POWSTAWANIE PRAWA

Prawo może być rezultatem faktów prawotwórczych

(tworzących prawo). Rodzaje (źródła prawa):
a) stanowienie
b) umowa
c) kształtowanie się prawa zwyczajowego
d) precedens prawotwórczy
Źródłami prawa są fakty tworzące prawo oraz rezultaty tych
faktów (ustawy, rozporządzenia)
Źródła poznania prawa - dokumenty lub formy przekazu, z
których czerpiemy informacje o prawie (komentarz do
ustawy, podręcznik prawa karnego, decyzja administracyjna
itd)
kształtowanie prawa zwyczajowego:
- wykształcenie akceptowanego powszechnie zwyczaju
postępowania w określony sposób
- przekonanie, że postępowanie to jest wyznaczone przez
jakąś wiążącą normę (normę zwyczajową)
- przekonanie, że norma musi być realizowana jako prawna i
jej przekroczenie powinno być sankcjonowane
norma prawa zwyczajowego - staje się nią norma
zwyczajowa, gdy organ państwa rozstrzygnie sprawę jako
podstawę przyjmując normę zwyczajową
akt uznania normy - gdy organ państwa rozstrzygnie sprawę
jako podstawę przyjmując normę zwyczajową
zwyczaj - powszechne nawyki określonego zachowania w
określonych okolicznościach, nieuznawane za organy państwa
jako wiążące
kompetencja prawotwórcza (prawodawcza) - upoważnienie
do stanowienia prawa (najczęściej przyznawane przez
konstytucje)
stanowienie prawa - czynność konwencjonalna
kompetentnego organu państwa poprzez którą żąda, by
normy prawne były realizowane, czynność jednostronna
współstanowienie - akt stanowienia jest dokonywany przez
co najmniej dwa podmioty (np dwóch ministrów)
umowa - czynność co najmniej dwustronna, akt kreujący
normy prawne, twórca norm jest zarazem adresatem, strony
ustalają wiążące je normy generalne i abstrakcyjne
precedens prawotwórczy - organ rozstrzyga sprawę, mimo,
że w systemie prawa brak jest podstaw do rozstrzygnięcia
sprawy, lub są one niedostateczne
ratio decidendi - norma generalna formułowana przez organ
państwa poprzez rozstrzygnięcie konkretnej sprawy
jeśli w systemie prawa jest zasada stare decisis to ratio
decidendi powinna być podstawą rozstrzygania podobnych
spraw
opinie uczonych prawników (doktryna prawnicza;
jurysprudencja) - nie są uznawane za źródło prawa ale maja
wpływ na jego tworzenie i interpretację
rezultat aktu stanowienia - zbiory przepisów prawnych
uporządkowane w akty normatywne
rezultat umowy jako faktu prawotwórczego - zbiory
postanowień ujęte w formę spisanej umowy
pisane źródła prawa - stanowienie, umowa
niepisane źródła prawa - kształtowanie się prawa
zwyczajowego, precedens prawotwórczy
rezultat kształtowania się prawa zwyczajowego - norma
prawa zwyczajowego (z czasem może zostać spisana)
rezultat precedensu - norma precedensowa

Normy prawne określają:

- kto jest upoważniony tworzyć prawo
- zakres spraw, które można regulować aktem normatywnym
danego rodzaju
- wyznaczają formy w jakich prawo może być tworzone
(dekret, ustawa)
- regulują przebieg procesu prawotwórczego (przygotowanie
projektów aktów oraz procedurę ich uchwalania)
- ogłaszanie ustanowionych aktów

zamknięty system źródeł prawa (w zakresie podmiotowym; co

do podmiotów upoważnionych do tworzenia prawa) - prawo
może być tworzone jedynie w formach wskazanych w
konstytucji lub jedynie przez podmioty, które konstytucja do
tego upoważnia

prawodawstwo autorytarne/demokratyczne

fazy procesu prawodawczego:

- faza przygotowawcza
- konwencjonalny akt stanowienia czy zawarcia umowy
(organ jednoosobowy lub kolegialny)
Faza przygotowawcza
1) podjęcie przez podmiot zamysłu, by uregulować prawnie
jakąś dziedzinę spraw (podmiot - autorytet, który uruchomi
proces prawodawczy) - przygotowanie projektu aktu
normatywnego, uzgodnienie z innymi podmiotami, krytyczna
analiza, podjęcie decyzji o przedłożeniu projektu organowi,
który ma kompetencje, by go ustanowić
2) instytucje uczestniczące w procesie prawodawczym:
- instytucja, której rolą jest inicjowanie prac prawodawczych
- przygotowująca projekt
- której powierza się zadanie wszechstronnej, krytycznej
analizy projektu
- stanowiąca i ogłaszająca akt normatywny

prawodawca faktyczny - prawodawca w ujęciu

socjologicznym, ludzie uczestniczący w procesie
przygotowania i stanowienia aktów normatywnych i
wywierający wpływ na ukształtowanie treści aktów i nadanie
im kształtu redakcyjnego

prawodawca formalny - podmiot wyposażony w

kompetencje prawodawcze, dokonujący konwencjonalnego
aktu stanowienia

Normowanie procedury prac nad rządowymi projektami

ustaw:
- ustawa o Radzie Ministrów
- Regulamin pracy Rady Ministrów
Regulacja nad projektami ustaw w parlamencie:
- Konstytucja, Regulamin Sejmu RP, Regulamin Senatu
Umowy międzynarodowe:
- ustawa o umowach międzynarodowych

Proces stanowienia ustaw (ustawodawczy)

- faza przedparlamentarna
- faza prac parlamentarnych

Jeżeli projekt ustawy jest wnoszony przez Radę Ministrów, to

faza przygotowawcza obejmuje:
- postanowienie o wszczęciu prac nad projektem
- opracowanie projektu
- uzgodnienie projektu z zainteresowanymi podmiotami
- kontrola projektu przez specjalne jednostki prawne lub
instytucje opiniujące
- podjęcie przez Radę Ministrów decyzji w sprawie
wystąpienia z inicjatywą ustawodawczą - przedłożenia
projektu ustawy Marszałkowi Sejmu
prawo inicjatywy ustawodawczej - kompetencja pewnych
podmiotów (w RP np. Rada Ministrów, Prezydent, Senat) do
dokonania czynności polegającej na przedłożeniu
kompetentnemu organowi państwa projektu ustawy z takim
skutkiem prawnym, że organ ten jest zobowiązany do
rozpatrzenia przedłożonego projektu i podjęcia decyzji w
sprawie jego ustanowienia albo odrzucenia

przedłożenie Marszałkowi Sejmu projektu ustawy -

rozpoczęcie etapu parlamentarnych prac nad ustawą
trzy czytania - trzy debaty sejmowe nad projektem (na forum
całej izby lub w komisjach); trzecie czytanie kończy się
głosowaniem
uchwalony tekst Marszałek Sejmu przekazuje Marszałkowi
Senatu
Senat może zatwierdzić bez poprawek, z poprawkami lub
odrzucić
Zatwierdzona ustawa przechodzi do podpisu Prezydenta RP
Poprawki Senatu przyjmuje lub odrzuca Sejm
Podpis prezydenta i ogłoszenie przyjętej ustawy w Dzienniku
Ustaw