Możliwości finasowania potrzeb rozwojowych małych i średnich

przedsiębiorstw (MŚP) na przykładzie województwa kujawsko-

pomorskiego
Zbigniew Grzymała, Agnieszka Wójcik-Czerniawska
Wprowadzenie
Małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) są głęboko zakorzenione w tkance gospodarczej
Europy. Mają zasadnicze znaczenie dla konkurencyjności i tworzenia dobrobytu Europy, a
także dla gospodarki i suwerenności technologicznej. Poprzez zrównoważoną strategię
rozwoju MŚP, zwłaszcza (przyp. autorów) na rzecz cyfrowej Europy Komisja Europejska
chce wspierać i wzmacniać pozycję MŚP wszystkich kategorii i sektorów, począwszy od
innowacyjnych technologicznie start-upów do tradycyjnego rzemiosła.1 Strategia ta
przedstawia działania oparte na następujących trzech filarach:
1. Budowaniu potencjału i wsparcie dla transformacji w kierunku zrównoważonego
rozwoju i cyfryzacji;
2. Zmniejszeniu obciążeń regulacyjnych i poprawa dostępu do rynku; oraz
3. Lepszym dostępie do finansowania.2
Ten trzeci filar wskazujący na lepszy dostęp do finansowania zdeterminował cel
artykułu, którym jest przybliżenie lokalnego instrumentu dostępu do finansowania
opracowywanego w ramach projektu badawczego realizowanego przez województwo
kujawsko-pomorskie, Szkołę Główna Handlową w Warszawie i Uniwersytet Mikołaja
Kopernika w Toruniu w projektcie Gospostrateg – Regiogmina nt.: „Usytuowanie na
poziomie samorządów lokalnych instrumentów wsparcia dla MŚP, działających w oparciu o
model wielopoziomowego zarządzania regionem”. Instrumentem tym jest Lokalny Funduszu
Rozwoju Gospodarczego (LFRG). Koncepcja tego instrumentu zawiera w sobie połączenie
finansowej inicjatywy przedstawicieli zarówno regionalnego jak i lokalnego sektora
publicznego, których funkcja polegałaby przede wszystkim na gwarancji wiarygodności
funduszu oraz przedsiębiorców z ktora MŚP reprezentujących sektor prywatny.

Zarys założeń strategii MŚP na rzecz zrównoważonej i cyfrowej Europy. MŚP są głęboko
zakorzenione w gospodarczej i społecznej strukturze Europy, a 25 mln małych i średnich
1
Unleashing the full potential of European SMEs, March 2020, źródło: EU_SMEs_strategy_en.pdf.pdf , wejście
15.04.2021
2
Strategia MŚP na rzecz zrównoważonej i cyfrowej Europy. Komunikat Komisji Parlamentu Europejskiego,
Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Komisja Europejska,
Bruksela, 10.03.2020, COM(2020) 103 final

1
europejskich przedsiębiorstw (MŚP) stanowi trzon gospodarki UE. Zapewniają one dwie
trzecie miejsc pracy. Zatrudniają około 100 mln osób, odpowiadają za ponad połowę
europejskiego PKB i odgrywają kluczową rolę w tworzeniu wartości dodanej we wszystkich
sektorach gospodarki. Oferują możliwości szkolenia we wszystkich regionach i sektorach, w
tym dla pracowników o niskich kwalifikacjach, oraz wspierają dobrobyt społeczeństwa, także
na obszarach oddalonych i wiejskich. Każdy obywatel europejski zna kogoś, kto jest
przedsiębiorcą lub pracuje dla niego. Codzienne wyzwania, przed którymi stoją europejskie
MŚP, związane z przestrzeganiem przepisów i dostępem do informacji, rynków i finansów
stanowią zatem wyzwania dla całej Europy. MŚP wprowadzają innowacyjne rozwiązania w
odpowiedzi na wyzwania, takie jak zmiana klimatu, efektywne gospodarowanie zasobami i
spójność społeczna, a także przyczyniają się do rozpowszechniania tych innowacji w
regionach Europy. Mają zatem zasadnicze znaczenie dla dwojakiej transformacji UE w
kierunku gospodarki zrównoważonej i cyfrowej. Są one niezbędne dla konkurencyjności i
dobrobytu Europy, suwerenności gospodarczej i technologicznej oraz odporności na wstrząsy
zewnętrzne. Jako takie stanowią one zasadniczy element realizacji unijnej strategii
przemysłowej.3

MŚP są bardzo zróżnicowane pod względem modeli biznesowych, wielkości, wieku i profili

przedsiębiorców oraz czerpią z puli różnorodnych talentów kobiet i mężczyzn. Obejmują one
różne rodzaje przedsiębiorstw – od wolnych zawodów i mikroprzedsiębiorstw w sektorze
usług do przedsiębiorstw przemysłowych o średnim zasięgu, od tradycyjnego rzemiosła do
zaawansowanych technologicznie przedsiębiorstw typu start-up. Strategia ta uznaje ich różne
potrzeby, pomagając przedsiębiorstwom nie tylko rozwijać się i zwiększać skalę, ale także
wykazać się konkurencyjnością, odpornością i zrównoważonym charakterem. W związku z
tym ustanawia ona ambitne, kompleksowe i przekrojowe podejście oparte na środkach
horyzontalnych pomagających wszystkim rodzajom MŚP, a także na działaniach
ukierunkowanych na konkretne potrzeby. Celem wspomnianej strategii jest uwolnienie siły
europejskich małych i średnich przedsiębiorstw, aby doprowadzić do dwojakiej transformacji.
Ma ona znaczne zwiększyć liczbę MŚP uczestniczących w zrównoważonych praktykach
biznesowych oraz liczbę MŚP stosujących technologie cyfrowe. Ostatecznym celem jest
uczynienie z Europy najbardziej atrakcyjnego miejsca do zakładania małych przedsiębiorstw,
aby te przedsiębiorstwa rosły i zwiększały skalę swojej działalność na jednolitym rynku.4
3
Por. Strategia MŚP na rzecz zrównoważonej i cyfrowej Europy. Komunikat Komisji Parlamentu
Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Komisja
Europejska, Bruksela, 10.03.2020, COM(2020) 103 final
4
Tamże

2
Dostęp MŚP do finansowania ma zasadnicze znaczenie w odniesieniu do potrzeb
inwestycyjnych związanych z transformacją danej gospodarki zwłaszcza w obliczu
spustoszenia wywołanego covid 19. W praktyce małe i średnie przedsiębiorstwa na
wszystkich etapach rozwoju zmuszone są walczyć o źródła finansowania w większym stopniu
niż duże przedsiębiorstwa. W przypadku młodych przedsiębiorców i przedsiębiorstw typu
start-up sytuacja ta może wynikać z wielu różnych powodów: braku udokumentowanych
historycznych danych finansowych, braku zabezpieczeń lub informacji dla inwestorów w celu
oceny ich ryzyka kredytowego lub wyceny wartości niematerialnych i prawnych. Jednak
pozostałe MŚP również napotykają na większe bariery w porównaniu ze wspomnianymi
dużymi przedsiębiorstwami. Stanowi to tym bardziej palący problem, iż to właśnie ci „mali”
poprzez samozatrudnianie w sektorze MŚP niejako wyręczają rząd czy ułatwiają mu działania
kreujące nowe miejsca pracy. Poprawa dostępu do finansowania wymaga podejścia łączącego
sprzyjające otoczenie regulacyjne, wystarczające i dostosowane fundusze unijne i krajowe, a
także dostęp do sieci spółek i inwestorów.5

Mimo znaczących programów wsparcia na szczeblu unijnym i krajowym6 MŚP borykają się

w Europie z poważną luką finansową w wysokości 20–35 mld EUR, a w niektórych
państwach członkowskich dostęp do finansowania pozostaje jednym z głównych problemów,
przed którymi stoją MŚP7 . W 2019 r. 18 % MŚP w UE nie otrzymało pełnej pożyczki
bankowej, o którą się starały. Oznacza to, że MŚP znajdują się w niekorzystnej sytuacji,
ponieważ finansowanie za pośrednictwem banku stanowi około 90 % ich potrzeb
finansowych. Unijne przepisy dotyczące banków muszą stanowić podstawę stabilnego
systemu bankowego, który zapewni odpowiednie finansowanie dla wszystkich
przedsiębiorstw. W unijnym pakiecie bankowym utrzymano współczynnik wsparcia MŚP i
rozszerzono go na wszystkie pożyczki udzielane MŚP. Komisja dopilnuje, aby wszelkie
przyszłe przepisy dotyczące rynków finansowych uwzględniały interesy europejskich MŚP i
wspierały ich niezakłócony dostęp do szerokiego wachlarza możliwości finansowania.8

W ramach projektu NCBR – Regiogmina zespół SGH opracował założenia do takiego

instrumentu. Generalnie jest to relatywnie nowe czy raczej rzadsze podejście w Europie
dotyczące stosowania takiego instrumentu. Na przykład „ tylko 10 % przedsiębiorstw w

5
Na podstawie: Strategia…,op. cit.
6
Luka w finansowaniu dłużnym w latach 2014–2018; zob. SWD(2018) 320 final, 7.6.2018. Za Strategia…, op.
cit.
7
Komisja Europejska i Europejski Bank Centralny, Survey on the Access to Finance of Enterprises, 11.2019. Za
Strategia…, op. cit.
8
Por. Straetegia…, op. cit.

3
Europie korzystało z finansowania pochodzącego z rynków kapitałowych w porównaniu z
ponad 25 % w Stanach Zjednoczonych”.9

Charakterystyka województwa kujawsko-pomorskiego. Województwo kujawsko-

pomorskie leży w północno-centralnej części kraju. Jest jednym z 16 polskich województw o
powierzchni 17 972 km2. W roku 2020 województwo liczyło około 2.083.000 mieszkańców, z
czego 59,5% zamieszkiwało w miastach. Średnia gęstość zaludnienia wynosiła 116 osób/km2 .
Główne miasta to Bydgoszcz i Toruń. Innymi większymi miastami są Włocławek, Grudziądz
i Inowrocław.

 Oprócz rozwiniętych sektorów: rolniczego, chemicznego, elektromaszynowego

województwo posiada zaplecze naukowo-badawcze na czele z Uniwersytetem Mikołaja
Kopernika w Toruniu oraz licznymi ośrodkami wspierającymi przepływ nowoczesnych
rozwiązań z nauki do przemysłu np. Centrum Transferu Technologii czy Exea Data Centre w
Toruniu.10 Najważniejszą rolę odgrywa wszechstronnie rozwinięty przemysł, który skutecznie
dostosowuje się do wymogów konkurencji wolnorynkowej. Bydgoszcz, Toruń i Włocławek,
wraz z Grudziądzem i Inowrocławiem, to ważne ośrodki przemysłowe, reprezentujące
przemysł chemiczny, elektromaszynowy, spożywczy, tekstylny, celulozowy, mineralny i
poligraficzny. Dużą rolę w przemyśle regionu odgrywa także przetwórstwo chemiczne. Nie
bez znaczenia pozostaje również przemysł elektromaszynowy, drzewno-papierniczy.
Województwo ma charakter usługowo-produkcyjno-rolniczy. Powierzchnia użytków rolnych
regionu wynosi 1036,6 tys. ha, z czego 87,3% stanowią grunty orne.11

Przy bardziej szczegółowej analizie danych statystycznych, można niestety zauważyć,

iż w województwie kujawsko-pomorskim utrzymuje się niższy poziom przedsiębiorczości niż
przeciętnie w Polsce. Przykładowo, tempo wzrostu liczby podmiotów gospodarczych
wpisanych do rejestru REGON zarówno w ujęciu bezwzględnym, jak i w przeliczeniu na 10
tys. mieszkańców jest jednym z najwolniejszych w kraju. W 2017 r. w województwie
kujawsko-pomorskim zarejestrowanych było prawie 196 tys. podmiotów gospodarczych
wpisanych do rejestru REGON (w 2018 – 197,7 tys.), co w przeliczeniu na 10 tys.
mieszkańców dawało 940 podmiotów i plasowało województwo dopiero na 11. miejscu
względem reszty kraju (około 84% średniej krajowej). W latach 2011-2017 w województwie

9
Tamże
10
Por. Regiogmina, projekt badawczo-rozwojowy, źródło: Gospodarka w regionie – REGIOGMINA (kujawsko-
pomorskie.pl),dostęp 15.04.2020
11
Tamże

4
kujawsko-pomorskim obserwowany był wzrost wskaźnika przedsiębiorczości, jednak jego
dynamika w województwie kujawsko-pomorskim była zdecydowanie wolniejsza niż średnio
w Polsce (przy założeniu, że rok 2011=100%, dynamika wzrostu dla 2017r. w województwie
kujawsko-pomorskim wyniosła 107%, podczas gdy przeciętnie w Polsce 112%).12
O niedostatecznej aktywności przedsiębiorczej mieszkańców województwa kujawsko-
pomorskiego świadczyć może także wieloletnia stagnacja w liczbie podmiotów
gospodarczych prowadzonych przez osoby fizyczne. W 2017r. w województwie
zarejestrowanych było 141 425 podmiotów osób fizycznych, liczba ta wzrosła od 2012r. o
zaledwie o 60 przedsiębiorstw. Oznacza to zatem, że w przypadku województwa kujawsko-
pomorskiego mamy do czynienia ze znacznie niższą dynamiką zmian, niż w przypadku
najszybciej rozwijających się województw (np. mazowieckiego i pomorskiego – po 107% w
stosunku do 2012r.). Poza bezwzględną liczbą podmiotów należy zwrócić uwagę na
kształtowanie się wskaźnika osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą na 100
osób w wieku produkcyjnym. W 2017r. wartość wskaźnika osób fizycznych prowadzących
działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym dla województwa kujawsko-
pomorskiego wyniosła 11 podmiotów na 100 osób w wieku produkcyjnym, co dawało
dopiero 12 pozycję w kraju. W okresie 2011-2017 we wszystkich województwach
odnotowano wzrost omawianego wskaźnika, jednak kujawsko-pomorskie, podobnie jak
opolskie i zachodniopomorskie, charakteryzowało się najniższą dynamiką zmian (106% w
stosunku do 2011r.).13
Jednym ze wspomnianych instrumentów proponowanych w projekcie jest Lokalny
Fundusz Rozwoju Gospodarczego. Miałby on wypełnić zaistniała lukę finansową w sektorze
MŚP w tym województwie.
Luka finansowa. Dostęp i możliwość korzystania z atrakcyjnych form finansowania
przez małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu

12
Analiza sytuacji społeczno- gospodarczej województwa. Opracowanie programu rozwoju gospodarczego
województwa określającego rolę MŚP w jego rozwoju we współdziałaniu i kooperacji z kluczowymi firmami
regionu oraz przeprowadzenie pilotażu opracowanego programu (2020), PWC, s. 16. Za G. Maśloch, Raport -
Formuła koncepcji działania i funkcjonowania Lokalnych Funduszy Rozwoju Gospodarczego, działających we
współpracy z jednostkami samorządu terytorialnego wraz z rekomendowaną polityką inwestycyjną, jako
przesłanek dla regulacji prawnych, umożliwiających funkcjonowanie funduszu w realiach otoczenia prawnego i
ekonomicznego, wraz ze wskazaniem zakresu interwencji publicznej oraz oceną ex ante w formule oceny
skutków regulacji dla wypracowanych propozycji regulacji, Wykonano na rzecz Szkoły Głównej Handlowej w
Warszawie, w ramach projektu :„Usytuowanie na poziomie samorządów lokalnych instrumentów wsparcia dla
MŚP, działających w oparciu o model wielopoziomowego zarządzania regionem” (akronim: REGIOGMINA), nr
385453, Program badań naukowych i prac rozwojowych „Społeczny i gospodarczy rozwój Polski w warunkach
globalizujących się rynków” GOSPOSTRATEG, Warszawa, SGH 2020, s.21
13
Tamże, s. 17

5
warunków do ich rozwoju czy chociażby bezpiecznego funkcjonowania14. „Luka
finansowania” jest definiowana na różne sposoby15. Jej występowanie wynika z istnienia
trwałej niedoskonałości mechanizmu rynkowego polegającego na tym, że nie istnieje cena,
przy której ustaliłaby się równowaga pomiędzy podażą i popytem na kapitał 16. Luka dotyczy
zarówno kapitału własnego, jak i obcego. „Luka finansowania MŚP” przedstawia zatem taką
sytuację, w której ze względu na nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku, MŚP posiadając
atrakcyjne projekty inwestycyjne nie mają dostępu do źródeł finansowania, które umożliwia
ich realizację17. Na potrzeby projektu Regiogmina, przyjęto definicję zgodnie z którą „luka
finansowania” to: „Luka finansowania” to niewystarczający ze strony MŚP dostęp do
finansowania zewnętrznego, zarówno własnego, jak i obcego (głównie pod postacią
kredytów bankowych), a także brak możliwości pozyskania dodatkowego kapitału
niezbędnego na pewnym etapie rozwoju przedsiębiorstwa do finansowania działalności
bieżącej i inwestycyjnej.18
Szacując „lukę finansowania” dla MŚP w województwie kujawsko pomorskim
wykorzystano obok wyników badań projektowych przede wszystkim raporty instytucji
publicznych oraz ekspertyzy sporządzone na rzecz województwa kujawsko pomorskiego.
W opracowaniu A. Sawicka, Izabela D. Tymoczko pt. „Dlaczego polskie
przedsiębiorstwa nie korzystają z kredytu? Zjawisko zniechęconego kredyto(nie)biorcy” 19,
zaprezentowano wyniki badania ankietowego przeprowadzonego przez NBP wśród polskich
przedsiębiorstw niefinansowych. Wyniki badania ukazały, że główną przyczyną niskiego
zainteresowania firm finansowaniem kredytowym są ich wystarczające środki własne oraz
wykorzystanie nie bankowych źródeł finansowania. Połowa przedsiębiorstw spośród
sprawozdających się do GUS finansuje zobowiązaniami nie więcej niż 50% swojego majątku,
przy czym w przeciętnym przedsiębiorstwie udział kredytu w całkowitym kapitale sięga 14%.

14
G. Cassar, (2004), The financing of business start-ups, „Journal of Business Venturing”, Vol. 19, No. 2, s.
261-283; R. Harding, M. Cowling, (2006), Points of View Assessing the scale of the equity gap, “Journal of
Small Business and Enterprise Development”, Vol. 13 No. 1, s. 115-132; D. Irwin, J.M. Scott, (2010), Barriers
Faced by SMEs in Raising Bank Finance, “International Journal of Entrepreneurial Behavior & Research”, Vol.
16, No. 3, s. 245-259.; D. Klonowski, (2012), Liquidity Gaps in Financing the SME Sector in an Emerging
Market: Evidence from Poland, “International Journal of Emerging Markets”, Vol. 7, No. 3, s. 335-355.
15
R. Cressey, (2002), Funding Gaps: a Symposium, „The Economic Journal”, vol. 112, nr 477, Oxford; The
SME Financing Gap, Vol. 1, Theory and Evidence (2006), OECD Publishing.
16
T. Łuczka, (2001), Kapitał obcy w małym I średnim przedsiębiorstwie. Wybrane aspekty, PWN, Warszawa-
Poznań, s. 91.
17
B. Lepczyński, M. Penczar, (2013), Znaczenie instrumentów zwrotnych w ograniczaniu luki finansowej i
podnoszeniu bezpieczeństwa finansowego przedsiębiorstw z sektora MSP ”Zarządzanie i Finanse”, R. 11, nr 4,
cz. 4, s. 89.
18
G. Maśloch, Raport…, op. cit., s. 29
19
A. Sawicka, I. D. Tymoczko (2014), Dlaczego polskie przedsiębiorstwa nie korzystają z kredytu? Zjawisko
zniechęconego kredyto(nie)biorcy, Materiały i Studia, nr 310, Instytut Ekonomiczny, s. 29.

6
Jak wynika bowiem z przeprowadzonej przez NBP ankiety, około 58% badanych
przedsiębiorstw ubiegało się o kredyt bankowy i ok. 4,5% nie uzyskało go. Natomiast aż 40%
przedsiębiorstw w sposób świadomy rezygnuje z możliwości korzystania z kredytów
bankowych i podejmuje decyzję dotyczącą finansowania działalności zarówno bieżącej, jak i
inwestycyjnej wyłącznie z własnych środków. 4% firm, które potrzebują dodatkowego
finansowania, nie decyduje się złożyć aplikacji kredytowej. Tacy zniechęceni kredytobiorcy
to głównie przedsiębiorstwa z sektora MŚP20.
Próba oszacowania „luki w finansowaniu” MŚP w województwie kujawsko-
pomorskim była podejmowana bezpośrednio w ramach raportów wykonywanych na zlecenie
Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Została ona m.in.
oszacowana w ramach ewaluacji ex-ante instrumentów finansowych wdrażanych w ramach
Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2014-
2020, która została przeprowadzona w 2014 r.21 i następnie zaktualizowana w 2016 r.22 W
raporcie z badania zrealizowanego w 2014 r. „lukę w finansowaniu” oszacowano w dwóch
ujęciach:
 W pierwszym przypadku, jako lukę deklarowanych niezrealizowanych inwestycji, tzn.
wartość inwestycji, z których firmy musiały zrezygnować z powodu niedostatecznego
dostępu do finansowania zewnętrznego. W ramach badania zapytano grupę
przedsiębiorców z sektora MŚP czy firma w 2013 r. zrezygnowała z przeprowadzenia
inwestycji z powodu niedostępności finansowania zewnętrznego. Odpowiedzi „Tak”
udzieliło 22,3 % ankietowanych, zaś „Nie” 77,7%. Natomiast oszacowana na
podstawie ankiet wartość niezrealizowanych inwestycji wśród wszystkich MŚP z
województwa kujawsko-pomorskiego wynosiła 4 390,5 mln zł, przy czym aż 3 452,3
mln zł dotyczyło przedsiębiorstw zatrudniających do 9 osób, 485 mln zł firm
zatrudniających od 10 do 49 osób i 453,3 mln zł podmiotów zatrudniających od 50 do
249 osób23.
 W drugim przypadku, „lukę w finansowaniu” rozpatrywano jako lukę nieprzyznanego
finansowania, czyli sumaryczną wartość pożyczek, kredytów i leasingów, o które
przedsiębiorstwa się ubiegały, ale których wnioski zostały odrzucone. W tym
20
Tamże, s. 30
21
Ewaluacja ex-ante instrumentów finansowych wdrażanych w województwie kujawsko-pomorskim w latach
2014-2020. Raport Końcowy. (2014), PAG Uniconsult sp. z o.o. / IMAPP sp. z o.o., Warszawa.
22
Aktualizacja ewaluacji ex-ante instrumentów finansowych wdrażanych w województwie kujawsko-pomorskim
w latach 2014-2020, wraz ze świadczeniem usług doradczych. Raport końcowy, (2016), PAG Uniconsult sp. z
o.o. / IMAPP sp. z o.o., Warszawa.
23
Ewaluacja ex-ante instrumentów finansowych wdrażanych w województwie kujawsko-pomorskim w latach
2014-2020. Raport Końcowy. (2014), PAG Uniconsult sp. z o.o. / IMAPP sp. z o.o., Warszawa. s. 63.

7
 przypadku, ze względu na inną metodę szacowania wartość luki w 2013r. wyniosła
525,7 mln zł24.
W 2020 r. Pracownia Badań Społecznych i Marketingowych Soma z Torunia
szacowała w ramach projektu REGIOGMINA lukę finansową wśród MŚP w województwie
kujawsko-pomorskim. W ujęciu bardziej szczegółowym badanie dotyczyło kondycji
finansowej firm, potencjalnej współpracy z samorządem, planów inwestycyjnych oraz
potencjalnych niedoborów środków finansowych. Zostało ono przeprowadzone na
reprezentatywnej próbie 350 miko, małych i średnich przedsiębiorstw z sześciu powiatów
województwa kujawsko-pomorskiego. „Do badania wyznaczono następujące powiaty:
toruński ziemski, powiat Miasta Toruń, bydgoski ziemski, powiat Miasta Bydgoszcz,
inowrocławski i żniński. Następnie dokonywano losowania firm zarejestrowanych w
powiatach. W ramach badania miano uzyskać deklarację min. 100 firm wyrażających
zainteresowanie wsparcia i uczestnictwa w finansowych instrumentach hybrydowych.
Badanie uzupełniono 6 wywiadami indywidualnymi z instytucjami finansowymi 25”
Przedsiębiorcom podano informację, że w województwie planuje się uruchomienie Lokalnego
Funduszu Rozwoju Gospodarczego. Uzyskane wyniki wyglądają następująco:26
 Przeprowadzone badania wskazują, że aż ponad połowa przedsiębiorców (52,6%) jest
skłonna skorzystać z proponowanej formy inwestowania kapitałowego (chociaż
znaczna część nie bezwarunkowo).
 Gotowości inwestycji kapitałowej sprzyjać będzie odpowiednie zabezpieczenie
LFRG. Rzadziej MŚP oczekują możliwości wpływania na proces zarządzania taką
inwestycją.
Niechęć do współpracy z samorządem jest największa w powiecie inowrocławskim i
żnińskim a z innymi przedsiębiorcami w Toruniu i powiecie toruńskim. Tam, gdzie jest
niższy poziom zaufania do samorządu i innych przedsiębiorców większa jest potrzeba
uczestnictwa w procesie zarządzania inwestycją. Odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa
oczekiwałyby z kolei te firmy, które w ostatnich latach swobodnie się rozwijały (rosły
przychody wobec stałych lub niższych nakładów), bez względu na wielkość firmy.
Istota Lokalnego Funduszu Rozwoju Gospodarczego. Procedura opracowania LFRG w
ramach badania została ukazana na schemacie 1.

24
Tamże, s. 68.
25
Potrzeby inwestycyjne firm i możliwości ich realizacji. Wyniki badania ankietowego (2020), Pracownia badań
Soma. Raport w projekcie REGIOGMNA.
26
Tamże.

8
Schemat 1. Procedura opracowania koncepcji LFRG

Etap 1. Analiza literatury przedmiotu i treści aktów prawnych związanych z

funkcjonowaniem MŚP, JST, funduszy inwestycyjnych i rynku finansowego

Etap 2. Desk research literatury i opracowań dotyczących finansowania i funkcjonowania

MŚP, roli i znaczenia MŚP dla rozwoju społeczno-gospodarczego i możliwości współpracy
sektora publicznego (głównie jednostek samorządu terytorialnego z MŚP)

Etap 3. Analiza przypadków - Case study dostępnych instrumentów finansowych i ich

wykorzystania w wybranych państwach świata

Etap 4. IDI / FGI / Burza mózgów / Koncepcja LFRG

Źródło: G. Maśloch, Raport…, op. cit., s. 39

Poszczególne etapy były konsultowane m.in. z ekspertami z urzędu marszałkowskiego
województwa kujawsko-pomorskiego, przedsiębiorcami z tego województwa oraz
naukowcami zatrudnionymi w ramach projektu.
Idea LFRG polega na udziale sektora publicznego we wspólnym przedsięwzięciu finansowym
z sektorem prywatnym. Sektor publiczny będzie się dokładał do zadeklarowanej przez sektor
prywatny kwoty. W ramach Funduszu pod nadzorem przedsiębiorców będą realizowane
zgłaszane przez nich projekty. Udział sektora publicznego przede wszystkim ma zapewnić
wiarygodność funduszu. Zakładano, iż w przypadku LFRG dla województwa kujawsko-
pomorskiego przedstawicielami sektora publicznego mogliby być: Kujawsko Pomorski
Fundusz Rozwoju – ze szczebla regionalnego, a ze strony szczebla centralnego Polski
Fundusz Rozwoju lub Europejski Bank Inwestycyjny. Na szczeblu lokalnymi przewidywano
wsparcie ze strony samorządu gmin i powiatów. Generalna zasada funduszu jest taka, aby
zarządzanie funduszem inwestycyjnym było w rękach tych, co ryzykują swoim majątkiem,
czyli przedsiębiorców oraz podmiotu zarządzającego tym funduszem na ich rzecz. Wybór

9
podmiotu zarządzającego powinien przebiegać w trybie konkurencyjnego naboru i do tzw.
grupy zarządzającej funduszem w formie spółki z.o.o. Grupa zarządzająca również powinna
partycypować finansowo w projektach poprzez wkład własny do poszczególnych inwestycji.
Na schemacie 2 ukazano ideę działania LFRG, uwzględniając jego funkcję jako platformy
współpracy na rzecz dobra wspólnego i osiągnięcia efektu synergii.

Schemat 2. Idea działania LFRG – współpraca na rzecz dobra wspólnego

Współfinansowanie ze strony
sektora publicznego: regionu i
Polskiego Funduszu Rozwoju
i/lubEuropejskiego Banku
Inwestycyjnego oraz sektora
prywatnego

LFRG

Możliwość
Formy równoprawnej
współdecydowania o
współpracy
kierunkach inwestowania

Źródło: G. Maśloch, Raport…, op. cit., s. 43

Podsumowanie

Z jednej strony gospodarki poszczególnych krajów świata w strukturze swojej rozwijają duże,
korporacyjne przedsiębiorstwa, które stanowią niewątpliwie silne koło zamachowe danej
gospodarki z możliwością konkurowania w skali globalnej. Z drugiej strony małe i średnie
przedsiębiorstwa stanowią uzupełnienie w tej strukturzei. Ich rola jest nie do przecenienia.
Przede wszystkim stanowią formę samozatrudnienia części społeczeństwa. Przedsiębiorstwa
te również zatrudniają lokalnych pracowników. Z biegiem czasu mogą wzrastać i
przekształcać się w duże przedsiębiorstwa i działać w skali regionalnej, krajowej i
międzynarodowej wchodząc nawet w gospodarcze układy globalne lub wypełniając nisze.

10
Jedną z barier rozwojowych MŚP jest brak dostępu do funduszy rozwojowych. Lukę w tym
zakresie obok wsparcia międzynarodowego, krajowego czy regionalnego mogą wypełnić
lokalne fundusze rozwojowe. Tego typu inicjatywy występują w krajach rozwiniętych ale
ograniczają się przede wszystkim do inicjatyw prywatnych. Proponowany instrument jakim
jest LFRG w swojej konstrukcji wyróżnia się tzw. gwarancyjnym udziałem sektora
publicznego i może w przyszłości stać się wygodnym instrumentem uzupełniającym lukę w
finansowaniu lokalnego rozwoju.

Literatura:

1. Aktualizacja ewaluacji ex-ante instrumentów finansowych wdrażanych w

województwie kujawsko-pomorskim w latach 2014-2020, wraz ze świadczeniem usług
doradczych. Raport końcowy, (2016), PAG Uniconsult sp. z o.o. / IMAPP sp. z o.o.,
Warszawa
2. Analiza sytuacji społeczno- gospodarczej województwa. Opracowanie programu
rozwoju gospodarczego województwa określającego rolę MŚP w jego rozwoju we
współdziałaniu i kooperacji z kluczowymi firmami regionu oraz przeprowadzenie
pilotażu opracowanego programu (2020), PWC
3. G. Cassar, (2004), The financing of business start-ups, „Journal of Business
Venturing”, Vol. 19, No. 2, s. 261-283; R. Harding, M. Cowling, (2006), Points of
View Assessing the scale of the equity gap, “Journal of Small Business and
Enterprise Development”, Vol. 13 No. 1, s. 115-132; D. Irwin, J.M. Scott, (2010),
Barriers Faced by SMEs in Raising Bank Finance, “International Journal of
Entrepreneurial Behavior & Research”, Vol. 16, No. 3
4. R. Cressey, (2002), Funding Gaps: a Symposium, „The Economic Journal”, vol. 112,
nr 477, Oxford; The SME Financing Gap, Vol. 1, Theory and Evidence (2006), OECD
Publishing
5. Ewaluacja ex-ante instrumentów finansowych wdrażanych w województwie kujawsko-
pomorskim w latach 2014-2020. Raport Końcowy. (2014), PAG Uniconsult sp. z o.o. /
IMAPP sp. z o.o., Warszawa
6. G. Maśloch, Raport - Formuła koncepcji działania i funkcjonowania Lokalnych
Funduszy Rozwoju Gospodarczego, działających we współpracy z jednostkami
samorządu terytorialnego wraz z rekomendowaną polityką inwestycyjną, jako
przesłanek dla regulacji prawnych, umożliwiających funkcjonowanie funduszu w
realiach otoczenia prawnego i ekonomicznego, wraz ze wskazaniem zakresu

11
 interwencji publicznej oraz oceną ex ante w formule oceny skutków regulacji dla
wypracowanych propozycji regulacji, Wykonano na rzecz Szkoły Głównej Handlowej
w Warszawie, w ramach projektu: „Usytuowanie na poziomie samorządów lokalnych
instrumentów wsparcia dla MŚP, działających w oparciu o model wielopoziomowego
zarządzania regionem” (akronim: REGIOGMINA), nr 385453, Program badań
naukowych i prac rozwojowych „Społeczny i gospodarczy rozwój Polski w
warunkach globalizujących się rynków” GOSPOSTRATEG, Warszawa, SGH 2020
7. D. Klonowski, (2012), Liquidity Gaps in Financing the SME Sector in an Emerging
Market: Evidence from Poland, “International Journal of Emerging Markets”, Vol. 7,
No. 3.
8. Komisja Europejska i Europejski Bank Centralny, Survey on the Access to Finance of
Enterprises, 11.2019.
9. B. Lepczyński, M. Penczar, (2013), Znaczenie instrumentów zwrotnych w
ograniczaniu luki finansowej i podnoszeniu bezpieczeństwa finansowego
przedsiębiorstw z sektora MSP ”Zarządzanie i Finanse”, R. 11, nr 4, cz. 4
10. Luka w finansowaniu dłużnym w latach 2014–2018; zob. SWD(2018) 320 final,
7.6.2018.
11. T. Łuczka, (2001), Kapitał obcy w małym I średnim przedsiębiorstwie. Wybrane
aspekty, PWN, Warszawa-Poznań
12. Potrzeby inwestycyjne firm i możliwości ich realizacji. Wyniki badania ankietowego
(2020), Pracownia badań Soma. Raport w projekcie REGIOGMNA

13. Regiogmina, projekt badawczo-rozwojowy, źródło: Gospodarka w regionie –

REGIOGMINA (kujawsko-pomorskie.pl),dostęp 15.04.2020
14. A. Sawicka, I. D. Tymoczko (2014), Dlaczego polskie przedsiębiorstwa nie korzystają
z kredytu? Zjawisko zniechęconego kredyto(nie)biorcy, Materiały i Studia, nr 310,
Instytut Ekonomiczny

15. Strategia MŚP na rzecz zrównoważonej i cyfrowej Europy. Komunikat Komisji

Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
i Komitetu Regionów, Komisja Europejska, Bruksela, 10.03.2020, COM(2020) 103
final
16. Unleashing the full potential of European SMEs, March 2020, źródło:
EU_SMEs_strategy_en.pdf.pdf , wejście 15.04.2021

12