Bài 10

Động học chất khí

1. Mô hình phân tử của khí lý tưởng

2 Nhiệt dung riêng phân tử của khí lý tưởng
3 Sự phân bố đều của năng lượng
4 Quá trình đoạn nhiệt của khí lý tưởng
5 Phân bố vận tốc của phân tử
 1. Mô hình phân tử của khí lý tưởng
Giả thiết khí lý tưởng
► Số lượng phân tử trong khí là lớn và khoảng cách trung bình giữa
các phân tử lớn so với kích thước của chúng
▪ Các phân tử chiếm một khối lượng không đáng kể trong thùng chứa
▪ Điều này phù hợp với mô hình vĩ mô ở đó giả định các phân tử giống như
điểm
► Các phân tử tuân theo định luật chuyển động Newton, nhưng về
tổng thể chúng di chuyển ngẫu nhiên
▪ Bất kỳ phân tử có thể di chuyển theo bất kỳ hướng nào với tốc độ bất kỳ
► Các phân tử chỉ tương tác bởi các lực trong phạm vi ngắn và các
va chạm đàn hồi
▪ Điều này phù hợp với mô hình vĩ mô, trong đó các phân tử không tác dụng
các lực trong phạm vi dài lên nhau
► Các phân tử va chạm đàn hồi với thành bình chứa
▪ Những va chạm này dẫn đến áp lực vĩ mô trên thành của bình chứa
► Khí được xét là một chất tinh khiết
▪ Tất cả các phân tử là giống hệt nhau
 1. Mô hình phân tử của khí lý tưởng
Chú ý về khí lý tưởng
► Khílý tưởng thường được hình dung là bao
gồm các đơn nguyên tử
► Tuy nhiên, hoạt động của các phân tử khí
gần đúng với các khí lý tưởng khá tốt
▪ Ở áp suất thấp
▪ Về trung bình, các chuyển động quay và dao
động không ảnh hưởng lên các chuyển động
được xem xét
 1. Mô hình phân tử của khí lý tưởng
Áp suất và động năng

► Giả sử bình chứa là một

khối lập phương
▪ Các cạnh có chiều dài d
► Xét chuyển động của phân
tử với các thành phần vận
tốc của nó
► Xét động lượng của nó và
lực trung bình
 1. Mô hình phân tử của khí lý tưởng
Áp suất và động năng

► Giả sử va chạm hoàn toàn

đàn hồi với thành bình
chứa
► Mối quan hệ giữa áp suất
và động năng của phân tử
xác định từ động lượng và
định luật Newton
► Sử dụng hình học để tính
toán va chạm
Xung lực tác động thành buồng lên phân tử

Để phân tử tạo ra một va chạm khác với cùng thành bình

chứa sau lần va chạm đầu tiên này, nó phải di chuyển
một khoảng cách 2d theo hướng x (qua khối lập phương
và trở lại). Do đó, khoảng thời gian giữa hai va chạm với
cùng một bức tường là

Lực tác động của phân tử lên thành buồng

(đ/l 3 Newton)

Tổng lực của N phân tử (1)

Vận tốc trung bình của mỗi phân tử, trong N phân tử

Thế nào pt (1)

Áp suất tổng cộng tác động lên thành bình

 1. Mô hình phân tử của khí lý tưởng
Áp suất và động năng
► Áp suất

► Áp suất tỷ lệ thuận với số lượng phân tử trên một đơn vị

thể tích (N/V) và với động năng tịnh tiến trung bình của
các phân tử
► Phương trình này cho thấy liên quan của đại lượng áp suất
vĩ mô với đại lượng vi mô của giá trị trung bình của bình
phương tốc độ phân tử
► Một cách để tăng áp suất là tăng số lượng phân tử trên
một đơn vị thể tích
► Áp suất cũng có thể được tăng lên bằng cách tăng tốc độ
(động năng) của các phân tử
 1. Mô hình phân tử của khí lý tưởng
Giải thích phân tử về nhiệt độ
► Áp suất liên quan đến động năng và so sánh với áp suất từ phương trình
trạng thái khí lý tưởng

► Do đó, nhiệt độ là thước đo trực tiếp động năng trung bình của phân tử
► Mối liên hệ nhiệt độ và động năng phân tử

► Áp dụng cho từng hướng

▪ Biểu thức tương tự cho vy và vz

 1. Mô hình phân tử của khí lý tưởng
Bậc tự do

► Mỗibậc tự do tịnh tiến đóng góp một lượng bằng

nhau cho năng lượng của khí
▪ Bậc tự do đề cập đến một phương độc lập mà theo đó
một phân tử có thể sở hữu năng lượng
▪ Bậc tự do của chất điểm: số tọa độ độc lập cần thiết để
xác định vị trí của chất điểm trong không gian
▪ Số tọa độ xác định khả năng chuyển động của chất
điểm trong không gian
► Kháiquát cho kết quả này được gọi là định lý về
phân bố đều năng lượng
 1. Mô hình phân tử của khí lý tưởng
Định lý về phân bố đều năng lượng

Mỗi bậc tự do đóng góp ½kBT vào năng

lượng của hệ, trong đó bậc tự do có thể là
những mức độ liên quan đến chuyển động
tịnh tiến, quay và dao động của các phân tử
 1. Mô hình phân tử của khí lý tưởng
Tổng năng lượng động năng
► Tổng động năng bằng N lần động năng của mỗi phân tử

► Xét chất khí như chất điểm, chất khí chỉ có năng lượng tịnh
tiến thì đây là nội năng của chất khí (bỏ qua động năng
quay, dao động, thế năng tương tác trong khí lý tưởng có
mật độ thấp không đáng kể)
Eint =
► Như vậy nội năng của khí lý tưởng phụ thuộc vào nhiệt độ
 1. Mô hình phân tử của khí lý tưởng
Vận tốc căn quân phương, Root Mean Square Speed, vrms

► Vận tốc căn quân phương (rms) là căn bậc hai của
tốc độ trung bình bình phương
▪ Bình phương, trung bình, lấy căn bậc hai
▪ Đại lượng này đặc trưng cho các phân tử khác nhau
► vrms được tính:

R J
KB = = 1,38.10−23  
NA K
▪ M là khối lượng phân tử M = mNA  J 
R = 8,31.103  
 Kmol.K 
 1. Mô hình phân tử của khí lý tưởng
Một số ví dụ vrms

► Ở nhiệt độ nhất định, xét trung bình, các phân tử nhẹ hơn
di chuyển nhanh hơn so với các phân tử nặng hơn
 Ví dụ 1. Thùng chứa Helium
Một thùng được sử dụng để đổ đầy khí helium có thể tích
0.300 m3 và chứa 2.00 mol khí heli ở 20.0oC. Giả sử helium
hoạt động như một loại khí lý tưởng.
(A) Tính tổng động năng tịnh tiến của các phân tử khí ?
(B) Tính động năng trung bình trên mỗi phân tử khí?
 Ví dụ 1. Thùng chứa Helium
Một thùng được sử dụng để đổ đầy khí helium có thể tích
0.300 m3 và chứa 2.00 mol khí heli ở 20.0oC. Giả sử helium
hoạt động như một loại khí lý tưởng.
(A) Tính tổng động năng tịnh tiến của các phân tử khí ?

B. Tính động năng trung bình trên mỗi phân tử khí?

 2 Nhiệt dung riêng mol của một loại khí lý tưởng

Nhiệt dung riêng mol, Molar Specific Heat

► Một số quy trình có thể thay
đổi nhiệt độ của một loại khí
lý tưởng
► Vì T giống nhau cho mỗi quy
trình, Eint cũng giống nhau
► Nhiệt là khác nhau cho các
quá trình khác nhau
► Nhiệt liên quan đến sự thay
đổi nhiệt độ cụ thể nhưng
không phải là duy nhất
 2 Nhiệt dung riêng mol của một loại khí lý tưởng
Nhiệt dung riêng mol, Molar Specific Heat
► Xác định nhiệt dung riêng cho hai quá trình thường xuyên xảy ra:
▪ Thay đổi với áp suất không đổi
▪ Thay đổi với thể tích không đổi
► Sử dụng số mol, n, có thể xác định nhiệt dung riêng mol cho các quá
trình này
► Nhiệt dung riêng mol thể:
▪ Q = nCVT (constant V ) (CV là nhiệt dung riêng mol ở thể tích không đổi)
▪ Q = nCPT (constant P ) (CP là nhiệt dung riêng mol ở áp suất không đổi)
► Q (constant P) phải tính đến cả sự tăng nội năng và sự truyền năng
lượng ra khỏi hệ bằng công
► Q constant P >Q constant V cho các giá trị đã cho của n và T
 2 Nhiệt dung riêng mol của một loại khí lý tưởng
Nhiệt dung riêng mol, Molar Specific Heat
► Khí đơn nguyên tử là khí chứa một nguyên tử trên mỗi
phân tử (bậc tự do là 3)
► Khi năng lượng được thêm vào khí đơn nguyên tử trong
một bình chứa có thể tích cố định, tất cả năng lượng sẽ
làm tăng động năng tịnh tiến của chất khí
► Do đó, Eint = (3/2) nRT
▪ E chỉ là một chức năng của T
► Nói chung, năng lượng bên trong của một khí lý tưởng chỉ
là một chức năng của T
▪ Mối quan hệ chính xác phụ thuộc vào loại khí
 2 Nhiệt dung riêng mol của một loại khí lý tưởng
Nhiệt dung riêng mol, Molar Specific Heat

► Ở V không đổi, Q = Eint = nCV T

▪ Điều này áp dụng cho tất cả các loại khí lý tưởng, không chỉ riêng
khí đơn nguyên tử
► CV = (3/2) R = 12.5 J/mol.K
▪ Áp dụng cho các loại khí đơn nguyên tử
▪ Chỉ phù hợp với kết quả thí nghiệm đối với các loại khí đơn nguyên
tử
►Ở P không đổi, Eint = Q + W và CP – CV = R
▪ Áp dụng cho tất cả các loại khí lý tưởng
▪ Cp = (5/2) R = 20.8 J/mol.K
 2 Nhiệt dung riêng mol của một loại khí lý tưởng
Nhiệt dung riêng mol, Molar Specific Heat

► Chúng ta cũng có thể định nghĩa tỷ lệ của nhiệt dung

riêng mol

► Các giá trị lý thuyết của CV, CP, and  phù hợp tốt cho các
loại khí đơn nguyên tử
► Nhưng không phù hợp với các giá trị của các phân tử phức
tạp hơn
► Không có gì đáng ngạc nhiên vì kết quả trên là tính toán
cho khí đơn nguyên tử
2 Nhiệt dung riêng mol của một loại khí lý tưởng
Nhiệt dung riêng mol, Molar Specific Heat
 2 Nhiệt dung riêng mol của một loại khí lý tưởng
Nhiệt dung riêng mol của các vật liệu khác
► Nội năng của các khí phức tạp hơn phải bao gồm các đóng
góp từ chuyển động quay và dao động của các phân tử →
tính đến bậc tự do
Ñôn nguyeân töû Hai nguyeân töû Ña nguyeân töû (3)
i= 3 5 6

► Trong trường hợp chất rắn và chất lỏng được nung nóng ở
áp suất không đổi, công được thực hiện rất nhỏ, vì độ giãn
nở nhiệt nhỏ, và CP và CV xấp xỉ bằng nhau
 Ví dụ 2 Làm nóng một xi lanh Heli

Một xi lanh chứa 3.00mol khí heli ở nhiệt độ 300K.

(A) Nếu khí được đốt nóng ở thể tích không đổi, năng lượng
phải truyền bằng nhiệt sang khí để nhiệt độ của nó tăng
lên 500K bằng bao nhiêu?
(B) Năng lượng phải truyền bằng nhiệt vào khí ở áp suất
không đổi để tăng nhiệt độ lên 500K bằng bao nhiêu?
 Ví dụ 2 Làm nóng một xi lanh Heli
Một xi lanh chứa 3.00mol khí heli ở nhiệt độ 300K.
(A) Nếu khí được đốt nóng ở thể tích không đổi, năng lượng phải truyền
bằng nhiệt sang khí để nhiệt độ của nó tăng lên 500K bằng bao
nhiêu? C = (3/2) R = 12.5 J/mol.K
V

(B) Năng lượng phải truyền bằng nhiệt vào khí ở áp suất không đổi để
tăng nhiệt độ lên 500K bằng bao nhiêu?
CP – CV = R → Cp = (5/2) R = 20.8 J/mol.K
 3. Phân bố đều năng lượng
Khí hai nguyên tử
Giải thích rõ hơn bậc tự do đối với khí 2
nguyên tử
► Với các phân tử phức tạp, các đóng
góp khác cho nội năng phải được tính
đến
► Một năng lượng có thể là chuyển động
tịnh tiến của khối tâm (→ i = 3)
► Chuyển động quay quanh các trục
khác nhau cũng góp phần
▪ Chúng ta có thể bỏ qua việc xoay quanh
trục y vì nó không đáng kể so với trục x
và z (→ i = 2)
► Đối với phân tử có 2 nguyên tử
► Eint = (5/2) nRT and CV = (5/2) R
 3. Phân bố đều năng lượng
Khí hai nguyên tử
► Phân tử cũng có thể dao động
► Có động năng và thế năng liên
quan đến các dao động
► Chuyển động tịnh tiến có ba bậc
tự do (→ i = 3)
► Chuyển động quay thêm hai bậc
tự do (→ i = 2)
► Dao động thêm hai bậc tự do
(→ i = 2)

Eint = (7/2) nRT and CV = (7/2) R

 3. Phân bố đều năng lượng
Khí hai nguyên tử
► Nhiệtdung riêng của mol là hàm của nhiệt độ
► Ở nhiệt độ thấp, khí hai nguyên tử hoạt động giống
như khí đơn nguyên tử
▪ CV = (3/2) R
 3. Phân bố đều năng lượng
Khí hai nguyên tử

►Ở nhiệt độ thấp, khí hai nguyên tử hoạt động

giống như khí đơn nguyên tử
▪ CV = (3/2) R
►Ở nhiệt độ phòng, khí hai nguyên tử có giá trị
tăng lên CV = 5/2 R
▪ Do thêm năng lượng quay nhưng không thêm năng
lượng dao động
►Ở nhiệt độ cao, giá trị tăng lên CV = 7/2 R
▪ Bao gồm năng lượng dao động, quay và tịnh tiến
 3. Phân bố đều năng lượng
Phân tử phức tạp

► Đối
với các phân tử có nhiều hơn hai
nguyên tử, các dao động phức tạp hơn
► Số bậc tự do lớn hơn
► Càng nhiều bậc tự do có sẵn cho một phân
tử, càng có nhiều cách để có thể lưu trữ
năng lượng
▪ Điều này dẫn đến nhiệt dung riêng của mol cao
hơn
 3. Phân bố đều năng lượng
Lượng tử hóa năng lượng
► Để giải thích kết quả của các nhiệt dung
riêng mol khác nhau, phải sử dụng mô hình
cơ học lượng tử
▪ Cơ học cổ điển là không đủ
► Trong cơ học lượng tử, năng lượng tỷ lệ với
tần số của sóng được biểu diễn theo tần số
(E = hf)
► Năng lượng của các nguyên tử và phân tử
được lượng tử hóa
 3. Phân bố đều năng lượng
Lượng tử hóa năng lượng
► Biểu đồ mức năng lượng này cho
thấy trạng thái quay và dao động của
một phân tử hai nguyên tử
► Trạng thái thấp nhất được phép là
trạng thái cơ bản (cđ tịnh tiến)
► Các trạng thái dao động được phân
tách bằng các khoảng trống năng
lượng lớn hơn các trạng thái quay
► Ở nhiệt độ thấp, năng lượng thu
được trong các va chạm thường
không đủ để nâng nó lên trạng thái
kích thích đầu tiên (là quay hoặc dao
động)
 3. Phân bố đều năng lượng
Lượng tử hóa năng lượng
► Mặc dù quay và dao động được cho phép theo cách cổ
điển, nhưng chúng không xảy ra
► Khi nhiệt độ tăng, năng lượng của các phân tử tăng
► Trong một số va chạm, các phân tử có đủ năng lượng để
kích thích đến trạng thái kích thích đầu tiên (tương ứng với
cđ quay và dao động)
► Khi nhiệt độ tiếp tục tăng, nhiều phân tử ở trạng thái kích
thích
► Ở nhiệt độ phòng, năng lượng quay có đóng góp
► Ở khoảng 1 000 K, mức năng lượng dao động đạt được
► Với khoảng 10 000K, năng lượng dao động đóng góp vào
nội năng
4. Quá trình đoạn nhiệt cho khí lí tưởng

► Quá trình đoạn nhiệt là một quá trình trong đó không có

năng lượng được truyền bằng nhiệt giữa một hệ thống
và môi trường xung quanh
► Giả sử một khí lý tưởng ở trạng thái cân bằng và do đó
PV = nRT
► Áp suất và thể tích của khí lý tưởng ở thời điểm bất kì

trong quá trình được tính bởi: 𝑃𝑉 = constant
▪  = CP/CV được xem là không đổi trong suốt quá trình
► Tất cả ba biến trong luật khí lý tưởng (P, V, T) có thể
thay đổi trong quá trình tính toán
4. Quá trình đoạn nhiệt cho khí lí tưởng

► Biểu đồ PV cho thấy sự mở

rộng đáng tin cậy của một
loại khí lý tưởng
► Nhiệt độ của khí giảm
▪ Tf < Ti trong quá trình này
► Đối với quá trình này
γ γ
Pi Vi = Pf Vf
γ−1 γ−1
và Ti Vi = Tf Vf
 Ví dụ 3 Một xi lanh động cơ Diesel

Không khí ở 20.0oC trong xi lanh của động cơ diesel

được nén từ áp suất ban đầu là 1.00 atm và thể tích
800.0 cm3 đến thể tích 60.0 cm3. Giả sử không khí
hoạt động như một loại khí lý tưởng với  = 1.40 và
quá trình nén đoạn nhiệt. Tìm áp suất và nhiệt độ
cuối cùng của không khí
 Example 3 A Diesel Engine Cylinder
Air at 20.0oC in the cylinder of a diesel engine is compressed
from an initial pressure of 1.00 atm and volume of 800.0 cm3
to a volume of 60.0 cm3. Assume air behaves as an ideal gas
with  = 1.40 and the compression is adiabatic. Find the final
pressure and temperature of the air
 5 Phân bố tốc độ phân tử
Định luật phân bố Boltzmann

► Chuyển động của các phân tử cực kỳ hỗn loạn

► Bấtkỳ đơn phân tử nào đang va chạm với phân tử
khác với tốc độ rất lớn
▪ Thông thường tốc độ khoảng 1 tỷ lần mỗi giây
▪ Chúng ta xét mật độ số phân tử/nguyên tử trong một
đơn vị thể tích nV(E)
► Đây được gọi là hàm phân bố
▪ Hàm phân bố được định nghĩa: nV(E).dE là số lượng phân
tử trên một đơn vị thể tích có năng lượng giữa E và
E + dE
 5 Phân bố tốc độ phân tử
Số trạng thái and định luật phân bố Boltzmann

► Từ cơ học thống kê, mật độ số trạng thái được

tính bởi công thức:
nV(E) = noe –E/kBT
► Phươngtrình này được gọi là định luật phân
Boltzmann
► Địnhluật này cho thấy xác suất tìm thấy phân tử
ở trạng thái năng lượng cụ thể thay đổi theo cấp
số nhân với trừ của năng lượng chia cho kBT
 Cơ học thống kê là gì?
► Cơ học thống kê là ngành Vật lý áp dụng phương pháp
thống kê của toán học cho môn cơ học, ở đó tập trung vào
chuyển động của hạt, hay vật khi chúng được tác dụng bởi
một lực.
► Kết quả của phương pháp này, dựa trên việc quan sát,
thống kê các số liệu của các phân tử riêng biệt, có thể
miêu tả được đặc điểm của vật chất do phân tử này tạo
thành
Ví dụ 4 Kích thích nhiệt của nguyên tử
của trạng thái năng lượng nguyên tử

Các nguyên tử chỉ có thể chiếm một số

mức năng lượng riêng biệt.
Xét một chất khí ở nhiệt độ 2 500 K
mà các nguyên tử của chúng chỉ có
thể chiếm hai mức năng lượng cách
nhau 1.50 eV, trong đó 1eV là một
đơn vị năng lượng bằng 1.60 x 10-19 J
(Hình 21.9).
Xác định tỷ lệ số lượng nguyên tử ở
mức năng lượng cao hơn so với số
lượng ở mức năng lượng thấp hơn
Example 4 Thermal Excitation of Atomic Energy
Levels
Atoms can occupy only certain discrete energy
levels. Consider a gas at a temperature of 2 500
K whose atoms can occupy only two energy
levels separated by 1.50 eV, where 1eV (electron
volt) is an energy unit equal to 1.60 x 10-19 J (Fig.
21.9). Determine the ratio of the number of
atoms in the higher energy level to the number in
the lower energy level
 5 Phân bố tốc độ phân tử
Ludwig Boltzmann

► 1844 – 1906
► Nhà vật lý người Áo
đóng góp trong lĩnh
vực:
▪ Lý thuyết động học của
khí
▪ Điện từ
▪ Nhiệt động lực học
► Tiên phong trong cơ
học thống kê
 5 Phân bố tốc độ phân tử
5 Phân bố tốc độ phân tử

► Sự phân bố tốc độ của các

phân tử khí ở trạng thái cân
bằng nhiệt được quan sát
và thể hiển thị ở hình bên
phải
► NV được gọi là hàm phân
phối tốc độ Maxwell-
Boltzmann
► Sử dụng hình này để đo số
lượng phân tử từ thanh
 5 Phân bố tốc độ phân tử
Hàm phân bố

► Biểu thức cơ bản mô tả sự phân bố tốc độ trong

các phân tử khí N là

▪ mo là khối lượng của phân tử khí

▪ kB là hằng số Boltzmann
▪ T là nhiệt độ tuyệt đối
 5 Phân bố tốc độ phân tử
So sánh các tốc độ
► Vận tốc căn quân phương

► Tốc độ trung bình nhỏ hơn tốc độ rms

► Tốc độ có thể xảy ra nhất, vmp là tốc độ mà đường cong

phân bố đạt đến đỉnh

vrms : root mean square (rms) speed

► vrms > vavg > vmp vavg : average speed
Vmp : most probable speed
 5 Phân bố tốc độ phân tử
Phân bố tốc độ
► Đỉnh dịch chuyển sang phải khi T
tăng
► Điều này cho thấy tốc độ trung
bình tăng khi nhiệt độ tăng
► Hình dạng bất đối xứng xảy ra vì
tốc độ thấp nhất có thể là 0 và
cao nhất là vô cực
► Sử dụng hình bên để xác định
nhiệt độ và quan sát đường cong
phân bố

► Sự phân bố tốc độ phân tử phụ thuộc vào khối lượng và nhiệt độ

► Sự phân bố tốc độ của chất lỏng tương tự như chất khí
 5 Phân bố tốc độ phân tử
Sự bay hơi
► Một số phân tử trong chất lỏng có nhiều năng lượng hơn
các phân tử khác
► Một số phân tử chuyển động nhanh hơn khuếch tán vào bề
mặt và bay ra khỏi chất lỏng
▪ Điều này xảy ra ngay cả trước khi đạt đến điểm sôi
► Các phân tử thoát ra là những phân tử có đủ năng lượng
để vượt qua lực hấp dẫn của các phân tử trong pha lỏng
► Các phân tử còn ở lại trong chất lỏng có động năng thấp
hơn
► Do đó, bay hơi là một quá trình làm mát/ làm lạnh
 Ví dụ 5 Hệ khí gồm chín hạt
Một hệ gồm chín hạt có tốc độ 5.00, 8.00, 12.0, 12.0, 12.0,
14.0, 14.0, 17.0 và 200 m/s.
(A) Tìm tốc độ trung bình của các hạt
(B) Tốc độ rms của các hạt là bao nhiêu?
(C) Tốc độ có thể xảy ra nhất của các hạt bằng bao nhiêu?
 Example 5 A System of Nine Particles
Một hệ gồm chín hạt có tốc độ 5.00, 8.00, 12.0, 12.0, 12.0, 14.0, 14.0,
17.0 và 200 m/s.
(A) Tìm tốc độ trung bình của các hạt

(B) Tốc độ rms của các hạt là bao nhiêu?

(C) Tốc độ có thể xảy ra nhất của các hạt bằng bao nhiêu?
Ba trong số các hạt có tốc độ 12,0 m/s, hai hạt có tốc độ 14,0 m/s và bốn hạt còn lại
có tốc độ khác nhau.
Do đó, vmp tốc độ có thể xảy ra nhất là 12,0 m/s
 Ví dụ 6 Tốc độ phân tử trong khí hydro

Một mẫu khí hydro 0.500 mol ở 300 K.

(A) Tìm tốc độ trung bình, tốc độ rms và tốc độ có thể xảy ra
nhất của các phân tử hydro
(B) Tìm số lượng phân tử có tốc độ từ 400 m/s đến 401 m/s
 Ví dụ 6 Tốc độ phân tử trong khí hydro
Một mẫu khí hydro 0.500 mol ở 300 K.
(A) Tìm tốc độ trung bình, tốc độ rms và tốc độ có thể xảy ra nhất của các
phân tử hydro

(B) Tìm số lượng phân tử có tốc độ từ 400 m/s đến 401 m/s
1 mol có NA hạt
N mol có N = nNA hạt
Tổng kết
  Joule   J 
Một số bài tập R = 8, 31.103 
 kmol.K


= 8, 31  
 mol.K 
m
Nội năng và biến đổi nội năng n=
μ
m: khối lượng khí (kg)
: khoái löôïng cuûa 1 kmol
✓ H2 = 2 kg/kmol
✓ O2 = 32 kg/kmol
R
CV = i
m iR 2
U m = .T cP = c v + R
 2 i = 3: đơn nguyên tử
i = 5: hai nguyên tử
i = 7: nhiều hơn 2 nguyên tử

Bài tập 1: Coù 6,5 g khí hydro ôû nhieät ñoä 27 0 C. Do nhaän ñöôïc
nhieät neân theå tích nôû gaáp ñoâi, trong ñieàu kieän aùp suaát
khoâng ñoåi.Tính ñoä bieán thieân noäi naêng cuûa khoái khí.
Gay - Lussac  = 2 ( kg / kmol )
i=5; V2 = 2V1
m = 6,5 g = 6,5.10−3 kg
 J 
P ( N / m ) ;V ( m ) R = 8,31.10  3
3 3

 Kmol .K 
T = 27 + 273 = 300 ( 0 K )
 Công thức tính CÔNG
► Công thức chung tính công của HỆ
V2
 Joule   J 
A = − P  dV R = 8, 31.103   = 8, 31  
V1
 kmol.K   mol.K 

► Công của HỆ cho quá trình đẳng áp

m
n=
μ
m: khối lượng khí (kg)
► Công của HỆ cho quá trình đẳng nhiệt : khoái löôïng cuûa 1 kmol
✓ H2 = 2 kg/kmol
m V2 ✓ O2 = 32 kg/kmol
A = − A = RT ln
,


R
CV = i
V1 2
cP = c v + R
► Công cho quá trình đẳng tích W = 0 i = 3: đơn nguyên tử
i = 5: hai nguyên tử
i = 7: nhiều hơn 2 nguyên tử
A’: Công của hệ (công cho, hệ sinh công) (công âm)
A: Công hệ nhận (công dương)
Công
Một số bài tập
Moät mol khí daõn nôû ôû nh/ñoä khoâng ñoåi T=310 K töø theå tích ban
ñaàu V1 = 12 lít tôùi theå tích V2 = 19 lít.Tính :
Bài tập 2: a/ Coâng do khí thöïc hieän trong quaù trình daõn nôû.
b/ Coâng do khí thöïc hieän trong quaù trình neùn töø 19 lít ñeán 12 lít.
a/ Goïi A laø coâng maø heä nhaän vaøo:
m V2
V2
A = − A = RT ln
,

A = − P  dV Coâng do heä thöïc hieän :  V1

V1
 J  19l
A = (1mol )  8,31
,
 ( 310 K ) .ln = 1180 Joule
 mol.K  12l
b/ Töông töï (a),nhöng V1= 19 lit ; V2 = 12
lit , m V2 A’: Công của hệ (công cho, hệ sinh công) (công âm)
A = −A = RT ln A: Công hệ nhận (công dương)
 V1
 J  12l
A, = (1mol )  8,31 ( 310 K ) .ln = −1180 Joule
 mol.K  19l
Beân ngoøai phaûi thöïc hieän coâng laø 1180J ñeå neùn khoái khí.
 NHIỆT Haèng soá khí lyù töôûng:
► Nội năng  Joule   J 
R = 8,31.10  3
 = 8,31 
► Công  kmol.K   mol.K 
► Nhiệt  at.m3   lit.at 
0, 0848   = 0, 0848  
▪ Không chuyển pha, T  0  kmol .K   mol .K 

▪Có chuyển pha, T = 0

▪ Lf: chuyển pha giữa R-L
▪ Lv: chuyển pha giữa L-H m
n=
► Đẳng tích: Q = mcVT iR Nhieät dung phaân μ
m: khối lượng khí (kg)
CV =
2 töû ñaúng tích. : khoái löôïng cuûa 1 kmol
✓ H2 = 2 kg/kmol
► Đẳng áp: Q = mcpT ✓ O2 = 32 kg/kmol
i+2
CP = CV + R =  R R
 2  cV = i
2
Nhieät dung phaân töû ñaúng aùp cP = cv + R
i = 3: đơn nguyên tử
i = 5: hai nguyên tử
i = 7: nhiều hơn 2 nguyên tử
► Nguyên lý thứ nhất của nhiệt động lực học
Eint = W + Q
 Nhiệt dung riêng đẳng tích và đẳng áp

i+2
* Heä thöùc Maye : CP = CV + R =  R
 2 

CP i + 2
* Heä thöùc Poatxong:  = =
CV i

Haèng soá khí lyù töôûng:

m
n=
μ  Joule   J 
m: khối lượng khí (kg) R = 8,31.103   = 8,31  
: khoái löôïng cuûa 1 kmol  kmol .K   mol .K 
✓ H2 = 2 kg/kmol  at.m3   lit.at 
✓ O2 = 32 kg/kmol 0, 0848   = 0, 0848  
CV = i
R  kmol.K   mol.K 
2
cP = cv + R
i = 3: đơn nguyên tử
i = 5: hai nguyên tử
i = 7: nhiều hơn 2 nguyên tử
 Một số bài tập
Nhiệt, độ biến thiên nội năng, Công

Bài tập 3: Coù 10 g oxy ôû aùp suaát 3 at, nhieät ñoä 100C. Ngöôøi ta ñoát
noùng ñaúng aùp vaø cho daõn nôû ñeán theå tích 10 lít. Hoûi :
a/ Nhieät löôïng cung caáp cho khoái khí.
b/ Ñoä bieán thieân noäi naêng.
c/ Coâng khoái khí sinh ra khi daõn nôû.

m = 10 g = 10−3 kg
Đẳng áp: T1 = 100C → T2 = ?
 = 32kg / kmol i =5
P = 3at = 3.9,81.104 N / m 2
V = 10l = 10−2 m3
Ñaúng aùp P1 = P2 = P
Q=?
U = ?
A=?
 m
n= μ

a/Nhieät löôïng cung caáp cho khoái khí : m: khối lượng khí (kg)
: khoái löôïng cuûa 1 kmol
✓ H2 = 2 kg/kmol
Đẳng áp: T1 = 100C → T2 = ? ✓ O2 = 32 kg/kmol
Phöông trình traïng thaùi vôùi m (kg) khí : CV = i 2
R

cP = cv + R
m PV2  i = 3: đơn nguyên tử
PV2 = RT2 → T2 = = 11300 K i = 5: hai nguyên tử
 mR T = 1130 − 283 = 8470 K
i = 7: nhiều hơn 2 nguyên tử

Nhieät löôïng cung caáp cho khoái khí :

m mi+2
Q= CP .T =   R (T2 − T1 )
  2  10−2.7.8,31.103
Q= .T = 7.623Joule
 J  8,31  cal  32.2
R = 8,31.103  =  
 kmol.K  4,18  kmol 
b/ Bieán thieân noäi naêng :
m iR 10−2 ( kg ) 5
U = RT = .8,31.103.T = 5498,8 Joule
 2 32 ( kg / kmol ) 2
c/ Coâng cuûa khoái khí sinh ra : Ng/lyù I →A = U - Q

A, = − A = Q − U = ( 7623 − 5498,8 ) = 2124, 2 Joule

Giãn nở thể tích → V > 0 → A < 0 → Eint = - A + Q → A = Q - Eint
Bài tập 4
Ngöôøi ta daõn ñoïan nhieät khoâng khí sao cho theå tích
khoái khí taêng gaáp ñoâi. Tính nhieät ñoä cuoái cuûa quaù
trình. Bieát nhieät ñoä ban ñaàu laø 00 C.
V2 = 2V1
T1 = 273 K0 t2 = ? Quaù trình ñoïan nhieät

TV  −1 = const → TV
1 1
 −1
= T V
2 2
 −1

 −1
 V1 
T2 = T1  
 V2 
CP i + 2
V2 = 2V1 = = = 1, 4
CV i
1,4 −1
1 273
T2 = 273   = = 2070 K
2 1,32
t2 = −66 C 0
Bài tập 5 Cho 6,5 g hidro ôû nhieät ñoä 27 0 C. Nhaän ñöôïc nhieät neân theå
tích nôû gaáp ñoäi, trong ñieàu kieän aùp suaát khoâng ñoåi. Tính :
a/ Coâng khoái khí sinh ra.
b/ Ñoä bieán thieân noäi naêng cuûa khoái khí.
c/ Nhieät löôïng ñaõ cung caáp cho khoái khí .
m = 6,5 g = 6,5.10−3 kg
T1 = 27 + 273 = 300 K A = ?; U = ?; Q = ?
V2 = 2V1
 = 2kg / kmol
V2 = 2V1
Daõn ñaúng aùp
V V1 V2 V2
= const  = T2 = T1 = 2T1 → T = 2T1 − T1 = T1
T T1 T2 V1
m 6,5.10−3
A = PV = RT1 =
,
.8,31.103.300 = 8,1.103 J
 2
m
Pt.traïng thaùi: PV = RT

b/ Ñoä bieán thieân noäi naêng :

m iR m iR
U = T = (T2 − T1 )
 2  2
V2 = 2V1
m iR
U = T1 = 20, 25.103 J
 2

c/ Nhieät löôïng ñaõ cung caáp cho khoái khí :

Ng/lyù I : Q = U − A = U + A, = 28,3.103 J
Bài tập 6 Moät bình khí chöùa 14 g khí nitô ôû aùp suaát 1 at vaø nhieät ñoä
270C.Sau khi hô noùng,aùp suaát trong bình leân ñeán 5 at.Hoûi :
a/ Nhieät ñoä khoái khí sau khi hô noùng.
b/ Theå tích bình.
c/ Ñoä taêng noäi naêng.

a/ Nhieät ñoä sau khi hô noùng :

P1 P2 P2
Quaù trình ñaúng tích : → = T2 = T1 = 1500 K
T1 T2 P1
b/ Theå tích bình :
m RT
Ph/t traïng thaùi V= = 12, 72 ( lit )
 P
c/ Ñoä bieán thieân noäi naêng :
m iR
U = (T2 − T1 ) = 12, 46.103 ( J )
 2
Bài tập 7
Ngöôøi ta cung caáp 20,9 J nhieät löôïng cho moät khí lyù töôûng, theåâ tích
khoái khí nôû ra töø 50,0 ñeán 100cm3 trong khi aùp suaát ñöôïc giöõ khoâng
ñoåi ôû 1,00 atm. Noäi naêng cuûa khí bieán thieân bao nhieâu ?

Bieát Q ,V1→V2 ,(m/µ);

Tính U : Quaù trình laø ñaúng aùp.

Nguyeân lyù I nhieät ñoäng U = Q − A' Q = A' + U

Heä sinh coâng : A' = PV = 1, 013.105 (100 − 50 )10−6 = 5, 065 J
Giãn nở, V > 0, A < 0
A  5, 0 J
'
U = Q − A' = 20,9 − 5, 0 = 15,9 J
Bài tập 8
a/ Moät lít khí coù  =1,3 ôû nhieät ñoä 273 K vaø aùp suaát 1 atm. Noù ñöôïc
neùn töùc thôøi tôùi nöûa theå tích ban ñaàu.
a/ Tìm aùp suaát vaø nhieät ñoä cuoái cuûa khoái khí .
b/ Khí ñöôïc laøm laïnh ñaúng aùp trôû laïi nhieät ñoä 273 K. Theå tích cuoái
cuûa noù baèng bao nhieâu ?

a/ Neùn töùc thôøi → Quaù trình ñoaïn nhieät 

   V1 
1 1 = PV
PV 2 2 P2 = P1   = P1.21,3
PV PV  V2  P1 = 1atm
1 1
= 2 2
T1 T2 P2 = 2, 46atm
1atm.1l 2, 46atm.0,5l
= T2 = 273.2, 46.0,5 = 336 K
273 T2
b/ Laøm laïnh ñaúng aùp ñeán 273 K :
V2 V3 T3 336
= V3 = V2 = 0,5l. = 0, 6lit
T2 T3 T2 273