‫ﻣﺘﻦ‬

‫ﻋﻘﻴﺪة ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬
‫از ﻋﻼﻣﺔ ﺣﺠﺔ اﻹﺳﻼم أﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ اﻟﻮراق اﳊﻨﻔﻲ اﻟﻄﺤﺎوي رﲪﻪ اﷲ‬

‫ﺑﺎ ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻓﺎرﺳﻲ‬

‫ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﻴﺪري‬

‫ﺷﻮال ‪1430‬ﻫـ ق‬
 ‫ﺷﻨﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﻛﺘﺎﺏ‬

‫ﻣﺘﻦ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻃﺤﺎﻭﻳﻪ ﺑﺎ ﺗﺮﲨﻪ ﻓﺎرﺳﯽ‬ ‫ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪:‬‬

‫ﻋﻼﻣﺔ ﺣﺠﺔ اﻹﺳﻼم أﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ اﻟﻮراق اﳊﻨﻔﻲ اﻟﻄﺤﺎوي رﲪﻪ اﷲ‬ ‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪:‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﻴﺪري‬ ‫ﻣﺘﺮﺟﻢ‪:‬‬
‫‪5,000‬‬ ‫ﺗﻴﺮاژ‪:‬‬
‫‪1389‬ﻫـ‪ .‬ش ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪1431‬ﻫـ‪ .‬ق‬ ‫ﺳﺎل ﭼﺎپ‪:‬‬
‫‪book@aqeedeh.com‬‬ ‫آدرس اﻳﻤﻴﻞ‪:‬‬

‫‪www.aqeedeh.com‬‬
‫‪www.islamtxt.com‬‬
‫‪www.islamhouse.com‬‬
‫‪www.sunni-news.net‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺘﻬﺎى ﻣﻔﻴﺪ‪:‬‬
‫‪www.ahlesonnat.net‬‬
‫‪www.isl.org.uk‬‬
‫‪www.islamtape.com‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﺎرﺳﻲ‬

‫ﺳﺨﻦ ﻣﺘﺮﺟﻢ ‪7 .............................................................................................‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺘﻦ ﻃﺤﺎوﻳﻪ ‪11 ................................................................................‬‬
‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر ‪11 .................................................................................................‬‬
‫اﻳﻤﺎن ﺑﻪ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ‪11 ...................................................................................‬‬
‫اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮي ﻣﺤﻤﺪرﺳﻮل اﷲ ه ‪14 ....................................................‬‬
‫اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ‪15 .................................................................................‬‬
‫ﻛﻔﺮ آنﻛﻪ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﺗﺸﺒﻴﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪16 ..................................................................‬‬
‫دﻳﺪن اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺣﻖ )ﺛﺎﺑﺖ( اﺳﺖ ‪16 ...........................................................‬‬
‫اﻳﻤﺎن ﺑﻪ اﺳﺮاء و ﻣﻌﺮاج ‪18 ...........................................................................‬‬
‫اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﺣﻮض‪ ،‬ﺷﻔﺎﻋﺖ و ﻣﻴﺜﺎق ‪18 ...........................................................‬‬
‫اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﻋﻠﻢ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ‪19 ............................................................................‬‬
‫دار و ﻣﺪار اﻋﻤﺎل ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻤﻪ دارد ‪19 .................................................‬‬
‫اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﻗﻀﺎء و ﻗﺪر ‪20 ...............................................................................‬‬
‫اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﻋﺮش و ﻛﺮﺳﻲ ‪22 ..........................................................................‬‬
‫اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﻼﺋﻜﻪ‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان و ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي آﺳﻤﺎﻧﻲ ‪23 ...........................................‬‬
‫ﻛﻨﻜﺎش در ذات اﷲ ﻣﺘﻌﺎل و ﺟﺪال در دﻳﻦ و ﻗﺮآﻧﺶ ﺣﺮام اﺳﺖ ‪23 ...........‬‬
‫رد ﺑﺮ ﻣﺮﺟﺌﻪ ‪24 ............................................................................................‬‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ اﻳﻤﺎن ‪24 ...........................................................................................‬‬
‫ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻣﺮﺗﻜﺐ ﮔﻨﺎه ﻛﺒﻴﺮه در دوزخ ﺟﺎودان ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد ‪25 ......................‬‬
‫اﻃﺎﻋﺖ ﺣﻜﻢراﻧﺎن و وﻻة اﻣﺮ واﺟﺐ اﺳﺖ ‪27 ..............................................‬‬
‫ﭘﻴﺮوي از اﻫﻞ ﺳﻨﺖ و ﺟﻤﺎﻋﺖ ‪27 ...............................................................‬‬
‫ﺣﺞ و ﺟﻬﺎد ﺗﺎ روز ﻗﻴﺎﻣﺖ واﺟﺐ اﺳﺖ ‪28 ................................................‬‬
‫اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و ﺣﻴﺎت ﺑﺮزﺧﻲ ‪28 .........................................................‬‬
‫اﻳﻤﺎن ﺑﻪ روز ﻗﻴﺎﻣﺖ و ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي آن ‪29 ......................................................‬‬
‫در اﻓﻌﺎل ﻋﺒﺎد‪ ،‬ﺧﻠﻘﺖ از ﺟﺎﻧﺐ اﷲ و ﻛﺴﺐ از ﺑﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ ‪29 ..................‬‬
‫ﺗﻜﻠﻴﻒ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ در ﺗﻮان اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ‪30 .......................................................‬‬
‫اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻲﻧﻴﺎز و ﻣﺎ ﺑﻪ او ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻫﺴﺘﻴﻢ ‪31 ...............................................‬‬
‫ﻣﺤﺒﺖ ﺑﺎ ﺻﺤﺎﺑﻪي ﻓﺪاﻛﺎر ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮاﻣﻲ اﺳﻼم ش‪31 ...................................‬‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان از اوﻟﻴﺎء ﺑﺮﺗﺮﻧﺪ ‪33 ...........................................................................‬‬
‫اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﻗﻴﺎﻣﺖ ‪33 .......................................................................‬‬
‫ﺗﺼﺪﻳﻖ ﺟﺎدوﮔﺮان و ﻓﺎلﺑﻴﻨﺎن روا ﻧﻴﺴﺖ ‪34 ................................................‬‬
‫اﺳﻼم ﺗﻨﻬﺎ دﻳﻦ )ﺑﺮﺣﻖ( ﻧﺰد اﷲ اﺳﺖ ‪34 ......................................................‬‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ‪35 ........................................................................................................‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﺘﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫ﺍﳌﻘﺪﻣﺔ ‪٣٧ ...........................................................‬‬

‫ﺍﻹﳝﺎﻥ ﺑﺎﷲ ﺗﻌﺎﱃ ‪٣٧ ..................................................‬‬
‫ﺍﻹﳝﺎﻥ ﺑﻨﺒﻮﺓ ﺍﻟﻨﱯ ﳏﻤﺪ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ ‪٣٩ .........................‬‬
‫ﺍﻹﳝﺎﻥ ﺑﺎﻟﻘﺮﺁﻥ ﺍﻟﻜﺮﱘ ‪٣٩ ..............................................‬‬
‫ﻛﻔﺮ ﻣﻦ ﻗﺎﻝ ﺑﺎﻟﺘﺸﺒﻴﻪ ‪٣٩ ..............................................‬‬
‫ﺭﺅﻳﺔ ﺍﷲ ﺣﻖ ‪٤٠ ......................................................‬‬
‫ﺍﻹﳝﺎﻥ ﺑﺎﻹﺳﺮﺍﺀ ﻭﺍﳌﻌﺮﺍﺝ ‪٤١ ...........................................‬‬
‫ﺍﻹﳝﺎﻥ ﺑﺎﳊﻮﺽ ﻭﺍﻟﺸﻔﺎﻋﺔ ﻭﺍﳌﻴﺜﺎﻕ ‪٤١ ...................................‬‬
‫ﺍﻹﳝﺎﻥ ﺑﻌﻠﻢ ﺍﷲ ‪٤١ ....................................................‬‬
‫ﺍﻷﻋﻤﺎﻝ ﺑﺎﳋﻮﺍﺗﻴﻢ ‪٤١ .................................................‬‬
‫ﺍﻹﳝﺎﻥ ﺑﺎﻟﻘﻀﺎﺀ ﻭﺍﻟﻘﺪﺭ ‪٤٢ .............................................‬‬
‫ﺍﻹﳝﺎﻥ ﺑﺎﻟﻌﺮﺵ ﻭﺍﻟﻜﺮﺳﻲ ‪٤٣ ...........................................‬‬
‫ﺍﻹﳝﺎﻥ ﺑﺎﳌﻼﺋﻜﺔ ﻭﺍﻟﻨﺒﻴﲔ ﻭﺍﻟﻜﺘﺐ ﺍﻟﺴﻤﺎﻭﻳﺔ ‪٤٣ ...........................‬‬
‫ﺣﺮﻣﺔ ﺍﳋﻮﺽ ﰲ ﺫﺍﺕ ﺍﷲ‪ ،‬ﻭﺍﳉﺪﺍﻝ ﰲ ﺩﻳﻦ ﺍﷲ ﻭﻗﺮﺁﻧﻪ ‪٤٤ ................‬‬
‫ﺍﻟﺮﺩ ﻋﻠﻰ ﺍﳌﺮﺟﺌﺔ ‪٤٤ ..................................................‬‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺍﻹﳝﺎﻥ ‪٤٤ .....................................................‬‬
‫ﺃﻫﻞ ﺍﻟﻜﺒﺎﺋﺮ ﻣﻦ ﺍﳌﺆﻣﻨﲔ ﻻ ﳜﻠﺪﻭﻥ ﰲ ﺍﻟﻨﺎﺭ ‪٤٥ ..........................‬‬
‫ﻭﺟﻮﺏ ﻃﺎﻋﺔ ﺍﻷﺋﻤﺔ ﻭﺍﻟﻮﻻﺓ ‪٤٦ ........................................‬‬
‫ﺍﺗﺒﺎﻉ ﺃﻫﻞ ﺍﻟﺴﻨﺔ ﻭﺍﳉﻤﺎﻋﺔ ‪٤٦ ..........................................‬‬
‫ﻭﺟﻮﺏ ﺍﳊﺞ ﻭﺍﳉﻬﺎﺩ ﺇﱃ ﻳﻮﻡ ﺍﻟﻘﻴﺎﻣﺔ ‪٤٦ ................................‬‬
‫ﺍﻹﳝﺎﻥ ﺑﺎﳌﻼﺋﻜﺔ ﻭﺍﻟﱪﺯﺥ ‪٤٧ ...........................................‬‬
‫ﺍﻹﳝﺎﻥ ﺑﻴﻮﻡ ﺍﻟﻘﻴﺎﻣﺔ ﻭﻣﺎ ﻓﻴﻪ ﻣﻦ ﺍﳌﺸﺎﻫﺪ ‪٤٧ ..............................‬‬
‫ﺍﻹﳝﺎﻥ ﺑﺎﳉﻨﺔ ﻭﺍﻟﻨﺎﺭ ‪٤٧ ................................................‬‬
‫ﺃﻓﻌﺎﻝ ﺍﻟﻌﺒﺎﺩ ﺧﻠﻖ ﺍﷲ ﻭﻛﺴﺐ ﻣﻦ ﺍﻟﻌﺒﺎﺩ ‪٤٧ .............................‬‬
‫ﺍﻟﺘﻜﻠﻴﻒ ﲟﺎ ﻳﻄﺎﻕ ‪٤٨ .................................................‬‬
‫ﺍﷲ ﻫﻮ ﺍﻟﻐﲏ ﻭﳓﻦ ﺍﻟﻔﻘﺮﺍﺀ ﺇﻟﻴﻪ ‪٤٨ ......................................‬‬
‫ﺣﺐ ﺃﺻﺤﺎﺏ ﺍﻟﻨﱯ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ ‪٤٩ ............................‬‬
‫ﺍﻷﻧﺒﻴﺎﺀ ﺃﻓﻀﻞ ﻣﻦ ﺍﻷﻭﻟﻴﺎﺀ‪٥٠ ...........................................‬‬
‫ﺍﻹﳝﺎﻥ ﺑﺄﺷﺮﺍﻁ ﺍﻟﺴﺎﻋﺔ ‪٥٠ .............................................‬‬
‫ﻻ ﳚﻮﺯ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﺍﻟﻜﻬﻨﺔ ﻭﺍﻟﻌﺮﺍﻓﲔ ‪٥٠ ....................................‬‬
‫ﺇﻥ ﺍﻟﺪﻳﻦ ﻋﻨﺪ ﺍﷲ ﺍﻹﺳﻼﻡ ‪٥١ ..........................................‬‬
‫ﺍﳋﺎﲤﺔ ‪٥١ ............................................................‬‬
 ‫‪ÉΟŠÏm§9$# Ç⎯≈uΗ÷q§9$# «!$# ÉΟó¡Î0‬‬

‫ﺳﺨﻦ ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫ﺑﺎ ﻋﺮض ﺳﻼم و ﺗﺤﻴﺎت ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻋﺰﻳﺰ و ﮔﺮاﻣﻲ اﻣﻴﺪوارم‬
‫ﻫﻤﻮاره ﺳﺎﻟﻢ و ﺗﻨﺪرﺳﺖ و ﻣﺆﻓﻖ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻧﻌﻤﺖ و ﺳﺮﻣﺎﻳﺔ ﻳﻚ اﻧﺴﺎن در اﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﻧﻌﻤﺖ اﻳﻤﺎن ﺧﺎﻟﺺ‬
‫و ﻋﻘﻴﺪة ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ و ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻳﻜﺘﺎ و ﻳﮕﺎﻧﻪ را ﺷﻜﺮ‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ اﻳﻦ ﮔﻨﺞ ﻋﻈﻴﻢ را ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻼﺻﻪ اش‪:‬‬
‫ﭘﺎﻳﺒﻨﺪي و ﻣﺰﻳﻦ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺗﻮﺣﻴﺪ و ﻳﻜﺘﺎ ﭘﺮﺳﺘﻲ و اﺗﺒﺎع ﺳﻨﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮاﻣﻲ‬
‫ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ و ﭘﺮﻫﻴﺰ از ﺷﺮك و ﺑﺪﻋﺖ و ﻫﻮا ﭘﺮﺳﺘﻲ و ﺷﻬﻮت‬
‫ﭘﺮﺳﺘﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻤﺎن و ﻣﺤﺒﺖ ﻣﺸﺮوع در ﭼﻬﺎر ﭼﻮب ﺷﺮﻳﻌﺖ و ﺑﺪون ﻏﻠﻮ و‬
‫اﻓﺮاط ﺑﻪ ﺻﺤﺎﺑﺔ ﮔﺮاﻣﻲ رﺳﻮل ﻣﻜﺮم ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ و اﻫﻞ ﺑﻴﺖ و‬
‫ﺧﺎﻧﺪان ﻣﺆﻣﻨﺶ و ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻠﻤﺎي ﺳﻠﻒ ﺻﺎﻟﺢ و در رأﺳﺸﺎن اﻣﺎﻣﺎن ﭼﻬﺎر ﮔﺎﻧﺔ‬
‫اﻫﻞ ﺳﻨﺖ و ﺟﻤﺎﻋﺖ اﻣﺎم اﺑﻮﺣﻨﻴﻔﻪ ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻮﻓﻲ‪ ،‬اﻣﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ‬
‫ادرﻳﺲ ﺷﺎﻓﻌﻲ‪ ،‬اﻣﺎم ﻣﺎﻟﻚ اﺑﻦ اﻧﺲ ﻣﺪﻧﻲ‪ ،‬و اﻣﺎم اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ ﺷﻴﺒﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻛﻪ‬
‫رﺣﻤﺖ و رﺿﻮان و ﺧﻮﺷﻨﻮدي ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﻫﻤﮕﻲ ﺷﺎن ﺑﺎد‪.‬‬
‫و ﻧﻴﺰ ﭘﺮﻫﻴﺰ از اﻫﻞ ﺑﺪﻋﺖ و ﺑﺪﻋﺘﻬﺎي آﻧﺎن ﺑﺪﻋﺖ ﺧﻮارج ﺑﺪﻋﺖ رواﻓﺾ‬
‫ﺑﺪﻋﺖ ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ ﺑﺪﻋﺖ ﺟﻬﻤﻴﻪ ﺑﺪﻋﺖ ﻣﺮﺟﺌﻪ و ﺑﺪﻋﺖ ﺗﺄوﻳﻞ و ﺗﻌﻄﻴﻞ و ﺗﺸﺒﻴﻪ و‬
 ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬ ‫‪8‬‬

‫ﺗﺠﺴﻴﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮاﻳﻦ از ﺗﻪ دل و اﻋﻤﺎق ﻗﻠﺐ و ژرﻓﺎي ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻣﻐﺰ و ﻗﻠﺐ و‬

‫ﺑﺪﻧﻤﺎن ﺑﻪ ﺗﻤﺎم اﺳﻤﺎء ﺣﺴﻨﻲ و ﺻﻔﺎت ﻋﻠﻴﺎي ﻣﻌﺒﻮد ﻋﻈﻴﻢ اﻟﺸﺎﻧﻤﺎن اﷲ ﻳﮕﺎﻧﻪ‬
‫وﻳﻜﺘﺎ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﻮد در ﻛﺘﺎب ﻋﺰﻳﺰش ذﻛﺮ ﻛﺮده و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮاﻣﻲ اش در ﺳﻨﺖ‬
‫ﻣﻄﻬﺮش ﺑﻴﺎن ﻧﻤﻮده ﺑﺪون ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﺗﺄوﻳﻞ و ﺗﻌﻄﻴﻞ و ﺗﺸﺒﻴﻪ و ﺗﺠﺴﻴﻤﻲ اﻳﻤﺎن‬
‫ﻛﺎﻣﻞ و ﻋﻘﻴﺪة راﺳﺦ و ﻓﻮﻻدﻳﻦ دارﻳﻢ‪ .‬و ﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺎس دﻳﻦ اﺳﻼم ﺧﺎﻟﺺ و‬
‫اﺻﻴﻞ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﻳﻢ و ﭘﺮوردﮔﺎر ﻳﻜﺘﺎ و ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻣﺎن را ﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺎس ﻣﻲ‬
‫ﭘﺮﺳﺘﻴﻢ‪ .‬ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﺎرزﺗﺮﻳﻦ ﻓﺮق ﻣﺎ ﺑﺎ اﻫﻞ ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺪاي »ﺳﻤﻴﻊ« و »ﺑﺼﻴﺮ« و »ﻋﻠﻴﻢ« و »ﻗﺪﻳﺮ« را ﮔﻮاه ﻣﻲ ﮔﻴﺮم ﻛﻪ اﻳﻦ دﻳﻦ‬
‫و ﻋﻘﻴﺪة ﻣﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺳﺎل ‪ 60‬ﺷﻤﺴﻲ )‪ 1402‬ﻗﻤﺮي( ﻳﻌﻨﻲ ‪ 28‬ﺳﺎل ﭘﻴﺶ‬
‫داﻧﺴﺘﻪ و آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ آﻧﺮا ﻓﻬﻤﻴﺪه و اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮده ام و ﺗﺎ ﻛﻨﻮن )ﻛﻪ ﻣﻌﺒﻮد ﻣﻨﺎن و‬
‫ﻳﮕﺎﻧﻪ ام ‪ 45‬ﺳﺎل و ‪ 3‬ﻣﺎه و ‪ 15‬روز ﺑﻪ ﻣﻦ ﻋﻤﺮ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ( ﺑﻪ ﺗﻮﻓﻴﻖ‬
‫ذات ﻣﺘﻌﺎل آن اﷲ ﺑﺰرگ و »ﻣﻨﺎن« و »ﺣﻔﻴﻆ« آﻧﺮا ﺑﺎ ﭼﻨﮓ و دﻧﺪاﻧﻢ‬
‫ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻗﻴﻤﺘﻲ ﻧﻔﺮوﺧﺘﻪ و ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻧﻜﺮده ام و از آن دﻓﺎع ﻛﺮده و‬
‫آﻧﺮا ﻧﺸﺮ ﻛﺮده و ﺧﻮاﻫﻢ ﻛﺮد و ﺣﺘﻲ اﮔﺮ در راه ﻧﺸﺮ و دﻓﺎع از آن ﺗﻜﻪ ﺗﻜﻪ‬
‫ﺷﻮم در آﻳﻨﺪه ﻧﻴﺰ آﻧﺮا ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﻓﺮوﺧﺖ و ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﻛﺮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪة ﻣﻦ و ﻋﻘﻴﺪة ﺳﺎﻳﺮ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ دﻗﻴﻘﺘﺮ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺑﺨﺸﻲ از اﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ و اﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻛﻤﻜﺎري ﻣﺎ از‬
‫ﺟﺰﺋﻴﺎت آن ﻏﺎﻓﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻧﺸﺎءاﷲ آﻧﺮا ﺧﻮاﻫﻨﺪ آﻣﻮﺧﺖ اﻣﺎ در اﺻﻮل و ﻛﻠﻴﺎت‬
‫ﻫﻴﭻ اﺧﺘﻼﻓﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
 ‫‪9‬‬ ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬

‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در ﻣﺘﻦ ﭘﻴﺸﺮو از ﻋﻼﻣﺔ ﺑﺰرگ و ﻣﺤﺪث ﺷﻬﻴﺮ و ﻓﻘﻴﻪ داﻧﺸﻤﻨﺪ‬

‫ﺣﺠﺔ ﺍﻹﺳﻼﻡ ﺃﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﺍﲪﺪ ﺑﻦ ﺳﻼﻣﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪﺍﳌﻠﮏ ﺍﻻﺯﺩﯼ ﺍﳊﺠﺮﯼ‬
‫ﺍﳌﺼﺮﯼ ﺍﳊﻨﻔﯽ ﺍﻟﻮﺭﺍﻕ ﺍﻟﻄﺤﺎﻭﯼ ﺭﲪﺔ ﺍﷲ ﻋﻠیﻪ )ﻣﺘﻮﻟﺪ ‪ 239‬ﻣﺘﻮﻓﺎي ‪ 321‬ﻫـ‬
‫ق( ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺧﻮاﻫﻴﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺘﻦ ﻋﻘﻴﺪة ﻃﺤﺎوﻳﻪ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺷﺎﻫﻜﺎر ﻋﻠﻤﻲ اﻳﺸﺎن اﺳﺖ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﺘﺮﻳﻦ و ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮﻳﻦ ﻣﺘﻦ اﻋﺘﻘﺎدي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺗﻤﺎم اﺻﻮل اﻋﺘﻘﺎدي‬
‫اﻫﻞ ﺳﻨﺖ را ﺑﺎ اﺧﺘﺼﺎر در آن ﺑﺮ ﺷﻤﺮده اﺳﺖ و ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺗﻤﺎم ﻣﺬاﻫﺐ ﻓﻘﻬﻲ و‬
‫ﻛﻼﻣﻲ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﺑﺮ ﺟﺎﻳﮕﺎه و اﻫﻤﻴﺖ و ﺷﻤﻮﻟﻴﺖ اﻳﻦ ﻣﺘﻦ ارزﺷﻤﻨﺪ اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ‬
‫دارﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ در ﺗﻤﺎم ﻣﺪارس اﻫﻞ ﺳﻨﺖ در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن اﻳﻦ‬
‫ﻣﺘﻦ و ﺷﺮوح آن ﺗﺪرﻳﺲ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻟﺬا از اﺳﺎﺗﻴﺪ ﺑﺰرﮔﻮار و ﻣﺮﺑﻴﺎن دﻟﺴﻮز اﻟﺘﻤﺎس ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺘﻦ را در‬
‫دوره ﻫﺎي اﺑﺘﺪاﻳﻲ و ﻛﻼﺳﻬﺎي ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﻲ در اﺧﺘﻴﺎر ﻓﺮزﻧﺪان ﻋﺰﻳﺰ اﻋﻢ از ﻃﻠﺒﻪ و‬
‫داﻧﺸﺠﻮ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ و زﻣﻴﻨﺔ ﻓﻬﻢ و ﺣﻔﻆ آﻧﺮا ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﭘﺎﻳﺎن اﻳﻦ ﺗﻮﺿﻴﺢ را ﻫﻢ اﺿﺎﻓﻪ ﻛﻨﻢ‪ :‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﻫﻴﭻ ﻣﺘﻨﻲ ﺑﺪون ﺷﺮح‬
‫ﺑﺮاي ﻋﻤﻮم ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ و درك ﻧﻴﺴﺖ اﻳﻦ ﻣﺘﻦ ﻣﻬﻢ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺸﺎءاﷲ‬
‫اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﻤﺮ و ﺳﻼﻣﺘﻲ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻓﺮﻣﻮد )ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺷﺮح ﻣﻄﻮل اﺑﻦ اﺑﻲ اﻟﻌﺰ‬
‫و ﻳﻜﻲ دو ﺷﺮح ﻧﺎﻗﺺ ﻣﻮﺟﻮد( ﺷﺮح ﻣﺨﺘﺼﺮي در دﺳﺖ ﺗﺮﺟﻤﻪ دارم ﻛﻪ‬
‫اﻧﺸﺎء اﷲ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
 ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬ ‫‪10‬‬

‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺎﺗﻴﺪ ﺑﺰرﮔﻮار و دوﺳﺘﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ از ﻣﺘﻦ ﻋﺮﺑﻲ اﺳﺘﻔﺎده‬

‫ﻛﻨﻨﺪ ﻳﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ را ﺑﺎ ﻣﺘﻦ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻛﻨﻨﺪ ﻣﺘﻦ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻛﻤﺒﻮد وﻗﺖ و ﻋﺪم‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺗﺎﻳﭗ ﺟﺪﻳﺪ ﻋﻴﻨﺎ ﻣﺘﻨﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس آن اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﻃﻮري ﻛﻪ راﺑﻂ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ اﻳﻦ ﻣﺘﻦ را از اﻧﺘﺮﻧﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ام‪ .‬در‬
‫ﺷﻤﺎرهﮔﺬاري ﺗﻔﺎوﺗﻬﺎﻳﻲ وﺟﻮد دارد و ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻨﺪي و ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻳﻦ ﻣﺘﻦ در‬
‫ﻣﺘﻦ ﭼﺎپ ﺷﺪه ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻦ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﻟﺘﻤﺎس دﻋﺎي ﺧﻴﺮ‬

‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﻴﺪري ﺟﺎﻣﻲ‬
‫‪ 25‬آذرﻣﺎه ‪88‬‬
 ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺘﻦ ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬

‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر‬
‫ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‬
‫ﻋﻼﻣﻪ ﺣﺠﺔ ﺍﻹﺳﻼﻡ ﺃﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﺍﻟﻮﺭﺍﻕ ﻃﺤﺎﻭﯼ ﺭﲪﺔ ﺍﷲ ﻋﻠیﻪ )در ﻣﺼﺮ(‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﻴﺎن ﻋﻘﻴﺪة أﻫﻞ ﺳﻨﺖ و ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻬﺎي ﻣﻠﺖ اﻣﺎم‬
‫أﺑﻮﺣﻨﻴﻔﻪ ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻮﻓﻲ و اﻣﺎم أﺑﻮﻳﻮﺳﻒ ﻳﻌﻘﻮب اﺑﻦ اﺑﺮاﻫﻴﻢ‬
‫اﻧﺼﺎري و اﻣﺎم اﺑﻮ ﻋﺒﺪاﷲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﺷﻴﺒﺎﻧﻲ رﺿﻮان اﷲ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬
‫أﺟﻤﻌﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬و آﻧﭽﻪ ﻛﻪ از اﺻﻮل دﻳﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺮ اﺳﺎس آن‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﺎن را ﻣﻲ ﭘﺮﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻤﺎن ﺑﻪ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل‬
‫در ﺑﺎرة ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﻓﻴﻖ ذات ﺑﻲ ﻧﻴﺎز او ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺑﻪ آن‬
‫ﻋﻘﻴﺪه دارﻳﻢ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻴﻢ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻳﻜﺘﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﺷﺮﻳﻜﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ -2‬و ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰي ﻣﺎﻧﻨﺪ او ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬و ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰي او را ﻋﺎﺟﺰ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬و ﻫﻴﭻ ﻣﻌﺒﻮدي ﺟﺰ او ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -5‬ذات او ﻗﺪﻳﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻏﺎزي ﻧﺪارد و داﺋﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬
 ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬ ‫‪12‬‬

‫‪ -6‬ﻧﻪ ﻓﻨﺎ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻧﻪ از ﺑﻴﻦ ﻣﻲ رود‪.‬‬

‫‪ -7‬و ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰي ﺟﺰ آﻧﭽﻪ او ﺑﺨﻮاﻫﺪ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ -8‬ﺑﻪ )ﻛﻨﻪ وﺟﻮد( او وﻫﻢ و ﮔﻤﺎن ﻧﻤﻲ رﺳﺪ و )ﺣﻘﻴﻘﺖ( او را ﻓﻬﻢ‬
‫ﺑﺸﺮ درك ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -9‬و ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰي از ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﺑﻪ او ﺷﺒﺎﻫﺖ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ -10‬زﻧﺪه اي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﻲ ﻣﻴﺮد‪ .‬ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ‬
‫ﻧﻤﻲﺧﻮاﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ -11‬ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ آﻓﺮﻳﺪن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ آﻓﺮﻳﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪون‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﺧﺴﺘﮕﻲ و ﻣﻼﻟﻲ ﺑﻪ او دﺳﺖ دﻫﺪ روزي دﻫﻨﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -12‬ﻣﻴﺮاﻧﻨﺪه اي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺪون ﺗﺮس ﻣﻲ ﻣﻴﺮاﻧﺪ و ﺑﺪون ﻣﺸﻘﺖ ﺑﺮ‬
‫ﻣﻲ اﻧﮕﻴﺰد‪.‬‬
‫‪ -13‬ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﻜﻪ ﭼﻴﺰي ﺑﻴﺎﻓﺮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺻﻔﺎﺗﺶ از ﻗﺪﻳﻢ ﺑﺎ او ﺑﻮده اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﭘﺲ از ﺑﻮﺟﻮد آوردن ﻣﺨﻠﻮﻗﺎﺗﺶ ﻫﻴﭻ ﺻﻔﺘﻲ ﻛﻪ ﻗﺒﻞ از وﺟﻮد‬
‫آﻧﺎن ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺻﻔﺎت او اﻓﺰوده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺻﻔﺎت ﺧﻮدش ازﻟﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎ ﺻﻔﺎﺗﺶ اﺑﺪي‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ -14‬اﺳﻢ »ﺧﺎﻟﻖ« را ﺑﻌﺪ از آﻓﺮﻳﺪن ﻣﺨﻠﻮق ﺑﺪﺳﺖ ﻧﻴﺎورده و اﺳﻢ‬
‫»ﺑﺎرئ« را ﺑﻌﺪ از ﺑﻮﺟﻮد آوردن ﻣﻮﺟﻮدات ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻜﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪13‬‬ ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬

‫‪ -15‬ﺻﻔﺖ رﺑﻮﺑﻴﺖ از آن اوﺳﺖ اﻣﺎ ﺧﻮدش زﻳﺮ ﭘﺮورش ﻛﺲ دﻳﮕﺮي‬

‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﺻﻔﺖ ﺧﻠﻘﺖ و آﻓﺮﻳﻨﺶ از آن اوﺳﺖ وﻟﻲ ﺧﻮدش‬
‫ﻣﺨﻠﻮق ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -16‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ او ﺑﻌﺪ از زﻧﺪه ﻛﺮدن‪» ،‬ﻣﺤﻲ« ﻳﻌﻨﻲ زﻧﺪه ﻛﻨﻨﺪة‬
‫ﻣﺮدﮔﺎن اﺳﺖ ﻗﺒﻞ از زﻧﺪه ﻛﺮدن آﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﺴﺘﺤﻖ اﻳﻦ اﺳﻢ ﺑﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻤﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻗﺒﻞ از ﺑﻮﺟﻮد آوردن ﻣﺨﻠﻮق ﻣﺴﺘﺤﻖ اﺳﻢ ﺧﺎﻟﻖ‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -17‬زﻳﺮا ﻛﻪ او ﺑﺮ ﻫﺮ ﭼﻴﺰي ﻗﺎدر و ﺗﻮاﻧﺎﺳﺖ و ﻫﺮ ﭼﻴﺰي ﺑﻪ او‬
‫ﻣﺤﺘﺎج اﺳﺖ‪ .‬و ﻫﺮ اﻣﺮي ﺑﺮ او آﺳﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰي ﻣﺤﺘﺎج‬
‫ﻧﻴﺴﺖ )ﻟیﺲ ﮐﻤﺜﻠﻪ ﺷﯽﺀ ﻭ ﻫﻮ ﺍﻟﺴﻤیﻊ ﺍﻟﺒﺼیﺮ( ﺷﻮﺭﯼ‪» ۱۱‬ﻫﻴﭻ‬
‫ﭼﻴﺰي ﻣﺎﻧﻨﺪ او ﻧﻴﺴﺖ و او ﺷﻨﻮاي داﻧﺎﺳﺖ«‪.‬‬
‫‪ -18‬ﻣﺨﻠﻮق را ﺑﺎ ﻋﻠﻢ ﺧﻮد آﻓﺮﻳﺪه‪.‬‬
‫‪ -19‬و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ آﻧﺎن را ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﻣﻘﺪر ﻛﺮده‪.‬‬
‫‪ -20‬و اﺟﻠﺸﺎن را ﻣﻌﻴﻦ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -21‬ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﻜﻪ آﻧﺎن را ﺑﻴﺎﻓﺮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﺑﺮ او ﭘﻮﺷﻴﺪه ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬و‬
‫ﻗﺒﻞ از آﻓﺮﻳﺪن ﺷﺎن ﻣﻲ داﻧﺴﺘﻪ ﻛﻪ ﭼﻪ اﻋﻤﺎﻟﻲ اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻫﻨﺪ داد‪.‬‬
‫‪ -22‬آﻧﺎن را ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ از ﺧﻮد اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮده و از ﻣﻌﺼﻴﺖ و ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﻲ‬
‫ﺧﻮد ﻧﻬﻲ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬ ‫‪14‬‬

‫‪ -23‬ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﺗﻘﺪﻳﺮ )و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي( و ارادة او اﻧﺠﺎم‬

‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ارادة او ﻧﺎﻓﺬ اﺳﺖ و ﻧﻪ ارادة ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﮕﺮ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ او‬
‫ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺑﺨﻮاﻫﺪ‪ .‬ﭘﺲ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ او ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻫﻤﺎن ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺷﺪ و آﻧﭽﻪ او ﻧﺨﻮاﻫﺪ اﻧﺠﺎم ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -24‬ﻫﺮ ﻛﺲ را ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬از روي ﻓﻀﻞ و اﺣﺴﺎن ﺧﻮد‬
‫ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺗﻨﺪرﺳﺘﻲ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ اﻗﺘﻀﺎي ﻋﺪل ﺧﻮد‬
‫ﻫﺮ ﻛﺲ را ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﮔﻤﺮاه ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺧﻮار ﻣﻲ ﮔﺮداﻧﺪ و ﺑﻪ اﺑﺘﻼ و‬
‫آزﻣﺎﻳﺶ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -25‬و ﺗﻤﺎم ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت در ﮔﺮدوﻧﺔ ارادة او‪ ،‬و ﺑﻴﻦ اﻗﺘﻀﺎي ﻓﻀﻞ و‬
‫ﻣﻘﺘﻀﺎي ﻋﺪل او در ﺣﺮﻛﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -26‬او ﺑﺮﺗﺮ از ﻫﺮ ﻣﺨﺎﻟﻒ و ﺷﺮﻳﻜﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -27‬ﻛﺴﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻗﻀﺎء و ﻗﺪر او را ﺑﺘﻮاﻧﺪ رد ﻛﻨﺪ و ﺣﻜﻢ و ﻓﻴﺼﻠﻪ‬
‫او را ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺮ اﻣﺮ او ﻏﺎﻟﺐ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -28‬ﺑﻪ ﻫﻤﺔ اﻳﻦ اﻣﻮر اﻳﻤﺎن آوردﻳﻢ و ﻳﻘﻴﻦ و ﺑﺎور دارﻳﻢ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ‬
‫از ﺟﺎﻧﺐ ذات ﻳﮕﺎﻧﺔ اوﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮي ﻣﺤﻤﺪرﺳﻮل اﷲ ه‬

‫‪ -29‬و اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و آﻟﻪ وﺳﻠﻢ ﺑﻨﺪة ﺑﺮﮔﺰﻳﺪه و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪة و رﺳﻮل ﻣﻮرد رﺿﺎﻳﺖ اوﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪15‬‬ ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬

‫‪ -30‬و اﻳﻨﻜﻪ اﻳﺸﺎن ﺧﺎﺗﻢ اﻧﺒﻴﺎء و اﻣﺎم اﺗﻘﻴﺎء و ﺳﻴﺪ ﻣﺮﺳﻠﻴﻦ و ﺣﺒﻴﺐ و‬
‫ﺧﻠﻴﻞ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -31‬ﻫﺮ ادﻋﺎي ﻧﺒﻮﺗﻲ ﺑﻌﺪ از اﻳﺸﺎن ﮔﻤﺮاﻫﻲ و ﻫﻮا ﭘﺮﺳﺘﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -32‬و اﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﺳﻮي ﺗﻤﺎم ﺟﻦ و اﻧﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪه ﺗﺎ ﺣﻖ و ﻫﺪاﻳﺖ‬
‫و ﻧﻮر و روﺷﻨﻲ را ﺑﻪ آﻧﺎن ﻋﺮﺿﻪ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ‬

‫‪ -33‬و اﻳﻨﻜﻪ ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﻛﻼم ﺧﺪاوﻧﺪ ذواﻟﺠﻼل اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪون ﻛﻴﻔﻴﺖ و‬
‫ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ از او ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و آﻧﺮا ﺑﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎده اش ﺑﺎ وﺣﻲ‬
‫ﻓﺮود آورده اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﺆﻣﻨﺎن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وآﻟﻪ وﺳﻠﻢ را‬
‫در ﺑﺎرة اﻳﻦ وﺣﻲ ﺗﺼﺪﻳﻖ و ﺑﺎور ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﻳﻘﻴﻦ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻗﺮآن‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺘﺎ ﻛﻼم ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل اﺳﺖ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﻳﺮ ﻛﻼم ﻣﻮﺟﻮدات‬
‫ﻣﺨﻠﻮق و آﻓﺮﻳﺪه ﺷﺪه ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﻫﺮ ﻛﺲ آﻧﺮا ﺑﺸﻨﻮد و او را ﻛﻼم ﺑﺸﺮ ﺑﭙﻨﺪارد ﻗﻄﻌﺎ ﻛﺎﻓﺮ ﻣﻲ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﺪون ﺗﺮدﻳﺪ او را ﻧﻜﻮﻫﺶ ﻛﺮده و از او‬
‫ﻋﻴﺐ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ آﺗﺶ دوزخ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺎﻳﻴﻜﻪ ذات ﻣﺘﻌﺎﻟﺶ ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪) :‬ﺳﺄﺻﻠیﻪ ﺻﻘﺮ( ﻣﺪﺛﺮ‪) ۲۶‬ﺑﺰودي‬
‫او را ﺑﻪ دوزخ در ﺧﻮاﻫﻢ آورد(‪ .‬ﭘﺲ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ذواﻟﺠﻼل‬
‫ﻛﺴﻲ را ﻛﻪ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪) :‬ﺇﻥ ﻫﺬﺍ ﺇﻻ ﻗﻮﻝ ﺍﻟﺒﺸﺮ( ﻣﺪﺛﺮ‪» ۲۵‬ﻧﻴﺴﺖ اﻳﻦ‬
‫ﻗﺮآن ﻣﮕﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺸﺮ« ﺑﻪ آﺗﺶ دوزخ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻛﺮد داﻧﺴﺘﻴﻢ و ﻳﻘﻴﻦ‬
 ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬ ‫‪16‬‬

‫و ﺑﺎور ﻛﺮدﻳﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻗﺮآن ﻛﻼم ﺧﺎﻟﻖ ﺑﺸﺮ اﺳﺖ و ﻫﻴﭻ ﺷﺒﺎﻫﺘﻲ‬
‫ﺑﻪ ﮔﻔﺘﺎر ﺑﺸﺮ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﻛﻔﺮ آنﻛﻪ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﺗﺸﺒﻴﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪ -34‬و ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ذواﻟﺠﻼل را ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﻜﻞ و ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ از‬
‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﻨﺪ ﻗﻄﻌﺎ ﻛﺎﻓﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ‬
‫اﻳﻦ اﻣﺮ را ﺑﻪ دﻗﺖ ﺑﺒﻴﻨﺪ ﭘﻨﺪ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و از اﻣﺜﺎل ﺳﺨﻨﺎن ﻛﻔﺎر‬
‫ﻣﺘﻨﻔﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﻳﻘﻴﻦ ﻣﻲ داﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻲ ﻧﻴﺎز ذاﺗﻲ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﻛﻪ در ﺻﻔﺎﺗﺶ ﺑﻪ ﺑﺸﺮ ﺷﺒﺎﻫﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫دﻳﺪن اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺣﻖ )ﺛﺎﺑﺖ( اﺳﺖ‬

‫‪ -35‬دﻳﺪار ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻬﺮﺑﺎن ﺑﺮاي اﻫﻞ ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺪون اﺣﺎﻃﻪ و ﻛﻴﻔﻴﺖ‬
‫ﺣﻖ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻛﺘﺎب ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ در ﺑﺎرة آن ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪) :‬ﻭﺟﻮﻩ یﻮﻣﺌﺬ ﻧﺎﻇﺮﺓ ﺇﻟﯽ ﺭﻬﺑﺎ ﻧﺎﻇﺮﺓ( ﺍﻟﻘیﺎﻣﺔ ‪ .۲۳-۲۲‬ﺗﻔﺴﻴﺮ‬
‫اﻳﻦ دﻳﺪار ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺧﻮاﺳﺘﻪ و داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﺗﻤﺎم اﺣﺎدﻳﺚ ﺻﺤﻴﺤﻲ ﻛﻪ از رﺳﻮل ﮔﺮاﻣﻲ ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وآﻟﻪ‬
‫وﺳﻠﻢ دراﻳﻦ ﺑﺎره آﻣﺪه ﭼﻨﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﺸﺎن ﻓﺮﻣﻮده اﻧﺪ‪ .‬و ﻣﻌﻨﺎ و‬
‫ﻣﺮاد آن ﻫﻤﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ و اراده ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﺄوﻳﻞ و آراء و دﻳﺪﮔﺎﻫﻬﺎي ﺧﻮد در اﻳﻦ ﻣﺠﺎل وارد ﻧﻤﻲ‬
‫ﺷﻮﻳﻢ و از روي ﻫﻮس و ﺧﻴﺎل ﺑﻪ ﺗﻮﻫﻢ و ﮔﻤﺎﻧﻪ زﻧﻲ ﻧﻤﻲ‬
 ‫‪17‬‬ ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬

‫ﭘﺮدازﻳﻢ‪ .‬زﻳﺮا ﻫﻴﭻ ﻛﺲ در دﻳﻦ ﺧﻮد ﺳﺎﻟﻢ ﻧﻤﻲ ﻣﺎﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﻛﺴﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺧﻮد را ﻛﺎﻣﻼ ﺗﺴﻠﻴﻢ اﻣﺮ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وآﻟﻪ‬
‫وﺳﻠﻢ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻋﻠﻢ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺑﺮ او ﻣﺸﺘﺒﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد را ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ آن‬
‫وا ﮔﺬار ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ -36‬ﭘﺎي اﺳﻼم ﺟﺰ ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻛﺮدن و ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪن ﻣﺤﻜﻢ ﻧﻤﻲ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻋﻠﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ داﻧﺴﺘﻦ آن ﺑﺮاي او‬
‫ﻣﻤﻨﻮع ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻓﻬﻢ و درك او ﺑﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻗﺎﻧﻊ ﻧﺸﻮد‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫ﻫﺪف و اراده او را از ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺧﺎﻟﺺ و ﺷﻨﺎﺧﺖ درﺳﺖ و اﻳﻤﺎن‬
‫ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺎز ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﺳﺮ اﻧﺠﺎم در ﺑﻴﻦ ﻛﻔﺮ و اﻳﻤﺎن و‬
‫ﺗﺼﺪﻳﻖ و ﺗﻜﺬﻳﺐ‪ ،‬و اﻗﺮار و اﻧﻜﺎر‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﻚ و وﺳﻮﺳﻪ ﺳﺮﮔﺮدان‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﻪ ﻣﺆﻣﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺼﺪﻳﻖ و ﺑﺎور داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫ﻧﻪ ﻣﻨﻜﺮي ﻛﻪ ﺗﻜﺬﻳﺐ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -37‬اﻳﻤﺎن ﺑﻪ رؤﻳﺖ و دﻳﺪار اﷲ ذواﻟﺠﻼل ﺑﺮاي اﻫﻞ ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺎ ﺗﻮﻫﻢ و‬
‫ﺗﺄوﻳﻞ درﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﻌﻨﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ رؤﻳﺖ و دﻳﺪار اﷲ ذواﻟﺠﻼل‬
‫ﺑﺎ ﺗﺮك ﺗﺄوﻳﻞ و ﻟﺰوم ﺗﺴﻠﻴﻢ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺺ ﻣﺤﻘﻖ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ‬
‫دﻳﻦ ﻫﻤﺔ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺴﻲ ﻛﻪ از ﻧﻔﻲ ﺻﻔﺎت ﻛﻤﺎل و ﺗﺸﺒﻴﻪ‬
‫اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻪ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎﺗﺶ ﭘﺮﻫﻴﺰ ﻧﻜﻨﺪ ﭘﺎﻳﺶ ﻟﻐﺰﻳﺪه و ﻫﺮﮔﺰ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل را ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﭘﺎك ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬زﻳﺮا ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ‬
 ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬ ‫‪18‬‬

‫ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ ﻣﺘﺼﻒ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺻﻔﺎت )ﻛﻤﺎل و( وﺣﺪاﻧﻴﺖ اﺳﺖ و‬

‫ﻫﻴﭻ اﺣﺪي از ﻣﺨﻠﻮﻗﺎﺗﺶ ﻣﺸﺎﺑﻪ او ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -38‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل از ﺣﺪود و ﻏﺎﻳﺎت و ارﻛﺎن و اﻋﻀﺎء و ادوات ﺑﺮﺗﺮ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻬﺎت ﺷﺸﮕﺎﻧﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎ را اﺣﺎﻃﻪ ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ او ﺗﻌﺎﻟﻲ را اﺣﺎﻃﻪ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻤﺎن ﺑﻪ اﺳﺮاء و ﻣﻌﺮاج‬

‫‪ -39‬اﺳﺮاء و ﻣﻌﺮاج ﺣﻖ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮاﻣﻲ ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و آﻟﻪ‬
‫وﺳﻠﻢ در ﻳﻚ ﺷﺐ )از ﻣﻜﻪ ﺑﻪ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس( و از آﻧﺠﺎ در ﻋﺎﻟﻢ‬
‫ﺑﻴﺪاري ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﺑﺎﻻ ﺑﺮده ﺷﺪﻧﺪ ﺳﭙﺲ ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲ‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺎﻻ ﺑﺮده ﺷﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل اﻳﺸﺎن را ﺑﻪ ﻫﺮ آﻧﭽﻪ ﻣﻲ‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ )از ﻧﻌﻤﺘﻬﺎي ﻣﺨﺼﻮﺻﺶ( اﻛﺮام و اﻋﺰاز ﺑﺨﺸﻴﺪ و ﺑﻪ‬
‫اﻳﺸﺎن وﺣﻲ ﻓﺮﻣﻮد‪) :‬ﻣﺎ ﮐﺬﺏ ﺍﻟﻔﺆﺍﺩ ﻣﺎ ﺭﺃﯼ( ﺍﻟﻨﺠﻢ‪ .‬ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻣﻨﺎن در دﻧﻴﺎ و آﺧﺮت ﺑﺮاﻳﺸﺎن درود ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬

‫اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﺣﻮض‪ ،‬ﺷﻔﺎﻋﺖ و ﻣﻴﺜﺎق‬

‫‪ -40‬و ﺣﻮﺿﻲ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮاﻣﻲ اش ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وآﻟﻪ‬
‫وﺳﻠﻢ را ﺑﺮاي ﻛﻤﻚ ﺑﻪ اﻣﺖ ﺑﺎ آن اﻛﺮام و اﻋﺰاز ﺑﺨﺸﻴﺪ ﺣﻖ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪19‬‬ ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬

‫‪ -41‬و ﺷﻔﺎﻋﺘﻲ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﺮاي ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮاﻣﻲ اش ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺼﻼة‬

‫واﻟﺴﻼم ذﺧﻴﺮه ﻛﺮده ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در رواﻳﺎت آﻣﺪه ﺣﻖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -42‬و ﻋﻬﺪ و ﭘﻴﻤﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل از آدم ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم و ذرﻳﺔ‬
‫اﻳﺸﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺣﻖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﻋﻠﻢ اﷲ ﻣﺘﻌﺎل‬

‫‪ -43‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬داﻧﺎ از ازل ﻛﺎﻣﻼ ﻣﻲ داﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد ﻫﻤﺔ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ‬
‫وارد ﺑﻬﺸﺖ و ﻫﻤﺔ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ وارد دوزخ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ ﭼﻘﺪر‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﭼﻴﺰي ﺑﺮ آن ﻋﺪد اﻓﺰوده ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻧﻪ ﻛﻢ‪.‬‬
‫‪ -44‬و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﺿﻤﻦ ﺳﺎﻳﺮ ﺟﺰﺋﻴﺎت اﻳﻨﺮا ﻧﻴﺰ ﻣﻲ داﻧﺴﺖ ﻛﻪ آﻧﺎن‬
‫ﭼﻪ اﻋﻤﺎﻟﻲ اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻫﻨﺪ داد‪ .‬و ﻫﺮﻛﺲ ﺑﺮاي ﻫﺮﻛﺎري ﻛﻪ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه آن ﻛﺎر ﺑﺮاﻳﺶ آﺳﺎن ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫دار و ﻣﺪار اﻋﻤﺎل ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻤﻪ دارد‬

‫دار و ﻣﺪار اﻋﻤﺎل ﺑﺮ ﺧﺎﺗﻤﺔ آن اﺳﺖ‪ ،‬و ﺧﻮﺷﺒﺨﺖ ﻛﺴﻲ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ از ﻗﻀﺎء و ﻗﺪر ﺧﺪاوﻧﺪ اﺣﺴﺎس ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﺪﺑﺨﺖ‬
‫ﻛﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻗﻀﺎء و ﻗﺪر ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل اﺣﺴﺎس ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
 ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬ ‫‪20‬‬

‫اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﻗﻀﺎء و ﻗﺪر‬

‫‪ -45‬اﺻﻞ ﺗﻘﺪﻳﺮ ﺳﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل در ﻣﻴﺎن ﻣﺨﻠﻮﻗﺎﺗﺶ اﺳﺖ ﻫﻴﭻ‬
‫ﻓﺮﺷﺘﺔ ﻣﻘﺮب و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻣﺮﺳﻠﻲ از آن اﻃﻼع ﻧﺪارد‪ ،‬ﺗﻌﻤﻖ و دﻗﺖ و‬
‫ﻛﻨﺠﻜﺎوي در ﺗﻘﺪﻳﺮ وﺳﻴﻠﺔ ذﻟﺖ و ﭘﻠﻜﺎن ﻣﺤﺮوﻣﻲ‪ ،‬و ﻧﺮدﺑﺎن‬
‫ﺳﺮﻛﺸﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺧﺒﺮدار ﻣﺒﺎدا ﻛﺴﻲ در ﺑﺎرة ﺗﻘﺪﻳﺮ ﺑﻴﻨﺪﻳﺸﺪ ﻳﺎ‬
‫ﻓﻜﺮ ﻛﻨﺪ ﻳﺎ وﺳﻮﺳﻪ ﺷﻮد زﻳﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻋﻠﻢ ﻗﻀﺎء و ﻗﺪر را‬
‫از ﻣﺨﻠﻮﻗﺎﺗﺶ ﭘﻨﻬﺎن داﺷﺘﻪ و آﻧﺎن را از ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آن ﻧﻬﻲ ﻓﺮﻣﻮده‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در ﻛﺘﺎب ﻋﺰﻳﺰش ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪) :‬ﻻ یﺴﺄﻝ ﻋﻤﺎ یﻔﻌﻞ ﻭ ﻫﻢ‬
‫یﺴﺄﻟﻮﻥ( ﺍﻧﺒیﺎﺀ‪ .۲۳‬ﭘﺲ ﻫﺮ ﻛﺲ ﺑﭙﺮﺳﺪ ﭼﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﻛﺮده؟ ﻗﻄﻌﺎ ﺣﻜﻢ ﺗﻘﺪﻳﺮ را رد ﻛﺮده اﺳﺖ و ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ ﺗﻘﺪﻳﺮ‬
‫را رد ﻛﻨﺪ در زﻣﺮة ﻛﺎﻓﺮان ﺑﺸﻤﺎر ﻣﻲ رود‪.‬‬
‫‪ -46‬اﻳﻦ ﺧﻼﺻﻪ آن ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮﻛﺲ از اوﻟﻴﺎء و دوﺳﺘﺎن‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻗﻠﺒﺶ ﺑﻪ ﻧﻮر اﻳﻤﺎن ﻣﻨﻮر ﺷﺪه ﺑﻪ آن ﻣﺤﺘﺎج اﺳﺖ و‬
‫اﻳﻦ درﺟﺔ راﺳﺨﻴﻦ در ﻋﻠﻢ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﻋﻠﻢ دو ﻧﻮع اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻜﻲ‬
‫ﻋﻠﻤﻲ ﻛﻪ در ﺑﻴﻦ ﻣﺮدم ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ و دﻳﮕﺮ ﻋﻠﻤﻲ ﻛﻪ از ﻣﺨﻠﻮق‬
‫ﭘﻮﺷﻴﺪه اﺳﺖ اﻧﻜﺎر ﻋﻠﻢ ﻣﻮﺟﻮد ﻛﻔﺮ اﺳﺖ و ادﻋﺎي ﻋﻠﻢ ﻣﻔﻘﻮد‬
‫)ﻳﺎ ﻋﻠﻢ ﻏﻴﺐ( ﻧﻴﺰ ﻛﻔﺮ اﺳﺖ و اﻳﻤﺎن ﻣﺤﻜﻢ ﻧﻤﻲ ﺷﻮد ﻣﮕﺮ ﺑﺎ‬
‫ﻳﻘﻴﻦ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﻣﻮﺟﻮد و ﺗﺮك ﻃﻠﺐ ﻋﻠﻢ ﻣﻔﻘﻮد‪.‬‬
 ‫‪21‬‬ ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬

‫‪ -47‬و ﻣﺎ ﺑﻪ ﻟﻮح ﻣﺤﻔﻮظ و ﺑﻪ ﻫﻤﺔ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ در آن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و‬

‫ﺑﻪ ﻗﻠﻢ اﻳﻤﺎن دارﻳﻢ‪ ،‬اﮔﺮ ﻫﻤﺔ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ‬
‫ﭼﻴﺰي ﻛﻪ در ﻟﻮح ﻣﺤﻔﻮظ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه و وﺟﻮد دارد آﻧﺮا ﻣﻌﺪوم‬
‫ﻛﻨﻨﺪ و از ﺑﻴﻦ ﺑﺒﺮﻧﺪ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ‪ ،‬ﻗﻠﻢ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪ و‬
‫ﻫﺮ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺗﺎ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﻻزم ﺑﻮد ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ )از ﺧﻴﺮ و ﺷﺮ(‬
‫در ﺗﻘﺪرت ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﻲ رﺳﺪ و ﻫﺮ آﻧﭽﻪ در ﺗﻘﺪﻳﺮت ﻧﺒﺎﺷﺪ‬
‫ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫‪ -48‬ﺑﻨﺪه ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪاﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﻠﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﺮ ﻫﺮ ﻣﻮﺟﻮدي از‬
‫ﻣﺨﻠﻮﻗﺎﺗﺶ ﭘﻴﺸﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﻟﺬا ﺗﻘﺪﻳﺮ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻫﺮ ﭼﻴﺰي‬
‫را ﻣﺤﻜﻢ و ﻣﺮﺗﺐ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﻛﻪ ﻫﻴﭻ‬
‫ﺷﻜﻨﻨﺪه و دﻧﺒﺎل ﻛﻨﻨﺪه و از ﺑﻴﻦ ﺑﺮﻧﺪه و ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻫﻨﺪه و ﻛﻢ ﻛﻨﻨﺪه‬
‫و زﻳﺎد ﻛﻨﻨﺪه اي در ﻣﻴﺎن ﺗﻤﺎم ﻣﺨﻠﻮﻗﺎﺗﺶ در آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ و زﻣﻴﻦ‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد )ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﺗﻘﺪﻳﺮ و ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﻗﻀﺎء و ﻗﺪر او ذره اي‬
‫ﺗﺼﺮف ﻛﻨﺪ( اﻳﻦ اﻣﺮ از ﮔﺮه ﻫﺎي ﻣﺤﻜﻢ اﻳﻤﺎن و اﺻﻮل و ﭘﺎﻳﻪ‬
‫ﻫﺎي ﺷﻨﺎﺧﺖ و اﻋﺘﺮاف ﺑﻪ ﺗﻮﺣﻴﺪ و ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ و رﺑﻮﺑﻴﺖ ذات‬
‫ﻳﻜﺘﺎ و ﻳﮕﺎﻧﻪ او ﺗﻌﺎﻟﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل در ﻛﺘﺎب ﻋﺰﻳﺰش ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪) :‬ﻭ ﺧﻠﻖ ﮐﻞ‬
‫ﺷﯽﺀ ﻓﻘﺪﺭﻩ ﺗﻘﺪیﺮﺍ( ﻓﺮﻗﺎﻥ‪) .۲‬و ﻫﺮ ﭼﻴﺰي را آﻓﺮﻳﺪ ﺳﭙﺲ اﻧﺪازه‬
‫ﻛﺮد آﻧﺮا اﻧﺪازه اي ﻣﻌﻴﻦ(‪.‬‬
 ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬ ‫‪22‬‬

‫و ﻧﻴﺰ ذات ﻣﺘﻌﺎﻟﺶ ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫)ﻭ ﮐﺎﻥ ﺃﻣﺮ ﺍﷲ ﻗﺪﺭﺍ ﻣﻘﺪﻭﺭﺍ( ﺍﺣﺰﺍﺏ‪) ۳۸‬و ﻫﺴﺖ أﻣﺮ ﺧﺪا اﻧﺪازه‬
‫اي ﻣﻌﻴﻦ ﺷﺪه(‪.‬‬
‫واي ﺑﻪ ﺣﺎل ﻛﺴﻲ ﻛﻪ در اﻣﺮ ﻗﻀﺎء و ﻗﺪر ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﻣﺖ‬
‫ﺑﭙﺮدازد‪ ،‬و ﺑﺎ ﻗﻠﺐ ﺑﻴﻤﺎرش در اﻣﺮ ﻗﻀﺎء و ﻗﺪر ﺑﻪ دﻗﺖ و‬
‫ﻛﻨﺠﻜﺎوي ﺷﺮوع ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻘﻴﻨﺎ او ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﺧﻮدش ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ در‬
‫ﺑﺎره ﺳﺮّ ﭘﻨﻬﺎن ﻋﻠﻢ ﻏﻴﺐ دﻗﺖ و ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻛﻨﺪ ﭘﺲ ﺑﺪاﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺟﺰ ﺑﺎ ﻛﻮﻟﻪ ﺑﺎري از دروغ و ﺗﻬﻤﺖ و ﮔﻨﺎه ﺑﺎز ﻧﺨﻮاﻫﺪ‬
‫ﮔﺸﺖ‪.‬‬

‫اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﻋﺮش و ﻛﺮﺳﻲ‬

‫‪ -49‬و ﻋﺮش و ﻛﺮﺳﻲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺣﻖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -50‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ذات ﻣﻘﺪس او از ﻋﺮش و ﻏﻴﺮ ﻋﺮش ﺑﻲ ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -51‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﭼﻴﺰ اﺣﺎﻃﺔ ﻛﺎﻣﻞ دارد و ﻓﺮاﺗﺮ از آن او ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻣﺨﻠﻮﻗﺶ را‬
‫از اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ او را اﺣﺎﻃﻪ ﻛﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﻳﻘﻴﻦ ﻋﺎﺟﺰ و ﻧﺎﺗﻮان ﻛﺮده‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪23‬‬ ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬

‫اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﻼﺋﻜﻪ‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان و ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي آﺳﻤﺎﻧﻲ‬

‫‪ -52‬ﻣﺎ از روي اﻳﻤﺎن و ﺗﺼﺪﻳﻖ و ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻛﺎﻣﻞ ﻋﻘﻴﺪه و ﻳﻘﻴﻦ و ﺑﺎور‬
‫دارﻳﻢ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم را دوﺳﺖ ﺧﺎص و‬
‫ﺧﻠﻴﻞ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺎ ﻣﻮﺳﻲ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -53‬و ﺑﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان و ﻛﺘﺐ ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺑﺮ رﺳﻮﻻن اﻳﻤﺎن و‬
‫ﻳﻘﻴﻦ دارﻳﻢ و ﮔﻮاﻫﻲ ﻣﻲ دﻫﻴﻢ ﻛﻪ آﻧﺎن ﺑﺮﺣﻖ آﺷﻜﺎر ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -54‬و اﻫﻞ ﻗﺒﻠﻪ ﺧﻮد را ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮاﻣﻲ ﻣﺎن ﺻﻠﻲ‬
‫اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وآﻟﻪ وﺳﻠﻢ آورده اﻋﺘﺮاف داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و اﻳﺸﺎن و ﻫﺮ‬
‫آﻧﭽﻪ ﻛﻪ اﻳﺸﺎن ﻓﺮﻣﻮده اﻧﺪ را ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﻣﺆﻣﻦ ﻣﻲ‬
‫داﻧﻴﻢ‪.‬‬

‫ﻛﻨﻜﺎش در ذات اﷲ ﻣﺘﻌﺎل و ﺟﺪال در دﻳﻦ و ﻗﺮآﻧﺶ ﺣﺮام اﺳﺖ‬

‫‪ -55‬در ﺑﺎرة ذات اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﻛﻨﺠﻜﺎو ﻧﻤﻲ ﺷﻮﻳﻢ و در ﺑﺎرة دﻳﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ذواﻟﺠﻼل ﺑﻪ ﺟﺪال ﻧﻤﻲ ﭘﺮدازﻳﻢ‪.‬‬
‫‪ -56‬در ﺑﺎرة ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬و ﮔﻮاﻫﻲ ﻣﻲ دﻫﻴﻢ ﻛﻪ ﻗﺮآن‬
‫ﻛﺮﻳﻢ ﻛﻼم رب اﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ اﻣﻴﻦ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم آﻧﺮا‬
‫ﻓﺮود آورده و ﺑﻪ ﺳﻴﺪ ﻣﺮﺳﻠﻴﻦ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وآﻟﻪ‬
‫وﺳﻠﻢ آﻣﻮﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﻛﻼم ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰي از ﻣﺨﻠﻮﻗﺎﺗﺶ ﺑﺮاﺑﺮ و ﻫﻤﺴﻨﮓ او ﻧﻤﻲ ﺷﻮد و ﻣﺎ‬
 ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬ ‫‪24‬‬

‫ﻋﻘﻴﺪه ﻧﺪارﻳﻢ ﻛﻪ ﻛﻼم ﺧﺪا ﻣﺨﻠﻮق اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ‬

‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫‪ -57‬و ﻫﻴﭻ ﻛﺲ از اﻫﻞ ﻗﺒﻠﻪ را ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ارﺗﻜﺎب ﮔﻨﺎﻫﻲ ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ‬
‫آﻧﺮا ﺣﻼل ﻧﺪاﻧﺪ ﺗﻜﻔﻴﺮ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫رد ﺑﺮ ﻣﺮﺟﺌﻪ‬
‫‪ -58‬و ﻋﻘﻴﺪه ﻧﺪارﻳﻢ ﻛﻪ ﻛﺴﻲ ﮔﻨﺎه ﻛﻨﺪ ﮔﻨﺎه ﺑﺎ اﻳﻤﺎن ﺿﺮر ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ -59‬اﻣﻴﺪوارﻳﻢ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻧﻴﻜﻮﻛﺎر را ﺑﺒﺨﺸﺪ و ﺑﺎ‬
‫رﺣﻤﺖ ﺧﻮد آﻧﺎن را وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ آﻧﺎن را در اﻣﺎن ﻣﻲ‬
‫داﻧﻴﻢ و ﻧﻪ ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﮔﻮاﻫﻲ ﺑﻬﺸﺖ ﻣﻲ دﻫﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺮ ﺑﺪﻛﺎراﻧﺸﺎن ﻣﻲ‬
‫ﺗﺮﺳﻴﻢ و ﺑﺮاي آﻧﺎن ﻃﻠﺐ آﻣﺮزش ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ و آﻧﺎن را ﻧﺎ اﻣﻴﺪ ﻧﻤﻲ‬
‫ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫‪ -60‬اﺣﺴﺎس اﻣﻨﻴﺖ و ﻧﺎ اﻣﻴﺪي اﻧﺴﺎن را از دﻳﻦ اﺳﻼم ﺑﻴﺮون ﻣﻲ‬
‫راﻧﻨﺪ‪ ،‬راه ﺣﻖ ﺑﺮاي اﻫﻞ ﻗﺒﻠﻪ راه ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -61‬ﺑﻨﺪه را ﺟﺰ اﻧﻜﺎر آﻧﭽﻪ ﻛﻪ او را وارد اﻳﻤﺎن ﻛﺮده اﺳﺖ ﭼﻴﺰي از‬
‫اﻳﻤﺎن ﺧﺎرج ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ اﻳﻤﺎن‬
‫‪ -62‬اﻳﻤﺎن اﻗﺮار ﺑﻪ زﺑﺎن و ﺗﺼﺪﻳﻖ ﺑﺎ ﻗﻠﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪25‬‬ ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬

‫‪ -63‬ﺗﻤﺎم آﻧﭽﻪ از رﺳﻮل ﮔﺮاﻣﻲ ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وآﻟﻪ وﺳﻠﻢ از ﺷﺮﻳﻌﺖ‬

‫و ﺑﻴﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه ﻫﻤﻪ ﺣﻖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -64‬اﻳﻤﺎن ﻳﻜﻲ اﺳﺖ و اﻫﻞ آن در اﺻﻞ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬و ﻓﻀﻴﻠﺖ و ﺑﺮﺗﺮي‬
‫آﻧﺎن ﺑﺮ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺮس و ﺗﻘﻮا و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﻫﻮا و ﻫﻮس‬
‫و ﻋﻤﻞ ﻛﺮدن ﺑﻪ ﻫﺮ آن ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ اوﻟﻲ و ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -65‬ﻫﻤﺔ ﻣﺆﻣﻨﺎن اوﻟﻴﺎء و دوﺳﺘﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬وﮔﺮاﻣﻲ‬
‫ﺗﺮﻳﻦ آﻧﺎن ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﻃﺎﻋﺖ و ﭘﻴﺮوي‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮي از ﻗﺮآن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -66‬اﻳﻤﺎن ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و ﻛﺘﺎﺑﻬﺎ و‬
‫رﺳﻮﻻن او و ﺑﻪ روز آﺧﺮت و ﺗﻘﺪﻳﺮ ﻛﻪ ﺧﻴﺮ و ﺷﺮ و ﺗﻠﺦ و‬
‫ﺷﺮﻳﻦ آن ﻫﻤﻪ از ﻃﺮف ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -67‬ﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺔ اﻳﻨﻬﺎ اﻳﻤﺎن دارﻳﻢ و ﻫﻴﭻ ﻓﺮﻗﻲ ﺑﻴﻦ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان و رﺳﻮﻻن‬
‫ﻧﻤﻲ ﮔﺬارﻳﻢ و ﻫﻤﺔ آﻧﻬﺎ را و آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ آورده اﻧﺪ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻣﺮﺗﻜﺐ ﮔﻨﺎه ﻛﺒﻴﺮه در دوزخ ﺟﺎودان ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‬

‫‪ -68‬اﻫﻞ ﻛﺒﺎﺋﺮ ﻳﻌﻨﻲ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ از اﻣﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وآﻟﻪ‬
‫وﺳﻠﻢ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﮔﻨﺎه ﻛﺒﻴﺮه ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ وارد آﺗﺶ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ اﻣﺎ‬
‫ﺑﺸﺮﻃﻴﻜﻪ ﻣﻮﺣﺪ و ﻳﻜﺘﺎ ﭘﺮﺳﺖ ﺑﻤﻴﺮﻧﺪ ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﺗﻮﺑﻪ ﻧﻜﻨﻨﺪ‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ در دوزخ ﻧﻤﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬ ‫‪26‬‬

‫اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ و اﻳﻤﺎن ﺑﺎ ﺧﺪا ﻣﻼﻗﺎت ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬در‬

‫ﮔﺮو ﻣﺸﻴﺖ و اراده و ﺣﻜﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻫﺴﺘﻨﺪ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﺎ‬
‫ﻓﻀﻞ و اﺣﺴﺎن ﺧﻮد آﻧﺎﻧﺮا ﻣﻐﻔﺮت ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻣﻲ ﺑﺨﺸﺪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ‬
‫ذات ذواﻟﺠﻼﻟﺶ در ﻛﺘﺎب ﻋﺰﻳﺰش ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪) :‬ﻭ یﻐﻔﺮ ﻣﺎ ﺩﻭﻥ‬
‫ﺫﻟﮏ ﳌﻦ یﺸﺎﺀ( ﺍﻟﻨﺴﺎﺀ‪» ۱۱۶‬و ﺟﺰ ﺷﺮك را ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻛﺲ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻣﻲ ﺑﺨﺸﺪ«‪.‬‬
‫و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﺎ ﻋﺪل ﺧﻮد ﻋﺬاﺑﺸﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ رﺣﻤﺖ‬
‫ﺧﻮد و ﺑﺎ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن از اﻫﻞ ﻃﺎﻋﺘﺶ از آﺗﺶ‬
‫ﺑﻴﺮون آورده و ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﺧﻮد ﻣﻲ ﻓﺮﺳﺘﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل‬
‫اﻫﻞ ﻣﻌﺮﻓﺘﺶ را دوﺳﺖ ﻣﻲ دارد‪.‬‬
‫ﭘﺲ در ﻫﺮ دو ﺟﻬﺎن آﻧﺎن را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻗﺮار ﻧﻤﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ او را‬
‫ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪ و از ﻫﺪاﻳﺘﺶ ﺳﻮد ﻧﺒﺮده و از دوﺳﺘﻲ اش اﺳﺘﻔﺎده اي‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! اي دوﺳﺖ اﺳﻼم و اﻫﻞ اﺳﻼم! ﺗﺎ‬
‫وﻗﺘﻲ ﻣﺎ را ﺑﺮ دﻳﻦ اﺳﻼم ﺛﺎﺑﺖ و اﺳﺘﻮار ﺑﺪار ﻛﻪ ﺑﺎ آن ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت‬
‫ﺗﻮ ﻣﺸﺮف ﺷﻮﻳﻢ‪.‬‬
‫‪ -69‬ﻣﺎ ﻧﻤﺎز ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫﺮ ﻧﻴﻜﻮ ﻛﺎر و ﺑﺪﻛﺎر از اﻫﻞ ﻗﺒﻠﻪ را درﺳﺖ ﻣﻲ‬
‫داﻧﻴﻢ‪ ،‬و ﻧﻴﺰ ﺟﻨﺎزه ﺑﺮ آﻧﺎن را‪.‬‬
‫‪ -70‬ﻣﺎ ﻫﻴﭽﻜﺪام از آﻧﺎن را )ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺨﺺ( ﺑﻬﺸﺘﻲ و دوزﺧﻲ ﻧﻤﻲ‬
‫داﻧﻴﻢ و ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻴﻜﻪ ﭼﻴﺰي از آﻧﻬﺎ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﺸﻮد ﺑﻪ ﻛﻔﺮ و ﺷﺮك و‬
 ‫‪27‬‬ ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬

‫ﻧﻔﺎق ﻫﻴﭽﻜﺲ از آﻧﺎن ﮔﻮاﻫﻲ ﻧﻤﻲ دﻫﻴﻢ و اﻣﻮر ﭘﻨﻬﺎن آﻧﺎن را ﺑﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل واﮔﺬار ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫‪ -71‬ﺟﺰ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﺮ او واﺟﺐ ﺷﺪه ﺑﺮ ﻫﻴﭻ ﻓﺮدي از اﻣﺖ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وآﻟﻪ وﺳﻠﻢ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻛﺸﻴﺪن را درﺳﺖ ﻧﻤﻲ‬
‫داﻧﻴﻢ‪.‬‬

‫اﻃﺎﻋﺖ ﺣﻜﻢراﻧﺎن و وﻻة اﻣﺮ واﺟﺐ اﺳﺖ‬

‫‪ -72‬ﺧﺮوج ﺑﺮ اﺋﻤﻪ و وﻻة اﻣﺮ)= ﺣﺎﻛﻤﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن( ﺧﻮد را ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻤﻲ‬
‫داﻧﻴﻢ ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﺟﻮر و ﻇﻠﻢ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺮاي ﺷﺎن دﻋﺎي ﺑﺪ ﻧﻤﻲ‬
‫ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬و دﺳﺖ ﻃﺎﻋﺖ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري را از دﺳﺘﺸﺎن ﺑﻴﺮون ﻧﻤﻲ‬
‫ﻛﺸﻴﻢ و ﻋﻘﻴﺪه دارﻳﻢ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻴﻜﻪ ﺑﻪ ﮔﻨﺎه و ﻣﻌﺼﻴﺘﻲ ﻓﺮﻣﺎن ﻧﺪﻫﻨﺪ‬
‫ﻃﺎﻋﺖ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري از آﻧﺎن ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ اﻃﺎﻋﺖ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰوﺟﻞ ﻓﺮض اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺮاي ﺧﻴﺮ و ﺻﻼح و ﺳﻼﻣﺘﻲ‬
‫آﻧﺎن دﻋﺎ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫ﭘﻴﺮوي از اﻫﻞ ﺳﻨﺖ و ﺟﻤﺎﻋﺖ‬

‫‪ -73‬ﻣﺎ از اﻫﻞ ﺳﻨﺖ و ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺗﺒﻌﻴﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ و از اﻣﻮر ﺷﺎذ و ﺗﻚ‬
‫روي و اﺧﺘﻼف و ﺗﻔﺮﻗﻪ دوري ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫‪ -74‬اﻫﻞ ﻋﺪاﻟﺖ و اﻣﺎﻧﺖ را دوﺳﺖ ﻣﻲ دارﻳﻢ و ﺑﺎ اﻫﻞ ﺟﻮر و ﻇﻠﻢ و‬
‫ﺧﻴﺎﻧﺖ ﺑﻐﺾ ﻣﻲ ورزﻳﻢ‪.‬‬
 ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬ ‫‪28‬‬

‫‪ -75‬در اﻣﻮرﻳﻜﻪ ﻋﻠﻢ آن ﺑﺮ ﻣﺎ ﻣﺸﺘﺒﻪ ﺷﻮد ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻴﻢ اﷲ أﻋﻠﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ‬

‫ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻲ داﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -76‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در اﺣﺎدﻳﺚ ﺻﺤﻴﺢ آﻣﺪه ﻣﺴﺢ ﺑﺮ ﻣﻮزه را در ﺳﻔﺮ و ﻏﻴﺮ‬
‫ﺳﻔﺮ ﺳﻨﺖ ﻣﻲ داﻧﻴﻢ‪.‬‬

‫ﺣﺞ و ﺟﻬﺎد ﺗﺎ روز ﻗﻴﺎﻣﺖ واﺟﺐ اﺳﺖ )اداﻣﻪ دارد(‬

‫‪ -77‬ﺣﺞ و ﺟﻬﺎد را ﺑﺎ اوﻟﻲ اﻷﻣﺮ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ أﻋﻢ از ﻧﻴﻜﻮﻛﺎر و ﺑﺪﻛﺎر ﺗﺎ‬
‫ﻗﻴﺎﻣﺖ اداﻣﻪ ﻣﻲ دﻫﻴﻢ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰي اﻳﻦ دو ﻳﻌﻨﻲ ﺣﺞ و ﺟﻬﺎد را‬
‫ﺑﺎﻃﻞ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ و ﻧﻘﺾ ﻧﻤﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و ﺣﻴﺎت ﺑﺮزﺧﻲ‬

‫‪ -78‬ﺑﻪ ﻛﺮام اﻟﻜﺎﺗﺒﻴﻦ اﻳﻤﺎن دارﻳﻢ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل آﻧﻬﺎ را ﺑﺮ ﻣﺎ‬
‫ﻧﮕﻬﺒﺎن ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -79‬ﺑﻪ ﻣﻠﻚ اﻟﻤﻮت ﻛﻪ ارواح ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن را ﻗﺒﺾ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ اﻳﻤﺎن دارﻳﻢ‪.‬‬
‫‪ -80‬ﺑﻪ ﻋﺬاب ﻗﺒﺮ ﺑﺮاي ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻣﺴﺘﺤﻖ آن ﺑﺎﺷﺪ اﻳﻤﺎن دارﻳﻢ‪ .‬و‬
‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ رواﻳﺎت ﺻﺤﻴﺢ از رﺳﻮل ﮔﺮاﻣﻲ ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وآﻟﻪ‬
‫وﺳﻠﻢ و ﺻﺤﺎﺑﻪ ﮔﺮاﻣﻲ اﻳﺸﺎن رﺿﻮان اﷲ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺆال ﻣﻨﻜﺮ و ﻧﻜﻴﺮ در ﻗﺒﺮ ﻛﻪ از ﻫﺮ ﺷﺨﺼﻲ در ﺑﺎرة رب و‬
‫دﻳﻦ و ﻧﺒﻲ او ﻣﻲ ﭘﺮﺳﻨﺪ اﻳﻤﺎن دارﻳﻢ‪.‬‬
‫‪ -81‬ﻗﺒﺮ ﺑﺎﻏﻲ از ﺑﺎﻏﻬﺎي ﺑﻬﺸﺖ ﻳﺎ ﭼﺎﻫﻲ از ﭼﺎﻫﻬﺎي دوزخ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪29‬‬ ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬

‫اﻳﻤﺎن ﺑﻪ روز ﻗﻴﺎﻣﺖ و ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي آن‬

‫‪ -82‬ﺑﻪ زﻧﺪه ﺷﺪن ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ و ﭘﺎداش اﻋﻤﺎل در روز ﻗﻴﺎﻣﺖ و‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪن ﺑﻪ ﭘﻴﺸﮕﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل و ﺣﺴﺎب اﻋﻤﺎل‪ ،‬و‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﺎﻣﺔ اﻋﻤﺎل‪ ،‬و ﺛﻮاب و ﻋﻘﺎب و ﺻﺮاط و ﻣﻴﺰان اﻳﻤﺎن‬
‫دارﻳﻢ‪.‬‬
‫‪ -83‬ﺑﻬﺸﺖ و دوزخ دو ﻣﺨﻠﻮق از ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻫﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻓﻨﺎ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ و ﻧﻪ ﻛﺴﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ آﻧﻬﺎ را از‬
‫ﺑﻴﻦ ﺑﺒﺮد‪ .‬وﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻬﺸﺖ و دوزخ را ﻗﺒﻞ از آﻓﺮﻳﺪن ﺳﺎﻳﺮ‬
‫ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﺧﻠﻖ ﻛﺮده و ﺑﺮاي آﻧﺎن ﺳﺎﻛﻨﺎﻧﻲ آﻓﺮﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﻫﺮ ﻛﺲ از ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﻛﻪ وارد ﺑﻬﺸﺖ ﺷﻮد از روي ﻓﻀﻞ و‬
‫اﺣﺴﺎن او ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻫﺮ ﻛﺲ ﻛﻪ وارد دوزخ ﮔﺮدد از روي‬
‫ﻋﺪل او ﺗﻌﺎﻟﻲ وارد ﻣﻲ ﮔﺮدد و ﻫﺮ ﻛﺲ ﺑﺮاي آن ﻛﺎري ﻛﻪ وﻗﺖ‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺑﺮاﻳﺶ آﺳﺎن ﮔﺮدﻳﺪه ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﺳﻮي ﺳﺮ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي آن آﻓﺮﻳﺪه ﺷﺪه در ﺣﺮﻛﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در اﻓﻌﺎل ﻋﺒﺎد‪ ،‬ﺧﻠﻘﺖ از ﺟﺎﻧﺐ اﷲ و ﻛﺴﺐ از ﺑﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ‬

‫‪ -84‬ﺧﻴﺮ و ﺷﺮ ﺑﺮاي ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﻘﺪر ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -85‬اﺳﺘﻄﺎﻋﺘﻲ ﻛﻪ ﻋﻤﻞ ﺑﺎ آن واﺟﺐ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻮﻓﻴﻘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﺨﻠﻮق ﺑﻪ آن ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺷﻮد‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺘﻄﺎﻋﺖ ﺑﺎ ﻓﻌﻞ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و اﻣﺎ اﺳﺘﻄﺎﻋﺘﻲ ﻛﻪ از ﺟﻬﺖ درﺳﺘﻲ و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ و ﻗﺪرت و‬
 ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬ ‫‪30‬‬

‫ﺳﻼﻣﺘﻲ اﺳﺒﺎب اﺳﺖ ﻗﺒﻞ از اﻧﺠﺎم ﻓﻌﻞ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ‬
‫ﺗﻌﻠﻖ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪) :‬ﻻ یﮑﻠﻒ ﺍﷲ‬
‫ﻧﻔﺴﺎ ﺇﻻ ﻭﺳﻌﻬﺎ( ﺍﻟﺒﻘﺮﺓ‪» .۲۸۶‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻫﻴﭻ ﻧﻔﺴﻲ را ﻣﻜﻠﻒ‬
‫ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ آن«‪.‬‬
‫‪ -86‬اﻓﻌﺎل ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺨﻠﻮق ﺧﺪاوﻧﺪ و ﻛﺴﺐ ﺧﻮد ﺑﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻜﻠﻴﻒ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ در ﺗﻮان اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‬

‫‪ -87‬ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﻬﺎ را ﻣﻜﻠﻒ ﻧﻜﺮده ﻣﮕﺮ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ اش را دارﻧﺪ‪،‬‬
‫و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻧﺪارﻧﺪ ﻣﮕﺮ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ آﻧﺎن را ﺑﺪان ﻣﻜﻠﻒ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ 1‬و‬
‫ﺗﻔﺴﻴﺮ )ﻻ ﺣﻮﻝ ﻭ ﻻ ﻗﻮﺓ ﺇﻻ ﺑﺎﷲ( ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻟﺬا ﻋﻘﻴﺪه دارﻳﻢ ﻛﻪ ﺟﺰ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﺗﻮان اﻧﺠﺎم‬
‫ﻛﺎري را ﻧﺪارد و ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺗﻮان ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮدن را ﻧﺪارد و‬
‫ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ دور ﺷﺪن از ﮔﻨﺎه را ﻧﺪارد‪ .‬و ﺟﺰ ﺑﻪ ﺗﻮﻓﻴﻖ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻫﻴﭽﻜﺲ ﻗﺪرت اﻧﺠﺎم و ﺛﺒﺎت ﺑﺮ ﻃﺎﻋﺖ و ﺑﻨﺪﮔﻲ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ را ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ -88‬ﻫﺮ ﭼﻴﺰي ﺑﻪ ارادة و ﻋﻠﻢ و ﻗﻀﺎء و ﻗﺪر ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل اﻧﺠﺎم ﻣﻲ‬
‫ﮔﻴﺮد ارادة او ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺑﺮ ﺗﻤﺎم اراده ﻫﺎ ﻏﺎﻟﺐ اﺳﺖ و ﻗﻀﺎء و ﻓﻴﺼﻠﺔ‬

‫‪ -١‬ﺗﻘﺮیﺒﺎ ﲤﺎﻡ ﻋﻠﻤﺎﯼ ﺍﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﺑﺮ ﺍیﻦ ﻋﻘیﺪﻩ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑیﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺁﻧﭽﻪ ﺑﺪﺍﻥ‬
‫ﻣﮑﻠﻒ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺘﻄﺎﻋﺖ ﺩﺍﺭﺩ ﺍﺣﺘﻤﺎﻻ ﺍیﻦ ﻟﻐﺰﺷﯽ ﺍﺯ ﺍﻣﺎﻡ ﻃﺤﺎﻭﯼ ﺭﲪﺖ ﺍﷲ ﻋﻠیﻪ ﺍﺳـﺖ‬
‫ﻭﺍﷲ ﺍﻋﻠﻢ‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪.‬‬
 ‫‪31‬‬ ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬

‫او ﺑﺮ ﻫﻤﺔ ﺣﻴﻠﻪ ﻫﺎ ﻏﺎﻟﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﻇﺎﻟﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﺮ ﭼﻪ‬
‫ﺑﺨﻮاﻫﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ دﻫﺪ‪ ،‬از ﻫﺮ ﺑﺪي ﭘﺎك اﺳﺖ و از ﻫﺮ ﻋﻴﺐ و‬
‫ﻧﻘﺼﻲ ﻣﻨﺰه اﺳﺖ‪) :‬ﻻ یﺴﺄﻝ ﻋﻤﺎ یﻔﻌﻞ ﻭ ﻫﻢ یﺴﺄﻟﻮﻥ( ﺍﻷﻧﺒیﺎﺀ‪۲۳‬‬
‫»از آﻧﭽﻪ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ﭘﺮﺳﻴﺪه ﻧﻤﻲ ﺷﻮد و آﻧﺎن ﭘﺮﺳﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ«‪.‬‬
‫‪ -89‬دﻋﺎ و ﺻﺪﻗﺎت زﻧﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﻣﺮدﮔﺎن ﺳﻮد ﻣﻲ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -90‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل دﻋﺎﻫﺎ را اﺟﺎﺑﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﺣﺎﺟﺖ ﻫﺎ را ﺑﺮ‬
‫آورده ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫اﷲ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻲﻧﻴﺎز و ﻣﺎ ﺑﻪ او ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻫﺴﺘﻴﻢ‬

‫‪ -91‬او ﻫﺮ ﭼﻴﺰ و ﻫﺮ ﻛﺴﻲ را ﻣﺎﻟﻚ اﺳﺖ اﻣﺎ ﻫﻴﭻ ﻛﺴﻲ او را ﻣﺎﻟﻚ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺑﻬﻢ ﺧﻮردن دو ﭘﻠﻚ ﻛﺴﻲ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻲ ﻧﻴﺎز‬
‫ﻧﻴﺴﺖ و ﻫﺮ ﻛﺲ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺑﻬﻢ ﺧﻮردن دو ﭘﻠﻚ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل‬
‫اﺣﺴﺎس ﺑﻲ ﻧﻴﺎزي ﻛﻨﺪ ﺑﺪون ﺷﻚ ﻛﺎﻓﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد و از اﻫﻞ‬
‫ﻫﻼﻛﺖ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ -92‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻏﻀﺐ ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ و راﺿﻲ و ﺧﻮﺷﻨﻮد ﻣﻲ ﺷﻮد اﻣﺎ ﻧﻪ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻴﭽﻜﺲ از ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت‪.‬‬

‫ﻣﺤﺒﺖ ﺑﺎ ﺻﺤﺎﺑﻪي ﻓﺪاﻛﺎر ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮاﻣﻲ اﺳﻼم ش‬

‫‪ -93‬ﺻﺤﺎﺑﻪ رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وآﻟﻪ وﺳﻠﻢ را دوﺳﺖ ﻣﻲ دارﻳﻢ‬
‫اﻣﺎ در ﻣﺤﺒﺖ ﻫﻴﭽﻜﺪام از آﻧﺎن اﻓﺮاط ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬و ﻧﻪ از ﻫﻴﭽﻜﺪام‬
 ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬ ‫‪32‬‬

‫آﻧﺎن ﺑﻴﺰاري ﻣﻲ ﺟﻮﻳﻴﻢ‪ .‬ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ آﻧﺎن ﺑﻐﺾ ﺑﻮرزد و از آﻧﺎن‬

‫ﺟﺰ ﺑﻪ ﺧﻴﺮ و ﻧﻴﻜﻲ ﻳﺎد ﻛﻨﺪ ﺑﺎ او ﺑﻐﺾ ﻣﻲ ورزﻳﻢ‪ .‬ﻣﺎ ﺻﺤﺎﺑﻪ را‬
‫ﺟﺰ ﺑﻪ ﺧﻴﺮ و ﻧﻴﻜﻲ ﻳﺎد ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﻣﺤﺒﺖ ﺻﺤﺎﺑﻪ دﻳﻦ و اﻳﻤﺎن و‬
‫اﺣﺴﺎن و ﺑﻐﺾ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻛﻔﺮ و ﻧﻔﺎق و ﻃﻐﻴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -94‬ﻣﺎ ﺧﻼﻓﺖ را ﺑﻌﺪ از رﺳﻮل ﺧﺪا ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وآﻟﻪ وﺳﻠﻢ اوﻻ‬
‫ﺑﺮاي اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺻﺪﻳﻖ رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻪ اﺛﺒﺎت ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ و اﻳﺸﺎن را از‬
‫ﻫﻤﺔ اﻣﺖ اﻓﻀﻞ و ﺑﺮﺗﺮ و ﻣﻘﺪم ﻣﻲ داﻧﻴﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻋﻤﺮ ﻓﺎروق‬
‫رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻪ ﺳﭙﺲ ﻋﺜﻤﺎن ذي اﻟﻨﻮرﻳﻦ رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻪ و ﺳﭙﺲ‬
‫ﻋﻠﻲ اﺑﻦ اﺑﻲ ﻃﺎﻟﺐ رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻪ ﻫﻤﺔ اﻳﻨﻬﺎ ﺧﻠﻔﺎي راﺷﺪﻳﻦ ﻳﻌﻨﻲ‬
‫رﺳﺘﮕﺎران و اﻣﺎﻣﺎن راﻫﻴﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -95‬ﻋﺸﺮه ﻣﺒﺸﺮه ﻳﻌﻨﻲ ده ﻧﻔﺮي ﻛﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و آﻟﻪ‬
‫وﺳﻠﻢ از آﻧﺎن ﻧﺎم ﺑﺮده و ﺑﻪ آﻧﺎن ﻣﮋده ﺑﻬﺸﺖ داده ﻣﺎ ﮔﻮاﻫﻲ ﻣﻲ‬
‫دﻫﻴﻢ ﻛﻪ ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وآﻟﻪ وﺳﻠﻢ ﻣﮋده‬
‫داده اﻧﺪ آﻧﺎن اﻫﻞ ﺑﻬﺸﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﻗﻮل و ﻓﺮﻣﻮده اﻳﺸﺎن ﻛﺎﻣﻼ‬
‫ﺣﻖ اﺳﺖ و آﻧﺎن ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ از‪:‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺻﺪﻳﻖ و ﻋﻤﺮ ﻓﺎروق و ﻋﺜﻤﺎن ذي اﻟﻨﻮرﻳﻦ و ﻋﻠﻲ ﻣﺮﺗﻀﻲ‬
‫و ﻃﻠﺤﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ و زﺑﻴﺮ ﺑﻦ اﻟﻌﻮام و ﺳﻌﺪ اﺑﻦ اﺑﻲ وﻗﺎص و‬
‫ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ زﻳﺪ و ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف و )أﻣﻴﻦ اﻣﺖ( أﺑﻮﻋﺒﻴﺪه‬
‫ﺑﻦ ﺟﺮاح اﺳﺖ‪ .‬رﺿﻲ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻋﻨﻬﻢ أﺟﻤﻌﻴﻦ‪.‬‬
 ‫‪33‬‬ ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬

‫‪ -96‬ﻫﺮﻛﺲ در ﺑﺎرة ﺻﺤﺎﺑﻪ رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وآﻟﻪ وﺳﻠﻢ و‬

‫ازواج ﻃﺎﻫﺮات از ﻫﺮ ﻧﺎﭘﺎﻛﻲ و ذرﻳﺔ ﻣﻘﺪس اﻳﺸﺎن از ﻫﺮ ﭘﻠﻴﺪي‬
‫ﺳﺨﻦ ﻧﻴﻚ ﺑﮕﻮﻳﺪ از ﻧﻔﺎق ﭘﺎك ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -97‬ﻋﻠﻤﺎي ﺳﻠﻒ از ﺳﺎﺑﻘﻴﻦ و ﺗﺎﺑﻌﻴﻦ ﺑﻌﺪ از آﻧﺎن اﻫﻞ ﺧﻴﺮ و أﺛﺮ و‬
‫اﻫﻞ ﻓﻘﻪ و ﻧﻈﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺟﺰ ﺑﻪ ﻧﻴﻜﻲ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻳﺎد ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﻫﺮ ﻛﺲ از‬
‫آﻧﺎن ﺑﻪ ﺑﺪي ﻳﺎد ﻛﻨﺪ او ﺑﺮ ﻏﻴﺮ از راه ﻣﺆﻣﻨﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان از اوﻟﻴﺎء ﺑﺮﺗﺮﻧﺪ‬

‫‪ -98‬ﻣﺎ ﻫﻴﭽﻜﺪام از اوﻟﻴﺎء و دوﺳﺘﺎن ﺧﺪا را ﺑﻪ ﻫﻴﭽﻴﻚ از اﻧﺒﻴﺎء ﻋﻠﻴﻬﻢ‬
‫اﻟﺴﻼم ﺑﺮﺗﺮي ﻧﻤﻲ دﻫﻴﻢ و ﻋﻘﻴﺪه دارﻳﻢ ﻛﻪ ﻳﻚ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ از ﺗﻤﺎم‬
‫أوﻟﻴﺎء أﻓﻀﻞ و ﺑﺮﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -99‬ﺑﻪ ﻛﺮاﻣﺎت اوﻟﻴﺎء و رواﻳﺎت ﺻﺤﻴﺢ آﻧﺎن ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ راوﻳﺎن‬
‫ﻣﻮﺛﻮق و ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﻳﻤﺎن دارﻳﻢ‪.‬‬

‫اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﻗﻴﺎﻣﺖ‬

‫‪ -100‬ﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻼﻣﺎت ﻗﻴﺎﻣﺖ اﻳﻤﺎن دارﻳﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺮوج دﺟﺎل و ﻧﺰول‬
‫ﻋﻴﺴﻲ ﺑﻦ ﻣﺮﻳﻢ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم از آﺳﻤﺎن‪ ،‬و ﻃﻠﻮع ﺧﻮرﺷﻴﺪ از‬
‫ﻣﻐﺮب‪ ،‬و ﺧﺮوج داﺑﺔ اﻷرض از ﺟﺎﻳﮕﺎﻫﺶ‪.‬‬
 ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬ ‫‪34‬‬

‫ﺗﺼﺪﻳﻖ ﺟﺎدوﮔﺮان و ﻓﺎلﺑﻴﻨﺎن روا ﻧﻴﺴﺖ‬

‫‪ -101‬ﺣﺮف ﻫﻴﭻ ﻓﺎﻟﺒﻴﻦ و ﻛﻒ ﺑﻴﻦ و ﺣﺮف ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﭼﻴﺰي‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ و اﺟﻤﺎع اﻣﺖ ادﻋﺎ ﻛﻨﺪ را ﺗﺼﺪﻳﻖ‬
‫ﻧﻤﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫‪ -102‬ﺟﻤﺎﻋﺖ و اﺗﺤﺎد را ﺣﻖ و ﺻﻮاب و ﺗﻔﺮﻗﻪ و اﺧﺘﻼف را‬
‫ﮔﻤﺮاﻫﻲ و ﻋﺬاب ﻣﻲ داﻧﻴﻢ‪.‬‬

‫اﺳﻼم ﺗﻨﻬﺎ دﻳﻦ )ﺑﺮﺣﻖ( ﻧﺰد اﷲ اﺳﺖ‬

‫‪ -103‬دﻳﻦ ﻛﺎﻣﻞ و ﻣﻘﺒﻮل و ﭘﺎﻳﺪار اﷲ در زﻣﻴﻦ و آﺳﻤﺎن ﻓﻘﻂ ﻳﻜﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻳﻦ اﺳﻼم اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪) :‬ﺇﻥ ﺍﻟﺪیﻦ ﻋﻨﺪ ﺍﷲ ﺍﻹﺳﻼﻡ( ﺁﻝ ﻋﻤﺮﺍﻥ‬
‫‪» ۱۹‬و ﻳﻘﻴﻨﺎ دﻳﻦ ﻣﻘﺒﻮل در ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﻼم اﺳﺖ«‪.‬‬
‫و ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪) :‬ﻭ ﺭﺿیﺖ ﻟﮑﻢ ﺍﻹﺳﻼﻡ ﺩیﻨﺎ( )و ﺑﻪ اﺳﻼم ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان دﻳﻦ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ راﺿﻲ ﺷﺪم(‪.‬‬
‫‪ -104‬دﻳﻦ اﺳﻼم ﺑﻴﻦ اﻓﺮاط و ﺗﻔﺮﻳﻂ ﻳﺎ زﻳﺎده روي و ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ و ﺑﻴﻦ‬
‫ﺗﺸﺒﻴﻪ و ﺗﻌﻄﻴﻞ و ﺑﻴﻦ ﺟﺒﺮ و ﻗﺪر و ﺑﻴﻦ ﺧﻮﺷﺒﺎوري و ﻧﺎ اﻣﻴﺪي‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪35‬‬ ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬

‫ﭘﺎﻳﺎن‬
‫‪ -105‬ﭘﺲ ﻇﺎﻫﺮ و ﺑﺎﻃﻦ دﻳﻦ و ﻋﻘﻴﺪة ﻣﺎ ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ و ﻣﺎ از ﻫﺮ ﻛﺴﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎ آﻧﭽﻪ ذﻛﺮ ﻛﺮدﻳﻢ و ﺑﻴﺎن ﻧﻤﻮدﻳﻢ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻛﻨﺪ از او ﺑﻪ‬
‫ﭘﻴﺸﮕﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻴﺰاري ﻣﻲ ﺟﻮﻳﻴﻢ‪.‬‬
‫و از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﺎ را ﺑﺮ اﻳﻤﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺪارد و‬
‫ﺧﺎﺗﻤﺔ ﻣﺎ را ﺑﺎ اﻳﻤﺎن ﺑﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫و ﻣﺎ را از ﻫﻮا و ﻫﻮس ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و آراء و ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻣﺘﻔﺮق و‬
‫ﻣﺬاﻫﺐ ﻣﻨﺤﺮف ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺸﺒﻬﻪ و ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ و ﺟﻬﻤﻴﻪ و ﺟﺒﺮﻳﻪ و‬
‫ﻗﺪرﻳﻪ و دﻳﮕﺮان ﻛﻪ ﺑﺎ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ و ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻛﺮده و ﺑﺎ‬
‫اﻫﻞ ﺿﻼﻟﺖ و ﮔﻤﺮاﻫﻲ ﻫﻢ ﭘﻴﻤﺎن ﺷﺪه اﻧﺪ ﻣﺤﻔﻮظ ﺑﺪارد‪ ،‬ﻣﺎ از‬
‫ﻫﻤﺔ اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻴﺰارﻳﻢ و آﻧﺎن در ﻧﺰد ﻣﺎ ﮔﻤﺮاه و ﻣﻨﺤﺮف ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻔﺎﻇﺖ و ﺗﻮﻓﻴﻖ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺎﻳﺎن ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺘﻦ ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬

‫ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﻴﺪري ﻏﻔﺮاﷲ ﻟﻪ‬
‫ﻣﻬﺮﻣﺎه ‪ 1388‬ش‪ .‬ﺷﻮال ‪ 1430‬ﻫـ ق ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره‬
 ‫ﻣﺘﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻋﻘﻴﺪة ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬

‫ﺍﳌﻘﺪﻣﺔ‬
‫ﺑﺴﻢ ﺍﷲ ﺍﻟﺮﲪﻦ ﺍﻟﺮﺣﻴﻢ ﻭﺑﻪ ﻧﺴﺘﻌﲔ‪ ،‬ﺍﳊﻤﺪ ﷲ ﺭﺏ ﺍﻟﻌﺎﳌﲔ‪(١٧/.) .‬‬
‫ﻗﺎﻝ ﺍﻟﻌﻼﻣﺔ ﺣﺠﺔ ﺍﻹﺳﻼﻡ ﺃﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﺍﻟﻮﺭﺍﻕ ﺍﻟﻄﺤﺎﻭﻱ ﲟﺼﺮ ﺭﲪﻪ ﺍﷲ‪:‬‬
‫ﻫﺬﺍ ﺫﻛﺮ ﺑﻴﺎﻥ ﻋﻘﻴﺪﺓ ﺃﻫﻞ ﺍﻟﺴﻨﺔ ﻭﺍﳉﻤﺎﻋﺔ‪ ،‬ﻋﻠﻰ ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻬﺎﺀ ﺍﳌﻠﺔ‪ :‬ﺃﰊ‬
‫ﺣﻨﻴﻔﺔ ﺍﻟﻨﻌﻤﺎﻥ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﺍﻟﻜﻮﰲ‪ ،‬ﻭﺃﰊ ﻳﻮﺳﻒ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺑﻦ ﺇﺑﺮﺍﻫﻴﻢ‬
‫ﺍﻷﻧﺼﺎﺭﻱ‪ ،‬ﻭﺃﰊ ﻋﺒﺪﺍﷲ ﳏﻤﺪ ﺑﻦ ﺍﳊﺴﻦ ﺍﻟﺸﻴﺒﺎﱐ ﺭﺿﻮﺍﻥ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﺃﲨﻌﲔ؛‬
‫ﻭﻣﺎ ﻳﻌﺘﻘﺪﻭﻥ ﻣﻦ ﺃﺻﻮﻝ ﺍﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻭﻳﺪﻳﻨﻮﻥ ﺑﻪ ﺭﺏ ﺍﻟﻌﺎﳌﲔ‪.‬‬

‫ﺍﻹﳝﺎﻥ ﺑﺎﷲ ﺗﻌﺎﱃ‪:‬‬

‫ﻧﻘﻮﻝ ﰲ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺍﷲ ﻣﻌﺘﻘﺪﻳﻦ ﺑﺘﻮﻓﻴﻖ ﺍﷲ‪ :‬ﺇﻥ ﺍﷲ ﻭﺍﺣﺪ ﻻ ﺷﺮﻳﻚ ﻟﻪ‬
‫)‪ ،(١٨/٠‬ﻭﻻ ﺷﻲﺀ ﻣﺜﻠﻪ‪ ،‬ﻭﻻ ﺷﻲﺀ ﻳﻌﺠﺰﻩ‪ ،‬ﻭﻻ ﺇﻟﻪ ﻏﲑﻩ ‪(١٩/٠) .‬‬
‫ﻗﺪﱘ ﺑﻼ ﺍﺑﺘﺪﺍﺀ‪ ،‬ﺩﺍﺋﻢ ﺑﻼ ﺍﻧﺘﻬﺎﺀ‪ ،‬ﻻ ﻳﻔﲎ ﻭﻻ ﻳﺒﻴﺪ‪ ،‬ﻭﻻ ﻳﻜﻮﻥ ﺇﻻ ﻣﺎ ﻳﺮﻳﺪ ‪.‬‬
‫ﻻ ﺗﺒﻠﻐﻪ ﺍﻷﻭﻫﺎﻡ‪ ،‬ﻭﻻ ﺗﺪﺭﻛﻪ ﺍﻷﻓﻬﺎﻡ‪ ،‬ﻭﻻ ﻳﺸﺒﻪ ﺍﻷﻧﺎﻡ‪ ،‬ﺣﻲ ﻻ ﳝﻮﺕ‪ ،‬ﻗﻴﻮﻡ‬
‫ﻻ ﻳﻨﺎﻡ ‪(٢٠ /) .‬‬
‫ﺧﺎﻟﻖ ﺑﻼ ﺣﺎﺟﺔ‪ ،‬ﺭﺍﺯﻕ ﺑﻼ ﻣﺆﻧﺔ‪ ،‬ﳑﻴﺖ ﺑﻼ ﳐﺎﻓﺔ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻼ ﻣﺸﻘﺔ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﺯﺍﻝ ﺑﺼﻔﺎﺗﻪ ﻗﺪﳝﺎ ﻗﺒﻞ ﺧﻠﻘﻪ‪ ،‬ﱂ ﻳﺰﺩﺩ ﺑﻜﻮﻬﻧﻢ ﺷﻴﺌﺎ ﱂ ﻳﻜﻦ ﻗﺒﻠﻬﻢ ﻣﻦ‬
‫ﺻﻔﺎﺗﻪ‪ ،‬ﻭﻛﻤﺎ ﻛﺎﻥ ﺑﺼﻔﺎﺗﻪ ﺃﺯﻟﻴﺎ ﻛﺬﻟﻚ ﻻ ﻳﺰﺍﻝ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺃﺑﺪﻳﺎ‪.‬‬
 ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬ ‫‪38‬‬

‫ﻟﻴﺲ ﺑﻌﺪ ﺧﻠﻖ ﺍﳋﻠﻖ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩ ﺍﺳﻢ ﺍﳋﺎﻟﻖ‪ ،‬ﻭﻻ ﺑﺈﺣﺪﺍﺙ ﺍﻟﱪﻳﺔ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩ ﺍﺳﻢ‬
‫ﺍﻟﺒﺎﺭﻱ‪.‬‬
‫ﻟﻪ ﻣﻌﲎ ﺍﻟﺮﺑﻮﺑﻴﺔ ﻭﻻ ﻣﺮﺑﻮﺏ‪ ،‬ﻭﻣﻌﲎ ﺍﳋﺎﻟﻘﻴﺔ ﻭﻻ ﳐﻠﻮﻕ‪.‬‬
‫ﻭﻛﻤﺎ ﺃﻧﻪ ﳏﻴﻲ ﺍﳌﻮﺗﻰ ﺑﻌﺪﻣﺎ ﺃﺣﻴﺎﻫﻢ ﺍﺳﺘﺤﻖ ﻫﺬﺍ ﺍﻻﺳﻢ ﻗﺒﻞ ﺇﺣﻴﺎﺋﻬﻢ‪،‬‬
‫ﻛﺬﻟﻚ ﺍﺳﺘﺤﻖ ﺍﺳﻢ ﺍﳋﺎﻟﻖ ﻗﺒﻞ ﺇﻧﺸﺎﺋﻬﻢ‪.‬‬
‫ﺫﻟﻚ ﺑﺄﻧﻪ ﻋﻠﻰ ﻛﻞ ﺷﻲﺀ ﻗﺪﻳﺮ‪ ،‬ﻭﻛﻞ ﺷﻲﺀ ﺇﻟﻴﻪ )‪ (٢١ /٠‬ﻓﻘﲑ‪ ،‬ﻭﻛﻞ ﺃﻣﺮ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ ﻳﺴﲑ‪ ،‬ﻻ ﳛﺘﺎﺝ ﺇﱃ ﺷﻲﺀ‪) ،‬ﻟﻴﺲ ﻛﻤﺜﻠﻪ ﺷﻲﺀ‪ ،‬ﻭﻫﻮ ﺍﻟﺴﻤﻴﻊ ﺍﻟﺒﺼﲑ( ‪.‬‬
‫ﺧﻠﻖ ﺍﳋﻠﻖ ﺑﻌﻠﻤﻪ‪ ،‬ﻭﻗﺪﺭ ﳍﻢ ﺃﻗﺪﺍﺭﺍ‪ ،‬ﻭﺿﺮﺏ ﳍﻢ ﺁﺟﺎﻻ‪.‬‬
‫ﻒ ﻋﻠﻴﻪ ﺷﻲﺀ ﻗﺒﻞ ﺃﻥ ﳜﻠﻘﻬﻢ‪ ،‬ﻭﻋﻠﻢ ﻣﺎ ﻫﻢ ﻋﺎﻣﻠﻮﻥ ﻗﺒﻞ ﺃﻥ ﳜﻠﻘﻬﻢ‪،‬‬ ‫ﱂﳜ َ‬
‫ﻭﺃﻣﺮﻫﻢ ﺑﻄﺎﻋﺘﻪ‪ ،‬ﻭﻬﻧﺎﻫﻢ ﻋﻦ ﻣﻌﺼﻴﺘﻪ‪.‬‬
‫ﻭﻛﻞ ﺷﻲﺀ ﳚﺮﻱ ﺑﺘﻘﺪﻳﺮﻩ ﻭﻣﺸﻴﺌﺘﻪ‪ ،‬ﻭﻣﺸﻴﺌﺘﻪ ﺗﻨﻔﺬ ﻻ ﻣﺸﻴﺌﺔ ﻟﻠﻌﺒﺎﺩ ﺇﻻ ﻣﺎ ﺷﺎﺀ‬
‫ﳍﻢ‪ ،‬ﻓﻤﺎ ﺷﺎﺀ ﳍﻢ ﻛﺎﻥ‪ ،‬ﻭﻣﺎ ﱂ ﻳﺸﺄ ﱂ ﻳﻜﻦ‪(٢٢ /٠) .‬‬
‫ﻳﻬﺪﻱ ﻣﻦ ﻳﺸﺎﺀ‪ ،‬ﻭﻳﻌﺼﻢ ﻭﻳﻌﺎﰲ ﻓﻀﻼ‪ ،‬ﻭﻳﻀﻞ ﻣﻦ ﻳﺸﺎﺀ‪ ،‬ﻭﳜﺬﻝ ﻭﻳﺒﺘﻠﻲ‬
‫ﻋﺪﻻ‪ ،‬ﻭﻛﻠﻬﻢ ﻳﺘﻘﻠﺒﻮﻥ ﰲ ﻣﺸﻴﺌﺘﻪ ﺑﲔ ﻓﻀﻠﻪ ﻭﻋﺪﻟﻪ‪.‬‬
‫ﻭﻫﻮ ﻣﺘﻌﺎﻝ ﻋﻦ ﺍﻷﺿﺪﺍﺩ ﻭﺍﻷﻧﺪﺍﺩ‪ ،‬ﻻ ﺭﺍ ﱠﺩ ﻟﻘﻀﺎﺋﻪ‪ ،‬ﻭﻻ ﻣﻌﻘﺐ ﳊﻜﻤﻪ‪ ،‬ﻭﻻ‬
‫ﻏﺎﻟﺐ ﻷﻣﺮﻩ‪.‬‬
‫ﺁﻣﻨﺎ ﺑﺬﻟﻚ ﻛﻠﻪ‪ ،‬ﻭﺃﻳﻘﻨﺎ ﺃﻥ ﻛﻼ ﻣﻦ ﻋﻨﺪﻩ‪.‬‬
 ‫‪39‬‬ ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬

‫ﺍﻹﳝﺎﻥ ﺑﻨﺒﻮﺓ ﺍﻟﻨﱯ ﳏﻤﺪ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ‪:‬‬

‫ﻭﺃﻥ ﳏﻤﺪﺍ ﻋﺒﺪﻩ ﺍﳌﺼﻄﻔﻰ‪ ،‬ﻭﻧﺒﻴﻪ ﺍﺠﻤﻟﺘﱮ‪ ،‬ﻭﺭﺳﻮﻟﻪ ﺍﳌﺮﺗﻀﻰ‪ ،‬ﻭﺃﻧﻪ ﺧﺎﰎ‬
‫ﺍﻷﻧﺒﻴﺎﺀ‪ ،‬ﻭﺇﻣﺎﻡ ﺍﻷﺗﻘﻴﺎﺀ‪ ،‬ﻭﺳﻴﺪ ﺍﳌﺮﺳﻠﲔ‪ ،(٢٣ /٠) ،‬ﻭﺣﺒﻴﺐ ﺭﺏ ﺍﻟﻌﺎﳌﲔ‪،‬‬
‫ﻭﻛﻞ ﺩﻋﻮﻯ ﺍﻟﻨﺒﻮﺓ ﺑﻌﺪﻩ ﻓ َﻐﻲﱞ ﻭﻫﻮﻯ‪ (٢٤ /٠) ،‬ﻭﻫﻮ ﺍﳌﺒﻌﻮﺙ ﺇﱃ ﻋﺎﻣﺔ‬
‫ﺍﳉﻦ‪ ،‬ﻭﻛﺎﻓﺔ ﺍﻟﻮﺭﻯ‪ ،‬ﺑﺎﳊﻖ ﻭﺍﳍﺪﻯ‪ ،‬ﻭﺑﺎﻟﻨﻮﺭ ﻭﺍﻟﻀﻴﺎﺀ‪.‬‬

‫ﺍﻹﳝﺎﻥ ﺑﺎﻟﻘﺮﺁﻥ ﺍﻟﻜﺮﱘ‪:‬‬

‫ﻭﺇﻥ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻛﻼﻡ ﺍﷲ‪ ،‬ﻣﻨﻪ ﺑﺪﺍ ﺑﻼ ﻛﻴﻔﻴﺔ ﻗﻮﻻ‪ ،‬ﻭﺃﻧﺰﻟﻪ ﻋﻠﻰ ﺭﺳﻮﻟﻪ ﻭﺣﻴﺎ‪،‬‬
‫ﻭﺻﺪﻗﻪ ﺍﳌﺆﻣﻨﻮﻥ ﻋﻠﻰ ﺫﻟﻚ ﺣﻘﺎ‪ ،‬ﻭﺃﻳﻘﻨﻮﺍ ﺃﻧﻪ ﻛﻼﻡ ﺍﷲ ﺗﻌﺎﱃ ﺑﺎﳊﻘﻴﻘﺔ‪ ،‬ﻟﻴﺲ‬
‫ﲟﺨﻠﻮﻕ ﻛﻜﻼﻡ ﺍﻟﱪﻳﺔ‪ ،‬ﻓﻤﻦ ﲰﻌﻪ ﻓﺰﻋﻢ ﺃﻧﻪ ﻛﻼﻡ ﺍﻟﺒﺸﺮ ﻓﻘﺪ ﻛﻔﺮ‪ ،‬ﻭﻗﺪ ﺫﻣﻪ‬
‫ﺍﷲ ﻭﻋﺎﺑﻪ‪ ،‬ﻭﺃﻭﻋﺪﻩ ﺑﺴﻘﺮ‪ ،‬ﺣﻴﺚ ﻗﺎﻝ ﺗﻌﺎﱃ‪) :‬ﺳﺄﺻﻠﻴﻪ ﺳﻘﺮ (‪ ،‬ﻓﻠﻤﺎ ﺃﻭﻋﺪ ﺍﷲ‬
‫ﺑﺴﻘﺮ ﳌﻦ ﻗﺎﻝ‪) :‬ﺇﻥ ﻫﺬﺍ ﺇﻻ ﻗﻮﻝ ﺍﻟﺒﺸﺮ ( ﻋﻠﻤﻨﺎ ﻭﺃﻳﻘﻨﺎ ﺃﻧﻪ ﻗﻮﻝ ﺧﺎﻟﻖ ﺍﻟﺒﺸﺮ‪،‬‬
‫ﻭﻻ ﻳﺸﺒﻪ ﻗﻮﻝ ﺍﻟﺒﺸﺮ‪(٢٥ /٠) .‬‬

‫ﻛﻔﺮ ﻣﻦ ﻗﺎﻝ ﺑﺎﻟﺘﺸﺒﻴﻪ‪:‬‬

‫ﻭﻣﻦ ﻭﺻﻒ ﺍﷲ ﲟﻌﲎ ﻣﻦ ﻣﻌﺎﱐ ﺍﻟﺒﺸﺮ ﻓﻘﺪ ﻛﻔﺮ‪ (٢٦ /٠) ،‬ﻓﻤﻦ ﺃﺑﺼﺮ ﻫﺬﺍ‬
‫ﺍﻋﺘﱪ‪ ،‬ﻭﻋﻦ ﻣﺜﻞ ﻗﻮﻝ ﺍﻟﻜﻔﺎﺭ ﺍﻧﺰﺟﺮ‪ ،‬ﻭﻋﻠﻢ ﺃﻧﻪ ﺑﺼﻔﺎﺗﻪ ﻟﻴﺲ ﻛﺎﻟﺒﺸﺮ‪.‬‬
 ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬ ‫‪40‬‬

‫ﺭﺅﻳﺔ ﺍﷲ ﺣﻖ‪:‬‬
‫ﻭﺍﻟﺮﺅﻳﺔ ﺣﻖ ﻷﻫﻞ ﺍﳉﻨﺔ ﺑﻐﲑ ﺇﺣﺎﻃﺔ ﻭﻻ ﻛﻴﻔﻴﺔ‪ ،‬ﻛﻤﺎ ﻧﻄﻖ ﺑﻪ ﻛﺘﺎﺏ ﺭﺑﻨﺎ‪:‬‬
‫)ﻭﺟﻮﻩ ﻳﻮﻣﺌﺬ ﻧﺎﺿﺮﺓ ﺇﱃ ﺭﻬﺑﺎ ﻧﺎﻇﺮﺓ(‪ ،‬ﻭﺗﻔﺴﲑﻩ ﻋﻠﻰ ﻣﺎ ﺃﺭﺍﺩﻩ ﺍﷲ ﺗﻌﺎﱃ ﻭ َﻋِﻠﻤَﻪ‪،‬‬
‫ﻭﻛﻞ ﻣﺎ ﺟﺎﺀ ﰲ ﺫﻟﻚ ﻣﻦ ﺍﳊﺪﻳﺚ ﺍﻟﺼﺤﻴﺢ ﻋﻦ ﺍﻟﺮﺳﻮﻝ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ﻭﺳﻠﻢ ﻓﻬﻮ ﻛﻤﺎ ﻗﺎﻝ‪ ،‬ﻭﻣﻌﻨﺎﻩ ﻋﻠﻰ ﻣﺎ ﺃﺭﺍﺩ ﻻ ﻧﺪﺧﻞ ﰲ ﺫﻟﻚ ﻣﺘﺄﻭﻟﲔ )‪/٠‬‬
‫‪ (٢٧‬ﺑﺂﺭﺍﺋﻨﺎ‪ ،‬ﻭﻻ ﻣﺘﻮﳘﲔ ﺑﺄﻫﻮﺍﺋﻨﺎ‪ ،‬ﻓﺈﻧﻪ ﻣﺎ ﺳﻠﻢ ﰲ ﺩﻳﻨﻪ ﺇﻻ ﻣﻦ ﺳﻠﱠﻢ ﷲ ﻋﺰ‬
‫ﻭﺟﻞ ﻭﻟﺮﺳﻮﻟﻪ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ‪ ،‬ﻭ َﺭ ﱠﺩ ِﻋﻠﹾﻢ ﻣﺎ ﺍﺷﺘﺒﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﺇﱃ ﻋﺎﳌﻪ‪.‬‬
‫ﻭﻻ ﻳﺜﺒﺖ ﻗﺪﻡ ﺍﻹﺳﻼﻡ ﺇﻻ ﻋﻠﻰ ﻇﻬﺮ ﺍﻟﺘﺴﻠﻴﻢ ﻭﺍﻻﺳﺘﺴﻼﻡ‪ ،‬ﻓﻤﻦ ﺭﺍﻡ ِﻋ ﹾﻠ َﻢ ﻣﺎ‬
‫ُﺣﻈِﺮ ﻋﻨﻪ ﻋﻠﻤﻪ‪ ،‬ﻭﱂ ﻳﻘﻨﻊ ﺑﺎﻟﺘﺴﻠﻴﻢ ﻓﻬﻤﻪ‪ ،‬ﺣﺠﺒﻪ ﻣﺮﺍﻣﻪ ﻋﻦ ﺧﺎﻟﺺ ﺍﻟﺘﻮﺣﻴﺪ‪،‬‬
‫ﻭﺻﺎﰲ ﺍﳌﻌﺮﻓﺔ‪ ،‬ﻭﺻﺤﻴﺢ ﺍﻹﳝﺎﻥ‪ ،‬ﻓﻴﺘﺬﺑﺬﺏ ﺑﲔ ﺍﻟﻜﻔﺮ ﻭﺍﻹﳝﺎﻥ‪ ،‬ﻭﺍﻟﺘﺼﺪﻳﻖ‬
‫ﻭﺍﻟﺘﻜﺬﻳﺐ‪ ،‬ﻭﺍﻹﻗﺮﺍﺭ ﻭﺍﻹﻧﻜﺎﺭ‪ ،‬ﻣﻮﺳﻮﺳﺎ ﺗﺎﺋﻬﺎ‪ ،‬ﺯﺍﺋﻐﺎ ﺷﺎﻛﺎ‪ ،‬ﻻ ﻣﺆﻣﻨﺎ‬
‫ﻣﺼﺪﻗﺎ‪ ،‬ﻭﻻ ﺟﺎﺣﺪﺍ ﻣﻜﺬﺑﺎ‪.‬‬
‫ﻭﻻ ﻳﺼﺢ ﺍﻹﳝﺎﻥ ﺑﺎﻟﺮﺅﻳﺔ ﻷﻫﻞ ﺩﺍﺭ ﺍﻟﺴﻼﻡ ﳌﻦ ﺍﻋﺘﱪﻫﺎ ﻣﻨﻬﻢ ﺑﻮﻫﻢ‪ ،‬ﺃﻭ ﺗﺄﻭﳍﺎ‬
‫ﺑﻔﻬﻢ‪ ،‬ﺇﺫﺍ ﻛﺎﻥ ﺗﺄﻭﻳﻞ ﺍﻟﺮﺅﻳﺔ ﻭﺗﺄﻭﻳﻞ )‪ (٢٨ /٠‬ﻛﻞ ﻣﻌﲎ ﻳﻀﺎﻑ ﺇﱃ ﺍﻟﺮﺑﻮﺑﻴﺔ‬
‫ﺑﺘﺮﻙ ﺍﻟﺘﺄﻭﻳﻞ ﻭﻟﺰﻭﻡ ﺍﻟﺘﺴﻠﻴﻢ‪ ،‬ﻭﻋﻠﻴﻪ ﺩﻳﻦ ﺍﳌﺴﻠﻤﲔ‪.‬‬
‫ﻕ ﺍﻟﻨﻔﻲ ﻭﺍﻟﺘﺸﺒﻴﻪ ﺯﻝ ﻭﱂ ﻳﺼﺐ ﺍﻟﺘﱰﻳﻪ‪ ،‬ﻓﺈﻥ ﺭﺑﻨﺎ ﺟﻞ ﻭﻋﻼ‬ ‫ﻭﻣﻦ ﱂ ﻳﺘ َﻮ ﱠ‬
‫ﻣﻮﺻﻮﻑ ﺑﺼﻔﺎﺕ ﺍﻟﻮﺣﺪﺍﻧﻴﺔ‪ ،‬ﻣﻨﻌﻮﺕ ﺑﻨﻌﻮﺕ ﺍﻟﻔﺮﺩﺍﻧﻴﺔ‪ ،‬ﻟﻴﺲ ﰲ ﻣﻌﻨﺎﻩ ﺃﺣﺪ‬
‫ﻣﻦ ﺍﻟﱪﻳﺔ‪.‬‬
 ‫‪41‬‬ ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬

‫ﻭﺗﻌﺎﱃ ﻋﻦ ﺍﳊﺪﻭﺩ ﻭﺍﻟﻐﺎﻳﺎﺕ‪ ،‬ﻭﺍﻷﺭﻛﺎﻥ ﻭﺍﻷﻋﻀﺎﺀ ﻭﺍﻷﺩﻭﺍﺕ‪ ،‬ﻻ ﲢﻮﻳﻪ‬

‫ﺍﳉﻬﺎﺕ ﺍﻟﺴﺖ ﻛﺴﺎﺋﺮ ﺍﳌﺒﺘﺪﻋﺎﺕ‪(٢٩ /٠) .‬‬

‫ﺍﻹﳝﺎﻥ ﺑﺎﻹﺳﺮﺍﺀ ﻭﺍﳌﻌﺮﺍﺝ‪:‬‬

‫ﻭﺍﳌﻌﺮﺍﺝ ﺣﻖ‪ ،‬ﻭﻗﺪ ﺃﺳﺮﻯ ﺑﺎﻟﻨﱯ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ‪ ،‬ﻭﻋﺮﺝ ﺑﺸﺨﺼﻪ ﰲ‬
‫ﺍﻟﻴﻘﻈﺔ ﺇﱃ ﺍﻟﺴﻤﺎﺀ‪ ،‬ﰒ ﺇﱃ ﺣﻴﺚ ﺷﺎﺀ ﺍﷲ ﻣﻦ ﺍﻟﻌﻼ‪ ،‬ﻭﺃﻛﺮﻣﻪ ﺍﷲ ﲟﺎ ﺷﺎﺀ‪،‬‬
‫ﻭﺃﻭﺣﻰ ﺇﻟﻴﻪ ﻣﺎ ﺃﻭﺣﻰ‪) ،‬ﻣﺎ ﻛﺬﺏ ﺍﻟﻔﺆﺍﺩ ﻣﺎ ﺭﺃﻯ( ﻓﺼﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ ﰲ‬
‫ﺍﻵﺧﺮﺓ ﻭﺍﻷﻭﱃ‪(٣٠ /٠) .‬‬

‫ﺍﻹﳝﺎﻥ ﺑﺎﳊﻮﺽ ﻭﺍﻟﺸﻔﺎﻋﺔ ﻭﺍﳌﻴﺜﺎﻕ‪:‬‬

‫ﻭﺍﳊﻮﺽ ﺍﻟﺬﻱ ﺃﻛﺮﻣﻪ ﺍﷲ ﺗﻌﺎﱃ ﺑﻪ ﻏﻴﺎﺛﺎ ﻷﻣﺘﻪ ﺣﻖ‪.‬‬
‫ﻭﺍﻟﺸﻔﺎﻋﺔ ﺍﻟﱵ ﺍﺩﺧﺮﻫﺎ ﳍﻢ ﺣﻖ‪ ،‬ﻛﻤﺎ ﺭﻭﻱ ﰲ ﺍﻷﺧﺒﺎﺭ‪.‬‬
‫ﻭﺍﳌﻴﺜﺎﻕ ﺍﻟﺬﻱ ﺃﺧﺬﻩ ﺍﷲ ﺗﻌﺎﱃ ﻣﻦ ﺁﺩﻡ ﻭﺫﺭﻳﺘﻪ ﺣﻖ‪(٣١ /٠) .‬‬

‫ﺍﻹﳝﺎﻥ ﺑﻌﻠﻢ ﺍﷲ‪:‬‬

‫ﻭﻗﺪ ﻋﻠﻢ ﺍﷲ ﺗﻌﺎﱃ ﻓﻴﻤﺎ ﱂ ﻳﺰﻝ ﻋﺪﺩ ﻣﻦ ﻳﺪﺧﻞ ﺍﳉﻨﺔ‪ ،‬ﻭﻋﺪﺩ ﻣﻦ ﻳﺪﺧﻞ ﺍﻟﻨﺎﺭ‬
‫ﲨﻠﺔ ﻭﺍﺣﺪﺓ‪ ،‬ﻓﻼ ﻳﺰﺍﺩ ﰲ ﺫﻟﻚ ﺍﻟﻌﺪﺩ ﻭﻻ ﻳﻨﻘﺺ ﻣﻨﻪ‪ ،‬ﻭﻛﺬﻟﻚ ﺃﻓﻌﺎﳍﻢ ﻓﻴﻤﺎ‬
‫ﻋﻠﻢ ﻣﻨﻬﻢ ﺃﻥ ﻳﻔﻌﻠﻮﻩ‪ ،‬ﻭﻛ ﱞﻞ ﻣﻴﺴﺮ ﳌﺎ ﺧﻠﻖ ﻟﻪ‪.‬‬

‫ﺍﻷﻋﻤﺎﻝ ﺑﺎﳋﻮﺍﺗﻴﻢ‪:‬‬
 ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬ ‫‪42‬‬

‫ﻭﺍﻷﻋﻤﺎﻝ ﺑﺎﳋﻮﺍﺗﻴﻢ‪ ،‬ﻭﺍﻟﺴﻌﻴﺪ ﻣﻦ ﺳﻌﺪ ﺑﻘﻀﺎﺀ )‪ (٣٢ /٠‬ﺍﷲ‪ ،‬ﻭﺍﻟﺸﻘﻲ ﻣﻦ‬

‫ﺷﻘﻲ ﺑﻘﻀﺎﺀ ﺍﷲ‪.‬‬

‫ﺍﻹﳝﺎﻥ ﺑﺎﻟﻘﻀﺎﺀ ﻭﺍﻟﻘﺪﺭ‪:‬‬

‫ﻭﺃﺻﻞ ﺍﻟﻘﺪﺭ ﺳﺮ ﺍﷲ ﺗﻌﺎﱃ ﰲ ﺧﻠﻘﻪ‪ ،‬ﱂ ﻳﻄﻠﻊ ﻋﻠﻰ ﺫﻟﻚ ﻣﻠﻚ ﻣﻘﺮﺏ ﻭﻻ ﻧﱯ‬
‫ﻣﺮﺳﻞ‪ ،‬ﻭﺍﻟﺘﻌﻤﻖ ﻭﺍﻟﻨﻈﺮ ﰲ ﺫﻟﻚ ﺫﺭﻳﻌﺔ ﺍﳋﺬﻻﻥ‪ ،‬ﻭﺳﻠﻢ ﺍﳊﺮﻣﺎﻥ‪ ،‬ﻭﺩﺭﺟﺔ‬
‫ﺍﻟﻄﻐﻴﺎﻥ‪ ،‬ﻓﺎﳊﺬﺭ ﻛﻞ ﺍﳊﺬﺭ ﻣﻦ ﺫﻟﻚ ﻧﻈﺮﺍ ﻭﻓﻜﺮﺍ ﻭﻭﺳﻮﺳﺔ‪ ،‬ﻓﺈﻥ ﺍﷲ ﺗﻌﺎﱃ‬
‫ﻃﻮﻯ ﻋﻠﻢ ﺍﻟﻘﺪﺭ ﻋﻦ ﺃﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻭﻬﻧﺎﻫﻢ ﻋﻦ ﻣﺮﺍﻣﻪ‪ ،‬ﻛﻤﺎ ﻗﺎﻝ ﺍﷲ ﺗﻌﺎﱃ ﰲ ﻛﺘﺎﺑﻪ‪:‬‬
‫)ﻻ ﻳﺴﺄﻝ ﻋﻤﺎ ﻳﻔﻌﻞ ﻭﻫﻢ ﻳﺴﺄﻟﻮﻥ( ﻓﻤﻦ ﺳﺄﻝ‪ِ :‬ﻟ َﻢ ﻓﻌﻞ ؟ )‪ (٣٣ /٠‬ﻓﻘﺪ ﺭﺩ‬
‫ﺣﻜﻢ ﺍﻟﻜﺘﺎﺏ‪ ،‬ﻭﻣﻦ ﺭﺩ ﺣﻜﻢ ﺍﻟﻜﺘﺎﺏ ﻛﺎﻥ ﻣﻦ ﺍﻟﻜﺎﻓﺮﻳﻦ‪(٣٤ /٠) .‬‬
‫ﻓﻬﺬﺍ ﲨﻠﺔ ﻣﺎ ﳛﺘﺎﺝ ﺇﻟﻴﻪ ﻣﻦ ﻫﻮ ﻣﻨﻮﺭ ﻗﻠﺒﻪ ﻣﻦ ﺃﻭﻟﻴﺎﺀ ﺍﷲ ﺗﻌﺎﱃ‪ ،‬ﻭﻫﻲ ﺩﺭﺟﺔ‬
‫ﺍﻟﺮﺍﺳﺨﲔ ﰲ ﺍﻟﻌﻠﻢ؛ ﻷﻥ ﺍﻟﻌﻠﻢ ﻋﻠﻤﺎﻥ‪ :‬ﻋﻠﻢ ﰲ ﺍﳋﻠﻖ ﻣﻮﺟﻮﺩ‪ ،‬ﻭﻋﻠﻢ ﰲ‬
‫ﺍﳋﻠﻖ ﻣﻔﻘﻮﺩ‪ ،‬ﻓﺈﻧﻜﺎﺭ ﺍﻟﻌﻠﻢ ﺍﳌﻮﺟﻮﺩ ﻛﻔﺮ‪ ،‬ﻭﺍﺩﻋﺎﺀ ﺍﻟﻌﻠﻢ ﺍﳌﻔﻘﻮﺩ ﻛﻔﺮ‪ ،‬ﻭﻻ‬
‫ﻳﺜﺒﺖ ﺍﻹﳝﺎﻥ ﺇﻻ ﺑﻘﺒﻮﻝ ﺍﻟﻌﻠﻢ ﺍﳌﻮﺟﻮﺩ ﻭﺗﺮﻙ ﻃﻠﺐ ﺍﻟﻌﻠﻢ ﺍﳌﻔﻘﻮﺩ‪.‬‬
‫ﻭﻧﺆﻣﻦ ﺑﺎﻟﻠﻮﺡ ﻭﺍﻟﻘﻠﻢ‪ ،‬ﻭﲜﻤﻴﻊ ﻣﺎ ﻓﻴﻪ ﻗﺪ ﺭﻗﻢ‪ (٣٥ /٠) ،‬ﻓﻠﻮ ﺍﺟﺘﻤﻊ ﺍﳋﻠﻖ‬
‫ﻛﻠﻬﻢ ﻋﻠﻰ ﺷﻲﺀ ﻛﺘﺒﻪ ﺍﷲ ﺗﻌﺎﱃ ﻓﻴﻪ ﺃﻧﻪ ﻛﺎﺋﻦ ﻟﻴﺠﻌﻠﻮﻩ ﻏﲑ ﻛﺎﺋﻦ ﱂ ﻳﻘﺪﺭﻭﺍ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ‪ ،‬ﻭﻟﻮ ﺍﺟﺘﻤﻌﻮﺍ ﻛﻠﻬﻢ ﻋﻠﻰ ﺷﻲﺀ ﱂ ﻳﻜﺘﺒﻪ ﺍﷲ ﺗﻌﺎﱃ ﻓﻴﻪ ﻟﻴﺠﻌﻠﻮﻩ ﻛﺎﺋﻨﺎ ﱂ‬
 ‫‪43‬‬ ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬

‫ﻳﻘﺪﺭﻭﺍ ﻋﻠﻴﻪ‪ ،‬ﺟﻒ ﺍﻟﻘﻠﻢ ﲟﺎ ﻫﻮ ﻛﺎﺋﻦ ﺇﱃ ﻳﻮﻡ ﺍﻟﻘﻴﺎﻣﺔ‪ ،‬ﻭﻣﺎ ﺃﺧﻄﺄ ﺍﻟﻌﺒﺪ ﱂ‬
‫ﻳﻜﻦ ﻟﻴﺼﻴﺒﻪ‪ ،‬ﻭﻣﺎ ﺃﺻﺎﺑﻪ ﱂ ﻳﻜﻦ ﻟﻴﺨﻄﺌﻪ‪.‬‬
‫ﻭﻋﻠﻰ ﺍﻟﻌﺒﺪ ﺃﻥ ﻳﻌﻠﻢ ﺃﻥ ﺍﷲ ﻗﺪ ﺳﺒﻖ ﻋﻠﻤﻪ ﰲ ﻛﻞ ﻛﺎﺋﻦ ﻣﻦ ﺧﻠﻘﻪ‪ ،‬ﻓﻘﺪﺭ‬
‫ﺫﻟﻚ ﺗﻘﺪﻳﺮﺍ ﳏﻜﻤﺎ ﻣﱪﻣﺎ‪ ،‬ﻟﻴﺲ ﻓﻴﻪ ﻧﺎﻗﺾ ﻭﻻ ﻣﻌﻘﺐ‪ ،‬ﻭﻻ ﻣﺰﻳﻞ ﻭﻻ ﻣﻐﲑ‪،‬‬
‫ﻭﻻ ﻧﺎﻗﺺ ﻭﻻ ﺯﺍﺋﺪ ﻣﻦ ﺧﻠﻘﻪ ﰲ ﲰﺎﻭﺍﺗﻪ ﻭﺃﺭﺿﻪ‪ ،‬ﻭﺫﻟﻚ ﻣﻦ ﻋﻘﺪ ﺍﻹﳝﺎﻥ‬
‫ﻭﺃﺻﻮﻝ ﺍﳌﻌﺮﻓﺔ‪ ،‬ﻭﺍﻻﻋﺘﺮﺍﻑ ﺑﺘﻮﺣﻴﺪ ﺍﷲ ﺗﻌﺎﱃ ﻭﺭﺑﻮﺑﻴﺘﻪ‪ ،‬ﻛﻤﺎ ﻗﺎﻝ ﺗﻌﺎﱃ ﰲ‬
‫ﻛﺘﺎﺑﻪ‪) :‬ﻭﺧﻠﻖ ﻛﻞ ﺷﻲﺀ ﻓﻘﺪﺭﻩ ﺗﻘﺪﻳﺮﺍ(‪ ،‬ﻭﻗﺎﻝ ﺗﻌﺎﱃ‪) :‬ﻭﻛﺎﻥ ﺃﻣﺮ ﺍﷲ ﻗﺪﺭﺍ‬
‫ﻣﻘﺪﻭﺭﺍ( ﻓﻮﻳﻞ ﳌﻦ ﺻﺎﺭ ﷲ ﺗﻌﺎﱃ ﰲ ﺍﻟﻘﺪﺭ ﺧﺼﻴﻤﺎ‪ ،‬ﻭﺃﺣﻀﺮ ﻟﻠﻨﻈﺮ ﻓﻴﻪ )‪/٠‬‬
‫‪ (٣٦‬ﻗﻠﺒﺎ ﺳﻘﻴﻤﺎ‪ ،‬ﻟﻘﺪ ﺍﻟﺘﻤﺲ ﺑﻮﳘﻪ ﰲ ﳏﺾ ﺍﻟﻐﻴﺐ ﺳﺮﺍ ﻛﺘﻴﻤﺎ‪ ،‬ﻭﻋﺎﺩ ﲟﺎ‬
‫ﻗﺎﻝ ﻓﻴﻪ ﺃﻓﺎﻛﺎ ﺃﺛﻴﻤﺎ‪.‬‬

‫ﺍﻹﳝﺎﻥ ﺑﺎﻟﻌﺮﺵ ﻭﺍﻟﻜﺮﺳﻲ‪:‬‬

‫ﻭﺍﻟﻌﺮﺵ ﻭﺍﻟﻜﺮﺳﻲ ﺣﻖ‪ ،‬ﻭﻫﻮ ﻣﺴﺘﻐﻦ ﻋﻦ ﺍﻟﻌﺮﺵ ﻭﻣﺎ ﺩﻭﻧﻪ‪،(٣٧ /٠) ،‬‬
‫ﳏﻴﻂ ﺑﻜﻞ ﺷﻲﺀ ﻭﻓﻮﻗﻪ‪ ،‬ﻭﻗﺪ ﺃﻋﺠﺰ ﻋﻦ ﺍﻹﺣﺎﻃﺔ ﺧﻠﻘﻪ‪(٣٨ /٠) .‬‬

‫ﺍﻹﳝﺎﻥ ﺑﺎﳌﻼﺋﻜﺔ ﻭﺍﻟﻨﺒﻴﲔ ﻭﺍﻟﻜﺘﺐ ﺍﻟﺴﻤﺎﻭﻳﺔ‪:‬‬

‫ﻭﻧﻘﻮﻝ ﺇﻥ ﺍﷲ ﺍﲣﺬ ﺇﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﺧﻠﻴﻼ‪ ،‬ﻭﻛﻠﻢ ﺍﷲ ﻣﻮﺳﻰ ﺗﻜﻠﻴﻤﺎ‪ ،‬ﺇﳝﺎﻧﺎ ﻭﺗﺼﺪﻳﻘﺎ‬
‫ﻭﺗﺴﻠﻴﻤﺎ‪.‬‬
‫ﻭﻧﺆﻣﻦ ﺑﺎﳌﻼﺋﻜﺔ ﻭﺍﻟﻨﺒﻴﲔ ﻭﺍﻟﻜﺘﺐ ﺍﳌﱰﻟﺔ ﻋﻠﻰ ﺍﳌﺮﺳﻠﲔ‪ ،‬ﻭﻧﺸﻬﺪ ﺃﻬﻧﻢ ﻛﺎﻧﻮﺍ‬
‫ﻋﻠﻰ ﺍﳊﻖ ﺍﳌﺒﲔ‪.‬‬
 ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬ ‫‪44‬‬

‫ﻭﻧﺴﻤﻲ ﺃﻫﻞ ﻗﺒﻠﺘﻨﺎ ﻣﺴﻠﻤﲔ ﻣﺆﻣﻨﲔ‪ ،‬ﻣﺎ ﺩﺍﻣﻮﺍ ﲟﺎ ﺟﺎﺀ ﺑﻪ ﺍﻟﻨﱯ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ﻭﺳﻠﻢ ﻣﻌﺘﺮﻓﲔ‪ ،‬ﻭﻟﻪ ﺑﻜﻞ ﻣﺎ ﻗﺎﻟﻪ ﻭﺃﺧﱪ ﻣﺼﺪﻗﲔ‪.‬‬

‫ﺣﺮﻣﺔ ﺍﳋﻮﺽ ﰲ ﺫﺍﺕ ﺍﷲ‪ ،‬ﻭﺍﳉﺪﺍﻝ ﰲ ﺩﻳﻦ ﺍﷲ ﻭﻗﺮﺁﻧﻪ‪:‬‬

‫ﻭﻻ ﳔﻮﺽ ﰲ ﺍﷲ‪ ،‬ﻭﻻ ﳕﺎﺭﻱ ﰲ ﺩﻳﻦ ﺍﷲ‪ ،‬ﻭﻻ ﳒﺎﺩﻝ ﰲ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ‪ ،‬ﻭﻧﺸﻬﺪ ﺃﻧﻪ‬
‫ﻛﻼﻡ ﺭﺏ ﺍﻟﻌﺎﳌﲔ‪ (٣٩ /٠) ،‬ﻧﺰﻝ ﺑﻪ ﺍﻟﺮﻭﺡ ﺍﻷﻣﲔ‪ ،‬ﻓﻌﻠﻤﻪ ﺳﻴﺪ ﺍﳌﺮﺳﻠﲔ‪،‬‬
‫ﳏﻤﺪﺍ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ‪ ،‬ﻭﻫﻮ ﻛﻼﻡ ﺍﷲ ﺗﻌﺎﱃ ﻻ ﻳﺴﺎﻭﻳﻪ ﺷﻲﺀ ﻣﻦ ﻛﻼﻡ‬
‫ﺍﳌﺨﻠﻮﻗﲔ‪ ،‬ﻭﻻ ﻧﻘﻮﻝ ﲞﻠﻘﻪ‪ ،‬ﻭﻻ ﳔﺎﻟﻒ ﲨﺎﻋﺔ ﺍﳌﺴﻠﻤﲔ‪(٤٠ /٠) .‬‬

‫ﺍﻟﺮﺩ ﻋﻠﻰ ﺍﳌﺮﺟﺌﺔ‪:‬‬

‫ﻭﻻ ﻧﻘﻮﻝ‪ :‬ﻻ ﻳﻀﺮ ﻣﻊ ﺍﻹﳝﺎﻥ ﺫﻧﺐ ﳌﻦ ﻋﻤﻠﻪ‪ ،‬ﻧﺮﺟﻮ ﻟﻠﻤﺤﺴﻨﲔ ﻣﻦ ﺍﳌﺆﻣﻨﲔ‬
‫ﺃﻥ ﻳﻌﻔﻮ ﻋﻨﻬﻢ‪ ،‬ﻭﻳﺪﺧﻠﻬﻢ ﺍﳉﻨﺔ ﺑﺮﲪﺘﻪ‪ ،‬ﻭﻻ ﻧﺄﻣﻦ ﻋﻠﻴﻬﻢ‪ ،‬ﻭﻻ ﻧﺸﻬﺪ ﳍﻢ‬
‫ﺑﺎﳉﻨﺔ‪ ،‬ﻭﻧﺴﺘﻐﻔﺮ ﳌﺴﻴﺌﻬﻢ‪ ،‬ﻭﳔﺎﻑ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﻭﻻ ﻧﻘﻨﱢﻄﻬﻢ‪(٤٢ /٠) .‬‬
‫ﻭﺍﻷﻣﻦ ﻭﺍﻹﻳﺎﺱ ﻳﻨﻘﻼﻥ ﻋﻦ ﻣﻠﺔ ﺍﻹﺳﻼﻡ‪ ،‬ﻭﺳﺒﻴﻞ ﺍﳊﻖ ﺑﻴﻨﻬﻤﺎ ﻷﻫﻞ ﺍﻟﻘﺒﻠﺔ‪.‬‬
‫ﻭﻻ ﳜﺮﺝ ﺍﻟﻌﺒﺪ ﻣﻦ ﺍﻹﳝﺎﻥ ﺇﻻ ﲜﺤﻮﺩ ﻣﺎ ﺃﺩﺧﻠﻪ ﻓﻴﻪ‪.‬‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺍﻹﳝﺎﻥ‪:‬‬
‫ﻭﺍﻹﳝﺎﻥ‪ :‬ﻫﻮ ﺍﻹﻗﺮﺍﺭ ﺑﺎﻟﻠﺴﺎﻥ‪ ،‬ﻭﺍﻟﺘﺼﺪﻳﻖ ﺑﺎﳉﻨﺎﻥ‪(٤٣/٠) .‬‬
‫ﻭﲨﻴﻊ ﻣﺎ ﺻﺢ ﻋﻦ ﺭﺳﻮﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ ﻣﻦ ﺍﻟﺸﺮﻉ ﻭﺍﻟﺒﻴﺎﻥ ﻛﻠﻪ‪.‬‬
‫ﺣﻖ‬
 ‫‪45‬‬ ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬

‫ﻭﺍﻹﳝﺎﻥ ﻭﺍﺣﺪ‪ ،‬ﻭﺃﻫﻠﻪ ﰲ ﺃﺻﻠﻪ ﺳﻮﺍﺀ‪ ،‬ﻭﺍﻟﺘﻔﺎﺿﻞ )‪ (٤٤ /٠‬ﺑﻴﻨﻬﻢ ﺑﺎﳋﺸﻴﺔ‬

‫ﻭﺍﻟﺘﻘﻰ‪ ،‬ﻭﳐﺎﻟﻔﺔ ﺍﳍﻮﻯ‪ ،‬ﻭﻣﻼﺯﻣﺔ ﺍﻷﻭﱃ‪.‬‬
‫ﻭﺍﳌﺆﻣﻨﻮﻥ ﻛﻠﻬﻢ ﺃﻭﻟﻴﺎﺀ ﺍﻟﺮﲪﻦ‪ ،‬ﻭﺃﻛﺮﻣﻬﻢ ﻋﻨﺪ ﺍﷲ ﺃﻃﻮﻋﻬﻢ ﻭﺃﺗﺒﻌﻬﻢ ﻟﻠﻘﺮﺁﻥ‪.‬‬
‫ﻭﺍﻹﳝﺎﻥ‪ :‬ﻫﻮ ﺍﻹﳝﺎﻥ ﺑﺎﷲ‪ ،‬ﻭﻣﻼﺋﻜﺘﻪ‪ ،‬ﻭﻛﺘﺒﻪ‪ ،‬ﻭﺭﺳﻠﻪ‪ ،‬ﻭﺍﻟﻴﻮﻡ ﺍﻵﺧﺮ‪ ،‬ﻭﺍﻟﻘﺪﺭ‬
‫ﺧﲑﻩ ﻭﺷﺮﻩ‪ ،‬ﻭﺣﻠﻮﻩ ﻭﻣﺮﻩ ﻣﻦ ﺍﷲ ﺗﻌﺎﱃ‪.‬‬
‫ﻭﳓﻦ ﻣﺆﻣﻨﻮﻥ ﺑﺬﻟﻚ ﻛﻠﻪ‪ ،‬ﻻ ﻧﻔﺮﻕ ﺑﲔ ﺃﺣﺪ ﻣﻦ ﺭﺳﻠﻪ‪ ،‬ﻭﻧﺼﺪﻗﻬﻢ ﻛﻠﻬﻢ‬
‫ﻋﻠﻰ ﻣﺎ ﺟﺎﺅﻭﺍ ﺑﻪ‪(٤٥ /٠) .‬‬

‫ﺃﻫﻞ ﺍﻟﻜﺒﺎﺋﺮ ﻣﻦ ﺍﳌﺆﻣﻨﲔ ﻻ ﳜﻠﺪﻭﻥ ﰲ ﺍﻟﻨﺎﺭ‪:‬‬

‫ﻭﺃﻫﻞ ﺍﻟﻜﺒﺎﺋﺮ ﻣﻦ ﺃﻣﺔ ﳏﻤﺪ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ ﰲ ﺍﻟﻨﺎﺭﻻ ﳜﻠﺪﻭﻥ‪ ،‬ﺇﺫﺍ ﻣﺎﺗﻮﺍ‬
‫ﻭﻫﻢ ﻣﻮﺣﺪﻭﻥ‪ ،‬ﻭﺇﻥ ﱂ ﻳﻜﻮﻧﻮﺍ ﺗﺎﺋﺒﲔ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﺃﻥ ﻟﻘﻮﺍ ﺍﷲ ﻋﺎﺭﻓﲔ ﻣﺆﻣﻨﲔ‪.‬‬
‫ﻭﻫﻢ ﰲ ﻣﺸﻴﺌﺘﻪ ﻭﺣﻜﻤﻪ‪ :‬ﺇﻥ ﺷﺎﺀ ﻏﻔﺮ ﳍﻢ ﻭﻋﻔﺎ ﻋﻨﻬﻢ ﺑﻔﻀﻠﻪ‪ ،‬ﻛﻤﺎ ﺫﻛﺮ ﻋﺰ‬
‫ﻭﺟﻞ ﰲ ﻛﺘﺎﺑﻪ‪) :‬ﻭﻳﻐﻔﺮ ﻣﺎ ﺩﻭﻥ ﺫﻟﻚ ﳌﻦ ﻳﺸﺎﺀ(‪.‬‬
‫ﻭﺇﻥ ﺷﺎﺀ ﻋﺬﻬﺑﻢ ﰲ ﺍﻟﻨﺎﺭ ﺑﻌﺪﻟﻪ‪ ،‬ﰒ ﳜﺮﺟﻬﻢ ﻣﻨﻬﺎ ﺑﺮﲪﺘﻪ‪ ،‬ﻭﺷﻔﺎﻋﺔ ﺍﻟﺸﺎﻓﻌﲔ‬
‫ﻣﻦ ﺃﻫﻞ ﻃﺎﻋﺘﻪ‪ ،‬ﰒ ﻳﺒﻌﺜﻬﻢ ﺇﱃ ﺟﻨﺘﻪ‪ ،‬ﻭﺫﻟﻚ ﺑﺄﻥ ﺍﷲ ﺗﻌﺎﱃ ﺗﻮﱃ ﺃﻫﻞ ﻣﻌﺮﻓﺘﻪ‪،‬‬
‫ﻭﱂ ﳚﻌﻠﻬﻢ ﰲ ﺍﻟﺪﺍﺭﻳﻦ ﻛﺄﻫﻞ ﻧﻜﺮﺗﻪ؛ ﺍﻟﺬﻳﻦ ﺧﺎﺑﻮﺍ ﻣﻦ ﻫﺪﺍﻳﺘﻪ‪ ،‬ﻭﱂ ﻳﻨﺎﻟﻮﺍ ﻣﻦ‬
‫ﻭﻻﻳﺘﻪ‪ ،‬ﺍﻟﻠﻬﻢ ﻳﺎ ﻭﱄ ﺍﻹﺳﻼﻡ ﻭﺃﻫﻠﻪ ﺛﺒﺘﻨﺎ ﻋﻠﻰ ﺍﻹﺳﻼﻡ ﺣﱴ ﻧﻠﻘﺎﻙ ﺑﻪ‪.‬‬
‫)‪(٤٦/٠‬‬
‫ﻭﻧﺮﻯ ﺍﻟﺼﻼﺓ ﺧﻠﻒ ﻛﻞ ﺑﺮ ﻭﻓﺎﺟﺮ ﻣﻦ ﺃﻫﻞ ﺍﻟﻘﺒﻠﺔ‪ ،‬ﻭﻧﺼﻠﻲ ﻋﻠﻰ ﻣﻦ ﻣﺎﺕ‬
‫ﻣﻨﻬﻢ‪.‬‬
 ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬ ‫‪46‬‬

‫ﻭﻻ ﻧﱰﻝ ﺃﺣﺪﺍ ﻣﻨﻬﻢ ﺟﻨﺔ ﻭﻻ ﻧﺎﺭﺍ‪ ،‬ﻭﻻ ﻧﺸﻬﺪ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﺑﻜﻔﺮ ﻭﻻ ﺑﺸﺮﻙ ﻭﻻ‬
‫ﺑﻨﻔﺎﻕ‪ ،‬ﻣﺎ ﱂ ﻳﻈﻬﺮ ﻣﻨﻬﻢ ﺷﻲﺀ ﻣﻦ ﺫﻟﻚ‪ ،‬ﻭﻧﺬﺭ ﺳﺮﺍﺋﺮﻫﻢ ﺇﱃ ﺍﷲ ﺗﻌﺎﱃ‪.‬‬
‫ﻭﻻ ﻧﺮﻯ ﺍﻟﺴﻴﻒ ﻋﻠﻰ ﺃﺣﺪ ﻣﻦ ﺃﻣﺔ ﳏﻤﺪ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ ﺇﻻ ﻣﻦ ﻭﺟﺐ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ ﺍﻟﺴﻴﻒ‪(٤٧ /٠) .‬‬

‫ﻭﺟﻮﺏ ﻃﺎﻋﺔ ﺍﻷﺋﻤﺔ ﻭﺍﻟﻮﻻﺓ‪:‬‬

‫ﻭﻻ ﻧﺮﻯ ﺍﳋﺮﻭﺝ ﻋﻠﻰ ﺃﺋﻤﺘﻨﺎ ﻭﻭﻻﺓ ﺃﻣﻮﺭﻧﺎ ﻭﺇﻥ ﺟﺎﺭﻭﺍ‪ ،‬ﻭﻻ ﻧﺪﻋﻮﺍ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬
‫ﻭﻻ ﻧﱰﻉ ﻳﺪﺍ ﻣﻦ ﻃﺎﻋﺘﻬﻢ‪ (٤٨ /٠) ،‬ﻭﻧﺮﻯ ﻃﺎﻋﺘﻬﻢ ﻣﻦ ﻃﺎﻋﺔ ﺍﷲ ﻋﺰ ﻭﺟﻞ‬
‫ﻓﺮﻳﻀﺔ‪ ،‬ﻣﺎ ﱂ ﻳﺄﻣﺮﻭﺍ ﲟﻌﺼﻴﺔ‪ ،‬ﻭﻧﺪﻋﻮﺍ ﳍﻢ ﺑﺎﻟﺼﻼﺡ ﻭﺍﳌﻌﺎﻓﺎﺓ‪.‬‬

‫ﺍﺗﺒﺎﻉ ﺃﻫﻞ ﺍﻟﺴﻨﺔ ﻭﺍﳉﻤﺎﻋﺔ‪:‬‬

‫ﻭﻧﺘﺒﻊ ﺍﻟﺴﻨﺔ ﻭﺍﳉﻤﺎﻋﺔ‪ ،‬ﻭﳒﺘﻨﺐ ﺍﻟﺸﺬﻭﺫ ﻭﺍﳋﻼﻑ ﻭﺍﻟﻔﺮﻗﺔ‪.‬‬
‫ﻭﳓﺐ ﺃﻫﻞ ﺍﻟﻌﺪﻝ ﻭﺍﻷﻣﺎﻧﺔ‪ ،‬ﻭﻧﺒﻐﺾ ﺃﻫﻞ ﺍﳉﻮﺭ ﻭﺍﳋﻴﺎﻧﺔ‪(٤٩/٠) .‬‬
‫ﻭﻧﻘﻮﻝ‪ :‬ﺍﷲ ﺃﻋﻠﻢ ﻓﻴﻤﺎ ﺍﺷﺘﺒﻪ ﻋﻠﻴﻨﺎ ﻋﻠﻤﻪ‪.‬‬
‫ﻭﻧﺮﻯ ﺍﳌﺴﺢ ﻋﻠﻰ ﺍﳋﻔﲔ ﰲ ﺍﻟﺴﻔﺮ ﻭﺍﳊﻀﺮ‪ ،‬ﻛﻤﺎ ﺟﺎﺀ ﰲ ﺍﻷﺛﺮ‪.‬‬

‫ﻭﺟﻮﺏ ﺍﳊﺞ ﻭﺍﳉﻬﺎﺩ ﺇﱃ ﻳﻮﻡ ﺍﻟﻘﻴﺎﻣﺔ‪:‬‬

‫ﻭﺍﳊﺞ ﻭﺍﳉﻬﺎﺩ ﻣﺎﺿﻴﺎﻥ ﻣﻊ ﺃﻭﱄ ﺍﻷﻣﺮ ﻣﻦ ﺍﳌﺴﻠﻤﲔ‪ ،‬ﺑﺮﻫﻢ ﻭﻓﺎﺟﺮﻫﻢ ﺇﱃ ﻗﻴﺎﻡ‬
‫ﺍﻟﺴﺎﻋﺔ‪ ،‬ﻻ ﻳﺒﻄﻠﻬﻤﺎ ﺷﻲﺀ ﻭﻻ ﻳﻨﻘﻀﻬﻤﺎ‪(٥٠ /٠) .‬‬
 ‫‪47‬‬ ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬

‫ﺍﻹﳝﺎﻥ ﺑﺎﳌﻼﺋﻜﺔ ﻭﺍﻟﱪﺯﺥ‪:‬‬

‫ﻭﻧﺆﻣﻦ ﺑﺎﻟﻜﺮﺍﻡ ﺍﻟﻜﺎﺗﺒﲔ‪ ،‬ﻓﺈﻥ ﺍﷲ ﻗﺪ ﺟﻌﻠﻬﻢ ﻋﻠﻴﻨﺎ ﺣﺎﻓﻈﲔ‪.‬‬
‫ﻭﻧﺆﻣﻦ ﲟﻠﻚ ﺍﳌﻮﺕ ﺍﳌﻮﻛﻞ ﺑﻘﺒﺾ ﺃﺭﻭﺍﺡ ﺍﻟﻌﺎﳌﲔ‪ ،‬ﻭﺑﻌﺬﺍﺏ ﺍﻟﻘﱪ ﳌﻦ ﻛﺎﻥ ﻟﻪ‬
‫ﺃﻫﻼ‪ ،‬ﻭﺳﺆﺍﻝ ﻣﻨﻜﺮ ﻭﻧﻜﲑ ﰲ ﻗﱪﻩ ﻋﻦ ﺭﺑﻪ ﻭﺩﻳﻨﻪ ﻭﻧﺒﻴﻪ‪ ،‬ﻋﻠﻰ ﻣﺎ ﺟﺎﺀﺕ ﺑﻪ‬
‫ﺍﻷﺧﺒﺎﺭ ﻋﻦ ﺭﺳﻮﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ‪ ،‬ﻭﻋﻦ ﺍﻟﺼﺤﺎﺑﺔ ﺭﺿﻮﺍﻥ ﺍﷲ‬
‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‪.‬‬
‫ﻭﺍﻟﻘﱪ ﺭﻭﺿﺔ ﻣﻦ ﺭﻳﺎﺽ ﺍﳉﻨﺔ‪ ،‬ﺃﻭ ﺣﻔﺮﺓ ﻣﻦ ﺣﻔﺮ ﺍﻟﻨﲑﺍﻥ‪(٥١/٠) .‬‬

‫ﺍﻹﳝﺎﻥ ﺑﻴﻮﻡ ﺍﻟﻘﻴﺎﻣﺔ ﻭﻣﺎ ﻓﻴﻪ ﻣﻦ ﺍﳌﺸﺎﻫﺪ‪:‬‬

‫ﻭﻧﺆﻣﻦ ﺑﺎﻟﺒﻌﺚ ﻭﺟﺰﺍﺀ ﺍﻷﻋﻤﺎﻝ ﻳﻮﻡ ﺍﻟﻘﻴﺎﻣﺔ‪ ،‬ﻭﺍﻟﻌﺮﺽ ﻭﺍﳊﺴﺎﺏ‪ ،‬ﻭﻗﺮﺍﺀﺓ‬
‫ﺍﻟﻜﺘﺎﺏ‪ ،‬ﻭﺍﻟﺜﻮﺍﺏ ﻭﺍﻟﻌﻘﺎﺏ‪ ،‬ﻭﺍﻟﺼﺮﺍﻁ ﻭﺍﳌﻴﺰﺍﻥ‪.‬‬

‫ﺍﻹﳝﺎﻥ ﺑﺎﳉﻨﺔ ﻭﺍﻟﻨﺎﺭ‪:‬‬

‫ﻭﺍﳉﻨﺔ ﻭﺍﻟﻨﺎﺭ ﳐﻠﻮﻗﺘﺎﻥ‪ ،‬ﻻ ﺗﻔﻨﻴﺎﻥ ﺃﺑﺪﺍ ﻭﻻ ﺗﺒﻴﺪﺍﻥ‪ ،‬ﻭﺇﻥ ﺍﷲ ﺗﻌﺎﱃ ﺧﻠﻖ ﺍﳉﻨﺔ‬
‫ﻭﺍﻟﻨﺎﺭ ﻗﺒﻞ ﺍﳋﻠﻖ‪ ،‬ﻭﺧﻠﻖ ﳍﻤﺎ ﺃﻫﻼ‪ ،‬ﻓﻤﻦ ﺷﺎﺀ ﻣﻨﻬﻢ ﺇﱃ ﺍﳉﻨﺔ ﻓﻀﻼ ﻣﻨﻪ‪ ،‬ﻭﻣﻦ‬
‫ﺷﺎﺀ ﻣﻨﻬﻢ ﺇﱃ ﺍﻟﻨﺎﺭ ﻋﺪﻻ ﻣﻨﻪ‪ ،‬ﻭﻛﻞ ﻳﻌﻤﻞ ﳌﺎ ﻗﺪ ﻓﺮﻍ ﻟﻪ‪ ،‬ﻭﺻﺎﺋﺮ ﺇﱃ ﻣﺎ ﺧﻠﻖ‬
‫ﻟﻪ‪.‬‬

‫ﺃﻓﻌﺎﻝ ﺍﻟﻌﺒﺎﺩ ﺧﻠﻖ ﺍﷲ ﻭﻛﺴﺐ ﻣﻦ ﺍﻟﻌﺒﺎﺩ‪:‬‬

‫ﻭﺍﳋﲑ ﻭﺍﻟﺸﺮ ﻣﻘﺪﺭﺍﻥ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻌﺒﺎﺩ‪.‬‬
 ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬ ‫‪48‬‬

‫ﻭﺍﻻﺳﺘﻄﺎﻋﺔ ﺍﻟﱵ ﳚﺐ ﻬﺑﺎ ﺍﻟﻔﻌﻞ ﻣﻦ ﳓﻮ ﺍﻟﺘﻮﻓﻴﻖ ﺍﻟﺬﻱ ﻻ ﳚﻮﺯ ﺃﻥ ﻳﻮﺻﻒ‬

‫ﺍﳌﺨﻠﻮﻕ ﺑﻪ‪ ،‬ﻓﻬﻲ ﻣﻊ ﺍﻟﻔﻌﻞ‪ ،‬ﻭﺃﻣﺎ ﺍﻻﺳﺘﻄﺎﻋﺔ ﻣﻦ ﺟﻬﺔ ﺍﻟﺼﺤﺔ ﻭﺍﻟﻮﺳﻊ‬
‫ﻭﺍﻟﺘﻤﻜﻦ ﻭﺳﻼﻣﺔ ﺍﻵﻻﺕ )‪ (٥٢ /٠‬ﻓﻬﻲ ﻗﺒﻞ ﺍﻟﻔﻌﻞ‪ ،‬ﻭﻬﺑﺎ ﻳﺘﻌﻠﻖ ﺍﳋﻄﺎﺏ‪،‬‬
‫ﻭﻫﻮ ﻛﻤﺎ ﻗﺎﻝ ﺗﻌﺎﱃ‪) :‬ﻻ ﻳﻜﻠﻒ ﺍﷲ ﻧﻔﺴﺎ ﺇﻻ ﻭﺳﻌﻬﺎ (‪(٥٣ /٠) .‬‬
‫ﻭﺃﻓﻌﺎﻝ ﺍﻟﻌﺒﺎﺩ ﺧﻠﻖ ﺍﷲ‪ ،‬ﻭﻛﺴﺐ ﻣﻦ ﺍﻟﻌﺒﺎﺩ‪(٥٤ /٠) .‬‬

‫ﺍﻟﺘﻜﻠﻴﻒ ﲟﺎ ﻳﻄﺎﻕ‪:‬‬
‫ﻭﱂ ﻳﻜﻠﻔﻬﻢ ﺍﷲ ﺗﻌﺎﱃ ﺇﻻ ﻣﺎ ﻳﻄﻴﻘﻮﻥ‪ ،‬ﻭﻻ ﻳﻄﻴﻘﻮﻥ ﺇﻻ ﻣﺎ ﻛﻠﻔﻬﻢ‪ ،‬ﻭﻫﻮ‬
‫ﺗﻔﺴﲑ ﻻ ﺣﻮﻝ ﻭﻻ ﻗﻮﺓ ﺇﻻ ﺑﺎﷲ‪ ،‬ﻧﻘﻮﻝ‪ :‬ﻻ ﺣﻴﻠﺔ ﻷﺣﺪ‪ ،‬ﻭﻻ ﺣﺮﻛﺔ ﻷﺣﺪ‪،‬‬
‫ﻭﻻ ﲢﻮﻝ ﻷﺣﺪ ﻋﻦ ﻣﻌﺼﻴﺔ ﺍﷲ ﺇﻻ ﲟﻌﻮﻧﺔ ﺍﷲ‪ ،‬ﻭﻻ ﻗﻮﺓ ﻷﺣﺪ ﻋﻠﻰ ﺇﻗﺎﻣﺔ‬
‫ﻃﺎﻋﺔ ﺍﷲ ﻭﺍﻟﺜﺒﺎﺕ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺇﻻ ﺑﺘﻮﻓﻴﻖ ﺍﷲ‪(٥٥ /٠) .‬‬
‫ﻭﻛﻞ ﺷﻲﺀ ﳚﺮﻱ ﲟﺸﻴﺌﺔ ﺍﷲ ﺗﻌﺎﱃ ﻭﻋﻠﻤﻪ ﻭﻗﻀﺎﺋﻪ ﻭﻗﺪﺭﻩ‪ ،‬ﻏﻠﺒﺖ ﻣﺸﻴﺌﺔ‬
‫ﺍﳌﺸﻴﺌﺎﺕ ﻛﻠﻬﺎ‪ ،‬ﻭﻏﻠﺐ ﻗﻀﺎﺅﻩ ﺍﳊﻴﻞ ﻛﻠﻬﺎ‪ ،‬ﻳﻔﻌﻞ ﻣﺎ ﻳﺸﺎﺀ ﻭﻫﻮ ﻏﲑ ﻇﺎﱂ‬
‫ﺃﺑﺪﺍ‪ ،‬ﺗﻘﺪﺱ ﻋﻦ ﻛﻞ ﺳﻮﺀ ﻭﺣﲔ‪ ،‬ﻭﺗﱰﻩ ﻋﻦ ﻛﻞ ﻋﻴﺐ ﻭﺷﲔ‪ ،‬ﻻ ﻳﺴﺄﻝ ﻋﻤﺎ‬
‫ﻳﻔﻌﻞ ﻭﻫﻢ ﻳﺴﺄﻟﻮﻥ‪(٥٦/٠) .‬‬
‫ﻭﰲ ﺩﻋﺎﺀ ﺍﻷﺣﻴﺎﺀ ﻭﺻﺪﻗﺎﻬﺗﻢ ﻣﻨﻔﻌﺔ ﻟﻸﻣﻮﺍﺕ‪ ،‬ﻭﺍﷲ ﺗﻌﺎﱃ ﻳﺴﺘﺠﻴﺐ ﺍﻟﺪﻋﻮﺍﺕ‬
‫ﻭﻳﻘﻀﻲ ﺍﳊﺎﺟﺎﺕ‪.‬‬

‫ﺍﷲ ﻫﻮ ﺍﻟﻐﲏ ﻭﳓﻦ ﺍﻟﻔﻘﺮﺍﺀ ﺇﻟﻴﻪ‪:‬‬

 ‫‪49‬‬ ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬

‫ﻭﳝﻠﻚ ﻛﻞ ﺷﻲﺀ ﻭﻻ ﳝﻠﻜﻪ ﺷﻲﺀ‪ ،‬ﻭﻻ ﻏﲎ ﻋﻦ ﺍﷲ ﺗﻌﺎﱃ ﻃﺮﻓﺔ ﻋﲔ‪ ،‬ﻭﻣﻦ‬

‫ﺍﺳﺘﻐﲎ ﻋﻦ ﺍﷲ ﻃﺮﻓﺔ ﻋﲔ ﻓﻘﺪ ﻛﻔﺮ‪ ،‬ﻭﺻﺎﺭ ﻣﻦ ﺃﻫﻞ ﺍﳊﲔ‪(٥٧ /٠) .‬‬
‫ﻭﺍﷲ ﻳﻐﻀﺐ ﻭﻳﺮﺿﻰ ﻻ ﻛﺄﺣﺪ ﻣﻦ ﺍﻟﻮﺭﻯ‪.‬‬

‫ﺣﺐ ﺃﺻﺤﺎﺏ ﺍﻟﻨﱯ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ‪:‬‬

‫ﻭﳓﺐ ﺃﺻﺤﺎﺏ ﺭﺳﻮﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ‪ ،‬ﻭﻻ ﻧﻔﺮﻁ ﰲ ﺣﺐ ﺃﺣﺪ‬
‫ﻣﻨﻬﻢ‪ ،‬ﻭﻻ ﻧﺘﱪﺃ ﻣﻦ ﺃﺣﺪ ﻣﻨﻬﻢ‪ ،‬ﻭﻧﺒﻐﺾ ﻣﻦ ﻳﺒﻐﻀﻬﻢ‪ ،‬ﻭﺑﻐﲑ ﺍﳋﲑ ﻳﺬﻛﺮﻫﻢ‪،‬‬
‫ﻭﻻ ﻧﺬﻛﺮﻫﻢ ﺇﻻ ﲞﲑ‪ ،‬ﻭﺣﺒﻬﻢ ﺩﻳﻦ ﻭﺇﳝﺎﻥ ﻭﺇﺣﺴﺎﻥ‪ ،‬ﻭﺑﻐﻀﻬﻢ ﻛﻔﺮ ﻭﻧﻔﺎﻕ‬
‫ﻭﻃﻐﻴﺎﻥ‪.‬‬
‫ﻭﻧﺜﺒﺖ ﺍﳋﻼﻓﺔ ﺑﻌﺪ ﺭﺳﻮﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ ﺃﻭﻻ ﻷﰊ ﺑﻜﺮ ﺍﻟﺼﺪﻳﻖ‬
‫ﺭﺿﻲ ﺍﷲ ﻋﻨﻪ ﺗﻔﻀﻴﻼ ﻟﻪ ﻭﺗﻘﺪﳝﺎ ﻋﻠﻰ ﲨﻴﻊ ﺍﻷﻣﺔ‪ ،‬ﰒ ﻟﻌﻤﺮ ﺑﻦ ﺍﳋﻄﺎﺏ‬
‫ﺭﺿﻲ ﺍﷲ ﻋﻨﻪ‪ ،‬ﰒ ﻟﻌﺜﻤﺎﻥ ﺭﺿﻲ ﺍﷲ ﻋﻨﻪ‪ ،‬ﰒ ﻟﻌﻠﻲ ﺑﻦ ﺃﰊ ﻃﺎﻟﺐ ﺭﺿﻲ ﺍﷲ‬
‫ﻋﻨﻪ‪ ،‬ﻭﻫﻢ ﺍﳋﻠﻔﺎﺀ ﺍﻟﺮﺍﺷﺪﻭﻥ ﻭﺍﻷﺋﻤﺔ ﺍﳌﻬﺘﺪﻭﻥ‪(٥٨ /٠) .‬‬
‫ﻭﺃﻥ ﺍﻟﻌﺸﺮﺓ ﺍﻟﺬﻳﻦ ﲰﺎﻫﻢ ﺭﺳﻮﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ ﻭﺑﺸﺮﻫﻢ ﺑﺎﳉﻨﺔ‬
‫ﻧﺸﻬﺪ ﳍﻢ ﺑﺎﳉﻨﺔ‪ ،‬ﻋﻠﻰ ﻣﺎ ﺷﻬﺪ ﳍﻢ ﺭﺳﻮﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ‪ ،‬ﻭﻗﻮﻟﻪ‬
‫ﺍﳊﻖ‪ ،‬ﻭﻫﻢ‪ :‬ﺃﺑﻮ ﺑﻜﺮ‪ ،‬ﻭﻋﻤﺮ‪ ،‬ﻭﻋﺜﻤﺎﻥ‪ ،‬ﻭﻋﻠﻲ‪ ،‬ﻭﻃﻠﺤﺔ‪ ،‬ﻭﺍﻟﺰﺑﲑ‪ ،‬ﻭﺳﻌﺪ‪،‬‬
‫ﻭﺳﻌﻴﺪ‪ ،‬ﻭﻋﺒﺪ ﺍﻟﺮﲪﻦ ﺑﻦ ﻋﻮﻑ‪ ،‬ﻭﺃﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪﺓ ﺑﻦ ﺍﳉﺮﺍﺡ؛ ﻭﻫﻮ ﺃﻣﲔ ﻫﺬﻩ‬
‫ﺍﻷﻣﺔ ﺭﺿﻲ ﺍﷲ ﻋﻨﻬﻢ ﺃﲨﻌﲔ‪.‬‬
 ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬ ‫‪50‬‬

‫ﻭﻣﻦ ﺃﺣﺴﻦ ﺍﻟﻘﻮﻝ ﰲ ﺃﺻﺤﺎﺏ ﺭﺳﻮﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ ﻭﺃﺯﻭﺍﺟﻪ‬

‫ﺍﻟﻄﺎﻫﺮﺍﺕ ﻣﻦ ﻛﻞ ﺩﻧﺲ ﻭﺫﺭﻳﺎﺗﻪ ﺍﳌﻘﺪﺳﲔ ﻣﻦ ﻛﻞ ﺭﺟﺲ؛ ﻓﻘﺪ ﺑﺮﺉ ﻣﻦ‬
‫ﺍﻟﻨﻔﺎﻕ‪.‬‬
‫ﻭﻋﻠﻤﺎﺀ ﺍﻟﺴﻠﻒ ﻣﻦ ﺍﻟﺴﺎﺑﻘﲔ‪ ،‬ﻭﻣﻦ ﺑﻌﺪﻫﻢ ﻣﻦ ﺍﻟﺘﺎﺑﻌﲔ ﺃﻫﻞ ﺍﳋﲑ ﻭﺍﻷﺛﺮ‪،‬‬
‫ﻭﺃﻫﻞ ﺍﻟﻔﻘﻪ ﻭﺍﻟﻨﻈﺮ‪ ،‬ﻻ ﻳﺬﻛﺮﻭﻥ ﺇﻻ ﺑﺎﳉﻤﻴﻞ‪ ،‬ﻭﻣﻦ ﺫﻛﺮﻫﻢ ﺑﺴﻮﺀ ﻓﻬﻮ ﻋﻠﻰ‬
‫ﻏﲑ ﺍﻟﺴﺒﻴﻞ‪.‬‬

‫ﺍﻷﻧﺒﻴﺎﺀ ﺃﻓﻀﻞ ﻣﻦ ﺍﻷﻭﻟﻴﺎﺀ‪:‬‬

‫ﻭﻻ ﻧﻔﻀﻞ ﺃﺣﺪﺍ ﻣﻦ ﺍﻷﻭﻟﻴﺎﺀ ﻋﻠﻰ ﺃﺣﺪ ﻣﻦ ﺍﻷﻧﺒﻴﺎﺀ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﺍﻟﺴﻼﻡ‪ ،‬ﻭﻧﻘﻮﻝ‪:‬‬
‫ﻧﱯ ﻭﺍﺣﺪ ﺃﻓﻀﻞ ﻣﻦ ﲨﻴﻊ ﺍﻷﻭﻟﻴﺎﺀ‪(٥٩ /٠) .‬‬
‫ﻭﻧﺆﻣﻦ ﲟﺎ ﺟﺎﺀ ﻣﻦ ﻛﺮﺍﻣﺎﻬﺗﻢ‪ ،‬ﻭﺻﺢ ﻋﻦ ﺍﻟﺜﻘﺎﺕ ﻣﻦ ﺭﻭﺍﻳﺎﻬﺗﻢ‪.‬‬

‫ﺍﻹﳝﺎﻥ ﺑﺄﺷﺮﺍﻁ ﺍﻟﺴﺎﻋﺔ‪:‬‬

‫ﻭﻧﺆﻣﻦ ﺑﺄﺷﺮﺍﻁ ﺍﻟﺴﺎﻋﺔ ﻣﻨﻬﺎ‪ :‬ﺧﺮﻭﺝ ﺍﻟﺪﺟﺎﻝ‪ ،‬ﻭﻧﺰﻭﻝ ﻋﻴﺴﻰ ﺍﺑﻦ ﻣﺮﱘ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ﺍﻟﺴﻼﻡ ﻣﻦ ﺍﻟﺴﻤﺎﺀ‪ ،‬ﻭﻧﺆﻣﻦ ﺑﻄﻠﻮﻉ ﺍﻟﺸﻤﺲ ﻣﻦ ﻣﻐﺮﻬﺑﺎ‪ ،‬ﻭﺧﺮﻭﺝ ﺩﺍﺑﺔ ﺍﻷﺭﺽ‬
‫ﻣﻦ ﻣﻮﺿﻌﻬﺎ‪(٦٠ /٠) .‬‬

‫ﻻ ﳚﻮﺯ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﺍﻟﻜﻬﻨﺔ ﻭﺍﻟﻌﺮﺍﻓﲔ‪:‬‬

‫ﻭﻻ ﻧﺼﺪﻕ ﻛﺎﻫﻨﺎ ﻭﻻ ﻋﺮﺍﻓﺎ‪ ،‬ﻭﻻ ﻣﻦ ﻳﺪﻋﻲ ﺷﻴﺌﺎ ﳜﺎﻟﻒ ﺍﻟﻜﺘﺎﺏ ﻭﺍﻟﺴﻨﺔ‬
‫ﻭﺇﲨﺎﻉ ﺍﻷﻣﺔ‪.‬‬
 ‫‪51‬‬ ‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬

‫ﻭﻧﺮﻯ ﺍﳉﻤﺎﻋﺔ ﺣﻘﺎ ﻭﺻﻮﺍﺑﺎ‪ ،‬ﻭﺍﻟﻔﺮﻗﺔ ﺯﻳﻐﺎ ﻭﻋﺬﺍﺑﺎ‪.‬‬

‫ﺇﻥ ﺍﻟﺪﻳﻦ ﻋﻨﺪ ﺍﷲ ﺍﻹﺳﻼﻡ‪:‬‬

‫ﻭﺩﻳﻦ ﺍﷲ ﰲ ﺍﻷﺭﺽ ﻭﺍﻟﺴﻤﺎﺀ ﻭﺍﺣﺪ‪ ،‬ﻭﻫﻮ ﺩﻳﻦ ﺍﻹﺳﻼﻡ‪ ،‬ﻗﺎﻝ ﺍﷲ ﺗﻌﺎﱃ‪) :‬ﺇﻥ‬
‫ﺍﻟﺪﻳﻦ ﻋﻨﺪ ﺍﷲ ﺍﻹﺳﻼﻡ(‪ ،‬ﻭﻗﺎﻝ ﺗﻌﺎﱃ‪) :‬ﻭﺭﺿﻴﺖ ﻟﻜﻢ ﺍﻹﺳﻼﻡ ﺩﻳﻨﺎ(‪(٦١ /٠) .‬‬
‫ﻭﻫﻮ ﺑﲔ ﺍﻟﻐﻠﻮ ﻭﺍﻟﺘﻘﺼﲑ‪ ،‬ﻭﺑﲔ ﺍﻟﺘﺸﺒﻴﻪ ﻭﺍﻟﺘﻌﻄﻴﻞ‪ ،‬ﻭﺑﲔ ﺍﳉﱪ ﻭﺍﻟﻘﺪﺭ‪ ،‬ﻭﺑﲔ‬
‫ﺍﻷﻣﻦ ﻭﺍﻹﻳﺎﺱ‪.‬‬

‫ﺍﳋﺎﲤﺔ‪:‬‬
‫ﻓﻬﺬﺍ ﺩﻳﻨﻨﺎ ﻭﺍﻋﺘﻘﺎﺩﻧﺎ ﻇﺎﻫﺮﺍ ﻭﺑﺎﻃﻨﺎ‪ ،‬ﻭﳓﻦ ﺑﺮﺍﺀ ﺇﱃ ﺍﷲ ﻣﻦ ﻛﻞ ﻣﻦ ﺧﺎﻟﻒ‬
‫ﺍﻟﺬﻱ ﺫﻛﺮﻧﺎﻩ ﻭﺑﻴﻨﺎﻩ‪ ،‬ﻭﻧﺴﺄﻝ ﺍﷲ ﺗﻌﺎﱃ ﺃﻥ ﻳﺜﺒﺘﻨﺎ ﻋﻠﻰ ﺍﻹﳝﺎﻥ‪ ،‬ﻭﳜﺘﻢ ﻟﻨﺎ ﺑﻪ‪،‬‬
‫ﻭﻳﻌﺼﻤﻨﺎ ﻣﻦ ﺍﻷﻫﻮﺍﺀ ﺍﳌﺨﺘﻠﻔﺔ‪ ،‬ﻭﺍﻵﺭﺍﺀ ﺍﳌﺘﻔﺮﻗﺔ‪ ،‬ﻭﺍﳌﺬﺍﻫﺐ ﺍﻟﺮﺩﻳﺔ‪ ،‬ﻣﺜﻞ‬
‫ﺍﳌﺸﺒﻬﺔ ﻭﺍﳌﻌﺘﺰﻟﺔ ﻭﺍﳉﻬﻤﻴﺔ ﻭﺍﳉﱪﻳﺔ ﻭﺍﻟﻘﺪﺭﻳﺔ ﻭﻏﲑﻫﻢ؛ ﻣﻦ ﺍﻟﺬﻳﻦ ﺧﺎﻟﻔﻮﺍ‬
‫ﺍﻟﺴﻨﺔ ﻭﺍﳉﻤﺎﻋﺔ‪ ،‬ﻭﺣﺎﻟﻔﻮﺍ )‪ (٦١ /٠‬ﺍﻟﻀﻼﻟﺔ‪ ،‬ﻭﳓﻦ ﻣﻨﻬﻢ ﺑﺮﺍﺀ‪ ،‬ﻭﻫﻢ ﻋﻨﺪﻧﺎ‬
‫ﺿﻼﻝ ﻭﺃﺭﺩﻳﺎﺀ‪ ،‬ﻭﺑﺎﷲ ﺍﻟﻌﺼﻤﺔ‪.‬‬

‫***‬
‫ﻋﻘﻴﺪه ﻃﺤﺎوﻳﻪ‬ ‫‪52‬‬