaziosmanpaşa Turizm Merkezi (Hilton oteli), 5 213,4

ha büyüklükte, 500 yatak kapasiteli Kavaklıdere AYDIN 93,2
1479,2

Turizm Merkezi (Sheraton otel) ve Atakule Turizm ANKARA 3,8
Merkezi karaları, Bakanlar Kurulu kararları ile iptal

0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
edilmiş olup, bu alanlarda önemli merkezler inşa

edilmiştir. Kent merkezinin Kavaklıdere –Çankaya Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2006
Tablo 7. 60. : Ankara ve Türkiye’de Konaklama Tesislerine Geliş, Geceleme Sayısı, Kalış Süresi 2003
ORTALAMA KALIŞ
TÜRKİYE TESİSE GELİŞ SAYISI GECELEME SAYISI DOLULUK ORANI %
SÜRESİ
TESİS TÜRÜ YABANCI YERLİ TOPLAM YABANCI YERLİ TOPLAM YABANCI YERLİ TOPLAM YABANCI YERLİ TOPLAM
6 250 8 874 11 296 10 067 21 364
OTEL 2 623 978 4,3 1,6 2,4 17,34 15,46 32,80
811 789 550 533 083
MOTEL 129 804 443 379 573 183 409 579 881 948 1 291 527 3,2 2,0 2,3 8,49 18,28 26,77
PANSİYON 256 698 647 537 904 235 464 261 1 158 090 1 622 351 1,8 1,8 1,8 6,62 16,51 23,13
TATIL KÖYÜ 16 682 46 939 63 621 85 941 107 267 193 208 5,2 2,3 3,0 12,11 15,11 27,22
OBERJ 0,0 0,0 0,0 0,00 0,00 0,00
KAMPİNG 18 264 81 882 100 146 29 364 126 547 155 911 1,6 1,5 1,6 2,75 11,85 14,60
KAPLICA 49 812 203 653 253 465 58 174 532 146 590 320 1,2 2,6 2,3 3,16 28,89 32,05
7 674 10 769 12 343 12 873 25 217
TÜRKİYETOP. 3 095 238 4,0 1,7 2,3 15,32 15,97 31,29
201 439 869 531 400
ANKARA
OTEL 3 165 125 278 128 443 6 756 173 523 180 279 2,1 1,4 1,4 1,17 30,07 31,24
MOTEL 596 12 377 12 973 1 176 24 505 25 681 2,0 2,0 2,0 1,81 37,61 39,42
PANSİYON
TATIL KÖYÜ
KAMPİNG
KAPLICA 2 2 522 2 524 11 2 808 2 819 5,5 1,1 1,1 0,04 9,59 9,63
ANKARA 140 143
3 763 7 943 200 836 208 779 2,1 1,4 1,5 1,18 29,91 31,09
TOP. 177 940
Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2006
Tablo 7. 61. : Ankara’daki 5 Yıldızlı Oteller 2006 Tablo 7. 62. : Ankara’daki Konaklama Tesislerinin
Otel Adı Adres Yatak Sayısı İlçelere Göre Dağılımı 2005
1 Aktif Metropolitan Otel Balgat/Çankaya 196
İŞLETME BELGELİ
2 Ankara Hilton Kavaklıdere/Çankaya 670 İLÇE YATAK
3 Bilkent Otel Bilkent/Çankaya 214 TESİS SAYISI
SAYISI
4 Büyük Anadolu Oteli Akyurt 682 AKYURT 1 682
5 Büyük Sürmeli Oteli Sıhhıye/Çankaya 415 ALTINDAĞ 45 4788
6 Esenboğa Airport Oteli Sarayköy/Keçiören 250
AYAŞ
7 Etap Altınel Oteli Tandoğan/Çankaya 352
BALA
8 Sheraton Otel Kavaklıdere/Çankaya 638
ÇANKAYA 59 8485
Toplam 3417
ÇUBUK
Kaynak: Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü 2006
ELMADAĞ 1 65
ETİMESGUT 1 28
GÖLBAŞI 2 146
Tablo 7. 63. : Ankara’daki 4-3-2 Yıldızlı Oteller 2006 KALECİK
4 Yıldızlı 3 Yıldızlı 2 Yıldızlı KAZAN 1 42
Otel Yatak Otel Yatak Otel Yatak KEÇİÖREN 1 250
İlçeler
Sayısı Sayısı Sayısı Sayısı Sayısı Sayısı MAMAK
Altındağ 3 625 13 1986 25 1991
SİNCAN
Çankaya 16 2601 22 2184 9 702
Y.MAHALLE 2 248
Gölbaşı 2 146 - - - -
BÜYÜKŞEHİR TOP. 113 14734
K.Hamam 2 512 1 203 - -
HAYMANA 2 95
Yenimahalle 1 138 - - 1 108
Polatlı - - - - 1 60 POLATLI 1 60
Kazan - - - - 1 42 KIZILCAHAMAM 4 811
Toplam 24 4022 37 4373 38 2903 DİĞ. İLÇELER TOP. 7 966
Kaynak: Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü 2006 Kaynak: Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü 2006
7.5.4. TURİZM SEKTÖRÜ MÜDAHALE eksikliklerinden kaynaklı sorunları aşan, sinerji

BİÇİMLERİ yaratarak büyüyen bir kongre turizmi kenti
7.5.4.1. SEKTÖR BÜTÜNÜ STRATEJİLERİ oluşturmak,
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı ile; j. Kente yapılan ziyaretlerin sayısı, geceleme sayısı
ve kalış süresini arttıracak cazibe arttırıcı tüm
a. Ankara’nın turizm potansiyelinin etkin
önlemleri tanımlamak,Kentte yatak kapasitesinin
değerlendirilebilmesi amacıyla; 1996 Turizm
arttırılması ve turizm türlerinin gelişimi
Envanteri ve Geliştirme Planının güncelleyerek,
doğrultusunda yönlenip planlanması anlamında
bu plan ilkeleri ile uyumlu yeni açılımlar da
Turizm Ana Planı veri ve değerlendirmelerine
üretecek bir “Turizm Ana Planı” yapılmasını
uyacak, planlama ve uygulama çalışmaları
sağlamak,
yapmak,
b. Turizm sektörünün kentsel ekonomiye katkısının
k. İç turizm (İl içi) etkinliklerinin arttırılabileceği bir
arttırılabilmesi anlamında kentte öncelikle Kültür
çerçeve tanımlamak için, tüm turizm türlerindeki
ve Kongre Turizmi olmak üzere, Agro Turizm,
potansiyellerin etkin tanıtılıp, kullanılabileceği,
Termal Turizm, Eko-Turizm, Doğa Turizmi
yerel festival şenlik, fuar, panayır, kültürel,
gibi alternatif turizm türlerinin gelişimine
sanatsal etkinlik ve uygulamalara destek olmak,
yönelik altyapıyı kurmak, gerekli özendirmeleri
yapmak, l. Bir kültür kenti olan Ankara’da tüm kültürel
yapı ve peyzajın oluşturduğu olanakları
c. Turizmin sürdürülebilirliğini sağlayabilmek için,
kullanıp, geliştirecek, yeni ulusal ve uluslararası
kentte turizmin temel dayanağı olan kültür ve
büyük etkinlikler tanımlayarak, kentin
doğa varlıkları ile kentsel ve çevresel değerleri
kültürel yaşamının sunduğu zenginliği turizm
aktif şekilde korumak,
faaliyetlerine konu ederek büyütmek,
d. Ülke doğal mirası içinde yer alan koruma
m. Kentte süregelen fuar, bienal, kültür şenliği gibi
bölgelerinin bu nitelikleri kapsamında
etkinliklerin, Başkent Ankara’nın tanıtımını
sürdürülebilir şekilde turizm faaliyetlerine konu
yaparak kentsel turizm faaliyetlerini büyütecek
olabileceği koşul ve önlemleri araştırmak,
biçimde devamlılığını sağlayacak önlemleri almak,
e. Başkentin merkezi ve tarihi-geleneksel kent özendirmeleri yapmak, buna ilişkin tüm altyapıyı
merkezi niteliğindeki Ulus ve çevresi için mevcut oluşturmak,
turizm potansiyelini verimli değerlendirip,
n. Kentin doğal sembolleri olarak nitelenen Keçi,
geliştirecek koruma ve geliştirme çalışmalarında
Tavşan ve Kedi’yi festival, şenlik ve fuar benzeri
kültür turizmi olgusunun etken olmasını
etkinlikler konu ederek, simgeselleştirebilecek
sağlamak,
çabalar üretmek,
f. Kent halkının il içindeki önemli turistik
o. Kentli halkın toprak ile bütünleşme talep ve
potansiyeller hakkında bilgilendirilip, bu
gereksinimlerinin kentin çevresini ve doğal alanları
alanlara erişebilmesi yönünde organizasyonlar
beton yığınına çevirmeyecek bir içerikte gelişimi
gerçekleştirmek,
için geniş parsellere çok sınırlı yapılaşmalar
g. Tarımsal ve termal potansiyelleri ile turizme tanımlayarak ve yeni araçlar getirecek, planlama
konu olabilecek yerleşmelerde doğal yapı ve bölgelerine özel ve bu planın koruma ilke ve
dokunun korunabilmesine yönelik stratejiler hassasiyetleriyle uyumlu planlama çalışmaları
geliştirmek, gerekli plan revizyonlarını yapmak, yapmak,
h. Kongre turizminin de Başkenti olabilecek bir hedeflenmektedir.
Ankara için, toplantı salonu ve koltuk kapasitesini
7.5.4.2. MEKANSAL STRATEJİLER
arttıracak stratejiler geliştirmek yanında, kongre
amaçlı ziyaretlerde ziyaret süresini uzatabilecek Doğal Kaynak ve Değerler Açısından;
alternatif turizm tur ve uygulamalarının da 1. Termal turizmin gelişim alanları olarak;
ziyaret kapsamına eklenmesini sağlamak, Kızılcahamam, Sey Hamamı, Ayaş, Melikşah
i. Kongre turizminin etkin gelişebilmesi anlamında, ve Beynam yakınlarındaki potansiyellerin
her tür mekansal ve teknik altyapıyı geliştirip, bir sürdürülebilir gelişimini sağlamak,
eşgüdüm mekanizması ve kolaylaştırıcı nitelikli 2. Yayla turizminin potansiyel alanları olan Güdül,
birimler oluşturarak, çakışma ve koordinasyon Çamlıdere, Nallıhan ve Beypazarı yaylalarına,
Ankara halkının erişimi ve bu alanların korunarak yanında, Esenboğa yakınlarında, Akyurt-

kullanılabilmesine yönelik organizasyon ve Güzelhisar, Büğdüz mevkiinde, Etimesgut
hazırlıklar gerçekleştirmek, Şeker Fabrikası alanında, Dodurga merkezi iş
3. Doğa turizmi ve dağ-doğa yürüyüş alanları alanında kongre turizmi merkez ve vadileri
olarak; Kazan Tepeleri, İmrendi-Ova Çayı, oluşturmak, kent merkezindeki kongre salonu
Beynam, Kızılcahamam çevresi, Ayaş Tepeleri, potansiyelli alanlar için özel bir envanterleme
Mogan-Eymir sistemi ve Ayaş Erkeksu Çiftliği ve programlama çalışması yaparak, bir de “kent
bölgelerine erişim ve tanıtım sağlamak, gerekli içi kongre vadisi sistemi”ni işler kılmak,
düzenlemeleri yapmak, 13. 50.000’e yakın olan kongre turizmi koltuk
4. Erkeksu Çiftliği spor ve golf merkezinin ulusal kapasitesini en az 75.000 kişiye çıkaracak
ve uluslararası turizm için çekim unsuru olarak mekansal düzenleme ve alan belirleme çalışmaları
tanıtım ve düzenlemesini yapmak, yanında, bu alanlara yönelik özel bir yönetim ve
5. Kuş gözlem, bitki inceleme yönündeki faaliyetler eşgüdüm mekanizması geliştirmek, tüm kongre
için; Çöl, Mogan Gölleri, Kavaklı, İnözü, ve toplantılar için kolaylaştırıcı görev üstlenecek
Kazan, Ayaş tepe ve vadilerindeki potansiyeller mekanizmaları tanımlamak,
koruyarak sürdürülebilir turizme konu etmek, 14. Ayrıca, doğu planlama bölgesinin gelişimin
Kentsel Tarihi ve Arkeoloji Değerleri Açısından; hızlandırabilmek amacıyla, tarımsal, ekolojik
6. Kentsel simgesel, anıtsal yapı ve değerlerin yarattığı potansiyellerle uyumlu olmak özgün nitelikler
imgesel ve turizme yönelik potansiyellerin taşımak üzere Lalahan-Kutludüğün bölgesinde,
kentsel, ulusal ve uluslararası turizm Çubuk Barajı yakınlarında ve Havalimanı ve
faaliyetlerindeki payını arttıracak düzenleme ve kongre etkinlikleriyle bütünleşecek biçimde
tanıtım faaliyetleri gerçekleştirmek, Büğdüz yakınlarında turizm tesis alanları
7. Kentsel arkeolojik değerlerin korunarak turizme oluşturulmasını sağlamak,
konu edilebileceği çerçeveleri tanımlamak, Agro Turizm ve Kırsal Yapı Açısından;
8. Elmadağ kış turizmi merkezinin kent halkı ve 15. Kalecik, Ayaş, Bala, Çubuk ve Kazan çevrelerindeki
yakın çevre için daha aktif kullanılabileceği tarımsal potansiyel ve toprakla bütünleşme
mekansal düzenlemeleri yapmak, özel tanıtım eğilimlerini, agro-turizm ve ekolojik turizm
çalışmaları yürütmek, alanları olarak değerlendirip, bu bölgelerde doğal
9. İnanç Turizmi için de önemi olan Ulus Tarihi yapıyı bozmadan koruyup, değerlendiren mikro-
kent merkezinin kültür turizminin temel unsuru kalkınma projeleri geliştirilmesine yönelik özel
ve kentin en önemli korunması gerekli doku modeller geliştirmek, bu faaliyetleri özendirmek,
ve varlığı olduğu noktasından hareketle, bu buna ilişkin özel planlama çalışmaları yapmak,
alana özel koruma amaçlı planlama çalışmaları 16. Kentlinin haftasonu kır ve toprakla bütünleşme
üretmek, turistik aktivitelerin bu alanın doğasına gereksinimlerini karşılamak üzere, onaylı
ve dokusuna uygun biçimde gelişebilmesine planları bulunan ancak yoğunluğu doğal yapı ile
yönelik strateji ve ilkeleri geliştirip, hayata uyumsuz tanımlanmış bazı alanlarda, çok düşük
geçirmek, yoğunluklu haftasonu evleri, turizm ikinci konut
10. Ayaş, Kalecik tarihi kent merkezleri ve alanları tespit edip, Beynam, Sirkeli, Elmadağ
kent dokusunda, koruma amaçlı planlama etekleri Yakupabdal çevresi, Lalahan, Hasanoğlan
çalışmalarını yaparak, bu değerleri sürdürülebilir ve Kazan yakınlarında bu amaçla yapı ve nüfus
şekilde turizme konu etmek, yoğunluğunu azaltan, plan kapasitesini daraltan
11. Alagöz Kurtuluş Savaşı karargahı ve çevresindeki plan revizyonları yaparak gereksinim ve talepleri
şehitlik alanlarının Kurtuluş Savaşına ilişkin kontrol edip, yönlendirmek,
açık hava müzesi ve temalı park olarak 17. Kentsel servis alanlarında turizm faaliyetlerinin
düzenlenmesini sağlayarak, ulusal turizmin yer alabileceği ve özendirilebileceği bir açılım
önemli unsurlarından biri haline getirecek özel geliştirmek,
planlama-projelendirme çalışmaları yapmak, biçiminde plan kararları üretilmiş olup, sektöre
Kongre Turizmi Açısından; ilişkin uygulamaların Tarım ve Turizm Ana
12. Kongre turizmi kenti Ankara’da mevcut toplantı Planları ile eşgüdümlü olarak hayata geçirilmesi
ve koltuk kapasitesini geliştirip, arttırmak öngörülmektedir.
8 8
Bağlantı Sektörleri
8. Bağlantı Sektörleri
8.1. ULAŞIM Havalimanı; gerek ulaşım teknolojisindeki gelişmeler

ile küresel yapıyla ilişkilenme eğilimindeki artış ve
Başkent Ankara’yı küresel unsurları ve ülke ve bölgesi
ile ilişkilendiren ulaşım sistemleri; ulaşım, iletişim- gerekse havayolu ulaşımının toplumun görece orta
bilişim sektörlerindeki çok hızlı gelişmeye koşut gelir grupları için de kullanılabilen bir nitelikteki hızlı
olarak daha stratejik bir önem kazanmıştır. Ulaşım gelişme eğilimi nedeniyle, hem yerel (iç hat) hem de
sektörünün Ankara kentini dünyaya bağlayan ve uluslararası uçuş potansiyeli bakımından hızlı bir
kentsel gelişim sürecinde ülke ekonomisi için de gelişme potansiyelini barındırıyor görünmektedir.
büyük önem taşıyan makro yapısı yanında, kentsel Esenboğa Havalimanı 1955 yılında hizmete
nitelikleri ve kent içi ulaşım yapısını içeren mikro girmiştir.Toplam 7.500.000 m2’lik alana kurulu
değerleri de büyük önem taşımaktadır. Bu plan, bulunan Havalimanında 182.000 m2’lik iç ve dış
ulusal yatırım politikaları, yatırımcı kuruluşların hat ortak kullanımlı 10.000.000 Yolcu/Yıl kapasiteli
görüşleri ve bağlayıcı üst ölçekli planlar kapsamında terminal mevcuttur. Esenboğa Hava Limanında
veri olarak kabul ettiği makro ulaşım politika ve kompozit beton kaplamalı 3750x60 m. ve 3750x45
yatırımlarının analizi ve yorumlanması yanında, m. boyutlarında iki adet pist bulunmaktadır. 13 Ekim
kentsel ulaşım yapısının biçimlenmesi anlamında 2006 tarihinde hizmete giren yeni iç ve dış hatlar
da bir dizi ulaşım kararı vererek, fiziksel anlamda terminali ile Esenboğa;18 adet yolcu köprüsü, 105
bir ulaşım şeması oluşumunu araştırmış, ancak check-in kontuarı, 34 pasaport kontuarı, 123.000
bununla sınırlanılmasının yetersizlikleri tespitinden m²’lik alan üzerinde 4.000 araç park kapasiteli kapalı
yola çıkarak, kentsel planlama çalışmaları ile otopark alanına sahip ve uluslar arası düzeydeki
bütünleşen, “kentsel sorunların çözümü bağlamında benzerlerini yakalayan bir nitelik kazanmıştır. 2006
ulaşım, ulaşım sorunlarının çözümü bağlamında yılı itibariyle toplam 62.312 uçak, 73.260 ton yük
kent planlama politikaları” üretilmesini hedefleyen,
ve 4.547.578 yolcunun hizmet gördüğü Esenboğa
bu planın bir gereği olarak Ulaşım Ana Planı
havalimanının yeni terminal ve kentsel gelişme
yapılmasını da öngörmüştür.
sürecinin tanımladığı açılımlar doğrultusunda bu
8.1.1. ULUSAL VE ULUSLARARASI kapasiteyi aşabileceği öngörülmektedir. Her tür
MERKEZ OLARAK ANKARA uçağın iniş-kalkış yapabileceği nitelikte olan hava
limanına, günlük ortalama uçak iniş-kalkış sayısı
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı, öncelikle ortalama, 1985’te 50, 1996’da 130, 2006’da ise
Ankara’yı dünyaya bağlayan makro ulaşım 170 adettir. Yıllar itibariyle Esenboğa’ya giriş-çıkışlı
yapısının değerlendirilmesini gerekli görmüştür. Bu uçak ve yolcu sayısında hızlı bir artış olduğu açıkça
yapının algılanabilmesi anlamında hava-demir ve okunmaktadır (Tablo 8.1 ve 8.2.)
karayolu bağlantılarının değerlendirilmesi gerekli
görülmüştür. Esenboğa’nın ülkede hızla gelişen havayolu
taşımacığına paralel olarak hızla büyüyen nitelik
Havayolu Bağlantısı ve kapasitesinin etkin değerlendirilip, geliştirilmesi,
Ankara’nın kuzeydoğusunda,Ankara’yı dünyaya Başkent Ankara’nın ekonomik, sosyal ve mekansal
bağlayan en önemli bağlantı noktası olan Esenboğa gelişimi açısından büyük bir önem taşınmaktadır.
Tablo 8.1 : Havalimanlarındaki Uçak Trafiği (2005-2006)
TÜM UÇAK TRAFİĞİ
414
HAVA LİMAN
VE 2005 YIL SONU 2006 YIL SONU 2006/2005 %
MEYDANLAR
İÇ HAT DIŞHAT TOPLAM İÇHAT DIŞHAT TOPLAM İÇHAT DIŞHAT TOPLAM
ATATÜRK 92.867 126.251 219.118 107.964 133.411 241.375 16% 6% 10%
ESENBOĞA 40.954 12.674 53.628 47.764 14.548 62.312 17% 15% 16%
A.MENDERES 23.717 13.112 36.283 32.082 12.330 44.412 38% – 6% 22%
ANTALYA 19.971 84.606 104.577 24.732 74.414 99.146 24% – 12% –5
DALAMAN 6.676 18.046 24.722 6.136 15.015 21.151 – 8% – 17% – 14%
ADANA 17.355 4.212 21.567 20.393 5.528 25.921 18% 31% 20%
TRABZON 9.412 2.153 11.565 11.753 2.312 14.065 25% 7% 22%
MİLAS-BODRUM 7.291 12.247 19.538 9.509 10.687 20.196 30% – 13% 3%
S.DEMİREL 129 31 160 330 215 545 156% 597% 241%
NEVŞEHİR-KAP. 394 90 484 650 183 833 47% 100% 57%
ADIYAMAN 158 158 552 552 249% 249%
AĞRI 256 236 409 232 409 73% 73%
BURSA-YEN 1.799 209 2.008 2.857 11 3.089 59% 11% 54%
ÇANAKKALE 618 8 626 1.327 4 1.338 114% 100% 114%
ÇARDAK 783 5 788 1.422 1.649 1.426 82% – 20% 81%
ÇORLU 1.016 682 1.698 8.033 163 9.682 691% 142% 470%
DİYARBAKIR 5.215 173 5.388 6.812 6.975 31% – 6% 29%
ELAZIĞ 751 751 924 924 23% 23%
ERZİNCAN 1.074 1.074 1.125 243 1.125 5% 5%
ERZURUM 3.266 202 3.468 4.233 348 4.476 30% 20% 29%
GAZİANTEP 2.157 56 2.213 4.265 2 4.613 98% 521% 109%
K.MARAŞ 177 177 553 555 213% 214%
KARS 1.512 1.512 2.352 1.608 2.352 56% 56%
KAYSERİ 3.336 1.360 4.696 4.278 413 5.886 28% 18% 25%
KONYA 2.234 274 2.508 2.511 2.924 12% 51% 17%
KÖRFEZ 780 780 551 551 – 29% – 29%

MALATYA 3.587 4 3.591 3.878 3.878 8% 8%
MARDİN 536 536 1.168 1.168 118% 118%
MUŞ 330 330 378 378 14% 15%
SAMSUN-ÇAR 3.064 855 3.919 3.758 846 4.604 23% – 1% 17%
SİİRT 250 250 346 346 38% 38%
SİVAS 672 672 280 280 – 58% – 58%
ŞANLIURFA 681 681 1.117 1.117 64% 64%
TOKAT 172 172
UŞAK 250 250
FERİT MELEN 4.350 35 4.385 5.688 35 5.723 31% – 3% 31%
TOPLAM 256.802 277.285 534.07 320.552 274.197 294.749 25% –1 11%
OVERFLIGHT 206.003 224.774 8%
Kaynak : Devlet Havameydanları İşletmesi Gn. Md. (www.dhmi.gov.tr), 2006

Tablo 8.2. : Havalimanlarındaki Yolcu Trafiği (2005-2006)
YOLCU TRAFİĞİ (Gelen-Giden)
HAVA LİMAN
MEYDANLAR
ATATÜRK 7.512.282 11.481.487 19.293.769 9.091.693 12.174.281 21.265.974 21% 3% 10%
ESENBOĞA 2.640.604 1.189.250 3.829.854 3.287.585 1.259.993 4.547.578 25% 6% 19%
A.MENDERES 1.983.831 1.676.755 3.660.586 2.959.973 1.451.061 4.411.034 49% – 14% 20%
ANTALYA 1.608.749 14.256.114 15.864.663 2.406.626 12.235.417 14.642.043 50% – 14% – 8%
DALAMAN 288.548 2.882.680 3.171.228 359.663 2.348.319 2.707.982 25% – 19% – 15%
ADANA 1.276.694 432.258 1.708.952 1.679.522 537.225 2.216.747 32% 24% 30%
TRABZON 1.019.438 61.251 1.080.689 1.406.929 66.028 1.472.957 38% 8% 36%
MİLAS-BODRUM 572.209 1.922.119 2.494.328 797.410 1.578.068 3.375.478 39% – 18% – 5%
S.DEMİREL 150 3.898 4.048 7.141 31.117 38.258 4461% 698% 845%
NEVŞEHİR-KAP. 3.648 13.478 17.126 4.262 23.570 27.832 17% 75% 62%
ADIYAMAN 6.864 6.864 37.669 37.669 449% 449%
AĞRI 12.736 12.736 22.884 22.884 80% 80%
BURSA-YEN 3.371 15.023 18.394 24.893 24.893 – 100% 66% 35%
ÇANAKKALE 150 150 3.479 221 3.700 2219% 2365%
ÇARDAK 65.684 592 66.276 129.317 377 129.694 97% – 36% 96%
ÇORLU 14 14.839 14.853 36.477 36.477 – 100% 146% 146%
DİYARBAKIR 653.823 22.275 676.098 829.870 13.982 843.852 27% – 29% 25%
ELEZIĞ 45.303 45.303 69.578 69.578 54% 54%
ERZİNCAN 21.097 21.097 41.326 41.326 96% 96%
ERZURUM 278.161 25.590 303.751 428.581 24.432 453.013 54% – 4% 49%
GAZİANTEP 204.657 5.882 210.539 447.954 18.630 466.584 119% 216% 121%
K.MARAŞ 6.005 6.005 33.787 33.787 463% 463%
KARS 162.158 162.158 270.052 210.052 69% 69%
KAYSERİ 369.607 181.349 541.956 485.441 195.666 681.107 35% 8% 26%
KONYA 134.242 33.010 167.252 218.016 44.545 262.561 62% 35% 57%
KÖRFEZ 10.727 10.727
MALATYA 304.565 304.565 406.45 406.45 34% 34%
MARDİN 41.256 41.256 115.626 115.626 184% 184%
MUŞ 28.362 28.362 35.984 35.984 27% 27%
SAMSUN-ÇAR 322.053 62.381 384.434 416.274 62.815 416.274 29% 7% 26%
SİİRT 11.994 11.994 18.097 18.097 51% 51%
SİVAS 39.413 39.413 18.716 18.716 53% – 53%
ŞANLIURFA 42.281 42.281 84.542 84.542 – 100% 100%
TOKAT 11.958 11.958
UŞAK 14.158 14.158

FERİT MELEN 291.743 2.804 294.547 493.185 2.564 495.185 68% – 41% 67%
TOPLAM 19.942.692 34.583.035 54.525.727 26.644.450 32.133.681 58.778.131 34% – 7% 8%
TRANSİT YOLCU 2.181.838 2.491.533 5%

415

Ülkedeki havalimanlarının uçak trafiği, Esenboğa Esenboğa’daki büyümenin artması anlamında

ile birlikte değerlendirildiğinde, ülkedeki en büyük kent ekonomisindeki gelişmeler büyük önem
havalimanı olan Atatürk Havalimanının yıllık taşımaktadır. Özellikle iletişim-bilişim ve teknoloji
250.000’e yaklaşan toplam uçak trafiği ile, en yakın yoğun sanayi gelişimleri ile, kongre, kültür turizmi,
takipçisi olan Antalya Havalimanından yaklaşık
bilim ve eğitim çalışmaları bu eğilimi güçlendiren
2,5 kat daha fazla uçuşa ev sahipliği yaptığı
unsurlar olarak ele alınmalıdır.
anlaşılmaktadır. İstanbul 2006 yılı itibariyle 2005
yılına kıyasla yaklaşık % 10 oranında arttırdığı Yük taşımacılığı kapasitesi açısından 1996’da yıllık
uçuş sayısı ile, dünyadaki bir çok havalimanı
ortalama 40.000 ton kapasiteyle çalışan Esenboğa,
içinde önemli bir yer alırken, ülkede 2. sırada
2005-2006 yıllarında bu kapasitesini ortalama
bulunan Antalya aynı dönemde yaklaşık % 5’lik
bir uçuş azalması yaşamıştır. Tamamen turizm 75.000 ton kapasiteye ulaşmıştır. İç Anadolu
faaliyetlerine bağlı olan bu azalmaya karşın, ülkenin bölgesi için de büyük önem taşıyan yük taşımacılığı
uçuş, yük ve yolcu kapasitesi açısından 3. sıradaki kapasitesinin 2005’den 2006’ya yaklaşık % 2
havalimanı olan Esenboğa ise, aynı dönemde uçuş azalması, hem Konya ve Kayseri havalimanlarındaki
kapasitesini iç hatlarda % 17, dış hatlarda % 15 hızlı artan yük kapasitesine, hem de kentte
ve ortalama % 16 arttırmıştır. Aynı dönemde , durağan seyreden üretim ekonomisine bağlanabilir
Ankara ile yakın bir büyüklüğe sahip İzmir Adnan (Tablo 8.3). Başkentteki yük trafiği, kentin
Menderes Havalimanının uçuşlarının iç hatlarda
ekonomisi bağlamında bazı ipuçları vermektedir.
% 38 artmasına karşın dış hatlarda % 6 azalması,
Konya ve Kayseri havalimanlarının Esenboğa
Ankara’daki artışın önem ve değerini daha çok
arttırmaktadır. üzerinden işleyen bağlantıları yüklenmesi ile,
Esenboğa’da küçüldüğü görülen yük taşımacılığının
Ülke coğrafyasının merkezi bir noktasında bulunan attırılabilmesi, kentsel ekonominin gelişimi ile de
Ankara, bir çok iç hat terminaline uçak ile rantabl birlikte yorumlanmalıdır. Planın öngörüsü olan
olmayacak yakınlıkta olmasına karşın iç hatlarda bilim, hizmet kenti ve teknoloji yoğun gelişimlerin
büyüyen uçuş sayısının, İzmir ile kıyaslandığında
yaşanacağı Ankara, yük kapasitesi ve taşımacılığı
daha sınırlı olması, İzmir’in coğrafik konumu ile
ilintili görünmektedir. Ülkenin en batı ucunda ve anlamında da daha önemli gelişmeler yaşayacak
karayolu ulaşımı açısından bir çok iç hat terminaline görünmektedir.
uzak ve havayolu ulaşımı için rantabl olan İzmir,
Askeri Havaalanları
dış hatlardaki uçuş sayısı bağlamında küçülürken
Ankara’nın bu anlamda da periyodik olarak Ankara’da bunun dışında askeri amaçlı kullanılan
uçuş kapasitesini arttırıyor olması, kentin ülke,
Kazan ilçesi Mürted Askeri Hava Üssü, Etimesgut
bölge ve dünya ile bağlantısı anlamında önemli
ilçesi Güvercinlik ve Etimesgut havaalanları
bir kapasitenin de göstergesidir.Bu durum yolcu
sayısı anlamında da Esenboğa’nın geliştirilebilir mevcuttur. Güvercinlik ve Etimesgut Askeri
önem ve kapasitesi bağlamında da gözlenmektedir. Havaalanlarının uçuş konileri, Etimesgut ilçesi
Atatürk havalimanında dış hat yolcu sayısı %3 yerleşik alanı ile Yenimahalle ilçesinin de önemli
artar, Adnan Menderes havalimanında % 14 bir kısmını da kapsamakta olup, bu durum anılan
azalırken, Esenboğa’da % 6’lık bir artış göstermesi, askeri havalimanlarının yer değişikliğini de gerekli
Ankara için önemlidir. Henüz dış hat yolcu sayısı kılmaktadır. Havaalanlarının uçuş konilerinin
Adnan Menderes havalimanının altında bulunan kent yerleşik alanlarının içinde kalması yerleşik
Esenboğa’nın gerek iç ve gerekse dış hatlardaki yolcu
alanların uçakların iniş kalkışlarında ses ve
sayısını arttıracağı öngörüsü ile hareket edilmelidir.
görüntü kirlenmesine maruz kalmasına neden
Bu eğilim bir yandan güçlendirilmesi, özendirilecek
unsurları bağlamında ele alınması gereken nitelikleri olmakta, ayrıca güvenlik sorunlarını da beraberinde
ile dikkat çekmekte, diğer yandan da artan yolcu getirmektedir. Askeri hava alanlarının kent dışına
ve yolculuklara ilişkin kentsel düzeyde alınması taşınması ve Mürted Askeri Hava Üssü ile diğer
gereken önlem ve düzenlemelere işaret etmektedir. askeri alanlara yerleştirilmeleri düşünülmektedir.
Tablo 8.3 : Havalimanlarındaki Yük Trafiği (2005-2006)
YÜK TRAFİĞİ (Bagaj+Kargo+Posta) (TON)
HAVA LİMAN
MEYDANLAR
ATATÜRK 131.809 484.100 615.909 141.496 503.405 644.901 10% 4.5% 6%
ESENBOĞA 39.126 35.756 75.082 38.853 34.40 73.260 – 1% – 4% – 2%
A.MENDERES 28.708 33.469 62.177 36.349 28.711 65.060 27% – 14% 5%
ANTALYA 34.931 286.801 321.732 51.764 247.433 299.197 48% – 14% – 7%
DALAMAN 3.653 39.526 43.179 4.253 32.992 37.245 16% – 17% – 14%
ADANA 18.858 11.095 29.953 21.483 12.584 34.067 14% 13% 14%
TRABZON 13.600 1.767 15.367 16.759 1.936 18.695 23% 10% 22%
MİLAS-BODRUM 6.447 28.515 34.962 8.444 23.310 31.754 31% – 18v – 9%
S.DEMİREL 2 106 108 58 417 475 2800% 292% 339%
NEVŞEHİR-KAP. 53 260 313 47 345 392 32% 25%
ADIYAMAN 75 75 325 325 335% 335%
AĞRI 157 157 275 275 75% 75%
BURSA-YEN 33 300 333 339 339 – 100% 13% 2%
ÇANAKKALE 15 15
ÇARDAK 518 15 533 953 6 959 84% – 60% 80%
ÇORLU 3.848 3.848 13.658 13.658 255% 255%
DİYARBAKIR 8.833 702 9.535 9.189 420 9.609 4% – 35% 1%
ELAZIĞ 679 697 908 908 34% 34%
ERZİNCAN 281 281 520 520 85% 85%
ERZURUM 4.037 267 4.304 4.927 563 5.490 17% 110% 23%
GAZİANTEP 2.674 186 2.860 5.075 345 5.420 90% 85% 90%
K.MARAŞ 46 46 294 294 537% 537%
KARS 1.957 1.957 3.303 3.303 69% 69%
KAYSERİ 4.426 4.419 8.845 5.410 4.932 10.342 22% 11% 17%
KONYA 1.436 896 2.332 1.908 1.126 3.034 33% 25% 30%
KÖRFEZ 89 89
MALATYA 4.784 4.784 5.150 5.150 8% 8%
MARDİN 490 490 1.346 1346 178% 178%
MUŞ 349 349 416 416 19% 19%
SAMSUN-ÇAR 2.812 1.571 4.383 4.025 1.733 5.758 43% 9% 31%
SİİRT 134 134 203 203 51% 51%
SİVAS 217 217 72 72 – 66% – 66%
ŞANLIURFA 456 456 772 772 70% 70%
TOKAT 0 59 59
UŞAK 0 100 100
FERİT MELEN 4.077 98 4.175 5.779 59 5.838 19% 22%
TOPLAM 315.858 933.697 1.249.555 370.619 908.721 1.279.340 18% – 2% 3

417

Demiryolu Bağlantısı taşımacılığının %47,3’ünü oluşturmaktadır. Bu

durum yük taşımacılığı için de benzer nitelikler
Ülkenin Başkenti Ankara’yı, diğer kentlere
taşımaktadır. Bir çok Avrupa ülkesinde %%50’yi
bağlayan demiryolu sistemi uzun yıllar ihmal
aşan demiryolu yük taşımacılığı ülkemizde %5,5
edilmiş görünmektedir. Ülkenin coğrafi anlamda
da merkezi bir noktasında yer alan Ankara, ülkeyi düzeyindedir. Karayolu yük taşımacılığı ise %
kat eden demiryolu güzergahlarının da kırılma 93,1’lik oranı ile tüm Avrupa ülkelerinden açık ara
noktasındadır. Ülkede sistematik olarak toplam öndedir. Bu, ivedilikle müdahale edilmesi gereken
taşımacılık içindeki payı azalan demiryolu ulaşımı, sürdürülemez durum, ülkesel anlamda da bazı
2003 yılı itibariyle diğer Avrupa kentleriyle arayışları beraberinde getirmiş görünmektedir.
kıyaslandığında, toplam ulaşımdan en az payı
almaktadır. Romanya’da %47,5, İsviçre’de %12,6 Uzun yıllar karayolu taşımacılığı gölgesinde gelişmesi
olan demiryolu ulaşımının toplam yolcu taşımaları sınırlanmış demiryolu altyapısının eksik ve yetersiz
içindeki payı, ülkemizde sadece %2,7 dir. Buna olması, bu sistemin yenilenmesi gereksinimini
karşın bireysel ulaşım toplam ulaşımdan % 50,1’lik zorunlu kılmıştır. Bu anlamda yaklaşık 25 yıldır
bir pay alırken, otobüsler üzerinden yapılan gündemde bulunan hızlı tren uygulamasının hayata
karayolu taşımacılığı ise ülkemizde toplam yolcu geçmesi büyük önem taşımaktadır.
Tablo 8.4. : Ülkelere ve Ulaştırma sistemlerine Göre Yolcu Taşımacılığı-2003
(Milyar-Billion)
ÜLKE ve KODU DEMİRYOLU OTOMOBİL OTOBÜS TOPLAM
% % %
Country and Code Railway Passenger Car Bus Total
TÜRKİYE-Turkey TR 4,5 2,7 84,5 50,1 79,8 47,3 168,8
İNGİLTERE-England GB 41,1 5,4 677,0 88,5 47,0 6,1 765,1
LÜKSEMBURG-Luxemburg LU 0,3 4,1 6,0 82,2 1,0 13,7 7,3
YUNANİSTAN-Greece GR 1,6 1,8 64,0 72,6 22,5 25,5 88,1
İRLANDA-Ireland IE 1,6 5,0 24,0 74,8 6,5 20,2 32,1
PORTEKİZ-Portugul PT 3,3 3,0 97,0 87,5 10,5 9,5 110,8
ALMANYA-Germany DE 69,6 7,0 854,1 86,2 67,5 6,8 991,2
DANİMARKA-Denmark DK 5,4 7,2 61,0 80,9 9,0 11,9 75,4
İTALYA-Italy IT 46,4 5,4 711,0 83,2 97,6 11,4 855,0
HOLLANDA-Netherlands NL 13,9 8,3 146,1 87,3 7,4 4,4 167,4
ISPANYA-Spain ES 20,6 5,0 346,0 83,2 49,3 11,9 415,9
BELÇİKA-Belgium BE 8,3 6,3 109,9 83,3 13,7 10,4 131,9
FRANSA-France FR 72,9 8,5 738,6 86,5 42,7 5,0 854,2
İSVİÇRE-Switzerland CH 12,8 12,6 85,3 84,0 3,4 3,3 101,5
NORVEÇ-Norway NO 2,2 3,9 50,5 89,1 4,0 7,1 56,7
AVUSTURYA-Austria AT 8,3 8,0 81,3 77,9 14,8 14,2 104,4
İSVEÇ-Sweden SE 6,6 5,8 96,3 84,9 10,5 9,3 113,4
FİNLANDİYA-Finland FI 3,3 4,7 59,6 84,4 7,7 10,9 70,6
ÇEK CUMH.-Czech Republic CZ 6,5 7,7 68,6 81,2 9,4 11,1 84,5
SLOVAKYA-Slovak Republic SK 2,3 6,5 25,2 71,4 7,8 22,1 35,3
MACARİSTAN-Fungary HU 7,5 10,3 46,4 63,9 18,7 25,8 72,6
BULGARİSTAN-Bulgaria BG 2,5 16,1 - - 13,0 83,9 15,5
HIRVATİSTAN-Croatia HR 1,2 24,5 - - 3,7 75,5 4,9
ROMANYA-Romania RO 8,5 47,5 - - 9,4 52,5 17,9
Kaynak: UIC İstatistikleri ve Avrupa Birliği Ulaştırma ve Enerji İstatistikleri Kitabı 2005
Tablo 8.5. : Ülkelere ve Ulaştırma Sistemlerine Göre Yük Taşımacılığı-2003
(Milyar-Billion)
İÇ SUYOLU PETROL
ÜLKE ve KODU DEMİRYOLU KARAYOLU TOPLAM
% % Inland % BORUHATTI %
Country and Code Railway Road Total
Waterways Oil Pipeline
TÜRKİYE-Turkey TR 9,3 5,5 156,9 93,1 - - 2,4 1,4 168,6
İNGİLTERE-England GB 20,7 11,1 154,3 83,0 0,2 0,1 10,7 5,8 185,9
LÜKSEMBURG-Luxemburg LU 0,6 40,0 0,5 33,3 0,4 26,7 - - 1,5
YUNANİSTAN-Greece GR 0,6 2,8 20,5 97,2 - - - - 21,1
İRLANDA-Ireland IE 0,4 2,9 13,2 97,1 - - - - 13,6
PORTEKİZ-Portugul PT 2,7 13,4 17,4 86,6 - - - - 20,1
ALMANYA-Germany DE 77,6 19,9 232,3 59,6 63,7 16,3 16,2 4,2 389,8
DANİMARKA-Denmark DK 2,0 11,2 10,5 59,0 - - 5,3 29,8 17,8
İTALYA-Italy IT 23,8 12,3 158,2 81,9 0,1 0,1 11,0 5,7 193,1
HOLLANDA-Netherlands NL 4,3 4,9 33,9 38,8 43,1 49,3 6,1 7,0 87,4
ISPANYA-Spain ES 14,1 7,9 155,0 87,4 - 0,0 8,3 4,7 177,41
BELÇİKA-Belgium BE 8,7 22,7 19,4 50,5 8,5 22,1 1,8 4,7 38,4
FRANSA-France FR 45,1 17,8 179,2 70,8 8,4 3,3 20,5 8,1 253,2
İSVİÇRE-Switzerland CH 9,3 97,9 - - - - 0,2 2,1 9,5
NORVEÇ-Norway NO 2,0 - 14,5 72,9 - - 3,4 17,1 19,9
AVUSTURYA-Austria AT 19,0 46,7 12,4 30,5 1,7 4,2 7,6 18,7 40,7
İSVEÇ-Sweden SE 13,1 28,6 32,7 71,4 - - - - 45,8
FİNLANDİYA-Finland FI 10,1 26,9 27,3 72,8 0,1 0,3 - - 37,5
ÇEK CUMH.-Czech Republic CZ 16,2 47,0 16,0 46,4 0,4 1,2 1,9 5,5 34,5
SLOVAKYA-Slovak Republic SK 9,7 61,4 5,4 34,2 0,7 4,4 - - 15,8
MACARİSTAN-Fungary HU 8,7 36,1 11,0 45,6 1,9 7,9 2,5 10,4 24,1
BULGARİSTAN-Bulgaria BG 5,2 48,1 4,6 42,6 0,7 6,5 0,3 2,8 10,8
HIRVATİSTAN-Croatia HR 2,7 29,7 4,4 48,4 0,2 2,2 1,8 19,8 9,1
ROMANYA-Romania RO 15,9 40,3 14,7 37,2 7,0 17,7 1,9 4,8 39,5
Kaynak: UIC İstatistikleri ve Avrupa Birliği Ulaştırma ve Enerji İstatistikleri Kitabı 2005
Hızlı Tren önemli ulaşım unsurlarındandır. Ulusal hızlı tren

hatları irdelendiğinde Ankara ve Polatlı’nın özel bir
Uçak yolculuğuna göre daha çabuk ulaşım
kırılma noktası olduğu görülmektedir (Şekil 8.1.).
sağlayabilme olanağı sunan hızlı tren, istasyonlarının
kentçinde yer alması nedeniyle erişilebilirlik olanağı Bu durumun, Ankara kenti için özellikle ele
da yüksek olan bir niteliğe sahiptir. Olağanüstü alınması gereken bir nitelik taşıdığı ortadadır.
durumlar dışında gecikme ve erteleme yaşanması
Hızlı tren merkezi olarak öne çıkan Polatlı’nın
olasılığı en düşük ulaşım türlerinden olan hızlı
Ankara ile bağlantısı ve ulaşımın kırılma noktası
trenler için güvenlik de yüksektir. Elektrik enerjisi
kullanan ve çevresel unsurları koruma anlamında olarak Polatlı’da farklı ulaşım türlerinin kesişimi
duyarlılığı yüksek olan hızlı trenler, gürültü kirliliği anlamında oluşacak bir aktarma noktası ön plan
üretiminde de avantajlıdır. Konfor düzeyi yüksek çıkmaktadır. Bu nedenle bu Plan, Polatlı için uzun
olan hızlı trenler, ülke demiryolu sistemi için de dönemde bir havalimanı fikrinin de öngörülebileceği
Ankara merkezli olarak geliştirilmesi öngörülen değerlendirmesini taşımaktadır.
Şekil 8.1 : Hızlı Tren Hatları
Kaynak : TCDD Gn. Md. (www.tcdd.gov.tr), 2006
Şekil 8.1. incelendiğinde, ülke için kurulması Sincan arasındaki 76 km.’lik bölüm Ayaş tünel
öngörülen hızlı tren sisteminin merkezinde bulunan kazısını da içermekte ve projenin en kritik kısmını
Ankara, Polatlı üzerinden İzmit-İstanbul, Konya ve oluşturmaktaydı. Projenin bu kısmı dahil önemli
İzmir’e güçlü ve hızlı biçimde bağlanabilecektir. bir aşama katettiği ve Ayaş Tünelinin de yaklaşık %
Bu bağlantılar demiryolu ile en az 7 saat, karayolu 80’inin tamamlandığı bir noktada, proje değişikliğine
ile 5 saat olan Ankara-İstanbul ulaşımını 3 saate, gidilerek, Sincan Ayaş arasındaki güzergah Sincan,
demiryolu ile 13 saat,karayolu ile 9 saat olan Ankara- Esenkent, Maliköy, Polatlı ve Eskişehir üzerinden
İzmir ulaşımını 3 saat 20 dakikaya, demiryolu ile İzmit-İstanbul aksına yönlendirilmiştir. Bu üst
10,30 saat, karayolu ile 3 saat olan Ankara-Konya ölçekli kararların, planda ifadesini bulması zorunlu
ulaşımını 1 saat 15 dakikaya indirecektir. Ayrıca, güzergah değişikliği, kazı ve tünel açma çalışmaları
Ankara-Sivas arası için öngörülen bağlantı ile önemli bir aşama kaydetmiş, Sincan-Ayaş Tüneli
ise, demiryolu ile 10,30 saat, karayolu ile 7 saat bağlantısının da işlevsiz kalmasına yol açmış
olan ulaşımı 2 saate indirebilecektir. Ayrıca, bu görünmektedir. Bu nedenle, 2023 Başkent Ankara
sistem, Bursa-Osmaneli arasına yapılacak bağlantı Nazım İmar Planı, bu mevcut altyapıyı da etkin
ile Ankara’yı Bursa’ya da yakınlaştırıp yaklaşık 3 değerlendirmek gerekliliğini tespit etmiştir.
saatlik bir uzaklığa düşürecektir.
Şuan hayata geçen projenin 1. Etabını, 206 km ‘lik
Ankara-İstanbul Hızlı Tren Projesi
Esenkent - Eskişehir kesimi oluşturmaktadır. Projenin
1975 yılında DPT tarafından yatırım programına bu kesimi tamamlanma aşamasına gelmiş olup,
alınan ‘Arifiye-Sincan Elektrikli Çift Hatlı deneme sürüşleri başlama aşamasına getirilmiştir.
Demiryolu Projesi’ (Hızlı Tren) toplam 260 km.’lik Bu hattın 2007 yılı itibariyle faaliyete geçmesiyle,
demiryolunun yapımı için ‘Sincan-Çayırhan’ 85 Ankara-Eskişehir arası 75 dakikaya inecek ve bu
km., ‘Çayırhan-Arifiye’ 175 km. olmak üzere güçlü bağlantı, başkentin gelişiminde büyük önem
iki ayrı bölümde ele alınmaktaydı. Çayırhan- kazanacaktır. 2008 yılı içinde projenin ikinci etabı
Şekil 8.2 : Ankara-İstanbul Hızlı Tren Hattı
olan Eskişehir, Vezirhan, Bilecik, Köseköy, İzmit, Konya arasındaki 607 km.’lik ve yolcu ve yük
Gebze ve Pendik bağlantısı, Ankara’yı İstanbul’a taşımacılığı için rantabl olmayan hattı, karayolu
bağlamakla kalmayacak, İzmit limanının Ankara’ya ile 3 saat süren yolculuktan da kısa hale getirerek
yaklaşık 2.30 saatlik bir mesafeye düşmesine bir noktada üretim ve taşımacılık potansiyellerini
de neden olacaktır. Ankara kentinin limanlara de çok güçlendirecektir. Toplam 306 km ‘lik
açılma anlamında kent ekonomisinin gelişimine proje, Ankara-İstanbul arasındaki 94 km ‘lik hattın
büyük katkı sağlaması beklenen bu açılımın
Polatlı’ya kadar olan kesimini ortak kullanarak
etkin değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu hatta
Cihanbeyli üzerinden Konya bağlantısını
eklenecek Bursa-Osmaneli bağlantısı da, Ankara-
Bursa bağlantısını sağlayarak, Ankara kenti için kurmayı öngörmüştür. Projenin alt yapı inşaatı
büyük bir yenilik sağlayabilecektir. 2 kesimli olarak gerçekleştirilmektedir. Projenin
Km.100-Konya arasını oluşturan 2.kesim altyapı
Bu bağlantıların tüm süreç ve sonuçlarıyla inşaatında % 72 oranında, Polatlı-Km 100 arası
derinlemesine irdelenmesi gerekmektedir. Ancak altyapı inşaatında ise % 8 kümülatif gerçekleşme
her biçimde, kentin Eskişehir, Kocaeli, İzmir, Bursa sağlanmıştır.
ve İstanbul gibi ülkenin en önemli ekonomilerinin
üretildiği büyükkentlerle bağlantısını güçlendiren Ülkenin tahıl deposu, tarım ve hayvancılık
bu yatırımların, kent ekonomisini geliştirecek bir konusunda çok önemli bir merkez olması yanında,
unsur olarak kullanılması hedeflenmektedir. tarıma dayalı sanayi unsurları ile sınırlı olmayan
hızlı bir sanayileşme süreci de yaşayan Konya’nın
Ankara-Konya Hızlı Tren Projesi Başkentle ilişkilerini güçlendirecektir. Özellikle
yük taşımacılığı bağlamında stratejik bir önem
Başkent Ankara’yı, tarımsal potansiyeli, nüfus taşıyacak görünen Konya Hızlı Treninin, Ankara
gelişimi ve sanayisi ile önem kazanan Konya ile kent ekonomisine oluşturacağı katkı ve aktarma
bağlama amacıyla öngörülen bu proje, Ankara- noktalarında oluşturacağı kapasitenin kapsamlı
Şekil 8.3. : Ankara-İstanbul Hızlı Tren Projesi Seyahat Süreleri
etüdlerle öngörülerek gerekli önlemlerin alınması Ülkede işleyen ana hat trenlerinin çok önemli bir kısmı,
gerekmektedir. Bu amaçla Çalışma Alanları ve Ankara-İstanbul arasında işleyen farklı tür ve isimdeki
Sanayi Ana Planı yanısıra Ulaşım Ana Planı’nın da trenlerden oluşmaktadır. Bunun dışındaki bir çok
derinlemesine değerlendirmeler yapması zorunlu hattın da kırılma noktası olan Ankara Garı, karayolu
görülmektedir. ulaşımının gelişimine koşut bir büyüme gösteremeyen
demiryolu ulaşımı nedeniyle, kapasitesinin daha
Bunun dışında henüz proje aşamasında olan Ankara- AnkaraKonyaHızlıTrenProjesi
altında bir hizmet sunmaktadır (Tablo 8.7.).
Sivas hızlı treni de, Ankara’yı orta Anadolu’ya
güçlü ilişkiler ile bağlama anlamında kentin sosyo- Bakent Ankara’yı, tarımsal
Ankara-İstanbul arasındapotansiyeli, nüfus geliimi
yıllık ortalama 200.000 ve sanayisi ile önem
bağlama amacıyla öngörülen bu proje, AnkaraKonya arasındaki 607 km.’li
ekonomik potansiyeli güçlendirecek bir başka unsur taımacılığıiçinrantablolmayanhattı,karayoluile3saatsürenyolculuktanda
kapasiteye sahip, Anadolu, Fatih, Boğaziçi vb.
olarak yorumlanmaktadır. hatlarla hizmet sunulmasına karşın, ülkenin bu
birnoktadaüretimvetaımacılıkpotansiyellerinideçokgüçlendirecektir.Topla
AnkaraĐstanbul
en önemli yolculukarasındakiüreten
94 km 'lik hattın Polatlı’ya
hattında karayolukadar olan kesimi
Diğer Demiryolu Güzergahları Cihanbeyli üzerinden Konya bağlantısını kurmayı öngörmütür. Projenin alt ya
taşımacılığının ağırlığı görülmektedir. Hızlı trenin
olarakgerçekletirilmektedir.ProjeninKm.100Konyaarasınıoluturan2.kesim
hayat geçmesiyle demiryolu lehine gelişimi beklenen
Ülkedeki demiryolu güzergahlarının dağılımı 72oranında,PolatlıKm100arasıaltyapıinaatındaise%8kümülatifgerçekle
irdelendiğinde merkezi konumu ile bir kırılma noktası bu yolculukların Ankara garı ve çevresi üzerinden
ekil8.4:AnkaraKonyaHızlıTrenHattı
olarak ön plana çıkan Ankara, TCDD bölgeleri içinde bir dizi düzenlemeyi de beraberinde getireceği Ülkenin tahıl
2. bölgeyi oluşturmaktadır (Şekil 8.5). 7 TCDD hayvancılık kon
bölgesi içinde yolcu kapasitesi olarak 5. sırada bulunan bir merkez olm
Ankara-2. Bölge, yük taşımacılığı kapasitesi için açık dayalı sanayi
olmayanhızlıbir
ara 1. sıraya yerleşmekte ve yük taşımacılığı kapasitesi de yaayan K
ile de toplam yolcu ve yük taşımacılığında en büyük ilikilerini güçlen
hizmet bölgesini oluşturmaktadır (Tablo 8.6). yüktaımacılığı
bir önem taıya
Tren cinslerine göre yolcu sayısı irdelendiğinde Hızlı Treninin
ekonomisine olu
Ankara’da işleyen Sincan-Kayaş Banliyö hattının aktarma noktal
yıllar itibariyle durağan bir yolcu sayısı olduğu kapasitenin k
anlaşılmaktadır. Kent içi ulaşımdan aldığı pay öngörülerek g
oldukça düşüktür. 1970-85 döneminde günlük talebi alınması gerekm
ÇalımaAlanları
karşılama oranı % 3 olan Sincan-Kayaş banliyösü, yanısıra Ulaım
1993 yılı itibariyle % 1,7’ye gerilemiş, günümüzde derinlemesine
% 1’düzeylerine inmiştir. Günlük yolcu payı düşen yapmasızorunlu
Banliyö işletmesinin iyileştirilmesi ve bu payın Şekil 8.4 : Ankara-Konya Hızlı Tren Hattı 
Kaynak:TCDDGn.Md.(www.tcdd.gov.tr),2006
arttırılması gerektiği açıktır. Kaynak : TCDD Gn. Md. (www.tcdd.gov.tr), 2006
BunundıındahenüzprojeaamasındaolanAnkaraSivashızlıtrenide,Ankar
güçlü ilikiler ile bağlama anlamında kentin sosyoekonomik potansiyeli güçl
unsurolarakyorumlanmaktadır.
DiğerDemiryoluGüzergahları
Ülkedeki demiryolu güzergahlarının dağılımı irdelendiğinde merkezi konumu ile

olarakönplanaçıkanAnkara,TCDDbölgeleriiçinde2.bölgeyioluturmaktadır
bölgesiiçindeyolcukapasitesiolarak5.sıradabulunanAnkara2.Bölge,yükta
için açık ara 1. sıraya yerlemekte ve yük taımacılığı kapasitesi ile de to
Şekil 8.5 : Ulusal Demiryolu Ağı-2005
Tablo 8.6 : Bölgelere Göre Yolcu ve Yük Miktarı

2001 2002 2003 2004 2005
1. BÖLGE-1. Region
YOLCU-Passenger 2.755.233 2.608.274 2.633.796 2.636.023 2.920.416
YÜK.-Freight 1.257.552 1.554.571 1.898.381 1.974.002 2.182.136
İŞ TRENİ.-Service Train 21.186 6.836 5.664 15.717 14.868
TOPLAM.-Total 4.033.971 4.169.681 4.537.841 4.625.742 5.117.420
2. BÖLGE-2. Region
YOLCU-Passenger 1.317.938 1.251.990 1.357.477 1.311.913 1.239.413
YÜK.-Freight 3.765.356 3.746.812 4.519.753 4.025.631 4.117.383
İŞ TRENİ.-Service Train 30.134 32.531 27.048 34.996 5.393.650
TOPLAM.-Total 5.113.428 5.031.333 5.904.278 5.372.540
3. BÖLGE-3. Region
YOLCU-Passenger 682.498 613.188 621.109 592.313 585.932
YÜK.-Freight 609.799 642.649 623.396 782.663 923.304
İŞ TRENİ.-Service Train 555 571 530 19.905 29.691
TOPLAM.-Total 1.292.852 1.256.408 1.245.035 1.394.881 1.538.927
4. BÖLGE-4. Region
YOLCU-Passenger 600.474 604.667 766.289 759.918 772.016
YÜK.-Freight 2.324.308 2.825.255 3.398.997 2.573.683 2.434.682
TOPLAM.-Total 2.952.734 3.452.489 4.183.994 3.353.305 3.237.563
5. BÖLGE-5. Region
YOLCU-Passenger 403.593 324.279 318.031 399.951 373.241
YÜK.-Freight 2.337.811 1.405.143 1.444.277 2.380.029 2.127.781
TOPLAM.-Total 2.768.388 1.759.801 1.784.680 2.792.864 2.541.822
6. BÖLGE-6. Region
YOLCU-Passenger 584.039 547.016 548.495 585.524 591.474
YÜK.-Freight 2.713.550 2.840.359 2.729.343 3.272.605 2.923.303
TOPLAM.-Total 3.305.513 3.392.349 3.285.684 3.866.095 3.535.373
7. BÖLGE-7. Region
YOLCU-Passenger 929.330 877.878 889.972 893.545 971.455
YÜK.-Freight 1.752.679 1.978.222 2.118.528 2.066.884 2.260.551
TOPLAM.-Total 2.704.161 2.868.801 3.012.450 2.967.565 3.254.834
G. BÖLGE-Grand Total
YOLCU-Passenger 2.273.105 6.827.292 7.135.169 7.179.187 7.453.947
YÜK.-Freight 14.761.055 14.993.011 16.732.675 17.075.497 16.969.140
TOPLAM.-Total 22.171.047 21.930.862 23.953.962 24.372.992 24.619.589

Tablo 8.7 : Tren Cinslerine Göre Yolcu Sayısı

(1000)
2001 2002 2003 2004 2005
BANLİYO-Suburban
Sirkeci 20.345 18.825 19.652 21.495 21.442
Haydarbaşa 17.056 14.946 14.555 13.792 16.722
Ankara 14.158 14.407 15.088 15.116 14.118
Basmane 87 60 44 70 135
Alsancak 253 215 183 117 78
TOPLAM-Total 51.889 48.453 49.522 50.590 52.495
ANAHAT-Mainline
Mavi Tren-Blue Train 1.044 906 1.158 1.221 1.255
Ekspres-Ekspres 20.338 20.926 23.485 22.241 20.175
Normal Yolcu-Ordinary Passenger 2.777 2.526 2.539 2.464 2.124
Yataklı-Sleeping ears 125 142 160 124 114
TOPLAM-Total 24.284 24.500 27.342 26.050 23.668
ULUSLARARASI-International 139 135 129 116 143
GENEL TOPLAM-Grand Total 76.322 73.088 76.993 76.756 76.306
Tablo 8.8 : Tren Cinslerine Göre Yıllık Yolcu Sayısı
TREN CİNSİ 2001 2002 2003 2004 2005

ANADOLU EKS. 217.625 175.140 258.835 261.486 267.586
FATİH SÜPER EKS. 228.188 230.596 320.074 248.491 280.961
KARAELMAS EKS. 172.461 132.563 93.224 35.419 30.445
BOĞAZİÇİ EKS. 349.663 273.245 377.752 206.358 382.229
MARMARA EKSP. 146.851 187.909 279.648 84.595 0
KARESİ EKS. 540.292 573.122 661.753 416.918 433.795
EGE EKS. 495.605 519.885 570.659 403.480 471.357
PAMUKKALE EKS. 352.775 384.310 432.177 346.211 275.506
İZMİR MAVİ 232.552 242.980 320.475 309.616 321.034
4 EYLÜL MAVİ 234.860 214.953 251.493 216.286 161.403
DOĞU EKS. 707.980 750.446 778.737 537.585 610.818
GÜNEY EKS. 377.400 385.654 402.686 300.759 249.055
VANGÖLÜ EKS. 110.520 95.444 99.743 101.978 79.579
BAŞKENT SÜPER EKS. 203.081 204.591 244.792 134.956 256.817
TOROS EKS. 141.090 124.076 149.282 112.210 114.759
MERAM EKS. 327.205 342.946 411.502 394.822 334.343
İÇANADOLU MAVİ 315.426 322.227 400.405 397.513 382.283
ÇUKUROVA MAVİ 145.748 113.551 144.649 126.759 189.962
ERCİYES EKS. 159.890 131.967 144.578 113.200 0
ANKARA EKS. 79.520 92.226 101.368 65.464 65.751
ERZURUM EKS. 0 9.775 113.575 133.657 141.439
CUMHURİYET EKS. 0 20.488 176.855 213.141 213.769
FIRAT EKSPRESİ 312.372 79.325 90.837 220.237 225.220
9 EYLÜL EKSP. 0 0 40.953 128.419 200.078
ESKİŞEHİR EKS. 29.991 0 0 0 0
GÜLİSTAN EKS. 0 0 0 0 0
DUMLUPINAR EKS. 115.122 0 0 0 0
GAZİ EKSP. 0 0 0 15.482 0
YAKUP KADRİ EKSP. 0 0 0 13.112 0
YAHYA KEMAL EKSP. 0 0 0 13.444 0
TOPLAM 5.996.223 5.607.419 6.866.052 5.551.598 5.688.189

öngörülmektedir. Buna karşın Ankara’yı Doğu ve G.antep bağlantısı faal olan bu yol sisteminin
Orta Anadolu’ya bağlayana Doğu Ekspresinin yıllık Ankara geçişi ise, kenti batı koridorunda ortadan
600.000’i aşan kapasitesi, başkentin ülke geneli ile ikiye ayırmaktadır (Şekil 8.6.).
kurduğu ilişkiler bağlamında da ipucu vermektedir.
Tüm teknik yetersizliklerine ve yolculuk sürelerinin Ankara konum itibariyle, Avrupa’yı Ortadoğu ve
uzunluğuna karşın yüksek sayılabilecek bu yolculuk Kafkasya’ya bağlayan devlet karayolları ile, henüz
sayısının geliştirilebilmesi, Ankara kenti için de tamamı bitmemiş TEM Otoyolunun kesiştiği
önem taşımaktadır. noktadır. Ayrıca, Ankara-İstanbul, Ankara-Ayaş,
Ankara-Eskişehir, Ankara-Samsun, Ankara-Çankırı,
Bunun dışında ülkenin demiryolu başkenti olarak da Ankara-Çubuk çıkışlarının tümünü kesen 108 km
adlandırılabilecek Ankara’da; 1944 yılında kurulan uzunluğunda Ankara Çevre Otoyolu sistemine
Demiryolu Fabrikası, 104.200m2 açık, 42.800 m2 sahiptir. Bunun dışında, Ankara Çevre Otoyolu
kapalı alanda faaliyet göstermekte olup çeşitli tip içinde kalan Esenboğa-Çankaya arası protokol yolu,
çer tamiri yapılmaktadır. Ayrıca, Behiçbey banliyö Konya, Samsun, Eskişehir ve İstanbul bağlantılı
istasyonunda bulunan Uzun Ray Kaynak Fabrikası aksları I. Derecede önemi olan karayolu sistemi
1969 yılında hizmete girmiş ve 52.000 m2 açık, unsurları olarak tanımlamak mümkündür. Işınsal
8.000 m2 kapalı alanda yılda 20.000 ray kaynağı olarak kent merkezine ulaşan bu 5 ana arter, aynı
yapabilecek kapasiteyle çalışmaktadır. zamanda oluşturdukları koridorlar ile de kentsel
gelişim sürecinde önemli birer etken olarak ön
Karayolu Bağlantısı plana çıkmıştır. Bu kentlerarası karayollarının
1950’li yıllarla birlikte karayolu yatırımına Çevreyolu içinde kalan kesimlerine ait bakım,
öncelik veren Türkiye’de, ülkede üretilen toplam onarım ve işletme faaliyetleri Büyükşehir Belediyesi
yolculukların % 95’ini, yük taşımacılığının da % tarafından verilmektedir (Şekil 8.7.).
92’sini karayolları ile gerçekleştirilmektedir (TCK,
2006). Demiryolu ulaşımının yıllar içindeki periyodik Ülkedeki karayolu ağı üzerindeki trafik hacimleri
erozyonuna karşın, sistematik olarak güçlenen irdelendiğinde, Ankara-İstanbul bağlantısının
karayolu taşımacılığı, bir yandan güvenlik düzeyi ülkedeki en yoğun hacme sahip aks olduğu
en düşük ulaşım türü olan karayolları üzerinden görülmektedir. Ankara’yı batı ve güney
çok sayıda can ve mal kaybının oluşumuna yol Anadolu’ya bağlayan devlet karayolları da, önemli
açmış, diğer yandan da kentsel ulaşım sistemlerinin potansiyellere sahiptir. Özellikle Antalya-Adana-
toplutaşım üzerinden gelişememesi seçimi üzerinde Mersin yönlerinden yük taşımacılığı bağlamında
de dolaylı etken olmuştur. önem kazanan trafik hacmi, Ankara üzerinden ülke
geneline yayılan mal ve hizmetler açısından da
Ülke karayolu ağı irdelendiğinde öne çıkan Ankara’nın oluşturduğu ulaşımın odağını daha iyi
kırılma noktalarından birinin, yine Ankara olduğu tanımlamaktadır (Şekil 8.8.).
görülmektedir. Otoyol bağlantısı dışında, Eskişehir,
Afyon, İzmir ve batı Anadolu, Konya, Adana güney Ülkenin en önemli otoyol bağlantısı olarak görünen
Anadolu, Kırıkkale, Çorum, Yozgat, Samsun kuzey ve Bolu Dağı Tünelinin faaliyete girmesiyle her
ve doğu Anadolu, Çankırı, Kastamonu, Zonguldak iki kent arasındaki mesafeyi yaklaşık 4 saate inen
kuzey Anadolu ve Bolu, İstanbul olmak üzere 5 Tem yolunun Ankara-İstanbul kesiminde oluşan
ana devlet karayolu bağlantısı da Başkenti tüm ülke trafiğe bakıldığında otoyolun İstanbul çevresindeki
ile ilişkilendirmektedir. Kentin ülkesel anlamda kullanımı ile Ankara geçişindeki kullanımı arasında
sahip olduğu merkezi coğrafik konumun yarattığı çok büyük bir uçurum olduğu görünmektedir.
karayolu ile görece rahat erişim potansiyeli, kentsel
Otoyolun Ankara etrafındaki turu kenti batı yönünde
karayolu ağının güçlenmesinin de hazırlayıcısı
ikiye ayırırken, kuzey, güney ve doğu geçişlerinde
olmuştur.
hem doğal değerlere (Mogan-Eymir arası, Çubuk 1
Avrupa’yı, Ortadoğu’ya bağlayan TEM otoyolu, Barajı üzeri, Bayındır Barajı üzeri) zarar veren hem
İstanbul, Bolu üzerinden Ankara’ya ulaşmaktadır. de kentsel yerleşik sistemin kullanımına olanak
Bu yolun Ankara-Pozantı arasındaki bölümü vermeyen bir dışsallıkta teğet oluşundan kaynaklı
henüz inşa edilmemiş olup, Pozantı-Adana-Mersin- olarak etkin kullanılamamaktadır (Şekil 8.9.). Kentin
Bunun dıında ülkenin demiryolu bakenti olarak da adlandırılabilecek Ankara’da; 1944 yılında
kurulan Demiryolu Fabrikası, 104.200m2 açık, 42.800 m2 kapalı alanda faaliyet göstermekte olup
çeitlitipçertamiriyapılmaktadır.Ayrıca,BehiçbeybanliyöistasyonundabulunanUzunRayKaynak
Fabrikası1969yılındahizmetegirmive52.000m2açık,8.000m2kapalıalandayılda20.000ray
kaynağıyapabilecekkapasiteyleçalımaktadır.
KarayoluBağlantısı
1950’li yıllarla birlikte karayolu yatırımına öncelik veren Türkiye’de, ülkede üretilen toplam
yolculukların % 95’ini, yük taımacılığının da % 92’sini karayolları ile gerçekletirilmektedir (TCK,
2006).Demiryoluulaımınınyıllariçindekiperiyodikerozyonunakarın,sistematikolarakgüçlenen
karayolu taımacılığı, bir yandan güvenlik düzeyi en düük ulaım türü olan karayolları üzerinden
gelişiminde en önemli etmenlerden olan karayolu Yüksek motorlu taşıt ve kişi başına düşen otomobil
çoksayıdacanvemalkaybınınoluumunayolaçmı,diğeryandandakentselulaımsistemlerinin
toplutaımüzerindengeliememesiseçimiüzerindededolaylıetkenolmutur.
yatırımları ve bu yatırımların etkileri, hızla artan sayısı, kentteki trafik kazalarının sayısını da etkiliyor
araç sayısı ve buna paralel arttırılmaya çalışılan görünmektedir.
Ülke karayolu ağı irdelendiğinde öne çıkan kırılma noktalarından Ankara’da
birinin, yine 2004 yılında gerçekleşen
Ankara olduğu
ulaşım altyapılarıyla kendisini göstermektedir. trafik kazası sayısı İstanbul
görülmektedir. Otoyol bağlantısı dıında, Eskiehir, Afyon, Đzmir ve batı Anadolu, Konya, Adana ile eşit, İzmir’in ise
İllere Anadolu,
güney göre araçKırıkkale,
sayılarına bakıldığında
Çorum, Ankara’nın
Yozgat, Samsun kuzey veyaklaşık
doğu Anadolu, Çankırı, Kastamonu,
1,5 katıdır. Bu kazalar sonucu oluşan ölüm
Zonguldak
İstanbul’dankuzeysonra
Anadolu ve Bolu,
ikinci Đstanbul
sırada yer olmak
aldığıüzere
ve 5veana devlet karayolubir
yaralanmaların bağlantısı
milyondakişiye oranlanması,
Bakenti
bunu sırasıyla İzmir, Adana ve Bursa’nın izlediği Ankara’da diğer büyük coğrafik
tüm ülke ile ilikilendirmektedir. Kentin ülkesel anlamda sahip olduğu merkezi
konumun yarattığı karayolu ile görece rahat eriim potansiyeli, kentsel karayolu kentlere
ağının kıyasla kötü bir
anlaşılmaktadır.
güçlenmesinindehazırlayıcısıolmutur. durum olduğunu göstermektedir. Bir milyon kişi
başına Ankara’da 1782 kaza oluşurken, bu rakam
ekil8.6.:TürkiyeOtoyolAğı
Şekil 8.6. : Türkiye Otoyol Ağı İzmir’de 1454’e İstanbul’da ise şaşırtıcı biçimde
Avrupa’yı, Ortadoğu’ya bağlayan
686’ya düşmektedir. Ankara’daki ölümlü ve
TEM otoyolu, Đstanbul, Bolu
yaralanmalı
üzerinden kazaların sayı, sebep ve sonuçlarının,
Ankara’ya
kentulamaktadır.
içi ulaşım planlaması
Bu yolun Ankara sürecinde ayrıntılı
Pozantıarasındakibölümühenüz
olarak ele alınması zorunlu görülmektedir. Bu
ina edilmemi olup, Pozantı
planın öngörülerinden olan Ulaşım Ana Planı’nın
AdanaMersinG.antep bağlantısı
yapımı
faal aşamasında
olan bu yol bu sorunun da irdelenmesi
sisteminin
gerekmektedir (Tablo
Ankara geçii ise, 8.10.).
kenti batı
koridorunda ortadan ikiye
Karayolu ulaşımı, Başkent Ankara’yı uluslar arası bir
ayırmaktadır(ekil8.6.).
merkez olarak dünya ile ilişkilendirme anlamında,
Kaynak : Karayolları Gn. Md. (www.kgm.gov.tr), 2006 
Kaynak:KarayollarıGn.Md.(www.kgm.gov.tr),2006 sistematik olarak geliştirilmesi gereken demir ve
 havayolu ulaşımları karşısında, kontrolsüz gelişimi
2005 yılı itibariyle motorlu kara taşıtlarının illere
Ankarakonumitibariyle,Avrupa'yıOrtadoğuveKafkasya'yabağlayandevletkarayollarıile,henüz
dağılımı irdelendiğinde, Ankara trafiğine kayıtlı 1.0- ve oluşturduğu trafik sorunsalları bağlamında özel
tamamıbitmemiTEMOtoyolununkesitiğinoktadır.Ayrıca,AnkaraĐstanbul,AnkaraAya,Ankara
Eskiehir, AnkaraSamsun,
08.546 aracın, AnkaraÇankırı,
İstanbul’daki araç sayısının AnkaraÇubuk önem taşımaktadır.
yaklaşık çıkılarının tümünü kesenDemir108 ve
kmhavayolu ulaşımına
ilişkin müdahaleler,
uzunluğundaAnkaraÇevreOtoyolusisteminesahiptir.Bunundıında,AnkaraÇevreOtoyoluiçinde
yarısı kadar olduğunu, Ankara ile yakın bir nüfusa daha çok verilmiş yatırım
kalanEsenboğaÇankayaarasıprotokolyolu,Konya,Samsun,EskiehirveĐstanbulbağlantılıaksları
sahip İzmir’dekinin ise yaklaşık 1,4 katı kadar ara- kararlarının plan kapsamında değerlendirilmesi
I. Derecede önemi olan karayolu sistemi unsurları olarak tanımlamak mümkündür. Iınsal olarak
cın Başkentte bulunduğu görülmektedir. biçimindeyken, karayolu ulaşımına ilişkin
kentmerkezineulaanbu5anaarter,aynızamandaoluturduklarıkoridorlariledekentselgeliim
müdahaleler
sürecinde önemli birer etken olarak ön plana çıkmıtır. Bu kentlerarası ise, daha Çevreyolu
karayollarının çok kent içi ulaşıma ilişkin
Bu oran otomobiller kıyaslandığında Ankara’yı kapsamlı
içinde kalan kesimlerine ait bakım, onarım ve iletme faaliyetleri ve bütüncül
Büyükehir Belediyesi kararların
tarafından gerekliliğine işaret
İstanbul’a yaklaştırırken, Başkentin İzmir’le etmektedir.
verilmektedir(ekil8.7.).
arasını Ankara lehine açmaktadır. Tarımsal amaçlı
araçların ve motosikletlerin Ankara’dan daha fazla 8.1.2. KENT İÇİ ULAŞIM451
olduğu İzmir, minibüs ve otomobil sayısı açısından
Ankara’dan oldukça geride görünmektedir. Kentiçi Ulaşımın Gelişim Sürecinin Kısa
Ankara’daki otomobil sayısı fazlalığı, Ankara Değerlendirmesi
lehine yorumlanmaması gereken bir yapı ortaya Cumhuriyet Öncesi
çıkarmaktadır. Bin kişi başına özel otomobil
sayısı verisi irdelendiğinde Ankara, ülkenin en Öteden beri bir ticaret kenti olarak önemli bir yer
yüksek araç sahipliliği olan kentidir. 1990 yılında tutan Ankar’nın inişli-çıkışlı gelişim sürecinde,
Ankara’da toplam motorlu araç sayısı 338.315 1892’de kente ulaşan demiryolu ile İstanbul’a
iken, 2005 yılında bir milyonu aşan araç sayısı, bağlanması en önemli ulaşım kararlarından
otomobil sahipliliğindeki çok hızlı artışla ilintilidir. olmuştur. Cumhuriyetin kuruluşuna dek, ulaşım
Ankara’da bin kişi için 171 olan otomobil sahipliliği, sektörünün sınırlı gelişimi, kentiçi ulaşımda da
İstanbul’da 140, İzmir’de ise 112’dir. Ankara fayton ve yaya ulaşımını ön plana çıkarmıştır.
kenti ulaşımının ağırlıkla karayolu ve bireysel
ulaşım ağırlıklı işlediğinin de bir göstergesi olan Erken Cumhuriyet Dönemi (1923-40)
bu rakamlar, Ankara kentiçi ulaşımı bağlamında Başkent ilanından sonra ise, Ankara’nın prestij kenti
derinlemesine irdelenmelidir (Tablo 8.9.). özelliği kazanması ile araçlı yolculukların oranında
ekil8.7.:TürkiyeKarayoluAğı
Şekil 8.7. : Türkiye Karayolu Ağı
Kaynak: Karayolları Gn. Md. (www.kgm.gov.tr),2006


Kaynak:KarayollarıGn.Md.(www.kgm.gov.tr),2006
452
427
428
ekil8.8.:TürkiyeKarayoluAğıTrafikHacimHaritası
Şekil 8.8. : Türkiye Karayolu Ağı Trafik Hacim Haritası

Kaynak:KarayollarıGn.Md.(www.kgm.gov.tr),2006
Kaynak: Karayolları Gn. Md. (www.kgm.gov.tr),2006
453
Ülkedeki karayolu ağı üzerindeki trafik hacimleri irdelendiğinde, AnkaraĐstanbul bağlantısının
ülkedekienyoğunhacmesahipaksolduğugörülmektedir.Ankara’yıbatıvegüneyAnadolu’ya
bağlayan Pdevlet
L A Nkarayolları
A Ç I Kda,
L Aönemli potansiyellere
A P O R U sahiptir.
E T Ü DÖzellikle AntalyaAdanaMersin
MA R LER & MÜDAHALE BİÇİMLERİ
yönlerinden yük taımacılığı bağlamında önem kazanan trafik hacmi, Ankara üzerinden ülke
429
genelineyayılanmalvehizmetleraçısındandaAnkara’nınoluturduğuulaımınodağınıdahaiyi
tanımlamaktadır(ekil8.8.).
Şekil 8.9 : Karayolları 4. Bölge Md. Karayolu

ekil8.9:Karayolları4.BölgeMd.KarayoluAğı Ağı dolmuş uygulaması özel girişimciler tarafından
başlatılmıştır. Bu yıllarda
Ülkenin en önemli otoyol %70’lere varan kamunun
toplutaşım içindeki vepayı otobüs kıtlığında,
bağlantısı olarak görünen
Bolu Dağı
özel Tünelinin faaliyete
girişimcilerin Ulus-Cebeci, Cebeci-Sıhhıye,
girmesiyle her iki kent
Ulus-Bakanlıklar hatlarında dolmuş işletmeye
arasındaki mesafeyi yaklaık
başlamasıyla %50’lere
4 saate inen Tem kadar düşmüştür.
yolunun
AnkaraĐstanbul kesiminde
1950’lerde araçlı yolculukların sayısı artmaya devam
oluan trafiğe bakıldığında
etmiş,
otoyolun kamu satın aldığı otobüslerle toplutaşım
Đstanbul
içindeki
çevresindeki kullanımı ile kadar çıkarmıştır. 1959’a
payını %65’lere
gelindiğinde Bahçelievler-Dörtyol,
Ankara geçiindeki kullanımı Aydınlıkevler-
arasında çok
Çankaya büyük da
hatlarında birözel minibüsler çalışmaya
uçurum
başlamıştır. olduğu ise, kamunun otobüs
1960’larda
görünmektedir.
parkını

iyileştirme ve parkı genişletme çabaları
sonuç
 vermeyince, Belediye’nin hizmet sunduğu
Kaynak : Karayolları Gn. Md. (www.kgm.gov.tr), 2006 hat sayısı sabit kalmış ve kamunun toplutaşım
Ülkedeki karayolu ağı üzerindeki trafik hacimleri irdelendiğinde, AnkaraĐstanbul bağ
 içindeki payı %30’lara kadar gerilemiştir.
ülkedekienyoğunhacmesahipaksolduğugörülmektedir.Ankara’yıbatıvegüneyA
Otoyolun Ankara
hızla artış etrafındakiTaşımacılık
olmuştur. turu kenti batı yönünde ikiye
başlangıçta özelayırırken,
bağlayankuzey, güney
devlet ve doğu
karayolları da, önemli potansiyellere sahiptir. Özellikle AntalyaAda
geçilerinde hem doğal değerlere (MoganEymir
kişilerin işlettiği motorlu araçlarla sağlanmakta arası, Çubuk 1960-1980
1 Barajı üzeri,
yönlerinden yükDönemi
Bayındır Barajı
taımacılığı bağlamında önem kazanan trafik hacmi, Ankara üzerin
üzeri)zararverenhemdekentselyerleiksisteminkullanımınaolanakvermeyenbirdısallıkta
genelineyayılanmalvehizmetleraçısındandaAnkara’nınoluturduğuulaımınodağın
iken, 1929 yılında ilk kez kamu tarafından banliyö tanımlamaktadır(ekil8.8.).
teğet oluundan kaynaklı olarak etkin kullanılamamaktadır (ekil Hızlı
8.9.).ve kontrol
Kentin edilemeyen
geliiminde en göçe karşı toplu konut
treni işletilmeye başlanmıştır. 1935 yılında ise uygulamalarının
önemlietmenlerdenolankarayoluyatırımlarıvebuyatırımlarınetkileri,hızlaartanaraçsayısıveplanlarla yönlendirilebilmesi ile
Belediye 100 adet otobüs satın alarak toplutaşım ekil8.9:Karayolları4.BölgeMd.KarayoluAğı
ön plana çıkan bu dönem, kentin batı koridoruna Ülkenin en önem
bunaparalelarttırılmayaçalıılanulaımaltyapılarıylakendisinigöstermektedir.Đlleregörearaç
işletmeciliğine
sayılarına başlamıştır.
bakıldığında Bu yıllardasonra
Ankara’nın Đstanbul’dan toplutaşım
ikinci sırada yer aldığı
açılımı ve bunu sırasıyla
stratejisini belirleyen Nazım Plan Bürosu bağlantısı olarak gö
Đzmir,AdanaveBursa’nınizlediğianlaılmaktadır.
hizmeti sadece sabah-öğle-akşam pik saatlerle sınırlı çalışmalarının etken olduğu bir yapı sunmaktadır. Bolu Dağı Tünelinin
girmesiyle her
tutulmuştur. Otobüs işletilemeyen semtlerde özel 1975-1980 arası dönemde Ankara kentinde özel araç arasındaki mesafey
ekil8.10:AnkaraĐstanbulOtoyoluTrafikHacimHaritası
taşımacılık devam etmiş, 1935 yılında belediyenin sahipliğinin artışına
2005 yılı itibariyle da bağlı olarak banliyöleşme 4 saate inen Tem
motorlu
otobüs işletmeye başlaması ile toplam yolculuk başlamıştır. Gecekondu gelişimini denetim altına AnkaraĐstanbul
karataıtlarınınilleredağılımı oluan trafiğe ba
k
payı içinde kamunun oranı %60’a ulaşmış, araçlı almak amacı ile Ankara
irdelendiğinde, Gecekondu Önleme Bölgeleri otoyolun
yolculukların oranı ise %22 olmuştur. Belediye, trafiğine kayıtlı başlanılmış
uygulamasına 1.008.546 bu amaçla Tuzluçayır, çevresindeki kulla
1935 yılında satın aldığı otobüslerden sonra sefere aracın, 1.Bölge,
Sincan Đstanbul’daki
Ulubey,araçAktepe, Şentepe ve Sincan Ankara geçiindeki
sayısınınyaklaıkyarısıkadar arasında çok bü
sunduğu otobüs sayısını arttıramamış, mevcut 2. Bölgede kamulaştırmalar yapılmış, fakat Sincan uçurum
olduğunu,Ankaraileyakınbir
filonun önemli bölümü de hurdaya çıktığı için ve Aktepe dışındaki
nüfusasahipĐzmir’dekininise bölgeler gecekondu işgaline görünmektedir.

kamunun toplutaşımacılık içindeki payı, bu tarihten uğramıştır. Bu dönem arasında kamu kuruluşları kent 
yaklaık1,4katıkadararacın
sonra önemli oranda azalmıştır.  Bakentte dışındabulunduğu
merkezi yer seçmeye başlamış, 1970’lerde

görülmektedir.
resmi kurumlar  çalışanları için servis uygulamasına
Otoyolun Ankara etrafındaki turu kenti batı yönünde ikiye ayırırken, kuzey, güney
1940 – 1960 Dönemi
Kaynak:KarayollarıGn.Md.(www.kgm.gov.tr),2006
geçmişlerdir.
geçilerinde hemYerli
doğalotomobil fabrikalarının
değerlere (MoganEymir üretime
arası, Çubuk 1 Barajı üzeri, Bayın
Tarımsal alanda başlayan mekanizasyonun, kırda teğet üzeri)zararverenhemdekentselyerleiksisteminkullanımınaolanakvermeyenbir
geçmesiyle özel oto sahipliğinde hızlı bir artış
BuoranotomobillerkıyaslandığındaAnkara’yıĐstanbul’ayaklatırırken,BakentinĐzmir’learasını
oluundan kaynaklı olarak etkin kullanılamamaktadır (ekil 8.9.). Kentin gelii
büyüklehine
Ankara bir çözülmeye yol açtığı
açmaktadır. Tarımsal amaçlıbu araçların
dönem,vekırdan
motosikletlerin
meydana Ankara’dan daha fazla
gelmiştir. Belediye 1977’de körüklü
önemlietmenlerdenolankarayoluyatırımlarıvebuyatırımlarınetkileri,hızlaartanaraç
kenteĐzmir,
olduğu göç ile anılmaktadır.
minibüs ve otomobilGecekondu
sayısı açısından olgusunun
Ankara’dan oldukça geride görünmektedir.
bunaparalelarttırılmayaçalıılanulaımaltyapılarıylakendisinigöstermektedir.Đllere
Ankara’daki otomobil sayısı fazlalığı,
kent makroformunda Ankara
belirleyici bu hızlı sayılarına
lehine yorumlanmaması
olduğu bakıldığında
gereken bir yapıAnkara’nın
ortaya Đstanbul’dan sonra ikinci sırada yer aldığı ve bunu
Đzmir,AdanaveBursa’nınizlediğianlaılmaktadır.
gelişme dönemi, kent içi ulaşım hizmetlerinin Şekil 8.10 : Ankara-İstanbul 454 Otoyolu Trafik Hacim
Haritası
marjinal sektör (dolmuş) tarafından çözümlenmeye ekil8.10:AnkaraĐstanbulOtoyoluTrafikHacimHaritası
2005 yılı itibariyle
başlamasıyla ön plana çıkmaktadır. 1944 yılında kara taıtlarının iller
kurulan ‘Ankara Otobüs İşletmesi’ toplutaşımda irdelendiğinde,
trafiğine kayıtlı 1
karşılaşılan sorunları gidermeyi amaçlamıştır. 1950 aracın, Đstanbul’da
yılında da aynı amaçla EGO işletmesi kurulmuştur. sayısının yaklaık ya
1940’lara gelindiğinde araçlı toplutaşım talebinin olduğunu,Ankaraile
nüfusasahipĐzmir’d
artmış olmasına rağmen toplutaşımdaki sunum yaklaık 1,4 katıkad
azlığı özel sektörün bu alana yönelmesine neden  Bakentte b
olmuştur. 1944 yılında dolmuş taşımacılığı ve taksi- Kaynak:KarayollarıGn.Md.(www.kgm.gov.tr),2006
Kaynak : Karayolları Gn. Md. (www.kgm.gov.tr), 2006 görülmektedir.
BuoranotomobillerkıyaslandığındaAnkara’yıĐstanbul’ayaklatırırken,BakentinĐzmir
Ankara lehine açmaktadır. Tarımsal amaçlı araçların ve motosikletlerin Ankara’dan d
olduğu Đzmir, minibüs ve otomobil sayısı açısından Ankara’dan oldukça geride görün
Ankara’daki otomobil sayısı fazlalığı, Ankara lehine yorumlanmaması gereken bir ya
Tablo 8.9 : 3 Büyük Kentteki Motorlu Kara Taşıt Sayıları-2005
Yol ve iş mak.
Özel amaçlı
Motosiklet
Kamyonet
Otomobil
Kamyon
Minibüs
Traktör
Bin kişi başına
Otobüs
taşıtlar
BÖLGE
özel otomobil
ADI
sayısı
İstanbul 1.590.283 60.674 43.241 349.990 114.077 75.873 - 8.734 18.484 140
İzmir 409.397 13.578 13.718 121.889 31.835 95.690 - 1.131 44.757 112
Ankara 738.960 22.322 13.126 116.992 52.854 20.681 - 2.891 40.720 171
Kamyonet ve otomobile arazi taşıtları dahildir.
Özel amaçlı taşıtlar içinde yer alan çöp kamyonu, tanker, arazöz ve yol ve iş makinelerinin tamamı yük taşıtları grubunda kamyon olarak
değerlendirilmiştir.
otobüsler satın alarak toplutaşımacılıktaki payını hayat geçtiği ve Ankara metrosu, Ankaray gibi raylı
%32’ye çıkarmıştır. 1980’lerde expres otobüs toplutaşım hatlarının öngörülen plan kapsamında
uygulamasına başlanmış fakat yeni otobüs inşaat faaliyetlerine başlanıldığı bu dönemde, bir
alımının gerçekleştirilmemiş olması nedeniyle yandan da hızla artan otomobil sayısı ile yoğunlaşan
kamunun toplutaşımacılıktaki payının düşmesine trafik problemleri, kentsel yaşamı yoğun biçimde
engel olunamamıştır. 1977 yılına gelindiğinde ise, etkilemeye başlamıştır.
dolmuşların kent taşımacılığı içindeki payı günde
1994 Sonrası
349.000 yolcu ile %21’e ulaşmıştır.
1993 yılında onaylanan Ankara Ulaşım Planının
1980-1994 Dönemi kentsel ulaşım sorunları için çizdiği çerçeveye
karşın, artan otomobil sayısı üzerinden Büyükşehir
1982’de Özel Halk Otobüsü uygulamasına geçilmiş,
Belediyesi tarafından trafik sıkışıklığı yaşanan
özel minibüs taşımacılığı ışınsal-merkeze yönelik
kavşaklarda köprülü kavşak çözümlerinin
hatlara ilave olarak çevre noktalar arası hatlarda
uygulamaya geçirildiği bu dönem, bireysel
da işlemeye başlamıştır. 1993 yılına gelindiğinde
ulaşımın çok hızlı gelişimi ile ön plana çıkmaktadır.
32 hatta 2.134 minibüs dolmuş, 17 hatta 200 özel
Ankara metrosu ve Ankaray’ın faaliyete geçtiği
otobüs çalışmaktadır. Kamunun taşımacılık içindeki
ve Keçiören, Çayyolu metro temellerinin atılıp,
toplam payı %28.7 olarak kalmıştır. Belediye 270
Batıkent’e ulaşan metronun Sincan’a uzatılması
hatta 1.464 araçla hizmet sunmuştur. Özel oto
yönündeki çalışmaların yapıldığı bu süreçte,
sahipliği, toplam motorlu araç yolculukları içindeki
Dünya Bankası kredisi ile 1998’te yapılan
payını arttırmış ve Ankara trafik sorunlarının
Ulaşım Etüdü de, öngörüleri hayata geçmemekle
yoğunlaşarak arttığı bir kent haline gelmiştir. Kent
birlikte, yapılmış bulunmaktadır. Kentsel ulaşım
merkezi ve birçok önemli kavşakta tıkanmalar sorunlarının yoğunlaştığı, otomobil sayısının
meydana gelmiştir. Bu dönem, hava kirliliği ve ulaşım çok çok hızlı arttığı, kentsel yayılma sürecinin
sorunlarının patlaması üzerine, kentte kapsamlı hızlandığı, merkezi iş alanlarının desantralizasyon
bir ulaşım etüdü yapılması arayışı ile ön plana ve çöküntüleşme süreçlerinin yaşandığı bu dönem
çıkmaktadır. Ülke kentleri içinde ilk kez Ankara için sonunda sınırları büyüyen metropoliten kent için
1985’te başlanılan ulaşım planlaması çalışmaları, kapsamlı ve bütünlüklü bir Ulaşım Ana Planı’nın
ulaşım planına esas bir kent makroformu öngörüsü ivedilikle yapılarak, önerilerinin hayata geçirilmesi
gerekliliğine değinince, 2015 Planlama Çalışmaları stratejik bir önem taşımaktadır.
olarak yazına geçen ve 1993 tarihinde onaylanan
Ulaşım Ana Planının da dayanağı bu plan, yapısal KENTSEL PLANLAMA SÜREÇLERİ ULAŞIM
plan niteliği ile de ulaşıma ilişkin önemli açılımları İLİŞKİSİ
hazırlamıştır.
Dünya yazınında sıkça söylendiği üzere “kenti
Ancak, 2015 Planının kent için öngördüğü çevreyolu yapan ulaşımdır” söylemine karşın, ulaşım-kent
sisteminden bağımsız ve başka bir çevreyolunun ilişkisine bakıldığında çift taraflı bir etkileşim
Tablo 8.10. : 3 Büyük Kentteki Trafik Kazası İstatistikleri-2004

Bir milyon Bir milyon Bir milyon Bir milyon araç Bir milyon kişi
BÖLGE Kaza Ölü Yaralı
nüfus başına araç başına ölü nüfus içindeki başına yaralı başına kaza
ADI sayısı sayısı sayısı
ölü sayısı sayısı yaralı sayısı sayısı sayısı
İstanbul 7.579 323 29 156 11.839 1.072 5.728 686

İzmir 5.219 127 35 201 7.925 2.208 12.569 1.454
Ankara 7.578 228 54 254 11.473 2.698 12.787 1.782
olduğu söylenebilir. Ulaşım sisteminin kent Ulaşım yatırımlarının hazırladığı yaygın ve dağınık
makroformunu biçimlendirmede önemli kent formu, mesafeleri artmasına, toplutaşımın
araçlardan biri olduğu açıktır. Ancak, kent, kentin uzun mesafelerdeki etkinliğini yitirmesine ve araç
yapısı,kentsel etkinliklerin mekanda dağılım içimi, kullanımına bağımlı bir kentsel ulaşım sistemine
aralarındaki ilişkilerin kurgulanışı, mesafeler vb yol açmaktadır. Kentsel raylı sistem yatırımları ise,
ise, kentte kullanılacak ulaşım biçimi, teknolojisi kompakt ve karışık kullanımların bir arada bulunduğu
ve altyapısını belirleyen etmenlerdir. Bu durumda, kentsel yapılarda, kent formunu yeniden ve daha
kentsel planlama süreçlerinin ve plan kararlarının olumlu şekillendirebilmek anlamında önemli bir
yönlendirdiği ulaşım politikaları yanında ulaşım
yer tutmaktadır. Günümüz kentlerinde 100 km.’yi
politikaları ile ilişkili olarak biçimlenen bir kentsel
dahi aşan dağınık bir formda otomobil bağımlı
planlama süreci ilişkisi olduğu ifade edilebilir.
kentsel gelişme eğilimleri, kentsel toplutaşımı da
Bilindiği üzere, 19. yy’a kadar yaya kentlerinde etkisizleştirmektedir. Ülkemiz kentleri henüz bu
yürüme mesafesinin belirleyici olduğu yapıda kentler yaygınlığa ulaşmasa da, bu tehlikenin varlığını
yüksek yoğunluklu ve kompakt-bütünleşik, derişik görebilmek önem taşımaktadır. Bu nedenle, güncel
bir formda gelişmiştir. 19. yy sonrası demiryolları ulaşım araştırmaları, her şeyden önce, kentsel
ve ardından metroların önem kazandığı, toplutaşım gelişme desenini arabaya bağımlı yapıdan kurtarıp,
sistemlerinin geliştiği bir yapıda ülkemiz henüz bu toplutaşımı ve yaya ulaşımını geliştirecek arayışları
süreci yaşamaktan uzak görünmektedir. Bu dönemin gündeme getirmektedir. Bu yapıda büyük raylı
batıda ürettiği ışınsal ya da doğrusal kent formları, sistem yatırımları çok değerli olmakla birlikte
20 yy’a gelindiğinde otomobil teknolojisinin
tek başına çözüm üretme kapasitesi sınırlıdır. Bu
yaygınlaşmasıyla, yayılan, saçaklanan ve daha az
çerçevede talebin yönetilmesi ve kontrolü amaçlı
yoğun bir kent makroformunun da hazırlayıcısı
olmuştur. Ülkemiz kentlerinde de büyük ulaşım kentsel ulaşım seçimleri yapılabileceği gibi, kent
altyapılarının inşası anlamında batıdakine paralel makroformunun olabildiğince bütünleşik-derişik
yaşanmayan süreç, kentin yayılması ve dağınık, az (kompakt) işleyebileceği, koridor boyunca karışık
yoğun gelişme eğilimleri ile son dönemde batıdaki kullanımların (mixed use) bir arada yer alabileceği,
eğilimlerle benzeşmeye başlamıştır. Bu tarihsel konut, çalışma alanları, alt merkezler, rekreatif
süreç, yeni ulaşım teknolojilerinin hazırladığı yeni potansiyelleri birlikte içeren koridor gelişimlerinin
büyük ulaşım yatırımlarını ve bunların kentlerde kentsel ulaşım sorunlarının çözümünde ve
oluşturduğu köklü değişimleri de göstermektedir. toplutaşımın verimliliğinde büyük önem taşıdığı
Gerek karayollarının ve gerekse kentsel yolların ifade edilmektedir (Elker, 2005, Sutcliffe, 2005)37.
geliştirilmesi, yol altyapısı yetersiz olan bölgeler
için bir gerekliliktir. Ancak, son derece gelişmiş Ankara’nın kentsel gelişim süreci izlendiğinde
yol ağına sahip kentlerde bile, yeni bağlantılar, yol de, yukarıda özetlenen yapıya benzerlikler göze
kapasitesi artırımları ve büyük kavşak projelerine çarpmaktadır. 80’li yılların ortalarına kadar
rağmen trafik sıkışıklıklarının yaşanmaya devam kompakt bir formda gelişen Ankara, bir yandan
ettiği görülmüştür (Sutcliffe, 2005)36. hava kirliliği, bir yandan artan otomobil sahipliliği
36
, Sutcliffe, E., B., 2005, “Kentsel Sorunların Çözümünde Ulaşım Politikaları, Ulaşım Sorunlarının Çözümünde Kent Planlama Politikaları”, Ankara’da Uygulanan Ulaşım Politikaları ve Kente
Etkileri, Sempozyum Kitabı, Şehir Pl. Odası, Yay., Ankara
37
, Elker C., 2005, Ankara’da Uygulanan Ulaşım Politikaları ve Kente Etkileri, Sempozyum Kitabı içinde ŞPO, Yay., Ankara,
Sutcliffe, E., B., 2005, a.g.e
ve üst gelir yerleşmelerinin merkez alanı dışına yayılma yaşamaktadır. Ayrıca, metronun faaliyette
çıkma talebi gibi etmenleri göz önünde bulunduran bulunduğu batı koridorunda metroya karşın özel
2015 Planlama çalışmasının desantralizasyon araç kullanımının da umulduğu kadar azalmadığı
öngörüsü ile belirli odak ve koridorlara bağlı da ifade edilmektedir. Bütün bunlar, koridorlar
bir yönleniş içersine girmiş görünmektedir. Bu boyunca kompakt ve mevcut altyapıyı verimli
anlamdaki çabaları 1970’li yıllarda hazırlanan 1990 kullanan gelişmelerin, karma arazi kullanım karaları,
Nazım Planı’nın “batı koridoru” öngörüsüne kadar güçlü toplutaşım ev raylı sistem bağlantıları ile
götürmek mümkündür. Batı koridoru, planlandığı birlikte kullanılmasının önemini ortaya koymakta,
biçimiyle çalışma alanları (OSB), eğlence, dinlence bunlara ilaveten, tüm bunların yeterli olmadığı ve
merkezleri, konut alanları vb. işlevlerle planlandığı bu ilkelerle bütünleşen, talebi yöneten bir kent
biçimde gelişirken, diğer önemli koridor olan içi ulaşım politikası uygulanması gerekliliğini de
güneybatı koridorunda ise, sadece konut ağırlıklı göstermektedir (Sutcliffe, 2005, Zorlu, 2005)39.
bir gelişimin hayata geçtiği gözlenmektedir. 1990
Nazım Planının batı koridoru için öngördüğü Bunlarla birlikte, kent bütünü ve makroformundan
karma kullanım kararının yarattığı katkı, ODTÜ kopuk ve büyük ulaşım dalgaları üreten alışveriş
tarafından 2002 yılında yapılan bir çalışmada merkezleri ve noktasal büyük projelerin de,
açıkça okunmaktadır. Buna göre, batı koridorunda kentsel ulaşım sorunlarının katmerlenmesinde
yapılan bir anket çalışması, batı koridorundaki etkili olduğu, Ankara örneğindeki bu tür projelerin
yaşama ve çalışma alanlarının birlikteliğini ve bu sonuçlarından açıkça okunmaktadır. Bu nedenle,
koridorda yaşayanların % 51’inin aynı koridorda ulaşım sorunlarının çözümünde kentte üretilecek
çalıştığını tespit edilmiştir. Aynı araştırma, bu planlama çalışmalarının bu gerekliliklerin farkında
oranın güneybatı koridoru için sadece % 6 olarak olması gerekliliği kadar, kentiçi ulaşım etüd ve
belirlenmiş, güneybatı koridorunda yaşayanların % uygulamalarının da kentsel sorunların çözümü
73’ünün merkezdeki işyerlerine ve ağırlıkla bireysel bağlamında ele alınması zorunlu görülmektedir. Bu
ulaşımla gidip geldiklerini ortaya koymaktadır nedenle kent içi ulaşıma ilişkin etüd ve müdahale
(Şenyapılı vd., 2002)38. biçimlerinin bu doğrultuda analizlere dayanması
yararlı görülmektedir.
Batı ve güneybatı koridorlarındaki bu farklılaşma,
kentsel arazi kullanım kararlarının ve karma KENTİÇİ ULAŞIM
kullanımların, ulaşım sistemi ve trafik sorunları 1985’te başlayan ve 1993 yılında ülkedeki ilk
üzerindeki etkisini açıkça ortaya koymaktadır. Bu Ulaşım Ana Planı olarak yazına geçen Ankara
iki koridordaki desantralizasyonun biçimlerinde Ulaşım Ana Planı’nda kapsamlı etüdler, kordon
de farklılık olduğu görülmektedir.Batı koridorunda ve perde sayımları gerçekleştirilmiş olup, bu
1990 yılında bu koridordaki nüfusun % 40’ı etüd ardından Ankara’da 1998 yılında Dünya
merkezden 10 km uzaklıktaki alanda aşarken, Bankası kaynağı ile gerçekleştirilen bir başka
2000 yılına bu oran % 30’a düşmüşken, 1990’da çalışma daha bulunmaktadır. Ankara’nın gelişim
koridordaki nüfusun % 90’ı ilk 15 km. içinde süreciyle bütünleşen ulaşım ana planı ardından
yaşarken 2000 yılında bu oranın % 76’ya düştüğü gerçekleştirilen uygulamalar, 1998 etüdünde,
anlaşılmaktadır. Güneybatı koridorunda ise talebin yönetilmesi ve büyük ulaşım yatırımları
aynı oranlar, 1990’da bu koridordaki nüfusun gerçekleştirmeksizin yapılabilecek iyileştirmeler
% 92’si ilk 10 km.’de yaşarken 2000’de % 60’a üzerinde yoğunlaşmıştır. O tarihten bu yana, Ankara
düşmüştür. Görüldüğü üzere güneybatı koridoru, kentinde bir ulaşım ana planına esas kapsamlı ve
çok daha hızlı bir yayılma yaşamakta, üstelik sistematik veri derleme işlemi gerçekleşmemiş olup,
çalışma alanlarından ve toplutaşım olanakları bu plan çalışması öncesinde bulunmayan bu etüdler,
sınırlı bu koridor, bir desantralizasyondan çok planın kendisinden sonra yapılacak çalışmaları
38
, Şenyapılı T., Berkman, G., Uzun, N. 2002,Transformation in Ownership Pattern in The Use Of Iner City Housing Stock Vacated Due to Suburbanization: Case Study Ankara, ADTÜ
AFP Projesi, 2001-01-02-02-01.
39
, Sutcliffe, E., B., 2005, a.g. e., Zorlu, F., 2005, Ankara’da Uygulanan Ulaşım Politikaları ve Kente Etkileri, Sempozyum Kitabı içinde, ŞPO, Yay., Ankara.
tanımlaması sürecinde belirleyici olmuştur. Bu plan merkez işlevleri bir program dahilinde ve konut
sonrası yapılacak ulaşım ana planının, eksik tüm gelişimine koşut yapılanma sunmadığı için, merkez
etüdleri tanımlayarak uygulamaya yönelik çerçeveyi alanındaki ulaşım sorunları ve yoğunluğuna çözüm
tamamlaması beklenmektedir. Ancak, bu planın üretilememektedir. Alışveriş merkezlerinin, merkez
ulaşım şeması ve kent makroformu bağlamında üzerindeki perakende ve rekreatif nitelikli ticareti
verdiği temel kararların bir çoğunu etkileyen kent büyük ölçüde üstlenmesinden kaynaklı merkez
içi ulaşım sorunları ve nedenleri, bu kapsamda trafiğindeki göreli rahatlama, bir yandan merkezi
irdelenmeye çalışılmıştır. iş alanlarındaki çöküntüleşme, diğer yandan da
kentin her noktasına yayılan ulaşım sorunları
Ankara’da kentiçi ulaşım, temel gelişimi ile
ile neden-sonuç ilişkisindedir. Ankara’da ulaşım
irdelendiğinde bazı tespitler yapılabilmektedir.
taleplerini karşılamak için kullanılan toplu taşım
Ankara kenti, Kale ve Ulus merkez olmak üzere
türleri arasında, minibüs, otobüs ve raylı sistemler
uzun yıllar yağ lekesi biçiminde büyümeyi
sürdürmüş ve merkezde yoğunlaşmıştır. Yağ yer almaktadır. Ayrıca, genellikle okullara ve kamu
lekesi biçiminde büyümenin merkez üzerindeki kurum kuruluşlarına hizmet eden servis aracı
yoğunlaştırıcı etkisiyle ulaşım hizmetleri de sayıları da oldukça ciddi boyutlara ulaşmıştır.
merkezde yoğunlaşmış ve önemli trafik sorunlarının 2000 yılı itibariyle, Ankara’da kişi başına günlük
doğmasına neden olmuştur. Kentin hızlı gelişmesi, yolculuk üretimi 1,96’dır. Ankara’da bir iş günü
merkez ve merkez-konut bağlantısını sağlayan kent içerisinde ortalama 4 milyonu aşan şehir içi yolculuk
içi yollara olan yükü arttırmış, planlı gelişmelerin yapılmaktadır. Bu yolculukların yaklaşık olarak
olduğu bölgelerde ana arterlere alternatif yol ağının 750 bini EGO’ya ait otobüslerle, 200 bini özel halk
kurulamamış olması nedeniyle, kent içi yolların otobüsleriyle, 900 bini minibüslerle, geriye kalan
merkez içinde ve merkez-konut bağlantılarında yolculuklar ise servis araçları, taksiler, özel araçlar,
yoğunlaşmasına neden olmuştur. Metropoliten banliyö, Metro ve Ankaray ile yapılmaktadır (Trafik
özellikler kazanan Ankara’da yoğunlaşan yolcu ve Şb.Md. 2000).
araç sayıları yol ağının yeniden düzenlenmesini,
Görüldüğü üzere, 2000 yılı itibariyle Ankara’da
farklı ulaşım sistemlerinin bir arada planlanması ve
yapılan yolculukların ¾’ünden daha fazlası toplu
işletilmesini önemli kılmıştır.
taşım araçları ile gerçekleştirilmektedir. Toplu taşım
Ankara Kent Merkezin Yapısı (MİA): Ankara, araçlarının kendi aralarında ise sırasıyla otobüs,
Ulus ve Kızılay gibi iki ayrı merkeze sahip gözükse minibüs, servis araçlarının (lastik tekerlekli toplu
de, bu alanların mekansal bütünlüğü ve aynı ulaşım taşım araçlarının) baskınlığı ortaya çıkmaktadır.
akslarından beslenen yapıları nedeniyle kentin tek
Tablodan da açıkça görüleceği üzere, toplu taşıma
merkezi olma özelliğini korumaktadır. Yıllar içinde
araçları arasında raylı sistemlerin toplam payı %
Ulus geleneksel kent merkezi işlevleri yüklenirken,
15’in altındadır. Bu oran, gelişmiş ülkelerdeki yüksek
modern işlevler ise, Kızılay-Tunalı-G.O.P aksı
nüfus sayısına sahip kentlerle karşılaştırıldığında
üzerinde yer seçmişlerdir. Merkez üzerindeki
oldukça düşüktür. Genel bir eğilim olarak, nüfusu 1
yolculuk talepleri, merkeze yönelik ışınsal ulaşım
milyonu aşan kentlerde raylı sistemlerle toplu taşım
aksları üzerinde yığılmalara neden olmaktadır. Ana
sorunu çözümlenme yoluna gidilirken, nüfusu 4
arterlerin kaldırabileceğinden fazla trafik yükünün
milyona yaklaşmış olan Ankara’da raylı sistemlerin
merkez bölgesine yönelmesi belli başlı kavşakların
yüzdesi, tüm araçlı ulaşımlar arasında sadece % 10,
ve arterlerin tıkınmasıyla sonuçlanmaktadır. Üç
toplu taşım araçları arasında ise % 14’dür.
milyonu aşan kentin çok merkezli yapısal karakter
kazanamamış olması mevcut merkezin pik saatler Günlük motorlu araçlı yolculukların türel dağılımı
olan sabah-akşam trafik yükünü arttırmaktadır. irdelendiğinde, 2000 yılı itibariyle, otobüs, dolmuş,
Kentin yayıldığı akslardaki konut ağırlıklı yapısı, özel otomobil, servis araçları, taksi, metro, Ankaray,
merkez işlevlerini spontane biçimde üstlenen şehirlerarası yolculuklar ve banliyö sıralaması
eğilimlerin ortaya çıkmasına neden olmakta, ancak görülmektedir.
1993 Ulaşım Ana Planı, merkeze yönelik sisteminin yetersizliklerine işaret etmektedir (Zorlu,
yolculuk taleplerin dağılımını irdelerken, 2005)40. Kentin orta-üst gelir gruplarının öncelikle
amaçlara göre yolculukların dağılımını, kentte ve özellikle güneybatı koridorundaki az yoğun
üretilen tüm yolculukların %27.35’inin MİA’ya, konut alanlarına yayılma eğilimi, kentin 15-30 km.
%12.97’sinin MİA yakın çevreye, %59.67’sinin ötesindeki konut alanlarının oluşumunu ve bireysel
ise konut alanlarına yapıldığını tespit etmiştir. Bu ulaşımın kullanımını ortaya çıkarmaktadır. Bu
oranın yukarıdaki gelişmeler bağlamında tekrar eğilimin, kentin alternatifleri sınırlı ulaşım eksenleri
sınanması gerekmektedir. Ancak, gözlemsel ve üzerinde bu biçimiyle devam ettiği sürece, yol
sezgisel değerlendirmeler, merkez alanına yapılan kapasitesinin yeterli olamayacağı ifade edilmektedir
yolculukların, bu orandan geriye giden bir yapı (Zorlu, 2005)41. Bu sorunun aşılabilmesi için,
sunduğunu göstermektedir. 1993 etüdüne göre, kent makroformunun kontrolü ve yayılmanın
MİA’ya yapılan yolculukların amaçlarına göre önlenmesi yanında, karma kullanımlara olanak
dağılımının ise %78.38’i iş yolculuğu, %13.17’si veren seçimlerin yapılması ve ana koridorlarda
okul yolculuğu, %13.44’ü ise diğer yolculukların alternatif güzergahların araştırılması sonuçlarını
oluşturduğu tespit edilmiştir. MİA’ya sabah ortaya çıkarmaktadır.
yapılan yolculukların önemli bölümünün iş
yolculuğu olması kent merkezinin yapısını Kentiçi Ulaşım Unsurlarının İrdelenmesi
anlatan ipuçlarından biridir. Merkeze yapılan Ego Otobüsleri
yolculukların hala büyük bir ağırlığını iş amaçlı
yolculukların oluşturduğu söylenebilir. Merkezde EGO Genel Müdürlüğü tarafından işletilen kent
bulunan kamu kurumları, ticari üniteler, üretici içi toplutaşıma araçları, 1993 yılı itibariyle günde
hizmetler ve yönetici hizmetler desantralize olma yaklaşık 845.500 yolcu taşıyarak tüm sistem içinde
eğiliminde bulunmakla birlikte merkezin halen %26.2 pay almaktaydı. Bu oranın yıllar itibariyle
en önemli işlevleridir. Ancak, merkeze yapılan artan bireysel ulaşım kullanımı ve hizmete giren raylı
yolculuklar kentte üretilen yolculuklardan azalan sistemler nedeniyle, belediye otobüslerinin sistem
bir pay almaktadır. Bu sürecin daha derinlemesine içinden aldığı payın azaldığı ifade edilmektedir.
irdelenmesi, yaya ulaşımının yapısı ve payı da dahil Bunu, 1993 yılında 1.496 iken, 2005 yılı itibariyle
olmak üzere test edilmesi, hem merkezin hem de 1240’a düşen otobüs sayısı ile de açıkça kendisini
ulaşım yapısının sorunlarının giderilmesi açısından göstermektedir. Bu araçların 1185’i serviste, 55
önemlidir. tanesi ise servis dışıdır.
1993 Ulaşım Ana planı, türlere göre yolculukları Hizmetteki araçların verimliliği anlamında, günlük
analiz ettiğinde, merkez alanına yapılan yolculuklar araç başına sefer ve yolcu sayıları ile sefer başına
içinde toplutaşımın yüksek oranını ortaya yolcu sayıları irdelenmiştir. Bu sayıların 1990’lı
koymaktaydı. Son 20 yılda sistematik olarak yılların başına göre azalmakta olduğu görülmekte
azalan merkez alanına yapılan yolculukların tüm olup, bu toplutaşımdaki konfor düzeyinin artışı
yolculuklardan aldığı payın azalması sürecine kadar ve belki bundan daha çok toplutaşım
karşın, bireysel ulaşımın toplam yolculuklarda çok sisteminin verimliliğini azaltan unsurlarla ilişkilidir.
daha fazla pay aldığı, hem yukarıda ifade edilen Otobüs yolculuklarının kentiçi toplutaşımdan
bilimsel çalışmalardan, hem hızla artan otomobil aldıkları payın arttırılması yanında, kent merkezi
sahipliliğinden, hem de alışveriş merkezleri ve geçisinde oluşturdukları sorunları çözüm anlamında
yayılan kent dokusundan okunmaktadır. Bununla da, ulaşım etüdü ve Ana planı çalışmalarının tespit
birlikte Çayyolu bölgesinde yapılan bir araştırma, ve önerilerine uyması gerekmektedir.
bireysel ulaşımın bu bölge için %55 oranında
olduğunu, bunu otobüs ve servislerin izlediğini Metro ve Ankaray sistemlerinin hizmete girdiği
göstermektedir. Kentte hızlı biçimde artan servis yıllardan sonra, bu hatlarda işleyen otobüslerin
kullanımı, hızla yayılan ve saçaklanan konut hizmetine son verilmiş olup, metro istasyonlarından
alanlarını toparlayabilme gereksinimi ve toplutaşım aktarma amaçlı kullanılan bir besleme sistemi
, Zorlu, F., 2005, Ankara’da Uygulanan Ulaşım Politikaları ve Kente Etkileri, Sempozyum Kitabı içinde, ŞPO, Yay., Ankara.
40
, a.g.e
41
itib
Otobüs 1315000 36,38 27,93
yo
Minibüs 990000 29,64 22,76
ServisAraçları 685000 20,51 15,75 fa
BanliyöTreni 100000 02,99 02,30 ge
435
ta
AnkaraMetrosu 175000 05,24 04,02
Ankaray 175000 05,24 04,02 ar
TOPLUTAIM
Tablo 8.11. : Günlük Yolculukların3340000  Dağılımı-2000 100,00
Ulaşım Türlerine 76,78 ot
ÖzelOto TÜRLER 750000
Yolcu Sayısı  Toplu taşım %  Genel % 05,98
Otobüs 1 315 000 36,38 27,93 ar
Taksi Minibüs 260000990  000 29,64  22,76 17,24
ÖZELTAIM
Servis Araçları
1010000685  000 20,51
 15,75
23,22 to
Banliyö Treni
GENELTOPLAM
Ankara Metrosu 4350000175
100 000
 000
02,99
05,24 
02,30
04,02  ba
Ankaray
TOPLU TAŞIM
175 000
3 340 000
05,24
100,00
04,02
76,78

Kaynak:ABB.,Trafikb.Md.,2000
Özel Oto 750 000 05,98
Taksi 260 000 17,24
ÖZEL TAŞIM 1 010 000 23,22
ekil8.11.:GünlükMotorluAraçlıYolculuklarınUlaımTürlerineDağ
GENEL TOPLAM 4 350 000
Kaynak: ABB., Trafik Şb. Md., 2000


Servis
Şekil 8.11. : Günlük Motorlu Araçlı Yolculukların
Ulaşım Türlerine Dağılımı-2000
Tablodan da açıkça görü
Belediye toplam 77 otobüsün yarısının çalıştırılarak
günlük 103 serviste ortalama 7000 yolcu taşındığı,
Araçları Ankaray Metro
Servis Ankaray Metro
araçlarıarasındaraylısiste
2- Sirkeli İlk Kademe Belediyesinde, Sirkeli-Ankara
%16
%16 %4
%4 %4 altındadır.Buoran,gelim
.arası
Ş. Arası
%4
Otobüs
hattı 37 km mesafede, 22 adet 28 kişilik özel, 4 adet
44 kişilik Belediye, toplam 26 Otobüsü ile günlük
%4
%4 Otobüs
%25 %25
sayısına
14 serviste ortalama sahip kentlerle
900 yolcu taşındığı,
Özel Oto
Özel Oto düüktür.
3- Esenboğa İlk Kademe Belediyesi Genel bir eğilim
%17
aan kentlerde raylı siste
yolcularının Çubuk araçları ile taşındığı,
%17
Banliyö Taksi
Banliyö Dolmu
Dolmuş
çözümlenme yoluna gidi
Taksi Servis Ortalama
%2 %6 %22 BELEDİYE KM NÜFUS
%2 %6 %22
Sayısı yolcu say.
Kaynak: ABB., Trafik Şb. Md., 2000 ÇUBUK
SlRKELİ
yaklamı
103
14
7000
900
olan
40
37
46.605
2.000
Ankara’da
oluşturulmaya çalışılmıştır. Ayrıca,
Otobüslerinin yaz ayları olan Temmuz ve Ağustos
EGO ESENBOĞA tüm araçlı 25 ulaımlar
2.300 aras
taımaraçlarıarasındaise
TOPLAM 117 7900 50.905
aylarında, kullanımında bir azalma olduğu aylar
itibariyle yolcu dağılımı verilerinden görülmektedir. tespit edilerek, mevcut belediye otobüslerinin
Kaynak:ABB.,Trafikb.Md.,2000
Ankara’da çalışan kesimin çoğunlukla kamu personeli taşımacılıktan çekilerek, Çubuk Belediyesi, Sirkeli
olması ve yıllık izinlerini bu aylarda kullanmaları İlk Kademe Belediyesi ve Esenboğa İlk Kademe
söz konusu düşüşe neden olmaktadır. Toplutaşım Belediyesi yolcularını da taşıyacak şekilde grup
talebinin en yoğun olduğu mevsim ise, kış aylarıdır. içinde araçların dönüşümlü olarak Ankara’ya toplu
5216 sayılı Kanun sonrası, büyükşehire bağlanan taşıma yapmalarının sağlanması için Çubuk-Sirkeli-
7 ilçe ve 21 ilk kademe belediyesince, Ankara’ya Esenboğa-Ankara hattı, 40 adet özel otobüs çalışacak
ulaşım sağlayan otobüslerin düzenlenebilmesi şekilde kiraya verilmesine karar verilmiştir.
amacıyla, UKOME Genel Kurulu tarafından bir
2. Grup:
dizi düzenleme yapılmıştır. Buna göre;
1- Kalecik Belediyesinde, Kalecik-Ankara hattı 60
1.Grup:
km mesafede 20 adet 28 kişilik Özel ve 3 adet 43
1- Çubuk Belediyesinde, Çubuk-Ankara hattı 40, kişilik Belediye, toplam 23 aracın günlük 27 servisle
km mesafede 59 adet 44 kişilik Özel ve 18 adet ortalama 1000 yolcu taşındığı,
Tablo 8.12. : EGO Otobüsleri Araç ve Servis Bilgileri-2005

PARKTAKİ TOPLAM ARAÇ HİZMETTEKİ ARAÇ SAYISI
GÜNLÜK ARAÇ GÜNLÜK ARAÇ GÜNLÜK SEFER
BAŞINA SEFER BAŞINA YOLCU BAŞINA YOLCU
TOPLAM KISA KÖRÜKLÜ ISUZU TOPLAM KISA KÖRÜKLÜ
1240 851 380 9 1185 805 380 10,2 874 86

Kaynak : EGO Gn. Md. Otobüs Daire Bşk.
2-Akyurt Belediyesinde, Akyurt-Ankara hattı 36 km Hasanoğlan-Elmadağ hattı 13 adet 14 kişilik Özel

mesafede 37 adet 24 kişilik Özel ve 6 adet Belediye araç toplam 35 araçla günlük 38 servisle ortalama
toplam 43 aracın yarısının çalıştırılarak günlük 48 1600 yolcu taşındığı,
servisle ortalama 1350 yolcu taşındığı,
4-Lalahan İlk Kademe Belediyesinde, Lalahan-
3-Altınova İlk Kademe Belediyesi yolcularının Ankara hattı 30 km mesafede 16 adet 14 kişilik
Akyurt araçları ile taşındığı, Özel araçla günlük 6 servisle ortalama 100 yolcu
taşındığı, tespit edilerek, 3.Grup’taki belediye
Servis Ortalama otobüslerinin taşımacılıktan çekilerek, Elmadağ
BELEDİYE KM NÜFUS
Sayısı yolcu say.
Belediyesi, Hasanoğlan İlk Kademe Belediyesi,
KALECİK 27 1000 60 12.000
Yeşildere İlk Kademe Belediyesi ve Lalahan İlk
AKYURT 48 1350 37 8.069 Kademe Belediyesi yolcularını taşıyacak şekilde ve
ALTINOVA 20 2.732 grup içinde araçların dönüşümlü olarak Ankara’ya
TOPLAM 75 2350 12.801 toplu taşıma yapmalarının sağlanması için, Elmadağ-
tespit edilerek, 2.Grup’taki belediye otobüslerinin Hasanoğlan-Yeşildere-Lalahan-Ankara Hattı, 35 adet

taşımacılıktan çekilip, Kalecik Belediyesinden özel otobüse kiraya verilmesine karar verilmiştir.
çalışacak araçların ayakta yolcu taşımadan, Akyurt Servis Ortalama
Belediyesi ve Altınova İlk Kademe Belediyesi BELEDİYE
sayısı Yolcu say.
KM NÜFUS
yolcularını da taşıyacak şekilde grup içinde ELMADAĞ 55 4000 41 22.702

araçların dönüşümlü olarak Ankara’ya toplu taşıma HASANOĞLAN 40 1600 34 10.511
yapmalarının sağlanması için, Kalecik-Akyurt- LALAHAN 6 100 30 5.007
Altınova-Ankara Hattı, 23 adet özel otobüs çalışacak YEŞİLDERE 3 100 45 2.841
şekilde kiraya verilmesine karar verilmiştir. 5800
TOPLAM 104
3. Grup: 4. Grup :
1-Elmadağ Belediyesinde, Elmadağ-Ankara hattı 41 1-Bala Belediyesinde, Bala-Ankara hattı 67 km mesafede
km mesafede 18 adet 43 kişilik Özel ve 14 adet 43 10 adet Özel ve 3 adet Belediye aracı toplam 13 adet
kişilik Belediye, toplam 32 aracın günlük 55 servisle 24 kişilik araçla günlük 15 servisle ortalama 300 yolcu
ortalama 4000 yolcu taşındığı, taşındığı,
2-Yeşildere İlk Kademe Belediyesinde, Yeşildere- 2-Kesikköprü İlk Kademe Belediyesinde Kesikköprü-
Ankara,Yeşildere-Elmadağ hattı 45 km mesafede 3 Bala hattı 40 km mesafede 14 kişilik l araç, Kesikköprü-
adet 43 kişilik Belediye aracı ile günlük 5 servisle Ankara hattında 110 km mesafede 40 kişilik 1 araç
ortalama 100 yolcu taşındığı, toplam 2 adet belediye aracı ile günlük 2 servisle
ortalama 50 yolcu taşındığı,
3-Hasanoğlan İlk Kademe Belediyesinde,
Hasanoğlan-Ankara hattı 34 km mesafede 18 adet 3-Karaali İlk Kademe Belediyesinde, Karaali-Ankara
40 kişilik Özel ve 4 adet 40 kişilik Belediye aracı ve hattı 55 km mesafede 3 adet 24 kişilik Belediye aracı
Servis Ortalama 6. Grup :

BELEDİYE KM NÜFUS
sayısı Yolcu say
1-Ayaş Belediyesinde, Ayaş-Ankara hattı 58 km
BALA 15 300 67 6.713
mesafede 8 adet Belediye aracı ile günlük 14 servis,
KESİKKÖPRÜ 2 50 110 2.692 ortalama 300 yolcu taşındığı,
KARAALİ 4 80 55 2.106
TOPLAM 21 430 2-Sinanlı İlk Kademe Belediyesinde, Sinanlı-Ankara
11.511
hattı 60 km mesafede 2 adet 40 kişilik Belediye
ile günlük 4 servisle ortalama 80 yolcu taşındığı, aracı, Sinanlı-Ayaş hattında 1 adet 24 kişilik toplam
tespit edilerek, 4.Grup’taki belediye otobüslerinin 3 adet belediye aracı ile günlük 7 servis, ortalama
taşımacılıktan çekilerek, Bala Belediyesi, Kesikköprü 250 yolcu taşındığı,
İlk Kademe Belediyesi ve Karaali Belediyesi
yolcularını taşıyacak şekilde grup içinde araçların BELEDİYE Servis Ortalama
KM NÜFUS
Sayısı Yolcu Say
dönüşümlü olarak toplu taşıma yapmalarının
sağlanması için Bala-Kesikköprü-Kaarali-Ankara AYAŞ 14 300 58 7.939
SlNANLI 7 250 60 3.344
hattı 10 adet özel otobüse kiraya verilmesine karar
ÇANILLI 50 2.100
verilmiştir.
TOPLAM 21 550 13.383
5. Grup:
tespit edilerek, 6.Grup’taki belediye otobüslerinin
1-Bezirhane İlk Kademe Belediyesinde, Bezirhane- taşımacılıktan çekilip, Ayaş, Sinanlı ve Çanıllı İlk
Ankara hattı 55 km mesafede 3 adet 24 kişilik Kademe Belediyeleri yolcularını taşıyacak ve grup
Belediye aracı ile günlük 5 servisle ortalama 150içinde dönüşümlü olarak toplu taşıma yapacak
yolcu taşındığı, şekilde, Ayaş-Sinanlı-Çanıllı-Ankara Hattı 6 adet
2-Selametli İlk Kademe Belediyesinde, Selametli- özel otobüse hattın kiraya verilmesine karar
Ankara hattı 60 km mesafede 3 adet 24 kişilik verilmiştir.
Belediye aracı ile günlük 5 servis ortalama 150
7.Grup:
yolcu taşındığı,
Kazan Belediyesinde, Kazan-Ankara hattı 47 km
3-Karagedik İlk Kademe Belediyesinde, Karagedik- mesafede 30 adet Özel ve 3 adet EGO aracı ile günlük
Gölbaşı hattı 40 km mesafede 5 adet 24 kişilik 80 servis ortalama 3000 adet yolcu taşındığı,
Belediye aracı ile günlük 9 servis ortalama 200
yolcu taşındığı, Servis Ort.Yolcu
BELEDİYE KM NÜFUS
say. Sayısı
Servis Ortalama
BELEDİYE KM NÜFUS KAZAN 80 3.000 47 15.871
sayısı yolcu Say.
Toplam 80 3.000 47 15.871
BEZİRHANE 5 150 55 2.180
SELAMETLİ 5 150 60 1.890
tespit edilerek, 7.Gruptaki belediye otobüslerinin
KARAGEDlK 9 200 40 5.000
taşımacılıktan çekilip, Kazan Belediyesi yolcularını
TOPLAM 19 500 9.070 taşıyarak Toplu Taşıma yapacak Kazan-Ankara
tespit edilerek, 5.Grup’taki belediye otobüslerinin Hattı 16 adet özel otobüse kiraya verilmesine karar
taşımacılıktan çekilip, Bezirhane, Selametli ve verilmiştir.
Karagedik İlk Kademe Belediyeleri yolcularını
8. Grup:
taşıyacak ve grup içinde araçların dönüşümlü olarak
toplu taşıma yapılması için, Bezirhane-Selametli- Oyaca İlk Kademe Belediyesinde, Oyaca-Ankara
Karagedik-Ankara Hattı 4 adet özel otobüse hattın hattı 50 km mesafede 8 adet 24 kişilik özel araçla
kiraya verilmesine karar verilmiştir. günlük 6 servis ortalama 300 yolcu taşındığı,
Servis - Doğu yönünden gelecek 3.ve 9. grup araçların

BELEDİYE Ort.Yolcu Say. KM NÜFUS
Say 19 Mayıs Bulvarı Keçiören Fatih köprülü kavşağı
OYACA 9 300 50 2.083 Kazım Karabekir caddesi.
TOPLAM 9 300 50 2.083
- Güney yönünden gelecek 4., 5. ve 8. grup araçların
tespit edilerek, 8.Gruptaki Oyaca İlk Kademe Mevlana Bulvarı, Sultan Mehmet Bulvarı, Kazım
Belediyesi yolcularını taşıyarak, Toplu taşıma Karabekir caddesi.
yapacak Oyaca-Ankara Hattı, 4 adet özel otobüse
kiraya verilmesine karar verilmiştir. - Batı yönünden gelecek 6. ve 7. grup araçların Fatih
Sultan Mehmet Bulvarı, Kazım Karabekir caddesi
9. Grup: toplanma alanına gelmeleri ile,
Kutludüğün İlk Kademe Belediyesinde, Bu alana gelen/giden yolcuların indi-bindi
Kutludüğün-Ankara hattı 25 km mesafede 11 yapabilmeleri için de EGO otobüsleri ile, 1-)Ulus-
adet Belediye Otobüsü ile günlük 38 servis Sıhhiye-Kızılay-Maltepe-Beşevler-Konya yolu-Kazım
ortalama 1000 yolcu taşındığı, Karabekir Cad., 2-) Dışkapı-Bentderesi-Aktaşlar-
Cebeci-Kurtuluş-Sıhhiye-Gar-Kazım Karabekir Cad.
Servis Ort.Yolcu
BELEDİYE
Say Say.
KM NÜFUS Ringinin düzenlenmesi, ve bu hatlarda hizmet
verecek toplu taşıma araçlarının ücret tarifelerinin
KUTLUDÜĞÜN 38 1000 25 5000
TOPLAM 38 1000 25 5000
mesafelerine göre Genel Kurul tarafından
belirlenmesi ve Ankara Büyükşehir Belediyesi
tespit edilerek, 9.Gruptaki Kutludüğün İlk Kademe sınırları içinde faaliyet gösteren, EGO Otobüsleri,
Belediyesi yolcularını taşıyan Belediye araçlarının Özel Halk Otobüsleri, Metro, Ankaray v.b. toplu
taşımacılıktan çekilip, Toplu taşıma yapacak taşıma araçlarında da uygulanacak olan ortak
Oyaca-Ankara Hattı, 4 adet özel otobüse kiraya ücret toplama sistemine geçilmesi, uygulamanın
verilmesine karar verilmiştir.
da bu sistemin işlerlik kazanmasından sonra
10. Grup: başlatılmasına karar verilmiştir. Büyüyen Ankara
Büyükşehir Belediyesi sınırları içinde verilecek
1- Yenikent İlk Kademe Belediyesi, Sincan EGO
hizmetler açısından bu kararlar önemli olup,
Otobüs İdaresi 5.Bölge hizmet alanı içinde olması
nedeniyle, Yenikent İlk Kademe Belediyesinin 11 Ulaşım Ana Planı ile sınanması ve geliştirilmesi
otobüsünün taşımacılıktan çekilerek yerine EGO gerekmektedir.
Otobüsleri ile Yenikent-Ankara Hattı ile Toplu Özel Halk Otobüsleri
Taşımacılık yapılması,
Günlük yolculuk talebini karşılamada, toplutaşım
2- Temelli İlk Kademe Belediyesine, Ballıkuyumcu
araçlarının yetersizliği nedeniyle Özel Halk Otobüs
köyüne kadar servis yapan EGO otobüsleri
hatlarının 5 km daha uzatılarak Temelli-Ankara İşletmeciliği’ne 1980 yılında izin verilmiştir. Ulus,
hattı EGO otobüsleri ile toplu taşıma yapılması Bakanlık, Sıhhıye, Bentderesi hatlarında ve yolculuk
karar bağlanmıştır. Ayrıca, bu otobüslerin, Ankara talebinin düşük olduğu hatlarda, kamu hizmetini
içi güzergahları ile toplanma yerlerinin; tamamlayıcı bir hizmet olarak düşünülen Özel
Halk Otobüsleri, kendileri için en karlı hatlarda
a) İskitler mevkiinde Kazım Karabekir Bulvarı çalışmayı tercih etmekte ve EGO otobüsleriyle
çevresinde boşaltılan eski sanayi alanında uygun rekabete girmekteydiler. İlk sefere çıkan mavi halk
görülecek 20.000m2-30.000m2 lik bir alanın otobüslerinin, seferden kaldırılmaları yönünde
belirlenmesi, 1988 yılında Büyükşehir Belediye Meclisi kararı
b)- Güzergahlarının ise: alınmış bulunmaktadır.
- Ankara’nın Kuzey yönünden gelecek 1. ve 2. Grup 1993 yılında yapılan sayımlarda, Özel Halk
araçlarının İrfan Baştuğ Caddesi Keçiören Fatih Otobüsleri’nin 200 adet araçla hizmet sundukları ve
Köprülü kavşağından Kazım Karabekir caddesi. araç başına ortalama sefer sayılarının 7.5, araç başına
düşen yolcu sayısının ise 920 kişi olduğu tespit Ücret tespiti ise, 3141 sayılı yasa uyarınca Oda
edilmiştir. Ayrıca, Özel Otobüsler günde toplam tarafından belirlenmektedir. Odaya kayıtlı olarak
194.230 yolcu taşımaktadırlar. Bilet satış adetlerine faaliyet sürdüren servis araçları sayısı 1992 yılında
göre saptanan yolcu sayısına göre ise, 1985 yılında 3.021 adettir. Bu rakamın 2005 yılı itibariyle
yıllık ortalama 3.601.333 ve toplam 43.216.000 yaklaşık 5000 düzeyinde olduğu sanılmaktadır.
yolcu taşınmış, 1993 yılında ise ortalama yolcu Servis araçları kullanım biçimleri ve mülkiyetleri
sayısı 4 420 167, toplam yolcu sayısı ise 53.042.000 açısından ayrı gruplar altında ele alınabilirler:
olarak tespit edilmiştir. 1990 türel dağılımında, 200 Kamu mülkiyetinde olup, çalışanlarına hizmet
otobüsle 182.985 yolcu taşınmış ve yolcu payı olarak sunulan araçlar, özel mülkiyette olup kamu
%6.3’tür. Bu oranların, günümüz ulaşımındaki kuruluşlarına kiralanan araçlar, özel mülkiyette olup
payına ilişkin veriler bulunmamakla birlikte, özel şirketlere kiralanan araçlar, özel kurumların
özelleştirilen hatlar ve çift katlı otobüsler, yeşil kendi çalışanlarının hizmetine sunduğu araçlar ve
otobüsler üzerinden, toplutaşım sisteminden bu özel mülkiyette olan ve okul öğrencilerine hizmet
araçların aldığı payın artmış olduğu söylenebilir. sunan okul servis araçlarıdır.
Özel Toplutaşım Araçları Ankara’da çalışan servis araçlarının sayısı tam olarak
bilinememekle birlikte 1993 yılı itibariyle 1.312’si
1997 yılında EGO otobüslerinin çalıştığı hatlardan otobüs ve 366’sı minibüs olmak üzere toplam
bazıları özelleştirilerek satılmıştır. Belediye toplam 1.678 özel servis aracının çalıştığı saptanmıştır.
41 hattı özelleştirmiş ve bu hatlarda çalışan EGO Bu sayıya, kamunun işlettiği servis sayıları dahil
otobüsleri hatlardan çekmiştir. Özel toplutaşıma değildir. Ayrıca 1992’de yapılan kordon-perde
araçlarına, Belediye tarafından ayrılan toplam sayımlarında çevreden merkeze giden servis araç
kontenjan 400 adettir ve Belediye tarafından sayısı 4.020 olarak tespit edilmiştir. 1990 sayımında,
ihaleye çıkarılan hat sayısı ise 354 adettir. Ayrıca 3.200 servis aracının 365.971 yolcu taşıdığı ve %12
belediye varolanlara ilaveten yeni bazı hatlarda yolcu payına sahip olduğu anlaşılmıştır. Ankara
da özelleştirmeye gitmeyi düşünmektedir. Bu Kenti’nde, kamu kesiminin sektör olarak yarattığı
hatlarda çalışan otobüslerin 31 adedi Belediye istihdamın, ulaşım sorununu çözmek amacıyla
Otobüslerinden kiralanmış ve zaman içinde özel servis araçları çalıştırmaya başlamışlardır. Ayrıca,
otobüslerle değiştirilmesi zorunlu kılınmıştır. Ancak, okul öğrencilerinin ulaşım sorunlarının çözümü için
1997 yılında özel halk otobüslerine “yeşil otobüs” özel servis araçları yoğun olarak kullanılmaktadır.
adıyla ifade edilen yeni özelleştirilmiş hatların ilave Bu nedenle, hizmete sunulan servis araçlarının bir
edilmesi yönündeki seçim, bu hatların işletilmesi, bölümü, kamu tarafından işletilmekteyken ayrıca
yolcu güvenliği ve sağlığı ile konfor düzeyi ile hem kamunun servis ihtiyacını karşılayan, hem de
ilgili şikayetler, 2007 yılı itibariyle bu otobüslerin özel sektöre servis imkanı sunan özel girişimciler
çalışma izinlerinin uzatılmaması yönünde bir kararı bulunmaktadır.
hazırlamıştır. Ayrıca, kamusal taşımacılık yapılan
kentsel servislerdeki özelleştirme kararının bir 2000 yılı Trafik Şube Müdürlüğü verilerine göre
başka parçası olarak da, özel toplutaşımın hizmet servis araçlarının günlük 685.000 yolculukla
sunumunun kalitesini arttırmak amacıyla çift katlı toplutaşımdan % 20,51, genel ulaşımdan da %15,75
özel halk otobüslerinin işletilmesine 1995 yılında pay aldığı tespit edilmiştir. 2006 yılı için ise bu
başlanmış ve bu karar da sürdürülmektedir. rakamın artarak öğrenciler ve personel taşımacılığı
ile yaklaşık 750.000 kişiye hizmet sunulduğu,
Servis Araçları
bunların ilgili odasına kayıtlı olarak 500.000 kişinin
Ankara’da toplutaşım içinde yer alan servis araçları taşındığı, Odaya kayıtlı olmadan kaçak servis
kamu personeli, öğrenci ve büyük fabrikaların taşımacılığı yapanların ise yaklaşık 250.000 kişiyi
personelinin taşınmasına hizmet etmektedir. Özel taşıdığı düşünülmektedir. Servis araçları özellikle
servis araçları, 3153 sayılı kanuna göre Esnaf sabah ve akşam doruk saatlerde trafikte yoğunluk
ve Sanatkarlar Odasına bağlı çalışmaktadırlar. kazanmaktadır. Toplutaşım sistemi içinde 1992
yılı itibariyle, %18.25’lik payı olan bu taşımacılık yetersizliği ve merkeze yönelik hatlarda da
biçiminin güzergahlarının belirlenmesi gelişigüzel taşımacılık yapmasına izin verilmesiyle, bugün
yapıldığından, kent içi ulaşımda varolan sorunları toplam günlük yolculukların dörtte birine yakınında
arttırıcı etkide bulunmaktadır. Bu oranın özellikle dolmuşlar hizmet sunmaktadır. Dolmuşların
kentin yayılması ve toplutaşım sisteminin verimli otobüslerle, taksiler arası bir kalitede hizmet
işletilmesinde yaşanan sorunlar nedeniyle, vermesi dolmuşlara yönelik talebin oluşmasına
kullanıcılar tarafından vakit kazanıp, yüksek etki etmektedir. Yolculukların oturularak yapılması
konforda hizmet alabilmek amacıyla, çalışanlar ve yolculuk süresinin kısalığı, verilen hizmetin
tarafından da organize edilmeye başlamıştır. otobüslere oranla kalitesi dolmuş taşımacılığının
Özellikle, kentin yoğun bir yayılma gösterdiği tercih edilmesine neden olmaktadır. Ülkemizin
güneybatı koridorunda servis kullanım oranının diğer kentlerindeki minibüs ve ticari dolmuş
arttığı tespit edilmiştir. sayılarına bakıldığında, Ankara’da, daha kırsal ve
ilçeleriyle merkez ilişkileri kuvvetli Antalya, Adana,
Çevre Belediye Otobüsleri Hatay vb illerde ticari dolmuş sayısının Ankara’dan
Ankara Kenti Metropoliten bir karakter kazanmaya fazla olduğu görülmektedir. Ankara’da 2004 yılı
başladığı yıllardan itibaren çevre bölgelerle, itibariyle trafiğe kayıtlı minibüslerin % 16’sı ticari
merkez kent arasındaki ilişkileri güçlenmiştir. dolmuş işlevi görürken, bu oran İstanbul’da % 32,
Merkeze yönelik bu yolculuk talebi, önce Keçiören İzmir’de ise, % 18’dir. Ankara’da raylı toplutaşımın
ilçesi, Etlik garajından karşılanmış, fakat çevre geliştirilmesi sürecinde dolmuşların, merkeze ulaşan
belediyelerde artan yolculuk talebi belediye otobüs hatlar yerine konut alanlarını birbirine bağlayan
işletmeciliğini zorunlu hale getirmiştir. 5216 Sayılı hatlara yönlendirilmesi önerilebilir.
Kanun sonrası, büyükşehire bağlanan belediyelerin
Dolmuş taşımacılığı, 1961 yılında 315 araçla sınırlı
otobüs hizmeti ile ilgili bütünleştirme çalışma ve
hatlarda hizmet sunarken, 1977 yılına gelindiğinde
kararları, EGO otobüsleri başlığında irdelenmiştir.
toplam taşıma payını %34.46’ya kadar arttırmıştır.
Bunların dışında, büyükşehire bağlanmayan
1993 yılı itibariyle, Ankara’da dolmuşlar 32 hatta
Kırıkkale ve çevresindeki ilçelerden Kırıkkale
çalışmakta olup, bu hatların 24 adedi Ulus merkezli,
aracılığıyla ulaşan yolculuklar, Polatlı, Haymana,
4 hat ise Kızılay-Güvenpark merkezlidir. Diğer 4
Kızılcahamam, Güdül, Beypazarı, Nallıhan, Ş.
hat ise, konut ve iş alanları ile konut alanlarından
Koçhisar, Evren ilçelerine ulaşım sağlayan araçlar,
konut alanlarına yatay olarak yolcu taşımaktadır.
ağırlıkla Etik Garajlarını kullanmaktadırlar. Bunun
Dolmuşlar araç başına günlük ortalama olarak
yanında, UKOME tarafından yapılan düzenlemeyle
12.5 sefer yapmaktadır. 32 hat bütününde toplam
Kuzeyde yer alan Belediyelerin İrfan Baştuğ-
977.100 yolcu taşımaktadırlar. Araç başına düşen
Bentderesi, Doğu Belediyelerinin Samsun Yolu-
yolcu sayısı ise 4.516 kişidir.
Etlik Caddesi, Batıda yer alan Belediyelerin, Konya
Yolu-İstanbul Caddesi-Kazım Karabekir Caddesi, Taksi
Güneyde yer alan Belediyelerin ise, İstanbul Yolu-
Cumhuriyet Caddesi güzergahlarını kullanmaları Kentiçi ulaşımda önemli araçlardan biri de, taksiler
uygun görülmüştür. Ayrıca diğer belediyelerin tarafından sağlanmaktadır. Önceleri bireysel olarak
Samsun Yolu-Plevne Caddesi-Bentderesi-Etlik faaliyet gösteren taksilerin, son 15 yılda ağırlıkla
Caddesi güzergahını, Eski Garajları kullanacak olan taksi durakları marifetiyle hizmet sundukları tespit
otobüslerin ise İstanbul Yolu-İskitler Caddesi-Etlik edilmiştir. 1994 yılında, Ankara’da faaliyet gösteren
Caddesi ve Eski Garajlar güzergahını kullanmaları taksi sayısı 7.590 adet iken, 2005 yılı itibariyle
sağlanmıştır. 8297 taksinin kentsel ulaşımda hizmet verdiği
görülmüştür. Bunlara ilaveten, 5216 sayılı Kanun
Minibüs
ile Ankara Büyükşehir Belediyesine bağlanan ilçe
1959 yılında ortaya çıkan dolmuş taşımacılığı ve ilk kademe belediyelerindeki ticari taksilerin de
zamanla kurumsallaşmış ve yasal dayanağa eklenmesi ile, 10.000’i aşkın ticari aracın hizmette
kavuşmuştur. Başlangıçta toplutaşımacılıkta olduğu ifade edilebilir. Taksi, pik saatler olan sabah
küçük bir paya sahipken, belediye hizmetlerinin ve akşam saatlerinde yoğun olarak kullanılmakta
Tablo 8.13. : Bazı İllerdeki Kayıtlı Minibüs ve Ticari Özellikle trafik yoğunluğu ve otopark sorununun
Minibüs Sayıları-2004 yaşandığı merkezi iş alanlarına erişimde verimli
Toplam
bir araç olarak kullanılabilecek ticari taksilerin,
İl Adı Ticari Minibüs
Minibüs duraklarda depolanmasından, kentsel trafik içinde
İSTANBUL 59.014 18.970 dolaşımına kadar kapsamlı bir etüd yapılması ve
ANKARA 21.390 3.441 Ulaşım Ana Planı’nda belirlenecek ilkelere göre

2.462
hareket edilmelidir.
İZMİR 13.205
ANTALYA 9.951 3.500 Bireysel Ulaşım (Otomobil)
SAMSUN 8.827 3.114
Türkiye’de İstanbul’dan sonra özel otomobil
3.860
HATAY 8.476 sayısında ikinci sıradaki Ankara’da, 1992 yılında
AYDIN 8.097 3.415 202.095 olan özel otomobil sayısı, 1996 yılında
GAZİANTEP 8.061 2.473 450.960’ya ulaşmış, 2005 yılı itibariyle bir milyonu
ADANA 7.823 3.711 aşan toplam araç içindeki 738.960 otomobil sayısı
MUĞLA 7.548 3.298 Ankara’yı, kişi başına düşen araç sayısı bakımından
BURSA 7.318 1.889 ülkede en gelişmiş kenti haline getirmiştir. Bin
2.223
kişi başına 171 özel otomobilin düştüğü Ankara,
KONYA 7.078
İstanbul’daki 140 ve İzmir’deki 112 olan özel araç
TRABZON 6.873 2.121
sahipliliğinden çok daha yüksek araç sahipliliği
ORDU 6.746 3.334
ile, kentiçi ulaşım ve toplutaşım konusundaki
2.284
DENİZLİ 6.213 kırılganlığı da ifade etmektedir.
GİRESUN 5.391 3.067
1.557 1990 yılı itibariyle, kentin bölgecikleri itibariyle
MANİSA 5.346
1.446
bölünerek yapılan analizlerde kentin güney bölgesi
KAYSERİ 4.914
%29.08 oranıyla birinci, kuzey bölgesi %27.42
KAHRAMANMARAÇ 4.648 2.388
oranı ile ikinci sıradadır. Batı bölgesi %19.38, Doğu
Kaynak : Emniyet Genel Md., 2006
bölgesi ise % 6.92 ile en düşük araç sahipliliği
olup, sabit duraklarda çalışmayan taksiler oranına ulaşmaktaydı. Bu verileri güncelleyen
en yoğunyolcu talebinin gerçekleştiği kent etüdler bulunmadığı için bu çalışma kapsamında
merkezindeki trafiğe ilave yük teşkil etmektedirler. böylesi bir analiz yapılamamakla birlikte, bu planın
Taksinin Ankara’da günlük yolcu taşıma talebinin öngördüğü 6 bölge bazında, bölgelerin gelişmişlik
karşılanmasındaki payı, 1969’da %13.7, 1970’de düzeylerine paralel otomobil sahipliliği oranlarında
da artış olduğu görülmektedir. 2023 Başkent Ankara
%13.72, 1976’da %12.90’dır. 1976 sonrasında tüm
Nazım İmar planı, güney bölgesi içinden güneybatı
yolculuklar oranına kıyasla taksinin payı düşmeye
koridorundaki hızlı gelişme bağlamında bir de
başlamıştır. 1980’de %10, 1983 %9 ve 1985’te
güneybatı bölgesi çıkarılmasını öngörmüştür. Bu
%6.6’dır. 1985 yılında yapılan kordon sayımlarında
bölgedeki araç sahipliliğinin 388/1000 kişi olduğu
merkeze ve merkezden çevreye toplam 77.954 taksi
yönünde analizler yapıldığı bilinmektedir (Zorlu,
ile 87.409 kişi taşınmıştır. Toplam taşınan yolcu
2005) 42.
içindeki payı ise %5.5 olarak tespit edilmiştir. 1990
yılı türel dağılım tablosunda ise, 8000 taksinin 2000 yılı itibariyle toplam motorlu araçlı
152.488 yolcu taşıdığı ve %5.3 yolcu payına sahip yolculukların %17’sini oluşturan ancak taşınan
olduğu anlaşılmıştır. 2000 yılı verileri ise, taksilerin yolcuların yaklaşık %0,6’sını karşılayan bireysel
motorlu %6’lık bir pay olduğunu ifade etmektedir. ulaşımdaki bu çarpık artışın, yol altyapısının
Bu oranın günümüzde bireysel ulaşımdaki hızlı artış verimli kullanılamamasındaki en temel etmen
nedeniyle düşüş seyrini sürdürdüğü sanılmaktadır. olduğu ortadadır. Özel otomobil sahipliği,
, Zorlu, F., 2005, Ankara’da Uygulanan Ulaşım Politikaları ve Kente Etkileri, Sempozyum Kitabı içinde, ŞPO, Yay., Ankara.
42
gelire göre doğrusal bir artış göstermekte olup, Bu tarihten sonra hızlı bir düşüş içerisine giren
kentin yüksek gelire sahip semt ve bölgelerinde banliyö ulaşımı, 2001-2005 döneminde artan nüfusa
araç sahipliği oranı artmaktadır. Kentin yüksek ve banliyönün hizmet verdiği batı koridorundaki
gelir gruplarının oturduğu Güney ve Güneybatı çok hızlı gelişme ve nüfus atamasına rağmen yıllık
kesimlerinde araç sahipliliği oranı yükselirken, alt 14 milyon seviyesine gerilemiştir. Banliyö treninin
gelir gruplarının yaşadığı bölgelerde (doğu planlama 1993’te günlük talebi karşılama oranı %1,7 iken,
bölgesi başta olmak üzere) özel araç sahiplilik oranı 1970-1985 yılları arasında %3 olan bu oranın
azalmaktadır. günümüzde % 1’in altına düşmüş olabileceği
Ulaşım ana Planının 2015 yılı için öngördüğü tahmin edilmektedir.
otomobil sahipliliğini 2005 yılında aşan Ankara, Banliyö kullanımının aylık bilet satış noktalarına
ülkenin diğer kentlerindeki hızla artan bireysel baktığımızda, banliyöyü ağırlıklı olarak (Sincan
ulaşım talebini de aşan bir oranda bireysel ulaşım ile, durağı %14.3, Lale durağı %11.1) Sincan yerleşimi
kentsel ulaşım sorunlarını büyüyerek yaşamaktadır. (Toplam %25.4) kullanmaktadır. Ankara Merkez
Kentiçi ulaşım sistemine dair açılım, öngörü ve
Garı (%15.6) ile Yenişehir’in (%19.7), yolcuların
seçmelerin, yüksek araç sahipliğinden kaynaklı
sorunları aşabilecek biçimde talebi yönetebilecek amaçlı ulaşımlarının kalkış ve varış durakları
ve “ulaşımda yeni gerçeklik” olarak adlandırılan, olduğu görülmektedir. Ayrıca, Etimesgut durağında
stratejiler üzerine kurulmasını zorunlu kılmaktadır. da bütün biletlerin %4.3’ü satılmaktadır. Doğuda
ise Mamak %2.5, Bağderesi %2.9, Üreğil %2.9,
Banliyö Köstence %3.2 ve banliyö son durağı olan Kayaş
Ankara’da banliyö işletmeciliği 1929 yılında ise %2.3 paya sahiptir.
Ankara Merkez Garı ile doğuda Kayaş arasında
Ankara Banliyösünün pik saatleri Kayaş-Sincan
başlatılmıştır. Banliyö Treni 1970’e kadar tek hat
üzerinden işletilmiş, 1972’de ikinci bir hat ilave 06.23-09.50 sabah, 17.35-21.05 akşam, Sincan-
edilmiştir. 1972’ye kadar buharlı işletilen banliyö Kayaş 06.23-09.38 sabah, 12.06-21.10 akşam saatleri
treni aynı yıl elektrikliye dönüştürülmüştür. Batı olarak tespit edilmiştir. Ayrıca yapılan tespitlerde,
yönünde Sincan ve Etimesgut’un banliyö hattına yolcunun %67’sinin pik saatlerde, %33’ünün diğer
ilavesiyle banliyö treni Sincan-Merkez Garı-Kayaş saatlerde seyahat ettiği, trenlerin ise %46’sının pik
güzergahında işletilmeye başlanmıştır. Banliyö saatlerde, %54’ünün ise diğer saatlerde sefere çıktığı
trenlerinin kullanıldığı demiryolu hatlarının belirlenmiştir. Ayrıca, abonmanlı yolcuların ise
aynı zamanda şehirlerarası trenler tarafından da %85’inin pik saatlerde seyahat ettiği anlaşılmıştır.
kullanılması nedeniyle, hizmet kalitesi düşmekte
ve sefer aralığı da uzamaktadır. Banliyö trenlerinin Ankaray-Hafif Raylı Sistem
taşıdığı yolcu sayısı, uluslararası standart kapasitenin Mevcut karayollarını kullanan toplutaşım
ancak dörtte biri kadardır. Buna ilaveten, Ankara’da türlerinin yolculuk istemlerinin belli bir düzeyi
zaten sınırlı olarak kullanılan banliyö ulaşımının
aştığında ulaşım koridorlarının yetersiz kaldığı
toplam yolculuklardan aldığı pay, yıllar itibariyle
bilinmektedir. En kapasiteli toplutaşım türü olan
büyük bir erozyona uğramış görünmektedir. Ülkenin
otobüs bile öncelik uygulamaları yapılsa bile
diğer büyük kentlerindeki banliyö ulaşımlarında
maksimum ulaşabildiği kapasite 10.000 kişi/
da benzer bir düşüş yaşandığı tespiti, bu erimenin
saat/yön olmaktadır. Bu nedenle, belli ulaşım
ulusal politikalar ve otomobil sahipliliği, karayolu
ulaşımını özendiren seçmeler ile ilintili olduğunu koridorlarında raylı sistemlerin uygulanması
göstermektedir (Tablo 8.15.). kaçınılmaz olmaktadır. Ankara’da çeşitli yıllarda
yapılan etütler ve Ulaşım Kestirim Modeline
Yıllara göre, Ankara banliyö treninin taşıdığı yolcu göre yapılan hesaplamalarda, Dikimevi-Beşevler
sayısına bakıldığında, 1942-1948 yılları arasında hattının raylı toplutaşım yapılmasını gerektirecek
yıllık ortalama 3-4 milyon, 1949-1958 yıllarında 5-7 yolculuk taleplerine ulaştığını göstermiştir. Ayrıca,
milyon, 1959-1972 yıllarında 8- 11 milyon, 1973- kentin batı ve güney-batı koridorlarındaki yolculuk
1984 yıllarında 16-17 milyon, 1985-1993 yıllarında taleplerinin de karayolunu kullanan toplutaşım
ise 19-22 milyon yolcu taşındığı görülmektedir. türleri ile çözülemeyecek sayılara ulaştığı
Tablo 8.14. : Dolmuşlara İlişkin Hat Bazında Bilgiler (1993)

HATTIN ADI ARAÇ SAYISI GÜN. ORT.SEFER YOLCU SAYISI ARAÇ / YOLCU
ULUS-A.PAŞA 93 13 41850 450
ULUS-A.DERE 65 13 29250 450
ULUS-A.TEPE 47 13 21150 450
ULUS-A.EVLER 18 10 5400 300
ASKİ-L.GÜL-OSTİM.B.KET 62 13 34100 550
ULUS-BALGAT-100.YIL 81 12 36450 450
ULUS-ÇİFTLİK 16 12 5600 350
ULUS-ÇİNÇİN 30 15 12000 400
G.PARK-DİKMEN-İLKER 64 18 32000 500
D.YOL-BAHÇELİ-EMEK 38 17 20900 550
ULUS-ETLİK 105 13 57750 550
ULUS-ETİMESGUT 36 8 12600 350
G.PARK-100.YIL-ODTÜ-BİLKENT 45 17 24750 550
ULUS-HASKÖY 69 14 31050 450
ULUS-İÇAYDINLIK 86 15 38700 450
ULUS-İNCİRLİ 52 13 20800 400
ULUS-İSKİTLER 30 10 9000 300
ULUS-MAMAK-KAYAŞ 125 12 56250 450
K.ÖREN-OSTİM-B.KENT 70 10 42000 600
ULUS-K.ÖREN-UYANIŞ 94 13 47000 500
G.PARK-ÖVEÇLER-SOKULLU 27 20 16200 600
ULUS-SANATORYUM 65 13 29250 450
ULUS-SEYRAN 94 15 56400 600
ULUS-SİTELER 132 13 72600 550
ULUS-ŞENTEPE 75 12 33750 450
ULUS-T.ÖZÜ-TOPRAKLIK-İ.SU 64 12 28800 450
ULUS.B.EVLER-EMEK 25 15 12500 500
ULUS-Y.MAHA 107 12 53500 500
G.PARK-Y.AYRANCI-ORAN 72 18 43500 600
ULUS-SİNCAN-FATİH 209 4 41800 200
ULUS-ERYAMAN 35 6 10500 300
SİNCAN-SARAYCIK 3
TOPLAM 2134 977100
ORTALAMA 12.Oca 451.6
Kaynak : Ulaşım Ana Planı,1993
Tablo 8.15. : Banliyö Hatlarında Yıllara Göre Yolcu Sayısı

YILLAR SİRKECİ HAYDARPAŞA ANKARA BASMANE ALSANCAK TOPLAM
2001 20.344.683 17.056.073 14.158.173 87.430 252.523 51.898.882
2002 18.824.648 14.946.041 14.406.756 60.596 215.301 48.453.342
2003 19.651.880 14.555.176 15.087.683 43.654 183.210 49.521.603
2004 21.495.317 13.792.384 15.115.763 70.059 116.914 50.590.437
2005 21.441.448 16.722.409 14.117.935 134.391 78.340 52.494.523
belirlenmiştir. Bu doğrultuda inşa edilen Ankaray, saat, 2015 yılı için 2 dakika dizi aralığı ile bir günde
1996 yılında faaliyete başlamıştır. 11 istasyondan 25.000 kişi/saat kapasite olarak düşünülmüştür.
oluşan Ankaray’da 1995 yılında sabah doruk Hattın gerçek hızı 80 km/saat olmasına rağmen
saatlerinde toplam 60.625 iniş-biniş yapılacağı,
2015 yılında ise toplam iniş-biniş sayısının 93.998 duraklarda geçecek süreler ve durağa yanaşmalarda
olacağı tahmin edilmiştir. Ankaray sistemi 1995 yılı hız düşürmeler nedeniyle ticari hızının 34.75 km/
için 3 dakika dizi aralığıyla bir günde 16.000 kişi/ saat olacağı hesaplanmıştır.
Bu tarihten sonra hzl bir düȡüȡ içerisine giren banliyö ulaȡm, 2001-2005 döneminde artan nüfusa ve
banliyönün hizmet verdiȣi bat koridorundaki çok hzl geliȡme ve nüfus atamasna raȣmen yllk 14
kesimlerinde
milyon seviyesine gerilemiȡtir. Banliyö treninin 1993te günlük araçoran
talebi karȡlama sahipliliği oranı
%1,7 iken, yükselirken, alt gelir gruplarını
1970-
planlamabölgesibataolmaküzere)özelaraçsahiplilikoranıazalm
1985 yllar arasnda %3 olan bu orann günümüzde % 1in altna düȡmüȡ olabileceȣi tahmin edilmektedir.
Banliyö kullanmnn aylk bilet satȡ noktalarna baktȣmzda, Ulaım ana Planının
banliyöyü 2015(Sincan
aȣrlkl olarak yılı için öngördüğü otomobil sahipliliğin
duraȣ
%14.3, Lale duraȣ %11.1) Sincan yerleȡimi (Toplam %25.4)ülkenindiğerkentlerindekihızlaartanbireyselulaımtalebinidea
kullanmaktadr. Ankara Merkez Gar (%15.6)
ile444
Yeniȡehirin 2 0 2(%19.7),
3 B A Şyolcularn
K E N T amaçl
A N Kulaȡmlarnn ile,
A R A N A Zkalkȡ
I M ve kentsel
İM varȡ ulaım
A Rduraklar sorunlarını
P L A Nolduȣu
I büyüyerek yaamaktadır. Kentiçi u
görülmektedir.
Ayrca, Etimesgut duraȣnda da bütün biletlerin %4.3'ü satlmaktadr. öngörü ve seçmelerin,
Doȣuda ise Mamakyüksek araç sahipliğinden kaynaklı sorunla
%2.5, Baȣderesi
yönetebilecek
%2.9, Üreȣil %2.9, Köstence %3.2 ve banliyö son duraȣ olan Kayaȡ ise %2.3 paya sahiptir. ve “ulaımda yeni gerçeklik” olarak adlandırılan, st
zorunlukılmaktadır.
Tablo
Tablo 8.16. : Banliyö
8.16. Treni Yllk
: Banliyö TreniYolcu Daȣlm
Yıllık Yolcu(1942-2005)
Dağılımı Şekil 8.12. : Gelir Gruplarına Göre Özel
(1942-2005) ekil8.12.:GelirGruplarınaGöreÖzelOtomobilSahipliliği199520
Otomobil Sahipliliği-1995-2015
Ankara Banliyösünün pik saatleri Kayaȡ-
25000000 Sincan
450000 06.23-09.50 sabah, 17.35-21.05
akȡam,
400000 Sincan-Kayaȡ 06.23-09.38 sabah,
20000000
12.06-21.10
350000 akȡam saatleri olarak tespit 1995
15000000 edilmiȡtir.
300000 Ayrca yaplan tespitlerde, 2005
2015
yolcunun
250000 %67sinin pik saatlerde,
10000000
%33ünün
200000 diȣer saatlerde seyahat ettiȣi,
5000000
trenlerin
150000 ise %46snn pik saatlerde,
%54ünün
100000 ise diȣer saatlerde sefere çktȣ
0 belirlenmiȡtir.
50000 Ayrca, abonmanl yolcularn
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
Seri 1 194 195 196 197 197 198 199 199 200 200 200 200 200 200
ise %85inin
0
1
pik saatlerde
2
seyahat
3
ettiȣi4 5
Seri 2 4.0 4.9 8.0 11. 20. 16. 19. 21. 15. 14. 14. 15. 15. 14. anlaȡlmȡtr. GELĐR GRUPLARI
Kaynak
Kaynak :: TCDD
TCDD Gn.Gn.
Md.Md. Kaynak: Ulaşım Ana Planı, 1993 
Kaynak:UlaımAnaPlanı,1993
Ankaray için 2005 yılı için öngörülen yıllık toplamBanliyö arasında 14.7 km. güzergahta hizmet veren
yolcu sayısı 161.873.704 olarak öngörülmüşken, Ankara Metrosu 1. Aşamasının, günde 500.000
Ƞekil 8.13. : Banliyö Treni Duraklara Göre Yolcu Saylar Ankara'da banliyö iletmeciliği 1929 yılında Ankara Merkez Garı
2004 yılında 39.556.061, 2006 yılında 42.395.463 yolcu taşıması hedeflenmiş olup, bu sayı yaklaşık
balatılmıtır.BanliyöTreni1970'ekadartekhatüzerindeniletilmi
olarak gerçekleşen yıllık yolcu sayısı, Ankaray’ın ortalama 135.000 kişi olarak gerçekleşmiştir.
edilmitir.1972'yekadarbuharlıiletilenbanliyötreniaynıyılelektr
planda3500000
öngörülenden daha az yolcu taşıdığını, Kızılay- Batıkent arasını 22 dakikada kat eden ve 12
3000000 yönünde Sincan ve Etimesgut'un banliyö hattına ilavesiyle banliy
dolayısıyla verimliliği anlamında sorunları işaret istasyondan oluşan metro, Kızılay, Sıhhıye, Ulus,
YOLCU SAYILARI
2500000 Kayagüzergahındailetilmeyebalanmıtır.Banliyötrenlerininku
Bu tarihten sonra hzl bir düȡüȡ içerisine giren banliyö ulaȡm, 2001-2005 döneminde artan
etmektedir (Tablo 8.17.). aynızamandaehirlerarasıtrenlertarafındandakullanılmasınedeni
2000000
Kültür Merkezi,
banliyönün hizmet verdiȣiAkköprü, İvedik,
bat koridorundaki Yenimahalle,
çok hzl geliȡme ve nüfus atamasna raȣmen
milyon seviyesine gerilemiȡtir. Banliyö treninin 1993te günlük talebi karȡlama oran %1,7 i
1500000
Ankara1000000 Hafif Raylı Toplutaşım Sistemive1985 sefer
yllararalığı
Demetevler, daolan
arasndaHastane,
%3 uzamaktadır.
bu Macunköy,
orann günümüzdeBanliyö
% 1in trenlerinin
Ostim, Batıkent
altna taıdığı
düȡmüȡ olabileceȣi yolcu
tahmin ed
kapasitenin
duraklarında ancak dörtte
servis biri
vermektedir. kadardır.
Metro, Buna
günde
(ANKARAY)’ın 1. Etabı Dikimevi’nden başlayarak Banliyö kullanmnn aylk bilet satȡ noktalarna baktȣmzda, banliyöyü aȣrlkl olarak (Sin
500000 ilaveten,
18 Ankara’da
0
AŞTİ terminalinde bitirilmiştir. Dikimevi-Beşevlerbanliyöulaımınıntoplamyolculuklardanaldığıpay,yıllaritibariyle
saat Lale
%14.3, süreyleduraȣ hizmet vermekte,
%11.1) Sincan ortalama
yerleȡimi (Toplam vekullanmaktadr.
%25.4) 38km./ Ankara Merkez Ga
ile Yeniȡehirin (%19.7), yolcularn amaçl ulaȡmlarnn kalkȡ ve varȡ duraklar olduȣu görü
görünmektedir.
saat ticari hızla Ülkenin diğer
çalışmaktadır. büyük
Metronun kentlerindeki
maksimum banliyö ulaım
ø
CE
Lø
øR
N
AK
Cø
IM
R
AN
Zø
hattı kentin en yoğun konut alanlarından geçerek Ayrca,

RE
A
NE
LE
Eö
H
Etimesgut duraȣnda da bütün biletlerin %4.3'ü satlmaktadr. Doȣuda ise Mamak %2.5
E
U
A
IR
M
EN
AM
NC
ùE
EB
G
DR
yaandığı tespiti, bu erimenin ulusal politikalar ve otomobil

sahiptir. s
V
VE
LD
Ü
R
YA
YE
ST
hızı 80 km./saat olarak tasarlanan ve 108 vagonun paya

M
G
U
Sø
Nø
%2.9, Üreȣil %2.9, Köstence %3.2 ve banliyö son duraȣ olan Kayaȡ ise %2.3
O
ÜL
Doğu-Batı yönünü kent merkezine øSTASYON ADI bağlamaktadır.

YI
ER
øP
YE
BA
KÖ
G
H
özendirenseçmelerileilintiliolduğunugöstermektedir(Tablo8.15.)
SU
Hat boyunca okul, hastane ve yoğun konut bulunduğu

Tablo 8.16. : Banliyö sistemde
Treni Yllk6Yolcu
vagondan oluşan 33 dizi
Daȣlm (1942-2005)
Kaynak : TCDD Gn. Md. çalıştırılmaktadır. Ankara Banliyösünün pik saatl

alanlarının varlığı gün boyu yolculuk yaratacakTablo8.15.:BanliyöHatlarındaYıllaraGöreYolcuSayısı
25000000 Sincan 06.23-09.50 sabah, 1
akȡam, Sincan-Kayaȡ 06.23-09.3Yılla
Ankaray-Hafif Rayl Sistem1989 yılında yapılan koridor 14.64 km.’lik metro hattının, 3.18 km’si viyadük,
özellik taşımaktadır. 20000000
12.06-21.10 akȡam saatleri ola
etütlerinde Dikimevi yolcu talebinin en yoğun 2.01 km.’si yarma, 2.02 km. hemzemin, 1.05
15000000 km. Ayrca yaplan
edilmiȡtir. tren
Mevcut
olduğukarayollarn
kesim olarakkullanan
tespittoplutaȡm
edilmiştir.türlerinin yolculuk istemlerinin
yarmada belli
10000000açık,bir4.05
düzeyikm. aȡtȣnda
delme ulaȡm
tünel, 1.88 km. diȣer saatlerde bakı
yolcunun
%33ünün
%67sinin pik
seya
koridorlarnn yetersiz kaldȣ bilinmektedir. En kapasiteli toplutaȡm türü olan otobüs
istasyon yapısından
5000000
bile öncelik
oluşmaktadır. trenlerin ise %46snn aras pik
1996 yılında
uygulamalar toplam
yaplsa 14.240.834
bile maksimum yolcu kapasite
ulaȡabildiȣi taşıyan10.000 kiȡi/saat/yön olmaktadr. Bu nedenle, %54ünün ise diȣer saatlerde milysef
belirlenmiȡtir. Ayrca, abonmanl
Metronun yıllarAnkara'da
itibariyleçeȡitli
taşıdığı ise %85inin pik saatlerdemily
yolcu sayısında
0
Ankaray,
belli 2006’da burayl
ulaȡm koridorlarnda sayıyı 42.395.463
sistemlerin uygulanmaskişiye
kaçnlmaz olmaktadr. Seri 1
1
194
2
195
yllarda
3
196
4
197
5
197 198
6 7
199
8
199
9
200
10
seya
200 200
11 12
200
13
200
14
200
yaplan etütler ve Ulaȡm Kestirim Modeline

çıkarmıştır. Ankaray’ın en yoğun yolcu girişi olan göre yaplan bir düşüş
hesaplamalarda, gözlenmektedir.
Dikimevi-Beȡevler
Seri 2 4.0 1998’de
hattnn
4.9 yıllık50
rayl
8.0 11. milyonu
20.anlaȡlmȡtr.
16. 19. 21. 15.11 m
14. 14. 15. 15. 14.
toplutaȡm
istasyonuyaplmasn gerektirecek
Kızılay olup, bunu yolculuk
sırasıyla,taleplerine
Dikimevi, aşan :ve
ulaȡtȣn
Kaynak bu Gn.
potansiyelini
göstermiȡtir.
TCDD 1999’da
Md.Ayrca, kentin batdavesürdüren 161
güney-bat
Beşevler ve koridorlarndaki yolculuk
Aştı izlemektedir. taleplerinin
Ankaray’da de karayolunu kullanan toplutaȡm türleri ile
Beşevler, yıllar
çözülemeyecek Şekil 8.13. : Banliyö Treni Duraklara Göre Yolcu taın
Dikimevi ve saylara
Maltepe ulaȡtȣ belirlenmiȡtir.ağırlıkla
istasyonlarında Bu doȣrultuda inȡa 8.13.
okul Ƞekil edilen Ankaray,
: Banliyö 1996 ylnda
Treni Duraklara faaliyete
Göre Yolcu Saylar
baȡlamȡtr. 11 istasyondan Sayıları
Kaynak:TCDDGn.Md.(www.tcdd.gov.tr),2006 
yolculukları, Kızılay’daoluȡan Ankaray'da 1995
iş yolculukları ylnda sabah doruk saatlerinde toplam 60.625 iniȡ-
kendisini

göstermektedir. Ankaray’a Dikimevi-Doğukent ve
3500000
474
3000000
YOLCU SAYILARI
Siteler Önder yönünde eklentiler yapılması, EGO 2500000

2000000
tarafından öngörülmektedir. 1500000

1000000
500000
Ankara Metrosu 0
ø
E
Lø
øR
N
EN
AK
Cø
IM
R
AN
Eù
Zø
C
A
LE
Eö
H
E
U
A
IR
M
ER
EN
AM
N
NC
ùE
EB
G
DR
V
LD
Ü
R
YA
YE
ST
LV
M
G
Sø
U
Nø
1992 yılında inşaatına başlanan Ankara metrosu,

O
YI
ER
øP
YE
Ü
BA
KÖ
G
øSTASYON ADI
H
SU
1998 yılında hizmete açılmıştır. Batıkent-Kızılay Kaynak: :TCDD

Kaynak TCDD Gn.
Gn. Md.
Md.
Ankaray-Hafif Rayl Sistem
Mevcut karayollarn kullanan toplutaȡm türlerinin yolculuk istemlerinin belli bir düzeyi aȡtȣn
koridorlarnn yetersiz kaldȣ bilinmektedir. En kapasiteli toplutaȡm türü olan otobüs b
uygulamalar yaplsa bile maksimum ulaȡabildiȣi kapasite 10.000 kiȡi/saat/yön olmaktadr. B
belli ulaȡm koridorlarnda rayl sistemlerin uygulanmas kaçnlmaz olmaktadr. Ankara'da çeȡi
yaplan etütler ve Ulaȡm Kestirim Modeline göre yaplan hesaplamalarda, Dikimevi-Beȡevler ha
toplutaȡm yaplmasn gerektirecek yolculuk taleplerine ulaȡtȣn göstermiȡtir. Ayrca, kent
güney-bat koridorlarndaki yolculuk taleplerinin de karayolunu kullanan toplutaȡm
çözülemeyecek saylara ulaȡtȣ belirlenmiȡtir. Bu doȣrultuda inȡa edilen Ankaray, 1996 ylnd
baȡlamȡtr. 11 istasyondan oluȡan Ankaray'da 1995 ylnda sabah doruk saatlerinde toplam 6
ekil8.15.:AnkaraMetrosuGüzergahHaritası
Şekil 8.14. : EGO Gn. Md.lüğünce Mevcut ve Şekil 8.15. : Ankara Metrosu Güzergah Haritası Metronun yıllar
Öngörülmüş Raylı Sistem Hatları
ekil8.14.:EGOGn.Md.lüğünceMevcutveÖngörülmüRaylıSistemHatları
taıdığı yolcu
birdüügözlen
1998’de yıllık50
aan ve bu pot
1999’da da
Ankara Metrosu
yılından itibaren
bir yolcu sayısı
yaamaktadır. 20
yılları arasınd
milyondan ba
2002 yılında 43
civarına düen
yılında 44 milyo
gerçekleen
yolculuk sayısı
 yılında bir
Kaynak:EGOGn.Md.,2006
Kaynak : EGO Gn. Md., 2006 Kaynak : EGO Gn. Md., 2006 yaparak, 49
AnkaraMetrosu amıtır(Tablo8
Tablo 8.17. : Ankaray 2004 Yılı Gerçekleşen Yolcu-Sefer Sayıları
1992yılındainaatınabalananAnkarametrosu,1998yılındahizmeteaçılmıtır.BatıkentKızılay
arasında 14.7 km. güzergahta hizmet veren Ankara Metrosu 1. Aamasının, günde 500.000
Tablo8.20.:AnkaraMetrosuYıllarĐtibariyleYolcuSayıları
Planlanan ve
yolcu taıması hedeflenmi olup, busayıyaklaık ortalama 135.000 kiiolarak gerçeklemitir.
Planlanan Sefer Gerçekleşen Sefer Eksik Tur Kilometre Aylık Yolcu
Tarih
KızılayBatıkentarasını22dakikadakatedenve12istasyondanoluanmetro,Kızılay,Sıhhıye, Gerçekleşen sefer 2006’dan itibaren art
SayısıYenimahalle, Demetevler,
Ulus, Kültür Merkezi, Akköprü, Đvedik, Sayısı
Hastane, Macunköy,Sayısı
Ostim, Miktarı* Sayısı
Batıkent duraklarında servis vermektedir. Metro, günde 18 saat süreyle hizmet vermekte, sayısına göre yüzde sayısında Batıkent ista
ortalamave38km./saatticarihızlaçalımaktadır.Metronunmaksimumhızı80km./saatolarak
Ocak 5.481 5.466,0 15,0 95.108,4 99,73 3502190 otobüs hattı ile ba
tasarlananve108vagonunbulunduğusistemde6vagondanoluan33diziçalıtırılmaktadır. eklenen Eryaman hatt
Şubat 5.073 5.067,5 5,5 88.174,5 99,89 3071807 olduğu söylenebilir. M
14.64km.’likmetrohattının,3.18km’siviyadük,2.01km.’siyarma,2.02 km.hemzemin,1.05
Mart 5.514 5.509,0
km.yarmadaaçık,4.05km.delmetünel,1.88km.istasyonyapısındanolumaktadır. 5,0 95.856,6 99,91 3696601 öngörülen yolcu kap
Nisan 5.324
Tablo8.19.:AnkaraMetrosuYolculukveHizmetSunumÖzellikleri 5.320,5 3,5 92.576,7 99,93 3536975 altında bir yolculuk
GünlükYolcu 466259 hizmet veriyor
Mayıs
DorukSaat 48217yolcu/saat 5.420 5.409,0 11,0 94.116,6 99,80 3462399 derinlemesine inc
Max.Yolcu 33700yolcu/saat
Haziran
Kapasite 33843yolcu/saat 4.908 4.899,0 9,0 85.242,6 99,82 2894859 gerekligörülmektedir.
DiziAralığı(Doruk) 187sn.
Temmuz
DiziSayısı(Doruk) 19dizi/saat 4.777 4.776,0 1,0 83.102,4 99,98 2577522 
DizidaAraçSayısı 6araç
Ağustos
AraçKapasitesi 293yolcu 4.748 4.747,0 Kaynak:AnkaraMetrosuMüdürlüğü,2005
1,0 82.597,8 99,98 2397863
Ort.Đst.Aralığı 1281m.
Eylül
DiziKapasitesi
AraçSayısı(Doruk)
1758yolcu
78araç/saat
4.620 4.617,0 3,0 80.335,8 99,94 3297228
Tablo8.21.:AnkaraMetrosuAylarĐtibariyleYolcuSayıları(2006)
DolaımSüresi
Ekim
AraçParkı 2898sn.
108araç
Kaynak:AnkaraMetrosuMüdürlüğü,2005
 5.092 5.091,5 0,5 88.592,1 99,99 
3679839
Kasım 5.078 5.078,0 0,0 88.357,2 100,00 3531509
 Metronun aylar itibariyle

Aralık 5.320 5.320,0 0,0 92.568,0 100,00 3907269
yolcu sayısı irdelendiğin
Genel Toplam 61.355 61.300,5 54,5
473 1.066.629 99,91 aylarında minimum sayıya
39.556.061
Aralık ve Mart aylarının ise
Ortalama 5.112 5.108,4 4,5 88.885,7 99,9 3.296.338,4
yolcu taınan aylar olarak
Not: Kilometre miktarı hesaplanırken, gerçekleşen sefer sayısı ile 17,v4 km mesafe çarpılmaktadır.
çıktığı görülmektedir (Tablo
8.10.04 tarihinden itibaren kış seferine geçilmiştir.Yolcu azlığı nedeniyle planlanan sefer sayıları 181 olarak tespit edilmiştir.
8.22.).
Tablo 8.18. : Ankaray 2006 Yılı Gerçekleşen Yolcu-Sefer Sayıları 

Planlanan ve 
Planlanan Sefer Gerçekleşen Eksik Tur Kilometre Gerçekleşen Sefer 
Tarih Kaynak:AnkaraMetrosuMüdürlüğü,2005 YOLCU SAYISI
Sayısı Sefer Sayısı Sayısı
 Miktarı* Sayısına Göre
Yüzde
Ocak 5.103,0 5.101,0 2,0 88.757,4 99,96 3.190.750
Şubat 4.848,0 4.846,0 2,0 84.320,4 99,96 3.493.270
Mart 5.509,0 5.502,0 7,0 95.734,8 99,87 4.025.320
Nisan 5.230,0 5.229,0 1,0 90.984,6 99,98 3.762.861
Mayıs 5.514,0 5.501,5 12,5 95.726,1 99,77 3.912.755
Haziran 4.972,0 4.951,5 20,5 86.156,1 99,59 3.459.543
Temmuz 4.763,0 4.762,0 1,0 82.858,8 99,98 2.929.687
Ağustos 4.837,0 4.837,0 0,0 84.163,8 100,00 2.627.021
Eylül 4.976,0 4.958,0 18,0 86.269,2 99,64 3.474.444
Ekim 5.358,0 5.328,0 30,0 92.707,2 99,44 3.606.944
Kasım 5.324,0 5.262,5 61,5 91.567,5 98,84 3.925.743
Aralık 5.448,0 5.416,5 31,5 94.247,1 99,42 3.987.125
Genel
61.882 61.695 187 1.073.493 100 42.395.463
Toplam
Not: Kilometre miktarı hesaplanırken, gerçekleşen sefer sayısı ile 17,4 km mesafe çarpılmaktadır.
Kaynak : Ankaray İşletme Md., 2006
Metronun yıllar itibariyle
taıdığı
Metronun yıllaryolcu sayısında
itibariyle
birdüügözlenmektedir.
taıdığı yolcu sayısında
1998’de yıllık50 milyonu
birdüügözlenmektedir.
Tablo 8.19. : Ankara Metrosu Yolculuk ve Hizmet Ankara Metrosu,
aan
1998’de
2000
ve bu
yıllık50
yılından itibaren önemli
potansiyelini
milyonu
Sunum Özellikleri bir yolcu sayısı
1999’da
aan ve azalması yaşamaktadır. 2000-2005
da sürdüren
bu potansiyelini
Ankara
1999’da da 46 Metrosu,
sürdüren 2000
Günlük Yolcu 466259 yılları arasında milyondan başlayarak, 2002
Ankarayılından
Metrosu, itibaren
2000 önemli
48217 yolcu/saat yılında 43bir
yılındanmilyon
yolcu civarına düşen, 2005 yılında 44
Doruk Saat sayısı azalması
itibaren önemli
Max. Yolcu 33700 yolcu/saat yaamaktadır.
bir yolcu sayısı 20002005
azalması
milyon olarak gerçekleşen toplam yolculuk sayısı,
Kapasite 33843 yolcu/saat yılları 20002005
yaamaktadır. arasında 46
Dizi Aralığı(Doruk) 187sn. 2006yılları
yılında bir patlama
milyondan
arasında 46 yaparak, 49 milyonu
balayarak,
Dizi Sayısı(Doruk) 19 dizi/saat aşmıştır 2002 8.20.).
(Tablo
milyondan yılında 43 milyon
balayarak,
Dizida Araç Sayısı 6 araç 2002 civarına
yılında 43düen,
milyon 2005
yılında
civarına 44 milyon
düen, 2005 olarak
Araç Kapasitesi 293 yolcu 2006’dan itibaren artan yolcu sayısında Batıkent
yılındagerçekleen
44 milyon olarak toplam
Ort.İst.Aralığı 1281m. istasyonuna otobüssayısı,
yolculuk
gerçekleen hattı ile
toplam bağlanarak eklenen
2006
Dizi Kapasitesi 1758 yolcu yılında
yolculuk sayısı, bir
2006 patlama
Eryaman hattının etkili olduğu söylenebilir.
Araç Sayısı (Doruk) 78 araç/saat yılındayaparak,
bir 49 milyonu
patlama
Dolaşım Süresi 2898 sn.
Metronun
yaparak, öngörülen
49 milyonu yolcu kapasitesinin altında
amıtır(Tablo8.20.).
Kaynak: Ankara Metrosu Müdürlüğü, 2005 bir yolculuk talebiyle hizmet veriyor olmasının
amıtır(Tablo8.20.).
Tablo8.20.:AnkaraMetrosuYıllarĐtibariyleYolcuSayıları derinlemesine incelenmesi gerekli görülmektedir.
Tablo 8.20. : Ankara Metrosu Yıllara Göre Yolcu Sayıları
Tablo8.20.:AnkaraMetrosuYıllarĐtibariyleYolcuSayıları 2006’dan itibaren artan yolcu
Metronun
sayısında
2006’dan aylar
itibaren itibariyle
Batıkent
artan taşıdığı yolcu sayısı
istasyonuna
yolcu
irdelendiğinde, yaz aylarında minimum sayıya
otobüs
sayısında hattı
Batıkent ile
istasyonunabağlanarak
eklenen
otobüs hattı Eryaman hattının etkili
ile bağlanarak
ulaşıldığı,
olduğu
eklenen
Aralık
Eryaman
ve Mart
söylenebilir.
aylarının ise en çok yolcu
Metronun
hattının etkili
taşınan aylar
öngörülen
olduğu olarak
yolcu
söylenebilir. ön plana çıktığı görülmektedir
kapasitesinin
Metronun
altında
öngörülen bir
yolcu yolculuk
kapasitesinin
(Tablo 8.21. ve 8.22.). talebiyle
hizmet
altında veriyor
bir yolculuk olmasının
talebiyle
derinlemesine
hizmet veriyor incelenmesi
olmasının
Ankara Metrosuincelenmesi
1. aşamasının performansına
gerekligörülmektedir.
derinlemesine
ilişkin bu veriler,
gerekligörülmektedir.
 performansın arttırılması yönünde
Kaynak:AnkaraMetrosuMüdürlüğü,2005 bir
 dizi önlemin makro düzeyde araştırılması
ve
Tablo8.21.:AnkaraMetrosuAylarĐtibariyleYolcuSayıları(2006)
Tablo 8.21. : Ankara Metrosu Aylara Göre Yolcu Sayıları (2006) toplutaşımı özendirecek stratejilerin hayata
geçirilmesi
Tablo8.21.:AnkaraMetrosuAylarĐtibariyleYolcuSayıları(2006) gerekliliklerine işaret etmektedir.

Metronun Ulaşım
Metronun aylar itibariyle Ana taıdığı
Planında belirlenmiş
2. aşaması
yolcu
Metronun sayısı
aylar olan güneybatıdaki
irdelendiğinde,
itibariyle taıdığı Çayyolu güzergahı
yaz
yolcuaylarında
2003 minimum sayıya
sayısıyılıirdelendiğinde,
itibariyle inşaatulaıldığı,
yaz faaliyetlerine başlamış
Aralık
aylarında ve Mart
minimum aylarının
sayıya ise en çok
ulaıldığı,
olup,
Aralıkyolcu bu aylarının
hattan
taınan
ve Mart önce,
aylar en Ana
olarak
ise önPlanda
çok plana batıda, Batıkent
yolcuçıktığı görülmektedir
taınan
İstasyonunaaylar olarak
banliyö (Tablo
ön plana8.21.öngörülmüş,
bağlantısı ve Sincan-
8.22.).
çıktığı görülmektedir (Tablo 8.21. ve
OSB hattı ise, EGO Genel Müdürlüğü’nce yapılan bir
8.22.).
 değişiklikle, Batıkent, Eryaman, Sincan, OSB metro
 
 hattı olarak öngörülmüş ve inşaat faaliyetlerinin
Kaynak:AnkaraMetrosuMüdürlüğü,2005 

önemli bir kısmı bitirilmiştir. Bu iki hatta süren
Tablo 8.22. : Ankara Metrosu Aylara Göre çalışmalara ilaveten, metronun474 1. aşamasını Kültür
Sefer Sayıları
Tablo8.22.:AnkaraMetrosuAylarĐtibariyleSeferSayıları Merkezi üzerinden 474 Kalaba, Şose, Dutluk ve
Etlik,
Ankara Metrosu 1. aamasının
Gazino üzerinden
performansına ilikinKeçiören’e
bu veriler,ulaştıracak Keçiören
performansın arttırılması yönünde
Metrosunda
bir dizi önleminda inşaat
makro çalışmaların başladığı
düzeyde
aratırılması ve toplutaımı
bilgisine ulaşılmıştır
özendirecek (EGO,
stratejilerin 2005). Ayrıca, Dikmen
hayata
geçirilmesi gerekliliklerine iaret
ve Batıkent-Çayyolu
etmektedir. Metronun Ulaım Ana
bağlantısını sağlayacak iki
ayrı hatgüneybatıdaki
Planında
olan
için de metro
belirlenmi 2. yapılması öngörüldüğü
aaması
Çayyolu
anlaşılmaktadır (Şekil 8.15.).
güzergahı2003yılıitibariyleinaat
faaliyetlerine balamı olup, bu
hattan önce, Ana Planda batıda,
Batıkent Đstasyonuna banliyö
bağlantısıöngörülmü,SincanOSB
hattı ise, EGO Genel
Kaynak: Ankara Metrosu Müdürlüğü, 2005
Müdürlüğü’nce yapılan bir değiiklikle, Batıkent, Eryaman, Sincan, OSB metro hattı olarak
öngörülmü ve inaat faaliyetlerinin önemli bir kısmı bitirilmitir. Bu iki hatta süren çalımalara
ilaveten,metronun1.aamasınıKültürMerkeziüzerindenEtlik,Kalaba,ose,DutlukveGazino
üzerinden Keçiören’e ulatıracak Keçiören Metrosunda da inaat çalımaların baladığı bilgisine
ulaılmıtır(EGO,2005).Ayrıca,DikmenveBatıkentÇayyolubağlantısınısağlayacakikiayrıhat
içindemetroyapılmasıöngörüldüğüanlaılmaktadır(ekil8.15.).
8.1.3.ULAIMAYÖNELĐKMÜDAHALEBĐÇĐMLERĐ
8.1.3.1.SEKTÖRBÜTÜNÜSTRATEJĐLERĐ
2023 Bakent Ankara Nazım Đmar Planı, Bakent Ankara’nın ulusal ve uluslar arası bir merkez
olarak bölgesi ve ülke sistemi ile kurduğu sosyoekonomik ilikilerin devamlılığı ve sağlıklılığı
açısındangüçlübirulaımaltyapısısisteminesahipolmasıgerektiğinoktasındanhareketle;
8.1.3. ULAŞIMA YÖNELİK MÜDAHALE h) Kentiçine sıkışmış askeri havaalanlarının taşın-

BİÇİMLERİ masını kurgulayacak bir süreci tanımlamak,
8.1.3.1. SEKTÖR BÜTÜNÜ STRATEJİLERİ i) Büyük ve organize çalışma alanlarının gereksinim
duyacağı özel ve hızlı havayolu ulaşımı için
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı, Başkent
seçenekler geliştirmek,
Ankara’nın ulusal ve uluslar arası bir merkez olarak
bölgesi ve ülke sistemi ile kurduğu sosyo-ekonomik j) Kentiçi havayolu ulaşımı için heliportların kul-
ilişkilerin devamlılığı ve sağlıklılığı açısından güçlü lanılabileceği bir teknolojik gelişmeye hazırlıklı
bir ulaşım altyapısı sistemine sahip olması gerektiği olarak, heliportların acil durum ve afetlerde kul-
noktasından hareketle; lanılabileceği mekanizmaları oluşturmak,
a) Ulaşım sistemleri ile arazi kullanım kararlarının k) Ülkesel mal ve hizmetlerin akımında demiryolu
birbirini belirleyen çift yönlü ilişkisini kentsel ulaşımının sağladığı avantajları coğrafi konum
planlama çalışmalarında doğru tahlil edip ve altyapı olanaklarının sunduğu potansiyelleri
değerlendirebilmek, bu amaçla koridorlar de kullanıp geliştirerek, kentin ekonomisi ve
yaşam kalitesini geliştirebilecek unsurlar haline
bazında oluşan gelişmelerin bir kentsel
getirmek,
yayılma-dağılma haline gelmesini engelleyecek,
kompakt-derişik, bütünleşik kent makroformu l) Hızlı tren sisteminin, Polatlı ile birlikte kırılma
oluşturulabilmesine yönelik seçimler yapmak, noktasını oluşturan Ankara’da, bu sistemi verimli
kullanacak aktarma noktaları oluşturmak, farklı
b) Kompakt kentsel makroformun oluşumunu taşıma sistemlerini (ro-la) ve diğer katkıları
engelleyen onaylı planlara müdahaleler edilirken, araştıracak özel çalışmalar yapmak,
karışık kullanımların oluşturulmasına yönelik
plan kararları üretmek, yaşama ve çalışma m) Hızlı trenin devre girmesiyle, İzmit limanı
alanlarını diğer ilişkili kullanımlarla bütünleyerek bağlantısı güçlenecek Ankara’da bu liman ile
aynı koridor bağlamında tasarlamak, ilişkili işlevler ve üretimler yapabilecek Temelli
çevresindeki organize sanayi bölgelerinin
c) Tüm ulaşım türleri ve ulaşıma dair sorunların verimli işletimini özendirmek ve bu hattın etkin
kent bütünü planlaması ile eşgüdümlü olarak kullanımına yönelik özendirme politikaları
irdeleneceği Ulaşım Ana Planının ivedilikle geliştirmek.
yapılmasını sağlamak,
n) Kentiçi ulaşım sisteminde demiryolunun daha
d) Ulaşım Ana Planı ve diğer ilişkili ana planlarla verimli kullanılabileceği teknolojik ve altyapıya
belirlenecek, ulaşıma ilişkin temel ilke, strateji yönelik yatırım ve iyileştirmeleri gerçekleştirmek,
ve hedefler doğrultusunda uygulamalar bu hattın işletilebilmesine yönelik girişimlerde
gerçekleştirmek, bulunmak,
e) Havayolu ulaşımının etkin ve verimli o) Kentiçi ulaşımda artan araç sayısına yeterli
kullanılabileceği bir mekanizma oluşturmak, gelmeyen yol altyapısının, bireysel ulaşımı
havayolu ulaşımı ile bütünleşen lojistik hizmetler özendirecek biçimde kullanılmasını engelleyerek,
ile kentsel servisleri geliştirmek, talep doğrultusunda biçimlenen yol altyapısı
üretme seçeneği yerine “talebin yönetilmesi”
f) Havayolu ulaşımı aracılığı ile kent ekonomisi eksenine oturan, toplutaşımı geliştirip, bireysel
üzerinde gelişmeler sağlayacak yüksek teknoloji, ulaşımı kent merkezinde sınırlandıran, yaya
araştırma-geliştirme, kültür-kongre turizmi, bölge ve alanlarını arttırıp, çevre ve doğa
sağlık, eğitim-bilim vb hizmetlerin sistematik kaynaklarını koruyan, metro, banliyö ve
ve ulaşım sistem ve yatırımları ile eşgüdümlü diğer toplutaşım olanaklarını geliştirebilecek
gelişimini sağlamak, özendirme-kaçındırma politikalarını araştıran
g) Kentin havayolu yolcu ve yük taşımacılığından bir ulaşım seçimi yapmak,
aldığı payın arttırılmasına yönelik ulaşım ve p) Kentiçi ulaşımda toplutaşımın geliştirilmesi
arazi kullanım kararları üretmek, hedefi doğrultusunda, başlanmış metro
hatlarının tamamlanması ve raylı sistemlerin kapasite ve pistlerini genişletecek projenin

etap etap hayata geçirilmesini sağlamak, uygulanması esas olmalıdır.
q) Kent içi ulaşımda temel ilkeler olarak Ulaşım ana 2. Esenboğa havalimanı için, işlevleri ile uyumsuz
Planında belirlenmiş; Arazi Kullanım ve Ulaşım kirletici nitelikli işlev ve yapıların ayıklanması
Planlaması Süreçlerinin Bütünleştirilmesi, yönünde özel bir çalışma yürütülerek, havaalanı
Araçlara Değil İnsana Öncelik Verilmesi, işlevleri ile bütünleşen, havalimanı ile birlikte
Hizmet Düzeyinin Yükseltilmesi, Toplumsal kullanılması halinde sinerji yaratabilecek, fuar,
Eşitlik, Ekonomik Etkinlik, Mali Etkinlik, Dışa kongre merkezi, lojistik hizmetler, vb işlevlerin
Bağımlılığın Azaltılması ve Enerji Tasarrufu, yaşama alanları ile birlikte oluşabileceği arazi
Çevresel etkilerin minimize edilmesi, Uzun kullanım kararları üretmek.
Erimli ve Kısa Erimli Gereksinimlerin Birlikteliği, 3. Kentsel gelişme sürecinde, kent içinde kalmış
Halkın Katılımı İlkelerin Birlikteliği ve Projelerin “Güvercinlik ve Etimesgut Havaalanları”nı
Çok Yönlü Değerlendirilmesi stratejilerinin yeni yerseçimlerinin yapılması ile birer
geliştirilip, kentsel ulaşımda temel seçmeler işlevsel dönüşüm sürecine tabi tutarak, bu
olarak değerlendirilmesini sağlamak, havaalanlarının bulunduğu bölgelerde; bilişim
ve ar-ge merkezleri ile “Havacılık Müzesi”, uzay
r) İmar planlarının yapımında; ulaşımla ilgili olarak,
olaylarının izlenebileceği, halkın bu konularda
kent merkezi, altmerkezler ve sit alanlarında
bilgilendirilebileceği “Gözlemevleri”, hava
yaya bölgelerinin toplu taşınım hizmetleri
savunma fuar ve eğitim alanı, kurtuluş savaşı
ile bütünleşik geliştirilmesine ve yeni yaya
müzesi vb. işlevlerin yer almasını sağlamak. Bu
bölgelerinin oluşturulmasına öncelik vermek, alanlarda gerçekleştirilecek işlevsel dönüşümler
yaya ve bisiklet ulaşımının kolaylaştırılması sonrası, bu tesislerin yarattığı kentsel açık alan
ve erişilebilirliğinin arttırılabilmesine yönelik dengesinin bozulmasını engellemek, kentin batı-
düzenlemeler yapmak, güneybatı koridorlarının ortasında stratejik bir
s) Kent merkezlerinin çeperinde, bölge otoparkları konumda bulunan bu alanların, olası bir afet
düzenlenerek kent merkezindeki otopark anında geçici toplanma alanları, afet destek
sunumunun sınırlandırılmasına yönelik merkezleri de içerecek şekilde kullanılabilmesini
önlemler almak, merkezi iş alanı ve stratejik olanaklı kılmak.
altmerkezlerde yoğunlaşan otopark sorunu ve 4. Temelli’de bulunan havaalanının, acil durumlar
kent mobilyalarından kaynaklanan eksikliklerin yanısıra, Organize Sanayi Bölgeleri, Disneyland,
giderilebilmesine yönelik kentsel tasarım Alagöz Turizm Merkezi vb. işlevlerle uyumlu
projeleri gerçekleştirmek, olabilecek biçimde iş jetleri ve dolmuş
uçaklarının, helikopterlerin iniş-kalkışına izin
t) Her tür ve ölçekteki planlama çalışmasında, verecek biçimde kullanılabilmesine yönelik
Yol/Güzergah kademelenmesini sağlayacak, girişimlerde bulunmak.
Güzergah Kalitesini arttıracak, Ulaşım
5. Gölbaşı Özel Çevre Koruma Bölgesi’nin içi
Güvenliğini sağlayacak ve araştıracak, ulaşım
ve yakınındaki küçük nitelikli havaalanları
koridorlarındaki peyzaj kalitesini yükseltip, olan Dirsekli ve Sırt Proje önerilerinin, özel
güvenlik ve estetik açıdan peyzaj unsurlarını çevreye uyumsuzluğu ve doğal yapıya zarar
planlayacak çalışmaları yapmak, verecek nitelikleri yanısıra, kentsel sistem için
hedeflenmektedir. ivediliği olmadığı yönündeki uzman kurum
görüşleri doğrultusunda, bu plan kapsamında
8.1.3.2. MEKANSAL STRATEJİLER değerlendirilmemesini sağlamak.
1. Başkent Ankara için temel hava ulaşımı unsuru 6. Önümüzdeki dönemde, kent içi ulaşımda
olan Esenboğa Havalimanı için, yenilenen iç da havayolunun helikopterler aracılığıyla
ve dış hatlar terminalleri yanısıra havalimanı kullanılabileceği seçeneklere yönelik esneklikler
sağlamak, bu amaçla kentin muhtelif noktalarında bağlanan, Yuva lojistik merkez ve golf
heliport alanları belirlemek. alanına,
7. Hızlı tren hatlarının yapımı ile stratejik önemi i. Sincan-Batıkent metrosuna dikey bağlanan,
artacak Polatlı’da demiryolu ile bütünleşecek bir Eryaman stratejik merkezinden çevreyolu
havalimanı seçeneğinin hayata geçebilmesine yakınındaki Avrupa Birliği merkezi özel
yönelik açılımlar geliştirmek. planlama bölgesine,
Hafif raylı sistemin erişebilmesini sağlamak.
8. Ankara-İstanbul hızlı tren projesinin, güzergah
değişikliği ile Polatlı-Eskişehir üzerinden 11. Ankara çevre otoyolunun, daha verimli
İstanbul’a erişmesi ile işlevsiz kalan ve büyük kullanılabilmesine olanak sağlayacak işlevsel
ölçüde tamamlanmış Ayaş Tüneli ile, Sivas hızlı bütünlüğü kurgulayıp, çevreyolu kenarında
treni ile atıl kalabilecek doğu banliyö hattının bununla uyumlu arazi kullanım kararları
birleştirilerek, Elmadağ-Temelli, Polatlı hattında üretmek.
işleyecek ve kenti batı—doğu doğrultusunda 12. Ankara’yı bölgesine bağlayan ve kentin
kesen bir banliyö hattının oluşumunu sağlamak koridorlar bazında gelişimi için de cazip altyapı
ve verimli işletilebilmesine yönelik araştırmalar olanağı sunan 5 ana karayolundan Konya yolu
yapmak. güzergahı dışındakilere, mevcut karayoluna
9. İnşaat çalışmaları süren Çayyolu, Keçiören ve seçenek oluşturacak ve kentin önemli konut
ve çalışma alanları ile bütünleşecek paralel
Sincan metroları ile, projelendirme çalışması
güzergahlar oluşturarak, kompakt bir gelişme
tamamlanmış Kızılay-Dikmen metrosu önerisini
şeması içerisinde altyapı kapasitesini arttırarak
veri kabul ederek, arazi kullanım kararları ile
verimli değerlendirmek.
bütünleştirecek plan kararları üretmek.
13. Kentin güneyindeki, Konya Yolu güzergahında
10. Kentiçi ulaşımda, raylı toplutaşımanın (RTT) ise Özel Çevre Koruma Bölgesinin varlığı
geliştirilebilmesi amacıyla, kentin hızla geliştiği yanında daha önce planlanmış Ankara-Pozantı
güneybatı koridorunda, yaşama alanları ile TEM bağlantısının kullanımını sağlamak.
bütünleşecek çalışma alanlarını da kapsayan
bir özel RTT oluşturmak. Bu güzergahın inşa 14. Büyükşehire yeni katılan ve bir ulaşım
halindeki Çayyolu bölgesinden, daha güneye sisteminden yoksun görünen ilçe ve ilk kademe
ve batıya, Dodurga merkezi iş alanına ulaşacak belediyelerinin, onaylı planlarında ulaşım sistemi
biçimde geliştirilmesini sağlamak, bu merkezden revizyonu oluşumunu sağlayıp, özendirecek
Temelli’ye ulaşabilecek bir banliyö-hafif raylı çevreyolu ve ring hatları tanımlamak.
sistem önerisi geliştirmek. 15. Kuzeydoğudaki İstanbul Yolu yakınında,
a. Söğütözü-Çukurambar-Karakusunlar (batı), çevreyolu bağlantısı bırakılmış işlevsiz kavşağı,
bu koridorda önerilen işlevlerle ilişkilenecek
b. Siteler-Önder (kuzeydoğu), biçimde Kazan’a erişimi ile işlev kazanmasını
c. Dikimevi-Doğukent (doğu), sağlamak.
hatlarında planlanmış Ankaray hatlarının 16. Yeni Büyükşehir Belediye Sınırları içinde bu
hayata geçebilmesi yanında; plan ile oluşacak ulaşım şemasının karayolu
unsurları olarak;
d. Önder-Siteler bölgesinden Hasköy ve
a. Güneyde Mahmatlı Odağı (Otoyol
Esenboğa Havalimanına,
bağlantılı), Oyaca, Batıda, Temelli, Sincan
e. Hasköy-Keçiören arasına, OSB, kuzeybatıda, Kazan-Saray sanayi
f. Dışkapı’dan Etlik’te oluşturulacak stratejik bölgesi ilişkisini sağlayacak kuşaklayıcı bir
merkeze, sistem oluşturmak.
g. Kuzeydoğu yönünde Pursaklar’da oluşturu- b. Yenikent, Erkeksu Çiftliği, Ayaş güzergahında
lacak stratejik merkezden, Bağlum’a, turistik işlevlerle bütünleşen panaromik yol
h. Batıda, Sincan-Batıkent metrosuna dikey güzergahını etkin değerlendirmek.
c. Elvan bölgesine önerilen Batı Ototerminali- rekreatif potansiyellere kentsel erişimi

Toptancı hal komplekslerinin çevre otoyolu kolaylaştırmak.
aracılığıyla kentsel sistemle kurduğu ilişkiyi, n. Yıldız,Turan Güneş Bulvarından, Dikmen-
batı yönünde Sincan OSB ile de kuracak bir Konya Yolu-Anadolu Bulvarı bağlantısı ile
omurga oluşturmak. merkezi iş alanı kuzeybatı çalışma ve konut
d. Atatürk Orman Çiftliği Koruma Amaçlı alanları bağlantısını kurmak.
Ana Planında belirlenen Celal Bayar Bulv.- hedeflenmiştir.
Etimesgut bağlantısını sağlamak.
Bu planda, ulaşım ve arazi kullanım kararlarının
e. Sabancı Bulvarı-Bağlıca arasında bir bağlantı bütünleşecek biçimde üretilmesi yönünde
sağlayarak batıya doğru Eskişehir yolu koyulan ilke, bundan sonra yapılacak her tür ve
koridorunun paralel yol aracılığıyla gelişimin ölçekteki planlar için de, temel belirleyici olacak,
çevre yoluna kadar ulaştırmak. kompakt-derişik bir kent makroformu içinde
f. ODTÜ-Anadolu Bulvarı bağlantısı ile kenti farklı kentsel işlevlerin bir arada bulunacağı
kuzey-güney doğrultusunda kuşaklayacak plan kararları üretilecek, kentsel yayılmayı
sistem bütünlüğünü oluşturmak. engelleyecek stratejiler geliştirilecek, toplutaşım
sisteminin verimli işletilebilmesine yönelik
g. Karayolları tarafından projelendirilmiş önlemler alınarak, bu sistem tüm unsurları ile
güneydoğuda Beynam-Bala-Kırşehir güçlendirilecek, bu plan ve Belediye Kanunu
karayolunu verimli kullanacak stratejiler uyarınca yapılması gereken Ulaşım Ana Planı
üretmek. ivedilikle tamamlanarak belirleyeceği ilke ve
h. Bala-Mahmatlı arasındaki mevcut yol esaslara titizlikle uyulacaktır.
altyapısını geliştirerek, Mahmatlı Odağı için
8.2. LOJİSTİK HİZMETLER
verilen kararın yol altyapısını da oluşturmak
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı, kentsel
i. Kuzeydoğuda Akyurt-Sirkeli-Kazan mevcut
teknik altyapının dağıtımı, iletimi, kentsel mal ve
yol altyapısını geliştirerek, doğu-batı yönünde
hizmetler ile toplu servislerin dağıtımı, toplanması
direkt bağlantıyı güçlendirmek.
ve gereğinde bertarafına ilişkin hizmetleri lojistik
j. Sirkeli-Bağlum-Keçiören arasındaki mevcut hizmetler başlığı altında irdelemiştir.
yol altyapısını güçlendirerek, kuzey
gelişimlerinin Keçiören merkez ve diğer 8.2.1. TEKNİK ALTYAPI
çalışma alanları ile ilişkisini güçlendirmek. İÇMESUYU
k. Pursaklar stratejik merkezi-Bağlum- Ankara kenti konumu itibari ile zengin su
Hurdacılar-Ostim bağlantısı ile, kentin kaynaklarına sahip bir bölge olmayıp, kentin
yaşama alanları yoğun kuzey bölgesini en önemli su kaynakları Ankara Çayı, Kirmir Çayı ve
yoğun çalışma alanları ile ilişkilendirecek, Gerede Çayı havzalarıdır. 1923 yılına kadar kentin
kompakt bir formda karışık kullanımların su ihtiyacı, Elmadağ’daki kaynaklardan karşılanmış,
birlikteliğini sağlayan stratejiyi desteklemek. Cumhuriyetin ilanı ile birlikte hızlı bir büyüme
süreci içine giren kentte su temini çalışmaları
l. Altınova ile doğu planlama bölgesi
hızlandırılmıştır. Artan nüfusun su ihtiyacını
Nenek Lojistik Merkezi bağlantısını
karşılamak üzere ilk etapta Elmadağ’dan beslenen
sağlayacak biçimde mevcut yol altyapısını
Kusunlar Galerisi inşaa edilerek kente verilen su
güçlendirmek.
miktarı artırılmıştır. Ayrıca Hanımpınarı ve Sahne
m. İncesu bölgesinden, İmrahor Vadisi Dereleri üzerine pompa istasyonları kurulmuştur.
Rekreasyon Merkezi ve Elmadağ Kayak 1929 yılında, Atatürk Orman Çiftliği’ne sulama
Merkezine ulaşan bir yol altyapısı suyu temin etmek maksadıyla Ankara’nın 12 km
kurarak , güneydoğu bölgesindeki turistik, kuzeyinde Çubuk Çayı üzerine Çubuk I Barajı’nın
Harita 8.1. : Ankara Metropoliten Alanda Ulaúm Yaps

Harita 8.1.: Ankara Metropoliten Mevcut Alanda Ulaşım Yapısı
Harita 8.2. : Ankara Metropoliten Alan 2023 Ulaúm ùemas

Harita 8.2.: Ankara Metropoliten Alan 2023 Ulaşım Şeması
inşaatına başlanılmıştır. 1931 yılında kurulan yapılmasını gerektirmektedir. Ancak, Ankara’da su

Ankara Şehri İçmesuyu Komisyonu, Çubuk I temini çalışmaları kentin su ihtiyacını 1970’li yıllara
Barajı’nın içmesuyu amaçlı da kullanılabileceğine kadar 10 yıl geriden takip etmiştir.
karar verince, barajın sularını şehre vermek üzere
Ziraat Fakültesi karşısında günlük kapasitesi 24 bin Ankara’nın uzun vadeli su ihtiyacının karşılanması
m3 olan filtre istasyonu, toplam kapasitesi 12 bin için ilk planlı çalışma, 1969 yılında DSİ tarafından
m3 olan 9 adet depo, 123 km boru döşemesi işleri CAMP-HARRIS-MESERA (CHM) firmalar
yapılmıştır. grubuna hazırlatılan “ANKARA PROJECT
Report on Feasibility and Master Plan For Water
Bu çalışmalar, 1940 yılına kadar Ankara kentinin su Supply” raporu ile başlatılmış olup, Ankara’nın
ihtiyacını karşılamış, ancak 160 bin olarak düşünülen su ihtiyacının 2020 yılına kadar karşılanması
kent nüfusunun 300 bine ulaşmasıyla kentte su ve buna çözüm getirecek olan su kaynaklarının
sıkıntısı çekilmiştir. 1950-1969 yılları arasında 119 geliştirilmesi hedef alınmış, ihtiyaca cevap vermek
adet kuyu açılarak yeraltı sularından faydalanılmış üzere barajlar, isale hatları arıtma tesisleri ve şehir
ve 80’li yıllara kadar kentin su ihtiyacını karşılamada içi dağıtım sistemi önerilmiştir. Bu çalışma ile, su
bu kuyular önemli yer tutmuştur. 1952 -1960 yılları ihtiyacının tamamının Ankara Çayı havzasından
arasında, Çubuk I Barajındaki arıtma tesisinin karşılanmasının mümkün olmadığı görülmüş,
kapasitesi artırılarak kente verilen su miktarı iki Kirmir, Gerede, Sakarya ve Kızılırmak havzalarının
katına çıkarılmıştır. 1964 yılında Çubuk II Barajı, su kaynaklarından yararlanılması araştırılmıştır.
1965 yılında Ankara’nın 12 km güneydoğusunda Bu bağlamda, Kirmir Çayı üzerinde Çamlıdere,
Bayındır Deresi üzerinde şehri su baskınlarından Hamam Deresi üzerinde İnceğez ve Gerede Çayı
koruma ve içme suyu temini amacıyla Kayaş- üzerinde Işıklı Barajlarının yapımı öngörülmüştür.
Bayındır Barajı, 1967 yılında Ankara’nın 56 km. Bunlardan Kirmir Çayı ve Gerede havza sularından
kuzeyinde Kurtboğazı Deresi üzerinde içmesuyu- yararlanılması daha ekonomik bulunarak projeler
sulama amaçlı Kurtboğazı Barajı inşa edilmiş, 1974 geliştirilmiştir. 1985 yılında, Ankara’nın 60 km.
yılında Kurtboğazı-İvedik aktarım hattı devreye kuzeybatısında Kirmir Çayı havzasında bulunan
girmiştir. Bayındır Çayı üzerine önerilen Çamlıdere Barajı inşa
Planlı Olarak Su Temini Çalışmaları edilerek, isale hatları ile birlikte devreye girmiştir.
Nüfusa ve yaşama standartlarına bağlı olarak, 1983 yılında DSİ tarafından, “Ankara Su Temin
zaman içinde artan su ihtiyaçlarının karşılanması Projesi Planlama Ön Raporu” hazırlanmış, CHM
ve bu ihtiyaçlara cevap verebilecek yeni kaynakların tarafından Kirmir Çayı havzasında Kızılcahamam
devreye sokulması, periyodik planlı çalışmaların ilçesinin 8 km. güneyinde Hamam Deresi üzerinde
Tablo 8.23. : Kente Su Sağlayan Barajların Kapasiteleri

BARAJLARIN KAPASİTELERİ
KAYNAK ADI
MAX.TOP. HACİM ÖLÜ HACİM MAX. FAYDALI MAX. SU KOTU MİN. SU KOTU
*1000 M3 *1000 M3 HACİM *1000 M3 (M) (M)
ÇUBUK I 5.601 325 5.276 907,61 897,85

ÇUBUK II 22.445 359 22.086 1.113,00 1.074,52
BAYINDIR 6.581 435 6.146 986,52 972,00
KURTBOĞAZI 99.894 7.961 91.933 962,00 931,00
ÇAMLIDERE 1.318.910 150.000 1.168.910 998,00 942,10
EĞREKKAYA 112.300 27.500 84.800 1.029,00 1.000,00
AKYAR 5.600
TOPLAM 1.571.331 186.580 1.379.151
Kaynak: ASKİ Genel Müdürlüğü,1997.
önerilen İnceğez Barajının yapılabilirliğinin mümkün Kayaş-Bayındır Sistemi

olmadığı görülerek, Ankara’nın 75 km. kuzeyinde Çubuk Sistemi gibi bu sistemde, Ankara Çayı
Kızılcahamam ilçesine 3 km. uzaklıkta Belen Çayı havzası menbaında, kurulmuştur. Ankara Çayının
üzerine Eğrekkaya Barajı, Ankara’nın 84 km. ana kollarından biri olan Bayındır Çayının sularını
kuzeyinde Kızılcahamam İlçesine 12 km. uzaklıkta depolayarak hem taşkın kontrolü hem de Ankara’ya
Bulak Çayı üzerine Akyar Barajı önerilmiştir. Bu su temini amacıyla, 1969 yılında inşa edilmiştir. Su
barajlardan Eğrekkaya ve Kurtboğazı Barajına olan Kayaş filtre tesislerinden geçirildikten sonra kente
isale hattı 1993 yılında tamamlanarak hizmete verilmektedir. Geçici olarak 2003 yılı Ekim ayından
girmiştir. Akyar Barajında ise, 1997 yılı itibarı ile su bu yana su alınmamakta, rekreasyon amaçlı
tutulmaya başlanılmıştır. kullanılmaktadır. Mavi Göl adıyla düzenlenmiştir.
Ankara’ya İçme ve Kullanma Suyu Sağlayan Kurtboğazı Sistemi
Kaynaklar
Bu sistem, Kurtboğazı Deresi üzerine inşa edilmiş
Ankara’ya içme, kullanma ve sulama suyu temin Kurtboğazı Barajı ile Ova Çayı üzerine inşa edilen
etmek amacıyla kurulmuş barajlardan, Çubuk II, Ova Çayı Regülatöründen oluşmaktadır. Ankara’nın
Kurtboğazı, Çamlıdere, Eğrekkaya ve Akyar Barajları, 56 km kuzeyinde, içme ve sulama suyu temini
kentin su ihtiyacını karşılamakta olup, inşaatı amacıyla 1967 yılında inşaa edilmiş olan Kurtboğazı
bitme aşamasındaki Kavşakkaya ve projelendirme Barajı, Mürted Ovasının sulama suyu ihtiyacını da
çalışması bitmiş Işıklı Barajlarının da plan dönemi karşılamaktadır. Kurtboğazı Sistem, I. isale hattının
içerisinde hizmete girmesi beklenmektedir. tamamlanmasıyla 1973 yılında işletmeye açılmıştır.
Çubuk I ve Bayındır Barajları ise, rekreatif olarak Bu isale hattı ile İvedik arıtma tesislerine gelen
kullanılmaktadır. su, buradan şebekeye verilmektedir. Ankara’nın
yaklaşık 30 km. kuzeyinde inşa edilmiş olan Ova
Çubuk Sistemi
Çayı Regülatörü ve Ova Çayı Derivasyonu ise, 1968
Bu sistem Ankara Çayı havzasının menbaında yer yılında tamamlanmıştır. Şehre (2004 yılı için) içme
almakta olup, Çubuk I ve Çubuk II Barajlarından suyu 133.842.900 m3, buharlaşmaya 6.486.400 m3,
oluşmaktadır. Ankara’nın 12 km. kuzeyinde yer alan sulamaya 9.615.100 m3 su verilmiştir.
Çubuk I Barajı, içme suyu temini ve taşkın koruma
amacıyla 1936 yılında işletmeye açılmıştır.60 yıllık Çamlıdere Sistemi
bir maziye sahip olan Çubuk I Barajı, millenme ve Ankara’nın mevcut su temin sistemleri içerisinde
su toplama havzasında yer alan kirletici sanayiler en büyük su kaynağını oluşturan bu sistem,
yüzünden artık kullanılamaz hale gelmiştir. Ancak Kirmir Çayı havzasında yer almakta olup, Kirmir
,2008 yılına ya da Işıklı-Gerede sistemi devreye Çayı kollarından olan Bayındır Deresinin sularını
girene kadar potansiyel su kaynağı olarak korunması depolamak ve Gerede havzasından aktarılacak suları
kararlaştırılmıştır. Bugün Çubuk I Barajı rekreasyon regüle etmek amacıyla inşa edilmiştir. Çamlıdere
alanı olarak kullanılmaktadır. Çubuk II Barajı ise, sistemi, Çamlıdere Barajı-Ankara arasında yer alan
Ankara’nın 54 km. kuzeyinde yer almakta olup, isale hattının (T1 ve T2 tünelleri, Kınık tüneli ve boru
1964 yılında işletmeye açılmıştır. Çubuk I Barajı hattı) ve su alma yapısının tamamlanmasıyla 1988
devreden çıkarılıncaya kadar, Çubuk II Barajından yılında devreye girmiştir. Şehre ( 2004 yılı için)
regüle edilen su, Çubuk Çayı yatağına bırakılıp 163.012.600 m3 , buharlaşmaya 28.804.700 m3 ,
Çubuk I Barajındaki su alma yapısından alınarak sulamaya 3.719.600 m3 su verilmiştir. İvedik Arıtma
Dışkapı Filtre Tesisine verilmiştir. Şehre (2004 Tesislerine iki adet ? 2200 mm çaplı borularla su
yılı için) içme suyu 12.773.600 m3, buharlaşmaya sağlamaktadır.
1.557.500 m3 , sulamaya 1.393.100 m3 su verilmiştir.
Eğrekkaya Sistemi
Çubuk II Barajından çekilen su Pursaklar Arıtma
Tesisinde arıtılmakta aynı zamanda, Çubuk ilçesinin Kirmir Çayı havzasının membaında yer almakta olan
su ihtiyacı da bu barajdan karşılanmaktadır. Eğrekkaya Sistemi, Kirmir Çayı kollarından Belen
(Sey) Çayı sularını depolamak ve Akyar Barajından Kavşakkaya Barajı’nda, yüzde 96 oranında fiziki
aktarılacak suları regüle ederek Ankara’ya su ilerleme sağlanmış olup, barajın 23 kilometre
temin etmek amacıyla 1993 yılında inşa edilmiştir. uzağındaki Kurtboğazı Barajı’nı besleyen depo
Ankara’nın 75 km. kuzeyinde Kızılcahamam baraj görevini üstlenmesi hedeflenmiştir. Barajın,
İlçesine 3 km. uzaklıkta yapılmış olup, Azami Kurtboğazı havzasına aktarım noktasında 6 Megavat
su hacmi 112.000.000. m3’tür. 15km’lik, 22000 gücünde Hidroelektrik Santralı yapılması da ayrıca
mm. hat ile Kurtboğazı Barajını beslemektedir. planlanmaktadır. Burada üretilecek elektrik enerjisi
Barajı, Çekerek ve Sey dereleri beslemektedir. de ASKİ’nin ihtiyaçlarında kullanılacaktır.
Kurtboğazı Barajına( 2004 yılı için) 89.765.400 m3, İsale Hatları
buharlaşmaya 4.117.300 m3, sulamaya 3.873.900
Bugün Ankara’ya su temin eden ana isale sistemleri
m3 su verilmiştir.
şunlardır.
Akyar Barajı - Yeraltı ve Memba Suları İsale Hattı
1992-2000 Yılları arasında Eğrekkaya Barajını - Çubuk Sistemi İsale Hattı
beslemesi amacıyla yapılmış olup, 12,5 km’lik - Bayındır Sistemi İsale Hattı
1.000 mm. hat ile Eğrekkaya Barajını beslemektedir. - Kurtboğazı Sistemi İsale Hattı
Azami su hacmi 56.000.000. m3’tür. Barajı Bulak
- Çamlıdere Sistemi İsale Hattı
deresi beslemektedir. Eğrekkaya Barajına (2004 yılı
- Eğrekkaya Sistemi İsale Hattı
için) 42.414.900 m3, buharlaşmaya 2.394.000 m3 ,
sulamaya 866.200 m3 su verilmiştir. Çubuk sistemi isale hattı ve yeraltı suları isale hattı,
Ankara’ya su sağlayan sistemin en eskilerindendir.
Işıklı Barajı Bunlardan sonra Bayındır, Kurtboğazı ve Çamlıdere
Proje aşamasında olup Çamlıdere Barajını beslemesi isale hatları yapılmıştır. Ankara’nın su ihtiyacının
amacıyla kurulacaktır. 75.000.000 m3 su depolama karşılanmasında en önemli görevi, Kurtboğazı ve
Çamlıdere isale hatları üstlenmektedir.
hacmine sahip, besleme hattı 3.000 mm.ve 32 km.
uzunluğunda olacaktır. Baraj ile ilgili çalışmalar,
DSİ Genel Müdürlüğü tarafından yapılmaktadır.
Tablo 8.24. : Büyük Ankara İçme ve Kullanma Suyu
Kavşakkaya Barajı Projesi Genel Karakteristik Özellikleri
HEDEF YILI 2010
Ankara Büyükşehir Belediyesi’nin kendi öz
PROJE ALANI 80.000 HA.
kaynakları, kendi işçi ve ekipmanıyla yapımını
PROJE NÜFUSU 4.650.000
DSİ’den devraldığı Kavşakkaya Barajı, 58 milyon
POMPA İSTASYONU SAYISI 39
metreküp su tutma kapasitesi ile Başkent’in içme
SU DEPOSU SAYISI 111
suyu ihtiyacına destek sağlaması amacıyla inşa
ANA İLETİM+ŞEBEKE HATTI 5.077 KM.
edilmektedir. Çubuk, Özlüce Köyü Mevkii’nde
1 Nisan 2005 tarihinde yapımına başlanan Kaynak: ASKİ Genel Müdürlüğü
Tablo 8.25. : Ankara İçme ve Kullanma Suyu Sistemi Özeti

ASKİ 1989-1996 1998-2006
ÖNGÖRÜLEN TOPLAM 1997’DE
ÖNCESİ ARASI KALAN ARASINDA
YATIRIMIN ADI BOYUT YAPILAN PLANLANAN
YAPILAN YAPILAN (km/ad.) YAPILACAK
(km/ad.) (km/ad.) (km/ad.)
(km/ad.) (km/ad.) (km/AD.)
ANA İLETİM+ŞEBEKE 5.077 2.087 2.580 4.667 410 188,2 221,8
SU DEPOSU 111 51 15 66 45 5 40
POMPA İSTASYONU 39 20 16 36 3 2 1
SOSYAL TESİS -6 36 42 -
Kaynak: ASKİ Genel Müdürlüğü

Tablo 8.26. : Toplam Abone Sayılarının İlçelere km. uzaklıkta İvedik köyü yakınlarındadır. Her
Göre Dağılımı (1996) biri 564.000 m3 /gün olan 4 Uygulama kademesi
İLÇELER KONUT TİCARET RESMİ DİĞER TOPLAM
ile toplam 2.256.000 m3/gün su arıtmak üzere
projelendirilmiştir. İki kademesi tamamlanmış
ALTINDAĞ 80.707 16.094 917 2.009 99.727
olan tesisin ilk kademesi 1984, ikinci kademesi
ÇANKAYA 191.081 29.717 1.578 5.503 227.879 1992 yılında işletmeye alınmıştır. İvedik Arıtma
GÖLBAŞI 5.145 897 62 896 7.000 Tesisleri halen Kurtboğazı, Eğrekkaya ve Çamlıdere
KEÇİÖREN 158.885 11.004 419 5.264 175.572 Baraj göllerinden beslenmektedir. Akyar Barajında
MAMAK 87.078 4.294 379 4.436 96.187 toplanacak sularda Eğrekkaya rezervuarına devir
Y.MAHALLE 154.157 14.010 920 10.592 179.679
edilerek sisteme dahil olmuştur. 1996 yılında kente
verilen suyun %94’ü İvedik Arıtma Tesislerinden
SİNCAN 55.228 4.828 258 2.091 62.405
sağlanmıştır. Kayaş-Bayındır Arıtma Tesisleri,
TOPLAM 732.281 80.844 4533 30.791 848.449
baraja yaklaşık 500 m. uzaklıkta inşaa edilmekte
Not: iptal edilen abonelikler dahil değildir.
Kaynak: ASKİ Genel Müdürlüğü,1997.
olup, Bayındır Barajı gölünden beslenmekte
olup, kapasitesi 30.000 m3/gün’dür. Pursaklar
Tablo 8.27. : Toplam Abone Sayılarının Türlerine Arıtma Tesisleri ise, Çubuk II Baraj gölünden
ve İlçelere Göre Dağılımı (2006) beslenmektedir. Baraj suyu 34.250 m. uzunlukta
KARTLI
RESMİ
RESMİ bir isale hattı ile tesislere verilmektedir.
FATURALI SAYAÇ KARTLI
İLÇE ABONE TOPLAM
ABONE S. ABONE
S.
ABONE Türkiye’nin en büyük içme suyu arıtma tesisi olan
S. S.
“İvedik Su Arıtma Tesisleri, Avrupa’daki en büyük
ALTINDAĞ 104.458 6.691 439 366 111.954
10 arıtma tesisi arasında yer almakta olup, tesiste
ÇANKAYA 273.743 33.987 1.164 770 309.664
arıtılan su kalitesi, TS 266 ve Dünya Sağlık Teşkilatı
GÖLBAŞI 13.974 1.976 95 43 16.088
standartlarının üzerindedir.
KEÇİÖREN 216.113 20.323 231 428 237.095
MAMAK 120.476 10.530 282 183 131.471 İçme ve Kullanma Suyu Temin ve Dağıtım
SİNCAN 110.530 10.012 435 83 121.060 Sistemi
YENİMAHALLE 260.322 48.199 961 544 310.026
Ankara kentine su sağlama işlevlerinden, su temin
TOPLAM 1.099.616 131.718 3.607 2.417 1.237.358
işleri DSİ Genel Müdürlüğü’nce, su dağıtım
Kaynak: ASKİ Genel Müdürlüğü,Faaliyet Raporu, 2006.
işleri ise Ankara Büyükşehir Belediyesine bağlı
Tablo 8.28. : Toplam Abone Sayılarının Türlerine ASKİ Genel Müdürlüğü’nce yürütülmektedir.
Göre Dağılımı (2006) Planlama, fizibilite çalışmaları, kesin proje, ihale,
yapım çalışmaları, proje, ihale yapım aşamaları ve
ÖZEL RESMİ
ABONELİK TÜRÜ
ABONELİKLER ABONELİKLER
etkinlikleri DSİ Genel Müdürlüğü’nün görevleri
KONUT 1.102.716 5.886 arasında olup, su temin işi, barajları, depoları, su
İŞYERİ 115.910 132 iletim sistemini, pompa istasyonlarının işletme ve
İNŞAAT 11.703 1 bakımını da kapsamaktadır. Ankara’ya su sağlayan
CAMİ 981 - barajlardan sağlanan suyun %41.19’u Çamlıdere,
KURAN KURSU 18 - %34.17’si Kurtboğazı, %21.31’i Eğrekkaya Barajı,
HAM SU 6 5 %3.33’ü Akyar Barajından sağlanmıştır
TOPLAM 1.231.334 6.024
Suyun Dağıtımı
Not: iptal edilen abonelikler dahil değildir.
Kaynak: ASKİ Genel Müdürlüğü,Faaliyet Raporu, 2006. Ankara Büyükşehir belediyesine bağlı ASKİ Genel
Müdürlüğü’nce yürütülmekte olan su dağıtım işleri;
Arıtma Tesisleri
su depoları ve pompa istasyonları, ana ve tali dağıtım
Ankara’ya içme suyu temin eden sistem içerisinde hatlarını, yardımcı yapılar ve tesisleri ve su arıtma
halen faal durumda olan İvedik ile inşasına tesislerinin işletilmesini ve bakımını kapsamaktadır.
başlanmış olan Pursaklar ve Kayaş-Bayındır Arıtma Dağıtım sistemi, eski ve yeni dağıtım sistemi olmak
Tesisleri yer almaktadır. Bu tesislerden en önemlisi üzere iki kısımdan oluşmakta olup, eski dağıtım
olan İvedik Arıtma Tesisi, kent merkezine 10 şebekesinin yapımına 1920’lerde başlanılmış,
Tablo8.28.:ToplamAboneSayılarınınTürlerineGöreDağılımı(2006)
ABONELĐK ÖZEL RESMĐ
TÜRÜ ABONELĐKLER ABONELĐKLER
KONUT 1.102.716 5.886
ĐYERĐ 115.910 132
ĐNAAT 11.703 1
CAMĐ 981 
KURAN P L
KURSU
AN AÇIKLAMA RAPORU ETÜDLER & MÜDAHALE BİÇİMLERİ
18 
457
HAMSU 6 5
TOPLAM 1.231.334 6.024
Not:iptaledilenaboneliklerdahildeğildir.
Kaynak:ASKĐGenelMüdürlüğü,FaaliyetRaporu,2006.
Şekil 8.16. : Toplam Abone Sayılarının Kategorilere verilmekte olup, bu sistemin alan olarak %35’ini
Göre Dağılımı ve Yıllık Su Tüketim Miktarı teşkil eden 20.340 ha’lık alanda su cazibe ile, %65’ini
ekil8.16.:ToplamAboneSayılarınınKategorilereGöreDağılımıveYıllıkSuTüketimMiktarı

teşkil eden
Kentteki 38.570
toplam ha’lık alanda
su tüketiminin % su pompalanarak
dağıtılmaktadır. Cazibe
61’ini konutlar, %29’unu resmi ile su dağıtımı 785 m.
kurumlar, % 10’unu ise ticaret ve
ile 870 m. kotları arasında yapılmaktadır. Ana
sanayi birimleri oluturmaktadır
dağıtım sistemi 1996 yılı itibari ile 4.667 km ana
(ekil …). 1996 yılında Kente
iletim+şebeke hattından,
verilen su miktarı 66 adet su deposu (toplam
(239.738.749
depolama kapasitesi 408.000 m3) ve 36 adet pompa
m 3
) ile tüketilen su miktarı
(143.800.102) karılatırıldığında,
istasyonundan (normal pompalama kapasitesi
su kaybının %40.1 oranında
56.000 m 3
/saat) oluşmaktadır.
olduğu hesaplanmıtır. Bu oranın
içinde ebeke kayıpları ve kaçak
Suyun Tüketimi
kullanımlardahildir.
Kaynak: ASKİ Genel Müdürlüğü,Faaliyet Raporu, 2006.
ihtiyaçlara paralel olarak geliştirilmiş ve 1960’larda 1993 yılında, 675.000 civarındaki su abonesi sayısı,
eski sistemin kapasitesinin yetersizliğinden dolayı 1996 yılında, 850.000’e yaklaşmış, 2006 yılı sonu
yeni bir sistemin inşasına karar verilmiştir. Orijinal itibariyle 1.237.358’i bulmuştur (Tablo 8.26.).
tasarım esas alınarak, 1984 ve 1990 yıllarında bazı
2006 yılı sonu itibariyle, 5216 sayılı Kanun
revizyonlar, genişletmeler ve yenilemeler yapılan
ile Büyükşehire bağlanan ilçe ve ilk kademe
bu etüd, 1990-2010 yılları arasında hizmet görecek
belediyelerinden Yenikent ve Altınova’nın su
Büyük Anakara İçme ve Kullanma Suyu Projesi
halinde hayata geçirilmiştir (Tablo 8.24.). abonelikleri ASKİ tarafından devralınmış olup, diğer
belediyelerin devir işlemlerine de 2007 yılı itibariyle
Yeni dağıtım sisteminin devreye girmesiyle, belirli
Kaynak:ASKĐGenelMüdürlüğü
başlanması hedeflenmektedir. ASKİ, Etimesgut
bir plan ve projeye dayanmayan ve yalnızca ilçesi için ayrı bir müdürlük tesis etmemiş olup,
487
eski ve merkez Ankara’ya hizmet veren eski Sincan içinde Etimesgut ilçesine ait abonelikler
dağıtım sisteminin, büyük bir kısmı kullanım dışı de görülmektedir. 2006 yılı abonelik sayılarının
kalmıştır. Yeni dağıtım şebekesi İvedik Su Arıtma 1.200.000’i aştığı ve tek sayaç ile su kullananların da
Tesisi (1.128.000 m3/gün kapasiteli) tarafından eklenmesiyle oluşan kullanıcı sayısının 1.400.000’e
beslenmektedir. Ana dağıtım şebekesi ile 1995yılı yaklaştığı görülmektedir. Bu rakamın içinde iptal
itibariyle toplam 58.910 hektar alana hizmet edilen abonelikler dahil değildir.
FATURA
YIL NÜFUS KİŞİ BAŞINA GÜNLÜK NET SU TALEBİ EDİLME- BRÜT SU TALEBİ
YEN SU
Ticaret Kamu Toplam Kişi Başına TOPLAM
Evsel Sanayi Kurum Hesap Kabul * (10)*
Kişi 1./kişi.gün 1./kişi.gün 1./kişi.gün 1./kişi.gün % 1./kişi.gün 1./kişi.gün m /gün
3
m3/Yıl
1995(*) 2,840,00 106 15 48 169 32 248.53 249 707,160 258.11
2000 3,575,433 111 16 48 175 31 253.62 254 908,160 331.48
2005(*) 4,429,398 117 17 48 182 30 260.00 260 1,151,644 420.35
2010 5,487,327 123 18 48 189 29 266.20 266 1,459,829 532.76
2015(*) 6,137,206 129 18 48 195 27 267.12 267 1,638,634 598.10
2020(*) 6,864,053 136 19 48 203 25 270.67 271 1,860,158 678.96
2025 7,676,982 136 19 48 203 25 270.67 271 2,080,462 759.37
NOT: 2005, 2015 and 2020 yıllarındaki nüfus, yıllık artış oranı (Pt = Po*e*(r.t)) na göre hesaplanmıştır.
(*) Ersel su tüketimi 1995-2020 yılları arasında %1 ve 2020-2025 yılları arasında %0 arasında artış olacağına göre hesaplanmış ve yuvarlatılmıştır.
Ticari/Sınai su tüketimi 1995-2020 yılları arasında %1 ve 2020-2025 yılları arasında %0.5 arasında artış olacağına göre hesaplanmış ve yuvarlatılmıştır.
Brüt Su Talebi, yuvarlatılan değerler kullanılarak hesaplanmıştır.
Kaynak: ASKİ Genel Müdürlüğü

458
Harita 8.3. : Ankara Metropoliten Alan

Havza Sınırları
Harita 8.3. : Ankara Metropoliten Alan Havza Snrlar
459
Kentteki toplam su tüketiminin % 61’ini konutlar, bir noktada inşa edilecek biolojik arıtma tesisine
%29’unu resmi kurumlar, % 10’unu ise ticaret ve bağlanmasını ve arıtılan pissularında Ankara Çayı’na
sanayi birimleri oluşturmaktadır (Şekil …). 1996 verilmesini sağlayan bir sistem geliştirmiştir. 1930’lu
yılında Kente verilen su miktarı (239.738.749 yılların sonuna doğru, Cumhuriyet Yönetimince
m3) ile tüketilen su miktarı (143.800.102) Ankara’nın kanalizasyon sorunu, ciddi olarak
karşılaştırıldığında, su kaybının %40.1 oranında gündeme alınmış ve 1939 yılında Berlin’den Prof
olduğu hesaplanmıştır. Bu oranın içinde şebeke Wild’e kentin kanalizasyon sistemine ilişkin bir
kayıpları ve kaçak kullanımlar dahildir. rapor hazırlatılmıştır. Prof.Wild, gerek pissuların
gerek yağmur sularının küçük kanallarla doğrudan
KANALİZASYON derelere verildiğini saptayarak; raporunda ayrık
Ankara’nın kanalizasyon sisteminin gelişimi üç sistem esasına dayanan bir kanalizasyon sistemi
dönem içinde ele alınmış olup, birinci dönem kurulması, kente uygun uzaklıkta bir arıtma tesisi
Cumhuriyetin kuruluşundan ilk kapsamlı yapılması, pissu şebekesinde sırlı künk borular,
kanalizasyon projesinin yapıldığı 1969 yılına kadar yağmur suyu şebekesinde yüksek kaliteli beton
geçen dönem, ikincisi bu planın ve 1979 yılında borular kullanılması, bakım masraflarını ve
gözden geçirilmiş yeni biçimi ile uygulamanın koku sorununu azaltmak için pissu şebekesine
yönlendirilmeye çalışıldığı 1989 yılına kadar geçen basınçlı su verilmesi, mezbaha atıklarının derelere
süre, üçüncüsü ise yeni projenin uygulamaya geçtiği dökülmeden bir ön arıtmaya tabi tutulması, bir sırlı
Büyük Ankara Kanalizasyon Projesi dönemidir. künk imalathanesinin kurulması ve bu sistemin
finansmanını sağlamak içinde bir kanalizasyon
Ankara başkent ilan edildiği zaman kentin mevcut vergisi konulması, önerilerini getirmiştir (Tekeli,vd.
kanalizasyon sistemi yoktur. 19. yüzyılın ikinci 1991)43.
yarısından sonra gelişmiş bazı imar yasaları, harita
ve inşaat mühendisliği ve mimarlık hünerleri Nafıa Vekaleti, 1940 yılında Wild’in raporundaki
birikimi var ise de, bu birikim böyle kompleks bazı önerilerin daha da ayrıntılandırarak Ankara
bir sorunu tüm kapsamıyla ele alacak düzeyde kanalizasyon sisteminin yapımına esas olacak bir
değildir. O zaman ki Ankara evlerinin helaları kanalizasyon raporu hazırlatmıştır. Bu raporda,
evlerin yanındaki çukurlara açıldığı, pissuların kentin kanalizasyon sorunu daha çok yaz mevsimine
sokakların eğimine uyarak kentin içinden ilişkin bir sorun olarak ele alınmıştır. Yaz aylarında
geçen derelere aktığı, daha önemlisi istasyon ile derelerin pissuları sulandırarak akıtabilecek yeterli
bugünkü Yenişehir arasındaki büyük bir bataklığın debiye sahip olmadığı belirtilerek yağmur sularını
bulunduğu bir kent görünümündedir. Ankara’nın derelere akıtmak için açık ya da kapalı kanallardan
başkent olması ile birlikte kentin modernizasyonu yararlanılması ve pissu kanallarının Ankara Çayı
konusunda Newyork merkezli Ulen firmasıyla ovasında bir yerde toplanması, bu alanda yayma
yapılan görüşmelerde kanalizasyon yapımı da söz ve sızdırma yoluyla yok edilmesi öngörülmüştür.
konusu olmuşsa bile bir sonuca ulaşılamamıştır. Raporda, kişi başına 120 lt/pissu üretileceği
Ancak, kentte 1924 yılında 263 m,1926 yılında ve sızdırma alanı 657 hektar olması gerektiği
2504 m, 1927 yılında 5423 m, 1928 yılında 642 m. belirtilmiştir. 1940 ve 1950’li
kanal yapılmıştır. Kent sağlığı açısından yapılan en
Tablo 8.29. : . Büyük Ankara Kanalizasyon Projesi
önemli uygulama sıtma kaynağı olan 1838 hektarlık
bataklığın kurutulması olmuştur. HEDEF YILI 2025
PROJE ALANI 95.000 HA. (NET)
1928 yılında kentin planlanması için açılan yarışmayı PROJE NÜFUSU 6.500.000 KİŞİ
kazanan Jansen, kentin kanalizasyon sistemi için; PROJE BOYUTU 6750 KM.
yağmursuyu ile pissu sistemini ayırmayı önermiş
ATIK SU (Şebeke+Kollektör) 5.625 KM. (125 M/HA)
olup, yağmur sularının açık kanallarla en kısa yoldan YAĞMUR SUYU
dereler sistemine aktarılmasını ve pissuyun, kentin 1.125 KM (25 M/HA)
(Şebeke+Kollektör)
güneybatısında üç suyun kesişme noktasına yakın Kaynak: ASKİ Genel Müdürlüğü
, Tekeli, İ., Şenyapılı, T., Güvenç, M., 1991, Ankara’da Tarih İçinde Sanayinin Gelişimi ve Mekansal Farklılaşması, Ankara’da Sanayi Üretiminin Tarihsel Gelişim Süreci, MPM Yay. Ankara.
43
Tablo 8.30 : Ankara Kanalizasyon Sistemi Özeti

ÖNGÖRÜ- ASKİ ÖNCESİ 1989-1996 TOPLAM 1997’DE 1998 VE SON-
KALAN
YATIRIMIN ADI LEN BOYUT YAPILAN ARASI YAPI- YAPILAN PLANLA- RASI YAPILA-
(km)
(km) (km) LAN (km) (km) NAN (km) CAK (km)
PİSSU TOPLAMA SİS. 5.625 899 1.578 2.477 3.148 250 2.898
YAĞMURSUYU TOPLA-
1.125 515 329 844 281 70 211
MA SİS.
ASKİ İMKANLARI 322 322
TOPLAM 6.750 1.414 2.229 3.643 3.107 320 2.787
* Dünya Bankası Kredisi ile yapılan işler Toplam yapılan işlerin içinde gösterilmiştir.
Kaynak: ASKİ Genel Müdürlüğü.
yıllarda yapılan kanalizasyon sistemi hızla artan Mürted Ovasının sulamasında kullanılması ya
nüfusa paralel olarak geliştirilememiştir. Ankara da çevresinde dinlence faaliyetlerinin yer alacağı
Kanalizasyon ve Yağmursuyu sistemi için 1969 göllerde kullanılması öngörülmüştür. 1970’li yılların
yılında DSİ tarafından CAMP-HARRIS-MESERA başları açıkta akan derelerin kapatılarak üzerinden
(CHM) firmalar grubuna Ankara’nın kanalizasyon yolların geçirildiği yıllar olmuştur. Artık derelerin
ana planı hazırlatılmıştır. 2020 yılı hedef alınarak kirlenmeye yüz tutması, pissuların arıtılması içinde
hazırlanan kanalizasyon sistemi, 4 bölümden arıtma tesislerinin yapılamaması, derelerin kentin
oluşmaktadır; pissu toplama sistemi, yağmursuyu yeşil sisteminin bir parçası olarak düşünülmesi
toplama sistemi, biyolojik arıtma tesisi ve kentteki olanağını kaldırmıştır.
derelerin ıslahı. Pissu sistemi 3.8 milyon nüfusa İlk kez 1977 yılında, Ankara’nın kanalizasyon
hizmet verecek şekilde tasarlanmış, toplam pissu sorunu İller Bankası’nın programına alınmış ve
akışının 15.850 lt/sn olacağı 2.530 lt/sn sızma ile 1978 yılında Birleşmiş Mühendisler Bürosu’na,
birlikte kanalizasyon sisteminin 18.350 lt/sn su CHM tarafından 1969 yılında hazırlanan projenin
taşıyacağı hesaplanmıştır. Ana toplayıcılar genellikle yeni koşullarda gözden geçirilmesi işi verilmiştir.
Ankara’nın dereler sistemini izlemekte olup, Hatip Söz konusu projenin hazırlanmasından sonra
Toplayıcısı (9.6 km), İncesu Toplayıcısı ((6 km.), geçen on yıl içinde bir yandan kent büyümüş, diğer
Dikmen Toplayıcısı (6-8 km.), Balgat Toplayıcısı yandan da kentin makroformunu batı koridoruna
(18.1 km) ve Hisar-Hipodrom (6-9 km. bunun yönelten yeni Nazım Planı hazırlanmıştır. 2025
2.5 km’si tünel) toplayıcılarından oluşmaktadır. yılı hedef alınarak yapılan projede de ayrık sistem
Kentte varolan birleşik kanalizasyon sisteminin 15 esası benimsenmiş olup, öngörülen nüfus 5.7
yıl içinde ayrık sisteme dönüştürülmesi ve kentin milyon, kişi başına pis su akımları 1980 yılında
yeni yerleşmeye açılan bölgelerinde kanalizasyon 172 litre, 1990 yılında 200 litre, pis su debisinin
ile yağmur suyu ayrık sistem olarak kurulması saniyede 30.000 litre olacağı hesaplanmıştır. 1969
öngörülmüştür. Yağmur suyu için ana denge ve 1978 yıllarında yaptırılan master planlarında
sisteminin Ankara Çayı ve onu oluşturan Çubuk, öngörülen sürelerde yatırımların çok az bir bölümü
Hatip, İncesu, Dikmen derelerinden meydana gerçekleştirilmiş olup, kanalizasyon sorunu çok
gelmesi düşünülmüş, eskiden kent merkezinde ciddi boyutlara ulaşmıştır. Özellikle gecekondu
kurulmuş 255 hektarlık ayrık sistemin kent bölgelerinde kanalizasyon olmayan bölgeler, çevre
içinde güneyde yer alan Ayrancı, Kavaklıdere sağlığı açısından tehdit unsuru oluşturmuştur.
ve Çankaya’dan gelen seli alamadığından bu sel Kentin içinden geçen ana dereler (Çubuk Çayı,
sularının taşımadan akıtılmasını sağlamak için Hatip Çayı, İncesu Deresi, Dikmen Deresi) yağmur
Tunus Caddesi ile Dikmen Caddesi arasında bir suyu taşkınlarına karşı DSİ tarafından kısmen kapalı,
tünel önerilmiştir. kısmen açık olarak ıslah edilmiştir. Ancak şehrin
iç kısımlarındaki yağmur sularını bu ana derelere
Arıtma sisteminin, Ankara-Beypazarı yolunun iletecek herhangi bir yağmursuyu sistemi yetersiz
güneyinde Şeker Fabrikasının yanında 7 km.x1 olduğundan orta şiddetteki yağmurlarda bile can ve
km.’lik bir alanda kurulması ve tesisten çıkan suların mal kaybına neden olan taşkın felaketleri meydana
ise klorlanarak Ankara Çayı’na verilmesi, gelmektedir.
döenen borularla pissuların en kısa yoldan derelere akıtılması ve der
rahatsız edici hale gelmesiyle üzerlerinin kapatılarak yol ağının bir p
biçimindeözetlenebilir.BüyükAnkaraKanalizasyonProjesiise,palyatif
462 2 0 2 3 B A Ş K E N T A N K A R A N A Z I Mvebütüncülbiryağmursuyuvekanalizasyonsistemiyapılmasınıöngörm
İMAR PLANI
Tablo8.29.:.BüyükAnkaraKanalizasyonProjesi
HEDEFYILI 2025
1988’den bu yana yağmursuyu kanalı yapımı olan ana kollektörler ve kuşaklama 95.000HA.(NET)
PROJEALANI hatlarının yapımı
PROJENÜFUSU 6.500.000KĐĐ
işlerine ağırlık verilmiş olup, dere yataklarına pissu yer almaktadır. Ankara Kanalizasyon
PROJEBOYUTU ve Yağmur
6750KM.
ile birlikte yağmursuyu kanalı, yağmursuyu sorunu Suyu Sistemi ASKİ’ye devredilmeden
ATIKSU(ebeke+Kollektör) önce 899 km.
5.625KM.(125M/HA)
YAĞMURSUYU(ebeke+Kollektör) 1.125KM(25M/HA)
olan cadde ve sokaklara da yağmursuyu mecrası pissu ve 515 km. yağmursuyu olmak üzere toplam 
Kaynak:ASKĐGenelMüdürlüğü
yapılmıştır. Ayrıca kuzeyde, Çamlıdere Barajının 1.414 km’den oluşmakta iken, ASKİ’nin göreve
devreye girmesiyle şehre verilen su miktarı takriben başlamasıyla 1989-1997 yılları arasında BAKAY
AnkaraPissuveYağmurSuyuToplamaSistemi,Ankara’nın%95’ineh
%40 oranında artmış, böylece pissu üretiminde yılı hedeflerine
kapsamında cevap
1.578 km.verecek sağlıklı,
pissu 329 nitelikli bir kanalizasyon siste
km. yağmursuyu
meydana gelen artış, kalite ve kapasite olarak korunmayısağlayacakbiryağmursuyutoplamasistemindenolumakta
ve ASKİ imkanları ile 322 km. olmak üzere toplam
zaten yetersiz olan kanalizasyon sistemindeki planlanan bu sistemde, pissu toplama sisteminden gelen atıkları, S
2.229 km. hat yapılmıştır. Bu durumda BAKAY ile
Ankara Çayı kenarında planlanan pissu arıtma tesisine taıyacak o
sorunları ve bunun yarattığı çevresel problemleri
Pissu sistemi
kuaklama için hedeflenen
hatlarının 5.625
yapımı yer km’lik Ankara
almaktadır. hattın Kanalizasyon v
artırmıştır. Bunun üzerine, 1989 yılında yeni bir
%34’ü (ASKİ imkanları dahil), yağmur suyu sistemi
ASKĐ’yedevredilmedenönce899km.pissuve515km.yağmursuyuo
proje hazırlanmıştır. Bu proje, 2015 yapısal planını
esas alarak, kentin 2000 yılındaki hedef nüfusun için hedeflenen 1.125 km’lik hattın %29’u, toplam
km’denolumaktaiken,ASKĐ’ningörevebalamasıyla 19891997
kapsamında
öngörülen 6750 1.578 km.pissu
km’nin 329gerçekleştirilmiştir.
%54’ü km. yağmursuyu ve ASKĐ imkanları
3.65 milyon, 2015 yılında 5.05 milyon, 2025 toplam 2.229 km. hat yapılmıtır. Bu durumda BAKAY ile Pissu sistem
yılında 5.92 milyon olacağını hesaplamış, kenti km’lik
Ankara hattın
Pissu %34’ü (ASKĐ
Arıtma imkanları dahil), yağmur suyu sistemi için
Tesisi
desantralize etmeyi amaçlayan 2015 yapısal planının hattın%29’u,toplamöngörülen6750km’nin%54’ügerçekletirilmitir.
kentten fiziki olarak kopuk kesimleri için, ayrı bir Ankara’yı sağlıklı bir kanalizasyon sistemine
kanalizasyon sisteminin kurulmasını önerisini Tablo8.30:AnkaraKanalizasyonSistemiÖzeti
kavuşturmanın yanında, özellikle alıcı ortam
sınamış ve batıda, Malıköy, Temelli, güneyde durumundaki
Y A T I R I M I N  Ö N G Ö Sakarya
R Ü LEN 
Y A PNehri
IL A N  veA Rbu A S I nehir
A S K ĐÖ N C E S Đ 1 9 8 9 1 9 9 6 
Y A Püzerindeki
TO PLAM 
ILAN 
K A LAN 
1 9 9 7 'D E 
PLA N LAN AN 
1 9 9 8 V E
SO N RA SI
Ahiboz ve doğuda Elmadağ’ın kendi kanalizasyon Sarıyer,
ADI B O Y U T (k m )
Gökçekaya ve Yenice Barajları ile, Sakarya
(k m ) Y A P IL A N (k m ) (k m )
(k m )
(k m ) Y A P IL A C A K (
sistemlerine sahip olmasını diğer alanların, Aski P ĐS S U T O P L A M A 

nehrinin
S ĐS . son deşarj 5 .6 2 5
noktası8 9 olan 9
Karadeniz’e
1 .5 7 8 2 .4 7 7
ulaştığı
3 .1 4 8 250
hizmet alanında kalmasını önermiştir. YAĞ M U RSUYU 

yerde
T O P LA M A S ĐSAnkara’nın
.
1 .1 2 5
atıksularından
515 329
kaynaklanan
844 281 70
Büyük Ankara Kanalizasyon Projesi kirlenmenin önlenmesi amacıyla, Sincan Tatlar köyü
A S K ĐĐM K A N LA R I 322 322
(BAKAY) yakınında
TO PLA M
390 6 .7hektarlık
50
bir alan 2kamulaştırılarak,
1 .4 1 4 .2 2 9 3 .6 4 3 3 .1 0 7 320 2
1 Ağustos 1992 yılında Pissu Arıtma Tesisinin

*DünyaBankasıKredisiileyapılanilerToplamyapılanileriniçindegösterilmitir.
1990 yılına kadar yapılan çalışmalar; pissuların Kaynak:ASKĐGenelMüdürlüğü.
inşaatına başlanılmış olup tesis, 1997 yılı Eylül
uzaklaştırılma maliyetini en aza indirgemek için
ayında hizmete girmiştir.
arıtma sisteminin kurulmaması, yağmursuyu AnkaraPissuArıtmaTesisi
şebekesinin geliştirilmesinden vazgeçilerek sadece Şekil 8.17. : Tatlar Atıksu Arıtma Tesisi
dereler üzerinde büyük selleri önleyici önlemler Ankara’yı sağlıklı bir kanalizasyon sistemine kavuturmanın yanınd
durumundakiSa
alınmasıyla yetinilmesi, pissu sistemi için döşenen
üzerindekiSarıy
borularla pissuların en kısa yoldan derelere Barajlarıile,Sak
akıtılması ve derelerinde zamanla çevreyi rahatsız noktası olan K
edici hale gelmesiyle üzerlerinin kapatılarak yol Ankara’nın atık
ağının bir parçası haline getirilmesi biçiminde kirlenmenin önl
özetlenebilir. Büyük Ankara Kanalizasyon Projesi Tatlar köyü yak
ise, palyatif çözümler yerine kapsamlı ve bütüncül alan kamulatır
bir yağmursuyu ve kanalizasyon sistemi yapılmasını yılında Pissu A
balanılmı olu
öngörmektedir.
ayındahizmete
Ankara Pissu ve Yağmur Suyu Toplama Sistemi, ekil8.17.:TatlarAtıksuArıtmaTesisi
Sakarya Nehri ve üzerindeki barajlarda su kalitesi
Ankara’nın %95’ine hizmet götürecek ve 2025 iyileşirken, bu nehir ve baraj göllerinden sağlanan
yılı hedeflerine cevap verecek sağlıklı, nitelikli içmesuyu, tarımsal amaçlı sulama, balıkçılık ve
bir kanalizasyon sisteminden ve taşkınlardan rekreasyon alanlarında da kirlilikler önlenmiş
korunmayı sağlayacak bir yağmursuyu toplama olacaktır.
sisteminden oluşmaktadır. Ayrık sistem şeklinde Pissu Arıtma Tesisi biyolojik arıtma niteliğinde
planlanan bu sistemde, pissu toplama sisteminden olup, tesiste %90 mertebesinde arıtma yapılmakta
gelen atıkları, Sincan, Tatlar mevkiinde Ankara Çayı ve atıksu kalitesi değerleri 30 mg/lt BOD ve 30
kenarında planlanan pissu arıtma tesisine taşıyacak mg/lt askıda katı madde olarak gerçekleşmektedir
sağlanan içmesuyu, tarımsal amaçlı sulama, balıkçılık ve rekreasyon alanlarında da kirlilikler
önlenmiolacaktır.
Pissu Arıtma Tesisi biyolojik arıtma niteliğinde olup, tesiste %90 mertebesinde arıtma
yapılmakta ve atıksu kalitesi değerleri 30 mg/lt BOD ve 30 mg/lt askıda katı madde olarak
gerçeklemektedirki,budeğerleryönetmeliklebelirlenendeğerlerinaltındadır.Arıtmatesisine
gündeortalama700.000m³yağılıhavalardaise1.250.000m³atıksugelmekteolup,arıtma
sonunda katı ihtiva eden 500600 ton çamur çıkmaktadır. Yeni Atıksu Arıtma Tesisi, günde
765.000 m3 atıksu arıtma kapasitesi ile aktif çamur prosesi bazında projelendirilerek ina
edilmitir. Tesisin yönetmelikle
ki, bu değerler geniletilmesi,belirlenen
2025 yılında yaklaıkNisan
değerlerin 6 milyon edeğer
81-Mart 82 nüfusa
Dönemi hizmet
içinde, 5 değişik
verebilecekkapasitedeolup,azotvefosforgiderimiünitelerinineklenmesineuygunekildedir.
altındadır. Arıtma tesisine günde ortalama 700.000 gelir grubunu temsil eden toplam 50 bölgeden
m³projenin
Bu - yağışlı havalarda
yatırım ise 1.250.000
finansmanı, m³ atıksu
ASKĐ öz kaynakları ve Federal
alınan Alman Cumhuriyeti’nden
örnekler üzerinde madde kredigrupları analizi
gelmekte olup, arıtma sonunda katı ihtiva eden yapılmıştır.
kuruluukanalıylasağlanmıtır.ehrinatıksukollektörsistemi,AtıksuArıtmaTesisinininasıile
500-600 ton çamur çıkmaktadır. Yeni Atıksu Arıtma
paralel
Tesisi,ekilde
gündeyapılmıtır.
765.000 m3 Buatıksu
kollektör sisteminin
arıtma tamamlanması
kapasitesi sonrasında
Çöp toplama ehir
ve taşıma nüfusunun
faaliyetleri ilçe belediyelerin
%98’ikanalizasyonebekesinebağlanmıolacaktır.
ile aktif çamur prosesi bazında projelendirilerek Temizlik İşleri Müdürlükleri tarafından
inşa edilmiştir. Tesisin genişletilmesi, 2025 yılında yürütülmektedir. İlçe belediyelerin tümü, ilçeleri
KATIATIKLOJĐSTĐĞĐÇÖPYÖNETĐMĐ
yaklaşık 6 milyon eşdeğer nüfusa hizmet verebilecek değişik bölgelere ayırıp çöp toplamayı bu bölgelere
kapasitede olup, azot ve fosfor giderimi ünitelerinin göre yürütmektedir.
eklenmesine uygun şekildedir. Bu projenin yatırım
AnkaraBüyükehirBelediyesiSınırlarıiçerisindeevselkatıatıklarıntaınmasıilçebelediyelerinin,
finansmanı, ASKİ öz kaynakları ve Federal Alman Mamak Çöplüğü
katı atık toplama alanının
Cumhuriyeti’nden düzenlenmesi
kredi kuruluşu ve atıkların
kanalıylayok edilmesi ise Büyükehir Belediyesinin
görevidir. 1990Şehrin
sağlanmıştır. yılındaatıksu
ubat, mart, mayıs,
kollektör sistemi,haziran
Atıksu veMamak
temmuzilçeaylarında
sınırları yapılan düzenli
içerisindeki “çöplük” alanı, 20
tartımlarlaherilçedetoplanançöpmiktarlarıhesaplanmıilçebazındaTablo..’dederlenmitir.
Arıtma Tesisinin inşası ile paralel şekilde yapılmıştır. yılı aşkın bir süredir kullanılmaktadır. Çankaya,
Bu kollektör sisteminin tamamlanması sonrasında Altındağ, Yenimahalle, Keçiören ve Mamak ilçe
şehir nüfusunun %98’i kanalizasyon şebekesine belediyeleri tarafından toplanan çöp ve diğer katı
Tablo8.31.:Ankara1990yılıToplamGünlükÇöpMiktarınınMevsimselDağılım(Kg/Gün)
bağlanmış olacaktır. atıklar bu alana, düzensiz depolama olarak da
tanımlayabilecek birÜRETĐLEN
KĐĐ BAINA şekilde yığılmaktadır. Gelişi
KATIĐLÇEATIK NÜFUSLOJİSTİĞİ-ÇÖP YÖNETİMİ
KI ORT BAHAR ORT YAZ ORT YILLIK ORT
güzel çöp dökümü yapılan Mamak Çöplüğünün
ÇÖP (kg/gün)
Ankara Büyükşehir Belediyesi Sınırları içerisinde şehrin büyümesi ile yerleşim bölgesine uzaklığı 2
ALTINDAĞ 417616 taşınması
evsel katı atıkların 380515 ilçe298577 281223
belediyelerinin, 314724 kadar düşmüştür.
km.ye 0.754 Ayrıca, bu bölgede bir de
katı atık toplama alanının düzenlenmesi ve Doğukent Toplu0.646
ÇANKAYA 712304 564957 428575 417530 459909 Konut Projesi öngörülmektedir.
atıkların yok edilmesi
KEÇĐÖREN 523891 ise Büyükşehir
452384 261360Belediyesinin
247909 Çöplük
303753 şu anda 30.90.584 ha lık bir alanı işgal etmektedir.
görevidir.
MAMAK
1990 yılında
400733
şubat,
334607
mart, mayıs,
186965
haziran
184669 Maksimum
223301 çöp kalınlığı 49m.yi bulmaktadır.
0.557
ve temmuz aylarında yapılan düzenli tartımlarla Mamak Çöplüğünde, süzüntü suları (çöp suyu)
YENĐMAHALLE 343951
her ilçede toplanan çöp341045
miktarları214603
hesaplanmış 174272 236130
ilçe atıkların 0.687
altından 3 küçük dere halinde İmrahor
ANKARA
bazında Tablo2584594 2073508
..’de derlenmiştir. 1390080 1305603 1539818 0.596
Çayına ve yeraltı suyuna karışmaktadır. Çok
Kaynak:ÇevreKorumaDairesiBk.
Toplanan çöpün içindeki evsel ve işyeri atık yüksek amonyak azotuna sahiptir ve yüzeyden gaz
oranları incelendiğinde Keçiören ve Mamak kaçağı olmaktadır. Bu nedenle, çöp döküm alanının
Toplanan
ilçelerindeçöpün
çöpüniçindeki
büyükevsel bir
ve iyeri atık oranları
kısmının incelendiğinde Keçiören
evsel rehabilitasyonu ve Mamakve kullanılacak
ile kapatılması
ilçelerinde
atıklardançöpün büyük
oluştuğu bir kısmının evsel
görülmektedir. atıklardan
İstihdam edilenolutuğu
şekildegörülmektedir.
yeniden Đstihdam edilen ve üstünün
düzenlenmesi
nüfusun ilçe nüfusuna oranının görece yüksek nebatlandırılması yada spor kompleksi yapılması ve
nüfusunilçenüfusunaoranınıngöreceyüksekolduğuAltındağ,Çankaya,Yenimahalleilçelerinde
olduğu Altındağ, Çankaya, Yenimahalle ilçelerinde çöp suyunun arıtılarak sulama amacı ile kullanılması
ise,çöpoluumundaiyerlerininpayınınarttığıgözlemektedir.
ise, çöp oluşumunda işyerlerinin payının arttığı için, Ankara Büyükşehir Belediyesi’nce bir proje
gözlemektedir. hazırlanmıştır. Bu proje kapsamında, Mamak
ekil8.18.:KiiBaınaÜretilenÇöpMiktarı
0,8
Çöplüğü geri kazanımlı katı atık ıslah merkezine
dönüştürülmüştür. Çöplük alanının üzeri örtülüp,
KĐĐ BAIN A Ü R ETĐLEN Ç Ö P(kg /g ün)
0,7
150 noktada sondaj yapılarak metan gazından
0,6
enerji elde edilmeye başlanmıştır. Bu proje ile,
ÇÖP MĐKTARI (kg/gün)
0,5
yılda 35 milyon ton çöp üretilen Ankara’da, 6-
0,4 7 milyon tonu geri dönüşüm özelliğine sahip bu
0,3 çöplerin oluşturduğu 500 milyon dolarlık kaynağın
0,2
değerlendirilmesi hedeflenmektedir. Ayrıca, Metan
gazından enerji üretimine başlanan Mamak çöplük
0,1
alanında yakında seralar kurularak, çiçek ve sebze
ALTINDAĞ ÇANK AYA
0
ALT IN D AĞ
KEÇİÖREN Ç AN KAYA
MAMAK YENİMAHALLE ANKARA de yetiştirilebilecektir.
KEÇ ĐÖR ENĐL Ç EL ER M AM AK YEN ĐM AH ALLE AN KAR A

Kaynak:ÇevreKorumaDairesiBk.
Şekil 8.18. : Kişi Başına Üretilen Çöp Miktarı Üzerinde yaklaşık 350 konutun bulunduğu ve
Kaynak: Çevre Koruma Dairesi Bşk. deponi hacmini kesin olarak hesaplanamadığı bir
492
Tablo 8.31. : Ankara 1990 yılı Toplam Günlük Çöp Miktarının Mevsimsel Dağılım (Kg/Gün)
KİŞİ BAŞINA ÜRETİLEN ÇÖP
İLÇE NÜFUS KIŞ ORT BAHAR ORT YAZ ORT YILLIK ORT
(kg/gün)
ALTINDAĞ 417616 380515 298577 281223 314724 0,754
ÇANKAYA 712304 564957 428575 417530 459909 0,646
KEÇİÖREN 523891 452384 261360 247909 303753 0,584
MAMAK 400733 334607 186965 184669 223301 0,557
YENİMAHALLE 343951 341045 214603 174272 236130 0,687
ANKARA 2584594 2073508 1390080 1305603 1539818 0,596
Kaynak: Çevre Koruma Dairesi Bşk.
Tablo 8.32. : Çöpün İçindeki Evsel ve İşyeri Tablo 8.33. : Ankara Çöpü Bileşenlerinin Mevsimsel
Atıklarının Oranı Değişimi
İLÇE EVSEL ATIK % İŞYERİ ATIK % BİLEŞEN YILLIK ORTALAMA
ALTINDAĞ 83,9 16,1 KAĞIT-KARTON 8,9
ÇANKAYA 92,1 7,9 PLASTİK 2,1
ETİMESGUT 93,7 6,3 METAL 1,2
KEÇİÖREN 98,9 1,1 TEKSTİL 1,4
MAMAK 98,5 1,5 CAM 1,4
SİNCAN 97,2 2,3 MOLOZ (TAŞ VB.) 1,8
YENİMAHALLE 93 7 ORGANİK MADDE 50,8
ANKARA 93 7 KÜL 32,4
Kaynak: Çevre Koruma Dairesi Bşk. Kaynak: Çevre Koruma Dairesi Bşk.
alan olan Mamak, Tuzluçayır eski deponi alanında toplama araçları tarafından taşınması hem araç ve
ise patlayacak derecede metan gazı mevcuttur ve personelinin etkin olarak kullanılamamasına hem
karbonmonokit limit değerlerin üzerindedir. Ağır de taşıma maliyetlerinin artmasına yol açmaktadır.
metaller süzüntü suyu ile birlikte İmrahor Çayına Daha etkin bir toplama ve taşıma sistemine
karışarak sağlığı tehdit etmektedir. Çöp kalınlığı 7- Ankara’nın değişik yerlerinde kurulacak Aktarma
36 m arasındadır. Ankara Büyükşehir Belediyesi, İstasyonları ile ulaşılabilir.
çöp üzerindeki konutların kamulaştırılması işlemini
Ankara Büyükşehir Belediyesi’nce her biri yaklaşık
tamamlamış olup, bu alanın rehabilitasyonu da
5 ha alana sahip 4 adet Çöp Transfer İstasyonu yeri
tamamlanmak üzeredir.
tespit edilmiştir.
Ankara Katı Atık Yönetim Planı
1. Yenimahalle İvedik Köyü Transfer İstasyonu
Ankara Büyükşehir Belediyesi, kentte üretilen (kuzey)
katı atıkların bertarafı ve lojistiği bağlamında bir 2. Mamak-Natoyolu Transfer İstasyonu (doğu-
yönetim planı hazırlamıştır. Katı atık yönetim güneydoğu)
sistemi tasarımı projesi çerçevesinde toplanan evsel
nitelikli çöplerin, düzenli depolamak teknolojisi 3. Mamak -Nenek Köyü transfer İstasyonu(doğu-
ile imha edilmesi önerilmektedir. Ankara katı atık kuzeydoğu)
yönetimi projesinde, ana katı atık sahası olarak 4. Yenimahalle Alacaatlı Taş Ocağı Transfer
Sincan-Çadırtepe’de 400 ha lık bir arazi tespit İstasyonu (güneybatı)
edilmiş ve bunun 239 ha lık kısmı kamulaştırılarak
6 bölgeye ayrılmıştır. Alanın tamamı yaklaşık 36-38Bu transfer İstasyonları, 24 saat çalışacak olup,
yıl hizmet görecektir. transfer işleri ise 12 saat yapılacak ve düzenli
depolama 8 saat sürecektir. Transfer İstasyonlarında
İmha sahalarının çöp toplama bölgelerine uzak toplanan katı atıklar, 12 saat süreyle Sincan -
olduğu hallerde, çöp toplama araçları topladıkları Çadırtepe Düzenli Depolama Alanına taşınacak
çöpleri uzak mesafelere taşımak zorunda ve taşınan çöpler 8 saat içerisinde depolanmış
kalmaktadırlar. Toplanan çöpün uzak mesafelere, olacaktır. Transfer İstasyonlarının her birinin
kapasitesi 1000 ton/gün olacaktır. İstasyona gelen Tablo 8.34. : Doğalgaz Yaygınlaştırma Projesinin
çöp, istasyonda depolanmayarak aynı gün transfer Genel Karakteristik Özellikleri
edilecektir. Bir sonraki güne ait araçlar, istasyona YÜKSEK BASINÇ HATTI 19.100 M
gelmeye başladığında istasyonda hiç çöp kalmamış ORTA VE ALÇAK BASINÇ HATTI 90420 M
olacaktır. Her bir istasyonda 7 adet çöp boşaltma ALÇAK BASINÇ PE+ÇELİK HAT 412670 M
haznesi yer almaktadır. İvedik Köyünde ve Mamak-
Natoyolu’nda bulunan transfer istasyonlarının YÜKSEK BASINÇ REGLAJ İSTASYONU 3
yerleri hazırdır. Diğer 2 bölgenin alan büyütme BÖLGE REGÜLATÖRÜ 59
çalışmaları devam etmektedir. PEE SERVİS HATTI 550.380 M
Bunların dışında, sınırları büyüyen Ankara’da - Mevcut SCADA sistemine uygun Reglaj İstasyonu kapsayacak
Büyükşehire yeni bağlanan ilçe ve ilk kademe şekilde bir Scada sistemi
- Halkla ilişkiler, etüd ve pazarlama işleri için donanımlı ve değişik
belediyelerinin münferit olarak çöp depoladıkları bölgelerde 3 adet teşhir salonu
vahşi depolama alanlarının, rehabilitasyonları ve
Kaynak: EGO Genel Müdürlüğü,1997.
bu yerleşmelerde üretilen katı atıkların, Büyükşehir
Belediyesi Katı atık Yönetim Sistemi içine dahil Tablo 8.35. : Doğalgaz İstatistik bilgileri (2005)
edilmesi gerekmektedir. Bu amaçla, 2023 Başkent 2005 YILI SONU İTİBARİYLE DOĞALGAZ İSTATİSTİK
Ankara Nazım İmar Planı, yukarıda sıralanan BİLGİLERİ
transfer istasyonlarına ilaveten, yeni istasyonların ABONE SAYISI (Adet) 855.438
tespitini ve tüm katı atıkların kontrolü, lojistiği ve SERVİS HATTI SAYISI (Adet) 128.472
bertarafına ilişkin bir yönetim planı güncellemesi GENEL HAT TOPLAMI( 4.548.776
Metre)(ANAHAT+ SERVİS HATTI)
yapılmasını öngörmektedir.
YÜKSEK BASINÇ REGÜLATÖR SAYISI
23
(Adet)
DOĞALGAZ ORTA BASINÇ REGÜLATÖR SAYISI
250
(Adet)
Başkent Ankara’nın coğrafi konumu ve iklim GERÇEKLEŞEN GAZ TÜKETİMİ
11.338.652.28
şartları gereği, hava kirliliğine bir çözüm getirmek, (YILLIK) (m 3)
daha temiz ve çağdaş bir yakıtla ısınma, mutfak Kaynak: EGO Genel Müdürlüğü, 2006.
ve sıcaksu ihtiyaçlarının giderilmesi amacı ile
Ankara’lıların hizmetine sunulan doğalgaz ile ilgili
çalışmalara 1985 yılında başlamıştır. Tablo 8.36. : Yıllara Göre Doğalgaz Abonelik Sayısı
1988-1993 arası 151.727
Bu tarihte BOTAŞ Genel Müdürlüğü ile EGO, 1994 18.616
doğalgazın EGO’ya teslim edileceği yer Etimesgut 1995 13.697
1996 43.833
Yapracık köyü yakınları tespit edilmiş ve doğalgazın
1997 53.235
20 Bar basınçta Ankara’ya ileteceği hatlar ve 1998 81.265
yüksek basınç istasyonları ile ilgili güzergah 1999 50.440
ve kamulaştırma çalışmaları tamamlanmıştır. 2000 22.878
Bu kapsamda, pilot bölge olarak seçilen Yenimahalle 2001 70.866
ilçesi, Gayret Mahallesinde doğalgazın Ankara’ya 2002 93.439
ilk geliş tarihi olan Ekim 1988 yılında doğalgaz 2003 89.066
kullanılmaya başlanmıştır. 1988 Yılında başlayan 2004 92.808
2005 Kasım Sonu 102.493
doğalgaz çalışmalarında, önce mevcut havagazı
Kaynak: EGO Genel Müdürlüğü, 2006.
abonesi olan yaklaşık 100 bin abonenin gaz
tüketim ihtiyaçlarının doğalgaza dönüştürülmesi Dağıtım şebekesi de; takviye hatları, eski hatların
ve yine mevcut havagazı dağıtım şebekesinin temizliği, yeni hatlar ve yeni regülatörlerle doğalgaz
doğalgaza uygun hale getirilmesi işlemleri yerine taşımaya uygun hale getirilmiştir. Yaklaşık 4 yıl
getirilmiştir. Kalorifer kazanları ve büyük tüketimli süren ve 202 milyon ABD Doları harcanan Ankara
ısı merkezlerinin doğalgaza dönüşümleri ile soba ve doğalgaz projesi, 31 Aralık 1991 tarihinde kapsamı
kat kaloriferlerinin montajı işi yapılmıştır. itibariyle tamamlanmıştır. Bu çalışmalar sonucunda
117.582 abone sayısına ve 490.163 metre olan alındığı, 2000 yılında yapılan22.878 abone dışında,
havagazı şebekesinden dönüşümlerle birlikte her yıl artan bir sayıyla, 2005 yılında yıllık 100.000
916.001 metre altyapı değerlerine ulaşılmıştır. abone kaydının aşıldığı görülmektedir. Doğalgaz
1992, 1993, 1994, 1995 yıllarında ve 1996 yılının abonesi sayısındaki artış, kentin temiz enerijilerle
ilk altı ayında yapılan çalışmalar sonucu ise, abone ısınması bağlamında önemli olmakla birlikte, tek
sayısı 157.000’e ulaşmıştır. Ayrıca; doğalgaz altyapı enerji kaynağına bağlı kalmanın yaratabileceği
uzunluğu 1.356.107 metreye ulaşmıştır. Doğalgaz risk ve kırılganlıkları da göz önünde bulunduran,
I.Aşama Yaygınlaştırma Projesi tamamlandıktan alternatif ve çok seçenekli enerji kaynaklarının
sonra, Haziran 1996 tarihinde II. Yaygınlaştırma araştırılıp, geliştirilmesi ve kullanıma hazır hale
Projesi başlamıştır. Ankara’nın merkezi ilçelerindeki getirilebilmesi büyük önem taşımaktadır.
doğalgaz ağını içeren proje, 20 ay gibi kısa sürede
tamamlanarak, projenin kapsamının genişletilmesi 1988-2005 yılları arasında Ankara’da tüketilen
yoluna gidilmiştir. toplam doğalgaz miktarı 11,338,652,286 m3’dür.
1 m3 doğalgazın yaklaşık 2 kg kömüre eşdeğer
Doğalgaz yaygınlaştırma çalışmaları kapsamında, olduğu düşünülür ise, bu miktar yaklaşık 22,7
Yenimahalle, Çankaya, Mamak, Keçiören
milyon ton kömüre eşdeğerdir. Ülkede doğalgazın
ilçelerindeki çalışmalar tamamlanmış olup,
ilk kullanıldığı öncü kent olarak Ankara, 18 yılda
Sincan, Etimesgut, Gölbaşı ilçelerinde doğalgaz
kentin çok önemli bir bölümünü aşama aşama
altyapı çalışmaları sürdürülmektedir. III. Aşama
doğalgaz kullanılabilir hale getirmiştir. Gerek
Doğalgaz Yaygınlaştırma Projesi ile geçmiş proje
kapsamlarında hiç girilmemiş veya eksik kalmış yerler ısınma, gerek sanayi ve üretim alanlarında başarıyla
ile imara yeni açılmış bölgelere doğalgaz hizmeti kullanılan doğalgazın, EGO otobüslerinde de
götürülmesini hedeflemektedir. Proje kapsamında kullanılabilmesine yönelik dönüşüm çalışmaları
“Merkez Ankara” dışında Doğukent, Karapürçek, yapılmıştır. Ancak, doğalgazın kullanımı sırasında
Çukurambar, Yenikent, İncek, yeni yerleşim önlem alınması gereken bir risk faktörü barındırdığı
bölgelerine doğalgaz hizmeti götürülmektedir. Bu da bilinmektedir.
kapsamda 24 adet OB istasyonu 611.500 mt Pe Hat
Bu nedenle, doğalgaz-akaryakıt boru-iletim
8050 servis hattı, 120.000 mt çelik OB ve AB hattı
hatlarının planlama çalışmalarında koruma kuşakları
döşenmiştir.
ve yapılaşma kısıtları ile birlikte değerlendirilmesi
Ankara IV. Aşama Yaygınlaştırma Projesi, zorunludur. Bu ve benzeri stratejik yapı ve
Yenimahalle, Gölbaşı, Hacılar bölgesinde 41.967 tesislerin, “Afet Etki Değerlendirmesi” ile yakın
mt YB hattı 171.807 mt OB ve AB çelik hat675.671 çevresi için olası risk ve tehlikelerinin belirlenmesi
m. PE hat yapılarak mevcut hatlarla ringi gerekmektedir. Bu ve benzeri iletim hatlarının
tamamlanmış olup, toplam 11.680 adet servis hattı çevresinde yapılacak her tür ve özellikteki çalışmada,
yapılmıştır. Ankara Doğalgaz Yeni Teslim Noktası güvenlik önlemlerinin alınıp, ilgili kurum görüşleri
ve Bağlı Hatlar Projesi ile (mevcut Yapracık besleme doğrultusunda hareket edilmesi esastır.
noktasına ilave olarak) şehir güneyden ikinci bir
noktadan beslenerek Gölbaşı’ndan kuzeydoğu ENERJİ
yönüne Pursaklar ringi sağlanmıştır. Başkent, enerji kullanımı açısından ülkenin
2005 yılı sonu itibariyle, 855.438 olan doğalgaz endüstri yoğun kentleri ile kıyaslandığında, Türkiye
abone sayısı, kentteki su aboneliklerinin %70’ine içindeki elektrik enerjisi tüketiminin %5,5’ini
doğalgaz götürüldüğü anlamına gelmektedir. sağlayan yapısıyla, sıralamanın en başlarında
Kentte doğalgazın kullanımının böylesi artması, görünmemektedir. İstanbul’un ülkedeki elektrik
hava kirliliğinin önlenmesi açısından büyük önem tüketiminin %19,2’sini karşıladığı; İzmir’in
taşımaktadır. %9,7’lik pay aldığı dikkate alınırsa, kentteki
elektrik tüketiminin, diğer kentlerdeki sanayiye
Yıllar itibariyle EGO’nun yaptığı abonelik sayısına göre daha az üreten sanayi tesisleri ile açıklanması
bakıldığında, 1988-1993 arasında toplam 151.727 olanaklıdır. Elektrik tüketimindeki göreli azlığın
doğalgaz abonesinin ilk aşamada kayıt altına sanayi ile ilişkililiğini doğrulayan bir başka veri de,
Tablo 8.37. : EGO Genel Müdürlüğü 2005 Yılı Doğalgaz Hizmetleri Özeti
2005 YILI 2005
No Yapılan iş nevii Birim
OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK TOPLAM
1 Konut Proje Onay Ad 2,840 2,986 3,574 3,294 4,524 4,586 5,411 5,526 6,491 7,976 7,746 --- 54,954
2 Tesisat Muayene Ad 4,502 2,811 3,029 3,046 3,954 4,997 4,276 4,802 5,599 6,796 7,039 --- 50,851
3 Baca Etüdü Ad 550 488 460 414 225 207 191 120 248 267 278 --- 3,448
4 Acil Arıza ( 187 ) Ad 3,013 3,431 4,059 1,885 3,112 4,360 2,353 2,251 3,122 3,786 5,436 --- 36,808
5 Abone Sayısı Ad 5,632 6,056 6,747 7,561 10,307 9,367 7,925 8,890 11,891 15,119 12,998 --- 102,493
6 Elektronik Sayaç Ad 6,112 7,114 6,845 7,151 9,303 8,662 8,037 9,250 12,578 14,699 12,402 --- 102,153
7 Mekanik Sayaç Ad 61 115 81 74 76 84 0 78 85 153 157 --- 964
Dogalgaz Alt Yapı
8 (Şebeke Uzunluğu) m 2,322 4,453 8,515 7,169 15,198 15,643 30,507 26,861 26,163 30,652 18,756 --- 186,239
(3 ve 4)
9 Servis Hattı Uzunluğu m 2,180 4,504 6,549 5,023 10,998 11,902 17,201 14,396 27,732 24,628 15,410 --- 140,523
10 Servis Hattı Sayısı Ad 104 151 342 173 370 527 734 638 939 1,086 689 --- 5,753
11 Gaz Tüketimi m³ 249,543,746 241,669,965 210,574,263 109,660,459 55,144,139 35,066,104 30,177,095 28,918,742 32,480,731 118,217,522 217,345,421 --- 1,328,798,187
Tablo 8.38. : EGO Genel Müdürlüğü 1988-2005 Yılları Arası Abonelik İşlemleri-Gaz Tüketimi
DOĞALGAZ
No Yapılan İş nevii Birim 1988- KASIM 1988-2005
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 GENEL
1989
SONU TOPLAM
Konut Proje
1 Ad 2,711 17,672 17,335 17,123 14,078 13,487 10,604 26,127 35,099 65,792 41,834 26,458 20,738 24,033 25,707 53,86 54,954 467,620
Onay
2 Tesisat Muayene Ad 2,885 11,412 12,405 13,115 10,200 20,792 34,980 73,550 93,894 149,810 64,083 41,080 42,491 15,263 39,701 48,546 50,851 725,058
Baca Etüdü
3 Ad 78,000 85,000 46,864 15,282 12,200 18,295 33,697 75,379 84,536 84,746 59,462 37,459 77,949 5,308 5,767 9,234 3,448 732,626
(konut + kazan)
4 Acil Arıza (187) Ad - 30,776 41,506 37,428 19,649 17,175 24,174 53,835 41,298 27,170 24,083 19,919 31,164 29,668 25,601 41,492 36,808 501,746
5 Abone Sayısı Ad 97,597 3,092 16,893 8,000 26,145 18,616 13,697 43,833 53,235 81,265 50,440 22,878 70,866 93,439 89,066 92,808 102,493 855,438
Doğalgaz Alt
6 Yapı (şebeke m 548,590 198,932 168,489 73,556 104,452 60,999 118,424 229,528 453,398 266,366 165,998 144,147 525,602 384,217 406,563 356,540 326,762 4,548,776
uzunluğu )
Servis Hattı
7 Ad 14,983 5,274 2,836 4,799 6,478 4,086 3,815 7,008 13,538 7,987 4,855 10,652 10,142 9,917 8,565 7,784 5,753 128,472
Sayısı
3
467
8 Gaz Tüketimi m 6,900,648 48,423,702 183,761,007 357,113,709 405,483,231 394,947,122 481,786,412 516,212,606 667,026,772 700,462,556 818,760,819 879,738,597 871,987,318 1,017,914,900 1,242,106,000 1,417,228,700 1,328,798,187 11,338,652,286
Ankara’da tüketilen elektriğin %35,2’si konutlarda Ankara il sınırları içerisinde enerji üretimi açısından,
iken, bu oranın İstanbul’da %34,2, İzmir’de %19,9 Kesikköprü ve Sarıyar Hidroelektrik Santralleri ile
olmasıdır. İzmir’de sanayi toplam elektriğin Çayırhan Termik Santralı yer almaktadır. Ulusal
%57,6’sını tüketirken, bu oran İstanbul’da %29,7, şebekeden sağlanan elektrik Gölbaşı ve Sincan ana
Ankara’da ise %22,2’dir. indirici merkezlerine geldikten sonra, kent içindeki
mevcut bulunan trafo merkezlerine dağıtılmaktadır.
Elektrik enerjisi tüketiminin kişi başına oranlanması
Kente halen elektrik sağlayan güç ve trafo merkezleri
anlamında bir sıralama yapıldığında, Türkiye
Tablo 8.42’de, TEİAŞ’nin (Türkiye Elektrik Üretim-
ortalaması 1808 kwh/kişi iken, Ankara’da bu
oranın 1530 kwh/kişi, İstanbul’da 2050 kwh/kişi, İletim A.Ş.), 2025 yılına kadar Ankara Metropoliten
İzmir’de ise 3234 kwh/kişidir. Kentteki sanayi Alan içinde tesis etmeyi düşündüğü, Orta ve Uzun
yapısının oluşturduğu sınırlı elektrik tüketimi ve Dönem Ankara Master Planında yer alan yeni trafo
kent ekonomisi hakkında da önemli bir ipucu da merkezleri ve enerji iletim hatları ise, Tablo 8.42 ve
sunan bu değerler, Tablo 8.39’da verilmiştir. 8.43’de verilmiştir.
Ankara’ya elektrik dağıtan Başkent Elektrik Dağıtım 1997 yılı itibari ile, kentteki toplam abone sayısı
A.Ş (BEDAŞ)’ın hizmet sunduğu illerdeki elektrik 1.002.640 adet olup, %86.63’ünü konut, % 11.49’unu
enerjisi tüketimi irdelendiğinde, Ankara’nın, bu iş yeri, % 0.53’ünü resmi daire, % 0.79’unu sanayi,
şirket tarafından verilmiş aboneliklerin % 67’sine % 0.03’ünü tarımsal sulama, % 0.13’ünü ücretsiz
sahip olduğu anlaşılmaktadır. Ankara’daki tüketimin aydınlatma, % 0.40’ını diğerleri oluşturmaktadır.
türler arasındaki dağılımı da, kentte konut yanında 2005 yılı itibariyle, abonelik sayısı 1.809.469’a
diğer kentlerde olmadığı kadar resmi daire aboneliği ulaşmış olup, bunların içinde konut %85,1’ini,
ve tüketimi olduğunu ortaya koymaktadır. ticaret%13,5’ini, resmi daireler %0,56’sını, sanayi
Tablo 8.39. : Bazı İllerde Elektrik Enerjisi Tüketimi-2005

TARIM- AYDIN-
RESMİ TÜRKİYE
SAL LATMA
PAYI
İL MESKEN % TİCARET % DAİRE % SANAYİ % SULAMA % ÜCRETLİ % DİĞER % TOPLAM
(%)
ADANA 836 182 21,5 460 960 11,9 136 569 3,5 2 087 287 53,7 47 759 1,2 116 146 3,0 202 969 5,2 3 887 871 3,2
ANKARA 2 326 068 35,2 1 454 168 22,0 540 991 8,2 1 464 425 22,2 85 541 1,3 141 256 2,1 593 889 9,0 6 606 337 5,5
ANTALYA 985 534 26,1 1 522 888 40,4 326 498 8,7 521 695 13,8 85 792 2,3 249 269 6,6 80 459 2,1 3 772 134 3,1
BURSA 1 079 401 15,0 547 442 7,6 123 756 1,7 5 166 135 71,8 46 008 0,6 69 449 1,0 164 306 2,3 7 196 498 5,9
DENİZLİ 351 538 16,7 183 653 8,7 59 083 2,8 1 364 404 64,9 50 425 2,4 27 755 1,3 66 402 3,2 2 103 262 1,7
ERZURUM 210 984 35,0 65 577 10,9 154 292 25,6 91 972 15,2 2 306 0,4 21 085 3,5 41 903 6,9 603 119 0,5
ESKİŞEHİR 323 822 21,9 146 817 9,9 52 031 3,5 821 341 55,5 38 844 2,6 32 738 2,2 64 497 4,4 1 480 090 1,2
GAZİANTEP 504 306 15,2 290 194 8,8 97 187 2,9 2 090 608 63,2 80 637 2,4 85 043 2,6 160 919 4,9 3 308 895 2,7
HATAY 497 050 15,4 130 106 4,0 101 707 3,1 2 009 690 62,2 185 612 5,7 135 550 4,2 169 725 5,3 3 229 439 2,7
MERSİN 622 366 27,2 282 606 12,3 98 715 4,3 1 021 664 44,6 75 061 3,3 70 881 3,1 119 304 5,2 2 290 596 1,9
İSTANBUL 7 941 148 34,2 7 037 218 30,3 507 485 2,2 6 658 076 28,7 4 147 0,0 371 326 1,6 714 812 3,1 23 234 212 19,2
İZMİR 2 353 783 19,9 1 189 280 10,1 299 769 2,5 6 794 828 57,6 281 763 2,4 110 278 0,9 621 361 5,3 11 801 456 9,7
KAYSERİ 418 877 19,8 145 872 6,9 27 473 1,3 1 307 019 61,8 50 649 2,4 59 390 2,8 104 827 5,0 2 114 106 1,7
KOCAELİ 575 229 7,0 538 661 6,6 120 154 1,5 6 675 321 81,3 919 0,0 48 568 0,6 253 297 3,1 8 212 149 6,8
KONYA 719 459 19,1 281 857 7,5 81 323 2,2 1 926 900 51,1 507 648 13,5 93 133 2,5 163 418 4,3 3 773 737 3,1
MUĞLA 577 436 33,8 455 329 26,7 90 388 5,3 209 342 12,3 22 402 1,3 43 071 2,5 310 189 18,2 1 708 157 1,4
SAKARYA 338 670 23,9 247 327 17,4 40 623 2,9 695 490 49,0 2 478 0,2 36 278 2,6 58 790 4,1 1 419 657 1,2
SAMSUN 508 066 36,5 155 920 11,2 44 797 3,2 505 327 36,3 19 005 1,4 70 767 5,1 86 916 6,2 1 390 797 1,1
ZONGULDAK 258 855 11,4 76 219 3,4 30 211 1,3 1 821 862 80,2 868 0,0 45 867 2,0 38 060 1,7 2 271 942 1,9
KIRIKKALE 94 490 24,1 34 790 8,9 15 426 3,9 206 436 52,7 1 551 0,4 18 161 4,6 21 051 5,4 391 904 0,3
YALOVA 108 747 13,1 77 866 9,4 23 380 2,8 580 765 69,9 1 395 0,2 20 383 2,5 18 779 2,3 831 315 0,7
KARABÜK 80 901 13,5 25 653 4,3 9 519 1,6 446 952 74,6 200 0,0 18 154 3,0 17 741 3,0 599 119 0,5
DÜZCE 123 564 27,0 65 695 14,3 10 410 2,3 218 324 47,7 204 0,0 20 010 4,4 19 876 4,3 458 083 0,4
TOPLAM 30 934 976 23,7 18 543 784 14,2 4 662 719 3,6 62 294 219 47,8 3 239 603 2,5 3 291 555 2,5 6 444 470 4,9 130 262 759 107,5
Kaynak: TEİAŞ Genel Müdürlüğü, 2006.

Tablo 8.40. : Bazı İllerde Kişi Başına Elektrik Enerjisi Tüketimi-2005

ADANA 1 984 GÜMÜŞHANE 339 SİNOP 872
ADIYAMAN 1 053 HAKKARİ 393 SİVAS 1 006
AFYONKARAHİSAR 969 HATAY 2 498 TEKİRDAĞ 5 621
AĞRI 444 ISPARTA 1 415 TOKAT 487
AMASYA 955 İÇEL 1 259 TRABZON 653
ANKARA 1 530 İSTANBUL 2 050 TUNCELİ 766
ANTALYA 1 880 İZMİR 3 234 ŞANLIURFA 934
ARTVİN 919 KARS 704 UŞAK 2 105
AYDIN 1 344 KASTAMONU 1 226 VAN 362
BALIKESİR 1 549 KAYSERİ 1 939 YOZGAT 629
BİLECİK 5 908 KIRKLARELİ 4 052 ZONGULDAK 3 988
BİNGÖL 352 KIRŞEHİR 969 AKSARAY 764
BİTLİS 305 KOCAELİ 6 166 BAYBURT 531
BOLU 2 309 KONYA 1 590 KARAMAN 1 375
BURDUR 1 362 KÜTAHYA 1 128 KIRIKKALE 1 008
BURSA 3 047 MALATYA 1 029 BATMAN 689
ÇANAKKALE 4 401 MANİSA 1 537 ŞIRNAK 607
ÇANKIRI 619 K.MARAŞ 2 008 BARTIN 1 271
ÇORUM 944 MARDİN 726 ARDAHAN 440
DENİZLİ 2 397 MUĞLA 2 191 IĞDIR 534
DİYARBAKIR 728 MUŞ 380 YALOVA 4 560
EDİRNE 1 948 NEVŞEHİR 1 426 KARABÜK 2 919
ELAZIĞ 1 013 NİĞDE 1 664 KİLİS 779
ERZİNCAN 540 ORDU 762 OSMANİYE 558
ERZURUM 631 RİZE 1 155 DÜZCE 1 402
ESKİŞEHİR 2 061 SAKARYA 1 840
GAZİANTEP 2 361 SAMSUN 1 166
GİRESUN 663 SİİRT 1 010 TÜRKİYE 1 808
Tablo 8.41. : BEDAŞ tarafından dağıtılan Elektrik Aboneliklerinin İllere Göre Dağılımı (kişi)-2005
MESKEN TİCARET R.DAİRE SANAYİ SULAMA AYDINLATMA DİĞER TOPLAM
ANKARA 1.539.969 215.960 10.256 27.315 5.127 8.002 2.840 1.809.469
ÇANKIRI 79.624 6.257 924 451 156 1.654 914 89.980
KASTAMONU 174.646 22.103 2.019 1.571 685 3.278 858 205.160
ZONGULDAK 252.649 39.383 2.027 3.998 341 3.281 2.466 304.145
KIRIKKALE 101.113 11.980 951 704 1.288 973 741 117.750
BARTIN 84.063 14.081 840 752 576 1.548 287 102.147
KARABÜK 101.521 14.646 1.093 1.356 434 1.921 794 121.765
BAŞKENT EDAŞ 2.333.585 324.410 18.110 36.147 8.607 20.657 8.900 2.750.416
Tablo 8.42. : Mevcut Trafo Merkezleri Bunlara ilaveten, kentte termik ve hidroelektrik
TRAFO TRANSFORMATÖRÜN santralleri yanında, alternatif enerjilerin kullanımı
TRAFONUN ADI
GÜCÜ GÜCÜ açısından önemli bir eksiklik olduğu tespit edilmiştir.
1 GÖLBAŞI 380/154 3*154 Küresel Isınma ve etkilerinin çok yoğun olarak
2 SİNCAN 380/154 4*154 Dünya gündemini meşgul ettiği bir dönemde, doğal
3 AKKÖPRÜ 154 2*100 ve temiz enerjilerin etkin kullanımı da büyük önem
4 ANKARA SANAYİ 154 2*100 taşımaktadır. Ankara’nın bu anlamda sahip olduğu
5 BALGAT 154 2*100 potansiyelleri verimli kullanabilmesinin önemi çok
6 BAŞTAŞ 154 1*50 büyüktür.
7 ESENBOĞA 154 1*25 Bu nedenle, küresel ısınmanın etkilerini orta ve
8 GÖLBAŞI 154 1*100-1*25 uzun vadede azaltabilmek amacıyla bir dizi önlem
9 HACILAR 154 2*25-2*10 alınması kaçınılmaz görülmektedir.
10 MALTEPE 154 2*25-1*50-1*100
11 MAMAK 154 2*100
8.2.2. LOJİSTİK MERKEZLER-ULAŞIM
ODAKLARI
12 SİNCAN 154 2*100
13 ÜMİTKÖY 154 1*50-1*100 Mal ve hizmetlerin aktarım noktaları olarak
14 YILDIZ(ÇANKAYA) 154 2*100 ulaşım odakları, birer lojistik merkez olarak
Kaynak: TEAŞ Genel Müdürlüğü değerlendirilebilir.
TERMİNALLER
%1,5’ini, tarımsal sulama %0,28’ini, aydınlatma Hava, demir ve karayolu ulaşımının kırılma noktaları
ise %0,44’ünü oluşturur hale gelmiştir (Tablo .). olarak, terminaller yolcu ve yük taşımacılığı
1997-2005 arasında konut aboneliklerinin oranında açısından büyük önem taşımaktadır.
göreli bir azalma tespit edilmiş olup, bunu ticaret ve
sanayi aboneliklerindeki artışla açıklamak olasıdır. Havayolu Terminali
Esenboğa Havalimanı iç ve dışhatlar terminali ile
Şekil 8.19.’dan görüldüğü üzere, Ankara’nın
kargo terminali, havayolu taşımacılığı açısından
ulusal şebekeden çektiği elektriğin 1997 yılında
stratejik öneme sahiptir. Havalimanına ulaşan
3.520.817.925 kwh’lık enerji ulusal şebekeden yolcuların kent merkezine ve konut alanlarına
çekilmiş olup, bu enerjinin %37.8’i konut, ulaşabilmesi anlamında, HAVAŞ terminali önem
%20.12’si iş yeri, %12,64’ü resmi daire, %19.23’ü taşımaktadır. 19 Mayıs Stadı bitişiğindeki mevcut
sanayi, %0.13’ü tarımsal sulama, %3.20’si ücretsiz havaş terminali, Ankara Garı ve kent merkezine
aydınlatma ve %6.85’i diğer kullanımlar tarafından yürüme mesafesinde olup, bu terminal ile AŞTİ
tüketilmiştir. Abone başına düşen yıllık tüketim arasında da periyodik seferler yapılmaktadır. Farklı
miktarı, konutlarda 1.533, işyerlerinde 6.152, resmiulaşım türleri arasındaki bağlantıyı da sağlayan havaş
kurumlarda 83.289, sanayide 85.573, tarımsal otobüsleri, türler arası aktarma açısından önemli
sulamada 18.719, ücretsiz aydınlatmada 85.218, bir işlev görmektedirler. Havaş terminalinden,
diğerlerinde 59.573 kwh’dır. Esenboğa Havalimanına inen ve kalkan tüm iç ve
dış hat uçakları için servis düzenlenmekte olup,
Sanayi aboneliklerinin, toplam aboneliğin %1,5’ini 03.30 - 21.30 arası her yarım saatte bir, 21.30
kapsadığı halde tüketilen elektriğin %22,2’sine - 03.30 arası uçak kalkış saatlerine göre günlük
ulaşması, bir yandan kentte 97-2005 arasında seferler düzenlenmektedir.
sanayi tüketiminin yaklaşık %3 puan arttığını ve
kentsel elektrik tüketiminde sanayinin önemini Ankara Garı
açıkça göstermektedir. Bunun dışında daha çok Ankara’ya 1892 yılında ulaşan demiryolunun kentte
Beypazarı merkezi ile ilişkilenen Nallıhan-Çayırhan yaptığı terminal alanı olarak Ankara Garı bir yandan
Termik santralinin de, kentin elektrik üretimi ve kente erişimin sağlandığı en merkezi nokta olması,
ekonomisi bağlamında önemi olduğunu vurgulama diğer yandan Ankara Garını genişletme ve hızlı tren
gerekmektedir. ile uyumlandırma anlamındaki çalışmalar
Tablo 8.43. : Orta ve Uzun Dönem Ankara Master nitelikleri ile özel bir hassasiyet gösterilmesini
Planında Yeralan Yeni Trafo Merkezleri zorunlu kılmaktadır.
TRAFO MERKEZLERİ TRAFO GÜCÜ Ankara Garı, aynı zamanda TCDD 2. Bölge
ANKARA III (K.ANKARA) 380/154 Müdürlüğünün de merkezidir. Ülkede en fazla
İMRAHOR 380/34.5 yük taşımacılığının yapıldığı Bölge Müdürlüğü
OVACIK olan Ankara Garının yük taşımacılığı anlamındaki
İNCEK kapasitesinin, Marşandiz ve Behiçbey istasyonlarına
HASKÖY
aktarılması düşünülebilir.
KAYAŞ Mevcutta işleyen Kayaş-Sincan banliyö hattının,
BALLIKUYUMCU Ayaş Tüneli altyapısı da değerlendirilmek üzere,
ERYAMAN batı-doğu yönünde Polatlı-Temelli-Sincan--
ETİMESGUT Yenişehir-Kayaş-Lalahan-Hasanoğlan-Elmadağ
GÜVERCİNLİK arasında bir banliyö niteliği kazanması yönündeki
YENİDOĞAN
plan kararı bağlamında Ankara Garı ve Yenişehir
istasyonlarının da yenilenmesi sağlanmalıdır.
Kaynak: TEAŞ Genel Müdürlüğü, 1998
Ankara Şehirlerarası Otobüs Terminali
kapsamında yolcu ve yük taşmacılığı açısından (AŞTİ)
mevcut önemi artacak ulaşım odaklarından biridir. Jansen planında, şehirlerarası bağlantıların
Bugünkü Talatpaşa Bulvarı üzerinde, Yenimahalle- demiryolu ile sağlanması düşünülerek otobüs
Altındağ ilçeleri kesişimindeki Ankara Garı, yürüme terminali önerilmemiştir. 1957’de onaylanan
mesafesi içindeki havaş terminali üzerinden havayolu Yücel-Uybadin planında ise 1969 yılında hizmete
terminali ile ilişkilenmiş olup, karayolu ulaşımı giren Tandoğan Otobüs Terminali planlanmıştır.
odağı ile raylı sistem bağlantısı bulunmamaktadır. Keçiören-Etlik Otobüs Terminali ise, Ankara ile
Ankara Garının genişletme çalışmaları ve demiryolu çevre belediyeler arası yolculuğa hizmet edecek
ulaşımına yönelik yatırımların hayata geçmesi ekil8.19.:KategorilereGöreTüketilenElektrikMiktarıDağılımı(1998)
şekilde düzenlenmiştir. Ankara Nazım Plan
ile, Ankara Garının ulaşım odağı olarak önem Bürosu’nca Otobüs Terminali için 9 yer seçeneği
ve değerini arttırmaktadır. Ankara Garı ve yakın oluşturulmuştur.
0% 7% Tandoğan
3% Otobüs
38% Terminali’nin
19%
çevresindeki yapıların Erken Cumhuriyet Dönemi genişleme olanağının kalmaması ve oluşan trafik KONUT
Đ YERĐ
yapıları olması ve anıtsal nitelikleri ile korunmaya yükü nedeniyle 1985’te taşınması kararı alınmış RESMĐ DAĐRE
SANAYĐ
değer nitelikleri, Ankara Garının aktarma noktası ve yeni terminal alanının Söğütözü-Konya yolu TARIMSAL SULAMA
olarak değerini arttırırken, herhangi bir yenileme arasında yapılması kararına varılmıştır. 1994 yılında
DĐĞER
13%
ÜCRETSĐZ AYDINLATMA
ve genişletme çalışmasında da, korunmaya değer yeni terminal 20% hizmete girinceye kadar Tandoğan

Şekil 8.19. : Kategorilere Göre Tüketilen Elektrik Kaynak:TEAGenelMüdürlüğü,1998.
Şekil 8.20. : Kategorilere Göre Tüketilen Elektrik
Miktarı Dağılımı (1998) Miktarı Dağılımı (2005)
ekil8.19.:KategorilereGöreTüketilenElektrikMiktarıDağılımı(1998)
türlere göre elektrik tüketimi-2005
0% 7% 3% 38%
19%
KONUT
10%
Đ YERĐ 39% Konut %
RESMĐ DAĐRE 2%
1% Ticaret %
SANAYĐ Sanayi %
TARIMSAL SULAMA Sulama %
DĐĞER Aydınlatma %
13%
ÜCRETSĐZ AYDINLATMA Diğer %
24%
20%
24%
 
Kaynak:TEAGenelMüdürlüğü,1998.
Kaynak: TEAŞ Genel Müdürlüğü, 2006 Kaynak:TEAGenelMüdürlüğü,2006.
Kaynak: TEAŞ Genel Müdürlüğü, 2006
Bunlarailaveten,kenttetermikvehidroelektriksantralleriyanında,alternatifenerjilerin
açısından önemli bir eksiklik olduğu tespit edilmitir. Küresel Isınma ve etkilerinin
türlere göre elektrik tüketimi-2005 olarakDünyagündeminimegulettiğibirdönemde,doğalvetemizenerjilerinetkinku
büyük önem taımaktadır. Ankara’nın bu anlamda sahip olduğu potansiyelle
kullanabilmesininönemiçokbüyüktür.
Bu nedenle, küresel ısınmanın etkilerini orta ve uzun vadede azaltabilmek amacıy
önlemalınmasıkaçınılmazgörülmektedir.
10%
39% Konut %
2% 8.2.2.LOJĐSTĐKMERKEZLERULAIMODAKLARI
1% Ticaret %
Terminali ve Etlik Otogarı kullanılmaya devam getirmektedir. Ağırlıkla yolcu taşımacılığı yapılan
edilmiş ve AŞTİ hizmete girdikten sonra Tandoğan AŞTİ’ye 2002, 2003 ve 2004 yıllarında transit
Terminali hizmetten kaldırılmıştır. Tandoğan ve peronlu giriş-çıkış yapan otobüslerin kayıtları
Terminali hizmette olduğu sürece tek yönde(gidiş) irdelendiğinde, aylık ortalama 35.000 otobüsün
60000 yolcuya, Etlik Otogarı ise günde 10000 kişiye giriş-çıkış yaptığı, bu sayının artmakta olduğu
hizmet vermiştir. görülmektedir. Yaz aylarında ve tatil dönemlerinde
1983 yılında, terminalden ayrılan günlük ortalama ayda 50.000 otobüsün giriş çıkış yaptığı AŞTİ
otobüs sayısının 106 olduğu ve 38 büroda 151 terminalinin, yayılan kentin ve konut alanlarının
şirketin hizmet sunduğu belirlenmiştir. DPT’ce gereksinimlerini karşılayacağı biçimde bazı aktarma
hazırlanan VII. Kalkınma Planında Ankara için 2000 noktaları ile bütünlüklü biçimde hizmet verebileceği
yılında kente gelen ve giden yolcu sayısının 1.5 kat düşünülmektedir.
artacağı ve her gün ortalama 2025 adet şehirlerarası Aktarma Noktaları
otobüsün çıkış yapılacağı tahmin edilmiş olup, bu
rakamlara ulaşıldığını AŞTİ Müdürlüğü verileri Mevcut AŞTİ şehirlerarası otobüs terminalinin, bir
doğrulamaktadır. sistem dahilinde kentin muhtelif noktalarındaki
aktarma istasyonları ile bütünleşen bir biçimde
Temeli 1987 yılında atılan AŞTİ, 1995 Martında çalışması sağlanacaktır. Bu amaçla, planlama
hizmete açılmış olup, 541.241 m2 arazi üzerinde çalışmaları bitmiş batı ototerminali Etimesgut-Elvan
228.520 m2 kapalı alana sahiptir. Günlük ortalama bölgesinde hayata geçirilecek, kuzeyde Anadolu
150.000 yolcunun yararlandığı AŞTİ’de, bayram ve Bulvarı-Çevreyolu kesişiminde bir kuzey aktarma
resmi tatil günlerinde yolcu sayısı, 400.000-500.000 noktası planlanacak, güneybatıda Çevreyolu-
noktasına ulaşmaktadır. Günde ortalama 1000 Tuluntaş kesiminde güneybatı aktarma merkezi yeri
civarında otobüsün giriş-çıkış yaptığı AŞTİ’de, yoğun oluşturulacak ve doğuda Natoyolu bölgesinde doğu
günlerde bu rakam 2000 otobüse ulaşmaktadır. terminali yapılacaktır. Bu yeni aktarma noktalarının,
AŞTİ’ye günde yaklaşık 3000 taksi giriş-çıkış planda verilmiş önemli arazi kullanım kararları ile
yapmakta, bu rakam da yoğun günlerde 5000’e bütünleşmesi, stratejik alt merkezlerle ilişkilenmesi,
ulaşmaktadır. AŞTİ’de yaklaşık 5.000 civarında toplutaşım hatları ve güçlü ana arterlerle AŞTİ
çalışan olduğu belirtilmekte olup, bunların içine terminali ile bağlantısı sağlanması, bu sistem içinde
müdürlük personeli ve tüm ticari işletme çalışanları
bir toplutaşım ringi işletilmesi önerilmektedir.
dahildir.
Tır-Kamyon Parkları
Ülkede karayolu ulaşımının ağırlıklı yapısı ve
Ankara’dan yapılan şehirlerarası yolculuklar Yük taşımacılığının en önemli unsurlarından biri
içinde karayolu taşımacılığının ağırlıklı bir yapı de, karayolu ulaşımının çok geliştiği ülkemizde,
sunması, Konya yolu üzerinde, Eskişehir yolu tır ve kamyonlarla yapılmaktadır. Ankara
bağlantısının da olduğu bir bölgede yer seçen AŞTİ kentinin yük taşımacılığı anlamında da önemli bir
terminalinin çok önemli bir ulaşım odağı ve kırılma kapasiteye sahip olduğu, ülke ve bölgesiyle önemli
noktası olarak yorumlanmasını kaçınılmaz hale mal akımı bağlantıları kurduğu bilinmektedir.
Tablo 8.44. : AŞTİ Yıllar İtibariyle Giren-Çıkan Otobüs Sayısı
Transit- Transit-
Peron-2003 Peron-2004 Transit-2004 2002 2003 2004
2002 2003
27.161 29.023 Ocak 4.593 5.592 5.386 Ocak 27.934 32.753 34.409
27.407 26.975 Şubat 5.515 5.072 5.013 Şubat 34.073 32.479 31.988
25.657 27.493 Mart 6.070 5.564 5.587 Mart 35.433 31.221 33.080
26.191 28.938 Nisan 6.435 5.964 6.398 Nisan 34.550 32.155 35.336
29.035 30.461 Mayıs 7.175 6.755 6.976 Mayıs 37.030 35.790 37.437
31.054 32.137 Haziran 6.687 6.588 7.479 Haziran 37.725 37.642 39.616
35.391 36.699 Temmuz 6.394 6.680 7.877 Temmuz 41.443 42.071 44.576
35.688 36.788 Ağustos 6.210 6.455 7.575 Ağustos 41.762 42.143 44.363
33.389 Eylül 6.388 6.666 Eylül 39.558 40.055
22.143 Ekim 6.373 4.653 Ekim 37.728 26.796
29.388 Kasım 5.605 5.787 Kasım 32.461 35.175
29.153 Aralık 5.758 5.680 Aralık 34.977 34.833
Kaynak: AŞTİ İşletme Müdürlüğü
Tablo8.44.:ATĐYıllarĐtibariyleGirenÇıkanOtobüsSayısı
Peron Transit Transit
2003 Peron2004 2002 2003 Transit2004 2002 2003 2004
27.161 29.023 Ocak 4.593 5.592 5.386 Ocak 27.934 32.753 34.409
27.407 26.975 ubat 5.515 5.072 5.013 ubat 34.073 32.479 31.988
25.657 27.493 Mart 6.070 5.564 5.587 Mart 35.433 31.221 33.080
26.191 28.938 Nisan 6.435 5.964 6.398 Nisan 34.550 32.155 35.336
29.035 30.461 Mayıs 7.175 6.755 6.976 Mayıs 37.030 35.790 37.437
31.054 32.137 Haziran 6.687 6.588 7.479 Haziran 37.725 37.642 39.616
35.391
35.688
P36.699
L A N Temmuz
A Ç I K 6.394
LAM
36.788 Ağustos 6.210
A6.680
RA
6.455
P7.877
O R UTemmuz
ETÜ
7.575 Ağustos
D41.443
LER
41.762
42.071
& M Ü 44.576
DAH
42.143 44.363
ALE BİÇİMLERİ 473
33.389  Eylül 6.388 6.666  Eylül 39.558 40.055 
22.143  Ekim 6.373 4.653  Ekim 37.728 26.796 
29.388  Kasım 5.605 5.787  Kasım 32.461 35.175 
29.153  Aralık 5.758 5.680  Aralık 34.977 34.833 
Şekil 8.21. : 2002-2003-2004 Aylara Göre Giren- niteliklerine depolanacak ürün cinsine ve ilişkili
Kaynak:ATĐĐletmeMüdürlüğü
Transit Otobüs Sayıları bulunduğu sanayi alanı-yerleşme dinamiklerine

ekil8.21.:200220032004AylaraGöreGirenTransitOtobüsSayıları
göre planlanması beklenmektedir.
Depolama alanı olarak planlanmış ancak
kentiçinde daha çok toptan ticaret ve bazı üretici
hizmet işlevleriyle yüklenen GİMAT, ATB benzeri
merkezlerde, yanıcı, parlayıcı, parlayıcı madde
depolanmasına izin verilmemeli, bu tip unsurların
depolanması için özel önlem alınmalıdır.
Toptancı Hal
Kaynak:ATĐĐletmeMüdürlüğü
Kaynak: AŞTİ İşletme Müdürlüğü Yenimahalle, Hipodrom Caddesi üzerindeki Ankara
AktarmaNoktaları Toptancı Haline 1997 yılı itibariyle günde ortalama
Kentsel alan içinde düzenli olarak hammadde, yarı giren araç sayısı 1093 olup, bu araçlardan 418’i
Mevcut
mamul ATĐmadde,ehirlerarası
mamul otobüs
maddeterminalinin, bir sistem dahilinde kentin muhtelif
ve çöp taşımacılığı otomobil,
noktalarındaki aktarma istasyonları ile bütünleen bir biçimde çalıması 425’i kamyonet,
sağlanacaktır. Bu 250’si kamyondur. Bu
yapılmaktadır. Günlük tüketim ihtiyaçları ile rakamların,
amaçla, planlama çalımaları bitmi batı ototerminali EtimesgutElvan 2005
bölgesinde yılında günlük ortalama 1450
hayata
sanayi ve üretim
geçirilecek, kuzeyde kuruluşlarının ihtiyaçları
Anadolu BulvarıÇevreyolu için yük biraraca
kesiiminde kuzey yükseldiği
aktarma noktası
ve bu araçların %70’inin tır-
taşımacılığı yapılmaktadır. Yük taşımacılığı talebi, kamyon ve kamyonet 503 olduğu bilgisine ulaşılmıştır.
mevsimlere göre değişiklik göstermektedir. Ortalama Hale giren kamyon ve kamyonet sayısında Temmuz
taşıma uzaklığı küçük kamyonlarda 3-5 km., büyük ve Ağustos aylarında ortalama %25 oranında artış
kamyonlarda ise 15-20 km. arasında değişmektedir. olmaktadır. Çok önemli bir mal aktarma noktası
Kentte yük taşımacılığı yapan kamyon ve tırların ve ulaşım odağı olarak kent içinde kalmış toptancı
depolanması gereksinimi için, Ankara-İstanbul halin, kentsel yerleşik alan dışına ve çevreyolu
karayolu ile de ilişkilenen Çevreyolu gişelerinin bağlantısı ile tüm yönlerden erişilebilirliği yüksek
bulunduğu kesimde kuzeybatıda, Kazan, Bitik bir noktaya desantralize edilmesi gerekliliği tespit
ve Kışlaköy arasında, güneybatıda, Temelli’de, edilmiştir.
güneyde, Mahmatlı’da ve doğuda, Samsun Yolu Kentin merkezinde kalan toptancı meyve sebze
Lalahan çevresinde Tır-Kamyon Parkı-Otopark ve su ürünleri hallerinin batı ototerminali ile de
alanları ayrılmıştır. Bu alana ilişkin koşullar, alt ilişkilenecek biçimde çevreyolu Etimesgut-Elvan
ölçekli planlar ile belirlenmelidir. Bunun dışında kesiminde planlanması öngörülmüştür. Bu alana
sanayi alanlarında tır-kamyon gereksinimlerinin ilişkin ayrıntılı projelendirme çalışmaları, yük
karşılanabilmesine yönelik hassasiyetlerin de alt taşıma güzergahları ve ürün cinsine göre detaylı
ölçekli planlarda gözetilmesi öngörülmektedir. olarak programlanmalıdır. Ayrıca, “Su Ürünleri
Depolama Alanları Hali”nin de bu kompleks içinde tüm özel hijyenik
koşulları oluşturularak yer almasına yönelik koşul
Sanayi üretiminin desantralize olma eğiliminde ve önlemlerin araştırılması sağlanmalıdır. Mevcut
bulunduğu ve bu planla desantralizasyon öngörülmüş Hal Tesislerinin bulunduğu bölgede, kamusal
sanayi alanları çevresinde (Temelli, Kazan, Elmadağ, kullanımların, Başkentlik İşlevlerinin, açık-yeşil
Mahmatlı) bu sanayi tesisleri ile bütünleşen alan etkinliklerinin yer aldığı bir özel projenin de
depolama alanları oluşturulması hedeflenmektedir. geliştirilmesi hedeflenmektedir.
Depolama alanlarının birer lojistik işlev ve bölge
olduğu noktasından hareketle, depolanacak ürünün Lojistik Merkezler
türü, niteliği, yoğunluğu, miktarı, taşınması ve Yenilikçi, buluşçu bir kent olması öngörülen
nakliyesi gibi unsurları göz önünde bulunduran Ankara’da, iletişim-bilişim teknolojilerinin ve
yer seçimleri yapılması ve bu doğrultuda fiziki sanayi üretiminin birbirine entegre olduğu, bölge
düzenlemeler yapılması sağlanmalıdır. Bu alanların ve ülke içinde dağıtım ve aktarımının yapıldığı,
toptan satış ve dağıtım-toplanma merkezleri olarak farklı ulaşım tür ve sistemleri arasında aktarımların
güçlü ulaşım bağlantıları üzerinde yer seçmesi gerçekleştirildiği, gereğinde özel depolama alanları
ve alt ölçekli planlarda depolama alanının özgün ile birlikte tasarlanmış,mal ve hizmetlerin aktarım
alanlarına gereksinim duyulacağı öngörüsüyle bir Bu alanlar, yoğun mal, hizmet ve yolcu akımının
dizi lojistik merkez yerseçimi yapılmıştır. Kara, olduğu, malların depolanmasına yönelik
demir ve hava yolu ulaşımları ile bütünleşebilecek gereksinimlerin bulunduğu, sanayi bölgesinin
alanlar olarak; niteliğine göre, kirletici-parlayıcı nitelikli ürünlerin
• Ülkenin en büyük mal ve hizmet akımının de bulunabildiği, çevre sağlığı ve güvenliği açısından
yaşandığı Ankara-İstanbul karayolu aksında da önlemeler gerektiren niteliğiyle ön plana
çevreyolu bağlantısı ile havayolu ile de çıkmaktadır.
bütünleşecek Yenimahalle,Susuz bölgesinde, Sanayi odakları, depolama, taşıma ve lojistik
• Kuzeydoğuda, Esenboğa Havaalanı çevresinde, unsurları ile birlikte düşünülmelidir. Her tür ve
havalimanı ile ilişkili işlevlerde uzmanlaşmak ölçekteki sanayi alanlarının planlanmasında;
üzere, depolama, malların aktarımına yönelik lojistik
merkez ve noktalar, ulaşım unsurlarının park
• Batıda, Sanayi ve Çalışma Alanları yoğun bir ve depolanmasına yönelik garajlar, yükleme-
odak olarak, hızlı tren bağlantısı ile İzmit ve boşaltma ve bekleme yapılabilmesine yönelik
İstanbul’la ilişkilenen Temelli’de, alanlar yer almalıdır. Tüm bu işlevlerin birlikteliği
• Doğuda, Samsun Yolu - Çevreyolu aksında, ve eşgüdümünü sağlayacak bir iş ve akış şeması
Ankara’nın doğusuna sunduğu mal ve hizmetlerin kurgulanmalı, sanayi alanlarına ve bu alanlar
aktarımına yönelik olarak, ro-la (kara-demiryolu içerisinde bulunan malların aktarımına yönelik
aktarımı) teknolojisini de kullanarak, demiryolu özel hassasiyet gerektiren unsurlar dikkate alınmalı,
ile de ilişkilenebilecek biçimde, Mamak-Nenek çevre kirliliği, kamu güvenliği, sağlığı açısından her
yakınlarında, tür önlemin alınması sağlanmalıdır.
4 temel lojistik merkezi oluşturulması ve güneyde Parlayıcı-Patlayıcı Maddeler Lojistiği
Mahmatlı Odağında da, lojistik gereksinimlere yanıt 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı, parlayıcı-
verecek düzenlemelerin yapılması öngörülmüştür. patlayıcı maddelerin bulunduğu alan ve bölgeler
Lojistik merkezlerinin özel bir planlama yaklaşımı ile bu tür maddelerin depolandığı alanları özel bir
ile ele alınması ve gerekli teknik ve sosyal altyapı statü ile değerlendirmiştir. Buna göre; doğalgaz
ve gereğinde ofis-ticaret üniteleri de barındıracak bir dağıtım merkezleri, akaryakıt ve sıvılaştırılmış gaz
çeşitlilikte tasarlanması beklenmektedir. depoları ve dolum tesisleri, ana trafo ve gerilim
Bu planla ve alt ölçekli planlarda önerilen/önerilecek hatları, cephanelikler, çöp transfer istasyonları
lojistik bölge ve merkezlerde; depolanacak ürünün ve depolama alanları vb. tesisleri, “Stratejik Yapı
türü, niteliği, yoğunluğu, miktarı, taşınması ve ve Tesisler” olarak tanımlayarak, bunların konut
nakliyesi gibi unsurları göz önünde bulunduracak alanları dışında yer seçmesi esasını benimsemiştir.
biçimde yer seçimleri yapılacak ve planlarda, bu Bu ve benzeri yapı ve tesislerin, gerekli sağlık
hususların tümüne çözümler üretecek ayrıntılı, koruma kuşakları ve açık alanların da bırakılması
mekansal düzenlemeler gerçekleştirilmelidir. ve yerleşim alanlarına uygun mesafelerde
konumlandırılması gerekmektedir. Bu uzaklık
Sanayi Odakları ve mesafelerin, bahse konu tesisin risk ve tehlike
5462 Sayılı Organize Sanayi Bölgesi Kanunu ve bu potansiyeli, yerleşimin özgün dinamikleri uyarınca
Kanunun uygulama yönetmeliğine göre, sınırları her bir nazım imar planında standarda ve uygulama
tespit ve ilan edilmiş, organize sanayi bölgeleri ile, seçeneğine kavuşması sağlanmalıdır. Stratejik
organize tarım, hayvancılık bölgeleri ve herhangi öneme sahip yapı ve tesislerin yerseçimlerinin,
bir özel mevzuat kapsamında ve organize nitelikli tehlike potansiyelleri ve “Afet Etki Değerlendirmesi
sanayi bölgesi içerisinde yer almayan, kent içi Analizi” uyarınca, yerleşim alanlarının ne kadar
ve yakın çevresinde, bu plan sınırları içerisinde dışına çıkarılacağı, etkilerinin neler olacağı, alınması
münferit olarak yer seçmiş, küçük, orta ve orta gerekli önlemler ve hangi bölgede konumlanacağı
ölçeği aşan sanayi üretimine konu yapı ve tesislerin da, nazım imar planlarında, plana konu yerleşim
oluşturduğu bölgeleri tanımlar. için belirlenmelidir.
Bu tip parlayıcı-patlayıcı madde içeren üretim- belirlenen süre içinde yerine getirmeyen tesislerin
aktarma ve satış işlemlerinin yapıldığı tesislerin, faaliyetlerine son verilmelidir.
“Kullanımlar Arası Uyum” ilkesince yer seçmesi,
8.2.3. İLETİŞİM VE HABERLEŞME
kullanımların birbirine göre afet tetikleyicisi
ALTYAPISI
biçiminde etki yaratmayacak, donatıların olası
bir afette rahat ulaşılabilir ve gereğinde afetlerde Ülkemizde, internet erişimi 1993 yılında
de kullanılabilecek bir esneklikte yer seçmesi esas ODTÜ’den yapılan 64 kbit/sn çıkışla sağlanmıştır.
olmalıdır. Dünyada çok hızlı bir gelişim gösteren ve bilgiye
erişimi, bilginin yayılma biçimini değiştiren
Kentsel çalışma alanları içinde yer alabilecek
internet teknolojisi, bilgi toplumuna geçişin temel
akaryakıt ve LPG istasyonları ile, parlayıcı-patlayıcı
parametrelerinden biri olarak değerlendirilmektedir.
madde içeren dinamit deposu, üretimhane, sanayi ve
Ülkemizin teknolojiye uyum yapabilmesi, bilgi
depolama tesisleri vb. tüm kullanımlar için, yarattığı
teknolojilerini kullanabilmesi ve bilgi toplumu
risk ve tehlikelerin giderilebilmesine yönelik özel
unsurlarını taşıyacak biçimde gelişebilmesi büyük
bir çalışma yapılmalıdır. Bu tip tesislere yönelik,
önem taşımaktadır.
türel ve kapasiteye dayalı sağlıklı bir envanterin
çıkarılması ardından, bu tesislerin olası zararları, Bu anlamda, ülkedeki ilk internet bağlantısının
çevre ve kent ilişkileri bağlamında değerlendirilerek, Ankara’dan ODTÜ aracılığıyla sağlanması,
olası müdahale biçimleri geliştirilmelidir. Bu buna ardı ardına eklenen Ege, Bilkent, Boğaziçi
planın tanımladığı afet ve risklere yönelik ana ve İTÜ’nün aynı zamanda teknoloji geliştirme
planlar kapsamında ele alınması gereken böylesi bölgelerinin de konumlandığı noktalar haline
bir çalışma, parlayıcı-patlayıcı maddelerin kente gelmesinde bir etken olmuştur. Ülkemiz
girişi ve kentte taşınması, aktarımı, yükleme ve üniversitelerinden bilgi teknolojilerine uyum ve
boşaltılmasına ilişkin usul ve esaslar ile güzergah kullanma kapasitesi anlamında en önemlileri
ve çalışma saatlerine kadar bir dizi önlem ve ilkeyi Başkent Ankara’da bulunmakta, bu üniversitelerce
belirlemelidir. kurulan teknokentler, ülkedeki ar-ge personeli,
bu alanlarda kurulan firmalar ve yapılan ihracat
Akaryakıt istasyonları ve LPG üretim-dağıtım
açısından diğer kentlerle kıyaslanamayacak kadar
aktarım alanlarının bulunduğu kentsel bölgelerin,
önemli bir büyüklük ve kapasite sunmaktadırlar.
içerdikleri kentsel riskler bakımından derinlemesine
Üniversitelerimizin, bilgi toplumuna geçiş
inceleneceği Afetler, Risklerin Önlenmesi Ana
anlamında çok önemli bir hızlandırıcı ve geliştirici
Planı ve Afet Yönetim Planı ve Sakınım Planı’nın
güç olarak Ankara’nın iletişim ve teknoloji
yapımı aşamasında, bu tür tesislerin bulundukları
altyapısını önemli oranda değiştirdikleri söylenebilir.
bölgeler için stratejik çevresel etkileri araştırılmalı ve
tehlike katsayısı yüksek tesislerin ürettikleri riskleri Bilgi teknolojilerinin kullanımı anlamında
giderecek önlemler alınarak, ÇED Yönetmeliği haberleşme altyapısı ve olanakları, stratejik bir değer
kapsamına girenlerin onaylı ÇED raporuna uygun taşımaktadır. Bilgiye erişim ve bilgi teknolojilerini
olarak yapımı ve işletilmesi titizlikle denetlenmeli, kullanabilme anlamında, internet aboneliği önemli
bu gereklilikler ile mevzuatın tanımladığı önlemleri, bir ölçüt olarak değerlendirilmektedir. 1993
Tablo 8.45. : Bölgesel GSM Abone Sayıları-2006
2006
Bölgeler
Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık
D.Anadolu 2.284.291 2.337.100 2.401.075 2.473.264 2.535.190 2.600.989 2.639.198 2.692.857 2.770.930 2.808.008 2.883.460 2.907.751
Akdeniz 5.490.665 5.571.542 5.710.021 5.869.137 5.990.278 6.122.291 6.212.205 6.319.160 6.433.845 6.450.066 6.612.431 6.639.747
Ege 5.906.513 5.986.249 6.109.917 6.269.046 6.399.417 6.520.607 6.597.338 6.688.249 6.771.696 6.735.844 6.867.097 6.889.550
G.Anadolu 3.143.184 3.203.121 3.273.407 3.366.937 3.436.815 3.515.752 3.554.212 3.612.403 3.701.527 3.708.767 3.823.455 3.852.332
İç Anadolu 7.678.629 7.796.540 7.968.823 8.171.037 8.325.245 8.487.103 8.588.385 8.703.872 8.830.093 8.835.556 9.036.294 9.060.051
Karadeniz 3.728.895 3.799.105 3.886.521 3.991.174 4.070.399 4.155.438 4.214.723 4.302.838 4.400.330 4.382.180 4.501.906 4.530.540
Marmara 16.339.596 16.587.823 16.871.947 17.166.733 17.420.175 17.680.285 17.841.893 18.068.590 18.311.252 18.347.622 18.678.796 18.782.738
TOPLAM 44.571.773 45.281.480 46.221.711 47.307.328 48.177.519 49.082.465 49.647.954 50.387.969 51.219.673 51.268.043 52.403.439 52.662.709
Kaynak: Telekomünikasyon Kurumu, 2006.

Akdeniz 5.490.665 5.571.542 5.710.021 5.869.137 5.990.278 6.122.291 6.212.205 6.319.160 6.433.845 6.450.066 6.612.431 6.639.747
Ege 5.906.513 5.986.249 6.109.917 6.269.046 6.399.417 6.520.607 6.597.338 6.688.249 6.771.696 6.735.844 6.867.097 6.889.550
G.Anadolu 3.143.184 3.203.121 3.273.407 3.366.937 3.436.815 3.515.752 3.554.212 3.612.403 3.701.527 3.708.767 3.823.455 3.852.332
Đç
Anadolu 7.678.629 7.796.540 7.968.823 8.171.037 8.325.245 8.487.103 8.588.385 8.703.872 8.830.093 8.835.556 9.036.294 9.060.051
Karadeniz 3.728.895 3.799.105 3.886.521 3.991.174 4.070.399 4.155.438 4.214.723 4.302.838 4.400.330 4.382.180 4.501.906 4.530.540
Marmara 16.339.596 16.587.823 16.871.947 17.166.733 17.420.175 17.680.285 17.841.893 18.068.590 18.311.252 18.347.622 18.678.796 18.782.738
TOPLAM 44.571.773 45.281.480 46.221.71147.307.328 48.177.519 49.082.465 49.647.954 50.387.969 51.219.673 51.268.043 52.403.439 52.662.709
476
Kaynak:TelekomünikasyonKurumu,2006.
Đletiim altyapıları anlamında bir diğer önemli unsur olan telefon bağlantısı anlamında da,
Ankara’da her yerleimde telefon eriimi bulunmakta olup, cep telefonu eriimi açısından da
Ankara,ülkedekieriilebilirliğinenyüksekolduğukentlerdendir.2006yılısonuitibariyleülkedeki
52 milyonu akın gsm abonesinin % 17’si Đç Anadolu bölgesinde bulunmakta olup, bunların
Şekil 8.22. : GSM Aboneliklerinin Bölgesel Dağılımı- 8.2.4. KENT GİRİŞLERİ
önemlibirkısmınıdaAnkaraoluturmaktadır(Tablo8.45.,ekil8.22.).
2006
ekil8.22.:GSMAboneliklerininBölgeselDağılımı2006 20. yy’ın kentsel biçimini ve makroformunu
belirleyen en temel özelliklerden birisi de otomobil
ve bağlı olarak karayolu ulaşımıdır. Su kapısından,
merkezi istasyona doğru gelişen giriş kavramı,
noktasal ve anlamlanmış giriş niteliklerinden
uzaklaşmış, girişler tarihsel ve sembolik değerlerini
yitirerek işlevsel koridorlara dönüşmüşlerdir. Yeni
ulaşım sisteminin yarattığı dinamizm, karayolu
Kaynak: Telekomünikasyon Kurumu, 2006.
Kaynak:TelekomünikasyonKurumu,2006. boyunca uzanan işlevler, peyzaj özellikleri,
yılından sonra altyapısı kurularak artmaya başlayan yapılaşmanın işlevsel
507 olduğu kadar, görsel
internet aboneliği, 2001 yılının sonuna kadar bir strüktre dayandırılmasını da beraberinde
çoğunluğu düşük hızda olmakla birlikte 1.300.000 getirmiştir. Bu anlamda, havalimanlarının tasarımı
dolaylarındır. 2002 yılında ADSL bağlantısı ve havalimanından kentin algılanmasına yönelik
ülkemizde de kullanılmaya başlayınca çok büyük imgesel değerler bir koridor boyunca, ülkenin
bir hızla artan internet aboneliği 2006 haziranında
2.000.000, 2006 yılı sonunda ise 3.320.000 abone tanıtımı açısından da üzerinde önemle durulan
seviyelerine ulaşmıştır. Bu, özellikle 2006 yılında noktalardan biridir (ABB., 1992)44.
internet aboneliği anlamında önemli bir patlama Bu çerçevede, Başkente girişte kentin algılandığı
yaşandığının ve bilgi teknolojilerini kullanma, bilgiye koridor ve alanlarda Kent Girişi düzenlemelerinin
erişme anlamında önemli bir aşama katedildiğinin
yapılması, kentin kimlik ve kişilik ögelerini
de göstergesidir.
yansıtacak, kent imgesini vurgulayacak
2006 yılı sonu itibariyle Ankara’da, internet erişimi düzenlemelerin bağlantı ögesi yanında, kimlik
olmayan okul bulunmadığı ifade edilmekte olup, ve kişilik unsuru olarak da koridorlar boyunca
bilgi teknolojilerindeki bu gelişmenin, artan bir değerlendirilmesi beklenmektedir. 1990’lı yıllardan
hızda süreceği öngörülmektedir. Öncü-örnek kent bu yana Başkente girişi için önemli kırılma noktaları
Ankara’nın eğitimli nüfusu, yeniliklere uyum olarak görülen ancak hayata geçirilemeyen İstanbul,
yapabilme kapasitesi, öğrenme ve gelişmeye açık Eskişehir, Konya, Çankırı, Samsun yolu girişleri
yapısı ve üniversitelerinin bu anlamdaki özgün ile hızlı tren istasyonu ile de bütünleşecek şekilde
çabaları ile, bu anlamda da hazırlıklı olması ve yeni Ankara Garı girişinin özel projeler ile ele alınması,
bilgi teknolojilerini kuran, geliştiren, uyum yapan bu alanların Cumhuriyeti, Ankara’yı, Başkenti
olanaklarının özendirmesi gerekmektedir.
simgeleyecek imgeler ile bütünleştirilmiş, rekreatif
İletişim altyapıları anlamında bir diğer önemli unsur potansiyelleri ile değerlendirilmiş biçimde hayata
olan telefon bağlantısı anlamında da, Ankara’da geçirilmesi gerekmektedir.
her yerleşimde telefon erişimi bulunmakta olup,
cep telefonu erişimi açısından da Ankara, ülkedeki Havalimanı için yapılan yenilemenin kuzeydoğuda
erişilebilirliğin en yüksek olduğu kentlerdendir. Çankırı Yolu koridoru boyunca ele alınmasını
2006 yılı sonu itibariyle ülkedeki 52 milyonu aşkın sağlanırken, Başkentin en temel girişi olduğu vurgusu,
gsm abonesinin % 17’si İç Anadolu bölgesinde tüm kimlik ögeleriyle birlikte yorumlanmalıdır.
bulunmakta olup, bunların önemli bir kısmını da Kent girişi odağı olarak belirlenen alanlarda; girişi
Ankara oluşturmaktadır (Tablo 8.45., Şekil 8.22.). simgeleyen plastik öge, yönetim-denetim birimleri,
Teknolojiye uyum yapabilme kapasitesi yüksek rekreasyon alışveriş ve servis birimleri, peyzaj
Başkent Ankara’da, iletişim altyapısının tüm unsurları, yol boyu vistalar, yapılaşmaya ilişkin
unsurları ile gelişiminin özendirilmesi ve bilgi özgün öneriler bulunmalı, ayrıca her bir kent
teknolojilerinin gelişiminin sağlanması, bu Planın girişinin kendi özgün anlam ve kimliğini belirleyecek
en önemli hedeflerinden birisidir. özel kullanımların yer alması öngörülmektedir.
44
, A.B.B. , 1992, Güzel Ankara Projesi, Kent Girişleri Düzenlemesi, İzmir Girişi Yarışması Kitabı, Ankara Büyükşehir Bel., Ankara.
8.2.5. LOJİSTİK HİZMETLERE YÖNELİK Önlenmesi Ana Planı ve Afet Yönetim Planı ve
MÜDAHALE BİÇİMLERİ Sakınım Planı’nın yapılması,
8.2.5.1. SEKTÖR BÜTÜNÜ STRATEJİLERİ h. Ankara’nın eğitimli nüfusu, yeniliklere uyum
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı, lojistik yapabilme kapasitesi, öğrenme ve gelişmeye
hizmetlere yönelik olarak; açık yapısı ve üniversitelerinin bu anlamdaki
özgün çabaları ile, yeni bilgi teknolojilerini
a. Su kaynaklarının koruma-kullanma içinde etkin kuran, geliştiren, uyum yapan olanaklarının
değerlendirilip, verimli kullanımı, dağıtımı ve geliştirilmesi,
tüketimine ilişkin usul ve esasların ilgili tüm
kurumlarla eşgüdüm halinde hayata geçirilmesi, i. Başkente girişte kentin algılandığı koridor
suyun israf edilmemesine yönelik önlem ve alanlarda, Kent Girişi düzenlemelerinin
paketleri geliştirilmesi, Su ve Su Politikaları Ana yapılması,
Planı yapılması, j. Küresel ısınmanın etkilerini azaltabilmek
amacıyla;
b. Kanalizasyon sisteminin, yeni genişleyen
Büyükşehir Belediye Sınırları içinde etkin bir ü Temiz ve Doğal Enerji Sistemlerinin
biçimde işleyebilmesi için BAKAY Projesi’nin kullanılması,
genişletilip güncellenmesi, ü Ekolojik, Güneş Mimarisi ve Güneş Enerjili
c. Katı atıkların depolanması, bertarafı ve bu Toplu Konutların yapımı araştırılmalı, güneş
sistemin yönetimi için Katı Atık Yönetim Planı pili, güneş ısı sistemleri, jeotermal enerjilerin
yapılması, ana istasyona yönelik aktarma kullanım olanakları, ısıtma, soğutma, güneş
merkezlerinin oluşturulması, yeni genişleyen elektrik, sıcak su, rüzgar tribünleri, güneş
alanlar için aktarma istasyonlarının sayısının mimarisi vb alternatif enerji sistemlerinin
arttırılması, kullanılması,
d. Kent içinde kalmış Toptancı Halin, kentsel ü Doğal enerji üretim santralleri kurulması,
yerleşik alan dışına ve çevreyolu bağlantısı ile ü Fosil yakıtlara bağımlı araç kullanımı odaklı
tüm yönlerden erişilebilirliği yüksek bir noktaya bir seçim yerine, toplutaşım, yaya ve bisiklet
desantralize edilmesi, ağırlıklı sistemlerin etkin kullanılması,
e. Yenilikçi, buluşçu bir kent olması öngörülen ü Tüm kamusal alanlarda, güneş enerjisi ile
Ankara’da, iletişim-bilişim teknolojilerinin ve aydınlatılma yöntemleri araştırılması, kamu
sanayi üretiminin birbirine entegre olduğu, binalarında ve okullarda güneş sistemlerine
bölge ve ülke içinde dağıtım ve aktarımının geçilmesi,
yapıldığı, farklı ulaşım tür ve sistemleri arasında
aktarımların gerçekleştirildiği, lojistik merkezler Bunlarla sınırlı olmayan yöntem ve araçlar
oluşturulması, geliştirilerek uygulanması hedeflenmektedir.
f. Her tür ve ölçekteki sanayi alanlarının 8.2.5.2. MEKANSAL STRATEJİLER
planlanmasında; depolama, malların aktarımına 1. Sınırlı su yüzeylerinin, yer altı ve yerüstü su
yönelik lojistik merkez ve noktalar, ulaşım kaynaklarının, kaptaj alanları, ılıca, kaplıca
unsurlarının park ve depolanmasına yönelik sularının korunması, suyun tarımsal alanda,
garajlar, yükleme-boşaltma ve bekleme kentte ve sanayide kullanımına yönelik bir
yapılabilmesine yönelik alanlar belirlenmesi, yönetim planı hazırlanması, kentsel gelişmenin
çevre kirliliği, kamu güvenliği, sağlığı açısından su kaynaklarının yoğunlaştığı kuzey aksında
her tür önlemin alınması, kompakt bir gelişimle değerlendirilmesi,
g. Akaryakıt istasyonları ve LPG üretim-dağıtım güneybatı ve güney yönlerindeki saçaklanama
aktarım alanlarının bulunduğu kentsel ve yayılmanın yaratacağı su dağıtım
bölgelerin içerdikleri kentsel riskler bakımından maliyetlerini minimize edebilmek için bu
derinlemesine inceleneceği Afetler, Risklerin yayılmanın toparlanması yönünde bir strateji
478
Harita 8.4. : Ankara Metropoliten

Alanda Teknik Altyapı
Harita 8.4. : Ankara Metropoliten Alanda Teknik Altyap
479
izlenmesi, kentin güneyinde Yöreli mahallesi kesiminde planlanması hayata geçirmek.

çevresindeki su kaynaklarının kentsel
6. Kara, demir ve hava yolu ulaşımları ile
gereksinimler için kullanılabilmesine yönelik bir
bütünleşebilecek alanlar olarak;
fizibilite gerçekleştirilecek, bu kaynağın Mogan-
Eymir sistemi ile de ilişkilenebilmesi hususu a. Ankara-İstanbul karayolu aksında çevreyolu
araştırılacaktır. Arazi kullanım kararlarının, bağlantısı ile havayolu ile de bütünleşecek
suyun paylaşımı, kullanımı ve su kaynaklarının Yenimahalle-Susuz bölgesinde,
sürdürülebilirliğinin sağlanmasındaki stratejik b. Havalimanı ile ilişkili işlevlerde uzmanlaşmak
önemi nedeniyle her tür ve ölçekteki planlarda su üzere, kuzeydoğuda Esenboğa Havaalanı
kaynaklarının korunması yanında suyun temini çevresinde,
ve paylaşılması yönündeki ilke ve gereklilikler
de göz önünde bulundurulacak Su Kaynakları c. Hızlı tren bağlantısı ile İzmit ve İstanbul’la
ve Yönetimi Ana Planı esaslarına uyulacaktır. ilişkilenen güneybatı yönündeki Temelli’de,
2. Daha önce tespit edilen; her biri yaklaşık 5 ha. d. Samsun Yolu - Çevreyolu aksında, ro-la
alana sahip 4 adet Çöp Transfer İstasyonu yeri (kara-demiryolu aktarımı) teknolojisini de
olan; kullanarak, demiryolu ile de ilişkilenebilecek
biçimde, doğuda Mamak-Nenek yakınlarında,
a. Yenimahalle İvedik Köyü Transfer İstasyonu
temel lojistik merkezi oluşturmak ve güneyde
b. Mamak-Natoyolu Transfer İstasyonu Mahmatlı Odağında da, lojistik gereksinimlere
c. Mamak -Nenek Köyü transfer İstasyonu yanıt verecek düzenlemelerin yapılmasını
sağlamak.
d. Alacaatlı Taş Ocağı Transfer İstasyonu’na
ilaveten, 7. İstanbul, Eskişehir, Konya, Çankırı, Samsun
yolu girişleri ile hızlı tren istasyonu ile de
Büyükşehire yeni bağlanan ilçe ve ilk bütünleşecek şekilde Ankara Garı girişini, özel
kademe belediyelerinin, münferit olarak çöp projeler ile ele almak, bu alanların Cumhuriyeti,
depoladıkları vahşi depolama alanlarının Ankara’yı, Başkenti simgeleyecek imgeler ile
rehabilitasyonları ve bu yerleşmelerde bütünleştirilmiş, rekreatif potansiyelleri ile
üretilen katı atıkların, yeni belirlenecek değerlendirilmiş biçimde hayata geçirilmesini
transfer istasyonları aracılığıyla kontrolü, sağlamak.
lojistiği ve bertarafına ilişkin bir yönetim
planı güncellemesi yapılmasını sağlamak. 8. Havalimanı için yapılan yenilemenin koridor
boyunca ele alınmasını sağlayarak, Başkentin
3. AŞTİ’nin, bir sistem dahilinde kentteki aktarma girişi vurgusunu, tüm kimlik ögeleriyle birlikte
istasyonları ile bütünleşen bir biçimde çalışması yorumlamak.
amacıyla, Elvan bölgesinde batı ototerminali,
Natoyolu bölgesinde doğu ototerminali,
Anadolu Bulvarı-Çevreyolu kesişiminde bir
kuzey aktarma noktası, Çevreyolu-Tuluntaş
kesiminde güneybatı aktarma merkezi yeri
oluşturmak.
4. Kamyon ve tırların depolanması gereksinimi
için; kuzeyde Kazan, Bitik ve Kışlaköy arasında,
batıda Temelli’de, güneyde Mahmatlı’da ve
doğuda Samsun Yolu Lalahan çevresinde Tır-
Kamyon Parkı-Otopark alanları belirlemek.
5. Kent merkezindeki toptancı meyve sebze ve
su ürünleri hallerinin batı ototerminali ile de
ilişkilenecek biçimde çevreyolu Etimesgut-Elvan
9 9
Planlama Bölgelerinin İrdelenmesi
9. Planlama Bölgelerinin İrdelenmesi
Ankara Kentinin makroform gelişimi bağlamında, 3. Güneybatı Planlama Bölgesi

kentin 855.000 hektara ulaşan sınırları içindeki
genel gelişim ve süreç dışında, bu sınır içindeki 4. Güney Planlama Bölgesi
yerleşimlere ve onların kendi içinde ve Büyükşehir 5. Doğu Planlama Bölgesi
bütünü bağlamında gelişimlerini de irdelemek
gerekmiştir. Bu anlamda, planlama çalışmaları 6. Kuzey Planlama Bölgesi
bağlamında kent bölgeler ayrılmış ve bu bölgeler
olmak üzere 6 temel planlama bölgesi
içindeki yerleşimlerin gelişme eğilimleri ve kent
oluşturulmuştur. Bu bölgelerin belirlenmesinde,
makroformunu biçimlendirecek plan karar ve doğal ve topoğrafik veriler yanısıra, idari sınırlar
atamaları detaylı olarak irdelenerek müdahale ve sosyo-ekonomik ve ulaşıma dayalı ilişkiler de
biçimleri geliştirilmeye çalışılmıştır. belirleyici olmuştur.
9.1. PLANLAMA BÖLGELERİ TESPİTİ VE 1. Merkez Planlama Bölgesi içinde, kentin
BÖLGECİKLER merkezi iş alanları ve çevresi bulunmakta, ağırlıkla
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı, kentsel Altındağ ve Çankaya ilçeleri ile Yenimahalle ilçesinin
küçük bir kısmı yer almaktadır. Bu bölge kendi içinde
yerleşik alan içindeki karmaşık sorunsallara
2 parçaya ayırarak ele alınmıştır. İlk parça merkezi
yönelik müdahale biçimlerini süreçleriyle birlikte
iş alanı etkinliklerinin en yoğun olarak gerçekleştiği
ele almak, kent bütüncül bir yaklaşımla ama
ve/veya gelişme potansiyeli ilişkin süreçlerin
parçaları içerisindeki eşitsizlikleri, özgünlükleri,
başladığı çekirdek bölge, ikinci parça ise, bu alanları
doğal ve sosyo-mekansal yapı ve değerleri çevreleyen, ağırlıkla konut alanlarından oluşan,
ile algılamak amaçlarıyla, kentsel alan içinde ancak ulaşım ilişkileri ve gelişme potansiyelleri
birbirleriyle farklılaşan planlama bölgelerinin tespit doğrultusunda merkezle bütünleşen sorun ve
edilmesini öngörmüş, analiz, değerlendirme ve potansiyellere sahip etkilenme-geçiş bölgesidir. Bu
plan kararlarının bütünü yitirmeksizin bu bölgeler bölge için özel ve özgün bir planlama çalışması
bazında üretilmesini yararlı bulmuş ve bundan yapılması, Merkezler Ana Planı adıyla, bölgenin
sonraki çalışma ve çabalar içerisinde bu planlama merkezlik potansiyel ve yapısını çözümleyen bir
bölgelerinin kullanılmasını hedeflemiştir. Buna süreç tanımlanması öngörülmektedir.
göre, Büyükşehir Belediyesinin yeni sınırları;
2. Batı Planlama Bölgesi, Yenimahalle, Etimesgut,
1. Merkez Planlama Bölgesi Sincan ilçeleri olarak tanımlanan “Batı Koridoru”
üzerine oturmakta, Batıkent, Eryaman, Sincan
 Merkez Çekirdeği G.Ö.B ve O.S.B. alanları ile bunlara eklenen Kazan
 Merkez Yakın Çevresi Koridoru ve Ayaş ilçesini kapsamaktadır. İstanbul
Yolunun temel omurga olarak gelişimi yönlendirdiği
2. Batı Planlama Bölgesi bu bölge için Kazan Havzası adıyla meskun konut
alanlarını da sorunları ve potansiyelleri bağlamında ve sanayileşme potansiyelinin doğal ve çevresel

içerecek bir planlama çalışması gerekmektedir. değerlere zarar verebilecek şekilde gelişmekte
olduğu nitelikleriyle ön plana çıkmaktadır. Çubuk
3. Güneybatı Planlama Bölgesi, kentin 1980’li Havzası içinde yapılacak bir planlama çalışmasının
yılların sonundan itibaren en fazla speküle edilen bu sorunları aşacak, bir dengeyi kurması
ve en önemli kentsel gelişmelerin yaşandığı beklenmektedir.
alanı tanımlamaktadır. Eskişehir Yolunun temel
omurga olduğu, Çankaya, Yenimahalle ve Gölbaşı Tüm bu planlama bölgeleri için, 1993 EGO
ilçelerinin bir bölümünün kaldığı bölge, daha Ulaşım Etüdünde tanımlanmış 99 hizmet bölgeciği
önce otoyol içi ve dışı olmak üzere ele alınmış, yeniden ele alınmış ve güncellenmiştir (Harita 9.1.).
bölgeyi Temelli ile birleştiren farklı ölçeklerde plan Büyükşehir Belediyesinin yeni sınırlarında 129 adet
onamaları gerçekleştirilmiştir. Kentin en yoğun “bölgecik” tanımlanmış ve planlama çalışmalarına
speküle edilen bu koridorunun mevcut planların da yönelik analiz, değerlendirme ve etüdlerin bu
gözden geçirilmesi ve gereğinde revizyonu suretiyle bölge ve bölgecikler bağlamında yapılabilmesine,
“Güneybatı Ankara Koridoru” olarak havza bazında veri tabanının şeffaflaştırılıp netleştirilmesine
ele alınması öngörülmektedir. çalışılmıştır. Ulaşım ilişkileri ve sosyo-mekansal
nitelikleri bağlamında tanımlanan yeni bölgecikler
4. Güney Planlama Bölgesi, kentin ağırlıkla içerisine giren mahalleler EK-1’de verilmektedir.
Konya Yolu omurgası bağlamında gelişen alanlarını
kapsamaktadır. Çankaya ilçesinin bir bölümü ile,
Gölbaşı ve Bala ilçelerini kapsayan bu alan, Gölbaşı
Özel Çevre Koruma Bölgesinin bu alan içinde
bulunması nedeniyle koruma değer ve öncelikleri
ile öne çıkan özel bir havzadır. Bu alanda, daha
önce Kanun ile tanımlanmış özel çevre koruma
bölgesi sınırı gerekli ve yeterli görülmemiş, yeni ve
havza bütününü koruyacak bir sınır çerçevesinde
koruma öncelikli bir planlama çalışması süreci
tanımlanmıştır.
5. Doğu Planlama Bölgesi, kentin fiziksel eşikler
ve sosyo-ekonomik yapısı açısından en sorunlu
bölgesidir. Mamak, Elmadağ ve Kalecik ilçelerini
kapsayan bu alan, kentin görece en dezavantajlı
ve sosyo-ekonomik göstergeler bağlamında en
geri kalmış bölgesidir. Samsun Yolu omurgası
bağlamında gelişen “Doğu Koridoru” planlama
çalışmasının, bu bölgedeki sosyal dışlanmışlıkları
azaltacak, eşitsizlikleri giderecek, bölgeyi
sosyo-mekansal anlamda geliştirecek önlem ve
uygulamaları tanımlaması, bu amaçla program
alanları tanımlayıp sosyal projeler gerçekleştirmesi
esastır.
6. Kuzey Planlama Bölgesi, Esenboğa-Çankırı
Yolunu omurga olarak alan Çubuk Havzası olarak
nitelenen Altındağ, Keçiören, Çubuk ve Akyurt
ilçeleri ile bu alanlar içinde kurulmuş ilk kademe
belediyelerinin oluşturduğu alandır. Bu bölge,
önemli tarım topraklarının ve su toplama havzasının
bulunduğu, ancak kentsel gelişme eğilimlerinin
Harita 9.1. : Planlama Bölgeleri ve Bölgecikler






514
9.2. PLANLAMA BÖLGELERİNDEKİ plan esaslı alt ölçekli planlama çalışmalarını yapacak
YERLEŞİMLER VE ONAYLI PLANLARIN planlama ekibince açık bir şekilde anlaşılabilmesi
İRDELENMESİ önem kazanmaktadır. 2023 çalışmasında üretilen
mekansal kullanım karalarının nasıl bir süzgeçten
Bu inceleme kapsamında, planlama bölgelerinin genel geçirilerek fiziksel planda yerini bulduğu, planlama
karakteristiğini ve makroformun biçimlenmesindeki bölgeleri bazında ele alınarak alt ölçekli planlama
temel dinamiklerini ortaya koymak hedeflenmiş, çalışmasını yapacak planlama ekibine yol gösteren,
bu bölgelerdeki yerleşik doku ve boş alanlardaki ipucu veren ve gerektiğinde plan kararlarının
plan kararları ile oluşabilecek olası değişim ve sorgulanmasına da imkan tanıyan bir anlayışla bu
dönüşümlerin sonuçları tartışılarak olası müdahale bölümde ifade edilmektedir.
biçimleri üzerinde fikir geliştirilmesi hedeflenmiştir.
Bu bölümde 6 planlama bölgesi, nüfus, işgücü, 2023 planlama çalışmasının temel felsefi yaklaşımında
konut dokusu, onaylı planları ve kapasiteleri, da altı çizilen; planın kendisini yenilemeye olanak
bina sayısı ve binaların durumu, yoğunlukları gibi verecek açılımlar getirilerek, sorunların olası
sosyo-ekonomik ve sosyo-demografik nitelikleri ile çözümleri yerine sorunu yaşayanların üreteceği
irdelenerek, bu bölgeler bazında müdahale biçimleri çözümlere ulaşılmasında izlenecek yöntem ve bu
geliştirilmeye ve daha sonra yerleşik alanlardaki bu çözümlerde göz ardı edilmemesi gerekli görülen
bölgeler içinde yapılması gereken eylem planları anlayışların/kavramların üzerinde durulmuştur.
belirlenmeye çalışılmaktadır. Böylece, yerleşik
alanlardaki gerçek sorun alanları daha kapsamlı 9.2.1. MERKEZ PLANLAMA BÖLGESİ
bir biçimde irdelenmiş ve bu aşamadan sonra Tanım
yapılabilecek daha detaylı ve zorunlu çalışmalar
için bir çerçeve ve kent bütününden kopmayan Kentin merkezi iş alanı ve yakın çevresini kapsayan
bir derinlik tanımlanabilmiş olacaktır. Planlama Merkez planlama bölgesi, tamamıyla ana çanak
içinde kalan ve Yücel-Uybadin Planı ardından
bölgeleri içindeki yerleşimlerde onaylanmış planlar
ve yarattıkları kapasiteler incelenirken; yapılan Bölge Kat Rejimi Haritaları ile büyük
ölçüde bugünkü imar düzeni belirlenen niteliğiyle,
 Nüfus projeksiyonunun abartılı, gerçekleşebilir Altındağ ve Çankaya ilçelerinin merkez bölümlerini
olup olmadığı, kapsamaktadır.
 Tarım toprakları üzerine kentsel gelişim öngörüp, MERKEZ PLANLAMA BÖLGESİ
öngörmediği,
 Su toplama havzaları, dere yatakları gibi yerleşim - Merkez Çekirdeği ve
dışı tutulması zorunlu alanları yerleşime konu - Yakın Çevresi
edip etmediği,
Kendi içinde 2 parça olarak ele alınan bu bölge,
 Orman alanlarının, tarım toprakları ve tüm merkez çekirdeği ve merkez yakın çevresi biçiminde
korunması gerekli kentsel, çevresel, kültürel değerlendirilebilir. Merkezi iş alanı etkinliklerinin
değer ve varlıkların üzerinde bir baskı yaratıp en yoğun olarak gerçekleştiği çekirdek bölge, Ulus
yaratmadığı, ve Kızılay merkezleri ile, Tunalıhilmi, Kavaklıdere,
 Kent bütünü gelişimi uyarınca üstleneceği görev Çankaya aksında merkez işlevleri ile yüklenmiş,
ve yüklenebileceği nüfus ve işgücü ile uyumlu konut alanlarının da bulunduğu niteliğiyle kentin
plan kararları üretip üretmediği, kalbi olarak da nitelendirilebilir. Merkez yakın
çevresi ise, merkezi iş alanlarını çevreleyen, ağırlıkla
 Nüfus yoğunluğu, planların geldiği aşama ve konut alanlarından oluşan, ancak ulaşım ilişkileri
hayata geçişi ile ilgili süreçler, ve gelişme potansiyelleri doğrultusunda merkezle
benzeri bir çok değerlendirme ölçütü bütünleşen, bir çok bölümüne merkez işlevlerinin
kullanılacaktır. sıçradığı özellikle ofis kullanımlarının desantralize
olma eğiliminde olduğu etkilenme-geçiş bölgesidir.
1/25000 ölçekli Başkent Ankara Nazım İmar Merkez planlama bölgesi, kentin geleneksel
Planında üretilen mekansal kullanım kararlarının; bu merkezi ve tarihsel gelişim sürecindeki çekirdeğini
Şekil. 9.1. : Merkez Planlama Bölgesi, Çekirdek ve Yakın Çevresi Sınırları
MERKEZ PLANLAMA BÖLGESİ

Merkez Çekirdeği
ve Yakın Çevresi
kapsamakta olup, bu bölgede onaylı planlar da, Bahçelievler, Mebusevleri çevresindeki merkez
Lörcher, Jansen ve Yücel-Uybadin Planlarıdır. işlevleri sıçramaları da önemlidir. ayrıca Turan
Bölgedeki imar hakları büyük ölçüde bölge kat
Güneş Bulvarı çevresinde de benzer bir yoğunlaşma
rejimi planları ile son halini almıştır (Şekil 9.1.).
kendisini göstermektedir. merkez bölgesi içinde
Arazi Kullanımı yorumlanan bu alanlara ilişkin özel ve öncelikli
Merkez planlama bölgesi kentin merkezi iş çalışmalar yürütülmesi büyük önem taşımaktadır.
alanları ve yakın çevresi ile merkez işlevlerinin ofis
kullanımlarının sıçrama eğiliminde olduğu alanları Merkez planlama bölgesi içindeki arazi kullanımı
kapsamaktadır. kentin tarihi merkezi olan Ulus irdelendiğinde en büyük yoğunluğu konut alanlarının
ve yakın çevresi ile, merkezlerin ve kentin tarihsel oluşturduğu görülmektedir. konut işlevi kuzeye
gelişim sürecinde merkez işlevleri yüklenen Kızılay,
gittikçe merkezden arınmakta, Ulus çevresinde yer
Tunalı Hilmi, Çankaya ve Gaziosmanpaşa çevresi
merkezi iş alanının çekirdeğini oluşturmaktadır. yer çöküntü bölgeleri oluşturmaktadır. buna karşın
kendi içinde yoğunlaşıp, sıklaşarak güney yönüne merkezi iş alanı güney saçağı ve merkez bölgesinin
saçaklanan merkezi iş alanlarının 1990 sonrası güney, güneybatı yönlerindeki sıçramalarında konut
perakende işlevlerinin (tüketici hizmetler) ağırlıkla
kullanımı daha yoğun ve yer yere prestij konut
alışveriş merkezlerine ve konut alanlarına yöneldiği,
üretici hizmetler olarak tasnif edilen ofis kullanımları alanları biçiminde gözlenmektedir. konutun merkezi
ve yönetici merkezlerin ise, kentin güneybatı iş alanını terk ettiği alanlarda geçiş bölgesi işlevleri
aksında 1990 Nazım Planı ile kamu kurumlarının olarak adlandırılabilecek imalathane ve küçük
desantralize edildiği Eskişehir Yolu aksında, Konya ölçekli üretim birimleri yer seçmeye başlamaktadır.
yolu ve Çetin Emeç Bulvarı gibi erişilebilirliği
bu eğilimi Sıhhiye yönünden merkezi iş alanının
arttıran güçlü ulaşım bağlantıları üzerinde
yeni yoğunlaşmalar doğurduğu söylenebilir. Kızılay kesimine giren tekstil atölyeleri ve diğer
bu anlamda, Balgat, Öveçler, Çukurambar, imalathanelerden okumak mümkündür (Şekil 9.2).

Şekil. 9.2. : Merkez Planlama Bölgesi, Çekirdek ve Yakın Çevresi Arazi Kullanımı


Bölge içindeki 
ticari hizmetlerin 
yoğunlaşma 
oranı,  
Sosyo-Ekonomik Yapı    

kentteki en yüksek  
düzeyi tanımlamaktadır. bu       
Merkez planlama bölgesindeki sosyo-ekonomik

hizmetleri bütünleyen kamu kurum ve kuruluşları yapının çözümlenebilmesi amacıyla 2000 yılı
ile 
sosyal donatı alanlarının toplanması, merkez nüfus sayımının işgücü ve ekonomik yapıya ilişkin

planlama bölgesinde konuttan daha fazla konut dışı değerlendirmeleri gözönüne alınmıştır. Kentin

işlevlerin 
yer aldığını 
ortaya 
koymaktadır. 
Kente 
ve çalışma alanlarının en
önemlilerini  de 
içeren  

merkez planlama  
bölgesine temel
karakterini veren  
merkez 
planlama 
bölgesi 
içinde işsizlik   
oranı, kent
ortalamasından daha düşüktür.

merkez işlevlerinin desantralizasyonu ve dağılımının 2005yılı itibariyle
özellikle ele alınması gerekli görünmektedir. İlde %14,2 olan işsizlik oranı, kentsel alanda % 11
bu 
amaçla   
bu plan sonrası civarında

yapılacak Merkezler seyretmekteyken,
  bu
oran 2000 yılında
 
Ana 
Planı’nda, 
merkez  
planlama bölgesinin merkez planlama bölgesi bazında %5,5 ortalaması
tüm       
ile gerçekleşmektedir. Konut alanı dışındaki çalışma

dinamik ile
ve özgünlükleri         
öncelikle ele alınması,
işlevlerinin yoğunlaştığı merkez bölgesinde,

merkez içindeki karışık  
kullanımların 
ve yönetici-
kent
bütünü  
ile birlikte   
değerlendirildiğinde

üretici hizmetlerin sürdürülebilirliğinin sağlanması,
düşük gerçekleşen işsizlik oranı, bölge içinde
merkeze
 ilişkin özel ve 
 öncelikli bir ulaşım
 
de farklılıklar Merkez
göstermektedir. 
planlama  
politikası ve yaya bölgelerini
 arttıran
  uygulamaların
 bölgesinin
 
kuzeyinde %10 civarında seyreden 
  
gerçekleştirilmesi, mekan kalitesini arttıracak

işsizlik oranı bölgenin güneyinde ise %4’lere
özeluygulamaların
  gerçekleştirilmesi benzeri yaklaşmaktadır.
   
Kentteki ikili   
sosyo-ekonomik
eylem alanları ve konuları üzerinden çalışmalar yapının bir
       yansımasının merkez içinde de
 
yapılmalıdır.
 kendisini gösterdiği söylenebilir. Kuzeyde Altındağ

        


 
           

bölgeciğinde %10,9, Hisar Bölgeciğinde %8,8 olan Öveçler gibi bölgecikler bu gelişime örnek
işsizlik oranının Maltepe’de %3,9, Kavaklıdere’de verilebilir. Merkezi iş alanı işlevlerinin sıçradığı
%4,1, Söğütözü, Balgat ve Bahçelievler’de %4,5 mahalle ve bölgecikler ise, daha dengeli bir nüfus
civarında seyretmesi, kentin güneyindeki nüfusun, yoğunluğuna sahip görünmekle birlikte, Kocatepe,
kuzeyinden farklılaştığının bir göstergesidir (Tablo Ayrancı, Kavaklıdere, Hisar, Gaziosmanpaşa gibi
9.1). bölgeciklerin yapı yoğunluğu açısından kentin en
Merkez planlama bölgesi içindeki bu ikili yapı, önemli yoğunlaşma alanlarından olduğu da gözden
çalışanları istihdam edildiği ekonomik faaliyet kaçırılmamalıdır. Geniş alan kullanan kamu kurum
kolları bağlamında da tekrarlanmaktadır. Merkezin ve kuruluşları, açık alanlar ve konuttan çok büyük
kuzeyindeki bölgeciklerde, imalat sanayi, inşaat ölçüde arınmış merkezi iş alanı çekirdekleri ise, nüfus
ve perakende ticaret gibi sektörlerde istihdam yoğunluğu sıralamasında sonlarda görünmektedir.
edilenlerin ağırlık kazanmasına karşın güney Bu durumun özellikle merkez planlama bölgesi
bölgelere, kişisel ve toplum hizmetleri ve mali kuzey kesimindeki alanlarda yoğun biçimde kendini
kurumlar, finans sektöründe çalışanların baskın gösteriyor olması, bir anlamda bu bölgelerdeki
hale gelmesi, her iki kesimdeki sosyo-demografik çöküntüleşme-köhneleşme süreçleri ile de
yapının farklılaşmasına da işaret etmektedir. Merkez ilişkilendirilebilir. Özellikle 1980’li yıllardan itibaren
bölgesinde çalışanların yaklaşık yarısı toplum Ulus çevresinde konuttan arınma ve köhneleşme
hizmetlerinde istihdam edilirken, %13,7’sinin mali biçiminde kendini gösteren çöküntüleşme
kurumlar ve finans sektöründe çalışması önemlidir. süreci, son dönemde kuzeyinden itibaren Kızılay
Toplum hizmetlerinin, toplam çalışanlardan aldığı merkezinde de kendisini hissettirmektedir. Kültür,
pay kent bütününde %35,8 iken, bu oranın merkez Devlet ve Ulus bölgeciklerinde çok yüksek yapı
planlama bölgesinde %50’ye yaklaşması, aynı yoğunluklarına karşın 10 k/ha düzeyine inen
durumun mali hizmetler ve finans sektöründe nüfus yoğunlukları da, bu sürecin göstergesi olarak
de, kent bütünündeki %8,7’lik oranın %13,7’ye yorumlanabilir (Tablo 9.3.).
yükselmesiyle birlikte yorumlandığında; merkez
bölgesi nüfusunun ağırlıkla başkentlik hizmetleri Hanehalkı yapısı irdelendiğinde, öncelikle merkez
ve yönetici servislerde çalıştığını, inşaat ve imalat planlama bölgesindeki hanehalkı yapısının tüm
sanayi kollarında kent ortalamasından geride bir planlama bölgeleri içinde en düşük değerde olduğu
yapı olduğunu, ancak bölgenin kuzeyinde kent tespiti öne çıkmaktadır. Kent bütününde 2000
ortalamasına daha yakın bir değerin gerçekleştiğini yılı itibariyle 3,75 civarındaki ortalama hanehalkı
göstermektedir (Tablo 9.2.). büyüklüğü, merkez planlama bölgesinde 3,2’ye
Sosyo-Demografik Yapı düşmektedir. Merkez planlama bölgesi içinde
tek kişilik hane ortalaması da diğer bölgelerden
Merkez planlama bölgesinin sosyo-demografik oldukça önemli oranda ayrılmaktadır. Tek kişilik
yapısının irdelenebilmesi amacıyla nüfus hanehalkı ortalaması merkezde 4 iken ona en yakın
yoğunluğu, hanehalkı yapısı, hanehalkı büyüklüğü
olarak, güneybatıda 2,6 dır. Bu durum merkezdeki
gibi veriler değerlendirilmiştir. Planlama bölgesi
nüfusun yapısı ile ilgili de bir bilgi vermektedir.
içindeki bölgeciklerin nüfus ve nüfus yoğunlukları
Bekar, öğrenci evleri, stüdyo tipi konutlar ve
irdelendiğinde, konut alanlarının yoğun olarak
bulunduğu merkezi iş alanlarının hemen özellikle kuzey kesimdeki çöküntü bölgelerindeki
çevresindeki mahalle ve bölgeciklerde yükselen kent yoksulları bu ortalamanın yükselmesinde etkili
bir nüfus yoğunluğu göze çarpmaktadır. Yapı oluyor görünmektedir. Bu haliyle merkez planlama
yoğunluğunun en yüksek olduğu merkezi iş bölgesi içinde, güney yönünde artan konut
alanları görece nüfustan arınmış ve merkez işlevleri alanlarında hanehalkı büyüklüğünün de, güney
üst katlara kadar sıçramış olduğundan, merkezi kesimdeki konut alanlarında küçülmekte olduğu
iş alanlarını oluşturan mahalle ve bölgeciklerde söylenebilir. 1 ve 2 kişilik hanelerin oluşturduğu
yükselmeyen nüfus yoğunluğu, hemen çeperdeki toplam Bahçelievler’de, toplam hane halklarının
mahalle ve bölgeciklerde artmaktadır. Bu anlamda, %42’sini, Kavaklıdere’de %49’unu, Çankaya’da
İncesu, Seyran, Altındağ, Cebeci, Çalışkanlar, %44’ünü, G.O.P’da ise %36’sını oluşturmaktadır.
Tablo 9.1. : Merkez Planlama Bölgesinde İşgücü Durumu 490
İŞGÜCÜ ve İŞGÜCÜNDE OLMAYANLAR
TOPLAM
BÖLGECİK ADI İSTİHDAM İŞSİZ İŞGÜCÜNDE OLMAYAN BİLİNMEYEN
TOPLAM ERKEK KADIN ERKEK KADIN ERKEK KADIN ERKEK KADIN ERKEK KADIN
ULUS 4.519 3.347 1.172 1.866 261 428 55 1.053 856
KÜLTÜR 1.042 599 443 360 155 29 14 210 274
KIZILAY 6.715 3.587 3.128 2.328 673 189 125 1.070 2.330
DEVLET 15.594 13.949 1.645 11.959 576 64 69 1.926 1.000
KOCATEPE 12.674 5.527 7.147 2.976 1.989 314 313 2.236 4.844 1 1
MALTEPE 28.456 14.476 13.980 8.826 4.166 573 544 5.077 9.270
BAHÇELİEVLER. 54.224 24.633 29.591 12.995 8.139 1.227 1.241 10.408 20.210 3 1
KAVAKLIDERE 25.094 11.448 13.646 6.545 4.287 495 551 4.408 8.808
ÇANKAYA 31.700 15.943 15.757 10.656 4.892 562 584 4.725 10.280 1
AYRANCI 34.550 15.864 18.686 9.070 5.375 780 827 6.010 12.484 4
ÖVEÇLER 45.775 21.779 23.996 13.102 6.307 1.279 1.241 7.397 16.447 1 1
BALGAT 26.120 13.805 12.315 8.925 2.636 721 469 4.158 9.210 1
ÇUKURAMBAR 7.467 4.066 3.401 2.721 636 222 139 1.122 2.623 1 3
GOP 23.520 11.029 12.491 6.950 3.983 490 566 3.588 7.942 1
SEYRAN 21.385 10.138 11.247 5.610 2.818 762 500 3.759 7.926 7 3
SÖĞÜTÖZÜ 13.424 5.801 7.623 3.271 1.508 310 322 2.217 5.792 3 1
İNCESU 17.187 8.173 9.014 4.305 2.333 603 453 3.264 6.228 1
CEBECİ 31.572 15.031 16.541 7.867 3.746 996 795 6.168 12.000
DEMİRLİBAHÇE 17.696 8.565 9.131 4.385 1.982 617 432 3.563 6.717
HAMAMÖNÜ 6.166 3.222 2.944 1.540 723 234 111 1.447 2.110 1
HİSAR 16.618 9.148 7.470 4.726 922 1.035 331 3.387 6.217
YENİDOĞAN 21.126 10.665 10.461 5.728 823 1.479 487 3.458 9.151
ALTINDAĞ 19.723 10.619 9.104 5.696 612 1.730 434 3.192 8.058
İSKİTLER 13.741 7.607 6.134 5.255 854 487 236 1.864 5.044 1
HİPODROM 132 91 41 67 8 7 1 17 32
VARLIK 3.721 2.002 1.719 1.285 384 88 65 629 1.270
ÇALIŞKANLAR 19.302 9.136 10.166 4.958 1.912 899 556 3.278 7.697 1 1
DIŞKAPI 13.925 7.701 6.224 4.145 1.321 1.103 275 2.452 4.628 1
MERKEZ TOPLAM 533.168 267.951 265.217 158.117 64.021 17.723 11.736 92.083 189.448 27 12
Kaynak : DİE, Bina Sayımı Sonuçları, 2000

Tablo 9.2 : Merkez Planlama Bölgesinde Ekonomik Yapı ve İstihdam
EKONOMİK FAALİYET
MALİ
MERKEZ ZİRAAT, TOPTAN ve TOPLUM
MADENCİLİK ELEKTRİK, ULAŞTIRMA, KURUMLAR, İYİ TANIM
VE YAKIN TOPLAM AVCILIK, İMALAT PERAKENDE HİZMETLERİ,
ve TAŞ İNŞAAT HABERLEŞME SİGORTA, LANMAMIŞ
ÇEVRESİNDEKİ ORMANCILIK SANAYİİ TİCARET, SOSYAL ve FAALİYETLER
OCAKÇILIĞI GAZ ve SU ve DEPOLAMA TAŞINMAZ
MAHALLELER ve BALIKÇILIK LOKANTA ve KİŞİSEL HİZ
MALLARA
TOPLAM ERKEK KADIN ERKEK KADIN ERKEK KADIN ERKEK KADIN ERKEK KADIN ERKEK KADIN ERKEK KADIN ERKEK KADIN ERKEK KADIN ERKEK KADIN ERKEK KADIN
ULUS 2.127 1.866 261 28 4 163 9 15 1 307 5 645 112 81 5 158 32 455 96 10 1
KÜLTÜR 515 360 155 1 3 1 2 38 4 170 30 5 6 140 114 1
KIZILAY 3.001 2.328 673 7 2 121 33 22 4 68 3 363 67 65 19 319 135 1.345 411 16 1
DEVLET 12.535 11.959 576 1 1 21 11 2 1 31 62 16 21 3 42 50 11.772 494 7
KOCATEPE 4.965 2.976 1.989 5 3 17 15 224 90 36 24 151 16 549 177 142 73 537 395 1.287 1.184 28 12
MALTEPE 12.992 8.826 4.166 26 2 22 13 508 158 168 49 292 31 1.043 386 222 106 1.124 760 5.350 2.647 71 14
BAHÇELİEVLER 21.134 12.995 8.139 67 8 66 33 1.007 348 229 119 542 63 2.043 686 472 263 2.280 1.496 6.138 5.092 151 31
KAVAKLIDERE 10.832 6.545 4.287 30 3 22 12 518 247 41 27 320 53 1.218 421 255 148 1.296 945 2.750 2.412 95 19
ÇANKAYA 15.548 10.656 4.892 36 8 31 15 649 230 72 39 398 81 1.212 456 258 129 1.518 1.033 6.376 2.876 106 25
AYRANCI 14.445 9.070 5.375 40 7 38 17 767 283 90 55 729 90 1.547 529 393 146 1.687 1.127 3.691 3.102 88 19
ÖVEÇLER 19.409 13.102 6.307 69 8 58 13 1.219 421 157 71 1.226 108 2.610 780 906 206 1.854 1.214 4.896 3.471 107 15
BALGAT 11.561 8.925 2.636 43 30 2 882 293 117 63 727 41 1.421 302 646 57 960 454 4.050 1.422 49 2
ÇUKURAMBAR 3.357 2.721 636 15 2 15 6 341 78 22 5 562 4 459 82 194 14 221 111 873 331 19 3
GOP 13.039 8.313 4.726 33 4 31 10 694 246 44 26 512 91 1.231 484 331 117 1.556 940 3.800 2.785 81 23
SEYRAN 8.428 5.610 2.818 33 3 12 11 562 161 49 21 444 37 1.217 353 306 97 789 549 2.150 1.572 48 14
SÖĞÜTÖZÜ 4.779 3.271 1.508 26 1 15 4 267 68 42 10 263 8 618 166 141 36 413 238 1.478 974 8 3
İNCESU 6.638 4.305 2.333 18 2 12 10 424 134 53 17 271 35 923 275 281 73 567 418 1.723 1.364 33 5
CEBECİ 11.613 7.867 3.746 31 1 20 12 958 186 74 27 456 35 1.556 426 504 110 1.046 621 3.156 2.322 66 6
DEMİRLİBAHÇE 6.367 4.385 1.982 12 14 1 547 109 44 20 272 22 1.010 224 355 68 533 266 1.588 1.270 10 2
HAMAMÖNÜ 2.263 1.540 723 6 2 1 148 37 13 4 77 4 367 66 72 10 130 87 721 510 4 4
HİSAR 5.648 4.726 922 46 2 3 1 609 73 24 3 445 8 1.678 196 214 18 210 87 1.486 527 11 7
YENİDOĞAN 6.551 5.728 823 39 1 6 1.206 135 33 6 454 19 1.743 160 489 27 257 88 1.487 377 14 10
ALTINDAĞ 6.308 5.696 612 28 2 3 2 905 121 23 4 835 6 2.119 145 324 24 225 80 1.224 222 10 6
İSKİTLER 6.109 5.255 854 11 10 726 216 26 3 198 9 1.136 126 296 24 255 101 2.588 374 9 1
HİPODROM 75 67 8 1 8 1 3 28 1 6 2 21 4
VARLIK 1.669 1.285 384 11 1 2 106 33 34 5 85 2 182 37 209 51 159 73 496 179 2 2
ÇALIŞKANLAR 6.870 4.958 1.912 12 4 14 2 1.023 163 56 13 267 21 1.022 232 449 98 586 336 1.521 1.041 8 2
DIŞKAPI 5.466 4.145 1.321 15 2 5 3 309 78 86 18 1.002 14 896 124 202 43 243 158 1.374 878 13 3
MRK. TOPLAM 224.244 159.480 64.764 689 63 454 186 14.915 3.963 1.574 635 10.937 806 28.936 7.033 7.998 1.995 18.976 11.802 73.936 38.051 1.065 230
491

İçerisinde yaşayan nüfusun gelir yapısı ve sosyal gelir durumu daha düşük, içerisinde önemli ölçüde
durumu açısından da, merkez planlama bölgesi, gecekondu barındıran, bir çok kentsel yoksulluk
kent bütünü ortalamalarının bir çok anlamda sorunu ile yüzyüze mahalle içeren niteliğiyle çok
üzerinde görünmekle birlikte, üst gelir grubu daha fazla, alt, alt-orta gelir grupları tarafından
konutlarının merkezi hızla terk ederek güneybatı kullanılmaktadır. Gerek merkez bölgesi dışına
ve güney planlama bölgelerine yönleniyor oluşu, yönlenen nüfus, gerek merkez bölgesinde küçülen
merkez planlama bölgesi içinde, daha önce
hanehalkı yapısı, gerek, yüksek yapı yoğunluklarına
olduğundan daha düşük gelir gruplarının ikamet
karşın nüfus yoğunluğunun dengesiz gelişimi ve
etme sürecini hazırlamaktadır. Kentin ve merkezin
gerekse görece yüksek gelir yerleşimlerinin merkezin
gelişim sürecinde sürekli üst gelir grubu hareketlerini
izleyerek güneye yönlenen ve Çankaya çevresinde güneyi dışına yönlenme eğilimi, merkez planlama
düğümlenen merkez işlevleri ile birlikte, üst gelir bölgesinin hem kent bütünü bağlamında hem de
yerleşimlerinin de merkezin güneyinde daha fazla kendi içinde önemli eşitsizlikler ve dengesizlikler
olduğu ancak buradan da merkez dışına dağılma içerdiğini, bunların giderilebilmesi anlamında
eğiliminde olduğu görünmektedir. Merkez planlama bir dizi sosyal ve mekansa çalışma yapılması
bölgesinin kuzeyindeki bölgecikler ise, güneye göre gerekliliğini işaret etmektedir.
Tablo 9.3. : Merkez Planlama Bölgesi Nüfus Yoğunlukları
Bölgecik Adı Alan (m2) Nüfus Yoğunluk (k/ha.)
İNCESU 554.324 19.684 355,10

SEYRAN 852.567 23.651 277,41
ALTINDAĞ 1.079.707 26.275 243,35
CEBECİ 1.475.873 35.167 238,28
ÇALIŞKANLAR 1.435.887 28.048 195,34
ÖVEÇLER 2.879.389 55.154 191,55
BAHÇELİEVLER 3.049.120 57.960 190,09
DEMİRLİBAHÇE 1.182.646 20.604 174,22
KOCATEPE 764.823 13.323 174,20
AYRANCI 2.224.241 38.657 173,80
KAVAKLIDERE 1.600.489 25.458 159,06
HİSAR 1.184.063 18.574 156,87
G.O.P 2.413.060 31.836 131,93
YENİDOĞAN 2.253.980 28.235 125,27
BALGAT 2.747.353 29.762 108,33
ÇANKAYA 3.046.802 31.973 104,94
MALTEPE 2.605.060 26.925 103,36
DIŞKAPI 1.484.203 12.695 85,53
HAMAMÖNÜ 776.665 5.845 75,26
İSKİTLER 2.617.449 15.853 60,57
KIZILAY 1.086.761 4.359 40,11
SÖĞÜTÖZÜ 4.599.926 12.458 27,08
ÇUKURAMBAR 3.658.878 8.495 23,22
ULUS 1.522.569 2.368 15,55
VARLIK 2.479.606 3.801 15,33
KÜLTÜR 663.372 526 7,93
DEVLET 4.915.935 3.448 7,01
HİPODROM 1.243.245 105 0,84
Merkez toplam 56.397.996 581.239 103,06
Tablo 9.4. : Merkez Planlama Bölgesi Hanehalkı Yapısı ve Büyüklüğü
HANEHALKI BÜYÜKLÜĞÜ
TOPLAM TOPLAM 1 ve 2
BÖLGECİK
HANEHALKI YERLEŞİK kişinin
ADI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10+
SAYISI NÜFUS oluşturduğu
toplam
Ulus 701 2.368 130 124 254 114 162 94 46 17 3 5 6
Kültür 141 526 2 14 16 34 67 19 4 1
Kızılay 1.601 4.359 419 377 796 316 308 117 43 10 8 1 2
Devlet 1.001 3.448 45 151 196 290 381 105 23 4 2
Kocatepe 4.747 13.323 894 1.233 2.127 1.159 1.049 304 70 23 3 3 9
Maltepe 9.385 26.925 1.612 2.302 3.914 2.326 2.334 589 155 43 14 3 7
Bahçelievler 20.284 57.960 3.329 5.233 8.562 5.151 4.843 1.255 347 74 29 10 13
Kavaklıdere 9.631 25.458 2.015 2.755 4.770 2.363 1.886 457 111 29 6 3 6
Çankaya 11.479 31.973 2.023 3.089 5.112 2.917 2.575 644 166 44 9 4 8
Ayrancı 12.837 38.657 1.807 3.137 4.944 3.305 3.083 1.002 336 104 34 15 14
Öveçler 16.039 55.154 1.225 2.933 4.158 4.037 4.876 1.949 665 228 74 30 22
Balgat 8.002 29.762 449 1.297 1.746 1.834 2.381 1.180 515 203 81 33 29
Çukurambar 2.200 8.495 111 330 441 461 637 391 158 64 25 14 9
GOP 10.476 31.836 1.377 2.357 3.734 2.789 2.879 755 213 61 31 7 7
Seyran 7.715 23.651 1.033 1.899 2.932 1.917 1.809 707 225 80 29 10 6
Söğütözü 3.587 12.458 249 669 918 901 1.084 433 148 66 23 11 3
İncesu 6.411 19.684 919 1.492 2.411 1.549 1.549 628 180 54 27 9 4
Cebeci 11.324 35.167 1.550 2.542 4.092 2.742 2.913 1.061 367 93 33 12 11
Demirlibahçe 6.116 20.604 593 1.188 1.781 1.438 1.771 732 256 94 29 7 8
Hamamönü 1.823 5.845 255 353 608 407 524 187 70 12 10 3 2
Hisar 5.108 18.574 554 799 1.353 1.029 1.373 755 342 152 50 26 28
Yenidoğan 6.671 28.235 454 811 1.265 1.105 1.653 1.237 676 374 155 89 117
Altındağ 6.398 26.275 654 801 1.455 1.024 1.503 1.126 634 306 147 71 132
İskitler 4.042 15.853 230 509 739 809 1.181 772 334 134 42 14 17
Hipodrom 29 105 3 6 9 5 5 7 1 2
Varlık 1.183 3.801 140 272 412 262 330 111 44 13 6 1 4
Çalışkanlar 8.098 28.048 788 1.517 2.305 1.822 2.264 1.047 392 159 54 26 29
Dışkapı 3.612 12.695 407 624 1.031 828 972 446 167 76 28 30 34
TOPLAM 180.641 581.239 23.267 38.814 62.081 42.934 46.392 18.110 6.688 2.520 952 437 527

493
* : Hanehalkı büyüklüğü verilerine hanehalkı bilinmeyen nüfus dahil edilmediğinden, bölge nüfusunun altında bir değer çıkmaktadır.
Merkez planlama bölgesi içinde yıllar itibariyle azalsa da sürdüğü görülmektedir. Merkez planlama
nüfusun değişimi izlendiğinde, merkez planlama bölgesi içindeki nüfustan arınma sürecinde Seyran,
bölgesi içinde 1985-2000 döneminde nüfusun Çukurambar, Çankaya, Altındağ üst bölgelerinde
96488 kişi azaldığı, 1990-2000 döneminde ise bu azalan nüfus, merkez ve ticaret işlevlerinin girdiği
azalmanın 29400 kişilik kısmının gerçekleştiği bölgelerde nüfusun azaldığının bir göstergesi olarak
görülmektedir. 1985-1990 arasındaki 5 yıllık periyot yorumlanabilir.
ise, merkez planlama bölgesinden 67078 kişilik
nüfusun eksildiğini göstermektedir. Merkezin Nüfusu azalan üst bölgeler içinde Seyran,
nüfustan arınması süreci hakkında da önemli bir Gaziosmanpaşa çevresindeki mahalleleri de içeren
ipucu veren bu eğilimin 1990-2000 döneminde de sınırları ile, Gaziosmanpaşa çevresinde yoğunlaşan
Tablo 9.5. : Yıllar İtibariyle Merkez’de Nüfus Değişimi

YILLAR İTİBARİYLE
1985 1990 2000
MERKEZDE NÜFUS DEĞİŞİMİ
AİLE
HANE 2000-
ÜST BÖLGE ADI ALANI NÜFUS NÜFUS BÜYÜKLÜĞÜ* NÜFUS 1990-1985 2000-1985
HALKI 1990
(Hane Halkı)
ULUS 154 9484 6063 3,88 5037 3,21 -3421 -4447 -1026
KÜLTÜR 75,4 245 516 4,00 0 3,73 271 -245 -516
KIZILAY 112,7 11259 8525 2,84 7164 2,84 -2734 -4095 -1361
DEVLET 488,8 3106 2355 3,69 16288 6,93 -751 13182 13933
KOCATEPE 76,8 11758 7548 2,65 13972 2,73 -4210 2214 6424
MALTEPE 250,5 41202 30257 3,09 31456 2,90 -10945 -9746 1199
BAHÇELİEVLER 305,8 39949 37067 3,01 60150 2,85 -2882 20201 23083
EMEK** 29625 27144 3,23 -2481
KAVAKLIDERE 158,3 21972 18197 2,92 27485 3,53 -3775 5513 9288
ÇANKAYA 307,1 44078 36363 3,10 35026 2,78 -7715 -9052 -1337
AYRANCI 221,4 46731 45541 3,31 39472 3,05 -1190 -7259 -6069
ÖVEÇLER 290,8 30950 48260 3,77 56107 3,60 17310 25157 7847
BALGAT 257,1 24321 26841 4,35 31583 3,70 2520 7262 4742
ÇUKURAMBAR 300,7 26597 35320 3,95 9309 3,87 8723 -17288 -26011
GOP 232,3 37509 31212 3,02 32161 3,06 -6297 -5348 949
SEYRAN 96,7 57301 62690 4,15 24731 3,08 5389 -32570 -37959
SÖGÜTÖZÜ 457,9 15519 3,31
İNCESU 56,5 24905 20260 0,67 19796 3,12 -4645 -5109 -464
CEBECİ 160,4 43868 40334 3,41 36534 3,22 -3534 -7334 -3800
DEMİRLİBAHÇE 108,7 25229 18071 3,66 21554 3,40 -7158 -3675 3483
HAMAMÖNÜ 65,2 7376 6227 3,85 7166 3,42 -1149 -210 939
HİSAR 115,2 29529 23468 3,90 21086 3,54 -6061 -8443 -2382
YENİDOĞAN 220 44959 36336 4,74 28885 4,22 -8623 -16074 -7451
ALTINDAĞ 116,9 38227 32770 4,20 24709 4,08 -5457 -13518 -8061
İSKİTLER 240,3 16363 13672 4,62 17179 3,90 -2691 816 3507
HİPODROM 126,5 297 264 3,00 0 3,62 -33 -297 -264
VARLIK 264 3555 3246 3,53 4369 3,54 -309 814 1123
ÇALIŞKANLAR 146,9 39938 26184 3,73 24830 3,74 -13754 -15108 -1354
DIŞKAPI 148,3 15316 13830 3,60 17592 3,66 -1486 2276 3762
TOPLAM 5555 725649 658561 3,50 629161 3,52 -67088 -96488 -29400
* 1990 Verilerine göre düzenlenmiştir. ** 2023 Nazım Plan Çalışmalarında Bahçelievler üst bölgesine dahil edilmiştir.
ofis işlevlerinin konutu, bölge dışına ittiğini bölgenin toplam yaklaşık 5555 ha’lık bir
göstermektedir. Ofis kullanımlarının yer seçmeye yüzölçümüne sahip olduğu, toplam yüzölçümünün
başladığı Çukurambar, Öveçler, Balgat ise, bir %33’lük bölümünü ise konut alanların oluşturduğu
yandan, gecekonduların apartmanlara dönüşümü görülmektedir. Binaların sayısı açısından yaklaşık
sürecinde yapı ve nüfus yoğunluğu artan, diğer %66,5’lik bir büyüklük oluşturan konutların bölge
yandan da bu yapılarda önemli ölçüde ticari unsur içindeki yüzölçümünün bu denli düşük olmasında,
barındıran nitelikleri ile dikkat çekmektedir. Bu geniş alan kullanan kamu kuruluşları, askeri alanlar,
eğilimin 2000 yılı sonrası yaşadığı değişimin ayrıca açık alanlar vb. konut dışı alan kullanımlarının
irdelenmesi gerekmektedir. bulunması önemli bir etkendir. Bölgeye niteliğini
veren ticaret alanları toplam alanın %13’ünü
Konut Dokusu ve Onaylı Planlar oluştururken, geniş alan kullanan işlevler olarak
2000 yılı Bina Sayımı verilerine göre, merkez kamusal hizmetler ve ulaşım hizmetlerinin yaklaşık
planlama bölgesi içinde tespit edilen üst bölgelerin %41’lik bir yüzölçümüne sahip olması dikkat
toplamında 46.643 adet bina bulunmaktadır. çekicidir.
Bu binaların yaklaşık %66,5’ini konut yapıları Merkez bölgesindeki konut alanlarının alan
oluştururken, %33,5’i ise konut dışı yapılardan dağılımı irdelendiğinde ise, doygun olarak
oluşmaktadır. değerlendirilebilecek konut alanlarının yaklaşık
Konut dışı yapıların yaklaşık %72’si ise, sadece ticari %69’luk bir büyüklük oluşturduğu görülmektedir.
amaçlı yapılar ile konutla birlikte ticari işlevlerin Ankara’nın planlı gelişme sürecinde inşa edilen
bulunduğu binaların toplamından oluşmaktadır. ve önemli bir kısmı Bölge Kat Nizamı Planı
Bölgenin merkezi iş alanı işlevleri ile yüklü yapısı, kapsamında kalan bu alanlarda yaşam kalitesini
diğer planlama bölgelerindekinden çok daha yoğun arttıracak bir dizi uygulama ve işlem yapılması
bir ticaret yapısını da beraberinde getirmekte olup, zorunlu görülmektedir.
buna resmi yapılar da eklenmektedir. Bölgede Bölge içinde yenilenmesi gerektiği tespit edilen ve
bulunan 1215 adet resmi yapı, metropoliten kent çok önemli bir kısmı gecekondulardan oluşan konut
bütünündeki resmi yapıların yaklaşık %54,5’ini alanları ise, %17’lik bir büyüklük oluşturmaktadır.
oluşturmaktadır. Bu veriler, merkez planlama Bu alanların en dikkat çekici kısmı Altındağ
bölgesinin mevcut halde kamusal ve kamusal ilçesi çevresinde Hıdırlıktepe, Altındağ olarak
olmayan merkezi iş alanı işlevleri ve yönetici anılan gecekondu bölgeleri ve yakın çevresinden
hizmet yapıları ile de yüklü olduğunu açıkça ortaya oluşmaktadır. Yenilenmesi gereken konut alanları
koymaktadır. için ivedilikle yenileme ve dönüşüm amaçlı özel proje
uygulamalarının bir planlama bütünlüğü ve mantığı
Binaların işlevlerine göre üst bölgelere göre
içerisinde hayata geçirilmesi gerekmektedir.
tasnif edilmesi, merkez planlama bölgesi içindeki
çekirdeği de belirlemektedir. Buna göre, Ulus, Hisar, Merkez planlama bölgesi içinde kamu lojmanları
Kızılay, Kocatepe üst planlama bölgeleri çekirdek da yaklaşık %10’luk büyüklüğü ile kentin diğer
olarak adlandırılabilir. Merkezi iş alanının güney bölgelerinden çok daha fazla bir yüzölçümüne
kesiminde konut sayısı artanken, kuzey kesiminde sahiptir. Bu alanların ise, kamusal niteliğinin ve
daha seyrelen bir konut sayısı göze çarpmaktadır. dokusunun korunması önemsenmektedir. Lojman
Merkez işlevlerinin konuttan arındığı bölgelerde, alanlarının olası özelleştirilmesi ve satışlarında açık-
çöküntüleşme sorunlarının, geçiş bölgesi olarak kapalı dengesinin bozulmaması, kamusal kullanım
adlandırılan üretim birilerinin de artıyor oluşu, dengesinin yitirilmemesi ve bu alanların kentsel
Ulus bölgeciği çevresinden okunmaktadır. Benzer açık-yeşil alan sistemi unsurları olma niteliği de
bir durumun Sıhhiye çevresindeki tekstil atelyeleri taşıdıkları gözden kaçırılmamalıdır.
ile Kızılay merkezine de girmekte olduğu ifade
edilebilir. Merkez planlama bölgesi içinde binaların
kimin tarafından yapıldığı irdelendiğinde, yapı
2005 yılı arazi kullanım çalışması verilerinin merkez kooperatifleri tarafından yapılan yapıların azlığı
planlama bölgesinde derlenmesi sonucunda, dikkat çekmektedir. Bölge kat nizamı planı ile daha
Tablo 9.6. : Merkez Planlama Bölgesi Binalarının Kullanım Amacı-2000 496
Binanın Kullanım Amacı
Sağlık,
BÖLGECİK ADI Konut ve Konut Dışı Eğitim, Resmi Konut Dışı
Konut Ticari Sanayi Sosyal, Dini Tarımsal Diğer Bilinmeyen Toplam
Karışık Bina Kültür Daire Karışık
Spor
ULUS 435 151 1.279 28 12 10 75 14 171 37 6 2.218

KÜLTÜR 13 1 12 2 12 15 11 1 15 15 97
KIZILAY 21 200 518 33 19 64 74 2 931
DEVLET 131 1 4 1 3 2 440 1 4 4 591
KOCATEPE 217 271 56 8 14 10 4 11 591
MALTEPE 723 459 107 8 28 42 79 3 19 6 1.474
BAHÇELİEVLER 1.662 870 45 24 31 21 1 34 1 2.689
KAVAKLIDERE 285 412 76 13 21 24 14 6 851
ÇANKAYA 339 484 33 10 9 16 7 7 905
AYRANCI 1.495 265 30 9 4 7 6 2 5 1.823
ÖVEÇLER 1.725 703 46 1 10 4 3 2 6 2.500
BALGAT 1.813 402 163 21 7 17 12 7 10 1 9 2.462
ÇUKURAMBAR 1.260 51 27 3 4 6 27 4 24 13 1.419
GOP 401 311 84 1 12 12 7 3 8 9 848
SEYRAN 1.233 241 11 2 1 1 3 1 9 1.502
SÖĞÜTÖZÜ 817 64 31 4 17 25 26 6 2 1 4 997
İNCESU 483 261 4 1 6 4 7 2 1 769
CEBECİ TOPLAM 1.755 315 29 4 17 13 65 1 7 6 2.212
DEMİRLİBAHÇE 843 182 33 50 7 5 8 3 8 2 16 1.157

HAMAMÖNÜ 109 65 18 0 2 4 3 0 1 0 0 202
HİSAR 2.415 231 440 13 9 14 15 23 17 34 3.211
YENİDOĞAN 5.517 216 209 73 11 3 7 10 7 1 7 6.061
ALTINDAĞ 4.462 193 174 3 2 2 1 7 5 2 1 4.852
İSKİTLER 537 242 531 960 9 1 150 5 296 14 1 2.746
HİPODROM 38 83 14 16 9 49 2 211
VARLIK 358 28 4 1 8 2 89 1 1 492
ÇALIŞKANLAR 1.284 110 131 2 8 5 9 3 1.552
DIŞKAPI 610 109 229 176 31 16 29 3 63 13 1 1.280
GENEL TOPLAM 30.981 6.838 4.407 1.366 314 317 1.215 112 856 5 220 12 46.643

Tablo 9.7. : Merkez Planlama Bölgesi Binalarının Kimin Tarafından Yapıldığı-2000

Binanın Kimin Tarafından Yaptırıldığı
ÜST BÖLGE ADI Yabancı Bir
Özel Kamu Yapı Kooperatifi Bilinmeyen Toplam
Ülke
ULUS TOPLAM 1684 392 5 4 23 2108
KÜLTÜR TOPLAM 7 89 1 97
KIZILAY TOPLAM 826 99 3 3 931
DEVLET TOPLAM 3 585 3 591
KOCATEPE TOPLAM 559 26 4 2 591
MALTEPE TOPLAM 1177 269 28 1474
BAHÇELİEVLER TOPLAM 2481 107 100 1 2689
KAVAKLIDERE TOPLAM 836 44 11 12 8 911
ÇANKAYA TOPLAM 837 23 29 11 5 905
AYRANCI TOPLAM 1730 43 49 1 1823
ÖVEÇLER TOPLAM 2 426 37 36 1 2 500
BALGAT TOPLAM 2 395 31 36 2 462
ÇUKURAMBAR TOPLAM 1 347 72 1 419
GOP TOPLAM 866 55 6 5 2 934
ULUS TOPLAM 342 514 457 60 24 1397
SEYRAN TOPLAM 1 365 16 5 1 10 1 397
İNCESU TOPLAM 747 22 769
CEBECİ TOPLAM 2 101 109 2 2 212
DEMİRLİBAHÇE TOPLAM 1 109 38 10 1 157
HAMAMÖNÜ TOPLAM 427 41 1 3 472
HİSAR TOPLAM 3 094 113 4 3 211
YENİDOĞAN TOPLAM 6 024 33 4 6 061
ALTINDAĞ TOPLAM 4 644 92 8 4 744
İSKİTLER TOPLAM 2 456 255 3 32 2 746
HİPODROM TOPLAM 158 51 1 211
VARLIK TOPLAM 198 294 492
ÇALIŞKANLAR TOPLAM 1 137 310 104 1 1 552
DIŞKAPI TOPLAM 1 092 111 58 19 1 280
MERKEZ TOPLAM 42068 3871 904 97 195 47136
çok yap-sat biçiminde parsel ölçeğinde inşa edilen gerçekleşmediğini de göstermektedir. ayrıca Ulus’ta
kentin merkezi iş alanı ve çevresini kapsayan bir yabancı ülkeler tarafından yapılan yapıların da
bölge için bu veri olağan karşılanabilir. Ancak, önemli bir büyüklük oluşturduğu, bunu elçiliklerin
merkezi iş alanı içindeki Ulus üst bölgesinde yoğunlaştığı Kavaklıdere-Çankaya üst bölgelerinin
toplam yapıların % 32,7’sinin kooperatifler eliyle izlediği görülmektedir. Kamu yapılarının da merkezi
yapılarak bölge içindeki en yüksek orana erişilmesi, iş alanını oluşturan bölgelerde arttığı görülmekte
Ulus ve çevresindeki yapılaşma süreçlerinin Kızılay olup, bölgede genel hakim konut yapım ve sunum
çevresinden başlayarak yayılan yap-sat biçiminde biçiminin özel girişim eliyle oluştuğu söylenebilir.
Merkez Planlama Bölgesi Müdahale Kentsel Yerleşik Alanlar (KY):

Biçimleri-Stratejiler Bölge içindeki kentsel yerleşimler 6 ana bölge
Merkez planlama bölgesi içinde yaşayan 629.025 içinde değerlendirilmiştir. 1. bölge; Bahçelievler-
kişilik mevcut nüfusun 560.414’ü (yaklaşık %89) Mebusevleri, 2. bölge; Balgat, Çukurambar, 3.
düzenli konut alanlarında yaşamaktadır. Büyük bölge; Öveçler, 4. bölge; Çankaya, Gaziosmanpaşa-
Ayrancı, 5. bölge; Cebeci, 6. bölge ise; Hıdırlıktepe-
ölçüde doygun konut alanlarından oluşan ve
Telsizler olarak tanımlanmıştır. 1., 2., ve 3. ve 4.
onaylı planlarının büyük ölçüde gerçekleştiği
bölgeler, merkezi iş alanı işlevlerinin çok yoğun
görülen merkez planlama bölgesinde dönüşmemiş
olarak bulunduğu, yönetici hizmetler ve ofis
alanlar için onaylanan ıslah planlarının kapasiteleri birimlerinin sıçrama eğilimi gösterdiği nitelikleri ile
göz önünde bulundurulduğunda mevcut nüfusa ön plana çıkmaktadır. Bu 4 bölgeye ilişkin planlama
ilaveten bölgede 116.503 kinin daha yaşamasına çalışmaları kapsamında, merkez işlevlerinin konut
olanak sağlayan bir nüfus atamasının yapıldığı kullanımları ile ilişkisi, otopark sorunları, altyapı
görülmektedir. yetersizlikleri vb tüm sorunlar için, kapsamlı
etüdler eşliğinde özel projeler üretilmesi yararlı
Islah planları aracılığıyla yapılan bu atama,
görülmektedir.
gecekondu bölgelerindeki ortalama 94 k/ha olan
yoğunluğu 281 k/ha’a çıkararak, bölgenin kendi KY1 – MALTEPE – BAHÇELİ:
içinde yoğunlaşmasını ve bundan kaynaklı kentsel
Maltepe (6), Bahçeli (7) ve Söğütözü (16) üst
sorunları arttırabilecek bir nitelik taşımaktadır. bölgeciklerinin oluşturduğu bütünleşik kentsel
Bu yoğunluk artışı ve ek nüfus atamasının yerleşik dokuyu tanımlamaktadır. Bu ana bölgeyi
gecekondu bölgeleri olan Hıdırlıktepe, Zafertepe, oluşturan bölgelerde 2000 yılı nüfus sayımına
Yıldırım Beyazıt vb. mahallelerde gerçek çözümler göre 107125 kişinin yaşadığı bilinmekle birlikte
üretemeyeceği düşünülmektedir. Bu nedenle, bu nüfusun 105546 kişilik kısmının (% 98) onaylı
merkez planlama bölgesinden başlayarak, ıslah planlarına göre yapılaşması tamamlanmış alanlarda,
planları ile önerilmiş yoğunluk artışları yerine, anılan geriye kalan 1579 kişinin ise (% 2) halen Söğütözü
gecekondu bölgeleri için özgün yenileme ve dönüşüm bölgesindeki gecekondu alanlarında yaşadığı üst
çalışmaları yapılması gerekli görülmektedir. Böylesi ölçekli planlama çalışmaları esnasında hesap
bir seçim, bir yandan ıslah planlarının tanımladığı edilmiştir.
yoğunluklar yerine yoğunluğu ortalama 200 k/
ha da tutabilecek ve atanacak ek nüfusu yaklaşık Gecekondu alanlarına yönelik yapılan ıslah imar
660.000 kişi düzeyine indirecek, diğer yandan da planlarının hayata geçirilmesi halinde yaklaşık 7700
ıslah planlarının öngördüğü sağlıksız çevreler yerine, kişilik bir nüfusun daha bölgeye yerleşebilmesi
kentsel yaşam kalitesi ve donatım standartlar artmış neticesinde bölge için 114000 kişinin yaşamasına
bölgelerin oluşumuna olanak sağlayacaktır. yönelik plan kapasitesi bulunmaktadır.
Şekil 9.3. : Merkez Planlama Bölgesi Arazi Şekil 9.4. : Merkez Planlama Bölgesi Konut
Kullanımı Alan Dağılımı-2005 Alanları Dağılımı-2005
2023 Planlama Nüfusu Öngörüsü; neticesinde bölge için 68000 kişinin yaşamasına
yönelik plan kapasitesi bulunmaktadır.
- Bölgenin tamamına yakın kısmının yapılaşması
tamamlanmış alanlardan oluşması nedeniyle 2023 Planlama Nüfusu Öngörüsü;
ıslah planlama alanlarında yapılacak olan
dönüşüm eylem planları ile plan kapasitesinin - Bölgenin tamamına yakın kısmının yapılaşması
tamamlanmış alanlardan oluşması nedeniyle
3700 kişi azaltılarak bölgenin 110000
ıslah planlama alanlarında yapılacak
kişilik nüfusu ile doygunluğa ulaşacağı
olan dönüşüm eylem planları ile plan
öngörülmektedir.
kapasitesinin 8000 kişi azaltılarak bölgenin
KY2 – BALGAT – ÇUKURAMBAR: 60000 kişilik nüfusu ile doygunluğa ulaşacağı
öngörülmektedir.
Balgat (12) ve Çukurambar (13) üst bölgeciklerinin
oluşturduğu kentsel yerleşik dokuyu KY4 – GOP – AYRANCI:
tanımlamaktadır. Bu ana bölgeyi oluşturan Çankaya (9), Ayrancı (10) ve G.O.P (14) üst
bölgelerde 2000 yılı nüfus sayımına göre 40892 bölgelerinin oluşturduğu kentsel yerleşik dokuyu
kişinin yaşadığı bilinmekle birlikte bu nüfusun tanımlamaktadır. Bu bölgeyi oluşturan alanlarda
35687 kişilik kısmının (% 87) onaylı planlarına göre 2000 yılı nüfus sayımına göre 172847 kişinin
yapılaşması tamamlanmış alanlarda, geriye kalan yaşadığı bilinmekle birlikte bu nüfusun % 97’sinin
yaklaşık 5200 kişinin ise (% 13) halen gecekondu onaylı planlarına göre yapılaşması tamamlanmış
alanlarında yaşadığı hesap edilmiştir. alanlarda, geriye kalan % 3’ün ise halen gecekondu
Gecekondu alanlarına ilişkin yapılan ıslah alanlarında yaşadığı hesap edilmiştir.
imar planlarının hayata geçirilmesi halinde bu Gecekondu alanlarına yönelik yapılan ıslah imar
gecekondu alanlarında 29800 kişilik bir nüfusun planlarının hayata geçirilmesi halinde bölge için
daha bölgeye yerleşebilmesi neticesinde bölge için yaklaşık 182000 kişinin yaşamasına yönelik plan
65500 kişinin yaşamasına yönelik plan kapasitesi kapasitesi bulunmaktadır.
bulunmaktadır.
2023 Planlama Nüfusu Öngörüsü;
- Bölgenin tamamına yakın kısmının yapılaşması
- Günümüze kadar yapılan planlama tamamlanmış alanlardan oluşması nedeniyle
çalışmalarında bölge için belirlenen plan ıslah planlama alanlarında yapılacak olan
nüfusu kapasitesinin; özellikle ıslah planlama dönüşüm eylem planları ile plan kapasitesinin
alanlarında yapılacak olan dönüşüm eylem bölgenin 175.000 kişilik nüfusu ile doygunluğa
planları ile 15500 kişi azaltılarak 50000 kişinin ulaşacağı öngörülmektedir.
yaşayabileceği yaşam çevresi oluşturulması
öngörülmektedir. KY5 – CEBECİ:
KY3 – ÖVEÇLER: İncesu (17), Cebeci (18), Demirlibahçe (19) ve

Hamamönü (20), üst bölgelerinin oluşturduğu
Öveçler (11) üst bölgesinin oluşturduğu kentsel kentsel yerleşik alan unsurlarından oluşmaktadır.
yerleşik dokuyu tanımlamaktadır. Bu bölgeyi 2000 yılı nüfus sayımına göre 77884 kişinin
oluşturan alanlarda 2000 yılı nüfus sayımına onaylı ıslah planlarları ile yaklaşık 92.000 kişiye
göre 56107 kişinin yaşadığı bilinmekle birlikte görülmüştür.
bu nüfusun 54440 kişilik kısmının (% 97) onaylı
planlarına göre yapılaşması tamamlanmış alanlarda, 2023 Planlama Nüfusu Öngörüsü;
geriye kalan yaklaşık 1670 kişinin ise (% 3) halen
Cebeci-Zafertepe, Şafaktepe, Ellinci Yıl, bölgeleri
gecekondu alanlarında yaşadığı hesap edilmiştir.
ise, bir bölümü gecekondu alanlarından oluşan
Gecekondu alanlarına yönelik yapılan ıslah imar daha çok kentsel yerleşimler olarak tanımlanabilir.
planlarının hayata geçirilmesi halinde yaklaşık 12800 Bu bölgelerdeki gecekondu alanlarının bir bölümü,
kişilik bir nüfusun daha bölgeye yerleşebilmesi topoğrafik olarak da önemli yükseltiler içerdiğinde,
önemli vista noktaları olarak göze çarpmaktadır. MİA1 – ULUS:

Bu bölgeler için ise, ıslah planları ile öngörülmüş
Merkezi iş alanının kuzey kesimi olan Ulus odağında
dönüşümlerin hayata henüz geçmemesi bir fırsat
koruma olgusunu temel çıkış noktası olarak kabul
olarak değerlendirilmeli ve her bir gecekondu alanı
eden ve özel yasalarla belirlenmiş koruma amaçlı
için kimliği, niteliği, kent bütünü içindeki konumu,
imar planları doğrultusunda işlem yapılması, bu
çevre ilişkileri, mülkiyet ve içerisinde yaşayan nüfus
alan için özel bir alan yönetimi oluşturularak,
gibi ölçütleri dikkate alan özgün yenileme amaçlı
kültürel ve turistik potansiyellerin etkin bir biçimde
çalışmalar yapılmalıdır. Bu çalışmalar sonucunda,
değerlendirilmesi ve bölgedeki çözülmeye karşı özel
bölge nüfusunun 85000 kişi de tutulabileceği
müdahale biçimleri geliştirilmesi esastır. Kuzeyde,
öngörülmektedir.
yıllardır süren Kazıkçi Merkezi İş alanı Projesinin
KY6 – DIŞKAPI-YENİDOĞAN: ise, daha fazla gecikmeksizin hayat geçirilmesi ve
merkezler bütünü ile ilişkilenecek bir bütünlük ve
Hisar (21), Yenidoğan (22) ve Altındağ (23) ile yapıda geliştirilmesi gerekmektedir.
Çalışkanlar (27) üst bölgelerinin oluşturduğu, 2000
yılı nüfus sayımına göre 96017 kişinin yaşadığı 2000 yılı itibariyle 4901 kişinin yaşadığı ve onaylı
önemli bir bölümü gecekondu alanlarından oluşan ıslah ve koruma amaçlı ıslah planlarının 5000 kişilik
yerleşim alanlarını ifade eder. kapasite tanımladığı bölgenin nüfusunun 5000 kişi
olarak gerçekleşebileceği öngörülmektedir.
Onaylı ıslah planlarının Hıdırlıktepe-Telsizler,
Gültepe ve Çalışkanlar bölgelerinde önemli nüfus MİA2 – KIZILAY:
artışları yapabileceği ve nüfusun yaklaşık 118.500
kişiye ulaşabileceği görülmüştür. Merkezi iş alanının güney kesimi olan Kızılay odağı
ve saçaklanmalarında ise, Kızılay’dan başlayan
2023 Planlama Nüfusu Öngörüsü; çözülme ve çöküntüleşme süreçlerini algılayıp,
kapsamlı çözümler üretecek özel çalışmalar
Bu bölgelerdeki gecekondu alanlarının bir bölümü,
yapılmalı, “Kültürel Merkez Kızılay” hedefli, iş
topoğrafik olarak da önemli yükseltiler içerdiğinde,
geliştirme, canlandırma çalışmaları yürütülmeli,
önemli vista noktaları olarak göze çarpmaktadır.
böylesi işlevlerin bütün olarak yönlendirilebileceği
Bu bölgelerdeki ıslah planları ile öngörülmüş
alan yönetimleri kurulmalı, buna benzer çabalar
dönüşümlerin hayata henüz geçmemesi bir fırsat
özendirilmelidir.
olarak değerlendirilmeli ve her bir gecekondu alanı
için kimliği, niteliği, kent bütünü içindeki konumu, Bölge kat rejimi planlarına göre yapılaşmış ve
çevre ilişkileri, mülkiyet ve içerisinde yaşayan nüfus doygunluğa ulaşmış Kızılay merkezi iş alanında
gibi ölçütleri dikkate alan özgün yenileme amaçlı yaklaşık 37500 olan mevcut nüfusun korunacağı
çalışmalar yapılmalıdır. Bu çalışmalar sonucunda, öngörülmüştür.
bölge nüfusunun 108000 kişi de tutulabileceği
öngörülmektedir. MİA3 – İSKİTLER:
Merkezi İş Alanları (MİA): Merkezi iş alanının yaşadığı kendi içinde yoğunlaşma-
sıkışma sorunlarını kuzeydeki potansiyeller ile
Merkez planlama bölgesinde yapılacak müdahale aşarak, kentin kuzey ve kuzeybatı yerleşimleri için
biçimleri ve bu planın ürettiği plan kararlarının gerekli merkezi iş alanını tanımlamak amaçlı olarak
strateji şeması irdelendiğinde; yukarıda açıklanan 1990’lı yılların başından beri sürdürülen Kazıkiçi
yenileme alanlarına ilaveten, merkezi iş alanı Bostanları-MİA alanlarını kapsamaktadır.
işlevi taşıyan bölgeler de kendi içinde ayrı ayrı ele
alınmıştır. Buna göre, merkezi iş alanı; Ulus, Kızılay- Uzun süre gecikerek, kentin merkezi iş alanı
Tunalı, İskitler-Kazıkiçi ve Söğütözü olmak üzere 4 gelişimini yönlendirme hedefinden uzaklaşan bu
ana parça olarak tanımlanmıştır. Her bir merkezi planın hayata geçirilmesi halen önem taşımaktadır.
iş alanı odağının gelişimi ve sorunlarının birbiri ile Bölgedeki sanayi alanlarının tasfiye edildiği ve
bütünleşen bir biçimde “Merkezler Ana Planı” önemli bir çöküntü bölgesi görünümündeki alanın
kapsamında ele alınması sağlanmalı, bu bölgeler iş ve alışveriş merkezine dönüşümü ile, kontrolsüz
için iş geliştirme programları ve alan yönetimleri gelişen alışveriş merkezleri için bir çekim unsuru
oluşturulması özendirilmelidir. tanımlanabilecektir.
Tablo 9. 8. : Merkez Planlama Bölgesi Nüfus, Konut ve Onaylı Plan Analizi

MAHALLE YAPILAŞMIŞ BOŞ ALAN GECEKONDU
PLANSIZ İMAR PLANLI
FARK
ADI
NÜFUSU
ALAN
ALAN
(K/ha)
ALANI
BÖLGELER
ADEDI
NÜFUS
NÜFUS
NÜFUS
NÜFUS
(mevcut)
ALAN
(K/ha)
ALANI
NÜFUS
TOPLAM PLAN
(ıslah planı)
(ıslah planı)
KONUT
YOĞUNLUK
YOĞUNLUK
YOĞUNLUK
BÜYÜKLÜĞÜ
HANE HALKI
ALAN (ha)
KONU DIŞI
YOĞUNLUK
ALTINTAŞ 3 148 2,18 1 148 247 0 1 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 148 0
ANAFARTALAR 8 0 0,00 0 0 0 0 8 0 0 0 Konut Dışı Kullanımlar 0 0
DOĞANBEY 47 606 3,83 1 606 433 0 46 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 606 0
FEVZİPAŞA 33 0 0,00 0 0 0 0 33 0 0 0 Konut Dışı Kullanımlar 0 0
INKILAP 10 430 2,58 1 430 331 0 3 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 430 0
İSTİKLAL 5 679 3,42 2 679 377 0 3 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 679 0
KIZILELMA 4 231 3,92 1 231 257 0 3 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 231 0
KOYUNPAZARI 3 129 1,00 3 129 52 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 129 0
MISAKİMİLLİ 4 463 3,31 2 463 232 0 2 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 463 0
NECATİBEY 6 468 3,22 1 468 334 0 4 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 468 0
ULUS (1)
ÖZGEN 3 0 0,00 0 0 0 0 3 0 0 0 Konut Dışı Kullanımlar 0 0
ÖZTÜRK 5 399 3,70 3 399 143 0 2 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 399 0
SAKALAR 4 399 3,38 4 399 95 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 399 0
SUTEPE 4 177 4,67 2 177 104 0 2 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 177 0
ŞENYURT 4 161 4,08 3 161 54 0 1 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 161 0
YEĞENBEY 4 242 3,61 0 242 605 0 3 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 242 0
YENİCE 10 268 2,92 1 368 409 0 10 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 268
ULUS TOPLAM 154 4901 2,70 25 4901 216 0 128 0 0 0 0 0 0 0 0 0 4901 0
ÜLKÜ 75 0 0 0 0 0 0 75 0 0 0 Konut Dışı Kullanımlar 0 0
(2)
KÜLTÜR TOPLAM 75 0 0 0 0 0 0 75 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
KÜLTÜR
CUMHURİYET 12,5 215 3,53 12,6 215 17 0 0 0 0 0 MIA 215 0
KIZILAY 26,8 2539 2,72 26,8 2539 95 0 0 0 0 0 MIA 2639 0
KOCATEPE 10,3 1210 2,52 10,3 1210 117 0 0 0 0 0 MIA 1210 0
(3)
KORKUTREİS 19,8 1234 3,03 19,8 1234 62 0 0 0 0 0 MIA 1234 0
KIZILAY
MEŞRUTİYET 17,8 1142 2,75 17,8 1142 64 0 0 0 0 0 MIA 1142 0
SAĞLIK 25,4 824 2,47 25,4 824 32 0 0 0 0 0 MIA 824 0
KIZILAY TOPLAM 112,7 7164 2,84 112,7 21,64 65 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 7164 0
DEVLET 473,4 14671 3,33 473,4 14671 31 0 0 0 0 0 Lojmanlar 14671 0
(4)
NAMIK KEMAL 15,4 1617 3,60 15,4 1617 105 0 0 0 0 0 MIA 1617 0
DEVLET
DEVLET TOPLAM 488,8 16288 3,46 488,8 16288 68 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 16288 0
FİDANLIK 27 1866 2,54 15,4 1866 121 0 11,6 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 1866 0
KÜLTÜR 28,8 4527 2,77 28,8 4527 157 0 0 0 0 0 MIA 4527 0
(5)
TINAZTEPE 21 7579 2,89 21 7579 361 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 7579 0
KOCATEPE
501
KOCATEPE TOPLAM 76,8 13972 2,73 65,2 13972 213 0 11,6 0 0 0 0 0 0 0 0 0 13972 0
MERKEZ PLANLAMA BÖLGESİ (Devamı...) 502
FARK
ADI
NÜFUSU
ALAN
ALAN
(K/ha)
ALANI
BÖLGELER
ADEDI
NÜFUS
NÜFUS
NÜFUS
NÜFUS
(mevcut)
ALAN
(K/ha)
ALANI
NÜFUS
TOPLAM PLAN
(ıslah planı)
(ıslah planı)
KONUT
YOĞUNLUK
YOĞUNLUK
YOĞUNLUK
BÜYÜKLÜĞÜ
HANE HALKI
ALAN (ha)
KONU DIŞI
YOĞUNLUK
ANITTEPE 25,1 6395 2,85 25,1 6395 255 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 0
ETİ 44,7 1232 3,04 44,7 1232 28 0 0 0 0 0 MIA 0
MALTEPE 45,6 11013 2,85 45,6 11013 242 0 0 0 0 0 MIA 0
(6)
MEBUSEVLERİ 91,4 5645 2,93 17 5645 332 0 74,4 0 0 0 MIA 0
MALTEPE
YÜCETEPE 43,7 7171 2,83 11,3 7171 635 0 32,4 0 0 0 Gecekondu 0
MALTEPE TOPLAM 250,5 31456 2,90 143,7 31456 298 0 106,8 0 0 0 0
BAHÇELİEVLER 8,1 15809 2,78 58,1 18509 272 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlamış 15809 0
EMEK 144,7 25266 2,92 144,7 25266 175 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlamış 25266 0
YUKARI BAHÇELİEVLER 103 19075 2,84 103 19075 185 0 0 0 0 0 Gecekondu Yok 19075 0
BAHÇELİ-
EVLER (7)
BAHÇELİEVLER
305,8 60150 2,85 305,8 60150 211 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 60150 0
TOPLAM
BARBAROS 35,5 7305 2,58 35,5 7305 206 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 7305 0
ESATOĞLU 12,9 4553 2,69 12,9 4553 353 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 4553 0
KAVAKLIDERE 51,8 9099 2,63 51,8 9099 176 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 9099 0
REMZİ OĞUZ 58,1 6528 2,69 58,1 6528 112 0 0 0 0 0 MIA 6528 0
KAVAKLIDERE
KAVAKLIDERE
158,3 27485 2,65 158,3 27485 212 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 27485 0
TOPLAM
AZİZİYE 81,9 12771 2,86 81,9 12771 156 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 12771 0
ÇANKAYA 180,9 10892 2,79 180,9 10892 60 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 10892 0
GÜVEN 44,3 11363 2,71 44,3 11363 257 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 11363 0
ÇANKAYA
ÇANKAYA TOPLAM 307,1 35026 2,78 307,1 35026 158 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 35026 0
AYRANCI 80 20529 2,84 80 20529 256 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 20256 0

GÜZELTEPE 45 3092 2,94 23 5546 241 0 0 0 0 0 185 546 63 25 241 5280 10826 4734
İLKADIM 96 12851 3,37 55 11496 210 0 0 0 0 0 402 1355 41 33 210 8685 20181 7330
AYRANCI
AYRANCI TOPLAM 221 39472 3,05 158 37571 236 0 0 0 0 0 588 1901 63 29 225 13965 51536 12064
AŞAĞI ÖVEÇLER 58 9723 3,47 38 9331 244 0 0 0 0 0 113 392 20 20 244 4872 14203 4480
HARBİYE 105 24346 3,31 105 24346 232 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 24346 0
ÖVEÇLER 43 8194 3,67 32 7720 238 0 0 0 0 0 129 474 11 44 238 2573 10294 2100
SOKULLU MEHMET PAŞA 42 10799 3,44 34 10338 309 0 0 0 0 0 134 461 9 52 309 2716 13054 2255
ÖVEÇLER
YUKARI ÖVEÇLER 42 3045 4,09 22 2705 124 0 0 0 0 0 83 340 20 17 124 2507 5212 2167
ÖVEÇLER TOPLAM 291 56107 3,60 231 54440 229 0 0 0 0 0 459 1667 60 33 229 12668 67109 11002
MERKEZ PLANLAMA BÖLGESİ (Devamı...)
FARK
ADI
NÜFUSU
ALAN
ALAN
(K/ha)
ALANI
BÖLGELER
ADEDI
NÜFUS
NÜFUS
NÜFUS
NÜFUS
(mevcut)
ALAN
(K/ha)
ALANI
NÜFUS
TOPLAM PLAN
(ıslah planı)
(ıslah planı)
KONUT
YOĞUNLUK
YOĞUNLUK
YOĞUNLUK
BÜYÜKLÜĞÜ
HANE HALKI
ALAN (ha)
KONU DIŞI
YOĞUNLUK
BALGAT 51 6888 3,55 28 6518 234 0 11 0 0 0 104 370 12 30 234 2861 9379 2491
CEVİZLİDERE 67 7097 4,24 11 6459 303 0 7 0 0 0 858 3668 48 75 303 14624 18083 10986
EHLİBEYT 32 3385 3,58 32 3385 106 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 3385 0
SOKULLU MEHMET PAŞA 45 4715 3,41 27 4715 178 0 19 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 4715 0
BALGAT
OĞUZLAR 62 9498 3,69 62 9498 154 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 9498 0
BALGAT TOPLAM 257 31583 3,70 160 27575 195 0 37 0 0 0 962 4008 60 53 269 17485 45060 13477
ÇUKURAMBAR 203 5272 3,83 27 4793 178 0 125 0 0 0 125 479 51 9 178 9001 13794 8522
KIZILIRMAK 98 4037 3,90 33 3319 101 0 34 0 0 0 184 718 31 23 101 3136 6455 2418
AMBAR
ÇUKUR-
ÇUKURAMBAR
301 9309 3,81 60 8112 140 0 159 0 0 0 309 1197 82 16 140 12137 20249 10940
TOPLAM
BÜYÜKESAT 80 9259 3,06 80 9259 116 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 9259 0

GAZİOSMANPAŞA 42 5039 2,74 42 5039 120 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 5039 0
KAZIM ÖZALP 57 5289 3,10 57 5289 111 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 6289 0
GOP
MURAT 13 4463 3,47 13 4463 346 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 4463 0
100. YIL 41 7111 2,94 41 7111 173 0 0 0 0 0 Gecekondu Yok 7111 0
GOP TOPLAM 232 32161 3,06 232 32161 173 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 32161 0
DOĞUŞ 11 3614 2,89 11 3614 338 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 3614 0

KÜÇÜKESAT 11 3711 2,76 11 3711 344 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 3711 0
MUHSİN ERTUĞRUL 12 4213 2,94 12 4213 363 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 4213 0
SEYRAN 36 9203 3,08 30 8990 302 0 0 0 0 0 69 213 7 32 302 1991 10981 1778
SEYRAN
ZAFERTEPE 27 3990 3,72 5 2508 465 0 0 0 0 0 398 1482 22 68 465 10126 12635 8645
SEYRAN TOPLAM 97 24731 3,08 68 23037 362 0 0 0 0 0 467 1694 28 50 383 12117 35154 10423
SÖGÜTÖZÜ 184 2080 3,53 16 4645 290 0 115 0 0 0 123 435 13 35 290 3629 8275 3195
BEŞTEPELER 274 10439 3,45 53 9294 175 0 198 0 0 0 332 1145 23 49 175 4053 13348 2908
ÖZÜ
SÖĞÜT-
SÖĞÜTÖZÜ TOPLAM 458 15519 3,49 69 13940 233 0 353 0 0 0 455 1579 36 42 233 7682 21622 6103
ARKATOPRAKLIK 11 3184 3,41 11 2184 303 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 3184 0

İLERİ 14 5970 3,09 14 5970 429 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 5970 0
İNCESU 12 4523 3,11 12 4523 387 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 4523 0
İNCESU
ÖN CEBECİ 20 6119 2,88 20 6119 300 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 6119 0
İNCESU TOPLAM 57 19796 3,12 57 19796 355 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 19796 0
CEBECİ 28 7448 2,92 19 7448 403 0 10 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 7448 0

ÇAMLITEPE 28 7655 3,07 28 7655 277 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 7655 0
DİLEKLER 13 2130 3,61 6 1751 318 0 0 0 0 0 105 379 7 54 318 2229 3981 1851
50. YIL 33 2095 3,71 6 1328 207 0 0 0 0 0 207 767 27 29 207 5497 6825 4730
ERTUĞRULGAZİ 25 8584 3,28 25 8584 350 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 8584 0
CEBECİ
FAKÜLTELER 28 6755 2,84 18 6755 371 0 10 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 6755 0
TOPRAKLIK 6 1867 3,14 6 1867 295 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 1867 0
503
CEBECİ TOPLAM 160 36534 3,22 107 35388 318 0 20 0 0 0 312 1146 34 42 263 7726 43114 6580
FARK
ADI
NÜFUSU
ALAN
ALAN
(K/ha)
ALANI
BÖLGELER
ADEDI
NÜFUS
NÜFUS
NÜFUS
NÜFUS
(mevcut)
ALAN
(K/ha)
ALANI
NÜFUS
TOPLAM PLAN
(ıslah planı)
(ıslah planı)
KONUT
YOĞUNLUK
YOĞUNLUK
YOĞUNLUK
BÜYÜKLÜĞÜ
HANE HALKI
ALAN (ha)
KONU DIŞI
YOĞUNLUK
DEMİRLİBAHÇE 55 13016 3,26 42 13016 314 0 14 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 13016 0
ŞAFAKTEPE 54 8538 3,53 21 6644 316 0 6 0 0 0 536 1895 27 71 316 8479 15122 6584
BAHÇE
DEMİRLİBAHÇE
DEMİRLİ-
109 21554 3,40 63 19660 315 0 20 0 0 0 535 1895 27 71 316 8479 28138 6584
TOPLAM
DEMİRTAŞ 32 547 3,58 0 0 0 0 0 0 0 0 153 547 2 238 319 733 733 186
GÜNDOĞDU 8 2192 3,19 5 2151 414 0 2 0 0 0 13 41 1 52 414 331 2482 289
MEYDAN 4 707 3,63 0 0 0 0 1 0 0 0 194 707 3 236 378 1133 1133 425
SÜMER 3 377 3,61 1 377 755 0 3 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 377 0
ERZRUM 18 3342 3,08 18 3342 185 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 3342 0
HAMAMÖNÜ
HAMAMÖNÜ TOPLAM 65 7166 3,42 24 5870 451 0 35 0 0 0 350 1296 6 175 370 2196 8066 901
AKALAR 5 1003 4 5 1003 218 0 1 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 1003 0

AKBAŞ 4 896 4 4 896 249 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 896 0
ALPASLAN 3 803 3 3 803 236 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 803 0
BASKIR 3 1083 4 3 1083 319 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 1083 0
ÇEŞME 4 512 4 2 512 320 0 3 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 512 0
ÇİMENTEPE 3 161 3,35 1 161 230 0 2 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 161 0
DEMİRFIRKA 4 576 3,63 3 576 206 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 576 0
İÇKALE 10 1552 4,08 6 1552 263 0 4 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 1552 0
KILIÇASLAN 2 320 3,60 2 320 139 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 320 0
NAZIMBEY 4 710 3,43 4 710 203 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 710 0
OĞUZ 2 235 3,39 2 235 102 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 235 0
HİSAR
ÖZBEKLER 4 298 3,25 4 298 85 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 298 0
PAZAR 2 579 3,62 2 579 276 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 579 0
SAKARYA 8 2140 3,10 8 2140 278 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 2140 0
SIĞINAKLAR 5 1356 4,11 4 1356 377 0 1 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 1356 0

ŞÜKRİYE 24 3526 3,70 5 2173 402 0 9 0 0 0 366 1353 9 145 402 3743 5916 2390
TABAKHANE 9 177 2,20 4 177 40 0 5 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 177 0
TURAN 7 1438 3,46 6 1438 244 0 0 1 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 1438 0
YALÇINKAYA 6 1767 3,90 6 1767 321 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 1767 0
YENİHAYAT 9 1955 3,87 7 1955 387 0 2 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 1955 0
HİSAR TOPLAM 115 21086 3,54 79 19733 240 0 25 1 0 0 366 1353 9 145 402 3743 23476 2390
MERKEZ PLANLAMA BÖLGESİ (Devamı...)
FARK
ADI
NÜFUSU
ALAN
ALAN
(K/ha)
ALANI
BÖLGELER
ADEDI
NÜFUS
NÜFUS
NÜFUS
NÜFUS
(mevcut)
ALAN
(K/ha)
ALANI
NÜFUS
TOPLAM PLAN
(ıslah planı)
(ıslah planı)
KONUT
YOĞUNLUK
YOĞUNLUK
YOĞUNLUK
BÜYÜKLÜĞÜ
HANE HALKI
ALAN (ha)
KONU DIŞI
YOĞUNLUK
AKTAŞ 11 1823 3,77 0 0 0 0 0 0 0 0 484 1823 11 166 249 2738 2737 914
ATİLLA 16 2895 4,19 2 409 195 0 0 0 0 0 594 2486 14 176 195 2745 3154 259
CEMALBEY 13 3871 4,52 0 0 0 0 0 0 0 0 857 3871 13 291 319 4236 4237 366
GÜLTEPE 93 4411 4,52 1 285 237 0 72 0 0 0 913 4126 19 216 237 4534 4819 409
HÜRRİYET 7 1507 4,46 0 0 0 0 0 0 0 0 338 1507 7 206 414 3019 3019 1513
I. SULTAN MURAT 21 3294 4,07 3 841 290 0 5 0 0 0 602 2453 13 196 290 3627 4469 1174
KEMAL ZEYTİNOĞLU 8 1317 4,36 0 0 0 0 0 0 0 0 302 1317 8 171 378 2907 2906 1589
ÖZGÜRLÜK 6 1479 4,25 0 0 0 0 0 0 0 0 348 1479 6 235 412 2596 2596 1117
YENİDOĞAN
PLEVNE 14 2401 3,80 5 2401 480 0 9 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 2401 1272
SERSER SOMUNCUOĞLU 26 4385 4,21 4 1605 382 0 11 0 0 0 660 2780 11 262 382 4052 5657 1272
SOKULLU 6 1502 4,30 6 1502 264 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 1502 0
YENİDOĞAN TOPLAM 220 28885 4,22 21 7043 168 0 97 0 0 0 5098 21842 102 213 319 30455 37497 8612
ATIFBEY 4 875 3,77 0 0 0 0 0 0 0 0 232 875 4 236 291 1077 1077 202
ÇANDARLI 4 1076 4,31 0 0 0 0 0 0 0 0 250 1078 4 284 319 1210 1210 134
DOĞANŞEHİR 7 2116 4,12 0 0 0 0 0 0 0 0 514 2116 7 302 319 2230 2230 114
ENGÜRÜ 7 1904 3,90 0 0 0 0 0 0 0 0 488 1404 7 272 319 2230 2230 326
ENVERPAŞA 5 800 3,74 2 474 463 0 0 0 0 0 87 325 3 116 263 738 1212 412
FATİH 8 2161 4,23 0 0 0 0 0 0 0 0 511 2161 8 281 319 2453 2452 292
FAZIL AHMET PAŞA 5 657 3,56 1 227 378 0 0 0 0 0 121 431 5 90 378 1812 2039 1381
FERMANLAR 5 966 3,80 1 154 256 0 0 0 0 0 214 813 4 194 256 1075 1228 262
GÖKÇENEFE 6 1432 3,75 0 0 0 0 0 0 0 0 231 1432 6 239 378 2265 2265 833
HAYRİ ARTMANLAR 7 1950 4,41 0 0 0 0 0 0 0 0 442 1950 7 271 423 3043 3043 1093
İZETTİN 8 542 3,44 3 542 187 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 542 0
KARTALLAR 7 1334 4,68 0 0 0 0 5 0 0 0 185 1334 6 215 378 2341 2341 1007
ALTINDAĞ
ORHANGAZİ 8 1553 4,31 0 0 0 1 0 0 0 0 360 1553 7 222 342 2394 2394 841
ÖNCÜLER 6 833 3,62 0 0 0 1 0 0 0 0 230 833 5 185 376 1692 1692 859
SİNANPAŞA 4 871 4,25 0 0 0 1 0 0 0 0 205 871 4 218 355 1420 1420 549
ULUBATLIHASAN 6 1030 4,13 0 0 0 0 0 0 0 0 249 1030 6 166 248 1540 1540 510
YAMAÇ 5 845 4,54 0 0 0 0 0 0 0 0 186 845 5 180 248 1168 1168 323
YAVUZ SELİM 2 449 4,89 0 0 0 0 0 0 0 0 92 449 2 204 402 885 885 436
YILDIRIM BEYAZIT 4 970 4,02 2 632 351 0 0 0 0 0 84 338 2 199 351 597 1230 259
YILMAZLAR 5 938 4,01 0 0 0 0 0 0 0 0 234 938 5 188 351 1756 1756 818
YİĞİTLER 6 1408 4,18 0 0 0 0 0 0 0 0 337 1408 6 251 351 1967 1967 559
ALTINDAĞ TOPLAM 117 24709 4,08 8 2029 287 3 5 0 0 0 5252 22683 101 216 333 33892 35920 11211
EVLİYAÇELEBİ 32 2908 3,92 7 2908 404 11 15 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 2908 0

YENİTURAN 21 0 0,00 0 0 0 13 8 0 0 0 Konut Dışı Kullanımlar 0 0
ZÜBEYDE HANIM 115 11841 3,91 23 11841 519 0 92 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 11841 0
GÜMÜŞDERE 72 2430 4,02 0 0 0 0 0 0 0 0 604 2430 68 36 200 13600 13600
İSKİTLERR
505
İSKİTLER TOPLAM 240 17179 3,95 30 14749 462 25 116 0 0 0 604 2430 68 36 200 28349 13600
FARK
ADI
NÜFUSU
ALAN
ALAN
(K/ha)
ALANI
BÖLGELER
ADEDI
NÜFUS
NÜFUS
NÜFUS
NÜFUS
(mevcut)
ALAN
(K/ha)
ALANI
NÜFUS
TOPLAM PLAN
(ıslah planı)
(ıslah planı)
KONUT
YOĞUNLUK
YOĞUNLUK
YOĞUNLUK
BÜYÜKLÜĞÜ
HANE HALKI
ALAN (ha)
KONU DIŞI
YOĞUNLUK
AKKÖPRÜ 127 0 0 0 0 0 0 127 0 0 0 Konut Dışı Kullanımlar 0 0
RUM
HİPOD-
HİPODRUM TOPLAM 127 0 0 0 0 0 0 127 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
VARLIK 264 4369 3,21 42 4369 104 0 128 0 0 0 Gecekondu Yok 4369 0
VARLIK
VARLIK TOPLAM 264 4369 3,21 42 4369 104 0 128 0 0 0 0 0 0 0 0 0 4369 0
ÇALIŞKANLAR 45 6908 4,19 12 3224 260 0 9 0 0 0 880 3684 23 159 260 6031 9255 2347
ÖRNEK 102 17922 3,30 75 17922 238 0 27 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 17922 0
147 24830 3,74 88 21146 249 0 36 0 0 0 880 3684 23 159 260 6031 27177 2347
ÇALIŞ-KANLAR
ALTINBAŞ 23 0 0 0 0 0 23 0 0 0 Konut Dışı Kullanımlar 0 0

BOZKURT 25 1131 4,14 0 1131 0 0 25 0 0 0 Konut Dışı Kullanımlar 1131 0
FAZİLET 17 2496 3,56 8 2257 282 0 7 0 0 0 67 238 2 132 282 508 2765 269
KÖPRÜBAŞI 7 1621 3,30 4 1621 438 0 5 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 1621 0
DIŞKAPI
TURGUT REİS 11 3417 3,88 7 3417 488 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 3417 0
ZİRAAT 65 8927 3,88 13 8927 676 0 52 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 8927 0
148 17592 3,65 32 17354 471 0 111 0 0 0 67 238 2 132 282 508 17862 269
MERKEZ TOPLAM 5555 629025 3,32 3134 560414 247,15 28 1590 6 0 0 16715 68614 701 54 162 182684 743098 116503
2000 yılı sayımlarına göre 21548 kişinin yaşadığı Bu zonun parçaları olan, Etlik-Kasalar, Eskişehir
bölgede, merkeze dönüşecek alanlardaki karışık Yolu-Bakanlıklar, Çankaya Köşkü, Anıtkabir ve
kullanımların varlığı korunacak ve nüfusun 25000 Hastaneler bölgelerindeki mevcut açık-kapalı
düzeyinde gerçekleşmesi sağlanacaktır. dengesinin ve açık-yeşil sistem unsurlarının zarara
görmesi kesinlikle engellenmelidir. Hastaneler
MİA4 – SÖĞÜTÖZÜ:
bölgesi için ulaşım-dolaşım, otopark vb tüm
Söğütözü merkezi iş alanı için ise, Çukurambar, sorunları kapsamlı ve sistematik olarak ele alacak
Öveçler, Balgat ve Mustafa Kemal aksı ile bir alan yönetimi ve yönetim planı oluşturulması
bütünleşen bir çalışmanın onaylı planların revize öngörülmektedir.
edilerek yaşam ve donatı standartlarının arttırılması
Yeşil ve Açık Alanlar Sistemi (YS):
suretiyle hayata geçirilmesi gerekmektedir.
Merkezler Ana Planı kapsamında öncelikle ele Merkez planlama bölgesi içindeki en önemli açık
alınması gerekli bu bölge için, bu çalışma yapılana yeşil sistem unsuru olarak ise, Atatürk Orman
kadar onaylı planların bu planın ilkeleri üzerinden Çiftliği, AKM arazileri ile kent merkezine giren ve
revize edilmesi ve bölgenin merkezi iş alanı olarak entansif kullanımlar ile kenti ve merkezini doğu
gelişebilmesi için özel çalışmalar yapılması esastır. batı yönünde ayıran kuşak görülmektedir. Jansen
planından bu yana önemli bir makroform ve açık-
Entansif Merkezler (ME): yeşil alan sistemi olan bu unsurun korunması
Bölge içinde “Entansif Kullanımlar Zonu” olarak gerekmektedir. Bu kuşağın devamı, İncesu
adlandırılan ve geniş alan kullanan kurum ve Deresi üzerinden İmrahor Vadisine açılmaktadır.
kuruluşların oluşturduğu bir yapısal dinamik de Bu devamlılığın korunması ve geliştirilmesi
bulunmaktadır. Bir yandan merkez işlevlerini planın önemli hedeflerindendir. Buna ilaveten,
çeşitlendirip, hareketlendiren, diğer yandan kamusal kullanımlar ve askeri alanlar üzerinden
tanımladığı açıklıklar ile açık-yeşil alan sistemine de Dikmen Vadisine açılan sistemin de, korunması
katkı yapan bu zonun korunması gerekmektedir. önemsenmektedir.

Şekil 9.5. : Merkez Planlama Bölgesi Nüfus Analizi Özeti


 
 
 







2023 n






mevcu






onaylı
2023 nüfus öngörüsü
mevcut nüfus



onaylı plan kap. 
534

508
Harita 9.2. Merkez Planlama Bölgesi Müdahale Biçimleri, Plan Kararları
PAFTA GELECEK
509
535
9.2.2. BATI PLANLAMA BÖLGESİ Ayaş ilçe merkezi ile Çanıllı ve Sinanlı ilk kademe
belediyeleri bulunmaktadır. Bu yerleşimlerden Ayaş
Tanım ilçe merkezinin kentsel niteliği daha ağır basmakla
Yenimahalle ilçesinden başlayarak, Etimesgut, birlikte, diğer belediyelerin yarı kırsal alanlar olduğu
Sincan ilçeleri ve Yenikent ilk kademe belediyesi ifade edilebilir. Bölgenin kuzeydoğusunda ise, Ayaş
ile Ayaş ilçesi ve Çanıllı, Sinanlı ilk kademe Tepeleri ile bütünleşen bir nitelikte Kazan Tepeleri,
belediyeleri ve Kazan ilçesini kapsayan Batı doğal karakteri ile korunması gereken bir yapıda
Planlama Bölgesi, kentin “batı koridoru”na ortaya çıkmaktadır. Bu yapının kuzeydoğu ucunda
açılım stratejisi doğrultusunda oluşmuş, Batıkent, Kazan ilçe merkezi bulunmaktadır. Susuz ve Saray
Eryaman, Sincan, Etimesgut yerleşimleri ile, daha yerleşimleri ile Ankara-İstanbul Karayolu üzerinden
çok kırsal ve doğal karakterin korunduğu alanları kentle ilişkilenen bu aksın daha hızlı bir kentleşme
ve Kazan, Ayaş ilçe merkezlerini içermektedir. Bu sürecine konu olduğu görülmektedir. Susuz-Saray-
haliyle, kentsel, yarı kentsel ve kırsal alanları birlikte Kazan koridorunda kırsal, yarı kırsal işlevlerle iç içe
içeren söz konusu bölgenin gelişimi de ikili bir yapı geçen bir yapıda Kızılcahamam Ormanlarına açılan
içerisinde algılanabilir (Şekil 9.6.). bir doğal yaşam alanı bulunduğunu söylemek
olanaklıdır.
Arazi Kullanımı
2005 yılı arazi kullanım verileri irdelendiğinde,
Bu yapının ilk unsuru, 1990 Ankara Nazım bölgedeki kentsel alanlar olarak tanımlanan,
Planı’nın “Batı Koridoru” olarak tanımlayıp, metropoliten kent unsurları içinde konut
kentsel gelişim öngördüğü toplu konut alanları kullanımları ağırlıklı olmak üzere, çalışma ve
olan, Eryaman, Batıkent, Fatih, Etimesgut, Sincan rekreasyon alanlarının da önemli bir yer tuttuğu
yerleşimleri ile bir dizi çalışma ve rekreasyon görülmektedir. Özellikle Sincan Organize Sanayi

alanını içeren ve metropoliten kent bütünü içinde Bölgesi ve çevresindeki 
küçük sanayi sitesi, bölgenin
yorumlanabilecek parçalar içermektedir. Bölgenin en büyük çalışma alanı olarak ifade edilebilir.

diğer parçası ise, Ziir Vadisi ile metropoliten Bunu, OSTİM, İvedik Organize Sanayi Bölgeleri ve

kentten
 ayrılan Yenikent
  ilk
kademe belediyesi
 İstanbul
  Yolu-Susuz-Saray
 Kentsel Çalışma Bandı
            
ile yarı
 kırsal bir nitelikle,
  Ayaş 
 tepeleri
 üzerinden izlemektedir.
     Önemli bir istihdam potansiyeli de

           

kırsal alana açılmaktadır. Bu kırsal alan içinde yaratan çalışma alanları bölgedeki konut alanları ile

 
Şekil. 9.6. : Batı Planlama Bölgesi Sınırları Şekil. 9.7. : Batı Planlama Bölgesi Arazi Kullanımı
 
           


            

         
 
       


            
          
           



            
 
          
        

          

          
           

iş-iskan ilişkisi kurması yanında, kentteki en önemli Kentin çalışma alanlarının en önemlilerini de içeren
ve büyük çalışma alanlarını kapsaması nedeniyle batı planlama bölgesi içinde işsizlik oranı, kent
özellikle kuzey yerleşimleri olmak üzere tüm kentsel ortalamasından daha düşüktür. 2005 yılı itibariyle
alana hizmet etmektedir. Bu çalışma alanlarını İlde %14,2 olan işsizlik oranı, kentsel alanda % 11
bütünleyen bir biçimde bölgede kentsel alanın en civarında seyretmekteyken, bu oran batı planlama
büyük park ve rekreasyon merkezleri olan Harikalar bölgesi bazında 2000 yılı itibariyle%5,68 ortalaması
Diyarı ve Göksupark da yer seçmiş bulunmaktadır.
ile gerçekleşmektedir. Kentin batı koridoruna açılma
Kentin en büyük nüfus potansiyeline sahip batı
stratejisi ile önemli toplu konut yerleşimlerinin yer
koridorundaki yaşama alanları ile bütünleşen
bu kullanımlar, koridorun, “karışık kullanımlar” aldığı batı planlama bölgesi, metropoliten kentteki
ile çeşitlenen bir niteliğe bürünmesine yardımcı 3 organize sanayi bölgesi ve diğer çalışma alanları
olmaktadır. ile aynı zamanda, çalışma birimlerinin de yer aldığı
bir nitelik taşımaktadır. Bu yapı, metropoliten kent
Kentsel işlevlerin ve çalışma alanlarının İstanbul bütününde % 39,14 olan reel aktivite oranının, batı
Yolu aksındaki yoğunlaşması ve sürekliliği, Kazan planlama bölgesinde % 41,86 olarak gerçekleşmesi
odağına kadar çeşitli aralıklarla uzanan, sanayi ve ile birlikte ele alındığında, bölgedeki iktisadi yaşama
kentsel çalışma alanları oluşumunu da hazırlamıştır.
katılma oranının yüksekliliğini ortaya koymaktadır.
Bölgede, kirleticiliği yüksek ve bir kısmının kaçak
olduğu bilinen sanayi tesisleri yer seçmiş olup, Ayrıca, bölgede ev hanımı ve öğrenci nüfusu da
galvanizli üretimler dahil olmak üzere, çevresel fazladır. Özellikle Demetevler, Karşıyaka, Ostim,
koşullar açısından denetime ve özene muhtaç bir Yenimahalle, Sincan ve Etimesgut üst bölgelerinde
yapı oluşmaktadır. Bölgenin kuzeydoğu ucundaki %30’lar düzeyinde gerçekleşen reel aktivite
Kazan ilçe merkezi ise, hızla artan sanayi ve çalışma oranı, Sincan OSB, Eryaman, Şeker ve Kazan üst
alanları yanında, tarımsal uğraşlar için de önemli bölgelerinde ise önemli oranda artmaktadır. Ancak
bir merkezdir. Çalışma alanlarının Ankara kent bölge nüfusunun önemli bir bölümünün yaşadığı
bütünü ve merkez işlevleri ile, kentsel alanla ilişki yerleşimlerdeki yüksek ev hanımı, emekli ve öğrenci
düzeyi artarken, tarım ve hayvancılık işlevleri için oranı, bölge genelinde nüfusun iktisadi faaliyetlere
Kazan, daha önemli bir çekim merkezidir. Özellikle, katılım oranının görece düşüklüğünün de belirleyici
ilçede bulunan ve yıllardır önemli bir işlev gören etmeni olmaktadır.
Mezbaha ve kombine et tesisleri ile, Ova Çayının
değerli tarımsal havzasında üretilen tarımsal ürünün Kentin en önemli çalışma alanlarına sahip
depolanıp, satışının yapıldığı küçük ve orta ölçekli bölgelerden olan Batı Planlama Bölgesinde işsizlik
işletmeler için Kazan, önemli bir odaktır. oranı da, bölge içinde farklılıklar göstermektedir.
Batı Planlama Bölgesinin batı ucu ise, Ayaş ilçe Bölgede en yüksek işsizlik Eryaman üst bölgesinde
merkezine erişmektedir. Çok değerli tarımsal % 6.,72 oranı ile gerçekleşirken, bu bölgeyi % 6,69
alanlar ve doğa koruma niteliği ağır gelen bölgeler ile Karşıyaka, % 6,39 ile Etimesgut izlemektedir.
üzerinden ulaşılan Ayaş ilçe merkezi de, tarımsal Gazi, Yenimahalle üst bölgelerinde görece azalan
yapısı ve üretimi ile ön plana çıkmaktadır. Bahçecilik işsizlik, tarımsal yapının daha hakim olduğu
ve sebze üretimi ile, kent ve bölge için önemli bir yerleşimlerde tarımla iştigal edilmesinden kaynaklı
merkez olan Ayaş, içmeceler ve tarihi yapısı ile olarak önemli oranda azalmaktadır.
de önemli bir turizm potansiyeline sahiptir. Ayaş
ilçesine bağlı yerleşimler olan Çanıllı ve Sinanlı ise Batı Planlama Bölgesi içinde kadın istihdamının
daha kırsal nitelikleri ile göze çarpmaktadır. görece yüksekliği dikkat çekmekle birlikte, bu
oran güneybatı ve merkez planlama bölgelerinde
Sosyo-Ekonomik Yapı
düşüktür. Bölge içinde çalışanların %22,90’ını
2000 yılı nüfus sayımının işgücü ve ekonomik kadınların oluşturduğu anlaşılmaktadır. Bölgede
yapıya ilişkin değerlendirmeleri gözönüne kadın nüfusun çalışma hayatına uyum yapmaya
alındığında aşağıdaki sonuçlara ulaşılmaktadır. başladığının ve katıldığının da göstergesi olan bu
oran, Yenimahalle, Gazi, Eryaman, Fatih, Demet Sincan ve Etimesgut’ta ortalamaya yaklaşan bu
üst bölgelerinde %50’yi aşmakta, Susuz, Saray, değer, diğer planlama bölgelerinde önemli bir düşüş
Şeker, Yenikent gibi kırsal alana açılan bölgelerde göstermektedir. Benzer bir durum ticaret ve satış
ise %40’lara yaklaşmaktadır. personeli alt kolunda da kendisini göstermektedir.
Ticaret sektöründe, Yenimahalle ilçesi ve Demetevler
Kadın işsizlik ise Batıkent, Eryaman, Yenimahalle, üst bölgesi ön plana çıkarken, öteden beri kentin
Gazi, Eryaman gibi kentsel yerleşimlerde artan batı ucunda önemli bir alt merkez olarak gelişmiş
kadın işsizliği oranı, kırsal yerleşimlere gittikçe Sincan’da, önemli bir ticaret istihdamına sahip
kadın nüfusun tarımsal faaliyetlerde iştigalinin görünmektedir. Etimesgut’ta %6’lar düzeyine inen
artmasıyla, azalıyor görünmektedir. ticaret istihdamı, diğer ilçe ve üst bölgelerde, %3’ler
Batı planlama bölgesi içindeki yerleşmelerin düzeyine inmektedir.
çalışanların istihdam edildiği ekonomik faaliyet Hizmet işlerinde çalışanlar alt sektörü ise,
kolları bağlamında da irdelenmesi ise şu sonuçları ilçelerin ve alt bölgelerin Sosyo-demografik yapı
vermektedir. Bölgede çalışanların % 33,36’sı tarım ve gelir gruplarının çözümlenmesinde daha net
dışı üretim faaliyetlerinde istihdam edilmektedir. bir göstergeye sahip görünmektedir. Hizmetler
İmalat ve istihraç sanayini kapsayan sanayi sektörünün diğer alt kollarında Yenimahalle ilçesi
sektöründeki bu yüksek istihdam, bölgeyi ve bu ilçe içindeki önemli yerleşimlerin bulunduğu
diğer planlama bölgelerinden ayıran en önemli üst bölgelerden daha geride kalmış görünen
göstergelerden biridir. Kentte % 14 ortalamasında Etimesgut ve Sincan ilçeleri ve bu ilçelerdeki
seyreden sanayi istihdamının, batı planlama üst bölgeler, hizmet işlerindeki istihdam’da batı
bölgesinde % 33’e çıkması, bölgede konumlanan planlama bölgesi ortalamasının üzerinde % 16’lara
çalışma alanları ve organize sanayi bölgeleri ile varan bir istihdam oluşturmaktadır. Bu anlamda
direkt ilişkili görünmektedir. Bu savı doğrulayan bir Sincan’ı, Etimesgut izlemektedir. Bu durum,
başka gösterge de, sanayi istihdamının Etimesgut, diğer alt sektördeki istihdam verileri ile birlikte
Sincan ve Kazan gibi sanayi odaklarında % 40’lara yorumlandığında Sincan ilçesinde ağırlıkla üretim
yaklaşan bir istihdam oranı yakalamasıdır. ve hizmet işlerinde çalışan “mavi yakalılar”ın ağırlık
Bölgedeki istihdamdan ikinci büyük payı alan kazandığını, bu anlamda Etimesgut’un Sincan’ı
alt sektör ise, ilmi ve teknik elemanlar, serbest izlediğini, ancak Etimesgut içinde önemli bir nüfus
meslek sahipleridir. Büro hizmetleri olarak da potansiyelini oluşturan Eryaman’ın, Etimesgut’ta,
adlandırılabilecek doktor, mühendis vb. büroları “beyaz yakalılar”ın da sayısını arttıran bir odak
içeren bu işkolunda çalışanların da, toplam istihdam olarak dikkate alınması gerektiğini göstermektedir.
içinde % 16,62’lik bir pay aldığı görülmektedir. Tarımsal üretim faaliyetinde ise, Ayaş, Kızılcahamam
İlmi ve teknik hizmetler alt kolundaki istihdam köyleri, Kazan ve Yenikent’in öne çıktığını görmek
Yenimahalle ilçesinde % 20,73’e ulaşırken, olanaklıdır. Metropoliten kent içindeki yerleşmeler
Etimesgut’ta % 17,89 ile bölge ortalamasının içinde tarımsal üretimin en yoğunlaştığı ilçe Sincan
üzerine çıkmakta, Sincan’da % 10’lar düzeyine iken, bölgenin en kentleşmiş ilçesi Yenimahalle’de
inmekte, Yenikent’te ise %2’lere yaklaşmaktadır. köy sayısının çokluğu tarım istihdamını % 3’ler
Etimesgut’ta yükselen ilmi hizmet çalışanları düzeyine ulaştırmakta, sadece 2 köyü bulunan
Etimesgut’u Sincan ilçesinden ayırmaktadır. Bunun Etimesgut’ta ise, tarımın istihdamdan aldığı pay, %
nedeni de Eryaman’dır. 0,69 olarak gerçekleşmektedir.
İstihdam potansiyeli olarak idari hizmetler alt Sosyo-Demografik Yapı
sektörü de % 16,26’lık oranıyla öne çıkmaktadır.
Bu alt sektörde de Yenimahalle ilçesi ve Batıkent, Batı planlama bölgesinin sosyo-demografik yapısı
Gazi, Yenimahalle bölgeciklerinin, planlama bölgesi irdelendiğinde en dikkat çekici unsur, bölge içinde
ortalamasının üzerinde olduğu görülmektedir. yaşayan nüfusun üst bölgeler bağlamında değişen
Tablo 9.9 : Batı Planlama Bölgesinde İşgücü Durumu
BATI İSTİHDAM İŞSİZ İŞGÜCÜNDE OLMAYAN BİLİNMEYEN
%
%
%
ERKEK
KADIN
ÜST BÖLGE ADI
TOPLAM
ERKEK
ERKEK
ERKEK
ERKEK
KADIN
KADIN
KADIN
KADIN
TOPLAM
TOPLAM
TOPLAM
TOPLAM
Yenimahalle Toplam 63.451 30.182 33.269 17.974 7.019 24.993 1.962 1.465 3.427 5,40 10.245 24.785 35.030 59,35 1 1
Karşıyaka Toplam 67.791 33.725 34.066 19.894 3.130 23.024 39,39 3.227 1.308 4.535 6,69 10.604 29.628 40.232 56,97
Demet Toplam 94.342 46.381 47.961 26.526 8.223 34.749 33,96 3.592 2.252 5.844 6,19 16.263 37.486 53.749 53,55
Ostim Toplam 8.843 4.910 3.933 3.071 494 3.565 36,83 409 132 541 6,12 1.430 3.305 4.735 53,89 2 2
Batıkent Toplam 132.479 63.756 68.723 36.714 16.459 53.173 40,31 4.333 3.582 7.915 5,97 22.709 48.680 71.389 22,02 2 2
YUVA Toplam 7.093 3.734 3.359 3.062 2.326 5.388 40,14 114 29 143 2,02 558 1.004 1.562 58,50
GAZİ Toplam 12.071 5.693 6.378 3.062 1.358 4.420 75,96 346 244 590 4,89 2.285 4.776 7.061 12,47
Şeker Toplam 22.682 19.643 3.039 18.791 842 19.633 36,62 85 135 220 0,97 767 2.062 2.829 55,18
Etimesgut Toplam 69.393 35.059 34.334 21.889 4.775 26.664 86,56 2.777 1.659 4.436 6,39 10.391 27.900 38.291 46,80 2 2
Eryaman Toplam 44.094 21.699 22.395 13.713 6.782 20.495 38,42 1.496 1.467 2.963 6,72 6.489 14.145 20.634 56,54 1 1 2
Sincan Toplam 147.653 73.062 73.555 45.802 8.383 54.185 46,48 6.167 2.923 9.090 6,16 21.174 62.313 83.487 59,03 5 11 16
Fatih Toplam 60.737 29.761 30.976 17.603 3.706 21.309 36,70 2.150 1.425 3.575 5,89 10.006 25.845 35.851 14,84 2 2
Peçenek Toplam 923 477 446 419 361 780 35,08 5 1 6 0,65 53 84 137 0,00
Sincan (osb) 281 141 140 123 100 223 84,51 . 1 1 0,36 18 39 18,28 . .
Yenikent Toplam 9.619 5.483 4.136 4.752 2.974 7.726 79,36 100 35 135 1,40 631 1.127 1.758 15,55 0 0 0
Susuz-Saray Toplam 3.530 2.017 1.513 1.798 1.154 2.952 80,32 20 9 29 0,82 199 350 549 32,27
Mürted Toplam 5.122 2.949 2.173 2.524 845 3.369 83,63 31 69 100 1,95 394 1.259 1.653 14,08
Eski Kazan toplam 476 240 236 197 210 407 65,78 2 2 0,42 41 26 67 48,66
Kazan Toplam 14.726 7.716 7.010 5.232 1.669 6.901 85,50 489 171 660 4,48 1.995 5.170 7.165 18,94
PAZAR 2.634 1.261 1.373 1.046 1.068 2.114 46,86 13 8 21 0,80 202 297 499 18,50
Örencik 892 437 455 360 366 726 80,26 1 1 0,11 76 89 165 16,01
Çanıllı Toplam 2.030 976 1.054 816 880 1.696 81,39 2 7 9 0,44 158 167 325 53,47
AYAŞ TOPLAM 7.805 4.247 3.558 2.219 984 3.203 83,55 356 73 429 5,50 1.672 2.501 4.173 15,96
SİNANLI (B) 2.669 1.348 1.321 1.125 1.096 2.221 41,04 16 6 22 0,82 207 219 426 24,75 . .
BİLİNMEYEN 10.528 7.780 2.748 6.803 725 7.528 83,21 193 90 283 2,69 784 1.933 2.606 52,33 . .
BATI TOPLAM 791.864 402.677 388.151 255.515 75.929 331.444 41,86 27886 17.091 44.977 5,68 119.351 295.190 414.373 52,33 11 16 27
513
Kaynak : DİE, Nüfus Sayımı Sonuçları, 2000

Tablo 9.10. :Batı Planlama Bölgesinde Ekonomik Yapı ve İstihdam 514
YAPILAN İŞ
TOPLAM
ÜST BÖLGE ADI
BİLİN-
MEYEN
MESLEK
ÇALIŞAN
PERSONELİ
BALIKÇILIK
VE BENZERİ
ÇALIŞANLAR
ÇALIŞANLAR
ÜST KADEME
MÜTEŞEBBİSLER,
İDARİ PERSONEL
DİKEKTÖRLER ve
TİCARET VE SATIŞ
FAALİYETLERİNDE
LIK, ORMANCILIK,
İLMİ ve TEKNİK EL-

TARIM, HAYVANCI-
HİZMET İŞLERİNDE
TARIMDIŞI ÜRETİM
EMANLAR, SERBEST
TOPLAM ERKEK KADIN toplam toplam toplam toplam toplam toplam toplam toplam
Yenimahalle Toplam 24.993 17.974 7.019 6.079 1.778 5.485 3.289 2.452 118 5.771 21
Karşıyaka Toplam 23.024 19.894 3.130 1.971 467 3.285 3.200 3.502 233 10.339 27
Demet Toplam 34.749 26.526 8.223 6.843 1.498 6.429 4.576 5.555 244 9.579 25
Ostim Toplam 3.565 3.071 494 422 119 398 391 401 76 1.756 2
Batıkent Toplam 53.173 36.714 16.459 14.745 2.827 13.375 5.991 4.845 251 11.112 27
Yuva Toplam 5.388 3.062 2.326 101 45 111 344 192 3.237 1.356 3
Gazi Toplam 4.420 3.062 1.358 1.343 328 992 404 540 29 781 3
Şeker Toplam 19.633 18.791 842 692 73 303 49 4.110 46 14.356 4
Etimesgut Toplam 26.664 21.889 4.775 4.594 880 4.412 2.390 4.134 350 9.882 22
Eryaman Toplam 20.495 13.713 6.782 6.777 1.221 4.903 2.077 1.881 69 3.559 8
Sincan Toplam 55.331 46.431 8.900 5.371 1.016 7.297 5.206 8.874 4.055 22.847 35
Fatih Toplam 21.309 17.603 3.706 3.053 445 4.415 2.082 3.647 178 7.764 15
Peçenek Toplam 780 419 361 25 7 12 10 17 658 51
Sincan (osb) OSMANİYE 223 123 100 1 7 5 8 154 48
Yenikent Genel Toplam 7.726 4.752 2.974 211 58 272 242 407 4.377 2.156 3
Susuz-Saray Toplam 2.952 1.798 1.154 50 45 179 84 176 1.653 761 4
Mürted Toplam 3.369 2.524 845 713 24 201 34 174 666 1.583 1
Eski Kazan Toplam 407 197 210 7 4 7 5 6 340 38
Kazan Toplam 7.006 5.278 1.728 432 120 361 349 576 2.577 2,587 4
Pazar Toplam 2.114 1.046 1.068 72 17 45 41 42 1.748 149
Çanıllı Toplam 2.152 1.038 1.114 94 16 39 92 21 1.740 149 1
Ayaş Toplam 3.203 2.219 984 356 49 271 181 286 1.351 707 2
SİNANLI (B) 2.221 1.125 1.096 95 17 82 40 88 1.654 245
BİLİNMEYEN 7.528 6.803 725 858 166 565 115 1.781 665 3.373 5
BATI TOPLAM 333.151 256.412 76.739 54.928 11.224 53.885 31.201 43.694 27.103 110.905 211
Kaynak : DİE,Nüfus Sayımı Sonuçları, 2000

nitelikleridir. Buna göre, bölge içinde kentsel Tablo 9.11. :Batı Planlama Bölgesi Nüfus
ve kırsal alan nitelikli iki temel yapı bulunması Yoğunlukları
yanında, kentsel yapı içerisindeki yerleşimler Mah. Yoğunluk
Mahalle Adı Alan Nüfus
de, kendi içinde farklılaşmaktadır. Eryaman ve Kodu k/ha.
Batıkent üst bölgelerinde ilmi ve teknik hizmetlerde BTI62 YENİMAHALLE 5.004.986 77.286 154,42
çalışanların oluşturduğu “beyaz yakalı” nüfusun BTI64 DEMET 7.787.518 116.791 149,97
baskın olduğu bir yapı gözlenirken, Sincan ve BTI63 KARŞIYAKA 8.294.853 89.477 107,87
Etimesgut başta olmak üzere, Şeker ve Demetevler- BTI66 BATIKENT 22.360.088 161.732 72,33
Karşıyaka üst bölgelerinde tarım dışı üretim BTI73 FATİH 13.631.609 79.980 58,67
faaliyetlerinde çalışanlar öne çıkmaktadır. Özellikle BTI70 ETİMESGUT 21.056.489 89.690 42,59
sanayi üretiminin gerçekleştiği organize sanayi BTI72 SİNCAN 51.302.584 199.026 38,79
bölgelerine yakın Demetevler, Sincan, Etimesgut BTI71 ERYAMAN 24.755.654 51.926 20,98
yerleşimlerinin, üretim faaliyetlerinde çalışanların BTI65 OSTİM 9.305.158 10.570 11,36
ikamet ettiği “mavi yakalı” nüfusun ağırlıklı olduğu BTI68 GAZİ 20.280.851 12.138 5,98
bir yapısı olduğu söylenebilir. BTI69 ŞEKER FAB. 28.059.876 7.551 2,69
BTI78 MÜRTED 60.107.320 5.819 0,97
Ayaş ve Kazan bölgesine yöneldikçe ise, tarımsal BTI67 YUVA 123.056.605 9.665 0,79
işlerle iştigal edenlerin sayısında önemli bir artış BTI80 KAZAN 274.977.629 18.323 0,67
görülmektedir. Ancak, Kazan yerleşimi sanayi ve BTI76 YENİKENT 211.800.182 10.625 0,50
üretim faaliyetlerindeki istihdamı ile de dikkat BTI77 SUSUZ-SARAYKÖY 135.977.820 3.864 0,28
çekmektedir. BTI84 AYAŞ 368.308.555 9.050 0,25
BTI85 SİNANLI 135.378.955 3.274 0,24
Batı planlama bölgesi içindeki yerleşimlerin BTI75 SİNCAN OSB 19.444.948 386 0,20
nüfus yoğunlukları açısından bir değerlendirme BTI83 ÇANILLI 207.563.083 3.038 0,15
yapıldığında da, kentin merkez bölgelerine BTI81 PAZAR 272.580.733 3.242 0,12
ve “ana çanak” içine yaklaştıkça artan nüfus BTI74 PEÇENEK 97.691.623 1.135 0,12
yoğunlukları kendini göstermektedir. Yenimahalle, BTI79 ESKİ KAZAN 67.228.588 613 0,09
Demet, Karşıyaka üst bölgelerindeki yüksek BTI82 ÖRENCİK 142.927.138 1.296 0,09
yoğunluklar, bu eğilimin göstergesidir. Özellikle Batı Toplam 2.328.882.845 966.497 4,15
yüksek katlı kaçak blokların yapılması süreci
ile, kentin ve ülkenin gündeminde önemli bir
yer bulan Demetevler, çevresinde boş alanlar yoğunluğu ile önemli bir yoğunlaşma alanı olarak
içeren mahallelerin de katılımı ile oluşturduğu kendini göstermektedir.
Demet üst bölgesinde 150 k/ha’a ulaşan bir brüt
Kentsel alan içinde yoğunluğu yüksek olan bu
yoğunluğa sahiptir. Bu bölge içinde sadece Demet,
Demetgül ve Demetlale mahallelerinin oluşturduğu yerleşmeler için, olası yenileme çalışmalarında
çekirdek için ise yoğunluk brüt 200 k/ha düzeyine kentsel yaşam kalitesini arttıracak şekilde
ulaşmaktadır. Yenimahalle ise, kentin 50’li yılların düzenlemeler yapılması, sosyal donatı alanlarının
sonunda oluşmuş, 2 katlı bahçeli sosyal konut arttırılıp açık-yeşil alan dengesinin kurulması
nitelikli yerleşimi olmaktan, 80’li yılların sonu özendirilmelidir.
itibariyle hızla uzaklaşmış görünmektedir. 2 katlı
Bunların yanında, planlarla gelişmiş ve görece daha
bahçeli yapıların yerini alan 4 ve daha yukarı katlı
düzenli bir mekansal gelişim sunan Batıkent, Fatih,
apartmanlar, bölgenin nüfus ve yapı yoğunluğunu
Sincan ve Eryaman üst bölgelerinde yoğunluk
yaklaşık 155 k/ha düzeyine ulaştırmıştır.
görece daha kabul edilebilir bir düzeydedir. Ancak
Demetevler’e benzer bir yapıya sahip ancak görece gelişimini tamamlayarak doygunluğa erişmemiş
daha az katlı yapıların bulunduğu Karşıyaka üst Sincan, Eryaman ve Etimesgut üst bölgelerinde
bölgesi ise yaklaşık 107 k/ha düzeyindeki brüt yoğunlukların onaylı planlarla artması beklenebilir.
Tablo 9.12. :Batı Planlama Bölgesi Hanehalkı Yapısı ve Büyüklüğü 516
TOPLAM TOPLAM HANEHALKI BÜYÜKLÜĞÜ

ÜST BÖLGE
HANEHALKI YERLEŞİK
ADI 1+2 1+2
SAYISI NÜFUS
1 2 HANE S. HANE % 3 4 5 6 7 8 9 10+
Yenimahalle 22.633 77.286 1.867 4.214 6.081 26,87 5.504 6.851 2.828 923 295 88 33 30
Karşıyaka 21.838 89.477 848 2.852 3.700 16,94 4.066 6.283 4.225 2.043 827 335 160 199
Demet 31.222 116.791 1.679 4.870 6.549 20,98 7.009 9.302 5.168 2.001 686 289 113 105
Ostim 2.462 10.570 61 208 269 10,93 461 777 507 241 118 52 20 17
Batıkent 44.498 161.732 1.772 6.628 8.400 18,88 11.406 15.698 5.980 1.995 629 233 86 71
Yuva 2.075 9.665 41 222 263 12,67 294 551 440 251 112 64 37 63
Gazi 3.777 12.138 413 786 1.199 31,74 954 1.061 399 115 36 9 3 1
Şeker 2.136 7.551 40 265 305 14,28 676 905 202 32 8 4 4
Etimesgut 23.230 89.690 846 3.169 4.015 17,28 5.068 7.642 4.034 1.495 593 208 82 93
Eryaman 17.079 51.926 2.608 3.518 6.126 35,87 4.459 4.440 1.469 414 107 32 20 12
Sincan 49.700 199.026 1.296 5.929 7.225 14,54 10.340 16.419 9.639 3.681 1.416 505 202 273
Fatih 20.055 79.980 450 2.267 2.717 13,55 4.254 6.842 4.020 1.429 503 175 40 75
Peçenek 254 1.135 16 50 66 25,98 39 42 36 31 19 3 6 12
Sincan (osb) 91 386 2 15 17 18,68 13 19 24 10 5 3 . .
Yenikent 2.700 10.625 124 418 542 20,07 530 794 478 179 98 34 22 23
Susuz-Saray 887 3.864 30 127 157 17,70 128 226 177 96 65 10 10 18
Mürted 1.582 5.819 32 175 207 13,08 461 683 150 45 20 5 5 6
Eski Kazan 153 613 13 33 46 30,07 18 31 28 12 11 3 1 3

Kazan 4.436 18.323 164 675 839 18,91 759 1.199 849 429 207 73 32 49
Pazar 694 3.242 97 202 299 43,08 78 54 62 43 53 19 16 70
Örencik 345 1.296 49 113 162 46,96 35 31 29 36 28 8 7 9
Çanıllı 847 3.038 116 245 361 42,62 108 145 93 52 39 17 10 22
Ayaş 1.897 9.050 111 283 394 20,77 209 324 284 243 324 31 21 67
Sinanlı 511 3.274 10 46 56 10,96 35 70 80 59 100 14 12 85
Bilinmeyen 599 2.230 21 67 88 14,69 150 238 88 22 8 2 2 1
BATI TOPLAM 255.701 968.727 12.706 37.377 50.083 19,59 57.054 80.627 41.289 15.877 6.307 2.216 940 1.308

Tablo 9.13. :Batı Planlama Bölgesi Binalarının Kullanım Amacı-2000
Eğitim, Kültür
Sağlık, Sosyal
Karışık Bina
Bilinmeyen
Konut Dışı
Konut Dışı
Konut ve
Diğer (1)
Tarımsal
Toplam
Karışık
Sanayi
Konut
Resmi
Ticari
Spor
Dini
ÜST BÖLGE ADI
Yenimahalle Top. 4 817 567 82 6 20 12 84 3 34 25 1 5 651

Karşıyaka Toplam 12 296 854 153 21 26 4 10 20 16 17 1 13 418
Demet Toplam 2 191 1 226 236 65 25 15 61 13 15 2 6 2 3 857
Ostim Toplam 989 17 3 028 4 984 9 11 19 6 99 7 182 9 351
Batıkent Toplam 17 060 82 844 822 28 51 12 12 16 8 18 935
Gazi Toplam 982 99 45 59 111 74 102 5 92 18 10 3 1 600
Şeker Toplam 27 1 1 610 27 17 13 125 43 33 1 896
Etimesgut Toplam 7 392 397 129 178 30 66 188 27 25 6 214 8 652
Eryaman Toplam 1 693 36 35 6 15 6 4 3 3 5 1 806
Sincan Toplam 4 560 1 383 251 651 29 17 53 29 55 3 42 1 7 074
Fatih Toplam 4 330 134 177 1 29 9 11 5 8 20 2 4 726
Yenikent Toplam 891 45 21 294 4 3 8 5 32 3 1 306
Kazan Toplam 1 088 132 104 85 15 12 9 9 2 73 13 1 542
Çanıllı Toplam 178 233 12 3 2 2 1 1 6 94 23 555
Ayaş Toplam 1 062 192 96 2 7 11 13 8 11 42 30 3 1 477
Sinanlı Toplam 441 107 41 3 3 3 8 7 4 177 95 - 889
BATI TOPLAM 59 997 5 505 6 864 7 207 370 309 708 153 461 450 699 12 82 735
Tablo 9.14. :Batı Planlama Bölgesi Binalarının Kimin Tarafından Yaptırıldığı-2000

ÜST BÖLGE ADI
Özel Kamu Yapı Kooperatifi Yabancı Bir Ülke Bilinmeyen Toplam
Yenimahalle Toplam 5 154 337 140 20 5 651

Karşıyaka Toplam 13 329 68 1 20 13 418
Demet Toplam 3 374 395 76 12 3 857
Ostim Toplam 6 933 111 2 295 12 9 351
Batıkent Toplam 1 457 111 17 358 9 18 935
Gazi Toplam 940 617 12 22 9 1 600
Şeker Toplam 3 291 1 602 1 896
Etimesgut Toplam 6 865 1 327 427 1 32 8 652
Eryaman Toplam 72 1 015 716 3 1 806
Sincan Toplam 5 785 174 1 088 27 7 074
Fatih Toplam 983 971 2 766 6 4 726
Yenikent Toplam 900 74 329 - 3 1 306
Kazan Toplam 1 217 89 219 - 17 1 542
Çanıllı Toplam 541 11 - - 3 555
Ayaş Toplam 1 237 97 137 - 6 1 477
Sinanlı Toplam 837 50 1 - 1 889
Genel Toplam 49 627 5 738 27 167 23 180 82 735
Çalışma alanlarının bulunduğu Ostim, Sincan OSB %66,5 olan bu oranın yerleşimlerin daha ağırlıklı
üst bölgelerinde ise, önemli bir yapı yoğunluğu olduğu diğer planlama bölgelerinde artması olağan
olmasına karşın nüfus yoğunluğu verileri düşük görülmekle birlikte, batı planlama bölgesi diğer
görünmektedir. Bu bölgeleri de kentsel alanın parçası bölgelerden daha fazla konut dışı işleve sahip yapıyı
olarak yorumlamak gerekli görünmektedir. Kazan, barındırmaktadır. Bu anlamda, Ostim, Sincan ve
Ayaş ve bu ilçeler çevresindeki üst bölgelerdeki Şeker üst bölgeleri sanayi ve ticari nitelikli yapıları
kırsal ve yarı kırsal yapı, nüfus yoğunluklarından ile öne çıkmakta, diğer bölgelerde konut yapıları
da okunmaktadır. Bu yapının zedelenmeyeceği önemli bir ağırlık kazanmaktadır.
bir kentsel gelişme önerisi oluşturulmasında yarar
Binaların kimin tarafından yapıldığına yönelik
görülmektedir.
analiz ise, Batı Planlama Bölgesinin, diğer planlama
Batı planlama bölgelerindeki nüfusun sosyo- bölgelerinden farklılaşan konut üretim ve sunum
demografik yapısını belirleyen bir diğer etmen biçimine sahip olduğunu göstermektedir. Bölge
olarak hane halkı büyüklükleri irdelendiğinde, genelindeki yapıların %26,1’i yapı kooperatifleri ile
1 ve 2 haneli nüfusun toplam nüfusa oranı yapılmıştır. Bu yüksek oran içinde belirleyici olan
açısından Eryaman’ın açık ara diğer bölgelerden etmen ise, Fatih, Eryaman ve özellikle Batıkent gibi
önde olduğu görülmektedir. Toplu konut gelişimi önemli toplu konut yerleşmelerinin bulunması
olarak stüdyo tipi konutlar ile tek ve iki odalı ve yapı kooperatifleri eliyle bir örgütlenmeye
konutların da sunuluyor olması, Eryaman’ın bu gidilmesidir. Batıkent’te kooperatiflerin yaptığı
niteliğinde etkendir. Bölgede 1 ve 2 nüfuslu haneler, yapılar, toplam içinde %91,6’lık bir pay almaktadır.
toplam hanelerin % 19,59’unu oluştururken, Bu oran Şeker’de %84,4, Fatih’te %58,5,
bu oran Eryaman’da % 35,87, Gazi’de %31,74, Eryaman’da, %39,6 iken, Yenimahalle’de, % 2,4,
Yenimahalle’de % 26,87 olarak gerçekleşmektedir. Demet’te %1,9 dur. Karşıyaka’da ise sadece 1
Bölgede ortalama hane halkı büyüklüğü 3,78 iken, yapı kooperatifler eliyle yapılmıştır. Bölge içinde
Eryaman’da 3,04, Gazi’de 3,21, Yenimahalle’de yabancı ülkeler tarafından yapılan yapılar ve kamu
3,41’e yükselmekte, Batıkent’te 3,63 olan hanehalkı yapıları ile dikkat çeken Gazi üst bölgesi de diğer
büyüklüğü, Demet’te 3,74, Karşıyaka’da 4,09 üst bölgelerden ayrılmaktadır.
olarak gerçekleşmektedir. Sincan’da ise ortalama Batı Planlama Bölgesi içinde onaylanmış planların
hanehalkı büyüklüğü 4,04, Kazan’da 4,13, Ayaş’ta bir bölümü yerleşik alanlardaki ıslah planlarının
4,77’ye ulaşmaktadır. Bu durum,sosyo-demografik oluşturduğu atamalar, diğer bölümü ise, batı
yapı açısından bir ipucu vermektedir. Eğitim düzeyi koridorunda yerleşime açılmış toplu konut
görece daha yüksek ve ilmi-teknik hizmetlerde alanlarına eklemlenen yeni yerleşim alanları
çalışanların ağırlıkla ikamet ettiği Eryaman, Batıkent, oluşturmaya yönelik planlardır. Bunlara ilaveten
Gazi gibi yerleşmelerde hanehalkı büyüklüğünün 5216 sayılı Kanun ile büyükşehir statüsüne eklenen
azaldığı, mavi yakalı işçilerin daha fazla ikamet ilçe ve ilk kademe belediyelerinin onayladıkları
ettiği Sincan, Etimesgut, Demet ve Karşıyaka gibi, planlarla yapılmış yüklü nüfus atamaları olduğu
sanayi ve ticari işler ile idari hizmetlerde çalışanların görülmektedir. Özellikle Kazan ve Yenikent
daha fazla ikamet ettiği yerleşimlerde ise, hanehalkı Belediyelerinin onaylı imar planlarının abartılı bir
büyüklüğü artmaktadır. nüfus ataması yaptığı ifade edilebilir. 2000 yılı
Konut Dokusu ve Onaylı Planlar nüfus sayımı verilerine göre yaklaşık 1.006.000
kişinin yaşadığı ve yaklaşık 3.025.000 kişilik nüfus
Batı planlama bölgesi içindeki binaların kullanım ataması yapılmış görünen bölgedeki nüfusun
amacı irdelendiğinde, bölge içindeki yapıların 1.800.000 düzeyinde tutulması hedeflenmektedir.
%72,5’inin yalnızca konut amaçlı kullanıldığı Bu nüfusun bölge içindeki yerleşimlere dağılımı,
görülmektedir. Merkez planlama bölgesinde müdahale biçimleri başlığında irdelenmektedir.
Tablo 9.15. :Batı Planlama Bölgesi Nüfus, Konut ve Onaylı Plan Analizi
BATI PLANLAMA BÖLGESİ
ADI FARK
NÜFUSU
ALAN
ALAN
(K/ha)
ALANI
ADEDI
BÖLGE ADI
NÜFUS
NÜFUS
NÜFUS
NÜFUS
(mevcut)
ALAN
ALANI
TOPLAM PLAN
NÜFUS
(ıslah planı)
(ıslah planı)
KONUT
YOĞUN-
YOĞUNLUK
YOĞUNLUK
YOĞUNLUK
BÜYÜKLÜĞÜ
HANE HALKI
ALAN (ha)
LUK (K/ha)
KONU DIŞI
Ş.OSMAN AVCI 421 9356 4,15 95 9366 99 0 155 171 100 17100 Gecekondu Yok 26466 17100
ALTAY 333 11726 3,13 92 11428 124 172 64 0 0 0 95 298 5 63 124 590 12018 292
EMİRYAMAN 846 17011 3,57 170 17011 100 0 376 300 125 37500 Gecekondu Yok 5411 37500
ŞEYH ŞAMİL 84 6700 3,87 58 6700 115 0 0 84 115 9660 Gecekondu Yok 16360 9660
Eryaman (71)
TUNAHAN 158 8823 3,55 77 8823 115 0 0 81 115 9315 Gecekondu Yok 18138 96315
Eryaman Toplam 1843 53626 3,65 492 53328 111 172 595 636 114 73575 95 298 5 63 124 590 127493 73867
ETİLER 499 4345 3,79 22 4117 187 0 474 0 0 0 60 228 3 76 187 561 4679 334
İSTASYON 441 8668 3,83 68 8668 126 46 326 0 0 0 Dönüşüm Tamamlanmış 8668 0
K.KARABEKİR 63 12199 3,90 44 12199 279 19 0 0 0 0 Dönüşüm Tamamlanmış 12199 0
OTUZ AĞUSTOS 78 9489 4,32 53 8140 153 9 0 0 0 0 312 1349 16 86 153 2388 10528 1039
PİYADE 171 8436 3,95 54 6908 128 0 114 0 0 0 387 1528 37 41 128 4733 11641 3205
SÜVARİ 223 5791 4,21 18 2537 141 0 0 166 125 20750 773 3254 39 84 141 5447 28734 22943
ETİMESGUT
ELVAN 290 8056 3,83 40 7884 196 72 0 176 195 34320 45 172 2 77 200 450 42654 34598
ŞEKER 177 1275 2,90 4 666 183 107 56 0 0 0 210 609 11 58 183 1922 2589 1314
Etimesgut (70)
ALSANCAK 348 7395 4,55 15 2312 154 0 0 252 75 18885 1624 7395 81 91 154 12516 33713 26318
TOPÇU 143 25841 2,60 120 24729 206 0 0 0 0 0 427 1112 23 48 206 4740 29468 3627
YEŞİLOVA 263 638 2,67 0 0 0 251 0 0 0 0 239 638 12 53 0 0 0 638
Etimesgut Toplam 2696 92133 3,69 438 78160 175 504 970 594 132 73955 4077 16286 223 68 150 32758 184872 92739
BAHÇEKAPI 2098 8439 3,77 0 8439 0 0 2098 0 0 0 Askeri Lojmanlar 8439 0

ERLER 3025 16377 3,44 65 16377 252 0 2960 0 0 0 Askeri Lojmanlar 16377 0
(60)
Şeker
Şeker Toplam 5123 24816 4 65 24816 252 0 5058 24816 0
ATATÜRK 82 25124 3,96 77 25124 327 6 0 0 0 0 Gece Kondu Yok 25124 0

İSTASYON 812 15963 3,92 79 15963 202 0 720 12 202 2424 Gece Kondu Yok 18387 2424
M. ÇAKMAK 534 78559 3,97 395 78559 199 138 0 0 0 0 Gece Kondu Yok 78559 0
PINAR BAŞI 303 13184 4,14 82 12543 152 213 0 0 0 0 155 641 8 83 152 1181 13724 540
PLEVNE 186 44753 3,95 142 44753 316 0 45 0 0 0 Gece Kondu Yok 44753 0
Sincan (72)
TANDOĞAN 135 12764 4,02 66 11732 179 0 0 37 179 6661 257 1032 32 32 179 5715 24108 11344
Sincan Toplam 2052 190347 3,99 841 188673 229 357 765 49 190 9085 412 1674 40 58 165 6896 204655 14308
SİNCAN
FATİH 85 17568 3,85 85 17565 207 0 0 0 0 0 Gece Kondu Yok 17568 0
GAZİOSMANPAŞA 237 31879 4,01 190 31879 168 39 0 8 168 1307 Gece Kondu Yok 33186 1307
ULUBATLI HASAN 129 19345 4,07 112 19345 173 0 18 0 0 0 Gece Kondu Yok 19345 0
Fatih (73)
YUNUS EMRE 172 8740 3,98 45 8740 192 0 127 0 0 0 Gece Kondu Yok 8740 0
Fatih Toplam 624 22532 3,97 432 77532 185 39 144 8 168 1307 78839 1307
0
ANADOLU 26 8380 3,69 26 8380 322 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 8380 0
BARIŞ 22 3161 3,05 10 3161 326 0 10 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 3161 0
ÇARŞI 15 4185 3,28 14 4185 303 0 0 0 0 0 Gece Kondu Yok 4185 0
ERGENEKON 61 16138 3,89 52 15629 299 0 0 0 0 0 313 509 8 61 299 2485 18114 1976
ESENTEPE 27 3863 3,45 27 6863 259 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 6863 0
GAYRET 181 8846 3,10 75 8846 118 0 106 0 0 0 Gece Kondu Yok 8846 0
IŞINLAR 72 8618 3,29 40 8618 218 0 0 0 0 0 Gece Kondu Yok 8618 0
RAGIP TÜZÜN 17 4145 3,06 17 4145 244 0 0 0 0 0 Gece Kondu Yok 4145 0
Yenimahalle (62)
TEPEALTI 21 5233 3,33 18 5233 286 0 3 0 0 0 Gece Kondu Yok 5233 0
YENİ ÇAĞ 19 3576 3,23 19 3576 188 0 0 0 0 0 Gece Kondu Yok 3576 0
YUNUS EMRE 40 8644 3,37 40 8644 218 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 8644 0
Yenimahalle Toplam 500 77789 3,34 337 77280 253 02098 119 0 0 0 131 509 8 61 299 2485 79765 1976
519
BATI PLANLAMA BÖLGESİ (Devamı ...)
520
FARK
ADI
NÜFUSU
ALAN
ALAN
(K/ha)
ALANI
ADEDI
BÖLGE ADI
NÜFUS
NÜFUS
NÜFUS
NÜFUS
(mevcut)
ALAN
TOPLAM PLAN
ALANI
NÜFUS
(ıslah planı)
(ıslah planı)
KONUT
YOĞUNLUK
YOĞUNLUK
YOĞUNLUK
YOĞUN-
BÜYÜKLÜĞÜ
HANE HALKI
ALAN (ha)
LUK (K/ha)
KONU DIŞI
ÇİĞDEMTEPE 449 9109 4,41 2 545 227 0 242 0 0 0 1943 8564 205 42 227 46472 47017 37908
GÜVENTEPE 43 6543 3,94 13 4732 358 0 0 0 0 0 460 1811 30 61 358 10682 15414 8871
GÜZELKAYA 24 5227 4,06 24 5227 218 0 0 0 0 0 Gecekondu Yok 5227 0
KALETEPE 63 7078 4,29 0 0 0 0 0 0 0 0 1650 7079 63 112 225 14175 14175 7097
KARŞIYAKA (*) 30 13244 3,63 30 13244 447 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 13244 0
KAYALAR 42 5377 4,18 0 0 0 0 0 0 0 0 1287 5377 42 127 275 11633 11633 6286
PAMUKLAR 64 8041 4,10 9 3094 33 0 0 0 0 0 1207 4947 55 90 33 18200 21294 13253
Karşyaka (63)
YEŞİLEVLER 80 12340 4,00 26 10536 105 0 0 0 0 0 451 1804 54 33 405 22004 32540 20200
YUKARI YAHYALAR 41 4501 4,31 0 0 0 0 0 0 0 0 1044 4504 41 110 250 10250 10250 5749
BARIŞTEPE 42 5841 4,22 0 0 0 0 0 0 0 0 1384 5845 42 138 312 13229 13229 7388
Karşıyaka Toplam 879 77301 4,11 105 37379 331 0 242 0 0 0 9426 39930 532 532 98 14644 184023 106722
İVEDİK 864 1577 4,82 12 1210 103 0 841 0 0 0 76 366 11 33 103 1149 2359 782
MACUN 296 2624 4,46 0 0 0 0 267 25 250 6250 Gecekondu Yok
OSTİM 947 7307 4,15 35 7132 203 0 862 45 200 9000 42 174 5 36 250 1200 17332 10026
Ostim (64)
Ostim Toplam 2107 11507 4,48 47 8342 153 0 1970 70 225 15250 148 541 16 35 176 2349 25941 14434
AŞAĞI YAHYALAR 84 1795 4,16 0 0 0 0 47 0 0 0 432 1795 37 49 200 7400 7400 5605
ÇAMLICA 232 9431 3,80 79 8811 112 0 141 0 0 0 163 620 13 48 112 1433 10244 814
DEMET (*) 78 34954 3,81 78 34954 448 0 0 0 0 0 Gecekondu Yok 34954 0
DEMET GÜL (*) 42 21034 3,66 42 21034 201 0 0 0 0 0 Gecekondu Yok 21034 0
DEMET LALE (*) 37 28478 3,70 37 28478 770 0 0 0 0 0 Gecekondu Yok 28478 0
YENİMAHALLE
MEHMET AKİF ERSOY 232 7430 3,97 18 4059 222 0 127 0 0 0 849 3371 86 39 222 19074 23132 15703
Demet (64)
ÖZEVLER 35 9138 4,03 21 8892 423 0 0 0 0 0 61 246 14 18 225 3150 12042 2904
YİRMİŞBEŞ MART 51 7685 3,21 24 7685 320 0 18 0 0 0 Gecekondu Yok 7685 0
Demet Toplam 790 119945 3,79 299 113913 399 0 333 0 0 0 1505 6032 150 38 190 31057 144970 25025
BATI SİTESİ 172 14000 3,71 61 14000 230 0 111 0 0 0 Gecekondu Yok 1400 0
ERGAZİ 182 17541 3,82 73 17056 232 0 93 0 0 0 127 485 16 31 232 3625 20681 3140
İLK YERLEŞİM 241 17516 3,69 181 18516 102 0 60 0 0 0 Gecekondu Yok 18516 0
İNÖNÜ 243 20699 3,59 116 20699 178 0 125 0 0 0 Gecekondu Yok 20699 0
KARDELEN 600 22370 3,68 352 22370 64 0 220 0 0 0 Gecekondu Yok 22370 0
KENT KOOP 247 30335 3,58 146 30335 208 0 78 0 0 0 Gecekondu Yok 30335 0
Batıkent (66)
UĞUR MUMCU 376 22607 3,56 131 22607 173 0 236 0 0 0 Gecekondu Yok 22607 0
YENİ BATI 1102 17401 3,54 218 17401 80 0 849 35 80 2800 Gecekondu Yok 20201 2800
Batıkent Toplam 3163 163469 3,65 1278 162984 158 0 1772 35 80 2800 217 485 16 31 232 3625 169409 5940
EMNİYET 452 7206 3,24 25 7206 288 0 428 0 0 0 Gecekondu Yok 7206 0
GAZİ 781 6625 3,19 39 6625 171 0 743 0 0 0 Gecekon. 6625 0
(68)
Gazi
Emniyet Toplam 1233 13831 3,21 64 13831 230 0 1171 0 0 0 0 0 0 0 0 0 13831 0
YERLEŞİK ALANLAR TOPLAMI 21009 902296 3,77 4398 836238 225 1073 13138 1392 908 175973 15891 65754 989 40 149 226403 1238614 336318
     

      
      
      
     


       
      

     
PLAN AÇIKLAMA RAPORU ETÜ D

L E R
& M Ü
D A H A L
E 
BİÇİMLE 521
      
R 
 İ 
 
      
      
 

  
  
BATI PLANLAMA BÖLGESİ İÇİNDEKİ


BELEDİYELERİN ONAYLI PLANLARININ
        

İRDELENMESİ
    
    
KAZAN ı 
     
     
          

     
  
 
   
    
  
  
 
 
           
   
 
    
 
 

    
        
  
  
     


  
  
   
   
   

       
    


      



 

       
   
       

548
  
ONAYLI İMAR PLANI İNCELEMESİ:   
   
1/25000 plan çalışması kapsamında Kazan  
Belediyesi tarafından yaptırılan planların 
 
irdelenmesinde 
öncelikli 
olarak   
5216 sayılı yasanın
 
yürürlüğe girmesinden önce ;   
     
Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca onaylanan
 ı
1/25000 ölçekli Kazan-Sarayköy Çevre Düzeni 
Planı ve Kazan Belediye’si tarafından onaylanan
    
imar planı bulunmaktadır.
    

Bakanlıkça onaylı Kazan-Saray Çevre düzeni
planında 100k/ha ve 150k/ha yoğunlukla 175 000
 alması nedeniyle Ankara Büyükşehir Belediyesi
kişi önerilmiştir.
sınırlarına ilçe belediyesi olarak dahil edilmiştir.

Kazan yapılan
Belediyesince  nazım
1/5000 ölçekli 

imar 
ve 1/1000  
ölçekli uygulama 
imar planları 
2000 yılı nüfus sayımına göre 15.871 kişinin

ise toplamda yaklaşık 2046 ha.lık bir alanı yaşadığı tespit edilen Kazan yerleşiminde, 5216
kapsamaktadır. sayılı yasanın geçici 2.maddesi kapsamında köy
  tüzel kişiliği sona ererek mahalleye dönüşen 25
Onaylı planın brüt alanlar üzerinden
ana kullanım
 adet yerleşim biriminin de eklenmesi ile nüfus
bölgeleri;     28.496 kişi ve Belediye sınırı 35744 ha olmuştur.
- 45 ha.lık kısmı “Meskun Bölge”,  
13 adet orman köyünde 1.793 kişi yaşamakta olup,
 
mücavir alan sınırı 19647 ha’dır. Toplam nüfus,
- 1460 ha.lık kısmı “Gelişme 
Konut Bölgesi” ve
  30.289 kişiye ulaşmıştır.
 
Ankara Kentsel alanına yaklaşık 23km (İstanbul 
Yolu-Otoyol kesişimi) mesafede yer alan Kazan İlçe
- 541 ha.lık kısmı ise nüfus yoğunluğu harici

merkezi 5216 sayılı yasanın yürürlüğe girmesini kullanım bölgesi (sanayi, kentsel servis,açık yeşil
müteakip 50 km yarıçaplı sınırın içerisinde yer alan v.b) olarak tasnif edilmiştir.



548
Kazan Belediyesince onaylanan uygulama imar Yapılacak plan revizyonu ile;

planlarının tamamında parselasyon planları - Ulaşım sistemi yeniden kurgulanarak
bulunmaktadır. kademelenme yapılması, kuşaklayıcı bir ring
önerilmesi,
PLAN YOĞUNLUK KARARLARI VE PLAN - İstanbul yolu geçişine alternatif bir güzergahın
NÜFUSU İmrendi bölgesindeki sıçrama ile birlikte
Toplam 2046 ha’lık planlama alanı içerisinde 877 oluşturulması,
ha net konut alanı bulunduğu ve bu alanlara ilişkin - Toplu Konut İdaresi mülkiyetindeki araziler için
verilen yoğunluk kararlarına göre yapılan nüfus alt-orta gelir gruplarına uygun örgütlü konut
hesaplaması durumunda; sunum çalışmaları yapılması,
311.000 ile 400.000 arasında bir nüfus kapasitesi - Yeşil alan düzeninin parçalı yapıdan arındırılarak
bütünleştirilmesi, plan kapsamındaki dere
oluştuğu görülmekte, buna koridor boyunca yataklarının korunması,
onaylanan mevzi planların ve çevre düzeni planının
- Gelişme konut alanlarında parsel düzeni (yap-sat)
kapasitesi eklendiğinde Kazan’da yaklaşık olarak yerine, örgütlenmiş yapılaşmaya imkan tanıyacak
min 492.000 kişi ile max. 573.000 kişi arasında bir fiziki düzenleme yapılması, bu kapsamda ada
nüfus’un yaşayabileceği belirlenmektedir. bazı uygulamaların özendirilmesi,
PLANIN GÜÇLÜ YÖNLERİ: - Plan nüfusunun 75.000 kişi üzerinden
- Kazan’da mevcut imar planları doğrultusunda kurgulanması ve yapılaşma koşullarının bu
yapılan uygulama imar ve parselasyon planlarına çerçevede plana yansıtılması.
göre meskun doku başta olmak üzere 877 Öngörülmektedir.
hektarlık alanın yapılaşmaya hazır durumda Maximum değerler üzerinden
olması,
İMAR ALAN İNŞAAT KONUT
PLANIN ZAYIF YÖNLERİ: NÜFUS
HAKKI (M2) ALANI (M2) SAYISI
- Kazan-Sarayköy Çevre Düzeni Planı ile
A-2(0.10-0.20) 315000 63000 630 2520
Kazan bölgesi için önerilen nüfusun Kazan’da
onaylanan mevcut planlar doğrultusunda 3-4 kat A-2(0.20-0.40) 1013400 405360 4053 16212
aşılıyor olması üst ölçek plan ile alt ölçek planlar A-3(0.20-0.60) 2328000 1396800 13968 55872
arasında bir tutarsızlık oluşturması, A-5(0.32-1.60) 4451800 7122880 71228 284912
- Özellikle gelişme konut alanlarında parçalı bir A-5(0.35-1.75) 671000 939400 9394 37576
yeşil sistem oluşturulmasının sonucunda maddi TOPLAM 8779200 9927440 99273 397092
imkanları yetersiz durumdaki belediyenin yeşil *A-5 (0.35-1.75)yapılaşma nizamında zemin katlar
alanları oluşturma güçlüğü, ticaret olarak kullanıldığından nüfus hesabına
- Örgütlenmeye yönelik (kooperatifleşme vb.) katılmamıştır.Konut büyüklüğü 100m2 aile
kentsel gelişme alanları olmaması, düşük büyüklüğü 4 kişi olarak kabul edilmiştir.
yoğunluklu gelişme konut alanlarının parsel Minimum değerler üzerinden;
düzeni (yap-sat) ile hayata geçirilebilmesi
güçlüğü, İMAR İNŞAAT KONUT
ALAN(M2) NÜFUS
HAKKI ALANI(M2) SAYISI
- Ulaşım sistemi ve fiziki mekansal planlamasının
tam manasıyla kurgulanamaması, A-2(0.10-0.20) 315000 63000 504 2016
A-2(0.20-0.40) 1013400 405360 3242 12971
FIRSATLAR
A-3(0.20-0.60) 2328000 1396800 11174 44697
- Planlama alanını içerisinde inşaat faaliyetlerinin
durgun olması, planın üst ölçekli plan kararları A-5(0.32-1.60) 4451800 7122880 56983 227932
doğrultusunda revize edilebilmesi için bir olanak A-5(0.35-1.75) 671000 939400 7515 30060
sağlaması, TOPLAM 8779200 9927440 79418 317676
MÜDAHALE BİÇİMLERİ *A-5 (0.35-1.75)yapılaşma nizamında zemin katlar
- Kazan’a ait alt ölçekli imar planının zayıf ticaret olarak kullanıldığından nüfus hesabına
yönlerini giderici nitelikte olmak üzere plan katılmamıştır.Konut büyüklüğü 125m2 aile
revizyonu yapılması, büyüklüğü 4 kişi olarak kabul edilmiştir.
AYAŞ ONAYLI İMAR PLANI İNCELEMESİ:

Ankara Kentsel alanına yaklaşık 38km (İstanbul 1/25000 plan çalışması kapsamında Ayaş Belediyesi
Yolu-Sincan Kavşağı) mesafede yer alan Ayaş İlçe tarafından yaptırılan planların irdelenmesinde
merkezi 5216 sayılı yasanın yürürlüğe girmesini öncelikli olarak 5216 sayılı yasanın yürürlüğe
müteakip 50 km yarıçaplı sınırın içerisinde yer girmesinden önce ;
alması nedeniyle Ankara Büyükşehir Belediyesi
sınırlarına İlçe Belediyesi olarak dahil edilmiştir. Ayaş Belediye’si tarafından onaylanan imar planı
bulunmaktadır.
2000 yılı nüfus sayımına göre 7.839 kişinin yaşadığı
tespit edilen Ayaş yerleşiminde, 5216 sayılı yasanın Ayaş Belediyesince yapılan imar planları toplamda
geçici 2.maddesi kapsamında köy tüzel kişiliği sona yaklaşık 1044 ha.lık bir alanı kapsamaktadır.
ererek mahalleye dönüşen 7 adet yerleşim biriminin
de eklenmesi ile nüfus 10.078 kişi ve Belediye sınırı Onaylı planın brüt alanlar üzerinden ana kullanım
36963 ha olmuştur. 1 adet orman köyünde 290 bölgeleri;
kişi yaşamakta olup mücavir alanı 4168ha’dır. - 33ha.lık kısmı “Meskun Bölge”,
- 650 ha.lık kısmı “Gelişme Konut Bölgesi” ve
- 361 ha.lık kısmı ise nüfus yoğunluğu harici
  kullanım bölgesi (sanayi, kentsel servis,açık
  
yeşil alan v.b) olarak tasnif edilmiştir.
   
      PLAN  
YOĞUNLUK KARARLARI VE PLAN
          
NÜFUSU
       
Toplam 1044
      ha’lık planlama alanı içerisinde 410

      
ha net konut
alanı bulunduğu ve bu alanlara
  
 
ilişkin verilen yoğunluk kararlarına göre yapılan
  nüfus hesaplaması durumunda;

         
      Ayaş’ın
mevcut
planları ile belirlenen yoğunluk
     kararları üzerinden
  yapılan nüfus hesaplamalarına
      
göre 
Ayaş’ta
yaklaşık min 74.000 kişi ile max.

89.000 kişi arasında bir nüfus’un yaşayabileceği

  belirlenmektedir.
  
   
     PLANIN GÜÇLÜ YÖNLERİ:
 
 -
Ayaş’ta mevcut imar  planları
 doğrultusunda
   
       
yapılan uygulama 
imar  
ve parselasyon planlarına

 göre meskun doku başta olmak üzere 410
       
hektarlık alanın 
yapılaşmaya   
hazır durumda

olması,

     
       PLANIN ZAYIF YÖNLERİ:



-
Özellikle 
gelişme 
konut 
alanlarında 
parçalı bir

yeşil sistem oluşturulmasının sonucunda maddi
 
imkanları yetersiz durumdaki belediyenin yeşil
       alanları
oluşturma güçlüğü,
      
 
- Örgütlenmeye (kooperatifleşme
yönelik   
vb.) 

      
kentsel gelişme alanları olmaması, düşük
 
yoğunluklu gelişme konut alanlarının parsel
 
 güçlüğü,



 

 
    
 
    
 
    
    
 
    
 
    
 
Maximum değerler üzerinden; - Gelişme konut alanlarında parsel düzeni (yap-sat)

İMAR İNŞAAT KONUT yerine örgütlenmiş yapılaşmaya imkan tanıyacak
HAKKI
ALAN(M2)
ALANI(M2) SAYISI
NÜFUS fiziki düzenleme yapılması, bu kapsamda ada
A-2(0.30) 41660 12498 124 496
bazı uygulamaların özendirilmesi,
A-2(0.40) 1125736 450294 4503 18012
- Plan nüfusunun 25.000 kişi üzerinden
A-2(0.60) 1451035 870621 8706 34824
kurgulanması ve yapılaşma koşullarının bu
A-3(0.90) 259769 233792 2338 9352
A-4(0.80) 657759 526207 5262 21048 çerçevede plana yansıtılması.
A-4(1.20) 15138 18165 181 724
E:0.70 89085 62359 623 2492 ÇANILLI
S-2(0.20) 260733 52146 521 2084
TOPLAM 3900915 2226082 22258 89032
İstanbul Yolu-Sincan Kavşağından yaklaşık 32 km.,
Metropoliten kent merkezine karayolu ile yaklaşık
*konut büyüklüğü 100m2 aile büyüklüğü 4 kişi
55 km. mesafede yer alan Çanıllı Belde merkezi,
olarak kabul edilmiştir.
5216 sayılı yasanın yürürlüğe girmesini müteakip
Maximum değerler üzerinden; 50 km yarıçaplı sınırın içerisinde yer alması
İMAR İNŞAAT KONUT nedeniyle Ankara Büyükşehir Belediyesi sınırlarına
ALAN(M2) NÜFUS
HAKKI ALANI(M2) SAYISI İlk Kademe Belediyesi olarak dahil edilmiştir.
A-2(0.30) 41660 12498 99 396
A-2(0.40) 1125736 450294 3602 14408 2000 yılı nüfus sayımına göre 1672 kişinin yaşadığı
A-2(0.60) 1451035 870621 6964 27856 tespit edilen Çanıllı yerleşiminde, 5216 sayılı
A-3(0.90) 259769 233792 1870 7480 yasanın geçici 2.maddesi kapsamında köy tüzel
A-4(0.80) 657759 526207 4209 16836
kişiliği sona ererek mahalleye dönüşen 4 adet
A-4(1.20) 15138 18165 144 576
E:0.70 89085 62359 498 1992
yerleşim biriminin de eklenmesi ile nüfus 2395
S-2(0.20) 260733 52146 416 1664 kişi ve Belediye sınırı 11652 ha olmuştur. 2 adet

TOPLAM 3900915 2226082 17802 71208 orman köyünde 456 kişi yaşamakta olup mücavir

*konut büyüklüğü 100m2 aile büyüklüğü 4 kişi alanı 4951ha’dır.
       
olarak 
kabul edilmiştir.   
       
             
 - 
Ulaşım sistemi ve fiziki mekansal
   planlamasının
      
  tam manasıyla
 kurgulanamaması,
         
       
 FIRSATLAR

- Planlama alanını içerisinde inşaat faaliyetlerinin 

      
      
durgun olması,
    planın
 üst ölçekli
 plan kararları
       
 doğrultusunda revize edilebilmesi
  için bir
  olanak 
              
sağlaması,
         
   PLANA MÜDAHALE
  BİÇİMİ
  

- Ayaş’a ait alt ölçekli imar planının zayıf yönlerini  

giderici nitelikte olmak üzere plan revizyonu    

yapılması,
      

Yapılacak plan revizyonu ile;      
  
- Ulaşım sistemi yeniden       
kurgulanarak
kademelenme yapılması,  
  
    
- Yeşil alan düzeninin parçalı yapıdan arındırılarak 
bütünleştirilmesi, plan kapsamındaki dere       

yataklarının korunması,  
      
  



    

           

    
   
 
         


 
ONAYLI İMAR PLANI İNCELEMESİ: MÜDAHALE BİÇİMLERİ

1/25000 ölçekli planlama çalışması kapsamında - İller Bankası aracılığı ile yapılan ve plan açıklama
Çanıllı Belediyesi tarafından İller Bankası aracılığıyla raporunda 4000 kişilik nüfus projeksiyonuna
yaptırılan ve 5216 sayılı Kanun sonrası onaylanan sahip olduğu belirtilen Çanıllı İmar Planı, bu
Çanıllı İmar Planı incelenmiştir. nüfus projeksiyonu üzerinden kabul edilmiştir.
Çanıllı Belediyesince yapılan imar planları toplamda Maximum değerler üzerinden
yaklaşık 533 ha.lık bir alanı kapsamaktadır.
İMAR İNŞAAT KONUT
ALAN(M2) NÜFUS
Onaylı planın brüt alanlar üzerinden ana kullanım HAKKI ALANI(M2) SAYISI
bölgeleri; A-2(0.70) 268851 188195 1254 5016
A-2(0.30-
- 41ha.lık kısmı “Meskun Bölge”, 481127 288676 1924 7696
0.60)
- 74 ha.lık kısmı “Gelişme Konut Bölgesi” ve TOPLAM 749978 476871 3178 12712
- 418 ha.lık kısmı ise nüfus yoğunluğu harici *konut büyüklüğü 150m2 aile büyüklüğü 4 kişi
kullanım bölgesi (tarım,açık yeşil alan v.b) olarak olarak kabul edilmiştir.
tasnif edilmiştir.
Minimum değerler üzerinden;
PLAN YOĞUNLUK KARARLARI VE PLAN
NÜFUSU İMAR İNŞAAT KONUT
ALAN(M2) NÜFUS
Toplam 533 ha’lık planlama alanı içerisinde 122 ha
net konut alanı bulunduğu ve bu alanlara ilişkin A-2(0.70) 268851 188195 940 3760
verilen yoğunluk kararlarına göre yapılan nüfus A-2(0.30-
hesaplaması durumunda; Çanıllı’da yaklaşık min 0.60)
481127 288676 1443 5772
9.500 kişi ile max. 12.750 kişi arasında bir nüfus’un TOPLAM 749978 476871 2383 9532
yaşayabileceği belirlenmektedir.
PLANIN GÜÇLÜ YÖNLERİ: olarak kabul edilmiştir.
- Çanıllı’da mevcut imar planları doğrultusunda
yapılan uygulama imar ve parselasyon planlarına SİNANLI
göre meskun doku başta olmak üzere 115
hektarlık alanın yapılaşmaya hazır durumda İstanbul Yolu-Sincan Kavşağından yaklaşık 45 km.,
olması, Ankara metropoliten kent merkezinden karayolu
- İller Bankası kanalı ile yapılmış ve kurum ile yaklaşık 68 km. mesafede yer alan Sinanlı Belde
görüşleri, analitik etüdleri tamamlanmış olması, merkezi 5216 sayılı yasanın yürürlüğe girmesini
müteakip 50 km yarıçaplı sınırın içerisinde yer
PLANIN ZAYIF YÖNLERİ:
- Özellikle gelişme konut alanlarında parçalı bir sınırlarına İlk Kademe Belediyesi olarak dahil
yeşil sistem oluşturulmasının sonucunda maddi edilmiştir.
alanları oluşturma güçlüğü, 2000 yılı nüfus sayımına göre 3344 kişinin yaşadığı
tespit edilen Sinanlı yerleşiminde, 5216 sayılı
- Örgütlenmeye yönelik (kooperatifleşme vb.)
kentsel gelişme alanları olmaması, düşük yasanın geçici 2.maddesi kapsamında köy tüzel
yoğunluklu gelişme konut alanlarının parsel kişiliği sona ererek mahalleye dönüşen yerleşim
düzeni (yap-sat) ile hayata geçirilebilmesi birimi ve orman köyü yoktur. Belediye sınırı 13537
güçlüğü, ha’dır. Mücavir alanı yoktur.

       
       
        

 

526 2 0 2 3 B A Ş K E N T A N K A R A N A Z I M İ M A R P L A N I



verilen
 yoğunluk
kararlarına göre yapılan
  nüfus  

hesaplaması
 durumunda; Sinanlı’da min 31.052
kişi ile max. 38.820 kişi arasında bir nüfus’un


Buna ilaveten, Sinanlı Belediyesince onaylanan ikinci
      
bir
mevzi-ilave
imar planı daha onaylanmış
 olup,   

bu
planın da yaklaşık 50000 kişilik bir kapasitesi
olduğu bilinmektedir. Bu iki planın toplamı, Sinanlı
da,
yaklaşık min. 81.000, max. 89.000 kişilik bir
nüfus ataması
 yapıldığını
göstermektedir.
   
        
PLANIN
ZAYIF YÖNLERİ:   

- 
Planın çok yaygın bir doku ile tarımsal alanları
      
ve doğal karakteri korunması gerekli bölgeleri

  yerleşime konu etmesi,
   
- Atadığı abartılı nüfusun gerektirdiği teknik ve
 
    
sosyal donatı alanlarına sahip olmaması,
      
    
    - Ulaşım sistemi
ve fiziki mekansal planlamasının

tam manasıyla kurgulanamaması,


  FIRSATLAR
     
- Planlama 
alanını içerisinde inşaat faaliyetlerinin
    
    durgun olması,
planın üst ölçekli
plan kararları
     doğrultusunda revize edilebilmesi
 için bir olanak


sağlaması,

ONAYLI İMAR PLANI İNCELEMESİ:
Maximum değerler üzerinden

1/25000 ölçekli planlama çalışması kapsamında İMAR İNŞAAT KONUT
ALAN(M2) NÜFUS 55
 5216 sayılı yasanın yürürlüğe girmesinden önce HAKKI ALANI(M2) SAYISI
Sinanlı Belediyesi tarafından yaptırılan planların B-2 108361 108361 1083 4332

irdelenmiştir. A-2(0.25-
 1724421 862210 8622 34488
Sinanlı Belediyesince yapılan imar planları toplamda 0.50)
  
yaklaşık 334
ha.lık bir alanı 
kapsamaktadır. TOPLAM 1832782 970571 9705 38820
 Onaylı planın brüt alanlar üzerinden ana kullanım
bölgeleri; *B-2 yapılaşma nizamında E:1.00, konut büyüklüğü
 100m2 aile büyüklüğü 4 kişi olarak kabul edilmiştir.
- 17ha.lık kısmı “Meskun Bölge”,
 Minimum değerler üzerinden;
      
- 52 ha.lık kısmı ise nüfus yoğunluğu harici kullanım
İMAR
ALAN(M2)
İNŞAAT KONUT
NÜFUS
   
bölgesi (kentsel 
servis,açık yeşil  
alan v.b) olarak

tasnif edilmiştir.
A-2(0.70) 108361 108361 866 3464
A-2(0.30-
1724421 862210 6897 27588
 0.60)
NÜFUSU TOPLAM 1832782 476871 7763 31052

Toplam 334 ha’lık planlama alanı içerisinde 183 ha B-2 yapılaşma nizamında E:1.00, konut büyüklüğü
    
net konut alanı  
bulunduğu 
ve bu alanlara ilişkin 125m2 aile büyüklüğü 4 kişi olarak kabul edilmiştir.
    

     
 
 
MÜDAHALE BİÇİMLERİ Yenikent Belediyesi tarafından yaptırılan planlar

irdelenmiştir.
- Sinanlı’ya ait alt ölçekli imar planının zayıf
yönlerini giderici nitelikte olmak üzere plan Yenikent Belediyesince yapılan imar planları
revizyonu yapılması, toplamda yaklaşık 1726 ha.lık bir alanı
kapsamaktadır.
Yapılacak plan revizyonu ile;
Onaylı planın brüt alanlar üzerinden ana kullanım
- Abartılı olarak yerleşime konu edilen ve tarımsal bölgeleri;
potansiyeli yüksek arazileri yerleşime açan plan -77ha.lık kısmı “Meskun Bölge”,
kararlarının iptal edilmesi, plan dönemi sonrası
için etaplanması, -1080 ha.lık kısmı “Gelişme Konut Bölgesi” ve
-569 ha.lık kısmı ise nüfus yoğunluğu harici
- Gerekli sosyal donatı alanları ve teknik altyapının kullanım bölgesi (sanayi, kentsel servis,açık yeşil
ayrılması, alan v.b) olarak tasnif edilmiştir.
- Ulaşım sistemi yeniden kurgulanması, PLAN YOĞUNLUK KARARLARI VE PLAN
NÜFUSU
- Yeşil alan düzeninin parçalı yapıdan arındırılarak
bütünleştirilmesi, plan kapsamındaki dere Toplam 1726 ha’lık planlama alanı içerisinde 749
yataklarının korunması, ha net konut alanı bulunduğu ve bu alanlara ilişkin
verilen yoğunluk kararlarına göre yapılan nüfus
- Gelişme konut alanlarında parsel düzeni (yap-sat) hesaplaması durumunda; Yenikent’te yaklaşık
yerine örgütlenmiş yapılaşmaya imkan tanıyacak min 288.000 kişi ile max. 360.000 kişi arasında bir
fiziki düzenleme yapılması, bu kapsamda ada nüfus’un yaşayabileceği belirlenmektedir.
PLANIN GÜÇLÜ YÖNLERİ:
kurgulanması ve yapılaşma koşullarının bu - Yaklaşık 750 hektarlık alanın yapılaşmaya hazır
çerçevede plana yansıtılması, durumda olması,
öngörülmektedir.
YENİKENT - Ova Çayı havzasında tarımsal niteliği yüksek bir
çok alanın yerleşime konu edilmesi,
İstanbul Yolu-Sincan Kavşağından yaklaşık 14 km.,
Ankara metropoliten kent merkezinden yaklaşık 37
km. mesafede yer alan Yenikent İlçe merkezi 5216
     
sayılı yasanın yürürlüğe girmesini müteakip 50 km
     
yarıçaplı sınırın içerisinde yer alması nedeniyle
     
Ankara Büyükşehir Belediyesi sınırlarına İlk Kademe
      
Belediyesi olarak dahil edilmiştir.
    

yaşadığı tespit edilen Yenikent yerleşiminde, 5216
 sayılı

yasanın  
geçici 2.maddesi 
kapsamında köy
tüzel 
kişiliği sona 
ererek mahalleye 
dönüşen 6 adet
   
yerleşim 
biriminin ile
de eklenmesi 
nüfus 12.191

kişi ve Belediye sınırı 20902 ha olmuştur. Bağlı
  orman
 
köyü ve mücavir 
alanı yoktur.  

  
1/25000 ölçekli
planlama çalışması kapsamında,
5216 sayılı yasanın yürürlüğe girmesinden önce

     



      

        
        
      

        
       
528

2 0 2 3
B A Ş K E N T 
A N K
A R A 
NAZIM 
İMA 
R P L A
NI

          

yönlerini
 giderici
nitelikte olmak üzere plan
revizyonu yapılması,


- Tarım topraklarını tüketen yerleşim kararlarının
     
iptal edilmesi ya da etaplanarak, plan dönemi

sonrasına bırakılması,

- Ulaşım sistemi yeniden kurgulanması,

bütünleştirilmesi,
  plan kapsamındaki
 dere
  
yataklarının korunması,

- Toplu konut ve ada bazı gelişim önerilerinin

özendirilmesi,

kurgulanması
 ve 
  yapılaşma koşullarının 
  bu 
çerçevede plana yansıtılması,
      
öngörülmektedir.

Maximum değerler üzerinden;


İMAR   
İNŞAAT KONUT    
ALAN(M2) NÜFUS

HAKKI    
ALANI(M2) SAYISI   
  411900
A-2(0.15-0.30) 1373003

4119

16476
 

Aİ-2(0.40-0.80) 
29447 23557 
235 940  
   1793254
A-3(0.35-1.05) 1707861  
17932   
71728
 A-4(0.30-1.20) 110619 132742 1327 5308
- Abartılı bir nüfus ataması yapılırken, kentin
korunması ve imgesel anlamda yaşatılması A-4(0.35-1.40)
 1861537 2606151 26061 104244
gereken değer ve varlıklarına
  yönelik özel bir A-5(0.30-1.50)
 181482
272223 2722
 10888
anlam ve değer yüklenmemiş, Ziir Vadisi
  ve A-5(0.35-1.75)
 14052722459226 24592
 98368
 
çevresi ile tarımsal 
potansiyele  A-4-5(1.55)
yönelik turizm 504728 782328 7823
 31292
   E:1.00 5693056930 
569 2276
olanaklarının geliştirilebileceği seçeneklerin
   E:1.75 266304466032 
4660 18640
araştırılmaması,
    
TOPLAM 7497183 9004343 90040 360160
- 
Atanan nüfusun  
gereksinim 
duyacağı sosyal ve  

teknik

altyapı alanlarının *konut

yeterince ayrılmamış büyüklüğü 100m2
 aile büyüklüğü
 4 kişi
  
olarak kabul 
edilmiştir. 
olması,
    
    
- Özellikle

gelişme konut alanlarında parçalı

bir Minimum değerler

üzerinden;
 

imkanları yetersiz durumdaki belediyenin yeşil İMAR İNŞAAT KONUT
 ALAN(M2) NÜFUS
alanları oluşturma güçlüğü, HAKKI ALANI(M2) SAYISI

A-2(0.15-0.30) 1373003 411900 3295 13180 557
Aİ-2(0.40-0.80) 29447 23557 188 752
A-3(0.35-1.05) 1707861 1793254 14345 57380
FIRSATLAR A-4(0.30-1.20) 110619 132742 1061 4244
A-4(0.35-1.40) 1861537 2606151 20848 83392
- Atanan nüfusa paralel yoğun bir inşaat faaliyeti A-5(0.30-1.50) 181482 272223 2177 8708
bulunmaması, A-5(0.35-1.75) 1405272 2459226 19673 78692
A-4-5(1.55) 504728 782328 6258 25032
- 5403 sayılı Kanun ile mutlak korumaya alınan E:1.00 56930 56930 455 1820
tarım topraklarının korunabilmesi yönünde E:1.75 266304 466032 3728 14912
olanakların artması, TOPLAM 7497183 9004343 72028 288112
MÜDAHALE BİÇİMLERİ *konut büyüklüğü 100m2 aile büyüklüğü 4 kişi

- Yenikent’e ait alt ölçekli imar planının zayıf olarak kabul edilmiştir.
Batı Planlama Bölgesi Müdahale Biçimleri- Bölgeye İlişkin Stratejiler;

Stratejiler - Günümüze kadar gelen süreç içerisinde
2000 yılı itibariyle 990.866 kişinin yaşadığı imar planlarına uygun şekilde yapılaşması
ve onaylı planları ile 2.851.000 ila 3.027.000 tamamlanmış alanlarda yaşam kalitesini
arasında bir nüfus atamsı yapılmış olan kentin artırmaya yönelik fiziksel mekana ilişkin
“batı koridoru”nda, tarım topraklarına gelişimi düzenlemeler yapılacaktır.
sınırlandıracak, korunması gerekli varlık ve değer - Gecekondu alanlarının yoğun olduğu ve normal
olarak tespit ettiği unsurlara yasal koruma statüsü şartlarda dönüşüm sürecinin başlamadığı veya az
kazandırmak yanında yerleşim baskısından da miktarda başladığı Avcılar, Barıştepe, Kaletepe,
uzak tutacak, yerleşik alanlardaki yenileme ve Macun, Yahyalar, gibi mahalleler başta olmak
dönüşüm süreçlerine öncelik verecek bir yaklaşım üzere benzer sürece sahip alanlarda ıslah imar
benimsenecektir. Bu seçim sonucunda, bölge planlarının uygulanmasında ortaya çıkan sorunlar
nüfusunun 1.800.000 düzeyinde tutulması ortaya konularak ıslah planları ile getirilen
hedeflenmektedir. nüfus ve yapı yoğunluğunun düşürülebilmesi,
Kentsel Yerleşik Alanlar (KY) : sosyal altyapı standardının artırılması ve kaliteli
KY1 - YENİMAHALLE – DEMETEVLER: yaşam çevreleri oluşturulabilmesi esasına
dayalı dönüşüm eylem planları hazırlanarak
Yenimahalle(62), Karşıyaka (63), Demet (64), Ostim
uygulamasına ilişkin yöntemler geliştirilecektir.
(65) ve Gazi (68) üst bölgeciklerinin oluşturduğu
bütünleşik kentsel yerleşik dokuyu tanımlamaktadır. - Demetevler bölgesindeki plansız yoğun
Bu ana bölgeyi oluşturan bölgelerde 2000 yılı nüfus apartmanlaşmanın ortaya koyduğu afet riskine
sayımına göre 311725 kişinin yaşadığı bilinmekle karşı gerekli tedbirlerin alınabilmesi yönünde
birlikte bu nüfusun 252927 kişilik kısmının (% 81) dönüşüm eylem ve planları geliştirilecektir.
onaylı planlarına göre yapılaşması tamamlanmış - Alt Merkez kimliğine bürünen Yenimahalle ve
alanlarda, geriye kalan 56176 kişinin ise (%19) Demetevler bölgesinde bu oluşumu kontrol altına
halen gecekondu alanlarında yaşadığı üst ölçekli alarak sağlıklı bir şekilde gelişmesini yönlendirici
planlama çalışmaları esnasında hesap edilmiştir. ulaşım, dolaşım, otopark problemlerine çözüm
Yapılaşması tamamlanmış alanlar olarak üreten mekansal düzenlemeler yapılacaktır.
nitelendirilen ancak süreç içerisinde 2023 Planlama Nüfusu Öngörüsü;
denetimsizlik nedeniyle kaçak ve mevzuata aykırı - Günümüze kadar yapılan planlama çalışmalarında
apartmanlaşmanın bulunduğu ve bu hali ile gerek bölge için belirlenen plan nüfusu kapasitesinin;
sosyal ve teknik altyapı yetersizliği gerekse afet
özellikle ıslah planlama alanlarında yapılacak
riskine karşı birinci derecede tehlike arz eden
olan dönüşüm eylem planları ile Demetevler
Demetevler bölgesinde yaklaşık 55000 kişinin
bölgesinde imar hakları aktarımı ilkesinin
yaşadığı dikkate alındığında bu alanda afet riskine
de hayata geçirilerek afete duyarlı dönüşüm
karşı alınması gerekli önlemler ve afete duyarlı
sürecinin başlatılması ile, 82.000 kişi azaltılarak
yapılaşmaya gidilmesi yönünde yaptırımların
390.000 kişinin yaşayabileceği yaşam çevresi
hayata geçirilmesinin yaşamsal öneme sahip olduğu
anlaşılacaktır. oluşturulması öngörülmektedir.
Gecekondu alanlarına ilişkin yapılan ıslah imar KY2 - BATIKENT – YUVA:
planlarının hayata geçirilmesi halinde bu gecekondu Batıkent (66) üst bölgeciğinin oluşturduğu kentsel
alanlarında 204000 kişilik bir nüfusun, gecekondu yerleşik doku ile bu alanla bütünleşen ve süreç
bulunmayan ancak süreç içerisinde konumu içerisinde planlama çalışmaları tamamlanarak
nedeniyle planlama çalışmaları yapılan Güneşevler, yapılaşmaların başladığı Yuva konut gelişme
Ostim vb. konut alanlarında da onaylı planları ile bölgesini tanımlamaktadır. Bu ana bölgeyi oluşturan
belirlenen 30000 kişi göz önüne alındığında yaklaşık bölgelerde 2000 yılı nüfus sayımına göre 163.469
160.000 kişinin daha bölgeye yerleşebilmesi kişinin yaşadığı bilinmekle birlikte bu nüfusun
neticesinde bölge için 472.000 kişinin yaşamasına 162984 kişilik kısmının (% 99) onaylı planlarına
yönelik plan kapasitesi bulunmaktadır. göre yapılaşması tamamlanmış alanlarda, geriye
kalan yaklaşık 500 kişinin ise (%1) halen kırsal alan yaklaşık 500 kişilik bir nüfusun, onaylı planlarına
yapılaşmasının bulunduğu Ergazi yerleşiminde göre yapılaşmaların başladığı Eryaman kuzeyi ile
yaşadığı hesap edilmiştir. Fatih ve GOP konut gelişme bölgelerinde 250.000
Gecekondu alanlarına ilişkin yapılan ıslah imar kişinin yaşamasına yönelik planlar ile birlikte bölge
planlarının hayata geçirilmesi halinde bu gecekondu için 380.000 kişinin yaşamasına yönelik plan
alanlarında yaklaşık 3500 kişilik bir nüfusun, kapasitesi bulunmaktadır.
onaylı planlarına göre yapılaşmaların başladığı Bölgeye İlişkin Stratejiler;
Yuva bölgesinde de 80.000 kişinin yaşamasına - Günümüze kadar gelen süreç içerisinde
yönelik planlar ile birlikte yaklaşık 83.500 kişinin imar planlarına uygun şekilde yapılaşması
daha bölgeye yerleşebilmesi neticesinde bölge için tamamlanmış alanlarda yaşam kalitesini
245.000 kişinin yaşamasına yönelik plan kapasitesi artırmaya yönelik fiziksel mekana ilişkin
bulunmaktadır. düzenlemeler yapılacaktır.
Bölgeye İlişkin Stratejiler; - Başlangıçta uydu kent yaklaşımıyla planlanan
- Günümüze kadar gelen süreç içerisinde ancak günümüzde bir kent merkezinin
imar planlarına uygun şekilde yapılaşması oluşturulamaması nedeniyle yatakhane
tamamlanmış alanlarda yaşam kalitesini kent görünümünde bulunan Eryaman’da
artırmaya yönelik fiziksel mekana ilişkin kent merkezinin oluşturulması, bu bölge ile
düzenlemeler yapılacaktır. bütünleşen Fatih, GOP vb. kentsel gelişme
bölgelerinin merkez ihtiyaçlarının Eryaman’dan
- Başlangıçta uydu kent yaklaşımıyla planlanan
karşılanması ile bölgenin Kızılay, Ulus gibi kent
ancak günümüzde bir kent merkezinin
merkezlerine bağımlılığının ve oluşturduğu trafik
oluşturulamaması nedeniyle yatakhane kent
hacminin azaltılması sağlanacaktır.
görünümünde bulunan Batıkent’in kent
merkezinin oluşturulması ve bu kurgu içerisinde - İstanbul yolu ve Ayaş Yolu akslarında yer
bölgenin Kızılay, Ulus gibi kent merkezlerine seçen ve çevre ve görüntü kirliliği oluşturan
bağımlılığının ve oluşturduğu trafik hacminin sanayi yapılaşmalarının uzun dönemde işlevsel
dönüşümünün sağlanması ve kent giriş aksı
azaltılması sağlanacaktır.
olarak ön plana çıkan söz konusu akslar boyunca
2023 Planlama Nüfusu Öngörüsü; prestij yapılarının yer alması özendirilecektir.
- Günümüze kadar yapılan planlama çalışmalarında 2023 Planlama Nüfusu Öngörüsü;
bölge için belirlenen 245.000 kişilik plan nüfusu
- Günümüze kadar yapılan planlama çalışmalarında
kapasitesinin hayata geçirilmesi öngörülmüştür.
KY3 - ERYAMAN- FATİH: kapasitesinin hayata geçirilmesi öngörülmüştür.
Eryaman (71) ve Fatih (73) üst bölgeciklerinin KY4 - ETİMESGUT – SİNCAN:
oluşturduğu kentsel yerleşik doku ile bu alanla Etimesgut (70) ve Sincan (72) üst bölgeciklerinin
bütünleşen ve süreç İçerisinde planlama çalışmaları oluşturduğu kentsel yerleşik doku ile bu alanla
tamamlanarak yapılaşmaların başladığı Eryaman bütünleşen ve süreç İçerisinde planlama çalışmaları
kuzeyi ile Fatih ve GOP konut gelişme bölgelerini tamamlanarak yapılaşmaların başladığı Elvan
tanımlamaktadır. Bu ana bölgeyi oluşturan konut gelişme bölgelerini tanımlamaktadır. Bu
bölgelerde 2000 yılı nüfus sayımına göre 131.158 ana bölgeyi oluşturan bölgelerde 2000 yılı nüfus
kişinin yaşadığı bilinmekle birlikte bu nüfusun sayımına göre 307.296 kişinin yaşadığı bilinmekle
130.860 kişilik kısmının (% 99) onaylı planlarına birlikte bu nüfusun 291.649 kişilik kısmının (% 95)
göre yapılaşması tamamlanmış alanlarda, geriye onaylı planlarına göre yapılaşması tamamlanmış
kalan yaklaşık 300 kişinin ise (%1) halen kırsal alan alanlarda, geriye kalan yaklaşık 18000 kişinin ise
yapılaşmasının bulunduğu Emiryaman yerleşiminde (%5) halen gecekondu alanlarında yaşadığı hesap
yaşadığı hesap edilmiştir. edilmiştir.
Eryaman yerleşim alanına yapılan ıslah imar Etimesgut ve Sincan bölgelerindeki gecekondu
planlarının hayata geçirilmesi halinde bu alanda alanlarına yönelik yapılan ıslah imar planlarının
hayata geçirilmesi ve onaylı planlarına göre baskıların sonlandırılması, alanın sahip olduğu
yapılaşmaların başladığı Elvan Konut gelişme stratejik konumu göz önüne alınarak kentin
bölgesinde 60.000 kişinin yaşamasına yönelik kuzeybatı kesimi ile kent giriş akslarına bir tanım
planlar ile birlikte yaklaşık 80.000 kişilik bir nüfusun getirilmesi, çevresel değerlerin korunarak Ankara’nın
daha bölgeye yerleşebilmesi neticesinde bölge için Başkent Kimliğinin ön plana çıkarılması yönünde
380.000 kişinin yaşamasına yönelik plan kapasitesi kentsel gelişme alanı belirlenmiştir.
bulunmaktadır. Bölgeye İlişkin Stratejiler;
Bölgeye İlişkin Stratejiler; - Yuva yolunun doğusunda kalan doğu bölümü
- Günümüze kadar gelen süreç içerisinde ile İstanbul yolu ve Yuva yolu arasına kalan
imar planlarına uygun şekilde yapılaşması orta bölümündeki konut alanları için; bölgenin,
tamamlanmış alanlarda yaşam kalitesini kentin diğer bölgeleri (iş-iskan-rekreasyon) ile
artırmaya yönelik fiziksel mekana ilişkin kent dışına ulaşılabilirliğinin yüksek olması,
düzenlemeler yapılacaktır. ranta yönelik dışsal baskılardan korunaklı bir
konumda bulunması, morfolojik çanağın dışında
- Gecekondu alanlarının yoğun olduğu ve normal
ancak kent merkezine yakın olması nedeniyle
şartlarda dönüşüm sürecinin başlamadığı üst/orta gelir grubunun kentin bu kesiminde yer
veya az miktarda başladığı kısımlarda ıslah seçmesi potansiyelinin hayata geçirilebilmesi
imar planlarının uygulanmasında ortaya çıkan amacıyla dubleks/villa tarzı yapılaşmaya yönelik
sorunlar ortaya konularak sosyal altyapı ve konut alt ölçekli planlar üretilecektir.
standardının artırılması ve kaliteli yaşam çevreleri
- İstanbul Yolu ile Çevre Otoyolu-Eryaman
oluşturulabilmesi esasına dayalı dönüşüm
arasında kalan batı bölümündeki konut
eylem planları hazırlanarak uygulamasına ilişkin alanları için; çevredeki yapılaşmalar ile uyum
yöntemler geliştirilecektir. sağlanarak geçiş bölgesi oluşturulması amacıyla
- Başlangıçta kasaba kimliğinde olan ancak katlı yapılaşmalara yönelik alt ölçekli planlar
günümüzde Ankara Metropoliten kent bütünü üretilecektir.
içerisinde önemli bir yere sahip bulunan Etimesgut - Kentsel Gelişme alanının merkezi; planlama
ve Sincan’ın kent merkezlerinin birere alt merkez alanının geometrik ortasında konumlu olarak
olarak ele alınıp bu alanları kontrol altına alarak AOÇ arazisinin rekreasyonel niteliğinin
sağlıklı bir şekilde gelişmesini yönlendirici değerlendirilmesinin de önünü açacak şekilde
ulaşım, dolaşım, otopark problemlerine çözüm yakın çevredeki kentsel gelişme alanlarını
üreten mekansal düzenlemeler yapılacaktır. da hinterlandına alan alt merkez olarak
2023 Planlama Nüfusu Öngörüsü; kurgulanacaktır.
- Günümüze kadar yapılan planlama çalışmalarında - Çevre Otoyolu kavşak noktalarından itibaren
bölge için belirlenen 400000 kişilik plan nüfusu kent giriş aksını oluşturan İstanbul Yolu ile
kapasitesinin gecekondu alanlarında yapılacak Yuva-Batıkent Yoluna siluet veren alanlar özgün
dönüşüm uygulamaları ile 345.000 kişilik bir mimari tasarım ve nitelikli kullanım imkanı sunan
kapasiteye düşürülmesi öngörülmüştür. prestij yapılarının yer alması sağlanacaktır.
Kentsel Gelişme Alanları (KG): - Yeşil ve açık alan düzenlemelerinde
KG1 – SUSUZ – YUVA: topografyanın ortaya koyduğu hareketlilik
Ankara Kenti makroformunda Batı Koridoru olarak ve su yüzeyleri dikkate alınarak sürekliğin
tanımlanan kentsel gelişme bölgesinin kuzey sağlanması, Susuz Göleti’nin besleme kollarının
kısmında; Doğuda Anteks, Güneyde Su İsale yapılaşmaların olumsuz etkilerinden korunması
Hattı ve AOÇ arazisi ile Eryaman Toplu Konut esas alınacaktır.
Alanı, Kuzey ve Batıda ise Ankara Çevre Otoyolu - Ülkemizin Avrupa Birliğine katılması sürecinde
ile sınırları belirlenen yaklaşık 2000 ha.lık alanı kurulması gündeme gelebilecek olan kurul/
kapsamaktadır. kuruluşlar, karar organları vb. unsurları
Ankara Çevre Otoyolu içerisinde günümüze içeren kampus alanı, Türkiye’nin üye olduğu
kadar olan süreçte plansızlığın getirdiği spekülatif uluslararası toplulukların temsilcilikleri/
karar organları gibi kamusal kullanımlar veya Ancak, bu kentsel gelişme eğiliminin, bölgenin
uluslararası nitelikte Serbest Ticaret ve Finans, özgün dinamiklerini algılayamayan, niteliksiz bir
Kongre Merkezi, Kent Müzesi gibi iç ve dış konut dokusu oluşturmaması da önemsenmektedir.
turizme yönelik kullanımlar ile Ankara’nın Bu nedenle, kentin otoyoldan girişte ilk algılandığı
sahip olduğu Ulusal Başkent kimliğini pekiştiren nokta olan ve Susuz-saray yerleşim alanları ile komşu
unsurların yer alabileceği “Başkente Özgü Özel niteliğe sahip Eryaman kuzeyinin bu özgünlükleri
Alan” kurgulanacaktır. ve yargı kararlarının gerekçeleri bağlamında ele
alınmasında yarar görülmektedir.
Bölgeye İlişkin Stratejiler;
- Bölgede yapılacak olan alt ölçekli planlama
çalışmalarını yönlendirmek üzere; Susuz –Yuva - Arazinin sahip olduğu topografyanın ortaya
kentsel gelişme bölgesinde yaklaşık 90.000 kişilik koyduğu hareketlilik ve Ova Çayını besleyen su
bir nüfus ataması yapılması öngörülmektedir. yüzeyleri dikkate alınarak sürekliğin sağlanması
esas alınacaktır.
KG2 – BELÖREN:
- Bölgenin, kentin diğer bölgeleri (iş-iskan-
Batı koridorunda ;Çevre otoyolu ile Eryaman rekreasyon) ile kent dışına ulaşılabilirliğinin
kentsel yerleşik alanının kuzey kesiminde bulunan yüksek olması, ranta yönelik dışsal baskıları
Susuz –Belören bölgesinde daha önce Büyükşehir giderebilmesi bakımından alt/orta gelir
Belediyesince yapılan alt ölçekli planlama grubunun konut ihtiyacının karşılanabileceği,
çalışmaları ile bölgeye 115.000 kişilik bir nüfus örgütsel bir yapılanma ile ve etaplar halinde
ataması yapılmıştır. hayata geçirilmesi esas alınacaktır.
Ancak söz konusu planının idari yargıya taşınması - Bölgenin yapılaşmaya açılması için Saray
ile planın bir üst ölçekli plana dayanmadan bölgesindeki sanayi istihdamının konut amaçlı
hazırlanmış olması, imar mevzuatının tanımladığı eğilimlerini kayıt altına alabilecek süreçler
analitik etütlerin yapılmaması, bölge niteliklerine geliştirilecektir.
uygun yoğunluk kararları üretilmemesi, bölgenin - Çevre Otoyolunun kentin giriş aksı olma
ulaşım yapısının kente eklemlenmesine olanak niteliği gözönüne alınarak otoyola siluet veren
sağlayacak şekilde ve otoyol kenarlarının sahip kısımlar özel proje üretilmesi yaklaşımı ile
olduğu önem dikkate alınmadan planlanmış olması karma kullanımların da yer alabileceği özellikte
vb. nedenlerle iptal edilmiştir. kurgulanacaktır.
Ankara kentinin batı koridorunda daha önce
yapılan üst ölçekli planlama çalışmaları ile Sanayi
ve Çalışma alanları olarak belirlenen ve günümüzde - Bölgede yapılacak olan alt ölçekli planlama
yoğun sanayi ve işyeri kurulması yönünde çalışmalarını yönlendirmek üzere; Belören
faaliyetlerin bulunduğu Saray bölgesinin yüksek kentsel gelişme bölgesinde yaklaşık 70.000 kişilik
istihdam kapasitesinin Kazan tarım havzasına bir nüfus ataması yapılması öngörülmektedir.
oluşturması muhtemel konut amaçlı spekülatif KG3 – CİMŞİT – SARAYCIK:
baskıların önüne geçilebilmesi bakımından Belören Sincan ve Etimesgut yerleşimlerinin güney
bölgesi ikincil derece önemli kentsel gelişme alanı gelişme alanı olarak belirlenerek daha önce alt
olarak belirlenmiştir. ölçekli planlama çalışmaları tamamlanan bölgeyi
Saray Sanayi odağı ile Sincan Organize Sanayi kapsamaktadır. Bu alanlar 2023 planlama çalışmaları
Bölgesi ve Temelli Organize Sanayi Bölgeleri kapsamında “Onaylı Planlarla Belirlenmiş Gelişme
arasında işlevsel bağlantı kurulması amacıyla Konut Alanları” kapsamında ele alınmıştır.
öngörülen ulaşım ana ulaşım bağlantısı bu bölgenin
yer şeçimini etkileyen önemli faktörlerden birisidir. Bu alanlar için onaylı imar planları ile 60.050 kişinin
Aynı zamanda batı koridorunda kentin Ova Çayını yaşamasına yönelik plan kararları üretilmiştir.
kat edip Yenikent ve dolayısıyla bu kısımlardaki Bölgeye İlişkin Stratejiler;
tarım alanlarına oluşturacağı baskıları önleyecek - Kentsel gelişme bölgesinin ferdi inşaat uygulaması
kentsel gelişme bölgesi olarak ele alınmıştır. yerine yakın çevresindeki konut alanlarında
sürdürülen örgütlenmeye dayalı konut üretimi sitesini kapsamaktadır.

politikasının özendirilmesi sağlanacaktır. Bölgeye İlişkin Stratejiler;
- Bölgede Sincan-Etimesgut çevresine hizmet - Sanayi ve çalışma alanlarından kaynaklanabilecek
edecek bir stratejik alt merkez oluşturulması çevreyi kirletici unsurların giderilmesine yönelik
hedeflenecektir. OSB ler ve ilgili kuruluşlar ile koordinasyon
- Batı ototerminali ve toptancı hal kullanımlarının sağlanacaktır.
bu alan ve otoyol ile ilişkili olarak yer seçmesi - Kentsel yerleşik alan ile iç içe konumda
sağlanacaktır. bulunan sanayi alanlarında konut alanlarına
- Otoyol, Elvan, saraycık, Y.Çimşit ve Sincan OSB risk yaratabilecek sanayi kollarının konut
bağlantısını sağlayan bir kuşaklayıcı yol sistemi alanlarından uzak bölgelerde yer alması esas
hayata geçirilecektir. alınacaktır.
2023 Planlama Nüfusu Öngörüsü; - Küçük ölçekli işletmeler ile entegre çalışması
- Alt ölçekli planlama çalışması ile belirlenen gerekli olan orta ölçekli işletmelerin öncelikli
60.000 kişilik nüfus atamasının hayata geçirilmesi olarak planlama çalışmamaları tamamlanmış
öngörülmektedir. Anteks, Macun gibi çalışma alanlarına
yönlendirilmesi sağlanacaktır.
KG4 – YAKACIK:
- Sanayi alanlarının mal ve hizmet akışını sağlayan
Ankara kentsel yerleşik alanının kuzeybatı kesiminde özellikle kamyon trafiğinin konut alanları ile
yer alan Yakacık bölgesine ilişkin daha önce alt kent içi trafiğe girmeden kentin diğer bölgelerine
ölçekli planlama çalışmaları tamamlanarak inşaat otoyolu kullanarak ulaşmaları yönünde caydırıcı
uygulamalarına başlanan alanları kapsamaktadır. tedbirler alınacaktır.
Bu alanlar 2023 planlama çalışmaları kapsamında
“Onaylı Planlarla Belirlenmiş Gelişme Konut KÇ2 – ŞAŞMAZ:
Alanları” kapsamında ele alınmıştır. Bu alan Otomotiv sektörüne yönelik bakım ve tamir
için yapılan planlama çalışmaları ile bölgede atölyelerinin yoğunlaştığı şaşmaz sanayi
140.000 kişinin yaşamasına yönelik plan kararları sitesi ve yakın çevresindeki çalışma alanlarını
üretilmiştir. kapsamaktadır.
Bölgeye İlişkin Stratejiler; Bölgeye İlişkin Stratejiler;
- Kentsel gelişme bölgesinin otoyolun dışında - Sanayi ve çalışma alanlarından kaynaklanabilecek
ve yerleşik alanlara uzak bir konumda olması özellikle Ankara Çayına ve Atatürk Orman
nedeniyle altyapı maliyetinin yüksek olacağı Çiftliği arazilerine yönelik çevreyi kirletici
gözönüne alınarak ferdi inşaat uygulaması yerine unsurların giderilmesi esastır.
örgütlenmeye dayalı konut üretimi politikasının KÇ3 – SİNCAN ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ:
hayata geçirilmesi sağlanacaktır. Sincan bölgesinde kurulu bulunan organize sanayi
2023 Planlama Nüfusu Öngörüsü; bölgesi ile bu alanla işlevsel bütünlüğü olan Sincan
- Alt ölçekli planlama çalışması ile belirlenen bölgesindeki kentsel çalışma alanları ile küçük
140.000 kişilik nüfus atamasının, ada bazı sanayi sitesini kapsamaktadır.
ve toplu konut uygulamalarına olanak Bölgeye İlişkin Stratejiler;
sağlayan bir düzenleme ile örgütsel bir yapı - Sanayi ve çalışma alanlarından kaynaklanabilecek
çerçevesinde100.000 kişi olarak hayata özellikle Ankara Çayı ve Ziir Vadisine yönelik
geçirilmesi öngörülmektedir. çevreyi kirletici unsurların giderilmesi esastır.
Kentsel Çalışma Alanları (KÇ): - Organize sanayi bölgesi ve gelişme alanlarının
KÇ1 – OSTİM – İVEDİK: planlama sürecinde elde edilen organize
Küçük ve orta ölçekli sanayi kuruluşlarının Organize sanayi parsellerinin sanayi üretimine dönük
Sanayi Bölgesi çatısı altında örgütlendiği Ostim - yatırımlara dönüştürülmesi esas alınacaktır. Bu
İvedik Organize Sanayi Bölgeleri ile bu alanlarla kapsamda sanayi alanlarında belirli bir doluluk
işlevsel olarak bütünleşen Hurdacılar Sanayi Sitesi oranlarına ulaşılmadan yeni ve ilave OSB alanı
ile konut dışı kentsel çalışma fonksiyonuna ilişkin belirlenmemesi benimsenmiştir.
alt ölçekli planlama çalışmaları tamamlanan Macun - Organize sanayi bölgesinin mal ve hizmet akışında
kentsel çalışma alanları, Anteks ve Yuva Mermerciler demiryolunun kullanılması özendirilecektir.
Odaklar (OD) : KAZAN – İMRENDİ listesinde bulunmasından dolayı Ayaş’ın sahip

ODAĞI; olduğu turizm potansiyelinin hayata geçirilebilmesi
Ankara İstanbul yolu üzerinde bulunan ve açısından onaylı planın; turizm kenti planlaması
ilçe statüsündeki Kazan, çekim unsuru haline yaklaşımı ile yeniden ele alınması, tarihi Ayaş
dönüştürülerek bölge içerisinde yer alan sanayi evlerinin korunarak kullanılması, kentin sosyo-
alanlarındaki yoğun istihdam olanağının Ankara kültürel ve ticari aktivitelerinin canlandırılması
kentsel alanı üzerine oluşturması muhtemel baskıları yönünde plan kararları üretilmesi, ulaşım sisteminin
gidermek üzere odak olarak belirlenmiştir; yeniden kurgulanması yönünde alt ölçekli planlarda
revizyonlar yapılacaktır.
- Kazan yerleşimini üzerinde kurulu bulunduğu
verimli tarım havzasının korunabilmesi 2023 planlama çalışmasında Ayaş’ın onaylı
bakımından Kazan ve çevresi için onaylı planın henüz uygulama aşamasına geçmemiş
planlar ile belirlenen yaklaşık 573.000 kişilik olan ve tarımsal üretim alanlarını olumsuz yönde
nüfus kapasitesinin gerek ulaşım sisteminin etkileyen plan kararları iptal edilmek suretiyle plan
yeniden kurgulanması gerekse Ova Çayının nüfusu kapasitesinin 89.000 kişiden 25.000 kişiye
kent içerisinden geçişinde rekreasyonel amaçlı düşürülmesi hedeflenmektedir.
kullanımına olanak sağlanabilmesi ve kentin YB3 – SİNANLI:
odak kimliğine uygun plan revizyonlarının Ayaş Tüneli’nin, Ankara’daki mevcut banliyö
yapılarak plan nüfus kapasitesinin 75.000 kişiye sistemine entegrasyonu çerçevesinde ele alınarak
düşürülmesi öngörülmektedir. Ayaş ve Sinanlı’nın bu sisteme dahil edilmesi
- Kazan yerleşik alanına yönelik plan revizyonu yönündeki 2023 planlama çalışmasının ulaşım
ile düşürülen nüfusun İmrendi bölgesindeki sistemine ilişkin plan kararları çerçevesinde; tünelin
kamu mülkiyetindeki alanların toplu konut alanı çıkış noktasındaki Sinanlı ile Ayaş arasındaki
olarak hayata geçirilebilmesi imkanı, Kazan kesimlerinde banliyö sisteminin geçişine olanak
tepelerinin ortaya koyduğu turizm potansiyeli sağlayacak şekilde plan revizyonunun yapılması
gözönüne alındığında İmrendi’nin de Kazan ile ve onaylı imar planı ile konut kullanımına açılmış
etkileşimli odak olması sağlanmıştır. olan tarım alanlarının korunması doğrultusunda alt
ölçekli plan revizyonları gerçekleştirilecektir.
Yerleşimler / Belediyeler (YB):
Yapılacak revizyon ile onaylı planın 70.000’e ulaşan
Büyükşehir Belediyesine 5216 sayılı yasa ile ilçe ve nüfus kapasitesi 10.000 olarak kurgulanacaktır.
ilk kademe belediyesi olarak bağlanan yerleşimlerin
Büyükşehir belediyesine bağlanmadan önce YB4 – ÇANILLI:
onaylanan alt ölçekli planların doğal, çevresel 5216 sayılı yasanın yürürlüğe girmesinden önce
değerler, gereklilikler ve kent merkezi ile olan İller Bankası tarafından ihale edilmek suretiyle
etkileşimi gözönüne alınarak plan revizyonlarının hazırlanan Çanıllı imar planları yasanın yürürlüğe
yapılması 2023 planlama çalışmasının temel girmesi ile Büyükşehir belediyesi koordinasyonunda
yaklaşımları arasında yer almaktadır. ve 2023 planlama çalışmasının temel kurguları
Bu temel yaklaşım çerçevesinde; çerçevesinde ele alındığından onaylı planın kararları
doğrultusunda uygulama yapılması sağlanacaktır.
YB1 – YENİKENT:
Koruma Alanları / Turizm (KT) :
Verimli tarım arazisi üzerinde yer alan Yenikent’in
imar planları ulaşım sisteminin yeniden KT1-2 – KAZAN TEPELERİ - AYAŞ TEPELERİ:
kurgulanması, sanayi alanları – konut alanları Günümüzde herhangi bir yasal koruma statüsünde
dengesinin kurulması, Ova Çayının korunup bulunmayan ancak barındırdığı endemik bitki
rekreasyonel olarak kullanılması, tarım alanları türleri nedeniyle Ankara’nın önemli bitki
ile kentsel alan arasında geçiş bölgesi yaratılması alanlarından olan Kazan ve Ayaş tepelerinin
yönünde alt ölçekli plan revizyonları yapılacaktır. koruma statüsüne sahip olması yönünde ilgili
kurum ve kuruluşlar ile işbirliği yapmak, bu
2023 planlama çalışmasında Yenikent’in 360.000e
bölgeleri doğa turizmi kapsamında ele alarak
ulaşan plan nüfusu kapasitesinin 45.000 olarak
dağ-doğa yürüyüş alanları ve kuş gözlem ve
yeniden kurgulanması hedeflenmektedir.
bitki inceleme yönündeki faaliyetlere imkan
YB2 – AYAŞ: sağlayarak turizm potansiyelini hayata geçirmek
Gerek tarihi “İpek Yolu”nun üzerinde yer alması 2023 planlama çalışmasının temel stratejik
gerekse Ayaş tepelerinin “Miras Coğrafyalar” hedeflerdendir.
KT3 – MÜRTED TARIM HAVZASI: KT6 – MEMLİK:

Ankara’nın önemli tarım havzalarından olan Yakacık kentsel gelişme bölgesinin kuzey kısmında
ve günümüzde etkin olarak tarımsal üretimde bulunan Memlik Köyü’nün (mahallesi) sahip
bulunulan Kazan – Mürted tarım havzasındaki olduğu inanç turizmine yönelik potansiyelin hayata
geçirilmesi ve Macun Deresinin havzasını teşkil eden
mutlak tarım arazilerinin konut ve sanayi amaçlı
vadi sisteminin korunup geliştirilerek rekreasyonel
baskılardan arındırılması ve toprağın konvansiyonel amaçlı değerlendirilmesi sağlanacaktır.
tarımsal mücadele yöntemleri yerine ekolojik
Açık ve Yeşil Alan Sistemleri (YS):
mücadele yöntemleri ile korunması, tarımsal
YS1 – ATATÜRK ORMAN ÇİFTLİĞİ:
üretimin bir parçası olarak tarımsal sulama
sisteminin devamlılığını tehdit edici unsurların Atatürk Orman Çitliği arazileri ile mevcut askeri
havaalanlarının ortaya koyduğu yeşil ve açık alan
giderilmesi esastır. sürekliliği Ankara kent merkezinin batı hava alma
KT4 – KURTBOĞAZI BARAJI: koridoru olarak ele alınmıştır. Atatürk Orman
Ankara’nın içme suyu teminini sağlayan Kurtboğazı Çiftliği arazilerinin Atatürk’ün mirası doğrultusunda
Barajı ve havzasındaki yeraltı ve yüzey korunup geliştirilmesi temel esastır.
YS2 – OVA ÇAYI – ZİİR VADİSİ:
sularını kirletici unsurların giderilmesi ve barajın
rekreasyonel imkanlarının kente kazandırılması Ankara’nın kuzeyinde yer alan Kızılcahamam ve
Çubuk tepelerinden başlayarak geniş bir toplama
sağlanacaktır. hazası ile kentin batısında Ankara Çayı ile
KT5 – ERKEKSU: birleşerek Sakarya nehrine ulaşan ve bu nedenle
Ayaş Tepelerinin sahip olduğu turizm potansiyelinin Sakarya havzasının da bir parçasını teşkil eden Ova
hayata geçirilmesi, mevcut spor ve golf merkezinin Çayı’nın her türlü kirletici unsurlardan ve sanayi
– konut amaçlı baskılardan arındırılması esastır.
uluslararası niteliğe büründürülmesi, tarihi özelliği
nedeniyle “Osmanlı Mahallesi” olarak önem Bu sistem üzerinde yer alan ve 1. derece tarihi ve
doğal sit alanı olarak tescil edilen Ziir Vadisinin
kazanan Yenikayı köyünün oluşturacağı turizm koruma statüsünün geliştirilmesi, sınırın Vadi
hareketliliği, Ayaş’a uzatılması öngörülen banliyö sistemini kapsayacak biçimde genişletilmesi için
sisteminin bu alana da hizmet verecek nitelikte girişimlerde bulunulması ve turizm potansiyelinin
olması nedenleriyle Erkeksu Çiftliği turizm merkezi hayata geçirilmesi yönünde koruma amaçlı
olarak belirlenmiştir. planlarının yapılması öngörülmektedir.
Şekil 9.8. :Batı Planlama Nüfus Analizi Özeti





 




























568
536
Harita 9.3. : Batı Planlama Bölgesi Müdahale Biçimleri


569
537
9.2.3. GÜNEYBATI PLANLAMA BÖLGESİ batı ve güneybatı planlama bölgelerini birbirinden

ayırmakta, Zırhlı Birlikler Okulu ve Atatürk Orman
Tanım Çiftliği sistemi ile kent içine sokulan bir açık-yeşil
Eskişehir Yolu temel gelişme ve çekim unsuru alan sistemini tanımlamaktadır.
olarak, kentin güneybatı koridoruna yönlenmesi Otoyol içinde görece daha kentsel nitelik kazanmış
biçimindeki eğilim ve spekülasyonlar ile, 1980’li yerleşimler ve onların gelişme eğilimlerinin
yılların sonundan bu yana, kentin en yoğun bulunduğu görülürken, otoyol dışında Eskişehir
planlama çalışmalarına konu olmuş bölgesini Yolu boyunca bir dizi kamu kurumu ve çalışma
ifade etmektedir. ODTÜ, Bilkent, Hacettepe-
alanı yer almakta ancak kırsal peyzaj etkin biçimde
Beytepe üniversite kampusları ve Eskişehir Yoluna
kendisini hissettirmektedir. Planlama bölgesinin
desantralize olmuş kamu kurumları ile Çayyolu-
sonunda yer alan Temelli ise yapılan çok yüklü nüfus
Ümitköy-Konutkent yerleşimlerine kadar uzanan
atamalarına karşın halen kırsal niteliği ile algılanan
metropoliten yerleşik doku unsurları, bir yandan
bir yerleşim olarak göze çarpmakta, bölge içinde yer
Beytepe, Taşpınar, İncek, Dodurga bölgesi içinde
çevre otoyolu içinde genişleme eğilimi göstermekte, seçimi yapılan organize sanayi bölgelerinin faaliyete
diğer yandan da, otoyol dışına Eskişehir Yolu başlamasına yönelik çalışmaların sürdüğü ve
boyunca yayılma eğilimini sürdürmektedir. Bu gecekondu önleme bölgesinde inşaat çalışmalarının
koridor aynı zamanda yerleşme-yayılma eğilimleri başladığı görülmektedir. Bölgenin genel bitki örtüsü
ile en fazla dava konusu olmuş ve çeşitli biçimlerde ve arazi yapısı, bozkır niteliği ile ağaç varlığından
çok yüksek bir nüfus atamasına sahne olmuş yoksun olmakla birlikte, güney yönüne Tuluntaş
niteliğiyle dikkat çekmektedir. yükseltisine doğru ve kuzey yönüne Meşe Dağı
yükseltisi yönünde bozkır görünümünü aşan
Arazi Kullanım bitki varlıklarına ve dere yataklarında, kaptaj
alanları çevrelerinde sınırlı ağaç topluluklarına
1990’lı yıllardan bu yana çeşitli planlama çalışmaları rastlanmaktadır.
ile kentsel yerleşimlere konu edilen güneybatı
koridorunda, Çayyolu, Ümitköy, Konutkent Sosyo-Ekonomik Yapı
çevresi dışında planlarla tanımlanan ve bir kısmı
iptal olan yerleşimler hayata geçmemiş olup, 2005 2000 yılı nüfus sayımının işgücü ve ekonomik
yılı itibariyle yapılan arazi kullanımında, özellikle yapıya ilişkin değerlendirmeleri gözönüne
otoyol dışında kırsal yapının hakimiyeti göze alındığında güneybatı planlama bölgesinde işsizlik

çarpmaktadır. Güneybatı Planlama Bölgesi olarak oranının 
kentin en düşük değerine sahip olduğunu
tanımlanan ve önemli bir bölümü yerleşmemiş göstermektedir.
           
İlde 2005 yılı itibariyle %14,2
ancak,
çeşitli tür
  ve ölçeklerde
 planlara
  konu
  edilmiş
 olan
  işsizlik oranı, kentsel alanda % 11 civarında
 
         
alanın içindeki
  kırsalve
 yarı
 kırsal
yapı unsurları seyretmekteyken,
    bu oran güneybatı planlama
doğal yapı ve topoğrafyanın oluşturduğu bir bölgesi
       
içinde
           
bazında 2000 yılında, %3,83 ortalaması ile
farklılaşma olduğu
  ifade
  edilebilir.
  Eskişehir
  Yolu
  gerçekleşmektedir.
  Planlama bölgeleri içinde nüfusu

         
                    
kuzeyindeki Meşe
    Dağıyükseltisi, bir eşik
    olarak en düşük
   olan ve henüz yerleşmenin başlamadığı
           

          

Şekil 9.9. : Güneybatı Planlama Bölgesi Sınırları
 Şekil 9.10. : Güneybatı Planlama Bölgesi Arazi Kullanımı



          
                     


           

           
          


           

          
            


          
            571


           
 
güneybatı planlama bölgesi içinde yer alan orta- bölgenin henüz kentleşmemiş alanlarında ise
üst gelir grubu yerleşmelerinin ağırlıkla yer alması, tarımsal faaliyetlerin öne çıktığını göstermektedir.
bu işsizlik oranında etkilidir. Metropoliten kent Bölge içindeki en önemli nüfus odağı olarak
bütününde % 39,14 olan reel aktivite oranının, Çayyolu üst bölgesi, toplum hizmetlerinde
güneybatı planlama bölgesinde % 50,5 olarak çalışanların ikamet ettiği bir yerleşim olarak ön
gerçekleştiği görülmekte, bu da bölgedeki gelir plan çıkmaktadır. Bölgede çalışanların %53’ü
düzeyi ve sosyo-ekonomik yapı hakkında önemli toplum hizmetlerinde istihdam edilirken, güneybatı
bir ipucu vermektedir. planlama bölgesindeki toplam toplum hizmetleri
istihdamının %54’ü Çayyolu üst bölgesinde
Bölgede işgücünde olmayan nüfus %29,8 ile, diğer gerçekleşmektedir. Çayyolu’nu bu anlamda izleyen
planlama bölgelerinden ayrılmaktadır. Öğrenci ve Ortadoğu üst bölgesinde %30’lar düzeyinde olan
emekli nüfusunun fazlalığına karşın bölgede ev toplum hizmetleri istihdamına karşın, bu bölge
hanımı nüfusu, diğer bölgelere oranla düşüktür. inşaat sektöründe uzmanlaşmış görünmektedir.
Bölge içinde çalışanların %47’sini kadın nüfus Güneybatı planlama bölgesi içindeki toplam
oluşturmakta olup, işsizlik beyan eden kadınların inşaat sektörü çalışanlarının %38,1’i Ortadoğu
erkeklere yakın bir oranda seyretmesi de, bölgedeki üst bölgesinde istihdam edilmektedir. Bölgenin
kadın nüfusun çalışma yaşamına katıma çabasının diğer yerleşim birimlerinde ise kırsal yapıya ilişkin
bir göstergesi olarak yorumlanabilir. Ancak, diğer faaliyetler baskın görünmektedir.
bölgelere oranla en üst düzeyde gerçekleşmeyen,
kadın nüfus istihdamı, kırsal nitelikli yerleşmeler Bu yapı, güneybatı planlama bölgesinin “beyaz
ve öğrenci nüfusuyla ilişkilidir. Bölge içinde nüfus yakalı” çalışanların yerleştiği bir niteliğe sahip
yükünü büyük ölçüde çeken Çayyolu ve Ortadoğu olduğunu özetlemektedir.
üst bölgeleri, istihdamın da önemli bir bölümünü
oluşturmakta, diğer planlama bölgeleri henüz kırsal Sosyo-Demografik Yapı
yapı ve nüfusları ile, istihdam içinden önemli bir pay
almamaktadır. Benzer nüfusa sahip olan Çayyolu Güneybatı planlama bölgesinin sosyo-demografik
ve Ortadoğu üst bölgeleri ise birbirlerinden farklı yapısı irdelendiğinde bölge içinde kentsel ve kırsal
dinamiklere sahip görünmektedir. Çayyolu’nda % alan nitelikli iki temel yapı bulunması yanında,
50,8 olan iktisaden faal olma oranı, Ortadoğu üst nüfus yoğunluğu ve hane halkı büyüklüğü
bölgesinde %40,75’e düşmekte, bu yapı Ortadoğu açısından da diğer bölgelerden farklılaşan bir yapı
üst bölgesi içinde özellikle öğrenci ve ev hanımı göze çarpmaktadır.
nüfusunun artmasıyla da bütünleşmektedir. Ağırlıkla beyaz yakalı nüfusun ikamet ettiği ve daha
Çayyolu ise , daha yoğun bir çalışan nüfusa sahip çok orta-üst gelir yerleşimlerinin bulunduğu kentsel
görünmektedir. yerleşimlerin yer aldığı Ortadoğu ve Çayyolu üst
Bölge içindeki bir diğer önemli yerleşme olan ve bölgelerine karşın, yarı kırsal ve kırsal yerleşimlerin
gelişmesi beklenen Temelli’de ise, daha kırsal bir yapı yoğunlaştığı bölgenin diğer parçaları ise, tarımsal
hakim olup, zirai faaliyetlerle uğraşan vatandaşlar, üretim faaliyetleri ile yoğunlaşmaktadır. Bu iki yapı
işsizlik oranının düşük olarak gerçekleşmesinde bir arasındaki farklılık, hane halkı büyüklüklerinde de
etmen olarak yorumlanmaktadır. kendisini göstermektedir. 1 ve 2 nüfuslu hanelerin
toplam hanelerin %31,28’ini oluşturduğu Ortadoğu
Güneybatı planlama bölgesi içindeki yerleşmelerin üst bölgesi, öğrenci nüfusu nedeniyle bölgede küçük
çalışanların istihdam edildiği ekonomik faaliyet hanelerin en fazla bulunduğu yerleşimdir. Çayyolu
kolları bağlamında da irdelenmesi ise şu sonuçları ise, %29,66 ile Ortadoğu’yu izlemektedir. Diğer üst
vermektedir. Bölgede çalışanların % 43’ü toplum bölgeler ise, henüz doygunluğa ulaşmamış kırsal ve
hizmetleri alt kolunda çalışmaktadır. Bunu, %14,2 yarı kırsal nüfuslarıyla dikkat çekmektedir.
ile mali kurumlar, %14,1 ile zirai faaliyetler, %
7,6 ile inşaat, %5,6 ile imalat sanayi, % 3 ile ise Nüfus yoğunlukları açısından yapılan değerlendirme
ulaştırma alt sektörleri izlemektedir. de en önemli nokta, kentsel yerleşimlere konu olan
Çayyolu üst bölgesindeki düşük nüfus yoğunluğudur.
Bu oranlar, bölgenin kentleşmiş bölgesini oluşturan Ortadoğu üst bölgesinde üniversitelerin varlığı nüfus
Ortadoğu ve Çayyolu üst bölgelerinde kentsel yapı yoğunluğunu düşürürken, Çayyolu ise, dağınık
ve hizmetler sektörü alt kollarındaki yoğunlaşmayı, ve yaygın nitelikli yerleşim deseni ile kendisini
Tablo 9.16 : Güneybatı Planlama Bölgesinde İşgücü Durumu

İŞGÜCÜNDE
NÜFUSU İSTİHDAM İŞSİZ BİLİNMEYEN
OLMAYAN
TOPLAM
ÜST BÖLGE ADI
KADIN
KADIN
KADIN
KADIN
KADIN
ERKEK
ERKEK
ERKEK
ERKEK
ERKEK
ÇAYYOLU TOPLAM 52.897 27.922 24.975 18.355 8.534 1.066 1.055 8.500 15.386 1
ORTADOĞU TOPLAM 51.907 26.866 25.041 14.083 7.070 1.183 1.140 11.598 16.831 2
DODURGA TOPLAM 2.131 1.445 686 1.294 456 22 7 129 223
İNCEK TOPLAM 2.726 1.671 1.055 1.454 733 35 20 182 302
BAĞLICA TOPLAM 1.394 828 566 622 319 11 4 195 243
YURTÇU TOPLAM 785 451 334 394 225 8 1 49 108
BALLIKYMCU TOPLAM 1.025 546 479 455 387 9 4 82 88
TULUNTAŞ TOPLAM 607 326 281 280 250 3 1 43 30
TEMELLİ TOPLAM 5.835 3.099 2.736 2.632 2.181 48 8 419 547
MALİKÖY TOPLAM 1.437 723 714 626 629 2 95 85
GENEL TOPLAM 120.744 63.877 56.867 40.195 20.784 2.387 2.240 21.292 33.843 3
göstermektedir. Bölgedeki diğer yerleşimler kırsal Binaların kimin tarafından yapıldığına yönelik analiz
karakterde nüfus yoğunluklarına sahiptir. ise, Güneybatı Planlama Bölgesinin, diğer planlama
bölgelerinden farklılaşan konut üretim ve sunum
Tüm bölgeler içinde en düşük hanehalkı büyüklüğüne biçimine sahip olduğunu göstermektedir. Bölge
sahip alan güneybatı planlama bölgesinde hanehalkı genelindeki yapıların %65,5,1’i yapı kooperatifleri
büyüklüğü 3,29’dur. Bu oran Ortadoğu’da 3,15’e, ile yapılmıştır. Bu, diğer tüm planlama bölgelerinin
Çayyolu’nda 3,12’ye düşmektedir. Bu haliyle, en az 2-4 katı yüksekliğinde bir oranı tanımlamakta
beyaz yakalı nüfusun az yoğun ve dağınık bir olup, bölgedeki toplu konut gelişiminin de bir
yerleşim dokusunda, hanehalkı büyüklüğünün özetidir.
düştüğü bir özgün yapıya sahip güneybatı planlama
Güneybatı planlama bölgesi içinde henüz
bölgesi, henüz doygunluğa ulaşmayan yapısı ile
doygunluğa ulaşmamış yerleşim dokusuna karşın
yeterince sağlıklı bir değerlendirme yapmaya olanak onaylı planlarla oluşturulmuş kapasiteler çok
sağlamamaktadır. yüksek bir nüfus gelişimine işaret etmektedir. Bölge
Konut Dokusu ve Onaylı Planlar içinde Temelli Odağındaki nüfus ataması hariç
tutulduğunda 2.000.000’u aşan nüfus ataması,
Güneybatı planlama bölgesi içindeki binaların Temelli ile 2.800.000 düzeyi,ne ulaşmaktadır. Diğer
kullanım amacı irdelendiğinde, bölge içindeki planlama bölgelerinden farklı olarak gecekondu
yapıların %88,99’unun yalnızca konut amaçlı içermeyen ve ıslah planı olmayan bu alan için,
kullanıldığı görülmektedir. Bu bölgede çalışma ve büyük bir bölümü yargıya taşınmış çeşitli tür ve
yaşama alanlarını birlikte hayata geçiren karma ölçeklerdeki planlarla oluşturulmuş bu yüksek
kullanımların bulunmadığı bir makroformun kapasitelerin kontrol altına alınması gerektiği
hayata geçtiğinin de göstergesidir. Merkez planlama düşünülmektedir. Bu nedenle, 2023 Başkent Ankara
Nazım İmar Planı, bölgede onaylanmış planların
bölgesinde %66,5, Batı Planlama Bölgesinde %
abartılı, aşırı yaygın ve gerçekdışı nüfus atamalarını
72,5 olan bu oranın yerleşimlerin daha ağırlıklı
kontrol altına alarak, çalışma alanları ile bütünleşen,
olduğu diğer planlama bölgelerinde artması olağan karma kullanımlara sahip, gerekli yoğunlaşmaları
görülmekle birlikte, güneybatı planlama bölgesi sağlayacak, saçılmaya izin vermeyen bir niteliğe
diğer bölgelerden çok daha az konut dışı işleve getirmeyi hedeflemektedir.
sahip yapıyı barındırmaktadır.
Bu hedef ve 2023 Planının genel ilke ve seçimleri
Yalnızca konut olan yapılar ile konut ve konut dışı üzerinden onaylı planlarla 2.900.000’e yaklaşan plan
karışık yapılar birlikte ele alındığında, %92,2’ye nüfuslarının, belirli odaklanmaları tanımlayacak ve
ulaşan bu oran, bölgenin konutlarla yayılan saçılmayı engelleyecek bir makroform seçimiyle
makroformunun da anlatımıdır. 1.650.000 düzeyine indirilmesi öngörülmektedir.
      
     

     


GÜNEYBATI   BÖLGESİ
PLANLAMA   

İÇİNDEKİ

BELEDİYELERİN
 
ONAYLI 
PLANLARININ İRDELENMESİ
   
TEMELLİ
      
     
            
            
     
        
     
  
   

    


   



Ankara Kentsel
 yaklaşık
alanına 28km 
 
(Eskişehir 
kişiliği ererek 
sona mahalleye 
dönüşen 11 adet 
 
Yolu-Otoyol
  
kesişimi) 
mesafede yer 
alan 
Temelli   
   
5216       
yerleşim biriminin de eklenmesi ile nüfus 9.339 kişi

Belde 
merkezi  
sayılı 
yasanın 
yürürlüğe ve  
Belediye sınırı  ha olmuştur.
47296 Bağlı orman
   

 
girmesini

 
müteakip

50 

 
km yarıçaplı

sınırın 
köyü
ve mücavir 

alan   
sınırı yoktur.


içerisinde yer alması nedeniyle Ankara Büyükşehir    

Belediyesi sınırlarına İlk Kademe Belediyesi olarak ONAYLI İMAR PLANI İNCELEMESİ:


dahil edilmiştir.
1/25000 plan çalışması kapsamında Temelli

2000 yılı nüfus sayımına göre 3953 kişinin yaşadığı Belediyesi tarafından yaptırılan planların
tespit edilen Temelli 
yerleşiminde, 5216
 sayılı 

irdelenmesinde  
öncelikli 
olarak 
5216   
sayılı yasanın
yasanın geçici 2.maddesi
kapsamında 
köy tüzel 

yürürlüğe önce 

girmesinden 
;  
    
    

     

    
 
  
 

      
   
      

  
 
  
   
      




 

 


 

 




      






577
Tablo 9.17 : Güneybatı Planlama Bölgesinde Ekonomik Yapı ve İstihdam
EKONOMİK FAALİYET
542
MALİ KU- TOPLUM
ZİRAAT, TOPTAN ve ULAŞTIRMA,
ÜST BÖLGE ADI TOPLAM MADENCİ- RUMLAR, HİZMETLE- İYİ TANIMLAN-
AVCILIK, OR- İMALAT ELEKTRİK, PERAKENDE HABERLEŞ-
LİK ve TAŞ İNŞAAT SİGORTA, Rİ, SOSYAL MAMIŞ FAALİ-
MANCILIK ve SANAYİİ GAZ ve SU TİCARET, ME ve DEPO-
OCAKÇILIĞI TAŞINMAZ ve KİŞİSEL YETLER
BALIKÇILI LOKANTA ve LAMA
MALLAR HİZ
ERKEK
ERKEK
ERKEK
ERKEK
ERKEK
ERKEK
ERKEK
ERKEK
ERKEK
ERKEK
ERKEK
KADIN
KADIN
KADIN
KADIN
KADIN
KADIN
KADIN
KADIN
KADIN
KADIN
KADIN
TOPLAM
ÇAYYOLU 26.889 18.355 8.534 150 145 106 22 1.576 488 144 83 1.120 101 2.186 692 560 251 3.131 1.785 9.318 4.947 64 20
ORTADOĞU 21.153 14.083 7.070 52 8 55 21 1.178 367 145 61 1.713 71 1.782 548 524 187 2.147 1.255 6.381 4.533 106 19
DODURGA 1.750 1.294 456 220 335 14 63 5 1 1 697 2 63 9 50 2 73 20 113 82
İNCEK 2.187 1.454 733 320 590 31 107 19 6 1 477 2 116 27 60 1 110 16 226 77 1
BAĞLICA 941 622 319 158 272 1 63 1 36 4 205 25 1 4 1 9 3 122 36
YURTÇU 619 394 225 191 223 4 19 1 52 44 25 9 49 2
BALLIKYMCU 842 455 387 273 378 15 2 66 33 1 18 1 12 38 5
TULUNTAŞ 530 280 250 173 248 10 3 38 16 1 11 4 25 1
TEMELLİ 4.813 2.632 2.181 1.579 2.117 23 303 11 14 132 128 2 134 3 99 6 219 42 1
MALİKÖY 1.255 626 629 547 622 12 9 11 4 5 2 10 26 7
GENEL TOPLAM 60.979 40.195 20.784 3.663 4.938 245 44 3.343 893 361 150 4.504 176 4.398 1.281 1.388 446 5.604 3.085 16.517 9.732 172 39
Tablo 9.9. :Güney Batı Planlama Bölgesi Sınırları Tablo 9.10. :Güney Batı Planlama Bölgesi Arazi Kullanımı
Tablo 9.18. : Güneybatı Planlama Bölgesi Hanehalkı Yapısı ve Büyüklüğü

ÜST BÖLGE HANEHALKI YERLEŞİK 1+2 1+2
ADI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10+
SAYISI NÜFUS Toplamı %’si
ÇAYYOLU
17.466 54.633 1.444 3.741 5.185 29,69 5.432 5.400 1.090 250 62 25 9 13
TOPLAM
ORTADOĞU
15.043 47.430 1.596 3.110 4.706 31,28 4.284 4.316 1.206 353 120 39 7 12
TOPLAM
DODURGA
419 1.711 15 69 84 20,05 73 127 63 37 18 6 5 6
TOPLAM
İNCEK TOPLAM 681 2.922 34 89 123 18,06 99 211 122 52 36 13 7 18
BAĞLICA TOPLAM 231 1.030 8 32 40 17,32 44 55 42 21 14 4 2 9
YURTÇU TOPLAM 178 899 4 22 26 14,61 20 34 37 27 12 3 5 14
BALLIKUYUMCU
232 1.233 6 25 31 13,36 26 42 49 32 21 7 5 19
TOP
TULUNTAŞ
159 764 5 24 29 18,24 23 26 28 20 19 5 2 7
TOPLAM
TEMELLİ TOPLAM 1.518 7.500 61 170 231 15,22 186 303 312 185 139 56 27 79
MALİKÖY TOPLAM 394 1.720 22 78 100 25,38 47 74 79 38 29 9 3 15
GENEL TOPLAM 36.321 119.842 3.195 7.360 10.555 29,06 10.234 10.588 3.028 1.015 470 167 72 192
Tablo 9.19. :Güneybatı Planlama Bölgesi Nüfus Yoğunlukları

Mahalle Kodu Mahalle Adı Alan Nüfus Yoğunluk k/ha.
GBT53 ORTADOĞU 35942835 47430 13,20
GBT52 ÇAYYOLU 58194125 54633 9,39
GBT55 İNCEK 48849990 2922 0,60
GBT54 DODURGA 52837750 1711 0,32
GBT60 TEMELLİ 258461160 7500 0,29
GBT57 YURTÇU 36647947 899 0,25
GBT59 TULUNTAŞ 47800930 764 0,16
GBT58 BALLIKUYUMCU 80278119 1233 0,15
GBT56 BAĞLICA 83313460 1030 0,12
GBT61 MALIKÖY 205958692 1720 0,08
Güneybatı toplam 908285007 119842 1,32
Tablo 9.20. :Güneybatı Planlama Bölgesi Binalarının Kullanım Amacı-2000

Konut ve
Konut
Konut Eğitim Sosyal Resmi Tarım- Bilin-
Üst Bölge Adı Konut Ticari Sanayi Dini Dışı Diğer Toplam
Dışı Ka- Kültür Spor Daire sal meyen
Karışık
rışık
ÇAYYOLU 5710 24 51 3 13 22 14 3 11 5 5856
ORTADOĞU 2399 271 104 33 213 39 76 10 61 4 41 5 3256
GENEL TOPLAM 8109 295 155 36 226 61 90 13 72 4 46 5 9112
Tablo 9.21. :Güneybatı Planlama Bölgesi Binalarının Kimin Tarafından Yaptırıldığı-2000

Üst Bölge Adı Özel Kamu Yapı Kooperatifi Yabancı Ülke Bilinmeyen Toplam
ÇAYYOLU 1154 42 4654 6 5856

ORTADOĞU 1095 815 1322 24 3256
GENEL TOPLAM 2249 857 5976 30 9112
Tablo 9.22. :Güneybatı Planlama Bölgesi Nüfus, Konut ve Onaylı Plan Analizi 544

FARK
ADI
NÜFUSU
ALAN
ALAN
(K/ha)
ALANI
ADEDI
NÜFUS
NÜFUS
NÜFUS
NÜFUS
(mevcut)
TOPLAM PLAN
ALAN
(K/ha)
(ıslah planı)
(ıslah planı)
ALANI
NÜFUS
YOĞUNLUK
YOĞUNLUK
YOĞUNLUK
KONUT
BÜYÜKLÜĞÜ
HANE HALKI
ALAN (ha)
KONU DIŞI
YOĞUNLUK
ÇAYYOLLU 827 8773 3,33 668 8873 13 0 159 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 8773 0
BUKETKENT 14601 3,08 14601 0 0 0 0 0 Gecekondu Yok 14601 0
KORU 302 13514 3,07 115 13514 118 0 187 0 0 0 Gecekondu Yok 13514 0
KONUTKENT 192 7195 3,01 65 7195 111 0 35 92 120 11040 Gecekondu Yok 18235 11040
ÇAYYOLU
YENİKENT 1228 3,21 0 1228 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1228 0
ÜMİT 195 7562 3,10 104 7562 73 0 91 0 0 0 Gecekondu Yok 7562 0
ÇAYYOLU TOPLAM 1516 52873 3,13 952 52873 79 0 472 92 120 11040 0 0 0 0 0 0 63913,2799 11040
İŞÇİ BLOKLARI 151 20824 3,15 137 20641 151 0 0 0 0 0 58 183 14 13 151 2109 22750 1926
KARAKUSUNLAR 142 12899 3,27 105 11879 113 0 16 0 0 0 312 1020 21 48 113 2383 14261 1362
MUSTAFA KEMAL 369 5349 3,29 54 5151 95 0 309 0 0 0 51 168 6 30 96 528 5709 360
ORTADOĞU
ORTADOĞU 2656 19789 4,50 91 19789 217 0 0 0 0 0 Gecekondu Yok 19789 0
ORTADOĞU TOPLAM 3317 58861 3,55 387 57490 144 0 325 0 0 0 421 1371 41 31 120 5020 62510 3649
Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca onaylanan yeşil sistem oluşturulmasının sonucunda maddi

1/25000 ölçekli Temelli-Malıköy Çevre Düzeni imkanları yetersiz durumdaki belediyenin yeşil
Planı ve Temelli Belediye’si tarafından onaylanan alanları oluşturma güçlüğü,
imar planı bulunmaktadır.
Bakanlıkça onaylı Temelli-Malıköy Çevre düzeni kentsel gelişme alanları olmaması, düşük
planında bölge için 221.500 kişi önerilmiştir. yoğunluklu gelişme konut alanlarının parsel
Temelli Belediyesince yapılan 1/5000 ölçekli nazım güçlüğü,
imar planları toplamda yaklaşık 9675 ha.lık bir
alanı kapsamaktadır. - Ulaşım sistemi ve fiziki mekansal planlamasının
bölgeleri; FIRSATLAR
- 209 ha.lık kısmı “Meskun Bölge”, - Planlama alanını içerisinde inşaat faaliyetlerinin
- 6465 ha.lık kısmı “Gelişme Konut Bölgesi” ve durgun olması , planın üst ölçekli plan kararları
doğrultusunda revize edilebilmesi için bir olanak
- 3000 ha.lık kısmı ise nüfus yoğunluğu harici sağlaması,
kullanım bölgesi (sanayi, kentsel servis,açık yeşil
alan v.b) olarak tasnif edilmiştir. - 1/25000 Başkent Ankara Nazım Planı ile
önerilen Temelli bölgesindeki sanayi odağının
Planlama alanı içerisinde konut bölgelerinde yaratacağı istihdam imkanlarının ve buna paralel
toplamda yaklaşık 4000 ha’lık bir alanın uygulama konut ihtiyaçlarının bir kısmının bu alana
imar ve parselasyon planları bulunmaktadır. yakın konumda olan ve yerel yönetim teşkilatı
PLAN YOĞUNLUK KARARLARI VE PLAN bulunan Temelli’nin çekim etkisi ile yerleşimin
NÜFUSU istatiksel yöntemler ile hesap edilen nüfus
projeksiyonundan daha üst değerde bir nüfusa
Toplam 9675 ha’lık planlama alanı içerisinde 6674 erişebilme olasılığı,
ha brüt konut alanı bulunduğu ve bu alanlara
ilişkin verilen yoğunluk kararlarına göre yapılan PLANA MÜDAHALE BİÇİMİ
nüfus hesaplaması durumunda;
- Temelli’ye ait alt ölçekli imar planının zayıf
Temelli’nin mevcut planları ile belirlenen yoğunluk yönlerini giderici nitelikte olmak üzere plan
kararları üzerinden yapılan nüfus hesaplamalarına revizyonu yapılması,
göre; Temelli’de 713.200 kişilik bir nüfus ataması
yapıldığı belirlenmektedir.
- Ulaşım sistemi yeniden kurgulanarak
kademelenme yapılması,
- Temelli’de mevcut imar planları doğrultusunda
yapılan uygulama imar ve parselasyon planlarına - Yeşil alan düzeninin parçalı yapıdan arındırılarak
göre meskun doku başta olmak üzere 4000 bütünleştirilmesi, plan kapsamındaki dere
hektarlık alanın yapılaşmaya hazır durumda yataklarının korunması,
olması, - Gelişme konut alanlarında parsel düzeni (yap-sat)
PLANIN ZAYIF YÖNLERİ: yerine örgütlenmiş yapılaşmaya imkan tanıyacak
fiziki düzenleme yapılması, bu kapsamda ada
- Temelli-Malıköy Çevre düzeni planı ile bazı uygulamaların özendirilmesi,
Temelli bölgesi için önerilen 221.500 kişilik
nüfusun Temelli’de onaylanan mevcut planlar - Planın yoğunluk kararlarının meskun alanlarda
doğrultusunda 3 kat aşılıyo olması üst ölçek 100 ki/ha, gelişme alanlarında brüt 100 ve 80
plan ile alt ölçek planlar arasında bir tutarsızlık ki/ha olarak netleştirilmesi ile plan nüfusunun
oluşturması, 400.000 kişi üzerinden kurgulanması ve
yapılaşma koşullarının bu çerçevede plana
- Özellikle gelişme konut alanlarında parçalı bir yansıtılması.
Güneybatı Planlama Bölgesi Müdahale 2023 Planlama Nüfusu Öngörüsü;

Biçimleri-Stratejiler
- Günümüzde dönüşüm sürecinin hızlı bir şekilde
2000 yılı nüfus sayımına göre 139.317 kişilik bir yaşandığı bölgede gecekondu alanlarına ilişkin
nüfusa sahip olmasına karşın, son 20 yılın en yapılan ıslah imar planlarının kısa zaman
yoğun speküle edilen ve planlama çalışmasına içerisinde hayata geçirilebileceği ve bölgeye
konu olan güneybatı planlama bölgesinde, onaylı yaklaşık 4500 kişilik bir nüfusun daha yerleşerek
planlarla 2.017.000 ila 2.860.000 arasında bir nüfus kapasitesinin 37000 kişi olarak doyuma
nüfus atamsı yapılmış olduğu tespit edilmiştir. ulaşacağı öngörülmektedir.
Herhangi bir makroform arayışı olmaksızın,
KY2 - ELVAN:
kentsel yayılma-saçaklanma niteliği hakim olan ve
çalışma alanlarını hayata geçiremeyen, havalanma Bağlıca (56) üst bölgeciğinin kuzey kesiminde
koridorlarının tamamen yitirilmesine neden olan yer almakla birlikte Etimesgut kentsel yerleşik
bu parçacı gelişimlerin kontrol altına alınması dokusu ile bütünleşen ve süreç içerisinde planlama
gerekmektedir. Bu tespit, karma kullanımlara çalışmaları tamamlanarak yapılaşmaların başladığı
sahip, kamu kaynaklarının ve altyapı yatırımlarının Elvan konut gelişme bölgesini tanımlamaktadır. Bu
israfına yol açan, toplutaşım sistemi oluşturamayan alanlarda 2000 yılı nüfus sayımına göre 7987 kişinin
ve bir örgütlenme modeli sunmayan konutla sınırlı yaşadığı bilinmekle birlikte bu nüfusun tamamının
parçacı gelişimlerin, kompakt, karışık kullanımlar onaylı planlarına göre yapılaşması tamamlanmış
içeren ve abartılı nüfus atamalarına müdahale eden alanlarda yer aldığı belirlenmiştir.
bir yaklaşımla 1.650.000 düzeyinde tutulacak bir
nüfus ataması yapılmış ve gerekli odaklanmalar Yapılaşması tamamlanarak iskan edilebilir hale
yaratılmaya çalışılmıştır. gelen alanlara ilave olarak onaylı planına göre
bölgeye yaklaşık 82000 kişinin daha yerleşebilmesi
Kentsel Yerleşik Alanlar: neticesinde 90.000 kişinin yaşamasına yönelik plan
kapasitesi bulunmaktadır.
KY1 – KARAKUSUNLAR:
Ortadoğu (53) üst bölgeciği içerisinde yer alan İşçi
Blokları ve Karakusunlar mahallelerinin oluşturduğu - Günümüze kadar gelen süreç içerisinde
kentsel yerleşik dokuları tanımlamaktadır. Bu imar planlarına uygun şekilde yapılaşması
ana bölgeyi oluşturan bölgelerde 2000 yılı nüfus tamamlanmış alanlarda yaşam kalitesini
sayımına göre 33723 kişinin yaşadığı bilinmekle artırmaya yönelik fiziksel mekana ilişkin
birlikte bu nüfusun 32520 kişilik kısmının (% 96) düzenlemeler yapılacaktır.
onaylı planlarına göre yapılaşması tamamlanmış
alanlarda, geriye kalan 56176 kişinin ise (%4) halen - Etimesgut’un öncelikli gelişme bölgesi olarak
tanımlanan alandaki yapılaşmalara paralel
gecekondu alanlarında yaşadığı üst ölçekli planlama
olarak sosyal ve teknik altyapı alanlarının konut
çalışmaları esnasında hesap edilmiştir.
inşaatlarıyla eşgüdümlü olarak hayata geçirilmesi
Bölgeye İlişkin Stratejiler; için ilgili yatırımcı kuruluşlar ile koordinasyon
sağlanacaktır.
- Günümüze kadar gelen süreç içerisinde
imar planlarına uygun şekilde yapılaşması 2023 Planlama Nüfusu Öngörüsü;
tamamlanmış alanlarda yaşam kalitesini
artırmaya yönelik fiziksel mekana ilişkin
düzenlemeler yapılacaktır. kapasitesinin hayata geçirilmesi öngörülmüştür.
- Konya yolu aksında yer seçen ve çevre ve görüntü KY3 – ÇAYYOLU – ÜMİTKÖY:
kirliliği oluşturan sanayi yapılaşmalarının işlevsel
dönüşümünün hızlandırılması ve kent giriş Çayyolu (52) üst bölgesinin oluşturduğu kentsel
aksı olarak ön plana çıkan aks boyunca prestij yerleşik doku ile bu alanla bütünleşen ve süreç
yapılarının yer alması özendirilecektir. İçerisinde planlama çalışmaları tamamlanarak
yapılaşmaların başladığı Ümitköy, Konutkent, Bölgeye İlişkin Stratejiler;

Yenikent Bahçelievler konut gelişme bölgelerini
tanımlamaktadır. Bu bölgeyi oluşturan alanlarda - Ankara kentinin önemli prestij bölgelerinden
2000 yılı nüfus sayımına göre 52.873 kişinin biri olan İncek bölgesindeki yoğun yapılaşma
yaşadığı bilinmekle birlikte bu nüfusun tamamının talebine paralel olarak sosyal ve teknik altyapı
alanlarının konut inşaatlarıyla eşgüdümlü olarak
hayata geçirilmesi için ilgili yatırımcı kuruluşlar
alanlarda yer aldığı belirlenmiştir
ile koordinasyon sağlanacaktır.
Yapılaşması tamamlanarak iskan edilebilir hale
gelen alanlara ilave olarak onaylı planına göre
bölgeye yaklaşık 57.000 kişinin daha yerleşebilmesi - Günümüze kadar yapılan planlama çalışmalarında
neticesinde 110.000 kişinin yaşamasına yönelik bölge için belirlenen 65.000 kişilik plan nüfusu
plan kapasitesi bulunmaktadır. kapasitesinin hayata geçirilmesi öngörülmüştür.
Bölgeye İlişkin Stratejiler; KY5 – ORTADOĞU:
- Yenimahalle’nin önemli prestij bölgelerinden Ortadoğu (53) üst bölgeciği içerisinde yer alan
bir olan Çayyolu - Ümitköy bölgesindeki yoğun Ortadoğu mahallesinin oluşturduğu kentsel
yapılaşma talebine paralel olarak sosyal ve teknik yerleşik dokuları tanımlamaktadır. Bu bölgeyi
altyapı alanlarının konut inşaatlarıyla eşgüdümlü oluşturan alanlarda 2000 yılı nüfus sayımına göre
olarak hayata geçirilmesi için ilgili yatırımcı 19.789 kişinin yaşadığı bilinmekle birlikte olup bu
kuruluşlar ile koordinasyon sağlanacaktır. nüfusun tamamının yapılaşması tamamlanmış
alanlarda yaşadığı üst ölçekli planlama çalışmaları
2023 Planlama Nüfusu Öngörüsü; esnasında hesap edilmiştir.
- Günümüze kadar yapılan planlama çalışmalarında Bölgeye İlişkin Stratejiler;
bölge için belirlenen 110000 kişilik plan nüfusu
kapasitesinin hayata geçirilmesi öngörülmüştür. - Ankara’nın sosyo ekonomik açıdan gelişmiş
bir bölgesini teşkil eden Ortadoğu yerleşim
KY4 – İNCEK –KIZILCAŞAR: bölgesindeki mevcut statünün devamlılığının
sağlanması yönünde çalışmalar sürdürülecektir.
İncek (55) üst bölgeciğinin oluşturduğu kentsel
yerleşik doku ile bu alanla bütünleşen ve süreç 2023 Planlama Nüfusu Öngörüsü;
İçerisinde planlama çalışmaları tamamlanarak
yapılaşmaların başladığı İncek – Kızılcaşar – - Yapılan imar uygulamaları sonucunda doyuma
Taşpınar konut gelişme bölgelerini tanımlamaktadır. ulaşmış olan bu bölgenin 20000 kişilik nüfus
Bu bölgeyi oluşturan bölgelerde 2000 yılı nüfus kapasitesi kabul edilmiştir.
sayımına göre 7.987 kişinin yaşadığı bilinmekle Kentsel Gelişme Alanları (KG) :
birlikte bu nüfusun yaklaşık tamamının onaylı
planlarına göre yapılaşması tamamlanmış alanlarda, KG1 – SARAYCIK – ÇİMŞİT:
geriye kalan çok az miktarının ise dönüşüm
sürecinde bulunan kırsal yerleşim dokusunda Batı planlama bölgesinde yer alan Saraycık
yaşadığı hesap edilmiştir. – Cimşit (KG3) kentsel gelişme bölgesinin bir
kısmı güneybatı planlama bölgesi kapsamında
Günümüzde üst /orta gelir grubunun yer şeçtiği kalmaktadır. Bu alana ilişkin planlama stratejileri
ve yoğun bir yapılaşma eğiliminin bulunduğu batı planlama bölgesinde belirtilmiştir.
İncek –Kızılcaşar bölgesi aksındaki bu eğilimi
KG2 – BAĞLICA:
kontrol altına alarak kentsel gelişme eğilimini
yönlendirmek üzere büyükşehir belediyesince Etimesgut yerleşiminin güney gelişme aksı olarak
sürdürülen planlama çalışmaları ile 65.000 kişilik belirlenerek büyükşehir belediyesince alt ölçekli
bir nüfus ataması yapılmıştır. planlama çalışmaları tamamlanan ve yer yer inşaat
uygulamalarına başlanan alanları tanımlamaktadır. KG4 – A.YURTÇU – YAPRACIK:

Bu alanlar 2023 çalışmasında “Onaylı Planlarla
Ankara kentinin planlanmasına yönelik olarak daha
Belirlenmiş Gelişme Konut Alanları” olarak
önce yapılan üst ölçekli planlama çalışmalarında
belirtilmiştir. güneybatı gelişme koridoru olarak tanımını bulan
Bu bölgeye daha önce yapılan planlama çalışmaları Çevre Otoyolu dışında kalan kentsel gelişme
ile 105.000 kişilik bir nüfus ataması yapılmıştır. bölgesinin çevre otoyolu ile Başbakanlıkça “Konut
Üretim Alanı” olarak belirlenen alan arasında kalan
Bölgeye İlişkin Stratejiler; kısmı tariflemektedir.
- Kentsel gelişme bölgesinin örgütlenmeye Bu bölgeye ilişkin olarak daha önce Bayındırlık ve
dayalı konut üretim politikasının sürdürülmesi İskan Bakanlığınca üst ölçekli plan onaması yapılan
sağlanacaktır. kısımlar 2023 planlama çalışmasında yeniden
etüd edilmiş bölgenin özellikle morfolojik yapısı
2023 Planlama Nüfusu Öngörüsü; dikkate alınarak kentsel gelişmenin kuzeyde Meşe
Dağı, güneyde Şehitali yamaçlarındaki topoğrafik
- Alt ölçekli planlama çalışması ile belirlenen eşikler ile sınırlandırılarak, Bakanlıkça onaylanan
105.000 kişilik nüfus atamasının örgütsel planda Peçenek ve Fevziye bölgesinde öngörülen
bir yapı çerçevesinde hayata geçirilmesi konut gelişme alanlarının 2023 planı döneminde
öngörülmektedir. yerleşime açılmaması yaklaşımı benimsenmiştir.
KG3 – BEYTEPE – ALACAATLI – DODURGA: Bakanlıkça onaylanan üst ölçekli plan ile
Güneybatı aksına ataması yapılan 900.000 kişilik
Ankara kentsel yerleşik alanının güneybatı kesiminde nüfusun yaklaşık 500.000 kişilik kısmı bu kesimi
Çevre otoyolunun iç kısmında Çayyolu – Ümitköy oluşturmaktadır.
bölgesi ile İncek – Kızılcaşar bölgesi arasında kalan
ve daha önce gerek bakanlıkça onaylı 1/50000
ölçekli plan revizyonu gerekse bu plana dayalı alt Bu bölge için hazırlanacak olan alt ölçekli planlama
ölçekli planlama çalışmaları tamamlanarak inşaat çalışmalarında;
uygulamalarına başlanan alanları kapsamaktadır.
- Eskişehir yolu kent giriş aksı boyunca prestij
Bu alanlar 2023 planlama çalışmaları kapsamında
yapılarının yer aldığı (büro-iş merkezi vb.)
“Onaylı Planlarla Belirlenmiş Gelişme Konut kullanımları özendirici plan kararları üretilmesi,
Alanları” olarak ele alınmıştır.
- Konut alanlarında, parsel bazında konut üretimi
Bu alanlar için yapılan planlama çalışmaları ile yerine ada ölçeğinde ve kentsel tasarıma dayalı
bölgede 270.000 kişinin yaşamasına yönelik plan planlama yaklaşımının benimsenmesi,
kararları üretilmiştir.
- Yeşil ve açık alan düzenlemelerinde topografyanın
Bölgeye İlişkin Stratejiler; ortaya koyduğu hareketlilik ve su yüzeyleri
dikkate alınarak sürekliğin sağlanması, bu
- Kentsel gelişme bölgesinin yerleşik alanlara alanların yapılaşmaların olumsuz etkilerinden
uzak bir konumda olması nedeniyle altyapı korunması esas alınması,
maliyetinin yüksek olacağı gözönüne alınarak
ferdi inşaat uygulaması yerine örgütlenmeye ve - Ulaşım sisteminin Eskişehir yoluna alternatifler
etaplamaya dayalı konut üretimi politikasının sunacak nitelikte kademelendirilmesi,
hayata geçirilmesi sağlanacaktır. İlkeleri benimsenmiştir.
2023 Planlama Nüfusu Öngörüsü; 2023 Planlama Nüfusu Öngörüsü;
- Bölgeye ilişkin Bakanlıkça onaylanan 1/50000 - Bölgeye ilişkin Bakanlıkça onaylanan 1/50000
ölçekli üst ölçekli planlama çalışması ile belirlenen ölçekli üst ölçekli planlama çalışması ile
yoğunluk ve nüfus ataması kabul edilmiştir. belirlenen yoğunluk kararları kabul edilmiş,
Bakanlıkça bölge için öngörülen 500000 kişilik 2023 Planlama Nüfusu Öngörüsü;
nüfus ataması, Peçenek ve Fevziye kısımların
- Bölgeye ilişkin Bakanlıkça onaylanan 1/50000
iptal edilmesi ile 200.000 kişiye çekilmiştir. ölçekli üst ölçekli planlama çalışması ile belirlenen
yoğunluk kararları kabul edilmiş, Bakanlıkça
KG5 – TULUNTAŞ – KOPARAN: bölge için öngörülen 120000 kişilik nüfus
ataması, Hallaçlı ve Velihimmetli kısımların iptal
Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca üst ölçekli plan
edilmesi ile 90.000 kişiye çekilmiştir.
onaması ile buna dayalı alt ölçekli planlama
çalışmaları ile kentsel gelişme alanı olarak tespit KG6 – Y.YURTÇU – BALLIKUYUMCU:
edilen Tuluntaş, Koparan, Hallaçlı, Velihimmetli Başbakanlıkça “Kontu Üretim Alanı” olarak tespit
bölgesi 2023 planlama çalışmasında yeniden etüd edilen ve Ankara Valiliği tarafından da Toplu
edilmiş bölgenin özellikle tarımsal arazi yapısı ve Konut Alanı sınır tespitleri yapılarak Toplu Konut
Özel Çevre Koruma Bölgesi aküferi olarak ön plana İdaresince planlama çalışmaları tamamlanarak
5162 sayılı Yasa çerçevesinde plan onama işlemleri
çıkan vadi tabanları ve su kaynakları dikkate alınarak
sonuçlandırılan bölgeyi kapsamaktadır.
kentsel gelişmenin güneyde Koparan bölgesinde
sonlandırılarak; tarım alanlarını ve Özel Çevre Bölgede 240.000 kişinin yaşamasına olanak
Koruma bölgesini baskı altına alabilecek nitelikteki sağlayacak şekilde üretilen planlama kararları 2023
planlama çalışmasında dışsal bir veri olarak kabul
Velihimmetli ve Hallaçlı civarında öngörülen konut edilmiştir.
gelişme alanlarının 2023 planı döneminde yerleşime
açılmaması yaklaşımı benimsenmiştir. Merkezi İş Alanları (M) :
M1 – DODURGA:
Bakanlıkça onaylanan üst ölçekli plan ile
Güneybatı aksına ataması yapılan 900.000 kişilik Ankara kentinin güneybatı gelişme koridorunda
nüfusun yaklaşık 120.000 kişilik kısmı bu kesimi konumlanmış bulunan Çayyolu –Ümitköy (KY3),
İncek-Kızılcaşar (KY4) kentsel yerleşik alanları ile
oluşturmaktadır.
Bağlıca (KG2), Beytepe-Alacaatlı-Dodurga (KG3),
Bölgeye İlişkin Stratejiler; A.Yurtçu-Yapracık (KG4), Tuluntaş-Koparan (KG3)
ve Y.Yurtçu-Ballıkuyumcu (KG6) kentsel gelişme
Bu bölge için hazırlanacak olan alt ölçekli planlama bölgelerini hinterlandına alan merkezi iş bölgesi
çalışmalarında; ayrılmıştır.
Kentin bu kesiminde yaşayacak olan nüfusun,
- Mogan – Eğmir sisteminin ekolojik canlılığının merkez fonksiyonlarının Kızılay, Ulus gibi kent
sağlanabilmesi açısından bu sistemi besleyen merkezinden karşılanması durumunda ortaya
aküferlerin korunması gerekliliğinden hareketle çıkabilecek olumsuzlukların giderilmesi ve bölgenin
vadi tabanlarının yapılaşmaya açılmaması ve ana çanağın dışında yeni bir kent olarak hayat
özellikle koparan bölgesinde yoğunlaşan kaptaj bulabilmesi açısından gerekli ve zorunlu görünen
merkez alanı bölgenin geometrik ortasında ve
– su kaynaklarının koruma altına alınması otoyolu etkin bir şekilde kullanabilen konumda yer
sağlanacaktır. seçmiştir.
- Konut alanlarında, parsel bazında konut üretimi Merkez alanın gece-gündüz canlılığının
yerine ada ölçeğinde ve kentsel tasarıma dayalı sağlanabilmesi ve süreç içerisinde oluşumunun
planlama yaklaşımının benimsenecek, bölgenin hızlandırılabilmesi açısından konut alanları ile
karma bir yapı içerisinde planlama yaklaşımı
hayata geçirilmesi açısından örgütlenmeye benimsenmiştir. Merkez bölgesi içerisinde 30T000
dayalı konut üretimi politikası etaplar halinde kişinin yaşaması halinde bu canlılığın sağlanabileceği
uygulamaya konulacaktır. öngörülmüştür.
Kentsel Çalışma Alanları (KÇ): - Teknoloji gelişme bölgelerinde Ar-Ge faaliyetleri

ve bilişim sektörlerine öncelik verilecektir.
KÇ1 – MALIKÖY – ALÇI OSB:
Odaklar (OD) : TEMELLİ:
Orta ve büyük ölçekli sanayi kuruluşlarının
Organize Sanayi Bölgesi çatısı altında örgütlendiği Güneybatı koridoru için 2015 planlama
Malıköy ve Alçı Organize Sanayi Bölgeleri ile çalışmalarından bu yana “odak” olarak tanımlanan
Temelli Malıköy Çevre düzeni planında ayrılan Temelli çevresinde, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nca
Sanayi alanları ile bu alanlar ile işlevsel bütünlüğü onaylanan çevre düzeni planları ile, bir dizi çalışma
bulunan depolama alanlarını tanımlamaktadır. ve yaşama alanı oluşturulması öngörülmüştür. Bu
plan doğrultusunda Temelli Belediyesince yapılan
Bölgeye İlişkin Stratejiler; planlar ise, bu planın öngörülerini aşarak Temelli
- Bu alanlar içerisinde Sanayi Bakanlığınca için çok yaygın ve 750.000 kişilik bir nüfusa ulaşan
Organize Sanayi Bölgesi olarak tespit edilen atamalarına sahiptir. Bunun yanında, bölgede yer
yerlerin dışındaki alanların dışında kalan sanayi seçimi yapılan organize sanayi bölgeleri de hayata
alanları ihtiyaç duyulması halinde organize geçmemiş, Eskişehir Yoluna alternatif bir ulaşım
sanayi bölgesi niteliğine büründürülebilecek ve toplutaşım sistemi de oluşturulamamıştır.
nitelikte ele alınacaktır. Onaylı planların öngördüğü makroform deseninin
Temelli’de bir odak yaratmaktan çok, Eskişehir
- Sanayi ve çalışma alanlarından kaynaklanabilecek
yolu boyunca Ankara ile birleşen ve bir “yatak kent”
özellikle Ankara Çayı ve Sakarya havzası ile tarım
haline gelebilme potansiyeli yüksek, üstelik çok
alanlarına yönelik çevreyi kirletici unsurların
yaygın yapısı ile, verimli bir ulaşım ve toplutaşım
giderilmesi esastır.
sistemi kurulmasına da olanak sağlamayan bir
- Organize sanayi bölgesi ve gelişme alanlarının niteliği olduğu görülmektedir. Bu nedenle, bu plan
planlama sürecinde elde edilen organize ile, Temelli’yi odak olarak özelleştirecek, karma
sanayi parsellerinin sanayi üretimine dönük kullanımlar ile yeni bir makroform kazanmasını
yatırımlara dönüştürülmesi sağlanacaktır. Bu sağlayacak, Kurtuluş Savaşı’na ilişkin birimleri
kapsamda sanayi parsellerinde belirli bir doluluk kullanarak rekreatif potansiyeller oluşturmak,
oranlarına ulaşılmadan yeni ve ilave OSB alanı Disneyland öngörüsü ile desteklemek, yaygın
belirlenmemesi benimsenmiştir. konut dokusu önerisinin abartılı bölümünü iptal
- Organize sanayi bölgesinin mal ve hizmet akışında ederek belirli yoğunlaşmaları, çalışma alanları
demiryolunun kullanılması özendirilecektir. ile de ilişkilenecek biçimde tanımlamak gibi
ilkeler seçilmiştir. Bu müdahaleler üzerinden,
KÇ2 – TEKNOPARK: Temelli’de 350.000 kişilik bir nüfusun yer seçmesi
öngörülmektedir.
Bakanlar Kurulu kararlarıyla ilan edilen ODTÜ,
Hacettepe ve Bilkent Üniversitelerinin Teknoloji Yarı Kırsal Alanlar (KR):
geliştirme bölgeleri ile Eskişehir yolu Lodumlu
KR1 – ŞEHİTALİ:
bölgesindeki kamu alanlarının oluşturduğu çalışma
alanları bu bölgeyi teşkil etmektedir. Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca üst ölçekli plan
onaması ile konut gelişme alanı tanımlaması
yapılan Şehitali bölgesi, A.Yurtçu - Yapracık kentsel
- Lodumlu bölgesindeki kamu mülkiyetindeki gelişme bölgesi ile Tuluntaş Koparan kentsel gelişme
alanların Ankara’nın Sağlık Başkenti olabilmesi bölgeleri arasında bir tampon bölge oluşturması
yolunda Sağlık bakanlığı tarafından üzerinde açısından Bağcılık Bahçecilik faaliyetlerinin de
önemle durulan Sağlık Kompleksinin hayata yapılabileceği yarı kırsal nitelikli yerleşim deseni
geçirilmesi sağlanacaktır. öngörülmüştür.
Bu alanın kentsel gelişme bölgeleri arasında park olarak düzenlenmesi hedeflenmektedir.

kalmış olması ve eğilimlerinde bu yöne kayması
Açık ve Yeşil Alan Sistemleri (YS) :
ile oluşabilecek spekülatif baskıların önlenmesi
amacıyla bölgeye 45.000 kişilik bir nüfus ataması YS1 – ATATÜRK ORMAN ÇİFTLİĞİ:
yapılmıştır. Batı Planlama bölgesinde açıklanan Atatürk Orman
KR2 – TAŞPINAR: Çiftliğinin batı bölümleri ile Zırhlı birliklere ait açık
araziler bu kesimi oluşturmaktadır.
Özel Çevre Koruma Bölgesi Çevre Düzeni Planı
ile belirlenen Bağcılık Bahçecilik alanlar tarif YS2 – ODTÜ ORMANLARI:
edilmektedir. Bu alanlarda ÖÇK tarafından onaylanan Doğal sit alanı olarak tespit edilen ODTÜ
plan koşulları geçerliliğini korumaktadır. ormanlarının korunup geliştirilmesi esastır. Bu
Koruma Alanları / Turizm (KT) : alanlarda yangın tehdidine karşı gerekli her türlü
önlem alınacaktır.
KT1 – ALAGÖZ:
YS3 – SAKARYA HAVZASI:
Alagöz Kurtuluş Savaşı Karargahı’nın ülkemiz
açısından önemi vurgulanarak Alagöz Köyünün Sakarya havzasının başlangıç kollarını oluşturan
turizm merkezi haline dönüştürülmesi Eskişehir vadi sistemlerinin etkin bir şekilde korunması her
Yolunun kuzeyinde yer seçimi yapılan Şehitlik ile türlü kirletici unsurlardan ve sanayi – konut amaçlı
Yolun güney kesimlerinin bu doğrultuda temalı baskılardan arındırılması esastır.

Şekil 9.11. :Güneybatı Planlama Nüfus Analizi Özeti


güneybatı pl. bölg. nüfus analizi



 
























586
552

Plan Kararları
Planlama Bölgesi
Müdahale Biçimleri,
Harita 9.4.:Güneybatı
553

587
9.2.4. GÜNEY PLANLAMA BÖLGESİ kentsel niteliğe sahip yerleşimler ile, doğal ve yarı
kırsal unsurlara geçildiğini de hissettirmektedir. Bu
Tanım eşik sonrası Gölbaşı ilçe merkezi ve Özel Çevre
Cumhuriyet dönemi itibariyle kentin Çankaya Koruma Bölgesi içinde yapılaşmış,”bağ-bahçe”
Köşkü ve çevresine yönlendiği güney sırtlar ile nizamlı prestij konut yerleşmeleri, yaygın bir doku
başlayarak, kentin gelişim sürecinde prestij konut içerisinde kendisini göstermektedir. Mogan Gölü
yerleşim alanları olmuş, Çankaya, Gaziosmanpaşa hassas zonunun güneye doğru açılımında ise, bitki
güneyi ile Dikmen sırtlarından başlayarak ODTÜ varlığı seyrelmekte, bir bozkır görüntüsü hakim
ormanları , Eymir, Mogan gölleri ve bu göllerin olmaktadır. Bu alan içindeki kırsal yerleşmeler ile
oluşturduğu ekosistem ile, Gölbaşı ilçesi merkezi ilk kademe belediyesi statüsü kazanan belediyeler
ve köylerini kapsayan güney planlama bölgesi, ise, kırsal yapıyla uyumlu bir genel görünüş
5216 sayılı Kanun ile genişleyen sınırlar ile Gölbaşı taşımakla birlikte, bu görüntüleri dışında yapılaşma
ilçesine bağlı Bezirhane, Selametli, Karagedik eğilimlerine sahiptirler.
Belediyeleri, Bala İlçe Belediyesi ile bu ilçeye bağlı
Kesikköprü Belediyesi ve Haymana ilçesine bağlı Alanın güneydoğusunda ise, Beynam Ormanları ve
Oyaca Belediyesini de içine alan geniş bir sınıra Bala çevresindeki orman köyleri ile Elmadağ sistemi
sahiptir. Ankara-Konya Yolu temel omurga olarak, ile bütünleşen bir yapıda bitki örtüsü ve arazi
bölge içinden geçen en önemli ulaşım bağlantısı kullanışı da değişmektedir. Bu aksın en güneydoğu
olmakla birlikte, TEM yolunun Ankara-Pozantı ucunda ise, Kesikköprü Barajı ve Belediyesi yer
geçişi için planlanan otoyol güzergahı da alan almaktadır.
içinden geçmektedir.
Güney Planlama Bölgesinin kentsel yerleşimleri
Arazi Kullanım içinde Dikmen çevresinde önemli bir ticari faaliyet
olmakla birlikte, bölge içinde en önemli merkez
Güney planlama bölgesine karakteristiğini veren etkinliklerinin Yıldız çevresinde Turan Güneş
en temel unsur, Mogan-Eymir-İmrahor sisteminin Bulvarı üzerinde yoğunlaşmakta olduğu ve bir
oluşturduğu doğal yapı unsurlarıdır. Bu koruma
dizi merkezi iş alanı işlevini de kendisine çektiği
statüsüne sahip hassas bölgenin Yasayla belirlenmiş
görülmektedir.
koruma sınırı dışında da, bölgedeki arazi kullanışı
ve toprak yapısı üzerinde etkisi bulunduğunu Sosyo-Ekonomik Yapı
söylemek yanlış değildir. Bölgede, kentin yerleşik


alanlarını içeren
   ve
önemli bir
  nüfus
 ile
 yüklenmiş
 
2000 yılı nüfus sayımının işgücü ve ekonomik
           

         
Dikmen, Keklikpınarı,
  Atatürk
   Sitesi, Or-an
  çevresini
   yapıya ilişkin değerlendirmeleri gözönüne


            
ODTÜ
  ormanları ve Kepekli Boğazı, Gölbaşı
          
           
alındığında güney planlama bölgesinde işsizlik
              

ilçesinden ayırmaktadır. Bu eşik, aynı zamanda,

             
           
oranının
   olarak
4,90 gerçekleştiği
   görülmektedir.
          
    
                         
 
Şekil 9.12. : Güney Planlama Bölgesi Sınırları

Şekil 9.13. : Güney Planlama Bölgesi Arazi Kullanımı

 
        
          
          


         

         

           
           

            
           
 
                       
                        
588           
589
Güneybatı planlama bölgesinde %3,83, doğu Güney planlama bölgesi içindeki yerleşmelerin
planlama bölgesinde 6,90 düzeyindeki işsizliğin çalışanların istihdam edildiği ekonomik faaliyet
güney planlama bölgesinde görece düşük olduğu kolları bağlamında da irdelenmesi ise şu sonuçları
görülmektedir. Bunda, bölgedeki yüksek tarımsal vermektedir. Bölgede çalışanların % 33,73’ü
istihdamın etkili olduğu söylenebilir. Planlama toplum hizmetleri alt kolunda çalışmaktadır.
bölgeleri içinde nüfusu düşük olan ve koruma Kent ortalaması olan % 38,97’nin altında olan bu
statüleri yanında tarımsal niteliği ile de, büyük sektördeki istihdamı % 18,45 ile izleyen tarım,
ölçüde kentsel yerleşime konu olmamış alanları bölgeyi diğer bölgelerden ayıran en önemli iktisadi
içeren güney planlama bölgesi içinde yer seçmeye faaliyet olarak göze çarpmaktadır. Bunu, %11,03 ile
başlayan orta-üst gelir grubu yerleşmelerinin de, mali kurumlar, %8 ile inşaat, %7,3 ile imalat sanayi,
bu işsizlik oranında etkili olduğu görülmektedir. % 5,02 ile ise ulaştırma alt sektörleri izlemektedir.
Metropoliten kent bütününde % 39,14 olan reel Bölgedeki %1,53 oranındaki elektrik-gaz-su
aktivite oranının, güneybatı planlama bölgesinde istihdamı da, diğer bölgelerden ayrılan yüksek bir
% 50,5, doğu planlama bölgesinde % 38,31 iken, istihdam oranı olarak dikkat çekmektedir. Bunda
Güney Planlama Bölgesinde % 46,59 gibi yüksek da, bölgedeki lojmanlar etkilidir.
bir oranda seyretmesinde de, tarımsal yapı tarım
istihdamı temel belirleyicidir. Nitekim tüm Sosyo-Demografik Yapı
planlama bölgelerinde % 9,9 ortalamasına sahip Güney planlama bölgesinde ortalama hane halkı
tarım istihdamının güney planlama bölgesinde % büyüklüğü 3,89 olup, kent ortalamasına yakın
18,45 olarak gerçekleşmesi de, bu savı doğrulayan seyreden bu büyüklük, Yıldız, Ata (Dikmen), İlker
göstergelerden biri olarak ifade edilebilir. üst bölgelerinde 3,48’e kadar düşmekte, ancak
Bölgede işgücünde olmayan nüfus %48,5 ile, Bala’da 5,76’ya kadar yükselmektedir. Bölgenin
diğer planlama bölgelerinden düşük bir değer kentsel kısmında daha homojen bir yapı söz
oluşturmaktadır. Bunda da, tarımsal istihdamın konusu iken, kırsal alana yöneldikçe aile büyüklüğü
etkili olduğu söylenebilir. Ancak işgücünde artmaktadır.
olmayan nüfus içinde ev hanımlarının yüksek
Bölgenin kentsel anlamda yoğunlaşan ve en fazla
bir oran oluşturduğu görülmektedir. Bölge içinde nüfusun yaşadığı Yıldız üst bölgesinde tek ve iki
çalışanların %31,41’ini kadın nüfus oluşturmakta kişilik hanelerin toplam haneler içinde % 6,95’ini
olup, çalışabilir yaştaki kadın nüfusun ancak % oluştururken, Ahiboz üst bölgesinde bu oran,
14,7’si iktisadi yaşama katılabilmektedir. % 8,44’e yükselmektedir. Kırsal bir yerleşim
Bölge içinde nüfus yükünü büyük ölçüde çeken olan Ahiboz ve çevresindeki bu yapı, yerleşimde
Ata, İlker, Dikmen, Yıldız üst bölgelerinde kadın çalışabilir nüfusun metropoliten kent merkezine
istihdamı ve kadınlar tarafından beyan edilen yöneldiğini göstermektedir.
işsizlik oranlarının yüksek olması anlamlıdır. Ağırlıkla beyaz yakalı nüfusun ikamet ettiği ve daha
Bölgenin kentsel yerleşimlerinde kadınların iktisadi çok orta-üst gelir yerleşimlerinin bulunduğu kentsel
faaliyetlere katılma oranı artmakta iken, kırsal yerleşimlerin yer aldığı Yıldız üst bölgesine benzer
alana açıldıkça, kadın nüfusun iştigal ettiği tarımsal bir aile büyüklüğüne sahip olan (3,79) Ata ve İlker
faaliyet ya da ev hanımlığı uğraşları, işsizlik üst bölgelerinde, nüfusun ve yerleşimin niteliği daha
beyanında bulunulmasını engelleyen bir statü orta gelir yerleşimlerini çağrıştırmaktadır. Ancak, son
tanımlamaktadır. Nitekim bölgedeki işsiz nüfus yıllarda bu bölgelerin yüksek kotlarında inşa elden
oranını da, anılan kırsal ve yarı kırsal yerleşimlerin konutların bölgenin sosyo-demografik yapısında
oluşturduğu yapı etkilemektedir. Yoğun nüfusun bir değişimi hazırladığı da görülmektedir.
yaşadığı İlker, Yıldız, Kırkkonaklar üst bölgelerinde,
% 6’lar düzeyine yaklaşan ve bu değeri aşan işsizlik Bağcılar, Kırkkonaklar ve Zafertepe üst bölgeleri
oranları, kent ortalamasının üzerinde olup, kırsal ve ise, hızlı bir dönüşüm geçiren ve bir yandan konut
yarı kırsal alanlarda %1-2 düzeylerine inen işsizlik, dokusu ve arazi yapısı, diğer yandan da sosyo-
çok yoğun bir nüfusa sahip olmayan bölgede, demografik yapısı dönüşen nitelikleriyle kendisini
işsizlik ortalamalarının da düşük çıkmasına neden göstermektedir. Gölbaşı ise, 3’ün altındaki
olmaktadır. hanehalkı büyüklüğüne sahip bu yerleşmelerden
farklılaşmakta ve 4,05’lik hanehalkı büyüklüğüyle %66,5, Batı Planlama bölgesinde % 72,5, Güneybatı
bir geçiş bölgesi tanımlamaktadır. Bu yapı, anılan Planlama Bölgesinde % 82,5 düzeyinde gerçekleşen
yerleşimlerde ikamet eden nüfusun iştigal ettiği iş sadece konut amaçlı yapıların oluşturduğu büyüklük,
bazında irdelendiğinde de kendisini göstermektedir. çalışma alanları oluşturmayan makroformun da
Gölbaşı ve güneyindeki kırsal ve yarı kırsal nitelikli göstergesidir.
yerleşmelerin tarımsal faaliyetlerine karşın, kentsel
yerleşimler içinde de bazı farklılaşmalar göze Binaların kimin tarafından yapıldığına yönelik
çarpmaktadır. Kent içindeki en ağırlıklı istihdam analiz ise, Güney Planlama Bölgesindeki yapıların
kolu olan Toplum Hizmetleri alt kolunda çalışanlar, %93,3’ü herhangi bir örgütlenme olmaksızın
tüm yerleşimlerde en baskın faaliyet kolu iken, özel girişimlerce yapılmalıdır. Yapı kooperatifleri
Yıldız’da toplum hizmetlerini mali hizmetler, tarafından yapılan yapılar ise sadece %2,1’lik bir
İlker ve Ata üst bölgelerinde ise imalat sanayi ve büyüklük oluşturmaktadır. Bölgedeki konut bazlı
ticaret alt kolları izlemektedir. Gölbaşı ise, ticaret yayılmanın bir başka anlatımı olan bu yapı, çalışma
ve barındırdığı lojmanlar nedeniyle elektrik-gaz-su alanları sınırlı yayılmış ve örgütlenmeksizin yapılan
yapılarla oluşmuş bir bölge profili sunmaktadır.
alt sektöründe öne çıkmaktadır.
Güney planlama bölgesinin 2000 yılı itibariyle sahip
Nüfus yoğunlukları açısından yapılan değerlendirme
olduğu 288.544 kişilik nüfusa karşın, bölge içinde
de en önemli nokta, Zafertepe, Bağcılar, Ata ve İlker
onaylı planlarla oluşturulmuş kapasiteler, 1.083.500
üst bölgelerindeki yüksek nüfus yoğunluklarıdır. kişilik bir nüfus atamasına işaret etmektedir. Bu
Özellikle Zafertepe, kent içindeki en yüksek yaklaşık 800.000 kişilik nüfus atması da kendi içinde
yoğunluk değerlerinden birine sahiptir. Hızla kendi iki parçada incelenebilir. Bunlardan birincisi kentsel
içinde yoğunlaşan ve ıslah planları ile dönüşen yerleşimlerdeki ıslah planları ağırlıklı olarak atanmış
çevrelerin arttırdığı yoğunluk, bölge içinde kentsel165.000 kişilik nüfustur. Bu nüfus, Dikmen, Yıldız,
yaşam kalitesini de düşürmekte, teknik ve sosyal İlker, Ata mahalleri içindeki gecekondu alanlarının
altyapı yetersizlikleri yaşanmaktadır. Benzer bir dönüşmesiyle bu yerleşimlerdeki yaklaşık 119.000
yoğunlaşma sürecini yaşayan Bağcılar, Ata ve İlker kişilik nüfusun 385.000 kişiye çıkmasına yönelik
üst bölgelerinde de nüfus yoğunluklarının süreç planlar yapılmıştır. Öte taraftan,henüz kentsel
içinde artması beklenebilir. Ancak, bu üst bölgeler yerleşik alan içinde tanımlanamayacak, kırsal ve yarı
içindeki Dikmen Vadisi, açık, yeşil alan dengesini kırsal alanları içeren bölge içindeki diğer yerleşmeler
de sağlayan bir unsur olarak yoğunluğun görece ise, 2000 yılı itibariyle yaklaşık 66.000 kişilik bir
düşmesinde bir unsur olabilmektedir. Yıldız ve nüfusa sahip olmasına karşın, onaylı planları ile
Kırkkonaklar ise daha az yoğun görünmekle birlikte yaklaşık 690.000 kişilik bir atama yapılmıştır.
2000 sonrası bu yerleşimlerde hızlı bir gelişme Kentin diğer planlama bölgelerindekine benzeyen
ve değişim olduğu, yoğunlukların arttığı, henüz bu yapı, yerleşik olmayan çeper yerleşimlerdeki
doygunluğa ulaşmayan bu bölgelerde yoğunluk küçük nüfusa sahip belediyelerin abartılı nüfus
değerlerinin 100 k/ha düzeyi ve üzerinde olduğu projeksiyonları ile ilişkilidir. Bölge alanının yaklaşık
tahmin edilmektedir. Diğer yerleşimlerde ise kırsal 225.000 ha olduğu düşünülürse, tüm bölgeler
yapının sürdüğünü gösteren nüfus yoğunlukları içinde en yaygın bir alanda yayılma niteliği taşıyan
gözlenmektedir. bir kentsel gelişme öngörüsünün güney planlama
bölgesinde hayat bulduğu söylenebilir. Bu yayılma
Konut Dokusu ve Onaylı Planlar içinde Özel Çevre Koruma Bölgesi ve oluşturduğu
koruma zonlarının etkisi olmakla birlikte, küçüklü-
Güney planlama bölgesi içindeki binaların kullanım büyüklü belediyelerin gerçekdışı projeksiyonlara
amacı irdelendiğinde, bölge içindeki yapıların sahip planları da göz ardı edilemeyecek bir büyüklük
%80,5’inin yalnızca konut amaçlı kullanıldığı oluşturmaktadır.
görülmektedir. Konut ve konut dışı karışık yapılar
birlikte hesaplandığında, bölgedeki yapıların % Güney Planlama Bölgesi için onaylı planlarla
88,5’ini, konut ve konutla birlikte yer alan ticari 1.083.000 düzeyine ulaşan nüfus atamasının,
binaların oluşturduğu görülmektedir. Bölgede, bölgenin özgün nitelikleri ve bu Planın korumaya
çalışma alanlarının görece dengelenmesinde, ticari dair yaklaşımları doğrultusunda 580.000
yapılar ile Konya Yolu üzerinde yer seçen sanayi civarında gerçekleşecek biçimde revize edilmesi
yapıları etkendir. Merkez planlama bölgesinde öngörülmektedir.
Tablo 9.23. Güney Planlama Bölgesinde İşgücü Durumu
İSTİHDAM İŞSİZ
TOPLAM İŞGÜCÜNDE
BİLİNMEYEN
OLMAYAN
TOPLAM ERKEK KADIN ERKEK KADIN İstihdam % ERKEK KADIN İşsiz % ERKEK KADIN ERKEK KADIN
ATA (DİKMEN) 40.087 19.558 20.529 11.904 4.019 39,72 1.295 920 5,53 6.357 15.590 2
İLKER 44.359 21.571 22.788 13.106 5.191 41,25 1.432 1.158 5,84 7.029 16.438 4 1
YILDIZ 75.213 36.730 38.483 23.169 10.144 44,29 1.824 1.655 4,63 11.735 26.683 2 1
KIRKKONAKLAR 10.860 5.576 5.284 3.426 892 39,76 423 285 6,52 1.725 4.107 2
BAĞCILAR 10.079 4.891 5.188 3.018 971 39,58 349 233 5,77 1.523 3.984 1
ZAFERTEPE 16.982 8.271 8.711 4.702 1.859 38,64 598 434 6,08 2.971 6.417 1
GÖLBAŞI 29.106 15.741 13.365 10.076 2.442 43,01 1.013 465 5,08 4.651 10.458 1
YAKUPABDAL 2.519 1.266 1.253 942 578 60,34 91 8 3,93 233 667
HACILAR 1.163 679 484 562 358 79,11 25 2 2,32 92 124
OĞULBEY 987 591 396 529 307 84,70 11 6 1,72 51 83
AHİBOZ 505 253 252 216 206 83,56 1 3 0,79 36 43
MOGAN 833 404 429 346 367 85,59 3 4 0,84 55 58
VELİHİMMETLİ 1.876 964 912 823 770 84,91 18 3 1,12 123 139
OYACA 3.289 1.706 1.583 1.445 1.319 84,04 15 5 0,61 246 259
KARAGEDİK 2.560 1.215 1.345 975 1.111 81,48 17 4 0,82 223 230
SELAMETLİ 1.546 769 777 634 648 82,92 10 4 0,91 125 125
BEZİRHANE 3.585 1.843 1.742 1.488 1.406 80,73 22 11 0,92 333 325
KARAALİ (BM) (B) 1.866 981 885 815 756 84,19 4 0,21 162 129
BEYNAM 931 486 445 429 376 86,47 2 1 0,32 55 68 . .
ÇAVUŞLU 1.442 694 748 601 656 87,17 9 2 0,76 84 90
BALA 7.868 4.120 3.748 2.218 1.374 45,65 475 86 7,13 1.427 2.288
KEKLİCEK 4.915 2.377 2.538 2.067 2.229 87,41 22 7 0,59 288 302
KESİKKÖPRÜ 2.253 1.106 1.147 941 972 84,91 20 8 1,24 145 167
GÜNEY TOPLAM 264.824 131.792 133.032 84.432 38.951 46,59 7.679 5.304 4,90 39.669 88.774 12 3
557
Tablo 9.24. Güney Planlama Bölgesinde Ekonomik Yapı ve İstihdam
MALİ
558
ZİRAAT, TOPTAN ve TOPLUM
ULAŞTIRMA, KURUMLAR, İYİ
AVCILIK, MADENCİLİK ve ELEKTRİK, GAZ PERAKENDE HİZMETLERİ,
NÜFUS İMALAT SANAYİİ İNŞAAT HABERLEŞME ve SİGORTA, ANIMLANMAMIŞ
ÜST BÖLGE ADI ORMANCILIK ve TAŞ OCAKÇILIĞI ve SU TİCARET, SOSYAL ve
DEPOLAMA TAŞINMAZ FAALİYETLER
BALIKÇILI LOKANTA ve KİŞİSEL HİZ
MALLARA
Yıldız 33.313 23.169 10.144 133 11 66 28 1.843 494 206 51 2.492 181 3.883 1.070 998 291 3.363 2.044 10.014 5.928 171 46
Bağcılar 3.989 3.018 971 27 7 1 354 55 25 12 374 20 708 168 256 34 290 195 962 477 15 9
Zafertepe 6.561 4.702 1.859 25 1 14 5 423 103 52 25 504 60 1.229 266 448 81 554 354 1.412 956 41 8
İlker 18.297 13.106 5.191 80 6 39 13 1.277 336 144 43 1.424 105 2.829 674 1.002 175 1.809 920 4.419 2.899 83 20
Ata 15.923 11.904 4.019 57 5 44 8 1.366 348 135 42 1.363 80 2.398 557 1.015 127 1.434 703 4.005 2.125 87 24
Çankaya Köyler 1.120 576 544 318 526 3 45 1 51 1 38 3 21 23 2 75 12 1
Gölbaşı Merkez 11.398 9.500 1.898 102 43 75 2 952 129 840 200 1.730 14 1.294 206 525 38 650 201 3.318 1.064 14 1
Hacılar 920 562 358 215 325 23 4 3 2 143 2 32 3 10 60 4 76 18
Karagedik 2.086 975 1.111 470 1.093 3 36 2 31 136 117 1 18 1 161 16 1
Bezirhane 2.597 1.341 1.256 773 1.196 78 6 12 45 1 94 7 106 1 48 12 184 33 1
Oğulbey 836 529 307 168 259 4 63 9 2 93 2 59 3 69 13 31 4 39 17 1
Mogan 713 346 367 216 338 1 23 1 3 10 16 4 13 13 4 51 20
Ahiboz 422 216 206 110 185 28 2 12 15 2 15 7 5 29 12
Selametli 1.282 634 648 434 629 1 38 3 9 4 23 43 11 4 70 12 1
Velihimmetli 1.593 823 770 577 747 1 1 50 1 3 42 28 4 24 16 6 82 10 1
Y.Abdal 1.520 942 578 329 546 9 108 4 12 88 1 90 6 47 51 3 206 18 2
Kırkkonaklar 4.318 3.426 892 28 6 1 428 59 18 4 599 22 686 144 272 35 365 170 1.008 456 16 1
Keklicek 4.296 2.067 2.229 1.375 2.194 5 57 1 37 346 4 64 18 1 165 29
Karaali 1.868 962 906 609 868 24 2 4 32 56 5 65 2 27 6 145 23
Kesikköprü 1.791 871 920 631 896 9 . 19 4 26 . 23 . 38 6 13 . 18 . 92 14 2 .
Bala 1.235 1.096 139 131 45 32 54 11 12 128 1 168 4 86 53 7 422 71 10
Gölbaşı Köyler 2.357 1.122 1.235 874 1.213 1 30 4 11 35 2 88 2 9 3 74 11
Beynam 805 429 376 248 360 1 . 29 2 . . 40 . 21 2 13 . 29 1 47 11 1 .
Çavuşlu 1.257 601 656 501 653 25 2 5 26 3 39 3
Oyaca 2.764 1.445 1.319 907 1.266 1 53 6 4 97 70 3 48 5 45 6 218 33 2
Genel Toplam 123.261 84.362 38.899 9.338 13.405 322 59 7.426 1.584 1.513 379 9.375 490 14.297 3.143 5.384 805 8.945 4.656 27.313 14.268 449 110
Tablo 9.25. :Güney Planlama Bölgesi Hanehalkı Yapısı ve Büyüklüğü

TOPLAM
TOPLAM HANEHALKI BÜYÜKLÜĞÜ
ÜST BÖLGE HANE
YERLEŞİK
ADI HALKI
NÜFUS
SAYISI 1 1 ort 2 1+2 % 3 4 5 6 7 8 9 10+
Ata (Dikmen) 13.272 50.253 646 1,29 2.047 15,42 3.117 3.924 2.005 868 371 163 63 68
İlker 14.658 55.501 781 1,41 2.257 15,40 3.441 4.408 2.080 927 390 161 86 127
Yıldız 25.512 88.865 1.732 1,95 4.447 17,43 6.696 8.002 2.937 1.027 384 146 57 84
Kırkkonaklar 3.323 13.400 146 1,09 458 13,78 685 906 597 291 115 61 30 34
Bağcılar 3.327 12.722 167 1,31 489 14,70 761 992 507 238 109 28 15 21
Zafertepe 5.710 21.062 326 1,55 888 15,55 1.406 1.681 839 340 136 48 33 13
Gölbaşı merkez 8.427 34.162 284 0,83 954 11,32 1.637 2.848 1.550 647 294 100 47 66
Y.Abdal 747 3.410 27 0,79 86 11,51 104 176 154 102 50 21 10 17
Hacılar 303 1.309 16 1,22 45 14,85 49 73 50 30 22 8 1 9
Oğulbey 236 971 12 1,24 34 14,41 44 56 51 15 14 4 2 4
Ahiboz 169 640 16 2,50 38 22,49 23 39 28 8 10 1 4 2
Mogan 245 1.017 14 1,38 35 14,29 42 66 38 26 13 2 4 5
Velihimmetli 527 2.453 19 0,77 81 15,37 64 115 99 63 42 16 9 19
Oyaca 943 4.220 42 1,00 136 14,42 112 235 201 84 66 22 19 26
Karagedik 668 3.555 20 0,56 48 7,19 47 130 164 108 68 24 13 46
Selametli 387 2.107 22 1,04 34 8,79 29 62 68 55 62 17 9 29
Bezirhane 559 4.299 5 0,12 35 6,26 36 65 72 70 75 41 25 135
Karaali 378 2.927 4 0,14 33 8,73 29 47 33 44 61 17 12 98
Beynam 255 1.145 15 1,31 48 18,82 39 41 41 27 16 10 6 12
Çavuşlu 416 2.005 30 1,50 79 18,99 41 61 67 38 45 12 14 29
Bala 1.749 10.084 49 0,49 167 9,55 168 252 276 257 343 54 34 149
Keklicek 1.340 6.993 50 0,72 133 9,93 169 211 262 199 137 54 40 85
Kesikköprü 455 2.710 7 0,26 22 4,84 42 76 84 69 73 18 15 49
Genel Toplam 83.606 325.810 4.430 1,36 12.594 15,06 18.781 24.466 12.203 5.533 2.896 1.028 548 1.127

Tablo 9.26. :Güney Planlama Bölgesi Nüfus Yoğunlukları

GNY34 ZAFERTEPE 979179 21062 215,10

GNY33 BAĞCILAR 990287 12722 128,47
GNY29 ATA (DİKMEN) 3949950 50253 127,22
GNY30 İLKER 4841856 55501 114,63
GNY31 YILDIZ 38699955 88865 22,96
GNY32 KIRKKONAKLAR 6766789 13400 19,80
GNY35 GÖLBAŞI 92121739 34162 3,71
GNY51 KESİKKÖPRÜ 52707743 2710 0,51
GNY45 BEZİRHANE 100718700 4299 0,43
GNY43 KARAGEDİK 93168370 3555 0,38
GNY36 YAKUPABDAL 96726363 3410 0,35
GNY49 BALA 326309832 10084 0,31
GNY50 KEKLİCEK 232782717 6993 0,30
GNY44 SELAMETLİ 74681401 2107 0,28
GNY37 HACILAR 56487241 1309 0,23
GNY46 KARAALİ 173278647 2927 0,17
GNY38 OĞULBEY 59400485 971 0,16
GNY40 MOGAN 63388823 1017 0,16
GNY39 AHİBOZ 42319118 640 0,15
GNY42 OYACA 301328695 4220 0,14
GNY47 BEYNAM 81893163 1145 0,14
GNY41 VELİHİMMETLİ 180573906 2453 0,14
GNY48 ÇAVUŞLU 165525320 2005 0,12
Güney toplam 2249640279 325810 1,45
Tablo 9.27. :Güney Planlama Bölgesi Binalarının Kullanım Amacı-2000

Binanın Kullanım Amacı - Use of Building
Üst Bölge Konut ve

Sağlık Konut
Adı Konut Dışı Eğitim, Resmi Tarım- Bilinme-
Konut Ticari Sanayi Sosyal Dini Dışı Diğer Toplam
Karışık Kültür Daire sal yen
Spor Karışık
Bina
Yıldız 6.243 612 104 5 28 16 24 15 10 24 21 1 7.103
Bağcılar 1.179 112 47 1 3 2 1 2 3 5 2 1.357
Zafertepe 1.226 178 10 5 1 3 1 1 1.425
İlker 3.825 420 22 1 16 6 15 7 5 41 1 4.359
Ata 4.372 449 49 4 14 5 2 5 5 23 2 4.930
Gölbaşı 2.496 350 178 91 16 8 11 9 18 2 25 3.204
Karagedik 890 20 22 3 5 1 2 3 3 423 370 - 1.742
Bezirhane 279 11 12 4 - 1 1 - 7 301 229 3 848
Karaali 290 6 2 - 2 2 4 1 9 37 12 - 365
Kesikköprü 431 9 21 9 7 20 9 1 4 103 96 - 710
Bala 782 54 48 5 14 8 17 3 13 38 57 1.039
Oyaca 494 23 41 3 4 - - 3 100 141 54 - 863
Genel Top. 22.507 2.244 556 126 114 70 89 49 178 1.074 931 7 27.945
Tablo 9.28. :Güney Planlama Bölgesi Binalarının Kimin Tarafından Yaptırıldığı-2000

Mahalle Özel Kamu Yapı Kooperatifi Yabancı Bir Ülke Bilinmeyen Toplam
Yıldız 6.158 662 251 3 29 7.103

Bağcılar 1.343 10 2 2 1.357
Zafertepe 1.407 10 8 1.425
İlker 4.202 86 65 6 4.359
Ata 4.874 34 20 2 4.930
Gölbaşı 2.741 173 283 7 3.204
Karagedik 1.668 27 - - 47 1.742
Bezirhane 829 10 - - 9 848
Selametli 622 12 - - 11 645
Kırkkonaklar 1.660 15 6 1 1.682
Karaali 341 21 - - 3 365
Kesikköprü 639 65 - - 6 710
Bala, 933 94 10 2 1.039
Oyaca 824 29 4 - 6 863
Genel Toplam 28.241 1.248 641 3 139 30.272
GÜNEY PLANLAMA BÖLGESİ İÇİNDEKİ 2000 yılı nüfus sayımına göre 6.616 kişinin yaşadığı

BELEDİYELERİN ONAYLI PLANLARININ tespit edilen Bala’da, yasanın yürürlüğe girmesinden

İRDELENMESİ önce 4 adet olan mahalle sayısı 5216 sayılı yasanın
 geçici 2.maddesi kapsamında köy tüzel kişiliği sona
BALA ererek mahalleye dönüşen 8 yerleşim birimiyle
birlikte 12 adete yükselmiş,
 10 köy
  ise orman köyü

olarak 
mücavir alan 
sınırını 
oluşturmuştur. Belediye
   
sınırı 34054 ha., mücavir alan 21478ha.dır. Orman

köyü  
ve Mahalle bağlanan
olarak   
köyler ile birlikte
   
belediye-mücavir alan sınırları içerisinde yaşayan

nüfus 16.993 
kişiye  
(2000 yılı sayımı) ulaşmıştır.
     
 
ONAYLI İMAR PLANI    
İNCELEMESİ:
    
5216 sayılı yasa
 ile yetki sınırı
 genişleyen
 Bala ilçe

merkezine ilişkin imar planları 5216 sayılı yasanın

yürürlüğe girmesinden önce İller Bankası tarafından

ihale edilerek hazırlanmış ve yasanın yürürlüğe
  sonra
girdiği tarihten Büyükşehir
 
Belediyesince
 
onaylanmıştır.    
Ankara–Kırşehir
 Devlet
  karayolu
 üzerinde
 bulunan      
 

Bala ilçe 
merkezi, Ankara
metropoliten
 
kentBala
 
İmar Planı;     

merkezine karayolu ulaşımı ile yaklaşık 75 km.,

Konya   
yolu-Otoyol  
kesişiminden 60 Planlama
yaklaşık  alanı toplamda yaklaşık
 768 ha.lık bir
 
alanı kapsamaktadır. Bu alanın 307 ha.lık (%40)

km. mesafede yer almaktadır. 5216 sayılı yasanın
kısmının uygulama imar planı bulunmakta olup
yürürlüğe girmesi ile birlikte kuş uçuşu belirlenen
 parselasyon planları henüz yapılmamıştır.
50 km yarıçaplı sınırın içerisinde yer alması
nedeniyle Ankara Büyükşehir Belediyesi sınırlarına 
Onaylı 
planın alanlar
brüt   
üzerinden ana kullanım
ilçe belediyesi olarak dahil edilmiştir. 
bölgeleri;
    
    
    
   


     

Tablo 9.29. : Güney Planlama Bölgesi Nüfus, Konut ve Onaylı Plan Analizi 562
GÜNEY PLANLAMA BÖLGESİ
PLANSIZ İMAR PLANLI FARK
ADI NÜFUSU
ALAN
ALAN
(K/ha)
ALANI
ADEDI
NÜFUS
NÜFUS
NÜFUS
NÜFUS
(mevcut)
ALAN
(K/ha)
ALANI
NÜFUS
TOPLAM PLAN
(ıslah planı)
(ıslah planı)
KONUT
YOĞUNLUK
YOĞUNLUK
YOĞUNLUK
BÜYÜKLÜĞÜ
HANE HALKI
ALAN (ha)
KONU DIŞI
YOĞUNLUK
BİRLİK 246 22358 3,34 116 20582 117 0 42 0 0 0 532 1776 88 20 177 15614 36195 13837
AŞAĞI DİKMEN 634 8517 4,70 22 8517 384 0 611 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış
HİLAL 54 3428 3,66 12 2817 235 0 21 0 0 0 167 611 21 29 235 4929 7745 4317
SANCAK 494 18155 3,54 115 15689 136 0 298 0 0 0 710 2516 81 31 136 1105 26654 8499
ORAN 1539 11218 3,32 58 11218 193 0 1481 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış
YILDIZ
YEŞİLKENT 1019 812 4,29 13 812 64 0 1006 0 0 0 Gecekondu Yok
YILDIZEVLER 111 11882 3,32 68 9939 145 0 0 0 0 0 586 1943 43 46 145 6190 1628 4246
YUKARI DİKMEN 217 12667 3,95 72 6733 94 0 15 0 0 0 1503 5934 130 46 94 12190 18923 6256
YILDIZ TOPLAM 4323 89037 3,77 476 76255 179 0 3475 0 0 0 3498 12782 363 34 157 49937 126193 37156
BAYRAKTAR 19 5349 3,50 19 5349 276 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 5349 0

AŞIKPAŞA 41 4941 4,05 18 4144 225 0 0 0 0 0 197 797 16 50 225 3558 7702 2761
BOZ TEPE 40 2401 4,23 0 0 0 0 0 0 0 0 567 2401 40 60 256 10163 10163 7762
BAĞCILAR
BAĞCILAR TOPLAM 100 12691 3,92 38 9493 167 0 0 0 0 0 764 3198 56 55 241 13271 23214 10523
GÖKTÜRK 19 3310 3,79 19 3310 172 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 3310 0

UMUT 27 9123 3,58 27 9123 342 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 9123 0
METİN OKTAY 28 5137 3,72 14 4118 292 0 0 0 0 0 274 1019 14 71 292 4176 8294 3157
MİMAR SİNAN 27 3273 3,85 11 2341 205 0 0 0 0 0 242 932 15 61 205 3162 5593 2230
ZAFERTEPE
ZAFERTEPE TOPLAM 101 20843 3,74 71 18892 253 0 0 0 0 0 516 1951 30 66 249 7339 26231 5388
KEKLİKPINARI 176 10835 3,82 43 8177 188 0 60 0 0 0 696 2658 73 37 188 13678 21855 11020
İLKER 54 4052 4,26 7 1911 265 0 0 0 0 0 502 2141 47 46 265 12476 14387 10335
MALAZGİRT 40 4013 4,08 12 2817 227 0 0 0 0 0 293 1196 23 51 227 5294 8111 4098
METİN AKKUŞ 50 4153 3,71 20 3300 167 0 0 0 0 0 230 853 30 29 167 5008 8308 4155
İLKER
OSMAN TEMİZ 40 8641 3,52 40 8641 215 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 8641 0
MÜRSEL ULUÇ 108 12729 3,95 63 10419 166 0 0 0 0 0 585 2310 45 51 166 7461 17880 5151
NACİ ÇAKIR 41 10599 3,58 41 10599 260 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 10599 0
İLKER TOPLAM 508 55022 3,85 226 45864 213 0 64 0 0 0 2306 9158 218 43 203 43917 89780 34758
KIRKKONAKLAR 173 9066 4,07 57 6357 112 0 24 0 0 0 666 2709 92 30 112 10237 16594 7528
AŞAĞI İMRAHOR 48 165 3,43 0 0 0 0 35 0 0 0 32 165 5 33 250 1250 1250 1085
BADEMLİDERE 93 1770 4,12 2 642 357 0 73 0 0 0 274 1128 19 60 357 6704 78346 5578
BAĞCILAR 35 1943 3,68 6 1365 224 0 0 0 0 0 157 578 29 20 224 6488 7853 5910
ORTA İMRAHOR 67 583 2,93 5 583 130 0 63 0 0 0 Gecekondu Yok 583 0
KIRKKONAKLAR
417 13527 3,65 69 8946 205 0 195 0 0 0 1129 4581 145 36 235 24679 33625 20098
AKPINAR 94 4984 4,05 12 3001 250 0 0 0 0 0 489 1983 82 24 250 20558 23559 18575
ATA 46 5278 4,01 20 4003 203 0 0 0 0 0 318 1275 26 48 203 5344 9347 4069
AYDINLAR 29 6691 3,49 29 6691 231 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 6691 0
GÖKKUŞAĞI 42 4323 4,30 21 3666 175 0 0 0 0 0 153 657 21 32 175 3613 7279 2956
HUZUR 76 14322 3,65 76 14322 188 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 14322 0
KARAPINAR 41 2922 4,09 12 1794 149 0 0 0 0 0 276 1128 29 39 149 4335 6129 3207
ŞEHİT CENGİZ KARACA 35 4470 3,79 17 4011 233 0 0 0 0 0 121 459 18 26 233 4128 8139 3669
ATA (DİKMEN)
ŞEHİT CEVDET ÖZDEMİR 32 7090 3,67 23 6650 289 0 0 0 0 0 120 440 9 51 289 2487 9137 2047
ATA (DİKMEN) TOPLAM 395 50080 3,38 210 44138 215 0 0 0 0 0 1477 5942 185 37 217 40465 84604 34524
    
     
            
             

           

P L A N A Ç I K L A M A R A P O R U E T Ü D L E R & M Ü D A H A L E B İ Ç İ M L E R İ 563


       

       
      
        
     
  
 
Bala mar Planı
 
1/1000
      
   
     
 
 

      
 

- 

-     


-    
- 217.79 ha.lık kısmı “Meskun Bölge”, 
- hesap
olarak edilmiş olup plan bütünü içerisinde

yaşayabilecek nüfusun yaklaşık 30.000 kişi

- 49,85 ha.lık kısmı “Gelişme Konut Bölgesi” 
olabileceği sonucuna varılmıştır.
- 2,80 ha.lık kısmı “Ticari Bölge”, PLANIN GÜÇLÜ YÖNLERİ:
     
597  
- 29,06 ha.lık kısmı “Donatı Alanı” - İmar 
planının İller Bankası
 kanalıyla
 yaptırılmış
   
olarak tasnif edilmiştir. olması
ve planın onay sürecinde 1/25000 nazım
PLAN YOĞUNLUK KARARLARI VE PLAN imar planının genel kabulleri ve gelişme şeması
NÜFUSU 
doğrultusunda güncellemelerin yapılmış olması,
Meskun Bölge: PLANA MÜDAHALE
  BİÇİMİ
       
217,79 ha brüt alan olarak tespit edilen Meskun - Bala 
imar planı yukarıda da belirtildiği üzere
Bölge içerisinde imar planı ile net 505500 m2 1/25000 planın esasları doğrultusunda
konut alanı ayrılmış bulunmaktadır. mevcut plan 
güncellenmiş olduğundan bu plan ile herhangi
koşullarına göre bu bölge içerisinde 6.700 kişinin bir müdahale kararı getirilmemiştir.

yaşayabileceği hesap edilmiştir.
Gelişme Konut Bölgesi;  KARAALİ
49,85 ha.lık gelişme konut bölgesi 4 kısımda
 Ankara–Konya Devlet karayoluna yaklaşık
incelenmiştir.
11 km ve bu noktadan itibaren Konya yolu-
Kaks:0,50 olan bölge; Otoyol kesişimine yaklaşık 24 km mesafede
Toplam alanı :118312 m2 yer alan Karaali Beldesi, Ankara metropoliten
Kaks:0,70 olan bölge; kent merkezine karayolu ile yaklaşık 55 km.
Toplam alanı :101233 m2 mesafededir. 5216 sayılı yasanın yürürlüğe
girmesi ile birlikte 50 km yarıçaplı sınırın
Kaks:1,05 olan bölge;
içerisinde yer alması nedeniyle Ankara
Toplam alanı :249757 m2 Büyükşehir Belediyesi sınırlarına ilk kademe
Kaks:1,20 olan bölge; belediyesi olarak dahil edilmiştir. İdari yönden
Toplam alanı :29359 m2 Bala ilçesine bağlıdır.
       
     
       

      
             
            
564 20 23 BAŞKENT ANKARA NAZIM İMAR PLANI





            

      
    
       
     
           
              

     
       
      

    
    
       
      
     
       
 
       
- 41,5 ha.lık kısmı “Meskun Bölge”,

2000 yılı            
nüfus sayımına göre 2.106 kişinin
- 248,5 ha.lık kısmı “Gelişme Konut Bölgesi”
edilen
yaşadığı tespit Karaali 
 yerleşiminde,
         
yasanın 
yürürlüğe girmesinden önce 2 adet olarak tasnif edilmiştir.

olan mahalle sayısı 5216 sayılı yasanın geçici PLAN YOĞUNLUK KARARLARI VE PLAN


2.maddesi kapsamında köy tüzel kişiliği sona NÜFUSU
ererek mahalleye  dönüşen 10 yerleşim birimiyle
birlikte 12 adete yükselmiş, 1 köy ise orman Meskun Bölge:

599
köyü olarak mücavir alan sınırını oluşturmuştur. 41,5 ha brüt alan olarak tespit edilen Meskun Bölge
 
Belediye 
sınırı ha.,
33825  
mücavir alan
8200 içerisinde imar planı ile net 236790 m2 konut alanı
ha.dır. Orman köyü ve Mahalle olarak bağlanan
 ayrılmış bulunmaktadır. mevcut plan koşullarına
köyler ile birlikte belediye-mücavir alan sınırları göre bu bölge içerisinde 6.060 kişinin yaşayabileceği

içerisinde yaşayan nüfus 6.120 kişiye (2000 yılı hesap edilmiştir.
sayımı) ulaşmıştır.
   
Gelişme Konut Bölgesi;

ONAYLI İMAR PLANI İNCELEMESİ: 248,5 ha.lık gelişme konut bölgesi 3 kısımda

5216 
sayılı yasa  
ile yetki sınırı 
genişleyen Karaali incelenmiştir.

Belediyesine  
ilişkin imar 
planları 5216 sayılı 
yasanın

yürürlüğe girmesinden önce; 50 ki/ha yoğunluklu bölge;
1- Belediye tarafından onaylanan Karaali imar Brüt alan : 135,2 ha
 
planı, Toplam konut alanı : 708305 m2
2- Ankara Valiliği tarafından onaylanan Beynam Konut sayısı : 1700 konut
Köyü ve çevresi
 nazım
 imar planı,
 bulunmaktadır.
 
Nüfus : 6.800 kişi
1- Karaali İmar Planı;

100 ki/ha yoğunluklu bölge;
 
Planlama alanı toplamda bir 
yaklaşık 290 ha.lık
alanı kapsamaktadır.
 Bu alanın 223 ha.lık
 (%77)
 Brüt alan : 42,7 ha
kısmının uygulama imar planı bulunmakta olup

parselasyon planları henüz yapılmamıştır. Toplam konut alanı : 221870 m2
Onaylı planın brüt alanlar üzerinden ana kullanım Konut sayısı : 1064 konut

bölgeleri;     





yoğunluklu
 gelişme
 konut alanlarının
  parsel

güçlüğü,
 
 FIRSATLAR

- 
Planın uygulama aşamasına geçilmemiş olması
nedeniyle
  plan üzerinde
 revizyon yapılma
 
 
kısıtlılığının olmaması, 
    
- 
1/25000 
ölçekli plan ile 
önerilen Mahmatlı

bölgesindeki sanayi odağının yaratacağı istihdam
imkanlarının ve buna paralele konut ihtiyaçlarının

bir kısmının bu alana yakın konumda olan ve
yerel 
 yönetim teşkilatı
 bulunan
 Karaali’nin
 çekim
etkisi ile yerleşimin istatistiksel yöntemler ile

hesap edilen nüfus projeksiyonundan daha üst

değerde bir nüfusa erişebilme olasılığı,
  
- 
Standardı yükseltme çalışmaları yapılmakta olan
1/1000 ölçekli planı olmayan 50 ki/ha yoğunluklu Ankara-Bala karayolu nedeniyle ulaşım imkanla-
  
bölge; rının artması sonucu yerleşimin cazibesinin art-
  
ması olasılığı, 

Brüt alan: 67 ha, Nüfus : 3350 kişi
olarak hesap edilmiş olup plan bütünü
 içerisinde PLANA MÜDAHALE BİÇİMİ

yaşayabilecek nüfus yaklaşık
  20.500 olabileceği - Karaali’ye ait alt ölçekli imar planının zayıf

sonucuna varılmıştır. yönlerini giderici nitelikte olmak üzere ve 1/25000
   
plan kapsamında 10.000 kişilik bir nüfus ataması
PLANIN GÜÇLÜ
  YÖNLERİ:
  
öngörülen Karaali yerleşmesi için bu nüfusa
-
Tarım alanlarının korunması, gelişmenin ulaşılabilmesi yönünde parsel büyüklükleri ve
Beynam Ormanı yönüne ve yüksek kesimlere yapılaşma koşulları belirlenmesi.
yönlendirilmesi           

2- Beynam Köyü ve Çevresi Nazım İmar

- Dere yataklarının ve vadi tabanlarının korunması, Planı;
yeşil sistem oluşturulması

Planlama alanı toplamda yaklaşık 2340 ha.lık bir
 
- Plan yoğunluğunun dengeli dağılımı,
 alanı kapsamaktadır. Bu alanın 375 ha.lık (%16)
PLANIN kısmının uygulama imar planı ve parselasyon planı
 ZAYIF YÖNLERİ:

bulunmaktadır.
- Plan kapsamında yaşayacak nüfusun istihdam

edileceği alanların sınırlı olması PLAN YOĞUNLUK KARARLARI VE PLAN
 NÜFUSU
- İstatistiksel yöntemlerle hesap edilen nüfus
 
projeksiyonundan üst seviyede nüfusa göre Meskun Bölge:
         
planlanması,
 24,6 ha brüt alan olarak tespit edilen Meskun
- Planın yapılaşmaya yönelik kararlarının net Bölge (köy yerleşik alanı) içerisinde imar planı ile
olmaması nedeniyle teknik personel yönünden belirlenen T:0.30, K:0.60 yapılaşma koşullarına
sıkıntıları olan yerel yönetimi, imar planının göre 3.950 kişinin yaşayabileceği hesap edilmiştir.
uygulanması (parsel sistemi) ve yapılaşma tarzı
600
(ruhsat verme) konularında yönlendirememesi, Gelişme Konut Bölgesi;
- Örgütlenmeye yönelik (kooperatifleşme vb.) 1605,8 ha.lık gelişme konut bölgesi 4 kısımda
kentsel gelişme alanları olmaması, düşük incelenmiştir.
          
           
         

        


 
         
566 2 0
   

2 3 B A Ş
K E N 
T A 
N K A R A 
NAZIM İMAR PLANI
 
            
 
 PLANIN GÜÇLÜ YÖNLERİ:

  - Beynam Ormanının kuzey kesimlerindeki

  karayolu boyunca ve Beynam Köyü çevresinde

yoğunlaşan ikincil konut ihtiyaçlarını giderici
yönde hazırlanması,

 - Dere yataklarının ve vadi tabanlarının korunması,


  yeşil sistem oluşturulması
 
 

 
   
- Planın ikincil konuta yönelik olmasından daha

öte yerleşik nüfus barındırmasına yönelik sosyal
 altyapı alanları planlanmış olması nedeniyle kalıcı
 nüfusu barındırabilir nitelikte olması,
- Mogan Gölünün havzasında bulunan bölgedeki
601 dere yataklarının korunmasına yönelik plan
Köy Gelişme Alanı (TAKS:0,20; KAKS:0,40) kararı üretilememesi,
Brüt alan : 89 ha - Jeolojik yönden kısıtlılıkları bulunan alanların
Min. Parsel büyüklüğü : 500 m2 yerleşime açılması,
Konut sayısı : 3562 konut - Özel Çevre Koruma Bölgesi sınırına kadar olan
alanın etaplamasız bir şekilde imara açılması
Nüfus : 14.250 kişi neticesinde parasal yönünden sıkıntıları olan
yerel yönetimin teknik altyapı gereksinimlerini
25 ki/ha yoğunluklu bölge; (Seyrek Yoğunluklu) karşılayamama sorunu oluşturması,
Brüt alan : 719,2 ha - Gelişme konut alanlarının, plan sınırı ile Konya
Min. Parsel büyüklüğü : 1000 m² yolu arasında kalan arazileri konut amaçlı
Konut sayısı : 1700 konut spekülatif baskılara açık bırakması,
Nüfus : 6.800 kişi FIRSATLAR
20 ki/ha yoğunluklu bölge; - Planın uygulamasının sınırlı olması nedeniyle
(Çok Seyrek Yoğunluklu) plan üzerinde revizyon yapılma kısıtlılığının
olmaması,
Brüt alan : 588,6 ha - Beynam Ormanı ve çevresinin turizm
Min. Parsel büyüklüğü : 1500 m2 potansiyelinin, planlama bölgesini ikincil konut
Konut sayısı : 2930 konut olarak kullanılması yönündeki eğilimin bulunması
ve iklimsel özellikler nedeniyle bölgenin kalıcı
Nüfus : 11.720 kişi yerleşime müsait olmaması,
15 ki/ha yoğunluklu bölge; (Bağ-Bahçe) - Standardı yükseltme çalışmaları yapılmakta
Brüt alan : 209 ha olan Ankara-Bala karayolu nedeniyle ulaşım
imkanlarının artması sonucu bölgenin cazibesinin
Min. Parsel büyüklüğü : 2000 m2 artması olasılığı,
Konut sayısı : 785 konut PLANA MÜDAHALE BİÇİMİ
Nüfus : 3.135 kişi- Beynam Köyü ve Çevresine ilişkin nazım imar
planının zayıf yönlerini giderici nitelikte olmak
Olarak hesap edilmiş olup plan bütünü içerisinde üzere plan revizyonu yapılması,
yaşayabilecek nüfus yaklaşık 51.000 kişi olabileceği
sonucuna varılmıştır. Yapılacak plan revizyonu ile;
      
      
       
    
    
   

- Planın güneybatısındaki gelişme konut alanlarının ONAYLI İMAR PLANI İNCELEMESİ:
kaldırılması,
   Kesikköprü  Belediyesine ilişkin imar planları İller
- Köy yerleşik alanı ve gelişme alanlarının yapı ve Bankası kanalıyla 5216 sayılı yasanın yürürlüğe
 nüfus

yoğunluğunun  
düşürülmesi,
girmesinden önce hazırlanarak Be lediye tarafından
   
- Gelişme alanlarındaki 
sosyal donatı alanlarının,
onaylanmış ve yürürlüğe girmiştir.
bölgenin hafta sonu ve tatil döneminde iç turizm
  
hareketliliğini 
imkanlı kılacak nitelikte ikincil

konut kullanımına uygun olarak belirlenmesi,
bölgenin kalıcı yerleşim bölgesi olmasına imkan
    

verecek sosyal donatı alanlarının kaldırılması, 
1/25000 
plan çalışması 
kapsamında Bezirhane
Belediyesine ait planların irdelenmesinde ana
 - Dere yataklarının korunması ve çevresinin
kullanım bölgecikleri tasnifi yapılarak bu bölgecikler
rekreasyonel amaçlı kullanıma açılması,
içerisinde kalan alanda, onaylı plan ile ataması
- Ulaşım sisteminin yenidenkurgulanarak yapılan nüfusun miktarı ve gerçekleşebilirliği
 kademelenme yapılması, ortaya konulmaya çalışılmış, problemli görülen
- Nüfusun 10.000 düzeyinde tutulması kısımlarına ilişkin müdahale biçimleri saptanmaya
çalışılmıştır.

Yönünde müdahaleler

yapılacaktır.
Bu kapsamda;
 KESİKKÖPRÜ
  
    
    
      
     
     
    
    
    
    
Ankara metropoliten kent merkezine karayolu
     

 
ile yaklaşık 125., kesişimine
Konya yolu-Otoyol      
yaklaşık 110 km. mesafede yer alan Kesikköprü


yerleşimi 5216 sayılı yasanın yürürlüğe girmesini

müteakip 50 km 
yarıçaplı  
sınırın dışında yer     
almasına
 
rağmen, Belediye 
Meclisinin başvurusu

üzerine İçişleri Bakanlığı tarafından Ankara
Büyükşehir Belediyesi sınırlarına ilk kademe

belediyesi olarak dahil edilmiştir. İdari yönden Bala
ilçesine bağlıdır. 2000 yılı nüfus sayımına göre 2692


kişinin yaşadığı Kesikköprü’ye, 5216 sayılı yasanın
geçici 2.maddesi kapsamında köy tüzel kişiliği sona

ererek mahalleye dönüşen Erdemli Köyü mahalle

olarak bağlanmıştır. Bu  
katılımla nüfusu 2.836’ya    
ulaşan Kesikköprü’de, orman köyü yoktur.







      

        
Onaylı planın brüt alanlar üzerinden ana kullanım yapılması durumunda; Maximum değerler
bölgeleri; üzerinden;
- 47.7 ha.lık kısmı A-2 yapılaşma koşulu öngörülen Ortalama konut büyüklüğü : 100 m2
“Meskun Bölge”, Toplam inşaat alanı : 183909 m2
- 93.5 ha.lık kısmı TAKS:0.20 KAKS:0.40 yapılaşma Konut sayısı : 1839 konut
koşullu “Gelişme Konut Bölgesi”
belirlendiği tespit edilmiştir.
Brüt yoğunluk : 78ki/ha
NÜFUSU Minimum değerler üzerinden;
Meskun Bölge: Ortalama Konut Büyüklüğü : 125 m2

Toplam İnşaat Alanı : 183909 m2
47.7 ha brüt alan olarak tespit edilen Meskun Bölge
içerisinde imar planı ile net 235493m2 konut alanı Konut Sayısı : 1471
ayrılmış bulunmaktadır. A-2 (Ayrık nizam 2 kat)
olarak yapılaşma koşulu belirlenen bu alanlarda Nüfus : 5.885
mevcut plan koşullarına göre uygulama yapılması
Brüt yoğunluk : 63 ki/ha
durumunda;
Olarak hesap edilmiş olup plan bütünü içerisinde
Maximum değerler üzerinden; Bu değerlendirmede yaşayabilecek nüfusun, meskun ve gelişme konut
imar planında yapı adasında çekme mesafeleri bölgesi bütününde minimum değerler üzerinden
ve diğer koşullara ilişkin her hangi bir kural 11.913 kişi, maximum değerler üzerinden ise 26.196
tanımlanmamış olmasından dolayı tüm yapı adası kişi aralığında olabileceği sonucuna varılmıştır.
üzerine yapılaşma ve 2 kat kullanım durumunda
inşaat alanının maksimum düzeyde kullanımı ve PLANIN GÜÇLÜ YÖNLERİ:
birim konut büyüklüğünün ise parselde en üst
- Onaylı imar planının İller Bankası kanalıyla
değerde konut yapılabilmesi olasılığı üzerinden
yaptırılmış olması, plan sürecinde kurum
hesaplama yapılmıştır. Bir başka deyişle E:2 ve
görüşlerinin temin edilmiş ve analitik etütlere
birim konut büyüklüğü ortalama 100 m2 üzerinden
göre plan kararları üretilmiş olması,
hesaplama yöntemi ile bu bölgede 4709 konut ve
18.840 kişilik bir nüfus yerleşeceği ve brüt nüfus - Kesikköprü Baraj gölü ve çevresinin, turizm ve
yoğunluğunun 394 kişi/ha. gibi maksimum değerde rekreasyonel faaliyetlere yönelik plan kararı
kullanılması söz konusu olabilmektedir. üretilmesi,
Minimum değerler üzerinden yapılaşma ve 2 kat PLANIN ZAYIF YÖNLERİ:
kullanıma yönelik hesaplamada ise; Taban alanı
katsayısının minimum 0.40 ve Kat alanı katsayısı - Planın yapılaşmaya yönelik kararlarının net
için 0.80, birim konut büyüklüğü ise 125 m2 olmaması sonucunda plan kapsamında yaşayacak
nüfusun kesin olarak hesap edilememesi,
değerleri kabul edilerek hesaplama yapılmış, bu
hesap neticesinde 1507 konut, 6.028 kişilik bir nüfus - Kesikköprü barajına ait havza planının göz ardı
ve 126 kişi/ha brüt yoğunluk hesap edilmiştir. edilmesi, mutlak koruma kuşağının yapılaşmaya
açılması,
FIRSATLAR
93.5 ha. Brüt alan olarak tespit edilen gelişme
konut bölgesinde imar planı ile ayrılan net konut - Planın uygulama aşamasına geçilmemiş olması
alanı: 459773 m2 dir TAKS:0.20, KAKS:0.40 ve 2 nedeniyle plan üzerinde revizyon yapılma
kat olarak yapılaşma koşullarına göre uygulama kısıtlılığının olmaması,
- Barajın, su temini amacıyla kullanılması yasanın yürürlüğe girmesini müteakip 50 km

olasılığının gündemde olması nedeniyle koruma yarıçaplı sınırın içinde yer alması nedeniyle Ankara
kuşaklarındaki yapılaşmaya yönelik plan Büyükşehir Belediyesi sınırlarına ilk kademe
kararlarının (uygulama yapılmamış olmasından belediyesi olarak dahil edilmiştir. İdari yönden
dolayı) iptal edilebilir olması, Gölbaşı ilçesine bağlıdır.
MÜDAHALE BİÇİMLERİ 2000 yılı nüfus sayımına göre 3.272 kişinin yaşa-
dığı tespit edilen Karagedik yerleşiminde, Yasanın
- Kesikköprü’ye ait alt ölçekli imar planının zayıf yürürlüğe girmesinden önce 2 adet olan mahalle sa-
yönlerini giderici nitelikte olmak üzere plan yısı 5216 sayılı yasanın geçici 2.maddesi kapsamın-
revizyonu yapılması, da köy tüzel kişiliği sona ererek mahalleye dönü-
Yapılacak plan revizyonu ile; şen 3 yerleşim birimiyle birlikte 5 adete yükselmiş
ve belediye sınırları 13536 ha.lık bir alana, mahalle
- Mutlak koruma kuşağındaki yapılaşmaya yönelik olarak bağlanan köyler ile birlikte belediye sınırı
plan kararlarının iptal edilmesi, içerisinde yaşayan nüfus ise 4.090 kişiye (2000 yılı
sayımı) ulaşmıştır.
- Kesikköprü yerleşiminin turistik ve rekreatif
kimliğini öne çıkaran bir seçim yapılması, ONAYLI İMAR PLANI İNCELEMESİ:
- Özgün bir konut sunum ve yerleşim modeli Karagedik Belediyesine ilişkin imar planları 5216
oluşturularak, bölgenin doğal yapısının sayılı yasanın yürürlüğe girmesinden önce Belediye
korunması, tarafından onaylanmış ve yürürlüğe girmiş olan
uygulama imar planı, parselasyon planı ve ilave
- Plan nüfusunun 10.000 kişi üzerinden nazım imar planı bulunmaktadır.
çerçevede plana yansıtılması İmar planı yapılan alan toplam 449 ha.dır. 1/25000
ölçekli planlama çalışması kapsamında, Karagedik
hedeflenmektedir. Belediyesine ait planların irdelenmesinde ana

kullanım bölgecikleri tasnifi yapılarak bu bölgecikler
KARAGEDİK
içerisinde kalan alanda, onaylı plan ile ataması

yapılan nüfusun 
miktarı     
ve gerçekleşebilirliği
 
ortaya konulmaya  
çalışılmış, 
problemli görülen 

kısımlarına ilişkin müdahale biçimleri saptanmaya

çalışılmıştır.      

Bu kapsamda;
onaylı planın üzerinden
brüt alanlar  

ana kullanım
bölgeleri;      

- 130 ha.lık 
kısmı TAKS:0.15 
KAKS:0.30 yapılaşma 
  
koşulu öngörülen “Meskun Bölge”,   

- 81.89ha.lık kısmı TAKS:0.25 KAKS:0.50
yapılaşma koşullu “Gelişme Konut Bölgesi”

- 60.26 ha.lık
 kısmı Bitişik
 nizam 2 kat yapılaşma

koşullu “Gelişme Konut Bölgesi”
  
- 82.5 ha.lık kısmı
 
TAKS:0.10 KAKS:0.20 yapılaşma
Ankara–Konya Devlet karayoluna yaklaşık 4
       Gelişme
koşullu “Az Yoğun Konut Bölgesi”
km ve bu noktadan itibaren Konya yolu-Otoyol
        
olarak planlanmıştır.
kesişimine yaklaşık 25 km., Ankara metropoliten

kent merkezine yaklaşık karayolu ile 55 km. Karagedik Belediyesince onaylanan imar planına
        
mesafede yer alan Karagedik yerleşimi, 5216 sayılı ilişkin parselasyon planları bulunmamaktadır.



       


PLAN YOĞUNLUK KARARLARI VE PLAN Ortalama konut büyüklüğü : 100 m2

NÜFUSU Toplam inşaat alanı : 289043 m2
Meskun Bölge: Konut sayısı : 2890 konut

130 ha brüt alan olarak tespit edilen Meskun Bölge Nüfus : 11.560 kişi
içerisinde imar planı ile net 946010 m2 konut alanı Brüt yoğunluk : 140ki/ha
ayrılmış bulunmaktadır. 0.15-0.30 olarak yapılaşma Minimum değerler üzerinden;   
koşulu belirlenen bu alanlarda mevcut plan Ortalama Konut Büyüklüğü    
: 125 m2
koşullarına göre uygulama yapılması durumunda; 
   
Maximum değerler üzerinden; Konut Sayısı : 2312  
Ortalama konut büyüklüğü : 100 m2 Nüfus    
: 9.250
Toplam inşaat alanı : 283803 m2 Brüt yoğunluk : 113 
ki/ha  
Konut sayısı : 2821 konut 132.92 ha. Brüt alan olarak tespit edilen gelişme  

Nüfus : 11.284 kişi 
konut bölgesinde imar planı ile ayrılan net konut
Brüt yoğunluk : 87ki/ha alanı:818904m2 dir TAKS:0.10, KAKS:0.20 ve 2
kat olarak yapılaşma koşullarına göre 
uygulama
Minimum değerler üzerinden; yapılması durumunda; Maximum değerler
 
üzerinden;   
Ortalama Konut Büyüklüğü : 125 m2 Ortalama konut büyüklüğü : 100 
m2 
  
Toplam inşaat alanı : 163780
 m2  
Konut Sayısı : 2257         
Konut sayısı : 1637 konut

Brüt yoğunluk : 70 ki/ha        
       Brüt yoğunluk : 50ki/ha
   
Gelişme 
Konut Bölgesi; 
 
81.89 ha. Brüt alan olarak tespit edilen gelişme Ortalama Konut Büyüklüğü : 125 m2
  konut
bölgesinde
  
imar planı ile ayrılan net konut Toplam İnşaat Alanı
 : 163780 m2
   
alanı: 
578087 m2 dir
TAKS:0.25, KAKS:0.50 ve 2
Konut Sayısı : 1310
   
kat  
olarak yapılaşma        
 göre uygulama
koşullarına
 yapılması durumunda;
 değerler Nüfus : 5.240
Maximum 

  üzerinden;
   Brüt yoğunluk : 40 ki/ha

  


   
  
   
  
   
  
   
  



  
 


     
 
          
    
60.26 ha. Brüt alan olarak tespit edilen gelişme olmaması sonucunda plan kapsamında yaşayacak
konut bölgesinde imar planı ile ayrılan net konut nüfusun kesin olarak hesap edilememesi,
alanı: 441395 m2 dir TAKS:0.40, KAKS:0.80 ve 2
kat olarak yapılaşma koşullarına göre uygulama - Ulaşım sistemi ve fiziki mekansal planlamasının
yapılması durumunda; tam anlamıyla kurgulanamaması, enerji nakil
hatlarının konut alanları içerisinde yer almasının
Maximum değerler üzerinden; yaratacağı sorunlar,
Ortalama konut büyüklüğü : 100 m2 FIRSATLAR
Toplam inşaat alanı : 353116 m2 - Planın uygulama aşamasına geçilmemiş olması
Konut sayısı : 3531 konut nedeniyle plan üzerinde revizyon yapılma
Nüfus : 14.124 kişi kısıtlılığının olmaması,
Brüt yoğunluk : 234ki/ha - 1/25000 ölçekli plan ile önerilen Mahmatlı
Minimum değerler üzerinden; bölgesindeki sanayi odağının istihdam
imkanlarının ve buna paralele konut ihtiyaçlarının
Ortalama Konut Büyüklüğü : 125 m2 bir kısmının bu alana yakın konumda olan ve
Toplam İnşaat Alanı : 353116 m2 yerel yönetim teşkilatı bulunan Karagedik’te
Konut Sayısı : 2824 değerlendirilebilmesi,
Nüfus : 11.296 MÜDAHALE BİÇİMİ
Brüt yoğunluk : 187 ki/ha - Karagedik’ye ait alt ölçekli imar planının zayıf
Olarak hesap edilmiş olup plan bütünü içerisinde yönlerini giderici nitelikte olmak üzere plan
yaşayabilecek nüfusun, meskun ve gelişme konut revizyonu yapılması,
bölgesi bütününde minimum değerler üzerinden Yapılacak plan revizyonu ile;
34.814 kişi, maximum değerler üzerinden ise 43.516
kişi aralığında olabileceği sonucuna varılmıştır. - Ulaşım sistemi yeniden kurgulanarak
Bunlara ilaveten, Karagedik çevresindeki toplu kademelenme yapılması,
konut alanları oluşturulması yönündeki planlar ile
bölgede 230.000 ila 275.000 arasında değişen bir - Plan nüfusunun 20.000 kişi üzerinden
nüfus ataması yapıldığı görülmektedir. kurgulanması ve yapılaşma koşullarının bu
çerçevede plana yansıtılması,
PLANIN GÜÇLÜ YÖNLERİ: 
BEZİRHANE
yaptırılmış olması, 
 
- Söz konusu kurumun planlama çalışmalarında
kurumsallaşmış bir kimliğe sahip olmasının

paralelinde imar planı sürecinde kurum  
görüşlerinin temin edilmiş olması ve analitik  
etütler sonucunda plan kararları üretilmiş  
olması,  
- Jeolojik yönden problemli olan ve imar planında 
da JÖ (Jeolojik Önlemli Alan) simgesi ile tariflenen 
yüksek eğimli yamaçlara yerleşmiş konumdaki
 
yerleşimin, zemin yapısı daha müsait olan Konya
yolu yönüne kaydırılması, 

Ankara–Konya Devlet karayoluna yaklaşık 1 km

ve bu noktadan Konya Yolu-Otoyol kesişimine
- Planın yapılaşmaya yönelik kararlarının net yaklaşık 38 km. mesafede yer alan Bezirhane
      
    
       
      
       

      
Beldesi, metropoliten kent merkezine yaklaşık 70 PLAN YOĞUNLUK KARARLARI VE PLAN

km. uzaklıktadır. Belde merkezi, 5216 sayılı yasanın NÜFUSU
yürürlüğe girmesini müteakip kuş uçuşu belirlenen
50 km yarıçaplı sınırın dışında yer almasına rağmen, Meskun Bölge:
İçişleri Bakanlığı tarafından Selametli Belediyesi ile
birlikte Ankara Büyükşehir Belediyesi sınırlarına 29.5 ha brüt alan olarak tespit edilen Meskun Bölge
ilk kademe belediyesi olarak dahil edilmiştir. İdari içerisinde imar planı ile net 195450 m2 konut alanı
yönden Gölbaşı ilçesine bağlıdır. ayrılmış bulunmaktadır. A-2 (Ayrık nizam 2 kat)
olarak yapılaşma koşulu belirlenen bu alanlarda
2000 yılı nüfus sayımına göre 2.103 kişinin mevcut plan koşullarına göre uygulama yapılması
yaşadığı tespit edilen Bezirhane yerleşiminde,
durumunda;
yasanın yürürlüğe girmesinden önce 2 adet olan
mahalle sayısı 5216 sayılı yasanın geçici 2.maddesi Maximum değerler üzerinden;
kapsamında köy tüzel kişiliği sona ererek mahalleye
dönüşen 2 yerleşim birimiyle birlikte 4 adete Bu değerlendirmede imar planında yapı adasında
yükselmiş ve belediye sınırları 10005 ha.lık bir çekme mesafeleri ve diğer koşullara ilişkin her
alana, mahalle olarak bağlanan köyler ile birlikte hangi bir kural tanımlanmamış olmasından dolayı
belediye sınırı içerisinde yaşayan nüfus ise 4297 tüm yapı adası üzerine yapılaşma ve 2 kat kullanım
kişiye (2000 yılı sayımı) ulaşmıştır.
durumunda inşaat alanının maksimum düzeyde
ONAYLI İMAR PLANI İNCELEMESİ: kullanımı ve birim konut büyüklüğünün ise
parselde en üst değerde konut yapılabilmesi olasılığı
Bezirhane Belediyesine ilişkin imar planları 5216 üzerinden hesaplama yapılmıştır. Bir başka deyişle
sayılı yasanın yürürlüğe girmesinden önce İller
E:2 ve birim konut büyüklüğü ortalama 100 m2
Bankası tarafından hazırlanarak Belediye tarafından
onaylanmış ve yürürlüğe girmiştir. üzerinden hesaplama yöntemi ile bu bölgede 3900
Planlama alanı toplamda yaklaşık 225 ha.lık bir konut ve 15.600 kişilik bir nüfus yerleşeceği ve brüt
alanı kapsamaktadır. nüfus yoğunluğunun 530 kişi/ha. gibi maksimum
değerde kullanılması söz konusu olabilmektedir.
1/25.000 ölçekli planlama çalışması kapsamında
Bezirhane Belediyesine ait planların irdelenmesinde Minimum değerler üzerinden yapılaşma ve 2 kat
ana kullanım bölgecikleri tasnifi yapılarak bu kullanıma yönelik hesaplamada ise; Taban alanı
bölgecikler içerisinde kalan alanda, onaylı plan ile katsayısının minimum 0.40 ve Kat alanı katsayısı
ataması yapılan nüfusun miktarı ve gerçekleşebilirliği için 0.80, birim konut büyüklüğü ise 125 m2
ortaya konulmaya çalışılmış, problemli görülen değerleri kabul edilerek hesaplama yapılmış, bu
kısımlarına ilişkin müdahale biçimleri saptanmaya
hesap neticesinde 1250 konut, 5.000 kişilik bir nüfus
çalışılmıştır.
ve 170 kişi/ha brüt yoğunluk hesap edilmiştir.
Bu kapsamda;
bölgeleri; 176 ha. Brüt alan olarak tespit edilen gelişme konut
- 29.5 ha.lık kısmı (%13.1) A-2 yapılaşma koşulu bölgesinde imar planı ile ayrılan net konut alanı:
öngörülen “Meskun Bölge”, 987050 m2 dir TAKS:0.20, KAKS:0.40 ve 2 kat olarak
yapılaşma koşullarına göre uygulama yapılması
- 176 ha.lık kısmı (%78,2) TAKS:0.20 KAKS:0.40 durumunda; Maximum değerler üzerinden;
yapılaşma koşullu “Gelişme Konut Bölgesi”
Ortalama konut büyüklüğü : 100 m2
- 19.3 ha.lık kısmı (%8.7) ise nüfus yoğunluğu
harici kullanım bölgesi (Kentsel Çalışma Alanları Toplam inşaat alanı : 394820 m2
vb.) olarak tasnif edilmiştir. Konut sayısı : 3948 konut
Bezirhane Belediyesince onaylanan imar planına Nüfus : 15.792 kişi
ilişkin parselasyon planları bulunmamaktadır. Brüt yoğunluk : 90ki/ha
Minimum değerler üzerinden; tesislerin kent ekonomisine olumlu yönde katkısı

ile konut alanları-Konya yolu arasında tampon
Ortalama Konut Büyüklüğü : 125 m2 bölge oluşturması,
Konut Sayısı : 3160 PLANIN ZAYIF YÖNLERİ:
Nüfus : 12.640 - Planın yapılaşmaya yönelik kararlarının net
Brüt yoğunluk : 75 ki/ha olmaması sonucunda plan kapsamında yaşayacak
nüfusun kesin olarak hesap edilememesi, bunun
Olarak hesap edilmiş olup plan bütünü içerisinde sonucu olarak teknik personel yönünden sıkıntıları
yaşayabilecek nüfusun, meskun ve gelişme konut olan yerel yönetimi, imar planının uygulanması
bölgesi bütününde minimum değerler üzerinden
 (parsel sistemi) ve yapılaşma tarzı (ruhsat verme)
17.640 kişi, maximum değerler üzerinden ise 31.392 konularında yönlendirememesi,
       
kişi aralığında olabileceği sonucuna varılmıştır.
     
- Özellikle gelişme konut alanlarında parçalı bir

PLANIN GÜÇLÜ YÖNLERİ:   yeşil sistem
 oluşturulmasının sonucunda
   maddi
     
       
alanları oluşturma güçlüğü,
  
yaptırılmış olması,  
 -
Örgütlenmeye yönelik (kooperatifleşme vb.)
- Söz konusu kurumun planlama çalışmalarında  
kentselgelişme alanları olmaması, düşük
kurumsallaşmış bir kimliğe sahip olmasının
 
 yoğunluklu gelişme konut alanlarının parsel
paralelinde imar planı sürecinde kurum
 düzeni (yap-sat) ile hayata geçirilebilmesi
görüşlerinin temin edilmiş olması ve analitik
güçlüğü,
etütler
  sonucunda
  plan
kararları üretilmiş  
 
      
olması,
        - Ulaşım sistemi ve fiziki mekansal planlamasının
        tam manasıyla
 kurgulanamaması, enerji nakil
- Jeolojik
 yönden
 problemli
 olan
  ve imar planında
   
hatlarının konut alanları içerisinde yer almasının
da JÖ 
  (Jeolojik Önlemli
 Alan) simgesi
 ile tariflenen
   
yaratacağı
          sorunlar,
yüksek eğimli yamaçlara yerleşmiş konumdaki

yerleşimin,
  zemin yapısı daha
 müsait
olan
Konya FIRSATLAR
  yolu yönüne kaydırılması,

  
 - Planın uygulama aşamasına geçilmemiş olması

  - Konya yolu kenarında
    önerilen konut dışı nedeniyle plan üzerinde revizyon yapılma

kullanımlarda yer
    şeçecek istihdama yönelik kısıtlılığının olmaması,

     

    

    
     
 
      
 


    
    



 
 
      

       


     
 

 
       
 


609
 


          

      
574 2 0 2 
3 B A Ş K E N T 
ANKARA NA ZIM
İMA
R P L A N I   
     
  
 
- 1/25.000 ölçekli plan ile önerilen Mahmatlı
bölgesindeki
sanayi odağının yaratacağı istihdam
imkanlarının
ve buna paralele konut
ihtiyaçlarının
  
bir kısmının bu alana yakın konumda olan ve

yerel yönetim 
teşkilatı 
bulunan Bezirhane’nin
çekim etkisi
ile yerleşimin ististiksel yöntemler
ile hesap edilen nüfus projeksiyonundan daha üst
değerde bir nüfusa
 erişebilme olasılığı, 

PLANA MÜDAHALEBİÇİMİ  
    
- Bezirhane’ye ait alt ölçekli imar planının zayıf
   
yönlerini 
giderici 
nitelikte olmak 
üzere plan
 revizyonu

yapılması,   
      
      
   sistemi
- Ulaşım yeniden
  girmesini müteakip 50 km yarıçaplı sınırın dışında
kurgulanarak

kademelenme yapılması, yer almasına rağmen İçişleri Bakanlığı tarafından
Bezirhane Belediyesi ile birlikte Ankara Büyükşehir
- Yeşil alan düzeninin parçalı yapıdan arındırılarak Belediyesi sınırlarına ilk kademe belediyesi olarak

bütünleştirilmesi, plan kapsamındaki dere dahil edilmiştir. İdari yönden Gölbaşı ilçesine
yataklarının korunması, bağlıdır.

 - Mahmatlı Odağı ile bütünleşen toplu konut
uygulamalarının özendirilmesi, onaylı plan

nüfusunun 13.000 kişi üzerinden kurgulanması
yaşadığı tespit edilen Selametli yerleşiminde,
ve yapılaşma koşullarının bu çerçevede plana yasanın yürürlüğe girmesinden önce 1 adet olan
mahalle sayısı 5216
 

yansıtılması,   
    sayılı
  yasanın
 geçici 2.maddesi

  
 kapsamında köy tüzel kişiliği sona ererek mahalleye

SELAMETLİ dönüşen 2 yerleşim birimiyle birlikte 3 adete
 

yükselmiş 
ve belediye sınırları 
7512 ha.lık   
bir alana,
     mahalle 
 olarak 

bağlanan 
köyler   

ile birlikte belediye  

      sınırı 
içerisinde yaşayan 
nüfus ise 

(1790+279) 
2.069
       kişiye
(2000 yılı sayımı)
 ulaşmıştır.  
 
  

Selametli Belediyesinin onaylı imar planları
 
bulunmamaktadır. Bu itibarla konuya ilişkin olarak


bir çalışma  
yapılamamıştır.
        
  

FIRSATLAR 
- Selametli’ye ilişkin herhangi bir onaylı plan kararı

bulunmaması 
gelişmenin 1/25000 plan kararları
  
doğrultusunda yönlendirilebilmesi serbestliği,
Ankara–Konya Devlet karayoluna yaklaşık 6
      
km ve bu noktadan itibaren Konya yolu-Otoyol - 1/25000 plan ile önerilen Mahmatlı bölgesindeki
 
kesişimine yaklaşık metropoliten
32 km., Ankara      
sanayi odağının yaratacağı istihdam imkanlarının
 
kent merkezine 
yaklaşık 64.  
km. mesafede yer alan ve buna  
paralele konut 
ihtiyaçlarının bir kısmının
     
Selametli yerleşimi, 5216 sayılı yasanın yürürlüğe bu alana yakın konumda olanve yerel yönetim
 
        
        612



teşkilatı bulunan Selametli’nin çekim etkisi ile ONAYLI İMAR PLANI İNCELEMESİ:
yerleşimin istatiksel yöntemler ile hesap edilen
Oyaca Belediyesine ilişkin olarak imar planları
nüfus projeksiyonundan daha üst değerde bir
bulunmakta olduğu bilinmekte olup ilgili belediye
nüfusa erişebilme olasılığı,
tarafından onaylı planlar, çeşitli defalar yazılan
MÜDAHALE BİÇİMİ yazılara karşın gönderilmediğinden, konuya ilişkin
olarak gerekli analizler yapılamamıştır. Bir diğer
- Selametli için hazırlanacak olan alt ölçekli ifade ile, bu plan kapsamında onaylı plan ile verilen
planları yönlendirmek üzere 1/25000 ölçekli haklar değerlendirmeye alınmamıştır. Parselasyon
planda yerleşimin plan nüfusu 10.000 kişi olarak planı bilgileri üzerinden değerlendirmeler
belirlenmiştir. Yerleşimin gelişme yönü meskun yapılmıştır.
alanın Güney doğusu (Bezirhane istikameti) FIRSATLAR
olarak seçilmiştir.
 - Oyaca’ya ilişkin onaylı parselasyon planı
OYACA kapsamında kalan alanlarda plan kararları
doğrultusunda kısmi
 olarak plana göre yapılaşma
  
olması,
     

-
Parselasyon
planı 
bulunmayan alanlardaki
imar
    
planı kararlarının iptal edilebilir olması,  
     
  
- Plan
 uygulamasının kısmi
  yapılmış olması
 
 
 
nedeniyle gelişmenin 1/25000 ölçekli
 plan   

kararları doğrultusunda yönlendirilebilmesi    

serbestliği,    
     
   

MÜDAHALE BİÇİMİ 


- Oyacaiçin 
hazırlanacak olan  
alt ölçekli   
plan
 

revizyonunu   
yönlendirmek üzere 
1/25000

Ankara–Haymana
 Devlet karayolu üzerinde
   yer
 
ölçekli  
planda yerleşimin plan 
nüfusu 10.000
alan ve Ankara metropoliten kent
    merkezine
  
kişi olarak 
belirlenmiştir. 
 
Bu doğrultuda alt   

ölçek
yaklaşık 68,
 Konya yolu-Otoyol
  kesişimine yaklaşık 
 planlarda planlama
 ölçeğinin gerektirdiği analiz  


36 km., mesafede yer alan Oyaca yerleşimi, 5216          
çalışmaları neticesinde bu nüfusa ulaşılabilmesine

        
sayılı yasanın yürürlüğe girmesi ile kuş uçuşu olanak tanıyacak yoğunluk ve yapılaşma kararları

belirlenen 50 km yarıçaplı sınır içerisinde yer alması 

üretilecektir.
nedeniyle Ankara Büyükşehir Belediyesi sınırlarına
ilk kademe belediyesi olarak dahil edilmiştir. İdari      
yönden Haymana ilçesine bağlıdır.    
 
      
       
tespit edilen Oyaca yerleşiminde, yasanın yürürlüğe
     
girmesinden önce 2 adet olan mahalle sayısı 5216
   
 
sayılı yasanın geçici 2.maddesi kapsamında köy tüzel
      
kişiliği sona ererek mahalleye dönüşen 5 yerleşim  
     
birimiyle birlikte 7 adete yükselmiş ve belediye  
  
sınırları 30104 ha.lık bir alana, mahalle olarak  
     
bağlanan köyler ile birlikte belediye sınırı içerisinde
 
yaşayan nüfus ise 4.186 kişiye ulaşmıştır.
 
     

  
 
 
   




        
    
    
 
  
Güney Planlama Bölgesi Müdahale Biçimleri- ana bölgeyi oluşturan bölgelerde 2000 yılı nüfus
Stratejiler sayımına göre 136.098 kişinin yaşadığı bilinmekle
Kentsel Yerleşimler : birlikte bu nüfusun 113586 kişilik kısmının (% 83)
KY1 – DİKMEN – İLKER: onaylı planlarına göre yapılaşması tamamlanmış
alanlarda, geriye kalan yaklaşık 22.512 kişinin ise
Ata (29) ve İlker (30) üst bölgeciklerinin oluşturduğu (%17) halen gecekondu alanlarında yaşadığı hesap
bütünleşik kentsel yerleşik dokuyu tanımlamaktadır. edilmiştir.
Bu ana bölgeyi oluşturan bölgelerde 2000 yılı nüfus
sayımına göre 105102 kişinin yaşadığı bilinmekle Gecekondu alanlarına ilişkin yapılan ıslah
birlikte bu nüfusun 90.002 kişilik kısmının (% 85) imar planlarının hayata geçirilmesi halinde bu
onaylı planlarına göre yapılaşması tamamlanmış gecekondu alanlarında 95.500 kişilik bir nüfusun
alanlarda, geriye kalan 15.100 kişinin ise (%15) daha bölgeye yerleşebilmesi neticesinde bölge için
halen gecekondu alanlarında yaşadığı üst ölçekli 210.000 kişinin yaşamasına yönelik plan kapasitesi
planlama çalışmaları esnasında hesap edilmiştir. bulunmaktadır.
Gecekondu alanlarına ilişkin yapılan ıslah Bölgeye İlişkin Stratejiler;
imar planlarının hayata geçirilmesi halinde bu - Günümüze kadar gelen süreç içerisinde imar
gecekondu alanlarında 84500 kişilik bir nüfusun planlarına uygun şekilde yapılaşması tamamlanmış
daha bölgeye yerleşebilmesi neticesinde bölge için alanlarda yaşam kalitesini artırmaya yönelik
175.000 kişinin yaşamasına yönelik plan kapasitesi fiziksel mekana ilişkin düzenlemeler yapılacaktır.
bulunmaktadır. - Gecekondu alanlarının yoğun olduğu ve normal
Bölgeye İlişkin Stratejiler; şartlarda dönüşüm sürecinin başlamadığı veya az
- Günümüze kadar gelen süreç içerisinde imar miktarda başladığı alanlarda ıslah imar planlarının
planlarına uygun şekilde yapılaşması tamamlanmış uygulanmasında ortaya çıkan sorunlar ortaya
alanlarda yaşam kalitesini artırmaya yönelik konularak ıslah planları ile getirilen nüfus ve
fiziksel mekana ilişkin düzenlemeler yapılacaktır. yapı yoğunluğunun düşürülebilmesi, sosyal
- Gecekondu alanlarının yoğun olduğu ve normal altyapı standardının artırılması ve kaliteli yaşam
şartlarda dönüşüm sürecinin başlamadığı veya az çevreleri oluşturulabilmesi, bölge yi sınırlayan
miktarda başladığı alanlarda ıslah imar planlarının İncesu Vadisinin karşı yamaçlarında sürdürülen
uygulanmasında ortaya çıkan sorunlar ortaya 50.Yıl parkı ve çevresinde kentsel dönüşüm
konularak ıslah planları ile getirilen nüfus ve yaklaşımının vadini bölge içerisinde kalan
yapı yoğunluğunun düşürülebilmesi, sosyal Zafertepe bölgesi başta olmak üzere diğer ıslah
altyapı standardının artırılması ve kaliteli yaşam planlama bölgelerinde de uygulanabilmesi esasına
çevreleri oluşturulabilmesi, bölge içerisinde dayalı dönüşüm eylem planları hazırlanarak
yer alan Dikmen Vadisi dönüşüm projesinden uygulamasına ilişkin yöntemler geliştirilecektir.
elde edilen tecrübelerin vadinin 3, 4 ve 5. 2023 Planlama Nüfusu Öngörüsü;
etaplarında ve diğer ıslah planlama bölgelerinde - Günümüze kadar yapılan planlama çalışmalarında
de uygulanabilmesi esasına dayalı dönüşüm bölge için belirlenen plan nüfusu kapasitesinin;
eylem planları hazırlanarak uygulamasına ilişkin özellikle ıslah planlama alanlarında yapılacak
yöntemler geliştirilecektir. olan dönüşüm eylem planları ile 30.000 kişi
2023 Planlama Nüfusu Öngörüsü; azaltılarak 180.000 kişinin yaşayabileceği yaşam
- Günümüze kadar yapılan planlama çalışmalarında çevresi oluşturulması öngörülmektedir.
bölge için belirlenen plan nüfusu kapasitesinin; KY3 – GÖLBAŞI:
özellikle ıslah planlama alanlarında yapılacak Özel Çevre Koruma Bölgesi sınırları içerisinde
olan dönüşüm eylem planları ile 40000 kişi yer alan Gölbaşı kentsel yerleşik alanı için Çevre
azaltılarak 135.000 kişinin yaşayabileceği yaşam Düzeni planı ile belirlenen statü 2023 planlama
çevresi oluşturulması öngörülmektedir. çalışmalarında benimsenmiştir. Bu bölge için
KY2 - BAĞCILAR – YILDIZ: mevcuttaki 1/25.000 ölçekli Gölbaşı Özel Çevre
Yıldız (31), Kırkkonaklar (32), Bağcılar (33) ve Koruma Bölgesi Çevre Düzeni Planı’nın öngördüğü
Zafertepe (34) üst bölgeciklerinin oluşturduğu nüfus verisi olan 84.000 kişi, dışsal plan verisi
kentsel yerleşik dokuyu tanımlamaktadır. Bu olarak alınmıştır.
Kentsel Gelişme Alanları (KG): KÇ2 – MAHMATLI:

KG1 – Y.İMRAHOR: Ankara-Pozantı Otoyolunun Konya yolu kesişim
Ankara kentinin güneyinde İmrahor Vadisi ile noktasında ve Mogan –Eğmir havza sisteminin
Elmadağ kayak merkezi arasında Çevre Otoyolun dışarısında konumlandırılan Sanayi alanları bölge
dış kısımlarındaki alanlara ilişkin daha önce içerisinde yer alan Karaali, Bezirhane, Selametli,
Büyükşehir Belediyesince yapılan alt ölçekli Karagedik gibi yerleşimler ile metropoliten alanın
planlama çalışmaları ile bölgeye 30000 kişilik bir güneyinde oluşturulması öngörülen Odağın temel
nüfus ataması yapılmıştır. istihdam bölgesi olarak kurgulanmıştır.
Ancak söz konusu planının idari yargıya taşınması KÇ3 – TEKNOKENT:
ile planın Mamak çöplüğüne yakın alanların Karagedik bölgesinde yer alan Bilkent, Fatih
planlanmaya konu edilmesi ile çöplükten üniversiteleri ile ASO’ya ait mülklerinin teknoloji
oluşabilecek afet risklerinin giderilmeksizin konut geliştirme bölgesi çatısı altında Ar-Ge faaliyetlerinde
kullanım kararı üretilmesi, planlama yoğunluğunun bulunabilecekleri alanlar olarak değerlendirilmesi,
ÖÇK için belirlenen yoğunluklar doğrultusunda Ankara’da bilişim sektörünün canlandırılması ve
tespit edilmesi gibi nedenlerle iptal edilmiştir. kentin sahip olduğu nitelikli işgücü potansiyelinin
Günümüzde Mamak çöplüğünden harekete geçirilebilmesi yaklaşımları ile bölge
kaynaklanabilecek afet riskine karşı gerekli Teknokent olarak belirlenmiştir.
tedbirlerin alınmış olması ve çöplükten çıkan metan Odaklar (OD) : MAHMATLI:
gazından enerji elde edilmesi projesinin hayata Günümüze kadar yapılan üst ölçekli planlama
geçirilmiş olması nedeniyle bölge Elmadağ Kayak çalışmalarında kentin güneyinde bir çekim odağı
merkezinin ortaya koyduğu turizm potansiyelinin yaratılmasına yönelik arayışlar sonucunda ÖÇK
de kent turizmine kazandırılması ile önemli bir sınırları dışında yer alan Ahiboz köyü odak olarak
konuma ulaşabilecek nitelikte kentsel gelişme belirlenmiştir.
bölgesi olarak ele alınmıştır. 2023 planlama çalışmasının da temel kurgularından
Bölgeye İlişkin Stratejiler; olan odak yaratma arayışları bu bölgede Ahiboz
- İmrahor Vadisi ve İncesu yeşil sistemini besleyen odağının ÖÇK’nın yasal sınırlarının dışında
vadi tabanlarının korunması esas alınacaktır. kalmasını yeterli bulmamış, koruma statüsü
kazandırılması ilkesinin benimsendiği ve coğrafik
- Çevre Otoyolunun dışında konumlanması
eşiğe oturtulan Mogan-Eğmir havza sisteminin
nedeniyle altyapı sunum maliyetinin yüksek dışında bir alanın arayışları neticesinde Ankara
olmasının getireceği dezavantajlı durumun – Pozantı otoyolu ile Konya yolu kesişiminin
giderilmesi bakımından bölge etaplamalı olarak sunduğu ulaşılabilirliği yüksek olan ve kentsel
ve örgütsel bir yapıda konut üretilmesine olanak çalışma alanlarını da destekleyici nitelikteki
verecek şekilde hayata geçirilecektir. Mahmatlı ve civarı, bölgenin geliştirilmesi gerekli
- Bu alanda yapılacak plan etaplarının kayıt görülen yeni odağı olarak belirlenmiştir. Bu odağın
altına alınarak sürdürülmesine imkan sağlayıcı belirlenmesinde Mahmatlı civarındaki kamu
mekanizmalar oluşturulacaktır. mülklerinin, ucuz arsa ve konut üretimini cazip
2023 Planlama Nüfusu Öngörüsü; kılacak olanaklar sunması da değerlendirilerek 2023
- Y.İmrahor kentsel gelişme bölgesinde alt ölçekli çalışması ile Mahmatlı odağında yaklaşık 50.000
planlama çalışmaları ile belirlenen 30.000 kişinin yaşamasına yönelik kararlar üretilmiştir.
kişilik nüfus atamasının plan dönemi sonlarına Yarı Kırsal Alanlar (KR):
veya sonrası dönemlerde hayata geçirilmesi KR1 – HACILAR – BALIKPINAR:
öngörülmektedir. Özel Çevre Koruma Bölgesi Çevre Düzeni Planı
Kentsel Çalışma Alanları (KÇ): ile belirlenen Bağcılık Bahçecilik alanlar tarif
KÇ1 – KONYA YOLU AKSI: edilmektedir. Bu alanlarda ÖÇK tarafından onaylanan
Özel Çevre Koruma Bölgesi Sınırları içerisinde yer plan koşulları geçerliliğini korumaktadır.
alan ve onaylı çevre düzeni planı ile kentsel çalışma KR2 – KARATAŞ – BURSAL:
alanları olarak belirtilen alanlarda çevreyi kirletici Özel Çevre Koruma Bölgesi Çevre Düzeni Planı
sanayi faaliyetlerine izin verilmeyecektir. ile belirlenen Bağcılık Bahçecilik alanlar ile ÖÇK
sınırları dışında kalan ancak bu planın etkileşim odakları arasında ana ulaşım bağlantısının geçişine
bölgesi olarak ele alınarak aynı karakterli bölgeler imkan sağlayıcı ve bu unsuru kente olumlu yönde
ile Elmadağ yamaçlarında öngörülen kentiçi turizm kazandırıcı plan revizyonları gerçekleştirilecektir.
hareketliliğinin bir unsuru olarak ayrılmış olan Oyaca için 2023 planlama çalışmasında 10.000
Haftasonu evleri bölgesini tariflemektedir. kişilik bir nüfus ataması yapılmıştır.
Haftasonu evlerine yönelik yapılacak planlama YB5 – BALA:
çalışmalarında bölgenin kalıcı yerleşim bölgesi 5216 sayılı yasanın yürürlüğe girmesinden önce
olmasını sağlayıcı sosyal donatı planlamasından İller Bankası tarafından ihale edilmek suretiyle
kaçınılması önem kazanmaktadır. Bu bölgeler hazırlanan Bala imar planları yasanın yürürlüğe
kentte yaşayan insanların haftasonu veya tatil girmesi ile Büyükşehir belediyesi koordinasyonunda
dönemlerinde bireysel rekresyonel ihtiyaçları ve 2023 planlama çalışmasının temel kurguları
doğrultusunda kullanılabileceği alanlar olarak çerçevesinde ele alındığından onaylı planın kararları
algılanıp bu gerekliliğin getirdiği plan kurgusu doğrultusunda uygulama yapılması sağlanacaktır.
hayata geçirilmelidir
YB6 – KESİKKÖPRÜ:
Yerleşimler / Belediyeler (YB) :
Kesikköprü Barajının Ankara’nın içme suyu
YB1 – KARAGEDİK: temininde kullanılması yönünde yapılacak
Mahmatlı Sanayi bölgesi ile Teknokent arasında çalışmalar ile barajın havza koruma statüsüne sahip
avantajlı bir konumda bulunan Karagedik’e ait olmasının getireceği zorunluluklar çerçevesinde
imar planlarının; ulaşım sisteminin yeniden plan revizyonları yapılacaktır.
kurgulanması, kent merkezi - konut alanları – Koruma Alanları / Turizm (KT):
çalışma alanları dengesinin kurulması, tarım alanları
KT1 – ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGESİ:
ile kentsel alan arasında geçiş bölgesi yaratılması
yönünde alt ölçekli plan revizyonları yapılacaktır. Kanun ile sınırları belirlenen ve planlama yetki
ve sorumluluğu Özel Çevre Koruma Kurumu
2023 planlama çalışmasında Karagedik’in 275000’e
Başkanlığına ait alandaki onaylı planlar ile geliştirilen
ulaşabilecek plan nüfusu kapasitesinin 20.000
koruma esaslarına uyulacaktır.
olarak yeniden kurgulanması hedeflenmektedir.
KT2 – MOGAN –EĞMİR HAVZASI:
YB2 – BEZİRHANE:
Kanun ile sınırları belirlenen koruma bölgesi
Bezirhane’ye ait onaylı imar planları 2023 planlama
dışında kalan ancak, Mogan gölünü besleyen
çalışmalarının sürdürüldüğü dönem içerisinde bu
dere ve akarsuların doğal havza sınırlarında
plan ile eşgüdüm sağlanacak yönde revizyona tabi
koruma statüsü kazandırılması öngörülen alanları
tutulmuştur. Yapılan revizyon ile Bezirhane’nin
kapsamaktadır. Bu alanlar içerisinde Mogan ve
plan nüfusu kapasitesi 32.000 kişiden 13.000 kişiye
Eğmir göllerini besleyen aquferlerin korunması,
düşürülmüştür.
tarımsal mücadelede toprağın ve yer altı sularının
YB3 – SELAMETLİ: kirletilmesine olumsuz etkileri bulunan yöntemlerin
Selametli’ye ilişkin nüfus atamaları 25.000 kişiye sınırlandırılmasını denetleyici mekanizmaların
ulaşmasına karşın, bu yerleşimin 10.000 kişi nüfus geliştirilmesi yönünde çalışmalar yapılacaktır.
kapasiteli olarak kurgulanması öngörülmektedir. KT3 – BEYNAM ORMANLARI:
YB4 – KARAALİ: Ankaranın önemli bitki alanlarından olan ve doğal
Karaali’ye ait onaylı imar planlarının genel sit alanı olarak belirlenen Beynam ormanlarının
kurgusunun revizyonu gerektirmediği, ancak korunarak geliştirilmesi ve doğa turizmi
yerleşim dışı tutulacak alanların plan kapsamı potansiyelinin değerlendirilerek kente ekonomisine
dışına çıkarılması yanında plana ait uygulama kazandırılması sağlanacaktır.
koşullarının yeniden kurgulanması ile mevcut imar KT4 – BALABAN TARIM HAVZASI:
planı kapasitesinin 2023 çalışması ile Karaali için
Güney planlama bölgesinin önemli tarımsal
öngörülen 10.000 kişilik nüfus büyüklüğüne uygun
üretim alanlarından olan Balaban tarım havzasında
duruma getirilebileceği belirlenmiştir.
tarımsal üretimin geliştirilmesine yönelik olarak
YB5 – OYACA: DSİ tarafından projelendirilen barajların ve
Oyaca’ya ilişkin olarak yapılacak planlama sulama sisteminin hayata geçirilmesi, tarım
çalışmalarında beldenin Mahmatlı ve Temelli alanlarının korunması ve yöredeki kırsal bölgelerin
kalkındırılması yönünde ilgili kurumlar ile işbirliği geçirilmesini sağlayarak, bölgede yapılacak özel
yapılması sağlanacaktır. planlama çalışmaları neticesinde vadi içerisinde
KT5 – KIZILIRMAK HAVZASI: bulunan mülkiyetlerin ve vadiye zarar veren sanayi
Ülkemizin önemli akarsularından olan Kızılırmak işletmelerinin kaldırılabilmesi amacıyla ayrılan
ve bunu besleyen dere yataklarının her türlü turizm öncelikli karma kullanım alanlarını ifade
kirleticiliğe karşı korunmasının sağlanması esastır. etmektedir.
Bu itibarla tarımsal mücadele yer altı ve yerüstü Açık ve Yeşil Alan Sistemleri (YS) :
su kaynakları ile toprağı kirletmeyecek yöntemler YS1 – ODTÜ ORMANLARI:
belirlenecektir. Doğal sit alanı olarak tespit edilen ODTÜ
KT6 – ELMADAĞ: ormanlarının Eğmir gölü ve çevresindeki kısımlarını
Bölgenin mevcut turizm potansiyelinin kent kapsamaktadır. Bu alanların korunup geliştirilmesi
ekonomisine kazandırılması sağlanacaktır. Bu ve göl çevresinin sunmuş olduğu rekreasyonel
kapsamda kış sporları merkezi olarak ön plana çıkan imkanların kente kazandırılması esastır.
Elmadağ kayak merkezinin uluslararası standartlara YS2 – İMRAHOR VADİSİ:
uygunluğu sağlanarak Ankara’ya uzun vadede kış Mogan – Eğmir sisteminin kent merkezine İncesu
olimpiyatlarını kazandırabilecek turizm yatırımları Vadisi ile girdiği yeşil sistemin başlangıcını ve önemli
yönlendirilecektir. bir parçasını oluşturan İmrahor Vadisinin korunarak
KT7 – BEYNAM: rekreasyonel açıdan kente kazandırılması yönünde
Beynam ormanlarının sunmuş olduğu turizm vadi içerisindeki mülkiyet problemini çözecek ve
imkanlarının hayata geçirilebilmesi ve kentiçi kirlilik yaratan sanayi faaliyetlerinin kaldırılmasını
turizm hareketliliğinin sağlanabilmesi amacıyla sağlayacak planlama çalışmaları yapılacaktır.
Beynam köyü ve çevresi hafta sonu ve tatil dönemi YS3 – MOGAN AKÜFERİ:
ikincil konut alanı olarak ayrılmıştır. Mogan – Eğmir sistemini besleyen dereler ve
KT8 – MÜHYE: kollarının yeşil ve açık dokusunun korunarak
İmrahor vadisinin korunması kapsamında günümüze sürekliliğinin sağlanması esastır. Bu sistem üzerinde
kadar yapılan klasik planlama yaklaşımları ile bulunan Dikilitaş göletinin sunduğu rekreasyon
hayata geçirilememiş planlama kararlarının hayata imkanı bölgeye kazandırılacaktır.

Şekil 9.14. : Güney Planlama Bölgesi Nüfus Analizi





  

























620

580
Harita 9.5. : Güney Planlama Bölgesi Müdahale Biçimleri, Plan Kararları
581
621
9.2.5. DOĞU PLANLAMA BÖLGESİ nitelenebilecek yapı ve ilişkilerle kendini gösterdiği

Tanım görülmekte iken, doğu planlama bölgesinde kentsel
alana yakın kesimleri oluşturan Mamak ilçesi çevresi
Ankara kentinin topoğrafik anlamda çevrili olduğu ise, kendi içinde kırsal ya da yar kırsal yapı ve ilişkiler
“çanak”ın kapalı olduğu ve önemli yükseltiler ile barındıran içsel farklılaşmalar göstermektedir.
sınırlanan, gelişme süreci içinde gecekondu alanları
Bölge içindeki yerleşimler ise, bölge alanı içinde
ile çevrelenmiş Mamak ilçesi başta olmak üzere,
dengeli dağılmış görünmektedir. Mamak ilçesi
Samsun Yolu geçişinin yarattığı çekim ve koridor
ve içerisinde çok yoğun gecekondu alanları ve
etkisi ile Lalahan, Hasanoğlan, Yeşildere ve doğu nüfusu barındıran ve kentin görece en eşitsiz
uçta Elmadağ ilçe merkezini içeren, kuzeybatı gelişmiş alanına en yakın iki yerleşme Lalahan ve
ucunda Kalecik ilçe merkezini de kapsayan yaklaşık Kutludüğün Belediyeleridir. Lalahan’da Samsun
133.000 ha büyüklüğündeki gelişme kutbudur. Yolu üzerinde yer seçmiş bazı önemli sanayi tesisleri
2000 yılı itibariyle 426.652 kişinin yaşadığı doğu bulunurken, Kutludüğün engebeli topoğrafyası ile
planlama bölgesi, kentin bir çok açıdan eşitsizlikleri önemli miktarda taş ve kum ocağına sahiptir. Bir
ile anılan, sosyal ve ekonomik müdahaleler açısından bölümü Bayındır Barajı su toplama havzasında yer
en öncelikli ele alınması gereken bölgesidir. alan taş ve kum ocaklarının işletilmesinin kontrol
Arazi Kullanım altına alınması gerekli görünmektedir. Bölgenin
Cumhuriyet tarihi açısından önem taşıyan bir
Doğu Planlama Bölgesinin arazi kullanışını
başka önemli yerleşimi “öğretmen okulları” ile
biçimlendiren en temel unsur olan topoğrafya, akla gelen Hasanoğlan yerleşimidir. Samsun
bir yandan yüksek eğimli tepeler üzerinde yer Yolu’ndan kuzeyde bağ-bahçe alanları da bulunan
seçmiş gecekondular, diğer yandan orman Hasanoğlan’ın ardından Yeşildere ve en doğu
alanları ve yerleşime uygun olmayan sınırlayıcılar uçta ise, Elmadağ ilçe merkezi yer almaktadır.
nedeniyle Samsun Yolu üzerinde belirli noktalarda Savunma sanayi işletmelerinin yoğunlaştığı ve
oluşturduğu yoğunlaşmalarla göze çarpmaktadır. sanayi istihdamının önem kazandığı Elmadağ ise,
Bölgenin kentsel alan içinde olarak yorumlanan önemli bir odaktır. Bölgenin kuzeydoğu ucunda
Mamak çevresindeki gecekondularla, Ankara ise, bağ-bahçe alanları ve Kızılırmak geçişindeki
kentinin en yoğun gecekondu varlığına sahip ilçesini tarımsal niteliğiyle öne çıkan Kalecik ilçe merkezi
barındırması yanında, Samsun Yolu boyunca yer yer almaktadır.
seçmiş büyük alan kullanan kamu kurumları,
savunma sanayinde uzmanlaşma eğilimindeki Sosyo-Ekonomik Yapı

sanayi tesisleri de, bölgeyi diğer planlama 2000 yılı nüfus sayımının  işgücü ve ekonomik
bölgelerinden farklılaştırmaktadır. Doğu planlama yapıya ilişkin değerlendirmeleri gözönüne

bölgesinin diğer bölgelerden farklılaşan bir başka alındığında güneybatı planlama bölgesinde işsizlik


yanı da, diğer
  bölgelerde
  Ankara metropoliten
 kent 
  oranının kentteki
 en yüksek
   düzeyde gerçekleştiği
          
merkezine yakın
  kesimlerinin kentsel
  alan
 olarak
  görülmektedir.
 2000 
   yılı itibariyle
 % 6,30 oranıyla,

Şekil 9.15. : Doğu Planlama Bölgesi Sınırları

Şekil
 9.16. : Doğu Planlama Bölgesi Arazi Kullanım


           
 
         
 
        



        
 
  
      

             
         

        
  
 
      
         
          
       

           

          
         



güneybatı planlama bölgesindeki % 3,83’lik vermektedir. Bölgede çalışanların % 33,8’i

işsizliğin yaklaşık 2 katı kadar işsizlik görülen doğu toplum hizmetleri alt kolunda çalışmaktadır.
planlama bölgesinde Natayolu üst bölgesinde % 9, Kent ortalamasının altında ve güneybatı planlama
Mamak, Tuzluçayır, Mutlu üst bölgelerinde % 8’ler bölgesinin yaklaşık 10 puan gerisinde olan bu
düzeyinde işsizlik görülmektedir. Bu çok yüksek oran, bölge içinde kent genelinden görece farklı
işsizlik oranının 2005 yılı DİE verilerine göre tüm bir istihdam dengesi bulunduğunu göstermektedir.
Türkiye ve Ankara’da olduğu gibi yaklaşık 1,5 kat Bunu, % 16,4 ile imalat sanayi, %16,1 ile ticaret,
arttığı düşünüldüğünde, doğu planlama bölgesinin %11,6 ile zirai faaliyetler, % 7,6 ile inşaat, %7,32 ile
eşitsiz gelişen sorunlu sosyo-ekonomik yapısı çok mali kurumlar alt sektörleri izlemektedir.
daha iyi anlaşılabilecektir. Bu oranlar, bölgenin büyük ölçüde dönüşümünü
Metropoliten kent bütününde % 39,14 olan reel tamamlamış Abidinpaşa, Gülseren, Saimekadın üst
aktivite oranının, güneybatı planlama bölgesinde bölgelerinde toplum hizmetlerini, Kayaş, Kıbrıs,
% 50,5 iken, Doğu planlama Bölgesinde % 38,31 Mamak üst bölgelerinde imalat sanayi ve ticareti,
oranında gerçekleşmesi de, bölgedeki ekonomik Türközü ve Mutlu gibi dönüşümün yaşandığı üst
yapıdaki eşitsiz gelişmeyi özetleyen bir başka bölgelerde inşaatı, Elmadağ, Lalahan, Hasanoğlan
veridir. üst bölgelerinde tarım ve imalat sanayini ön plana
Bölgede işgücünde olmayan nüfus % 55,39’dur. çıkarmaktadır. Abidinpaşa, mali kurumlar; Kıbrıs,
İktisaden faal olmayan nüfus içinde en önemli madencilik; Mutlu ise, ticaret alt kollarında yükselen
unsur ise, ev hanımlarının çokluğudur. Öğrenci istihdamları ile dikkat çekmektedir.
ve emekli nüfusundan çok daha fazla ev hanımı Bu yapı, güneybatı ve batı planlama bölgelerindeki
nüfusuna sahip bölgede, kadın nüfusun çalışma temel istihdam kaynağı olan “beyaz yakalı”
yaşanma katılmadığı, gelir düzeyinin de bununla çalışanların, doğu planlama bölgesinde o denli
paralel olarak diğer bölgelerden çok daha düşük baskın olmadığını, imalat sanayi ve hizmet işlerinde
olduğu görülmektedir. çalışan idari personel işlerinin bölgenin farklılaşan
Bölge içinde çalışanların %20,88’ini kadın nüfus özgünlüklerinden olduğu görülmektedir. “Mavi
oluşturmakta olup, işsizlik beyan eden kadınların yakalı” çalışanların ve bölgenin eğitim düzeyine
erkeklerin yaklaşık yarısı kadar olması dikkat uygun hizmet işlerinde çalışanların oluşturduğu
çekicidir. Kadın istihdamının tüm planlama bölgeleri sosyo-mekansal yapı, kentin sosyal politikalar
içindeki en düşük oranda gerçekleşmesi de, bölgenin açısından en öncelikli müdahale alanının doğu
sosyal yapısını özetlemektedir. Buna ilaveten, planlama bölgesi olduğunu göstermektedir.
bölgede tarımsal işlerde çalışan kadın nüfusun ayısı Doğu Planlama Bölgesinin, diğer bölgelerden
da, kırsal alanda artmaktadır. Bunu doğrulayan veri farklı olarak çok kesin çizgilerle ayrılmış, kentsel
ise, kentsel alan içindeki üst bölgelerde yükselen ve yarı kırsal, kırsal alanlarından çok, kentsel
işsizliğe ve düşen kadın istihdamına karşın, kırsal olarak yorumlanacak Mamak ilçesi yerleşimlerinin
alana açıldıkça işsizliğin görece düşmesi ve kadın bir bölümünde de, sorunlu sosyo-ekonomik
istihdamının artmasıdır. Bölge içindeki iktisaden göstergelere sahip olması, bu bölge içindeki işsizlik,
faal olma oranları da, özellikle Mamak ilçesi içindeki yoksulluk vb. önemli sorun alanlarının bölge
üst bölgelerdeki eşitsiz ve sorunlu sosyo-ekonomik bazında tespit edilip, özel müdahale biçimleri ile
yapıdaki dengesizlikleri ortaya koymaktadır. yaklaşılması gerekliliğini ortaya çıkarmaktadır.
İşgücünde olmayan nüfusun Kayaş, Türközü üst Kentsel yaşama uyum yapabilme anlamında, bir
bölgelerinde % 60’lar düzeyinde gerçekleşmesi dizi sosyal program ve projenin uygulanması
de, gecekondu bölgelerindeki düşük istihdam, gereken niteliği ile, “kentin doğusu” eşitsizliklerin
ekonomik yaşama katılamayan kadın nüfus ve giderilmesi gereken en öncelikli alanıdır.
dolayısıyla sosyo-demografik, sosyo-ekonomik Sosyo-Demografik Yapı
yapının en eşitsiz bölgelerinin kentin yerleşik Doğu planlama bölgesinde ortalama hane halkı
alanı içinde bulunduğunu göstermektedir. Bu büyüklüğü 4 olup, kent ortalamasının üzerinde
sorunlu alanlar için özel programlar uygulanması olan bu büyüklük, kentsel alan içinde sayılan Kıbrıs
gerekmektedir. üst bölgesinde 4,35’e, Mamak üst bölgesinde 4,29’a
Doğu planlama bölgesi içindeki yerleşmelerin yükselmekte, Abidinpaşa’da 3,65’e, Saimekadın’da
çalışanların istihdam edildiği ekonomik faaliyet ise, 3,46’ya kadar düşmektedir. Ancak kentsel alan
kolları bağlamında da irdelenmesi ise şu sonuçları dışına çıktıkça aile büyüklüğü de yükselmekte,
Kalecik’te 4,78’e, Kutludüğün’de 5,3 oranına sahip olmakla birlikte, tüm bu bölgelerdeki sorunlu
ulaşmaktadır. ve eşitsiz gelişmiş yapının dönüşümünün ıslah
Bölgenin kentsel anlamda yoğunlaşan ve en fazla planlarına bırakılmaması gerektiği görülmektedir.
nüfusun yaşadığı üst bölgelerden Saimekadın ve Sosyo-ekonomik, sosyo-demografik ve mekansal
Abidinpaşa, 1 ve 2 kişilik hanelerin yüzdesi kent anlamda yapılan tespitler, doğu planlama
ortalamasına görece yaklaşırken, Gülveren, Gülseren, bölgesindeki gecekonduların dönüşümünü fiziksel
Tuzluçayır, Türközü için de, 1 ve 2 kişilik hanelerin anlamıyla sınırlayan çabaların yetersiz olduğunu
yüzdesi kent ortalamasına yakın seyretmektedir. göstermektedir. Bölgede, ekonomik, sosyal ve
Ancak, Kıbrıs, Kayaş, Mutlu, Mamak, Natayolu mekansal anlamda birbiriyle bütünleşen ve
üst bölgeleri ise, yüksek aile büyüklükleri yanında, eşitsizlikleri giderebilme amaçlı sosyal programlar
tek ve iki kişilik hanelerin azlığı ve kadın nüfusun uygulanmalıdır.
çalışma yaşamına katılması anlamında da, görece Doğu planlama bölgesi içindeki binaların kullanım
en eşitsiz gelişmiş bölgeler olarak yorumlanabilir. amacı irdelendiğinde, yapılan en önemli tespit,
Bölge içindeki yerleşimleri arasında diğer kentte en fazla bina bulunan ilçenin Mamak
planlama bölgelerinde olmadığı kadar benzer bir ilçesi olduğudur. Bu veri, Mamak ağırlıklı olmak
yapının görüldüğü Doğu Planlama Bölgesinde, üzere, henüz dönüşümünü tamamlamamış
çocuk sahipliliği ve aile büyüklüğü oranlarının gecekondulardan oluşan bina stoğunu da açıkça
yüksekliği, bebek ölüm oranı ve anne-çocuk oranı ortaya koymaktadır. Bina sayımlarında her bir
açısından da kentin diğer bölgelerinden daha kötü gecekondu bağımsız birim olarak ayrı bir bina
göstergeler göze çarpmaktadır. Özellikle gecekondu olarak sayıldığından, Çankaya’nın yarısı kadar
bölgelerinde eğitim programları gerçekleştirilmesi nüfusa sahip olan Mamak’ın, Çankaya’dan fazla
gerekmektedir. binaya sahip olması sonucu ortaya çıkmaktadır.
Doğu Planlama Bölgesi içindeki diğer yerleşimler Konut Dokusu ve Onaylı Planlar
olan Elmadağ, Kalecik ilçeleri ve Kutludüğün, Doğu planlama bölgesi, gecekondu ağırlıklı yapısı
Hasanoğlan, Lalahan, Yeşildere ilk kademe yanında çalışma alanları da sınırlı niteliğiyle dikkat
belediyelerinde ise, Mamak ilçesi ile benzeşen çekmektedir. Bölge içindeki yapıların % 93,6’sının
sosyo-ekonomik yapıya karşın, tarımsal işlerle yalnızca konut amaçlı kullanıldığı görülmektedir.
iştigal etme oranı ve artan aile büyüklüğü, yine Bu kentteki en yüksek orandır. Konut ve konut dışı
de iki farklı yapı olduğunu düşündürtmektedir. karışık yapılar birlikte hesaplandığında, bölgedeki
Özellikle, Lalahan, Kutludüğün ve Yeşildere’de yapıların % 96,8’ini, konut ve konutla birlikte yer
çok daha kırsal bir sosyo-demografik yapı alan ticari binaların oluşturduğu görülmektedir.
görülmekte iken, Hasanoğlan ve Elmadağ, sanayi Bu tespit, bölgede kamusal ve kamusal olmayan
çalışanlarının yüksekliği yanında görece daha hizmetlerin yetersizliğinin de göstergesidir.
düşük aile büyüklükleri ile diğer belediyelerden
farklılaşmaktadır. Kalecik ise, ilçe merkezi olmasına Kent mekanında eşitsiz dağılan kentsel servisler,
karşın kırsal yerleşimlere benzeyen aile büyüklüğü kaçak yapılar ile yoğunlaşan ve topoğrafik yapısı
ve istihdam yapısı ile öne çıkmaktadır. nedeniyle kamu kurumları ve çalışma alanları
için de cazip olanaklar sunmayan bölge, adeta
Nüfus yoğunlukları açısından yapılan değerlendirme bir “yatakhane kent” görünümündedir. Bölgede,
de en önemli nokta, Saimekadın, Abidinpaşa üst çalışma alanlarının görece dengelenmesinde,
bölgelerindeki çok yüksek yoğunluklardır. Kent ticari yapılar ile Samsun Yolu üzerinde yer seçen
ortalamasının da üzerindeki bu yoğunluklar, ıslah sanayi yapıları etkendir. Bölge içindeki sanayi
planları ile dönüşen bu bölgelerdeki mekansal
yapılarının eğitim, kültür, sağlık amaçlı yapılar ve
yapının sağlıksızlığı hakkında da önemli bir ipucu
resmi dairelerden fazla olması, bölgedeki kamusal
vermektedir. Bu yerleşimleri, Türközü, Gülseren,
hizmetlerin yetersizliğini göstermesi açısından
Mutlu, Tuzluçayır ve Gülveren üst bölgeleri
önemlidir.
izlemektedir. Islah planları ile dönüşüm sürecinin
başladığı ve kendi içinde yoğunlaşma eğiliminin Binaların kimin tarafından yapıldığına yönelik
gözlendiği bu yerleşimlerde de, süreç içinde analiz ise, Doğu Planlama Bölgesindeki yapıların
yoğunluk değerlerinin yükselmesi beklenmektedir. %97,2’sinin herhangi bir örgütlenme olmaksızın
Mamak, Kayaş, Natoyolu ve Keçikıran üst bölgeleri özel girişimlerce yapıldığını göstermektedir. Yapı
ise, dönüşümün sınırlılığı ve açık alan barındırma kooperatifleri tarafından yapılan yapılar ise sadece
oranlarının yüksekliği ile görece düşük yoğunluklara % 0,8’lik bir büyüklük oluşturmaktadır. Bölgedeki
Tablo 9.29. Doğu Planlama Bölgesinde İşgücü Durumu
NÜFUS İSTİHDAM İŞSİZ İŞGÜCÜNDE OLMAYAN BİLİNMEYEN
ÜST BÖLGE ADI
İşgücünde
TOPLAM ERKEK KADIN ERKEK KADIN İstihdam % ERKEK KADIN İşsiz % ERKEK KADIN ERKEK KADIN
Olmayan %
TÜRKÖZÜ 18.202 9.027 9.175 5.344 978 34,73 741 360 6,05 2.942 7.837 59,22
ABİDİNPAŞA 33.608 16.061 17.547 8.940 2.783 34,88 1.346 841 6,51 5.774 13.923 58,61 1
MUTLU 28.370 13.980 14.390 8.268 1.831 35,60 1.303 708 7,09 4.408 11.850 57,31 1 1
TUZLUÇAYIR 32.643 16.114 16.529 8.916 2.189 34,02 1.688 983 8,18 5.510 13.356 57,79 1
MAMAK 22.314 11.076 11.238 6.281 909 32,22 1.232 517 7,84 3.563 9.812 59,94
SAİMEKADIN 26.725 12.678 14.047 6.763 2.466 34,53 1.101 747 6,91 4.813 10.834 58,55 1
KAYAŞ 33.723 16.699 17.024 9.671 1.475 33,05 1.570 673 6,65 5.458 14.875 60,29 1
KIBRIS 31.960 16.161 15.799 10.429 2.128 39,29 1.264 449 5,36 4.468 13.222 55,35
NATOYOLU 11.914 5.944 5.970 3.181 597 31,71 783 372 9,69 1.979 5.001 58,59 1
KEÇİKIRAN 15.978 8.940 7.038 6.188 743 43,38 582 265 5,30 2.170 6.029 51,31 1
GÜLVEREN 16.017 8.013 8.004 4.745 840 34,87 707 330 6,47 2.561 6.834 58,66
GÜLSEREN 13.250 7.729 5.521 5.545 510 45,70 556 213 5,80 1.626 4.796 48,47 2 2
KUTLUDÜĞÜN 3.879 1.966 1.913 1.541 1.297 73,16 53 12 1,68 372 604 25,16
KIZILCA 3.074 1.559 1.515 1.273 988 73,55 42 23 2,11 244 504 24,33
LALAHAN 3.911 2.208 1.703 1.904 1.181 78,88 31 22 1,36 273 500 19,76
HASANOĞLAN 7.753 4.008 3.745 3.024 2.548 71,87 61 38 1,28 923 1.159 26,85
ELMADAĞ 18.763 9.162 9.601 5.256 1.474 35,87 651 299 5,06 3.255 7.828 59,07
KALECİK 9.672 5.042 4.630 3.169 1.726 50,61 244 86 3,41 1.629 2.818 45,98
GENEL TOPLAM 331.756 166.367 165.389 100.438 26.663 38,31 13.955 6.938 6,30 51.968 131.782 55,39 6 6
585
Tablo 9.30. Doğu Planlama Bölgesinde Ekonomik Yapı ve İstihdam
MALİ
586
MADENCİLİK ULAŞTIRMA KURUMLAR, İYİ
AVCILIK, İMALAT ELEKTRİK, GAZ PERAKENDE HİZMETLERİ,
ÜST BÖLGE NÜFUS ve TAŞ İNŞAAT HABERLEŞME SİGORTA, NIMLANMAMIŞ
ORMANCILIK SANAYİİ ve SU TİCARET, SOSYAL ve
ADI OCAKÇILIĞI ve DEPOLAMA TAŞINMAZ FAALİYETLER
ve BALIKÇILI LOKANTA ve KİŞİSEL HİZ
MALLARA
TÜRKÖZÜ 6.322 5.344 978 40 2 7 1 970 93 69 6 545 14 1.309 172 440 27 444 193 1.497 467 23 3
ABİDİNPAŞA 11.723 8.940 2.783 31 19 1 1.291 234 133 18 775 26 2.011 408 918 101 898 385 2.845 1.600 19 10
MUTLU 10.099 8.268 1.831 36 36 17 1 1.222 179 83 9 1.041 41 1.701 314 639 35 608 249 2.908 956 13 11
TUZLUÇAYIR 11.105 8.916 2.189 28 9 23 9 1.387 208 126 13 1.136 41 1.832 391 699 77 714 339 2.956 1.090 15 12
MAMAK 7.190 6.281 909 29 4 17 5 1.394 98 68 1 833 19 1.148 171 388 14 447 127 1.943 465 14 5
SAİMEKADIN 9.229 6.763 2.466 19 30 6 1.012 174 107 17 509 16 1.395 327 599 80 749 367 2.331 1.473 12 6
KAYAŞ 11.146 9.671 1.475 49 8 26 1 2.041 192 127 14 891 19 1.942 294 751 37 845 228 2.983 676 16 6
KIBRIS 12.557 10.429 2.128 587 1.287 65 1 2.523 99 123 2 1.282 12 1.829 150 607 21 575 68 2.806 485 32 3
NATOYOLU 3.778 3.181 597 22 1 4 1 696 79 51 392 19 656 119 217 12 241 97 896 267 6 2
KEÇİKIRAN 6.931 6.188 743 23 13 3 985 85 116 9 338 16 782 125 322 21 290 106 3.306 376 13 2
GÜLVEREN 5.585 4.745 840 21 2 9 3 1.007 108 52 4 334 16 918 151 369 28 335 120 1.692 401 8 7
GÜLSEREN 6.055 5.545 510 14 6 1 1.262 101 20 223 5 636 92 226 9 133 52 3.021 247 4 3
KUTLUDÜĞÜN 2.838 1.541 1.297 494 1.236 38 283 3 9 73 131 5 48 1 60 4 402 47 3 1

KIZILCA 2.261 1.273 988 527 936 2 218 4 13 66 125 15 55 35 5 232 28
LALAHAN 3.085 1.904 1.181 488 1.066 28 1 282 16 6 145 3 178 15 104 5 50 8 622 67 1
HASANOĞLAN 5.572 3.024 2.548 1.001 2.206 40 517 48 18 1 220 4 241 34 107 8 130 30 747 217 3
ELMADAĞ 6.730 5.256 1.474 775 957 80 1.774 95 74 4 281 4 540 61 340 11 212 49 1.174 293 6
KALECİK 4.895 3.169 1.726 1.381 1.527 21 179 19 22 379 2 241 16 78 1 94 19 771 142 3
GNL. TOPLAM 127.101 100.438 26.663 5.565 9.277 445 34 19.043 1.835 1.217 98 9.463 257 17.615 2.860 6.907 488 6.860 2.446 33.132 9.297 191 71
Tablo 9.31. :Doğu Planlama Bölgesi Hanehalkı Yapısı ve Büyüklüğü

BÖLGE ADI HANEHALKI YERLEŞİK
SAYISI NÜFUS 1 kişilik 1+2
1 2 1+2 % 3 4 5 6 7 8 9 10+
hane % toplam
TÜRKÖZÜ 6.049 23.964 269 1,12 785 1.055 4,40 1.199 1.883 1.097 474 198 85 27 32
ABİDİNPAŞA 11.676 42.682 717 1,68 1.906 2.625 6,15 2.667 3.445 1.891 684 211 100 32 23
MUTLU 8.939 37.101 218 0,59 986 1.205 3,25 1.826 2.692 1.865 722 378 114 63 75
TUZLUÇAYIR 10.640 41.670 380 0,91 1.418 1.799 4,32 2.338 3.364 1.843 782 290 110 59 56
MAMAK 6.979 29.980 207 0,69 709 917 3,06 1.212 2.114 1.434 685 351 108 59 100
SAİMEKADIN 9.621 33.371 763 2,29 1.706 2.471 7,41 2.294 2.972 1.226 454 132 46 17 11
KAYAŞ 10.832 44.518 383 0,86 1.324 1.708 3,84 2.070 3.225 2.100 972 405 187 77 89
KIBRIS 9.929 43.267 240 0,55 948 1.189 2,75 1.537 2.960 2.336 1.105 447 183 87 86
NATOYOLU 3.637 15.443 112 0,73 351 464 3,00 711 1.067 721 390 159 59 30 37
KEÇİKIRAN 4.555 18.004 199 1,11 622 822 4,57 931 1.344 843 373 130 54 30 29
GÜLVEREN 5.327 20.172 328 1,63 757 1.087 5,39 1.116 1.646 921 338 124 47 20 30
GÜLSEREN 3.664 14.580 206 1,41 481 688 4,72 661 1.103 672 346 101 44 22 28
KUTLUDÜĞÜN 1.002 5.318 32 0,60 72 105 1,97 90 181 212 157 114 67 30 47
KIZILCA 1.002 4.201 43 1,02 127 171 4,07 173 272 213 90 48 17 7 12
LALAHAN 1.109 4.488 57 1,27 150 208 4,64 193 342 205 96 27 13 7 19
HASANOĞLAN 2.241 9.424 93 0,99 303 397 4,21 382 648 401 198 110 41 32 33
ELMADAĞ 6.505 25.378 339 1,34 959 1.299 5,12 1.253 1.924 1.168 521 199 70 34 38
KALECİK 2.711 12.966 193 1,49 378 572 4,42 343 508 444 303 251 94 52 145
GENEL TOPLAM 106.418 426.527 4.779 1,12 13.982 18.762 4,40 20.996 31.690 19.592 8.690 3.675 1.439 685 890
587
konut yapım sürecinin bireysel gecekondu yapım kentsel yerleşik alan içinde tanımlanamayacak,
süreci ile ilişkili olduğunu da gösteren bu oranlar, kırsal ve yarı kırsal alanları içeren bölge içindeki
bölgedeki yenilenme sürecinde de, toplu konut diğer yerleşmeler ise, 2000 yılı itibariyle yaklaşık
ve ada bazı uygulamalardan çok, ıslah planları ile 62.500 kişilik bir nüfusa sahip olmasına karşın,
parsel ölçeğinde yap-sat uygulamalarının hakim onaylı planları ile yaklaşık 750.000 kişilik bir atama
olduğunu ispatlamaktadır. yapılmıştır.
Doğu planlama bölgesinin 2000 yılı itibariyle sahip Bu ikili yapının her iki unsuruna da müdahale
olduğu 426.652 kişilik nüfusa karşın, bölge içinde edilmesi gerekmektedir. Bir yandan, kentin
onaylı planlarla oluşturulmuş kapasiteler, 1.670.000 gerçek sorunlarının yoğunlaştığı, sosyo-ekonomik
kişilik bir nüfus atamasına işaret etmektedir. Bu sorunsalları ile öne çıkan eşitsiz gelişmiş gecekondu
yaklaşık 1.250.000 kişilik nüfus atması da, kendi alanlarındaki dönüşümü, sosyo-mekansal boyutlarını
içinde iki parçada incelenebilir. Bunlardan birincisi görmezden gelip, sosyal program alanları tanımlayıp
kentsel yerleşimlerdeki ıslah planları ağırlıklı olarak uygulamaksızın ıslah planları eli ile gerçekleştiren
atanmış 795.000 kişilik nüfustur. Bu nüfus, Mamak, yaklaşımdan vazgeçilmesi yaşamsal bir önem
Kayaş, Türközü, Natayolu, Mutlu, Tuzluçayır, taşırken, diğer yandan da, abartılı projeksiyonlara
Keçikıran üst bölgeleri içindeki gecekondu oturan ilçe ve ilk kademe belediyeleri planlarının
alanlarının dönüştürülmesine yönelik ıslah planları revize edilmesi gerekmektedir.
ile atanmış olup, bu yerleşimlerdeki yaklaşık 365.000 2000 yılı itibariyle yaklaşık 426.000 kişinin
kişilik nüfusun 430.000 kişi artmasına neden olan yaşadığı ancak onaylı planlarla yaklaşık 1.670.000
bu planlama yaklaşımının ürettiği mekan ve sosyo- kişilik nüfus ataması yapılmış doğu planlama
ekonomik dokuların sorunluluğu, dönüşen kent bölgesinde, 900.000 kişi düzeyinde tutulması
parçalarından okunmaktadır. Öte taraftan, henüz öngörülmektedir.
DO�U BÖLGES� FAAL�YET KOLLARINDA ÇALI�AN DA�ILIM
TOPLUM
H�ZMETLER�, SOS �Y�
MAL� YAL ve K��SEL H�Z TANIMLANMAMI�
KURUMLAR, S�GO 33% FAAL�YETLER
RTA, TA�INMAZ 0%
MALLARA
7% Z�RAAT, AVCILIK,
ORMANCILIK ve
BALIKÇILI
12%
MADENC�L�K ve
TA� OCAKÇILI�I
0%
ULA�TIRMA, HABE
RLE�ME ve �MALAT SANAY��
DEPOLAMA TOPTAN ve 17%
6% PERAKENDE �N�AAT
T�CARET, LOKANT 8% ELEKTR�K, GAZ ve
A ve SU
16% 1%
Tablo 9.32. :Doğu Planlama Bölgesi Nüfus Yoğunlukları

DGU117 SAİMEKADIN 1432504 33371 232,96
DGU113 ABİDİNPAŞA 1833746 42682 232,76
DGU112 TÜRKÖZÜ 1496749 23964 160,11
DGU123 GÜLSEREN 1007209 14580 144,76
DGU114 MUTLU 3010695 37101 123,23
DGU115 TUZLUÇAYIR 3546450 41670 117,50
DGU122 GÜLVEREN 1746366 20172 115,51
DGU116 MAMAK 3946941 29980 75,96
DGU118 KAYAŞ 6006509 44518 74,12
DGU120 NATOYOLU 4249831 15443 36,34
DGU121 KEÇİKIRAN 10473145 18004 17,19
DGU119 KIBRIS 89539328 43267 4,83
DGU127 HASANOĞLAN 93157426 9424 1,01
DGU126 LALAHAN 47506363 4488 0,94
DGU124 KUTLUDÜĞÜN 79031006 5318 0,67
DGU125 KIZILCA 76611313 4201 0,55
DGU128 ELMADAĞ 538427566 25378 0,47
DGU129 KALECİK 367971300 12966 0,35
Doğu Toplam 1330994445 426527 3,20
Tablo 9.33. :Doğu Planlama Bölgesi Binalarının Kullanım Amacı-2000

Konut
ve Sağlık, Resmi Konut
Mahalle Konut Konut Ticari Sanayi Eğitim,
Kültür Sosyal,
Bilin- Toplam
Dini Dışı Tarımsal Diğer meyen
Dışı Spor Daire Karışık
Karışık
TÜRKÖZÜ TOPLAM 3.638 114 30 7 3 3 2 1 3.798
ABİDİNPAŞATOPLAM 2.190 313 17 1 19 3 3 7 10 2 2.565
MUTLU TOPLAM 5.775 236 55 1 7 4 2 8 5 1 3 6.097
TUZLUÇAYIR TOPLAM 6.739 229 131 5 13 6 11 6 5 7 11 2 7.165
MAMAK TOPLAM 5.831 110 78 6 5 1 9 4 1 6.045
SAİMEKADIN TOPLAM 1.986 251 35 14 19 6 3 15 8 2.337
KAYAŞ TOPLAM 8.049 194 107 10 19 8 11 23 23 2 10 3 8.459
KIBRIS TOPLAM 6.967 74 81 2 11 1 3 14 5 1 7.159
NATOYOLU TOPLAM 3.048 59 70 5 5 4 3 3 3 3 3.203
KEÇİKIRAN TOPLAM 3.007 142 54 63 8 3 9 6 9 13 3.314
GÜLVEREN TOPLAM 3.835 41 54 1 10 1 5 7 3.954
GÜLSEREN TOPLAM 2.817 91 207 36 3 1 8 11 2 3.176
ELMADAĞ TOPLAM 3.406 179 45 20 13 7 9 12 7 34 15 3.747
KALECİK TOPLAM 1.257 113 171 37 14 5 12 9 4 5 20 1.647
GENEL TOPLAM 58.545 2.146 1.135 187 148 65 78 117 99 52 89 5 62.666
Tablo 9.34. :Doğu Planlama Bölgesi Binalarının Kimin Tarafından Yaptırıldığı-2000
BÖLGE ADI Özel Kamu Yapı Kooperatifi Yabancı Ülke Bilinmeyen Toplam
TÜRKÖZÜ 3.770 15 13 3.798
ABİDİNPAŞA 2.520 42 3 2.565
MUTLU 5.407 372 295 23 6.097
TUZLUÇAYIR 7.125 31 2 7 7.165
MAMAK 6.015 15 8 7 6.045
SAİMEKADIN 2.257 70 10 2.337
KAYAŞ 8.293 93 32 41 8.459
KIBRIS 7.114 22 3 20 7.159
NATOYOLU 3.182 13 2 6 3.203
KEÇİÖREN 3.266 28 20 3.314
GÜLVEREN 3.887 51 16 3.954
GÜLSEREN 3.124 29 3 3 17 3.176
ELMADAĞ 3.527 147 46 27 3.747
KALECİK 1.409 155 82 1 1.647
GENEL TOPLAM 60.896 1.083 473 3 211 62.666
DOĞU PLANLAMA BÖLGESİ
590
FARK
ADI
NÜFUSU
ALAN
ALAN
(K/ha)
ALANI
ADEDI
NÜFUS
NÜFUS
NÜFUS
NÜFUS
(mevcut)
ALAN
ALANI
NÜFUS
TOPLAM PLAN
(ıslah planı)
(ıslah planı)
KONUT
YOĞUNLUK
YOĞUNLUK
YOĞUNLUK
YOĞUN-
BÜYÜKLÜĞÜ
HANE HALKI
ALAN (ha)
LUK (K/ha)
KONU DIŞI
AKDERE 37 9152 3,97 18 7604 435 0 0 0 0 390 1548 20 79 435 8473 16077 6925
Ş. CENGİZ TOPEL 32 5496 3,78 9 2636 296 0 0 0 0 756 2860 23 126 296 6718 9354 3858
TÜRKÖZÜ 84 9644 4,07 12 3278 273 0 0 0 0 1522 6189 72 87 273 19539 22817 13350
TÜRKÖZÜ
TÜRKÖZÜ TOPLAM 153 24114 3,94 38 13518 335 0 0 0 0 0 2668 10596 114 97 335 34730 48247 24133
ABİDİNPAŞA 40 16050 3,42 40 16050 405 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 16050 0

AŞIK VEYSEL 44 12327 3,63 44 12327 280 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 12327 0
KAZIM ORBAY 33 5716 4,03 9 3267 371 0 0 0 0 607 2449 24 101 371 9015 1282 6566
PEYAMİ SEFA 58 8688 3,95 21 5007 238 0 0 0 0 932 3680 37 99 238 889 13897 5209
ABİDİNPAŞA
ABİDİNPAŞA TOPLAM 175 42781 3,76 113 36652 324 0 0 0 0 0 1539 6129 62 100 305 17904 54556 11775
G. ZEKİ DOĞAN 114 11720 3,89 56 8236 147 9 0 0 0 896 3485 49 71 147 7247 1583 3763
KUTLU 61 7787 4,12 10 2578 258 0 0 0 0 1265 5209 51 103 258 13045 15624 7836
MUTLU 135 17937 4,36 28 2438 86 0 0 0 0 3553 15499 107 145 285 27480 29918 11981
MUTLU
MUTLU TOPLAM 310 37445 4,12 94 13252 164 0 9 0 0 0 5714 24193 206 319 663 47773 61025 23580
ÇAĞLAYAN 53 3110 4,30 4 618 163 0 8 0 0 0 579 2492 42 60 163 6776 7393 4283
EGE 252 8647 4,21 0 0 0 0 149 0 0 0 2058 8641 103 84 286 29355 29355 20708
MİSKET 60 6142 3,91 5 1147 221 0 0 0 0 0 1278 4994 55 91 221 12125 13272 7131
ŞAHİNTEPE 78 8489 3,88 18 3800 216 0 0 0 0 0 1208 4688 60 78 216 13042 16842 8353
ŞİRİNTEPE 44 5579 3,99 3 937 302 0 0 0 0 0 1162 4641 41 114 302 12294 13231 7652
TUZLUÇAYIR
TUZLUÇAYIR 46 9489 3,71 23 7751 337 0 0 0 0 0 469 1738 23 74 337 7903 15654 6165
TUZLUÇAYIR TOPLAM 533 41455 4,00 53 1453 248 0 157 0 0 0 6752 27201 324 83 254 81494 95748 54292
AKŞEMSEDDİN 166 8049 4,29 2 830 346 0 79 0 0 0 1684 7219 84 86 346 29115 29945 21896
BOĞAZİÇİ 47 5097 4,21 2 553 263 0 0 0 0 0 1080 454 45 100 263 11936 12488 7391
DURALİ ALIÇ 141 11121 4,46 5 1267 282 0 26 0 0 0 2209 9854 110 89 282 31106 32374 21253
MAMAK
DUTLUK 47 5660 4,09 8 2460 296 0 0 0 0 0 782 3201 39 82 296 11586 14046 8386
MAMAK TOPLAM 401 29927 4,26 17 5109 297 0 105 0 0 0 5755 24818 279 89 297 83743 88853 58926
BALKİRAZ 53 12496 3,30 36 12496 347 0 17 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 12496 0

KARTALTEPE 29 5479 3,65 8 2939 354 0 0 0 0 0 695 2539 21 122 354 7384 10323 4844
MEHTAP 42 5332 3,68 13 3127 237 0 0 0 0 0 599 2204 29 77 237 6812 9940 4608
SAİMEKADIN 29 9932 3,49 23 9962 441 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış
SAİMEKADIN
SAİMEKADIN TOPLAM 153 33262 3,53 80 28524 345 0 29 0 0 0 1294 4743 50 99 296 14196 42719 9452
ARAPLAR 526 2612 4,11 2 554 346 0 0 0 0 0 501 2058 25 82 346 9225 9225 6613
DERBENT 162 11245 4,05 9 2946 335 0 0 0 0 0 2050 8299 103 81 335 37260 37260 26015
DOSTLAR 122 11250 4,27 0 0 0 0 0 0 0 0 2634 11250 122 92 340 41536 41536 30285
KAYAŞ 285 4702 3,90 12 3141 257 0 0 0 0 0 400 1581 20 78 257 8291 8291 3589
KÖSTENCE 62 5769 4,30 2 636 303 0 0 0 0 0 1194 5133 60 86 303 18719 18719 12950
KAYAŞ
TEPECİK 221 6946 3,94 3 791 247 0 0 0 0 0 1561 6155 70 88 247 18148 18148 11202
ÜREĞİL 315 2282 4,20 0 0 0 0 0 0 0 0 338 1419 17 84 163 2747 2747 464
KAYAŞ TOPLAM 1693 44807 4,11 28 8068 298 0 0 0 0 0 8678 35875 416 84 284 135926 135926 91119
DOĞU PLANLAMA BÖLGESİ (Devamı...)
FARK
ADI
NÜFUSU
ALAN
ALAN
(K/ha)
ALANI
ADEDI
NÜFUS
NÜFUS
NÜFUS
NÜFUS
(mevcut)
ALAN
(K/ha)
ALANI
NÜFUS
TOPLAM PLAN
(ıslah planı)
(ıslah planı)
KONUT
YOĞUNLUK
YOĞUNLUK
YOĞUNLUK
BÜYÜKLÜĞÜ
HANE HALKI
ALAN (ha)
KONU DIŞI
YOĞUNLUK
KÜÇÜKKAYAŞ 129 8713 4,22 0 0 0 0 0 0 0 0 2063 8713 113 77 250 28366 28366 19653
ŞAHAP GÜRLER 272 10171 4,57 2 473 236 0 0 0 0 0 2121 9698 136 71 236 325549 32549 22373
YEŞİLBAYIR 236 12665 4,34 0 0 0 0 0 0 0 0 2917 12665 146 87 236 34464 34464 21799
KIBRIS
YENİ BAYINDIR 947 3954 4,29 12 1924 160 0 0 0 0 0 473 2030 24 86 160 5717 5717 1763
KIBRIS TOPLAM 1578 35503 4,36 14 2397 198 0 0 0 0 0 7574 33106 419 80 221 101097 101097 65594
YUKARI İMRAHOR 477 403 4,08 0 403 0 477 0 0 0 0 Gecekondu Yok 403 0
YOLU
NATO
NATOYOLU TOPLAM 477 403 4,08 0 403 0 477 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 403 0
ALTIAĞAÇ 42 7449 3,99 7 3171 460 0 3 0 0 0 1073 4278 32 133 450 14795 17966 10157
BAHÇELERİÇİ 42 4810 3,91 8 2165 271 0 0 0 0 0 677 2645 34 78 271 9159 11323 6513
HÜSEYİNGAZİ 143 4583 3,88 6 2000 328 0 104 0 0 0 665 2583 33 78 328 10903 12904 8321
KARAĞAÇ 35 3739 4,11 9 2043 227 0 5 0 0 0 413 1696 21 82 227 4688 6731 2992
HÜSEYİNGAZİ
PTT EVLERİ 744 700 3,81 744 700 0 0 0 0 0 0 Askeri Lojmanlar 700 0
HÜSEYİN GAZİ TOPLAM 1006 21281 3,94 744 10079 321 0 112 0 0 0 2828 11202 120 93 321 39545 49624 28343
BAHÇELERÜSTÜ 39 4231 3,74 8 1704 208 0 0 0 0 0 679 2527 30 83 208 6321 8025 3794
GÜLVEREN 47 6948 3,81 9 2107 227 0 0 0 0 0 1272 4841 38 127 227 8644 10751 3803
HARMAN 71 5047 3,84 1 1896 195 0 37 0 0 0 820 3151 25 128 195 4809 6705 1658
GÜLVEREN
HÜREL 40 4421 3,74 8 1782 212 0 3 0 0 0 705 2639 28 94 212 2982 7764 3342
GÜLVEREN TOPLAM 197 20648 3,78 36 7489 210 0 40 0 0 0 3473 13159 121 108 210 25756 33245 12597
GÜLSEREN 34 3664 3,85 3 825 275 0 9 0 0 0 737 2839 22 128 275 6082 6908 3244
YATIK MUSLUK 50 6442 4,06 2 499 294 0 0 0 0 0 1465 5943 48 123 294 14203 14702 8260
ANAYURT 65 7805 3,99 11 4956 463 0 33 0 0 0 714 2849 21 133 463 9920 14876 7071
GÜLSEREN
GÜLSEREN TOPLAM 149 17911 3,97 15 6280 344 0 42 0 0 0 2916 11630 92 128 344 30250 36486 18575
591

DOĞU PLANLAMA BÖLGESİ İÇİNDEKİ Onaylı planın brüt alanlar üzerinden ana kullanım
ONAYLI PLANLARININ bölgeleri;
BELEDİYELERİN
İRDELENMESİ
 -24.3 ha.lık kısmı “Meskun Bölge”,
KALECİK

-393.26 ha.lık 
kısmı “Gelişme Konut Bölgesi”  

-786.50 ha.lık
kısmı “Bağ Bahçe 
Alanı”  


-449 
ha.lık kısmı 
nüfus yoğunluğu harici
kullanım 
bölgesi (Kentsel Çalışma Alanları,açık alanlar
      v.b)  
olarak tasnif edilmiştir.
    

Kalecik Belediyesince onaylanan uygulama imar
planlarının 776 ha’lık kısmında parselasyon
       
planları bulunmaktadır.

YOĞUNLUK
 

PLAN 
KARARLARI VE PLAN  

NÜFUSU

kesişiminden yaklaşık 24   

Protokol yolu-Otoyol    
   
 
   Toplam 1652 ha’lık planlama
    alanı içerisinde
  272,56
  
km., Ankara metropoliten kent merkezine karayolu    
ile yaklaşık 60 km. mesafede yer alan Kalecik ilçe ha net konut ve 629 ha bağ-bahçe alanı bulunduğu ve



merkezi, 5216 sayılı yasanın yürürlüğe girmesini bu alanlara ilişkin verilen yoğunluk kararlarına
  göre
   

yapılan nüfus hesaplaması
müteakip, kuş uçuşu 50 km yarıçaplı sınırın  
  Kalecik’te
durumunda;

   

  
 
yer
içerisinde 
alması nedeniyle 
Ankara  
Büyükşehir  
min. 74.500 kişi ile 
 max. 
92.000 kişi 
arasında bir

 
Belediyesi 
sınırlarına 
ilçe belediyesi 
olarak 
nüfus’un  belirlenmektedir.

dahil
yaşayabileceği
edilmiştir.  
      
  
 PLANIN GÜÇLÜ YÖNLERİ:      
       

2000 yılı nüfus sayımına göre 11.965 kişinin   
    
- Yaklaşık 776 hektarlık alanın yapılaşmaya
  hazır

yaşadığı tespit edilen Kalecik yerleşiminde,
durumda
          
   olması,
yasanın yürürlüğe girmesinden önce
6 adet olan  

mahalle sayısı 5216 sayılı yasanın geçici
2.maddesi 
PLANIN  


ZAYIF    
YÖNLERİ:
      
kapsamında köy tüzel kişiliği sona ererek      
- 
mahalleye 
Doğal  
ve tarımsal ve
dokusu 
özgün 

 
yapısıyla öne
dönüşen 13 yerleşim birimiyle birlikte 19 adete
 
çıkan Kalecik’i 
kimlik değerleri ile örecek bir plan
yükselmiş, 2 köy ise orman köyü olarak mücavir      ı


çalışmasının bulunmaması,
alan sınırını  
oluşturmuştur. 
Belediye sınırı    
31869      
      

ha., mücavir alan ise 4249 ha.dır. Orman 
köyü ve      
   
Mahalle olarak bağlanan köyler ile birlikte
   
belediye- 
   
   
mücavir alan sınırları içerisinde yaşayan nüfus ı

         
15.973 kişiye (2000 yılı sayımı) ulaşmıştır.
    

   
ONAYLI İMAR
PLANI İNCELEMESİ: 

       

1/25000 ölçekli planlama çalışması kapsamında,
   
5216 sayılı yasanın yürürlüğe girmesinden önce  
Kalecik Belediye’si tarafından onaylanan

Kalecik
   
İmar Planı irdelenmiştir. ı





   
Planlama alanı toplamda yaklaşık 1652 ha.lık bir      
    
alanı kapsamaktadır.      


















    
     
  














  





 






  

   
 
  

 

 

 
 
 





Maximum değerler üzerinden FIRSATLAR

İMAR ALAN İNŞAAT KONUT
NÜFUS
- Kalecik Karası ve Kalecik Kalesinin ulusal turizm
HAKKI (M2) ALANI (M2) SAYISI değeri olan markalar olarak öne çıkabilme
A-2(0.60) 2030233 1218139 12181 48724 potansiyeli,
A-3(0.90) 342850 308565 3085 12340
A-4(1.60) 4070 6512 65 260 - Doğal ve tarımsal dokunun henüz fazla tahribata
B-2(0.60) 163816 98289 982 3928 uğramamış olması, inşaat faaliyetlerinin
B-3(0.90) 23498 21148 211 844 durgunluğu,
B-5(2.00) 29992 59984 600 2400
E:0.30 16814 5044 50 200 MÜDAHALE BİÇİMLERİ
E:0.50 2480214 1240107 1240 4960 - Kalecik’e ait alt ölçekli imar planının zayıf
E:0.60 125454 75272 752 3008
yönlerini giderici nitelikte olmak üzere plan
E:0.70 48881 34216 342 1368
E:0.90 37088 33379 333 1332
E:1.00 23979 23979 239 956 Yapılacak plan revizyonu ile;
E:1.50 6556 9834 98 392
E:1.70 17080 29036 290 1160 - Korunması gerekli değerleri ve öncelikleri öne
TOPLAM 5350525 20468 81872 çıkaracak bir kimlik ve doku arayışı geliştirilmesi,
*konut büyüklüğü 100m2 olarak kabul edilmiştir. - Ulaşım sisteminin yeniden kurgulanması,
- Kalecik Kalesi ve Kalecik Karasının bir mikro
kalkınma projesi olarak odağa koyulduğu
İMAR İNŞAAT KONUT yaklaşımı kente ve planlamaya hakim kılmak,
ALAN(M2) NÜFUS
A-2(0.60) 2030233 1218139 9744 38976 kurgulanması ve yapılaşma koşullarının bu
A-3(0.90) 342850 308565 2468 9872 çerçevede plana yansıtılması.
A-4(1.60) 4070 6512 52 208 
B-2(0.60) 163816 98289 785 3140 ELMADAĞ
B-3(0.90) 23498 21148 168 672

B-5(2.00) 29992 59984 480 1920  
E:0.30 16814 5044 40 160  
E:0.50 2480214 1240107 992 3968 
E:0.60 125454 75272 601 2404  
E:0.70 48881 34216 273 1092  
E:0.90 37088 33379 266 1064  
E:1.00 23979 23979 191 764 
E:1.50 6556 9834 78 312
E:1.70 17080 29036 232 928 
TOPLAM 5350525 16374 65496  

*konut büyüklüğü 125m2 olarak kabul edilmiştir.
 
  
- Genel geçer bir imar planı yaklaşımı ile, Kızılırmak
 
Havzası, Kalecik Bağları ve Kalecik Kalesinin
yarattığı özgünlüğü, Ankara kenti ve Türkiye’ye Ankara-Samsun Yolunun Otoyol kesişiminden   
       
turistik ve doğal değerleri ile sunacak bir anlayışın yaklaşık 22 km. mesafede yer alan Elmadağ İlçe
       
hakim olmaması, merkezi, 5216 sayılı yasanın yürürlüğe girmesini
     

- Doğal açık-yeşil yapı ve sistemin korunmaması,
tarımsal alanları gelişme baskısı altında bırakan 
bir niteliğin görülmesi, sınırlarına ilçe belediyesi olarak dahil edilmiştir.
   
- Ulaşım sisteminin ve kademelenmesinin tam     
anlamıyla kurgulanamaması, yaşadığı tespit edilen
  Elmadağ
yerleşiminde, 5216


     

     



sayılı yasanın geçici 2.maddesi kapsamında köy PLAN YOĞUNLUK KARARLARI VE PLAN
tüzel kişiliği sona ererek mahalleye dönüşen 4 NÜFUSU
yerleşim birimiyle birlikte 15 adete yükselmiş, 7
Toplam 1985 ha’lık planlama alanı içerisinde 534.44
köy ise orman köyü olarak mücavir alan sınırını
ha net konut alanı bulunduğu ve bu alanlara ilişkin
oluşturmuştur. Belediye sınırı 30903.9ha., mücavir
alan ise 16669 ha.dır. Orman köyü ve Mahalle
hesaplaması durumunda; Elmadağ’da min. 65.000
olarak bağlanan köyler ile birlikte belediye-mücavir
alan sınırları içerisinde yaşayan nüfus 25.739 kişiye
(2000 yılı sayımı) ulaşmıştır.
Bu planlar dışında 1/5000 ölçekli nazım imar
ONAYLI İMAR PLANI İNCELEMESİ
planı buluna ancak uygulama imar ve parselasyon
1/25000 ölçekli planlama çalışması kapsamında, planları yapılmamış alanlarda yaklaşık 37.000
5216 sayılı yasanın yürürlüğe girmesinden kişilik bir nüfus ataması yapılmıştır. Bu planla
önce Elmadağ Belediyesince onaylanan planlar birlikte Elmadağ için 102.000 ila 119.000 arasında
irdelenmiştir. değişen bir nüfusa sahip onaylı plan olduğu
bilgisine ulaşılmaktadır.
  
      Maximum değerler üzerinden
Onaylı
planın brüt alanlar
 üzerinden
  ana
 kullanım İMAR İNŞAAT KONUT

bölgeleri; ALAN(M2) NÜFUS
    
-412    A-2(0.30-0.60) 2256453 1353871 13538 54152
ha.lık kısmı “Meskun Bölge”,
     A-3(0.30-0.90) 192852 173566 1735 6940
 A-4(0.30-1.20) 66301 79561 795 3180
-437 ha.lık kısmı “Gelişme Konut Bölgesi” ve
 A-5(0.30-1.50) 124469 186703 1867 7468

-1136 ise nüfus
ha.lık kısmı yoğunluğu
 A-6(0.30-1.80)
harici 13792 24825 248 992
     B-2(0.30-0.60) 25478 15286 153 612
kullanım bölgesi
 (Kentsel Çalışma
 Alanları,sanayi
  B-3(0.30-0.90) 55017 49515 495 1980
alanları, açık alan
  v.b) olarak
  tasnif edilmiştir.
  B-4(0.30-1.20) 67015 80418 804 3216
Belediyesince
Elmadağ     uygulama
onaylanan  Bağ-Bahçe(0.10) 5040873 504087 3360 13442
      
imar planlarının
   tamamında
   parselasyon
   planları

TOPLAM 2.801.377 22995 91980
bulunmaktadır.   
    *konut büyüklüğü bağ-bahçe alanında 150m2 diğer
  
alanlarda 100m2 olarak kabul edilmiştir.
 Minimum değerler üzerinden;
 
  ALAN(M2) NÜFUS
  HAKKI ALANI(M2) SAYISI
 A-2(0.30-0.60) 2256453 1353871 10830 43320
ı
   A-3(0.30-0.90) 192852 173566 1388 5552
A-4(0.30-1.20) 66301 79561 636 2544
   A-5(0.30-1.50) 124469 186703 1493 5972
A-6(0.30-1.80) 13792 24825 199 796
 B-2(0.30-0.60) 25478 15286 122 488
 B-3(0.30-0.90) 55017 49515 396 1584
   B-4(0.30-1.20) 67015 80418 150 600
  Bağ-Bahçe(0.10) 5040873 504087 3360 13442
    TOPLAM 7.842.250 18574 74298
 *konut büyüklüğü bağ-bahçe alanında 150m2 diğer

 alanlarda 125m2 olarak kabul edilmiştir.

           
      
        

         
PLANIN GÜÇLÜ YÖNLERİ: - Sanayi kenti Elmadağ için iş-iskan ilişkisini

kurgulayacak toplu konut uygulamalarının
- Elmadağ’da mevcut imar planları doğrultusunda
örgütlenmesi,
yapılan uygulama imar ve parselasyon planlarına
göre meskun doku başta olmak üzere yaklaşık - Elmadağ-Ankara ilişkisini demiryolu bağlantısı
535 hektarlık alanın yapılaşmaya hazır durumda
üzerinden güçlendirecek bir yaklaşım
olması,
benimsenmesi,
- Ulaşım sistemi yeniden kurgulanarak
- Savunma sanayi işlevlerinin yoğunlaştığı koridor kademelenme yapılması,
ve odak olarak Elmadağ yerleşiminin önemli
bir sanayi odağı ve çekim merkezi niteliğini - Yeşil alan düzeninin parçalı yapıdan arındırılarak
çözümleyip öne çıkaran bir kimlik arayışının bütünleştirilmesi, plan kapsamındaki dere
hissedilememesi, yataklarının korunması,
- Elmadağ’ın topoğrafik özellikleri ve dokusunu, - Gelişme konut alanlarında parsel düzeni (yap-sat)
özgün bir kimlik ve gelişme modeli olarak yerine örgütlenmiş yapılaşmaya imkan tanıyacak
tanımlayarak çözümleyecek bir yapı tanımlama fiziki düzenleme yapılması, bu kapsamda ada
eksikliği, bazı uygulamaların özendirilmesi,
- Elmadağ için açık-yeşil sistem oluşturulmamış - Plan nüfusunun 80.000 kişi üzerinden
olması, kurgulanması ve yapılaşma koşullarının bu
çerçevede plana yansıtılması.
tam anlamıyla kurgulanamaması, hedeflenmektedir.

FIRSATLAR HASANOĞLAN
 
- Planlama alanını içerisinde inşaat faaliyetlerinin  
durgun olması, planın üst ölçekli plan kararları   
doğrultusunda revize edilebilmesi için bir olanak  
sağlaması,  

- 1/25000 ölçekli 2023 Başkent Ankara Nazım  
Planı’nın Elmadağ Odağı ve Samsun Yolu  
koridorunu temel gelişme dinamiklerinden bir 
olarak tanımlaması
  
MÜDAHALE BİÇİMLERİ  
- Elmadağ’a ait alt ölçekli imar planının zayıf   
yönlerini giderici nitelikte olmak üzere plan Samsun yolu-Otoyol kesişimine yaklaşık 14 km.,   
revizyonu yapılması, 
Ankara  kent
metropoliten   
merkezine karayolu 
ile  

yaklaşık 40 km. mesafede yer alan Hasanoğlan Belde
Yapılacak plan revizyonu ile; merkezi, 5216 sayılı yasanın yürürlüğe girmesini

- Elmadağ’ın özgün kimlik ve değerlerini alması nedeniyle Ankara Büyükşehir Belediyesi
çözümleyip geliştirecek bir doku ve mekansal  
sınırlarına 
ilk kademe 
belediyesi 
olarak dahil  
örgütlenme arayışında bulunulması,     
edilmiştir. İdari olarak Elmadağ ilçesine bağlıdır. 

       




2000 yılı nüfus sayımına göre 9.922 kişinin yaşadığı PLAN YOĞUNLUK KARARLARI VE PLAN
tespit edilen Hasanoğlan yerleşiminde, 5216 sayılı NÜFUSU
yasanın geçici 2.maddesi kapsamında köy tüzel
kişiliği sona ererek mahalleye dönüşen yerleşim Toplam 1652 ha’lık planlama alanı içerisinde
birimiyle olmadığı için mevcut mahalle sayısı 627.91 ha net konut alanı bulunduğu ve bu alanlara
değişmemiş olup, bağlı orman köyü olmadığı için ilişkin verilen yoğunluk kararlarına göre yapılan
 
mücavir  
alanı bulunmamaktadır. sınırı
Belediye nüfus hesaplaması durumunda; Hasanoğlan’da
min 212.728 kişi ile max. 265.916 kişi arasında bir
     
9315 ha.dır.
nüfus’un yaşayabileceği belirlenmektedir.
  ONAYLI
  
İMAR PLANI 
İNCELEMESİ:
 1/25000
 ölçekli
planlama
 
çalışması kapsamında
5216 sayılı yasanın yürürlüğe girmesinden önce, - Yaklaşık 627 hektarlık alanın yapılaşmaya hazır
 
Hasanoğlan  Belediyesi
 
tarafından 
onaylanan durumda olması,

Hasanoğlan İmar Planı irdelenmiştir.

- “Öğretmen Okulu” ile Ankara ve Türkiye
      kapsamında önemli bir isim ve simgesel anlam
Onaylı planın brüt alanlar üzerinden ana kullanım taşıyan merkez olarak değer taşıyan Hasanoğlan’ı,
 bölgeleri; bu nitelik ve değerleri ile kültür ve turizm merkezi,
eğitim kenti olarak kurgulayan bir planlama
-132.15 ha.lık kısmı “Meskun Bölge”, çalışması bulunmaması,
      
-966 ha.lık kısmı “Gelişme Konut Bölgesi” - Doğal dokusu ve bağ-bahçe gelişimleri ile, özgün
      bir dokusu olan yerleşim için klasik bir yapılaşma
-554 ha.lık kısmı nüfus yoğunluğu harici kullanım
  
bölgesi 
(Kentsel Çalışma Alanları,sanayi alanları, biçimi tanımlaması,
     
açık alan v.b) olarak 
tasnif edilmiştir. Maximum değerler üzerinden
  
Hasanoğlan  onaylanan
Belediyesince uygulama
 İMAR
ALAN(M2)
İNŞAAT KONUT
NÜFUS
imar planlarının tamamında parselasyon planları

bulunmaktadır. A-2(0.25-0.50) 3113953 1556976 15570 62280
A-2(0.30-0.60) 144252 86551 865 3460
E:0.80 246753 197402 1974 7896
A-3(0.30-0.90) 333191 299871 2998 11992
A-4(0.40-1.60) 937752 1500403 15004 60016
A-5(0.40-2.00) 1503443 3006886 30068 120272
   TOPLAM 6279344 66479 265916
  *konut büyüklüğü 100m2 olarak kabul edilmiştir.
 Minimum değerler üzerinden;

ı İMAR İNŞAAT KONUT
ALAN(M2) NÜFUS
   HAKKI ALANI(M2) SAYISI
A-2(0.25-0.50) 3113953 1556976 12456 49824

A-2(0.30-0.60) 144252 86551 692 2768
E:0.80 246753 197402 1579 6316
A-3(0.30-0.90) 333191 299871 2398 9592
 A-4(0.40-1.60) 937752 1500403 12003 48012
A-5(0.40-2.00) 1503443 3006886 24054 96216
TOPLAM 6279344 53182 212728
*konut büyüklüğü 125m2 olarak kabul edilmiştir.
    

- Planın fiziksel şeması ve grafik bütünlüğünün 2000 yılı nüfus sayımına göre 4.997 kişinin
zorunlu müdahaleler gerektirmesi, yaşadığı tespit edilen Lalahan yerleşiminde,
5216 sayılı yasanın geçici 2.maddesi kapsamında
FIRSATLAR köy tüzel kişiliği sona ererek mahalleye dönüşen
- Hasanoğlan Öğretmen Okulu ve kentin kültürel yerleşim birimi olmadığı için mevcut mahalle sayısı
potansiyelinin anlam ve değerinin yeniden farkına değişmemiş olup, bağlı orman köyü olmadığı için
varılması, mücavir alanı bulunmamaktadır. Belediye sınırı

4750 ha.dır. İdari olarak Elmadağ ilçesine bağlıdır.
- Bilim, kültür, hizmet kenti, Başkent Ankara’da,

doğal ve kültürel peyzajıyla Hasanoğlan’ın
büyük
ONAYLI 
İMAR PLANI    
İNCELEMESİ:
önem taşıması,
  1/25000 ölçekli 
planlama çalışması
kapsamında, 
MÜDAHALE BİÇİMLERİ 5216 sayılı yasanın yürürlüğe girmesinden önce

Lalahan Belediyesince onaylanan imar planı
- Hasanoğlan’a ait alt ölçekli imar planının zayıf

yönlerini giderici nitelikte 
olmak üzere plan   
irdelenmiştir.
revizyonu yapılması, 
Yapılacak plan revizyonu ile; alanı kapsamaktadır.

- “Kültür Kenti Hasanoğlan” 
yaklaşımı 
planın, kente özgü kimlik değerlerini yeniden

ile, Onaylı   
planın brüt alanlar üzerinden ana kullanım
bölgeleri;

yorumlayacak bir biçimde ele alınması,
- 60.28 ha.lık kısmı “Meskun Bölge”,

- Estetik ve grafik bütünlük 
ve mekansal doku   
olarak, özgün bir yapı ile bağ-bahçe dokusunu - 843 ha.lık kısmı “Gelişme Konut Bölgesi”
     
baz alan yaklaşım benimsenmesi,
- 100 ha.lık kısmı “Bağ-Bahçe”
- Plan nüfusunun 35.000      
kişi üzerinden
  bu -1100 ha.lık kısmı ise nüfus yoğunluğu harici
 
Çalışma
Alanları,sanayi
kurgulanması ve yapılaşma koşullarının
çerçevede plana yansıtılması. kullanım bölgesi (Kentsel
Hedeflenmektedir.
   
alanları, açık alan 
v.b) olarak tasnif edilmiştir.


LALAHAN
Lalahan Belediyesince onaylanan uygulama imar
planlarının tamamında parselasyon planları
bulunmaktadır.

        
     
 
    
 

      
 ı

     
     
      
     

Samsun yolu-Otoyol kesişiminden yaklaşık 10 km     

mesafede yer alan Lalahan Belde merkezi 5216

sayılı yasanın yürürlüğe girmesini müteakip 50
km yarıçaplı sınırın içerisinde yer alması nedeniyle


Ankara Büyükşehir Belediyesi sınırlarına ilk kademe

belediyesi olarak dahil edilmiştir.

 
      

 ı





PLAN YOĞUNLUK KARARLARI VE PLAN - Doğal niteliği korunması gereken yükselti

NÜFUSU ve bitki örtüsünün etkin biçimde korunup
Toplam 2104 ha’lık planlama alanı içerisinde 679.91 geliştirilmemesi,
verilen yoğunluk kararlarına göre yapılan nüfus - Konut, işyeri ilişkisini kuracak örgütlenmiş
hesaplaması durumunda; Lalahan’da min. 107.724 yerleşim alanları tanımlanması yerine, parsel bazı
kişi ile max. 134.668 kişi arasında bir nüfus’un dağınık bir gelişimin seçilmesi,
- Kentin doğu girişinde kent girişi unsurları ile
özgünleşen bir giriş kapısı ve lojistik unsurların
- Yaklaşık 566 hektarlık alanın yapılaşmaya hazır bulunmaması,
durumda olması,
PLANIN ZAYIF YÖNLERİ: - Ulaşım sistemi ve fiziki mekansal planlamasının
tam anlamıyla kurgulanamaması,
- Ankara metropoliten kentine çok yakın ve
önemli sanayi gelişmelerine sahip yerleşimde, FIRSATLAR
gelişmelerin kontrol edilmesinden çok eğilimlere
göre biçimlenen bir planlama sürecinin hakim - Ankara’nın doğu girişi ve sanayi gelişmelerinin
olması, hareketlendiği bir aksın merkezi olabilme
Maximum değerler üzerinden; potansiyeli,
HAKKI
ALAN(M2)
ALANI(M2) SAYISI
NÜFUS - Samsun Karayolu ve demiryolunun lojistik
hizmetler için Lalahan’ı ön plana çıkarabilme
E:0.40 2742243 1096897 10968 43872
E:0.50 412116 206058 2060 8240
potansiyeli,
E:0.60 685268 411160 4111 16444
- Doğal yapısı ve hareketli topoğrafyasının,
E:0.75 477586 358189 3581 14324
E:0.90 1013333 911999 9120 36480 özgün bir yerleşim oluşturabilmede araç olarak
E:1.00 144543 144543 1445 5780 kullanılabilmesi,
E:1.05 92472 97095 970 3880
E:1.10 9342 10276 102 408 MÜDAHALE BİÇİMLERİ
E:1.20 34025 40830 408 1632
- Lalahan’a ait alt ölçekli imar planının zayıf
E:1.45 11759 17050 170 680
E:1.82 40269 73289 732 2928 yönlerini giderici nitelikte olmak üzere plan
TOPLAM 5662956 33667 134668 revizyonu yapılması,
*konut büyüklüğü 100m2 olarak kabul edilmiştir. Yapılacak plan revizyonu ile;
Maximum değerler üzerinden; - Lalahan’ı kentin doğu girişi olarak tanımlayacak
İMAR İNŞAAT KONUT fiziksel müdahaleler gerçekleştirilmesi,
ALAN(M2) NÜFUS
- Lojistik hizmetlerin düğümlendiği bir odak
E:0.40 2742243 1096897 8774 35096
tanımlanması,
E:0.50 412116 206058 1648 6592
E:0.60 685268 411160 3288 13152 - Özgün bir konut dokusu ve toplu konut
E:0.75 477586 358189 2864 11456
gelişimlerinin özendirilmesi,
E:0.90 1013333 911999 7296 29184
E:1.00 144543 144543 1156 4624 - Doğal karakteri korunacak alanların yerleşim dışı
E:1.05 92472 97095 776 3104
tutularak yeşil kuşağa katılmasının sağlanması,
E:1.10 9342 10276 82 328
E:1.20 34025 40830 326 1304 - Plan nüfusunun 25.000 kişi üzerinden
E:1.45 11759 17050 136 544
E:1.82 40269 73289 585 2340
TOPLAM 5662956 26931 107724
*konut büyüklüğü 125m2 olarak kabul edilmiştir. Hedeflenmektedir.

YEŞİLDERE Planlama alanı toplamda yaklaşık 140 ha.lık bir
     alanı kapsamaktadır.
    
       
Onaylı alanlar
planın brüt
bölgeleri;
 
üzerinden   
ana kullanım
           

-47 ha.lık kısmı     
“Meskun Bölge”,
       
 
-13 ha.lık kısmı ise nüfus yoğunluğu harici kullanım
 bölgesi (Küçük sanayi alanları, açık alan v.b) olarak

tasnif     
edilmiştir. 

Yeşildere Belediyesince onaylanan uygulama
     imar  
planlarının tamamında   
parselasyon planları
 bulunmaktadır.

Samsun yolu-Otoyol kesişimine yaklaşık 17 km. Maximum değerler üzerinden;
 
mesafede Yolundan
ve Samsun 7 km.


kuzeyde

yer alan Yeşildere Belde merkezi, 5216 sayılı

İMAR
HAKKI
ALAN(M2)
İNŞAAT
ALANI(M2)
KONUT
SAYISI
NÜFUS
yasanın yürürlüğe girmesini müteakip 50 km
 
yarıçaplı sınırın içerisinde yer alması nedeniyle A-2(0.60)
E:0.60
304886
335583
182931
201349
1829
2013
7316
8052
Ankara Büyükşehir Belediyesi sınırlarına ilk E:0.90 118694 106824 1068 4272
  olarak
kademe belediyesi 
dahil 
  
edilmiştir. E1.00 55842 55842 558 2232
     
TOPLAM 815005 5468 21872
*konut büyüklüğü 100m2 aile büyüklüğü 4 kişi

      değerler
Minimum   
üzerinden; ı


ALAN(M2) NÜFUS

A-2(0.60) 304886 182931 1463 5852
E:0.60 335583 201349 1610 6440

ı
E:0.90 118694 106824 854 3416
  E1.00 55842 55842 446 1784
TOPLAM 815005 4373 17492


 2000 yılı
nüfus sayımına göre 2.716 kişinin
yaşadığı tespit edilen Yeşildere yerleşiminde, PLAN YOĞUNLUK KARARLARI VE PLAN

5216 sayılı 
yasanın geçici 
2.maddesi kapsamında NÜFUSU      
köy tüzel kişiliği sona ererek mahalleye dönüşen

yerleşim birimi ve orman köyü yoktur. Belediye
ha net konut alanı bulunduğu ve bu alanlara
sınırı 6285ha.’dır.İdari olarak Elmadağ’a bağlı olan

Yeşildere’nin, mücavir alanı yoktur.
nüfus hesaplaması durumunda; Yeşildere’de

ONAYLI İMAR PLANI İNCELEMESİ min 17.492 kişi ile max. 21.872 kişi arasında bir

1/25000 ölçekli planlama çalışması kapsamında;

5216 sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesinden önce PLANIN GÜÇLÜ YÖNLERİ:
    

Yeşildere Belediyesince onaylanan imar planları - Yaklaşık 81 hektarlık alanın yapılaşmaya hazır
irdelenmiştir. durumda olması,


    
    
    
    

    
     
      
600 2 0 2
3 B A Ş K
E N T A N K A R A N A
Z I M İ M A
R PLANI  

     
- Bölgenin kırsal yapısına uyumlu az katlı bir 5216 sayılı yasanın geçici 2.maddesi kapsamında

gelişim  
oluşturulmaya çalışılması, köy tüzel kişiliği sona 
ererek mahalleye dönüşen

PLANIN ZAYIF YÖNLERİ: Bayındır mahallesinin katılımıyla nüfus, 5.287
kişiye Belediye sınırı 6862 ha.’a yükselmiştir.
- Örgütlenmeye yönelik (kooperatifleşme vb.) Orman köyü olmayan Kutludüğün, Mamak
       
kentsel gelişme alanları olmaması, düşük ilçesine bağlıdır.

düzeni 
(yap-sat) 
ile hayata geçirilebilmesi   
güçlüğü,
  1/25000 
ölçekli planlama 
çalışması 
kapsamında,
 kurgulanamaması,
   5216 sayılı 
yasanın yürürlüğe önce
girmesinden
Kutludüğün Belediyesince Kutludüğün Belediyesi
    tarafından onaylanan planlar irdelenmiştir.
FIRSATLAR
 - Abartılı bir nüfus projeksiyonu tanımlanmaksızın, Planlama alanı toplamda yaklaşık 767 ha.lık bir
bölgeyle uyumlu bir doku tanımlanması, alanı kapsamaktadır.
PLANA MÜDAHALE BİÇİMİ

- Yeşildere’ye ait alt ölçekli imar planının zayıf



- Plan nüfusunun en alt sınır olan 12.000 kişi
üzerinden kurgulanması ve yapılaşma koşullarının

bu çerçevede plana yansıtılması. ı

KUTLUDÜĞÜN
 Onaylı planın brüt alanlar üzerinden ana kullanım

bölgeleri;     
       
-67 ha.lık kısmı “Meskun Bölge”,
       


     
-142 ha.lık kısmı ise nüfus yoğunluğu harici
    
kullanım bölgesi (açık yeşil alan v.b) olarak tasnif

edilmiştir.

  
Kutludüğün 
Belediyesince uygulama
onaylanan   
 tamamında
imar planlarının  
parselasyon planları  
bulunmaktadır.
     
Samsun yolu-Otoyol kesişimine yaklaşık 4 km.
          

mesafede ve Samsun Yolundan 4 km. güneybatıda PLAN YOĞUNLUK KARARLARI VE PLAN
       
yer alan Kutludüğün Belde merkezi, 5216 sayılı NÜFUSU


yasanın yürürlüğe girmesini müteakip 50 km Toplam 767 ha’lık planlama alanı içerisinde 406.58
 yarıçaplı
 sınırın içerisinde yer alması nedeniyle
  

ha net konut alanı
bulunduğu ve bu alanlara

belediyesi olarak dahil edilmiştir.

nüfus hesaplaması durumunda; Kutludüğün’de

2000 yılı nüfus sayımına göre 4.759 kişinin min 92.000 kişi ile max. 116.000 kişi arasında bir

yaşadığı tespit edilen Kutludüğün yerleşiminde, nüfus’un yaşayabileceği belirlenmektedir.
  
 ı
  

  
 
 
 
 
 
 
PLANIN GÜÇLÜ YÖNLERİ: Maximum değerler üzerinden;

- Kutludüğün’de mevcut imar planları doğrultusunda ALAN(M2) NÜFUS
yapılan uygulama imar ve parselasyon planlarına
göre meskun doku başta olmak üzere yaklaşık A-3(0.90) 434310 390879 3908 15632
E:0.23 859607 197709 1977 7908
406 hektarlık alanın yapılaşmaya hazır durumda
E:0.55 594504 326972 3269 13076
olması,
E:0.90 2172425 1955182 19551 78204
PLANIN ZAYIF YÖNLERİ: E:1.00 4972 4972 50 200
TOPLAM 4060846 2875714 28755 115020
- Taş ocakları ve çıkarım-istihraç sanayi unsurlarının *konut büyüklüğü 100m2 aile büyüklüğü 4 kişi
Bayındır Barajı havzasında önemli bir tahribata olarak kabul edilmiştir.
yol açıyor oluşunu engelleyen bir çaba olmadığı
gibi, Baraj havzasını yerleşime konu etmesi, Minimum değerler üzerinden;
- Baraj havzası içindeki yerleşim önerilerinin doğal İMAR
ALAN(M2)
İNŞAAT KONUT
NÜFUS
yapıyı tahrip etmesi yanında, doğal yapıyla HAKKI ALANI(M2) SAYISI
bütünleşme fırsatlarını da değerlendirememesi, A-3(0.90) 434310 390879 3127 12508
E:0.23 859607 197709 1582 7908
- Abartılı bir nüfus projeksiyonu ve yetersiz sosyal E:0.55 594504 326972 2616 10464
donatı alanlarına sahip olması, E:0.90 2172425 1955182 15641 62564
E:1.00 4972 4972 40 160
- Ulaşım sistemi ve yol altyapısının yetersizliği, TOPLAM 4060846 2875714 23006 92024
FIRSATLAR *konut büyüklüğü 125m2 aile büyüklüğü 4 kişi

- Yerleşime açılan alanda, inşaat faaliyetlerinin
önemli oranda durgun olması ve planın hayata
geçmemiş olması,
PLANA MÜDAHALE BİÇİMİ
- Kutludüğün’e ait alt ölçekli imar planının zayıf

- Bayındır Barajı havzası içindeki yerleşim

öngörülerinin iptal edilerek, Kutludüğün yerleşimi
için havza dışında bir gelişim oluşturulması,
- Bölgedeki taş ve kum ocakları ile bunlarla ilişkili

işlevlerin doğayı tahrip eden unsurlarının tahliye
edilmesi,
- Bölgenin doğal yapısına uygun bir doku ve

mekansal bütünlük tanımlanması
çerçevede plana yansıtılması
Öngörülmektedir.
Doğu Planlama Bölgesi Müdahale KY2 - KAYAŞ:

Biçimleri Stratejiler Kayaş (118), Hüseyingazi (121), Gülveren (122)
Kentsel Yerleşik Alanlar (KY): ve Gülseren (123) üst bölgeciklerinin oluşturduğu
kentsel yerleşik dokuyu tanımlamaktadır. Bu
KY1 – MAMAK:
ana bölgeyi oluşturan bölgelerde 2000 yılı nüfus
Türközü (112), Abidinpaşa (113), Mutlu (114), sayımına göre 104.646 kişinin yaşadığı bilinmekle
Tuzluçayır (115), Mamak (116), Saimekadın (117) birlikte bu nüfusun 31.916 kişilik kısmının (% 30)
ve Natoyolu (120) üst bölgeciklerinin oluşturduğu onaylı planlarına göre yapılaşması tamamlanmış
bütünleşik kentsel yerleşik dokuyu tanımlamaktadır. alanlarda, geriye kalan yaklaşık 71886 kişinin ise
Bu ana bölgeyi oluşturan bölgelerde 2000 yılı nüfus (%70) halen gecekondu alanlarında yaşadığı hesap
sayımına göre 224.341 kişinin yaşadığı bilinmekle edilmiştir.
birlikte bu nüfusun 115149 kişilik kısmının (% 51) Gecekondu alanlarına ilişkin yapılan ıslah
onaylı planlarına göre yapılaşması tamamlanmış imar planlarının hayata geçirilmesi halinde bu
alanlarda, geriye kalan 109191 kişinin ise (%49) gecekondu alanlarında 223.500 kişilik bir nüfusun
halen gecekondu alanlarında yaşadığı üst ölçekli daha bölgeye yerleşebilmesi neticesinde bölge için
planlama çalışmaları esnasında hesap edilmiştir. 260.000 kişinin yaşamasına yönelik plan kapasitesi
Gecekondu alanlarına ilişkin yapılan ıslah bulunmaktadır.
imar planlarının hayata geçirilmesi halinde bu Bölgeye İlişkin Stratejiler;
gecekondu alanlarında 314500 kişilik bir nüfusun
- Günümüze kadar gelen süreç içerisinde imar
daha bölgeye yerleşebilmesi neticesinde bölge için
planlarına uygun şekilde yapılaşması tamamlanmış
430.000 kişinin yaşamasına yönelik plan kapasitesi
alanlarda yaşam kalitesini artırmaya yönelik
bulunmaktadır.
fiziksel mekana ilişkin düzenlemeler yapılacaktır.
- Günümüze kadar gelen süreç içerisinde imar şartlarda dönüşüm sürecinin başlamadığı veya az
planlarına uygun şekilde yapılaşması tamamlanmış miktarda başladığı alanlarda ıslah imar planlarının
alanlarda yaşam kalitesini artırmaya yönelik uygulanmasında ortaya çıkan sorunlar ortaya
fiziksel mekana ilişkin düzenlemeler yapılacaktır. konularak ıslah planları ile getirilen nüfus ve yapı
yoğunluğunun düşürülebilmesi, sosyal altyapı
standardının artırılması ve kaliteli yaşam çevreleri
şartlarda dönüşüm sürecinin başlamadığı veya az
oluşturulabilmesi esasına dayalı dönüşüm eylem
miktarda başladığı alanlarda ıslah imar planlarının
planları hazırlanarak uygulamasına ilişkin
uygulanmasında ortaya çıkan sorunlar ortaya
yöntemler geliştirilecektir.
konularak ıslah planları ile getirilen nüfus ve yapı
yoğunluğunun düşürülebilmesi, sosyal altyapı 2023 Planlama Nüfusu Öngörüsü;
standardının artırılması ve kaliteli yaşam çevreleri - Günümüze kadar yapılan planlama çalışmalarında
oluşturulabilmesi esasına dayalı dönüşüm eylem bölge için belirlenen plan nüfusu kapasitesinin;
planları hazırlanarak uygulamasına ilişkin özellikle ıslah planlama alanlarında yapılacak
yöntemler geliştirilecektir. olan dönüşüm eylem planları ile 180.000 kişinin
2023 Planlama Nüfusu Öngörüsü; yaşayabileceği yaşam çevresi oluşturulması
öngörülmektedir.
bölge için belirlenen plan nüfusu kapasitesinin; KY3 – KIBRIS – Y.BAYINDIR:
özellikle ıslah planlama alanlarında yapılacak Kıbrıs (119) üst bölgesinin oluşturduğu kentsel
olan dönüşüm eylem planları ile 325.000 kişinin yerleşik dokuyu tanımlamaktadır. Bu bölgeyi
yaşayabileceği yaşam çevresi oluşturulması oluşturan alanlarda 2000 yılı nüfus sayımına
öngörülmektedir. göre 35.503 kişinin yaşadığı bilinmekle birlikte
bu nüfusun 2.397 kişilik kısmının (% 7) onaylı 2023 Planlama Nüfusu Öngörüsü;

planlarına göre yapılaşması tamamlanmış alanlarda,
- Doğukent proje alanında alt ölçekli planlama
geriye kalan yaklaşık 33.106 kişinin ise (%93) halen
çalışmaları ile belirlenen 125.000 kişilik nüfus
gecekondu alanlarında yaşadığı hesap edilmiştir.
atamasının plan dönemi içerisinde hayata
Gecekondu alanlarına ilişkin yapılan ıslah geçirilmesi öngörülmektedir.
imar planlarının hayata geçirilmesi halinde bu
Kentsel Çalışma Alanları (KÇ):
gecekondu alanlarında 98.700 kişilik bir nüfusun
daha bölgeye yerleşebilmesi neticesinde bölge için KÇ1 – KARAPÜRÇEK:
105.000 kişinin yaşamasına yönelik plan kapasitesi
Ankara Çevre Otoyolunun dışında ve Karapürçek
bulunmaktadır.
kavşağının yakınında konumlandırılan Sanayi
Bölgeye İlişkin Stratejiler; alanlarında kent içerisindeki özellikle siteler
- Günümüze kadar gelen süreç içerisinde çok bölgesinde bulunan sanayi faaliyetleri başta olmak
az miktarda dönüşümün yaşandığı Kıbrıs üzere kent içinde yer alması srounlara yol açan
–bayındır bölgesinde ıslah imar planlarının sanayi kollarının kentin dışında ayrılan ve gerek
uygulanmasında ortaya çıkan sorunlar ortaya kent içine gerekse kent dışına ulaşım imkanları
konularak ıslah planları ile getirilen nüfus ve yapı yüksek kapasitede olan bu bölgeye yönlendirilmesi
yoğunluğunun düşürülebilmesi, sosyal altyapı sağlanacaktır.
standardının artırılması ve kaliteli yaşam çevreleri KÇ – NENEK:
2
oluşturulabilmesi esasına dayalı dönüşüm eylem
planları hazırlanarak uygulamasına ilişkin Samsun yolu ile bu yola alternatif güzergah
yöntemler geliştirilecektir. olarak oluşturulan ana arter arasındaki bölgede
konumlandırılan kentsel çalışma alanlarında,
2023 Planlama Nüfusu Öngörüsü; bölgedeki sanayi alanlarını destekleyici lojistik
- Günümüze kadar yapılan planlama çalışmalarında faaliyetlerin yer alması öngörülmüştür. Bu alan aynı
bölge için belirlenen plan nüfusu kapasitesinin; zamanda Kutludüğün’ün baraj havzası içerisinde
özellikle ıslah planlama alanlarında yapılacak yer alan gelişme konut alanlarının iptal edilerek
olan dönüşüm eylem planları ile 60000 kişinin gelişmesinin yönlendirildiği kuzey kesimleri
yaşayabileceği yaşam çevresi oluşturulması destekleyici çekim merkezi olarak kurgulanmıştır.
öngörülmektedir.
KÇ3 – ODABAŞI:
Kentsel Gelişme Alanları (KG):
Kentin doğu koridorunda ayrılan ana istihdam
KG1 – DOĞUKENT: alanı olan bölgeye ilişkin onaylı imar planlarının;
Ankara kentinin doğu bölgesinde, kentsel gelişme orta ve büyük ölçekli sanayi alanları ile bu alanları
projesi olarak uzun zamandan beri planlama destekleyici fonksiyonların yer alacağı nitelikte
çalışmaları tamamlanan ancak Mamak çöplüğünün yeniden ele alınarak Samsun yoluna alternatif
varlığından kaynaklı sorunlar nedeniyle bir türlü olarak oluşturulan ana yol güzergahının geçişine
hayata geçirilemeyen alanda, Çöplük için afet de imkan verecek şekilde ulaşım sisteminin
riskine karşı gerekli tedbirlerin alınmış olması ve yeniden kurgulanması yönünde plan revizyonları
çöplükten çıkan metan gazından enerji elde edilmesi yapılacaktır.
projesinin hayata geçirilmiş olması nedenleriyle, KÇ – SAMSUN YOLU AKSI:
Doğukent projesinin kısa dönemde onaylı planına 4
göre yapılaşmaya açılabilecek konuma gelmiştir. Hasanoğlan ile Elmadağ sanayi alanları arasında
kalan samsun yolu aksı boyunca Elmadağ’ın
üstlenmiş olduğu odaksal merkez fonksiyonunun
- Proje alanı kamu tarafından toplu konut getirdiği küçük ve orta ölçekli sanayi faaliyetlerinin
uygulaması yaklaşımı çerçevesinde ele alınarak yer alabileceği kentsel çalışma alanlarını ifade
etaplamalı olarak hayata geçirilecektir. etmektedir.
KÇ5 – ELMADAĞ OSB: Kutludüğüne ait onaylı imar planlarının Bayındır

barajı su toplama havzasına olan olumsuzluklarını
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından sınır tespiti
gidermek ve Odabaşı bölgesinde öngörülen
yapılarak kamulaştırma işlemlerine başlanmış
sanayi bölgesinin yaratacağı istihdam imkanlarını
olan Elmadağ Organize Sanayi Bölgesinde
değerlendirerek yerleşimin bu alana doğru
sanayi tesislerinin kent ekonomisine ve yöre
geliştirilmesini sağlamak üzere onaylı planlarında
istihdamına katkı sağlamasını özendirici politikalar
revizyonlar yapılacaktır.
yürütülecektir.
Yerleşimin onaylı imar planının 92000-116000
KÇ7 – KALECİK:
aralığında hesap edilen nüfus kapasitesi 30000
Kalecik bölgesindeki tarımsal üretim potansiyelinin olarak belirlenmiştir.
ve ürün kalitesinin değerlendirilerek tarıma dayalı
YB2 – LALAHAN;
sanayi faaliyetlerinin hayata geçirilmesi bakımından
ayrılan sanayi bölgelerini ifade etmektedir. Bu Ankara Sivas hızlı tren güzergahından etkilenen
alanın organize tarım bölgesi olarak belirlenmesi Lalahan imar planı tren güzergahı, Samsun yoluna
yönünde çalışmalar yapılacaktır. alternatif olarak belirlenen ana arter ve iskan –
istihdam dengesini yeniden kurgulayacak şekilde
Odaklar (OD) : ELMADAĞ; ele alınarak revize edilecektir.
Kentin Doğu koridorunda öngörülen Odabaşı Yapılacak olan revizyonlar ile yerleşime ait planın
sanayi bölgesi ve Sanayi ve ticaret bakanlığı 107000-135000 aralığında hesap edilen nüfus
tarafından sınır tespiti yapılarak kamulaştırma kapasitesi yerleşim için öngörülen 25000 kişi olarak
işlemlerine başlanan Organize Sanayi Bölgesinin tasarlanacaktır.
faaliyete geçmesi ile doğu koridorunda oluşacak
istihdam imkanları göz önüne alınarak bu koridor YB3 – HASANOĞLAN;
üzerinde ilçe statüsündeki Elmadağ odaksal Ankara Sivas hızlı tren güzergahından etkilenen bir
merkez olarak tanımlanmıştır. diğer yerleşim olan Hasanoğlan’a ait imar planı;
Yarı Kırsal Alanlar (KR): dere yataklarının korunması, yapı yoğunluğu ve
ulaşım sistemi açısından ele alınarak, 212000-
KR1 – LALABEL: 266000 aralığında hesap edilen nüfus kapasitesini
Onaylı imar planı ile konut gelişme alanı olarak 35000 kişi olarak belirlenmesi doğrultusunda
belirlenen ancak bölgenin sahip olduğu topografik yeniden kurgulanacaktır.
özellikleri ve vadi sistemleri açısından dikkate YB – YEŞİLDERE;
4
alındığında bölge kentin doğu koridorunda
haftasonu evleri bölgesini olarak belirlenmiştir.. Yeşildere’ye ait onaylı imar planlarının genel
kurgusunun revizyonu gerektirmediği ancak plana
Haftasonu evlerine yönelik yapılacak planlama ait uygulama koşullarının yeniden kurgulanması
çalışmalarında bölgenin kalıcı yerleşim bölgesi ile mevcut imar planının 17500-22000 aralığındaki
olmasını sağlayıcı sosyal donatı planlamasından kapasitesinin 2023 çalışması ile Yeşildere için
kaçınılması önem kazanmaktadır. Bu bölgeler öngörülen 12000 kişilik nüfus büyüklüğüne uygun
kentte yaşayan insanların haftasonu veya tatil duruma getirilebileceği belirlenmiştir.
dönemlerinde bireysel rekresyonel ihtiyaçları
YB5 – KALECİK;
doğrultusunda kullanılabileceği alanlar olarak
algılanıp bu gerekliliğin getirdiği plan kurgusu Kalecik bölgesinin sahip olduğu tarımsal üretim
hayata geçirilmelidir alanlarını baskı altına alacak nitelikte olan
kullanımların tarım havzası dışına taşınması,
Yerleşimler / Belediyeler (YB):
tarım alanlarını konut kullanımına açan kararların
YB1 – KUTLUDÜĞÜN: iptal edilmesine yönelik plan revizyonları
gerçekleştirilecektir. Yapılacak plan revizyonu ile alanlarının korunması ve yöredeki kırsal bölgelerin
74500-92000 aralığında hesap edilen plan nüfusu kalkındırılması yönünde ilgili kurumlar ile işbirliği
kapasitesi 30000 kişi olarak düzenlenecektir. yapılması sağlanacaktır.
Koruma Alanları / Turizm (KT): Açık ve Yeşil Alan Sistemleri (YS):
KT1 – KIBRIS VADİSİ; YS1 – HATİP ÇAYI VADİSİ;
Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Samsun yolu boyunca doğu koridorundan kent
Kurulu tarafından 1.derece doğal sit alanı olarak merkezine doğru uzanan hatip Çayı vadisinin
ilan edilen Kıbrıs Vadisinde vadinin doğal yapısının korunması ve rekreasyonel imkanlarının kente
korunarak geliştirilmesi ve turizm imkanlarının kazandırılmasını sağlayacak projelendirme
değerlendirilmesine yönelik koruma amaçlı imar çalışmaları yapılacaktır.
planları yapılacaktır.
YS2 – İMRAHOR VADİSİ;
KT2-3-4 – TARIM HAVZALARI;
Mogan – Eğmir sisteminin kent merkezine İncesu
Bölgenin önemli tarımsal üretim alanlarından olan Vadisi ile girdiği yeşil sistemin başlangıcını ve
Elmadağ, Kızılırmak ve Balaban tarım havzasında önemli bir parçasını oluşturan İmrahor Vadisinin
tarımsal üretimin geliştirilmesine yönelik olarak doğu planlama bölgesi içerisinde kalan kısımlarını
DSİ tarafından projelendirilen barajların ve kapsamaktadır. Bu alanlarda da güney planlama
sulama sisteminin hayata geçirilmesi, tarım bölgesinde belirtilen stratejiler geçerlidir.

 Şekil 9.17. : Doğu Planlama Bölgesi Nüfus Analizi Özeti




 




 

 




















651
 
606
Harita 9.6. : Doğu Planlama Bölgesi Müdahale Biçimleri, Plan Kararları

607
652
9.2.6. KUZEY PLANLAMA BÖLGESİ oluşan parçaları da bulunmaktadır. Mevcutta

yaklaşık 800.000 kişilik bir nüfusun yaşadığı bu
Tanım
dokunun içsel yapısını biçimlendiren önemli doğal
Kentin tarihi çekirdeği olan Altındağ ilçe yapı unsurları olarak, Çubuk Çayı geçişi, Hacıkadın
merkezinden başlamak üzere, Altındağ’a bağlı ve Kalaba Vadileri ile, Esenboğa Yolu koridoru
Altınova Belediyesi, Keçiören ilçesi ve bu ilçeye boyunca yer alan yükseltiler ifade edilebilir. Bu
bağlı belde ve bucak merkezleri olan Bağlum, dokunun Keçiören kesiminde gecekonduların daha
Pursaklar, Saray yerleşimleri ile Akyurt ve Çubuk yüksek oranda ıslah planları ile dönüşerek çok yoğun
ilçe merkezlerini ve Çubuk ilçesine bağlı, Sirkeli, bir kentsel alan tanımladığı görülmektedir. Altındağ
Esenboğa, Y.Çavundur Belediyelerini içine alan, kesimi ise, gecekondu dokusunun daha yoğun
kentin dünya ile bütünleşme unsuru olarak en olarak bulunduğu, dönüşümün sınırlılığı nedeniyle
önemli aktarma noktası olan Esenboğa Havalimanını nüfusun ve yoğunluğun Keçiören’e göre daha düşük
kapsayan, havalimanı etkisinde biçimlenen koridor olduğu, ancak Siteler gibi önemli çalışma alanlarını
boyunca sanayi ve çalışma alanlarına sahip, Çubuk içeren ve Ulus merkezi ile bütünleşen niteliğiyle
(Ankara) Çayı ve Çubuk Barajı yanında, Çubuk öne çıkmaktadır. Ankara kentinin tarihi çekirdeği
Ovasındaki değerli tarım toprakları ve tarımsal olan Ulus ve çevresinin Merkez Planlama Bölgesi
üretimi ile önem kazanan planlama bölgesidir. içinde ele alındığı Altındağ, Hüseyingazi Tepesi ve
eteklerindeki gecekondu dokusu ile kentin eşitsiz
Arazi Kullanım
gelişmiş bölgelerinden birini oluşturmaktadır.
Kuzey Planlama Bölgesinin kentsel alanla Bölgenin Esenboğa Yolu üzerinden kuzeye açıldığı
bütünleşmiş ve metropoliten kent içinde tanımlanan noktada, belde belediyeleri olarak oluşmuş ve
Altındağ ve Keçiören ilçelerinin oluşturduğu nüfus münferit olarak önemli nüfus atamaları yapılmış
ve yapı yoğunluğu kendi içinde farklılaşan önemli Pursaklar, Saray ve Altınova yerleşimleri yer

parçalara sahiptir. Metropoliten kent içindeki bu almaktadır. 

Çubuk Ovasının değerli tarım toprakları
dokunun düzenli yapılaşmış olarak adlandırılan, ile Akyurt ve Çubuk yönlerine iki parçada açılan


onaylı planlara
  göre 
  hayata geçmiş ya
  da ıslah
  bu 
bölge,
 
  Esenboğa Yolu boyunca havalimanı ve
          

                    
planları ile dönüşmüş kesimleri yanında, henüz
 karayolu bağlantısını kullanmak üzere yer seçmiş
 

           
           
dönüşmemiş, ağırlıkla
   gecekondu
  alanlarından
   sanayi

    tesisleri
 ve 
  çalışma alanları
  bulunmaktadır.
    
          
 
Şekil 9.18. : Kuzey Planlama Bölgesi Sınırları

 Şekil 9.19. :Kuzey Planlama Bölgesi Arazi Kullanımı




           
            
         

          
           

           654
            
        


653
Kent için önemli bir çalışma bandı haline gelen bu ve emekli nüfusundan çok daha fazla ev hanımı
koridorun, Akyurt’a açılan kesimi için sanayi yoğun nüfusuna sahip bölgede, kadın nüfusun çalışma
bir gelişme eğilimi gözlenirken, Çubuk yönünde yaşanma katılmadığı, gelir düzeyinin de bununla
tarımsal yapının ağırlıkta olduğu ve konut nitelikli paralel olarak diğer bölgelerden çok daha düşük
gelişmeler ağırlık kazanmaktadır. Çubuk Ovası olduğu görülmektedir.
içindeki Sirkeli ve Esenboğa’da yarı kırsal nitelik
Bölge içinde çalışanların %21,2’sini kadın nüfus
ağırlık kazanmakta iken, Çubuk ilçe merkezinin
oluşturmakta olup, işsizlik beyan eden kadınların
önemli bir nüfusa sahip olduğu gözlenmektedir.
erkeklerin yaklaşık yarısı kadar olması dikkat
Akyurt ise, önemli sanayi gelişmelerinin yoğunlaşma
çekicidir. Toplam kadın nüfus içinde çalışan kadın
eğiliminde olduğu görece daha kırsal bir niteliğe nüfus oranı % 15,36 olup, bu oran tüm planlama
sahiptir. bölgeleri içindeki en düşük orandır. Buna ilaveten,
Sosyo-Ekonomik Yapı bölgede tarımsal işlerde çalışan kadın nüfusun ayısı
da, kırsal alanda artmaktadır. Bunu doğrulayan veri
2000 yılı nüfus sayımının işgücü ve ekonomik ise, kentsel alan içindeki üst bölgelerde yükselen
yapıya ilişkin değerlendirmeleri gözönüne işsizliğe ve düşen kadın istihdamına karşın, kırsal
alındığında kuzey planlama bölgesinde işsizlik alana açıldıkça işsizliğin görece düşmesi ve kadın
oranının kentte güneybatı planlama bölgesinden istihdamının artmasıdır. Bölge içindeki iktisaden
sonra en düşük olduğu görülmektedir. 2000 yılı faal olma oranları da, özellikle Keçiören ve Altındağ
itibariyle % 5,44 oranıyla, merkez ve batı planlama ilçesi içindeki üst bölgelerdeki eşitsiz ve sorunlu
bölgelerinden daha fazla istihdama sahip görünen sosyo-ekonomik yapıdaki dengesizlikleri ortaya
kuzey planlama bölgesi, %37,60’lık reel aktivite koymaktadır.
oranıyla dikkat çekmektedir. Bölgede işsizlik oranı Kuzey planlama bölgesi içindeki yerleşmelerin
düşük olduğu halde, reel aktivite oranının işsizliğin çalışanların istihdam edildiği ekonomik faaliyet
en yüksek olduğu doğu planlama bölgesinin dahi kolları bağlamında da irdelenmesi ise şu sonuçları
gerisinde kalıyor olması, bölgedeki sosyal yapı vermektedir. Bölgede çalışanların % 31,4’ü toplum
ile ilgili önemli bir ipucu vermektedir. İşgücünde hizmetleri alt kolunda çalışmaktadır. Kentteki
olmayan nüfus açısından % 59,96’lık yüksek bir oran en temel istihdam kolu olarak öne çıkan toplum
göze çarpmaktadır. Bu durum özellikle ev hanımı hizmetlerindeki, kent ortalamasının altında olan
nüfusunun yüksekliği ile ilişkili görünmektedir. bu oran, Kuzey Planlama Bölgesinin uzmanlaşma
Bir başka deyişle, kuzey planlama bölgesinde eğiliminde olduğu başka çalışma alanları olduğunu
iktisadi faaliyetlere katılma oranının düşüklüğüne düşündürtmektedir. Toplum hizmetlerini, % 18,5
karşın işsizlik oranının yüksek olması, bölgedeki ile imalat sanayi izlemekte olup, bu oran sanayi
kadın çalışma oranının düşüklüğü ve genç-öğrenci çalışanlarının kentteki en yüksek oranda istihdam
nüfusun yüksekliği ile ilişkilidir. edildiği bölgelerden biri olarak kuzey planlama
bölgesini öne çıkartmaktadır. Sanayi istihdamını
İstihdam, kentsel alanda %354’ler düzeyine %17,5 ile ticaret, %8,3 ile zirai faaliyetler, % 8,1
inerken,kırsal ve yarı kırsal alanlarda tarımsal ile mali kurumlar,% 7,3 ile inşaat, %7,3 ile mali
faaliyetlerdeki istihdam nedeniyle yükselmektedir. kurumlar alt sektörleri izlemektedir.
En yoğun nüfusun yaşadığı Keçiören, Aktepe,
Sanatoryum üst bölgelerinde ev hanımı nüfusunun Bu oranlar, bölgenin büyük ölçüde dönüşümünü
yüksekliği ve işsiz nüfusun düşüklüğü dikkat tamamlamış Keçiören ilçesi içindeki üst bölgelerde
çekmekte iken, Karapürçek, Pursaklar gibi görece toplum hizmetlerini, ve mali kurumları ön plana
çeperde kalmış yerleşimlerde işsiz nüfus artmaktadır. çıkarmakta, Altındağ ilçesinde ise Siteler ile yakın
Bölgede kadın nüfusun iktisadi yaşama katılma ilişki içindeki yerleşmelerde imalat sanayi çalışanları
oranının düşüklüğü de, bölgenin sosyo-demografik yüksek bir oran yakalamaktadır. Siteler, Önder,
yapısı ile ilgili önemli bir başka veridir. Karapürçek, Güneşevler üst bölgeleri sanayi istihdamı
ile yoğunlaşırken, Aydınlıkevler, Etlik, Basınevleri
Bölgede işgücünde olmayan nüfus % 56,99’dır. ve İncirli’de önemli oranda ticaret istihdamı dikkat
İktisaden faal olmayan nüfus içinde en önemli çekmektedir. Keçiören üst bölgesinde mali hizmetler
unsur ise, ev hanımlarının çokluğudur. Öğrenci ve finans çalışanlarında bir artış görülmekte,
Sanatoryum ise toplum hizmetlerine eklenen bir Kuzey Planlama bölgesi içindeki nüfus yoğunlukları
yoğunlaşma göstermemektedir. incelendiğinde Keçiören üst bölgesi 300 k/ha’a
yaklaşan yoğunluğuyla öne çıkmaktadır. Islah
Bu yapı, merkez, güneybatı ve batı planlama planları ile kendi içinde yoğunlaşan Keçiören, İncirli
bölgelerindeki temel istihdam kaynağı olan “beyaz yerleşimlerinin yüksek yoğunlukları ile, önemli
yakalı” çalışanların, kuzey ve doğu planlama oranda teknik ve sosyal donatı alanı yetersizliklerine
bölgelerinde o denli baskın olmadığını, imalat sahip oldukları okunmaktadır. Henüz onaylı ıslah
sanayi ve hizmet işlerinde çalışan idari personel planları ile doygunluğa ulaşmamış İncirli, Hasköy,
işlerinin bölgenin farklılaşan özgünlüklerinden Güneşevler, Basınevleri, Önder, Sanatoryum
olduğu görülmektedir. “Mavi yakalı” çalışanların ve ve Siteler üst bölgelerinde de, benzer süreçlerin
kendi hesabına çalışan ticaret ve sanayi erbabının yaşanma eğilimi dikkat çekmektedir. Bu sürece
ikamet ettiği kuzey planlama bölgesinin, gelir düzeyi müdahale edilmesi yaşamsal öneme sahiptir.
doğu planlama bölgesinden daha iyi görünmesine
karşın, mekansal ve eğitimsel anlamda önemli Kuzey Planlama Bölgesi içindeki diğer yerleşimler
sorun alanlarının bulunduğu bölgede, kentsel ve olan Çubuk, Akyurt ilçeleri ise birbirinden
sosyal yaşama uyum anlamında özel çalışmalar yoğunluk değerleri ile de ayrılmaktadır. Çubuk
yapılması ve yoğunlaşmanın yetersizlikler yarattığı ilçe merkezinde yoğunluk metropoliten kent
donatıların arttırılması hedeflenmektedir. içindeki alanlara benzeyen bir biçimde artmaktadır.
Akyurt’da ise, yoğunlaşmayan yapılaşma faaliyetleri
Sosyo-Demografik Yapı daha kırsal bir yoğunluk oluşturmaktadır. Bölge
Kuzey planlama bölgesinde ortalama hane halkı içinde Keçiören’in çok yoğun gelişimini çağrıştıran
büyüklüğü 3,99 olup, kent ortalamasının üzerinde bir başka yapı da, Pursaklar, saray ve Bağlum ilk
olan bu büyüklük, Aydınlıkevler üst bölgesinde kademe belediyelerinde göze çarpmaktadır. Henüz
3,34’e, düşerken, Keçiören üst bölgesinde 3,69’a, doygunluğa ulaşmamış planlarının oluşturduğu
İncirli’de 3,80’e, Aktepe’de 3,93’e, Pursaklar’da dokuların 200 k/ha’ı aşan yoğunluk bölgeleri
3,97’ye, Bağlum’da 4,25’e yükselmektedir. Kentsel tanımladığı bu yerleşimlerdeki gelişmenin de
alan içinde görünen Önder’de 4,13’e, Siteler üst yoğunluk kademelenmesi kapsamında kontrol
bölgesinde 4,36’ya yükselen aile büyüklüğüne altında tutulması gerekmektedir. Bu yerleşimlerde
karşın, Çubuk ilçe merkezinde aile büyüklüğü sosyal ve teknik altyapı eksiklikleri ile yoğunlaşan
4,08’dir. Akyurt’ta 4,54 olan aile büyüklüğü kırsal dokuya müdahale edilmesi gerekli görülmektedir.
nitelikli yerleşmelerde 5 düzeyine yaklaşmaktadır.
Konut Dokusu ve Onaylı Planlar
Metropoliten kent çeperindeki çalışma alanlarının
yoğun olarak bulunduğu gecekondu bölgelerinde Kuzey planlama bölgesi içindeki binaların kullanım
artan aile büyüklüğünün Çubuk ilçe merkezinde amacı irdelendiğinde, bölge içindeki yapıların
kent ortalamasına daha yakın seyretmesi de % 84,65’inin yalnızca konut amaçlı kullanıldığı
anlamlıdır. görülmektedir. Bu oran, çalışma alanlarının azlığı
ile ilgili önemli bir ipucu vermektedir. Bu oranı
Bölgenin kentsel anlamda yoğunlaşan ve en fazla yükselten unsur, büyük ölçüde Siteler küçük sanayi
nüfusun yaşadığı üst bölgelerinden Aydınlıkevler, 1 sitesi ve ticaret merkezi ile ilişkilidir. Konut ve
ve 2 kişilik aile ortalamasının yüksekliği ile dikkat konut dışı karışık yapılar birlikte hesaplandığında,
çekmekte ve bölge içindeki diğer yerleşimlerden bölgedeki yapıların % 92,8’ini, konut ve konutla
ayrılmaktadır. Keçiören’de %20 düzeyinde olan 1 birlikte yer alan ticari binaların oluşturduğu
ve 2 kişilik hanelerin toplam hane sayısına oranı, görülmektedir.
Aydınlıkevler’de %29,17 olarak gerçekleşmekte,
Siteler’de ise % 12,43’e düşmektedir. Bu oran Bölge içinde ise, bu değerler farklılaşmaktadır.
kırsal yerleşmelerde de, genç nüfusun kentsel alana Keçiören ilçesi çalışma alanları sınırlı ve eksik
göç etmesi nedeniyle yüksektir. Tek ve iki kişilik sosyal donatı alanları ile, bölge ortalamasının
hanelerin azlığı ve kadın nüfusun çalışma yaşamına üzerinde bir konut yapısına sahiptir. Aktepe üst
katılması anlamında özgün bir sosyo-demografik bölgesinde sadece konut amaçlı yapıların %91’lik
yapıya sahip olduğu görülen Keçiören ve içindeki bir büyüklük oluşturduğu görülmektedir. Bölgedeki
bölgeler, farklı dinamiklere sahiptir. yerleşimlere karakteristiğini veren bir başka unsur,
konut ve ticaret amaçlı yapıların birlikte olduğu konut sunumunun yarattığı çevrelerin sorunluluğu,
binaların oranının yüksekliğidir. Keçiören’de alternatif konut sunum biçimlerinin araştırılmasını
sadece konut amaçlı yapılar %71’lik bir büyüklük zorunlu hale getirmektedir.
oluştururken, konut ve ticaret işlevlerinin birlikte
bulunduğu yapılar eklendiğinde, %96,6’lık bir Kuzey planlama bölgesinin 2000 yılı itibariyle sahip
orana ulaşılmaktadır. Bu da, bölgedeki tüm kentsel olduğu 1.037.833 kişilik nüfusa karşın, bölge içinde
ticari etkinliklerin yol boyu ticari aktiviteler halinde onaylı planlarla oluşturulmuş kapasiteler, 4.186.000
konut altında geliştiğinin bir başka göstergesidir. kişiye ulaşan gerçekdışı bir nüfus atamasına işaret
etmektedir. Bu abartılı nüfus ataması, kendi içinde
Altındağ ve çevresindeki yerleşimlerin bir bölümü iki parçada incelenebilir. Bunlardan birincisi kentsel
ise, Siteler ile güçlü bir ilişki kurması yanında, önemli yerleşimlerdeki ıslah planları ağırlıklı olarak atanmış
ölçüde sanayi ve ticaret yapısına da sahiptir. Siteler, 1.380.000 kişilik nüfustur. Mevcutta 911.581
Önder üst bölgeleri, bu gelişime örnek verilebilir. kişinin yaşadığı kentsel yerleşik alan olarak görünen
Sanayi yapıları açısından, Siteler, Güneşevler ve bu bölge içinde ıslah planları ile yapılmış ve sağlıksız
Önder’i izleyen Akyurt ve Çubuk, büyük ölçekli çevreler üreten nüfus atamalarına müdahale edilmesi
sanayi tesisleri ile önemli istihdam kapasitelerine gerekmektedir. Ancak, bölge içinde müdahale
sahip olmaları yanında, sanayi çalışanlarının ikamet edilmesi kaçınılmaz olan diğer unsur, 5216 sayılı
ettiği konutlara da sahip görünmektedirler. Bölge Kanun ile büyükşehire bağlanan ilçe ve ilk kademe
içindeki tüm yerleşmelerin ortak özellikleri olarak belediyelerince onaylanmış planlardır. Bu ikinci
sosyal donatıların yetersizliği gösterilebilir. 2000 nüfus atama unsuru ise, mevcutta yaşayan 126.652
kişiye karşın yaklaşık 3.150.000’e ulaşan bir onaylı
yılı nüfusu itibariyle tüm planlama bölgelerinden
plan nüfusu kapasitesine sahiptir.
fazla nüfusa sahip olan kuzey planlama bölgesinde,
eğitim, kültür, sağlık amaçlı yapıların doğu İzmir kentini de aşan bu gerçek dışı nüfus ataması
planlama bölgesi ile birlikte, tüm bölgelerden daha olduğu gibi kabul edilmesi halinde kentin kuzeyinde
az olması çok önemlidir. 2000 yılı itibariyle kuzey Türkiye’nin 3. büyük kentini yaratabilecek bir
planlama bölgesine çok yakın bir nüfusa sahip olan niteliğe sahiptir. Hiçbiri birbiriyle bütünleşmeyen,
batı planlama bölgesinde eğitim-kültür amaçlı 370 Çubuk Ovası, Su Toplama Havzası ve tarım
yapı varken, bu sayı kuzey planlama bölgesinde toprakları üzerine yayılmış, çalışma alanları,, kent
259’a düşmektedir. Sağlık, sosyal ve kültürel amaçlı merkezleri tanımlamaktan uzak, sadece konut
yapılarda da benzer bir durum görülmektedir. Batı ağırlıklı gelişimlerden oluşan bölgede onaylanmış
planlama bölgesindeki 309 yapıya karşın kuzeyde planların ivedilikle revize edilmesi kaçınılmaz bir
180 yapı bulunuyor olması, resmi daireler açısından gerekliliktir. Bu yaklaşım doğrultusunda, 4.000.000
da 708 yapıya karşın 175 yapı bulunduğu tespiti, aşan onaylı plan kapasitesinin 1.900.000
kuzey planlama bölgesinin kentsel servislerden düzeyinde tutulması hedeflenmektedir.
yararlanma anlamındaki eşitsizliğini belgelemektedir.
Bu eşitsizliği giderebilme anlamında kentsel sosyal Buna ilaveten, bölgede ıslah planlarının yarattığı
altyapıların nitelik ve nicelik olarak geliştirileceği çevreler, Keçiören örneğinde, sosyal ve teknik
uygulamalar açısından kuzey planlama bölgesi ve altyapısı yetersiz çevrelerden okunmaktadır.
özellikle Keçiören için özel çalışmalar yapılması Kentsel yaşam kalitesini düşüren sosyal donatı
gerekmektedir. eksikliklerinin giderilmesi anlamında yürütülecek
özel çalışmalara ilaveten, bölge içinde ıslah planı
Binaların kimin tarafından yapıldığına yönelik olmasına karşın henüz dönüşmemiş bölgeler için de
analiz ise, Kuzey Planlama Bölgesindeki yapıların özel müdahale biçimleri geliştirilmesi gerekmektedir.
%96’sının herhangi bir örgütlenme olmaksızın Bu bölgelerde ıslah planlarının hayata geçmemiş
özel girişimlerce yapıldığını göstermektedir. Yapı olmasını bir fırsat olarak değerlendirecek ve
kooperatifleri tarafından yapılan yapılar ise sadece bölgede eksikliği duyulan sosyal donatı alanlarını
% 1,8’lik bir büyüklük oluşturmaktadır. Bölgedeki açık-yeşil alanları da tanımlayacak yenileme amaçlı
gecekondular yanısıra gecekondudan dönüşen özel planlama çalışmalarının, mekanın kullanım
yapılar için de parsel ölçeğinde yap-sat biçimindeki değeri ve yaşam kalitesini arttırabilme öncelikleri
bir konut üretim biçiminin hakim olduğu bölgede, bu ile hayata geçirilmesi sağlanmalıdır.
Tablo 9.36. :Kuzey Planlama Bölgesinde İşgücü Durumu 612
BÖLGE ADI TOPLAM
İSTİHDAM İŞSİZ İŞGÜCÜNDE OLMAYAN BİLİNMEYEN
TOPLAM ERKEK KADIN ERKEK KADIN % ERKEK KADIN % ERKEK KADIN % ERKEK KADIN
AYDINLIK 33.264 15.398 17.866 8.176 3.699 35,70 1.143 804 5,85 6.078 13.361 58,44 1 2
SİTELER 45.670 23.140 22.530 14.506 1.287 34,58 1.958 617 5,64 6.676 20.626 59,78
ÖNDER 23.772 11.782 11.990 7.742 1.041 36,95 818 416 5,19 3.222 10.533 57,86
KARAPÜRÇEK 55.275 27.841 27.434 16.894 2.454 35,00 2.551 925 6,29 8.395 24.055 58,71 1
GÜNEŞEVLER 38.872 19.217 19.655 11.711 2.000 35,27 1.384 753 5,50 6.122 16.901 59,23
HASKÖY 42.476 20.714 21.762 12.355 2.511 35,00 1.391 809 5,18 6.961 18.442 59,81 7
SOLFASOL 18.937 9.672 9.265 5.748 460 32,78 973 256 6,49 2.950 8.549 60,72 1
AKTEPE 43.760 21.057 22.703 12.471 2.854 35,02 1.560 927 5,68 7.025 18.921 59,29 1 1
KEÇİÖREN 108.670 51.925 56.745 30.111 9.191 36,17 3.294 2.445 5,28 18.517 45.108 58,55 3 1
SANATORYUM 81.717 39.989 41.728 23.219 4.440 33,85 3.286 1.691 6,09 13.484 35.596 60,06 1
BASINEVLERİ 25.645 14.099 11.546 7.655 2.205 38,45 819 515 5,20 5.623 8.826 56,34 2
ETLİK 119.567 57.847 61.720 34.120 8.064 35,28 3.840 2.413 5,23 19.881 51.243 59,48 6
İNCİRLİ 58.344 27.930 30.414 16.366 4.923 36,49 1.870 1.427 5,65 9.689 24.064 57,85 5
BAĞLUM 10.155 5.151 5.004 3.525 1.534 49,82 492 128 6,11 1.134 3.342 44,08
PURSAKLAR 12.980 6.493 6.487 4.611 2.237 52,76 535 291 6,36 1.347 3.959 40,88
SARAY 4.510 2.396 2.114 1.531 749 50,55 167 26 4,28 698 1.339 45,17
ALTINOVA 2.230 1.136 1.094 905 694 71,70 29 4 1,48 202 396 26,82
SİRKELİ 1.053 536 517 463 439 85,66 5 2 0,66 68 76 13,68
ESENBOĞA 5.445 3.092 2.353 2.694 1.706 80,81 56 13 1,27 342 634 17,92
ÇUBUK 36.998 19.134 17.864 11.737 2.427 38,28 1.581 434 5,45 5.815 15.003 56,27 1
AKKUZULU 3.323 1.657 1.666 1.459 1.496 88,93 6 0,18 192 170 10,89
YAKUPHASAN 1.005 521 484 471 435 90,15 2 0,20 48 49 9,65
KURUÇAY 1.519 736 783 655 700 89,20 6 0,39 75 83 10,40
Y.ÇAVUNDUR 2.499 1.310 1.189 1.083 1.008 83,67 9 3 0,48 218 178 15,85
AKYURT 9.887 5.278 4.609 3.922 1.864 58,52 234 65 3,02 1.122 2.679 38,44 1
BALIKHİSAR 3.356 1.868 1.488 1.638 1.181 84,00 8 6 0,42 222 301 15,58
GENEL TOPLAM 790.929 389.919 401.010 235.768 61.599 37,60 28.017 14.970 5,44 126.106 324.434 56,96 28 6
Tablo 9.37. :Kuzey Planlama Bölgesinde Ekonomik Yapı ve İstihdam
MALİ
MADENCİLİK ULAŞTIRMA KURUMLAR, İYİ
AVCILIK, İMALAT ELEKTRİK, GAZ PERAKENDE HİZMETLERİ
ve TAŞ İNŞAAT HABERLEŞME SİGORTA, ANIMLANMAMIŞ
ÜST BÖLGE ADI ORMANCILIK ve SANAYİİ ve SU TİCARET, SOSYAL ve
NÜFUS OCAKÇILIĞI ve DEPOLAMA TAŞINMAZ FAALİYETLER
BALIKÇILI LOKANTA ve KİŞİSEL HİZ
MALLARA
AYDINLIK 11875 8176 3699 32 1 16 7 1578 262 100 43 458 38 1900 487 630 180 1001 658 2448 2019 13 4
SİTELER 15793 14506 1287 66 7 18 6633 240 70 3 1170 17 2187 263 935 24 579 140 2820 585 28 8
ÖNDER 8783 7742 1041 39 2 5 3312 95 40 3 526 10 1123 116 520 30 265 121 1907 662 5 2
KARAPÜRÇEK 19348 16894 2454 584 589 23 3 5048 276 109 5 1913 23 2864 339 1347 36 888 245 4097 930 21 8
GÜNEŞEVLER 13711 11711 2000 58 5 14 1 3750 293 92 6 705 26 2278 375 1008 69 644 257 3152 958 10 10
HASKÖY 14866 12355 2511 51 5 31 6 2465 312 130 16 1267 26 2700 481 1173 111 1136 364 3367 1186 35 4
SOLFASOL 6208 5748 460 38 6 14 1639 113 36 1 666 11 1100 72 479 6 275 59 1494
AKTEPE 15325 12471 2854 62 3 23 3 1974 315 145 18 1587 24 2618 493 1214 117 1127 404 3690 1472 31 5
KEÇİÖREN 39302 30111 9191 179 9 69 10 4231 692 335 70 2183 103 6799 1346 2699 347 3107 1447 10374 5142 135 25
SANATORYUM 27659 23219 4440 132 6 63 8 3761 544 346 35 2782 48 5089 789 1998 152 1851 596 7129 2236 68 26
BASINEVLERİ 9860 7655 2205 26 11 2 796 155 51 16 430 18 1172 272 512 82 559 276 4075 1381 23 3
ETLİK 42184 34120 8064 218 9 78 9 5533 681 359 61 2887 74 7574 1239 2924 271 3296 1231 11165 4467 86 22
İNCİRLİ 21289 16366 4923 82 3 31 12 2436 425 201 43 1603 55 3736 812 1527 192 1614 778 5084 2590 52 13
BAĞLUM 5059 3525 1534 775 1318 1 496 24 46 268 4 538 41 227 7 227 30 943 110 4
PURSAKLAR 6848 4611 2237 764 1366 5 1 1026 145 35 5 513 20 643 118 299 19 280 95 1032 464 14 4
SARAY 2280 1531 749 381 632 4 389 33 8 125 147 11 129 4 38 8 309 61 1
ALTINOVA 1599 905 694 278 646 2 225 17 15 110 55 5 54 1 35 5 131 20
SİRKELİ 902 463 439 262 432 58 1 4 15 14 50 11 3 49 3
ESENBOĞA 4400 2694 1706 855 1481 5 277 13 8 1 219 3 141 14 602 98 62 13 525 83
ÇUBUK 13874 11578 2296 1150 1209 24 3 2853 310 90 7 1090 7 1610 105 957 57 377 73 3413 522 14 3
AKKUZULU 2955 1459 1496 1222 1477 2 28 1 1 34 78 14 25 4 65 4
YAKUPHASAN 906 471 435 392 431 7 10 7 12 6 1 3 2 34 1
KURUÇAY 1355 655 700 569 696 16 1 11 16 6 1 36 3
Y.ÇAVUNDUR 2091 1083 1008 842 990 40 2 30 15 1 48 1 14 2 94 12

GNL. TOPLAM 297077 235609 61468 10881 14007 453 65 50079 5090 2246 334 21250 510 44813 7420 19593 1811 17522 6830 68222 25070 543 139
613
Tablo 9.38. :Kuzey Planlama Bölgesi Hanehalkı Yapısı ve Büyüklüğü 614
HANE HALKI BÜYÜKLÜĞÜ
TOPLAM TOPLAM
1+2
BÖLGE ADI HANEHALKI YERLEŞİK
1 2 HANE 3 4 5 6 7 8 9 10+
SAYISI NÜFUS
%’Sİ
AYDINLIK 15.878 53.114 1.404 3.228 29,17 3.919 4.531 1.878 628 191 62 16 21
SİTELER 14.088 61.449 345 1.406 12,43 2.338 4.079 3.075 1.532 724 294 145 150
ÖNDER 7.814 32.307 211 838 13,42 1.492 2.517 1.555 715 297 94 50 45
KARAPÜRÇEK 16.330 73.810 304 1.452 10,75 2.546 4.658 3.703 1.892 932 367 196 280
GÜNEŞEVLER 12.831 51.094 487 1.737 17,33 2.536 3.850 2.443 1.072 425 158 61 62
HASKÖY 13.917 55.544 453 1.791 16,12 2.765 4.440 2.676 1.057 422 185 62 66
SOLFASOL 5.924 26.003 132 541 11,36 902 1.741 1.431 675 293 108 54 47
AKTEPE 14.428 56.758 556 1.898 17,01 2.986 4.580 2.579 1.117 417 172 63 60
KEÇİÖREN 36.870 136.415 1.918 5.789 20,90 8.358 11.471 5.954 2.233 719 266 75 87
SANATORYUM 25.549 106.440 770 3.012 14,80 4.785 7.584 5.098 2.387 1.069 425 187 232
BASINEVLERİ 6.905 25.447 310 1.044 19,61 1.660 2.266 1.061 375 110 48 20 11
ETLİK 39.245 153.823 1.552 5.562 18,13 8.096 11.989 7.135 2.891 1.141 458 210 211
İNCİRLİ 19.514 74.178 796 2.705 17,94 4.433 6.387 3.217 1.245 469 167 55 40
BAĞLUM 3.192 13.594 86 359 13,94 563 943 643 346 142 45 30 35
PURSAKLAR 4.329 17.190 189 615 18,57 844 1.299 781 329 147 62 30 33
SARAY 1.055 5.029 27 82 10,33 161 298 199 124 93 27 11 33
ALTINOVA 661 3.042 13 65 11,80 93 182 156 63 43 21 10 15
SİRKELİ 283 1.341 11 42 18,73 34 54 57 37 24 5 4 15
ESENBOĞA 1.253 5.554 44 150 15,48 182 329 270 141 64 26 14 33

ÇUBUK 12.037 49.195 412 1.667 17,27 2.223 3.467 2.410 1.041 483 160 54 120
AKKUZULU 874 4.645 38 152 21,74 54 110 134 147 83 50 35 71
YAKUPHASAN 304 1.129 44 90 44,08 32 35 33 34 19 4 10 3
KURUÇAY 483 1.996 32 148 37,27 56 59 52 59 37 15 7 18
Y.ÇAVUNDUR 447 3.375 22 77 22,15 30 42 42 31 23 23 14 143
AKYURT 2.802 12.740 90 340 15,35 420 704 553 324 164 92 41 74
BALIKHİSAR 926 3.981 34 138 18,57 135 244 187 96 49 17 6 20
GENEL TOPLAM 257.939 1.029.193 10.280 34.928 17,53 51.643 77.859 47.322 20.591 8.580 3.351 1.460 1.925
Tablo 9.39. :Kuzey Planlama Bölgesi Nüfus Yoğunlukları

Mah. Kodu Üst Bölge Adı Alan Nüfus Yoğunluk k/ha.
KZY94 KEÇİÖREN 4604073 136415 296,29
KZY98 İNCİRLİ 3952890 74178 187,66
KZY91 HASKÖY 3501093 55544 158,65
KZY86 AYDINLIK 3358383 53114 158,15
KZY90 GÜNEŞEVLER 3973044 51094 128,60
KZY96 BASINEVLERİ 2120964 25447 119,98
KZY88 ÖNDER 2746418 32307 117,63
KZY95 SANATORYUM 9157962 106440 116,23
KZY87 SİTELER 5517597 61449 111,37
KZY97 ETLİK 16246964 153823 94,68
KZY93 AKTEPE 6288797 56758 90,25
KZY92 SOLFASOL 11115334 26003 23,39
KZY89 KARAPÜRÇEK 100248441 73810 7,36
KZY100 PURSAKLAR 28065346 17190 6,12
KZY105 ÇUBUK 210588633 49195 2,34
KZY99 BAĞLUM 91300301 13594 1,49
KZY101 SARAY 34888109 5029 1,44
KZY102 ALTINOVA 22197157 3042 1,37
KZY111 BALIKHİSAR 46755115 3981 0,85
KZY104 ESENBOĞA 89210600 5554 0,62
KZY109 Y. ÇAVUNDUR 74662813 3375 0,45
KZY110 AKYURT 328786327 12740 0,39
KZY106 AKKUZULU 180826145 4645 0,26
KZY108 KURUÇAY 133962157 1996 0,15
KZY103 SİRKELİ 92695183 1341 0,14
KZY107 YAKUPHASAN 127887483 1129 0,09
Tablo 9.40. :Kuzey Planlama Bölgesi Binalarının Kullanım Amacı-2000

Konut
ve Sağlık, Konut
ÜST BÖLGE Eğitim, Resmi
Konut Konut Ticari Sanayi Sosyal, Dini Dışı Tarımsal Diğer Bilinmeyen Toplam
ADI Kültür Daire
Dışı Spor Karışık
Karışık
AYDINLIK 1.839 571 29 2 18 51 6 5 7 5 2 2.535
SİTELER 8.473 559 691 601 11 3 9 13 733 2 14 1 11.110
ÖNDER 2.810 280 249 326 8 3 5 8 18 17 3.724
PEÇENEK 36 - - - 1 - - - - 3 - - 40
GÜNEŞEV 7.059 290 135 162 8 6 7 7 195 2 11 2 7.884
HASKÖY 3.557 339 38 1 12 8 6 14 7 4 2 3.988
SOLFASOL 5.416 36 71 4 3 3 3 20 6 3 3 5.568
AKTEPE 4.331 336 47 1 14 3 2 7 4 3 6 4.754
KEÇİÖREN 2.694 953 27 36 19 20 11 13 3.773
SNTRYUM 11.902 532 136 7 33 16 14 20 22 59 12.741
BASINEVLER 952 204 103 2 13 17 7 2 3 6 1.309
ETLİK 11.988 1.005 169 4 44 15 23 25 14 42 31 13.360
İNCİRLİ 2.884 479 30 2 11 8 8 8 18 61 3.509
BAĞLUM 963 235 34 3 5 2 9 4 18 30 26 - 1.329
PURSAKLAR 711 283 13 5 11 4 5 2 4 4 1 - 1.043
ESENBOĞA 165 12 28 13 3 2 27 1 3 43 28 - 325
ÇUBUK 3.691 523 159 40 21 18 15 17 31 184 143 1 4.843
AKYURT 1.094 162 39 64 7 2 9 4 19 78 39 2 1.519
GENEL TOPLAM 70.565 6.799 1.998 1.237 259 180 175 168 1.115 391 454 13 83.354
Kaynak : DİE Bina Sayım İstatistikleri, 2000
Tablo 9.41. :Kuzey Planlama Bölgesi Binalarının Kimin Tarafından Yapıldığı-2000

Yabancı Bir
ÜST BÖLGE ADI Özel Kamu Yapı Kooperatifi Bilinmeyen Toplam
Ülke
AYDINLIK 2.182 62 285 6 2.535
SİTELER 11.009 44 32 1 24 11.110
ÖNDER 3.644 73 1 6 3.724
PEÇENEK 13.870 66 2 1 26 13.965
GÜNEŞEV 7.340 391 136 17 7.884
HASKÖY 3.886 60 27 1 14 3.988
SOLFASOL 5.527 39 2 5.568

AKTEPE 4.637 88 19 10 4.754

KEÇİÖREN 3.490 108 158 17 3.773
SNTRYUM 12.557 110 12 1 61 12.741
BASINEVLER 1.076 152 74 7 1.309
ETLİK 11.742 106 667 42 12.557
İNCİRLİ 3.398 73 21  
17 
3.509
BAĞLUM 1.290 38 -

- 1 1.329
PURSAKLAR 345 72 135 1 553

ESENBOĞA 248 76 - - 1 325
ÇUBUK 4.698 119 -

- 26 4.843
AKYURT 1.274 37 203 
-  
5  1.519

GENEL TOPLAM 92.213 1.714 1.772 
4 
283 
95.986
Kaynak : DİE Bina Sayım İstatistikleri, 2000 
KUZEY PLANLAMA BÖLGESİ İÇİNDEKİ


BELEDİYELERİN ONAYLI PLANLARININ

İRDELENMESİ

AKYURT
  



            
         
        

      
         Akyurt
tespit edilen   yasanın
yerleşiminde,  
yürürlüğe

girmesinden önce 6 adet olan mahalle sayısı 5216

sayılı yasanın geçici 2.maddesi kapsamında köy
 tüzel kişiliği sona ererek mahalleye dönüşen 17
yerleşim birimiyle birlikte 23 adete yükselmiş, 3
Protokol yolu-Otoyol
 kesişiminden yaklaşık 24
       köy ise orman köyü olarak mücavir alan sınırını
km. mesafede
 yer alan
  Akyurt ilçe
 merkezi, 5216 oluşturmuştur. Belediye sınırı 30255 ha., mücavir

sayılı yasanın
  
 yürürlüğe
 girmesini

  müteakip

 50 alan

  
ise 
6940 ha.dır. 
Orman köyü 
ve Mahalle
km yarıçaplı sınırın içerisinde yer alması nedeniyle
 olarak bağlanan
           köyler ile birlikte belediye-mücavir

Ankara  
Büyükşehir Belediyesi  
sınırlarına ilçe
alan sınırları içerisinde
yaşayan nüfus 18.907 kişiye
 
             
belediyesi olarak dahil edilmiştir. (2000 yılı
  ulaşmıştır.

ı
sayımı) 
     

     


     
       
  
  
     
    
 
 
  
 

  ı
 
Tablo 9.42. : Kuzey Planlama Bölgesi Nüfus, Konut ve Onaylı Plan Analizi
KUZEY PLANLAMA BÖLGESİ
FARK
ADI
NÜFUSU
ALAN
ALAN
(K/ha)
ALANI
ADEDI
NÜFUS
NÜFUS
NÜFUS
NÜFUS
(mevcut)
ALAN
(K/ha)
ALANI
NÜFUS
TOPLAM PLAN
(ıslah planı)
(ıslah planı)
KONUT
YOĞUNLUK
YOĞUNLUK
YOĞUNLUK
BÜYÜKLÜĞÜ
HANE HALKI
ALAN (ha)
KONU DIŞI
YOĞUNLUK
AHİLER 32 9108 3,31 32 9108 286 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 9108 0
ALTINPARK 80 5093 3,81 18 5093 291 0 63 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 5093 0
AYDINLIKEVLER 54 15711 3,17 54 15711 293 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 15711 0
SEYFİ DEMİRSOY 39 7503 3,13 35 7503 216 0 4 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 7503 0
AYDINLIK
K. SUBAYEVLERİ 134 15994 3,52 109 15994 147 0 25 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 15994 0
AYDINLIK TOPLAM 339 53409 3,39 247 53409 247 0 92 0 0 0 0 0 0 0 0 0 53409 0
BAŞPINAR 170 21817 4,52 7 1912 277 0 1 0 0 0 4399 19904 162 123 277 44874 46787 24970
DOĞANTEPE 220 18885 4,31 45 11312 250 103 2 0 0 0 1756 7573 69 109 250 17344 28656 9771
HACILAR 45 12937 4,25 22 9340 423 3 0 0 0 0 846 3596 23 158 423 9594 18934 5997
SİTELER 105 0 0,00 0 0 0 0 105 0 0 0 Konut Dışı Kullanımlar 0
SİTELER
ULUBEY 61 10036 4,28 28 5571 198 0 0 4 0 0 1044 4464 23 154 198 5729 11301 1265
SİTELER TOPLAM 601 63674 4,34 102 28136 287 103 108 4 0 0 8045 35538 283 136 287 77541 105678 42004
ALEMDAĞ 65 9306 4,25 34 6006 175 0 0 0 0 0 776 3300 31 107 175 5393 11399 2093
BATTALGAZİ 60 9504 4,18 25 6284 253 0 0 0 0 0 771 3220 35 92 253 8869 15153 5649
ÇİĞİLTEPE 25 2792 3,53 22 2792 129 0 3 0 0 0 Askeri Lojmanlar 2792 0
ÖNDER
ÖNDER 104 10982 4,19 21 7990 286 0 63 0 0 0 714 2992 20 153 386 7527 15517 4535
ÖNDER TOPLAM 253 32583 4,04 102 23072 236 0 66 0 0 0 2261 9511 85 118 271 27189 44860 12277
KARAPÜRÇEK 1164 6372 4,73 81 5303 65 231 7 0 0 0 226 1069 45 24 65 2945 8249 1877
BEŞİKKAYA 278 14211 4,66 18 2456 140 36 0 0 0 0 2521 11755 225 52 140 31502 33958 19747
BOSTANCIK 107 4215 4,36 2 572 238 0 63 0 0 0 835 3643 42 87 238 9950 10522 6307
ÇAMLIK 72 7690 4,46 41 6887 169 0 1 0 0 0 180 803 30 27 169 5081 11967 4278
BAŞAK 330 10982 5 10 2817 293 0 230 0 0 0 1806 8164 90 90 293 26501 29319 18337
EKİN 137 10445 4,31 9 4587 245 0 50 0 0 0 1360 5858 68 86 245 16679 21266 10821
KARAPÜRÇEK
FERUDUN ÇELİK 536 20091 4,51 0 0 0 375 0 0 0 0 4453 20091 161 125 256 41168 41168 21077
KARAPÜRÇEK TOPLAM 2623 74005 5,26 170 22622 230 642 351 0 0 0 11381 51384 661 82 235 133827 156449 82443
ALİ ERSOY 64 7995 4,04 35 7008 200 0 18 0 0 0 237 957 11 88 200 2183 9191 1226
DEREBOYU 24 905 3,68 0 0 0 15 4 0 0 0 246 905 6 159 230 1312 1311 406
DOĞU 42 4245 4,14 0 0 0 0 14 0 0 0 1026 4245 28 152 250 7008 7008 2763
GÜLPINAR 65 7933 3,99 10 2516 249 0 0 0 0 0 1356 5417 55 98 249 13726 16242 8309
GÜNEŞEVLER 53 9008 3,85 15 3872 253 0 0 0 0 0 1334 5136 38 137 256 9515 13387 4379
KARAKUM 56 5522 4,23 0 0 0 10 0 0 0 0 1312 5522 46 120 253 11615 11615 6093
GÜNEŞEVLER
YILDIZTEPE 62 10755 3,99 24 6479 267 0 0 0 0 0 1071 4276 38 113 267 10051 16530 5775
YUNUS EMRE 30 5300 3,80 12 2964 241 0 0 0 0 0 615 2336 18 132 241 4265 7229 1929
GÜNEŞEVLER TOPLAM 397 5163 3,96 97 22839 242 25 36 0 0 0 7197 28794 239 125 243 59674 82513 30880
ÇALDIRAN 45 6340 4,05 45 6340 141 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 6340 0

HASKÖY 30 3516 3,97 24 3516 147 0 6 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 3516 0
KAMİL OCAK 55 15238 3,95 55 15238 277 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 1538 0
ŞEFKAT 85 17057 4,40 59 17057 291 0 26 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 17057 0
ŞENYUVA 490 4433 3,85 0 0 0 0 363 0 0 0 746 4433 127 35 250 31725 31725 27292
HASKÖY
YEŞİLTEPE 91 8387 4,24 12 2902 242 0 0 0 0 0 1295 5485 79 69 242 19104 22006 13619
YEŞİLÖZ 53 4664 4,18 8 1532 204 0 0 0 0 0 749 3132 46 69 204 9295 10327 6163
HASKÖY TOPLAM 849 59635 4,77 202 46585 217 0 395 0 0 0 2790 13050 251 87 348 60124 106710 47075
BAĞLARİÇİ 218 4632 4,27 0 0 0 178 0 0 0 0 1085 4632 40 117 293 11607 11607 6975
SOLSAFOL ZÜLFAZIL 72 3078 4,21 5 1292 248 47 0 0 0 0 424 1786 20 89 248 4993 6285 3207
SOL-
BARAJ 1328 20248 4,45 0 0 0 1174 0 0 0 0 4548 20248 154 132 293 45051 45051 24803
FOSOL
617
SOLFASOL TOPLAM 1618 27958 4,31 5 1291 248 1399 0 0 0 0 6057 2666 213 113 278 61652 62943 34985
KUZEY PLANLAMA BÖLGESİ (Devamı...)
618
ADI FARK
NÜFUSU
ALAN
ALAN
(K/ha)
ALANI
ADEDI
NÜFUS
NÜFUS
NÜFUS
NÜFUS
(mevcut)
ALAN
(K/ha)
ALANI
NÜFUS
TOPLAM PLAN
(ıslah planı)
(ıslah planı)
KONUT
YOĞUNLUK
YOĞUNLUK
YOĞUNLUK
BÜYÜKLÜĞÜ
HANE HALKI
ALAN (ha)
KONU DIŞI
YOĞUNLUK
BAĞLARBAŞI 30 21499 3,86 123 21499 175 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 214990 0
GÜZELYURT 29 2594 4,00 0 0 0 0 0 0 0 0 649 2594 30 86 200 6000 6000 6000
KÖŞK 29 7260 3,94 29 7260 250 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 7260 0
AKTEPE
YİRMİ ÜÇ NİSAN 31 5026 4,11 16 3949 255 0 0 0 0 0 262 1077 16 69 255 3949 7898 2872
AKTEPE TOPLAM 213 36379 2,27 168 32708 136 0 0 0 0 0 911 3671 46 39 114 9949 42657 8872
ÇİÇEKLİ 47 11731 3,74 47 11731 250 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 11731 0

GÜÇLÜKAYA 82 18527 3,83 74 18527 251 0 8 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 18527 0
KALABA 74 15878 3,68 47 15878 340 0 27 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 15878 0
KARARGAHTEPE 62 13469 3,55 62 13469 217 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 13469 0
TEPEBAŞI 85 27085 3,69 85 27085 319 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 27085 0
KEÇİÖREN
ŞENLİK 73 31679 4,54 73 31679 434 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 31679 0
YAKACIK 40 17077 3,66 40 17077 427 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 17077 0
KEÇİÖREN TOPLAM 463 135446 3,81 428 135446 320 0 36 0 0 0 0 0 0 0 0 0 135446 0
ATAPARK 172 13889 4,41 6 1381 230 0 0 0 0 0 2838 12508 166 75 230 38209 39590 38209
BADEMLİK 99 8710 4,36 12 3061 255 0 0 0 0 0 1295 5649 87 65 255 22195 25227 22195
KANUNİ 301 10820 4,71 6 1214 202 0 0 0 0 0 2041 9606 295 33 202 59676 60889 50069
KUŞCAĞIZ 180 15993 4,05 67 9717 145 0 21 0 0 0 1550 6276 92 68 145 13343 23061 7068
PINARBAŞI 120 33139 3,95 120 33139 276 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 33139 0
OSMANGAZİ 76 7676 4,71 15 3278 219 0 0 0 0 0 1055 4398 61 72 219 13330 16608 8932
SANATORYUM
UFUKTEPE 55 5118 4,49 8 1789 225 0 0 0 0 0 739 3320 47 71 225 10566 12364 7246
UYANIŞ 61 10483 3,99 32 8063 252 0 0 0 0 0 607 2420 29 83 252 7307 15370 4887
SANATORYUM TOPLAM 1064 105858 4,26 256 61652 226 0 21 0 0 0 10125 44176 777 67 218 164626 226277 138606
BASINEVLERİ 67 15218 3,72 67 15218 227 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 15218 0
EVİ
EMHAR 145 15486 3,63 44 15486 354 0 101 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 15486 0
BASIN-
BASINEVLERİ TOPLAM 212 30704 3,68 111 30704 291 0 101 0 0 0 0 0 0 0 0 0 30704 0
A. EĞLENCE 93 30220 3,49 93 30220 325 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 30220 0

AYVALI 201 32219 3,92 151 30228 200 0 18 0 0 0 508 1991 32 62 200 6406 36633 6408
ETLİK 131 37044 3,71 131 37044 283 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 37044 0
OVACIK 908 2906 4,48 25 1894 76 0 867 0 0 0 226 1012 16 63 76 1212 3107 201
SANCAKTEPE 112 8614 4,35 3 948 316 0 0 0 0 0 1763 7666 118 87 410 48408 35404 26790
ETLİK
ŞEHİT KUBİLAY 153 13900 3,72 9 3692 410 0 26 0 0 0 2747 10208 118 87 410 48408 52100 38200
YAYLA 229 14363 4,24 25 4804 192 0 0 0 0 0 2252 9559 204 47 192 39202 44006 29643
YÜKSELTEPE 527 12220 4,69 0 0 0 0 376 0 0 0 2587 12220 151 81 250 37750 37750 25530
ETLİK TOPLAM 2354 151486 4,07 437 108831 257 0 1287 0 0 0 10088 42655 630 68 241 167434 276264 126770
ESERTEPE 185 17927 3,84 53 12559 239 0 34 0 0 0 1387 5328 98 54 239 23428 36027 23428
İNCİRLİ 112 27619 3,75 94 26566 284 0 0 0 0 0 281 1053 18 58 284 5188 31755 5188
ONDOKUZ MAYIS 88 27406 3,83 88 27406 311 0 0 0 0 0 Dönüşümü Tamamlanmış 27406 0
İNCİRLİ
385 72952 3,81 234 66571 278 0 34 0 0 0 1668 6381 116 112 523 28617 95188 28617
       

      
             




         
 
ONAYLI İMAR    
PLANI İNCELEMESİ:  
Akyurt 
Belediyesince  
onaylanan uygulama imar

planlarının 
tamamının  planları
parselasyon
ı
   
bulunmaktadır.
     

PLAN 
YOĞUNLUK   
KARARLARI VE PLAN

NÜFUSU
     

Toplam 1108 
ha’lık planlama  554,56
alanı içerisinde
  
   

hesaplaması durumunda; Akyurt’ta min 262.760
kişi ile max. 328.464
  kişi arasında bir nüfus’un
yaşayabileceği, bu durumunda Akyurt’a 237 k/

ha ile 296  
k/ha aralığında yoğunluğu
brüt nüfus
   
getireceği belirlenmektedir.  
     
  GÜÇLÜ
PLANIN  
YÖNLERİ:  

- Yaklaşık 1108 hektarlık alanın yapılaşmaya hazır
durumda olması, planda sanayi ve 664 çalışma alanı
1/25000 ölçekli planlama çalışması kapsamında, kullanımları ile önemli bir merkez tanımlanıyor
5216 Sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesinden önce olması,
Akyurt Belediyesince yapılan imar planları ve bu
planların dayanak alması gereken 1/25.000 ölçekli PLANIN ZAYIF YÖNLERİ:
Çubuk-Akyurt Çevre düzeni planı irdelenmiştir.
Bakanlıkça onaylanmış çevre düzeni planı ile, - Çubuk-Akyurt çevre düzeni planı ile Akyurt
Akyurt İmar Planının uygunluğu, ana kullanım bölgesi için önerilen 50.000 nüfusun Akyurt’ta
bölgecikleri tasnifi, bu bölgecikler içerisinde kalan onaylanan mevcut planlar doğrultusunda 5-7 kat
alanda, onaylı plan ile ataması yapılan nüfusun aşılıyor olması üst ölçek plan ile alt ölçek planlar
miktarı ve gerçekleşebilirliği sınanmış, problemli arasında bir tutarsızlık oluşturması,
görülen kısımlarına ilişkin müdahale biçimleri
- Sanayi odağı tanımlanmak isterken, bu alanlarla
saptanmaya çalışılmıştır.
iş-iskan ilişkisi kuracak toplu ve sosyal konut
Üst Ölçek Plan kararı; uygulamaları ve modellerinin araştırılmıyor
oluşu,
Bakanlıkça onaylı 1/25000 ölçekli Çubuk-Akyurt
Çevre Düzeni Planı ile Akyurt yerleşimi için - Çevre Düzeni Planında sınırları tanımlandığı
yerleşme alanı yaklaşık 850 ha ve plan nüfusu halde, tarım topraklarının yerleşime açılması ve
50.000 kişi öngörülmüştür. değerli tarım havzası üzerinde önemli bir baskı
unsuru oluşturulması,
Alt Ölçek Planlar;
- Esenboğa Havalimanı ile ilişkilenen bir sanayi
Akyurt İmar Planı, toplamda yaklaşık 1108 ha.lık türel seçimi ve ulaşım bağlantılarının yeterince
bir alanı kapsamaktadır. Onaylı planın brüt alanlar araştırılmıyor olması,
üzerinden ana kullanım bölgeleri;
- Planın sosyal donatı alanları ve açık-yeşil alan
-70 ha.lık kısmı “Meskun Bölge”, sistemi tanımlama konusundaki yetersizlikleri,
-942 ha.lık kısmı “Gelişme Konut Bölgesi” FIRSATLAR
-166 ha.lık kısmı nüfus yoğunluğu harici kullanım - Sanayi gelişme eğiliminin, bölgenin Sosyo-
bölgesi (Kentsel Çalışma Alanları vb.) olarak tasnif ekonomik ve mekansal dinamikleri açısından
edilmiştir. önemli bir potansiyel değer taşıması,
Maximum değerler üzerinden yönlerini giderici nitelikte olmak üzere plan

İMAR İNŞAAT KONUT revizyonu yapılması,
ALAN(M2) NÜFUS
A-2 726815 436089 4360 17440
A-4 161930 323860 3238 12952 - Tarım topraklarını ve doğal yapıyı tüketen
A-4(0.35-
434211 694737 6947 27788
abartılı nüfus projeksiyonu tanımlayan yerleşim
1.60) alanlarındaki plan kararlarının iptal edilmesi, plan
A-4(0.40- dönemi sonrasına rezerv alan olarak bırakılması,
3939391 6303025 63030 252120
1.60) kademeli yoğunluk azaltma vb. özgün stratejiler
A-5(0.40-
96976 193952 1939 7756 geliştirilmesi,
2.00)
B-3 128002 153602 1536 6144 - Esenboğa havalimanı ile ilişki düzeyi yüksek
B-4 24886 39817 398 1592 teknoloji yoğun sanayi ve çalışma alanları ile
B-5 33423 66846 668 2672 lojistik hizmetlerin gelişimini özendirmek,
TOPLAM 5545634 82116 328464
- Çalışma alanları ile bütünleşen toplu
*A-2 nizamında E:0.60, A-4 nizamında E:2.00, B-3 konut uygulamaları ve sosyal konut amaçlı
nizamında E:1.20, B-4 nizamında E:1.60, örgütlenmeleri özendirip, hayata geçirmek,
B-5 nizamında E:2.00 ve daire büyüklüğü 100m2 - Alternatif ana arter tanımlayıp, ulaşım sistemini
olarak kabul edilmiştir. yeniden kurgulamak,
İMAR İNŞAAT KONUT yataklarının korunması, sosyal donatı
ALAN(M2) NÜFUS
standartlarının nitelik ve nicelik olarak
A-2 726815 436089 3488 13952
geliştirilmesi,
A-4 161930 323860 2590 10360
A-4(0.35- - Plan nüfusunun 65.000 kişi üzerinden
434211 694737 5557 22228
1.60) kurgulanması ve yapılaşma koşullarının bu
A-4(0.40-
3939391 6303025 50424 201696 çerçevede plana yansıtılması.
1.60)
A-5(0.40-
96976 193952 1551 6204
Hedeflenmektedir.
2.00)
B-3 128002 153602 1228 4912 ÇUBUK

B-4 24886 39817 318 1272
B-5 33423 66846 534 2136
 
 
TOPLAM 5545634 65690 262760
 
*A-2 nizamında E:0.60, A-4 nizamında E:2.00, B-3   
nizamında E:1.20, B-4 nizamında E:1.60,   
 
B-5 nizamında E:2.00 ve daire büyüklüğü 125m2   
olarak kabul edilmiştir.  
 
- Esenboğa Havalimanı ve güçlü karayolu ulaşımı 
bağlantılarının erişilebilirlik ve teknoloji yoğun 
sanayi gelişme olanaklarını arttırması,

- Planın öngördüğü parsel bazında yaygın ve  
örgütlenme mekanizması sunmayan konut 
gelişme alanlarındaki inşaat faaliyetlerinin  
sınırlılığı, planda revizyon yapabilme fırsatının   
bulunması,  
Protokol yolu-Otoyol kesişiminden yaklaşık 28 km.

MÜDAHALE BİÇİMLERİ ve
Ankara metropoliten
   kent
merkezinden yaklaşık
- Akyurt’a ait alt ölçekli imar planının zayıf   
45 km. mesafede yer alan Çubuk ilçe merkezi, 5216
  
    
    
   
   
   
    

  
667
Harita 9.7. :Akyurt Belediyesi İmar Planı İrdelemesi-Müdahale Biçimleri

  

    
sayılı yasanın yürürlüğe girmesini
  müteakip
50
 km yarıçaplı sınırın içerisinde yer alması 
   nedeniyle

    
  Ankara
Büyükşehir
Belediyesi
 sınırlarına

 ilçe

belediyesi
    olarak dahil edilmiştir.
   
  
   
 
2000 yılı nüfus sayımına göre
46.605 kişinin 
yaşadığı

   
tespit edilen  
Çubuk
yerleşiminde,  yürürlüğe
yasanın 
 girmesinden önce 4
adet olan mahalle sayısı 5216
sayılı yasanın geçici 2.maddesi
 kapsamında
   köy
      
 
 tüzel kişiliği sona ererek mahalleye dönüşen
    
20
yerleşim birimiyle 
birlikte
24 adete yükselmiş,
  28

köy ise orman köyü    
olarak mücavir alan sınırını

oluşturmuştur.

   Belediye sınırı 28244 ha., mücavir
 
  
alan ise 38182 ha.dır. Orman köyü ve Mahalle

    olarak bağlanan köyler ile birlikte belediye-mücavir
   
  
alan sınırları içerisinde yaşayan nüfus 58.971 kişiye

  (2000 yılı sayımı) ulaşmıştır.

  

   

 


 
  
      
  
     
   ı

 
  

  
       



  
  

 

 
 

ONAYLI İMAR PLANI İNCELEMESİ: 110.00 kişi öngörülmüştür.

   1/25000 ölçekli
 planlama
   çalışması kapsamında
    Alt Ölçek Planlar;

Çubuk Belediyesine ait planların irdelenmesinde Çubuk Belediyesine ilişkin imar planları 5216
öncelikli olarak Bakanlık tarafından onaylanmış
668 sayılı yasanın yürürlüğe girmesinden önce Çubuk
olan 1/25000 ölçekli Çubuk-Akyurt Çevre Düzeni Belediyesi tarafından onaylanmış ve yürürlüğe
Planına uygunluğu, ana kullanım bölgecikleri girmiştir.
tasnifi, bu bölgecikler içerisinde kalan alanda,
onaylı plan ile ataması yapılan nüfusun miktarı Planlama alanı toplamda yaklaşık 8522 ha.lık bir
ve gerçekleşebilirliği irdelenmiş, problemli görülen alanı kapsamaktadır.
kısımlarına ilişkin müdahale biçimleri saptanmaya  Onaylı planın brüt alanlar üzerinden ana kullanım
çalışılmıştır. bölgeleri;

Üst Ölçek
   Plan kararı;
   - 1075  
ha.lık kısmı  
“Meskun Bölge”,
  
Bakanlıkça  
onaylı 1/25000 ölçekli       
Çubuk-Akyurt
 - 3735 ha.lık kısmı “Gelişme Konut Bölgesi”
Çevre Düzeni Planı ile Çubuk yerleşimi için
 yerleşme
  alanı yaklaşık
 2000 ha
 ve plan nüfusu
 - 2093 ha.lık 
  kısmı “Bağ-Bahçe” alanı
 


           


- 680 ha.lık kısmı “Toplu Konut” alanı Çubuk Nazım İmar Planı kararları doğrultusunda,
2,5 ila 5 kat aşılıyor olması üst ölçek plan
- 900 ha.lık kısmı nüfus yoğunluğu harici kullanım ile alt ölçek planlar arasında bir tutarsızlık
bölgesi (Kentsel Çalışma Alanları vb.) olarak tasnif oluşturması,
edilmiştir.
- Planın yapılaşmaya yönelik kararlarının net
Çubuk Belediyesince onaylanan imar planının olmaması sonucunda plan kapsamında yaşayacak
2051 ha.lık kısmının parselasyon planları nüfusun kesin olarak hesap edilememesi, bunun
bulunmaktadır. sonucu olarak teknik personel yönünden
sıkıntıları olan yerel yönetimi, imar planının
Çubuk Nazım İmar Planı ile belirlenen yoğunluk uygulanması (parsel sistemi) ve yapılaşma tarzı
kararları üzerinden yapılan nüfus hesaplamalarına (ruhsat verme) konularında yönlendirememesi,
göre Çubuk’ta min 282.700 kişi ile max. 574.600
kişi arasında bir nüfus yüklemesinin yapılabileceği - Çok önemli bir bölümü değerli tarım toprakları
ve zemin suyu ve sıvılaşma düzeyi yüksek
bunun da 33 k/ha ile 67 k/ha aralığında global bir
alanlara yönlendirilmiş, tarım havzasını sorunlu
nüfus yoğunluğu anlamına geldiği anlaşılmaktadır.
bir yerleşim dokusuna konu ediyor olması,
Çubuk Nazım İmar Planı yoğunluk kararlarını - Çok abartılı bir nüfus projeksiyonu yanında
göre yapılan nüfus hesaplamaları aşağıda çok yetersiz bir sosyal donatı alanı standartı
gösterilmektedir. tanımlaması,
Çubuk Nazım İmar Planı Nüfusu - Çubuk Çayı ve diğer sulak alanlar ile korunması
(Hesap edilen) gerekli kültür ve doğa varlıklarına yönelik bir
arayıştan yoksun olması,
Yoğunluklar Min. Max.
100 kişi/ha Mesken 56600 105400 - Çubuk Savaşının geçtiği Ova ve arkeolojik
100 kişi/ha Pars. Pl. var. 49200 99800 değerlerin bulunabileceği bölgelerin, tarımsal
100 kişi/ha Pars. Pl. yok 5950 9600 üretimin, turşuculuğun merkezi Çubuk için
80 kişi/ha 58000 105300 kimlik tanımlayabilecek bir plan arayışının
50 kişi/ha 36700 66750 bulunmaması,
Bağ-Bahçe 20000 20000 - Örgütlenmeye yönelik (kooperatifleşme vb.)
Toplu Konut Al. 34000 102000 kentsel gelişme alanları olmaması, düşük
Gecekondu Önl. Böl. 6250 18750 yoğunluklu gelişme konut alanlarının parsel
Köyler 16000 48000 düzeni (yap-sat) ile hayata geçirilebilmesi
Toplam 2827000 574600 güçlüğü,
PLANIN GÜÇLÜ YÖNLERİ: FIRSATLAR
- Çubuk Nazım İmar Planı doğrultusunda yapılan - Toplam planlama alanının yaklaşık ¾’lük
uygulama imar ve parselasyon planlarına göre kısmında uygulama aşamasına geçilmemiş
meskun doku başta olmak üzere yaklaşık 2000 olması, planın üst ölçekli plan kararları
hektarlık bir alanda yapılaşmanın devam ediyor doğrultusunda revize edilebilmesi için bir olanak
olması, olması,
- Tarihi, kültürel ve doğal değerleriyle özgün bir
- İlçenin önemli bir odak olarak, tarımsal üretim, yerleşim ve çekim odağı olarak Çubuk’un tarım,
hayvancılık faaliyetleri ve Esenboğa yolundaki turizm ve bunları bütünleştiren olanakları ile
çalışma alanları ile ilişkilenen çok çeşitli kullanım geliştirilebilmesi eğilimi,
kararları ile biçimlenmesi,
MÜDAHALE BİÇİMLERİ
- Çubuk’a ait alt ölçekli imar planının zayıf
- Çubuk-Akyurt Çevre Düzeni Planı İle Çubuk yönlerini giderici nitelikte olmak üzere plan
bölgesi için önerilen 110.000 kişilik nüfusun, revizyonu yapılması,
      


      
    
624
     
2 0 2 3 B A Ş K E N T A NKARA 
N A Z I M İ M A 
R P L A
NI  


 - 
Çubuk’a kimlik  
ve kişilik tanımlayacak bir
planlama yaklaşımı ile, doğal, kültürel
      yapısı ve
değerleri ile gelişen bir odak oluşturulması,

- Tarım topraklarına tecavüz eden ve Çevre
   
Düzeni 
Planına da aykırı  
plan kararlarını iptal ı
ederek, doğal yapısını koruyacak müdahaleler
 yapmak,

- Yetersiz sosyal donatı alanlarının niteliksel ve
niceliksel olarak geliştirilebileceği acil müdahale

biçimleri geliştirmek,

- Estetik ve grafik bütünlük tanımlamayan planın,

özgün bir yerleşim ve mekan oluşturabilecek 2000 yılı nüfus sayımına göre 1534 kişinin yaşadığı
biçimde yenilenmesini sağlamak,
 tespit edilen Sirkeli yerleşiminde, 5216 sayılı yasanın
- Çubuk Çayı, Çubuk Ovası, Çubuk Ormanları, geçici 2.maddesi kapsamında köy tüzel kişiliği
  
Çubuk Barajları ve Çubuk 
Turşusu ile kişilik    
sona ererek mahalleye dönüşen 6 yerleşim birimi
 bulacak bir Çubuk kimliğiyle bütünleşen, özgün bulunmaktadır. Bu katılımlarla Sirkeli’nin nüfusu,
ve doğal yapıya uyumlu plan kararları üretmek,
2865’e, belediye sınırı 9660 ha.’a yükselmiştir. İdari

- Gelişme konut alanlarında parsel düzeni (yap-sat) olarak Çubuk ilçesine bağlı Sirkeli’de orman köyü
yerine örgütlenmiş yapılaşmaya imkan tanıyacak olmadığı için mücavir alan statüsünde yerleşim de
  fiziki
 
düzenleme bu
yapılması, kapsamda 
ada      
yoktur.

- Plan nüfusunun 120.000 kişi üzerinden ONAYLI İMAR PLANI İNCELEMESİ:

çerçevede plana yansıtılması, 1/25000 ölçekli planlama çalışması kapsamında,


SİRKELİ
    Sirkeli Belediyesince
 
 onaylanan imar 
 planları
   irdelenmiştir.


  
 Sirkeli İmar 
Planı toplamda yaklaşık 880 ha.lık bir
   

        

Onaylı 
planın brüt 
alanlar üzerinden ana
kullanım


bölgeleri;     

 - 50.5 ha.lık kısmı “Meskun Bölge”,
      
    

- 762 ha.lık
kısmı “Gelişme Konut Bölgesi” ve
   
    
- 67.5
ha.lık 
kısmı 
ise nüfus 
yoğunluğu harici
    
 
kullanım bölgesi olarak
(açık yeşil alan v.b) 
tasnif
Bağlum Köprüsü-Otoyol
 
 kesişiminden yaklaşık

   edilmiştir.    
 
16 km., Ankara metropoliten kent merkezinden


yaklaşık 30 km. mesafede yer alan Sirkeli Belde Sirkeli Belediyesince onaylanan uygulama imar

merkezi, 5216 sayılı yasanın yürürlüğe girmesini planlarının tamamında parselasyon planları
müteakip 50 km yarıçaplı sınırın içerisinde yer bulunmaktadır.
      
      
672
sınırlarına ilk kademe belediyesi olarak dahil PLAN YOĞUNLUK KARARLARI VE PLAN

edilmiştir. NÜFUSU
         ı






Harita 9.8. : Çubuk Belediyesi İmar Planı İrdelemesi-Müdahale Biçimleri

Maximum değerler üzerinden FIRSATLAR

İMAR
ALAN(M2)
İNŞAAT KONUT
NÜFUS - Plan ile öngörülen yerleşim deseninin hayata
HAKKI ALANI (M2) SAYISI
geçmemiş olması,
A-2(0.20) 165976 33195 331 1324
A-2(0.60) 1736945 1042167 10421 41684 MÜDAHALE BİÇİMLERİ
A-3(0.90) 3188007 2869206 28692 114768 - Sirkeli’ye ait alt ölçekli imar planının zayıf
TOPLAM 5090928 3944568 39444 157776
*konut büyüklüğü 100m2 aile büyüklüğü 4 kişi revizyonu yapılması,
olarak kabul edilmiştir. Yapılacak plan revizyonu ile;
- Abartılı nüfus projeksiyonu ile yerleşime açılan
Minimum değerler üzerinden; doğal niteliği korunması gerekli alanlarındaki
İMAR
ALAN(M2)
İNŞAAT KONUT
NÜFUS yerleşim kararlarının iptal edilmesi,
A-2(0.20) 165976 33195 264 1056
- Kavşakkaya Barajı ve barajı besleyen dere-yan
A-2(0.60) 1736945 1042167 8336 33344 dere yataklarındaki yerleşim kararlarının iptal
A-3(0.90) 3188007 2869206 22953 91812 edilip, su kaynaklarının korunması,
TOPLAM 5090928 3944568 31553 126212 - Yetersiz sosyal donatı alanlarını yaratacak acil
*konut büyüklüğü 125m2 aile büyüklüğü 4 kişi ve kapsamlı müdahale biçimleri geliştirilmesini
olarak kabul edilmiştir. sağlamak,
- Haftasonu evleri ve toprakla bütünleşme amaçlı
Toplam 880 ha’lık planlama alanı içerisinde 528 ha düşük yoğunluklu yapılaşma eğilimlerinin
net konut alanı bulunduğu ve bu alanlara ilişkin kontrol edilip yönlendirileceği alanların
verilen yoğunluk kararlarına göre yapılan nüfus tanımlanması,
hesaplaması durumunda; Sirkeli’de, min. 126.212
kişi ile max. 157.776 kişi arasında bir nüfus’un - Yerleşilebilir alanlar için öngörülmüş nüfus
yaşayabileceği belirlenmektedir. projeksiyonu ve gelişme kapasitesi üzerindeki
PLANIN ZAYIF YÖNLERİ: alanların plan dönemi sonrasına rezerv alan
olarak bırakılması
- Çubuk Ovası değerli tarım toprakları ve tarımsal
sulama nitelikli DSİ Projelerine karşın, belediye - Plan nüfusunun 15.600 kişi üzerinden
sınırının önemli bir kısmını orta yoğun yerleşime kurgulanması ve yapılaşma koşullarının bu
konu ediyor olması, çerçevede plana yansıtılması.
- Yaygın bir yerleşim desenini etaplamasız bir Öngörülmektedir.

biçimde öngörerek, kamu kaynaklarının verimsiz ESENBOĞA
bir biçimde kullanılmasına neden olmak,
 
- Abartılı bir nüfus atamasının gerektirdiği teknik  
ve sosyal altyapı unsurlarının yetersizliği,
  
- Dere ve yen dere yataklarının korunmamış  
olması,  
- Özellikle gelişme konut alanlarında parçalı bir  
yeşil sistem oluşturulmasının sonucunda maddi 
imkanları yetersiz durumdaki belediyenin yeşil 
- Örgütlenmeye yönelik (kooperatifleşme vb.)   
kentsel gelişme alanları olmaması, düşük  
 
güçlüğü, 
       
- Ulaşım sistemi ve fiziki mekansal planlamasının Protokol yolu-Otoyol kesişiminden yaklaşık 17
      
tam manasıyla kurgulanamaması, km., Ankara metropoliten kent merkezine yaklaşık


      


        

35 km. mesafede yer alan Esenboğa Belde merkezi, Esenboğa’da onaylanan mevcut planlar
5216 sayılı yasanın yürürlüğe girmesini müteakip doğrultusunda 8-10 kat aşılıyor olması, üst ölçek
50 km yarıçaplı sınırın içerisinde yer alması plan ile alt ölçek planlar arasında bir tutarsızlık
nedeniyle Ankara Büyükşehir Belediyesi sınırlarına oluşturması,
ilk kademe belediyesi olarak dahil edilmiştir.
- Çubuk Ovası ve Çubuk Çayı geçişinin yarattığı
2000 yılı nüfus sayımına göre 2865 kişinin yaşadığı çok değerli tarım topraklarının yerleşime açılmış
tespit edilen Esenboğa yerleşiminde, 5216 sayılı olması,
yasanın geçici 2.maddesi kapsamında köy tüzel
kişiliği sona ererek mahalleye dönüşen 7 yerleşim - Esenboğa Havalimanına adını veren yerleşime
birimi, 10456 ha.’a ulaşan belediye sınırına özgü bir model ve nitelikte kimlikli bir yerleşim
katılmıştır. Bu katılımlarla nüfusu 7092’ye ulaşan oluşturma öngörüsünün olmaması,
Esenboğa’da, orman köyü olmadığı için mücavir
alan da bulunmamaktadır. Esenboğa idari olarak - Gerçek dışı nüfus atamasının gerektirdiği teknik
Çubuk ilçesine bağlıdır. ve sosyal altyapı alanlarının onaylı planlarda
ayrılmamış olması,
- Esenboğa Yolu koridorundaki çalışma alanları
1/25000 ölçekli planlama çalışması kapsamında, ile iş-iskan ilişkisi kıracak nitelikte toplu konut
5216 sayılı yasanın yürürlüğe girmesinden önce uygulamalarının öngörülmemesi,
Esenboğa Belediyesince onaylanan imar planları
irdelenmiştir. - Özellikle gelişme konut alanlarında parçalı bir
Esenboğa İmar Planı, toplamda yaklaşık 780 ha.lık
bir alanı kapsamaktadır.
bölgeleri; FIRSATLAR
-32.5 ha.lık kısmı “Meskun Bölge”, - Plan ile öngörülen yerleşim deseninin hayata
geçmemiş olması,
-700 ha.lık kısmı “Gelişme Konut Bölgesi” ve Maximum değerler üzerinden;
-49.5 ha.lık kısmı ise nüfus yoğunluğu harici İMAR İNŞAAT KONUT
ALAN(M2) NÜFUS
kullanım bölgesi (açık yeşil alan v.b) olarak tasnif
edilmiştir. A-2(0.40) 303616 121446 1214 4856
A-3(0.90) 2859723 2573750 25737 102948
Esenboğa Belediyesince onaylanan uygulama A-4(1.60) 51350 82160 821 3284
imar planlarının tamamında parselasyon planları E:1.00 966549 966549 9665 38660
bulunmaktadır. TOPLAM 4181238 3743905 37437 149748

NÜFUSU
Toplam 780 ha’lık planlama alanı içerisinde 418.12 Minimum değerler üzerinden;
ha net konut alanı bulunduğu ve bu alanlara ilişkin İMAR İNŞAAT KONUT
ALAN(M2) NÜFUS
verilen yoğunluk kararlarına göre yapılan nüfus HAKKI ALANI(M2) SAYISI
hesaplaması durumunda; Esenboğa’da min 119.792 A-2(0.40) 303616 121446 971 3884
kişi ile max. 149.748 kişi arasında bir nüfus’un A-3(0.90) 2859723 2573750 20589 82356
yaşayabileceği belirlenmektedir. A-4(1.60) 51350 82160 656 2624
E:1.00 966549 966549 7732 30928
PLANIN ZAYIF YÖNLERİ: TOPLAM 4181238 3743905 29948 119792
- Çubuk-Akyurt Çevre Düzeni Planı ile Esenboğa *konut büyüklüğü 125m2 aile büyüklüğü 4 kişi
bölgesi için önerilen 15.000 kişilik nüfusun olarak kabul edilmiştir.

MÜDAHALE BİÇİMLERİ 

- Esenboğa’ya ait alt ölçekli imar planının zayıf 
yönlerini giderici nitelikte olmak üzere plan  
revizyonu yapılması,  
 
Yapılacak plan revizyonu ile;  

- Abartılı nüfus projeksiyonu ile yerleşime açılan 
doğal niteliği korunması gerekli alanlarındaki  
yerleşim kararlarının iptal edilmesi, 
 
- Çubuk Çayı yatağı ve yakın çevresindeki yerleşim   
kararlarının iptal edilip, su kaynaklarının 
korunması, 
yerleşim birimi ve orman köyü yoktur. Belediye
- Ulaşım sistemi yeniden
sınırı 1399ha.’dır. Mücavir alanı bulunmamakta
kurgulanarak 
olup, idari
olarak
Keçiören 
ilçesine bağlıdır.
kademelenme yapılması, 
     
     

- Yetersiz sosyal donatı alanlarını yaratacak acil ve 
kapsamlı müdahale biçimleri 
geliştirilmesi, 1/25000
 
ölçekli 
planlama
  çalışması
 
kapsamında,
  


- Gelişme konut alanlarında parsel 
düzeni (yap-sat) Pursaklar  onaylanan
 Belediyesince

  imar 
 planları
 
yerine örgütlenmiş yapılaşmaya  
imkan tanıyacak  
irdelenmiştir.
 
  
fiziki düzenleme yapılması, bu kapsamda ada 
 
bazı uygulamaların özendirilmesi, Planlama alanı 
belediye sınırının 
tamamını


kapsayacak şekilde toplamda 1399

ha.lık bir alanı
- Yerleşilebilir alanlar için öngörülmüş nüfus kapsamaktadır.

projeksiyonu ve gelişme kapasitesi üzerindeki 
alanların plan dönemi sonrasına rezerv alan Planlama alanının
 tamamında
  ortalama
  700-800m2
   
 
parsel büyüklüğü 
ve Ayrık nizam
 4 
kat 0.40-1.60
olarak bırakılması
 
yapılaşma
 
koşulları 
öngörülmüş
 olup,
 
  
- Plan nüfusunun 30.000 kişi ile sınırlandırılması, 
 
yapılaşma koşullarının bu çerçevede plana
Onaylı planın brüt alanlar  
üzerinden 
ana kullanım

yansıtılması  bölgeleri;   

Öngörülmektedir. 
-
260 
ha.lık kısmı “Meskun
 Bölge”,    


-
1100 ha.lık kısmı “Gelişme Konut Bölgesi” ve
PURSAKLAR

 Protokol Yolu-Otoyol kesişiminden yaklaşık 2 km.    
ve Ankara metropoliten kent merkezine yaklaşık    

 
20 km.   
mesafede yer alan Pursaklar 
Beldesi, 5216    
sayılı 
yasanın 
yürürlüğe girmesini müteakip 50 km    
           
yarıçaplı sınırın içerisinde yer alması nedeniyle



 belediyesi
 
olarak dahil edilmiştir.  
ı
  









yaşadığı tespit edilen Pursaklar yerleşiminde, 5216    
sayılı  
yasanın geçici 
2.maddesi kapsamında köy            

  tüzel
 
kişiliği sona ererek mahalleye dönüşen



- 40 ha.lık kısmı ise nüfus yoğunluğu harici Maximum değerler üzerinden

kullanım bölgesi (sanayi, kentsel servis,açık yeşil İMAR
ALAN(M2)
İNŞAAT KONUT
NÜFUS
alan v.b) olarak tasnif edilmiştir. HAKKI ALANI(M2) SAYISI
A-4 1693855 3387710 33877 135508
Pursaklar Belediyesince onaylanan uygulama A-4(0.40-
6058780 12117560 121175 484700
imar planlarının tamamında parselasyon planları 1.60)
bulunmaktadır. TOPLAM 7752635 15505270 155052 620208
PLAN YOĞUNLUK KARARLARI VE PLAN *A-4 yapılaşma nizamı ile belirlenen alanlarda kottan
NÜFUSU kazanımlarda göz önüne alınarak inşaat emsali
Toplam 1399 ha’lık planlama alanı içerisinde 775 E:2.00, konut büyüklüğü 100m2 aile büyüklüğü 4
ha net konut alanı bulunduğu ve bu alanlara kişi olarak kabul edilmiştir.
ilişkin verilen yoğunluk kararlarına göre yapılan Minimum değerler üzerinden;
nüfus hesaplaması durumunda; Pursaklar’da min.
496.164 kişi ile max. 620.208 kişi arasında bir ALAN(M2) NÜFUS
A-4 1693855 3387710 27101 108404
A-4(0.40-1.60) 6058780 12117560 96940 387760
- Yaklaşık 1400 hektarlık bir alanın yerleşime TOPLAM 7752635 15505270 124041 496164
açılmış ve yapılaşmaya hazır durumda, planlama
ve uygulama süreçlerinin tamamlanmış olması, *A-4 yapılaşma nizamı ile belirlenen alanlarda kottan
kazanımlarda göz önüne alınarak inşaat emsali
E:2.00, konut büyüklüğü 125m2 aile büyüklüğü 4
- Belediye sınırının tamamını, çok yoğun ve tarım kişi olarak kabul edilmiştir.
topraklarını da tüketen bir biçimde, gerekli
analitik etüd ve analizleri yapmaksızın yerleşime
konu etmesi, FIRSATLAR
- Ülkenin en büyük kentlerinden birisini - Ankara metropoliten kentine en yakın ilk

yaratabilecek bir nüfus ataması üreten bir plan kademe belediyesi olarak önemli bir çekim
ile, doğal, kültürel, çevresel değerleri tüketen ve merkezi niteliği taşıması,
bunlar üzerinde spekülatif baskı kuran bir nitelik
- Esenboğa havalimanı ve çalışma alanları koridoru
sunması,
ile iş-iskan ilişkisi kurabilecek bir merkez olabilme
- Abartılı nüfus projeksiyonuna karşın teknik ve potansiyeli,
sosyal altyapı gereksinimlerine kayıtsız kalınmış,
yaşam kalitesini yükseltecek sosyal donatıların MÜDAHALE BİÇİMLERİ
planlanmamış ve hayata geçirilememiş olması, - Pursaklar’a ait alt ölçekli imar planının zayıf
- Çok yoğun ve yüksek bir nüfus ataması revizyonu yapılması,
yapılan bir yerleşimde yeterli yol altyapısı
ve ulaşım sistemi kademelenmesi ve otopark Yapılacak plan revizyonu ile;
gereksinimlerinin çözümlenmemiş olması, - Abartılı nüfus projeksiyonu ile yerleşime açılan
- Planın bir açık-yeşil alan sistemi ve açık-kapalı tarım alanlarına müdahale edilmesi,
dengesi öngörmüyor oluşu, - Küçük parsellerde yüksek yoğunluklu yap-sat
- Örgütlenmeye yönelik (kooperatifleşme vb.) nitelikli konut gelişiminin, ada bazı ve toplu
kentsel gelişme alanları olmaması, düşük konut nitelikli bir konut sunum biçimine
yoğunluklu gelişme konut alanlarının parsel yönlendirilmesi,
düzeni (yap-sat) ile hayata geçirilmesinin - Yetersiz ulaşım altyapısı ve gereksinimlerini
yarattığı niteliksiz konut dokusu, giderecek bir yaklaşımla, alternatif ulaşım
bağlantıları ile, Esenboğa-Saray-Pursaklar- Protokol Yolu-Otoyol kesişiminden yaklaşık 6 km.,

Bağlum-Keçiören bağlantısını güçlendirmek, Ankara metropoliten kent merkezine yaklaşık 24
- Yetersiz sosyal donatı alanlarını yaratacak acil km. mesafede yer alan Saray Belde merkezi, 5216
ve kapsamlı müdahale biçimleri geliştirilmesini sayılı yasanın yürürlüğe girmesini müteakip 50 km
sağlamak, yarıçaplı sınırın içerisinde yer alması nedeniyle
- Pursaklar ve Saray yerleşimleri için, Esenboğa belediyesi olarak dahil edilmiştir.
Yolu koridoru ile bütünleşen bir stratejik
alt merkez tanımlayarak, artan nüfusun 2000 yılı nüfus sayımına göre 6.014 kişinin yaşadığı
gereksinimlerini karşılamak, tespit edilen Saray yerleşiminde, 5216 sayılı yasanın
geçici 2.maddesi kapsamında köy tüzel kişiliği sona
- Konut alanları yanında çalışma ve dinlenme
ererek mahalleye dönüşen yerleşim birimi ve orman
alanları da içeren karışık kullanımlara sahip bir
koridor tanımlamak, köyü yoktur. Belediye sınırı 3488ha.’dır. Mücavir
alanı bulunmamaktadır. İdari olarak Keçiören
 
-   
Yeşil alan düzeninin parçalı yapıdan arındırılarak ilçesine bağlıdır.
    
yataklarının korunmasını sağlamak, ONAYLI İMAR PLANI İNCELEMESİ:
 - 
Plan 
nüfusunun 
350.000 kişi 
olarak 1/25000 ölçekli planlama çalışması kapsamında,
sınırlandırılması, yoğunluk ve yapılaşma düzeni 5216 sayılı yasanın yürürlüğe girmesinden önce

kararlarının bu biçimde revize edilmesi, Saray Belediyesince onaylanan imar planları

  
Hedeflenmektedir.  irdelenmiştir.      
    alanı
SARAY Saray imar planı toplamda yaklaşık 1300 ha.lık bir
     
kapsamaktadır.
       
 Planlama alanının ortalama parsel büyüklüğü 700-

800m2, yapılaşma nizamı genel olarak ayrık nizam
     
     4 kat 0.40-1.60 ve sınırlı bir alanda ayrık nizam 3 kat

0.30-0.90 yapılaşma    
koşulları öngörülmüştür.
     Onaylı

planın brüt alanlar üzerinden ana kullanım
      bölgeleri;
       
      -      
56 ha.lık kısmı “Meskun Bölge”,
      
       
-
140 ha.lık kısmı ise nüfus yoğunluğu harici

alan v.b) olarak tasnif edilmiştir.

Saray Belediyesince onaylanan uygulama imar
planlarının tamamında
     parselasyon planları
 
  bulunmaktadır.
     
  PLAN YOĞUNLUK KARARLARI VE PLAN
NÜFUSU
          ı
 Toplam 1300 ha’lık planlama alanı içerisinde 753
   ı

   
hesaplaması durumunda; Saray’da min 469.868


 






        
Maximum değerler üzerinden; yapılan bir yerleşimde yeterli yol altyapısı

İMAR İNŞAAT KONUT ve ulaşım sistemi kademelenmesi ve otopark
ALAN(M2) NÜFUS
HAKKI ALANI(M2) SAYISI gereksinimlerinin çözümlenmemiş olması,
A-3(0.30-0.90) 510286 612343 6123 24492
- Planın bir açık-yeşil alan sistemi ve açık-kapalı
A-4 366289 732578 7325 29300
dengesi öngörmüyor oluşu,
A-4(0.40-1.60) 6669376 13338752 133387 533548
TOPLAM 7545951 14683673 146835
587340
kentsel gelişme alanları olmaması, düşük
*A-4 yapılaşma nizamı ile belirlenen alanlarda kottan yoğunluklu gelişme konut alanlarının parsel
kazanımlar da göz önüne alınarak inşaat emsali düzeni (yap-sat) ile hayata geçirmesinin yarattığı
E:2.00, A-3 yapılaşma nizamında E:1.20 konut niteliksiz konut dokusu,
büyüklüğü 100m2 aile büyüklüğü 4 kişi olarak kabul
edilmiştir. FIRSATLAR
- Ankara metropoliten kentine en yakın ilk
kademe belediyesi olarak önemli bir çekim
İMAR
ALAN(M2)
İNŞAAT KONUT
NÜFUS merkezi niteliği taşıması,
- Esenboğa havalimanı ve çalışma alanları koridoru
A-3(0.30-0.90) 510286 612343 4898 19592
ile iş-iskan ilişkisi kurabilecek bir merkez olabilme
A-4 366289 732578 5860 23440
potansiyeli,
A-4(0.40-1.60) 6669376 13338752 106709 426836
TOPLAM 7545951 14683673 117467 469868 MÜDAHALE BİÇİMLERİ
*A-4 yapılaşma nizamı ile belirlenen alanlarda kottan - Saray’a ait alt ölçekli imar planının zayıf yönlerini
kazanımlar da göz önüne alınarak inşaat emsali giderici nitelikte olmak üzere plan revizyonu
E:2.00, A-3 yapılaşma nizamında E:1.20 konut yapılması,
büyüklüğü 125m2 aile büyüklüğü4 kişi olarak kabul
edilmiştir. Yapılacak plan revizyonu ile;
PLANIN GÜÇLÜ YÖNLERİ: tarım alanlarındaki yerleşim kararlarının iptal
edilmesi,
- Yaklaşık 1300 hektarlık bir alanda imar
uygulamasının tamamlanmış olması, - Küçük parsellerde yüksek yoğunluklu yap-sat
nitelikli konut gelişiminin, ada bazı ve toplu
PLANIN ZAYIF YÖNLERİ: konut nitelikli bir konut sunum biçimine
- Belediye sınırının tamamını, çok yoğun ve tarım yönlendirilmesi,
topraklarını da tüketen bir biçimde, gerekli - Yetersiz ulaşım altyapısı ve gereksinimlerini
analitik etüd ve analizleri yapmaksızın yerleşime giderecek bir yaklaşımla, alternatif ulaşım
konu etmesi, bağlantıları ile, Esenboğa-Saray-Pursaklar-
- Doğal, kültürel, çevresel değerleri tüketen ve Bağlum-Keçiören bağlantısını kurmak,
bunlar üzerinde spekülatif baskı kuran bir - Yetersiz sosyal donatı alanlarını yaratacak acil
nitelikte yerleşim deseni öngörmesi, ve kapsamlı müdahale biçimleri geliştirilmesini
- Abartılı nüfus projeksiyonuna karşın teknik sağlamak,
ve sosyal altyapı alanları tanımlamayan, - Pursaklar ve Saray yerleşimleri için, Esenboğa
tanımladıklarını hayata geçirecek imar Yolu koridoru ile bütünleşen bir stratejik
uygulaması ve etaplamaları düzenleyemeyen bir alt merkez tanımlayarak, artan nüfusun
yaklaşım benimsemesi, gereksinimlerini karşılamak,
- Plan kapsamındaki tüm yollarda herhangi bir - Konut alanları yanında çalışma ve dinlenme
bilimsel temel ve nesnel dayanak olmaksızın alanları da içeren karışık kullanımlara sahip bir
konut altı ticaret işlevini öngörmesi, koridor tanımlamak,
- Çok yoğun ve yüksek bir nüfus ataması - Yeşil alan düzeninin parçalı yapıdan arındırılarak
bütünleştirilmesini, plan kapsamındaki dere Bağlum imar planı, toplamda yaklaşık 1650 ha.lık
yataklarının korunmasını sağlamak, bir alanı kapsamaktadır.
- Plan nüfusunun 150.000 kişi olarak Onaylı planın brüt alanlar üzerinden ana kullanım
sınırlandırılması, yoğunluk ve yapılaşma düzeni bölgeleri;
kararlarının bu biçimde revize edilmesi,
- 23 ha.lık kısmı “Meskun Bölge”,
Hedeflenmektedir.
 - 1140 ha.lık kısmı “Gelişme Konut Bölgesi” ve
BAĞLUM
-
487 ha.lık kısmı ise nüfus
 yoğunluğu harici
  
 
alan v.b) olarak 
tasnif edilmiştir.  

 Bağlum Belediyesince onaylanan uygulama imar
  
 
planlarının  
tamamında 
parselasyon 
planları
   bulunmaktadır.  
      
       
 YOĞUNLUK
PLAN   
KARARLARI VE PLAN 
    NÜFUSU  
     
      

Toplam 1650 ha’lık planlama alanı içerisinde 757
   
ha net konut alanı bulunduğu ve 
bu alanlara ilişkin
   verilen   

yoğunluk 
kararlarına göre 
nüfus 

yapılan
hesaplaması durumunda; Bağlum’da min. 461.308
      
 belirlenmektedir.
yaşayabileceği    
      
Bağlum Köprüsü-Otoyol kesişiminden yaklaşık       
6 km., kent 
merkezinden  
Ankara metropoliten

yaklaşık 
20 km. mesafede yer alan 
Bağlum Belde - Yaklaşık 757 
hektarlık bir alanda imar

merkezi, 5216 sayılı yasanın yürürlüğe girmesini uygulamasının tamamlanmış olması,
      




sınırlarına ilk kademe belediyesi olarak dahil - Belediye sınırının büyük bir bölümünü, çok
edilmiştir. ve orta yoğun bir biçimde abartılı bir nüfus

projeksiyonu ile yerleşime açması,
  
yaşadığı tespit edilen Bağlum  
yerleşiminde, 5216  

sayılı yasanın geçici 2.maddesi kapsamında köy
 
tüzel kişiliği 
sona ererek 
mahalleye dönüşen 3
 
yerleşim birimi 
bulunmaktadır.
   Bu 
yerleşimler
  ile     ı
Belediye sınırı 8200 ha’dan 9695,8 ha.’a, nüfus

ise 13.662’ye ulaşmıştır. Keçiören ilçesine bağlı
bir bucak merkezi olan Bağlum, yaklaşık 40 yıldır
 
     ı
belediye teşkilatına sahiptir.
ONAYLI
İMAR PLANI İNCELEMESİ:


1/25000 ölçekli planlama çalışması kapsamında,
 5216 sayılı

yasanın yürürlüğe girmesinden önce
Bağlum Belediyesince onaylanan imar planları


irdelenmiştir.

  
 
       



       




- Doğal yapıya uyum sağlamayan, özgün bir - Örgütlenmeye yönelik (kooperatifleşme vb.)
yerleşim deseni araştırmayan niteliği ile öne kentsel gelişme alanları olmaması, düşük
çıkması, yoğunluklu gelişme konut alanlarının parsel
Maximum değerler üzerinden; düzeni (yap-sat) ile hayata geçirmesinin yarattığı
niteliksiz konut dokusu,
ALAN(M2) NÜFUS
FIRSATLAR
A-2(0.25-0.50) 481268 240634 2406 9624
E:0.50 259795 129897 1298 5192
- Planlama alanını içerisinde inşaat faaliyetlerinin
A-4(0.40-1.60) 5904700 11809400 118094 472376 durgun olması, planın üst ölçekli plan kararları
A-5(0.40-2.00) 931818 2236363 22363 89452 doğrultusunda revize edilebilmesi için bir olanak
TOPLAM 7577581 14416294 144161 576644 sağlaması,
*A-4 yapılaşma nizamı ile belirlenen alanlarda kottan - Ankara metropoliten kentine en yakın ilk
kazanımlarda göz önüne alınarak inşaat emsali kademe belediyesi olarak önemli bir çekim
E:2.00, A-5 yapılaşma nizamında E:2.40 konut
merkezi niteliği taşıması,
büyüklüğü 100m2 aile büyüklüğü 4 kişi olarak kabul
edilmiştir. PLANA MÜDAHALE BİÇİMİ
- Bağlum’a ait alt ölçekli imar planının zayıf
Maximum değerler üzerinden; yönlerini giderici nitelikte olmak üzere plan
İMAR
ALAN(M2)
İNŞAAT KONUT
NÜFUS revizyonu yapılması,
A-2(0.25-0.50) 481268 240634 1924 7696 Yapılacak plan revizyonu ile;
E:0.50 259795 129897 1038 4152
A-4(0.40-1.60) 5904700 11809400 94475 377900
doğal niteliği korunması gerekli alanlarındaki
A-5(0.40-2.00) 931818 2236363 17890 71560
TOPLAM 7577581 14416294 115327 461308
yerleşim kararlarının iptal edilmesi,
*A-4 yapılaşma nizamı ile belirlenen alanlarda kottan - Küçük parsellerde yüksek yoğunluklu yap-sat
kazanımlarda göz önüne alınarak inşaat emsali nitelikli konut gelişiminin, ada bazı ve toplu
E:2.00, A-5 yapılaşma nizamında E:2.40 konut konut nitelikli bir konut sunum biçimine
büyüklüğü 125m2 aile büyüklüğü 4 kişi olarak kabul yönlendirilmesi,
edilmiştir.
- Yetersiz ulaşım altyapısı ve gereksinimlerini
- Atadığı nüfusun gereksinim uyacağı teknik giderecek bir yaklaşımla, alternatif ulaşım
ve sosyal altyapı alanları tanımlamayan, bağlantıları ile, Esenboğa-Saray-Pursaklar-
tanımladıklarını hayata geçirecek imar Bağlum-Keçiören bağlantısının kurulması,
uygulaması ve etaplamaları düzenleyemeyen bir - Yetersiz sosyal donatı alanlarını yaratacak acil
yaklaşım benimsemesi, ve kapsamlı müdahale biçimleri geliştirilmesini
sağlamak,
- Yaygın bir yerleşim deseni il, kamu kaynakları
ve teknik altyapıyı verimsiz kullanması, - Yeşil alan düzeninin parçalı yapıdan arındırılarak
bütünleştirilmesini, plan kapsamındaki dere
- Çok yoğun ve yüksek bir nüfus ataması
yataklarının korunmasını sağlamak,
yapılan bir yerleşimde yeterli yol altyapısı
ve ulaşım sistemi kademelenmesi ve otopark - Plan nüfusunun 60.000 kişi üzerinden
gereksinimlerinin çözümlenmemiş olması, kurgulanması ve yapılaşma koşullarının bu
- Planın bir açık-yeşil alan sistemi ve açık-kapalı
dengesi öngörmüyor oluşu, Hedeflenmektedir.

ALTINOVA Altınova Belediyesince onaylanan uygulama

imar 
planlarının tamamında   
parselasyon planları
bulunmaktadır.
     


NÜFUSU
     
    

hesaplaması durumunda; Altınova’da min. 94.336

kişi ile 
max. 
117.924 bir
kişi arasında  
nüfus’un
 
yaşayabileceği belirlenmektedir.   
      
     
- Çevre
Çubuk-Akyurt 
Düzeni  
Planı ile, Altınova

bölgesi için önerilen 20.000 kişilik nüfusun,
Protokol yolu-Otoyol kesişiminden yaklaşık 11 Altınova’da onaylanan mevcut planlar
km., Ankara metropoliten kent merkezine yaklaşık doğrultusunda 5-6 kat aşılıyor olması, üst ölçek

29 km. mesafede yer alan Altınova Belde merkezi, plan ile alt ölçek planlar arasında bir tutarsızlık
5216 sayılı yasanın yürürlüğe girmesini müteakip

oluşturması,
50 km yarıçaplı sınırın içerisinde yer alması

nedeniyle Ankara Büyükşehir Belediyesi sınırlarına - Çok değerli tarım toprakları ve Çubuk Barajı Su

ilk kademe belediyesi olarak dahil edilmiştir. toplama Havzasının yerleşime konu edilmesi,

2000 
yılı nüfus göre
sayımına  
2.732 kişinin yaşadığı  
- Abartılı bir  ı
nüfus ataması gerçekleştirilirken,

Altınova yerleşiminde, 5216 sayılı yasanın geçici nüfusun sosyal donatı ve teknik altyapı
2.maddesi kapsamında köy tüzel kişiliği sona ererek gereksinimlerine yönelik yetersizlikler taşıması,

mahalleye dönüşen Karaköy mahallesinin katılımı
- Bir etaplama ve örgütlenme modeli
ile, nüfus
3.023 kişiye, belediye sınırı 2200ha.’a
ulaşmıştır.
İdari olarak Altındağ ilçesi sınırları içinde üretmediğinden, yap-sat ve parsel bazında
yer alan Altınova’da, orman köyü yoktur. niteliksiz konut alanları üretiyor olması,

- Yaygın bir yerleşim deseni il, kamu kaynakları
 ve teknik altyapıyı verimsiz kullanması,
1/25000
ölçekli planlama çalışması
  kapsamında,
      
5216 sayılı yasanın yürürlüğe girmesinden önce - Ulaşım sistemi ve fiziki mekansal planlamasının
 tam manasıyla kurgulanamaması,
Altınova Belediyesince onaylanan imar planları
irdelenmiştir.
 FIRSATLAR
Altınova imar planı, toplamda yaklaşık 450 ha.lık

bir alanı kapsamaktadır. - Planlama alanını içerisinde inşaat faaliyetlerinin

durgun olması, planın uygulamaya geçmemiş
Onaylı planın brüt alanlar üzerinden ana kullanım olması,

bölgeleri;
 MÜDAHALE BİÇİMLERİ
- 24.5 ha.lık kısmı “Meskun Bölge”,
    
- Altınova’ya ait alt ölçekli imar planının zayıf
- 398 ha.lık kısmı “Gelişme
 Konut Bölgesi” ve
   
  
yönlerini giderici nitelikte olmak

üzere plan

- 37.5 ha.lık kısmı ise nüfus yoğunluğu harici revizyonu yapılması,
    
kullanım bölgesi (açık yeşil alan v.b) olarak
    
tasnif edilmiştir. Yapılacak plan revizyonu ile;
    


    
    
    
    
      
    
      

635
    

dere yataklarının mutlak korunacağı bir yerleşim
deseni oluşturulması,
- Küçük parsellerde yüksek yoğunluklu yap-sat

 nitelikli konut gelişiminin, ada bazı ve toplu
konut nitelikli bir konut sunum biçimine
 yönlendirilmesi,
- Yetersiz sosyal donatı alanlarını yaratacak acil

ve kapsamlı müdahale biçimleri geliştirilmesini
  ı sağlamak,

bütünleştirilmesini, plan kapsamındaki dere
yataklarının korunmasını sağlamak,


Hedeflenmektedir.

Maximum değerler üzerinden; YUKARI ÇAVUNDUR
ALAN(M2) NÜFUS
HAKKI ALANI(M2) SAYISI Çubuk ilçesine bağlı bir belde olan Yukarı
A-3(0.90) 1832920 1649628 16496 65984
Çavundur, Protokol yolu-Otoyol kesişiminden
    
A-4(1.60)
E:1.00
519250
11753
830800
11753
8308
117
33232
yaklaşık 45 km., Ankara metropoliten kent
468
E:2.00 228004 456008 4560 merkezine kuş uçuşu yaklaşık 63 km. mesafede yer
18240
TOPLAM 2591927 2948189 29481 almaktadır. Yukarı Çavundur Belde merkezi, 5216
117924
*konut büyüklüğü 100m2 aile büyüklüğü 4 kişi sayılı yasanın yürürlüğe girmesini müteakip 50 km
olarak kabul edilmiştir. yarıçaplı sınırın içerisine giren kadastro parselleri
nedeniyle İçişleri Bakanlığı’nca Ankara Büyükşehir
Maximum değerler üzerinden; Belediyesi sınırlarına ilk kademe belediyesi olarak

İMAR
ALAN(M2)
İNŞAAT KONUT
NÜFUS dahil edilmiştir.

A-3(0.90) 1832920 1649628 13196 52784 2000 yılı nüfus sayımına göre 3015 kişinin

A-4(1.60) 519250 830800 6646 26584
yaşadığı tespit edilen Y. Çavundur yerleşiminde,
E:1.00 11753 11753 94 376
E:2.00 228004 456008 3648 5216 sayılı yasanın geçici 2.maddesi kapsamında
14592
TOPLAM 2591927 2948189 23584 köy tüzel kişiliği sona ererek mahalleye dönüşen
94336
*konut büyüklüğü 125m2 aile büyüklüğü 4 kişi yerleşim birimi ve orman köyü yoktur. , 3089
 
olarak kabul edilmiştir. ha.’lık belediye sınırı bulunan yerleşim, idari olarak
  Çubuk ilçesine bağlı olup, daha çok kırsal yapı ve
- Abartılı nüfus projeksiyonu ile yerleşime açılan üretim hakimdir.
 doğal niteliği
korunması gerekli alanlarındaki
Yukarı Çavundur Belediyesinin, onaylı imar planı
 yerleşim kararlarının
 iptal edilmesi,
bulunmamakta olup, bu plan ile yerleşimin 5.000
- Çubuk Çayı
ve Baraj su toplama havzasındaki kişilik bir planlama kapasitesine sahip olacak
 yerleşim kararlarının
 iptal edilip, dere ve yan biçimde planlanması öngörülmüştür.
 
 
Kuzey Planlama Bölgesi Müdahale Biçimleri- KY2 - ALTINDAĞ:

Stratejiler
Aydınlık (86), Siteler (87), Önder (88), Karapürçek (89)
Kentsel Yerleşik Alanlar (KY): ve Güneşevler (90) üst bölgeciklerinin oluşturduğu
kentsel yerleşik dokuyu tanımlamaktadır. Bu
KY1 – KEÇİÖREN: ana bölgeyi oluşturan bölgelerde 2000 yılı nüfus
Aktepe (93), Keçiören (94), Sanatoryum (95), sayımına göre 275304 kişinin yaşadığı bilinmekle
birlikte bu nüfusun 150077 kişilik kısmının (% 55)
Basınevleri (96), Etlik (97) ve İncirli (98) üst
bölgeciklerinin oluşturduğu bütünleşik kentsel
alanlarda, geriye kalan yaklaşık 125227 kişinin ise
yerleşik dokuyu tanımlamaktadır. Bu ana bölgeyi
(% 45) halen gecekondu alanlarında yaşadığı hesap
oluşturan bölgelerde 2000 yılı nüfus sayımına edilmiştir.
göre 548684 kişinin yaşadığı bilinmekle birlikte
bu nüfusun 451194 kişilik kısmının (% 82) Gecekondu alanlarına ilişkin yapılan ıslah
onaylı planlarına göre yapılaşması tamamlanmış imar planlarının hayata geçirilmesi halinde bu
alanlarda, geriye kalan 97490 kişinin ise (%18) gecekondu alanlarında 292800 kişilik bir nüfusun
halen gecekondu alanlarında yaşadığı üst ölçekli daha bölgeye yerleşebilmesi neticesinde bölge için
planlama çalışmaları esnasında hesap edilmiştir. 445000 kişinin yaşamasına yönelik plan kapasitesi
bulunmaktadır.
Keçiören bölgesindeki gecekondu alanlarına
yönelik yapılan ıslah imar planlarının hayata Bölgeye İlişkin Stratejiler;
geçirilmesi halinde ve onaylı planlarına göre - Günümüze kadar gelen süreç içerisinde
yapılaşmaların başladığı Ovacık, Haçıl, Karakaya imar planlarına uygun şekilde yapılaşması
gelişme bölgelerinde de 110000 kişi olmak üzere tamamlanmış alanlarda yaşam kalitesini
toplamda 483000 kişilik bir nüfusun daha bölgeye artırmaya yönelik fiziksel mekana ilişkin
yerleşebilmesi neticesinde bölge için 935000 kişinin düzenlemeler yapılacaktır.
yaşamasına yönelik plan kapasitesi bulunmaktadır.
Bölgeye İlişkin Stratejiler; şartlarda dönüşüm sürecinin başlamadığı veya az
- Günümüze kadar gelen süreç içerisinde miktarda başladığı alanlarda ıslah imar planlarının
imar planlarına uygun şekilde yapılaşması uygulanmasında ortaya çıkan sorunlar ortaya
tamamlanmış alanlarda yaşam kalitesini konularak ıslah planları ile getirilen nüfus ve yapı
artırmaya yönelik fiziksel mekana ilişkin yoğunluğunun düşürülebilmesi, sosyal altyapı
düzenlemeler yapılacaktır. standardının artırılması ve kaliteli yaşam çevreleri
oluşturulabilmesi esasına dayalı dönüşüm
- Gecekondu alanlarının yoğun olduğu ve normal eylem planları hazırlanarak uygulamasına ilişkin
şartlarda dönüşüm sürecinin başlamadığı veya az yöntemler geliştirilecektir.
miktarda başladığı alanlarda ıslah imar planlarının
uygulanmasında ortaya çıkan sorunlar ortaya 2023 Planlama Nüfusu Öngörüsü;
konularak ıslah planları ile getirilen nüfus ve yapı - Günümüze kadar yapılan planlama çalışmalarında
yoğunluğunun düşürülebilmesi, sosyal altyapı bölge için belirlenen plan nüfusu kapasitesinin;
standardının artırılması ve kaliteli yaşam çevreleri özellikle ıslah planlama alanlarında yapılacak
oluşturulabilmesi esasına dayalı dönüşüm olan dönüşüm eylem planları ile 25000 kişi
eylem planları hazırlanarak uygulamasına ilişkin azaltılarak 420000 kişinin yaşayabileceği yaşam
yöntemler geliştirilecektir. çevresi oluşturulması öngörülmektedir.
2023 Planlama Nüfusu Öngörüsü; KY3 – KUZEY ANKARA (PROTOKOL YOLU):

- Günümüze kadar yapılan planlama çalışmalarında Solfasol (91) ve Hasköy (92) üst bölgelerinin
bölge için belirlenen plan nüfusu kapasitesinin; oluşturduğu kentsel yerleşik dokuyu
özellikle ıslah planlama alanlarında yapılacak tanımlamaktadır. Bu bölgeyi oluşturan alanlarda
olan dönüşüm eylem planları ile 155000 kişi 2000 yılı nüfus sayımına göre 87593 kişinin
azaltılarak 780000 kişinin yaşayabileceği yaşam yaşadığı bilinmekle birlikte bu nüfusun 47877
çevresi oluşturulması öngörülmektedir. kişilik kısmının (% 55) onaylı planlarına göre
yapılaşması tamamlanmış alanlarda, geriye kalan paralel olarak, daha önce Bakanlıkça onaylanan
yaklaşık 39716 kişinin ise (% 45) halen gecekondu Çubuk-Akyurt Çevre Düzeni planında ayrılan ve
alanlarında yaşadığı hesap edilmiştir. günümüzde de yoğun olarak sanayi faaliyetlerinin
yönlendiği Balıkhisar bölgesindeki sanayi
Gecekondu alanlarına yönelik yapılan ıslah imar
planlarının hayata geçirilmesi halinde ve Karacaören alanlarında; uluslararası havaalanına yakın konumda
bölgesindeki imar planlarının uygulanmasıyla olması nedeniyle çevreye kötü koku bırakmayacak
birlikte yaklaşık 181000 kişilik bir nüfusun daha faaliyetlerin yanısıra verimli tarım havzaları ile su
bölgeye yerleşebilmesi neticesinde bölge için toplama havzasına oluşturulabilecek kirleticilik
230000 kişinin yaşamasına yönelik plan kapasitesi risklerine karşı çevreyi kirletici etkisi bulunmayan
bulunmaktadır. faaliyet türlerinin yer alması sağlanmalıdır.
Bu bölge 5104 sayılı kanun ile Kentsel Dönüşüm KÇ4 – ÇUBUK;
Alanı ilan edilmiş ve alana ilişkin onaylı imar
Çubuk yerleşiminin ana istihdam alanı olarak
planları iptal edilerek büyükşehir belediyesince
yeniden planlama çalışmalarına başlanmış ve kurgulanan ve kent içindeki sanayilerin kentin dış
uygulama aşamasına gelinmiştir. bölgesine desantralize edilmesi yaklaşımı uyarınca,
daha önce Çubuk tarafından onaylanan imar
2023 Planlama Nüfusu Öngörüsü; planındaki sanayi alanlarının yer şeçim kararları
uygun görülmüş ancak bu alanlarda özellikle
- Bölgeye ilişkin sürdürülen kentsel dönüşüm Çubuk Çayını kirletici faaliyetlere izin verilmemesi
planlaması ile bölgeye önceki planlarla yüklenmiş
sanayi alanında mutlaka arıtma tesisi yapılması
olan nüfus kapasitesinin 80000 kişi azaltılarak
150000 kişilik bir yaşam çevresi oluşturulması gerekmektedir.
öngörülmektedir. KÇ5 – SARACALAR;
Kentsel Çalışma Alanları (KÇ): Havaalanının kente giriş koridoru ve Çankırı
yolu kavşak noktasının yakın çevresindeki alanlar
KÇ1 – SİTELER;
üzerinde yer alan sanayi faaliyetleri uzun dönemde
Sitelerin mevcut durumdaki sanayi faaliyetlerinin, işlevsel dönüşüme konu olabilecek nitelikte alanlar
kentin doğu koridorunda otoyola yakın kısımlarda olarak ele alınmıştır. Bu bölge klasik planlama
konumlandırılan ve Karapürçek bölgesinde öngörülen anlayışından öte özel planlama yaklaşımıyla ele
sanayi alanına kaydırılması ve Sitelerin üretimden alınmalı ve havaalanının kapasitesi ile uluslararası
ziyade satış, pazarlama bürolarının bulunduğu trafik yoğunluğunun artması sonucu bu bölgede
plazalar tarzında kentiçi ve yakın çevresine uyumlu
airport otellerin yer şeçmesi hedeflenmektedir.
merkez ve lojistik hizmetler öncelikli olarak yeniden
kurgulanması öngörülmektedir. Odaklar (OD): AKYURT;
KÇ2 – OVACIK; Kentin kuzey gelişme koridorunda öngörülen
Alüminyumcular sanayi sitesinin girişimleri ile Balıkhisar çalışma alanlarının yaratacağı
Ovacık bölgesinde planlanan küçük sanayi bölgesi istihdam olanakları, havaalanına yakınlığı, henüz
ile Yozgat bulvarının otoyola yakın kısımlarındaki yerleşik alan ve çevresinde yoğun bir yapılaşma
kentsel çalışma alanlarını kapsamaktadır. Bu alanlar olmaması nedeniyle mevcut planlarında revizyon
kentin kuzey bölgesindeki konut alanlarının iş- yapılarak odaksal merkez kimliğinde bir yerleşme
iskan ilişkilerini kent merkezinden, kentin kuzey oluşturulmasına imkanlı olması ve Ankara – Çankırı
kesimlere yönlendirilerek kent merkezine yönlenen güzergahı üzerinde bulunmasından dolayı Akyurt
trafik akımının bu alanlara kaydırılması ile hem Ankara’nın kuzey gelişme koridorunda Odaksal
otoyolun daha aktif olarak kullanılması hem de kent merkez olarak tanımlanmıştır.
içi trafik yoğunluğunun azaltılması yaklaşımıyla ele
alınmıştır. Bakanlık tarafından onaylanan 1/25000 ölçekli
Çubuk – Akyurt Çevre Düzeni planında 65000
KÇ3 – BALIKHİSAR; kişilik nüfus öngörülen ancak Büyükşehire
Akyurt’un kuzey planlama bölgesi içerisinde bağlanmadan önce onaylanan ve yaklaşık 330000
odak merkez olarak öngörülen fonksiyonuna kişilik nüfus kapasitesine sahip alt ölçekli planların
üst ölçekli planda belirlenen nüfus büyüklüğüne kapasitesinin yerleşimin özellikle Çubuk Barajı su
uygun plan revizyonları gerçekleştirilecektir. toplama havzası içerisinde baraja yakın konumda
yer almasının ortaya koyduğu olumsuzlukları
Yerleşimler / Belediyeler (YB): giderecek plan revizyonu yapılacaktır. 2023
YB1 – PURSAKLAR; planlama çalışmaları kapsamında Altınova için
20000 kişilik nüfus öngörülmüştür.
Ankara’nın havaalanına ulaşım sağlayan protokol
yolu üzerinde yer alan Pursaklar yerleşimine ait YB5 – SİRKELİ;
onaylı imar planının bölgenin sahip olduğu stratejik Günümüzde yaklaşık 3000 kişilik bir nüfusa sahip
konum itibariyle yeterli ve istenilen düzeyde olan ancak yer aldığı coğrafyanın ortaya koyduğu
bir kentsel gelişme formu ortaya koyamaması, avantajlı durum nedeniyle Ankara kentinde
bölgede yer alması öngörülen nüfus kapasitesinin yaşayanlar için haftasonu ve tatil dönemlerinde
çok üzerinde ve iskan-istihdam dengesini yeterli nefes alma imkanları sunan Sirkeli’de ikincil
düzeyde çözümleyememesi nedeniyle 2023 konuta yönelik taleplerin bu amaç doğrultusunda
planlama çalışmaları sürecinde üst ölçekli planlama karşılanabilmesi ve kısa erimli olarak havaalanı
çalışmasının temel yaklaşımları ve ana kurgusu
- Balıkhisar sanayi bölgesi ile Kazan odağı, uzun
doğrultusunda revizyonları gerçekleştirilmiştir.
erimli olarak ise Çankırı – İstanbul arasında bağlantı
Alt ölçekli planlarda yapılan revizyonlar ile sağlayacak şekilde kurgulanan yol güzergahından
Pursaklar’a ait imar planının 496000-621000 etkilenen onaylı planın revizyonları yapılacaktır.
arasındaki nüfus kapasitesi yaklaşık 300000 kişilik
YB6 – ESENBOĞA;
bir kapasiteye düşürülmüştür.
Bakanlık tarafından onaylanan 1/25000 ölçekli
YB2 – SARAY; Çubuk – Akyurt Çevre Düzeni planında 15000
Pursaklar ile aynı konuma sahip olan Saray kişilik nüfus öngörülen ancak Büyükşehire
yerleşimine ait planlarda da 2023 planlama bağlanmadan önce onaylanan alt ölçekli planlar ile
çalışmaları sürecinde plan revizyonları yapılarak 120000-150000 aralığında nüfus kapasitesine sahip
onaylı imar planının 470000-588000 aralığındaki Esenboğa’nın gerek Çubuk Çayı’nın korunarak
plan nüfusu kapasitesi yaklaşık 100000 kişilik bir rekreasyonel imkanlarının değerlendirilmesi gerekse
kapasiteye indirgenmiştir. verimli Çubuk tarım havzasının konut amaçlı
baskılardan arındırılabilmesi yönünde onaylı
YB3 – BAĞLUM; üst ölçekli plan ile belirlenen nüfusa yakın nüfus
Ankara kentinin kuzey kesiminde çevre otoyolunun kapasitesi belirlenmesi yönünde plan revizyonları
dış kısımlarında yer alan Bağlum için onaylı yapılacaktır.
imar planları ile belirlenen nüfus kapasitesinin
YB7 – ÇUBUK;
oluşturulmasına imkan sağlayacak çalışma
alanlarının yakın çevrede bulunmaması nedeniyle Bakanlık tarafından onaylanan 1/25000 ölçekli
plan nüfusunun bölge içerisinde istihdam Çubuk – Akyurt Çevre Düzeni planında 120000
edilememesinin getireceği olumsuzlukları gidermek kişilik nüfus öngörülen ancak Büyükşehire
ve Bağlum’un anakent kurgusuna entegrasyonunu bağlanmadan önce onaylanan alt ölçekli planlar ile
sağlayabilecek süreçlere de imkan verebilecek üst ölçekli plana aykırı bir şekilde tarım havzasını
nitelikte ulaşım sistemini yeniden kurgulayan yerleşime açarak maksimum 575000 kişi olarak
plan elde edilebilmesi için onaylı planlarda hesap edilen nüfus kapasitesine sahip Çubuğa ait
revizyonlar yapılacaktır. 2023 planlama çalışmaları planların, üst ölçekli planına aykırı olarak yerleşime
kapsamında Bağlum için 60000 kişilik nüfus ataması açılan kısımları iptal edilmiştir.
yapılmıştır.
YB8 – Y.ÇAVUNDUR;
YB4 – ALTINOVA;
5216 sayılı yasa ile Büyükşehir belediyesi sınırları
Balıkhisar çalışma alanlarına yakın konumda içerisine dahil edilen ancak konumu nedeniyle
bulunan Altınova yerleşimi için onaylı imar planı ile anakent ile ciddi anlamda sosyal, ekonomik
belirlenen 94000-118000 aralığındaki plan nüfusu ve kültürel bir etkileşimde bulunmayan yukarı
Çavundur yerleşimine ait herhangi bir onaylı imar Ankara’ya içme suyu teminini sağlayan Çubuk barajı
planının bulunmaması nedeniyle yerleşimin 4000 ve havzasındaki yeraltı ve yüzey sularını kirletici
kişilik nüfusa göre alt ölçekli planlarının yapılması unsurların giderilmesi ve barajın rekreasyonel
öngörülmüştür. ve turizm potansiyelinin kent ekonomisine
kazandırılması sağlanacaktır.
Koruma Alanları / Turizm (KT):
KT4 – MELİKŞAH;
KT1 – ÇUBUK - AKYURT TARIM HAVZASI;
Melikşah yöresindeki jeotermal kaynakların ortaya
Kuzey planlama bölgesinde Ankara’nın önemli koyduğu turizm potansiyelini kent ekonomisine
tarımsal üretim alanı olan Çubuk ovası, planlama kazandıracak projeler hayata geçirilecektir.
bölgesinin önemli yerleşim birimleri ile Ankara
kenti açısından önemli kamu ve özel sektör Açık ve Yeşil Alan Sistemleri (YS) :
yatırımlarının yoğunlaşması nedeniyle sanayi ve
konut amaçlı baskılara karşı korunması zorunlu ve YS1 – ÇUBUK ÇAYI VADİSİ;
aciliyeti olan bir konumdadır. Ankara Çayını besleyen ana su yüzeyi olan Çubuk
çayı boyunca kirletici ve yeşil sürekliliğini zedeleyici
Çubuk-Akyurt tarım havzasının tarımsal üretimin
sanayi-yerleşim baskılarından arındırılması esastır
geliştirilmesi, topraktan alınan ürün kalitesinin
ve çeşitliliğinin artırılması ve kırsal yörelerin YS – HACIKADIN VADİSİ;
2
kalkındırılması açısından tarımsal havzanın
koruması yönünde ilgili kurumlar ile işbirliği Mevcut gecekondular ve ıslah planlama yaklaşımları
yapılması sağlanacaktır. ile yapılaşma baskısı altındaki Hacıkadın Vadisinde
kentsel dönüşüm projeleri hayata geçirilerek
KT2-3 – ÇUBUK BARAJI VE SU TOPLAMA vadinin ortaya koyduğu rekreasyonel imkanları
HAVZASI; kente kazandıracak çalışmalar yapılacaktır.

Şekil 9. 20 : Kuzey Planlama Bölgesi Nüfus Analizi Özeti



 




 
























yerleimler
690
640
Harita 9.9. : Kuzey Planlama Bölgesi Müdahale Biçimleri, Plan Kararları


691
641
9.3. PLANLAMA BÖLGELERİ İNCELEME teknik ve sosyal altyapı yetersizlikleri gibi

SONUÇLARI-KENT BÜTÜNÜ çöküntüleşme ve çözülme süreçlerine müdahale
ÇIKARIMLARI edilmesi yaşamsal bir öneme sahiptir. Bu
alanlarda gerçekleştirilecek uygulamaların
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı belirlenmesi amacıyla yapılacak Merkezler Ana
kapsamında sektörel ve kent bütünü ölçeğinde
Planı’nda; merkez işlevlerini sıçradığı Yıldız,
yapılan analizlerin, belirlenen 6 planlama bölgesi
Öveçler, Balgat, Söğütözü, Çukurambar,
kapsamında irdelenmesi, bazı sosyo-ekonomik
Mebusevleri yerleşimlerine yönelik özel strateji
ve sosyo-mekansal verilerin daha detaylı olarak
ve uygulama seçeneklerinin de araştırılması
algılanmasını sağlamıştır. Bu çalışma kapsamında,
planlama bölgeleri bazında yapılan inceleme gerekmektedir.

sonuçlarının derlenerek, kent bütünü ve bundan 3. 2000 Yılı Nüfusları bağlamında 1.000.000

sonra yapılacak çalışmalara ilişkin çıkarımlar düzeyinde nüfusa sahip görünen Batı ve

yapılması ve yol haritasının tanımlanması
         Kuzey Planlama Bölgelerinde kentsel yerleşik
önemsenmektedir. Bu nedenle, kent bütünündeki
 alanlarından çok, yeni bağlanan ilçe ve ilk
analizlerin 6 bölge
  bazında sınanması
  ve bölgelere
   
kademe belediyelerinin oluşturduğu gelişme
         
özgü dinamik
 ve 
  karakteristiklerin çözümlenmesi
  alanlarının
     bulunduğu, ancak bu alanlardaki
ile, 2023 Planı sonrası yapılacak daha derinlemesine
gelişimlerin Kazan ve Çubuk Ovaları ile
         
analizler ve yapılması gerekli planlama çalışmaları
       korunması
 gereken varlık ve değerler üzerine
ile program alanlarının belirlenmesi olanaklı
 yönlendiği, bu alanlar için onaylı planlar
 olabilecektir. Bu gereklilik
   doğrultusunda
  planlama
    ile abartılı
  bir nüfus ataması gerçekleştirdiği
bölgeleri
 üzerinden
 yapılan
   incelemelerden
 eldegörülmektedir.
   
Bu 2 bölgedeki gelişim, kentsel

edilen sonuçlar şöyle özetlenebilir:
 yerleşik alanlardaki yaşam kalitesini arttıracak
          yenileme
  ve canlandırma-sağlıklılaştırma
1. 2000 yılı sayımlarına göre Merkez Planlama
         
Bölgesi
  yaklaşık
 630.000 kişilik
  nüfusu
 
çalışmaları
ile 
 
önceliğinde ele alınırken, ilçe ve ilk
doygunluğa ulaşmış 
   olup, en yoğun
 fiziksel
 kademe
    belediyelerinin planlarının da, doğal
       yapı ve koruma öncelikleri ile, makroform
 sorunlarla yüz
  yüzeniteliğiyle yenileme,
   
 canlandırma, iş geliştirme, yaşam kalitesi
        gereklilikleri
 ile ulaşım ilişkileri bağlamında

arttırma amaçlı özel planlama çalışmaları kurgulanması sağlanmalıdır.
yapılması gerektiği tespit edilmiştir.

4. Batı Planlama Bölgesi içindeki yerleşik
 alanlardan Demetevler çevresi için yapı
Şekil 9. 21 : Planlama Bölgeleri 2000 Yılı Nüfusları
 kalitesi, yapılaşma biçimi, zemin özellikleri
 vb riskler doğrultusunda özel bir planlama

çalışması doğrultusunda yenileme ve dönüşüm
çalışması yapılması, kentin öncelikli ve ivedi

sorunlarından biri olarak tanımlanmıştır.



5. Batı Planlama Bölgesinin planlı gelişmiş toplu
  
 konut alanları içerisinde eksikliği tespit edilen

 

merkez işlevlerinin bir dizi stratejik alt merkez

ile giderilmesi gerekliliği görülmüş, bu alanlara

      
eklemlenen planlar ile bu sorunları giderebilecek
  

   
yaklaşımlar geliştirilmesi hedeflenmiştir.
 Stratejik alt merkez oluşturulması yönündeki
 2. Kentin merkezi iş alanları ile tarihsel gelişim yaklaşımın tüm planlama bölgelerinde
sürecindeki çekirdeğini oluşturan ve
büyük hassasiyetle ele alınması sağlanmalıdır.
           
     
ölçüde doygunluğa ulaşmış Merkez Planlama 6. Kuzey      
Planlama Bölgesi içinde ıslah planları
Bölgesi’nde, merkezi iş alanlarının yaşadığı ile dönüşümünü
692 büyük ölçüde tamamlamış
mekan kalitesi düşmesi, konuttan arınma, Keçiören ve içerisindeki üst bölgelerde, artan
kentsel sorunlara müdahale edilmesi gerekliliği oluşturabilecek içerikler taşıdıkları ve bu

tespit edilmiş, sosyal donatı ve teknik altyapı planlara müdahale edilmesi gerektiği tespit
eksikliklerini giderecek, yaşam kalitesini edilmiştir.
arttıracak, kentsel sosyal ve ekonomik yaşama
11. Kent bütününde ekonomik faaliyetlere katılım
katılma anlamında özellikle kadın nüfusun
ve işsizlik anlamında tespit edilen sorunların,
kırılganlıklarını azaltacak sosyo-mekansal
Doğu ve Kuzey Planlama bölgeleri başta olmak
ve ekonomik programlar belirlenmesi
üzere kendisini hissettirdiği görülmüş olup,
öngörülmüştür.
işsizlik oranının yüksek, reel aktivite oranının
7. Islah planları eliyle dönüşümün ürettiği düşük ve kadın nüfus çalışma oranının kent
mekanların Keçiören örneğinde okunması, yine ortalamasının altında olduğu bölgelerde özel
Kuzey Planlama Bölgesi içinde Hıdırlıktepe, sosyo-ekonomik ve sosyo-mekansal programlar
Yenidoğan vb. alanlardan başlayarak, sosyo- eşliğinde bu eşitsizliklerin giderilmesi
ekonomik boyutlar içeren, mekanın kulanım hedeflenmektedir.
kalitesini önemseyen, katılımcı, alternatif
yenileme ve dönüşüm modellerinin araştırılması 12. Kentsel Yerleşik alanlar içinde ıslah planları
gerektiğini ortaya koymuş, ıslah planlarını ile oluşturulmuş ve mevcut nüfusa yaklaşık
aşan yaklaşımların hayata geçirilmesinin 2.000.000 düzeyinde bir ilave yapan ıslah
zorunluluğunun altını çizmiştir. planlarının henüz dönüşmeyen bölümlerine
yapılan müdahaleler ile, bu planların
8. Kentin eşitsiz gelişmiş bölgelerinin başında kapasitesinin yaklaşık 900.000 kişi azaltılması
gelen Doğu Planlama Bölgesinden başlayarak, öngörülmüştür.
kentsel sosyal ve ekonomik yaşama uyum
yapabilme, kentsel servislerden yararlanabilme, 13. Yerleşik alanlardaki ıslah planlarına müdahale
mekansal anlamda ortalama kentsel hizmetlere anlamında Kuzey ve Doğu Planlama Bölgeleri
ulaşabilme ve yaşam kalitesini arttırabilme öncelikli olup, özellikle Mamak ilçesinden
amaçlı çalışmalar yapılması zorunluluğu başlayan bir yenileme sürecinin, mekanın
görülmüş, eğitim programları, iş ve meslek kullanım değeri üzerinden hayata geçirilmesi
programları benzeri sosyal program ve en temel gereklilik olarak tespit edilmiştir.
uygulamalar yanında fiziksel mekana yönelik 14. Doğu Planlama Bölgesi başta olmak üzere,
olarak ıslah planlarına indirgenmeyen özel Kuzey ve Merkez Planlama Bölgeleri
yaklaşımların geliştirilmesinde yaşamsal bir içerisindeki eşitsizlikleri tespit edip, yoksulluk
öncelik olduğu ifade edilmiştir. ve yoksunlukları giderecek planlama ve
9. Güneybatı ve Güney Planlama Bölgelerinden uygulama çalışmaları yapılması gerekliliği
başlanmak üzere, kentsel yayılma yaşandığı kapsamında temel önceliğin; eğitim düzeyini
tespit edilen ve kamu kaynaklarının da verimsiz arttıracak, kadın nüfus çalışma ve reel aktivite
kullanımına neden olup, ulaşım ve toplutaşım oranlarını yükseltecek, işsizlik oranlarını
sistemler üzerinde yük oluşturan yapılaşma azaltacak sosyo-ekonomik politikalar olması
eğiliminin kontrol altına alınması gerektiği ilkesi benimsenmiştir.
tespit edilmiş olup, bu yayılmayı toparlayacak 15. Planlama Bölgelerinde istihdamın alt kollarına
görece kompakt bir makroform seçeneği ile, göre dağılımı irdelendiğinde; Güney ve
yaşama alanları ile birlikte çalışma alanlarını da Güneybatı Planlama Bölgelerinde yüksek
içeren karışık kullanımların olduğu bir gelişim tarımsal istihdam görülmekte olup, güneybatı
oluşturulması öngörülmüştür. planlama bölgesindeki kentsel gelişme
10. Tüm bölgelerde büyükşehire yeni katılan ilçe ve öngörüsü ile bu istihdamın kent ortalamasının
ilk kademe belediyelerince onaylanan planların altına inerek %7-8 düzeyinde gerçekleşeceği,
abartılı ve gerçek dışı nüfus atamalarına sahip güney planlama bölgesinde ise, koruma
oldukları, tarım topraklarını, su havzalarını statüsü ve yoğun gelişme öngörmeyen plan
tüketip, korunması gerekli değerlere baskı kararları sonucunda tarım istihdamının %10-12
düzeyinde tutunacağı öngörülmektedir. Diğer hakkında yargı kararı bulunanlar için, gereğinde
planlama bölgelerinde tarım istihdamının % 5 iptal, revizyon vb. stratejiler bağlamında gerekli
düzeyinde gerçekleşmesi beklenmektedir. müdahalelerin hayata geçirilmesi zorunluluğu
16. Tüm bölgelerde artmakta olduğu görülen tespit edilmiştir.
madencilik ve istihraç istihdamının kent 24. Nüfus Projeksiyonlarının 5.000.000 ila
ortalamasında %1’ler düzeyine yükselebileceği 11.000.000 arasında bir nüfus aralığı tanımladığı,
öngörülmüştür. ancak nüfusun artış hızının karşılaştırılması
17. İmalat Sanayi istihdamının yükselerek %16- ile tespit edilen Karşılaştırmalı Yöntem’in
20 aralığında gerçekleşeceği öngörülmekte 5.500.000 düzeyinde bir gelişim öngördüğü
olup, Doğu ve Batı Planlama Bölgelerindeki Ankara’da, işgücü projeksiyonlarının 6.600.000
sanayi istihdamının artacağı, kuzeydeki sanayi ila 9.500.000 arasında bir il nüfusu oluşturduğu
istihdamının ise büyük ölçüde korunacağı görülmüş olup, onaylı planların ise 13.500.000
tahmin edilmektedir. kişilik bir atama yapıyor olması karşısında,
onaylı planlara müdahale edilmesi en temel
18. Orta vadede inşaat alt sektörü istihdamının zorunluluk olarak tespit edilmiştir.
artacağı, özellikle yenileme faaliyetlerinin
hızlanacağı Doğu, Kuzey ve Merkez Planlama 25. Kent nüfusunun 2023 yılı itibariyle 6.000.000
Bölgelerinde inşaat istihdamının artacağı düzeyinde gerçekleşeceği beklentisine karşın
beklenmekte olup, kent ortalamasının %8’ler onaylı planlarla bunun 2 katına varan bir atama
düzeyinde gerçekleşebileceği düşünülmektedir. yapılmış olması, spekülatif amaçlı bu planlara
olabilen en yüksek müdahalenin yapılması
19. Ticaret, ulaştırma ve elektrik sektörlerindeki seçimini beraberinde getirmiştir.
sınırlı büyüme eğilimlerinin süreceği, ticaret
başta olmak üzere bir ivme kazanabileceği 26. Onaylı planların yerleşik alanlardaki ıslah
öngörülmektedir. planları ile dönüşüm öngörüsü yerine
alternatif yenileme ve dönüşüm seçeneklerinin
20. Eğitim, bilim, teknoloji kenti Ankara’da finans benimsenmesi, abartılı ve gerçekdışı nüfus
ve mali hizmetlerin öneminin artacağı ve buna atamalarının iptal edilmesi ya da plan dönemi
yönelik özendirme politikaları ve özel stratejiler sonrasına etaplanması ve bazı plan bölgelerinde
ile mali kurumlar istihdamının, güney, revizyonlar gerçekleştirilmesi biçimindeki
güneybatı başta olmak üzere tüm bölgelerde öngörülerle, 2023 Yılı itibariyle Ankara
yükselerek, % 12 düzeyine yükseltilmesi Büyükşehir Belediye Sınırı içinde 7.568.500
hedeflenmektedir. düzeyinde bir nüfusun yaşayabilmesine yönelik
21. Toplum hizmetleri alt kolunun en temel plan kararı üretilmiştir.
istihdam kaynağı olduğu Ankara’da plan 27. Bu plan nüfusu kapasitesi içinde öncelik kentsel
dönemi içinde bu eğilimin azalmakla birlikte yerleşik alanlardaki yenileme ve dönüşüm
korunacağı, çeşitlenen servislerin Ankara’yı sorunsallarında olup, önerilen gelişme konut
hizmet kenti olarak uzmanlaştırmaya devam alanları ve toplu konut alanlarının gereğinde alıcı
edeceği öngörülmektedir. bölge olarak da işlev görecek “rezerv gelişim”
22. Bilim ve teknolojik hizmetlerin, bilgi teknolojileri alanı olarak tanımlanması öngörülmüştür.
ve araştırma-geliştirme sektöründeki Başkent 28. 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı’nın
üstünlüklerinin pekiştirilmesinin öngörüldüğü tanımlamaya çalıştığı “süreç yönetimi”
Ankara’da, teknoloji geliştirme bölgeleri ve yaklaşımı, Cumhuriyetin 100. yılın Başkenti
ilişkili sektörlerdeki istihdamın arttırılması hazırlayacak planlama faaliyetlerinin bu plan
hedeflenmektedir. ile başladığı düşüncesine dayanmaktadır.
23. 5216 sayılı Kanun öncesinde Büyükşehir ve Bu planın hazırlanması sürecinde eksik bilgi
bağlı ilçe belediyelerince onaylanmış planlardan, ile kesin sonuçlar üretilmemesi ve kentin
bu planın ilkelerine uyumlu olmayan ve/veya kronikleşmiş sorunlarının tespit edilerek acil
müdahale biçim, yöntem ve süreçlerinin ile, planlama bölgeleri bazında gerçekleştirdiği

üretilmesi yaklaşımı, bundan sonra yapılması analizler üzerinden ulaştığı noktanın, daha alt
öngörülen analiz ve çalışmalar için de temel ölçekli çalışmalar bağlamında, bu planın ilkeleri
yol gösterici ilke olarak benimsenmektedir. bağlamında sınanıp, geliştirilmesi, bu planı
Kent bütünü ölçeğinde sektörel bazda derlenen başlangıç kabul eden, Cumhuriyetin Başkentini
ve üretilen bilgilerin, planlama bölgeleri 100. yıla, bilim, kültür,teknoloji, hizmet kenti
bazında detaylandırıldığı durumda, bir çok olarak hazırlayacak sosyal-ekonomik-mekansal
sorun alanı netleşmekle birlikte, müdahale çalışmaların yapılması, kentin yaşam kalitesinin
biçimlerinin kesinleştirilip, uygulanması
arttırılması, en temel gerekliliktir.
için, bu aşamadan sonra yapılacak çalışmalar
yaşamsal önem kazanmaktadır. Bu amaçla, 30. Bu gereklilik doğrultusunda, 2023 Başkent
Ana Planların hazırlanması, Planlama Bölgeleri- Ankara Nazım İmar Planı, sürecin tasarımı
Havzalar Bazında planlama çalışmalarının ve yönetimi anlamında “etüdler-müdahale
gerçekleştirilmesi, yeni uygulama araçları ve biçimleri” içinde tanımlamaya çalıştığı
seçeneklerinin geliştirilerek hayata geçirilmesi “uygulamaya yönelik çerçeve-plan koşulları”nda
en temel gerekliliktir. da somutlanan müdahale biçimleri, planlama
29. 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı’nın çalışmaları ile diğer iş ve işlemlerin katılımcı
sektörel bazda ve kent bütününe yönelik olarak bir süreç ve yöntemle hayata geçirilmesini
yaptığı tespit, değerlendirme ve çözümlemeler yaşamsal bir zorunluluk olarak görmektedir.
 
         

          
         

          

 
          
          

            


         
      

 
          

 Şekil 9. 23 : 2023 Plan Nüfusu Öngörüsünün
Şekil 9. 22 : 5216 Sayılı Kanun Öncesi Onaylanan
Plan Nüfuslarının Bölgelere Dağılımı Planlama Bölgelerine Dağılımı















 


 
  

  
 
 
 
      
       
      
   

          
          
        


           

  
 

           

             





Tablo 9. 43 : Kentsel Yerleşik Alanlardaki Nüfus Atamaları ve 2023 Öngörülerinin Bölgelere Göre Dağılımı 646
PLANLAMA STARATEJİLERİ
FARK
ALAN
KENTSEL YERLEŞİK ALANLAR
PLANI
NÜFUS
ONAYLI
(2023-OP)
NÜFUSU
NÜFUSU
MEVCUT
DÖNÜŞÜM
NÜFUSU (a)
NÜFUSU (b)
BOŞA ALAN
YAPILAŞMIŞ
2023 NÜFUS
ÖNGÖRÜSÜ
ISLAH PLANI
GECEKONDU
ONAYLI PLAN
ÖNGÖRÜSÜ (c)
PLANLAR NÜFUSU
KY1 MALTEPE - BAHÇELİEVLER 107125 105546 – 1579 7700 4000 114000 110000 – 4000
KY2 BALGAT - ÇUKURAMBAR 40892 35687 – 5205 29800 135000 65500 50000 – 15500
KY3 ÖVEÇLER 56107 54440 – 1667 12800 4500 68000 60000 – 8000
KY4 GOP – AYRANCI 172847 16951 – 3596 26100 7500 92000 85000 – 7000
CEBECİ – DEMİRLİBAHÇE 77884 74844 – 3041 16300 7500 92000 85000 – 7000
MERKEZ
KY5
KY6 DIŞKAPI – YENİDOĞAN 96017 47571 – 48448 70500 60500 118500 108000 – 10500
550872 487339 0 63535 163200 96600 654000 588000 – 66000
KY1 KARAKSUNLAR 33723 32520 – 1203 4500 4500 37000 37000 0
KY2 ETİMESGUT GÜNEYİ 7987 7987 82000 – – – 90000 90000 0
KY3 ÇAYYOLU – ÜMİTKÖY 52873 52873 57000 – – – 110000 110000 0
KY4 İNCEK KIZILCAŞAR 19789 19789 – – – – 65000 65000 0
KY5 ORTADOĞU 19789 19789 – – – – 20000 20000 0
GÜNEYBATI
117586 116383 201000 1203 4500 4500 322000 322000 0
KY1 DİKMEN – İLKER 105102 90002 – 15100 84500 45000 175000 135000 – 40000
KY2 BAĞCILAR – YILDIZ 136098 113586 – 22512 95500 67000 210000 180000 – 30000
KY3 GÖLBAŞI 34162 – 50000 ÖÇK NÜFUS PLANI ALINMIŞTIR 84000 84000 0
GÜNEY
275362 203588 50000 37612 180000 112000 469000 399000 – 70000
KY1 MAMAK 209392 111711 – 97681 314500 21000 430000 325000 – 105000
KY2 KAYAŞ 104646 31916 – 71866 223500 150000 260000 180000 – 80000
KIBRIS – Y.BAYINDIR 35503 2397 – 33106 98700 55000 105000 60000 – 45000
DOĞU
KY3
349542 146024 0 202654 636700 415000 795000 1225000 – 385000
KY1 KEÇİÖREN 532295 435911 70000 96884 373200 200000 935000 700000 -235000
KY2 ALTINDAĞ 275304 150077 - 125227 292800 225000 445000 375000 -70000
KY3 KUZEY ANKARA (PROTOKOL YOLU) 87593 47877 60000 39716 121800 95000 230000 150000 -80000
KUZEY
895692 633865 130000 261827 787800 520000 1610000 1225000 -385000
KY1 YENİMAHALLE - DEMETEVLER 300373 250745 20000 47012 204000 106000 490000 390000 – 100000
KY2 BATIKENT – YUVA 163469 162984 80000 485 3500 1500 245000 245000 0
KY3 ERYAMAN – FATİH 131158 130860 250000 298 500 500 380000 380000 0
BATI
KY4 ETİMESGUT – SİNCAN 307296 291649 40000 17960 40000 25000 380000 345000 – 35000
902296 836238 390000 65755 248000 133000 1495000 1360000 – 135000
KENTSEL YERLEŞİK ALANLARI TOPLAMI 30913550 2423437 771000 632587 2020200 1281100 5345000 4459000 – 886000
Tablo 9.44. : Planlama Bölgelerinde Bazı Seçilmiş Sosyo-Ekonomik Göstergeler-2000

Çalışanlar Toplam Kadın 1 ve 2 Yalnızca
Çalışan Nüfus/
Planlama Bölgesi İşsizlik İçinde Kadın Nüfus İçinde Henehalkı Kişilik Konut
Çalışabilir Nüfus
Adı Oranı (%) Nüfus Oranı Çalışan Kadın Büyüklüğü Hanelerin Amaçlı Bina

Oranı (%)
(%) Oranı (%) %’si Oranı (%)
Merkez 41,60 5,50 28,80 24,10 3,21 34,30 66,40

Batı 41,86 5,68 22,90 19,56 3,78 19,59 72,51
Güneybatı 50,50 3,83 34,01 36,54 3,29 29,06 88,99
Güney 46,59 4,90 14,71 29,3 3,89
 15,06 80,50

Doğu 38,31 6,30 20,88 16,10 4,00 4,40 93,60
Kuzey 37,50 5,44 21,20 15,36 3,99 17,53 84,65

Ankara Toplamı 39,14 5,73 22,31 18,97 3,75 22,14 83,02

Tablo 9.45. : Planlama Bölgelerinde İstihdamın Alt Kollarına Dağılımı-2000


MADENCİLİK
HİZMETLERİ
ULAŞTIRMA
KURUMLAR
BÖLGE ADI
ELEKTRİK,
GAZ ve SU
TİCARET
TOPLUM
SANAYİİ
İMALAT
İNŞAAT
ZİRAAT
MALİ


MERKEZ 
0,34 0,29
 8,42 0,99 5,23
16,04 4,46 13,73 49,94
BATI 5,96 0,37 12,11 0,97 5,62 12,41 5,36 9,82 47,17
GÜNEYBATI 14,1 0,47 6,94  7,67
0,83 9,31 3 14,24 43,04
 
GÜNEY
 18,45 0,3 7,3 1,53 8 14,1 5,02 11,03 33,73
DOĞU 7,29 0,37 16,4 1,03 7,64 16,1 5,81 7,32 33,38
KUZEY  8,37 1,7 18,57 0,86 7,32 17,58 7,2 8,19 31,4
      
ANKARA B.ŞEHİR
 
9,9 0,28 12,95 1,02 6,66 15,6 5,63 9,79 38,97

ORTALAMASI

Şekil 9. 24 : Planlama Bölgelerine Göre Onaylı Plan Nüfusları ve 2023 Öngörüsü



 
 








      
 
           


        
         
Tablo 9.46. : Planlama Bölgelerinde Onaylı Plan Nüfusları ve 2023 Öngörüsü

Planlama Bölgesi Ortalama Yoğunluk Onaylı Planlarla
Alan (Ha) 2000 Nüfusu 2023 Öngörüsü
Adı (Gross) Atanmış Nüfus
Merkez 5640 629.025 111,53 775.500 698.000

Batı 232.800 1.006.998 4,26 3.027.000 1.839.000
Güneybatı 90.800 139.317 1,53 2.860.150 1.652.000
Güney 225.000 307.056 1,26 1.083.500 582.000
Doğu 133.000 426.652 3,21 1.670.000 902.000
Kuzey 163.500 1.037.833 6,35 4.186.000 1.930.000
Toplam* 850.740 3.609.660* 4,12 13.602.150 7.603.000
*:Planlama Bölgeleri nüfusu içine kırsal nitelikli yerleşmelerin nüfusu dahil edilmemiş olup, toplam sütununda gösterilmiştir.
Tablo 9. 47 : Onaylı Planlara İlişkin Müdahalelerin Bölgelere Göre Dağılımı

5216 Öncesi Büyükşehir Ve Büyükşehir Büyükşehir Belediyesine Yeni Bağlanan
Kapsamındaki İlçe Belediyelerince Belde Ve İlçe Belediyelerince 5216 Öncesi
Planlama 2000 Onaylanan Planlar Onaylanan Planlar
Alan (Ha)
Bölgesi Adı Nüfusu Azaltılan Plan Azaltılan Plan
2023 2023
Kapasitesi Nüfusu Oranı Kapasitesi Nüfusu Oranı
Öngörüsü Öngörüsü
(%) (%)
Merkez 5.640 629.025 775.000 698.000 9,94 0 0 0,00
Batı 232.800 1.006.998 1.912.000 1.680.000 12,13 1.115.000 159.000 85,74
Güneybatı 90.800 139.317 2.147.000 1.302.000 39,36 713.150 350.000 50,92
Güney 225.000 307.056 537.500 429.000 20,19 546.000 153.000 71,98
Doğu 133.000 426.652 920.000 690.000 25,00 750.000 212.000 71,73
Kuzey 163.500 1.037.833 1.610.000 1.225.000 23,91 3.151.000 705.000 77,63
Toplam 850.740 3.609.660 7.901.500 6.024.000 23,76 6.275.150 1.579.000 74,84
Tablo 9. 48: Nüfus-İşgücü Projeksiyonları, Onaylı Plan Nüfus Atamaları ve 2023 Nüfus Öngörüsü
2000 Yılı Nüfusu 3.609.660
Aritmetik Artış 6.016.643
Nüfus Projeksiyonları Üssel Yöntem 5 7.101.909
Karşılaştırmalı Yöntem 5.445.803
Trend Altı Gelişim 6.643.322
İşgücü Projeksiyonları (*) Trend Gelişimi 7.440.802
Trend Üstü Gelişim 9.577.885
Minimum 10.339.000
Onaylı Plan Nüfusları
Maksimum 13.559.650
2023 Öngörüsü 7.568.500
(*) : Gsyih Verileri İl Bazında Düzenlendiğinden İl Nüfusuna GöreYapılmıştır.

Şekil 9. 25 : Nüfus-İşgücü Projeksiyonları, Onaylı Plan Nüfus Atamaları ve 2023 Nüfus Öngörüsü







 









       










    

  
            
Şekil 9. 26 : Planlama Bölgeleri Nüfus Özet
Tablosu-Karşılaştırması

      


          
     
    

       
 
            

       

        

             









 
 

   


     

 
 

700
699


650
Onaylı Plan Nüfusları

Yasa Uyarınca Ankara
Yeni Katılan İlçe ve İlk

Kademe Belediyelerinin
Büyükşehir Belediyesine
Harita 9.10. : 5216 Sayılı
651
701
 652

Öngörüleri
2023 Plan Nüfusu
Yasa Uyarınca Ankara
Yeni Katılan İlçe ve İlk

Kademe Belediyelerinin
Büyükşehir Belediyesine
Harita 9.11. : 5216 Sayılı
653
702
654
Harita 9. 12. :2023 Başkent Ankara

Gelişme Şeması


655
704

656
Harita 9. 13. :2023

Başkent Ankara
Nazım İmar Planı
70
657

05
 Harita 9. 14. :2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı Stratejiler Şeması

658


659
706
Tablo 9. 49. : Planlama Bölgesi ve Yerleşimler İçin 2000 Yılı Mevcut Nüfusları, Onaylı Plan Nüfusları ve
2023 Nüfus Öngörüleri
2023 PLAN ÖNERİSİ MEVCUT DURUM PLAN NÜFUSU
PLANLAMA BÖLGESİ/YERLEŞİM ADI
(2000 Yılı Nüfusu) Minimum Maksimum
KY1. MALTEPE-BAHÇELİ 110.000 107.125 114.000 114.000
KY2. BALGAT-ÇUKURAMBAR 50.000 40.892 65.500 65.500
KY3. ÖVEÇLER 60.000 56.107 68.000 68.000
KY4. GOP-AYRANCI 164.000 172.847 182.000 182.000
KY5. CEBECİ-DEMİRLİBAHÇE 85.000 85.050 92.000 92.000
KY 6. DIŞKAPI-YENİDOĞAN 108.000 96.017 118.500 118.500
MERKEZ.ULUS 5.000 4.901 5.000 5.000
MERKEZ.İSKİTLER 25.000 21.548 28.500 28.500
MERKEZ .KIZILAY 37.500 29.019 37.500 37.500
MERKEZ.SÖĞÜTÖZÜ 19.000 15.519 22.000 22.000
MERKEZ TOPLAM 663.500 629.025 733.000 733.000
BATI PLANLAMA BÖLGESİ
KY1. YENİMAHALLE-DEMETEVLER 390.000 311.725 480.000 480.000
KY2. BATIKENT-YUVA 245.000 163.469 245.000 245.000
KY3. ERYAMAN-FATİH 380.000 131.158 380.000 380.000
KY4. ETİMESGUT-SİNCAN 345.000 307.296 380.000 380.000
KG1. SUSUZ-YUVA 90.000 13.529 120.000 120.000
KG2. BELÖREN 70.000 0 115.000 115.000
KG3. ELVAN-SARAYCIK-ÇİMŞİT 60.000 16.522 60.000 60.000
KG4. YAKACIK 100.000 7.808 140.000 140.000
ODAK. KAZAN-İMRENDİ 75.000 28.496 492.000 573.000
YB1. YENİKENT 45.000 12.191 288.000 360.000
YB2. AYAŞ 25.000 9.788 74.000 89.000
YB3. SİNANLI 10.000 3.344 81.000 89.000
YB4. ÇANILLI 4.000 1.672 4.000 4.000
BATI TOPLAM 1.839.000 1.006.998 2.859.000 3.035.000
GÜNEYBATI PLANLAMA BÖLGESİ
KY1. KARAKUSUNLAR 37.000 33.723 37.000 37.000
KY2. BAĞLICA-ELVAN 90.000 7.987 90.000 90.000
KY3. ÇAYYOLU-ÜMİTKÖY 110.000 52.873 110.000 110.000
KY4. İNCEK-KIZILCAŞAR 65.000 7.987 65.000 65.000
KY5. ORTADOĞU 20.000 19.789 20.000 20.000
KG1. SARAYCIK-ÇİMŞİT BATI PLANLAMA BÖLGESİNDE AYRINTILANDIRILMIŞTIR
KG2. BAĞLICA 105.000 431 105.000 105.000
KG.3 BEYTEPE-ALACAATLI-DODURGA 270.000 4.387 270.000 270.000
KG4. A.YURTÇU-YAPRACIK 200.000 1.180 500.000 700.000
KG5. TULUNTAŞ-KOPARAN 90.000 764 120.000 200.000
KG6. Y.YURTÇU-BALLIKUYUMCU 240.000 857 250.000 350.000
MERKEZ.DODURGA 30.000 500 30.000 50.000
KR1. ŞEHİTALİ 45.000 750 110.000 150.000
ODAK . TEMELLİ 350.000 9.339 450.000 713.150
GÜNEYBATI PL. BÖLGESİ TOPLAM 1.652.000 139.317 2.017.000 2.860.150
GÜNEY PLANLAMA BÖLGESİ
KY1. DİKMEN-İLKER 135.000 105.102 175.000 175.000
KY2. BAĞCILAR-YILDIZ 180.000 136.098 210.000 210.000
KY3. GÖLBAŞI (ÖÇKK PLANI ALINMIŞTIR) 84.000 34.162 84.000 122.500
KG1. İMRAHOR 30.000 632 30.000 30.000
ODAK.MAHMATLI 50.000 2.183 0 0
BALA 30.000 6.616 30.000 30.000
KARAALİ 10.000 4.929 72.000 122.000
KESİKKÖPRÜ 10.000 2.692 12.000 27.000
BEZİRHANE 13.000 4.297 18.000 32.000
KARAGEDİK 20.000 4.090 230.000 275.000
SELAMETLİ 10.000 2.069 18.500 25.000
OYACA 10.000 4.186 20.000 35.000
GÜNEY TOPLAM 582.000 307.056 899.500 1.083.500
DOĞU PLANLAMA BÖLGESİ
KY.1. MAMAK 325.000 224.341 430.000 430.000
KY.2 KAYAŞ 180.000 104.646 260.000 260.000
KY3. KIBRIS-YENİBAYINDIR 60.000 35.503 105.000 105.000
KG1. DOĞUKENT 125.000 0 125.000 125.000
ODAK. ELMADAĞ 80.000 23.960 102.000 119.000
YB1. KUTLUDÜĞÜN 30.000 5.287 92.000 116.000
YB2. LALAHAN 25.000 4.997 107.000 135.000
YB3. HASANOĞLAN 35.000 9.922 212.000 266.000
YB4 YEŞİLDERE 12.000 2.716 17.500 22.000
YB5. KALECİK 30.000 15.280 74.500 92.000
DOĞU TOPLAM 902.000 426.652 1.525.000 1.670.000
KUZEY PLANLAMA BÖLGESİ
KY1. KEÇİÖREN 700.000 548.684 935.000 935.000
KY2. ALTINDAĞ 375.000 275.304 445.000 445.000
KY3. KUZEY ANKARA PROTOKOL YOLU 150.000 87.593 230.000 230.000
ODAK. AKYURT 65.000 8.069 262.500 330.000
YB1. PURSAKLAR 300.000 27.974 496.000 621.000
YB2. SARAY 100.000 6.014 470.000 588.000
YB3. BAĞLUM 60.000 13.912 461.000 577.000
YB4. ALTINOVA 20.000 3.023 94.500 118.000
YB5. SİRKELİ 16.000 2.865 126.500 192.000
YB6. ESENBOĞA 20.000 7.092 120.000 150.000
YB7. ÇUBUK 120.000 54.288 283.000 575.000
YB8. YUKARI ÇAVUNDUR 4.000 3.015 0 0
KUZEY TOPLAM 1.930.000 1.037.833 2.313.500 4.186.000
ANKARA TOPLAM 7.568.500 3.528.806(*) 10.339.000 13.559.650
(*) Not:Ankara Büyükşehir Belediyesi Sınırları içinde 2000 Yılı itibariyle Nüfus 3.60.660 olup, Planlama Bölgeleri bazında yapılan analizlerde, kentsel yerleşim
kararına konu olmayan kırsal yerleşimler, plan nüfusuna dahil edilmemiştir.
10 10
Uygulama İlke ve Araçları
10. Uygulama İlke ve Araçları
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı bir süreci seçilmemiş bir yaklaşım benimsenmiştir. Buna
tanımladığından, bu sürecin unsurlarını ve plana göre, planın hükümleri, kendisinden sonraki tüm
dair esasların hayata geçişine ilişkin araçları da uygulamaları da netleştirecek, en üst ölçekten
tanımlamaya çalışmıştır. Yürürlükteki mevzuat ve en küçük detayları belirlemeye çalışan bir yapı
imar planı üretmekle sınırlı planlama yaklaşımı, oluşturulması yerine, bu plan sonrası tanımlanmaya
bu planın öngördüğü süreç yönetimine ilişkin çalışılan sürecin ayrıntılarını belirlemeye çalışan,
unsurları tam ve sağlıklı olarak içermediğinden, bu her ölçek ve planlama yaklaşımının gereklerine
plan ile sürecin yönetilebilmesi amacıyla, bir dizi kendi özgünlüğündeki çalışmalara bırakan, ancak
yeni yaklaşım ve açılım geliştirilmeye çalışılmıştır. bu çalışmaların bütünlüklü ve birbirini tamamlayan
Bu doğrultuda uygulama aracı geliştirilmesi bir yapı içerisinde yapılabilmesine yönelik izlenceyi
önemsenmiştir. Plan koşulları içinde de yer bulan ortaya koyan bir çerçeve oluşturulmaya çalışılmıştır.
bu ilke ve araçlar, planın uygulanması sürecine “Süreç Tasarımı” ve bu sürecin yönetilmesi
ilişkin önemli bir yer tutmaktadır. biçiminde de özetlenecek bu açılımın hayata
geçirilmesi, 2023 Başkent Ankara Nazım İmar
10.1. UYGULAMA İLKELERİ Planı’nın en önemli çıkış noktalarından birisidir.
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı, bir Plan hükümleri, bir yandan planın fiziki belgesi ve
imar planı olarak sınırlandırılmadığından, kentin raporu ile bütünleşirken, diğer yandan imar planı
bütününe ilişkin gelişmeleri yönlendirecek bir mantığı ve yaklaşımı ile sınırlanmayan, önemli
planın, parsel ölçeğinde detaylar içermemesi, yenilik ve araçlar tanımlamaya çalışan, tanımladığı
parsel büyüklüğü, çekme mesafesi benzeri alt süreçler ile geliştirilmeye açık, dinamik ve yaratıcı
ölçekli planların belirleyeceği unsurları belirlemeye bir çerçeveyi oluşturmayı hedeflemiştir. Bu açılım,
çalışmaması ilkesi benimsenmiştir. Bu nedenle, “Uygulamaya Yönelik Çerçeve-Plan Koşulları”
planın her ne kadar Kanun’un tanımladığı 1/25000 olarak tanımlanan belgede ifadesini bulmuştur.
ölçekte bir fiziki belgesi de olsa, planın temel ilke Plan Dönemi İçi Etaplama ve Öncelikler
ve yaklaşımı, Türkiye Cumhuriyetinin Başkentinin
Cumhuriyetin 100. yılına hazırlayacak iş ve işlemler 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı,
ile süreci tanımlama yönündedir. Bu doğrultuda Cumhuriyetin 100. yılına ilişkin süreci tasarlamayı
ilkeler, hükümler, etaplamalar ve plan dönemi ve yönetmeyi hedeflediği için, ilkesel anlamda bir
sonrasına yönelik müdahaleler oluşturulması dizi öncelik belirlemiştir. Buna göre;
hedeflenmiştir.
• Planın temel önceliği, yeni yerleşim alanları
Plan Hükümlerine Yönelik Açılım bulmak değil, yerleşik alanlar içinde kronikleşmiş,
gerçek kentsel sorunlara müdahale etmektir.
Bu plan ile, planın ayrılmaz parçası olarak
nitelendirilen plan hükümleri konusunda da, • Kentin yerleşik alanlarında, “yaşam kalitesinin
bugüne dek benzer tür ve ölçekteki planlarda fazla arttırılması” anlamında müdahale biçimlerinin
geliştirilebilmesine yönelik, açık uçların ve • 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı öncesi
izlencenin tanımlanması, bu planın en önemli onaylanmış planlara ilişkin, revizyon alanlarının
önceliklerindendir. belirlenmesi yolu ile, kent bütününde bütünlüklü
bir plan dili ve rejimi oluşturulması,
• Plan, bitmiş bir belge üretmeyi hedeflemediğinden,
plan dönemi içindeki süreci, halkın katılımına • Plan belgesi üzerinde, ÖPB notasyonu ile
yönelik bir sahiplenme sürecine konu etmeyi gösterilen “Özel Planlama Bölgeleri”nde
önceliğine almıştır. yapılacak yenileme, dönüşüm vb özel projelerin
hayata geçirilmesi,
• Plan, Ankara kentinin ekonomisini
kırılganlıklardan kurtarıp güçlendirmeyi • Kentin açık-yeşil alan sisteminin sürekliliğinin
hedeflediğinden, kentin ekonomisini üretim sağlanması, kent içinde yitirilmiş yeşil
ekonomisine oturtacak bir dizi sektörel ve sistem unsurlarının rehabilitasyonunu
mekansal çalışma yapılmasını öncelik olarak gerçekleştirilmesi,
belirlemiştir.
biçiminde tanımlanmıştır. Ancak, burada özetle
• Ankara kentinin doğal, kültürel, çevresel değer ifade edilen ve bunlarla sınırlı olmayan diğer ilke,
ve varlıklarının sürdürülebilirliği, korunarak öncelik ve yaklaşımların, planı oluşturan diğer
geliştirilmesi ve bu alanlar üzerindeki spekülatif unsurlar olan plan paftaları ve plan koşulları ile
baskıların azaltılması, bu plan ve oluşturmaya birlikte algılanmasında yarar görülmektedir.
çalıştığı sürecin önceliklerindendir.
Bunların yanında, bu plan sonrası yapılacak her tür
• Kent makroformunun dağılan-yayılan ve ölçekteki planlarda, bir etaplama sistematiğinin
kontrolsüz bir gelişim içerisinde bulunmasının geliştirilmesi ve kentsel teknik-sosyal altyapı alanları
sürdürülmemesi gereken bir seçme olduğundan olmaksızın, yerleşime açılan konut alanlarının
hareketle, sosyo-mekansal anlamda bütünleşik oluşturduğu sorunların engellenebilmesi anlamında,
bir kent ve kent makroformu yaratılmasını etaplamalar yapılması önemsenmiştir. Buna ilişkin
önceliğine alan bir yaklaşım benimsenmiştir. detayların “Plan Koşulları” içerisinde yer almakla
birlikte, diğer alt ölçekli planlarla belirlenmesi ilkesi
• Kontrolsüz bir biçimde yerleşime açılmış ve
benimsenmiştir.
kentin gelişme potansiyelinin çok üzerinde alanı
yerleşime açan, tarım topraklarını, havzaları vb Plan Dönemi Sonrasına Yönelik Müdahale ve
korunması gerekli değerlerin yerleşime konu Beklentiler
olması kararlarını veren plan ve uygulamaları,
bu planın ilke ve esasları doğrultusunda yeniden Cumhuriyetin 100. yılına Başkent Ankara’yı
ele alan bir çerçeve önceliğe oturtulmuştur. hazırlamayı hedefleyen bu plan, plan dönemi
sonrasına ilişkin bazı ipuçları ve müdahaleler
• Afet risk ve tehlikelerini giderecek ve olası de içermektedir. Buna göre, 5216 sayılı Kanun
afetlere karşı daha güçlü bir kentsel çevre öncesinde ilçe ve ilk kademe belediyelerince
oluşturulabilmesi yönündeki mekanizma ve onaylanmış ve bir araya getirildiğinde yaklaşık
ilkelerin tanımlanması, bu planın ilkesel ve 5.500.000 kişilik nüfus ataması gerçekleştirildiği
uygulamaya yönelik önceliklerindendir. görülen imar planlarına, bu plan ile kapsamlı ve
Bunlara ilaveten, planın fiziksel şemasında da, bir radikal müdahaleler geliştirilmiştir. Bu müdahaleler
dizi öncelik ve etaplama kendisini göstermektedir. içinde, iptal edilen plan kesimleri bulunduğu gibi,
Bu öncelikler ise; yerleşime açılması kararının plan dönemi sonuna
ertelenmesi istenen planlar da bulunmaktadır.
• Planın temel omurga olarak tanımladığı “Ana
Planlar”ın yapılması, Bu planın fiziki belgesi üzerinde, ifadesini “Gelişmesi
Kayıt Altına Alınacak Alan” notasyonu altında
• Planın ardından yapılması öngörülen 5 bulan onaylı plan kesimlerinin bir bölümü için,
temel “Koridor Bazındaki Nazım Planların” plan revizyonları gerçekleştirileceği gibi, bir bölümü
yapılması, için de, plan dönemi sonuna kadar yerleşimin
oluşturulmaması yönünde bir politika izlenmesi yeni açılımlar üretilmesi gerekmektedir. Bu amaçla,
istenmektedir. Planın sürdürülebilirliği ve başarısı plan hedefleri içerisinde sıralanan ve planlama
için, plan sürecini başarıyla tanımlaması kadar, sürecini şeffaf, açık hale getirmeyi hedefleyen,
bu süreç içinde oluşturacağı kurumsallaşmaların, plana ilişkin katılım süreçlerini askı-ilan işlemlerine
plan dönemi sonrasında da kendisini devam indirgemeyen, teknolojik olanakları en etkin biçimde
ettirebilmesi önem kazanmaktadır. Bu nedenle, değerlendirerek, geniş halk kesimlerinin katılımını
bu planda oluşturulan açılım ve yeniliklerin, gerek sağlayan ve “Kentli Hakları” olarak bir dizi hak,
mevzuatta karşılık bulması, gerek tüm işleyişi görev ve sorumluluğun tanımlanması suretiyle,
ve yapısıyla kurumsallaşarak hayata geçmesi ve planları kente ve kamuya mal edecek bir açılım
gerekse geliştirilebilecek dinamik bir içerik taşıması, geliştirmek önemsenmektedir. Bu çerçevede, İmar
plan dönemi sonrasına yönelik olarak, plan Eşgüdüm Kurulu, Alan Yönetimi vb kurumlar ile
dönemi içinden yapılan önemli müdahaleler olarak eğitim ve bilgilendirme çalışmalarının da yapılması
tanımlanmaktadır. gerekli görülmektedir. Planlama süreçlerinin
katılımcılığı ve şeffaflığı adına bunlarla sınırlı
10.2. UYGULAMA ARAÇLARI olmayan diğer önlem ve yeniliklerin geliştirilmesi
de özendirilmelidir.
Ana Planların Yapımı
Planlı ve Yerleşik Alanlara Dair Revizyonlar,
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı kapsamında
Özel Planlama Bölgeleri
öncelikle, bir dizi sektörel ana planın kent bütünü
ölçeğinde yapılması hedeflenmektedir. “Plan Gerek “Plan Koşulları” ve gerekse “Plan Açıklama
Koşulları” içinde isimleri ve detayları tanımlanan Raporu”nun bir çok kesiminde ifade edildiği üzere,
bu Ana Planlar, planın temel yaklaşımı olan süreç bu planın onaylanması öncesinde onaylanmış
tasarımı açısından en önemli gerekliliklerdendir. ve bu plan ilke, esas ve yaklaşımları ile uyumlu
Bu planların, katılımcı bir yaklaşım ile üretilmesi, bulunmadığı için, planın fiziki belgesi içerisinde
tartışılması ve kendisinden sonraki süreç ve gösterilmeyen tüm planların bulunduğu alanlarda,
uygulamaları da tanımlaması beklenmektedir. bu plana göre revizyonlar yapılması gerekmektedir.
Bunun yanında, 2023 Başkent Ankara Nazım
Havza ve Koridor Bazında Planlama
İmar Planı kentin yerleşik alanlarına odaklandığı
Ana Planlar ile eşgüdümlü olarak, bu planın temel ve bu alanlardaki kronikleşmiş sorunsalları
ilke ve yaklaşımları ile uyumlu olmak üzere öncelikle çözümleyebilmeyi hedeflediği için, yerleşik alanlar
5 temel koridor bazında nazım imar planlarının içinde de önemli dönüşüm-yenileme çalışmaları,
üretilmesi ilkesi benimsenmiştir. Bu planların yeni revizyonlar tanımlamıştır. Kentsel yerleşik alanda,
yerleşim alanları üretmek amacı yerine, anılan kümelenen sorunların çözümü anlamında “Özel
havza ve koridorun özgün yapısını tespit edip, Planlama Bölgeleri”nin oluşturulması ve buna
yerleşik alanlarındaki sorunlarını çözümleyebilecek yönelik özel açılımların geliştirilmesi, bu planın
bir içeriğe oturtulması gerekmektedir. en önemli uygulama araçlarından biri olarak
görünmektedir. “Özel Planlama Bölgesi-ÖPB”
Havza bazında sürdürülen nazım imar planlarının, gösterimi ile planda ifadesin bulan alanlarda, özel bir
bu planın belirleyeceği ilke ve yaklaşımlar hassasiyet ile örnek ve model oluşturacak planlama
doğrultusunda, daha önce yapılmış planları gözden çalışmalarının sürdürülmesi esası benimsenmiştir.
geçiren, stratejiler geliştiren ve kendisinden sonra
yapılacak alt ölçekli planlama çalışmalarına yönelik Özel Proje Alanları-Kentsel Tasarım
uygulama araçları, finansman modelleri ve katılım Özel Planlama Bölgeleri içerisinde ve/veya planlama
mekanizmaları tanımlayan bir içerikte ele alınması çalışmasının tespit ettiği ilke ve esaslar uyarınca, özel
önemsenmektedir. projelendirme çalışmalarının yapılacağı alanlardır.
Katılımcı Planlama Bu ve benzeri alanların, kentsel tasarım detay ve
hassasiyetinde ele alınması önemsenmektedir.
Kentlilerin, aktif ve etkin biçimde katılabileceği bir Kentsel tasarımın, bu planın uygulaması sürecinde
kentsel karar üretme süreci oluşturulabilmesi için, önemli bir uygulama aracı olarak benimsenmesi,
geliştirilmesi ve uygulama sürecinde olası genellik kaybı olasılığı düşük, diğer kayıplara yol açılabilecek
ve özgünlükleri belirlenmesi suretiyle, kent bölgeler” biçiminde 4 kategoride risk bölgelerinin
bütününde bir dil ve anlayış birliği oluşturulması tespit edilip, önem, risk ve önceliklerine göre alt
sağlanmalıdır. Kentsel tasarım projelerinin, plan ölçekli planlarda müdahale biçimleri geliştirilmesi
bütünlüğü ve kademelenmesiyle uyumlu biçimde gerekmektedir. Bu risk bölgeleri içinde uygulanacak
hazırlanması bir zorunluluk olarak tanımlanmıştır. plan koşulları ve alınabilecek önlemlere ilişkin
çerçeve, nazım imar planı ölçeğinde çizilmelidir.
Eşik Sentezi Her bir bölge için yapılacak uygulama imar
Bu plan kapsamında kalan alanlarda, 1/5000 ölçekli planları ve kentsel tasarım projelerinde, bu ilkeler
nazım imar planlarının yapılması aşamasında; çerçevesinde önerilecek çözümler ve program-eylem
kentsel ve çevresel tüm tehlike ve riskleri içeren alanları tanımlanmalıdır. Nazım plan düzeyinde,
ve bunları kentsel gelişme eğilim ve öncelikleriyle afet risklerinin azaltılması amacı ile ilke, strateji
çakıştıran eşik sentezlerinin sağlıklı bir biçimde ve standartlar düzeyinde önlemler geliştirilmelidir.
yapılabilmesi ilkesi benimsenmiştir. Jeomorfolojik, Bu öneriler; kentsel makroform biçimleri, arazi
topoğrafik, jeolojik eşikler, kaynak potansiyeline kullanım ve yoğunluk bölgelemesi, yerleşme deseni,
dayalı eşikler ve altyapı kısıtlamaları ve yasal ulaşım sistemi ve altyapı, açık-yeşil alanlar sistemi
düzenlemelerden kaynaklanan eşikler olmak vb. genel planlama kararlarına yönelik olabilir.
üzere 3 temel başlıkta değerlendirilecek eşiklerin Ayrıca, bu plan ile olası afetlere karşı önlemeler
sentezlenerek planlama sürecinde kentsel tehlike bağlamında, afet destek merkezleri ve yerleşim
ve risklerin giderilmesi yanısıra, kentsel yaşam bölgeleri, acil durum tesisleri ve afet yönetim
kalitesinin arttırılması amacıyla da değerlendirilmesi merkezlerinin de, her bir plan bölgesi için, yaşayan
yararlı ve zorunlu görülmektedir. nüfusun ve yerleşim alanının özgün niteliğine göre
Afet Etki Değerlendirmesi belirlenmesi ilkesi benimsenmiştir. Bu çerçevede,
nüfusu 50.000’i aşan her ilçe ve ilk kademe
Nazım imar planlarında, oluşturulan plan belediyesinde en az bir adet afet destek merkezi ve
kararlarının özellik ve gereklerine uygun olarak “Afet geçici barınma alanı yer tespiti yapılması ve tüm
Etki Değerlendirmesi” yapılmadan uygulamaya planlara bu haliyle işlenmesi zorunlu tutulmalıdır.
geçilemeyecek plan bölge ve etaplarının belirlenmesi Bu alanlar ve yakın çevresinde helikopter ile
de, bu planın tanımladığı önemli uygulama erişimi mümkün kılacak “heliport alanları”nın da
araçlarındandır. Stratejik yapı ve tesislerin yerseçimi bulundurulması da yaşamsal öneme sahiptir.
ile kentsel tehlike ve risklerin yoğunlaştığı alanlarda
inşa edilecek yapı ve tesislerin büyüklük, konum İmar Hakları Aktarımı
ve niteliği, bu etki değerlendirmesi analizi ile Bu plan ile, kentsel yerleşik alan içinde afet riskleri
netleştirilmelidir. Bu analize ilişkin usul, esas ve açısından kritik önem sahip yerleşim ve alanlar
detayların “Afetler Ana Planı” ile belirlenmesi yararlı vb. eşikler ile, sit alanı vb. alanlarda ya da kamu
görülmekte olup, bu Ana Planın yapımına kadar kullanımlarına ayrılan tesislerin gerçekleştirilmesi
geçen sürede uyulacak esasların Ankara Büyükşehir amacı ile imar adaları veya bölgeleri arasında, imar
Belediyesince düzenlenmesi gereklidir. hakkı aktarımına imkan verecek düzenlemelerin,
Risk Bölgeleri Tespiti (imar hakkı aktarımı yapılan bölgede yoğunluk
artışına, farklılaşmasına ve eşitsizliğe neden
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı, afet risklerini olmaksızın) imar planı kararları ile yapılabilmesi
en aza indirip, giderebilmek amacıyla, kendisinden ilkesi getirilmiştir. İmar ve mülkiyet haklarının
sonra yapılacak planlama çalışmalarında, risk aktarılabilmesi için, kent bütününde bir analiz ve
bölgelerinin belirlenmesi gerekliliğini tespit etmiştir. “gönderici-alıcı” bölgelerin belirlenmesi, uygulama
Buna göre; “Zincirleme-tetikleyen afetlere açık etap ve önceliklerinin saptanması, dönüşüm eylem
bölgeler”, “Ağır can ve mal kaybı olası bölgeler”, planlarının yapılması gerekmektedir. Buna ilişkin
“Altyapı ve önemli yatırımlar bağlamında risk diğer hususlar, alt ölçekli planlarda ve ilgili Ana
düzeyi yüksek bölge/alt bölgeler”, “Can ve mal Planlarda belirlenmelidir.
Stratejik Yapı ve Tesislerin Belirlenmesi İmar Eşgüdüm Kurulu

2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı, doğalgaz Ankara Büyükşehir Belediyesi sınırları içerisinde
dağıtım merkezleri, akaryakıt ve sıvılaştırılmış gaz planların uygulanması, planlama çalışmaları için
depoları ve dolum tesisleri, ana trafo ve gerilim bir dil ve anlayış birliği oluşturulması amacıyla,
hatları, cephanelikler, çöp transfer istasyonları ve tüm ilçe ve ilk kademe belediyelerinin, teknik
depolama alanları, su depoları, rasathaneler vb. elemanları ve yöneticileri düzeyinde katılacağı
özel önem taşıyan yapıları, stratejik yapı ve tesisler ve yılda en az 4 kez olmak üzere, periyodik
olarak tanımlamıştır. Stratejik öneme sahip yapı ve olarak toplanacak bir “İmar Eşgüdüm Kurulu”
tesislerin, konut alanlarının dışında yer seçmesi, oluşturulması, bu planın benimsediği önemli
bu tesisler için gerekli sağlık koruma kuşakları ve ilke ve uygulama araçlarındandır. Bu Kurulun,
ilçe ve ilk kademe belediyelerince gerçekleştirilen
açık alanların ayrılması, yerleşim alanlarına uygun
planlama çalışmalarının eşgüdümünü sağlamak,
mesafelerde konumlandırılması yönünde temel
uygulamasından kaynaklanan sorun ve açmazlara
ilkeler getirilerek, bu tesislere ilişkin özel önlemler
ilişkin çözüm önerileri gerçekleştirmek, planlama
tanımlanması yönünde özgün bir açılım getirilerek, çalışmalarına halk katılımını arttırmak, plan
bu alanlarda yapılacak uygulamalar için yeni araç uygulamaları konusunda eğitim ve bilgilendirme
ve müdahale biçimlerinin geliştirilmesi, alt ölçekli çalışmaları yapmak ve afetlere yönelik eylem ve
planlara bırakılmıştır önlemleri bütünleştirmek, benzeri işlerle ilgili
kararlar alması, gerekli ve yararlı görülmektedir.
Bunun yanında, idari hizmetler, acil durum ve
afet görevlisi tesisler (hastane, itfaiye merkezi, Etaplama-Bölgeleme
afet yönetim merkezi, sivil savunma-korunma ve
kurtarma merkezi vb) ile okul, yurt, vb. kullanım 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı, etaplama-
alanlarının, sürekliliği olan açık-yeşil alan ve bölgeleme yönündeki uygulama aracını etkin
ulaşım sistemleriyle bütünleşecek biçimde ve değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Bu çerçevede,
kent mekanında dağıtılması suretiyle, kentin 5216 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesinden önce,
tüm kesimlerinin afete dair servislere erişebilmesi ilçe ve ilk kedeme belediyelerince yapılmış ancak,
bu planın abartılı nüfus projeksiyonları ya da
yönünde bir uygulama ilkesi de benimsenmiştir.
yerleşime açılmaması gereken alanlara yerleşim
Mülkiyete Dair Yeni Açılım Öngörüleri kararları üretmesi gerekçesiyle, etaplama-bölgeleme
önerildiği gibi, tüm gelişme konut alanları için,
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı, meskun bölge bütününde, parçacı ve diğer alanların
alanlarda, planla belirlenen strateji ve ilkeler uygulamaya geçmesini güçleştirecek uygulamalar
doğrultusunda gerçekleştirilecek dönüşüm ve yerine, nazım imar planlarında tarif edilecek
yenileme çalışmalarında, yaşayanların olabildiğince etap sınırları bütününde uygulama yapılması ve
yerinde barınabileceği çözümlerin üretilmesi bölge ve etap bütününün tüm sosyal ve teknik
ilkesini benimsemiştir. Bu doğrultuda, trampa-takas altyapı gereksinimlerinin karşılanması anlamında
olanakları yaratabilecek, arsa-arazi düzenlemeleri da, etaplama ilkesinin etkin kullanılması gerekli
ve bunlarla sınırlı olmamak üzere, barınma görülmektedir. Benzer biçimde, ikincil konut
hakkını gözetecek, yaşam boyu mülklendirmelere alanları, haftasonu evleri gibi seyrek yoğunluklu
konu edilecek uygulama araçları ve finansman konut alanlarının da, bir etap ve bölge bütünlüğünde
modellerinin araştırılıp geliştirilmesi, kamu kaynak ele alınması da önemsenmektedir.
ve olanaklarının bu ve benzeri sosyal içerikli proje Planlama alanının, 6 adet bölgeye ayrıldığı ve
ve uygulamalarda değerlendirilmesi, bu hususların bu bölgeler bazında, genel ilke kararlarının da
mevzuatta yer alabilmesi yönünde çalışmalar oluşturulduğu dikkate alındığında, bu bölgeler
yapılması sağlanacaktır. Bu ve benzeri yeni uygulama arasındaki eşitsizlikleri giderebilecek sosyo-mekansal
araçları ve finansman modellerinin geliştirilerek ve sosyo-ekonomik önlem ve araçların geliştirilmesi
uygulanması, bu planın temel yaklaşımlarından biri de, bu plan ile sınırlı olmamak üzere tüm kentsel
olarak benimsenecektir. çalışmaların hedeflerinden biri olmalıdır.
Ada Bazı ve Daha Büyük Ölçek Uygulama etkinliklerin, kentsel çevresel değerler ve doğaya
zarar vermeyecek biçimde yer seçmesine ve kentin
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı, planın gelişimine ilişkin kararlarla uyumlu bir nitelik
parsel bazında bütünlüğü yitirerek uygulanmasını göstermesine özen gösterileceği gibi, mevcut zararlı
engellemek, parsel bazında uygulamaların teknik tesisler ile bu planın ilkeleri ile uyumu olmayan
ve sosyal altyapıların hayata geçişini sınırlayışına taleplerin engellenmesi de, önemli kaçındırma
engel olmak ve yaşam kalitesi yüksek, konut politikaları içinde tanımlanmaktadır.
alanları üretebilmek amaçlarıyla, ada bazında ve
daha büyük ölçekli uygulamaları özendirmeyi Ankara kentinin, ülkede en fazla organize sanayi
hedeflemektedir. parseli bulundurmasına karşın, fert başına imalat
sanayi katma değerinde 21. sırada yer alması
Alan Yönetimleri nedeniyle, mevcut organize sanayi parsellerinin
Bu plan ile, bir yandan Koruma Mevzuatının etkin biçimde değerlendirilemediğine işaret
tanımladığı biçimiyle “Alan Yönetimleri”nin etmektedir. Bu nedenle, öncelikle bu planlı
oluşturulması, diğer yandan da kentin özel alanlardaki potansiyelin etkin değerlendirilmesi
önemli ve stratejik alan ve bölgeleri için Alan ve bu planın ilkeleri ile uyumsuz, parçacı organize
Yönetimi mantığında, kurumsallaşma ve yapıların sanayi ve sanayi taleplerinin kaçındırılması ilkesi de
tanımlanması ilkesi benimsenmiştir. Merkezi iş benimsenmiştir.
alanları için, iş geliştirme ve güzelleştirme bölgeleri Burada sıralananlar ile sınırlı olmamak üzere, planın
tanımlanıp, özel stratejiler ile katılımcı çözümler amaç ve ilkeleri ile bütünleşen diğer özendirme-
üretilmesini sağlamak yararlı görünmektedir. kaçındırma politikalarının, “Ana Planlar”da ve alt
Hastaneler bölgesi için; trafik, otopark vb. sorunlara ölçekli planlarda belirlenmesi gerekmektedir.
ilişkin kapsamlı çözümleri araştıran özel yönetim
mekanizmalarının geliştirilmesi, bu ve benzeri özel Donatı Alanı Planlaması
alan yönetimlerinin oluşumunun özendirilmesi,
bunların ilgili kurumlar ile eşgüdümlü olarak, bu Bu plan kapsamında öncelikle, düzenlenecek
plan ve diğer mevzuat hükümlerine uygun olarak konut alanları olarak tarif edilen meskun konut
kentsel yaşama ilişkin katkılar sunabilmesi gerekli alanlarından başlamak üzere, sosyal ve teknik
görülmektedir. donatı eksikliği bulunan bölgeler için, mekansal ve
sosyal eşitsizlikleri giderebilme amacıyla, “Donatı
Özendirme-Kaçındırma Politikaları Alanı Planlaması” yapılması ilkesi getirilmiştir.
Donatıların iyileştirilebilmesi amacıyla, görsel
Ankara’nın sunduğu servislerin, kalite, verimlilik kirlilik ve tedirginlik yaratan unsurların araştırılıp
ve çeşitliliğini arttırabilecek, bölgesel ve kentsel giderilmesi, yaya ulaşımı, bitkilendirme, aydınlatma
sosyal donatı alanlarının yapımının özendirilmesi, vb düzenlemelerin yapılması, bu amaçlarla halkın
bu planın belirlediği temel amaç, ilke ve stratejileri ve yerel inisiyatiflerin katılım ve katkılarının
hayata geçebilmesi yönünde özgün özendirme alınması öngörülmektedir. Bu plana ilişkin usul ve
politikalarının geliştirilmesi, planın temel çıkış esaslar, ilgili Ana Planlar ile alt ölçekli planlarda
noktalarından biri olarak tanımlanmıştır. Sosyal belirlenmelidir.
donatı ve yaşam standartını arttırıcı müdahaleler
yanında, kentin sosyo-ekonomik ve sosyo- Kentsel Teknik Altyapı Yatırımlarının
mekansal gelişimine yönelik, temel sektör ve Eşgüdümü-UKOME, AYKOME
faaliyet alanlarında yapılacak uygulamalarda, bu
planın ilke ve esasları ile şehircilik ilkeleri ve kamu 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı ve bu
yararı ile çelişmemek üzere, gerekli özendirmelerin plana göre yapılacak tüm nazım imar planlarında,
yapılabilmesi sağlanmalıdır. ulusal, bölgesel ve kentsel düzeyde, tüm teknik
altyapı yatırımlarının ve yatırım kararlarının,
Benzer şekilde, kentin gelişimi açısından, bazı ilgili yatırımcı kuruluştan edinilerek plan kararları
sınırlamalar ve bunlarla ilgili kaçındırma politikaları içerisinde değerlendirilmesi, gereklerine uyulması
da benimsenmiştir. İstihraç sanayine ilişkin zorunluluğu bir kez daha açıkça ifade edilmiştir.
Bunun dışında, teknik altyapı tesis ve hatlarının Bu çalışmanın ayrıntısı ve alışveriş merkezlerinin
yapılması, onarılması vb. tüm işlemlerde ilgili tüm büyüklükleri-işlevleri doğrultusunda yaratacakları
kuruluşların koordineli bir biçimde hareket etmesi gereklilikler ve kendi gereksinimlerin ise “Merkezler
sağlanacaktır. Bu amaçla, 5216 ve 5393 sayılı Ana Planı” kapsamında ele alınması sağlanmalıdır.
Kanunlarda tanımlı UKOME (Ulaşım Koordinasyon
Merkezi), AYKOME (Altyapı Koordinasyon Bu raporun aynı zamanda stratejik yapı ve
Merkezi)’nin etkin şekilde işlemesi sağlanmalı, tesisler olarak tanımlanabilecek; sanayi, depolama
bu merkezler üzerinden karara bağlanmamış alanları, doğalgaz dağıtım merkezleri, akaryakıt
altyapı yatırımlarının münferit olarak ve kamu ve sıvılaştırılmış gaz depoları ve dolum tesisleri,
kaynaklarının israfına yol açacak biçimde, hayata ana trafo ve gerilim hatları, cephanelikler, çöp
geçirilmesinin engellenmesi yönünde bir aracın transfer istasyonları ve depolama alanları, bölgesel
verimli kullanılması önerilmektedir. su depoları vb. konut alanlarının dışında yer
seçmesi uygun olabilecek yapı ve tesisler için de,
Stratejik Kentsel ve Çevresel Etki istenmesi esastır. İdari hizmetler ile, acil durum
Değerlendirmesi ve afet görevlisi tesisler (hastane, itfaiye merkezi,
afet yönetim merkezi, sivil savunma-korunma ve
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı, büyük kurtarma merkezi vb) ile okul, yurt, vb. kullanım
mağazalar ile stratejik yapı ve tesislere ilişkin alanlarının, sürekliliği olan açık-yeşil alan ve
yerseçimlerinin, ekonomik ve mekansal bir ulaşım sistemleriyle bütünleşecek biçimde ve
planlama faaliyeti olarak biçimlenebilmesi amacıyla, kent mekanında dağıtılması suretiyle, kentin tüm
“Stratejik Kentsel ve Çevresel Etki Değerlendirmesi” kesimlerinin afete dair servislere erişebilmesi süreci
analizi yapılmasını, yeni bir uygulama aracı olarak de, böylesi bir analiz kapsamında değerlendirilebilir.
öngörmektedir. Bu yönde yapılacak çalışmaların, afetlere yönelik
Bu analizle; yer seçimine konu büyük mağazanın, olarak gerçekleştirilecek tüm planlama çalışmaları
bölge ve kent içindeki yerinden başlayarak, kentin ile bütünleşik olarak ele alınması gereklidir.
ekonomik-demografik yapısı, sosyo-ekonomik Stratejik yapı ve tesislerde, “kullanımlar arası uyum”
dokusu ve mekansal dinamikleri ele alınacaktır.
ilkesince yer seçmesi esası uyarınca, kentsel ve
Anılan analizler sonucu alışveriş merkezlerinin
çevresel etki değerlendirmesi analizinin yapılmasına
kentin ticaret hayatı ve merkezi iş alanları üzerindeki
ilişkin usul ve esasların ilgili kurum ve kuruluşların
etkisi, kimlik, alan büyüklüğü, yerleşim dokusu,
da katılımıyla mevzuata girmesi yönünde çalışma
erişilebilirlik, kentsel ekonomik sisteme etki, afet
yapılması
ve acil durumlara duyarlılık, kentsel ulaşım ve
altyapı, çevresindeki benzer türdeki merkezlere
olan mesafe, alışveriş merkezi ve yakın çevresi
ulaşım, otopark ve teknik-sosyal altyapı ilişkileri
irdelenecektir. Tüm bu analizler sonucunda,
alışveriş merkezine ilişkin genel bir kentsel tasarım
projesi ve avan proje üzerinden yapıya dair temel
standart ve ilişkiler bütünlüğünün kurgulanabilirliği
gibi bir çok konuyu içeren bir “stratejik kentsel ve
çevresel etki değerlendirmesi” raporu hazırlanması
gerekmektedir. Bu incelemenin bir standarta
eriştirilip, tüm büyük mağazalar için asgari araştırma
zorunluluklarını tanımlaması ilkesi benimsenmiştir.
Böylesi kapsamlı bir stratejik etki değerlendirme
raporu ile, tesisin kente ve kamuya fayda ve
maliyetlerinin tüm boyutları ile incelenmesi, tesisin
yer seçiminde optimum koşulların araştırılması,
raporu değerlendirecek tüm kurum ve kuruluşlar
için görüş bildirme kolaylığı oluşturulabilecektir.
EK - 1 :
PLANLAMA BÖLGELERİ, ÜST BÖLGELER VE BÖLGELER İÇİNDE YER ALAN

MAHALLELER LİSTESİ
A. MERKEZ VE YAKIN ÇEVRESİ

BÖLGE
İLÇE ADI ÜST BÖLGE BÖLGEYİ OLUŞTURAN MAHALLELER
NO
ALTINTAŞ, ANAFARTALAR, DOĞANBEY, FEVZİPAŞA, İNKILAP, İSTİKLAL,
1 ALTINDAĞ ULUS KIZILELMA, KOYUNPAZARI, MİSAKIMİLLİ, NECATİBEY, ÖZGEN, SAKA-
LAR, SUTEPE, ŞENYURT, YEĞENBEY, YENİCE
2 ÇANKAYA KÜLTÜR ÜLKÜ
3 ÇANKAYA KIZILAY CUMHURİYET, KIZILAY, KOCATEPE, MEŞRUTİYET, SAĞLIK, KORKUTREİS
4 ÇANKAYA DEVLET DEVLET, NAMIK KEMAL
5 ÇANKAYA KOCATEPE FİDANLIK, KÜLTÜR, TINAZTEPE
6 ÇANKAYA MALTEPE ANITTEPE, ETİ, MALTEPE, MEBUSEVLERİ, YÜCETEPE
7 ÇANKAYA BAHÇELİEVLER BAHÇELİEVLER, EMEK, YUKARI BAHÇELİEVLER
8 ÇANKAYA KAVAKLIDERE BARBAROS, ESATOĞLU, KAVAKLIDERE, REMZİ OĞUZ
9 ÇANKAYA ÇANKAYA AZİZİYE, ÇANKAYA, GÜVEN
10 ÇANKAYA AYRANCI AYRANCI, İLKADIM, GÜZELTEPE
11 ÇANKAYA ÖVEÇLER A.ÖVEÇLER, HARBİYE, ÖVEÇLER, S.MEHMETPAŞA, Y.ÖVEÇLER
12 ÇANKAYA BALGAT BALGAT, CEVİZLİDERE, EHLİBEYT, NASUH AKAR, OĞUZLAR
13 ÇANKAYA ÇUKURAMBAR ÇUKURAMBAR, KIZILIRMAK
14 ÇANKAYA G.O.P BÜYÜKESAT, GAZİOSMANPAŞA, KAZIM ÖZALP, MURAT, YÜZÜNCÜ YIL
15 ÇANKAYA SEYRAN DOĞUŞ KÜÇÜKESAT, MUHSİN ERTUĞRUL, SEYRAN, ZAFERTEPE
16 ÇANK.+Y.MAH. SÖGÜTÖZÜ BEŞTEPELER, SÖGÜTÖZÜ
17 ÇANKAYA İNCESU ARKA TOPRAKLIK, İLERİ, İNCESU, ÖNCEBECİ
CEBECİ, ÇAMLITEPE, DİLEKLER, ELLİNCİYIL, ERTUĞRULGAZİ, FAKÜLTEL-
18 ÇANKAYA CEBECİ
ER, TOPRAKLIK
19 MAMAK DEMİRLİBAHÇE DEMİRLİBAHÇE, ŞAFAKTEPE
20 ALTINDAĞ HAMAMÖNÜ DEMİRTAŞ, GÜNDOĞDU, MEYDAN, SÜMER, ERZURUM
AKALAR, AKBAŞ, ALPASLAN, BASKIR, DEMİRFIRKA, ÇİMENTEPE,
ÇEŞME, İÇKALE, KILIÇASLAN, NAZIMBEY, OĞUZ, ÖZBEKLER, AZAR,
21 ALTINDAĞ HİSAR
SAKARYA, SIĞINAKLAR, ŞÜKRİYE, TABAKHANE, TURAN, YALÇINKAYA,
YENİHAYAT
AKTAŞ, ATİLLA, BİRİNCİ SULTAN MURAT, CEMALBEY, GÜLTEPE,
22 ALTINDAĞ YENİDOĞAN HÜRRİYET, KEMAL, ZEYTİNOĞLU, ÖZGÜRLÜK, PLEVNE, SERVER
SOMUNCUOĞLU, SOKULLU
ATIFBEY, ÇANDARLI, DOĞANŞEHİR, ENGÜRÜ, ENVERPAŞA, FATİH,
FAZILAHMETPAŞA, FERMANLILAR, GÖKÇENEFE, HAYRİ ARTMANLAR,
23 ALTINDAĞ ALTINDAĞ İZZETTİNBEY, KARTALLAR, ORGANGAZİ, ÖNCÜLER, SİNANPAŞA,
ULUBATLIHASAN, YAMAZ, YAVUZSELİM, YILDIRIMBEYAZI, YILMAZLAR,
YİĞİTLER
24 ALTINDAĞ İSKİTLER EVLİYEÇELEBİ, GÜMÜŞDERE, YENİTURAN, ZÜBEYDE HANIM
25 ALTINDAĞ HİPODROM AKKÖPRÜ
26 YENİMAHALLE VARLIK VARLIK
27 ALTINDAĞ ÇALIŞKANLAR ÇALIŞKANLAR, ÖRNEK
28 ALTINDAĞ DIŞKAPI ALTINBAŞ, BOZKURT, FAZİLET, KÖPRÜBAŞI, TURGUTREİS, ZİRAAT
B. GÜNEY
BÖLGE
NO
AKPINAR, ATA, AYINLAR, GÖKKUŞAĞI, HUZUR, KARAPINAR, ŞEH.
29 ÇANKAYA ATA (DİKMEN)
CENGİZ KARACA, Ş.CEVDET ÖZDEMİR
İLKER, KEKLİKPINARI, MALAZGİRT, METİN AKKUŞ, MÜRSEL ULUÇ,
30 ÇANKAYA İLKER
NACİ ÇAKIR, OSMAN TEMİZ
A.DİKMEN, BİRLİK. HİLAL, ORAN, SANCAK, YEŞİLKENT, YILDIZEVLER,
31 ÇANKAYA YILDIZ
YUKARI DİKMEN
BADEMLİDERE, BAĞCILAR, KIRKKONAKLAR, AŞAĞI İMRAHOR, ORTA
32 ÇANKAYA KIRKKONAKLAR
İMRAHOR
33 ÇANKAYA BAĞCILAR AŞIKPAŞA, BAYRAKTAR, BOZTEPE
34 ÇANKAYA ZAFERTEPE GÖKTÜRK, METİN OKTAY, MİMAR SİNAN, UMUT
BAHÇELİEVLER, GAZİOSMANPAŞA, KARŞIYAKA, KARAOĞLAN, SEYMEN-
35 GÖLBAŞI GÖLBAŞI
LER, ŞAFAKTEPE, ÖRENCİK, YURTBEYİ
36 ÇANK.+GÖLBAŞI YAKUPABDAL KARATAŞ, YAKUPABDAL, YAYLABAĞ
37 GÖLBAŞI HACILAR BILLIKPINAR, HACIHASAN, HACILAR
38 GÖLBAŞI OĞULBEY OĞULBEY, YAĞLIPINAR
39 GÖLBAŞI AHİBOZ AHİBOZ, GÜNALAN
40 GÖLBAŞI MOGAN GÖKÇEHÖYÜK, YAVRUCAK
41 GÖLBAŞI VELİHİMMETLİ ÇAYIRLI, HACIMURAT, HALLAÇLI, SUBAŞI, TOPAKLI, VELİHİMMETLİ
42 HAYMANA OYACA BOYALIK, DEVECİ, DİKİLİTAŞ, İKİZCE, OYACA, TÜRKŞEREFLİ
42 GÖLBAŞI KARAGEDİK KARAGEDİK, KIRIKLI
44 GÖLBAŞI SELAMETLİ MAHMATLIBAHÇE, SELAMETLİ, TEPEYURT
45 GÖLBAŞI BEZİRHANE BAĞİÇİ, BEZİRHANE, MAHMATLI, SOĞULCAK
46 BALA KARAALİ AHMETÇAYIRI, KARAALİ, YÖRELİ
47 BALA BEYNAM BEYNAM
AKARLAR, ÇAVUŞLU, EVCİLER, KARAHASANLI, KÖMÜRCÜ, TOHUM-
48 BALA ÇAVUŞLU
LAR, YAYLAKÖY
ABAZLI, AŞIKOĞLU, BALA, ÇİĞDEMLİ, KERİŞLİ KÖSELİ, TOLKÖY, ÜÇEM,
49 BALA BALA
YENİKÖY
AYDOĞAN, B.BOYALIK, B.DAVDANLI, ÇATALÇEŞME, ERGİN, K.BAYAT,
50 BALA KEKLİCEK
K.BOYALIK, K.DAVDANLI, KEKLİCEK, ŞEHRİBAN
51 BALA KESİKKÖPRÜ KESİKKÖPRÜ, ERDEMLİ
B. GÜNEYBATI
BÖLGE
NO
ÇAYYOLU, BEYTEPE, BUKENKENT, KORU, KONUTKENT, YENİKENT,
52 ÇANK.+Y.MAH. ÇAYYOLU
ÜMİT
53 ÇANKAYA ORTADOĞU İŞÇİ BLOKLARI, KARAKUSUNLAR, MUSTAFA KEMAL, ORTADOĞU
54 YENİMAHALLE DODURGA ALACAATLI, DODURGA
55 GÖLBAŞI İNCEK İNCEK, KIZILCAŞAR, TAŞPINAR
56 ETİMESGUT BAĞLICA BAĞLICA, YAPRACIK
57 YENİMAHALLE YURTÇU A.YURTÇU, Y.YURTÇU
58 YENİMAHALLE BALLIKUYUMCU BALLIKUYUMCU, FEVZİYE, ŞEHİTALİ
59 GÖLBAŞI TULUNTAŞ TULUNTAŞ, KOPARAN
ALAGÖZ, BEYOBASI, ÇOKÖREN, HİSARLIKAYA, TEMELLİ, ÜCRET,
60 POLATLI+Y.MAH. TEMELLİ
YENİHİSAR
61 POLATLI MALIKÖY ALCI, BACIKÖY, GİRMEÇ, MALIKÖY, TÜRKOBASI
C. BATI
BÖLGE
NO
ANADOLU, BARIŞ, ÇARŞI, ERGENEKON, ESENTEPE, GAYRET, IŞINLAR,
62 YENİMAHALLE YENİMAHALLE
RAGIP, TÜZÜN, TEPEALTI, YENİÇAĞ, YUNUS EMRE
AVCILAR, BARIŞTEPE, BURÇ, ÇİĞDEMTEPE, GÜVENTEPE, GÜZELYA-
63 YENİMAHALLE KARŞIYAKA KA, KALETEPE, KARŞIYAKA, KAYALAR, PAMUKLAR, YEŞİLEVLER,
Y.YAHYALAR
A.YAHYALAR, ÇAMLICA, DEMET, DEMETGÜL, DEMETLALE, MEHMET
64 YENİMAHALLE DEMET
AKİF ERSOY, ÖZEVLER, YİRMİŞBEŞ MART
65 YENİMAHALLE OSTİM İVEDİK, MACUN, OSTİM
BATI SİTESİ, ERGAZİ, İLKYERLEŞİM, İNÖNÜ, KARDELEN, KENT, KOOP,
66 YENİMAHALLE BATIKENT
UĞURMUMCU, YENİBATI
67 YENİMAHALLE YUVA KARACAKAYA, MEMLİK, YAKACIK, YUVA
68 YENİMAHALLE GAZİ EMNİYET, GAZİ
69 ETİMESGUT ŞEKER FAB. BAHÇEKAPI, ERLER

ALSANCAK, ELVAN, ETİLE, İSTASYON, KAZIM KARABEKİR, OTUZ
70 ETİMESGUT ETİMESGUT
AĞUSTOS, PİYADE, SÜVARİ, ŞEKER, TOPÇU, YEŞİLOVA
71 ETİMESGUT ERYAMAN ALTAY, EMİRYAMAN, Ş.OSMAN AVCI, ŞEYH ŞAMİL, TUNAHAN
ANDİÇEN, AKŞEMSETTİN, ATATÜRK, ERTUĞRUL GAZİ, İSTASYON,
72 SİNCAN SİNCAN MALAZGİRT, MAREŞAL ÇAKMAK, OSMANLI, PINARBAŞI, PLEVNE,
SARAYCIK, TANDOĞAN, Y.ÇİMŞİT
FATİH, GAZİOSMANPAŞA, GÖKÇEK, MEVLANA, YUNUS EMRE, ULU-
73 SİNCAN FATİH
BATLI HASAN
74 SİNCAN PEÇENEK ANAYURT, ÇİÇEKTEPE, ESENLER, POLATLAR, TATLAR, YENİPEÇENEK
75 SİNCAN SİNCAN OSB AHİ ERVAN, OSMANİYE

ATATÜRK, M.F. ÇAKMAK, MENDERES, AKÇÖREN,ÇOĞLU, İLYAKUT,
76 SİNCAN YENİKENT
İNCİRLİK, MÜLKKÖY, YENİKAYI
77 KAZAN+Y.MAH SUSUZ-SARAYKÖY DAĞYAKA, İMRENDİ, ORHANİYE, SARAYKÖY, SUSUZ
78 KAZAN MÜRTED AKINCI, BİTİK, KIŞLAKÖY, FETHİYE
79 KAZAN ESKİ KAZAN AYDIN, CİMŞİT, EMİRGAZİ, İNEKÖY, KARALAR, KINIK

ATATÜRK, FATİH, KANUNİ, KAYI, SATIKADIN, YAVUZ SELİM,
YILDIRIM BEYAZIT, AHİ, ALPAGUT, ÇALTA, DUTÖZÜ, EMİRGAZİ,
80 KAZAN KAZAN GÜNBAŞI, GÜVENÇ, İÇÖREN, İNCEĞİZ, İNE, İYMİR, KILIÇLAR, KUMPI-
NAR, ÖRENCİK, SANCAR, SARIAYAK, SARILAR, SOĞUCAK, UÇARI,
YAKRUPDERVİŞ, YASSIÖREN, YAYALAR, YAZIBEYLİ, AKÇAÖREN, TEKKE
AŞAĞIKARAÖDEN, ÇEÇTEPE, CİĞİR, ESENLER, İYDİR, İYMİR, KINIK,
81 KAZAN+K.HAMAM PAZAR
OTACI, SARAÇ, PAZAR, UĞURLU, Y.KARAÖREN
ALİBEY, AŞAĞIADA, BEZCİKUZÖREN, BİNKOZ, ÇAVUŞLAR, ÇIRPAN,
82 KIZILCAHAMAM ÖRENCİK ÇUKUKÖREN, DEĞİRMENÖNÜ, DEMİRCİÖREN, ESENLER, KOCALAR,
ÖRENCİK, UĞURLU
BAYAT, ÇANILLI, EVCİ, FERUZ, GÖLKÖY, ORTABEREKET, PINARYAKA,
83 AYAŞ ÇANILLI
YAĞMURDEDE
CAMİATİK, DERŞİMAM, FERAHFAKİ, HACİMEMİ, HACIRECEP, HACIVELİ,
84 AYAŞ AYAŞ ÖMEROĞLU, ŞEYHMUHİTTİN, BAŞAYAŞ, BAŞBEREKET, BAYRAM,
GÖKÇEBAĞ, GÖKLER, TEKKEKÖY, ULUPINAR
85 AYAŞ SİNANLI SİNANLI
D. KUZEY
BÖLGE
NO
AYDINLIKEVLER, AHİLER, ALTINPARK, SEYFİDEMİRSOY, K.SUBAYEVLERİ
86 ALTINDAĞ AYDINLIK
BAŞPINAR, DOĞANTEPE, HACILAR, SİTELER, ULUBEY
87 ALTINDAĞ SİTELER
ALEMDAĞ, BATTALGAZİ, ÇİĞİLTEPE, ÖNDER
88 ALTINDAĞ ÖNDER
ALTINDAĞ + MA- BAŞAK, BEŞİKKAYA, BOSTANCIK, ÇAMLIK, EKİN, FERİDUN ÇELİK, KARA-
89 KARAPÜRÇEK
MAK PÜRÇEK, AYDINCIK, KAVAKLI, PEÇENEK, TATLAR
ALİ ERSOY, DEREBOYU, DOĞU, GÜLPINAR, GÜNEŞEVLER, KÖŞK,
90 ALTINDAĞ GÜNEŞEVLER
ŞENYUVA, YİRMİÜÇNİSAN
ÇALDIRAN, HASKÖY, KAMİL OCAK, ŞEVKAT, YEŞİLTEPE, YEŞİLÖZ
91 KEÇİÖREN HASKÖY
BAĞLARİÇİ, BARAJ, SOLFASOL
92 ALTINDAĞ SOLFASOL
ADNAN MENDERES, AKTEPE, BAĞLARBAŞI, GÜZELYURT, KÖŞK,
93 KEÇİÖREN AKTEPE
ŞENYUVA, YİRMİÜÇNİSAN
ÇİÇEKLİ, GÜÇLÜKAYA, KALABA, KARARGAHTEPE, TEPEBAŞI, ŞENLİK,
94 KEÇİÖREN KEÇİÖREN
YAKACIK
ATAPARK, BADEMLİK, KANUNİ, KUŞCAĞIZ, PINARBAŞI, OSMANGAZİ,
95 KEÇİÖREN SANATORYUM
UFUKTEPE, UYANIŞ,
BASINEVLERİ, EMRAH
96 KEÇİÖREN BASINEVLERİ
AŞAĞI EĞLENCE, AYVALI, ETLİK, OVACIK, SANCAKTEPE, ŞEHİT
97 KEÇİÖREN ETLİK
KUBİLAY, YAYLA, YÜKSELTEPE
ESERTEPE, İNCİRLİ, ONDOKUZMAYIS
98 KEÇİÖREN İNCİRLİ
HİSAR, KAFKAS, KARAYAKA, KARŞIYAKA, ÇALSEKİ, KÖSRELİK, SARIBEY-
99 KEÇİÖREN BAĞLUM
LER
K.ÖREN + AYYILDIZ, FATİH, YUNUS EMRE, KARACAÖREN
100 PURSAKLAR
ALTINDAĞ
ALACAÖREN, GÜMÜŞOLUK, KURUSARI, SARAY
101 KEÇİÖREN SARAY
ALTINOVA, KARAKÖY
102 ALTINDAĞ ALTINOVA
ABADAN, GÜZELYURT, GÜMÜŞYAYLA, KARAKÖY, KARŞIYAKA,
103 ÇUBUK SİRKELİ
KÖSRELİKKIĞIZI, YUVA
DUMULUPINAR, ESENBOĞA, GÜLDARPI, İKİPINAR, KIZILCA, MELİKŞAH,
104 ÇUBUK ESENBOĞA
YENİCE
ATÜTÜRK, BARBAROS, CUMHURİYET, YAVUZ SELİM, YILDIRIM
BEYAZIT, AĞILCIK, A.ÇAVUNDUR, GÖKÇEDERE KARAAĞAÇ, KARA-
105 ÇUBUK ÇUBUK
MAN, KARGIN, KIZILÖZ, KUTLUÖREN, ÖMERCİK, SÜNLÜ, TAHTAYAZI,
TAŞPINAR, TUĞLAKÖY, YAZIR, YAZLICA
AKBAYIK, AKKUZULU, A.EMİRLER, CAMİLİ, DEDELER, ESKİÇÖTE,
106 ÇUBUK AKKUZULU İMAMHÜSEYİN, KAPAKLI, KARADANA, KÜÇÜKALİ, MUTLUKÖY,
Y.EMİRLER
A.OBRUK, EĞRİEKİN, KARATAŞ, KAVAKLI, PEÇENEK, SIĞIRLIHACI,
107 ÇUBUK YAKUPHASAN
YAKUPDERVİŞ, YAKUPHASAN, YILMAZKÖY, YİĞİTLİ, Y.OBRUK
DURHASAN, KIŞLACIK, KURUÇAY, MAHMUTOĞLAN, OVACIK, ÖZLÜCE,
108 ÇUBUK KURUÇAY
SARAYCIK, SARIKOZ, YAYLAK
ÇİTKÖY, KUYUMCU, SELEKÖY, SUSUZ, Y.ÇAVUNDUR
109 ÇUBUK Y.ÇAVUNDUR
ATATÜRK, BEYAZIT, KALABA, TİMURHAN, YEŞİLTEPE, YILDIRIM,
AHMETADİL, BOZCA, BÜĞDÜZ, CÜCÜK, ÇAMKÖ, ÇARDAKBAĞI,
110 ÇUBUK AKYURT
DOĞANOLUK, KARACALAR, KARAYATAK, KIZIK, KOZAYAĞI, ŞEYHLER,
UZUNLAR
BALIKHİSAR, ÇINARKÖY, GÜZELHİSAR, SARACALAR ÇİFTLİĞİ
111 ÇUBUK BALIKHİSAR
E. DOĞU
BÖLGE
NO
112 MAMAK TÜRKÖZÜ AKDERE, Ş.CENGİZ TOPEL, TÜRKÖZÜ
113 MAMAK ABİDİNPAŞA ABİDİNPAŞA, AŞIK VEYSEL, KAZIM ORBAY, PEYAMİ SEFA
114 MAMAK MUTLU G.ZEKİ DOĞAN, KUTLU, MUTLU
115 MAMAK TUZLUÇAYIR ÇAĞLAYAN, EGE, MİSKET, ŞAHİNTEPE, ŞİRİNTEPE, TUZLUÇAYIR
116 MAMAK MAMAK AKŞEMSETTİN, BOĞAZİÇİ, DURALİ ALIÇ, DUTLUK
117 MAMAK SAİMEKADIN BALKİRAZ, KARTALTEPE, MEHTAP, SAİMEKADIN
118 MAMAK KAYAŞ ARAPLAR, DERBENT, OSTLAR, KAYAŞ, KÖSTENCE, TEPECİK, ÜREĞİL
KIBRIS, KUSUNLAR, K.KAYAŞ, ŞAHAP GÜRLER, YEŞİLBAYIR,
119 MAMAK KIBRIS
Y.BAYINDIR
120 MAMAK NATOYOLU GENGİZHAN, FAHRİ KORÜTÜK, Y.İMRAHOR
121 MAMAK KEÇİKIRAN ALTIAĞAÇ, BAHÇELERİÇİ, HÜSEYİNGAZİ, KARAAĞAÇ, PTT EVLERİ
122 MAMAK GÜLVEREN BAHÇELERÜSTÜ, GÜLVEREN, HARMAN, HÜREL
123 MAMAK GÜLSEREN ANAYURT, GÜLSEREN, YATIK MUSLUK
124 MAMAK KUTLUDÜĞÜN E.BAYINDIR, KUTLUDÜĞÜN
125 MAMAK KIZILCA KIZILCA, NENEK, ORTAKÖY
126 ELMADAĞ LALAHAN LALAHAN, ODABIŞ
127 ELMADAĞ HASANOĞLAN HASANOĞLAN
GÜMÜŞPALA, İSMETPAŞA, KEMALPAŞA, KURTULUŞ, LALABEL, TATLI-
CA, ÜÇEVLER, YENİ, YENİCE, YENİDOĞAN, AKÇAALİ, A.KAMIŞLI,
128 ELMADAĞ ELMADAĞ
DELİLER, EDİGE, KAYADİBİ, KARACAHASAN, KUŞÇUALİ, SÜLEMAN-
LI, TABURLAR, TEKKEKÖY, YEŞİLDERE, Y.KAMIŞLI
AHİLER, ALİ KEMAL, CUMA, ÇANŞA, HALİLAĞA, H.CEVRİ ASLANGİL,
KALE, SARAY, ŞENYURT, TABAKHANE, YENİCE, YENİDOĞAN,
YEŞİLYURT, AKBÖRK, AKÇATAŞ, AKKAYNAK, BUĞRA, ÇİFTLİKKÖY,
129 KALECİ KALECİK
DEĞİRMENKAYA, ESKİKÖY, GÖLKÜY, HASAYAZ, KARAHÖYÜK,
KIZILKAYA, ŞEYHMAHMUT, TAVŞANCIK, YALIMKÖY, YENİÇÖTE,
YILANLI
Kırmızı
Ankara Büyükşehir Belediyesi İmar ve Şehircilik Dairesi Başkanlığı

NAZIM İMAR PLANI
UYGULAMAYA YÖNELİK ÇERÇEVE
&
PLAN KOŞULLARI
“2023 BAŞKENT ANKARA”

NAZIM İMAR PLANI
UYGULAMAYA YÖNELİK ÇERÇEVE

PLAN KOŞULLARI
YAKLAŞIM değil, katılımcı, kentli sorunlarıyla ortaklaşan,

Planlama, yaratıcı bir hizmet süreci olarak sadece strateji, program, proje ve uygulama kavramlarıyla
hedefler ve/veya sorunların olası çözümleriyle değil, donatılmış bir planlama anlayışıyla yapılması,
sorunları yaşayanların çözümleri benimsemesiyle Ankara 2023 Nazım İmar Planı’nın önemsediği
ilgili, süreç yönetimi uğraşıdır. Ülkemizde planlama çıkış noktalarından bir olarak tarif edilebilir.
yıllardan beri, sadece hedef belirlemeye, ulaşılacak Bu yaklaşım, 2023 Başkent Ankara Nazım
son durumları yıllar öncesinden en katı biçimde İmar Planı ile oluşturulacak hükümlerin esasını
görebilmeye indirgenmiştir. Planlama sadece, belirlemiş, mevzuat gereği uyulması zorunlu yasa
uzunca bir sürecin sonunda olması arzulanan
ve yönetmelikleri zikretmekle sınırlı kalmamış, bu
durumları görmek ve göstermekle sınırlı kalmak
plan sonrası yapılması gerekli görülen sektörel ana
yerine, koyduğu hedeflere nasıl ulaşılacağının
programlanması, projelendirilmesi; hedefe planları ve havza bazındaki nazım imar planlarını
ulaşmak için atılacak adımların gösterilmesi ile de tarif etmiş, afetlere yönelik önlemler ve kentsel
sorumludur. tasarıma yönelik gerekliliklerin altını çizmiş,
Büyükşehre yeni bağlanan belediyelerin daha önce
Bu nedenle, 2023 Başkent Ankara Nazım İmar onayladıkları planlardaki sorunları teşhis ederek
Planı’nda, her ne kadar 5216 sayılı Kanun, yapılması gerekli revizyon ve etaplaşmaları tanımlamış, plan
gereken üst ölçekli planlama çalışmasını nazım
sonrası yapılacak program alanlarını ve uygulamayı
imar planı olarak tarif etse ve yürürlükteki İmar
yönlendirecek mekanizmaları kolaylaştırmayı
Mevzuatı pro-aktif bir planlama yaklaşımından
yoksun olsa da, planlama çalışmasının ruhu ve hedeflemiştir. Bu planın hazırlandığı aşamada
içeriği, kesinlikler ve yasaklar ortaya koyan ve yürürlükte bulunan mevzuatın tanımladığı katılıma
denetleyebileceğinden daha fazlasını kontrol etmeyi ve pro-aktif planlamaya ilişkin yoksunluklar olduğu
amaçlayan bir içeriğe oturtulmamıştır. Bunun noktasından hareketle, bu alanlardaki olası yenilik ve
yerine bu ölçekle yapı nizamları, çekme mesafeleri gelişmelerin plan uygulamasının içerisine girebileceği
belirlememeyi seçerken, bunun yerine plana ilişkin esnekliklere olanak sağlamıştır. Bu amaçla, planın
temel stratejik yaklaşımı, temel ilkeleri, yaklaşımları hazırlandığı tarih itibariyle dondurulmuş bir belge
ortaya koyarak uygulamaya yönelik bir çerçeve olarak tamamlanması yerine, koyduğu ilkeler
tanımlamayı hedeflemektedir. çerçevesinde kendisini yenileyecek ve kendinden
Mevcut planlama mekanizmasında plan; iş yapmak sonra yapılacak planlama-projelendirme-uygulama
isteyenlere yol göstermek için değil, izin vermek için çalışmalarına yön verebilecek bir içerik ve yaklaşım
kullanılmaktadır. Oysa, kamunun öncelikle kendisi benimsenmiştir. Bu nedenle sektörel ana planlar
için, vizyon ve hedefleri belirlemesi, yapılması büyük önem taşımakta olup, havza planlaması,
gereken işler ile izlenmesi gereken yöntem ve afet planlaması ve yönetimi, tasarım gibi anahtar
stratejileri tanımlaması gereklidir. Bunun da, tepeden sözcükler, planın uygulanması anlamında stratejik
inme, kentliyle ortaklaşmadan ve yasaklayıcı olarak bir değer taşımaktadır.
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı; insanlığın TEMEL İLKELER

ve doğal dengenin devamlılığı bağlamında, doğal
1.) Amaç ve Hedefler
kaynakların kullanımında sistemlerarası dengeyi
kurarak, doğayı ve doğal, çevresel, kültürel 1/25.000 Ölçekli 2023 Başkent Ankara Nazım
değerleri tüketmeyecek, uyumlu ve sürdürülebilir İmar Planı;
bir gelişme modelinin mekanizmalarını tanımlayıp, o Ankara’nın küresel yapı, ülke ve bölgedeki yeri
yaşam kalitesi artmış, katılımcı bir kentsel yaşam ve potansiyellerine dayalı ve sürdürülebilir
ve yönetim yapısı içinde mekansal, sosyal ve gelişme politikalarına uyumlu,
ekonomik eşitsizlik ve dışlanma sorunları en aza
o Doğal ve beşeri kaynak ve potansiyellerden
indirilmiş, bilim, kültür, hizmet merkezi olarak
varlıklarına ve devamlarına zarar vermeyecek
Başkent Ankara’yı Cumhuriyetin 100. yılına
ve optimum yararlanmaya imkan verecek
hazırlayacak sürecin yönetilmesi ve tanımlanmasını
biçimde, sosyo-ekonomik ve kültürel gelişmeyi
amaçlamaktadır.
sağlayarak, koruma ve kullanma dengesini
Sorulara yanıt değil, sorunlara çözüm arayan kurmayı amaçlayan,
planlama, metod olarak, durum tespitlerinden, o Yaşanabilir, sağlıklı, yaşam kalitesi artmış,
sorun ve olanakları saptama, planlama siyasa kentsel, yarı kırsal ve kırsal yaşam çevreleri
ve stratejilerini belirleme, program alanlarını ve oluşturmayı hedefleyen,
proje paketlerini tanımlama yönünde bir seçim
o Yerleşilebilirlik ilkesi ve kentin ve doğal yapının
yapmalıdır.
taşıma kapasitesini göz önünde bulunduran,
Metodolojiye yönelik bu açılım ve gereklilik, bu o Alt ölçekli imar planlarını ve uygulamaları
planlama çalışmasında mevcut durumun analizi yönlendirici biçimde, kullanımların yer seçimi,
ve sorunları-olanaklarının belirlenmesinden çıkarak büyüklük ve dağılımı ile ilgili mekansal karar ve
hazırlanan ve bu belge ile tartışmaya açılan siyasa stratejiler ile makro ölçekte nüfus dağılımı ve
ve stratejilerin olası proje paketlerine yönelimine yoğunluk kararlarını belirleyen,
yönelik derinlikler araştırılmaya çalışılmıştır.
o Doğal, kültürel, çevresel değerlerin, tarihi
Sektörel ana planlar ve kavram projeleri üzerinden
varlıkların, su kaynaklarının, tarım ve orman
uygulamaya yönelik çözümler ve esneklikler
alanlarının korunmasını, afet risklerinin
tanımlanırken diğer tüm ölçekli planlama ve
giderilmesini/azaltılmasını, afete karşı önlem
uygulama çalışmalarında ufuk genişlikleri ve kenti
alınmasını amaçlayan,
sahiplenmeye dair bilinçliliklerin, farkındalıkların
yaratılması temel hedef ve çıkış noktası olmalıdır. o Planın uygulanması ile ilgili kurum ve kuruluşlar
arası işbirliği ve eşgüdüm esaslarını ortaya
Bu nedenlerle, 2023 Başkent Ankara Nazım koymayı ve yatırımların eşgüdümlü olarak
İmar Planı, Ankara’nın küresel, ülkesel, bölgesel gerçekleşmesini sağlayan veren,
ilişki sistemleri ve ekonomik etkinlik, sosyal
yaşam sektörlerine özgü yapısının çözümlenip, Türkiye Cumhuriyetinin Başkentinin planlı
yönlendirilmesi anlamında, Kanun’un tanımladığı kentleşmesini yönlendirmeyi hedefleyen üst
yetki ve sorumluluk alanı ile sınırlı olmayacak ölçekli plandır. Bu plan, Ankara’da yapılacak tüm
biçimde kurgulanmıştır. Bu plan sonrası yapılacak araştırma, planlama, projelendirme ve uygulama
sektörel planlar, havza planları vb. uygulamaların, çalışmaları için üst ölçekli referans çerçevesidir.
sürekli çalışacak bir planlama ofisi bağlamında 2.) Yasal Çerçeve-İçtihatlar
anılan ufuk genişliklerini de güncelleyerek
Bu sınır içerisinde onaylanacak alt ölçekli tüm
geliştirmesi, plan kapsamında yapılması beklenen
planlar ile bu planlara dayalı tüm uygulamalarda,
en önemli açılımlardandır.
yürürlükteki mevzuat hükümlerine uyulacaktır.
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı bağlamında
Bunun dışında, plan onama sınırı içinde;
uyulması gereken ilke strateji ve uygulamaya yönelik
çerçeveyi tanımlayan hukuki ve ilkesel yaklaşımlar o Orman varlığı ve sınırlarının titizlikle korunup
şöyle ortaya koyulabilir. geliştirilmesi,
o Tarım topraklarının korunup amacı dışında 3.) Ana Planlar

kullanılmasının engellenmesi,
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı kapsamında
o Taşınmaz kültür ve doğa varlıklarının ve sit öncelikle, bir dizi sektörel ana planın kent bütünü
alanlarının etkin biçimde korunması, ölçeğinde yapılması hedeflenmektedir. Buna göre;
o Su kaynakları, sulak alanlar ve sulak sistem
unsurlarının korunup, devamlılıklarının a) Afetler, Risklerin Önlenmesi Ana Planı ve Afet
sağlanması, tüm su yüzey ve varlıklarındaki Yönetim Planı,
kirliliğinin önlenmesi, kirlenen kısımlarının b) Kentsel risklerin giderilmesi için Kentsel Sakınım
rehabilitasyonuna ilişkin aktif uygulamalar Planlaması,
gerçekleştirilmesi,
c) Stratejik (afet öncelikli) dönüşüm alanları eylem
o Hava kirliliğinin önlenebilmesine yönelik
planları,
yerseçimi ve kullanıma dair tüm önlemlerin
alınması, o Demetevler Bölgesi Dönüşüm Eylem Planı
o Toprak kirliliği yaratacak tüm işlev ve o Mamak Afet Riskli Alanlar Dönüşüm Eylem
faaliyetlerin kontrol altına alınıp, zararlı Planları
unsurlarının sonlandırılmasına yönelik önlemler
geliştirilmesi, o Diğer Dönüşüm Eylem Planları
o Doğal niteliğe sahip alanların korunması ve d) Ulaşım Ana Planı
zenginleştirilmesi, bitki örtüsü, su havzaları,
e) Merkezler Ana Planı
nehirler, göller ve kentsel alanlar içinden geçen
akarsuların çevreleri ile birlikte mutlak koruma f) Sanayi ve Çalışma Alanları Ana Planı
altına alınması, orman alanlarının geliştirilip
g) Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanları Ana
yaygılaştırılması, tüm plan ve uygulamalarda yeşil
Planı
kuşakların yapılması, uygun bitkilendirmelerle
zenginleştirilmesi, bozulan ekolojik alanların h) Yeşil ve Açık Alan Sistemi Ana Planı
restore edilmesi,
i) AOÇ Koruma Amaçlı İmar Planı
o Türkiye’de özellikle sera gazı emisyonlarının
(yaklaşık %70-80) kentlerde oluştuğu dikkate j) Kamu Kurum-Kuruluş Alanları Ana Planı k)
alınarak, sera gazı emisyonlarının azaltılması, Diğer Ana Planlar
çevre kirliliğinin önlenmesi, sağlıklı çevreler ilgili belediyeler, kurumlar, üniversiteler, meslek
oluşturulması için; çevreyi, doğayı ve alternatif odaları, planlardan etkilenen halk kesimleri ve
enerjileri dikkate alan “Sağlıklı Kent Planlama katılımcılar ile koordinasyon halinde hazırlanarak
Yaklaşımı”nın benimsenmesi, kentsel alanlar Ankara Büyükşehir Belediye Meclisince
ve imar planlarının kirlenme açısından onaylanacaktır. Sektörel ana planlar, uygulamaya
aktif denetlenmesi, kirlenmeye neden olan
yönelik yön gösterici belgeler olarak havza
unsurların, planlama aşamasında önlenmesi,
bazında sürdürülecek nazım imar planları için
Başkent Ankara’da, küresel ısınmayı önleyecek
de vazgeçilmez bir gereklilik olduğu noktasından
tedbirlerin araştırılıp hayata geçirilmesi, güneşe,
doğal enerjilere ve yerel ekolojik sistemlerle hareketle ele alınacaktır.
uyumlu, planlama yaklaşımlarının araştırılması, 4.) Havza ve Koridor Planları
o Mevzuatla belirlenmiş hükümlerin gereklerinin Ana Planlarla eşgüdümlü olarak, 1/25.000 ölçekli
yerine getirilmesi ile sınırlı kalmamak üzere, tüm 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı ilke, koşul
çevresel, doğal, kültürel değer ve varlıkların aktif ve kararlarıyla uyumlu olmak üzere;
olarak korunabilmesine yönelik oluşturulmuş
ilke kararları ve benimsenmiş ulusal, uluslararası o Güneybatı Ankara Koridoru N.İ.P. (Eskişehir
sözleşme, siyasa, strateji ve ilkelerin gereklerinin Yolu Koridoru)
yerine getirilmesi, o Gölbaşı Ö.Ç.K Havzası (Konya Yolu Koridoru)
esastır. Koruma Öncelikli N.İ.P.
o Çubuk Havzası (Esenboğa-Çankırı Yolu b) Kentin yerleşik bölgelerindeki mevcut yapılar,

Koridoru) N.İ.P. Ankara Büyükşehir Belediyesi tarafından
öngörülecek “Risk Önleme Programı”
o Kazan Havzası (İstanbul Yolu Koridoru) N.i.P.
çerçevesinde “Afet Bölgelerinde Yapılacak
o Doğu Koridoru (Samsun Yolu Koridoru) N.İ.P. Yapılar Hakkında Yönetmeliğe” uygun inceleme
hazırlanarak Ankara Büyükşehir Belediye Meclisince sonucuna göre, afet öncesinde gerekli görülmesi
onaylanacaktır. Havza bazında sürdürülen nazım durumda, yapılar ve dokuların güçlendirilmesi
imar planlarının, bu planın belirleyeceği ilke ve ya da yenilenmesi için tedbirler geliştirilecektir.
yaklaşımlar doğrultusunda, daha önce yapılmış c) Bu plana dayalı olarak yapılacak her tür ve
planları gözden geçiren, stratejiler geliştiren ve ölçekteki imar planlarında, afet sırası ve sonrası
kendisinden sonra yapılacak alt ölçekli planlama acil yardım, toplanma ve destek merkezi ile kriz
ve kentsel tasarım çalışmalarına çerçeveler, yönetim merkezi olarak kullanılabilecek yerler
uygulama araçları, finansman modelleri ve katılım ile toplanma ve geçici yerleşim alanları, depolar
mekanizmaları tanımlayan bir içerikte ele alınması ve dağıtım istasyonlarının yerlerinin belirlenmesi
gerekmektedir. Nazım İmar Planları da, 2023 zorunludur.
Başkent Ankara Nazım İmar Planında öngörülen d) Planda “KD” ile gösterilen Kentsel Dönüşüm
temel planlama yaklaşımı ve ilkesi uyarınca ele ve yenileme alanları, plansız gelişen, fiziki ve
alınmalıdır. sosyal çevre koşulları sağlıksız yerleşmeleri ya
5.) Alt Ölçek Planlar-Revizyon Çalışmaları da afet riski olan bölgeleri kapsamaktadır.
o Bu alanlarda, afet risklerinin önlenmesi
Bununla birlikte, 2023 Başkent Ankara Nazım İmar ve sağlıklı kentsel çevre oluşturulması
Planının, Ankara Büyükşehir Belediyesine yeni amacı ile tasfiye ve yenileme stratejileri
bağlanan ilçe, ilk kademe belediyeleri, mahalle ve uygulanacaktır.
köyler için tanımladığı ilkeler uyarınca;
o Kentsel Dönüşüm ve Gelişim alanında
o Tüm ilçe ve ilk kademe belediyelerince planlama, projelendirme ve uygulamalar,
5216 Sayılı Kanun öncesi onaylanan nazım 5393 sayılı Belediye Kanunu ve ilgili diğer
ve uygulama imar planlarının revizyonları mevzuata uygun olarak yürütülecektir.
gerçekleştirilecektir.
o Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje
o Bu revizyonlar uyarınca anılan planların
Alanlarındaki uygulamalarda, Başbakanlık
belirlenen etap ve ilkeler doğrultusunda hayata
Toplu Konut İdaresi ve ilgili diğer kurum,
geçmesi denetlenecektir.
kuruluş ve etkilenen tüm kesimlerle birlikte
o Büyükşehir Belediyesine yeni bağlanan orman sosyo-ekonomik nitelikleri de olan ortak
köyleri ve kırsal nitelikli yerleşmeler-dış projeler geliştirilebilir.
mahalleler (mahalle statüsü kazanmış köyler)
için yerleşik alan tespitleri uyarınca köy-mahalle e) İmar planının yapılması aşamasında, akarsu,
yerleşik ve yerleşim alanı planları yapılacaktır. dere geçişi, olan tüm alanlarda taşkın riskine
yönelik olarak, Devlet Su İşleri (DSİ), Ankara
Planların; uygulamalarına yönelik yeni uygulama
Su ve Kanalizasyon İdaresi (ASKİ) Genel
araçları, katılım ve finansman modelleri ve tüm
Müdürlüklerinden görüş alınması zorunludur.
kurum-kuruluş ve paydaşlarla katılım-ortaklığa
Planlarda su toplanma çizgilerinin ve
dayanan mekanizmaları araştırarak ve uygun
topografyanın niteliklerinin taşkın riski açısından
olanları kurgulanarak hayata geçirmesi esastır.
özellikle ve hassasiyetle değerlendirilmesi
a) Afet ve kentsel risklerinin giderilmesi ve zorunludur. Büyükşehir Belediyesine yeni
önlenmesi amacı ile, kentin yerleşik bölgeleri bağlanan ilçe ve ilk kademe belediyelerince,
için ve öncelikle Kentsel Dönüşüm Projeleri 5216 sayılı Kanun yürürlüğe girmeden önce
kapsamında olan bölgelerin “Kentsel Sakınım onaylanmış her tür ve ölçekteki imar planları
Planlaması” Büyükşehir Belediyesi’nin da, afet riskleri göz önünde tutularak gözden
öngöreceği bir programa göre yapılacaktır. geçirilecek ve gereğinde revize edilecektir.
f) Kentsel ve kırsal yerleşim alanlarında, imar yapılabilmesi sağlanmalıdır. Plan kararlarını

planlarının yapım aşamasında imar planlarına yönlendirici sentez ve değerlendirmelerin yapıldığı
esas yerleşim amaçlı jeolojik-jeoteknik etütlerin, planlamaya geçiş aşamasında tüm veriler, “eşik”
gerektiğinde mikrobölgeleme etütlerinin kavramı kapsamında değerlendirilmelidir. Sentez
yapılması zorunludur. ve planlamaya geçiş çalışmalarında, kentsel
g) Yerleşime uygun alanların belirlenmesi amacıyla; gelişmeyi sınırlandıran eşiklerin saptanması,
planlama bölgelerinde, jeolojik, jeomorfolojik, sınıflandırılması, plan politikaları ve stratejilerine
hidrojeolojik, hidrolojik, sismik, klimatolojik, göre önceliklendirilmesi, diğer bir deyişle “eşik
topoğrafik, maden, yapı malzemeleri, endüstriyel sentezi” yapılarak gelişme potansiyeli olan alanların
hammadde, toprak yapısı vb. yerbilimlerini ve önceliklerin ortaya konulması gereklidir. Bu
ilgilendiren unsurların tümünün değerlendirildiği çalışmalarda yerbilimsel verilerin ortaya koyduğu
mikrobölgeleme etüdlerinin hazırlanmasına eşik ve sınırlayıcılar, tarım alanları, orman alanları,
su kaynakları, koruma alanları, sit alanları, havaalanı
yönelik örgütlenme içerisine girilecektir.
mania planı, askeri güvenlik bölgeleri gibi gelişmeyi
h) Jeolojik, jeoteknik ve jeofizik etütler ile, yapıların sınırlayıcı diğer eşiklerle birlikte sentezlenmeli, tüm
proje ve statik hesaplarına esas olacak zemin verilerin değerlendirilmesi sağlanmalıdır.
etütleri teknik kurallara uygun olarak yapılacak
ve ilgili kuruluşlarca onaylanacaktır. Eşikler, belirli maliyetlerle aşılabilir ya da gelişmeyi
kesin sınırlayıcı nitelikte olabilmektedir. Eşikler, konu
i) Her tür ve ölçekteki imar planı ve
ve niteliklerine göre üç grupta sınıflandırılabilir.
uygulamalarında, mevzuatın tanımladığı tür ve
nitelikte, jeolojik-jeoteknik etütlerin yaptırılmış o Jeomorfolojik, topoğrafik, jeolojik eşikler
olması ve bu raporlarda belirtilen koşulların Jeomorfolojik ve topoğrafik yapıdan kaynaklanan
gözönüne alınmış olması sağlanacaktır. Bu eğimli alanlar, kıyılar ve vadiler ile jeolojik-jeoteknik
kapsamda; etütlerde belirlenmiş olan yerleşmeye uygun
o Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel olmayan alanlar, jeolojik-jeoteknik etüt gerektiren
Müdürlüğü’nün Türkiye Deprem Bölgeleri veya önlem alınarak yerleşmeye açılabilecek alanlar
Haritasında, Ankara Büyükşehir Belediyesi gibi fiziki coğrafyadan ve doğal yapıdan kaynaklanan
sınırları içerisinde 2., 3., ve 4. derece deprem eşiklerdir. Bu eşikler; gelişmeyi kesin sınırlayıcı ya
bölgeleri bulunmakta olup, yapılara esas da yerleşim maliyetini artırıcı niteliktedir.
projelerde bölgenin depremselliği göz önünde o Kaynak potansiyeline dayalı eşikler
bulundurulmak üzere, “Afet Bölgelerinde Orman alanları, toprak kaynakları, tarım alanları
Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik” ve tarımsal sulama alanlarının oluşturduğu eşikler,
hükümlerine uyulacaktır. doğal yapıya ve kaynak potansiyeline dayalı
o Planlama alanında, 2 kattan fazla yapılarda, eşikler olup, ekonomik faydalar, çevresel riskler
yapılara esas projelerin yapılmasından önce, ve ekolojik nedenlerle korunması gereken alanları
parsel ölçeğinde zemin etüdü yapılması, temsil etmektedir.
yapıların, zemin etüd sonuçlarına göre o Altyapı kısıtlamaları ve yasal
projelendirilmesi esastır. düzenlemelerden kaynaklanan eşikler
o Planlama alanındaki dere yataklarının; doğal Doğal, tarihi ve kültürel değerlerin korunması
drenaj sistemi korunmalı, gerekli görülen amacıyla yasal düzenlemelerle güvence altına
yerlerde ıslah çalışmaları yapılmalıdır. alınmış olan sitler, doğa koruma alanları ile özel
kullanım ve altyapılar, havaalanları, mania planları,
6.1. Eşik Sentezi
askeri alanlar, boru hatları, enerji nakil hatları,
Bu plan kapsamında kalan alanlarda 1/5000 ölçekli demiryolu ve otoyol gibi kullanım ve altyapı
nazım imar planlarının yapılması aşamasında; sınırlayıcıları da eşik oluşturmaktadır. Bu eşikler,
kentsel ve çevresel tüm tehlike ve riskleri içeren yasal düzenlemelerde yer alan ve kullanım ilke ve
ve bunları kentsel gelişme eğilim ve öncelikleriyle ölçütleri bu yasal düzenlemelerde ortaya konan
çakıştıran eşik sentezlerinin sağlıklı bir biçimde alanlardır1.
, Bayındırlık ve İskan Bak., 2007, Afet Riski Olan Alanlarda İmar Planlama ve Kentsel Tasarım Standartları, Ankara.
1
Nazım imar planı kararlarının oluşturulmasında Eşik 6.3. İmar Haklarının Aktarımı
Sentezlerinin veri ve sonuçlarının değerlendirilmesi Bütünleştirilmiş afet tehlike haritaları, afet etki
gerekmektedir. Bu nedenle nazım imar planı rapor değerlendirmesi analizleri ve üst ölçek plan kararları
ve plan notlarının bu belgeleri içerecek bir biçime doğrultusunda, tasfiyesi, dönüşümü, yenilenmesi
oturtulması, söz konusu analizlerin plan belgesinin gereken yerleşimler için, “eylem planları” ve
eki olarak sunulması bir zorunluluktur. Böylesi bir “uygulama etap ve öncelikleri” belirlenmelidir.
süreç, planın hazırlanması aşamasında prosedür Bu süreçte, “imar haklarının aktarımı”na yönelik
gereği alınan ancak planlara gereğince yansıtılmayan “gönderici-alıcı bölge”lerin belirlenmesi de, nazım
kurum görüşlerinin de, afet risklerinin azaltılması imar planı ölçeğinde ele alınması gereken plan
amacına yönelik olarak kullanılmasına olanak kararlarındandır.
sağlayacağı gibi, tüm uzman kurum ve disiplinlerin
verilerinin gereğince ve ağırlığınca plan kararlarında Bu planda genel ilkeleri ve yerel dinamiklere
kendisine yer bulmasına yol açacaktır. ilişkin temel yaklaşımları belirlenen “Afet Riskleri
Önleme/Azaltma Ana Planı”nın, kent bütünü
6.2. Afet Etki Değerlendirmesi2 (AED) ölçeğindeki nazım imar planları ile eşgüdüm ve
Nazım imar planlarında, oluşturulan plan uyum içerisinde hazırlanması gerekmektedir.
kararlarının özellik ve gereklerine uygun olarak Bu “Ana Plan”; bütünleştirilmiş afet tehlike
“Afet Etki Değerlendirmesi” yapılmadan haritalarının, yerleşimin altyapı, yapılaşma, sosyo-
uygulamaya geçilemeyecek plan bölge ve etapları demografik yapı, mevcut yatırımlar vb. etmenlerle
belirlenmelidir. Stratejik yapı ve tesisler; doğalgaz birlikte değerlendirilmesi sonucu tanımlanacak
dağıtım merkezleri, akaryakıt ve sıvılaştırılmış gaz “risk bölgeleri”ni ve gereğinde kentsel alt bölgeler
depoları ve dolum tesisleri, ana trafo ve gerilim bağlamında afet risklerini önleyecek plan karar ve
hatları, cephanelikler, çöp transfer istasyonları ve uygulama araç-modellerini, plandan etkilenenleri,
depolama alanları, su depoları, afet anında erişimi görev dağılımlarını ve afet yönetim planına esas
önem kazanan, yüksek erişilebilirlik ve kesintisiz ilke ve öncelikleri ortaya koyar. Bu planlarda
erişim gerekliliği olan ulaşım notları ve güzergahları gereğinde imar haklarının aktarımına yönelik ilke
ve stratejilerin tanımlanmış olması sağlanmalıdır.
vb. dır. Bu tip yapı ve tesislerin yer seçiminde ve
kentsel tehlike ve risklerin yoğunlaştığı alanlar 6.4. Risk Bölgeleri
için yapılacak afet etki değerlendirmesi analizleri, “Afet Riskleri Önleme/Azaltma Ana Planı” verileri
uygulama imar planı ve kentsel tasarım aşamasına doğrultusunda nazım imar planında risk bölgeleri
geçilmeden önce nazım imar planı aşamasına geri şu dört kategori içinde belirlenir.
dönülmesini de gerekli kılabilir. Bu durumda nazım
imar planı ölçeğinde planlama ve yer seçim kararları o Zincirleme-tetikleyen afetlere açık bölgeler
afet ve risk azaltma/önleme odaklı olarak revize o Ağır can ve mal kaybı olası bölgeler
edilir ve ayrıntı ölçeklere buna göre geçilir. o Altyapı ve önemli yatırımlar bağlamında risk
Nazım imar planı ölçeği, genel anlamda belirlenmiş düzeyi yüksek bölge/alt bölgeler
stratejik öneme sahip yapı ve tesislerin, söz konusu o Can ve mal kaybı olasılığı düşük, diğer kayıplara
kent için yerel özellik ve dinamikler gereği genel yol açılabilecek bölgeler3
çerçevesiyle analiz edildiği bir ölçektir. Bu tip yapı Bu risk bölgeleri içinde uygulanacak plan koşulları
ve tesislerin afet etki değerlendirmesi, uygulama ve alınabilecek önlemlere ilişkin çerçevenin nazım
imar planı ve kentsel tasarım ölçeğinde alınabilecek imar planı ölçeğinde çizilmesi hedeflenmeli, her
önlemlerine ilişkin temel yaklaşım ve gereğinde bir bölge için yapılacak uygulama imar planları ve
bulunduğu yerin değiştirilmesi, yakın çevresi kentsel tasarım projelerinde bu ilkeler çerçevesinde
bazında alınabilecek önlemlere yönelik kararlar, önerilecek çözümler ve program-eylem alanları
nazım imar planı ölçeğinde değerlendirilir. tanımlanmalıdır.
, ODTÜ Çalısma Grubu Suc�
2
, ODTÜ Çalısma Grubu Suc�

3
Nazım plan düzeyinde, afet risklerinin azaltılması Ankara Büyükşehir Belediye Meclisinin 15.08.2007
amacı ile ilke, strateji ve standartlar düzeyinde gün ve 2035 sayılı kararı ile eklenmiştir).
önlemlerin geliştirilmesi önerilmektedir. 9. Plan Değişiklik Koşulları
Geliştirilecek öneriler, kentsel makro form biçimleri,
arazi kullanım ve yoğunluk bölgelemesi, yerleşme Bu planda değişiklik yapılması, Ankara Büyükşehir
deseni, ulaşım sistemi ve altyapı, açık-yeşil alanlar Belediyesi Meclisinin, bilimsel nitelikte bir tespit ve
sistemi vb. genel planlama kararlarına yönelik değerlendirme raporuna dayandırılarak hazırlanmış
olabilir. ve ‘bütün-parça’ ilişkisini bozmayacak nitelikteki,
değişiklik önerisini onaylamasıyla mümkündür.
6.5. Afet Destek Merkezleri ve Geçici Kent ve kamu yararına zorunlu olmadıkça değişiklik
Barınma Alanları yapılmaması, “Plan Yapımına ait Esaslara Dair
Afete karşı önlemler konusunda afet destek Yönetmelik” hükümlerine uyulması esastır.
merkezleri ve yerleşim bölgeleri, acil durum 10. İmar Planlarının Uygulanması
tesisleri ve afet yönetim merkezleri de, her bir plan
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı’na göre
bölgesi için, yaşayan nüfusun ve yerleşim alanının yapılacak ve/veya bu planla uyumlandırılarak
özgün niteliğine göre belirlenmelidir. Bu çerçevede, planda ifadesini bulmuş alanlar için yapılacak imar
nüfusu 50.000’i aşan her ilçe ve ilk kademe uygulamalarının, nazım imar planının bütününü
belediyesinde en az bir adet afet destek merkezi ve kapsayacak biçimde, fiziksel, sosyal ve uygulamaya
geçici barınma alanı yer tespiti yapılması ve tüm yönelik öncelik, eşik ve kısıtlar ile biçimlenmiş
planlara bu haliyle işlenmesi esastır. Bu alanlar ve uygun ve anlamlı büyüklükler tanımlayacak şekilde
yakın çevresinde helikopter ile erişimi mümkün etaplanması esastır. Nazım ve/veya uygulama
kılacak “heliport alanları”nın da bulundurulması imar planlarında etapları belirtilmiş alanlar dışında
sağlanacaktır. Afet Destek Merkezleri, Geçici parçacı, planın diğer bölümlerinin hayata geçmesini
Barınma Alanları ve Heliportların sayısı, yerleri ve olanaksız hale getirecek ya da güçleştirecek, plan
yönetimine ilişkin esaslar, ivedilikle Büyükşehir etap bütünlüğünden bağımsız ada/parsel ölçeğinde
Belediyesi koordinatörlüğünde “İmar Eşgüdüm kısmi imar uygulamaları yapılmasına kesinlikle izin
Kurulu’”ca sonuçlandırılır. verilmez. Plan etaplarına ait parselasyon planları,
gereğinde bir bütün olarak hazırlanabilir ancak bu
etap sınırları, küçültülemez.
GENEL HÜKÜMLER
11. İmar Planı Yapma Zorunluluğu
7. Plan Belgelerinin Birlikteliği
Bu planla yerleşme kararı getirilmiş olan alanlarda,
1/25.000 Ölçekli 2023 Başkent Ankara Nazım 1/5000 ve 1/1000 ölçekli imar planları onanmadan,
İmar Planı, lejantı, plan koşulları ve planlama bu planın öngördüğü revizyonlar tamamlanmadan
raporu ile bir bütündür. Planın uygulanmasında, imar uygulaması yapılamaz ve inşaat izni
mevzuatta tanımlanmış her türde 1/5000 ölçekli verilemez.
nazım ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planlarının Plan kapsamında yer alan, tarımsal niteliği
yapılmasında, 1/25.000 Ölçekli 2023 Başkent korunacak alanlar, mevcut arazi kullanımı devam
Ankara Nazım İmar Planı, lejantı, plan koşulları ve ettirilerek doğal karakteri korunacak alanlar, orman
planlama raporu bütünü göz önüne alınacaktır. alanları, ağaçlandırılacak alanlar, ağaçlık makilik
8. Planda Gösterilemeyen Kullanımlar ve fundalık alanlar gibi, yerleşim dışı tutulan
alanlarda, 1/5000 ve 1/1000 ölçekli imar planları
1/25.000 ölçekli nazım imar planında gösterilmiş yapılmaksızın, doğal karakterleri ve özgün yapıları
olan kullanım alanları şematik olup, plan üzerinden uyarınca, yerleşim dışı tutulmak üzere, bu planın
ölçüm, yer belirleme ve uygulama yapılamaz. karar ve koşullarına göre uygulama yapılabilir.
“Ayrıca, büyüklüğü itibariyle planın fiziksel şeması Plan kapsamındaki alanlarda parsel ölçeğinde,
içerisinde ifade edilemeyen mevzi nitelikli noktasal imar planı yapılamaz. Plan kararlarında yer almak
imar planları bu kapsamda değerlendirilecektir”. koşuluyla, kamu hizmetleri ve yatırımları ile toplu
konut, organize sanayi bölgesi, küçük sanayi sitesi, Kentsel ve kırsal yerleşim alanlarında, imar
petrol-akaryakıt ürünleri depolama ve dağıtım planlarının yapım aşamasında imar planlarına
tesisleri, turizm, rekreasyon ve spor tesisleri gibi, esas yerleşim amaçlı jeolojik etütlerin, gerektiğinde
proje bütünlüğü olan alanların imar planları alanın mikrobölgeleme etüdlerinin yapılması, “jeoteknik
tamamının imar planlarının yapılması beklenmeden etüt yapılması gereken alanlarda” mevzuatın
yapılabilir. tanımladığı şekliyle jeoteknik etütlerin tamamlanması
12. Yürürlükteki İmar Planları gereklidir. Jeolojik ve jeoteknik ve jeofizik etütler
ile, yapıların proje ve statik hesaplarına esas olacak
Bu planın sınırları içinde yer alan, onaylı 1/5000 zemin etütleri teknik kurallara uygun olarak
ölçekli nazım imar planları ve 1/1000 ölçekli yapılacak ve ilgili kuruluşlarca onaylanacaktır.
uygulama imar planlarının, “bu planın kararları
ile uyumlu bölgeleri” yürürlüktedir. Yürürlükteki İmar planının yapılması aşamasında, taşkın
imar planlarının, bu planın kararlarına aykırı riski olan alanlar için, Devlet Su İşleri (DSİ),
bölgelerinde, bu planın kararlarına göre, gereken Ankara Su ve Kanalizasyon İdaresi (ASKİ) Genel
revizyon ve değişiklikler yapılmadan, imar Müdürlüklerinden görüş alınması zorunludur.
uygulaması yapılamaz ve inşaat izni verilemez. Her tür ve ölçekteki planda yerleşime uygunluk ve
13. İmar Planlarının Yapılmasına İlişkin yerel özgün çevresel koşulların, temiz enerjilerin
Öncelikler araştırılması, yerleşimlerde güney cephelerin
kullanımı vb. enerji tüketimini ve küresel ısınmayı
1/5000 ölçekli nazım imar planları, bu planda azaltabilecek tüm önlemlerin araştırılıp hayata
getirilen öncelikler esas alınarak, Ankara geçirilmesi gerekmektedir.
Büyükşehir Belediyesi’nin belirleyeceği bir program
çerçevesinde, önceliklerine göre etaplar halinde Plan Yapımına ait Esaslara Dair Yönetmeliğin
yapılıp, onaylanacaktır. 5216 Sayılı Kanun öncesi tanımladığı ilgili uzman kurum-kuruluş görüşleri
onaylanmış planlardan, bu planın kararlarına tamamlanmadan ve bu görüşlerin gereği
uyumlu olmayanlar için yapılacak revizyonların, planlama kapsamında yerine getirilmeden plan
bu planın tanımladığı ilke ve etaplamalar onaması yapılamaz. Alınacak kurum görüşleri
uyarınca, bir program dahilinde sonuçlandırılması ve afetlere yönelik olarak yapılacak etüdler ile
gerekmektedir. gereğinde Bütünleştirilmiş Afet Tehlike Haritaları,
Mikrobölgeleme Etüdleri, Afet Etki Değerlendirmesi
14. İmar Planlarının Yapılması İle İlgili Analizleri gibi tüm doğal ve afete yönelik kısıt ve
Esaslar gerekliliklerin “Eşik Sentezi” kapsamında bir araya
1/5000 ölçekli nazım imar planlarında, 1/25.000 getirilmesi zorunludur. Nazım imar planlarında,
ölçekli nazım imar planı ilke, yaklaşım ve koşullarına bu planda belirtilen ilkelere uygun olarak eşik
aykırı karar getirilemez. sentezlerinin yapılması ve plan raporu ile
koşullarının eki halinde düzenlenmesi esastır.
1/5000 ölçekli nazım imar planlarında, 2023
Başkent Ankara Nazım İmar Planı ve yerel imar 15. İmar Hakkı Aktarımı İlkesi
planları ile belirlenmiş; sosyal donatı alanlarının,
İmar planlarında, sit alanı vb. eşikler veya jeolojik
kamusal hizmet ve kullanımların hayata
sakıncalar ile, afet riski gibi nedenlerle, ya da kamu
geçebilmesini sağlamak, gereğinde imar ve mülkiyet
kullanımlarına ayrılan tesislerin gerçekleştirilmesi
haklarının aktarılabileceği “gönderici-alıcı” alanları
amacı ile imar adaları veya bölgeleri arasında, imar
belirleyebilmek amaçlarıyla plana ait uygulama
hakkı aktarımına imkan verecek düzenlemeler, (imar
etaplarının belirlenmesi zorunludur.
hakkı aktarımı yapılan bölgede yoğunluk artışına,
5403 sayılı Kanun uyarınca, “Tarım Dışı Amaçla farklılaşmasına ve eşitsizliğe neden olmaksızın)
Kullanılabilir” yönündeki ilgili uzman kuruluş imar planı kararları ile yapılabilir.
izni alınmadan imar planı yapılamaz. Yerleşme
16. Planlama Yetkilerinin Kullanımı
kararı getirilmiş olan bölgelerin imar planlarının
yapılmasında, “Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Bu plana göre yapılacak alt ölçekli planların yapımı,
Yönetmelik” hükümlerine uyulacaktır. onanması, uygulanması ve denetlenmesine ait
yetkiler 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu, geçerlidir”. (Ankara Büyükşehir Belediye Meclisinin
3194 Sayılı İmar Kanununa ve ilgili diğer kanunlara 15.08.2007gün ve 2035Sayılı kararı ile eklenmiştir).
göre, Büyükşehir, ilçe ve ilk kademe belediyeleri 19. Alt Ölçekli Planlama Sürecinde Aranacak
tarafından yerine getirilir. Belediyeler dışındaki Koşullar
kurum ve kuruluşlara kanunlarla verilmiş olan
planlama ve uygulama yetkileri, bu nazım imar 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı’nın
planının kararlarına uymak kaydı ile, ilgili idarelerce tanımladığı gelişme-revizyon alanlarında yapılacak
kullanılır. alt ölçekli planlama çalışmalarının, bu plan ile
saptanan;
“Özelleştirme İdaresi mülkiyetinde ve
özelleştirmeye konu arazilerde, ilgili mevzuat 1. Temel yaklaşım, plan ilkeleri ve gereklilikleri
hükümleri geçerlidir”. (Ankara Büyükşehir Belediye doğrultusunda;
Meclisinin 15.08.2007gün ve 2035 Sayılı kararı ile 1.a. Genel ilkeler ve koşulları ile uyumluluğunun
eklenmiştir). sağlanması,
17. İmar Eşgüdüm Kurulu (İEK) 1.b. Arazi Kullanım ve Ulaşım Kararları
Oluşturulması 1.c. Yoğunluk(nüfus ve yapılaşma) İlkeleri
Ankara Büyükşehir Belediyesi sınırları içerisinde bir 1.d. Kentsel Çevre ve Sosyal Donatı
dil ve anlayış birliği içerisinde planlama-uygulama Standartları
çalışmalarının gerçekleştirilmesi amacıyla, tüm ilçe
ve ilk kademe belediyelerinin teknik elemanları ve 1.e. Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığı’nca
yöneticileri düzeyinde katılacağı ve yılda en az 4 kez yürürlükteki mevzuat hükümlerine uygun
olmak üzere, periyodik olarak toplanacak bir “İmar olarak belirlenecek diğer ilke ve koşullara
Eşgüdüm Kurulu” oluşturulacaktır. Bu Kurul, ilçe ve aynen uyulması sağlanmalıdır.
ilk kademe belediyelerince gerçekleştirilen planlama 2. Tüm plan tekliflerinde yürürlükteki mevzuatın
çalışmalarının eşgüdümünü sağlamak, planlama gerektirdiği ilgili tüm kurum ve kuruluş görüşleri
çalışmalarına katılımı arttırmak, plan uygulamaları ile izinleri tamamlanmalı ve plan açıklama
konusunda eğitim ve bilgilendirme çalışmaları raporu ekinde sunulmalıdır.
yapmak ve afetlere yönelik eylem ve önlemleri 3. Gelişme Bölgelerinde planlama-uygulama
bütünleştirmek benzeri işlerle ilgili kararlar alır. bütünlüğünü sağlamak üzere sunulacak planın
Bu kurulda alınan kararların gerekli makamların açıklama raporunda;
onayına sunularak hayata geçirilmesi, Büyükşehire
3.a. Arazi mülkiyeti,
yeni bağlanan ilçe ve ilk kademe belediyelerinin
eğitimine yönelik etkinlik, organizasyon ve 3.b. Finansman durumu-yatırım etaplaması,
çalışmaların gerçekleştirilmesi gerekmektedir. 3.c. Planlama-Uygulama Programlaması,
18. Onaylı, Gösterilemeyen Planlar (Uygulama etaplaması)
“5216 Sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesinden 3.d. Konut/Sanayi/Ticaret/Üretim vb.
önce, ilgili idarelerce yasal prosedüre uygun olarak Hedefleri,
onaylanmış ve yapılaşmış, kentten kopuk mevzi 3.e. Teknik Altyapı ve Sosyal Donatı Hedefleri,
imar planları, ölçeği ve büyüklüğü itibariyle bu
planın fiziksel şemasında ifade edilememiş de olsa 3.f. Yatırımın niteliğine göre gerekli olabilecek
yürürlüktedir. Henüz yapılaşmamış olan planlardan, diğer hususları açıklayan özel değerlendirme
bu planın ilkeleriyle uyumlu olmadığından planın ve yorumlar vb. belge, öneri ve çözümler de
fiziksel şemasında bulunmayanlar, plan dönemi yer almalıdır.
sonuna rezerv alan olarak bırakılarak, gelişmesi 4. Gelişme Bölgeleri için hazırlanacak nazım ve
kayıt altına alınmıştır. Bu tip alanlar için, Konut uygulama imar planı tekliflerinin büyüklüğü 50
Alanlarında, Koruma, İyileştirme, Dönüşüm ve hektardan az olamaz. Ancak, bu büyüklüğün
Gelişme Stratejileri başlığı içindeki “4. Gelişmesi altına düşülmemek kaydıyla, gereğinde çevresiyle
Kayıt Altına Alınacak Alanlar”a ait hüküm ve esaslar birlikte yapılacak etüde göre arttırılmasında,
alınacak İmar ve Şehircilik Dairesi Başkanlığı ÖZEL HÜKÜMLER

görüşü esastır. A) SINIRLAR
5. Gelişme Bölgelerinde hazırlanacak 1/1000 A.1. NAZIM İMAR PLANI ONAY SINIRI
ölçekli uygulama imar planı teklifleri, ada
23.07.2004 tarih ve 25534 Sayılı Resmi Gazete’de
bazında uygulamaları özendirecek şekilde
yayımlanarak yürürlüğe giren 5216 Sayılı Büyükşehir
tasarlanmalıdır. Belediyesi Kanunu’nun Geçici 2. maddesi uyarınca
Zorunlu durumlarda yapılacak ayırmalarda belirlenen Ankara Büyükşehir Belediyesi belediye
(ifraz), parsel ve ada büyüklükleri; bir veya ve mücavir alan sınırlarını (yaklaşık 850.000 ha)
bir kaç kooperatifin yerleşebileceği veya toplu kapsayan onama sınırıdır.
yapılaşmaya yönelik ve arazinin fiziki koşullarına Bu onama sınırı içinde mevzuatın gerektirdiği ilke
uygun biçimde belirlenmelidir. ve esaslara uyulması yasal bir zorunluluk olmakla
6. Planlama ve Uygulama Bütünlüğünün birlikte, planlama çalışması bu gereklilikleri
bir ilkesel bütünlük ve ufuk genişliği içerisinde
Denetiminde;
uygulamayı yönlendirecek stratejik yaklaşımlar
6.1. Konut Alanlarında uygulamaya geçilebilmesi bağlamında ele almayı seçmiştir. Aşağıda anılan
için, yasal düzenlemeler, devamında ortaya koyulan ilke
ve stratejiler ile bir bütün olup, bu plan ve buna
6.1.a. Sosyal Donatı tesislerinin konut
bağlı olarak üretilecek tüm alt ölçekli planlarda söz
alanlarının iskan edilme süresine konusu ilke ve stratejilere uyulacaktır.
kadar gerçekleştirilmesi veya bu
A.2. İDARİ SINIRLAR
tesislere ait alanların kamu eline
geçmesinin sağlanması, A.2.1. İL SINIRI
6.1.b. Teknik altyapı tesislerinin, 3194 5442 Sayılı İl İdaresi Kanunu, ilgili Kanun hükümleri
ve Bakanlar Kurulu kararlarına göre oluşmuş,
sayılı kanunun 23. Maddesine göre
Türkiye Cumhuriyetinin Başkenti Ankara’nın
Ankara Büyükşehir Belediyesi ve komşu illerle olan idari sınırıdır. Nazım imar planı
ilgili kamu kuruluşlarınca aranan onama sınırı içinde, planlama alanının doğusunda,
teknik standartlara uygun olarak 21 Haziran 1989 tarih ve 3578 Sayılı yasa
yapılması veya yaptırılması için gereğince, Ankara’dan ayrılarak il olan Kırıkkale il
gerekli koşulların girişim sahibince sınırları bulunmakta olup, Ankara’nın diğer komşu
sağlanması gerekmektedir. iller ile sınır kesişimleri, planlama sınırı dışında
kalmaktadır.
6.2. Uygulama Etaplaması
Planlama alanının doğusundaki Kırıkkale il
Onay için sunulan 1/5000 ölçekli nazım imar sınırı yanısıra çalışma kapsamına girmeyen
planları; tutarlı, gerçekleşebilir “Uygulama ancak Başkent Ankara ile kurdukları ilişkiler
Etapları” tanımlamalıdır. Bu etapların ile Ankara’nın planlanması sürecinde göz ardı
plan bütünlüğünde çevresiyle kurduğu edilmemesi gereken il ve ilçeler ile küresel sistem
dengelerinin de, 5216 sayılı yasa ile belirlenmiş
ilişkiler ve yatırım öncelikleri bağlamında
yetki alanı sınırı ile sınırlı kalınmamak üzere
değerlendirilmesi gerekmektedir. algılanması, çözümlenmesi ve plan onama sınır
hususların yerine getirilmesi sağlanacaktır. içinde yorumlanması gerekmektedir. Bu nedenle
bu plan sonrası yapılacak sektörel planlar ve sürekli
biçiminde düzenlenmiştir. (Ankara Büyükşehir çalışacak bir planlama ofisi bağlamında anılan ufuk
Belediye Meclisinin 15.08.2007 gün ve 2035Sayılı genişliklerinin güncellenmesi ve plan kapsamında
kararı ile eklenmiştir). kendisini göstermesi sağlanmalıdır.
A.2.2. İLÇE SINIRI Belediye sınırı içinde bu plana dayalı uygulamalarda

ve tüm kentsel gelişmelerde bir dil-uygulama
5216 Sayılı Kanun’un Geçici 2. maddesi uyarınca
belirlenen, merkezi Ankara Büyükşehir Belediyesi birliği sağlanması hedeflenecektir. Plan dışı tüm
Sınırları içerisinde bulunan 15 ilçenin birbirleri gelişme eğilimlerin kontrol edilip engellenmesi ve
ve komşu ilçelerle yaptıkları 5442 Sayılı Kanun 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 184. maddesi
uyarınca belirlenmiş ilçe idari sınırlarıdır. Nazım uyarınca gerekli işlemlerin yapılmasının sağlanması
İmar Planı onama sınırları içinde Akyurt, Altındağ, yanında, plan bütünlüğünü bozan ve bu plan ilkeleri
Çankaya, Elmadağ, Etimesgut, Kazan, Keçiören, ile uyuşmayan, stratejilerinin hayata geçmesini
Mamak, Sincan, Yenimahalle ilçe idari sınırlarının engelleyecek tutum ve önerilerin uygulaması
tamamı, Ayaş, Bala, Çubuk, Gölbaşı, Kalecik önlenecektir. Bu anlamda “İmar Eşgüdüm
ilçelerinin merkezlerini de kapsayan önemli bir kısmı Kurulu”nun etkin bir görev üstlenmesi sağlanabilir.
yer almaktadır. Ayrıca, ilçe merkezleri Büyükşehir Ayrıca tüm ilçe ve ilk kademe belediyelerinin imar
belediyesi ve plan onama sınırları dışında kaldığı birimlerinin de bu plana dayalı ilke, strateji ve
halde, 5216 sayılı Kanun uyarınca; Haymana ilçesi hassasiyetleri benimseyebilmesine yönelik eğitsel
Oyaca ilk kademe belediyesi, Polatlı ilçesi Temelli faaliyetlere de önem verilecektir.
ilk kademe belediyesi ve Kızılcahamam ilçesine A.2.4. MÜCAVİR ALAN SINIRI
bağlı bazı mahalle ve orman köyleri de, plan onama
sınırları içerisinde bulunmaktadır. 5216 Sayılı Kanun’un Geçici 2. maddesi uyarınca
orman köyü niteliğini taşıyan köyler, köy tüzel ki-
İlçe sınırları içerisinde bir dil ve anlayış birliği şilikleri korunmak üzere Büyükşehir belediyesine
içerisinde planlama-uygulama çalışmalarının bağlanmış olup, Ankara Büyükşehir Belediye Mec-
gerçekleştirilmesi esastır. Bu plana dayalı olarak lisinin 13.08.2004/531, 12.01.2005/169, 15.07.20-
hazırlanacak ve uygulanacak tüm imar planlarının 05/1948, 16.09.2005/2513, 23.11.2005 /2914 ve
burada ortaya koyulan ilkeler çerçevesinde 14.07.2006/1677 sayılı kararları doğrultusunda,
hayata geçirilmesi sağlanacaktır. Bu amaçla Akyurt Belediyesine bağlı 3, Ayaş Belediyesine
oluşturulan, “İmar Eşgüdüm Kurulu”nun etkin bağlı 1, Çanıllı Belediyesine bağlı 1, Bala Beledi-
görev yapabilmesine yönelik olanaklar araştırılır, yesine bağlı 9, Karaali Belediyesine bağlı 1, Çubuk
önlemler alınır. Belediyesine bağlı 27, Elmadağ Belediyesine bağlı
A.2.3. BELEDİYE SINIRI 7, Kalecik Belediyesine bağlı 2, Kazan Belediyesine
bağlı 14, Kızılcahamam ilçesi sınırları içinde kaldığı
5216 Sayılı Kanun’un Geçici 2. maddesi uyarınca için Büyükşehir Belediyesine bağlı olmak üzere 21
Valilik binası merkez olmak üzere 50 km. yarıçapta
orman köyünden oluşan toplam yaklaşık 155.000
belirlenen, 15 ilçe, 21 ilk kademe belediyesini
ha’lık bir yüzölçümüne sahip, 86 orman köyü, An-
kapsayan, 401 adedi 5216 sayılı Kanun öncesi
kara Büyükşehir Belediyesi Mücavir Alanı’nı oluş-
Büyükşehire bağlı olan, 59’u 5216 sayılı Kanun
turmaktadır.
öncesi Büyükşehire bağlı olan 8 ilçeye eklenen,
220’si 5216 sayılı kanun ile mahalle statüsü Orman köyleri, bağlı bulundukları mevzuat,
kazanarak Büyükşehir belediyesine bağlanan, konumları ve özgün yapıları münasebetiyle koruma
60 adedi yeni bağlanan ilçe ve ilk kademe stratejisi bağlamında ele alınacak, özel imar rejimleri
belediyelerinin ilk sınırları içindekiler olmak geliştirilecek ve orman varlığının zarar görmesini
üzere toplam 740 Mahalleden oluşan, dış sınırları engelleyecek çabalara konu edilmesi gereken
5216 Sayılı Kanun’un uygulamasına yönelik yerleşmeler olarak ele alınacaktır.
olarak İçişleri Bakanlığı’nca çıkarılan Genelgeler
A.3. ÖZEL STATÜLÜ ALAN SINIRLARI
doğrultusunda belirlenen ve Ankara Büyükşehir
Belediye Meclisinin A.3.1. ATATÜRK ORMAN ÇİFTLİĞİ (AOÇ)
KORUMA AMAÇLI İMAR PLANI SINIRI
13.08.2004/531, 12.01.2005/169, 15.07.2005/1948,
16.09.2005/2513, 23.11.2005/2914 ve Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma
14.07.2006/1677 sayılı kararları doğrultusunda Kurulu’nun 02.06.1992 tarih ve 2436 sayılı
oluşan ve yüzölçümü yaklaşık 695.000 ha olan kararı ile “Doğal ve Tarihi Sit Alanı” olarak tescil
Ankara Büyükşehir Belediye Sınırıdır. edilen alanlar ile Atatürk Orman Çiftliğine ait
taşınmazların bütününü kapsayan alana ilişkin A.3.4. ULUS TARİHİ KENT MERKEZİ
olarak Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı’nın 14.12.2006 KENTSEL YENİLEME BÖLGESİ SINIRI
gün, 11259 sayılı yazısı ve Ankara Kültür ve Tabiat 5366 Sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz
Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 10.01.2007 Varlıkların Yenilenerek Korunması Ve Yaşatılarak
gün ve 2039 sayılı kararı ile plan notlarında yapılanKullanılması Hakkında Kanun uyarınca Bakanlar
düzeltmelerle uygun görülerek Ankara Büyükşehir Kurulu’nun 08/08/2005 gün ve 2005/9289 sayılı
Belediye Meclisinin 12.01.2007 gün ve 207 sayılı kararı ile belirlenmiş ve 07.09.2005 gün ve 25929
kararı ile onaylanan 1/25000 ölçekli üst ölçek plan sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış “Ulus Tarihi
ve 1/10000 ölçekli Atatürk Orman Çiftliği Nazım Kent Merkezi Yenileme Alanı”nın sınırlarını
İmar Planı ve Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı tanımlar. Merkezler Ana Planı ilke ve esasları ile
sınırlarını kapsar. Bu planlar ile belirlenmiş planlama
de bütünleşecek biçimde bölgenin tarihi-kültürel
kararları ve yapılaşma koşullarına uyulacaktır. nitelikleri ile uyumlu “koruma” yaklaşımını
benimseyen ayrıntı ölçekli planlama çalışmaları
A.3.2. GÖLBAŞI ÖZEL ÇEVRE KORUMA
gerçekleştirilecektir. Yürürlükteki Koruma Amaçlı
BÖLGESİ (GÖÇKB) SINIRI İmar Planı ilkeleri ve yapılaşma koşulları uyarınca
Bakanlar Kurulunun 22.10.1990 tarih ve 90/1117 gerçekleştirilecek kentsel tasarım projeleri uyarınca
sayılı kararı ile ilan ve tespit edilen, 383 ve 444 uygulamaya geçilecektir.
sayılı Kanun Hükmünde Kararnamelerle kurulan A.3.5. KUZEY ANKARA GİRİŞİ KENTSEL
Çevre ve Orman Bakanlığı Özel Çevre Koruma DÖNÜŞÜM BÖLGESİ SINIRI
Kurumu (Ö.Ç.K.K) Başkanlığının yetki ve
sorumluluğundaki, Gölbaşı Özel Çevre Koruma 5104 Sayılı Kuzey Ankara Girişi Kentsel Dönüşüm
Bölgesinin sınırıdır. Bu alanda ÖÇKK tarafından Projesi Kanunu ile belirlenen kentsel dönüşüm
bölgesi sınırını kapsar. Altındağ, Keçiören, Pursaklar
yapılan ve onaylanan her tür ve ölçekteki imar
Belediye Sınırlarının bir bölümünün oluşturduğu bu
planları yürürlükte olup, bu alanla bütünleşen
sınır içindeki uygulamalarda; 5104 sayılı Kanun ve
etkileme-geçiş bölgeleri ve havza sisteminde de bu Kanuna ait uygulama yönetmeliği ile belirlenen
koruma yaklaşımını benimseyen ayrıntı ölçekteki koşullara uyulacaktır.
planlama çalışmalarının sürdürülmesi esastır. Bu
amaçla, havza bütünü ölçeğinde Gölbaşı Ö.Ç.K A.3.6. ÖZEL PLANLAMA BÖLGESİ (ÖPB)
Havzası (Konya Yolu Koridoru) Koruma Öncelikli SINIRI
Nazım İmar Planı tamamlanacaktır. Özel planlama bölgeleri; niteliği, özgünlüğü ve iç
Gölbaşı havzasının yasayla belirlenmiş sınırları içe geçmiş karmaşık sorunları nedeniyle kentsel
ile sınırlı kalmayan ve koruma öncelikli bir özel müdahaleler gerektiren sorunsal alanlar ile
bu plan bağlamında verilmiş kararların hayata
yaklaşımla hazırlanacak planlarına dayalı olarak
geçebilmesi için tetikleyici olabilecek, içerisinde
gerçekleştirilecek uygulamalarda, bölgenin doğal
Özel Proje alanları (ÖPA) da bulunan, “bütüncül
yapısı ve ekolojik dengesinin korunup geliştirilmesi planlama çalışmasının yapılacağı bölgelere” ait
esastır. sınırları kapsar. Günümüze kadar olan süreçte
A.3.3. ATATÜRK KÜLTÜR MERKEZİ klasik planlama yaklaşımları ve mevcut mevzuat
(AKM) SINIRI hükümleri çerçevesinde çözüme kavuşturulamamış
Ankara kentinin sorunlu alanları (İmrahor Vadisi,
23.09.1980 tarihinde kabul edilen 2302 Sayılı B.Esat Vadisi, Hatipçayı Vadisi, Hacı Kadın
“Atatürk’ün Doğumunun 100. Yılının Kutlanması Vadisi, Ankara Çayı-Kalaba Vadisi, Demetevler,
ve Atatürk Kültür Merkezleri Kurulması Hakkında Hıdırlıktepe, Kızılay-Ulus Merkezi İş Alanları,
Kanun” uyarınca kurulan ve bu Kanun’un bazı Güvercinlik-Etimesgut Havaalanları vb.) ile bu
maddelerini değiştiren 2450, 2876 Sayılı Kanunlar planla öngörülmüş yeni gelişme alanlarına yönelik
ile sınırları ve uygulama koşulları belirlenen, tetikleyici kararlar, (Eskişehir Yolu Mustafa Kemal
5 bölgeden ibaret ve her bir bölgesi için özel MİA, Güneybatı MİA, Kent Girişleri, Marşandiz
yapılaşma-koruma koşulları belirlenmiş Atatürk Garı vb.) bu planda özel planlama bölgesi olarak
Kültür Merkezi Alanıdır. tanımlanmıştır.
Bu alanlarda, belirlenen sorunsalın çözünme dair bütününü tanımlar. Havza bütününde yapılacak
çok boyutlu ve kapsamlı analizlere dayanan ve planlama çalışmalarında sulak alan sistemini
gerekli sosyo-ekonomik, finansman-örgütlenmeye koruyacak, geliştirecek ilkelerin hayata geçirilmesi
dair açılımları da içeren özel planlama çalışmaları sağlanacak, Çökek Bataklığı ve su sisteminin
yürütülmesi, gereğinde planlama bölgesi içinde parçası olan İmrahor Vadisi de havza sınırı içinde
Özel Proje Alanı (ÖPA) tespitleri yapılması ve bu “koruma” yaklaşımı odak olmak üzere ayrıntı
alanlar için planlama sürecini bir geribeslem (feed- ölçekli planlara konu edilebilecektir. Bu amaçla,
back) ile güçlendirilecek kentsel tasarım proje ve Gölbaşı Ö.Ç.K Havzası (Konya Yolu Koridoru)
uygulamaları geliştirilmesi esastır. Ulusal Başkent Koruma Öncelikli Nazım İmar Planı havza bütünü
kimliğini ön plana çıkaran ve aynı zamanda kentin ölçeğinde tamamlanmadan koruma havzasında
turizm-kültür, başkentlik kimlik ve potansiyelini hiçbir surette yapılaşmaya izin verilmeyecektir.
olumlu yönde geliştiren projeler için yapılacak A.4.2. SU TOPLAMA HAVZASI SINIRI
olan çağdaş planlama yaklaşımları ve bu planların
uygulanması için geliştirilecek modeller de, bu 31.12.2004 tarih ve 25687 Sayılı Resmi Gazete’de
kapsamda değerlendirilir. yayımlanarak yürürlüğe giren ve Danıştay 6.
Dairesinin bu Yönetmelik ile ilgili olarak verdiği
A.3.7. TOPLU KONUT ALANI (TKA) kararlar doğrultusunda biçimlenen Su Kirliliği
SINIRI Kontrolü Yönetmeliğinin yargı denetiminden
Toplu Konut İdaresi (TOKİ) tarafından ilgili geçtiği haliyle, Ankara’daki su kaynaklarına ait
mevzuat çerçevesinde belirlenmiş ya da Ankara havza ve koruma kuşaklarını belirleyen sınırları
Büyükşehir Belediyesince toplu konut uygulaması anlatır. Buna göre Ankara Büyükşehir Belediyesi
yapılabilmesi amacıyla tespit edilmiş alanların Sınırları içerisinde kalan, Çubuk I, Çubuk II,
sınırlarını kapsar. Toplu Konut Kanunu ve ilgili Bayındır, Kurtboğazı, Kesikköprü barajları ile
Yönetmelikleri ile Belediye ve Büyükşehir Belediye yapım ve su toplama çalışmaları devam eden
Kanunu’nun ilgili hükümlerine uyulacaktır. Kavşakkaya barajının su toplama havzaları ile, baraj
alanı belediye sınırları dışında kalmakla birlikte
A.3.8. ASKERİ/STRATEJİK ÖNLEMLİ
Ankara’ya su sağlayan Çamlıdere, Eğrekkaya,
BÖLGE SINIRI Akyar, Işıklı barajlarının su toplama sınırları da, bu
2565 Sayılı Askeri Yasak Bölgeler ve Güvenlik kapsamda değerlendirilecektir.
Bölgeleri Kanunu uyarınca; Türk Silahlı Kuvvetlerine 23.11.1981 tarih ve 17523 sayılı Resmi Gazete’de
ait harekât, eğitim ve savunma amaçlı yapılar için yayımlanarak yürürlüğe giren 2560 Sayılı
belirlenen sınırları tanımlar. İSKİ Kanunu’nun geçici 10. maddesi uyarınca
A.3.9. GECEKONDU ÖNLEME BÖLGESİ kurulan ASKİ Genel Müdürlüğünce çıkarılan
SINIRI ASKİ Havza Koruma Yönetmeliğinin gereklerine
uyulacaktır. Buna göre, belediye sınırları dışında
775 Sayılı Gecekondu ve 5216 Sayılı Büyükşehir
da kalsa, Ankara’ya içme suyu sağlayan tüm
Belediyesi Kanunu uyarınca işlem tesis edilecek
baraj ve kaynakların korunabilmesinde ASKİ
Gecekondu Önleme Bölgelerinin sınırlarını belirler.
Genel Müdürlüğü ile eşgüdüm halinde havza
A.4. HAVZA SINIRLARI koruma önlemleri alınacak, yürürlükteki mevzuat
A.4.1. MOGAN-EYMİR SİSTEMİ HAVZA hükümleri titizlikle yerine getirilecektir. Su Kirliliği
SINIRI Kontrol Yönetmeliğine göre, tüm baraj su toplama
sınırlarında, “Havza Koruma Planları” yapılacak, ve
Bakanlar Kurulu kararı ile sınırları belirlenen ancak içme-kullanma suyu sağlayan havzaların yapılaşma
bu sınır dışına taşan bir havza bütünlüğüne sahip, baskısı ve kirlilik unsurlarından arındırılarak
DSİ Genel Müdürlüğünce belirlenmiş sulak alan ve korunmasına yönelik her tür önlem alınacaktır.
su aynası sınırları uyarınca tespit edilen, Gölbaşı
MUTLAK KORUMA ALANI (0-300 m.)
Özel Çevre Koruma Bölgesinin onaylı plan sınırları
dışında da koruma hassasiyetleri göz önüne alınarak Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği ve Havza Koruma
plan karaları üretilecek vadi-sulak sistem, havza Yönetmeliği hükümleri uyarınca yapılaşmaya ve
kirliliğe yol açabilecek faaliyetlere hiçbir surette izin B) KENTSEL ALAN KULLANIMI
verilmeyecek kesin koruma fonudur. B.1. BAŞKENTE ÖZGÜ ÖZEL ALANLAR
KISA MESAFELİ KORUMA ALANI B.1.1. ATATÜRK KÜLTÜR MERKEZİ ALANI
(300-1000 m.) (AKM)
26/9/1980 tarih ve 17117 sayılı Resmi Gazete’de
Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği ve Havza Koruma
yayımlanarak yürürlüğe giren 2302 Sayılı
Yönetmeliği hükümlerinin mecburi durumlar için “Atatürk’ün Doğumunun 100 Üncü Yılının
tanımladığı faaliyetler ve yapılaşmaya hiçbir surette Kutlanması ve “Atatürk Kültür Merkezi Kurulması”
izin verilmeyecek koruma fonudur. Hakkında Kanun” hükümleri doğrultusunda; “Bu
alan içerisinde; Milli Mücadele tarihini, Türk Halk
ORTA MESAFELİ KORUMA ALANI Kültürünü ve sanatlarını tanıtan yerler ve çeşitli
(1000-2000 m.) müzeler, çeşitli sahneler ve toplantı salonları, sergi
Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği ve Havza Koruma alanları, arşiv ve kitaplıklar, atölyeler ve benzeri
yerlerden meydana gelen Atatürk Kültür Merkezi ile
Yönetmeliği hükümlerinin mecburi durumlar için Milli Komitece saptanacak tesis ve alanlar bulunur.
tanımladığı faaliyetler ve yapılaşmaya hiçbir surette Bunların dışında Atatürk Kültür Merkezi alanına
izin verilmeyecek orta mesafeli koruma fonudur. hiçbir yapı yapılamaz”
UZUN MESAFELİ KORUMA ALANI Atatürk Kültür Merkezi Alanının, Milli Komite’nin
(2000 m.-Havza sınırının tümü) 7.12.2006 tarihli 19. toplantısı kararları uyarınca;
AKM 1. Bölgede Milli Komite tarafından uygun
Bu kuşak kendi içinde ASKİ Havza Koruma görülen Türk Tarihi ve Kültür Parkı oluşturulması,
Yönetmeliği uyarınca 2 kısma ayrılmıştır. 2. Bölgede kapalı spor salonu yapılması, Gençlik
Parkı alanının “temalı park” olarak kimliği ve kişiliği
1. Kısım: Orta Mesafeli Koruma Alanı sınırından uyarınca düzenlenmesi gerekmektedir.
itibaren yatay olarak ilk 3 kilometre
Atatürk Kültür Merkezi alanı içindeki tüm
genişliğindedir. bölgelerin, bağlı bulunduğu mevzuat, tarihsel
2. Kısım: ilk kısmın bittiği yerden havza sınırının bağlamı, kimlik değerleri ve kent içindeki özgün
konumu doğrultusunda, Yeşil Alanlar ve Kamu
sonuna (yağış alanı) kadarki diğer kısımdır.
kurum Kuruluş Alanları Ana Planları ile eşgüdümlü
bu iki kısımda ve tüm koruma kuşaklarında, olarak ele alınması ve planlanması esastır.
Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği ve ASKİ Havza B.1.2. ULUSAL MERKEZİ YÖNETİM
Koruma Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. ALANLARI
Su Toplama Havza Sınırlarının gereklerine uyumlu Türkiye Cumhuriyetinin Başkenti Ankara’da yer
olmayan onaylı imar planları, bu planın ilke ve seçmiş bulunan merkezi yönetim kurumlarının en
üst düzey karar verici merkezlerini içermektedir. Bu
esaslarına göre revize edilecektir.
kurumların bir kısmı yalnızca Başkent Ankara’da
A.5. SİT SINIRLARI bulunabilecek nitelikleriyle ön plana çıkarken
(Cumhurbaşkanlığı, T.B.M.M, Başbakanlık,
2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Genelkurmay Başkanlığı, Bakanlıklar, Kuvvet
Kanunu ve yönetmelikleri uyarınca Ankara Kültür Komutanlıkları, Yüksek Yargı Organları vb.), bir
ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu kısmı da diğer kentlerde de bölge müdürlükleri-taşra
kararlarıyla belirlenmiş, sınır ve dereceleriyle tespit teşkilatları olan yönetim alanlarını kapsamaktadır.
İmar Kanunu’nun 9. maddesinde, bu tip kurum ve
edilen doğal, arkeolojik, kentsel, tarihi, kültürel,
kuruluşların faaliyetlerinin sürdürülmesi anlamında
idari ve çevresel açıdan korunması gerekli tüm sit tanımlanan istisnaların, bu plan kapsamında
alanları ve özel yasa ile korunmaya alınan Atatürk tanımlanan ilke, esas ve öncelikler ile çelişmeyecek
Orman Çiftliğini tanımlar. biçimde hayata geçirilmesi sağlanacaktır.
Ulusal Merkezi Yönetim Alanlarının niteliklerine Bu tesisler içerisinde; şu an nirengi (landmark)

uygun olarak; halkla yüz yüze ilişki içinde bulunma niteliğiyle öne çıkan Anıtkabir gibi anıtsal ve
kapasitelerine göre detaylı olarak irdelenecek törensel yapılar tarif edilebileceği gibi, bu plan ile
ve bu plan sonrası hazırlanacak “Kamu Kurum oluşturulması önerilen başkent kültür-kongre vadisi,
Kuruluş Alanları Ana Planı” kapsamında yeni ülkemizin Avrupa Birliğine katılması sürecinde
yer seçim ve gereğinde desantralizasyon kararları kurulması gündeme gelebilecek olan kurum/
üretilecektir. Anılan ana plan kapsamında kentin kuruluşlar, karar organları vb. unsurları içeren
merkez bölgelerinden desantralizasyonu önerilen kampüsler, ülkemizin üye olduğu uluslararası
kuruluşların boşaltacağı alanların yeniden toplulukların temsilcilikleri/karar organları,
değerlendirilmesinde ise; bulunduğu bölge içerisinde Ankara’nın sahip olduğu Ulusal Başkent
bütününde ele alınması, bölgede eksikliği bulunan kimliğini pekiştiren ve Cumhuriyetin simgesel
sosyal donatıların karşılanabilirliği, yeni bir yapı ve değerlerinin temsil edilebilmesi anlamında; ulusal
nüfus yoğunluğu yaratmaması, kamusal kullanım stadyum-başkent spor merkezi, ulusal seremoni
amacına yönelik olarak düzenlenmesi, açık-yeşil alanı, Başkent Parkı (Ankara ve anıtsal yapılar model-
alan sistemi ve bütünlüğünün yitirilmemesi, maket parkı), Kızılay-Tandoğan vb meydanlar
dönemsel özellik yansıtan yapıların korunması vb. mevcut ve/veya yeni hayata geçirilecek özgün ve
ilkeler göz önünde tutulacaktır. önemli işlevleri ve bunlara ait proje alanları şeklinde
B.1.3. DİPLOMATİK BÖLGELER de tariflenebilir.
Ankara, başkentlik kimliği gereği, uluslararası kurum Anılan yapı ve tesislerin kentin kimliği ve
ve kuruluşların da yer seçimine konu olmuş ve Başkentlik imgesini güçlendirecek, vurgulayacak
olacak bir kenttir. Buna göre Ankara’da yer seçmiş bir sistematik ve bütünlük içinde kurgulanması,
büyükelçiliklerin ve temsilciliklerin, uluslararası yerseçimi ve işletilmesi esastır. Kamusal
antlaşmalar ile belirlenen statüleri ve güvence altına nitelikleriyle ön plana çıkan bu ve benzeri alanların
alınan sınırlarının korunması esastır. Bununla niteliklerinin geliştirilebilmesine ve yenilerinin
birlikte, Cumhuriyetin kurulduğu yıllardan itibaren oluşturulabilmesine yönelik, esneklik ve yaratıcı
“protokol yolu” ve köşk-bakanlıklar aksı üzerinde plan kararları özendirilecektir. Böylesi alan, meydan
yer seçen yabancı ülke temsilcilik ve elçilikleri, ve bölgelerde kimlik ögelerini vurgulayacak, süreç
bulundukları bölge ile uyumlu bir mekansal içinde oluşmuş kimlik erozyonlarına son verecek
bütünlük içinde ele alınırken, yeni yer seçecek yeni düzenlemeler ve kentsel tasarım uygulamaları
ve/veya, kent içinde bulunduğu bölge koşulları geliştirilip uygulanması esastır.
itibariyle yeni yer seçimi arayışına giren diplomatik B.1.5. ÖZEL PROJE ALANLARI (ÖPA)
tesislerin “Or-an diplomatik tesisler bölgesi”ne
yönlenmesi sağlanacaktır. Özel planlama bölgeleri (ÖPB) olarak belirlenmiş
alanlar içinde ve/veya planlama çalışmasının tespit
Ülkemizin Avrupa Birliği ile uyum ve bütünleşme
ettiği ilke ve esaslar uyarınca özel projelendirme
sürecinde sayıları çoğalması ve nitelikleri
çalışmalarının yapılacağı alanları tanımlar. Bu ve
değişmesi beklenen diplomatik bölgelerin
benzeri alanların projelendirilmesinde; yapı, doku,
planlanıp yönlendirilmesinde Or-an bölgesindeki
mekan, mülkiyet, kazanılmış imar hakları gibi
planlı alanların kullanılması, yeni yer seçimi
problemlere çözüm getiren fizibilite etüdlerinin
taleplerinde de öncelikle bu bölgedeki potansiyelin
üretilmesi ve gereğinde kentsel tasarım projelerinin
değerlendirilmesi sağlanacaktır. Bunun dışında
İstanbul Yolu aksında kentin çevre yolundan uygulamaya esas proje olarak belirlenmesi ilkesi
girişinde ilk algılandığı noktada bir “Avrupa Birliği benimsenecektir. Ancak, kentsel tasarım projelerinin
Merkezi” yerseçimi de yapılmıştır. plan bütünlüğü ve kademelenmesiyle uyumlu bir
biçimde hazırlanması esastır. Özel proje alanlarında
B.1.4. DİĞER BAŞKENTLİK İŞLEVLERİ mekansal ve sosyal açıdan oluşabilecek sorunların
Türkiye Cumhuriyetinin Başkentine özgü, kültürel, engellenebilmesi bağlamında karışık kullanımların
sosyal, kamusal, sportif, rekreasyonel, anıtsal ve (mixed use) oluşturulması, konut ve çalışma alanları
törensel nitelikli yapılar, tesisler ve kullanımları ile konutu bütünleyen donatı ve açık-yeşil alanların
içeren özel işlevlerdir. bir arada çözümlenebilmesi sağlanacaktır.
B.2. YERLEŞME ALANLARI ile yenileme stratejilerine dayalı gereğinde imar

haklarını aktarabilecek kentsel dönüşüm planları
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı
yapılacaktır.
kapsamında, yerleşme alanları öncelikle kentsel
ya da kırsal nitelikleri uyarınca, kentsel, kırsal ve Kentsel Dönüşüm İlke ve Stratejileri
yarı kırsal yerleşimler olarak nitelendirilmiştir. Bu Kentin yerleşik alanlarında afet tehlikeleri ile
çerçevede Ankara Metropoliten Alan Kent Bütünü kentsel risklerin bir arada değerlendirilmesi
olarak adlandırılan “Ana Çanak” ile, Büyükşehir sonucunda, tehlike ve risklerin kümelendiği alanlara
Belediyesine yeni bağlanan ilçe ve ilk kademe yönelik müdahale biçimlerinin belirlenmesi,
belediyelerinin merkezleri kentsel yerleşmeler olarak kent bütünü ölçeğinde ele alınması, nazım imar
tanımlanmıştır. 5216 Sayılı Kanun ile Büyükşehir planları bağlamında karara bağlanması gereken
Belediyesine bağlanan mahalleler ise, bu planla konulardandır. 2023 Başkent Ankara Nazım İmar
kırsal nitelikli yerleşimler olarak “yarı kırsal alan” Planına göre yapılacak nazım imar planlarının
nitelemesi içinde değerlendirilmiştir. Anılan Kanun afet risklerinin kümelendiği “dönüşüm eylem
ile Büyükşehir Belediyesi Mücavir Alanı olarak alanları” olarak tanımladığı, riskli bölgelerin
tanımlanmış orman köyleri ise, planın kırsal alan dönüşümüne ilişkin temel çerçeveyi de belirlemesi
tanımlaması içine girmektedir. gerekmektedir.
Bu plan ile ağırlıkla kentsel alanlar olmak üzere, Böylece, risk potansiyelinin yüksekliği nedeniyle
yerleşim alanları için geliştirilen stratejiler şöyledir: gereğinde tahliye edilmesi gündeme gelebilecek
alanlardaki imar ve barınma haklarının “alıcısı”
KONUT ALANLARINDA, KORUMA, konumundaki bölgelerin belirlenmesi de olanaklı
İYİLEŞTİRME, DÖNÜŞÜM VE GELİŞME olabilecektir. Bu alanlarda gereğinde imar haklarının
STRATEJİLERİ aktarılmasına yönelik esaslar belirlenecektir.
1. Korunan Alanlar : Nazım imar planı ölçeğindeki bir analiz, kentsel
dönüşüme konu olacak alt bölgelerin belirlenmesi
“K” ile gösterilen yoğunluk ve yapı düzeni yanında, her bir bölgenin niteliğine göre, müdahale
korunacak yerleşme alanları, planlı gelişen bölgeler biçimlerinin, dönüşüm stratejilerinin (koruma,
olup, bu alanlarda, imar planındaki yoğunluk ve yenileme, sağlıklılaştırma, tasfiye vb) ve eylem plan
yapı düzeni korunacaktır. Bu alanlarda sosyal ve ve programlarının geliştirilmesini de sağlayacaktır.
teknik altyapı ve fiziki çevreyi iyileştirmek amacı Nazım imar planında yapılan kentsel dönüşüme
dışında plan revizyonu ve değişikliği yapılamaz. yönelik müdahalelerin, sosyo-ekonomik, sosyo-
2. Düzeltilen-Sağlıklılaştırılan Alanlar : kültürel içerikleriyle bir yerel kalkınma projesi
olarak ele alınması esastır.
“D” ile gösterilen, iyileştirilecek ve sağlıklaştırılacak
yerleşme alanları, plansız gelişen ya da yürürlükteki “Dönüşüm Eylem Planları”nın, kent bütününde
imar planı ve uygulamadan kaynaklanan sorunları ve nazım imar planı ölçeğinde belirlenen temel
olduğu için planlarına müdahale edilebilecek ilkeleri yanında her bir alana özgü dinamik ve
bölgeleri kapsamaktadır. Bu alanlarda, plansız gereklilikleri ile de, ele alınması sağlanmalıdır.
gelişmeleri önlemek, yoğunluk ve yapılaşma Dönüşüme yönelik fiziksel boyutları aşan program
düzenini iyileştirmek, sosyal ve teknik altyapı alanları ve örgütlenme-finansman modellerinin
sağlıklaştırmak, geliştirmek ve gereğinde imar kurgulanması ve dönüşümün, uygulama imar
haklarını aktarabilmek amacı ile imar planı planları, kentsel tasarım projeleri bağlamında sosyal
revizyonu yapılacaktır. boyutları da algılanan bir proje bütünlüğü içinde
sonuçlandırılması hedeflenmelidir.
3. Kentsel Dönüşüm Öngörülen Alanlar :
Dönüşüme konu alanın, kültür ve doğa varlıkları ya
“KD” ile gösterilen kentsel dönüşüm ve da sit alanlarını içeren bölgeleri içermesi durumunda,
yenileme alanları, plansız gelişen, fiziki ve sosyal dönüşüme yönelik müdahale biçimlerinin “koruma”
çevre koşulları sağlıksız ya da afet riski olan vurgu ve gerekliliklerini yitirmeden ve “Koruma
bölgeleri kapsamaktadır. Bu alanlarda dayanıklı Mevzuatı” ile bütünleşen bir biçimde belirlenmesi
ve sağlıklı kentsel çevre oluşturulması amacı esastır.
Kentsel dönüşüm ve gelişim alanında planlama, gerçekleştiren, gereğinden fazla yerleşime açılmış
projelendirme ve uygulamalar, 5393 sayılı Belediye bölgeleri etaplayıp-bölgeleyerek plan dönemi
Kanunu ve ilgili diğer mevzuata uygun olarak sonrasına yönelik kentsel gelişme bölgeleri olarak
yürütülecektir. Kentsel dönüşüm ve gelişim tarif eden, bu alanları plan dönemi sonları ve sonrası
alanlarındaki uygulamalarda, Başbakanlık Toplu için rezerv alanlar olarak kabul edebilen müdahale
Konut İdaresi ve ilgili diğer kurum ve kuruluşlarla biçimleri geliştirilecektir.
ortak projeler geliştirilebilir.
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planında bu
Düzenli ya da düzenlenecek meskun konut amaçla yapılmış değerlendirme ve nütasyonlar ile
alanlarının, mevcut kentsel yaşamın sürdüğü ve yapılmış atamalar uyarınca alt ölçekli planların
kentsel sorunların odaklandığı noktalar olduğu yenilenmesi ve revizyonu esastır.
noktasından hareketle, bu alanların düzenlenmesi Bu planın onay tarihinden önce imar planları
sırasında “kentsel yaşam kalitesini arttıracak”, onaylanarak parselasyon planları tescil edilmiş
kentsel hizmetlerin nitelik ve niceliğini geliştirecek,
ancak bu plan ile yoğunluk ve kullanım kararlarında
planlı ancak yapılaşmamış sosyal donatı alanlarının revizyon yapılması öngörülen ve bir etaplama
hayata geçmesini sağlayacak, yeni sosyal donatı dahilinde gelişmeleri kayıt altına alınarak bir sonraki
alanı potansiyellerini araştırıp değerlendirecek, etap uygulamalarına başlanılabilecek kentsel gelişme
kentsel teknik altyapı gereksinimlerini tespit edip, alanları da, bu tanım altında değerlendirilmiştir. Bu
eksiklikleri giderebilecek müdahale biçimlerinin ve alanların Etap sınırları ve öncelikleri belirlenirken
stratejilerin geliştirilmesi ve uygulanması esastır. yerleşmenin gelişme eğilimleri ile yapılmış olan
4. Gelişmesi Kayıt Altına Alınacak Alanlar : inşaatlar dikkate alınarak gerekirse belediyesinden
son dönemde verilen inşaat ruhsatlarının
“GK” ile gösterilen, 2023 Başkent Ankara Nazım
gönderilmesi istenebilir veya bu konuda belediyenin
İmar Planının onaylanmasından önce, nazım-
görüşüne başvurulabilir.
uygulama imar planları tamamlanmış hatta bazı
bölgelerde parselasyon planları bulunan planlı Bu alanlarda 1/25000 ölçekli plana göre alt ölçekli
bölgelerden, bu plan doğrultusunda yapılan analiz planlarda gerekli revizyonlar yapılmadan inşaat
ve tespitler doğrultusunda, onaylı eski planların uygulamasına geçilemez. Bir önceki etaplama
bulunduğu şekliyle hayata geçmesinde şehircilik alanı içerisinde yer alan konut parsellerinin en az
ilkeleri, kamu yararı, kent bütünü gereklilikleri %50’sine inşaat ruhsatı ve %25’ine yapı kullanma
açılarından sakınca görülen, gelişmesi ve uygulaması izni verilmeden bir sonraki etaplama alanında
kayıt altına alınması zorunlu bulunan alanları ifade (Belediye ve TOKİ tarafından yapılacak uygulamalar
eder. hariç) inşaat izni verilemez.
5216 Sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesinden önce, Kamu kurumları ile kooperatif üst birliği şeklinde
belediyelerince onaylanan yerel imar planlarının örgütlenmeler tarafından sonraki etap döneminde
önemli bir kısmı yanısıra, Büyükşehir Belediyesince kalan alanlara ilişkin yapılaşma taleplerine; yol ve
onaylanmış bazı plan bölgeleri de bu kapsamda altyapı hizmetleri (yol, su, kanalizasyon, doğalgaz
değerlendirilmiştir. vb.) ile talep edilen bölgeye hizmet verecek nitelikteki
sosyal donatı alanlarının (okul, ibadet alanı, sosyal
Bu alanlarda, 2023 Başkent Ankara Nazım İmar
kültürel tesis (skt), sağlık, spor, park vb.) kendileri
Planı ilkeleri, öngörüleri ve nüfus atamaları uyarınca,
tarafından yapılacağının taahhüt edilmesi halinde,
onaylı planların nüfus, yoğunluk, sosyal ve teknik
hazırlanacak olan fizibilite raporuna bağlı olarak
altyapı standart ve öngörüleri gözden geçirilerek
inşaat izni verilebilir. Bu şekilde inşaat izni verilen
revizyon imar planları gerçekleştirilecektir.
alanlarda en çok bir yıl içerisinde inşaata başlanması
Bu alanlarda nüfus ve yoğunlukları gereğinde ve beş yıl içinde imalatların tamamlanması
azaltan, mevzuata ve şehircilik ilkelerine aykırı zorunludur. Yapılması taahhüt edilen sosyal donatı
olarak yerleşime açılmış alanlardaki plan kararlarını alanları ile yol ve altyapı tesisleri yapılıp ilgili
mevzuat ve şehircilik ilkeleri ile uyumlu hale getiren, kurumlara devir işlemleri tamamlanmadan yapı
kentsel hizmetleri ve yaşam kalitesini arttıracak kullanma izni verilemez. Elektrik, su vb. altyapı
sosyal donatı ve teknik altyapı amaçlı müdahaleler hizmetlerinden faydalandırılamaz.
B.2.1. MESKUN KONUT ALANLARI altyapı potansiyellerini arttırıcı, araç trafiğinin

başta özürlüler olmak üzere yaşlıların ve çocukların
B.2.1.1. MESKUN (DÜZENLİ) KONUT
güvenliğine yönelik olumsuzluklarını giderici
ALANLARI
tedbirlerin alındığı ada/sokak ölçeğinde mekansal
Düzenli Konut Alanları 1957 yılı onanlı imar planı ve düzenlemeler, paylaşımlı yol uygulamaları
diğer onanlı yerel imar planlarına göre yapılaşmaları (Woonerf) yapılması özendirilmelidir.
tamamlanarak iskan edilen bölgelerdir. Bu alanlarda
Meskun konut alanlarında, kentsel yaşam kalitesini
onanlı 1957 Yücel-Uybadin imar planı, yerel imar
arttırma amacına yönelik özel proje ve program
planları, imar planı değişiklikleri ve Bölge Kat
alanları belirlenecektir. Planlarla oluşmasına
Nizamı planı hükümleri geçerlidir.
karşın, kentsel gelişme süreci içinde yoğunluk
Onanlı imar planları ile getirilen koşullar dışında arttırıcı müdahale ve değişikliklerle kentsel sosyal
Düzenli Konut Alanlarında tek parselde ve ve teknik altyapı standartları açısından yetersiz
birleştirilmiş parsellerde yapı ve nüfus yoğunluğunu bir konumda kalmış meskun konut alanlarında,
arttıracak, inşaat alanı ve kat adedi değişiklikleri sosyal donatı alanlarının nitelik ve niceliksel
yapılmayacaktır. olarak geliştirilmesine yönelik müdahale biçimleri
Düzenli Konut Alanlarında yapılacak “yenileme”, geliştirilecektir. Bunun dışında, kentsel teknik
“dönüşüm” ve yapılaşması gerçekleşmemiş imarlı altyapı gereksinimlerinin karşılanabilmesine
yörelerde düzenlenecek en az ada ölçeğindeki yönelik tüm esas ve müdahalelerin de her ölçekteki
yerel planlarda, İmar Kanunu’nun öngördüğü imar planında araştırılıp hayata geçirilmesi esastır.
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planının kent Bu anlamda, yeni otopark oluşumları, aydınlatma
ve mahalle ölçeğindeki sosyal donatı standartları, gereksinimleri için, tüm belediyelerce yürütülecek
nüfus ve inşaat yoğunlukları, arazi kullanım ve planlama ve uygulama çalışmalarında yönlendirici,
ulaşım ilkeleri esas alınacaktır. Bu alanlarda yaşam özendirici stratejilerin uygulanması gerekmektedir.
kalitesini arttıracak teknik ve sosyal altyapı alanlarını B.2.1.2. MESKUN (DÜZENLENECEK)
arttırmaya yönelik uygulamalar yapılması esastır. KONUT ALANLARI
Meskun alanlar için, bu planla belirlenen strateji ve 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planında, onaylı
ilkeler doğrultusunda koruma, yenileme, dönüşüm, planlar kapsamında gelişmemiş, düzenli konut
tasfiye gibi stratejiler ve “dönüşüm eylem planları”, alanları dışındaki konut alanlarını kapsar. Bu tanım
imar haklarını aktarabilecek, trampa-takas kapsamına, gecekondu ve kaçak yapı niteliğinde
olanakları yaratabilecek, arsa-arazi düzenlemeleri gelişmiş konut bölgeleri, çok katlı ruhsatsız bölgeler
gerçekleştirecek, barınma hakkını gözetecek ve ıslah imar planı yapılmış veya yapılacak alanlar
yaşam boyu mülklendirmelere konu edilecek girmektedir.
uygulama araçları ve finansman modelleriyle
Düzenlenecek Konut Alanlarında öncelikle pilot
desteklenecektir. Bu ve benzeri yeni uygulama
bölgeler belirlenerek, gecekondu ve kaçak yapılaşmış
araçları ve finansman modellerinin geliştirilerek
alanların sağlıklılaştırılması, tasfiyesi, mevcut
uygulanması, bu planın temel yaklaşımlarından biri
yerlerin düzenli iskan alanlarına dönüştürülmesi,
olarak benimsenecektir.
imar haklarının aktarılması ya da metropoliten konut
Uygulanacak dönüşüm eylem planlarında bu gelişme alanlarına nakledilmesi gibi stratejiler içeren
planla koruma stratejisi getirilmiş alanların, doğal, “Dönüşüm Eylem Planları” gerçekleştirilecektir.
kültürel, tarihi, çevresel değer ve bağlamlarının
Düzenlenecek Konut Alanları’nda yapılacak
yitirilmemesine yönelik önlemler alınacak,
dönüşüm eylem planlarında; yoğunluk, yapılaşma
hassasiyetler geliştirilecektir.
koşulları ve sosyal donanım standartlarına ilişkin
Yapılaşması tamamlanmış alanlarda; toplumsal özel koşullar, sosyal ve ekonomik yerel kalkınma
yönden psikolojik rahatsızlık yaratan unsurları ve programları, yerel özgünlükler, kent bütünü ve
özellikle otopark, oyun alanı, açık mekan eksikliğini yakın çevre ilişkileri ve 3194 Sayılı İmar Kanunu ve
giderici, sosyal bütünleşme ve komşuluk ilişkilerini ilgili yönetmeliklerinin belirlediği ilke ve standartlara
pekiştirici, sosyal donatı alanları ve kentsel teknik göre değerlendirilerek saptanacaktır.
Düzenlenecek konut alanları içerisinde yer alan kırsal nitelikli yerleşimin temel karakteristiklerinin
gecekondu bölgeleri için yapılacak dönüşüm algılanmasına yönelik analizler gerçekleştirilecek,
eylem planlarında temel öncelik; afete yönelik yerleşik alana ilişkin doku, yapı kalitesi, doluluk-
düzenlemelerle, sağlıklı yaşanabilir çevreler boşluk, mekan oluşumu vb. analizleri neticesinde
oluşturmak, bölgenin sosyo-demografik yapısını üretilecek geleneksel/yerel karaktere uygun yapı
iyileştiren, barınma sorunlarını odağına alan ve düzeni oluşturulmasına imkan sağlayacak imar
olabildiğince yerinde çözen bir dönüşüm açılımı
planları yapılacaktır.
üretmek olacaktır.
B.2.1.3. PLANLI-YAPILAŞMASI Bu plan kapsamında sınırları tarif edilen kırsal
TAMAMLANMAMIŞ KONUT ALANLARI nitelikli yerleşim alanlarında, alt ölçekli imar planları
yapılıncaya kadar “Plansız Alanlar Yönetmeliği”nin
Bu planın onaylanmasından önce mevzuat ilgili hükümleri uygulanacaktır.
hükümlerine göre planlama çalışmaları
tamamlanarak imar uygulamalarına başlanmış Kırsal nitelikli yerleşmelerin planlanmasında,
ancak halen iskan edilebilir durumda olmayan veya yerleşmelerin, sosyal, ekonomik, kültürel, çevresel
yapılaşma başladığı halde ancak henüz doygunluğa ve mekansal yapısı ve karakterine göre, yerleşim
ulaşmamış alanları ifade eder. alanı kapsamında kalmak kaydı ile, kırsal turizm,
Onaylı imar planları ile getirilen koşullar dışında tarım ve hayvancılıkla ilgili depolama, paketleme
Planlı-Yapılaşmamış Konut Alanlarında tek parselde ve pazarlama gibi kullanımlar yer alabilir.
veya birleştirilmiş parsellerde yapı ve nüfus Turizm potansiyeli ya da kültürel-mimari
yoğunluğunu arttıracak, inşaat alanı ve kat adedi
özgünlüğü olan kırsal yerleşme alanlarında, mevcut
değişiklikleri yapılmayacaktır.
yapı stoğunun kullanılması özendirilerek, konut
Bu alanların süreç içerisinde iskan edilebilir konuma alanları içinde ev pansiyonculuğu ve kırsal turizm
ulaşması durumunda “Meskun (Düzenli) Konut tesislerinin yapım ve işletmesine izin verilir.
Alanları” başlığında açıklanan koşullar geçerlidir.
B.2.1.5. KÖY YERLEŞİK ALANLARI
“Bu planın onay sınırları içerisinde kalan, herhangi
bir yargı kararı ile iptal edilmemiş uygulama imar ve 5216 sayılı Yasa ile Büyükşehir Mücavir Alanı
parselasyon planları yürürlüktedir. Gelişme konut içerisine alınarak Köy tüzel kişiliği devam eden
alanları içi ya da dışında kalmakla birlikte, onaylı Orman köylerinin meskun alanlarını kapsamaktadır.
nazım ve/veya uygulama imar planları yargı kararına Bu alanlarda 442 sayılı Köy Kanunu ve 2924 sayılı
konu olarak iptal edilmiş ancak parselasyon planları Orman Köylülerinin Kalkınmalarının Desteklenmesi
yürürlükte olan ve yapılaşması tamamlanmamış Hakkında Kanun hükümleri geçerlidir.
alanlarda, bu planının ilke ve esasları ile uyumlu
olmak üzere, parselasyon planlarıyla oluşmuş Köy yerleşik alanlarına ilişkin öncelikli olarak
durumu çözümleyen plan kararlarının, belediye yapılacak olan imar planı çalışmalarında Kırsal
meclisi kararlarına bağlanarak güncellenmesi Nitelikli Yerleşim Alanları için belirtilen planlama
halinde uygulanmasına izin verilecektir”. (Ankara yaklaşımı esaslarına uyulacaktır.
Büyükşehir Belediye Meclisinin 15.08.2007gün ve
2035 Sayılı kararı ile eklenmiştir). Ormanların korunması, geliştirilmesi ve
genişletilmesi hedeflerine ulaşılmasını sağlamak
B.2.1.4. KIRSAL NİTELİKLİ YERLEŞİM amacıyla, ormanlar içinde ve bitişiğinde yaşayan
ALANLARI köy halkının; ekonomik, sosyal ve kültürel yönden
Kırsal nitelikli yerleşim alanları; 5216 sayılı kalkınmalarına katkı sağlayarak, orman köylülerinin
yasa uyarınca köy tüzel kişiliği sona ererek ormanlar üzerindeki olumsuz baskılarını en
mahalle statüsüne dönüşen yerleşim birimlerini aza indirmek, birinci derecedeki ilgilerini başka
göstermektedir. gelişim sektörlerine yöneltmek üzere Çevre ve
Kısaca dış mahalle olarak da adlandırılabilecek Orman Bakanlığı ile koordineli olarak geliştirilecek
bu alanlarda öncelikli olarak; kırsal ya da yarı projelerin hayata geçirilmesi esastır.
B.2.2. GELİŞME KONUT ALANLARI Gelişme konut alanlarından, daha önce onaylı
planı bulunan alanlarda, 2023 Başkent Ankara
B.2.2.1. ONAYLI PLANLARLA
Nazım İmar Planı uyarınca revizyon yapılması
BELİRLENMİŞ GELİŞME KONUT
durumunda, nüfus yoğunluğu için verilen aralıkların
ALANLARI
üst sınırı gerekçe gösterilerek, daha önce onaylı
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planının, bu planla verilmiş yapı ve nüfus yoğunluğu kesinlikle
planın onaylanması öncesinde, ilgili idarelerce arttırılamaz. Bu nüfus aralıkları gerekçe gösterilerek
onaylanmış planlardan bu planın ilkeleri ile uyumlu revizyon yapılamaz.
olduğunu ve/veya yapılacak müdahaleler ile Orta Yoğunluklu Kentsel Gelişme Alanları
uyumlu hale getirilebileceğini tespit ettiği, alanları
ifade etmektedir.Bu alanlar, 2023 Başkent Ankara 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı ile kentsel
Nazım İmar Planının yeni yerleşime açılması gelişme alanı olarak tespit edilmiş ilk kez yerleşime
kararını vermesinden önce verilmiş kararların, bu konu edilmesi kararı alınan ya da Büyükşehir
plan ilkelerine uyumluluğunun tespit edilmesi Belediyesine yeni bağlanan ilçe ve ilk kademe
belediyelerince daha önce planları yapılmış ve
gerekçesiyle planda ifadesini bulmuştur. Bu alanlarda
bu plan ile uyumlu hale getirilmek suretiyle
yerleşim tamamlanmadan alınabilecek önlem
uygulanmasında sakınca görülmeyerek planda
ve yaşam kalitesini arttıracak müdahaleler tespit
ifadesini bulmuş konut gelişme alanlarından brüt
edilmesi durumunda, gerekli görülen değişiklikler, nüfus yoğunluğu 60 ila 100 kişi/hektar arasına olan
bu planının ilkelerine göre gerçekleştirilecektir. bölgeleri kapsar.
Bu alanların yapılaşmasını tamamlaması halinde,
“Meskun (Düzenli) Konut Alanları” başlığında Seyrek Yoğunluklu Kentsel Gelişme Alanları
açıklanan koşullar geçerlidir. 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı ile
B.2.2.2. ÖNERİ GELİŞME KONUT kentsel gelişme alanı olarak tespit edilmiş, ilk
ALANLARI kez yerleşime konu edilmesi kararı alınan ya da
Büyükşehir Belediyesine yeni bağlanan ilçe ve ilk
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planının, kademe belediyelerince daha önce planları yapılmış
kentsel gelişmeye açılmasını öngördüğü alanları ve bu plan ile uyumlu hale getirilmek suretiyle
tanımlamaktadır. Planlı ancak yapılaşmasını uygulanmasında sakınca görülmeyerek planda
tamamlamamış, gelişmesi kayıt altına alınması ifadesini bulmuş konut gelişme alanlarından brüt
gereken, en yükseği orta yoğunluklu olarak nüfus yoğunluğu 40 ila 60 kişi/hektar arasına olan
yerleşime açılan gelişme konut alanlarında; bölgeleri kapsar.
o Öncelikle ada bazında uygulama yapılmasına Çok Seyrek Yoğunluklu Kentsel Gelişme
yönelik özendirici stratejilerin alt ölçekli Alanları
planlarda belirlenmesi, 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı ile, kentsel
o Bölge bütününde parçacı ve diğer alanların gelişme alanı olarak tespit edilmiş ilk kez yerleşime
uygulamaya geçmesini güçleştirecek uygulamalar konu edilmesi kararı alınan ya da Büyükşehir
yerine, nazım imar planlarında tarif edilecek Belediyesine yeni bağlanan ilçe ve ilk kademe
etap sınırları bütününde uygulama yapılması, belediyelerince daha önce planları yapılmış ve
bu plan ile uyumlu hale getirilmek suretiyle
o Bölge ve etap bütününün tüm sosyal ve teknik uygulanmasında sakınca görülmeyerek planda
altyapı gereksinimlerinin karşılanması, ifadesini bulmuş konut gelişme alanlarından brüt
o Tüm doğal, çevresel, kültürel değerler, orman nüfus yoğunluğu 20 ila 40 kişi/hektar arasına olan
varlığı ve tarımsal yapıyla uyumluluğu bölgeleri kapsar.
sağlanabilmesi amacıyla gerekli önlemlerin B.2.2.3. İKİNCİL KONUT ALANLARI
alınması, gerekiyorsa Toprak Koruma (HAFTASONU EVLERİ)
Projelerinin yapılması,
Kentsel yaşam içerisinde doğa ile bütünleşme ve
esastır. kırsal alana açılabilme amaçlarıyla kentsel iç turizme
ve kentlinin hafta sonunu kullanabilmesine yönelik yerleşimin gelişme alanlarında brüt nüfus yoğunluğu
olarak tespit edilmiş ya da bu planla önerilen ikincil 50 kişi/hektardan fazla olamaz. Gelişmenin, niteliği,
konut alanlarını tanımlar. Bu alanlarda maksimum yön ve büyüklüğü yerleşme bazında detaylı olarak
nüfus yoğunluğu 20 kişi/hektar olabilir. Böylesi sürdürülecek planlama çalışmaları kapsamında
bölgelerin yapıya boğulmuş ve doğayla bütünleşme yapılacak analizlere göre belirlenir.
hedefinden uzaklaşan beton yığınları haline “5216 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten
gelmemesi amaçlarıyla; önce ilgili kurum-kuruluşlar tarafından onaylanan
o Parsel büyüklüklerinin bölgesel dinamikler “Köy Gelişme Planları”, 1/25.000 ölçekli
doğrultusunda en büyük düzeyde tutulması, 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı’nda
o Ayrı parsellerdeki yapı yoğunlukları ve gösterilmemiş dahi olsa yürürlüktedir. Ancak bu
imar haklarının bir parsele toplanmasının planların uygulanabilmesi için; 3194 Sayılı Kanun
engellenmesi, ve ilgili yönetmeliklerinin öngördüğü biçimde
imar planı tekniğine göre yapılaşma koşullarının
o Yapıların az katlı, doğayla bütünleşen nitelikte belirlenerek ilgili ilçe ve ilk kademe belediyelerinin
tasarlanması, meclis kararına bağlanması ve büyükşehir belediye
o 5403 sayılı Kanun uyarınca “Toprak Koruma meclisince onaylanması gereklidir”. (Ankara
Projelerinin” yapılmış olması, Büyükşehir Belediye Meclisinin 15.08.2007 gün ve
o Varsa orman varlığı ve tarımsal potansiyel ile 2035 Sayılı kararı ile eklenmiştir).
bütünleşen ve doğal değerlere zarar vermeyen B.2.2.5. KÖY GELİŞME ALANLARI
kentsel tasarım projeleri gerçekleştirilmesi,
5216 Sayılı Kanun uyarınca orman köyü olarak
esastır. Ankara Büyükşehir Belediyesine bağlanan, mücavir
İkincil konut alanları, düzenli ikamet edilen alanlar alan niteliğindeki köylerin gelişme alanlarını ifade
olmadığı için, kentsel alan nüfus hesabı dışında etmektedir. Bu alanların yoğunluğu ve yapı stoğu,
tutulmuş ancak yapılaşma kararı verilmiş ve/veya meskun alanın yoğunluğunu ve yapı stoğunu
verilen alanlar olması nedeniyle, yapılaşmaya dair aşmayacak şekilde belirlenecektir. Kırsal nitelikli
tüm kısıt ve koşulların hayata geçirilmesi ilkesi yerleşimin gelişme alanlarında brüt nüfus yoğunluğu
benimsenmiştir. Bununla birlikte, bu alanların 50 kişi/hektardan fazla olamaz. Gelişmenin, niteliği,
öncelikle ikincil konut yerleşimine konu edilip yön ve büyüklüğü yerleşme bazında detaylı olarak
daha sonra kalıcı iskan bölgeleri haline getirilmesi sürdürülecek planlama çalışmaları kapsamında
yönünde bir süreç yaşanmaması için gerekli yapılacak analizlere göre belirlenir.
önlemler alınacaktır. Bu anlamda, bu alanların hafta “5216 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten önce
sonu ve tatil dönemlerinde kullanılmasına yönelik ilgili kurum-kuruluşlar tarafından onaylanan “Köy
kullanım kararları üreten bir planlama yaklaşımı Gelişme Planları”, 1/25.000 ölçekli 2023 Başkent
benimsenecektir. Bu alanların planlanması sırasında Ankara Nazım İmar Planı’nda gösterilmemiş dahi
Düzenleme Ortaklık Payı hisselerinin alınması ve olsa yürürlüktedir”. (Ankara Büyükşehir Belediye
gereğince değerlendirilmesi zorunludur. Meclisinin 15.08.2007gün ve 2035Sayılı kararı ile
B.2.2.4. KIRSAL NİTELİKLİ YERLEŞİMİN eklenmiştir).
GELİŞME ALANI B.2.2.6. ÜST ÖLÇEKLİ PLANIN ONAY
Ankara Büyükşehir Belediyesine 5216 Sayılı Kanun SÜRECİNDE ONAYLANMIŞ PLANLAR
ile bağlanmış dış mahalle niteliğindeki kırsal ya “Ankara Büyükşehir Belediye Meclisinin 18.05.2007
da yarı kırsal nitelikli yerleşim alanlarının gelişme gün ve 1365 sayılı kararı uyarınca, 1/25000 ölçekli
alanını ifade etmektedir. Bu alanlar kırsal nitelikli 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı’nın
yerleşim alanlarına ilişkin yapılacak olan planlama belediye meclisine sunulması ve onaylanması
çalışmaları sonucunda yerleşime açılacaktır. sürecinde, Belediye Meclisince onaylanan imar
Bu alanların yoğunluğu ve yapı stoğu, meskun planları yürürlüktedir”. (Ankara Büyükşehir Belediye
alanın yoğunluğunu ve yapı stoğunu göz önünde Meclisinin 15.08.2007 gün ve 2035 Sayılı kararı ile
bulunduracak şekilde belirlenecektir. Kırsal nitelikli eklenmiştir).
B.3. ÇALIŞMA ALANLARI Bu amaçla, Merkezler Ana Planı’nda “Merkezi

İş Geliştirme Bölgeleri” tanımlanacaktır. Bu
B.3.1. MERKEZİ İŞ ALANI (MİA)
merkez bölgeleri için meclis kararı ile Büyükşehir
Türkiye Cumhuriyetinin Başkenti Ankara’nın kalbi Belediyesi, İlçe Belediyesi, mülk sahipleri,
niteliğindeki merkezi çalışma alanlarını kapsar. meslek odaları, dernek ve vakıf temsilcilerinin
Kentin tarihsel gelişme sürecinde Ulus, Yenişehir, katılımıyla alan yönetimleri oluşturulacaktır.
Tunalı-Kavaklıdere, Çankaya-Uğur Mumcu aksına Tanımlanan merkez bölgesindeki var olan sorunlar
oturan merkezi iş alanı gelişimlerinin bulunduğu için çözüm geliştirme, işletmeler bazında iş
çekirdeği ve bu planla tarif edilecek yeni merkezi geliştirme stratejileri oluşturma, rekabet edebilme
iş alanı gelişmelerini tanımlar. Bu plan kapsamında kapasitelerinin artırılması, merkez güzelleştirme,
yapılması istenen “Merkezler Ana Planı”nın sokak ve cephe estetiğinin denetlenmesi, bakım ve
belirleyeceği politikalar bağlamında oluşturulması işletme sisteminin oluşturulması ve izlenmesi gibi
tasarlanan merkezler sisteminin odağını oluşturur. hususlar Büyükşehir Belediyesince yönergelerle
Merkezler Ana Planı; daha önce Bölge Kat Nizamı düzenlenecektir.
Planı kapsamında oluşmuş ve ticaret yolları-bölgeleri Merkezi İş Alanlarında; büro-ofis vb. kentsel yönetici
kapsamında yapılaşma koşulları netleşmiş merkez hizmetler , iş hanı, lokanta, çarşı, çok katlı mağaza,
işlevlerinin bulunduğu alanlar ve yakın çevresinde banka, otel, sinema, tiyatro gibi sosyal- kültürel
bulunan ve ticaret yolu-bölgesi statüsünde olmadığı tesisler; yönetimle ilgili tesisler, eğitim ve sağlık
halde merkez işlevleri ile yoğunlaşan alanların tesisleri vb. ile merkezin canlılığını, sürekliliğini ve
bütününü kentsel sistem bazında yorumlayıp, güvenliğini sağlayacak konut üniteleri yapılabilir.
yönlendirecektir. Merkezler ve çevresinde karışık kullanımların
(mixed use) oluşturulması özendirilecektir.
Merkezi iş alanının yaşadığı desantralizasyon
sürecinde bir dizi sorunla karşılaşan ve Merkezi iş alanındaki yeni yapılaşma ve yerleşim
çöküntüleşme tehlikesi yaşayan Başkentin kalbi koşullarını diğer merkez gelişimleri ile birlikte
tanımlayacak Merkezler Ana Planı tamamlanıp
için, merkezler bütünü ve Merkezler Ana Planı
onaylanmadan, mevcut merkezde yapı ve nüfus
kapsamında ulaşım dolaşım, otopark-yaya, işlevsel
yoğunluğu arttırıcı düzenleme, tevsi çalışmaları
bütünlük vb. sorunları giderme amaçlı özel projeler yapılmayacaktır.
belirlenerek koruma, yenileme, dönüşüm amaçlı
çalışmalar gerçekleştirilecektir. Uygulamaya esas Merkezi iş alanının kuzey kesimi olan Ulus
çalışmaların Merkezler Ana Planı ve özel proje Tarihi Kent Merkezi çevresinde, bölgenin tarihi
alanları için yapılacak kentsel tasarım hizmetleri ile ve kültürel dokusu ve geleneksel ticaret yapısıyla
biçimlenmesi sağlanacaktır. uyumlu canlandırma, sağlıklılaştırma projeleri
gerçekleştirilecek yaya bölge ve alanlarının bir
Büyük Alışveriş Merkezleri ve hipermarketlerin ulaşım-dolaşım-otopark sistemi ile entegre biçimde
gelişmesi ile değişen tüketim alışkanlıkları arttırılması hedeflenecektir. Ulus Tarihi Kent Merkezi
ve yaşadıkları içsel sorunları nedeniyle farklı ve geleneksel konut dokusunun kültürel, tarihi
biçimlerde “çöküntüleşme süreçleri”ne konu değer ve içerikleri ile yarattığı turizm potansiyelinin
olan Ulus ve Kızılay Merkezlerinde ivedilikle etkin değerlendirilmesi, bu potansiyeli, korunması
canlandırma-yenileme-onarım-dönüşüm amaçlı gerekli değer ve varlıklara zarar vermeksizin
proje paketlerinin hazırlanması, kent bütünü ve geliştiren çalışmaların özendirilmesi esastır. Ulus
Merkezler Ana Planı ile ilişkili bir biçimde hızla Tarihi Kent Merkezini canlandırıp, mekan kalitesini
hayata geçirilmesi, cephe düzenlemesinden, arttıracak özel kentsel tasarım ve kent mobilyası
otopark sistemine, tabela kirliliğinin kontrolünden, düzenlemeleri yapılması sağlanacaktır. “İş geliştirme
yaya bölgeleri düzenlemesine, altyapı tesislerinden, ve güzelleştirme” amaçlı alan yönetimleri ana plan
peyzaj unsurları, büfeler ve kent mobilyalarına kadar uyarınca oluşturulması özendirilecektir.
tüm unsurları içerecek kentsel tasarım projelerinin Merkezi iş alanının kendi içinde büyüyüp
bir alan yönetimi mantığı içinde düzenlenip saçaklanarak daha güneye yönlenmiş Kızılay
geliştirilmesi gerekmektedir. kesiminde de, Bölge Kat Nizamı Planı ile kendi içinde
arttırılan yoğunluklar ile gerekli teknik ve sosyal B.3.2. STRATEJİK ALT MERKEZLER (SM)
altyapıdan yoksunluklar dikkate alınarak, yenileme Kentin konut alanları ile iç içe ve merkezi iş alanı
ve dönüşüm projeleri gerçekleştirilebilir. Ekonomik dışında yoğunlaşan ticari işlevlerin bulunduğu
ömrünü tamamlamış bazı merkez-çekirdek alanları kapsar. İkincil nitelikli merkezi iş alanları
adaların, açık-kapalı, dolu-boş, yaya-araç dengesi olan ve daha çok konut alanlarının gelişmesi
uyarınca kapsamlı analizler ve kentsel tasarım sürecinde yol boyu ve/veya kendi içinde
projelerine dayalı olarak yenilenmesi önerilebilir. yoğunlaşıp dönüşerek oluşan bu tür merkezler,
Bu tip alanların belirlenmesinde Merkezler Ana merkezi iş alanı ile yoğun ilişki ve işbölümü içinde
Planı ve Merkezi İş Geliştirme Bölgeleri analiz ve işleyen bir sistemin parçalarıdır. “Merkezler Ana
değerlendirmeleri kullanılacaktır. Bu alanlarda ada Planı” kapsamında detaylı olarak analiz edilecek
ortalarında etkin değerlendirilemeyen boşlukların ve gelişimlerine yönelik kararlar oluşturulacak
gerek yenileme projelerinde ve gerekse mevcut “stratejik alt merkezler”in; bulunduğu bölgenin
haliyle, yapı adasındaki nüfusun gereksinimlerini hizmetlerini karşılaması, yakın çevresinin
karşılayacak biçimde otopark kapasitesini dönüşümüne-gelişimine yönelik katkılar sağlaması
arttırabilmesi amacıyla değerlendirilmesi ve merkezi iş alanı ile “takımyıldız” biçiminde
sağlanabilir. Böylesi düzenlemelerde, ada bazıyla ilişkilenmesi sağlanacaktır. Merkezi iş alanının
sınırlı olmayan yakın çevresi ile ilişkilerini etüd desantralizasyonu sürecinde, diğer alt merkezlerin
eden ve merkezi iş alanına yönelik ulaşım- üstlenecekleri işlevlere ve uzmanlaşmalarına ilişkin
otopark etüdlerinin ilkeleriyle çelişmeyen projeler bir ufuk genişliğinin de yaratılacağı Merkezler Ana
geliştirilmesi sağlanacaktır. Bunun dışında merkezi Planı’nda, merkezi iş alanının çöküntüleşmesi
iş alanı güney kesimi ve güney saçaklanmasında sürecini dengeleyen bir stratejik alt merkez seçimi
yaya bölgelerinin arttırılması, “iş geliştirme ve yapılmasına da özen gösterilecektir.
güzelleştirme” amaçlı alan yönetimlerinin ana
plan uyarınca oluşturulması, yaya ulaşımının Belirlenecek stratejik alt merkezlerin özel proje
kolaylaştırılacağı düzenlemelerin yapılması, alanları olarak ele alınması önerilecek olup, böylesi
merkeze kimlik ve kişilik kazandıracak cephe, alt merkezlerde işlevsel-yapısal bütünlük ve denge,
tabela, kaldırım, kent mobilyası vb. özel düzenleme ulaşım-yaya, dolaşım ilişkilerini de gözeten özel
ve projelerin hayata geçirilmesi özendirilecektir. planlama ve kentsel tasarım faaliyetleri üzerinden
uygulamaya geçilmesi istenecektir. Her bir stratejik
Merkezi iş alanının kuzey ve güney kesimleri
alt merkezde bulunacak faaliyetler ve yoğunluklar,
arasındaki entansif kullanımlar fonu, açık alan
anılan kapsamlı planlama/projelendirme çalışmaları
dengesini koruyacak biçimde merkezi iş alanı
sonrası belirlenecek olup, bu çalışmaların
bütününde bir olanak olarak değerlendirilmesi
Merkezler Ana Planında belirlenen takvime göre
sağlanacaktır. Bu konunun doğu ucundaki
tamamlanmasına kadar, anılan bölgelerde yer
Hastaneler Bölgesi’nde yoğunlaşan ulaşım-otopark
alacak hizmetler onaylı planlarına ve Ankara İmar
sorunlarının bölge için özel olarak hazırlanacak bir
Yönetmeliği’ne göre belirlenecektir. Stratejik alt
Yönetim Planı kapsamında ele alınması esastır. Bu
merkezlerde de “iş geliştirme ve güzelleştirme”
çerçevede, Merkezler Ana Planı ve Ulaşım Ana Planı
amaçlı alan yönetimleri ana plan uyarınca
ile bütünleşen bir dil ve anlayış birliği geliştirilmesi
oluşturulacaktır.
gerekmektedir.
Planda önerilen stratejik alt merkezler olan;
Onaylı planlarında kentsel servis-çalışma alanı
olarak tanımlanmış, ancak merkez işlevlerini • Bahçelievler
yüklenme eğilimindeki Eskişehir Yolu koridoru, • Demetevler
Mustafa Kemal Mahallesi çevresi ile bu planın • Çayyolu 8. Cad.
atanan nüfuslar uyarınca oluşmasını gerekli • Turan Güneş, Or-An
gördüğü Güneybatı Ankara’da Dodurga Çevresinde,
• Batıkent
Merkezi İş Alanı ve ofis işlevlerinin yer aldığı özel
projeler yürütülecektir. Bu alanların merkezi iş • Eryaman-Göksu
alanı işlevleri ile değerlendirilebilmesine yönelik • Pursaklar-Saray
planlama çalışmaları gerçekleştirilecektir. • Siteler
• Hatip Çayı-Mamak Büyük alışveriş merkezlerinin nitelik ve canlılığını

• Nato yolu yitirmesine yol açtığı alt merkezlerde iş geliştirme
• Beytepe ve gündelik ticaretin devamlılığını sağlayacak, yerel
küçük girişimciyi koruyacak, mahalle ölçeğindeki
• Tuluntaş
alışveriş dokusu ve varlığının yitirilmemesi amaçlı
• Sincan Saraycık yerel mikro kalkınma projeleri, sosyal ve ekonomik
• Etlik Cad.- Ovacık açılımlar içeren özel projeler oluşturulacak, büyük
• Susuz-Yuva’nın, alışveriş merkezleri ve hipermarketlerin yer
merkezi iş alanı ile bütünleşen, merkezi iş seçiminde bu hassasiyet ve gereklilikler göz önünde
alanının bazı işlevlerini yüklenip bazı konularda bulundurulacak, gerekli özendirme kaçındırma
uzmanlaşan, perakende ticaret işlevlerini aşarak, politikaları Merkezler Ana Planı ile eşgüdümlü ve
merkezi iş alanına takımyıldız gibi bağlanan onu da yönlendirecek biçimde yapılacaktır.
özel merkezler olarak planlanması esastır. Bu B.3.4. BÜYÜK ALIŞVERİŞ MERKEZLERİ-
merkezlerden meskun alanlar içindeki Demetevler HİPERMARKETLER
benzeri örneklerin, bulunduğu bölgedeki dönüşümü
tetikleyip, yapılacak afet ve yaşayanların yaşam Kentsel alanda giderek önemli bir yer seçim kararı
kalitesini arttırma amaçlı kentsel dönüşüm projeleri haline gelen ve kentsel altyapı, kent içi ulaşım,
ile bütünleşen bir nitelik taşıması sağlanacaktır. yakın çevresinde yarattığı dönüşüm-spekülasyon
süreçleri ve kentsel işlevlerin dağılımı-ilişkileri
B.3.3. DİĞER ALT MERKEZLER bağlamında çok stratejik öneme sahip nitelikleriyle
Merkezi iş alaları ve stratejik alt merkez gelişimleri ön plana çıkan, 1500 m2’den büyük kapalı
ile ilişkili, daha çok konut alanları içi yakın alana sahip büyük ölçekli alışveriş merkezleri ve
dönem ticari gereksinimlerin karşılandığı, tüketici hipermarketleri tanımlar. Kentin merkezi iş alanı
hizmetlerle yoğunlaşmış çalışma alanlarını kapsar. ve ticari dokusu üzerinde de önemli etkisi bulunan
Bu tip merkez gelişimlerinin konut alanları büyük alışveriş merkezleri ve hipermarketlerin yer
içerisinde kontrolsüz ve yeni yapı-işlev sorunları seçimi ve faaliyetlerine ilişkin bir dizi ilke ve esasın
yaratarak gelişme eğilimleri ve yarattığı sorunların benimsenmesi yerinde görülmektedir.
“Merkezler Ana Planı” kapsamında yapılacak tespit
ve öneriler ile aşılması sağlanacaktır. Buna göre, öncelikle; büyük mağazalara ilişkin yer
seçim süreci, ekonomik ve mekansal bir planlama
Çoğunlukla yol boyu gelişmeler olarak biçimlenen faaliyeti olarak biçimlenebilmesi amacıyla “stratejik
alt merkezlerde bulunacak faaliyetler ve yoğunluklar, kentsel ve çevresel etki değerlendirmesi” analizi
söz konusu Ana Plan çalışmaları sonrası belirlenecek olarak tarif edilmiştir. Bu analizle; yer seçimine konu
olup, bu çalışmaların belirlenen takvime göre büyük mağazanın bölge ve kent içindeki yerinden
tamamlanmasına kadar, anılan bölgelerde yer başlayarak, kentin ekonomik yapısı, demografik
alacak hizmetler onaylı planlarına ve Ankara İmar yapısı, sosyo-ekonomik dokusu ve mekansal
Yönetmeliği’ne göre belirlenecektir. dinamikleri bağlamında, kimlik, alan büyüklüğü,
Alt merkezlerin kentsel gelişme sürecinde kendi yerleşim dokusu, erişilebilirlik, kentsel ekonomik
eğilimleri ve altyapı sorunlarıyla yol boyu sisteme etki, afet ve acil durumlara duyarlılık,
gelişmesini önleyebilmek amacıyla gelişme kentsel ulaşım ve altyapı, çevresindeki benzer
konut alanlarında ve plan revizyonu yapılacak türdeki merkezlere olan mesafe, alışveriş merkezi
alanlarda ünite merkezi niteliğinde ve/veya tüm ve yakın çevresi ulaşım, otopark ve teknik-sosyal
ulaşım-otopark sorunları çözülmüş alt merkezler altyapı ilişkileri, alışveriş merkezine ilişkin genel
tasarlanması özendirilmelidir. Meskun alanlarda bir kentsel tasarım projesi ve avan proje üzerinden
yol boyu oluşmuş alt merkez alanlarında ise yapıya dair temel standart ve ilişkiler bütünlüğünün
ulaşım-dolaşım, yaya erişimi, otopark vb. sosyal kurgulanabilirliği gibi birçok konuyu içeren bir
donatı ve teknik altyapı gereksinimlerini gidermeye “stratejik kentsel ve çevresel etki değerlendirmesi”
ve kent mobilyası unsurlarını oluşturmaya yönelik raporu hazırlanması gerekmektedir. Bu incelemenin
sağlıklılaştırma, canlandırma projelerinin hayata bir standarda eriştirilip, tüm büyük mağazalar için
geçirilmesi esastır. asgari araştırma zorunluluklarını tanımlaması bir çok
yararı da beraberinde getirecektir. Örneğin böylesi İmar Kanunu’nun 9. maddesinde, bu tip kurum
kapsamlı bir stratejik etki değerlendirme raporu ve kuruluşların yer seçimi ve faaliyetlerinin
ile, tesisin kente ve kamuya fayda ve maliyetleri sürdürülmesi anlamında tanımlanan istisnaların,
tüm boyutları ile incelenebilecek, tesisin yer bu plan kapsamında tanımlanan ilke, esas ve
seçiminde optimum koşullar araştırılacak, raporu öncelikler gözardı edilmeksizin hayata geçirilmesi
okuyup, değerlendirecek tüm kurum ve kuruluşlar sağlanacaktır.
için de değerlendirme ve görüş bildirme kolaylığı Bu plan sonrası hazırlanacak “Kamu Kurum
oluşacaktır. Bu çalışmanın ayrıntısı ve alışveriş Kuruluş Alanları Ana Planı” kapsamında, kamu
merkezlerinin büyüklükleri-işlevleri doğrultusunda kurumlarının yer seçimine yönelik ilke ve gereğinde
yaratacakları gereklilikler ve kendi gereksinimlerin desantralizasyon koşulları da üretilecektir. Kamu
ise “Merkezler Ana Planı” kapsamında ele alınması kurumlarına yönelik ana planın oluşturulması
sağlanacaktır. aşamasında, merkezler ana planı ile eşgüdüm
Büyük alışveriş merkezleri için yapılacak stratejik sağlanacak ve eğitim-sağlık-kültür gibi kamusal
kentsel çevresel etki değerlendirmesi analizinin hizmetlerle, merkez işlevleri ve kamu kurumlarının
sadece yeni kurulacak tesisler için yapılması yeterli sunduğu hizmetlerin birlikte ele alınması suretiyle,
olmayacaktır. Bu nedenle Merkezler Ana Planı’nda kamu kurumlarının yer seçimine ve faaliyetine
belirlenecek ilkelere göre daha önce yer seçmiş ve yönelik açılımlar geliştirilecektir. Anılan ana
faaliyette bulunan büyük alışveriş merkezler ve plan kapsamında kentin merkez bölgelerinden
hipermarketlerin de kentsel ve çevresel etkilerinin desantralizasyonu önerilen kuruluşların boşaltacağı
analiz edilip, gereğinde rehabilite edilebileceği alanların yeniden değerlendirilmesinde ise;
bir dizi önlemin alınması gerekmektedir. Bu plan bulunduğu bölge bütününde ele alınması, yeni bir
yapı ve nüfus yoğunluğu yaratmaması, kamusal
sonrası, 1500 m2’den fazla kapalı alana sahip tüm
kullanım amacına yönelik olarak düzenlenmesi, açık-
büyük alışveriş merkezleri için stratejik çevresel
yeşil alan sistemi ve bütünlüğünün yitirilmemesi,
etki değerlendirmesi analizi gerçekleştirilerek, bu
dönemsel özellik yansıtan yapıların korunması vb.
tip merkezlerin çevre ilişkileri ve yarattıkları etkiler
ilkeler göz önünde tutulacaktır.
ayrıntıları ile tespit edilerek, gerekli önlem ve
müdahale araçları gerçekleştirilecektir. B.3.6. TURİZM ALANLARI
B.3.5. KAMU KURUM VE KURULUŞLARI Ankara’da Kongre Turizmi ve ilişkili sektörlerinin
geliştirilmesi esastır. Bu amaçla, Kongre-Kültür
Başkent Ankara için büyük önem taşıyan ve bu plan Merkezleri, Kongre Vadisi, bunlarla bütünleşen
kapsamında özel bir gösterim ile belirlenen “ulusal Fuar, Sergi vb. etkinlikler ile konaklama
merkezi yönetim alanları” dışında kalan kamu birimlerinin yapılabileceği özel projelerin
kurum ve kuruluş alanlarını kapsar. Bu alanlar geliştirilmesi özendirilecektir. Ankara’da geliştirilip
içerisine merkezi yönetim kurumlarının taşra özendirilebilecek Turizm türleri ve yer seçimleri
teşkilatlarını oluşturan il müdürlükleri de alınmıştır. için daha önce yapılmış Turizm Envanterinin
Bunun dışında, eğitim, kültür, sağlık tesislerinin de güncellenmesi ve Kültür, Koruma çalışmaları
içerisinde bulunduğu bir bütünlükte ele alınması ile bütünleşen bir “Kültür-Turizm Ana Planı”
gereken ve “Kamu Kurum Kuruluş Alanları Ana yapılması gerekmektedir. Bu planda, kültür ve
Planı” bağlamında yönlendirilmesi sağlanacak olan doğa varlıklarını tüketmeksizin geliştiren ve kentsel
resmi kurum alanlarıdır. turizme katabilen bir ilke benimsenmesi esastır.
Kamu tesisleri, bu planla önerilen büyük alan 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı sonrasında
kullanımı gerektiren kamu kuruluş alanlarında ve tüm yerleşmelerin turizm potansiyelin analiz
imar planlarında bu amaçla planlanmış alanlarda edilip etkin değerlendirilebilmesine yönelik
gerçekleştirilecektir. Kamu kuruluşu niteliğindeki olarak yapılacak envanterleme ve Kültür-Turizm
yönetim, sosyal-kültürel tesis alanları, merkezi iş Ana Planı kapsamında; Ayaş, tarihi yapıları ve
alanlarında, konut dışı kentsel çalışma alanlarında, içmeceleri, Çanıllı gölet ve çevresi günübirlik turizm
imar planında planlamak kaydı ile sosyal, kültürel, potansiyeli, Çubuk, turşu ve tarımsal potansiyeli,
rekreasyon ve fuar alanları içinde de yer alabilir. Kalecik, üzüm-şarap ve tarımsal potansiyeli, Kazan-
Kızılcahamam ve Karaali-Beynam aksları, orman belirtilmiş ilkelere ve planda ifadesini bulmuş

alanları, günübirlik turizm potansiyeli ve bunlarla kararlara uyumsuz görüş verilmemesi esastır. 2023
sınırlı olmayan diğer tüm potansiyeller etkin Başkent Ankara Nazım İmar Planına göre yapılması
biçimde değerlendirilecektir. gereken “Sanayi ve Çalışma Alanları Ana Planı”nın
ilke ve esaslarına uyulacaktır. Tüm organize
Turizm tesis alanlarında imar planlarında belirtilmesi
sanayi tesislerinin çevresel ve doğal değerlere zarar
kaydı ile, otel, tatil köyü, motel, pansiyon vb.
vermeyecek, kirletici unsurlarından arındırılmış
“Turizm Tesisleri Yönetmeliği”nde yer alan tesisler
ve her tür sağlık-güvenlik-koruma önlemi alınmış
yapılabilir.
bir biçimde faaliyete geçebilmesine yönelik olarak
Turizm tesislerinin yapılaşma ve parselasyon planlama ve uygulama çalışması yapılacaktır.
koşulları alt ölçekli imar planlarında belirlenecektir.
B.3.8. TEKNOLOJİ GELİŞTİRME
Turizm tesis alanı olarak planlanmış alanlarda,
BÖLGELERİ (TGB)
yapılan turizm tesis ve yapıları başka amaç
için kullanılamazlar. Turizm tesis parsellerinde, 4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununa
tapu kütüğünün beyanlar hanesine “toplumun göre yer seçimi yapılmış ve faaliyete geçen; ODTÜ
yararlanmasına ayrılan yapı ve turizm tesisi” Teknokent, ODTÜ-Ostim Kuluçka Merkezi, Bilkent
yazılacak ve tapu tescil işlemi yapılmadan inşaat Ankara Teknoloji Geliştirme Bölgesi, Hacettepe
izni verilmeyecektir. Üniversitesi TGB, Ankara Üniversitesi TGB ve Gazi
Üniversitesi TGB için belirlenmiş sınır ve yapılmış
Günübirlik kullanım alanlarında konaklama ve
onamalara uyulacaktır. Teknoloji Geliştirme
kamping üniteleri içermeyen, yeme, içme, eğlence,
bölgelerine ilişkin tüm planlama ve uygulama
sportif ve rekreatif ihtiyaçları karşılamaya yönelik
çalışmalarında, 4691 Sayılı Kanun ve ilgili mevzuata
olan kahvehane, büfe, lokanta, çay bahçesi, gazino,
uyulması esastır. Bununla birlikte, teknoloji geliştirme
açık sinema, yüzme havuzu vb. Yapı ve tesisler
bölgelerinin planlanması süreçlerinin kent bütünü
yapılabilir.
ve yakın çevresi ile kuracağı ilişkiler bağlamında ele
B.3.7. ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ alınması ve kentsel-bölgesel planlama çalışmaları
(OSB) ile uyumlu-bütünleşen bir yaklaşımla geliştirilmesi
5462 Sayılı Organize Sanayi Bölgesi Kanunu ve bu sağlanacaktır. Bu plana dayalı olarak hazırlanacak
Kanunun uygulama yönetmeliğine göre sınırları “Sanayi ve Çalışma Alanları Ana Planı”nın ilke ve
tespit ve ilan edilmiş, organize sanayi bölgelerini esaslarına uyulacaktır.
tanımlar. Halen faaliyette bulunan Sincan, İvedik, B.3.9. BİLİŞİM VADİSİ, ARAŞTIRMA-
Ostim, Başkent (Temelli) Organize Sanayi Bölgeleri GELİŞTİRME (AR-GE) MERKEZLERİ
yanısıra, yer seçim çalışmaları tamamlanmış
Türkiye Cumhuriyetinin Başkenti Ankara’nın
planlama ve uygulama aşamasına gelen Organize
buluşçu-yenilikçi ve yaratıcı bir kent olabilmesi adına
sanayi bölgelerini ve yer seçim çalışmaları süren
inovasyon-yenilikçilik alanında da önemli atılımlar
ihtisas organize sanayi bölgelerini kapsar.
yapması gerekmektedir. Bu anlamda daha önce
Kendi mevzuatı uyarınca planlama ve uygulama kentte kurulu bulunan teknoloji geliştirme bölgeleri
çalışmaları süren organize sanayi bölgelerinin yanısıra bunlarla bütünleşen ve kentin yenilikler
gerek yer seçimi ve gerekse işlevsel-yapısal yaratmasına iletişim bilişim teknolojilerine uyum
niteliklerine ilişkin yaklaşımların belirlenmesinde yapabilmesine yönelik yeni araştırma geliştirme
bu plan hüküm ve esaslarına uyulacaktır. Yeni bölgelerinin oluşturulması ve desteklenmesi esastır.
organize sanayi bölgesi yer seçimleri için verilecek Bu amaçla kentin muhtelif noktalarında (kuzey
kurum görüşlerinde, öncelikle mevcut yaratılmış koridoru Susuz çevresi, Güvercinlik havaalanı,
kapasitelerin etkin değerlendirilmesi dikkate doğu koridoru-Lalahan çevresi, güneybatı koridoru,
alınarak, bu plan ilke ve stratejilerine göre hareket güney koridoru, Esenboğa yolu, Karapürçek
edilecektir. Bu planda tespit edilmiş organize sanayi ve Temelli) araştırma geliştirme bölgeleri tespit
bölgeleri dışında sadece mülkiyet bilgileri veri kabul edilmiş ve bunları bütünleyen bir bilişim vadisi
edilerek yapılması istenen yer seçim taleplerinde, yerseçimi öngörülmüştür. Bu alanların kentin
Büyükşehir ve bağlı belediyelerce bu plan ile gelişiminde büyük önem taşıyan ve yaratıcı-buluşçu
dinamikleri ile gerek kentin ekonomisine, gerek nitelikleri ve kamu yararı unsurlarının birlikte
kimlik değerlerine ve Sosyo-demografik yapısına değerlendirilip, bir dengeye oturtulabilmesi
sunabileceği katkılar doğrultusunda özendirilmesi için, bu tip tesislerden daha önce kurulmuş ve
esastır. Sanayi ve Çalışma Alanları Ana Planında ruhsatlandırılmış olanlarından, kentsel gelişme
bilişim teknolojileri sektörüne özel bir önem süreci içinde konut alanları içi ve yakın çevresinde
verilecek ve diğer sektörlerle ilişkilerinin sağlıklı bulunanların faaliyetlerini sürdürmelerine toplum
biçimde kurulması sağlanacaktır. ve çevre sağlığı açısından izin verilmeyecektir.
Bu tesislerden konut gelişme bölgeleri içerisinde
B.3.10. SANAYİ BÖLGELERİ
bulunanlarının ruhsatlarının süreli olarak
Herhangi bir özel mevzuat kapsamında ve organize yenilenmesinde, planlanmış konut alanlarının
nitelikli sanayi bölgesi içerisinde yer almayan, kent hayata geçiş tarihi göz önünde bulundurularak,
içi ve yakın çevresinde, bu plan sınırları içerisinde en fazla yerleşimin başladığı tarihe kadar
münferit olarak yer seçmiş, orta ölçeği aşan sanayi geçici izin verilebilir. Yeni işletme kurulumu
üretimine konu yapı ve tesisleri kapsar. Bu tesislerin taleplerinde ise, öncelikle bu amaçla ayrılmış özel
sürdürdükleri faaliyetlerin, İmar ve Çevre Mevzuatı ihtisas sanayi bölgelerinin (Konya Yolu Ahiboz
hükümlerine uyumlu olması esastır. Mevzuat aksı) değerlendirilmesi sağlanacaktır. Bu planla
hükümlerine aykırı nitelikte faaliyet gösteren öngörülmüş taş-toprak sanayinde ihtisaslaşmış
tesislerin, kısa sürede rehabilite edilmesine yönelik alanlar dışında yapılan münferit, parsel bazı talepler;
önlemlerin alınması esastır. ilgili tüm kurum kuruluş etüdlerinin tamamlanması
ardından, doğal yapıya, çevresel değerlere
Bu plana göre yapılması gereken Sanayi ve Çalışma olabilecek zararları, ekonomik potansiyeli, kentsel
Alanları Ana Planı’nın belirleyeceği koşullara göre, gelişme süreciyle ilişkisi gibi bu plan ile belirlenmiş
münferit sanayi tesisleri gruplarına ve ihtisas tüm ilkeler bağlamında, İmar ve Şehircilik Dairesi
nitelikleri uyarınca, belirlenmiş planlı sanayi Başkanlığınca değerlendirilecektir. Planlarla istihraç
alanlarına yönlendirilecektir. “Sanayi ve Çalışma sanayi yönünde kullanımı öngörülmüş alanlarda
Alanları Ana Planı”nın ilke ve esaslarına uyulacaktır. ise, ilgili tüm kurum kuruluşlardan gerekli izinlerin
Tüm sanayi tesislerinin çevresel ve doğal değerlere alınmış olması, toplum ve çevre sağlığı, kamu
zarar vermeyecek, kirletici unsurlarından arındırılmış güvenliği için gerekli tüm önlemlerin tamamlanması,
ve her tür sağlık-güvenlik-koruma önlemi alınmış patlayıcı-parlayıcı-yanıcı madde kullanımı halinde
bir biçimde faaliyete geçebilmesine yönelik olarak ise, Patlayıcı Maddeler Tüzüğü uyarınca gerekli
planlama ve uygulama çalışmaları yapılacaktır. planların tamamlanıp, güvenlik önlemlerinin hayata
Sanayi sektörü için, teknoloji yoğun bir üretim geçirilmesi halinde izin verilecektir.
biçiminin geliştirilmesi, sanayi-üniversite ve Taş ve toprağa dayalı sanayilerin işletilmesi ile
teknoloji işbirliği ile gelişebilecek sanayi türlerinin
topoğrafik-coğrafik yapısı bozulan alanlar, eski taş
özendirilmesi esastır. Bilgi teknolojilerini kullanan,
ocağı alanları için, çıkarım işleminin sona ermesi
üreten geliştiren, katma değeri yüksek ve araştırma- ardından bir “geri kazanım planı” yapılması ve
geliştirme faaliyetleri ile doğayı ve çevreyi özgün yapısı bozulan topoğrafyanın onarılıp
kirletmeyen sanayi türlerinin gelişimi yönünde bir risk üretmeyecek kullanımlara dönüştürülmesi
türel seçim yapılması esastır. zorunludur. Taş ocaklarına verilecek ruhsatlarda
“İstihraç-çıkarım” sanayine ilişkin faaliyetler, anılan geri kazanım planının ve faaliyet sonrası
sanayi üretimi içinde önemli bir yer tutmaktadır. alanın nasıl değerlendirileceğine dair temel yaklaşım
Gerek Maden Kanunu ve gerekse diğer mevzuat ve sürecin tanımlanması istenecektir.
hükümleri uyarınca işletilen tüm maden yatakları, Ayrıca, Büyükşehir Belediyesi sınırları dahilindeki
taş-toprak sanayi unsurları, taş ocakları, beton ön işletme ve işletme ruhsatlarına sahip işletmeler,
santralleri, klinker öğütme tesisleri vb. tesis ve bu planın kesinleşmesi ardından 6 aylık süre
işletmeler, ekonomik nitelikleri ve katkılarının içinde Doğaya Yeniden Kazanım (DYK) Projelerini
yüksekliği yanında doğal yapı, coğrafik-topoğrafik hazırlayarak, Büyükşehir Belediyesi ve Ankara Valiliği
doku, insan ve çevre sağlığı için tehlike ve riskler İl Çevre ve Orman Müdürlüğü’ne (gereğinde bu iki
barındırabilecek nitelikler taşımaktadır. Ekonomik kurum arasında ve/veya diğer ilgili kurumların da
katılımıyla oluşturulacak koordinasyon kuruluna) türü, niteliği, yoğunluğu, miktarı, taşınması ve

sunacaklardır. DYK Projelerinin incelenerek, ne tür nakliyesi gibi unsurları göz önünde bulunduran
rekreatif kullanım kararları getirileceği, Büyükşehir yer seçimleri yapılması ve bu doğrultuda fiziki
Belediyesi’nce belirlenecektir. düzenlemeler yapılması esastır.
Diğer ihtisas sanayilerinin de niteliklerine göre Bu alanların toptan satış, ve dağıtım-toplanma
örgütlenerek bu planda öngörülmüş organize sanayi merkezleri olarak güçlü ulaşım bağlantıları üzerinde
ve sanayi bölgelerinde ölçek ekonomileri yaratarak yer seçmesi ve alt ölçekli planlarda depolama
bir arada bulunmaları özendirilecek, tüm çevre alanının özgün niteliklerine depolanacak ürün
sağlığı ve güvenliği önlem ve tesislerinin kurulması cinsine ve ilişkili bulunduğu sanayi alanı-yerleşme
sağlanacaktır. dinamiklerine göre planlanması beklenmektedir.
B.3.11. KÜÇÜK VE ORTA ÖLÇEKLİ B.3.13. LOJİSTİK MERKEZLERİ (LM)
SANAYİ BÖLGELERİ
Yenilikçi, buluşçu bir kent olması öngörülen
Küçük ve orta ölçekte, çevre kirliliği etkileri olmayan Ankara’da, iletişim-bilişim teknolojilerinin ve
onarım ve imalat yapan işletmeleri kapsar. Küçük sanayi üretiminin birbirine entegre olduğu, bölge
ve orta ölçekli sanayi tesisleri içerisinden planlarda ve ülke içinde dağıtım ve aktarımının yapıldığı,
gösterilmeyen ya da kent içinde dağınık şekilde farklı ulaşım tür ve sistemleri arasında aktarımların
konumlanmış olanların, planda bu amaçla ayrılmış gerçekleştirildiği, gereğinde özel depolama alanları
olan, küçük sanayi sitelerinde yer alması esastır. ile birlikte tasarlanmış,mal ve hizmetlerin aktarım
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planına göre alanlarıdır. Bu alanların kara, demir ve hava yolu
yapılması gereken “Sanayi ve Çalışma Alanları Ana ulaşımları ile bütünleşebilecek alanlarda yer
Planı”nın ilke ve esaslarına uyulacaktır. seçmesi sağlanmıştır. Bu amaçla, ülkenin en büyük
B.3.12. DEPOLAMA ALANLARI mal ve hizmet akımının yaşandığı Ankara-İstanbul
karayolu aksında çevreyolu bağlantısı ile havayolu
Depolama alanı olarak tanımlanan alanlarda açık ile de bütünleşecek Susuz bölgesinde, Esenboğa
ve kapalı depolama ve stok alanları, yükleme- Havaalanı çevresinde, Temelli’de ve Samsun
boşaltma alanları, açık ve kapalı otopark ve garajlar Yolu-çevreyolu aksında dört ayrı lojistik merkezi
ile alt yapı tesis ve alanları yer alacaktır. Depolama oluşturulması öngörülmüştür. Samsun yolu yakın
alanlarının yer seçiminde çevre yerleşimlerin çevresinde yer seçen Lojistik merkezinin ro-la
güvenliğine ilişkin tüm önlem ve önceliklerin bağlı (kara-demiryolu aktarımı) teknolojisini kurabilecek
bulunduğu mevzuata göre yapılması zorunludur. biçimde tasarlanması ve demiryolu ile ilişkilenmesi
İşyeri Açma yönetmeliğinin gerek ve hükümlerine öngörülmüştür. Lojistik merkezlerinin özel bir
uyulacak olup, özel niteliğiyle bir başka mevzuata planlama yaklaşımı ile ele alınması ve gerekli
tabi olabilecek depolama alanları için, özel hukukun teknik ve sosyal altyapı ve gereğinde ofis-ticaret
gerektirdiği tüm koşullara uyulacaktır. Bu alanlarda üniteleri de barındıracak bir çeşitlilikte tasarlanması
ifraz ve yapılaşma koşulları, 1/5000 ölçekli nazım ve beklenmektedir.
1/1000 ölçekli uygulama imar planlarında saptanır.
1/5000 ve 1/1000 ölçekli imar planları Ankara Bu alanlarda ifraz ve yapılaşma koşulları, 1/5000
Büyükşehir Belediyesi Başkanlığınca onanmadan ölçekli nazım ve 1/1000 ölçekli uygulama imar
inşaat uygulamasına geçilemez. Bu plana dayalı planlarında saptanır. 1/5000 ve 1/1000 ölçekli
olarak hazırlanacak “Sanayi ve Çalışma Alanları imar planları Ankara Büyükşehir Belediyesi
Ana Planı”nın ilke ve esaslarına uyulacaktır. Başkanlığınca onanmadan inşaat uygulamasına
geçilemez. Bu plana dayalı olarak hazırlanacak
Sanayi üretiminin desantralize olma eğiliminde
“Sanayi ve Çalışma Alanları Ana Planı”nın ilke ve
bulunduğu ve bu planla desantralizasyon
esaslarına uyulacaktır.
öngörülmüş sanayi alanları çevresinde (Temelli,
Kazan, Elmadağ, Mahmatlı) bu sanayi tesisleri Bu planla ve alt ölçekli planlarda önerilen/önerilecek
ile bütünleşen depolama alanları oluşturulacaktır. lojistik bölge ve merkezlerde; depolanacak ürünün
Depolama alanlarının birer lojistik işlev ve bölge türü, niteliği, yoğunluğu, miktarı, taşınması ve
olduğu noktasından hareketle, depolanacak ürünün nakliyesi gibi unsurları göz önünde bulunduracak
biçimde yer seçimleri yapılacak ve planlarda bu etkilerinin araştırılması ve tehlike katsayısı yüksek
hususların tümüne çözümler üretecek ayrıntılı, tesislerin ürettikleri riskleri giderecek önlemlerin
mekansal düzenlemeler gerçekleştirilecektir. alınması zorunludur. Bu önlemleri mevzuatın
B.3.14. KENTSEL ÇALIŞMA ALANLARI tanımladığı süre içinde yerine getirmeyen tesislerin
faaliyetlerine son verilir.
Bu alanlarda özel ve kamu kurum ve kuruluşları,
ticaret ve iş merkezleri, turizm tesisleri, eğitim ve Konut dışı kentsel çalışma alanlarında yer alacak
sağlık tesisleri ile dumansız, kokusuz, atık ve artık kullanışlardan ÇED Yönetmeliği kapsamına
bırakmayan ve çevre sağlığı yönünden tehlike girenlerin onaylı ÇED raporuna uygun olarak
yaratmayan imalathaneler; mamul veya işlenmiş yapımı ve işletilmesi zorunludur.
malzemeden eşya üretenler; montaj, tamir, B.3.15. KENTSEL SERVİS ALANLARI
paketleme ve ambalajlama yapanlar; patlayıcı
ve yanıcı maddeler içermeyen tesisler; yüksek Bu alanlarda; özel ve kamu kurum ve kuruluşları,
teknolojiye dayalı faaliyette bulunan işletmeler ile ticaret ve iş merkezleri, turizm tesisleri, eğitim ve
spor tesisleri ile akaryakıt ve lpg istasyonları yer sağlık tesisleri, bakım ve oto-servis istasyonları,
alabilir. sosyal ve kültürel tesisler, eğlence ve dinlenme
tesisleri yer alabilecektir.
Kentsel çalışma alanlarının yer seçiminde çevre
yerleşimlerin güvenliğine ilişkin tüm önlem ve Kentsel servis alanlarının yer seçiminde çevre
önceliklerin bağlı bulunduğu mevzuata göre yerleşimlerin güvenliğine ilişkin tüm önlem ve
yapılması zorunludur. İşyeri Açma Yönetmeliğinin önceliklerin bağlı bulunduğu mevzuata göre
gerek ve hükümlerine uyulacak olup, özel niteliğiyle yapılması zorunludur. İşyeri Açma Yönetmeliğinin
bir başka mevzuata tabi olabilecek kentsel çalışma gerek ve hükümlerine uyulacak olup, özel niteliğiyle
alanları için, özel hukukun gerektirdiği tüm bir başka mevzuata tabi olabilecek Kentsel servis
koşullara uyulacaktır. Gerekiyorsa çevre ve toplum alanları için, özel hukukun gerektirdiği tüm koşullara
sağlığı ve güvenliği için sağlık-güvenlik koruma uyulacaktır. Bu alanlarda, Sanayi ve Çalışma
bantlarının ayrılarak düzenlenmesi zorunludur. Bu Alanları Ana Planı” ilke ve esasları uyarınca ifraz
alanlarda “Sanayi ve Çalışma Alanları Ana Planı” ve yapılaşma koşulları, 1/5000 ölçekli nazım ve
ilke ve esasları uyarınca, ifraz ve yapılaşma koşulları, 1/1000 ölçekli uygulama imar planlarında saptanır.
1/5000 ölçekli nazım ve 1/1000 ölçekli uygulama 1/5000 ve 1/1000 ölçekli imar planları Ankara
imar planlarında saptanır. 1/5000 ve 1/1000 Büyükşehir Belediyesi Başkanlığınca onanmadan
ölçekli imar planları Ankara Büyükşehir Belediyesi inşaat uygulamasına geçilemez.
Başkanlığınca onanmadan inşaat uygulamasına Kentsel servis alanlarında yer alacak kullanışlardan
geçilemez. ÇED Yönetmeliği kapsamına girenlerin onaylı
Bu alanlarda akaryakıt satış-bakım ve oto-servis ÇED raporuna uygun olarak yapımı ve işletilmesi
istasyonlarının yer alması halinde, 5015 Sayılı gerekmektedir.
Petrol Piyasası Kanunu ve uygulama yönetmeliği B.3.16. ORGANİZE TARIM BÖLGELERİ
ile 5307/5374/5522 Sayılı Sıvılaştırılmış Petrol (OTB)
Gazları (LPG) Piyasası Kanunu ve uygulama
yönetmeliğinin gereklerine uyulacaktır. Çevre ve Tarım alanlarında verimliliği, çeşitliliği, ürün
toplum sağlığına ilişkin her tür önlem ve sağlık- kalitesini, güvenilirliği ve sağlıklılığı sağlayabilmek
güvenlik koruma bandının ayrılması zorunludur. amaçlarıyla, tarımsal üretimin organize edildiği
Akaryakıt istasyonları ve lpg üretim-dağıtım tarımsal üretim alanlarını anlatır. Bu alanlar,
aktarım alanlarının bulunduğu kentsel bölgeler niteliğine göre organik ve inorganik organize tarım
içerdikleri kentsel riskler bakımından derinlemesine bölgeleri olarak da düzenlenebilir. Organize tarım
incelenmelidir. Bu plan doğrultusunda yapılacak bölgelerinde sulama, tohumlama, arıtma, hijyen,
Afetler, Risklerin Önlenmesi Ana Planı ve Afet toplama ve dağıtıma ilişkin temel gerekliliklerin
Yönetim Planı ile kentsel risklerin giderilmesi için hayata geçirilmesi gerekmektedir. Olası organize
Kentsel Sakınım Planlaması kapsamında bu tür tarım bölgelerinin oluşturulması ve tarımsal üretime
tesislerin bulundukları bölgeler için stratejik çevresel dair ilkelerin belirlenmesi amacıyla ilgili kurum-
kuruluşlarla koordineli olarak Tarım Ana Planı alt ölçekli planlar yapılması sağlanacaktır. Bunun
hazırlanacaktır. Organize Tarım Bölgelerinin birer dışında kentin muhtelif kesimlerinde Kurban
Tarım Borsası olarak faaliyet göstermesine yönelik Bayramlarındaki kesimlere yönelik hizmet
ekonomik ve mekansal önlemler alınacak gerekli verecek alanların tüm çevresel, teknik ve hijyenik
düzenlemeler yapılacaktır. 5403 Sayılı Toprak koşulları sağlanmak suretiyle İlçe ve İlk Kademe
Koruma ve Arazi Kullanım Kanunu ile bu kanuna Belediyelerince Büyükşehir Belediyesi ile eşgüdüm
ait uygulama yönetmeliğine uyulacaktır. Çubuk halinde planlanması ve hayata geçirilmesi esastır.
Ovası Havzası, Kazan Ovası Havzası gibi tarımsal
Tüm organize sanayi tesislerinin çevresel ve doğal
potansiyeli üst düzeyde olmasına karşın tarım dışı
değerlere zarar vermeyecek, kirletici unsurlarından
amaçlı faaliyetlerle niteliği önemli ölçüde zarar
arındırılmış ve her tür sağlık-güvenlik-koruma
gören alanların rehabilitasyonu ve tarımsal üretim
potansiyelinin değerlendirilebilmesi amacıyla önlemi alınmış bir biçimde faaliyete geçebilmesine
Tarım Ana Planında belirlenen ilke ve gerekliliklere yönelik olarak planlama ve uygulama çalışması
uyulacaktır. Planda, Kalecik ve Çubuk’ta tarımsal yapılacaktır.
potansiyelleri doğrultusunda önerilen organize tarım B.3.18. ASKERİ ALANLAR
bölgelerinin, tarımsal potansiyeli değerlendiren özel
Türk Silahlı Kuvvetlerine ait tesis ve yapılar için
depolama, aktarma ve gereğinde üretim alanları
3194 Sayılı İmar Kanunu’nun İstisnalar başlıklı 4.
olarak planlanması sağlanacaktır.
maddesinde belirlenen koşul ve esaslar ile 2565
B.3.17. ORGANİZE HAYVANCILIK VE Sayılı Askeri Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri
BESİCİLİK BÖLGELERİ (OHB) Kanunu hükümlerine uyulacaktır. Türk Silahlı
5462 Sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu ve Kuvvetlerine ait harekât, eğitim ve savunma amaçlı
uygulama yönetmeliği uyarınca yer seçimi yapılan yapılar için gerçekleştirilecek planlama ve uygulama
Tarıma Dayalı İhtisas (TDİ) Besi Organize Sanayi çalışmalarında, kent bütünü ve yakın çevresi ile
Bölgelerini tanımlar. Bu kapsamda yer seçim kuracağı ilişkiler bağlamında, “Kamu Kurum-Kuruluş
çalışmaları tamamlanan Sincan Anayurt ve Çubuk- Alanları Ana Planı” kapsamında geliştirilecek
Mutlu Mahallesi Besi Organize Sanayi Bölgesi stratejilere uyulması ilkesi benimsenecektir.
yanısıra, bu plan kapsamında ilke ve esasları ortaya Kentsel Gelişme sürecinde kent içinde kalmış
koyulduğu üzere Sanayi Ana Planında belirlenecek “Güvercinlik ve Etimesgut Havaalanları” ve tesisleri,
diğer organize hayvancılık ve besicilik bölgelerini gerekli koordinasyon toplantıları ve gereksinim
de kapsar. Bu alanlar için, organize sanayi bölgeleri duyulan yeni yerseçimlerinin yapılması ile birer
mevzuatı çerçevesinde yapılacak yer seçimlerinde işlevsel dönüşüm sürecine tabi tutulacaktır. Bu
verilecek kurum görüşü için, 2023 Başkent Ankara havaalanlarının bulunduğu bölgelerde bilişim ve ar-
Nazım İmar Planı ve tamamlayıcı belgesi olan Tarım ge merkezleri ile “İstikbal Göklerdedir” ülküsünün
Ana Planı ve Sanayi ve Çalışma Alanları Ana Planı gelecek nesillere aktarılması ve havacılık bilincinin
ilkelerine göre görüş oluşturulacaktır. Olası organize oluşturulabilmesi amaçlarıyla “Havacılık Müzesi”,
tarım bölgelerinin oluşturulması ve tarımsal üretime uzay olaylarının izlenebileceği, halkın bu konularda
dair ilkelerin belirlenmesi amacıyla Tarım Ana Planı bilgilendirilebileceği “Gözlemevleri”, hava savunma
hazırlanacaktır. Sincan-Anayurt, Çubuk-Mutluköy, fuar ve eğitim alanı, kurtuluş savaşı müzesi vb.
Akyurt-Çardakbağı, Kazan-Yasıören, Oyaca ve Bala- işlevler yer alacaktır. Bu alanlarda gerçekleştirilecek
Üçem bölgelerinde önerilen, Organize Hayvancılık işlevsel dönüşümler sonrası, bu tesislerin yarattığı
ve Besicilik Bölgelerinin birer Canlı Hayvan Borsası kentsel açık alan dengesinin bozulması engellenecek,
olarak faaliyet göstermesine yönelik ekonomik ve yapılaşma mevcut yapıların oluşturduğu oran ile
mekansal önlemler alınacak gerekli düzenlemeler uyumlu olarak sınırlı düzeyde tutulacaktır. Ayrıca,
yapılacaktır. kentin batı-güneybatı koridorlarının ortasında
Bu Bölgelerin “Kurban Bayramları”nda kentlinin stratejik bir konumda bulunan bu alanların, olası
kurban kesimine yönelik taleplerine de yanıt verecek bir afet anında geçici toplanma alanları, afet destek
bir biçimde kesimhane, otopark vb tüm donatıları merkezleri de içerecek şekilde kullanılabilmesi
ve teknik altyapıyı içerecek biçimde tasarlanacağı sağlanacaktır.
“2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı’nın fiziki kentin tüm kesimlerinin afete dair servislere
şemasında ifadesini bulmuş/bulamamış tüm askeri erişebilmesi sağlanmalıdır. Bu yönde yapılacak
bölgeler, askeri güvenlik bölgeleri, askeri yapı çalışmaların afetlere yönelik olarak gerçekleştirilecek
ve tesisler için yürürlükteki mevzuat hükümleri tüm planlama çalışmaları ile bütünleşik olarak ele
saklıdır”. (Ankara Büyükşehir Belediye Meclisinin alınması gereklidir.
15.08.2007gün ve 2035Sayılı kararı ile eklenmiştir).
Stratejik yapı ve tesislerin, “kullanımlar arası uyum”
B.3.19. TOPTANCI HAL ilkesince yer seçmesi gerekmektedir. Kullanımların
Kentin merkezinde kalan toptancı meyve sebze birbirine göre afet tetikleyicisi biçiminde etki
ve su ürünleri hallerinin batı oto terminali ile de yaratmayacak, donatıların olası bir afette rahat
ilişkilenecek biçimde çevreyolu Elvan kesiminde ulaşılabilir ve gereğinde afetlerde de kullanılabilecek
planlanması hedeflenmektedir. Bu alana ilişkin bir esneklikte yer seçmesi amacıyla, her bir
ayrıntılı projelendirme çalışmaları gerçekleştirilecek, komşuluk ünitesinde (5000 kişi) eğitim, sağlık,
“Su Ürünleri Hali”nin de bu kompleks içinde tüm sosyal, kültürel tesis, yeşil alan vb. donatıların
özel hijyenik koşulları oluşturularak yer alması birbirleriyle ve açıkyeşil alan, ulaşım sistemleri ile
sağlanacaktır. Mevcut Hal Tesislerinin bulunduğu bütünleşecek biçimde konumlanması sağlanacaktır.
bölgede, kamusal kullanımların, Başkentlik Meskun alan içinde gerekli donatılara sahip
İşlevlerinin, açık-yeşil alan etkinliklerinin yer aldığı olmayan alt bölgelerde asgari donatı büyüklükleri
bir özel proje, bu plan ilkelerine göre Ankara ve uyumsuz işlevler tespit edilecek ve eksikliklerin
Büyükşehir Belediyesince gerçekleştirilecektir. giderilebilmesine yönelik planlama ve uygulama
B.3.20. STRATEJİK YAPI VE TESİSLER çalışmaları yapılacaktır.
Sanayi, depolama alanları ve stratejik öneme sahip B.4. BÖLGESEL VE KENTSEL SOSYAL
yapı ve tesislerin (doğalgaz dağıtım merkezleri, ALTYAPI &
akaryakıt ve sıvılaştırılmış gaz depoları ve dolum DONATI ALANLARI
tesisleri, ana trafo ve gerilim hatları, cephanelikler,
çöp transfer istasyonları ve depolama alanları, su Başkent Ankara’da yaşam kalitesinin arttırılabilmesi
depoları vb.) konut alanlarının dışında yer seçmesi anlamında sosyal donatı alanlarının nitelik ve
esastır. Bu ve benzeri yapı ve tesislerin, gerekli sağlık niceliği büyük önem taşımaktadır. Ankara’da,
koruma kuşakları ve açık alanların da bırakılması eğitim, sağlık, kültür vb servisler sadece kent
ve yerleşim alanlarına uygun mesafelerde bütününe hizmet sunmayan, ülke ve bölgesi için
konumlandırılması gerekmektedir. Bu uzaklık de önemli bir potansiyel taşıyan nitelikleriyle ön
ve mesafelerin, bahse konu tesisin risk ve tehlike plana çıkmaktadır. Bu nedenle, öncelikle bu plan
potansiyeli, yerleşimin özgün dinamikleri uyarınca kapsamında düzenlenecek konut alanları olarak
her bir nazım imar planında standarda ve uygulama tarif edilen meskun konut alanlarından başlamak
seçeneğine kavuşması sağlanmalıdır. Stratejik üzere, sosyal ve teknik donatı eksikliği bulunan
öneme sahip yapı ve tesislerin yerseçimlerinin, bölgeler için mekansal ve sosyal eşitsizlikleri
tehlike potansiyelleri ve “Afet Etki Değerlendirmesi giderebilme amacıyla “Donatı Alanı Planlaması”
Analizi” uyarınca, yerleşim alanlarının ne kadar yapılması gerekmektedir. Teknik donatıların
dışına çıkarılacağı, etkilerinin neler olacağı, alınması iyileştirilebilmesi amacıyla görsel kirlilik ve
gerekli önlemler ve hangi bölgede konumlanacağı tedirginlik yaratan unsurların araştırılıp giderilmesi,
da, nazım imar planlarında, plana konu yerleşim yaya ulaşımı, bitkilendirme, aydınlatma vb
için belirlenecektir. düzenlemelerin yapılması, bu amaçlarla halkın ve
İdari hizmetler ile, acil durum ve afet görevlisi tesisler yerel inisiyatiflerin katılım ve katkılarının alınması
(hastane, itfaiye merkezi, afet yönetim merkezi, sağlanabilir. Bu çalışma uyarınca, öncelikle
sivil savunma-korunma ve kurtarma merkezi vb) ile gereksinim duyulan sosyal donatı alanlarının hayata
okul, yurt, vb. kullanım alanlarının, sürekliliği olan geçebilmesine yönelik olarak ilgili kamu kurum
açık-yeşil alan ve ulaşım sistemleriyle bütünleşecek kuruluş ve özel sektör eşgüdümüyle bir eylem planı
biçimde ve kent mekanında dağıtılması suretiyle, uygulanmalıdır.
Bunun dışında Ankara’nın sunduğu servislerin bağlamında Kamu Kurum Kuruluş Alanları Ana
kalite, verimlilik ve çeşitliliğini arttırabilecek Planı ve gerekse, yoğun yolculuk üretme kapasitesi
bölgesel ve kentsel sosyal donatı alanlarının nedeniyle Ulaşım Ana Planı için mutlaka ve özellikle
yapımının özendirilmesi esastır. Plan bütünü içinde değerlendirilmesi gerekmektedir.
ve kararları ile uyumlu olmak üzere, sosyal donatı Kampusların bütünlüğünün bozulmaması, açık-
amaçlı yatırımların özellikle, sosyal donatı ihtiyacı kapalı dengelerinin yitirilmemesi ve kent bütünü ile
saptanan alanlarda yapılması halinde, mevzuatın kurduğu ilişkileri bağlamında kent bütünü ölçeğinde
elverdiği sınırlarda özendirme politikaları belirlenmesi esastır.
uygulanır.
B.4.2. EĞİTİM SİTELERİ
1/5000 ölçekli nazım ve 1/1000 ölçekli uygulama
imar ve parselasyon planlarında varolan yada Başkent Ankara’nın üniversite ve eğitim kenti
kamulaştırma, imar uygulama vb. yollarla kamu potansiyelinin geliştirilmesi esastır. Buna göre,
adına terki yada tahsisi yapılmış olmakla birlikte, öncelikle bölge ve koridorlar bazında yapılan
bu planda ölçek nedeniyle gösterilmemiş olan ayrıntılı tespitler uyarınca eğitim tesisi eksikliği
sosyal ve teknik altyapı alanları, imar planlarındaki bulunan yerleşmeler ve komşuluk birimlerinin
biçimi ile yürürlüktedir. bu sorunlarının giderilebilmesine yönelik eylem
planlarının her ilçe ve ilk kademe belediyesi sınırları
Onaylı ve bu plana göre gerçekleştirilecek imar içerisinde ve ilgili belediyeleri ile eşgüdüm halinde
planlarında, sosyal donatı alanı olarak ayrılmış ayrı ayrı yapılması gerekmektedir.
alanların ilkesel olarak değişikliğe konu edilmemesi
esastır. Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmelik’te Eğitim tesislerinin planlanmasında yakın
belirtildiği üzere, imar planı değişikliğinin zorunlu çevresi ile uyumlu işlevler içerecek biçimde ele
olması durumunda, değişikliğe konu sosyal donatı alınması, afet ve kentsel riskleri en az içerecek
alanının aynı bölge ve yürüme mesafesi (ortalama şekilde konumlandırılması, olası bir afet anında
500 m.) içinde ayrılması zorunludur. İmar planı kullanılabilmesine yönelik Afet Eylem Planı
değişikliği ile yapı ve nüfus yoğunluğunun hazırlamaları beklenmektedir.
arttırılması durumunda, atanan nüfusun gereksinim Kentin diğer bölgelerinde yer seçmiş tüm eğitim
duyduğu sosyal ve teknik altyapı alanı da, plan tesislerinin “Kamu Kurum Kuruluş Alanları Ana
bölgesi içinde ayrılacaktır. Planı” kapsamında ele alınması gerekmektedir.
Bu plan kapsamında oluşturulacak sosyal donatı Eğitim tesisleri alanlarında bölgesel ve kentsel sağlık
alanlarının büyüklüğünün belirlenmesinde, İmar hizmetleri için gerekli, ilk ve orta öğretim tesisleri
Kanunu ve Plan Yapımına Ait Esaslara Dair yapılabilir. Yapılaşma koşulları alt ölçekli planlarla
Yönetmelik’te tanımlanmış standartlara uyulması belirlenecektir.
gerekmektedir. Özel eğitim ve sağlık kurumlarının B.4.3. SAĞLIK SİTELERİ
planlanmasında da, bu plan ve İmar Mevzuatı
Ankara’nın ülke ve bölgesi için sunduğu sağlık
gereklerine titizlikle uyulacaktır. Merkezi İş Alanı
hizmeti potansiyelinin etkin kullanımı ve
ve alt merkezlerde yer seçen eğitim ve sağlık
verimliliğinin sağlanması esastır. Bu amaçla, kent
tesislerinin de asgari alan büyüklüğü vb standartları
merkezindeki “Hastaneler Bölgesi (Numune,
sağlaması zorunludur.
Hacettepe, İbni Sina, Y. İhtisas vb)” için mevcut
B.4.1. ÜNİVERSİTE KAMPUS ALANLARI ulaşım-otopark ve ilişkiler sistemini ele alan bir özel
Üniversite ve yüksek öğretim kurumlarının, eğitim projenin kentsel tasarım ve örgütlenme-finansman
ve öğretim tesisleri ile sağlık, kültür, kongre vb. gibi boyutları da içerecek şekilde “Yönetim Planı” olarak
işlevleri ile imar planlarında yer alması kaydı ile hayata geçirilmesi gereklidir.
teknopark ve teknoloji gelişme merkezlerini içeren Başkent Ankara’nın sağlık kenti potansiyelinin
yerleşkeleridir. Üniversite kampus alanlarının gerek geliştirilmesi, buna yönelik tüm özendirme
kentselaçık yeşil alan sisteminin parçası nitelikleriyle politikalarının hayata geçirilmesi gerekmektedir.
Açık ve Yeşil Alanlar Ana Planı, gerek bilim üretilen Buna göre, öncelikle bölge ve koridorlar bazında
özgün yapı ve değerleri ve kamu kurumu nitelikleri yapılan ayrıntılı tespitler uyarınca birincil sağlık
tesisi (sağlık ocağı) eksikliği bulunan yerleşmeler Kentin muhtelif noktalarında dağınık olarak yer
ve komşuluk birimlerinin bu sorunlarının seçmiş kültür ve kongre merkezlerinin bir eylem ve
giderilebilmesine yönelik eylem planlarının her ilçe yönetim planı kapsamında ele alınması gereklidir.
ve ilk kademe belediyesi sınırları içerisinde ve ilgili
B.5. ACIK VE YEŞİL ALANLAR
belediyeleri ile eşgüdüm halinde ayrı ayrı yapılması
gerekmektedir. Açık ve Yeşil Alanlar Ana Planı doğrultusunda ele
alınacak, kentsel yeşil sistem parçalarının; kent
Sağlık kenti Ankara’da kentin kuzey ve güneybatı
bütünü açık-yeşil alanlar sisteminin bütünleri
bölgelerinde iki ayrı sağlık kompleksi oluşturulması
olması, kent makroformunun bir parçası olarak,
öngörülmüştür. Kuzeyde Varlık bölgesi yakın
farklı kentsel bölge ve kent parçalarını birbirinden
çevresinde S.S.K mülkiyetindeki Etlik Kasalar
ayıran kuşak ya da koridorlar tanımlaması, olası bir
Tesisleri ve çevresinin Sağlık Kompleksi olarak
afet durumunda afet tehlike ve risklerini azaltacak
planlanmasına yönelik alt ölçekli planları
biçimde işlev görebilecek bir bütünlük sunması,
tamamlanacak ve bu bölge merkezi iş alanı
işlevleri yüklenmesi öngörülen Kazıkiçi Bostanları kentsel riskler içeren stratejik yapı ve tesislerin,
ile ilişkilendirilecektir. İkinci sağlık kompleksi ise, açık-yeşil alanlar sistemine komşu bir biçimde
Beytepe-Lodumlu bölgesinde oluşturulacak ve tüm yer seçmesinin sağlanması, bütünlüklü ve kentsel
ulaşım-otopark ilişkileri kurgulanıp çözümlenecek yaşam kalitesini arttıran nefes alma noktaları olarak
biçimde alt ölçekli planlar tamamlanacaktır. tanımlanması esastır.
Sağlık tesislerinin planlanmasında yakın B.5.1. KENTSEL VE BÖLGESEL PARKLAR

çevresi ile uyumlu işlevler içerecek biçimde ele Bölge ve kent parkları ve kentsel yeşil alanlar,
alınması, afet ve kentsel riskleri en az içerecek dinlenme, rekreasyon, spor, fuar, eğlence ve kültürel
şekilde konumlandırılması, olası bir afet anında faaliyetlerin yer alabileceği aktif yeşil alanlardır.
kullanılabilmesine yönelik Afet Eylem Planı
Bu alanlarda, alanın doğal nitelikleri ve eşikleri göz
hazırlamaları yaşamsal bir zorunluluktur.Kentin
diğer bölgelerinde yer seçmiş tüm sağlık tesislerinin önüne alınarak, kullanım ve yapılaşma koşulları
“Kamu Kurum Kuruluş Alanları Ana Planı” imar planlarında gösterilmek kaydı ile kullanım
kapsamında ele alınması gerekmektedir. çeşitliliği getirilebilir. Bu alanların güvenliğine
yönelik önlemlerin de gereğinde bir yönetim planı
Sağlık tesisleri alanlarında bölgesel ve kentsel sağlık kapsamında hayata geçirilebilmesi sağlanacaktır.
hizmetleri için gerekli, yataklı, yataksız tesisler
yapılabilir. Sağlık hizmetlerinin sağlık ocağı, yerel Bölge ve kent parkları ile kentsel büyük yeşil alanlarda
hastane, devlet hastanesi, üniversite hastanesi öngörülen faaliyetlerin yerine getirilmesine yönelik
bütünlüğünde tüm kentlinin gereksinimlerini olarak açık spor ve oyun alanları, piknik yerleri, kır
karşılayabilecek biçimde geliştirilmesi sağlanacaktır. gazinosu, çay bahçesi, büfe, gezinti alanı, tiyatro,
Sağlık tesislerine ilişkin yapılaşma koşulları alt sinema, mini golf, vb. kullanımlar ile otopark,
ölçekli planlarla belirlenecektir. tuvalet, vb. altyapı tesisleri imar planına ve Ankara
İmar Yönetmeliğine göre yapılabilir. “Açık ve Yeşil
B.4.4. KÜLTÜR SİTELERİ Alanlar Ana Planı” ilke ve esaslarına uyulacaktır.
Hizmet kenti/başkenti Ankara’nın kültürel donatı
B.5.2. FUAR ALANLARI (F)
ve etkinlikler açısından da zenginleşmesi ilkesi
doğrultusunda, kültür merkezleri, kütüphaneler, Başkent Ankara, eğitimin, sağlığın, araştırma-
tiyatro-sinema, sanat merkezi, çok amaçlı kültür ve geliştirme ve bilişim hizmetlerinin de başkenti olması
kongre merkezi, sosyo kültürel tesis vb. kullanımların öngörülen niteliğiyle çeşitlenmiş ve uzmanlaşmış,
nitelik ve nicelik olarak geliştirilmesi esastır. kültür-kongre merkezleri ve fuar alanlarına
Başkent Ankara’nın Kültür ve Kongre Turizminde gereksinim duymaktadır. Bu amaçla Esenboğa Yolu
uzmanlaşabilmesine yönelik olarak “Kongre Vadisi” üzerinde, Samsun Yolu Koridorunda, İstanbul ve
oluşturulması, bu amaçla Esenboğa Havalimanı ile Eskişehir Yollarında, Etimesgut bölgesinde çok
de ilişkilenecek şekilde Esenboğa Kent Giriş Kapısı amaçlı uluslararası nitelikli fuar alanları ayrılmıştır.
ve Protokol Yolu Projesi ile oluşturulacak sosyal Fuar alanlarında; geniş açık alanlar ve otopark
donatıların değerlendirilmesi esastır. alanları kullanan açık-kapalı alan dengesi kurulmuş,
açık ve kapalı fuarların yapılabilmesine olanak Atatürk Orman Çiftliği Koruma Amaçlı İmar
sağlayan esneklikte ulaşım ilişkileri kurgulanmış bir Planı’nda tanımlanan Çiftlik arazilerinin kuzeybatı
içerikte, işlevsel çeşitlilik sağlanır. Bu alanlarda yer ucunda Susuz-Ergazi ekseninde tanımlanan
alabilecek kullanımlar, alt ölçekli planlar ve Ankara Olimpiyat Tesisleri bu amaçla değerlendirilecektir.
İmar Yönetmeliğine göre yapılabilir. “Açık ve Yeşil Buna ilaveten Atatürk Orman Çiftliği içinde yer
Alanlar Ana Planı”, “Sanayi ve Çalışma Alanları alamayacak yapı, tesis ve konaklama üniteleri için
Ana Planı” ilke ve esaslarına uyulacaktır. Çiftlik arazilerine komşu alanda Susuz bölgesinde
de Olimpiyat Köyü alanı ayrılması öngörülmüştür.
B.5.3. KENTSEL VE BÖLGESEL SPOR
Bu alanlara ait projelendirme ulusal ya da uluslar
TESİSLERİ
arası fikir projesi kapsamında elde edilebilecektir.
Kentsel bölgesel spor alanlarında imar planlarında Uygulama öncesi kentsel tasarım projelerinin ilgili
gösterilmek kaydı ile, stadyum, kapalı spor salonu Kurul ve makamlarca uygun görülmesi gereklidir.
yüzme havuzu vb. açık ve kapalı spor tesisleri ve Dünya Olimpiyat Komitesinin konu ile ilgili
bunlarla ilişkili bunları bütünleyen donatı, kullanım düzenleme ve standartları ile “Açık ve Yeşil Alanlar
ve tesisler yer alabilir. Otopark, tuvalet, vb. altyapı Ana Planı” ilkelerine uyulacaktır.
tesisleri imar planına ve Ankara İmar Yönetmeliğine
B.5.6. KAYAK MERKEZİ
göre yapılabilir. “Açık ve Yeşil Alanlar Ana Planı”
ilke ve esaslarına uyulacaktır. Elmadağ eteklerinde Yakupabdal ve çevresinde
faaliyette bulunan Elmadağ Kayak Merkezini
B.5.4 TEMA PARKLAR (T)
tanımlamaktadır. Bu alan ve çevresinin doğal yapı
Türkiye Cumhuriyetinin Başkenti Ankara, Kurtuluş ve dengesi bozulmaksızın, kayak potansiyelinin
Savaşı Karargahı olarak hizmet vermiş Temelli etkin ve verimli bir biçimde değerlendirilebileceği
Alagöz mahallesi ve çevresi ile, Cumhuriyetin ilk bir çalışma yapılması, turizm ve spor faaliyetlerinin
ve Kurtuluş savaşının en önemli havaalanı olarak bu alanla bütünleşen ve alanın doğal yapısına zarar
işlev görmüş Temelli Sırt Havaalanının bulunduğu vermeyen bir biçimde geliştirilmesi sağlanacaktır.
bölgenin, Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet Temalı bir “Açık ve Yeşil Alanlar Ana Planı” ilkelerine
park olarak düzenlenmesi öngörülmüştür. Bu alanın uyulacaktır.
düzenlenmesinde ulusal bir fikir projesi yapılması
B.5.7. AĞAÇLANDIRILACAK ALANLAR
ve Gelibolu Tarihi Milli Parkı-Barış Parkı yarışma
ve projesi süreç ve sonuçlarından yararlanılması Kentsel açık ve yeşil alan sisteminin önemli parçaları
tasarlanmaktadır. olarak tarif edilecek ağaçlandırılacak alanlar, doğal
yapısı ya da çevresi ile kurduğu ilişkileri ve/veya
Bunun dışında kentin diğer bölgelerinde de, gereğinde
komşu işlevlerin zorunlu tutması halinde yapılaşma
ve alt ölçekli planlarda tespit edilecek özgünlükler
dışı tutulması beklenen alanlardır. Ağaçlandırılacak
ve yapılacak tespitler doğrultusunda farklı tema
alanlarda yapı yapılamaz. Öncelikle kamu
parklar önerilebilir. Bu alanlarda yer alacak işlevler
arazilerinden başlamak suretiyle Çevre ve Orman
alt ölçekli planlar ile belirlenir ancak temel öncelik
Bakanlığı tarafından yapılacak ağaçlandırma/yeşil
tema parkların park niteliğini yitirmeyecek biçimde
kuşak projelerine göre yada Çevre ve Orman
açık alan olarak kurgulanması, yoğun yapılaşmalara
Bakanlığı’nın görüşü alınmak suretiyle, ilgili
konu edilmemesidir. Kültür ve Turizm Bakanlığının
belediye ve kuruluşlarca ağaçlandırma yapılacaktır.
konu ile ilgili mevzuatına ve “Açık ve Yeşil Alanlar
Ana Planı” ilke ve esaslarına uyulacaktır. Ağaçlandırılacak alanlar içinde özel mülkiyete
konu parsellerde, “Plansız Alanlar Yönetmeliği”nde
B.5.5. OLİMPİYAT KÖYÜ
belirtilen kullanım ifraz ve yapılanma koşulları
Türkiye Cumhuriyetinin önümüzdeki süreçte ev uygulanır.
sahipliği yapabileceği Dünya Yaz Olimpiyatları,
B.5.8. REKREASYON ALANLARI
Üniversite Olimpiyatları, Akdeniz Oyunları vb.
büyük uluslar arası sportif etkinlikler için, uluslararası Rekreasyon alanlarında; kentin açık ve yeşil alan
standartlara uygun açık kapalı spor kompleksleri ve ihtiyacını karşılamak üzere günübirlik kullanıma
bütünleri tesislerin yer alabileceği alanları tanımlar. yönelik eğlence, dinlence, piknik ihtiyacının
karşılanabileceği lokanta, kahvehane, çay bahçesi, donatılar ile altyapı tesisleri imar planına ve Ankara
büfe, otopark gibi kullanımlar ile halı saha, tenis, İmar Yönetmeliğine göre yapılabilir. “Açık ve Yeşil
yüzme, mini golf gibi açık spor tesisleri yer alabilir. Alanlar Ana Planı” ilke ve esaslarına uyulacaktır.
Bunun dışında, baraj, göl ve su yüzeyi bulunan
B.5.11. MEZARLIKLAR
alanların yakın çevresi de rekreatif potansiyelleri
doğrultusunda değerlendirilebilir. Su yüzeylerinin Mezarlık olarak planlanmış alanlar, 5216 Sayılı
rekreatif olarak değerlendirilmesi halinde temel çıkış Kanun uyarınca Büyükşehir Belediyesince
noktası, doğal ve çevresel değerlerin korunması ve projelendirilecek ve işletilecektir.
sürdürülebilirliğinin sağlanmasıdır. 5216 Sayılı Kanun uyarınca Büyükşehir Belediyesine
Bu alanların açık-kapalı dengesinin kurulması mahalle olarak bağlanan kırsal nitelikli yerleşimler
anlamında yapı yoğunluğu açık-yeşil alan mantığına ile orman köylerine ait mezarlıklardaki defin
uyumlu biçimde minimumda tutulmalıdır. Bu işlemlerinin kontrollü olarak sürdürülmesinde,
alanlarda, otopark, tuvalet, vb. zorunlu donatılar Büyükşehir Belediyesi yetkilidir. Bunun dışında
ile altyapı tesisleri imar planına ve Ankara İmar belirlenmiş/belirlenecek mezarlık alanları dışında
Yönetmeliğine göre yapılabilir. “Açık ve Yeşil münferit defin yapılamaz.
Alanlar Ana Planı” ilke ve esaslarına uyulacaktır. C) KORUMA ALANLARI
B.5.9. TİCARİ REKREASYON ALANLARI C.1. ATATÜRK ORMAN ÇİFTLİĞİ (AOC)
Kentsel açık yeşil alan sisteminin parçası olarak Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma
özel mülkiyete konu olarak işletilebilecek Kurulu’nun 02.06.1992 tarih ve 2436 sayılı kararı
rekreasyon alanlarını tanımlar. Kentsel rekreasyon ile “Doğal ve Tarihi Sit Alanı” olarak tescil edilen,
gereksinimlerinin aktif olarak karşılanabilmesi Atatürk Orman Çiftliğine ait taşınmazların sınırını
anlamında günübirlik kullanıma yönelik eğlence,
kapsar.
dinlence, özel piknik alanları, kır kahveleri,
lokanta, kahvehane, çay bahçesi, büfe, otopark 1/25.000 ölçekli 2023 Başkent Ankara Nazım
gibi kullanımlar ile halı saha, tenis, yüzme, mini İmar Planı kapsamında, Yeşil ve Açık Alan Sistemi
golf gibi açık spor tesisleri yer alabilir. Bu alanların Ana Planı ile eşgüdümü sağlanmak üzere, doğal
açık-kapalı dengesinin kurulması anlamında yapı ve tarihi sit alanının tümünü kapsayacak biçimde
yoğunluğu açık-yeşil alan mantığına uyumlu 5226 sayılı Kanun ile değişik 2863 ve 5524 sayılı
biçimde minimumda tutulmalıdır. Bu alanlarda, Yasalar uyarınca, AOÇ Koruma Amaçlı Nazım ve
otopark, tuvalet, vb. zorunlu donatılar ile altyapı Uygulama İmar Planları yapılacaktır. Bu plan ile
tesisleri imar planına ve Ankara İmar Yönetmeliğine Çiftliğin korunmasına ilişkin esaslar ve koruma
göre yapılabilir. “Açık ve Yeşil Alanlar Ana Planı” amaçlı kullanımına yönelik koşul ve kısıtlar kent
ilke ve esaslarına uyulacaktır. bütünü sistematiği içerisinde ortaya koyulacaktır.
B.5.10. GOLF ALANLARI (G) 5524 sayılı kanun ile değişik 5659 Atatürk Orman
Çiftliği Müdürlüğü Kuruluş Kanunu ve bu Kanuna
Büyük oranda açık alan kullanan ve bakımı,
eklenen madde uyarınca; yapılması zorunlu olan
işletmesi özellik gösteren rekreatif kullanım alanı
Atatürk Orman Çitliği Koruma Amaçlı Uygulama
olarak golf alanlarının belirlenmesi anlamında,
İmar Planı ve bu plana dayalı olarak hazırlanacak
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı, çevresel-
planlar ve kentsel tasarım projeleri onaylanmadan,
doğal değerler ve koruma yaklaşımını yitirmeden
A.O.Ç sınırları içerisinde uygulamaya geçilemez.
öngörülerde bulunmuştur. Buna göre kentin batı-
güneybatı koridoru ile havaalanı güzergahı olan 5514 Sayılı Kanun uyarınca; “...Atatürk Orman
kuzey koridorunda golf alanları oluşturulacaktır. Bu Çiftliği dahilinde bulunan arazilerle ilgili olarak
alanların zemin suyu ve yer altı kaynaklarına zarar Tarım ve Köyişleri Bakanlığının uygun görüşü ile
vermeyecek biçimde yer seçip işletilmesi esastır. Ankara Büyükşehir Belediyesi ilgili mer’i mevzuat
Bu alanların açık-kapalı dengesinin kurulması uyarınca öncelikle üst ölçekli plan ve koruma amaçlı
anlamında yapı yoğunluğundan uzak tutulması imar planı ve bunlara uygun her türlü imar planlarını
esastır. Bu alanlarda, otopark, tuvalet, vb. zorunlu yapmaya ve yaptırmaya yetkilidir.” Bu yetki uyarınca
gerçekleştirilen Koruma Amaçlı İmar Planı ve ve geliştirilmesi yönünde açılımlar geliştirilmesi

tüm planlama çalışmalarında yine aynı Kanunda sağlanmalıdır. Bunun dışında yerel ölçekteki tüm
belirtildiği üzere; “...Atatürk Orman Çiftliği arazileri
planlarda tespit edilecek doğal, çevresel, kültürel
üzerinde konut, ticaret ve sanayi amaçlı yapılaşma ve Başkente özgü değerlerin tescile önerilmesi ve
yapılamaz”. sit alanları, korumaya değer varlıkların niteliksel-
Kent içi açık-yeşil alan sitemi açısından büyük önem niceliksel olarak geliştirilip arttırılması esastır.
taşıyan ve Atatürk’ün mirası olması niteliğiyle C.2.1. İDARİ SİT
tarihsel, kültürel açıdan da çok önemli bir değer
Gayrımenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek
olarak tanımlanan Atatürk Orman Çiftliğinin,
Kurulunun 15.09.1973 gün ve 7406 sayılı kararıyla
Atatürk’ün mirası doğrultusunda korunup,
ilan edilen idari sit alanı; Cumhuriyetin Başkenti
geliştirilmesi temel esastır.
olarak ilan edilen Ankara’da kurumların yönetim
C.2. SİT ALANLARI işlemini sürdüreceği binaların bir arada bulunacağı
Arkeolojik, kentsel,tarihi ve doğal sit alanları ile yeni bir idari merkeze gereksinim duyulması
etkilenme geçiş bölgelerinde, 2863/5226 sayılı üzerine Herman Jansen tarafından tasarlanan
Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ve ve Güvenpark’tan başlayan bir aks üzerindeki
yönetmelikleri ile Kültür ve Tabiat Varlıklarını günümüzde bir kısım Bakanlık binalarından ve Ulu
Koruma Yüksek Kurulunun ilke kararlarına Önder Atatürk’ün uygulanmasını emrettiği, “Anıtsal
uyulacaktır. Sit” olarak da tescil edilen TBMM binasından
oluşmaktadır.
Bu alanlarda yapılacak her türlü plan, proje,
uygulama, yapılaşma, işlevlendirme ve fiziki Bu merkez aynı zamanda Başkent Ankara’nın
müdahaleye ilişkin olarak imar planı, imar gelişiminde ve bugünkü durumuna gelişinde
uygulaması, proje ve inşaat aşamalarında, Ankara çekirdek rolü oynadığı gibi şehircilik anlayışı
Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge ve binaların mimarisi ile hala dünya modern
Kurulu’nun karar ve görüşlerine uyulacaktır. şehirciliğinde önemli bir yer edinmektedir.
Kentsel sit alanlarında, koruma ve işlevlendirmeye Bu alana ilişkin Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını
yönelik koruma amaçlı imar planı ve kentsel tasarım Koruma Bölge Kurulu tarafından alınan kararlar
projelerine göre, konut, merkezi iş alanlarında yer doğrultusunda uygulama yapılacaktır. Bu alanda,
alabilecek kullanımlar ile turizm, eğlence, ticaret tarihi değer ve kimlik ögelerini gözeten bir koruma
kullanımları yer alabilir. Buna yönelik koruma, planlaması ve kentsel tasarım çalışması yapılması
canlandırma ve işlevlendirme projeleri yapılabilir. sağlanacaktır.
Her ölçekteki planlama çalışmaları öncesi, Ankara C.3. BARAJLAR/GÖL-GÖLETLER
Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Bölge Kurulu Başkent Ankara’da gerek doğal (Mogan-Eymir)
Müdürlüğünün görüşü alınacak, plan açıklama ve gerekse sulama-elektrik üretimi amaçlı yapay
raporu ekinde bu görüş belgelenecektir. Tescilli su aynaları önemli bir açık-yeşil alan unsuru
taşınmaz kültür varlıklarının bulunduğu bölgelerde olarak yer tutmaktadır. Bu su yüzeylerinin su
yapılmasına Bölge Kurulunca verilecek inşaatlarda toplama havzaları ile bir bütün olarak korunması
Müze Müdürlüğü gözlemcisinin bulundurulması ve devamlılığının sağlanması temel ilkedir.
ve konuya ilişkin Koruma Mevzuatı, Yüksek Kurul Su aynalarının yakın çevresindeki rekreatif
ve Bölge Kurulunca verilmiş/verilecek tüm kararlara potansiyelin değerlendirilmesine yönelik
titizlikle uyulması gerekmektedir. uygulamalarda doğal yapının, bitki örtüsünün ve
Kentsel, çevresel, doğal ve kültürel değerlerin su varlığı ve sistem bütünlüğünün zarar görmemesi
korunup, geliştirilmesi esastır. Bu amaçla, daha önce önceliğinde bir yaklaşım geliştirilecek, gerekli tüm
tescillenmiş değerlerin etkin şekilde korunabilmesine önlemler alınacaktır. Bu alanlarda Kıyı Kanunu
yönelik koruma amaçlı planların tamamlanması ve uygulama yönetmeliği hükümlerine uyulacak,
ve koruma mevzuatında tanımlandığı üzere “Alan uluslararası hukuk ve sözleşmelerin gerekleri yerine
Yönetimleri” kurularak sit alanlarının yönetimi getirilecektir.
C.4. SU KAYNAKLARI / KAPTAJ rekreatif karakteri korunacaktır. Orman varlığının

geliştirilmesi ve ağaçlandırma çalışmaları yapılmak
Anadolu’nun ortasındaki Ankara’da su
suretiyle “ormana katılacak alan”ların oluşturulması
kaynaklarının korunması çok önemlidir. Sınırlı su
temel gerekliliktir. Kentsel açık-yeşil alanlar
yüzeylerinin, yer altı ve yerüstü su kaynaklarının,
sisteminin en önemli parçası olan ormanların,
kaptaj alanları, ılıca, kaplıca sularının korunması
ağaçlık alanlar, makilik-fundalıklar, ağaçlandırılacak
zorunludur. Her ölçekteki planlarda yer altı
alanlar ve diğer açık-yeşil alanlarla bütünlük sunacak
ve üstü su varlığının tespit edilip, su toplanma
biçimde ele alınması beklenmektedir.
çizgileri ve havzalarının korunabilmesi, yerleşim
dışı tutulabilmesi amacıyla ilgili uzman kurum- Yürürlükteki imar planında yerleşim kararı bulunan
kuruluş görüşlerinin alınması ve plan açıklama ve/veya imar uygulaması yapılmış alanlar içinde,
raporu eki olarak belgelenerek gereklerine uyulması Orman Genel Müdürlüğü ile davalı veya sınırları
gerekmektedir. 2023 Başkent Ankara Nazım İmar kesinleşmemiş orman alanı bulunması halinde,
Planı’na işaretlenmiş su kaynakları ve kaptaj alanları mülkiyet ve sınırlar idari ya da yargı kararları ile
ile sınırlı olmamak üzere, tüm su kaynaklarının kesinleşinceye kadar, bu alanlarda tahsis, satış ve
etkin değerlendirilebilmesi için “Su Kaynakları ve inşaat izni verilemez.
Yönetimi Ana Planı” oluşturulması önerilmektedir.
Bu planla, kullanım kararı getirilmeyen orman
Bu planda işaretli olmamakla birlikte su kaynakları, alanları Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından
kaptajlar ve ılıcaların tespit edilip, tüm ilgili kurum yatırımcılara ve kamu kuruluşlarına tahsis edilemez.
kuruluşlardan görüşler alınarak, gerekli deney ve Bu planda karar getirilen ve yerleşim alanı içinde
etüdlerin tamamlanması halinde, bu kaynak ve kalan orman statüsündeki alanlar imar planlarında,
değerlerin, kaynağı koruyup geliştirecek şekilde Orman Yasasına uygun olarak, park, rekreasyon,
işletilebilmesi anlamında gerekli iş ve işlemler, günübirlik turizm, altyapı tesisleri ve diğer kamusal
İmar Kanunu ve diğer ilgili mevzuat hükümleri amaçlar için planlanabilir ve tahsis edilebilir.
uyarınca yapılır. Su kaynakları ve yakın çevresinde Orman alanı içinde kalan, özel mülkiyete konu
rekreatif potansiyelin değerlendirilmesine yönelik olan ve ağaçlandırılacak alan olarak planlanmış
uygulamaların gerekliliğinin tespit edilmesi alanlarda, Çevre ve Orman ve Tarım ve Köyişleri
durumunda, doğal yapının, bitki örtüsünün ve su Bakanlıklarının görüşleri alınmak kaydı ile iskan
varlığı ve sistem bütünlüğünün zarar görmemesi dışı yapılaşma koşulları geçerlidir.
önceliğinde bir yaklaşım geliştirilecek, gerekli tüm
C.5.2. VADİ TABANLARI
önlemler alınacaktır. Bu alanlarda Kıyı Kanunu
ve uygulama yönetmeliği hükümlerine uyulacak, Vadi tabanları, su kaynakları ve/veya havzalarının
uluslararası hukuk ve sözleşmelerin gerekleri yerine bütünleri olarak yerleşim baskısı ve kararları dışında
getirilecektir. ele alınması gereken alanlardır. Her tür ve ölçekteki
planlama çalışmalarında, yapılaşmış alanlar da
C.5. MEVCUT ARAZİ KULLANIMI DEVAM
dahil olmak üzere, vadi tabanlarının tespit edilip,
ETTİRİLECEK VE DOĞAL KARAKTERİ
her türlü sel, su baskını vb. tehlike ve risklere mahal
KORUNACAK ALANLAR
vermeyecek şekilde planlanması, yeni planlama
Bu alanlarda varsa mevcut tarımsal kullanım, doğal çalışmalarında bu alanların özgünlüklerinin tespit
bitki örtüsü ve ekolojik yapı korunacaktır. Tarımsal edilerek açık-yeşil alan sisteminin parçaları haline
olarak kullanılan alanlar için “tarım alanı” koşulları getirilmesi esastır.
geçerlidir. Varsa, orman statüsündeki alanlar için
C.6. TARIMSAL NİTELİĞİ KORUNACAK
orman alanları koşulları geçerlidir. Mera olarak
ALANLAR
tescilli olan alanlarda 4342 sayılı kanuna göre
uygulama yapılacaktır. Tarımsal niteliği korunacak alanlar mutlak tarım
arazilerini, özel ürün arazilerini, dikili tarım
C.5.1. ORMAN ALANLARI
arazilerini ve marjinal tarım arazileri ile hayvancılığa
Orman sayılan alanların korunması, bakımı ve yönelik tarımın yapıldığı alanları kapsamakta olup,
işletilmesi 6831/3373 sayılı Orman Kanunu’na bu alanlarda 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi
göre yapılacaktır. Orman alanlarının doğal ve Kullanımı Kanunu ve 4342 Sayılı Mera Kanunu
ve diğer ilgili mevzuat hükümleri geçerlidir. İlgili tahsis edilen yerleri tahsis süresi bitiminde eski
Bakanlık veya kuruluş tarafından hazırlanacak olan vasfına getirmekle yükümlüdürler.
tarımsal amaçlı arazi kullanım plan ve projelerine
Tarımsal faaliyetin ekonomik olarak yapılabildiği
uyulacaktır.
en küçük alana sahip ve daha fazla küçülmemesi
Tarım alanlarının korunup, ürün çeşitliliği ve gereken yeter büyüklükteki tarımsal arazi parsel
verimliliğinin geliştirilmesi temel esastır. Bu büyüklüğü, bölge ve yörelerin toplumsal, ekonomik,
amaçla Tarım Ana Planı hazırlanıp, organize tarım ekolojik ve teknik özellikleri gözetilerek, Ankara
bölgeleri, organize besicilik ve hayvancılık bölgeleri Büyükşehir Belediyesince Tarım ve Köyişleri
oluşturulması, tarım ve hayvancılık borsaları Bakanlığı onayına sunulur. Kamu yatırımları için
kurulması, sulanabilir tarım arazilerinin miktarının ihtiyaç duyulan yerler hariç olmak üzere tarım
arttırılması hedeflenmektedir. Bu amaçla ilgili arazileri, belirlenen yeter büyüklükteki tarımsal arazi
tüm kurum ve kuruluşlar ile koordineli çalışmalar parsellerinden daha küçük parçalara bölünemez.
yürütülecek, DSİ Genel Müdürlüğünün sulama Miras yolu ile intikallerde yeter büyüklükteki
proje ve uygulamaları ile çelişen yerleşim ve parseller oluşturulamıyorsa ifraz yapılmaz; ortak
kullanım kararları üretilmeyecektir. kullanım, kiralama veya satış yoluna gidilir.
Planda ifade edilen tarım alanları gösterimi şematik C.6.1. MUTLAK TARIM ALANLARI
olup, plan paftası üzerinden ölçü alınarak işlem tesis
Bitkisel üretimde; toprağın fiziksel, kimyasal
edilemez. Tarım alanlarında yapılacak olan ifraz,
ve biyolojik özelliklerinin kombinasyonu yöre
tevhid, satış, vb. işlemler ile tarım dışı arazi kullanım
ortalamasında ürün alınabilmesi için sınırlayıcı
talepleri, ilgili uzman kurum/kuruluşlardan alınacak
olmayan, topografik sınırlamaları yok veya çok az
görüşler ve Tarım İl Müdürlüğü’nce yerinde
olan; ülkesel, bölgesel veya yerel önemi bulunan,
yapılacak etüdlerde ulaşılacak sonuç doğrultusunda
hâlihazır tarımsal üretimde kullanılan veya bu
değerlendirilecektir.
amaçla kullanıma elverişli olan arazilerdir. Hiçbir
Tarımsal amaç dışındaki faaliyet taleplerinde; surette yapılaşmaya ve yapılaşma amaçlı planlama
yapılacak faaliyetin niteliği, bu faaliyetten dolayı çalışmalarına konu edilemez. Tarımsal üretimin
çevre arazilere meydana gelecek muhtemel toprak sürekliliğini sağlayıp verimini arttıracak her tür
kayıpları ve arazi bozulmaları ile bu olumsuzlukları önlem alınır. 5403 sayılı Kanun ve uygulama
giderici tedbirlere yönelik Toprak Koruma yönetmeliği uyarınca 20.000 m2’den küçük ayırma
Projelerinin hazırlanması esastır. Toprak koruma yapılamaz. (Ankara Büyükşehir Belediye Meclisinin
projesine gereksinim olup olmadığına ve projenin 15.08.2007 gün ve 2035 Sayılı kararı ile 2000O
içeriğine ilgili uzman kurum/kuruluş tarafında arazi olarak değiştirilmiştir).
ve/veya toprak etütleri yapılarak karar verilir.
C.6.2. ÖZEL ÜRÜN ALANLARI
5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanım
Mutlak tarım arazileri dışında kalan, toprak ve
Kanunu ve uygulama yönetmeliği hükümlerine
topografik sınırlamaları nedeniyle yöreye adapte
uyulacaktır. Mutlak tarım arazileri, özel ürün
olmuş bitki türlerinin tamamının tarımının
arazileri, dikili tarım arazileri ile sulu tarım arazileri
yapılamadığı ancak özel bitkisel ürünlerin
tarımsal üretim amacı dışında kullanılamaz.
yetiştiriciliği ile su ürünleri yetiştiriciliğinin ve
Tarımsal nitelikli alanların korunması amacıyla her
avcılığının yapılabildiği, ülkesel, bölgesel veya
tür önlemin alınması esas olup, her tür ve ölçekteki
yerel önemi bulunan arazilerdir. Hiçbir surette
planlama çalışması öncesi Tarım ve Köyişleri
yapılaşmaya ve yapılaşma amaçlı planlama
Bakanlığı’ndan “tarım dışı amaçla kullanıma
çalışmalarına konu edilemez. Tarımsal üretimin
uygundur” görüşü alınması zorunludur. Bu görüşün
sürekliliğini sağlayıp verimini arttıracak her tür
alınmadığı alanlarda hiçbir surette planlama
önlem alınır. 5403 sayılı Kanun ve uygulama
yapılamaz, yapılaşma kararı verilemez.
yönetmeliği uyarınca 20.000 m2’den küçük ayırma-
Tarımsal araziler üzerinde faaliyette bulunan ifraz yapılamaz. (Ankara Büyükşehir Belediye
işletmeciler, faaliyetlerini çevre ve tarım arazilerine Meclisinin 15.08.2007gün ve 2035Sayılı kararı ile
zarar vermeyecek şekilde yürütmekle ve kendilerine 2000O olarak değiştirilmiştir).
C.6.3. MARJİNAL VE DİKİLİ TARIM işletmeleri kurabilmeleri için devletin mülkiyetinde

ALANLARI bulunan topraklarla topraklandırılmalarını,
desteklenmelerini ve eğitilmelerini sağlamak,
Mutlak tarım arazileri ve özel ürün arazileri dışında
ekonomik üretime imkan vermeyecek şekilde
kalan, toprak ve topografik sınırlamalar nedeniyle
parçalanan tarım topraklarının gerektiğinde
üzerinde sadece geleneksel toprak işlemeli tarımın
ve imkanlar ölçüsünde genişletilmesi suretiyle
yapıldığı araziler ile üzerinde yöre ekolojisine
toplulaştırılmasını, tarım arazisinin ailenin geçimini
uygun çok yıllık ağaç, ağaççık ve çalı formundaki
sağlamaya ve aile iş gücünü değerlendirmeye yeterli
bitkilerin tarımı yapılan, ülkesel, bölgesel veya
olmayacak derecede parçalanmasını ve küçülmesini
yerel önemi bulunan arazileri kapsamaktadır. 5403
önlemek yönünde ilgili kurumlarla koordineli
Sayılı Kanun ve uygulama yönetmeliğinin marjinal
projeler geliştirilecektir.
tarım arazisi olarak tanımladığı bu alanlarda, dikili
tarım arazilerinde 0,5, örtü altı tarım yapılanlarda Bu Proje kapsamında yapılacak dağıtım çalışmaları
0,3, marjinal tarım arazilerinde 2 hektardan küçük ile toprağın verimli şekilde işletilmesi, çiftçilerin
olmamak kaydı ile tarım makinelerinin arazi gelir düzeylerinin arttırılması ve istihdam sorununa
bozulmasına neden olmadan verimli çalışmasını kısmi de olsa çözüm getirilmesi sonucu; bozulmuş
mümkün kılacak büyüklükte ayırma-ifraz olan sosyo-ekonomik dengeler kısmen dengelenerek
yapılabilir. milli gelire katkı sağlanmış olacaktır.
C.6.4. DİĞER TARIM ALANLARI Toplulaştırma yapılacak alanlarda ise parçalılık
azalacak, her parsel sulama hizmetlerinden ve tarla
Mutlak tarım arazileri, özel ürün, dikili tarım ve içi hizmet yollarından yararlanabilecektir. Böylece
marjinal tarım arazileri dışında kalan, hayvancılığa sulama randımanı arttırılarak üretimde artış
ilişkin tarımın yapıldığı (mera, yaylak, kışlak, sağlanacak, ayrıca tarımsal yapıdan kaynaklanan
otlak, çayır vb) alanları kapsamaktadır. 5403 Sayılı problemler de giderilmiş olacaktır.
Kanun ve uygulama yönetmeliğinin marjinal tarım
arazisi olarak tanımladığı bu alanlarda, 2 hektardan Çiftçilerin sulama bilincine erişmeleri, kendi
küçük olmamak kaydı ile tarım makinelerinin arazi aralarında bir araya gelerek örgütlenmeleri ve
bozulmasına neden olmadan verimli çalışmasını katılımcı sulama yönetimini sahiplenmeleri, sulama
mümkün kılacak büyüklükte ayırma yapılabilir. yatırımlarını geri ödemeyi benimsemeleri sulama
sisteminin kurulmasını etkileyecek en önemli faktör
Mera alanlarındaki imar planı, proje ve uygulamalar olarak ön plana çıkmaktadır.
için Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın uygun görüşü
alınacaktır. 4342 sayılı Mera Kanunu hükümlerine Tarımsal sulama alanlarında kalan arazilerle
göre mera olarak tahdit, tescil ve tahsisi yapılan ilgili olarak 3083 sayılı Sulama Alanlarında Arazi
alanlar, mera alanı olarak korunacaktır. Mera Düzenlemesine Dair Tarım Reformu Kanunu
alanlarında, tahsis amacı mevzuata uygun olarak ve ilgili yönetmelik hükümleri geçerli olup, bu
değiştirilmeden imar planı onaylanamaz, yapı ve alanlarda yapılacak olan ayırma, birleştirme, satış,
tesislere izin verilemez. vb. işlemler ile sulama projesi kapsamında tarım dışı
arazi kullanım talepleri; yukarıda belirtilen genel
C.6.4. TARIMSAL SULAMA ALANLARI yaklaşımlar çerçevesinde DSİ Genel Müdürlüğü ve
DSİ Genel Müdürlüğünce, sulama sistemi yapılarak Tarım Reformu Genel Müdürlüğü’nden alınacak
işletilmeye başlanan, yatırım programına alınan görüşler doğrultusunda değerlendirilecektir. Bu
veya projelendirilen tarımsal sulama alanlarını alanlar, hiçbir surette yapılaşmaya ve yapılaşma
göstermektedir. amaçlı planlama çalışmalarına konu edilemez.
Tarımsal üretimin sürekliliğini sağlayıp verimini
Bu alanlarda; Toprağın verimli şekilde işletilmesini, arttıracak her tür önlem alınır.
işletilmesinin korunmasını, birim alandan azami
ekonomik verimin alınmasını, tarım üretiminin C.6.5. BAĞCILIK-BAHÇECİLİK ALANLARI
sürekli olarak artırılmasını, değerlendirilmesini ve Kent bütünü ve yakın çevresi ile, Ankara
buralarda istihdam imkanlarının arttırılması, yeterli Büyükşehir Belediyesine yeni bağlanan ilçe ve ilk
toprağı bulunmayan ve topraksız çiftçilerin zirai aile kademe belediyeleri yakın çevresinde, yarı kırsal
alan niteliğinde aktif olarak bağcılık-bahçecilik esastır. Nazım imar planlarında analiz edilmiş
faaliyetlerinin sürdürüldüğü, tarımsal üretim ve plan kararı olarak işlenmiş teknik altyapı
bulunan ve kentsel alandan kırsal alana geçişe kararlarının, uygulama imar planlarının yapılması
yönelik unsurları bünyesinde barındıran alanlardır. aşamasında eşgüdüm içerisinde değerlendirilmesi
Bu alanların yarı kırsal alanlar olarak, yoğun ve tüm teknik altyapı yatırımlarının uygulama
yapılaşmaya konu edilecek ya da tarımsal yapı imar planı kararlarına uyumlu olarak hayata
ve üretim göz ardı edilerek prestij konut alanları geçirilmesi gerekmektedir. Teknik altyapı tesis ve
olarak algılanıp hayata geçmesi engellenecektir. hatlarının yapılması, onarılması vb tüm işlemlerde
Bu planda bağcılık-bahçecilik biçiminde kullanım ilgili tüm kuruluşların koordineli bir biçimde
kararı getirilmiş alanların bir bölümü daha önce hareket etmesi sağlanacaktır. Bu amaçla 5216
belediyelerince yüksek ve orta yoğunluklu olarak ve 5393 sayılı Kanunlarda tanımlı AYKOME
yerleşime açılmış, ancak 2023 Başkent Ankara (Altyapı Koordinasyon Merkezi)’nin etkin şekilde
Nazım İmar Planı ilkelerine uyumlu olmamaları işlemesi sağlanacak ve bu merkez üzerinden karara
gerekçesiyle yoğunluk azaltma ya da etaplama bağlanmamış altyapı yatırımlarının münferit olarak
kararı getirilmiş alanları kapsamaktadır. ve kamu kaynaklarının israfına yol açacak biçimde
hayata geçirilmesi engellenecektir.
Bu alanlarda maksimum nüfus yoğunluğu 20
kişi/hektar olabilir. Böylesi bölgelerin yapıya Başkent Ankara’da küresel ısınmanın etkilerini orta
boğulmaması, doğayla bütünleşme hedefinden ve uzun vadede azaltabilmek amaçlarıyla;
uzaklaşmaması ve beton yığınları haline gelmemesi o Temiz ve Doğal Enerji sistemlerinin kullanılması,
amaçlarıyla; araştırılması özendirilecektir. Bu amaçla, kredi
o Parsel büyüklüklerinin bölgesel dinamikler öncelikleri, bağışlar ve teşvikler verilmesi
doğrultusunda en büyük düzeyde tutulması, sağlanabilir.
o Ayrı parsellerdeki yapı yoğunlukları ve o Ekolojik, Güneş Mimarisi ve Güneş Enerjili
imar haklarının bir parsele toplanmasının Toplu konutların yapımı özendirilebilir. Güneş
engellenmesi, enerjili, Eko-mimari uygulamaları başlatılmalı,
konutlarda doğal enerji üreten sistemlere
o Yapıların az katlı, doğayla bütünleşen nitelikte geçilmesi araştırılmalı, yapıların çatılarında
tasarlanması, güneş pili uygulamaları başlatılmalı, yeni
o 5403 sayılı Kanun uyarınca “Toprak Koruma yapılan binalarda, güneş ısı sistemleri zorunlu
Projelerinin” yapılmış olması, hale getirilmeli, jeotermal enerjilerin kullanım
olanakları geliştirilmeli, bu sistemlerin eski
o Varsa orman varlığı ve tarımsal potansiyel ile
yapılarda uygulanabilmesi için teşvikler
bütünleşen ve doğal değerlere zarar vermeyen
araştırılmalı, ısıtma, soğutma, güneş elektrik,
kentsel tasarım projeleri gerçekleştirilmesi,
sıcak su, rüzgar tribünleri, güneş mimarisi
esastır. vb alternatif enerji sistemleri kullanımı
Bu alanların planlanması sırasında yol ve yeşil alanlar yaygınlaştırılmalıdır.
ile Düzenleme Ortaklık Payı hisselerinin alınması o Kentsel alan ve çevrelerinde alternatif doğal
ve gereğince değerlendirilmesi zorunludur. enerji üretim santralleri kurulmalıdır.
D) TEKNİK ALTYAPI o Temiz Ulaşım Sistemleri kullanılmalı, fosil
Teknik altyapı tesis ve hatlarının imar planlarında yakıtlara bağımlı araç kullanımı odaklı bir seçim
etkin bir şekilde araştırılarak değerlendirilmesi yerine, toplu taşım, yaya ve bisiklet ağırlıklı
gerekmektedir. 2023 Başkent Ankara Nazım İmar sistemlerin etkin kullanımı sağlanmalıdır.
Planı ve bu plana göre yapılacak tüm nazım imar o Kentsel alan içindeki tüm kamusal alanlarda,
planlarında ulusal, bölgesel ve kentsel düzeyde tüm açık alanlar, parklar, cadde ve sokaklarda, güneş
teknik altyapı yatırımlarının ve yatırım kararlarının enerjisi ile aydınlatılma yöntemleri araştırılmalı,
ilgili yatırımcı kuruluştan edinilerek plan kararları kamu binalarında ve öncelikle okullarda güneş
içerisinde değerlendirilmesi, gereklerine uyulması sistemlerine geçilmelidir.
D.1. ENERJİ İLETİM HATLARI vb. toplu yerleşmelerin atık suları, kanalizasyon
Enerji iletim hatlarının planlama çalışmalarında şebekesine bağlanacaktır. Bunun teknik olarak
ilgili yatırımcı kurumdan alınacak görüş ve mümkün olamadığı durumlarda, bu tesisler için
koşullar uyarınca değerlendirilmesi ve mevzuat atık su arıtma sistemi kurulması ve işletilmesi
hükümleri gereği belirlenen koşul ve kısıtlara zorunludur. Atık su %90 oranında arıtılmadan deşarjı
uyulması gerekmektedir. Enerji iletim hatlarının yapılamaz, arıtma sistemleri gerçekleştirilmeden bu
öncelikle yer altından gidebileceği seçeneklerin tesislere yapı kullanma izni verilemez.
değerlendirilmesi, bu amaçla mümkünse yol “Ankara kentinin su ihtiyacını kısa ve orta vadede
refüjlerinin değerlendirilmesi önerilmektedir. Enerji gidermek üzere inşaatına başlanan Kızılırmak-
nakil hatları ve koruma kuşağında “Elektrik Kuvvetli Kesikköprü Barajı-İvedik Arıtma Tesisleri arası boru
Akım Tesisleri Yönetmeliğine” uyulacaktır. hattının tamamlanabilmesi amacıyla, Bakanlar
Haberleşme ve iletişim hatlarının verimli bir biçimde Kurulunca 2007/11772 sayılı kararı ile hükme
kurgulanıp, kesintisiz işleyişinin sağlanabilmesine bağlandığı üzere, anılan güzergahtaki özel mülkiyete
yönelik gereklilikler yerine getirilecektir. konu taşınmazlarda “acele kamulaştırma” yetkisinin
İnternet altyapısının tüm yerleşme alanları için uygulanması sağlanacaktır. Bu hat üzerinde Ankara
yaygınlaştırılması, tüm teknik altyapı hizmetlerinin Büyükşehir Belediye Meclisinin 15.06.2007 gün ve
bir bütün içerisinde kentlilere ulaştırılması temel 1634 sayılı kararı uyarınca gereğinde irtifak hakkı
esastır. Bu amaçla yatırımcı kuruluşlar ile Büyükşehir tesis edilerek, kentin su gereksiniminin karşılanması
Belediyesi birimleri arasında tam ve sağlıklı bir esastır. Bu hat ve güzergah ile Kavşakkaya Barajı
eşgüdüm sağlanması Altyapı Koordinasyon güzergahı ve diğer tüm su iletim hatlarının her
Merkezi (AYKOME)’nin etkin biçimde işlemesi ve tür ve ölçekteki imar planlarında gösterilerek,
buna yönelik düzenlemelerin yapılması gereklidir. korunması ve ilgili mevzuat hükümlerine uyulması
sağlanacaktır”. (Ankara Büyükşehir Belediye
D.2. SU VE ATIKSU İLETİM HATLARI
Meclisinin 15.08.2007 gün ve 2035Sayılı kararı ile
Su iletim (isale) hatlarının planlama çalışmalarında eklenmiştir).
ilgili yatırımcı kurumdan alınacak görüş ve koşullar
uyarınca değerlendirilmesi ve mevzuat hükümleri D.3. DOĞALGAZ - AKARYAKIT İLETİM
gereği belirlenen koşul ve kısıtlara uyulması HATLARI
gerekmektedir. Su iletim hatlarının da, öncelikle yer Doğalgaz - akaryakıt boru-iletim hatlarının planlama
altından gidebileceği seçeneklerin değerlendirilmesi çalışmalarında koruma kuşakları ve yapılaşma
gerekmektedir. kısıtları ile birlikte değerlendirilmesi zorunludur.
Atık Suların Arıtılması Bu ve benzeri stratejik yapı ve tesislerin “Afet
Etki Değerlendirmesi” ile yakın çevresi için olası
Her tür ve ölçekteki, planlama ve uygulamalarda risk ve tehlikelerinin belirlenmesi gerekmektedir.
“Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Bu ve benzeri iletim hatlarının koruma alanında
Tebliği”ne uyulacaktır. Atık sular, göl ve akarsulara yapı ve tesis yapılamaz, ağaç dikilemez, yol olarak
bağlanamaz ve boşaltılamaz. Yapı ve tesislerin kullanılamaz. Boru hattını enine kesen yol geçişleri,
atık suları ve pissu kanalları, yerleşme ve tesislerin için ilgili kurum görüşleri doğrultusunda hareket
çerçevesinde gereksinmeyi karşılayacak ve sağlık edilecektir.
kurallarına uygun kanalizasyon şebekesine
bağlanacaktır. Kırsal yerleşmeler içinde kanalizasyon D.4. KATI ATIKLAR VE YÖNETİMİ
şebekesi olmayanlar için, “Lağım Mecrası İnşaası Katı atıkların depolanması ve transferi için bir Çöp
Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Yönetim Sistemi ve Planı hazırlanması ve onun
Ait Yönetmelik”te belirtilen nitelik ve koşullara gereklerine uyulması gerekmektedir. Öncelikle
uygun olacak biçimde, genel yada her yapı ve tesis vahşi çöp depolaması tesislerine izin verilmemesi
için bağımsız pissu çukuru yapılması zorunludur. ve rehabilite edilen Mamak Çöplüğünün bir
Organize sanayi bölgelerinin, küçük sanayi “Onarım Planı” kapsamında tehlike ve risklerinden
sitelerinin, turizm tesislerinin, toplu olarak arındırılarak daha geniş açık alan düzenlemeleri ile
gerçekleştirilecek konut, toplu ve organize işyerleri kente kazandırılması sağlanacaktır.
Çadırtepe (Sincan) Katı Atık Depolama ve metro hatlarının tamamlanması ve raylı sistemlerin
Değerlendirme Merkezinin, ivedilikle faaliyete etap etap hayata geçirilmesi temel ilkedir. Bu
geçirilmesi, tüm ilçe ilk kademe belediyelerinde amaçla, banliyö sisteminin işletiminin Büyükşehir
gerekmesi halinde katı atık transfer istasyonlarının belediyesince üstlenilebilmesine yönelik girişimlerde
kurulması sağlanacaktır. Katı atıkların, transfer bulunulabilir.
istasyonlarından Çadırtepe Depolama Alanına İmar planlarının yapımında; ulaşımla ilgili olarak,
aktarılması ve burada tasnif edilerek yeniden kent merkezi, alt merkezler ve sit alanlarında
değerlendirilmesine yönelik olarak yönetim planı yaya bölgelerinin toplu taşınım hizmetleri ile
hükümlerine uyulması esastır. bütünleşik geliştirilmesi ve yeni yaya bölgelerinin
Bu amaçla, 2023 Başkent Ankara Nazım İmar oluşturulmasına öncelik verilecektir. Yaya
Planında çevre otoyolu ile ilişkilenecek biçimde ulaşımının kolaylaştırılması ve erişilebilirliğinin
doğu, batı, kuzey ve güneybatı koridorlarında 4 arttırılabilmesine yönelik düzenlemeler yapılacak,
adet katı atık transfer istasyonu tespit edilmiştir. buna ilişkin kentsel tasarım projelerinin yapılması
Diğer ilçe ve bölgelerde kurulması gereken özendirilecektir.
katı atık transfer istasyonları için, Büyükşehir Merkez çeperinde, bölge otoparkları düzenlenerek
Belediyesince ilgili uzman birimler ve söz konusu kent merkezindeki otopark sunumunun
belediye temsilcisinin bulunacağı teknik yerseçim sınırlandırılmasına yönelik önlemler alınacaktır.
komisyonları oluşturulacak, bu komisyonun tespit Kent merkezinde yaya bölgelerinin nitelik ve
ettiği alanlar için gerekli nazım ve uygulama imar nicelik olarak geliştirilmesi yönünde bir özel
planları yapılacaktır. proje yürütülecek, merkezi iş alanı ve stratejik
Katı atıkların bertarafı ve çöpün yönetimi, ayrı ve alt merkezlerde yoğunlaşan otopark sorunu ve
özel bir Lojistik konusu olarak ele alınmalıdır. Bu kent mobilyalarından kaynaklanan eksikliklerin
amaçla bir Katı Atık Yönetimi Ana Planı hazırlanıp, giderilebilmesine yönelik kentsel tasarım projeleri,
o doğrultuda hareket edilecektir. kent bütünü ve bölgesel ilişkiler dikkate alınarak,
D.5. ULAŞIM bu planda ortaya koyulmuş ilkeler ile çelişmeyecek
biçimde hayata geçirilecektir. Gelişme alanlarında
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı uyarınca, yaya ve bisiklet yolu ağı oluşturulmasına özen
1993 Ulaşım Ana Planının güncellenmesi gösterilecektir.
gerekmektedir. Tüm ulaşım türleri ve ulaşıma
dair tüm sorunların kent bütünü planlaması D.5.1. HAVAALANLARI-HELİPORTLAR
ile eşgüdümlü olarak irdeleneceği ulaşım ana 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı, Esenboğa
planının yapılması ve onaylanması ardından, bu Havalimanını temel hava ulaşımı unsuru olarak
plan ilkelerine göre, kent içi ulaşım sorunlarının kabul etmektedir. Yenilenen iç ve dış hatlar terminali
çözümlerine yönelik önerilerin hayata geçirilmesi ve yeni pistleri ile plan dönemi sonuna kadar
hedef olarak belirlenmiştir. Bu plan verileri ile Ankara’nın gereksinimlerine yanıt vereceği ilgili
bütünleşen bir Ulaşım Ana Planının, 5216 ve uzman kuruluşlar tarafından belirtilen Esenboğa
5393 sayılı Kanunlar uyarınca ivedilikle yapılması Havalimanı çevresindeki uyumsuz kullanımların
gerekmektedir. ayıklanarak, havaalanı ile bütünleşen fuar, kongre
Kent içi ulaşımda artan araç sayısına yeterli gelmeyen vadisi vb işlevlerin hayat geçirilmesi sağlanacaktır.
yol altyapısının bireysel ulaşımı özendirecek Önümüzdeki dönemde kent içi ulaşımda
biçimde kullanılması engellenecektir. Talep da havayolunun helikopterler aracılığıyla
doğrultusunda biçimlenen yol altyapısı üretme kullanılabileceği seçenekler gelişebilecektir. Bu
seçeneği yerine “talebin yönetilmesi” eksenine gelişmeye uyum yapabilecek şekilde, nazım imar
oturan, toplu taşımı geliştirip, bireysel ulaşımı kent planlarında kentin muhtelif noktalarında heliport
merkezinde sınırlandıran, yaya bölge ve alanlarını alanları belirlenecektir. Havayolu ulaşımı ve
arttırıp, çevre ve doğa kaynaklarını koruyan, metro, trafiğinin daha etkin kullanılabilmesi ve özellikle
banliyö sistemi ve diğer toplu taşım olanaklarını afet durumunda helikopter iniş kalkış alanlarının
geliştirebilecek özendirme-kaçındırma politikalarını (heliport) aktive edilebilmesi amacıyla Sivil
araştıran bir ulaşım seçimi yapılacaktır. Kent içi Havacılık Genel Müdürlüğü ile koordineli bir
ulaşımda toplu taşımın geliştirilmesi, başlanmış çalışmanın yürütülmesi sağlanacaktır.
Şu an kent içinde bulunan ve mania planları ile kentin Meclisinin 15.08.2007gün ve 2035Sayılı kararı ile
batı koridorundaki gelişmeler için bir dizi sorun değiştirilmiştir).
yaratan Güvercinlik ve Etimesgut havaalanlarının D.5.4. ERİŞME KONTROLLÜ YOLLAR
bu planda öngörülen işlevsel dönüşüm sürecine
tabi tutulması ilkesi benimsenmiştir. İstanbul, Konya, Samsun, Çankırı, Eskişehir yolları
olarak tarif edilen devlet karayolu sistemine kayıtlı
D.5.2. HAVAALANI HAVA KORİDORLARI erişme kontrollü yolları tanımlar. Bu yollar hiçbir
Havaalanları için uluslararası standartlar surette çevresindeki kullanımlara servis verecek
doğrultusunda belirlenen “Mania Planları”nın biçimde kullanılamaz. Bu yolların geçtiği bölgede,
belirlediği koridorları tanımlar. Bu koridorlarda bu bölgeye komşu kullanımların yol kamulaştırma
yapılaşmaya dair ilkelerin onaylı mania planı sınırının bittiği noktadan en az 30 m. çekilmesi
ölçüt ve kararlarına uyumlu olması sağlanacaktır. suretiyle yapılmasına izin verilecektir. Bu yolların
Etimesgut ve Güvercinlik Askeri Havaalanları olası bir afet anında tahliye-tasfiye amaçlı olarak
için onaylanmış mania planlarının plan dönemi da kullanılacağı noktasından hareketle, gerekli
içinde öngörülen işlevsel dönüşüm süreci hayata emniyet şeritleri ayrılacak, bu şeritlerin her tür
geçene kadar, topoğrafik yapı, doğal sütreler ve tıkanıklık ve amaç dışı kullanımı engellenecektir.
mevcut yapılaşmalar doğrultusunda ilgili kurumla Kent içi ve kentler arası yol sisteminin afetler
koordineli biçimde güncellenmesi sağlanacaktır. anında kullanımına yönelik ilke ve esaslar, Ulaşım
Ana Planı doğrultusunda belirlenir.
“Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü görev ve
sorumluluk alanı içindeki havaalanlarında; D.5.5. I.VE II. DERECE YOLLAR
Havalimanı Mania Planı sınırları içerisindeki alanda Erişme kontrollü olmayıp, kent içi ana arter
uygulamaya konu 1/5000 ölçekli nazım ve 1/1000 niteliğindeki yol sistemlerini tarif eder, bu plan sonrası
ölçekli uygulama imar planlarının hazırlanması yapılacak nazım ve uygulama imar planlarında,
aşamasında, Havalimanı Mania Planı kriterleri 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı’nın
ile, Ulaştırma Bakanlığı’nın 26.06.2007 tarihli öngördüğü yol sisteminin hayata geçirilebilmesi
“Havaalanları Çevresindeki Yapılaşma Kriterlerine sağlanacaktır. Bölge içi dağıtıcı-toplayıcı yol
İlişkin Genelge” hüküm ve esaslarına uyulması sistemleri alt ölçekli planlara belirlenir. Bu yollar
ve Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nden görüş için yolun genişliğine ve gereğinde afet durumunda
alınması gereklidir”. (Ankara Büyükşehir Belediye kullanılabilme hassasiyeti uyarınca yeterli çekme
Meclisinin 15.08.2007gün ve 2035 Sayılı kararı ile mesafeleri ayrılacaktır. Mesafenin ölçüsü alt
eklenmiştir). ölçekli planlarda belirlenir ve olabildiğince kentin
D.5.3. OTOYOLLAR tüm bölgelerinde bir standart üzere uygulanır. Bu
amaçla Ankara Büyükşehir Belediyesince yapılmış
Trans European Motorway (TEM) olarak tanımlanan yerleşik uygulamalar ve İmar ve Şehircilik Dairesi
ve Avrupa, İstanbul, Bolu üzerinden Ankara’yı orta Başkanlığı görüşü esastır.
ve güneydoğu Anadolu ile ortadoğuya bağlayan
D.5.6. ÖNEMLİ KAVŞAKLAR
transit yol sisteminin Ankara Büyükşehir Belediyesi
sınırları içinden geçen kısımlarını tanımlar. Bu yol Plan üzerinde gösterilen kavşaklar şematiktir.
sitemi erişme kontrollü yol niteliği ile hiçbir surette Karayolları ve kent içi yol sistemi üzerindeki
çevresindeki kullanımlara servis verecek biçimde kavşaklar Büyükşehir belediyesince “Ulaşım
kullanılamaz. Ana Planına” uygun olarak projelendirilip,
uygulanacaktır. Kent içindeki katlı kavşaklar,
“Otoyol geçişinin bulunduğu bölgede ve bu “Ulaşım Ana Planı” kararlarına uygun olarak nazım
bölgeye komşu kullanımların yapılaşmasında; ve uygulama imar planlarında gerekli revizyon ve
otoyol kaplamasının bittiği noktadan en az 50 değişiklikler yapılarak hayata geçirilecektir.
m. çekilmesi, bu mesafeyi aşan yol gövdesi
kullanımlarında ise; yarmalarda şev üstü, D.5.7. DEMİRYOLU/HIZLI TREN HATLARI
dolgularda ise, şev dibi noktalardan itibaren en 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planında
az 30 m. çekilmesi sağlanacaktır. Bu mesafe, her işaretlenen demiryolu ve hızlı tren hatlarında, kendi
koşulda karayolu kamulaştırma sınırına 15 m. mevzuatları ile belirlenen güvenlik önlemlerinin
den yakın olamaz.” (Ankara Büyükşehir Belediye alınması esastır. Bu hatlarda yapılacak asgari çekme
mesafeleri TCDD ve diğer ilgili uzman kuruluş D.5.9. ULAŞIM ODAKLARI-TERMİNALLER

görüşleri doğrultusunda belirlenir. Bu plan ile, kara ve demiryolu ulaşımı için
oluşturulmuş terminallerin etkin kullanılabilesi
Demiryolu ulaşımının kent içi ulaşım içinden esastır. Bu amaçla, Ankara Garı modernize edilerek,
aldığı payın arttırılabilmesi amacıyla banliyö kapasitesi ve verimliliği arttırılacaktır.
hatların etkinliği, verimliliği ve ona entegre ulaşım Mevcut AŞTİ şehirlerarası otobüs terminalinin ise,
sistemlerinin kullanılması sağlanacaktır. bir sistem dahilinde kentin muhtelif noktalarındaki
aktarma istasyonları ile bütünleşen bir biçimde
Yakın gelecekte hızlı tren sisteminin de devreye çalışması sağlanacaktır. Bu amaçla, planlama
girmesiyle birlikte Başkente olan dışsal demiryolu çalışmaları bitmiş batı oto terminali Elvan
bölgesinde hayata geçirilecek, kuzeyde Anadolu
erişiminde artış olacağı, dolayısıyla kentin önemli
Bulvarı-Çevreyolu kesişiminde bir kuzey aktarma
giriş/algılama bölgesinin (kent girişi olarak noktası planlanacak, güneybatıda Çevreyolu-
günümüzde ön plana çıkan) Protokol Yolu, Tuluntaş kesiminde güneybatı aktarma merkezi yeri
Eskişehir Yolu, İstanbul oluşturulacak ve doğuda Nato yolu bölgesinde doğu
terminali yapılacaktır. Bu yeni aktarma noktalarının
Yolu, Konya Yolu, Samsun Yolu gibi demiryolu toplu taşım hatları ve güçlü ana arterlerle AŞTİ
hattı boyunca da önem kazanacağı dikkate alınarak terminali ile bağlantısı sağlanmış olup, bu sistem
içinde bir toplu taşım ringi işletilecektir.
bu hat boyunca gerekli peyzaj düzenlemeleri
Havayolu ulaşımının aktarma noktası olarak
yapılmalıdır. Esenboğa Havalimanı Terminallerinin etkin ve
D.5.8. RAYLI TOPLUTAŞIM HATLARI verimli kullanılabilmesi, bu alanlara kent içinden
sağlıklı ve sürekli ulaşım sağlanabilmesi amacıyla
Mevcut raylı toplu taşım hatları ile, inşaat düzenlemeler yapılması esastır.
faaliyetleri süren hatları, 1993 Ulaşım ana Planı D.5.10. KENT GİRİŞLERİ
ile verilmiş ve bu plan tarafından da kabul edilmiş Başkente girişte kentin algılandığı koridor ve
henüz hayata geçmemiş güzergahları ve bu plan ile alanlarda Kent Girişi düzenlemelerinin yapılması,
ilk kez önerilen toplu taşım hatlarını tanımlar. Tüm kentin kimlik ve kişilik ögelerini yansıtacak, kent
imgesini vurgulayacak düzenlemelerin yapılması
bu toplu taşım güzergahlarının ve özellikle inşaata esastır. 1990’lı yıllardan bu yana Başkente girişi
geçmemiş ya da ilk kez önerilen hatların, bu plan için önemli kırılma noktaları olarak görülen
sonrası hazırlanacak Ulaşım Ana Planı tarafından ancak hayata geçirilemeyen İstanbul, Eskişehir,
Konya, Çankırı, Samsun yolu girişleri ile hızlı tren
sınanması, modellenmesi ve fizibl bulunması istasyonu ile de bütünleşecek şekilde Ankara Garı
halinde hayata geçirilmesi esastır. girişinin özel projeler ile ele alınması, bu alanların
Cumhuriyeti, Ankara’yı, Başkenti simgeleyecek
Kentin ortasından geçen ve günümüzde hem imgeler ile bütünleştirilmiş, rekreatif potansiyelleri
ülkesel demiryolu hem de yerel raylı ulaşım sistemi ile değerlendirilmiş biçimde hayata geçirilmesi
(Banliyö) olarak kullanılan mevcut demiryolu gerekmektedir.
sistemi Ankara Kent bütünü raylı toplu taşıma D.5.11. KENTSEL VE BÖLGESEL
OTOPARKLAR
sistemi (metro) ağına entegre edilerek kapasitesi
artırılacaktır. Kentin merkezi iş alanı ve yakın çevresinden
başlayarak tüm bölgelerinde giderek artan şekilde
Raylı toplu taşımın geliştirilmesi ve kentsel hissedilen otopark sorunun çözümü için Ulaşım
gelişme sürecinde belirlenen yerleşim alanlarının Ana Planı ilke ve esaslarınca hareket edilmesi
gerekmektedir. Artan araç sahipliliği ve bireysel
etaplanması sürecinin toplu taşım hatları ile birlikte ulaşım kullanımının özellikle merkez bölgelerde
değerlendirilmesi temel ilkedir. yarattığı otopark sorununun çözümü için, merkezi
iş alanı çeperlerinde oluşturulmuş, (Maltepe, 2. “5216 Sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesinden

Sıhhiye, Kocatepe, Esat vb) ve oluşturulacak kentsel önce, ilgili idarelerce yasal prosedüre uygun olarak
ve bölgesel otoparkların etkin şekilde kullanımı, bu onaylanmış ve yapılaşmış, kentten kopuk mevzi
otoparkların kullanımını cazip kılacak özendirme- imar planları, ölçeği ve büyüklüğü itibariyle bu
kaçındırma politikalarının geliştirilip uygulanması, planın fiziksel şemasında ifade edilememiş de olsa
metro ve diğer toplu taşım hatları ile bütünleşen yürürlüktedir. Henüz yapılaşmamış olan planlardan,
geniş açık ve kapalı otopark alanlarının her ölçekteki
bu planın ilkeleriyle uyumlu olmadığından planın
planda ayrılması ve bunlarla sınırlı olmayan önlem fiziksel şemasında bulunmayanlar, plan dönemi
ve uygulamaların araştırılıp uygulanması esastır. Bu sonuna rezerv alan olarak bırakılarak, gelişmesi
ilkelerin stratejik alt merkez ve diğer alt merkezlerkayıt altına alınmıştır. Bu tip alanlar için, KONUT
çevresinde de hayata geçirilmesi, böylesi alanlar ALANLARINDA, KORUMA, İYİLEŞTİRME,
için yapılacak uygulamalarda kapsamlı fizibiliteler DÖNÜŞÜM VE GELİŞME STRATEJİLERİ
üzerinden ulaşım talebini yönetecek çözümler başlığı içindeki “4. Gelişmesi Kayıt Altına
üretilmesi zorunludur. Alınacak Alanlar”a ait hüküm ve esaslar
Kentin konut bölgeleri ve gelişme alanlarında geçerlidir”.
yer altı ve üstü otopark kapasitelerinin arttırılıp, biçimindeki plan notu, TEMEL İLKELER
geliştirilmesi, yeni otopark alanları ayrılması Başlığı altına 18. madde olarak eklenmiştir.
gerekmektedir.
D.5.12. TIR/KAMYON PARKI-OTOPARK 3. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal
Ankara kentinin yük taşımacılığı anlamında da Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü’nün
önemli bir kapasiteye sahip olduğu noktasından görüşleri doğrultusunda; C.6.1. MUTLAK
hareketle, kente yük taşımacılığı yapan kamyon TARIM ALANLARI ve C.6.2. ÖZEL ÜRÜN
ve tırların depolanması gereksinimi için, Ankara- ALANLARI başlıklarının son paragraflarındaki
İstanbul karayolu ile de ilişkilenen Çevreyolu ifraz (ayırma) koşulu; “20.000 m2” olarak
gişelerinin bulunduğu kesimde Bitik ve Kışlaköy değiştirilmiştir.
arasında, Temelli’de, Mahmatlı’da ve Samsun Yolu
Lalahan çevresinde Tır-Kamyon Parkı-Otopark
alanları ayrılmıştır. Bu alana ilişkin koşullar alt 4. Ulaştırma Bakanlığı Sivil Havacılık Genel
ölçekli planlar ile belirlenir. Müdürlüğü görüşleri doğrultusunda, D.5.2.
HAVAALANI HAVA KORİDORLARI Başlığı
Bunun dışında sanayi alanlarında tır-kamyon altına;
gereksinimlerinin karşılanabilmesine yönelik
hassasiyetler alt ölçekli planlarda gözetilecektir. “Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü görev ve
sorumluluk alanı içindeki havaalanlarında;
Havalimanı Mania Planı sınırları içerisindeki alanda
ANKARA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE uygulamaya konu 1/5000 ölçekli nazım ve 1/1000
MECLİSİNİN 15.08.2007 GÜN VE 2035 ölçekli uygulama imar planlarının hazırlanması
SAYILI KARARI İLE “2023 BAŞKENT aşamasında, Havalimanı Mania Planı kriterleri
ANKARA NAZIM İMAR PLANI” PLAN ile, Ulaştırma Bakanlığı’nın 26.06.2007 tarihli
KOŞULLARINDA YAPILAN DEĞİŞİKLİK VE “Havaalanları Çevresindeki Yapılaşma Kriterlerine
İLAVELER İlişkin Genelge” hüküm ve esaslarına uyulması
1. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi ve Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nden görüş
Başkanlığının görüşleri doğrultusunda; Temel alınması gereklidir”.
İlkeler Başlığı altındaki 16. PLANLAMA ibaresi eklenmiştir.
YETKİLERİNİN KULLANIMI alt başlığına;
“Özelleştirme İdaresi mülkiyetinde ve özelleştirmeye 5. Karayolları Genel Müdürlüğü’nün
konu arazilerde, ilgili mevzuat hükümleri görüşleri doğrultusunda D.5.3. OTOYOLLAR
geçerlidir”. başlığının son paragrafı;
ibaresi eklenmiştir. “Otoyol geçişinin bulunduğu bölgede ve bu bölgeye
komşu kullanımların yapılaşmasında; otoyol 7. Temel İlkeler Başlığı altındaki “8. Planda
kaplamasının bittiği noktadan en az 50 m. çekilmesi, Gösterilemeyen Kullanımlar” maddesine;
bu mesafeyi aşan yol gövdesi kullanımlarında “Ayrıca, büyüklüğü itibariyle planın fiziksel şeması
ise; yarmalarda şev üstü, dolgularda ise, şev içerisinde ifade edilemeyen mevzi nitelikli noktasal
dibi noktalardan itibaren en az 30 m. çekilmesi imar planları bu kapsamda değerlendirilecektir”.
sağlanacaktır. Bu mesafe, her koşulda karayolu
ifadesi son fıkra olarak eklenmiştir.
kamulaştırma sınırına 15 m. den yakın olamaz.”
biçiminde değiştirilmiştir.
8. B.2.2.5. KÖY GELİŞME ALANLARI
maddesinden sonra gelmek üzere, B.2.2.6.
6. B.2.1.3. PLANLI-YAPILAŞMASI
ÜST ÖLÇEKLİ PLANIN ONAY SÜRECİNDE
TAMAMLANMAMIŞ KONUT ALANLARI
ONAYLANMIŞ PLANLAR başlığı ihdas
başlığına son fıkra olarak;
edilerek;
“Bu planın onay sınırları içerisinde kalan, herhangi
“Ankara Büyükşehir Belediye Meclisinin 18.05.2007
bir yargı kararı ile iptal edilmemiş uygulama imar ve
gün ve 1365 sayılı kararı uyarınca, 1/25000 ölçekli
parselasyon planları yürürlüktedir. Gelişme konut
alanları içi ya da dışında kalmakla birlikte, onaylı 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı’nın
nazım ve/veya uygulama imar planları yargı kararına belediye meclisine sunulması ve onaylanması
konu olarak iptal edilmiş ancak parselasyon planları sürecinde, Belediye Meclisince onaylanan imar
yürürlükte olan ve yapılaşması tamamlanmamış planları yürürlüktedir”.
alanlarda, bu planının ilke ve esasları ile uyumlu biçiminde düzenlenmiştir.
olmak üzere, parselasyon planlarıyla oluşmuş
durumu çözümleyen plan kararlarının, belediye 9. B.2.2.4. KIRSAL NİTELİKLİ YERLEŞİMİN
meclisi kararlarına bağlanarak güncellenmesi
GELİŞME ALANI başlığının son fıkrası
halinde uygulanmasına izin verilecektir”.
olarak; “5216 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği
ibaresi eklenmiştir. tarihten önce ilgili kurum-kuruluşlar tarafından
onaylanan “Köy Gelişme Planları”, 1/25.000
7. D.2. SU VE ATIKSU İLETİM HATLARI ölçekli 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı’nda
başlığına; gösterilmemiş dahi olsa yürürlüktedir. Ancak bu
“Ankara kentinin su ihtiyacını kısa ve orta vadede planların uygulanabilmesi için; 3194 Sayılı Kanun
gidermek üzere inşaatına başlanan Kızılırmak- ve ilgili yönetmeliklerinin öngördüğü biçimde
Kesikköprü Barajı-İvedik Arıtma Tesisleri arası boru imar planı tekniğine göre yapılaşma koşullarının
hattının tamamlanabilmesi amacıyla, Bakanlar belirlenerek ilgili ilçe ve ilk kademe belediyelerinin
Kurulunca 2007/11772 sayılı kararı ile hükme meclis kararına bağlanması ve büyükşehir belediye
bağlandığı üzere, anılan güzergahtaki özel mülkiyete meclisince onaylanması gereklidir”.
konu taşınmazlarda “acele kamulaştırma” yetkisinin ibaresi eklenmiştir.
uygulanması sağlanacaktır. Bu hat üzerinde Ankara
Büyükşehir Belediye Meclisinin 15.06.2007 gün ve
1634 sayılı kararı uyarınca gereğinde irtifak hakkı 10. B.2.2.5. KÖY GELİŞME ALANLARI
tesis edilerek, kentin su gereksiniminin karşılanması başlığının son fıkrası olarak;
esastır. Bu hat ve güzergah ile Kavşakkaya Barajı “5216 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten önce
güzergahı ve diğer tüm su iletim hatlarının her ilgili kurum-kuruluşlar tarafından onaylanan “Köy
tür ve ölçekteki imar planlarında gösterilerek, Gelişme Planları”, 1/25.000 ölçekli 2023 Başkent
korunması ve ilgili mevzuat hükümlerine uyulması Ankara Nazım İmar Planı’nda gösterilmemiş dahi
sağlanacaktır”. olsa yürürlüktedir”.
ibaresi son fıkra olarak eklenmiştir. ibaresi eklenmiştir.
11. GENEL HÜKÜMLER başlığına 19. görüşü esastır.

madde olarak, “ALT ÖLÇEKLİ PLANLAMA 5. Gelişme Bölgelerinde hazırlanacak 1/1000
SÜRECİNDE ARANACAK KOŞULLAR” ölçekli uygulama imar planı teklifleri, ada
maddesi ihdas edilerek; bazında uygulamaları özendirecek şekilde
2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı’nın tasarlanmalıdır.
tanımladığı gelişme-revizyon alanlarında yapılacak Zorunlu durumlarda yapılacak ayırmalarda
alt ölçekli planlama çalışmalarının, bu plan ile (ifraz), parsel ve ada büyüklükleri; bir veya bir kaç
saptanan; kooperatifin yerleşebileceği veya toplu yapılaşmaya
1. Temel yaklaşım, plan ilkeleri ve gereklilikleri yönelik ve arazinin fiziki koşullarına uygun biçimde
doğrultusunda; belirlenmelidir.
1.a. Genel ilkeler ve koşulları ile uyumluluğunun Gelişme Bölgelerinde planlama-uygulama büt
sağlanması, 6. Planlama ve Uygulama Bütünlüğünün
1.b. Arazi Kullanım ve Ulaşım Kararları Denetiminde;
1.c. Yoğunluk(nüfus ve yapılaşma) İlkeleri 6.1. Konut Alanlarında uygulamaya geçilebil-
1.d. Kentsel Çevre ve Sosyal Donatı mesi için,
Standartları 6.1.a. Sosyal Donatı tesislerinin konut
1.e. Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığı’nca alanlarının iskan edilme süresine
kadar gerçekleştirilmesi veya bu
yürürlükteki mevzuat hükümlerine uygun
tesislere ait alanların kamu eline
olarak belirlenecek diğer ilke ve koşullara
geçmesinin sağlanması,
aynen uyulması sağlanmalıdır.
6.1.b. Teknik altyapı tesislerinin, 3194
2. Tüm plan tekliflerinde yürürlükteki mevzuatın
sayılı kanunun 23. Maddesine göre
gerektirdiği ilgili tüm kurum ve kuruluş görüşleri
Ankara Büyükşehir Belediyesi ve
ile izinleri tamamlanmalı ve plan açıklama
ilgili kamu kuruluşlarınca aranan
raporu ekinde sunulmalıdır.
teknik standartlara uygun olarak
3. Gelişme Bölgelerinde planlama-uygulama yapılması veya yaptırılması için
bütünlüğünü sağlamak üzere sunulacak planın gerekli koşulların girişim sahibince
açıklama raporunda; sağlanması gerekmektedir.
3.a. Arazi mülkiyeti, 6.2. Uygulama Etaplaması
3.b. Finansman durumu-yatırım etaplaması, Onay için sunulan 1/5000 ölçekli nazım imar
3.c. Planlama-Uygulama Programlaması, planları; tutarlı, gerçekleşebilir “Uygulama
(Uygulama etaplaması) Etapları” tanımlamalıdır. Bu etapların
3.d. Konut/Sanayi/Ticaret/Üretim vb. plan bütünlüğünde çevresiyle kurduğu
Hedefleri, ilişkiler ve yatırım öncelikleri bağlamında
değerlendirilmesi gerekmektedir.
3.e. Teknik Altyapı ve Sosyal Donatı Hedefleri,
hususların yerine getirilmesi sağlanacaktır.
3.f. Yatırımın niteliğine göre gerekli olabilecek
diğer hususları açıklayan özel değerlendirme biçiminde düzenlenmiştir.
ve yorumlar vb. belge, öneri ve çözümler de 12. B.3.18. ASKERİ ALANLAR başlığına son
yer almalıdır. fıkra olarak;
4. Gelişme Bölgeleri için hazırlanacak nazım ve “2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı’nın fiziki
uygulama imar planı tekliflerinin büyüklüğü 50 şemasında ifadesini bulmuş/bulamamış tüm askeri
hektardan az olamaz. Ancak, bu büyüklüğün bölgeler, askeri güvenlik bölgeleri, askeri yapı
altına düşülmemek kaydıyla, gereğinde çevresiyle ve tesisler için yürürlükteki mevzuat hükümleri
birlikte yapılacak etüde göre arttırılmasında, saklıdır”.
alınacak İmar ve Şehircilik Dairesi Başkanlığı ibaresi eklenmiştir.
Yazışmalar
ÖLÇE/İLK
İTİRAZ
KADEME İTİRAZ SAHİBİ İTİRAZ KONUSU
SAYISI
BEL. ADI
Büğdüz, imar sınırlarını genişletme, ağaçlandırılacak ve tarım
AKYURT Belediye, vatandaşlar 1+3=4
alanlarını azaltma
Belediye, vatandaşlar,
Aydıncık-Tatlar-Kavaklı’nın yerleşime açılması 1+5=6
kooperatifler
ALTINDAĞ
Vatandaş Solfasol-Protokol Yolu 2
Vatandaşlar, kooperatifler Karacaören demirciler arkasının yerleşime açılması 9
Belediye, vatandaşlar,
AYAŞ İmar planı sınırlarının genişletilmesi, onaylı planların işlenmesi 1+2=3
kooperatifler
BALA Belediye İmar planı sınırlarının genişletilmesi, onaylı planların işlenmesi 1
Kentsel dönüşüm alanlarına, planın belirsiz ifadeler taşıdığına,
Belediye 1
nüfusu, hedefi olmadığına yönelik itiraz
Kooperatifler Beytepe’de yoğunluk artışı 8
ÇANKAYA
Vatandaşlar Dikmen Vadisi 1
Vatandaşlar Mühye 902 5
Şirket N. Hoca KDGP 1
ÇUBUK Belediye İmar planı sınırlarının genişletilmesi, onaylı planların işlenmesi 1
ELMADAĞ Belediye İmar planı sınırlarının genişletilmesi, onaylı planların işlenmesi 1
Yapracık sırtlarının yerleşime açılması, BİB tarafından verilen imar
ETİMESGUT Kooperatifler, Vatandaş 5
haklarının korunması
Onaylı planların işlenmesi, Gökçehöyük’ün yapılaşmalar
Belediye gözönünde bulundurularak yerleşime açılması, Yaylabağ TKA, 1
yeni haftasonu ev alanları ayrılması
Kooperatifler, Vatandaş Gökçehöyük onaylı planlar ve yerleşimlerin plana işlenmesi 17
Vatandaşlar Taşpınar yol genişliği ve yeni yerleşim talebi 1
GÖLBAŞI
Kooperatifler, Vatandaş Velihimmetli bağları yerleşime açma talebi 6
Kooperatifler, Vatandaş Koparan, Tuluntaş, Hallaçlı yerleşime açma talebi 9
Vatandaşlar Kızılcaşar mevcut durumu bozan plan kararları 1
Kooperatif Onaylı planın işlenmemesi 2
Kooperatif Yaylabağ TKA sınırının planda işlenmemesi 1
Kalecik Kalesi ve tescilli yapıların korunmaması, bağların tarım
Belediye 1
KALECİK alanı gösterilmesi
Kooperatifler, Vatandaş Bağlar ve mevcut mevzi planlı yapıların korunması 4
KAZAN Belediye İmar planı sınırlarının genişletilmesi, onaylı planların işlenmesi 1
Kooperatifler, Vatandaş mevcut kaçak yapı ve sanayiler ile onaylı planların işlenmesi 11
KEÇİÖREN yok
MAMAK İmar planı sınırlarının genişletilmesi, Kızılca, Nenek çevresinin
Belediye 1
yerleşime açılması
Kooperatifler, Vatandaş Nenek çevresindeki sanayi tesislerinin korunması 9
Kooperatifler, Vatandaş, Y.peçenek, Çiçektepe, Esenler ve çevresinin BİB üst ölçek planı ve 12 vat.+74
SİNCAN
Muhtarlıklar, Köy Dernekleri TOKİ arazileri göz önüne alınaraka yerleşime açılması koop=86
Dodurga-Şehitali, BİB üst ölçek planı uyarınca MİA olarak ayrılan
Kooperatifler, Vatandaş 17
alanların korununp, yoğunlukların arttırılması
Kooperatifler, Vatandaş Ballıkuyumcu çevresinde yerleşim alanı sınırı genişletilmesi 7
Y.MAHALLE
Vatandaş Yakacık sanayi ve yerleşim talebi 1
Vatandaş Susuz Yerleşime açma talebi 2
Muhtarlık, vatandaş, kooperatif Peçenek, Çiçektepe, Y.yutçu arazilerinin TKA olması 15
ALTINOVA Belediye İmar planı sınırlarının genişletilmesi, onaylı planların işlenmesi 1
ÇANILLI yok
SİNANLI Belediye İmar planı sınırlarının genişletilmesi, onaylı planların işlenmesi 1
Belediye İmar planı sınırlarının genişletilmesi, onaylı planların işlenmesi 1
KARAALİ Beynam çevresi onaylı planalrın işlenmesi, imar sınırının
Vatandaş 9
genişletilmesi
KESİKKÖPRÜ yok
ESENBOĞA Belediye+Vatandaş İmar planı sınırlarının genişletilmesi, onaylı planların işlenmesi 1+1=2
SİRKELİ Belediye+Vatandaş İmar planı sınırlarının genişletilmesi, onaylı planların işlenmesi 1+4=5
Y.ÇAVUNDUR yok
HASANOĞLAN yok
LALAHAN yok
YEŞİLDERE yok
BEZİRHANE yok
İmar planı sınırlarının genişletilmesi, onaylı planların işlenmesi,
KARAGEDİK Belediye+Vatandaş 1+11=12
Ahiboz kor,dorunun yerleşim dışı tutulmaması
SELAMETLİ yok
BAĞLUM Belediye+Vatandaş İmar planı sınırlarının genişletilmesi, onaylı planların işlenmesi 1+15=16
PURSAKLAR yok
SARAY yok
KUTLUDÜĞÜN Belediye İmar planı sınırlarının genişletilmesi, onaylı planların işlenmesi 1
YENİKENT Belediye+Vatandaş İmar planı sınırlarının genişletilmesi, onaylı planların işlenmesi 1+32=33
İmar planı sınırlarının genişletilmesi, onaylı planların işlenmesi,
OYACA Belediye 1
Oyaca, Dikilitaş, İkizce aksında bağ-bahçe
Belediye İmar planı sınırlarının genişletilmesi, onaylı planların işlenmesi 1
Vatandaş Türkobası yerleşime açılması 1
Vatandaşlar-Kooperatifler Hisarlıkaya yerleşime açılması 4
TEMELLİ
Vatandaşlar-Kooperatifler Alagöz yerleşime açılması 4
Vatandaşlar-Kooperatifler Malıköy yerleşime açılması 5
Vatandaşlar Ücret köyü yerleşime açılması 191
Kamu Kurumları 15
Belediyeler 18
Muhtarlıklar 5
Odalar 2+4=6
Şahıslar 366
Şirketler 24
Üniversiteler 1
Kooperatifler 139
Mükerrerler ile birlikte 584
ANKARA BÜYÜKSEHİR BELEDİYE MECLİSİ’NİN 15.08.2007 GÜN VE 2035 SAYILI

KARARI UYARINCA “2023 BAŞKENT ANKARA NAZIM İMAR PLANI”NDA YAPILAN
DEĞİŞİKLİKLER
MADDİ HATA KAPSAMINDA YAPILAN DEĞİŞİKLİK VE DÜZELTMELER:

1. Çankaya/Karakusunlar mahallesinde yer alan Dışişleri Bakanlığı telsiz tesislerinin bulunduğu
alandaki kullanım kararının kamu kurum alanı olarak değiştirilmesi
2. Keçiören/Esertepe çevresindeki askeri alanların kullanım kararının kararı kamu kuruluşu alanı yerine
“askeri alan” olarak düzenlenmesi
3. Elmadağ/Hasanoğlan çevresindeki telsiz, radar tesislerinin kullanım kararı kamu kuruluşu alanı’ndan
“askeri alan” kullanımına dönüştürülmesi
4. Elmadağ/Yeşildere çevresindeki tünel’in kamu kurum alanı’ndan “askeri alan” kullanımına
dönüştürülmesi
5. Elmadağ/Yeşildere çevresindeki tünel’in kamu kurum alanı’ndan “askeri alan” kullanımına
dönüştürülmesi
6. Sincan/Yenikent yakınlarında bulunan askeri alan kullanımındaki cezaevinin, “kamu kurum alanı”na
ve bir kısım yeşil alanın ağaçlandırılacak alana dönüştürülmesi
7. Sincan/Yenikent, Akçaören mahallesinin adının eklenmesi
8. Sincan/Yenikent sanayi alanlarının, depolama ve sanayi alanı olarak ifade edilmesi
9. Sincan Yeniçimşit mezarlığı ve bağlantı yolu gösterimi eksikliklerinin giderilmesi
10. Sincan/Yenikent Ziir vadisinde planın önerdiği ve onay sürecinde ankara kültür ve tabiat
varlıklarını koruma bölge kurulu’nca onaylanan doğal sit sınırı ve arkeolojik sit sınırının işlenmesi
11. Hacettepe Üniversitesi teknoloji geliştirme bölgesi 2 no’lu alan sınırının planda ifade edilmesi
12. Hacettepe Üniversitesi teknoloji geliştirme bölgesi 1a no’lu alanın plana işlenmesi
13. Ankara Büyükşehir Belediye meclisi’nin 11.10.2005 Gün ve 2671 sayılı kararı ile onaylanan erler
mahallesi nazım imar planı’nın gelişme alanı gösteriminde yapılan maddi hatanın giderilmesi
14. Çubuk/ Kurusarı-Gümüşoluk arasındaki gelişme alanları ve Gölet çevresindeki köy gelişme alanları
ve bahçelerin Gösterimindeki maddi hataların giderilmesi
15. Çubuk/Kösrelikkızığı mahallesi adının yazılması
16. Çubuk/Esenboğa/yenice mahallesi köy yerleşik alanının ifade edilmesi
17. Temelli/Alçı mahallesi yerleşik alanı gösterimindeki maddi Hatanın giderilmesi
18. Temelli/Yenihisar bölgesinde onaylı nazım imar planı Sınırlarına uyumluluğun sağlanması
19. Temelli batısındaki ar-ge alanı öngörüsünün onaylı planlar doğrultusunda gelişme konut alanına
dönüştürülmesi
20. Temelli arıtma tesisi gösterimindeki maddi hatanın giderilmesi
21. Temelli havaalanı güvenlik bölgesinde onaylı planlar ve milli savunma bakanlığı görüşleri
doğrultusunda sınır düzenlemesi yapılması
22. Akyurt toplu konut alanına ilişkin onaylı Toki planının işlenmesi
23. Çubuk-Esenboğayolu çevresindeki kentsel servis alanının, onaylı planları doğrultusunda kentsel
çalışma alanına dönüştürülmesi
24. Ayaş-Başağaç mahallesi eski ve yeni yerleşim alanlarının düzeltilmesi
25. Hasanoğlan-Nenek arasında sehven lojistik merkez olarak tanımlanan alanın organize hayvancılık
bölgesi olarak düzenlenmesi
DİĞER İLAVE VE DEĞİŞİKLİKLER:

26. Gölbaşı/Oğulbey çevresinde sanayi alanı sınırlarının onaylı sınırlara göre düzenlenmesi, özel çevre
koruma bölgesi içindeki konut dışı kentsel çalışma alanlarının onaylı planlarla uyumlu olarak ifade
edilmesi
27. Gölbaşı/Ahiboz çevresinde il idare kurulu kararı ile onaylı mevzi sanayi planlarının gösterilmesi
28. Gölbaşı/Mahmatlı odağı – Ahiboz koridıorunun konut dışı kentsel çalışma alanı olarak
tanımlanması
29. Bala çevresinde onaylı planlarla oluşan hafta sonu evleri (hs) ve eski yol güzergahının gösterilmesi
30. Gölbaşı/Gökçehöyük güneyinde onaylı planların bulunduğu bölgenin hafta sonu evleri (hs) olarak
ifade edilmesi
31. Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Bakanlıklar’ın yer aldığı bölgedeki sit isimlendirmesi Ankara
Kültür ve Tabiat Varlıklarını koruma kurulu’nun isimlendirme kararı uyarınca “Kentsel Sit Alanı” olarak
tanımlanması
32. Etimesgut/Zırhlı birlikler alanından geçen yol güzergahı ve kavsak düzenlemesi yapılması
33. Sincan Organize Sanayi Bölgesi (OSB) gelişme alanında gösterimi yapılan yolun kaldırılması,
rekreasyon alanı olarak ifade edilmiş alanın osb sınırlarına eklenmesi, osmaniye köy gelişme alanı
sınırlarının düzenlenmesi, su deposu ve çevresinin kamu kurum alanı olarak ifade edilmesi, ankara
çayına paralel yol güzergahının işlenmesi
34. Çankaya/Odtü yolu geçiş güzergahının kuzeye kaydırılarak tünel veya viyadük ile geçilebilmesine
yönelik gösterim yapılması, odtü teknokent ve kampüs alanı bütünleşmesi sağlanması
35. Çankaya/Lodumlu bölgesinde Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nca 03.07.2007 tarihinde imar
kanunu’nun 9. maddesi uyarınca danıştay alanı için re’sen yapılan “2023 Başkent Ankara nazım imar
planı değişikliği”nin plana işlenmesi
36. Elmadağ/Hasanoğlan bölgesinde onaylı mevzi planların bulunduğu bölgenin haftasonu evleri alanı
olarak gösterilmesi
37. Mamak/Kutludüğün bölgesinde onaylı mevzi planların bulunduğu bölgenin haftasonu evleri alanı
olarak gösterilmesi
38. Esenboğa protokol yolu doğusundaki kentsel gelişme alanının (karacaören ve kuzeyi gelişme alanı)
yoğunluğunun pursaklar-saray bölgesi yoğunlukları ile uyumlu hale getirilmesi
39. Çubuk/Kösrelikkızığı mahallesinde mevcut ruhsatlı yapılaşmaların bulunduğu bölge işlenerek yol
güzergahı düzenlemesi yapılması
40. Akyurt Sanayi alanlarında onaylı planlarda yapılan küçültmelerin bir bölümünde mevcut durum
uyarınca genişleme yapılması
41. Kazan/Dağyaka mahallesindeki onaylı sanayi alanı planlarının gösteriminin yapılması
42. Gölbaşı/Yaylabağ bölgesindeki onaylı toplu konut alanı sınırının gösterilmesi
43. Gölbası/Hallaçlı çevresinde haftasonu evleri alanı düzenlemesi yapılması
44. Temelli/Anadolu Organize Sanayi bölgesi (osb) içindeki yol gösterimleri sadeleştirilmesi,
rekreasyon alanlarının ifade edilmesi, tarım alanları gösterilmesi, alçı OSB’de çöp transfer istasyonu
gösteriminin kaldırılması, başkent organize sanayi bölgesinde yol sadeleştirmesi ve sınır düzenlemesi
yapılması
45. Temelli terminal alanı ve çevresindeki ulasım sisteminin
Onaylı alt ölçekli planlar ile uyumlu hale getirilmesi
46. Temelli/Hisarlıkaya bölgesinde valilikçe onaylanmış mevzi planların haftasonu evleri alanı olarak
gösterilmesi
47. Gölbaşı/Karagedik bölgesinde Ankara Büyükşehir Belediye meclisinin 16.02.2007 gün ve 491 sayılı
kararı ile onaylanan nazım imar planlarının gösterilmesi
48. Yenimahalle/Karacakaya bölgesinde Ankara Büyükşehir Belediye meclisinin 16.02.2007 Gün ve 492
sayılı kararı ile onaylanan Saklıkent Nazım İmar planının gösterilmesi
49. Akyurt çevresinde onaylanmış mevzi planların haftasonu evleri alanı olarak gösterilmesi
50. Kesikköprü-İvedik, Kavşakkaya-Kurtboğazı isale hattı gösteriminin yapılması, enerji nakil hatları
gösteriminde oluşmuş maddi hataların giderilmesi
51. Ayaş Tekke mahallesindeki valilikçe onaylı haftasonu evleri mevzi planının işlenmesi
52. Bala-Tolköy civarındaki onaylı kentsel çalışma alanı kullanımlı mevzi planların işlenmesi
Not: Değişiklik numaraları, değişiklik paftaları üzerinde yer almışlardır.
Değişiklik Pa�aları
(15-08-2007 gün ve 2035 sayılı karar uyarınca)

2023 Baskent Ankara Nazim Imar Plani PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

2023 Baskent Ankara Nazim Imar Plani PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ankara Büyükşehir Belediyesi İmar ve Şehircilik Dairesi Başkanlığı

2023 BAŞKENT ANKARA

2023 BAŞKENT ANKARA

“Siyasi Başkentimiz Anadolu’nun ortasında kalacaktır. Bati’nın ve Doğu’nun temsilcileri

2023 BAŞKENT ANKARA NAZIM İMAR PLANI

Adı Mesleği Ünvanı

ÖNSÖZ ........................................................................................................................... xxiii

A.2. AMAÇ, KAPSAM, DAYANAK ...................................................................................... 7

A.3. VİZYON, HEDEF VE STRATEJİLER ............................................................................. 9

2. TARİHSEL GELİŞİM, PLANLAMA SÜRECİ ................................................................... 39

2025 Planlama Çalışmaları ............................................................................................................................................................... 46

4. DOĞAL YAPI ................................................................................................................. 89

4.5.1. YAPI MALZEMELERİ .......................................................................................................................................................... 126

İşsizlik Durumu ............................................................................................................................................................................... 209

6. EKONOMİK YAPI ........................................................................................................ 227

6.2. SANAYİ ..................................................................................................................... 242

Stratejik Alt Merkezler .................................................................................................................................................................... 288

ANKARA KALESİ ........................................................................................................................................................................... 379

Servis Araçları .................................................................................................................................................................................. 439

OYACA ............................................................................................................................................................................................ 575

10.2. UYGULAMA ARAÇLARI ......................................................................................................................... 665

B. MÜDAHALE BİÇİMLERİ&PLAN KARARLARI ............................................................. 17

4. DOĞAL YAPI ................................................................................................................. 89

Tablo 4.34.: Gürültü ile Mücadele Birimi Çalışmaları .................................................................................................................. 163

Tablo 6.6.: Alt Bölgelerin Arazi Kullanım Dağılımı ..................................................................................................................... 230

4. DOĞAL YAPI ................................................................................................................. 89

5. SOSYO-DEMOGRAFİK YAPI ....................................................................................... 173

7. SOSYAL YAŞAM SEKTÖRLERİ ................................................................................... 301

PLAN FELSEFESİ tanımlayacak bir ilişkiler sistemi kurmak noktasında

A.2. Amaç, Kapsam, Dayanak

AMAÇ Havzası içinde, en değerli tarım havzalarından

A.3. Vizyon, Hedef ve Stratejiler

araştırma-geliştirme merkezlerinin etkin şekilde • Başkentlik İşlevleri olarak tanımlanan, Ankara’ya

güçlenmeyi sistematize edip, pekiştirecek planlama • Parçacı ve noktasal yayılmalarla kentin

ve finansman olanaklarında sosyal nitelikli konut • Su havzalarının korunması ve sürdürülebilirliği

ilgili yerel yönetimlerin web sayfasından duyuran

Ülke ve Bölgesi İçinde Başkent Ankara

1.1. COĞRAFİK KONUM platolar üzerinde birbirinden çöküntülerle ayrılmış

• Metropoliten Alanın mekan içindeki sürekliliğini ve

Harita 1.1. Ankara Metropoliten Alan Sınırı

İLÇE + İLK KADEME BEL. 66 17.150 124406,74

İLÇE VE İLK KAD. BEL.’NE

TOPLAM 86 20.992 159614,61

Harita 1.2. Ankara Büyükşehir Belediye ve

Tablo 1.4. : Bazı Kentlerdeki Sektörel Dağılımın Tarihsel Gelişimi

Kaynak : DİE, 2000 Nüfus Sayımı Sonuçları

Tablo. 1.8. : İmalat Sanayi İşyeri Sayısı, İstihdam, Ödemeler, 2001

Tablo. 1.11. : Ankara İli Gelişmişlik Performansı

Tablo 1. 12 : Gelişmişlik Endeksine Göre Kademeli İl Grupları

Tablo 1. 13 : Gelişmişlik Endeksine Göre Kademeli İlçe Grupları

Tablo. 1.14. : Dünya Kent Ekonomileri 2005 Büyüklükleri ve 2020 Projeksiyonları

Kaynak : PriceWaterHouseCoopers,2007, UK Economic Outlook, March, 2007, England.

2. Tarihsel Gelişim, Planlama Süreci

, CUİNET, 1890-Ankara Seyahati

hizmet sektörü istihdamını %63’ünü oluşturduğu 2.3. BAŞKENT ANKARA PLANLAMA

planın civardaki yörelerini, bu mevcut fikirden çekirdeği’nin Kale’den Çankaya’ya yönlenmesi,

, Doğukent 1, A.B.B. Yay, S. 14.

Harita 2.3. : Yücel-Uybadin Planı

Harita 2.4. : Ankara 1990 Nazım Planı

Harita 2.7. : Ankara 1990 Nazım Planı Kısmi Revizyonu

Harita 2.8. : Güneybatı Ankara Metropoliten İmar Planı

3.1. ANKARA’DA MAKROFORMUN adı verilen ve bugünkü Sıhhiye-Kızılay bölgesinin

Tablo 3.1. : Ankara Üst Ölçekli Planlarına İlişkin Özet Bilgiler