1

Test Ruch i siły Grupa B

Pełne odpowiedzi

m
Uwaga. W zadaniach przyjęto g = 10 .
s2

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

C A B C A A B D B C

Zadania zamknięte

1. Wykres przedstawia zależność prędkości ciała od czasu w ruchu

jednostajnym prostoliniowym. Wypadkowa siłą działająca na
ciało:

Odpowiedź: C. jest równa zeru.

Z wykresu wynika, że ciało porusza się ruchem jednostajnym prostoliniowym (prędkość jest
stała). W takim ruchu wypadkowa wszystkich sił działających na ciało jest równa zero
(pierwsza zasada dynamiki).

2. Na Księżycu, czyli w próżni, waha się zawieszona na nitce kulka o masie m. Wskaż zdanie
prawdziwe.

Odpowiedź: A. Wartość siły wypadkowej działającej na kulkę zmienia się w czasie.

Siła ciężkości i siła dośrodkowa mają prawie zawsze różny kierunek (ten sam kierunek mają
tylko w najniższym położeniu kulki), więc zdanie B nie jest prawdziwe.

W wahadle nie mamy do czynienia z siłą sprężystości, więc zdanie C jest nieprawdziwe.

Wahająca się kulka porusza się po kawałku okręgu, czyli jej prędkość liniowa zmienia
kierunek, więc musi na nią działać niezrównoważona siła. Odpowiedź D jest nieprawidłowa.
 2

3. Rysunek przedstawia siły działające na ciało. Wartość siły wypadkowej działającej na

ciało wynosi:

Odpowiedź: B. N.

Najpierw składamy siły i → , które mają

ten sam kierunek, ale przeciwne zwroty, więc długość wektora
wypadkowego , a jego zwrot jest taki sam
jak siły dłuższej, czyli .

Teraz składamy siły i → . Siły te są do siebie prostopadłe, więc ich

suma jest przekątną prostokąta, który został utworzony z sił składowych. Korzystamy
z twierdzenia Pitagorasa: N.

4. Drewniany klocek o masie 2 kg zsuwa się z równi pochyłej o kącie nachylenia 60o.
Wartość siły nacisku klocka na powierzchnię równi wynosi:

Odpowiedź: C. 10 N.

Masa klocka m = 2 kg, kąt nachylenia α = 60o.

Siła naciskająca na powierzchnię równi to składowa siły ciężkości prostopadła do równi:

5. Jeżeli ciało o masie m zawieszone na nitce podnosimy z przyspieszeniem a, to siła

naprężenia nici wyniesie:

Odpowiedź: A. m(a + g).

Podnosimy z przyspieszeniem a ciało o masie m zawieszone na nitce.

Ponieważ ciało porusza się z przyspieszeniem, to zgodnie z drugą zasadą

dynamiki działa na nie niezrównoważona siła: .

Siła wypadkowa jest sumą siły ciężkości i naprężenia nici:

(zapis wektorowy)
(zapis skalarny)

Podstawiamy siłę wypadkową do wzoru z drugiej zasady dynamiki i wyznaczamy siłę

naprężenia nici:
 3

6. Koralik porusza się bez tarcia wewnątrz kolistego toru o promieniu

R. Minimalna prędkość, przy której nie spadnie w punkcie A (patrz
rysunek), wynosi:

Odpowiedź: A. .

Rozwiązanie w układzie inercjalnym

W punkcie A na koralik działają dwie siły: siła ciężkości i siła sprężystości toru, skierowane
w tę sama stronę. Ich wypadkowa jest siłą dośrodkową.
(zapis wektorowy) A
(zapis skalarny) (1)

Zgodnie z trzecią zasadą dynamiki nacisk ciała na podłoże

oraz siła sprężystości podłoża są równe co do wartości
. (2) R
Z (1) wyznaczamy S i wstawiamy do (2):

Koralik nie spada, gdy czyli , stąd , czyli

7. Sanki o masie m zsuwają się ze stoku o kącie nachylenia α. Jaki musi być współczynnik
tarcia sanek o stok, aby poruszały się ze stałą prędkością?

Odpowiedź: B.

Sanki będą się poruszały ze stałą prędkością, kiedy

wypadkowa siła w kierunku ruchu wyniesie zero.

Sanki zsuwają się z równi, czyli siły mające wpływ na

jego ruch to siły równoległe do równi, siła tarcia FT oraz
siła będąca składową siły ciężkości Fgx.

(zapis wektorowy)
0 = FT – Fgx → FT = Fgx (zapis skalarny) (1)

Rozpisujemy potrzebne siły , , gdzie f jest

współczynnikiem tarcia sanek o stok. Podstawiamy wszystko do równania (1) i wyznaczamy
współczynnik tarcia: .
 4

8. Wiadro z wodą przywiązane do sznurka obracane jest w płaszczyźnie

pionowej po okręgu o promieniu l. Z jaką minimalną prędkością
kątową należy obracać wiaderko, aby woda nie wylała się?

Odpowiedź: D. .

Zadanie to jest podobne do zadania 6., skorzystamy więc z jego wyniku, tylko teraz ,
szukamy minimalnej prędkości kątowej.
A
Związek między prędkością liniową i kątową: ,
więc w tym zadaniu . Podstawiamy to do

wzoru na prędkość liniową: .

9. Winda porusza się w górę ruchem jednostajnie opóźnionym z przyspieszeniem a. Pasażer

o masie m wywiera na jej podłogę nacisk o wartości:

Odpowiedź: B. mg – ma.

Rozwiązanie w układzie inercjalnym.

Winda porusza się w górę ruchem jednostajnie opóźnionym. Na pasażera windy działają dwie
siły: ciężkości i sprężystości podłogi. Ponieważ ruch odbywa się z przyspieszeniem, to siły te
nie równoważą się. Zgodnie z drugą zasadą dynamiki wypadkowa sił:

(zapis wektorowy)
(zapis skalarny) (1)

Zgodnie z trzecią zasadą dynamiki nacisk pasażera na podłogę oraz siła sprężystości podłoża
są równe co do wartości (2)

Z (1) wyznaczamy S i wstawiamy do (2), wyznaczając N:

Uwaga. W powyższym wzorze występuje wartość liczbowa przyspieszenia.

 5

10. Ciało o masie m porusza się po okręgu o promieniu R pod wpływem siły dośrodkowej Fd.
Jego prędkość kątowa wynosi:

Odpowiedź: C. .

Ciało o masie m porusza się po okręgu o promieniu R pod wpływem siły dośrodkowej Fd.
Korzystamy więc ze wzoru na siłę dośrodkową , a ponieważ interesuje nas prędkość
kątowa – ze związku między prędkością liniową i kątową: .

Zadanie otwarte

11. Dwa ciężarki o masach mA i mB = 2 mA, wykonane z tego samego materiału, połączono
nieważką i nierozciągliwą nicią, która jest przerzucona przez bloczek znajdujący się
w wierzchołku równi pochyłej o nachyleniu α = 30o. Ciężarek mB ślizga się po równi bez
tarcia. Ciężarek mA zwisający pionowo zanurzono w cieczy o gęstości ρ = 3 · 103
i puszczono swobodnie. Pomiń lepkość cieczy.

a) Narysuj i nazwij siły działające na ciężarki mA i mB. W razie potrzeby rozłóż siłę
na składowe.

FGA – siła grawitacji działająca na ciężarek A,

N – siła naciągu nici,
FW – siła wyporu działająca na ciężarek A,
FGB – siła grawitacji działająca na ciężarek B;
rozkładamy ją na składowe: równoległą
działającą w dół równi (FB1) i prostopadłą do
równi (FB2) równoważoną przez siłę reakcji
podłoża R.

b) Oblicz gęstość materiału, z którego wykonano ciężarki. Załóż, że po puszczeniu ciężarka

mA oba ciężarki zaczęły się poruszać z przyspieszeniem a = 5 .

Odpowiedź: .

Piszemy równania wynikające z drugiej zasady dynamiki dla obu ciężarków przy założeniu,
że poruszają się one z przyspieszeniem a (ciężarek A do góry, B w dół równi):
dla ciężarka A: Fw + N – FGA = mA a (1)
 6

dla ciężarka B: FB1 – N = mB a = 2 mA a (2)

W tych wzorach można rozpisać FGA = mA g i FB1 = FGB sinα = mB g sinα = 2 mAg sinα.
Siła wyporu jest równa ciężarowi wypartej cieczy Fw = mw g. Masa wypartej cieczy ma taką
samą objętość jak ciężarek A, czyli mw = VA ρ. Natomiast masa ciężarka mA = VA ρx, gdzie ρx
jest gęstością materiału, z którego wykonano ciężarek.

Podstawiamy powyższe wzory do równań (1) i (2) i otrzymujemy:

VA ρg + N – VA ρx g = VA ρx a
2 VA ρx g sinα – N = 2 VA ρx a

Z dolnego równania wyznaczamy N i podstawiamy do górnego:

VA ρg + 2 VA ρx g sinα – 2 VA ρx a – VA ρx g = VA ρx a

Dla ułatwienia przekształceń podstawimy sinα = sin30o = 0,5.

– VA ρx g + 2 VA ρx a + VA ρx g + VA ρx a = VA ρg → 3 ρx g = ρg →

c) Oblicz przyspieszenie układu po usunięciu naczynia z cieczą.

Odpowiedź: a1 = 0.

Piszemy dla układu bez naczynia z cieczą równania wynikające z drugiej zasady dynamiki dla
obu ciężarków, przy założeniu, że poruszają się one z przyspieszeniem a1 (ciężarek A do
góry, B w dół równi):

dla ciężarka A: N – FGA = mA a1 (1)

dla ciężarka B: FB1 – N = mB a1 = 2 mA a1 (2)

Tak samo jak w punkcie b) FGA = mA g i FB1 = 2 mAg sinα = mAg (po podstawieniu α)
i podstawiamy:

N – mA g = mA a1
mAg – N = 2 mA a1

Dodajemy powyższe równania stronami: 0 = 3 mA a1 → a1 = 0.

d) Wyjaśnij, co dzieje się z układem ciał z punktu c).

Odpowiedź: Ciała tworzące układ będą spoczywać lub poruszać się ruchem jednostajnym.

Po usunięciu naczynia z cieczą ciała tworzące układ poruszałyby się ruchem jednostajnym
prostoliniowym lub spoczywały, ponieważ zgodnie z wynikiem z punktu c) wypadkowa sił
działających na ciała jest równa zero.