14. yüzyılın son çeyreğinde Azerbaycan’da ortaya çıkan Hurufilik, aynı yüzyılın sonları ve 15.

yüzyılın
başlarında ise Osmanlı Devleti’nde yayılmaya başlamıştır. Bu yayılmada çok sayıda Azerbaycanlı Hurufi
mutasavvıf da yer almıştır. Bu dönemde Hurufilerin Azerbaycan, Anadolu ve Türk Kültürü’nün yayıldığı başka
bölgelerdeki çalışmaları Türkçenin önemini artırmıştır. Ancak Hurufilik, resmî ideolojisine aykırı olduğu için
Osmanlı Devleti tarafından kabul görmemiştir. 16. yüzyıldan sonra ise Osmanlı’da bağımsız hareket olarak
kendi fonksiyonunu yitiren Hurufilik esasen Bektaşiliğe karışarak bu tarikat ile bütünleşmiştir. Bektaşilik ise
Azerbaycan orijinli bir tarikat olmasa da belli dönemlerde Azerbaycan’da da işlevini yapabilmiştir.
Hurufilerden farklı olarak Safevîler (1501-1736) döneminde onların Azerbaycan coğrafyasında tekke ve
zaviyelerinin bulunduğu kaynaklarda belirtilmektedir. Bazı fıkhi ve itikadi yakınlığı olan bu iki fırkanın,
misyon olarak benzer yönü yoktur. Bektaşilik Hurufilik’ten farklı olarak daha sistemli, Osmanlı Devleti’nin
kurulması ve gelişmesi aşamasında büyük role sahip olmuştur. Hurufilik düşüncesinde kâinatın üç
döneminden ikincisi sayılan İmamet meselesi Ehl-i Beyt sevgisi üzerinde kurulmuş birçok orta çağ Azerbaycan
tasavvufi kurumlarında olduğu gibi, Anadolu ve Balkanlarda yayılmış Bektaşiliğin de esas dayanak noktası
sayılmıştır. Özellikle bu faktör Hurufiliğin zamanla Bektaşilik ile bütünleşmesinde esas rol oynamıştır. Zaten
bugünkü Türkiye’deki Alevî-Bektaşilerin söz üstatları olarak kabul ettikleri yedi ulu şairin ilk dördü de
(Nesimi (ö. 1417), Hatâî (ö. 1524, Fuzûlî (ö. 1566) ve aslen Hoy’lu olan Pîr Sultan Abdal (ö. 1560’tan sonra)
Azerbaycanlıdır. Anadolu ve Balkanlardaki Bektaşiler Fazlullah Naimi (ö.1394) ve onun halifelerinin
eserlerini 17. yüzyıldan itibaren Bektaşiliğin yayılması için istifade etmişlerdir. Sultan Abdülaziz (1861-1876)
döneminde Bektaşilere karşı yaklaşımın düzelmesi, bu çevrede Hurufi eserlerinin de büyük ölçüde
yayımlanmasına yol açmıştır