This is a reproduction of a library book that was digitized

by Google as part of an ongoing effort to preserve the

information in books and make it universally accessible.

https://books.google.com
To
 ma
23

SC9

0
09

Oo 9
mm
}
e
2

EXELECTORALI BIBLIO
THECASERENISS.VTRIVSO ;
BAVARIAE DVCVM .
1
 284 , 2 a

< 36601408870019

< 36601408870019
3

Bayer. Staatsbibliothek
33
 1

2 Th.1.50
Iatricius
Philos. Derstatter
1

.5
1
 6

FRANCISCI
P A T R I C I I
N O V A
DE VNIVERSIS PHILOSOPHIA .
IN QVA ARISTOTELICA METHODO .
non per motum , fed perlucem,& lumina,ad primam
cauſam aſcenditur .
DEINDE PROPRIA PATRICII .M ET HODO;
Tota in contemplationem venit Diuinitas :
Poſtremo methodo Platonica , rerum vniuerſitas, à conditore Deo deducitur .
AD SANCTISS. GREGORIVM X1111. PONT. MAX .
Et eius ſucceſſores futuros Pontt. M A XX. omnes .
O P V S

Rerum copia , dy vetuftiſima nouitate , Dogmatum varietate , veritates ,

Methodorum frequentia & raritate , Ordinis continuitates,
Rationum firmitate , Sententiarum grauitates ,
Verborum breuitate , & claritate ,
maxime admirandume .

AN
D

HONE
ददाता

s
w
wall

FERRARI AE ,
Apud Benedictum Mammarellum .
ANNO MDXC I. Superiorum Conceſju.
Sumex bibliotheca loh. Georgii a Werdenstein
finan

..

‫ܝ ܂ ܃ ܂‬

cies

W ! U1OTHECA

SCENSIS)

Bayerische am
aatsbibliothek
München 1
1

SANCTISS D N
GREGORIO XIIII
PONT. MAX .

Futuriſq. Romm. Pontt.Maxx.

Vinque hoc volumine, pias omnes, omnes Catholicæ fidei confonata

GREGORI PÄTER BE A TIS s . tibi afferimusphiloſophias.
Noftram recens conditam , Chaldaicam Zoroaſtri , Hermetis
Triſmegisti Aegyptiam . Aegyptiam aliam Myfticam , & aliams
Platonis propriam . Anobis ſanè non minimo labore , eruinisvix
erutas , invnum collatas, atque illustratas, tt) in ordines fuos fcien
tificos diſtinctas .Eas omnes, tuo PAT. SANCTISS. nec non etiams
futurorum omnium Pontificum Roma. nomini ac numini donamus , dicamus , tt) confecra
thus .Atque vni veftro Patrocinio, humiliter acdeuote comendamus . Id autem facimus,
o vtpræfentis meæ ergatuam veramprofecto Sanctitatem , venerationis, atqueadoratio
nis,perpetuum apud poſteros extet indicium . Veteriſque erga te obferuantia mea, ac cultus,
Themoria renouetur . Forte enim recordaberis, quod cum tu adoleſcentulus cum fratre tuo ,
Paulo Barone Patauj litteris dares operam , vos unos , & Hieronymum Ruuereum , qui .
‫ر‬

S. R. E. Cardinalis apud teſedet,præter cæteros , qui tum aderant,principes viros, eximie ,

soluerim . Non alia fanede cauſa, quàm quod eximiam modeftiam , morumque probitatem,
atque animi innatam quandam integritatem in nobis , ego quoquc perſpiciebam
o ſuſpiciebam maximes. Ac cumapuduos frequensverſarer; tt) iucundifimaueftr.2.2
fruerer humanitate , in aliqua me fuiſje apud teprefertim ,exiftimationefentiebam. nonnul.
lamque
 lamquefpem,meiin philoſophia profectus teconcepiffe.Que fpesnete fallaret, dialogos
de Rhetorica meos , adoleſcens, iuniori tibi dicaui.Nuncaſeniore me , quàmuispriuatoho
mine, tibi, licet nondum ſeni, fummo tamen principi , maiora hæc deberi cognofco. Que
Pontifici tibi Max. tuiſque in iftoSupremo ſolio ſucceſſoribus , cur dicari a me debeant ,
pietatis meæ in Deum ergò, ac paterna beneuolentia , qua filiam hanc meam dilectum ;‫ ز‬ac
reliquas , opera mearenatas , & ornatasforores eius, proſequor, & * cur a vobis ob pater.
nam debitamqueerga totam ChriftianamRemp, Charitatem, nobilisſime ifta quinque
pia forores,ſuſcipi,foueri, acprotegidebeant, cauſas audirelibeat.Vulgi, et litterato
rum etiam multorum animisinſedit, plerofque.corumquiphiloſophiaoperam nauant,de fide
catholica,non bene, non pie ſentire,etautnonrecte,auinihilcredere, ridentquepaffimphi.
lofophos, hoc dicterio ,iam vulgato , hicphiloſophuseſt, in Deum non credit. Neque id ſa
netemere . Videnteniyainomnibus Europa gymnasijs , in omnibus monachorum cænobijs , 1

ſolam Ariſtotelis philoſophiam , magnis præmijs ,etmagna cum ambitione doceri. Hanc ak
temfolam (Nam Epicurea , qua inLucretio vix ſuperest,fereignota iacet)Deo ft) omni
potentiam , & prouidentiam auferre, td ſciunt , Ở audiunt. Quid igitur de eius cultori
bus, & propugnatoribusconcipiant ?aut qúas melioresde eis imbibant opiniones ??
Egovero hæc olim conſiderans ,ſimulque illudfapientiſſimi Triſmegisti diclum , mente ,
» Sæpius reuoluens,Sine philoſophiaimpoſſibile efle fummeeſſe pium .Vehementem enim , ſub
» die, amorem habet, & malorum omnium obliuifcitur, ea animaquæ fuum didicerit autho .
» rem .Nam abonodifcedere amplius non poteft,Et Deo facta fimilis , vel pura fit mens ,
» vel Deuseuadit;aliam quam Peripateticam -s verioreminrebus reperiri poſle philoſophiam
Suſpicatus ſum .Cuius ope adauthorem noftrum , Deum nempe immortalem redire , ac pu .
ramentes, ac penė Dei euadere poffemus.In eam igiturperquirendam , me totum conieci.Ves
guftiffimorum ,& Deo afflatorum ſapientum dogmata ,rationeſquein adiutorium aduocaui,
vt ſiquod tantomalo , remedium aliquando , contemplando adinuenirem , id egpublice vri
litatiscaufa,& gloriola aliquidmed , in publicum proponerem .Experimenta enim multas
docuerunt , Diuiniverbi veritatem , abEthnicis, a Maumetiftis fperni.Sedis Apostolica
authoritatem a Iudæis, & ab Hæreticis contemni.Oecumenicisfynodis & orthodoxorum .
dogmatibus , eos non perfuaderi.Vitæ exemplis & ſanctimonia,non flećti: Honoribus et
muneribus nonallici. Hæc enim partim ſupra humana mentis captum funt,partim : frau
des in eis timent, partim naturæ vim videntur inferre. Vis omnis og fraus horrentur.Ratio.
ne ſola ,ratio humana ducitur , Rationem ratio, libens fequitur . A ratione , ratio volens
nolens etiam trahitur. Ratione igitur , funthomines ad Deum ducendi. In hanc ergo ueram
acdiuinam philofophiam , rationefola philoſophando , totis uiribus incubui . Etingenti,
ſedobftinatiſſimolabore , ad finem ,eam mihivideor perduxiſſe. Socias eis addidi, quas
dixi pias .Omnes namquepropoſitum fibi finem habent , vt doceant , Deum rerum eſſe
conditorem , rectorem ,curatorem , acprouiforem .Er vt hominestumillum , tum ſe ipſos co
gnoſcant . Et addiſcant quibus modis ,adcreatorem Deum , animæ humanæ redeant, æterna
que apud eum beatitudine fruantur.
Cur ergoPATER BEATISS. Sperare non debeam , quin tu primus, quando phin
loſophia iſla tam pie,ze fummmo animarum pastorepræfidente', ac Christi vices in ternig
geren.
1

partim nata funt,partim renata, tuoq; nomini acnumini confecrata, ac commendata,

gerente,
su quoque eas libentiſimeſuſcipias, aciubeasatquehorreris, &teimitati , req; ipſa admo
niti ſucceſsores omnes tui, patiantur etiam ac velint, ut in omnibus ditionistua, a Roma
præfertimacreliquis Chriſtiani orbis gymnasijs , cænobijsquharumaliqua,
e publice legatur
philoſophia. Qua ingenti futura fitadiumento, ad Chrifti fidem fouendam , tuendam , ac
per reliquum nondum chriſtianum orbem propagandam . Quippe qua rationibus firmet, eius
quæ folaratio firmitarepotest. Cur Ariftotelisphiloſophrie , fola ex pralegunturpartes,qua
magis & Deo, & Ecclefia fuefunt hoſies: Pia haadiutrices, nullofunt innumero:Cer
te Hermetislibellus, depietate& philoſophia, plus philofophia, quàm vniuerſa Aristo
telisphiloſophia continet. Quifacillimemunushoc püſimum adimpleat. Pamander crea
tionem mundi, hominis , cum Moſaica fere eandem , complectitur. Et Trinitatismy.
fterium , longe apertius , quàm Mofes ipſe, enarrat. Multiapud eum , & vera pietatty ,
U vera philofophia ; funtplenifſimilibelli, quipro Ariſtotelisimpüs fubrogari , tu pof
fline , y debent. Aegyptiavero 'illa Myſtica tam firmis , pietare erga Deums
demonftrationibus fulcit , vt vix apud chriſtianos Theologos , vllatales demonſtrationes
inueniantur. aut ulla apud Mathematicos tales extent. Sunt apud Platonem multidia
logi , qui fine impietatis periculo vllo', pietatis.adiumento multo, publice. doceri poſſint.
Philebus, Timaus, Sophista; Parmenides., Phado . Plotini libri omnes , facram quan
dam continent uerius Theologiam , quam philofophiam . Neq; argumentationum uiribus phie
loſopho vlli cedit. alios omnes acutie fuperat. Theologica Proclielementa, qua nos ante pau
cos annos Latina fecimus,ad inſtarmathematicartun demonſtrationum ſuntcontexta. Et cum
is ipſis de certitudine certant . Deus Bone , quàmſacroſancta , quam admiranda eft apud
Damaſcium,Opere de Principis,deDeo , de Trinitate, de diuinis ordinibus Theologia ?
Platonicoshofcephilofophos.D.AuguftinusTheologorum columen & culmen, philoſophorum
omnium nobilifſimos ,femper in orehabet, tt )caterisomnibus anteponit.EttantusTheologia
pater , cænobitarum animos nonmouet ? Ariftotelicam ,pronephas, manifeftifimam impie
zatemeispræferunt. Sed præferuntignorantias .Neque enim, quantumvenenumiuuentus
inde bibat,animaduertunt,aurnotunt.Hos uero nobiliſimos, hos diuinos,prodedecus,de nomine
etiam ignorant. Perfecto Theologi veteres omnes,qui & ſacroſancta fideiieceruntfundamenta,
& Ecclefiam tamalte extruxerunt,D.Dionyſius, Iustinus,ClemensAlexandrinus,Origenes,
Cyrillus, Bafilius, Euſebius, Theodoretus, Arnobius,Lactantius,Auguftinus, Ambroſius,
alijpleriqueomnes,quia fcirentpaucis mutatis, Platonicos,facilechriftianos fieripolle( Au
gufliniverbis vtor) Tlatonem , eiuſq; feftatoreshofce, philoſophisreliquis omnibus antetu
lerunt.Aristotelem,non niſicum infamia nominarunt.Quadringentis vero ab hinc circiter an
nis,Scholastici Theologi ,in contrarium ſuntannixi.Ariftotelicis impietatibus,profidei fun
damentisſuntvi. Excufatos eos habemus, quòdcum Gracas litterasneſcirent,illoscognoſce
renonpotuerunt. Non veroeos excuſamus, quod impietatepietatem adſtruereſintconati.
lube ergo parer fanctiſſimetuprimus, iubeant futuriPontifices omnes,honoribus,qui artes
alunt: premijs quæ omnisexpetitlabor, propofuis,per omnia tuaditionisgymnaſia ,peromnes
Cænobiorum, Scholas librorumquosnominauimus,aliguos continue exponi, quod nosperannos
X111.fecimus Ferraria.Cura vt chriſtiani orbis principes,idem in ſuisiubeantgymnafiis,
ſatis
fatiscitoacutiſima Italorum,peracuta Hiſpanorum ,feruidaGallorum ingeniá,adEcclefie
amica dogmata excitabis. Quidvero fi,iftorum imitatione Schola etiam Germanica , & qua
ab EcclefiaRomana Catholicafunt auuerfa, adeadem excitentur : non neadoleſcentiumu
ſuorummentes, pia dogmataimbibent, facileadCatholicam redibunt fidem ? Longes
Jane facilius,quàm vel cenfuris Ecclefiafticisvlliscogantur , autfecularibus armis. Ma
gnam GregoriusX 11 1.anteceſſortuus , in Ecclefia gloriam,apudDeum magna aterne
gloriæ pramia,eſtconſecutus,tot nationum gymnasijs,& Roma & alibi, ſubcura, acdiſciplina
lefuitarumpatrum inftitutis . Incipe iu P.B.tam pium , tam vtilem , tam neceßarium pie
satisinftituere institutum . Te authore, iufforequeper Chriftianumorbem , tam pium ftudium
introducatur,conftituaturque& diuulgetur. Sperandum enim eft,opera corundem leſuitarum ,
quihocfecula Catholicæ fidei pertotum Chriftianum orbem & verbis, &fanguine optimi
funtpropugnatores,ac per nondum Chriftianum propagatores,breui rationibus firmiſſimis,
titubantium animifirmabuntur, &hoflium peruerfitate conuincentur.. Facigitur, inſuis
collegýstampiaphiloſophia doceatur , & ftabiliatur: Ingens teapud pofteros gloria manebit.
opus egeris chariſſimum : Me vero ., tam glorioſi,tamproficui operis ,apudtepromo
Dco
torem ,atquehortatorem ,pro veteris erga te meicultusratione, propræfentis sua gloria , co
futuraſtudio,inclientelam tuam,potesenim ,ſuſcipe .
Ferraria. Auguſti Die V. Anno M. D. XCI.

Qui Sanct." tuæ

pedes humil.exofcul.

Franciſcus Patricius .
)
!
i
TITVLORVM ELENCHVS .
Panaugia .
Delure . fot . . Quotuplex fitanimus. 33

DeDiaphano. An mundus fit animatus. 54

6 Deanimis irrationalibus . 57
De Radis.
De lumine .
De opaco. 12 Pancoſmia.
De Aereo lumines, 14
OI
Decælesti luce & lumine , 10 Deſpaciophyfico. 66
Deluce & lumine fupercælesti , 18 Deſpaciomathematico .
Delumine incorporeo . 20
Devtriuſque ſpacyaffectionibus.
Defonte & patreluminums. 22 Deprimeuolumines. 74
Deprimeuocalore 70
Panarchia, Deprimeuo fluore .
Demundo empyreo
In vniuerfitate an fitprimums. Anmundus fit finitus.
3 De atheros ,
An fitrerum aliquod principiumu. Decæli rotunditates , 87
Anplura unoprincipia efle queant. 8 Decirculari cælimotu .
Quid principiumo. Decælorum numero.. go
De uno . 9
93
Vnum omnis multitudinis eſſe principiume. Cælum an fit vnum, ,
‫کو‬
4
Aninuno fint omnias. 13 An aer cum cælofircontiņuus.
97
Anab vnofuerintomnias . IS An ſidera fintignes. 101
Delacteo .
De vno trino principio . 21 De astrorum motu . 102
De fecundoac tertioprincipio. De Planetis . 106
De entium ordinibus. 23
25 De Soles . 108
De diuinis vnitatibus.
28 De Lunc . 112
De eßentia & ente . IIS
De vito . 30 Anſtella aliquid agant . 18
De intellectu . 31 De ignis elemento .
De Aere . 121
An Deus pater fitintellectus. 34
Decreatis mentibus . 37 De aqua & mari . 124

De mentibus Deiminiftris. 39 Deaqua rotunditate . 129

De diuinis proprietatibus . 42 Anaqua & terra vnumefficiantglobums. 132

Diuinitas an fitvbique . 43 De maris vniuerfimotibus . 135

Defempiternitate . 45 De maris affluxus, & refluxus varietate. 138

47 De cauſisaffluxus, & refluxus maris. 141
De rerum cretiones ,
Pamfychia. Oceani &mediterranei motus aly. 145
Deproprioterra loco. 149
7 nde fit animus.
Quid fitanimus . Deterræ fubftantias,
V9
STIILIAI,

ADHORVM CALCEM
adiecta ſunt ,
3,1
. Zoroastri oracula CCCXX . ex -Platonicis collectae,
Hermetis Triſmegiſtilibelli & Fragmenta , quotcumquereperiuntur,
ordire.fcientifico diſpoſita .
Aſclepyeius diſcipulitres libelli.
Myſica Aegyptiorum , a Platone dictara , ab Ariſtotele excepta ,
o per fcripta philofophia .
Platonicorum dialogorum nouuspenitus àFranciſco Patricioinuen
tus ordo ſcientificus.
Et capita demummulta,in quibus Plato concors.
Ariſtoteles vero, Catholicæ fideiaduerfarius ostenduntur.

1
 QQ

FRANCISCI PATRICII
P A N A V G I A.
VNIVERSAE LVCIS TRACTATIO
NOVA , ET ACVTISSIM A.

AD ILLVSTRISSIMVM , ET REVERENDISSIMVM
1
PAVLVM CAMILL V M. S. R. E. Card.Ampliſs.
ET SANCTISSIMI GREGORII X1111 .
PONT. MAX. NE POT E M.

PAX .

FERRARIÆ ,
Ex Typographia BenedictiMammarelli . M.D.X.CI.
Superiorum permifit.

>
 ‫)‪:‬‬

‫هم‬
 MO
ILLVSTR , AC REVER ,
PA V L 0 CAMIL L O
SFR O N D A TO

S. R. Ex Cardinali Ampliſsimo.
ET GREGORII XIIII . PONT. MAX. NEPOTI .

Atruo tuo, PAYLE CAMILLE CARD. AMPLISS. Pont. Max.

vniuerſum hoc,meæ nouæ Philoſophiæ opus dicaui,& con
ſecraui, iis de cauſis , quas ad eum, antecedenti confecra

P tione perfcripfi. Tibi vero Nepoti ſuo , eique proximo , &

chariſsimo,cur non iiſdein ferè de cauſis, partem eius, pri
mam, ac penè primariam, quæ eft de luce,& lumine,per quz
ad Deum, luminum patrem ,aſcendas,tibi dicem ?multis lu
minibus ſplendidiſsimo.Pater enim tuus Paulus Barro, dum puer adhuc eſſet; &
cum fratre,nunc Pont.Max Patauii bonis litteris incumberet , endem quo fra
ter cultu,eſt a me maximopere cultus.Cuius rei ergò, magnis me poftea bene
uolentiæ teſtimoniis eſt proſecutus . Ego illius,nuncin te memoriam renouo .
Et mei erga te cultus etiam maioris , & obſeruantiæ ,& venerationis agnoſco
debitum.Et quod illi,fi viueret forte,nunc debuiſſem , id totum in te transfero.
Do ergo tibi & Dico , & Sacro.hoſceprimos x.meæ nouæ Philoſophiæ li
bros, quos inſcripſi Panaugiæ. eò quòd, omnium lucis ſpecierum , contempla
tionem continent, deque eis accuratam ,qualem ante nos peregit nemo,tra &ta
tionem inftituunt. Debentur autem tibi, omnium maxime. Non.n.auorum ,tan
tum atque atauorum , aut Franciſci aui tui Cardinalis, poftea Carolo V. Cæſari
chariſs. ſed & Paterno fulges ſplendore. Pater namq; tuus, non ſolum Patri,&
præſenti Sereniſs.Sabaudiæ Ducibus fuit acceptiſs. Verum etiam Philippi Re
gis
gis Cath. gratiam ita promeruit,vt ea in re interpaucos numeretur. Splendes
quoque Pont. Max. omnium maximo fulgore , quem in terris vti Dei Chriſti
vicarium colimus . Præfulges etiam tuo,non ſolum pro dignitatis , quæ prope
maximam eſt,gradu,ſed tuo proprio, do & rinæ, prudentiæ ,modeftiæ ,virtutum .
que omnium cumulo . Refulges etiam ,religionis, & Chriftianæ pietatis ceftro,
& vitę fan & i, aſtro fulgentiſsimo. Qua te, & Dei Vicario chariſsímum , & Deo
gratiſsimum & faciunt, & facient. Hos autem quos in omnem tibiçternitatem
voueo libros, qui ad veram pietatem ,veris rationibus, ducatum pręftant,tu pie.
tatis verç cultor,fauore tuo profequere.Etme yetere,in qua pater tuus habuit,
clientela , protege.
Tibi deditifs.
Franciſcus Patricius

:: IVIC 1112

ana
T , 11. TV . Te
ilif
Sri 11

ing

>
 I

F R A N CI S CI
P A T R I C I I
PANA V G I AE

LIBER PRIMVS
D : E L v C E.

SAL V TIS ANNO MD LXXXVIII.

Æ T A TIS SVÆ LVIII .

RANCISCVS PATRICÍV'S , Hæc omnia ſunt in Calore .

Nouam ,Veram ,Incegram ,
de vniuerfis códiturus Phi
loſophiam , ſequentia , vti
verillima, pronunciare eſt
auſus . Pronunciata , órdi.'
ne perſecutus, Diuinis o-
raculis , Geometricis neceſſitatibus, Philo-
fophicis rationibus,clariſliſimisg ;experimen
tis comprobauit .
Ante Primum ,nihil .
Poſt Primum,omnia .
A Principio,omnia .
Ab Vno,omnia .
A Bono,omnia .
A Deo ,VnoTrino omnia .
Deus,Bonum ,Vnum ,Principium ,Primum .
idem .
Ab Vno, Vnitas primaria.
Ab Vnitate primaria , Vnitates omnes .
Ab Vnitatibus,Eſſentiz .
Ab Eſſentijs,Vitæ .
1 A Vitis , Mentes .
A Mentibus, Animi.
Ab Animis, Naturæ .
A Nataris, Qualitates .
A Qualitatibus ,Forma .
A Formis, Corpora .
Hæc omnia funt in Spacio .
Hæc omnia ſunt in Lumine .
Per hæc paratur ad Deum reditus .
Hic Finis & fcopus noftræ huius Philofo .
phiæ, eſto germanus .
Inaudita hæc à feculis forfan omnibus &
axiomata , & paradoxa, certiſſiinis conftare
rationibus, vt demoſtremus, in hunc modum
philoſophemur .
Philoſophia, ſtudium eſt ſapientiæ . Sapien
tia,vniuerſitatis eft cognitio . Rerum vniuer
ſitas, conſtat ordine . Ordo priore conſtat, &
poſteriore . Si quis à pofteris philofophari
cæperit , rerum ordinem confuderit , eisq;
fibiq; tenebras offuderit. A primis ergo phi
lofophandi initiuin nobis efto . A primis,co
gnitisne ? an ab incognitis ? Si ab incognitis
incipiamus, ſequentia , incognita erunt om
nia : De incognitis,nulla nobis condetur Phi
loſophia . A cognitis ergo initium ſumen
dum . Cognitio omnis, a mente primam ori
ginem : a fenfibus exordium habet primum .
Inter ſenſus , & naturæ nobilitate , & virium
præſtantia , & actionum dignitate , viſus eſt
primarius . Viſui prima , & primo cognita ,
lunt lux , & lumen . Eorum ope , & opera ,
plurimę pateſcunt rerum differentiæ . Lux , &
lumen , itatim natis, fe fe offerunt . Per hirc ,
priſci homines, ſublimia , & media , & ima
conſpexerunt. Conſpecta , ſunt admirati .
Admirando,ſant contemplati, Contemplan
A do ,
 1 FRANCISCI PATRICII,
do, ſunt philoſophati. Philoſophia ergo, lu-
cis, luminis , adinirationis, contemplationis
proles eſt veriſſima. A luce ergo,eiuſq; prole
lumine , rerum ſenlbilium pręſtantia omni
primis , primarioq; ſenſui , primo cognitis ,
Philofophiæ noftræ , prima iaciamus funda-
menta . Quod f Philoſophi veteres feciffent,
nec ignota ſenſibus, ac mentibus omnibus ,
Chaos , Homeomerias , Atomos , Marerias
primas , ſecundasve ,rerum principia ſtatuil-
ſent; nec in tantas ipſi dillenliones veniffent :
neque in abyflum tenebrarum , philoſophiam
* conieciſſent. Lux ergo , & lumen priinaria
eius proles , ante omnia-ſunt nobis cogno-
ſcenda . Per ea, ad primam lucem , patremq;
lumin um aſcendendum . Apud eum cantil
per commorandum . Ab eoque res omnes de-
ducendæ . Per deductas ,ad eum iterum reuer
tendum : vt apud eum manſionem perpetuam
faciamus.
A luce igitur, & lämine , quæ nos maxime
admiramur, exordium ſumamus. A luce in-
quam , quæ Dei ipſius,eiusý; bonitatis eſt ima-
go . Q_iæ omnem ſupramundanain , omnem
circummundanam , omnemq; mundanam , il-
luſtrát regionem . Quæ le te per omnia ex-
tendit . Per omnia le fundit . Per omnia per- ,
meat . Omnia permeando formar, & efficit .
Omnia viuificat . Omnia continet . Omnia
ſuſtinet . Omnia congregat . Omnia vnit .
Omnirdiſgregat. Omnia quæ vel ſunt, vel il-
luminantur, vel caleſcunt, velviuunt, vel gi-
gnuntur ,velnutriuntur , vel augeſcunt , vel
perficiuntur ,velmouentur , ad le conuertit .,
Conuerſa purgat. Omnia perficit . Omnia re-
nouat . Oinnia conferuar : & ne in nihilum
abeant, efficit . Omnium rerum eft , & nume-
rus & menſura . Lux rerum omnium puriſſi-,
ma . Inalterata , inalterabilis : Imperiniſta
impermiſcibilis: Indomica,indomabilis. Nul.
lius indiga. Diues omnium . Ab omnibus
optata: Onnibus oprabilis . Cælorum orna-
mentum . Ornamentuin corporum omnium .
Mundidecor: Muodi pulchritudo : Mundi
gaudiu!. Mundi riſus. Qua, aſpectui nihil
iucundius . Nihil animo lacius . Nihil vite
commodius. Nihil cognicu præſtantias. Ni.
hilad agendum vcilius . Sine qua, iacerent in
tenebris , inertia libi ipſis omnia, nobisq; in-
cognita .
Hanc ergo lucem contemplationis omnis
priinariain caulam ,contemplando proſequa-
mur , & propofitorum probationes exordia.
mur .
Lux in corporibus quibuſdam cernitur
in alijs non cernitur . Corpora ergo diſtin .
guenda. Corporuin igitur,alia ſui natura,lı ,
cida lunt, Sol, ftellæ , ignis . Alia ſui natura
funtopaca , Luna, terra , nubes . Alia neque
lucem habent, neq; opacitatem . vtramque
tamen in ſe recipiunt , neutram vero reti
nent . Æther, aer, aqna . Hæc Græci diapha
na, Latini perſpicua ,& tranſpicua appellaue
re . Lucida , luce plena ſua , alienis tenebris ·
ſunt imperuia . Opaca , tenebris plena ſuis,
alieno lumini , non ſunt peruia . Diaphana ,
proprijs & lumine, & tenebra carencia ,alie
nis, & lumine , & tenebra permeantur .
Lucida ergo corpora , ea ſunt, quæ ſemper
lucent. Lucent autem femper , quæ lucem
propriam , ſibiq; innatam , & connatam ha.
nt. vt Sol, Gdera; ignis . Quid ergo triplex
Jux ? & non vna? vel vna in tribus ? An his , ali
qua prior? An vero hæ,primæ ſuntluces? Pro
fecto , fi tres hæ , ſunt inter fe diuerfæ , multi
tudó lunt, & numerus. Ante vero numerum
& multitudinem omnem , eft vnitas . Neque
vila, aut eft;aut eſſe poteít multitudo , quæ a
ſua non profluatvnitate. Ergo & ante halce
tres luces : videtur yna lux exiftere neceſla
rio. Sihoc,vnà hæc lux,prima ne lucium om
nium erit ? An vero ante ipſam alia ? & ante
hanc alia ? & in infinitum fier lucium pro
grellus? Hoc nequaquam. Ergo vna,ericom
niuin , lux prima. Hęc lux vna,ac prima,cum
nullam aliam ante ſe habeat,corporea ne erit?
an incorporea ? Si corporea dicatur: neceffe
eſt cam, vel in corpore alio elſe, antequam in
Sole,vel in altris, vel in igne . Vel harum ali
quam eſſe primam . Ignis quidem vnius,a no.
ftro hoc differentis effe, dici non videtur pof
fe . cum nullus alius conſpiciatur . Neq; ex
noftratis genere videtur effe poffe. Quia ne
que vnus in corporibus eft,quia & primus fit,
neq; lux eius, lucem reliquis , aur dare , aug
dediffe videri poteſt. Vna ergo illa lux, & pri
ma, ignis corporei non eft . An vero eft Gde
rea, & fideris alicuius? Neq; id videcur . Nul
lum enim fidus apparet vfquam , a quo in reli
qua lux Git diffufa ,aut diffundatur. Quid li di
camus,cum Philoſophorum multis , & aſtro
logis omnibus , qui adhucin ea per tantopi
pione, à Sole vno, in reliqua altra omnia , lu
cem diffundi? Hoc ſecus eſt, vt poftea often
detur . Hoc in præſentia dicatur. Si Sol, lu
cium corporearum , non fit cauſa; nullam cor
poream lucem , vņam illam , ac primam elle
poſſe lucem, quæ lucium aliarum omnium lit
fons , & primaſcaturigo ,
Si corporea non eſt , hæcprima , incorpo
ream eam elle, eſt necelle . Siincorporea ſit,
necelle erit eam,& in ſe conſistere , & a fe fub
fiſtere, & per ſe exiltere: & per fe fubftantiam
elle . Hæ enim ſunt incorporeorum entium
proprietates. Ļuces vero haſce multas , quæ
in Sole, in aftris,in ignibus fulgent,ab ea luce
yna
 LIB E R
vna profluxiſſe eftneceſſarium . Lucida enim
vt effectus ,a luce, vt a cauſa ſunt. non autein
lux caufa , elt a lucidis effectus . An vero ,
& hæ multæ , ab illa vna deriuatæ ſubitantie.
ſunt , & ipfæ ? & illa harum genus vnum fit ,
he vero eius fpecies , in dubio eft maximo .
Nam qui de luce , quamuis parum, funt ali-
quid philofophati ; neque hæc dubia attige-
runt , neque eorum folutionem vllam attule
runt; & in dubio alio ſunt verfati . hoc fcilicet.
An lux , quæ in Sole , quæ in aſtris , & quçin
igne cernitur, qualitas fitſimpliciter? an qua-
!
litas quçdam ferè diuina ? an etiam qualitas
prima, primi corporis cæli? Qui primum ,
terreſtrias . Qui tertium cæleftius . Qui me-
dium ,diuinius pronunciarunt, Omnium pel-
fime, qui lucem , colorem elle affirmarunt.
In genus ergo qualitatis, eam omnes coniece
runt. Quia forte viderent,lucem in ignibus
elle variam : eamque omnem , minorem eſſe
quam in aftris . Quorum itidem aliqua , mi
niinam haberent . In Sole vero efle maxi-
mam . Hçc autem varietas , in ſubſtancias ,
non eft eis viſa , cadere poſle. Cadere autem
potſe in accidentia,& precipue in qualitatem,
quæ magis recipiat , & minus . Sed vtrumq ;
errore maxiino. Nam accidentia reapſe, &
adeffe fubiecto , & ab eo abeffe , eo feruato ,
poſſunt. At lux a lucido natura , a Sole, ab a-
Itris, ab ignibus , nec naturæ vi , nec vihuma-
manæ cogitationis poteft abelle . Neq; enim
Sol, li non luceat, Solremaneat.Neque lide-
ca, ablata luce, lidera iam eſſent. Neq ; ignis
peterit effe ignis perſeuerare & non lucere.
id fi nequit fieri, lux neque accidens eft vllú ,
neque eft in Sole, in aftris,in igne ,vt qualitas.
Sed eſt ipfis pars ellentialis . At Sol, & aftra ,
& ignis, corpora funt, ſubſtantiæ ſunt. Ergo
& lux, ad corpora eornin conſtituenda perti-
net , & effentiæ eorum pars eſt principalis .
Neque magis recipiunt lucis & minus, lingu-
la in feipfis. etiam 6 Sol maxime omnium lu-
ceat, & ftellæ magis fulgeant quàm ignes : &
ignis idē inagis hodie lucere appareat , quàm
cras. Idein pro materiæ ardentis , raritate &
denſitate, & copia & inopia euenit. eflentiam
tamen ignis, nequaquam mutat. Refert equi-
De Ciui. dem D.Auguftinus, ex M.Varrone, Caftorem
Dei.li.zt.
cap.8 .
quendam hiſtoricum , teſtimonijsAdraſti Ci-
zyceni,& Dionis Neapolitæ ,nobilium mathe
maticorum , ſcriptum reliquiſſe , ſub Ogyge :
Veneris ſtellain nobiliffimam , & colorem mu
taſſe & magnitudinem , & figuram & curſum .
Quod nec antea , nec poftea factum eſt vm-
quam . Sub luſtiniano vero Cæſare narrant
hiſtorie , Solem ſereno cælo , fex continuis
menfibus, languidius luxiffe . Ex quibus quis
arguat, & in Venere , & in Sole lucem cfle ac
P R M VS. 2
cidens . Siita Git, verum non fuerit,lucem ad
eorum ellentiam pertinere, necilla fine luce,
elle non poffe. Atlihoc verum fit . Subſtan
tia magisrecipiet,& minus . Vel qualitas nó
erit accidens: vel lux non erit qualitas , & fi
qualitas fit accidens , lux qualitas non erit, ſed
excellentius quiddam . Excellentius autem
fi ht qualitate, proculdubio fuerit ſubſtantia .
At quæ fubftantia ? Triplicem veteres fecere,
materiam , formam , ex his compoſitum . Si
lux Solis,fiderum ,ignium , ſubſtantia fit vt ma
teria ,& materia fola,ac nuda ſine forina ſtare
nequeat,& formęſubijciatur ſemper,lux quo
que alicui ſuberic formæ . At cuinam formæ?
Quæ ei ſcilicet fuperueniat : & eam intus , fo
risq ;, quaſi obueltiat . Nihil autem luciſus
peruenire poſle videtut, ita vt lux adhuc per
maneat . Sin vero lux compoſita ſubſtantia
fit ,materiaın habere , & formam eſt neceffe .
At quænam materia tali ſubeſt compoſito ?aut
quæ forma ineſt ? Sed ne cogitatione qui
dem id aflequi videmur poſſe. Solis equidem
& aſtrorum forte materia fuerit æther. Ignis
materias videmuis multas, fed nos lucis folius
materiam vti compoſiez ſubftitiæ , nunc quz
rimus. Eius quidem lucis , quz in Sole eft ,
quæ in aftris , quæ in igne, materia forte alia
nulla fuerit, quam ſol, & aftra, & ignis . Atq;
ita horum luces, aut æthera, aut iplamer altra
ſolemn ,ignem ,pro materia habebunt; & lux eo
rum forma erit. Atque hinc eít ,vt veterum
nonnulli dixerint lucem , primain elle for
mam ætheris totius, ac Cæli. Quod quidem
a Chaldæis venit . Neque enim folum in ſo .,
le,aut folis Gideribus dixerunt effe lucem , ve
rum etiam eam vniuerfum tenere cælum , &
cæli totius fubftantialem formam effe . Quæ
lux, & quæ forma vniuerſalis Cæli , fit etiain
lucidorum omnium aftrorum , & Solis effi
ciens caufa. Quæ ab ea fint lucida,non tamen
ipfa fit lux vniuerſalis,ſed ad corpora illorum
ſingularia, partibus ſuis ſit contracta . Luxer
go quæ in cælo , quæ in aſtris , quæq; in ſole
eſt, ſubſtantia eorum eſt, non vt materia, non
ve compoſitum , ſed ve forma. Quod & au
thoritas magnorum ſapientum autumar, & ra
tiones dictant & iam allatæ , & ex quas nunc
addemus .
Si ſolis, & aſtrorum lux,compoſita ſit ex ma
teria, & forma quæremus , ea materia, ea for
ma, lucide ne & ipfæ fint , vel diaphanæ , vel
opacæ ? Si opacæ dicantur elle, quomodo te
nebræ lucere poterunt ? Si diaphanæ , quo
modo , quod lucem propriam non habet , &
quod eft fæpe tenebris oppletum ,poterit per
petuo lucere? Si id nequeat fieri, igitur &
materia, & forina lucidæ neceffario erunt, vel
alterutra, vel vtraque . Si id detur,per lucem
A 2 lucidas
 FRANCISCI PATRICII,
jucidas elle eſt neceſſe . De hac ergo iterum
quæremus luce , an ipſa ex lucidis litcompo-
fita ? Atque ita vel ex duobus illis, diaphano
& opaco , neceffe eric cam componi . ( quod
nemo dixerit) vel de luce, in lucem abibimnus
in infinitum . Quod itidem fieri nequit. Ve-
rius ergo fuerit, lucem in ſole,ac fideribus, for
main eile allerere . Formam inquam eam,per
quam res fit,& quæ rei der effe.lux enim ſolis,
folidat, vt ſolfit: & fine qua lol non effet ſol,
neque effe pollet.
· Idem de aftris eft dicendum . An vero c.
tiam de ignibus,aereis,noltratibus? Si ratio-
nibus deinonſtretur,folem & aſtra ,eſſe ignes,
etiam de ignibus hiſce dicendum erit, lucem
eorum formam effe ,
Si aſtra & folem ,ignes non effe demonſtra-
tio valida oftendat , noftrorum ignium for-
talle lux forma non erit : fed vel calor, vela-
liud quid, quod in eo fit; vel etiam vtrumq,
Sed hocaliàs . Nunc de Sole & aſtris , vel
etiam de ſole tantum, donec appareat verum,
an aſtra , propria luceant luce, an aliena ? i
Ergo in ſole forma hæc lux ,in ſuperficie ne
tantum folis eft , & materiam aliam interio-
rem ,extrinfecus obueſtit ? An vero totum fo-
lis corpus penetrat intrinſecus & permeat. In
noftris quidem ignibus,lux, & extrinfecus to-
tum veſtit , & intrinfecus totum corpus re-
plet . Curnon in ſimilibus igni,aſtris, & ſole,
idem eueniat ? Quæ id res , quæ ratio prohi-
bet ? Ignes certe noſtrates , craſſam plerum .
que, & impuram materiam habent , attamen
toti, quaquaverſum collucent . Multo id ma-
gis,in aftris, in ſole, fiat eſt neceffe . Idq; ne-
ceffitate multa . ſiæther,aſtris ac ſoli, materia
fit , quemærhera primun diaphanum poſui-
mus, & diaphana tota, omnibus ſuis partibus
pellucent. An vero,quia ſol,naturale corpus
effe dicatur , materiam aliam , quàm æthera
ſub lucis forma latentem habeat ? Si eamate-
ria,vtignium noftratium craſſa ſit, & ignes hi
collucent, & pellucent toti ,qui ab ea impedi-
ri, & opacari videbantur polle , nihil vecabit
id in fole etiam euenire. Si vero materia eius,
æther ſit, diaphanorum primus , multo magis
pellucebit. Sin vero materia eius, famigera-
ta illa quinta eſſentia dicatur eſſe , quæ non
mareria, verum tota cæleſtium corporum el-
ſentia, & dicta, & docta fuit; nihil itidem ve-
tabit,folem totum, & intus , & extra colluce-
re,& pellucere . Tota enim cælorum eſſentia
diaphana videtur . Si ſol, ſi aſtra , corpora
funt fimplicia,vtcælum reliquum ,materiane
eadem conſtabunt, qua cóſtat cælum , an alia?
Si eadem cur non vecælum ,& ipſa ſunt dia-
phana ? Cur non vt altra, vt ſol, cælum quo-
que fulget vniuerſum ? Si alia ,purior ne ea
eſt ,an impurior cæleſti ?Si impurior dicatur,
fol ergo & altra , cælo funt præſtancia minus.
At pulcherimæ ſunt,totius cæli partium. Pul
critudo autem in diuinitatis limine leder. Er.
go, & præſtantior, & purior , ſolis & aſtrorum
eſtinateria , quàm fitmateria cæli reliqni. At
quæ nam alia ea eſſe poterit , quain ipſamet
lux ,cælo pulchrior , & fulgentior? Sed lux
hæc eadem, forma erat etiam ſolis, forma,etiá
aſtrorum . Ergo lux , vel duplex eſt , alia for
ma, alia materia . vel eadem vna , & materia
Sibi eſt & forma. At lux ſimpliciſſima rerú eſt,
Non ergo duplex eſt,vt alia materia fit; alia fit
forma. Vnica igitur eft, fibi ipſi & materia ,
& forma . Arq; hacquidem præftantia, diui
nas attingit eflentias quàmproximè, earumq;
eſt imago ſimillima. incorporeorum ſcilicet
incorporea. Sed & corporea eorum eſt ima
go . Quia ſol & aſtra , trine ſunt dimenfa , &
mole maxima extenduntur . Ergo & corpo
ra vidétur elle. & lux eorum , corporum quo.
que imago elſe. quia & ipſa trinèfit dimenſa.
Lux ergo & incorporeorú , & corporú çque,
ſimulachrum eſt & imago , & medium quod
dam inter diuina incorporea,& corporum na
turam . Soligitur ,'& aſtra ſi hæc proprijs, fi
luce quoque ſolis luceant,mediæ quædam ef
ſentiæ funt,& ſubſtantiæ . Incorporeæ fimul,
quo ad lucem , & corporeæ quo ad dimenſio
nes . Cuius autem diuinitatis funt imagines ?
Lucis ſcilicet incorporeæ . A qua & factæ ab
initio funt: & ab ea feruantur, & in ea conſer
uantur , & ab ea veluti a proprio fonte , eoq;
fulgentiſſimo,deriuàtur perpetua , & perenni
quadam deriuatione, fed oculis corporeis ob
nimium fulgorem inuiſibili. Nihilenim hi,
nili corporeum diſcernunt. Deriuatio autem
hæc, vti poftea oftédetur. per media quædam
in ſolem ,in altraq; deſcendit ,a primiſſima illa
luce,lucium fonte omnium . Quæ quamuis :
infinita in ſe ſit, eo ipſo quòd finita non eft , a
finitis oculorum viribus, non diſcernitur.Si
curi eriam folis finita lux,oculis nullis,vel ex
trà,vel intra diſcernitur plenè . Qua ratione,
ſolis finita lax , infinitæ primæ lucis,ſatis ple
na eſt imago. Infinita enim illa, infinitarumq;
virium ,finitam hanc, infinitarum tamé prope
virium,ad imaginem ſuam produxit.Eamque
præter vires lucendi , & producendi , duplici
alia præditam infinitate protulit. Figuræ ni
mitum orbicularis . In qua, nullum principiú,
nullus finis.Er centri, cuius itidem,neq ; prin
cipium ,neq; finem (quæ eft infinitorum pro
prietas) reperias vllum. Et præter hoc ; cen.
trum ,quamuis rerum fit minimum , eft tamen
infinitum . infinitasq; ex ſe vires ad circumfe
rentiam emittit .
Qua ergo centrum , & infinitum & immen.
ſuin ,
 LIBER
ſum , & ſuas vires infinitas, tametfi non immé.
fas: ad infinitum , etiamſi non immenſum ,ſui
orbis ſuperficiem protédit. & extra eam quali
'in infinitum , ſuæ lucis propaginem aliam ,lu.
men ſcilicet in immenſum , ac forte in infini-
tum porrigit ad eam , & vltra cam , quæ puta-
tur, ſupremi cæli, ſuperficié in infinitum for-
te fpacium ,quo ea ſuperficies ambitur.Sed de
his poſtea . Lux igitur corporea, varie infini.
ta, infinitæ illius ſimpliciter incorporeæ ,& ve-
rè infinitæ , veriſſima eſt imago . Alia re forte
nullaab ea degenerans , quàm quod per di
mentionem trinam , corporea euadit , finita
fimul & infinita .
Quid autem vtraq; eft? Fulgor nimirum .
ille métalis, & intelligibilis, & fimpliciter in-
corporeus . Hæcvero, inter incorporeum &
corporeum,medius viſualis.At fulgor, iterum gitur ; lol & candor, & fulgor , & lux , nimi
quid eft : Forte non aliud dicere euin poteri- , rum corporea, & corpori innata, vnaeademq;
mus, aut fignificanțius , quàm candorem ? Ita
vt fulgor maximus, ſit etiam cádor maximus.
Candor quoque medius , & minimus, fulgor
quoq; fit , & medius & minimus.
Certe, ſolem elle fulgorem ,oculis cernimus.
Hunc vero fulgorem , eſſe candorem ,quomo.
do probamus ? Oculis itidem eiſdem . Sed il-
lum,fulgore ipſo oblæſis : hunc vero læſis ni-
hil. Si quis enim per nubem tenuem,oculos
in Solem dirigat,cádorem maximum , & qua-
lem in re alia fortenulla , intuebitur. Si quis
vero ſereno aere, nó lippus,in eundem folem
viſum intendat,candorem eundem ,ſed fulgé.
tiſſimum , & quem viſus non fuftineat, confpi-
ciet. Itaq; is,quiinter veteres,ſolé eſſe fauum
dixit,eum velnunquam vellippis oculis aſpe
xit . Eft enim candidiffimns. Candorem hunc
ſolarem lucem appellamus. Candor hic in
ſole, purillimus eſt, a macula omni: a nigrore
omni,atq; alio colore procul poſitus. Etquia
talis eſt candorum ac lucium corporearú om-
nium ,etiam eft maximus . Ibi enim , ratio di.
ctat,eſſe candorem maximum, vbi nihil eft ni
groris. Candor igitur in Sole , eſt ſimpliciſſi-
mus. Ideoq; fulgentiſſimus . ita vt fulgentior,
non videatur elle poſſe .
Itaq; candor, & fulgornon ſolum vti dixi-
mus in ſolis ſuperficie apparet.Sed in intimo
quoq;ſolis corpore, eum effe ratio fuadet.Nili
enim fulgor in intimoſolis eſſet,ſol,totus,lux
non eſſet. & nigrorem haberet intus. Qui
nigror, a candore neceſſario, vel ſeiunctus el-
ſet,velei coniunctus . Si ſeiunctus eſſe dica
tur,vel interſtitium aliquod, vel terminus in
FINIS PRIMI LIBRI.
PRIMV S. 3
ter eos intercederet . Interſtitium omne alie
ni eſt corporis . At folem ,nec ſenſus indicat,
pec ratio oitendit , ex ſuo, & alieno corpore ,
elle conflatum . Terminus vero, quales in lu
na conſpicimus plures, in fole vilus eſt nun
quam.Neq; eo qno minus ſplenduit tempore
Iuſtiniani. necquando eclipſim patitur . Nec
ſenſus igitur , nec ratio oftendit in ſole can
dorem elle a nigrore vllo ſeparatum . At neq;
coniunctos elle indicant . neq; commiſtos ,
neq; foris,neq; intus contemperatos. Nullus
ergo nigror, vel apparet, vel eſt in ſole. Ergo
ſoltotus eſt candor. Ergo, & foris ei candor
eſt & intus. & qui foris apparet candor,idem
eſt cum eo candore,qui ſolis viſcera , & tota,&
omnia replet. Et eadem lux interior eſt ſoli,
& exterior. Inò,quod ex his rationibus colli
ſunt res.Neq;exterior, (quod quidam volue.
runt) imago eſt interioris. Neq; interior fons
eſt exterioris. ſed vnum & idem ſunt reipſa;
partibus tantum ſui, & locis diſita.
De aftrorum vero luce;forte non eft ita ſen
tiendum . Namq; eſt ab Aſtronomis obſerua
tum,de tanto ſtellarum numero,quinqueeſſe
nebuloſas. obſcuras nouem . Habent ergo hæ,
nigroris in ſe non parum . ficuti & luna.Reli
quas vero,quç clare lucent, eiuſdem ſunt cum
ſole rationis . Nimirum vnaquæque , & ftella
eſt, & candor , & fulgor, & lux, vna eademq;
res . Sed quia non omnes,eadem luce lucent;
neq; eodem candore fulgent : ſed lucibus ita
inter ſe differunt inuicem , ve ſingularum lu
ces , ſpecie videantur a ſingulis aliarum luci
bus diftare: neceſſe eſt in lucibus earum nigro
rem aliquem , aut colorem alium eſſe admi
ftum.minore & maiore copia proutlucium
claritas , vel maior eſt , vel minor. Aliæ , quæ
clariſſimæ viſuntur, vt Venus,vt Sirius,vt Spi
ca, vt aliæ quæ primæ dicuntur eſſe magnitu
dinis,& quæ ad polum Antarcticum , ex neo
tericorum nauigationibus,fulgentißimæ om
nium,crucis figuram formant, nullum nigro
rem ,neq; intra, neq; extra habere eſt neceſſe.
Sed de hac lucium lyderearum differétia ſuo
loco agetur poftea. De luce ergo corporea ,
cæleſtiq; • (Nam de ignea ſuo loco) hæc nobis
dicta ſunto . Quæ, ni fallimur, neque vete
res , neque neoterici vlli philoſophi , aut at
tentarunt , aut attigerunt ; rei lucentiſsi
mæ , nimia , vti remur , deterriti obſcuri.
tate .
A 3 FRAN

FRANCISCI PATRICII
PA N A V GIAE
L I BER SECVNDV S.
7 D E DI A P H A N O.
Rivm generuin corpora,
in vniuerfo effe diximus ,
Lucida, Diaphana, & Opa-
ca. Lucida ea effe,quæ lu-
cem habent ingenitam &
perpetuo fibi hærenté.Luci
da enim omnia a luce ſunt,
& nominantur . Sed addidere optici , lucida
corpora ea eſſe,quæ ſunt ſui luininis diffufiua.
Quod ficuti optime dixerunt , ita lucem eis
elle innatam videntur effe obliti . Integra er .
go lucidorum corporum fuerit deffinitio.Lu .' tranſparentia, & tráſpicua, & perfpicua,a me.
cida corpora elle quæ innatam habeat lucem,
ex qua lumen diffunditur. Atquæ in loca, &
quo verſud, lumen hoc diffunditur ?
In corpora generis ſecundi, & generis eciá
tertij,diaphana, & opaca,& in lucida quoque
generis primi.Sed in omnia proprio quodam
modo ; & conditione non eadem in omnia ,
Ad opaca enim & lucida , non peruenic luci-
dornm lumen, niG prius tráfeat per diaphana.
&poftquam eò peruenit, diuerlos invtroque
edit effectus. De quibus locis ſuis. Nuncde
Diaphanis. Optici ijdem ,Corpusdiaphanum
elle ,per quod luminieſt tranſitus, diffiniere,
Opacum vero,per quod lumini non eſt tranli,
tus. Recte quidé hęc.Sed nos planius in hunc
modum . Lucida & opaca corpora inter ſe có .
traria eſſe alſerimus. Diaphana vero inter hæc
extrema effe media . Hæc diuerfitas in eo coli-
ftit,vt ficuti lucida corpora illa, ſol,aſtra,ignis,
lucem Gibi inexiſtenté habent, vel lux ipſa cor
porea ſunt, ita opaca corpora, ſui natura ſunt
tenebricola . & licut lucida a luce ſua , lumen
diffundunt. ita opaca ab obſcuritate innata,te
nebras extra ſe effundunt . Diffundunt ergo
vtraq; extra ſe,veluti germina quædam fua, &
ſuarum naturarum ,quaſiteſtimonia,lucida lu
men ,opaca tenebras. Diffuſio auté vtriuſq; in
vna fit diaphana.Quęnec lucida ſunt,nec upa' diaphanum . Sin vero e contra,diaphana per
ca.Inter hçc vero extrema veluti mediú polica
diaphana,vtriuſq; extremi germina in ſe reci
piunt per vices æque tenebras ac lumina.Tria
ife
2
$
ſpecic fuerunt lucida,ſol, ſtelle, ignis , vnum
participatione: Ignea . Tria ſpecie.ſunt,& opa
ca luna,nubes,terra . & quartă participatione
terrea . Totidem ſunt, & diaphana,æther,aer,
aqua. & quæ hanc participant,aquea.Deluci
dis, & luce iam eſt actum . De opacis poftea .
Nunc de diaphanis,breuibus agamus .
DiaphanaGræco nomine , dicta funt hæc
corpora,quoniam docpaévet tranſparent.ita yo
per ea lux cernatur,& lumen,& colores; & vi
ſus etiam per ea tranſeat. Ideoq; Latinis , &
liore officio ſunt appellata,lucis inquam & lu
minis vehendi, atq; oculis repreſentandi. Na 161
non minus,quam lucé & lumen,tenebras,atq;
obſcuritatem ,& vehunt& repreſentant. Sed th
de his fuo loco,nunc meliora. Dubia res apud ad
veteres, nec minus pofteris ſeculis,an diapha,
na corpora per ſe eſſent luminoſa, vel per ſe
ellentobſcura . & tertio dubio, an per ſe ſub Do
yiſuin caderent : & per fe eflent viſilia æther,
aer,aqua. Queſtiones fane, non faciles folutu.
Peripati magiſter docuit lumen eſſe energia,
& entelechiam diaphani. Vtræq; hæ voces ,
ſolent illi eſentialem forină ſignificare . Siid
ita eſſet,lume eller diaphani forma eſſentialis.
Ac fingulis diebus , & ſingulis ſæpe horis , aer
& aqua , vmbris, tenebrisq; obruuntur. lu
menq; amittunt prſus. Quod effe talibus nul
lis formis accidit, vt & adueniat, & recedant;
& etiá reuertantur. Si vero energia hæc ad vi
fum referatur, vt fine eo,viſlia nó cernátur,&
cum eo cernátur rurſum , verú forte id fuerit ,
quo ad colores , qui lumine in diaphano exi,
ſtére, çõlpiciuntur, atq; ita per lumen diapha
nū,coloribus & viſui fieret diaphanum,nó au
te per ſe in ſui natura conſideratum ,lumen eſt
diaphani energia velactusellentialis.Nó ergo
nos docuit, aut quid lumen effet , aut quid lic
ſe ellent, & effentialiter obſcura, lumen reci.
pere nequirét; perpetuo namq ; tenebris obfi.
derentur. Diaphana ergo,non ſuntſui natura
vel
 LIBER SECVNDV S.
vel luminoſa,vel tenebricoſa . Verum cum &
lamen , & tenebras, æque in ſe ſuſcipiant, me-
dia quadam prædita elle natura eſt necelle .
Vtrum autem diaphana lui natura , per le fint
viſibilia ,maior forte fuerit difficultas. Namq;
fiverum fit,quod Peripati pater ſcripſit, colo-
rem eſſe primum vifile . & color fit diaphani
terminus,poterunt diaphana videri , elle vili-
bilia . Sed triplici hac in re , vir a ſuis tam
adoratus , labitur errore . Neque enim color
eft primum vilile . Neque color eſt terminus
diaphani , Et præter colores,lux , & lumen
& contrariæ tenebræ , & vmbræ , ſunt viſbi.
les . Vmbras enim ferè ſemper cernimus,re-
nebras ſæpe. Eas enim cognoſcimus , quod
nemo negat. ſenſu tamen non alio quàm vi-
ſu , quod omnesfatentur . Vigiles ergo,& re:
nebrę ſunt & vmbræ . colores tamen nó funt,
ncq; viſuntur per colores . Imò e contra ,co-
lores per tenebras non viſuntur. Lucem au.
tem eſſe viſilem , quis dubitet ? quando & in
lumine,& per tenebras cernitur . Neque co-
lor eft,diaphaniætheris,vel aeris,velaquæ ter
minus . quæ ſui natura quatenus diaphana di
cuntur , ſunt interminata . Neque color eſt
primum ville, quia per ſe non eſtvifilis , Per
vmbras enim denfiores , per tenebras etiam
cerneretur, ficuti lux . Ai in tenebris color
non videtur . Non eft ergo color primum
viſile. Neq; eſt vifle per ſe . quandonon niſi
per lumen viſitur . & luminisbeneficio viſlis
redditur . ficuti obfcuritatis maleficio reddi.
tur inuiſlis . Sed hunc in philoſophia erro-
rum omnium patrem ,ommittamus .
Primum vilile eſt lux , quando etiam per
tenebras , quæ alia oculunt, videtur , & ftel-
læ , & ignes . Secundum viſile , lucis proles ,
radij ſunt . Tertium , radiorum proles lu-
men . Quartum colores luminis progenies .
Quintum vmbræ . Sextum obſcuritas . Se-
primum tenebræ . Hæc poſtrema tria , per ſe
viluntur,longe prius ,quàm colores , qui non
niſi in lumine viſuntur, & per lumen .Nó funt
ergo per le viſiles colores,nec primo ,ſed pec
aliud ,vt quiin vmbra etiam viſuntur, non ta-
men in tenebris vifuntur ,
Alia illa quæſtio.Sunt ne diaphana ſuinatu
ra viſibilia : Si fui natura viderentur,vel luces
ellent,vel radij,vel lumen , vel vmbræ , vel ob .
ſcuritares, vel tenebræ ,vel horum aliquid ha-
berene innatum . Athorum nihil ſunt. Neq;
horum quicquam innatum habent. Viglia er.
go perſe non ſunt. Ac vtrum per horum ali-
quod fiunt viſilia ? Viſicur ne æther? Cernitur
ne aer,velaqua? Si lumine videtur,non per ſe
vidétur. Si in lumine cernuntur ,fui natura nó
cernuntur. At ſi lumen per ſe nó videtur,neq;
diaphana per ſe uiſentur. Luinen auté per le
4
non cerni,indicio adducunt, quòd in aere nó
diſcernatur. In terra, in pariete, opacis om
nibus cernatur. Si hoc ita fit, lumen per ſe no
uidebitur . At in æthere, uiſitur,quia ſemper
apparet luminoſus. In aqua quoq; uiſitur, in
cryſtallis,uitrisq; uiſitur . Cur ergo & in aere
non uilatur, quádo & aeré, ficuti & æthera &
aquam , & aquea reddat illuminata ,& opaca
illuſtrer? Vifitur quidé in his omnibus lumé ,
Verú in opacis diſcernitur magis , quia in eo
multiplicatur repercuſſu. An uero aer,quádo
eſt lumine plenus,per lumen uiſtur,non uiſi
tur per tenebras? Siue potius aer,neq ; illumi
natus cernitur ; ſed lumen in aere uritur,fiue
aer in lumine ? Potius enim uideri poffit, aer
elſe in lumine, quàm luinen in aere,quando
quod maius atq; amplius eſt ,loci rationé obti
net: minus uero & anguſtius, qualis aer eſt ,la
cati uices tenet.Ac longe quàm aer,lumen am
plius eſt, æthera enim implet,& aquam , quæ
aeres non ſunt, & aeré continent.Opacam etiá
lumen ambit Lunam , terramq;, & nubes ope
rit. & intra eas non raro penetrat. Quid ergo ,
Gue Git in aere lumen ,fiue lit in luinine aer,die
cendum ne erit,aerem uideri? Per fe quidem
cerni non uidetur, quoniam dum fine lumine
elt, non uidetur . fiuidetur illuminatus, non
per ſe, ſed uidebitur per lumen . Si uifilis per
fe effet,cerneretur,ficuci lux , etiam in oblcu .
ro . An uero aer, ficuti color eſt qui in tenes
bris non cernitur , cernitur in lumine ? Et ed
deuoluetur quęſtio hæc , ut iuxta Stratonis
phylici ſententiam dicatur,aerem , & aquam ,
& terram natura eſſe alba , quia fimplicia ſint
corpora: & utcolorata ſuntcernantur,quam
uis non niſi illuminata ? At alba quę teuera
funt, quamuis non in tenebris, in obſcuro ta
men viſuntut, colores alij non uiſuntur . Aer
& aqua,fialba eſſent, in obſcuro cernerentur .
At non cernuntur . Non ſunt ergo alba.Si non
alba ſunt reuera ,num faltem album fit eorum
olov xpua , ueluti color?Siita eſſet in eis albe
do,ueluti color,eandem cum lumine haberét
proportionem . At lumen , & conſpici uide-,
tur, & in cauſa eſſe, ut alia conſpiciantur. Al
bedo hæc, neq ; conſpicitur in diaphanis, neq;
in caufa eft, cur uel ipla diaphana, uel alia per
ipfa conſpiciátur. Non ergo albedo,in diapha
nis,uel color eſt,uel tamquá color. Cum ergo
aer coloré non habeat , neq; lucidum corpus
fit ,nec tenebroſum ,nó uidetur polle per leui
deri,neq; eſſc uifilis. An uerò, eodé modo alia
diaphana non ſunt per ſe uiſilia ? Sane æther,
nequaqua eſt coſpicuus. Sed huius rei,duplex
poteſt eſſe ratio . quia ſcilicet , & procul eft a
nobis ; & quia ab aere occulitur . His adda- ,
tur,ratio tertia quia fit maximę,& raritatis, &
tenuitatis. Quibus, cuin minus credatur præ
A 4 ditus
 FRANCISCI PATRICI-1,
ditus eſſe aer , & aer non cernitur , multo mi-
nus cernetur æther.Quid ergo illud eſt,quod
oculis clara die in cælum ſublatis, fornicis in-
ſtar cóſpici videtur ,cæruleicoloris,aer ne il-
le eſt,an æther? Cæruleus quidem color,inter
nigricantes vti poſtea apparebit eſt numeran-
dus. At nigrorrevera omnis eſt ab opaco : in
æthere vero nulla eſt opaciras , vt ab ea cya-
neus ille color efTe,poſſit dici.Quiergo ibi ap
paret? An aeris profunditas,eam redditappa-
rentiain ? Ita viderur. vt fcilicet in magna di-
ftantia , ob multarum ſui partium interiectio-
nem ,ac mutua ſubitionem , opacitatis aliquas
fumat vices. Hoc enim proprij muneris habet
aer,vtlongo ſui interuallo res etiam colora-
tas,& bene viſiles,& in claro lumine obregat,
fano etiain atq; acuto viſui. vt illę nempemi-
nimè cernantur , & ipſe appareat vmbroſior.
Hæc viraq; opaci corporis ſunt propria , non
auté diaphani.Partes ergo aeris inultæ ,quam-
uis omnes, lumine æquè colluftrentur, inter
obiectum , & viſum interpofiræ , vclutidenſi-
tatem quandam induunt:Atq;ideo in perſpi-
cuo corpore contra ſui naturam , opacitaté ali
quá efficientes cæruleum illum, vel cyaneum
colorem repreſentant. Cur autem in fornicis
modum vifitur? Quia circumquaq ; ab æquali
interuallo , oculosnoſtros incurrunt quaſi in
centrum , partes illæ aeris omnes,opacitatem
cam referentes . Hanc ob caufam opacitatem
in aere efformari,ob partium videlicet multi-
plicationé & ſubitionem teſtimonio ſunt dia-
phana omnia , quæ nobis ſunt præ manibus.
Ná liguis duo, vel vicra, vel cryſtalla ,vnum al
teri ſuperponat,opaciora efficiétur ambo. Lu-
minis enim penetrationi,ac pertráſitioni prę.
cludunt viain ,magis quam prius. quandovna
Cantum erant . Sitertia vel quarta adiunges
opacanturetiam magis . Er quanto plura lu-
perpolueris, tanto effeceris opaciora.ita vetía
dem,& lumini negent tranſitum ,& viſui,& co
lori . Omnium ergo diaphanorum , eadé hac
in re eſt natura , vt partium multiplicatione
ac ſubitione, opacitatem vel ſentiant,vel effi-
ciant. Nam maria quoq; idem patiuntur , li.
vera, vrinatores vnionum, in orbe nouo refe .
runt: Solis radios,non niſi,ad certam profun
ditatem , fundum illuftrare . Vbi altius fitma-
re,nó illuminari . Quin ſtatim aqua,in vitreo
vale paruo, lumini acviſuidat tranſitum libe.
riorem , quàm ( maius vas fuerit. In lacubus
quoq; ac Huminibus , etiamſi limpidiſſima ſit
aqua,minus, quæ ſunt in fundo viſu percipi-
mus,ſi alta ;quam li breuior alicubi fuerit aqua
eadem . Magno ergo interuallo, limpidiſſima
diaphana velopacitatis rationé ſubeunt, vel
reapfe redduntur opaca . Ita vt & viſum rerú
adimant ,& lumini tranſitum præcludant . An
vero æther, & ipſe ſit huius modi , nec nega
uerim , nec affirmauerim . Tam enim a nobis
procul pofitus eſt, ve viſus noſter, eò non per
tingar. Satis illud coſtat, ſtellarum luces a no
bisper tenebras etiam cerni , & lumina Vene
ris & Lanx, vſq; ad terram peruenire; aere lu
mine ſolis apud nos vácuo . An vero, eadem
ætheris , velprofunditas , vel opacatio , luces
ſtellarum infra ſextain magnitudinem , nobis
occultet, in incerto eſt. Nulla eniin orbium ;
(fi orbes ſunt ) opacitas ſui dar ſenſum . Vel
etiam potius aeris eſt ea opacitas , quæ nobis
viſumſtellarum æſtate adimit, quæ hyeme,no
ctibus ferenis, infinitæ ferè numero viluntur ?
Vel vaporum id vitium eſt, qui aerem implét,
& viſui noſtro ſe le opponunt.hieme vero li
berum aeré relinquunt, cum nulli ob pororú,
terræ frigore conſtipationem , attolluntur .
Quid ergo concludendum ? Omnia ne dia ::
phana ſuntinuiſilia? an vero viſilia ? Et ſi viſi
lia ſunt,per ſe ne, an per accidensſunt viſilia?
An vero pars eorum vifibilis eſt ? pars alia in
uilibilis? Omnia quidem in tenebris , in oba
ſcuro ,in vmbra denfiore, inuiflia ſunt,ln vm
bra vero clariore ac lumine , villis eſt eorum
pai's vitra atque cryſtalla . Idque quia foli
Iidafunt , ſoliditas autem omnis eft a terra . '
Terra autem omnis colorata ? Pars vero alia
inuiflis æther,& aer,lucecarentes . Aquave
ro, inter duo illa & duo hæc , medium quod
dam videtur effe . Inuillis videretur effe ,
nifi fundum cuiſupernatant mare, lacus , Alu
mina, ſubeſſet . Ex cuius repercuſſu , indica
ret , ibi aquam effe . Viſilis vero etiam vide
rur aqua effe , quoniam vrinantes , & infra ſe
fundum verſus: & fupra ſe verſus aeré,vident
aquá.Quod & nos pueri,lumusexperti ſæpe .
Sed & nocte oblcura, aqua videtur conſpi
ci, vbi remi, & temo nauis eam ſecant. Innu
meras eniin veluti Itellulas lucentes excitane
per aquam , & in ſuperficie, & ſub ea curſican
tes, & ſalientes . pera; eas , & circa eas aqua
confpicitur, commota . Athæ non indicand
aquam per ſe viſilem eſſe. Non enim niſi luci
ditatis illius appoſitu , ac comparatione vide
tur cerni. Peraccidens ergo cernitur . Per ſe
etiam cerni videtur , ea quæ urinantibus fu
perftat. Cernitur enim ,non contra opacum ,
ut inferior contra fundum ,fed contra diapha
num aera, eumq; illuminatum . Et guttæ im
brium ,contra partem aeris ſerenam per ſe ui
ſuntur . Eft ergo aqua , & per ſe uifilis , &
per accidens . Vitra , & cryftalla , quia cum
duritie ac denſitate , opacitate quadam ſine Aer cern
induta,per ſeuiſlia ſunt. Aer autem & æther, tur pculi
in dubio adhuc ſunt, an omnino uiſlia ſunt. & per acci
De aere quidem ita uidetur ſtatuendum . dens ,
Quia propè nos pofitus cerni ac diſcerni non
uidetur,
 LIB E R S E CV N
videtur , eum per ſe elle inuiſibilem . Et ſi in
fornice illa cærulea cerni, dicatur procul po
fita , non niſi procul cerni dicetur . Idq; per
accidens, quando non locis omnibus confpi-
citur . Non eſt autein mirum,aerem atq ; alia
diaphana,ab opacitate libera, non cerni . Sen-
fio enim niſi rerum a ſentiente diuerſarum
elt. Aer vero diaphanus eſt, & cornea oculi
diaphana . humores eius tres , aqueus,cry-
fallinus , & vitreus diaphani omnes tunt ;
eiuſdemg ; cum aqua,cryſtallo, vitro, & naru.
ræ & diaphanitatis . Non ergo , quz intra
ſunt ,ea quæ extra lunt, fibi fimilia,lentient,
niſi hæc diuerfitatem aliquam aquirant.
De æthere vero nihil dixerimus . Altitudi-
" ne enim ſua,& ſenſum fugit, & iudicium. Spi-
ritus enim , per quem anima videt , æthereus
& ipfe eſt,& ideodiaphanus. fimile ergo fibi
non ſentiet. & nifi altra luce fua le proderent,
ſenſus,nihil ibi eſſe, cognofceret . Diaphana
ergo ſui natura , inuiſlia ſunt, ca nimirum
quæ ſunt rariora . Quæ vero denfiora funt,vt
aqua & aquea,ſuntquidem viſilia ,quia viſus
& ea denſitate refrangitur, & opacitatis ali-
quid in fe habent. Illud queſtioni aeris adda
Aercolo mus . Quando in lumine tingiturcoloribus,
ratus an viridi,tubeo, croceo, alijs, villis ne tunc ipſe
cerna-
tur . fit? an colores tantum in eo viſuntur ? Sicolo-
fres tantum ,ipſe ſicuti eratſui natura , inuillis
Temanet . Si per colores ipſe quoq; viſitur,
Species
non per ſe , fed per eos videbitur , atq;ideo
in acres per accidens cernetur . Species autem ,rerum
obiectarum quas viſiles quidem , ſed intétio-
nales vocant, fi in aere ſunt, & non forte in lu-
mine,viſiles illæ quidem , ſed per eas aer , ne-
quaquam cernitur . Et fi cerneretur,per acci-
dens cerneretur,quando non fuis ,fed illarum
viribus conſpiceretur. Atvero , non in aere
illæ ſunt, ſed in lumine,in cognata, ſcilicet re
potius,quàm in aliena. Colores enim omnes
lucis ſunt progenies , ſicuti & lumen . Aco-
gnata ergo re,facillime excitantur. In eamq;
inGliunt lætæ ,vtiper eam viſantur. Ab eaq; læ
tanter recipiuntur,vt non torpeant,ſed ſuum
munus obeant,viſioniq; ſe ſe exponant . Et fi
quis eas in aere eſſe dicat, non quidem id ne-
gabimus nos,ſed aiemus per accidens eas ibi
elle: quia in aere lumen fit, vel aer in lumine.
In quo lumine ipfæ ſunt primo . Idq; indicio
patefieri, quia in aere ſi lumen abfit ,non vi-
deantur, liadfit illico , adſunt & illę , ipfiq;
miſcentur, vt & propè, & quadam tenus pro-
FINIS SECVNDI LIBRI.
D V S. S
cul conſpicianrur. Quid vero in cauſa eft, vt
& vicra,& cryſtalla , & aqua ,quali ſpecula quis .
dam eflent, ſpeciem vililei referant ac refie
ctant. Corydon enim ille , Nuper ſe in lito
re viderat,dum placidum ventis ftaret,mare.
Neque id ſolum , led eas ipecies reddunt vici
niores ; quainuis de longe veniant. Quales
etiam ,ftellarum ſpecies faciunt , dum eas no
bis prope politas oftentent . Id quidem inde
fieri credam ,quod reflexio ea , non ab ipfo
diaphano per le fiat,quamuis illuminaco. Sed
quoniam ab opaco,quod aquæfubeſt,quodq;
1pecieiilli,licuti & lumini,non dat in ſe tran
Kiruni,ſpeciem ,ſicuti& lumen a ſe reijciat. Illa
reiecta , a reijciente refugit, ex eo tamen non
exit. Atq; ita in ſublimi ſuſpenſam te le often
tat . Idq; clariſſime apparet in pelui aqua ple
no . Nam ſpecies quæ in fundo ab opaco red
ditur, ſublimior viſitur,& ferè in ſuperficie.
Stellarum autem fpecies vicina eadem ratio ,
ne apparet,quia in tenebris,quęopacitatis ter
rçæ lunt proles,a terra reflexa Grtitur , ac vici.
na viGtur . Idem , eadem ratione fit in vitris ,
atq; cryſtallis, quæ quamquain diaphana ſui
natura lint, opacitate tamen vti oltendimus
non carent . A qua fpecies relata ad fuperf
ciem diaphani ,quod in eis eft aduolar, ibiq ; ſe
ſe oſtentat. Quæ res & in ſpeculis,ea ipla ra
tione euenit.Compoſita enim ſunt,ex diapha
no atq; opaco . Ab hoc fpecies reſlit , in illo
apparet . Quæ fiin aere , eodem pacto dun
eft in lumine, oculis occurrit, a parcium mul
tiplicatione,quæ denſitaté & opacitatem indu
cunt reiecta, in lumine quod in aere eſt, ſe ſe
oſtendit. In quo lumine & in ſpeculis, & in vi
tris, & in cryſtallis, & in aqua , quaſi in ſuo ſo
lio læta fedet . eo abeunte , triltis emoritur.
Concludamus,diaphana corpora ,ęthera,aeré, Conclu
aquam ,aquea lui natura elle media,inter luci- fio .
da & opaca. Virorumq; horum proles, lumen
& tenebras, ęque recipere . Et quę ab his, vel
proueniunt , vel pendent omnia . Æthera &
aerem non eſſe per le viſilia . Aquea cryſtalla
& vitra per ſe efle viſilia ,nó quatenus diapha
na , ſed quatenus opacitatis cuiuſdam funt par
ticipia . A quam vero & perfe inuililein, quia
eſt diaphana. & per ſe viſilem qua opacitatem
includit . Quatuor hęc, aerem minus,aquam
magis , cryſtalla etiam magis , vitra quoque
magis,multitudine partium atque earundem
ſubitione opaceſcere. Eaq; opacicare, & colo
res,& ſpecies in lumine edere, atq; oſtentare.
>
FRAN

అపుండు పులుముతుంతలు అంచడుఅంతంతువులు
FRANCISCI PATRICII
PANAVGIAE
L I B E R T E R T I V S.
DE RÅ DI 1 S.
I quis in ſolis candorem il-
lum , quem lucem appella-
mus oculos intédat, lucem
aliam ueluti fecundam ex
ea conſpiciet emicare.Alia
inquá a ſole, ac ſolis luce ,
quali propaginem .Quæ ab
ea quidem oritur,ab ea tamen non diuellicur.
Inde quidem diffunditur,indetamen non ef-
funditur . Radici namq; ſuæ ac matri ſemper
hæret . Germina , ramosq; a radice propagat ,
Qui ab ea, & ortum habent, & propagantur ,
& nutriuntur, & augentur ,& conſeruantur .
Lux illa prima candidiſſimaeſt .Candida elt,
& ſecunda hæc. Similis quidem primæ: apri
ma tamen diffimilis . Candore enim & ful
gore , gradu eſt inferiore: Omne enim pro-
ducens,præſtantius eſt producto .Productum
tamen ſemper ſimile eſt producenti. Prima
illa lux unica eft, & una, & in orbem acta . Se-
cunda hæc inultiplex,in ramos quaſi & lineas
innumerabiles diſfica . Er illas quidem non
longas tantum , ſed & latiuſculas , & in acutum
abeuntes ,& in conum deſinentes . Eaſq; non
niſi ortu iun & as,in progrellu uero ,interuallo
diſtantes , minore quidem primò, deinde ma-
iore . Atque hoc in cauſa fuit , ur optici:Ra-
dium , lineam efle luminoſam deffinierint .
fiue radium elle , illuminationem per lineam
rectam . Radios namq ; Latini nominarunt ,
quos Græcidixere exlivas . & radiationem ,
linearum talium extenſionem & proiectio ,
nem axıv.oßoricv . Cognouerunt enim & hi
& illi, quamuis multi philoſophantium non
diſtinxerint, quod patet oculis , radios longe
rem aliam elle a lumine . Vt pore ,ubi eller ra-
dius ,ibi receſſario elle & lumen . Non tamen
conuerti , ut vbi lumen fit , ibi etiam eſſe ra-
dium . Inter enim radiorum interualla illa
quæ diximus , radij non funt,lumen tamen ea
replet omnia , & tota . Et radius quidem eſt
lux ſecunda , a prima luce exiliens in rectum
& in acutům . la rectum inquam & in acu-
( 26 )
tum ,ſed non in lineam, ut optici . verum in
pyramideın ſeu conum . Ita ut noſtra ſenten
tia, Radius ſit,fulgor a luce in conum promj. Radius
cans. & quaſi lux ſecunda,a prima in eam figu quid
Lumen
.
ram conformata . Lumen autem eſt lux ter quid . 1
tia,tum a prima , tum a ſecunda emanans non
in rectum progrediens,neq ;in acutum finiés.
Circa radios namq; circumuoluitur , & inter
radios ſemper plus diſtantes , omnem implet
locum . Radiorum ergo prius contemplatio
nem aggrediamur .
Radios itaq; fi quis nó nouit , aut a lumine 3
differre eos non credit. ( quam rem Peripa 1
tus,nec animaduertit , nec diſtinxic ) ſi modo.
lippis non fit oculis,lolem intueatur:& fito
tum nequeat, manu aut tabella oppoſita aſpi
ciar dimidium , profecto conos fulgoris,quos
diximus ab eo profluerecoſpicietre &tiſſimos,
longiſſimosque, candidiſſimos, rutilantilli
mosque , aliquando a medio etiam flaueſcen
tes; in radice fimuliunctos,in progreſſu ſem .
per diſtantiores .
Similibus radijs ſtellas quoq ; radiare eft ne
ceſſe . quoniam noctu , ſerenoq; cælo , radia
tioné earum quadam tenus uidemus . Micant
enim , & radios a fe promunt , quáuis breues ,
& a ſe non multum digreſſos . Quod & in Há
mis noftratibus, & ignitis anthracibus perſpi
cimus ;ſi noctu ,nec propè , nec procul nimiú
ſint a nobis pofitæ . Stellarum enim inſtar
micant ; & quamuis ſurſum ſint flammæ ere
& tæ , in orbein tamen quaſi coactæ apparent ra
dijs coronatæ , & ftellæ figuram repreſentant,
Anthraces quoq ; præſertim quádo ſenſim ex
tinguuntur,fi aliquantulum ab eis diftemus ,
in ſtellam poſtremo apparent conformari.Sed
lucernarum & candelarum euidentiores ra.
dios cernet is,longiſsimos & ſubtiliſſimos , fi
conniuentibus oculis eas aſpiciat ; ab eis cir
cumquaq ; emicare intuebitur. Lucis ergo ,p
genies radijcuncti funt, quæcumq;lux ea fit,
ſiue ſolis,liue aftrorum ,fiuenoſtratium igniū ,
fámarumq;. A cunctis enim hiſce lucibus ,
ſui
 ' LIBER TERTIV S.
ſuiradijemicant,tanquam lucis cuiusq; fons
pulcherrimus. Suntq; ipfi lux (ecunda , & cum
Iua luceprima naturæ eiuſdem . Sed quoniam
Solis radij, ſupra radios alios omnes lunt eui-
dentiſſimi, fulgidiſſimiq; de ſolaribus radijs
ſermonem philofophando profequamur, pro
certo habentes ,aliarum lucium radios, eiufdė
effe, non ſolum cum lua luce , fed cum ſolari-
bus etiam naturæ effentiæq ;. quod poftea pa-
telcer. Verum quia lucem omnem ,docuimus
elle ſubſtantiam ,de radijs,lucis prole quid di-
cendum ? ſubſtantiæ ne erunt , an accidentia
an ſpecies tantum, & imagines primæ lucis,&
res vtivocant intentionales? Sunt quidem ra
dij lucis primæ imagines & fimulacra .non ta-
men vt lpecies intentionales . Quandoqui-
dem & per ſe lucent , & lamen emittunt , 8
formantur , & emicant , & calent , & calefa ,
ciunt . Quæ opera intentionalium non ſunt,
Radij an led realium entium. Neg; ſuntaccidentia .
accidétia. Nulli enim alienæ rei accidunt . Neq; a fon
te abeſle, aut ei adeſſe iterum quęrent; Quiz
natura eſt accidentium . A luce, ac ſole dilce,
dunt nunquam , luci , ſoliq; ſemper adſunt ,
Neq; eos lux & ſol, non prodere poteſt; neq;
ipfia ſole no procedere. Accidentiaergo luci
ac ſoli, radij non ſunt,ficuti nec filij ſunt acci-
dentia matri. Et fi his accidentia non ſunt,cui
nam alij ſubiecto , vt accidentia inhærebune
cum nulli alij , præter quàm productrici luci
inhæreant ? Diaphano ne , quod penetrant
quidem & permeant, non tamen in eo , vel
Jiſtuntur , vel figuntur . An vero opaco , in
quod per diaphanum incidunt ? Sane vtriq;
& diaphano & opaco accidere videtur . quo-
niam vtrique adſuntaliquádo ; & ab vtroque
etiam aliquando abſunt. Sed quoniam in opa
cum non incidunt , neque ei accidunt, aut ad
id accedunt niſi prius per diaphanum tran :
leant , de eorum in diaphanum acceſſione
Radij in prius diſputemus. Diaphana eſſe docuimus,
diaphana. æthera, aera,aquam ,aquea . Radij ſtellarum ,
radijq; ſolis in æthere ſemper ſunt, æthera
continue illuſtrant, ab æthere exeunt num-
quam . Ætheri ergo accedunt numquam .
Accidunt ergo ei numquam . Radij ergo ſu-
periætheris, & in æthere non ſunt accidentia.
Quodætheri non ſunt,erunt ne aeri? Id vide-
fur . Aer namq;vbi nulli adſuntradij , obſcu
rus eſt. Radijs accedentibus , fit luininoſus.
Radij ergo,quoniam ex aere ſæpe exeunt,ae-
rem quoq; ineunt ſæpe . ficuti ad eum acce-
dunt, & ab eo recedunt , ita ei erunt acciden
tia . Id ipſum & in aqua ,& in aqueis contin.
git . Hisergo radijerunt accidentia . Acqua-
lia nam eis erunt accidentia ? vt qualitas for-
te ? vt color ? quod Peripati pater dixit . Ve-
rum qualitas ita ſubiecto inditur : color ita ei
infigitur, vt fi a ſubiecto auferantur , ſubie
&um dent corruptioni . At radiorum abitio
ab aere, ab aqua, ab aqueis, aerem, aquam , &
aquea non corrumpunt. Atqualitas & color
corrupto ſubiecto , & ipſa corrumpuntur.
Radij vero , nec ipli ab aere , ab aqua , ab
aqueis patiuntur quicquam , aut corrumpun .
tur,velaccedentes, vel recedentes . Neque
ipſi aerem ,velaquam ,vel aquea corrumpunt.
Nequehæcpropria radijs ſubiecta ſunt. Ne
que radijin his vriin proprio ſunt ſubiecto .
Non ſunt ergo radij diaphanorum corporú ,
aut qualitas , aut color . Ac neq; ſunt eorum
qualitas : neque relatio , nequeactio , neque
paſsio, neque tempus , neque locus , neque (
fus: nequeea habent ipli: neque ab eis haben
tur. Nullo ergo de genere,radij ſunt diapha
nis accidentia . Verum non hoc forte eſt in
quæſtione: Num quia alicui accedunt, & ab
eo recedunt, finteiaccidentia ? Quandoqui
dem hoc modo, & ſubſtantix ipſęprimæ , ita
alicuiaccedunt & recedunt inde . Velutinos,
qui & Dalmatiæ, & Græciæ , & Aliæ ,& Italiæ,
& Galliæ,& Hiſpanic aliquando acceſſimus;
& ab eis abſceſſimus: neque tamen de ſubſtan
cia, in accidens lumus conuerſi. Sed quæren
dum fuerit, an radij natura ſua & eflentia , de
accidentium genere ſintaliquo ? An ( cilicet
vt fint , necelle habeant ſuſtentaculo quop
piam , ac fulcimento cuiinnitantur, & in eo
ita hæreant,vt eo ſubtracto ipſi pereant , & in
nihilum abeant .
Si res hæc recte perpendatur,non videntur
radij ſubiecto vllo egere vt conſiſtant,aut exi
ftant. Namq; li vllo egerent , cognato ſibi po
tius, quàm alieno egerent . Et fi hoc egerent,
aereo , aqueoue non egerent . Cur ergo & in
aera deſcendunt, & in aquam , in non propria
ſcilicet ſubiecta ? Siæthere ſolo proprio lu .
Itinentur, his alijs non proprijs ſuſtineri ne.
queunt . His ergo alijs vt ſint, nequaquam in
digent . Si ergo neque his egent vt fint, neq;
eis ſuſtinentur,& in his tamen ſunt quotidie,
nulla eorum ope in eis funt. ſed per ſe ſunt
in eis, & ſuis viribus in eis conſiſtunt. Ergo
aer, & aqua , aquea , radiorum non ſunt lu
biectum . Radij ergo & ſubiecto carent , &
ſubiecto nullo indigent . Per ſe ergo ſtant,
& per ſe ſunt , & per ſe procul a luce, a ſo .
leque exiſtunt. & per ſe confiftunt; & po
tius aer , aqua , aquea illis adſunt, & ab eis
abſunt , & ſunt radijs accidentia verius ,
quàm radij , aut accidentia ipſis fint , aut
per le fint accidentia . Nullo igitur mo.
do radij ſunt accidentia . Quid ergo , ſub
ftantiæ ne erunt ? Si ſubiecto non egent ,
vt fint , & per ſe ſubſtant & extant , & exi
ftunt , cui dubium eos ſubſtantias efle ?
AC
 FRANCISCI PATRICII,
At cuius modi ſubſtantia ? mareria ne ? an ve-
ro formar an ex his compoſita vtrifq;? Com- ' ra penetrantdenſa,& id momento peragant,
poſita ſubſtantia ſi eſſent, inateriam haberent.
Eamq; vel libi propriam , velcum alijs com-
munem . At propriam nullam habent . neq;
vllam cam alijs communem . Permeát namq;
eum æthera, quo Venus, & Mercurius, & Lu-
na regnant : eorum tamen nullis immanent .
Nam peripſosin aera tráſeunt ſub luna pro-
xiine policum , ſeu is ſiccus & calidusſic , ſeu
calidus & humidus. Neq; tamen in eis reſti-
tant . Inde in mediam aeris regionem per-
ueniunt, non tamen in eo remanent. Ad infi.
mum deſcendunt. neque ibi manfionem fa-
ciunt . Sed ex eo in aquas , in flumina in la-
cus,atq; in maria incidunt,eaque omnia,ficu-
ti & ſupera tranſuerberant . & vrin ſuperis',
ita in inferis non permanent . Si ſolida cor-
pora,cryſtalla,vitra, ſimiliaq; inuadunt, eo
dem quo aliamodo permeant . neque tamen
ea pro materia fibi deligunt . De tot ergo ma-
terijs,ſolidis, Huidis, liquidis,tenuibus, nuli
lam ſibi propriam faciunt, nulli communi in
fiftunt . Materiam ergo nullam habent.Neq;
ipli, harum ,rei vlli materia fiunt. Neq; ergo
compoſiti ex materia & forma ſunt . Neque
materia ipſi ſunt, rei vlli . Ergo neq; inateria
ſunt, neq; compoſitum . & fubftantia tamen
funt . Quid ergo , forma ne ſola erunt ? At fi
forma ſola lunt,corpus nequaquam fuerint;
neque ſubſtantia vlla talis,qualia ſunt corpo
ra . Ac rurſus alio inodo radij elle videntur
corpora. Longienim ſunt & lati,& pyramis,
& conus. Ergo trine ſuntdimenſi . Corpus
ergo radij ſunt. Flecti quoque dicuntur, &
frangi, & reſilire , a planis ſuperficiebus. Hæc
aucem corporum eſſe proprietates,concedunt
omnes . Corpora ergo radij ſunt. Sed cor-
pora,non elementalia, nó antitypa. nec quale
corpus ſpacium eſt . Sed corpora ſunt, ſpacio
quidem denſiora , rariora tamen rariſſimis,
aereo, æthereoq; ; ſoleq; ipſo, ſiſolæthereus
ſit, etiam puriora. Gi follucis ſuæ ſit materia,
radij autem fint immateriales prorſus . Sol
quoq; motum ſuum , nó niſi tempore peragit:
radij vero,per hemiſpherium totum mométo
porriguntur . Atquo modo corpora ſunt, fi
momento peruolant; motus autem corpo-
rum omnium fit in tempore ? Quo modo
etiam corpora ſunt,fiæthera, ſi aerem ,fiaquá,
ſi aquea penetrant ? An ergo corporum dabi-
tur penetratio? Non dabitur ,crallis & elemen
talibus,neque forte æthereis; nequeeis dabi-
tur motus momentaneus , ſed excellentiori-
bus,cur non dentur,& momentaneus,& pene
tratio ? Quamuismens priſcis , decantatisq;
dogmatibus imbuta , non videatur id polle
capere. Radij ergo , quia trinè ſunt dimenli,
corpora equidem ſunt. Qaia vero & corpo
incorporei ſunt; materia prorſus omni caren
tes . Carentes etiam motu , quando momen
tum ,motus dici nequeat. Radij ergo,& cor
pora, & incorporei ſunt, & ſubſtantiæ, & for
mæ fimplices,non quales phyſicæ , materia vt
fint egentes. Neque formæ ,quales diuinæ ,
penitus incorporeæ & immenſæ . Sed mediæ
inter vtrasq ;. Cum phyſicis,quatenus corpo
ra ſunt communicantes, & cum diuinis, qua
tenusfunt immateriatæ . Formæ inquam ra
dij ſunt & corpora ſimul, nulla materia india
gentes,a ſe & in ſe ſubſtantes, & ſe ſe iplas ſu
Itinentes, a fonte tamen ſuo non diſcedentes.
Quid ergo ;tertium quoddam entium genus,
nunc in lucem prodit, veteribus ignotum ?
Quis vero id vecabit, ſi per naturam reiipfius
conceditur, quod veteres, vel non viderunt;
vel videruntnegligenter? Ita autem ſe ſe rem
habere,tum eſſentia radiorum,tum vires,tum
actiones etiam oftendunt . Actiones ergo ra
diorum ,proprietatesq;fingulas denuo perpé
damus. vt colligerepoſſimus, eos vel neutrū
effe,vel vtrumq;. Quales enim entium ſingu
lorum ſunt actiones,talesquoq; eorum vires
ſunt, per quasactiones ſuas edunt. & quales
vires cuiusq; ſunt tales quoq ; elſentias,ex qui
bus vires oriuntur, & quibus hærent,necelle
eſt eſſe. Hoc itaq; agamusprimó .
Dixeré,veterum , recentiumq; non pauci,a
quolibet ſolis puncto radios profilire . Sira
dij,lineæ tantum fint , rectiffime dictum eſto .
A punctis enim lincæ trahuntur . Si vero ra
dij,lati etiam ſunt,quomodo profilient a pun
cto ? Sin vero profundi etiam fint , multo mi
nus profilienta puncto . Cur non a tota lucis
latitudine dicuntur emicare ? Cur non etiam
a lucis profunditate ? Si de lunæ radijs quæ
ſtio poneretur,quç nó tota eſt lux,& quæ par
tibus quibuſdam lucet, alijs eſt obſcura , locú
forte haberet dubitatio . Sed quoniam in ſo
le lux tota vniformis eſt, a tota potiusſolis ſu
perficie emicabunt, quam a punctis.Non qui
dem ab vna cuncti parte , ſed a ,pximis quisq;
tanta, quantus ipfe latitudine prima ſua eft .
Ita vt qui radij, ambitum ſolis veluti coronát,
ab ipfius ambitus partibus promanent.
Hęc ergo prima eſto radiorú actio ,vt a ſolis
tota ſuperficie ,pmicent.Secunda ,vt a toto ſo
lis profundo emergant. Dictum eſtnamque,
intus quoq; , ſolis corpus totú elle lucē. Lucis
auté naturale ac necellariū munus eſt, radios
emittere. Ab vniuerfis ergo ſolis partibus,par
ticulisq; radios emanare, tú externis,tú inter
nis eſt neceſſe. Quod in noſtris Hámis etiá vi
dem'.q totę,intus, & extra,lux exiſtút.Nec vli
la earú exterior pars eſt, interiore, vel lucere
impediat
 LIBER TERTIV S. .
impediat, vel radios ſuos mittere non ſinat ,
quamuis fumide aliquádo viſantur, & earum
medium lycithus teneat . At in fole , nec fu-
mus , neclycithuselt vllus . Emanantautem
ab omnibus folis partibus radij,in tractus lon
giffimos, ita tamen vt a ſole numquam diuel-
lantur. Neque vllum eſt temporismométum
quo non emanent. Neq; enim noctu ,neq; in
eclipſibus non emicant. In æthere folis radij
nunquam non fulgent. In aere fulgere num
quá cellat qui a terræ vmbra , vel a nubibus
fit liber . Itaq; in eis nulla eft radiorum no-
ua,emanatio .nulla noua propagatio . Inin-
feriore autem aere,& terram ambiente , tene-
brisq; terræ , aut nubium vmbris deliteſcen-
tes , illico ac fol ex tenebris , aut vmbra ſe le
exerit, emicantradij,mométo locumq ; prius
obumbratum illuminant,& quaſi ſui multipli
catione , atq ; amplificatione gaudentes qua
qua verſus ſe le effundunt, eiusq; effufionis
finem nulluin videntur facere : & veluti laſci-
uientes Giſti neſciunt. Quo fit , vt vel hemi-
fphærium totum ,vel eius partem aliquá prius
obſcuram ,fua in omnes partes diffuſione, im.
pleant momento. & per eas quali victores,ex
ſententia diſcurrunt ſaliuntq;,omniaq; mo-
mento penetrant. Nullam in partem magis,
quam in aliam inclinant, in nullam torquen-
tar . fed rectiflimarum ad inſtar linearum re
& iffime procedunt . Alijin circulum circa ſo-
lem,lucem eius coronantes,ab eoq; proful in
Curradij conum definunt. At cur non omnes vellon.
inęquales gitudine,vel latitudine ſunt æquales,quando
fint? ab eadem luce, & æque in omnibus partibus
vigente,prodeunt ?
Curitidem ij,qui in ambicu, ſolem corona
cingunt,conſpiciuntur? Qui autem recta vi-
fum noſtrum feriunt, non viſuntur ?
: Secundæ huius rei , cauſa in promptu eſt .
Quia luce ſua nimia , ſpiritus viliui lucem o-
bruunt,ita,vt etiam non rarò lædant. vnde fa .
&tum prouerbium . Excedens ſenſibile , ſen-
ſum corrumpit. Prior illa difficilior quxſtio;
nifi dicatur, id non efle radiorum vitium; fed
fieri aeris obſcuritate aliqua intercedente ,vel tur. Quod & ex altis nauium puppibus ſpe
viſionis noftræ debilitate .dum ſcilicet folem , ctatur. obſcuriores nempe fieri, quo ſubeunt
intuetur , candore illius heberatur . Vt reſu
mamus . Radij ſolis e luce ſua ſemper emi.
cant, tamquá luces aliæ prioris filiæ , eæq; in-
numeræ , & candidiſſimæ ſemperq; æthera at
que aera,vſque ad impedimenta opaca,reple-
tos tenenti . Opacitate vellunæ ,vel nubium ,
vel terrę ammota , illico, momento temporis
vſque ad terram illi poriguntur .
Quid vſq;ad terram dico ? Si terra perſpi-
cua eflet, vniuerſam eam, vt vitrum tranſuer-
berarent. Sed qui in eam non incidunt per
aera,e lateribus terræ pofitum ,ad cælos vſque
7
oppoſitos protenduntur. Stellarum vero ob
longinquitatem , ignium ob imbecillitatem
radij non tam longe porriguntur. præter eos,
quos Venus ac Luna iaciunt . Aſtrorum reli.
quorum, atq ; ignium , pro magnitudine , ful.
goris copiam oſtentant . Hinc lucium vires
variæ , & procul magis , & procul minus radios
proijciunt. Vnde facta funt opticis axiomata,
Radios ſi a debili luce emicent, debiles & ip
ſos,elſe. & tantum eos progredi, quantum
lucis fuæ vires iacere poffint. Et quanto lux
maior fuerit,& pro materia,ac copia validior,
tanto radios longius diffundi, & ranto am .
plius illuminare. Tum etiam . Quanto , ſide
rum ,& ignium radij longius ,ſe le propagant,
tanto debiliores reddi : ita vt tandem vel in
nitorem, velin vmbrationem finiant . Debi.
licati in diaphano interminato, terminentur.
Hoc præterea radij admirabile habent, vt im.
mota luce,vnde emicant, & ipfi immoti per.
manent loco eodem . A quo nulla , vel pro
pria,vel aliena vi,vel pelluntur, vel depellun
tur. Nec loco opus habent vllo, nequeipfi res
inde pellunt,aut loco dimouent, neque ipſi a
rebus loco dimouentur . Mota vero luce,ipſi
vel eam fequuntur, vel ab ea trahuntur . Ab .
eunte luce, abeunt & ipſi. Idq;momento .
Moto diaphano, quod permeauerant,non ſe:
quuntur . Moto etiam opaco illuminato , in
loco per tant. In quodcumq; diaphanum in.
ciderint, fiue tenue vt aer,ſiue fluidú vt aqua;
fiue folidum vt cryſtallum,momento eodem ,
penetrant ,illuminant, permeant, implent .
Atid varijs modis . Nam fi in rarum & vni
forme incidant diaphanum , qualis æther eſt
& aer,liberi, vniformesq; & penetrant & per
meant & in conos innumerabiles diffundun
tur, & ad omnia diaphani pun &ta tum ferun
tur, tum latitudine ac longitudine ſua, ea cun
eta occupant: ſe ſeq; in ſingulis explicant , vt
in omnibus cerni poſſint; non aliter ac Ham
mæ in vniuerſo, perque vniuerſum aerem co
{piciuntur. Si vero in denfius diaphanum ,
qualis aqua eſt incidant,debiliores fieri viden
profundius. & teſtantur vrinátesad fundum
maris eos non vbiq; pertingere. Si vero in
cryſtalla incidant , li craffa fint, vix videntur
ea permeare . Sin autem in vitra hæc ferrati
lia,quæ non admodum ſint vniformia , pro va
ria eorum denſitate , aut raritate varias etiam
ſuas luces,per ea transfundunt. Quocunque
vero ferantur, non niſi recti, rectaq; feruntur,
& iter ſuum pectèndere non cellant. Et quo
uſque recta ipſa diaphana ſubire poflunt, mo
tum ſuum non Giftunt, donec in obiectum in
6
cidant,quod ſubire nequeant , & in quo vel
frangan
 FRANCISCI PATRICI1,
frangantur,ſparganturque id quali horrentes
refugiant,& ab eo reſiliant. Hæc autem opa-
ca corpora ſunt quæ diximus, luna,nubes,ter.
ra,terreaque . Lunam quidem , & terrea non
penetrant, nec permeant. Nubem vero fi ra
ta Git penetrant: fi rariſſima etiam permeant ,
Sed per eam partesque eius minutiſſimas , in
particulas , & ipli fracti, languidiuſculi tran-
feunt , & minus efficaces, minusq; fulgentes.
candore tamen ſuo , nubem candidam effi-
ciunt . Denfiorem autem nubem,& quæ iam
aqueſcit, deſuper penetrát, albamq; reddunt:
media vero , inferiorq;,nigra permanet,& in
pluuias foluitur . Quod bis nobis contigit
videre, in Cypri monte altiſſimo quem inco .
læ Trogodon appellant. & in Tarraconenſi,
in monte,quem vocant Serratum . Itaq ; nu-
bem radij lubeuntes, ſicutiipſi fulgoré luum
illi communicant, ita viciſſim ipfi opacitatis
fuæ indui aliquid videntur, eaq;, infici,atque
fædari. Indeq; in nubibus , & iris fit; & iplit
varijs coloribus colorantur. & dum id agunt,
& patiuntur,fiuntque a ſe alij,& ex æquo cum
opacis tum agere tum pati,coloremqucm nu
bibus indunt induere,ſumereq; ipli ab eis vi-
dentur, & alijs colorari ipli viſuntur, tum nu-
bium coloribus, tuin etiam noftracibus , tum
in opacis,tum in diaphanis corporibus. -
Sæpenamq;fi diaphana ſint colore infe
cta, vi vitra, radij ea pertranſeuntes, eoſdem
colores , præter vnum nigram ſecum ferunt.
puniceum ,viridem , croceum, rubeum ,alios-
que . quia lucis ſunt progenies. Nigrum ve-
ro refpuunt,atq;horrent,quia luci contrariæ
opacitatis eſt proles. Eos vero quos ferunt ,
in diaphano oitentant; in opaco vero quod
feriunt , non oſtentant.
Sed magno miraculo nobis illudere ha-
bent volupe. vt ſcilicet a fonte procul di-
grelli in diaphano laſciuientes , inter le con
fundi videri voluni. & iterum in opaco , die
ftinctiliıni apparere . Sed quis credat, rem
incorpoream hanc, & corporeis nubibus im-
miſceri, & corporeas qualitates etiam præter
colores,alias ſecum vehere:Calorem nempe,
& corporum paſſiones pari, & Hecti & frangi,
& reſilire, & quafi retro agi . Sed de colori-
bus,& calore,luislocis exactius, nunc paſsio-
An radij nes haſce peragamus. Eas veteres , & neote ,
frangátur rici omnes cum philoſophi , tum oprici ra-
& reliliát. dijs accidere & cognouerunt & ſunt falli. Re-
centior vero quidam de Peripato , ca omnia
negatit . Rationem addidit ,quia hæc, cor-
porum paſſiones ſunt. radij vero , ſeu lumen
vt ipfe loquitur, ( differentiam hanc quoque
ignorans ) corpora non ſunt. Non poſſunt
ergo ipſi, velmoueri,vel percutere, vel flecti,
velfrangi,vel refilire . Sed id apparet tantum,
dum per hos actus, nouum lumen momento
generatur,vel a lucido corpore,vel ab illumi.
nato alio . Sed ratio hæcomnis tollitur,quia
oſtenſum eſt iam a nobis , radios corpora elle
conica,incorporea tamen & corporea fimul.
Itaque quatenus corpora ſunt,corporum pal
fiones pati eos , non eft mirum . Quatenus
vero incorporei ſunt, id quod, vel agunt , vel
patiuntur,momento id velagere , vel pati .
Dicimus igitur, ficuti corpora dura, vi aliqua
impulſa , li in corpora alia incidant quæ nec
loco ſuo amouent, nec abiin eis locum fa
ciunt,vieadem retro aguntur,ac refiliunt, vel
integra,vel fracta . ita quoq; radijs accidere.
Si vero illa percuſsione ſua,loco priore dimo
ueant percuſſa, ſibique locum ibi inueniant,
motu inflexo eum occupant . Radij vero
quia incorporea corpora funt , & vinulla, vel
propria impelluntur, vel aliena ; neque loco
vllo opus habent, neque corpora ipſipercu
tiunt, neque a corporibuspercutiuntur ipſia
nequc ab vllo remouenturloco ; neque alia
locis ſuis dimouent : attamen & franguntur,
& Hectuntur, & a loco refiliunt, corpore loca
to minime dimoto . Id autem, vt plenè,& pla
nè intelligatur , ita diſtinguamus.
.
Omnis lux , in ſe lucet, & a ſe relucet . i
A luce & lucido , relucent radij : A radijs lu
men ; A lumine ſplendor. Aſplendore ni
tor,vt paulo poſt docebitur . Relucentia hæc
omnis, per emiſsionem fui fulgoris fit. Ideo
a luce relucent radij. Radij vero ,ad locum
nullum , quem lux recta non aſpiciat , relu
cent . Recti enim ipſi ſunt, rectà tendunt,re
età diffunduntur. Atque ita dum diffundun ,
tur, in locum rectà luci oppoſitum ,necellariò
incurrunt;qui fit, vel diaphanus, vel ſemidia
phanus,velopacus . Semidiaphana nuncap
pellamus , diaphana denſiora , vt aquam &
aquea. Siradij per diaphana verèætheca aut
aerem feruntur, integri feruntur , vni , conti.
nui,validiq; , vno, ac ſimplicirectoque itine
re, & læti & exultantes cotum permeant , to
tumq; lumine , quouſque licet implent .
Licet autem donec vel in ſemidiaphanum
incurrant , vel in opacu.n . Eò quidem vſ.
que vnus , idemque conus rectus , quiſque
permanet. Semidiaphanum vero contingen
tes , partim fiecti, partim frangi uiſuntur.
Vtroque modo , ex una linea , ut nunc ita lo
quamur, duæ aut etiam plures fiunt. Flecti
quidem uidentur ea parte , qua ſemidiapha
num ſubeunt,uel totum, uel ſi ſic profundius,
quadam tenus . Ea enim radij pars , quæ a
quam ſubijt , ueluti tenuis, inflexa relucer .
Id optici perperam frangi ,& refrangi appel
lauere . Non enim unus in duos frangitur ,
fed inflectitur in duos . Pars uero ſuperior,
quæ
 LIBER TERTIV S. 8
quæ aquam non ſubijt, ab eius ſuperficie fran culo & reGlit, & relucet . Ex qua duplicatio .
gitur ita , G fuerit placida , vt rehliat etiam . nis ratione facile eſt colligere, radios in te re
Quod nos & alta maria nauigantes, & in Ve- filientes in perpendiculum , efficaciſſimos
neris canalibus, & in riuis & Huminibus ob tum fulgore, tum calore elle . Proxime , qui
feruauimus . Si vero radij in opaca incidunt acutiores angulos formant , quoniam vnicio
corpora, nulla ſui parte , videntur ea ſubire res ſunt . Tertio quiminus acutos . Quarto
pofle. nullamq; reflexionis fpeciemspræbere, qui minus obtuſos. Quinto qui obtuliores,
fed ab ea tantummodo retraguntur . Idque Sexto tandem qui obtubiſfimos . quos ita de
duobus modis pro ſuperficiei ratione . Quæ bilitari afpicimus vt inualidilimi reddantur,
yel terla eſt neceſſario , vel (cabra . Si ceria, Ecquo magis ab incidentiæ loco abeunt,tan
fit, qualia ſæpe marmora , metallaq; arte exa to lentiuntur , & relucere minus , & minus.
polica apparent , radios incidentes frangit. çalere , ac tandem qui poft hos ſunt, in vm
fract a pars cefilit, & alibi relucet in- ſe intea, brationem & refrigerationem definunt. Sed,
gra non minus , quam ab aquç placida ſuper- dum exiſtunt, quanticumque ſint , aut relu
fície, a cryſtallis, a vitris, atque a ſpeculis, & a cendo , autabeundo fiant, agere tamen ſuo
talibus ad calia delata telucendi finem face ., ingenio, ſe le amplificando non defiftunt do
se neſcit. Sin vero opaci ſuperficies glabra, nec tandem pereant . Addamus & hoc . Ra
non fic, in eam incidentes radij , non iam in dios a quacunquere , quocumq; verſus reli
ſccundam vnam , fed in multas franguntur, lire .- A luce, a lucidis, a ſe ipſis ,a diaphanis,
partes . Quæ fingulæ , ea fractione, langui- , a ſemidiaphanis , & ab opacis ; fiue ea lua
diores fa &txe , nec tam procul reſiliunt, nec beant , liue in ſuperficie maneant , robu
tam fulgidæ relucent. Et præterea inter ſe có- ſtiores, ratione duplici elle . Contraria du
fundi variè videntur . quad fæpe , a terra , am plici minusrobuftos. vnione fcilicet & co
pratis herbidis , amuris, a'tegilis fieri ſpecta- pia : & contrarijs Ipärſione & inopia . Vniti
mus; easq; imminui ſenlin & deficere vide quidem ſunt, a luce proximi. vniuntur au
mus tandem . Eft & alia maioris , & minoris tem in cauſis . & in ſe refracti , & in tranſpi
relucentiæ & reſilitionis cauſa . Quòd ſcili- cuis cryſtallis, & vitreis aqua plenis vaſis.Qua
cet radij ſi perpendiculares cadant,ad angu- vnione varia , copia ijs accedit maior. & ideo
los rectos reliliunt . Si verò veniunt accli- valentiores, & penetrantiores fiunt. Quando
ues,in obliquos abeunt. ita vt ſi acuti adeunt, vero ab aqua placida , a ſpeculis, a terlis reg
acuti etiam diſcedunt . Si vero accedant ob. liunt,veluti a luce altera, in politia illa exiſten
tuli, obtuſi recedunt quoque . Summatim je tę ,multiplicantur cognatorum acceffione.
ad quales angulos ſuperficiem feriunt quam- Quod minime fit, G a Icabris , & non nitidis re
cumque , ad eoſdem angulos etiam refu- Liliant. An vero fuerit verius dicere, radios,a
giunt . Et vndecumque refiliunt, in circu-, re harum nulla , ſed a ſeipſis tantum refilire ?
luin ad eos angulos id faciunt; quoniam & Nam ficul a lucidi luce prima, promicant ipfi
ipfi conicam habent formam . Ad hæc illa knix ſecunda in diaphana,& in opaca ; & ab ip
quoque diſtinguamus . Opaca corpora , ad fis fumen , tertia lux promanat . & a luinine
quæ radijaccedant, diaphanis denlis, denfio- Jox quarta ſplendor: ita in loco ,vtvocant in
> ca eſſe . Ideo cum nullam radij pactem in ſe cidentiæ & refractionis, fi aliò reluceant,a ſe
admittant , tota eorum vis in illius ſuperficie ipſis relucent,ab obiectis illis diaphanis, ſemi
viuidior ſeruatur, quàm ſi radiořtiin pars,fe- ri diaphanis,opacisq;velſcabris, vel politis,ad
midiaphanum ſubeat , pars in ſuperacie ma- iuti tantum,ve magis, minusve vel frangārur,
near . Tunc enim in duo diuiſi,prouerbio il- vel reliliant. Vt autem teluceant,non ab obie
li locum dant : Virtus vnita , fortior eft diui Qis, fed a ſeipſis ac proprijs viribus habent ,
ſa . Atque hinc fine dubio fit,vtquæ pars ſu- propria fibi luce ſecum ſemper circumlata .
bijt, debilior ea ſubitione facta, lenſim elan- Atque ita fieri; vt hæc fractoruin radiorum re
gueſcat, & longius progreſſa,etiam euaneſcat. lucentia,propria eorum fit , & non nona lucis
Quæ vero in ſuperficie manſit , fimiliter di- relucentia . Hiſce expofitis, quot forte ante
midia facta , quarto gradu , languidior ijs eſt, nos nemo vmquam docuit , radiorum natu
duabus, quæ in opacum incidunt & refiliunt. ram atq ;effentiam , ex viribus , ex actionibus
Vtraque enim cum in ſe fit integra , quadru- paſſionibusq; proprijs in ſummá reſumamus.
plices fimul ſunt, ad dimidiam illam , quæ Radios omnes, vt & ſolares , quoniá & longi,
in ſemidiaphani ſuperficie remanfit. Quod & lati, & corpus ſunt, neceffe eft corpora elle.
fi aquæ fundum prope fit, radius fubiens,ab Necelle quoq ; eſt eos corpora eſſe , quoniam
eo repercuſſus quali a ſpeculo lamina ſub- colores ferunt ijsq ; inficiuntur, & calorem le
tenſa , cum ſuperiore parte veluti vnitus & cum vehunt, & flectuntur, & franguntur, & re
fortior quàm prius factus, tamquain a ſpe- filiunt. Nam hæc omnia ,corporum ſunt con
ditiones.
 FRANCISCI PATRICII, LIB. III.
ditiones . E'contra, momento eos promica-
re,momento in immenſum porrigi;momen-
to ſe iphs hemiſpherium implere totum . Mo
mento tot maxima corpora , ætherea ,aerea ,
aquea,liquida,ſolida,mollia,dura,raraq;den-
ſaq; & ſubire , & penetrare , & permeare, eos
rem corpoream non elle,eft manifeftum . Alia
ex parte, nullo eos egere, velhærere fubiecto ,
vt exiſtant, & confiftant,fe fe accidens non ef-
fe, palam faciuntipſi. Cumq; nulli materiæ
coniungantur , nullique innitantur, vt elle
quéant,eos,ex eo genere fotmarum non eſſe ,
quæ vt fint, materia egent ſuſtentante , liqui-
do patet.Siforma ſunt,quæ materia non indi
get,non ſunt ex materia & forma compoſiti.
Ergo forma eruat ſola ,per ſe ſtans,per ſe exi-
ftens,ſe ſe ſuſtinens ; & ſubſtancia,elementali.
bus longe præſtantior. Rurſus, quoniam,&
a luce oriuntur, & a luce pendent,luci hærent
luce egent vt fint , formæ & fubftantiæ funt,
minus præſtantes quàm diuinæ . Quæ a cor
pored nullo , vel ortum habent,vel lalutem
Mediæ ergo formæ radij ſunt inter naturales
& diuinas. Et cum formæ ſint etiam corpo
ra font . Sed corpora elementalibus diuinio .
fa. & talia, qualecorpus ferè eft fpacium.per
quod primoeffuſi, & diffuſiſunt: Trinè quis
dem dimenſi, ſed antitypia , & anteteſi & obe
fiſtentia nulla præditi. Neq; enim ipſi vllo
opaco corpori refiftunt: neque eis diaphana
corpora vlla obſiſtunt. Omnia hæc ipſi pene
rrant ; & permeánt. & ab his omnibus, ipfi
quoq; & penetrantur, & permeantur . Neq;
tamen hæc mutua corporuin penetracio, im
poſſibile creat vllum , aut inconueniens ;
quod ſequi elementalia fimpliciter corpora
eſt veteribus deinonftrarum . De his diui
nioribus corporibus , neque ſunt locuti, nes
que ipforum rationes, in his locum habent
vllum .

FINIS TERTII LIBRI.

17

2 Cir
1
CB499 1

c69cean
CES. CET
* 99 CSR ) . CS
s
Cette Ste29
ces GET GER ERIS
CSO 649 29
SO
Gems ' TO CSS CSS
C62) CSS39 SE
D S CS)
CS429 642 ) 129
CEN ) cens ) GES
CS 9 6429

CS
CEED
-

FRAN

FRANCISCI PATRICII
PANAVGIAE
LIBER QV ART V S.
款 型
D E L V MIN E.
VMEN Dei Opt. Max.
Ut
ad res proxime conden-
das , viuificandas , alendas,
fouendas, ſeruandas, & per
ficiendas,maximum atque
optimum inſtrumentum ,
nullis penè philofophis be
ne cognitum : mentem noſtram philoſophan .
di auidam , quô, & qua ducat methodo , per-
pendamus. Ipſumquead ſui iplius indagatio.
nem nobis præferamus : & è tenebris , in qui
bus hactenus videcur dormicaſſe , eruamus.
atque ad eorum philoſophantium , qui in au-
thoritatibus veterum , non obdormierunt,no
titiam deducamus. Quò nobiſcum per lumi-
nis cognitionem,ad patrem luminum , ac pri-
mam lucem aſcendere; apud eum morari ; ab
2 coque per rerum gradus deſcendere; iterum-
: que per eoſdem aſcendere queant.
Igitur, luinen hoc quid nam eft ? Quotu.
plex nam eſt? Aliud ne eſt in cælo, & aliud in
aere , & aqua ? Quas nam habet vires ? Quas
nam edit actiones? Quas nam patitur paſſio.
nes ? Quorum nam operum eſt opifex,in ele-
mentis, in cæleſtibus, ſupra etiamcælos ? Ve-
ra ne ſunt encomia , quæ de eo modò præci-
nuimus ? Elle ſcilicer lumen Dei Opt. Max.
Maximum , optimumque inſtrumentum ?
Hæc omnia funt nobis ſingillatim philoſo-
phanda. Sed ante omnia lumen ipſum philo-
Tophemur.
Græci communicum lucengmine lumen
appellauere. Vtrumque enim'o os dixere :
Quod & Latinorum fecere quidam , lucem
vtrumque,& lumen nominantes.Nos hæc ſu-
perius ex rerum natura , ita diſtinxiinus, vt
radios , a luce diſcerneremus: Modo lumen a
radiis,fitamenres fint inter fe diuerfæ ,digno-
AT
ſcamus . Sicuti corum multa , quæ de radiis
ſumus contemplaci,luci minime conueniunt,
ita forte quæ radiis conuennere , lamini non
conuenient. Neque enim lux, lucido corpo
ri inſita ,nel refrangitur, vel reflectitur. Ne
que momento a ſole emicat. Neque diapha
na penetrat.Quç oia faciunt radij. Lumenauté,
& radii,quomodo differant,ita perquiramus.
Lumen & radii,vel eadem res funt,vel non
ſunteadem . Vel partim eadem , partim non
eadem funt . Hanc ratiocinii neceſſitatein ,
nemo effugiat. Radios quidem docuimus a
luce promicare,in conoslucentes,candidoq;
inter ſe interuallis aliquibus diſtinctos exire.
Si alius fulgor,quàm hic radiorum in diapha
nis non effulgeat, proculdubio radii ,& lumen
idem candor erunt. Si vero fulgor alius , in
conos non diſcretus, ſed integer, & ea inter
ualla replens conſpiciatur , radii, & lumen
non idein candor erunt. Sed candores & ful
gores , alius in lineas ſeu pyramides diffufus,
alius in ſpacia latiora fufus, & quaſi effuſus. In
ea nimirum , quæ ipſos radios diſterminant
alium ab alio,& in reliqua omnia poft radio
rum apices, quaqua verſum profulus. Id auté
non lippis oculis in radios intuentibus,mani
feſtò cernitur. Hoc ipſum appellamus lumen
quod alio magis proprio nomine Græci , &
auguin & oéygos nuncupauere . Duo ergo ful
gores, inter ſe diſtincti ſunt: radii ( cilicet ful
gor in conum a luce profectus, & in cuſpidem
collectus. & lumen fulgoralter in latiora ſpa
cia fulus. Hoc quoque differunt , quòd radii
fulgentiores ſunt, & viſum acutius feriunt, ac
lædunt. lumen uero inter radios , minus ful
get, & oculos minus lædit.
Sed primum illum fulgorem , e luce ipſa
emanare oftendimus.lumen vero , fecundus
B fulgor,
 FRANCISCI PATRICII,
fulgor yan etiam ab eadem luce' promana-
bit ? An a radiis ſolum An ab vtroque ?
&a quo nam prius?'a luce ne,an a radijs?Pro-
fecto, neceſſe eſt, lumen hoc , vel ab ipſa ſola
luce prouenire, vel a ſolis radijs, vel ab vtriſq;
fimul & luce , & radijs. Nullo enim in loco
lumen cernitur, nifi ibi, & lux,& radij ſint præ
ſentes. Atque adeo lumen , non niſi in luini-
ne conſpicitur. Neoterici de Peripato , cre-
dunt lumen ſui natura non cerni . & hcerna.
tur, per accidenscernatur , quia ſcilicet non
niſi in ſolo, aut pariere, quæ ferit cernitur.&
potius eſſe inſtrumentum quo , & per quod
alia cernantur , quàm cernatur ipſuin . Nos
vero dicimus, vtrumque lumen facere. Nam
& colores ,& alia quæ ſub coloribus latent,
quæ optici ad 22. enumerauere obiecta, per
lumen conſpiciuntur. Et ipſum , eſt ſibi ipſi
inſtrumentum , vt conſpiciatur . Inter enim
radios vno modo conſpicitur , alio vbi radij
non ſunt, claritate fua ſe le pandit vbique ,
quamuis aliter viſacur, quàm colores. Qui
omnes terminata in ſuperficie viſuntur , lu-
men autem nullo terminatur termino . & fi-
cuti fuſum eſt , ita fusè cernitur quoque. In
cubiculo claufo , & obſcuro , nullum ineft lu-
men . Illata,vel accenſa in eo candela ,flamma
corpore lucido luceque ipſa, & radijs,illico to
tum illuminacur.Luceergo adueniente , præ-
ſenteque ea fit illuminatio . An vero , & radijs in fingulis radiis fulgor, initio , medio , fine,
præſentibus, qui nulli ex candelæ illatæ flam-
ma cernuntur emicare ? Sanè ſi quis , aliquan-
tulum diſcedat a candela , & conniuentibus
oculis eam intueatur , lineas fiue exiles conos
qui radij dicuntur diſtinctiffimas , a luce pro-
micare intuebitnr. fed finiri,haud ita multum
a luce digrellas cernet. lumen autem longius,
quàm visminus fulgens quàm radij progredi-
tur, ac rotum cubiculum illuſtrar . Quòd in
ſolaribus quoque radijs accidere videmus.
Quid ergo , a luce ne lumen ortum habet ?
an vero tantum a radijs ? An ab his & illa ? A
luce quidem oriri lumen rationi videtur con-
fonum , quando ſine luce, nullum cernitur lu-
men . Nam ſi a luce radij promicant , cur ab
eadem lumen etiam non einanet ? cum & hoc
& illi fulgores, & candores luci ſimiles appa-
reanti Huic rationi, ratio alia videcur pollere
pugnare. Nimirum , quòd dixerimus a lucis
qualibet particula, ac fere puncto radios mica
re .Qui balibus ſuis latiuſculis, ſuperficiem lu-
cis totam occupant . Quod ſi verum Gt,locus
in luce a radiis vacuus relinqui non videtur,
ex quo, lumen a radijs aliud,promicarequeat .
Sin vero promicat,cur minus quàm radij can.
didum promicat, & minus fulgens. Videntur
enim radij, & candidiores longe, & fulgentió
res fulo lumine eſſe. Curergo ab eodem fon
fe candidiſſimo ,alij magis,aliud minus fulgés
effulgeant ? At ab eadein cauſa naturali, non
impedita, idem ſemper naſcitur effectus.Non
ergo a luce vnica, & vniformi,duo effectus in
ter fe diuerſi pronalcentur . radii candidiſſi
mi,& lumen minus candens.Non ergo a luce
lumen orietur. At & lumen diaphana illumi
nat, vt radii.Lucidum ergo fontem etiam lu
men habet.At fons hic , lux illa primaria non
eſt, a qua radii emicánt . A radiis ergo qui le M
cunda ſuntlux, pronaſcetur. Et quia radii a lu
ce oriuntur, lumen uero a radiis, lumen quo
que à luce per radios orietur .
men tertia quædam erit lux ; radii lux leciin .
da. Neque mirum , cur lumen minus fulgeat
quàm radii. quando radii quoq; minus,quàm
lux primaria fulgent.Prima enim in vno quo
que entinm genere , lunt etiam ſumma . Er
quod primo propinquius eſt, & principalius
eſt, & potentius . Primo igitur gradu lux eſt,
radii ſecundo , lumen tertio . Familiariore
experimento candelæ in cubiculum illatæ , id
pateſcit. Subito namque illuminatur totum.
Atlux ipfa viuaciſſima eſt. Circa lucem vero
viuacior eſt radiorum fulgor , quàm longius
progreſſis. Lumen vero å radiis fe fe effun
dens,minus etiam quàm radii fulget. & ma
gis etiam fulget ad radiorum radicem , quàm
velin medio , vel ad apicem . Itaque triplex
prout proprus aut longius a luce ipſa progre
diuntur, Eadem ratio eft in lumine. Fulgen
tius enim eft ad partem radiorum fulgentio
rem , minus ad medium ,minusquoque ad
finem . Polt quem languidius ſenlim fit lem
per , ita vt ad cubiculi angulos pro eius ma
gnitudine , vel languidiflimum apparet , &
{plendor potius , & nitor , quàm lumen; vel
etiam iam vmbreſcit. Quibus lanè euentis
colligimus duo ; Alterum ,radii vſque ad an
gulos non perueniunt.Alterum quòd lumen,
a radiis differens ſit res,& eorum proles. Ergo
lumen non a luce prima , ſed a radiis emanat.
Vel ergo integris permanentibus 'radiis , lu
men ab eis funditur, vel radii, dum deficiunt,
a lateribus,& apice, funduntur in lumen . Ita
vt luunen , res non fit alia ,quàm radius fuſus.
& radius itidem non alia res ſit , quàm lumen
vnitum,ac in fe collectum . Vel etiam verius,
lumen eſt fulgor, a radiis ,luceque profufus,
& radij inſtrumentum ſunt lucis,lumini fun .
dendo,ac diffundendo , vel lucis , effunden 1
dæ in lumen aç propagandæ . Siue igitur a
luce ipſa , ſiue a radiis fiue ab vtriſque lu.
men emanet ; communia quædam cuin ra
diis habet , quorum perpetuus eſt comes.
Nimiruin quod & ipſuin fulgeat .Quod mo:
mento emicer . Quòdęthera,aerem ,aquam,
reliqua
 LIBER QVARTV S.
reliqua omniadiaphana momento penetret.
Quòd ea ſe ipſo impleat. Quòd vſque ad ter-
ram , & vltra etiam diffundatur. Quod quaqua
verſus effundatur.Quòd quæcumq; attingit il
luminet.Quòd opaca non permeet. Quòd nul
li proprio hereat ſubiecto . Quòd nullo etiam
ſubiecto egeat, & forte iſtius modi alia plura.
Lumé eſt Inter quç dicimus,lumen elle corpus incorpo
corpus in reú, & immateriale,trinèdimensú: Et formam
corporcu tantú effe,ab alio quidem pendentem: in ſe ta
men ſubſiſtentem , & ſubſtantialem . Atq; ideo
non obftare quin & momento moueatur, li
tamen emicatio , motus dici vel potelt , vel
debet . Er corpora omnia diaphana nimirum
penetret , fine vlla vel illorum , vel ſui ipfius
Offenla.Et præter hæc.Quòd ſe le per fpacium
fundat ampliſſimum , Quòdper diaphani om-
nes dimenſiones effundatur . Totumque im-
pleat.totumque illuminet. A fonte proprio
non diuellatur . Nó tam in Git diaphano quàm
ci adGt.Naturam illius non mutet. Neque ab
illo mutetur ſua. Moto diaphano,lumen non
mouctur. Per fe nullo monetur modo . Ne
que accedit, neque recedit. Neque fuit , ne-
que refluit.Diaphano recedéte aliquò, ipſum
non diſcedit. Opaco à fe illuminato abeunte,
ipſum non abit. Termino diaphani,non ter-
minatur: ſed vltra protenditur. Fonte ſuo ab.
eunte abit; Redeunte,redit. Sui multiplicatio
ne,& amplificatione gaudet. Nulla re lordida
inquinatur.Ab illuminante,non ab illumina-
to pendet.Diaphani non eſt proprium.Opaco
impeditur . Ab opaco refrangitur . Ab opaco
relilit, vel in ſe ipſuin, vel ad angulos. Colo-
rem ſecum fert e, umque oſtentat. Foque in-
Lumini tingitur. Et alia fortalte his fimilia plura cum
propria. radijs habet communia . Propriam vero , vt
haber lamen eſſentiam , ita & vires proprias
habet,& actiones . nec non etiam pafſiones.
Quæ omnia fingulatim erunt perueftiganda
ſi prius reijciantur, quęquafi de luminis eſſen
tia ſunt in Peripato fere decantata , idque
quàm pauciffimis.
Aiunt . lumen eſt præſentia lucidi in dia-
phano . Hæc aſſertio , nec lumen à radijs di-
Contra itinguit. neque luminis eſſentiam explicat.
Peripatú. Neque vnde veniat , indicat .neque vera eſt.
Luminis enim effentia non eft , vt fit præſen-
tia. ſed eſt aliquid in ſe prius poftea præſens
fit alicui , Æther quoque fuo ipſius lumine,
fulget, & diaphanusipſe eft: nequetamen eſt
lucidus. neque alterius lucis fulgore tantum
fulget , ſed & aftrorum & ſuo.
Altera affertio eſt. lumen eft coloris actus
fine energia.Neq; hæc luminis eſsétiam decla
rat magis , quàm proxima . Tantum enim co-
lori largitur, vt cerni queat , non autem vt
fit, neque ſuo aduentu.colorem generat , ſed
IO
in re præexiſtentem in actum educit vifionis.
Hæc vero luminis operatio eſt , non ellen
tia. Neque lumen eſt coloris vel ellentia, vel
forma.Oftendemus enim poſtea colores,non
folius luminis , fed & opacitatis elle proge
niem .
Tertia illa aſertio . Lumen & calor genera
tur, attrito aere ab aſtrorum latione. Qua ni
hil efle poteſt ſtolidius. Nam quo ad lumen,
omnibus noctibus , aſtra feruntur, noctu ta
men lumen in aere non efficiunt. Hieme tota
feruntur altra, attamen calor nullus , ſed con
trarium frigus in aere habitat. Neque vllo
vmquam tempore, a latione,aut orbibus , aut
etiam corporibus aftroruin ,aer teritur, præſer
tim ipfi, qui inter lunam,& aerem,ignis (phe
ram collocat. His ergo tot falfitatibus reiectis
ad proprias luminis operationes explicandas
reuertamur. Lumen licuti a radijs pronaſci- luminis.
Propria
tur , fic radiorum perpetuus eſt comes . & cir
ca eos veluti reuoluitur, & volitat.Et fpacium
quod inter radios apparet,implet vniuerſum.
& vbi defierint in conum funditur per om
nia . & vnum fit lumen ,& continuum , & rum
pitur aut interrumpitur numquam. Hæc non
alia egentprobatione, quàm oculi valentio.
ris, & ad radios non illicò cecutientis. Lumen
diaphani qualitas non eſt, quia illico ab eo re
cedit totum . Qualitas autem omnis ſenſim ,
& inducitur in corpus, & educitur, per altera
tionem . Alteratio omnis,inotus eft. & motus
omnis fic in tempore . Quod vero, non tem
pore, ſed momento, & inditur, & exuitur, vt
lumen, qualitas eſſe non poteſt. Qualitas in
corpore aliquandiu retinetur, lumen non re
tinetur . Neque vllis, uel diaphani, uelopa
ci qualitatibus miſcetur. Neque fibi cogna
tis etiam coloribus commiſcetur . opacum
enim color penetrat , lumen opacum non pe
netrat. Colores tamen aliquando in ſe vehit,
& repreſentat.quoniam hi fpeciem ſuam in
diaphanum lumine colluſtratum , & in lumen
ipſum producunt. Quo lumine abeunte,ſpe.
cies illa coloris, ſuo quaſi hofte , obſcuritate
obruta, neque ab ea vehicur, neque in ea viſi
tur . Speciem colorum ,luinen in ſe tamquam
rem cognatam recipit, & tantisper vehit, do
nec in lolum , vel parietem eam deponat, vbi
deponit,& fe iplum : non quidem vtibi hæ.
reat, aut habiet , ſed vr bonitatem,atque hi
laritatem oſtentet ſuam ; & quaſi effundat,non
tamen profundat. & vt largitate ſua & be
neficentia colores eos qui ibi inertes, & inui
files reGdent , in actum ſuſciter . & ad uitam
reuocet ,vtluoipunere fungantur viſiles , &
hilares rideant. Quod equidem argumen
to eft , lumen ſuas vires , alterius rei ſocie
tate non ammittere . Et quam in ſpeciem
B 2 corporis
 FRANCISCI PATRICII,
corporis trine dimenſi ſe ſe oſtenter; incorpo
reuin tamen eſt ficuti & fons eius radius: Ne .
que vllam cum corporibus antitypis habet
cognationem . Neque etiam contrarieta-
tem vllam , per quam ab eis lædatur , aut
minuatur , aut obſcuretur. Neque enim eo-
rum vmbram in ſe admittit . Neque ipſum in
ſe vmbram efficit. Cum in corporea incidit
diaphana,quaſi per cognata,lætabundum ſe ſe
inſinuat , eaq; & penetrat , & quaquauerſum
permeat: ea tota hilaritate fua,& frecunditate
replens.Opaca vero ,quali hoſtilia,indignabú-
dum auuerſatur.Et quaſi ea tetigiffe ipſum pę
niteat, ab eis reſilit illico,& cupit potius fran-
gi,quam ibi'immanere.Et fi quod ibi ſit fora- hæc extrema duo fulget. Idque gradibus pluri
bus pro diaphanorum ratione. Eſt tamen lu . Lumé nó
men, per illud ſe ſe immittit. Et quaſi ea fuga
gloriabundum , latius, atq; amplius , quam fo men res in ſe tam perfecta, & abſoluta,vtdum miſcctur.
ramen ſe ſe contraria parte oſtentar. Summa. nulli miſcetur, diaphano,non ſemidiaphano,
rei;lumen a ſole ampliſſimodependens, & am
pliſſimum veniens, tanto ſe ſe amplificandi
deſiderio tenetur.vt quoquo modo poteft,id
faciat.Et vtid faciat,in anguſtiſſima foramina
ſe ſe colligere non dedignatur.dummodo per
illa in amplius ſe fundat. Trans enim forami
na quæcunq;, quantacunq; , & qualiacunque
tranſire non indignatur , & trans ea , maius
quàm in foramine, & latius ſe ſe oſtendere.
Dedignatur tamen ibi remanere : ſi quis fora-
mine obſtructo nitatur ipſum quaſi carceri
includere : auolat.n . illico , carcerisimpatičs.
Si quis verò ingenue ſecum agat,& præter.
quàm per fiſſuram , per quamuis aliam forami
nis figuram tranſierit,perfectiore figura,orbi-
culari ſcilicet fe fe oftentat.Tantuseft ei perfe
ctionis amor. Id autem amoris habet, quia or
bis folaris, & orbicularium radiorum eſt pro-
genies . Omne enim productum ,producenti
partim eſt fimile , partim diſſimile.Neq; tamé
in tranſitu foraminum vllo , aut contrahitur,
aut denſacur,ſicuti nec rareſcit poſt tranſitum ,
quamuis dilatetur , a foramine abeundo ma
gis. Inde eſt ,vt per feneftram ingrediens, la-
tius atq; amplius in ſolo,aut pariete ſe fundat,
quàm đt feneftraruni amplitudo. Hac tamen
conditione , vt minus ipacium magis illu-
minet , quàm fpacium maius . Hoc ipſo
indicans vires ſuas fonti viciniores effe for-
tiores , quando ingreſlui proprus , illuminet
viuacius, ſed anguſtius.Maiore autem digrel-
ſu, latius quidem illuminet , ſed languidius:
qualicoanguftatum viuidius, & robuſtius fiat:
dilatatum quaſi rareſcat , fiat minus validum .
Hoc enim (uz naturæ videtur proprium efle ,
vt in progrellu ſemper magis ,ac magis debili-
tetur. Ita vt tandem lumen effe obliuiſcatur,
ac definat , & vertatur in vmbrationem : non
quidem dum lumen permanet, fed poftquam
lumé efle ipſum pænitet,& contrarijs tenebra
rum filijs locum cedit. Si vero valens fit, a ma
iore ſcilicet ; & viuidiore luce oriens , clarius
illuminat , &longius fe diffundit. Hinc fit ma
nifeſtum , lumen etiam ſi corpus incorporeum
fit, & ſubſtancialis forma, attam en quaſi eſſet
qualiras,inagis & minus recipit. & maximum
lumen , & minimum efle poteft, & medium
multis forte gradibus diſtinctum . Maximum
autem lume n id eſſe ratio dictat,qnod a fonte
proxime deriuat , & radiorum luci eſt proxi.
mius.Lumen e cótra minimum illud eſt,quod
a fonte abeſt longiſſime, & quod diuiſum , vel 21
magis digrediens , luminis formam proxime
ammittit.Lumen vero medium , quod intec
33
non opaco,non ſemiopaco , non ſordibus in
quinatur; non coloribus proliſuæ ,non cogna
tis luminibus alijs, non libi deniq; ipſi com
miſceatur. Lumen qualitatem corporum nul 8
lain elle, iam oftendimus. Lumen , fordibus
non inquinari omnium oculis elt manifeſtă.
Cognatis quoq; luminibus non commiſceri,
certiflimo eft argumento , id quod fæpiſſime
fpectamus. Candelarum nimirum diuerſarú
lumina,per idem foramen tranſeuntia in fora
mine non confundi. Quoniam trans illud re
Età profecta,diſtinctiſlimaviſuntur.Quinimò,
fi alterum a viuaciore candela venerit ,in fo
ramine ipſo,inter ſocia alia lumina, viuacius
fulget . Er inde egreflum , reliquis apparet fuls
gentius . ſicuti & per feneſtras intrans , non
prohibet quin lumen ab opaco nitido refe.
xum, ab vllo eorum inter ſe confuſione in op
poſito confpiciatur. Sed in hac luminum di
uerſorum cognatione , illa non minus ſunt
admiranda . Quòd inter languidiora lumina,
fi quod ſitviuacius,tale etiam viſitur.Et quod
minus fulget,nequaquam inter viuaciora,aut
cernitur, aut lui dar ſenſum.Ita enim eit a na
tura conſtitutum , vt luminis maioris præſen
tia minus quod eft veneratione veluti qua
dam , ſe le oculit quidem , ac fit inuiſile, non
tamen extinguitur,aut quicquam patitur . Sed
& ipſum ſuam (peciem procreat, quantacum- ...
que elle queat , tametfiin ſimili maiore non
cernacur . Nam ficuti flaminula , in maiore lu
mine quaſi abſorbecur , ita lumen minus ab
forberi videtur in maiore . Idque ideo quia
ab vtroque illuminatus aer, nouinihilpatitur
a minore . Imò vero fimilis acceflione , rationi
eſt conſonum ,ipſum augeri, & perfici quam
vis lumen inains, id offuſcet quod eſt miņus.
Cui rei fidem facit, quòd plura lumina ina
gnitudine Bammarum , vnde veniunt diffe
rentia, maicrein efficiunt cãdorem ; multiplici
nimirum
 LIBER QVARTV S.
nimirum inter fe,vel reflexione,velcoaginen
tatione. Præter hæc,lumen natura fua re fran-
gitur a diaphanorú quoq; corporú fuperficie;
vt aquæ placidæ , glaciei, cryftalli, vini, li cas
oblique feriat :partim inquam refrangitur,
partim quoque ca penetrat. Si vero feriat ad
perpendiculum , penetrat tantummodo,
Si vero duo diuerſa diaphana hoc modo fe-
riat , & fint illa alterum alteri ſuperpoſica ,
prius quidem permeat, a ſecundo vero re-
frangitur. non aliter , ac fiat in ſpecalo , cu-
ius partem perſpicuam penetrat : ab opaca
vero ei ſubtenſa refrangitur,& reſilio, &alið
relucet . Ea relucentia fecundum vocari po-
teft lumen . Ab hac iterum fi refulgeat , lu-
men tercium , & deinceps alia , ſi refulgere
adhuc pergat. donec refractionibus pluri-
bus debilitetur ita , vt tandem elangueat. &
lumen fiat minimum . Duin vero lumen eſt
codem inomento , multas facit reflexiones.
Neque tamen per eas deſerit ibi elle , vnde
cas facit. Er dum facit, in qualiber aeris par-
ticula, vel minima,multiplices format rerum
imagines , corporeas & incorporeas, qnale
iplum eſt . Dum lumen refrangitur , cefra ,
cum debilius eſt integro , validius vero re-
fracto ſecundo , & hoc tertio , & ſic vſque ad
vltimum deinceps . Sin autem opacum fc
riat, alpera & ſcabra ſuperficie , in plurimas
fuifrangitur particulas , quæ plerunquenon
diſcernuntur,niſi diutius reſiliant,& luimul-
tiplicatione, ſe ſe conglomerando,veluti den
ſentur. Quod æſtate e pacietibus ac tegulis ' quali hedium ýtcerni queat. Vnde fit,vt lu.
domorum palam conſpicitur . In hacab opa-
co refractionc, li colorem viuidum ibi feriat,
fecum quaſiconuolutum auehit: & auchen .
do oftentat, donec in plures fimul fuperfi-
cies refulgendo, elangueſcant . Er duin fi.
mul ſunt lumen & color , G in diaphanainci.
dant fimul,ea penetrant. & diſtincta ibi viſua
tur . Idem lumen fi fit vehemens , calares
minus viuidos obſcurat, & redditinuildes .
In ea colorum auectione , & vectione , non
aer per quem lumen tranfit, & colores de
fere, ſed ipſummer lumen viderne colorari .
Nam fi aer coloraretur , obiecta non oppo-
-
fita & vbique & vndecumque cernerentur.
ſed minime cernuntur niſi recta fint oppo-
lira . Ergo non acr vndequaque fuſus,ſedlu-
men iis coloribus quos vehit intingitur . Ne-
que vero colores lolos, lumen coloratum ſe-
cum defert . verum defert etiam colorem , &
vires ſuas occultas quaſdam & admirabiles .
Quæ tum diaphana , tum opaca omnia pene-
trantes, opera edunt mirabilia, virtutes qual-
dam ſpeciales admirandas in corpora infe-
rendo , & infuadendo . Eft enim lumen vir-
tutum cceleſtium vehiculum , & vinculum
II
vniuerli, luperi & inferi . Quam rem Plato Lib.10.de
clariſſime eft teftatus, quando in hanc ſenten Prep.
tiam ſcripſit .
Per vniuerſum ccelum ac terram extenſum
Jumen , veluri columnam , iridi fimilem ſed ,
puriorem .Quod lumen cæli,eft ligamentum , »
& vniuerfæ circulationis · Cuius ligamenti
extrema yſq; ad terram ſunt excenla .
Neque hocfinemagnadixit rationc. Lu- cælefte
Lumea .
men cnim , quod elementis infundicur ,cæ
keſtis luminiseſt imago , Lumen autem coe
leſte , eſt cæli riſus quidam , & animarum cæ
leſtium actus, & energia , & vt Hermes , &
Dionyſius loquuntur, earum a'xlives & radij.
Lumina autem coeleſtium animarum , a luce
ſunt intellectuali . Intellectuale autem lu
men ab intelligibili luce emicat . Hæc au.
tem lux , ab iplo fonte ac patre luminum
quæ per omnia effunditur efficaciſſima. Sed
de his poſtea. ſicuti & de tepore, luminis per
petuo comite ; cum quo lumen longe meri
to maximum atque optimum Dei in rebus
fabrefaciendis elle inſtrumentum diximus.
Quod ſuo loco palam fiet eſſe veriſſimum .
Nunc quz de lumine ſuperſunt perſequa
mur . Cum lumen a cælo in elementa fun
ditur, & cæleſtis cum terreſtri parte vniuer
fique vinculum , efficitur, vt puris tenebris
nufquam pateat locus . Nam licuti in lumi
ne & pee lumen cernuntur omnia , colores
opaca , diaphana, ſic quoquelumen ipſum ,
non niſi in lumine cernitur. & fibi ipſi eſt
men ,wniųerfalis quædam forma fit, corius
viſibilis, tum diaphani,tum opaci, tum colo
xum omnium . Colores autein particulares
quædan lint viſilium formæ . & omnia fint
cuidentię quædam & luces; & lumen vbique
ſit veluticolor ; & color vbique itidem lit
veluti lux & lumen .
:-Vnde concluditur,mundum hunonoſtra
temrotum , participatione luminis , & viſi
dem elle & pulchrum .& corpora quæ in mun
do ſunt, tanto eſſe pulchriora & perfectiora ,
quanto luminis plus fint participia. Itaque
lumen , in mundo hoc vniuerſo , quali in
Dei Opt. Max. templo , eſt quali viſibile
quoddam numen , Deique fimulacrum .
Nam & ipſum bonitate lua ſe cunctis & fa
cillime , & feliciffime communicat . Rebus
omnibus ſe ſe largitur , & quaqua verſum per
omnia ſe le diffundit . & cauſa eft vt omnia ,
& illuftrentur , & incaleſcant & formentur ,
& generentur, & nutriantur , & excitentur, &
conferuentur . Dum enim cuncta penetrat
tepore ſuo , cuncta alit intus , & foecundat
intus, & extra . Luminis namque participa
tione , omnia gignuntur
в 3 Et
 FRANCISCIPⓇATRICII,
Eſt enim lumen , quaſi vita vna per om-
nia means , blandiſſimaque ſuauitate fua, &
intus & extra vica donat & nutrit . nutritio
namque etiam fit ab extra . Cum lumine cee-
lefti calor aduenit blandas & vitalis. in quo
eft vis motrix & formatrix omnium . & in
omnibus eft intimæ fæcunditatis effufio , &
diuinæ pulchritudinis , & bonitatis imago
certiffima , & euidentiſſima . Itaque mun-
dusvniuerſus per lumen , & luminofus eft ,
& viſilis,& pulcher . pulchritudinem ſuam ,
LIB. III ).
tum Dijs , tum hominibus oſtentat , & luo
met lumine , ſe ipſum videt ipſe , & lui aſpe
ctu pulcherrimo delectatur , & libi placet,
& feipſum amar . Eſt enim , & ipſe anima
præditus nobiliſſima. Quæ per lumen om
nia & ſentit, & agit , & vita donat . Mun
dus ergo hic vniuerſus , viſilibus plenus ,
per lumen eſt perfectiſfimus . Lumen igi
tur eft , Dei Opt. Max. optimum ac ma
ximum , & inftrumentum , & incremen .
tum . i

FINIS QVARTI LIBRI. 5

LES 3

: , :
C612 C
COS
St C62) S29
CES CER
CS29 1

OSHO Of 29
GEMSS : VESS 11
SS2 2 6
con ಖು cercaಕಡಾಣು
CSSS
GETS
‫ܐ‬. 6425
Ger ( 15
OS
មិន

CS GES
{ :::

1 ✓ 1

i 1

.
)

L .
‫زے‬
‫ "من‬:
3

FRAN
1

FRANCISCI PATRICII
PANA V GIAE
LIBER QVINT VS.
ТЕ. oP A Co.
ORPORA diſtinximus ,
in Lucida , Diaphana', &
Opaca. Et opacorum fpe
cies eſſe diximus , in ache
re lunam ; in acre nubem ,
in 'aqua & terra , terrain
ipſam & terrea . Hæc fuis
in locis , & vmbras faciunt, & tenebris o
bruunt; hemiſphærium hoc noftrum totum,
obſcuritate obuoluunt : & in terra viſceri
bus , ſemper atra incubat nox . Si hec , vera
effe oculi teftantur , & brutorum & homi
num , & forte folis, qui Orpheo atque Ho
mero , cernir omnia : audebimus nos in ea
perfiltere aſſertione qua affirmauimus , Om
nia effe in lumines &in eo iacere ? Obicctum
hoc verè foluamus .
Terra ve Opacà omnia & in ſe ſunt renebricola; &
eft in luº alijs vmbras , obſcuritates,ac tenebras offun
a.se. dunt . Terra ergo , inter opaca noctis ac
tenebrarum macer, quo modo lumine tota
illuſtrate ? aut in eo iacer ? Terræ fane fu
perficiem , quotidie ſolis lumine illuſtrari,
oculato nemini dubium eſſe poreſt . Ean
dem tenebris etiam obduci , nemo eſt qui
dubitet . At Opricorum filij , Geometricis
neceffitatibus , lengbus etiain notis demon
Ératunt , fi corpus lucidum folis , corpore
rerrte opaco minus effet , partem huius mi
norém , ab illo illuminari . haiuſque om
bram , femper latiorem ,in partem oppoſi
tam protendi, quam vmbrain Calathoidern
vocarunt . Si vero folGe terræ æqualis, di
midiam integrain terræ circunferentiam ab
I 2
1
co illuſtrari. & a parte oppoſita , vmbrain
terræ penè in infinitum ferri coluinnarem .
Si vero ſol, terra ſit maior , maiorem quàm
dimidium terræ orbem eius radijs percuti ::
& a parte contrapoſita , vmbrain extendi,
quæ in Coni apicem tandem finiat: Itaque
concludendum , quia folem , terra malto
maiorem efle Aftrohomorum progenies con
tendit , & demonftrat totius Inperficiei ter
reni globi , maiorem quam diinidiam pat
tem lumine folis , ſemper colluftrari i Qud
fir ve cam , in lumine lemper jacete fit ne
celle . Ac non ſemper eandem , ſed per vi
ces, non ſeculoruin ,non annorum ,non inen
lium , ſed dierum , atqne horarum ,terram ,
tota eius fuperficie folisradijs circumſpici.
Dum enim lol ab ortu per occaſum XXIII.
horarum (pacio in ortum iterum circumuol.
uitur ', vniuerſam in ſuperficie terram fuis
radijs perluſtrauit. Radijs enim ad eius par
cem aliquam accedentibus , tenebrae inde
pelluntur . & qua'tenebræ luccedant, pel
litur lumen fugiant
. ita vt le fe mutuo , & ,
& fugent. Atque ita XXIIII. horis nulla
terreni globi pars, ſolis radios non ſenſerit,
& opacitatis terreæ filiam tenebram no'n vi
derit . Et cum in lumine ſumus, diem apo
pellamus , & dum in tenebra , noctem .
Dies autem & noctes , ita ſunt circa rettam ,
coto anni tempore diftributæ , & locis om
nibus contribute , vt nec lumen tenebris ,
nec tenebræ lumen vllo temporis momento
nullo in loco ſuperent . Și vero 'omnium
interualla horarum , tum luminis, tum tenes
B 4 brarum
 FRANCISCI PATRICII,
brarum in vnum fimul tempus colligantur .
nullus in terris locus reperietur , qui ex
æquo per ſex menſes ad amuſim integros ,
tenebras, per ſex vero alios lumen non aſpe.
xerit .
Itaque veriſſime concludetur , mundum
hunc terreſtrem , ex terra , aqua , & aeris
Terra tã parte conglobatum , totum in lumine iace
in tene- re : fi non ſemper , totum tamen per hora-
bris, quá rum , aur dierum , aut mengum vices . At fi
ne iacet. per vices, nox & dies lumen ,& tenebra æque
terræ incumbunt , eamque æque operiunt;
vere dici non videtur polle , eam in lumi-
ne iacere , quin & in tenebra tantundem
eam iacere alteratur. Dubium hoc diffolua.
mus .
Tenebra Vbi terræ vertex alterutro cæli polo fub-
nullibi iacet , nox eſt ſex menſium continua , ſub
Sunt pu- horizonte meante fole . Sed tenebris ita lan
12 .
guentibus , vt nulli homini, nulli bruto ,vi-
lum adimant , omnia crepero lumine cer-
nuntur . Nimirum quia Sol non amplius
XXIII. cum dimidio gradibus,quando plu
rimum , fub horizonte ſe le occulit. E'qui.
bus locis , fupra horizonta lumen ſuum cum
tenebris miſcet , & obfcuritatem carum tem-
perat, ita vt viſui lint peruiæ . Idem eſt in
locis alijs, vbi noctes continua Gint per dies,
aut menſes aliquot: cadem ſolis , quamuis
varia ad horizontem propinquitate . Quod,
ex ſpheræ circulis apparet liquido .
- Vbi autem noctes per horas variantur ple
rumque ferenæ , ftellarum luminibus collu-
ſtrantur . Venerisque lidere , & matutino &
veſpertino clariores fiunt. & crepuſculis veriſ-
que creperis , tum tenebris , tum lumine
conſtant , præfertim in apertis montibus ,
campis, mari. vbi obſtaculum nullum , opa-
citate fua , tenebras facit denfiores . Luna
quoque lumine tota terra , fole aut auuerlo ,
aut procul pofiro , circundatur, continuis fe-
re menlibus , ita vt vix vllo fere tempore
anni , aere nubibus non obducto , tenebræ
tantæ appareant, vt viſum adimant. Multa
quin etiamanimalia & homines quoque mul
ri , vel melius , vel æque, noctu ,ac interdiu
vident .
Qua ratione , dictu facile eſt , tenebras a
lumine, in viſionis munere ferè non differ-
re . Quid ergo , tenebræ quoque lumen e-
runt ? Velcerte non fine luminis . admiftio
ne ? Ita ſanè eft . Nain & lumen , vti oſten-
dimus admiſtum femper habent . Et ſi non
habeant , ipfæ lumen ſunt, ſed minimum .
Tenebræ, Rem hanc nouam , inauditam , paradoxam ,
Sunt lumé
minimû. rationibus , experimentisque comprobe-
muss
Confellum eſt philofophantibus, in natua
ra rerum , fi vnum contrariorum reperia
tur , reperiri neceſſario & alterum . Elle in
natura calorem fentiunt omnes homines ,
& humidum , & molle , & rarum . fentiunt
ijdem effe quoque in natura , hiſcecontraria, HE
frigus, ſiccum , durum , denſum . Contraria
autem ea eſſe dicuntur , quæ ſint eiufdem ge 6
neris extrema .
In genere ergo viſilium quoque duo erunt
extrema , caque inter ſe contraria . Maxi-.
mum & minimum , quæ in cunctis rerum ge
neribus exiſtunt : in genere viſilium quoq;
reperientúr. Maximum viſile , eſt folis lux. di
Minimum viſile luci contrarium, eſt terræ ni
gror , feu opacitas ,
Veterum quidam e Porticu philoſopho
rum partim dubitarunt , an tenebræ effent vi
files , partim etiam negarunt . Cæcè equi
dem vtrumque. Tenebras enim , nobis ef
fe notas ; nemo neſcit . Ac id, ſenſuum alij
nulli quàm vifui. Quæ vero viſu cognofcun
tur , vigilia effe , nemo dubitauerit , niſi for
te cæcus . Hanc eorum cæcitatem , alia vel
præceffit, vel eſt ſublecuta , quæ diceret, te
nebras effe non aliud , quàm lucis priuatio
nem . Quam poſitionem optici , auide arris INUS
puerunt , vmbram eſſe dicentes, priuationem 2015
luminis primarij, deriuationem ſecundarij: : 200
( Ita enim loquuntur. ).Tenebras vero eſſe honi
priuationem luminis primacij , & ſecuns 210 ,
darij . abr
Sed hæc forte ad ſcientiam eorum fuere
ſatis . Nobis vero qui Panaugiam vniuer
ſam , lucis nempe , luminisque naturam per
tractamus , quàm exactiſſimè funt omnia per
pendenda . Itaque primò dicimus contra
ria eſſe duplicia . Alia vt appellant pofiriua :
alia priuatiua . Priora illa res veræ ſunt vtrç .
que & in natura poſita; qualia ea ſunt, quæ
attulimus contraria, calor, frigus, & reliqua
his fimilia . Quæ plerumque & inter ſe pu
gnant , & ſe le alterant , & miſceri poſſunt,
& ex ſeipſis media quædam procreare.tepo
res, colores , lapores , & fimilia . Contraria
vero priuatiua , ea conditione lunt , vt alte
rum earum exiſtat , alterum vero aut nihil ,
aut ferè nihil fit . Qualia ſunt vox , & filen
tium , viſus & cæcitas, audicus & ſurditas .
Quorum ſecunda , filentium , cæcitas , ſurdi
tas , neque ferè exiſtunt : neque cum priori.
bus pugnant; neque eis commiſcentur; ne
que actionem vllam habent. His ita poſi
tis , dicimus corpora lucida , corporibus o
pacis eſſe contraria, ſed poſitiua . Illa enim
lumen emittunt : hæc verò emittunt tene
bras. Ab his lumine,& tenebris,proles quæ
dam
 LIBER QVARTV S.
dam pronáſcuntur ,quæ vti matres, in me-
dia diaphana diffunduntur .
A corpore quidem lucido , radij primo
emicant. A radijs lumen ; A lumine ſplen .
dor . A ſplendore nitor . De radijs ac lumi,
ne prius dictum . Nunc addimus ſplendo-
rem . Qui lumen quidem eſt, diaphani ccal
fitudine imminutum . Nitor vero & iplæ lu-
men eſt , ſed iam adumbrationi miſtus . & a
ſplendore , quauis de cauſa diminutus , vel
diaphani denſitate maiore , vel reflexione
alterius luminis a terlo corpore procul refi-
liente .
Proles - A corpore e contra opaco proles aliæ pro-
pacitatis. ueniunt. Ac primo emicant tenebræ, radijs
reſpondentes lucis . A tenebris obſcuratio ,
reſpondens lumini . Ab oſcuratione vmbra
oppoſita ſplendori. Ab vmbra,vmbratio ni-
turi contrapoſica ortum habet . Ex nitore
vero , & vmbratione, veluti compoſita res
quædam media prouenit , quàm , quia ali.
ter neſcimus, adumbrationem liceatappel-
lare . Omnia ergo hæc nouem gradibus di-
ſtincta , primorum viſilium conftituunt ge- abeant nigrorem . Haſce autem differen
Prima & nus. Quod Peripatus nequaquam vidit, qui tias omnes , viſus quiuis non cęcutiens die
ſeconda aſſeruit prima viĝliacolores eſſe. Idque non · iudicare haud difficulter poteft. Nam opa
nália. minus cæcc aſpexit, quam Stoici , quæ de te-
nebris affirmarunt. Cum colores ſecundum
& non primum vifilium genus conſtituant.
Quoniam per priora illa viluntur ipG ſecun-
dario . Nec vero tenebræ , & obfcuritas , &
vmbra, & vmbratio, ſunt res verè minus con.
ftantes, quia lucis eiusque ſpecierum ac pro-
Viflium lium dicantur priuationes . Nam fi ſimpli
actiones. ces eſſent priuationes, agendi vim, autactio-
nem haberent nullam . Actionem autem in
diaphanum habent manifeſtam . Id enim
le ipſis replent , non minus quàm lucis pro-
les : Perque ipſum , fe fe longius propa-
gant ; Inque breuius fe ſe retrahunt , ob.
Icurius & clariusfaciunt. Lumen inde pel-
lunt ; indeque a lumine pelluntur . vilum
multis adimunt animalibus , ficuti lumen
quoque multis alijs adiinit viſum . Hæc au
tem omnia actiones opacitatis effe nemo vi.
ſu ac mente præditus negabit .
Adio autem omnis & paffio prouenit a
viribus agendi & patiendi . Vires autem
omnes ab effentia abi propria procreantur ,
& in effentia ſunt. In ea fundantur, ex ea-
que funduntur . Non funtergo tenebra , &
obſcuratio , vmbra , vmbratioque fimpli-
ces , lucis & luminis priuationes. ſed vera
ſunt entia , qualia dicuntpofitiua. & ſi per-
tinacius priuationes contendantur eſſe : non
minus harum quoque priuationeserunt ra-
dij, lumen , ſplendor ac niror . Contrario-
13
tum namque & eadem ſæpe & contraria eft
ratio . Non aliter ſcilicet , quàm in contra
cijs , confellis politiuis , calor frigoris (it pri
uatio , & frigus priuatio caloris . humidi
tas priuatio liccitatis ; & liccitas priuatio
humiditatis . Eodemque inodo , in contra ,
rijs, deque contrarijs cunctis. Inter quæ lux
eft, & opacitas . & lingulæ harum proles fi.
bi inuicem , vti monltrauimus contrapoſi.
tæ , ſunt altera alterius priuationes , ſed po
ſitiuæ . Differunt autem , & obſcuritates , &
fulgores,maiore, & minore , velcandore , vel
nigrore, prout vel fonti propiores fuerint,
vel a fonte longius abſcellerint . In quo qui
dem fonte luo , luce & opacitate , ſumma
ſunt vtraque. Abeo , quæ proceſſeruntfon .
ti propiores, fonti etiam lunt fimiliores .
Onine eniin producens fibi Gimile ante pro
ducit , quàm diſſimile. Atque hinc fir, quo
to gradu fulgores a luce diſcedant, nigro
sis magis fiant participes . & quoto gradu ni
grores diſcedant ab opacitate , tantundem
candoris acquirant magis , & in minorem
cicas , lucem nullam , nullumque admittit
candorem ; Gcuri nec lux , nigrorem ad
mitcir vllum .
Per tenebram vero non nifi lux & albe
do fulgida percipitur . colores nulli . Per
obſcuricacem vero , & lux , & albedo , &
quadam tenus colores perſpiciuntur, ſed e
xiliotes , omnes . In vmbra vero & præſen
tia & diftantia cernuntur , ea quæ ſunt co
lorata .
Vmbratio etiam clarius omnia repreſen
tat . In adumbratione vero , nitore,vmbra ,
tionc commiſta, medio quodam modo con
fpiciuntur omnia . Hæ autem differentiæ
omnes non aliunde pronaſcuntur, quàm ob
lucis , atque opacitatis , & corum quæ ab eis
procreantur, miſtionem . De qua quidem
vifilium primorum miſtione commodiore
loco peragetur . Satis nunc eſto , demon
ſtraſſe ,tenebras inter prima viſilia eſſe repo
nendas , & luminis aliquid participare . eas
fcilicet quæ ſuper terram ſunt . Verum ex
quæ in terra viſceribus habitant , & noctem
átram ibi perpetuam faciunt , eiuſdem ne ge
neris viſilium primorum erunt ? an aliud
quid ſunt? Sed quid aliud fuerint, aut eſſe
poffint ? tenebræ enim ſunt, ſed denfiores
& nigriores ſuperterraneis . Magis autem
& minus, ſpeciem variare nequeunt. & fpe
cie ergo, & genere eodem ſunt tenebræ vtrç
que . viſbiles vtræque ; luci , vtræque con
trapoſitæ.
 FRANCISCI PATRICII, LIB. 1111.
trapofitæ . Lucis itaque maximæ , contraria
lux minima . Cun ergo de lucium genere,
tenebræ etiain fint, & lumen & tenebræ vni.
uerſum terrenum globum , & intus & extra,
teneant ; veru in fuit altrere , omnia in lu-
mine iacere , quamuis minimo , vel maxi-
mo . Idque elle veriffimum apparuit, vbi mi-
nime , vel contrarium credebatur effe,velde
veritate maxime dubitabatur .
Sed hoc ipſum , alia quoque ratione fen
ſui manifefta , verum effe conftat . Omnia
enim opaca corpora colore aliquo ſunt in
fecta . Color autem omnis eft lux opacata ,
quod aliàs probabimus . Itaque cum .vni.
netlum hunc terreſtrem mundum color ob
ueftiar, color autem omnis fit lucis & lumi
nis proles , omnia quæ in coloribus iacent;
iacent etiam in lumine .

FINIS QVARTI LIBRI.

Foto

ta
GELD GES

CD
C % 29
ES CS
1 OSO CS43 )
GERGES
CS3 1

C 2.2
COD DE

cers CETTE
C8 229

CS

2 ) CELE

‫ܶ܇‬.
FRAN

FRANCISCI PATRICII
P A N A V G I AE
LIBER
DE A EREO LVMIN E.
ACTENVS de luce equi-
dem cælelti,liderum & lo
lis , ſed quæ proles fuas in
II tercam ,in aquam , & terre-
num aerem miteit, eſt ſatis
diſputatum . Oſtenſumq;
a nobis quo modo , mun-
dus hic inferior , quem nos homines & bru .
ta inhabitant, totus intus & extra iaceat in
Jumine .
Nuncaltius aſcendendum , & ad luminum
patrem per ſuos gradus accedendum . Quo
tota hæc noftra prælens tendit ſpeculatio, at-
que inueſtigatio . Igitur , cum ſupra terre-
num hunc aerem , qui regione nubium tero
minatur , immenluis alius fit aer , qni fupra
nubes ad lunam vſque extenditur , quid de
eo dicendum ? Totuin ne elle , & ſemper lu-
ininolum , an & ipſumn ,vmbris, tenebrisve,
aliquando aut perpetuo teneri? Saric , fi ibi
corpus aliquod opacum , vel terra , vel ter-
reum, vel denſata nubes inhabitet, etiam vm-
.bræ , etiam obſcurario, etiam tenebra pote-
rit ibi aliquando inhabitare . Sed nulla in
eo , vel vinbra , vel obſcuritas , vel tenebra
ibi conſpicitur , aut conſpecta eſt vnquam .
Quia nimiruin nihil ibi eſt, quod eam pro-
creare poffit. & fi quæ creatur vmquam ,aliun
de eam vel aſcendere co , vel de cendere eſt
necelle; Aſcendit autem a terra ; deſcendit
vero a luna : illa quotidie ; hæc rariffime :
illa noctibus fingulis : hæc in folis tantum
Eclipſbus. Vtraque Pyramidali & conica fi-
gura ; Sol enim & terra , & luna maior eſt .
fed lunaris & anguſtior , & breuior ' . Ter-
rena vero , & latior , & longior . Terra enim
14
S. E X T V S.
maior luna eſt , atque ideo ad bafim hemi
ſperij noftri,latam efficiet vmbram ,quæ con
tinuo decrelcens latitudine ; longitudine ,
manifeſto corpus lunæ luperat, quando to
tam in ſua eclipſi occulat. & ad Mercurij,
aut etiam Veneris apice ſumino perringit
cælos .
Super tantevero fole lunam ad perpendis
culum , lunæ corpus opacum vmbram ſuam
verſus terram proijcit . pyramidalem ſeu co
nicam, quæ non totam terræ ſuperficiem am
bit , auc eius corpus amplectitur, quia terra
maior eſt quam luna . Partem tainen eius
operit, quę folis aſpectum ijs , qui in ea ſunt,
folet auferre . Iis vero qui in ea non funt,au
ferre nequit . & quæ nitvin terra finiretur, in
conum vltra terrain ipſa quoque defineret.
Sed hæc eclipſis obſcuratio, ram accidit raro,
& tam breuibus horis durat , vtad aérem il
lum ſuperiorem totuin illuminatuin , nullius
ferè fic momenti . & fi fit alicuius, eiuſdem
fit rationis , cuius & illa maior vmbra terræ,
ſingulis noctibus , nigrore tingens aerem ,
oſtenla eſt elle de genere viſilium , & luminis
fpeciem quandam minimam .quæ viſui , &
lucibus ſtellarum igniumque de tranſitum .
Sed cur lumini ſolari tranſitum non dat, no
&ibus, ita vt extra terrę vmbram lumen quod
in immenſum aerem implet ,minimecerna
tur ? Cernantur tamen in eadem vmbra , &
accenfi ignes , & ftellarum luces . Res lanè
miraculo proxima,& quęconſideratione ma
gna non ſit indigna , quam nemo, quos lege
rimus ſcriptorum , aut vidit , aut attigit. Vt
autem plenius quod dubitamus intelligatur,
oculis figuram hanc fubijciamus.
Terræ
 FRANCISCI PATRICII ,
Aer illuminatus.
SOLA
Aer illuminatus .
Terræ ſuperficies quæ in vmbra iacet fit A.
B. C. quæ vinbram verſus cælum promicat ,
cuius quaſi centrum pyramidis lit B. Qui er-
go in eo habitant, ftellas quidem ſuperiores
)
recta pofitas,ſupra & extra vmbram cernunt.
Cernunt & igniculum , qui fit ad D. accenſus;
aut alibi non procul valde ſitum ,lumen au-
tem extra vmbram ad latera vbi funt, E.F. &
toto circum fpacio , nequaquam vident. Si
quis dicat, luimen hoc ab eisnon videri,quia
ad latera ſit pofitum ; viſum autem noftrum ,
non niſi quæ rectà oppoſita ſunt cernere tan-
cum , atque ideo nec ftellas, nec igniculum
illum ab eo cerni nifi ad ea viſus aciem recta
intendat,aliquid fane dixerit , non tamen to-
tum foluerit . Nam etiam fi rectà verſus lu-
men intendainus viſionem , neque ita nobis
conſpicietur. In quas ergo caulás hanc diffe,
rentiam referemus? Profecto extra terræ vm-
bram totum aerem lumine effe plenuin figu.
ra oftendit , & ratio comprobat, & experien-
tia . Quod quidem lumen certum eſt ab ijs
qui adcentrum ſuntilliusConi, nequaquain
cerni, lis vero qui funtad A. &ad C. in vm-
bræ confinio , non cerni clarum , fed ycin
crepuſculo creperum ac dubium, donectang
dein tota dimoueatur vmbra . Quo tempo .
re cernitur clacillimum , in ortu ſolis '. Hæc
fanè experiencia docet apertè , in cauſa elle
tenebras, cur id lumen non conſpiciatur,
Şicuti qui in eo lumine iam eſt , tenebras
priores non cernit. Experimento hoc clare-
Icit,oculos noſtros proximis obiectis, & prius
& magis moueri , quàm longinquis . Quod
nemo negare audeat . Nam & hoc alio com-
probatur. Quod ignis ille accenſus in tene-
bris , dum in diſtantia a nobis eſt non nimia,
conſpicitur . Si vero longius dimoueatur ,
non amplius cernerur . Tenebris niinium
fui multiplicatione ac denſatione eum offus
ſcantibus. At vero cur Planetæ , cur aſtra tan
to ſuperiora, & igne, & lumine; & tanto lon-
ginquiora cernuntur ? Si cenebræ in caula
ſunt,cur hæc propiora non cernantur ; qua ra-
tione non impediunt , vt ea quæ in iinmen-
1
fa funt diſtantia confpiciantur ? An vero
ſtellarum magnitudo in caula eſt , vt cerni !
poſſint, quandoquidem omnes , etiam mi
nimæ quæ videntur , terra maiores elle ab
Aſtronomisafferantur ?. Sed fi tanta ſunt ma
guitudine, cur tam pauxillę apparent? & cur
non niſi , in tenebris cernuntur, in lumine
non cernuntur ? Ad hoc poſtremum , prino.
Quia nimirum folis lumen ſtellarum lumi
na, vtiminora ',non dico , vt ſtulta poſitio ,
lumen maius offuſcar minus . Quomodo e
nim offuſcet, res, quæ fuſca non eſt omnino .
Sed abſorber in ſe , & libivnit, & oculis pro
xime circumquaque circumfuſum ſe fe often
tat , & eos ſua claritate replet . Itaque, quæ
plurima ſunt lumina , vnita maiori , vt vnum
fe fe oftendunt . Atcernuntur etiain ftellæ in
lumine aerem replente . Si quis enim in pro
fundum puteum deſcenderit, in quo non lu
men oculos attingat proxime, ſed vmbra pu
tei , & ſurſum ſuſpiciat, ftellas ſuprapofitas
conſpiciet, vnionis viſualium radiorum ra
tione , qui in ea vmbra , ficati in lumine
non diſgregantur . Quia vnione videntur
non quidem vſque ad Itellas ſcandere , ſed
ad earum lumina , quamuis cum ſolari vni
ta ſint , diſtincte cognoſcenda . Cernun.
tur autem in tenebris , quæ fecunda fuit quæ.
Itio , quoniam contraria iuxta fe pofita ma
gis elucefcunt. tum quia viſuales radij,no'n
ta vt in lumine diſperguntur, tum etiam ,
quoniam ſtellarum luces , in terminata funt
Lui corporis ſuperficie . Quæ quamuis terræ
fuperficie ſit maior , attamen in tanta diſtan .
cia balis eius pyramidis quæ ab oculo exit, in
anguſtum terminatur . Quod oftendunt opci
ci ; quorum munus hoc proprium eſt. Sed
cur earum luces , tam longe poſitæ , viſuntur
támen . in tenebra : in qua eam circundans
lumen non viſitur ? Quoniam ſcilicet hoc ,
dum eſt in diaphano, nulla terminatur ſuper
ficie, ſed vagum ,in aere ſcandit in æthera , qui
& ipſe diaphanus, nulla terminatur ſuperfi.
cie , coloris alterius . Viſus autem nolter ,
non nifi in terminata ſuperficie certo cernit.
Quoniam cum vires eius Gint exiguæ , actio
nes ſuas ſupra vires non extendit . Et quam
uis tum tenebra , tum lumen in aere diapha
no , & cognoſcuntur per ſe , & dignoſcuntur
alteruin ab altero , & ira cernuntur , intermi
natè cernuntur tamen . Eorumque fententia
falla eſt ; qui negant in aere , aut lumen ,auc
tenebram videri. Videntur enim , & earum
differentia a viſu diſcernitur , & diſcernitur
etiam diuerfitas crepuſculorum , tum clario
rum , tum obſcuriorum , Cognolciçur ra
men lumen aliter , ac ſecundario quodam
modo , in pariete , in ſole ; quia in eis , &
lumen
 LIBER
lumen & radius, coloris vicem ſubit . Diffe-
runt autem hi duo luminis cognoſcendi mo-
di . Quia hic in ſuperficie finitum ibi fiftitur.
in diaphanovero , vbi nulla ſuperficies, non
fiftitur, & in interminacum ſpacium funditur,
& diffunditur ; claritate tamen ſua ſpectatur;
ficuti & tenebra , eadem ſpectatur itidem ob.
ſcuricate . Radij quoque ſolares qui lumen
primarium ſunt, & inter lucem & lumen dif-
fuſum medij , diſtinctiffimi in aere contra ſo-
lem ſpectantur. Quod de lumine extra ter-
iz vmbram pofito dictum eſt; idem de eo di
SE X TV S. 15
catur, quod extra vmbram lunæ in ſolis ecli
pli, velſpectatur,vel non ſpectatur.& quar: -
quam nullus vmquam ca lumina oculus fpe
ctaret , cæleſte ramen lumen verſus terram
effunderetur , ficuti & nunc effunditur ; &
eam amplectiturad inſtar columnæ . Lumen
enim , vc inquit , Diuinus Plato, per vniuer
ſuin cælum ,ac terram extenſum vt columna,
iridi ſimile eſt, ſed purius. Idque eft cælili.
gamentum,& terræ . Cuius vinculiextrema
ad terram vſque ſunt protenſa.

FINIS SEXTI LIBRI. olan

soda
nrme

39
Sondeos
n
a

CS

29 1

..

CS

RAN
 1

FRANCISCI PATRICII
PANA V G I AE
L I B E R S E P T I M V S.

DE COELESTI LVCE , ET LVMINE.

VPRA purum aerem fere runt ij quoque, qui in plures orbes eam re.
totum illuminatum , 'vete- gionem diuiſerunt. Itaque fi vnius eft natu
res æthera effe dixere . ræ & pars eius vmbræ conum admittit , to

ES De cuius quidem effentia

tur . Nunc de luce eius &
lumine, & perſpicuitate,fer
mo eſto . Communis philofophantium opi-
nio , & fuit, & eſt,ætherem , quem & cælum
tam quoq; eam natura admittere poffe ratio
veriſſima perfuadet
comodiore loco diſquire. porrigatur. , ſi modo eo vmbra terrę
Sed quod terræ vmbra facere nå
potelt ob eius breuitatem , & quia in Veneris
regionedeſinit; cur non credatur,Lunæ cor
pus opacuni, in fuperjorem ſua regionem ,
appellarunt,elle tranſlucidum & diaphanum ſuam vmbram poſle iacere ?
& nos quoque in eam deſcendimus ſentens Corpus lunæ profecto,eſſeopacum , & vm
tiam ; non tam quia lumen receptet a ſole , bram facere , ſolis eclipſes faciunt manife
a ſtellis, quam quod vmbræ terreæ conum in ftum Solem enim opacitatė corporis ſui,vi
ſe adımittat in dies. Quæ res liquido apparet ſui noſtro occulit . Quæ experientia, oſten
in lunæ eclipſibus. Quæ cum aliquandoto dit, quod nemo tamen, aut veterum,aut neo
to corpore eum conum incurrat , neceffe eft tericorum, quod nos ſciamus adnotauit : Lu
tantam eius vmbræ ibi eſſe latitudinem , quan næcorpus vmbram ſuam iacere in ætherem
ta cam capere totam queat . Supra quam la fuperioremi , temporequidem omni, prætec
titudinem neceſſe eſt apicem multo ſupralu , quain in coniunctione cum ſole . & maxime
nam aſcendere: finiriq;vel in Mercurij orbe, cum eſt plena .
vel etiam , (veaſtrologorum quorundam eſt Quo vſque autem coni eius apex pertin
opinio ) in orbe Veneris : Itaque ſi Lunæ , ſi gat, aut pertingere poflit, ex corporis ſunaris
Mercurij, li Veneris quoque orbes,terræ tene- magnitudine ratio ſubduci poteſt. Namque
bras admittunt, cur non etiam orbes alij , So- eius vmbram in ſolis eclipſi, ad terram vſque
lis , Martis, Iouis , Saturnique eas admittere porrigitur ; non quidem apice, ſed latitudi
queant , fi tam alte, eavmbra ſcandere poſſet? ne tanta , vt terræ fuperficiem ad millia pal
Nam vel cota ea regio , vnum corpus ac con ſuuin multa obumbret . & apex eius ſi cerca
tinuum eft, vt multorum fert opinio, vt vnus tranſpicua eſſet, totam eam pertranfiret, & in
& continuus eft aer ( de qua re poftea )veleſt aeris regione ad millia pafluum itidem multa
in plura corpora & orbes plures diuiſa , qui defineret. Tantum ergo ſpacij in ſuperos cç.
ſingulos ferunt planetas . los in plenilunio,luna ymbram ſuam proijcit.
Si vnum continuumque fit, vnius quoque Eft autem , a luna ad terram vſque diſtantia,
veriſimilc eſt elle naturæ . Quod concelle- vti Aſtrologi aucumant millia paſs. 109056.
quibus
 LIBER SEPT IMV S .:
quibus addantur paſs.mill. 3 500. alterius ni
mirum terræ ſemidiametri in partem oppofi
tam . pals, mill.112.556 . Finiretur autem ni
regione . Hæc de terræ & lunæ vmbra in æ.
therem admilla,quç conuincit ätherem quo
que elle diaphanum . Admilla enim vmbra ,
necelle elt lumen quoque admitti. Nam de
ſolo lumine , non eft admodum certa ratio .
Si namque argumentemur diaphanum elle
æthera ,quia lumini ſtellarum , cum ſuperio
rum ,cum inferiorum dat tranſicum . id potius
tenebris tribuemus , quam lumini . In teue
bris enim , liderum luces confpiciuntur, non
lumina,quærin lumine non cernuntur,nifi ra
riffimè, & non omnes,ſed propiores,nimiruin
Venus forte ſola . Solis vero lux folius etiam
in lumine conſpicitur, & radius eius , & lu-
men ex eis emillum inferior ſole regio ſulci-
pic , & ad nos vſque porrigi ſinit, Sed hæc
arguunt, regionem ætheris , role inferiorem
tantum eſſe perſpicuam , ſuperiorem veromi-
nime. Lucis enim viſioni ſuperiorum fide-
rum , ſuperior dare tranſicum arguitur, non
autem eorú lumini. Qui verò dixerút ſuperio
res ftellas a Sole lumen ſuum accipere , non
videntur id vere latis tradidiffe . Concello
enim hoc quod omnibus , tum philoſophis,
cum Aſtronomis eſt confeffum . Altra omnia
cæli denfiores elle partes,& vti tales ſunt, eiul
dem eſſe naturæ , concludemus nos aſtra om,
pia propriam habere lucem fui natura . & nó
a ſole tantum . A quo etfi dicantur illumina-
ri , quia eius lumen totum cælum ,imo mun.
dum implendo vniuerſum , omnia quoque
Gidera attingit , & illuminat , non tamen eis
lucem indit, qua lucent & viluntur . Hoc au-
tem clare conitabic hoc experimento , quod
nos primi, ni fallimur, animaduertimus.ex
Aſtronomorum poſitionibus. Qui docent ,
Solem, ſuperiorein eſſe Venere ; & hancMer
curio; & hunc Lunæ . Si ita eſt , & Venus, &
Mercurius, a ſole haud multum diſcedentes,
parte ca corporis , qua ſolem afpiciunt ,
eius radijs illuſtratur . Ea vero , quæ a ſole
eſt auuería & euin non relpectat, non poſſunt
ab eo illuminari , neque eius lumine lucere .
Quæ res in luna valde eſt manifeſta , Quæ ea
parte qua ſolem afpicit , ab eo colluſtratur,
auuerfa vero , vel tenebroſa eft , vel colores
quoſdam ſuosoſtentar . In Venere autem, &
Mercurio idem euenire , ſubiecta figura fit
manifeſtum
1
16
SOL
C
VV
EN
US
D
A
B
In qua id fic euidens hæc duo aſtra in parte
ſuperiore a ſole illuſtrati ad C. D.ab inferio
re vbiA. B. non illuſtrati. At hac etiam parte
ſemper lucent. Propriam ergo lucem habent,
& ca lucent . Ergo & altra reliqua, cum eiuſ,
dem lint naturę vniuerſa, & denliores cæli par
tes , proprijs lucibus lucebunt . Quæ eorum
corpora lingula, tota occupent ab eorum cen
tris ad vniuerfas circunferentias. A ſolis ve
ro lumine ita illuſtrentur, vt noftrates ignes.
Qui quidem , & no&u ,& interdiu, ſui natura
toti lucent luce propria . Noctu enim a ſole
non attinguntur , & interdiu , tametli attin- ,,
gantur , & magis illuminentur: non ſunt ta
men negandiproprijs quoque lucibus fulge.
re , Quia & Itellas eas , quæ nebulolæ dictæ
ſunt ab Aſtrologis, & obſcuræ , ſol etiam fi ile
luminet , non tamen lucentes facit . Ergo
cuin neque his lucem indat, nec Veneri, nec
Mercurio : ſtellarum nulli lucem indidit , aut
indit. ſicuti neque ignibus, vllis fiue aereis ſi
ue terrenis conſpicimus e proximo dari lu
cem vllam a ſolis lumine . Quod G hæc cor
puſcula, materialia, impura , lummus opifex
& natura proprijs lucibus donauit & adorna
uit, quanto magis veriſimile eft , & veritati ,
& potentiæ factoris conlonatius, ingentia il
la,materia carentia corpora, puriſſimaq; præ
ftantiſſimo lucis donalle dono , quo vniuer- :
(um mundi corpus,ornatum redderent & vi
tale . Vita autem omnis a ſpiritu, & igneeſt .
Ignis autem omnis lucer : neque non lucere
ſui natura poteſt . Quæ ratione , Veterum
Græcorum fapientiores inducti, & credide
runt , & tradiderunt , non folum aſtra , fed
etiam cælum totum , & æthera vniuerſum ,
quoniam lucerent,eſſe ignes . Quod Peripa
ti magiſter , non ſemel eſt atreſtatus. Quòd Lib. z.de
ſcilicet alijcrederent ignea elle altra, quia lu- Calo .
perum corpus ignem eſſe dicerent . Idq; non
vt ipfe putat , abſurda ratione . Sed eadem
qua ipſe e quinta eſſentia quadam ,altra elle
ait, e qua cælum eſt, quia illa denſiores huius
ellentix ſint partes. & nihil prohibet cælum
elle,
 FRANCISCI PATRICII,
eſſe,e quinta eſſentia, & eſſe ignem ;non qualis
eft noltras ignis . Sed qualis cælo competit;
Itaq; li cælum ignis eft: & aſtra cæli denliores
partes ſunt,nimirum efficitur, vt ignis denfio .
res partes fint, & ignea. Eſſe autem echerem ,&
cælum ignem , Anaxagoram putaffe affirmat
alibi. Sed huic Plutarchus addit alios Thaleta
Anaximenem , Einpedoclem . Quibus nos &
Heraclitum addemus, & Platonem . Quiaf.
Tim . firmat, Opificem diuini corporis plurimam
ideam ex igne confecille , vt lucentiſſimum
effet, & viſu pulcherrimum . Quem ignem
cauillacor hic ,de cælo . vbi viſilis, & erat, &
adhuc eſt, detraxit, & ſub cælum , vbinemo
eum vmquam vidit, repoſuit, ſenſum ſecutus
nullum . Dequa re poſtea luo loco . Parme-
nides quoque vetuſtiorum ſententiam com-
. probauit , Cuius carmina in hanc rem , quia
rara ſunt inuentu apponimus .
Aylice de'xpivato déjas, jounez ?, éberto
Χωρίς απαλλήλων και τη μεν φλογής αιθέριον πυρ
Ητιον αν μεγάραιόν,έλαφρoν , έαυτώ πανοτε
τωντάν .
9 Contra poſuit faciem , & corpora poſuit.
Seorlum a ſe ipfis. hæc quidem Hamma
æthereum ignem .
Lenem , valderarum ,leuem, ſibi vndique
eundem .
Æther ergo vniuerſus ex veterum Græcorum
fapientia, ignis eſt. Ex quo æthere, denſiore
facto, cum aſtra omnia fint facta , ignes elle
ipſa altra , ex hoc dogmate nemo dubitabit .
Nam & folem eſſe ignem, idem cecinit Par-
menides .
Xαι καθαράς , ευαγίος ήελίοιο, λαμπάδος .
Et puræ ,linceri ſolis , lampadis .
Dogma autem hoc vetuftiffimorum Zoroa-
ſtreorum Magorum prius fuerat. E quorum
Oraculis, hæc, quæ a paucis leguntur ob rari-
tatem , huc adſcribam . Daftellis .
Επηξε πολυν όμιλος ατέρων απλανών .
Το πυρ προς το πυρ αναγκασας ..
» » Compegit multum cætum ſtellarum iner-
rantium .
Ignem ad ignem cogens .
» ' Solem quoq, ignem elle voluit,dum canit.
Εξ ανακρομασας ζώνας έβδομον ήελίου .
Μεσημβολή σας πυρ .
Sex fulpendit Zonas , ſeptimum ſolis.
Medium ponens ignem . Quem etiá vocat.
πυρπυρός εξοχέτευμα , και πυρός ταμίας .
Ignis, ignis deriuatio, & ignis penu .
Eundem ſolem Philo , ludæorum doctilfi-
mus, ait .
Φλογος ον πίλημα πολλής , Οκυδρομότατος
γέγονε των όντων .
Flammæ cum fit compactio multæ , cylli
mus entium eft factus .
Chaldæorum ergo prius,Hæbræorú poftea
Græcorum poftremò fapientiorum hoc dog
mafuit . Ignea elle aſtra , & folem . Idque re
-ctiffima , vti diximus ratione , quando nimi
’"rum : cælum quoque , cuius partes denlig.
res , ipſa altra funt, fit ignis . Ignem autem
cælum eſſe Moſes quoque afferuit, ipſa vo
cis ; quacælum nominat fignificatione.ap
pellatur enim aſciamain ; hoc eſt igneum &
aqueum . Illud quòd luceat, hocverò quòd
tranſluceat . & ante Molen Chaldei, cælum
purum effe luinen, feu lucem docuere . idq;
totius cæli elle ſubſtantiam . Lucem autem
& ignem pro re eadem acceperunt , ob eam
rationem , quam poſt innumera ſecula Plató
poftea explicauit, quando ait .
Deum ex igne & terra cepille mundi cor
pus conſtituere. Cur autem ex igne rationem
reddidit ,dum inquit .
Separatum ab igne,nihil vnquá vifile fiati
Hanc autem ignem qualis eller expreisiri
Lucem os, accendit Deus circa fecundam a
terra circulationem . De lole intelligens ,
quem & λαμπρότατον και λευκοτατον, fulgenti
ſimum , & candidiſsimum appellat . Quali
ignis & pôs, lux, & fol, & fulgor, & candor
eadem res eller .
Sed quia ignis , non ſolum lucem , veriun
etiani calorem habet innatum ,de calore quia
poftea erit agendum , demonſtrationes reli
quas, quòd aſtra igneaſint, in illud tempus
differamus . Hoc tantum memoria rerinen
tes , vetuſtiſsimos illos , rerum contemplato
res, Ariſtoteli nondum addictos , ignein , lu
cem, aſtra pro eadem re accepiffe. rationibus
ijs quas adduximus, aut alijs permoti. Et ve
riorelonge fententia , quàm fic in Peripito ,
quidocet calorem & lumen fieri in aere,acris
to aere, ab a(trorum latione . Namque id, &
in aere , & in æthere eſt fallitsimam . Quis
enim aer in æthere ateritur ? Quis in aere aer
ateritur,ita vt luceat ? Nam & noctibus tene.
brofilsimis etiam luceret , & longiſsimis .
quandoquidein ijs no minus quàm interdiu,
altra circunferuntur . Sed hilenlum præcea
teris profeſsi,plerumque nullo ſenſu , iepiſsie
fimecontra ſenſus omnes philoſophantur . '
Aſtra autem ignes elle, iple oftenditlenlus,ex
ignium noſtrorum effectibus . qui lyderum
effectibus lunt vniformes : Nam Hammęno
Atræ , & anthraces accenli, fi non proxime, ſed
ſpacio aliquanto conſpiciantur , figuram or
bicularem ,radijs coronatam repreſentant, ita
vt ftellæ appareant re vera . Quando item
velanthraces, vel lecythi extinguuntur, dum
in eo extictionis actu funt, ad inftar ftellæ ra
diuſculos emittunt . Sed & calor , qui a ſole
ad nos deſcendit & radijs vehitur, rem ean.
dem
 L I B E R S E P T I MV si 17
dem comprobat. Solem ſcilicet, & aſtra om- non idem reliqua altra faciant, proprijs lucea
nia, præter vnam forte Lunam ,elle ignes. Sed tia lucibus, nullum ibi corpus alienum , nulla
de calore, vti diximus, poſtea. Concludamus ratio vera verat ratio,cum præfertim lole ipſa
ergo , longe quàm Aſtronomi, quàm Peripa- non ſint multo minora , & nulla re impedien
tus, & verius & firmius,fydera omnia,proprijs te . Quot ergo ſunt ftellæ in æthere, tot ſunt
quæque lucibus corruſcare. & in proprijs iace etiam lumina ab eis effula.quæ ſe ſe inuicem
re lucibus . & quod ex his ſequitur,Omnia in . non aliter quàm apud nos plurium candelarú
luminibus quoque iacere alienis, attainen ſo- lumina, & commiita , & fæparata ſe le perme .
cijs, atque cognatis. Totus enim æther , om- ant,ſe ipſis vniuerſumæthera replent.In luni
nium fiderum luminibus impletur , & collu- ' ne ergo, imò in luminibus, totus æther jacet,
cet. Non enim ſol tantum vnus æthera vni- omnium ſcilicet aftrorum . & omnia altra, in
uerſum ſuo replet lumine. Sed ftellæ quoque luminibus etiam iacent,tum proprijs,tum reli
Singulæ proprium a ſe in æthera fundunt lu quorum omnium alienis, tum etiam in lumi
men quaquauerſum & circa ſe, & ſupra & in- ne totius ætherisproprio . Nihil enim aliud
fra ſe . Nihil enim huic fuſioni, aut diffuſioni ætheris ſubſtantia efle poteſt quam purum lu
obſtat. Nam ficuti ſol , in partes omnes,ad las men, Quod dogma Chaldæorum ſapientum
tera , ad ſupera ; ad infera omnia , vltra etiam antea fuit . Ergo vniuerſus corporeus mun
cerram , & aerem , lumen ſuum porrigit cur dus,& intus in luminc iacet, & extra.

FINIS SEPTIMI LIBRI.

1
064296***
CE . CES
Sx360) 8.99
GET ) (63) COD)
CS1
* ‫ زوی) زوري زول ) (زو‬CS
CS439 ‫و‬
CED 643 CET (EI) ( 6
C82) s. 29 64
CO ) Cers. Ces
CS439
CEPCI) GETS

Casa

5.

C FRAN
 * 1

298643 ( 36 ) OS * ? ).
FM

Stroes 206 36 CSV Hercedes CS439

CERTOCCI CESGER SSS ones. GEESEEDS

FRANCISCI PATRICII
PANAVGIAE
LT B E R 0 C T A V V S.

DE LVCE ET LV MINE SVPERCOELESTI.

E luce, radijs, lumine , ſo . Si optimæ , optimam ibi vitam degant , ratio
ciiſque rebus, quæ ſub vi- ſuadet , eas ab omni talis vitæ impedimento
lum caderét , ſatis a nobis, cíle liberas, omnique triſtitia vacare. At ſite
& quidem liberiore , & li- nebras ibi locauerimus,rem peſfimam , omni
beraliore philoſophia li- que hominum , deorumque generi exoſam ,
bris præcedentibus eſt di- infenfiffimamque , beatiſimis dabimus . quæ
ſputatum.Nunc eaquçrec cas morore atque horrore perpetuo obrutus
ta ratio ab his ducta indicare poſſit, perquira- teneat.Abigendæ itaque ſunt illinc tenebræ.
mus altiora: & quæ ſupra hylçum ,æthereum- Nain & rationes aliæ non effe illic tenebras
que mundum poſita videri queant. & often-, demonſtrant. Tenebrę enim in opaco , & ab
damus vtriuſque huius mundi molení, ſuper- opaco lúnd.Opacum autem non aliud in mun
cæleſti lumine , non ſolum eſſe circundatam , * do apparuit elle ,quam quæ diximus tria ,vel
ſed etiam permeatam . Itaque dicamus ſiex quatuor, lunam , nubes, terram , terrea . Acin
vtroque hylæo , & æthereo,mundus vnus con- Jupêca itla regionenulluın tale habitare cor
ftitutus, infinitus mole eft , fruſtra docebitur, pus,iam eſt ſtatutum . Ergo ne opacum qui
extra mundum nulla eſſe corpora , nulla loca, dem corpus vllum ibi erit.Nec terreum ergo,
nulloſque motus. Sin vero finitusmole lic, & nec tertain ,ncc nubem ibi eſſe certum eſt. Vm
ſuperficie extima circunuolutus , quæſtiones bram vero lunæ non eò vſque porrigi, ratio ſu
he rite propofitæ fuereolim , & nosfpacium - perior demonftrauit.Nullæ ergo tenebræ ex
extra mundum eſſe,recte, & docuimus , & adz fra mundum a mundo porrigútur. Neque ibi
huc docebimus , illudque vacuum corpori vllae aliæ vel efle, uel habitare, vel vagare pol
bus.Nam & Peripatus qui corpora ibi eſſe ne- funt. Neque ibi ſedebunt,quia luininis ſint
gauit, vacuum ibiſpacium eſſe non negauit. priuatio , nec qua lumen fintminimum.nec
In quo fpacio ſane ſubſtantiæ illæ , quas ſupra qua luminicontrariæ . Hæc enim omnia vel
mundum habitare aſſeruit , æternoque xuo, corporea ſunt,vel e corporibus exeunt ; Cor
beatiſſimam vitam degere , quid ſint qualeſq ; pus autem nullum ibi eſſe opacum ,iam eft có
quibuſque viribus polleant, in præſentia om- Ititutum . Neque,etiam fi verum ſit, vt oracu
mitcamus inquirere, ſuo loco id reſeruantes. la cecinerunt, ibi plurimum eſſe ignis, ibi vel
Ad eas enim contemplatio noftra , nos veluti anthrax , vel flamma , vel fauilla elt vlla . At fi
manu ducet.Sane ſi modo concellerimus opti tertia ignis ſpecies, lux,& lumen ibi eft,quod
mas ibi,incorporeaſque ſubſtantias æterno & afferimus,& probabimus , non tamen ,vel
æuo beatiſſime viuere, conſequetur necella- ſe ipſam , vel fibi congencrem opacat. & fi opa
sio,fpacium illud ,non omnino eſſe vacuum . cat, non tamen obſcurat, quando & fi noſter
Sequetur etiam eas viuere ibi , vel in tenebris , ignis alium ignem ,quamuis obregat , non ta
vel in lumine, vel in re alia ,quæ neutra harum men obſcurum reddit . Et ignes noſtrates ,
ſit . Quæ res, eſt in præſentia perquirenda . quamuis tranſpicui non fint, nullas tamen
71.. ] tenebras
 FRANCISCI PATRICII, LIB . VIII.
tenebras proijciunt, neque vllas in ſe habent.
Sed cori,vel lux ſunt,vel luce circunteguntur, præſtantiſlimaqueæuum agitare ſuadet ratio .
& lumen ex fe , quaquauerſum emicant. Si Et potentiſſimas , quæque omnem mutatio
quis ergo ignis, non tranſpicuus, ſupramun-
dum concedatur elle , non ideo tenebræ vllä
ibi concedentur elle . Concludendum ergo
in vniuerſum , nullas ibi prorſus aut elle , aut
elle poſle tenebras.
Quid vero aliud quippiam ibi erit ? Quod
nec tenebra fit , neclumen ? Equidem ſires
talis quæppiam ibi ſit,vel media inter hæc,vel
vltra vtraque,erit aliquid. Quod neque imagi
natio, neque cogitatio , neque ratiocinatio ,
neque intellectio vlla capit , aut atlequitur. Si
talis fit, quam neque mens, neque ratio , neq;
vis alia noftra cognitrix capiat , non eſt nobis
in ea inquirenda, fruſtra laborandum. Sin au-
tem media inter lucem fit , & tenebras , vel
ea extremorum negatione , nihil lucis , nihil
tenebrarum habebit; vel vtriuſque particeps,
compoſita quædam media erit dicenda . Si
prius fit, eam nec luminis , nec tenebrarum
quicquam habere, tertia res quædam erit, vl.
tra vtralque. Talem autem nullam mente ca.
pimus. Eft ergo ommittenda . Si vero me-
dia eó modo fit, vt & luminis , & tenebrarum
partem habeat,ne fingi quidem poſle videtur,
ve vbi tenebræ nullæ ſunt, aut effe poffunt, ex
tenebris aliquid confetur. Sivero quis dicat
nullas quidem ibi tenebras elle puras , elle ta-
men ex iis, & lumine miſtum quippiam ,inter-
rogandus erit,quo modo ibi fit, iniiti ea pars,
quæ tenebrarum fit? Aliunde enim eam eò
migraſse erit necelse.Id G fateatur , vnde nam
illuc aſcendiſse potuit, aut continue aſcedat,
reperire eſt neceſsarium . De quatuor enim
opacis illis,nihil eò poſse ſurgere eſt demon-
ſtratum , autalia quoque eſse , cogetur oſten-
dere. Et Gi forte oſtendat : necelse fuerit ea ira
prope extremamundi ſita eſse, vt eorum tene
bræ'ad ſpacium pertingant , quod extra mun-
dum eſt. Ex eiſque & lumine, miſtio illa fiat
media.In mundo quidem , media luninis, &
tenebræ, cognoſciinus vmbrationem,vmbra,
& lumen creperum matutinum , ac veſperti-
pum. Si quod tale medium extra mundum
in ſpacio fic, neçelse eft,opaco à corpore pro-
ficilci.Quod nullum ibi eſse eſt demonltra-
tum. Stabiliendum ergo elt, in ſpacio extra
mundum, nihil horum omnino vel eſse , uel
eſse poſse, Quid ergo nos lumen ibieſse,di-
cere audebimus ? Audebimus fanè , a que
vmquam humanæ rationis vis vlla,quicquam
perſuadere valeat. Nam & ea quæ ibi beatiſſi-
mam vitam degunt, in pulcherrima re,iucun-
diſſimaque degere, rationi elt & xquitati val-
de confentaneum . Luce vero, & lumine nulla
neque pulchrior,neque jucundior. Præſtan-
18
tiſtimas quoque ſubſtantias , in re eis fimille
nem ſuperent,in potentiſſima.quçvniuerſum
penetrando, nullam fentiat ipla mutationem .
& quæ corporibus vitam præſtat omnibus,
imò quæ vita vna corporum fit omnium ; in
vitalimaxime re habitare , nulla tam obtula
mentis aciesfuerit, quæ neger . Hæ rationes,
ex mentis ui deductæ. Aliæ ex vi ſenſus.
Solquem cernimus, lumen ſuum vſque ad
terram propagat. Et, li tolleretur obſtans ter
ræ denfitas ,atque opacitas , viſibiliter vſque
ad centrum penetraret . Quid dico ad cen
trum vſque ? Totum terræ globi locum , qua
quauerlum permearet , atque impleret, non
aliter ac ſcintilla in cerro globi vitrei poſita, to
tum lumine ſuo replet . Neque id dubium
eſse poteſt , quando cælorum fol inferio .
rum corpora , & aeris, & aquæ ,tota impleat ?
Quando , ſolida , & dura , glaciem, vitra ,cry
ſtalla , gemmas, adamantelque denlisſimos,
duriſſimolque fuo lumine , momento tem
poris tranfuerberer ? Quando totum ſpa
cium , aeriſque molem, vſque ad oppoſirum
lunæ globum,momento eodem tranleat. Lu
næ globum cotum, orbes ducs,Mercurij,ac
Veneris . & trium ſuperiorum , vſque deni
que ad inerrantia aftra lumen ſuum ſol pro
fundat,illoque ea perfundat. Cuius ſpacii
pars , a ſole ad terram commenfa , videatur
Aſtrologis ferè immenſa. Eorum enim acu- ,
riores quidam , nobis ſuadent, vt a terræ fu ..
perficie,vſque ad lunæ concauum Mill. pals.
ſint. 109037. Craffities orbis lunæ fit Mill .
paſs. 109056. Craſſities orbis Mercurii Mill.
paſs. 370479. Veneris M. 3413755.folis M. ,
339102. Martis M. 27339375. Ionis Mill.,
19775497. Saturni M. 29474573. Firma
menti denique M. 80942471. Cui vniuerſæ
longitudiniaddátur diamecri terræ M.7159 .
& vltra terram vſque ad folis oppoſitam para
tein totidem . & inde rurſus vſque ad exci
main firmamenti ſuperficiem , aliud tantum.
Ex quibus omnibus diftantiis , numerus mil
lium palluum , inenarrabilisconficietur,& pe
ne infinitus , Quæ omnia ſolis vnius lumen ,
illuminat ac replet.præter exiguum id, quod
terra,& luna,luis locis occupant. Summa au
tem , excepta terræ diametro , totius numeri
ſuprapoliti ſunt M. 3 2 3.753.849.Qui nume
sus ſia ſole , ad ſuperain firmamenti ſuperfi
ciem extendatur , ſupra eam in ſpacium illud
vacuum protendetur M.166.221.933.Cum ,
que Aſtrologorum computis atque rationi
bus, totius vniuerſi ſoliditas ſit M. 384. 365.
443.916.687.500 . Tota ſolarilumine illú
ftratur atque repletur , præter eam quam
C 2 diximus
 FRANCISCI PATRICII,
diximus terræ , & lunæ opacitatem. Siergo
ſolis lumen tantam vniverfi foliditatem im-
plet atqueilluminat; & tanto ſpacio , quanto
diximus extra mundum , circumquaque pro
tendatur: quanto magis videbitur protendi,
fi ratio ſpacij, nullo obſtaculo impediti com-
putetur. Quid enim vetat, lumen illud ſolis,
quod per corpora , rara, denſa, mollia , dura-
que, & vt par eſt aliquid obſtantia, táta ſpacia
intra mundum penetrans compleat : extra
quoque mundum, vbi nullum opponitur ob-
Itaculum , in rantundem ſaltem (pacij, qua
quauerſum diffundi ac ſpargi ? Vbi, fi nihil
itidein obijciatur, nihilque impediat , quid
prohibet etiam vlteriusprogredi? Sed quo
vſque tandem ? Quo vſque nimirum nihil
impediat. At nihil vſquam toto ſpacio im-
pedit. Toto ergo ſpacio lumen folis diffun-
detur . Spacium vero totum infinituin elt , vt
aliàs probauimus. Totum ergo infinituin ſpa-
cium , ſolare lumen implebit. Et fi quid delit,
quò id non pertingat,addátur ei lumina Mare
tis , louis , ac Saturni. Quorum corpora , fi
Aſtrologis danda fides ,tam magna funt , vt
corum lumina, eum defectum facile adimple-
re queant.Marrem enim alſerunt in ſe conti-
nere terræ , magnitudinem ſemel cum dimi.
dia. louem vero,eandem continere nonagies
quinquies,& dimidiam: Saturnum autem no
nagies ac ſemel,cum parte vna octaua . Quæ
magnitudines ſimul computatæ ,terræ , corpo-
ra, globoſue, continebunt centum octuagin-
ta octo, cum parte octaua. Cumque folis cor-
pus, terras centum ſexátaginta fex cum tribus :
octauis , contineat , ſolem alteruin integrum
tres illi Planetæ conficient ac terras viginti &
vná cum dimidia,& amplius parte. Atq; ideo
tantundem'extra mundum ſpacij lumine re-
plebunt,actanto vltra ſolaris luminis confi
nia, quanto ipſi funt extimæ mundi ſuperfi
ciei, quam ſol propinquiores . & ſpacio illi de
quoagimus,proximiores . Quorum crium cũ
firmamento limul craffitiem antedictam colli
gamus , ſummam efficient M. 157.531.916 .
Tanto ergo interuallo pluſquam ſol extramú
dum fua lumina emittunt . Quibus luminibus
fi addantur lumina ſtellarum maximarum xv.
quarum vnaquæque centies ſepties terra ma-
ior eft : & earum omnium magnitudo limul
ſumpta poffit alios X. decem ſoles ferè inte
grosconficere, quanto credemus in ſpacium
illud ſua lumina profuſuras ? Hiſce li adda-
mus lumina ſtellarum magnitudinis ſecundę,
quas dicunt eſſe XLV. & fingulas nonagies
terram ſuperare profectò conficient ſoles in .
tegros XXI111. & vnius LXV 1.partes am-
plius . His vero ſi lumina iungantur CCVIII .
Itellarum magnitudinis tertiæ, quarum quæ +
que LXXII. terræ globoscum parte tertii
adæquant.Soles XC. efficientcum XXXVI.
vnius partibus . Addamus his ſtellas alias
CCCCLXX1111, magnitudinis quartæ .
quarum ſingulæ Lilll. terræ globis æqua
les ſunt, ſoles confecerint integros CLill.
& partes vnius XXXII. Apponamus his
lumina ſtellarum CCXVIl.quintiordinis .
quarum quæque XXXVI. terreos globos
implet, ſoles perficient XLVII.& vnius par
tes X. Poſtremo li hiſce adijciantur lumina
Itellarum XLIX.ordinis fexti, quarum vna
quæq;XVIII.terræ corpora adæquat , ſoles
contabunt. V. & amplius LUI. partes vnius.
Quos quidem ſoles, li cum partibus in ſum
mam redigam exibunt foles CCC 1. ſpa
cio illi ſupramundano proximi . Ve in nul
lum numerum ponamus , aut Veneris , aut
Mercurij ſidera ,nec computemus ſtellas no •
uem , quas obſcuras , aut quinque, quas ru
beas appellant , vel nebuloſas. nullo etiam
numero habeamus infinitas alias , quæ ſexro
ordine ſunt minores . Itaque in hunc mo
dum ratiocinemur . Si folvnus mundi om
nia ſpacia, præter lunæ , ac terræ globulos, il
luminat, & vniuerh mundi intercapedinem ,
& extra mundum per innumerabilia millia
ria lumen ſuum extendit , quid dicemus
CCCI. Soles integros , nullis ibi oſtanti.
bus impedimentis pofle implere ? Nempe
totum id , in quo nihil obſtet. At in toto il
lo infinito ſpacio , obſtat nihil; totum ergo
infinitum fpacium implebunt lumine . In
infinitum ergo lumina extendi ratio hæc
noftra , ex lenſu , & ex Aſtrologorum de
cretis ducta , fatis demonſtrat.
Sin contrà dicatur , corpora ſtellarum in
gentia quidem eſſe , totque ſoles conſtare
poffe , atramen non luce ſua lucere , fed a
iole lumen omne accipere : atque ita ſui par
te ad nos verſa lucere oppoſita non lucere,
atque ideo non extra mundum lumina ſua
mittere . Deinde fi oppofita quoque luce
ant parte,non poſſe lumen proiici in vacuum .
Tertio , quamuis etiam proiiciatur , non
proiici poſle in infinitum . Finiti enim cor
poris finiram eſſe virtutem . Atque inde
fieri, ſi mundi totius finita virtus eft. finia .
tur partis cuiuſque virtus , neceffe eft. Præ
terea, fi detur lumen in infinitum propaga
11 fpacium , quid prohibet , mundum quo
que infinitum dici ? quando mundus id fit,
quod omnia contineat? & cui nihil defic ?
At mundum finitum eſſe, ſapientibus eſt iam,
& perſuaſum , & confeſſum . Ideoque per
fecum . Quòd fi lumen extra mundum diffun
dacur,mundus non omnia continebit.deerit
illi lumen id quod extra illum porrigitur :
Eo
 LIBER OCTAVOS :8
Eo autem carens nulli dubium iri , mundum
elle imperfectum .
Magna equidem ſunt hæc obiecta omnia.
Sed noftræ lententiæ officere neququí pol-
funt . Nam & ftellas omnes ſuis tulgere luci,
bus, & eas ignes,Hímasq;elle, indubie est de-
monftratuin . Ideoq; toto corpore lucere eas
elt neceffe, & nulla parteopacis eife.Itaq; obie
ta illa priora, nullum locin habenr.Cur au-
tem lunen in vacaum proijci nó poteſt: Nul-
la profe &to res alia , in vniuerfo tanta corpo-
ruin varietate cóflaco , lumini incercludat via,
niſ vna opacitas . Lumini corpora omnia re-
liqua. rara,denla,mollia,duraq; cedune viain.
In fpacio illo vacuo ,opacitas nulla eſt. Si hec
alia corpora ibi ellenc,tranſitum ſine dubio lu
mini preberent. Cur ergo fpacium quod nul-
li rei regitic, nulli obliftir,eidem lumini tran-
ficum non dabit? Cur eidem non cedat va - se
cóuin ,quod nullam antirypiam , queat oppo.
nere ? An vero vacuum ,an vero ſpaciuin lui :
natura,erut opici? Ratio ſanè valida elt red.
denda, quo modo opacitas in ſpécio vacuo
habitet ? & res que nulli rei mindane, aur ea-
dem ,aut fimilis fit, & ferè nihileft , cun den-
lilina opacitate conferre propè amentium
elt. & afferere tantam habere reg tentiam id
quodnullam haber, quantam corpora opaca,'s
per le ad refiftendam nata , dementia elt iam
plena. Nifi hæc valide foluantur , demon . os Ignis,lux,lumenq; puruin habitat in cælo.
ftratioque afferatur valida , pro ſoinnio re-
linquatur . Lumen in vacu:im proijci non
poſle , quod etiam corpora om uia præterduo : 1pa19,019 , os.
illa opaca, penetret ſuis viribus , & permeet .
Quod vero dicicar non proijci in infinitum ?
quoniam folis, ac fideruin corpora ſint finita ,
viresque habere finitas, nullius etmomenti:
Lumen etenim , non et corpus tale , qualia
omnia alia ſunt corpora . Atque ideo cur &
finicum dicitur ipſum , & finicæ ei vires attri.
buuntur , etiamfi a finitis proinicer ? Extra
enim finita poftquam eſt,ſia nullo opaco co .
arctetur , finitorum conditiones habere non
eft neceffe . Nam Gidlumen ,quod mundum
replet , quandoq;langueſcit, id ei yti docuia " ,
mus contrariorum viribus,vibracım ,obſcu
ricatis,tenebrarum ,opacitatis accidere ,viſus
etiam cognoſcit. Ac excrà munduu,quid nam
dicemus elſe lunini contrarium , vbi nulla "
opacitas, vbi nulla opacitatis proles ? Hocfi
adducere nelcianus, aut nequeamus, nullis
contrariis ibi luinen langueſcere, nullisque
terminis finiri poffe ,elt affirmandum.At nun
dus , quartò obijciebatur , fic infinitus ipſe
quoque elit . Hinc res nulla alia obſtat, nifi
lapicntum authoritas. Nos vero rationibus,
philoſophımur non authoritatibus . Qulas
Tuo loco explicandas , maneant nos lectores.
12
Et fatis fit eis modo demonſtrasie, & conclua
fille lumen a lola, a ſtellis , a cælo iplo ex
tra mundum hunc quem putant finituin ,
in infinitum progredi, ac'protendi . ( Quod
aliàs in libello de ſpacio phyſico demonſtra
tam , & inihi conceffum fuir a Dominis fu
perioribus. ) Arq ; hoc lumen , illud eft quod
cælum empyreum , noltrares Theologi vo- *
cauere . 'Io quo Dum , beatas mentes, ani.
masque felices habitare tradiderunt ? Cuias ?
effentia puriſſinus fit ignis, vnde nomen quo 2
que habeat. Ignis inquam non prina ſpecie "
anthrax , non fecunda fpecie flimina: Sedter
tia , Timei , Platonis, Theophraſti , Platoni
corum nobiliorem omnium . Lux & lumen ,
fitque Zoroaſtris, Z - 0.109 roy tűp. Vitiferignis.
Neqire vero Theologi no{trates primi fue
rant,qui hoc dogma empyreicęli induxerút.
Sed ante eos Parmenides de eo eft locutus.
Cuius verba raritatis eadem cauſa , oportuit
afferre . Sunt autem .
Xαι το περιέχον δε' το πάν τοιχον δίκην σεφά
νου σερεον είναι πρώτο πυρί , μεθ'ου αιθέρα ,
017' po , +995 US wp.
Erid elementum quod ambit hoc vniuer
fum coronæ inſtar , ell: folidum primo,
igne : poft quoil æthera , deinde aerem ,
poft quem aquam . Etaddidit۰۲.
Ilūposx2lzadr , binei év undeve . "
Cæloinquain eo quod ſupra ærherem eſt
priinuis, vt dicebat ignis . Deinde .
Ignisſæther, flammi,Inx;'lumen. ..
Præponens ſemper ignem primum illum ,
empyreum . Aquo , vt a corpore diuiniote,
corpora ether, fumma, lux , & lumen corpo
reum ducit originem : Eta quib (tellæ , lol
Planetæ, luces ſuas habent , luminaque nobis
1
largiuntur , & illuc vnde hauferunt a princi
pio ,refundunt. Sed ante Græcuin Parment
dem , doginata hæc in oraculis fuere Zoroa
ſtri,primitotius humanæ ſapientiæ , vel reper
toris , vel doctoris .
Is oraculo quodain fuo cecinit .
Και γαρ τις πυρος όγκος έην έτέρος,τα επαν7α .
Αυτουργών , ίνα σώμα του κοσμικον έκτολυ
reuan .
„ Namq; ignis moles erat altera . Ita omnia.
Perſe efficiens, vt corpus mundanum per
ficeretur .
· Inquo ſatis aperte dixit , aliam ignis ab x
there eſſe molein ,a qua, & æther , & aftra , &
aer, & aqua, & terra efficerentur& perficeren
tur . Hinc molem,eandem alio loco proprio
nomine mundum empyreum appellat in hęc
verba .
Πηγαιον άλλον και τον έμπύριον κόσμον άγα.
с 3 Fontanuin
 FRANCISCI : PATRICII; LIB: VIII.
Fontanum alium ,qui Empyreu mundú agit.
Alio quoq; ignem eundem nominauit .
Αρδην εμπψυχούσα , φαος, πύρ, αιθέρα κόσμους .
Abunde animans , lucem , ignem , æthera ,
mundos .
Hoc oraculum Proclus,qui omnia ea vidit,
& quæ in tanta habuit admiratione, vt beéfo-
τα , & θεοπαράδοτα, a Deo data, & a Deotradi
ta appellauerit ,referente Simplicio , in hunc
modum expoſuit : Sed afferam eius verba ,
quæ ab interpretibus , cum non intelligeren:
tur , ſuntverſa perperam ,
Δύο νοήσωμεν σφαίρας , την μεν φωτός ενός,την
δέκ πολλών σωμάτων,ίσας αλλήλαις κατα τον
όγκον . Αλλά την μέν έδρασανομού τωνκέντρω.
την δεμβιβάσας είς ταυτην , όλον τε οψα τον
κόσμον εν τόπω , έν τώ ακινητα φωτί κινουμέ..
νον , τουτον καθ'όλον μεν εαυτόν ακίνητον ,
να μιμειτα τον τόπον κατά μέρος δε κινούμε-
νον, ίνα ταυτη έλαήoν έχα τουτόπου. Και από
των λογίων δε των Χαλδαρις εκδοθέντων τα
περί της πηγαίας ψυχης ειρημένα . ,
Αρδην έμψυχούσαφάος,πύρ, αιθέρα , κόσμους .
τούτο γαρ είναι τοφως το ύπερ το εμπόριον ,
μονας.όν προ τριάδος της του εμπυρίου και αυθ..
ρίου , και υλαιου . ,
Dpas,mente concipiamus fphæras ,alteram
Tuminis vnius, alteram ex corporibus mul-
tis;æquales adinuicem mole . Sed alteram
colloca in limulcum centro , alteram in ea
indens ,vniuerſum conſpicies mundum, in
loco immobili lumine morum , & eum to-
tum per ſe immobilem ,vclocum imicetur:
perpirtes vero'motum , vt'hoc minus ha-
beatquàm locus. & ab oraculis quoq;s quç
a Chaldæis ſunt edita , ea quæ de anima di-
cuntur, fontana . . . . . . . . . . .
» Abunde animans, lucem , ignem , æthera ,
mundos .
Hocenim elle lune, quod fupra empyreum ; lentia fuerit,fupra çtherem , & fupramundum
elt,vnitas ante trinitaren , Empyrei;æther
rei,materialis. Addit hæc Simplicius.
Δοκι δε και τακέντρα του κόσμου παντος , ως έν
τούτω πεπηγένα . ει γαρ τα λόγια , τα κέντρα
του υλιου κόσμου υπερ αυτόν εν αιθέρι πέπης
γεν ,κατα το ανάλογοναναβαίνοντας τουακρο-
τατου των κόσμων,εν τω φωτί τουτω,τα κέντρα
φησομεν ύδρύθα.μηποτε δι' το φως του 70, τηρώ
τον εσίν, σακών τουπατρικούβυθού . Ευδιαγού-
τουπερκόσμιον,ότι και εκείνος... Υ
» Videntur autem , & centra mundi totius ,
in hoc elle fixa . Nam ſi oracula , centra
materialis mundi , in eo qui ſupra eum eſt ,
ærhére infixerė, proportione aſcendentes,
FINIS OCTAVI LIBR 1.
" . fupremi mundorum in hoc lumine dices
mus elle ſtabilita.
Num vero,lumen hoc primum , imago eft
» paterni profundi? & ob id ſupramund ,
danum ſit, quoniam & ille.
Poftautem nonnulla etiam hæc adiungit.
Μάιλιςα δεκ της θειας παραδόσεως , έιπερ
το εμπόριον δια του αιθέρος , και τον αιθέρα φησί,
δία του υλακίου χωριών, και έιπερ αι τετρά δες, και
αι εβδομάδες αι νοεραι πάσαι πηγαίαν έχονσι
ταξιν . και δια τούτο εμπόριον την επιςασίαν .
συμπεριέχοντα όμως τους κόσμους , ως και του
εμπυρίου δια πάντων χωρούντος .
Maxiine verò ex diuina traditione . Si qui
dem & empyreum per ætherem , & ærhe
ra dicit per materialem penetrare . & li
quaternitates , & feptenitates omnes in
tellectuales fontanum habent ordinem ,
& ideo empyream præſidentiam , conti
nentur nihilominus mundis , vt pote em
pyreo per omnes permeante .
His annectit deinde hec alia .
Πώς oύν τα λόγια φησί.επτα γαρεξανγκώσε πά,
τήρσερέωματα κοσμων . ει μη δε δυσωπα , 470
μη αν ατελείς είναι τάς σφαιρας αψίδας μόνον,
ούσας , και ουκέτι σφαίρας , αχρι του κέντρου
χωροιεν .
» Quo modo ergo oracula affirmant..
Septem in moles duxit pater , firmamenta
» 1ηuadorum fi non odit, non efle fpheras,
imperfectas,ſed fornices tantum elle, &
non fphæras, niſi ad centrum vſq; pertran 2
feant.
Hæc ex oraculis Zoroaſtriac Chaldæorum ,
de empyreo mundo, innumeris philolophan
tium incognita, veluti ex tenebris eruiinus in
lucem . De cuius empyreiperreliquos pene
tratione , cum de eo lingilatim agemus, ali
quid amplius palam faciemus. Saris in preer
hunc oftendille rationibus , & authoritatibus
confirmalſe ,ignem ſeu lumen eſſetantum , vc
mundum alium conſtituat quem dicimus cę.
lum empyreum , in quo ex Ariſtotelis, etiam
traditione ; ſubſtantiæ diuinæ , diuinam vi
tam degant , & Deus ipſemet, ex noftrorum
dogmatibus Theologorum , & mentium bca
tarum ordines, & animarum .Idq; recta ratio
ne Zoroaſter poluit. cum quoniam , antemos
bilemiethera , immobile aliquid eflet.natura
id ferente. ſicuti etiam fert, vt fimplex omni
no ,compofito fit antiquius ,& anterius. Comº
polirum autem effe æthera , cum ad eum tra
ctatio noftra venerit , oftendemus ,
FRA N.
:
.

Shoes SOSYS 88 2C64396
9)
62 **
ELIGE
FRANCISCI PATRICII
P A N A V GI AE
L I B E R
DE L V MIN E
En lumen hoc, quod extra
finitum mundum in infi-
nitum protendi oftendi-
ES mus . Quodqempy
ſeu mundum
ue cælum
reum
,
effe interpretamur , cum
corpus fit , a corpore ne
alio procedir, ac pendet, & inde eſſentiam
habet , ficuti ab eo effe habent luces & lumi-
na ætherea omnia ? An ab incorporea cauſa
eſt productum ? Nam lumina omnia , quæ
hactenus ſunt a nobis examinata , & corpo-
rea fimul ſunt, quoniam a corporibus emi.
cant, & corporeas quaſdam patiuntur pallio-
nes . & funt fimul incorporea , quoniam in-
corporeas quaſdam eduntoperationes: & me
diam inter corporea& incorporea obtinent
naturam . Vnde cuenit , vt ficuti a corpori-
bus , corporeas habent pafſiones , ita ab in-
corporeis habeant incorporeas actiones . " fummus ac primus,quem vnum ,bonumq; ap
Ergo totum hoc æthereum & empyreum
lamen , neque a corporibus habent ortum
luum , neque in ſe confiftunt , ſed necelle eſt
vtrumque ab incorporeo lumine alio origi-
nem duxiſſe. Æthereum quidem empyreo
mediante; hoc vero immediate ab alio , eoq;
incorporeo . Omnis enim actio incorporei
eft. Nullum enim corpus actionem ſui natu-
ra habet vllam . & fi quid corpora agere vi-
deantur,per incorporeum quid, quod in ipſis
eft,id operantur . Quod fuo loco clarius fiet.
& veriſlimum elle apparebit. In præſentia fup
ponatur . Cum ergo actio o.nnis ab incorpo.
reo proueniat , productio auté empyrei actio
fit, incorporei alicuius efle , erit necelle . Cui
rei,Veterum meliores, & fapientiores, dedere
20
2988439 foto362 22664
CE Tel DC54 3266.
STESSE
ಡಾ
9.6 * 26 * 326
SOGEDISCE
N O N V. S.
INCORPOREO.
aſſenſum . Quoniam vero ætherea lumina «
multa ſunt; multitudo autem omnis ab vni
táte naſcitur : necefle fuit illa multa ab vno
empyreo proueniſſe. Hocautem empyreum ,
tametfi vnum eſt , corpus tamé quia eft,ab in
corporeo,& eo quidem vno, neceffe fait ori
ginem duxiſſe . Incorporea autem appella
mus ea , quæ vt fint nullis omnino egent cor
poribus. Talia autem ſunt, quæ ellentia fuai
nullam habent dimenſionem , ſuntq ; prorſus
indiuifibilia . Non quidem vt punctus , qui
ſpacio eget in quo fit, fed modo alio indiuili
bilia dicuntur, quia ad id quòd nullas ha- --
beant partes,& diuidinequeant, nulla, ve fint,
re alia egentquàm ſeipſis ,& in ſe conſiſtunt,
& per fe conſtant, & in ſe ſubliſtunt, & le ſe
ſultinent . Huiuſmodivero ea ſunt, quæ no
mine coinmuni diuina nuncupantur : Ani
mæ immortales, Mentes, Angeli , Deus ipſe
& di.
pellamus.Itaq; luces,luminaq; corporea
uiſilia cum per ſe cóliſtere nequeant , neq; a le
ſint,aliundeoriginem habuifle eſt necelle.Ab
vno nimirum atq; incorporeo . Illo fortalle ,
quod Simplicius ex Proclo, atq; oraculis Zo
roaſtreis attulit. ad illud carmé,quo dictú eſt.
Αρδην εμψυχούσα φάος, πύρ, αιθέρα,κόσμους.
Affatim animans lucé, igné ærhera, múdos.
Hanc enim eſſe lucem( ſubdit) quæ ſupra
empyreum eft , quæ vnitas exiſtis, ante
. trinitatem ,Empyrei,Æcherei,& Hylæi.
Er inquir,lux empyrea,lux ætherea,lux hy
lça & materialis ,ignium noſtrorum . Anre has
cres luces , & fupra empyream , neceſſe eſt lu
cem vnam eſſe,quæ prima fit,atq; anterior tri.
bus illis . Quæ primalux ſubdit.
C4 Масте
 F R A N CISCI
Μηποτε δε' το φώς τούτο πρώτον , τείν εικών του
πατρικού βυθού , και δια τούτο υπερκόσμιον , ότι
yêncăros .
» Num forte lux hæc prima, eſt imago pater-
ni profundi . & ideo ſupermundana, quo-
niam & illud , ſcilicet ſupramundanum
eft .
Ait lucem hanc, quæ imago fit paterni pro-
fundi, elle ſupramundanam , ficuti & exem
plar eius ſupramundanum eſt . ſupramunda-
na autem ea ſunt, quæ effentiæ ſuæ præſtantia
mundana corpora omnia,& excedunt , & ex-
cellunt . hoc eſt incorporea ſunt. Itaque lu-
men hoc primum & ſupra mundum eſt , & in
corporeum eft. Ad cuius contemplationem ,
Platonis auditor , eorum librorum author,
qui ſub Ægypriæ fapientiæ titulo , circumfe-
runtur ; quein hoc ſemper nomine , quoniam
proprium non habemus, nominabimus .nos
adhortatur his verbis .
» Maiore tamen ſtudio , in mundi eius qui
cæleſti ſuperior eſt,quàm in ipſius cæleſtis
» : contemplationem incumbendum .
.Eft autem incorporeum hoc lumen , quia
Gmpliciſſimnuin elt , & igni empyreo ſimpli-
çius . Quia ignis hic , & corpus eſt, & lucet,
& calet . Lumen autem primum non aliad
eft quàm lumen . Itaque vt fimplicius,ita fua
perius eſt empyreo & excellentius . Cuius
effectrix , ſicuti & animatrix videtur anima
Fontana; a qua animatur, fimul cum igne, &
çıhere, & hyle . Quam affirmat idem Žoroa-
fter opificem elle inferiorum : cum ait.
οτι εργάτις , δτι έκδότης έςί πυρός ζωηφόρου.
Quoniam opifex ,largitrixģ; eſt, ignis viti-
teri .
Per omnia ſcilicet inferiora furi,Quæ dum
animat, calorem, lumenq; vitamq; eis largi..
tur . Idautem facit poteſtate ei darą a patre ;
wt ipſa ſit ignis lucidus . Ait enim oraculo
alio .
Οτι Ψυχή, πυρ δηυαμει πατρος ουσα φαινόν .
Quoniain anima, ignis,potentia patris exi-
itens fulgidus .
Qua poteſtate dum operatur anima,ait.
Μιγνυμένων δοχετων, πυρός αφθιτου έργα τε- .
λουσα ..
Miſtis canalibus, ignis incorruptibilis ope
ra efficiens .
Omnia namq; mundi corpora & ſupera, & ,
infera , animæ Fontanæ opera ſunt, partim fi.
bi proxiına, partim inſtrumentis alijs median ,
tibus operans . De quibus poftea ſuo loco ;,
Nunc propofitum de incorporeo hoc primo
lumine peragamus. Lumen hoc primum in-
quam ,incorporeum eſt , & ideo imagopater-
ni profundi, quod profundum , & ipſum in-
corporeum & lupramundanumeſt . Neceſſe
P A T RICII,
enim eſt, luinen hoc primum , incorporeum
& fupramundanum, vela proxima ſupramun
dana eſſentia prouenille , anima ſcilicet Fon
tana ; vel a ſuperiore aliqua per mediam ani
mam . Supra autem animam Mens eft ſe.
cunda ; ante ſecundam prima ; ante primam
pater . Qui quidem pater dicitur .
Πάντα εξετέλεσε πατήρ , και να παρέδoκε δευ
τερω .
» Omnia perfecit pater , & menti tradidit
ſæcundæ .
Quæ paternum illud eſt profundum . &
quam Platonis auditor vocat principem el
fentiam . eamque eſſe lucem infinitam . Sic
enim ſcribit.
>> Rurſus igitur , ad inſtitutum regreſſi dica
mus,principem eſſentiam , quęlux eſt in
finita, nulla ex parte interire. Ideoq; ab
illa illuſtrari perpetuo orbem eum,qui cæ
leſti eſt ſuperior, & ab hoc cæleſtem .
Orbem nempe empyreum , qui ſupra cæ
lum eft . Addit mox eodem loco .
» Porro intelligibilem mundum lux prima
ria conſeruat ,illeq; cæleftem . Hic vero
> infimum, qui in ſenſum cadit. Inter qué,
& ipſum intelligibilem , medius eſt.
Itaq; princeps eſſentia, vt Placonico modo
loquamur,Archetypusatque Idealis mundus
eſt, quilux eſt infinita ; Idearum lucibus om
nium plenus, ideoquc recte Paternum profun
dum , nuncupatus .
A quoinquit ,illuſtratar orbis, qui cæleſti
eſt ſuperior , hoc eſt empyreus. Lumen au
tem quod primumdiximus, & imaginem pa
terniprofundi, infiniræq, eius lucis ,nonco :
gnitum ab hoc auditore ,videtur fuille . Quj
alioqui diuina Platonis præceptoris doctrina
imbutus , infinitam illam lucem , per inferio ,
rum gradus omnes lumen deduxit . Quam ,
deductionein operæpreciụm eſt aſcribere. Li.
bro ergo 10.cap.2 . ita fcribit .
Itaque inter ellentias omnino primaria eſt
s ipla mens . Quæ iccirco princeps dicitur.
.
Quamquam eadem cum Dei verbo , atq;
» cuin eo,quod primę formę eſt ſubiectum .
» Eademq;vtgenus ſummum , omnes ſub
ftantias illuſtres,abſolutasq;& puras . ſub.
ſe continet .
Ipſum ergo Dei verbum , & Mens prima
ria , quam Zoroaſtres ſecundam nominquit ,
infinita eſt lux . A qua luce , incorporea, ing
corporeum illud primum lumé emicat, quod
imago eſt paterni profundi ..Huius iplius Dei
verbi , & mentis primariæ imago . Quod lu ,
men ab ea luce productum funditur primo ,
peromnes ſubſtantias ,veras,quas illuſtres ap
pellar ideo , quia eo primo lumine illuſtrana
tur, & ab eo continentur ..
Huic
 LIBER NO N
: Huic verbo, ac menti primariæ ex dogma-
te Zoroaſtri ſubordinat ipfe intellectum ſe-
cundum ,primæ mentis quaG ſpeciem ,in qué,
lumen illud,a prima luce,ait deſcendere . In-
quit enim .
Huic vero lumen ineſt,ab intellectus radice
profectum , non aliter quàm cryſtallo ra-
dius a ſole reflexus .
Primo ergo loco a luce infinita , lumen, eius
• lucis imago emicans , ſubſtantias in ea con-
eencas illuſtrat. Secundo vero intellectum
fecundum . Tertio ab hoc intellectui, lumea
deſcendere ait debilius in animam catiocinan
Lem .. Ait namque .
Cuius lainen tenue elt , & crepuſculoma-
» . , turino perſimile . Quarto vero loco ,
Amplius ex lumine animi ratiocinantis ma-
c . nat natura animi ſentientis , in quo minus
» lumen eſt , quam in fuperiore .
» Ex huius vero lumine. İquinto gradu) pro-
Huitnatura animi in plantascadentis.Q.1.2
quoniama luce pura, perfectaq; longo in.
teruallo ſeiuncta, craffior eft relicta.
Itaque incorporei luminis, per hunc autho.
rem a primaria , atque infinita luce emanati
quinque ſunt ſpecies. Lumen ſubſtantias in
ſe contentas illuſtrans ; lumen intellectus ;
lumen animæ ratiocinantis ; lumen ſentien-
tis, lumen vegetantis . Atque hæcomnia ve-
ra eſſe, ſuisquæq; locis demonſtrabimus.
Quoniam vero Mens primaria, & Dei ver-
bum ,eſt lux infinita, non foluin quinque ho-
ſce incorporei luminis gradus extra ſe produ
cit ex dogmate Zoroaſtri ſuperiore. ( Sçio &
teneo tamen opera ad ex tua eſſe a tota trini-
tace , quemadmodum , & in ſequentibus &
intelligo , & teneo. ) Sed quinque etiam alios
gradus luminis corporei , effuli in ſpacium pri
mo infinitum , in Empyreum in Æthereum
mundum , inque Hyleuin vniuerſum , & in
particularium ignium naturam , Quod iam
antea eſt explicacum .
Quibus dogmatibus,omnium maxime ad-
mirandis , quoniam perſimilia tradit Philo tonis Auditore . Quòd hic ipſum verbum eſſe
Iudæorum doctiſſimus , quæ huic noftræ lucena infinitam dicat , Philo vero,verbi ima
philolophiæ niſi attexerentur, maximum ad- ginem eſſe lumen .
miſille piaculum nos putaremus , ea inſerat ... Hoc cale lumen a luce verbi Dei emicans
mus. Dum itaq ; mundi creationem explicat, nomine vocat appoſitiſsimo Panaugia ; quaſi
fcribit in hæc verba .
Xαι επί πάσι έβδομον φωτός,ο πάλιν άσωματος και
νοησον ηλίου παραδαγμα και πανίων όσα φωσφο:
ρα αερα κατατον ουρανόν εμελλε συνίσαθα..
Et ad omnia ſeptimum lucis . Quæ rurſus
incorporea , & intelligibilis, fuit folis exé-
plar , & omnium quotcumq ; lucent aftra
per cælum erat conſtituturus. Addit.
το φως ότι υπερβαλλόντως καλόν , τοσούτον
γρ' το νοσον του ορατού λαμαροτερον τε και αυ-
V S. 21
γοειδέςερον : οσφπερ ο ήλιοςοίμαι σκότους , και
ημέρα νυκτός ‫و‬, και των αιθυλικών κριτηρίων και
vous, crñs aans runns rigenou , jog turesi
σώματος. τον αόρατον , και νουτον λόγον , και θε
ου λόγου καιεικόνα λέγα θεού , και ταυτης εικονα
Jó vonlar pcôs exciva a ochow rózou zégover ancov,
του δημιουργήσαντος την γένεσιν αυτού.και εσίν
υπερουράνιος αςηρ πηγή των ανητων ατέρων ..
ην ούκ αποσκοπού καλέσειεν αν γίς παναυγειαν. :
αφ' ήςο ήλιος , και η σελήνιο και οι άλλοι πλανητες
TE TË SiTiarescpvortodyka ktorémus au finner
μις Τα ορεπονα φέγγω της αμιγούς και καθαράς
εκάνης αυγής αμαυρουμένης, αν αρξη? μηπε
θαι καλα την εκ του νο »του , ηρες αιθητον μεγα
. βολήν ειλικρινές γαρ ουδέν των εν αιθησει , η
Lumen vero , quia ſupramodum pulcrum
eſt. Tanto enim inrelligibile luinen , vi
libili eſt,iplendidius ac radiantius , quáto
-, , vt quidem puto , ſol tenebris , & dies no
cte; & totius animæ dux inés , lenſuuin in
dicatorijs, & oculi corpore , Inuiſibile ayı
tem & intelligibile diuinum verbuin , ac
Dei verbum imaginem Dei.appellat ; &
» huius imaginis imaginein intelligibile il
*lud lumen quod diuini verbi factum eſt
» imago . Quod verbum opifex generatio .
nis eius fuit. Et eſt ſupercæleſte fidus,
fons ſenſibilium liderum . Quam non pro
cul a ſcopo appellauerit quitpiam Panau.
giam . A quaſol,& luna, & reliqui plane
tæ , & inerrantes, hauríunt quantum cuiq;
)
viriuin eſt, congruentes ſibi fulgores . In
commiſto illo,& puro radio, tunc obſcu
reſcente ,cum cæperit per mutationem ab
» intelligibili,in lenſibile verti . Sincerum
namq; nihil eft eorum , quæ ſub lenlum
cadunt .
In quibus fummi viri verbis,illa ſuntnota
tu digniſſima. Quòd diuinum verbum , &
Deiverbum , vocat Dei imaginem . & huius
verbi rurfus imaginem lumen ipſum intelli
gibile . Cuius luminis opifex fuerit ipſum
verbum , ' In hoc tantum differt Philo a Pla
omnilucentiam. Eò quòd fons litonnium
lucium cæleſtium, & inferioris mundi lumi
num ,a cæleſtibus effuſoruin . A quo nomine,
nos qui de vniuerſitate tota lucium ac lumi
num diſputamus, hiſce libris Panaugiæ no.
men dedimus .
Ante Philonem , & ante Platonem ,eiuſq ;
auditorem , Hermes Triſmegiſtus,vide ur in
eandem de his rebus ſententiam philoſopha
tus . Namq; ia Pamandro ,ait .
Xαι όρω
 FRANCISCI PATRICII ,, LIB. IX.
Χαιρώ θέαν αόρισον, φώς δε παντα γεγενημένα ,
ήδίοντε και ιλαρόν .
Ercerno ſpectaculum immenſum , lumenq;
9
omnia facta, ſuaue, & hilare . & mox.
Εκ δε' φωτός τις λογος άγιος επέβη τη φύσει και
πυρ άκρατον εξεπήδησεν έκ τής υγράς φύσεως
äratis untos ,
Ex lumine autem verbum quoddam ſanctum
incubuit naturę : & ignis puriſſimus exilijt
ex humida natura ſurſum in ſublime.
Quibus ftatim annectit .
Τοφως εκάνο , έφη , εγώ είμι νούς , δ σος θεός ,
ο προ φύσεως υγράς της έκ σκότου φανείσης .
οδέκ νοός φωτεινος λόγος γός θεού .
Lumen autem illud,inquit, Mens Deus tuus.
qui ante naturam humidam , quæ ex rene.
bris apparuit . Verbum vero fulgens,quod
ex inente , Dei filius.
Ex quibus omnibus, per totum ferè concor-
dibus,concludamus,lumina omnia inferioris
mundi, elle a cæleſti luce . Hanc elle , ex Zo-
roaſtri ſententia , ab Empyreo , ex Philone a
Panaugia . Hanc a Dei verbo : Hoc a luce pti
ma Patris ex Hermete . Ex Platonis vero au
ditore, Lumen vegetantis animç,eſt a lumine
fentientis . Lumen huius a lumine , ratioci.
nantis . Lumen huius a lumine Mentis , lu
men vero mentis a luce infinita Mentis pri
mariæ ac Dei verbo . Adijciamus hiſce F.uſe
bij teſtimonium . Qui deTheologis, Zoroa. Lib.4.
ftri vtputo aſſeclis ſcribit , cap. 3 •
bg In quatuorigiturgenera exquiſitiſſimæ fa
‫رو‬ cultatis Theologi , non Theologiæ mo
dum quendam , vt in ſuperioribus, ſed
quaſi ſubiectum ipſum partiuntur. In pri
mis enim Deum patrem atque regem lo
candum putant . Deinde aliorum Deo
rum multitudinem fequi contendunt .
Tertio loco dæmones . Quarto Heroas
ponunt. Quos omnes lucem efle, & ap
pellari autumant. præter malignos Die
monas , qui tenebræ appellantur .

FINIS NONI LIBRI.

en

CS29

SUI) 164 ) S99

CES
42 CS3
6. GETS.GERS
643 643 06429
CED GES ( S (ES
E
CSS
:29 )
CEY ) Ces CEASED
CSS2 29
CEF C G6
CS 64
CEED GOO
OS hi

FRAN

FRANCISCI PATRICII
PANA V GIAE
L I B E R DE CIM V S.
DE FONTE , AC PATRE LV MINYM .
VMME Deus Opr. Max.
foli ne omnium hominú
Ariſtoteli ,mentem es lar
gitus? Nemo ne aliorum
hominú philofophari ſci
uit,ipſe ſolus ſciuit omnia?
Viri hi , quos attulimus,
Chaldæorum , Ægyptiorum , Hæbræorum ,
Græcorumq; lcientilsimi, & humanæ totius la
pientiæ capita , delirarunt ne , duin de luce ,
lunineq; lunc locuti, & corporeo , & intelli .
gibili ? Pronunciarunt hi , pronunciauit ille:
neutri allerta ſua , demonſtrationibus proba
runt . Dixerunc illi, ea quæ cxpoluimus. Di
xit ilte .
Calorem & lamen fieri atrito aere ab aſtro
rum latione . Rem fane falfam ,ac fatuam .
Limen etenim etiam in calo vifitur, vbi nul
lusaer . Altca noctu quoque lucent , nullum
tamen lumen in aere faciunt. Hieine neque
calorin aeri indunt . & quæ longitsime ab
aere ablint,quomodo aerem terun ? In cabi.
culo ad lucernæ lumen ſæpe, & hæc ipfa ſcri
bimus,vbi nulla aeris atritio . Vel & hoc lu
cernæ noftræ luinen , a latione fit aftrorum .
Tam paucis verbis ,tam magai Philoſophi,tot
falficates,totq ;fatuitates ? Deus bone, & inta
ta habecur ad niracione? Iple quidem propo
ficionis huius luę nullam attulit,aut afferre po
cuit probationein ,qua cognoſceremus ,aerem
ab altris aeri , & lumen ob id produci. Illi
vero Dco afflati lanc locuti . Ns vero eorum
ſententiam , aliquot probauiinus rationibus,
ijſq; ve remur non inualidis. Quod autem illi,
Dei afflatu lint locuri , Græcorum (uninus ac
vetuſtiſsiinus Orpheus eſt atreſtatus.dú canit.
22
Us
Autor Sioux ápów,tepiyep vépos ésnipex?cie.
Λοιπον εμοί, σασιν δε δέκα π]υχαι ανθρωποισι.
Ου γαρ κάν τις ίδοι θνητων μερόπων κραινοντα ;
Ει μη μουνογενής τις απορρωξ φυλου άνωθεν..
Χαλδαίων , ίδρις γαρ έην άσροιo πορείης .
Ipſum non cerno, circa enimnubes fir
mata eſt .
Relicta mihi . Itant vero decem inuolu
cra hominibus .
» Neq; enim quiſquam vidit mortalium ,
regnatorem .
Niſi vnigenitus quidam , ortus tribu ſu
pera .
Chaldæorum , ſciens enim erat atrei iti
neris ,
Quibus carminibus clare affirmat; nulluin
hominé illum vidiſſe ymquam . præter vnum
Chaldæum . in cuius notitiam peruenit ex
Aſtrologia ..Quod quidem de Abramo affic
mat Philo . & lacra Biblia narrát,Deum Abra
mo fuiffe locutum . Eadem dicunt,cuin exil.
fe de Hur Chald.rorum . Sed quoniam nihil
ſcripſiſſe videtur Abramus , non potuit eius
ſapientia ad Gręcos peruenire . Zoroaſter ve
ro Chaldçus,& ipfe fait, & Abramo contem
poraneus,& Aſtrologiæ & Magiæ , hoc eſt fa- .
pientiæ primus repertor . Qui de rebus om
nibus voluminum multa millia fcripfiffe fer
tur . Hunc ergo Orpheus deſignauit potius ,
quam illum . Sed quid verat,vtrumq;vti vici
fapientes inter le ſolent, conuerſationem ha
binile? & hunc ab illo multa de Deo didiciffe ?
quæ Deus Abramo reuclauerat ? Certum eft,
Proclum , Affyriorum , & Chaldæorum Theo
logiam , & oracula , quæ ſæpe cicat, aſſerere a
Deo-fuille traditam . Arq;inter alia,commen
carijs
 F R A N CISCI PATRICIT,
tarijs ſuis in Timæum , in hæc verba ſcripſit.
Και μήν , και η των Ασσυρίων θεολογία τα αυτα πα.
ραδίδωσι θεόθεν έκφανθέντα .
» Et fane Affyriorum quoq; Theologia eadem
tradit,a Deo reuclata . Alio quoque.
Ουτω δή και η θεοπαράδοτος θεολογία φησίν.
» Hic fane etiá a Deo tradita Theologia inquit.
Loco alio iterum .
Ουτω δή, και ο ιερος-λόγος , και παρα χαλδαίων σω
απλα τοϊς Μηναίοις Καναχισμoίς τον αέρα , το
πυρί τον ουρανόν απονέμων ..
» Ita ſane, facer quoque fermo apud Chaldæos
coniungit lunaribus fonis aerem , igni cæ-
lum tribuens . | Alio item loco .
Πρώτον μέν ίσoσαν , οτι , και Αιγύπτιοι , προ" αν-
των τηρησεσι εισάμενοι , και έτι πολλά κορότε
ρον χαλδαίοι, και προ των τηρήσεων υπό θεών δι-
δαχθέντες .
» Primo quidem ſciant,quòd Ægyptij quoq;an
teipſoso
ante Chaldbferua
çi,quitionib as ſuntvit
ante obſeru ;&s ,amulto
atione Dijs
quoque ſunt edocti.
Loquitur autem Proclus femper de rebus ijs
quas ſuperiore libro expofuimus.Deos antein
intelligit,eas méres, quas nos Chriſtiani,cuin
ipſis Chaldæis,Angelos & Archangelos voca-
mus; Scribit item.
Τι συν φαίη' τίς αν εκ των της υπερορίου θεοσοφίας
ωρμημένων , και τα παντα διωρουμένων και είς
έμπύριον, Αιθεριον, εις όλαον. και μόνον τοεμφα-
νές υλαίον καλούτων , τα δ' υπερ τον κόσμον ,
sepswww ta .
Quid autem quis dicat ? ex ijs qui peregrina ,
diuinaq; ſunt ſapientia imbuti, & cuncta
3) diuidunt , in Empyreum ,in Æcherenn, in
Hyleum. & folum quod cernitur, hyleun
vocant. ca vero , quæ ſupra mundum ſunt,
firmamenta .
Nec vero folum refert Proclus illorum tra .
ditiones a Deo fuille profeetas, verum etiam
ſe illis fidem præſtare, profitetur.
Κατά δή τουτον τον λόγον , και ο ήλιος υπερκοσμιος
ών, τας πηγάς αφίησι του φωτός, και οι γε μυ-
Σικώτατοι των λόγων , και την ολοζήτα αυλού, ?
έν τοις υπερκοσμίοις παραδιδοκασιν. εκεί γαρ ο
ηλιακός κόσμος και7ο όλον φώς,ώς αι7ε χαλδαίων
φημα λέγουσι , και εγώ παθομαι .
Secundum hunc lane ſermonem , etiam ſol
ſupermundanus cum fic, fontes emitcit la-
minis . Er myſteriofilimi etiam ſermo-
9 num ,vniuerſiratem eiusin ſupramundanis
tradiderunt . Ibi enim Colaris mundus eſt,
& vniuerſuin lumen . licuti Chaldæorum
famæ afferunt, & ego fum perſuaſus .
In qua perſuaſione atteſtatur Prellus, cum
Proclo , Plotinum quoque , Porphyrium &
lamblicuin fuiſſe . Plecho vero addit, & Py-
thagoram , & Platonem . Nam Pythagoras ,
vti Malchus , qui Porphvrius eſt, in eius vita
fcribit, in Chaldæa cuin Zabraco veclatus eſt,
& eornm dogmata ab eo hauſt. Chaldæo
rum ergo dogmata, fuperius relata,pro tradi
tis a Deo , habita ſunt a viris ac Philoſophis ,
omniuin maximis.Sed & Hermetem Triline
giſtum D. Auguſtimus,maxime admiratnr ,
quo inodo de Deo patre, & filio, & fpiritų lan
do licin luo perfecto ſermone clariſſime lo
catus . Itatuitq; illum eodem ſpiritu afflatuin
ca protuliffe, quo afHata Sybilla de Chriſto
multa prophetauerit. DeMoſe vero nemo
dubitauerit , Dei fpiritu plenum ſcripſitle ea
quæde mundi creatione ſcripſit . Quæ cum
ita fint, quis virum viro conferendo, d lingu
los holce & fimul omnes , vai Ariſtoteli non
præferat? Horumque a Deo reuelatam de lu
ce & lumine philoſophiam , fallz illi ac ta.
tux Ariftotelicæ non anteponat?
.Adrem ergonoftram rruetanar.vſq;ad
Dei verbum
ſcende: do , lumen iam protendimus ac lu
čem . & cum Hermete , Deum quoque ps
trem ,lucem elle referebainus .
Zoroaſter vero patri ignem quoq ; tribuir,
Ουδένέδωάμι νοερά κλασι; ίδιον πυρ .
» Neque in ſua potentia: mentali claudit pro
» prium ignem .
Cum autem a patre Deo omnia fint produ .
cta,alio oraculo cecinit,ab igne elleproducta.
Εισί πάντα πορος ενος εκγεγιωτα .
vj Sunt omnia igne ex vno genita .
Hanc ignem paternun alibi vocauit lucem
& lumen , cun canit .
xañ oe oopéu favcopos Toquéos , xj anos cingcés.
» Oportet te feſtinare ad lucem, & patuis ful.
gorem .
Alio loco , patris ſplendorem dixit .
Σιωνφίςατα γαρ τα φυσικά έργα.
Τω νοερώ φέγγα του πατρος .
Coexiſtunt namq; naturalia opera.
Intellectuali ſplendori patris :
Iterum vocauic patrem ignem primum.
ου μρ έις ύλην πύρεπέκεινα το πρώτον .
Κυδωαμιν κα7ακλαει έργοις , αλλά νόω.
Non enim in materiā igné illum primum.
» Et viin ,includit operibus, ſed Menti.
Non includit,inquit,fuam vim acprimum
ſuum ignem pater fine medio vilo in mate
tiam.neq; in eam immediatè operatur . Sed
includit proximæ a le genitæ menti. Cuivin
cta , a le prius perfecta tradidit .
Ait enim alio oraculo .
Παν/ α γαρ έξετέλεσε πατήρ , καινα παρέδωκε .
- Δευθέρω,όν ηρώον κληίζε7αι παν γένος ανδρών .
.., Cuncta enim ptecit pater, & méti tradidit.
Secunde,quam primam vocat ,omne genus
hominum .
Iden
 LIBER DECIMV S.
Idem ergo Zoroaſtro eſt , etiam in patre,
ignis primus, lux, lumen ,& fplendor, ignis
inquam ,quem alibi Zançópeov vitiferum appel
lauit, vitá cunctisferens,atque in ferens.Hunc
ignem Hermes,vti vidimus, pãs , lucem vo-
cauit. Mofes autem ait, Deum dixiſſe ,Fiat lux .
Verbum fcilicet Dei lucens . Cuius Mofis au-
thoritas ,non apud Hebræos folum antiquitus
plurimum valuit,deinde apud Chrifti Eccleſiá
Sacroſanctă ,verum etiam apud Orpheum Grę
Corum ſapientum primum , ac ſummum . Poſt
enim Chaldæum illum ita canit .
Αυτόςεπουράνιος, και επίχθονίπαν7α τελευ7α.
Αρχην αυ7ος έχων,άμα και μέσον, 'δε τελευζην.
Ωςλόγος αρχαίων, ως υλογενης διεταξεν
Εκ θεόθεν γνωμησι λαβών, καλα διπλακα θεσ-
quóv
Αλλως ού' θεμιθον δε λέγειν..
Ipſe ſuperceleſtis , & in terra cúcta perficit.
Principium ipſe habens, Gmul,& medium,
atque finem .
Vt fermo veterum eft, vt materigenius diſ-
poſuit.
A Deo mente accipiens in duplici tabula
legem .
Aliter non eſt fas dicere.
Non eſt ergo fas aliter dicere , ac docuerit
Mofes, qui duplici tabula legem 6e69ev a Deo
accepit. At Mofes docuir, le Deum vidiſſe in
rubo ardenti ,in ignea columna. Vnde forte
accepit Plato , ſuam luminis , vti oftendimus,
columnam .
In libris autem Mofis Hebræorum fapien
tes , quos Cabaliſtas nominant , archanam
quandam ſapientiam viderunt.In qıra ſupre-
ma Deitas,eorum lingua vocatur,Enſoph.quá
dixere infinitatem ; principium , medium,&
finem . ſicut & Orpheus . Appellarunt etiam ,
Lucem Adonai. Quæ in remotiffimo, ſuæ di:
uinitatis receſſu habitans, & in Abyſſo fonta
ni luminis , a ſuo fulgore non recedens fim-
pliciſſima eſt vnitas. Quæ cum vellet ſe de fuo
abyſſo promere, & manifeſtam facere amicta
lumine , decem aſſumpſit indumenta ( Séna
oluxe's, vocauit Orpheus) vt ellent lumen, de
lumine: & ea quæ in ſe erant,luce ſua explica-
uit. Mundum ſcilicet produxit,quem vocaue
rút Micantem. Qui Panaugia illa Philonis di-
ci poteft. Ergo & Mofis,& Hebræorum ab eo
profectorum , archana ſapientia ,Deum ſum .
mum, Lucem vocat , & abyffum fontanilumi
nis,quæ forte paterna profunditas Chaldæo-
rum eſt. Quæ de ſe mundum Micantem ful
gentemque promit,Archetypum fcilicet illud
Dei Verbum.
Apollo quoque Delphicus , quiſquis is fue-
rit vel malus Demon , vel bonus loci Genius,
fue angelus,vt ipſe ſe nominat.Deum in igne
23
habitare eft conteſtatus. Lactantius namq; re.
ſponſum quoddam eius affert, in hæc verba.
Αυτοφυής,αδίδακτος , αμήτωρ, ατυφέλικτος
Ουνομαγμη δε λόγο χωρουμενον , έν πυρί ναίων
Ταυτί θεος . μικρα δε θεού μερίς άγγελοι
rugs .
» Per ſe natus , non doctus , fine matre , im
motus
» Nomen , neque in fermonem cadens , in
» igne habitans .
Hic Deus eſt. Parua vero Dei portio An
geli nos .
Multa quoq; in hanc ſententiam poſſent ex ſa
cris Biblijs adduci,fed illud fufficiat Danielis.
» Aípiciebam donec Throni politi ſunt,& an
, tiquus dierum ſedit.Veſtimenta eius can
didum veluti nix,& capilli capitis eius , quaſi
lana munda. Thronus eius flamma ignis.
Rotæ eius ignis accenſus.Fluuius igneus,
rapiduſque egrediebatur a facie eius.
Huic, illud confonat.
» Lucem habitat inacceflibilem .
Erillud Diui Petriin Epiſtola.
, Qui de tenebris vocauit in adinirabile lu
men ſuum . Er lacobi illud .
Omne datum optimum , & omne donum
s perfectum de'ſurſum eſt, deſcendens a pa
» tre luminum De quo loannes.
Quoniam Deus lux eſt, & tenebrę in eo nó
funt vllæ. ſicuti & ipſe eſt in luce.
Rurſus in Euangelio .
In iplo vita erat, & vita erat lux hominum .
Iterum quoque
» Hic vericin teſtimonium , vt teftimonium
9 perhiberet de lumine. Et addir.
, Non erat ille lux , fed vt teſtimonium per.
hiberet de lumine , Erat lux vera , quæ il
>> ; luminat omnem hominem.
In Apocalipſi quoque multa ſunt in hanc
fententiam , rerum lucidarum , flammæ ignis,
candelabra , aurex Zonæ , capilli candidi , &
Itellæ . & facies eius ſicut follucebat . Cho .
rus quoque Apoftolorum vniuerſus in Syın
bolo , deChriſto cecinit.
Deum de Deo, lumen de lumine.
Diuorum ergo hominum veterum , & Deo
afflatorů . & Chriſti etiam ipſius verbi Dei,ac
filij teſtimonijs quando dixit.
Ego ſum Vita, Veritas, & Lux. &
Ego ſum Lux mundi. & eorum qui cum
eo , conuixerunt,& Sacroſanctæ Eccleſiæ dog
matibus , quibus impie , Ariſtotelica fatuitas
de lumine pręferatur;& Pater Deus , & Filius,
& Spiritus S. ignes, & luces, & lumina ſunt.
Non qualia oculis conſpicimus . Sed qualia,
diuinitus reuelata , mente percipimus.
Ad quos , vt ad puriſſima rerum omnium
principia , eorum lumine , nobis prælucen
te , via
 FRANCISCI PATRICII,
te , via ac ſcala luminum , ac luciuin aſcendi.
mus . Alumine ſcilicet hylæi mundi,ad lu-
men, laceſque æthereas : abæthereis, ad Em-
pyreum ſcandentes , ab Empyreo ad oéos,
ad Panaugiain , ad ſupermundanum ſolem ,ad
lucem, verbi ac filii, & ad lucem patris infini-
tam . A lumine quoque incorporeo animi
vegetantis,ad lumen animi ſentientis.Ab hoc
ad lumen animi ratiocinantis . Ab hoc iti-
FINIS DECIMI LIBRI.
LIB. X.
dem ad lumen primarix ellentiæ . Etab hoc
denique ad lucem ,ac lumen, patris luminum ,
ac primarium lucis fontem ,atque abyſſum .
Apud quem deinceps , aliquandiu philoſo.
phando iminoremur , in eoq; & conliſtamus,
& confidamus.
η γαρ πυριθαλπης έννοια θεόθεν φάος έξει.
Calens enim igne mens, a Deo lamen ha
bebit.
...
 1

7
FRANCISCI PATRICII
PANARCHIAE .
DE RERVM PRINCIPIIS
PR IM IS.

Libri Oeto ,

AD ILLVSTR. ET REVER. VINCENTIVM LAVRV M

S. R E. Card. Monti fregalis Eruditifs.

on
Am

PAX .
O

Om

FERRARI Æ ,
Ex Typographia Benedi &i Mammarelli. M. D. XCI.
Superiorum permifu .
|

t
i
 MO
ILLVSTRMO AC REVER,
VINCENTIO LAVRO , :

MONTISREG ALIS
CARDINALI S. R. E.
E R V DI TI S S.

Vmprimaspaginas,huiusnoftra noua philoſophialegiſſes, petifti ab

Alexandro Burgio,Modianapreſule,viro eruditif). Ognofiro, inter
primos amico , vttuo nomine a me poſtularet,vt vniuerſum hoc opus
ad te tranſmitterem . Petitio hac tua , viſa est fignificationem da:
re,non male,de.noftrishislaboribus,te menteconcepiſſe.Hoc vero con
cepuutuo, concepi c ego,felices.boſcelabores. meos futuros,quando
vir,quotquotorbis caput Roma, quot quot orbis totushaberet doctiſſi
mus,eosdignaretur & cuperet. Quisenimvirorum, etiam inomnidoctrinarum genereféle
lectiſſimorum ,tibi, non dico præferatur,fed conferatur? Itaque maximam animomeo ſpems
concepi,ſi tibi.iali,actantadignitatis viro, index illeprimustantumplacuiſſet , fore videca
terd
era tibi, tt) cateris ſapientiædeditishominibus, autplacerentprorſus, autprorfusnondiſpli
cerent,ltaq; hoc tam profperoauſpicio,cum opus vix imprimicæpiſſet, qua indies excudeban.
tur,adte per ſingularum hebdomadarum tabellarios,mittere cæpi latus. Etin eo adte mittēdi
offi.io debito,ad hancvſq; diem perſeueraui.Quod tibi,frequentibustuis litterisgratiffimum
Deſignificaftr. Mihi vero , quid vnquam ,autglorioſus aut fortunatiuspoterat continge
re,quàm fcripta mea,a te ſummoornoftra,&præteritarum atatum Philofopho, ac ſummo
Theologo,ſummaq; rerum omnium ſummarum
eruditione, non ſolum ornatiſ .ſed etiampra
Stantiſ) in tanta haberi exiflimatione, vi ea, &fpontepeteres,&habitalegeres, & lecta lauda
res, & mihigratias etiam referes.Hoc unum Card.Sapientiſſ.tranquillitatem animo meo, co
pararedebet,& iamparauit,& parat,contra obtrectatorum morſus.Suntenim ſciolorum,&
lau .
reprenforum plena omnia.qui non nififuasquiſquilias, qui non niſiAristotelica,amant ,
2 dant,
 AA
dant, efferunt. Eferuntautemignari, &philoſophiemultam falfitatem, da impietatis,ma
gna copia venenum . Iam diu enim ,in orbe noftro ,inpublicis omnibusgymnajusdefiit,libere,
ac per philoſophandiratio,qua tantaolim apud Chaldæos,apudMagos, apud Brachmanas,
apudAethiopes,apud Lybios,apudAegyptios,apud Hebræos,apudPhanicas, apudPhry
gas,apud Thracas,apud Grecos,apud Gallos,apud etiam Romanos, in Platonicis deniques
ſcholis,ingentifama, o gloria floruit.AbAuen Rois autem feculo,qui circa.M.C.Scripſie
annum ,, ad hanc vſque atatem,neſcioquo mulo fata,totiusEuropa ingenia, Soli vniAriflote
li ,fe fe alligarent,vtapud eum in compedibus, altercando tantum ,ſedere, & atatem maline.
confumere,quàm liberèper orbem ,per natura miracula , contemplando vagare.quàm natu .
ræauthorem Deum cognoſcere, Cg in eiuscontemplatione, do amore', veneratione, tt)
adoratione verſari. Hæc nobis ingenerauit vnius Arabis, tum ignorantia , tum arrogan
tia, tum etiam ignauia noftra , vt eo, quem nobis liberum Deus donauit intellectum ,neque,
ſciamus,neque audeamus , neque velimusvti . Quàmautemperperam ,quanto damno,quan
ta pernicienoftra,ida robis fiat,facillime,&agnoſcet,& cognoſcet is,qui ex eo ergaftulo,men INT
te a vinculisfoluta, libros Panarchia noſtra, omnes quidem , ſed precipue priores octo, quos
tibi ſacriSenatus Senatori optimo , ac ſapientiffimodedicamusacurate perlegat.In quibus, il
lud quoq;intelliges,quàmpoffint humana ingenia, etiam aliter,quàm apud ſolum Arift.phi
lofophari, & melioribus viidemonftrationibus ,& contemplando ſúblimius , quàm ille fe
cerit , attolli. Hoſce igiturocto , non metaphyſicos, quo nomine Peripatus , non fatis Gra
CO ; non "fatis rei accommodato, non ſatespreceptorisfententiam explicante, quoſdam eius
kibros appellauit. Sed qui deprincipio vno,quarendo,inueniendo, Rabiliendoque,ſuntnobis
inftituti. Quosomniumphiloſophorum tibi, & fapientia , y dignitate, &authoritates am
DIT
eminen:iſimo, donamus, facramus.Eos igitur& me, corum authorem , rua benignitate ,
in tuam clientelam recipe. Et nos tuere, &protege .Hac enim tua,tibi innata beneficen .
tia philofophantium ftudia, maximo affecerisbeneficio. Vale. Ferrarie. Los

Tibi additill.
30

Franciſcus Patricius. >

)
 .
FRANCISCI PATRICII
PAN AR CHI A S.
L I B ER : PRIMV S.
IN VNIVERSITATE, AN SIT ALIQVID PRIMVM .
Arionum lumine , & Dei
ipſius numine, nos ducen-
te , ad patrem luminum
R aſcendimus . Sed paterlu-
minum is , an rerum alia-
rum etiam ſit pater , non-
dum factum eft manife-
ftum . Itaque rem hanc Philoſophice , aggre-
diamur , & perſequamur. Anaxagcras lane,
dormientibus reliquis de lonia philoſophis,
& materias tantum volutantibus, primus om
nium , mentein quandam primam vidit , ma .
terijs cunctis prælidentem . Sed ea quid vi.
rium in illas exerceret videre oblitus, obdor-
mijt & ipfe, & in materias quaſdam alias,præ-
ceps eſt deuolutus.Eius fententiam Ariſtote .
les elt ſecutus . Et quod ille pronunciauit
tantum, rationibus probare eftannixus. Elfe
nempe , mentem quandam inter entia pri-
mam , Sed quoniam vt ille neſciret , quid
operis ei darec in res , eam in ſummo cæli
vertice ociofam federe iuflit . Vt ibi vtibo-
num appeteretur , & ad fe cælorum ſubſtan-
tias motrices inuitaret . De reliquis nihil
ageret . Plato fupra mentem hanc ſeſe ex.
tulit , & in quoddam vnum , quod & bonum
appellat , rerum omnium originem , & con:
feruationem , & reditum contulit. Tribus me-
thodis ad id inueniendum , & comproban,
dum vſus . Prima per negationes in Parme.
nide . Secunda per ſolis analogiam in Repub.
Tertia in legibus,permotum .Ariſtoteles mo
tum tantum ſumplit,in ſuo primo motore in-
ueniendo. Sed eum inuertit , & peruertit,&
de veriſſimamethodo,fecitfalflimam . Quid
enim fallus hoc fundamento ? Omnia quæ
I
mouentur, ab alio mouentur . Hac enim fal
fitate pro principio pofita , quæ nam potuit
elle conſecutionum veritas ? Per quastamen ,
& motum cæli,& ipſum coelum , & ipfum de
nique mundum,æterna effe deduxit.Quç fal
ſitas , non Ariſtotelem ſolum tenuit , ſed vei
veriffima , & inter veras præcipua: Theologis
quibufdam , fi Deo placet, etiam noſtris, pla
cuit , & ad demonſtrandum Deuin efle eſtre
tenta . Nos vero & via motus, ſed veriore, &
alijs vtemur , ad veſtigandum , non quidem
priini cæli motorem primum ( qui tamen in
via nobis occurrer ) ſed primum Itatorem ; &
primum rerum omnium conftitutorem . In
eam ergo ingrediamur, & dicamus.
Entium , neceffe eft , alia effe in motu ,
alia eſſe immoca . Eorum quæ in motu ſunt,
neceffe eft, vel ab alio moueri , vel a ſe
iplis . Hæc.Græci autoxívntei,ſe mouentia ,
illa é tepoxiunta , alimota, vt ita dicam , nomi
nauerunt . Hæc plenior , & verior eſt di
ſtinctio . In tria partita membra , alimo
bilium , fe mouentium , & immobilium.Se
cundum quæ , cria. ſubſtantiarum genera
neceſſe eſt , in vniuerſitate reperiri. Cor
porum nimirum , quæ femper funt alimobi.
jia . Nam & q ,qnid mouere , aut agere vi
deantur, viribus incorporeis, quæ in eis la
tent,agunt. Quæ vero immobilia ſunt
contraria ratione , incorporea elle eſt ne
ceffe . Media quæ fe mouentia appellamus,
neceffe quoque eft , in vniuerſitate elle , ne
ad extrema faltus fiat per vacuum . Et v
triuſque fint participia . Quæ nimirum , &
ſtent, & moueantur . Et dum ftant , & mo .
uentur , & fe moueant , & alia ; & moueant
F alia
 FRANCISCI
alia & ſtare faciant . Hzc diuifio firma eſto .
Sed illa étepoxívnta , alimobilia , ſi moue-
ri debent aliquo egent , quod illa moueat .
At hoc , quidnameſt? Non id quod tan-
tum eft alimobile . Nam moueret quoque.
Neque id , quod eſt immotum . Oporteret
enim ipſum moueri prius,vt illud mouerét .
At immotum ſui natura eſt. Igitur,fiTo étepg-
xiuntov alimobile , ab alio moueri debet , non
ab alio mouebitur ,quàm a ſe mouente , & a
ſe moto . Hoc enim ſolum de propoſitis re-
linquitur : quod wtorivntor eft appellatum .
Hoc autem corpus effe nequit . Moueretur
cnim tantum , non etiam moueret . Neceſſe
ergo eſt , hoc mouens ſui natura extra cor-
pus efle , & per ſe efle, & ex ſe ſtare . Et in ſe
ipſo ſubftare: Et ſe mouere primo; alia mo-
uere ſecundo . Hunc motum motorem , nos
cum Platone,& Platonicis, incaſſum Peripato
reclamante , Animas vocamus. Quæ ſe iplas
quidem primo mouent, & a ſe primo mouen-
tur ; Secundo deinde opere, corporibus ,
quibus præſunt, largiuntur ,vt fe mouere vi-
deantur. Quis enim non videt,animalia per
ſe moueri ? Ab anima nimirum mouetur ani.
matum corpus . Cadauer idem factum ,non
mouetur. Anima ergo id corpus mouet,ipſa
ſe ipſam mouet, vt illud moueat . Ait Peripa-
tus. Puer a pomo, bruta a gramine mouen-
tur . Ergo ab alio mouentur.Sic & elementa,
fic & eorum partes , fic & cælum , a bono vt
fine propoſito cuique, mociones cientluas.
Quis hanc ferat philoſophiam ,quæ contra le-
ges fuas , de genere vno caufæ efficientis , in
aliud caufæ finalis genus, tam facile in re tan-
ta tranſeat , & tam grande æquiuocum com.
mittat ? Perſtent in eodem cauſæ genere,quid
neceſſario ſequatur,animaduertent.Nonmo-
uetur puer ad pomum ; non brutum ad gram
men , niſi coruni anima , in fe defiderium , po-
mi, graminis prius excitet , Id nimium eſt
euidens . Socrates enim , ad pomum non mo-
uetur,aut quis alius puero fapientior,aut gra-
uior , quia anima eius , id pomi deſiderium
non excitauit . Anima ergo pueri,de ſe defi-
derium id , profert in ſe . Eo ipſa priusmoue-
tur . Et motu lui,corpus pueri ſecum mouer .
Motus hi omnes,ab efficiente eos animafunt.
Principium ergo horum motuum , non aliud
quàm anima eſt . Idem de elementorum , &
de cæli inotu , fi mouetur , erit dicendum ,
quatenus ipſa per le ipla,vti corpora funt, po-
teftatem fe fe mouendi nullam habent. De
quibus ſuo loco amplius . Nunc tantum
oftendendum , corpora omnia,nona ſe, ſed
ab alio moueri ?Natura, vel Anima . Hanc
autem principium elle .corporalium motio-
num omnium .. Quod ratio ſenſata oftendit .
PATRICII ,
Corpora enim vel natura,vel vi mouentur. Si
natura , a natura ,mora ab anima mouetur . A
qua anima, clareſcet poftea. Si vi monentur
ab Anima itidem per corpus ſuum , corpus
aliud vnum pluraue, vel impelluntur, vel tra
huntur,vel vehuntur , vel proijciuntur . Siue
id per animata, fiue per inanima fiat inſtru
menta , ſemper ab anima , motus eius princi.
pium pendet. Principium ergo motus corpo
rei omnis , anima eſt procul dubio . Abalio
ergo corpora mouentur omnia . Animave
ro non ab alio , ſed mouetur a ſe ipſa.Se ipſam
ergo mouens prius , per ſe ipſam mouet cor
pora. Natura vero, inter animam & corpora,
media : motus principium eſt dicta. Si ab ani
ma naſcatur, & animæ fit aliquid, vt oſtende
tur,ab anima moueatur, & ipſa eſt necelle . Si
vero corpora a Natura:Natura ab anima mo
uentur,necefle quoque eſt , naturam corpori
bus eſſe priorem , & potentiorem . Animam 1
vero, vt natura & corporibus eſſe, & anterio
rem ,& potentiorem. Supra naturam ergo eſt
anima, natura eſt fupra corpora . Et vtraque
eſt , ſuo gradu , corporibus & prior , & anti
quior. Atque hinc fequitur neceffario . Si cæli
mouentur,vela natura proxime,vel ab anima ,
natura mediante , eos moueri. Non autem
ab intellectibus , aut intelligentiis . Eſt enim 1
id etiam impoſſibile. Quia cælicorpora ſunt
trinè dimenſa , intellectus vero incorporei
Sunt omnino. Contrarij ergo ſunt. Contraria
autem inter ſe iungi nequeunt,niſiprius con
temperentur. At quæ contemperatio in incor
poreis , cum corporum ſit propria. Ergo pri
mus ille primi cæli motor, anima fuerit, &
non intellectus : Et multo minus,eſt ſummus
Deus . Quo fuperius nihil effe voluit Ariſto
teles . Et tamen fibi contradicens, quædam
alia fupra cælum poſuit, quç viram optimam.
& ſufficientiſſimam agitarent, non in tempo
re,ſed in æuo . Quid ergo,prima illa , primi
cæli motrix anima, Primum illud quod quæ
rimus & rerum ſummus apex erit? In hunc
modum contemplemur.
Animæ celeſtes , quæ lumen , & calorem
circumferendo,mundum hunc ornatum red
dunt,ratione ne aliqua vtuntur?an line ratio
ne agunt ? Si ſine ratione, nihil pulchrum in
rebus erit , nihil ordinatum . At & in cælis
pulchritudo ingens , & in terris. Et illiccir
cuitus lucis ordinatiflimus . Et in elementis
temporum viciſſitudines ſuos habent, & cer
tos terminos . Ergo ratione agunt . Con.
trariorum enim effectuum , contrariæ ſunt
caufæ , & eorumdem eædem ; & fimilium fi
miles.Si ratione illæ animæagunt,rationem
igitur habent.Er eam quidé non accidentaria
quia nó accedit ,nec recedit; fedperenne.Ergo
effen
 PANARCHIAS, LIB. 111.: 1
effentialem .Atomnis ratio ab intellectu eft.
Intellectum ergo hæ animæ habent . Si hoc,
vel a ſe aplis , & effentialem habent , vel ab alia
mente participatum . Si ellentialem dica,
mus , neceffe fuerit , talem , omnem animam
elſe.Atlunt quædam animæ amentes,aliæ irra
tionales.Ergo Mens in animabus,nô eft eflen-
cialis,fed participatione.Sihoc,ergo a ſuperio
Fe Mente alia,quæ ſuo elle, & eſſentialiter fit,
Mens , & intellectus .Duplex ergo eft intel-
lectus,in animaparticipatus. Alius per ſe,ipſa
met per ſe Mens,Gue intellectus. Hæc enim
duo nomina,rem vnam nobis ſignificant. Er
quia omnem motum ab anima , ut a proprio
principio effe , eft demonſtratum , Menshæc
per ſe luperior erit,vt anima , lic motu omni.
Erit ergo immota.At quia Mens lui natura in-
telligit: qui vero intelligit,necetle eſt,vtprius
viuat. ſuperior , & anterior erit vita . Et quia
omne quod viuit neceſſe eſt prins eſſe , ante-
gior vita, erit ens,& eſſentia. Et quia ens , eſſe
nó poteft,nifi fit vnum , quod eflentiain vniat,
neceffario ,anterius ente , eritvnum . Et quia
vnum effe non poteſt,niſiper ynitatem ,quam
habet.vnitas anterior erit,quam vnum enti el
fentiale . Et quia omnis vnicas per vnum eſt,
quod fit fimpliciter vnum , & vnum cantum,&
non aliud quàm vnum , hoc vnum anterius
etiam eſt vnicate.Igitur ante omnia quæ dixi-
mus,& ſupra omnia,hoc tale vnum eft, quod
tancum vnum eft , & non aliud quàm vnum.
Hoc autem vnum , a ſe ipſo non videtur factú.
Fuiſset enim, antequam fieret . Neque a non
vno , ſiue a multitudine eft factum , cuiusip
(um eſt origo.Ita enim effectus anterior quàm
cauſa fuiffet.Ergo ante,& fupra hoc vnum,ni-
hil eft.Ergo hoc vnum , primum eft omnium,
&ante omnia, & ſupra omnia. Nimirum ante
vnitates, ante vnum quod eſt in encibus, ante
entia, ante vitas,ſupra Mentes. ſupra primum tes. Totum enim omne , pluribus vna, con
motorem illum ,animam primicæli motrice. : ftat partibus . Ecpartescuiuſcumque totius,
ſupra naturam , ſupra corpora omnia , & G ſu-
pra,etiam ante. Ergo ante omnia rerum gene-
ra. Ergo omnium entium primum , atque ſu-
premum.Ergo motus via,melior, & verior A-
riſtotelica, lapra primum ſuum motorem , &
ante eum , rerum gradus ſex ſunt adinuenti.
Mens,Vita, Eſſentia. Vnum eſſentiale,Vnitas,
Vnum primum. dine vlla.Ergo cum ſingulum entium , neque
Sed & via alia idem moliamur,vt Ariſtote- multa fine vllo vno elle poſſit . neque lingu
licæ , & eorum qai eum in hac re ſunt ſecuci . lum , vnum tantum elle queat ; necelle eit,
doctrinæ falſitas
t
appareat . Et rerum veritas entia fingula , & vnum elle, & multa . Quiz
magis eluceſca .
Quæcumque ſunt ,vel ita vnum ſunt , vt
nullam in ſe habeant multitudinem . velita
ſunt multitudo , vt in ſe nihil omniuo habeát
vnú.vel & vnum ſunt , & multa fimul,vel nec
vnum ſunt, nec multa. Necellaria hæceſt di-
2
uifio , Singula eius membra contemplemur,
ſeparatim .
Si neque vnum ſunt,nec multa ; neque
inter ea venient , quæ dicuntur elle . Ergo
tria reliqua ſpeculemur.
Ac primo ponamus fingula entia ica elle
multa ( ficuti quidam veterum videntur vos
luille) ve nihil in eis fic vnum . Horum multo
rum ,lingulum vel aliquid elt ,uelnihileft.Si
nihil eſt,neque multa elle potelt. Simulca er
go eſt , aliquid eſt. Ar li hoc multum tantum
eft, infinities erit infinitum . Nam lingulum ,
quod eſt multa cantum , & multa erit, & ex
multis conftitutum . Ex his multis quoduis,
quia vnum non eft,erit multa.Ex ſecundis his
multis vnumquodque multa erit quoque.
Atque ita per ſingula , ſemper mulca in inlinie
cum abibimus. Ec ex his infinitis quodcum .
que ſummas, redibit in idipſum . Atque ita in:
finita hæc multitudo, infinities euader infinie
ta . Nam & horum qu.eque pars,erit talis . Et
multitudo nullibi filtetur, ſublata ab ea vnius
natura. Et ſequetur, entium nullum vel eile,
vel inueniri , vel cognoſci poffe. Etpræterea
cum lingulum ſit infinįtum , eo infinito, aliud
infinitum erit maius.Et quod minus eft infini
fum ,reſpectu maioris infiniti , erit finitum .
Atque ita, idem & finitum erit , & infinitumi
Hæc autem omnia , impoſſibilium omnium
lunc maxima. Secuta aucem ſunt ex eo, quod
entia lingula multa tantum , & fine ullo vno
effent . Non eft ergo id concedendum ,en
tia fingula , elle multa , fine vlla in fe vni
tate. 1
E contra, G fingula entia , vnum tantum
funt, ( quod itidem veterum quidam docue.
re ) abſurda alia fequentur non minora .
Nam fi fingula vnum tancum ſunt , nullum
in rebus erit totum : nullæ totius erunt par:
'non vna ſunt, ſed multæ. Neque vllum ens
erit, quod principium habeat , & medium, &
finem . Nam liquid hæc habeat , partibilc in
ea eft. Quod autem vel partiri poteſt,uel par
titur, in multa non vna, partitionem ſuſcipit.
Sihæcergo in natura súc rerum ,vt verè, ſunt,
entia non erunt vnum tantum line multitu
erat reliqua diuiſionis neceſſariæ pars. Scd fi
ita concludamus,neceſſe iterum eſt, vnumid
quod in ſingulis eſt,auc particeps eſſe multitu
dinis ; aut multitudinem participem eſſe il
lius vnius ; ant vtrumq; vtriusq;,aut neutrum
neutrius , Si neutrum neutrius , eadein
F 2 quæ
 FRÅN CISCI PATRICI,
quæ prius, fequentur impoſſibilia.Ergo necef
ſe eſt, vel vnum eſſe particeps multitudinis.
vel multitudinem eſſe vnius participem.vel
vtrumq;vtriuſq;.Atqnid prohibet hoc elle ?
Quod li lit, necefle iterum eſt , eſſe naturam
quandam tertiam ,quæ neque vnum ſit,neque
multa . Nam miftis interle veriſque,cauſam
huius miſtionis præexiſtere aliam ,eft neceſſe.
Quæ & vni multitudinein coniungat, & mul .
titudini vnum . Omne enim miſtum ,aut con .
temperatum , miſtionis, & contemperationis
cauſam præhabet, fi calu nó eft facta.Eſt enim
hæc generatio noua quædam . Generatio auté
omnis eft, a genitrice cauſa . Sed in miſtione
hac,neq; id vnum quod eam ingreditur mal.
titudinis internæ cauſa eſt . neque multitudo
cauſa eft eius vnius.Itaque neceſſe eſt,tertium
quid eſſe,ante ipfam miſtionem , & ante mi-
ſta. quod eam miſtionem vtriuſque efficiat.
Nam cum miſta inter ſe veluti fint oppoſita:
neque alterum appetit alterum. Neque per le
in miſtionem coeunt.Ergo alio indigét ,quod
ea commiſceat. At, quid hoc aliud erit ? Sidi.
catur calus.ueniet tempus aliquando,quo ſe
ſe ab inuicem ſeparent. Et ſeorſum fiat vnum ,
ſeorſuin multitudo . Atque impoſſibilia illa
priora redibuntomnia . Quid enim prohiber,
li olim cafu in idem miftum coierunt ,vt quan
doque caſu eodem ſeparentur ? Ar neque ſe
ipſa in eam miſtionem coniecerunt.Quando :
quidem neque vnum multitudinisilliuscau-
la eft;neq ;multitudo , vnius. Cauſa ergo mi-
ftionis huius,potentior, & prior,quæ nam fue
rii Sane , vel vnum fuit,vel non vnum.Si di:
catur fuiffe vnum,eædem recurrent abſurdita
tes. Eædem quoque,lidicatur eflè multitudo.
Atq; ita in infinitum abierit inquiſitio.Siſten-
dum ergo alicubi . Sed in quo nam fiſtetur ?
In co ne vno, quod cum multitudinein fingu
FINIS PRIMI LIBRI.
lis entibus eſt coniunctum ? & quod alterum
eft miſtorum ? vel in alio vno , quod ab illo fit
ſeiunctum ? & quod multitudini non litiun
ctum ? In hoc fanè, quod vnum fit tantummo .
do , & vnum fimpliciter ; & aliud nil quàm v
num.Et hoc, elle miſtionis illius caulain.Quæ
miſtio,cum in omnibus,& fingulis fitentibus.
& per eam fint entia omnia : Vnum hoc lupe.
rius,& ab ea ſeparatum , & fimplex , miſtionis
eius eft caufa . Si miſtionis , eſſentiæ quoque
fingulorum entium effe cauſam ,neceffario eft
dicendum . Et fi ſingulorum , etiam omnium.
Vnum ergo,quod vnum tantum eft , & non eft
non vnum,entium , & rerum omnium, & to
tius vniuerſitatis eſt cauſa.Hoc aút vnum non
eſt corpus.quod ſui natura,& vnú eft , & mul
ta. Non natura , quæ circa corpora diuiditur,
& cum eis, & vnum , & multa eſt. Non anima,
quia in ſe ipſa habet multitudinem.Non intel
lectus, qui itidem multitudinem patitur,quia
& intellectus, & intellectio eft fimul, & intel
ligibile.Non vita,eſt; quia motio interna quæ
dain eſt , & in eſſentia.Non cns,quia, & vnum ,
eſt & ens eſt. Nó vnitas,quia multæ ſunt entiú
vnitates: tot nimirum , quot & entia . Ergo
vnum hoc,quod tantum vnum eft , & non etiá
aliud, primum inter entia omnia eſt . Igitur,
diuerſa hac, a motu methodo ; & via a motu
alia veriore , quàm fuit Ariſtotelica; in entibus
effe aliquid primum comperimus. Et hoc pri
mum, non corpus non naturam , nóanimam ,
non intellectum , non vitam,non eflentiam ,
non vnum in eſſentia , non vnitatem efle , cec
cillimis adinueniinus rationibus. Et hoc pri
mum vnum tantum , & non aliud eſſe quamu
vnú,certo nunc ſcimus.Quod, quia non aliud,
quam vnum eſt , abaliis omnibuseſt ſegrega
tum : neque aliis ullis,uel connumeratur ,uel
commiſcetur.
j.1
FRAN

FRANCISCI
PAN AR CHI A S ,
L I B E R S E CV N D V S.
AN SIT RERVM , ALIQVOD , PRINCIPIVM.
Erùm, vnum hoc,quod pri-
mum omnium eſſe inueni
mus;quod ante resomnes,
fupraq; res omnes a rebus
omnibus eſt feparatum ,
quid -nam eſt: Aut quid ná
agit. Hoc prius , peraga .
mus . Ex eo forte , illud quoque innotefcet.
Quid nám ergo,vnum hoc, magno labore , &
perquiſitum , & inuentum ,agit? Vel enim agit
aliquid , vel agit nihil. Si nihil agit,id fit, vel
quia agere non poreſt; vel quia nefcit agere :
vel quia agere non vult.Si dicatur agere, non
polle, id accidet , uel quia fit impotens ,uel
quia impediatur . Si impotens eſt , viribuscam
ret.Quod hiscaret,neque eſt omnino.Omne
enim quod eſt, vires habet aliquas.Si impedi-
tur, debilius eſt, impediente. At hoc impediés
vel ſuperius ipſo eſt, nel ei eſt æquale , veleſt
inferius . Si ſuperius eſt vno, unum iam non
crit primum . Atque ita,omnis nobis peribit,
ante actuslabor, & rationes,quæ creditæ ſunt
neceſſariæ , futiles euadent omnes.Vel hæ cer
tè, ſua ſtant firmitate , & verè, nihileſt ſupe.
rius,aut prius vno.Si vero ęquale eſſe dicatur,
hocimpediens , iam neque ita,vnum erit pri-
mum. Cur enim vnom , potius primum fit';
quàm quod eſt ei æquale.Autcurnon vtrum .
que æque erit primum : Si hoc;non vnum ,ſed
duo erunt prima. At vnum eſſe primum iam
eft demonftratum.Ergo nihil eieritæque pri-
mum.Eft ergo eo inferius , quod ipſum agere
impedit. At quo modo , inferius magispol-
leat ſuperiore ? Hoc contra rerum eſt naturá.
Sivero agere neſciat: iam peius eſt entibus
omnibus, etiam infimis inanimatis. Quæ ,fal-
tem naturæ ſcientia , ducuntur ad ſuum opus
peragendum.Sin autem agere non vult,id fit,
vel quia dedignatur, & eſt arrogans.vel quia
3
PATRICII
ei non expedit, quoniam fieret in agendo de .
bile,vel quia ocio fruimallit , & eft iners. Quę
omnia ingentem in eo arguunt imperfectio
nem.Et præter id, iam non amplius vnum eſt,
ſed eſt hæc alia quoque. Atque ita concludi.
tur .Sivnum nihil agit,nihil ei cum rebusef
ſe; nihil rebus cum eo. Et labor noſter, in eo
inquirendo , fruſtra eſt exhantlarus. Si vero
agit aliquid,quid nam agit:Neceſſe eſt,ipſum ,
vel vnum quippiam agere, uel plura. Si plura,
ea vel pauca, vel pleraque, vel omnia.Sidicas
mus vnum tátum aliquid agere : & non etiam
plura ; id iam uel quia nequeat, ei accidet;vel
quia neſciar,vel quia nolit.Atque ideo priora
illa redibunt omnia. Sivero plura agat, & ea
pauca, ita quoque redeunt priora. fi pleraque
tantum , & non omnia, itidem redibunt illa.si
vero omnia agat,certe,& pleraque , & pauca,
& plura,& vnum quoque aget.Securius ergo,
vt tot abſurda fugiantur , & fugentur, ipſum ,
omnia agere,eft fatendum .
At quæ ná omnia? Hæc ne quæ interris , vel
& quç in aquis, & quæ in aere fiunt ? Nam G
quæ in terris ſolum , & non & hæcalia ,redi
bunt priora omnia. An uero , & cæleſtia agit?
Nam li non & hæc,redibunt illa omnia. Si&
hæc,an & ſupercæleſtia? mentalia illa, uitalia,
effentialia,unialiaq;?Ná fi nó & hæc,redibunt
illa omnia. Omnia ergo agit , rerum omnem
uniuerſitatem facit.Facit ne , aut fecit ? Si fae
cit, cur non, & fecit ? Nam fi non & hoc ,redi
bunt illa omnia.Si uero fecit ,cur non ,& facit?
Nam fi non & hoc,redibút illa omnia. Igitur,
& omnia iam olim fecit , & in prçſentia facit;
& facier in futurum.Nam fi non & hoc , redi
bunt illa omnia.
Vnum ergo, quod vnum tantum eſſe com
perimus, & nó aliud quàm vnum , & primum
cntium omnium ; rerum vniuerfitatem cun
F 3 Etam
 F R A N CISCI
tam & fecit, & facit, & eft factum . At hoc die
cere, ipſum vnum , principium rerum effe , eſt
dicere. & fuille principium ab initio, & furu-
rum eflc.
Bone Deus . Quò nos rationes detulere ? &
quidem neceſſariæ .
Atéſt ne reuera, aliquod rerú principium ?
velresiplx per ſe, & fuere antea, & nunc ſunt,
& futuræ ſunt etiam poſtea ? Hoc uidetur in
primis effe quærendum : & exactiſſime per-
quirendum; ne in tanta rerum varietate, in tá-
ta pulchritudine,in tanta luce , oculos habea-
mus,& ceci tamen ambulemis. Hoc ergo In-
quiſitionis tantæ , initium eſto.
Rerum vniuerfitatis, vel fuit aliquod prin-
cipium , uel fuit nullum. Si nullum dicamus
fuiſſe rerum principium , falſum fuerit , quod
intèr initia , vniuerfæ huius noſtræ quam
condimus philoſophiæ,audenter ſatis pronú-
.ciauimus. A principio elle omnia . Atque ita,
ictu yno,vniuerſus nofter corruet labor.Id ne
fiar, philoſophando, ita ſuccurramuş.
Principium abſolute,id eſſe dicimus ,ante
quod nihil eſt, in quo,& a quo , & poftquod
omnia ſunt .cum in rerum vniuerſitate tota :
tum in vniuerſitaris ſingulisgeneribus. Iterú
Tale principium vniuerfitatis, uel fuit ali-
quod,velfuit nullum . Si dicatur fuiſſe nullú, fingulis partibus æqualis, &muſca æqualis ef
neq; primum in ea eritvllum . Si nullum fuit
primum ,neq; fuerit ſecundum , neq; tertium,
neq;aliud deinceps.Velforte primum, & prin
cipium,non ſuntidem . Hoc ergo prius quæ-
rendum,an hæc duo idem fint omnino : an ve
to fint inter fe diuerſa ?Anuero etiam,& diuer
fa fint, & idem ? Idem fanè , quó primum alia
tantum antecedit. Principium , & antecedit, &
efficit.Atq; ita,Primum ,ordinem ſolum reſpi
cit.Principium ,& ordinem , & efficientiam.Er
go ſub principij nomine,& antecedentia, quæ
primi eſt: & efficientiam ,quç principij eſt pro
pria, comprehendamus in diſputando ,
His ita propoſitis, & expoſitis, iterum quæ-
ramus.
In rebus, principium ne aliquod fuerit, a quo
res iplæ primo,atq; ordine ſinteffectæ Anue
jo tale principium fuit nullum? & res omnes,
ex le,& per ſe ipſas,ab initio conſtiterunt , &
adhuc conftant? Si dicatur rerum vniuerfitas,
ex ſe,&perſe ab initio conſtitiſſe,principium
lanè habuit nullum. Neceſſaria enim hæc eft
diuiſio . Res omnes vel a le ſunt , uel ab alio.
Neceflaria & hæc inde ducta argumentatio.
Sed res a ſe fuere,& a ſe ſunt,ergo neq; fuere ,
neq ;ſuntab alio . Ergo omni principio , & ca-
ruere, & carent.Hoc ergo diſquirendum . An
reuera, res& entia omnia a le fuere , & nullo
alio, vt eflent, eguere?
Res & entia,neceſſario ,aut finita ſunt , aut
PATRICII,
infinita. Cum finitum dico ,& eflentia, & viri
bus,& actionibus finitum eſſe intelligo . Icidé
& infinitum , & eſſentia , & viribus , & actioni.
bus elle infinitum.Locum enim non habuerit
horum trium comitio , fi dicatur, res effentia
finitas effe , viribus vero infinitas : aut finitas
viribus actionibus eſſe infinitas.Neque aliter.
Res eſsétia efle infinitas,viribus, & actionibus
elle fiņicas,Neq; viribus infinitas ,actionibus
eſse finitas.Ex priore illo membro,Ariſtoteli
ca illa mundi corruit æternitas . Quæ corpus
finitum cæli , viribus natura ſua finitis, actio
ne motus,facit infinitam, ſed nosad rem no
ſtram . Res & entia neceffario ,vel & effentia,
& viribus,& actione ſunt finita. vel his tribus
omnibus funt infinita. Si infinita dicantur, &
res ſingulæ , & mundi corpus vniuerſum , infi
nita erunt. Ei totum ex infinitis partibus, fin
gulis,erit infinitum . Quod vtrumque Ariſto
teles idem profligauit. & rationes noftræ an
tecedente libro profligarunt id ipſum ,& ra
tio alia etiam nunc profligat.Sequeretur nam
que partem aliam ,pars alia, vt eft maior,effen
tiam infinitiorem ,maius cælum, quàm terra,
eſſe quoq; infinitius.& mūdus, qui eſt totum
partibus fingulis,quæ infinitæ ſupponuntur,
quia fit maior , eller quoq ; vel infinitior , vel
ſetmundo ,quia & ipſaeft infinitą. Athocri
diculum.Illud abſurdum ,quia infinitum ,non
eft alio infinito maius.Etpræter has abſurdita
ces hæ aliæ conſequerentur, quòd totum eſſet
partibus ſuis fingulis æquale, & quòd totum
parte vna noneller maius.Namq;â ſingulę in ,
finitæ ſunt. infinito autem nihil maius:omnes
& inter ſe , & cum ſuo totc.cruntęquales.Que
omnia impoſſibilia , fequentur ex ea poſitio
ne,res omnes eſſe infinitas.Res ergo non ſunt
infinitę.Sunt igitur finitę.Si finitæ , & eſſentia;
& viribus, & actionibus ſunt finitę.Atnullum
ens finitum ,a ſe ipſo eft,auta ſe eſſe poteft.Ra
tio id probat validiſſima. A &tio enim omnisa
viribus venit : Vires ab eflentia , hæ omnes fi
nitę,li ergo res a ſe eſſent,perpropriam eſseng
actionem , ergo actionem prius haberent, quá
eſsentiam . & eſsent prius, quàm eſsentiam ac
quirerent. Quod contra rerum ordinem eft .
Er virium ,& actionum , eſsentia ipſa eftprin
cipium ,& fons.Ergo neq; vires, neq; actiones
vlię a ſe ſunt, ſed abeſsentia , & a principio
quæq; proprio ,eoq; finito. At eſsentiæ rerum ,
cum finitę fintomnes : a ſe ne ipſis potuerunt
eſse? Non potuerunt . Eę namg; duplices ſunt
ærerne , & corruptibiles . De fecundis hi
ſce , nemo dubitat , ex fe , & a fe non eſse ,
led ab aliis ,& else , & viuere , & pendere , &
conſeruari , & etiam corrumpi , Priores
que æternæ putantur , elementa tota ſunt
celeſtes
 PANARCHIAS, LIB. 11.
cæleftes orbes,cæleſtia Gdera,mundus vniuer
lus. Hæcan a le fint: an & hæc ab alio , ita per
quirere pergamus. Și horum partescorrupti-
biles fint; totum ne quoque facient corrupti-
bile ? Elementorum equidem partes omnes ,
feparatim funtcorruptibiles ; Quod nemno
negat, & inductio probat.Eigo elementa per
partes ſingulas funtcorruptibilia. Ergo & to-
ta per omnes partes corruptioni ſunt fubie .
eta. Idque lui natura . Ergo luinarura elemen
ta non luntxterna . Siæterna lui natura non
ſunt; neque etiam a ſeſunt.Ergo ſuntab alio.
Ergo a principio. At elementa ,mundi partes
ſunt , inter principales: & ſunt corruptibilia,
cur ergo non & mundum in corruptionem
ſecum trahent,fiquando in corruptionem ip-
ſa ruant ? Nam ſine elementis ,mundus , quo
modo amplius erit mundus? Aut quo modo,
magna parte perdita impetfe& us factus,perfe-
&tus amplius erit? Quæ conditio ei tribuitur
proprijſlima. Si dicatur,elementa non iri cor
rupta, atque ideo nequemundum iri corrup-
tum : id lane præter naturam eft , ac violentú.
Violentum aurem ,nullum perpetuum . Natu
ra enim ſua corruptioni ſunt obnoxia. Atque
tantumdem eſt, dicere, elementa lunt natura
ſúa corruptibilia , non tamen corrumpentur :
ac fi dicamus.Ignis natura ſua eſt calidus,num
quam tamé eft,autfuit,aut erit, calidus.Aqua
natura ſua humida eft , numquam tamen hu
me facit . Ergo fi elementa corruptum non
no
eunt, id non luæ naturæ, ſed potentioris cau-
eſt munus. principis a qua pendent. &
fæ
à qua fuerunt. Igitur &illius
mundus, li corruptibi
li haud parua eius parce,corruptioni ipſe non
datur, id non ſuæ naturæ , ſed muneri princi-
pis,a quo eſt, & fuit, & a quo pendet,efteribué
dum. Ergo per ſe corruptibilis mundus, a ſe
non eft;a ſe non fuit;a ſe non erit. Şi totusa ſe
non eft,quomodo croli, quæ partes eius ſunt
a ſe fuere ? Si neque totus, neque partes a ſe
ſunt, igitur, ſunt ab alio, igitur a principio. Si
quis dicat,cæliæternè durant, aſtra æternè lu-
cent, ergo a ſe ſunt.Id vrgeamus.Si partes ce-
li, aſtra,naſcuntur,& intereunt,æterna ſui na-
tura nequaquam ſunt.At intereunt, & naſcun
fur.(quod experientia pluries oſtendit, & nos
ſuo dimonftrabimus loco ) & cæli partes ſunt,
Ergo & totum ,cum partibus , interitui eft ob-
noxium.Et ſi æterno durat : id alterius eft mu-
nus: non naturæ ſuæ.Ratio alia.Cæli & aſtra,
corpora ſunt,eſſentia, & mole finita ,viribuſq;
finitis; actionibus quoque finitis neceſſario
erunt. Ergo æternitatem ,quæ infinita eſt , ale
non habebunt. Sinon a le,ergo ab alio. Siab
alio ,actionem motus æternam habent,ab alio
quoq;vires habebunt æternas . Si & vires ab:
alio , etiam eflentiain ab alio æternam habét.
14
Igitur,& eflentiam , & vires & actiones,fiæter
næ erunt, ab alio habebunt.Ergo & ellentiain
fimpliciter & reliquaſimpliciter habebunt ab
alio. Non eniin æterna ab alio , a ſe vero ſim
pliciter erunt. Sunt enim corpora . Corpora
omnia funt trinè dimenſa.trinum omne , tri
bus finitur, ergo corpora funt finita , & ellen
tiam finitam habent. Ergo & viribus & actio
nibus, ſunt, & eruptfinitis. Ergo non æternis,
Si nóæternis, ergo corruptibilibus.Ergo non
a te.Ergo ab alio.Adhæc, Corpora ſunt. Cor
pus lui natura nihil agit, vt eft antecedentelis
bro oſtenſum.Si nihilagunt,neq;le ipſa agút.
Si ſe ipſa non agunt; neq ;ſe ipſa egerunt.Et ad
hæc,li ſe ipla egiffent, fuiflent ante qua eſsent.
Ergo non a ſe fuere . Ergo ab alio fuere.Si ab
alio, ergo a principio.Ergo principiū aliquod
rerum fuit,corporearum . & corporum vniuer
fitatis. Quod caput erat , alterius partis noſtrę
quæſtionis.
Hoc ipſum , quoniam maxime referat ad
hanc philofophiæ noftræ partem ſtabiliendā,
quæ reliquæ totius,eſt primum ac princeps
fundamentú , alia ité methodo confirmemus.
Rerum vniuerhias ſubſtantiis conitat, & ac
cidentibus . Accidentia ,neq; a ſe ſunt,neq; pes
ſe ſtare ,aut elle poſſunt . Subſtátiis enim opus
habent, e quibus & naſcantur: & eis innitan
tur.in quibus, & ſint, & ſtent . & eis accidant,
& accedant, & ab eis iterum recedant. Accidé
tia ergo, in vniuerſo , & in vniuerſum omnia,
tot numero , & tam illuſtria , e ſe elle non po
tuerunt : Per ſe ſtare nequeunt .
At ſubſtantiæ que dicuntur duplices vider
tur a philoſophisomnibus cognolci, & conçe
di. Corporeæ quas cernimus , & incorporeæ
quas non cernimus.De corporeis primum .
Corpora ingentia, immenſaq; illa cæleſtia
molibus ſuis,e le elle,in ſe, & per ſe ſtare poſ
ſe forte videantur. Quo enim alio, tantemo
les indigeant,cui innitantur ? aut a quo ſuſti
neantur? Elementa, putauit quiſpiam , & cen
tto vniuerſi,circa quod ſunt,egere, vt ſint, & a
cælis ipla circundantibuscontineri, & ſuſtine
ri.Efto.Igitur,elementa a ſe non ſunt,a ſe non
pendent.Alienis viribus, & opc,egent, vt lint,
centro ſcilicet, & cælis.
At inter cælos,qui minores ſunt, a maiori
bus continentur, & ſuſtinentur. Vnum inter
eos maximum ,alios quidem continet, ac for
te ſuſtiner,ipſum ab alio maiore nullo conti :
netur,nec fuftinetur . Forte tamen ab inferio .
ribus,& ſe minoribus, cælis & elementis, vſ.
que ad centrum diſpoſitis, ſuſtinetur.Siid de
tur, non a ſe ſuſtinebitur, neque per ſe ſtabit.
Ergo neque a ſe eſt. Ergo neque a ſe fuit ab
initio.Ergo ab alio fuit.Atque ita principium
habuit, a quo eſt effectum .
F 4 Si
 FRANC. PATRIC . PAN ARCHIAS. LIB. 11.
Si hæc ita fint : & vt rationibus ſunt proba-
ta, ita concedantur , iam omnis ceſſac princi-
pij quæſtio, & inquiſitio. Sed fi contētionum
ſtudio non concedantur; e lene ideo, cælum
primum fuit? Per ſe ne ſtat ? Si per fe ſtat, & è
fe fuit,nõab alio fuit.neque principiū habuit.
Sia fe fuiſſe ,ratio cóuincat,principium etiam
nullú habuiſſe cóuicerit . In id ergo incuba-
mus. An e ſe fuerit,cognoſcamus.Idque in pri
mis cófelſu philoſophantiú omniú corpus ef-
fë ſtatuamus. Corpus inquá non artificiale,nó
mathematicum,quæ cogitationis, quę manu-
um noſtrarum dicunt elle opera , led corpus
naturale. Hocautem Phyſicorú probatiſſimi,
longitudine, latitudine, profunditate, atque
antitypia conſtare deffinierunt.Hæc vero qua
tuor quo nam ordine, a naturadiſponuntur?
Nullo alio , quàm quo funt a nobis recenſita.
Reſiſtentia ergo hæc , & antitypia , vt corpus
perficiat naturale, tribus illis,vt ſe præcedant
opus habet. Illis ergo eget. Ergo antitypia nó
ale , nó è ſe corpus naturaleconficit. Sed nec
profunditas in opus exit,nifi duo reliqua ante
cedát? & latitudo, longitudine opus habet, vt
fe præcedat, Ergo lógitudo ſola, e ſe elle poſſe
videatur, quia ab alijs nô pendeat. At ſola ipſa
corpus naturale non conſtituit . & per le ſola
quantitas eft.Quátitasvero accidens eft.Acci-
dens ſubiecto indiger . Ergo & longitudo e
ſe non eft: & vt corpus cóficiat naturale , allijs
tribus eget. Ergo harum quatuor rerú, nullæ,
e ſe, auta ſe, aut per le ſunt. Ergo neque cora
pus ex eis conftans,e ſe, aur a ſe,aut per ſe vel
elt , vel elle poteſt. Sed & alia idem probe-
mus via.
Corpus naturale, vel totum eſt, vel non eſt
totum . Si totú non eſt , pars totius aliqua eft .
Si pars eft,toto ſuo eget,vt pars fit, ac etiam vt
ſit. Ergo corpus, qua parseſt,non e ſe ,aut aſe,
ſeda toto eſt. Sin autem corpus totum ſit .to
tum autem partibus conſtat , partibus ergo vt
fit, indiget. Igitur e le, & ale non eſt. Aliter.
Corpus naturaleomne, ſenſibile eſt. ſenſibile
omne,ſenlibus eſt ſubiectum . atque ita vel co
lor, vel lonus, vel odor, vel ſapor, vel tactilis
qualitas eſt. Atque ita qualitas, ſeu quantitas
ſub ſengbili comuni, ſenſibile facit omne cor-
pus naturale. At qualitas & quátitas acciden-
tia ſunt. Accidentia ſubiectoegent.Ergo cor-
pusnaturale,quafenfibile eft,lubiecto egetvt
lenſibile ſit. Ergo a ſe non eſt ſenſibile. At ſu-
biectum hoc, forte per fe fuerit, & a ſe. Si nu-
dum maneat , corpus naturale non conſtituet.
Quod ſi conſtítuere debet, aliud acquirat eſt
necefle , quod formá vocauere , cum qua iun
FINIS SECVNDILIBRI.
Eta ſubiecto , corpus naturale conſtituetut:
ſubiectum ergo hoc, forma indiger ad corpos
ris, conſtitutionem.Et forma itidem ſubiecto
indiget,vt ex vtriſque corpus conferur.Ergo
corpus tot rebusindigum ,e ſe, & a ſe elſe,nec
potuit ,nec poteſt. Si a le,nequeſunt corpora
neque conſtant per ſe , neceſſarium iam erit,
ea ab alio effe , & ab alio pendere. Quæ res ,
cum tot rationibus veriſſima ſit demonſtrata,
veriffime concluderur , corpus omne ab alio,
eſſentiam ſuam habere,ficuti & motú ab alio
habere eft antea probatum . Quod fi id corpo.
ribus omnibus neceſſario euenit. Primú quo *
que cælum , vt corpus naturale eſt , non e le,
non a ſe, non per fe fuit, fed ab alio. De quo,
fingulæ fupra rationes, necti eadem poflunt
methodo :idemque concludent.Ergo cælum,
ellentiam fuam , a fe non habet. Sinon eflen
tiam neque vires,neque actiones a ſe habebit.
Ergo hæc tria omnia ab alio . Quod & Ariſto .
teles, non ſolum credidit , ſed etiam modo
ſuo probare eſt conatus.Motorem quemdam
illi allignans: a quo perpetuo motu mouere.
tur. Motus autem hic eius actio eſt. Si ergo a
motore actionem habet, vires quoque habet
ab eodem . Si vires , etiam eſſentiam . Etquia
motum cæli , dicit , inferiorum efle vitam ,
Vita vero actio elt, & viribus agitur: inferiora
corpora, ſi per cæli motú viuunt,per eundem,
& viuere poterunt, & elle. ergo inferiora ,a cea
lo ſunt. Sed quoniam ſupra extimam primi
cæli lationem , quædam ,optiinam , & fufficien
tiſſimá; agitant viran , a quibus aliorum eſſe,
& viuere , ipſe pendere affirmat:ab eis, & co
lo, & eleinentis , & miſtis omnibus ſuo teſti 1
monio, pender & eſſe, & eſſentia, & viuere &
vita . Ergo neque cælum a ſe eft , neque ele
menta , ncque corpora alia vlla , Ergo ab alio
(unt corpora omnia. Ergo & mundus vniuer
ſus ab alio eſt. Igitura principio. Ergo princi.
pium aliquod vniuerſitatis corporum fuit .
Ergo & corporeorum. Sed principium corpo
rum , eis proximum ,naturam appellamus.
Natura hæc ab anima eſt; anima a mente; mēs
a vita vita ab ente . ens ab vnitate , vnitas ab
vno,vti ſuis oftendetur locis.Hæc autein infra
vnum hoc primum , ſubſtantiæ ſuntincorpo
reæ. Ergo neque corporez , neque incorpo.
rex ſubſtantiæ a ſe ſunt, ſed ab alio. nempe ab
vno primo. Ergo fuifle, & eſſe vniuerſitatis re
rum aliquod principium inuenimus , & fice
millimis rationibus confirmauimus. Id (cilis
cet vnum,quod anxia indagatione,antecedé
te libro , ſumus affecuti.
FRAN

FRANCISCI PATRICII
<
PA NA R CH I AS,
1
LIBER TERTI V S.
AN PLVRA VNO , PRINCIPIA ESSE QVEANT
Veſtioni huic occafionem
veterum dedere multi . Ná
præter materialia rerum
principia , Chaos , Home-
omerias , Atomos , ignes,
aquas, aeres,infinita,mate-
rias informes,plura efficié.
cia principia, eaque varia pofuerunt. Thales
Deum , Pythagoras vnum & duitatem . Par-
menides vnum ,& ens.Empedocles ,fphærum ,
Litem , Amicitiam. Democritus Mentem , &
mundi animam. Anaxagoras Mentem. Stoi.
ci ſpiritum.Ignem Deum , & diftinxiſe viden-
tur; & videri poffunt non diſtinxiffe . His fa-
cumadiunxere, Epicurus caſum addidit. qué
Ariſtoteles non omnino reſpuit , ſed priora
alia, eaq; multa poſuit principia . Inferiorum
horum præter materiam primam ,formam , &
priuationem.Et tertium naturam .Quam qui-
dem , non fatis claro explicatu , vniuerſalem
videtur deffiniſſe, Principium motus, & quie-
tis, cæleſtibus, & elementalibus communem;
quam tamen dum explicat,ad particulares mi
itorum materiam , & formain videtur reftrin .
xiſse . His calum quoque adiungit.Supra has
naturas, ( nam vniuerſalem illam , nullibi vel
ipſe,velſui declararunt) cæleſtem motum ef-
ficiens prnicipium generationum , & corrup,
tionum inferiorum omnium elle ſtatuit. Qué
etiam, vitam eorum effe affeuerat . Motuum
vero cæleſtium variorum , varia incorporea
principia eſſe docet, tot ſcilicet numero ,quot
cælorum ſunt orbes. Quot autem ij ſint,Aſtro
logis relinquens inquirendum ; ipſe determi-
nare non eſt auſus. Motores autem hoſce or-
bium , apyas principia quoquenominauit
Horum principem effe ait , eum qui primum
5
mouet orbem , primumque ideo appellauit
motorem , quem & Deum ,& intellectum no.
minat. Et quamuis hunc & primum , & fupre
mum dicat eſſe principium ; attamen alibi nó
fibi conſtans, fupra extimam , vti diximus la.
tionem, alia eſte ſtatuit, quæ tamen non nomi
nat, vitam viuentia beatam .
οθεν και τους άλλους εξηρτηται τοίς μέν ακριβεςερον ,
τοις δ'αμαυρότερον , τοτε είσαι, και το ζην.
Vnde etiam aliis depender , aliis clarius,'a
lijs obſcurius,ipſum effe, & ipſum viuere.
Si ab his dependet, aliorum & effe,& viue
uere ,cui dubium ,hæcaliorum entium , & vi
uentium eſſe principia . Atde his non vii de
vno ,ſed vti de pluribus toto eo loco eſt locu
tus.Itaque ex Ariſtotelis ſententia prima prin
cipia,& plura ſunt, & æqualia.Omnibus enim
cadem tribuit attributa , in his verbis.
Διόπερ ούτ' έν τόπω τάκα πέφυκεν,ουτε χρόνος
αυτα ποια γηράσκειν ,ουτ'εσίν ουδενός ουδεμια
μεταβολή, ή υπέρ την εξωτάτω τεταγμένων φο
ράν, αλλ ' αναλλοίωτα και απαθή την αρίσης εχον .
τα ζωήν , και την αυταρκες ατην διατελα τον απαν
τα αιωνα ..
» Quamobrem ,nequein loco ea quæ ibi na
ta ſunt, neque tempus ea facit ſeneſcere.
neque eſt vlliusvlla mutatio eorum , quæ
, fupra extimam ordinata funt lationem.
ſed inalterata, & impaſſibilia optimam ha
bentia uitam,& ſufficientiflimam degunt
» tota ſempiternitate.
Si ergo omnia quæ ibi funt,æque, nec in lo
co ſunt, nec ſeneſcunt, nec mutantur mutatio
ne vlla,& ſunt ordinata, & non alterantur, nec
patiuntur, & vitam æque degunt optimam , &
ſufficientiſſimam , & tota æternitate omnia,
quis non videt omnia eſſe æqualia ? Qui
bus
 FRANCISCI PATRICII,
bus etiam annectic . αναγκαίον είναι παν το
πωτον , και ακρότατον,
Neceffarium eſſe, omne primum ,etiam ſu .
premum. Omnia ergo hæc,& prima ſunt, &
fuprema. & plura ſunt, & non vnuin, & caula
aliis tum eflendi, tum viuendi . Ergo & primo
motori caulæ ſunt, & eſlendi, & viuendi.Ergo
primus motor non eſt primum principium .
ſtituerit. Non ergo caſus,hoc principium el.
Sed Ariſtotelierat Deus.Ergo Deus eius ſen-
tentia, nec principiun eft, nec primum ,& eſt
Te poteſt. Iam vero ,quiuel'ignem ,uel aerem ,
factus,& abaliis pendereius & eſſentia,& vi-
vel aquam, uel hočum media quædam, mun
ta.Ergo primum cælum a primomotore non , di principia eſſe voruelunt , ad materiale prin
mouetur; motus enim vel vità eſt, vel vitæ ef.
fectus. Et primum cælum ab illis primis factú
eft , & cæli reliquioinnes, & corum motus , &
ſubſtantiæ illorum motrices , & effentiam a
primis illis innominatis habent , & vitam , &
motum.Et ſi a cæleſti motu.elemétoruinmo-
tus , & alterationes fiunt a primis iHis, primo
"fient . Er Natura ſi quæ eſt vniuerſalis , inde
quoque eft. Ergo ex mente Ariſtotelis,Prin .
cipia rerum plura quidem erunt , ſed non ea
quæ ipſe labore maximo adftruere eſt cona-
tus. Non primus motor,non Deus, non Més,
non reliqui cælorum motores , non primum
cælum, non cæli reliqui , .non eorum motus
vlli, non natura vniuerſa .Quid ergo huic tam
inconſtanti, tam lbinon conftanti facias phi-
loſopho:Quid item facias tribus illis fuis prin
cipiolis, formæ, priuationi , calui? Nam prin-
cipium , primum quoque eft;forina vero prie
ma non eſt. Prior enimeſt materia, deinde for,
ma ei aduenit, vel aliunde,ab effectore aliquio
in eam inducta.vel e materiæ ,vtloquitur Pe
ripatus, ventre educta.Sed hæc forma,nó prin
cipium ,ſedpars eſt compoſiti.Pars autem prin
cipium nullo modo totius dicipoteft,aut de-
bec.Nomine ergo etiam eft abuſus . præter
quàm quòd generatorum hæc forma eſt, mun
ditotius nullam vmquam formam ,autaſſigna
uit, aut nominauit,nec Peripati magiſter,nec
Peripatus vniuerſus. Quid vero priuatio for-
mæ inter principia, fuit numeranda:Quæ quia
nihileft , nihilpoteft, nihil efficit. Que luo
confeflu ens non eſt. Nullás ergo habet vires,
nullaſque ideo actiones. At principium , effi-
cientiam niſi habeat, minime eſt principium ..
Quid vero caſum , principium rerum eile di.
cemus ? Quem Epicurus in totam rerum vni-
uerfitatem , quæ & tota caſu facta fit , & caſu.
etiam num conftet : Ariſtoteles vero , in nae
turalium partem induxit, & partis principium
hic, ille totius efle dixit. At liquis ainbosin-
terroget, quid nam iſte caſus fit , reſpondere
neſciant aliud , & nequeant , quam quòd fit,
quædam vel non cauſa, vel caula peraccidés.
Quæ dum propria caula non eſt , non eſt cau-
fa . Nos enim dicimus, omne quod factum
cſt, omne quod fit, a ſua cauſa determinata; &
propria factum efle, & fieri. Non ergo a non
caula. Non ergo a caula per accidens, quæ vni-.
uerfalis elle poſſic dici. Adde ; Quòd & calum
hunc in mundo ponunt , & in elementorum
mutationibus: non autem aut ante, aut ſupra
mundum. Nos autem principium quærimus,
quod & antemundum fuerit, & inundum có .
cipium, ficut & Chaos, & atomos,& Homeo
merias, ea omnia retulerunt.Nos vero princi
pium modo indagamus , quod mundi fuerit
opifex , & effector. Stoicorum vero fatum ,
noſtro ſeculo, nomine magis notum eſt , quá
vel opere. vel viribus, uel ellentia. Quæ enim
de co ,hincillucfparfa dogmata legútur, cam
varie ſunt relata , ut fcire certo neſciamus,
quid ea ſchola fati nomine libi uoluerit.Sive
ro, quod relatorum maior pars velle videtur,
fatum fit eifkós cauſarum ſeries,& cathena,un
de fir eindpuérn dicta, concedemus huius ca.
thenæ ſummum , rerum omniuin eſſe princi
pium. Totam vero cauſarum cathenam , non
vnum principium , ſed multa eſſe dicemus, li
bi inuicem fubordinata ; & omnia principia
ta efle patius, quam principium, quod ſupres
mum lit eius cathenæ,ac primum . Eorum ve
ro quæ præcedente libro examinauimus nul
lum efle cunctorum principium , & tunc cla .
rum fecimus, & breuibus etiam nunc confira
memus . Mundum , teruin quæ in eo ſunt,pu .
tarunt quidam eſſe principium . Mundus au .
tem corpus eft,Corpus omne trinè eft dimen
ſum.Dimenlum omne eſt diuiſibile. Diuiſibi
le omne,eſt lui natura , fi continue diuidatur,
corruptibile. Corruptibile nullum , non cor
ruptibilium eſſe poteſt , principium . Sed &
oftenſum eſt antea,nec elementa , nec altra,
nec cælos , nec denique munduin , eſſe poſſe
principium primum . Ergo neque corpus vl-,
lum . Eft igitur ad incorporeas res confugien
dum. Eæ non vna ſunt. Pauciores non ſunt,
quàm ſint noftratium rerum ſpecies. Multitu
do hæc earum, vel eſt confuſa, vel eſt ordina
ta. Confuſio imperfectionem arguit magnam
ita, vt neque in res natura factas, habere videa
tur locum . Ordinata igitur eft . Ordo duplex,
vel coordinationis çqualium ,vel inæqualium
ſubordinationis.Vtrumq; in Ariſtotele agno ,
uimus . Priorem, quando dixit , ſupra extimá
lationem , ordinata eſſe quædam æqualia , &
ea xque prima , & æque luprema. Alteram in
ſubordinatione earum fubftantiarum , quas
credit, ſingulos mouere cæleſtium orbes . At
has omnes, non poſſe rerum principia elle,
ordo,
 PANARCHIAS , LIB. 111.
ordo ipſe earum facit manifeſtum . Namque
yleima non eſt prima,non item ſecunda , aut
tertia ,aut aliarum vlla , vſque ad eam quam
primú appellauitmotorem . Principiū enim,
debet elle ipſo docente,ante alia. docente iti.
dem Platone. At oſtenſum ex eius iam elt ſen
tentia, primum hune motorem , non niſi mo.
tus elle principiú,primiceli.Atq; huius iplius,
cuius maxime videbatur, demonſtratuin iti.
dem eſt principium non elle. Sed eft & alia
ferum incorporearum ſubordinatio.Quæ eſt
perpendenda, an videlicet in eaprimum prin
cipium reperiatur. Quarum infimus videtur
elle gradus ipſa natura ſeu particularis ea ſit,
feu vniuerſalis . quæ dicta eſt, principium
elle motus , & quietis. Forre hæc, corporibus
Gmplicior , & formarum in eis effectrix prin-
cipium rerum fuerit. Sane ſi hæcnatura per ſe
ftaret, & non in ipfismet eller compoſitis, &
illis non egeret,vteffet ipſa,principium quod
quærimus fortaſſe elle potuillet. Sed quamuis
ad corporum conſtitutioné aliquid ipſa con.
ferat: attamen & illis eget vt ſit. & ab ipfis pen
det & illa priora ſunt,& fine ipſis elle nequiç
corú principium effe, nec potuit,necpoteſt ,
An vero forte vis quædá alia fimplicior quam
natura . quæ ipſa quoque ineſt in corporibus,
ca tamen neque nutrit, neque auget , neque
ſimile generandi eis virtutem tribuit. Sedłu .
perius natura quiddam eſt,& vitam eam voca
mus , principium hoc erit ? Sed quia & ipſa
a corpore eſt inſeparabilis , & eo egens vilic
& ipla non videtur illud principium primum
eſſepoſſe. Iiſdem his rationibus conuicetur,fi
quis dixerit , irrationalem animam tale prin-
cipium eſſe, que ſenſitiuam dicat, ſiue appeti.
tiuam . Nam etſi hæc , per cognoſcentes , &
appetentes eius actiones videatur a corpori-
bus magis ſeparabilis, & in ipſa corporaimpe
rij aliquid habere,nichilo minus & hęceſteis
quodam modoilligata, neque ab eis ſeparari
vllo poteſtmodo . Nequeenim poteſt ſenti,
ens anima fe ſe in ſe ipſam conuertere, aut de
fe iudiciú ferre ullum . Operationes namque
ſuas omneshabercorpori commiſtas. Quod
Ĝi has ita habet etiá vires ei tales ſunt, & effen
tia quoque talis, Quæ res profectò clariſſima
eft in brutis , nec minus forte in hominibus
pleriſque. Quorum ingens numerus, circa ea
quz extra le ſunt, & ad corpus pertinent ver-
fantur; idquetantum cogitant, totique in eo
ſunt inconſulendo & in exequendo.Adeo vt
non ſolum animaipſorum irrationalis,ſed ra .
tionalis etiam tota in eo fixa videatur, & cor-
pori,veluti ſeruire: quod tamen natura ſua &
inferius &deterius eſt quàın illa. Quodfi ani
mæ rationales quæ ſuapte natura ſunt liberæ
imperium corporis patiuntur, & in ipſum
6
immerſæ ſunt plerumque ; multo magis id
ipſum patientur irrationales,ſentiens, & appe
tens , & multo minus a corpore erunt liberæ ,
Namque illa cognitrix numquam in ſe reuo:
luitur, neque ſe ipſam cognoſcit, neque pro
prias iudicat actiones. Appetens vero in vo
luptatem ruit tota: cam totis fequitur viribus
&a dolore fugere , omnis eius eft conatus ,
Vtroque autem & dolore & voluptate & ipla
afficitur, & corpus. Ergo corporea & ipla eft:
& vt luas edat operationes , corporeindiget,
Si has in corpore haber , etiam vires haber
corporeas, liveres etiam eflentiam . De ſenti.
ente idem , eadem ratione dici debet. Igitur,
vtraque animati corporis eft , & animivtita
dicam incorporati: tametfi in earum actioni
bus animæ natura euidentior appareat, quàm
corporis , ſicuti in naturæ & yitæ operationi
busmagiscorporis apparebat vis , quam ani
mæ . Attamen vtręque hæ , quoniam in alio
ſunt, & corpore le ipſis deteriore indigent,
nequaquam principium quale quærimus eſſe
potuerunt. Adde quòd in animalium tantum
ſunt corporibns:nos vero principium corpor
rum omnium , & vniuerſitatis rerum perqui.
rimus .
At vero rationalis animæ , quæ inſe ſtate
videretur,potuit ne tale principium eſſe? Ani,
ma ſanè noſtra,ſuas ipſa operationes , & nouit,
& iudicat , & fe ipfam corrigit. Hoc non face,
ret, niſi ad ſe conuerteretur.Nequehoc facea
ret,niſi ſeparabilem a corpore haberet, & vires
& effentiam . Non ergo corporeeget ipſa vel
vt fit, vel vt agat. Num igitur ipſa principium
quod iniquirimuserit?Nequaquain.Eft enim
in nobis tantum . & fi quæ ſunt alia rationalia
animalia. Quæ parua forte pars ſunt vniuerſi.
Nos vero vniuerfitatis totius principium in,
dagamus,
Quid vero de anima mundi,quæ & ipſa ra .
tionalis eſt credita : & quam Democritus , &
poft eum Plato mundiconditricem afferue
runt, & etiam rectricem ? Sanè hæc ad actiones
ſuas edendas, ad motus corporeos ciendos,
tempore videtur indigere,& eas edere ſuccef,
Guas.At principium quod veltigamus nullam
pati videtur poſſe indigentiam .
Sed ante animá hanc , & aliam rationalem
omnem, effentia alia quædam eſt quam ,men
tem & intellectum nuncupauerút;& quam,&
Democritus, & Plato, & ante eos Zoroaſter
anima iſti coniunxerunt. Quæ tum tota effen
tia, tum viribus, cum actionibus omnibus, &
vita tota , & vniuerſa cognitione eſtimmuta.
bilis.An hæc forte quælitú erit principiū?Nam
& Ariſtoteles cumad intellectum hunc pero
ueniſſet. primum principium putauit ſe repe.
rille . Eumque primum motorem , vt iam di
ctum ,
 FRÅNCISCI PATRICII,
&um, nuncupauit. Sed intellectus ſupra ani-
mam tametſi poſitus fit, quatenus intelligit,&
eſt intelligibilis, & intellectus, non vnum eft
fed mulca & totum quid eit , & ſuas habet par
tes: & in eo quædam prima ſunt,quędam me-
dia , quædam poſtrema , atque ſunt multi-
tudo . Multitudo autem nulla primum eſt .
Principium autem vult omnino primum eſſe.
Multitudo quoque hæc quæ in intellectu eſt,
mutua inter ſe eget ope intellectio: niinirum
& ipſo intellectu vt agente : & ipſo intelligi.
bili,vt obiecto Principium autem ,nulliuseffe
egenum debet : Nec quia dicatur , intellectu
hüncelle etiam vnum ,hocvnum non eſt per
ſe vnum , ſed vnum cum pluribus . Quæ vero
multiplicitatem in fe habent , indigentiam
quoque in ſe habent,ſaltem vnius , quod eam
ne diſpergatur vniat: In principio vero, nulla
effe debet indigentia .
• Hæc fane omnia , quæ hactenus duabus
ſubordinationibus , recenſuimus , principia
quidem,quædam funt, & rerum quarundam ,
Sed non omnium. Alia namque vnius tantum
compoſici, ve forma, alia motus,vt natura .
Alia viuendi ,vt vita; Alia ſentiendi,vt ſenſus:
Alia appetendi, vtvis appetitiua: Alia ratio.
cinandi , vtrationalis aniina. Alià regendi ,vt
animamuñdi. Alia intelligendi, vt mens de
qua inodo loquebamut.. Sicuticælum prin :
cipium elt inferorum horum motionis , & al-
terationis.Animæ, quasintelligentias , incon
fulto eorum principe ,Peripatus nuncupauit,
princpium ,& forte ita fit, motus ſui quæque
orbis ſunt. Atque ita , in rerum vniueſitate ,
verêmulca principia eſſe poſſunt,fibiinuicem
ſubordinata . Quorum connexionem fatum
forte liceat appellare , quod tamen in inferi-
oribus nullam importet neceſſitatem , fortu-
nam tamen & calum quæ Ariſtoteles magni-
fecit , funditus de medio tollat . Quæ tamen
principia vtimulta ſunt, & multitudo omnis
ab vnitate quæque ſua ortum habet : vnitas
autem omnis, & omnis vnitatam multitudo,
ad vnum forrallë, neceſſe eſt reduci. Hęc ergo
diligentiſſime perquiramus,li quo modo mul
titudinem illain Ariſtotelicorum , quæ ſupra
extimam viuunt lationem , principiorum pri-
morum & fummorum , vel veraineffe, vel fal-
ſam , vel vtrumque & veram , & fallam depre-
hendamus. Cuius ingentis, & hactenus inau-
ditæ indagationis, exordium hinc ſumamus.
Neceſſe eſt,Principiū primú,velvnum efie
cantum.vel plara tantum eſſe.velvnum quod
in ſe multa contineat,vel multa , quæ vnum
participent. Singula hæc membra perpenda-
mus. Si principia, multa tantum ſunt, ab ipſis
nihil fiet vnum . Quod nam enim multorum
principiorum , hanccuram ſuſcipiat, vtentia
ab eis producta , vna fiant? Nain cur hoc prins
cipium potius id faciat, quàm illud: Velenim
cadem eft in eis omnibus bonitas,idem velle,
eadem potentia ,qua operentur , vel-funt in
fingulis , hçc fingula diuerſa? Si eadem bonis
cas, vna bonitas eſt in multis, atque ita bonita
tis multitudo ,ad vnam bonitatem reducerur.
& Gentiaab onitate ſunt, ab vno erút princia
pio. Atque ita principium ,vnum & non plura
erit. Si itidem eadem in'omnibus voluntas,fi
eadem potentia , per quas operentur, & entia
efficiant : vna funt hæc in inultis , atque ita
vnum erit principium neceflario , & non mul
ta. Si vero alia bonitas, alia voluntas, alia po
tentia eft in fingulis principijs: diuerfitas hæc
tanta ,quid nam poner ? Diuerſitas hæc, velin
concordiam reducetur, vel diſcors perſeuera
bit.Siredatur concors,concordia elt diuerſo
rum vnio : vnio vero ab vno : ad vnum ergo
omnis diuerſitas reducerur. Atque ita vnum
iterum erit rerum principium . Quod vnuin
li fufficiat ad enria procreanda , fruftra erunt
alia : & diuerſitas illa, vel nulla amplius erit ;
vel agent nihil . fi agent nihil , principia non
erunt. Principij namque proprietas eft,effici.
cntia. Itaqueli principia ſunt, agent necefla
rio , ſi non agent , principia eſſe nequeunt.
Si vero diſcordia & bonitatum & voluntatú,
& virium perſeueret, & ipla ſint principia
agent inter ſe diſcordia, diſcordes effectuslin .
gula. fingulum , & libi proprium aliquod ens .
vel ſingula efficient entia plura : vel fingula:
efficiēr entia omnia . Si hoc tertium dicamus,
in infinitum abierimus: & illud infinities in
finitum , iterum recurret. Si fecundum. quo
ſingula principia, plura etiam efficiant, mo
duseft dicendus , quo , hoc principium hæc
entia, illud alia illa efficit.iuxta ne cuiuſque
proprietates ? an aliter ? At proprietas princi
piorum horum,vna omnium elt,quia omnia,
multa tantú ſunt & fi aliquo inter fe differút,
ſuo proprio ,ab alio diuerſo different. Non
ergo multa tantum ſunt.Alioqui & entia a fin
gulis producta , multa rantum eſſent. Atque
ita infinitates illę minores , maioreſqueinte
rum redibunt. Neceffe enim eft, productum ,
productoris ferre ſimilitudinem . De tribus,
primum forte verum erit , fingula principia ,
vnum ens tantum producere, & non plura .
vnde entium , ficuti & principiorum diuerſi
tas ſeruabitur. Quod quomodo verum ſit : &
quo modo falſum ſit,multa effe prima princi.
pia , luo loco declarabitur , hoc tantum hic
innuendo , principia hæc omnia , ad vnum
primiſimum omnium reduci .
Si vero multa fint principia , vnum par
ticipantia ; vnum inter ipſa erit ordinatum.
Oportet aurem vbique id quod participat,in .
ferius
 PANARCHIAS, LIB. 111. 7
ferius eſſe participato . & idqnod ordinat,an fitmiſtum.Etquia primum fit,etiam fit ſupre
tiquius eo,quod ordinatur. Ergo vnum anti- mum . & non per contrarij admiſtionem , re .
quius eft iplis, & potentius , quia vim habet, miſſionem patiatur, & fummitatem perdat.
ea in ordinem agendi. Ergo hoc vnum eaco- Cum ergo ex ante pofita diuiſione , principiū
gens,eritprincipium : quiaante eſt, & primų, nec multa tantum ſit: nec multa vno partici.
& non iplamalta quæ ſunt poſteriora. pantia; nec vnum multiplicatum ,relinquetur
Tertio, fi vnum ſit principium , in ſe tamen i neceſſario,vt vnum quod vnum tátumfitspri
multiplicatum , vnum erit, & non vnum . At ! mum fit principium . Non ergo plura ſunt re
oportet in omni genere principium eſſepu . rum principia prima.
cú, & cum aliis non miſtum , ut ab eo fieri pof

FINIS TERTII LIBRI.

CSU
less
29

CSR ) CSD
CETS
CS2 CSk2008 !
3

E SO சேல லே லே
CON S22 962)
COM CEM CET
es
COD

1 ) CEAS
*
GE

FRAN

SUOSIS
Case
CSS3
FRANCISCI PATRICII
PAN AR CHI A Sisitikintisizo, sia
L I B ERIT QV AIR
erid PRINCIPIV M.
Is ita reſolutis , ad princi-
pij , atque ad vnius ipſius paululumdeclarata, erit forte,captu omnium
naturam cognoſcendă
pius accedamus. pro
Ita poni.
mus , Principium id elle ,
quod ante omáia eft. in
quo omnia ;-2.quo omnia,
& poft quod omnia.Sed ita poluille, philofo- prius lunt omnia occalca, quæ poſtea in natis
pho non eſt ſatis.Declaranda, & comproban-
da ſunc hęc omnia . Scd duo excrema,iain sūr;
& declarata , & comprobata.Prius enim illud
Ante omnia . Cum primo commune habere
eft iam priore libro demonſtratum.ĘtdePrin
cipio Hermes ita loquitur.
Arẻu sipalsouder, cap yn de ouderos, i dulus.) modo , quo femini conuenit. Quo femen ea
Abſque principio nihil. Principium uero
ex nullo, quam ex ſe ipſo.
Et hunc lecutus Plato.
Αρχή δαγέννητον. εξ αρχής γαρ ανάγκη πάν-
το γιγνόμενον γίγνεθαι , αυτήν δε μηδέξ ενος.
Principium uero, ingenitum . Ex principio
enim neceſſe eſt, omne quod gignitur , gigni;
ipſum uero, ex nullo.
Er utrumque ſecucus Ariſtoteles parumper
inuertens.
Δά γαρ τας αρχάς μηδ'εξάλληλων ή μη δεξ
άλλων , και εκ τούτων πάντα.
Oportet enim principia , neque exſe inui.
cem efle, neque ex aliis,& ex his omnia.
Poftremum uero illud .( Poft quod ,omnia)
Commune habet, & cum primo ,& cum uno.
Poſt unum enim efle omnia ,eſt demonſtratú .
Et omnia a principio eſse, quod erat tertium ,
tribus allatis authoritatibus erit comprobatú.
Sed illud fecundum . In quo omnia , nec ani ,
nec principio,conuenire uideturpoſse . Seu,
quod ucrius eft, hocipſum , omnium princi-
:
ult ) 7.37
れる
Some 20
T V S.
piorum, naturalis, & uera eſtproprietas. Quæ
facillima.
RerumHocquziplum
in ortuigiturperagamus.
, & in interitu uerſan
tur,principia quępiam ſunt,ſenſibus ſubiecta.
Semina'nimirum ſuæ quæque fpeciei, homi
nis , eqni, uiris ,reliquorum . In eo ſemine
manifeſta appareat. cor, cerebrum , hepar,1a
dices, cami, folia , Hores fructuſque. Neque
enim hæc,ſine ſuis feminibusnaſcerentur.Ne
produxiffet,niſi prius in eo
' que femenea ex
tirident. At quo modo in ſemineextiterunt?
Dicam (fliceat ita faci)ſeminaliter.Eo ſcilicet
capit. Acu ne, an potentia ? Peripatus roga
bit. Refpondebimus actu.Nihil enim e ſe pro
ducit quicquam,quin,& producens fit actu, &
productum itidem actu.Agit enim nihil , niſi
quod eft actu. Producit ergo nihil,niſi quod
actu exiſtit. Sicuti nihil patitur ,neque produ
citur,niſiin actu. Valeat ergo Peripati poten
tia quæ nil , niß reſpectum futuræ rei Gignifi
cat.Eft ergo homo in ſemine actu.Actu nimi
rum feminali. Quiactu extra lemen , hoinine
itidem profert : relpectu cuius,actus in ſemi.
ne Peripato eſt potentia.Quę tamen nihil ope
ratur,nihil profert.Nihil enim agit, niſi quod
agere poteſt . Poſſe hoc, ab ačtu , & eſsen
tia prouenit . Eſſentia autem cuiuſcumque
eſtexiſtentia in actu , vires habens , & a viri.
bus,actiones. Et omne quod eſt, ipſo eſſe eit.
Eſſe auré,eft entis actus.Et uis, ab eſsentia qua
ſiſtante prouenit. & eft in ea, & eius quædam
extenfio , & actionis interna quædam præpa
ratio . prout actio eſt, virium ipſarum ad ex .
tra protenlio , & proprij operis adimpletio.
Actio
 PANARCHIAS, LIB. IIII.
Actio hæc, actus quoqu : dicitur , per quem
cuncta producuntur , viribus ea fuggerenti-
bus , quæ in effentia feminis, in actu erant fe-
minali . Potentia ergo nihil hic habet actio-
nis; Reſpectus ſolum eſt actus futuri,per qué
res proditura e lemine,actum extra ſemen eſt
habitura . Valeat ergo e noftra philoſophia,
potentia hæc; aut in ea reſpectu tantum habi-
tet. Sed redeamus.
Semini cuiuſque ſpeciei inſunt omnia
quæ inde poſtea prodeunt, & producta appa-
rent foris. Et quidem actu inſunt , ficuti per
actum producuntur, & producta actu exiftūt.
Sed in lemine ſunt actu ſeminali.Et prodeunt
peractionem ſeminalem . Er a &tum , extra ſe .
men acquirunt eius ſpeciei formalem : edu-
ctum non è materia , vt Periparus contendit,
ſed neque in materiam , aut primam , aut le-
cundam inductum ,vllam.Verum dum in exi.
tu formatur, nutrimentum quo viuat , ſecum
trahit,proprium ſcilicet,ac proximum humo-
rem , quem in ſuam ſubſtantiam transformat.
Sed hac de re, proprio poftea loco. In lemine
ergo ,cuncta inſuntſeminaliter, & actu ſemi.
nali, ea, quæ ab eo poftea prodeunt in actum
formalem . Sed in eo infunt ita vnita,vt extra
prodeunt diſtincta . Et vt hic apparent omni-
no diſtincta , ita in ſemine ſunt prorſusvnita:
nec vlla in eis apparet diſtinctio . Atque ideo,
in vno funt actu omnia . Et fi in vno actu , cur
non etiam inter ſe mutuo,ita ſunt commiſta,
vt aliud fit in alio,& omnia in omnibus, & om
nia denique ſint'vnum . & omnia itidem fint
plura , úno , eodemque ſeminali actu . Adu
nempe principe,actu principali , actu princi .
pij ? Namque ſemen ,eorum eſt principium?
Quin imó illa omnia ſunt, ſemen vnum : ficu .
ci ſemen vnum ,eft illa omnia. Si hoc in re ſen
fata : in re mutationi , interituique obnoxia,
tam ſenlatum eſt, tam rationi confonum , vc
ratio, nulla ei repugnare queat . quid de lain-
mo principio eric putandum ? Quod fi prin-
cipium hoc rerum quoq;æternarum eft prin-
cipium , çternum , ipſum quoque efle,eft necef
ſe; & nulli ſubiectum mutationi. Tanti ergo
principij tractationem reſumamus . Illud ab
alijs principijs diſtinguamus ita , ut a cundis
aliis lecernatur , & dignoſcatur. Habet enim
vna quæque rerum ſeries lua propria princi-
pia,quæ in ea ſerie, & prima funt , & ante om-
nia eius ſeriei reliqua . Et in quo,& a quo eius
ſeriei omnia,& ſuntprius,& poftea producun
tur,& iam producta ſunt poft principium . Et
ita hæc,cuiuſque ſeriei principia, ſunt inter ſe
diuiſa,vt quod vnius ſeriei eſtprincipium , ſe-
riei nullius alterius,principium elle queat. ut
quod cognitionum ,eſt principium longa ſe-
rie ſubordinatarum , lucis principium elle no
8
poteft . Et quod huius principium eſt,cogni
tionum ,aut naturarum ,aut formarum ,princi
pium eſſe nequit.Sed hæc ſerierum principia,
vocemus fingularia , & particularia , & etiam
ſpecialia. Quæ quoniam a principio illo fum
ino ſunt producta, principiata quoque ſunt re
uera. Atque ita verum fuerit, plura eſſe prima
principia,quæ ſerierum ſunt principia: & lunt
primæ vnitates , & ideæ de quibus poftea. Et
falſum quoque erit, principia prima effe plu
ra.Vnitates enim hæ omnes , ab vno veniunt.
Quarum comparatione,id quod inquirimus,
principium principiorum , iure dici, & poteſt,
& debet.Hæc uero alia , quoniam a principio
illo ſummo ſunt producta, & principiata ſunt,
reuera, & reuera etiam,multitudinis ferierum
omnium ſunt principia.Summum auté prin
cipium , quia primum eſt , principiatum eſſe
nequit . Summum igitur appellemus, & pri
*mum , & abſolutum , & ſupreinum , & vnum,
quibus titulis,illud ab alijs principijs ſeiunga
mus. Huius conditiones , & proprietates di
ximus eſſe quatuor. Eas diſcutiamus. Prior
illa,Eſe ante omnia , principij ne eſt proprie
tas , qua principium eſt: An vero eius , quod
primum dicitur, qua primum ? At eſt hoc iam
à nobis determinatum . Primum ſcilicet effe
id, quod alia ſui ordinis omnia antecedat. Si
primum hoc,ordinem aliquem cum rebus ha
beat , primum recte dicetur, fi eas antecedat
omnes . Sin vero ordinem nullum ad res ha
beat, primum dici non poterit. At forte ,non
eft rebuscoordinatum rerú principium . Sed
eſt ſuper res omnes, & trans resomnes , & vl
tra omnes.Vel perperam eſt a nobis deffinitú ,
primın eſſe id ,quod ante omnia eft ? Et veri
tatis amore , propria quoque dogmata erunt
reſpuenda.Vel deffinitio quidem , vera eſt,ſed
particularium ſerierum eſt, & eistantum , ſed
omnibus competit? Cum hoc uero principio,
nihil habet rei. vel exigua ei reſpondet, & im
becilla proportione. Ita eſto . At primum ab
ſolatum ,& primiſſimum ,quomodo deffinien
dum ? Forte eo modo , quo principium abſo
lutum, vt dicatur. Primum abſolutè , id efle ,
quod entia omnia antecedit.Elto.Sed & prin
cipium abſolutum , omnia antecedit entia ,
non forte qua principium , ſed qua primum .
Nam vt principium , duas alias habetproprie
tates,quz primo vt primo , forte non compe.
tunt.Non enim primo competit , vt in co fine
omnia, nec vt ab eo fintomnia.Vel & hæ pri
mo competunt, eo modo quo , in vnitate di
cimus omnem eſſe numerum , & ab vnitate
omnem numerum profuere. Ita eſto . Primú
ergo,& principium , idem ſunt, & ſunto . mo
do principio efficientiam demus ad rerum
productionem.Primo vero demus reſpectum
adre
 FRANC. PATRIC . PANARCHIAS LI B. IIII.
ad rerum progreßionem . Vtrumque ergo , &
idem efto , & non idem. & vtrumque ,ante om
nia. Sed illud longe maius.
Si principium eſt ante omnia , quo modo
omnia ſunt in principio ? Nam fi hoc detur,
omnia fimul cum principio, & principium
cum omnibus, non autem ,ante omnia erit.Et
fi in hoc perſiſtatur , ante & fimul idem funt.
Quod nemo forte dederit.An verius dicetur ?
Principium ante omnia eſſe , omnia tamen ea
in ſe habere, quia ipſum in fe ipſo ea produxe
rit, & ante eorum productionem , ipſum erat?
vel uerius etiam , ſuntomnia in ipſo , vt in ſe-
mine cuncta . Er ſemen ,illa cuncta eft, & cun.
eta funt illud femen. Ira & principium eft illa
omnia quæ in ſe ſunt, & hæcomnia ſunt ipsú.
Sed vthæcita ſint , quæftio non ſoluitur . Ita
enim fimul ſunt,principium , & omnia , & nó,
principium eft ante omnia.Veluerius vtrum-
que. F.t principium ante omnia eft: & omnia
FINIS QVARTI LIBR I.
.
CM2 )
CESS
CSP 2
2) CS3)
ಡಾ
ಸಾ ( G ತ್ತಾ ( CE ಖಾ
CS629 Posts
CROCE ಡಾ
SUS
CE
CED
ſunt in principio,& fimul cum principio. An .
te omnia nimirum ea , quæ extra principium
ſuntab eo producta , ſimul vero cum princi
pio , & in principio , ea omnia ſunt , quæ ſua
lunt: & intra ſe adhuc ſunt , & nondum ſunt
producta.Nec forte , niſi ipſo uolente produ
centur . Ita æquiuoco fugato , res clariſſima
reddita. Igitur principium ,& ante omnia ſci
licet producta eft . & in principio erant ante
quam producerentur, & forte adhucſunt, &
a principio ſunt producta ; & omnia rurſus
nondum producta,ſuailla inquam in eo ſunt,
& fimul cum eo fortaſſe idem , & ipſum forte
cum illis idem. Verum quia principium hoc,
vnum etiam diximus, non plenè natura eius
poteſt nota eſſe, niſi prius,natura etiam unius
fuerit explicata. Id fifaciamusetiam proprie,
tas principij certia. Ab eo omnia elle , fortaffis
innotefcet.
Ass
643
CSP
RSS
CS CSATO
Eres 1
1
Er
Co
GOS
1
FRANCI.

Couceur2632643067390813986 * 9)
CECENDESGEEGEED DC5 Te
* ce gece
ICEF)G. Je leerders (5fIIGE
FRANCISCI
P ANARCHIAS ,
LIBER
DE
Num igitur hoc , quod &
principium rerum omniuin
SVT ,
elle atlerimus,quid eius fit
hyparxis , quantum fieri po .
relt , cognoſcamus. Acpri-
mo veltigemus . An quia
vnum eſt , principium eſt
quoque ? Ane contra, quoniam principium
eſt, eſt etiam vnum ? Ita inquam , vt niſi unum
eflet, principium non eller ,aut nil principiú
effet, non eller vnum. Aut potius vtrumque.
Et quia vnum eſt, principium . Et quia princi .
pium eft,vnum quoque eft.Hæc enim triain ,
ter le differunt maxime. Et magni refert ad
hanc noſtram philoſophiam , internoſcere,
quod nam eorum , aut verum ſit,aut verius. Si
enin dicamus vnum elle ,quia fit principium ,
quod de propofitis fuit fecundum : Vnum vi-
debitur, principiatorum elle aliquod. Et prin
cipium lui natura, antecedet ipſum vnum .
hoc autein ſequetur . Atque ita ante vnum,
aliquid erit aliud, & vnum ,contra demonſtra
ta,& contra rei naturam, non erit primum.Sin
vero dixerimus,ideo principium elle,quia fic
vnum : Vnum antecedet,principium ponè le-
quetur.Atq; ita principium , iam non erit pri-
mú.Sed neq; erit principium ,fi non fit primu.
Et principiacum erit, quoniam eft fecundum.
Hæc abſurda,lunt fugienda,lunt fuganda.Ter
tium ergo fuerit verillimú,videlicet. Quia vnú
eſt, principium etiam eft. Ec quia principium
eſt,vnum quoq; eſt . At quid eſt hoc ,elle vnú.
Nam quid lic elle principium ,eſt ante declara
tum.Népe principium abſolute elle id , quod
ante omnia fit : in quo, & a quo, & poft quod
fint omnia.Ergo,quid fic elle vnum , eſta nobis
declarandum . An vero, & hoc eſt iam expofi-
tum, quando dictum eſt , vnum id elle, quod
non aliud fit quàm vnum.Hoc aút id eſt,quod
fimpliciter eſtvnum ,& quod non eſt, nlivnú,
& quod non eft multa.Si quid ergo in rerum
uniuerſirate , ſine multiplicitate inueniatur,id
vnum , quod & principium fit, inuenietur. At
quid nå, ſine multiplicitate inuenietur? Id for
୬
୬୯ -୬୦ 6:23232989
Di .
2de CSLICS B
6,6 ). D66 m
g) Ger :
PATRICII
1
Q V IN T V S.
V N O.
caſſe, quod fimpliciſſimum eſt.Nam fi fimpli
ciflimum fuerit, multa non erit. Si multa non
erit,necpartes habebit , neq; eft totum . Nam
totum omne, partes habet. Si neq; corum eſt;
nec partes habet, neq; initium ,neq; medium ,
neque finem habebit. Si hæc non habet , ter
minos nullos habet.Initium enim ,& finis teró
mini ſunt.Quoniam vero , terminos nullos ha
bet, terminatum non elt . Si terminatum non
eſt,neq;eſt finitum.Sifinitum non et , infini
tum eſt'. Et fine caret, & initio. Si his caret, fi.
guram nullam habere poteft.Si nulla eft ei fi.
gura , neq; rectitudinem habet,neq; eft rotūs
dum. Atli tale lic, iam nullibi erit. Neq; enim
in alio ,neq;in fe ipſo. Non equidem in alio:
ab eo enim ambiretur , nel circulo , vel rectis.
Si his ambiatur,etiam contingeretur.Sicon
tingeretur,etiam terminaretur, & figurá adi
piſceretur. Contra demonſtrata. Non ergo eſt
in alio.Neq;etiam in ſe eſt. Nam fi in ſe eller,
a ſe continererur. At quod cótinetur,et ambi
tur.cótrademoſtrata.Verú ſi neq; in alio, neq;
in le eſt; neq; ſtat,neq;mouetur.Nam fi moue
retur ,motu aliquo cieretur,vel lationis, uel al
cerationis,quæ principium , & genus eſt denſa
tionis,rarefactionis, generationis, corruptio
nis,auguméti, & decrementi.Itaq ;ſialteratur,
alterum a ſe fit, & iam duo , vel plura eſt , &
non vnum.Non igitur alteratur. Si non altera
tur,neq; vllo alterationis motu mouetur . At
neq; mouetur latione.Nam velrecta,uel circu
lo ,uel miſto aliquo moueretur motu. Non cir
culo,quia ſupermedio ferretur.Acmediú nul
lum habere , & nullibi elle eſt demonftratum .
Non recta , quia eſſer alicubi . Ergo neque
circulo , neque recta locum mutat. Neque
etiam miſto mouebitur. At neque alteratio ne
vlla . Ab omni igiturmotu ,elt alienum . Ac
neque ftat. Nam li itaret , ibi quoque ellet.At
nullibi ipſum elle,eſt oftentum .Atli,neq; mo
lietur,neque ftar, numquam eſt in eodem. Si
in eodem numquain eſt , neq; idem libi, aut
cum altero eſt . neque alterum a ſe eft, neque
ab alio . Nam ſi alterum a ſe eflet , non eller
G ynum
 F R A N CISCI
vnum . Si ab altero , relationem ad eum ha-
beret ,atque ita non vnum eſſer. Si idem fi-
bi, eller etiam in eodem . Neque idem cum
alio , quia aliud illud , etiain eller . Si ncque
alterum , neque idem ullo modo eſt , neque
ſimile , eſt alicui. Nam quod fimile eft,iden-
titatem cum alio eft pallum . Ad idem nul-
lomodo fuit . ergo neque Gimile eſt alicui.,
At neque diſſimile.quia nullo modo , alte-
sum eſt oſtenſum . At quod diſſimile eſt, al-
teritatem ab alio palſum eſt. Si neque ſimi-
le , neque diſſimile eſt , neque erit æquale,
neque inæquale, vel fbi , vel alteri. Menfura .
retur enim , & menfura euaderet , & menfu .
ratum . & iam non vnum eſſet. Si neque æ-
quale , neque inæquale eft, neque iunius ,ne-
que ſenius, neque coæuum eſt cum aliquo,
Si hæcnon eſt , neque temporis eſt particeps.
Tria namque hæc temporalia ſunt.Si tempo-
ris non eſt particeps , neque fuit, neque elt,
neque erit.Hæc enim temporis ſunt preteriti,
præſentis, & futuri . Quod fi neque fuit ,ne-
que eſt, neq ; erit , eſſentiæ omnis expers eſt.
Ecens , & elle ei non conuenit. Si ens, & effe
ei non conuenit , neque poteſt de eo dici .
Eſt . Si de eo ,eft, nequit dici, neque poterit
de eo dici . Vnum elt. Effet enim iain ens,
& duo . Vnum, & ens . Si ens non eſt, habi-
tu nullo eſt præditum . Si hoc , iam nihil ha-
bet . Si nihil habet , neque nomen habet . Si
nomen non habet , ſermo de eo haberi non
poreſt . Neque etgo nominatur , neque di .
citur , neque cognoſcitur . Si non cognoſci.
tur , neque fenfu percipitur , neque opinio,
de eo habetur, neque ſcientia . Hæc autem
omnia , ei inde eueniunt, quia vnum tantum
eft , & non aliud quàm vnum.Et quia non
aliud eft , quàm vnum , fimplicillimum eſt.
Et quia fimpliciſſimum eſt ,nó aliud eft quàm
vnum . Si aliud non eft quàm vnuni, id profe-
aò principium erit quod inquirimus.Namq;
hoc principium ,nihil aliud videtur eſſe opor.
tere, quàm principium . Primiſſimum namg;
principium ,nihil aliud videtur eſſe debere,
quàm principium.Hoc autem eſſe non poteft
piſi ſit fimpliciffimum ,& exactiſſime vnum .
Ita enim ijs non egebit,quæ poſt le funt:neq;
vllis quæ in ipſo fint.Neq; hæcillis , neq ; illa
his egebunt.quia in eo ncq; hæc,neq; illa sūt.
Et iplum nihil eft aliud quàm ipfum.Neq; lui
habet quicquam , quia nullam in re , aut de fe
haberduplicitaten
Tale ergo vnum quia omni caret indigen-
ria principium erit, & fibi , & aliis . Sibi quia
nullis indiger.Aliis quia ab ipſo ſunt omnia.
Quæ autem funt,entia dicútur.Entia vero , ab
vno,& per vnú ſunt.Omne enim ens,elt. Om ,
ne quod eſt,per ellentiam eft . At eflentia in
PATRICII,
plurimas partes ſcinditur.Partes omnes hç, to
tius elle partes,eſtneceſſe:Totum auté omne,
vnú elle eſt necefle.Efentia ergo tota ,vno par
ticipăt.Et partes eius fingulæ , vnæ ſunt . Ergo
eſſentia,& toto ſui , & partibus omnibus, vnú
participant. Atque ita vnum iunctum erit el
ſentiæ , & ellentia iuncta erit vni . Nó quidem
primo illi vni, quod ab omnibus cſt ſeparatū,
& omnibus fupereminet.Sed vni alteri, quod
a primo in eam venit, & inde pendet,neq; el
ſentia eſſe poteſt niſi vna fit, & vnum hoc le
cundum iunctum habeat.Et quot partes etlen
tia habebit,tor etiam eius partibus fiue ſpecie
bus,vnum aliquod erit coniunctum.Ergo nul
la eſsérię pars,line vno erit.Hæ partes entia di
cuntur.Entia ergo omnia , vnum hoc eflentia
le habebunt. At entia , vt eſt demonſtratum ,
ſunt etiam multa.Ergo fingula entia vnú ſunt,
&multa.Et multa non eſsent, niſi prius vnum
eſsét.Per vnum ergo eſsentiale , entia omnia,
& vnú ſunt, & multa sūt,& fine vno, nec eſse,
necmultaeſse poſsent.Entia ergo, vt verè en
tia dici poſſint,vno egent . Per vnum ergo en
tia ſunt.Vnum ergo cauſa eſt entium . Et qui .
dem omniam.Non enim hæc fine vno funt,il
la vero cú vno. Omnia enim efsentir ſunt par
tes,cui vnum iunctum eſse,eft probatum.Vnú
ergo hoc eſsentiale , ab illo vno primo venit,
Non enim vnum eſse poſset,nifiab vno . Non
enim a multitudine . Hoc ergo vnum primú,
cauſa eſt illius vnius , quod eſt in entibus. Et
hoc quodin entibus eſt, cauſa proxima eſt, uç
entia fint, quæcumque entia ſunt.Primum er.
go vnum ab entibus feparatú , caula eſt illius
vnius , quod entia facit eſse . Ergo primum
vnum , entium omnium eſt primacaula. Quas,
tenus nempe producit illud vnum , quod ipſa
unit,& vniendo eſse facit.Ergo vnum ablolu
tum ,abſolute cauſa prima eſt, entium omniú,
& quatenus entia súc, & quatenus vna,& qua
tenus multa . Proxima vero eorum caufa eft
vnum eorum eſsentiale, quod proxime vna fa
cit,& vnit,& vt fint entia efficit, & vna, & mul
ta fimul.Et hoc uno ſunt, quod ſunt, & fiunt,
quod funt, & hocvno,entia omniaproxime
feruantur, & fine hoc vno ,in proprium ruút
interitum . Atq, ita hæc vna eſse , no ſolum eis
bonum eft,fed bonorum maximum: ficuti no
eſse una , & malum eis eſt , & malorum maxi,
mum . Nam non eſse unum , eſt cſse diuiſum.
Eſse autem diuifum ,ex propria extrahit natu
ra,arq, hyparxi.Vnum ergo eſse ſingula, idem
eſt, cum eorum bono ,cum eorum optimo.Ac
hoc unum , uenit eis a primo uno . Ergo ab eo
uenit etiam eorum bonum . Atque ita pri
mum unum entia , & bona facit. Vidit enim
quæ fecerat , & erant ualde bona , & bonum
eis omnium eſt cauſa . Igitur , & ipſuin
primun

P AN ARCHIA S. LIB. V.
primum vnum,bonum eft.Non enim a malo,
aut a nó bonum ,bonum prouenire,ſui natura
poteft. Ergo & ipſum bonum eft. Bonum in-
quam , & inle, & libi , & aliis , Ronum hoc,
primum vnum eſt. Ergo & priinum bonum
eft. Ergo primum vnum , & primum bonum
idem eft omnino. Et quaynum,entia facit. &
qua bonum , bonum entibus facit. Exqua pri
mum fünt, & qua faciunt , principium quoq;
funt.Hæ enim duæ principijerant proprieta-
tes. Vt primum efei , vc efficientiam habereſ.
Ergo vnum bonum, principium , vna,eadem-
que res eft.Ve enim antea demonſtrauimus
vnum ,& principium idem eſſe. ita nunc,quia ' rum quo modo fine ip!o erunt omniałaut fim
vnum ,ſit bonum ,principium , & bonum idem
erunt. Igitur hçc quæ videntur cria ,vnum , bo
num, principium, vna, eademque res eft . Et
quamuis tribus eam dicimus nominibus,vnú
tamen , & idem ſunt. Nullam enim fas eft in
vnum , quod vnum tancum ft , cadere diſtin-
&tionem ,aut differentiam.Non actu, ne vnum
quod vnum tantum elt , multitudinem in ſe
habeat . Non potencia,ne vnum imperfectius
fit,quàm ea quæ ab eo procedunt actu omnia,
Nulla ergo in vnum cadit diuiſio . Eft enim
omnium fimpliciſſimum ,& vndequaque non
niſi vnum.Et quamuis ,& hæc cria ei tribuan-
tur, & alia,vt fic , & cauſa prima, & primum,&
fimplicitas, & potentia , & perfectio , & alia :
omnia tamen vnum ſunt; & omnia ei, vti vni
inſunt, & vniter,& vnè,& indiſtincte. At hæc
omnia , li ve vni ei inſunt , inerunt ne ei quo.
que,vti principio ? aut vti principiata?
Siita, ipſum & principium erit , & princi-
piata. Quod G fit,velnon vnum erit amplius,
vel & vnum erit,& non vnuin . Et quod voum
tantum elle debebat , vnum eric non vnum,
Verum , & maius quiddam in dubium venit.
Si vnum hoc,principium eífet debet verè.prin
cipiatorum author , & eff. ctor ſit, neceſſe eſt,
Et principiata omnia, a principio erunt prin
cipiata . Quæli ita fint,principium hoc,ultra
ne omnem principiatorum numerum erit ?
An vnum erit, e principiatis ? Si hoc detur,&
principium erit ,& principiatum. At ſi princi.
piatum eſt, principium iam non erit . Neque
etiam erit primum , & anteipſum quia ſit prin
cipiatum ,aliud necella eſt eſſe , quod eius fit
FINIS QVINTI LIBRI,
IO
principium. Atque ita quçſtio abierit in infi
nitum. Si hoc non conceditur , principiuin
ita erit principiuin , vt non lic principiatum .
Et fit vlcra principiata omnia . Ar li vlera om
nia elt,quo modo ,eo, omnibus non annuine
rato, nec connumerato , & ab eis abſente, om .
nia dici poterunt omnia ? Omnia namque,ea
videntur elle, quibus nihil deeft. At his prin
cipium deeſt , quia cum eis non eſt,neque in
ipſorum numero elt comprehenſum . Velip
fum,cum omnibus effe dicemus : Et inter om
nia ? vel omnia elle poſt ipſum ,vt & omnia ab
ipſo Sed li omnia ab ipfo, & poft ipſum : ite
pliciter omnia ? Ad hæc , qui dicit omnia,
multa dicit , ſed finira. Nam fi infinita dice
ret ,non uerè omnia diceret . Nihil ergo vlera,
& extra omnia, videtur eſſe poſſe. Neque er
go hoc principium , extra, & vltra omnia erit.
Ergo cum omnibus, in omnibus, & inter om
nia. At fi hoc, etiam omnium aliquid . Atli
hoc , non iam erit omnium principium . Atq;
ita,nullum prorſus erit rerum principium : &
omnia principio carebunt . Er in infinituin
quæftio hæc nos ducet . Er omnia erunt line
principio . & fi hoc,etiam finc fine, & fi hoc,
infinita.
• Rurſus omne quod eſt, vel principium eſt,
vel a principio.Ergo & omnia ,vel principium
ſunt , uela principio . Si omnia , ſint princi
pium , nulla erunt principiata. Si omnia, a
principio funt , principium cum omnibus nó
erit, ſed extra omnia . Itaque cum omnibus
neque eft, nequecum eis in comparationem
venit. At fi in comparationem cum eis non
venit , cum eo nihil habent rei . Si nihil cum
eo habent rei, ipſa non erunt principiata.ne
que ipſum eorum erit primeipium.Verum du
bitaciones hæ, noftrarum cogitationum funt
imbecillitates. Ipſum autem principium , &
vltra principiata eſt , & cum principiatis . &
hæc in ipſo ſunr, & cum ipfo, & ab ipſo.Ec mo
dus eft inueniendus quo ipſum principiam ,
& vnum fit, & omnia . Aut forte pro impoſſi
bili eft relinquendus? Velnon adhuc defpe
randum , ſed diſquiſicio ,etiam acrius, & prel
ſius vrgenda.
G' 2 FRANCI
 ce
1
FRANCISCI PATRICII
P A NARCHIA S.
L I B E R
: VNVM , OMNIS MULTITVDINIS,,ESSE PRINCITIVM .
Andem ergo vrgeamus quæ
ſtionem . Siin vniuerfo vi
la eſt multitudo , forte &
vnum aliquodfuerit in vni
uerfo . At in vniuerfo mul-
titudines ſunt multæ ;Mul-
ta rerum genera , multæ
fpecies: multa indiuidua; Multa tota ,multæ
totorum partes . Eſſentiæ multæ , uires mul.
tæ ,actiones itidem multæ . Multitudo hęc · quod unum.Omnis enim multitudo , ab uno
rerum tam multarum , uel ordine conſtat ali-
quo; vel ordine conſtat nullo ? Si nullo, nul.
la cauſa,effectum ſuum præcedet . nulluseffe-
& us, cauſam ſuam ſequetur. Genus nullum;
totum nullum , ſpecies, parcelue anteceder
fuas. Neque hæ leqnentur illa . Neque actio
a.viribus naſcetur,neque vires ab effentia.lęd
hæc erit poſt vires ; & actio uires anteibit.
Cæli omnes in fingulis erunt elementis .hæc
erunt in illis . & ſublime corpus primum erit
infimum . & infima terra ſupremum erit, cæ,
lum . Omnia,per omnia eruntfula . Omnia
in omnibus confuſa iacebunt . At his omni.
bus contraria cernimus omnia, & experimur.
Si quis id non videat, aut non cognoſcat, nec
philoſophus dici debet. Neque, Mentis-ra-
tionis, ſenſuum ,.maximo defectu,philofopha
ri ſe poſse, ſperare poteſt. Ergo res mundanæ
omnes , ordine conſtant aliquo . & ſunt ſuis
numeris, formis,molibus, qualitatibus, & ora,.,
natæ, & ordinatæ . Ac vbi ordo , ibi primum ,
& ſecundum, & tertium eft, & reliqua dein :
ceps.Ergo in rerum vniuerſtate primum ali-
quod eſt. Ac primum hoc quidnam aliud eſt,
quàm vnum ,ſimonàs , quæ & a Zoroaſtre.
Move's Tateixa dicta eſt . Monas paterna.
Et ab Hermete quoque.
22
C
SEX TV S.
η γάρ μονας, πάντων ούσα αρχή και ρίζα.
» Monas enim omnium exiftit principium,
& radix.
Sed nos authoritatibus , ornaméto potius,
quàm fundamento philofophamur.
Rationibus ergo,liquas ad id comproban
dum reperire poflumus,agamus :Atque ita, fi
fas, & verum fit,dicamus.
- Si rerum aliqua eſt multitudo, eft etiam ali
eit, Nimicum, ab yno libi proprio . Hoc ergo
prius demonſtremus. Si nullum in rebus lit
vnum , multitudo rerum per ſeconfiftet , &
duo, & tria, & quatuor, & reliqua multitudi.
nis nomina, erunt, antequam fit vnum . Hoc
vero humana mens nulla capit. Siduo , tria,
& reliqua per ſe ſunt , nullun erit vnum. Si
nullum vnum ,duo , & tria præcedit, nulla duo
rum, uel trium pars,una fuerit. Cui rei nullus
ſenſus, nulla racio allentitur.Sed allerunt vter
que unum , elle dimidiam duorum partem .
Trium quoque , unum elle partem, e tribus
unam . Itaque ftellæ innumeræ , plantæ , bru
tá tot generum , tot homines , fi unum in ſe
non habent, fiuna , ſingula non funt , non
erunt prorſus. Quod autem non eft , nihil
erit . Er cum nihil fint erunt quoque, quia
ſenſus ea affirmar effc . Et fimul non erunt,
quia ratio hæc,ea nihil efle,dicit.Igitur erunt,
& non erunt, & conuerſim ,nó erunt , & fimul
erunt : Et cum nulla ſint, erunt quoque infi
nita . Nam fi eorum nullum vnum eſt , ne
que finitum erit . Si non finitum , ergo in
finitum . Rurſus multorum quod uis , vel
vnum eſt , uel non unum . Si non unum ,
vel multum eſt , uel nihil . Si nihil dica
tur elle , multitudo quoque , ex nihilis
erit .
 PAN ARCHLAS, LIB. VI.".
erit. Atque ita omnia nihil . Et quæ entia
funt , non entia erunt . & nihila totidem ,
quor ſunt entia ipſa . Hæc quis lanus non
fomachetur ? Si vero, fingulam entium ,mul.
ta elle dicatur , fingulum , ex infinities conſti-
terit infinitis . Ar infinito , nihil maius. Duo
ergo , vel tria fimulinfinita, vno infinito non
crunt maiora . Er etiam erunt maiora , quan-
do fingulum par eft æquú, eft vni illi infinito.
Quoniam fingulum, & infinitum elt, & ex in-
finitis conſtat. Hæc omnia impoffibilia ſunt.
Præterea rerum multitudo , fi ab vno non
pronalcitur , earum numerus vnitatum col-
lectio non erit . Ergo duo , vel tres equi, non
erunt duo , nec tres. Non duo , quia cum
vnitas nulla in rerum natura fit , duo ex dua-
bus vnitatibus non confiabuntur . Neque
tres ,ex vnitatibus tribus. At lanè vel cęci duos
efle, & tres equos dignoſcunt. Ergo rerum
multitudo , quæ vifitur, quæ tangitur , quæ .
queauditur, & guftatur, & olfacitur, aume-
rum de ſe conficier . Numerus ex ea confec
tus, vnitatum eſt varia collectio. Vnicates per
fe fingulæ vnæ ſunt .Iimul poſitæ numerus, &
multitudo ſunt . Ergo & vnitates,& multitu
do ſunt . Vt autem multitudo funt , vel ex
ynicate vna profluent, vel altera ex altera pro-
naſcetur.vel nulla profluet ex altera , & lin-
gulæ per fe fubfiftent omnes . Sin altera ex
altera naſci dicantur , duæ quæ funt in duo-
bus, e tribus fieri poterunt . & tres , ex quan
tuor , & ſex , ex decem , nihilo ininus quam
tres ex duobus,aut quatuor ex tribus . Atque
ita quæ natura ſunt pofteriora , priora fient,
ficur & priora fient pofteriora. Quod nulla
fana nens concellerit . Præter hæc. Si altera
ex altera pronaſcitur, quæ in duobus eft fecun
da, ex priore fiet. Eaque vel intereunte , vel
zemanente ? Siincereunte , iam non amplius
duæ erunt in duobus , fed vna . & duo erunt
duo , & non duo . Si remanente , & hæc fiat
ex altera , vel ex priore alia , vel ex ſocia ſe-
quente. Si ex hac, contra naturæ ordinem ,fit
anterius ex poſteriore . Siex alia priore, vel
hæc, illud vnum quod quęrimus erit ,vel non
erit . Si id non erit , tuncalia vnitas præce-
det , ex qua anteriore prima in duobus fiat
vnitas . Et hæc etiam , uel prima,quam quæ-
rimus eft , vel non ea elti. Si.eft , vnum
quod quærebamus , conſecuti ſomus . erit.
que vna vnitas , omnium vnicatum prima .
Éc vnum , omnium vnorum primum .
Atque in eo indagacionem hanc ſiſtemus.
Sin vero non eft prima, & hæc etiam ex alia
fier . & hæcquoquæ ex alia . Atqueita inda-
gatio abierit in infinitum . Quod G fieri ne-
quit, & philoſophantium concedit nemo :
pluſquàm necelle fuerit; aliquam primam ef-
II
ſe vnitatem , aliquod primum vnum . Quix
nec ex aliis fiant, & per le conliitant , ante
quàm multitudo ex eis oriatur . Et prima
omnium vnitatum , erit ea vnitas , & prior
omnibus vnitatibus, quæ ad numerum con
currant conſtituendum . Etvnum , vnorum
omnium primum , & prius omnibus vnis,
quæ ad entium mulcitudinem conueniunt
confandam . Er li entium multitudo , quæ
& vilitur , & fenfibus omnibus lentitur , nu
merus entium eſt ; & ſingulum entium , quæ
hunc entium numerum conflant , vnum elt,
neceſſario ad vnum primum ,quod prius en
tibus ſit omnibus,deueniendum.Iifdem enim
rationum neceſficatibus deducemus , vel lin
gulum entium per ſe ſtare , uel ex alio aut
heri , aut factum elle . Eoque finiro , nel in
finito ente,& nihilo,quibus deducta ſunt lu
periora in primum vnum . Velenim entium
fingulum , vnum eſt, uel nihil . Nihil effe,ne
modixerit . Vnum ergo ſunt fingula. Ergo
.omnia , plura vna funt . Horum plurium Gn
gulum , vel vnum eſt ? vel & ipſum plura : Si
plura,fingulæ horum plurium partes,vel vne,
& ipfæ ſunt, vel plures? Si plures abierimus
in infinitum . Ergo fingulæ ſunt ynæ : & ex
pluribus vnis, vnum fiet totum .At hoc , vni
tas eſt numeri . Et hæc,velper ſe conftat,uel
ex altera fit, vel nulla fiet ex alia . Arqueira
eadem impoffibilia , quæ prius , reuertentur.
Concluditur ergo , plulquàm mathematica
neceificate, ficuti vnitates numeri omnis , at
que omnis multitudinis ,ad unam primiſli,
mam omnium vnitatem deducuntur .ita en
cium omnium , multitudinem , acnumerum ,
ad vnum primiſfimum neceffe eft reduci . At
primiſlimnum hoc vnum , de numero ne alio,
rum entium eſt : an & numerum eorum an.
tecedit , & ex eorum numero non eft. & incer
reliqua non connumeratur ? Ita contemple
mur. Vnica illa prima vnum illud primum,
ante ne numerum eſt ? an cum numero , &
in numero ? Cerce vnicas eſt, vnum eſt, an.
tequàm duo fiant, aut tria . Neque enim
hec , aut alia in numero naſci poflunt , aut
fieri , niſi vnitas , niſi vnum antecedat..
Nam cum omnes numeri vnitatum , ata
que vnorum ſint collectio , nili vnitas , ni
Gi vnum ante lit, nulla vnitatum , nulla va
norum fiet collectio . Vnitas ergo , &
vnum omnem numerum antecedunt, Ar
quo modo antecedunt ? An vt tantum ans
se ſint , & ledeant ociofa ? an uero princi
pium ſunt vt duo fiant, & tria , & quatuor,
& reliqui numeri . Si dicamus , ea ſedere
tamquam in numerorum veltibulo ocioſa
poterunt etiam inde abefTe,fine ullius numeri
maleficio . Et numeris nihil peribit , etiamų
G 3 e veltibu .
 FRANCISCI PATRICII,
e veſtibulo diſcedant.Sin vero, & duo, & cria,
& reliqui eſſenon poffint,nifi illa in veſtibulo
ſedeant. Ex quo lilurgant, ipſi percant,efficié
tiæ uires, vnitas, vnumque, in eos habebunt.
Atque ita principium numerorum fuerint,
non ordinis tantum , ut ab eis incipientes re :
Jiqui procedant. Neque numerationis folius,
vt ab eis incipiant numerari. Sed princi-
pium , vt uocant eſſendi , & eſſentiæ ipſo-
rum , & conſtitutionis . Nili enim vnitas > dinis. Vnitatem enim , unumque ,conſequun.
vnumque ellent , nulli effent numeri . At
clfentia numerorum hæc , in eo ne confiftit,
yt duo , Got collectio duarum vnitatum ,
duorumque vnorum , Tria , trium vnoruin,
quatuor collectio vnitatum quacuo r, & reli-
quorum eodem modo . An vero , nec duo
fierent , nec tria , nec quatuor , nifi vnitas,
vaunque cos procrearer . Ipfique ab eis
procrearentur, per progreffum eius aliquem
ac motum . Ita vt antequam vnitas , &vnum
in duo ueniret , & in cria ,duo , & tria nihil
erant . Vel partim erant ; partim non erant.
ita ut ea pars, quæ deerat ,adueniente uni-
tate,unoque, eſt adimpleta . Vel antequàm
adueniret, erant & duo , & tria ,eft reliqui? Si
erant ante , non erant unitatum unorum-
que collectio . Si hæc non erant , nec fue.
runt , nec ſunt numerus . Ac ſunt nume.
pus , & fuerunt . Ergo adueniente eis , uni
tate , unoue , facta ſunt numerus . Sed uel
ex nihilo , nel ex unitate, unoue ? Si ex hoc,
uel adimplente aduentu ſuo , quod prius
deerat , uel totum integrum numerum ipſa
genuit, & mater ueluti eſt facta nuineri. :
Qui antequam ex ea produ &tus eſſet , non
erat quidem parte , parteautem erat.Sic enim
ea quoque pars fuiffet, antequàm fuiffet ſi uni
tatum, unorumue eſt collectio . Vel G hæc col
lectio non eſt, nec numerus etiam eſt . At li
impoſſibile eſt, ut quid fit,antequam fit, ne
cellarium fucrit duo , & tria , uel ex ipſauni-
tate , unoue fieri , uel ex nihilo . Ac fi nu .
merus aliquid eſt, quo modo ex nihilo, a .
liquid eſt factas ? Id fi nequit , neceffe fuit;
duo , & tria , ab uno , unitateuc, produ.
& ta elle . At id quo modo ? ea ne in duo,
bis ingrediente , ter in tria ? an uero ſe
iplam in duas ſcindenre , & in tres,quo uni-
tas , unumue amplius non fint ? Aut ſe le
integris feruantibus,ex ſe duas alias uel tres,
uel plures tamqnam ex uentre uno , produ-
cere ſunt dicenda ? Si ſcindantur , uel in
nihilum abibunt , uel in infinitum . Vtro-
que,elle ſuum peribit . Et nulla amplius e-
ric unitas , nullum unum . nulla unitatum
aut unorum collectio , nullus numerus . Er.
go necefle eſt, unitate , & uno ſe ſe integris
leruantibus ,deſe , & duo, & tria, & reliquos
producere . Hic enim modus contempla
tionis huius , poſtremus uidetur eſſe relica
tuis . Ergo unum , unitaſue, principium , &
cauſa elt numerorum omnium , non uno qui.
dem , ut numerorum doctores opinati ſunt,
ſed modis pluribus . Principium enim nu.
merorum elt , id quod , fine quo non appel
lant ; Sine unitate namque, & fine uno, nul
Jus numerorum conflabitur. Principium or
tur , duo , tria, reliqui , unus poft alium om
nes . Principium numerationis.Neque enim
rite numerantur numeri , nifi ab unitate
unoque, numerandi initium ſumatur. Prin
cipiuin productionis . Ab vnitate namque
&uno producuntur ; ex eiſque profluunt.
Principium conſtitutionis . Dum enim uni
tates, ab unitate unoque productæ colligun
tur , numeri componuntur omnes,& conſti
tuuntur . Principium eſſentiæ . Non enim
numeri eflent , niſi eſſentialiter , unirates , &
uni ſinguli eſſent . Principium ut materia ex
qua . Ex unitate enim,& uno omnes fiunt, &
omneslunt . Principium quoque ut forma,
Duæ namque unitares,duo una,duitatem for
mant,fiue eum numerum , qui duo dicitur.
Tres formanttria : fic reliquos. Hoc eſt dant,
eis elle id ipſum , ut duo fint, & tria , & reli
qua . Principium conſeruationis fingulo
rum . omnes enim unum fouet , & uniras
omnes conferuat.cum in eos fint unitas , &
unum fula, & eis ſuperfuſa. Vnitate namque
aut uno, a quouis detracta , is in aliud muta
tur , & quod erat, elle definit. Principium
incrementi. Addita enim fingulis unitas , aut
unum , & id ipſius quod prius crant , ſuntad
huc: & id plus habent, quod ab eis , ad eos
acceſſit. Principium perfectionis.Dum enim
unumq;aut unitas partes cuius,numeri adim
plent,cauſa ſunt, ut nihil ei deſit numero .
Principium denique , ſunt ur finis omnium .
Omnes eniin numeri ad unitatem , atq; unum
inhiant. Omnes in ea currunt. Vnum efle op
tant quàm maxime. Vnum non e tle , optant
quàm minime.imò totis uiribus non unum
exhorrent, & refugiunt. Principium reditus.
Omnes enim numeri , in unum atque unita
tem redeunt , in eaque quando ſimplicita
te opus habent reſoluuntur , atque recur
runt.
Contemplatio hæc numerorum uniuer
ſa , & unius , & unitatis : ad primum illud
unum , & ad entium numeram , & multiru .
dinem eft applicanda : & uidendum . An &
ipſum primum unum , dicatur in ueftibulo
entium federe ocioſum . An vero ,a fe, & de le
producat aliquid ? Si ociofum fedet , nihil
iam eft.Nullum enim eorum quæ ſunt , ocio
ſum
 PAN ARCHIAS, LIB. VI. 12
fum eft.Habetenim vnumquodq; effentiam , numerus prorſus idem ſunt. Si vero multitū.
camque non vacuam , ſed plenam viribus , & do nulla eft,entia iam nulla erunt. ficuti Gi nu
his etiam non incaſſum ,ſed vtilibus, & opera- merus nullus fit, neque duo , nequetria ulla ,
ribus. Igitur,& ipſum illud vnum ,& hyparxin erunt . At funt hæc , & numerus ſunt etiam ,
fuam haber, & poteft, & agit.At quid eft:Quid & multitudo, & entia.Ergo & entia , & mulcia
poteſt, quid agit ? Si vti vnitas , & vnum illud tudo entium ,ſic ſe ad vnum primum habebút,
aliud, ad numeros , ita & ipſum , ad entium : vt le numeri habuerunt,ad vnitatem,& vnum
multitudinem ſe habet, eadem omnia, & illi, ſuum.Ergo omnia illud vnum conſequentur
& entibus conſequentur , quæ vnitati ſunt, & entia,quæ numeros.vidimus conſequi,& vni
numeris conſecuta , vt ſcilicet principium tatem.Vnum ergo illud, principium eft entiú,
multitudinis entium , atque ipſis entibus,mo- ijs omnibus modis , quos nunc expoſuimus.
dis ijſdem omnibus dicatur elle, & ipſum ynú.Principium line quo nó. Principium ordinis,
Principium nimirum . fine quonon'. Sine co · & numerationis, & productionis , & conſtitu
namque vno , entium nullum , aut conſtitit, tionis,& eſſentiæ , & conſeruationis , & accre•
aut conſtat. Principium ordinis , inde enim menti,& perfectionis, & finis , & reditus.
omnis entium ordo , ſuum ortum haber.Prin- Quid ergo,nulla ne erit,inter vnum hoc,&
cipium numerationis . Ab eo, enim entianu- vnitatem numeri differentia ? nulla ne diuerfi .
merari incipiunt . Principium productionis. , tas inter entia,& numeros ? Erit ſanè. Omnes
Ab eo enim ,entia producta ſunt omnia.Prin- enim numeri,præret primum , entia funt.Pri
cipium cóſticutionis. Vnum enim illud quod mum autem numerum appellamus , Idearum
in cntibus;eiseft effentiale ,& quod ea , & vna; vnitares,de quibus filo agetur loco. Qui ſupet
& entia facit,ab illo primo vno venit.Princi- entia omnia eſt.Reliquiomnesnumeri entia
piam eſſentiæ. Omnis enim ellentia , per vni- funt.At non ſunt forte entia omnia, fi vni tan
tatem ſuam , ab vno prodit , vt poftea patebit. tum quantitatis parci diſcretæ ,numeri tribuá?
Principium etiam ,fi ita de eo fari liceat, vt ex tur.Entia namque ad effentias pertinent reli
materia, Ex eo enim entia omnia prodierunt. quas. & hocplus,quàm fimplices habent nu
Principium quoque vt forma. Ens enim om- meri. Veluti homo, & anima rationalis, & v
ne,ldeæ ſuæ particeps eft; Ideaautem imme- num, & duo , & entia ſunt . & conuertuntur .
diate eft ab vno . Principium conferuationis . Entia enim ſunt,& luntentia,& duo,& vnum .
Entia eniin cuncta tandia conſeruantur,quá- Quid ergo differunt? Eð nimirum ,quod,alte
diu vna ſunt.Vno ab eis ablato in interitum , rum plus haber altero. At quid hoc ipfum eft ?
ac fortein nihilum ruunt omnia . Vnum año Forte ſicuti ab vnitate ,profluxus numerorum,
per quod feruatar a primo vno , vt a proprio & cognoſcuntur, & dignoſcuntur . fic & entia
fonte eſt. Principium accreméci. Quid enim profluxu ab vno,& cognoſcentur, & dignoſcé
», habemus,quodab eo non accepimus:De ple- tur, tum in ſe, tum ad inuicem , tum etiam in
nitudine enim eius omnes accepimus. Princi differentia quam ad numeros habent . Eſt igi
„ piumn perfectionis. Ipfe enim eft Dens qui vi- sur ante omnia perueftigandum hoc ipfum
aificat omnia , & omne datum optimum , & quod de vno concluſimus, quo modo entinm
omnc donum perfectum de ſurſum eft ,delce queat efle principium ; & quo modo ab vno,
dens a patre luminum. Principium , ve finis. entium forte infinita prodierit antea , & nunc
Ipfum namque, & bonum idem ſunt. Ronum prodearmultitudo . Hoc igitur primum om
autem omnibus entibus , vt finis eſt propofi- nium peragamus.oftendentes prius veram el
tus.Principium denique reditusad ipſum , & ſe principijſecundamproprietatem . Inprinci
anagoges, & reductionis. Omnia namquead pio efle omnia . Idq; efle neceffarium , fi locus
ipſum redeunt, eique vniri, & eo frui,viribus veritati illius detur diuinioraculi . Nemo
omnibus exoptant, & adnituntur. 7. » dat,quod non habet.Hoc igitur demonſtra
Sin vero non ita fe habeat ad entium mul- dum antea, in principio entia omnia præfuiſ
citudinem , vt vnitas.ad numeros , iam mul: le, antequam de principio , profluerent , aut
titudo entium nulla crit. Multicudo enin ; & prodirent.

FINIS SEXTI LIBRI.

‫إن‬ G 4 FRANCI
 1 /? 1
Selve 2 Y CSM2 SISIY843)
Certos ১৯ শে
SSSS
e sot ?
es CECG
FRANCISCI PATRICII
PANAR CHIAS
L I B E R
& S
AN IN UNO SINT OMNIA.
1.LT ! : 53
Acis ſuperque nifallimur,
demôftratum hactenus eft,
in rerum vniuerlicare ; ne.
cellario elle aliquid primús
Idque earum elle princi;
pium . Et hoc ipfum etle
vnum.Et hoc vnum,eile Bo
pum . & hoc Bonum, efle Deum . Et hæc quin:
que,elle idem.Et fimul probata eſt,primaprin
cipij proprietas,& poltrema.Duæ reliquæ ,le-
cunda, & tertia ſuperſunt confirmandæ . Alte-
ļa, In principio elle omnia.Altera a principio
omnia elle. Quæ quamuis nobis fidelibus Got
certillimæ, quia eas nos docuit,is qui eas opti
Paul. ad , me fcire poterat,diuinusſpiricus, Quoniá
Rom.cap:
11.Color.
», ex ipfo,& per ipſum , &in iplo funtomnia.
1.loan.1. Et omnia in ipſo conſtant . Et quæ facta
„ funt in ipſo vita erant : Atcamen quia phi-
ļoſophorum greges,ijs non perſuadentur, cer
tiſlimis rationibus eas comprobemus.:Prius
priorem. Per quam, maxima videtur impolli,
bilitas induci. Diximusenim in principio ef-
ſe omnia.Principium , & vnum,idem efle. Vnú
elle fimpliciffimum , & omnino non niſiynú.
Et modo inferimus , quia vnú Gic principium,
in vno ,elle etiam omnia . Hoc autem philolo,
phis omniú impoffibiliūgeffe impolibilishmū.
Videtur vnum enim , & omnia,adeo videntur
inter ſe contraria , vt non videatur,ca pofſoin
vnum conuenire. Igitur , vel vnum non erit
idem cum principio ,vel in principio nó erunt
omnia,velin vno erunt etiam omnia ; atq; ita
vnum multa erit,& non 6mpliciter vnum ,nec
aliud non quam voum . Quod nam igicur ho-
rum erit verius ? Vel omnia hæc æque erunt
veriſtiina. Et vnum idem erit cum principio.
& in principio erunt omnia , & in vno itidem
omnia erunt . Sedmanetadhuc quæſtio . Si
Ü eft quoquc
Sota es 28 CSX06 * 322629483
Fred Este
ತಾ . ತಾ? EDGE
$ 50SSO SO
PS500
og ?
SUE DES
S E P T I M V S.
1
ciuch
ynuin vndequaque eſt,non niſi vnum :quomo
do vel in eo erunt omnia :vel ipſum eritcm
nia ? Nam li in eo omnia ſunt,vnum erit multi
tudo... Si iplum eſt omnia , multicudo itidem
crit . Ergo ynum, & vnum erit , & multitudo :
Multitudo autem omnis,ab vnoprovenit.Eri
go abiplo, in fe ipſo: vnum eritmultitudo.Et
quatenus unum eſt , multitudinem in ſe proe
ducet;&quatenus multitudo.ea producta eſt,
le ipſum producet,& erit principiatum , non
autem principium .Vel, vt vnum ,principium
eft. ycuero multitudo,principiatum . Atque
in idem abſurdum , & quæſtio recidit,& ratio :
Quid igitur dicendum ? & quis modus inue
niendus,vt vnum , & voum fit tantummodo,
& itidem fit omniar Hic forte . Quòd Omnia ,
nó vbique (int multitudine diſtincta. Videcuç .
enim multitudo numerum dicere.Omnis aút
Aumerus, per ſingulas eius ſpecies,eft neceſla
rio diftin &tus, & ab vnitate lua proceditom
nis, ſæpius in le replicata . Itaque vnitas om
nis, & ad fequentem multitudinem reſpectú
habet. & ab vno deriuata , ab eodem pendet.
Vnum autem apex quidam multorum eft , fim
cutivnįtas diftinctoruin eſt apex numerorú.
Qua vnitate, vnum ipſum ſimplicius eſt, com
nullum , neque ad ſe, neque ad alia reſpectum
habeat . & vnitatem , ipſum producat. Sed G
vnitas primum quoddam , & ipfa eft, & elt fi
mul omnis numerus in fe replicatus , ipſa
quoque omnia eſt reuera, ea quça ſe,vel pro
dire poffunt, vel prodeunt,hoceft,omnis nu.
merus in ſe vna, comprehenſus. Quæ tamen
cum ab vno fit producta , aliquid eſt de mul
tis, feu potius inter vnum,& multa media elt,
quædam hyparxis . Vnum autem vnitate , &
fimplicius, & prius,nihil eft ,de multis. Atque
ideo fi vnitas, quæ ſimplex adeo nó eft,omnia
 FRANC. PATRIC. PANARCHIAS LIB. VII..
eft quoque , multo verius vnum eric omnia.
Simplicitate enim ſua,omnia fimpliciter com
prehendit. Et in fe, omnia vnum fecit, multo
verius,quàm vnitas minus fimplex omnia in
fe claudat . Proprium enim fimplicitatis eft,
fontem omnium effe. Sed vt clarius dicamus,
non vno modo ,led triplici, dicimus, Omnia.
Nimirum . Omnia vpicer. Omnia vnita. Om .
nia diitincta , atque ideo multiplicata . Duo
hæc fecunda per le clara eſſe videntur. Primú
illud abftrufius ,nos ita declaramus . In vno
omnia ſunt, ſed ſuo modo ; ficuti fuo modo
alio,omnia ſunt in vnitate.Modo uero tertio,
& ei proprio, omnia ſuntin multitudine. In
vno inquam omnia funt modo ſuo;nimirum ,
fiica liceat fari, vniter.évisuws Græci dicerent,
quod Latini plenè non exprimunt. Vniter die
xi, modo quo vni competit, indiſcrete , india
ftincte, indiuifim ,vnd, vt videlicet,omnia fint
in vno, ita, vt quamuis omnia fint, vnum po-
tius ſint, quàm omnia.Omnia inquam ,vtfint
vnum.Namque vnum elt per ſe, & fua natura,
& hyparxi,& primo;Omnia autem eft quate-
nus ea in le habet indiſtincta , atque indiſcre-
ta, & vt diximus vniter , & vnè. & fecundo, &
quatenus omnium eft caula . Verum , &hoc
multiplicitatem quandam ,in co ponere vide-
tur.Quoad noftram videlicet cogitationem .
Quæ id non nifive multiplex concipit. Ipſum
autem , eò quòd vnum elt, omnia eft. Etnihi-
lominus,omnia ſupereminens,oportet ipſum
omnium elle principium , per ſimplicisfimam,
fvt ita dicam )omnitatem . & per omnem fim-
plicitatein,& per omnem vnionem .Quam ré,
quia ſecum pater rapuit ,veterum ſapientisſi-
mi , nec nomen inuenici poſle proprium do-
cuere: Neque inter homines elle illius vllam
ei reſpondentem animi , vel conceptionem ,
vel tulpicionem . Atquc ita efle nobis,non for
lum ineffabile,quia & nomine careat , & ora-
tione explicari nequeat ;veruin etiam ferèpe
nitas ignotum .Quia nec ſenſus, nec phátalia,
neque opinatio,nec ratiocinium n, eque ſcien
ria alla noſtra eò pertingat. nec fere intellec-
tus ipſe noſter. Sed ea quæ in intellectu,quaſı
eius apex eft,ynicas; fimilis,li fas fit dicere,illi
vni, facit vt fimili quadaptenus fimile attin.
gamus , & eius pauxillum aliquid concipia-
mas;tametliveſtigià quędam exigua, & ea qui
dem vix percipiamus. Non ob eius fanè defe-
& um vllum ,ob quem notitiam noſtram refu .
giat.Sed ob eius lupereminentisGimam ſupra
encia omnia excellentiam.In qua , dum uelu-
ti in lui luminis abyffo manet, aliquid de eo
vix ariolamur. Nihilominus , ſumma reueren
tiaeius nomine, pieinuocato , & deprecato,de
eo aliquidphiloſophice proferre audeamus.
Vnum itaque illud primisſimum , de quo
bojica
13
nunc agimus : neceſſario , vel uerè unum elt,
uel non uerè eft unum . Si non uerèunum ſit,
uel mulca erit, uel erit nihil . Sanè nihil efle ,
nec ratio , nec pietas ulla , uel contendet , uel
concedet, uel concipiet. Neque enim ex nihi
lo fit aliquid . & longe minus ex nihilo fiunt
omnia.Si nihilum non eft, & uerè unum non
fit, multa erit.Si hocdetur; iam in eadem qua
prius, ſumus difficultatum naui. Non eft igi
tur multa.Vnum ergo, uerè unum erit, & non
aliud quàm unum . Et fimpliciter unum,& ſus
premaſimplicitas.Si hoc, luprema etiam eft
abſolucio . Nihil enim eiad complementum
deeft.Si ſuprema abſolutio,ſuprema eft etiam
perfectio. & eſt perfectisſimum.Si perfe&tisfi
mum,hbi quoque eft ſufficientisiimum.Si luf.
ficientisfimum ,etiam fumme bonum , atque
bonum ſupremum . At hæc, non ne iam multi
tudo ſant? Vnum ,fimplicitas,abſolutio , per
fectio , ſufficientia , bonum ? Ergo nos in eo
ponimus ſenarium ? Aut fanè, hæc funt animi
noftri non attingentis quidem , concipientis
tamen ,& oratione qualitercumque parturien
tis angores . Qui intelligere quidem aueat,&
nequeat, eloquitamen audeat. Senatius hic,
vnum ipſum ,inſe ipſo eft, in inente uero no
ſtra, & eloquio ,ſenarius apparet.quoniam ſex
cuplici modo non unè, non uniter, ipſum aut
concipit,aur eloquitur . Verum ſi quis ita nos
interroger . Quid unum ? Reſpondebimus,
Vinum.Quid unum :Simplicitas.Qaid unuin :
Abſolutio.Quid unum? Perfectio . Quid unú
Sufficientia. Quid unum ? Bonum . Et conuer
fim . Quid bonum : Vnum . Quid fufficiencia :
Vnum , & reliqua.Hæc igitur apud nos fex,in
uno unum funt, & non plura. Etquæ in uno,
ſunt unum tantum ,apud nos plura funt.quo
niam,& nos plura lummus.Et unum hoc,non
nil lub ſpecie,& lub nomine plurium,aut có .
cipere ,autintelligere poflumus.Vnum auté
ipſum , ſupra ſpeciem ,ac formam omnem po
litum eft. quid enim , uel forina, uel figura ins
digeat, id unum , quod tantum unum ,& non
nili unum eft : Et quiaunum eft, ab uno luo,
non deſciſcit: a ſe ipſo,non diſcedit. Vnum
ergo, unú eft , & quæ ſex in ipſo cogitauimus,
unione ſumma,unum ſunt,atque idem unum
funt.Neque uero hæc ſex tantum in uno,unú
ſunt, quia numeri ,aut plurium , nulla ibi di
ſtinctio locum habet.Sed etiam,eadem hac ra
tione,Omnia quæ dicimus in uno,unum sút ,
Entia inquam omnia,in uno ,unum funt.Quę
enim maior ratio , ut illa fex in uno unữ Gint,
quàm ut omnia , ſint in uno unum ? Nulla
enim ibi pluritatis , aut numeri habitat ratio .
Nam fex illa , unum in uno uniter funt . Hæc
omnia, item uniter. Illa une, hæc itidem une.
Alla indiſcreta, indiftincta,indiuiſa unum (une
in uno
 F R A N CISCI
in vno . Hæc itidem entia omnia indiſcreta,
indiſtincta, indiuiſaque in vno, vnum erunt .
Nam fi illa ſex tantum , in illo , vnum eflent,
deeſſent illi entia reliqua. At carens reliquis
omnibus , quomodo velabſolutum , vel per,
fectum ,vel iufficiens, vel bonum effe pofler ?
Atque hæc irrefragabilis eft ratio ,quia ablolu
tiffimum , & perfectiſlimnum , & fufficientiffi-
mum eft,nihil ei deeft ,materia cum nulla eft;
Omnibus ergo affluit . Ergo in te habet om .
nia . Ergo hyparxis eiusſuntipſa omnia. Ec
quia fimpliciſſimam etiam eft , & vnum : hæc
omnia quæ hyparxin ei faciunt , vnum in eo
erunt,vno luo,vna (ua hyparxi,in vnum coar
&tata,in vnum redacta ,non quidem vi vlla,ſed
fponte ſuæ naturæ , quæ vires reliquas omnes
& cohibet,& eas ſupereminer. Cum ergo in
vno,omnia entia ſintvniter, atque indiſcretè,
cognomina illa ſex ,apud nos ei funtadinuen
ta, vnum ,fimplex,ablolutum ,perfectum ,luffie
ciens , bonum . Sed extrema duo præcipue ei
remanſerunt,vnum , bonum . Vnum quidem,
quia ſimpliciffimum , & abfolutiffimum . Bo .
num autem ,quia perfe &tillimum , & fufficient
tiffimum . Ecbonum , qua plenum lui , qua
plenum omnium , qua plenum fibi, qua ple,
num omnibus . Vnum etiam ,qua vnum fibi
& omnibus ,qua vnum omnia.Qua vnum om
nibus. Qua omnia in vno, vnicer, vna . Qua
omnia , vno vna . Qua omnia in vno, vna fibi ,
vnatomnibas,Sed hoc iplum ,in vno elle om.
nia, alia quoque demonitremusmethodo..
Ante quàm entia fierent, vnum , vbi nam
erat ?Non enim erat , nihil. quod eſt often-
lum . Si vnum , nihil non erat. Vnum ergo e
fat . Si vnum erat,ećat ergo . Si erat;vbi nam
erat vel inter entia?vel inter non entia ?Siin-
ter non entia dicamus , in nihilo ergo erat?
Namque non ens, nihilumeſt. Et nihilum eſt
non ens. Vnum ergo,a nihilo circundabatur
a nihilo terminabatur ? Sie contra dicamus ,
vnum inter entia fuiſſe , quo modo id vel con
cipimus , li entia nondum erant ? Ergo erat gu
iterum in nihilo ? Nullibi ergo erar. & tamen
erat.Hacingrediamurnecellariadiuiſione.Vel
vnum erat in entibus, vel encia , nondum en-
cia , erant in vno . Vel nec entia in vho ; nec
vnum in cntibus. Vnum quidem in entibus
non erat : nondum enim erant. Neque encia
erant in yno , nondum enim erant . Ergo ne-
que iplum in illis,naque illa in ipſo.Vnde er-
go entia prodierunt E
? nihilo ?Ate nihilo ni.
hil fit. Ergo a ſe ipſis , & e ſe ipfis prodierunt ?
Ar contrarium elt iam demonſtratum.Et præs
ter hoc, Prodire, actio eſt. Actio venit a viri,
bus .Vires ab effentia . Erant ergo , antequam
eſſent ? Et quaratione, vel concipi mente po
telt,entia afe , & e le ipfis prodijlle ,li'non crát.
PATRICII,
Reliquum ergo eft, quia neque a nihilo, nes
que a ſe ipſis entia prodierunt, omnia in vno
fuiſſe, & ex ipfo prodijſſe. In vno quidem erát;
per ſe, & ſui nacura,nondum entia . At quate
nus erant in vno, iam entia erant . Per vnum
enim entia omnia ſunt,quod ſunt.At,erancin
vno,omnia, vel aliqua: Si dicamus aliqua,hæc
vnde nam prodierunt ? vel a ſe, vel a nihilo ?
At hoc ablurdum ,idem quod fuperius. Ergo
in eo erant omnia. Encia ne,an etiam non en
tia:VtraquereſpondetHermes.
Ε'sίν αυτός και τα όντα , και τα μη όντα , τα
Η γαρ όντα εφανέρωσε και τα δ μη όντα ,έχει εκ
εαυτω .
Eltipfe, & entia , & non entia. Entia qui
dem fecit manifeſta ; non entia vero habet in
feipſo.
Vocat enim ea quæ non ſunt , inquit Aa
» poftolus,tamquam ea quæ ſunt..
Omnia ergo entia in ſe,vnum continebat ;
antequam entia extra eum prodirent . Cum
que omnia contineret, non diſſipabatur , aut
ſpargebatur in ea. Sed vnom remanens ,ea om
nia habuit, & ab eis non eſt habitum . Ea quos
que etiam num habet , & ab eis non habetur ,
Et cum ea habeat , & non habeatur , nullum
ipforum entium eft,in quo ipſum nó fit. Nam
Galicubi non ſit , omnia non habet . Et fi non
ſit vbique aliquid ipſum continet , vt nequeab
elle vbique.Si id,ipſum conrinet ,etiamipſum
terminat . Atque ita, quod minus eft infinito ,
infinitum terminabit.Ec ipſom finitum faciety
& infinitum ergo a ſe , & finitum ab alio effi
cietur. Hoc verò impoſſibile eſt .At fi verum
eſt ,ipſum elle vbique,falſum fuerit,ipſum elle
tantum alicubi. Fallum fuerit, ipfum effenul
libi. Si ergo nullibi non eft ,a nullo abeft . Si
a nullo abeft, eritvbique, & in entibus, & in
non entibus. Et vbicuinque fit, erit in ſe ipſo ,
& omnia in ipſo.Igitur,neque ipſum abelt ab
alijs neque ipſum eſt in aliis, neque ab vllo
continetur,ſed ipfum omnia continet.Et om
nia lunt in vno,led vniter. Et vnum vniter eſt
oinnia . Et vnum ( liceat ita fari ) eſt Vno
mnia .
· At vero , fi vnum , continetomnia , & eft
Vnomnia, actu ne omnia eſté an ſolummodo
potentia:Vel & omnium actus eſt,& omnium
potentia . Nam fi non omnia in eo, actu ſunt,
& iple omnium actus non eft, quo modo,
quod fummus eſt actus, non actu , in ſe haber
quod haber ?Menshoc nulla capit.Ergo vnú,
& actus omnium eft, & actu habet omnia.Sed
vnè,atque vniter, & modo vniffimo , nullate
nus inter fe diſcreta . Neque vlla eft in eo po
centia talis, qualem Peripatus actui contradie
ſtinxit. Omnia namque etiam quæ extra vnú
lunt, quodcunque ſunt , actulunt. Potentia
autem,
 PAN ARCH1AS. LIB. UVI. ; ' I 14
autem , non niſi reſpectum , actus futuri alce-
tius dicit . At in vno omnia funt prælentia,
omnia ergo in actu . Alio vero modo. Vnum ,
potentia eit omnium , & in ipſa omnia lune
potentia . At qua potentia ? An vt ab alio om
nia reciperet ? Anvero , qua ex fe omnia da-
rec? Si,vi reciperet,dicatur, a quo nam recipes
re habuit,aut potuit?A ſuperiore ne , & prio-
re ? At nihilvno ſuperius , nihil prius eſſe
iam eft demonſtratąm . Quid vero apart? AT : , vno eit.aequehabet,ad quod terminetur,ne
vni,par nihil elt, nihil æquale. Quod itidem
elt oſtenſum . An denique ab inferiore & po-
ſteriore ? At quæ genita lunt,ſigignant & ipla,
furſum genituram ſuam non dirigunt . Sed
corum eſt , deorſum ferri , & in multitudi-
nem labi . Non ergo , vnuin potentiam ha-
buit , vt omnia ab alio reciperet: quod digni.
tatis eft infimæ. Sed potentiam , qua omnia fa-
ceret. quod dignitatis eſtſupremă .Principij
namque primi hæc eft efficacia , vt omnia ef.
ficiatprincipiata . Vnum aucem principium
primum effe,demonftratum eit . Vnum ergo
vt principium eſt,omnia fecit. Siomnia fecir,
omnia proculdubio faciendi habuit poten-
tiam . Potentiam ergo habuit omnium pro .
ducendorum . Omnipotens ergo fuit.
Et quia vnuin ,primum quoque eft ,primam
habuit potentiam . Et ideo omnium eſt po-
tentiſſimum . Prima enim omnia ſunt etiain
ſuprema. Et quia fuit omnipotens, dignitate
fuitſumma & maxima.Et omnia quæ produ- :
xit,in ipſo vita erant. Hæc ergo entia quæ , &
cernimus, & non cernimus in ipfo erant, &
adhuc ſunt. Eſt enim vbique . Et entia in eo
erant,& non entia.Etquidem vtraque omnia.
Omnia inquam entia, & omnia non entia .
Non enim aliquid ipfius ita ſe habet, aliud a-
liter.Imperfectionem namque ſaperet.Neque etiam hyparxin habentfinitam , a qua vires .
totum aliter modò, aliàs aliter fe habet : alte-
rationem enim fentiret . Atentia , & non en-
tia fimul, dum in eo eflent , nullis terminis
claudebantur . Quid enim illud fuerit quod
ea includeret , aut concluderet, præter hoc
iplum , quod vnum dicimus ? At quod nullis
terminis,vel hyparxeos,vel potétiæ ,vel actio :
nis includitur , interminatuin eſt his omni.
bus . Quod interminacum elt, initio, & me.
dio ,& fine caret.Quod autem his caret,infini-
tum nuncupatur . Eft ergo vnum, ſuprema, &
prima potentia, & omnipotens, & infiniquin ,
hyparxi,potentia,& actionibus. Eft ergo non
ſolum omnipotens,ſed vltra omnia etiam in-
finitipotens. Nam fi quis finitam eius poten-
tiam dicat . a quo nam finitur ? A le ne , an ab
alio ? Ataliud nihil eſt potentius ipſo . Non a
ſe ipſo . Nam velſe ipſo qua finitum ,vel qua
infinitum eft,finiretur.Ac infinitum , quo mo-
do ,infinitum finiat ? Quo etiam modo finitú
cum finiat infinitum ? Cum ergo finitum non
fit,iufinitum eſt, & ſicuti hyparxis infinita eft,
lic etiam potentia infinita eft . Et ficut potena
tia,actiones qnoque eius erunt infinite. Nul
lis enim terminis Giſtuntur.Nullo impediun
tur reſiſtente . Numquam deficiet id ,cuius
ope,& opera,alia omnia& effecta ſunt. & per
manent,& non difficiunt. Infinitum quoque
eft, ratione hac alia . Quòd vnum , non plus
que ad fe nimirum ,neque ad aliud . Ita enim
duo effet , & non vnum ,G in le, ad ſe termina
retur . Terminus enim efTet , & terminarum .
Neque ad aliud in le . Non enim in ſe aliud
quàm ſe habet . Illorum vero omnium quæ
habet,nihil ei eſt par aut æquale , terminus
aút terminato çqualis eſſe debet.Ergo intermi
natum eſt : ergo line principio,ſine fine, ergo
infinitum . Sed & alia methodo . Vnum qua
cenus vnum , nullis terminis finitur. Nullo
ante ſe, nullo poſt ſe,vel duitatis , vel numeri
alterius . Tale autem interminatum , cur non
fueritinfinitum ? Et li infinitum hyparxi, cur
non & infinitipotens ? Non enim ſui quic
quam , tali potentia caret . In vno enim , ina
ne nihil eft . Quòd fi infinitum , & infinitipo
tens eft,necellario ,inſe continet omnia, quia
finica ſunt. Eta nullo continetur . quia infini
tum eſt . Nam li contineretur , continens con
tento infinitius , & infinitipotentius effet. At
infinito,nihil infinitius.Ergo vnum quoniam
infinitum , & infinitipotens eft,omnia,quia fi
nita funt, encía,& non entia in ſe continet .
Finita aufem alia omnia elſe , partim ſenſus
oftendit,partim ratio demonſtrat. Finita vero
cun -ſint, infinitipotentia non ſunt . Finitam
ergo habent potentiam.Si potentiam finitam
Finitas etiam actiones, quę a viribus veniunt.
Initio ergo non carent,non carent fine.Initio
ergo & fine ſunr terminata . Ab infinito ergo
fačta ſunt finita . Ab Vno ergo infinito , infi
nitipotente,ſunt producta.Non hæc , aut illa:
fed omnia . Cur enim hæc , & non illa ? Non
enim bonitatis , non voluntatis , non virium
defectu . Omnia ergo produxit. Omnia igitur
in fe habuit . Nemo enim dat,quod non ha
ber . Vnum igitur, omnia continuit , & con .
tinet . Etvnum eſt , & non vnum : ſed ita non
vnum , vt ynum vniter etiam fit . Et ante en
tia omnia , & entia erat omnia , & non entia
omnia. Et ideo fuit, & eft vnum, vt omnia el.
ſet. Et ideo omnia , vt eller vnuin . & ideo
vnum, vt omnia contineret . Et ideo omnia
continuit , vt entia ellet , & non entia. Entia
in non entibus. Non entia in entibus . Entia
non entiaz. Non encia entia .Et hæc omnia,vt
vnum eſt , vt bonum eft : & hoc folum eft, &
non
 FRANC. PATRIC . PANARCHIAS LIB. VII.
non aliud . Et hoc etiam aliud , & non hoc
folum . Eſt quoque primum . Eft quoque
principium ,tum qua vnum , tum qua Bonuu .
Omnia enim fecit , omnia facit . Hocidem
Primum , Bonum , Principium , Vnum , quin-
to nomine Deus appellatur ſummus,ac ſex ,
to nomine rerum Pater. Dei autem munus,
atqueopus eſt inter percipua, & primaria ,de
ſe entia producere,producendo vnire, prodų
{tis prouidere . Prius quidem qua vnum, por
ftremum qua bonum ; medium qua,& vnum ,
qua & bonum . Sed productio rerum , ad le
quentem librum pertinet magis.

r
FINIS QVARTI LIBRI. 1

22 i

CS422
S GAS
SU
i 7

e
ESS GEXD CESTE g
SS 3
DE CE CE
CECT GES
CS429
de
CO2
GEOD

... e

!!,!, ! 1" ...

j. .. :
.::

....

Ci
2
i posisi

13 s

>

<

>

FRANCI

C6X2 429 *968
16 206
‫ها ونه‬ * 42 Hoy ‫ی‬
) ‫فلز‬
De GEGETC525 * De J 61CD
FRANCISCI PATRICII
PANARCHIAS
L I B E R
AN AB UNO FVERINT, ET SINT OMNIA.
Eum , Primum, Vnum , Bo.
num , Principium , vnum
idemque effe,fatis ſuperq;
videtur elle demonſtratú .
Duçque Principij conditio
nes , operelaborioſo , fatis
explicacæ.Principium ſcili
cet,ante omnia eſſe. Et in principio ,elle om .
nia. Tertiain vero,a principio atque ab vno
eſſe omnia ,quo modo , vt propofitum eſt, ad-
implebimus? Profectó a principio ,eſſe princi
piata, & principiatorum elle principium , ni:
hil videtur elle dubium ,modo conftet , elle
ea quæ principiata dicimus. Conſtabit,autem
ſatis,principiata elſe, li coſter elle principium .
Ita enim hæc libi inuicem reſpondent,vt alte
rum fine alteris , & altera , fine altero ,elle ne-
queant. At principium rerum efle, iam antea
elt oſtenſum.Sed vtrum principium ſit unum
forte
illud , de quo proximis libris egimus, id
maximopere,opus laborioſum fuerit demon-
Atrare. ſed non eft , quantum vis magno in la .
bore,animodeficiendum . Per quem præſer-
tim , & Deo ſummo maior gloria ſequatur , &
philoſophantibus uere , ad eum redeuntibus,
callis patentior, & planior aperiatur; & glorio
læ etiam aliquid , nobis paretur.Vnum igitur
primiſſimum , antecedente libro ,Geometricis
neceſſitatibus probauimus , omnia entia , &
omnia non entia in ſe continuiſſe . & adhuc
forte continere . Vel hoc ipſum in præſenti
verſatur quæſtione :an entia omnia adhuc in
ſe contineat : an vero ea de re protulerit, & ijs
fit exinanitus ? Et liid Gr, an fint hæc quæ cer-
nimus,ea quæ in eo fuerunt: An alia,quæ non
cernimus, & quæ ratio dictauis , inuillia ante
hæc vilbilia extare. Magno enim hęc,ab illis
differre, & toto genere dictare,vt pote corrup
IS
) .
O C T A V V S.
tibilia, & incorruptibilia , & conſenſus vetem
rum, & rationesphiloſophicæ comprobar út.
Itaque,cum conſtet,in rerum vniuerfitate,re
rum duo hæc ſumma genera effe, æternarum,
& mortalium , quæſitum eſta philofophanti
bus, vnde nam vtraque fuerint. In qua quidé
indagatione , in uarias abierunt fententias.
Alije nihilo factas elle aſſeruerunt. Alija ca
lu,& fuille, & effe. Alijnon cauſa alia . Alij a
cauſa aliqua . Alijdenique numquam factas
elle; a ſe ipſisſemper, & fuifle, & elſe. Hæc ca.
pita , etli antea quoq; diſcuſſa ſint repetamus
tamen breuiter . A nihilo non effe . Nihilum
enim, quia nihilum ,eft , neq; hyparxin habet
vllam neque vires vllas, neq; actiones,a qua,
& per quas,de ſe quicquam producere queat.
Et fi quiret, iam nihilum ,aliquid ellet. Quod
contradictionem libi implicat. Neque fuere.
a caſu . Eadem hac ratione, quòd calus hypar
xin non habet . nequc uires ergo hahet , neq;
agit quicquam. Neque ſunt a non cauſa alia.
Caula enim omnis ad effectum fuú refertur.
non cauſa uero, effe & um nullum habet. Si igi
tur, non a nihilo , li non a caſu , ſi non ,a non
cauſa res ſunt, a cauſa aliqua neceſſe eſt,eas el
ſe. Nempe ,vel a ſe iplis ,uelab alio. Non
ſunt uero a ſe ipſis.produxiſſentenim ſe ipſas,
Productio, actio eſt. Actio a viribus , vires ab
efſentia . Fuiſſent ergo antequàm ellentiam
habuiſſent. Quæ impoſſibilitas manifeſta eſt
latis . Si a ſe non fuerunt , ergo fuere ab alio.
Idque vel a multis , uelab vno , vel ab veriſq;
Nona multis . Quia & hæc multa , res aliquæ
fuiſſent. & de eis quæripoffet, an a ſe iplisel
fent ? Ana non caufa : An a cafu ? Ana nihis
lo. Er eædem redirent fruſtra quæſtiones. Ec
fi ab horum aliquo non eſſent, ab alio quop
piam eſſent , eæque vel multo, vel vno , vel
vtroquc
 FRANCISCI PATRICII ,
vtroque. Atque ita quæſtio abiret in infini-
tum : Siresa multis non fuerunt, neque ab
vtroque elle potuerunt . Ergo necelle eſt, res
oinnes fuifle ab vno. Illud enim veriffimum
eſt entium principium ,fine quo entia, nec el-
ſe potuerunt,nec elle poſſunt , & quod omni.
bus eſfe largitur.Id autem vnum eft, fine cuius
participatione , enţia omnia ruerent in nihi-
lum . Quia entibuscunctis optimum eltelſe
vna . Et malorum maximum ijſdem eſt , non
effe vna. Sed & alia ratione, ab vno omnis eſt
multitudo .Nam fi ab alio,multitudo effe di-
eeretur ,neceffe eller,id vel vnam efle ,vel non
vnum,vel nihilum . Sed nihilum nulliuscau-
ſam elle polle , iam eft aliquoties oſtenſum .
Sivero id fit, non vnum , iam eft multiạido.
Atque ita multitudo ,multitudinem parcuril-
fer.Et pofletdeparturiente hac, iterum quæ-,
ri,a quo nain elfet parta ? A multiſne, an ab v-
no :Et iterum in infinitum quæreretur . Neceſ
fario ergo relinquitar , ve multitudo omnis ,
& fuerit, & fit ab uno . Ergo mnltitudo om-
nis prius fuit in uno . Non enim vnum ,mal-
titudinem de ſe protuliffet,niſi eam in ſe præ-
habuiſler : Nemo enim dat , quod non haber.
Multitudo ergo encium ab vno fuit illo, ſcili-
cet primiſimo, quod vnomnia uocauimus.
Multitudo inquam entium ,quorum duo ge-
nera diſtinximus, incorruptibilium , & corru-
ptibilium. Horum autem vtrum , ab illo vno
eft: Namque, entia illa , quæ in ipſo diximus
cfle omnia , fint ne a duobus hiſce entium ge-
neribus diuerfa, aut fint eadem, in inagno vi.
decur elle dubio. Nam fi hæc,illa ſunt,vnum ,
ipfis eft exinanitum . Atque ita imperfectum
redditum , & non ſufficiens, & non bonum . Si
vero hxc,ab illis ſunt diuerſa, quo modo,ve.
rè dictum eſt,in vno entia omnia fuillerAnve
fo , vtrumque verum eft, & eadem effe, & non
cadem. Eadem quidem,eo modo, quo cauſa,
& effectus idem lunt . Non eadem vero , eo
modo alio ,quo caufa & effectus, ſunt inter ſe
diuerſa. Ita enim dicimus. Entia illa quæ in
vno & fuerunt, & adhuc ſunt, cauſam entium
horum aliarum fuifle, & adhuc elle.Hæc vero
effectus illorum elle.Sed quia duo genera hęc
alia, ſunt inter fe diuerſa valde , æque ne vtra.
queprimorum illorum in vno entium , funt
effectus? An vero, altera horum prior ſuntef-
fectus, altera poſterior?At uter prior ? vter po-
ſterior ? Procedənte ſermone id aperietur , fi
prius aperiatur modus , quo fecunda hæc a
primis illis prodierunt. Er qua de cauſa , &
quibus gradibus, & quo ordine , & quo item
tempore. Hæc enim omnia ad perfectam
hanc ſcientiam ,contemplatu ſunt necellaria .
De modo igitur prius. Qui duplex ſe le offert
Vel proprijs uiribus vnius, hæc fecunda ſunt
de ſe prolata , vel proprijs ipſa uiribus ex uno
euolarunt. Veletiam vtriſque. Si dicamus ,
entia perſe inde prodijile , & quali columbas
e periltereone, luisviribus euolaſſe,iam vnum ,
vr periſtereon nihil agens , principium en
tium minime fuerit, autfuerit principium
nihili . Quis enim illi bonitatis honos,fi nihil
aliud præltitit, quàm entia prius in fe conti
nuille, deinde euolare permifille ? Sihoc ab
ſurdum , quia omnipotens non fuifler:neceſſe
eſt unum entia omnia produxiſſe luis pro
priis, nullis ipſorum entiạm viribus. Sed quæ
Tam , omnia- entia produxit : Ea ne quæ in ſe
habebat ? An ab his alia ? Si quæ in fe habebat
iam ea non amplius habet. Er eſt exinanitum,
& imperfectum , & inſufficiens redditum. At
hoclonge abſurdius. Ergo ab illis alia pro
duxit. Entia ergo hic, triplicia ſe ſeaperiunt .
Prima quæ in vno , & fuerant & funt, & duo
fecunda generaæterna ,& corruptibilia .Ho
rum duorum ,priora oſtenſa ſunræterna, meo
ritoque dicentur ſecunda ,mortalia dicantur
tertia . Ab vno ipfa quoque, ſed per media le
.cunda , quibus poftea aperietur inodis deri
uata . Modo de ſecundis pergamus , & pera
gamus .
3
Secunda igitur entia a primis profluxe
runt . Prima ea dictum eft fuiffe quæ iamdiu,
omnia ,in vno,in vn'omnia,vniter,vnè, ſimpli
ciſſimeque fuilleafferuimus.Ea omnia,multi
tudo quoque ipſa eſt, ſed fimpliciſſima, & u.
niter vna, ingenitaque, & improducta, & pri
ma, & fuprema.Quæ in vn'omnia ſempiterne
fuit, & eft, neque vnquam ab eo , vel prodijt,
velprodibit :neque aliunde in ipſum venit .
Sedica eſt cum ipſo vna, vt magis vnum nihil
elle queat. A primiſlıma hac & Tuprema,mul
titudine quæ in vn'omnia, & quæ vn'omnia
elt,ſecundam deducamus.Quia vnum,vn'om
nia eſt, vnum elt , & omnia. & lingulum eo
rum omnium,& vnum ,eft omne. Idque,quia
vnum, eft vbique , & vbique dum eft,elt in ſe
ipſo.Et omne fe,& omnia in fe,ſeipſo impler.
Sed hæc , vti iam fæpius dictum , ineffabilia
ſunt , & omnem humani ratiocinij tranſcen
dunt conceptam :quoniam Pater ſe ipſum ra
puit,& abyffo ſui luminis ſe operuit,vt ipſum
per lumina ſua agnoſceremusquidem ,ledco-,
gnofceremus minime. Verum quantumcum
que id concipiamus , fecundam entium mul
titudinem ab vn'omnia , per emanationem
veniſſe dicimus.Emanatio hæc,aliud eft nihil,
quàm ſecrecio , & proditio quædam ab illo
vn'omnia.Neceſſe ergo eft, quia vnum , & om.
nia fit, vnum itidem , & omnia per eam ema
nationem de ſe proferat. Vno enim ſuo,hoc
eſt le iplo , & lua hyparxi , vnitatem primae
riam produçit . Quia vero & omnia elt , om.
nium
 PAN ARCHIAS, LIB. VI.
nium ſuorum hyparxi , primariam producit
multicudinem . Omne enim quod ſuo elle
producit,atque agit,luç ipfius elsentię illi tri-
buit. Dat enim quod habet, non antem quod
non habet . Hyparxis autem eius erat else
yo'omnia. Huius ergo vn'omnia , luæ genitu-
ræ dedir.vt fcilicet,vnitas eſset & omnia . Sed
cur,illum patrem ,vnum dicimus, genitum ve
To vnitatem appellamus?( luxta doctrinam , &
Procli,& Damalcij Platonicorum , quam quá
Theologi uerillime teneant omnia contineri
in Deo ,& non in filio diſtincto a Patre, & Spi-
ritu ſancto,excellentiſſimo modo) Apud Zo-
roaſtrem , quidem & Herinetem , etiam unum
illud,monàs appellatur . nobis uero doctrinæ
clarioris gratia melius vilum , vnum illud ,
hancvocarevnitatem . Vnum quidem , quia
tantum vnum,& independens.Vnitas vero,&
dependet inde , & multitudinem reſpicit : In
illo quidem vn’omnia , mulutudo elt, vniter
vna,& fimpliciffima. In vnitate veromultitu-
do eſt iam diſtincta , & in numerum effufa ,
Vnum ,ſupra omnem fe ſe rapuit relationem
& ſupra omnem tranſcenditmultitudinis re
ſpectum . Vnitas uero numerum relpicit , &
ad multitudinem refertur . Vnitas ergo harc
primaria, ab vno primo eſt . Multitudo uero,
quæ in hac eft vnitate , ab illius prouenit , vt
ita dicam ,omnitate. Sed qua de cauſa, Vnum
illud omnia , vnitatem hanc omnia,de le pro-.
tulit? Cur pater ille ,filium hunc genuit ? Qui
alijs omoibns fæcunditatem tribuit , fterilis
ne elle debuit?Nec debuit,necpotuit.Debuit,
quia bonus erat, & eft. Potuit, quia omnipo-
tens fuit , & elt.Iroducere ergo habuit necel-
ſe.Hæc neceſſitas, voluntatem fecit producen
di. Voluntas,fecit neceffitatem . Voluntatem
enim Dei,neceflitas tequitur, inquit Hermes .
Ergo omnia ex ipfo, & per ipſum. Quitectif-
fime quoque dixit .
Το αυτου θελήματι πάντα δημιούργησας ,
& plit.Illa vero ab eo funt dimota , ipſo manen
Iphus uoluntate omnia condidit.
Kai Toulo au TS TO epgor èsà ratépue in). Toulou
εςιν ουσία , το κυαν παντα, και ποιείν
Et hoc ei opus eft,patrem elle.Huļus eſſen-
tia eſt vtero ferre omnia ,& facere.
Alibi quoque ita docet . quam .Sed in eo,ftatusmouetur,& inotus ſtat.
Πάντα γαρ όσα εσίν , ταύτα εν τω θεώ έσιν. . Et φuod in eo mouetur , aut ab eo , ſtabiliter
και υπο του θεού γινουα , και έκαθεν ηρτημένα.
Omnia enim , quæcunque ſunt, in Deo
funt , & a Deo facta , & inde dependentia .
Deus ergo & pater omnium genitorum eſt
& factor. At quo modo ea genuit , aut fecit ?
Per potentiam ſcilicet quam habuit ,ea facien
di.Deus enim , pater entium & genitor eſt. En
tia uero ab eo facta ſunt, & genita. Inter hæc
duo media eſt potentia , per quam genitor
producit:genita producuntur , Niſi enim ille
16
producere poſſet , hæc producta nonellent.
Eit itaque potentia,progreffio, & quafi excel
fio ab vno , & extenfioin ellentiam entium .
Iraque ab uno, tranfitus per potentiam fit in
ellentiam.Ergo putentia hæc priinilliina , ſu .
pereffentialis elt . Eſt enim ante ellentiam ,
quando inter vnum,& ellentiam eſt media.Et
entia præcedit, & prima eft iplius Vnius geni
tura. Et ideo recte a Zoroaſtre celebrata. Po
tentia patris : & ab Hermete patris filius, vt
paulo poft videbimus.Redeamus ad modum.
Si per vnius potentiam ab vno, tranfitus fit in
ens.& quali per vnius egreſſionem & progreſ.
fionem . Ergo per motum quendam, ab uno gi
gnitur eſsentia. Neceſse enim eſt,aut per mo
tuin id fieri , aut per ftatum , aut utroque mo.
do, aut neutro.Si neutro,neque utroque.Si no
utcoque,faltem alterutro.At itatu ne,an motu ?
Ait Hermes.
Το και εν μένον έςηκε , και ουκινάται .
Vnum uero , manens itat , & non mouetur .
Quod autem manet, non progreditur. Erè con
tra , quod progreditur, non manet. At vnum
ipſum ,manet.Non ergo progreditur. Progreſ
ſio motus quidam eft. Motusautem actio . A
etio uero omnis aut in eſsentia,aut ex eſsentia.
In eſsentia quidem,non uidetur progreſsionis,
& productionis fieri motus . Neque enim en
tia, per eum motum inde exiſsent. Ergo ur
exirent,inotu ex eſsentia eguerunt. Seu potius
ex vnius hyparxi.Hyparxis enim ei eſt,id ,quod
entibns eſsentia . Quid ergo exitu entiuin ex
vnius hyparxi,vnum ,entibus exinanitur?Ablit.
Non enim mouetur.Ergo ftatu prodierunt. At
neque ftat.Neque enim habet in quo ftet alio,
quàm in ſe iplo. Neque quo moueatur . Eſt
enim vbique. Ait enim Hermes veriſsime.
Kalous on ToŰ OU SE'y extos,ou l'auto's ou devo's.
Er extra ipſum , quidquam . & ipſuin extra
quidquam.Sed quo modo tandem ſecunda
produxit entia?Suoforte ſtatu,ex ſe ea deprom
te ?Atdepromptio,actio quędam eft. Actio ve
ro,nitio. Ergo etiam mouetur. Motum ergo
& ſtatum in le haber? Staruin ne prius?motum
poftea ? Redit ergo in idem quæitio ? Nequa
mouerur, & quodſtat,mobiliter ſtat. Nempe
manet ipſum. Manenſque fæcunditate ſua
de fe omnia extrahens, & extra ſe proferens,
promit de ſe ipſo , manens ipſum quod erat
prius . Quo enim modo , minus fiat, quàm
vnum ? Aut quo res , quas deſe promit , extra
ipſum abeant,cum ipfum fit vbique. Et produ
cta omnia,adhucin le contineat? Neque ergo
exinanitur fuis primis illis : neque le euacuat,
vt minus fiat quam vnum,aut minus,quàm om
nia .
 FRANCISCI PATRIC'11 ,
nia . Neque e ſe vno , aut plenitudine fuæ
omnitatis quôquam diſcedir, neque in multa
fcinditur . Lux fanè lolis, radios e ſe emittit:
neque tamen ipſa, lux minor euadit.Ignis pro
inicde ſe calorem, non tamen minorem quàm
prius,imo eundem fibi retinet . Ita Primum ,
ita Principium , ita Vnum ,ita Bonú , ita Deus ,
nihil diminuta,aut primitate,aut principitate,
aut vnitate ,aut Bonicate, aut Deitate ſua, pro-
duxit omnia, nulla materia coadiuuante.imo.
ex ſe, depromplit ipfam etiam , & extra ſe pro
tulit.Protulitautem ,quia vnum: vtinde mul-
titudo rerum gigneretur.Protulit ob bonita-
tem, ut multitudo , & numerus is, entia effet.
& non entia, nequaquam eller.Nam hæc in ſe
retinuit, vt quando voller, proferat , & quan-
do noluerit non proferat. Itaque vnum , in re
rum ſecundarum produ & ione,non progredi-
tur extra ſe , neque mouetur . Sed dum illas
profert, & illæ deeo progrediuntur,ipſum ma
net in ſe ipſo . lllæ uero actione ex hyparxiil-
lius prodeunt , & emanant . non aliter, atque .
aqua e ſuoemanat fonte, iplo quidem iinmo-
to ,ſed aquam proferente: aqua vero mota,&
inde ſcaturiente. Quid ergo, li immotú eſt, &
in le ipſo manet, producere non videcur? Pro ,
ductio ,actio : & actio ,motio eſt.Vel & moule
tur, & non mouetur? Et producit,& non pro ..,
ducit ? & efficit res , & non efficit,modis ſuis
{cilicet ineffabilibus.Non efficit quidem ,quia
iam in fe exiſtentes, a le tantum diſcernit.Ef. quod ſunt, iplumque illis,eſſe tribuit.Neque
ficituero ,quia eas de ſe profert, & iplæ ab eo
profuunt . Viderur ergo prior quæſtio redi- ,
re ? Per ſe ne ipſæ ,ab vno prodeunt ? An cau-
Sam aliam ſuze proditionis habent ? Certe ,vel
a le ipſis , uel ab alio , vel ab vno ipſo produ ..
cuntur. Ab alio quidem , minime dicendum .
Quid enim uno prius ? aut vni par ? Non a ſe
iplis,niſi quatenus producenti non reſiſtunt..
& allenlum ſuæ productioni pandunt. Vnum .
tamen eas de ſe profert: bonitatis fuæ necelli
tate adidactum . fimul alteras a ſe , & a ſua om
nitate efficiens , vt non identitatis horum
cum illis , ſed alteritatis harum ab illis,cauſa
fieret.Quæ cauſa nulla alia fuit, quàm ipla re-
rum ab eo progresſio , & proditio . Omnis
enim proditio , leu promanatio,cum ſecrecio .
ne elt. Omnis autem ſecretio ab vno,multitu-
dinis eft caula. Et quando in vno incipitmul-
siplicatio,tum proditio ſuccedit.Sedli vnum,
non eſt id , quod ſecretionem faciat, a qua
multiplicatio fiat, & ab hac proditio , quid
nam , id fuerit ? Certe non alia quàm poten-
sia ea de qua diximus,inter vnum , & ens me-
dia.Nigenim hæc interueniret , productio nó
fieret. Sed quis hanc potentiain mouit ,vt le-
cretionem faceret ? Eorte non aliud quàm
bonitas . Niſi enim hæc illam moueret , ut
omnia a ſe ſecerneret, & omnia de ſe promet
ret, ut omnibus fe fe communicarer, inuidia
tangi videretur. At quæ inuidia in ſimpliciſsi
mo : Quæue pasſio in perfectisſimo : Bonum
ergo iplum non qua vnum ,ſed qua bonum ,ſe
cretionis rerum fecundarum ab vn'omnia , a
primis, primiſsima eſt cauſa . Secretio vero
eſt cauſamultiplicationis . Multiplicatio pro
gresſionis. Exemplo id fiat manifeſtum . Cen
trum circuli , vnum & indiuifibile eft. In eo
vno termini ſunt linearum omnium ab eo
prodeuntium , inter ſe in ipſo, minime diſtin
eti. Ab eo linex prodeuntinnumeræ, inter ſe
iam diſtinctæ ,ad circumferentiam vſque,que
in centro indiſcretæ erant omnes . Dum tamé
a centro ſecernuntur, multiplicantur: & dum
multiplicantur , prodeunt ab vno ; prodeun.
tes, ab eo diſcedunt . Diſceſſus hic, poftcen .
trum eft. Eiuſque cauſa, centrum non eſt. Sed
ex illo Ruxus quidam, quo lineæ ab illo,& ſex
cernuntur, & multiplicantur, & prodeunt , &
diſcedunt.Nequediſcellus iſtius, ipſum caufa
eit.Neque ipſum a ſe diſcedit,neque exinanió
tur, vt le re in lineasmultiplicet. Sed poft ip
larum diſcellum , centruin adhuc permanet.
Neque ob linearum abitum , iplum diminui .
tur, aut quicquam patitur . Lineæ tamen ab
eo exeuntes , ac prodeuntes, non amplius id
ſunt, quod in ipſo erant. Sed ſunt, & ab eo , &
inter le diſtinctæ . Habent tamen ab eo id
ab eo diuelluntur; ſed ab eo pendent . Manec
enim omnis proditionis cauta . Et quod pro
dit in proprietate , & terminis fuæ cauſe ma
net. Ità, vt id quod prodiit, uideatur & in ea
dem cauſa elle , in qua prius fuerat ,& inde
etisin diſceliſse. Hoc fane modo ,(fi nefas non
fic hac uri ſimilitudine) ab un'omnia indiſcre.
Colecernuntur,& multiplicantur diſcreta pro .
deuntia omnia. Quid uero , in ea ab uno pro
gresfione , aliquid ipſa ,de uno ferunt ſecum ?
An uero ipſum ,eis aliquid largitur? Vel & ip
ſum bonitate ſua ea largitur . & ipſa,bonitate
illa gaudentia, ſecuin libentia ferunt ea , qui
busueluti ſunt donata . At quænam ealunt,
quæ donata ſecum ferunt? Vnum profecto ſe
cundum, ab uno primo,cuique in portionem
datum , per quod &una lunt fingula, & per
quod etiam ſunt multa . Et per quod etiam
lunt entia. Neque enim elle poſſent entia ,niſi
una eſsent. Neque poſsent eſse multa,niſi ue
nirent ab uno.Hçc itaque ab uno ſecreta,poſt
unum omnia,ſunt una limul,& multa. Et poſt
principium ; quæ fuerat quarta principii,con
ditio. Er ab uno ſunt, & a principio quæ con
ditio eius fuerat tertia. Neque enim hæc , aut
anteunuin ſunt,aut cum uno, ſed ab uno.Ac
quæ ab uno , & poft unum ſunt,& multa , &
diſtincta,
 PAN ARCHIA S. LIB. V.
diſtincta, ab eo eſse eſt neceſse. Et præterea,
hæc non eſse illud , neque illud hæc,eſt latis
manifeftum.Si ergo hæc producta,illud prin .
cipium non ſunt, erunt ſane principiata,ab il-
lo differentia : non ſolum quatenus non ſunt
illud unum. Sed & quatenus funt unum.Non
enim hoc eorum unum,quod productum , &
pofterius eft, idem cum primisſimo uno non
producto, eſse poteft. Eft ergo,& unum poſte
rius, & non,illud unum primum . Cum autem
non unum dicimus, negationem ſimplicem
unius non dicimus,ſed poſitionem eius, quod
præter unum, eſt etiam quid aliud . Neq; hoc
ipſum non unum , ab uno diſtat prorſus. Sed
in uno primo radices haber. Er quod in eo eft
non unum , ſeu multitudo , eft obunum . Ab
uno enim omnis eſt multitudo.Et quæ in fin-
gulis ſuntmulta ,ab uno ſunt eo , quod eſt in
fingulis. Ná una eſsétia,mulcas in ſe uires pro
ducit, & extra ſe multas actiones. Vnum totú,
partes multas. Non totum corporeum inquá,
nec corporcaspartes. Sed incorporea omnia .
Sed & corporea poft hæc omnia, & corporeas
partes omnes ,ab uno eſse , tamquam a fonte
neceſse eſt fateri . Et unu,primariam omnium
eſse cauſam . Cuncta enim quæ ſunt, ipſo uno
ſunt. Et quæcumque fiunt, uno fiunt, & uno,
entia omnia ſeruantur. Et ſi uno careant , in
proprium ruunt, uti diximus , interitum.Sút.
que omnia entia miſta , ex uno , & multis . Et
miſtio hæc,ex uno,&multitudine, quam ,non
unum ,præbet entibus,communio quædam , &
unio elt entium. Ens ergo,& unum , non unu,
nullius alterius entibus eftcaufa,quàm ut fint
una. Quòd fi huius,unum caufa eft,non unú,
FINIS OCTAVI LIBRI
17.
maioris rei cauſa non erit. Ex quibus neceſse
eſt, multa eſse unius participia ? Et unum ,non
eſse cum multitudine commiftum . Et uno ni.
hil eſse præſtantius,aut potentius.Sed hoc ip
lum , multis eſse cauſam ,ut ſint multa. Nam
omne quod uno priuatum eſt , illico in nihi
lum, & in propriam diſperditur corruptioné.
Omnia ergo, & fecunda, & tertia, quæcumque
entia dicuntur, ſunt ab vno, primo vt a cauſa .
Et vno proprio in ſua eſſentia conſiſtunt. Hoc
autem vnum etiam primum rerum omnium
elle oſtendimus. Nec ſolum primum ,ſed qua
tenus rerum eſt cauſa, & effector,etiam princi
pii nomen ei conuenit, & Boni,& Dei,& Fac
toris, & Códitoris, & Patris. Quæ nomina om
nia,lacroſancta etiam eccleſia , & approbauit,
& eft amplexata . Sicuti Ariſtotelis philoſo
phia, & nomina hæc eadem omnia , & fecun
dum nomina ipſa munia , tum refpuit, tum
etiam irridet;& cótra ea debacchatur.Et nihi
lominus cum de ſc,fibi magna perſuadeat,nó
aduertit, le ſine principibus tribus cauſis bal
butire , nimirum , efficiente uniuerſali. Quz
princeps cauſarum omnium eft. Et vniuerſali
forma,& uniuerſali ſuę philoſophiæ fine . Ad
nullum enim unum finem Peripatetica Philo
ſophia dirigitur . Nullam quoq; uniuerſalem
formam mundo tribuit; tribuit,autem formi.
cis, & blattis.Quid igitur , huic, nullum mun
di agnoſcéti coditorem & cam grauiter balbu
cienti faciamus ? Eam ne , ficuti patres noftri,
quadringentis abhinc annis adorauerunt,nos
quoque poft tot impietates honoribus proſe
quemur: aut potius flocci cam pendemus?
H
 Cische
LT12 OCIIIIIII
dsc !
" !!!
cec ‫܆܇ ܀‬1 ‫ ܀‬،، ، ‫ ܐ‬: ‫ܕ‬
!
0.5 ;
>
1
>
1 >
:
1
¿
1
.
1
1
(
FRANCISCI PATRICII
P ANARCHIAS
DESVMMA TRINITATE ,
A C DI V I NIT A TE. i

Lib. VI .

AD ILLVSTRISSIMVM , ET REVERENDISSIMVM
S. R. E. Card . Ampliſ . A NTO. MARIAM SALVIA T V M.

MA AV
A ALIA

oday

TI PAX .
t
Mu
wuM

☺
F ER R A R I Æ ,
Ex Typographia Benedi& iMammarelli . M. D. XCI .
Superiorum permiſu.
 ...
í
1
 for

ILLVST,/ ° ATQVE AMPLISS,MO

ANTONIO MARIAE SALVIATO
S. R. E CARDIN ALI

1 te,fi mores tuos integerrimos , ſiprobitatem ſummam , ſi mode

ſtiam , ſi temperantiam , ſianimifortitudinem , atque magnani
mitatem , ſi in rebus agendis , prudentiam incredibilem . Si Bono
S nia fludiorum mater.Šicaput orbis Romaplenè non nouiſſent,vnus
Horatius Caponius , cliens tuus tuique obferuantiſs.fatisfuperque
foret , vt te orbis vniuerſus ingenteſquevirtutestuas,tt) cognoſce
ret, ft ) admiraretur . Si id eft, vt est , cur mirum videatur fi vir
vnus idem hic,inter probos probatiſſimus, mihique amiciſimus,tuis laudibus, animum meum
repleuerit ? Quas ,cum vir,veritatis amans, uerè proferet,viro mihı veritatis amanti , ni
hil mirum , fiveriffimaseſſe crediderim . Si crediderim , cur non etiam , toto animo fim am
plexatus? Si ſum amplexatus , curnon etiam ſim admiratus?preſertim in tanta nostri ſe
culi, virtutum omnifaria penuria. Si ſum admiratus , cur non etiam te , ornatumque
virtutum tuarum , &pulchritudinem , amoreingentiſim proſecutus, & fim proſecutu
rus ? Si vero id , cur nonetiam id tibi ſignificarent? At qua ſignificarem ſignificationes
maiore , quàm ingenijmeipartubus ? Qua meliore, quàm diuinitatis contemplatione? re
rumque diuinarum ? Et qua diuturniore,quàm qua ſui natura perpetua , labore nostro ,
fauore tuo , perpetuitatem ſibique tibique, mihique , polliceri poffe videatur. Ea autems
eft Panarchie noftræ libri ſex, quibus titulum fecimus.De vno trino Principio. De fe
cundo , ac tertio Principio. De Entium ordinibus De diuinis vnitatibus . De Eſentine
& enre , ac demum Dei vita . Neque enim maiore , aut meliore animi mei , erga , tetuaſ
gueſingularesdotes , demonſtratione , autdonoeminentiore ad te poteram accedere, quams
Trino fummo rerum principio,ac vita . Quos ſicognofces,philoſophicis tamen authoritati.
buso
2
bus , eum rationibus , Trinitatis diuinæ myfterium demonftrari , quam Hebrei agnoſceres
nolunt, Maumeriste fpernunt, Chriftianorum Trinitary. & veteres etrecentes fatis multi,
pernegant, Heretici dilacerant , curprotuafummapietate, pro authoritatc , qua in regendo
Romano Gymnaſio fungeris, cum antecedentibus , & fequentibusde diuinitate libris , ve
publice legantur, & exponanturnon inftitues? &ſiauthoris,parum nota authoritas id diſſua
deat,faltim vetuſtiſſimorum Zoroaſtri, Hermetis , Myſtica, Platonicaque philoſophia
librorumpiorum ,&fidei catholica confonantium , aliquem legendum , explicandumpu
blice cura , ve nimirum , ij qui a fide Junt alienirationibus verifſimisconuincantur ,
fideles contracos armentur, & in fideip/i,magis atque magis confirmentur . Vtautem id li
bentius, ut audentius efficias,fex Hoſcelibros, mentis meæ fummam ac meliorem partem ,
non folum tibimitto, verum etiam in omne tempus, Do , Dono, & Dico . Quibus,
vitaperenni latus fruere, & meprope Caponium tuum ,inter clientestuos repones .
Vales. Ferrraria.

Tibi deuotiſs.
Franciſcus Patricius,

>

3906384 3:26 * 99C81390833
an EDGEYDETTE
Pee
FRANCISCI PATRICII
PANARCHIAS ,
L 1 B E R
DE VNO TRINO. PRINCIPIO . ;
Emo igitur Peripateticus ;
nemo Epicureus , Nemo
Stoicus ;nemodenique, e
quauis fchola impius phi-
lofophus , templum hoc
fanctiffimum , aut adeat ,
aut ineat , nifi prius ſe ritè
purgarit, & expiarit. R itè expiabitur,fianimę
ſuæ ſinceritatem reſtituat. Reddet autem eam .
ſinceram , fi ab ea venenum ſuæ ſecta , dogma-
tuin,inbibitum abluat,aut abradat.In impiain
enim animam , non intrabit fapientia quæſe .
quitur diuiniſfima. Itaque ſolam ,& puram
animam huc afferat , qui voluerit hæc , & piè
cognoſce ,& fincerè,philoſo
confuſione obrueturphic
Alioquin re
iudi
care
e uetamen
:neq
. quid ?Id nimirum , quod poſt ipſam primum
amentiam deponer , Nos ergo hoc templum
ſacroſanctum pia veneratione ingreſſi , quæ.
ramus .
i Et hoc ex carmine Zoroalteri (Secundum ve
Deus,quo modo, & hæc tria faciat, vnire ,
producere, & prouidere, & quo modo reliqua
omnia fecit . Iain diui namque affirmainus, a.
principio , ab vno, a Deo facta effe omnia . A.
principio quidem ,quia Hermes ait: .
Ard gap cip.xinssodev . dexa set ouderos,i aulñso
Sine enim principio nihil.Principiun au-
tem ex nullo ,niſi ex le iplo .
At principium , vt demonſtratum eft,vnum .
ipſuin eſt. Vnum autem & Monàs apud cun-
dem Hermetem idem funt . Ait namque .
Η μη μονάς πάντων ούσα αρχη' και ρίζα,εν πάσιν
ésiv , co's civ pila nj cipyni .
Namque monàs , omnium cum ſit princi-
pium,& radix,in omnibus eſt.vt radix, & prin
cipium De qua monade addit .
Μονας ούν αρχή ούσα,πάντα αριθμόν έμειέχει,
το μηδινος έμαθιεχομένη..
Monas ergo cum principium fit, omnein
18
fotografie 1963
569
& 129
N ( N VS.
numerum continet , a nullo contenta .
Quem numerum omnem etiam generat . :
Και πάντα αριθμόν να υπο μη δινος ανωμένη
étépou dipaduoū .
Et omnem numerum generat , a nullo
» genita alio numero .
Monàs ergo , uel unitas , velunum ,& om
nium entium numeruin continet in ſe , ipſa ai
nullo continetur , & numerum omnem gene
rat,ipſa a nullo genita.Eam ,quia generatio ad
patrem pertinet , Zoroaſter Paternam mona .
dem uocauerat .
Οπου πατρικη μονας ει'.Vbi paterna monas eft
Sed quia paterna eſt,necellario generat.At:
eſt natura. Duo profecto . Duo ergo ante om- )
nia, generat monàs . Ait enim .
Tavan z'love's en dúo gferó .
rouerain Theologiam pater & filius,vt vnum
principium ſpirantSpiritum ſanctum .)
Protenía elt monàs , quæ duo generat.
Quaſi dicat,quandomonàs protenditur,vltra
ſe, & porrigitur, duo gignit. qui proximus fi
bi , ac primus eſt numerus. Duo autem hæc
dyadem , nominat . Eainque apud patrem ſe
dere ait . ...,
Δυας και παρά τω και κάθεται .
Dyàs vero apud hunc ſedet,
Primna ergo genitura, dum monds proten :
ditur,producitduo ,ſeu duitatem . Athxc,m10
nàs & duitas,ſeu vnum, & duo ,tria ſunt. Ergo
dum monàs protenditur ,in dyadem , fit trini
tas. Quze vbique ſplendet. Inquit enim idem.
Παντί γαρ εν κοσμο λάμπα τριας, η μονας αρχει.
Toto enim in mundo fulget triàs . Cuius
monàs eft princeps.
Hæc autem triàs, tria rerum principia eua
K dit
.
FRANCISCI PATRICII ,
dit, quæ tria hæc,vnum ſunt principium . Quę
in mundo dominantur,vt omnia eis ſeruiant.
Ait namμο' i. , λάβοις δουλέυειν άπανία .
alibταϊς
queτρισι
Αρχαις
» Principiis enim cribus hiſce, accipias, ſer-
duire cuncta .
Sed tribus hiſce principijs , non ſolum no-
men dat principij, veruin etiam ,omnia pro-
ducendi munus tribuit . Namque monadem
illam, Patrem nominac fæpe , vtin his locis,
(ne line teſtimonio dicamus quicquam. )
Εαυτόν ο πατηρ ήρπασεν . Se ipfum Parer ra-
puit .
Πάντα εξετέλεσε πατήρ.Omnia perfecitPater ..
Secundum vero Principium , Potentiam
Patris nuncupat .
Ουδ' εν εη δωάμει κλήσας ίδιον πύρ..
Neque in ſua potenţia clauſit proprium
ignem .
Vocat etiam robur . årxñs Toggós .
Appellat quoque paternam mentem .
Εργα νοήσας πατρικός νόος αυτογενεθλος .
Opera intelligens paterna inens, perſe ge-
nita .
Cui efficientiam tribuit , quando ait.
Πώσιν ενέστειρε δεσμόν πυριβριθή έρωτος .
Omnibus inleuit vinculum igni graue a.
moris . Eralio .
Σύμβολα γαρ' παγικός νόος έσπειρε τι κόσμον .
Symbola eniin Paterna mens ſeuit per
mundum .
Tertium vero Principium mentem ſecun-
dam nominar .
Πάντα εξετέλεσε πατήρ, να παρέδωκε δετέρω ..
Omnia perfecit pater ,& menti tradidit ſe.
cundæ .
Secundam mentem vocat , quia illa auto-
generhlos per ſe genita eſt prima.
Hæc ſecunda mens , terminus eft paterni
profundi . hoc eſt cotius Trinitaris,Ait enim .
Ε'τι εφ' πέρας πατρικού βυθού.και πηγη η νοερών.
. Eft enim terminus paterni profundi, &
fons intellectualium .
- Et fi terminus , & finis fic profundi, non
tamen ex eo,exijt.
Mule mpoñager , amelwer ev tad Tu Tgin mo Bubm.
Neque egrella eſt, ſed manſit in paterno
profundo .
Dat vero , huic tertio principio quoque
rerum , efficientiam . Et factorem uocat.
Και ο ποιητής , δς αυτουργών τεκτόνατα τον
κόσμον ός εκ νέου έκτωρε αρώτος..
Et factor,qui a fe operans fabricat mundum.
Qui ex mente exilijt primus .
Hæc eſt quæ ex primamente exilijt. Et
hanc candem ait fuiffe artificem mundi em-
pyrei . Canit namque .
Νού γαρ' νούς εσίν,ο κόσμου τεχνίτης πυρίου..
Mentis enim mens eſt, ca quæ mundiar
tifex eft ignei. 1
Hæc enim ex priina mente cum exierit,iu
re mens mentis dicta eſt.
Sed & Hermetem audiamus , quàm diuine
de tribus his principiis loquatur . Haç tamen
differentia . Quòd Zoroaſter , Patrem num
quam appellet mentem.Hermes vero & hunc
intellectum nominat .
o 5 volls Tati'p Jsós. Mens vero paterDeus.
Iterum & in his aliis .
Πάντων αφ' κύριος, και θεός, και πηγή, και ζωη , και
δύαμις, και φως, και νους , και πνεύμα.
Omnium enim Dominus , & pater , &
Deus, & fons, & vita, & potentia, & lux,
& mens,& fpiritus.
In quibus videtur, tres omnes hypoſtaſes
complexus,ſicuci & in his .
Εν μόνον ήν φως νοερον ορό φωτός νοερού. και ήν
αει νούς φωτεινός . και ουδέν έτερον ήν και τούτου
ενότης , ή πνεύμα παντα αειέχων , αείεν εαυτω
ών: α της έω? νοί και φωτί , και πνεύματι πάντα
πιέχων..
Vna ſola fuit lux intellectualis , ante lu.
cem intellectualem . Ec fuit ſemper
92 Mens mentis lucida . Et nihil aliud fuit
huius vnio , quàm fpiritus omnia con
tinens . Sempet in ſe exiſtens. Semper
ſua mente,& luce, & fpiritu , omnia con
tinens .
Nam quod ait . Fuit lux , ante lucem ,
Prior lux parer eſt; Lux vero ſecunda, eſt fi-,
lius . Huius autem vnio ,, ſcilicet cum pae ,
tre,elt ſpiritus , qui omnia continet . Sed de
duobus clarius.
Οδ'εκ νοος, φωτειος λόγος,υιός θεού .
.
Ex mente ( prina ) Jucidum verbum , fi.
liusDei...
De quo verbo,fæpe loqués,iterú vocatfilium.
Ε'σιο παντελείου , πρόγονος,και τέλειος,και γόνι
leos guncios uio's .
Elt vero perfectiſſimi,prognatus,& perfe
& tus, & genitus,germanus filius.
Hunca patre minime diſtare ait .
Ου γαρ διϊσάνται απ'αλλήλων . ένωσις γαρ τούτων
si wn' .
Non enim diftant a fe inuicem . Vnio
enim horum ,eſt vita .
1 Vnionem autem hanc,dixerat ante eſſe ſpi
ricum . De quo ita eft locutus.
Ο θεός αρρενοθήλυς ών , ζωή, και φως υπάρχων ,
απεκύησε λόγω έτερον νοω δημιουργών .ος θεος H
πυρος και πνεύμαλος ών, δημιούργησε.
js Deus ,mas fæmina exiſtens, & vita, & lux,
parturijt verbo ,aliam mentem opificé, quç
Deus ignis,& fpiritus cum eſſet,fabrefecit .
Hanc opificem mentem , uerbo conſub .
ftantialem affirmatelle .
Erna
 PAN ARCHIA S. LIB. IX .
Græcorum ſapientiorum aliquot, philofopho
L'zu'dnoty i Qu's , ex o xatwo epôv sorxuw , ó
του θεού λόγος . ας το καθαρον της φύσεως δη-
μιούργημα , και ηνώθη των δημιουργώ ομοού-
Closip'niv .
Exilij ſtatim , ex deorfum latis elementis
Dei verbum , in purum naturæ opificium . Et
vnije ſe opifici menti . confubftantialis enim
erat .
Si vero mens opifex , conſubſtantialis eſt ver.
bo : verbum autem non diſtata patre,vtividi-
mus:nimirum , & mens opifex non diftat a pa
tre,& ei eſt conſubſtantialis . Vocat autem opi
ficem , ſeu conditricem hanc mentem , quia
quali proxime mundum fabrefecit . De ea
namque ait. Cum Deus ignis, & fpiritus eflet.
Ε'δημιουργησε διοικητας τινας επα , έν κυκλους
αειέχοντας ή αιθ »την κοσμον..
Condidit rectores quofdam feptem ,qui cit
culis continent fenGbilem mundum .
Non tamen Gineverbo ,id eam feciffe oftédit.
Oʻý Snusoupgo's volls , ou ta nóyou , ó wesigaun
τους κύκλους .
Opifex vero mens, cum verbo , quæ conti
net circulos .
Imò & verbo aſſignat mundi fabricam .
Εκτε φωτος τίςλόγος άγιος επέζη τη φύσει.
Ex luce, quoddam uerbum lanctum , inſe-
dit naturæ . Iterum quoque .
φύσις του νοερού ωτού λόγου, φυσις ότι'γωνητική,
tai Sup.loupyern'.
Natura intellectualis verbi , natura eſt ge-
neratrix, & conditrix . Et loco alio .
Ο γαρ λόγος αυτού προελθών , παντέλειος ών και
γόνιμος και δημιουργός , έν γονίμη φύσει πεσων ,
C7'yovirens üfatı , éyxuor Tou'trasp étroinge .
Verbum eniin ex eo procedens , perfectiſ.
fimum exiſtens , in fæcundam naturam deci.
dens generatiuam aquam , grauidam fecit
aquam .
Sed & patrem uocauit conditorem, & ver.
bum ,quali eius inftrumentum .
Τον πανα κοσμον εποίησεν ο δημιουργός,ο παγκρ,
ου χερσίν, αλλά λόγω .
- Vniuerlim mundun fecit conditor pater ,
non manibus, fed uerbo.
Quis hæc tam clara,atque præclara de inef-
fabili Trinitate , vniuetlorum conditrice ac
domina, altero Chaldæo, altero Ægyptio, ve-
tuitiſſimis fapientibus ante Morem , diuinè
ſuntpronunciata ,accipientes vt diximus , ab
fanctis patribus quibus reuelatum fuerat
myſterium Trinitatis . Quos non folum
Hebræis, qui eam non agnouerant, ſed e.
tiam Græcorum philoſophis omnibus, &Mau
meriltis, & Trinitarijs opponemus. Neque e-
nim,par horum authoritas omnium eft,autho
ritati duorum illorum totius fapientiæ pa-
trum . Er hos tamen faciemus dogmatibus
19
rum Gregi reliquo maiorum.Zoroaſtri eniin,
& Chaldæorum oracula , quæ uidentur ( Da
malcius refere) facrificanti cuidam fuille a
Dijs reuelata , a luliano quodam Chaldæo
in Græcum fermonem verfa , lamblichus
maximopere eitadmiratus , & multo librorú
numero , ( Idem Damaſcius citat XXVIII.)
explanauit . & eorum Theologiam perfe
Ctillimam , vt a Diis traditam ambo cum Pro
clo limul celebrarunt .9807& p_fotov , & Jeó
dotov , a Deo tributain , & a Deo datam nomi
nantes. Cuius nos, pluſquam CC C. ora .
cula , per uarios authores ſparſa, collegimus,
& illuitrauimus . Fuit autem Zoroaſter Abra
mo contemporaneus . Vterque Chaldæus.
In Aegypto vero Oliris dicitur , Chamifi.
lius fuille . Cuius a confiliis fuit primus Her
mes . Huius nepos,Hermesalius cognomen
to Triſmegiſtus, Moſe paulo ſenior fuit . Is
multa librorum millia de omnibus ſcripſit
diſciplinis. Hi vero qui fuperfunt pauculi ,
diuinitus videntur ſcripti . Namque eum , & .
Cyrillus,& Auguftinus,affirmare non dubita
runt, diuino fpiritn affarum , multa dictaffe.
Notum eft autem Orpheum , (vt ad Græcos ve
niamus) in Aegyptuin fapientiæ caufa effe pro
fectum . Vnde & ipfe hauſit tres rerum effe
conditores . Quos fuis ipſe nominibus ap
pellauit, Phaneta, Vranum , Cronum.Teſtatur
quoque Proclus, Pythagoreorum pleroſque ,
& præcipue Philolauın , tres itidem Opifices
conftituille . Plato , tres reges nominauit.
Eius vero auditor , Aegyptiæ fimul, & Pla
tonicæ fapientiæ , quaſi expoſitor, clarius mul
to eft locutus . Scribit enim.
Ea propter nos alſerimus, quòd Deus crca
uit intellectum primum , & conftituitpro
creatorem rerum aliarum . Cieauit an .
„ ' tem eum , medio verbo quodammodo .
Neque enim inter Deum , & intellectum ,
aliud medium intercedit niſi uerbum .
Quod certe etiá fuit coagens intellectus.
Alio quoque loco de ſecundo intellectu.
» Siquidem omnes effentiæ formatæ , creatæ
, que ab intellectu diuino ,ſunt poſteriores
illo. ab illiſque omnibus,is eſt abſtractus.
Produxitque mentem ſui primariam ,im
poſuitque illi qualibet entirates , ſub ca
tione qua iplx conſiderantur. 1
Rurſus habet idem. i
» Coniungitur porrò aniina , intellectui age
ti,quoniam exiſtit ab ipſo. Sicut ipſe intel
lectus agens, a uerbo diuino.Cuiiunctus
continue , perleuerat quoque continue.
.
Si quidem cale verbú , non format immé
diate ,niſi intellectú. Neq, intellectus for:
macur,niſi a uerbo.Intellectus vero agens
K 1 eſt
 FRANCISCI PATRICII,
clt proximusuerbo diuino.Quoniam non po
teſt cogitari quicquam,prius intellectu agen-
te,propinquius ipfi uerbo.
Appellat autem agentem hunc intelle & um
non quo ſenſu Peripatetici capiunt,ſed ve ex- : maruni & Eccleſia ſtabiliuit . Neque mirum
primat illud Hermetis Sousoupyör(Melius ver- eft,Platonicoshoſce poſtremos, in eam ſen.
for, opificem vertiſſer.) Alibi uero nominat , tentiam veniſſe, quando iam Chrifti fides paſ.
Conſubſtantiam eius,quod erat apud Herme- ſim eſſet diuulgata.De quibus Auguſtinus ſcri
tem, conſubſtantialis ,ouoouoros . Hoc ipſum
magis etiam confirmans, ait.
Ideo quoque intellectus agens dicitur,ver-
bum creatum authoris primarij . Quoniam
1peculando ipſe author ſemetipſum , exfor-
mat tale uerbum . Iterum .
Quòd Gi quiſpiam quærat , qui nam author mo fuerit & conterraneus , & coæraneus , ab
exiſtit intellectus primi agentiſque ?Relpon . Abramo id habuiffe . Cui Deus , dum cum eo
debimus , Deum authorein uerum fuiffe , qui
creauit eum,ante omnia alia . Cuique inſeuit
omnia.Intellectus quoque agens cum ſit pro .
ximus ipfi Deo dicetur,verbum ipſius expref-
ſum . Verbum exprellum ,appellatur cauſa cau
farum. Atque hæc fuit opinio ſapientum Ba-
byloniæ .Quoniam ab co producunturentia .
Ipſe eriam intellectus ab eo ſecundus. Id'au-
tem propter vnionem verbi huius cum au-
thore primo,a quo ipſum , & omnia alia, vere
exiſtentia procreantur .
Babylonios autem appellat Chaldæos , a
quibus ad Ægyptios hæc fapientia pro mana-
uit.Inter quos tamen hoc intereft,quòd Chal-
dæi, Patrem Deum ,numquam appellarunt in-
tellectum. Quod etiam hic author ſedulo ob.
ſeruat, quamuis id Hermes non lemel fecerit.
Sicuti neque verbi,neque filij nominibusſunt
vſi;quantum , tamen in oraculis,quæ collegi-
mus apparet. In eo concordarunt, vt omnes
tres haſce hypoſtales , conditores rerum , &
mundi opifices,effe docerent.Sicuti , poftea ,
& Orpheus & Philolaus , & Plato , & hic
eius auditor , & quamuis Platonis philo-
ſophia, Athenis , & Alexandriæ legi publi.
ce , numquam ſit intermiſſa , & multi in eius
libros commentaria ſcriberent iugiter : quo-
rum nos nomina pluſquàm LXX collegimus,
atramen poſt eius obitum ,annosDC.Alexan-
driæ, e baiulo, philofophus effectus & a facce
ferendo Saccus cognominatus Ammonius, vi
xit, Qui in Hermetis libros videtur incidiſſe.
Atque exeis hauſiſſe dogma hoc principioru
trium . De quibus Plotinus & Amelius eius
diſcipuli ſcripſerunt,Poft hos,horum diſcipu-
li Prophyrius , & Theodorus Alinæus, & ho-
rum auditores lamblichus,& Syrianus, & hu-
ius Athenis ſucceſſor Proclus Lycius , & poſt
cum magnorum Platonicorum poftremusvt
videtur Damaſcius,de ijſdem tribus principijs
ſcripſerunt multa ſatis.Et quamuis aliquidin-
ter le differrent,in eo tamen fuere concordes,
i vt tria omnino rerum omnium , ac mundi to
tius facerent principia , ſeu tres conditores .
Quod & Chriltus , vnusdetribus , cum apud
homines effet ,docuic. ſancti Apoſtoli confir .
pſit.Platonici,paucis mutatis Chriſtiani fierét.
Sed illud maxime omnium, videtur admiran
dum , quod ante Chriſti aduentum, ante Pro
phetas, ante Moſem ,tam clarein Aegypto ac
que Chaldæa,dogma hoc de Trinitatepalam
fuerit. Niſi quis dicat, quia Zoroaſter Abra
loqueretur id totum reuelauerit . Idemque
Abramus , quando in Aegyptum venit , id ip
ſum docuerit.Vel totum hoc,a patre Noc fuif
fe profectum ,per Cham filium.Qui & Aegyp
tum habitauit , & filium Ofrim ibi regem fe
cit . Et eiuſdem Chumi filius Chus pater fuit
Nemrodi qni regnauic in Babylonc,quæ ciui.
tas Chaldæorum caputfuit . Sed dogma hoc
ſacroſanctum , vtcumque originem duxerit ,
haud multis poſt diluuium annis innocuit,&
fcriptis et commendatum , a duobus illis ,
quos diximus ſapientiæ patribus.tum obue,
tuftatem ,tum ob rei magnitudinem ,eſt maxi.
ma & admiratione, & veneratione profequen
duin , Quod tametfi , ijquiAriſtoteli , plus
quam & Euangelio , & his ſapientibus cre
dunt,non receperint aut comprobarint , nos
libentes in lucem protulimus, ut piis ſaltem ,
ſed philoſophis ſint,vnde contra impios , qui
philoſophos ſe profitentur, & Deum non no .
runt aur noſce nolunt , authoritates & ar.
ma . Sed quis non multo maxime admires
tur , Ariſtotelem ipſum in candem cum
illis , de fpiritu veniſſe opinionem ?quando
ſuorum ſectatorum id , vel ſubolfecerit ne
mo.Adducamus ergo eiuslocum ,vt qui eum
tantum faciunt, ſciant, ſe ſe in eius libris ver ,
ſandis aut ofcitare , aut dormire. Habet is li.
bello de mundo hæc verba .
Γίω πάσαν και θάλαασαν , αιθέρα τε και ηλιον
και σελήγω , και τον όλον ουρανόν διακοσμήσασα
μία και δια πανων διήκουσαδωαμις , εκ ' αμί
κτων και ετεροίων , αερός τε και γής , Σπυρός και ύδα
Ίος τον σύμπανα κόσμον δημιουργήσασα .
Terramque vniuerſam & mare , æthcra
s, que & ſolemn , & lunam,&torum cælum ,ex
,, ornauit vna,per omnia penetrans potentia,
s, ex impermiſcibilibus , & alienis aere , &
terra, & igne, & aqua, vniuerſum mundum
we condidit .
Quam potentiam omnia penetrantem ait
mox , & folem mouere,& lunam , & totum ces
lum
 PAN ARCHIAS, LIB. IX . 20

rum circunducere . Et paulo poft fpiritum
nominar in his verbis .
Λέγεται και και εγέρας πνεύμα, η εν φυλοίς τε και ζωας
και δια πάντων διήκουσα έμψυχώς τε και γόνιμος
ουσία ..
Dicitur & aliter ſpiritus , ca qur in plantis
& animalibus, & per omnia penetrans anima-
ta , & fæcunda edentia.
Hoc autem Hermetis fuerat in his.
Τούλου του πνεύμαλος , ου πολλακις οροαπον
πάνα χρήζει. Τα πάντα γι' βασάζων κατ'αξίαν
ζωοποε , και τρέφει , και υπο της θάας πηγής εξήρ-
τηλα , επίκουρος πνεύμασι και ζωοίς απασιναυ-
πάρχων .
Hoc fpiritu , de quo multoties ante dixi ,
omnia indigent; omnia enim ferens , pro di-
gnitate uiuificat, & nutrit , & a diuino fonte · ma de Trinitate dogmata Græcorum philo
pendet, adiutor ſpiçitibus & animalibus cun ſophis nullis præterPythagoræos,& Platoni
&is femper exiftens .
Quæ omnia lo. Damaſcenusante , & Gre-
gorius Nazianzenus poftea videntur confir-
malle . Damaſcenusquidem libro 1. cap. 18 .
his verbisdeSpiritu ſancto loquens.
Πάντα τη ουσία πληρούν , πάνασωέχων και πλη-
φωλικός κόσμου και των ουσίαν , αχώρη7ον κόσμο
Ty Tlu Swau .
Omoia implens eſſentia , omnia conti
» nens , implens mundum per fubftantiam ,
» quemiam mundus non capit ſecundum po .
» tent .
Nazianzenus vero . & hæc verba reperit, &
i addit alia, inter quæ ,hæc.
Πνεύμα το ποιήσαν,πνεύμα το γιγνωσκον απαν
τα , ενεργοω όσα θεος,παντοδωαμον δια πανίων
χωρο ω πνώμαλων ,νοερών,καθαρών, λεποτάτων .
Spiritus qui fecit, Spiritus qui cognolcic
» omnia. Operans quæcumque vt Deus.om
» nipotens per omnes penetrans ſpiritus, in
rellectuales,puros,tenuiſsimos.
Hæc vetuſtiſſimorum ſapientum diuinilli
cos nora , huc attulimus ſecundum veritatem
philoſophantes. vt poſthac philoſophiæ ſtu
diofi omnes ſciant, poffe humana ingenia, &
aliter,& altius quam in Peripato,vtnuncom
nis turba facit,philoſophari, & rerum verita
tem indagare.

FINIS NONI LIBRI.

CO GED
CS 232 ) * )
3. E GETS
4 Cesta
GODE CSC CES
OSA ) 812) Sveces 29
G C D GETS
CS 29
29 62
CES Ger ES SD
SOS 439
66
Site

K3 FRANCI.
 FRANCISCI PATRICII
PANARCHIAS
LIBER DE CIM . O.
DE SECVNDO, AC TERTIO PRINCIP10 .
I præter hæc , tot ac tain ſan
dta vetuſtiſſimorum , ac fa-
pientiſfimorum hominum
teſtimonia ; & ea quæ ver-
bum ipſum nos docuit , &
Eccleßa ſacroſancta fide
confirmauit,tationesetiam
aliquæ philoſophicæ,atque exactæ perſuade-
re poffint, & veritati fidei opitulari , cur non
erunt amplexandæ? vt Hebræis , & Maumeti-
ſtis, & Trinitarijs tum veteribus tum recenti-
bus, & mens conuinci , & os occludi queat.
Nam & philoſophis ſine forti addita ratione,
de tam magnare,quicquá perſuaderi poteſt .
& impius Arabs Auen Rois in Moſis narra-
tione, rationes requiſiuit. Et reliqui de Peri-
pato,& hunc, & Principem ſecuti, fidem hanc
de trinitate, irrifione tanta proſequuntur , vt
iam nomen philofophi , impietatis infame
euaferit. ita vt ſi quis id profiteatur,aut eo no- duxit ergo . Sed vel vnum ,vel aliqua, velom
minetur , vulgo hoc additamento . Hic in
Deum non credit , videatur . & ſimul etiam
abhorreatur. Hoc autem nobis euenit, ob ni-
mium in Ariſtotelem amorem , cuius impia ,
& confuſa , & balba de Deo doctrina,omnia &
publica & priuata gymnaſia , & omnia mona-
chorum cænobia impleuit, & in eis non ſo-
lum magnis ftudiis , & legitur , & auditur,
ſed etiam , proh nefas, celebratur, & in admi.
ratione ingenti habita , magnis laudibus ferè
decantatur. Ea ve Gmul cum Epicureis , &
Ariſtippæis , & Stoicis cunctis fileatiam , &
& euerſa iaceat:eiuſdem Trinitatis, & Numi.
ne, & lumine piè imprecato, rationes certiſli-
mas, in hunc modum , ex demonftratis ,nouis
methodis, & longe quàm finevllæ Ariſtoteli-
cæ ,exactioribus, profequamur .
Vnum ergo illud primiſſimú,a quo entia om
nia eſſe demóftrauimus;ance quàin ea produr.
cerer:vel entiú nullum in ſe habuit,velhabuit
aliquod:Arq; hoc velvnú, vel aliquot, vel oni
nia ,Sidicatur,nullú in ſe habuiſſe,interrogabi
mus . Nullum habens, quo modo omnia pro
duxit ? Eſt enim veriſsimum ueritatis illud
eloquini , etiamin natura , Nemodat,quod
non habet.Non poteſt ergo dici. Vnum pri
millimum , procreatorum a ſe , nihil in ſe præ
habuiſſe . Præhabuit ergo. Sed vel vnum , vel
aliqua,vel omnia. Sed cur vnum tantum ?Sed
cur aliqua ? Sed cur non omnia :Priora illa
duo,imbecillitatem uirium, imperfectionem
hyparxeos præ ſe ferunt. Vtrunque dicere ,
netas. Omnia ergo in ſe præhabuit . Et quia
erat bonum,ea de ſe proferre,habuit necelle .
Hæc neceſſitas uoluntatem fecir producendi.
Et voluntas neceſſitatem . Voluntatem enim
Dei,neceſsitas ſequitur,inquit Hermes. Pro
nia ,ea quæ præhabuit ? Bonitate quidem ple
niffima,non aliqua, ſed omnia. Vnitate vero
produxit-youm.Vnum ſcilicet fibi fimile ; &
natura proximum . Omne enim producens ,
ſibi ſimile primo producit. Vnum ergo ſibi ſi
mile,ac proximum primo produxit. Quod &
vnum eſſet, & effet omnia . Vnum ſcilicet om
nia. Vnum omnia quidem, ſed vnum omnia
productum . ideoque ſecundum . Productio
autem eavel intra,uel ad extra fuit?vtrumque.
Productio enim actio eſt.actio uero duplex ,
vel intra hyparxin , & effentiam , velextra hy.
parxin ,extra effentiam . Si intra fuit,a produ
ductore nullo modo diſceſſit.Idem cum eo re
manfit . Ad extra vero fi fuit ecſtaſis fuit , &
exitus a producente. Productione ergo hac
primiſſima. & in uno manſit,quod eſt produ
ductum . & unum remanſit.Et ex vno prodijt ;
& non
 PANARCHIAS , LIB. V I.
& non vnum euaſit. Vnum ergo,& non vnum
fuit. Si nó vnum ,multa.Si multa, vel aliquot,
vel omnia.Si aliquot, impotens,& productor
fuit, qui nó omnia producere potuerit.& pro-
ductum ,qui omnia luſcipere non potuerit.Ac
nulla ibi impotentia . quia nulla imperfectio.
Non ergo aliqua , ſed omnia. Vnum priinum
produxit,& vnum ſecundum ſuſcepit.Et quia
hoc ab illo exiit , & cum illo non eſt prorſus
idem ,alteritate ab eo diſtinguitur, vti filius a
patre. Neque enim pater ſe ipſum produxit.
neque producens,& produ &tum ,idem omni-
no elle potuit . Alceritas ergo inter eas inter-
cellerir,per quam Pacer alius fit,alius hic filius,
Alteritas vero hæc, in quo nam confiitit ? In
co,quòd ille genitor ſit,hic vero genicus.
Sed quæ fuit ratio diſtinctionis huius ? An
quia ipſe pater,non eſt,qui filius. Et filius non
cſt,qui pater. Et inter patrein,& filium exprel.
ſa eſt diſtinctio. An vero, & alia quappiam di .. emanaret, indigus re aliqua effet, quod nefas
ftinguuntur alteritate ? Alia nulla. Et per hanc
candem genitoris ,& patris, Geniti ,& filij, idé
quoque lunt,identitate quadam alia,ab alteri
tate . Subſtantiæ nimirum , & ellentiæ identi.
tate . Hæc omnia rationes dictant arctiffimæ .
Sed & oraculum filij, ea confirmat .
Ego,& pater, idem lumus.
Sed & alia identitate idem ſunt, & alia alte-
ritate,alteri. Idem quidem .
. Quia uterque omnia in ſe habet, Quod &
rationes proximæ demonſtrarunt , & ipſum
verbum , affirmauit id ipſuin .
į Omnia mihi tradita Tunt a patre meo . Et
omnia quæcumque habet pater , inea ſunt.Et
mea omnia tua lunt , & tua mea .
Alteritate quoque alia, ſunt alteri . Quia in
Patre vno, vniter lunt omnia , & indiſtincte
vna . In filio vero,omnia ſunt plurirer vna ,&
vna diſtincte . Sed hoc qua tandem ratione ?
Vel quia genitor in productione, cum genitú
ipſum a le diſtinxit:rum eius omnia diſtinxit;
tuin eius omnia diſtinxit, a luis omnibus . Nó
enim par eſſe videbatur, aut elle potuit ,vt pro
ducta eadem omnino eflent,cuin producenti
bus. Omne enim produ & um ,fecundum eft a
productore . A & us ergo productionis , uide-
tur ea diſtinxille. A &tus inquam ,non tempora
lis, non æternus,ſed ſempiternus.Actus nimi-
rum productoris proprius , proprius bonita-
tis, proprius vnitatis . Quæ vt fit,genito non
egei.Genicum tamen ,vt gigneretur,eguit ge .
nitore. Quidquid enim habet, a patre habet, quentur,uel amore, uel tepidi inter fe erunt.
Hac ergo etiam alteritate genitus, a genitore
eft aler . Quòd hic, illo non eguit, ille,eguit
hoc. At quo modo, illum genuille, hunc geni
tum elle eſt dicendum ? Non equidem per
motum . Omne enim quod mouetur, ad ali-
quid mouetur . Sed ante geniti genituram ,
21
nihil erat,ad quod genitor moueretur:Genuit
ergo fine motu.Forte motu geniti,qui e patre
prodijt vi ea , ob quam Patris potentia eſt ap
pellatus ,& ob quam pater ipfe dictuselt ann?
ang @ v,fons fontium.Fons enim aquam produ
cere non uidetur , fed aqua a fonte ſcaturire..
Vel potius ratione alia, qua ſcilicet radij nul.
lo folis motu , neque ullo ipforum , emicant a
ſole. Itaque bonuin ,bonitatem ſuam ,de le,ex
tra le effudit, uti lux , de le , extra ſe, effundit
radios . Ea tamen effulione, luci nihil perit.
Sed integra, ficuti ante remanet. Sic , & geni
tor, geniti productione . & geniti ex genitore
proceſſione non imminuitnr . Vel rectius di
cendum, Genitorem genitum genuiſſe , ipſo
ſui vno,& quo vnum eſt. Quod eſt, omnia pro
duxit. Perfectillimus ergo licut ante remanet.
Ar & genitus,perfectiſſimus a genitore perfe.
ctiſſimo , neceſſario emanat. Niſi eniin talis
eſt etiam cogitare. Nihil enim a genitore dif
fert, niſi quod non ipfe eſt, ſed ab ipſo.ſicuti
& radij nihilo differunt a luce , niſi quòd non
ipſa lux, ſed a luce,lunt. Neque elt genitusa
genitore ſubſtantiæ alterius , led eiuidem , lia
cuti & radii eiuſdem ſunt ſubſtantiæ , cum lu
ce a qua profluunt.
Cum autem genitor, ſumınam bonum lit,
neceſſario adeſt genito . neque ab eo diftat,
neque ab eo diſcedit,aut diuellitur . Sed uni
ti ainbo perſeuerant, ficut cum luce radij. Er.
genitus cum genitore,ſemper eſt coniunctus
Et in eum , qua parte ab eo exijt, omni deſide
rio fertur. Oinnique amore,ei ſe ſe totum cu.
pit iungere. Amor ergo hic,tertius inter duos
interuenit. Qui non eft,vt humani funt amo
res, affectus, & paſſio , ſed eſt hyparxis cx illis
procedens, ex eis, & inter eos fit tertia. Atque
ita tres hypoſtales , & Trinitas beatiſſima, &
tria,vti poſtea videbitur, principia . Hæc fane
vna methodus. Alia vero, inqua , nec Ariſto
teles, qui Deum beatiſſimum prædicauit,infi
cias iuerit, beaticudine ſumma Deuin frui. At
quæ beatitudo cius eſſe queat,fi ſolitariusper
maneat ? cum quo communicare queat, indi,
gus. Atin eo indigentia nulla . . Ergo ad eam
perfruendam , ſocium ,quia nullum alium ha
beat,fibi faciet. Si faciet,de nouo gignet.Sigi
gnet, non de nihilo , non de materia, non de
alia re, quæ nulla adhuc eſt . Ergo de ſe ipſo.
Duo ergo cum iam finc, uelodio ſe ſe proſe
Śi odio dicamus, id &mali eſt ,& ob malum .
At in ſummo bono , nihil malum . Si tepidos
dicemus, id partim ab odio,& ideo a malo ve
niet,quod ibi nullú elt . Ergo amore le le pro
-ſequentur.Amor enim,& a bono , & ob bonú
eft, & boni.Amor ergo,hic tertius inter duas
intercedit,
.
อัน FRANCISCI PATRICII,
intercedet. Non quidem aut vanitas , aut pal-
( 1o , led hyparxis, led hypoſtaſis tertia . Quid
igitur ad haſceduas methodos Peripatus opr
ponet : Terciain adiiciamus Zoroaftream ,
led noſtris rationibus, & explicatain , & firma-
tam. Ait ille.
Tardy Movie's is ir , n'drogevvą ,
Protenla Monås elt , quæ duo genetat.
Quid fibi huc ænigmate, fapientum pater ille
voluit ? Monas, dum in fe inanet , neque ex .
tra le progreditur, duplex ethymoneiconue
nic. Tum quia véve maner , tum quia córn fo ·
1
la eſt. Vnde illud Hermetis.
Το δεεν, μόνον μόνον έςηκε,
Vnum ipſum ;ſoluin manéhs;ſtar.
Sed quando ei libuit , de manentia fua , de ſe
ſolo exire,primiſlimade ſe procéfone,primiſa
fima ſui extenfione,tria fit,neceſſitate fumma.
Ipſa prima , quæ protenditur . protenfio ipla,
& terminus ad quem protenfio pertingit:.
Exemplo appoſitiffimo, & declarerur,& com
probetur. Pū & us fit, vbilibet in pfacio. Fluat,
quod Geometræ admittunt. Eo Huxı lineam
formar, feu rectain , feu curuam, terininatain .
Jple Vouin eſto . Fluxus eſt ſecundum . Tertiú ,
pinctus alius, in quein, & fluxus prioris pun .
ati, & linea finitur.Fluxus camé,& linea in me
dium inter duo puncta cadens , vtrofque con
iungit.Pater ergo Monas prorenditut: ea pro
tenio filium profert; atque in ſpiritum deſi
nit.Qui per patrem ,& filium producitur.Atq;
ita Monds e fe protenſa,duoneceſſario; & pri
misfima protenſione, generar. Duo autem cũ
vno tria , & vnú, & duo tria lunt . Et hæe tria
vnum funt . Sed & quarra adfir inethodus.
Cum parer, & filius, génitor;& genitus ita
inter fe cohereant,vt nuinquam , vel dinellan
tuir a ſe inuicem ,nec diuelli poſsint, neceſſa-
rio alter alteti askſtit. Ex asfitentia hac,tertiū
quid neceflàrio nafcitur.veluti ex vtriuſque
in fe inuicem afflatu'mutno, ac vrriuſque ſpis
ratione,& in fé ſé mutuo inſpiratione.Ex qua
rt, iam olim ab Hermece , hoc ipſumn veŪueda
[pititus eft appellatus . Quod nomen poſtea;
verbum quoque apud nos habitās;& ſacroſan
@ta Eccleſia libentes ſuſceperunt, & docuerüt:
Spiritum ,necpatrem effe , nec filium.Sed fpi
rationem hanc, & inſpirationem ,& amorein
illum quem pater habet in filium , & filius in
patrem , à quibus Spititus ſanctus procedit,
nec factus, nec genitus, nec creatus, ſed ab eis
tantum procedens . Ideoque Apoftolorum
.chorus cecinit.
Qui a patre, filioqueprocedit.
Sed Peripatus hæc refpuit . Ad fummain ergo
methodum quintam veniamus.
Si vnum , principium ( vti abunde eſt dé-
monftratum )entium eſt,a principio erunter-
tia omnia. Neque enim a ſe ipfis ſunt ; neqneº,
a principiatis, uel primis, vel mediis , uel po- ;
ſtremis . Quo enim modo celuin fiat eluto,
aut e muſca? Si a principio funt , ergo ſunt a
primo.Nihil enim eft,ante principium. Neq;
enim media,aut poftrema, ptiora funt princi
pio primo . Sia primo funt, ergo funt ab vnoy
Namque ante vnum, multa nec media ſunts.
neque poftrema. Siab vno lunt, ergo funt a
fimplici. Neque enim compoſita vel media ,
velpoftrema, fimpliciſuntpriora.Si a fimpli
ci ſunt; ergo funta libi fufficiente . Nullum
enim fimplex additamento eget , vt fimplex.:
fit. Omne ergo simplex ſibi lufticit.Sia fbi luf;
ficiente ſunt : ergo ſunta perfecto . Id eniin ,
perfectum ,& eft, & dicitur , cui nihil deeft.Er >
go fi alibi lufficiente ſunt , a perfecto lunt. Si
a perfecto ſunt, ſunt a bono. Non enim bona )
media, bona poftrema, elle poffent a non bo - s
no. Si abono, igitur, & a pulchro.Neq; enim :
pulchramedia,pulchra poftrema , a non pul
chro effe queunt . Si a pulchro, ergo etiam a 1
vero. Verum enim eſt,quod fibi conſonat.Pul
chrum autem fibi omnino conſonat.Si a lero :
funt, ſunt etiam ab exiſtente , & ab hyparxi.;
Exiſtente namque nihil verius. Si ab exiſtente
ſunt, a potente quoque ſunt.Neque enim po
tentia media , potentia poſtrema,fuerit ab im
potente. Si a potente ſunt, ab operante quoq;:
iunt. Omnisenim potentia,in actionem exit.
Operantia , aút media, operantia poſtrema, a:
non operante nequaquam fuerint. Si ab ope
rante lunt ; a viuente quoque lunt. Non eniin
viuentia media, viuentia poftrema , a non vi
uente, & a mortuo fuerint. Viuere autem pri
ma oinnium eſt actio . Si a viuente ſunt, etiam
å producente.Oinne enim quod viuit,in fe,&
ex ſe producit. Et producentia media, & pro
ducentia poftrenia ya non producente , quo
modo dicétureſſe producta? Si a producéte,
vel in ſe, uel extra ſe producente . Neq; enim
nullibi producet. Si in ſe producente ,vel ſe
ipſuin producente , vela fe ,aliud producen
te.Nequeenim nihil producer.Si le producé
te, ergo ſe principium , le primum ,le vnum ,
fé limplex ;lè libi ſufficiens , ſe perfectum , ſe
bonum , ſe pulchruin , ſe uerum , ſe exiſtens, le
potens, le operans , ſe viuens, le producens le
in ſe producens , ſe ſe producens. Si uero in
le ,a le aliud producente , aut ſe alterum , aue
non ſe alterum producente. Si ſe alterun, eaa
dem ergo omnia,quæ prius.Sinon ſe alcerús
auc idem libi;autnon idem fibi . Si idein libi,
eadem quæ priu's . Sinon idem fibi,autparſi
bi,aut iinpar libi.Si par ſibi,cadein quæ prius:
Si impar fibi , ergo non principium , non pri
muin , non vnum, non finplex, non Gibi fuffi
ciens non perfectum ,non bonum , no reliqua.
Ergo
 PANARCHIAS. LIB. X. 22
Ergo non in ſe producente: non alterum , nec Sed cuir a pulchro,non & pulchrum aliud, &
non alterum , nec idem fibi , nec non idem fi- non pulchra, cum & alia , & extra ? Sed cura
bi, nec par libi, necimpar libi.Ergo nullo mo vero , non & ueruin aliud , & non veia ? cum
do in ſe producente. Ergo extra le producen- & alia, & extra ? Sed cur ab exiſtente non &
te.Si extra le, aut le, aut alterum . Sed quo mo exiſtens aliud, & non exiſtentia ? cum & alia ,
do le,exira le ? Ergo alterum extra ſe. Si alle. & extra ? Sed cura a potente , non & potens ,
rum, ergo non principium , non přimun ,non & non potentia ? coin & alia,& extra? Sed cur
vnum,non ſimplex, non reliqua. Si alterum, ab operante , non & operans , & nó operantia
aut in le manens, aut in alterum tranſiens, Si cum & alia ,& extra ? Sed cur , a uiuente , non
in alterum tranfiens , ergo non principium , & uiuens aliud ,& non uiuentia? cum , & alia,
non primum ,non vnum ,non reliqua. Si in ſe & extra ? Sed cur a producente ,non & produ
manens,aut conſubſtantiale fbi , aut alienum . cens aliud ? & non producentia ? cum alia , &
Si alienum ,ergo non principium , non primú, extra? Ergo alterum principium , alterum pri
non vnum ,non reliqua.Sicoſubſtantiale , aut mum ,alterum vnum , alterum fimplex , alterú
parem libi, aut imparem fibi. Si parem , ergo fibi ſufficiens,alterum perfectum ,alterum ,bo
alterum principium ,alterum primum , alterú . num , alterum pulchrum , alterum verum ,
vnum ,altera reliqua. Si imparem , ergo non alterum exiſtens , alterum potens , alterum
principium, non primum ,non unum ,non re- operans , alterum viuens , alterum pro
liqua.Si non vnum,ergo aut duo, auttria, aut ducens. Sed ſecundum a primiſlimo . Hic pri
aliquid de reliquis , automnia . Sed cur ab miſlimi pacris,filius primogenitus ,omnis crea
omnium principio, non alterum , par fibi pro- turæ,& vnigenitus. ideo cum ambo ferè idem
ducatur ?Sipar ſibi , cur non alterum princi- fint, & genicus fit intellectus.propriuin autem
pium ,& omnia principiata ? cum , & alia ab eo opus, intellectus ſit , tum in te , tum in ſupera
fint, & extra ipſum ? Sed cur a primo , par fibi reflecti, ſeu conuerti,neceſſario genitus, cum
aliud primum , & onnia fecunda , & reliqua ? in ſe ,cum in patrem ,intelligentia,fiae intelle
Cum,& alia,& extra fint ? Sed cur ab uno,non ctione ſua reflectitur, & in eius ſuinmam con
& vnum par fibi, & omnia ? cum & alia fint, & uertitur bonitatem . Hac geniti in genitorem
extra? Sed cur a ſimplici , non & aliud par fibi conuerfione , & mentali reflexione , alius ex
fimplex, & compoſita omnia? cum & alia fint, primo generatur intellectus. Quicum,& ipſe
& extra ? Sed cur a libi ſufficiente ,non & aliud
genitori producatur Gmilis, ipfeque lua ex il
fibi fufficiens, & fibi non ſufficiétia omnia ? cũ lo procedentia ferat lecum omnia quæ in au
& alia, & extra fint ? Sed cur a perfecto , non thore erant, iple quoque neceſarioerit prin
& aliud perfectum . & non perfecta omnia : cipium ,nimirum tertium.Atque ita, tria con.
cum alia , & extra ? Sed cur a bono, non & bo- ftitura ſunt rerum omnium principia .
nuin aliud,& non bona ? cum & alia , & extra ?

DECIMI
FINIS DECIMI LIBRI.

L FRANCI
 Ces 2
2. OTSESSU2008 * CSCSICS OCEMOCSI29264
CEDGES 50 66 GEME EJETD.6 7CEFICEVICE DES
03.8gfog.E3 .. oreg. 03.80 3.803. Solo 8003623-8903-800383.8903-8063.83.80663-2003. 3.-29.03.2003
8063.608638863.8003-80603-80 93.- -80703 63.8063.80763.80403-8233.873. 7463. 33. 403..SOROZ.C262
CS28+ 3708 Best 2968328429062 2068* 995
CERCE GEGEVECEYEM SUGEREDED6675
CD65Et626 DEth

FRANCISCI PATRICII
P AN AR CHIAS,
+

L I B E R V N D E CIM V S.
:

DE ENTIVM ORDINIBV S.

IV iam de vno, & modo de ſtincta . Et fi diſtincta ſunt , ſunt multitudo .

vno trino principio,varias Sed quædam ne multitudo , & mutila ? an to.
agitamus quæſtiones. Qui ta,& integra multitudo ? Si quædaın tantum
bus ad id.peruenimus!, vt eſser multitudo , pars eſset multitudinis , &
& exactiſinis rationibus, aliæ ſupereſsent multitudinis partes , quæ ex,
& ſapientiſſimorum homi tra omnia eſsent. Atque ita omnia, non om,
num teſtimoniis , & diui. nia eſsent. Et non omnia,eſsent omnia. Ergo
nis inſuper oraculis ,vere ſciamus, entia ante- dicendum. Ab uno,omnia eſse producta;hos
quam fierent,in Deo fuiſſe omnia, & ex ipſo, eft omnis multitudo , excra quam , & ultra
& per ipſum omnia eſſe facta. Et quæ facta quam, multitudo alia nulla ſit ,nec eſse posſit;
ſunt, in ipſo vitam fuiſſe . Reliqua modo pro- ne unitas quidem ulla,præter primum unum,
ſequamur, ac dicamus. Hæc uero omnia,quç Multitudo autem hæc, quia non unum eft,ab
inDeo fuiſſe, & ab eo, & ex eo fuiſſe producta vno differt, & cum uno,non eft idem . Nam G
aſferimus , neceſſe eſt, uel unum ens fuiſſe unum quod multitudine prius eſt,idem eſser
quod diceretur omnia, uel uno plura; uel om cum multitudine, prius,& pofterius idem ef
nia denique . Sed cur umum tantum ? cur tan- : fet,& prçterea unum ,eſset inultitudo, & eſset
tum plura? Cur non etiam omnia.Priora nam vnum ; & duo oppoſita eſsent idem , & cauſa
que illa duo, imbecillitatem potentiæ , & im- idem eſset cum cauſato . & caufatum idem
perfectionem hyparxeospræ ſe ferunt. Quo- cum caufa.At fas non eft, hæc omnia confun .
rum,neutrum dicere eſt fas. Omnia ergo,uti di.Ergo fas nullo modo eſt ,ut unum,idem fit
iam probatum,in ſe præhabuit.Et omnia pro- cum mulritudine,quæ illius proles eſt, & effe
ducere,habuit neceile . Bonitas enim uolun. &us . Effectum enim ſemper neceſse eſt, cauſa
tatem fecit producendi,uoluntas neceſſitaté. remiſsiorem gigni . Vel enim idem ambo
Verè enim, ut iam dictum eſt, ſcripſit Hermes ſunt,uel non idem.Si idem dicamus,modo re
voluntatem Dei ſequitur necesſitas. Omnia lara ſequentur imposſibilia . Non ſunt ergo
ergo ex ipſo,& per ipſum facta ſunt.Hæcue- idem. Ār, cauſa, & prior eſt natura , & poten
ro omnia ex ipfo, & extra ipſum producta, nó tior, utpote quæ ſuis uiribus id gignit, quod
iam cum ipſo idem ſunt.Atque ideo nonfunt . nec hyparxin ,nec uires prius habebat. Hoc
ipſum unum .Nequeipſa illa omnia , per quæ ergo firmum eſto. Cauſatum omne call 1

primisſimum illud, un'omnia eſt appellatum .
Effectus enim, a cauſa quidem ſemper uenit,
non autem cum -ea idem remanet . Hæc ergo
producta, non ſunt prima omnia , fed omnia
ſecunda . Illic quidem uniter una cum uno .
hic uero,& ab illis, & inter ſe diſtincta. Nam
ſi uniter una non ſunt,neceſse eſt, ea eſse di-
ſa ſua ſemper eſse remisſius . Ergo multi
tudo ab uno procreata , cum ipſo uno ,non
eſt idem . Quid ergo , eſt ne ab eo penitus
aliud : Si ita , erit ipſa ab uno omnino di
Itans , nec uni ullo modo unita , aut con .
iuncta . Et inter ipfam , & unum ; uacuum re
linquetur interuallum .Oportet autem omné
entium
 PPAANNAARRCCHHILAASS,, LLIB.
IB. XI
entium progreſſionem elle continuará.Id auté
fit per hyparxeon coniunctionem : Quæ fit
per inferioris participationem a ſuperiore.
& eft vtriuſque communicatio,per vtriuſque
facta Sympathiam.Oportet ergo caufam ,cum
cauſato , & idem elle, & alterum:ita vt eorum
identitas non omnino ſit integra . & fincera ,
Neque omnimoda ſie in eis alteritas . Sed
neque fint inuicem temperatæ , vt quantum
fint idem , tantundem lint & alterum . Hoc
autem modo fimilitudo & diffimilitudo li-
mul , inter ea intercedet . Simile enim eft ,
quod identitatis partem ſuſcipit. Diſfimile
vero , quod partem ſuſcipit alteritatis ,
Hoc eſt ,particeps factum fit vtriuſque . Si
ita fit in omnibus cauſis , & caulatis , omnis
entium progreſſio , & a caufis proditio,per
fimilitudinem fimul fier & dilimilitudinem .
Sed per illam prius , per hanc pofterius .
Prior enim hyparxis eſt,quàm pallio , Caula
autem omnis de ſua hyparxi , & eſſentia , cau-
fato aliquid largitur . Diſfunilicudo uero ci
aliunde venit. quia in alteritatem cadit , per
quam fic diffimile . Omnis ergo a caulis effe .
duú progrellus, per fimilitudinem prius ad-
implemur. Et omnis cauſa ,effectum lbilimi-
lem prius producir, quam diffimilem , Quia
identitatis luæ aliquid ei caula tribuit , quam
effectus proximeluſcipienscam patitur, & fie
milis euadir caufæ Dilfimilitudo vero ei ac
cedit , quia in alteritatem a cauſa cadit . Mul-
ritudo igitur prima , non quæ in vno eſt indi-
fcreta . led quæ ab vno eft progrella , identi
catem , & alteritatem ab vno tulit , & fimilis
& diffimilis ab eo ,eualit . Quia vnum de ſua
hyparxi ei dedit , & fimilem fibi effecit . Hoc
eft, particeps vnius eft facta . Etquia in alte-
ritarem quoque ab eo cecidit , diffimilitu-
dinem aquiſiuit. Similitudo:autem in hac
productione, prior effectus eſt , & potior ,
quàm dillimilituda. Quid autem vnifimilius
effe potuit , aut debuit , quam vnicas ? Multi-
tudo ergo hæc prima ; quia omnis,& cota in:
tegra fuit, omnes euafit vnitates . Et eft om-
niuin vnitatum , omnis , & tota multitudo .
Vnitas , quidem quia ab vno.Vnicatesautem ,
quia omnis multitudo ab vn'omnia deriuas.
Nic enim abyno ,vnitas producta eſſet, pro
ductio hæc , per ſimilitudinem non eller fa-
eta .Nihi itidem , ab vn'omnia , vnitates om .
nes prodijffent , proditio hæc,per liinilitudi,
nemaon eller...Primaergo ab vn'omnia pro-
ductio , omnis fuit multitudo , quæ tota,vni.
tates fuit . Et quoniam in vn'omnia, vnum
primas tenebat , omnia, ſecundas : necefla-
rio in hac productione , vni ipſi, vnitas ali-
qua primaria debuit reſpondere. Vnitates ve-
toreliquæ reſponderent ipfi vn'omnia. Vni-
XI.. 23
tas ergo quædam primaria , ab vno eſt geni
ca; Reliquæ vnitates hanc, vt ſecundariæ fe
quuntur,& ſunt ab ca proximæ. Quia omnis
multitudo , a lua eft vnitate . Et quoniávnum ,
omnia illa ſua continuit,necefle eft , vt vni
tas hæc primaria vni ipfi fimilis , & ei corre
fpondens , vnirates omnes in ſe continear.
Et vtynuin , omnia fuit ; ita hęc vnitas vni.
tates omnes fit . Et ipla fit Dei patris vnige
nita, & primogenita filia. Quain ſacroſancta
Ecclelia,filium vocat vnigenitum . & eft le
cunda in diuinis perſona.eadem cum patre,
alceritate tantum quadam ab eo diſtans , &
ſecundum eft rerum principium . Et eadein
cum patre , bonitate ,voluntate , & potentia
præditum . Et eſt idea. boni , quo nomine a
Platone meruit vocati. Quam ftulte ftultus ir
riſic Ariſtoteles.
· Que quidem boni Idea,vtamore eſſentia ,
li , in patrem vertitur,tertia deſe, & de patre
perſona procedit ,fibi & patri coſubſtantialis,
alteritate tantuni ,ab ipſis diſtincta .Qux terti
um elt rerum principium .
Eadem hæcboni Idea, quia bona eſt, ſteri
lis elle nequit. Producit ergo & ipſa; At quid
nam producit ? An forte ſimul cum patre cui
conſubftantialis eft, vnitates ipſas,per fe vero
ſola entia , & rerum eflentias omnes? Formas
inquam veras , & fimpliciſſimas Quarum vni
tates , vel lumitates lant & velut Hores . Vel
eriam ſunt ipfæ vnitates,ſuper entia omnia,&
ſuperefsériales? Sed li ſint ſupereſſentiales ita,
vt cum eſſentjs nihil communicent , cunc in
teriplas,& ellentias vacuú relinquetur inter
uallum.Identitatis ergo ſuæ ,vnitates fingulx,
ellentijs luis largiuntur; & progreſio hæc quo
que tieceffario fiu perlunílitudinem prius,de.
in per diflimilitudinem . effectu earum in alte
ritatem cadente . Similitudo autem hæc , per
communicationem & participationem ,inferi
oris fit a fuperiore .& vtriuſq; lympathiam , &
quali contemperationem . Ita vt vnicas , ſuæ
hyparxeos aliquid effectui ſuo tribuar . Hoc
autem aliquid, unum fit, per quod in effectu
exiſtens,effectusſuæ caufæ fiat fimilis,diſsimi
lis tamen, per caſum in alteritarein efficiatur.
Que alteritas, id quod ens,& ellentiam voca
mus,efficiat. Et ab identitate cauſæ , habeat
vnum , ab alteritate vero , habeatmuicitudi
nem . Seu potius ,lit, & vnum , & multitudo .
lta vt vnum ſit in ente ; & ensſitin vno , ſcili
Get yno eſſentiali. Ecper iplum fit, in fua pro
pria vnitate . Et per eam,in vnitate primaria.
Ec per primariá vnitatem ,in primo vno.Sunt
enim fingula entia , ſeu lingulæ effentiæ per
vnum a propria ſua vnitate ſibi indituin ,ita ve
fine eo ,nullú ens, nulla effet,aut cófilteret else
tia.Ecco ſuæ vnitati ſimilis efficituri & le ipla,
L 2 quia
 F R A N CISCI PA T R I C II,
quia multa eſt, efficitur diffimilis. Quoniam
vero, a perfe&tiffimis venit , ipſa quoque ſuo
gradu erit perfectisſima , G fimilis ſuis caulis
cife debet. vti eſt probatum . Si perfectisſima,
ergo & uiuens erir.Omne enim quod eſt, uel
viuens eſt, uel uita carens.At hoc imperfectio
nem ſentit maximam , licuri vita lapit perfe
&ionem. Sed & quia in Deo eft, Deus autem
viuens in facris oraculis appellatur. Et ipſe de
fe ait, viuo ego dicit Dominus. Quid ergo in
Deo viuente , mortuum quid efle , audemus
dicere ? Nequaquam.Nam , & hæc, quæ con-
ſpiciuntur, & quę facta ſunt,in ipſo vita erant.
Quod diuinus teſtatur ſpiritus. Ergo diuina
illa eſſentia, uiuens eft , & uita fruitur, opti-
ma, & ſufficientisſima. Quod Ariſtoteles etiá
eft atteſtacus. Sed & vita hæc,per limilitudiné
in effentia, & ab ellentia eſt producta. Quia in
ſimplici effentia , fimplex etiam vita , & vita
ſimpliciter. Et præterea vita aliud nihil eſt,
quàm eſſentia ipla parturiens actionem . Gicuti
poſtea videbimus. Quatenus ergo vita,elt el.
fentia quædam ,ſimilitudo eſt inter eas. Quare
nusvero, in motuin eſt progreſſa alteritatem
induit,& disſimilitudinem eltadepta.Per mo
tionem autem hanc ſuam , cognitionem in ſe
produxit. Dum enim mouetur, motu hoc ſuo
vel in ſe reuoluitur , uel furſum vnde , pro .
diit.Velenim furfum , vel in fe , veldeorſum
motum hunc tendere eft necelle.Deorfum ve
ro non retendit quia ſub le nihil adhuc erat.
Vel ergo in ſuam eflentia , & ſuperas ſui cau-:
fas, uel in ſe ipfam ,motionem protendit.Hæc
autem primaria eſt cognitio,utpoſtea declara
bitur . Talem autemuel in ſe, uel in ſupera
motionem,& cognitionem ,fapientesueteres
communi conſenſu. Mentem , & intellectum
appellauere.Motio autem hæc,ficuti diximus -
eſt duplex .Vel in ſe,velin ſupera.prior quia :
fuæ ellentiæ vicinior,priinum procrear intelle
ctum . Dum uero ſe intelligit, & in ſuperas ſuas
caulas reuoluitur , ſecundum procreat intelle-
ctum . Quem Zoroafter fecundum appellauir.
Hermes autem ,fpiritum . Quod nomen facro-
fancta etiam Eccleſia eſt dignata .
Sub patrc ergo Deo , & a patre, Paternum
eſt profundum .In quo vnitas primaria ,& in
ca omnes vnitaces, quas nomine alio ideas
appellamus.Ellentia, & ens primarium , & el-
ſentiæ veræ, & entia vera omnia . Vita prima-
ria,& vitæ omnes. Intellectus primarius,& in
tellectus oinnes. Ec ipfa vnitas primaIdea bo-
ni, hifce omnibus conſtar.Imò eft hæc omnia .
intra ſe hyparxi ſimul vnita , proprietatibus
vero diſtincta. Simplicitate enim hyparxeos
exiſtentiæ,& lubfiftentiæ, & ſubſtantiæ , & eſ-
ſentiæ ,omnibus per omnia eſt tranſitus, & pec
meatio . Proprietatibus vero diſtincta ita,vt
nulla ibi fit confufio , nulla imperfectio.
Inquit enim Zoroaſter.
Πάντα αφ' εξετέλεσε πατηρ.
Και να παρέδωκε δατέρω.
Cuncta enim perfecit pater,
Er Menti tradidit fecundæ.
Hanc ſecundam mentem duplici interpre
tamur ſignificatu . Priore, quia Mens prima,lit
a patre lecunda. Atque ita omnia in te,a patre
perfecta ſulcepit. Altero quòd ita perfecta,mé
ti tradiderit fecundæ , quæ & a prima,& apa
tre procedit,& cum ambobus eit conſubftan
tialis. Vt proximus effer conditor eorum ,qnz
extra profundum debebant produci. Prima
autem quæ ab intellectu hoc funt producta,
per lui limilitudinem itidem ſunt producta,
intellectus ſcilicet creati .Nouem vti videbis
mus gradibus diſtribuci. Et ij quos intellectus
participatos uocitamus.Similes quidem intel
lectui conditori ſunt , quia & ipſi ſunt intelle
&tus.Disfimiles'uero ſuntquia códiti.At func
eriam hi participaci, & ipli conditores.Anima
rum ſcilicet. Nam ratio omnis ab intellectus
eft , & eius imago eſt dianoea , & ratiociniū.Si
imago , etiam fimilis intellectui . disfimilitu .
do vero, quia non ijdem cum intellectu funt,
& in alieritarem ceciderunt. Sed hæc clarius
ſuis locis . Simile quiddam fibianima, quæ
iam in corpusdecidit , & ei eſt coniuncta ,in
corpusprofundit.Quam nos,nomine fatisno
to ,led ſignificatu ſatis ignoto , naturam appel
lamus . A qua in corpus itidem producitur
qualitas , quæ naturæ veluti inſtrumentum ſed
uit, in corpore,& eius partibus, alterandis, &
diſponendis. Er diſpofitis formam inducit.
Per quain corpus in aliam , aut aliam ſpeciem
conforinetur. Sed & qualicas a natura fert fie .
militudinem , & ei eſt disſimilis.Ec formaseaf
dem fert a qualitate. Et corpus a forma , ijs ni
mirum modis, qui proprijs horum graduum
tractatibus explicabuntur.
His autem poft vnum primum , nouem gra
dibus, rerum tota conſtat vniuerfitas.Quiqui
dem gradus ordine ſunt diſpoſiti a ſummoad
imum ita, vt nullum inter eos uacuum fit reli
Ctú ,nulla locum habeat intercapedo . Gradus
autem vocamus ſcalarum fimilitudine, quia
viciniore ad primum Principium , & diftário
re loco ſunt ordinati . Arque ideo primum
etiam rerum ordinem nuncupamus. Ordo
enim omnis, ut ab initio diximus, priore con
ftat, & pofteriore,tum numero ,tum loco.Pro
pterea recte a Pythagora dictum ;res effe ficut
numeros, quoniam ab vnirate viciniore, & ló
ginquiore ipecie ſuntcompoſici. Atque hæc
ni fallimur , occulta hactenus, cauſa fuit , cur
numeri cotius plenitudo decenario compre
henditur . Ab unoſcilicet deſcenſus eſt per
medios
 PAN ARCHIAS, LIB. XI..
medios omnes vſque ad corpus, omnium in-
finum . Et cur etiam , ab uno fimpliciſſimo im
parribili, in multitudinem ſemper inaiorem ,
vſq; ad decadem laberetur, & labendo creſce-
ret. Creſceret autem vno addito ; quoniam
vnum,omnibus ( ui imaginem ,aliud atq;aliud
voam impactitur, vſque quo idquod recipit,
ipfius fit capax, vſque ſcilicet ad poftremum .
Ad quod cum eft peruentum iterum a fum-
mo vno, replicet oporter is , qui vlterius velit
aumorando progredi . Atq; hic delcenſus,re-
cum inethodus eſt cópofitiua per additionć
facta , vnius . Aſcenſusuero methodus alia eft
principalis, quam refolutiuam in ſua primo-
genia vocant, per eiuſdem vnius facta lubtra
&tionem . ipſo vnoa multitudine le ſubtrahen
te , & in fe redeunte . Sed & mirabile aliud in
hoc numero , animaduerſum eft antiquitus,
quòd videlicet Denarius , quaternario adim ,
plecur.limul Gbi partibus connumeratis.Inter
quasprimo eft totiusvniuerfitatis pacer,Vnú .
Cui proxima ab eo veniens,eft dualitas,fecun
dam diuinitatis perſonam repreſentans, Quæ
in patrem verla ,tertiam perfonam per ſpiricu
fibi a patre Ipiratum ,& a ſe in patrem reſpira-
tum producit,cernario repreſentatam ,quæ ex
vno & duicare ſimul iunctis procedic. Et
quoniam hi tres vnum funt in Tua vnione, &
ſuo profundo,quarecoarium comprehendút,
vnum , eflentiam , vitam , intellectum . Atque
hoc forte voluit Pythagoras, quando retra.
Ctym nominabat , & per eam , lacroſancto ac
fummo omnium iurabat iuramento . Et certe
hoc voluit Apoftolus, quando dixit.
Omnia per iplum , & in iplo creata funt, &
omnes;& omnia in ipſo conſtant.
iple eftante
de filio intelligens, Qui eſt imago. Dei inuif .
bilis , primogenitus omnis creaturæ .Quoniá
> in ipſo condit a ſunt vnluerlain cælis;& in ter
ia,
ra , vilibil ilia.
& inuitib
Prius quidem inuifibilia quæ diximus, vni
tates, etlentiæ ,uitæ , Mentes, quæ nominibus
ijs comprehenduntur , quæ ſubnectit.
Siue chroni,fiuedominationes,liue princi-
patus, fiue poteſtates.
Ec poft has , quæ his , participia fiuné ex-
tra profunduin , in cælis, & in terra,viſibilia
jam facta , fiue elſentiis, liue viribus, que actio
nibus,animæ, naturx, qualitates,formæ,corpo
ra.Hæc enim omnia illorum participia ſunt,a
principio facta , & inde venere , & inde pen .
dent. Atque ideo veriſsime ab eodem dictum
Apoſtolo .
Inuifibilia ipſius, a creatura mundi per ca
quæ facta lunt, intellecta conſpiciuntur .
Conſpiciuntur quidé illa clariſsime,quádo in
telle & us in anima iam a ſordibus corporeis
purgata,adilla, quæ corporeis oculis funt in
24
uifibilia, erigirur ; Cçtero quin,intellecttibus
materiæ immerlis, Epicureis, Ariſtipeis, Peri
patericis , Stoicis. & id genus alijs brutis gre
gibus,tametſi philofophis,ſtultis ſemper quę
itionibus, quæ lites tátum generant impliciti,
ſunt inuifibilia.Elle autem interhæc inuifibi
lia , & hæc alia quæ facta ſunt viſibilia , com
munionem , & hæc ab illis continua cathena
pendere,& ratio philolophica perſuadet, na
tura non falcante, nec vacuum relinquente; &
authoritas Apoſtoli confirmat, dum quæ fide:
ipſe intellexit,ſcribit in hæc verba.
Fide intelligimus,aptata elle ſecula verbo
» Dei, ut ex inuifibilibus,uifibilia fierent,
Verbo Dei ,ac filio ,vnitate illa omnia compre
hendente, aptata ſunt,& ordine diſpoſica le
cula, & quecunquein ſeculis, hoceit,tum in
fempiternitatis quo,inuifibilia,tum in tempo
re vibilia. Vt ſcilicet ab illis fierent hæc, & ab
eis per participationem, & continuatam coin
munionem , & Sympathiam , hæc penderent;
& inde fouerentur, & viuificarentur, & in ſua
quæque ſpecie generarent,& germinarent.Et
omnia effent,quali lacobi ſcala,a cælis ad-teró
ram protenla, nouem gradibus diſpolita , per
quos, Angeli,& nuncij Dei, deſcendendo,la
pientiam , & gloriam Dei;ad nos deferrent; &
aſcendendo, piorum merita , & impiorum de
merita ad conſpectuin Dei referrent.
- Gradus hi nouem , ſunt primus rerum atq;
entium ordo , in profundum , a ſummo ad
imum ductus . Ett alius ordo in latitudinem
actus, in fingulo quoque gradu. In primo ni
mirum productorum gradu ,eft vnitas prima
ria, & ab ea, & in ea vnitates omnes,eam ordi
ne conſequentes,nouem & iplæ, ve hæc ratio
dictat, in latitudinem gradibus diſtinctæ . ita
ve primariæ vnitati,proxiina Eſſentiarum fit
vnitas, ſequaturvnitas Vitarum . tertio ficlo
co ,Mentium vnitas.quarto A nimarum . quin
to Naturarú vnitas , ſexto vnitas Qualitatum ;
ſeptimo Formarum.poftrema ſit omnium vni
tas Corporum . Ita fit,vt quot ſunt in vniuerli
tare poſt principium rerum gradus in profun
dum , totidelint etiam gradus,earum latitudi
nis. Quem ordinem ficut primum illum , gra
dus noininauimus , fic ſeriem proprio nomi
ne appellabimus.In qua ſerie vnitatum in la.
titudinem ,graduum fingulorum latitudinem
ratio perſuadet elle locatam . Nihil enim in
vniuerlo , line ordine certo putamus conſtare.
Alioquin nec intelligibilis ille, neque ſenſibi
lis hic mundus,perfectisſimus effet,(quod om
nes ſapientes allerunt)fi confuſionem in ellen
tiales eius partes admitterent.Ita inquam ſunt
finguli in ſua ſerie,rerum genera ordinata , vt
in vnitatum latitudine, omnes,nulla excepta
ſint vnitates, a primaria , & regina unitate , &
in ea
 PRANC. PATRIC . PANARCHIAS , LIB. XI.
in ea productæ, & confiftentes. In vnitate ef-
ſentiæ, fic & primaria eflentia, & effentiæ reli-
quæ noucnario conclulæ.In vnitate vitæ , fic
& primaria vita , & vitæ reliquæ, nouenario iti
dem conclufæ.In vnitate intellectus , & prima
rius intellectus , & intellectus, & intellectus re
liqui nouenario comprehenfi . In vnitate ani-
mæ,& anima primaria , & animæ omnes no-
uem numero contentæ. In naturæ vnitate, &
natura primaria,& naturæ omnes ,nouenario
conclutæ. Idem de reliquibus tribus . In vni-
tate qualitatis, qualitas primaria , & qualitates
in nouenarium cótentæ. Etin vnitate formæ,
forma primaria,& formæ aliæ ſeptem . In cor-
poris itidem vnitate, & primarium corpus ,&
corpora reliqua feptem ,aliis corporum gene-
tibus comprehenſa. Ita ut extra has latitudi-
nes,nihil eorum ordine,aut ferie fit relictum .
Tertius itidem in longitudinem eſt ordo,
quem cathenam libuit nuncupare. Qui quidé
elt eiuſdem generis , feu fpeciei, per gradus
omnes tranſitus.Hác exemplo appoſitisſimo
declaremus . Eft lucis vnitas, & vnitatis lux.
Eft, & eſſentia lucis, & lux ellentię. Et vita la-
cis,& lux vitæ, & Mens lucis , & lux mentis,&
lucis anima, & anima lucis. Et natura lucis, &
lux naturæ. Et qualitas lucis, & lux qualitatis.
Et forma lucis, & formę lux. Et lucis corpus,
& lux corporis.Ita lux,per omnium graduum
longitudinem ordine rectiſsimo percurrit.
Eft alius numero qnartus ordo , quem ſolidia
tatis ordinem placuit vocare. Ex tribusenim
illis longitudine, latitudine , & profunditate,
ficuti corporum naſcitur. foliditas , & ftabili-
tas, & firmitudo : fic ratio longe meliorſuas
det, in rerum omnium vniuerlitate, elle firmi.
tacem , & ftabilitatem , & foliditatem longe
FINIS VNDECIMI LIBRI
quàm fit in corporibus;ualidiorem.Hanc ar
tem ſoliditatem ita explicamus.Omnia lupe
ra ſunt in inferis omnibus. pro horum capaci
tate.Et infera omnia funt in ſuperis, pro horú
excellentia.Ve unitas quidem eſt, in omni eft
ſencia ,in omni uita , in omnimente , in omni
anima , in omni natura , in omni qualita
te in omni forina , in omni corpore . Per
vnitatem enim , & unum hęc omnia, & con .
Itát, & confiftunt. Sed & eflencia, eſt in omni
vita, in omnimence,in omni anima, in omni
natura,in omni qualitate,in omni forma, & in
omni corpore . Elle cnim habent hæc omnia .
Sed & uita ,in omni eft méte , in omni anima,
in omni natura , in omni qualitate , in omni
forma,in omni corpore.Sed & mens,in omni
eſt anima,in omninatura,in omni qualitate,
in omni forma,in omni corpore. Anima quo
que,in omni eft natura , in omni qualitate, in
omni forma, in omni corpore . Natura etiam
in omni eft qualitate,in omni forma,in omno
corpore. Etqualitas in omni forina, & in om
ni corpore. Ec uice uerfa , omne corpus eſt in
forma,in qualitate,in natura ,in anima,in mei
te, in uita, in ellentia ,in unitate , & per hanc
in uno. Sic forma eft, in qualitate , in natura,
in anima, in mente , in uita, in eflentia, in uni
tate , & per hanc in unola qualitas eft in natu
ca in anima, in mente , in uita,in effentia , in
vnitate, in uno ..Natura itidem ,in anima, in
mente,in uita , in eſſentiazin unitate , in vno.
Anima quoque eft in mente, in uita, in effens
cia , in unitate , in uno .Mensetiam in uita eſt,
in eſſentia , in unicate , in uno. Vita fimiliter eft
in eflentia, in unitate ,in uno ; Etellentia , in
unitate, & uno , & unitas denique in uno pri
mislimo, in vn'omnia. , 637" :
.. !! . .
1: ‫ رام‬..
1 tinte
...... ‫او‬
.
' !!!
FRANCI

FRANCISCI PATRICII
PANAR CHI AS
L I B E R DVODECIM V S.
DE DIVINIS ᏤVNITATIBUS SIVE IDEIS.
I Ariſtoteles, fe fe aduerſus
veteresphiloſophos om
nes geſſic tá valenter,quàm
SA aduerfus Parmenideum
vnum,& Platonicas Ideas,
iam non folum tertia eius
librorum pars , vt aiebat
Epicurus aliena eſt,ſed mera eſtgarrulitas, &
fatuitas . Nos certe puerilitatem hanc ſuam ,
aduerſus Ideas,quas omnium antiquorum do
gmatum maxime , & maxima iniuria exagita
uit ; tertio tomo noſtrarum Peripateticarum
Diſcuſſionum , ſatis,ſuperque, & oftendimus,
& e philoſophia exploſimus. Itaque crimina
tiones illas omnes inpreséria iacere iubemus.
Rem ipſam totam diſcutiamus, vtrum re ve,
ra fintideæ : quas ſaperioribus libris vnitates
appellauimus.An verò,merum fint ſomnium ,
veri ſtudio ,philoſophice,ſedatè,perquiramus
Et vt quæcumque ad eas pertinere posſint
vno , eodemque labore , expedire ſit operæ
præcium , integrum hunc librum eis di
cemus .
Itaque de Ideis plura quærimus.
Nomen hoc , quod vniuerſus Peripatus ,
tamquàm monſtrum horrendum ingens ,
horret, quid fibi velit .
An Ideæ ſint re vera : vel ſunt nihil.
Quid , & quales fint , & vbi.
idearum quot ſint genera.
Quarum rerum fint Idex .
Cur Ideæ dicantur exemplaria .
Quo modo Idearum fiat participatio .
Hæc ſingula examinando proſequamur.Et
primo quo ad nomina, quæ apud Platonem
tria ſunt. apud vero Zoroaitrem item tria .
Idea,nomen eſt vtrique commune diSn.Ettee
padaryka lunt propria Platonis TÚTOS , & iux
23
ſunt propria Zoroaſtri. Idem , & ados, formam
ſeu figuram dicunt, a ſuis verbis idw, video ,
ci se ſcio . Quod veluti figura , & cernantur ,
& ſciantur . Paradeigma vero, & exemplar, &
exemplum , & Typusidem ſunt, ad quæ re
ſpectans opifex, imagines illis (imilesefficiat.
lynx, vero reconditum quoddam nomen eft,
quaſi in delicijs , & illecebris habitum . Hæc
breuiter de nominibus ſatis leuia.Rem iplam
ponderis grauisſimi , lumamus in manus .
ideæ iſtæ vnitates , & exemplaria , ſunt ne
aliquid , vel ſunt nihil ? Secunda ergo eſt agi
tanda quæſtio,vtrum fint ? Certe Ariſtoteles
velviple falſus eſt , vel alios fallere ftuduit ,
cum inquit, Socratem ,dum diffinitiones ve..
natur, in vniuerſalis ſpeciei notionem veniſ
ſe , atque ita ſpeciem , & formam quandam
in ſua mente collegiſſe , & conſtituille.Quam
poftea Plato altius euexit , & in abſtractum
ſuſtulit , ideainquevocauit , eamque primus
coluit, & in philoſophiam induxit. Vtrumq;
falſum . Namque Socrates , iuuenis adhuc
valde ( quod eft in Parmenide Platonis) cum
Parmenide iam fatis ſene, & Zenone eſt Athe
nis congreſſus. Ante quem congreſſum non .
memoratur Socrates , cum quoquam alio de .
philoſophicis rebus collocutus . In eo ergo
primo colloquio , Socrates , ante quam vllas,
venaretur deffinitiones , Idearum contem
plationem ipſe cum diuinis illis viris pri..
mus intulit . Quod tamen dogma , ipfi iam
familiare habebant. A Pithagora enimin om
nes Auxerat Pythagoreos eius auditores,& in
horú auditores Pythagoricosomnes . Quod
ſane videre eft, tum libello Timæi Locri D
, e
anima mundi , & natura , tum apud lambli
chum , in quibuſdam illorum fragmentis. Il
le, quidemita habet.
т .
 F R A N CISCI
Τα 3 ξύμπαντα, δέαν.ύλαν,αι θητον,οίον έκγω-
νον, τουτέων .
Omnia vero Ideam , materiam , ſenſibile ,
» quaſiprogeniem horum .
Nó ergo Plato primus Idearum inductor
fuit . Sed ante euin , Parmenides eiuſq; Elea-
tica ſchola , Pythagotei , atque Pythagoras .
Qui fórtaffe ab Aglaophemo, vt Orphicum
hoc dogma habuit . Multis eniin in locis
Proclus , & Damaſcius , Orphei quædam car
mina , vt de Ideis ab eo dicta, interpretantur.
Sed quia ſuntſymbolice dicta,in eis non im .
moremur. Clara perſequamur. Certe totum
dogmaa Chaldæis , & Zoroaſtre venit . Inte-
grum enim de Ideis locum Proclus affert
tertio luo in Parmenidem cominentario .
Quem itidem integrum apponain , quo tota
hæc res clareſcat magis . Ajt igitur.
Νους πατροςερροίζησενοήσας ακμάδι βουλή ,,
Παμμόρφους ιδέας.πηγής και μιας απο τασα
Εξέθοραν. πατςόθεν αφ' εην βουλή τε, τελός τε
Αλμερίθησαν,νοερόπυρί μοιρηθείσα
Είςάλλας νοεράς. Κόσμω γαρ αναξ πολυμορφο
Προύθηκεν νοερον τύπον άφθιτον , ου κόσμου
Ιχνος επιγο υψος μορφή,καθ'ο κόσμος έφαθη
.
Παντείαις ιδέας κεχαρισμένος. ών μία πηγή .
Εξης ροιζούνται με μερισμένα άλλα :
Α’πλαίοι,ρήγνυ'μμμ κόσμου και σώμασιν
Α αδεικόλπους σμερδαλέους , σμήνεσιν έoικεία
Φορέoνται τρίπουσαι . τει'δ'αμφί άλλους αλλη
Εννοιαι νοεραι πηγής πατρικής απο !
Πολυδραλό υλμα πυρός άνθος, ακοιμήτου εύνου,
Ακμή αρχεγόνου ιδεας, ηρώτη πατσος έβλησε
Τας δ' αυτοθαλής πηγή..
Menspaterna produxit , intelligens ſum-
mo con glio .
Omniformes ideas . Fonte vero ab vno
euolantes .
Exilierunt. A patre enim erat , conſilium-
» que finiſque.
Sed ſunt diuiíz , intellectuali igni par-
titæ .
In alias intellectuales . Mundo namque ,
„ rex multiformi.
Præpoluit intellectualem typum incorru
» ptum . Cuiusad ornatum .
Veſtigium induxit formæ . Per quæ mun .
» dus apparuit .
Omnifariam ideis gratioſus. Quarum v-
„ nus fons.
Ex quo prodeunt diuilæ aliz.
Sine latitudine fluentes mundi per cor-
» pora .
Quæ circa ſinus ingentes , examinibus fi-
miles.
Feruntur mutatæ , circaque ,aliunde alia.
1
Conceptus intellectuales,fonte a paterno.
Multum , decerpentes ignis forem , in
PATRICII,
ſomnis temporis .
Sunmitas Principigenix Ideæ prima a pa
tre ſcaturijt.
Huius per ſe florens fons.
Quorum oraculorum idé Proclus ſenten
tiam ſatis explicat in hunc ſenſum ,ne ſemper
Græca inculcem. Inquiens.
Per hæc declararunt Dij,& vbi ſit idearum
hypoſtaſis , & quisſitDeus , qui fontem ipſa
rum , vnuin illum contineat , & quo modo
ex hoc fonte,prodit inultitudo , & quo mo
do mundus factus eſt, ſecundum ipfas . Er
quod omnium ſint motrices mundanorum
Syſtematum.Et quod omnes fint intellectua
les per ellentiam . Et quod per proprietates
funt omnifariam . Sed quiſpiam multa quo
que alia, hæc diuina noemiata interpretan.
do, profunda inueniet. Sed in præſentia , id
tantum ſatis eſto', quòd etiam Dij , Platonis
contemplationibus ſint teſtes. Quandoqui
dem intellectuales has cauſas, ideas vocarunt.
& ipſas typum mundo dediſſe dicant , & eas
conceptus patris effe affirment . Manent
enim in intellectionibus patris, & quod pro
deunt ad mundi opificium.poíçnsis eniin eſt
proditio ipfarum .Etquod lintomniformes.
Vo pote quæ omnium partibilium continent
caulas . Ei quod a fontanis ideis, aliæ prodie
runt , quæ per partes ſortitæ ſunt mundi opi
ficium , & dicuntur , examinibus ( apuin ici
licet ) fimiles , quia ſint ſecundorum geni
trices . His ergo tot teſtimonijs,Platonis,Py
thagoræ , Orphei, Deorum inquic Proclus ,
fi authoritatibus eſt pugnanduin, facile vnius
Ariſtotelis hac in re preſertim , putreſcentis
authoritatem vicerimas . Si vero his , Diui
quoque Auguſtini, & Diui Thomę, & alio
rum grauislimorum Theologorum authori.
tarem ſacroſanctam , addiderimus, fiet pro
fecto , vt fiquis e Periparo ,muſsitare amplius
contra ideas audeat , iinpietatis iam , multo
merito erit reus habendus, Sed & alio loco
Zeroafter de Ideis habet.
Νοούμεναι ίυγγες πατςόθεν , νοέoυσι και ανται
Βυλαις αφθέγκτοισι κινούμενα , ώςτε νοήσαι .
Intelle&tæ lynges a patre , intelligunt , &
ipſæ .
Confilijs ineffabilibus mota , ita vt intel
ligant .
Sed nos , qui authoritatibus parumad
modum , rationibus plurimum philofophari
folemus: rationesquoque philoſophicas ad
damus , quibus hoc ipſum dogina , Ideas elle
comprobemus. Veliam id quidé aliud agen
tibus,eft nobis longe,lareque de monſtratuin:
Quando ſcilicet mundum, non a le elle, non
a le fuille, non eſſe wwluzósa ?ov per ſe ſubli
Itentein demonftrabamus . Et eum ab alia cau
la fuila
 P AN ARCHIA S. LIB. XII.
fa fuiíTe oftendebamus . ld breuiter ad rem
preſentem relumamus . Non eſt a ſe mundus.
Non ſunt a ſe , eius partes . Ergo ſunt ab alio.
Non quidem a Natura particulari . Nóab vni
- uerſali.Non ab uniuerſali uita corporea.Non
ab anima irrationali.Non ab anima rationali.
Non ab intellectu ab ea participato. Ab intel
lecta ergo non participato , & per le intellec
tu.Hic autem ,a uita eftiuperiore.Hec abente.
Ens , ab vno eflentiali. Vnum hoc ab unitate
ſua quçq ; Vnitates hę ſunt Ideç, a primaria,ac
-ReginaVnitate procedentes, quam Zoroaſter
dépzézovor Iftar Principigeniam ,Placo boni-
Ideam appellarunt. Quç a patre eſt proxim
Inquit enim.
Tipbótn Tunis + Bangs.Tās s'ow togenn's angn'.
- Primus,a patre ſcaturijt,huius per fe Horens,
fons.
Prima igitur hac methodo fit, ut dum proba
mus mundum ab alio elle , in Ideas neceffario
incurramus . Sed & methodo hac alia , idem
demonftremus ,Ideas fcilicet eſſe.Ab alio qui-
dem factum efle mundum , dum probamus ,ad
intellectum vſque alcendimus. Hic ergo fitta
mus . atque dicamus.Intellectus hic , quando
mundum fecit ,uel ſe cognoſcebat,uel le igno
rabat.Non uidetur dicendum eum , ſe le igno
raffe. Quis enim mundi partibus ordinem eft
largitus?Nam G ſe intellectus hic ignorauit,
& mundum , & eius partes etiam , ignorauit.
Si hoc, iain omnia ellent inordinata . At funt
ordinata. ordo autem omnis, a ſapientia . Sa-
pientia in menteac fupramenté domicilium
habet. Si ab intellectucognoſcente, & intelli
gente ordinata ſunt, ab eo etiam funt facta.
Si dicatur, ea quidem facta eſſe ab intellectu ,
ipfa cognoſcente. ſe uero ignorante , tum in
tellectus hic, peior erit inferioribus, & partici
patis intellectibus, & animabus , quę le ipſa
cognoſcunt. At caula, quo modo poteft effe-.
tu elle deterior, cum ſuinatura fit præſtatior!
Ergo ſe ipſum cognoſcens.Si ita.Ergo cogno
fcens,ſequoque eile cauſaın.Ergo cognoſcens
etiam ea, quorum eſtcauſa. Ergo comprehen
dit hęc quoque . Sed hçc uaria ſunt: & non
eiuſdem inter ſe dignitatis , neque ordinis,
nec virium,neq ; actionum . Quis ergo,& va-
rietate hanc, & ordinem , & locorum pofitio-
nes diſpoſuit , auteffecit ? Hic idem intelle-
ctus conditor .Vel ignorans uel ſciens ? Ad
idem reddit quæſtio , & eandem vult ſolutio-
nein . Non ignorans.Neque enim id diuinita
tis eſt. Ergo ſciens,& ſui ipſius eſſentiam , &
quòd fit omnibus appetibilis, & ea omnia quæ
ipſum appetuntcognoſcit .Atque hoc modo
perfectiſſimo , hoc eſt determinatè omnia.
Nam hæc determinatè,alia aliter cognoſcere,
nec ſcientix ſummæ eft , & imperfectionem
26
arguit magnam.Sciens ergo,quæ ſe appetunt.
Sciens ergo etiam eorum caulas . Si quidem
in ſe,eas intuetur.In ſe enim eas haber.Siqui
dein in ſe rerum,& vitas,& eſſentias, & vnita
tes habet omnes. Nam fi omnes non haberet,
iam imperfe &tus eſſet.Quòd G habet, non fru .
Itra habet.Ergo neceffe eft. eas cauſas , omniú
poſteriorum elle cauſas. Et ipfum , omnium
immobilem eſſe cauſam . Vt potequi ſuo elſe,
omnibus ordinem ftatuat.Ac ſuum effe, eſt in
intelligendo ſe. Se ipfum ergo intelligendo
omnium erit factor, & conditor. Si hoc,ergo
ijs quæ in ſe ipſo habet , ea quæ extra ſe pro.
fert , fimilia facier. Omnis enim in eflentia
actio talis eſt. ut ea quæ ex effentia prodit, ab
ea pendeat. Atq;hinc eft, quod omnis cau
fa,limilem ſibi producit effectum . Interiores
ergo illæ caufæ Ideæ ſunt rerum , quæ fimiles
ad extra ab eflentia proferuntur. Itaque cum
entja omnia , varietate inter ſe diſtincta , in,
tellectus conditor, intra ſe habeat , & per cam
actionem quæ effentiæ eſt, proferat actionem
Secundam ,quęeſt ex eſſentia , quæ per hanc
fiunt , & ab illis fiunt, & ab eis pendent. Varie .
tas ergo in mundo rerum , a varietate eft vni
tatum , quz intra intellectum conditorei
funt, & Ideæ ſunt, earum quæ ad extra produ.
cuntur aliæ , de quibus paulo poft dicetur.
Vnitas autem mundi , ab illa vna primiſfima
eſt vnitate ,archegono Idea.
Tertia id methodo confirmemus.
Homo fic ex homine . Idque ſecundum
naturum fatenturomnes . A caſu enim fiunt,
inquit ipfius caſus Inductor , quę raro fiunt.
Quæ uero , aut plurimum, aut ſemper, fiunt a
natura . Si ergo , non a caſu homo gignitur,
quo modo gignieft dicendus ? E femine, in
quies . Gicuti e ſemine ſuo reliqua omnia.
Efto . Sed hoc femen ex homine eft . & hic
homo ex ſemine . Atque ita abibimus in in
finitum . Quam rem,cum in omnibus , idea
rum hoſtis negarit , in hoc forte concedet
libens, ne Ideæ inducantur . Acqui verè eſt
philoſophus, non ad pafliones animi , opi
niones mutat . Et fi mutet , res tamen ipla
non mutantur , & ipſe non veruseſt philoſo
phus . Quo modo ergo liſtetur illa in infi
nitum ſeminis , & hominis abitio ? Si in
terrogationem meam declararo . Non quæ
rebam hic , & ille homo , quo modo gigne
retur . Sed quo modo ,homo ? Refpondeam
mihi . Ex femine , non ex hoc femine . Ho
mo enim , & ſemen ſemper ſunt . Hic vero
homo,& hoc femen ,non lunt ſemper. Homo
ergo ex ſemine . Eſto . In ſemine hominis,
hominis ratio ineſt ſeminaliter , vt iam eft
dictum , & actu feminali . Sed hicactus im
perfectus eſt . Cuia ratio illa actu quidem
M eſt
 FRANCISCI
eft ratio hominis , nondum tamen hoino eft.
At ante omne imperfectam , perfectum ali-
quid exiſtit, quod, illud ad perfectionem du-
cit . Quid nam eſt hoc perfectum ? Non eſt
matris vterus, qui infantem former.Nó enim
infans, fimilis fit vtero . Sed natura , quæ in.
corporea elt , & principium horum motuum
proximum . Si ergo Natura rationes , quae
in femine funt actu feminali , in actum ho-
minis , deducit ; profecto ipſa in ſe,actu pera
fectiore incorporeo habet hominis rationes.
Quod fi hominum natura , rationes homi
num , actu in ſe haber : non ne, & natura Leo .
nüm, rationes Leonum in fe habebit ? Et lic
animalium reliquorum natura , eorum habe-
bit rationes . Ec fingularum eorum partium ,
capitis, oculorum , dentium . Alioquin,ſidens
decidat, unde dens alius regeneratur , quàm
ex dentis illius ratione ? Caro uero , quomo-
do & ipſa fit, & os, & vnguis, niſi cuiuſque in-
tus infit ratio ? Variæ ſunt ergo in natura ra
tiones , quæ uaria in animali meļbra effor-
mant . Eadem enim , & in vna ratio , ſecun-
dum idem , non poteſt tantam efficere uarie-
tatein . Ergo in animalibus , natura cuiuſque
rationes,actu haber . Cur ergo non idem di-
cendum,etiam in plantis eſſe ? Sanè, & earum
generatio, & partium ordo, & uita ſecundum
ordinatas gigni cauſas,perſuadet. Ergo, & na-
tur : earum ,ordinatas in fe habent, & tota-
rum , & partium rationes . Eodem modo,
& lapides , & metalla , & reliqua naturæ npė.
ra , ſecundum ordinatas eorum fiunt ratio.
nes , que in fingulis earum naturis infunt.
Quod fi hoc inquibuſque terrę germinibus
eſt.cur non idein fuerit ex proportione , in
tota terræ natura ? cum & animalia produ-
cat, & plantas ſponte innumeras, tum nouas,
cum renouatas , ſine ulla hominis cura ge-
neret . Qui enim id fieri poſſet , niſi in le ,
& rationes,& uires horum genitrices habe-
ret ? Quod ſi a Luna , & areliquo cælo , vni-
uerſus regitur,hic generationis inferiororbis,
non ne , & ibi erunt rationes , & vires , ho .
rum effectrices : Alioquin , uel nullæ ibi vi-
res lunt : uel ſi lunt, non ſunt frultra . Quòd
fi in cælo , horum rationes ſunt, cur non ,&
in mundo fuerint vniuerfo , non horum ,
aut illorum rationes , fed omnium : Sicuti
vniuerfalis mundi natura , eft omnium mate .
rialiuın mater . Si in niundi natura , rerum
omniumn ſunt rationes , cur non eædem fue-
rint , led modo præſtantiore, in mundi ani-
ma : quæ naturæ illius eſt mater ! Si & in ani.
ma funt, cur non , & in eius patre intellectu
participato ! Si in participato , cur non , &
in patre huius imparticipato ! Si & in hoc,
cur non , & in eius vita ? Er in eius ellentia,
PATRICII,
& in ellentiali vno ! & in vnitare cuiuſque,
& in vnitate illa prima, mundi Idea ? Atque
ira ad eaſdem , hac quoque methodo recurri.
tur neceſſario ,Ideas primarias illas, & ſecun
darias a primis progredientes , vti Zoroaſter
docuit , & tertiarias etiam , & quartarias , at
que alias . Nam quæ vnitates, in ſe funtIdeç,
in mente ſunt évvoleu roepen , conceptus intel
lectuales . In anima , rationes : In natura ,
ſernina , In materia formę. Quę iam vaſtas
'mundi linus implent . Quibus rationibus
Ideæ , non ſunt ſub concauo Lune , ur qui
dam Burarellus , dum Platonicum agit ,
ſomniauit ; Neque in patre ; ſed lunt vbi
primo idearum nomen acquirunt vnitates
illæ , prima ellentia , prima uita , primoque
intellectu ſuperiores , deinde ſunt grada
tim in eſſentiis,in vitis , in intellectibus, f .
bi propriis quibuſque , Sunt deinde in ani.
mabus , in naturis , in qualitatibus , lin
formis materialibus, aliter pro fingulis gra
dibus , atque aliter . Eo tamen inerrabili or
dine diſpoſitæ , ve ſuperiores y proximnaruin
ſuccendencium fint caufæ , hæ uero illarum,
quantum pro gradus natura fieri poſſit,pro
ximarum ſuperiorum fimiles effectus. Atque
hæc quidemtribus methodis , cóprobata, ad
ditaq;non obſtinatis, nec iuratis, fed verè phi
lofophis , fatis ad primas quæſtiones funt,
De tertia nero ,quid ideæ fint,hæcpauca ex
demöſtratis ſufficient. Omnia ſunt ab vno.Ac
proxime ab uno, eft vnitas. Ab unitate prima
ria, unitates reliquç . Nam & omne producés
fimile fibi prius producit.Et omnis multitudi
nis caput, & fons,eft vnitas .Quiotergo in pri
mo illo vno entia erant, vt eſt iam oftenfum ,
( erant autem omnia ) totidem ſunt entia in
vnitate illi conſubſtantiali , hoc eſt, totidem
ſunt ab uno, in vnitatem primariam , unitates
transfufæ ab uno . Vnitas hęc,opifex , harum
vnitatum omnium ,proxima uno eſt. Vt ergo
vnitates ſunt ab illis,ita iplæ ,quod iam ſępius
repeto,alia de ſe producunt,rerum ſcilicet ef
ſentias, geras, ſtabiles, æternas,in eodem illo
conſubſtantiali.Ab ellentia prima,& alijs in ſe
motis,prodeunt vitæ, a vita prima. A prima vi
ta, primus intellectus . Quid ergo ſunt Idex ?
Vnitates ellentiarum uerarum capira , & caut .
ſæ. Capita inquam , quia omnis eſſentia a ſua
eſt unitate,fiue a ſuo vno , fine quo vt iam ofté
ſum ,nequaquam elle pollent.Igitur,& caulę il
larum funt.Et quia hæ, ſequentium quoq ; re.
rum,& extra profundum productaruin , caulę
itidem ſunt, earundem harū,& Ideę caulę sūt,
& quidem primarię , ſed minus proximę. Et
quia intellectus primus , intelligendo le ip
fum ,intelligit ſuas ideas, intellectione ſua , &
intellectus alios , & animas , & nataras , &
per
 PANARCHIAS, LIB. XII. 27
per horum media formascorporeasprodu- tum particulari, tum vniuerſali conſentanez.
cit. De primo ad vltimum , Ideæ ſunt formarú Quæcumque vero duabus his naturis conſen .
corporearum primariæ cauſæ , quamuis pro- tanea non ſunt , & ordinata,ea ſunt extra hunc
cul policæ .vt potè , quæ non niſi vnitates lint. ordinem.Neque ibi eorum ſunt Ideæ.Particu
formæ vero hæ, ſuntmultitudo. Dicuntur au. lares nimirum, vel indiuiduæ ſubftantiæ , niſi
tem exemplaria , quatenus conditor,dum in quatenus vniuerſalis atque æternæ earum (pe
ſe reſpiciens , illasintuetur :& ſecandum eas ciei ſunt participes.Quæ uero ſpeciem quam
rebusa le productis illarum fimilitudinem , piam conſequuntur ,vtartes, & imitationes
pro cuiuſque capru infundit . Atque ita ad il- hominum, hominis ratione ibi Ideam habét,
larum exemplum res dicuntur elle effectæ . per ſe non habent, ſunt enim accidentaria. fi
Genera vero idearum , quot nam ſtatuen- cnti plurima alia. quæ velex materia , veles
da ? Plato quidem in Timxo quatuor videtur loci differentia confiunt . Accidentium ve
ftatuere. Animalium cæleftium , aereorum , a ro ſpecies naturales , quia perpetuæ ſunt ibi
quatilium ,terreſtrium .Idque fanè recta ratio funt Ideæ . Quæ vero ab homine plerumque
ne. Nam ficuti ab vno fit duitas : fica duritate fiunt , non niñ hominis ratione . Hoc eft in
protenla, fit quaternitas.Secundú quàm fiunt, Idea hominis fuas habent Ideas : Hæc de
quæcunque fiunt , in quatuor rerum generi- penultima quæſtione.Depoſtrema vero quid
bus , nimirum intelligibilibus, intellectuali. dicendum ? Quid eſt celebris illa Idearum
bus,fupramundanis, & inundanis.Cum autem participatio ? Per quam illæ quidem dicun
dico ſupramundana,intelligo ea quæ , ſubin . tur participatx , alia vero ijs participare ? Et
tellectibus funt , ideſt omnis generis animas . per hanc participationem , hæc illis fieri li.
Cum veto mundana, tum naturas , tum etiam milia ? Hæc imagines eſſe , illa eſſe exem:
naturales qualitates, & formas , quæ a ſuperis plaria . Quid inquam hoc eſt , & quomodo
ideis huc deſcendunt per gradus quæq;iuos, fit ? 'Elampris quædam , & colluſtratio, hæc
quos iam diximus. In mundo autem quæ fiút, participatio eſt. Per quain hæc ab illis col.
vel in cælo, vel in aere,velin aqua, velinter- luſtrata , & funt, & cognoſcuntur. Fiuht
ra fiunt. Atq, ita fub quatuor nominibus om- quidein ab illis eſſentijs . Cognobiles uerò
nes rerum generaturum ſpecies comprehen• ab illa entis claritudine fiunt , de qua mox
dit. Sed aliter quoque quatuor ſunt idearum eft diſputandum . Sed exemplis tota resma
genera. Suprema generaliſſima, quæ per entia nifeſtior euader v Si hoc .prius diſtinxeri
omnia meant. Quia ſunt,eſſentia , idendicas, muś . Alia elle participantia , alia participa
alteritas.Nihil enim eſt in rerum vniuerfitate , ( ta ,alia denique imparticipata . Participan
quod hiscareat. Sunt uero aliæ ldex ,ſpecialiſ tia ea ſunt , quæ participant, & partem ab
fimæ, vt homo,equus.Hz , vni tantum fpe- alio habent.Participata vero, quæ participan
ciei cauſam præbent.Sunt inter has extremas, tur , & partem ſui præbent ijs,qux participăt.
mediæ aliæ duplices; communiores , vt ſiini- Imparticipata autem , quæ partem ſui, ne
le, diſſimile,æquale inæquale, & aliæ genera- que dant,neq; accipiunt.Si igitur quæramus,
liſſimis proximiores. Aliæ minus vniuerſales, vnde ſit natura; vnde fit cognitio ? dicemus
ſpecialiffimis vicinæ, vt luſtum , pulchrum . vtramque a luis cauſis venifle ,& in ſuis etiam
Ab his ergo Ideis , quæ munduin conftituunt caulis eſſe , proximis nimirum , & altioribus
primò intelligibilem , pluit quicquid in hoc gradatim , vſque ad primam .eaſq; ſemper a
Tenſibili elt, vel genus lummum ,uelſubalter luis gradation effectibus participari.effectus
num ,vel ſpeciespoſtremanatitális. Ná cum vero luascaufas participare, hoc eſt,a ſuis cau
mundus hic animal fit, animalia omnia com- ſis parte habere . Naturam itaq;a corporibus
plectens, ab anima proxime, elle ſuum haber. a le factis elle participatam :corpora uero eain
Anima in mentem redigitur. Iº inente necef- participare,quia ab ea motnm , & ftatuin , imò
le elt,exemplartale extare,& totius, & partiū . . potius vitam habent . Natura enim nihil eſt
Exemplar hoc, mundus eſt intelligibilis. Qui aliud , quam vna totius mundivita . ab ani .
omnipotentia pollens, cum ei adlit, id quod mapendens,vta ſua cauſa. Cuius facta eſt par
ab eoluſcipit, impedientenullo,necelle eſt, ticeps actu viuendi,&mundicorpus mouen
ve hoc exornet , iple vero exornetur . Poſtqua' : 'di,& in ftatu tenendi. Anima aút a mente,vt a
vero exornatum eſt, ſpeciem iam, & formam ſua cauſa id habet,quod naturæ tribuit. Mens
ab illo diſcretam habet,in materia nimiruin , autem hoc ipſum quod animæ largitur , ut
alibiSolem , Lunain alıbı , hic hominem,illic transfundat in naturam , habet a vita; cuius
equium.Species ſcilicet fingulas, & quantita- Mens effectus eſt. Vita uero id ipfumab eſsé
tes,& numeros, & qualitates, & generationes, tia ,vea ſua cauſa, id ipſum recipit . Ellentia
& perfectiones , & actiones, & paffiones, & candem ,a naturæ Idea, atque prima eius vnita
motus, & ſtatus, naturales nempe , & naturæ , te.Quæ ueluti,&flos,& fons eſt ipſius naturæ.
M 2 Hæc
 PRANC. PATRIC . PANARCHIAS ; LIB. XII.
Hæc.ergo vnitas proprias ſuas uires,per eſſen lium cognitionis,eſt principium , neque phan
ciaın naturæ ,primam ,per uitam eius primain , caſia, cuin nihil in cis fit iinmateriale , & im
per mentem itidem eius primam ; perque ani parribile. Neque opinatrix,quæ non niti effe
mam eiufdem primam , in naturam transfun- Ctus nouit , caufas pon nouir.Neque dianca
dit, quæ in corpore eſtmundano,& in eo ha. ſeu ratio ,diuiam eoim perterminos caularú,
bitat.Vires inquam corpus totum, ſuſtinendi, & effectuum res cognoſcit. Neque totum fi
viuificandi, in fe vniendi,vnum faciendi, viri mal percipit,neque in inſtanti, neque fimpli
buſque ſuis in partes, & totum fimul diffufis, citer,nequeeodem modo ſemper.Quecondi
fympathiam , & harmoniam efficiendi: & par- tiones, tametſi Mentis Gint, attamen neque
teseius vires fingulas, & particulares naturas Mens primarius eſt cognitionis fons , quia
diffundendi, quæ tamquam vniuerſalis vniuſ- multitudine intellcctionum utitur, & uarieta
que naturæminiſttæ ,corpora particularia,mo te intelligibilium ornatur. Vnitas ergo ipſius
uçant ,alterent ,‫ در‬generent, augeant,corrum- Mentis, per uitam , & eſſentiam ſuam , ab Idea
pant , & in imperium Reginæ ſuæ omnia re- cognitionis pender, & cognitionis prima uni
ferant, & in vnam concordiam conferant , ita tate .Quæ ab uno primo uenit . & fons omnis
vt ex tot mūdi partibus , vna confletur, & lym cognitionis eſt effecta,quæ percognitionis eſ
pathia, & harmonia, ſicuti , & ipla vna eſt, ab fentiam primam , & eius primam uitam,in uni
vnitate ſua prima per eos gradus quos dixi- tatem mentis defluens , & influens effentiam
mus deriuata . Quæ vnitas a primiſlimo vno intellectualem , Menti eſt largita. A qua dein
Auxit.Idem de cognitione aſferimus. Quæ & ceps per inferiora variæ ſunt cognitionum
ipſa,abvnitate ſua propria,per eoſdem gradus ſpecies effufæ. Quod uero de duabus hiſcere
fuit , vfque ad cognitiones infimas , vſque ad rum ſpeciebus,natura,& notitia,exemplo des
occultos rerum ſenſus, quibus ea quæ, lingu- clarauimus , id de ſpecieb. reliquis omnibus,
lis fibi,& proſunt, & obſunt perſentiunt, & quæ in uniuerfitate ſunt intelligiuolumus. In
percipiunt. Quæ cognitio, ſicuti Ariſtoteles quo graduum, & caufarum , & effectuum de
de effe, & vita dixit,alijs clarius,alijs obſcurius ſceniu, dicimus, ea quæ effe & us funt,parrici
[ſeja primis illis,quæ extra cælum viuunt , & pare , Cauſas uero participari. Imparticipasū
aliorum cauſæ ſunt, eſſe datas; ita a ſuis caulis denique eſſe, ſimpliciter,id quod ab omnibus
gradatim uſque ad primum eius fontem eſt eſt ſegregatum , & omnibus fupereminet ,
uarie contributa . Neque enim ſenſus anima- unum, Deum.

FINIS DVODECIMI LIBRI

Car
est PS4
CE 6 CERO
ess 3D

CE Se

5
SSS
29
CESCO ಡಾ ಖು
0690

FRANCI ,

suje guests
42EC6 CS 970842908
296622
.
ICE CEDESGET GETSJEF05679.
2003.6003.8203.8063.6003-80603-8023600306903.83.83.60403-80703.60603 603-80703-8703806363.23.
-806380763.89463.-88463-83-8003.. -88563-83.6903.80763.80703-8063.80
SLIICOS SEDICEM22899084
CECECE DESFASO CETICE
FRANCISCI PATRICII
PANAR CHIA S ,
LIBER TERTIVSDECIMVS:
DE ESSENTIA ET ENTE.
Sfentiam vero,quid effe di-
cimus:Quid ipfumens,ef-
ſe dicemus ? Quid vero
aliud poflit elle ens, quàm
id quod eft Eft auté , om-
ne id , quod elle habet .
Effe autem ipſum , quid
aliud fuerit , quàm actus entis ? Ens autem
quam nam aliam fecum infcret notionem
quàm eam , quæ effe cuiulque rei fignificet ?
Aut ens elle id , quod cuiquc effe præbet ?
Ec ficuti hoc verbum , Eft , nominum , & ver-
borum aliorum vinculum quafi eft , ita ens
vinculum erit formarum omnium . & fingu-
larumquafi radix , è qua,formaquæque, ena-
ſcitur . Et in qua fundata eſt omnis , præter v-
num duntaxat , & vnitates , Quæ ente quoq;
fimpliciores funt radices .Forma autem om-
nisalia, poteft vel agere,vel pati.Ideo ſi quis
dixerit, ens eſſe id , quod agere , vel pati po-
relt ens ipſum verè circumſcripſerit. Quod
fi concedatur , ( vc verè concedi videtur pol.
ſe) ens, ſecum , & potensiam , & actionem ve-
hit . Nam cum dicitur,( quod poteſt )poten-
tia infertur. Cum vero annectitur,tagere vel
paci ) actio . Agere enim , & pati, duplex eſt,
& effe habet , & effentiam , & effendi actum ,
vires quoque & actiones , ſecuin circum-
fert. Vires , quidem ad motum paratas , &
actiones, naturale iam , & propium opusad-
implentes. Sumque vires , ſeu potentia , en-
tis ipfus , quædam extenfio , licuri actio eft
extenfio virium Atactionem ,& vires ,præ-
cedentibus libris; non raro dedimus eſſentię.
Ellentia ergo
ergo & ens ,, idem ne eric?Velcogna-
cum quid , vel alcerum ,ab altero deriuatum ?
28
OS DESALOMON SA 295
DE SOLELEDGE
-60763.8063.S0133.863.50 € 3.6933..
S4226ure 06
CEM $ A 290
Sve
DETERGESCE
Ira lanè. Nam quod eſt ,ens & eft, & effe ha
bet , & ab elle, ellentia denominatur , Acque
quodcumque horum dixeris, rē dixeris ean
dem . Sed non videtur , hoc omnino verum
efle , in ijs entibus , quæcorporea luni, & fen
fibilia.Horum enim plurima ſuntaccidentia.
Subſtantia ex Peripati ſententia , non plura
quàm cria,Materia,forma , atque ex hiscom
policum . Subſtantia vero , non videtur idem
cum ellentia elle, quamuis Archytæ ambo,le
nior , & iunior, & cum eis Ariſtoteles, ousicer
accidentibus contra diftinxerint, ouriew, au
tem nos eflentiam appellamus.illorum vero
fequaces Latini ſubitantiam . Que per le ſub
ftet , & accidentibus ſit , & fuppofita, & quali
oppofita . Hæc aucem , de tribus illis , qua
fubftantiæ dicuntur , tertia eſt , compofitum
ipſum . Quæ quo ad nominis etymon, verius
hypoſtali reſpondet , quàm ylia , urosutis,
enim rectisſime vertetur,ſubſtantia,quia ſub .
ftat accidentibus . Vfa autem commune
nomen eſt omnibus eflentijs , omnibus nimi.
rum ijs , quæ funt , & quæ entia nuncupăcur.
Quæ & ſubftátias, & hypoſtales, & accidens
sia omnia comprehendunt.Et quàmuis Ari
ftoteles,vlias fua lingua vocet eas, quas iple
putat cælos mouere ; tametlicæ nullis accia
dentibus fubftent, attamen in magno dubio
verſantur aliqui, an aliæ vſiæ , aliæne fubftan ,
tiæ in rerum vniuerfitate ceperiantur , quàin
hæ corporales , quantum accidentia eas ob .
ueſtientia ,ſenlbus percipiuntur . Atlciunt
rectius philofophantes omnes , & nos fupra
oftendimus, corporalia hæc omnia acciden
tia , fuinatura elle corruptibilia . Ec corpora
egiam ipſa, qux accidentibus ſunt ſubſtantia,
interi
 FRANCISCI PATRICII,
interi tui effe obnoxia.Quis autem e philoſo-
phis , aut credat , aut concedat , yno contra-
rio in natura dato , alterum non dari ? Si en
tia , fi effentiæ , li ſubſtantię corruptibiles , in
rerum vniuerſitate reperiuntur ,cur non , &
non corruptibiles reperiantur ? Id certe ra-
tio verisſima perſuadet: & philoſophantium
rectè ,nemonegat ; ſicuti, & hoc aliud.Æter..
na , caducis eſſe præſtantiora , & nobiliora :
Ita vt hæc ab illis toto diſtent genere , & ni . ' ftantia erit forma , quia , & non corpuseft, &
hil inter fe , fere habeant commune , præter
quàm quòd , & ſunt, & vna ſunt, & multa . Ec
caduca ab æternis, veluti a ſua radice pen-
deant . Igitur ſunt eſſentiæ quædam in reruin
vniuerfitate,incorruptibiles, & æternæ , & qui-
dem principe loco , & dignitate . Sunt & alia
corruptibiles, & caducæ , quæ ab illis veluti
deciderunt . Et quaſi ab ente vero abſcillæ , &
reciſæ in nihilum fere abierunt,aut ad ipſum
acceſſerunt propè, & médio quodam loco,in , i finitione comprehendiçur?Accidensenim di
ter ens veruin , & non ens , ſeu nihilum con-
ftiterunt. Namque dum exiſtunt, & hypar-
xin habent , enti funt fimiles. Poſtquam ve-
ro corruptionem ſubierunt , uel in nihilum
abierunt penitus,vel ita ſe ſe intra finum eius
abdiderunt, vt credantur in nihilum effe re.
dactæ . Itaque poftquàmelle deſierunt, non
entia ſunt facta. Dum uero entia apparebant,
entia non entia verè erant . Omne enim id ,
quod non verè eſt ens , verè non eſt.Damque
eft, ens eſſe videtur. Et quia verè non eſt
ens dici verè non poreſt. Eft ergo ens no ens
Medium itaque inter verè entia , & verè non
entia , hoceft nihila . Illa vero verè entia , &
funt ; & dici debent , de quibus numquam
falſum fuerit dicere , ea entia eſſe . & de qui-
bus ſemper verum fuerit dicere , entia efle .
Quod caducis minimecontingit .De quibus
antequàm oriantur falſum erit dicere,cile en:
tia . Et poftquàm interierint,falſum erit dice-
re elleentia. Igitur caducæ res , nec veræ ef-
ſentiæ , nec ueræ ſubſtantiæ , nec vera encia
funt . Sed a veris deciduæ , & inter veras , &
nihilum interpofiræ .
.. Neque videntur in caducis his , triplices
eſſe ſubſtantiæ , quas Peripatus intulit,vel el-
te equiuoce , & alia atque alia ratione effe .
Nam ea quæ compoſitum dicitur,corpus elt.
Forma vero corpus non eſt. Materia quoque
vel non corpus eſt,vel inter corpus , & non
corpus media, & fi non corpuslit, non eiuf-
dem elt , cum forma rationis , nec diffinitio :
nis . Nam illa lubeſt huic , hæc illi ſuperſe-
der . Quòd fi media inter corpus , & non cor-
pus materia fit ,non eiuſdem iterum erit cum
forma rationis.Quia hæc non corpus eft fim .
pliciter. Quomodo ergo tria hæc, materia ',
forma,compofitum ,fub eodem'yniuoco luba
ftantiæ genere verè ponentur ? Etfi poni ne
queant , iam æquiuoce eruntſubſtantiæ . A
lia corpus , non corpusalia , tertia inter cor
pus , & noncorpus media. Et ſubſtantia,con
tra leges pofitas, magis recipiet , & minus .
Magis enim ſubſtantia eft corpus , quia ſub
ftat accidentibus . Minus fubftantia eſtme
dia inter corpus ,& non corpus , ipſa mate
ria, quæ formæ tantum ſubſtat. Minima ſub
ſubſtat nemini.Igitur,& lubſtádi ratione,hęc
tria nihilinter fe habent commune . Si nihil
commune habent , neque genus eft eis com
mune . Non ergo fub eodem ſabftantiæ ge
nere locabuntur.Non (unt ergo hæc tria om
nia , ſubitantiæ . Sed materia tantum erit ſub
ſtátia, quæ reuera ſubſtátia, & quæ æterna eſt.
Formauero , quæ ei ſuperuenit , & ab ea di
ſcedit , cur fuerit ſubſtantia, ſi accidentis dif
citur id elle , quod accedit , & recedit , fine
ſubiecti corruptione. Talis autem eſt forma.
Acceditenim & recedit, a ſubiecta materiali
ne materiæ corruptione vlla , quam æternam
effe autumant . Quod fi forma accidens eft,
neque ipſa ſubſtantiaeſſe poteft, neque com
poſitum poterit efficere ,vt fit fubftantia.Quo
modo enim ſubſtantia fiat, ex ſubſtantia , &
accidente ? Itaque de tribus pofitis ſubſtan
tijs , duæ accidentia ſunt , tertia.eft reliqua ,
quæ verè , vel nihil' , vel propè nihil eſt. Non
ens.n.a preceptore ipſo appellatur.Atq; ita ex
eius doctrina , fubftátia vniuerla , autaccidés
eſt ,aut nihil.Fallilfima eft ergo hæcde triplici
ſubſtácia Ariſtotelis doctrina.Verior ergo vem
ftiganda , & veræ ſubftantiæ conſiderandæ ,&
cognoſcendæ . Quæ nam autem hæ fuerint :
Eæ forte , quæ inateria careant ? Hæ fanè . At
isbi nam hæ funt: In loco vbinulla fit materia
nimirum . In mundo immateriali . In mun.
do ,omni materia carente , & omni fubfiften
tia,& ſubſtantia carente . Vbi, quidquid eſt
in nullo alio eſt ſubiecto , in ſeipſisfunt , &
exiſtunt omnia Nam fi in hoc mundo , quia
materia fubftat formæ , & compofitum lub
ftat accidentibus , caula eft , vt nullæ earum
veræ eſſentiæ , veraqueentia fint : necelle a
contraria ratione , vbi vera entia , & veras
elle ellentias , Vbinulla Git fubftantia , nulla
ſubfiftentia , nulla lic forma, inſidens mate
się, nulla accidentia compoſito inequitantia.
Tantum ergo abeft, vt fubftantia Ariſtoteli
ca verum , & primum fit ens ,vt reuera , vbi
vera entia ſunt , ibi nulla fic ſubſtantia , quæ
vel formis (abſter , vel accidentibus ſublit.
Vera autem entia , quid nam ſunt: Eaomnia,
quæ in ſubiecto non ſunt , vera entia ſunt. Et
ea , quæ id ipſum , quod funt,lui ſunt, & non
alte .
 PANARCHIAS, LIB. XIII.
alterius. Er quæ in ſe confiftunt. Et quæ ſim-
pliciter finteilentiæ . Ellentiæ autein veræ
ſunt, ex omnes , quæ uera entia lunt . Ita vt
verum ens , vera ellentia fit, & vera eflentia
fit ,-ens verum . Arens , & ellentia vera , vn-
de nam funt, & vbi ? ibi quidem ea dixi-
mus elle , vbi nulla eft materia , At vbi nulla
eit materia ? Vbi omnia luntformæ fimplices,
nullo egentes ſubiecto , in ſe conſistentes , in
feſtantes, & in ſe ſubſtantes, & in ſe conltan .
tes . In mundo nempe intelligibili : In eo
mundo,in quo Ariſtoteles met ipfe, quædam
ſupra cælum conftituit, in æuo ,vitam opti-
mam , & fufficientiffimam viuentia.In primo
ente in prima eſſentia. Vbi ſi quæ materia fit,
non utmateria fit , fed vt forma , & vt huius
materiæ noftratis formalis idea . Ens autem
primum , & prima eflentia vnde nam eſt? A le
ne , an ab alio . Non equidem a fe : fuillet
enim , antequam fuitler .Ergo ab alio.A quo
nam ? A prima ſcilicet vnitate regina. Omnis
cnim producens , & generans cauſa,ante dil
ſimilia , fimilemn ſibi effectum , & producere
nata eſt, & fibi coniungere . Namque fi ne-
cefle elt, entium productionem elle conti.
nuam , & nullum vacuium inter producens ,
& productum ,vti eſt demonſtrarum interce.
dere : necelle quoque eſt, omne productum
per ſimilitudiné produci ad productorem ,
ijs modis ,quos iam explicauimus. Ex quo ſe.
quitur necellario, omnem vnitatem produce
re, numerum cognatum fibi.Quia omnis cau.
ſa , formam , & proprietatem tuam, ſuis effe .
etis tribuit , & quæ in ipſa. Iunt producente
vnitate , occultè , & complicate, eadem in ef.
fectis ſuntexplicarè,& manifeſtè. Quæ resin
numeroruin vnitate fit clariſſima. Nain hæc
omnes numerorum ſpecies in ſe prius ſemi-
naliter continens , ijs , qui ex le prodeunt
numeris,alijs alias tribuit vires , & proprieta-
tes . Neque enim poſſibile eſt, id quod pro
dit omnem fimul producentisidentitatem ſe
cum ferre : neceffe tamen eſt, eorum quæ in
cauſa inſunt , fæcundam referre facultatum .
Quibus rationibus fit manifeſtum , ab vnita
te,vnum omnino nó poſle prouenire . Necef
ſe ergo elt, ab eamultitudine prodire , quæ
vnius illius cauſæ oftentet proprietates. Ve
ſcilicet prodiens multitudo oítendat fe diui
fim elle ea , quæ vnitas eft indiſtinctè : Cum
igitur ipſum vnum , ſit omnium principium,
a quo omnis hyparxis prodijt , & exiſtit , &
ſubfiftit , neceſſe eſt , ipſum produxiſſe multi
tudinem , vt ita dicam ,vnialem , & numerum
fibi cognatiffimum, & fibi maxime vnitū . Hę
ſunt vnitates omnes. Neque enim aliter vide
tur fieri potuiſſe quandoquidem , & natura :
naturalem producit numerum , & anima ani.
29
marium.Et mens mentalem , & quantum pót
fibi Gmillimú. Ergo muito inagis vnú,vnifor
mé produxit multitudiné : vniformis aūtfait
quia unitates omnis fuit multitudinis nume
rus. Ita enim ipſi,vni factus eſt cognatiſſimus:
& ideo ineffabilis, & fuperefTentialis , & vfque
quaque illi fimillimus. Ergo vnum ipſum , an
te entia , quæ illi lunt disſimiliora , producit
vnitates libi ſimiliores, & præ cæteris , vnam
libi ſimillimam . Aqua, & à quibus, ens & el
ſentia prouenit , & inde perider. Ens enim &
ellentia id eſt , quod indiget aliunde vniri :
vnitates autein , intervnum , & ens pofitæ ,en
tia cumvno vniunt,& ad iplum ea conuertút.
bonum ergo ſupra eſſentiam , & fupra ens'.
Vnitas eſt vnui maxime referens, & bonica
tis eſt idea , & aliæ omnes vnitates ſunt ſuper
ellentiales.Vnitas vero regina , ab vno primo
genita,in ſe entia omnia tulit iá diſtincta,vni
ta tamê, quæ in genitore erant vniter vna .Ita
que ipfa,& vnum fuit, & multa. Vnum quare
nus ab vno,vnafuit. Multa vero, quatenus ab
omnibus entibus paternis , ſecum tulicom
nes vnitates omnesque rerum ideas. Quæ en
tium finguloruin eſt veluti flos, & ſummitas,
& centrum , circa quod entia fingula conſi
ftunt. Sed hæ vnitates, vtrum & ipſe ſunt ab
entibus imparticipatæ ,ſicut ipſum vnum :Vel
ab entibus participantur ? Nam fi ſunt impar
ticipatæ , quid ab vno differunt? Si vero parti
cipantur : quid illo plus,aut minus habent,ve
illud non participetur,hæ uero participécur.
Si dixerimus eas lingulas, & vnúelſer, & mul
ta entis proprietatem , in cas transfereinus :
Si vero eas ſingulas vnum tantum elle affer
uerimus , quid ab vno primo differunt? Et cur
illud,primuin tenet locum ;hęvero fecúdum?
Sed dicédum , vnum ab entibus ſegregatum ,
& longe ſupra entia poficum , ab eis non par
ticipari, neque eisiungi . Vnitates vero par
ticipari ab entibus , ita vt ſingula entia fint,
per ſuam unitatem:& non ſolú ſint,ſed etiam
lint vna , Ec bonum ſuum habere in eo, quòd
fint vnum.Et quod per hanc vnitatem primo
vni, quadantenus iungantur , & ad ipſum có
uertantur.Igitur entia,a ſuis vnitatibus,atque
ideis,primo gradu ſunt vera entia , veræque
ellentiæ , de quibus loquebamur, Ab vnitate
quidem prima , primum ens , & prima eſſen
tia.Ab vnitatibus reliquis , quç in primaſunt
vnitate , entia ſunt reliqua , & ellentię reli
quæ , hoc eftomnes . Quot enim ſunt vnita
tes,tot etiam ſunt entia.Et quot entia,tot vni
tates , & ſicuti in vna prima vnitate , omnes
erant vnitates; lta in primo ente , omnia de
bét effe entia . Et in prima eſſentia, quæ idem
cum primo ente eſt,oinnes effentię . Ordine
enim hæc iræ,rationiac naturæ eſt, conſonan
tius,
 FRANC. PATRIC . PANARCHIAS, ZIB. XIII.
tius,quàm cófuſioné in diuina inducere.Itaq;
ficuti primæ vnitati vniuerſali, & omnes alias
continenti,primum ens vniuerſaliſſimum re-
fpondet. itain ſe reliqua entia, & reliquas eſ-
ſentias omnes continet . Nam ficuti ab vno,
prima vnitas,per vires vnius genita eft, & om
nia ſecum retulit , quæ in genitore vno erant
entia,ſic per primæ vnitatis vires , ens primú
prodijt, & fecum entia alia omnia fingulis il-
Îius vnitatibus reſpondentia, velutiillaruger
mina reportauit.Hæc enim eſt primorum om
niuin proprietas utin ſe omnia, quæ ex le pro
ditura ſunt ſeminaliter contineant.Igitur pri-
mum ens, entia omnia continet.non prædica-
tione inquam , ſed comprehenſione " . Nihil
enim ibi,aut vanum , aut pofterius,aut falſum
eft.Omnia plena , omnia prima, omnia vera
ſunt. Sed quid opus fuit,ab vnitate prima,pri
mum ens;ab vnitatibus reliquis,reliqua entia
prodire?id ſanè fuit neceſſarium . Nam & vni-
ias prima,idea boni eſt, & vt bona , producere
habuit opus. Et quia ei ipſa vn'omnia erat,nó
hæc aut illa,ſed omnia producere habuit ne-
celle, niſi vel impotentiæ, vel inuidiæ culpam
voluit ſubire.Et quia omne producens, vtan.
te eſt probatum ,libi ſimile prius producit : id
primo produxit,quod fibi natura proximum,
ſimileque futurum erat . Ens ſcilicet ipſum ,&
eſſentiam ,quæ in ſe ipfis primo effent, & con-
ſiſterent,& deinde in reliqua omnia diffunde
rentur . Ita utinde aliud prodiret nihil, quod
non eſſet,quod ens non eſlet & , quod eilen-
tia non eſlet . Ens autem , non potuit , aut
elle,aut aliunde prouenire , quam ab vnitate
proxiina , & illa mediante,ab ipſo vno. Nam
quidquid eft poft primum, neceſſe eſt,(quod
elt probatum antea) vt & vnum fit, & multa .
Vnum quidem,tum quia ab vno,tum quia ni-
ſi vnum efTet,in nihilum abiret;tum quoque ,
quoniam vno tum eſt,cum bonum ei eft, & bo
norum maximum.Multa autem eſt,quia idem
cum vno,effe nó poteſt.Si non idem , ergo al-
terum.At alterum ab vno eſt ipſa multitudo .
Ens ergo omne,ab vno eſt,illo quidem primo
vnitate mediante,proxime vero , a ſua eſt vni-
tate,atque idea. Quæ illi vnum elle indit, & v-
num elle facit : & facit etiam , elle multa,quia
vnum tantuin non eft.Omne eniin vnum ,pri-
mum vnum , omniferum , & omnificum imi-
tans,neceſſario elt fæcundum.Frecundum au-
tem non alterius rei , quam multitudinis,tum
in ſe.tum extra ſe.Nam cum omne ens ſit hy-
patxis in ſe, & per fe , id ipſum quod eſt, lui
FINIS DECIMI TERTII LIBRI.
fit, vnum primo eſſe ,eft neceffarium.Idque to
ta latitudine,modis quatuor.Nimirum , Vnú
eſſentia.Vnum toto,Vnú forma, Vnum ſubie .
co.Multa quoque eſt oppoſitis quatuor mo
dis . Multa proprietatibus . Multa partibus.
Multa viribus. Nulta miſtione cum alijs. Atq;
hæc fingula quatuor , lingulis illis vnis ordi
ne correſpodent. Atque inde eft,vt ens,quod,
liber,& vnú,& multa,non effe,nequeat .Nam
cum ſit , quoniam exiſtit , & ftatum in ſe ha.
bet,& motionem.Neque enim ftare poteft,ni
fi prius fit , & exiſtat.Quatenus ergo eſt vnum ,
& exiſtit , & concretione ſui ipfius conſtat ,
ftat, & manet.Quatenus vero elt multa, necef
ſe eſt ,vt moueatur, & intro, & extra.Intrò qui
dem motione eſſentiali, & in ellentia . Extra
vero motu ex eflentia . Motio uero illa inter
na fit , quia ob fæcunditatem , ad ſecretioné
partus ex ſe præparatur, & properat. Eft enim
omnevnum , omne ens fæcundum.lmitans e
nim primum ynum , ob ſimilitudinem quam
(quantacumque ea fit ) cum illo gerit , fterile
elle non poteſt .Hancigitur internain motio
nem , vim ,& potentiain noininamus. Ex hac
prodit a&tio, & operatio ſecunda , quam dici,
mus ex ellentia,ad extra . Sed quoniam vires
multæ ſunt , & ex eis mulræ prodeunt actio
nes, totidem ſcilicet , quot ipſæ ſunt vires
quç ab eis producitur multitudo extranea, ne
cellario interne reſpondetmultitudini. Arq;
ideo integra ellentia ea eſt,quæ in ipfo ſui ei.
ſe, & vireshabet,& operationes poteſt edere.
Vnde plene deffiniri poteft.Ellentia , fiue ens
hyparxis eſt,potens,& operans.Reſpectu quo
rum trium ,Enspoterit tertium dici principiū,
cum ſecundùm litvnitas , & priinum Vnum
ipſum . Tertium inquam principium eorum ,
quæ poft ipſum ſunt . Varia enim ellen
tiarum ſunt genera poſt ipſum , & ab ipſo
procedentia ,varijs gradibus diſtincta . Acpri.
ma , quidem eſt , ellentiaſimpliciter , & fim
pliciſlima, quæ in mundo eltintelligibilipoſt
ipſas entium vnitares . Alia eſt eſſentia vitalis,
proxime a ſimplicisſima hac , deriuata , & ab
ea pendens, & in ipſa exiſtens, ſicuti & ipla in
vnitate prima exiſtit . A uitali pronalcitur, &
pendet, eſſentia intellectualis,fiue mentalis .
Port quam eſt ellentia aniinæ .Hanc ſequitur
eſſentia naturę. A qua eſt qualitatis eſſentia,Et
ab hac effentia formæ, & fub hac corporum el
ſentia. De quibus omnibus,ordine, & dictú
eſt breuiter , & fuis locis dicendum eft latiſ
lime.

FRANCISCI PATRICII
P AN AR CHI A S.
L I BE R DE CIMVS QV ART V S.
DE V 1 T A.
VM Deus Verbum inter
nos uerfaretur, de ſe dixit.
Ego ſum uia, & veritas , &
D vita. Via quidem ,eaque re-
ctiſſima, reditus hominum
ad patré. Veritas, quia nul.
lum in eo , aut erat , aut eſt
mendacium , nulla falſitas, nulla ignoratio ,
nulla denique ab eo, uel ſermone, nel facto
vllo deceptio.Sed & in ſe ipſo, ueritas eſtiphil
fima, veriſina rerum omnium ſcientia,certiſ
fima eſt parris ſapientia. Rerum omnium fim-
pliciffima , & fumma eſsentia, & entium om-
nium vnio,& communio.Sed eſt, & uita .Nam
cuin -ſumma fit ueritas; & dixerit , ego ſuin
vita, pluſquàm neceſse eſt , eum vitam quoq;
eſse reuera.Sed ob id quoque, quoniam quæ
cumque in eo ſunt', omnia ſuntvita . Spiritus
enim eius dixit . Quod factum eſt, in ipſo vita
erat. Neque enim aliter eſſe poterat , ut ratio
quoq; philofophica perſuadet.Quoenim mo
do in vita ;aliquid fit non viuens? Neceſse
enim eft ibi,uel omnia eſse uitam , & viuentia,
vel aliqua vinece, aliqua vita carere . vel care-
re omnia vita . Si omnia uita carent, quo mo-
do ibi ſumma eſt perfectio ? ſumma ſufficien-
tia ? Quæ demonſtrata ſunt ibielle. Nulli.au
tem dubium ,vitam morte,longe eſſe præſtan-
tiorem , perfectioremq;. Si uero non omnia,
ſed aliqua ibi carent vita,rurſus quomodo
ibi lumina eſt perfectio , ac ſumma ſufficien-
tia, vbipartein imperfectio habeat? vbi opti-
mi ſit priuatio ? Non ergo in uita illa , aliqua
vita carent, aliqua viuunt: ſed viuunt omnia.
At viuere, eſt viuentibus eſſe . Totum ergo il-
lud viuit,& vita eſt vera.& partes eiusomnes,
qua vera catia omnia ſunt,viuunt, & libi quæ-
28
1
que eſt uira. & veriffime dictum . Quod fadú
eſt, in ipſo vita erat; & nunc etiam uita eſt.
At qualis vita ? An forte prius, notio propria
huius noininis elt noſcenda ? Vita,quid figni
ficat ? Videntur fane ea viuere , & vitam habe
re, quæ quouis modo ſe ſe mouent, & princi
pium motus in ſe habent. At motus princi
pium oſtendimus eſſe animain. Igitur ex hac
notione videntur ea viuere , quæ funt anima
ta .Et veterum multi animam dixere , ipfo fui
elle ,ac præſentia , corporibus vitam indere.
Et inde in quatuor gradus, vitam diſtribue
runt. In vegetalem , in fenfitiuam , in motiuá,
& in intellectualem . Et profecto , vita quædá
videtur ab anima in corpora deriuati ,per quá
ipſa viuant tamdiu, quandiu anima eis prælto
eit. & eius receffu ,vel abolitu in brutis,& ſtir
pibus ,vitam quoque ab eis , vel recedre , vel
aboleri , ſiue ea in nutritione conlítat , fiue
in ſenſatione, fiue in motu. Nam vita quædã
his quoque nobilior , & fuperior eis uidetur
inelle, per quam viuere diciuntur, etiam fi no
fentiant, autfimile non generent , aut etiam
non nutriantur . Sed neutris hiſce vitis , quia
fint ſortis infimæ , videtur eſſe locus in perfe:
ctiflimo. Cuius vita , non uidetur ab anima,
pendere:cum ipſum ſit anima longe ſuperius,
& excellencius longe . Et anima ipſa viuat.
quia ſicuti eſſentiam habet , ita vitam quo:
que ab eo neceſſe eſt habere . Sed & intel
lectus animæ datus , & alius hoc ſuperior
viuere ſunt dicendi . Vel enim viuunt , uel
ſunt emortui. At mortuam rem , animæ vi
uæ perfectionem dari afferere , omuium eft
abſurdiſſimum . Ergo intellectus ab anima
participatus, viuens eſt . Si vero hic viuens
eft , multo magis intellectus eo ſuperior , &
N impartició
 FRANC. PATRIC.TANANCHIAS. LIB .XIIII.
imparticipatus, viuens erit. Qua enim uera ra
tione emortuus queat dici , qui animario in
tellectu, longe eſt præſtantior, & per ſe intelle
&tus, & in ſe . & participati illius author, & cau
fa.lia enim fi dicatur , effectus,ipfa cauſa erit
nobilior . Quam rem, rerum natura minime
fert. At fi imparticipatus intellectus viués eſt,
etiam primus intellectus viuens erit , & vita .
& quæ in eo ſunt omnia, vita ſunt, & erant, &
ipfe vita eſt veriſſima, & ſumma, & optima.Ac
vita, genere ſuo ,dno videtur ſignificare,eſſen
tiam ſcilicet viuentis, qua eft viuens, & eiufdé
actionem.Vtramque Ariſtoteles quoq; agno-
tibuss
uit.Priorem quando dixit. Viuere,viuentibu
clt elle. Secundam quando ſcripſit, viuere eſt
ſentire, & intelligere. Harum duarum , quam
dicemus primam vitam ,in primo ente,prima.
que eſſentia ? Vtramque. Nam uita, ſicuti eſsé
tiæ proxima eſt proles : ita quoque prima eſt
viuens eſſentia. Neque enim prima,acſumma
ellentia videtur polle elle emortua . Viuit er
go,& vita eſt;hoc eſt , ſe ſe mouet , & ſe in ſe
mouer, & quali ferueſcit. Vnde à Græcis (un
quali Çeouod feruens eſſentia , & ebulliens , &
το ζέον της ουσίας videtur dicta,effentia ebulli
tio. Quia ficuti quod feruet, in ſe mouetur,Gc
eſſentia quæ ſe ſe mouet videtur feruere.Itaq;
vita, eſſentia feruens, ſeu eſſentiæ feruor vide
tur dici pofle. Quia nimirum ocioſa non fit
ncque iners, led excitata, & expergefacta. Na
ficuti ellentia ſimpliciter, rem conſtituit, & fa-
cit exiſtere, & ſubliſtere , fic vita, eam eflentia
excitat. & uel motus effentiæ elt , uel in ca eft
caaſa motus . Omne enim quod mouetur,
quia vitæ particeps eft,mouetur. Neque aliud
vera uita eſt, quam eſſentiæ in ſe ipla motio.
Igitur di effentia , & ens mouetur,per uitam
mouetur fibi intrinſecam.Si intellectus fiani-
mamouentur, per uitam eis mouentar inna-
tam . Et ſi quæ corpora ab animamoueantur
motus quorum,ipſam diximus eſſe principiū,
per uitam quæ animæ ineſt,reuera mouentur.
Et reuera, vbique, fiue in intelligibilibus,fiue
in ſenſibilibus, fiae in medijs , & motus inter-
nus vita quædam eſt,& vita ,eftmotus quidá
internus.Et mediusfidius , effentiali ſua deffi.
nitione comprehendi poteſt, ſi dicatur , vita
eft ellentia parturiens actionem . Nam dum eſ
fentia, & ens quodlibet per vires Gibi innatas,
FINIS DECIMIQVARTI LIBRI.
ad actionem fe præparat, & properat ,ea præpa
ratio , & properatio , & motio quædam eſtin
trinſeca, & quam ſupra motionem in eſſentia
appellabamus. & eam vitam eſſe dicimus. Se
ſe enim mouet, & a fe mouetur.Eft autem vita
multiplex ſicuti, & effentiam multiplicem eſ
fe oftendimus . Et vbique eft, interens , a quo
uenit, & intellectum ſeu notitiam quam pro
ducit, media . Nam ficuti hæc tria, Ens, Vita,
Mensybiqueſunt. primo tamen,& eſſentiali
ter in ente. In quo,& ellentia , & vita,& mens,
& entium ſummitas: ita vita, eſt medium en
tiscentrum , entis ſcilicetintelligibilis,intelli
gibilis,& ipla , in intelligibili iplo , & ente,&
mundo . Participans quidem ipfa eſſentiam ,
ab intellectu uero participatur. Prodit enim
ipſa ex ente, profert vero ex ſe mentem. Om
ne autem productum ,producentis fert ſecum
proprietatem. Hæc ergo de uita intelligibili ,
ac prima, in qua uitæ omnesreliquæ intelligi
biles,ficutiin primoente , eſſentiaq; effentiæ,
& entia reliqua . & in prima vnitate vnitates
reliquæ omnes . Poft quas intelligibiles vitas,
& fimpliciter vitas,ſunt vitæ aliæ multiplices,
ficuti poſt eſſentias fimpliciter , ellentiæ aliæ
multæ. Proxima quibus,eft vita intellectualis,
qua intellectus, & mentes viuunt. Hanc ſequi
tur , vita animaria ,per quam viuunt animæ.
Alia eſt vita naturalis, qua Naturæ habent vi
uere, & vitam .Alia vita eſt qualitatum ,alia for
malis.Alia denique corporum . Et vbiq; uita,
eft effentiæ feruor, & actionum parturitio . Et
omne quod ab ea conſtituitur viuens,eflentia
eſt feruens, & cognoſcens. Neque enim infe 1
riorum quicquam eſt , quod ficut eſsentiæ eft !
particeps, non ſit etiam particeps vitæ , & co
gnitionis; cognitio autem omnis eft ab intel
lectu.Quod mox palam fiet. Nunc vero colli
gamus. In prima,ac regina vnitate,non folum
alias eſse vnitates omnes, & rerum ideas, verú
etiam ipſas veriſſimas eſsétias omnes, omnia
que uere ensia. Sed & vitam primam , & vitas
omnes ueras , inter ſe diſtinctas omnes Gimul,
& unitas , ita ut omnes (int in omnibus,& lin
gulæ in ſe ipſis. Et cam omnibus eſse , etiam
primum intellectum , & intellectus oinnes abe
ſolutos, diuinoſque.Quod libro ſequenti de
monftrabitur.
FRANCI
 ..
G
FRANCISCI PATRICII
PANARCHIAE .
DE INTELLECT V ET
INTELLECTIBV S.

Libri Decem .

AD GABRIELEM PALAEOTTVM S. R. E.
Illustriſſimum & Reuerendifimum Cardinalem- .

AVAV
AVA
AO

07
N

20 S. M

PAX :

FERRARIÆ ,
Ex Typographia BenediâiMammarelli. M. D. XCI.
Superiorum permiſu.
 1
+
3
 a
as
ac
MO
ILLVSTRÖM ET RE V E RM
S. R. E CARDINALI
GABRIELI PALAEOTTO .

Gnotum me forte tibi , GABRIEL PALAE OTTE ,

Purpuratorum Senator optime ad te nunc munere cum
LAVtione
hoc, venire , poſſem credere , niſi Alexander Burgius
Modianze Antiftes tui cultor maximus , mihi amicus
.Qua
optimus, mebonitate,acbenignitatetua,itametibi
ſuis litteris certiorem feciſſet , tibi me toto
non
folum notum , ſed etiain in non infima effe exiſtima

animu deuinxiſti,vtneminem forte habeas,qui tibi,tam

ſit deuin & us. Accedit ad hæc, & maximopere,deuotionem animierga te mei
adauget, quod Camillus frater tuus , Senatorum Bononienſium ſcientiſsimus,
multa ac magna me profequitur beneuolentia , ſicuti ego eum , non minore
proſequor veneratione. Amorem autem erga me fuum , opere ſuo non vno ,
ſatis perſenſi.Quid igitur,quod medeceret, te non dedeceret, facerem ?yt ſen
ſum aliquem, meæ erga ipſum gratitudinis, erga vero te , fummæ venerationis
ſummæque obſeruantiæ vobis darem?Specimen teſtimoniumque aliquod eius
rei tibi exhiberem ? Non illud quidem exiguum, ſed quàm maximum poſſem .
Poffum autem de fortunis nihil. nihil de corporis bonis in munus tibiafferre .
Poſſum tamen de iis quæ in me ſunt optima,maximaque,Mentis, quæ noftri in
ſummo ſolio ſedet,aliquid tibi donare. Operam ſcilicet intelle&us noftri,viro
tibi.Summo intelle& uornato , de intelleâus , intelle & ibuſque contemplatio
nes offerre. & in confpe & um tuum, in confpe & um orbis totius,in confpe &um
ni fallor,poſteritatis omnis etiam afferre. Tibi igitur Panarchiæ noftræ, poſte
riores libros o & o, De intelle & u nimirum & reliquos,affero,offero,dedicoque.
res facras viro ſacro . Quos ſi intellexero eſſe tibi & le&os , & intelleãos
(quod minime omnium dubito) ſpero fore,vt ſentiam eos,tibi acceptos etiam
fuiſſe. Et ſi acceptos,etiam laudatos. Cuius laudis amore (fatear deſiderii mei
2 impo .
impotentiam ) ingentem huncnouæ philofophiæ condendæ laborem fufce
pi vniuerfum.Quam laudem mihi exoptatam ,a tegapræſentibus hominibus,
a poſteritate omni,exhibitam nolem ,prębitam reſpuerem ;niſi labores hoſce
meos,& pietati Chriſtianę; & ſtudioſisveręphiloſophiq omnibus, profutu
ros crederem . Quid enim ,nonne profuturos ſperandum , fi de philoſophia
falſitatem , de falſitate, erga Deum impietatem demere poſsint, non obſti
natis?Si ita effe vir piiſsimecognoueris, tutelę tuæ eps commendo . Eos tu
fapientia,fan & itate,authoritateque tua protege. Et ſub vmbra alarum tuż.
rum me quoque contege .
Tibi addictiß.
Franciſcus Patricius

cetes
Get GETIDERETT
6003-2013. feb. 8053.6703-80903.6963.20403-80638603-894638093-8340863- € 63.60403.83.83.8903.83.8 *3853863.co
8903 & 03 8033 03.09380603-60603-8063.80863-1843.80933.5763.60403.636.863.60402.603-6006 ). * 2804363.03.60 .??.. 1c
SteelS398 3996 SLO
CE49.66 GEM GEDOCS Get SEASER :
FRANCISCI PATRICII
PANAR CHI A S ,
LIBER QVINTVSDECIMV S.
DE INTELLECTV.
N vnitate primaria ,aliarum
vnitatum omnium fonte ,
ac regina , quam diximus
國際 apud Platonem ,Ideam illá
boni fuiſſe , quàm cam ve.
cordirer, vecors carpfit uel
Ariſtoteles , uel eius filius
Nicomachus , reliquas omnes vnitates , quæ
rerum fequentium ſunt ideæ, tabernaculum
habere eft demonſtratum . Et fimiliter in ea
ens primum habitare , & efTentias omnes . &
vicam primam, & reliquas vitas omnes . Nec
non ibi elle , & intellectam primum,& intel-
lectuscunctos . Cum autem, & de vnitatibus,
& de eflentijs , & de vitis veris Gr peractum ,
videtur effe reliquum , vt de intellectu , ſeu
mente, etiam agamus,tum primo, tum ſecun-
do , tum etiam de intellectu in vniuerſum .
Itaque dicimus a nobis oſtenſum elle , in
verbo ,& vnitate primaria, omnia effe , quæ
ſunt in uno patre Deo.
Πάντα μ'έχα,όσα ο κυνήτωρ έχει..
Omnia enim , habet , quæcumque genitor
habet. Inquit Damaſcenus. Etipſum met.
... Omnia mihi tradita ſunt a patremeo .
In patre quidem , omnia erant vniter vna. In
verbo uero , quod nos vnitatem primariaın
iam diu uocamus, eadem omnia. Sed iam in-
ter ſe diſtincta . Non quidem ſubiecto ullo ,
funt enim vnum , & idem ſubiectum omnia,
quod eft ipſa vnitas. Sed ſunt diſtincta pro-
prietatibus. Sed hæc vnitas omnia, quo mo-
do facta eſt intelle&us ? Ipſa quidem , & vni-
tas eſt primaria ,& vnitatesomnes;& ellentia,
& ens primarium , & cntia omnia , & vita pri-
maria , & uitæ omnes . Quid igitur obftabit,
::
31
CS 29843
வேலைகே (ES..
8 *26 ggesteigert2084998
57DNETD's
quin fit etiam intellectusprimus, & intellec.
tus omnes ? Obſtar fanè nihil . Sed quibus
modis ,& elsétia , & vita factus fit, oftéfum eft;
Oftendamus modo , quo modo factus fit in
tellectus. Emanauit a patre,& genitus eft fi
lius , & verbum . Duo hæc, vt Thcologi noſtri
docent , emanationem intellectus fecum fe .
runt.Recte admodum. Sed nondum inodus
innotuit . De quo nos aliquid . Dum a patre
emanat verbum, eam fui emanationem lentit
ipſum . Eft enim , & ipſum patris fapientia.
Nam fi non perſentit, le a patre emanare,iam
profectò imperfectum ,& emortuum eſt. Per
lentit ergo, le a primo emanare , & in effentiá
venire, & vitam . Ea perſentiſcentia (vt ita vo :
cem ) in ſe vertitur, & in patrem ,amore arden
tiſſimo conuertitur.Ea verfione, & conuerfio .
ne, & fe , & patrem agnoſcit , & cognoſcit.
Hæc agnitio,& cognitio, amentia non eſt,ſed
mentis actio , & intellectio . Intellectio hxc,
intuirus quidam eſt , in patrem . Intuicus
hic , cuius nam alterius fuerit prius actio, quá
intellectus? Sanè non vitę , non eflentię,non
vnitatis.Hæc enim eſtpropria intellectus ope
ratio , in ſe, & in cauſam ſuam conuerfio . Et
per ſuain eſsentiam intueri alia.Eò ergo intui
tu , dum emanat , & conuertitur , intellectus
eſt effectus, & quidem primus. Nemo enim
ante ipſum , ea eſt uſus actione.Sed ea conuer
fione, & prçterea amore in Patrem , ſecundus
proceſſit intellectus ,quem Spiritum appella
uimus . Nam eodem emanationis actu a Pa
tre in Filium , a Patre procedit, & per Filium
eodem conuerfionis , & amoris in Patrem
actu , procedit Spiritus, ab eodem patre pro
cedens , & per filium in eundem patrem re
N 2 diens
 F R A N CISCI
diens. Et unum,& idem cum eis factas, atre-
ritate quadam ineffabili , alter ab eis euafit .
que ideo, ex ea cum patre, & filio identitate
exijt. Ita enim čecinit Zoroaſter.
Μη' και φροηλθεν , αλλ'έβμεν εν τω παχικό βυθώ.
Neq; exijt, ſed máſit in paterno profundo.
Imo iple, eadem illa : ſui in filium , & patrem
conuerſione, & ainote , factus eft intellectus,
fed fecundus. Cui, inquit.
Πάνlα έζετέλεσε πατηρ και νφπαρέδωκε δ & τέρω
Omnia perfecit pater , & intellectui tradi-
dit fecundo.
Quçcumque ergo habebat pater , in filium
ſunt ab eo transfufa ,iam diſtincta in vnitates,
in eſsentias, in uitas, in mentes. Eadem hęc
a patreper filium ,ſunt in ſpiritum fuſa, iam
etiam diſtinctiora, & ad exitum ex profundo
propinquiora. Sedhçc ſuo loco . Nunc quæ
de intellectu ſuperſunt conficiamus.
Duobus Mentis, & Intellectus nominibus
rem eandem ſignificamus : Quam Græci no-
minum ditiſſimi, non nifi vno voür habuerüt
nominare . Intellectus omnium confolsu in-
telligit.Et nifi intellectus eſset,non intellige
ret, & nig intelligeret, intellectus eſset mini-
me.Munusergo eius proprium , & opus , eſt
intelligere, & intellecrio . Hæc nulli dubia.
ficuti neque hoc , Intellectionem , cognitio:
nem eſse quandam. Cognitio autein quid
nam fit,quis nam philoſophorum explicauit?
Dicamus nos aliquid , cum de cognitione in
genere, cum de præſtantiffima cognitionum ,
intellectione. Vnde aliæ deriuantur cognitio
nes omnes .
Cognitio igitur quid nam eft fui natura ?
Videtur fanè, non aliud quid eſse, quam con
uerfio, & intenfio cognoſcentis in cognoſci
bile, ſtudio ueritatis adipiſcendæ. Hæc quidő
cognitio eſt,in uniuerſum . Primaautem co
gnitio eſt in intellectu primo . Quia hic pri
inus omnium ,amore veri intenditur in co .
gnobile . Perquam intenfionem factus eſt in
sellectus , & actum intelligendi eft confecu-
tus. Nam cum eflentia illa primaria , in ſe ita
fit vnita , vt nullo modo a le fecernatur, fit
vtid quod ab ea prodit , diſcretum fit ab ea, &
ſecundo ab ea gradu diſtans . Quod cum in ſe
iam confiftat, & fe ipfo circumſcriptum , in ſe
ipſo in caulam ſuam quaſi ad remedium ſuæ
diſcretionis conuertitur, & ab ipfa veritatis
fulgore oppletur . Atqueita primus fit intelle
ctus. Tum cognitionis fuæ oculum , in ſe pri.
mum intendens , ut contemplatione eius a
quo prodijt , in illud redeat .Et illud,quan
tum in iam diſcreto fieri queat , in fe reducat,
adnititur . Atque ita fit, vt cognitio, nihil fit
aliud,quam Coitio quædam ,cum fuo cogno-
bili. Vnde facile , e coitione , in cognitionem
PATRICII,
nomen eft conuerſum .Græcis uero eſt forte,
goãris cognitio quaſi véc gévegis, noua genera
tio, & rónois, vótous intellectio, reditus fit qui
dam in ipfam effentiam . Sed hæc etyma , are
non diftantia ,ſunto fatis . Res vero ita fe ha
bent, vt grãous cognitio . & rónois intellectio,
hanc habeant notionem , vtútraquefit, rédi.
tuseiusquod prodijt, ad id, vnde uenit . Et
quod a cauſa ſua quali abiit , egeat ad eam re
dire. In quo quidem eius teditu, non abolet ,
diftantiam 'eam, qua a cauſa ſua ,ente diltar.
Sed ipſum quod diſtat, qua diſtat, in id redu
cirur, a quo prodijt, & aquo difterir. Itaque
cognitio, dum cognoſcens in cognobile, qua
fi luppetias petensvertitur,& in ea conuerlio
ne illuſtratur, dici poteft colluſtratio quædã,
& luminis a cognoſcili,incognoſcens immiſ
fio , & infufio , talis vt ei eſſentialis fiat . An ve
ro potius, per hoc quidem fit cognitio : ſed
ipla forte non hoceſt ?Quid igitur patiturco
gnoſcens,quando nondum cognoſcit:An for
te cupit,ipſum cognobile, vt eo indigum ?At
quid nam eft hoc cognoſcile ? Ens forre eft.
Sed forſiran'nonqua ens; cognofcile eſt.Ens
enim qua èns , tantum eſt. Cognofcile vero,
in ente, forte eft aliud . Vel fortaffe hoc illi in
eft, non tamen quo differant, adhuc eft notu.
Forſitan hac methodo noſcetur.Enseſt hypó
ftafis fiue ſubſtantia .Cognoſcile uero eft eius
claritudo . Nam & in materialibus formis ,
idem videtur euenire . Aliud enim eft ſubſtan
tia, aliud eft fenGbile. Hoc enim ab illa veluri
efforeſcit : & ci , uſque ad ſenſum prælucet.
Sic' & entis claritudo eft fos quidam inde
cnafcens, & ſplendor qui ci prælucet, vfque
in cognoſcens. Eique lurſum intenſo occur
rens inditur, & ipſum perficit, & cupiditatem
eius,luminis proprij repletione ſaturat.Intel
lectus ergo ,non cognofcit iplum cns,ſed eius
efforeſcentem claritatem .Velcriam ens.com
gnofcit,fed per eius claritatem ,& per id quod
in ente eſt cognoſcile. Appetit quidem intele
lectus ens iplum , & ad id redire nititur, vt
cum illo coeat , & illud coeat ( ecum : vnde
coitio fiat, & cognitio. Adipiſcitur autem id,
qua cognoſcile eft. Forte & appetitio hæcdö
cenda eft fieri,per cognoſcile ipſius.Hoc con
felluin eſto.Côłecutio , & adeptio entis,cogno
ſcenti intellectui fit, qua eft cognobile . Hæc
aút claritudo ,non nifia mentepercepta quid
nam fuerit? Nam per ipfam cognoſci diximus
ens.Ens aút ipſum , non per fe cognofci.An uc
ro,uerum fuerit,hác claritudincm ,effluxú atq;
emanationem quádá effe ab ipſo ente . A quo
ita effluit, ficuti a ſole lumen hoc circumter
rancum effluit . Et ficuci quis , folem ipſum
intuens per claritudinem fuam non ſuper
ficialem cantum intuetur , fed totain , que
in
 PANARCHIAS, LIB. XII.
in toto eſt role perſpicit. Sic intellectus non
emiffam tantum ab ente claritatem , led ei
quaque intimam , perque totum ipſum ens
meantem . Neque enim in eo quicquam eſt
quod non refulgeat, & non properet, ad ſeſc
manifeftanduin . Sicuci diaphanum quoduis,
aprum fit vifile, quia per corum ipſum natura
vifilis diffunditur. Et nihilominus aliud
eft eius diaphanotis , per quam , fecundò
corpusipſum ,uiſitur . Sic & in ipſo ente ,
naturalis, atque eſſentialis eft eiclaritudo . Et
per hanca mente prius cognitam , ipſum ens
intelligitur.Igitur incellectus,qui ab ente per
mediam vitam prodijt,factus eſt cognoſcens
illius a quo prodijt. Atque ad illud fua co
gnitrice vi,& actuali cognitione conuertitur,
adipiſciturque quod apecijeper ſuam cogni-
tionem ,quæ eft intellectio.Et cum eo vnitus,
& ci inexiſtens iplum fecitcognitum . In quo
tria hæc,Ens,Vita , Intellectus ,ita vnita ſunt,
vt nihil fint diſtincta. nili notione, & ratione
hac,ab illa diuerfa. Dum vero vita ,ab ente le-
cernitur procreat intellectum , in quo iam
ſunt diſcreta hæc eadem . Et tria hæcalia,co-
gnoſcile, cognitio , & cognoſcens. Sed hoc
principale elt. deinde eft cognoſcile . Atque
hinc eit, vt quæcumque ab co per cathenam
vſque ad infima deducuntur , & formæ funt ,
& aliquam inexiftétem habent cognitionem ,
quantacumque ea fit,pro formç dignitate.At-
que ita fic ,vtapud nos , omnis forına viuens
vel anima èft,hoc eft vita cognolcens. Vela-
nimalis huiulmodi cadauer.quando fcilicet
pallum tit priuationem & formæ viuentis. &
animalis. Pendent enim ab Idæis. Quæ intele
lectum le iplis implent. Qui in le iplo diſcre.
tus totus , per totum ſe iplum ,cognitor eft fa-
aus,& cognofcibilis, & cognitio . Nam peç
ſecretionem ab ente cognitor eſt factus . Qua
vero eft ab ente fecretus, ad iplum optat re.
gredi, cognobilis eft redditus.Hoc autem nó
nili per mcdiam cognitionem.Neque tamen
ideo intellectus,elt factus ens ; Neque ens fa .
&tus eſt intellectus.Sed intellectus elt per pro-
priam hypatxin . Ens vero eft per ellentię par-
cipationem .
Volens ergo intellectus,poſtquam ab ente
Secretus fuit,ad illud iterum reuerti eique có-
jungi,collegit fuam iplius cognitionem , in cu
mulum cognitionum omnium.Et cum ex om
nibus , cognitionem vnam cófallet,omnibus
vicibus ad primum cognobile contendit .At.
que ex multa illa cognitionum nnione,veluti
vna effentia factus,enci te fe applicuit.Er cum
co iunctus cognouit coniunctionem , non
amplius vt cognofcens ad cognitum , led ve
edentiæ fuæ ,ad illius cilentiam . Itaque reuer-
fio ad illud eflentialis potius eft. Ad fe veco
32
cognoſcens magis . Quia vero appetijt redi
tum : & appetens omne ,vt indigum , ignobi,
lius eft apperito,factum eft ,vt & cognobili,
ignobilius fit cognoſcens.
Concludamus, quoniam intellectus , enti
iunctus, effentiam elt adeptus,& effentialitet
eft factus intellectus,non potentia, led actu ;
femper eft intellectus.Ereius intellectio non
cft aduentitia . Intelligit enim a ſe . Siale ,
etiam ex ſe. Si ex ſe,ctiam per fe. Si per ſc,
etiam in ſe.Siin ſe,habet ergo in ſe,quidquid
intelligit.Eſſentiz namque ſeſe coniunxit. Et
ellentia ipfe quoque factus eſt, etiamſi cam
per participationem habeat. Intellectus er
go in genere ,ea effentia eft , quæ vires intelli.
gendihabetab effentiavenientes . & in actio
nem intellectionis exeuntes . Quæ quidem
intellectio ,non aliud eſt, quàm intuitus, tum
in fe ipfum , tum in propriam cauſam . tum
etiam ,per ſemet ipſum in poſteriora,aſe pro
uenientia . Cum igitur intellectio fit intello
ctus. utcumque fimul erit , & actus, & actu .
Actus autem hic,eſencia illius eft , cuius eft ,
& actio : nimirum ipfius intellectus. Atque
ita intellectus, & intellectio eadem res reue
ra fuerint. Intellectio autem ,motio quædam
cſt.Atque ideo circa aliquid verſatur. Circa id
nimirum quod ipſe intellectus intelligit. Ina
telligit autem per intuitū, tum caufam ipfius,
tumle ipſum , tum ea, quæ a ſe lunt. idque
cum omni intellectui natura ſua competat ,
neceſſario primus quoque intellectus, & cau.
Lam ſuividelicet, patrem Vnum, & fe iplum ,
& quæ a le ſunt intelligit omnia.Sunt ergo &
Pater,quem nemo nouit nifi filius, & ipfe fibi,
& quæa ſe ſuntilliintelligibilia. Et dum cir ,
ca ea uerſatur,lunt ei intelligibilia , & intelle
Cta . Et ipſe tum eſt actu intelligens. At ſem .
per eft in actu. Semper ergo hæc omnia intel
ligit.Et ipſe, & intellectus ,& intelligens , &
intellectio , & intelligibile eft, & intellectum .
At, & vita eft , & viuit. Et eſſentia quoque eft,
& vnitas ſumma, & Vnum . Hæc ergo ſuntei
intelligibilia . Sed quoniam , omnia tradita
funtei,a patre ſuo; & genitusin ſe habet,quae
cumque haber genitor. Er in genitore erant
entia omnia,& non entia. Ergo entia omnia,
& non entia in ipſo funt, & luntei intelligi
biliá . Omnia ergo intelligibilia , ei ſunt in
trinſeca . Ec extra ipſum nihil eſt eorum ,quæ
fui natura inrelliguntur , cum iple ea fit , &
omnia . Ita enim fiet, vt verè, & verusfit intel
lectus, cum omnia quæ intelligit,libi habeat
præfentia . Et ea opus non habeat aliunde
quærere. Neque eoram obliuiſci poffit vn
quam , aut opus habere corum reminiſci. Ne
que falletur vnquam ,aut falſum dicet.Neque
aliunde fcire quærct, aut fidem ab alio requi
ret
 FRANCISCI PATRICII ,
ret ſe ſcire vllo , quàm a ſe ipſo . Neque per
conie&uram (ciet. Neque ſcientia eius dubia
erir,neque ambigens. Neque ab alio audier ,
aut addiſcer. Neque perfyllogiſmā ſcientiam
aquiret , neque per demonſtrationem , aut a-
liam vllain argumentationem.Hæ enim quo-,
niam in ſe dubiæ ſunt, aliunde alia quærunt,
& afciſcunt , vt certitudinem aliquam vel fi-
dem maiorem nanciſcantur . Quæ fi intelle-
ctus quæreret , vel dubius eſſet , vel ignorās.
Atimpoſſibile eſt,Mentem ,velamentem elle,
vel deinentem.Mentis eniin defectum pace
retur, & a ſua elſenria recederet.Sed Mens;ne
humana quidem ,dum mens eſt, quicquampa
citur,quo ale ipla abeat,& demens fiat. Neq,
fit dubia,vel amens. Siamens non fit,nec de-
mens ipſa mens,ipfe intellectus, nec diuinus,
nec humanus, intellectus primus omnium ,
conditor intellectuum aliorum , in ignorana
tiam non cadit . Nonignorando,ſemper eum
fcire eft neceſſarium . Si femper ſcit, ſemper
a &tionem ſuam peragit, intellectionem ( cili.
cet. Semper ergo intelligit. Si ſemper intellis
git,femper fua intelligibilia habet prælentia
Ergo ea in ſe habet. Nam ſi extra le alibi ef-
fent , quando ,vel quo modo,eis occurreret ?
Vel fe eis occurriſſe ſciret : Si eis non occur .
reret, ab intelligentia ceſſaret. Si ab hac cella
ret,non intelligeret.Si non intelligeret,intel-
lectus ainplius non eflet . & in ignorantiam
caderet. Et ſi quando tamen eisoccurreret
extra ſe poſitis, idola rerum , & non res ipſas
perciperet. Quæ enim extra intellectum funt ,
idola rerum lunt. Ecidco cognitio eius, opi-
nio effet , & non ſcientia . Et fæpe ideo fallere-
tur, & falfum diceret , & ſe le, & alios decipe-
ret ; & vera mens non eſſet. Quibus rationi-
bus, verè Zoroaſter cecinit .
oj gopi av de voo's 832'vext, xj tovontir ou voữ you
ρις υπάρχει .
· Non enim mens eſtfine intelligibili . & in
telligibile . Non Gnemente exiſtit.
Vnde ſequitur,intellectum , dum intelligit
impreſiones nullas ab extraneis recipere, aut
ti. Nam cum ipſe intellectus primus , omnia
fit entia , niſi ipſa intelligat non eſt amplius
intellectus. Concludenduin igitur verum in
tellectum , omnia intelligibilia , non modo
hæc,modo nou illa, ſemper intelligere. Om
nia inquam fibi inſita , (nulla autem ſunt ei
non inuta ) ne ſcilicet eorum obliuiſcatur:ne.
que aliunde quærat , quæ intelligere & ſcire
debeat . Neque vt veritas fit in ipſo . Sed fit
ipfe veritas ipſa . Neque entia diſperdantur,
aut extra illum diſperſa iaceant.Sedin eo ſea
dem habeant , & viuant , & intelligant , tum
ipſe, tum entia ,quæ in eo ſunt,fingula & om-
nia. Et totus fimul, ſinguliſqueſuis patribus,
unus fit intellectus , quot ſụnt entia in ipſo
confiftentia . Hoc eſt , omnes vnitates ,
omnes eſſentiz , omnes vitæ , ompes in
tellectus , omneſque ipſorum proprietates .
Atque ita primus intellectus, entia omnia es
rit, & entia omnia eruint id,quod ipſe eſt. Et
quia entia funt , ordinibus diſtincta ordo en
tium omnium ipſe erit . Et in le ordines ha
bebit omnes . Quia vero , entia per vnum -
cuique effentiale,id ſunt,quod funt: ipſe omi :
nia illa vna, rerum omnium eſſentialia , in ſe
habebit ; imò ipſe ipfaméterit. Et quia omnia
hæc vna, a lua propria quæque vnitate pen
dent , in eo erunt omnium rerum vnicaces.
Iinò ipſe omnes eric . Has Chaldaica Theoló .
gia, principia, & fòntes,& Ideas , zoge's xỳ T .
ge's appellat : ipſe in fe haber rerum omnium
principia, & fontes & Ideas. imò ipſe, illa ipfa
erit . ideas illas inquam omniformes , quas
Taup.boogus appellat , vci vidimus Zoroalter i
Er quæ vt idem ait:
Πηγής μιας εποπάσα ,εξέθοραν ,
Πατιόθεν γαρ έην, βουλή τε,τέλος τε .
Fonte ab vno volanres,exilierunt .
A patre enim erat,conſiliumque ,finiſque.
Proxine ergo a patre prodierunt ideæ ,quç
vnitates ac fontes, & principia rerum ſunt,re
conditæ omnes in primiſliina ac regina, alia
rum omnium vnitate . In qua tamen ,vt ait :
Εμέρείθησαν , νοερό πυρί μοιραθάσαι
Eis amies voega's .
Partitæ funt intellectuali igne diuiſa
In alias intellectuales...
Quaſı primarum harum :pediſequas & mi.
niftras,entibus proximiores . Sunt etiam di
allæ inter ſe,leciindum rerum ,quarum exem
plaria ſunt,proprietates . Vel potius res ipfæ a
luis quæque fontibusnt per eorum , proprie
tes quas inde tuleru ,
Ita enim ſubnectit .
Κόσμο ν ' άναξ πολυμορφα
Προύθηκεν νοερον τύπον άφθιτον . ουκτί κόσμον.
Ιχνος επαγόμνης μορφής , κατά κόσμος έφάνθη
Παντοίας ιδέας κεχαρίσμενος .
Mundo enim Rex multiformi .
Propofuit intellectualem typum incorru .
ptum , cuius ornatu .
Veſtigium induxit formæ ,per quæ mundus
apparuit .
Omnimodis ideis gratioſus . Etaddit. ";
Ως μία πηγή,έξης ροιζουνται με μερισμένα άλλα .
Quarum vnus eſt fons , ex quo rotantur ,
partitæ aliæ..
Fons autem hic vnus in quio radicantur
vnitates omnes , & ex quo cotantur omnes ,
inter le per proprietares luasdiſtinctæ ,eſt pri
maria illa vnitas . Quæ li omnia habet , quæ
habet , quæ habet genitor, omnes vnitates ,
habet
 PANARCHIA S.
( quod iterum reperimus) ca erit.omnes ideç,
omnes eilentiæ ,oinnes vitæ ,omneſque intel
lectus.In ipſo enim vita erant,quæcumq; per
ipſum facta luni. Atque ita principium erit ſe
cundum . Quod itidem repetimus . De qua
Hermes ,
Εκ μιάς δ' αρχής τα πάντα ήρτηται ή δ'αρχή,
έκ ή ενός και μόνου και η μν' αρχήκινήτα ίνα πά-
λιν αρχη γένηται , το και εν , μένον έσηκε , και ουκι-
rotou ,
Ex yno principio,omnia pendent . Princi-
pium vero ipſum , ab vno , & ſolo. Et princi-
piumquidem mouetur , vt iterum principiú
fiac. Vnum autem manens ftat , & non mo-
uetur .
Ab vno principioinquit,manente ,& ftabi-
li,pendent omnia, ſcilicet vé a principio pri-
mo . Secundum uero principium pendet a
primo illo vno, quod quidemmouetur,quia
viuit, & uita eft . Et quia intellectus eſt , & in-
celligit.Viuere uero , & intelligere, vel motus
funt,vel ſunt in motu.Hoc autem principium
fecundum , qui primus eſt intellectus, Zoroa-
ſter,potentiam , & robur, & mentem appellat
patris . Hermes & mentem , & verbum , & fi
lium Dei , ( quod iam uidimus ) nominat. Et
principium quod mouetur, vt iterum princi-
pium fiat. Orpheus,ficuti Patrem uocauit Pha
netam ,quia ex colpornrav åturla apparuerút
omnia , ita hoc ſecundum nomina vir Vranú,
quaſi entibus , ficuti cælum ftellis omnibus
diftin &tum , & ornatum. Inter vero Pythago
reos Philolaus appellauit, Dyadem . Par .
menides autem iplum , td ev öv , Vnum ens,
nuncupauit. Plato vero , & hoc nomen ei tri-
buit , & fecundum Regem dicit ,& etiam du.
cèm . Auditor uero Platonis,verbum ,& intel.
lectum , & Dei filium.Platonici nobiles primú
intellectum , mundum idealem , Mundum in
telligibilem , mundumque archetypum , &
exemplarem . Nos iam receptis hiſce nomini-
bus omnibus vtamur . Mundum quidem di-
xerunt, quoniam ficuti hic mundus viſibilis,
omnifariam fenfibilibus formis eſt ornatus,
fic ille omnifariam ideis eſt gratioſus . Quia
omniformes ideas, formarum harum typos, &
exemplaria continet . Vnum ens , appellauit
eumParmenides. ( rideatur hic veſana Ariſto-
telis in eum inſectatio ) quia quamuis omnia
entia intelligibilia ,ipſumvnum ens,eſſet.Et in
co omnia ellent. Vnum tamen ens ipſe erat, a
regina ſua vnitate factum . Quis enim neſcic in
femine , in principio cuiuſque rei,omnia eſſe
ca ; & quidem actu, quæ ab eo prouoniunt .
FINIS DECIMI QUINTI LIBRI
LIB. XV. 33
Tum ergo hac feminali,& principiali originc,
tuin quia ob fimplicitatein in co omnia entia
erant, Vnum ens eſt appellatum , fimplicitate
cius vna,& vnitate.Sed hæc ita ſunto .
At entia quæ in eo ſunt omnia, quo modo,
& ad ipſum ſe ſe habent ? Et quam inter ſeſe
habent diſtinctionem ?Hanc fanè,vt in eo alia
fint vnitates , alia effentiæ , alia vitæ, alia intel.
lectus,alia animæ, alia naturæ, alia qualitates,
alia formæ,alia corpora;ſed incorporea. Vni
tates quidem , vtideæ , & fontes ſequentium ,
extra profundem etiam productorum.immo
biles,limpliciſſimæque. Sed quoniam ſunt in
corporea , ita ſe ſeinuicem penetrant, & per
meant,vt mens ſit, & uita,& eſſentia, & vita G.
militer , & ſit, &intelligat. Itavt vere dici
queat , & ſingula in ſe elle, & in fingulis aliis,
& omnia in omnibus .Ita quoque eadem hçc
omnia,in intelle & u ſuntſecundo . Hic enim
a primo,& a patre ſimul proceſſic, & eis con
ſubſtantialis , & nihilo ab eisdiſtinctus , præ
ter quam hoc uno , quod non fit illa. hoceſt,
nec genitus,nec genitor . Habet ergo & ipſa
mens ſecunda, in ſe entia omnia ; codem met
modo quo ſunt in mente prima, inque prima
vnitate,& uerbo ipſo Q. uatenus vero conſub
Itantiales ſunt, vnum ſunt, & ex duobus unus
conficitur mundus intelligibilis ,integer.Ni
hil cnim.vere eſt, quod in eo non fit.Nihilvi
uit', quod in eo non viuat , atque ideo ficuti
primum ens & viuens , ita primus eft intelle
tus, ex entibus , ex uiuentibus, ex mentibus
omnibns conſtans. Non enim ex non entibus
eſt,non exmortuis,non ex amentibus. Atque
hic vniuerſus eft intellectus. Seu potius& v
nus & duo ſunt intellectus uniuerfi,primus il
le idem cum ſecundo, ab aliis non participa
tus . Secundus uero,& ipfe vniuerſus, & cum
primo idem , ſed participatus, quia proxime
ab co res extra profundum prodeunt,& ab eo
producuntur, ipſo participantes. Nam liom
ne producens, luę hyparxeos aliquid produ
cto elargitur, & ideo,vteft oftenſum, fimilem
fibi effectum producir prius quàm diffimi
lemn ,neceſſario,id quod a fecundo intellectu ,
proxime fuerit productum , fimile ei erit. Si.
militudo autem hæc, vel in effentia fuerit, vel
.
in participatione,vel in utroque . Sane dicun
tur a ueteribus, aliæ quoque innumeræ elle
mentes, quæ eflentia ſua fint mentes , Et aliæ
quæ ab animisdicuntur participatæ . De qui
bus vtrifque paulo poſt agendum . Sed prius
ingens quæſtio eſt excutienda , & li poſſimuss,
proximo libro perſoluenda.
FRANCI
 but c3965 * 365 366139082390649
CERCED ES Semester
2003.- 23.83..4093 -2003E%03.18 %03-8c63.8063-67636X03-833-8063E 03.8 % 3-8043.83.2003.8603-80703-89463.Eo3-803
0.03.. 233.73-8 9.73.603-6063-80763.8333.89703.80338073-6 * 3..3...$ 763. & XC3..€ 803-8703.-2007.053..5C%C2
3276 * 3 $
ce DGEACESS
FRANCISCI PATRICII
PANARCHIAS ,
LIBER SEX T V S DECIM V S:
AN DEVS PATER SIT INTELLECI V S.
Vid potuit eſſe cauſæ , cur
Zoroaſter non eſt auſus ,
Deuin patrem , intellectum
appellare ? An forte , ne qui
primus omnium fui natu
ra eller, ipfe tertium face-
ret ? Hæc prorſus cauſa fuit.
Nam G paterni Monàs , prima oinnium eit,
eain ſequatur d'endues,potentia patris, & hanc
Taigizo's voūs, paterna mens ; procul dubiò ,fi
patrem , mentem appellatlet, fecundi aut ter
tij proprietatem ,priino tribuillet . Idem , alia
quoque. eueniller. ratione. Nam cum ipſe res
ſuperas in tres ordines diſtinxillet métis iustu .
Εις τρια γαρ νους. ειπε παγος τέμνες απαντα
ου το θέλειν κατέγασε , και ήδη πάντα έτέτμητο .
In tria enim Mens dixit patris, lecari omnia
Cuius uelle allenfit, & mox omnia ſunt ſecta.
• Hæc autem tria fint rerum ſuperarum tres,
ordines, primus ad vong , intelligibilium, fe,
cundus vousles ij roepôv . Intelligibiliuin ſi.
mul,& intellectualium. Tertius AS roepór, in-
tellectualium ,Pater qui tantum intelligibilis
eſt, fuillet,vel fecundiordinis,intelligibilium
& intellectualium . vel tertij intellectualium .
Quam confufionem ordinum diuinitas , vci
perfectiſſima, nequaquam velpatitur,velpati
poteft. Hos tres ordines, Platonici Magni, ab
Ammonio Sacco profecti, Plotinus. Porphy-
rins , Amelius , Theodorus Alpæus, lambli-
chus,Syrianus, Proclus, Hermias,Damaſcius ,
Olympiodorus , luntad ammuſim ſecuti . Et
Deum Patrem , ſupra intellectus omnes Ita-
tuerunt. Quod ante eos, Diuus Dionyſius Az
reopagita,inultis locis fecerat. Et loannes Da.
maicenus feciť. Hermes autem vir ingens,
Patrem Deum , vti vidimus, ſæpe in Poeman-
dro mentem nominauit . Pultca tamen libel-
Swag oss
CAS.69 EFISEET GEHEFIDEAS
) ETC. SESSE
EDUD
7
3
6 is
lo de Mente communi . & alio de intellectio
i ne,numquam id repetijt. Neqne vllo ex his ,
aut alijs locis, quidmens effet explicauit, ne
que vires, aut actiones eius expofui , neque
genera diſtinxit. Trium tantum Mencium la
tis habuit mentionem facere; & mundi, ab eis
factum opificium enarrare . Moſes vero,qui ve
cuſtare proxime Hermetein ſequicur, tuto Pe
tateucho ,non uidetur Mentis mentionem fee
cille ullam . Profetæ alij,non aliam , quàm hu
manam, vt apparet agnouerunt, vt in eo loco .
» Equus,& mulus,quibus non eſt intellectus.
Inter Græcos uero ſapientes, vetuſtiſsimus
furit Orpheus,qui cognométo , Theologus eſt
appellatus, fi quid de méte in Sermone Sacro
dixit,in quo xxiij. Rhapſodijs vniuerfam , &
intelligibilis & fenfibilis mundi fabricam.ce
cinit ,id totum ſub fabulisfuit . Er id ipſum to
tum perije. Aglaopheinus , Orphicorum fa
crorum in Lebechris Thracijs,quæ pacria Or:
phei fuerit,poft Dcxl.annos Antiſtes,nihilvi
detur, vel (cripfille, vel Pythagoram , quieius.
auditor fuir,de mente docuille , quod memo:
ria exter.Pythagorç vero Sacer Sermo,integer
perije . Sicuti &alius eiuſdem liber ad Abaron
tcriptus.quos Proclus celebrat. Perijt quoque
Arignotes eius filię Sacer Sermo alius,& alius
item Cercopis eius auditoris.Perierunt denis
que omnes tot numero Pythagoreorum libri;
præterquá libelli duo de Narura, alter Timæi
Locri,alter O.celli Lucani,& Archytæ ſenioris
Categorię.Superſunt multa Politica, & Echica
fragmenta ,ferè diuina. De quibus , quidquid.
Plato , quidquid Ariſtoteles de moribus ,aut
Repub.(cripferunt, eruta ſunt clariſsime. De
Mente tamen ,tot ac tanti uiri, quid fenferint,
aut fcripferint extat nihil. Plato quoque
haud multa de Mente elt philofophatus. Sed
ea de
 PAN ARCHLAS, LIB. XVI.
ca de Zoroaftri fontibus deriuata , diuinè
protulit, Ariſtoteles vero , totam de mente
ſcientiam & confudit , & corrupit , intelle.
Ctibus inductis varijs , & inter fe diſcordibus.
Quorum prçcipuus is eft, quem ait de foris
venire. De quo,liquis,eú, aui luos interroget,
vnde veniat, aut quo modo?relpõlum ,autnul
lam audiet,aut nulla fulcum ratione . Deinde
alios quoſdam inuexit,agentes,paffiuos , pola
fibiles,materiales , in potentia , in habitu, in
actu, theoricos ,practicos. Neque tamen tot
intelle & ibus , intellectum diſtinxit a ratione,
a dianca,ab opinatrice,a phantaſia. Sed quod
peius eſt, tam magnusphiloſophus,intellectú
auibus quibuſdá,& brutis tribuit. Et is idem ,
Deum motorem illum primum ſuum , intel-
lectum , & nominat , & facit . Tam magnis
faltibus , in ſua philoſophia natura faltat .
Cumque cor faceret intellectus , nullius cae
men naturam , aut uires,aut actiones explica-
uit. Ex qua confuſione partim , partim filen-
tio, factum eſt, vt nemo,quantumuismagnus
eius interpres, quicquam huiusrei clare, uel
intellexerit, uel duocuerit . An ucro Theo-
phraſtus aliquid de intellectu ſcripſerit, com-
pertum nonhabemus.Quæcumque vero Pla
tonici ſupra citati, de mente ſcripſerunt ,diui-
nitus fane videntur ſcripta fuiſſe ". Scripſerunt
aurem tam multa , ut dogma hoc totum , de
intellectu , ipforum uideatur elle proprium .
Idautem ex primis Zoroaftri fontibus, breni
bus quidem illis , fed diuinis uidentur hauhl-
fe. Sunt enim apud ipſum non folum tres or-
dines , quos vidimus, ſed natura Mentis ple-
nè quali explicata . Guius aliquid , quod in
oraculis eius extat, recenſeamus.Is ergo intel-
lectum unum, etiam intelligibilem elle dicit,
hoc oráculo .
Και 2 ενος νου , η νοητού.
Er vnius intellectus, quieſt intelligibilis.
Is aŭt primus eſt intellectus. Qui veluti caput,
& fons métium aliarum ,& productor eſt.Om
nis enim multitudo , in quoque rerum ordine,
eft ab uno.Eft aut hic intelligibilis ſibi, & ipſe
fe ipſum intelligit.
Ου γαρ΄ ανά νόος ύπνοητού ,ου χωρίς υπάρχει .
» . Non enim intellectus eſt fine intelligibili,
» non feorſum exiſtit.
Et hunc vti Deum omnis alius intelligit in-
» tellectus , ait enim.
Tor de vocêrês vous deor .
Quibus ipfe fit to vontór intelligibile. Itaq;
primus intellectus,Deus eft,fibi primo, dein-
de aliis,intelligibilis. Qui itidem ueluti cibus
eft intelligentibus.
Τροφή και τη νοούτι, το νοητόν .
Cibus auté eft intelligéti,ipsú intelligibile.
Sunt aút hæc,non de patre Deo intelligenda,
34
fed de intellectu primo , quem & potentiam
patris nominauit. Et de eo quem fecundă mié
tem uocauit,& paternam.Atq ;hæc eft, fimpli
citer,ut Damaſcius expofuit , vontatoices.In
telligibilis Trinitas.& Toc Tacos vont, & fimpli
citer intelligibile, fub quo eft alius ordo de
quo canit.
Τα οι νοητά , και νοερα, όσα νοούντα νοείται
Sunt uero intelligibilia , & intellectua
lia,quæcumque dum intelligunt,intelligun
» tur .
Hæc aút ſunt eſſentia, & hyparxi ſua mētes.
Etintelligunt intelligibilia,ea,quæ ſunt fupra
fe : & ipſa quoq ;intellecta funt, ab aliomen
tium ordineinferiore,quieft rantum voepos,in
tellectualis.Qui infra le ordinem alium men .
tium non habet,qui hunc intelligat, niſi incel
lectum eú qui eft ab animis participatus. Tres
igitur diuinorum gradus fecit Zoroaſter; Idq;
recta uidetur fecifle ratione . duos extremos,
& quaſioppoficosvont, intelligibile . & rospor
intellectualem , & vtrorúq; medium vtriuſq;
extremni participem ,voni nývoepor, intelligibi.
lem.& intellectualem .A priino ergo illo intel
ligibili ,& ſecundus proceſfic ordo ,& tertius.
Inquit namque .
Αρχή πάσης τμήσεως , η Ν' η τάξις.
. Principiam omnis ſectionis hic ordo elt.
Sectionem uocans , ſecretionem ab intelli
gibili , & progreſſionem . Quod declarans
ait.
Η νοητή,πασης τμήσεως άρχει .
Intelligibilis (ordo )omnisſectionis prin
cipiuin præber. Ab intelligibili enim pater
noq;profundo.( Id enini càntum eſt intelligi
bile) ominis fit ſectio , & ſecretio in alia . Neg;
enim decés erat, ut producta, eadem hyparxi,
& dignitate cum producente eflent. Ergo a
primo ordine , profectus eſt ordo ſecundus.
Non tamen ita , ut profundi nihil retineret.
Ideo , & ipſum , intelligibile eſt effectum , ſed
in noeron intellectuale uergens.Atq ; iterum
hic facta eſt ſectio alia, intellectualis tantum
ordinis , qui ſecundo effet inferior. Sed &
hic triplici ordine fuirdiſtinctus , ut mox pa
tebit. Poft quos ordines , eſt intellectus ab
animaparticipatus . Extra quem ſunt illa pri
ma: Ait enim .
Μάνθανε τονοηθ,έπει νόου έξω υπάρχει .
» Diſce intelligibile , quoniam extra men )
tem extat .
· Extra mentem , inquit, tuam , quæ eſt a priore
* mente participata, in qua ſunt uera intelligibi
lia , extra mentem tuam . Idque intelligere
oportet. :
E'sì ti vont,o zenice vocīv,vóou dv9ct.
*», Eft quoddam intelligibile, quod oportet
te intelligere mentis flore.
O Nain
 FRANCISCI PATRICII ,
Nam li adniteris tata eum mente conci- ta eſt Zoroaſtrica doctrina de intellectu.Quá
pere , nihilefficies. forte Pytagoras integrius in Aſsyria edoctus
Ei zapʻtmeyxaion , as er volls , xxxciva vouchy s eft a Zabrato , & in Græciam atrulic , & cha
τι νοων, ου κεινον ναυσας , rioribus ſuis tradidit . Quam forte a iuniore
Ná G adniteris,táquá més,illud intelligers. Archyta habuit Plato . Sed latenter ean ſcri
Vt quid intelligens, illud non intelliges , pris luis inſeruit . Seu potius eius ſemina,huc
Et rationem reddens , lubdit. & illuc ita iecit , vc vetuftiores interpretes
Elsagap diants auoiodous fuialus fui , vix ea velviderent,vel agnoſcerent. Do
Νοεράϊς ασράπλουσα τομαίσι . -neclub M. Aurelio philoſopho,Iuliani duo ,
Eft,n,roboris circúquaq; fulgentis potétia. pater ac filius , Chaldæi , Zoroaſtrioracula ,
Intellectualibus refulgensſectionibus, ſua lingua,in Græcam verterunt . Quæ poitea
El inquit fecundæ hypoſtaſeos potentia, in manus venerunt Ammonij Sacci, Alexan
quæ luxe , & ſecundæ mentis lectionibus re- driæ,ob pauperiem baiuli . A quo licuti olim
fulger intellectualibus , quas diximus , ita Achenis a Socrate ſtatuario ,omnis fluxit phi
5 circumquaque lucida,vteam nequeas perſpia loſophia)diuina Auxit quædã, & inaudita la
cere mentis ui,ac intenfione. pientia.Per quam ,coactus eſt D. Auguſtinus
Οι δη κή σφοδρότητι νotia το νοητόν εκείνη . fateri,Platonicos,quos philoſophorum nobi
Α' α νόου ταν αουτανα φλογί . Jiffimos fæpe appellat ,muratis pauculis,Chri
Non ſane oportet nixu acri intelligere in- ftianos fieri pofle. Aperuit Ammonius, Aler
telligibile illud, ·xandriæ ſcholam , eo tempore ,quo Clemens
Sed mentis protenſæ , protenſa Hamma. Alexandrinus floruit,circa Chriſti annú CC .
Non nixu , inquit ,virium mentalium.Sed Et præclariſſima ingenia ad le audiédum tra
mentis protélæ ,per ratiocinia, protenſa Alam- xit,Origené(quantū virum )Plotinū,Erenniūg
ma , & lumineprotenſo per rescreatas.Nam- Olympiū ,& alios plurimos. Plotinus eu lecu
que alibi dixit . tus,ſua ſcripra mére illius repleuit. Quod , &
Δυας μφ'παρά δε κάθηται , και νοεραϊς ασρά-
· Amelius & Parphyriuseius diſcipuli, & horú
πει τομάς. auditores Theodorus,& lábilichus, Platoni
Kwiyêxubepvậr Jerevleke, mjetevírasov,ouldexoève corú omniú,vt viderur,maximus. QuiZoroa
Duitas enim apud eu leder , & intellectua { tri oracula XXX.forlan libis expoſuit. Dama
libus fulger ſectionibus, fcius enim vtiam dixi,XXVIII.citat. Quæ $
Er gubernare cuncta, & ordinare,quod non eius diſcipulus Syrianus,& huius,Proclus,co
eft ordinatum, -mentarijs illuftrarunt, & ijs fæpe pro prælen
Duitas fcilicet ab vno producta , quæ cum ti, tamquam firmiſijmis ſuntvfi fundamen
co triadem facit. Quæ intellectualibus fulget tis . Sed hæc quidem de intellectu hiſtoria ,
fectionibus. Quia quæ in eaſuntomnia , ſunt ad noſtram philoſophiam , nec multum yi
diſtincta , & quæ inde per illius generatiuam detur pertinere , neque ab .ca aborrere mul
potentiam , ſecernuntur, & ea regit, & in or- tum . Sed in eam libuit excurrere , vt tota de
dinem redigit . Per quæ poteris mentem ex- Mente , & origo & præftantia fieret potior ,
tendere , & per ea ad eum aſcendere , iuxta quá hactenus fuerit . Ad propofita ergo quç.
illud Apoſtoli. ftionem regrediamur . Vtrú Deus pater fit,in
Per ea , quæ facta ſunt, intellectaconſpi- tellectus . Diximus autem a Zoroaſtre , a quo
»; ciñtur. Intellecta autem funt per intellectuin . omois de intellectu Huxit ſapientia , Deum
Quæ quidem cuæ métis flamma, omnia men . patrem numquam intellectusnomine , fuille
ſurat,præterquàın intelligibile . Subdit.n. appellatum , licuti neque a Platone , neque a
- Ταναη φλογί,πάντα με [ουση πλην 7ονοητον έκανα Platonico magno.quos ante noininaui,vllo .
Proténſa Hamma, cunctametiente , præterquá D. vero Dionyſius , quiannis circiter C. eos
intelligibile illuda præceſsit , idem viſus eftfentire , & hoc plus.
Xpeceldin TOūToroñosh si zap' &mezinávns de tota pronunciauit Trinitate .
Σον νούν,κακείνονοη σας ουκ ακτενώς . Υπερνούν καθόλου, και ουσίαν ίδρυται ,
Oportet fanè , hoc intelligere . Nam G in- » Supet mentem in vniuerlum , & effentiam
clinaueris. eſt conſtituta , Et alibi.
Tuam mentem , etiá illud intelliges abúde. Τούπερ νούν,και ουσίαν της θεαρχίας κρύφιον.
Si mentem tuam inclinaueris humiliter » Archanum ,id,quod eft fupra mentem .
ncq , vi volueris ipfum agnoſcere,ipfum quo- ‫رو‬ Er ellentiam ,Deitatis principium ,
que intelliges abunde,per res creatas . Nihil Alijs quoq; locis pluribus eadé confirmauit
enim , vt Hermes verè eft philofophatus, aut ſententiam.Neq ;vero lo . Damaſcenus , qui
occulcius in ſui natura eft ; aut per res črea. .poft Dionyſium CCC. poft Ammonium CC ..
tas,manifeſtius.Hæc igitur, in fragmentis lco- Annis Hocuit , & tot numevo Dei nomina
ex ve
 PANARCHIAS, LIB. XVI.
ex vetuſtioribus Theologis noftratibus colle
git, Trinitatem , aut Deum Patrem intellectu
appellauit,vmquam . Quod forte , & alij fece .
runt patres,Ariſtoteles autem , qui diuinitaté
ferè penitus ignorauit,intellectus multiplices
illos,quos vidimus,confinxit.Et tam præcipi-
tes cas, per animæ potentias omnes dedit,vt
ét extra humana ſpecie, brucorú animis quo .
rudam,eum donauerit.Et fimul cum his, Deú,
quem animal quoq; nominauit, intellectum
elle fecit.Eum in hoc,ficuti, & in omnibus, [e-
cuti ſunt, recentium Theologorú aliqui.Om-
mitto Zoroaſtre,Ommirto Platonem, luofq;
tot nobiliſſimos,Auguſtino bene notos,his ve
ro penitus ignotos.Sed Ariſtotelem ,diuinita.
tisprorſus neſciū ,Dionyfio, Damaſceno ,aliiſ-
que fanctiſſimis patribus antepoſuiſfe , haud
Icio quid nam fapiat. Ex quo tota etiam diui.
na philoſophia ,deprimillimis principiis , de
recum productione, de prouidentia, eſt peni-
tus perturbata. Nam dum pro certo , ab illo,
& ignaro,& impio,arripiunt ,Deum elle intel
lectú . Idq ; nulla ratione,fed illius ſola autho .
ritate contendunt , innumeras excitarunt quç
ftiones.Quæ tameth infinities , & in publicis ,
& in priuatis coenobiorum ſcholis fuerint
agitatæ , & agitentur,contentiolç quidem illæ
lemper apparuerunt :ſemper etiam inſolubi-
les euaferunt, & quarum , quaſi tot labyrintho
rum ,nulli umquam exitus apparuerunt . Quis
enim ex falſitatis labyrintho , inueniatur veri-
faci exitus ? Profectò ingens hæc eſt quæſtio.
Quam nos rationibus philoſophicis, ac maxi
me ex intellectus nacura,diſcutere tentemus ,
& fi poffimus quam clariſſime peragamus .
· Si Deus Pater eft intellectus , intelligit. Si
etiam intellectum habet, intelligit . Sed fi ha-
bet per participationem ,habet ab alio,eoq; lu
periore.Atiplo nihil eſt ſuperius, nihil prius.
Nó ergo intellectum ab alio habet. Ergo fi in.
telligit, ipſemet eſt intellectus.Si uero non in
telligir ,intellectus non eft dicendus . Sin auté
intellectus eſt, & non intelligit , Mens quædá
amens eſt, & infipiens. Idq; eiaccidere eſt ne-
celle: uel quia intelligere nequeat , uel quia
nolit , uel quia nelciat, uel quia ociécur, De
quatuor hilce,tria priora,non poſſe,nolle ,ne-
ſcire,maximam inferunt in cum imperfectio-
nem : quam omnem ab eo, abelle iain toties
eſt demonſtratum.Ociatur ne igitur ? Idq; vel
ſponte , uel coactus ? Si coactum dicamus,
iam alium dabimus ipfo potentiorem.At nul-
lus eſt. Ergo non coactus. Quid ergo fponte?
Neque id. Bonum enim ociari nonpofle,oſté
dit ratio.Boni enim hyparxis eft ,bonú facere.
Ergo dum bonum eſt , bonum facit . At
femper bonum eſt , ergo ſemper bonum fa-
cit.Ergo ſemper operatur.Ergo ſemper in ope
35
ratione uerſatur.Ergo ociatur numquam .O
cium enim inter mala ponitur,& eft nihili fra
ter.Si ergo Deus intellectus eft, & non intel .
ligit , eſt ne intellectu inferior ? Ar nihil
Deo ſuperius.Ergo neq; ob hanc cauſam , non
intelligit. Adde. Quiintelligit,neceſſario etiá
viuit.Si uiuit, etiam eft. At Deum patrem , ſu
pra omnem uitam, ſupra omnem ellentiam el
ſe, & rationibus philoſophicis ante, & Diony
ſij teſtimonijs, elt modo comprobatum .Ergo
Deus pater, quia uita, & ellentia,eſt ſuperior,
etiam mente ſuperior erit. Ergo intellectu nó
inferior.Neq; hac ratione non intelligit. Sed
hoc in primis vrgeamus, An reuera non intel
ligat: An uero intelligat? Itaq;fi intelligit, in
tellectus eſt. Et fiintellectus elt,intelligit pet
intellectionem . Et intellectio eft iphus adio ,
actus,energia,Intellectio uero ex potenria in.
telligendi uenit,& aliquid intelligit. Intellec
tus vero ea eflentia erit , ſeu ea hyparxis, quæ
& vires intelligendi habet, & in intellectioné
tamquam propriam ſuam actionem exit. Om
nis autem potentia cum in actum exit , ab eo
perficicur. & per virium , ac potentiæ perfe
ctionem ,perficitur etiam ellentia , vnde ambo
erant.Intellectio ergo , & potentiæ intelligen
di,& intellectus ipſius, eſt perfectio. Quid er
go imperfectus erat,antequam intelligeret ?
At hoc nefas eit, & contra demonſtrata .Sidi.
catur,hocnon ſequi , quia lit ſemper in intel
lectione , & actu ; rogabimus,an intellectio
hæc, perficiat ipſum intellectum , ita ve liline
ea cogitetur, mancus ea fit,ideoq; , hac parte
non perfectas? Hoc ſi admittatur , cadem re
current nefaria , & impoffibilia. Si uero ca in.
tellectio , eum non perficit, quid ea opus ha
bet ? Nam fi ea opus habet , jam eſt indigus,
Etli indigus , imperfectus. Eademque recur
runt nefanda . Si ea opus non habet , & eam
agit tamen, ſuperuacanea ei elt ,& fruſtranca.
A ſummo autem bono , quid fruſtra fiat ?
Præterea intellectio hæc , actio , & energia
quædam eſt. Ergo & motio quædam eft. Si
motio eft,Deus ergo mouetur? Quod eft con
tra demonſtrata . Vnum enim non mouetur.
Quid vero bonú, aliquo indigebit , quod per
eam motionem fibi acquirat? Omnis enim
motus,adeptionis gratia fit alicuius , & alicu
ius finis.Finis aút rationem haber boni. Bonu
ergo,bonum quæret? Ergo bonum, quod bo
num quærit , vel id bonum in fe quærit ,uel
extra ſe poſitum .Si in ſe, cum id iam habeat,
ad quid quæret? Si extra ſe polirnm , illo cer
te careţ . & ad id mouetur , vt ipſum habear.
At bona ſummo,quid nam delit? Sufficientiſ.
fimo quid nain delit ? Sed hæc impoſſibilia
funt , & contraria demonſtratis . Addatur.
Si Deus pater intelligit , in eodem eſt ordine
0 2 cum
 FRANCISCI : PATRICII ,
Cum intellectibus aliis . Eadem enim actio ,
ex eadem prouenit potentia. Potentiaque
in eadem eſt effentia . Hæc ita cum fint ,
quid fibi timuit uir diuinus Hermes , fide
patre Deo non dixiſſet; O'rolls Tata's Jees .
Mens pater Deus? Et etiam .
το φώς εκείνο,εγω ειμινούς, σος θεός .
Lux illa,Ego fum ,Menstuus Deus.
Forte timuit , ne Deus , Deus non effet , fi
non intelligeret ? Velne minus eſſet felix? vel
rebus procreandis nó bene vellet?vel eis non
prouideret iam creatis?Non erant hęcrimen,
da viro ,qui ſcripfiffet de Deo,
ofófsós Suíatou viv,pes torcovTodyahov .
Neque Deus poreſt uiuere , non faciens
bonum, Ec iterum qui dixiſſet .
Δί αυτό τοντο πάντα εποίησεν , ίνα δια πάντων
αυτον βλέπης .τούτο όχι' το αγαθόν το του θεού .
τούτο δ' αυτού αρετη και το αν φαίνεώζ δια
παντων .
Ob hoc ipſum omnia fecit,‫ و‬vt per omnia
eum cernas: hoc eſt bonum Dei , hoc ipfius
eft virtus ,ut ipſe cernatur per omnia .
Et alia huiuſmodi ab eo fæpiffime pronun-
ciata , eum timorem ex eo debuit eximere .
Nam cú intelligentiam ei vult addere , addi .
tione hac ipfa ei demit . quod eſuperioribus
fationibus expreſse patuit . Multo minusau.
diendus eſt Ariſtoteles,qui ſummum Deum ,
non ſolum intellectum facit , & animal: verum
etiam eum ſupremo cælorum orbi affigit.
Quali ſi ibi affixus non ſtaret, inde caderet, &
liber ab eo , confiftere non poller. Ignorauit
hic, mulca fupra intellectum efle, quæ iam in-
dicauimus . Ariolatus eft tamen , Tupra exti-
mam lationem ,& extra tempus,eſſe quædam,
quæ uitam fufficientiſſimam , toto degerent
æuo. Sed quæ ea ellent, dicere nefciuit . Quo
uero ad prouidentiæ timorem , nullus in Ari.
ftotele elle potuit , qui prouidentiam cogno-
uit nullă. At ille ſuinmus,quid pauidus hælir,
aut fibi extimuit ? Quali iplum bonum , ficuti
entia omnia de ſe,bonitate ſua, dutoS TOS ,
ipſo ſui elle,vtDionyſius ſolet loqui , produ-
xerit, & de le protulerit ? eodem ſuo elle,non
poſlet iam producta conferuare . Et qualire-
bus conſeruandis, fola ſua præfentia,non ſuf-
ficerer ? de quo dixerat.
Χωρητικός του παντων,και σωτήριος και ανίων .
Capax omniú , & leruatorentiū.Imo vero.
Ου δεν έσιν εν πανί τω κόσμω , οουκ έσιν αυτος .
Nihil eft in toto mundo , quod non fitipſe
& etiam .
Πάντα γαρ' αύζι ,και ούτος τζι' .
Omnia enim quæ ſunt , & iſte eſt.
Neque timere debuit , ne rerum produ-
. ctione ,quali exinanitus,eum defectum intel-
: le &tio fuppleret.Neque timendum fuit, ne li
nó intelligeret,minus foret beatus. Qualiboi
nitas ipli ſua non eſſet fatis, & qualimanca
fuiſſet,ipſa ſuaperfectio ſumma.Non cogita.
uit ergo dum Deum intellectă facit de lum
mo eius folio eum detrahere, & ſubquartum
gradum detrudere . Cum fupra intellectum ,
& vita fit, & effentia , & vniras , & vnum . Sed:
i
iterum hanc rem ipfam diſcutiamus.
& Si Deus intellectus eft , & non intelligit ,
munus ſuum obire, eſt impotens: Hoc autem
nefas . Si ergo intellectus eſt,intelligit . Dum
autem intelligit , vel ſe ipſum ſolum intelli
git , vel & alia entia . Si dicamus ſe ſolum in
telligere ( quod Ariſtoteles ſuiq; fomniarūr)
intellectionem ſui ipfius habebit.Etipſe erit
id ipſum,quod ipſe intelligit. Triaergo erit,
intellectus,intellectio, & intelligibile . Quod
Peripatus, & concedit,& docet, & contendit.
Tria ergo Deus erit, & non vnum , & vnú eric
tria : & Tria vnum.Et fimplex erit cópofitum ,
& cópofitum erit fimplex. Quibus nil abſur
dius.Præterea ſi intelligit fe iplum , intelligen
do in fe conuertitur. At cur cónuertitur ? Có
uerfionis huius , quiſoam finis ? Quid a le ip
lo quærens in fe conuertitur ? Cuidue a le
uolens?Velſe ipſum volés:vel aliud aſe iplos
Sialiud ,ergo in fehabet,quod a fe ipfo,aliud.
fit ?Ergo compofitus, ex le ipfo, & re alia ? Si
ſe iplum vult, vel affequetur,vel non affeque
tur.Si non aſſequetur, & impotens , & fruſtrae
neus erit . Siallequetur,iam duplus ipſe fue
rit, & non vnum . An vero in fe conuertia
tur , vt ſolummodo pulchritudinem ſuain
contempletur ? Ea contemplatione ,vt ama
plius quid habeat ? Seque ipſe, le ipſo ima
perfectiorem fateatur? An vero vtea contem
platione amplius nihil habeat ? Fruſtranea ne
igicur erit ? Cur ité ea motione moueatur,id,
quod nullum opus haber? Quodq; opere nul
lo eget? Cur ei opus addunt , quali accuſenc
quòd non agat ? Nullum autem opus ei elle , 1
ratio dicat . Quoniã nimirum nihileiexpe
dit facere , cum ipſe & libi ſufficiat, & omni
bus.Neque ei , ſuper omnia exiftenti, vltra ſe
aliud eft,vel quærendu , vel optandum.Nam
dú eft,quod eft, & ſibi ſufficit, & alijs . Cui ob
hoc ipsă neq; hoc verbú eft,competit . Nihil
enim eo eget. Et ſi in ſacris legitur. Ego ſum ,
qui lum .Ad captú noftrú,id elt dictú, & a ſecre
tioribus Theologis,ita eſt expofitú, vt dicerés
ipſum eſſe. Ens & non ens. Ens in non ente .
No ens in ente.Ens,nó ens,Non ens ens . Su
pra.n.hæc omnia eſt.Quid etiam, ſeipſum in
telligendo cognoſcer ?An forte ur dicat.Ego
sú ?Atsú,ei tain conuenit, quá non sú ? Quid
.ergo vt dicar.Ego ſum bonú?Ego ſum vnum ?
At bonum , & vnum erat , antequàm dice
ret , ego ſum . Eſt enim , poftquam ynum ,
puitquam
 PANARCHIAS, LIB. XVI.
poſtquă bonum.Et ſi eſt, non eſt ante vnum,
ante bonum . Si uero fine hoc , ſum , dicat,
bonum , vnum , fine dubio fe ea elle intelli-
get . Itaque per efle, ſum , fbi alciſcet. Si ue .
ro non afcifcet , ſed nudum vnum , nudum
bonum dicat; intelliget quidem hæc,fed hæc
ipli non aderunt , quia iple fit id ipfum quod
intelligit . Si uero aderunt , neceile eft , cam
intellectionem boni , vnius , ipíum bonum,
& ipſum vnum elle . Quod fi fit , non fui
ipfius erit intellectio ,ſed boni,fed vnius . Ec
ipſe , non erit vnum , non bonum, ſed intel.
lectio . Si uero intellectio boni , & vnius , alia
Gitres , a bono , & uno , fuerit land bonum ,
& vnum ,ante incellectionem . Quòd ſi an-
te hanc , bonum unum fit fufficiensGbi, hoc
ipfum Gibi ſufficiet, neque ulla fuiipfius ege-
bit intellectione , Itaque quatenus bonum ,
quatenus vnum , non intelligit fe ipſum ,
Quod fi quid ei adlıt , fimplex forte eiades
rit intuitusquidam in ſe iplum . Sed cum in
eo nullum lit interuallum , per quod aliquid
ſui, a fe iplo diſtet , aut differat, quid opus ei
fuerit hic intuitus,quamuis Gmpliciſſiinus ?
Vel quia , neque iple a ſe differt,incuitus hic,
aliud nihilerit , quam ipſum met bonum ,ip-
fummet vnum . Itaque concludendú, Deum
patrem , ſe ipſum non intelligere ; neque vt
ſit vnum , neque vt ſit bonum . neque vt fit
beatus. neque vt fit Deus , neque vt rebus
prouidear: cum ipſe per ſe fit , hæc omnia :
neque vt intellectu , veluti additamento or-
petur quodam . Nam & ratione alia , intelle-
dus alteritatem quandam neceſſario inducit
inter fe , & intellectionem , & rem intelle-
ctam . Alteritasaut in ipſo vno , nulla e't . Es
ipſum eſt, ante, & ſupra omnem alteritatem .
Verum , & identitatem intellectio inducit .
Neque enim ſe ipfum ab intelligibili , atque
intellectu ſeparabit ,aut diftrahet. At ipſum
vnum ante, & ſupra omnem eit identitatem ,
quæ vt minimum ſpectatur in duobus.Nullo
ergo modo , fummus ac primus Deus pater
intelligit, ſe ipſum . At vero intelligit ne entia
a ſe producta ? Et hæc , an quædam tantum
an & omnia ? Si non omnia , dicatur intel
ligere,ratioque Aucnrois addatur,neipſe ſci-
licet vileſcat,vilia, quædam intelligens . Vi-
dendum , ne dum ei lummain dignitatem
ſeruare velimus,de maieſtate ſua ſumuna eum
deijciamus . Quid enim ,aut quo modo vile-
ſcat is , qui ſuinmèeft nobiliſſimus , quique
nec ab ea nobilitate , mutatur , nec quo vis
alio mutatur modo . Quique cum rebus non
miſcetur ? qui nihil recipiat, vel a le , vel
ab alio : Quiex ipſius (cholæ dogmatibus ,
fit impaſſibilis, licimmutabilis ? Nonne hæc
contradictio eft, Deus eſt impaſſibilis, & vi-
36
litatem poteſt pati ? Fatuus ergo hic quidam
timor eft, fatuitque qui eo premuntur Auen
roiſtis relinquendus . Nos faniora dogma
ta , tanius tractemus . Itaque fi Deus reuera
intelligit , non quædam tantum fed omnia
necelle eſt vt intelligat , Nam fi non omnia,
necelle eft , id ei accidere , vel quia impo.
cens fit: vel quia entia eum ſuperant ,aut
excellentia ,aut numero . Ad eorumq; ſplen,
dorem veluti ad folem noctua , ipſe cæcutiat
vel quia , etiam fi pofſic, nolit , & ea , dedi.
gnetur ? Sed quomodo dedignabitur is , in
quo nulla omnino paffio ? Qui ſumma fit
bonitas ? Et quomodo adentia cæcutiat , qui
fons fit omnis lucis , & luminis ? Et quo mo.
do entia , quæ ab eo facta ſunt, factore ſuo
excellentiora fuerint ? Cum omne produ
cens excellentius ſuperiusque fit ſuo produ.
ato ? Et omnis caufa efficiens ſuperior, & po.
centior ſuis fit effectis? Et quo modo impotés
dicendus eſt is, qui omnipotens eſt proba
tus ? quique infinitipotens eft demonftratus ?
Concludendum igitur , fi Deus entia a ſe pro.
ductaintelligic ,eam omnia intelligere .
At prius , & quæſitum , & denuo quæren
' dum , vtrum intelligat ? Et ex diuifione , vel
ſe ipſum , vel alia ? Oſtenſum autem iam eft ,
euin , ſeipſum nequaquam intelligere . Ergo
indagandum , an alia, vel intelligere queat ,
vel intelligat.
Si queat quidem ,non tamen intelligat,po
tentia hæc iam fruftra eft.Quod neque Peripa
tus adınittet;& admitret alius nemo . Si vero
alia omnia intelligit,entia ea intelligit, quæ a
ſe producta, ab ipſo ſunt diuerſa.Si hæc intel
ligit,etiam cognoſcit. Quod vero cognoſcit,
vellenſus eſt, vel intellectus,vel interhosmo
dia facultas quædam . Senſus quidé recta fer
tur extra ; neque'in ſerellecţitur;neque agno
fcit le cognoſcere.Intellectus vero intelligen
do,in ſe veluti circulo conuertitur,& agnoſcit
ſe cognoſcere,& intelligit,ſe intelligere.Nam
fi non intelligeret ſe intelligere, non omnia
intelligeret, & hac ipſa intellectione mancus
2 elſer . Igitur non prorſus eller intellectus.
Intelligit ergo , ſe intelligere . Entia vide
licet , vel extra , vel circa , vel intra ſe po
Gita . Dum ergo extra , & circa ſe , ſunt ea
quæ intelligit , quomodo dicetur , in ſe con
uerti ? cum illa per lineam veluti rectam a
Te diſtent ? Si vero illa intelligendo , ad
fe conuertatur , ſecum ea ferat intra ſe , eſt
neceſſe . In ſeque iain inexiſtentia ea intel
ligat . Conuerfione hac , quæ actio eſt, &
energia , vnum cellat eſſe vnum . Et tria ,
immo plura multo euadit . Nam ſi entia
extra ſe pofita , intelligenda tibi fint , ne
ceſſe eſt ve prius ad ea porrigatur . Porre
ctione
 FRANC. PATRIC . PANARCHIAS. LIB. XVI.
crione hac , duo fit : & qnplex amplius non quidem , & perueftigare nequimus , ſcrutare
perliftit.Tria uero fit, cum entia tangit. Qua- tamé, & ueftigare aliquid , lua ope audeamus,
tuor,cum in ſe vertitur.Quinqae, & amplius quando, & lumen cius , & rationes in idem cú
tanto, quotipla intellectu entia ſunt. Igitur fide ſacroſancta nos deducunt . Non ignorat
de vno limpliciſſimo , Deus intelligendo , & ſe, non ignorat alia, etiam fi,nec ſe intelligat,
vnitatem ſuam ammirtit , & fit multiplex. At nec alia,nec ſenſu ,nec ratiocinio comprehen
hocimpoſſibile, & contra demonſtrata . Non dat.Quo modo ergo non ignorat , G his mo.
ergo Deusalia intelligit. At neque ſe ipſum disnon cognofcit ? Se ipſum ,ſe ipſo nouit.
intelligere,eſt oſtenſum.Ergo prorſus non in- Se ipſo itidem nouit omnia, ſupereminentil
telligit.Præter hæc, intellectio, cognitio quæ ſimo, & libi proprio modo:Intuitu nullo,quá.
dam eſt ; cognitio autem omnis defiderium uis ſimpliciſſimo : Intellectione nulla,& nulla
quoddam eſt,cognoſcendæ rei,perindagatio- in ſe ipſum conuerfione.Sed fapientia ſumma
nem,& quæſitæ , & adinuentæ , & occurrentis. fua,quæ ipſemet eſt, & ſui ipſius plenitudine,
Qui vero quærit,indigus eft eius rei , quam ſapit ,ac lcit omnia . Sapientia uero hæc ſua,
quærit.At Deus, bonum ipſum perfectiſlimú, nihil quærit,ut id ſapiat: nihil uenatur,neque
fufficientifimumque, & fibi, & alijs, quo nam ' in ſe, neque in alium reuoluitur, quod facic
egeat ? Si non eget, quid nam quæret ? Aut intcllectus. Sed in ſe habet,imo iple eft, ea
quærendo quidnam acquiret , quod iam uel dem ea quæ lapit, neque vnquam ijs caret,aut
non ſit, uel non habeat? Sibine , an aliis quæ ipſe a fapientia ceſſat: Atque ideo veriſſime a
ret, & acquiret : Nec fibi, nec aliis . Non ſibi, vetere Diotima dictum eſt, Deus non philoſo
quia nihil aliunde accipit,cuin iple omnia ſit, phatur; nec cupit elle ſapiens. Eft enim,in ſe
& fit in omnibus. Non alijs , ſufficit enim ipſe talis . Neque ratiocinatur, per rerum termi
ſolus,alijs omnibus. qui omnia, & a principio nos, qui ipſe ſunt. Neq; intelligit quærendo
produxit, & producta conſeruat : eaque per-. eos aliunde, uel in ſe reducendo, quos iam in
ficit, & ad ſe conuertit,& reducic.Nullo ergo ſe habet.Hæc enim imperfectionem indicant.
modo Deus pater intelligit , nec cognoſcit. Dei ergo fapientia, opus non habet, extra ſe
quia nec ſe ipſum , vti eſt demonſtratum , nec progredi,ve ſe cognolcat : Aut in ſe redire, vt
alia cognoſcit , aur intelligit . Neque ſenſus cognolcat alia ; Aut ad ea prodire, & ea in ſe
habet, nec media eſt facultas,nequeeſt intel- per circuitum, aut rectam referre; quæ iam in
lectus, nec intellectum in ſe haber,ncque in- ſe, & habuit,& habet,& ea eſt, & a quibusnó
tellectionem ; neque ex intellectuum eſtor- diſcedit ; nec illa diſcederea ſe patitur. Se ip
diné. ſo ergo , ſemet ipſum , & alia omnia in lemer
Quid ergo , ſe ipſum prorſus ignorat? Igno ipſo ,Pater Deus fcit, & lapit. Et hæc eft eius
rat quoque alia omnia ? O alcitudo diuitiarú ineffabilis ſapientia, & ſumma veritas , quam
ſapientiæ ,& ſcientiæ Dei,quam incomprehen a fe in omnes fundit intellectus , & ueritatem
fibilia ſunt iudicia eius , & inueftigabiles viæ in eis ingenerat, & eos ipfa perficit.
eius . Quis hæc ſcrutari audeat ? Perſcrutari
FINIS DECIMISEXTI LIBRI.

2002
FRANCI

2966BOSCH SACS 1290896CS
CESDE তেন্তে
800383 8803..60038463.c.83.693.806365382403-80703-8038063-603.8403.8043.6003463623.83.863..
2067-6070260 /63.863-8063-6463-86 ).703.663.60403690603.50603-8963-832601663-6
CEMOS 3 : 06 + 29 €
3264392 9649 864369 08
899-543 CAM08 29C6 %
GESCEGE ICE SRCE TIGER
GEN ತಾ GEIGE DETTE
FRANCISCI PATRICII
PANARCHIAS ,
LIBER DECIM VSSEPTIM V S.
DE CREATIS MENTIBVS.
Uncad ea re deamus,quæ fi-
ne libri de intellectu in
huoc locum reiecimus,de
N innumeris ijs métibus,quç
effentia ſua ſunt mentes ,
Nam de participatis men-
tibus , ab animis, ſuus etiá
eritagendi locus . Sane ſi quis diligenter col.
ligat , in D. Pauli epiftolis,inueniet nomina-
tos ,Angelos , Archangelos,Principatus,Do-
minationes , Virtutes , Poteftates , Thronos,
Hos vero omnes D.DionyſiusNoas mentes ,
& intellectus nominat ſæpiffime , & his adij .
cit , Cherubinos , & Seraphinos . Quę duo
nomina , Hebraica ſunt , & ex veteri ſcriptu-
ra fumpta . Simul cum alijs , quæ Hebraicis
nominibus, eoſdem tres hierarchiarum ordi-
nes exprimunt,quos Diocybius,explicauit. dinis tria precipuamunia, vtcalore quodam
Sunt autem Hebraica,in primo ordine,len in diuino , purgent a ſordibus, entia inferiora .
prima triade,Cherubin , Seraphin, Chalma-
tim . In triade ſecunda , Hagor, Arabim , Tar,
fitim ,la triade vero tertia,Ophanim ,Thephſ-
raim , lGm , Dionyſius vero Græce ſcribens
nomina non habuiffe, videtur , quibus, Che-
rubim , & Seraphim exprimeret . Quos neq;
Paulus nominauit.Reliquos a Paulo eft inu-
tuatus, & Thronos,primæ triadis tertios uo-
cauit . Secundam vero dixit eſſe xuprétatus
wapens, sy iFourías. Quas , Latinis Pauli , &
Dionyfij interpretes , Dominationes , Virtu.
tes, & Poteſtaresappellauerunt . Tertij vero
ordinis Archas Principatus , Archangelos ,
& Angelos vterque nuncupauit . Quos vero
D.Paulus ſparſim , & ſineordine nominauit,
chriſtianorum , vti videtur , primus D. Hie-
rocheus D.Pauli diſcipulus a preceptore hau-
fit , & in tres ordines ſeu triades diftinxit, &
diſcipulo ſuo, Dionyſio tradidir. Quas,& ip
37
081-3963926
১.১১
তে (5023.
2.8063. 8362-6403.80453-063.
ſe ſub Hicrarchiæ cæleſtis titulo , Timotheo
latè declarauit . Cuius equidem doctrinæ la
crofanctæ ,operæ precium fuerit lummam re
tulille , vt cuiuſque triadis propria munia co
gnoſcantur, Itaque ex Hebræorum eloquijs
D.Hierotheus , & ex eo Dionyſius docuerút
primum ordinem , Seraphinorum ,qui calefa .
&ores, & incenſores Hebraica lingua ſonant,
& Cherubinorum , qui ſapientiæ fuffionem .
& Thconorum , qui itidem fainmeorum , in
terpretationé habent; immediate circa Deum
verſari, & ordines inferiores perenni ,ac diui.
na quadam cómotione inflammare Dei amo
re,& reliqua omnia entia , calore illo effica.
ciſſimo , primo purgare , deinde illuminare .
Poſtremo tradtione quadam , & fimilitudine
ad Deum attrahere . Hæc enim effe , illiusor
Deinde cognitionem cuiuſq; propriam illu
minent.Er harum vtraque illa perficiant,Om .
nia namq; entia ſummum bonuin, a quo pro
fluxerunt , appetunt lua natura , Et pro viri
bus , ad ipſum conuerſa, eò nituntur, vt quá
maxime poffint ipfi, & iungantur, & eo fruan
tur.Quam rem Ariſtoteles quoq;, aperte do
cuit , omnia ſummum appetere bonum in.
quiens , Hunc entium omnium appetitum , &
ad fummum bonum nixum ,ordo primusma .
xime adiuuat. Id enim, non ſolum Dionyſij
& Hebreorum authoritas perſuadet,ſed ratio
etiam efficax oftendit.Sunt enim hi , lumino
bono, & eſſentia , & potenria , & actione pro .
xiini, & eius proximè participes.Itaque boni,
& ipl effecti,nullientium ſunt inuidi,& om.
nibus in bono , bonicare ſua cooperari eſt ne.
ceſſe. Omnis.n.bonitas,ſui quámaxime poſ
fit diffuſiua eft.Id autem efficiunt,operatione
vt dic
 FRANCISCI
: vt diximus triplici. Et cuiuſque notitiam
( omnia enim ſunt mentis participia ) illumi
nando, & appetitionespurgando . Er illumi
natas , & purgatas perficiendo . & ad Deum
attrahendo . Per has autem eaſdem actiones ,
ipfæ quoque primæ Triadis mentes,proxiine
& iugitera Deo illuſtratæ , & diuino igne in
flammatæ , ad ea operá, & iuuantur , & ſuaui
quadam ui impelluntur, & fiunt diuinæ pro
uidentiæ primariæ miniſtræ . Quod ipſum
munus, & ſecundusordo, ſed pro natura lua,
vt ab opifice eſt remotior , remiſsius quam
primus, obit. A'Deo,& ipfe per medium pri
mum, ad perfectionem propriam redactus,
Quæ perfectio in eo conſiſtit ,veDominatio .
nes , dominatum quendam in inferiora libe
rum exerceant , & nulla vi coacæ, ea gratijs
ſuis donent , & illuminent,& purgent,& per.
ficiant, & ad fummum bonum ducant.Idein
que ſtabilitate quadam ſibi propria , & forti
tudine faciant Virtutes, Poteftates autem or
dinem in his agendis;ab omni procul confu
fione obferuent . Tertius autem ordo , vide
tur proxime , hominum generi prouidere, &
Principatum , principum curam gerere . Ar
changelos vero , populoruin , principibus
ſubditorum . Angelos denique , hominum
fingulorum . Per quos, humanum genus to
tum , & quo ad intellectionem illuminatur,
& quo ad voluntatem purgatur . ( quibus id
datum tamen eſt) Et quo ad vtraque perfici
tur : Neque eniin decuit, ſupereminentem :
omnibus bonitatem, entia omnia procreare,
& ea deinde calui relinquere . Aut a ſe ipſis
aliena , difiuncta, & diſcrepára remanere. Sed
fintegra, & ipſa bonitas permanere debue.
I
rar , neceffe fuit , & vniuerfa fimul coniunge
re , & a le iugiter pendere , & ad fe conuer
ti , & ad primum fontem regredi , apta vtel
ſent, efficeret.Sed id fieri nequaquam potuit,
nili ſuprema, mediaque,& infima entia vin
culis quibuſdam colligarentur. Quod harum
mentium amore, & miniſterio aptiſſime efli.
ci potuit .
Sed Mentium harum dogma,quas Diony
fius noas νοάς έγκοσμίους, αρουρανίους,fupra
mondanas , & lupercæleſtes appellat mentes,
Chaldæi multis ſeculis ante videntur , & co
gnouiſſe , & docuiſſe. Et in tres generales or
dines diftribuiffe, Michaele Pfello referente.
Nain poſt eam triadem quæ paternum con
ftituebat profundum , conftabatque Pacre ,
Potentia &
, Mente, addit.
Καλούσι δε ταύτας και νοητας.
Vocant autem has,etiam intelligibiles .
Alias quoque duas , ex ea rei natura diui
fione necellaria, conſtituerant,medium , & ſe .
cundum quendam diacolinum , & ordinem > tres , & vnú hypezocota.Fontes hi feptem.
PATRIC11,
qui eſſet intelligibilium & intellectualium
ſimul,canit enim . (Zoroaſter.)
Τα μέζι' νοητα.καινοερά ,δσα νοούντα νοείται .
» Sunt intelligibilia ,& intellectualia , quæ
cumque dum intelligunt , intelliguntur .
Ettertium s roepoor , intellectualium tan
tum.qui vel intellectus eller vel haberet in
rellectum . Et Pſellus poft verba alata;ſubdit.
Μεθ'ας άλλον διάκοσμον , η νοη / αμα και νοερων
πιχή και τούτον διηρημένον εις ίυγγας, καισωοχί
ας. και τελετάργας.
Poſt quas,alium ordinem , intelligibilium
ſimul & intellectualium , Trine, & hunc
diuiſum , in Iyngas, & Synocheas, & Te
letarchas. Et ſubnectit.
Μετα ή μέσονδιάκοσμον,ο νοερος ότι μίαν έχων
τειαδαπαγικω. τίω ή άπαξ επέκεινα , και της
εκάτης, και ή δίς επέκεινα, ους πηγαίους πατέρας ,
ακοσμαγωγους καλούσι..
"
Poſt vero medium ordinem , intellectua
lis vnam habens triadem paternam. eius
qui ſemel eſt trans.Et Hecates , & eius ,
qui bis eſt trans . Quos fontanos patres ;
& mundi ductores vocant .
Sanè vt hoc obiter admoneamus , Intelli
gibilium prinus ordo is dicitur , qui tantum
intelligitur , & hic eſt ſupremus. Secundus ,
qui & medius eft,intelligibilium fimul & ins
tellectualium.Hoceſt eorum , qui & intelli
guntur , & intelligunt. Vti Zoroaftri allatum
oraculum cecinit . Tertius uero intellectua
lium eſt , quitantum intelligit,quia vel intel
lectus eſſentia eſt, vel intellectus participas
tione. Ex qua diuiſione, facile comprehendi.
mus ſupremum ordinem , ſupra intellectum
elle , vi qui a mentibus medijs intelligitur
Mediunvero , qui ſuperioris eſt particeps .
Mentibus tamen conſtans , que & ſuperiora
vti dictum eſt, & ſe ipfas intelligunt. Tertium
vero effe Mentium , quarum munus eft intel
ligere , & ſe ipſas, & ſuperiora , & inferiora
quoque, vt nos putamus . Nam Pſellus ho
rum,relator tantum eſt , non etiam declara
tor . Ad quos tres ordines, poſſunt fortalte
hierarchiarum ordines accommodari. Nam
Dionyſius , non raro his etiam nominibus vti
tur . Teletarchis nimirum . quibus Chaldæi
vſi fuerant.Sed & Amilictorum nomine idem
Dionyſius vtitur, quo et Chaldçi, Inquit enim
Prellus,
Ετέραν δε τω και αμιλίκτων τριών όντων , και!
ένα υπεζωκότα . πηγαι και αύται επα . μετα δε
τας πηγάς ταύτας , οι αράρχιοι .είπα οι Αζωνου
έπειτα οι ζωναίοι . Μεθ'ους άγγελοι , είτα δαιμου
νες . ήρωες μεθ' αυτούς , μεθ' ους ψυχα,και λοιπον
ο κόσμος και σωματ κος .
Aliam vero Triadem Amilictorum ,qui sút
Port
 PAN ARCHIIAS; LB. XVI.
Poft quosfontes funt Hyperarchij . Inde Azo.
ni , deinde Zonei , Polt quos Angeli, deinde
Dæmones: Heroes poft illos . Poft quos Ani-
mę. Poftremo mundus iple corporeus.
Sed alius quidam author , quem in Cypro
inuenimus , & forte fuerit , Georgius Pletho:
qui & iple,vci Pſellus aliquotZoroaltri oracu-
la expoluit , paulo aliter,rem hanc triadarum
refert.Nam poft triadem Paterni profundi, in
qua ait effe , Patrem Potentiain , intellectum ,
hæc fubnectit ,
Είτα εσίν η νοητη υγξ , και μετα τώτίω οι σωο-
xeis , o eu Tuptos ,ó stépios , sed ó unaños , Mete!
& τους σωοχές,οί ταγάρι πατέρες και οι καλούμε
νοι , και κοσμαγωγοι . ων ο αγωτος , απαξ επέκανα
deyousos . Mel' öv v Eʻráto.eita ódus démara .
Με3 ον τρεις Αμειλίκτας και και τελάτος και υπε-
ζωκως.Σεβονται και και πηγαίαν πιαδα πίσεως , λα
αληθείας , και έρωτος .
Deinde eitintelligibilis lynx . & poſt hanc
» Synochus Empyreus, Æthereus , & Hylæus ,
Poft Synocheas uero fuat Teletarchæ . Poſt
hos Fontani Patres, qui uocantur etiam mun.
di ductures . Quorum primus is eſt,qui dici-
» wur,Semel trans. Poft quem Hecate. Poſtea is
„ qui bis eſt trans. Poſt hunc,tres Amilicti,& vl
3, timus, is qui Hypezocos elt uocatus . Vene-
rantur quoque Fontanam Triadem , Fidei , &
Veritatis & Amoris .
· Habent etiam alios quoſdam fontes, & fon
tanos , utidem auchor narrat. Solis fcilicet,
ſentus, iudicij , fulminis fontanas Gummitates,
& materiales, & iplius animç, & fontapam ani
mam , & addır.
Marc de Ta's ange's négovor y cipzee's.ai
gop' tongai apxInch Tepul o dexor . Tor de
ζωογόνων αρχών και ακρότης Ε΄κατη καλάτι,
η.δε μεσόβης ψυχη αρχική. η περάτωσις αρετή
cipXsrn'.
Poft uero fontes , aiunt elle principatus.
» Fontes enim principaliores , ſunt principati.
„ bus . Principatuum uero viugenorum , lum-
» miras Hecate uocatur .Medietas vero Anima
» principalıs, Extremitas uirtus principalis.
Vtroque hoc nomine , fontium , & princi-
patuum vſus eſt D. Dionyſius non ſemel, imò
in tertia Triade idem nomen dpx v principa-
tuum habet . Poft quos Archangelos ponit .
qnorum non ignarifuere Chaldei.ldem.n.ait.
Φασί και και αρχικον ήλιον , Σπο της ηλιακής πηγής ,
και αρχαγγέλικόν .
Dicunt etiam Principalem ſolem , a ſolari
fonte ; & Archangelicum.
Sed & Orpheus Angelos nominauit .
Σώ μ' έν θρόνω πυροεντι παρεσάσι πολύμοχθοι
Αγγεγοι .
Tuo eniin Throno igneo adftant multila-
bori Angeli . 1
38
Sed Dionyſius ait alicubi .
Της μιάς και απλής , και αει ωσαύτως εχούσης, και
υορηπλωμένης πηγαιας ακτίνος.
Vnius & ſimplicis , & femper eodem mo
do le habétis & luperextéli fontani radij.
Fontium uero.& principatuum, etiam Zo
roaſter meminit in oraculis .
Πασαμς πηγαις τε και αρχαις .
Omnibus, & fontibus, & principatibus.
Eſle autem hosintellectus,hocalio exprimit,
Και το νοών, αείτε μένειν,αόκνω σροφάλιγγι , . :
Πηγας 7ε και αρχές.
Ec intelligere ,ſemperque manere impi.
9 gro verticillo
» Fonteſque & Principatus ,
Alio vero,& Synoches,& Hecatem nominat,
Οτι εργάτις,ότι εκδοτις οι πυρος ζωηφόρου,
ο'τι και ζουγόταν πληροί της Ε΄κατης κόλπον .
Keith spei tois Zwoxtūre diarlow In dwpor tupo's
Μέγα δωαμένοιο ..
Quia operatrix, quia largitrix eſt ignis vi
tiferi.
Quia & viuigenum implerHecaces Ginum
Et infuitSynochis robur uiuidonú ignis.
» Magnipotentis .
Et lane videtur Hecate effe vnitas , & idea
uirium , & uiuentium omnium . Sicuti Syno
ches , ſunt intellectus,qui ab Hecate accepto
influxu eius ignis,qui uitam donant, eamque
empyreo , & æthereo, & hylæo mundo infun
dunt,coſque & continent , & conferuant, &
regunt,motumque vitalem eis largiuntur.
Quid autem lit Iyox illa intellectualis alio
oraculo declaratur, hoc carmine,
Nρούμώμαι ίυγγες πατρόθεο,νοεούσι και αυται .
,. Intellectę lynges a patre,intelligút & ipſę.
Non quidem a patre primo intellectæ , qui
intellectus non eft,fed a patre ſuæ Triadis. Nã
fontanos eciam patres voi uidimus poſuere
quofdam.Ec uidentur lynges efle idee ſecun :
dariæ inter intellectus. Nam de eis loquensi
idem oraculum, ideas nominat.
Tærrins idesis tozaprouivos. w juba angu'.
Omnifariá ideisgratioſus,quarú vnus fons.
Plecho,etiam Zonços, & Azonos declarat.
Είσι και παρ αυτούς και Αζωνοι Εκα7αι, ώς η πιεοδόλις
η χαλδαϊκη , και η Kωμας.και η Εκκλυτική. Αζωνι
κοικαι παρ αυτοίςθεοί,ο Σαραπις, και ο Διόνυσος , και
καιτο σιριδος σαρα, και η Απολλωνος.Αυζωνοι 5 κα
λούναι οι ευλυγως εν εξουσία ζώντες,ένεξουσιαζόν
Jes i Jovañíszj raspod punévoi expuvõõv Je@ v.
Sunt uero apud ipſos & Azonæ Hecates, vt
eft Triecdotis Chaldaica. & Comàs, & Ec
„ clyſtica.Azonici uero apud eos Dij,Satapis,
& Dionyſius, & Oſiridis cathena, & Apolli
nis . Azoni aútvocantur (quaſı nó precincti)
9) qui libere in poteſtate viuunt . Poteſt atem
habéres in Zonas,& præsūt manifeſtis Diis .
P Manifeſti
 FRANC.PATRIC . PANARCHIAS. LIB. XVII.
Manifeſti autein Dij, ſunt cæli, & Planetę,
- Et ſunthi , quafi illæ Ariftotelicæ cælorum
motrices lubitantiæ . Sed quod ait .
In poteſtate eos ūiuere,& pereſtatem habe-
τε , έν έξούσια και ενεξουσιάζοντες, idem nomen
eft , cum eo , quod Dionyfiusin ſecunda Hie-
rarchia tribuit ordinitertio region ouDI@
Sanctarum Poteftatum . Subnectic Pletho. !
Ζωναίοι δε' οίταςεν ουρανό ζωνάς απολύτως out-
niflortes , rj Ta' tñ ñ SenzollvTES :. Otrov zopgévos
Και παρ'αυτούς Zων αιον και τοκατανεμά μόνον τας ή
αιθυ κόσμου μέριδας , και ζωσάμνον τας αει ' και
υλαον τόπον διακληρώσεις . -:
Zonæi uero ſunt,qui cæleſtes Zonas abſo-
lute circumuoluunt , & hæc noftratia gubere
nant . Diuinum enim genus eft apud eos, Zo-
næum,quod mundi ſenſibilis Gbi contributa's
regiones habitat . & quod ſorte fibi attribu-
tasmundimaterialis partes regit.
Quod muneris videtur Dionyſius ſecundæ
ac tertiæ Hierarchiæ aſſignare.
Sed & Damaſcius horum aliquot nominat ..
Είπερ εςιν η Σ ' όλων πνγών, και σειραν πηγαίαν
μόνον αφίησιν αφ'εαυτής . Η' και τη μερικών και και
ροείσιν εις αρχας , και ευχαγγέλους , αζώνους
και ζώνας ως νόμος όχι ' της ροόδου η μερικών
υμνουμένων πηγώνv..
.
Si quidem eſt hæc quidem, vniuerſalium
fontium , & cathenam fontanam folum ,deinit
tit a le ipſa. Illa vero particularium . & progre
ditur in Principatus,& Archangelos, & Azo-
nos, & Zonas, vt lex eft,progreſlionis particu
larium quicelebranturfontium .
Ex his lane locis omnibus non difficile eſt
colligere conformitatem quandam hçc habe-
re ,cum DionyGj Hierarchiis ; Quod tum no-
minibus Synocheon , Teletarcharum , Pote-
ftatum ,Principatuum ,Archangelorum ,Ange- in illorum imfertur philofophiam , imo ſua ,
lorum , FStiuin,& fimilium aliorum ; tum etiá
munerum , per quæ & cælos,& mundum húc
materialem , & etiam Empyreum, & uoluunt,
FINIS DECIMISEPTIMI LIBRI .
& regunt.Quæ dogmata,liDionyſius,ab Hie?
rotheo,Hierotheus a doctore ſuo Paulo ,Pau
lus a Chamaliele, & illelo, & Hebræorú aliis
Rabinis,hauſtahabuerunt,Hebræi dici pof- e
funt, hæc eadem a uicinis Chaldæis, & Ægy .
priis haulifle. A Chaldæis inquam ,quia Zoroa
ſter contemporaneus fuit Abramo . Hic uero
Molem,a quo Hebræorum dogmata Auxerud
CCCC. circiter præcellit annis. ab Aegyptiis
autem ,ob Sarapidis , & Ofiridis nomina, quæ
vidimus a Plethone recenſita . Oſiris autem
Chami dicitur filius fuiſſe.Quimultis ſeculis
ante Moſem in Aegypto & natú, & Aegyptiis,
dogmatis imbutum, fuerat . Atque ita vide
tur,hæc Hierarchiarum ſapientia ,inde uſque
a Noe , perennis quædam fuiſſe philoſophia .
Quam non dedignabitur Peripatus , qui cæ.
lorum motrices, epra's, xjousias, Principatus
& ſubſtantias, & tot quidem numero,quotor.
bes ſuntcæleftes, non equidem ab alijs Græ
cis traditas admiſit, ſed ipſe inuexit . Quod fi
cæli,corpora ſua ſententia, natura æterna,mo
toribus intellectibus eguerunt , qui eos mo
uerent, & per motum conferuarent. Quid mi.
rum ſi Chaldæi, elementis etiam , corporibus
perpartes corruptibilibus,Synocheas & con
tentores, & perfectores attribuerunt. Elemé.
torum enim natura,cælis longe imperfe & ior,
multo magis quàm cæli , incorporeis egent
conſeruatoribus . In mundo autem ,ſua etiam
ſententia , nihil eſſe debet imperfectum , ele
menta ergo ſuos etiam habent & contentores .
& conſeruatores. Quos quia eis Ariſtoteles
non attribuit, magis egentibus, hac parte, ſua
philofophia,manca elle,recta ratione dici de
bet . Quibus fi nomina Chaldęi dederunt,
ipſe cæleſtibusnon dedit , nihil damni ob id
hac etiam parte , quia nomina pronunciare .
neſcierit,balba eſt reputanda.
FRANCI

9988 22822:08
COLOCS30C849 )
ICET DRIKA
8003.2003 & 33.6003.806363.co.3.6 3.693.69038
83.60863.60668.66403.80 . 63.bo ...2003
CSSCreate y S9606163 13966639826 COS
CONGELIGE ESETET6
GEES CETICE 6. SGEGE6
3DEFEL
FRANCISCI PATRICHI
PANAR.CHIA S.
LIBER DE CIM VSO CT A V VS.
i
DE MENTIBVS DEL MINISTRIS .
Ed hæc, ex Chaldæorum ,&
Hebræorú , & diuinis Chri.
12 ftianorú eloquijs accepta ,
V & hiſtorice narrata, nili ar.
gumentis probata fuerint,
turla nec Peripatetici, nec Scoi-
ci , nec Epicurei , quorum
ingés eſt, inter literatos, & numerus & cumu.
lus,non ſuſcipienu. Opus ergo eft,quoniam ,
ignarum vulgus , pietati acfidei non eſt con-
trarium : Sed omnisei a ſciolis iſtis venit op-
pofitio , & oppugnatio , rationes adinuenire,
quarum vi,ac robore , & perſuaſio illorum , &
ignara lapicntia conuincatur, & iaceat conui-
cta. Afferamus ergo mathematicas contra eos
neceffitates , & dicamus.
Entium a Deo productorum (cuius contra-
ria dogmata , ſunt antea late profligata ) alia
elle per ſe lubliſtentia , & vt Græci lignifican
gius dicerent, awdurósuta . Quæ propria ſua
hyparxi, & eſſentia , proprijſque viribus in
nixa,nullo,egenç alterius vllus adminiculo,vt
Gint, quàm Deo productore , & creatore.Qui
ea , vt produxit,ica conſervar ſemper, & con.
tinet , ne in nihilú abeant,Et ad le conuertit ,
& pro illorum viribus, & dignitate ad ſe reuo-
cat. Hæc autem ſunt omnia incorpora , quæ
in mundo lunt Archetypo , Ideæ & vnitates ,
ellentiæ , vitæ, & intellectus, & etiain animæ,
quod ſuo loco demonſtrabitur. Alia vero ſunt
his oppofita; in alio , vel per aliud ſubliſten-
tia , & aliena virtute (tantia , & in alio fubfi-
fentia, & exiſtencia,quæ illi éteposeta appel-
-larent . Qualia ſunt corpora omnia , & cor-
porea vniuerfa . Nam quæ corporea ſunt,
quantitates,qualitates , Learumque operatio .
nes , & paffiones , corpore egent tamquam
fulçimento, line quo , nec exiiterent,nec ſub . nequeat ſeruare , neque Pcorpus2 aliud ferua
39
6* ces CHOS 3233
DEFIDERIGEEFT 64
3.8063 380603.833.803-8023 EX3-E63
B- 8023 6763-673 73 43.6066 ?
E83
Giſterent. Corpora vero ipla , & loco egent,in
quo ſint, & materia in quam ,formæ inducan
tur , & in qualubGſtant. His ita diſtinctis in
hunc modum inferimus.
Si αωθυποςατα per fe ftantia.Et ετερότατα ali
Itantia (liceat ita nominare ) ſunt inter fe op
pofita ita ve iungi nequeant lui natura ; ne
celle eſt media aliqua effe , quæ inter extrema
interponantur . Quæ velvnum lunt, vel duo
vel etiam tria . Tria inquam , vt ſcilicet prior
natura ſit,primis illis affinis. Et hæc fint,men
tium illi ordines nouem . Tertium fit , cor
pori mundano iunctum . & per ipſum fulum .
Quam dicimus , Naturam . Et inter primum
& tertium ,ſic medium ſecundū. Quod & cum
mentibus, & cum natura iungatur, & hæc fit
Animæ latitudo tota ,
Hæc diuiſione rerum facta,fic progredia
mur ,
Horum fingula genera , Ec eflentiam ha
bent , & potentiam , & actionem propriam .
Quæ tria , per omnia deſcendunt genera , &
per horum generum ſpecies cunctas , & per
omnia ſpeciebus contenta indiuidua, Corpo.
ra ergo quæ in ſe nó lunt,ſed in alio,in Natu
ra nimirum ; in alio quoque potentiam ſuam
habebunt, & actionem .Ita vt quidquid , vel
polle vel operari videantur , per naturam in
illa fulam , & poterunt, & agent . Si in alio
hæc habent , neque in ſe , neque in aliud,pol.
ſunt agere nec agunt.Quod etiã ante elt pro
batum. Siin ſe non agunt, nequeagere pol
funt, neque etiam le lc feruare poflunt , nec
ſe ſe conferuant.Siſe non conſeruant , neque
ſe ipſa,viribus ſuis continent . Ergo ab alio ,
& continentur , & conſeruantur . Eoque
ſane , non corpore . Corpus enim , cum ſe
re
 FRANCISCI TATRICII,
re poteft. Ergo ſeruatur , ab incorporeo. Et Ψυχη πυρ δωάμει παχος ούσα φαινον ..
co quidem toti fibi coextenſo.Nam fi aliqua
in parte,libi nó coextédatur, ea parte non cóti
nebitur, neque feruabitur. Vt igitur torú ſer-
uetur , ſeruatore egebit , toti ſibi extenſo . Si
toti Gibi Git coextenlum , & intus, & extra erit
coextenſum . Hoc autem nos dicimus , natu
ram , toticorporis , quantitati , totique cor-
poris illius materiæ coextenſam . Natura au-
tem omnes proprias ſecum fert qualitates .
Eaſque per totum fundit corpus . De quibus
ſuo poſtea loco . Sed nuncbreuicer eas dici-
mus eſie calorem , & humoré.Hunc quidem
partes corporis conglutinantem , illum vero
gluten in eo facientem , & conſeruantem .
Gluten autem in corporibus, vnius , & Vnio.
nis eſt miniſter. Duorum horúconcors actio ,
Sympathiam in toto corpore operatur. Di-
ſcorsvero actio ,Dýſpathiam ,Aſympathiam ,
& Antipathiam.Hæc vero glutinis diſſolutio
'nem , & molis totius fotutionem , niſi ab
alio , in officio cuiuſque contineantur , & fo-
-ueantur . Fotio autem hęc fieri minime po-
terit , niſi a fouente , fouentes vires hauriat
continue . Inexhauſtas ergo vires , neceſſe eſt
habeat , id quod continue fouet . Hoc autem
corpus ellenequir .Incorporum ergo erit ne.
ceflario . Ille ni fallor,
Spiritus intus alens , totamque infuſa per
artus ,
» Mens agitans molem , & magno ſe corpo-
re miſcens.
Hanc , Naturam libet , & licet appellare .
• De qua Zoroafter cecinit.
Νύτοις και αμφι θεάς , φύσις άπλετος ηώρητα .
Αρχει δ' αυ φύσις ακαμάτη και κόσμωντε και έργων
» Dorſum ſupra Deæ Natura indefeta atto
litur .
„ Imperatq; natura indefeſa, mundiſq ;, ope-
ribuſque.
· At Natura , Animæ eſt progenies, eius ra-
dius in corpora infuſus . Infidet ergo natura ,
mudorum , ſcilicet Hylei , Atherei , & Empy-
rei: operumque,quæ in eis ab ea fiunt, dorio .
Idque circa Deain , animam ſcilicet munda-
na m ait.De qua idem Zoroaſter canit.
Αρδω , έμψυχούσα , φάος,πυρ αιθέρα,κόσμους .
Affatim animans , lumen , ignein ,æthera,
mundos.
Mundos fcilicet hos tres fublunatesæthe-
fa cæleſtú,, igné, Empyreū ,& lume illud,quod
& oſtédimus, & oftendemus amplius,in infini
to ſpacio ,infinitum . Quæ quidem aia inquit.
Ψυχή γι' , η κοσμήσασα ή μέγαν
Ουρανον .και κοσμούσα μετα 3 πατρος .
Animanamque eft, quæ orpauit magnum .
namque eft,
,, Cælum , & ornat , ſimul cum patre.
Cú patre ſcilicet productore luo intelle & ui.
Αθανάτος τε μένει,και ζωής δεσπότε όχι .
Και έχει κόσμου πολλαπληρώματα κόλπων.
Anima ignis,potentia patris eft relucens,
» Immortaliſque manet, & vitæ domina eft,
Et habitat inundi, multas plenitudipes ,
Ginuum .
Quæ quidem cum intellectualis fit . so
Nώ κατέχει τα νοητά αίθησιν δ'επάγει κό
σμοις.
Νού γαρ ' μίμημα πέλα και το δ' τεχθέν έχει τη σω
Maltos .
Μιγνομένων δοχεMr πυρος αφθίτου έργα τε
λουσα .
Mente quidem continet intelligibilia,
ſenſumque inducit mundis,
Mentis enim eft imitamen, partum vero
habet quid corporis . .
Miſtiſque canalibus , ignis incorrupti
opera efficit.
Anima,inquit, mente ſua participata con
tinet intelligibilia. Sed mundis ſenſum indir,
& fenfibiles eos efficit. Quoniam intellectum
patrem imitatur producendo , corpora nimi
rú per radiū , intellige, ſuum qui eſt natura in
corpora infuſum , Variis quidem viis',quas
canales appellat , inſtrumento caloris æterni
omnia & operans,& perficiens. Supra animá
funt intellectus,quos ante commemorauimus
qui mundorum curam habent. Nam & a prin
cipio mundos effeceruut. De vno ait :
Νου μφ' ός τι κόσμου τεχνίτης πυρίου »
‫زر‬ Intellectus.n . qui eſt mundi artifex ignei.
Sed factos etiam mouent, nam alio inquit ,
Και νου , ός ήέμπύριον κόσμον άγα .
Et intellectus , qui Empyreum mundum
ducit.
Sed & mouendo,etiam ſuſtentant .
Ω πως, κόσμος έχει νοερούς ανοχήας ακαμπάς.
O, vt mundus habet,intellectuales ſuſten
tatores , inflexiles .
Et ſuſtinendo cuſtodiunt .
Αλλά και φρουροί και έργων εισί του πατρός .
Sed & cuftodes operum ſunt patris .
Cathena ergo hac pulcberrima , & plus
quàm aurea ,Pacris,Mentis,Mentium ,Anime;
Naturæ, corporaquæ per ſe,nec conſtitui, nec
ſuſtineri, nec contineri , nec conſeruari, nec
cuſtodiri poſſunt vti &Tepósata ; & aliſtantia ”,
ab alio , & ab initio effecta ſunt,& ſuſtinentur ,
& conferuantur, neceffe eft ab intellectibus,
& aniinabus & naturis, & efficiantur , & cuſto
diantur,& conſeruentur . eo modoquo antes
cedente libro eſt expoſitum , & quo ipſemet
Ariſtoteles calos a mentibus moueri , & in
motu confcruari , & hæc infericra omnia regi
tradidit.& ab ijs quæ fupra cælos ſunt elle ,&
viuere omnibus uenire docuit.Sed vr nullam
de his
 PANARCHIAS, DIB. XVIII. !
de his ratione reddidit fic nullam a Chaldæis,
Peripatus exquirere debuit , quando ' line 'ra-
tione , & caule reddicione , non minus iple
quàm illi laborarit. Et tamen philoſophusef
fe voluit . Patiantur ergo , & illos ratione pari
elle philofophos. Nos vtrifque fuppetiasmo
do iuimus.'ottendendo , Mentem opificem ,
influxibas ſuperioribus Verbi , & Boni gram
uidam factam , ſterilem elle non poraiſle . &
parere habuilſe necelle , & parta contine .
ie , & cuftodire , & feruare , tum prima quæ
a ſe prodierunt , tum quæ a le longius proflu-
xerunt . Profluxerunt autein a ſe, entia prima.
A primis ſecunda . A fecundis tertia , A ter-
tijs quarta . A quartis quinta . A quintis ſex
ta. A ſextis feptima. A leptimis octaua. Ab octa
uis nona.A nonis decima. ijs qui ſupra ſunt ex
politi modis.Quibusveriſimum euadit illud
Orphei carmen .
Mή του κρατερής υπ'ανάγκης .
si Conſilija valida neceſitate,
Omnia, & facta effe, & contineri, & conferua-
ti. & alio item carmine .
Δεινό γερ' ανάγκη παντακρατα ..
, Dura namque neceſſicas , omnia tenet.
Id aurem factum eft, quoniam .
Πάντα εξετέλεσε πατηρ , και να παρέδωκε
de tépw .
aj Cuncta perfecit pater , & menti tradidit
s; fecundæ .
Q.12, proximus eſt rerum opifex.Deprompfit
namque omnia pater de fe , & per primam
mentem ſibi conſubſtantialem , ea tranſmittés
ſecundæ menti, quæ & ipla,vt docuit Hermes
crat Verbo, & Patri conſubſtantialis,tradidit.
Cur autem ,& omnia ,quæ in fe habuerar ſum .
me perfecta per primam mentem tradidit fe-
cundæ ? An vt & ipſa omnia haberet , & per .
omnia perfecta eflet ? Ira profecto . Neque
enim ipſa, vtrique conſubſtantialis carere vie
lo potuit ente, ne carens,imperfecta relinque
retur.Perfectima ergo cum , & ipla ellet, ocio-
ſa ne,& infecunda efle,aut potuit,aut debuit?
Tradiderat ne ei pater omnia , vt ea tantum
haberet, & vt eis in ſe tantum frueretur , Dei.
tatis modo fibi fufficientiſſimo ? Et poftea le-
deret iners , & fterile ceret ? An vero ut Dei.
tatis modo, & ipſa eller fæcundiſſima . Ratio
ſane dictat, yt fæcundiſſima, & ipla eſſet.Nam
fiókoucíos conſubftantialis eſt , cum Patre, &
Filio,cum eis erit etiam ouod cípios, usi irodu
elu.ss.compotens, & æquipotens; eiuſdemque
cum ijs potentiæ,& virium. Illi vero vt often
ſum eit ,ſunt omnipotentes . Hæc ergo erit
etiam omnipotens . Quod & ex Nazianze-
no etiam patuit . At fi compotens illis , &
omnipotens, fuerit etiam cum illis orospgo's,
moi irrepyo's ; cooperator , & æquioperator .
40
& coefficiens, & efficiens, ficut & illi omniai
Quod Platonis auditor clariflime elt conteſta
tus. Tria enim hæc, vt fæpe dictum eſt, ellen
tia , potentia, actio , tam arcte rebus in omni .
bus, & in principijs omnium maxime lunt vni
ta , ut a le inuicem diuelli minime omnium
queant. Nam vbicumque eflentia rei elt , ibi
quoque eſt potentia ,Qlięt-iam docuimus el
ſentiæ protenfio quædam elt , & extenſio. Vbi
vero potentia elt , ibi necellario eft , & actio,
vel in eflentia , vel ex eflentia . Nam hæc pro
tenho , & extenfio tum potentiæ eſt , tum
etiam eflentiæ . NeceíTario igitur , Mens ſe
conda , quia coeffentialis fit Patri , & Filio,
compotens quoque , & cooperans illis erit, &
omnipotens , & omnia efficiens . At vbi ea
efficiet ? In ſe ne , an extra le ? Non in ſe qui
dem , quoniam ea , a Patre , & Filio in eam
ſunt transfuſa iam perfecta. Ergo extra ſe.
Ar non in eos, vnde ea ſuſcepit, & nulla pro
ductio, fit uerſus ſupera. Ergo uel circa ſe ,vel
infra le . Circa fe quidem intelle &tus, de qui
bus agebamus . Iofra.ſe uero , ea omnia quæ
intellectibus hifce ſunt natura, inferiora. Qua
les anima , natura , qualitates , forma , corpo
ra.Circa ſe quidem, an omnes intellectus, auo
quoſdam . Etinfra ſe itidemn , an omnia quæ
diximus modo , animas , naturas , & cætera,
an uero tantum quædam ? Si quædam dica
tur,inferemus , uel quia impotens, & fic non
omnipotens, contra demonstrata , vel quia
noluit, & entibus, quæ promi poterant inui
dit. At nulla in fummum bonum cadit inui
dia. Vel neſciit producere. & fic non amplius
mens . Si enim neſcit , neque etiam intelli
git . Sinon intelligit , non elt intellectus. Igi
tur produxit omnia . Non in le, non ſupra:
ſe , vc eſt oſtenſum . Ergo circa ſe, & infra
ſe.Nullus enim alius , aut fuit , aut potuit eſ.
ſe locus , quò entia, quæ in fe habebat pro ..
meret . An vt ijs omnibus exininirerur ? An
vero , ut omnia fua Gbi retineret , alia fuis fi
milia proferet ? Ira prorſus , ratione quam
fæpe commemorauimus. Omne producens
fibi fimilia producere , ijs modis , qui ſunt:.
iam explicati . Hoc ergo merito maximo,
quod circa le , & infra ſe oinnia produxe
ric , voữs suquloupya's Mens opifex ab Herme
te elt appellata. Non quòd. Tola , fed quia re
bus exrra profundum condendis ,proximior
fuit conditrix . Hanc autem , vt ita dicam ,
omnificentiam ,quia ſit cum Patre , & Filio có
ſubſtantialis , compotens , & coeffector, ne
celle eſt cum illis communicare , ficuti & illi
eadem ratione , quidquid habent, cum eo
necelle eſt communicare . At erant præter
quam omnipotentes , etiam infinitipotentes.
Igitur & hæc Mens,ficuti omnipotens ,ita etiã
eft infini
 FR Å Ņ.CIS Ç ! PATRICII,
eſt infinitipotens . Et quoniam ,qualis ef-
ſentia eſt , talis quoque elt potentia .& qualis
potentia ,talis operatio. Et qualis operatio
talia etiam ab ea eduntur opera : Opificis hu
ius,vt eſſentia, & potentia ſunt infinicæ , ita in .
finita erit eius actio, & operatio . Ergo infini
ta neceſſario eius quoque opera erunt. Sed
infinitate ,auctoris infinirati , ſimili quidem
infinira, ſed inferiore . Inferiore inquam dy
plici çatione ; cum quia extra ipſum ſunt pro
duçta ; tum quia omnis productio , non ad ſu
pera , fed ad infera , uel in circuitum progre
ditur . Iognitate ergo , a primis tribus infini
çatibus eſſentiali, ac potentiali,& vt ita dicam
actionali principiorum diuerſa,ea conſtabunt
producta, infinitate ſcilicet quarta quadam ,
in numero conſiſtente . Numero ergo infini
ta, tum primus,tum reliquiduo opifices.entia
produxere . ſimilia quidem ipſis , led inferio ,
ra . Vnitates numero infinitas, eſſentias, vi
tas , menteſque numero infinitas , Mentes
quidem alias circa ſe , ſed minus nobiles,
eaſque numero infinitas. Sed triplici, vt par
eit , diſtinctas ordine , triplici Productorum
ordini reſpondentes . Alias nimirum Patri,
alias Filio , alias Spiritui, proximo earum pro
ductori . Nam ſi tres ſunt productores, &
omnis productor libi ſimile producit, neceſ.
ſarium fuit has Patri , illas Filio , iſtas vero
Spiritui eſſe aſſimiles.Quam rem Zoroaſter,
& magorum cætus acutiſfime peruiderunt .
Prellus enim ica ſcribit.
Μίαν αρχίω ή πάντων δοξάζουσι , και εν αut ,
και αγαθόν απουμνούσι , τα πατρικόν τινα βυ
θον σέβοντα , εκ τριών τρια των συγκείμενον , εκά-
τη δε πιας, έχω πατέρα , δώαμιν, καινούν ..
Vnum principium rerum omnium confti-
trunt . Et id , anuin , & bonum , concele
» brant . Deinde paternum quoddam pro
fundum uenerantur , ex tribus triadibus
compofitum. Quæque autem trias habet
Patrem , Potentiam, & Mentem .
Quibus nominibus tribus , principia quo.
que prima nominarunt ; & primum profun.
dum . Quod tantum vontav intelligibile nun-
cuparunt . Hanc autem fecundam triadem
Proclus , & Damaſcius lępe adducunt, & du.
plici nomine appellant , vontir , nývoepair intel
ſigibilem , & intellectualem . In qua is qui
pater dicitur , primo patri relpondet . Quæ
dicitur potentia , Filio . Hic enim Potentia
patris eft appellatus . Qui uero intellectus
nominatur, Intellectui ſecundo, & principio,
terrio correſponder . De qua triade , Dama-
fcius protulit . Κατα τίω χαλδαϊκω υμνουμέ-
Vw Tiada fecundum Chaldaicam celebrem
triadem. Videlicet eſt unaqueque trium tria-
dum diſtributa . Non eft autein facile aſſequi.
( Incomprehenfibilia enim funt Dei , iudicia
& inueſtigabiles uiæ eius , & ineffabiles) quo
modo e tribus his principiis nouenaſiusmen
tilin numerus fit ortus . Nos tamen id ica
accipimus , ut Mens opifex , Parri quidem
reſpondentem , ſumma excellentia primain
çriadem in primo ordine procrearit . In
quo patrum ordo ſupremus, patri quantam
poffet, limilis effet. Ordo ſecundus potentia
rum, fimilis eſſet , quantum liceret , ipfi filio ,
Teesius uero qui eſt appellatus Mentium
libi tertio principio , ac fecundæ menti ellet
affimilis. Eodem modo , in fecunda tria.
de quæ filio reſponderet ; ſupremæ patres
appellati, cellent quantum fieri poflet , Patri
primo , ac patribus primæ triadis aſſimiles.
Potentiæ itidem quantum poſſibile eflet, fis
lio, & potentijs primær asliinilarentur . Ter.
tiæ uero quæ Mentes dictæ ſunt , fibi Menti,
& métibus,primę ſimiles prout poſsét, ellent,
In tertia fimiliter triade , fibi menti reſpon,
dente , ellent patres , patri primo, & patribus
duorum ordinum : & potentiæ filio , & po
tétijs,& Mentes fibi, & métibus ſuis effent af
fimiles. Pofluntalio quoque modo triadesh
diſtribui . vt prima ( cilicet tota , Patri , le ,
cundatota Filio ,tertia tota Spiritui condi.
tori effent propriæ . Sed & utroque moda.
poſſunt accomodari , fine vlla diuinitatis lae
be . , Imo maxima cum eius gloria , & poten-,
tiæ ſupremæ argumento . Quam potentiam
adauger, quod eſt iam oftenlum , in lingula
harum triade, mentium infinitum efle nume
Cur enim ab infinitis effentiis , & infi
nitis potentijs , infinitæ etiam operationes:
non prodierunt ? Et ab infinitis actionibus,
non etiá infiniti effectus non ſunt effecti? Cur
item ab infinita bonitate, infinita bona extra
eam non ſunt progreſſa ? Quid enim opus
habuit,ea in ſe continere , & recinere ? Cum 1
bonitatis proprium munus fit, ſe ſe omnibus
communicare . Et fi omnibus , finitis ſe ſe
communicat , cur non etiam infinitis omni
bus ? Cum nulla ei obitet vel impotentia ſui,
vel encium , aut par , aut maior potenria ?
Non igitur non potuit , vltra finita , ſe ſe in
infinita effundere. Neque vlla eam retinuit 1
inuidia, per quain potius finita , quam infini
ta producere uoluerit. Cur enim inuidic ijs
quæ fupra finita eſſe poterant , ve non ellent?
Infinitæ ergo non quidem eflentiis , & poten
tijs,& actionibus, (neſuis conditoribus,aut
pares , auteædem effent,) fed infinitate qua
dam, a ſumma illa conditorum degenerc , nu
meri niinirum,& multitudinis . Cui rei,mul
ca poſſent ex ſacris literis afferri teſtimonia,
quale illud. Multa nimis lunt caſtra cius.
Et numerus equeſtris exercitus vicies mil
lies
 PAN ARCHIA S.
lies denamillia.Sed quid illud eft, quod intu
limus, choros hoſcementium ab opifice men
tc,extra ſe, & circa ſe fuiſſe creatos, cum Apo-
ftolus ſeribat de Verbo filio ,
» Qui eſt imago Dei inuifibilis , primogeni
cus omnis creaturæ . Quoniã in ipfo con-
dita ſunt yniuerſa ,in cælis, & in terra ,viſi-
LIB. XIX . 41
bilia, & inuifibilia, fiue Throni, fiue Domi
nationes,ſiue Principatus, Gue Poteſtates.
Omnia per ipſum ,& in ipſo creata funt, &
ipſe eft anteomnes,& omnia in ipſo con
>> Itant... :
Quæſtio hæc in propriam fequentem refe
ratur tractationem ,

FINIS DECIMINQNI LIBRI .

OS s ',

C642 )
తకులకు

CS ) 842

3
en CD GETS

CTES CERCA

>

FRANCI.
 FRANCISCI PATRICII
PANARCHIAS
LIBER DE CIM VS NON VS.

DE DIVINIS PROPRIETATIBV S.
Æc de ſumma Dei Patris ,ac pliciſſimum eſſe,eft neceſſe. Simplicitas hæc,
que ineffabili fapientią die limul cum vnitate ab vno genita , & ab vno
& ta funto. Quæ lanè eadein procedens, in totum deſcendit patris profun
eſt i Verbo,ac Spirita eius, dmm . & in pmnes,quæ in eo sút vnitates alias,
alteritate tantum quadam & Ideas, Simplicitas autem hæc , illic nata, il
ab illa deſcendens, in intel lichabitat, quia nulla ibi habitat materia,nul
intellece
lectionem , atque intellec la materialis (pecies, nullum materiale genus,
tum, modis quos diximus,conuerſa. Namq; nulla materialis forma.nulla denique inate
in patre tantum uno , vniter omnia erant. In : rialis qualitas. Neque ſimplex ea ſimplicitas
tellectio,quę diſtinctionem ſecuin habet,uni- eſt, eo modo,quo naturam ſimplicem eſſe di.
ter una elle non poterat. Atque ideojn euın cimus. Natura enim per corpora protenditur:
cadere non potuit. In Verbo uero,& Spiritu; :; & ad partěs eorum,etiam diuiditur, & per ea
vbi diſtincta iam erant omnia,cadere intelle: :) pecineat , & eis multas impertit vires: eſt tamé
etio potuit , & vtrumque intellectum facere. corporibusfimplicior .Commiſtam nihilomi
Qui tamen luomodo ,alteritate diſtincti, củ - nus ſuam eflentiam ,cum illorum uarietate ha
patris ſapientia ſunt idem , & eadem obeunt bet. Excellentior quoque diuinorum eſt fin
munia.Fuit autem fapientia, inter diuinas pro plicitas , quam fitaniinæ fimplicitas. Anima
prietates,aTheologis omnibus,tum Ethnicis , namque vti uidebimus loco ſuo, media quæ
tum Hebræis , tum etiain Chriftianis connu- dam eſt effentia , inter incorporea,& corporea .
merata ſemper. Vltra quam , ſunt etiain aliæ Atque ideo vtrunque attingens , milta eſt
eiuſdem diuinitatis proprietates, celebratę. quodam modo ex vtriſque. Simplicior etiam
Quæ quoniam ad primarerum principia per- ea eft Gimplicitas, quàm fit fimplicitas intelle
tinent, inter Panarchias tractatus,non eft eis & tuum ,qui extra profundum ſunt. Eft quidein
locus uacuus relinquendus: Sunt ergo aut intellectus omnis,ellentia indiuiſibilis, & vni
om nes, aut præcipuæ huc uocandę,& perpen formis.Sed quoniam ad ea, quæ extra ſe ſunt
dendę . Igitur dicimus, eas omnes toti pater- reſpectum habet, quatenus ea in ſe, & circa ſe
no profundo, hoc eſt Patri,Filio, Spirituique, contemplatur, multitudo eft quædam : quæ
eſſe communes.A patre quidem incipientes,
in Spiritu vero delnentes.Patrem autem duo
fimplicitate m in eo efle ſummam , nequaquá
finit. Recta autein ratione euenit, ut multifor
bus præcipue nominibus , quaſ ſuis propriis, mium genitrix cauſa , ſit fimplex. Non enim
ſupra læpius appellauimus. Vnum , Bonum . poteſt effectus,idem cum cauſa eſſe ,etiam ſi ei
quod vnum idemque eft , noftræ cognitionis fit fimilis. Nam ficuti diuifibilium indiuifibi
modo , duabus quali notis nobis diſtinguen- le eſt principium.& corporum principium eſt
tes. A duabus hiſce , proprietates omnes, de incorporeum , & mobilium , immobile : ſic
quibus modo agimus, quaſi in duos ordines multiformium , & miftorum ,principium vni
deriuantur . Vtrumque ordinem conſidere- forine, & ſimplex elle debet.Talis ergo eſt fim
mus , & pro virili expediamus. Igitur,quia plicitas eiusdiuinitatis, quæ Profundipaterni
vnum illud ,PaterDeus,non nifi ynum eſt,fim eſt proprijſlima.Si fimpliciſima illi eft ſimpli.
citas,
 PANARCHIAS , LIB. XIX .
citas,proculdubio ſequitur,ut eodem femper
ſe habeat inodo, tum hyparxi, tum viribus, tú
etiam actionibus . Nam li fimplicitas ibi eſt,
miftio nullum ibi habebit locum . Si miſtio
ibi eſt nulla : nulla etiam ibi et alteratio.Sial-
teratio nulla, eodem ſe habent femper modo.
Si eodem le habent ſempermodo,immutabi-
les ergo ſemper ſunt.ncque ibi eſt quicquam ,
quod vel recipiant aliunde,vel eis accedat,
quod ea mutare queat.Hæc jinmutabilitas,cæ
lefti iminutabilitate longe eit eminentior.Co
lo enim euenire creditur, vt neque ſuſcipiat
aliunde, neque ei accedat quicquam ,quod ip
ſum immutet. Id quamuis ita lit , non tamen
natura ſua,id habet. Corpus enun eſt, corpus
autem omne , per partes prius , deinde toro,
ſui natura eſt corruptibile. Si corruptibile,
çtiain alterabile. Si hoc, etiam mutabile . Si
vero non mutatur , non alteratur,id ab incor-
porea habet cauſa. Sed & animæ, quamuis eft
fentia , & uiribus non mutentur , quia interne
ſint, attamen actionibus, quæ ad extra vergūt,
mutantur. neq ; eodem ſe lemper habent mo.
do. Mentes quoque, quatenus intellectiones
ſuas ad inferiora extendunt, non videntur pe-
nitus ad ea impermiftæ ,& ob (pecierum , &
generum quæ contemplantur varietatem , nó
videntur, ijs actionibns eodem ſe haberemo-
do, nequceffe penitus immutabiles . Siergo
in Patris profundo , atque eius vnitatibus , &
fimplicitas eſt ſunma, & immutabilitas : erit
ibi quoque lumma veritas, quæ tertia eft eius
proprietas.Nain cum eodem ſemper perſtent
modo, nullum ibi elt mendacium, nulla dece-
ceptio, nulla fallitas.Neque enim fe le ipſæ de
cipiunt.Neque aliis fuccum faciunt.neq;iplæ
ab alijs falfitatem ullam patiuntur. Sed eft in
çer eas vnio,& communio perfe &tiſſima, & in-
diuiſa , & immutabilis : & verilima , & nihil
aliud quàm ueritas.At G veritas eſt ibi ſumma.
Sapientia quoq ; ibi eſt ſumma: non tamen
omnis per intellectionem , vel eſt porius per
intellectionis hyparxin.Non enim quærit;aut.
venatur cognobilejući oftendimus ;fed pleni-
tudo ibi elt, omnis cognobilis, omniſque in-
telligibilis. Plenitudoautem hæc , cognitio.
nis, ac ſapientiæ, non niſi hyparxis ipfius Dei
eft, & profundi. Atque hæ quidem ſunt diuini
tatis proprietates, ab vno procedentes.
Sunt aliæ a Bono venientes, a Boni Idea.
Quarum prima eſt ſufficientia . Bonum enim,
& libi, & aliis eft fufficientiflimum . Er quam-
uis múdus, quia totus ex totis fit compofitus,
& perfectus ex perfectis , & plenus proprijs
ſuis bonis omnibus,ſufficiens elle dicatur ;atra
men ſufficientia hæc eius, partibus conſtat, &
exmultis,in unum eſt con Hata, & a caufis lupe
rioribus eam participat. Sufficientia autein a
42
bono ueniens, quia & ab uno venit Tuplicif
limo , neq; partes habet , neq, multitudinem ;
& le ipſa, nó aliunde eft talis.Sed,& animarius
mundus, plenus eſt propriarum virium ,ac vir
tutum : & propriæ beatitudinis menfuram
numquam deficientem , posfidet. Verum ta
men,& hæc eius ſufficientia uariis indiget vi
ribus : quibus non ſemper eadem contempla
tur intelligibilia. & præter hæc temporaria eft
eius contemplatio.Atq; ita non tota fimul, ne
que vniformis eſt. Sed & intellectualis mun
des, ſufficiens, & eft, & dicitur , vt qui perpe
tuo vniuerſum posſidear in fe bonuin : & om
nem ſinul ſuam comprehendat fælicitatem .
& nullius fit indigus, cum ei, tota eius uita
præſens ſit, & omnis eius intelle &tio.Sed fuffi
cientia hæc, ſuæ competit hyparxi: neq;eft că
profundi paterni ſufficientia, comparanda,ut
quæ ſecunda fit , & per participationem . Illa
vero primum eft bonum,& priino bonum , &
per le bonum . Atque hæ quidem ſunr ei pro
pria quarenus Gibi ipli eft iufficiens.Qnatenus
vero alijsquoq ,omnibus ſufficiens eſt, pleni
tudo eft beneħcentiæ : & beneficæ potentiæ,
quæ ad omnia progreditur; & inoinnia pene
trat, & per omnia,eam extendit beneficientia .
& vfq; ad infima diuinitatis ſuæ , ac bonitatis
dona profert,& infert. finguliſque pro corum
capru ca largitur . Ita vt nihil tam abicftum ,
aut vile eft,quod eius non fiat particeps . Per
quam potentiam, intellectuales ellentiæ fimi
lia fibi conftituunt.Animç generare expetunt,
& primam imitari cauſam.Ec naturæ earum ra
tiones in alia transferunt : & formæ , & cuncta
alia eflentialem generandi, & fe le proferendi
habent amorem . Quam quidem beneficentiá
luis quæq ; ſenſibns percipientes , neceſſario
eam expetunt, & deſiderio vnumquodq; luo
lumino, in id feruntur. Ex quo recte quidem
dictum , ſed non ſatis explicarú illud fuit. Id
bonum eſſe,quod omnia appetunt. Hoc enim
tale bonum ,non eſt,quale læpe in ſenſibilibus
apparet, ut aliquid fitquidem bonum , & ideo
appetatur;ſed inefficax, & fine ulla ſit efficien
tia. quale eſt pulcritudo. Neque eft tale,quale
aliquando , & efficientiam aliquam habet , &
in fe conuertit ea , quæ eo participare queant,
& a nobis tum ratiocinio , tum etiam mentis
intuitu percipi poteſt. Sed id bonú ,quod om
nibus expedit, ineffabile elt , & ante omnem
cognitionem , in omnia protenditur entia. Et
entia omnia id appetunt, & ad id conuertun
tur, hæc ſane magis,illa minus.Pro ut illi natu
ra, & hyparxi , uel propinquiora, nel ſunt lon
ginquiora.Et ad ſe oninia tum inuitat,tum tra
hit,omnibus vbique præſens . Neque ullum,
uel vilisſimorum entium ordinem ,deftituens.
Non aliter fanè, ac ſol radijs luis omnia collu
Q ſtrans
 FRANC.PATRIC . PANARCHIAS.LIB. XIX .
ſtrans,oium oculos ad fe cóuertit,eofq; lumi-
ne plenos reddit. Er materia illa,quam primá,
& fere non ens dixerút in id bonum appetitu
ſuo trahit, & eo tantú,quátú capere poteſt,im-
pletur. Eftergo hoc appetibile,entium omniú
qualicétrū , circa quod entia omnia,tum effen
tias ſuas, tum vires cum actiones,tum appeti
tus omnes ſuos reuoluunt, eoſq; in extingui .
biles, & perpetuos habent.Et tametfi illa quid
cupiant non cognofcunt, aut percipiunt,atta- logis dictus anagogus , & reductor ad ipſum
men , iplum quaſi ariolantur,& circa ipſum ve bonum , ad ipſam ſcilicet rerum omnium cau
luti tripudiant , idque amplecti, & finu tene-
re exoptant. Id tamen nó præhendút.Eft eniin
ab omnibus entibus ſeparatum : ſed omnibus
etiam eft præſens, & ea præſentia,omnia circa
-fe mouer, & ſui cupidinem illis indit.Qua cu-
piditate, & motu, ſeruat cuncta, ſua tamen ſu-
pereminentia , ab omnibus ſe impermiſtum,
in ſua vnitate permanens, conſeruat.Dum ve-
ro ſe ipſum ita conſeruat, ſeruat etiam alia, in
ſe omnia ftatuens, illaque complectens. Eltq;
hęc huius appetibilis,proprijſima proprietas;
ſicuti ſufficientiæ ſecundæ ,proprieras eft,om-
nia ad ſimilium excitare productionem . Ex
quibus duobus tertia quali componitur pro
prietas , quæ dicitur perfectio . Quæ, ea quæ
producta per ſufficientiam ſunt,inluas cauſas
conuertit , & ea congregat , & in eas reducit:
vel ea fint intelligibilia ,vel intellectualia, uel
animaria,vel etiam naturalia, & corporea.Om
nia namque in ſuas cauſas,ur perficiantur , re-
uoluuntur;ab eiſque ad perfectionem redu.
cuntur.Perfecta facta, ueluri in ſuæ ætatis flo-
re,pulcra redduntur. Pulchritudo hæc lui na-
tura elt amabilis,& ab ea ,& in eam amor exci-
tatur. Amor ergo entium omnium , tum erga
ſe inuicem , quia per perfectionem pulchra sūt
effecta excitatur; tum etiam magis,erga huius
pulchritudinis cauſam . Quæ proximaperfe-
ctio ipſa eſt. Hæc vero,ex appetibili,& fufficié
tia eſt conflata.Duo vero hæc ſufficientia pri-
FINIS DECIMINONI LIBRI.
ma.Hæc vero Bono drimo, ac ſummo elt con
iuncta . A Bono ergo prouenerunt proprieta
tes hæ, ſufficientia prima, qua fibi ſufficiens
eſt, ſufficientia fecunda , qua fufficiens eſt en
tibus omnibus. Ab hac fit appetibile. ex vtrif
quæ perfe & io conflatur. A perfectione pul
chritudo. A pulchritudine amor. Amor auté
maiore efficacia in bonum fertur, & quaſi furo
re quodá in id agitur.Et eft rectiſſime a Theo
ſam primam, ac principium primum . Reduc
tor alius,fed placidior, ac quietior eſt, verita :
tis contemplatio , & quam uocamus philoſo:
phiam, & fapientiæ Amorem . Quæ quamuis
placidiore in idem Bonum feratur motu,códé
tamen quo amor fertur. & amoris etiam ipſa
ſentit ſtimulos, quod nomine ſuo indicat:
Quid enim aliud eſt philoſophia quàm amot
fapientiæ ? Quid vero aliud eſt fapientia,qua
ueritatis plena notitia. Veritate auté quid pos
teſt, aut excogitari, aut repiri pulchrius.Ex pul
chritudine ergo ueritatis ,& in ueritatis pul .
chritudiné,& ſciédiamor,& philoſophia, ſtu
dio maximo côtédit. Veritate aút, hoc ſtudio.
cognita,quis uel ſenſuú ,uel quæ ratio ,velmés
ei non allentiatur? Aflenfus hic fides eft. Fides
ergo maxima, ubi maximus aflenſus. Allena
ſus maximus , ubi maxima eſt cognitio . Cogni
tio maxima, ubi inaxima veritas.Maximaveri
fas in Patris profundo.ln profundum ergo Pa
tris,ſenſus,ſi poſſint, omnes intendamus. Si
non poſſint hi, opinatricem. Si hæc nequeat,
rationem , ac dianoeam totam . Si neque hæc
plene poſſit, totam mentem,& Zoroaſtri mo
nitu ,mentis ipſius florem , apicem ,vnitatemq ;
dirigamus.lllud contemplemur; in ipſum ino
ueamur , in eo hac fide fumma con Giftainus;
ſummam ueritatem ,ſumma fide cóplectamur.
Fide ei yniamur ; Per fidem namque juſtifica
bimur .
FRANCI

C12706982286 1 S. 390649)
CSLYSTIC
จริง
B..863.203.60403
. สวย เลออ ออ:6438 สวย
663.636003.03.2003-8023.403.60403-603.80403-8
03..249. .863.663
-83-8 23.8.703.603-8063.804,083.80 3.502.
COM % C6 92642696* 92
G2 : C8 Ce SE SAIDGETS
FRANCISCI PATRICII
PANA R CHI A S.
L I B E R V IG
DIVINITAS,AN SIT VBIQVE,AN NVLLIBI, AN ALICVBI,
X co igicur Apoſtoli teſti,
monio , in Dei imagine, in
primogenito omnis crea.
turæ , quiDei filins eft,coa
dita funt vniuerfa , & in ip-
ſo creata sūt omnia,& om
nia in ipſo conſtant . De
quo minimeeſt dubitandum . Si ergo omnia
funt in eo creata , & in ipfo conſtant , & is ,
idem fit cum ſpiritu .omnia etiam in fpiritu
fuerunt creata, & in ſpiritu quoque adhuc om
nia conſtant.Et eæ ipla mentes,Throni,Domi elle in omnibus fcribitur . Quid igitur dicen
nationes, Principatus, & Poteſtates; & fi hæ ,
etiain reliquæ ,in eo ſunt neceffario.Cur enim
hæ, & non aliæ ? Et ipſe ait vniuerfa,& repetic
bis , omnia. Si ergo , & in Filio , & in 'Spiritu
funt creatæ,& in utroque conſtant, & hæ men
tes, & reliquaentia , verum non fuerit , quod
philoſophabamur,extra,ſed circa ipſum ,halce
mentes fuiffe creatas. Sed fi quis penicius nec ,
ba Apoſtoli introfpiciat , cernet eum dicere.
In ipſo condita funt uniuerſa, fua lingua ex-
prefſius leguntur.
Εν τω έκτιση τα πάντα,ταεκ τους ουρανοίς , και
τα επι της γης, τα ορατα, και τα αόρατα.
» In ipſo condita funt vniuerfa , ea quæ in cç-
» lis,& ea quæ in terra , uiſibilia , & inuili-
bilia .
Quid ergo, in ipſo conditi ſunt,& cæli,& lol,
& lunæ , & ftellæ ? & terra ipſa, & montes , &
lacus, & Aumina, & maria ? Èc non folum hæc
& reliqua in eo condita ,& creata funt , led
in ipfo etiam num conſtant? Igitur ipſe , ho-
cum omnium locus eſt ?& ſpacium , & fuper-
ficies,hæc omnia ambiens,& locans? Minime
gentium . Sed & uerba alia Pauli eiuſdem ,illa.
* Ex quo omnia . Videntur illis fub contra-
43
3084 264265.39361390613
เดียว
3.603-6023
1.80763.80532.5763.6053.6 % -50103.6763836063-8063. 103-1062
9906 * 184396
S 66.03
ES IM V S.
ria , IN, namque intus ſonat, EX, ſonat ex
tra . & hoc nobis fauet . Intus uero , & extra ,
quis nefcit , eſſe contraria . Sed & illa euiden ,
tius uidentur fibi opponi.
» Q.100iam ex ipfo, & per ipſum , & in ipſo
fint omnia .
Primum ex ipfo , & tertium in ipſo . Sed &a .
1 lius eſt, apud eundem loquendimodus,hilce
aflinis , cum ait.
, Vt fit Deus omnia , in omnibus .
Quo , non ex Deo , non in Deo , ſed Deum
dum ? Omnia ex Deo , vt ex loco; omnia in
Deo, vt in loco , Deum in omnibus , vc in los
cis elle ? Hæc funt diuinitatis miracula . & in
ueftigabiles uiæ eius, & opera eius ineffabilia.
Hæc tametfi ſubcontriari fibi uideantur, ve
rillima tamen funt omnia. Si Deus elt in om .
nibus, Deus elt vbique . Si in ipſo ſunt om
nia , Deus eſt nullibi. Locus enim non eſt in
loco . Si ergo , & extra Deum , iterum eſt
pullibi . Cælum , & terram ego impleo , itę
rum eſt ubique, Sed fi in cæli culmine, ubi
ei cathedram poſuit Ariſtoteles, ſedet , elt
alicubi. Siitem ſupra extimam lacionem ui
tam degit, quam ei largituseſt,idem Ariſtoto
les, itidem , eft alicubi . Harum trium , quæ
nam ſentenţia uerior : Peripatus Principis
fui præferet : duas reliquas irridebit. Catholi
ci, duas præferent veriſſimas , tertiam hang
vti impiam reſpuent. Philoſophia , quàm Per
ripatetica verior , quid nam inter has duas
arbitrabitur ? Sententiam arbitrariam, quam
feret ? quàm præferet ? Teſtis ſimul,ac iudex,
omni exceptione maior, accedar Hermes fax
pientisſimus, qui ingentem hanc queſtionem
ex uero , atque æquo dirimat . Huius ergo
Q 2 uiri
 FRANCISCI TATRICII ,
viti prius teftimonia, deinde iudicium profe-
ramus. Teſtimonium primum hoc.
Πάντα απ' όσα έζ ' , ταύτα εν τω θεώ ει'.
Omnia enim quæcumque ſunt, hæc in Deo
ſunt.
Quid igitur , & ipſecum Paulo concors ? In
ipſo omnia ſunt, & cóftant. Maxime.Veri-
tas enim veritati conſonat . & vnius rei vna
tantum eſt veritas. Sed & alio teſtimonio , ide
confirmar.
Τα γαρ' όντα,ο θεός έχα . ουδ' ω ? ουν εκτός ,
ουδ αυτος ουδενός ..
Entia namque Deus habet . neque extra
ipſum quicquam eſt , neque ipſe extra
vllum .
Quibus , non ſolum idem quod prius confir-
mat . In Deo efle omnia . Sed & aliud addit
Apoſtolo conforme. Deum eſſe in omnibus.
Hoc idem comprobar ſecundo,
Et non eſt aliquid , quod generatur , aut
quod generatum fit, vbi non fit Deus.
Deus ergo eft vbique ,cum in omnibus lit enti
bus. Rationem huius addit.
ο γαρ' ποιών εν πάσιν εςιν.
» Factor enim ,in omnibus eſt.
Scilicet ijs quæ ab eo fiunt. Opera enim eius
in omnia ea extenditur , & per omnia ea pro-
tenditur, & permeat.Qua ratione,recte infert.
Και τούτο εσίν ο θεος , το παν . ουδ'εν τω παντί
ou divisiv, o penésir ó JEos .
Et hoc eft ipſe Deus, ipſum vniuerſum . Ne
que in univerſo, quicquam eſt ,quod non
fic ipſe Deus.
Vniuerlum ergo hoc, Deus ipſe eſt, quia ſcili
cet ipſe, ea omnia quæ in vniuerſo lùnt effe.
cit , & efficientia eius,omnem , ac totum per•
meauit effectum ,Ratione cuius efficientię,ip-
ſe omnia eft, & vniuerſum ſe ipſo implet.
„, Ilão zapisiv . Vniuerſum enim eft, ſubne-
dit. De qua efficientia ſubdit,
Αυτουργος δων , αεί εσίν εν τω έργω , αυτός ών, ο
goic .
Per fe effector cum ſit, ſemper eft in opere,
ipſe exiſtens, id quod facit .
Nam cum propria bonitate , voluntas ſua in
opus moueatur , & voluntatem neceffitas ſe-
quatur operandi , neceſſario ſemper erit in
opere . Numquam enim bonum effe cellar.
Numquam ergo ceſſat uoluntas; Numquam
ergo ceflat neceſſitas operandi. Numquam er-
go ab opere ceſſat . Etcum owTo TOS 7), ipſo
lui elle operetur; & elle luum ipſemet fit id ,
ipſum , quod facit , ipſe eſt. Atque hinc eft,
quod cum in opus perpetuum exeat, non tamé
exit ex ſe ipfo,quia ipfe fit,id quod efficit. Et
ideo necellarioomnia illa, & permeat iple, &
capit,quoniam ipſeſe ipſum capit, & in ſe ipſo
eft. Et quia ſemper in ſe ipſo eſt, neque a ſe
abit, neque aboletur , & ipſe ca quæ facit fit,
ſeruator entium , leruatorſuiipſius eſt.Arque
ideo alibi.
Αυτός εν εαυτώ έσως , χωρητικός και πάντων, και
σωτήριος και όντων .
Ipſe in ſe ipſo ſtans, permeat omnia, & ſer
uator, eſt entium .
Xespntixo's, illa vox , & penetrantem ,& capien
tem ,vtrumque ſonat,xwpoir ,namque,& capa
cem effe, & penetrare ſignificat. Quo nomine,
neque ſignificantius quicquam , neque effica
cius efferri poterat , quod rem magis expri
meret. Sed dum, & capit entia, & omnia ea pe
netrat,ac permeat , neceffario ea , & efficacia
operis, & præſentia ſua ſeruat . Qui li ab enti
bus ſeparetur.proculdubio concidant omnia,
& corruant in nihilum . Quam rem his verbis
conteftatur.
Ει γαρ'χωρίθει αυτου , παντα μ' συμπεστ
ως , πάντα τε τεθνηξίας ανάγκη , ώς μη ούσης
Soñs.
Nam li ſeparetur, ab eo (quod facit) omnia
concidere, omnia mori eft necefle . tam
quam non fit vita.
Sicuti ergo efficientia ſua , & opere, quod , ow.
Ted TS 7) , ipſo ſui cffe operatur,omnia, & effi
cit,& ea capit,& ea permeat: ideoque ſeruar,
& omnibus vitam largitur. &, ( vt Paulus quo
que affirmat ,) vinificat omnia . Etviuificando
operatur, ( vt idem inquit ) omnia in omnie
bus. Ita quoque fi ab eis omnibus , ipſe ſuo
elle, ſua efficientia , ſua preſentia feparetur,
& ea deſtituat , neceffe eft, ut ipſa nihil ope.
rentur; nihil Si operentur, neque etiam viuát.
Sinon uiuant,mortua fiant, Siemoriátur,con
cidant. At quo concidant ? in nihilum nimi:
rum . Vt eflentergo omnia , vt viuerent ,vt
operarentur,vt ſeruarentur,neceſſe habuerut,
& ipſo Dei eſſe, & efficientia, & capitudine , &
penetratione, & viuificationc , & actione. At
cur Deus hæc,omnia entibus a ſe factis ,eft lar
gicus:Rationem iple, & finalem cauſam affert.
Δι αυτο τούτο πάντα εποίησεν , ίνα δια πάντων
αυτον βλέπης . Τούτο όζι ' το αγαθόν,το ή θεού .
τούτο δ 'αωπ αρετη,το αυτον φανεως δια πένων.
Ob hoc ipſum omnia fecit,vtperomnia ip
» ſum cernas . Hoc bonum ipſum eſt,ipfius
Dei . Hoc eius virtus , vt iple appareat per
omnia. Teſtimonia ergo hæc , Hermetis,
ſunt etiam eius iudicia,cum dictis rationé ad
dit.Cui ſubſcribit D. quoq; Hierotheus , Pau
li quidem auditor, Dionyſij uero doctor,quan
do in hæc uerba fcribit.
Cauſa omnium ,cum neque pars fit, neque
totum . & totum , & pars . Etvniuerſum
in ſe comprehendens.
Sed fi hæc , diuina oracula , fint ſuſcipienda,
vc ſunt. veriſſima , modus eſt excogitan .
dus.
 PANARCHIAS, LIB .XX . 42
dus . Quio & ipſe omnia comprehendat . Er non locatur , locus eum non capit . Si locis
omnia lint in ipfo , & iple fic in omnibus.Ne- cum non capit,nullus locus eum capit.Si nul
que enim.forte localiter funt intelligenda ; & lus locus eum capit , non elt vbique . Si non
tamen non localiter, nó uidentur poffe intel- eft vbique,nullibierit . Si nullibi erit , non
ligi . Si enim vniuerſum , & partes eius om erit alicubi. Atque ita verum non fuerit, eum
nes,corpora ſunt, corpora autem omnia,aut eſſe vbique . Rurſus quid vetat , verum efld,
locus ſunt, aut ſunt in loco ; necelle videtur, eum eſſe vbique . Eſt enim incorporeus . Si
qui vniuerſum comprehendat,eum vniuerſo incorporeus , etiam eft immaterialis . Siim
locum præbere . Ec qui per omnia permeat materialis,materia ipſe ſua non impeditur ;
corpora , ut in omnibus fit ; omnia ei lo- Si non impeditur , penetrat , Si penetrat ,
cum faciunt . Quid ergo verè , ac rite philo- etiam permeat , Eanimirum , materiam ha
ſophanti erit dicendum? In huncmodú phi- bent , & ſunt corpora , quorum penetratio
loſophice contemplemur . Deum , & vnum , nem mutuam , natura non permittit . E con
idem efTe , iam diu eft nobis demonſtratum . traria ratione , quæ immaterialia, & incorpo
Demonſtratum quoque eſt , vnum ita eſſe , vt rea ſunt , natura, in mutuam penetrationem ,
fit non niG vnum , & nihil aliud quam vnum, nó impediuntur.Nulla enim habent a mate
& fimul efle omnia , & in eo , elle omnia . ria,nullam a corpore refiftentiam . Igitur in
Vt hæc inconcuffa maneant , dicendum , cum corporea , quia nullam habent mutuam reli
in ipfo omnia effe dicantur, vnum in ipla non ftentiam , mutuam habent fine vllo impedi
omnia ha- : “ mento penetrationem . Neque ſolum mu
fpargitur , ſed vnum remanens ,ea ab
bet , non tamen ab eis habetur.Si eis non tuam , fed eam quoque in fua contraria ha.
habetur , eft ergo nullibi . Quoniam id,quod bent,ipſa ſcilicetcorpor.Quę quáuis, & mate
habet , habito eſſe videtur locus.Acecontra, - riam habeant , & ab ea reſiſtentiam ſeu ante
fi ipſe in omnibus eft , erit vbique , & fi vbi- relin reſiſtere tamen incorporeis nequeunt ,
que etiam alicubi . Pars enim hæc , totius vllis . Quando neque ijs refiftunt quin ea pe
pars elt , loci . At ipſe nec pars , nec to. Fricus , & vſque quaque penetrent , quæ in
tum eſt . iphis met corporibus perpetuum habent ha
Non eſt ergo , alicubi. Si non alicabi , : bitaculum : , Qualitates nimirum omnis ,
1
neque etiam vbique . Si neqire alicubi, ne- generis , lapores , odores, colores, calores,
que vbique , nullibi eft ergo . Sed & co- frigora, huiniditas , ſiccitas, mollities,du
tum eft , & pars . Vt totum in alio , neque rities , reliquæ omnes . Nec non quantita
alicubi , & non alicubi , neque vbique . Şinc. tes omnes , lineæ , fuperficies , profundita
que vbique, neque alicubi , iterum ergo nul. tes . Nulla enim corporis vllius eſt pars ,
libi eſt . Qua vero pars eft, in toto eft. Si in quæ lineam intus , & extrra non habeat ,
toto eſt , in alio eft ; G in alio , alicubi . Et fi que item ſuperficiem , & internam , & ex
alicubi , cur non & nullibi , & etiam vbique, trinfecam non admittat . aut quæ profun
An uero hæc omnia , in eo vera ſunt ? An e- ditatem reijciat . Hæc enim omnia quamuis
tiam falla ? An uero,& falla , & vera ? Ita con- in corpore ſuas teneant ſedes , attainen
lideremus , corpus non funt , nec habent cum corpo
Tria hæc aduerbia , vbique , alicubi, nul- re reſiſtentiam vllam , per totum permeant
libi , ad locum pertinent ; locus ad locatum corpus. Quod ſi anima, & vita faciunt, quæ
ſpectat. Locatum autem vel corpus eſt , vel vniuerſum corpus intus , & extra ſe ipſis im
in corpore . At Deus , neque corpus eft , ne. plent. Multo ergo magis , & facere poſſunt ,
que in corpore . Ergo non locatus ,ergo non & faciunt, ea quæ , & vita , & anima ſunt
in loco , ergo nullibi . Atque ita hæc prior diuiniora , mentes; vitæ , eſſentiæ ; vnitates
loci attributio , fuerit vera . Sed & erit falla. fiue ideæ . Spiritus ipſe lanctus , qui ſua ef
Quod enim nullibi eſt, in nullo eſt. At ipſe ſentia vniuerſum implet . Ipfe filius , per
eſt in omnibus. Ergo nullibinon eſt. Sinul. quem omnia , & qui operatur omnia in om
libi non eſt , in omnibus eſt , & eft vbique.Ve- nibus . Et in quo condita ſant vniuerſa &
rum ,ergo fuerit,eum eſſe vbique . At & falfum in eo conſtant . Et Deus ipſe pater , ex quo
fuerit,eum eſſe vbique , locus enim non eſt omnia .
locatum , At ipſe locus eſt, in ipfo enim om . Concludendum igitur eſt veriſſime, Deum
nia , ſunt . Quatenus ergo verum elt,eum elſe & vniuerſam diuinitatem , quia immaterialis,
vbique , verum quoque fuerit ; eum elle ali- incorporeaque fit , nullam a corporibus,aut
cubi . Quatcnus vero falſum eft , eum elle materia pati reſiſtentiam . Atque ideo uerif
vbique, falſum quoque erit,eam elle alicubi. ſinum elle,eam elle vbiq; ipſo ſui eſſe, ipla ſui
Vel illa veriora erunt ? ipſum elle in- potentia;ipla ſui operatione, et omnia tū effi
corporeum , atque ideo locari non poffe , Si cere potuiile,tú effeciſſe,quæcumq;et in terra
& in
 :

FRANC. PATRIC, PANARCHIAS. LIB. XX .

& in vniuerhis elementis, & incælis, & fupra
cælos,ſunt, & uiſbilia, & inuifibilia.Eromnia
viuificare in omnibus, & omnia operari . Igi-
tur Deus,modis hifce eſt ubique. non autem ,
vt Ariſtoteles uoluit, tantumalicubi,ſupra cce
li culmen . & extra colum . Et eft eciam nulli-
bi,quia nullibi eſt affixus,nullibi locatus.'Sed
per omnia means,ab omnibus eſt ſegregatus,
& ab omnibus ſeiunctus, in fuæ dignitatis, &
fupereminentiæ abyſlo ,ſe ſea noftris fenfibus,
a noftris etiam cogitationibus,in altum 12
puit .

FINIS VIGESIMI LIBRI.

" .

LES
ES

CE 1

D C
S3 S42335 S29
END ED EF GEEN
139 bok
GE
2 CS 22
CETS ) E.
( Gera
CSU CS25
4 ) Ess

FRANCI.

3.City Ceng Ce : 63-86
CERDER90661
***3..290...8038 2. Soos
063-60 .$ *33. $ fog?
Sky 3 albo C8 + 39 06 90 69396
639 99064660843843
5
( 5.66
(6 doctors. + ತಾ 664 65ES663966 , 3.0
FRANCISCI PATRICII
PAN AR CHI AS ,
LIBER VIGESIMVS PRIMV S.
烈
D E S Ε Μ Ρ1Τ Ε R N 1Τ Α Τ Ε .
Erum , quando hæc , propè
infinita entia fecit Deus ?
In tempore ne? Anin tem-
poris principio ? An vero
ante tempus ? Et omnia ne
fimul produxit . An uero
aliud poſt aliud pcreauit,
Magnæ ſunt equidem quæſtiones hæ , & quæ
multorum magnorum virorum ,magna in-
genia defatigarunt. Attamen , codem numi.
ne adiuti , & eodem ducti lumine diuino , eas
ne exhorreamus. Itaque dicamus,vnitatem ,
bonitatem , fimplicitatem , ſufficientiam ,per.
fectionem , omnipotentiam ,infinitatem emet
pofuauiav infinitipotentiam , vnæ trinæ Dei-
tatis , a nobis elle iam , philoſophicis rationi-
bus , & mathematicis ferè neceſſitatibus de-
monſtratas . Pergamus ergo his annectere,
quæ deinceps,ad propoſitas, & expoſitas quæ-
ſtiones conſequuntur.
Equidem , quoniam vnatrina Deiras, eſt
#Tupodwcéznos infinitipotens , eam corpus
elle, minime omnium eſt dicendum . Omne
enim corpus, finitum eft, finitamque habet
effentiam .Si eſſentiam finitam habet . , fini-
tam quoque habet potentiam , ac uires finis
tas.Si potentiam finicam ,finitam quoq;actio-
nem ,operationemue habere eft neceſle.Hæc
enim tria,vt iam dictú eft fæpius ita fe ſe iun-
Etim conſequuntur , vt vnum fine alio elle ,
nequeant. Itaqueridendus Ariſtoteles, qui
hæc vidit, & tamen finitæ effentiæ , cæleſti
fcilicet corpori , finitæque eiuspotentiæ ,con-
tra dogma ſuum probatum, infinitam tribue-
rit actionem . Motum videlicet æternú . Mo-
tus enim cæli,ſi ex hac ſecunda ,primæ contra
ria doctrina,æternus fit , nullis terminis finie-
tur . Infinitus ergo , ex finitis, & viribus, & el-
43
‫وعلاوة‬9 "C82-996* 39 ***
2) 80.63
603.8903.83.8903-8343.033.813-00
22.6 5083. .8463.636002336134703
ſentia.Sedincóftantia huius hominis ommit
tenda. Nos ad rem noſtram regrediamur.Vna
trina Deitas , & Eſſentia, & potentia ,& actio
nem habet infinitas. Non ergo ellentia,u rape
Fus, eius corpus fuerit , quod tria omnia fini
ta haber . Si corpus non eft , vel ergo incor
porea eſt , vel incorporea , & corporea ,vel
corporea incorporea . At in horum duo
rum numero non eſt, vt poftea patebit . Ergo
incorporea eſt prorſus.Si incorporea elt, nule
la eſt prædita quantitate . Omnis enim quan
titas, veli corpore eſt pars eius , vel eſt corpus.
Si nulla quantitate eſt prædita , eft quoq; in
menſa.Quod enim menſuratur, & quod men
ſurat,in genere eſt quantitatis.Si immenſa eſt,
nulla menſura menſuratur. Si hoc, neq ; etiam
menſuratur tempore,vel toto , vel parte , quæ
motus funt menſura. Nam fi tempore mélu
raretur, etiam motu menſuraretur. cuius men
ſura eſt tempus. Si vero motu;etiain magnitu
dine.Omnis enim motus,fit fuper magnitudin
ne:docente id prius Hermete,Ariſtotele dein
de.Si tempore non menſuratur, neque etiam
menſuratur æuo , cuius imago eſt tempus .
Aeuum auté id dicimus, quod Græcis eſt ains,
quafi da ov ſemper ens.Quod Latini etiá fecius
lum dixere.Siæon , & ænum ſemper eſt,adóvg
de rerum numero eſt, quibus verbú hoc , Eſt.
competir.Competic auté ijs omnibus,quæ en
tia nuncupátur.Atomnia entia inter ſe diſtin
Cta , & numerú faciétia,in ſpiritu, ac filio funt,
in patre uero vnomnia erant , & cuncta entia
ſupereminebant . Itaque cum æuum , vnum
entium ſit, in ſpiritu ,ac filio erit, non erit in
patre . Pater ergo ſupra omne æuú , ſupra om
néçona erit,& vtPlatonici,Plotinus,Proclus,
Damaſcius loquútur , Tá év étéxetve i ev ortos ,
Face arlos, tyFai dvas ost"
Vnum
 FRANCISCI
» Vnum , vlcra , & trans vnum ens , & vltra
», ſemper ens , & vltra zona eft .
Quam rem Hermes ita docuerat ante .
oʻOeo's ó uiør,ó xóquos, izgóros, vgéveons, ó Seos
αιώνα που et . ο αιών και τ κοσμον , ο κόσμος και εό-
vov,ó zeóvos ♡ Pyéveow .
» Deus, æon , mundus , tempus, generatio.
Deus cona facit. £ on veromundum.Mu
» dus autem tempus , & tempus , genera
tionem .
Deus ergo eſt ante ædna . æon anre mun-
dum , mundus ante tempus , tempus ante ge.
nerationem . Generatio inter nos verſatur ;
tempus inter nos . & inter cæleftia . Cælum ,
& terra in mundo ſunt , mundus in æone,in
Deo . Cuius Dei ait Hermes .
Του και θεού,ώσσερ ουσία όζά ', το αγαθόν,το καλον,
η ευδαιμονία , η σοφία . Τουδαίωνος και τωτολης
του και κόσμου. η τάξις του και χρόνου και μεταβολή,
της και μέσεως, ζωή και θάνατος .
Dei vero veluti ellentia eſt, bonum ,Pulcrū .
» Felicitas , fapientia . Æonis vero idétitas .
» Mundi autem ordo.Temporis mutatio.
Generationis, vita & mors.
Hæc quidem , quinque rerum harum eſt
ellentia , Vores , uero , & anima , vt idem air.
Και τα αιώνος και ψυχή , ο θεός. # 5 κόσμου η ψυ-
xri ai air.ans 3gusan tuxn'o ouperos.
» Et æonis quidem aniina eſt Deus . Mundi
vero anima eſt xon . Terræ autem anima
eft cælum .
Hoc eſt , tamquam anima , ac pars melior.
Ex talibus vero , & etentiis , & potentijs
actiones hæ proueniunt , & effeitus hi.iuxta
ipſum .
Ενέργα και 3 θεού , νούς και ψυχή . του αιώνος
η διαμοι ή , και αθανασία και του κόσμου αποκατά-
σασις, και ανταποκατάσασις. 3 χρόνου αύξησις, και
μίωσης, της και ψυέσεως, ποιότης .
Actio vero Dei , Mens , & anima. Æonis ,
permanentia , & immortalitas . Mundi
vero circuitus, & regreſſus. Temporis ,
auctio , & dimninutio , generationis,qua-
litas.
De quibus effectibus, ſecundi tantum ,per-
manentia , & immortalitas , ad rem no.
ftram faciunt . De permanentia dicamus
prius.
Permanentia , eft duratio , feu perdaratio ,
quædam , & perennitas . Communis autem
eſt, cum tempori, tum æoni, tumæternitati,
tum etiain tempiternitati . Namque ó aias ,
Græcis de öv fignificat , quæ Latini dicunt ,
ſempiternitatem , æternitatem , & ænum , &
ſeculum ngoros vero ſolum deſignat tempus .
Quod tempus.
„ Auſtotelis deffiniuit , eſſe numerum ſeu
menſuram morus per pruus, & pofterius.
PATRICII ,
- His paucis vero verbis , ſex ac forte plures
commifit errores . Primum , quòd menſuram
& numerum , quz ſunt cogitationis noſtre
opera , genus ellentiale fecit tempori , rei
per ſe exiſtentis , & fuam hyparxin habentis,
quaſi noſtra cogitatio, detelle naturali rei .
Neque ei in mentem venit , quod alibi di
xerat .
Το και τη νοήσει πιςεύειν άτοπον .
Gogitationi vero credere , abſurdum .
Itaque cogitatio noftra, ad eſſentiam tem
poris nihil pertinet . Et tempus duratio eſt
line vlla noſtra , vel menſuratione,vel nume
ratione.Secundus error .Quod in differentia ,
motum tantum poſuit. Tertius , quòd Ita
tum prætermiſic , cui duratio , & tempus,tam
communis eſt, quam motui, tanto enim tem
pore terra ftat,quanto cælum mouetur .
Quartus.Quòddurationem ,quæ iemporis eſt
ellentia proprijſlima, penitusommiſit. Quin
tus.Quoniam motus menſurat tempus,potius
quàm tempusmenſuretmotum. Motus enim
lolis , & uiciſſitudo luminis & tenebrarum ,
menſurat temporis fpacium . & partes eius
per horas numerat, Sextus. Quod prius illud
& poſterius,ad temporis durationem , & rerú
permanentiam pertinent nihil . Tempus aurē
reuera effe durationem , & ftatui, & motui có
munem , & non menſuram ullam, argumento
clariffimo fuerit, fi quis aliquem in teterrimo
carcere, ( quod mulris mortalium accidit ) ia
çere conſideret. loco quo lumen nullum pe
netret , denlilimæque tenebræ ibi reſidean .
Et ab omni horaruin , aut ftrepituscuiusuis
ſono,procul ablit.Certe, is motus nullius par
tęs,uel menſurabic,uel numerabic : neque vlo
lam motus partem vtius percipiet . Percipiec
tamen durationem , & tenebrarum in eo loco,
& luam in tenebris ijſdem . Numeret autem
alius quiſpiam ,diem aut horam,quibus ille in
carcerem eſt truſus. Vterque fane durationem
eam cognoſcet . Sed ille per ftatum , hic uero
per motum luminis & tenebrarum, & motus
partes numeralas . Eadem differentia eft inter
duos. quorum alter in vrbe Gir, alter ruri , vbi
nulla ſint horologia , habitent , ille quidem
horas numerabit , & per eas duratio nem per
cipiet . Alter uerò hic ruri,eamdem percipiet
durationem ,tametfi per partes inenturare ne,
queat . Idem ſi in alto mari nauiges , nec ullu
habeas horologium ,durationem quidem diei
unius, aut noctis animaduertes , neutrum ta
men numerabis , vnum , enim numerationis
principiuin ,non autem numerus eſt . Duratio
ergo ,& permanentia ,motui, & itatui commu.
nis ,uera temporis eſt ellentia; quamuis nema
horas, aut dies enueret circuitionis folis :
Terræ quoque perpetuus ſtatus, non minus
perdurat,
 PANARCHIAS, LIB. XXI.
perdurat,quàm cæleſtis, ſeu quiuis alius mo-
tus duret ,& tenebræ in eo carcere ſtent,ſtatuſ
que earum perſeuerat,& durar.Tempus ergo
aliud non eſt, quàm porn', permanentia, & du-
ratio corporum, rerumq;corporearum.Tem
pus autem ab æuo , ſeu zone, Ariſtoteles quo-
que diſtinxit . Quod tamen interpretes eius
omnes, videnturignoraſſe . Habet enim ipſe
verba hæc .
Εξω και 3 ουρανού , δι'δικται ότι ουτεσιν , ούδέν .
έχεται νέες σώμα . Φανερον αμα ούτε τόπος ,
ουσε κενόν,ούτε χρόνος έσιν έξωθεν . διόπερ ούτ' έν
τόπω τ'ακεί πέφυκεν , ούτε μόνος αυτα που γη-
paíoxen , ou l'ésiv oudsvos ,ou depic metabonnieres
υπερή εξωαγω 7εταγμένων φοραν, αλλ'αναλλοιωθα ,,
καιαπαθήτων αρίσω έχοντα ζωιω , και αυταρ-
κεράτω , διατελα και απανία αιώνα .
» Extra uero cælum, demonftratum eſt quod
» ncque eſt, neque gigni poteſt corpus. Cla-
rum ergo, quòd neque locus, neque vacuú,
» neque tempus,eſt extra. Atque ideo neque
» in loco ea quæ ibi ſunt, nata ſunt elle.Neq,
s tempus ea facit ſeneſcere. Neque eſt vllius
» . vlla mutatio , eorum , quæ ſupra extimam
lationem ſunt ordinata. Sed inalterata , & fi.
» ne paſſione, optimam habentia vitam , &
„ ſufficientißima degunt per totum äona.
Nam ſi extra cælum , non eſt tempus. ea tamé
vitam degunt toto zone,proculdubio , aeon, · Quæ uero Filius in Spiritum effudit, ea aſleri
& tempus , non ſunt idem .Cuin alterum ibi mus in æternitate effe effufa . Creationem auté
non fic, alterum vero fit ibi.Quæ res ita eſt per
fe clara,vt quamuis eam mox libi contradicés,
ibidem confundat Ariſtoteles, rem tamen (uá
non iuuat,& inconſtantiam ſuæ doctrinæ pro
dit . & Alexander eius interpres , vtcreditur
lummus in eo loco exponendo, ſtulteſcere vi
detur.Nam illud ( extimam lationem ) expo-
nit , pro recto elementorum motu , ad quos
extima fit luna . Cum tamen Ariſtoteles ibi
quæſtionem fatis longam , & manifeſtam re-
plicet. De ijs quæ ſupra ſupremum cælum nó
lunt, nec corpus , nec locus , nec tempus ,at
ſupra Lunam , & corpora multa ſunt, & Loca,
& Tempus in eorum moribus creatur . Sed
ftultitiam ftultis nimium iuratis . relinqua.
mus.
Cum autem ſupra extimum cælum ,Ariſto-
teli nullum corpus ſit, ſed ea quæ ibi effe , ne-
ſcius eſt vaticinatus , incorporea ſint , uerè di-
&um eft,ea ob tempus non ſceneſcere. Tépus
enim eò non aſcendit. Neque eisulla eſt mu-
tatio, ſed inalterata , & impaſſibilia optimam
vitam, toto æone degunt . Æon autem Græcis
vti diximus, ob nominum hac in re inopiam,
quatuor illa ſignificat,quę Latinis ſunt æuum ,
ſeculum ,æternitas , ſempiternitas. Quorum
tria, nobis pro rerum quæ ibi ſunt triplicis na
turæ diuerla ,fingulis fingula placuit accom-
46
modare quartum , ſeculum tribus eft,& etiam
tempori longo, commune. Nempe vtæon fit,
duratio, ac permanentia , Mentium creatarũ
de quibus mox.Æternitatis autem nomé pro
priuin tribuimus primo , ac ſecundo intellec
tui.Sempiternitaté vero primo omnium prin
cipio, aſſignamus. tamquam ſupremæ, & æter
nitatis , & zonis eſt ſeculorum , & temporis
cauſa . Nam æon dicitur,csi öv, hoc autem no
men óv ens , nullo modo primæ cauſæ com
petit. Eft ergo ſupra omne ens , ſupra omnem
xona.Quorum omniumfic genus, veluti ge
neraliffimuin Morn', Manſio, ſeu manentia.Cu
ius quaſi ſubalternum genus Siculovni perma
nentia fit, quam Hermes æonis actionem elle
dixit ,fitque etiam tempori communis . Sęd
hac differentia, vt von dicatur perpetua porn's
rj Srauora', manentia, & permanentia Tempus
autem quod duratio corporú eſt, an & ipſum
perpetuo effe poffit,cominodiore loco diſcu
tietur . Nunc rem præſentem proſequamur .
His ita terminatis.Quid ad quæſtiones reſpon
demus? Hoc ſane modo . Deus pater, fi recte
eita nobis ei ſempiternitas tributa , habuit en
tia, & non entia in ſempiternitate , & adhuc
habet. Quæ vero in Filium deduxit, quia ipſo
ſui elle, ou ted Tee in deduxit, non in tempore,
ſed in ſempiternitate ello deducta dicimus .
ſeparatarum mentium , quia a toto profundo
ſunc procreatæ , & in ſempiternitate, pro ut a
patre , & in æternitate , prout a Filio , ac Spiri
ta , dicimus elle factain . Quæ uero hæ inter
ſe operantur, aut erga profundum , vnde pro
dierunt,eas in æuo ,fiue xone operari dicimus.
Mundus vero, quod ad quæſtionem pertinet,
creatus eſt, non in principio temporis, non in
tempore. Munduseniin ,ſui natura , prior eſt
tempore, quia in inundicreatione, ordine na
turæ, nullum adhuc tempus crat . Ergo mun .
dus, cum fit tempore prior , neque in tempo
ris principio,neque in tempore potuit creari.
Quando ergo creatus fuit in parte tum ſein .
piternitatis,tum æternitatis elt creatus tñ Bou
λήσει,και το θελήματ. άπαχος,νoluntate, & ip
ſo velle,Patris,inquit Hermes.Quid ergo mú
dus el ſempiternus ? eſt æternus ? Minime.
Non eniin ab omni aut æternitate, aut ſempi
ternitate eft creatus , ſed vtriuſque, in parte,
quádo ſcilicet trinitas illa,eum creare noluir.
Et fi opera Angelicorum ordinum in eo creá
do interceſſit,etiam in parte æonis eſt creatus.
Tempus autem ſui natura poſterius eſſe mun
do , ex Ariſtotelicis probamus fundamentis.
Ex temporis nempe deffinitione . Tempus
inquit ipſe , eſt numerus ſeu menſura mo
tus. Eſto ita; Locus tamen eſto ,tor illis erro
Q ribus .
 F R AN ČIŠCI PATRI.C 11,
tibus . Sed quisneſcit, menſuram ſui natura
poſteriorem eſſe menſurato ? Hoc enim vel
corrupto , velablato , tollitur & menfura .
Hac uero ſublata,illud reinanet. Aliter Tem-
pus eſtmenſura motus. Ergo motum antece-
dere eft necefle , li menfurari deber , Motum
autem præcedit, id quod mouetur;quod mo-
bile appellatur . Neceſſe enim eft vt natura id
ante faciat, quod moueri queat;deinde ipluin
uela ſe ipſo , vel a natura , uelab alio mouea-
tur. Et dum id mouetur, motus fit. qui a tem:
pore menfuratur. Mobile autem in propoſi.
to motu , eft primum mobile , hoc eſt coelum
primum . Hoc autem ,uel maxima , uel præci-
puaeſtmundi pars .Cælum ergo ut mobile ,
natura & dignitare,præcedit motum . Motus
uero,natura & dignitate prçcedit tempus.Er-
go motus,ergo mobile,ergo cælum ,ergo mú-
dus, ante tempus lunt. & tempus tertio gradır
eft poft mundum . Quo modo ergo Mundus ,
uel in principio temporis,uel in tempore po-
tuit creari , ſi nonduin erat , quando mundus
fuit creatus ? Q110 loco mirari liceat,magnos
quofdam Theologos in hanc ſententiam pe-
dibus juille , inundum in principio temporis
fuiffe crearum . Hæc de quæſtione prima. De
fecúda uero, utrum omnia fimul fuerint crea-
ta,an aliud poft aliud,facile reſpondemus phi
loſophice. Oltendinius enim ante , Deum ,
AUTOS TOS 73),omnia feciffe,ipſo ſui effe. Hoc eſt
quia erat, & erat vnus , & bonam ideo omnia
produxit.Hoc autem ſuum effe,non per uices
exercetur ,vt modo fit,& hoc creet.modo non
ſit, & nihil creet.Et poft fpatium aliquod, elle
reſumar, & creetaliud . Sed cum ſemper, &
habeat hyparxin, & habuerit. & ea faciat quan
do libuit facere ,omnia fimul fecit.Simul ergo
produxit omnia . Cumque Deus ille trinus
fummus, in luo eſſe fempiterne , æterneque
perpetuetur, immortalis quoque fit,eft necef-
FINIS VIGESIMIPRIMI LIBRI.
ſe,quæ altera fuerat,Hermetis conclufio . Et fi
immortalis eft , & ſempiternus, & perpetuus 1
eft,nullam omnino ſentiet mutationem . Vbi 2
nulla eft mutatio, ibi nulla eft alterario . Q.1.3
Ariſtotelis quoque fententia fuit , & a nobis
eſt etiam antea probata . Vbi nulla eſt altera
tio,ibi nulla ſequetur debilitas.Vbi nulla de.
bilitas , ibi integræ permanent, & effentia, &
potentia , &actio . Nequeullius rei vnquam
indiga ſunt.Vbiindigentia nulla,ibi ſufficien
tia ſumma.Vbi ſufficientia ſumma, ibi etiam
fælicitas, ac beatitudo . Ac recte dictum ab
Hermete,Dei uelutiousla ellentia eft vevdasan
jovíce beatitudo. Quod aliquando , ſed quali
balbutiens ſcripſit Ariſtoteles. Itaque ficuti
Adpus hyparxis perpetua illi eft,tota lempi
ternitate,& tota æternitate, & toto æone: quia
bus tempus ab eo excluditur ; ita illi optima
quoque uita, ac fummacopía inquit Herines
fapientia eſt.Et fi hæc illi ſunt , potentia nulla
ei defuit , aut deerit umquam ; aut ulla actio :
Sempitenè ergo,atque æterne, & fuit, & eft, & :
erit omnia. Et omnia potuit , & poteft , & po
terit,& omnia fecit,& facit,& faciet. Et quæ
nunc facta conſpicimus,ab eo etiam nunc fier
či,eft affirmandum . Hoc eſt, omnia ab eo fa
Eta , in ſuo quæque elle , conferuantur, & fo
uentur, & inde pendent.Etperpetuo fient, &
conſeruabuntur , & fouebuntur; & inde peno
debunt. Itaque uere admodum a uerere illo
philoſopho, interrogato . QuidDeus ageret ; Iti
reſponſum eſt, Mundum creat. Et Plotino di lo
ctum ueriffimé.
тр
Αλλατίνω ποιεί; ήκαινωσώζα εκείνα, και νοείν ‫ܕܙ܂‬
ποιεί,τα νοούντα, και ζω τα ζωντα έμπνέων νοω la
έμπνέων ζωω.'.
Sed quid nunc facit ? Vel & nunc feruat
illa,& intelligere facit ea,quæ intelligunt,
& uiuere ea,quæ uiuunt , inſpirans inen .
9 tein, inſpirans vitam .
FRANCI

FRANCISCI PATRICII
PAN AR CHI A S
LIBER VIGESIM VS SECVNDV S.
DE RERVM CREATIONE .
Omen creationis , com-
modum venit Theologis
Larinis,vt cam productio-
nem fignificaret, quæ ali-
quid facit ex nihilo . Qua
in re nomen nullú eft apud
Græcos . Id enim , quod
initio Pentateuchi Moſis legitur,
· In principio creauit Deus : Septuaginta in-
terpretes Græce dixerunt.
Εν αρχή εποίησεν ο θεός.
In principio fecit Deus. Damaſcenus,au-
thor vetus, & nobilis,& Catholicus,pro crea-
tione, & creatore,nominibus xthGews, & xtisou
vtitur fabricationis , & fabricatoris . Qui-
bus ante eum , & Paulus Apostolus , & Dio .
nyſius ſunt vâ frequenter , cuti, & his alijs
duobus , dnuloupya's, xj Sinulovpria, opifex , &
opificium . Quæ ſæpiſſime luat apud Græcos
Theologos omnes. Et ante cos apud Plato .
ném , & antePlatonem apudHermetem , fre-
quens eft eorum vſus.Sed nomen Creationis,
ſignificatione hac propria , ex nihilo facere
aliquid , a vetere quadam gloſſa , vt D. Tho
mas annotat ,ortum habens, co ſignificatu ,
per nos mancat. Reliqua vero nomina quæ
attulimus , ſunto communia iis ét rebus,quæ
ab artifice quoppiam ,ex materia fiuntaliqua,
& ijs quoque quæ e nihilo fuerunt facta.Nam
D.Paulus, Texvitns uj sinqesoupzos, dixit , quæ
y verla ſunt: Artifex , & conditor Deus.
Nos emanationis, & proditionis, nomine vſi
ſumus libenter,ad rerum procedionem figni-
ficandam , quæ ex Patre in luum factaeit
47
profundum , vt eam a rerum crcatione ad
extra profundum facta , diſtingueremus.Sed
hæc de nominibus fatis, Ad res ipſas acce
damus . Triplicem rerum multitudinem el
fe, diximus alicubi . Primam in Patre , quæ
ingenita & improducta eft, & virtualiter mul
titudo, neque ab eo prodijt vmquam . Alia
eſt in Verbo , quatuor gradibus diſtinctam ,
quos expoluimus. Hanc a Patre afferuimus
fuifle emanatam . Et ab eo in paternum pro
fundum prodijlle . Quæ nullo modo crea
ta poteft dici. Non enim ex nihilo , fed ex
omnium maximo eft profecta.
Nam fi in Patre prius erant, & ex eo in to
cum profundum ſuum funt diffula , Pater
autem erat , omnia ; omnia non funt nihi ,
lum . Non funt ergo ex nihilo ; Non funt
ergo creatæ . At quæ nam ſunt quæ crea ,
tæ uerè dicentur ? Reliquæ omnes quæex
tra profundum ſunt . Eas Theologi noltri,
quatuor dixerunt elle. Naturam ſcilicet Ana
gelicam . Cælum empyreum , Materiam , &
Tempus. Sed vbi mundum reliquerunt ?
Vbi Cælum ? Vbi cercam ? Quæ in prin .
cipio Deus creauit . Vbi lucem ? Vbi fir
mamentum ? Vbi aquas , vbi tot reliqua
in Gencli recenfita ? Nos vero , res extra
profundum poſitas , aliter diuidimus , &
quidem diuifione neceſſaria iſtius modi.
Entia neceſſe eſt , vel incorporea elle om.
nino.
s Vel incorporea, & corporea ſimul.
Vel corporea fimul, & incorporea .
.. Vel corporea penitus, & corpora.
R 2 Quz
 FRANCISCI PATRICII ,
Quæ vero in profundo funt, quamuis in- cipium tertium , entia quæ a primo in duos
corporea dicantur ; atramen incogitabili no-
bis modo , atque ineffabili,hiſce extra pofitis
ſupereminent. Scimus communem effe re-
rum diuiſionem , in corporeas ſimpliciter, &
incorporeas.Nos tamen, vbi intermedia duo
diuifionis membra locum habeant, luis locis
indicabimus . Nunc ad rem præſentem .
Hæc quatuor generum entia quo modo a
profundo profuxerunt .
Si illinc prodierunt, quo modo dicuntur“ - Dixit enim ‫ر‬, & facta ſunt. Vt ergo verbum
ex nihilo creata ? Sane facra eloquia pro-
» nunciant.In iplo condita effe vniuerfa ,
», in cælis, & in terra, viſibilia; & inuifibi-
lia : & omnia per iplum , & in ipſo ,šatic35
creata ſunt, & iterum ex ipfo , & per ip-
ſum , & in ipſo ſunt omnia.
Quibus,ex iplo entia prodijſle omnia ,fatis
confirmatur . Quo modo ergo ex nihilo ?Hoc
prius , & facile . Ex nihilo ita interpretamur,
vte nulla velprima, vel ſecunda facta ſint ma-
teria . Quæ omni factioni , omni fabricatio-
ni , omni generationi , omni denique opifi.
cio , artificio , neceffario vel ſubijcitur , vel
requiritur . Itaque quatuorharum rerú crea-
tioni, non opus habuit Deus conditor, mate-
ria vlla ; ex qua, ánt ex quibus,ea faceret,aut
in quibus ea efformaret. Igitur dictum rectif-
hme, & veriſſime, ex nihilo , quia nó ex ma-
teria , res omnes Deuscreauit . Nulla fcilicet
ad eas.efficiendas ſubſtrata materia,nulla pre-
cedente . Sed quia omnia in ipfo erant; ex ip
fo, & per ipluın facta funt.Scimusfuifle quof-
dam , contra quos D.Raſiliusdifputat , qui il-
lud Pauli . Exiplo , & per ipſuniilta interpre-
tarentur , vt illud (ex ipſo ,patri tribuerent,
illud vero ( periplum ) filio,tamquam inſtru-
mento. Tertio autem ( & in iplo ) ſpiritui da-
rent; vt loco , in quem omnia confuerent .
Quos ipſe redargue., oftendens, voces ha-
ſce omnes,toti competere Trinitati . Et opti-
ma quidem ratione.Sunt enim vnum , & idem
ipli tres, quandoquidem ſunt conſubſtantia .
les , & nullo inter fe diſtinguantur alio,quàm
vt Damaſcenus folet loqui , ingenitura, geniş
tura , proceſſione. Ec nos dicemus,fnuisoupyoû
opificis, & conditoris , & nomen, & operam
fimul tribus omnibus cóuenire.Omnia enim
perfecit pater ; deinde'menti tradidit fecun-
dæ . Quid ergo , non etiam primæ ? Immo
maxime . Non enim ea emanatio per ſaltum ,
a patre in fecundam mentem facta eſt . Sed
a patre , tranſitu per primain , in fecundá vígs
profluxus hic derinauit, vſque nimirum , ad
vltimum ſui profundi terminum . Ita intelli-
gendus eo carmine eft Zoroafter.Cum autem
Pater , primum omnium principium fit : Fi-
lius fit principium fecundum , Spiritus prin-
emanarunt, principiara nedicemus ? aut non
principiata . Videntur, vtrumque dici potle.
Principiata quidem , quia a principio primiſ
fimo.Non principata,quia in principijs reſti
terunt. At ea, quæ extra profundum creata
ſunč, a patre creata ſunt, à filio creata ſunt ,
a fpiritu creata funt . Ab vnotrino igitur crea
tore , & conditore.
Sed quo modo id factum eſt ? Per verbum .
ex ore profertur , ita et entia , extra illum
ab eo ſunt prolata . Et cum extra illum pro
tata ſint ; non amplius tahia funt ; qualia ,
quæ in eo remanſerunt. Quia ſcilicet iecreta
lunt ab vno,nó amplius vnú fimpliciter ſunt,
fed multitudo , eaque varia , in multos diffu
fa, & gradus,& latitudines, & ſeries, & catenas
. Cuius multitudinis,per omniferam , & om
nigenam ſuam ſimplicitatem , ipfe vnus tri.
nus Deusprincipium fuit , & caufa , & effe .
Ctor , & conditor, & -factor. Et dum eain de
ſe,extra le profert,illa quali ab vno decidant,
in multitudinem diffunduntur . Non ea qui
dem imperfecta . 10
Ου γαρ' εποε πατρικής αρχής ατελές τι ευχάζα.
Nó enim a paterno principio, imperfectum
quid rotatur...
sloquit Zoroafter.Neque confuſa prodeunt.
>
Confuſio eniin maxima quædam eit imperfe
etio, ledordine'quæque ſuo “ quod eſt iaino
Itenſum . Etnunc etiam affirmamus, & oftéde
mus.Primo nimirum incorporea , prodijſſe.
Secundo incorporea corporea . Tertio.cor.
porea, & icorpora.Quarto uero, corpora ipſa.
Sed haec corpora , fiue corporea , materiam ne
dicunt ? Nam ca philofophantium quibuſ.
dam , corpus eſt,alijs non corpus, alijs inter
corpora , & incorpora medium . Quæ resmi
ris inodis , philofophorü ingenia torfit, & ad
huc torquet . Sed fi nulla fit materia ea ,
quam nominauerunt primam , informem , in
figuratam , inqualificatain , nonne omnis hic
fruftraneus eorum labor , & fuit , & elt : Et
forte in pofterum quoque erit . Quod equi
dem nos pro certo habemus. Nullam enim
talem materiam , in mundo arbitramur , aut
fuiffe , aut elle : Quod ſuo loco demon
Itrabimus . Et fi vlla talis aut eſt , aut fuit ,
vel Deo fuit coæterna , vi autumarunt , &
autumant multi philofophantium greges ,
vel a Deo fuit condita . Si coæterna fuit ,
condita non fuit . Si condita fuit , coæter
na minime fuit. At vtrum horum verius ?Con
ditain fuitle. Id Hermes autumat; & ratio con
firmat noftra.illius verba funt.
Είτε 5 υλιω , άτε σωμα , άτε ουσίαν φως, ίθι και
τωτας αυτας ενεργείας π.θεού.. & Co.
Seu
 PA NARCHIA S.
Seu vero materiam , ſeu corpus , ſeu eſſen-
tiam dixeris , ſcito , & has ipſas effectus
» efle Dei .
Quem locum ,ad hanc rem probandam,attulit
olim lambliches, Platonicorum maximus, ut
ex eo citat Proclus. Noftræ vero rationes, id
ica confirmant. Materia hæc prima , vel nihil
prorſus eſt, vel eſt ens, uel medium quid, in-
ter ens ,& nihilum ;vt Ariſtoteles videtur vo-
luiſſe, quando eam , non ens per accidens ap-
pellat.Ši materia eſt nihilum ,nihilum autem
eſt non ens , a Deo elt producta . In eo enim
erant omnia, entia,& omnia non entia; Entia
manifeftauit,non entia,vt ait Hermes ,in ſe re-
tinuit, reliqua omnia præter hane materiam ,
quam extra ipfum ponunt. Si ea, ens eſt, itidé
eſt a Deo producta ; omnia enim entia ipſe,
vti latiſſime elt demonftratum , de ſe produxit.
Si uero inter ens , & nihilum eſt,ex vtriſque
compoſitum . qua entis habet partem , cum en
tibus eſt producta. qua vero nihili partem ha-
bet,itidem ab eodem eſt producta.Prçter hçc.
Si materiam Deus non produxitler ; vel quia
impotens , vel quia neſcius id ei accidit , vel
quia noluit . At cur noluit , fi bonum eft ? Et
cur neſcius, & impotens,ſi eſt perfectisſimus?
Er ad hæc, productor omnium ,non erat dicen
dus.At hoc contra demonſtrata eſt. Addimus,
fi materia prope nihil eſt, quo modo fuis viri
bus fubftat,ita vt Deo fit coqua ,quando corpo
ra etiam præſtantisſima, & quæ diuina Ariſto-
ſteles nuncupauit , cæli , ſuinatura , & per ſe ,
ſtare, vt eft oltenſum nequeunt : multo minus
per le ſtabit,id quod fere nihil eſt. Materia er-
go, fi talis vlla in vniuerſitate eſt, qualem Peri
patus circumſcripfit: per ſe non fuit Deo cox
ua , & creata eſt .Nos uero materiam , ex qua
corpora omnia mundum conſtituentia con-
ftare diciinus , & corpus elle affirmamus,
qualificatum , & formatum , etiamſi forre non
figuratum , & a Deo creatum ,pro certo habe-
mus. Idque ſuo loco demonftrabimus. Nunc
reliqua creationis proſcquamur . Quæ res er-
go fuit in cauſa ,vt hæc tot, ac tanta , & tam va
ria entia,extra ſe Deus proferet? eaque ex ni.
hilo,ex nulla materia crearer ? Vna eius boni-
tas. Vna Patris bonitas . Quia eniin bonus elt
Pater eſt ; Quia vero Pater, etiam principium .
Quia vero principium ,etiam caula rerum eſt.
Et quia rerum cauſa elt, Deus eſt. Et quia rerú
omnium caula eſt, omnipotens eſt.Hæc enim
duo nomina, inquit Herines , ſoli ipſicompe .
tunt.Bonum , & Deus.Et quamuis ab omnibus
vtrumque dicatur nomen , non tamen ab om .
nibus , inquit,intelligitur,quid fit Bonum el
FINIS VIGESIMI SECVNDI LIBRI.
LIB. XXII. 48
ſe . neque quid fit Deum eſſe. Quid ergo eſt,
Bonumelſe, reſpondet idem ſcitisſime. Quia
Dei natura eſt,elle bonum .
Μία φύσις ή θεού, το αγαθόν .
» Ac bonum quid nam eſt ?
ο' φ αγαθος απαντα ει' διδους , και μη δεν λαμ .
βανων . οουν θεος παντα δίδωσι , και ου'δεν λαμ
βάνει .
„ Bonus enim omnia dat , & nihil accipit.
Deus igitur omnia dat, & nihil accipit.
Et alibi.
Πάν με' χορηγούν,αγαθόν .
Omne largiens, bonum.
At quid nam largitur? Vt ſint , omnia facere.
Το αφ' αγαθον, ότιτο ποιητικόν.
Bonum enim eft, elle factorem .
To zop' diyabor , v nãoa ducegues on oltr ta
πάντα .
» Bonum enim eſt , tota potentia faciendi
omnia.
Ουδο θεός δωαται ζω, μη ποιών το αγαθόν.
Neque Deus potelt viuere, non faciens bo
num .
Ideoque vere dicit,Deum coactum fuiſſe om
nia facere .
Παντως μέντοι αναγκαζόμδυος , υπ ' αγαθου 34
λήματος .
» Omnino necesſitate coactus,a bona volun
tate .
At quæ cauſa finalis, voluntatem hanc ſuam
mouit ? Profecto ,vt cognoſceretur, & manife
ftus fieret.
ίδιων γαρ ' 3 αγαθού το γνωρίζες.
Propriú boni elt, cognolci. At a quo vt co
gnoſcatur ? Ab homine.
Ου μφ ' αγνοα ή ανθρωπον ο θεος , αλλά και πάνω
γνωρίζει,και θέλω γνωρίζες .
Non enim ignorat hominem Deus, ſed ma
> xime cognoſcit, & vult cognofci.
Quo modo cognoſci ? docet.
Δι αυτο τουτο πάντα εποίησεν , ίνα δια πάντων
αυτ βλέπης . τούτο ότι το αγαθόν το ή θεού , το
δ'ωπ αρετη , το ατ φαίνεθ, δια πάντων.
Ob hoc ipſum omnia fecit, ut per omnia
eum cernas . Hoc bonum ipfius Dei eſt;
hoc eius virtus , vt per omnia appareat.
Hoc autem per omnia apparere, quid aliud in
ferre poteft , quàm gloriam ipſius Dei . iuxta
illud Io: Apoſtoli.
Dignus es domine Deus noſter , accipere
gloriam ,& honorem ,& virtutem .
Reddit rationem .
» Quia tu creaſti omnia, & propter volunta..
tem tuam erant, & creata ſunt.
i

2
FRANCISCI PATRICII
PAMPSICHIA
NOVAE PHILOSOPHIAE ,

Tomus III .

A D ILLVSTRISSIM VM PRINCIPEM
SCIPIONEM GONZAGAM . Et S. R. E. Card. Reuer.

S M

PAX .
O

FERRARIÆ ,
Ex Typographia Benedicti Mammarelli. M. D. XCI.
Superiorum permiſiu .
1
3
C

1
 ILLVSTRMO PRINCIPI
SCIPIONI GONZAG Æ .
S. R. E. Card. Ampliſs .

Eminiffe potesIlluſtriſsime Princeps, atque ampliſsime.

Card.SCIPIO GONZAGA , cum adoleſcens ſtudio
rum cauſa Patauii eſſes , me,Iulio Strozzio tibi intimo, in

M terceſſore, te inuiſiſſe , & iucundiſsima tua conſuetudine

eſſe vſum . Adamaui tunc temporis , humanitatem tuam
ſingularem , fuauiſsimos mores , incomparabilem mode
ſtiam . Acre uero ingenium, & in ea ætate perſpicax iudi
cium , ſum etiam admiratione profecutus. Ex eo , multo , quod interceſsit
tempore , præ fortunarum mearum flu & ibus non contigit, preter quàm hic
Ferrariæ femel te reuidere, aut amplius vllo honoris , ac reuerentiæ cultu pro
ſequi. Manſere tamen ſemper memoria infixa, excellentes animitui,quibus
tunc præcellebas ,dotes . Quæ te tandem eoloci , inter Eccleſiæ proceres in
ter fidei Catholicæ purpuratos ſenatores, non tam familiæ nobilitate , atque
ſplendore, quàm tuis propriis, maximiſque meritis,euexit.Et quæ antea ſcin.
tillas quafdam de ſe dabat do&rina , procedente tempore poftea toto orbe
eluxit,inſignis tua in omni do& rinarum genere , & exquiſitiſsima eruditio ,
& rebus agendis prudentia ſumma . Tot igitur , tantiſque in te cumulatis
omnis generis virtutibus , non me poft tot annos excitabo ? Et vigiliarum
mearum , atque laborum, partem fru & uum aliquam , tuo nomini non dicabo ?
Faciam
Faciam certe, vt & me tibi in memoriam reuocem , & aliquam erga te, meæ ,
& venerationis , & obſeruantiæ ſummä teſtificationem , tum tibi , tum yiuen.
tibus , tum pofteris cun &is prebeam . Itaque Pampſychiam noftram , quæ eſt
de animis tra&tatio vniuerfa , quinque diftin &am libris , nomini tuo , multis
nominibus illuſtriſsimo Voueo & dico. Eos tu , vt a uetere , profe & os cliente,
libenti animo fuſcipe , authoritateque tua, & do & rina incomparabili protege.
Vale Ferrariæ .

Tui cultor eximius.

Franciſcus Parricius,

Cinta

ie

... :: 2

す 。 } I!!!
e ‫در‬.
si
bah
List
be

??!!!

‫ܢ ܀‬cine

st Vous
FRANCISCI PATRICII
A
P A M P S Y C H I ,
LI BER
V R D E S II
Vod Græci veteres vnico
fuxeris , nomine lignifica-
runt , id duplici , Ani-
mi , & Animæ expreſſere
Latini . In etymis eorum ,
errauere vtrique.llli quòd
fugnis , a uerbo fuzalo ,
refrigero deduxere . Contrario ab eius ope-
re , ſignificatu . Quoniam nullibi ſit animus
aturen , quin ibi calor quoque exiitat . Ifti,
quòd a uoce Græca évenos , qui ventus eſt,
parua admodum detorſione animum , & a-
nimam , deriuauere . Contraria maxime a
vera re fententia . Nihil enim minus , quàm
uentus , animus eſt, & anima . Ercor hic
yterque a reſpiratione venit . Nam ea, quæ
confeffo , animum habent , animantia ſunt,
& animalia . Hæc uero reſpirant . Reſpi-
ratio fic vento , ventus internum refrigerat
calorem · A uento animus , a refrigeratio-
ne tuxent , ſunt efformara . Hæc fanè non
videtur vulgi fuiffe formatio . Qui cum a-
nimam nec videat , nec percipiat an eam
habeat , an ea viuat , prorſus ignorauit .
Sed ſciolorum vulgus, rerum naturas, ſen-
ſu tantum , coque non integro , uenatur .
Rationes , a mente , a ſenſu ductas , peni-
fus negligit . Saniores vtroque , & res a-
lias , & animum , & animam altius inda-
garunt , receptis tamen nominibus ſunt vfi,
Nos iiſdem , quoniam in tam ueruſta re ‫و‬
noua fingere non liceat , abutemur '. Non
49
PRI M V S,
N I M K. s ..
nomina , ſed res ipſas fub nominum figni
ficatu indagabimus . Hoc præfati , nos ha
&tenus nominibns animi , & animæ , pro
miſcue , & indiſtinctim vſos . Pofthac di .
ſtincte vſuros , vt anima dicat nobis huma .
nam tantuin animam . Animus vero , re
liquarum rerum animos ſignificet , planta_
cum , brutorum ; & fi qui fint in uniuerſi
tate , alii . Id autem ea de caufa facimus ,
quod humana anima , proprias quaſdam ,
nec eas paucas habeat proprietates , quæ
cum animis reliquorum , non facile com
municantur,aut permiſcentur . Atque ideo
peculiares , exigit contemplationes . Quas
ad humanæ noftræ philolophiæ initia dif
ferimus. Reliquis vero , quæ animata vi .
dentur entia , animi nomen tribuamus . De
animnis ergo eſto nobis. in prælentiarum ,
contemplatio inſtituta : Hæc enim poſts
Mentem atque intellectum omnis gene
ris peractam tractationem , neceſſario vide
tur conſequi . Natura enim in luis ope
ribus non ſaltat , fed ordine , a proxima
cauſa , proximum producit effectum . At
opus ſanè, perarduum molimur , & apud ſa
pientes omnes , uſque a ſeculi initio, maxi
me controuersū.Non eſt tamen nobis,qui ue
ram atq; integram philoſophiam condimus,
aut deſperandum , aut in opere quantumuis
magno , atque arduo , deliltendum .
Inde igitur vſque ab initio huius noftræ
philofophiæ ,propoſuimus,atq; utiueriſtiinú
S poſui.
 FRANCISCI PATRICII,
poſuimus , AMentibus elle Animos . Sed
propoſuiſſe , & poſuiſſe , philoſopho non
eſt latis. Verum quod eft , & in naturæ u-
niurlitate latet , ei eſt aperiendum , explican-
dum , & demonftrandum . Hanc ergo rem ,
Dei. Oprimi , Maximi nomine , ac numine
inuocato , nouo labore aggrediamur . Pro-
fecto , demonſtratum iam nobis eſt , abvno
Deo , primiſſiino , omnia prouenille , Pri-
mam ſcilicet Vnitatem , & in ea 2 & extra
cam , omnes vnitates . Ab his,primam ellen-
tiam , & in ea & exrra eam , omnes ellen-
tias . Ab his , primam vitam ; & in ea , &
extra eam , omnes vitas , & ab his , primum
intellectum , & inço , & extra eum omnes
intellectus , fiue dixeris Mentes . Siin vni-
uerſitate , eft rerum ordo : & ab ea femota
eft omnis confuſio , neceffe eft , vt a Mente,
& a Mentibus fit primus animus, & in eo ,
& extra euin , fint animi omnes . Siue is
primus animus , fit mundi animus , quę e-
tiain mundianimo ſuperior . Quod rationes
haud multo poſt , nobis patefacient . No-
uem ab initio , atque etiam poftea, in vni-
uerlitate conſtituimus retum gradus . Inter
quos , animus , medium tenet locum . Su-
pra animum quatuor elle demonſtrauimus
abunde , Intellectum , vicain , effentiam , v-
nitatem . Sub co totidem ſunt:. Natura ,
Qualitas , Forma, corpus. Inter intellectum
& animum , nihil intercedit medium . Su-
periorum nullum . Ad imporfe & ionem nam-
que , eorum nullum properat , nullum ex eis
defcendit . In ſublimi confiftunt . De ſuis
proprietatibus quaſdam non tamen omnes
inferis largiuntur . De ſua dignitate non di-
mouentur . Nain neque Peripatus permit-
tet , Primum illum ſuum , primi cælimoto-
rem intellectum ad Saturni ſpheram mouen .
dain deſcendere . Neque huius motricem ,
anonymam illam , fubftantiam , ad lo
uem aut etiam inferius ſe le demittere . Ne-
quæ Lunæ motricem concedat ad Venerem,
aut Solem ſcandere . Sed ſuis quæque locis
immoræ , ſtabileſque permanet . Supero-
ruin ergo quatuor graduum , nullum , quum
mutabit locum : neque infra aniinum cadet.
At neque inferiorum quatuor , vlluin ſupra
animum aſcendet . Non equidem natura ei
proxima , minus qualitas , ab eo remo-
tior . multo minus forma ab eo , longin-
quior . Ac minime omnium corpus ab eo ,
natura remotiffimum . Sed in luis quæque
gradibus,quibus eas Optimus Maximus.Con-
ditor mundi Deus locauit , in fuo quæque
munere , manere perſeuerabunt . Neque er-
go luperorum , quatuor , quicquam : neque
inferorum quatuoritidem , quicquam , in-
ter intellectum & animum , ſe ſe inter .
ponet . Neque entium gradus vllus alius
inter eos fedebit. Neque enim alius vllus ,
præter oſtenlos illos nouem , in vniuerfita
te , aut eft , aut efle poteſt , Quod etiam
magis , haud ab hinc longe , demonſtrabi,
tur. Cum hæc ita fint , & antea fitmultis,
validiſque philoſophicis rationibus demons
ftratum , Animum , in rerum vniuerfitate ,
( quod tamen Theopraſtus , ac Democritus
voluerant , neque eſſe primum omnium , ne
que omnium principium , neceſſe eſſe , fuit
demonſtratum , ſupra animum aliud ens eſſe,
quod Mentem & intellectum appellauimus .
Modo ita progrediamur.
Nullum entium Dei bonitate caret. Quæ
cumque enim fecit . fuere ualde bona . Si bo
na ſunt , Dei bonitatem quatenus poterunt ,
imitabuntur propria eoruin bonitate . Boni
tatis omnis , proprium eſt benefacere . Fa
cient ergo aliquid . Factio , hæc , actio eſt .
Actio omnis a viribus . Vires ab eflentia
Eſſentiam ergo beneficam cuncta entia ad vf
que minima , & uiliſſima habent . Et quia
effentia omnis benefica in ſe prius uires par
turit . & per uires, actiones parturitad extra.
Et pregnans prius eft in fe, & extra ſe neceſ.
ſario foecunda . Bonitatis enim primi boni
cum ſit particeps ,ſterileſcere non poteſt , &
fæcunditatis quoque , neceſſe eſt vr ſit parti
ceps . Nullum ergo ens, fterile elt . Omne
ergo ens fæcundum eſt . Sifæcundum etiam
prægnans. Si prægnans, etiam parturit. Si
parturit, etiam producit . Quid enim ellen
tia cuiuſque careat viribus:Minime. Vires hę,
an erunt ocioſz ? Sia bono funt , fi boni il
lius participant , ocioſas effe, eſt impoſſibi
le . Si ociofæ non ſunt , ſunt igitur in mo tu .
In motu , vel interno , velad extra ? Veroque.
ille quidem intra eſſentiam eſt, & vitam ei
præbet . Oltenſum enim eſt vitaın veram ,
motum infra ellentiam elle . Hoc vero , quia
vita , nihil eft aliud , quam eſſentia parturien's
actionem , tum in fe ipſa , tum ex.le ipſa . Si
in ſe ipſa , actioné edit,ea actio, e ſe non exir,
in le fit, & in ſe manens, nihil edit aliud, quàm
ſe ipſam . Si uero ex ſe ipſa actionem profert,
ea actio non eſt ocioſa . Si ocioſa , non eſt,
& motus ipſa eſt ,& motu eo,& ſe ipſa ,aliud
ale efficit. Cuius ipfa fit cauſa vti uocant
immediata Vires vero , quæ eam actio .
nem ex eflentia efferunt , caufa fit anterior.
Eſſentia autem quæ virium , & actionis ra
dix elt , & fons , de ſe parti effectus , pri
maria ſui ordinis eſt cauſa . Cauſa autem
omnis , vti eſt antea demonſtratum , &
prior eft , & potentior, cauſato ſuo . Ve
quæ proferat, id quod prius non erat .
vero
 PAM PSYCH I AE
Si vero cauſa , omnis , & prior, & præſtantior
eft caufato ,cauſarum necellario, & pofterius,
& impotentius , quàm ſua caula eft .Sed pro-
prierares tamen omnes ſuæ caufæ fert ſecum ,
remiſſiores atramen . Non enim eaſdem pror-
ſus. Idem enim cum ſua cauſa ellet. Neque
præſtantiores.Sic enim ad ſupera fieret propa.
gatio . Demonſtratum autem eft nobis, eam
fieri ad infera . Neque etiam æquales , quia
effectus, cauſæ ſuæ non eſt par. Alioquin cur
potius effectus quam cauſa eller dicendusdaut
cauſa lua impotentior ? Proprietates enim ,
nihil ſunt aliud , quam velellentia ipla rei ,
cuiuſque, vel vires ipfæ , quæ in actionem ex-
eunt. Quæ li exitu ſuo, proprietates æquales ,
viribus,a quibus prodiit,efficeret,quid aliud,
quam virelmet ipſas vnde venit ipla, recur-
rendo ad ſupera,produceret? Et cur æquales
potius quam eaſdem ? Cum vna eademque
eius efficientia æque polleat in vtrifque. Ne
que igitur ſua origene præſtantiores . Neque
fuæ origini æquas proprietates actio vlla po .
teſt producere , fed reinilliores omnes. Ica ta-
men, vt ſuæ origini fint fimiles, & ab ea etiam
fint diffimiles . Non enim produ &tum ullum ,
idem eſt cum producente . Sed identitatis
eius , vti eſt iam demonſtratum , ea aliquid ab
eo aufert, & fecum defert.Effectus enim , a cau
ſa ſemper venit , non tamen cum ea idem re :
manet. Sed effectus omnis , non eodem cum
cauſa gradu , non idem cum eo , led fimile &
minus .
His ita demonſtratis , ad rem propoſitam
regrediamur. Quærebamus vnde Animi ef-
ſent? Diximus a mentibus, vti a proximis ſui
cauſis,ab immediatis eorum productricibus.
Sed ſupra mentes a vitis. Supra vitas , ab ef-
ſentijs.Supra eſſentias ab vnitatibus , ab ideis.
Supra vnitates,ab vno Deo , omnium fonte
primiſſimo.Nam fi in eo animi,non fuiſſent ,
non in eo præfuiſſent, iplum non omnia fuil-
ſet . Sed his carens , quæ tamen inter entia
ſunt , & numerantur , non vn'omnia fuiffet .
Ergo dum e ſe , principem generaret vnita-
tem,cum vnitatibus in ea reliquis,animorum
quoque vnitatem in illam transfudit, Et dum
primaria vnitas , in ſe vnitates omnes con-
tinet , fi unicate animorum caruiffet , non
omnes continuiſſet vnitates . Atque ideo
hac manca fuiſſet , & imperfecta . Ac de-
monſtratum eſt, omnia in ea effe, quæ in un'-
omnia , prçfuerant . Et effentia primaria ,
dum in ſe eſſentias comprehendit omnes ,
niſi animorum quoque , comprehendiſler
eſſentias, non omnes fuiſſet eſſentiæ . Si pri-
maria uita , in ſe uitas omnes eſt complexa,
fi animorum vicam non eſſet complexa, iain
non omnes vitas complexa fuiſſet . Neque
50
omnes vitæ , ipſa e flet . Si mens princeps ,
in ſe mentes cunctas amplectitur , non &
animorum mentes amplecteretur , iam ip
ſa non omnes mentes effet . Et hoc eius ,
defectu , perfectiſſima mens non effet ,
quod eſt ia m demonſtratum . Animi ergo ,
& in mente fuerunt , & in vita , & in cl.
fentia , & in unitate , & in uno . Ergo ab
uno animi uenerunt , Ha primiſsimo prin
cipio . Er ab unitate communi illa , ac lua ,
& ab ellentia communi , & a ſua , & a uita
communi , & a ſua, & a mente communi
& a ſua , ut a caufis fuperioribus , & ante
rioribus deſcenderunt . Et quia effectus, ut
eſt demonſtratum , proprietates cauſæ ſuæ ,
ſecum fert , led remilsiores , Animi a ſuperis
caufis defcendentes , & mentis funt parti
cipes , ac uitæ , & efTentiæ , & unitatis , &
unius . Ita ut quiſque animus , & unus fit &
in unitate habitet lua . Et fit ens , & uiuat ,
& intelligat. Seu intellectus , & intellectio
nis partem habeat , ut pote , quia a mente
proprietates omnes , fed remisſiores ſecum
deferunt , a qua ſunt producti . De animis
cæteris , non de humana anima nnnc loqui
mur , de cuius falute , ſencta ecclefia lata.
git plurimum , & de qua proprio loco pro
prias illi , uti diximus , habebimus contem
plationes . Sed de animis aliis , mundi
cæli , ſphærarum , liderum , elementorum ,
brutorum , ſtirpium , & fi qui funt alii, fer
mo prælens eſt nobis inſtitutus . Quos ſa
cri Theologi , cognitos de eis tractare non
curarunt . Ve quiad fidei ſacroſanctæ nego
cium minime pertinerent . Ad animos igi
tur holce reuertamur. Hos dicimus ab intel.
lectu , proxime eſſe productos. Primoaduero
ea
a Deo omnium conditore. Id autem ,
quæ dicta ſunt , ita demonſtramus . Mens
vel intellectus . Vel eſt ens , uel non eſt ens.
Ens non effe , non eft dicendum , cum & ef
ſentiam habeat , & intelligendi uires , & in.
telligat , & uiuat . Quæ omnia iam ſunt
antea demonſtrata . Neque amplius in du
bium reuocanda . Modo, omne ens quia a
Deo factum eſt , Dei bonitatis particeps eft
factum . Quæ enim fecit , omnia ualde e
rane bona . In ſuo ſcilicet genere perfectiſ
fima . Mens ergo , ut ens eſt , boni eſt fa
cta particeps , & in fuo genere perfectisſi
ma : Bonitatis autem oinnis proprium eſt , >
quod & iam oſtenſum eſt ,le le propagare
in alia fundere, beneficiis ſuis replere .Mens
ergo bona , & in fuo genere perfectiſsima,
cum ſit , uel nihil aget , uel aget aliquid .
Si nihil aget , iam non bona eſt,iam non per
fectiſsima . Aget ergo aliquid.Id uero ,uel in
ſe, vel extra ſe .Siin le tantú ſuas actiones ſem
S 2 per
 FRANCISCI PATRICII,
Per replicet,actum aget ſemper. Si non & ex-
tra ſe,iam non bona,non perfectiſſima. Immo
iam & imperfecta, & inuida,atq; ita mala. Ma
la aut bonitas,quo modo erit ? Aget ergo ali-
quid & extra ſc.At quid aget:vel ellentiam ali
quam edet neceſſario ,vel vires, vel actionem .
Si actionem tátum dicamus , quomodo,actio
ca line propriis,vnde proueniat, viribus, ede-
tur?Ergo actionem edet , & vires eius actio-
nis productrices eder . At vires omnes ab el.
ſentia.Ergo & eſſentiam aliquam , ante vires,
ante actionem producet.At quam nam eſſen-
tiam ,mens extra ſe producet. Non eandem fi-
bi,ex iam demonſtratis. Sed a le alteram. Ne-
que tamen ita alteram , vr idétitatis cauſæ ſuæ
ſecum aliquid non auferat , in alteritatem ta-
men a cauſa cadat. Vt nimirum per identita-
tem ſecú ablatam , fimilis peoductori fiat. Per
caſum autem in alteritatein ,a productore fiat
diffimile.Similem ergo,& diffimilem tibi més
productrix , de ſe proferet effentiam quam
Animú vocamus.Et quatenus Gibi ſimilis eua-
dit,de proprietatibus ſuis ei largitur. Proprie
tates autem ſuas,a ſuperis cauſis habet & ipſa,
vitam , eſſentiam vnitatem , vnum . Et quæ eius
eſt eſſentia, intellectionem , cognitionem,opti
mam ,ac ſummá.Ergo animo quoque a ſe pro
ducto,luialiquid ,intellectionis népe tribuer .
Et cum intellectione, etiam virium intellige
di . Et quia virium , etiam eſſentiæ ſuæ intelle-
ctus nimirum ac mengs . Hoc enim philoſo-
phica,& neceſſaria dictatratio.Haber ergo A
nimus ab intellectu ,& eſſentiam ſuam , eftq ;
intellectualis, & intelligendi vires , & intelle-
&ionis actionem.Sed omnia remiffiora , fimi-
lia ſcilicet illi,& diſſimilia.A ſuperis uero, ha-
bet Animus,vitam per quá viuit , & eſſentiam
per quam eſt.Et cũ eflentia uires, & actiones .
Et vnitatem fibi effentialem habet,per quam
vnius eſt particeps. Sed hæc omnia ſuperorú
beneficio Vnius eſt particeps, vnitate median
te. Vnitatis,mediante ellentia . Vita & Méte.
Effentiam ,per mediam vitam& mentem. Vi
tam per mediam mentem . Mentum, ab ipſa
met inéte,ſuiproductrice proxima . Er igitur
Animus parcus mentis ,genitrici , & fimilis, &
diffimilis. Similitudo uero hæc, & diffimilitu
do,ſequenti libro,erit amplius explicáda. Sed
cuius nam Mentis aut intellectus , dicédus eft
animus effe filius.Primi,ne an lecundi intelle
ctus?Nimirum eius,qui proximus eft rerú ex
tra paternum profundum códitarum , opifex,
In quo, & a quo,intellectus quoq;,quos extra
profundum elle diximus, proxime ſunt condi
ti.At hic,idem cú primo eſt incellectu , & am
bo idem cum Deo patre,inter fe non alio quá
ea quá diximus alteritate diuerfi. Ar hi tres v
nus(vt eſt oſtenſum ) ſunt Deus trinus . A Deo
igitur vno trino, Animus eſt conditus.Quo au
tem modo eſt conditus ?Anqua a Deo? an ve
ro qua,ab intellectura Deo vt ab omniú con
ditore.ab intellectu ,vt a conditore proximno.
A cognoſcente ſciliceteſſentia, & intelligéte ,
eſſentia cognoſcens, & intelligens. Quid.n.co
gnoſcens;non cognoſcentem produceret? vel
non intelligens,intelligentem . At intellectio,
cllentia eftintellectus. Et omne ſuperius ipſo
lui eſſe producit . Ergo intellectus proximus
Animi conditor,intellectione ſua, & intellige
do ,animum produxit . In hac ſententia non
ſolum magni Platonici.Plotinus,lamblichus,
Proclus,Herinias,Damaſcius, & Olympiodo
rus,& fuerunt & perftiterunt: verum etiam A
riſtoteles in ſua Myſtica a Platone accepta Æ
gyptia,Chaldaicaq;philoſophia.ldq;multis in
locis , ſed præcipue in verbis hiſce quæ ſunt
lib.3.cap.6 .
Præterea ſciendum , quod anima exiſtens ,
acta cauſata eſt ab intellectu . Intellectus
autem , etiam exiſtens actu ,productus eſt
a principio primo. Qui immittit animæ
formam potentiamque receptam ab ipſo
» principio primo inſerente rerum produ
cribilium vniuerſitatem .

ANNOTATIO R. P. IACOBI DE LVCO.

Sicloquendum eſt de diuinis ,ut nulla erroris occaſio detur. Quare cūphiloſophi utantur nomine al
teritatis,& diuerſitaris,poſſet dari occaſio errandi;ſicut etiam ſi uteremur nomine differentie, quæ di
cit diſtinctionem aliquamſecundum formam ,que non eſt ponenda in diuinis:cum forma Dei ſitdiuina
naturæ. Nomen vero alteritatis dicit differentiam accidentalem , & cum in diuinisnullumſit accidēs;
ibi etiam non erit alteritas. Hoc nomen diuerſitas,quc dicit eſſentialem diuiſionem ,tollit unitatem ellen
tiæ,quam confitemur nos dicendo unum eßeDeum :Quare ſiinueniatur di&tum , et apud philoſophos ;
& apudpatres diuerſum , feu differentem , vel alteri ex patre diuerſitatem , differentiam , feu alteri
tatem ,pro distinctione,dicendo,Diſtinguiturperſonapatris aperſonafili, perſonafilij àperſona ſpi
ritul anitinon alteritate ,fed relatione perſonali,ő diemur verbis Athanaſii, aliam eßeperſonam pam
tris,aliam filij , aliam Spiritufanéti.
FR AN

More
FRANCISCI PATRICII
P A M P S Y C H I AE,
LIBER SECVNDVS ,
2 VID SII URIM V s .
Nter veteres philoſophan .
tes, qui ſenſu & mente fue
runtobtuſiore , Entiū,unū
tantú ſummum genus con
ſtituerunt. Corpus nimi-
rum , & cuncta entia corpo
ra elle ſunt arbitrati . Qui
vero animum ,corpus non poſſe eſſe , rationi-
bus peruiderunt, ſupra corpus incorporeum
aliud entium genus elle alleruerunt. Ab his
philoſophorum plurimi,ſumma entium gene
ta duo elle ſtatuerút . Incorporeum & corpus.
Nos vero iam antea, inter hæc duo , veluti ex-
trema,& libi maxime contraria interſeruimus.
Alterum incorporeis vicinum incorporeum
corporeum . Alterum corporibus proximum
corporeum incorporeum . Ita ut entia uni-
uerla , horum è quatuor fint aliquod neceſſa-
rio . Itaque animus , fi ens fit,liè numero fit
entium,horum aliquod neceſſe eſt elle. At ho
rum quatuor, ex quo fit genere,videndum. Id
autem cognoſcetur , ſi eornm proprietates el.
ſentiales cognoſcantur.Corporis igitur,quod
ſengbus eſt notius, proprietates indigemus.
Eft ergo in Panarchia iam oftenfum ,corpus nó
eſſe awdurosatov, per ſe ſubſiſtens : Sed ¢te-
ρόςατον , conſiſtens per aliud , & alio ad ſub
fiftentiam ſuam egens. Elt quoq;demonſtra-
tum , corpus eſſe étepoxívntov, alimobile. ita
vt ad motum ,actionemque ſuam edendaın ,
non a fe , fed ab alio ,neceffe eft moueri. Mo-
uctur autem in tempore.Motus hic actio eſt.
actio venit a uiribus,vires ab eflentia . Ergo li
SI
corpus in tempore mouetar, motus hic tem
porarius eft,& eft actio . Actio ergo corporis
eſt temporaria . Ergo, & vires temporariæ , &
ellentia temporaria . Eſſentia autem , ideo eſt
temporaria ,quiaeſt partibilis. Id autem quia
diuiſibilis.Hoc autem quia trine eſt dimélum
Trine autem dimenſum corpus eſt, & corpus
eli trine dimenſum . Hoc autem quia moles,
eſt, & mole conſtar.Hoc itidemquia ſine ſpa
cio eſſe nequit. Hoc item quia ſpacio conſcat.
Id vero, quia eſpacio fit. Hoc etiam quia ſpa
cium,corporum omnium primum eſt princi
pium . Hinc ergo eſt, vcomnecorpusſpacio
conſtet , & in ſpacio habitet, & mole conſtet,
& moles Git , & trine fit dimenſum . Et totum
fit , & partes habeat,& in eas fit diuiſibile , &
diuidatur,tum eflentia tum viribus,tum actio
nibus,ſeu potius paſſionibus. Paſſiones nam
que corporum (unt actiones . Nihil enim a
liud agit corpus, quam patitur.Quia vero pati
tur, etiam alceratur.Si alteratur , etiam muta
tur.Si mutatur ab eo quod prius erat , non eſt
amplius quod erat. Si non eſt quod erat , ea
parte,non entis ſuſcipit appellationem .Acero
id in quod mutatur. Hac ergo eſt,illac nó elt.
Et ens ergo eft, & nó ens eft, & a le fit diſliini
le.Si igitur corpus , cum hiſce omnibus pro
prietatibus in vniuerfitate reperiatur, neceſſe
eſt in eadem vniuerſitate,cótrariuin ens, cum
contrariis omnibus proprietatibus reperiri .
Contrario namque vno in rebus pofito, poni
neceſſe eſt & alterum. Ergo reperietur in vni
uerſitate ens aliquod, quod libi ſemper ſit fi
mile.
 F R A NCISCI P A T R.
mile . Quod ens ſit ſemper . Quod non ens,
nunquam vel.fit,vel fiat . Quod lemper litid
quod erat . Quod ſemper libi ſit idem. Id au-
tem quia non mutatur.Hoc,quòd non altera.
tur.Hoc uero , quia non patitur.Hoc auté,quia
tantum agit.Hoc item quia agendi folum vi-
res habet. Hoc uero , quia talem habet effen-
tiam.Hoc autem,quia non diuiditur. Id uero
quia partes nullas haber.Id quoque ,quia erine
non eſt dimenlum.Hoc itide,quia molesnon : actione,nequaquam fiet. A&io autem omnis
eft.Nec mole conſtat.Nec è mole fit.Nec mno-
le indiget,vt fit ,aut ſpacio in quo habitet.Hoc
quo que, quia au futósator eſt, & per ſe ſub-
ſtat.Hoc quoque,quoniam eft incorporeum .
Hoc quoque,quiacorpori eſt contrariu . Col-
ligamus igicur hæc, & in ſeries digeramus. In-
corpore um corpori eft cótrarium . Per le ſub
ftat,in ſpacio non habitat.Mole non indiget .
Moles non eſt.Non eft trine dimenſum . Nul-
las habet partes.Non diuiditur . Indiuiduam
haber eſſenciam .Indiuiduas vires , Indiuiduas
actiones.Non patitur.Non alteratur,nonmu-
tatur.Semper idem eſt libi.ln non ens nó abit.
Numquam,non ens dici poteft.Verum ens eft
ſemper. Contrarias his proprietates corpus ,
omnehabet.Non per ſe lubûiftit.In ſpacio ha-
bitat.Mole indiget. Moles eſt,Trine eſt dimé.
ſum . Partes habet.Diuiditur, Diuiduam habet
effentiam.Diuiduas vires. Diuiduas actiones.
Semper patitur.Alteratur,Mutatur .Núquam
idem eft.In non ens abit.Semper non ens dici
poteſt. Verum ens non eſt vmquam. Quid er-
go tali corpori, cótrarium ſuum , vt contrariis
vtriuſque iungi poſle dicetur: Veluerius iun-
gi dicetur non poſſe,niſi contraria eotum om
niatemperentur . Sed quomodo incorporea
temperentur , quæ numquam vel patiuntur,
vel alterantur. Quæ cum femper agant,corpo.
ra ſemper patiantur, inter vtrumque nullavi-
detur eſſe poſſe communicatio ,nulla contem
peratio, aut commiſtio.Etliquæ fit,illa,in cor
pus ſemper aget.Hæc ab illis ſeniper patietur,
ſemper alterabitur,ſempermutabitur , donec
in non ens cotum abeat . Non igitur incor-
porea corpori iungi poterunt , fine corporis
corruptione. At vt corpns ſeruetur : mundus
conſeruetur , vniuerſitas rerum conſtet, quo-
uſque placitum illi fuerit ,qui vniuerſa condi-
dit,numquam incorporea , corporibus iungi
oportet . Corpus autem per ſe non ſtat , non
eft ανθυπότατον eft ετερόςατον , ab alio ftans. A
quo nam igitur ftabit: Ab eo nimirum ,quod
ipſum ſtare faciat.Id autem erit, quod vires id
faciendi habeat, & ab eis actionem in corpus
intendat, & extendat,quæ ipſum luftentet, ſi-
ſtat,ſubliſtere, & confiltere, & ſtare faciat. Hoc
autem corpus eſſe nequit.Iiſdem enim admi-
niculis,ac fulcris ipſum . Hæc autem li corpo :
ra eſſent,progrellum hunc de corpore ad cor
pusin infinitum abire eſſet neceſe.Nequeité
incorporeum eſt. Tum quia corpori eft con-.
trarium ,eique iungi nequit. Tum quia eius a
ctione corpus in nihilú regeret . In idem ergo
recidit quæſtio . Quid igituc illud erit, quod
corpus ſeruet,et ſeruare queat?Aliquid nimi.
rum , quod in corpus falutem hanc operari
qneat . Eamqne corpori indere. Athæc fine
per quendam fit contactum . Continget igi
tur iplum corpus,id quod ipſum ſeruare de
bet, Ac id,corpus nequaquam eſt ,vt eſt often
ſum.Neque itidem eft incorporeum , rationi
bus modo deductis . Præter autem duas haíce
naturas,cotpus,& incorporeum , vetecum plu
rimi ignorarunt. An vero,& tertia quædam in
vniuerfitate erit natura,non corporea , nó in
corporea . ſed verumque & incorporea, & cor
porea,ita vt media quædam fit inter vtramq;.
Incorporeo ſuo,ab incorporea pendens. Cor
poreo uero ad corpus vergens. Et fit proprie
tarum utriuſque particeps,ita ut uideatur,non
quidem ex extremismiſta , non ex contrariis
temperata,non è partibus compofita , ſed mi
rando quodam modo,hæcomnia lit.Et miſta;
& non miſta , temperata , & non temperata ,
compoſita, & non compofita. Ne iterum ,dum
miſtionem, temperationem , compofitionem
ex duobus illis quærimus in infinitum aman
demur.Neceffe ergo eft, quia incorporea fit ,
incorporeorum proprietates teneat.Non ſim
pliciſlimas illas , quales in uere incorporeis
lunt,fed gradu inferiore.Omne namque pro
ductum (quod toties repetimus) non idé cum
producente eft,fed ei elt fimile , quatenus ab
illo indentitatis ſuæ aliquid aufert. Et quia ab
illo in alteritatem cadit,fic etiam ei diſſimile.
Similitudinem ergo quandam ueræ incorpo
ralitatis habet.Sed non eft ficuti ſuperiora,ue
re incorporea.llla ab omni corpore longe ab
funt. Hæc quia ab illis cadit,corporibus iun
gitur • Vt autem fimilis incorporeis lit ,
identitatis illorum ; neceſſe elt fieri parti
cipem . Fit autem talis , ſi ſui aliquid incor
poreum habeat quoad illa accedat proxima.
Summitate nempe ſua . Qux & mole carca,
& fic ideo impartibilis. Et ideo indiuiſibi
lis , & ideo impaſſibilis. Et ideo inalterabi
lis,& ideo immutabilis,& ideo ut fit ens ſem
per , & in no ens nunquam decidat.Qua uero
corpori iungi poteft , corporiſit affimilis eſc
necelle,Vt eius nimirum aliquid in non ens
decidat: non ſemper ſit ens:lit inutabilis:fical
terabilis: ſic diuiſibilis, ſic partibilis: ſic in mo
le,& circa molemn uerſetur. Et ſicuti in prio
ribus proprietatibus, quemadmodum ſupera
eſtin xuo , & in æternitate. Sic his fecundis
pro
 PA.MP SYCHI AE
proprietatibus , corporiproximis fit, tépora .
ria eft necelle . At fi effentia ſua,vt corpus , fit
temporaria : & vires , & actiones tempora-
rias habebit . Atque ita in non ens abire ali-
quando , ac perire poterit . Atque ita nihil
incorporei: nullas ei fimiles habebit proprie-
tates , & tota erit corporea . Quod eft con-
tra demonſtrata . Si uero , & eflentia eius , &
vires, & actiones, incorporeæ fuerint, auvin-
corporeis fimiles, nulla ſuiparte corporibus
hærebit. Necelle ergo tria hæc eflentiam , vi-
ces , actioneſque, ita partiri , vt alia fit incor-
poreis fimilis , eflentia nimirum , alia fit fimi.
lis corporeis , nempe poſtrema, que eſt actio .
Inter quas primam , & poftremam , mediæ
lintvires . Quæ vti iam lepe eſt demonſtra-
tuin , & ab ellentia veniunt, & in eflentia ha-
bitant , & ab eis, intra & extra eſſentiam , pro .
feruntur actiones . Atque ira uerè medium fit
hoc ens,quod incorporeum corporeum nos
appellamus . Et animum nuncupamus. De
quo ueriſsime cecinit Zoroaſter. "
Νου με μίμημα πέλα . Το δ ' τεχθέν έχει τι
σωματος ..
» Mentis namque imitamen eft,partum vero
habet quid corporis.
Imitamen quidem , quia fimilitudinem
cum mente habet , a qua proxime eſt produ-
&us , & dum producitur,identitatis mentis a-
liquid fecumabſtulit.
Quod vero ab intellectu partum eſt, actio-
nes videlicet,habent quid corporis. Quia cor
pus ipfæ producunt,corpus formant . In cor- potuit, non igitur perfectus. Quæ quia im
pus porriguntur per corpusprotenduntur,in poſsiöilia ſunt : potuit igitur,ac uoluit,& ſci.
corpus agunt . Corpus viuificant, vitaque do . uit . Tulit ergo aliquid .Athoc aliquid, quid
nant.Corpus mouent . Motus autem omnis nain ait , unum ne aliquid , uel plura , nel
in tempore eft. Temporariæ ergo ſunt animi plurima ,uelcuncta : Sed cur unum ? Quia
actiones. Eſſentia uero eius in æuo habitat . * reliquá , nel non potuit , uel noluit , uel ne
& eft illi Gmilis : inde nimirum veniens , &
ab eis omnibus, quę in æuo, & æternitate ha-
bitant, intellectus , cuius eft imitamen & li-
mulacrum , & fimilitudo. Vitæ ,eſlentiæ , uni-
taris , eſt particeps. Omne autem quod par•
ticipatur,velle ipſum , uel fui aliquid parti-
cipanti largitur . Ab unitate igitur ſua,habuit
ut fit unus , & ut unitas, omnia in fe conti-
neat . Nam ſicuti ellentia priinaria , ab uni-
tate primaria, & unitates omnes ſuo gradu
& ellentias omnes habet , vt elt antea demon-
ftratum . Ita uita primaria , effentias , & uni-
tates omnes ab eſſentia obinuit primaria . A
uita uero primaria , intellectus primarius , &
uitas , & effentias , & unitates omnes con-
tinet , Vnde neceſſe eſt , intellectum , en-
tium superorum , quandam eſſe uniuerſita-
tem , intellectualem ſcilicer. Et ſicuti eſt re
rum inferiorum condicor , proximuſque ani-
mi, in quem ſuas transfundit proprietates u.
LIB. 11. 52
niuerſas , Animum uniuerfitatem facit ani.
mariam . Et quia per animum , naturæ quo .
eſt conditor, Naturam quoque uniuerli
tatem facit naturalem . Et quia per animum
& naturam . Qualitatis conditor eſt ; qualis
litas quoque uniuerfitas quædam erit , ut ita
dicam, Qualitatiua. Et quia per qualitatem,
formarum corporearum conditor eft , Forma
corporea , uniuerſicas erit quoque , formalis
ſcilicet corporea. A qua proxime , & a ſupe
ris , qualitate, natura , animo intellectuque
cum corpus efficiatur: Corpus fimiliter unis
uerfitas erit corporalis . Sed hæ omnes uni
uerfitates , fuo quæque gradu ſtant atque or
dine . Sunt tamen, omnes in omnibus, ſuper
cæ in inferis. Inferæ in ſuperis, & quæ in ſe
ipſa ira , ut nec alias confundat, neque ab a •
liis confundatur. Sed ad animum regredia
mur .
Animus igitur , a conditore ſuo, intellectu
Deo proprietates quidem illius omnes ,
Ted quales ipſe capere potuit , ſecum tulit .
Vniuerfitatem rerum uidelicet omnium , fuo
tamen gradu,atque ordi e . Id autem præter
ea quæ iam oſtenſa ſunt , ita denuò demon
ftremus . Animus uel nihil a productore
ſuo tulic , uel tulit , aliquid . Si dicatur
nihil tuliſle,id contigit , uel quia conditor ei 1
largiri non potuit , uel quia noluit , uel quia
nelciit . At intellectum neſcille , & impoſsi
bile , & nefarium eſt allerere . Si noluit, inui
uidia eſt tactus . Non igiturbonus. Si non
ſciic. Atque ita eadem recurrunt impoſsibi.
lia . Eadem ratione , fi plura cur non pluri
ma ? Eadem quoque ratione, fi plurima, cur
non etiam omnia ? Omnia igitur , ut abſur
dirates illæ fugiantur, ac fugentur . Deus
ergo intellectus conditor, dú animum conde
rec omnes ſuas in eum transfudit proprieta
tes . Identitatis fuæ , illicribuens, quantum
animi in alteritatem caſus, ferre ſecum potuit.
Factus igitur eſt animus , rerum uniuerſitas
tota , ſed animaria , ficuti intellectus uniuer
ſitas fuerat intellectualis , & uita uniuerfitas
uitalis , & effentia uniuerfitas effentialis . Et
unitas , uniuerfitas (licet ita fari) unialis . At
in intellectu , rerum formę omnium fuerant
fuo , modo . Ita in animum eædem omnes
rerum formæ ab intellectu deſcenderunt. Per
quas ficuti intellectus , intelligibilis , & intel
lectualis mundus erat , fic Animus factus eſt
mundus animarius , rerum formis omnibus
replerus.
 FRANCISCI PATRICI ,
repletus non equidéaccidentariis ,ſed eſſen-
cialibus. In ſuperis .n. eſſentiis nulluin habi-
car accidens . Nihil enim eis de foris accedit,
præter quam a cauſis, a quibus & effe habent
& vires , & actiones. Quarumque proprieta-
tes hauriunt , & earum fiant particepes, nó ex
trinſecus , fed tota intrinſecus effentia, Ani-
mus igitur , omnia entia eſt; Superiora equi-
dem ,tamquam eorum imago.Inferiora uero,
vt eorum exemplar . Et ellentia ſua tota uni-
uerfitas entium eft ,modo nimirú animario ,
> eis eſt factus. Sicuti , & quæ ipſe,e ſe produ
Eſt igitur & unum ab unitate ſua , & eſſentia ,
ab ellentia intelligibili , Et uita , a uita itidem
intelligibili. Et intellectus,ab intellectu con-
ditore .Et quamuis omnia hæc a ſuperis cau:
ſis habuerit , & ab eis continue pendeat, & a-
ne eis cólftere nequiuerit.Poft quam tamen
eſt productus , & in ſe unus eſt, & unita-
F 1
tem habet , & in ſe eſt , & eſſentiam habet, &
in ſe uiuit , & eft uita , & in fe intelligit, & eft
intellectus, & eſt ratio , & eft rationalis , &
rationes rerum omnium effentiales Gibi haber
indicas. Ab ideis enim,per eflentiam , per ui
tam, per intellectum , in eum deſcenderunt
& ex eis fuá eflentiam conſtituerunt . Simi
lem quidem illis,quia identitatis illorum ali
quid ſecum abſtulit . Diſſimilis quoque illis,
quia in aleritatem ab illis cecidit,aliuſqueab
cit , quamuis eius identitatis aliquid aufe
rant ſecum , proptercalum ab eo in alterita
tem,alia ab ipſo euadunt. Vti ſuis locis palam
fier.Concludamus.Effentia animi una eſt, uis
uens eſt, intelligens eſt,rationalis eſt. Ratio .
num uniuerfitas , ab intellectu proxime ue
nientium.
N 1 S.
10
00
ui
21
FR AN .

CEC.A.C.C.C.
Exo3-8066380903.8603-8703.6083-80609.83.80103-60%63.80X3683-8403-80603-80863.8463.8063.60963.8063.60603-80603.80463.80903.80 63.
-8076380703-863-80763.80163 830.8636463-60863.80863.8063.403-8063-8063-20903.83.83.8063-8063080463.E % 3-83-8 -C0403
80%93-603-603-80763.8063803806380863.80$63.60403-80%63. 03.806363.80.806638063.813380/63-603-60863.80663.8063080463.
HCC ACCUCCCC
FRANCISCI PATRICII
PA M P S Y C H I AE
LIBER TERTI V S.
QVOT V PLEX SIT
Ed hic animus, vnus ne eſt ?
An sút in vniuerGitate animi
plures?Neceſſe enim eſt ,ani
S mum , vel vnum tantum ef-
ſe, vel plures,tantum ; vel &
vnum,& plures fimul. Vnú
efle tantum , nó videtur fieri
poſſe.Nam & Peripatus , cælo eiuſq; orbibus,
ac fideribus animos tribuit , cuique ipforum
vti videtur proprios.Etomnes homines arbi-
trantur, & fe fe , & animalia cuncta , & ſtirpes
omnes, fingula ſuis animis elle prædita , Iraq;
non eft dicendum , animum elle tantum vnú .
Quid vero deinceps,quando omnis multitu-
do, ab vnitate ſua prouenit , neceſſe videtur
elle animorum multitudinem , ab vno animo
deriuaſſe ? Vel enim hoc in omni multitudi.
ne verum erit,eam ab vno ſuo deriuare.Velid
erit falſum . Si falſum eſſe dicatur, iam animo-
rum multitudo per ſe exiſtet. & nullum erit in
animis vnum,& multitudo quædam ,fine vni-
tate reperietur , & fingula multitudinis pars,
& ipſa vno carebit. Atq; ita ſingula erit infinia
ties infinita . Quam ſententiam late profliga-
uimus antea . Ne ergo vetus illa quæſtio re-
dear iterum, neceſſe eſt ſi multitudo animorú
vlla eſt in vniuerfitate , eam ab vnitate ſua pro
uenire. Haud ſane aliter, atq; ante demonſtra
bamus,ab vno principio omnia proueniffe.ab
vnitate vna,vnitatesomnes. Ab vna effentia ,
effentias omnes. Ab vna vita ,vitas omnes . Ab
vna mente,mences omnes. A qua mente, cum
animus proxime fuerit productus ,vti eſt pall-
lo ante demonſtratum , neceffe eft vnum tantú
animum ab eo fuiſſe productum : Aquo cum
reliqui animi veniant,in eo animos omnes ha
bitare eft neceſſe . Rerum enim a Deo Opt.
Max. procreaturum ordo expoſcit ,vt quem
admodum , in Mente aur intellectu vno,om-
nes ſint intellectus.Et in vita yna,omnes vitæ,
53
ANIMV S.
& in vna eſſentia,omnes eſſentiæ. Inq; vnitate
vna,omnes vnitates.Et principio entium vno,
omnia entia. Ita in animo yno,omnes eſſe ani
mos eſt neceſſe,Vti in proprio proximoq; fon
te,ac domicilio. Nam ,vbi naın alibihabitent,
fi non in proprio? ſi rerum ordo non fit cófun
dendus? Non eſt autem confundendus, a no
bis ordo is,quo Deus mundi conditor , mun
dum ornauit.At vero, ſi inentes extra paternü
profundum productæ, nouem grandibus erát
diſtinctæ ; an & animi , ficuti & illæ aliquot
erunt excellentiæ gradibus diſtributæ ? Cur
vero non erunt, quando & tota rerum vniuer
fitas,in noniem gradus eſt diſperſica ? Hoc igi
cur peruideamus . Bina igitur primo , diſtin
Ctione vtamur. Alios nimirum animos ,elle ſu
pramundanos,alios intramundanos . Nimiru
alios effe,ſupra mundum hunc corporeum , in
mundo intelligibili.Alios vero in mundo cor
poreo, hoc eſt eſſe in corporibus, & corporis
bus condiuiſos , atque , condimenſos . Illos
neceſse eſt ſine corpore vllo effe . Nullum
enim ibi corpus habitat. Hos vero itidem
eft neceſse , & in corpore eſse , & per corpo
rum partes condimenſos. Concedent philo
ſophantium pleriq; hos eſse in vniuerfitate
illos negabunt; eadem qua nos va ſumus ra
tione.In mundo ſupero , nulla corpora habi
tare. At animos fine corporibus eſse non pof
ſe. Itaque ibi nullos eſse. Nos vero negamus
in primis, animum non ſine corporibus eſse
poſse. Neque enim id veruin eſt, quod Exore
ricus Ariſtoteles affirmat,omnem animum ef
ſe actum corporis phyſici organici potentia
viuétis.Verum tñeile,quod Ariſtoteles idem,
ſed myſticus aferit , a corpore phyſico orga
nico,poffe animum ſeparari.Sed & rationes
aliæ conuincunt,in intelligibili mundo,inter
alia entia vera, eſſe etiam animos veros,ſimpli
ces,puros, perfectos.Simplicia namque com
T poſitis
 FRANCISCI PATRICII PAMPSYCH . LIB . III.
poſitis ſunt priora. pura,impuris,perfecta im-
perfectis. Animi autem in corporibus, neque
limplices ſunt,nec puri,nec perfecti.Et ſi hiin
vniuerlitate ſunt, neceffe eft,illos quoque in
vniuerfitate elle.Poſito namque vno cótrario ,
poni neceſſe eſt & alterum.At hoc alterum in
corporibus non eft.Eft igitur extra corpora.In-
ter entia fcilicet incorporea. Qualia & alia
ſunt in mundo incorporeo . Nam ſi animi ta-
les ibi non ellent,mundus ille perfectifimus,
neque perfectus eſſet,nequemundus.Quia no
omnia entia contineret.Sed ſi intellectus,ani-
mi coditor ibi eſt, cur non Git.ibidé animus ab
eo conditus ? Si ibi vita eft , quæ animo vitam
indir , cur non ſit ibi ,& animus viuens ? Si ibi
eſt eſſentia vera , quæ animum,ens eſſe facit,
cur non ibi erit animus , ſua hyparxi , & exi-
ftentia ? Et ſi ibi vnitas eſt animi, & eius idæa,
cur non & animus ibi fit eius imago ? Et hæc
animi idea, cur non recte animus quoque pri
marius & idealis vocetur?Et eflentia animive-
ra,cur non fit animus effentialis ? Et vita vera
animi,cur non eſt animus vitalis ?&Mens ani-
mi vera,aninique productrix , cur nó animus
mentalis dici potuit ?Et animus quoque ipſe-
met,in ſe conliſtens, nullique corpori coniun
&tus , cur in mundo puriſſimo, linceriſſimus ,
nullis corporum ſordibus inquinatus , non ha
bitet?Atquehi quidem ,animiſunt ſupramun-
dani . Inter quos, primiſſimus eſt animus, in
quo reliqui conſiſtunt animi cuncti.
Eyxsquiar vero , mundanorumque animo-
rum corporibusſcilicet coniunctorum ,varios
viri magni Platoni Animos diſtinxerunt.Ni-
mirum ,alium dixerunt elle Mundi totius ani-
mum, Angelicum , Dæmonicum, Heroicum ,
Humanum.Sed nos huius tractationem in te
pus aliud ,& locum alium diſtulimus.Quatuor
reliquos breuiter perftringamus. Dixerunt ex
quinque rerum omnium elementis,omnia,&
inter hæc animum conftitui.Nimirum ,Eſen-
tia, Eodem ,Altero, Statu, Motu. Hiſce varic
complicatis , varia animorum genera formari
afferuerunt.Si in animi conſtitutione, ellentia
aliis dominaretur,diuinos animos effici.Sido
minaretur idem cum eſſentia, prouenire ani-
mos Angelicos. Si idem tantum præualerer
fierianimorum genus Dæmonicum . Si uero
idem fimul, & alterum ,progigni Heroicum.Si
vero alterum tantum in prædominio eſſet ,
produci humanum. Ex eorum , & Platonicis,
& Pythagoreis fundamentis,hæc recte admo
dum videntur diſpoſuiſſe. Nos vero ex Zoroa
Finis TertijLibri Pamplychic.
ſtreis,ac Dionylacis dicimus,Angelos in po
ſtreino Mentium creatarum ordine fuiffe col
locatos , & quafi in confinio mentium atque
animorum ,elle conſtitutos,Ica vt nihil mirum
fit,li ſuperiorum iullu,angelusaliquando cor
pus aſſumat , polle eum inter ſupreinos mun
danos animos connumerari . Dæmonicos au
tem animos , eiuſdem cum angelicis naturæ
ab intio fuille creatos etiam ſacroſancta Eccle
ſia iubet credere . Ob peccatum tamen fuiffe a
Deo conditore in infera detruſos . Infera au
tem hic philoſophice quis, corporis intelligat
naturam , cui ſint perpetuo alligatæ li piaculú
commiſerit , eccleſiæ decretis ſtato. Heroicos
vero animos ab humanis non eſſe ſpecie dif
ferentes , & hominum & Peripateticorum vul
gus credit.Eos nimirum qui virtutem actioni
bus,Heroicę virtutis habitu acquiſito,Heroes
dici meruerunt? Sed quamquam Peripatus
recens,multa decertet,deHeroica virtute,nec
quid ea virtus fit ,nec quis animus Heroicus ,
determinare nouit . Platonici vero, veterum
Aegyptiorum , Chaldæorumque dogmata ſe
cuti,proxiinum quidein humano,ſuperiorem
tamen Heroicum conftituuntanimum . Sed
nos cum de humana anima philofophari in
ftituemus , hac quoque de re noftram affere
mus ſententiam . Hermes triplicem afferuit
eſſe Tlwafugw'animum . Ibav, as Ipestavlw ,
drogov . Diuinum ,humanum ,& irrationalem ..
Sed quid nomine animi diuini intelligi vel.
let, non ſatis aperte docuit. Poflunt enim , &
fupramundanianimi omnes , ea appellatione
ſignificari . Etanimus cæli , & Itellarum . quæ
iam ( unt intramundani . Sicuti intrainunda-,
mus elt is animus, quemipſe,& poft eum alij
mulci, Græcorú philoſophi mundi animū ap
pellarūt.De quo in hæc uerba in Claue fcribit.
Ουκ ήκουσας εν τοις ξυικοίς, ότι απο μιας ψυχής
της του παντός και πάσαι αι ψυχαί εισιν . αιτε εν τω
παντί κόσμο κιλωδούμεναι ,ώασερ πονενεμη και.
Nonne audiſti in genericis, quod ab vno
animo, eo qui eſt vniuerſ , omnes animi
ſunt. Et quæ in toto mundo volucantur,
veluti abſcillæ .
Et in Aſclepio iteruin . .
Totus itaque quibus formatus eſt mun. ,
dus,elementa funt quatuor,ſcilicèt ignis,
aqua, terra,aer. Mundus vnus,anima vna,
Deus vnus .
De quo mundi Animo , ſequenti libro in
tegram peragemus quæſtionem .
FRANCI.

బయట
FRANCISCI PATRICIÍ
P A M P S Y CHI AE,
LIBER QV ART VS,
A N M V NDV S S IT
SNter diuinosanimos,prin.
cipem locum philofopho-
rum multi , mundano ani.
mo allignarunt. Vư qui cor
porum omnium præſtan-
tiffimo , perfectiflimoque
vitam , cognitionem , mo-
sionemque præſtaret, Inter hos, de ſchola lo-
nica, omnes forte videntur numerandi . Tha-
les,Heraclitus,Anaxagoras,Archelaus. Er de
Italica Pythagoras, eiuſque cuncti ſectatores,
Parmenides, Zeno,Empedocles . Placo deni-
que cuin ſuis omnibus. Er Stoici forſan vnia
uerſi.Contraiain hiſce yiam ingreſſus eſt Leu-
cippus,& cum eo Democrituseius auditor,&
polt hos , & cum hic Epicurus . Er de tanto
philoſophantium in Græcia numero, tres hi
Lolimundum negarunt animatum eſſe. Sed fi
verè Plutarchuslcripſit, de Democrito , pri-
mus ac poftremus, ſoli , in ea ſententia per-
manfere. Verba illius hæc funt .
Δημόκριτος ,νουν τον θεόν , έμπυροειδήτω του
κόσμου ψυχιω .
„ Democritus,Mentem Deum , igniformem
„ mundi animuin .
Duo ergo illi ſolitarij,tot ac tantis viris, com
pacati,nullis erunt viribus . Nifi rationes affe-
rant,tam validas vt nos perſuadere valeant,in
mundo regendo caſum , quem pro Deo colue
runt,animo potentiorem elle . Poft hoc mūdi
cadauer, Ariſtoteles , du Platoni amicus eller,
ex eius ore excepit , mundum hunc animal
elle.Et animo etiam rationali prçditum, idque
in ſua myſtica Philoſophia literis mádauit læ-
pe.Hoftis vero poſtquamei eſt factas, & a Pla
tone,& a fe ipfo etiam diſcellit, & fuum quod
dam dogma in philoſophiam intulit, non my
dum vniuerſum , fed mundi partem eſſe ani,
matam. Cælum ſcilicet animatú efle , eleméta
uero no elle. Quoniam vero ,maxima Peripati
54
A N I M A T V S.
pars , hanc eorum principis ſententiam elle
neſciunt,eius verba huc afferamus.
Ημίν δ' επειδη ώρισαι σιότερον , ότι εν τοις έχου
σιν αρχω κινήσεως , α τοιαύτα δωάμεις ενυ
πάρχουσιν. Οδ' ουρανός έμψυχος, και έχει κινή
σεως αρχω,δήλον ότι έχει το άνω και το κατω .
Nobis uero quoniam determinatum eſt
antea, quod in iis quæ habent motus prin
cipium tales facultates infunt. Cælum
vero animatum eft , & habet motus prin
cipium , clarum quòd habet lurlum , &
deorfum .
Intelligit autem hic,cæli nomine, non mú
dum ve altera eius fignificatione ante vocaue
rat, ſed cælum ipſum proprie , quod in circil
lum mouetur. Quæ res tota ea ibi, contra Py
thagoreos diſputatione patet .
Partibus quoque cæli,aſtris nimirum, ani
mum , & eum rationalem vti videtur,tribuit.
Hæc enim ſua ſunt.
Αλλ ' ημάς ως οι σωμάτων μόνον αι , και μου
νάδωνκαι τάξιν , μέν έχονίων , αψύχων και παμπαν
διανοούμεθα , Δά δ ' ώς μετεχόνων ισολαμζα
YHV apcečews ij Swñ's .
Sed nos,tamquam de corporibus Colum , &
„ ' vnitatibus tantü ,ordinéquidéhabentibus,
inanimatorů vero prorſus cogitamus .Sed
„ oporter de eis exiſtimare,vt quæ partici
» pent actione, & vita. Ec infert.
Διδ δε νομίζων , και τω ι άςρων ωράξιν τη
TOlav Tlw , oiar ep ses Lawr , rj S Quotes .
» Oportet verò putare,aftrorum actionem ,ta
» lem,qualis animalium eſt, & plantarum.
Qualis autem plantarum , atque animalium
actio eſt ?nimirum viuere,nutriri,ſentire ,mo
ueri. Sine.n.vita, a &tio nulla obiri poteſt. Vita
in hış non permanet , niſi nutriantur. ve vero
nutriantur , cognoſcere alimenta debent, co
gnita , motu quærere. Sua ergo ſententia.
Sydera & animo ſuntT prædica , & viuuntun, &
2 nutri
 FRANCIS CI PATRICII ,
nutriuntur, & ſentiunt , & mouentur motu,
vt animalia progrefiuo , quo ad actionem
ſuam prodeant . Anvero hæc omnia dum in
vetuſtioribus repræhendit , in ſua philofon
phia fibi conſtent, ſuo loco diſcutietur. Ve-
rum & fphæras cæleſtes ſingulas, animatas ef-
ſe paulo poftſubdit.
Νοήσαι μ ' δα, της ζωής , και της αρχής εκά-
sns , Tomu Lapoxwlin tñs mpwris, empo's ta's
imas .
» Intelligere oportet , vitæ & principij cu-
» iuſque,multam excellentiameſſe , primæ Ο' δ'ουρανός έμψυχος , και έχει κινήσεως αρ
ad alias , alu .
Vitæ manifefta fit hic mentio ; corpus procul-
dubio viuere , Gne animo non poteft . Ergo
ex Ariſtotelis fatis claro dogmate , & totum
cælum eft animatum , & (pheræ eiusfingulæ ,
& aftra earum omnia . Quid ergo mundum
hunc , quem fuis omnibus partibus, & roto,
perfectum eſſe , & philoſophiomnes , & cum
ijs ipſe aucumant,monſtrum eſſe dicemus . Ve
dimidius,celo ſcilicet fit animatus:dimidius,
clementis nimirum, animo carear?Et fic quali
Marinus Glaucus partim piſcis, petra partim ?
Nullibi enim exactus hic philofophus , ele-
mentis videtur , aut animum affignareaut via
tam . niſi forte hanc alteram , fed contra meta-
phoricam leges luas . Vt quando de cæleſti
-motu ait .
Kai TOūTO áfávator , roci štausor utdpxel,
τοίς ουσιν , οίον ζωω τις ουσα , τοϊς φύσει σωε-
σως πάσι ..
Ethoc immortale , & inceſſabile exiſtit ,
entibus veluti vita quædam exiſtens ,na-
tura conſtantibus cunctis .
Inter vero omnia , quæ natura conſtant ,
ſunt etiam eleinenta . Quibus , quafi uita eſt
cæleftis motus.Sed vitam oftendimus nos in-
ternum elle entium motum. Motus autem coe
leftis , elementisett extrinſecus . Ideo eis vi-
ta , non niſ metaphorica eſt. Quando vero
alibi aſlerit , Necelle elle mundum hunc infe-
riorem , fuperis lationibus eſſe continuum ,
eiuſque omnes vires inde gubernari. Infer-
re proculdubio videtur , elementa a ſe nullas
habere vires,per quas, vel eſſe, vel viuere dict
queant. Quibus, & aliis forte quæ perierunt,
Plutarchusſcriplit , Ariſtotelem , neque ani-
matum , neque fentientem, neque ratione
præditum ,nequeintellectu: neque prouiden-
tia regi,inferiorein hunc mundum ,docuiſſe .
Er cæleſtia his omnibus elle participia , met'e
geld vero, quæ circa terram ſunt horum nihil
habere . Hoc præceptoris dogma Theophra-
ſtus videtur fecutus, qnia vt Proclus refert .
Ο Θεόφρασος και εικότως αρχω κινήσεως , και
ψυχω είπων .
» Theophraſtus quidem rectaratione cum
principium motus animum dixiffet.
Εμψυχον και αυτός 27 δίδωσι τον ουρανόν , και δια
TOūTO Scor . Ei gap! Jeños os pnoi , nu The'den
pislu čxer Seazaylu , furtuxos ésir , Qud's
αρ'τίμιον ανά ψυχής ,
Animatum & ipſe , eſſe concedit cælum ,
& ob id diuinum . Nam fi diuinum eft, in
» quit,& optimam degit vitam , animatum
eſt.Nihil enim præcioſum ,line animo.
Nam & Ariſtoteles in primo loco allatis
verbis dixit .
Cælum vero animatum , & habet motus
principium .
Ipſum ſcilicet animum &
, non nacuram ,
quam principium motus elſe definierat. Vei
ergo hac in re , Ariſtoteles non Gbi conftat
qui, & naturam, & animum , duas res inter f .
valde diuerſas , principium motus eſſe dixite
vel has duas effe idem eſt neceſſe . Quod ta
men ipſe ſæpe negat: Sed inconſtantiahæc, in
eius philoſophia fatis iam eft a nobis pate
facta . ad rem redeamus. Calum vniuerfum ,
ſingulafquefphæras, aſtraque Ariſtoteles ani
mata eſſe affirmauit. XII. tamen metaphy.ſu
premo cælo , non animum tribuit , led men
tem . ergo ibi animus,& mens tam celebri phi
loſopho,eadem res ſunt.Quis hoc,nifi bardus
ferat:Reliquis vero ſpheris,animi vel dubius,
vel pauidus ;non eſt auſus, an mentes , an ani
miellentpronunciare, Sed archas & vlias, vti
aliàs diximus nuncupauit. Alexander, Ariſtos
telicorum interpretum vti creditur , cory
phæus,& principem ,& primarium auditorem
ſecutus , ipſe quoque rationibus ſatis validis ,
& multis ,animatum eſſe cælum comproba
uit . De ſchola eadem Philoponus , & Simpli
cius, rem eandem confirmarunt . Et hic addi.
dit,aſtra ,nó folum elle animata , verum etiam
ſenſitiuo animo prædita effe afferuit . Non e
quidem vti nos proxime , ex verbis Ariſtote
lis deducta ratione. Sed Homeri , & ante Ho
merum Orphei carmine in ea ſententia con
firmatus.
Hέλιος ος πάντα έφορα. και πάντα επακουα.
Solquiomnia conſpicit, & omnia exaudit.
A principe ergo eorum ,dogma hocin Pe
ripateticos deſcendic . In principem autem , a
præceptore Platonevenit;tum per myſticam ,
ab illo exceptam ,a ſe vero conſcriptam philo
ſophiam . In quamulta eſt animi mundani
mentio . Vt ibi.
Deus ſummus ,fimplex, & omnium perfe
Etiſſimus, intellectui primo dat vitam ,
deinde animo , poftremo naturæ.
23 Ab agentibus ſecundis in quibus eft,intel 1
» lectus, animus aliaq; fimplicia principia .
Sed
1
 P A M PSYCHIAE LIB . 1111.
Sed & in Exoterica ſua philoſophia Plato
animum mundanum bis explicat, ſemel in
Philebo , ſecundo in Timco late fatis. Quod
tamen ex Timæi locri libello , cuius in ſuo
Timæo quali paraphraſtes Plato effe voluit ,
defumplit.Nam is & libellum ſuum de animo
mundi inſcripfit ,& hæc inſuper habet verba,
de mundo loquensa Deo producto .
Ενα , μονογή, τέλειον,έμψυχον τε και λογικόν .
22 Vnum , vnigenitum , perfectum , anima-
tum , & rationalem ,
Plato vero fic eandem rem extulit.
Διαδη τον λογισμόν τον 3 , νούν μεν ψυχή ψυ-
χω ' εν σώματι σωισας ,,
Ob hanc ergo ratiocinationem , Mentem
in animo, animum in corpore conſtituit.
Sed verba hæc videtur Plato ex Zoroaſtri
oraculo quodam exſcripliſſe. Ait namque .
Κατίθετο γαρ .
Noữv lů Evi fugem , toxlusiiv omleto dépző .
is Mentem quidem in anima, animam vero
» in corpore inerti .
Ante quæ verba dixerat.
Μετα και πατρικές διανοίας , ψυχη εγω ναιώ .
Θερμή , ψυχούσα τα πάντα .
Poſt vero paternas cogitationes anima
is ego habito . calida animans cuncta.
- Vocatautem calidam , quia dixerat alibi .
Οτι ψυχή πύρ δωάμι , παχος ούσα φαεινόν ,
Αθανατός τε μένει , και ζωης διαπότις εξ '.
Και ίχα κόσμου πολλά πληρώματα κόλπων .
» Quod anima ignis , potentia patris, exi-
Itens lucidus ,
» Immortaliſque manet, & vitæ domina eſt.
Et tenet mundi multas plenitudines die
nuum .
Hermes quoque mundanum animum a-
gnoſcit , quando ait.
Ουκ ήκουσας εν τοίς γυικοίς , ότι ο' μιας ψυχής
της του παντός, πάσαι αι ψυχαί εισιν ,
‫در‬ Non ne audiſti in Generalibus, quòd ab
vno animo vniuerſ ,omnes animi lunt.
Το 3 , παν τούτο σωμα εν ω τα πάντα σε σωμα-
Tartuxn manípus om voû , xj 7 JEGŪS ,&vtos de auto
πληροί,εκτός δε σειλαμβανει ζωοποιούσατο παν..
» Vniuerſum hoc corpus in quo omnia ſunt
corpora, animus plenus mente & Deo in-
tus quidem ipſum implet , extra vero am-
sy bit,viuificansvniuerlům .
Quam fententiam vetuftillimusGræcorum ,
Orpheus,ab Hermete haulit,De eo enim lam-
blichus ita teſtatur apud Stobaeum .
Εοικε γε μιων αυτος Ορφεύς χωρίς υπολαμβάνειν
ή και μίαν τίω ψυχω , αφ' ης πολλας '
διαιρέσεις και πολλές και και μέσας διπνοίας καθή-
XHV BH ! Tas uspina's fugean's Sto' tñs éans
aluxñs .
Videtur fanè ipſe Orpheus ſeparatiini
55
exiſtimare,effe vnum animum.A qua mul
tæ fint diuiſiones, & multas , & medias
» aſpirationes venire in particulares ani.
mos,ab vniuerſo animo,
Itaque a præſtantiffimis fapientibus, atque
vetuſtiſſimis, Zoroaftre, Hermete , & Græcis
Orpheo,Pythagora,Pythagoreis, Platone,ve
tuſtiſsiino dogmate tradituin eſt , mundum
effe animatum . Quod & Thales , & Hera
clicus , & Democritus , & Stoicorum vniuer
ſa ſecta docuerunt . Inter hos , duo quaſi
ridiculi Philoſophi, Leucippus , & Epicurus ,
mundum omnino animo carere afferuerunt ,
eumque veluti cadauer effecerunt. Inter hos
media via ingreſſus Ariſtoteles , mundum
qui ei perfectiſsimus rerum omnium eſt vi.
fus,monftrum fecir,dimidia parte animatum.
dimidia inanimem . At prior illa ſententia lam
pientiſimorum præſtantior hiſce duobus tan
to eſt,quanto animatum præftantius eſt ina
nimi ,& animal perfectuin, præſtantius eſt uel
monſtro , uel cadauere .
Theologi uero noftri, & ueteres , & recentes,
hac in re trifariam ſunt diuiſi.Nam alij , Ari
ſtotelicum monſtrum præferentes ', dixerunt ,
cælum & aſtra elle animata . Vt inter ueteres,
Origenes,Hieronymus, Auguſtinus. Inter rea
centiores, Aureolus, Scotus, D. Thomas.Caie
tanus.Alij uero econtra,id ipſum negauerunt,
Damafcenus,Lactantius,Balilius, Ambroſius,
Cyrillus. Alij vero in ea re incerti ac dubij fue
runt . Et quod prius dixerant reuocarunt .
Quod Auguſtino , & Hieronymo, & D.Tho .
mæ uidetureuenille, Diuo quidem Auguſti
no , quia cum duobus locis ſcripſet Mundú
eſte animatum, & magnum quoddam animal
reuocauit id,non cquidem ut falſum :Sed quia
id nec elle,nec non eſſe,non haberet comper
tum , temere a ſe ſcriptum fuiſſe affirmauit,
D. uero Hieronymus , cum prius ſcripſiſſet,
ſolem uocari Spiritum . Lucentemque glo .
bum lunæ , titaniaque aſtra &c. quia ellent
aniinata, attamen alibi , Origenem confutat,
qui dixerit Solem & Lunam , & altra cætera
elle animata . Aut non hoc quidem, ſed quod
addiderit, propter altra ficut propter homi.
nes,Chriſtum ellepaſsum . Et quòd Angeli, a
nimandis altris eſsent addicti.Quod ſanè me
rito eſt reprehenſum , Nobis enim eft demon
ſtratum ,Angelos,non animos, ſedmentes ſeu
intellectus else. Et hoc nomine, eos cum reli
quis choris ſçpe noas nominat Dionyſius.Sed
mentes ſui natura, nulli addicunturcorpori ,
Neque ergo cælis, neque aftris ſunt addici.
Et fi addicti eſsent non ideo ſunt altra , & coeli
colendi & adorandi, etiamfi ab Angelis mo
uerentur. Quod quidam ſcholaſtici intule
runt . Sed hic nimius eft Ariſtoteliſmus ,
Quoniam
 FRANCISCI PATRICII,
Quoniam putarunt , Ariſtotelem docere, cce-
lorum motrices illas , quasipſe principia vo-
cat,& ſubſtantias : Mentes eſſe, Quodde pţi-
ma ſola ille dixit , hi de omnibus etiam aftris
arripuere, & angelosnuncupauere . Ex qua ,
Ariſtotelica aut ignoratione,aut ambiguicato,
illi quaſi nectar inde luxiſsent, Ariſtotelis cæ-
co amore , & quæſtiones ſatis multas , fed fa-
tuas omnes , nexuerunt ita , vt inextricabiles,
nodo Gordiano magis , fint effectæ . Extra rem
quoque ſunt , aliæ illæ iplorum quæſtiones.
An cælorum, & fyderum animæ ſint beatæ,an
non beatæ .An peccarunt , an non peccarunt.
An pænas ſint daturæ ,an contra. Confundunt
enim Angelos,cum animabus. Inter quæ ma-
gna eſt naturæ differentia . Neque eadem eſſe
poteft quæſtio vtrorumque. Nam ſi Angelorú
pars peccauit, nemo veterum,vel Theologus,
vel Philoſophus, celeſtes aniinas,peccalle affic
mauit. Neq; id vllibi, ſacra pagina,aut negat,
aut affirmat. Sed iſtorum quæſtionantium ina
ior pars, Ariſtotelis , vtidicebamus, nimium
amatrix ,& fine quo,non ſibi videntur philoſo
phari potuiſſe, Fidem catholicam , cum impia
illius commiſcentphiloſophia, ſuſque deque
terram cum cælo ,vbique verſant. Et quod
alias ex alijs nectentes ambages, & nugas, infe
runt. Si Angelus eſt anima cæli. Ergo motus
circularis erit,non ſolum cælo ,fed etiam An :
gelo circularis. Satis fatua ſequella. ex Ariſto-
telis tamé ſupinitate deriuata. Oportuit enim
prius, conſtitille, Angelum efle animam. Cæ-
lum elle ſphericum , cælum in circuitum mo
ueri . Quæ omnia ſunt controuerfa. Sed hoſce
lupinos philoſophos ommittamus.Sacra qui-
dem Biblia (ni memoria fallat) nullo loco ,vel
negant, vel affirinant,cælum , ſtellaſue,aut inú
dum , animata , vel inanima eſſe. Atque ideo
fine piaculo, aut impietatis periculo, potuere
Theologi, hac in re, in diuerſas ire ſententias.
Nobis quoque liceat , quæ ad maiorem Dei
gloriam ,inagis faciant;Fidei catholicæ non re
pugnent,animarum faluti non officiant, con ,
templari. Itaq; dicamus, non ſolam aſtra , &
{phæras ( fi modo ſphæræ vllæ in cælo ſunt) &
cælun totum eſſe animatum, nó Angelis, qui
Mentes funt,fed animis . At ne móftrum cum
Peripato mundum faciamus , cum Ariſtotele
met ipſo ,laniore doctrina,cum Platone,ſenio
ribus cunctis, & Græcis,& Ægyptijs , & Chal-
dæis , mundum totum anima elle præditum
affirmamus. Vnde fequitur, non ſolum celos,
parteſque eorú ,ſed elementa etiam quotquot
(unt omnia , parteſq; eorum fingulas, a totis
ſuis non auullas,animata eſſe. Sed poſitionem
hanc Pecipatus non admittit. Sed mulris ra-
tionibus, vtiillis videtur ,fatis acribus eam op
pugnant.Aiunt namque ex Præceptoris præ-
ſcripto.Si animatus eſt mundus; animam eum
habete eſt neceſſe. At anima eſt actus corporis
phyſici, organici, potentia viram habentis.
Munduin autem , & corpus , & phyſicum effe
concedunt,organicum , & viuentem , effe ne
gant. Hæc ergo duo diſcutiamus . Animi hæc
Ariſtotelica deffinitio ,non videtur, niſi ad ani
mum plantarum pertinere. Hæ namque ſua,
& omnium confeſſione, & viuunt, & organicú
habent corpus.Organis nimirum talibus, per
qualia,vitę beneficiuin ſuſcipere, & vitę mu
nia queant obire. At ad animalium animos, &
ad humanas animas, nequamquam pertinec
hæc deffinitio . Nam & hæc viuunt fanè, & vi
uere poflunt, & inſtrumenta corporis habét,
ad vitam obeundam . Qua in re, & brura, & họ
mines ,cuin ſtirpibus communicant . At bruta
Ariſtotelico dogmate, præter vitam,& inſtrum
menta , & motum habet localem , & fentiunt.
Quorum ,neutruin ,indeffinitione eſt compre
henſum . Homines vero ,ſuprabruta,& gloriæ
deſiderio tanguntur, & rationem , & intellectu
poſſident, idq; per animam . At nulla horum
in deffinitione fit métio. Definitio ergo hæc,
in animis etiam noris , tam milella, tam man
ca, nihil animo mundi oberit . Ne igitur eam
nobis obijciant. Addamus. Cælum , fphæræ
cæleftes ,aſtra , funt animata, & viuunt. Hoc
Ariſtoteles docuit . Theophraſtus , & Alexan
der confirmarunt. At quæ nam habetcælum
organa,ad luam vitam neceſſaria? Recentior
sum , e Peripato, non pauci,contra duos illos
(uos veteres, Philoponum , & Simplicium,
multas argumentationum forma nugas, con
ſtruxerunt, ve deſtruerent , altra ,non audire,
non videre, nuilos habere ſenſus. Hæc pręci,
pua eſt. Quia organa videndi,audiendiue,aut
lentiendi,nulla tenent.Siorgana,ad ſentien ,
dum ,& viuendum , tam ſuntneceffaria . & co
lum,& fphæræ , & altra ,nulla habeantorgana ,
qua philolophica ratione principi ſuo conce
dunt , illa elle animata , & viuere , & actiones
obire, quales animalia,& plantæ obeunt? Vet
principem ergo erralle , vel ſe errare fareátur
eft necelle, dum cum illo non conueniunt. At
virum , vel ſe ſe, vel illum , cum Peripati mag
gnis illis , quos appellauimus,Coryphæis, in
errore verſari eligant,non tamen conficient,
ad vitam omnem , inftrumenta effe neceſsaria.
quando altra, ſpheræ , cælum ,quod negare no
audent, viuunt, organa tamen habere vlla ipſo
pernegant, Sed viuit, & anima quæque, & ani
mus quiſq; . Viuunt,& intellectus omnes.Via
uit, & ipſainet vita prima,& in mundo intelli,
gibili vitæ omnes, & omnes eſsentiæ . Et quæ
cumq; in Deo erant vita,& ea, quę ipfe afseric:
ſupra extimam lationem vitam degere optis
mam,& fufficientiſſimam toto vone,nullista,
inen
 PAMPSYCHIAE.
men prædita eſse affirmare audet inſtrumétis.
Cū ergo tot entia, & ſupramudana, & mudana
fine organis viuant , cur in múdo ,vitæ organa
requirant ?Siinmundipermaximis partibus,
cælo ,ſphäris, aſtris uitam ponunt, non ponút
inſtrumenta , cur inmundicorpore coto , in-
Strumenta expoſcunt ? Si in cælo , in mundo
toto, organa viuendi, non ſunt necellaria,cur
nam in elementis,li viuere debeanc,erunt ne-
cellaria ? Si uero neque in illis , neque in his
funt neceſſaria ,cur elementa negantur, aut vi-
uere, aut uiuere poſſe , hac ſola ratione,quòd
uiuendi inſtrumentis careant? At,& quo mo-
do id ſciunt , elementa organis carere uitæ ?
Non enim omnia uiuentia , uentres habent,
aut corda , aut iecinora . Sed ſua cuiqueſunt
proportionata . Nam & Plantæ his carent, &
tamen uiuunt. Et animalia itidem multa , fine
his,aut fimilibus viuunt inſtrumentis . Omne
enim eorum genus , ſuis formis, ſuis actioni-
bus , ſuis uiribus, ſuiſque eſſentiis eahabent
proportionata. Quid ergo vetat,quin elemen
ta etiam Gibi habeant uiuendi inſtrumenta
proportionata ? Quæ ,nos quidem non cerna-
mus,nec cognoſcamus,ipla tamen habeant.fi
ad vitam Gnt neceflaria Aut ſi non necella-
ria,non habeant.cur fruſtra a nobisexiguntur .
Sed Peripati rationes hæ , cum nihil conclu-
dant veri, & ex manca illa, animi deffinitione
fint profectæ ,nullius ſunto hac in re,momen-
ri . Nam & alias longe veriores habemus ,illis
contrarias,quibus mundi animatio confirme-
tur. Mundus , corporum omnium eſt perfe
ctiffimum . Ergo & formicarum , & blatiarum
corporibus eſt perfe &tius, & aliarum ,iltismo-
di, line numero inundi qui £quiliarum . Quæ
animatæ ſunt, & animo,libi proprio, quæque
viuunt. Cur ergo corpus perfectiſfimu:n om-
nium ,animo careat, & Gt cadauer? Elementa ,
quæ mole ſua, quæ perfectione ſua, & mundi
molem replent, & perfectionem adimplent.
cur fuis animis carebunt?OptimeTheophra-
ſtus pronunciauit,
Sine animo nullum corpus eft honorabile ,
aut precioſum . Et Alexander , præftantius eſſe
animatum corpus,corpore inanimi.Si elemen
ta careant anima , nullius precij, nullius præ-
ſtantiæ fuerint.Et mundi corpus totum , parte
altera perfe&tum erit,parte altera imperfectú.
parte uiuens,parte emortuum . atqueita mon
itrum euadet . Elementa igitur ipfa quoque ,
ſeu organica fint,ſeu inorganica ,& uiuunt, &
ſunt animo , ſuo fingula prædita . Ad hæc, fi
blattæ illæ, fi reliquæ quiſquiliæ , fi plantă , fi
Zoophyta ,a mundo ,& efle & vitam obtinent:
Et nemo det, quod non habeat : cur mundus
animum det,quem prius non habet ipſe ?Cur
terra præbeat id quod caret ipſa ? Cur aqua,
LIB. 1111. 56
cur aer, uitam indant , aliis : ipſa nequaquam
eam pofſideant? Sireſpondere cócra,nihil ve
ri queant,rationibuſque his cedunt?dubitent
attamen ,an vnus tantum fit mundi animus , &
an per partes fingulas principes, fingulifinta
nimi rogent , relpondebimus cum Hermete ,
cum ratione , vnius mundi , vnum eſſe ani.
mum . Partes quoque eius principes proprios
Gibi habere animos affirmare non dubitabi
mus,ab illo vno veluti euullos, Alioſq; ab his
mimus principales , & ab his alios vique ad
minimos.Exempliſque id confirmabimus.Ná
in animantibus,in ſtirpibus, animalia alia in
naſcuntur quædam ,animis propriis prædita .
vermes, ſcilicet,muſcæ inte&ta, non uniusge
neris in boue,in equo,vermes innaſcuntur ſç.
pe.Dumin eo viuunt,bouis,equi,animo viuc
re , dici pofle videantur.Sedinde excreti,viue
re aliquandiu extra etiam conſpiciuntur.Non
ſane amplius bouis animo , a quo ſunt longe
polica,ſed proprio. Quid ergo û exemplis hu
iuſmodi innumeris experientia docet , poſſe
aniinum ,vt ita dicam,minorem, in maiore a
nimo bouis generari, & viuere, nonne etiam
ratio ex his experimentis ducta, formari po
telt fimillima,in mundo animato ſuo proprio
animo , partes eius fingulas, fingulis fuis ani
mis eſſe animatas . Sus una, ſæpe decem ,ſæpe
plures in ſe generat ſuillos . Dum a conceptu
illi paulatim efformantur, ficuti alimento ma
tris, aluntur,augefcunt, & inembrorum figu
ras,ſenluin acquirunt,animo matris viuere vi
dentur quoque . Sed membris iam figuratis
proprio quiſqueanimo iam viuit , quod par
tus indicat. Venit tamen ab initio,ab vno ma
tris animo,vnuſquiſque.Sed diligentius loco
commodiore , ob quaſdam quas habet in ſo
dubitationes, res hæc eadem erit tractanda .
Quid vero illa quam Zoroaſter,ſuique fon
tanam animam vocauere , eadem ne eſt cum
hac mundana? An forte hæc ab illa eft diuerfar
Sane quæ retulimus oracula .
Oti füxn'stüp Sucémet , Tuto's ollodeORHYO'r,
Αθανατός τε μένει, και ζωής διαπότις ει'.
Και ίχα κόσμου πολλά πληρώματα κόλπων .
Quod anima ignis , potentia patris , exi
ſtens lucidus,
» Immortaliſque manet,& vitæ domina eſt.
Et tener mundi multas plenitudines li.
nuum .
De mundana videntur elle pronunciata ,
Quoniam eius linusmulcos dicitur replere .
De fontana vero dicantur alias illa .
Μετα και πατρικας διανοίας , ψυχη εγω ναιώ .
Θερμη , ψυχούσα τα παντα .
Poſt vero paternas cogitationes anima
ego habito . Calida animans cuncta.
Conceptus paterni Zoroaſtro funt ideæ .
quæ
 FRANCISCI PATRICII,
quæ cum fint in paterno profundo,anima ſta-
tim poft ideas ibi habitat,hoceſt, animę idea,
ellentia,vitaque & mens iplius animæ. Atque
ita videtur hæc anima, non mundana, fed lu-
pramundana elſe. diciturque animare , non
mundum , fed vniuerſa . ea nimirum etiam
quæ ſupra hunc corporeum mundum ſunt.
qui creditus eſt terram in lui medio pofitam
circumquaque, ſumma lui octaui cæli ſuper-
ficie ambire. Sed ſupra hunc alia cognouit eſ
fe Zoroaſter , nimirnm lumen & ignem , quæ
etiam a fontana anima animarentur , fimul
cum aliis.Canit enim de ea.
Αρδωέμψυχουσα,φάος πύρ, αιθέρα,κόσμους .
Abunde animans,lumen, ignem, æthera ,
mundos.
Quid autem hæc ſibi velint , haud ab hinc
procul paulo poft fiet manifeſtum . Satis hic
eſto, differentiam oftendiſle, mundani, atque
fontanianimi. Si quis autem aiat . Mundus
nóne eſt corporum omnium perfectiffimum ?
hoc nemo inficiatur . Nonne etiam corpus
perfectiſſimum eft in fe, & libi ſufficiens, cum
nullo egeat aliunde corpore? omnia cócede-
mus.præterquam , quòd etiaml nullo egeat
corpore,ideo nullare alia indigere.Elle nam-
que, & ſeruari, & in conſeruatione perſeue-
rare,lui iplius natura ,minime poteft.Demon-
ftratum enim iam antea eft in Panarchia ,cor-
pus nullum, corpus mundanum ipſuin ,agen-
di uires nullas , patiendi tantum habere ui-
res . Per quas continue diuidiad minima
ulque poſsit. Non ergo uti corpus eſt, fibi
fufficit. Vi leruari ergo in ſua ellentia poflet ,
ſuperiore ac potentiore natura alia opus ha-
buit.Incorporea nimirú, quæ tamen in ipſum
non dedignaretur penetrare .ipſumque per
fingulas partes, & principes, & minus princi-
pes , & minutas etiam particulas contineret ,
uniret , uinciret , omnium eller vinculum in
diſſolubile . Corpus namque omne , & mun-
danum etiam ,lui natura clt & diuiſile, & par-
tile , & partes habet a le inuicem ſolutiles,Ipar
Finis Quarti Libri Pamplychia.
12
files . Si fingulæ mundi partes ſpargerentur ,
nec mundus totus , nec partes eius conilte
rent. Vt autem conliſterentopus habuerunt,
ſe ſe quæque in ſua ellentia conferuare. A tpac
filibus ſe iplis, id conſequi non potuerunt . A
non (parſili ego alio id beneficium fuit adipi
ſcendum . A corpore ergo alio , nequaquam ;
niſi in infinicum abire uoluit : Abincorporeo
igitur. quod tamen eller coipori accommo.
dabile . Accommodatio hæc , vnio quædá eſt,
incorporei cum corpore . Hanc autem elle ,
non aliam rem quam animum , eſt antea de
monſtratum . Mundi ergo corpus, ut mundi
corpus elle , & elle perſeueraret , animo opus
habuit,qui ei iungeretur. Animus autem ipſo
ſui eſſe , fuaque præſentia ,tria efficit. Animat,
viuificat . inouet. Niſi enim adeffet corpori,
ipſum non aniinaret.Si non animaret ; uitam
ei non præberet . Si uiuum ipſum non redde.
ret,neutiquam moueret.Si non moueret ,par
tes eius non vniret . Si non uniret , neque eas
in Gmulvinciret ,Si non vinciret, neque uincu
lum earum eflet. Si ninculum earum nó eſſer,
Sympathiam inter fe,mundi partes non habe
rent . Si Sympathiam nó haberent, inter ſe in .
uicem non paterentur . Si non paterentur ,ne
que etiam in le fe inuicem agerent . Si non a
gerét,nulla mundi pars generaretur,nulla cor
rumperetur. Nulla ergo eller rerum genera
tio ,nulla corruptio ;nulla etiam mutatio ,nul
la alteratio.Corpus tantum iners iaceret mun
dus,ac uere cadauer . Si animus eius eum to
tum non ita circumfpiraret , & inſpiraret , &
introſpiraret , & proſperaret totumn , fingulas
eius partes magnas paruas ue vniuerſas ,non
aliter ac animus brutorum , eorum corpora ,
perſpirat omnia etiam minima , & ita ca & a
nimat , & viuificat , & mouet , ipſo ſui elle ac
ſua præſentia : vt nulla fui pars non animata ,
non viuens reperiatur. Animus ergo munda
nus, ita mundano corpori eſt connexus , vt
mundum efficiat cam ornatum , vnde xóquos
meruerit appellari .
FRANCI . 1

FRANCISCI PATRICII
P A M P S Y CHI AE
LIBER QV INTV S ,
DE ANIMIS IR RATIO N A L IBV S.
Ria animorum genera po .
fuerat , Hermes , Dinino
ruin, Humanorum erogwy,
alogorum , ratione fcili .
cet carentium . A quo fon
ci Auxit ad pofteros philo
ſophantes omnes animo
tum ea diſtinctio, ut anima,alia eſſet cationa
lis , alia irrationalis . Communi hac omnes
vli ſunt partitione . Platonici ſoli,primam par
tem , quod iam dictum eſt , funt repartiti in
Angelicas', in Dæmonicas, in Heroicas ; in
Humanas.Reliqui humanas tantum eo mem
bro collocarunt . Cui contraria aut contra :
poſita omnis alia ellet , anima , irrationalis ,
brutorum ſcilicetanimalium omnium , neo
non etiam earum quæ ftirpibus vitam præ
berent .
Nobis uero diſtinctio hæc animi raciona
lis , & irrationalis minime probatur. Nullum
enim animú fui matura irrationalem efle exi
ftimamus . Neque enim rerum ordo a nobis
conſtitutas , eam admittere uidetur poſſe
Quia nimirum omnem animum ab intellectu
elle eſt iam demonftratum . A mente ergo
productrice, quo modo res amens prorſus,
Line medio preſertim prouenire potelt ? 3 Noſtra poſitione,finihil corúquæ obiiciuntur
, : Vel fi aliunde quàm amente erunt, a mun
dano'animo elle ,eſt neceſſe, quod Hermes
docuit. Neque tamen ,irrationalis vllus ani,
mus euadet , quia ſit principis mundani ani
mi pars quædam ,velreuulla . uel recens genis
57
ta . Ille enim cum omnium mundanorum a.
nimorum fit maxime ractionalis, & totus per
totum ratio exiftens , quo modo a ſe reuelli
partem parietur irrationalem ? Velquomodo
reuelli poterit ab eo id , quod in eo non erat ?
Neque ea reuulfione , reuulſa pars , in dimi.
nutionem eſientiæ abit , atque ideo in irratio
nalem eflentiain non abic . Si uero recens di
catur in eo , & ab eo genitus . cadet quidem
a ſuæ cauſa identitate in alteritatem , ſed
identitatis aliquid , quod toties eſt demon
ſtratuin ,ſecum auferet . et ſimilis illi , & dil,
fimilis euadet,eiuſdem nimirum cum ſua cau
la naturæ , ſed gradu demiſfiore. Ergo ratio ,
nalis minus . Sed minime erit irrationalis,&
fatione uacuus.Clamabant hic illico Peripa.
tus vniucrſus.omnes litteratoruin greges.Cla
mabunt non minus fcholaſticorum Theolo
gorum forte ſcholæ omnes.Tolli hoc dogma
te differentiam inter animas hominum , ac
brutorum . Fore beftiarum animasetiam im
mortales.Miſceri, luſq; deq; antiquiſſima dog
mata,ſapientibus omnium gentium compro,
bata.Fidei quoq; catholicæ aliqua fortalle in
re,aliquaten' derogari.Cũ Theologis noſtris,
bonis ac sáctis uiris,prius & placidius agamº
ſuccedat : fidei yel minima in recula nullum
fiat præiudicium . Animæ humanæ dignitas
integra feruetur : maior Deo gloria reſulter
candidoanimo viri , cur eam non admittant ?
Quid ex eius admißione ſuccedere queat ,
V ex pre
 FRANCISCI PATRICII,
ex preſenti diſputationc erit manifeſtum .
De animis brutorum multa eft in facris Bi.
bliis mencio . Nuſquam tamen ( res miran-
da) cos irrationales appellari reperies . Nimi-
rum vel quia fpiritusDomini , cuius dictatu
Biblia ſunt exarata , illos (preuit , uel ad lalu-
tem animarum humanarum , pertinere non
putauit , an ii rationales, vel irrationales ele
ſent gautnuncuparentur. Dictum quidem eſt.
» Equus , & multus , quibus non eſt intela
lectus.ldque veriſſime dictum .
Sed intellectus , & racio , res ſunt inter ſe
diuerliffimæ . Quod Ariſtoteles in exoteria
cis,haud ſatis certus,aliquando innuit.Qulan
do ait intellectu terminos cognofci . Sed id
ipſum poſtea confudit, quomodo ratiocina-
tiones , intellectus appellat , cognominibus
variatos. paffiui , pollibilis, materialis , & re-
liquis, quibus rem hanc vniuerfam penitus
confudit . Quam tamen myſticus clare ap
peruerat . Intellectus partum eſſe rationalein
animum , atque eius rationem fepius repli-
cando. Intellectum brutis ſacra pagina negat,
rationem negat nuſquam . Si id ita lit liceat
nobis , de brutorum animis ex noftris fun-
damentis philoſophari. Quando prælertim
de his animis, nulla eft Theologis cura com-
miſſa . Nos igitur,cum philofophis , li qui
forte le le opponant amplius condiſputabi
mus . Quid'ergo dicitis philoſophi . Bruto-
fum animi, ſunt croyoi irrationales . Nona
ne : Ita . Quo modo id probatis ? Vobis
namque hi philoſophi litis , ſententiæ ueftræ
ratio eft reddenda . Cur ea res ita fe habeat ,
cauſa eſt afferenda . Quam igitur uel ratio,
nem ſententiæ , vel rei cauſam affercis ? Si
reſpondeatis, ita omnesphiloſophantium ſe-
etas ſen Gile , ac docuifle . Dicemus nos , id
non efle ad ſcientiam fatis . Arbitrium illo-
rum , non rei cauſam affertis Arbitrium au-
tem noftrum ,Rei uel effentiam , uel uires , uel
actiones , non minuit . aliquid igitur eſt afa
ferendum , quod nos doceat,animos bruto-
rum reuera , uel ineffentia , vel in uiribus,vel
in a & ionibus uacare ratione . Sed antequam
in hanc arenam deſcendamus , æquiuoca , in
hac difputatione, fugiamas illaque omnia
ex ea fugemus. dógos Græcis,rem dat dupli-
cem . Orationem uerbis prolatam , & ratio-
nem , intrinſecum ,utait Placo , cum ſe ipla
animæ dialogum , Dianææque per terminos,
negantes , affirmantes , colligentes, leparan
tes , temporarios diſcurſas.
Angor ,contraria duobus hiſce , nobis dare
debet. Nimirum quod oratione creat,quode
quecareat ratione , dialogoque animæ in.
trinſeco .
Latini ficuti abzon , duobus ualde inter fe
diaerlis nominum fignificatis exprimunt ora
tione , & ratione . Anayer , non niſi uno ui
dentur poſſe exprimere , irrationale li dicanr,
rationi tantum , contrarium dicunt , non
itidem contrarium orationi . Aliud quoque
Græcidicunt årogor, id quod non eſt xml
Régor fecundum rarionem factum . Orario hic
nihil habet rei , Anggon igitur triplici apud
Græcos eſt lignificatu . Quod oratione ca
reat , quod careat ratione,in aniinæ dialogo .
Quodque caret rationc in actione aliqua. Ir
rationale priori non eſt contrarium .Contra
riuin elt ſecundo , ac tertio . Quando igitur
Hermes , Animi tertium genus poſuit Anoger
irracionale , hæc tria potuit inferre . Quid
ergo ait? Brutorum animos omnes , omni
bus hiſce carere tribus ? An duobus ? An
uno ? Id enim necelle eſt ut ſequatur , fi bru
corum omnis animus fit čaogos , uel uno
trium horum carere tantum , uel carere duo .
bus , uel carere tribus,
Hæc igitur fingula perpendamus. Eſto pri
mo unum quod & euidentius uidetur effe in
brutis aniinis åregor , quia carcant oratio.
ne . Vel nequehæc carentia orationis , bru
tis omnibus ineft . Omnia uidentur , ſua
lingua loqui , preterquam piſces, & reprilia,
quæ omnia muta elle exiſtimantur , unde &
adagiain , piſce taciturnior . Nullam enim
hæc de le uocem , emitcere uidentur , fine
qua oratio, aut locutio formari nequit . Ra.
næ tamen , & Tritones loqui etiam uiden:
tur . Hi quidem artificio quodam concha
adhibita . Illę uero natura ita crocitant , ut &
inter fe, & nobiſcum etiam loqui uideantur,
quando frequentius crocitando , nos pluuias
cauere admoneni , Non hanc elle locationem
opporter Pecipatus , quia uox non fic,in fyl
labas , & in nomina dearticulata , At neque
nos inferebamus,ranas humana lingualoqui,
ſed ſua . Hæc enim corum deffinitio, ſermo
nis tantum eſt humani , fpeciei ſcilicet unius.
Et ne æquiuoco , quod fugere ſtudebamus,
implicemur ſæpius , generalius dicimus
Lucutionem effe animilenſus per uocem ex
preſſionem . Si ranæ igitur , animi ſui ſen .
fum crocitatu illo ſuo , ſemper exprimunt ,
ea erit ranarum locutio.Si quæ reptilio ſibila
utuntur ( uruntur autem & pluriina, uel om.
nia,ſpecie tamen differenti) & is ſibilus illis fic
ſemper uel amoris uel odii,& iræ expreſſio,tú
inter fe ,tum contra nos , cur non iuſte dice
tur,eorum eſſe ſermo ? Quadrupedum uero ,
fere nullú oino mutum eſt. Suaque in fpecic ,
ſuos habét latratus,hinnitus,boatus ,balatus,
mugitus,rugitus, fimileſq; alias uoces,qbus a
nimi lui paſiones,ita inter ſe ſe exprimút atq ;
hominesinter ſe ſuo fermonc. Ac forte etiain
com
 P A MP'S 'YCH I AE LIB. V.
commodiore , & generaliore , quam inter
homines , fermonis víu . Boum enim una
ſpecies ,variato nuſquam boatu ſuo , per vni-
- verſum le ſe intelligunt orbem . Equi itidem
omnes fuo nitritu , Leones rugitu ,Sues gryn-
nitu , ubique terrarum vtuntur luo . Homi-
- nes , ad loci paruam variationem noua opus
habent fermonum diſciplina. Ac læpe talium,
vt fuauius habent pecudes , quam homines
·loquantur . Quorum multi , plurimis regio-
nibus , & veteris , & noui orbis , uoces luas
vel nulla , vel fere nulla dearticulatione fler
ctant. Flectant autem aues quædam cam ita,
vt longe fit humana quauis dearticulatior ,
variaque ſuauiique magis . Quam ipfæ non
minus toto orbe intelligunt, quam homines
quique fuam , & dulcius reſonant . Cur au-
tem Aues quædam , & homo ſolus, vel etiam
Hiena,voces fuas in articulos varios Hectere ,
ac ſcindere ſciant ; id in cauſa elle remur .
Quod oris palatuin ſuperiorem , quein anato-
mici , ob cæli ſimilitudinem vraniſcum vo-
cant , in fornicis figuram habent concanie-
satum . Qua ſpacii concauitate,linguanoftra
liberior eſt ad motum , & in omnes partes ,
flexionem . Quæresin homine eſt manifeſtir
fima , tum in iis auibus, quę ſuo naturali gar-
ritu vario, atque cantu , inter ſe colloquuntur,
cum in iis , quæ humana effingunt locurio-
nem . Reliquis, quæid non poffunt, vel ut
noſtrum non eft latis concameratum , uellin-
gua breuitate , longitudineue , craßitie aut
renuitate , ad cam euolutionem eft inepta .
Sicuti brutis reliquis , uraniſcus eſt prellus
nimium , & nulla camera formatum . Hæc
de primo alogi ſignificatu. De quo fi Hermes
voluit dicere,non facis plenè,verum videtur
attigiſſe .
De fecundo uero ,animædialogo , & in-
terno ratiocinio quid dicendum ? Nullis a-
nimantium animis conuenire . To śrogov irra,
tionale . Omnes enim animantes ratiociniu
in ſe uidenturaliquo vti . Quod ex actioni-
bus eorum veteres multi , & comprehende-
runt , & comprobarunt . Inter quos , gra-
uis author Plutarchus , & eum fecurus,gra:
uior philofophus Porphyrius :, innuneris
omnis aniinalium generis , comprobarunt
exprimentis . Aereorum ,Marinorum ,Aqua-
silium , Terreſtrium , quadrupedum atq; fer-
pentium . Quorum fere nulla ſpecies eſt,quæ
non ſit oſtenia , ratiocinio vti , tum ad vci:
lium cuique rerum adeptionem , & conſe-
ctationem , tum ad vitationem , & fugam
earum , quas nociuas fibi elle fenferint. Tum
etiam ad virtutum quarundam oftenfionein ,
fortitudinis, temperantiæ, caſtitatis,atque fi-
milium aliarum . Et ingenii mirandas qual-
58
das vires , cum in ſentiendo , tum etiam in
præſentiendo.Et actiones oſtentant pleraquç
& actus quoſdam animi , longe fagaciores,
quàm vir ullus quantumuis cordatus, & va
ferin opus vnquam dederit . Quæ res qui
dem omnes oſtendunt animos brutoruin ,
non ſolum dialogos in ſe ipſos facere , verum
etiam , vt Plutarchus ait, lyllogiſmos. Qua:
les , nedum vulgus hominum , ſed aliquando
philoſophi quoque exercitati nectere non ha
beant in promptu . Exemplis huc ex vtroq;
auctore tranſcribendis , non immorabimur .
Inde , vbi plurima ſunt , fiquis cupiat , libi
capiat . Nos cum ipſis , & cum antiquiore
Pythagora ita concludimus . Animalia, quæ
vel apopoporção nógą , prolatiua oratione ,vel
to drahétw intrinfeca ratione vfantut , ea mi.
nime , efle poſſę irrationalia , croyce Ea au.
tem elle ea omnia , quæ fenfu , & memoria
ſint prædita . Memoria autem nulla ſunt
ſunt , qua aliqua , non polleant . Omnia
namque , & proficuorum , & nocuorum re
cordantur . Hoc autem nihil aliud eft,quam
prioris termini , fenfu percepti , cum poſtes
riore , collectio , & coniunctio . Hoc autem
ratiocinii eſt opus , & animi intra ſe ipſum
ſyllogizantis munus . Senſus autem , qui ſe
le in inemoriam fundit , & ſua imagine eam
figurat , cognitio proculdubio eſt . Omnem
autem cognitionem ab intellectu priinario ,
in res inferas omnes deſcendere , iam antea
eſt oſtenſum . Ab eo namque cognitionis, no.
titionis quidem fit influxus in ellentiam ,vi
tainque primas. Qui in intellectu perficie
tur ita , vt non ſolum fibi ipfe fufficiat , fed
in animum a ſe productum , eain transfuna
dar , non eadem uti docebamus,quæ in ipſo
erat , excellentia led gradu inferiore . Om.
nis autem animus. ( excipimusnunc,ob caua
fas quas diximus humanů)intellectus eſt pro ,
les,uel mundani animi,elt portio. Quocumq ;
id intelligatur, modo , omnis animus eft ram
tionalis. Sed homines,id fibi dici dedignan
tur.Quia uideantur bruta fibi comparari - Ita
& principes cum plebc.Diuires cum pauperi
bus,lcientes cum ignaris dedignantur collo ,
qui.Q ::afi ipfi prporiam ammictác dignitatem
illi,fibi ſurrepia dignitate , ea augeantur . Ita
fier inter homines, & bruta,vt fi hæc quoq; ra .
tionalia fint, homo de dignitate fua deiicia
tur.Sed philoſopho nó lunt hæc exhorrenda,
ſi uera Gnr.ſin'falla,penitus ſunt abolenda .
Quæſtionem igitur repetamus . Bruta ani
malia putantur , eroze irrationalia.effe.Quod
careant oratione.nów , ſcilicet apocorpxã
oratione prolatiua . Quod itidem caceant ,
abgeru tvSocoétw ratione interna , & animi
dialogo, & fyllogiſmo. Vtrumq; hoc elle fal
V 2 fum ,
 FRANCISCI PA T.R.
ſum innuneris experimentis viri illi demon
ſtrarunt. Loquuntur enim præter piſces ,
& quæ diximus reptilia , animalia omnia .
Non quidem humana lingua , nec tum forte
dearticulata , loquuntur tamen ſua ſpecie
quæque, prout ei ſermonis inftrumenta ſunt
tributa a natura cuique . Voce enim , &
lingua, eas animi paffiones exprimunt, quæ
intus latent. prout & nos facimus, & Scythæ
& Indi , & reliquum omne hominum genus.
An vero quia fermonem illorum non intel.
ligiinus nos , non concedentur ea loqui ? At
hac eadem ratione, quoruquiſque hominum
eſt, qui plura duobus , aut tribus,autetiam
quatuor idiomata callear . Quia reliqua to-
tius orbis innumera , non percipiat , homi-
nes illi non dicentur ſermone voi ? Vana hæc
eſt ratio , niſi forte ita intelligatur , ad ſermo-
nis humani comparationem , bruta non vi-
deriloqui, neque quo ad de articulationem ,
neque , quo ad ſignificationum claritatem,&
amplitudinem , quibus tam varias árces , tain
varias tractamus fcientias Quod illa nequeūt ,
Elto. Sed hæc non eft in eis,aut orationis, aut
rationis omnimoda negatio Sed maiore
cantum differunt, & minore . At alia ex par .
te , quotus quiſquehominum eſt, qui fine di-
ſciplina , & ea quidem laborioſa , aut aliam
aut maternam linguam , aut ſciétiam calleat?
aut artem . Quæ omnia ſine diſciplina vlla
bruta animalia ,& callent , & operantur.eui-
denti fatis ratione . Nam opera,quæ animus
bruti peragir , duplicia videntur eſſe . Vel e-
nim agit , circa ſeipſum , & quali in ſe ipſo
vel extra le iplum : Circa ſe ipſum dico, eum
animum agere , quando iple , corpus fibi ipfi
fabricat , & quali domicilium fibi conſtituit,
in quo habiter. Quam rem longa ſatis diſpus
tatione , Plato atque AriſtotelesMyſticicom .
probarunt , corpus inquam ſuæ ſpeciei pro-
prium , fibi quilque fabricatanimus. Vilia-
nimus,nó equi corpus,neque Leonis animus
Alini fibi corpus domicilium conſtruit . Etle
co quaſi circumuoluit , illud tamen uiuificat,
nutrit , adauget , conferuat. At quo , Deus
bone , artificio ? qua arte ? inerrante,inerra:
bili fere , ſtabili certoque , & pro materiæ co .
pia , . & qualitate , ſemper ordinato,feriacim-
que contexto . Nam aliter fane ac cernamus
vermes illos ſericeos ,eodem ſemper tenore ,
& paſtum ſuum ſumere , & ei indormire tot
dies , deinde filamenta ex le producere : exin-
de nere incipere , veſcicis fe fe obducere tam
denſis , vt perſpiramento aeris excluſo , in
cis tandem emoriantur . Et in volucrem verſi
inde erumpere : & prolem , in annum matu.
ram fructum , de ſe relinquere .Hæc ipfis ocu
lis percipimus . alia in ventribus cæcis,atque
in archanis vteris , eadem opera , idem opos
efficiunt, ſumma ratione omnia confecta. Se
cundum operisbrutorum genus eft, quando
fcilicet extra ſe , aliquid ſumma itidem ratio
ne operantur . Vt aues plurimæ fuos nidos
ita efformant,vt humana ars nulla , id queat
vel imitari , vel affequi. Quid foetuum par
tus , tutamina,nutrimenta , curas enumeres ?
ſi poſlis . At hæc quoque admiratu potius ,
quá obſeruatu quis poſſit conſequi . Quæ om
nia ſumma effecta cffe ratione ,nemo lanus via
detur negare pofle.
Attainen duo ſunt etiam antiquitus ad ha.
ſce rationes obiecta . Alterum , quod vide
tur axioma . Vno contrario in natura poli
to , poni eſt neceſſe, & alterum. Itaque fi ra
tionale animal detur , homo , dæmon , An
gelus , neceffe eft etiam irrationale animalin
natura reperiri . Alterum , quod, quæcumq;
a Pythagoreis,a Plutarcho, a Porphyrio , dicta
& adducta ſunt ad demonſtrandum brutis a.
nimalibus rationem inefle , id totum naturæ ,
& non animi opus elle..
Ad quorum primum reſpondemus.Verum
vt plurimum elle , duo contraria in rerum v
niuerſitatis generibus reperiri . Non tamen
in omni . Nam verum eſt , reperiri rationale
non tamen uerum eſt inter animalia reperiri
irrationale . Alioquin neceffe effet, quoniam
animal viuens reperiatur, reperiri etiam ani
mal non viuens . Animal ſentiens, & animal
non ſentiens . Animal quod nutriatur , &
animal quod non nutriatur. Et animal quod
feneſcat , & aliud quod non fenelcat , & fi
milia alia concedere, effet necefle abſurdilli
ma . Eft tamen in rerum natura aliquid irra
tionale . Ea nimirum omnia,quæ a ſua inte
gritate auulla , & diuulla , non amplius be
neficium quod prius habebant,ſentiunt. Quæ
ideo e mortua etiam debent reputari . Sed
quando cum ſuo toto viuebant , quia nihil in
integra natura caret ratione : ratione nimirú
ſua propria, & uiuebant , & nutriebantur ,&
ſentiebant, & pro eorum natura etiam intel
ligebant , Veriſſimum enim illud Stratonis
phylici dogmafuit . Nihil viuere line ſenſu .
Nihil ſentire,aut cognoſcere fine intellectu :
Omnis namque cognitionis fontem prima.
rium demonſtrauimus iam antea , elle in
tellectum , ficutvitæ , ipfam viram , & ellen
tiæ ipſam eſſentiam . Et vnitatis , ipſam cu
iuſque Idealem vnitatem . A quibus ſuperis
principiis , in inferiora omnia , Animos, na
turas, qualitates,formas,corpora,deſcendút,
propriæ cuique & vnitates , & effentiæ , & vi
tæ, & montes, & animæ, & naturæ , & quali
tates & formæ . Quibus ornantur corpora , &
pulcherrimum efficitur ,hoc vniuerſum . Quæ
autem
 P A M PSYCHIAE LIB. V.
autem illinc deſcendunt , ratione, ratione ca-
rere poflunt dici ? Sed fecundum illud hoc
loci obiecient . Ea quæ in brutis a ratione at:
que animo uideantur proficiſci,non animi ef-
ſe opera,ſed naturæ . Hæc ratio ex Peripato
frequentiſſima uenit.Sed qua ratione veniat
non fatis notuin . Naturam eniin , quid
ſit ignorant . Natura inquiunt , eſt princi-
pium motus , & quietis , in eo in quo eft .
Principium hoc duplex . Materia , & forma.
Quid ergo Materia ne in cauſa est, cur vulpis,
in tranſitu Auminis,gelu obducti , Syllogizet
an tora eius aqua fitconcreta , an uero non ;
& Syllogiſmo facto , vt Plutarchus ait , uel
tranſit uel regreditur . Pecus autem cur non
eundem faciat Syllogiſmum, aut Animus,ma-
teria eft in caula . At his omnibus proxima
matèria eſt caro , humores. Media , ipſa ele-
menta, primiſſima materia corundem ea erit,
quam primam vocant, & omnibus ſubiectam
faciunt. Sed materia non videtur tam exa-
&am differentiam in hæc animalia poffe fa-
cere . Ergo eam faciet altera natura, forma
ipla . At animalium forma , quid nain aliud ,
quam animus ipſorum eft?Vulpinus animus,
vulpus eſt forma. Equinus equi, Leoninus
Jeonis , ex communi uidelicet philoſophan-
tium ſchola. Secus eſt apud nos, ſicuti paſtea : pora , & arringere, & ingredi , & uiuiſicare.
pateſcer.Vel ergo animus brutorum dicatur Multo minus naturæ atque aliorum , quæ cor
illa edere opera, quæ uiri illi recenſuerunt, pus neceſſario habitant , & fine eo efle ne
fiue natura ipforum efficere foleat , Aline
ratione fieri, nullo inodo poterunt dici.Nam
& natura,recta admodum ratione opera ſua
cuncta peragere uidetur . Vnde illa tot Ari .
ſtotelica fere axiomata . Deus , & natura ni.
hil fruftra faciunt, hoc eſt nihil fine recta ra-
tione . Natura ſemper ad aliquem finem a-
git. Eorum quæ a natura fiunt, nihil eft in-
ordinacum . Natura ſemper intendit , & fa-
cit optimum . Natura nihil facit caſu . Na-
tura lemper melius defiderat . Natura nihil
59
agit temere . Et his fimilia non pauca . Quæ
cum ita fint reuera ‫ر‬, & ea omnes fateantut ,
quid nam horum , fine ratione , aut irratio
nale poterit dici ? Si horum , nihil eſt irra
tionale , cur uenit in mentein Philopono ,
atque Simplicio , & aliis Ariſtotelis interpre
tibus, & concedere , & afferere Naturam ef
ſe , rapêylece arogov ; rem irrationalem ? Sed
miror magis Proclum , qui quamuis de man
gnis elletPlatonicis , qui omnia ratione ab
opifice facta effe contendant ; in eandem ue
nille ſententia , ut Naturam fateatur elle zno
Jou , irrationalem . Sed quæſtio hæc , non
ante finiri poteſt, quam cognitum fit , & de
monſtratum , Quid ipſa fit natura. Quain nos
ab animis uenire ,vſque inde ab initio , po.
fuimus.Eteius tractationis foret legitimus
locus, iſte , poſt animas proxime , li fatis line
correlatiuis ſuis intelligi pofler. Diximus e
nim ſuperius , inter entia ,alia eſſe incorpora
penitus, alia penitus corpora,media uero in
ter hæc elle duo , incorpora corporea . Et in
hoc genere eſſe animum.Alterum elſe corpo
reum incorporeum . In quo Naturam repos
nimus , & qualitates , & formas . At ſicuti
non cognito corpore non ſatis animorum
adhuc explicata ratio, quia dictum ſit, eos cor
queunt,Nő ſatis eorum & effentiæ vires, &
actiones poterunt cognoſci , nifi prius expli
cata corporis totius, & eſſentia , & proprieta
te . Neque id fieri videtur recte poſle , niſi
corporum principia cognoſcantur ante .Non
ergo rerum ipfarum , ordinem nobis peruer
fit', Sed docendi ratio cogit , vt a porpofito
ab initio ordine , paululum diſcedamus, ita
rainen ut ab eo,quamuis alia agere uideamur,
minime diſcedainus.

ANNOTATIO R. P. IACOBI DE LVGO.

Non admittunt Theologi vt ea quæ funt ab intellectu animum habentia, non poffint
eſſe irrationalia , nec vultratio adductaa philoſophantibus , dicentibus , intelligentiam
habere effe æternum cum fit rationalis , non tamen est neceffe, ut producat talem ef
fectum , qualis ipfa eft : Quoniam differentia eft inter agensnaturale ,& agens per in
tellectum in hoc", quod agens naturale agit talem effectum qualem potest , agens ueròper
intellectum , ficut decet , & vult , e quando. Non enim Medicusdat medicinam infir
mo , quantum poteft , nec ſemper , fed quantum valt , doquantum expedit; cum igi
tur iutelligenzia , animus , vel mens fit agens per intelle&tum non est neceſſe , ut agar
effectum , quale efteffefuumfed vt apprehendit efle decens , & expediens.
Verum
 ANNOTATIO R. P. JACOBI DE LVGO .
Verum est poftea , quod in facris litteris non reperitur hæc uox , Anime brutorum
funt irrationales , & vtantur hoc uocabulo , reperitur tamen aliquod verbum equipolers
irrationali videns Iude Apoštolici dicentis , Quæcumque naturaliter , tanquam multa
animalia norunt,corrumpuntur. Declarant facrifcriptores, vt per hæc uerba fignificetur
eorum cognitionem expertem eße ratione,& cognitione.Naturalisdiciturproutdiuiditurcon
tr4 rationem .
Theologi volunt quodubi eft intellectus , ibi fit, & ratio , &econtra , &negatina quomodo
glos.fi Dauiddicit in equo , & mulo , non effeintellectum ,concedeturibi effe rationem ? expo
nunt Latini.Nolitefierificut equus , & mulus,fequentes appetitum fenfitiuum , & uiuentes ui
ia brutalium in quibus, non eſt intellectusper quempoſſuntrafrenare appetitum fenfitiuum ,
Expoſitores vero hebraicamliteramfequentes,quæ ait ,non ejie equus, &mulus , nonintelligen
tes in loro, & freno os fuum ad claudendum , quoniam equus, – mulus ſi intelligerent
caufam huius clariſſimisgauderent.Equitarienimabhomine multum nobilitatis aquirunt ergo
non funt rationalia,bruta ipfa .
Non negant facri libri animalia brutahabere aliquam intelligent iam , vtest fcri
prum in libroIob.cap. 38. Quis gallo intelligentiam dedit ? Vbi uolunt facri fcriptores ,
vt intelligentia fumatur proquadam extimatione fecundum quam gallus animalnotus
&domesticus,ad modumintelligentis queretur , quoniam ipfa eiusnaturalis eſtimatio ab in,
telle &tu diuinodatur ;fihoc autem ,uideturgallus quandam ſimilitudinem intelligentiahaber
re , quod determinatis horis in cantu prorumpit ac fi cognoſceret proportiones corporum
cæleſtiumo .
1

FIN 1 s.

FRAN
1
 :
FRANCISCI PATRICII ICII
PANCOSMIAE .
M V NDI CORP O R E I
P R Ι Ν CI Ρ Ι Α
ET CONSTITVTIO .

Lib. VIII .
AD AVGVSTIN V M VALERIVM , S. R. E.
Cardinalem Amplifimumu.
un

PAX .
M

FERRARIÆ ,
Ex Typographia Benedicti Mammarelli . M. D. XCI.
Superiorum permiſſu .
 A
:
1
 MO

ILLUSTR , ATQVE REVER ,

AVGVSTINO VALERIO
S. R. E. CAR DIN ALI
AMPLISSIM O.

Nde vſque a Lazari Bonamici tempore, Patauii eloquen .

tiam ,magno cum honore,publiceprofitentis, A v Gv
STINE VALERI , te noui . Nam eloquentiæ ftu
dioſiſs. cum eſſes, cum eo familiariſsime verſabaris. Ei
perpetuus eras aſſecla. Philofophiæ etiam ,ſed politio re
methodo quàm cæteri , operam dabas . Profe & us ma
gnos in vtraque faciebas.Ego & ftudia tua,& profe & us
demirabar . In amicitiam tuam me inſinuaui. A Bona
mici obitu,in patriam rediſti. Bernardus Naugerius affinis tuus , vir do & iſs. &
maximis in Repub. honoribus fun &us. S. R. E. Cardinalis eſt creatus . Tupro
ætate magnis in eadem Repub.honoribus euehi cepiſti. Inter eos, ine non de.
dignafti.Scriptorum tuorum , qua in ſcribendo florebas eloquentia , aliquid
mecum communicabas. Za non poteram, magnopere non laudare . Inter eos
honores,adVeronenfem Epiſcopatum esſublatus. In eo regendo,ad populum
concionando,verbum Dei explicando, Vitæ innocentiſsimæ exemplis, atque
opibus . ſingulos iuuando :fcriptis publicatis, Religioni Catholicæ opitulan
do,quantum promerueris, ſatis indicat tua aGREGORIO XIII . in S.R.E.
Cardinalatum eue & io . Veronæ in epiſcopatu honoris gratia , aliquoties te
adii. Cardinalem, cum Romam Ferraria tranſires, biste inuiſi, bis ſum venera
tus.Memortu , veteris meæ erga te obſeruantiæ perhumaniterme excepiſti.
Modò cum Romæ reſideas, quote honoreproſequar ? Eò nimirum , quia me
proficiſci qucat ,omnium maximo . Dicatione,ſcilicet conſecrationeque, con
templa
templationum noftrarum‫وا‬, nouæque noftræ philofophiæ , partisnon cxiguæ .
non,nifallimur, contemnendæ . Librorum ſcilicet octo,noftræ Pancoſmiæ pri.
morum . In quibus , & principia corporei huius mundi ſunt non ſolum explica
ta,& diſputata, verum etiam . Geometricis , vt remur neceſsitatibus demon
ſtrata.Etipſiustotius mundi,conftitutio, & formatio expoſita. Materies con .
templationis quidem fublimis & perarduę , fed ingenio,ſed do&rinç, ſed iudi.
cio tuo,nullius difficultatis.Tu protua ſingulari,& humanitate,& benignitate,
hilari fronte , atque animo eosexcipe .Si non meo vllo erga te merito,faltem
eorum merito non exiguo. Quòd mundum hunc, contra plerorumque philoſo
phorum, etiam in Eccleſia philofophantium ,dogmata,aDeo elſe fa & um ,atque
creatum ,rationibusdemonſtrant neceſſariis . Quę res, facrofan & is Catholicę
fidei dogmatibus conſona,cum ſit, piis hominibus non profutura non poteſt
videri. & impiorum ſenſus, tum in hac re, tum in aliis perftringere, aptiſsima
videri poteſt. & multas ab eorum animis impiasopiniones euellendas accom
modatiſsima. Hoc meçerga te veteris,atque eximię obferuantię,& veneratio
nis teſtimonium , e corde,e mente profe & um ,habe, & retine . Vale, mei me.
mor, Ferraria .

Tui cultor eximius.

Franciſcus Patricius .

...SECC,
8388603-863.8063-804638063.80663.87536-603-60263.603-603-60763.8063-80703-8763-60863-80763.60403.8063-80863.80463.-2003.8063.
83. 80463-83-802340463- 3-60763.80463.80163.60403-4053-80903.80403 603-8403-80463 80463-80%63-673-60%63.
23.603-78 %3E%03.2013.843.86%63.8063-2003E%03.60603.863-18803.863.com -som
asaccurate asan acc
FRANCISCI PATRICII
PAN COSMIAS
LIBER
DE S P A C I O
Vid autem illud fuit, quod
ſummus opifex primum
omnium extra ſe pro
duxit ? Quid aut de-
buit , aut expedijt prius
produci,quàm id quo om-
nia alia ,vt effenteguerunt,
& fine quo eſſe non poterunt , ipſum autem
fine aliis eſſe poterat , & aliorum nullo eguit
vt effet. Id enim ante alia omnia neceff eft
eſle, quo pofito, alia poni poſſunt omnia:quo
ablato , alia omnia tollantur. Nam fine quo
aliorum nihil eft, & id finealiis poffit effe ,nc-
ceſſario primum eſt, inquit Ariſtoteles quoq;
Id auté iplum fpacium eſt . Omnia namque &
corporea , & incorporea,fialicubi non fintnul
libiſunt , ſi nullibiſunt, neque etiain ſunt. Si
non ſunt,nihil ſunt. Si nihil ſunt, neq; animę
neque naturæ , neque qualitates , neque for-
mæ,neque corpora erunt.At hoſce efle rerum
gradus extra profundum,iam antea eſt dictü .
Si hæc nonfint, iam, nullarerum extra profun
dum erit vniuerfitas.Ac id contra ſenſum ,con
tra omnem eft rationem . Ergo hi rerum gra-
dus funt ;Si ſunt,nullibi nó ſunt.Sunt ergo ali
cubi ſunt ergo in loco,funt ergo in ſpacio ,aut
longo, aut lato, aut profundo ,aut in duobus
horum ; aut in tribus . Spacium ergo ante hæc
omnia eſt.Et eo illa vt fint indigent,ipſumve-
to ,vt fit,illorum indiget nullo.Amici quidam
noftri è Peripato , cuin duos a nobis libellos
editos de ſpacio legiſſent,ſuauiter nos ſubſan
narunt . Quoniam nihil tale ſcripliſſer eorum
princeps . Ridiculi ſane,ac bardi homines, &
Icriptorum ſui principis ignari. Quid enim
illi,aliud eft locus, quam fpacium , longum,la-
tumque ? tametfi in loco profundum , qui pro
prie magis locus eſt, ipſe ridicule ommiferit ?
61
3E3-683-83EX3-80463-83
PRIMV S.
P H Y SICO.
quid aliud illi eſtmagnitudo,ſuperqua ei fit
motus omnis, lurſum ,deorſum ,in latus,in ci
cuitum ? An non credunt , a terra ad cælum
efle fpacium :Sed hos ommittamus. Qui quo.
niam Ariſtoteles de nouo orbe nihil dixerit
orbem nouum eſſe, minimeGbi perſuadeci ſi
nunt . Alijs quàm talibus ingeniis philoſo
phemur ,ſenſuumque teſtimoniis , rationum ,
que probat reamus vtamu
mina exhorionibu
r.Nulla magna no
Res iplas , verumque in
e s.
rebus, verique cauſas veſtigemus. Veritarem ,
veritatis gratia inquiramus.Ad rem igitur re
grediamur, De corporibus quidem ,nihil vi
decur, cuiquam porte eſſe dubium , ea eſſe in
loco , hoceft in ſpacio . Quoniam corpora cir ,
cumquaque intus & extra , ſpacio & circun
dantur, & occupantur . Formæ vero toto cor
pore extenſæ , eamdem trinam occupant di
menfionem . Qualitates, calor, frigus, humi
dum ,ficcum ,molle,durum ,reliquas,quis non
videt, & extra , & circa , & intra corpora elle
protenſas ? Si vero , natura,de qua poftea, per
corpora, & ipfa protenſa eſſe reperiatur, & c0
rum externa attingere, & interna habitare,ipfa
quoque in ſpacio elſe erir dicenda . Vita iti
dem & ea anima , quæ ſenſitiua dicitur ,fi per
inſtrumenta corporis fit diſtributa , per ſpacia
erit diſtributa . Sin vero ratio,&mens animæ
corpus informer , ( quod uidetur Ariſtoteles
voluiſſe, & quod nobis hactenus maxime eſt
dubium )ficuti formæ aliæ per corpora erunt
extenſæ . Sin vero anima fit in corpore ,non ut
forma,ſed ut formatrix, quia corpus in ſpacio
eſt,ipſa-quoque erit in ſpacio.Sin uerocorpus
fit in abima,hæcfi diuifibilis fit,in ſpacio erit
diuifibili. Si indiuifibilis ſit , in ſpacio eritin
diuifibili. Sed G diuinitas uniuerfa indiuifibi
lis ſit,ut eſt,in fpacio ericindiuifibili, & a diui
x Gibili
 FRANCISCI PATRICII
libili ſpacio circumque erit obuoluta . Si rint , longitudinem fine latitudine , primum
nullibi item fit , fine fpacio non cogitatur, fpacium , leu manis interuallum effe . Lati
fi fit alicubi , vel in cæli culmine , vel ſupra tudinem ſecundum ; profunditatem tertium.
cælum , in ſpacio certe erit. Si vero fit vbi- Ita tamen ve latitudo , conliderari nequeac
que , in ſpacio , non eſſe nequit. Sunt er- nili præcedente , & coniuncta longitudine ,
go entia cuncta , & ea quæ ſupra entia neque profunditas per ſe cóliſtere queat , niſi
lunt , in ſpacio, Et in ſpacio , non eflene- duæ illæ antecedant , & fibiconiungantut. Et
queunt. Igitur antequam entia extra pro- lịcue illa prima , lineam per ſe ſola efficit', ſic
fundum prodirent , fpacio eguerunt , quo duæ coniunctæ ſuperficiem conficiunt; atque
ipſum eſt circumuolutum , vt extra ipſum : ita tres fimul iun &tæ corpus formant , quod
prodirent , & confifterent , li'entia elle aut vocane ' mathematicum . Phyſicorum verò
debuerunt , aut potuerunt. Itaque fpacium , probatiffimi, dixerunt , corpus naturale ef
a primo vno , ante entia alia 'omnia eft pro- le , quod conſtat, ex longitudine, latitudine,
fuſum , & veluti ſpiritu oris eius effatum profunditate , & antitypia, quod eft reſiſten
atque diflatum in finitum , atque infinitum. tia . Itidem , Corpuseſt,quod habet tres dia
Non ergo amplius quærendum an (pacium ſtales ( hoc est diſtancias) cum antitypia.ltem
in rerum fit vniuerfitate. Sed indagandum , aliter . Corpus eſt, quod trium interuallo
an ſpacium lit aliquid . rum diftinguitur dimenſione , cum antyci
Communis quædam omnium hominū no- pia . Denique . Corpus eſt ex congerie,ma
tio, fpacium , & effe , & aliquid eſſe videtur gnitudinis , & figuræ , & reſiſtentiæ . Ma
voluille , cum nomina hæc, vel calia forma: gnitudo autem , & figura, non fine aliqua ,
ret, Dimenſio,Diſtantia, Interuallum, Interca- uel una, uel duabus , vel etiam tribus diſtan
pedo,Spacium ,Diaſtaſis, Diaſtema.Conſenſus tiis iam dictis conſtare poteft. Itaque tria ſpa
hic Latinorum Græcorumque a lenlu vide- cijgenera ſunt , vel tres (pecies , fiue illæ ma
tur ortum habuiſſe . Quis enim non cernis, chematicæ , fiue phyficæ fint per ſe ſolæ confi
cælam a terra , in mando diftare ? Orientem deratæ ,Longitudo, fiue linea . Latitudo , fiue
ab Occidentes pedes a capite in le ipſo? in ſuperficies,& profunditas , fiue corpus . Quas
capite oculum ab oculo ? ab ore nares ? Si ita expolueruntin corpore phyſico, vt longi
quis has diſtantias , ſeu interualla , fiue tudo aliquando acciperetur,maximum ,quod
ſpacia non diſcernar, hæc legere , aut intel- in corpore aliquo ipacium appareret ; ali
ligere , non laborer . Cernentibus enim , & quando autem id , quod effet , lupernedeor
mente prædicis noftra fcribimus . Cellauit fum . Latitudo autem eller medium in cor
ergo , primo ftatim ſpeculationis huiuſce pore ſpacium , fiue quod eflet a dextris , ad
ingrellu , quæſtio illa . An { pacium Q.Sed liniſtram . Profunditas verò , vel minimum .
forſan non ceffat alia illa : An ſpacium fit quod in corpore effe fpacium , vel quod eit
aliquid ? Forte enim fpacium quidem fue- ab ante , retro . In corporibns ergo ſingulis,
rit , fed nihil fuerit . Hanc rem , ita diſcu- qualiacumque illa ſint , vel mathematica ,
ciamus . Ens , & non ens , idem ne funt, vel naturalia , ſpacia tria reperiuntur , quæ
vel non idem ? Siidem , ergo aliquid & eſt , & mente , & ſenſu percipiuntur. Quis enim
& non eſt . Hoc autem impoſſibile eſſe, con- non cernat in corpore quouis obuio, diſtan
ſenlus Philoſophorum omnium declarauit, tiam , quæ eſt ſuperne deorſum ? Et eam, quæ
Sicut & hocaliud. Sieft aliquid , ens eſt . Si eſt à dextris ad finiftra , & eam fimiliter ,
verò non eſt , iam nihil eft . Hoc enim è nu- quæ eſt ab anteriore eius parte , ad pofterio .
mero entium excluditnr , ficut illud inter en- rem ? Hæc, reſpectu noftri aliquando mutan.
tia connumeratur . Non ergo fpacium , & tur , vt ſupera fiant infera , dextera fiant fie
erit aliquid , & in entium numero : & fimul niftra ; anteriora fiant itidem pofteriora . In
non erit aliquid, & è numero entium reiectú . qua tamen mutatione , nihil harum perit
Ergo fpacium, & diſtancia !, quæ in homine à diftantiarum . Namque , longitudo , & la .
ad pedeseſt;de numero entium eft, & eft ali- titudo , & profunditas perdurant, vſque
quid.Et ita de cęteris interuallisquibufcunq ;. ad corporis illius corruptionem . Tres ha.
At hoc ens , hoc aliquid , quale nam eſt ? ſce ab omnibus cófellas diinenGones,corpori
Amplius namque de eo licet ambigere . Ita naturali cuique ineffe, & cuiq; proprias ,nemo
conlideremus . Conſenſus veterum commu- amplius dubitauerit.Verum addimus nos,eas
nis , tria fpacia elle docuit . Longitudinem , inelle rebus corporeis omnibus ; hoc eft iis
fine lineam . Latitudinem , ſeu luperficiem . quæ p corpora protenduntur,vel cota,vel per
Profunditatem , quam cum illis duabus vo- eorum partes , vnam , vel plures . Corporeas
cauerunt corpus. Ita , vt Mathematici , qui autem res eas appello ,quas vocant qualitates;
ſe le nuſquam errare, profitentur , docue- calorem , frigus, albedinem , nigredinem , &
reli
 DE SPACIO PHYSIC.O .
higrediné,&reliquas.Vel.n.tota corpora int",
& extra occupant,velpartes corú . Hoceft,vel
Superficies operiunt,vel etiam penetrant pro-
funda;atqueita per tres illas dimenfones , ac
fpacia , iplæ quoque protenduntur . Itaque
concindemus, dimenſiones has,atque diftan.
tias, & per eas , ſpacium
ſimpliciter,in corpo-
reis rebus,hoc eſt,per corpora protenſis,repe.
siri ſicuti in corporibus ipfis. Sed in hoc diffe-
rent hæ ab illis,quod illæ ſint corporum pro-
priæ ,hæ verò ,qualitatibus ſunt alienæ. Quali-
tates namque non funt quantæ , auc magna ,
aut longæ ,aut latæ ,aut profundæ per fe, & ſui
natura,led ſunt tales ex accidenti, quia nimi-
rum per corpora quæ , & quanta ſunt , & ma-
gnitudinem habent , & trinè lunt dimenla
protenduntur . Eft ergo in iis , fpacium ,ſed
alienum. Eft itidem in corporibus omnibus ,
fed proprium .
Sed fpacium effe, & etle aliquid , & trinum
eſſe; & in corporeis , corporibuſque omnibus
reperiri,proprium ,& alienum , fatis elt lupe.
riore ferinone demonſtratum . Verùm non in
hoc forſitan quæſtio hæc verſatur,an corpora
in fe fpacium habeant. Sed in eo potius, An
vllum lit aliud fpaciuin , quàm quod fingulis
inelt corporibus. Quod fcilicer nulli corpori
fit proprium Quam quæſtionem in hunc mo
dum diſcutiamus. Tria illa (pacia longitudo ,
latitudo,atque profunditas,loco etiam tribu-
ta ſunt, fic enim de eo ,apud veteres fcriptum
», eſt alicubi. Diaítemala quidem habet tria,
longitudinem , latitudinem , & profundi.
w tarem , quibus terminatur corpus omne .
», Impoſſibile autem eſt , locum eſſe corpus.
Quibus verbis , toco, tria (pacia illa,tributa
(unt,quæ omnia corpora terminant, & locum
eſſe corpus,dicitur eſſe inipoſibile. Locus er-
go tria lpacia habet,quæ habet omne corpus,
& tamen locus non eftcorpus.Ac fi locus non
eft corpus, quid ergo eft ? Linea quidem ne-
qua quam eſt,hæc enim vnum fpacium folum
habet, & non tria . Quid ergo eft:Nempe in-
corporeum quiddam , corporis dimenſiones
omnes habens,neque tamen corpus exiſtens.
Verùm Ariſtoteles , qui loco cria fpacia dede.
rat,quaſi oblitus ſui, quod confeffus prius fue
rat, negauit poftea.Negat enim cum ait.
,, Neceffe eft locuin elle , terminum conti-
a nentiscorporis,quo contingit contentum .
Quo ſermone ſuperficiem ambientis corporis
deſignat locum eſſe.Affertionem hanc illicon
crariam ,vel illam contrariam ifti , uti contra
rias nihili pendamus , ſed veritatem rei exa-
& tiffimè perpendamus . Duæ ſunt ſententiæ ,
Alcera,quæ affeuerat;. Locus tria habet inter-
ualla. Altera,quæ ait, Locus duo haber inter-
valla . Vtra harum verior:Cercum iam factum
PHYSICO . 62
corpus , quod locatur, tres habere diſtantias .
Locum verò fententia priore tres itidem ha
bere,pofteriore,duas.Primò fanè intuitu , cui
que hominum , verifimilius videri poteft , vt
tres locati corporis dimenſiones , in tribus lo
ci talibus diftantiis , locum habeant . Si quis
contra fentiat , rationem validam , veramque
afferat oportet,qua oftendat ,quo pacto , tria
interualia,locentur in duobus 2 Deinde , quo
niam affertor ille idem inter loci conditiones
poluit,locum ,nec maiorem , nec minorem lo
cato corpore efle ; vt demonſtrer eft neceffe ,
quoʻnam pacto , ſuperficiestantum, è duobus
conſtans interuallis, corpori è tribus conſtan
ti,æqualis elle queat ? Et quomodo locus , fi
ſuperficieseſt,corpus ita locet; vt locusaliquis
fit, qui corpus non locet? Non enim à ſuperfi
cie w profunditas locati corporis locatur . Et
quo idem modocorpus aliquod fit,quod mam
ximèprofunditate conftat , & non fit in loco
fua profunditate ?. Interloci itidem condicio
neshæc alia eft polita , vt locus contineat lo
catum.Totum ne interrogo continere debere
-an partem , vel partes aliquas extra relinque
re-Sipars aliqua extra relinquatur,iam locus,
non continet locatum ,vti afferebatur.Toturn
ergomecelle eſt, ut locus, contineat locatum .
Et li totum continere debet , profunditatem
etiam locati, neceffario continebit . At quo
modo ſuperficies, quæ locuseffe dicitur,cum
duas tantum habet dimenfiones , longitudi
nein, & latitudinem ; locabit longitudinem ;
& latitudinem , & tertiam.præterea locati cor .
popisprofunditatem :Sinon continet, & hác,
neque hæc locata eft , neque locus continet
locatum ; neque locus æqualis eſt locato , nec
locatum æquale loco eft.Si verò continet,quo
pacto locatum corpus ſepofita profunditate ,
ex corpore ſuperficies euaſit ? Ad hæc,l in lo
co eſtid corpus , quod aliud corpus extra fe
habet , quod locatum ambiar , quærimus,an
ambienscorpusindemoueatur, ſecum aufe :
ratſuam ſuperficiem , quæ locus dicitur,an ye
rò ibi relinquat ? Si celinquit,iam corpus da
tur line ſuperficie, quod cachinis ſubſanan
dum eft . Sin verò fecum auferat , quo modo
ſeruabitur , alia conditio illa , qua ab eodem
aſſertore dicitur . Vult enim immobilis elle
locus?Præterea quo modo immobilis erit lo
cus,G corpus locatum ex codiſcedat ? Neque
enim locus iplum ſequetur fi immobilis fit,
& immobilis cum lit , locus amplins non eſti,
cum nullum amplius contineat locatum .Vel
ergo vacuum ibi fiet, quod ab eo non eft con
cellum.Vel fuperficiesconfundetur;& in vná
malemcumſuo corpore coibit, atqueitaim
imobilis non erit . His ergo omnibusrationi
busfalfum eſſe apparet,Locum, duobustan
X 2 tum
 FRANCISCI PATRICIT,
cum conſtare interuallis; Etverum elle , con-
ſtare ipſum, interuallis tribus,quibus tria cor
poris locati interualla capiantur. Ita vt longi-
tudo loci , longitudini locati, & latitudo , la-
titudini, & profunditas profunditati, & corre
fpondeant, & omnino Xint inter le æquales .
Locus ergo integer erit , non fuperficies am-
bientis lola , ſed profunditas etiam , intra ſu.
perficiem exiftens,ſimul cum illis. Sed quid
nam ?Ambiens,corpus eft;quod locatur, cor
pus itidemeft,corpora ne duo , profunditati-
bus ſuis,ſe ſe penetrabunt? & corporum pene
tratio concedetur:Id verò impoſſibile eft.Lo-
catum corpus, profunditatem fuam , locum
ingrediens, & inde egrediens , ſecum ſemper
gecit. Locans verò corpus profunditare ſua , is poffit eſſe,neceſſario ,primum eſt.
Locati profunditatem , & recepir prius, & di-
migt poftea,vt fecum auferret.At quo namlo
cantis profunditas abierat,dum locati profun
ditas reciperetur? Id ne imaginari quidem li-
cet.Ergo neceſſeeft, vt locans corpus,dum lo-
catum cecipit, ipſum totum inde diſcedat, &
fpacium quod ibi immobile eft, relinquat ſe
ipſo vacuum, ve ingrediente corpore implea-
tur.Et hoc itidem recedente toto , fpacium il-
lud ipſum , quod ibi eft immobile ,alind ingre
diensrecipiat corpus. Atque ita (pacium il-
dud, idem femper, & immobile lemper, lon-
gum ,latum , &profundum ſtare neceſſe eft ,vt
egredientia omnia dimiccat , & ingredientia
omnia recipiat corpora . Velcorporum pene-
fratio dabitur.Athoc impoſſibile eft.Illud er-
goeft neceſſarium . Hac ergo mutatione , &
Ipacij ſemper eiuſdem manfione;liquido con-
ftar,locum aliud effe à corporibus locatis. Ma
net enim ille,hæc verò alia , atque alia , & in-
grediuntur , & regrediuntur, nihilillo dimo-
to . Vnde communes hæ loci notiones , ab
omnibus philofophantibus confeffæ , &con-
celle; Quòd locus aliud Git à lo cato ; & quod
locus maneat immobilis; locata verò corpora
ra ex vno loco,in aliud moueantur . Cum au-
tem dicitur locum effe aliud à locato , ita eft
accipiendum ,vr locatum omne,corpus fit :Lo
cus autem fit non corpus,neſcilicet duo cor-
pora ſe ſe inuicem penetrent. Ergo locus,
quia corpus non eſtneceſſario
, eritfpacium
trina dimenſionepræditum , longitudine , la-
titudine,atque profunditate,quibuscorporis
focati longitudinem , latitudinem & profun.
ditatem in fe recipiat, & capiat . Ec (pacium
tale trinum ,veruseftlocus,aliud à locato,im-
mobile per ſe; & locato corpori quaqua uer-
fumæquale. Locus ergo proprium fpacium
habet , diuerfum à fpacio corporis proprio.
Imd ſpacium ipfum crinum , verè eft locus ; &
locusverèelt ipacium trinum.nequc fpacium
loco accidit.ficuti corpori accidit . Proprium
enim corpori naturali,qua corpusnaturale cf
ancitypia illa eft, & quam vocant anterelim ,
Hoc eit refſtencia , & renitentia.Quæ reniten
tia,crinon illo ipacio opus habuit, vt ſubliſte .
ret. Qua ratione tres diſtantiæ , ſunt fere cor.
pori,tam alienæ,quàm fuerant corporeis.Lor
co verò ita propriæ ſunt, vt ei non accidant ;
aut ei aliunde accedant , fed ipfe locus,
-non ſic aliud , quam diftantiæ illæ . Et ſpa.
cium , verus fit locus . Et locus , verum fit
{pacium.Ita verè dictum fuerit. Loci poten
tiam admirabilem quandam effe, & omnium
priinam . Locus enim natura, ante corpus ita
si eſt,ſicutcorpus eſt,ante corporea . Nam
linequo aliorum nihil eſt, & id fine aliis
Verum locus , non ne relatione dicitur ad
locatum : ficuti relatione ad filium pater dici
tur ? Id ita efle conſenſu omnium eft firma.
cum. Verum ficuti pater, li relacio ceſſet ad fi
lium ,eft etiam vel animal aliquod,vel homo,
ita locus, fine locati relatione, poteftaliquid
per ſe effe . Id autem veteres vacuum vocaue
re ;hac ſcilicet altera ratione, vtípacium idem,
[1.corpus contineret, locusappellaretur . Si
verò nullum contineret corpus , vacuum no
minaretur . Re autem vera eadem res eflent,
vacuum ,ſpacium ,plenum , & locus. Qua ple
num corpore eſt, eſſe.locum . qua vero Tine
corpore eſt, efſe vacuum . atque ideo vacuo
huic neceſſe eſt , communes elle tres illas di,
menſiones, longitudinem , latitudinem , &
profunditaté,ſicuri & loco.Et vacuum ipſum ,
non aliud elſe, quam trine dimélum (pacium .
Quid ergo ,ſpacium ne in rerum natura repe.
rietur,quod vacuum fit re vera, & nullo cor
pore plenum ? Hac fanè de re , variæ veterum
lententiæ fuece . Alij namque eorum, neque
in mundo,neque extra mundum , vacuum elo
ſe fpacium vllum alſeruerunt. Alij non efle in
mundo, extra inundum eſſe. Alij verò extra
mundum non eſſe , in mundo efle polle. Nos
autem circa hæc ita philoſophemur. Va
cuum corpore fpacium , fi alicubi fit , vel
in mundo necelle eſt elle , vel extra mun
dum . An extra mundum ſit , poſtea confia
derandum . Nunc verò , an fit vllum in
mundo ſpacium , quod corpore ſic vacuum ,
videamus . Plerique ſanè veterum , in hanc
ſententiam deſcenderunt, vt nullum effe in
mundo vacuum affirmarent. Idque reperici
prorſus negarent. Alij ſola contenti negatio
ne . xlii verò ,rationibusetiam annixi ſunt pro
bare. Sed ijsvt videtur non demonſtrantibus
quicquam , quod ſenſus ipſe refellere non va
lerer. Rem igitur hanc in hunc modum per
quiramus.
Vacuum elſe inmundo,tripliciter quæri pe
teft.
 DE SPACIO PHYSIGO.
eeſt. Primd , an in mundoingens aliquod lit
Spacium , quod mundi iplius magnam occu-
pet partem, in cum ſcilicet modum , quo vul.
gus totam aeris regionem vacuam elle exiſti-
mare folet,quia dum aeris nullam ſentiunt, vt
aliorum corporum , refiftentiam , nullum ibi
elle corpus libi perſuadent.Secundò ,an in mu
do,paruum aliquod ſpacium vacuudari pof-
fit. Tertiò an minima quædam inter corpora
veluti ſpaciola,vacua concedantur. Sanè prio
re illo modo ,nullum inane in mundo ele,ne-
gátibus affenlum damus. Duo verò reliqua, &
parua, & minima, in mundo inania pofle elle,
ſpacia,non ſolum non negamus,verum etiam
maximè contendimus.De certio prius ita aga-
mus . Sicuti inter arenæ particulas, aer minu-
tim eſt interſperſus, ita cogitanduin eſt inter
aeris particulas, ſpacii inanis portiunculas ef-
ſe interſperſas. Id iplum efle inter aquæ etiam
particulas, & reliquorum omnium folidiorú
corporum . Quæ res etiamfi ſenſu non cerna-
ruć,ratione tamen à lenlu orta,ita eſſe proba-
ri videtur pofle. Senſu enim cóprehendimus,
aquam , & rareſcere, & denſari; Idem facere,
quamuis non tam perſpicue acrem.Aqua fidé
letur , in vacua ſpacia libi interſperla necelle
eſt; vt reſideat, vel corporum penetratio con-
cedenda erit; res tantopere à veteribus oppu-
A B gnata . Etenim fi aquæ pars A.
quæ corpus eſt, denletur in par-
tem aquæ aliam B. quæ itidem
a qua corpus eft , iam corpus penetra-
лв
uit corpus.Ettrina dimenſio corporis
A. in trinam dimenfionem corporis B.
Jeft ingreffa. Quod finegetur,interroga
denſata bimusquoná abiit dimidia pars aquæ?
videmus cnimmolem , quæ dupla erat in ſim-
plam elſe redactam , & dimidia parte minoré
cffe eam , quæ eſt denſata , quam fuerat , ante-
quam denfaretur. Quo facto , necefle elt fate-
ri dimidiam penetraſſe , vel fpacia multa exi-
gua vacua, aquæ interfperſa. At corruptam nő
elſe, oftendit, quando eadem dimidia in gla-
ciem denſata ,calore, vel ſolis, vel ignis relo-
luta, in candem qua prius erat , duplam molé
redit.Penetratioautem dimidiæ in dimidiam
non cóceditur.Necellariò ergo tertium relin-
quitur , vtin ſpaciola vacua libi interſperſa ſe
ſe receperit, atque ita Git denfior effecta. Aer
icidem quando in co , locum muto , corpori
meo cedit. Exceffione , vel corrumpitur , vel
in proximas alias lui particulas ſe ſe recipit.Et
ita velaltera , alteram penetrat , vel in ſpacia
vacua fibi interſperſa concedit. At corruptam
eſſe, nulla præcedentealteracione, non eſt din
cendum ;Neque concedendum aeris partem ,
in aeris partem penetraſſe. Ergo in vacuaſpan
ciaproximi fibi aeris fe ſc contuliſſe,eft accel velplura in fundo fiant magna, aqua per ca
63
fariò confitendum .Atque in hunc fenfum , ve
terum fapientiffimiquidam , & rerum naturæ
gnari, alleruerunt denſum , & rarum in rebus
ratione vacuifieri:& motum corporum , per
inane fieri: cedente ſcilicet obuio , & in proxi
mi inania (paciola ſe ſe recipiente.Cui lenten
tiæ fucum fecit Ariſtoteles , qui ne ſe fapien
tior videretur alter, vetuſtiores omnes fatuos,
atq; inſanos etiam vocauit : quafi illi affirmal
ſent,in mundo magnam vacui molem reperi
ri,per quam corpora mouerentur,magnisque
cauillationum aggeribus hanc ſententiam ,
quæ à nemine . vel lata,vel prolata fuerat,anni
xus eſt pellum dare. Quos cauillos fi quis ad
rectam rationem à nobis modo expofitam re
vocet,& fucum ſophiſmatú facilecognoſcet,
& vanitatem hominis agnoſcet. Sed ad rem
reuertamur. Qua ratione oſtendimus aquam ,
& aerem denlari; cadem oftendi poteft alio
rum corporum condenſatio . Quæ tunc den
fantur,cum partes ipforum in poros , qui ina
nia ſunt ſpaciola, ſe le recipiunt . Rurſus verò
rareſcunt, cú ex vacui receſlibus illis,in prio
ra itidemloca, quæ receſſerant partes,fedeút.
Cumque , & liquida corpora , & ſolida, quæ
omnia poroſa ſunt, inania illa ſpaciola fibi in
terſperla habeant, cur non poterimus affirma
re,tantundem in mundo vacuum eſſe , quan
tùm fic plenum ? Non eft enim à rácione alie.
num, naturam ex æquo vtrumque prouidiffe,
quando vtrumque ex æquo , rebus ſuis , vſui
eſte poſter; dum ex denlis rara efficit , & rara ,
quæfunt, addenſitatem redigit; quibusmo
dis duobus,generationesomnes ſuas peragit.
Omnia autem recta cum ratione, naturam age
re, omnibus philofophantibus eft iam concer
ſum. Atque hæc de minimis vacuis à natura
rebus interſeminaris dicta ſunto . Ad alterum
illud tranſeamus, ad maiora ſcilicet vacua.
Fieri namque , ui aliqua,atquearte adhibica ,
{pacia vacua maiora, interdum fenfus ipſe de
clarat. Exemplis hoc declaremus. Sphæram
lamineam conficiamus , ſtamno fulo , yndig;
optimè occluſam , in eamque foramine vno
Giphonem lamineum immittamus ad mediá
vſque.Eam proculdubio aere plenam eſſe eſt
dicendum.Tunc ore Siphoni admoto , inter
num acrem attrahamus , proculdubio multú
extrahemus. atque ita neceffariò vacui multú
relinquetur. Præterea,Clepſydra illa horten
fis,qua vacuum non dari, multi conati ſunt a
ſtruere,contrarium oftendit, inane ſcilicet in
ea polle fieri. Nam fi ipla in fundo paruula ha
beat foramina , digitoque oſculum fuperius
comprimatur, aqua non cffundetur quidem
per fundi illa foraminula . Atque ita videtur
vacuum non admittere.At G foramen vnum,
line
 FRANCISCI PATRICII
fine dubio effuet; & antequam tota effluat in
parte eius vacuum intus remanebit. Hanc au-
tem rem experientia oſtendit. Quinimò, per
paruula illa foramina , îi Cleplydra impleatur
arena,hæc illico,vti aqua grauior decider.Idē,
& mel,& oleum faciet. Siitidem yas aliquod
aqua repleamus, vel oleo, vel vino , ad amuf
limque occludatur, deinde loui frigidilimo
in hyeme exponatur, liquor ille in glaciem
concreſcer. & valis partem vacuam efficier .
Hæc omnia per le quiſque experiri poteſt .
Contrariis ergo pluribus his experiétiis,quod
priore illa negabatur, vacuum fpacium dari
poſſe confirmatur.Quod hac alia quoque pa
tebit. Si vīris aquaplenus, preſſus aquam ef
fundat, compreſlusremanebit .Tunc os eius
per quod aqua eſt effufa , quam arctiſſime
obligetur.Hoc facto ,venter vtris,manibus ex-
tendatur,ſequetur ille manus, atque ita inter-
num fpacium amplum fiet, in quod , cum nec
aer,nec aqua,nec aliud corpus, per os obliga-
tiim , ingreſſum eſt, cui dubium pofthac 'erit,
totum illud fpacium omni corpore effe inane.
Etnatura ergo , & arte adhibita, elle, & poſle
effe in mundo vacua , & inania ſpacia , ſenſus
ipſe, & experientia, & ratio ex hiſce ducta cla-
riflimè demonſtrauit .
Extra autein mundum vniuerſuin , inane
{pacium elle, nihil obſtant Ariſtotelis aut au-
chotitas, aut rationes. Quibus extra cælum;lo
cum ,vacuum ,corpus,inotum ,tempusnullum
elle contendit . Neque enim negauit,ſpacium
inane ibi etſe . Sed negauit,tale vacaum eſſe ,
quod corpus caperet,& locus fieret.Et fi maxi-
me negallet,fpacium ibielle,nequetamen ra
tionibus id demonſtraffet ; nihil nobis obftal-
ſet,quin ſpacium ibi eſſe,rationibusoſtendere
poſlemus Probemus itaque, non quidem
ſenſu , qui illuc non pertingit , neque vllius
authoritate , quam tamen aliorum vete-
rum ' , Ariſtotelicæ contraponere habere-
mus. Sed rationibus ferè fenfatis , extramun-
dum fpacium eſſe , illud inane demonſtre-
mus
* Dicimus ergo inter ſtellas fixas, duodecim
elle fignorum Zodiaci figuras, cum aliis non
paucis. Signum vnum integrum ſumamus. E.
ſto Arietis. Hoc Aſtrologi, rerum cæleftium
gnari, longum effe ponunt gradus xxx. latum
xij. ficuti Žodiaci ligna reliqua. Longitado
hæc Arietis,eſt in intima cæli ſuperficie:eft, &
in cæli corpore profundo, atque interna mo-
le: Curnon fit etiam hiſce continuara , & cor-
reſpondens in cæli eiuſdem extimafuperficie,
& ſuprema ? Velenim ibi ſuperficiem cælum
habet,vel non habet? Si dicatur non habere ,
ridiculum fiet , vt vel cælum non fit corpus;
vel lit corpus , fine fuperficie. Quæ lifalla
ſunt, neceſſe eſt , vt cælum extimam quoque
ſuperficiem habeat, & neceſſe eſt eam longam,
& latam effe , vel xxx. illos, & xij. gradus, vel
maiores,vel minores alios. Si ergo ſigni in ea
fuperficie longitudo eſt , & latitudo ,inecelle
eſt alterumtantum ,ſpacij il
lius inanis ei contiguum el
ſe,xxx.ſcilicetgradus longú,
xij.latum . Et quanto a cæli
ſuperficie extimæ lineæArie
cem includentes,magis pro
trahantar, ſemper maius, ac
maiusſpacium compræhen .
dent . Hac in re Ariete exti
mo demonſtrata nemo dubitet , quin in reli
quis ſignis xj.idem fieri poſſit.Xij.ergo Zodiaz
ci ſigna,in fuprema cæli ſuperficie, tătumdem
{pacii inanis , contiguum Gibi fingula habe
bunt,quantum ipſa ſunt. Longum nempe to .
ta longitudine gradus ccclx .Tatum verd xij.
Si vero a principio, & finecujuſque ſigni li
neæperſuperficiem cæli eandem, vſquead v
trumque polum proirahantur, inftar peponis
cuiuſdam.eam in xii.partesæqualesdiſpeſcét.
Quarum partium fingulæ , totidem (pacij ina
nis illius partes fibi contiguas necesſario ha
bebunt. Atque ita vniuerfum cælum,ac mun :
dus vniuerfus extimo fpacio circundabirur
neceſſario . Quæ res ita clara modo facta elt, vt
fiquis de ea dubitet amplius,dubitem an com
pos ocnloruin , & mentis liet. Verum ſiquis
amplius amnet audire, audiat;& hæc . Veterum
elegantiſſimi quidam Phyſici autumarunt , Ha
mundum hunc cófagraturum . Si in vapores ,
velin fumum refoluatur,cum centies millies,
& forte amplius,maiorem occupabit locum . N
At locus hic,fpacium illud fuerit inane. quod
corpore replente, locus nuncupabitur. nunc
nullo implente corpore , inane tantummodo
eſt ſpacium.Idque cogitatione compræhende
runt ij,qui hocdogma intulerunt,nonabfimi
li ab ea abſtractione,qua Phylici alij in mathe
inatum intellectione vtuntur.Et ficut his nihil
fequitur ablurdum, ita illi cogitationi confla
grationis,abſurdi ſequetur nihil. Sicuti neque
huic alie.Si mundus vniuerſus inente cogite .
tur fuo loco moueri, inane illud fpacium , ne:
ceffario replebit, locumque in eo libi efficiet .
quod nunc,quia corpus nullum continet ,ſpa
cium tantummodo eit inane.Præterea G mun
dus etiam hic , in minorem a Deo contraha .
tur molem , cius loci,qui nunc eft, vacuum re.
manebit ſpaçiū, vt ommittamus , quæ, aliqui
de homine in ſupremo cælo ſtáte, vel brachio
extra porrecto cogitationeadmiſerunt. Eſto
hiſce rationibus comprobatum , extra mundu
fpacium inane elle . Quod, locus non eft qui
dem ,fitautem cogitatione locus, & re ipfa for
te ,
i
DE SPACIO PHYSICO, ?
te , aliquando locus fiet.
Spacium hoc , quod mundum vniuerſuin ;
vndequaque extrinſecus amplectitur, veterú
alij finitum eſſe dixerunt,infinitum alii : Sunt
etiam qui rerum omnium maximum dixerút.
Hoc qui afferuit ,a vero non aberrauit,Thales
Milelius , rationemque dicti ſui optimam ar-
tulit . Interrogatus quid nam inaximum elfer,
locus,reſpondit . Alia namque omnia,mun-
dus continet;locus veromundú ipſum . Opti-
me inquam reſpondit, li pro loco hoc maxi-
mo,inane extramundum fpacium intellexit .
Poſidoniusvero , infinitum non effe docuit ,
fed tantum , quantum fufficiat ad capiendum
mundi relolutionem in ignem . Stoici vero
alii infinitum elle affirmarunt; ſed quibus ra :
tionibus id confirmarunt , nequaquain con-
ftat.Nos alia ingredientes via,dicimus, ſpaciú
quod eft extra mundum,& finitum efle, & in-
finitum.Finitum quidem ea parte ,qua mundi
extimam ſuperficiem contingit. non quidem
proprio , & naturali fine ſuo,led mundi termi-
nis. Qua vero digreditur a mundo ,ab eoque
proculabit,in infinitum tranſit . Idque ita ef-
le, his rationibus probamus . Si alicubi in co
abitu , & diſceffu fpacium illud finiretur , vel
proprio finiretur termino,vel alieno , vel viro
que,vel neutro.Proprio quidem terminari , ra
tio'non videtur ſuadere poffe. Etenim qua ter
minaret,alterius effer naturæ ab ca, qua termi
naretur , & fieret idem & terminus ,& termina
tum, ac veluti idem locus effet , & locatum .
Hæc aurein nulla rerum permittit natura.Dil .
fimilitudo itidem hæc, quo modo ,a leipſo ge-
nita comprobabitur? Terminari namque palm
fio quædam eſt ,cerminare uero actio Atquo
. ftratum .
pacto aliquid,& agit , in feipſum , & à ſeipſo
patitur relpectu eiuſdem ?Si id fieri nequeat
(quoniam qua patitur in potentia eft , qua ve-
ro agit iam actu eft ) dicendum li ſpacium il.
lud terminatur,ab alio terminari aliquo. Ve-
luci eiuſdem (pacij ea pars, quæ mundum pro-
xime ambit,a mundo patitur , & terminatur .
At procul a mundo, quod eft policum longif-
fime,quo modo a mundo terminari poterit ,
cum termini corum qui ſe ſe mutuo termi-
nant,& terminantur, contigui,& ſe ſe contin-
gentes effe debeant ? Non ergo mundus, ſpa-
cium , quod a le diftat longidime, terminare
poteſt. Neque ergo a ſe ipſo.neque a mundo ,
ipacium , quod a mundo e ſtprocul,termina-
tur. Neque etiam ab alio ibiterminari poteſt.
Vel enim corpus illud eſſer , vel incorporeum
aliquid ,vel medium aliud cale , quale eſt ſpas
cium iplum.At fi talemedium dicatur,& alpa
cio reliquo,nihil diſſimile,cur non potius ide
cam eo dicetur?atque ita a ſe ipſo terminare,
tur? Cuius contrarium eft,oftenſum . Neque
64
etiam a corpore vllo ibi cermináti poteſt.Om
ne enim corpus intra mun dum eft. Deinde G
corpus etiam aliquod extra mundum aflera
tur eſſe,quæremus nos,an id corpusfpacium
occupet,vt locum?Si reſpondeatur non occu
pare,quia fpacio vniuerſo ſuperficie aliqua ſui
finem imponat , tum dicemus nos id non effe
corpus . quia trine non fit dimenſnm.At G cris
ne dimenlum eſse lupponatur, neceſsario ſpa
cium occupar. atque ita fpacium aliud extra
vniuerſum ſpacium erit, quod ei finem impo
nat. Deinde quæremus, an & fpaciun hoca
liud , & corpusipſum occupans,finitum fit,vel
uo nam fini
infinitum : Sifinitum dicatur . aqquo
tur ? Per eaſdemque interrogationes,ad hanc
ipſam ,infinities recidemus.Ši infinitum refpó
deatur eſse,iterum rogabimus ,cur nam ,vtvni
infinito finis ſtatuatur, infinitum aliud fruſtra
fingatur?A corpore ergo nullo, vel finito, vel
infinito,ſpaciuin illud primú,a mundo abiens
rerminatur,aut terminari poteſt. Quod fi in
corporeo aliquo alseratur fpacium primum
finiri; Quæremus nos , an incorporeum hoc ,
terminos & ipſum habeat,quibus fpacium cer.
minet,vel non habeat?Si non habere dicatur,
tunc inferemus nos, id non pofse terminare.
Omne enim quod alia terminat , luis ea tera
minat terminis . Si alseratur terminos ha
bere , iam , vel linea eſt , vel ſuperficies ,
vel corpus , Ar linea , & ſuperficies
quo modo profunditatem etiam ipacii il
lius terminabunt ? Et præterea, & lincam , &
ſuperficiem ,non niſi in corpore,aut in ſpacio
trine dimenſo reperiri : Corpore autem , vel
ſpacio , non finiri (pacium , iam elt demon
Cum ergo ,nec corporis terminis ,nec ſpa
cii alterius,nec ſuis, nec incorporeis finiatur ,
neceffario concluditur, fpacium illud amun
do recedens,in infinitum recedere,& infinitú
eſse . At qua nam infinitate ? potentiali ne ( vt
ita loquar) an actuali ?Sane li potentiali dice..
retur,lequeretur neceſsario , ut nunc finitum
eſset,poltea infinitum fieret, & quidem in po
tentia adhuc . Quod fi dictu fit abſurdum , nos
fpacium illud , actu infinitum eſse conclude
mus . At infinitum , lineis ne ? an ſuperficie
bus, an etiam profunditatibus ? Sane omni
bus.Nam fi infinitum vno fit, omnibus etiam
neceſſario eft infinitum : præterquam vbi mú
dum tangit , uel mentis noftræ conceptione ,
terminatur . Sed hic terminus naturam eius;
non mutat,nec ab infinitate ſua dimouer .
De Spacio vero , quod mundum capit, &
quod mundi eft locus, & in quo mundus eſt,
& quod in mundo,qnid aiemus ? Eiuſdem ne
eſt naturæ,cum exteriore illo infinito , velna.
curæ alteriussEceius profecto eft, & alterius.
Eiuſdein
 FRANCISCI PATRICII ,
Eiuſdem quidem eſt,veterum teſtimonio.qui
omnes dixerunt , idem elle ſpacium inane , &
locum. Locum quidem tunc vocari, quando
corpore eſt plenum; quando verò corpus non
continet, vocari inane.Cui dogmati, rationes
aliquor addainus . Neutrum ipſorum , corpus
eft : vtrumque corpus recipere eſt aptum . v-
trumque corpori cedit:vtrumque trinc eft di-
menſum ; vtrumque corporum dimenſiones
penetrare poteft.Neutrum corporibusreſiſtit,
vtrumquccorporibus motis , locum & cædit,
& præſtat. & ficuti corporis propria eſt ref-
Atentia , & renitentia , & antitypia , quæ vt cor-
pus naturale ſit , ei cauſam præſtat. Sic ſpacij
vtriuſque proprium eſt, ceſlio corporibus,eo-
rumque motibus præſtita. In eo tantum diffe-
runt,vt alterum ,quod mundum locat , fit ple-
num mundi corpore;alterum vero , fit corpo-
re omni vacuum. In eo etiam , differt hoc ab
illo , quod illud, & finirum eſt , & infinitum ,
hoc autem totum eſt finitum . Età inedio ſui,
vndequaque æquale . Si enim a centro ipſius,
quod eſt mundi centrum , quaquauerſum li-
neæ protraliantur,vſque ad mundi conuexam
Superficiem ,æquales erunt omnes,ſed finitæ .
Si vero etiam , atque etiam protendantur,
quouſque protrahi poſſunt , æquales itidem ,
fed infinitæ erunt , poſſunt enim per vniuer-
lum , extra mundum pofitum fpacium infini-
tum,protendi. In medio ergo vniuerſi infiniti
{ paci ; centrum ſpacii eſt.Et ſpacium quod cir-
ca centrum eſt , vſque ad mundi conuexum ,
medium vniuerfi (pacii eſt.Diuerſum quoque
ab exteriore illo,mundanum hoc medium , ac
finitum eſt rationibus aliis. Illud enim inane,
ac vacuum totum eſt,quátumcumque eft.Hoc
vero plenum mundo eſt, ac mundi corpori-
bus omnibus . minutis tantum inter corpora
interualli vacui diſtinctum : quæ tamen vacua
interualla canta , ac totidem lunt , quanta , &
quor ſunt pleniſpacia reuera. Plenum tamen
vulgo,& ſenſui vocatur; vacuum eſt vti oſten-
dimus,rationi. Et qua plenum eſt,non equidé
ad eiuspertinet eſſentiam , ſed plenitudo ei
accidens eft ;a corporibus nimirum plenitudo
illiaccedit,quæ ab eo natura ſunt diuerſa,ita ,
vt ſpacia, quæ propria corporum fuperius di-
ximus , accidentia ferelunt illis , eflentia vero
eorum,in antitypia illa,& renitentia confftir.
Quare fi plenum effe, ſpacio huic mundano
accidit;vacuum eſſe ad effentiam eius pertine-
bit. Nam , & dimidia mundani ſpacii pars va-
cua eft , & vniuerſum illud extra mundanum
eſt inane . Quæ res etiamfi ita ſit,attamen ma-
gnam vim ,erga fe fe implentia exercet corpo-
ra. ita,vtea cuncta, nihil reſiſtentia , eorú refi-
ftente,aut obftáte nullo penetret. Et è contra,
intantum viribus caret,vià corporibus omni-
bus,nihil eo prorſus renitente penetretür. Di.
uidat etiam corpora omnia : & à corporibus
omnibus diuidatur. Nullum corpus lædat; à
nullo corpore lædatur. Nullum tamen impol
libile inde fequatur . Non eſt enim eis ſimile;
non eft eis contrarium.Neque enim eis repu
gnat:neque ab eis repugnatur, & dum illisre
liftere nequit,omnibus tamen feſeindit. Atq;
illis lua puncta , ſuas lineas , ſuasſuperficies ,
impertit & profunditates; ſe ſeq;his neutiquá
priuans, illis largitur,vt illa fibihabeant , quæ
libi retinet ipſum . Atque ita euenit , vtdum
qua plenum eſt, omnia penetrat , & ab omni
bus penetrerur ; Omnia item compræhendat,
& ab omnibus compræhendatur .& dum om
nia terminat , ab omnibus terininetur. Cum
vero hæc omnia, & faciat, & patiatur,& corpo
ribus omnibus largiatur,vt ſint, vt agant,vtpa
tiantur , cur omnis corporum effentiæ , actio
nis , ac paſſionis non dicatur eſſe principium ?
Et cum corpora omnia finiat , cur corporum
etiam finis non exiſtimetur ? Atque hinc , &
principium rerum, & finis itidem efle non al
Teratur ? & cum finitum , & infinitum fit, cur ,
& principium , & finis , finita, & infinita non
dicentur? Quorum pleraquepræſtantiſſimi ve
terum dixere , vel forte dicere volucre.
Corporeas qualitates, quas per corpora di
ximus protendi, corporibus ipfis effe polte.
:*
riores, nemini dubium videri debet. Sunt.n.
iplæ ,quæcunque, & quotcunque fint, acciden
tia ; corpora vero ſubſtantiæ lunt , fubftantias
autem accidentibus priores cſſe , nemini du
bium itidem eſſe poteft. Corpora ergo quali.
tatibus ſuis ſunt priora.Corporibus vero prio
res ſunt loci . Nam fi locus,priur corpore non
eller , tunc corpora non eſſentin loco , quod
impoflibile elle philoſophis omnibus eſt con
feſſum ,Acque ideo dictú eſtveterú cauillatori.
Admirabilis quædam eft loci natura , &
» prior omnibus. Nam fine quo , aliorum
nullum effe poteft, & ipſum ſine illis po.
teſtelle , neceffarium eſt,priinum eſſe.
Nam fi corpora fierent, & locus eis non
eſſet præparatus,vbi nam locarentur ? G arbor
aliqua modo è terra pullulet , ac creſcat , quo
nam creſcet,fi locum non reperiat ibi elle pa
ratum ?locus ergo vere, corporibus,corporeif
que , natura & tempore eſt prior . Atlilocus
non nifi quatenus corpus locat, locus dicitur,
ſui autem natura, ante qnàm locus fit (pacij to
tius pars eft , ſpacij hæcpars ante locum eſt .
Et quia pars & torum natura fimulſunt,(pa
cium etiam vniuerfum ante locum eſt natura.
Siitem locus & vacuum idemn ſunt, & vacuum
natura & cogitatione plenum præcedat, lo
cus autem quatenus locus eſt,plenum eſt? van
cuum certe ante locum ; & prius loco debet
elle .
 DE SPACIO PHYSICO.
effe.At ſpacij proprium eſt,vt vacuum fit,(pa-
cium ergo natura, & tempore prius loco elt ,
At cumentia nulla alia in natura lint præter
hæc quatuor, (paciam , locus, corpus , quali-
tas; corpus aüt qualitate prius eft ; & corpore
locus,& loco fpacium ,1paciū nimirú rerú om
nium primum eſt. Mundus itidem prior om-
nibus quæ in eo ſunt locis,corporibus,qualis
tatibus eſt . Spacium autem ante quammun-
dus eft:fpacium nimirum ,mundanorum om-
nium primum erit . Quin etiam prius ipfo
mundo .Nam li mundus prorſus corrumpa-
tur,atque in nihilum redigatur , quod vererú
non ignobiles fore tradidere,fpacium in quo
nunc mundus vt in loco eft,inane prorſus
remanebit.Atli iterum ,cælos nouos, terram-
que nouam , Deusreficiat , quod ſapientum
multi; & diuino viri afHati fpiritu pronuncia-
runt, fpacium præexiftit , quod nouos capere
poſſit cælos, terramquenouam . Ante quàm
hic quein incolimus mundus a Deo eller fa-
brefactus inane erat, in quo vel atomi volita-
bant,vel chaos volutabatur,vel materia in for
mis,motibusinordinatis voluebatur.(paciun
ergo ibi erat ante mundi formationem . Eſt er
go fpacium ſui nacura mundo prius, primum-
que rerum omnium mudanarum ; ante quod
nihil fuit : & poft quod omnia fuere .
Spacium ergo hoc , quod ante mundum
fuit, & poft quod mundus eſt , & quod mun
dum & capit , & excedit , quidnain tandem
eſt ? Aptitudo ne fimplex ad capienda tantum
corpora eft, & aliud nihil ? Sulcipic quidem
1pacium hoc corpora omnia , ſed non vide-
tur , aliud nihil elle , quam aptitudo . Sanè,li
quicquam rerum ſit , vel ſubitantia eſt vel ac-
cidens. & fi ſubſtantia eſt , vel incorporeum
quid eft,vel corpus. Siverò accidens,vel quá.
titas,vel qualitas,vel aliud quid tale. Profecto
dicimus nos ,fpacium per fe iplum ,cum mun
dum præcedat,cumquc extramundum fit,ni.
hil rerum elle mundanarum ,præter eam eius
partem , quæ mundum capit , autquod mun.
dus ſuo corpore occupat . verum alia res a
mundo diuerſa eſt. Mundus enim corpus eſt,
fpacium vero corpus minime eſt, nulla ergo
Categoriarum ,fpacium complectitur,ante eas
omnes eſt,extra eas omnes eſt. Quid ergo eſta
hypoſtaſis , diaſtemaeſt , diaſtaſis. ectalis eft,
extenfio eft , interuallum eſt , capedo eſt , at-
que intercapedo. Ergo quantitas ? Ergo acci-
dens? Ergo accidens ante ſubſtantiam ? & an-
te corpus?Architasvterque , & ſenior Pytha-
goræ auditor , & iunior Platonisamicus , &
qui eos ſecutiſunt ſcriptores categoriarum ,
hoc fpacium non cognouere. Sed lunto ca-
tegoriæ in mundanis bene poſitæ , ( pacium
demundanis non elt ; aliud quàm mundus
65
clt, Nulli mundanæ rei accidit, fiue ea corpus
fit,fiue non corpus, Gue ſubſtantia , que acci
dens,omnia hæc antecedit; omnia illi vti ac
cedunt , fic etiam accidunt; ita vt non ſolum
quæ in categoriis numerantur accidentia, ve
rum etiam quæ ibi ett ſubſtantia , illi ſunt ac
cidentia . Itaque aliter de eo philoſophádum ,
quam ex categoriis . Spacium ergo extenſio
eſt hypoſtatica,per ſe lubſtans, nulli inhærés.
Non eſt quantitas . Et liquantitas eſt, non eſt
illa categoriarum, ſed ante eam , eiuſque fons.
& origo. Non ergo accidens dici poteſt, ne
que enim cuiquam accidit ſubſtantiæ . Quid
ergo ſubſtantia ne elt ? Si fubftantia eſt , id
quod per ſe ſubſtat, ſpacium maxime omniú
lubſtantia elt:Subftatenim per ſe , nulli inni
titur vt fit;nulliuseget , quo ſuſtineatur , ſed
ipſum , ſubſtantiis fuftentationem præbet ,
calque vt hint fuftentat.Si ſubſtantia elt, quod
per le exiſtit, ſpacium omnium maxime lub
Itantia eft;quia maxime omnium per ſe exi
Atic.Siſubſtantia eft,quæ aliis ſubſtat,ſpacium
maxime omninum fubftantia eft; omnibus e .
nim ſubſtat aliis naturæ rebus . Si ſubſtantia
eſt, quæ nulla aliarum rerum eget ad elfe,(pa
cium omnium maxime ſubſtantia eſt ; nullo
enim aliorum eget , vt fit; reliqua omnia , vt
fint,egent ſpacio. Si ſubſtantia, primum om
nium entium elt , ſpacium maxime omnium
fubftantia eſt . Primum enim aliarum rerum
omniuin efle iam eft probatum . Hiſce ergo
rationibus omnibus patuit clariſſime , ſpaciú
maxime omnium ſubſtantiam eſſe , ſed non
eſt categoriæ ſubſtantia illa . Neque enim in
diuidua fubftantia eſt , quia non eſt ex mate
ria, & forma compoſita.Neque elt genus,ne
que enim de fpeciebus, neque de fingulari
bus prædicatur . Sed alia quædam extra cate
goriam fubftantia eſt . Quid igitur corpus ne
eſt , an incorporea ſubſtantia ?Neutrum , ſed
medium vtriuſque. Corpus non eft ,quia non
eſt antitypos , aut reſiſtens, aut renitens, non
viſui,non tactui,fenfuuin nulli obiicitur, aut
ſubiicitur . Incorporeum rulus non eft, quia
trine dimetitur. Longitudinein, latitudinem
profunditatemque, non vnam, non duas,aut
plures haber , ſed cunctas . Itaque corpus in
corporeum eſt , & noncorpus corporeum .
Atque vtrumque per le ſubitans, per le exi
ſtens,in ſe exiitens, adeo, vt etiam per fe ftet
ſemper,atque in le ſtet : neque vnquam , ne-s
que víquam moueatur, neque eflentiam , ne
que locum mutet , necpartibus , nec toto .
Quod enim mouetur , per hoc fpacium ino
uetur ; hoc autem fpacium ſupra fe non mo
uetur , neque aliud vſquam eſt ſupra quod
moueri queat. Neque etiam , vel in ipſo ,
vel extraipſum terminus vllus eſt vndemo
Y ueatur,
 FRANCISCI PATRICII
ueatur, aut quo moueatur . Neque pars eius
vlla,hinc illuc migrat:per partem namque lui
ipſius migraret. & duæ ſpacijparres ,altera ef-
ſet in alcera , & ſupra alteram , & locus illius
quæ diſcederet, ſpacio vacuus remanerer, ar-
que ita fpacium feipfo vacuum ellet . Itaque
nec toto , nec partibus mouetur . Eft ergo &
immotum prorſus, & omnino immobile.
Quid eſt quod aio :Stat toto fpacium ?ſtat par
tibus?An partes haber? Totum ne dici poteſt?
Partes quidem habet duas , ac totum dici ne-
quit. Pars altera fpacij ea eſt,quæ mundo ple-
na eſt. Altera quæ mundo eſt vacua, extra inú-
dum eft.At totum ex his partibus conflatum ,
dici minime poteft. Nam totum omne, parti-
nus conſtat,omnibus finitis , quibus & ipſum
finitum eſſe neceſſarium eſt. At ſpacium ,parte
mundo plena, mundi finibus finitum , &ęqua-
le eſt. Parte aucem mundo vacua , extra mun-
dum poſita, finitum infinitumque , vri docui-
mus,eſt fimul. Sed vtra nam partium harumn ,
maiores habet agendi , velpaciendivires,in-
finita ne,an finicasvel æquales habet vtraque,
vel nullas? Rationabile videtur,infinitam par-
tem maiores habere, quoniam æquas habere
finitum & infinitum , non eſt rationi confo-
num.Multo minus, fi finita, & minor pars,ma-
iores habere dicatur. Sed prius de infinita. Si
ea vires habeat vllas,eas vel in fefe exercet,vel
in partei finitam , vel in mundum ipſum ,
eiuſque partes . Siin ſele eas exercet, alia eius
pars , iis viribus prædita,aget in aliam eius par
tem,quæ vel ealdem vires habebit, vel maio-
res,vel minores,veletian nullas ? Si eaſdem ,
quomodo ab æquis viribus patietur? aut quo
modo inæquas aget ? Multo minus poffibile
videtur, fi patiens pars, maioribus fic viribus.
Hæc enim potius ager inminores , quam ab
his patiatur quicquan . Si vero minoribus ſit
patiens pars prædita, poterit a maioribus for-
lican pati aliquid . Sed quiſnam inæqualita-
tem hanc virium , rei tribuit prorſus Gbi Gmi-
li? & alteram ab altera diffimilem fecit ? Non
videtur a ſe ipfo , hanc partium diffimilitudi-
nem ,fpacium illud acquiſiuille.Ergo ab alio .
At a quo nam ? cum nihilaliud fit, quam
ipfummet? Nihil ergo diffimilitudinem vi-
rium ibi creauit. Quid igitur, nihil aget, nihil
patietur?Ita prorſus. Non eniin vires aliæ, vi-
res alias ibi luperant,cum diſſimiles non ſint,
neque inæquales. Ab alio ergo forte patietur.
A chaos forte illo , vel materia in formi, vel
atomis,que per illud (pacium volitabant, ac
volutabantur antequam mundusformaretur,
vel a mundo , poftquain eſt formatus ? Reci
piebat quidem& illa, rècipit & hunc . Rece
ptio hæc,actio ne eſt ,an paſfio ? vtraque vide
tur, & neutra . Neutra quidem ,quia nulla ibi
fuit alteratio ,quæ vel ab actione , vel a pallio
ne ſolita eit prouenire . Vtraque autem ,quia
recipere, eſtagere,vbi autem a &tio, ibi & pal
fio videtur elle neceſſario.Has ergo recipien
di vires habere videtur. An vero Colasan &
ſocias alias ? Nimirum videtur vim habere, id
quod recipit, & intrinſecus locandi & extrin
ſecus vndequaque ambiendi. Sicuti, & illa, &
hunc mundum , & locauit,& ambinir . Et hæc
quidem de infinitoillo . At finitum quod in
mundo eſt , & tres illas recipiendi, locandi ,
ambiendique vires obtinet , & præterea cor
pora omnia penetrandi , & ſe ſe cum propriis
illorum ſpaciis vniendi. Et ad has corporum
moribus locum dandi. Oportet enim quod
mouetur corpus,vti fapientiſſimus Aegyptio
rum Herines tradidit ,per immobile aliquod
moueri,immobile autem in mundo nihil eft,
præter ſpacium ac terram .Non autem motus
omnes luper hac fiunt, piſcium ,auium ,ſubli
mium reliquorum.Habent vim præterea cor
pora mundi principalia,vt fuo locentur quæ
quc loco, atque ordine. ab eoque non dimo
ueantur. Atque ita euenit, vt mundi centrum,
in (pacij centro ſemper ſic, & terra ſemper eo
dem ſpacio circa centrum maneat immobi
lis:& aqua ſuo , & aer, & cælum vniuerſum .
Quod â lic eſt, mundi corpora,cælum nem
pe & elementa , partes ſpacij libi proprias a
principio occuparunt, quibus locarentur , ac
perpetuo obtinerent . Quæ ficuti inter ſe
differunt natura : fic ſpacij partes ,eorum fin
gulis ſubiectæ ,poſlani videci inter ſe le differ
re : differentia hæc , cum a locatis proueniat
corporibus , per accidens illis accidit , nifi
probetur (pacij eas partes ita ab initio diſpo
litas fuiſe,vequæ terram caperet , aerem non
caperet . & quæ aquam , cælum capere aut
aerem , aut terram non valeret. Sed propria
fibi corpora,vnamquamque cepiſſe. Quod le
concedatur,iam hæc proprietas,a vi alia ſupe
riore , necellario cuique illarum indica eft
Sed vis hæc cuius fuerit, & quæ ,fuo loco
perquiretur .
1
1
FRANCI

CAC
DEARC.DC .
603-89403.80103.643-60803 603-89403.843.663.63.60 3.603.60823-843-8603-603-89403.69463.80f03.03.6036903.5003. Este
8046380763.8003. 60%63.6863.80663-80663. 643.89963.80863. Soka360 3-80k 463.80963. 8 6380763.8063 Eb3.8063-8063.203.
8803-603-863-800-780403-88631.80863-80603.843.8%83-80%93.60403.8433.6763-8603 403.663.636063-80663-8
USC CM CC
FRANCISCI PATRICII
PAN COSMI AS
LIBER
DE SPACIO
Nteriore libro , eft a nobis
demonſtratum , fpacium ,
actu elle infinitum , & actu
eſſe quoque finitum . Nunc
ea , quæ haſce poſitiones
conſequütur, annectamus.
Inter quæ primum efto ,
( pacium quod infinitum eſt , qua infinitum ,
nullas haber vires , ve maius fiat, aut vllam in
partem ſe le amplificet. In omnes enim æque
fuſum eſt.æque ſcilicet quaquauerſum infi.
nitum eſt . Cum autem maiusſe ipſo ficri ne-
queat.mundo vero,aliiſque cunctis maius fit,
& limpliciter maximum, & maximum omniú
eft . Maximum enim id reuera eſt ,quo aliud
maius eſſe nequit . Sin autem iplo maius ni-
hil omnino elt , ipſum maximum omnium
eft. Et fi ſe ipſo maius fierinequit,maximum
ſimpliciter eſt . Id enim omnibus rationibus
maximum eſt, quo maius nec eſt, nec eſſe po-
teſt. Itaque fpacium hoc , & eft id omne quod
cft , & eſt id omne quod eſſe poteſt. At fi maxi-
mum hoc, eſt in rebus:in rebus etiam erit mi
nimum.Altero namque contrariorum pofito,
poni neceſſe eſt & alterum . At quidnam hoc
minimum eſt ? Contraria opinor innotefcet
ratione.Nam vt maximemagnum eft, ita mi-
nimumeft maxime paruum . Et proutmaxi-
mum id eſt . quo maius nihil effe poteft . Ita
minimum illud eſt, quo minus eile nequit .
Etſicut maximum eft infinitum :fic,minimum
erit finitum , Et vtmaximum ,maximediuidi
poteft, ita minimum minime diuidi poteſt.
Atquehoc vtrumque deſpacio eft intelligen
dum , Et ſicut illud infinitum fpacium ,diuiſ-
bile eft in infinitum ,ficfinitum ,diuiſibile eſt
in finitum. Atque ita falſum , vetus illud do-
gma apparet , omnem quanticatem ſeu quan-
.
66
0463.80163 -E63
Case
SECVNDV S.
MATHEMATICO.
tum diuidi poſe in infinitum . Et contrarium
dogma eſſe verum eſt necefle , vt ſcilicet fini
tum ſpacinm , eo uſque diuiſibile fit, vt diui
ſio ea ad minimum ipacium perueniat . Ita vt
fi amplius diuidatut , ammitcat vt fit ſpa.
cium :neque iam fpacium elle queat. Sed
aliquid in ſpacio minimum , & diuerſam a ſpa
cio Tit :hoc eſt non ſpacium . Atque hoc eft,
quod veteres Geometræ , punctum appella
uere,Punctum & nos appellemus . Qui ſicuri
non fpacium eſt , ita nullam habet dimen
fionem , & ideo non habet , quia contrarium
eius, fpacium ſcilicet, omneshabet. Et quia
hoc partes omnes habet , punctus partes ha
bet nullas. Et quia nullas habet, impartibilis
fit, & indiuifibilis. At qua indiuiſibilis eft, cur
non etiam erit vnitas? quæ & ipſa ncquaquam
diuidi poteſt.Dixere veteres,momentum tem
poris , momentum motus, eſſe indiuiſibilia .
Sunto , ſed puncto ſunt poſteriora. Tempus
enim poft motum,vel cum motu eft . Motus
poſt corpora,& cum corporibus;corpora poſt
dimenſionem trinam . Hæc poft binam . Bina
poft vnam. Vna vero poſt punctum . Panctus
ergo ante omnia hæc eft ,quia in ſpacio, om
nium primus, policus eft . Qui itidem vnitas
eſt.Verum cum effentialiter ambo idem ſint ;
nomina,ad aliud relata,ſuntſortita . Punctus
relatione ad lineam , vnitas relatione, ad nu
merum . Eft enim punctus principium lineæ ,
ſicut vnitasnumeri principium eſt . Si vero
principium quoque dicatur relatione rei
productæ, linea proxime a puncto erit produ
&ta . Ad ſi productionis nomen inducamus.
motum inducemus, quem quinto gradu di
ſtare a puncto modò dixeramus . Non ergo
motusartingit punctum . Si non motus , nec
productio ;Si non productio, nec principium
Y 2 linea
 FRANCISCI PATRICII ,
lincæ pundus erit . Quid ergo fi linea a pun-
cto non producitur, linea non erit ? Erit lanè,
ſed non producta . Nec erit linea punctus
Auens; quod veteres aliqui autűmarunt.Quid
ergo linea eſt . Pars ea ſpacij quæ inter duo
puncta, interiacet. Sunt enim puncta, & vnū ,
&plura,imo omnia,in ſpacio . Quandoquidé
extra ſpacium nihil vel eſt,vel elle poteft .Li-
nëä ergo eft fpacium duobus punctis inter-
ceprum. Cum autem duo puncta dico, iam &
numerum induco. Et ſuntin ſpacio duo pun-
cta actu.ltaque numerus actu vnà cum conti-
nuo eft . Neque numerus ante lineam eft, nec
linea ante numerum . Nec iampofteros quæ
ftio illa vexet , quæ veteres male torſit : Vtra
nam, vel continua,vel diſcreta quantitas , na.
tura antiquior eſſet,ac prior.Simul enim ſunt.
Neque eſt altera ante alteram , nec altera Gine
altera eſt,neceſſe poteft. Ac veterum ſcientil-
ſimi Pythagorei recte dixere , binarium qui
primus numerus eller,lineæ reſpondere. Ter-
narium qui ſecundus, reſpondere ſuperficiei.
Quaternarium qui tertius,reſpondere corpo-
ri. ſuadente , cogenteque quamuis tacitè , re-
rum na tura . Quæ nec vltra quatuor nume
rum, ( ex quo denarius, numerorum vltimus
conficitur ) nec vltra corpus paſſa eſt, conti-
nuum progredi. Idque ipſum intra quatuor .
Eteniin ſicuti, quæ inter duo
puncta ſpacij pars intercipitur,
lineaeft ,& quæ inter tria prima
eſt ſuperficies triangulus , lic
quæ inter pūcta quatuor ſpacij
pars continetur, ( vno in eo-
dem pofito ) primum corpus
efficitur Pyramis . Poft quod
ſi quinque punctis fpacium
comprendatur , li ſex, ſi aliispluribus,non a-
liud quam corpus abſoluent . Hoc eſt trinam
dimenſionem ,longum ,latum , & profundum .
Quibus partes ſpacij infiniti ( nam totum vt
infinirum non merimnur)dimetimur. Magna-
que admiratione proſequendum eſt,duo pun
da lineam, tria ſuperficiem , quatuor corpus ,
tres ſpacijpartes includere; neque vltra pro-
gredipoffe,ad ſpeciem aliam , præter corpus
formandam :intraque eadem quatuor,nume-
rus perfectiſſimus Denarius conſiſtat. Vltra
quem , replicatio fit eorundem , non alterius
formæ productio . Nec minore admiratione
dignum, alio etiam modo , ex continuis pri-
mum illud corpus conſtituétibus ,denarium
gigni. lineasnempeſex, ſuperficiesquatuor,
tria ſcilicet Pyramidis lacera & baſin .Inter
quæ tamen puncta & lineas , & fuperficies ,
etiam G longe plures in formandis corporum
figuris conſtituantur,non niſi tria ſpacia ,lon-
gum ,latum ,ac profundum , corpusvnum , as
que omne conficientia, concludipoſſe . Itaq;
recte a veteribus . Pythagoreis dictum eft; cria
includere omnia, atque ideo elle perfecta .
Igitur,natura nos per reriim gradus,ordine
ducente, in puncta, in lineas,in ſuperficies ,in
corpora, in vnitatem , in numeros deducti ſu
mus.Hæc autem fcientiarum , eam , quæ mathe
matica à veteribus eſt nuncupata , vniuerſam
conftituunt.Cumque hæc omnia in ſpació il
lo infinito iacere comperta ſint,idque fit actu
infinitum , ea quoque ibi infinita, & acta infi
nita effe, eſt neceſſe. Quod a veteribus non be
ne cognitum, non eſt planè negatum ,nec ple
nè traditum.Puncta enim infinita in magnitu
dine eſſe , lineam poſſe in infinitum diuidi:li
neam poſſe in infinitum protrahi ;numerum
in infinitum polle augeri,afleruerunt.De qui
bus quatuor aſſerrionibus, primam neque fa
temur,nequenegamus.Secundam & fatemur,
& negamus.Tertiam,partim negamus,partim
fatemur.Lineam enim negamus, a noſtra me
te, aut arte in infinitum poſle produci:attamé
eam quæ punctis finita eſt,iis liberata infinita
dinem ſui natura , fatemur ſubire . Quartum
vero fatemur partim,qua ſcilicet numerus ſui
natura infinitatem ſubit , negamus vero par
tim,qua fcilicet noſtra opera , id poffe fieri in
telligatur. Sed ſecunda illa maxime eſt nobis
controuerſa.Fatemur enim infinitam lineam,
quæ punctis libera, infinitudinem ſubijt , in
infinitum pofſe diuidi. Sed in linea punctis
terminata ac finita ( ſicuti veteres acceperunt,
& docuerunt ) id vero maxime pernegamus .
Quæ illorum aſſertio , quoniam ingentes pe
perit abſurditates, magniſque ingeniorum a .
ciebus eft in pugnam deducta , eſt a nobis
quoque maxime perpendenda . Itaque primo
dicimus, Ariſtotelem qui maxime inter vete
res,videtur huic ſententiæ fauiſſe , nullo veri
tatis,multo contentionis ftudio , in quo,ne ſe
fapientioralter videretur, totus fuit;in altru :
& ionis huius ingreſſu , multifariam impegit :
deinde in progreſſu maxima peperit mon
ſtra. Miſſa in præſenţia facimus ea quæ contra
Leucippi,ac Democriti atoma corpuſcula agi
tauir , quia nec eius ſententiam conftruunt
nec noſtramdeſtruunt.
bus eam adſtruere
Ea diluamus, in qui.
viſus eſt voluiffe , tum ibi
tum proprio libro ad hoc dicato, cui ticulum
fecit,DeInſecabilibuslineis . Quæ quoniam
ytrobique cadem fere ſunt,omnia in hunc lo
cum reiiciemus.Itaque illudprimo afferimus,
ipſum nullo tot librorum ſuorum loco , tot
locorum numero , yllis rationibusprobaſle ,
continuum ,ſeu magnitudinem , in infinitum
diuidi poſſe . Nam vbide infinito diſputatex
propoſito,nullo modo id probat, led a Mathe
maticis fuppoficum ,affumitcantum . Ac pro
banda
 DE SPACIQ MATHEMATICO ,
banda erant , & demonſtranda ea,quæ & alij
negarant , & res ipſa negat . & nos quoque
pernegamus. Itaque eo loci , nulla ei fides e-
ito, apud veritatis quæſitores. Poftea vero , Cú
continuum velle videtur deffinire , impoſtu-
ram facit lectoribus.Neque enim quid litco-
tinuum nos docet . Sed continua deffinit ea
effe,quorum extrema fint ynum . At continua
ilta duo,vel plura, erant ne continua, antequá
corum extrema in vnum conuenirent ?vel co-
tinua non erant ? Si continua non erant , vbi
nam extremahabebant, antequain coirent
Nam fi ipſe dum contendit, rogat,ex indiui-
fibilibus punctis,quomodo diuilibile fiat?no
bis ipſe reſpondeat, ex non continuis, quo
modo continua ſunt facta?Non continuorú,
oftendat nobis extrema . Quid ſunt extremna
non continuorum ? Sin vero affirmet,virum-
que illud continuum fuiſſe;extrema habuiſſe :
eaque in vnum iunxiſſe , atque ideo continua
facta elle, vel continua elle Nihil
. horum nos
vrgemus . Sed illud ab eo rogamus , vt non
plura continua . Sed vnum tantum continuú
nobis deffiniat. Sat enim id nobis fuerit ;plura
illa ei donamus. Igitur, quid eſt continuum?
An reſpondebit, quorum extrema ? vel cuius
extrema ſunt vnum ? Si inquiet , quorum
extrema;iam etiam ridebimus. De vno nam-
que continuo quærimus. Si reſpondeat ſecun
dum,Continuum ſcilicet id efle, cuius extre-
ma vnuin ſunt, id vti falflimum refutabimus.
Extrema enim & lineæ,& cuiuſque magnitu-
dinis , duo ſunt ad ininus. Neque in vnum
coeunt vnquam : ſed maxime a ſe inuicem
ſemper diſtant. Ergo niſi aliam continui diffi-
nitionem afferat,hanc ſibi habeat, cum omni-
bus inde fecutis. Si vero neſciat,aut nequeat,
deffinitionem aliam afferre continui,iubebi-
mus eum de continui diuiſione in infinitum ,
loqui definere. Qui enim neſciat, quid conti-
nuumſit, quo modo ſcire poteſt, continuum
in infinitum polfe diuidi ? Aut quicquam de
continui diuitione loqui eum,qui aſſerat hoc
etiam,in continuo,partes etle priores toto,vt
fequentia quædam adftruat?vnde ſequitur ei
ſophiſma pucidum , magnitudinem in ea diui
di ex quibus eſt compoſita. Linea namque
magnitudo quidem eſt, ſed nullis ex aliis co-
pofita . non enim ex pun &tis, quod etiam ipſe
negat :Nifi forte bene longam lineam , ex
lineis minoribus componi dixerit . At
minores iſtæ , & lineæ ſunt , & continuæ iplæ
quoque , Quarum cótinuitatis diffinitionem ,
ab hoc continuorum diffinitore perimus .
am niſai illa t
is affera emus unq
Qupalliat
ex nobconti ,aſſer
nuoru quæc con;
m deffin, itione
(ecuta eft ftrues, eam penitus ruere , cum Ze-
nonio mocu illo , non minus ridendo . Quæ
67
vero integro alio libro ,contra Platonis & Xe
nocratis,vt videri vult, atomas linas , funt ab
codem hoc magiſtro diffinitionum ,diſputa
ta , non maiorelabore diruemas . Nam quæ
contra illorum rationes(quæ ad noſtra tempo
ra non peruenerunt) agitauit hoc loco,puta
mus ex more ſuo,non fincere eorum mentem
retuliſſe;ſed cauillis & ſophiſmatis diuexaſſe.
Verum ipfius argumenta fatis multa , quibus
continui diuiſionem in infinitum adftruere ,
& lineas atomas deſtruere eft annixus,deftrue
mus facile : Ex eo initium ſumentes, quòd
ipſe contendit: Lineam non elle compofitam
ex punctis.Quo dogmate ſolo de XXIII.eius
argumentis ruunt lane XV I. Neque enim
quiſquam veterum , ne dum Plato, aut Xeno
crates, quantum ex antiquorum teftimoniis
liqueat, id alleruit . Neque etiam ex lincarum
atomarum poftione,id conſequipotuit. New
que vero negamus folum , lineam ſcilicet ex
punctiselle compofitam ,verum neque ex aliis
rebus vllis , aut partibus, ſed ſimpliciſſimam
rem,eam elle affirmamus.Ex quo aliæ eius ra
tiones ruunt quoque non paucæ . Negamus
autem maxime omnium , quod maxime om
nium ,& ipfe, & Geometrarú affirmarunt filij.
Lineam ſemper , atque in infinitum diuidi
poſſe, vel diuidi polle in ſemper diuiſibilia .
Hocvero negamus, tum quòd nec ipſe, nes
Mathematici vlli id vllis rationibus compro
barunt. Et quòd ſenſus ei repugnat, & rei na
tura ipfa , & mentis humanæ captus .Quod &
ipſe fatetur quoque . Neque enim talis diui
fio in actum eſtdeducta vnquam , nec in po
fterum deduci poteſt. Præterea procul eſt a re ,
quam & ipſe, & Mathematici tractant, finitas
nempe magnitudines præ manibus habent, &
contemplantur ſemper.Præterea impoffibilia
-multa , hoc dogma conſequuntur. Quorum
primum eſt, quod omnes lineæ ,inter ſe erunt
æquales . Quatenus enim in infinitum diui
duntur ,æquales omnino effe,neceſſe eſt om
nes. Infinitum enim infinito , nec maius eſt,
nec minus . Ergo linea pedalis,æqualis erit li
neæ centipedali,infinitum enim æquale,verę
que ſubeunt. Non enim qua in infinitum di
ui duntur , minor illa cft, hæc maior , ergo æ
quales ambę . Imo vero utraque hæc ,æqualis
eſt lineæ protractæ in iafinitum . Nam & hæc ,
.
ſicuti & illa in infinitum diuidetur. Quinimo
minima linea , quæ ferè magnitudine puctum
vix excedat , æqualis erit lineæ maximæ , qua
maior eſſe nequeat,hoc eſt infinitæ . Nam &
illa ,puncto vix maior , ficut & hæc, in infini
tum poteſt ſecari . Imò pars lineæ æqualis
erit toti,nam & pars cum linea fit,ficuti & to
ta ſecatur in infinitum . Præterea, eſto pedalis
linea vna, eſto bipedalis altera, certe ex ſenſu
communi ,
 FRANCISCI PATRICII
communi , ex Geometrarum omnium con-
ſenſu , hæc dupla,erit maior quàm pedalis.In
bipedali medium fignetur nota. Tunc dimi-
dium eius çquale erit pedali.Secentur, & tota
hæc, & dimidium illud in infinitum , cumque
ipfæ æquales ſint, ſectio earum in infinitum ,
çqualiserit altera,alteri. Cumquc ſectio infi-
nita fit,bipedalis ſectio , maior erit pede uno,
pedali fectione. Atque ita vnum infinitum
altero infinito , vno pede erit minus . Atque
ita duo infinita ,non erunt ad inuicem æqua-
lia.Sed erunt alterum minus, alterum maius.
Hoc autem eſſe impoſſibile ratio hæc conuin
cit. Nam quod infinitum , altero infinito ma-
ius eft , vel per finitam partem , vel per infic
nitam maius erit . Si dicatur eſſe maius per
aliud infinitum ei additum, tunc infinite ma-
ius etiam ſeipſo euadet . Et per cain infiniti
additionem , etiamminus infinite ſe ipſo eua-
det . Quod impoſſibile eſſe, nemo lanus non
videt. Tum etiam ,vbi ea additio fit,terminum
vtriuſque neceſſe eſt elle. Vel enim continua
funt, vel non continua.Si non continua dica-
tur.cunc linea non erit quantum continuum ,
fed diſcretum . Si continua eſt vtraque,& infi-
nita iuncta ſimul,tunc dicemus terminum ex-
tremum vtriuſque, in ea coniunctione efle .
Continua enim illa funt,quorum excrema,ex
magiſtri deffinitione ,vnuin ſunt.Extrema au-
tem quid aliud ſunt quam termini , & fines?
Ergo duo hæc infinita iuncta fimul, & finita
lunt, & infinita. Quod eſt ridiculum . Si vero
alterum infinitum , altero infinito maius fit
additione finiti;totum finitum euadit , & erit
finitum , & infinitum . Ergo additione magni-
tudinis, minus fit quam prius erat. Erat enim
infinitum ,modo finitum eſt . Finitum autem
minus eft infinito . Quod apprime eſt riden-
dum. Ad hæc omnia . Duæ lineæ quæ in in-
finitum ſecari poſſunt, actu ſunt diuilæ in in-
finitum . Atque ita potentia , & actus idem
erunt.Lineæ enim illæ ,actu lineæ funt. Diui-
dantur . Tunc partes vtriuſque ,actu quoque
lineæ erunt . Etdiuiſione in infinitum proce-
dente, partes ſemper infinite ſectæ ,actu quo-
que lineæ erunt . Ergo nihil in eis partibus
actus differet a potentia . Ergo potentia & a-
ctus idem ſunt. Ergo etiam duo infinita ,actu
erunt infinita.Ergo etiam infinitæ illę partes,
finitæ quoque ſunt, exque infinitæ , atque ita
yna linea infinitæ erunt lineæ. Quæ omnia,
cum abſurda, & impoſſibilia fint,id etiam ab-
furdum & impoffibile erit , a quo hæc pro-
fuút. Dogma illud ſcilicet,per quod omnem
lineam , & omne quantum , in infinitum di-
uidi polle , allerebatur. Quæ vero alia adiicit
argumenta,nullius funt momēti. Nihil enim
obftat,quin atome & minime linee diffinitio ,
lineæ in genere , & rectæ & curuæ , in ſpecie,
competat . Etenim minima, & atomos linea ,
ipfa quoque longitudo eft fine latitudine . Et
ſi recta fit, quod interduo puncta breuiſſima
fit extenſio , & quod ex æquali, ſua interiacet
puncta. Neque obftat quicquam quin atomos
linea , media fit duarum ſuperficierum mini
marum ; non aliter ac maiores lineæ , mediæ
ſunt maiorum ſuperficierum . Et nullum eft
incóueniens , omnes lineas generis eiuſdem
quatenus lineæ ſunt, eſſe ſymmetras, & ma
gnitudine & potentia,fi non quidem ſimplici
numero' , ſed congenere (vt alibi ipſe docet)
menſura , menſurantur. Neque prohibetur,
quin ex minimis tribus lineis , minimum fiat
triangulum, aut ex quatuor talibus, tale qua
drangulum: eadem met ratione, qua ex maio
ribus lineis,maiores fiunt figuræ . Quòd fi in
minimo iſopleuro, non poſſit minima cathe
tus baſın ſecare, non ideo ,pernicies inde Geo
metriæ creatur vniuerſæ. Quin etiam ex plu
ribus minimis fimul iunctis,maiorem lineam
fieri , nihil vetat.Imo id neceffe eft euenire, fie
cuti & maiorem hanc , in minimas reſolui .
Neque impoßibile vllum ſequitur, fi ex tali
bus indiuilibilibuslineis , diuiſibilis linea pro
ueniat , eadem met ratione , qua ab eo doce
mur , ex materia, & forma,quæ corpora non
Junt, corpus effici. Ex hiſque non grauibus
nec leuibus corpus, & graue,& leue:Ex iiſdem
non magnis, non paruis, corpus magnum, &
paruum.Linea minima,præter nudum nome, 0
etiam proprium aliquid habet. Vt ſcilicet di
uidi nequeat, nedú queat diuidiin infinitú.
Quod hindiuiſibilis vt punctus ipfa quoque
vocetur, quid tum ? fi diuerla eft eorum indi
uifibilitas . Punctus enim indiuiGbilis eft , vti
terminus , ipſa vero vt terminata . Et punctus
minimum elt in ſpacio. ipſa vero eſt ſpacium
minimum.Et ex eiuſmodi minimis lineis , &
ſuperficiesminimæ, & corpora minima effi
ciuntur . Et hæc in tales forte refoluuntur
certe diuiduntur. Neque ad hanc rem facit il
la temporis illatio.Neque enim ſe ſe inuicem
menſurant:nec ſunt generis eiuſdem ; nec re.
&te cum magnitudine tempus confertur .
Quod eſt a nobis in diſcuſſionibus Peripate
ticis probatum . Nihil etiam obftat, ficuti re
& ta minima datur , circularem quoque mini
mam dari.Neque ſequitur inde,punctumeffe
corporis partem , etiam fi corporis pars fitlin
nca minima.Neque ob id, puncta erunt cor
poris elementa. Si quæ vero alia argumenta
contra Democritú allata ſunt, ex ijſdé noftris
etiam deſtruuntur. Quæ fi quis ad hanc tru
tinam conferat , nullius eſſe roboris cogno
ſcet. Omnes ergoviri illius machinæ, quibus
lineam indiuifibilem & minimam veluti ſcop
pionum
 DE SPACIO MATHEMATICO .
pionum ſophiſmatis conatus eſt pellundare,
cuni vere futiles apparuerint, mirandum eſt
quo modo, res tam nulla , tantos in philoſo-
phia,& mathematis excitare potuerit tumul-
tus.Ergo ea fictio ,hic fucus , è ſchola veritatis
explodantur .
Nos vero ex veritate dicamus demonſtra-
ta , ſpacium illud primum a nulla naturæ , a
nulla huinanæ mentis vi diuifum effe. Fuiffe
samen a natura , in eius partibus continuis ,
diuiſa corpora collocata . A mente vero ,
quandocuinque liber, diniſum cogirari . In
eoque omni,lineas, fuperficies, corpora, in-
corporea illa fcilicet, & numero,& magnitu-
dine actu infinita efle , hoc eſt longitudines ,
latitudines , profunditateſque, ſine vllo nu-
mero ,line vllo fine , re ipſa elſe. Hec tamen
cunctaja nobis finita imaginari . Mentemque
noftram finita fibi in opus ſumere , quæ ſpa-
ciis mundanorum corporum poffint accom-
modari. A quibus corporibusnon per abſtra-
dionem, mens ea ſeparat, vt quidam conten-
derunt . Quoniam ea ſpacia non ſunt primo,
& per ſe in mundaniscorporibus. Sed lung
ante corpora , actu in primo ſpacio . Ne-
que etiam in phantaſia , aut dianca'noſtra,
( vt quidam alij viri admirabiles tradide
runt ) veluti in ſubiecto , dimenſiones illæ &
quæ inde formantur reliqua, fubfiitentiam
habent . Sed mens è ſpacio illo primoviſua,
eas partes deſecat , quæ fibi lunt,vel contem-
placioni , vel operi , vſui futura . Eatque
omnes , vel continuas , vel difcretas. Con-
tinuum autem alferimus eſſe , id quod ex-
tenditur . Dilcretum vero , quod de con-
tinuo deſecatur . Et continuum lemper actu
eſt ; a mente vero , nec actu , ne potencia
diuidi , ſed diuiſum imaginari tantum . Et
ficuti continuum primum , actu maximum
eſt, licin eo , minimum actu elle quoque,elt
necelle , quia lit necelle , in natura, ac rebus,
vtraque contraria exiſtere . Et ficuti inaxi.
muin continuum eſt id , quo maius ellenon
poteſt, ita minimum continuum illud erit ,
quo minus elle nequit . Et ſicuti maxima ma
gnitudo , ea eft quæ nec inaior efle poteſt, &
id omne ac totum eſt, quod eſſe potelt. Ita
quoque minima magnitudo ea erit , quæ mi-
nor elle nequit . Et quæ in paruitate id totuin
eft,quod eſſe poteſt.Neque tamen id ,eſt pun-
aus,quem fupra dicebamus eſſe,minimum in
ſpacio . Minimam autem magnitudinem di-
cimus elle ,minimum fpacium , fiue fpacij mi-
nimum . In quo Giſtetur neceſſario illa conti-
nui diuiſio credita in infinitum . Neque mi-
fum videri debet,eam ſenſu non comprehen-
di,quando nec totum ipſum fpacium primú,
nec etus partem'vllam paruam , magnamue
68
ſenſus percipit. Certe ratio , vt fpacium illud
vniuerſum adinuenit,atque argumentis mul
tis comprobauit ; ita proximæ rationes cum
ſuperioribus, ſpacium etiam minimum repe
rerunt,& confirmarunt . Patuit quoque,conti
nuum ſai natura , omni diuifione antiqnius
ac prius eſſe :cuius diuiſio ,ac delectio,humanę
cogitationis vi facta, numerum procreaſſe
Atque hinc etiam fitmanifeftum ; cur nume
rus diſcreta quantitas a veteribus diuinanti
bus potius,quam cauſam ſcientibus,lit appel
latus . Patet quoque continuam quantitatem
a natura elle , nunerum vero humanæ mentis
eſſeopus.In mundanis autem corporibus in
ter ſe diuiſis ,eile etiam a natura.Clarum quo
que eualit , continuum antiquius effe diſcre
to . Quoniam diſcretio nulla fieri poffet a vi
vlla, niſi continuum antecederet . Soluiturq;
hinc quæſtio illa,apud veteres,recentioreſque
ardua. vtra prior eller natura , continuorum
ne ſcientia , quam ab agrorum dimenſioni
bus non ex rei natura , Geometriam appella
uere : an diſcretorum , quam Arithmeticam di
xere.Hanc ſcilicet diximus ex illa naſci,arque
ideo ſecundam elle. Cumque fpacium fit re
rum naturæ oinnium primum ,eius Scientiam
vtramque , & continui & diſcreti,ante mare .
riam elle , eſt manifeftum . Nec fatis ad rem
Pythagoreos dixifle , dum numeros tantum
ante materiam ftatuerent . Eandem hanc ra
tionem coniequitur,vt mathematica anterior
ſit quàm phyſiologia . Media quoque eft, in
ter incorporeum omnino, & corporeum om
nino ,non qua ratione veteres dixere , per ab
ſtractionem a rebus naturalibusincorpoream
quali fieri, Sed quia reuera ſpacium fitcorpus
incorporeum . & incorporeum corpus. Vnde
fit vt corpore fuo,cum naturæ rebus , corpo
ribuſque affinitatem habeat , quo ad eorum
dimenſiones. Incorporeo autem ſuo , incor
poreum quod vere & ſinpliciter eft, quadam
tenus referat. fitque illi proximius, quam
Corpus naturæ vllum . Eadem hac rationum
progreſſione fit manifeſtum , naturæ rerum
contemplationem ingredienti, ſpacij ſcientia
prius.& habendam,& tradendam efle , quam
vel naturalem , vel eam quæ hominum actio
nes, paſſioneſquecompræhendit . Nam & hæ,
naturæ operibus pofteriores funt ; & hæc
ipla opera ſpacio itidem ſunt pofteriora . Re
& tæque foribus ſcholæ diuini Platonis fuit
præfixum . Geometria neſcius , ingrediatur
nemo. Rectæque a Pythagoreis dictum
eft , ex finito , atque infinito omnia ortum
habuifle , quando de ſpacio primu id intel
lexiile comperiantur. illud quoque eſt ani
mo aduertendum ,Geometriæ atque Arithine
ricæ , quædam effe fimul communia quædam
vero
 FRANCISCI PATRICII ,
vero propria cuiuſque , ita vt alteri minime
communicentur . Quædam etiam eſſe talia, vt
alteri ab altera poſſint communicari.Commu
nia quidem aſſerimus eſſe æqualitatem , inæ
qualitatem ,diuiſiones,compofitiones,reſolu-
tiones,fimilitudinem , diſſimilitudinem , pro-
portiones, conuerſiones, permutationes, ra-
tiones,ordinem ,comparationes ,exceffus, de-
fectus, lectiones , Theoremata , Problemata .
Geometriæ vero propria eſſe,poſitiones,con
tactus,figuras,magnitudineſque lineares , ſu-
perficiales,corporales.Arithmeticæ vero pro-
pria,vnitatem,dualitatem,reliquos numeros,
par,impa r,rationes itemmultiplicium , fuper
particularium , ſuper partientium , & reliquo-
rum . Arithmetica vero, a Geometria, mutuo
habet figuras quaſdam numerorum , qui li-
neares,plani,ſolidi,cubi, & alij tales appellan-
tur . Arithmetica vero,mutuo dat Geometriæ
ſymmetrias quaſdam bipedales ,tripedales , &
similes, & præterea ſeminomina quorundam
triangulorum ,quadrangulorum , & eiuſcemo
di alia . Oriuntur autem ab his duabus,ſcien-
tiæ aliæ,& illæ quidem,nec paucæ, nec igno
biler, cum rebus aliis naturæ iam coniunctæ .
Quarum prima , & ſpacio coniunctior , eſt
Actinographia , de qua Democritus iam
olim ſcriplit, radiorum ſcilicet laminis ſcien-
tia . Eft enim lumen , & ſpacio natura proxi-
mum , & primum quod fpacium impleat , vt
FINI S.
poftea oftendetur. Quam ſequuntur Gnomo
nica, Meteoroſcopica, Dioptica,Optica ,Caro
ptrica Sciographia , & fi quæ alia elt , quæ ra
dios , lumina , vmbraſquecontempletur . Et
poſt has corpora iam contemplans unde lu
men prouenit, & mutationes ex eorum moti..
bus patitur, aſtrologia vniuerſa, eiuſque par
tes. Hác ſequitur, quę circa aerem proximum
cælo corpus , & contemplatur , & operatur,
Pneumatice & Muſica , & quæ aquam in opus
profert Hydraulice omnis , eique fi qua eft
coniuncta . Poft quas ea quæ circa terram
verſantur , rationemque dimenſionum eius
habent Geograph ,Agrimenſ
ia quæ ſupe
profunditatemr
fiçiem . Stereometria quæ oria
conſiderat. & poftrema eſt Barymetria , quæ
pondera conſiderat , omniſque æqueponde
rantium , & centroponderantium ſcientia .
Quarum ſcientiarum , ſi quæ eft in hominum
vita vtilitas, ea omnis in illas duas principes,
vt ad fontes, harum autem duarum origo , ad
{pacium primum , eiuſque ſcientiam hiſceli .
bris a nobis omnium primis exaratam eſtre,
ferenda. Vnde falſam fuifle apparet Ariſtote ,
lis allertionem , qui mathematicas fine, & vti.
litate carere docuit . Hæc de mathematico
ſpacio , mathematiciſque in vniuerſum com.
muni quadam notione præfata ſunto . Hoſce
autem libros, ſequantur ij , quos de Noua
Geometria adiungeinus.
>
FRANCI
 1.21.7.10V.
82463-8463. 643.82»
CCCCCC
6033.5 % 3E% 3-80663-50%603.8063.863.20403-80403-8463-8063.4703-80603.8063. Cuoropoz . 80963.20403.2013
403 8063 8803-8023..60403.63.683.863600363.
2003 063.643.8436003-80663.8 %03.2023. 03.03.8463..sokos.80 3.8063.638763.800380763.80.3.-Ed
C 23ACTIC PICS CCC
FRANCISCI PATRICII
PANCOS M
LIBER
1
DE PHYSICI UAC MATHEMATICI SPACII, AFFECTIONIBVS.
Vclides Megarenſis vetuſtiſ-
ſimorum Geometrarum , vt
omnibus viſum , facile prin-
ceps , rogatus a Ptolemæo
Lago , an via aliqua Regia
eller in Geometria : negauit
vllam eile . Poft eum Geometræ alij , puncti
nullam elle ſcientiam affeuerarunt . Vtruinq;
falſum.Fallitatem hanc ſecundam prius often
damus. Prior illa demonftrationum vi ſeu per
ſe pateſcet.
De Punto .
Vicumque ergo veterum , dixit, puncti
nullam effe ſcientiam ,procul fuit a vero.
Scientia,namque triplex ; prima, definitione
ellentiæ rei,fecunda demonſtratione proprie-
tatum rei eſſentialium , tertia effectum a luis
cauſis deductione. Tribus hiſce mechodis
omnibus, puncti ſcientia haberi poteſt. Pri.
mam oſtendit Euclides , quando punctum
definiit. Eſſe id, quod partes non habet. Sed
ipſe hoc ipfum fuppofuit pro principio,quod
tamen demonſtrari poterat. Et quod nos
demonftrauimus , 'repecito quod libris de
{pacio oftendimus. Punctum id elle ,quod
in fpacio fit minimum . Id autem minimum,
in ſpacio , eſt etiam primum. Nam fi punctus
primum non effet, ante minimum, aliud mi-
nimo minus effet , Minus autem minimo ef-
ſe non poteſt. Punctus ergo quia in ſpacio
minimum eft . Eft ctiam primum . Et quia
primum eſt , ſimplex quoque eſt. Nifi enim
fimplex eſſet,compofitus effet. Compoſitum
autem omne, ex præcedentibus componitur.
Punctum autem præcedit nihil quia primum
eſt. & ante primum nihil. Punctus ergo quia
69
2003.803 809.8063-823
.
I AS
TERTI V S.
primum ,& non componitur, eft fimplex . Et
quia fimplex eſt, eſt quoque indiuifibilis,non
enim diuiditur in partes , cum non Gt com
pofitus. Eft ergo indiuifibilis: Et quia indiui
libilis,totum neque eft,ncque dici poteſt. To
tuin enim eft quod partes habet, ex quibus
componitur , & in quas diuidi pocelt. At
pun &tus neque compofitus eſt, neque eft di
uiſbilis , totum ergo non eft . Si totum non
cſt,partes nullas habet . quia li partes haberet,
ex eis componeretur , & in eas diuideretur ,
Quod nequaquam fit ; nullas ergo partes ha
bet . Atque ita quod Euclides vei principium
ſuppofuerat , pun & um partes nullas efTe, voi
principiatum eft demonſtratum . Panctus ve
ro quiapartes nullas habet,non eſt partibilis.
. Si partibilis non eſt, non eft etiam diuiſibilis.
quod idem eft ,cum demonſtrato indiuifibili.
Quia vero diuifibilis non eft, quantus quo
que non eft. Quantum enim omne diuiſibile
elt. Quoniam vero quantus non eft , minor
fieri non poteſt, neque poteft fierimaior, ne
que æqualis . Atque ideo cum nullo quanto
in comparationem veniet. Atque ideo ,neque
cum linea, neque cum angulo , neque cum
ſuperficie , neque cum corpore . Hæc enim
quatuor , quanti ſpecies ſunt. Quoniam
vero cum eis in nullam venit comparatio .
nem , cum corum nullo erit commenlura
bilis . Si commenſurabilis cum eis non eft,
neque ea menſurabit. neque ab eis menſura
bitur.Hæc qaidem compofitiua methodoſun
to demonſtrata . Per hæc eadem refolutiua ,
ad principium recurri poteft. Quia punctus,a
nullo quanto menſuratur , nullum etiam
quantum menſurat ipfe . Et id , quia cum
nullo eſt commenſurabilis . Ee id , quia
cum nullo in comparationem venit. Idque,
quia nec
quia æqualiss vlli
nec æquali vlli ,, nec
Z
maior vīlo ,
nec
 FRANCISCI PATRICII ,
nec minor vllo quanto eft. Id autem ,quia
ipſe quantus non eſt. ld autem, quia din
uifibilis non eſt . Id autem ,quia parcibilis
non eſt . Id quoque , quia partes nullas
habet . Id vero , quia non eft totum. Id au- gitudinem de ſe non creant, neque lineam
tem , quia eſt indiuifibilis . Id vero , quia faciunt. neque latitudinem creabunt. Si
fimplex. Id etiam , quia in ſpacio primum . neque latitudinem faciunt, neque angulum
Id quoque, quia in ſpacio primùm . Hæc au- . ctiain facient . Et quia ncquelatitudinem ,
tem fuit puncti definitio eſſentialis quate-
nus eſt minimum . Quatenus vero in lpa
cio eſt, fitum eſſe in ſpacio eſt neceffarium .neque corpus facient. Corpus enim omne lu
Et quia ficum in ſpacio habet , ibidem pofi- " perfiebus clauditurergo, duo ,aut plures pun
tionem etiam habet . Et quia pofitionem ha-
bet reſpectum , ad alium , vel vnum, vel plura
punéta habebit, & lineas , & angulos , & ſu-
perficies , & corpora , quæ quatuor omnia
in ſpacio ſunt, & ſpacia lunt. Depuncto er.
go ſcientiam habemus , non folum definitio-
ne, fed & caufarum ad ſuos effectus deductio-
ne , & per neceffarias demonſtrationes. Per
quas, & per ſubiectum in quo eft,fpacium in-
uariabile , inter ſciencias mathematicas pri
mum habet certitudinis gradum . Quam rem
veteres omnes videntur ignoraſſe . Ex qua
fanè puncti ſcientia , vti ex principio demon
ftrato , reliquaomnia continui quanti Theo
remata ordine continuato , deduci poſſunt.
Quam rem opere iplo , aliquatenus demon-
ftremus .
Punctum quiin ſpacio eſt , & in eo ſitum ,
pofitionem habet, & reſpectum habere dixi-
mus , tum ad alium punctum vnum , tuin ad
pluces , tum ad quatuor illa quanti genera,
quo modo ad vnum fe punctum habeat con-
templemur primo .
Punctus vnus in fpacio pofitus , punctum
alium reſpectans,neceffario illum vel canget,
vel non tanget.De tangente ergo prius . Si er-
go duo puncti ſe ſe tágant in ſpacio a ſpacium
non occupant . Si namque fpacium occupa-
rent , minimi in ſpacio non eilent, ſed ellent
quanci. At& minimos in ſpacio elle , iam eſt
demonſtratum . Non ergo fpacium occupant .
Et quia (pacium non occupant , in vnum am-
bo coeunt,ita vt vous fiant punctus. Si duo.
vnus ita fiant, vnum fient, & cres, & quatuor,
& centum, & mille, & innumeri , & infiniti ,
ynuin fient.Cur enim illa, & non eciam hæc ,
cum & hæc nullum occupent ſpacium , neque
ſuper ſpacio extendantur. Et quia nullum oc-
cupantſpacium , neque ſuper ſpacio exten-
duntur ,magnitudinem nullam fibi acquirút.
Atque ideo, magnitudinem ex ſe non pro-
creant. Nemo enim dat , quod non habet.
Quòd a magnitudinem ex fe non creant lon-
gitudinem quæ
, prima eſt magnitudinis ſpe-
cies , ex ſe non creant . Si vero longitudinem
de ſe non creant , lineam de fe non faciunt.
,
Atque ita methodo longe alia,demonſtratum
nobis eſt , quod veteribus eſt oſtenſum , lineā
ex punctis non componi, non generari.Quia
vero plures punci ſe ſe contingentes lon
neque angulum de ſe faciunt , ſuperficiem
quoque de ſe non facient.Si non ſuperficiem ,
eti, le Te contingentes corpus de ſe non pro
ducunt , quia neque ſuperficiem , quia neque
angulum ,quia neque lincam , quia neque lon
gitudinem ,quia neque magnitudinem.Idque
quia magnitudinem non acquirunt, Idque
quia ſuper ſpacio non extenduntur. 'Idque,
quia omnes plus vno , ſpacij non occupant ,
ideò quòd punctus, & puncta illa omnia mi
nimum ſunr in ſpacio.Quod antea eſt demon
ſtratum
De Lineas .
Eterum quidam dixeré lineæ nulla effe
VIfcientiam. in eoque longe à vero diſcef
ſere. Quæ falſitas per ſequences, tum contem
plationes , tum faciles demonſtrationes facil
lime apparebit.
Duo puncta in ſpacio poſita ,fi feſe non tan
gant fpacium inter ea intercedit . Nam fi ſpa
cium inter ea non intercederet, ſe ſe tange
rent, & ea omnia ci conſequerentur, quæ de
punctis ſe ſe tangentibus ſunt demonſtrata .
Sed ſupponimus ea ſe ſe non tangere . Spa
cium ergo intercludent . Si vero fpacium
intercludunt . Spacium illud nó eric punctus.
Si enim punctus eſſet, (pacium non eſſer. At
{pacium eft.Omne autein (pacium neceſſario,
vel minimum eſt, vel maximum ,vel inter hæc
duo,medium. Neceffaria eft enim,& ineuita
bilis hæc diuiſio.Contemplemur ergo primo,
[pacium minimum . Sihoc fpacium , minimú
ft. erit etiam primuin fpacium . Nam ſi pri
mum non effet, minus minimo fpacium inue
niretur . Atminimo , in nullo rerum genere,
minus aliud eſſe poteft, ergo etiam minimo
(pacio , minusfpacium effe non poteſt. ergo
ante ipſum ,nó aliud ſpacium.Et fiante ipſum
non aliud,fpaciumminimú,eric ſpaciū primū.
4
Ec quia fpacium minimum , (pacium pri
mum eft. & quia primum, fimplex quoque ſpa
cium erit . Quia vero fimplex eſt , ex partibus
non erit compoſitum . Si ex partibus non eſt
compoſitum ,id fpacium partes nó habebit. Si
partes non habebit , non erit partibile . Si
non fuerit parcibile , neque erit diuiſibile .
Sinon
 DE PHYSIC . AC MATHEMAT .
Si non erit diuiſibile , erit neceſſario indiuif-
bile . Inter ergo duo pun &ta (pacium ,indiui-
fibile, non diuifibile,non partibile,non habés
partes, non expartibus compoſitum ,ſimplex,
primumque intercedere poteft, id (pacium
primum erit longitudo ,Longitudo namque
è ſpaciis quatuor iam dictis , primum om-
nium eft . Et quia longitudo elt, eric linea .
Et quia , & primum fpacium eſt , & ininis
mum , & linea . Ea linea erit linearum
minima. Et quia minima linea eft , & pri-
ma , & limplex , & non compofita, & par-
tes non habens, & impartibilis, & non di-
uiſbilis , ea erit lineanon diuiſibilis , hoc eft
indiuifibilis . Et ſinon diuiſibilis , & indiui-
fibilis eft ,ea non erit diuibilis in infinitum .
Quod G minima linea , non eft diuiſibilis in
infinitum , neque media linea erit diuili-
bilis in infinitum . Quia huius diuiſio , vf-
que ad minimam lineam neceſſario eſt per-
uentura . atque ita cum amplius diuidi non
poffit, media linea non erit in infinitum diui-
libilis . Et quoniam minima , & media li-
nea non funt in infinitum diuiGbiles , ne-
que maxima linea diuiſibilis erit in infi-
nitum . Eademmet ratione , quia eius di-
uifio ad minimain perueniet , in qua di
uilio fiftatur. Cum ergo , nec minima ,
nec media . , nec maxima linea fit dinila
bilis in infinitum , nulla linea erit diuiſi
bilis in infinitum . Falſum ergo antiquo-
rum dogina fuit , ab omnibus mathemati-
cis receptum , omnein lineam in infinituin
elle diuiſibilem , Erveriffimum contrarium
noftrum dogma eft , nullam lineam eſſe di-
uifibilem in infinitum . Ex quo abſurda
omnia collentur , tum in contemplatione,
tum in operatione , quæ ad pofitionem ve-
terum conſequebantur ; ergo nulla linea di-
uifibilis eft in infinitum . Quia maxima non
eit diuiſibilis in infinitum . Etid ,quia media
non eſt diuifibilis in infinitum . Etid,quia
minima non eft diuiſibilis in infinitum .
Et id,quia non eft diuifibilis. Et id , quia non
eſt partibilis . Et id , quia fine partibus eſt .
Et id , quia è partibus non eſt compofita . Et
id , quia eſt ſimplex. Et id , quia eit prima.
El id , quia eſt minima. Sed ad lineam redea-
mus. Spacium a duobus punctis quæ longitu-
do , & linea eſt , incerceptu, vtrinque ab ipſis
tangitur . Nam fi non tangeretur, & ipfam li-
neam , & fpacium duo alia comprenderent,
duo ergo vel tria, & non vnum contra ſuppo-
fitum . ergo vtrinque ea tangunt.Si eam verin-
que tangunt,eius extrema vtrinque fiunt. Si
extrema, etiam termini . Si termini , lineam
efficiunt terminatam . Si terminatam , etiam
finitam . Si finitam , non ergo infinitam . Si
70
non infinitam , ergo vtrinque poteſt protra.
hi . Si vtrinque protrahi,vtrinque etiam ſem
per longior ħeri. Si ſemper longior fieri po
teft,in infinitum longior poterit fieri. Atque
ita demonſtratum a nobis eſt, quod pro prin
cipio Euclides libi concedi petijt . At quia li
nea lui natura,protrahipót minima quoq; li
nea poterit protrahi. Si protrahi, etiam me.
dia fieri. Si media fit, non amplius minima
eft. Sed maior ſe ipſa facta eſt . Et quia ma
ior ſe ipſa ficci,medię lineççqualis fieri poteſt.
Si vero æqualis , etiam æquali maior . Sia
quali maior,etiam maiore æqualis . Et fi ma
joremaior, creſcere poterit quouſque maxi
ma fiat . Reloluamus , Maxima autem fem
per poteſt fieri , quia ſemper maior poreſt
fieri, quia media,æqualis maiori fieri poteſt.
Quia & mediæ alteri,cuicumq; æqualis.Quia
ſe ipſa maior fieri poteſt, quia media poteft
fieri,quia minima, fieri poteſt media. Quia li
nea ſui natura, potelt protrahi. Quia protrahi
poteſt in infinitum . Quia vtrinque protra
hi poteſt . Quia duo puncta eam vtrinque fi
niunt . Quia eam vtrinque terminant . Quia
vtrinqueci funt termini . Quid vtrinque ci
ſunt extrema.,Quiavtrinque cam contingunt.
De Linea recta .
quæ
quoque.Linea recta eſt,quæ inter duo puncta
eſt breuiſſima . Quæ quidem vera ſunto .Sed
nos addimus . Linea recta ea eft , quæ inter
duo puncta vnum tantum claudit īpacium .
Vnum autem fpacium ,id eft, quod nullam in
tercipit latitudinem . Linea vero curua ea eſt,
quæ non ſolum longitudine,ſed etiam latitu
dinem (pació intercludit .Sed de recta prius,
de curua luo loco poftea. Linea recta, quæ v
num tantum inter duo puncta intercipit ſpan
ciuin ,inter ea ,eſt breuiſſima.Et quia eſt breuil
ſima , inter ea æque iacet . Et quia inter ea
æque iacet,tota æque iacet . Et quia,tota æque
iacet,oés eius partes æque iacent.Et quia om
nes,etiam fingulæ æque iacebunt. Et quia fin
gulæ æque iacent. ſingulæ quoque recta li
nea crunt: Et quia ſingulæ recta linea ſunt, to
ta fibi ipſi-erit limilis . Et quia tora elt fibi fi
milis, etiam fingulæ eius partes ei erunt limi
les. Etquia totiſuntfimiles, lingulæ inter ſe
quoque eruntfimiles.Et quia ,&tota,& par
tes omnes & lingulæ ſunt, & tot , & inter ſe
Gimiles , erit cota & libi, & partibus ſimilaris.
Et quia ſimilaris , etiain vniformis.et quia fibi
vniformis tota,ét partes, &omnes,& lingulæ
ſunt inter ſe vniformes. Et ob id vna,& cora,&
partes vna cóprehédútur diffinitione. Et quia
id,cuiq; eius parti,totius definitio.conueniec.
Z 2 Er
 FRANCISCI PATRICII ,
Etquia id, eſſentia quoque omnis rectę lineæ veteres parallellas vocauere ; parum tamen de
erit. Et quia id, proprietates quoque ellentia-
les omnium rectarum linearum ,eædem ſunt.
Et quia id , omnes rectæ lineæ eiuſdem lunt
Speciei.Et quia id ,in eadem fpecie perſeuerát.
Etquia id,a ſua ſpecie non variant:Et quia id ,
a ſua ſpecie non exeunt. Et quia id , a ſuo ſita
non dimouentur. Et quia id, omnis recta,om
ni rectæ adaptabitur, & ſupraponetur, neque
vlla ab eodem fitu demouebitur, Et quia id ,
crunt omnes inalterabiles . Et quia id , neque
inter ſe commiſcebuntur, neque cum alia.Et
quia id , ſimplex erit. Et quia id, limplex cona
ſeruabitur. Et quia id, regula erit, omnis non
rectæ ,quæ ad eadem cum ipſa puncta termi-
nat. Reſoluamus. Omnis rečta,regula eft non
rectæ ,quæ ad eadé púcta terminat. Et id,quia
fimplex, & conſeruatur, & eſt, Et id,quia cum
non recta non miſcetur . Et id,quia non alte
ratur . Et id,quia rectæ omnes libi inuicem
adaptantur . Et id, quia & tota , & partibus
eundem ſeruat fitum . Etid, quia nulla,ab alia
cuariat. Et id, quia eiuſdem eft ſpeciei. Et id ,
quia eſſentiales proprietates omnium recta-
rum ſunt eędem.Et id,quia omnes rectę,eiul-
dem ſunt eſſenciæ.Et id ,quia vna omnes com-
prehenduntur deffinitione. Et id,quia partes,
& totum ſub eadem ſunt deffinitione . Erid,
quia & tota , & partes ſunt vniformes. Et id,
quia tota ſibi toti eſt vniformis.Er id,quia to
ta eft fimilaris. Etid,quia partes , & totæ ſunt
ſimiles. Et id , quia partes omnes ſunt linea
rectæ . Et id,quia partes inter ſua duo puncta
æque iacent . Et id,quia omnes inter duo to-
tius puncta æque iacent . Etid ,quia tota inter
ſua duo punctaæqueiacent. Et id,quia inter
duo punita eſt breuiſſima . Et id, quia unum
tantum inter ea duo puncta,fpacium interci-
pit. Atque hæ affectiones, ita ſunt rectæ lineæ
propriæ vt, neque lineæin genere, neque li
neæ curuç vllo modo competunt.
DE RECTIS LINEIS SESE
non tangentibus , reſpectum tamen
aliquem habentibus.
Eſpectum voco eum fitum , quem vna
RI linea recta ad aliam vnam, plureluc ha-
bet, & non ſeſe tangunt.
Reſpectus hic quatuor habet poſitus.
Primum , quando duæ, aut plures rectæ li-
nex ſeſe in longitudinem ſequuntur. Has
conſequentes voco. De quibus veteres nihil
prodiderunt.
Secundum.Quando duæ plurefue rectæ li-
neæ latitudine tantum quadam inter ſc di-
tant. idque bifariam .
Altero , quando æqualiter inter ſe diſtant .
eis ſunt locuri ,
Altero autem ,quando non æqualiter inter
ſe diſtant, cas nosinclinatasappellamus. De
quibus veteres nihil.
Quarto. Quando nullo modo prædicto
rum, inter le diſtant , quas diſeparatas
nominamus.Et quas veteres non videntur co
gnouiffe.Deprimis ergo prius agamus.
Inter duas plureſue rectas lineas conſe
quentes , fpacium iacet . Nam fi fpacium non
interiacet ,eæ ſeſe contingunt , nec ſunt am
plius conſequentes. Quia vero inter eas (pa
cium iacet,inter earum proxima extrema ia-
cer.Et quia inter proxima extrema iacet ,inter
proxima earú puncta iacet. Et ob hoc,poterit
per fpacium id ,a pūcto ad punctú linea duci ,
eaque linea breuiffima erit . Et ideo recta. Et
ideo etiam eiuſdem fpeciei cum prioribus,
ſeſe conſequentibus. Et ideo,vnacum iis eſt
facta . Atque ideo omnes ei proprietatės
conuenient , de quibus cum de recta linea
ageremus , diximus . Et reſolui poſſuntita ,
quia vna cum eis eſt facta eiuſdem eft
fpeciei cum illis. Ideoque eſt recta, idque
quia breuiſſima.Et id,quia inter proxima con
ſequentium puncta,fueratducta. Et id quia
poterat ad ea duci . Et id, quia fpacium inter
cedebat.Et hoc, quia nonſeſe contingebant.
De reftis Parallelis,
Eteres, parallelas deffiniere, cas lincas
elle, quæ in eadem ſuperficie, vtrimque
productæ , numquam concurrunt, ſed quia
definitio hæc demonſtrari poteſt, pro princi
pio per ſe noto , non eſt ponenda. Atque
ideo dicimus,
Lineæ parallelæ eæ funt , quæ in latitudine
inter fe pofire omnibus ſuipartibus oppofitis
ſunt æquidiſtantes. Aequidiſtantiam hancin
telligo, quando partes oppofitarum nulla ab
altera, vel proculabit, velprope accedit . Et
quia parallelæ , & rectæ, & curuæ eſſe poſſunt
de rectis nunc agamus. Quas diximus omni
busſuis partibus æquidiſtare. Et quia parti
bus omnibus æquidiſtant,ſunt parallelæ . At
que ideo totæ ipfæ etiam æquidiſtabunt . Et
conuerſim , quia cotæ æquidiſtant , omnes
quoque carum partesçquidiſtant.Atquehinc
fit, vt li vtrimque in rectum protrahantur ;
partes quoque protractæ æquidiſtabunt. Er
ideo G in infinitum quoque protrahantur, co
tiam erunt parallelæ.Et quia protractæ partes
ſunt parallelę,nunquam lib inuicem propin.
quabunt. Atque ideo nunquam concurrents
Quæ res,vt principium poſita , a veteribus, a
nobis eft demonſtrata . Et refolui etiam de
monſtra
 DE PHYSIC. AC MATHEMAT .
monftrationes hæ poſſunt,fidicamus . Paral:
lelas nunquam concurrere , quia carum par.
tes nunquam propinquant . ethoc,quia pro-
tractæ partes funt parallelæ.Id vero quoniam
in rectum protrahuntur. Et id, quia partes ca
rum priores ſunt parallelæ. et hoc iplum ,quia
partes primaruminter ſe æquidiſtant,
De rectis Inclinatis .
Inea rectas inclinatas diximus nos voca-
Llree,eas, quæ a lacere fibi politę, partes non
habentæquidiſtantes . Suntque duarum (pe-
cierum . Priores, quando extremaearum ab
vno viciniora ſunt,quàm ab alio . Secundæ ,
quando extremum alterius,mediæ alteri pro-
pinquat . Atque ideo euenit ,vt altera tota,al-
teri coti non æquidiſtat. Et conuerfim , quan-
do non æquidiltant,ſunt neceſſario inclinatç.
Et fi cotæ ſunt inclinatæ , etiam partes omnes
ſunt inclinatæ.Sed propinquiores magis,lon-
ginquioresminus . Sivero hæ longinquiores
in rectum protrahantur, protractæ partesma-
gis ac magis diftabunt ſemper . Atque ideo
concurrent nunquam , neque coniungentur.
Quare demonſtratione hac oftenditur , hoc
iplum , nunquam concurrere , non elle ſola-
rum parallelarum proprium , fed & inclina-
tarum commune. Quod veteres non animad-
uerterunt . Si vero e contra ,ab alteris extre-
mis, quæ ſunt propinquiora , protrahantur in
rectum , minus ac minus ſemper diſtabunt,
femper ergo magis propinquabunt. Atque
ideo,G adhuc protrahantur , concurrenttan-
dem . Et vbi concurrunt , etiam iunguntur .
lunguntur autem, ( reſoluendo) quia concur-
runt. Ideo, quia magis ſemper propinquát.Et
id,quia ſemper minusdiſtant. Et id ,quia ibi a
principio diſtabantminus. et id, quia eo in-
clinabant ? Sicuti e contra a parte altera ,quia
magis diftabant protractæ in rectum ,nunquá
concurrebant , quia magis protractæ , ſemper
longius diſcedebant.Quia partes,aliam plus,
aliam diſtantem minus habent. Id vero,quia
partes non ſuntæquidiſtantes . Id vero quia
totatoti non æquidiſtat. Id autem quia ſunt
inclinatç .
re&tis Diſparatis.
Eetas lineas diſparatas eas vocauimus ,
R , ,
neque inclinatæ ſunt, reſpectum tamen mu-
tuum aliquem habent. Eum ſcilicet vt neque
in longum , neque in latum fint fibi inuicem
poſitæ.Si vero in rectum protrahantur velpa-
rallelæ fiút,vel inclinatæ . Si vero parallelæ vel
omnes parallelarum proprietates nanciſcun-
71
tur, & nunquam coniungentur, ficuti etiam fi
fiant inclinatæ , inclinatarum omnes acqui
rentproprietates. Atque ideo & concurre
te , ab vna parte qucút,aparte altera nequeút.
De reétis quæ ſeſe contingunt .
Via vero ab altera parte , & inclinatæ
ctæ coniungi poſſunt , coniun &tio hæc eſt
contemplanda. Itaque.
Si ab vno puncto, in ſpacio poſito, adduo
alia puncta in ſpacio polita, duæ rectæ lineæ
lignentur, aut in directnm , aut in non dire
Qum ſignabuntur. Si in dire &tum ſignentur ,
conſequentes lineæ efficiuntur, de quibus eſt
peractum . De lignatis ergo non in directum ,
eſt agendum.Si ergo ab vno puncto in ſpacio
ad duo alia puncta duæ lineæ trahantur , in
ter punctum , & lineas fpacium intercipitur.
Nam li ſpacium non interciperetur, conſe
quentes ellent.Non ſunt aút ex demonftratis.
Ergo erunt, vel parallelæ, vel inclinatæ. Sed
parallelæ nunqnam iunguntur. inclinatæ ve
ro ab vna pollunt iungi parte ad punctum il
lum vnum poterunt ſignari inclinatæ . Sed
fi ab altera parte inclinatæ ſunt, a diſtantiore
neceſſario refugientes fignabuntur. Sed po
terunt,& non inclinatæ , & non refugientes
ſignari, idque in carum medio . Mediaque
erit inter fugam & inclinationem . Quæ auté
ica mediæ ſunt, numquam non mediæ erunt;
atque ideo numquam eum fitum mutant . A
quo & inclinantes , & refugientes,magis ac
magis a medio poterunt diſcedere . Atque
ideo aliquando tantum diſcedent, vt altera
alteri poflit fuperponi. & vna fieri linea, neq;
amplius inclinari. Refugientes quoque,tan
tum aliquando poterunt refugere , vt altera
alteri in tectum ponatur , & fiant conſequen
tes.Quęſpeculatio poteſt. & ipſa ab hac poftre
ma, per media ad ſuum principium reſolui
aut regredi.
De Angulo Re&tilineo .
Voniam non lolum duę rectę lineç, ſele
Q in puncto tangentes, de ſe cas quas per
Currimus demonſtrationes , edere poffunt ,
quæ ad inclinationem , & fugam , & medieta
tem pertineant , ſed etiam in eis angulos for
mant, de Angulis neceſſario eſt modo agen
dum . De quibus mulca vetetes ſuppolue
runt, nihil tamen de anguli natura demon
ſtrarunt . Eum quoque diffinierunt . Angulus
planus eſt inclinatio alterna duarü linearum ,
quæ ſeſe in plano contingunt , & in directum
non iacent.Nos vero aliter . Angulus eſt ſpa
cium,
 FRANCISCI PATRICII
cium,a duabus lineis ad contactum earum
interceptum . Angulus autem rectilineus eſt
ſpacium a duabus rectis lineis ad earum con-
cactum interceptum . Nam fi ad contactum
nulluin ſpacium interciperetur , vna tantum
effent fadtæ recta linea. At recta vna non ſunt;
ergo fpacium ad contactum intercipitur. Si
vero cæ duæ lineæ fuerint,altera alteri perpen
diculares , angulus is inter inclinationem , &
fugam erit medius. Fuitque is a veteribus an-
gulus rectus nuncupatus. Quia vero hic me-.
dius,vti eſt deinonſtratum ,numquam variat .
femper ergo erit rectus, Et conuerfim , li re-
Etusfuerit,lempererit medius & a duabus per.
pendicularibus interceptus.Etper conſequés,
quia ſemper rectus cſt, litum ſuum numquam
variat. Atque ideo , nec minor fier. ergo eſt
femper fibiæqualis.Ergo omnes recti anguli,
ſuntinter ſe æquales. Ergo qui recto angulo
non eft æqualis,rectus angulus non eft. Ergo
qui angulus rectus non elt,nec recto æqualis,
vel minor,vel maior recto erit . Ergo nequea
duabus perpendicularibus intercipiecur . Er-
go vel ab inclinatis,vel a refugientibus inter-
cipietur.Eſto prius ab inclinatis interceptussa
Inclinans autem linea recta ea eſt qua a con-
tactu duarum perpendicularum inter easpro-
trahitur. Quæ cum inter ambas protrahatur,
ad vtramqueerit inclinata.Nili enim inclina-
ta eflet,vel perpédicularis eſſet,vel refugiens,
quod contra luppofitum eſt. Quia vero incli-
nata eſt, ad vtramque duos inter eas facit an-
gulos , qui neceſſario prioris anguli recti erút
partes. Et ideo recto ipſo minores. Sunt auté
illi duo luo toto recto , acutiores , neceſſario
omnis angulus acutus,minor erit omnirecto .
Et quanto magis inclinata illa media ad alte-
ram perpendicularem inclinauerit, tanto an-
guluin eum efficiet minorem , ideoque acu-
tiorem . Alterum vero fibi focium efficiet ne-
cellario maiorem . Inclinans autem illa acu-
tiorem ſemper faciendo angulum , & mino-
rem ;tantum poterit inclinare , vt aliquando
angulum efficiat minimum . Minimum au-
tem illum vocamus,quo minor eſſe nequeat .
Alter vero ſocius, intra duas illas perpendi-
culares , erit acutorum angulorum maximus,
Minimus autem ille fi adhuc ſua linea incli-
pet cum perpendiculari proxima vna atque
eadem fier linea ,& angulum relinquet nullú .
Id autem ,quia cum altera illarum ,vna eadem
que fieri poteſt.ideo quia ei adaptari poteſt.
Idque,quia a minimo angulo inclinarepoteſt
Id vero,quia minimum poteſt formare angu-
lum . Id quoque quia omnis acutus angulus
omni rectoangulo,eit minor.Id vero eft, quia
rectus eſt . Id vero eſt , quia rectum in duos
diuidit. id quoque quia ab inclinata ad per-
pendiculares eſt forinatus : Id autem ,quia ina
ter eas eſt protracta . Id vero,quia inclinata ea
eft quæ inter perpendiculares trahitur. Linea
vero refugiens, a perpendicularium conta
ctu,non ad intra,ſed ad extra refugiet . Atque
sita proximiorem perpendicularem ,inter fe &
alteram collocat mediam . Ad eamque angu
lum recto extrinſecum . Atque ita inter fe, &
diſtantiorem perpendicularem , duosformat
angulos . Qui quidem anguli duo , maiores
erunt vno recto. Si vero media perpendicu
laris e medio tollatur, vnus fiec angulus recto
angulo maior. Qui obtulus à veteribus eltap
pellatus , eumque maiorem recto ſuppofue.
runt,quod nos demonſtramus.Quoniam erz
go angulus obrulus maior recto eſt , omnis
obruſus angulus omni recto angulo eric
maior . Si vero linea a perpendiculari refu .
giens interſe , & illam minimum relinquat
(pacium , hic minimus obtuſorum omnium
erit angulus. Si vero refugiens magis a media
recedat,obtulam angulum minimo maiorem
faciet . Atque ideo quanto magis refugiet ,
tanto, angulum obtuſum faciet inaiorem . Er
go tantum poterit refugere, vt angulum obtu
Iorum omnium maximum ,efformet. A quo fi
magis etiam refugiar in directum diftantiori
perpendiculari fitum affumet.Et tunc nullum
angulum efformabit , & eadem cum altera
fier. Poteft ergo , vt hanc etiam refoluamus ,
linea a perpendiculari altera refugiens , cum
altera,eadem fieri . Erid , quia poteft cum ea
nullum angulum formare. Id vero ,quia in di
rectum ei deſcendit. Hoc,quiaab angulo ob
tulo maximo refugit. Id quoque quoniam
angulum obtulum maximum potuit efficere.
Hoc etiam quia quanto magis refugiebat,
tanto maiorem angulum faciebat. Atque hoc
itidem ,quoniam a minimo obruſo angulo re
fugiebat. Id aút,quia a proxima perpendicula
ri , minimum fpacium diſcedens, minimum
obtuſum anguluin efficiebat. Et id quoniam
recto maiorem angulum obtuſum efforma
bat . Et hoc, quia media ſublata, e duobus an
gulis vnus remanebat, & maior rectopriore ,
Et id,quia inter fe & diſtantiorem , duos an
gulos efficiebat.Etid, quia inter fe, & proxi
mam angulum formabat. Et id,quia proximá
inter fe, & alteram locabat. Idque quia a con
tactu illarum , ad extra refugiebat.
De rečtis cadentibus ſubtenſis.
Adentem rectam lineam vocamus eam,
Caderos per mencecam caliente
altero ſuo extremo , eam inter extrema tan
git. Vel,Cadens linea ea eſt, quæ inter alterius
extrema cam tangit . Hanc autem quæ tangi
tur,
1
 DE PHYSIC. AC MATHEMAT. 72
cuir,ſubrenfam appellamus . De quarum neu- culum, ab vtroque latere tantum inclinabunt
tra veteres feparatim nihil funt cótemplatiri. quantum ab alio vtroque refugientes erunt.
Itaque ſi eadem linea , ſubtenſam inter ex- Et tuuc dicuntur oblique ſe ſe interfecare.
trema tangic eam in duas partes diuidit , quæ Quatuorque angulos itidem intercipiuntad
partes,ipfæ quoque rectæ lineæ funt, & caden interſectionem : Qui quatuor rectis angulis
ti vtrinq; pofitæ . Anguloſque duos format, ſunt æquales , ſed duo acuti crunt, duo vero
vel rectos ambos, vel alterum acutum , alterú obtuſi . Atque ideo ij qui conſequentes di& i
vero obculum . Si recti ſunt ambo ,tum cadens ſunt, alter acutus,alter eft obtufus. et ideo.co
eric perpendicularis, & partes ſubuélæ illi ecút trapoſiti etiam ,alter acutus alter obtuluseft.
perpendiculares quoque. & conuerfim ſi per- Arque ideo tum hi,cum illi duobus rectis sức
pendiculares fibiinuicem fuerint , angulos æquales.Ideoque inter ſe lunt etiam æquales.
kotrolque efficient rectos, atq; ideo fibi inuicé Et præterea , coalterni ſunt inter ſe æquales.
æquales. Et eos,& eas omnes ex proprietates Quorú ij qui acuti,ſunt quidem inter ſe æqua
conſequentur,quas ante vidimus, & perpendi les, ſed duobus rectis minores , ficuti obtufi
culares lineas, & rectos angulos conlequi. Si coalterni inter ſe itidem ſunt æquales,& duo.
vero cadens linea perpendicularis non fuerit, bus rectis maiores. et id quia acuri coalterni,
anguli illi duo recti non erunt.Et conuerſim , ſunt inter ſe æquales, ſed duobusrectis inino
Si recti non fint,cadens ad perpendiculam nó res.Et id , quia coalterni ſunt inter ſe æquales.
cader. Sed ſubrenfæ alteri parti inclinabit , ab Et id quoniam tum contrapoſiti, tum conſe
altera refugiet . Atque ideo ab hac obtuſum quentes æquales inter ſe ſunt.etid quia ſepa
angulum efficiet, ad alteram acutum . Atque ratim horum finguli duo , ſunt duobus rectis
ita , eorum angulorum hic quidem recto mi- æquales. Et id quia contrapoſiti alter acutus,
nor, ille vero erit maior . Gimul vero ſumpti,
duobus æquales
alter eſt obruſus. Et id quia conſequentes ét,
rectis erunt . alter acutus, alcer obtulus eſt. Et id ,quia e qua
tuor obliquis , duo acuti , & duo ſunt obtufi.
De reltis fe fe interſecantibus. Et id quia quatuor rectis ſunt æquales. Etid
quia duæ lincæ, ſe ſe interſecantes,ad duo la
Ineas rectas ſe ſe interſecantes eas nuncu tera ſunt inclinatæ,& a duobus oppoſitis late
L pamus, quæ le ſe inuicem inter vtriuſque .
ribus, ſunt refugientes.
contingunt extrema. De quibus quidem Tha
les prius, & ab eo Euclides ſumens, non am- Duæ rectæ parallelæ ab vna recta interſecatæ.
plius vno fecerunt Theorema,nos vero ſequé
tia omnia . Ecta vna linea, duas rectas lineas interſe
Interſecantes rectæ , R cans,aut vtriq; perpendicularis aut
mutui puncto , quatuor de duabus efficiútur, vtrique obliqua,aut alteri perpendicularis, al
quæ rectæ quoque ſuntlineæ . Quarum qua- teri obliqua. et qualitercunque cas interſecet
tuor duę inter le erunt vel perpendiculares, ad interſectionis puncta , octo formar angu
vel inclinatæ , vel refugientes , tantum dux los . Si perpendiculo ſecet,omnes octo angu
quoque aliæ erunt . Et quatuor inter ſe angu- li recti erunt.Atque hinc ſequetur,vt eas om
los efficiunt.Si perpendiculares libi inuicein nes proprietateshabeant,quas ſupra de angu
fuerint,anguliomnes quatuor recti erunt.Et lis rectis ſpeculati ſumus. Si vero vna illas pa
conuerlim li hi recti omnes erunt, illæ omnes rallela interſecet, nullus ex octo angulis re .
erunt mutuo perpendiculares. Et quia omnes ctus erit, ſed omnes fimul octo rectis ſuntæ
illiangulı ſunt recti, omnes quoque ſunt fibi quales ex demonſtratis. Quatuorq; ex ijs acu
æquales. Et quia omnes inter le ſunt æquales, ti erunt,quatuor obtufi, duo intrinfecus, duo
etiá duo conſequentes inter ſe erunt æquales. quoque excrinſecus. Atque ideo duo conſe
Conſequentes autem voco duos eos , qui vel quentes extra , duo intra. Duos itidem vtrio
ſupra, lubtenſam , vel ſub ea remanent.Sed & que contrapoſitos. & per ſe ſingulos, quatuor
contrapoſiti duo quidimidia pars illorum in- rectis æquales. Et itidem interfe æquales ſimi
ter ſe æqualium ſunt , erunt quoque æquales . liter,& coalternos æquales eis. Horum vero
Contrapoſiui autem ij funt quorum alter , ſu- quatuor acuti inter ſe æquales ſunt, ſed qua .
pra , alcer vero infra ſubtenfam ſunt locati ab tuor rectis minores,ficuti, & abtuſos,quatuor
-vno latere tamen ambo . Sic & qui duo fibi rectis maiores,ſed inter ſe æquales.Et ſi intrin
mutuo ſunt coalterni,eruntſibi æquales.Sub- feri coalterni ſint inter fe æquales duæ illæ re
alternos aucé hoc nomine ér vereres nomina- Etæ erunt parallelæ . tum etiam fi alter intra ,
rút quorú, alter qui ſupra, alter infra ſubtēlain alter extra coalterni, ſintinter ſe æquales, ex
fed non ab eadem ſuni ſiti parte.Si vero cadés dem rectæ erunr parallelę.Et li duo anguli ab
linea ſubtenſam interſecet, non ad perpendi- vna parte ſunt duobus redis çquales eæ itide
erunt
 T FRANCISCI PATRICKI
serunt parallela. Tum quoque li alter intra,al.
ter extra coalterniGntinter ſe æquales ,tunc
duo interni ab eodem latere, duobus rcctis e-
runtæquales.
!! 2.3
De vna re&te , duas inclinatas fecante.
i.
E his.quidé lineis veteres dixere nihil.
D Si ergo vna recta duabus rectis alceri in
clinatæ ,alteri perpendiculari incidens eas ſe-
cet, omnes eas ſequentur proprietates , quæ
antea de inclinatis, & perpendicalaribus con-
templati ſumus. Et præterea duos angulos
extrinſecos verſus inclinationem alterum ob
tuſum , alterum rectum . Qui quidem duobus
rectis ſuntmaiores. Intrinſecos vero,alcerum
acutum , alterum rectum , qui duobus rectis
ſunt minores . A parte vero oppofita inclina-
tioni ad intra, alter erit obtuſus, alcer rectus,
& ideo duobus rectis maiores.Extrinſecos ve
ro alterum acutum, alterum rectum , ideoque
minores duobus rectis. Si vero nulla perpen-
dicularis fuerit , ſed inclinata ambo , eas rec-
ta interſecer , ambo extrinſeci ad inclinatio-
nem erunt obtuli, duobuſque recris maiores.
Intrinſeci vero, acuti erunt , & duobus rectis
minores . Ab oppofita vero parte intrinſeci a tribuspunctis , tribus lateribus , tribuſque
obtuli erunt extrinſeci acuti,hi minores, illi Langulis eſt figura hæc clauſa, cuique lateri, an
maiores duobus rectis, nulluſque rectus erit, gulus ſit oppofitus.Er e cóuerſo ,cuique angu
omnes camé ſimul,octo rectis erunt æquales.
De triangulis rectilineis.
Ranſacţa tractatione trium noftsæ Geo-
T
merriæ principiorum, puncti,lineæ , at-
que anguli , lingulariumq;earundem proprie
catum ,conſequens videtur effe , vt de quarto
principio, ſuperficie ſcilicet,fiue figura,habea æquiangulus.Is vero triangulus , qui non tria
cur ſermo. Quam veteres deffiniere.
Figura eſt id , quod vel vno , vel pluribus
terminis continetur . Figura rectilinea, ea eſt,
quæ a rectis lineis continetur . Sed nos, iuxta
principia à nobis pofita, dicimus.
Superficies ſeu figura,eſt ſpacium ,longum ,
larumque clauſum . Atque id tripliciterauça
rectis lineis, aut a curuis , aut a rectis , & cur-
uis fimul.
Sed de curuis agendum erit poſtea. Nunc
de figuris rectilineis eſto ſermo.
In quo genere, cú vna aur duæ rectæ lineæ
nequeant ſpacium vllum claudere,& figuram
conformare , prima , ac ſimpliciſſima rectili-
nea figura, ea erit, quæ tribus ad minus , rec-
tis lineis contineatur.
Hæcautem a veteribus , & a nobis etiam
triangulus vocatur . De quo illi non pauca
ſunt ſpeculati.
Sed nos,& numero plures, & meliore ordi
ne, & concathenato magis , de cis tractatio
nem inftituemus.
Initium ergo , a punctis ſumamus . Quæ
principium commune ſunt, & linearum , & an
gulorum ,& ſuperficierum ,& corporum.
Itaque dicimus , ſicuti duo puncta lineam
intercluſerunt . cria angulum, hæc eadem tria
primam ſuperficiem formabunt. Hoc ergo de
monſtremus.
Si tria puncta,ſeorſum , & non in directum
in ſpacio pofita, a quouis ad quoduis recta fi
gnari poteſt. Nam fia puncto ad punctum li
nea ſignari non poſſet,duo puncta, lineam nó
interciperent. Eam autem intercipere iam eft
demonftratum . Si vero a quolibet ad quodli
bet linea fignetur,cuilibet duæ rectæ coniun
gentur. Et inter eas angulus comprehédetur.
Atque ideo tres angulos, tres ipſæ comprehe
dent, ad tria nimirum puncta. Atque ita in
ter puncta, lineas, & angulos ſpacium claude
tur. Idque longam , latumque. Atque ideo id
ſpacium erit ſuperficies, atque figura, ex earú
nimirum deffinitione. Quæ quoniain tres an
gulos habet, veteres eam triangulum nomina
runt. Tres vero lineas , quæ ipſum claudunt
appellarút latera. Ex quo euenit, vt quoniam ,
lo, lacus vnum opponitur.Si vero punctailla
-tria, fint inter ſe æquidiſtantia, latera quoque
eis oppoſita inter ſc erunt æqualia . Ideoque
hic triangulus, æquilaterus eſt a veteribus vo
catus.Eteconuerſo G latera omnia tria fint æ
qualia, anguli eis oppoſiti omnes erunt , fibi
inuicem æquales. Ideo dicetur quoque trian
gulus, non ſolum æquilaterus , verum etiam
omnia puncta , ſed duo tantum habeat æqui
diſtantia . duo quoque , & non tria latera , &
duos tantum , & non tres angulos habebit æ
quales.Et a lateribus,æquilaterus, & Iſoſceles
a veteribus fuit nominatus.Et duos angulos,
duobus æquis lateribus oppoſitos habebit 2
quales.Quæ fane; V. Euclidis propoſitio fuit.
Et V I. eiuſdem , huic conuerſa. Is triangulus
qui duos oppofitos triangulos æquales habe
bit, duo quoque latera eis oppolita habebit
æqualia . Hinc fane ſequi eſt necelle , vt qui
triangulus,nullum lacus, inter ſeæqualia ha
beat, eum neque angulos vllos habere æqua
les. Ec e conuerſo . Qui triangulus angulum
nullum æquum habeat; neque lacus vllum æ
quale habebit. Talem autem triangulum ve
teres Scalenum vocitarunt. Quibus e rebus,
ea quæ veteres de triágulis omnibusvti prin
cipia ſuppoſuerunt,a nobis ſunt demonſtrata.
Ex his autem demonftratis illa quoq; ſequú.
tur ,
 DE PHYSIC. AC MATHEMAT.
tur, vt in quoque triangulo,minus latus mi-
nori angulo opponatur. Etminori lateri,ini-
nor angulus. Et per conſequens maior angu-
Jus , maiori lateri opponetur ; & è conuerſo
maius latus,angulo maiori.Quæ duæ fuerunt
Euclidis xviij. & xix. Ex quo neceſſario ſequi-
cur,fi quod latus,maiore minus. minore ma-
ius fuerit , etiam angulo,minore maioris ,&
maiore minoris opponetur . Etè conuerſo ,
medius bic angulusmedio opponetur laceri.
Vnde, illud quoque conſequitur ,quod om-
nis triangulus, & angulos lateribus oppoſi.
jos . & latera angulis oppofita fibi inuicem
correſpondeant,& lint proportionata.
Finis Tertij Libri Pancoſmie.
73
Hæc quidem , noure noftræ Geometric ele
menta ( unto primaria . Sivero ætas, Dei Opt.
Max. beneficio nobis fuppetat , reliqua de
triangulis , quæ delunt, & figurarum aliarum
rectilinearum ,quæ ex triangulis omnes com
ponuntur, vſque ad decennarium , perfeque
mur . Si veronon ſuppetat, hanc a nobispri.
mis,Regiam in Ģeometria methodum , acu.
tiores poſteri ſecuti, haud , ni fallimur , diffi
3 culter ,'adimplere poterunt. Et vniuerſam
curuilinearum figurarum tractationem atque
ſcientiam ad finem poterunt perducere . A
nobis, quod in magnis infortuniis , præſtare
potuimus,æquo animo ſuſcipiant.
Aa FRANCI
 Solok
1 రం
FRANCISCI PATRICII
PAN COSMIA S.
LIBER QVARTVS,
DE PRIM AEVO
Eracta vniuerſa vniuerli ſpa
cij,eiuſque proprietatibus
tractatione , vlterius ordi-
2 ne progredi eft neceffe. Sa
ne dictum eſt, id primum ,
extra paternum profundú
necellario fuiſſe productū.
Sine quo alia nequirent eſſe , neqne conliſte.
re.Id autem fpacium fuiſſe eſt iam demon-
ſtratuin . Quod reliquis entibus omnibus , in
ſe locum daret. Reliqua poft ſe entia omnia ,
in ſe reciperet. Quodnam autem ens recepit
primo ?Ita contemplemur . Spacium neceila-
rio,vel vacuum eſt luinatura. veleft fui natu-
ra plenum . Quod plenum eft, vel leipſo ple-
nuin elt , vel re a ſe alia , Sed resalia nulla ad ,
huc in ſpacio apparuit . Plenum ergo eſt ſe
iplo , luiſque dimenſionibus, & proprietati-
bus , quas præcedenti libro ſumus perſecuti,
Se ipſo autem plenum eſſe, tantumdem eſt, ac
fi dicamus,re omni alia vacuum effe.Sed ple-
nitudinem eius quærimus . Qua igitur re,a ſe
ipſo alia , potuit fpacium impleri primo ? Ea
nimirum ,quæ ipſum replere potuit. At reple-
re potuiffe videtur primo , quod per iplum
fundi potuit facillime. Quid autem facilius
fundi potuit per ſpacium , quam lumen ? At
vnde, & a quo fonte, lumen id in ſpacium eſt
fuſum ? A patre nimirum ,ac fonte luminum, a
Deo. Qui Deus lux eſt , & in eo tenebræ non
ſunt vllæ.Lux autein è ſe lumen non emittere,
non poteſt. Neque lumen aliunde , poteft e-
micare,quam a luce . A prima igitur lace , eſt
lumen primum . Et lumen primum eſt a luce
prima, licuti a ſecundis lucibus ſunt ſecunda
lumina, Er a terţiis , tertia ; atque deinceps.
LVMIN E.
Emicuit ergo a Dei luce , lumen primigeniū .
At id , ante ne fuit , quàm ipfe diceret ? Fiat
lux ? & facta eft lux . An dum id verbum pro
nunciaret?Si dicamus, dum id pronunciaret
verbum . Quid ergo, ante cam iuſſionem lu
men ne erat in ſpacio ?an tenebræ ?an medium
quid, inter tenebram & lumen? Sin tenebram
dicamus , A quo nam opaco , ea oriebatur ?
Omnis enim tenebra , eſt ab opaco , & in
opaco . At nihil tale in ſpacio adhuc vacuo
erat . Si dicamus medium quid in ſpacio fuiſ.
ſe , neceffe eft id , ex tenebra & lumine fuille
compofituni, ac temperatum . Ac demonftra
tum modo eſt, nullam ibi potuiſſe eſſe tene
bram . Ergo neque ex ea temperatum.Exclu
Js igitur tenebra , & temperato , tertium ibi
fuifle lumen eſt neceſſarium . Veriffimeque
dictum ; Deum, lucem inhabitare inacceſſabi
lem ,ideſt in ſeipſo qni eſt inacceſſibilis nó fo
lum, poftquam cam iufſit in mundo fieri , ſed
perpetuis antea ſeculis, & tota eius ſempiter
nitate. Nam fi hoc nó detur,iterum ,iterumq;
redibit quæſtio, modo profligata,de tenebris,
& temperato, & cellabit núquam . Ergo Deus,
tota ſua ſempiternitate , pôs,quod & lux eſt , &
lumen,inhabitauit, & adhuchabitat, inaccel
fibilem.At ab ipſonemet prodeuntem : vel ab
alio factam :Ata quo namn alio factam ? cum
nec ante ipſum quicquam fuit, neque ſit ei
quicquam compar. Si vero a quopiam pofte
riore, id lumen dicamus elle productum . au
thor ergo rerum , author luminis , ente a ſe
producto, indiguit,vtbene effet ? Rem hanc,
ratio nulla philoſophica ferre poteſt.
De Deo ergo luce prinaria , lumen primi
genium emicuit. Ab vna luce, lumen vnum.
Ab
 DE PRIM AEVO LV.MIN E.
Ab infinita luce , lumen infinitum . Eſt enim
Deus , vti iam ante , eft nobis demonſtratum
a'r upodcíceros infinitipotens. Abinfinita po-
tentia, infinira prouenit actio . Ab infinita a-
ctione , infinitum quoque effectum , necelle
eftprodire. Nam lifiniium effectú ab actione
infinita,dicamus produci,tum necelle ericgam
& tionis infinitæ , finitam partem exifle in opus,
reliquam , quæ in infinitum vergit, inertein &
fruttraneain fediffe, & nihil elle operatam . Et
hoc necelle elt eueniſſe . vel quia nelciit pro-
dire tota , vel quia noluit : vel quia ncquijt .
Nelciſle non eit dicendum . Summa enim
{apientia,quæ cam edebat, quid neſciat ? Ne-
que itidem dicendum , noluille Summum ,
enim bonum , nulla tangitur inuidia.Neque
bonitatem ſuam ſupprimit, quo tota non ex-
cat in opus . Nequiſe multo eſt dicendum
minus. Quo enim modo infinitipotens a-
ctionis author , atque omnipotens , non po-
tuille arguerur ? Si & ſciuit, & potuit , & non
noluit infinitipotens, infinitam edere actio-
nem , in luininis effuſione , per eam actio-
nem , infinitum effectum prodire fuit necel-
lum. Luminis nimirum , a diuina luce effufi
in infinitum . Ab infinita ergo luce , ac ſum-
me perfecta , finitum tantum lumen , non fuit
expectandum . Sed vtrumque & infinitum ,
& finitum . Hoc enim illiuseit pars . Infini-
ta ergo Dei lux , infinitipotens,tota leſe effu-
dic in actum , atque infinitum produxit lu-
men . In quo lumine inacceſlibili habitaret
ipſa in ſe ipia, & reliqua habitarent entia om-
nia ,potius quam vel in tenebris.velin ymbra
Acque ita verum fit , id quod myſticus ſcri-
pſit Ariſtoteles in his .
Princeps effentia, lux eſt infinita.Ab illaq;
„ illuftratur,orbis cæleſti ſuperior. Et ab hoc
cæleltis. Sed addubitér aliqui. Deus lux qui-
dem dicitur,led non proprie:Ipfe enim incor-
poreus eft , & lubftátia, liue eſſentia, liue etiam
cuin Dionylio omnem ſuperat, & eflentiam ,
& fubitantiam . Lux autem corporis eftacci-
dens , & in corpore hæret. Dictus eſt igitur
Deuslux, non vc habeat illam camquam fibi
inhærentem:ſed eſſencialiterſecundum quan-
daun perfectionem modo diuino . Dicimus
nos è contra,luces alias,eſſe luces,quia ſint lu-
ci Dei fimiles . Effectus enim , ex toties de
monftratis, Gimiles cauſis dicuntur , & non vi-
ceuerla,caulæ ſimiles effectibus . Deus igitur ;
reuera'eſt lux,ſed non noſtro , non creacura-
cum modo ,ſed ſuo,ſed ineffabili Deicajis ſuæ,
atque nobis incogitabili . Repetent: lux eft
accidens . Deus' eit ſubſtantia . Hic iam eft
Ariſtoteliſmus. line quo , philoſophi eſſe non
audent : Nos melius cum Dionylio , Deus eft
hespourros ſuperellentialis . Ompem excellịc
74
ſubſtantiam . Ergo vana eſt hæc, iſtorum in
Deo diſtinctio , lubſtantiæ atque accidentis .
Neque ergo lux in Deo, accidenseſt,neque in
co ,vti in lubiecto iacer lux . Sed lumen quod
a Dei luce,in ſpacium diciinus elle fuſum ,alio
Ariſtoteliſmo;ica diuidunt.Velſpirituale fuit,
vel corporale. Si ſpirituale: per omnia potuit
fine vllo impedimento permeare . atque om
nia illuminare.ld nos totum concedimus : Ac
corporale neceſſe eſt fuille , quia per ſpacium
eft fuſum.quod trina dimenſione , totum eft
corpus. At nos dicimus . Origine quidem fpi
rituale fuit hoc lumen, & incorporeum peni
tus. Sed poſtquam a fonte ſuo digreſſum , per
ſpacij partes atque dimenſiones fundi cæpit;
corporale eualit. crine ſcilicer dimenſum . Ar
que ita,& incorporeum, & corporeum fimul.
Illud cum origine,tum per omniapenetratio
ne. Hoc vero extenfione , & in infinitum pro
cenlione. Er quod in Panaugia eſt demonſtra
tum . Lumen corpuseſt incorporeum , & in
corporum corpus . Per vniuerfum ,modo ad
dimus , (pacium fulum . Necelle enim eft, vel
per vniuerſum fpacium a principio fuiſfe fu
lum , vel per ſpacij partem aliquam . Si dica
mus per partem : tunc neceffe eft ipſum , vel
infinitæ lummi boni actioni reſtitiſſe , vel libi
ad fuſionem non ſuffeciſſe : vel impedimen
to , & fine aliquo in ſpacio interpolito , vlte
riusnon potuiſſe progredi . Reſtitiſſe , nec
pietas , (quis enim Deireſiſtatvoluntati ) nec
ratio philoſophica admittet vlla . Quo enim
modo lumen, quod reſiſtentiam nullam ha
beat fui natura,vlli rei, ne dum Deo, reſiſtere
queat? Neque fibi lumen ad fuſionem , non
luffeciſſe eſt dicendum . A luce enim fonteq;
infinito profluebat. Neque in ſpacio , velobi
ce,vel fine oppofito,in infinitum fuille fulum
eſt dicendum . Nequc igitur a conditorisbo
nitate, neque lui reliftentia, ncque ſui inſuffi
cientia, neque alterius obliſtencia , lumen pri
mäuum in infinitum fundi non potuiſſe , aut
dici aut cogitari poteſt. At equidem
1pacio eguit per quod funderetur in infinitú .
Neque enim lux infinita , lumen infinitum ,
potuit non emittere . Non equidem coactė,
lcd (ponte fua. Eſt enim etiam bonitas infini
ta ; Bonitas autem ,hæc fua munera , in bonis
non coarctar . Lux igitur infinita ,bonitate ſua
infinita lumen infinitum , non potuit , nonc
mittere.Sicuti neque lumen incinitam ,potuit
a luce infinita non prodire.Eta luce emiſſum ,
non potuit,per fpacium non fundi. Nihil.n.
luminis, alibi relidere potuit ,quam in ſpacio.
Neque ſpacium hic,aut ibi,& non vbique re
cepit. Nullus enim obex ei obſtitit.Quia nul
lus in ſpacio adhuc vacuo , obex erat. Vel
fruſtra eædem redibunt quæftiones impo,
Aa 2 centiæ ,
 FRANCISCI PATRICII ,
centiæ , inuidiæ, quæ iam ſunt a nobis profli-
gatæ .
Sed & alia methodo ſi poßimus, id ipſum
confirmemus. Dicamuſque,ſpacium vniuer-
lum ,quod intra,quodque extra mundum ve-
cerem in immenſum extendime ,bonitati Có-
ditoris non expediit vacuum remanere . Re-
pleri ergo fpacium debuic.At qua nam re?Re-
rum vniuerfitate ea ,quæ in vno , lacens fuerat
ante. Bonitas enim conditoris, ſterilis elſe,ne-
que potuit, neque debuit, neque voluit.Spa-
cium igitur , rebus omnibus fuit replendum .
At qua nam prima re,a ſe aliena? ea proculdu
bio, quam ante alias omnes fpacium in le po-
cuit recipere. Et quæ antealias omnes , ſpacio
-Ce ſe potuit indere . Maxime autem omnium,
Spacio indi potuit, quæ maxime omniú eico-
gnata eſſet.Ita enim rerum Naturæ eſt compa
ratum vniuerlæ , vt quæ ſunt inter ſe cognata ,
ſe ſe facile amplectautur.Affines ſe ſe foueant.
Similes,ſe ſe conſectentur .Atque inde fic, vti
hæ omnium facillime fimul conueniant, atq;
coniungantur.Diuerlæ vero,ſeſe auuerſentur.
Contrariz ſe ſe fugiant,fugentque. Ergo res,
quæ omnium maxime affinis, fimiliſque ſpa.
cio fuit,ante alias omnes , inde vſque a rerum
initio , ei ſe ſe indidit, eique ſe le inſinuauit .
Cumque ſpacio fimilis effet, nihil in ſpacio ,
ei potuit reſiſtere . Per vniuerſum ergo ſpa-
cium eam neceſſe fuit effundi illudque reple.
re vniuerſum . Ei autem rei , affinitas cum (pa-
cio,in his quæ fequuntur interceſſit. Nimirú,
quòd & ipía,ficutiſpacium ,eller ſimpliciffima.
Quod vci ſpaciū in immenſum extendi pol-
fet. Quòd vii ſpacium ,poſſet per vniuerſa fun
di . Quod vti fpacium per vniuerſa penetrare
poſſec. Eaque vniuerſa , vti ſpacium implece .
Nulli rei,licuti fpacium , poſſet reſiſtere. Om-
nibus vti (pacium cederet . Ab omnibus vici
ſpacium pollec penetrari. Ab omnibuſque fi-
cuti fpacium permeari.Denique uti fpacium ,
& corpus ellet, & incorporea. Talem autem
rem , in tota uniuerſitate , nullam omnino a-
liam ,præter vnam , cæteris vetuftiffimam exi-
Itere putamus . Eamque rerum omnium eui-
dentiffimam.Rerum omniumpulcherrimam ,
Rerum omnium (uauiſſimam ,Rerum omniú
optatiſsimam , Rerum omnium efficaciſſima,
Rerum omnium maximeadmirandam : Lu.
men fcilicet iplum primigenium . Quod vbi;
cumque inter corpora ſit, primæ , ac ſummæ
bonitatis, ſumma ac prima eſt imago.Summę
ac primæ pulchritudinis , ſummaeft imago
Summæ ac primz ſapientiæ ſumma & prima
eſt imago. Summæ potentiæ, ſumma elt ima-
go . Summæ beatitudinis , ſumma eſt imago .
Quid enim , & debuir , Sumına bonitas , poſt
(paciuin , quod entibus omnibus locum da-
ret producere ſecundum quàm id,in quo pri
mo, iucunde habiterent,& incorpora entia,&
corpora omnia ?Quando,& ſumma bonitas ,
lumen inacceſſibile habitare non dedignatur.
Quid enim res,vniuerſitas rerum ipla habitet
potius in tenebris?Remoleſta, horribili, mi
Terrima.tc cur Deus, rebus è ſe procreatis, te
nebras aut offundat , aut circumfundat ? Etſi
tenebræ in eo non ſunt vllæ, quo modo tene
bras,quasnon habet, rebus omnibus circum
fundar? Atque hic luminis huius in infinitum
.fuli, primus finis , eſto. Secundus vero , quia
lumen hoc fitilla Dionyfij πηγαία ακτίς , fon
tanus radius . Et Philonis ille ſupercæleſtis
aiter, fons ſenſibilium , vti vidimus aftrorum .
Quam Panaugiam vocauit. A qua affirmat, &
Solem & Lunain, & alios Planetas, & inerran
tia lydera , quantum quiſque poteft, fibi con
uenientes hauriunt fulgores. Quam etiam
ηλίου παράδειγμα Solis exemplar nuncupa
uit . Totum autem hoc Philonis dogma, non
aliud infert, quàm lumen hoc primigenium ,
eſſe veluti materiam, ex qua Sol & iple,& cæ
tera fydera omnia , cæteræque omnes luces,
ſint conſtitutæ . Quam ſententiam textui Mo
ſis primo, applicando , præcipui noftrorum
Theologorum , Bafilius, Nazianzenus, Theo
doretus, & Auguftinus,videntur comprobal
ſe, quamuis alij in diuerſa abierint. In qua
quæſtione , fi quicquam ad fidem pertinet ,
Eccleſiæ decretis ſtandum . Ac quidam alij,qui
ſine Ariſtoteliſmoʻphiloſophi elle non audet:
obiicient nobis . Quo modo lumen, in ſpacio
adhuc vacuo conſiſtit ? aut conſiſtere poteſt?
Omnium facillime. Non enim eget cor
pore , quo vel fulciatur , vel vehatur .
Aut quod ipſum fulciat ,aut vehat . Lumen
enim non eſt accidens quod Peripatus
& credit , & contendit . Sed eft actus a
luce quidem fonte luo prodiens , non tamen
ab eo diſcedens.Continue inde manans , led
perſe, & in ſe exiſtens. Non eniin priina lux,
primiluminis productrix lumine , producto,
lumen delijt producere.Quandonec ipla, pro
ductione illa exinanitur, nec effe definit. Sed
dum ipſa eſt,ab ipſa lumé prodit, & in ſe quo
que conſiſtit : neq; in nihilum euaneſcit : in
quod res euaneſcit nulla . Eſt ergolumen pri
mum ,primæ lucis actus, ab illa defluens qui
dem, ſed non efluens, e ſe non fuens, e ſe no
diffluens, nec ſe circumfluens, nequein ſe re
fluens. Sed ellentia, viribusque actionibuſque
propriis, & vita propria in ſe conſiſtit. Acquo
modo inquiet quis iterum , ab incorpora lu
ce,lumen corporeum ? Lumen namque , non
incorporum tantum eſt, verum etiam corpo
reum.Corpus quidem eſt, qua trine dimétum
per totum fpacium ,quaquauerſus effunditur.
Incor
 DE PRIM AEVO LVMIN E.
Incorporum rurſus eft , quia nulla ei ett anti-
typia. Idque quia eft immateriale. Sed manet
adhuc dubitatio.Ab incorpora luce, quo mo-
do incorporum , & corporeum linul lumen
prodijt ? Necellaria equidem ratione. Omne
enim productum , producente ſuo eſt remif.
fius. Quia vti iam læpe dictum ab identitate,
in alteritatem cadit. Attamen illius eſt inago .
Vtrumq; ergo, & incorporum , & corporum ,
neceſſario a luce , lumen eualit : inedio inter
incorporam lucem , & corporea entia ftatu .
Vt nimirum , & ipſum , fontis lui particeps el-
ſet. Et ſequentibus corporeis ſui participatio
nem largiri poſſet.Perq; omnia, & qua incor-
porum,& qua corpus poffet meare , & caloré
Tecum cum rerum ſeminibus in omnia vehes
re, qui rebus cunctis præſto eſſer; omnia foue
ret; omnia intus & extra nutriret , conſerua-
retque, & ad primum eorum fontem , omnia ,
quatenus ſequi pollent, & reuocaret , & redu-
ceret. Lux enim illa,paterniprofundi,in quo,
& in qua,entia omnia lummo ſunt gradu,ſte-
75
rilis elle non potuit. Ideoquc lumen hoc e ſe
produxitquod profundi elles imago. Iinago
autem eſſe non poterat , niſi a luce aliquid ha
berer.Et ab identitate illius in alteritatem ca
decet. ſecum tamen feret imaginem . Illa au
tem primain, omnia entia continebat, imagi
nem ergo omnium entium lumen ſecum re.
tulit: ijl que factum elt grauidum quæ fuo mo
do poitea pareret per calorem in fluore.vtipo
Itea patebit. Si hæc ira eſſe,demonſtrabimus,
& partiin ſunt iam demonſtrata, non ne meri
to in Panaugia ,lumen a nobis , vti maximum
optimuinque Dei Opt. Max. inſtrumentum ,
fuit celebratum ? Viquod & iucundiſſimam
entibus omnibus præltaret habitationem ,en
tibus omnibus eller grauidum , luces omnes
corporeas e le pareret . In omnia calorem , &
cum calore rerum femina veheret : per quem,
omnia & ellent,& bene ellent. Id autem ita el
ſe , deinceps ordinatim eft demonſtrandum .
Cuius demonſtrationis hoc Zoroaſtri oracu
luin initium efto.

A NNOT A TIO R. P. M. IACOB I DE LV G 0 .

DeDeo luce primaria lumenprimogenium , ab vna luce lumen vnum,bene dicit modo intelligit.
illud lumen primogenium ,& vnum eſſe ſecundam perfonam in diuinis filium ſcilicet qui eſt lumen
de lumine ante quem nullum aliud lumen emicuit , nec bene ſonat vtillud lumen primo genium di
cat materia in qua fol, fidera vetereque luces conſtitutæ fiunt, ſed potius & melius dicetur ſapientia
patris , perquam fol & cun &ta entia ſunt producte iuxta illudpſal.omnia in ſapientia feciſti.
Ab infinita luce,lumen infinitum , verum quidem eft, fe intelligamus filium,qui eſt lumen increatú
quem nunquam definit produceret ú ſemper eſt productus;quem admodum preſenteſole aer sēper
Illuminatur,cá ſemper eft illuminarus, ad ſignificandü ergo preſentialitatē & permanentiam æternia
tatis dicitur ſempernaſci filium ipſum , dicitur &melius ſempernatum , vt fi ſemper deſignet per
manentiam eternitatis, &fi meus perfectionem geniti, iuxta illud. Hodiegenui et.Si autemilludinfin
nitum pro lumioe creato, ad quod concurruntomnes tresperſone, & vnumprincipium ,intelligat,non
eft neceffe a luce infinita oririlumen infinitum : cum Deus non fit agens a natura producens toto fuo
poſſe. ſedliberum voluntarium producens pro vt vult,nec hac de cauſa eum tangit inuidia quoniam
agitſapienter, vt ſibi expediens nidetur, & conueniens vniuerfo quare etiam non eſt neceffe vt toti
fua bonitate exeatin opus exterius.

FRANCI
 AC , DR.R.RC.OR
8.403.8063.80023. 50703-800-603-86383..60% 3-80%3E2380763.8063.8043-8023-802380863-80630-603-8063.80863..6086380703.60463 .
EX poz. 80% 80% 3.80763.80/ 3.603.83.83.83.- 80 og 6040360863-8063.80% 3-80763.80%93.80503.6083-6003-8063.
69403.80103.6003. 69403.60% 3.80/03..60%3E%03.6053.60 3.60403-80463-80603-89463.-293-8083.
OCC
FRANCISCI PATRICII
P A N C O SM I AS
LIBER QVINT V S.
DE PRIMARIO CALOR E.
Ioi Tavle rupos fro's ex
Jeyaeta .
Sunt omnia igne vno
genita .
Poteft id oraculum , du
plici, & vtroque ambi
guo accipi ſenſu. Nam & pro conditrice vni
uerſi cauſa , quali opera ignis fint effecta om
nia : Et pro materiali cauſa , quafi ex eo ſint
omnia procreata . Quo eum modo Heracli
tus rerum generationi videtur ſuppoſuiſſe.
Sed de materiali agendum poftea. Nunc effe
dorem illum conſideremus . Fontanos crateras , ſui ignis forem im
Zoroafter idem,humanæ totius ſapientiæ pa.
ter,diuinitati vniuerfæ ignem videtur tribuiſ.
ſe . Nam & Deum patrem ignem nominat ,
quando ait :
Εαυτόν ο πατήρ ήρπασεν,ουδ 'εν εα
Δωάμει νοθρα κλείσας,ίδιον τύρ.
Se ipſum pater rapuit , neque in ſua
Potentia intellectuali , claudens proprium
ignem .
Pater inquit proprium ignem , non clauſit
in potentia ſua intellectuali,in primonempe
intellectu ,qui ab ipfo , vti iam fæpe vidimus ,
potentia patris, & paterna nominatur . Sed li
huncſuum ignem p,ater non clauſit,quo cum
effudit,aut diffudit?Etin mentem primam , &
in ſecundam , & in Ideas, & in mentes alias, &
in animos,& in corpora omnia vſque ad cen
trum . Horum teſtimonia afferainus.De prima
quidem mente ita canit .
Ου γαρ ώς ύλω πυο , επέκανα το ανώτον .
Εω' δναμιν κατακλείει έργοις,αλλά νόω
» Non enim in materiam , ignem vlccaneum
» primum .
Suam potentiam , includit operibus , ſed
Menti.
C M
Pater,inquit, ſuum ignem primum qui vl
tra, & trans omnia eft , eiuſque eſt potentia,
non includit in materia , eiuſque operibus,
fed in Mente . Scilicet prima , quæ potentia
patris eſt vocata . Deindehunc ipſum ignem,
fecunda Mens,libi induit. Ait namque.
0; εκ νέου έκβωρε Ωρωτος .
Εσάμλνος πυρί πυρ σω δέσμιον , όφρα κεράση.
1 Πηγαίους κρατήρας,έου πυρός άνθος επιχων . %
s's Qui ex Mente exiliic primus .
» Indutus igni ignem vincientem , vti im
» pleat .
mittens .
Vreo igne repleret fontanos crateras,Idea
les ſcilicet vnitates & ellentias . Hanc autem
fecundam Mentem , Hermes , alter Capien ,
tiæ pater . Deum ignis & fpiritus nuncupa
uerat. Sed & mulcis facrorum Bibliorum lo
cis legere eft,Deum , ignem nominari . Sed
fufficiat locus vnus Danielis . In quo ſcripta
ſunt.
Thronus eius Aamma ignis . Rotæ eius
» ignis accenſus.Fluuius igneus rapiduſq ;,
egrediebatur a facie eius.
A quo forte loco , fi eum legit Orpheus
ſumplit.
Σώ 5 θρόνω πυρόεντι παρασάσι πολύμοχθοι . Αγ
γελοι .
Tuo throno igneo,aſtant,laboriofi Angeli.
Sed & Apollo Delphicus , oraculo quo
dam ſuo , a Lactantio adducto , cecinit de
Deo . Εν πυρί ναίων ..
In igne habitans .
Singulæ ergo Trinitatis perſonę, & fimul
omnesnon diuiſim , ſunt nomine ignis appel
latæ,& in igne habitare & ſedere.Sed & ideas
igncas,Zoroaſter facit,cum canit .
 DE PRIMARIO CALORE .
Αλ ' έμεριθησαν νoθρώ πυρί μοιρηθάσα .
» Sed in partes,mentalı igne ſunt diuiſa .
Et alio loco .
Πολυ δραήόμλναν πυρος άνθος .
s Multum decerpentes, ignis Horem.
Mentium quoque creatarum , is ordo qui
Seraphinorum eſt,igneus, & flammeus eſt,co-
gnominatus . Et Ezechiel vidit ignem inter
Cherubinos. Itaque & mencibus Dei mini,
ſtris, ignis eſt tributus. Sicuti fecerat ſuis no .
minibus idem Zoroaſter.
Οτιεργάτις,ότι εκδότης ται'πυρος ζωηφόρου .
Quia operatrix ,quia largitrix eft ignis vis
και riferi,, Er
Και επορεί τους Σωοχεύσι αλκω ζη'δωρον πυ-
pos.
Et influit Synocheis , robur , vitidonum
ignis .
Και υπεζωκως πυρος άνθος .
EcHypezocosignis flos. Et alibi.
Τούς και πυρος νοερον , νοεροίς τρηςηρσιν α-
παντα .
* His vero ignis mentalis , mentalibus ful
minibus omnia ,
Sed & intellectui, ab anima participato dar
ignem .
Αλλά ,νοου ταναούταναν φλογί.
» Sed Mentis extenſa , extenſa flamma.
Et animam ipſam appellat ignem .
Οτι ψυχή,πύρ διωάμει παχος ουσα φαεινον .
Quia anima, ignis , potentia patris exi-
5. Itens lucidus .
6. Er opera eius nominarignea .
Μιγνυμένων και έχετε πυρος αρθίτου έργα της
λουσα .
Miſtis canalibus ignis incorrupti opera
sy efficiens,
Sed & calidam Animam nuncupat .
Θερμη ψυχούσα τα πάντα .
Calida, animans cuncta.
Sed & mundum igneum habet.
Νούς jug δε εσίν, ο κόσμου τεχνίτης πυρίου .
o Intellectus.n.qui eſt mundi artifex ignci .
Et canales etiam igneos quoſdam .
Μηδ' επιφοιτάν έμπυρίοις αποράδω οχετούς ,
si Neque incedere ſuper empyreis fparfim
mi canalibus.
Sed & ignis molem aliam effe ait , huius
mundi fabrum .
Και μ' τις πυρος όγκος εν έτερος , δς τα και
ταντα .
Αυτουργών , ένα σώμα το κοσμικόν έκτολυ-
πάθη .
Erat enim quædam ignis moles alia ; quæ
is hæc omnia .
efficiebat,vt corpus mudanú euolueretur.
- Hunc autem ignem air a ſuperis huc de-
Fluere per canales
76
Ενθέν άρδω θρώσκει γένεσις πολυποικίλου υ
λης .
Ενθον συρόμενος αρηςήρ αμυδρολο πυρός άνω
So ς.
Κόσμων ενθρώσκων κοιλώμασι .
Hinc abunde cadit , Geneſis mulciuariæ
materiæ,
Hinc tractus præſter , tenuis ignis flos.
Mundorum cadens in cauicaces .
Alibi quoque ait, vlque ad centrum , hunc
ignem penetrare :
Αγωθεν διήκοντος ,ότιτο καταντικρυ
Δια του κέντρου της γής , και πέμπλον μέσον
άλλον .
Πυρίοχον , ένθα κάταση μέχρι όλαίων όχι-.
των .
Ζωηφόριον πυρ .
1
só Deluper penetrans ,ad oppofitum .
Per centrum terræ , & quintum medium
al ium ,
Igneum , vbi deſcendit vſque ad materia
les canales .
Viuiferignis .
At & Solem , & aftra ignes facit ..
Επηξε και πολυω όμιλος αςέρων απλακών .
Το πυρ ορος το πυρ αναγκάσας .
Compegit multum cocum aftrorum ia .
» etrantiuin .
Ignem ad ignem cogens .
De Sole veco . f: ....
Εξ αυτους υπέςησεν,έβδομον ήελίου
Μεσημβολήσας πυρ.. : 1.:..ι ι...
Sex.eos conſtituit '. Septimum ſolis
Ο» In medio iecit ignem .
• Dequo iterum . :?
Πυρπυρες εξοχέτωμα , απυρος ταμίας .
» iIgnis, ab igne deriuatio , & ignis diſpen ,
fator .
Animæ quoqué noftræ ignem dedit .
Πάνθοταν απλάσω ψυχή πυρος ωία των
νον .
u Vndecunque non ficta anima ,ignis habe
nas tende .
1 Ignis ergo hic ſupernus, a patre Deo , per
fuum profundum priino protenſus : Deinde
extra profundum per omnes rerum gradus,
incorporeos & corporeos, vſque ad mun,
di omnes cauicates & vfque ad centrum terræ
cum extendit . Sed quid fibi vult hic ignis.?
An forte , lumen illud quod anteriore li
bro,a Deo prodire demonſtrauimus. hic
idem ignis eſt , quem modo perſecuti ſu.
mus . Omnis enim ignis in ſe lucidus
eft , & de fe lumen emittit . Et omnis
lux , calida eft ; & omnc lumen caleca
Ita vt vere videatur dici poffe , ignem
hunc nihil efle aliud . quam lucem . Et
hæc quatuor eandem cffe rem ; ignem &
calorem,
 FRANC DS ĆI PATRICII.
Galorem , & lucem , & lumen :Ratione quidem
inter ſe diſtincta, ſubiecto vero idem elle oin-
nia. Itaq; vbicunque luxeft; ibi & lamen eſt ,
ibi & ignis elt , ibi & calor elt , & vbi eorum-
vnum eſt, ibiſunt- & reliqua. Sed eorum ,duo
videntur in ſe confiltere , lux, & ignis. duo ve
ro alia,extra ca prodire, lumen, & calor. Ec fie
cuti illa duo , feinper ſunt fibi iuncta , ita hæc
duo,nunquam a ſe inuicem diſiunguntur.Nee
que vero duo hæc,ab illis duobus , aut diuel-
lunturvmquam, aut auuelluntur. Neq; duo'
hæc , illa duo non producere , poſſunt.
Neque enim lux ,de fe lumen non emittere
poteft. Neque ignis nonemittere de ſe,calo-
rem poteft.Nequelux calida,non effe,poteſto
Neque ignis,non effe lucidus. Sed cur ignis,
& lux ,ſunt a Zoroaſtre,ab Hermete, a Prophe.
tis,a Sanctis viris,Deo tributi: Philoſophicam :
rationem aliquain , ſi poſſimus adhibeamus.:
Inter corporeasres,igne nihil efficacius. Ca..
lore mil vitalius.Luce nihileuidentius. Lumi
ne nil blandius , niliucundius. Et quidé ignis
eſt, calor corpulentus. Calor,ignis fere incore
poreus. ldem (unt quoque ignis,& lux. Ignis
eft lux calida.Luxeft calor lucidus . Per caloz
rem entia generantur, & viuunt , & conftant,
& augeſcunt, & conferuantur, & geperant, &
perficiuntur. Per lucem vero, &lumen , & co-
gnoſcuntur; & cognoſcunt.Et ijs oblectantur,
& libentiffime fruuntur. Quoniam igitur,lux,
& ignis,& horunn proles, calor;& lumen, coë
porearum rerum ſunt præftantiffimæ , humae
na mens non habuit illaftriora nomina , quiz
bus, Dei aliquá notitiam , vel ipſa fufciperet,
vel alijs præberet. Vel maiore Deum honore
in ſermone afficeret', quam his noininibus.
Ignis præfertim . Qui eſt per ſe , & in ſe lucet,
& extra ſe lumen ſpargit, & calore virali om
nia replet. Deus namque fui natura , & ſuper-
eminentia, tam alte poſirus eſt, vt omnes no
ſtras cogitationes, & mentis conceptiones trá
fcendat , vt humano intellectui fit penitus
ignotus. Atque ideo dictus eſt , fe ipfum a no
bis rapuiſſe. Ignis igitur , quasenus fuinatura
eft calor,entibusomnibus dat vt fint. eiſque
effentiam , & vitam largitur. At hæc ipſa,a Dco
elle, iam eft demonftratum . Et ſic Deus,ignis
dicitur. Ergo dictum veriffime eſt.
i, Ab vno igne, omnia eſſe progenita . Nihil
enim hicignis ſignificat aliud , quàm fummi
Dei virtutem illam , infinitam , omnipotenté,
per quam entia omnia ſunt ab eo creata. Et
de illo vti de proprio fonte educta.Igne nimi
rum hoc procreatore, & rerum generatore, in
fuum profundum prius (parlo . Deinde in mi-
niſtras ſuas mentes, atque animos conſperſo,
& diſtributo , omnia ſunt a Deo ,igne vno,pro
genira , & viuendi viribus donata . Ideoque a
Zoroaſtre eodem ,ignis hic (eunpópov, & l'onoš
prory Vitifer,& vitam ferens,& Suídopov, viuido
num eſt appellatus . Igitur,a ſummo Opifice,
per mentem per ſegenitam ,per mentem ſecuz
dam, per Ideas,per Deiminiſtros Hecaten, Sy
nocheas, Teletarchas.per animum mundanú,
per cælos omnes, permundum hunc Hylæū
vfque ad cerræ centrum , & vltra , calor vitalis,
& ignis vitam ferés omnibus, penetrat, & per
meat.Namque tametli, a D. Paulo dictum lit.
Deus, nofter ignis conſumens eft. Ad He
bræos ſcribens tunc,ad id retulic, quòd in vei
tere lege, ob eorum peccata ,-fæpe experti fue:
rant,quando per igné pænas luerunt.Ec forte.
fenfualiquo alio ,quem Theologis relinquie.
mus . Deus inquàm , non eſt ignis vt hic no.
Aras, comburens omnia. Neque etiam qualis
eſt cæleſtis , per radios ſolis ,ac lumen ad nos
protenſus.Qui tametſi canla quædam ſit gene
rationis rerum noftratium . Solenim , & ho .
mo hominem generát . Et calor qui in anima
libus eſt, elemento reſpondeat ftellarum : at
tamen fiquando diutius nos ferit ſol, res a la
genitas etiain conſumit. Etab Hippocrate ſci
tiffime eft pronunciatum. Idem calor,qui nos
conftituit,etiam confumit. Sed animi rerum ,
calor, igniſque , vigornempe viuificus ,quo.
rebus omnibus , quibus ipſe iungitur , vitam ,
tribuit,& animationé; Jepun ,tuxovou ta' tare
Ta. Calens, animás cuncta. longe eſt exceller
tior , & fuauior cæleſti, ne dum quouiselemés
tali . Hi enim,& comburunt,& conſumunt. Ik
le vero animarius, nulli accedit rei , quam nó
illico viuificet, animer, nutriat, & cætera tri
buat inunera, quæ animalium, animatarumq ;
recum funt propria. Namque elementarium
calorum ,is qui lubterraneus eſt,ſuperterranei
eft proles proxima. Hicvero caloris cæleftis
eſt proles,& imago.Cæleſtis autem calor,pro
les & imago elt , caloris Empyrei , Empyreus.
vero,calor & ignis, proles,& imago eft,lumi.
nis eius, quodvniuerſum infinitum fpacium
odtendimus primo repleuiſſe . Huic animus
primarius, ac fontanus pręſider . Ipfiuſque
progenies, & imago ,eſt lumen illud cui bláris
diffimum calorem fuum influit Mens ſecun
da . Mens autem hæc, quæ Deusignis dicta
eſt, a Mente prima, & a patre rerum omnium
authore, & fonte,retulit. Non enim calor, lub
teccaneus,aut ſuperterraneus, principiuın , ca
lorum,& ignium omnium eſt .Sed hic veluci
fex eft ſuperiorum sum eius qui in aqua,tum
in aere, & in ſole, & in aſtris,& cælo elt , & ip
fius denique Empyrer.Nam quodante de na ,
tura , de cognitione , deque lumine noftrati
bus oftendimus: idem eft de calore , atque
igne faciendum . Hoſce nimirum in ſuam pri
miffiinam ideam , & vnitaté per gradus relok
uendos
 DE PRIMARIO CALORE .
uendos. Nam calor qui in terra, in aqua & in
miſtis eft,ab aereo pendent. Hic acæleſti. Is a
fole, & aftris.Hic vero ab empyreo. Empyreus
aluminis calore.Hic ab Animario.Hic ab in.
telle&uali,hic a vitali primario.Hic quoque
a primario eſſentiali.Hic itidem abldeali.Qui
in Deo habitat , & a Deo patre eſt deriuatus .
Ignis igitur, & calor, patris, & iplius profundi
virtus ipſa rerú conditrix omniú eſt , viuifica-
trix,ſeruatrix ,& perfectrix .Inuifibilis ſui na-
tura,ſed per viſibilia lumina per ignem Empy
rei cæli,per ignes aſtrorum ac ſolis, & per ca-
lorem cæleftem ,in elementa diffufum ,per ca.
nales(vti loquitur Zoroaſter )vſque ad vniuer
fi centrum propriis quaſı vehiculis eſt deue-
&tus,ad vitam omnibus largiendam . Quiqui-
dem calor, & ignis , Deus ille forte eft,quem
Hermes, Deum ignis & fpiritus nuncupauit .
Ac forſitan ſpiritus ille,quem Moſes , ſuper
aquas ferri dixit:eas nimirum in omnes effor-
mans reruin forinas: & per omnia means, om
nia fouet, omnia generat, omnia nutrit, om-
nia conſeruat . Quo dixit Hermes omnia ani-
mata egere . Et quem Democritus , animum
appellauit mundi . Et Stoici ,mundi ſpiritum
per omnia meantem , & omnia viuificantem .
Et cum eis Ariſtoteles vocauit fpiritum , & po-
tentiam omnia penetrantem , & ftirpibus ,&
animantibus fpiritus præbentem . Etvt Vergi-
lius cecinit.
js Caelum ac terras,campo que liquentes
‫رو‬ Lucentemq; globum lunæ , Titaniaque
aſtra
ws. Spiritus intus alit . Totamque infulaper
artus
Mensagitatmolem , & toto ſe corpore
miſcet .
Et alio item carmine.
Deum namque ire per omnes
* Terraſque tractuſque maris , cælumque
» profundum
Hinc pecudes,armenca,viros,genusom-
ne ferarum ,
v Quemque fibi tenues naſcentem arceſce-
re vitas.
His forſitan ,illa Damaſceni, & Nazianzeni
conſonant,quæ ante attulimus .
Πάντα τηνουσία πληρούν , πάντα σωέχον, πλη-
partixor xóquoy x 4tl'ouçiar.
Omnia eflentia implens . omnia conti-
» nens, impletiuus mundi per ſubſtantiam .
Cui confonum & illud.
» Spiritus domini ,repleuit orbem terræ .
Sed cur orbem terræ tantum ? non & orbě
aquæ ? & orbem aeris ? & orbes cæleftes om-
nes?& orbem empyreum ? Et orbem luminis
primarij? Quem neceſſario ſua præſentja re-
pler. & vti ſpiritus , & vti lux , & vti ignis , &
77
calori Qualia voluit etiam extra profundum
quaquauerſum extendi. Nam cum ignis in
profundo,ignis effec-idea.atque ideo luminis
& caloris,neceſſarium fuitsextra profundum ,
ab eo ignein formalem eſſe , lumen ſcilicet &
calorem .Atque ita lumen procrearum, caloré
abi congenitum , a caulis primistraxit . Vel
enim hæc duo , in ſuis caufis fuere, vel in cau
fis non fuere. Si dicamus non fuiffe.iam Deus
non erit omnium cauſa , omnium conditor.
At hoc,& nefas eſt dicere . & eft contra toties
demonſtrata.Tria ergo hæc funt, primo con
fequentia,(pacium infinitum ,in eo lumen in
finitum . & in lumine calor. Achic finitus ne ?
An & ipſe vti comites fui, infinitus ? Hoc eft
rationibus diſcutiendum . Demöſtratum iam
eſt, lumen eſſe per totum {pacium diffuſum ,
Neque vllam eſſe (pacij partem , in qua non
ſit lumen. Neque in parie vlla lumen ,vbi non
fit atiam fpacium . Calor autem lumini con
genitus,litoti lumini eſt congenitus, per co
tum fpacium neceſſario erit fulus. Horum.n.
alterum ratio dictat effe neceflarium . Vel
enim-lumen totum ,calorem habet comitem .
Vel pars tantum vna luminis eſt a calore co
micata,pars vero alia non eſt ei comes.Sihoc
detur, lumen non erit fibi tori ſimilare . Quia
parce habeat calorem comitem . parte aha nó
habeat. Atque hoc obſtaculo aliquo eucniet ?
At quod obſtacu lú ibi ab initio, huic rei fuit,
vbi nullum erat obſtaculum ? Er lumen quod
ibi erat,fui natura obſtat nemini . Ergo ſubla
to impedimento, lumen totum omnibuſque
ſui partibus , fimile fibi fuit . Partium igitur
ſingularum viresquoque erunt Gmiles . Om
nibus ergo luminis partibus, calor erit conge
nitus. Ab omnibuſque fimilis emittetur. Ca.
lor igitur, quia fic toti lumini congenitus:lu
men autem congenitum ſpacio , neceſſario
erit infinitus. At cum omnibus luminis par
tibus calor fit congenitus , & æque ab omni
bus emittatur,in quæ nam emittetur, vel cor.
pora , vel loca ? Extra fpacium nequaquam .
Nulla enim extra fpacium , ſunt vel corpora,
vel loca . Extra lumen iterum , nequaquam .
Totum enim lumen in ſpacio eſt . Et non ali
bi . Intra ergo & fpacium ,& intra lumen. Et
intra etiam fc ipſum ,quia illis ambobus, ipſe
coextenditur. At emiſſus,quoquoverſum hic
calor,ociabitur ne,an aget aliquid ? Ociari eu
neſcire cernimus. Ager ergo aliquid . Idque
neceſſario ,vel in ſe ipſum tantum ,vel tantum
in lumen, vel in ſpacium tátum. vel in horum
duo.Vel etiam in tria ſemetipſa vnita , ſpaciu
ergo calet.lumen ergo calet.Calor ergo calet.
Atnulla res,ſui natura in ſe ipſam agere vide
tur.In aliud ergo aget. At non in lumen a quo
vt a proxima prouenit cauſa . Nequc quicquá
Bb in
 FRANC, PATRIC . DE PRIMARIO. CALORE.
in ſuam cauſam agere videtur poſſe. Neque
igitur in fpacium ,a quo , & li non proxime, &
in quo eflentiain habet . In quam igitur rem
aget,fi ibi,præter calorem ,lumen, & fpacium
aliaeſt nulla?Neceſſum igitur fuit,aliud quid;
in ſpacio , & in lumine elle quod calorisactio-
nem ſuſcipere poflet, & abea aliquid pati. Id
autem tale,neceſſe eſt eſſe,vt per fpacium fun-
di poſſit. Per totum ne ſpacium , an per eius
partem aliquam ? Sipartem dicamus.quanti-
tas & magnitudo eius partis erit aflignanda.
Et caula etiam afferenda , cur non per totum
fundi queat.
rum debilitateIdq
neceſſ lit, velvirium ſua.
ueidere . eVeli obſtaculo , vel
acc
conditoris voluntate . At conditoris fumma
bonitas,cur per totum fundi nolit:cum ei ma
jor gloria inde ſequatur , quam ſi per partem
Finis Libri Quinti Pancoſmia.
dicatur fundi?Spacij quoque obice nonim
pedicur, eius effuſio, cum in eo adhuc nil fue
rit , quain lumen & calor , nullis obfiftendi
prædita viribus.Hæc res,fi natura ſua,fufilis &
ipſa fit,vtlumen ,vt calor , cur le ipfamdice,
tur impedire, ne fundacur? Er dum aliud pole
fit nihil,quàm fundi,quomodo dicetur , non
polle fundi? Fundetur crgo quocumque loco.
rum per fpacium , per lumen , per calorem ,
quouſque impediatur.At ab hiſce tribus ,nul
libi impeditur. neque a bonitate Conditoris ,
nequea ſe ipſa.Pertota ergo triailla fuſionem
facier.Perque illa tota infinita, fuſionem infi
nitam ,nullis terminis,aut propriis,autalienis
terminatam. Sed quid hoc tandem eft?Sonat
ænigmaticum . Sequenti igitur libello erit
aperiendum .

ANNOTATIOR. P. M. IACOBI DE LVGO .

1 Cum dicit in hoc libro, pater non claufit ignem in potentia ſua intelle &tuali, id eft infilio,dicimus
quod claufit &non clauſit. Clauſit quidem infilio ignem ejentialem& increatum , id eſt illuminet
quem habetinſegenerando illum: Nonclauſit quia fimulcum ipſofilio & fpiritu ſancto,quem vo
cat mentem ,eum effudit & diffudit in creatas res creandoillis.
2 Nominat profúndum paternum compluries hiczaprecedente libro, necnon &in aliisſuisſcriptis
cuminquitibi, extrapaternum profundum ,fpaciumfuiſſe neceſſario produ&tum, hic cumait ,ignem
procreatorem , & rerumgeueratorem in ſuum profundum prius fparfu, & recte , quoniam diuinam
effentiam ,& quicquidhabetpatertotum infudītinfiliogenerandoipſum .quare perprofundumpa
omnia ſibi
ternum intelligiturfilius in diuinis. ideo inEuangelio Lucæ ipfe Chriftusſibi vindicauit,
tradita fuiſſe apatre.Pater enim generandofilium communicauit illi eſſentiamſuam ,& deditillina
turam diuinam ,ő cum natura diuina tradidit ei omnipotentiam , & quicquid Dei eft, abſque aliqua
tranſmigratione .
3 Theologi tamen non admittendum eum profundum paternum fcilicetfilium, neceſſariofuiffepro
m
ductumfpacium in vniuerfo,quoniamnegant Deum agere de neceffitate natura .Sed quemadmodu
( vt ait DiuusThomas) ſehabetartifex per fuam artem & voluntatem ad artificiată, ita Deusper
ſcientiam & fuam voluntatemſe habuit ad creata. Poſjumus tamen dicere,Deumproduxiſſe neces
Sario conditionaliter , id est ſuppoſita determinationevoluntatis diuina, neceſſario agit, ad extrá
verbigratia ſiintelligamus Deum efſeignem perficientem , magis deſeruit nostropropoſito & matc
rixdequetractamus,cum in fcripturisconſumpti accipiatur etiam pro perfectione iuxta illudPan
li ad Hebræos Afpicientes in conſumatorem Iefum ,ideft perficientem .

FRANCE

FRANCISCI PATRICII
Ρ A NC 0 SM I AS
LIBER SEXTVS
P
,
i 1:
DE PRIM AEVO FLVORE.
I corpora omnia per (pacium
congenitum , ſunt trinc di
menla ſunt corpora . Si per
lumen ſunt viſibilia . Si per
calorem , & conſtant , & vi.
uunt , magno merito hæc.
tria corporum omnium dicentur, elemenra
eſſe : ex quibus ipla cooſtent, & in quæ reſol
uantur. fi reſolui eis contigat , vnquam , ita '
eſto. Corporum vero antytipia, ſeuaptæreſis,
ſeu dicas celiftentia, vnde nam fuerit ? Trinam
quidem dimenlionem a ſpacio habent con
genito ,quod (pacij primæui, pars eſt quædam .
A lumine,vtfint vel lucida, vel diaphana, vel
etiam opaca , vt partim eſt ante demonſtra
bitur poftea . A lumine habent etiam calo
rem, a calore eſſentiam , & vires, & actiones.
Antitypiain ,a quo nam habebunt? A re nimi
rum , quæ reſiſtentiam vel indere , vel inferre
poffit.Eam nos,fluorem , ſeu huinorem,nomi
namus. Veterum multi,dixere aquam . Eam
que vel principale elementum poſuerunt , ex
quo omnia fierent , vel vnum & quatuor elle
voluerunt;quæ mundum hylæum ,conſtituúr:
& quæ corpora omnia miſta conficiunt. Tha
les, quidem ,inter Græciæ fapientes nominis
magni,Princeps elementum , aquam poſuit.
Sed altior huius dogmatis eft origo . Home
rus enim cecinit .
Ωκεανόν θεών γένεσιν , και μητερα τηθω. QuaG idem hoc fit cum illo Mofis . Et te
Oceanum , Deorum genituram , & Matrem , nebræ erantſuper faciem abyſli. Profundiſi
Tethyn . mæ nimirum aquæ . Fit & alia aquarum men-,
Deorum fcilicet qui ſub cælo ſunt om tio a Mole faris multa.
nium .
Sed is ſuæ ſtirpis vetuſtißimum Orpheum
eft fecutus ,
28
...is in
Qui mulcis ſeculis ante , id ipſum docue
rat .
Ωκεανος δασερ γένεσις πάντεσι τέτυκται .
Ωκεανος, φρώτος, καλλιρόου ήρξαι γάμοιο.
Οσρα κασιγνήτω,όμομήτορα, Τηθω οπιεν .
Occanus , qui genitura cunctiseſt
Occanus primus, pulchrifluas cæpit nu
»: prias .
Qui ſororem eadem matre genitam Teo,
thya inijt.
Sed nullo myſtico fabularum velamine
aliter cecinic .
Esiv üdwp afuxn , suvatos Mudetean áo
Moeßn
Εκ δ'υδατος γαλα , το δ' εκ γαίας πάλιν ύδωρ
Εκ του δη ψυχή , όλον αιθέρα αλλάατουσα .
Eft aqua animus.Mors aquis eſt permu
tatio
Ex aqua,terra. ex terra vero ,rurſus aqua .
Ex quo,animustotum æthera mutat .
Hanc doctrinam videtur Orpheus in Ac
gypto didiciſſe . Eſt enim apud Hermetem,
in hanc ſententiam . Tenebras mutatas in hu
midam quandam naturam .
Ως άκασαι με ιδότα μεταβαλλόμενον το σκότος
ας υγραν τινά φύσιν αφάτως τεταραγμένω .
Vt viderer me videre tenebras mutari in
humidam quandam naturam , indicibili
ter turbatam .
1
Et fpiritus domini ferebatur ſuper aquas.
Et. Fiat firmamentum in medio aqua
rum, & diuidat aquas ab aquis .
Bb 2 Deus
 FRANCISCI PATRICII ,
Deus bone, Quid hoc rei eſt ? Diuinus Plato,
diuino huic oraculo , nulla ratione adhibita,
alſenſum libentiſſime dediffet. Peripateticus
Auen Rois, e contra nullam ei fidem habuit.
Quia Moſes , vt ipſe aiebat,multa diceret,pro
baret nihil. Atque idcirco, tribus,vtſolet ipſe
dicere,loquentibus in lege,nihil credidit.Ra
tionem in omnibus requick , fed non aliam
quam Ariſtotelicam . At hoc nonmagisphilo
ſophicum eſt, quam fine ratione loqui. Quid
igitur nos dicemus? Éx ante demonſtratis,te-
pe numero Ariſtotelica
uullimus.Si dogmacaz
ea Auen Roicus radicicus
quiſpiam et effentia.
non re
effe,indeconftatliquido ,quòd ardeat. Flam
ftituat, poſt hac arida iacebunt . & in præſens
iaceant. Oraculum fane Moſaicum , veriffimú
putamus .. Scd Theologorum noftratium ,
tum vetuſtiorum , tum recentiorum , opinio-
numvarietatibus,& 'expoſitionum ,ita in ſe dil
fidens,ac diſcerptum ,vtlatuis longe ſit ipſum
integrum, iudicijs-ipforum ,ac facroſanctz &c , fcilicet,fluor eft itidem ; çalęçenim , et lumi
cleſiæ relinquere decretis.Nobisvero, noltra
demonſtrata , quæ fidei Catholicæ non repu .
giant ſecutis, latius eſt ea deducere,quz ad
mundi vniuerfi conſtitutionem poffe facere
videantar. A Deo proculdubio , & ex Deo ; ijs
modis quos ante aperuimusomnia eñtia pro
dijile , permedias fuas vnitates , atque ideas,
per eſſencias,per vitas,perMentes, & per anis
mas,fatis fuperque eſtoſtenſum . Et ficuti il .
linc, & fpacium veniunt , & lumen , & calor;
fic tenit etiam inde vniuerfalis Fluor. Omnis
aqua, humor eſt. Et non ſolum tres habet libi
connatas proprietates,quas e ſcholaſticis qui
dam, ex Ariſtotele plus æquo fibi amico, arri
puit,perſpicuitatem ; frigiditatein, & grauita-
tem habet. Verú propriam ei maxime,fuxio-
nem. Hæc enim ab aqua eſt inſeparabilis , niſi
concreſcat, illæ tres non ſemper aquæ natura
hærent.Omnis enim naturali ſtatu aqua,fluit,
non omnis eſt tranſpicua. Nulla ſui natura eſt
frigida. Aliqua ſui natura eſt'etiá leuis. Quod
in progreſſuphiloſophiæ huius, fietſuis locis
manifeſtum . Omnis igituraqua, ſui natura
fuit ,eſtque fluida.Omnis humor vel aqua eſt,
vel aqueus. Omnis igitur humor fluidas eft.
Forte alia quoq; refperiantur,in natura, quæ,
neq; aqua dici poffunt,nec humor,que tamen
fluunt, & funt fuida.Generali ergo hocnomi
ne vtamur , fluoris, ad omnia ea lignificanda,
quz vel fuida lunt natura,velAuunt,ſeu aquç
ſint, ſea humores, ſeu quid aliud certium ,aut
vltra. Fluorem igitur dicimus nos , eſſe ſupra
firmamentum , elle ſub firmamento.Quæ poli
tio fi cóprobata fuerit,omnis tolletur, Theo .
logorum controuerfia.Id autem vt deinőſtre-
mus ita primo ponimus . Lumen primæuum
fluor eft. Nam fi actionem Auendi habuit,
(quod eſt oſtenſum ) etiam vires habuit fluen-
di. Et fi vires,etiam ellentiam in Auore habet,
ſeu fluor eft.Calor a lumine primæuo proge
nitas fluoreſt . Nam fi propria actione Auit,
etiam viribus fluendiett præditus.Et li viri
bus,etiam eſſentia eius eltAuxa, & fluor. Ca.
lor enim a ſuo primo fonte lumine,& fluxio
nem calor;
, &yt fic calor,babetAt lumen,&
Empyreus eft mundus ;vti proximeoſtende
tur. Cælum igitur ſeu mūdus empyreus fluor
erit,& eflentia,& viribus, & actione. Ec con
uerſim ,li actione,etiam viribus , li viribus, &
Empyreumautemmundumfluorem
ma illa blandiſſima, & ſuauiffima , & vitalill
ma.Omniautem flamma , fluit ſui natura , &
fluida eſt,& fluor.Quia calore,& lumine con
ftatprimordiali. Æcher, li fit cum Empyreo
idem , quod mox diſcutietur , ardet & ipfe, &
eſt fluor. Si fıtab empyreo diuerſus, cælum
nolus eft. Sidera illa in ſupremo, vt vocant or
be,& planetæ , quia ignes ſunt, (ve demonſtra
bimus) & flammæ , fluores funt . Nihil enim
ardorem aut flammam concipit,nififluor ſit,
quod (uislocis, itidem pateſcer. Planetarum
orbes , & orbes Gint, oftendemus effe fluores.
Sinó fant orbes, oftendemus itideni elle fluo
res. Lunæ fidus, Fluorem , fed concretum efie
aſferimus. Quod palam itidem faciemus . Si ?
vlla fit, inter elementa , ignis fphæra , feu ſita
hypeccauma, fluorem eſſeneceſſe eſt Superio
ra hæc,dictatu rationum ,ac demonſtrationú,
erunt tractanda : Inferiorahis , Tenſibus ſunt:
iam cognita.Nam aera liquiduin ,quisnon vi
det elle fluorem ?Quæ in aere fiunt, vapores,
nebulæ , nubes,niues,pluuiæ ,grandines,fluo.
res eſſe nemo'ignorat. Siquis, ignes , in aere,
ac cenſos,fluores eſſe dubitet cả ad eos philo
fophando peruenerimus, omnem eximet du
bitationem . lain inare, iam lacus,ſtagna, fla
minaque, riuos , & fontes quis non videt effe
fluores? Semina animalium , omnium mem
braque ex ſeminibus atquehumoribus forma
ta , fluores eſſe concretos , qui conGderando :
nó aſſequitur philoſophari delinat. Mentem
que alio conuertar.Plantas omnes fluore có
flari,gigniac creſcere , nemo tam bardus fue
rit philoſophus , qui ignoret , Lapides quoq;
omnes ,& metalla omnia,& quę recenti voce,
dixerc mineralia, omnia ſuntvel fluores , vel
e fluoribus compacta . Terram ipſam genera
bilium matrein , florem effe concretum , fuo
loco demonftrabimus. Omnia ergo corpora,
incorpora ,atq; corporata entia, vel fluor sút,
vel e fluore ſuntconflata.Vniuerfitas ergo re
rum, extra Patris profundum procreata,fluor
eft.Magna cquidem , & ſeculis omnibas inau
dita, ſunt quæ pronunciamus . Sed philoſo
phis,
 DE PRIM AEVO : FLVORE. 72
phis, non eſt ſatis pronunciare.Eſt rationibus bo tantum ſuo effecit omnia , In quo verbo ,
contruendum , & experimentis , quantum li- rerum omnium vti elt oſtenſum , ſunt ideæ .
ceat comprobandum . Sequentibus igitur de- Sed ceram ordo poftulat , vtalia fit anterior
monftrationibus , fundamenta prima iacia- natura , alia ſit natura poſterior. Corpora ab
mus, vel per ſe nota , vel nota ex iam demon- idea corporis veniunt,& a corporum uita , &
ftratis . Demonſtratum aurem iam antea eſt, a corporum Menie , & a corporum animis .
omnem cuiuſq; generis multitudinem , a ſua, Şed.e qua nam re corpora conſtare debue.
vnitate prouenire. Quæ aſſertio , ab axiomate runt ?. Ex qua nimirum conflari potuerunt .
per ſe noto,haud multum diftat . Vnitas auté, Eam incorpoream penicus eſſe , non fuit nea ;
cuiufque multitudinis . Idea fua eft . A qua celle. It corporeapenitùs, non potuit elle .,
omnes multitudinis gradus,ortum habent; Fuillet enim corpus, antequam fuillet . Mes
& ab ea deſcendunt, & ad eam afcendunt , diam ergo inter vtrumque eſſe fuit necella
iterum . Quod exemplis, luminis , & cognicy Fium , corpoream ſcilicet & incorpoream .
tionis, & naturæ iam oftendimus.Id ipſum die EX-trina igicur,(pacijdimenſione, primo elle,
cimus de Huore hoc primæuo.Fluores enim , fuif necelle . Omne enim corpus tria habet
qui ſub terra, vel ſunt a principio , vel in dies ſpacia,longum ,latum , & profundum . At tria
generantur,nonAnte
funtomniumfluorum primis haçſpacia,vevacuafuere,vel
vacuia fuere
fuere , ab initio , & non ſuntplena.si
realia ,
fluor aqueus . Huius cauſa fluor aereus. quàm fpacio repleta , quam ſe ipfis ſcilicet ,
Huius item caula eft flúoræchereus. Huius corpus naturale', elle non potuerunt. Na
item cæleſtis fluor ; Huius fluor empyreus . turale autem corpus , Phyſicorum præſtantiſ
EthuiusFluor; 'caloris. Huiuſque fluor lu- ? Simi deftiniere , qaod præter trinam dimene
minis . Huius tandeny primaac proxima cau- fionem habereteriam anteriſin , renitentiam ,
fa eſt fluoris idea , atque vnitas : Ab idea igi- relftentiamque, & antirypiam , quæ tactuijaut
tur ſua, fluor hic apparuit primo , & abea in- non cederet,aut cedendo repugnaret; aut ren
ter rerum primordia eſt enarus . Ita , vt, fi eo pugnando,non repugaaret tandem . At hanc
vniuerfitas caruiſſet , nulla fuilſer extra Patris : quod faceret , lumen primigeniam ſpacio
profundum rerum vniuerſiras.Corpora namo' ingenitum effe non potuit . Nulli enim rei
que omnia , necellatio , aut liquida lunt , aut reliſtit , cedit ommbus. Quid vero całorab
ſunt ſolida ,aut inter hæc duo funt media . Si eo vectus ? Neque hic vllam in rem , vllam
liquida ſunt , fluida quoque necellario ſunt . habet renitentiam . Plenior ergo resi neceſſa
De Principibus mundi partibus,duobus,ſen- ria fuit , quæ rria illa (pacia corporis repleret
ſus ipſe pandit. Aqua ,& aere . Solidam quo- & fuo etli renitentiam daret aliquam .Eaque
que 'elle cerram , teſtatur idem . De medij talis , vt poffet cum longitudinem ,cum latitu
ftatus corporibus multa miſta , nullum eo- dinem , tum etiam profunditatem corporis
rum quæ dicta & credita ſunt fimplicia , vi- ſubire,ſeq; ipſa omnes illas replere . At ſubire,
dentur numerari poſſe. Si ignis fphxtalis vl- nulla poterat , niſi quæ in omnes eas diſtátias
lus ſub luna,ſupraque aerem lit,is liquidus e- ſele poller inſinuare; Inſinuare aút ſeſe in om.
rit neceſſario , Celeſtes vero orbes,nullo ſen- nes,nulla poterar, niſi quæ in omnes flueret ,
ſus teſtimonio ,vel folidos,vel medios, vel ef- omneſq; influeret. Fluore ergo opus corpora
ſe liquidas affirmare poſſumus . Rationes er- habuerunt,vt præter trinam dimenſionem re
go luis locis erunt exquirendæ . Priſci poetæ nitentiam aliquam acquirerent; & naturalia
Orpheus, & Homerus , ſolidum cælum ſunt ob hanc euaderent . Qui quidem fluor ita
arbitrati. quando ipſum zeaxes æreum , fer- eſſer in le diſpofitus,vt & denſari,& rareſcere.
reumque cognominarunt . Nos écontra , li- & in ſe cogi pollet , & concreſcere , & iterum
quidum eſſe arbitramur. Sed quæſtionis hu- in fluorem fundi.Ex eoque ſummus Condi
ius determinatio pendet è multis ,quæ prius tor, omnium generum corpora formari poſſe
ſunt quantum fieri poffit , ad veritatem co- voluit . Vri mundum huncfinitum , & infini
gnoſcenda,quæ Aſtronomorum ,atque Philo- tum , omnibus ornatum ornamentis confpi
lophorum mentibus, ita occalluerunt , atque ceremus . Concludendum igitur , fluorem
obduruerunt, vt magnis rationum machinis primæuum , quartum eſſe corporum omnium
vix,non dico expugnari,fed oppugnari queát. principium ,atque intrinſecus omnibus inel
Sed prius , quam præ manibushabemus rem le, veluti elementum . Totam hanc diſputa
propofitam ,de fluore primæuo expediamus. tionem de primæuis quatuor corporum , vel
Aprimigenia ſua vnitate atque idea necelle principiis,vel elementis,in hunc modum con
eft fluorem hunc primo fluxiſſe , ad corpo- cludamus corpora omnia, quæ vel ratio , vel
rum productionem omnium faciendam . ſenſus nobis oſtendunt.quatuor hiſce,intrin
Conditor quidem vniuerſorum Deus , ver- feciscóſtant.Spacio ,lumine,calore,fluore.Spa
cio
 FRANC. PATRIC. DE PRIMAEVO FLVORE.
cio quidem , quia non niſi ſpacio con-
fiunt,neque fine ſpaciis tribus illis , vel ab ini.
tio conſtiterunt, vel modo, aut fieri , aut con-
ftitui, aut conſiſtere poffunt. Omnia auteni
naturalia corpora , antitypia aliqua debent
elle prædita , à naturalia ſunt vocanda. Anti-
typiam autem hanc a fluore neceſſario habét .
Non enim a lumine , neque a calore . Duo
vero hæc quid corporibus præftant į
quidue in corpora operantur? Lumen qui-
dem caloris eft vehiculum , Calor vero cor-
poribus, & conſtitutionem præber , & effen-
tiam conficit , & vires indit ,& actiones tum in
leagitar , tum extra ſe egerit , & vitam pro-
priam exercet.Sinc enim calore, corpus na-
turale non fieret ; Neque fuor flueret,neque
fuor in ſe denſaretur, neque in ſe vel coge
retur, vel concreſceret, neque rurſus funde
retur.Neque corpus vllum , autfolidum , aut
liquidum , fine calore,aut factum eſt vnquam,
aut fieri potuit,aut poteſt. Vbicumque igitur
eft fluor,ibi etiam elt calor. Vbi calor,ibia lus
mine eſt ve&us. & hæc omnia in ſpacio con
currunt;Et inomnibuscorporibus,ita funt,ve
Line eis omnibus , nullum corpus , aut , ab
initio rerum conſtitit ; aut nunc conitare pos
telt,autin pofterum gigai , aut copGiſtere eſt.
poſſibile. Merito igitur,quatuor hæc,primçua
ſunt , corporum omnium intrinſeca princi
1
pia,& elementa . 1

Finis Sexti libri Pancoſmic.

ANNOTATIO R. P. M. IACOBI DE LVGO .

Deceptiſunt,nonnulli antiquiphilofophi opinantes gradatim a Deo proceſiffe res creatas ,fi ab eo

proceſſeritprima creatura, que induxitaliam & fic indevfque ad creaturam corpoream . Ait enim ,
in hoc libro fumam faciensdi&torum in alijsfuis libris. ADeoproculdubio, & à Dco is modis quos
anteaperuimus omnia entia prodieruntpermediasſuas vnitates atque ideas ,per eſſentias,pervitas,
per mentes,&per animosfatisfuperque oftenfumeft,quodfalſum eſt,cum omnia immediatc produ
& afint inprima rerumprodu tionevibene Moiſes in primocapitc libri Geneſis enarrauit.Vniuer
Saenim &incorpora& corpora proxime funta Deo creata ; Quifecit cælum , &terram , mare ,
omnia que in eis,aitpfalmus.

61
10

21

FR A N

GSM
FRANCISCI PATRICII
P A N C O S MI A S
LIBER SEPTIMV S.
DE M V NDO
Actenus , ve mundi vniuerf
corporei , conſtructionem
recto ordine inſtitueremus ,
1 Principia omnium corporú
primæua, quæ nam eflent, &
propoſuimus ,& demonſtra
uimus . Nunc ad vniuerfi ipfius facturam , ac
Coſmopeiam propiusaccedamus. Er noftro
more, a vetuſtiſſimis ordiamur . Inter Zoroa
ftri oracula, hæc quoque leguntur , quæ a ſum
mo ad imum , vniuerſum videntur compræ
hendifle .
Επία αφ' εξόγκωσε πατήρ σερεώματα κόσμον
Τον ουρανόν κυρτω χήματι αεικλείσας
πηξε και πολυ ομιλον ασέρων απλανων
Ζώων τε πλανωμένων, υφέςηκεν επάδα.
Τω εν μέσω τιθείς,ύδωρ δεν γαίας κόλπους
Hέρα δ 'άνωθε τούτων .
» Septem in molem formauit pater firmas
menta mundorum
Cælum curua figura circumcludens.
Compegit multum cætum aftrorum in
9) errantium.
» Animaliumque errantium , conſtituit ſe
prenarium .
Terramque in medio poſuit, & aquam in
terræ finibus .
Aerem deſuper his .
Ordo quidem corporum vniuerſorum ab
Aplane,vſque ad terrainvidetur recte pofitus.
Sed numerusleptem firmamentorum , non
viderur rei reſpódere . Sunt enim aplane vna,
feptern planetarum orbes , deinde elementa
tria,quæ numerum vndecim conficiunt.
Verum quomodo eflent ſeptem ,Pſellus an
nixus eft aperire.
80
i
E MPYRE O.
Επα και φασί κόσμους σωματικούς , έμτύριον.
ένα και ανώτον , και της μετ'αυτόν αιθερίους ,
έπετα τρως υλαίους , ο πλανής κύκλος , το.
πλανώ μόνον , και ο α' σελίω τόπος . και
τον Σορώτον , αφορίζουσι και τον νούν . Τους
s'aitepious that the toxlu , Tou's divatous, 47
τω φύσιν .
Septem vero dicunt mundos corporcos .
‫زر‬ Empyreum vnum & primum . Et poft
eum tres æthereos , deinde tres materia
les . Inerrabilem circulum , erraticum , &
eum qui ſub luna eſt locns . Et primum
3) quidem diffiniunt, ſecundum mentem.
Æthereos vero, fecundum animam , Ma.
teriales vero ,ſecundum naturam .
Sed Plelli magis eft laudanda voluntas , in
huius loci explicatione , quam ipſa explica
tio . Neque enim nifi duosæthereosenume
rat , & vnum hylæum . & locus ſub luna nullo
modo poteſt pro æthereo intelligi.Sed vt nos
tenuit voluitdicere; Chaldæos ,ſeptem cor
poreos mundos conſtituiſſe. Vnumac primú
omnium , Empyreum ; quem Menti aſſigna-,
runt ; Tres ætheræos, Aplanem ,loca Planetam
ruin . & Lunæ orbem . Et hos animæ fubdide.
runt . Et tres alios elementales Aereum , A
queum , & Terreum ,quos Naturæ tribuerunt.
Diligentius Proclus,referente Simplicio, rem
hanc eandem eft perfecutus . Ad illud ora
culum .
ApSluerentuxoūra , pos,Tüp , aitipe , xóom
μους .
Abunde animans, lumen ,ignem , æthera,
mundos.
Ad quod in hęc verba ſcribit.
Τούτο γαρ ' 7 το φώς, το υπερ τοεμπόριον , μου
ve's
 FRANCISCI PATRICII
να δν το σκιάδος, τής του εμπορίου , και αιθερίου ,
και ελαιου .
Hoc enim effe lumen , illud fupra empΥ-
reum.Quod monds eſt,ante triadem, Em-
s! pyrei,ætherei, & hylæi.
Lumen ergo illud a fontana anima anima-.
tum,quod in carmincprimo loco eftpoficum ,
de quo nos egimus , per totum infinitum
ſpacium fulum , fupra empyreum quoque
mundum Chaldzi,locabant . Quod vti vidi-
mus Philoſopercælefte aftrum vocauit, & Pa-
naugiam , quæ fons, eller ſenſibilium fy-
derum , a qua & Sol & Luna , & errantes , &
inerrantes Itellæ , quantum quæque poſſit
proprias haurirent luces . Et Proclusde co.,
dem ſcripſit.
Ο ήλιος ιόγκόσμιος ών , τας πηγάς αφίησι του
φωτός. και οι γε μυσικώτατοι και λόγων , και των
Σλότητα αυτού τίω εν τοις αγκόσμίοις παρα-
δε δείκασι . Εκα γαρ' ο ηλιακός κόσμος , και το όλον
φως.ώς αι τε Χαλδαίων φιμαι λέγουσι, και εγώ
πάθομαι .
» Solſupramundanus exiſtens,fontesemic-
tit luminis. Er maxime myftici fermones,
vniuerſitatem eius, in ſupermundanis ef.
ſe tradiderunt . Ibi enim eſt ſolarismun-
dus.& vniuerſum lumen . Vi Chaldæo.
rum famæ dicunt,& ego ſum perſuaſus.
Vniuerſitas ergo tota luminis ,quæ & ſuper
celeftis after, &fupraimundanus fol, & folaris
mundus eft dictus, eſt ſupra empyreum ce
lum . Quod equidem dogma comprobauit
etiam Euſtathius Antiochenus epiſcopus
dum facram geneſin exponens , hæc fcripfit
verba .
Εξωθεν και του ουρανού φως ή ασκίαςον , και
άφθαρτον , και αιώνιον , εν Αγγελοι διαιται ,
οι ου φησί Σολομών . Φώς δικαίοις δια παντός.
Είς ο και οι καλώς βιώσαντες αναπαύονται
Νοή σας και τούτου τίω οικονομίαν , εξ εναργους:
παραδείγματος . Ο'τι φως αβεσαν τον έξω
χωρον στιλάμπει του ουρανού . Τον " έσω
αχλύς σεμάχι προ του δυνηθίώαι το
φως .
Extra vero cælum , eſſe lumen vmbra
carens, & incorruptibilc , & æternum ,
in quo Angeli degunt , De quo Salo.
mon . Lumen iuftis in æternum . In quo:
Et qui bene vixerunt,requieſcunt. Intela,
,, liges autem huiusæconomiam ex mani-
„ feſto exemplo . Quòd lumen inextingui-
bile , exteram cæli regionem circumlu-,
ſtrat.Internam vero caligo obrinebat, an-
tequam lumen effet factum .
Hoc autem lumen ſupra omnes feptem
Chaldæorum mundos , ait Proclus , veluti
vnitatem , & monadem fuille ante Trinita-
kem Empyrei , ætherei , hylæi, Omnis enim
multitudo a ſua eft vnitate . Sed totam hanc
rem ex eius ſententia explicemus. Simplicio
referente Commentariis ſuis in Ariſtotelis
tractatum de loco .
Δοκι και και τα κέντρα του κόσμου παντός.ώς
ενος εν τούτω πεπηγένα . Ει γαρ τα λόγια , τα
κέντρα του ελαίου κόσμου , η ' αυτόν εν αιθέρι
τίπηγεν : και το αναλογον αναβαίνοντες , του
ακροτάτου Η κόσμων , εν τω φωσι τούτω ,
τα κέντρα φήσομεν ιδρύθαι . Μήποτε και το
φώς τούτο ώτον , εσίν είκων του παχικού
βυθού , και δια τούτο , και αγκόσμιον , ότι και
εκείνος .
Videntur autem , & centra mundi co
tius , tamquam vnius in hoc elle fi
xa . Nam li oracula , mundi materialis
centra , in eo qui ſupra eum eſt, æthere
infixere, proportione aſcendendo, ſupre
mi mundorum centra in hoc lumine di
cemus effe ſtabilita . Num vero lumen
in hoc primum ,imago eft Paterniprofundit
>
Et ob id ſupramundanum eſt , quoniam
& illud ?
Poſt autem nonnulla hæc adinngit.
Μάλισαδέκ της θείας παραδόσεως. Είπερ και το
έμπύριον, δια του αιθέρος , και τον αιθέρα φησιν δια
του υλαίον χωρείν. και είπερ α τετράδες , καιεβ
δομάδες.αι νοεραι πασα, πηγαίαν έχουσι τάξιν ,
και δια τούτο , έμπύριον των επιφασίαν, συμαειί
.
χονται όμως τους κόσμους , ως και η εμπυρίου διά.
πάντων χωρούντος .
Maxime vero ex diuina traditione.Siqui
dem & Empyreum ,per ætherem,& æthe
ra dicit permaterialem penetrare . Ec la
quaternitates , & hebdomadę omnes in
> tellectuales, fontanum habentordinem ,
& ideo Empyream habeat præſidentiam ,
continenturnihilominusmundis:vtporc
empyreo per omnes penetrante .
De qua re iterum Simplicius hæc habet.
Δύο νοήσωμεν σφαίρας ,τω φωτός ενός και εκ
πολλών σωμάτων και ίσας αλλήλαις και τον όγκον .
Αλλά έδρασαν όμου πω κένω. Τωνέμβι
βάσας ώς ταύτίω . όλον τε οψα ή κόσμον εν τόπο
όντα,έν του ακινήτω φωτίκινού μεμον . Και τούτον
καθ'όλον β' εαυτόν,ακίνητον , ίνα μιμάται τον τό
πον. και μέρος και κινούμενον,ίνα ταυτα έλαήoν έχη.
του τόπου,
Duas cogitemus (phçras,alteram luminis
2 vnius . Alteram ex multis corporibus, a
» quales inter fe mole. Sed alterain colloca
Gmul cum centro . Alteram vero in eam
inde:Vniuerſuin conſpicies mundum in
loco exiſtentem , in immobili lumine
moueri. Eumque ſecundum fe totum im
> mobilem , vtlocum imitetur . Per partes
vero moueri , vt hac ratione minus ha
» bear, quam locus.
Et
 DE MONDO
Er concludens hanc rem totam , hæc Tube
nectit .
Πώς ουν τα λόγια φησί .
E7ci gup' ?Ecgxmre natup sepecópara nógus .
ti unde surwili,rgi to un'atenüsin Ta's opaís
ρας,αψίδας μόνον ούσας, και ουκέτι σφαίρας , ή μη
μέρι ή κέντρου χωροτεν .
Quo igitur modo oracula dicunt .
» Septem enim in moles formauit pater fir
mamenta mundorum , niſi recipiat non
» imperfectas elle ſphæras , fi fic fornices
‫رو‬ ſolum , & non fphæras. niſi vſque ad cen-
trum perméeót .
Admiranda hæc dogmata , in Græcorum ,
præter quàm Platonicorum ſcholis audita
numquam , diuinitus fuiſſe tradita , Proclus
multoties aſſerit, & ita effe credit. Summa au-
tem eorum eſt hæc . Supra feptem mundos
corporeos,Empyreum , tres Aethereos,trelas
Hylæos,eſc lumen ;de quo nos diſputabamus
antea . Quod fit Paterni profundi imago.
Ideoque fit vnitas ante trinitatem , Empyrei,
Aetherei ,Hylæi . Et ſit etiam ſupramúdanum .
Sicuti & profundum ſupramundanum eſt .
Hoc eſt ſupra omne id, quod mundi corporei
appellationem poteft(ulcipere . Et quod Pa-
naugia eft , & fidus ſupraceleſte, & lol ſupra-
mundanus. A quo ftellæ omnes,ſuoshauriūt
fulgores.Sed præter hæc docuimus nos , ipsú
per totum infinitum ſpaciú eſſe fuſum.Ideoq;
elle infinitum . Et nunc addimus, quoniam fic
imago Profundi in ſe infiniti,neceile efle in fi-
nitum quoque elle.Tuin quia nullis, aut ſuis,
aut alienis finiatur terminis,neceflario efle in-
finitum.Quod fi ita eft ,non fuerit forte,Altera
illa fphærarum a Proclo propofitarum . Hoc
enim lumen ſupra empyreum extenditur in
immenſum . Sphæræ autem illæ erant mole ,
fibi æquales . & folida ita vt mererentur ab
oraculis , sepecópata firmamenta nuncupari .
Neque effent , ficuti celeſtes creduntur eſſe
concauæ , & fornicatæ . Ita enim non ellent
fphæræ , ſed orbes,fi ſoliditas earum vſque ad
centrum non permearet. At quomodo vſque
ad centrum permeabit vtraqoeniſi,ſefe inui:
cem penetrent?Attainen clare dicit.
Τω μια φωτος ενος > τω' εκ πολλών σω-
μάτων ίσας αλλήλας και τον όγκον.
3. Alteram luminis vnius,alcerain ex multis
», corporibusæquales ad inuicem , fecun-
dum molem .
Quæ res rurfus , fi ita eft, dubium vel
maximum pronaſcitur . Nam fi lumen hoc,
fphæricum Empyrei cum contentis , moli
fphæricæ eft æquale , cur toties dictum eſt,
fupracęleſte , & fupramundanum ? ip-
κοσμιον ,
Lampasupeévrov . Si namque fupra
mundum eſt , fupra empyreum quoque
EM TYRE O. 81
mundum eſt ; qui vnus eſt e mundis ſe
prem . Si ſupra eum eſt , eum quoque
mole ſuperar : Si ſuperat , non eſt eiæ
qualis . Vel hæc quidem æqualitas , mo
lein reſpicit . Supramundanitas autem illa,
refpicit rei naturain excellentiorem , & na
turæ ordinem ? Nimirum lumen , cum fit
ens ſecundum , extra patris profundum , &
eius imago ; etiam prius natura eſt , quàm
calor , & quàm ignis. Calor enim , non
niſi a lumine. Ignis non niſi a calore . Ein
pyreus non niſi ab igni . Lumen , crgo vt
horum caula , eis eſt fuperior . Omnis enim
caula , & luperior , & diuinior eit ſuo ef
tectu . Proximior enim eft diuinitati . Sed
obiicient philoſophi hi noftrates ; Ergo
datur corporum penetratio ? Nam lumen
ipſum vti eſt trine dimenſum , corpus eſt ;
& per fphæras Empyrei , Aetherei , & Hy
lei penetrat . Empyreus quoque dicitur 2e
thereos penetrare, æthereus hylæos . & em
pyreus omnes uſque ad centrum penetra
re . Corporum ergo datur penetratio . Mi
ſella philoſophia , quæ poſt ſolutas halce
eius ambages;, in eaſdem nugas recidit .
Demonſtratum namque iam antea eſt. Peres
netrationem hanc corporum , vetari in an
titypis corporibus , & materiatis. Hæc au
tem quæ modo tractamus , corpora qui.
dem lunt , ſed incorpora . hoc eft imina
teriata , & antitypa , minime . Rarijimaſu
pra omnem antityporum raritatem ; tenuiſ
lina, lupra omnem horum tenuitatem. Et.
confeſſa igitur , & concella inter fapientio..
res illos , fuit hæc corporum horum ſcili
cet penetratio , & vfque ad centrum per
meatio. De lumine namque ita canit ora
culum quoddam
Κέντρο Επιασέρχων εαυτόν φωτός κελάδος
TOS .
Centro incitans ſe ipſum , luminc ftre .
pente.
De igne vero ſeu calore , ſeu Empyreo ita
iterum .
Ανωθεν , διήκοντος διαμπαξ. ε ' το καταντι
κρυ .
Δια του κέντρου της γης , και πέμπλον μέσον
άλλον .
Πυρίοχον . ένθα κάτοισι μέχει υλαίων έχε- : 1
tro
Ζωηφόριον πυρ .
Deluper penetrantis ,pervniuerſum , ad
» oppofitum
Per centrum terræ , & quintum medium
alium .
» Igniferum . Vnde deſcendit vſque ad ma.
teriales canales
Vitifer ignis.
cc
Cc Sed
 FRANCISCI PATRICII ,
Sed cur , iterum lumen dicimus ſupra-
mundanum , cum ipſum , mundi infiniti
purs melior lic., & lic etiam animarum .
Nam de fontano animo ita canic oracu.
lum .
Αρδω έμψυχούσα φάος , πύρ , αιθέρα κόσ.
mous .
Abundè animans , lumen , ignem, æthe-
ra mundos .
.
Animat,inquit,hæc fontana anima ' , primo
lumen. Deinde ignem,Empyreum mundum
ſcilicet. æthera uniuerlum in tres diſtinctum ,
vti diximus , mundos, & mundos tres alios ,
hoſce materiales,& hylæos. Anima namque
fui natura animat tam lumen , quam ſequen-
tes mundos . Eſto igitur fanè hac ratione lu-
men hoc mundanum . Priore illa eſto ſupra-
mundanum . Suo enim calore , ſibique pro-
prio , Anima hæc animat cuncta . Cecinit
enim . Ospun'tuyoūru ta'ruvta . Calida ani-
mans cuneta.Cur autem vocata fit calida, iam
eft antea dictum ,
OTI fuga , fùp dwallet targos ojou Quero
te μένει , και ζωής δεσπόζες
Α 'θανας τε
Και ίχε κόσμου πολλά πληρώματα κόλ-
Tay .
Quia animus, ignis potentia patris exi-
ftens ,lucidus.
‫زو‬
Immortalis manet & vitæ dominus
eſt ..
Et tenetmundi , multas plenitudines fi
nuuni .
Hæc de entibus,Empyreo mundo ſuperio-
ribus , fatis funto . Nunc ipſum Empyreum
vti propoſuimus aggrediamur . Hic quidem a
Chriſtianis Theologis, libentiſſime eſt ſuſce-
prus. Non equidem vti ſphæra ſolida , ficuti
Chaldæi , ſed uti orbis, qui ſupra cælos æthe-
rcos pofitus, illos complectitur . In quo di-
cunt Deum , bearas Mentes fælicelque ani-
mas, a corpore hoc ſolutas, habitare, & per-
petua apud Deum frui bcatitate . Neque ve-
to Chaldaicum tantum 'hoc dogma fuit.
Sed etiam Aegyptium . Iamblichus namque
ſcripſit Hermetem Triſmegiſtum , de Ein-
pyreis Diis, libros C. reliquiſſe. De Aethe-
ræis totidem . De Celeſtibus inille . Ex
quo teſtimonio , inferimus nos , Hermetem
quoque has tres ſubſtantias inter ſe differen-
tes cognouifle & docuiſſe . Sed modo em-
pyreum proſequamur . Lumen illud primæ-
uum a Dei luce fuit feminibus reruin omniū
prægnans . A lumine hoc fuit calor primæ-
uus . A calore primæuo,primæuus ignis,Em-
pyreus ſcilicetmundus . Sed quis eum con-
ftruxit ? Refpondet Zoroaſter .
Noữ gee'p,os ésiy ó xácuou 7exvilns auphau .
Mens namque , quæ eft mundi artifex
ignei .
Eft quidem a mente opifice ſcilicet conſtru
&tus,ea quæ proxima eſt rerum conditrix . In
tellectum autem hunc , qui artifex empyrei
mundi fuit,vocauit fontanum .
Πηγαίον, άλλον , δς τον έμπύριον κόσμον α
yet .
Fontanum alium , qui empyreum mun .
dum ducit.
A quo proxime omnia & incorpora , & cor;
pora ſunt fabrefacta . Et a quo ipfi mundo
empyreo lumen primarium eſt obuolutum .
& quo lumine, & calore eius comite , iſte in
tellectus eum ducit . Hoc eſt regit. Non enim
empyreum duci,aut moueri putamus. Sed ſta
bilis permanet in loco , ſicuti & lumen . Et
quoniam illa Procli verba , quæ ad hanc rem
attulimus, videntur aliter ſonare, ſunt exa
ctuis perpendenda.ſunt autem .
Αλλα τω με έδρασαν ομού το κέντρο . Τω δε
έμβιβασάσας εις ταύτίω , όλον το οψα τον κόσ
μον εν τόπω όντα , εν τω ακινητα φωτί κι
νούμενον . Και τούτον, καθ' όλον μ' εαυτον
ακίνητον κα,ι ίνα μιμείται τον τόπον τι μέν
ρος δε' κινου μόνον, ίνα ταύτη έλαήoν έχη του
τόπου .
De duabus illis fphæris loquitur , lumi
nis , ſcilicer & ea quæ ex multis compofita
eſt corporibus.Empyreo , Aethereis , Hylæis .
Aicigitur.
Alteram colloca fimul cum centro . Alte
fam in hanc impone , vniuerſum vide
bis mundum in loco quidem exiſtere ,
& in immobili illo lumine , moueri .
Et hoc quidein per le totum eſſe immo
bile , vt locum imitetur . Per partes ve
ro moueri , vt hoc minus habeat, quàm
locus .
Quibus verbis dicitur locum mundi, hoc
eſt ſpacium . & lumen ipſum replens , elle im.
mobilem : Mundum autem in ſpacio leu lo
co,& lumine poſitum , totum quidem elle im
mobile , ut locum imitetur ; per partes vero
moueri . Empyreus cum ſociis, ut totus qui
dem elt immobilis. Partes autem circundatæ ,
tres ætherei mundi, & tres Hylæi, mouentur,
& eorum partes locum mutant . In ipſo ſci
licet Empyreo , ut creditur circumuoluti
Nain & Theologi noftri, & Aſtronomorum ,
quiipſum pro vndecimo orbe receperüt, ima
mobilem elle , celum empyreum ſtatuerunt.
Sicuti autem ipſe ex lumine,& ex calore,ignis
& empyreus eſt factus . Sic ipfum in cauſa
fuiſſe , canunt oracula vt mundus reliquus,
Aethereus, & Hylæus, ſit conformatus . Nam
de opifice cum loquerentur,aiunt.
Πριωτης
 DE MV N DO E M P Y R E O. 82
Ποιητής , δς αυτουργων τεκταίνεται τον κόσμον . entia omnia quaſi in loco locarentur . Dein
Και γαρ τις πυρος όγκος έω έτερας , τα παντα . de ipſum lumen impleret, ſecum ferens re
Autoup @v, iva são de Té' xogguito'y Extonur . On rum omnium corporearum primordia , quæ
Κόσμος να εκδηλος , και μη φαινητα υμνωδης . in opus educeret per calorem , & in fluorem
us Factor qui per ſe agens fabricat múdum . induceret , ex quo res omnes formarentur .
Erenim , quædam ignis moles erat alia, Multiplicatæ quidem ſunt in Peripato, nulla
hæc cuncta efficiens per le , vt corpus cogente neceſſitate, intelligentiæ illæ cæle .
by mundanum euolueretur , ſtes, & primus motor . Et ea quæ ſupra pri
Mundus vt manifeftus, & non appareret * mam lationem vitam degunt beatam : Quæ
" meinbraneus . quamquam ibi reuera ſint, attamen quia fine
Ne ſcilicet omnis tranſpareret. Quæ antem vlla ratione , line demonſtratione vlla , illuc
alia hæc ignis moles erat,præter ipſum Empy ſunt inducta , verè ſunt ſine neceffitate multi
reum ? Qui cuncta in inferioribusfabrefecit plicata,ficuti, & materia illa ſua prima. et po
ita, vtapparerent manifeſta . In ſummam re- tentia, & priuatio, & forma, & natura, & for
ducamus. et concludamus. Extra paternum tuna , & calus, & alia multa .De quibus locis
profundum ab eo , primum eſt diffatumyſpa- Luis . Sed hæc Chaldæorum illa eſt philoſo
cium in infinitum. Deinde in ſpacio lumen phia , quamPeripati maximus Corypheus ,
Mox in lumine calor. E calore & lumine Em. Arabs Auen Rois dixit , ita fuiſſe aliquando
pyreus mundus, inferioris faber , fuit immo- perfectam , & abſolutam , ficuti tempore Ari
bilis.Neque hic clamet Peripatus, entia ſine Itotelis . Sed in hoc falſus, in illo verum pro
neceſſitate multiplicari.Şumma enim hic ne- nunciauit ,
ceffitas eſt , vti (paciú ponatur primo, in quo

Finis Septimi Libri Pancoſmia.

1

C C FRANCI
 KAS వరం
FRANCISCI PATRICII
P AN CO S M I AS
L I BER OCT A V
CAN MVNDVS SIT FINITV S.
Oft tot fæcula, quæſtio hæc,
An mundus fiè finitus , an
infinitus ,bobis renouatur.
Idque non fine ratione .
Infiuitum enim , inulto.
ties iam, non ſolum noini.
namus , verum etiam ad.
ſtruimus. Et ueterum Græcorum non pauci ,
mundum effe infinitum alleruerunt : multi è
contra eſſe finitum . Qui infinitum dixere ,
partim quia principia elſent infinita , ipſum
infinitum quoque contendere . Cuius
fententiz Anaximander fuit . Seleucus ve-
10 ,ipſum perſe infinitum eſſe mundum affir-
mauic. Diogenes, mundum diſtinxit ab vni.
uerfo. Hoc infinitum illum , finitum eſſecen-
fuit.Stoici, Torür , vniuerſum Gimulcum va-
quo ,infinitum elle docuerunt.Td'énov , Totum
vero, abſque vacuo'elle mundum, effeque fi-
nicum . Quibus autem rationibus ſua dogma-
ta firmarent , elt in ignoto . Scripta namque
corum periere . Et qui eorum ſententias re-
tulere,non plene,ſed conciſim retulere , Plu :
tarchus, Actius,Laertius,Heſychius, Scobçus.
Nos uero , quid ad quæſtionem hanc dicen
mus ? Et ad ueritatem afferemus? Equidem
vtrumque . Mündum videlicet , & infinitum
elle & finitum.Infinitum elle probeinus prius.
Pronunciauit Ariſtoteles . Quorum contra-
riorum alterum eſt natura, & alterum eſt na-
tura . Finitum eſt natura . Infinitum igitur,
quod finito eſt contrarium , erit quoque na
tura,neceſſario . Natura namque ut idem ait,
nullibi eſt clauda . Nee que ergo in hacfinitinda
,&
infiniti contrarietat clauda eritexiſtima . le, eſſe debent poſterior At quomodo ,fini
Esvrümque finu fuo geret. Aiet Peripatus .
V S,
Falſus eſt magiſter,finita omnia eſſe actu ?Ne
gauit infinitum vllum actu reperiri. Et li quod
reperiatur,potentia infinitum eſſe reperietur.
Idque in duobus ſolis. numero ſcilicet au
gendo ; Et magnitudine minuenda. Et tertio
in motus, ac temporis ſucceſſione Duo uero
illa infinita, nuſquam ſunt,numquam erunt.
Non funt igitur potentia , qualia dicuntur
elle, infinita . Contrarietas ergo hæc, non eft
plena. Et natura,in ea eſt clauda . Et ſi ſint po
tentia , itidem natura eller clauda , & con
trarietas vana , & axioma fallum . Contratia
enim , fi ambo actu non ſunt , contraria non
funt.Mortale , immortale. Corruptibile in
corruptibile. Calidum , frigitum , humidum
ficcum acta ſunt, ideoque contraria ſunt. Si
alterum actu non fit , neque contrarium eſſe,
aut dici poteft. Inferamus ergo nos, quia in
vniuerſicare contrarietas finiti, & infiniti con.
ceditur, eam exæquo, vel actu, vel potencia,
reperiri. Atque ita li finitum ſit potétia ,etiam
infinituin erit,potentia . Si vero alterum actu
fit finitum , etiam alterum, actu fit infinitum .
Er equidem infinitum , ſui natura neceſſe eſt
prius elle ; finitun ſui natura poſterius . Eſt
namque totum ,natura ,& dignitate, & tem
pore , & exiſtendi conuertentia prius parti
bus . Finitum autein infiniti eſt pars . et infi
nitum , infinitas in le continet finitas partes .
Finitum vero nullum ,continet infinitum , aut
infinita,neque actu vllo, neque potentia vlla .
Continens autem contento natura eſt
prius . Sicuti totum natura prius eſt partibus .
le, infinito toto mo
Partes quæ finitæ ſunt moes.
tum & finita ſunt in infinito :Longe equidem
facilius
 AN MVNDVS SIT FINITUS.
facilius, & fecundum naturain magis , finita
funt in infinito ,quàm infinitum licin finito .
Quod nuſquam fert natura. Finitum namq;,
vt falfo creditum eſt, & mathematicis, & phi-
loſophis,nó diuiditur in infinita, aut infinitú.
Hoc vero, & diuiditur in finita actu equidem
ſemper, & diuiſibileeft potentia in infinita.
Multoq; id naturalius, quàm e contra , finitū
fit diuiſibile in infinita . Èt finitum , quod eſt,
tü potentia,turn actu finitas tantum habet par
ces Infinitú vero, & potentia & actu , & tinicas,
& infinitas habet.Nulla igitur , Ariſtotelicarú
rationű,huic doginati obitabit. Falſum enim
fumit,quando ait.Infiniti quæque pars eſt in-
finira.Eit etenim contrarium.Finita eft quæq;
infiniti pars. Sophiſma deinde eſt quod ait.
Quia infinitum diuidatur in partes infinitas
numero ,inferre hinc eas infinitas eile magni
rudine.Reliqua eiusargumenta,recte contra
hoc ſophilina oſtendút,nulluin corpus ſenſ-
bile eorum ſcilicet quæ ei munduin conſti-
tuunt efle polle infinitum . At non ideo often
dunt,mūdum vniuerſum , infinitum'elle non
polle.Ridicula vero ea ſunt,quæ contra Ana-
xagoram diſputat.Nam infinitus mūdus,qua-
lem nos elle aſſerimus, cum locum alium nul actionem quoque in creandovero
lum habere queat , nemo fanæ mentis dubita
Te poteft,cum neceſſario in ſe ipſo conſiſtere,
& nó in alio vllo ſe maiore,autminore . Hæc,
ex aliena,cum ex communi quoque philoſo-
phia, manifeſto demonſtrant mundanæmo-
lis infinitudinem . Nos vero ex noſtra , quid
adducemus ad rem eandem confirmandam?
Sequentia. Deus vniuerſi conditor, & hypar-
xi lua,& potentia infinitus elt oſtenſus. Infini
tus quoque bonitate. Talis cum fit,cur in mu
do producendo ,dicendus eft fuiffe, aut finite
bonus, aut finite potens ? Quis enim eius bo-
nitatem finije? Quis potentiæ eius finitum ter
minum pofuit? Vel alius ipſo fuperior , uel
par,vel inferior.Velipſe met, ſuas vires finire
voluit ,aut cafu finijt. Et bonitati limitem im-
poſuit. Ac nemo ſuperior, nemo par,eſt iam
demonftraruin . Inferiorem ,in eum nihil pof-
fe,itidem elt demonſtracum . Ipſe met ergoli-
mites (uæ potentiæ ,ſuæ bonitati, fuæque glo-
riæ impoſuiſſe erit dicendus ? Minime . Sili-
'mirem potentiæ impoſuit,ex infinita, finitam
fecit.Sifinitam , terminis finitam.Internis ne,
an externis ? Quibus externis , fi extra ipſum
nihil ? Quibus internis, fi in ipſo ſunt omnia?
Et cur potius hoc , pro termino ftatuit quam
illud ? Atex omnibus internis quiſnam hic
cerminus fuir ? Sidicatur potentiæ iam eam
diminuit, & fi hác diminuit, hyparxim etiam
- fuam diminuit.At hoc vel ſuſpicari,omnium
eft nefandiflimum.Si dicatur terminus fuiffe
voluntatis, quia ſic voluerit. Dicemus nos,vo
83
Juntatem , non ſine bonitate eſe. Neq; ipſum
quicquam velle niſi Bonum . Bonitas autem
eius elt infinita ,neque vllis terminis coarcta
tur . Voluntas quoque in bono erit infinita.
Cur igiturhæ in mundo creando , non inte
grze le ſe dederunt in opus? Sed ſponte ſua ſe
le minuerunt, Etde infinitis, factæ ſunt fini
tæ ? An quia finitum perfectius ſit infinito? An
quia ex finito, maior eis gloria erat ſecutura ?
Acneque finitum infinito eſt perfectius. Et
maior eis gloria futura erat, ex toto quam ex
parte.Ex vniuerſo, quam ex vniuerli portio.
ne vna . Ex omnibus, quàin ex quibuſdam .
Ex vtroque infinito , atque finito ,quàm ex al
tero, finito tantum, minuſque præſtanti.Boni
tas ergo infinita , & eius comes voluntas vtrú
que potius infinitum , & finitum mundum , &
producere voluerunt, & produxerunt . Nam
quo modo, infinitæ vires , in finitam actioné
exire debeant, ne imaginatu quidem videtur
elle poſſibile. Non per le , ſu: que natura , non
bonitate, non voluntate . Neque etiain alio
velcogente, vel impediente. Quis enim plus
poſſit, potentia infinita? omnipotentia ? Infi
nitarum ergo virium , bonitatis, voluntatis,
mundo infini
infinita Gibi
tam fuille eſt necelle. Actio
correſpondentem parturiit effe ctum .Suique
imaginem.Oftenſum namque, pluſquam mil
lies iam eít, omnem effectum , limilitudinem
fuæ cauſæ ſecum ferre . Siid omni caufæ eft
datum, cur primiſſimæ omnium caufæ,& cau
ſarum omnium caulę ,id denegetur?Finituda
effectus, finitudinem arguit actionis.Actionis
finitudo, virium , & potentiæ arguit finitudi
nem.Potentiæ vero finitudo hyparxeos quo
que finitudinem conuincit.At in prinia cauſa
hæcadmittere ,& nefarium eft , & contrato .
ties demonſtrata. Contrarium ergo eſt cóclu
cludendum . In infinita hyparxi,infinitam eſſe
potentiam. Hanc, infinitam edere actionein .
Hanc quoque fibi correſpondentem produce
re effectum , eſt necelle . Infinitum nimirum
Præſertim ,cum in co, finitum comprehenda
tur.Et qui illud produxerit; produxerit hunc
quoque . At non vice uerfa, qui finitum pro
crearit, infinitum quoq; procreare poterit :
Summa ergo potentia, ſumma bonitas , ſuin :
ma voluntas ,ad ſummain Dei gloriam . ad
fummæ ſuæ hyparxeos,ſummum teſtimoniú ,
infinitum creauit mundum , ut in co finitus
quoque mundus comprehenderetur. Hæc ex
primariis noftræ philoſophic fundamentis ;
neceſſario ſequuntur.At,& exfecundis in Pă
coſmia demonſtratis hactenus,eadem ſequen
tur.Nam fi mundum ,ſeu vniuerſum id appel
lamus, quod omnia continet,mundus procul
dubio erit infinitus propria mole ſua. Nain
( pacium ,
 FRANCISCI PATRICII
fpacium , omnia continere , & incorpora ,& replet. Si rerum ſpecies, & indiuidua per calo
corpora , & corporea eſt iam a nobis demons rem in fluore procreantur , & fuor eft infini
ſtratum.Si ergo fpacium continet omnia , & tus, quartus hic mundus etiam dicetur infini
mundus itidein continet omnia, mundus , & tus. Si empyreus mundus, primus ignis, ſeu
Ipacium ,eadem res erunt, quo ad capacitatem primus igneus eft , & omnis ignis e fluore,per
rerunn , & ad locum. At ſpacium ,hac ipſa capa Calorem, in lumine ardet, empyreus quoque
citate, ac loco eft infinitum . Mundus ergo his mundus, ex infinitis quatuor compofitus, ſpa
conditionibus erit infinitus . Iterum . Simun . cio,lamine, calore, fluore, infioicusnon elle,
dus eft rerú omnium ornatus , lumen autem non poterit. Mundus igitur hiſce omnibus,
omnia ornat , & elt infinitum , mundus hic ', vt mathematicis rationum neceſſitatibus ,elto in
ira dicam ,ſecundus erit infinitus : Silumen, finitus. Totus fphæra ſolida , & vſque ad ceng
ſpecieruin omnium, indiuiduorumque ſemi- trum , ſpacio,luinine, calore, fluore,empyreo,
na, & primordiales gerit virtutes , & per vni- repletus. In qua locum non habeat, cauta illa.
vetlum ſecum vehic, eas quæ mundum ab ini Stoicorum diſtinctio , cum vacuo vniuerſum
tio exornarunt , & in dies amplius exornant, dici,line uacuo dicitotum . Non enim, vacuü
& replent; mundus hic idem luminarius, hac id, quod ipſiſupra cælum ſtatuebant, & nos
quoque ratione erit infinitus. Si rerum ſemi antea cum eis, vacuum eſt amplius.Sed lumi
na, ſi vires hæ, per calorem infinitum mole, ne primo eſt repletum; calore deinde,& polt
blandiflimumque viuificantur, & germinant, modum fluore , poftremo empyrei ea parte ,
calor, ceruin corporearum proximior artifex , quæ æthæreos ,& hylæos mundos vſq; ad cen
mundus alius erit infinitus, quia infiniti lumi trum non penetrauir . Hæc de mundi infinita
' nis eſt comes,infinitumque cum eo (pacium mole, ſunto nobis philoſophata.

Finis Octaui libri Pancoſmie.

ANNOTATIO R. P. M. IACOBI DE LUGO .

* Ad probandum vniuerſum eſje infinitum optime eiingenioſe procedit author in hoc,ex rationibus
nonnullorú philofophorum ,quosipſe ſequitur, & primo,quod ſi daturfinitum a &tu,dabitur etiam infini
tum aftu ,ex maxima illa.Poſito vno contrario,neceſſario, ponitur et reliquum .Secundo Deus eft potea
tiæ bonitatis, & voluntatis infinite,ergo vniuerſum ab ipſo produ &tum erit infinitum ,per regulam.Ef.:
fe &tus fimilitudině fue cauſeſecum fert . Tertio mundus continet omnia , & corpora,& incorpora ,er
go erit infinitus, cum jpacium quod continet omnia fit infinitum , & mundus, & fpacium ſine idem. i .
Alex ſacris librisnosdocemus oppoſitum .Nam ex di&to illo Sapientię 11.omnia in numeroponde
re,ó menſura diſpoſuiſti domine Deuscreator celi, & terræ ,admonemur omnia ſub certo numero,deter
minato pondere,finitaque menſura.Ex hoc nec multitudoinfinita eſſe poteft, quoniam omnis multitu.
do eſt in aliquafpecie multitudinis , & ſpecies multitudinis ſunt ſpecies numerorum ,nulla autem per
cies eſt infinita ,cum quilibet numerus eſtmultitudo facta per vnum ; Item omnis multitudo in rerum
natura exiſtens eſt creata,& omne creatum fub aliqua certa intentione creantis comprehenditur , quo
niam innatum agens non operatur. Ideo ſub certo numero omnia creata comprehenduntur.Igiturim
poſſibile eſt,eſſe multitudinem infinitam in ačtu.
Ad primam rationem reſpondent Theologi,& maximeGaietanusin primam partem Diui Thome
in finearticuli 4. quæstionis7. Que non exdefe&tu diuinæpotentie;bonitatis, voluntatisque prouenit
quin infinitum ačtu detur,ſed ex impoſſibilitate rei fattibilis: Et ad illud,quod poſito vno contrariorú
poni, & reliquum neceſſe eſt, dicimus,modononrepugnet rei faétibili ; Ad illud etiam ,‫ ر‬quod effectus
ſimilitudinem ſuę cauſe fert ſecum , ſatisfacit.D . Thom.q. 35. art.2 . ad ſecundum ponens differen
tiam inter potentiam agentis vniuoci, & agentis non pninoci,illud manifeſtattotamfuampotentiam
in ſuo effečtu,ſicutpotentia generatiua hominis, totamanifestaturin generationefilij; Potentia aŭt
agentis non vniuoci non tota manifeſtatur,in ſui effe£tius produktione ,ficut potentia ſolis, quod eft
agens non vniuocum,non tota manifeſtatur in productionemuris ex putrefaltione generati.
Manifeſtum modo eſt, Deữnõ eſſe agentem vniuocum ,nihil enim aliud cum eo côuenit, unde effe&tus
eius eſt minor quam potentia.Quarenon eſt neceſſe de manifeſtetur ſua potentia in producendo infini
tum , ſufficit enim quod res aſſimiletur Deo,vt ens perparticipationem .
Ad tertium,dicimus,mīdu continere omnia que faciatad fuam perfectionem , & cum fuperiusoſtě
ſum ſit,pacium productum non posſe eſſe infinitum , ſimiliter nec vniuerſum , ea etiam quecontinętur
nequeunt eße infinita,nequeſecundú multitudinem , neque ſecundum magnitudinê ; Necminor glo
ria ei prouenit ex eo,quod non datur infinitum quam. fi daretur, quoniamquod non eſt factibile , non
erit ad gloriam creatoris.
FRANCI
 G
FRANCISCI PATRICII
P A N CO S MI Æ .

DE AETHERE, AC REBUS
C OE L EST I BV S.

Lib. XIIII

AD HIPPOLYTV M ALDOBRANDINVM S. R. E. CARD.

Et Pænitentiarium Summumu .

W
A
A
A
A
A
A

r m
Ge S M

РАХ,
O

FERRARIÆ ,
Ex Typographia Benedicti Mammarelli . M. D. XCI.
Superiorum permiſju .
 9

1
 owned

мо
ILLVSTRMO AC REVER ."
HIPPOLYTO ALDOBRANDINO
$. ' R. E CARDIN ALI
E T S V MMO
Pænitentiario.

melegationetua PolonicaHIPP. ALDOBR. qua tibi fuit ho.

norificentiffima redires, & Ferraria eſſes tranfiturus , litteris Ho
ratij Caponij, viriintegerrimi , atque doctiffimi,clientis tui , e Bo
nonia ſum admonitus,vt Marcellum Nobilem ſummaeruditionis vi
rum , ſibiquechariſſimum , adirem , eumque cognofcerem . Et eo in .
terceſſore,te et ſalutarem ,tt) venerarer.Quodpostquam nos adišti,
libentiſimoprastiti animo.Perhumaniter meexcepiffi. Sednon licuit,
humanitate , atqueaffabilitatetua diutius frui.Una enim tantum nocte,esapudnos moratus.
Eas tamen mihiperirenolui . Memoriaferuaui. Et mihi ipſiin memoriam inde reuocaui,
te filium Sylueftri Aldobrandini fuiſſeviri, conſilio, & prudentia
fingulari, Gracarum,
Latinarumque litterarum , &iuris vtriuſque peritiffimi.quileguleiorum barbariem interpri.
mos exornauit.Quiin Repub.ſummafuit olim authoritate . Memini quoque tefratrem lo
annem habuiſſe Card.Summum Pænitentiarium. qua dignitate tu quoque noſtro tempo
tuis ſummismeritis , es ornatus.Sedquodmea ergate obſeruantiaprimum caput eft, in
memoriam venit , Thomæ fratristui,humanioribuslitteris,& Gracis, & Latinis, & philo
Sophia ornatiffimi , meo fatisdiu,Patauij amicitia familiariſſimeeſse vfum , Franciſci
Serfranciſcij , qui tum apudeum viucbat, & ſimemoria non fallie,te quoque eodem tem
poreadoleſcentulum adhuc cognoui. Fratremtuumpoftea Roma,ſubPaulo. 1111. vidi. Hæc
recordatio,animo meopoſtdiſceſſum tuum,femperhafit. Te ſemperhacfratris recordatione,
mentegefli. Tefempertoto animo colui , tibiſemper fummaſum ominatus . Quid ſiarchani huius,
huius , atque animo meofedentis culeus, teftimonium aliquod, ex animopromam in apertum ,
& studioſis ommibus,nuncviuentibus, &qui in pofterumfunt victuriproferam ,quointelli.
gant , quanta teprofequar reuerentia e veneratione quanta . Nonſolumobea quafupras
ſunt a me commemorata , verum etiam , ob ſingularesanimi tui viriutes, que nominis tui ce
lebritate,non tantumaures meas repleuit,fed hominum celebriorum omnium. Cum virtutesno
mino,non vniusgeneris intelligo virtutes,ſedextralitterativulgi confuetudinem ; easetiam
omnes , quas a natura tulifti tecum ; quascontinua bonorum morum exercitatione,excoluiſti,
animumquetuum ornasti.Etquas ciuiliumrerum , patristui exemplis,rebuſque agendispru
dentia ſumma,tibicomparafti. Etquás rerumnature cæleftium diuinarumque contemplatio
nees aſecutus.Et quas noſtra ſchola purgatiuas,ab affectibus paffionibuſque animi purgan
dis nominat.Et quæ his perfectiores ſunt,quas animipurgatinuncupant . Tanto enim fupra
humanasperturbationes,audio animumtuum extuliffi, veferèſanctificatorias attigeris , quas
procedente ætatefperandum eft ita te tuasfacturum, vtper eas,Deum ipſum attingas,eiques
iungaris.Has tritæ philoſophorum ſchola nonagnoſcunt.Ex archana ueniunt philoſophia .
Ea,intequioperationibus, facliſque tuis eas esconfecutus,funt agnoſcenda ,ſuntcelebran
da,fed loco,tt tempore commodiore. Nunc huiuſce rei teſtificanda caufa, calestes noftros
X1111. libros omnes,ab Aethere, vſque ad Aerem nominituo conſacraui, doctrina,autho
ritateque tua, eosa detractorum protegecalumnijs,& MarcellusNobilistuus,hacinretibi
efto comes , & mihiadiutor.
Tibi Deuotiſs.
Franciſcus Patricius.

FCERERCACC ..
C
3.60903.833.603-8733430363.603-872.00.863..
-S38003.03.60603-8703.643380380383. Col $ 3.63.
6703- & 23.60 3.8 6322363363463.603.10
* - C G C
FRANCISCI PATRICII
P A N C OS M I AS
LIBER
DE CAE T H ER E.
SWT idem hic infinitus mun,
dus , quo modo etiam eris
finitus" ? Vel enim , vnus
idemque eſt mundus is,qui
infinitus fimul eft & fini.
tus , vel duo funt inter ſe
differentes .alter infinitus ,
finitus alter.Non enim videtur,vnus,idemq;,
codem tempore in ſe polfe, contrarietatem
hanc recipere. Ex Chaldæorum quidem alla-
tis dogmatibus , facilis eſt huius rei folutio .
Empyreus enim , ad extera in infinitatem ex-
panditur. Ad intera uero, qua, è tribus primú
ethera contingit , eo contactu finitur , atque
eft finitus. Aether vero ,quiab eo contingi-
tur,cælum dicitur, Quod in oito, auc noyem
diuilus orbes , ad extera , qua empyreuin
tangit, & qua tangit elementa , finitummun-
dum facit.Atque hiceſt ,cum elementis, to .
tus pleriſque aliis philoſophismundus. Pof-
fumus aucem nos , in hac quæſtione libere
verſari, quoniam ſacri veteres Theologi lu-
ftinus , Bablius, Ambrofius , Chryſoſtomus ,
Theodoretus, Lactantius, Theophylactus, &
Procopius Gazæus,in diuerſa ab Aſtronomis,
philoſophiſque abierunt . Quoniam nullus
ellet in laccis Bibliis locus , qui vel de cælorú
numero, vel de eorum motu, aut rotunditate
certum aliquid pronunciaret . Igitur, cum A-
ſtronomis , & eos ſecutis philofophis cæli
contemplatoribus , cæleſtia contemplemur .
Et quæ in diſcuſſionem venient , perpenda-
mus .
Ouperor cælum philoſophi appellauere id
totum , quod Chaldæi , in tres æthereos di-
ftinxerant mundos . Sed etyinon etheris
apud Græcorum philoſophos,non idem fuit .
Namque Anaxagoras,a uerbo aita ,ardeo de-
84
20
33.83.8 * 3.8086308083.8903.6093E%03.2003.8763.
80403-80663.603-60623.83.83.80403 8003863
3.80023.&&03.2003 809.80623.4463.20603
G 2.C SC .
3
NON V S.
$
duxitæthera . Quoniam putaret , aftra non
aliud eſſe quam ignes , quibus totum arderet
cælum.Plato ,quanuis de altrisſentiret idem,
& quod cælum ignis eſſet, non ab igne aut ae
doresſed a verbo alio ,ciet déw quod eit,femper
curro,etymon deriuauir. Ariſtoteles,Platonis
{ententiacomprobata , Anaxagorea reiecta ,
ipſe pellinam ,nullis ſenſibus , nullisrationis
bus luffultam introduxit.Cælum , non ignem ,
non aerem , non aquam , non terram , fed ab
his , quintam quandam ellentiam elle dixit.
Orpheus fanè Græcæ lapientiæ pater , & a
Chaldæis, & a luis videtur dillenlille, cui ca
neret ,
Aibépe carte répes apatnaße .Tus S'ërà péon
ουρανόν , ένδετε γαι αν απίρητον , ένδετε θαλασ
odV .
Aethere cuncta circum ineffabili prehen .
dic . Inque medio cælum , intraque ter
ram infinitam , intraque mare.
Si æthere cælum comprehendic opifex ,
vndequaque cælum æthere eſt circumuolu
tum . Ergo videtur æther hic Orphicus, idem
cum empyreo elſe . Qui cælum , totamque
trium ætherorum molem amplectebatur .
Neque vero nominum vtriuſque, fignificatio
id negat.Nam Empyreus ab ignc dictus eſt,
æther ab ardore. Ardor ignis eſt ſpecies. Sed
vlcerius progrediamur, Cælum Aſtronomi,in
orbes octo prima partitione diſtinxerunt.
Chaldæi in tres ætheres . Vtri melius , ac ve
rios ? Vtrum rurſus quàm vtrique , & melius,
& verius, hac eadem de re philoſophari pof
ſumus ? Si in Empyreo , fiue Orphicoætliere,
alienum nihil reperiatur. cum eo nihil com
miſcebitur . Si nihil ei commiſcetur , fimpli.
ciffimus erit empyreus mundus .Si ſimplicil
fimus,etiam Gibi lufficiens, & perfectus, & nul
la
 FRANCISCI
la a ſe externa re indigus.Nam quod tres çthe
res Chaidaicos , & tres hylæos , quaſi in luo
ventre geſter, & per eosuſque ad centrum om
pium tranleat , id non ſuo , ſed contentorum
beneficio facit. At ſupremum , ac primuın ſụú
æthera, qua ratione, & quo interititio ab em-
pýreo diliunxit?Ec quo fecundum a primo:&
tertium a ſecundo ? Vel enim vnum.corpus
ſunt & continuatum , tum inter ſe , tum cum
zmpyrco,vel ſunt, & ab hoc , & inter ſe ſepa-
rati . Videtur quidem Zoroaſtet , cumempy-
reum ab primo æthere ſegregaret,in id refpe-
xille,quod Empyreus , arderettotus , &totus
ellet ignis ,fibi vbique fimilaris.Aether autem
primus, non totusarderet.arderet tamen per
interualla , innumeris eius partibus , atque
flammis inter ſe, & magnitudinibus, & colo-
tibus , & fulgoribus longe diuerfis. quæ eius
faciem non totam faceret ſimilarem , ſed va-
rietatibus plurimis diſſimilarem . Quæ res ea
dem fecit,vtfuum fecundum ætherem , in quo
non niſi ſex lydera,conſpiciebat, a primo illo
diſtingueret.Sicuti tertium a ſecundo.quia in
hoc ſex, in illo unum tantum Gdus, idque ab
aliis omnibus opacitate ', nitoreque potius
quàm fplendore longediuerſum . Ratio nam-
que , ex tali ſenſu eruta , perſuadere videtur ;
vti quæ partis vnius natura ferret, alia non fer
ret , ex ellentia diuerſa, diuerfitatem ferret efs
fectuum . Non aliter ac terra , quæ ferat alia ?
quam aqua. Et hæc alia quam aer, teſtimonio
eft, tria hæc corpora differentium efle ſubſtan
tiarum . Eſto hæc fuerir, ſatis vt videtur,valida
Zoroaſtri ratio . At non minus valida , hæc eft
alia ,confinia terræ,& aquæ, & aeris, ſunt lacis
diuerfitate , denfitatis & caritatis euidentia .
Inter ætheres confinia duo ; interq ; primum
& empyreum nulla apparent .At förte reſpon to ,contemplatio eſt inſtituta. De quo Plato
deat iple. Aer a Peripato , a Stoicis,in tres re- : nicorum pars nobilior, lamblichus,Syrianus,
giones,eadem analogia eſt diſpertitus . Quo-
niam infima,pruinas, & rores generar.Media mitates,cælo ineſſe puriſſimas. Igneum tamé
res ab his diuerſas, nubes,pluuias,fimiliaque, a prædominio elle cęlum . Plotinus vero, non
Supera vero ,ignes & cometas gignit. Atque
ita, non effentia , ſed effectibus in oris genitis
efle differentes . Neque ob id confiniis , aut
ſuiſmet , aut alterius naturæ inter eas interpo-
ficos,diſterminantur.Sed unum eſt corpus, to
tus aer,continuatum. nullis aut fuis, aut alie-
nis terminis interruptum . Ita effe de æthere,
totum , vnicum eſte corpus, nullis aut cogna-
cis, aut alienis interſtitiis diſpertitum . fed re-
gionibus tantum, ſupera,media,inferaque, &
Itellajum tum numero , tum fulgoribus, tum
etiam motibus,cogitatione tantuin noſtra, nó
natura ſua elle diuiſum . Sed reclamabunt hic .
Aſtronomi omnes, & omnes inſimul philofo-
phi. Cælum quidem vnius, ſimpliciſque efle
naturæ, led elle in eiuſdein naturæ orbes plus folun ei reliquit , ſed etiam laboreminor
PATRICII
res , ac forte plurimos diſtinctum . Quibus
haud procul hinc occurremus, liprius diſcuſ
ſerimus,vtrum æther,ſeu cælum, corpus ſim
plex ſit;an compoſitum . Simplex elle dixere
omnes,eò quòd eſſecincorruptibile . An vero
compoſitum eſſet, fatigauit neminem . Nos
vēro irá dicimus . Si cælum corpus ſimplex
eft,vel totum ſimplex eſt, vel partibus plerifq;
vel partibus multis , velvna. Si vna tantum
fimplex ſit,ſimplex dici abſolute,minime po
terit.Tantumdem erit,ſi uel multis, vel pluri
bas dicatur elle ſimplex . Vtrum igitur totum
ſiinplex reuera dici poteſt ? Si cælum ſimplex
ſit vna tantum res quoqueeft. Sivna res eft,G
milaris tota fibi eft . Si limilaris tota fibi eſt ,
vnam tantú oftendit faciem , & diſſimilaris ne
quaquam eſt,Atcęlum vnam oſtentare faciem
nonuidetur,totftellarum varietate diſtinctú .
Non eſt ergo ſimilare. Non eſt ergo res vna .
Non eft ergo res ſimplex . Siſimplex non eſt,
compofitum eft ex pluribus', tot nimiruin
quot in eo faciesapparent.Aut etiam pluri
bus, quæ præ diftantia a nobis nimia non ap
parent. Ruit ergo hic tota priſcorum philo .
lophia de cęli ſiinplicirate.Celum igitur,com
pofitum corpus eft. Quain compoſitionem ,
Orpheus indicavit quando , Aplanem terrain
appellauit, Saturnum aquam ; louem , aerem .
Martem ignem , & viceuerſa Solem nuncu
pauit ignein ,Venerem ,dixit aerem. Mercuriú
aquam.Er Lunam iterum terram.Sed hæc poc
tico forte,ac myſtico ſenſu aliquo; aut ob ſtela
larum quemdam præcipue fimilem coloren .
Sed Itellä nonduin conſtat , an cęli partes fing
eſſentiales. An corpora diuerfæ a celo naturæ ,
in ccelo habitantia.Quam rem ſequens diſpu
tatio expendet . Modo decæleſti corpore to
Proclus aiunt,elementalium qualitatum ,fum
efle aliud ,quam ignem.Hic Chaldæos,illi Or
pheum,ni fallimur,ſecuti Ariſtoteles elemen
torum qualitates & eſſencias omnes cęlo ade
mit . Non alia de cauſa, quàm quòd, incorra
pribile elles, & toto, & partibus, & in circulú
moueretur . Elementa vero , mouerentur in
rectum & partibus faltem eſte corruptibilia .
Sed vtroquc fundamento eft falfus. Demon
ſtratum enim iam nobis eft , li partibus elc
menta corrumpuntur , etiam toto corrumpi .
Non moueri autem in rectum , niſ fint prætec
nacurain diſpofita ,ſuis locis demonſtrabicur .
Sed quantumuis fufceperit laborem ,quo qua
litates Elementales decelo detraheret,fruſtra
fufcepit. Mollitiem namque & duritieın non
alio non
e
 DE CAETHERE. 85
minore , conſtruxit . Hoc ipſum demoni ro quod fphærico continuum eſt aut
ſtremus . Tactu quidem , qui molliciei, pofitum circa fphæricum , & ipſum
& duritiei proprius eſt iudex , cælum necelle eſt tale effe . Itaque & pro
non attingimus . At viſu quo cælum fpe- prer hoc , clarum eft fphæricum elle ce
ctamus duo hæc non iudicamus . Ad ra- lum .
tionem ergo confugiendum , quia ipſe vti : An nonne hæc , primo circularis eſt oſten
veriffima eft vſus . Eam de cap. iiij. libri fio ? Quia ſupremum cælum eft rotundum ,
de cælo 12. expromamus . In quo , poſt- rotundat inferiora omnia , primo proxi
quam , vt fibi viſum , probauit cælum elle mum , deinde reliqua vſque ad aquam
sotundum , ſubdidit hæc verba. Et rurlus : Quia aqua rotunda eſt , aer qui
Και το σωεχές άρα εκείνω . Το ψ' τω σφαιροιδεα circa eam pofitus eſt , rotundatur . & lúc
GWBEXès,opasporedi's . celſiue , orbes reliqui aere ſuperiore.Mira
Ergo & id quod ei eſt continuum ,(rotun- biles fanè , admirandi Ariſtoteles rationes ,
dum ſcilicet eft ) melius dixiſſet conti- libi inuicem contradictoriæ . Quærimus
guum . ſubdit deinde. caufam , cur Saturni cælum fphæricum fit ?
Ωσαύτως δ , και το ορος το μέσον τούτων . Reſponder Ariſtotelis , quia conformatum
Τα αρ' ο' του σφαιροειδούς οειεχόμενα , και eft , ad fphæricam primi cæli figuram . Qua
επόμνα , όλα σφαιροειδή αναγκη 27. Τα ratione id , aut qua vi ? Quia continetur
Ο κάτω της και Πλανη και απεται της α- hoc fecundum a primo . eique eſt conti
νω σφαίρας ώστε σφαιροειδής αν είη πάσα nuum . Accipio . Sed necelle eſt , fecun
φορα . Πάντα αρ' απεται και σωεχή όξι τας dum cælum , primo vel cefliffe , vel reſti
codipeus.
tiſſe . Si reſtitit , quo modo , ad illius figum
Similiter vero , & ea , quæ ad medium , ram , conformatum eft . Ergo ei cellit,li eius,
horum . Ea namque , quæ a fphærico viribus ad ſuam figuram eſt conformatum .
continentur , & tanguntur , Iphærica Si celfic ergo ſecundum , mollius primo .
elle eſt necefe. Ea vero quæ infra Molle namque id elle docuit Ariſtoteles
Planeras ſunt , contingunt ſuperiorem quod in ſe cedit.. Si vero ſecundum reſti.
gj fphæram . ita vt omnis latio fit fphe- tit , durias primo fuit , neque in ſe ceſſit .
rica. omnia enim contingunt,& contigua Qua igitur vi , ſua ne , an aliena eft con
» ſuntſphæris . formatum ? Si ſua, non opus habuit primi
Hæc Ariſtotelis ſententia elt, Quia ſupre- ' cæli circumplexu , ve fphæricum euaderet .
-mum cælum fphæricum eſt ,id quod proxime Si aliena , ei ceſſit , & opus habuit. Im
ab eo continetur, atque ab eo tangitur Iphz. prefſio primi , actio eſt . ceffio fecundi
ricum efle necellario . Et ita deinceps vſque pallio . Hæc molliciei eſt . Maranór gopi
ad lunæ fphæram . Qua , in fua philolo- To úteixov . Molle enim eft quod cedit .
phia ignis continetur . Qui ideo fphæricus. Primum ergo cælum tantum haber duri.
Abhoc aqua ideo fphærica . Sic enim paulo tici ; vti poſsic mollitudinem fecundi
poſt ſcribit. comprimere ita , ve illi fphæricam figuram
Λάβοι δ'άντις , και εκ τ αει ' το μέσον ιδρυ- indat. Secundum quoque tantulum haber
μένων σωμάτων ταύτίω τω πίσιν . Ει γαρ το duritiei , vc hanc candem fphæricam ter
uk ů dop of wei ole.qw.0 ° d'esp weil to tio imprimat . Atque ita Gngulos orbes ſu
δωρ . Το' σε πυρ ει ' τον αέρα , και τα άνω periores vſque ad lunæ orbem duriuſculi
σώματα και τον αυτόν λόγον . Σωεχή μου tantum erunt, vt inferiorem fibi proximum
gapour èsày. 2767 de de'TOUTW . H Ô TOÛ rotundum faciant. Atque ita fiec vt primum
Τατος επιφάνεια σφαιροειδης ει'. το 3 τω σφu- cælum , omnium fit duriſsimum . Luna
*pondê owerès , si xtinguor well to opere porte cælum , omnium Git molliſsimum . A quo
Ας , και αυτό , τοιούτον αναγκαίον 10. ώστε molliſsimo ignis comprimitur in rotundum .
καν δια τουτου φανερον η , ότι σφαιροειδης έσιν Ergo fuo compreſſore mollior . Aer eadem
ο ουρανός . ratione mollior erit igne . Aere quoque
» Accipiat vero aliquis , & a corporibus mollior erit ·aqua . Hoc primum mon
circa medium politis, hanc eandem fi- ftrum . Alcerum quod ignis , in Peripato
dem . Si enim aqua eſt circa terram , fic ceſsimus , fit etiam humidus , quia
aer vero circa aquam , ignis vero circa mollis . Mollities enim ab humido eft .
aerem . Et corpora ſupera , ſecundum Tertium , terra ambitur ab aqua . ergo ab
eandem rationem , continua quidem ea in rotundum agitur , ergo terra mol
) non ſunt, tangunt tamen hæc. Superfi- lior quàm aqua: ši vero aduerſis gradi
9 cics autem aquæ eft (pbæricai id ve- bus aſcendamus.Aqua eſt rotunda.ergo & aer
Dd eam
 FRANCISCI
cam ainbiens. Aer rotundus eſt, ergo , & ignis
ambiens. Ignis rotundus , ergo & lunæ orbis
ambiens, ergo & orbes ſuperiores vſq; ad ſu .
premuim . Hic contraria omnia eueniunt . Ná
inferiora, quæ prius molliora fuerant duriora
ſunt effecta . Ad quorum duritiem fuperiora
funt conformata . Et orbis extimus omnium
ante duriſſimus, molliſſimus euaſit. Quia Sa-
turni orbi duriori circumfuſus, ad eius figurá
cõformatur. Et lunæ orbis molliſfimus,prius,
duriſſimus fit effectus, quia ſuperiorem circa
ſe molliorem in rotunditatemſua duritia có
formauit . Inconſtantiam hanc in eodem ſub-
iecto, Peripati cauillis , ac laluationibus relin
quamus . Illud teneamus , Ariſtotelem quic
cælo omnes voluit qualitates detrudere ,mol-
litudinem , & duritiem , non potuitextrude-
re . Sed mollitudo ,‫ ر‬humoris eft filia , ficuti
durities ficcitatis . Ergo in cælo , præter
mollitiem , & duritiem , & humor eſt, &
ficcitas . Atque hæcelemeotalia . Nulla enim
in ſua philolophia alia ſunt , aut humiditas ,
aut ficcitas , aut durities , aut mollitudo ,
quam eæ quæ in elementis primo lunt, &
ab his , in rebus miſtis . Ergo cælum non
eſt quinta vlla ab elementis eſſentia.Quam
tantopere ſtuduit adftruere.
Verum nos ex noftris principijs , quid cç-
lum Gt ad finem deducamus . Fuerunt au-
tem nobis corporum omnium principia in-
trinſeca , quæ corpora omnia conſtituerent,
& ex quibus omnia conftarent, & in quæ ,
( li quando reſoluantur , ) reſoluerentur .
quatuor illa fimpliciffima. Spacium ,lumen,
comes luminis calor , blandiflimus vitalilli-
muſque . Ec fluor liquidiſſimus : Ex quo ;
& in quo , tamquam ex materia , & inma-
teria, corpora omnia deinceps antitypa , &
renitentia , in fpacio vt in loco , lumine ,
& calore effectoribus formarentur . Ho-
rum autem corporum , primum oftendi-
mus fuiſſe empyreum mundum ad extera
infinitum ,ad intera finitum . Qui in fuo .
re , & ex fluore , calore , & lumine indicibi
li ſuauitate , & blandore arderet , Et pri
ma effet , flammarum corporearum veluti
incorporea . Quæ ni ſe lucem , non daret.
Et è ſe lumen tenuiflimum emitteret. Ideo-
que e Tet inuifibilis . Intra quam alius eſſet
æther vtraque ex parte finitus. Qui non to-
tus quantas eſt arderet , fed totus quantus
eſt , partibus arderet diſcretis , & numero
innumero diſtinctis . ijs videlicet , quas
mortales , ſtellas , & altra , & fidera appel-
laucrunt . Nam fi in empyreo continua-
tus eſt ardor ille primus , & continuo di
ſcreta quantitas eſt oppofita , vi naturæ
PATRICII
hanc quoque ardorem de ſe dare oportuit
diſcretum , flammis quidem ingentibus,
fed innumeris . Nam continuo infinito ad
extimam partem , ardente empyreo Con
ſtructo , decuit , ad partem quoque inti
mam , diſcretum , finitum quidem , ſed pe.
ne infinitum ſupremum condere condito
rem. Sidera ergo numero forte infinitay
in fluore , an denfiore , an rariore , non
dum notum , calore , & lumine accendit,
viſui pleraque ſubiecta humano vt hac
quoque ratione , contrario vno a condito .
re pofito inuiſibili nempe empyrei arda
re , alter viſibilis cerneretur ardor . Er
quod mens noftra in numero accretione
infinito , ariolatur alicubi actu pene re
periretur , inter corporea . Et ficuti in em
pyreo toto , ad extera ſpacio infinito fluor
extenſus , & ci coextenſus tenuiſsime e
rat . In æthere idem fluor , congloba
tus eſſet in partes immenſas , & innume .
ras . Qui licuti in empyreo raritate , &
renuitate caleret blandius , & arderet le
nius , fic in æthere , coactione ſui , ca
leret acutius , & arderet vehementius .
Et viĝlis flamma fieret , quæ in empyreo
permanet inuiflis , led Aſtronomi all
dacia quadam ſua, infinitas fere ftellas , in
certum numerum redigere ſunt conati ,
Sex enim magnitudinuin obſeruatas, non
plures quam M. XXll. efle , au ſunt
pronunciare . Sed quas vel ob paruick
tem , vel ob diſtantiam a nobis nimiam ,
cum numerare non pollent , prope infi
nitas eſſe proferre timuerunt . Nam fece
concreta , nocteque con
no aere , hieme concteta
cubia , ad omnes quidem ætheris partes ,
led præcipue ad Septem triones , infinito
numero auctas , minutiſsimalque viſus con
fpicit non lippus . Quam rem per le
manifeſtam , ne ſuas M. XXII. Itellas,
numero creuille concederent Aftrono
mi ſomniarunt , frequentiore numera
tarum eo tempore micatione , viſum al
lucinari cum concedant aerem tunc
purgatiorem a vaporibus elle . Et viſum
liberiore intuitu cernere . Nullam tamen
cauſam afferunt cur frequentior in cælo
fiat micatio . Et fi aliquam afferrents
ea certe ab aeris depuratione non pen.
deret . Quid eniin elementa agent in
cælum , quod ei eſt impaſsibile ?. Con
cludamus nos ex noſtris principiis , co
lum , atque atherem Chaldaicum , elle
cam totam infiniti mundi, finicam regio
nem in qua habitant lidera . Eamque
>
elle , non quintæ , vniuſque cffentiæ ,
ſed
 FRANCISCI PATRICII DE AETHERE. 86
ſed Auorem , infiniti illius primifuoris im- que pulcherrime diſtinctam , atque brna
menfam portionem , calore lupero prædi- tam : vt merico & æther , & xogues &
tam , & aftrorum flammis, quæ item Auor soároquias , & mundus potuerit , & debue,
ardens funt , penè infinitis , pulcherrimiſ- rit appellari .
i

Finis LibriNoni Pancoſmia .

ANNOTATIO R. P. M. IACOBI DE LVGO .

Mirum valde est , quod'philofophi quiprocedebantlumine naturálthabuerint aliquam notitiam

de cælo Empyreo ; cum exrationenaturali non poſſit inuestigari; Quoniam ea que de cælis cognoſci
mus per moiumex viſu habemus, cælumempyreum nonfubiacet viſui cum multum diſtet, necmotui
cum immobile,hac de caufa dicitur intellectuale: quoniam et ſi in ſe ſit viſibile; tantum intelle £tu ca
pitur. Satisfacit huic dubitationiegregie D.Thom. pritha parte. 9.200. art.3.in ſitu corporis.Et
a de
inquit; referendo Diuum Auguſtinum decimo de ciuitate Dei. cap. 9. error quo Porphyrius
monibus angelos diſcernebat ; vtaerea loca eſſent dæmonum ,ætherea vero Gempyrea angelorum .
Porphyriustamquamplatonicus cælum ſydereum cathereum igneum exiſtimauit, « quoniam em
pyreum dicitur igneum.Dicebat cælumærherem effe.Empyreum , non fineeomodoquoʻnos nomina
mus cælum empyreum diſtin &tum ab aliis fupremum omnium , extra omnem immobilitatem , locum
capaciſſimum fplendidum quietum contemplationi conueniendem & gloriæbeatorum .
Q40d Cælum Empyreum non inuenimuspoſitum niſi perauétoritatem Strabi, & Bed & Bafilij.
Et quid mirumſi per auctoritatem Ptolomai credimus cælum criſtallinum eſſemultis temporibus, ſo
antea incognitum; ſcilicetvſque ad temporaipſius Ptolomeiqui illud inuenit eſſe neceſſarium . Cur
non erit credendum prædictispatribusponentibus cælum Empyreum eſſe locum neceſſarium , ob con
templationem beatorum .Quare dicit Strabus vir auctoritate dignus per cælum in principio a Deo
creatum non firmamentum ; ſed cælum empyreum intelligi z. dift. c. 2. proutrefert Petrus Lombar
dus,ty Glofa ordinaria.Gen.primo.Quod approbat Alphonſus Toſtatus vir eruditiffimus dicens quodi
per illa verba inprincipio creauit Deuscælum 6C,Cælum folum Empyreum ſecundum verampofi-!
tionem intelligi,quia non ponitur de materia illa communi creatim , cum inprima fui creatione han!
buerit vltimum fui complementum ,vtThom.ait diſti.2.d. 12.art.siquartum & manifeftum eft confine
deranti ordine 'verba illa in principio creauit Deus, & c. Ac verba illa in hoclibello poſita , id
eft quod cælum empyreum nihil alienum accipit.Sunt ſanomodointelligenda. quomodo cum fitrece
praculum animarum est repletum . Antiqui
poftmortem . & vbi fabrificauitfuit fpiritibusangelicis, crediderimeosintelle
ignoraueranthanc adinuenire
receptionemnon vulentes rationenobilihoc
xiffe cælumillud non recipere aliquid alienum id eft virtutemab alio corporeſuperiore.credenteso
continentes illud cælum empyreum effefupremum cælum.quodmodo eftfalfum . cum adinuentum fic
cælum criſtallinum nonum traditum . Et a patribusvniuerfis cælum dccimum , de quo cælo verum est.
dicere nihilalienumrecipere , id eft ab alio corpore virtutem aliquam ý fortalje ,nec aſole , ſed
fuum fplendorem habet immediate a Deo conditore.
>

$ 11.9 ; 2.3 .

xuddi ift . ‫ته‬

"," 0 ) . " !"
... ; lis po 68 5. 137,4
7.wikil , I" ?? , !! CAT : s.921
0 ; " "; " (21!
‫اللي راد به‬....

ME ! 23.01.cdnik ,
5.... 27. 23:21,430milish
ti : - ... ‫نفى ا ن‬، ‫م‬ ‫ت ر‬ :
pd 2 FRANGLE
 ;;
అలల లలలలల
( အ
FRANCISCI PATRICII
PAN CO S MIAS
LIBER DE CIMV S.
DE COELI ROTVNDIT ATE .
Ed nondum patuit , quo in
terſticio in parte ſupera ab
empyreoſeparetur ; nequea
parte infera quo alio difter-
minetur , abignis fphæra ,
quam Ariſtotelesde empyrei
loco videtur infra celum detruliſſe. At forte ,
hæc palam fient,fi diſcutiatur prius, an celum : & cylindrica, & oualis , & alius formæ alicu
fit rotundum . Verum curdiſcutiamus,quod
tam Aſtronomi omnes , & philofophi ferè om
nes,pro comperto ,ac certo iam diuhabuerút,
& adhuc habent & Id quamquam ita cce-
dant. quia Theologi magni, & mulci ſaris, lus
ſtinus, & Baſilius, & Ainbroſius, & Chryſoſto .
mus , & Theodoretus, & Theophylactus , &
Procopius, & maxime omnium Lactantius, id
ipſum pernegant,ſunt nobis, quam poffimus.
exacte,Aftrologorum ,ac philolophorum , cam
tiones examinandæ .Acvidetur, nabis omn-': quient Aſtronomijadducemus ad id proban,
nium maxime res hæc diſcutienda , quicelú ,,' dum rationes., & experimenta multa ,omni."
Aluorem effe afferuimus . Fluor autem ſui na-
tura videatur conſiſtere non pofle,ncque vllis
Luis, & non niſi alienis terminis, a fuſione Gifti
poſſe.Neque figuram vllam , niâ quæ eia pro-
ximo indita fuerit, poffe habere . Rationes
autem Ariſtotelicæ ,quæ maxime viſæ fuerant
validæ , anteriore libro, nullarum virium eua-
ſere. Itaque in hanc quæſtionem eſt nobis
ingenij viribus omnibus incumbendum , vt
quonos philoſophicæ rationes deducant co
gnoſcamus.
Dogmatis huius,celum eſſe rotundum, vi-
detur Zoroafter , primus author fuiſſe . Dum
enim , ſeptem mundos corporcos conſtitue-
ret;cecinit. 11
Τον ουρανόν κυρτω χήματι απεικλείσας ..
Calum curua figura circuincludens.
Sed nobis,qui, vt fæpeiam diximus, nullis
præterquamdiuinis authoritatibus,& philo
ſophicis rationibus, & experimentis philoſo
phamur , non funt hæc tam facile admitten
da. Etpræfertim quòd xuptor genuc , curua fi
gura,non illico eſt ſphærica . Nam & conica
ius effe poteft. Si vniuerſuin mundum ,quem
nos parte extera infinitum effe demonſtraui.
mus, fphæricum eſſe dicerent , nihil amplius
ab eis exquireremus. quia in infinito, omnes
lineæ a centro ductæ , infinitæ ſunt, ideoque
æquales & rotunditatem neceſſario in eo ef,
formant,ſed nullis,autluis , aut alienis termi
nis circumſcriptam . Sed mundi partem in
trinſecam ,coelum ,nulla centri,nulla linearum
æqualitas,effe cogit (phæricum . Armultas in
bus iam admiffa, & credita. Quibus dicemus
nos,fi philoſophi fint,philoſophice nobiſcum
agant. & rerum cauſas vnà veſtigent . Eorum
crgo rationes , reuocemus in examen , deinde
experimenta perpendamus.Philofophantiú ,
qui cælum dixere (phæricum , partim vacuo
ipſum circundederunt vt Stoici . Alij circun
dederunt nihilo, Pythagorei,Plato ,Peripatus,
qui extra cælum , ne vacuum quidem viden
tur poſuiffe.Priorum ,alijſphæricum fecerunt,
alij conicum ,ficuti alij ouale. Poſteriores om
nes fphæricum.Rationes duas attulit Timçus.
Ve Gibi fimile eſſet, vt omnes caperet figuras .
Eaſdem has cauſas repetijtPlato . Eis tertiam
addidit , vt perfectilimum animal , omnia in
ſe poflet caperc animalia reliqua . Ac dicimus
nos
 DE COELI ROTVNDITAT E.
nos, cur non & cylindrus, & lenticularis reli quam ſupremum cælum.Aquam enim, & ip:
quas non capiat figuras? Et Quum Zoroaſtro , ſphæricam fatetur.Et terra quoque hac ea
& Orpheo omnes continuit Deos , hos eoſdé
qui intra múdum ſunt. Sed & quid oportuit,
cælum fibi fimile totum elle ? quando , etiam
ſi rotundum lit, libi ſimile totum non eſt.Quç
enim lacteæ fimilitudo tam Gibi diffimilis cú
partibus cæli reliquis ? Quæ fimilitudo , dia-
phanarum partium cum opacis ijs,quas vete-
res, & recentes Aſtronomi, in obſcuris Gideri-
bus, & nebulous obſeruarunt? Quæ item fimi
litudo cum ijſdem diaphanis habent nigra
in coelo maculæ ad antarticum , & nubeculæ
eum cingentes? Quæ tandem fimilitudo carú
dem cum aſtris iplis, non diaphanis vllis, ful-
gentibus fere omnibus?Etinter hos fulgores;
quæ nam eſt fimilitudo , cum tam variarum
1pecierum fint, quot ſunt ipſi. Cum igitur,can
ta ſic in cælo ingentium partium dillimilitu-
do, quæ neceſſitas ipſum coegit,ve in ſola ro-
tunditate Gibi fimile eflet ?Dixere alii vt Arche
typó , vnde prodiit fimile etlet . Vbi nullum
principium , nullus finis, ſicuti neque in rotu-
do. Sed omnia ab Archetypo prodierunt,cur
non omnia rotunda ? Itaquæ hæc retio etiam
ab Aſtronomis eft reiecta. Sicuti & illa,vtom
nia caperet. Potuit enim & quali , & alia quo-
que omnia capere . Sed Ariſtoteles alia elt in.
grellus via. Perfectiſſimo corpori, perfectiſſ-
mam conuenire figuram . Sphæricam aucem ,
omnium eflc perfectiſſimam in ſolidis ficuti
in planis circularem . Quoniam eis , aliunde
addi nihil poteft. Quæ perfecti eſt conditio:
Rectæ autem linez, lemper additio fiat,idco,
que imperfectionem ſemper ſapit recta, &cæ
figuræ omnes , quæ ex rectis fiunt, angulos
fæ . Deinde alio argumento . Primo corporis
prima, competit figura . Hæc autem rotundi.
tas eft,quiavna conſtat, vel linea, vel ſuperfi.
cie. Vnum autem prius eft, quàm plura. Recta
autemplura eft, quia additiones plures ei fic:
ri queút.Sed hac in re ſophiſmatenos fatigát,
co, quo de genere vno , in aliud tranſiturge.
nus, a curua linea , ad rectá . Er alio.Cur enim ,
recta, vna non eſt: Er ante additionem , &poſt
additionem ,fi eft cótinua poſterior cum prio-
re? Nam ( vna non eft , plures eſt , antequam
addita ei Gt alia.Nó ne, & circulus fit addicio
ne ? arcuum , & legmentorum tot , quot cum
adimpleant? Sed ccelum cur dicit eſſe corpus
primum ,vir ille,qui vtioftendimus, & fphæri
citatem eius , a (phæricitate deducit terræ ,
aquæ , aeris , & aliorum ., his ſuperpolito.
rum ? Hac enim ratione , non primum ,
ſed vltimum fuerit corpus , ſuperum co
lum . Deinde fi rotunditas prima eft fi-
gura in folidis,& vbi eafit;primum corpus
facit. Non minus aqua corpus eric primum,
87
le
dem ( phæricitatis ratione , primum corpus
erit,& non minus quam terra, aer . & non mi
nus ignis, quam aer , & non minus orbis lu
næ, quàm ignis . & corpus lunæ , non minus
quam orbis eius.Eft enim luna cam rotunda,
quam orbis ſuus. Idem cæteri ſunt planetæ ,
cum orbibus ſuis . Et ftellæ aliæ ,cum ftellata
fphæra. Itaque ſi rotunditas primo datur cor
pori, X II.ad minus erunt,æque primacorpo
ra. Elementa quatuor ,cæli octo . Adde his,
cpicyclos,deferentes, eccentricos,concentric
cos,leuCallipeos illos, & Eudoxios orbes,om
nes erunt prima corpora.Si planetarum , & fi
xarum corpora ad dideris , line numero iam
corpora prima erunt. Tam valida fuit tanta
rumque virium hæc Ariſtotelis demoſtratio ,
-vt pro vno primo corpore , pene infinita cor
pora, nobis pepererit .Eage.Quid illa perfe
& tionis demonſtratio ?Eadem fæcunditate, to
tidem, ac forte longe plura perfectiſſima par
turiet nobis corpora . Non enim fola octaua
(phæra,corpus perfe & um eft ,quia ei aliunde
addi nihil poflit . Sed & ſeptima, & ſexta, &
quinta , & aliæ deinceps, tam ſunt in ſe perfe
dæ, vtad perfectionem fibi competentem ad
di poflitnihil ,& eis nihil ad fuain ellentiam
delit.Quid vero aeri, vt aer fit, deeft?aut quid
aquæ , & terræ , vt aqua, & terra fint vel deelt,
vel addi poteſt ? Lunæ quoque vt ſit luna ?
-Mercurio vtilie Mercurius ? Veneri ,vt litve .
nus ? Soli vt fit, quid autdefit, aut adiungi po
teſt? Sed eadem catio ,de planetis eſt reliquis;
Eadem de fingulis Gideribus. Quid egentre
alia vlla,vt idfint quod ſunt ? Aur quid fingu
lis ſuperaddemus , vt ea reddamus perfecta?
Profectio, & quæcunque a natura , apud nos
fiunt , ex elementis , vt creduntur miſta , non
ne omnia,(aiſ li quç vel manca,vel monſtruo
ſa naſcantur) ſuá nanciſcuntur perfectionem .
Neq; mihi quicquam forte decſt , ut ego fim ,
ficuti neque aliivlli homini , aur bruto , aut
ftirpi, aut lapidi, autmetallo ?aut aliæ rei na.
turali vllie Tot ergo corpora in ſe perfecta,nu
mero fuperant, ea quçprima effe oftendimus.
Macte virtute Magnanime Ariſtoteles quitá
feracem nobis parturiſti philofophiam . Talia
namque vt plurimum nectis argumenta, ve
plus reddant,quain tu promitras. Aſtronomi,
alias de fuo ingenio addunt rationes , caſque
non paucas . Sphæra inquiunt circa centrum
reuoluta cundem ſemper occupat locũ. Quid
vero tum : Nam & cylindrus, & conus, & ouú
idem faciunt. Prçter hoc, neceſſitatem quan
dam , vti ipfiGbi perſuadent, maximam ad
dunt.Nic coelum rotundum eſſet.impoflibi
lia duo conſequerentur..Alterum quod locus
aliquis
 FRANCISCI PATRICII ,
aliquis eſſe vacuus . alterum , quòd corpus
efle pollet , non in loco . Nam dum ce-
lum circumuoluitur , li angulare eſſer , an-
guli eius , in vacuo exceriore ( quod tamen
ipfi non concedunt)locarentur. Et rurſus.an-
guli corpus, non eller in loco , qui extra cce-
lum nullus eſt omnino . Ica docent ij :
qui de mundi (phæra, vel compédia, vel com
mentaria fcribunt fatis multi . Sed hic Ari-
ſtoteliſnum inducunt,fed eum falſum . Nam
negauit iple quidem extra cælum , nec cor-
pus eſſe , nec locum , non tamen negauit ibi
elle vacuum , nec negare potuit . Quam rein
nos , libello priore de ſpacio demontraui-
.mus . Sed argumentum hoc ſphæriſtis iftis
validiſsimum ,nihilconcludit aliud , quàın ,
.colum non efle angularum . Non tamen illi-
co eſt rotundum . Quia & ouale poteft effe ,
& conicum , quod veterum quidam afferue-
růnt, & lenticulare ; & cylindricum . Fucilin
tatem rationum harum , cum Aſtronomi com
gnouiſſent,alias quaſdam introduxerunt . Ni-
mirum a motu cæli in circuitum . A mota
orbium inferiorum contrario , ab horologiis
folaribus,ab apparentiis aliis;ab inftrumento-
rum Aſtronomicorum vſu , quæ omnia fiunt
circularia vel ſphærica. Sed hæc omnia nullo
negotio foluuntur. Quo namque ad inftru-
menta, nulla poſſunt tam exacte efformari,vt
veritatem oſtendere queant.Quam rem Aftro
nomorum quidam non ignobiles, aperte de-
monftrarunt . Nam & viſus oculi quiper fo-
ramina inſtrumentorum perfpicit, & fui ipfius
variatione , & aeris puricate , vel vaporum in
co denſitate, fallicur. Horologia vero ſolaria,
vera ad amuſsim elle ſi concedamus, curſui ſo
lis rotundo id concedemus , fic & alias pla-
netarum atque fyderum fixorum apparentias.
Neque vero , aut hi circulares ſtellarum mo-
tus & planetarum , ad cæli rotunditatem
quicquamfaciunt ;aut eorum æqualis a nobis
perpetua diftantia . aur inferiorum orbium
contrarius motus . Hæc enim omnia ſunt
adhuc dubia . quæ ipſi pro clariſsimis vfur-
pant. Quod enim pro indubicato ſùmunt, cę.
lum in circuicum moueri , id maximeomniú
eſt incertum . Et fi negetur , vix vllam aliam
rationem afferent, quàm ftellarum in corpus
:cæli infixarum . De vtraquere hac ,mox di-
cemus . Illud quod maxime omnium ipfive-
gent experimento , cęlum eſſe rotunduin , vi-
deci namque h.circumſpiciamus , & qculos
'attollamus, circumquaque in fornicis rotun-
dæ modum concameratum ,cum nubilo , tum
Finis LibriDecimi Pancoſmia.
ci
ſereno aere, tum noctu, tuin interdių . Idque
oculis omnibus,vel etiam lippis.Sed fi rei hu
iuscauſa in oculis fit , non erit cęli rotundisi
tati tribuenda . At oculoruin videtur verès
propria eſſe, viſualiumque radiorum . Quos
optici docent,non nifi ad certum terminum ,
rectos produci poffe , deinde incuruari . Cui
incuruationi, cur non poterit concameratio
hæc recte aſsignari. Sed & eorundem radio
rum rectitudini idem effectusaſcribi poteft .
Nam ficuti, in quantocumque fpacio , a cena
tro lineæ æquales quoquo verſum ductæ ,cir
cumferentiam extremitatibus ſuis efformaht.
circuli . Sic ab oculo , tamquam a centro vi.
ſuales radijprofe&ti, æqualitateſua concame
rationé nedú in celo ,ſed ſab nubibus et repre,
fentant. Quæ res aere, vndiq; nubibus obdu
to, apparet manifeſtiſsima. Itaq; oculorum
ea concameratio eſt, non autem ipfius cęli .
Igitar fallente viſu , qui folus rei huius iudex
eſſe poterat:atque etiam non fallente , radio
rum viſualium æqualitate , rotunditas hæc
ipſorum eft,non cęli ipfius. Nam ſi radius in
gyrum circumuoluatur,circumferentiam cire
culi formabit . Ad quam a centro oculi radij
ducti;æquales eruntomnes.Cumque fibi cira
cumferentiam obuoluant, neceffario euenit ,
vt in eo aeris profundo , quod verſus cēlam a
terra cſt vndequaque , quaquauerſum cir
cumuolati , tum radiorum vti diximus æquas
lirate , tum incuruationis fimilitudine fornis
cem repræſentent in aere, quam in celo ,quod
non cernitur, eſſe putent.Et tamen autumanc
optici,nubes interdum , non vltra quinque
milliaria. & quando plurimum circiter quin
quaginta ſupra nos attolli. Quod vero aiem
bant, de ſtellarum æquali ſemper ad nos dis
ftantia , ad radios eoſdem eft referendum . 20
præterea ad Itellarum radius . Quorum cas
metli alij Gint maiores , alij minores pro altro .
rum magnitudine , cuſpide tamen ſua,omnes.
ad terram delinunt, quocunque circumuo :
luantur. Ideoque femper fuam propriam
quæque ad terram diſtantiam , & letuant, &
ſeruare apparent . Nullæ ſunt ergo & Aſtro ,
nomorum , & philoſophorum rationes , qui
bus celi rotundicas adſtruebatur .Celum igi:
cur noſtris demonſtrationibus nullo modo
auc elt, aur dici poteſt (phæricum . Modo ea
quæ rationum maxima lemper eft viſa , a cæli
circulari motu , & planctarum.contrario , ad
integram huius rei contemplationem .cric
nobis diſcutienda .
‫از و‬ 臺
FRANCI

అలికి
FRANCISCI PATRICII
PANCO S M
LIBER VNDE CIMV S.
DE CIRCVLARI COELI MOTV.
OElum confeffione Aſtrono
morum,& Philoſophorum ,
omnium nationum , ea eſt
mundi tota regio,in qua ha-
bitant fydera. Hanc regioné
totam in circuitum moueri,
ijdem omnes , inde uſque a ſapientiæ initijs,
vnanimiaffirmaruntconſenſu. Et quoniam
ea, circulo moueretur, intulerunt etiam , ipsú
efle fphæricum . Quæ noftra fuerat , quæitio
proxima. et adhuc elt, motui tamen annexa ,
& vt illi volunt: ab eo pendens . Dixere nam :
que, non poſſe modo ullo,circuitu circumuo
lui,niſi rotunda eflet figura.Sanè hæc argume-
tacio, ſi non ſunt in ea iocati , ſatis prodit, eos
aut nihil,aut parum admodum , vlos effe fen-
fibus. Innumera namque inſtrumenta ad ua-
rios uſus ars conficit,quæ in circulum moué-
tun & non ſunt ſphærica.Quæ plurimis locis,
fi quis rei certitudinem optet , obferuare po-
terit. et manibus etiam ſuis , quidquid angu.
lolum libuerit in gyrum rotare. Quid item
prohiber,Pyramidem ,cubum ,octaedrum , do
decaedrum, Icoſaedrum ,fiaxibus figantur cir
cumuolui: Cylindrus nonne cotari poteſt, nó
ne conus Helix certe in gyrum voluitur ; vo-
luitur & cochlea , & alia huiuſmodi.Et fphæri-
ca minime ſunt. Quid uero uerat innumerabi
les irregularesfiguras axibus imponere, & in
circuitum mouere ? Hæc fi non aduerterunt
Aſtronomi , & Philoſophi, quæ ante pedes,
quç in manibus ſunt,obruſe lunt philolopha-
ti. Quid igitur de rebus, tam longe, tam alte
politis crediuolunt? Motus igiturin circuitū,
nullam infert neceflitatem ei corpori quod
circumfertur, vt fit fphæricuin , Sed & ipli
1 ridiem,
88
bos
I AS
quandoangularem figuram in cælo fingebát
duo quidem , quæ oltendimus impoſsibilią
inducebant,non tamen aliunde,quàm ex cir
culari motu quem ſupponebant in figura illa
angulari. Cognoſcuntergo & ipſi, angulare
corpus,moueri poſſe in circulum . Hoc lico
gnoſcunt,cur nobis fallacias ftruunt , perſua
dentes,quòd circulo moueaturcælum , necef
ſario elle rotundum? Apagant igitur è philo
fophia,tam futilia ,tam lbicontradicentia do
gmata.Sed clamant iterum, ijdem omnes ,viſu
ipſo cognoſci , euidenti patere experimento ,
eoque perenni. Quis enim ftellas in circulum
moueri non cernat ? Vbi enim veſperi, vel
oriuntur, vel occidunt, ſequenti veſperè eaf
dem , iiſdem locis,& oriri,& occidere conſpi.
cimus.Stellas autem omnes cælo efle infixas,
ſicuti nodi , tabulis ſunt infixi. Nos quidem
prius illud negare forte non audebimus .Ne
gare audebimus tamen hoc fecundum .
Vniuerſa igitur hæc de cæli rotunditate
de coeli circulari motu quæſtio huc deduci.
tur, vt cognoſcamus , an ftellæ fint cælo infi.
xx ,vt nodi in tabula. ( exemplo enim & di.
eterio hoc vtuntur) an vero liberæ ab omni fi
xione,per cęlum vagentur, ac ſuos motus agi.
tent . Rem hanc ad exactum li poſsimus,per
ducamus .Quærimusigitur,in præſentia ,Prin
cipali quæſtione,vtrum fydera ſeu ſtellæ , quas
in cælo habitare diximus , cælo hæreant infi
xæ,vtnodi ſunt fixi tabulis.Profecto, locus eſt
in facris Bibliis in quo apparet , rem omnino,
ſecus ſeſe habere.Scriptum enim eſt apud San
lomonem ,in hæc verba .
Oritur fol, & occidit , & ad locum ſuum
j) reuertitur: ibique tenaſcensgyrat ,perme
 FRANCISCI PATRICII ,
si ridiem , & fecitur ad aquilonem . Lu- no ingenio, aut artificio vllo infigi poſle
ftrans vniuerſa in circuitu pergie Spiri-
tus,& in circulos ſuos reuertitur,
Liberum hic locus facit ſolem‫وا‬, & nulli
ta-
bulæ fixú. Quem & fpiritum ideo vocat,quia
ſpiritus,ſiue ignis ſit, liue aer,ſiue ventus, liue
qni in animantibus eſt, liber eſt omnino ; &
natura ſya, neque infixus vlli rei eft, neque
infigi poteſt . Huic loco , quædam Zoroaſtri
oracula contrarium dicere videntur .
πήξε πολυ ομιλον αγέρων απλανών.
» Compegit vero mulcum cærum aſtrorum
» inerrantium .
Sed verbum hoc πηγνυμα ,πηγνύω , πήγνυμι,
non tam figere,quam componere, concreſce-
re, coagmentare ,congelare, & condenſare , &
alia iſtiuſinodi ſignificat.Qualem autem com-
pactionem vellet ipſe ſignificare alio loco ex-
preſſit .
Επηξε και και πολυ ομιλον αςέρων απλανων
Το πυρ ορος το πυρ αναγκάσας .
Compegitque multum cæcum aſtrorum
inerrantium .
Ignem ad ignem cogens,
Compegit inquit aftra , ignem ad ignem
coagmentando , & ignem cum igni compo-
nendo . Quia ſcilicet aſtra ex eius ſententia
fint ignes . Ignem autem quis vmquam vidit
vti nodum in tabula ,cei ylli infixum :Hæc igi-
tur aftrorum fixio ,ex Zoroaſtri dogmate , ni-
hil eft aliud , quam ignis compactio , & coa-
gmentatio. Quem locum G Chaldæi eius ſuc-
ceſſores, aquibus videtur, omnis Aſtrologia ,
in Aegyptios , ac Græcos deriualle , recte in-
tellexitlent,nequaquam tradidiſſent, ſtellas
colo efle infixas. Si tamen ab eis hæc opinio
venit.Sed fuerit hæc vel non fuerit Chaldæo-
rum ſententia ,ad præſentem rem haud multú
facit.Res eſt ad fuam naturam reuocanda, at-
que ea diſcutienda, vtrum reuera ſtellæ fint
cælo fixæ ,vel vt nodi in tabulis, vel aliomo-
do vllo.Hanc igicur diſquiſitionem ingredia-
mur, dicentes, Actheris,fiue cæli corpus ne.
ceſſaria diuiſione, vel liquidum corpus eft,vel
ſolidum , velinter vtrumquemedium , Hæc
omnia membra diſcutiamus. Sanè hi liquidú
ſit,vti poetæ quidam cecinerunt, ad fixionem
omnein eſt ineptiffimum . Quo enim modo
quis,vel fingere mente pollic,inæthere.ipfo,
vi videtur acre puriore ,tenuioreque aliquid
poſſe infigi? quod perpetuo , vndequaque ar-
&è coactuin vinciatur ? In aere hoc noftrate
infimo,aeris totius parte craflilima, quis vn-
quam quicquam infixum vidit? Neque eciáli
nebula interueniente fiat craftiffimus ? Quid
dico in aere qualicumq;,quando nec in aqua ,
nebulofo aere,longe craffiore, & denfiore,ni-
hit vel a natura videmus infixum , vel humaq
Oleum concretius eft aqua. Lac,oleo,mella
ete , pix melle. nihil tamen eis infigi poteſt
Neque enim hæc & talia,ſe ipſa vllis terminis
continere poffunt, nedum alia contincant .
Imo fitnecelle, li conſiſtere debeant, vt ipſa a
folidis corporibus contineantur. Si ergo neç
aer, aut tenuis aut craſſus, nec aqua , liquida
corpora , neque craſfillimi humores , oleum,
lac,mel,Pix,Bitumen ,qui inter liquida, & ſo
lida ,naturam videntur tenere mediam , libi
infigi , ſolidiora corpora patiuntur , ita vt
eis manendi in ſe vim afferant, quid dicendú
erit de æthere,li aere etiam purior elſe compe
riatur?Sitalis ſit,quomodo,extima illa, quam
putantſphæram ,vel octauam , vel nonam,vel
etiam decimam in mundum empyreum qui
extra æthereum cælum eft , non effundetur?
Quo modo , etiam ad nosnon decidet , G in
ter liquidum & folidum fit medium ? Quo ité
modo,cam vehementi, ac citiffimo rotatu , &
tam perenni non diſpergitur ? Quo modo in
gentia tot corpora terra etiain ,vt afferunt m2.
iora, tam liquidum & inconſtans , & Muidum
corpus vel paruum aliquando per aera ferat ,
haud multo poft dimittit;illud decidit ,& fuú
locum petit . Follibus aer diuerberatur ; fatu
etiam oris pellitur ; illa ineffabili, incogitabi
lique rotatu , atque perpetuo infixa rei aere
tenuiori, permanebunt : Lapilli in aquain ia
ctus,in circulos eam dimouetinnumeros, la
pis tamen ille,ibi non figitur. Itaque cum in
liquidam apud nos rem , & in mediam quoq;
fixio nulla fieri poſsit, in liquido æthere quo
modo fiet ?Quomodo in perpetuum perfeue
rabit?Duobus ergo prioribus membris nullo
modo ftellæ cælo infixæ elle poffunt. Tertio
inquient poffunt.Quia celum, non liquidum ,
non medium , fed folidiſsimum eft corpus.
Quod Orpheus,& poft eum Hoinerus ſunt te .
ſtati, quando xaxneov oupavov , æreum ſeu fer
reum dixere cælum . Hanc quoque poſitioně
conſideremus. Supputant Aſtronomi tantam
elle firmamenti in æquatore velocitatem , vt
hora vna conficiat milliaria 42398437 cum
dimidio. Quam celeritatem ,inquiunt,fi apud
nos, Auis aliqua nanciſcatur, vnius horæ ſpa.
cio, totam ſub æquatore terram 1834.vicibus
circumuolabit.Et pluſquam fepties,circuibit,
tanto tempore, quanto vna ſalutatio angelica
peroretur. Quæ velocitas profectò, ita inge
nij humanicaprum omnem ſuperat, vt necef
ſe ſit,eam impoſsibilem haberi.Attamen live
ra ſit , quæ nam ærei , aut ferrei cæli folia
ditas tanta fit, vt tam rapida & continua ver
tigine non diſrupatur, & in fruſta non abeat ?
Quæ tanta cælifuerit velærea , vel pluſquam
centies millies ferrea,quç tanta commotione,
non
 DE CIRCVLARI COELI MOTV . 89
non perfringatur ? non diſperdatur.Si nolue uis , è ſpacio ,ex lumine , ex calore ,ex fluore ,
runtnoscredere , extra cælum elle vacuum , tamquam ex communibus rerum omnium
quod locum corpori poſfir dare , cur hæc tan- clementis,celum dixerimus eſſe compofitum ,
to impoflibiliora proponunt,& ueriffima efle verum equidem dicemus, led non tanta pol
contendunt ?Sed præter hæc, nos ab eis quæ- ſe elle duritie ,ac foliditate ,vt tam vehementi
remus. Vnde cælo fit tanta vel erea,vel ferrea rotatu ,non diſpergatur.Si vero cælum , quod
ſoliditas?Ariſtoteles enim fuus,dum cælos in Chaldæi docuerunt, ſolum eft lumen,lumini ;
figuram (phæricam conformaret, ſatis molles nulla eft ſoliditas,nulla durities.Si vero calor
elle confirmauit , quando ſibi inuicem cede- aut ignis eft ,vt Plotinus contendit,abſque vl
rent,& impreſſoris figuram reciperent . Quid la eft,coliditate .Si vero Ayor eft folus , quem
vero ,fi uerum fir,ſoliditatem omnem,vel ter- Moles,aquam,Hermes forie, humidam dixit
Tam, vel terream elle . vel aqucam concretam naturam , omni etiam carct,& foliditate, & du
dicemus nc,in cælo , & aquam , & terram eſſe?'. ' ritiè. Atqui hæc aſſeruerunt, cælum , non iam
Orphei fanè, & Platonicorum maiorum ſen- miftum corpus efle ,fed Gmplex crediderunt,
tentiam , iam antea retulimus , non hæc fola & vri fimplex conſiderarunt. Veronis modo
duo ibi eſſe,ſed duo quoque reliqua aerem,& id Gint contemplati,duri ac ſolidi in co , nihil
ignem.Plotinum autem diximus,cælum igné compererunt. Si nihil in cælo eſt durum , fi
elle ftatuere . Si hæc fola vera fit , iam cælum nulla eft in eo loliditas , nullam profecto fi.
non eſt ſolidum și quatuor ibi eſſe , ueram xionem , vel nodorum , vel ftellarum potuit
fit,non poterit ibi tanta eſſe foliditas, quin tá ſuſcipere.Omnis enim fixio ,vt ſenſusipli con
celeriramque perenni rotatione non franga- teftantur,fic folidi in folidum , ſeu duri,in du
tur.Ariſtoteles a ſeipſo ,vi ſemper varius,quin rum . Tales enim tabularum nodi ſunt. Hac
tam quandam eflentiam , ab elemétis quatuor ratione claui, lignei,ærei,ferrei,in ligna, in la
longe aliam , nulliſque horum præditam qua pides forte aliquos;in metalla omnia, in ter
litatibus, cælum efle afferuit . Sed qualis , & ras varias figuntur; in carnes animalium , in
quæ,ea quinta effentia , neque aperuit, neque oſſa . Atquehuiuſmodialia li quis reperiat,fi
aperire potuit.Sed qualiſcumque tandem ea xionem fierivllam , duri corporis, in durum
fit,tam mollem fecit,vt figuram (phæricam fi- corpus, eam fieri cognoſcet. At cælum nulla
bi imprimi fit paſſa non difficulter, quod iam eſſe potuit ,aut poteft efle, vel ſoliditate , vt
cft oſtenſum . Sed & hac alia methodo , rem duritie. Stellæ ,quia ignes, quia flammæ ſunt,
candem contemplemur.Cæli corpus,vel fim- vt mox demonftrabitur nulla ſunt duritie,nul
plex eft,uel miſtum . Si dicamus elle miſtum , la foliditate . Nulla ergo inter cælum & ftel
dicendum quoque erit, ex quibuſnam ſit mi- las , aut accidit iam olim , aut modo eft,fixio.
ftum .Vel ex quatuorſcilicetomnibus elemen Neque igitur,ftellæ ,celo ſunt infixæ . Neque
tis,igne, aere, aqua, terra, vel ex corum ſumi, cælum ſtellis . Nequc cælum ſtellas fibi fixas
Catibus,ac veluti floribus . At Peripatus & A- gerit , aut circumuoluit. Toto ergo errarunt
Stronomi hoc ipſum negant .Omnia namque coelo & Philoſophi, & Aſtronomi omnes, qui
elementis miſta , vel perfecta , vel imperfecta Itellas coelo fixas , yti nodos tabulis effe do
in elementis habitare afferunt. Horum nihil cuerunt .
illuc aſcendere. Si vero ex noftris fundamen ,

Finis Vndecimilibri Pancoſmic.

$

Ec FRANCI
 Peet
Soos
FRANCISCI PATRICII
A N C 0 SM
Ρ Α
LIBER DVO DE CIMV S.
DE COELORVM NVMERO.
Aecſola equidem poſitio,ſtel.
las colo eſſe fixas , Aſtrono-
mos in innumera egit deli.
ramenta : non ſolum in cæ
lorum numero monſtruoſo ,
ſed in monſtruoliore eorum
locatione . Et in mundanaruin partium
monſtruoſiſſima ſituatione . Sed a Theo-
logis,prius nos expediamus.vt liberiore cer-
tamine , cum Aſtronomis queamus depugna-
re . Chryſoſtomus aſſerit vnum fuiſſe in prin.
cipio a Deo creatum cælum. Sicubi vero plus
rium in ſcriptura fiat mentio ve, cæli cælorú .
Aquæ ,quæ ſuper cælos ſunt , & his limilia lo .
ca,locutionem eſle Hebraicæ linguæ propria,
etiam recentiores aſſerunt) quæ in hocno-
mine, numero careat ſingulari . Vnum ergo.
tantum ,Chryſoſtomoelt cælum . luſtino ve.)
ro,& Theodoreto duo.Bafilio tres.Hæ ſenten
tiæ in id feruntur, vt teftimonio ſint, nullo in
facris literis loco ,certum cælorum numerum
elle proditum . Libere ergo cum Aſtronomis
agamus . Quorum omneſtudium , omnifque
labor, & iam olim fuit,& etiamnum eſt ,cele-
ſtes apparentias,vtiloqui ſolent, ſaluare. Ap.
parentiæ autem omnes, primo a lyderibus vi-
ſui cbiectis , ſecundo ab eorum moribus ob
ſeruantur . Sydera autem , plurima aſtrono-
morum pars pro certo habuerunt elle colo
infixa. Hac poſitione , plerique omnes nixi ,
Chimæras innumerabiles in cælo cöfinxerút .
Sed ad hanc rem commonftrandam , ordine a
veruſtiſſimis , ad nouiſsimos progrediamur,
ſumma capita recenſentes. Chaldæi omnium
qui memorantur primi ſyderum fuere ſpecta-
tores.Eorum caput Zoroaſter cecinit.
πηξε και τολμω όμιλος ατέρων απλανών
csere
I AS
>
Ζώων δπλανωμένων υφέςησεν έπαδα .
Compegit mulcuin cætum aftrorum iner
rantium.
Animaliumque errantium ſubftituit fe
prenarium .
Pater igitur hic ſapientum , cum Planetas
animalia vocer, liberum profecto , eis tribuiç
motum, nec vllis orbibus eos fixos facit.Hanc
Zoroaſtri fententiam Plato & Ariftoteles
ſunt ſecuti. Ille quidem quoniam aſtra cum
inerrantia, tum errantia, animalia elle docet .
Inquiens.
Εξήδη αιτίας, γέγονεν ήι τα απλανητάρρων ,
ζώα θαλντα . και δια ταύτα εντωτω τρεφόμμα
αεί διωάμει.Τα 5 τρεπόμενα , και πλάνω τοιαύτίω
έχoντα,κατ'έκανα γέγονεν .
Ex qua lanè cauſa facta ſunt,quæcumque 1
inerrantia ſunt fydera, animalia diuina
ſunt. & ob id in eodem reuoluuntur ſem .
per potentia . Quæ vero verfantur , & er
9)
rorem talem habent, ſecundum ca ſunt
facta.
Liberum autem motum planetis antea de
derat.
Κατα ταυτα δη , και τούτων ένεκα ευνήθη
και άτρων όσα δι ουρανού πορνόμνα έχε
Τροπας.
Secundum hæc fanè , & horum cauſa ge
> nita ſunt ſyderum quæcumque per
coelum incedentia habuerunt conuer
S)
fiones .
Quem motum inceſſus , reliquis etiam tri
buit .
Επα και πάντες όσοι τε τιπολούσι φανερως
και όσοι φαίνονται θεοί, καθ' όσον αν εθέλωσι γί.
νεσιν έχον ..
Quandoquidem & omnes, quicumq; cir
cumeunt
 DE COELORVM NVMERO.1
cumcunt manifelto , & quicumque appa-
rent Dijquantum volunt , generationem
habuerunt,
Deos enim vocat, Gouti prius ,animalia di-
juina ipſa aftra . & voluntatem eis cribuit & in-
ceffum in circuitum . Ariftoteles quoque ferè
manifeſtias, ftellis , & animam,& actionem , vt
animalibus tribuir,quando ſcribir.
sod davomitar, rj This cë spor mpãžev, in Tol
αύτω, οίπερ την ζωων,και την φυ» .
Ideo oportet exiſtimare, aſtrorum quoq;
actionem elle talem, qualis eſt animalium
& ſtirpium .
Actionem autem animalium , nemo neſcit
efle incetlum liberum . Sed vt eft varia huius
viri philoſophia , addidit actionem ftirpium' :
quæ fixæ in lolo manent. Ita vt videatur, vno
eodemque dicterio, ſtellis morum liberum &
dediſſe , & ademiſſe . Stirpesenim actionem
nullam habent, præterquam viuendi, fefe nu-
triendi, & fibi fimile generandi , ut & anima-
lia ,quæ præter hæc, & ſenſum , & progredien-
di motum habent. Sed viuere quidem aftris ',
etiam nos tribuimus.An vero eis,nutritione,
& fimilis generationem concedat ipleviderir.
Quæ tamen altra eadem longa antc difputa-
tione ſtatuerar.
Λείπεται τους κύκλους κινεί .τα δάσρα ήρε
μεν , και αναδεδεμένα τοίς κύκλους φέρες. >
» Relinquitur,orbes quidem moueri.Aſtra
vero quieſcere, & alligata orbibus ferri.
Sed rationes eius paulo poſtdilcuciemus .
Nunc hiſtoriam apparentiarum of Paivot
yov profequamur. Hermes vero fi loca oinnia
in quibus hac de re loquitur, in vnum confet
rantur, non plus affirmabit, quam negabit ;
ftellas effe cælo infixas.Non poffumus ergo ,
vetuſtiſsimis fapientiæ patribus, dogma hoc
Aſtronomorum adſcribere . Qui id , vel non
docuerunt,vel in dubio reli querunt . Sed A-
ſtronomorum , propriuin eſt hoc inüenitum .
Quod, quibus rationibus excogitarinr perga-
mus ſummatim reddere manifeſtum . Ex ap
parentia hac vna,quód ſtellæ , quas in octauo
orbe dicunt efle,femper in eadem inter fe apă
pareant diſtantia,eas illi orbi fixas eſTe Aatue
funt. Non enim eandem ſeruare poſle credūr,
ſi per le mouerentur:Apparentiarum fecunda
viſeur,quòd ftellæ omnes ab oriente perme-
ridiem in Occidentem ferri videantur.Ergo
inquiunt ftellæ omnes.quæ nobis oriuntur, &
occidunt,infixæ funt coelo.Et ad eius mouen-
tur motum . tamquam clauus ad motum ro-
tæ ,vel nodus ad motum tabulæ . Huic appa-
renti experimento rationem addunt. Quia fi
ftellæ per fe mouerentur , non effens femper
in eadem diſtancia , & ordine, & fitu inter fe.
nieque vniformi ſemper motu procederent,
!
91
Sed aliquando vna,precederet aliam, præſer
tim cum iplæ inter fe fint inæquales , & circii
los deſcribant inæqueles . Huic rationi addú
aliam . Quia ſcilicer, temere viderentur aflet
rere,minores ftellas,eande vim motricem ha
re,quàm maiores,eo nimirum Ariſtotelilmo ;
in maiore quanto , maior eft virtus . Sed ne
confufio , ex apparentiarum , ac rationum
ſermoni noftro , officiat . fingulas lingilaa
tim perpendamus . Veræ ſunto ,quas recenfui
mus apparentiæ. Sed rationes funt infirmiſsi
mæ. Cur eniin, G ftellæ per ſe munerentur, nó
eandem diftantiam , & ordinem , & ftum in
terſe feruarent ? Ariſtoteles quidem hanc A.
ftronomorum hallucinationein , & illationé ,
volens nolens ſoluit quando ſcripſit.
Αλ ' ημάς ως οι σωματων μόνων αω και μονά
δων τάξιν εχόντων και άψυχων και παμπαν δια
νοούμεθα . Δες και ως μετεχόντων σολαμβάνων
οράξεως , και ζωής. ούτω γαρ' ουδεν παράλογον ή
δοξα το συμβαίνον..
Sed nos tamquam de corporibus ſolum ,
s's iplis, & unitatibus , ordinem quidem ha
„ bentibus,inanimatis tainen penitus co
gitamus.Oportet vero, exiſtiinare ea par
jy ' ticipare actione & vita . Sic enim nihil
præter rationem eſſe videbitur , quod ac
cidit .
Aſtronomi igitur de aftris ita cogitant quali
inanimata effent. Quod fi cogitarent ,ea par
ticipia efle , & actionis & vitæ , abfurdum mi
nime videretur , ea per fe moueri , & tamen
eundem fitum , & ordinem , & diftantiam ſer
uare, & in gyrum moueri. Hæc enim tanta cú
ratione facta,non fortuito ,non caſu ,ab inani.
mis corporibus fieri ſunt exiſtimanda : ſed a
motricibus ſubſtantiis ratione præditis non
errante . A diuinis ve Plato vocat Aſtrorum
animis , & eorum animorum intellectibus .
Probacum ,eft enim teftimonio Zoroaſtri pla
netas eſſe animalia. Hermes autem eos frosteno
ta's , rectores, & adminiſtratores appellauit .
Hæc vero munera ,non fine ratione, non fine
incelligentia poflunt obiri. Demonftratum
autem iam eft ,ordinein omnem ortum a men
te habere .Si ortum, cur non & medium & fi
nem : Ordo igitur inter ſydera , & ftus, & di
fancia,abaio,ab intellectu, fyderun, & nó ab
vlla eorúin cælo fixione venit. Quia animalia
funt, & quidem diuina . Animo ſcilicet,& ra
tione,& mente prædita. Et quia ſunt, vitæ, &
actionis,ve reliqua animalia,participia.Quod
apertiſsime Plato & Ariſtoteles docuere.Seſe
ergo mouent.Et eo motu errare nequeunt.Et
per fuos motus regunt reliqua. Tum quia con
dicor eorum Deus , fpiritus & ignis vti Her
mes uocat.eum ſirum ordinemque & morum
eis ab initio indidit . Et in pofterum permiſit,
Ee 2 vii
 FRANCISCI PATRICII
vei circulo reuolucrentur. A quo impulſu , &
permiſsione , nequeopus habent recedere ,
neque a Conditoris voluntate diſcedere . Hæ.
igitur, & plures, & potiores lapientiſsimorum
hominum ,caulæ lunt quàm vlla, Aſtronomo-
rum infixio,cur ftellæ eas quas diximus appaio
tentias edanc. Teniere autem huc illaca eſtima
jor vis, in maiore Itella.Nihil enim ad rem fa-
cit.Tamenim minima,quain maxima,propria
Gibi habet, & aniinum, & vitam, & mentem,&
actionem , & proportionarum fibi vectorem
{piricum . His noftris rationibus , non ſolum
hæc prima aſtronomorum ,fed & reliquæ om-
nes,quas afferunt, peffum eunt. Eadem enim
operā, ſecunda eorum ſoluitur ratio , per quá
aiunt. Scellas iuxta polum Arcticum ; vnifor-
miter circa ipſum conrinuemoueri,defcribée
do circulos, in eadem femper & a polo,& a ſe
inuicem æquali manere diſtancia . Voluit. n.
Condicor ab initio eas ibi eile. Neque locum
mutare vmquam .Quia ſcilicet ita rerum expé
direcvniuerſitati. Ec ipfæ racionali animo , &
mente ab eo donatæ , non errante,motum ſuu
eodem loco exerceat perennem . Sed viden
cur Aſtronomi,altris obſervandis nimium in
tenti, idem paſsi ,quod in Thalece ancilla rią
fit fua. Qui ea quæ ante pedes ellent, non ani-
maduertillet . Videre Spaitani,videre:Theba,
ni ,videre Athenienfes, videre Macedones, vi-
dereque Romani,ordines exercicuum fuorú ,
recta regula inſtitutos, Qui quamuis cx homi
nibus conftarent, quorum voluntates,& ania
mipauores ſuntmutabiles ,attamen finguli
milites,a loco,in quo a Lochago,a Centurios
ne luo erant ab initio locati , ſtando,inceden-
do ,reuoluendo , circumuoluendo,pugnando,
pon dimouebantur , Quid dico de hominis
bus, qui rationis funtpræditi ? quando videa
mus grues , quæ ratione imitamen habere vis
dentur,dum per aera longum iter volant , or
dinem ad amulsim , & confticucre, & feruare;
& reftituere . Elephantorum , & Ceruorum
greges , ordinatim ducem ſequuntur fuum ,
Thyoni in mari,& Pelamides & alia quædam
piſcium genera,ornatiſsime natant, & fua iti:
nera peragunt. Quid igitur boni Astronomi
dubicarunt, ne mundi ordo in Ghaos reuere
teretur , G ftellas vti clauos in tabulam , cælo
non infigerent’aut eas inanimes potius quam
animatas cogitarent, & rationales , & intelle-
ctuales? Auttimuerunt , earú animos in Ham
mis illis combuſtos iri,& viuere non poffe &
eis memoria excidit ,& Pyrauſta , & Salaman .
dra ? Fatuitates profecto ſunt hæ , & non ma-
thejnaticæ autphiloſophicæ , vel obſeruatio-
nes,vel argumentationes.Tertium experimée
tum ,recentior quidam affert, viæ quain vocát
lacteam ,quæ yći credunt , eltinfinita minura ,
rum ſtellarum multitudo. Eam totum cælum
circundare aiunt.Cuius motus regularis ab or
tu in occaſum , ad motum cæli efficitur. Ra
tione eadein nimirum ,quia per le moueri,in
-quit ille,nequit.Etnos rationibus ijſdem ,ftel
las illas,fi ftellæ ſunt,quæ lacteam conficiunt)
dicimus animisrationalibus, & intellectuali
bus , a Deo conditore effe prædicas , & fpiritu
-vectore, in gyrum volui. Tam facili relponſo,
inuictum vt putar argumentum , eluimus. Is
idem author,quarto experimento in idem ni
titur; quod ſcriptum lit a quodam Peruanæ
habitatore.Prope polum Antarcticum nigra .
rem quendam , pleriſq; in locis cæli apparere
ac li cælumn quodamınodo eller perforatum .
Quos putat rariores elle coelipaites: quæ {
mul cum aliis ftellis ab ortu in occafum yni.
formiter ferantur.Quod feri non poffe exifti
mar,nifiijnigrores vti ftellæ in cælo ſint info
xi.. Huic dicimus primo , Neque Americum
Velpuccium ,neque Andream Corſalium ,ben
que alios nalitas,qui diligentes res Antarctici
notarunt, vllam de his nigroribus fecifle men
tionem . Sed funto ibi. Aitronomi omnes, fa
.cencur,in cælo,nebuloſas ſtellas eſſe quinque
obſcuras nouem.Non eft igitur mirum ,li ni
grores ijſtellæ quoque oblcuæ efle dicantur.
Et ijſdem animis ſuis & fpiritibus ſicuti & aliç
circúferri. Quam aút rationé pro Achille ſuo
sopdacút eft omnibus ridéda magis. Aiūt vide
siplanetas,cótrariis octauęlphęłę,moueri mo
tibus.Nó polle,aut corpus vllú idem numero,
eodem tempore diuerſis motibus cieri,& prę
fertim oppofitis, niſi ad motum variorum or
biuin in quibusſunt infixi, deuchantur. Nos
yero negamus, planetas ,aut in oppoſta, aut
in diuerla agi, led videri id, non cogicantibus
velocitatem , & carditatem eorum variam in
cauſa eſſe , cur alius ante , vel retro videatur,
.præcurrifle, vel recurriſle. Tarditatem autem ,
& velocitatem hanc , & motus alios planeta.
rum animi,atque mentes variis temporibus
conficiunt ‫و‬, quia intelligunt , naturæ rerum
cunc ita expedire , & tuncle ſe miniſtros,fum
mi Dei prouidentiæ , obſequentes præbent.
Hæc Aſtronomorum fixionis ftellarum in cce
lo ſtrues, eis viſa eſt validilima , Quam nos
nullo negocio deiecimus. Quæ vero figmen
ta , huic ſtrui ſuperedificauerunt oftendere
profequamur. Eaque a memoratu vetuſtiſsir
mo ordine pergainus recenſere ,.
- Inter Græcos igitur Aftronomos Thales,&
Pyihagoras primi omnium ſunt habiti, ille
ab Ægyptiis ,hic, & ab his , & a Zabraco Allys
rio, ea fapientia fuere imbuti.Sed Thaletis lie
ber de fphæra ,uidetur Gmul cum ortu ,inceri
tum lenlille,cam nihil de eo memoriæ reman
fit. Pythagoras & eius fectatores , cum in caz
dem
 DE COELQRVM NVMERO.
dem eflent lententia Itellas omnes celo ele
fixas, viderent tamen alias tarde, alias veloci-
ter moueri. has præire , illas retrocedere , &
quandoque ftare loco,& aliasad nos quafi de
ſcendere, & maiores videri ſolito, iterumque
a nobis altius attolli , & videri minores , per-
ſualique eſſent, Atellas ipſas , per ſe eos motus
facere non poſſe , beneficio cælorum in qui-
bus ellent fixæ ,fieri ſunt arbitrati. Ideoque an
te alios omnes memorantur ,eidem planetæ
orbé non vnú ,fed plures tribuille ,múdo eccé
tricos,& in eiſdem , orbes quoſdam reſpectu
maiorum exiguos,quos ea de cauſa cpicyclos
nominarunt, in quibus planetæ corpus eſſet
fixum , & ab eo deferretur. Poft hos viros Eu-
doxus, limul cum Platone in Ægypto apud ſa
cerdotes Aſtronomix operam dedit; {ed eccé
tricos, & epicyclos riſit ,ipſe plures mundo
concentricos cuiq ; planetæ aſsignauit orbes.
& ad XXV I. numero adauxit.Callippus pau
lo poft, concentricos, & ipſe addidit leprem ,
vt omnes numero ellent XXXIII. quos de.
ferentes appellauit. AriſtotelesCallippi ami
cus ,his XXII. addidit , quos reuoluentes
nominauit . Quorum officium effet,ne defe-
xentium ſuperiorum motus , ad inferiores per
uenirer.ne confuſio inter omnes oriretur ali
quas effecitque hac additione, vt omnes cæli
orbes numero eflent LV.Sed hæc animi du-
bius protulit;dixitq; ftandum elle eorum len-
tentiæ, qui.exa&tius hæc fuerint contemplati.
Sed hanc totam Eudoxi, Callippi , Ariftoteliſ
que traditioné Hipparchus repro bauit, dein-
de Soligenes multis arguinentis confutauit.
Et Pythagorcorum Eccentricos,& Epicyclos
in vſum reuocarunt. Quos Ptolemæus eft le-
cutus. Qui cum vel rotos integros orbes , vel
altera ſuperficie eccentricos feciſſent,cum epi
cyclis, XXX.confecerunt orbes. Quos tamé
pro planetarum numero ſeptein tantum nu-
merant quaſi alii, horum ellent partes.Prole.
mæus.vero præter hofce, octauæ fphæræ ,no-
nam ſuperpoſuit. Eò quòd abi vilus et ob ,
ferualle ftellas,quas vocant fixas,non perfecú
circulum ſuo motu circumſcribere. Neque
ad idem cedire punctum in ortu ſecundo ,a
quo inprimo quæque fuerar digrella, ve qua-
a inſpiras circunduci viderentur, & ſpacio an
porum. C. gradu vno ad latera mouerentur,
Qua ratione, XXXV I. annoruin millibus
totam iſtius modi complerent reuolutionem ,
quam magnum annum vocauere. Atque ita
duos octauæ fphæræ motus eſſe concluſit; al.
terum diurnum in longitudinem ,alterú hunc
obliquú in latitudinem . Sed eum vi alterius
ſuperioris fphæræ fieri exiſtimauit qui eller
nonus quia orbisvnus lui natura non niſimo
tum vnuin cicat . Sed Proclus , & ipfe mather
91
maticusingens, commentario Luo in Timæű
tertio . & hunc motum , & hanc fententiam cô
futauit. Tebitius vero qaidam Arabs , lupra
nonam (phæram , obferuationibus quibuſda
ſuis perſualus , decimum orbem ſupra nonú
fabréfecit, & ipſum mobilem.Sed Auen Rois
philofophus vti habetur magnus, hæc omnia
figmenta rifit,& elt conatus profligare , aſſe
ruitque non nifi octos effe cælos eoſque con
centricos omnes,& coc elle propter ftellas eis
infixas. Poft hunc, alius Arabs,nomine Alpe
eragius, ſuſtulit, & ipfe eccentricos & epicy
clos,& octo colos,eoſque concentricos elle
docuit , negauitque ftellas fixas in ſpiras vo
lui. Poluit accamen nonam, quę octo inferio
res, tamquam anima, & mens vniuerfi,circum
uolueret in occalum . Poft hos vero omnes
noftra ætate , tres ſurrexerunt nouæ de Gideri.
bus opiniones,valdetum a veteribus,cum in
ter ſe differentes . Namque Ariſtarchi Samii
reuocans opinionem Nicolaus Copernicus,
& vetuſtiorum Aſtronomiam vniuerſam , &
& vniuerfi ordinem inuertit . Poluit namque
folem in mundi centro , circa quem Mercu
riun, ſupra hunc Venerem . Supra hanc op
bem quendem magnum qui , terram , & ele
menta , & lunam circumferret. Martem , lo
uem , Saturnum , octauum , vti alii . Et dum
hæc ilte vir fabricat, duo Veronenſes lo :Bap
tiſta Turrius , et Hieronimus Fracaſtorius,ho
mocentricos illos . veteres in memoriam atq;
vlum reuocauerunt , ſed eos ad numerum
LXXVll. orbium adauxerunt. Viuitadhuc
ni fallor.Vir Danus,nomine Tychon Brae.qui
aliam ex propriis , modo factis obleruationi
bus vniuetli inftituit hypotypolin , a Coper
nico digeriam . Octauam & tres ſuperiores,
eodem ordine collocat,fed eccentricos . Sed
Martis orbem , interſecare ait orbem Colis
duobuslocis.SupraSolem uero ponit Mercu
rium,deinde Venerem in paruis circulisduo
bus,hoc maiore, illo minore.qui ambo circa
ſolis corpus reuoluantur, & folis orbem, vter
que duobus interſecet punctis.In centro vero
vniucrſi collocat terram .circa quam ſit orbis
luna, a ſolis quidem orbe circundatus , ſed
quem orbes Mercurij & Veneris non circum
cant .
Hæc ſunt Aſtronomorum ,vt nobis quidein
videntur deliria , luminatim huc relata . Ne
celle enim eſt, vel omnia effe vera, vel omnia
falla.Vel quædam vera, quædam falla. At vera
efle omnia, tam inter fe difcordia , tam rebus
repugnantia , tam ſolutu facilia . Falſa igitur
omnia crunt potius,quam vera omnia. Sicuci
omnia lunt monſtruola. Fatetur enim cælum
este ſimplex corpus. In corpore ſimplici, vnde
cot;ac tantę diuerfitates?Sivero ea partiamur,
vt
 FRANCISCI PATRICII , -
pe quædam vera effe dicamus , quædam falfa ,
videndum erit, quæ fic ea, quam veram elſe af
firmare audeamus. Siad motuum calculos , fi
ad tabulas , atque ephemeridas reſpiciamus,
vetuſtiores oinnes, iam ſunt obſoletæ , neque
vllæ præfentibus reſpondent apparentijs.nul
læ nouis obſeruationibus . Quibus vna tan-
tum Copernici pofitio calculorum regulas ,
recentiores ilti aſtronomi omnes ſupputant,
& veras tabulas ſe fe ex eis conficere conten-
dunt . Sed fi Tychonem hunc nouum aſtro-
rum ſpectatorem audiamus,inmultisilla quo
que manca eft & diffectuoſa .Quam ipfe cor-
rigere videtur eſſe aggreffus. Ettamen nullæ
vecuſtiorum poſitiones tam ſunt monſtruo-
fæ , quàm hæ duæ. Cunctæ tamen , & hæ dux
& illæ veteres,ex vnica illa poſitione . Quod
ſtellæ in cælo , vt in tabula nodi aut claui liat
infixæ , ortum habent. Ad hanc enim fixio
nem , & orbes octo primo ſunt excogitaci ..
Et quia non ſufficerent apparenciis laluan-
dis, addita tot deliramenta tor fuere mon-
ſtra . Et totius orbis , ſuſque deque pertur-
batio , & quaſi nouum aliud Chaos.Quęvna
& vana , & impoflibilis poſitio , 6. ex Aftro-
nomia dematur,omnia erunt plana . Er liber
per cælum ſideribus curſus dabitur , & appe-
ientiæ omnes ſaluabuntur . Si intelligantur
aftra , vt reuera ſunt , ſpiritu proprio vehi , a-
nimo moueri , intellectu ordine regi:Etcons
ditoris obſequio , quia ita rerum vniuerfitati
in dies expediat , vel nonos ciere , vel tran-
lactos repetere, atque renouare motus.Non
enim , corpora ,vt appellat antiquitas, diui-
na ,line animo eſſe elt poſibile.Atneque ſolo
mundi animo,efle animata. Sed & hoc, & luo
quæque ftella proprio . Et ita propria & com
muni viuere vita , & proprio , & communi
intelligere intellectu . Et proprio, & com-
muni vehi ſpiritu . Cuius ,quia iani ſepius
mentionem facimus , fuo loco, tractationem
inſtitucmus . Concludendum igitur , lidera,
quia lint animalia , & quidem diuina, & diui-
num animum , & diuinam vitam , & diuinum
intellectum habere effe neceffe . Qui intelle-
ctus cum Gt mundi intellectui coniunctus &
in co fit . Et fit ité in primo intellectu , necef-
fe eft , vt a ſuperioruin nutu , omnis eorum
pendeat voluntas , neque ab eo diſcedat vn-
quam , omniaque ordine exſequantur, quæ
illum vel voluille ab initio , vel in dies velle
intelligant.Atque ita, fi ueræ temen fintom
nes quas referuntapparentiæ ,& non fiotin-
ftrumentoruin errata(quod non pauci ex ipſa
met Aſtronomiz Schola , contenderunt) in-
terdum velocius alias tardius incedere aut
regredi , ſtare loco ,attolli, demirci videat-
tur . Er triplex ille octaui orbis ſtellarum mo-
tus , fi tamen verus ſit, (quod Proclus , & ali
magni viri pernegarunt,eaſdem ob caulas fie.
ri eitcredendus .
Sed maximopere , & contendunt , & cla
mant Aſtronomi , ſtellas .non elle poſſibile
per le moueri . Argumentaque non pauca ;
neque vt uidetur inualida deducunt in hunc
agonem . Ea igitur, & recenſeamus, & pero
pendamus.
Primum potentiffimumque aiunt,non poſ
ſe vnum corpus, contrarijsmotibusmoueri,
niſi altero eorum , a vectore aliquo vehatur :
Quæ res in planetis viſcur , qui conrraciis ,
orbi ftellato motibus mouentur . Sed huic
argumento , iam reſpondimus , videri cos
ita ferri , fed reuera non ferci . Verum velcar
diore , vel citiore ipfos proprio moueri, & vi
deri vel anteille,vel a tergo elle relictos.Huic
ergo tanto argumento tam facile fit fatis. Sed
& Ariſtotelem pro fe propugnatorem , in ago
nem hunc afferunt. Eius igitur rationes ex .
pendamus . In diſputationis ingreſſu , affeue .
fat ,& aſtra & cælum corum ,loco mota con
{pici. Id fieri neceſſario, uel quia ambo. quies
Icant , vel ambo ferantur , vel quia alterum
feratur ,quieſcat alcerum.Sed G in hoc ingreſs
fi ei occurramus , & alterum fateamur, lidera
ſcilicet mutare loca,alterum negemus , loca
mutare totum cælum . Quo modo vel ipſe ,
vel ſuorum aliquis id comprobabit Cælum
?
enim viſus noſter non cognofcit , aftra tan
tum confpicit. Qua igitur ratione , vel ipſe
vel aſtronomorumvllus,cognouit cælum mu
tare loca ? Nifi per hanc fallam imaginatio
nem ,ftellas quas moueri cernunt,in cælo effe
fixas. Hanc deponant , aftra mouebantur,cç.
lum quieſcet. Ita de falfis falllfina nectero
non definunt . Deinde fubnectit . Si & aftra
& cælum moueantur , abſurdum erit,eadem
velocitate , & aftra moueri , & orbes. Eadem
laborat falfitate . Quis enim vidic vnquam
orbium velocitatem ?Et fallſlimum eſt quod
addit.
Φαίνεται αφ' άμα τους κύκλους καθισάμενα πάλιν
ας το αυτο .
Apparencenim fimul cum orbibus redire
rurfus in idem .
1. Non re apparent , fimul cum orbibus ,
redire. non enim uiſuntur orbes, aut redire ,
aucnon redire . Sunt enim inuilbiles . Aſtra
cernuntur ſola redire in idem . Quamobrem
quæ hinc infert ſatis multa , omnia funt falla
neceffario.
Aliam deinde diuifionis partem fumic.
Vel orbes , quieſcunt , aftia uero mouen
tur .
Abſurda cadem , hanc quoque ſequi ait.
Scilicet citius moueantur exteriora. Et velo
citates
1
DE COELORVM NVMERO.
citates eſſe iuxta orbium magnitudines . At
quo modo , hoc abfurdum elt, li eſt neceſſa-
sium?neque aliter fieri pofſit,quàm ,quæ altra
maiora 1pacia obeunt,velocius ea obire, quá
quæ obeunt ſpacia minora,& eodem tempo-
re in idem redeant?
Neque ex hoc ſequitur quod infert. Non
elle rationabile , vt vtraque moueantur ,
& non alterum ſolum . Etideo relinqui, vt or
bes mouentur, aftra quieſcant, & orbibus alli
gata ferri.Nam fi alterum tantum moueri nó
eſt eŭrojov , rationabile , quo modo alterum
orbes ſcilicet modebuntur, aftra quieſcent. “. Quienim ipſe in tanta diftantia id recogno.
Inaudita hæc eſt, inde vſque a logices initio uit.Sed & cur orbibus motum ipſe donat,qui
omnibus logicis conſecutio . Ablurdum eft , bus nullum natura organum dedit ad motio
alterum moueri . Igitur orbes mouentur , In- , nem ? Et ſi dediſſet iam de orbibus non orbes
fert deinde , hoc tantummodo fieri vt cælum
non ſcindatur , quod totum eſt continuú. At
continuus eſtetiam totus aer : continua , eſt
tota aqua . Scinduntur vtraque ,ille ad auium
volarum ,ad corporum proiectum . Hæc ad
piſcium , ad hominum , brutorumque nata
tum . Ad nauigiorum quoque nauigatum , &
remigatum . Nullum tamen eis accidit vel
impoſſibile,vel abſurdum . Nequevniuerſum
de lalute periclitatur ; neque philoſophia it
peſſum.Recurrunt enim ſciſſa in ſe illico , &
Iciſfuram ſemetipfis reſarciunt, & redingran-
tur partes quæ diſceſſerant. Cur ergo & aſtra,
modo codem per cælum, aut non volent,aut
non natent , aut ad horum inſtar ,loca nó mu-
tent, quieſcente cælo ?Nuſquam enimiſti vel
philofophi , vel Aftronomi probarunt , cæ .
lum effe durum aut ſolidum ita , vt fcindi no
queat.Et fi ſcindatur, partes in ſe non redeát ;
aut abcant in frufta.Hoc enim ante omnia pro
bace crat neceſſe . Etdonicum non probent;
finemus nos Gidera per liquidum volare cæ-
lum.Sed annectit magiſter ſcientiarum idem.
Aftra eſſe Sphærica. Idque nulla ratione,nul-
lo argumento oftendit.Sed ait ,ab aliis dici,&
ibi conſeſſum óuonojourelov . Hanc non pro-
bationem , nos non probamus.Sed aftraſun-
'toſphærica.Tunc infert. Sphæricorum duos
effe motu. κύλισιν και δίνησιν , νolutationem
feu rotulationem , & vertigine vterentur , in
codem manerent , Ac locum mutant . Eſto
vtrunque. Sed neque volutariea inquit , eſſe
manifeſtum . Nam quod rotatur , volui opor
tet . At luna facies ſemper apparet non ergo
voluitur . Non ergo reliqua uoluuntur.Nega
mus vtruinque. Facies enim in luna nó fem-
per apparet . Et in coniunctione a nobis eſt
auuerfa .
Sed efto ,appareat ſemper. Quæ ratio hæc
hæc eſt in reliquis ,quorum nullum eſt lunæ
Finis duodecimi LibriPancoſmia.
92
fimile:Et vmbram in ſe nullam habent , quæ
in aſtris diuerGitatem ſubſtantiæ oftendat , &
volui poſſunt, & volutio non comprehendi
quia tota fint ſibi ſimilaria . In diffimili ergo
luna , locum fimilitudo nullum habet , Sed
ſpherica ,cur non ſine volutatione , & vertigi
ne,poſſintmoueri præfertim lilint animata,
& lupereodem fuipuncto incedere: Cur húc
tertium motum aſtris ademit,quç actionis , &
vitæ fecerat participia, vt animalia?Sed ridi
culum eſt abſurdum quod ſubinfert.Naturam
altris nullum ad motum dediſſe organum .
effeciſſet.Sed ratio eadem aftris fauet , quam
ipſe orbibus addit; Ideo resmoueri,qafphæ
rica figura fit admotum vtiliſſima. Altra enim
& iple Iphærica vult elle.Et falſum eſt , figura
hanc ad motum ad anteriora efle inutilem .
Eadem enim vtilitate in hanc mouebitur
fphæra , qua in partes alias , quamuis ei ni
hil promineat , ficuti quæ perſe mouentur
corporibus . At cur vel cælum , uel aſtra ani
malibus noftratibus conferuntur ? æterna
mortalibus : fimpliciffima compoſitis:Sed hu
ius viri hic mos in argumentando , omnia cô
fundendi, & de genere in genus contra leges
ſuas tranfiliendi,eft a nobis fæpenumero pro
Aligatus.Sed non minus bella eft totius huius
quæftionis concluſio poſtremna , in qua ſcrie
bir ,
Poftea quam oportet cælum moueri motu
in codem,alia vero altra nó progredi per
ſe,rationabiliter vtrumque fuerit fphæri
cum.Sic enim maxime alterum mouebi
tur,alterum quieſcer.
Quia ambo inquit ſuntfphærica , alterum
fcilicet cælum mouebitur,alterum ſcilicet fi
dera quieſcent.Si fphærica figura alterum im
pellit ad motum,cur eadem,& alterum admo
tum non impellec? Cur impellet ad contra
riam quietem?Eadem caula eiuſdem reſpectu
codemque tempore contrarios Ariſtotelipro
feret effe ctus?Res tantopere , totieſqueab eo
reiecta, & confutata?Ariſtoreles ergo Aſtrono
morum propugnator,& Achilles,tam argutis
tamque validis argumentis,aſtronomisnihil
profuit,nihil conclufit ,vel orbes moueri , vel
aftra non moueri.Cum tam magno igitur pro
tectore,tam magno cælorum numero , tam
magnis contra dictionibus, tam magna vni.
uerli inuerſione, & peruerfione,tota hæc tam
magna Aſtronomiæ obſeruatio ,& fcientia,ri
deatur, & decideatur.
FRANCI.
 (
CARCACACACAC
3.-6.63.8763.60403.6003-80% 3.80763.803-80603-89463..Foto3-80* 380763.8063-80603-8063.60403.80863-6963.8863.89993.80 603.8 %3E %03.
80663800380763.80X3.80403-80% 3.60403 80863-80763.80763.80763.80403-80763-6763-80603.8063. 8863-
€ 63.80.893.83.83.8838% 3-80703-8063.80403-883. E63.80403.8893.8083-6003-80763.83.83.80763.80763.894638763-6463
In as DSC
FRANCISCI PATRICII
PAN COSMIAS
LIBER TERTIVSDECIMVS .
COELUM
Erum nos quiAſtronomorum
tot homocentricos,tot eccen
tricos,tot epicyclos,tot lyde-
reos, tot ſyderibus carentes,
ſeu orbes, ſeu celos, vci deli
ria ſumus ridere aufi,quid de
noſtro ingenio, in hanc philoſophiam afferre
audebimus ?quod illi non rideant, & quod re-
uera non fit ridendum : Res forſan temere
deriſa , eft nobis vel reſtituenda , vel compen-.
fanda . Vtrumque vtapparet perardui labo-
ris.Sed eſt nobis laboromnis luperandus,ne
leuitate animi , ſed veritatis ſtudio ,illa rifille
videamur. Quid igitur agendum ? Non affen
tiris inquient , in tot orbes cælum elle diui
fum ? Id ne, ratione numeri , an ratione diui-
fionis :Ratione equidem vtraque . Neq ; enim
numerum cælorum probamus. Neque ce-
lum eſſe diuiſum conſentimus. Vnum igitur
clt cælum ? Vnum profectò . Nam quod Theo
logi pollent obijcere, in facris Bibliis, legi,ca-
li cælorum.Aquæ quæ ſuper cælos ſunt, & fi-
milia :Theologi ijdem facile diluunt , Hebrai-
cam eſſe phralin .Eò quòd facra lingua , ſingu-
lari cæli numero careat.et ſemperplurali pro
ferat. Itaque hos teuereamur . Cum philoſo .
phis modo agamus. Non octo elle cęli orbes ,
non plurescontendimus .Vnum tantum elle.
cælum aſſeueramus.Illudque integrum , & 10-
cum fibi continuum ,in nullos diuiſum orbes .
Id autem ex noſtris demonſtratis : exque im-
poflibilibus , quæ diuiſionem conſequuntur ,
& abſurditatibus aliis, in probationem dedu-
cemus. Ac primo ex noftris fundamentis ita
dicimus. Mundus corpus eſt. Id fatentur om-
nes . Corpus omne, ſuis conſtat principiis in..
trinſecis, vel vti vocant elemétis. Talia princi
pia , atque elementa corporum omnium , effe
- 3. & 463.8063.
C C 30
AN SIT VNV M.
quatuor , & poſuimus, & demonſtrauimus:
Spacium , quo trino , omne corpus conſtat,
Lumen , quod corpora omnia ſe ipſo inficit .
Fluor,qui corpora omnia conſtituit. Et calor,
qui corpora omnia è fluore conſtituta , & for
mat, & viuificat. Hæc ſingulis ſuis locis omnia
fientmanifeſta . Quatuor hæc , ad extera, effe
infinita demonftrauimus, ad intera atque ad
centrum elle finita . Spacium vniuerſa occus
pat. Tria reliqua vniuerſum occupantfpaciũ .
Ad centrum omnia pertingunt. Ad extera per
fpacium totum, quaquauerſum extenduntur.
In ſpacio hoc,e Huore per calorem lumenque
priinum corpus probauimus fuiſſe conſtitu
tum , Empyreum mundum . Qui omnia qua
tuor hæc eller Quatuor. hæc totus effent em
pyreus mundus ,qui ea in leveluti abſorberet.
Et illis fele, & conſtitueret , & nutriret , & con
feruaret.Et illa itidem in ſe aleret,& feruaret .
Et mutua ſeſe, & nutritione ,& conſeruatione
fouerent. Et ficuti ſpacium ſui natura , & par
cibus & toto , eft immobile lumen quoque &
calorem , & fluorem vniuerſos immobilia ef
ſe fuit neceffe.Quo enim abirent ?Ec ideo Em
pyreum quoque efle loco immobilem eft ne
ceſte.Nullus enim locus alius ſupereft, in qué
tranſeat.Nam fi moueretur,vel in ſe, vel extra
ſe moueri eſſer neceſſariū . At vt extra ſe abeae
eſt impoſſibile. Locus enim nullus eft ,
ad quem moueatur ,aut ad quem peruenire
poſlit. Totum enim ſpacium occupat . Spaciú
autem occupat omnia. In ſe vero cur mouea «
tur?aut quomodo ?Partibusnegan toto . Non
toto.Vbi enim in ſe, toti fibi locum inueniat ?
Non partibus. Quæ aut toti , & fibi ipſis
funt fimiles :aut funt a roto , & inter ſe diffi
miles. At quomodo ſunt diſſimiles in primæ
ya empyrei natura, quando adhuc nihil in co
aliud
 COELVM AN SIT VNV M.
aliud fit, quam ipſe ſolus. Sunt ergo partes,&
tori,& fibi inuicem finiles omnes. Si limiles,
altera in alterain agendi nullas habec vires.
Si in ſe inuicem nonagunt,neq ; le le pellut,
neq; ſe ſe trahunt, aut vehunt,autproijciunt.
Si hæc,aliænon agunt,aliæ non patiuntur nul
læ a loco fibi proprio diſcedunt. Sinulla di-
fcedit, nulla etiam mouetur , aut dimouetur.
Immobiles ergo funt omnes. Immobilis ergo
totus eſt empyreus , & ad extera , & ad intera
ad cérrum viq; . Quod G forre rationes demá
ftrent celú fiue æthere Chaldaicú. (nam de Or
phico iam conſtat eſſe idem cum empyreo )ef
Te empyrei parcein , demóftratum quoq; erit,
eum non moueri, eum elle immobilem . Et fi
jmmobilis fit, non moueri in circuitum.Non
moueri ab oriente , in occidentem ; Non fre- tudinem ſcindantur, fi ea talis fit , vt quæque
pidare. Nullis contrariis motibus cieri ab oc eius pars vno caret , in nihilum abeant om ,
caſu in ortum : Non velociter , non tardè; . nia.Si vnum retincant , media inter nihilum,
Non antrorſum , non retrorſum : Non præce . & vnum remanent. Ac longe fatius eft , súmů
dere, non regredi,non ſtare loco. Non depris
mi, non atrolli. Er liquid cale in cæli regio-
ne fieri appareat: id ftellarum , non cæli,ne-
que ätheris elle opus. In id igitur, totismen-
tis viribus incumbamus , liquo modo veſtiga
te poffimus, cælum , in quo aſtra diximus ha-
bitare,parté aliquam empyrei eſſe.In id opus,
hac ingrediamur. Si cælum ,empyrei pars elt ,
ea neceffario eſt , veltoti empyreo continua-
ta . & quo loco eft, eiconiuncta . Velin toto ,
eſta toto ſeparata , & ab eo diſiuncta. Si dica-
mus eam ſeparatam ab eo eſſe , tunc neceſſe
erit , vel calu a toto ſuo efle auulſam : vel vi-
aliqua aliena: vel propriis viribus, ſe ſe ab eo
feparalle; vel ab empyreo veluti reiectam , ab
co diſceffiffe:vel deniq; a Conditore Deo ,fcil
fain elle ſeorſum in fe ftare,& in empyreo lo
cari.Quacumq;de cauſa id euenerit, neceffe
eft,coelum propriam habere ſupeficiem , & in
ſupero ,& in infero ,quibus terminetur.Omne
enim corpus finitum ,ſuperficie terminatur.
Necelle quoq; eft empyreú iplum , qua parte
cælum zihereum contingit, elle propria fua
fuperficie finitum , & quaſi clauſum .
Sed prius effectrices, quas artulimus, ſepa-
rationis huius cauſasexpendamus.Calu non
elle factam conſtar.Calum enim ex vniuerfita
te iamdudum expulimus.Vis vero aliena ,quç
nam potuit effe canta, quæ immenſum opus,
in immélis corporibus efficeret? Si tamen fuit
aliqua,ea necellario , vel corporis fuit , velin
corporei.Sed incorporea,ſuinatura nullivim
inferunt, blandè omnia tractant, a ſuo mune.
nere nó diſcedunt : Corporis ergo oportetea
fuiſſe.Sed corpora,vti mulcoties eft iamdemo
fratum ,aguncnihil, patiuntur tátum.Neque
igitura corporis vi vila, ea ſciſsio eft facta . Ec
ka corpore fieri potuit, a quo nam corpore 8
93
cuin adhuc non nifi vnum empyrei corpus
eller inter corpora illa quatuor incorpos
ra , & antitype qualimedium . Ipfum ergo fi
bi, vim nulla attuliffe ratio dictat.Et fi attulit ,
aliena vis non fuit ,ſed propria. Si igitur vis uk
la allata eſt, propria vel empyrei,vel ætheris,
vel vtriufq , eft allata . Sed ab vtro vis , aut ab
vtroq; , cur dicatur elle allata ? Velquia incer
iplos diſsidium fic orcum ? vel animo concoo
di,eam fecerunt diuulfionem ? Sed diſcordia
nulla inter eos interceſsit,quádo adhuc totú,
partibus erat fimilare, & partes toti.Inter fimi
lia vero nulla vmquá oritur diffenfio . Sed co
cordi animo , cur diſsidium faciant, cum vni
effe, longeGit melius,quàm multis. Dum enim
vna,entia ſunt,erentiam obtinent.Si in multi
vnum efTe,quàm aut medium , aut poftremú.
Satius ergo eſtempyreo,fummú vnum elle , &
primiſsimi vnius,quafi imaginem ,quam fe in
multitudiné lecari.Ad ſolum ergo res rediging
cur Conditore.Eú ſcilicet voluitle ,velſepara,
tos eos creare,vel creatos iam ,dillecare. Hang
caufam contéplemur.Eft iam prouerbio igres
philoſophos dictatú. Deú,& Naturá nihil fru
itra facere.Quæcúq,faciunt, ad optionum finé
dirigere.Si igitur Deus Conditor empyreum,
& cælum ,vel creauit ſeparatos, vel creatos di
ftinxit,id nimirum voluit. Voluntatem.n . Dei
fequitur neceſsicas. Ar volútas finem aliquem
relpicit.Ob fine igitur alique,eos voluit lejan
ctos.Finis hic,bonus eft neceſſario.Dei namq;.
voluntas, & bonitas eadem res eft , & non niſi
bonú vult. Boni ergo alicuius cauſa ,Códitoc
cos ſe gregauit.Bonum hoc, & finis hic ,quis
pá fuit? An quia vniuerſo ,ita expediic? Elto ,
Ac qua ratione expediic ? Quid enim hæc les
iun & io, veleſt operata,uel etiam num in dies
operatur?Forte,vt cælú moueri poſſet per ſe,
& empyreum non traheret ſecum , & partes
eius funderet,confunderetq ;. Traxilletaúr,&
confudiffet, fi continui ambo , & continuati
perſeueraffent. Ac motus hic cui fini, cui reie
infecuire debuit ? Népe, vt vel libicęlum ali
quid acquiceret, vel ut aliis prodeſſec , vel va
trúq; efficeret beneficium .Velneutrū. Hec.n ,
plenajac neceſſaria eſt diuifio. Si neutru dica
mus, iam is motus fruftra eft.Fruſtra aút Deus,
nihil facit. Ergo trium reliquorum aliquod.
Primum prius expédamus.Motu ſuo, quid fi
bi celú acquirat?a ſe ne ipſo, an aliunde? A ſe
ipfo,ne fingiquidé poteſt. Oia.n.lua,in ſe ha
buit, & hér.Et ipsú in ſe ipsú ageret. & idem el
let refpectu eiuſdé, & agés,& patiés.Sipfectio
ei deerat aliqua,vela lupis (uis caufis, vela le,
Ff vel
 FRANCISCI PATRICII
vel ab inferis neceſſe habuit petere. Sed ab in
feris imperfectioribus , quam acquirat perfe-
ctionem ? A ſe quoq; iplo , quam nam potuit
nanciſci:Vel enim eam habuit , uel no habuit .
Si habuit, non erat quærenda . Si non habuit,
Gibi ea dare non potuit. Nemo enim dat quod
non habet. A ſuperis ergo quæréda erat. Eſto.
At cur per motum potius , quàm per quieté ?
Quies,itatus eft. Status idétitas. Identitas per .
fectio eſt. Motus,indigentiam,& ſentit, & in-
dicat, & in alteritatem tendit . Alteritas a ſuo
eſſe dimouet;A perfectione ergo in imperfe-
&tionem cadit.Cælum , ſi in ſua natura perfe-
étum eſt, quieſcer. Si imperfectum , mouebi-
tur, non ut a ſe ipſo eam perfectionem quæ.
tat,quam non habens,nec fibi, neque aliis da
te poteſt. Sed ut aliunde eam adipiſcatur. No
ob inferis ,ergo a ſuperis . At quo modo per
motum potius , quam per quierem adipiſce-
tür? Forte, uel quia uicinius fiat ſuperis , uel
quia ad id per motum le ſe preparet. & ad ſu-
Icipiendum aptius fiat ? Atuicinius quàm fit,
fuperis non accedit.Deus enim eſt ubiq;. New
que per motum ſe ſe præparat . Præparatio.n.
omnis per alterationem : ſuſcepio omnis per
pallionem eſt; At iamdudum antea,qui philo
Tophi cælum in motu effe docuerunt, inalce.
rabile, impaſibileque eſſe contenderunt. Sed
nos , cur cælum imperfectum fuiſſe creatum
concedemus ? Qui ſcimus , quæcumque con
ditor Deus fecerat, feciſſe in ſua quæque fpe-
cie, ualde bona. Cælum igitur , moueri non
eſt dicendum cum eo motu fibi acquirat ni-
hil . Neque quod poffidet , per eum motum ,
aut tuetur,aut conferuat,aut adauget.Quis.n.
ei uim inferat,ut quæ habet,uel ſurripiat , uel
in eo coriumpar?Suiergo cauſa nulla,cælum
eft in motu. Sed & motus repetitio, cur ei eſt
tribuenda ? An ut ſemper ſe le reparet de eo,
quod ei nunquam periit?An ut iugiter,imper
fectionem ſemper uertar,quæ ei accedic num
quam?Cur perpetua uertigine,infinities petit
id quod numquá nanciſcitur? Fruſtraneus hic
motus, qua ratione dicetur, a conditore , qui
fruſtra nihil facit,ei tributus ? Si tantarum ab
furditatum nulla philofophica reddi ratio po
teſt ? Cur tantopere, in hocúano motu ,docé:
do, perſuadendo, philoſophi omnes labora-
runt ? Concludendum igitur, cælum , ſui uel
perficiendi,uel reparādi,uel tuendi, uel ſerua-
di, uel adaugendicauſa,nullo modo ullo cies
ri moru . Sed ſua ſortecontentum , perpetuo
quieſcere.Si igitur hoc primo,nihil efficit,ne-
quevtroq;,efficiet
membrum.S
quicquá, quod tertiú erat
diuiſionis ecundum igitur perui
dédū . An ſcilicet motus ei fit tributus, vt aliis
prodelle queat. Si id fit,neceſſario vel ſuperis:
proderit ,uel æqualibus,velinferioribus:Su-
peris quid proderit,corpus incorporeis ? effei
effe.
ctus,caufis productum productoribus?Aqua
les cælum nullos habet.Proderitne ergo infe
rioribus ? Hanc partem tutatus eſt Ariſtoteles
quando dixit. Eum motum veluti vitá eſſe om
nibus natura conſtantibus. Atq; iterum.Mun
dum hunc neceſſario continuú eſſe ſuperis la .
tionibus,& omnes eius vires inde gubernati.
Idem tutati ſunt philoſophi alij plerique oés.
Sed Ariſtotelis duo illa loca, nullá cæli faciút
mentionem.Eos motus , & lationes Gideribus
nos damus. Et liquid hæc inferiora a ſuperio.
ribus lationibus beneficij nanciſcuntur, affere
mus nos, non a cæli , ſed a Giderum motibus
id nanciſci . Colligamus rationes ſuperiores.
Cælum neque ſui, neque aliorum beneficio
moueri.Sed & quod reliquum fuerat confide
semus. Qua ſuperficie alter cócaua,empyreus.
alter conuexa æther propria continerentur,
& concluderentur , Glinta fe inuicem feiun
eti. Empyreum diximus eſſe totum ſibi ſimila
re.An ergo ſuperficies eius illa qua ab æthere
ſeu cæloſeparatur,fimilariseft cum partibus
reliquis,an diſſimilaris? Si diſſimilarem dixe.
rimus, vnde contra demonſtrata ea venit dit
fimilitudo ? A ſe ne , an ab alio ? At quid
in empyreum poſſit , præter Deum condito
rem ? Præter eius animum ? At Conditor,
nullú infert cuiquam maleficium. Animus a
Conditore vitæ & conſeruationis cauſa entis
bus tribuitur , & ſimplicibus , & compoſitis.
Si igitur ſuperficies ca non eft reliquis diffi.
milaris, ſed limilaris . eiuſdem ne ſaltem cum
partibus reliquis erit natura , vel diuerfæ ? Si
diuerlæ , vnde ca lit diuerſitas neceſſe eſt dices
re.Si eiuſdem ,cur ei contigit eſſe ſuperficiem ,
reliquis effe internam , trinamq, dimenſioné.
Vtraq; hæc abſurda ſunt.Nulla eft ergo in em
pyreo verlus celum ſuperficies. Si nulla in eo ,
nulla quoq; erit celo verſus empyrcu. Sed co
tinuum ,atq; vnú lunt corpus neceffario, quan
do terminos corporú nullos habent. Sed li di
catur, cæli aliquả effe. tunc ijidem quæftioni.
busperquiremus:A ſe ne eā'habet,an ab alio:
Si ab alio dicatur ,authorem rogabimus exhi
beant. Condicoré , rationibus allatis minime
proferent.Neq; empyreum . Quia nullá habe,
re eſt modo demonſtratú.Par celo nullú ha .
bent.Inferius nullá tanta vi afferre poſſunt. A
ſe igitur habebit,fimodo habet. At cælũ cors
pusaiunteſſe Gmpliciſſimū.Si fimplex, neceſa
fario fimiliare . Vnde ergo illa ſuperficiei ab
aliis partibus diffimilicudo?Siauthoré profer
re nóhabent,nulla ergo incoelo uerſus empy
reú eft fupficies, qua ab eo diſleparetur. Quòd
ſi ibi nulla eit,cur intra cæli corpus, tot cócam
uas,totconuexas,toteccētricas,tot cócétricas
& philoſophi, & Aſtronomicófinxerút? Nimi:
rum
 COELVM AN SIT VNV M.
rű ab aftrorum ,a Planecarum latione. At pro-
fecto vnúelt mare .Per id vnum piſces omnes,
pufilli,ingentes,medij natant,&maria tranát.
Vnus eſt aer. In eo aues omnes , lufq; deque
peruolant , & magnas eius regiones tranſuo-
Jant , ignes magni , maioreſq ; cometæ , quin
& nubes ingentes idem faciunt, nullum inde
ſequitur impoſſibile . Ignem videbant natura
fua, mobilillimum efle , id etiam docuerunt.
Per aera varios ignes cernebant ferri :lidera
cffe,luce,ac calore, igni ſoli, rei nulli aliæ , el.
ſe ſimilia, cur vel igncs, vel ignibus fimile ali-
quid eſſelidera, vt crederent induci non po-
tuerunt? Curqui Gidera ignes, Plato ,Anaxa-
goras , Heraclitus, Zoroalter, elle,& falli ſunt
& docuerunt, eis motum,& non cælo inuifli
cribuerunt ? Si per eorum motum, ſciſſionem
timuerunt cæli,timor is uanus fuit profecto.
Nam & aqua,& aer,ad motum corporum malie
nigenarum ſcinduntur , & tamen natura non
pellumit, vniuerſum ſalutem ſuani non am .'
mittit. Sed & illa impoffibilia pro certis, eos
habuifle, an mirandum ,an milerandum ,an ri.
dendum magis fuerit incertum habeo. Cæ .
lum primum , corpus immenſum , & quo non
aliud maius , ſuper duobus polorun indiui-
fibilibus punctis, ram pernicirotatu circum-
uerti, dogmatum ſuorum penitus oblici, Do-
cuerat enim Ariſtoteles ante,omnem motum ,
fuper magnitudine cieci. Poli nulla ſunt ma-
gnitudo . Docuerat Hermes oćquod mouc ,
tur,in maiore aliquo moueri.At cælo primo,
corpus maius nullum poſuere. Circa centrú, q nem ,vectionem ,pullioné,proiectioné. Si ra
inquiunt celum circumnoluitur. At & centru ptus hic,nullushorú ſit,quintum violenti mo
faciunt indiuifibile.In ſuis ergo dogmatibus, tus genus erit .Sie quatuor fit,proiectio qui
nec ipli perfiftunt, nec poſſibilia docent. Nam dem non eſt.Neq; impullio. Qui enim impel
& Planeris, & corum eccentricis, & epicyclisa lit,a le repellit,nó feçuın defert.Tractio vero
polos alios,quibuſque ſuos , & cos etiam indi
uiſibiles, nulla neceſſitate, largitate ſuperflua
donauerunt.
Sed & illud no minus eſt impoſſibile,perſua
dere cótra ſua dogmata conantuc,orbium (u-
perficies,elle conciguas quidem, fed non con
tinuas , admittunt tamen inuiti , & ignariex
ſuis pofitis,elle continuas. Aiunt enim.A cen-
tro trahatur linea,per orbem lunęvſq; ad inte
ra orbis mercurii.Tunc neceſſe eſt,eain linea,
& conuexam ſuperficiem orbis lunæ , & con-
cauam mercurii tangere,in punctis indiuifibi
libus.Tunc duoilla puncta non concedunt el
fe feparata , ſed fimul vtramq; coincidere, 80
ratione quidem duo elle, re aút vera elle vnú,
quoniã le ſe tangunt, ſecundú ſe tota.Nos ve-
ro dicimus,fi duo , vnú facta ſunr reuera, ratio
duorú,nihil amplius in ea habet iuris,fed vnú
funt omnino.Sivnu ſunt,cótinuă faciút vtráq;
in qua erát ſuperficiem . Docet namq; Ariſtot..
» Eweza a cor ta'řgata fr. Continua.ſunt ,
94
quorú extrema vnum .Ad horú punctorum in
ſtar duæ quoq ; illæ ſuperficies, in quibus duo
illa erant puncta, e duabus vna facta eft , quia
limul cum pūdis, & iplæ conciderunt . Erant
aut, quæq; earum ,ſui orbis extremum.At quo
rum extrema vnum ſunt,cointinua, & non co
tigua ſunt. Orbis igitur lunæ,connexa ſuper
ficies, cum concaua Mercurii , coincidentes,
vna fiunt, & orbes ſuos neceſſario continuos,
& non contiguos faciunt. Vnus ergo & con
tinuusorbis eſt , quielante duos efle affecura .
bant. Eadem demóftratio eſt de reliquis.Om
nes ergo cæli orbes,quoquot poſuerunt,con
cinuum , & vnum corpus lunt,luis met rationi
bus,fibi ipſis contrariis. Ergo cælum non eſt
in octo,autplures orbes diſtinctum.Sed vnú
continuumq; corpus eſt ,volentibus, & fimul
nolentibus, & Aſtronomis, & philoſophis.
Sed & illud non conſiderarunt, quando octa
uam vel ſuperiores (phæras, rapere inferiores
docuerunt.Raptus hic , & nomine , & re,violé
tus eſt : Violentum aut nullum eſt perpetuú .
At raptum hunc, perpetuum elle volunt. Sed
his cam fibi non conltantibus,quid facias Ve
rum & quomodo, ſe ſe inuicem rapere orbes
poflent,conſiderare debuerunt. Aiunt octaua
īphæram , naturali motu ſuo diurno ab ortų
ad occaſum rapere ſecum orbes planetarum
omnes,qui in contrarium nicantur ab occalų
in ortum . Naturali motui, non alius contra ,
rius eſt; quàm violentus. Ac violentorum mo
tuũ , Ariſtoteles quatuor fecit genera ,tractio
fi dicarur, & trahens , & tractum anlas habeat
oportet,quibus tractoria inſtrumenta accom
modentur, qua trahant . At nullę anlæ , nulla
tractoria,uel trahenti cælo,vel tractis cælis, a
natura tributa. Omnes eis prominentias, &
Plato , & Ariſtoteles negarunt. Ergo neq; octa
yus orbis inferiores trahere potelt, neq; hi ab
co trahi queunt. Reſtat, li e quatuor ſit ali
quis,vt fit vectatio. Qui vehit , vel ſuper ſe ve
equitem , vel inira ſe , vt nauis merces vehit.
Horum prior cælo non dabitur. Dabitur ſe
cundus,quia octauum , intra ſe reliquos con
tinet . At nullis vel uector , uel recti præditi
ſunt prominentiis , uel anlis, ut eis uehi , vel
queant vehere. Raptus ergo bic quintusali
quis erit motus , adhuc ignotus , & nondum
ab eius celebratoribus explicatus. Donec eam
explicent,nos eum , ut fallum , ererum natu ,
tura , e philoſophia detrudemus , reducturi
fi quando explicabitur.. Violentiam tamen
ſeinper ſentier.camquenon perpetua.Si igi,
Ff 2 tur
 FRANCISCI PATRICII,
tur nullus eſt i cælo raptus & rationes noſtræ exire, & quaquauerſus , recta extendantur aw
cæteræ , & veritati , & fbiconſtent, nulli or-
bes , ſeu rapti , ſeu raptores erunt in cælo.
Corpusergo cötinuum & vnum, eſt ipſum cę
lun ,ipſeæther. Neque vllisſuperficiebus,vel
concauis , vel connexis eft diuiſus.
At inquient,faltem ætheris regio,in qua lu
na habitat,concauamad nos habet ſuperficie
Nam & viſus, id conſpicere videtur , quando
ſereno aere,in cælum ſuſpicimus.Id fi ita eſt,
qui eo loci,cælo fecit ſuperficiem , is idem ei-
dem cælo fecit in ſummo ſuperficiem conue
xam , & empyreo concauam. Et intra eas , in
orbes diuiſit cælum . Sed ccelum ,verſus nos
cur fornicatum , & cameratum appareat , cau-
(am ante diximus. Ab oculo enim noftro,tam
quam a centro, viſuales vel radios , vel lineas
Quinque profecto fornices ſibi quiſq; ſuă
efformabit. Qua ex re, falli funt Aſtronomi
dum affirmant,e quocumque loco,hæmiſphę
rium cæli conſpici. Quemque locum , ſuum
habere Horizontem , nec non meridianum.
& punctum verticalem . Hæc omnia namque
р
s
B А
In quo quidem exemplo ſolæ lineæ à me-
dio oculo tractæ ſunt inter fe æquales. AD.
A E.AF.Reliquarum nulla,vel hiſce,vel alijs
eſt æqualis . Tres eniin ab oculo C.ad forni-
cem protenlæ , CH.CG.CI. & illis , & inter
ſe ſunt inæquales. Similiter , & tres aliæ RD.
BG . & B K. ſunt & illis omnibus inæquales,
& ſibi inuicem nó æquales. Sirefugiant Aſtro
nomi, quo confugere ſæpe ſolent, terram vni
uerfam reſpectu cæli eſſe veluti punctum , ex
Finis Tercidecimi Libri Pancoſmia.
quales eſſe, vel incuruenturpoftaliquod ſpa
cium ,vel non incuruentur. Eadem fornicis fie
guraeadē de cauſa»nobis apparetin nubibus,
quando roti cæloſunt obductæ , imo Hori
zonte, circum latera,in ſummo vertice . Quæ
autem cauſa fuerit probabilis , vt nubes in ca
meram vere formentur ?. Apparentia efthæc,
& non vera fornix ,non vera cæli,aut nubium
concaua ſuperficies. Tot enim fornices , cum
in cælo ,tuin in nubibus formantur, quot,ocu
li,paulo inter ſe diſtantes, & ſurſum ſuſpiciát,
&circumcirca, viſum voluunt. Figuris res fiet
manifeſtior ſubiectis.Sunto quinque oculi in
plano eodem, modicum inter ſe diſtantes, ve
in ſequenti apparet.
ad fornicesoculi cuiuſque, & non ad cælum
referuntur. Nam ficclum fornicatum eſſet,
vnicam haberet fornicem . Quod fi effet, non
omnes lineæ ,a cuiuſq; oculi protractæ ad for
nice effent æquales. Quęreshoc alio manife
ftafic exéplo.Vnius fornicis,oculorú plurium.
Cс
eo aſylo eosextrahemus. Reſpectus enim hic
terræ ad cælum, rem ipſam non variat. Non
definic terra hoc reſpectu , ea elle magnitudi
ne, qua eſt. Quæ magnitudo fane magnitudi
nicæliſua proportione reſpondet, vtmagnis
tudinem.Non aút,vt indiuiſibile admagnitu
diné.Sed& hęc Aſtronomorú ſuppoſitio ,eiuſ.
dem eſt farinæ cú alijs illis , quibus dicebant,
çælum ſupra puncta polorum , & centri cirs
cemuerti .
FRANCI

FREECA.AC.FC2C
3.602707 8903.863.6 % 3ED3383.843-867 3.co.463..
ಮಾತು
80603.8033833843.0063.8003833-80%93-80238 •
------
E36003820953803080403 80963.80.8036003 .Eps 803E083.
కes 250 as ಬಿಗ್'ಬಿ
FRANCISCI PATRICII
P A N C O SM I AS
LIBER QVARTVSDECIMVS.
AN AER COM COĘ LO SIT CONTINVV S.
Vid igitur celum atq; æther,
ſaltem intima ſub luna, ſu-
perficie non finitur ? Eſt ne
igiturcum ignis elemento,
aut acre continuum ? Et fi
cótinuum , etiam vnum:Et
G vnum eiuſdem quoque
naturæ atque eſſentiæ cum igne, velaere ? Ma
gnæ ſunt mehercule, quæſtiones hæ , in quas,
ſuperiores nos coniecerunt rationes . Equi-
bus, modis quibus , nos exſoluemus ? Forte,li
repetamus , empyreum mundum , totum elle
{pacium , totum lumen, totum calorem ,totú-
que Ruorem . Ex quibus quatuor totis ipfum
conftare. Hæc aut ad extera efle infinita ,ad in
tera finiri centro . Mundus ergo empyreus
hoc totum eſt. Itaque ſiæther, ſeu cælum fpa
cium , & lumen , & calor,& fuor , ipſe quoq;
eſt.Empyreiproculdubio clt pars.Si pars,ne-
ceſſario ei quoque vnita eſt. Si vnita , ei quo.
que continua . Quis enim partem , dum pars
eft,vel ratiocinio ,velre,a ſuo toto diuidat ? Si
æther empyrei eſt vnita,& continua pars,eiu-
fdem etiam eſt naturæ . Quid ergo Chaldæis
vnum empyreum docuerunt elle mundum ,
tresæthereos, & tres hyleos ? Empyreum pri-
mo per æthereos , deinde per hyleos vſq; ad
centrum penetrare. Deinde ætheræos per hy-
Jæos vſque itidem ad centrum permeare. Pe
netrationem hanc conſideremus: eo modo,
quo in Peripato eſt diſputatom , corporum
non dari penetrationem . Quam veram elle
nos quoque dicimus, in materiatis, atque an-
titypis corporibus. In carentibus autem mate
ria iſta craſſa, empyreo , æthereis, quaſiincor-
poreis , nihil vetare eam pofle etiam per
hyleos qui materiati ſunt per tranfire . Cur
enim non materiale , permateriata non tran-
95
E6632 3- E063.863.603.8063 8803803
'
feat, quando & materialia quædam , qualita.
tes, & formæ,tranſeant per tota corpora ,vti co
lores, lapores , & fimilia ? Sed cum Chaldæis
agamus , qui de iinmateriara cgerunt pene
tratione.
Si empyreus vſque ad terræ centrum pene
trat, rationes , & cauſæ ſunt inueniendæ , quis
bus id qucat facere. Nam vel ellentia , vel viri
bus, vel actionibus penetrat.Si actionibus di
camus ſolis, cur non addemus etiam viribus ?
Cum actio nulla , non niſi a viribus fiat. & nul
libi actio fit, aut eſſe poſſit, vbi non fint vires.
At neque vires ab ellentia ſua ſciunguntur
vmquam ,aur aliò abea amandantur.lta vt ip
pfæ procal fint ab ellentia, aut effentia procul
à viribus. Igitur vbicunque empyrei actio eſt,
ibi etiam eius uires funt, & vbi vires , ibi etiá
elfentia. Neſce igitur eſt ,ſiempyreus vſque
ad centrum penetrat vniuerfi , his omnibus
eum penetrare , eſſentia , viribus,actionibus.
His ergo tribus, in ætheribus eft tribus,eft in
tribushyteis. At quæ nam eſt empyrei ellen
tia, quæ vires, quæ actiones ?Nomine ſuo,hęc
omnia prodit . Empyreus enim dicitur , quia
fit ignis, vel igneus,vel ignitus,vel igne con
ftans.Idq;rectiſſima ratione.E quatuor enim,
e quibus eft conftitutus elementis ; duobus
ignis eft,lumine,& calore.Omnis enim ignis
hæc duo eft lux, & calor.E luce lumen emicat.
Empyreo non lucem ,fed lumen damus,ratio
nibus iam expofitis.Reliqua duo ,(pacium eſt,
& fluor Hæc quatuor y quæ empyream con
flant effentiam : vires quoque ei indunt , &
actiones, tum in eo, tum ex eo edunt. Et pew
netrationis vim habér ingentem . Nihil enim
igne penetrantius.Nam & efTentia, & viribus,
& actionibus cuncta penetrat . Idque ab ele
mentis ſuis tulit . Spacium namq; omnia pe
netrat
 FRANCISCI
netrat. Idque ab elementis ſuis tulit. Spacium
Ramque omnia penetrat corpora . Nullum
enim corpus eſt, quod& extra,ſpacio non có
ftet,& intra no penetretur.Lumine vero quid
nam penetrantius ? Quod diaphana corpora
omnia , quibus vniuerſum maxima ex parte
conſtat,omnia tranſuerberat, & fi in opaca in
cidat,ea comite ſuopenetrat, & fe fe cum eo ,
occulte inſinuat, ſeque illa intingit,& colori-
bus , hoc elt ſe ipſo , opacitate eorum paulu-
lum alterato,ea inficit. Calor autein nullo ex-
cepto,aut diaphano, aut opaco,omnia ingre.
ditur,& tota perinear.Sed & fluor cadem pe-
netrat omnia, vel potius ea omnia conſtituit.
Puſilla namque parte , ſola terra excepta , ac
forte luna, vniuerſum totum,fuor eft manife-
ſtus; & hæc ipſa duo, vtipoftea oſtendetur, e
Huore funtcóðata . Itaq; fiempyrei eſſentiam
conftituentia elementa , penetrationem pet
omnia habent, ipſe quoque ratione recta vi-
decur;habere eandem. & liper omnia , etiam
per terram , vſque ad centrum penetrabit.Spa
cio namque terra tota conſtat; conftat & lu .
mine, colorata tota . Tota etiam calore, vt o-
Itendetur eſt interfuſa : & fuore etiam ſenlibi
li, aere,& aqua, & liquoribus vbique eſt per-
fuſa , & interfuſa innumeris . Si ita ſe res ha-
beat , vti partim iam eft demonſtratuin , & pac
tim ad lua loca demonftrabitur ; nemini
ratione recta philoſophanti, iam dubium fue
rit,empyreum ,perethereos tres mundos,per,
que tres hylæos vſque adcentrum penetrare.
Sed illæ nos ab huius libri initio propolicæ
reuocant quxſtiones, an æther, ignis fphæræ,
&
aut aeri fit continuus,& vnus, effentiæ fino
eiuſdem . Ad eas recto calle accedere poffe yi.
demur , li eſſentiam ætheris prius expedia-
mus. An eadem cum empyreo lit,an alia: Sa-
ne oſtenſum eſt antea empyreum in fluore, &
e fluore,calore, & lumine, blandore ineffabili
ardere,& flammaruin corporearum primam ,
veluti incorpoream ipſum eſſe. & præ tenuita
te cius fumma,inuigilem.Sięcher,in ſe vbi nul
la ſit ſtella, præ tenuicate flammam viGlem nó
cdit, forte idem cum empyreo fuerit. Often-
ſum enim iam eft ætherem quamuis Chal-
dæi ipſum in tres diuiderent ,non efle in tres
diuiſum . Neque yllis ſuperficiebus , aut pro-
priis, aut alienis,aut ab empyreo ,aut afe iplo
in ſe diſtinctum . Sicuti ergo æther totus , vnú
atque idem corpus eſt, quia ſuperficiebus nó
difterminatur : hic quoque vnum atque idem ,
cum empyreo eſt . Quia cum ipfo continuus
eft, & nulla ab eo diuiditur fuperficie . Atque
inde eft ,vt eiuſdem lit eſſentiæ ,earundem vi-
rium , carundem cum empyreo actionum .
Elammaque & iple ſit blandiſſima , & tenuiſ-, Aripte ij o doce owinbetap ricenoữules mūp , oux 7321
Gma,& inuifili, & tranſpicua, Ideoque a Chal
TATRICII
dæis ijſdem , dictum eft.Omne quod ſupra lu
nam eſt,purum eſſe lumen , quod fit ætheris,
ac cæli fubftantia ätheris inqueam illius ,qui
inter ſtellas interponitur . Nam aftrorum cf
ſentia, & ab eo eft alia,& inter le differentiam
habent eſſentia, vti paulo poſt patebit.Diſtin
xerunt autem huncætherem Chaldæi,in tres,
non ſuperficiebus, ſed vti diximus , naturæ
eius feracitare, maiore , & minore . Quando
quidem in ſuprema eius regione , numerus
ſtellarum eſt penè infinitus, eædemque ſemn
per, eodem inter ſe diſtant interuallo.Media,
non nifi ſex tulit , eaſdemquc adhuc fert, in
qua variis volitant curſibus.In infima vero, nó
nili vnam ,& colore, & aliis multis,ab aliis om
nibus diuerſam . Sed fi æther vnum idemque
cum empyreo , eiuſdemque eſſentiæ corpus
fit, qua de caula ijdem Chaldæi, dixerunt per
tresæthereos penetrare mundos ? Si per eos
penetrat, naturæ ab eis eſt diuerſæ.Nos ita di
cimus.Neceſſe eſt, & ætherem,& empyreum ,
vel differentis, vel eiuſdem eſſe naturæ;vel &
eiuſdem , & differentis . Differentis quidem
funt , quia empyreus nullum apparet , quod
nos cernamus aftrum ferre, ætherem ferrein
numera . Eiuſdem rurſus , quia æther ijſdem
quibus empyreus conftat elementis . nullis
terminis , nullis ſuperficiebus diſterminátur,
continui ſunt,vnum corpus efficiunt, illudq;
fimplex,tenuiſſimum ,tranſparés, luminofum ,
inuifle. Et eiuſdem igitur , & differentis ſunt
naturæ . Modo quæſtiones ab initio pofitæ
ad ſe nos vocant.Quando camera,fornix cæ
li vera fornix, vera camera non eſt , ſed vtielt
demonſtratum apparens tantum; æther vt ica
dicam lunaris continuus ne eſt, cum inferio
re , velhypeccaumate , velaere ? Hoc quanta.
poflimus animi aduerfione expendamus.Ari
Itotelem in adiutorium aduocemus . Is ita
ſcripſit.
Εσιδεξ ανάγκης σωεχής πώς ούτος ή ανωθεν»
φορας , ώςε πάσαν αυή ή δαμιν κυβερνάς
έκαθεν .
» Eſt vero neceſſario ,continuus quodam mo
do, ifte ( mundus) ſuperis lationibus. Ita
vt omnis eius virtus gubernetur inde.
Hac igitur pofitione vtamur, & alia capi
te fequenti in hiſce verbis.
Tood.cruip.Tüp Top dra sosyeim • TWS Û rupió alp
σωεχως όξι .
s Ignis quidem, ſupero elemento ,igni vero
aer eſt continuus . Pro elemento ſupero , ce
lum intellexit, quod paulo ante , circulo ferri
dixecat. Huic ergo, inquit, ignis eſt cótinuus.
igni vero aer. Ignem tamen hunc non ignem
elle docet.
πυρ. βολή μρ θερμού , και οίον ζέσος ότι το σύρ .
Aer
 AN AER CUM COELO SIT CONTINVVS.
Aer & quem, ob conſuetudinem vocamus
» ignem , náeft autem ignis. Exceflus enim
» calidi,& quali ebullitio eſt ignis.
Quem fequenti capite, aliter vocat.
Δά 3 νοήσαι , οίον υπέκκωμα τούτο και να είπομα
πυρ .
» Oportet autem intelligere quali hypeccau-
9 ma hoc quod nunc diximus ignem.
Ignis igitur hic non ignis, ſed hypeccauma,vt
ait, ſupero elemento eſtcontinuus. ficuti aer
ipfi continuus eft .Nomen enim owexu's con
tinuum dicit,& non contiguum, iplomet do-
cente, initio phyſici VI.
Σωεχήτων τα έχατα εν . από μια δ' ών αμα .
» Continua quidem , quorum extrema vnú,
tangentia vero , quorum Gmul.
Non eft autem hic vlus nomine doméve ,tan
gentium ,quia ſignificare noluit, hypeccauma
tis ſuperficiem ſuperam tangere tantum ele-
mentum circulolarum , ſed vlus eft,& priore,
& ſecundo loco,nomine continui,vt ſignifica
ret ſuperficiem vtriufque extremam eſſe vná,
& reuera continua elle hæc duo corpora.
Igitur ſua ſententia hypeccauma cælo eſt con
tinuum . Si continuum , corpus quoq; vnum
cum eo eſt. Si vnum , eiuſdem etiam cum eo
naturæ , ergo & fimilare , niſ diſimilare elle
oftendatur . Diſſimilare autem nulla apparet
parte. Ergo Gimilare cum cælo eſt, ſicuti eft, &
fimplex, & tenue, & tranſpicuum , & inuifle.
Ergo hypeccauma, quod calidum , & ficcum
eſſe aic, eiuſdem eft cum cælo cumque æthe-
re naturæ . Ergo & cælum calidum,& ficcum .
Ergo non quinta ellentia. Si vt hoc ridendum
fui non admittant, ſui dicant, vocem owegn's
non pro continuo eſſe poſitam , ſed pro apore
xn's , contiguus , qua vtitur aliquando; dicc-
mus nos,veleos, nobis fucum facere, qui alia
ter interprætārur , quàm magiſter eos docear.
Eumque accuſare , quòd contra leges ſuas in
philofophia metaphoris , & vocibus utatur
impropriis,quæ confuſionem , in re tanta,quá
ta hæc præſens eſt,pollicparere . Velipſum ,
nobis fucă facere Ariſtotelem ,qui ſcientiam
ſaam , vocum improprietatibus confundat.
Verum quomodocumq; eis abutatur,nihil in
hac re efficit.Neutram enim rem demonftrat.
Neque enim probat , hunc ſuum ignem non
ignem , cælo eſſe aut continuum , aut conti-
guum. Vtrum visdicat, ſumit tantum pro li-
bicu. At hoc philoſopho noneft latis. Neque
etiam oftendit , aerein igni illi non igni, vel
continuum eſſe, vel contiguam . Quin imo
hypeccauia hoc , aeris eile ſupremam partē
autumat. Quiaer,vt ipſe ait , cum calidus, &
humidus fit,a ſuperiore circulari motu ctiam
magis calefit, & exſiccatur , Ita ſentit in his.
To gap déve , rjpeggioenlu'ns , étepor y câu ce
96
φαιν' πυρός τε και αέρος . ου μίωαλ' εν αυτη γε
το Σκαθαρώτερον ή , το δ' ήήoν ειλικρινές , και
διαφορας έχαν , και μάλιςα και καταλήγει ορος τον
d'épa .
» Supera enim , & vſque ad lunam , aliud el
le corpus dicimus ab igne, & aere.Sed in
co, purius hoc eſſe,illud Gincerum minus,
& differentias habere, & maxime vbi defi
nit ad aerem .
Alio quoque loco, proximo, ſcribit.
Αλλά δίνοήσαι , λεγομένου , και καλουμένου υφ'
ημων αέρος, το μεικ γω οίον υγρών και θερμόν
2 ).δια το αίμιζαν τε , και αναθυμιάσιν έχαν γης ,
το και υπερ του ο θερμόν ή' δη και ξηρον.
» Sed oportet cogitare , eius qui dicitur , &
vocatur a nobis aer eum qui eſt circa ter
ram, elle veluti humidum , & calidum. ed
quod euapotationem , & exhalationem
‫رو‬ habeat terra. Qui vero eft ſupra hunc, ca
is lidum iam ,& ficcum .
Qualedicit effe ipſum hypeccauma . Quod fi
fuperum corpus vſque ad lunam ,nófit ignis,
non fit aer,ſed quinta illa ſua eſſentia,aer ſuo
confeſſu , cælum attingit . Et eò loci, ob coeli
vertiginem calidior fit, & ficcefit. Et ideo hæc
eius pars, hypeccauma, quali ab exuſtione,eft
ab eo nominatu . Vnum igitur corpus aer cũ
hypeccaumate eſt, & continuatum , quod &
iple dixit. Non enim aer eſſe deſinit, ignis hic
non ignis , etiam fi calidior , & ficcior eſt fa
ctus. Sicutiis qui circa terram , aer , etiain ſi
humidior, & veluti , vt ait duis vapor Git fa
ctus, deſinit ob id aer elle . Igitur Ariſtotelis
ſententia , quamquam inconſtanti, totum id
quod a terra vſque ad cælum eſt , vnum eſt
acris corpus, per partes, qualitatibus tantum
a ſe toto differens. Id & nos probamus, ſed il.
le cælo eum facit modo continuum , modo
cum ſuis contiguum, nullam tamen cauſam ,
nullam rationem , aut huius , aut illius affert
nullo figno,nullo comprobat argumento ,aut
experimento. Nos vero quid ad id dicemus ?
Aer hic totus idem ne cum cælo corpus eſt,
an ab eo corpus aliud: Sanè perarduaeſt quæ
ftio , & quod nos ſciamus, a nemine vel tacta,
vel tractata. Eſt tamen aliquid de ea dicendú .
Et Ariſtotelico vtendum monitu .
Περί δ' αφανών τη αιθησα , νομιζωμν ικανως
απο δε δείχθαι και η λόγον εαν εις το δωαον ανα»
γάγωμν..
Eorum quæ ſenſibus non ſunt manifeſta,
> putemus ſufficienter eſſe demonſtratum
fecundum rationem, fi ad poflibile dedu.
camus .
Aer igitur infimus , terræ circúfuus & aquæ ,
vaporoſus eſt, & quaſi aqueus. Nullo is vel ſú
perficiei ſuæ propriæ interſtitio , uel alterius
corporis interuentu , a media quę uocatur
aeris
 FRANCISCLT ATRICII .
teris regio ſeparatur, neque media hæc regio
ab infima eſt legregata. At neq; media hæc,ab
hypeccaumate calido illo , & licco eft feiun ,
áta . Nulla eniin talis feiun & io , vel apparet,
vel ratione vlla eft demonſtrata . Si ita fit, vnú
& cótinuum, & eiuſdem ſunt naturæ corpus.
Et fi quid differant, qualitatibus different lo
lummodo.Vnum autem eſſe totum hoc.cor-
pus,his argumétis ducimus. Quod nulla in eo
leparatio cernatur. Totum lit fluidum .Totú
enim nubibus , imbribus, niuibus , aliiſq; vel
decidentibus,vel peruolantibus locum cedit,
iterumque in ſe coit . Et in fupero hypeccau-
mate, curſibus igneum diuerſorum ‫ ا‬,, caprarú ,
trabiuin , coinetarum ,aliorum plurium, eodé
modo cedit.Si enim regiteret, tranſcurſus hi
non fierent. Totus ergo eſt liquidus. Totus
fimplex,totus tenuis,totus tarus,totusdiapha
nus, ac forte inuifilis, niſi quatenus diaphani
tatem effe vifilem demonſtrauimus. Hiſce er-
go omnibus,inuigilitate, tranſpicuitate,rarita
ic,tenuitate, liquiditate, ſimplicitate,quia om
nia in cælo apparent ſimilia , & nulla appareat
inter eos fegregatio ſecure ſatis concludi vi-
detur poſe,aerem ,ignem non ignem ,cęlum-
que cotinuatum , vnumq; eſſe corpus.Etenim ,
quæ nam alia potentior hiſce ſeptem caufa,
quæ vel yetare, vel contradicere queat , quin
acrem , & cęlum,continuum verè, & non con
tiguum, quo nos luſit Ariftoteles, corpus elle
afficmemus. Et fi continuum etiam vnum , &
fi vnum, quia fimplex, etiam naturæ eiuſdem .
Nam & ccelum inyiſile eft, & diaphanum , &
etiam liquidum , quia planetarú curſibus dat
locum.Nam fi durum , etiam refiftens ellet. &
ra,aut aues dicir volare, aut Dedalum , & Ica
rum volalle eſt fabulatus,a vero non diſceſsite
Cælum igituryæther & aer,& ignis non ignis,
idem corpus vnum ſunt. Er qui argumentis a
ſimplicitate, a tenuitate,atacitate,aliquidita
te,a diaphanicate,ab inuiĝlitate , a nulla corú
euidenti ſeparatione,non mouetur, velphilo
ſophari delinat, vel meliores afferat rationes.
& donec afferat , nos haſce non dimittemus.
Ac demonftratum iam fucrat quoq;, cælum,
& empyreum mundum , nullo interſtitio res
iungi , & ideo concinuum, & vnum , & cjuſde
ambos elle naturæ. Et ſi quid differrent,eo dif
ferent, quod empyreus noſtro ſenſui, nullum
oftentet aftrum : cælum oftentet plurima. Aç
modo per ſecundas argumentationes, aer , &
cælum , & æther,idem corpusnobis euafit , &
æther cuin empyreo idem .Aer igitur & empy
reus,idem.Vnum ergo corpu ,stotum eft vni
uerſum , partium locis tantum , in le differensi
Nimirum quòd pars quæ ad centrum proxi,
matjaeris nomine eſt appellata.Empyreus ea,
quæ in infinitú,ad extera protéditur.Inter has
duas,parté mediam,æthere,& cælú vocauere.
Cum igitur hæc,quæ tria putabantur , vnú
idemque efle perſuadere rationes , locum non
habet Chaldæorum ,ęcheris in tres ætheres di
ſtinctio.Neque empyrei per treshoſce penes
( ratio per aerem , qui de tribus hylæis ynus
fuerat. Si quæ vero penetratio , per reliquos
duos hyleos lit, ea per aquam , perque terram
dabitur . Et reuera datur . Nulla enim aquæ
pars eft, nulla terræ , in qua aeris pars non lic
penetrata . Aer autem & æther eft , & em
pyreus . Ratione quoque alia penetratio 1

fi reliftens ii curſus, ii motus per cælum fieri hæc , & empyrei , & ætheris , & aeris in duo
ncquirent. Sed hos ita fieri no du conſtat, in- illa fieri ert credenda , elementoruin (cili
quient,non dum eft demonſtratum . At mox cet ,primæuorum , ſpacii, luminis , caloris,
demonftrabitur, fi prius ex noſtris hiſce ratio & fluoris.Quæ in omnes aquæ partes , in om
nibus concludamus. Aerem , & cælum ,concie nes terræ partes pertranſeunt. Huc nos ratio .
nuum & vnú ,& eiuſdem naturæ eſse corpus. nes, vt videntur veçæ deduxere . Quibus Pla
& nullo modo , elle corpora feparata. Etqui τonicorum axioma adiungamus; τα άυλα χο:
poetæ ,cælumque profundum aerem dixere, Arī social resto švúnav, Immaterialia penetrant
vere cecinere.Et qui alii , per liquidumæthe per materialia .
ANNOTATIO R. P. M. IACOBI DE LVGO .
Theologi tenent oçlum empyreum ideſt igneum dici,non ob ardorem ,ſedafplendore ,quia habet 14
men , & ilaritatem ,& eft immobile ,velocuseſſetlocatis aptiſſimus: conſiſtit enim beatitudo noſtra in
clara Dei viſione,quæ fumma gloris claritate beatorum perfundit , & in cotéplatione Dei cui ſunt cha
ritate affixi: Atquibuſdam videtur ſatis probabile,vt celú empyreú immobile ordinatū ad ſtatū.glo
ris nonhabeat influěciā in inferiora corpora que ſunt ſub alio ordine , vtpote ordinata ad naiuralē re
rü decursīt; D. Tho.tamen videtur probabilius oppoſiti primapar.q.66.ar.3. infine corporis; Quo
niāſicut ſupremi Angeli qui aſſiſtút Deo imediatius habent influentiam ſuper me.lios, & vltimos qui
mituntur , quamuis ipſinin mitantur ſecundum Dioniſium cap. 8. de celeſti Hierachia . Ita celum em
pyreum habet influentiam ſuper corpora quæ mouentur,licet ipſum nonmoueatur: Hac de caufa posa
ſumus dicere , & bene,rationabiliterque celum empyreum influere in primum celum quod mouetur,nā
aliquid tranſičs, & adueniens per motum : ſed aliquod firum ,velſtabile,vtputa virtutem continendi,
& caufandi, vel aliquod huiuſmodi addignitatem pertinens,
FRANCI

Songspk
అందుడు పండగ
FRANCISCI PATRICII
PANCOS M MIAS
I AS
LIBER DECIMVSQVINTVS.
A N SID.E RA SINT IGN E S.
Vod paulo ante dictum eſt ,
nondum conftare altra in
cælomoueri, vti proiniſi.
mus demonſtrare aggre.
diamur.Vt autem demon-
ftratio recta methodo pro
cedat,altra quid fint, prius
videtur elle cognoſcendum . Hoc enim co-,
gnico, facilius,an ad mocum apta ſino nata ,&
ab hoc ,an reuera moueantur innoteſcer. Ita-
que hoc ante perquiramus . Profectò , inter
Græcos veteres,altra oinnia,ignes elle & Alam
mas,non pauci ſunt arbitrariThales,
, Anaxi.
menes,Heraclitus, Xenophanes, Parmenids,
Empedocles,Anaxagoras, Diogenes , Arche-
laus, Plato , Ariſtoteles, Cleanthes. Ducti
nimirum , vt id crederent , ipſo viſu , ipſo-
que tactu . Illo quod viderent fidera non ali-
ser lucere , ac lucet noſter ignis. Hoc quia
ſolis calor,tactu fentiretur haud ſecus , quàm
calor noltratis ignis . Fatebuntur ni fallor
Ariſtotelici , omnes quos nominauimus , ita
lenlille. Sed Principem ſuum , qui id vide-
tur impugnaſſe , inter eos connumerari , non
permitrent. Si nos non audiunt , aut obau-
diunt,audiant Plutarchum .
Αρισοτέλης τοσούτον ή το κενόν , εκτός και
κόσμου και ώςε αναπνείν τον ουρανόν . 33
ωτον πυρίνον
Tantum effe vacuum cxtra mundum , vt
cælumreſpiret. Id namque eſſe igneum .
Sententiam poſtea mutauit, quod & in
Exoterica ſua Philoſophia fecit, contraria ni-
mirum ( uz Myſticæ . Idque folum ve Platoni
contradiceret.Eft autem ea res,a nobis often
(a alibi, In quintam inquam , eflentiam quan ,
97
dam , coeli ſubſtantiam mutauit. Quæ a ſe nul
lo ſenſu , ſed contra ſenſum , nulla ratione ,eft
conficta . Sed de cælo eft nobis iam tractario
peracta. De ſideribusagamus. Dogmatis hu
jus , aſtra eſſe ignes , dictum iam eſt, primum
authorem fuifle Zoroaſtrum . Cecinit enim .
Επηξε και πολω όμιλος ατέρων απλανών .
Το πυρ ορος το πύρ αναγκάσας .
Compegit mulcum cærum aftrorum iner
rantium .
Ignem ad ignem cogens.' Er de Sole.
Εξ ανακρεμάσας ζωνας, έβδομον ηελίου
Μεσεμβολήσας πυρ..
Sex fulpendens Zonas , ſeptimum Solis
‫رو‬ In medium iaciens ignem .
Et rurfus de eodem ..
rūp Tupos Foxit duhet , nj Tupos Tauías.
i Ignis,de ignederiuario. & ignis pænu .
Parmenides autem de Solecodem ita ce
cinit .
Eίση δ' αιθερίαν τε φύσιν , τα εν αιθέριπάντα :
Σήματα, και καθαράς ενάγεος ηελίοιο
Λαμπάδος έργα αρίδηλά ..
Scies æthercam naturam ; & quæ in æthe
re cuncta ::
“ Corpora, & puræ falgentis Solis,
» Lampadis,opera egregia.
Hoc fecutus cit Philosqui Solem eſſe dixit,
φλογος πιλόμα πολλής - Flamma compagincm
multæ . Cum his , & fuperioribus illis ( a
quibusvt Ariſtoteles diſſentiret , vilum & ta
&um abnegauit) ſenſu, rationeque dictante,
etiam nos ſentimus . Præſertim quòd & Da.
maſcenus, & Auguſtinus, & alij noſtri Theo
logi conſenſerunt, cælum eſſe ignem , Ex quo
aſtra, aliaque.cæleſtia lumina eſe facta tradis
GS derunt.
 FRANCISCI
derunt . Sed quoniam nos , non virorum au-
thoritatibus,ied ſenſuum , mentiſque demon
ftrationibus philoſophamur, ratio eſt nobis.
çaq ; valida reddenda, cur ita ſentiamus.Eam
itaque in hunc modum contemplemur.Aſtra ,
veligne ſunt, velnon ſunt ignes.Si non ſunt
ignes,quid ergo ſunt ? Non enim terra funt,,
non aqua, non aer, non nubes .. Quid igitur... in rerum vniuerſitate , alio loco nullo , tan
Duplex ni fallor in Peripato reſponfio . Alte ta appareat diuerſitas . Sed aient , hic iam
ra, e quinta ſunt effentia. Altera, ſunt denlio-
res cæli pattes. Priorem prius . Quinta illa ef-
ſentia, vel fimplex corpus eſt, vel eft compoſi.. quæſtione . Quid nam eſſent . Reſponde
tum . Si compoſitum dixerint, Principi ſuo - bac Peripatus. E'quinta ſunt eſſentia. Quæ
contradicunt. Qui ſæpius, totum cælum, ele- cælum ipſum totum eſt . Cuius aſtra denlio
mentum vocat.Omne autem elementum Ari .
ſtoceli eſt ſimplex. Deinde ſi compoſitum eft,
ex quibus nam eſt compofitum ? Non ex ele.
mentis quatuor. Ab his enim , magiſter eorú,
ipſum prorſus facit alienum.Et præterea,nul-
lum aliud.corpus , præter hanc eflentiam , &
quatuor elementa Peripatus noh nouit . Ec-
cælum ex elementis his, nequaquam eſt con-
Hatum. Aliud corpus ex quo confari queat,
non reperitur. Coelum ergo non eft compofi-
tum, ſimplex ergo eft . Si fimplex, etiam
vniforme; ſi vniforme, etiam Gimilare.Si ſimi-
lare,curergo docuit, vti præcedente libro vi-
dimus,hæc verba.
ου μίω αλλ ' εν αυτωγε , το καθαρότερον έή , το
Sisifor einexpurès , xj Srapope's &Xev zjja'assa
καταλήγει προς τον αέρα.
Sed enim in ipſo quidem , hoc puriús eſſe,
Hoc vero minus fincerum , & differentias
habere:& maxiinè vbi delinit verſus aeréd
Nam G Gimilare, & vniforme eſt , nullas habet
differentias'. Sihashabet , non eſt vniforine,
neque ſimilare . Igitur neque ſimplex . Ergo
compoſitum . At vnde ei hæc compoſitioli
non ab elementis? fi non a ſe ipſo ? fi non ab
aliis corporibus ? Necefle enim eft , vt hæc
compoſitio ei adfit, vel a ſe ipſo , vel ab alio.
Ab alio nequaquam , quia non ab elementis,
non a corpore alio. A le ipſo minime . Nihil
enim ſui ipſiuscauſa eſt , docente Ariſtotele,
di&tante ratione . Ellet enim antequam effet.
Et partes haberet, antequam eſſec totum , cx
quibuscomponeretur. Si hæc ſunt impoſſi-
bilia ,falla illa eftdoctrina, cælum vel elle fim
plex;vel habere differentias. Altera enim cum
altera pugnat. Sed & cur dicitur , has habe-
re differentias, maxime in ea parte , qua deſi
nit ad aeré ? Nihil enim in lunæ regione,auc
Mercurij, vel purius reliquis, vel minuspuru
cernitur. Neque ratio id vlla (uadet, niſi for-
tehæc afferatur vna , impuriores partes , vti
grauiores,deorſum vel rendere , vel tecendiſ-
le; Hæc autem contra dogmata ſua eft. Quo-
niam cælo ; omnes detraxit elementorum
TATRICII
qualitates, inter quas , & grauitatem , & lei
nitatem . Verum & aliter ſenſui repugnat.
Nam præter quam quod , nulla puritas, nul
la impuritas,ca qua dixit parte apparet,in op
pofita , in fupera nimirum , apparet maxima:
Tantus nempe liderum cætus , tanta diſtin
etus varietate . tanta lucum differentia , vt
ſermo ,de ſtellis eft , & non de cælo . Eſto .
Mittamus igitur cælum : Aſtra erant in
reserant partes . Denſitas ergo eſt in cælo,
eft quoque raritas. Hæc in ipfius toto corpo
re illa
; in aſtris . At hæc raritas , & hæc den
fitas, elementorum quoque funt qualitates.
Cur igitur has cælo concedit , alias omnes
aufert? Hoc eft ad libitum philofophari.Eſto
in ccelo raritas , in altris eito denfitas. Vnde
nam hæ ſunt ? Vnde tanta lucum fiderearum ,
fulgentia , remiſlio , obſcuratio ? vnde in eis
nebulæ , nigroreſque . Si quis e ſua philoſo
phia neſciat, aut nequeat eius rei caufam af
fere, delinat velle in philoſophia,inter philo
fophos elle princeps. Qui horum cauſas, ra
tionum demonftrationibus, ſenſuum teſtimo
niis,& veftigare, & reddere nouerit,cur nő in
aliquophiloſophorúecitnumero ?Igiturcau :
fas haſce perquiramus,Ariſtotelico monitu. '
Λαμβάνοντας το όμοιον εκ ' παρ ημίν γιγνο
μένων .
» Sumétes fimile, ex iis quæ apud nos fiunt.
Igitur in hunc modum contemplemur prius.
Si aſtra, e quinta eſſentia ſunt, hæc vero nihil
cum elementis habet commune, cur aftra, ve
ignes noftri lucent ? Cur , colores varios vė
ignes noftrates,oſtentat ? Cur ve ignes noſtri,
ſtellarem figuram de ſe formant.Cur,vt ignes
noftri, rotunda apparent quædam ? Car, ve
ignes noftri micant. Cur , vtignes noftri la .
men,de ſe propagant ? Cur vtignes noſtri,
cum lumine calorem proferunt ? Profecto ,
hæc feptem ſunt experimenta eorum quze
apud nos in igne , & ab igne videmus fieri.
Sentimus etiam , hæc omnia in aftris efle ,
Sumamus igitur luo inonitu , ſimile in illis,
ex his quæ apud non fiunt. Seprem hæc fi
milia, in aſtris , & in noſtris ignibus conſpic
cimus . Cur ergo , vel ignes non fint aftra,
vel aſtra non fint igncs ? His feptem alia
addantur quinque .mobilitas lumma, quæ
in vtriſque conſpicitur.tenuitas , acuries,pes
netratio , raritas . Quid enim pernicius 2.
ftris ? quid velocius igne ? Quid tenuius,qaid
acutius,quid penetrantius,quid rarius,noftra
flamma ? Quid item mobilius , vel tenuiusy
vel

AN SIDERĄ SINT IGNE.
gel acutius, vel penetrantius,vel rarius radiis;
Qui aſtrorum , vel proles ſunt proxima , & fi-
millima , vel etiam aſtra funt in longum pro-
tenfa . Hiſce omnibus fimilibus , ita nos ine
ferimus. velaltra funt ignes,vel ignes funt
aſtra , vel vtrumque , vel neutrum , vel &
neutrum , & vtrumque. Vtrumque lanè, l-
milibusillis omnibus. Neutrum vero , quia
cæleſtis ille,puruseſt ignis, & fincerus, & im-
materialis, & immortalis, & diuini, & intelli-
gibillis ignis , proximior imago . Noftri ves
10 ‫و‬, materiales luntignes, & impuri , & cor-
ruptibiles. Et quod lunt illius ſunt participa-
tione . Cum igitur tria funt,ignium genera,
fummus, ac primus eſt diuinus , & idealis.
Eius fimulacrum eſt ignis cæleftis ; Noſter
vero huius participatio ; recte hos noftros
cum coeleftibus , & idem effe , & non idem ,&
neutrum , & vtrumque affirmare verè lice
bit . Altra igitur ignes ſunt , verè , ſed inter
diuinum , & noftrum , inedii . Nam & lu,
cent ficut noſtri. Color quoque illorum fie
milis eſt noſtro in varia materia accenſo.
Figura quoque eadem apparent . Nam fi hic.
flammam eminus cernamus , tametfi recta
furſum tendat ; radiata tamen ficuti ſtella
cernitur . & vtrorumque hi radij rotundita-
tem in ſummo oſtentat quandam . Et hic
noſter radiatus ira micat , ficuti & illa . Pro-
cul ergo omni dubio ,aſtra,ignes ſunt.At qua-
les ignes? Tria enim,& Plato , & Ariſtoteles, &
Theophraſtus ignium apud nos genera elle
docuerunt . Anthraca accenſum , flammam ,
ac tertium oãs . Quæ vox,& lucem, & lumen
dicit . Quos ſupra nominauimus Græcorum
philofophi veteres , qui aftra ignes, elle dixe
runt , hac in te non vna fuere fententia. Tha
les namque γεώδη ,έμπυρα ό, τα άσρα . Ter-
rea quidem , ſed ignita eſſe dixit.Simile quid
& diuerſum , Anaxagoras. pronunciauit , co-
li ſcilicet vertigine, rapros de terra lapides,&
accenſos, eſſe facta aftra. Diogenes pumices
inflammatos eſſe aſtra credidit. Archelausla-
minas ferreas cadentes,ea effe afleruir . Xeno-
phanes vero altius neſcio quid cogitauit,eſse
ca nubes inflammatas,quæ interdiu extinguá
tu , noctu reaccendantur . Anaximander ve-
to compages aeris globoſas,atque accenſas.
Parmenides, & Heraclitus , compages ignis;
fed qualis ignis,authracis ne , anfiamme in
quæſtione reliquere . Quod & Plato, fecic.
Etante omnes ipſe Zoroaſter. Nos igitur id ,
fi queamus , perueftigemus . Si ſolidum , ac
denſum aliquod ibi corpus fit , quod accen-
di,aut igniti poffit, forte , antraces accenfi
aſtra fuerint . Si tale ſit, velterreum erit , vel
miſtum ex elementis aliquot corpus erit.
At hæc omnia , fui natura quieſcunt, & lo .
-
98
co ſuo non mouentur ,niſ præter natura ſunt
diſpoſita , & deorfum femper tendunt . fu
pera numquam petunt . Et fi quando pe
tunt . Quod & Anaxagoras , vertiginc ar
tractos lapides eſſe cenluit . At vertigo hæc
cæli , cur eſt hodie , & ante hunc diem
per tot fæcula , fimiles lapides , & pumi
ces , & laminas ferreas non rapuit , nec ra
pit? Non eft ergo horum quicquam , quod
in cælo potuit , aut poſfir fidus fieri : At
potelt ne aliquid denſum in cælo , aut ab
initio fuiffe , aut etiam nunc eſſe ? Vide
tur potuiſſe & poſſe . Luna enim ibi eſt,
terreum quid lapit . Sunt ibi veterum ob-.
ſeruatione, ftellæ nebulofæ quinque , oba
{ curæ nouem , quæ eandem cum luna vi
dentur habere naturam . Sunt Neoterico
rum obferuata , verſus antarthicum , & ma
culæ quædam in cælo nigræ , & nubecu
læ ad nigredinem vergentes. Sed quia &
hæ ad lunæ naturam accedere videntur ,
cum de ea nobis fermo eric inſtitutus
cas quoque contemplabimur . Lucentia 2
ftra ipeculemur . Neceffe eft ea, poſtquam
ignes ſunt , genus aliquod ignis effe', vel
antraca , vel flammain , vel pôs , lucem .
Anthaces fi funt , denfum quidam funt ,
& folidum . Si id fint , duo contraria in
cælo erunt rarum , & molle ipſum ce
lum , denfa , & dura ipfa Gidera . Hæc den
ficas , hæc duricies , vnde eis venit , vnde
in ætherem ſunt ingreſſæ ? A Conditore
nimirum Deo , qui ea talia voluit eſſe .
Sed e qua materia ea efformauit ? E fluo .
rc nimirum , ex quo cætera cuncta effor
mauit corpora . Nihil enim , aut mirum ,
aut impoſſibile eft , in eodem corpore, &
durum effe & motle , rarum , atque den.
fum . Id in nobis ipſis cernimus , & in
aliis innumerabilibus . Quid ergo cælum
compofitum corpus eft ? lam quæſtio hæc,
fepius renouata , etiam eſt ſoluta . Colum
fideribus interpoficom , fimplex corpus eſt.
Si cum fideribus computetur , corpus eſt
compoſitum : At Gidera ipſa, fimplicia ne
ſunt, an compoſita ? Compoſita triplici vi
dentur ratione . Ex quatuor illis noftris ,
cunctorum corporum elementis , ſpacio, lu
mine , calore , fluore. Quibus cælum etiamn
conſtat . Si folida funt , compofita viden
tur potius quam fimplicia . Tertia ratio
ne, fulgorum in eis varietas , non vniufmodi
ex , materia conſtare , arguere videtur . Sed
hoc non arguit fingula ex pluribus contta
re materiebus , ſed omnia limul, ex pluri
bus.Vel neq; hoc ipfum , ex pluribus conftare
ca materiebus tam arguit , quàm ex vna varie
temperata. Singulaque fua temperie propria,
GS propriam
 FRANCISCI PATRICII
propriam quoque acquiſiuille lucem . At do vuales,alterius aliquando figuræ . Et claui
vtrum horum , probabilius fuerit, certi nihil in rocis,quæ rotundă lunt,& rotundi, & quas
pronunciari poteſt, nifiprius quæſtio abſol- drangulares, & aliarum figurarum ſunt nul.
uatur,an dura ,denſa,ac ſolida fint altra , & an. toties. Sed ad noftras Gidereas reuertamur fáz
thraces,an econtra, mollis line flamma. An mas . Aſtra flammæ G funt, & fi non rotunda
etiam mollior ſint lux.In hanc diſquiſitionem fint,etiamli ſurſum tendant,nihilobftat,quin
toto incumbamus pectore . Idque monitu exemplo noſtrarum , procul alquanto ſpectas
Ariſtotelico, limilia in aftris venantes ijs, quæ tæ , & rotundx appareant, & radiatæ . Nam &
apud nos fiericonfpicimus,igiturfi dicamus, ſol, & rotundus viſitur, & radiis circundatus,
Altrå elle anthracas , inepta ea faciemus ad Noftræ quidem Hammæ ſurſuin tendunt,non
motum ,imò immobilia ealtatuemus.Anthra- quia leues fint,quod Peripatus decantat : Sed
ces enim apud nos in foco , prorſus ſtant im quoniam a ſuo contrario fugiunt , terra ſcili
mobiles. Ataſtra , motus & quidem citatil. cet , quæ eis etiam ſeſe opponit. Et quia ad
fimi , ſpeciem nobis quotidie præbent , dum propria principia, ſicuti res aliæ omnes, redi
ab ortu in occaſum ſupero hæiniſphærio , & re nituntur, & originem ſuam repetunt , & fi
ab occaſu in ortum infero , incredibili ſpacio mile libi appetunt. Principium autem noſtra
tranſcurſo , redeunt.XXIIII. horis tantam in rum Alamınárum , ab altris & a ſole fuit, ficuti
co immorata . Quod Aſtronomorum ,aut phi- Ægyptius Vulcanus , ignisinuentor primus ,
loſophorum ,autetiam è vulgo hominum nul Diodoro narrante eſtconteſtarus. Etſpecula,
lus aut negat ,aut non contendit.Triam apud & cryſtalla alia , flammas excitantia , etiamnú
nos ignium ſecundus,flamma ipſa in motum experimentis innumeris atteſtantur. Surſum ,
ſemper fertur,etiam minima , velocius aſcen . ergo Hammæ noftræ tendunt, ad ſolem , ad,
dic maior.velociſſime maxima . vti quæ maio- altra,ad empyreum, vndeoriginem duxerüt,
res in ſe habeat vires . & eas in actionem effe- Nihil ergo mirum fuerit, G & altra ,quia Ham
rat citiNime. Ex fimilibus his apud nos effe- mæ ſint,ad primam eorum originem , ad em
& tis,argumentari licet,fidera eſſe Hammas , & pyreum nimiruin ſele erigant, tametſi nobis ,
non anthracas.Sed & fimili alio,atque alio,id ob diſtantiam ,& fphæricam oſtentent faciem ,
ipſum confirmaripoteſt.Flammanamque hæc & radiatam . Sed vnde nam ſidereç flammæ
noftras,etiamfi dum prope ſumus,ſurſum ten ſunt accenſæ ?Et in quo ardent ? Cauſæ huius
dere videamus : a longe tamen fi cernatur, & rei ſunt iam exponendæ , & ex principiis pri
radiationem illam (tellis propriam , & rotun- mis a nobis politis ſunt eruendæ. & fimilitu
ditatem repræſentat. Quam rem cum Aſtro- dine noftrarum flammarum deducendx .
nomi non conſideraſſent, a Luna quæ rotun- Dicimus igitur flammam noſtram , confeffio .
da viſitur figura; ſunt argumentati,itellas om- ne omniuin fumum eſſe ardentem . Fumus,
nes eſſe rotundas. Rotundas quidem elle por- autem , non aliud quam vapor eſt , e materia
ſegaon negamus.Nam & cometæ ipſo corpore igni ſubdita, elicitus.Vapor autem aliud nihil.
rotundi viſuntur.Et nos anno 1977.Mutinæ , cſt,quam humor in ea materia imbibitus.Hu-,
non admodum a terra procul in ſublimi, ar., mor autem ,aliud itidem nihil eſt,quàm fluor.
dentem globum noctu ſpectauimus,hac & il. Fluor autem ,quid aliud, quam è quatuor cor
lac modo citò,modo tardè, per aera diſcurren porum nobis policis principiis, vnum ? Fluor,
tem aſcendentem ,deſcendentem , & tranſuer- hic eam a Conditore proprietatem eſt ſorti
fim aliquando ſele ferentem . Qui quidem in tus,vt & rareħeri,& denſari poſſet. Rarefieri
duos globos primum eſt diuiſus.minorquali quidem ,non magis, quam ab initio , a lumi
a maiore,partus. Ac minorſemel eſtextindus, ne, & a calore, & a Conditore eſt conſtitutus.
& non diu poſt reaccenſus , curſu deinde in Sed ab eo ftatu , in denſitatem , agi magis, at
ſeptentrionem citátogambo cuanuerunt. Ne- que magis pollet, Er a variis denſitatibus, in ,
que tamen vnquam duarum horarum ,quibus raritatem vſque primam ſuam , poſſet redire .
arſerunt ſpacio ,velcomam , vel caudam , vel Quam proprietatem ſuam , ita per corpora
þarbam promiſerunt, aut in longum ſunt ex- omnia effudit, & in Gngula diffudit, vt nulla
tenſi . Nihil ergo obſtat , fidera quoque eſſe poſſent corpora, quæ ea non eſſent parti
tametſi Aammæ fint, etiam rotundas elle . Sed cipia. & non rarefactione, & denſatione ,fie.
Ariſtotelica ratio . rent, & confifterent, & gignerentur, & corrú
Διό και ευλόγον αν δόξειεν ότι όλος ουρανός σφαι- perentur, & conſeruarentur, & etiam perfice
pondin's in ,y éxasov til spwr. rentur.Quæ res experimentorum inductionis,
Et ideo recta ratione , videatur , & totum bus, noftriſque demonſtrationibus ſuis quam ,
cælum elſe Iphæricum , & lingula aſtra. que locis palam fiet. Hoc igitur pofito , ex co
Nullius eſt momenti . Nam & nodi in ar- deducimus , fidera vel flammas efTe , vel effe
boris ligno,aliquando ſunt rotundi, aliquan-, luces coagulatas ,atque inſimul compactas .,
Demon
 AN . SIDERA SINT IGNES.
Demonftremus prius , ea poſſe elle flammas ,
Eodem quo prius monicu , e noftris rebus G-
mile ſumendo. Atque hoc a principio dici-
mus , flammam efle ardorem . Ardor autem
omnis in Auore eſt. Et res alia nulla ardet, quá
fluor . Nam & fumus ipſe, fluor eſt,& va por
fuor eft, & humor fluor eft, & fulphura, &bi.
tumina,& olea, & vina, & pinguedines,& pi-
ces, & quæcumque alia ardent,Huores lunt. Et
fi ligna ardent ,li ftipulæ , fi ftuppæ ardent ,
fluor , atq; humor, & pinguedo quæ in eis eſt
ardet .Si lapides ardent,li cápi,ficolles,fi mó-
tes ardore etiam perpetuo, Aetna, Tenariſſe,
Hecla cum ſociis , tot alij in nouo orbe Vul-
cani,vti ſuis locis oftendetur,ardent a fluore.
Itaque fidera ,Auoris illius primæui infiniti ,
finitæ partes, lumiac, & calore itidem primæ.
uis,accenſa eſſe & ardere, nihil fuerit, aut ab-
ſurdum ,aut impoſſibile .
At quomodo , & cur ipſa ardent, reliquus
vero, non ardet æther? Quia nimirum, lumen
& calor,toto cælo ſummatenuitate,nimium
diffuſa n, imiumque amplificata, & quaſi de
ſua vi effula , & dilura languent , ita vt ipſum
accendere nequeant, Rarior nainque reman-
fit, quàm vt accendi atque ardere poſſet. Altra
uero, quæ ardent, ætheris partes ſunt denfio-
res a Conditore factæ , & ita compactæ, vt ar-
dorem concipere ,& Hammam edere, & denſi-
tate etiam retinere pofTent. Denſores autem
quomodo , & cur ſuntfactæ ? Quoniam opor.
tuit,raritate,luminis,caloris, atque fuoris, in
natura polica ,poni etiam in eiſdem , contra-
rium alterum denſitatem.Déſitarem inquam ,
luminis,caloris , & fuoris. Nihil enim aliud
flamma videri poffit,quàm lumen denfius. &
lumen non aliud quàm flamma rarior.Calor
quoquenon aliud, quam ignis rarefactus at-
que diffuſus, & ignis non aliud , quam calor
đenſacus. Quibus ergo partibus,primæuus il.
le fluor, a Conditore denfior eft factus, ex ca-
lore , & lumine concepto , flammæ videntur
eſſe factæ , & aftra. Nain fluor, li rariſſimus fit,
nullam videtur Hammam poſſe concipere . Si
vero denſius quid fiat, eam concipit & ardet .
Cuius rei multa ſunt ſenſata teſtimonia . Aer
equidem fi ſolus fic aer, nullam concipit flam
mam ,quia rariffimus eſt. Denſius quid ,veva-
por, vt fumuseam concipit.Dum quidemfu.
mus arder, & Hamma eft,ea quæ proxima lucu
co vel flnori elt , denfior eft , rareſcicdeinde ,
ardore eam rareſcente, ardec tamen vſque ad
fummum apicem , a quo deinceps nimium
rarefactus fumus, amplius non ardet. A qua
illa,quam e putri vino perdeftillationem eli-
citam , Aquam vitæ vocant,medium quid in-
ter aquam & acrem eſt. Dum enim aquæ ſpe-
ciem fert ,aperto valis orificio illico in acrem
99
vertitur. In cam fi quis lintcolum immergat;
ignique propinquet, ftatim flamma corripi
tur,quæ lambendo humorem depaſcit vniuer
ſum ,fine vlla telæ combuſtione. Talia multa
circulatores circumferunt miracula , mulco
vulgi ftupore , vt multa flammis ardere fac
ciát,vrere nequaquam . Fluor ergo flammam
concipit, & ardet aliud nihil, quàm fluor . Si
è tali fluore fint aſtra a Conditore conftituta ,
ca ardere & flammas elle nihil fuerit mirum .
Atque ita veruin Philo dixerit de ſole, progo's
riance moms flammæ compagem multæ
cum eſte
Sed fi tertiumignem cs , lucem dicamus
effe aftra, fimul ſcilicet compactam , quibus ,
apud nos fimilibus id comprobabimus ? Si
alicubi lux fola congregetur, & ſui vel flam
mæ etiam ,faciem oſtentet.Experimentis mul
tis notunt id , qui noctu nauigant. Nam vbi
remi in ſalum immerguntur, innumeræ ibi
apparent ftellulæ . Plures ſub puppi, vbi temo
aquam findit,omnes calore nullo , nedum ar
dore.Mira res in Cypro nobis accidir.dum in
agro Callopſidæ verlaremur fub vefperam .
Tum nubes nigerrima ab horizonte Auſtri
no,ad mediumfere coelum eſt protenſa ,tem
peſtarem minabatur magnam : Tunc verlis
equis domum reuertebamur. Illa in medio
itinere in imbrem magnum eſt ſoluta , fine
vento,crebris micationibus.Is imber,nos ob
ruit . Videbam ego quidem in ſummis equi
auriculis & crinibus,gurtulas eius multas,quç
frequentibus nobis fulgurationibus, lumine
plenas . E pileo noftro pendentes alias non
paucas. Et e pallio quo eram inuolutus,aliæ
tales line numero . Iurarunt poſtea , ſocius &
famulus,ſecerto credidiſſe,dum id viderent ,
me totum combuftum iri. Tales luces veteres
nauræ & poetze,fratresHelenæ,lucida lidera,
nominarunt . Noſtrates,Sancti Hermi appela
lant lucem . Contigit etiam eadem in inſula ,
ob nimios die calores, noctu iter facere. Stele
lam lucidiflimam , earum quas cadentes voci.
tant, ante pedes cadere conſpeximus, inter
herbas ſolc iam are factas. Decquo ftatim de
ſcendimus , eoque vbi ceciderat accurrimus .
Ambuſti, autaduſti illiusfæni, nihil vidimus
Tam rara ea fuerat Aamma, vt luceret tantum
non etiam vreret.Ad fauces Arfiæ fluuij, qui
finis eft Italiæ & Liburniæ , ſupra piſcatores
quoſdam flammaingens in ſublimiapparuit.
Quæ paulatim deſcendens, & eos, & nauicu
lam cooperuit .Pauliſper morata euanuit,ni- ,
hil eis vel pannorum , vel capillorum ,nedum
lignorum aduſlit . Poftridie illaciter facienti
mihi,rem narrarunt,multiſque confirmarunt
iuramentis. Interrogaui,an quid ſenſillent ca- ?
loris ,cxiguum valdc reſponderunt. Experi-'s
menta
 FRANCISCI PATRICII
menta duo priora, lucem probant aquæ indi,
in eaque veluti coagulari.Duo hæc poſterio-
ra,probant eandemtenuiſſimo vapori. Atom
pes,lucem in alio corpore, veluti accidens el
ſer,collocant. Idque non mirum , quia & an-
thraçes apud nos & fammæ , in alio ſunt cor-
pore,ligno, & fumo, quia materiales ſunt, &
mortales. At cæleftes ignes , & immortales
ſunt, & iminateriales. Ethæc ſunt ab illis par
ticipatæ.Et ueluti,ab identitate,in alceritatem
deciduæ . Er nos in Panaugia iam probaui-
mus,lucem eſſe ſui natura,ſubſtantiain ,& per
ſe ſtare. Id & nunc repetimus . præſertim cæ
leftem lucem id a Conditore ab initio ob.
tinuiſſe. Atque hinc ſequi,vt Gidera lux coa-
gulata, & quaſi compacta elle queant, & loco
Philonici illius dicti,de ſole eum effe, progo's
zianpede tomn's Flammæ compago multæ , di-
ci queat,φωτός πίλημαπολλού. Luciscompago
mulcæ ,de aſtris omnibus. Sed fi recte experi-
menta illa allata , conſiderentur , fimulcum
aliis fimilibus innumeris , & flamma lux eft
denfior.vti iam dictum . & lux flamma elt ra-
rior , & pro raritatis , & den Gitatis ratione ac
portione,vel calent magis,vel calent minus ;
vel calent inſenſibiliter , vel calent feruide ,
Nam & radij, qui cófeflione omniú lunt lux ,
& calent,& calent magis, & calent minus . Et
lux quæ in guttulis circa remos , & fratres He
lenæ nautisapparet, & nos circundederunt,
quamuis puſillum nihil obſtante aqua de ſe
proferunt teporem . Fluor.n.omnis ille pri-
mæuus, per omnia ſparſus ſicuti lumen, ita &
calorem fibiimbibit , & finc eo eſſe nequit ,
Sed vnde tanta eft & Giderum , & fiderea ,
cum lucium varietas ? Er magnitudinumn dif-
ferentia: & pofitionum atque interuallorum
diuerſitas ? Caula quidemharum rerum effe
ctrix ,Gicuti & aliaruin omnium . eft Condito-
ris, & bonitas, & fapientia , & potentia , qui
cntia cuncta, ab initio, numero, pondere, &
menſura effecit, & diſpoſuit optimis .Neque
enim meliora,aut melius,vel effici, vel diſpor
ni,& in ordines ſuos digeri potuere.Formam
vero cuique ftellæ ita propriam indidit , ve
nulli aliæ communis effe poffet. Quarum for-
ma cum lux & flamma fit,eam propriæ indi-
dit materiæ , partibus ſcilicet tot, quotipfæ
ſunt, fluoris illius primæui , quem materiam
corporum eſſe diximus omnium , denfati &
rarefacti canta proportionumvarietate,quan-
tum in fidereis lucibus ſpectamus.Similia nã.
que apud nos quoque fieri conſpicimus . Ec
quidem quotidie , & in vna eademque flam
ma ac luce . Lecychus enim noftræ lucernæ
ad quam hæc fcribimus, dum ardet ,ad imum
vnde flamma oritur,obſcurior eſt , quia olei
materiam proxime ſorbet, & ea intingitur.
1
Alcius euecta flauior atque lucidior eft. In
ſummum dum affurgit , & inde in fumum
abit, quia denſatur ibi fumus veluti ad ſubli
dium libi accurrens ftipatur, in rubediné ma
gis tendit,Sæpead focum hyemeſedentes, ex
variis lignis aridioribus , minuſue aridis,aut
humcctis magis , vidimus flammas , cyaneas
virides,flauentes,rubenteſque,alias pallidas,
alias obſcuriores . Id fibi quiſque obſeruare
poteft, ne rem fatigem , nimium manifeftam .
id aut euenit,quia in his omnibus, non vnus
eft fluor , ſed multorum varie temperatorum
eft commiſtio . & vnuſquiſque pro ſua tem
pecic ,munus ſuum exſequitur. Simile ſed pu
rius eſt in lideribus. Quorum nullum varia
flamma lucet , fed fingula atque omnia pro
pria lucent flamma , varic a Conditore , non
quidein temperata , & cum aliis fluoribus per
miſta ,ſed varie vel denſata, vel rarefacta ,canta
equidem rarefactionis, & condenſationis die
uerſirate,ac pulchritudine, vt nulla in re alia;
& fapientia, & potentia eius fint magis admi
randæ . Idq; ſumma ſua bonitate effecit, quia
rerum vniuerfitati id expedire , & perfectio
nem addere cognouit. Ad Antarcticum vero
polum lucentiſſimas omnium poſuit. Quid
vero in mentem venerit noftræ ætatis Aſtro
logo inſigni, Clauio, vt diceret , in Polo An
tarctico nullaseffe ftellas ? NiG forte intelli
gat,in ipſo Poli puncto . Namque Americus
Veſpucius qui quatuor nauigationes eò pere
git ( cribit,
Cælum decentiſſime exornatur fideribus
» quibuſdam , quæ ſunt nobis incomperta .
Quorum ego conſignantiſſime memini,
» percenſui ferè XX. tante claritudininis ,
vt apudnos Venus & Iuppiter ,
Deinde addit .
» Propterea pro comperto habui , maioris
effe magnitudinis quam aucument mor
tales . Et in priinis Canopos trescon
{picatus ſum . duos claros admodum ,
tertium obſcurum , & diffimilem aliis.
Et mox .
Quæ vero ipſum ( polum ) ambiunt tria
» ſunt,quæ figuram præ fe ferunt trianguli
orthogoni. Quorum id quod medio lo .
co viſitur, nouem gradus & medium cir
cumferenciæ habet. Er vbi hæc exoriun .
tur, a læua conſpiciturCanopus albicans,
eximix magnitudinis , quod vbiin me
dium cæli deuenerit infraſcriptam præ
ſentat figuram .
* His ſuccedunt tria alia præclara
is * lidera quorum medium , habet
* diametruın circumferentiæ duo.
decim graduum cum dimidio. Et in me.
» dio eorum alter Canopus cernitur albus,
Hunc
 AN SIDERA SINT IGNES.
Hunc fequuntur ſex alia conſpicua ſidera que
claritate cun&tis octauæ fphæræ fideribus
præſtent. Quorum medium in ſuperficie fir-
mamenti diametrum circumferentiæ habet
graduum XXXII. Hæc altra concomitatur
Canopus ingens , ſed niger. Quæ omnia cer-
nuntur india lactea . Et vbiad lincam perue.
netint meridionalem ,infraſcriptam referunt
figuram .
* * * * Andreas vero Corſalius
fcribit duas nubeculas
• fatis magnas circa polam
verſari, & inter eas ſtellam elle a polo gradi-' accidere Aſtronomidocuerunt. Idein eft de
bus circiter XI. diſtantem . Supra quas cerni
ait crucem admirabilem , inter quinqueſtel-
las,quæ eam circundant, cum aliis ftellis qua
cum illa reuoluuntur procul a polo grad.
XXX.Quæ tantæ fit pulchritudinis vt nullum
cæleſte lignum ei poffit comparari. Alij quo-
que earum nauigationum nautæ , de Cruce
hac, quam voceHiſpanica Cruſerum vocant,
mentionem fecerunt. Hæc de fulgorum ſide-
reorom differentiis. Magnitudo vero a dua-
baspoteſt prouenire caulis. A fuoris ſcilicet
copia, & multitudine, ad ſtellam formandam
confluxa .Vnde ſex illa ſtellarum magnitudi-
nes ab Aſtrologis obſeruatæ , quarum maxi.
mam dicunt terra effc maiorem centies
$ Finis DecimiguintilibriPancoſmic.
>
100
minimam vero vicibus XVIII : Mi
nores his , inſtrumentis fuis , non com :
prehenderunt. Sunt tamen innumerabi
les quæ hyeme , præfertim ſereno cælo
conſpiciuntur. . Maxima autem omnium
ea forte eſt quam Veſpucius obſeruauit gra
dunm XXXII.circunferentiam habere . Altera
magnitudinis cauſa eft maior a nobis recel- .
ſusatque minor. Sicuti enim ,Venus quando
eft nobis proxima interdiu etiam conſpicitur;
quando vero'longiſſime a nobis diſtat , appa
rer longeminor . Quod & reliquis planetis
iis quas fixas vocant,reputandum . Nam quæ
hyeme confpiciuntur, maximo etiam appa
rent a nobis , ſed inter ſe impari abeſſe inter
uallo . Ac forte aliæ ſunt,quæ noſtrum viſum
fugiunt,& ita empyreum receſſerunt.Hos au
tem recellus & propinquitates eis Conditor
affignauit, quia vniuerſo cognouit expedire .
Deus enim nihil-fruftra facit.Diſpoſuit quoq;
& pofitionibus eas, & interuallis,certis nume
ris & menſuris, nobis quidem ignotis,ipa vee
ro notiffimis , ad vniuerG nimirum benefi
cium,& perfectionem . Atque hæc omnia fe;
cit,ve cæli gloriam eius enarrarent, & laudem
anunciaret firmamentum .In quo fiderum ha
biracula effe iuffit.
-il .
1
FRAN
 6 - GESEG.
1 2 3 603 8083.603-80703-8946380963.080203.80038063.-2003.80763.80403-80703-80703-80703E%63.8063.40863 E0 25.60403-80703.-20%63.663.
8046380933. & 3.80X360460360463-80380863-83
6003-802383.6003-80763.80380263.80603-870306403.60403.80163.80763.80%93.6003 :656/03...83.80163.89%63.046863..
CCCCC'MCacce
FRANCISCI PATRICII
PAN COSMIAS
LIBER SEXTVSDECIMVS .
DEE
ogAlaxia m Græciveteres vor
cauere , quod Latini lactea
viam , vel circuluin lacteú ,
vel cingulumtractatio
appellaue- & ipfe aliàs intulit opiniones. Dixit enim vel
runt. Eius
ctationi fiderum coniun
eta elle debet : quia & in-
ter Gidera viſitur , & Gderà in ſe continet ,
quibus eſt interſperſa ; & fidus quoddam in-
gens,iplavidet
ea magnaur,citium conlum qualicingent parcem cali effe dixit;quie aftellisillisparuis
fia,quid effet,& vbi eſſet.Nam alij,eam in ce-
lo,alijin aere locauerunt. Et Pythagorei qui-
dem crediderunt , cadente è loco luo ridere
aliquo ; qua cacurrit,totam incendiſſe regio.
nem : incendiſque illius, quafi reliquias iplam
elle . Sunt quitradiderint,currum patris ſo-
lis, aurigante Phaetonte , extra ſolis viasom.
nia confagraſſe , idque fignum remanfiffe .
Metrodorus,iam olim, ſolem illac latum.Alij
ſolis radiorum elle reHexionem . Parmeni-
des , denli & rari elle miſtionem quandam ,
quæ ei lactis dederit colorem . Anaxagoras,
vt ei Ariſtoteles adſcribit . Lucem effe fide.
rum quorundam . vt vero Plutarchus, vmbrá
eſſe terræ ,quando ſol lub terra eft, & non om
nes cæli partes illuminat.Democritus,vt Ari-
ſtoteles ,lucem elle ſiderum quorundam . Vo
sero Plutarchus,multarum paruarumque , &
vicinarum ſtellarum , ob denſitatem elle col-
luſtrationem . Qui vero in aere eam poſuere,
dixere pars, circulum elle quali nubem in ae-
re circuntenſum : Et quia fit albus, lacteum
appolari, Awieles tandem docuit eſſe mul
tæ,& continuatæ exhalationis incenfionem .
Sed Ariſtotelis,admiracor omnium maximus
RE..... ,
60630-60%63..60%63.8063.8603-873.6863E 03.883. EX03.8403-4003-20% 3.
8X03-60 63:
LA TEA.
LAC so spiega
Auen Rois , quique eum nihil Ginė forti dixif
ſe ratione contenderat plerumque , in hoc
dogmate cum deſeruit,& transfuga eft factus.
, tra apparentiam tantum effe.Velreflexionem lu :
minum , mnlrarum ſtellarum in igacm (phæri
cum , in quo lumina commiſceantur. In debi
litatem quoque viſus retulit , qui paruas illas
ſtellas nequeat comprehendere . vel etiam
multitudinem , & lumen earum quaſi condu
plicet,& commiſceat. Poft hunc è Peripato a
lij,duplicem eius rei attulerunt cauſam, orbis
fpillitudinem ‫ & ;ز‬paruarum multitudinem
Itellarum .Recentiores Aſtronomi,partim De
mocriti ſententiam ſunt fecuti . Partim vero
aiunt firinamenti elle partem continuatam
atque latam aliis cæli partibus denfiorem
minus tamen quam fidera, ita vt media qua
dam ſit interaltra . & cæli corpus denGtate .
Candorem autem illum efle lumen folis, quo
ſicuti alia ſidera,vt ipſi credunt illuminantur.
Diuino vero vir ingenio, amicus noſter
Telefus putat , lacteum circulum , ſupre
mi cæli effe portionem , quæ vel eandem
lunæ ſortita diſpoſitionem, lunæ ritu, lo .
lis ad nos remittat lucem . vel paululum
quid magis , quàm lunam in ſe ipſam con
) Ipiſſatam ,per fe viſilis eſt, lucidaquc.
Nos autem quid nam de tam magna , atq;
ardua quæſtione,audebimusprofari?auteffer
re ? Audendum namque eftaliquid , Neque a
noftris principiis atque demonftrationibus
iam peractis eſt recedendum . Itaque dica
mus,hunc circulum . ( fi tamen circulum, aut
cingu
 DE L'ACTE A.
cingulum eſt, vel potius duæ ſunt in æthere ,
nequaquaque circulari, viæ , fefe extremitati-
bus iungentes velempyrei , vel ætheris , vel
aeris eſſeneceſſario portionem . Aeris non ef-
ſe certo ſunt argumento , eadem femper eius
poſitio . Ab eiſdem enim aſteriſmis diſcedic
numquam ,Calliopea,Cygno, Aquila,Sagitta-
rijſagitta, Scorpij cauda,Centauro, Argo,Ge-
minorú pedibus, Heniocho,& Perſeo . Neq;
partes eius locos mutát,& eadé ſemper latitu-
dine, quáuis alibimaiorealibi minore,confpi
citur , & lucem clariorem hic , minus claram
alibi núque variar. Res vero quæ in aere lunt,
vel fiúc , in dies mutantur. & nulla certa obti
nent loca, tá cæ quæ e vaporibus dicúturgene
rari, quàm ex quç ab exhalationibusgignătur.
nubes,ignes varij,cometæ.Neq; potuitAriſto.
teles rationabili vlla ratione allerere ,eu in lo-
củaeris cótinue exhalationé multā aggregari,
quia in cæloſupra eu locũ,maxima & fulgen-
ciflima fint aftra, & pluca, & crebriora. Hoc.n.
prorſus falſum efle Aronomorum tabulæ indi
canc.Per quas videre eft ,tota ea circuli,& lon-
gitudine, & latitudine non plura q QLXXXIII.
eſſe fita, & primæ magnitudinis,non niſ duo.
Secundæ vero non plura quàın xvi. Reliqua
omnia,infra hanc eſſe magnitudinç, & maiore
corum partem ,elle quartæ , & quintæ , & fextæ
magnitudinis,& aliqua obſcura, & nubiloſa,
vt minime dici queant, & fulgentiſſima, & ma
xima, & plura, & crebriora. Quid igitur huic
homini faciamus,quieademſemper, & diligé-
tia,& negligentia philoſophatur.Non cft igi-
tur hic circulus exhalatio in aere,ſub maxima,
plurimaq; cæli lidera congregata. Nó eft ergo
hic circulus in aere. Supra vero ætherć in em-
Pyreo nó efle, valida videtur conftare ratione.
Namq;empyreú ,immotú efle demóftrauimus.
Galaxia vero,moueri apparet in circuitū .Quæ
res duo nobis indicat.iplam ſcilicet in æthere
elle . & ſtellarú eſſe naturæ. Quod & cádor eius
indicac limpidus.Húc aút candoré,vel a ſeipſa
habet,vel ab alio.Si ab alio,vel a ſole, vel aba-
ftris.Si a ſole eum habet,ita quoqueconuinci-
tur aftrorú eam eſſe naturæ quia,vt altra(quod
aſtronomi putarunt omnes)a ſole illuminan-
tur . At a ſole non illuminari aſtra, quia fam-
mæ & luces per ſe ſint, iam eſt demonſtratum .
Si non a ſole illuminatur, ab aſtris ne illuſtra-
bitur ? Si ab eis lumen accipit ,a quibuſnam
accipit?Ab ijs ne,quæ extra ipſum ,prope ipsa
ſunt, vel ab iis , quæ ab ea procul ſunt pofitæ ,
vel etiam ſunt in oppoſito . Vel etiam ab iis ,
quæ intraſuam ſunt latitudinem ,& quibus eſt
quaſi reſperla ?vel ab horum parte aliqua, vel
ab omnibus? Sanè li rationes a ſenſu ductas fi-
mili,ſectarinobis liceat,dicemus ab altris om
oibus lacteam viam poſſe colluſtrari. Lucent
IOI
enim , & cælum vniuerſum , ſuis illuminant
luminibus . Sed cur cælum non totum, vti in
lactei parte luceat,caula eſt inquirenda. Et in
hac totus nofter verſatur labor . Nam cum in
hac luceat parte,non luceat in aliis,profecto,
non fine caula,id fieri eſt exiſtimandum .Quæ
igitur caula ca eſlo potuit ? Quæ ná alia,quam
ea, per quam in eatota cæli regione , reliqua
lucent fidera . Oftendimus autem ea lucere ,
eò quòd , vel lux conſpillata ſint, vel Hammæ
ſincardentes,velvtrumque . Nam Salomon
Aammas efle ſcripſit in ſapientia, ita
Nec fiderum lympida Aammæ , illumi
nare poterant illam no &tem horrendam .
Sidera ergo flammæ ſunt ; & ideo illumi
nant,quia & lux ſunt, & ignis. vt iam eft often
fum . Itaque lacteam candore fulgere necef
ſe eſt, velquia cora ſua longitudine , & latitu
ne , lux litdenfior , & Hamma ardens , vele
tiam vtrumque, vel etiam neutrum . Ar neu
trum efle fieri non poteft. Nihil enim luce,
re conſpicitur,vel apud nos,velin aere quàm
ignes . Curigitur non , & in æthere id fiat ex
demonſtratis?Vtroq; igitur, fed longepuçio ,
reigne etiam in æthere lucent,& altra, & quæ
lucēt reliqua. Lactea igitur lucet. vel quia lux
eſt,velquiaflammų, vel quia vti diximus eſt
vtrumq;. Lux.n.Aamma elt. Et flamma eft lux.
Ac quo modo eſt ibi vel congregata lux , vel
flamma accenía, & non æthere toto alibi:Quia
Conditor, vt cæli gloriam eius magis enarra
rent,eam ibi condenſam elle voluit . Necelle
autem fuit, eam non eſſe nullibi. Sed loco ali
quo lucere.Elegit igitur eum locum , quo fita
eſt ,ſua ineffabili ſapientia. Cuius Theſauros,
quia cognitione nulla attingimus ſilentio ve
neremur. Philoſophia enim nulla , tam alte
ſcandit.Sicuti nec apud nos , cur ignis calefa .
ciat,veſtigare eſt potens. Sed cur,non tam vi
uide ? Et non eodem vbique modo lucet ?Sed
hic clarius,ibi languidius? Er modo lacius ea
ſeſe fundit lux ,modo minus late ſpargitur, &
per anfractusvelutiquoſdam ,& ordine nullo,
latitudinem ſuam effundit ? Id vero Códitoris
conſilium fuiſſe,neceffe eft iudicare.Cuius iu .
dicia , ſunt nobis inſcrutabilia . Illud tamen,
ex demonſtratis poffumus nos dicere , la
cteam lucere in æthere , ætherem non luce
re : quia hic fitrariffimus ,& tenuiſſimus . Il
la vero non tam fit tenuis , nec rara , ſed
æthere ipſo , fic denſior vbique , & con
ſpiſlatior. Non tamen tantopere fulgere ,
quam pleraque aftra , quia fiteius Hamma,
aſtrorum flammis tenuior, & rarior:aftra vero
fint denfiora , & compactiorem ſuam ha
beant denſitatem . Media ergo inter æthereá,
& lideream ,tum raritate,cum denficare . Er ve
æthere denlior eft , ardet , vt vero fideribus
Hh 1
rarior
 FRANCISCI PATRICII
farior, ardetlanguidius quam ſidera. Et qua
parte ipla fulger clarius, eaputandum eſt elle
denfiorem .Vbi fulget remiſſius,ibi elle rario-
rem . Sed & illud adhucin quæſtione rema
net . Sidera quæ in ea viſuntur , & minima, &
maiora , & maxima illa, quæ apud Antarcticũ
Veſpucius narrat , omnium quæ in cælo funt
lucentiflima in ea effe, an reuera in lactea Gint,
& eius quali partes ? An yero infra eam verſus
aos. vel fupra eam verſus empyreum ?ldputa-
mus,nullo ſenſu comprehendi poſſe . Ratio
tamen dictat,poſſeſtellas, & fupra eam efle, &
in ea , & etiam cam infra . Veſpuciana autem
illa , quando tam valide luceant,duplici id ra-
tionc fierivideturpoſſe, vel propria iplarum
magnitudine,velquia nobis fint proximiora ,
quam ea quæ lucent minus. Sed & lactea, aut
Hamma, aut lux eft, vt cetera aſtra, cur non ye
cætera aftra , aut micat , aut radiationem non
oftentat ? Non quidem micat , vti planetę,
ad nos propinquitate . Sed quia rarioreft eius
flamma,quam ſit aftrorum flamma, raritas aút
illa,inefficacior eft,quam vt micationem ede-
repoffit .Nam &interaltra reliqua,quæ delu-
Finis Libri Decimifexti Pancoſmia .
tiore ac debiliore ſunt luce , minus micant.
Et apud nos fiammæ , in tenuiore materia ar
dentes ,minorem , edunt micationem. & liin
palea, aut ftipula ſit , aut ſtupa, aut minimam,
aut prorſus nullam edere viluntur.Sed & fi in
agro, demeſlo frumento , palea quæ ſolo fixa
remanfit ,noctu accendatur,longam accenfio
nem oftendet , fed micantiam oftendet nul
lam.Eadem hæc eft ratio in lactea ,quæ in lon
gum latumque ardens, nihil micat . In vtroq;
huius reicauſam nos elle arbitramur , ſi quæ
pars , aut micare queat , aut etiam micet, eam
non cerni quia , reliqua flamma eam abſor
beat, & conſpici non finat . Quod manifeſto
experimentoprobari videtur poffe. Nam fi
candela ardens magnæ opponatur flammæ,
vel etiam ſoli , & nos procul aliquanto ſpe
& emus, profecto, neque ipſa apparet , neque
nos cam diſcernimus. Sed cur ſtellæ ,quæ in
ea apparent effe, micationem ſuam non am
inittunt ? & a nobis diſcernitur:Quia & maio
res ſunt,quam candelæ flammula;& viuidius ,
ardent, & viuacius micant , præfertim quæ
maiorcſnnt magnitudine.
FRAN .
1
1

CONCOCOCCA
863-1801038063.863.60038603-89463.83-80603-8083.83.83.80863-83-603-86863.80X360463...4 %8360803. 87603-60863-80763.80163.
8083.88%E380463. 8603-893804603-8763-6863-6463.863-8623.883-60038063 80403.80463-4003-8063.
863-843-80X360863080863-83-8763.80963.- 3-600603-60%63.80163.8893.8063.50 3.6003863.638 163.60703-8063.80X63-80903.803.
C ಇನ್ an as C CC
FRANCISCI PATRICII
P A N C O SMI A S
LIBER DECIMVSSEPTIMVS .
DE ASTRORVM MOTV .
Mniam cceleſtium , quas ha-
Atenus agitauimus quz
ſtionum , maxima nobis ſu
pereſt , eaque non ſimplex
peragenda. Capita eius re-
cenleamus prius , deinde
ſingula perſequamur. Pri-
mum omnium, ſi ſtellæ nulli orbi ſunt infixæ ,
vti eſt demonftratum , quomodo in æthere
pendent? Quo deinde modo per le mouen-
tur ipfæ ? Quomodo in motu eandem ſemper
inter fe diftantiam ſeruant . Si flammæ ſunt,
quomodo , comam , velbarbam , velcaudam
vti cometæ faciunt, per ſe non trahunt ? Qua
ratione tam cicato ferripolluntcurſu ? Et qua
tandem de cauſa , non in rectum , vt Aammæ
cæteræ ,ſed in circuitum reuoluuntur ? Maxi
mæ profectò ad noftra demonſtrata , hæ le
quuntur dubitationes. Ob quas, tametli illa
fint probatiſsima,vix conſiſtere videntur poſ.
ſe . Sed eas pro noſtra virili, expedire ac ſol-
uere adnicamur . Ac primo loco , primam .
Quam igitur rationem excogitabimus,vt cre-
dibile fiat ftellas nullo orbi infixas , in æthere
ſuis viribus pendere?Facillimam fanè,eorum ,
quæ prope nos fiunt Gmili ſumpto experimé
to, quod Ariſtoteles & admonuit , & in opus
duxit. Cernimus quotidie,nubes paruas ma-
gnas,ingentes,tantaque magnitudine,vt cælu
operiant totum : tantaquedenſitate , vt ſolis
lucem radioſque lumenque nobis adimant ,
alicubi etiam Cimerias obducant tenebras, in
aere pendere,non ſolum horis, ſed & diebus,
noctibuſque integris . Per hyemem etiam
menſibus,& fub ſeptemtrionibus etiam annis.
Aequiore igitur ratione, quærat quis,qua cau
102
ſa id fiat , cum nubes graues fint, & grauitare
ſua deorſum ferri debeant, quàm is quiquæ ,
rat , Cur flammæ quæ natura lua ſupera pe
tunt,in fuperis maneant? Videmus etiam eos
ignes , tam varios qui in aere generantur , in
eo etiam pendere , & aliquando eodem loco
ftare, aliquando eum mutare lenſim aliquan
do etiam velociter tranſcurrere. Nulla autem
horum maior ratio eſt, cur pendeantin aere ,
quàm fiderum , cur pendeant in æthere . præ
ter quàm quòd fidera videntur , æterno ibi
eſſe tempore , flammas autem haſce ac nubes
eſſe temporarias.Sed hæc temporis,aut æter
nitatis ratio,nihil ad horum ,aut illorum pen
dentiam confere . Vim autem naturæ affert
nullam,quòd fidera pendeant. Non equidem
magis , quàm naturæ eidem vim afferat terra ,
quia in aere pendere videatur circunfuſo.id
que ſeculis omnibus . Sed nullo miraculo vel
terra,vel Gidera,hæcin æthere,illa in aere pen;
dent , quia in proprio ac naturali Gbi ſunt lo
co. In quo,nihil vel graue eſt, vel leue . Et li
graue quid vel leue dicatur,id in alieno , non
proprio patitur loco. Terra natura ſua,centro
luo innititur , circaque ipſum conglobatur ,
partibus eius cunctis , ad id vergcntibus, ac
nitentibus. Quid igitur vetat ſidus ſingulum,
in proprio ac naturali conſiſtens loco, centro
ſuo itidem nici , circaque ipſum conglobari,
quando & rotunda omnia elle ,credita a phi
loſophis, & tradita etiam ſunt ab Aſtronomis ?
& rotundæ manifeſto appareant figuræ.Sive
ro Orphei & Heraclidæ , & Pythagoreorum
quorundam ſententiæ locus in philoſophia
concedatur,fingula aſtra, eſſe mundum quen
dam ,qui & terram , & aera, & ęthera in ſe con
Hh 2 tineat ;
 FRANCISCI PATRICII,
tineat; cur non & rotundum effe cócedemus,
& centro ſuo inniti . Et eadem qua diximus
ratione, nulla naturæ vi , aut miraculo pende-
re. Multo certe maiore & vi, & miraculo ,quá-
uis exiguo æternitatis reſpectu , nubes , quæ
graues confeſſione omnium ſuntloco præter
naturam, non rotundæ, nullo innixæ centro ,
pendent Si ergo contra naturam nubes alie-- dnm reficitur,in feipfam redit. Ec quipriuse
no in loco pendent diutius, cur non lidera les
cundú naturam loco proprio, non manebuni,
At non vt terra,manérinquiet aliquis ſed mo
tertia interpropofitasfueratquæſtio.
uenturvelmoueriapparétį Si mouentur,quo- . barbam
modo mouentur ?Theophraſtus,in Peripato
fere principi par, ſcripſit jocuit gapixaveta to'
tüp A leipſo enim inouetur ignis . Non id
quidem deanthrace dictum eſt, ſed de fláma, .. neç neceſſaria eſt,neque poſſibilis.Non necef
& luce,cuius radij per ſe mouentur, Sed huic ſaria,quoniam & alij ignes in aere accendun
quæſtioni iam videtur fuperius factum fuille
ſatis, quádo diximus Solem teſtimonio Salo-
monis eſſe vel nominari (pirítử , philofophi-
cis teſtimoniis pluribus, aſtra omnia effe ani-
mata , & intellectu prædita . Igitur, perſe
quidem mouetur fui natura Hamma omnis, tem ,dum paſſiones ſidereorummotuum per
fpiritus omnis per fe mouetur . Anima prin-
cipium eft motus, quod & Ariſtoteles cogen-
te veritate eſt fallus aliquando , & Theophra_
ftus procul omnidubio confirmauit. Quid
igicur mirandum , fi fidera vt Hammæ per ſe
mobiles, Gi ſpiritu præditæ , li præditæ anima,
per ſemoueantur, a nullo vectæ , a vehiculo ,
nullo aut rota, aut orbe cireumlatæ mouean-
tur:Sed modus eft quærédus. Si flammæ ſunt,
res tenuis,raraque,in motu vel non diſpergu-
tur ram rapido.vel non rarefiuntmagis,atque
indies magis , ita vt ad ſummam redactæ rari-
tatem , non amplius luceant, & in cæli vnde
conflatæ ſunt, diaphanitatem non tranfeunt ?
Non autem fparguntur,neque extinguuntur,
neque euanefcunt, quod in flammisnoftrati-
bus, & iis quæ in aere accenduntur , euenire
fæpiſſime videmus,quoniã vno in natura con
trario pofito rerum Códitor ,gloriæ ſuæ ergo,
& ſapientiæ , & potentię teſtimonio ,voluitco
trarium quoque alterum confiftere in vniuer
fitate.Ita vt in natura vna igniú ,alij eſſent per-
petur;alij eſſent temperarij. id fi dixerimus ré
veriflímá affirmabimus , ſed ſupernaturali ra-
tione.Naturali vero hac alia .Quòd ficuti cor-
pus aliud eſt corruptibile,aliud eft æternū. Sic
in ignibus nihil mirum fuerit,vt alius corrum
patur,alius duret perpetuo . Alius quidem cor
rumpitur, quia vt fit,materia eget, in qua ac-
cédatur.Et ex qua vé Theophraſtus ait , ſeipsú
generet. & qua defficiente, defficiat & ipfe: &
quaſi ſeipſum det interitui. Aeternus aut ille,
nulla indiget materia ,vt fit,aut alimento ,quo
nutriatur,aut ſeipſum regenerer. In ſe.n.ipſo
conliſtic ,
& de ſubſtantia ſuaſeſe nucrit, quæ
non conſumitur.Et fi conſumitur, in proximū
ſeſe vertit ætherem , ex quo ſi refectione opus
habet,tantundem attrahit, quantum ipſi depe
rijt.Atque ita ſeſe perpetuo, & generat, & re
generat.Er ex qua ſubſtantia elt genitus,exea
dem etiam alicur, Atque ideo in raritatézthe
ris,atqúe perfpicuitatem non vertitur. Quia
rat,eſſe quoq; in poſterum perſeuerat. Et dú
idem elle perſeuerat,e ſuoloco non dimoue
tur,neque ex priſca eius vicinia diſcedit,Hæc
Sed cur
,autcomam ,aut caudam licuti come.
tæ ſingula fidera ſecum , neque alunt, neque
trahunt ? quæ fuerat quarta. Ea profe & o res,
tur,præter cometas.Charmata, foueæ , domus
ardentes, receſſus, globi, & alia fimilia, quæ
quáquam moueri, oriti & occidere appareát,
numquam tainenignes aliosſecum trahunt .
Sed nos forte fruſtraneum ſuſcipimus labo
quirimus.Ipla autem fidera, fortaſſe ſtantim
mota, & mouentur minime. Si quis enim di
cat , chere'm illum in quo non erratiles ſtel.
læ habitant , ideo firmamentum nuncupari',
quia firmum ſtat, & nullomoueturmotù . Et
ftellas quæ in eo ſunt,nullo itidémouerimo
tu.Rationevero contrarij alterius, quod natu
ra in fingulis atque omnibus requirit generi CL
bus,efle etherem alium ,ab eo contentum ,qui
per partes moueatur, ſtellas autem quæ in eo
partibtur
lunt, & toto &.Mouea us moueantur,nullisor
bibus infixæ ur
itidem aer,moueat ,
& aqua,moueatur quoqueterra & toto &par
tibus oinnis, folum firmamentum & toto , &
partibus (tet omnibus . Magna ſunt hæc omó
nia . Maiora merito erunt,fi vera fuerint. Sunc
enim pleraque feculis omnibus inaudita . Ea
ad veritatein li poſſimus , diſcutiamus . Sen.
ſus quidem de tam longe politis , plene iudi
care, nó videtur poſſe : attamen a ſenſu ductis
rationibus, ea veſtigare, & quod verius appa
reat ſtabilire ,non prohibemur.Itaq; dicimus.
Seſus,& experiétia, & ratio oftédúc , breuius
fpaciú facilius poſlepertráſiri,q ( paciú lógius.
Mulco.n. facilius, Centú palſus ambulamus ©
paſſus mille.Idem faciunt animalia cuncta. Et
liquid vi,aut arte fiat,longe fit probabilius, ve
lapidem manu ,aut fagittam arcu, per XX.paſ
fus iaciamus,quàm per centú. Hoc docétibus
ſenſu ,experiétia, ratione, quis negare audeat,
poſſibilius, & facilius, & rationabilius, & crea
dibiliuselle,vt millia paffuum.795.vna hora
pertranſeantur,quá millia palluú. 42398437 .
hora eade.Quis non rideat hominē, qui affe
fuerit hæcinnumerabilia ,poflibiliusquàı
tranfiri
n ,
 DE ASTRO RVM MOTV .
s quam illa pauca:Et nihilominus,nó ſolú, non ri.Ergo nómouentur.Velillæ quidéſupremę
ridemus,nos éc doctuli, fed maxime ét admi-
ramur,innumeros homines,quicredunturſa-
piétes,qui id nobis inculcat quotidie, & nó ſo
lú conátur perſuadere,verú ét perſuaſerúc ita,
vt nec dubitare , neq; hiſcere audeamus con-
tra.Aſtrologos dico , & qui eos fecuti ſunt phy
ficos. Táta.n.inagnitudine firmamentú faciút,
& tantú eius circuitú in extima circúferentia,
vt æquator eius, fiXXINI.horis debeat circū-
uolui,necefle fit,tanta eum velocitate ferri,vt
vniushoræ ſpacio ,ea inillia paſſuú q diximus,
4398437.circuuoluancur . Qua velocitate,
ſuperaddúc,li polletauis quæpiain cófequi, &
circa terrá volaret ſub æquatore, vna tantú ho
ra totá terram circuiret 1884.vicibus.Quare,
impoſſibilius, aut incredibilius excogitari po
telt nihil.Lóge maior ſequetur impoſibilitas,
li cóputecur motus,nonæ , quàm finxerút ſphę
rę. quæ firmamétú eo circủagat modo;& ipta
motu eodé circulata a fphæra decima, quæ &
ipſa moueatur,& reliquas omnes,fecú rapere,
& circúferre dicitur.Lóge ergo nos, & poffibi
lius, & facilius,& credibilius,ſupra docuimus,
çthera ac celú,nó moueri, quia lit cú empyreo
immobili.cótinuacú corpus. Sed eſto ,cæli ea
pars, quá modo firmamétum appellauimus,fit
immobilis.At lidera quæ in eo habitát,nonne
vidétur,circulo moueri? Si circulo reuera mo
veacur,nóne idé ſequetur impoſſibile, vt eadé
hora vna,eade millia palſuú42.39.84.37.cófi
ciant. Quid ergo,quia hoc lit impoflibile,im-
poſſibile quoq; fuerit ftellas in circuitū reuo-
lui ? Profectò ,vt impoſſibile hoc vel fugemus,
& fugiamus, vel deinóftremus lidera verè mo
ueri,ratio aliqua eſt quæréda, quæ vtrumlibet
horú nobis perſuadere queat.Vnahęceſto.Nó
elle lidera,omnia in cóuexa cęli ſuperficic.ſeu
yti nos docuimus, in nulla ibi ſuperficie ſunt,
cum nulla ibi fit,ſed neq; omnia tá lóge a no
bis ſunt collocata . Sed cota cælicraltitudine
ſant ſparla , hæcvicinius ad nos , illa longin-
quius.Craffitudo aut cæli huius, ex eorú com
putis millia eft palſuú 809424.71. & amplius.
In táta igitur craſſitudine,quæ lidera ſunt ſpar
la;necelle eſt ,nó eadé velocitate moueri oin-
nia,ſed varia prout,vel ſummis ,vel infimis súc
proximiora.Quç.n.eodé tépore minoraſpacia
obeút,tardius mouétur; quæ vero maiora,ve-
locius. Quod & Phyſici, & Aſtronomi, & faté.
tur, & afferunt. Non ergo omnes ſtellæ ea tot
palſuú millia, hora vna moucbuntur. Sed quæ
nobis ſuntproximiores lógecóficientpaucio-
ra .Sed non adhuc tolliturdubitatio .Ná quæ
longiſsime a nobis diſtant, fiverè mouentur,
poterút illud impoſsibile non ſubire . At
non
impoſsibile nullum admitti poteſt; & ex earú
motu oritur, impoſsibile ergo eſt illas moue,
IO3
immotę permanét?viciniores hę mouetur. At
apparent moueri cúctæ , quia ſemper eodé tém
pore adidem redeūt,& eandem ſeruare inter
fe videntur diſtantiá. Quid ergo apparétia tác
tum eft hic motus.Ná & alias apparétias addu
cunt aſtronomi,in quibus ſenſum noftrú falli
aucumát;vt in innumero illo ſtellarú, quę hye
me cælo ſereno apparentnuinero . Et quádo
fole Oriente,aut terra,aut mari, in horizonte,
non curua ,ſed recta linea ſecatur, aiunt viſum
in eo decipi . Gicuti etiam in cæli illa , quam
oftendimus camera , & in aliis pluribus. Quid
igitur dicemus,hunc fiderum motusapparen ,
tiam tantum efle ,an vero,reuera eas moueri ?
Si moueri negemus,multo ſenſu fallimur.Sin
e contra,mouericas fateamur,impoſsibilia il.
la vti poſsibilia admittimus. Qua igitur ingre
diemur via, vt id dignoſcamus ?
Tentemus,li poſsibile fit ,terrá mouere, & ve
tuſtiſsimorum Nicetę Siracuſani,Philolai, in
ter Pythagoreos facile principis. Er de eadem
ſchola Heraclidæ, & Ecphanti,& Seleuci Ma
thematici, & Ariſtarchi Samij, quorú authori
tas,Ariſtotelis & Ptolemei authoritaté facile
obruar. Quibus accedit noftræ ętatis Aſtrono
mus sūmus Nicolaus Copernicus, qui omnes
cælũ Gidereú ſtare fimul cú ſtellis, terram vero
moueri aucumarút.Si igitur táta hçc cótrouer
ſia, huius motu poſsibili conciliari queat , eſt
omni diligentia perpendendú. & quę impof
libilia ex terręmotu oriatur peruidendú. Sed
ante omnia hac vtamur diuiſione. Quoniam
ſtellę circulo moueri videntur,neceffe eft, eas
vel cælo infixas ab eo circúferri, vel ipſas pec
ſe , in circuitum leſe circumferre , velterram
nos rotatu ſuo circumferre in gyrum , De
tribus autem hiſce modis,primus prorſusim
poſsibilis videtur . Secundus vero quo ad ſu
prema lidera impoſsibilis. Quo vero ad me
dia ,fortaſſe poſsibilis.Poſsibilis aut ad ea quç
nobisſunt propinquiora. Sed ſupremorum
impoſsibilis fugienda . Terram vero reuolui,
quamuis a magnis , contrarium fit traditum
viris , & oculinoftri libiipfis perſuaſerunt,
neque ſe , neque terram verti , tamen longe
videtur rationi elle conſonantius, eam potius
quam vel celum, vel ſuprema aſtra circumuo
lui. Nam terræ circumferentia,vli Ptolemæus,
( qui falſa omnia in cælo eſt imaginatus )
tradidit millia paffuum 22500. non exce :
eit . Quæ fumma li per XXIIII. horas diui
datur comperietur, terram ſua vertigine, vna
hora conficere,non amplius,quàm millia pala
ſuu,937.Si vero fides maior recétionibusnau
tis ac Geographis habeatur,qui terrę ac maris
ambitum ,non femel obnauigarunt, non plue
ra continere millia pafluum reperere , quàm
19080 .
 FRA NCISCI PATRICII
19030. Cuique cæleſti gradui , millibus pal-
luum 53. computatis . Modo litotus hic am.
bitus,in motum XXIIII.horarum diſtribua
tur, qualibet hora , circulatione ſua, non plu-
la milliaria cóficiat , quàm quæ ante diximus,
795. Quod ſpacium , tametli ad noſtram , aut
auium velocitates comparatum ,vix fieri poſle
videatur, longe tamen poßibilius eſt, & verifi
milius, quam vt firmamentum , aut fuprema
in eo ſidera,eodem temporis ſpacio,hora qua
libet , paſſuum millia 42398437.conficiant.
Hanc veri ſimilitudinem ,ac poffibilitatem ,
experimenta multa adiuuant. Nam fi quis, in-
fumine , nauicula vehatur , aut littora in ma-
ri legat, videbit ripas,& littora retrocedere,ſe
ſe vero , & nauim non moueri. Quod & Virgi-
lius ſcire cecinit.
„ Prouehimur
cedunt.
portu,terræque,vrbeſque re-
Si quis item de proximo loco,vel domus cul-
men,vel turris cacumen ſpectet , & ſuper eas
vento ferantur nubes , videbútur, & domus,
& turris moueri, nubes vero ítare . Si quis ité
eminus , nauim plenis velis euntem afpiciat,
videbitur eam ſtare,mouetur tamen velociffi-
me. Tantum viſus etiam in diftantia debita
decipitur.Quanto facilius eſt eum falli,in ſtel
larum ,aur cæli motu , quæ immenſo a nobis
interuallo abſunt . quiin tot rebus aliis de-
cipitur manifeſto .Veriſimile ergo hiſce exem
plis fit , ut nobis idem eueniat ,noctu ſtellas
intuentibus , ut putemus , quæ ficuti ripæ , &
littora immotæ ftent,moueri,& nos qui terræ
rotatu vehimur, firinos ſtare. Sed lunt Aftrono
morum , & Ariſtotelis argumenta , vero itidé
fimilia, quæ contrarium perſuadeant.terram
nempe ſtare, moueri lidera . Ea recenſeamus
vti ſi non certi aliquid in tanta re ,ac tam ma-
gna controuerſia venemur, ſaltem ,quod poffi
bilius, & ueriſimilius fit cognoſcamus. Ariſto
teles igitur, prima ſua ratione, ait.Si terra mo
ucatur, ui & præter naturam eam inoueri.ſed
nulla ratione, aſſumptum probat.Et li hæc ei
eſt probatio; fimillima erit, & hæc alia. Si coe-
lum mouetur , fi mouentur altra,ui, & præter
naturam mouentur. Et tantundem hæc quan,
tum illa ualebit . Vel ergo æquipollent, uel
utræque futiles ſunt manifeſto . Ait ſecundo.
Si terra monetur, partes quoque eius, natura
eodem mouerentur motu . Concedimus id.
Circumferútur enim cum ea , omnes eius par
tes, non minus , quàm ipſe putet, ad motum
orbis moueri ſidera.Si uero a terra pars aliqua
auuellatur,motu præter naturam fertur, non
aliter ac , lia cælo ſtella auuelleretur aliqua,
motu ferretur præter naturam . Sed mirabilis
eſt eius ratio tertia , qua afferit , terra ideo
duobus motibus uariis ferruntur. Hanc tam
bellam rationem quis nam e ſua ſchola logi
cus, ulla includat argumentandi forma.mul
tis,& nullis terminis connexam ? Planetæ qui
dem uariis mouentur motibus , non tamen
uel inter ſe, uel cum firmamento iiſdem . cum
ſint tamen , ſua doctrina eiuſdem cum reli
quo cælo, eſſentiæ . Quid igitur mirum , ter
ram ſubftantiæ a cælo diuerfifsimæ, fi mouea
tur,diuerſis a cælo motibus cieri ? Sed unde
illa uenit illatio , ut duobus moueatur ? Quæ
cum a præmiſsis ullis uenerit , nec aliter fue
rit probata , futilia erunt ea omnia , quæ ipſe
inde contendit ſequi.Quod amplius dicit,ter
ram totam , natura ferri ad uniuerſi medium ,
non eft uerum . In uniuerfi enim medio cam
dicerent conſiſtere , & ſuper eo ſtare firmam
ponderibus libratam ſuis, non tamen uetari,
quim & circulo circa ipſum moueatur , non
aliter,ac cælum dicuntAſtronomi circaidem
centrum,& circa polos ſuos circumuerti. Ne
que recta argumentatione colligit, quia terra
fit in medio , eam effe omnino immobilem .
Poteſt enim in medio eſſe , & ab eo diſcedere
nuſquam , aut ſurſum , aut deorſum , aut ad la
tera, atque hiſce motibus elle immobilem.
non prohiberi tamen,eam circa medium cir
cumuolui.Neque illa aalentior eſt ratio, quo
niam partes eius aliquæ , ſurſum ui proiectæ,
ad eundem redeunt locum , ideo eam non cir
cumuolui. Nam ſicuti, & ipfe, & aſtronomi
aucumant, firmamentum motu raptus,inferio
res cælos ſecum trahere,& non ſolum cælos,
uerum etiam ignis (phæram , & ſupremam ae.
ris regionein, eadem rationis.ui,dicipoterit,
terra circumuolui , & aquam, a ſe uečtam , &
aeris infimam regionem ,intra monciuin cacu
mina comprehenſam ,fecum circum uehere.
Atque idco proiecta illa eum aerem non exce
dere , & cuin eo circumuolui , & ad eum reci
dere locum. Ridicula autem illa eſt argumen
tatio,quacórendit impoſsibile efle , a medio,
aut extra medium , & parteseius, & eam toca
fecci. Neque enim id , quiſquam aut alleruit
umquam , aut nunc afferit . Quam uero ab A
ſtrologis affert rationem grauitatis, eam to
tam , & partes ad centrum niti . Eſto uerum,
non tamen id prohibet eam circulo etiam,
circa centrum moueri eundem .Aſtronomire
centiores quidam ,alſerunt, ſi terra circulo mo
ueretur, nubes,& aues,contrario motu cerne
rentur ferri. Quæ ſequella ridicula uidetur,.
Aues eniin pro libitu,quaqua uerſum uolant,
& aerem ſeu ſtabilem , ſen circumlacum , ſeu
uentorum ui agitatum, findunt, & nulla aeris
ui rapiuntur. Nubes uero , uel immotæ ftant
loco eodem cum aere circum uectæ , uel mo
uentur uentis ,quoquot,& e quibus horizons
tis,aut aliis fent partibus. Er is idem act, ab
cis
 DE ASTRORVM MOTU .
eis diuerberatus poteft cum terræ uertigine
circumuehi . Mecuunt deinde , ne eo motu,
ædificia ruant, & eos obruant. Qui timor , va-
nus equidem eſt. Quoniam vt ſunt grauia , ijs
locis vbi ſunt firmata, quaſiterræ partes,& cú
ca ferè ſubſtantiæ eiuſdem , ad centrum,& ip-
La nituntur.Cur etiam edificiorum timent rui
nam ,hoc tam lento motu ? & non timent , ne
in frufta frangatur cælum , motu tam impoffi-
bilis celeritatis ? Addunt. Motus hic terræ in
circuitum , ei præter naturam eft , cum alium,
in re&um,& deorſum habeat naturalem,cor-
poris autemfimplicis, vnus tátum eft fimplex
motus. ſimplex autem corpus cerra eſt . Sed
fimplex corpus elle terram , inueterata quadá,
& vana, & falla opinione ſumunt tantum ,non
tamen probant,neque probare poſſunt, & dú
proballe fibi credunt, lenſibus carent omni.
bus.Omnibus enim fenfibus repugnat, & ſuis
præterea pofitionibus, afferere terram corpus
Smplex efle . Nam quod fimplex eſt , nonnifi
vnum eſt; nullas habet partes,ex quibus com-
ponarur, terram autem ,frigidam ,& ficcam po
nunt, neceffe autem eft, alteram harum qua-
litatem a proprietate eſſentiæ ,longe alia,veni
re, quam veniat altera ; E duabus ergo ellen-
tiis terram componunt.Si componunt,fimpli
citatem eiprorfus adimunt. Senſibus autem
omnibus hæc ſimplicitatis poſitio repugnat .
Quoniam in terra,cot colores,tot ſapores,tot
odores, tot fonitus, tot durities , totmollicu-
dines , raritates , den frates , & tot qualitates,
quas vocant ſecundas in ſe contineat. Tot ité
terrarum genera, tot fluores, tot lapides , tot
metalla , atque metallica. Summa mentis
amentia ,ac fumma ſenſuum carentia eft,affir-
mare , & ad clamores vfque contendere, cor-
pas fimplex eſſe, quod fit,tot eſsćtialibus,tot-
que accidentalibus differentiis compoſitum .
Ruit ergo hoca Gimplicitate terræ argumen-
tum , nó poffe eam duobus moueri motibus,
nixu ad centrum , & circulari . Et quando de
cur, eam corpus eſſe ſimplex, dicetur, eam cir
culo naturaliter moueri, no minus quam ipſi
contendant,ccelos,ignem , aerem ſupremum ,
circulo moueri. quæ corpora fimplicia eſſe
etiam contendunt . Et axioma eſt Pcolemæi,
corpora fimplicia, luis fita locis , vel circulo
moueri, vel quieſcere. hoc terræ tribuens , il-
lud cæteris . Sed ideo infertur, fi terra incircui
tum moueatur, eam vel no quieſcere,uel duo
bus moueri motibus . Omnibus enim parti-
bus, (uo loco politis, quieſcit,quæ nunquam
per fe inde locum mutant , tota vero rocatur.
& hoc vnico mouetur motu, quoniam nixus
partium ad centrum non eſt motus ; nó enim
hinc, illuc mutat terminos.Sed loco luo pofi-
tæ , in eo permanent,vtin eo feruentur. Nam
104
rectus ad medium, neque toti terræ eit nacu .
ralis, neque partium eius, naturali Gitarum lo
co. Ac inferunt amplius , fi ſuper axem alium,
ab vniucrſi axe moueretur terra , non eoſdem
ſemper circulos , circa mundi polos facerent
vrbes. Sed hac ratione,concludunt nihil . Ná
ſi regolatiſſimo ab occaſu in ortum afferatur
fertimotu, nullum aut impoſsibile, aut abſur
dum conſequitur , ad firmamenti phænome
na .ijſdem ſeruatis,tum in ipſo , tum in terra
circulis imaginariis , æquatorem dico , tropi
cos, Zodiacum , alios.Quando igitur , ratio
nes veterum Ariſtotelis, & Ptolemæi ,& recen
tiorum qui cos ſunt ſecuti,nullæ obſtant, & có
trariæ multæ perſuadeant, & impoſsibilitaté
illam firmamenti, uel ſupremarum ſtellarum
motus, oſtendant, & facilitatem motus terræ
maiorem, videtur recta,ac philoſophica ratio
ne concludi poſle , firmamentum & eius ſtel
las omnes ſtare, terram vero circulariter mo
ueri.Quando vero,monitu Ariſtotelico ,in re
bus ſenſui non manifeftis , ratio ad poſsibile
ferat,rationabiliter ac ſufficientur concluſum
effe, eſtputandum . Hiſce addimus moueri
poſle terram ,non circa ignem ,aut antichtho
na, vt Philolaus , & Oecetes exiſtimarunt. New
que, vt Copernicus in orbe lunæ .Quodei ab
furdum accidit quia putauit ,planetas , ficuti
alia aſtra, orbibus infixos ferri . Quæ opinio,
mala omnia in Aſtronomiam , & in phyſicam
inuexit . Sed in mediomundipofitam , ſuper
centro, non ſibi proprio Heraclides,Ecphan
tus, ſed vniuerſi centro, quod etiam eius cen
trum fit,moueri circulo , ab occafu in ortum ,
quod & hiputatút . At a quo ná mouebitur ?
A natura nimirum fua. Non enim motus hic
eſt violentus . Natura autem omnis vti poftea
videbimus, eft animi proles, ficuti animus eſt
proles intellectus, & hic proles opificis intel
lectus. A quo, proles hæ ,iuſfa capientes, & a
principio ſunt operatæ , & in præſens operan
tur,& in poſterum ſunt operaturæ. & cathena
hac pluſquam aurea connexaſunt omnia,vſq;
ad terræ ,atque vniuerſi centrum , ita vt nihil
fit timendum , motu hoc circulari ,autpartes
eius ruituras,vel grauitate ſua moueri ſi deſi
tum . Continentur enim ac feruantur , a ſuis
naturis,animis,& méribus, quæ ſunt illi Chal
dæorum , Zonei,& Azoni,& Synoches,& Te
letarchæ, quorum mentio est iam facta.Predi
&ta ergo omnia perfuadere facile pofle viden
tur, terram in circuitum moueri. Sed & ante
riora , quæ attullimus ftellis motum ineſle,
æque videntur poſte perſuadere.Quandoqui
dem planetæ in motu ſunt manifeſto . & ciuſ.
dem funt cuin ſtellis aliisnaturæ ,atque effen
tiæ, quod contendere omnes. Erfiellentir,
etiam virium . & fi virium etiam actionum
dabitur
 FRANCISCI PATRICII
dabitur ergo & ftellis ſuperis, motus . Nam
cas t lammas eſſe diximus .. impoſsibile autem
eft,fammas quieſcere, & non moueri. Impof-
fibile autem illud, velocitatis ſupremarum ,ita
temperari videtur poffe, lipſarum ab ortu in
occalum motum,& terræ ab occaſu in ortum,
fimul componamus , ita vt huius poffibilitas ,
impoſſibilitatiremedium afferat,& quod im-
pollibile videbatur , poſsibile hac temperie
reddatur . Sed quæ adhuc fupereft quæſtio ,
eriam eit foluenda. Si ftellæflammæ ſunt, cur
non in rectum , fed in circuitum feruntur ?
Vtroque feruntur motu . Surſum quidem
quando, ſtellæ quædam ita a nobis recedunt,
vt euaneſcere videantur.Deorſumvero quan-
do a ſummitate illa itcrum , ad nos ita acce-
dunt,vt viſiles fiant. Quales olim Chaldæi di-
cuntur obſerualle , certis temporibus appa:
rentes,aliis ſe ſe occulenteş. Er quod de Hip-
parcho ſcribit Plinius, Nouam ftellam , & alia
in æuo ſuo genitam depræhendit , eiuſque
motu , qua die fulfit ad dubitationem eft ad
ductusgan ne hoc fæpius fieret. Ec non modo
an obirent naſcerenturue. ſed an omnino ali-
qua tranſirent, mouerenturue. Item an cre-
1cerent,minuerenturque. Quæ fane nouæ ſtel
læ genitura ( li verum fit quæ in cælo ſunt , in-
generabilia,incorruptibiliaq, eſſe) nihil aliud
fuiſſe eſt exiſtimanda, quam noua ſuo æuo
eius ſtellæ apparitio.Apparuit autem, quia ex
immenſa cæli altitudine , in qua oculis no-
ſtris non viſebatur,ſele demiſerit, & nobis fa-
& ta fit propinquior,ita ut conſpiceretur. Mul-
ti quoque utClauius teftatur , ex recentiori-
bus,complures auctoritates, & hiſtorias addu
cunt,fæpius ftellas huiuſmodi,longis tempo-
rum interuallis,in cælo exortas effe . Sicuci &
proxime,quam nos ſæpe magna ſpectauimus
admiratione, anno M.D.LXXII.in Caſiopea
noua ſtella apparuit,& per bienniū ferè luxit ,
ſemper minor facta, tandem cuanuit; hoc eſt
primo de altitudine ſua deſcendit , deinde
in eandem ſe ſe recepit . Non aliter ſane
quàm dicantur planetæ , modo effe in Apo-
gæo,modo in Perigæo ,quamuisepicyclis fer-
ri dicantur . Quod nos de noftris minime dis
cimus.Sed cas & natura,& fpiritu , & animis,
& intelle &tibus ſuis ferri , prout Conditoris
Dei , prouidentia iubentur, & proutmundo
expedit ut moueantur . Qua ratione , ſi veri
fint motus illi trepidationis , ftellarumque
tum in Septentrionemab eccliptica , cum in
meridiem in modum ſpiræ, & non circuli, &
reliqui omnes li qui ſunt alij, qui ftellis tri-
buuntur non errantibus,faluari ( ita Aſtrono-
mi loquuntur) poſſunt longe facilius , quàm
ratione alia vlla: Nimirum ,vei ſunt lidera , &
{ piritu , & animo,& mente prædita,ita mouen
tur, quoniam vniuerfitati ita expedire cogno
ſcunt , & in eo ſunt Dei prouidétiæ miniſtræ .
Concludamus igitur , & fidera moueri ab or
tu inoccaſum , Et quia velocitas ea impoſsibi
lis eſt viſa ,terram quoq; neceffarium fuit mo
ueri,motu contrario ab occaſu in ortum.Atq;
ita fiet,vt vno contrario in natura pofito , po
natur , & alterum , & impoſsibile illud tolle
tur , & poſsibile hoc admittetur . & tempe
ratis moribus,velocitate vnius cum tarditate
alterius, recta conſtituetur harmonia & perfe
cta. & tertius dabitur planetarum quaſi mi
ftus motus , qui ab Oriente oriatur partim ,
partim oriatur ab Occidente , prout ſequenti
contemplabimur libello . Verum adhuc vna
fupereft quæſtio . Quam ob cauſam , tum a
ſtra,tum terra non in rectum ,ſed in circulum
moueantur . Ignis enim patura ſurſum pete
re videtur, terra deorſum ? Motorum luo
rum motum intrinfecum imitantur . Natura
namque uti eſt animi progenies , & omnis
progenics productricis caufæ fimilitudinem
ſecum defect, animo, quantum effectui licet ,
fimilis euadit. Animus autem rationibusijl
dem , quia eſt mentis progenies , uti men
ei ſimilis, mentis motum imitatur.Mentis au
tem motus intrinſecus, confeſsione philoſo
phantium ,eft circularis , vbi enim incipit, ibi
quoque definit. Incipit autem a ſe ipſo , &
omnia Gibi intrinſeca entia intellectione fua
tranſcurrens in idem definit . Animus quo
que motu fibi intrinfeco in circulum moue
tur.Idem & natura facit.Hæc auté,& animus,
motionis corporú ſunt cauſæ . In gyrú ergo na
tura ,naturaliter ſua mouet corpora. Animus
easvires naturæ largitur;&vt eas largiri pollit,
fortita eft ab intellectu a ſe participato.Omnia
ergo corpora, naturali ſtatuac loco,in gytum
circumferuntur.Et quæ eorum partes funt,na
turali ftatu ac loco ,& cú eis circúuoluútur, &
in eis immotæ manent. Sed cur aſtra circuitú
ab orićte cóficiūt in occidentem?Terra vero e
cótra ab occidéte in oriente?Vel hæc apparen
tia eſt reuera ;res aút vera eft minimę. Nobis
quidé ita apparet,&noftri reſpectu, & orienté
dicimus, & occidenté, ſed rcuera in múdo per
ſe toto,nullus eſt ,aut ortus,aut occaſus vllo lo
co determinatus. Quod ét Aſtronomi facétur .
Efto fane ita.Sed cur aſtra & terra cótrariismo
tibus ciétur?Quia Deus códicor,in corporum
vniuerſitate,oía ex cótrariis cóſtare voluit. Ita
.n.& fapientia, & potentia ſua manifeftauit ma
gis.& quia ica vniuerſitati rerú expediit, vt có
trariis cótraria téperarentur,nevel eſſentia,vel
virib ',vel actionibus,aut in nihilúabirent,auc
infinita euaderent. Oia namq; certis numero,
menſura, & pondere conſtruxit, vt his termia
naca,& eflent & viuerent, & conſeruarentur.
ANNO
 105
ANNOTATIO R. P. M. IACOBI DE LVĜO..
Ex di&to Salomonis in Eccleſiaſtislibroallegato bic ab auctorepoſt principium . Pergit fpiritus,
ideftfolſecundum fuamvirtutem , quia ibi ſolnominatur ſpiritus;ſumpſerunt nonnulli,ſolem et
ftellas eſſefpiritus,non dico habereſpiritum. Al DiuusPaulus in epiſtola primaad Corint. cap. 13 .
refutathanc opinionem , appellansfolem, lunam , & ftellas,corpora cæleftia, terreftria vero arbores
e reliqua vegetabilia ;Nonſine ratione tamen aliqua , ſol nominari poteftfpirituspropter eiusfu
beilitatem :quoniamnomenfpiritus imponitur adfignificandam fübtilitatem :alicuiusnatureAer
enim & ventus dicunturfpiritus exſcripturis facris, etiam apudphyſicosſubtiliores vapores per
quos diffunduntur virtutesanimein partes corporis, dicunturſpiritus.
Ali vero quos nominat D.Th.1.part. & quafi.60.art. 3. Ex hoc diſtoSalomonis ſenſerunt folem
Hieronymus
ponenshoc dictum Salomonis;D.Baſilin.Eatonici Origenes,etiam . Nec non D. . Ex

gentes nomine fpiritus non ipſum folem ,fed animam cæli vel naturam angelicam preſidentemeffe
ſoli. Auguſtinusin 2.Gen. ad literam in neutram partem declinans ſub dubio reliquit, ideo teneat.
Vnuſquiſque quodſibi magisplacet, modonon neget cælos,folem , lunam eße corporea;Non eſt tama
hic ommittenda obſeruatio Diui Thomæ ſedantis hanccontrouerfiam loco citaio, huiuſmodi diſtino
Etione;ſiderainquit ceteraque cæleftia corpora eſſe animataſtue animantia,bifariam intelligipoteft,
aut vniuoce:hoc eſt anima informante quæ fitcorporis forma, quales ſunt animantium anime,
bocmodovidetur intelligere prima opinio,cum qua auttorhuiuslibri. Aut equiuoce, hoceſtanima
affiftente vel preſidente , que corpori unitur tamquam molens mobili , ptrotę qua mouetur unitur
& preſidetfigulus ; Bafilius, & Damafcenus non reprehendunt eos quiiuxta poſteriorem intelle
ftum creduntaftrá eſſe animata vel animalia,bi veriſſimile eft fenfiffe Philonem atque Diurem Hier
ronymum forte etiam Origenem ;fed eas duntaxat refellunt qui ftellas animaļas 6 ſidera docuerunt
eſſe animalia iuxta
priorem intelligendi modum .
sit autem animatusfol quouismodo,fenfus literalis verborum Salomonis, eft vtſol luftret & cir
cumdet circumſpiciatvniuerſa per circuitum pergensfpirituſuo ,per quandam virtutem naturæ
occultam qua omnia inuiſibiliter nutrit ,vegetat, & vnumquodque ad certum finem legitimum per
ducit,ut optimedeclarat auctor buius librilocoſuo. El hoc pertenet ad excellentiam ſolis .
$ 1

torta,

li FRAN
 C.C.C.C.COM
389103.8oz. 50 63-8803-8063.80X3.603-83.80$ 3.0 3.696360763.80 93-863-889.80$63-6763.80663-6903.8863-8063-20903.80403.
80463.Som 8063.69 03.2003.083.83.EoX09.6 %838863-603-603-8946360663-80603.8063.80463.-E0%B3 Este 3.50803-8023.80 os.
bos. Coz.603.003.080463. Estas. 60403-8063. Eoto3.803.8963.873.50803080803..Exo3.6063-2003-89463.8903.80163.com
CEC OCC CC CC
FRANCISCI PATRICII
PAN COSMIAS
LIBER OCTAVVSDECIMVS .
DE PLANET I S.
Agnam quandam Aſtrono
mi , ætheri ac cælo fecere
mundi partem.In qua non
niſiſeptem dixere habita
M V
re aftra.Saturnum , louem ,
Martem , & quæ variæ lo
cauere, Solem , Venerem ,
Mercurium , Lunam. Cuius regionis totius , a
ſummo ad imum ,profunditatem auſi dimeti
ri pronunciarunt effe paſſuum millia.
38821837.atque amplius.Per quam fidera il
la ſeptem , huc & illuc errabunda diſcurrere
tradiderunt . A quo errore Latine errones,
Gręce planetas nominarunt.Primus omnium,
hunc eorum numerum videtur notaſſe Zoroa
fter.Cecinit namque.
Ζώων τε πλανωμένων υπέςησεν έπαδα .
Animaliumque errantium ſubſtituit ſe
» prenarium. * Et
Εξ αυτουςυπέσησεν, έβδομον ηελίου
Μεσημβολή σας πυρ. . funt nominati ? Perperam fane , nomen hoc
Sex eos ſubſtituit, feptimum ſolis
In medio iaciens ignem .
Hunc ſecuti ſunt Aſtronomi , & philoſophi
omnes phyſici.Sed vt noſtra fere fententia, in
iuria maxima ſolem affecerunt, dum inter er
rantes eun connumerant . Nulla enim ,aucin
cælo ,aut alibi eſt res, quæ in moubus ſuis er
ret minus qua ſol ipſe , vt qui numquam ab
orbita feu linea ſua, quam eclipticam voca
uere,ne latum quidem ,autdeflectat , aut di
ſcedat vnguem .Nec minus errauere Aſtrono
mi, dum Lunam inter altra collocant, quæ ab
aftris diuerfiffima eft effentia, vt luo loco de
monſtrabitur. Neque ergo Sol,erro aut Pla
neta eft . Neq; Luna inter aſtra eſt numeran
da,quamuis errare videatur . Sed modo, hæc
duo ſeponamus . De quinque reliquis aga
mus:Planetæ quidem appellati ſunt,atque er
rones, quoniam & citra , & vltra eclipticam ,
1
ſoliſque viam ,variis meant motibus , Modo
enim a ſolis orbita ad ſeptentriones , modo
ad meridiem deflectunt. Et modo tarde,mo
do velociter citantur . Nunc ſtare ,nunc præ
currere , nunc retrocedere apparent. In qui
bus ſane motibus , quamuis nobis errarevi
deantur,ipfi minime errant.Conditoris enim
ſequuntur iuffa . Deus autem,& natura nihil
fruſtra faciunt. Si vero natura nihil facit fru
ſtra ,neque motum vllum ciet fruſtra. Si nul
lum fruſtra ciet, omnes ad finem dirigit. Si ad
finem dirigit omnes,ſuntquoque per ſua ini
tia ,per fuamedia ordinati omnes . Si omnes
ordinati,in nullo errat. Si in nullo errat, neq ;
in horum aftrorum errat vllo.Si in horum er
rät nullo,qua de cauſa errones, atque planetæ
eis eſt tributum.Noſtro equidem arbitrio , &
errore errant,eorum vero culpa nulla.Neque
enim natura eorum errare poteft. Elt enim
animi proles,animi inquam rationalis , & in
tellectu præditi , quorum neutrum in cæleſti
regione,errare poteft. Neque propria culpa ,
neque corporisquod animat cæleſtis , & vti
Plato & Ariſtoteles dicerent,diuini.Sunt.n .&
hi Planetæ ( vſitato iam atque recepto vtamur,
nomine ) ficuti & cætera aftra flammæ ac lu
ces,eademque ignis conſtant eflentia. Suntq;
non vti Aſtronomorum , & philoſophorum
plerumquevulgus exiſtimauit, corpora inani
ma. Sed lunt,vtvere eos appellauit Zoroaſter,
Et poft eum Plato,& Ariſtoteles, animalia.Igi
tur ,
 DE PLANETIS .
tur,& natura quæ a & iones corum peragit, &
{piritu, qui corum eſt vector , & animo , qui
motus eis dat initia , & intellectu,a quo omnis
rerum venit ac pendet ordo ,ipſa viuunt, & fe-
runtur, & agunt, & Conditoris nutibus obté-
perant, & vniuerli harmoniamcontemperant,
& vt mundo expedit,curſus obeunt, & actio ..
pes alias ſuas peragunt , & generationis cam
variæ rerum noftratium , ſemina , atque ſpiri-
tus influunt. Magnitudine autem cos inter
ſedifferreaſtronomi aucumant. & mirasqual
dam , & incredibiles prædicant. Aiuntnamque
cum qui lupiter dicitur inter eos elle maxi
mum ,vequi magicudine ſua,terræ potius ma-
gnitudinem , nonagies quinquies cum dimis
dia contineat,ſeu 25. integras terras & dimi-
diam adæquet, Proxime Saturnum moleſua
dicunt, nonaginta & yni terris , cum parte e-
ius octaua eſſe æqualem , Martem vero elle
vniuerfæ terræ æqualem , & eam inſuper lui di
midio ſuperare. E contra terram elle Venere
maiorem pluſquam partibusXXXV11.hoc
eſt ſi terrain 37.partesdiuideretur,vna earum
partium, Veneri ellet æqualis.Mercurium au-
tem ſtellarum omnium elle minimam afferüt,
& ob paruitatem raro conſpici. Ettam pufilla
eius elle molem , vt fi terra in fruſta 21952 .
ſcinderetur, ynum ſolum , Mercurio æquale
futurum . Sed & differunt lucibus,ciuſque co-
loribus.Nam Saturnus viſtur pallidior.Iuppi
ter fulguranti atque hilari fulgetluce. Mars
rubicundiore , & ignis (pecie, ideoque a Græ-
cis fupóus igneus elt appellatus. Venus lucidil
fima eſt. Mercurij color veluti eſt plumbeus,
& in cæruleum vergens.Hæc autem colorum
differentia, vnde nam elt ? Nimirum a raritate
ac denſitate fammæ, ac lucis, ex qua ſinguli
ſunt conſtituti . Si rarior namque lit, dilutio-
rem reddit lucem ,fi denfior viuidiorem . Qua
ratione,noftratibus experimentis multis, com
probata , Sacurni minus valida lux , ad rarita-
tem ætheris eam oftendit declinare , ita vt li
rareſceret magis in ætheris tranſiret raritate ,
& diaphanitatem prope ſubiret, & languidiſ-
lime,vel non amplius luceret.Modo quia có .
pactior ea eſt raritate,lucet, ſed lucer luce lan
guidiore . Rara namque flamma,apud nos e-
tiam ,minus fulget valide, quam li lit denfior,
A qua raritate recedit magis Iuppiter , & den-
fior eſt,atque ideo fulget clarius. Mars vero
loue eſt compactior, quod igneo ſuo colore
prodit . Nam & noftrates flamme in craffiore
ac denſore materia accenlæ , & rubentiores
apparent , & ſentiuntur calentiores . Venus
vero ſtellarum ,omnium pulcherrima, clariſſi.
ma lucet Aamma. ſed quam duo ſuperiores
minus. Et vt nos quidem arbitramur inter
denſitatem , & raritatem æque media. Nam G.
106
Aammasaur in foco,aut in lucerna ſpectemus,
åttente,cernemus,eam eius partem , quæ pro
pe vel lignum, vel oleum, aut ceram eſt, reli
quæ fere radix,ſubobſcuram & fere cæruleain
elle,materiæ huctæ vicinitate , & quaſimate
riatæ ;Quæ ardore ipſo attenuata, & in mediú
ſui accenſa elt clariſsima.Deinceps in rubedi
nem vergit parte ſuperiore, vbi fumus in ſe ſe
recipit,& quaſiſuppetiasfibi laturus cogitur,
& fit denfior . Media ergo Hamma omnis eſt
lucentiſſima, eò quod inter extrèmas duas
craffities, æqualiter eſt media. Venusmergo ,
qualisapparet, tali etiam inter raritatem , &
denſitatem temperie media conſtare eſt cre
denda. Mercurius autem cæruleo ſuo colore
prodit ſe ſe quali fundum eſſe Hamm ,ficuti
Mars rubedinc ſua ſummitacem . Quæ res ad
fitum quoque corum videtur pertinere. Non
defuerunt enim inter philoſophos atque A
ſtronomos, qui,lub Marte Venerem locaret ,
ſub hac,Mercurium . In quo quidem ſitu,atq ;
ordine eorum , non minor fuit inter Giderum
contemplatores diſcordia , quá fuerit in reli
quis,quæ iam commemorauimus inter Aſtro
nomos, Nam Crates Philoſophus,& Metro
dorus putarunt, SolemacLunam , omnium
ſupremos.Democritus,Sole ſuperiorem Meç
curium locabar, Maxima vero Aſtronomorú
pars,fub firmamento collocarunt, primo Sao
turnum , deinde louem ,Martem poſtea, Sub
quo . Algetragius Venerem locauit', 'Solém
deinde,lub quo Mercurium , pof
nam. Plato vero, poſtremos omnium Solem
ac Lunam,quem Ariſtoteles eſt ſecutu's . Sed
hic Mercurium
Marcianus Marte, &Supra
autemſubMarte ſupraSolem
Venerempri.
mo Mercurium , Venerem ſupra hunc,& in
fra Martem. Quem ſecutus eſt,recens author
Tychon Brae Danus . Omnium vero diuerfis
fime eos collocauit Nicolaus Copernicus. Nā
ſolem in centro locauit vniuerfi, ſupra quem
Mercurium , & proxime Venerem . Et ſupra
hos lunam , & tellurem in orbe eodem . Hæc
tanta ſententiarum diſcordia,non aliunde or
tum habuit , quam reliqui Aſtronomorum
quos commemorauimus errores,quòd credi
derint planetas quoque, Gcuti & liderareli
qua,orbibus quibuſdam infixos ferri. Et præ
terea quod nullam haberent, hunc ordinem
veſtigandi methodum . Quam prçcipuam tri
plicem elle autumant.Diuerſitatis aſpectum ,
velocitarem motus,eclipſes . Priorem faten
tur ipf ,Martem ,louem , & Saturnum non at-,
tingere, nihilque de iis tribusſtatui poſſe ces
ti . Colliguntautem eorum ordinem ex mó
tus velocitate ac tarditate , Ajunt enim,quan
to motus eft tardior , tanto maiore via atque
circuitu mouetur ; quanto velocior, tanto mi.
li 3 nore
 FRANCISCI PATRICII,
nore . IgiturSaturnus qui tárdiſſime fertur,
longiffimum iter habet; atque hoc ſupremo
conuenit , igitur omnium ſummus eſt. Luna
quia citiſſinie , infima , Iupiter quia fecunda
mouetur raçditate, ſubeſt Saturno.Mars,quia
tertia, ſubelt loui , Sed fatentur iterum,hac ra-
tione nihil de Sole, Venere, ac Mercurio ſta-
tui poffe , qui propecadem feruntur celeritate!
Sed duo non aduerterunt;Alterum ,quodquiz
celerrime omnium octaua quam vocant(phz
rá,fuum perficit motum XXIIII.fcilicet hora-
rum tempore, infra etiam lunam effe debere,
Qua celeritate, cum etiam planetæ ferantur,
& non ferantur, vtielt demonſtratum motu
raptus, Planetæ inter Itellas erunt interpoſici,
& nullusaltior fueritalia ,'niſi certiores affc .
rant rationes. Alterum aurem non cogitarunt
in eodem ( pacio viæ , pofle a duobus tardius
& citius iter confici, pro virium cuiufque ro-
Þore, quod apud nos,tum in animaliam con-
fpicitur curſibus euenire, tum in nauibas co-
dem vento ,aut non eodem euntibus ; & pro
nauis mole , & velorum magnitudine . & re-
migum,tum robore,tum multitudine. Nihil
ergo ex motus tarditate, & velocitate,de qua-
cuor planetarum ordine conficiunr . Tertia
eclipſium methodo conficiunt, & non confi-
ciunt.quaten us ſcilicet Luna, Solem ,Venere ,
& Mercurium eclylipbus operit. Atnon con-
ficitur, certi quicquam , an ſol ſupra ambos
fit, an infra ambos, quod Plaro, & Ariſtoteles
ſenſere. An vero fit Venus altior Mercurio ,
an hic Venere alcior . Itaque cum hæc lintin
certa omnia , non eſt Aſtronomorum decretis
ſtandum . Quid igitur in tanta queſtioneau-
debimus pronunciare ?Profectò,li viſui, & ap-
parentiæ credamus . (Credere autem hac in
re,alij ſenſui nulli eſt par) modo cum hæc ſeri
bimus , Saturnus ex corụm computis ,exviſu
ipſo, lucec in Geminis. & clariflime difcerni-
tur.Iupiterin Scorpione · Mars in Sagittario,
Venus in Ariete, nullus tamen horum infes
rior ftellis cius aſteriſmi reliquis apparet; ſed
in eadem cum eis altitudine conſpicirur.Ne-
que item alius alio , autaltior , aut depreſſior
1pectatur. Igitur verior fuerit, quam modo re-
ferebamus , ſententia, eos inter reliqua habi-
tare lidera. Interque ea ſuos curſusmotuſque
alios peragere . Et nullos elfe , aut orbes , aut
cælos corum proprios, qui non niſi vna reful
geant ſtella . Atque ideo recta rasione, fimul
cum eis , XXIIII. horarum ſpacio , diurnam
conficere circumuolutionem . Neque ad in-
ftrumenta fua Aſtronomi'confugiant', quæ
omnia & oculos eorum , & iudicia fallunt ,
multis quidem fallaciis aliis , fed duabus his
euidentiſimis, Altera quod corum cērra cum
mundi centro coincidere fupponunt, cuin ta-
men eis integro terre femidiametro.Millibus
pafluum tribus mille,atque amplius quingen
tisſuperſtent , quæ diſtantia non eft (pernen
da,quantumuis cælum a tecradifter, & quan
ti,nonautem puncti,vti iaindiximus,cum eo
habet proportionem.Altera vero quod inftru
mentis eorum ,credunt integrum cælimedie
carem ſupra hotizontem dimetiri, quòd effe
falſum iam ante , dum de cæli ageremus for:
nice, demonftratum eſt. Moribus autein aliis
cuique propriis pluribus moueri , quorum
fumma eſt ; vc ipli in contrarium nitantur, fic
deribus reliquis , & vti loqui confueuerune
ab occaſu in ortum , qui nulliin mundo ſint ;
fint tamen noftri refpe &tu. Et præter hunc,a
liis agi quibuſdam fatis multis. Quinqueſci
licec illi ,quosproprie planetas nos appella.
uimus . Directione, & tunc velociusmouen
tur. Duplici ſtatione, in quibus videtur ſtare,
& nullum ciere motum . Retrogradatione ,
quando fcilicet mouentur tardius. In qua ab
ortu in occafum videntur ferri , ficuti in dire
ćtione, ab occafu in ottum.Et dum hiſce cien
tur, modo ab ecliptica ad Septentriones fe
runtur , modo verſus meridiem , terminum
tamen , vlera ſex gradus vttimquenon exce.
dunt. ita vt tota latitudine gradus XT1. non
exeant.Sed & minores ſe ipſis interdum appa
rent,interdum maioresquoque, quaſia locis
ſuis, ſurfum vel aſcenderinr,velad infima ſua
deſcenderint. & tunc maiores apparere,ficu
ti in aſcenſu'minores. Quoniam vnum idem
que corpus,quam pius nobis locetur, appacet
maius,quanto vero procul magis, tanto appa
ret minus. Sed Aſtronomi hæcomnia eccen :
tricis illis ſuis atque epicyclis adſcribunt.nos
vero , eorum naturis fpiritibufque , & multo
magis , animis eorum ac mentibus ; A quibus
per hos motus reguntar, & diuinam exequun
tur prouidentiam , & vniuerſi conſeruani har
moniam . Hi ſunt ergo planetarum motus ,
qui ad actiones ab Ariſtotele aſtris tributas
pertinent. Modi autem quibus mundi harmo
niam efficiant,haud procul hinc parebit,fi paf
fiones eorum quaſdam prius expliceinus , &
Solis lunæque naturamexponamus.Paffiones
autem quasdico,in alceratione quadam con
fiftunt , quam corruptio etiam ſequi poffe
videtur. Experimento id conftat. D. namque
Auguſtinus , ex M. Varrone refere Ogygiſ
Regis tempore,Venerem ftellam ,mutafleco
lorem , &magnitudinem , & figuram , & cura
ſum . Quæ res æuo etiam noſtro accidit anno
M. D. LXXVIII. Romæque viſum id eſt
die XVI. Nouembris. In Germania vero die
Decembris XXVI.Perg; totum eum annú, lub
vefperam , Sole nódum merlo, viſa eſt magni
cudine inſolita , figura vero , modo triangula
modo
 DE PLANET IS.
modo quadrangula,modorotunda : & fplen.
dore maximo , & rubedine maiore, quam fit
Martis rubedo . Curſum tamen non murauit.
Si Atella immutabiles eſſent, duo hæc tam ma
gna non eueniſſent, accidentia . Euenerunt.
Horum euentuum , quæ nam cauſa eſt dicen-
da ? Stellæ omnes flammæ ſunt, ratefa &tione,
ac condenſatione fiunt , tum clariores, tum
minus claræ . Copia vero , vel maiores , vel
minores funt. Quam rem apud nos fieriquo- ( non videntur.Et ſtella noua,quæ anno 1572.
ridic cernimus. Et ex iis qux apud noscon-
ringunt, admonuit Ariftoteles, ea quæ lenfio
bus non ſunt manifeſta ; nos debere venaii ,
Juxta quam rationem dicimus nos , alteratio-
nem illam veterem , quæ Ogygis tempore eue
nit,quia de colore nulla fit mentio, nonpof.
pof
ſc nos quicquam diuinare, ficut neque de ma
gnitudine,maiore vel minore,vel etiam figu-
ra.Hæc enim omnia tacentur.Sed defecunda,
videtur poſſe aliquid dici. Videlicet ſplendos cultacio,
rem illum maximum , & rubedinem , ex con-
denſatione proueniſſe. Oftendimus enim ,
quando vel fumus, velAuor qui arder, denfa-
tur magis, in rubedinem cũ cendere . Figuras
aur mutatie, dum'velmagis, vel denſatur mi-
nus,ab omnibus partibus non æqualiter. Si
vero magnitudoilla inſolita intelligatur, pro
Finis Libri OElanidecimi Pancoſmią.
107
paruitate, euenitlaneex denſatione maiore .
Eadem enim moles,dum rarefit ,maior; dum
denſatur, apparetneceſſario minor . Si vero
creuiflemagnitudine intelligatur, proculdu ,
bio id euenille eſt exiſtimandum , quia,vel -
lia exæthere ei acceſſerit materies . vel quia
eadem ,quæ prius erat, rariorfit facta.Curſum
autem veterem illam mutalle , nihil eſt mi.
cụm . Nam & ftellæ reliquæ, mutare locum
nata eſt in Caſſiopea , ſedem fuam ,toto XVI.
mengum tempore feruauit.Rarefactione au
tem , in ætheream diaphanitatem eſtmutata
& euanuit. Vel quod antea diximus, iter ſur
ſum arripuit, ita vt oculi noſtri eam non po
fuerint ſequi viſu. Haud aliter ac Mercurius
qui dum in Apogæum ſui epicycli dici
tur ſcandere , omnibus oculis , niſi acutiffi
mis fit inuifibilis. Itaque hæc nouæ ſtellæ oc
vel extinctio,& euaneſcentia, & in
therem conuerfio fuit , vel maior a noftris
oculis aſcenſio.Et quod de his Veneris, & no.
uz ſtella mutationibus diximus , poffunt, de
aliis quoque fimilibus,ac debent intelligi. Si
cuti de ſtella alia illa recens Hipparchi tem
porenata,&de Solis , quam poftea dicemus
luce languidiore .
FRAN
 feet
ခန့်
FRANCISCI PATRICII
P AN COSMIAS
4 LIBER NONVSDECIMVS .
DE
je Sole aatem , quem cum
Luna ab aliis lepofuera-
mus proxime ,tammagno
13
Plinius,totius
eft. cor,&
& principale
Summi Dei opificis intru-
mento & primario lumi;
nari , quid nobis dicen-
dum ?Hic mundi, vt refert
animus,&
naturæ mensereditus
iegímen
, & numen . 1.caremus, tentandum
reřům lenlibus
Hic reliquorum liderum rečtor , ea & occul- benefactore, Phyſicis rationibus dicere poſſi
tat,& iterum reuelat. Lucem eis aufert, & ite-
rum reſtituit.Cæli triſtitiam diſcutit ,aeris,hu
manæque mentis nubila ſerenat , Præclarus,
eximius, omnia videns,omniaque exaudiens,
vt principi literarum placuit Homero , quem
Orpheus,παν δερκες έχων αιώνιον όμμα , Omnia
cernentemhabens eternum oculum ,appella-
uit.Hic a pleriſque , & veteris & nouimundi
gentibus,pro fenfibili Deo,pro maximo Deo,
& habitus eft & cultus , & habetur etiamnum
& colitur a multis.Ab hoc.n.ab ipſis reputato
Deo omnia fibi beneficia, putarunt, & putant
prouenire.Ab eo plantas,animalia cuncta,ho-
mineſque produci crediderunt. Vitæ ,alimen-
torum, accrementi, perfectioniſq; omnis au-
thorem effe exiftimarunt.Hic aPlatone,lum-
mi boni quali proles , & ſenſibile ſimulacrum
eſt appellatus.Etquas ille in intelligibili mun
do, vices gerit , hunc dixit in mundo viſibili
vires habere aſſeruit. Et quomodo bonum ,ad
intellectum , & ad intelligibilia ſe ſe habet ;
lic fol in viſibili mundo ſe habet ad viſum , &
ad viſibilia. Et ficut bonum,omnis intelligen-
tiæ ibi cauſa eft, & omnis veritatis : Sic & Sol
in mundo hoc,omnis viſionis cauſa eſt, & om
nis quæ per viſum cogaoſcitur veritatis . Húc
soos
Citié
. ' .. ' " is
1
úsici
...gera!!
...
1
S O L E. 5 :', cisco!!!!
cantorum , & tot operum effectorem ,quis ym ,
quam pro dignitate laudauit ? aut laudare
queat?Aut quis vmquam de eo ſcripſit apfær.
çer lulianum Cæſacem ;Quem folum ,de Sole
librum ſcripliſſe comperio, ſecundum tamen
ea,quæ de ipſo Phænicum Theologia tradi
derat.Quo ſibro,& qua Theologia poftquam
nobis,moderatore
fubiectarum fiquid detanto
, ac
mus. Quid nimirum fit, & qualis, & quantus,
& quo loco habitet, & quomotu agitetur, &
quidagat, & quid etiam patiqueat.Soligitur,
qui claritare ſua omnibus ſe prodit , eamque
rebus omnibus communicat, quidnam eſt ?
Græcorum philoſophorum , maior pars, ſatis
fimpliciter,nedicam fatue, de eo ſunt locuti.
Anaximander namque cauam fornicem eſſe
igne plenam affirmauit. Xenophanes, elle vel
nubem accenſam , vel igniculos , ab humido
aſcendentes, & in ſolem coagmentatos . Ana
xagoras, Democritus , Metrodorus ignitam
elle petram docuerunt. Antipho,Hecatæuis,&
Diogenes,eſſe pumicem,ab ethereis, accélum
radiis . Heraclitus,accenſionem effe ex mari
quæ in Oriente accendatur, in Occidente ex
tinguatur.Philolaus,duplicem eſſe lucem.Pri
mam per ſe, & ſupra mundum ,quæ ,per vitreú
aliquod , qui ſe ſol,refrangatur, & per id ad
nos lucem tranſmittat fecundam . Vel Solem
effe ignem in cælo ,qui lumen, alium ſcilicet
igné ad nos tranſmittat , & eſſe tertiam lumi
nis refractionem.Cum Philolao , videtur Em
pedocles,ferèſenſiſſe idem . Nam duos dixit
eſſe Soles,alterum archetypum , alterum húc
quem cernimus archetypi imaginem . Anaxi
mencs
1
 DE SOL E.
menes & Parmenides,eſſequid igneum ,Euri- materia. Carbo igitur non eft,vel ex petra,vel
pides ignem.Plato ex plurimo igne. Ariſtote- ex pumice, vel ex vitro . Neque ibi eft fumus
les ex quinta eſſentia coeleſti.Zeno Stoicorum
pater, & ipſe ignem eſſe dixit . Scoici quidam,
Heraclitum potius, quàin authorem ſuum ſe-
curi, accenlionem elle è mari illuc ſublatam .
Epicurus terreſtre quid in modum pumicis
excauatum , rotundum , & ab igne ardens. For.
nices,petras,pumices,vitra, nubes,e mari va-
pores,vti fatuas mitramus.Ariſtotelem ,donec
nobis dicat quid illa ſua quinta ellentia fit ,
millum faciamus.Reliquos ignes,igneos,igni
cos amplectamur. Nam & cum reipla,& no-
biſcum confentiunt, & vetuſtiſſimoZoroaſtri
dogmati,aſſentiuntur, qui cecinit.
Εξ ανακρεμάσας ζώνας , έβδομον ηελίου :
Μεσημβολήσας πυρ.
> Sex ſuſpendit Zonas.Seprimu Solis.
In medium iecit ignem. Et iterum.
Πυρ πυρος εξοχέταμα, η πυρος ταμίας.
» Ignis ,ab igne deriuatio , & ignis diſpen-
fator .
Sol inquit , ignis eft, & ab igne eſt deriua-
tus , & ignem diſpenſat , hunc fcilicet noſtra-
tem . At a quoigne eſt deriuatus ? Ab archety-
poillo Empedocleo , a priina illa Philolai ( u-
pramundana luce . Quam nos primæuum ap.
pellauimus lumen, a quo & empyreum often
dimus effe conftitutum , & in æthere luces,ac
flammas, & faces omnes,quas aftra, Itellas, ac
fidera nominamus . Et quod izpoupérios e sup
ſupercæleſte altrum fuit Philoni, ſoliſque e-
xemplar. Horum virorum authoritates tain
inſignes,authoritati Ariſtotelis vnicæ ,procul-
dubio ſunt anteferendæ . Sed & rationibus, &
multis, & validis a luce , a lumine, a colore , a
micantia ,a figura ,a radiacione, & a calore an-
tea demonſtrauimus , aſtra omnia effe ignes,
famınafque, luceſque a lumine , per'ætherei
fluoris denſacionem accenlas , & triplices eſſe
ignes,&diximus,& dicimus,primæuum illud
lumé & empyreum.Stellas & Solem. Et ignes
reliquoselementales , hos corruptibiles illos
incorruptibiles, æthereos hos, illos hylæos .
Concludamus igitur indubie, cum ſtellis om-
nibus, præter Lunam, Solem eſſe ignem . At
qualis ignis,vt ftellas mittamus nunc, eſt ipſe
lol:Carbo ne accenſus, an Atamına ? Nam qui
Græcorum , vel petram, vel pumicem ,velvi-
trum , eum eſſe dixerunt , carbonem effe funt
opinari. Qui vero nubem,vel e mari vaporem
accenfum ,Hammam eſſe voluerunt . Alij igné
fimpliciter nominarunt . Sed qualem non ex-
preilerunt. Nam tri plicem ignem philoſophi
multi eſſe voluerunt . Carbonem, Aammam,
ods, quod & lucem , & lumen dicit.Viuit ergo
adhuc quæſtio ,Carbo ne,an flammagan luxlit
Sol ? Sanè in æthere,nulla videtur , craſſa elle
108
vllus,aur vapor,aut e nube,aut e mari . Igitur
ſol non erit Hamma. Flamma enim fumus ar
dens eft.Solum ergo lumen & lux , erit fol?
Quid ergo dixit Philo, φλογος πίλημα πολλής ,
Flammæ compactio multæ ? Velvtrumque lo
cum in Sole habuerit, & Hamma,& lumen ? Si
flamma eft,ergo fumus ardens eſt,inquiet Pe
ripatus. At ibinullusfumus eſt,neque hinc il
luc aſcendit. Si neque ibi eſt, neque aſcendit,
ergo ibi nulla Hamma .Ergo ſol 'Aamma non
eſt. Vera conclufio , fi flamma omnis, fumus
ardens effet . Sed Gi Aamma, fine fumo effe
queat, vera non erit , & in there flamma effe
poterit . Hic enim apud nos , ſæpe cernimus
flammam efle, & fine fumo effe,ardere tamen
in fluore , vt in vino ftillatitio linteolum ar
det,nullo inde ſurgentefuino . Ardet ipſum
Atillacitium per ſe vinum . Olei, picis, bitumi
nis , ſulphuris ſuperficiem flamma lambit .
Flamma,quæ meum pileum & pallium , vti
fupra narratum ,arfit in nullo fumo,ſed in im
bris guttulis eſt accenfa.Falſum ergo eft, flam
mam eſſe ardentem fumum. Eft aliquando ,
non eſt ſemper. Sed & illud 'ridiculum ,quod
Peripatus alleuerat,fumum efle exhalationem
liccam . Sed hoc poftea,rem modo noftram .
Experimentis hiſce ; & fumas , & fluor arm
dec, flammamque facit. Fumus & fluor apud
nos,in æthere fluor folus . Quod fi verum eft,
ve vere eſt, quid prohibér folem cæteraque fi
dera , non e fumo,ſed e fluore, flammas eſle,
non quales noftrates , quæ ex poftremis ſunt,
& fumis, & fluoribus, fed æthereas ex fluori.
bus primæuis , ac lucibus . In fluore ergo æ
thereo,Sol,flammaeft. Qaogo's timmuch momñs .
flammæ coagulum multæ. Quod & effectibus
prodit multis . Radij eius ardentiſliini ab iis
lentiuncur,quos proxiine adæquatorem alpi
cit.Et aquæ ibi rariffimæ, & campi, & montes
arentes. & animantia præ caloreæftuantia, &
homines cute nigerrimi . De quibuspoftea.
Sol ergo flamma eft . Sed cur ;non fu etiam
anthrax ? Nam apud nos,quanto vel anthrax,
velflamma eft in materia denſiore, tanto ſunt
το διας ατικών, και το διαιρετικόν.Diuidit enim &
diſtare partes facit. Sed Sol præter hæc, occul
tam quandam poſsidet virtutem ,camque ad
mirabilem.De qua Salomon hæcſcripſit.
Quod enim ab igne, non poterat extermi
nari , ſtatim ab exiguo radio ſolis calefa
ctum , tabeſcebat.
Potentior ergo ſolis radius,quàm ignis eſt,,
quia fpiritum ſecum vehit , rerum omnium
vectorem , & eflectorem ,vti loqui ſolent,im
mediatum . De quo poſtea ſuo loco. Itaque
quoniam ſol, & calore, & colore fuo prodit,
ſele
 FRAN CISCI PATRICII
fefe ardentiffimum effe , necelle eſt eum , yel affert , ſcilicet quòdfolusſol luceat, ſtellæab
anthracem eſſe , vel compactam , & denſatam eo lumen accipiant & luceant. Omnes nam
valde flammam , vel compactam , & denſatam que ftellas oftendimusnoslucere per ſe , vna
yalde lucem , velhorum duo, vel omnia. Eſto excepta luna : atque effe flammas, & nuncad
ſane omnia , ſed quomodo , aut qua ratione ? dimus, etiam anthracas. Concludamus ergo
Anthrax quidem eſt ,non ligneus , non lapi- hanc de ſolis ſubftária,quæſtionem .Solem 6
deus, non pumiceus,non vitreus. quales fuat ne dubio effe æthereum ignem, in fluore pri
apud nos anthraces. Sed anthraxæthereus, ex migenio ,a lumine & calore primigeniis,accé
fuore primigenio, in æthere admodum com- ſum , omnium ſimplicium den Glimum & ver
pactis. & calore , & lumine primæuis accen- re rianga coagmentationem flammæ pluri
Jis,& in denſiflimam coactus lucem . Quæ ea- mæ , ideoque lucidiſſimæ , & lucentiffimæ , &
dem,& anthrax qc,& flamma, & flamma fit & ardentiſlimæ , & calentiffimz.Et de eo vere di.
lux , & anthrax . Eranthrax , & lux eadem & ci poteft. Sol eſt carbo, flamma, lux. Ec flam
flamma. Ardere autem huncanthracem ,non ma,lux, carbo;& lux,carbo ,flamma. omnium
fimilem noftratibus, fed æthereum , duo quæ maxima,rationetriplici,mole, lucis vigore, &
apud nos fiunr, ſatis exmonitu illo Ariſtote- vigore caloris. Nullo enim alio in corpore ,
leo, conteſtantur. Anthraces noſtri exiguam tanta lux conſpicitur , nulloquecalor effica
præbent flammam &habeant longe lateque cior,vt vere dixerit auctor libri Sap. cap.16. ?
diffundunc lumen , ſecundum , quod dum » Quod ab igne non poterat exterminari ,
flamma eft,tremere non delinit,vnde & lume, > ftatim ab exiguo radio ſolis calefactum ,
quod ab ea emicat,ad vmbrarum confinią,tre- w tabelcebat, vti iam diximus. De cuius
mic quoque.Ita G Solanthrax tantum effet ac- luce , fatis fuperque diximus in Panaugia .
cenſus,pro magnitudine ſua,luceret longe mi Nnnc de magnitudine dicendam aliquid ,
nus quam nunc lacet , & radigs non tam lon- ficuti de calore,paulò poft epit agendum . Igi:
ge iacularetur,& luminenon impleret vniuer tur dicamus .
lum.Quæ opera flammarum ,non anthracum , Solem terra effe maiorem Optici facile ſe
funt propria.Tremere autemmodo noftratis, demonſtrare polle confidunt, & eos fecuti a
folis flammam ,duo ſunt manifeſtiſfimo argu ſtronomi, ea demonſtratione vei certiflima
menço .Alterumquod radius eius,per foramé vtuntur . Ariſtarchus Samius, neſcio , an pri
in domum ingrefluş , ab ingreſſu totustreme- mus , huius rei demonſtrator, ait : Si fphæra
fe videtur in aere .Alcerum , vbi ſolum ferit ,ad lucida,atque illuminans, ſit illuminacæ Iphiæ
ymbrarum confinia ,etiam tremit. Et tertio fi e æqualis , ab hac in oppoſitam partem ,pro
foramen introiçam det anguſtum , in ſolo ra- iicietur vmbra columnaris in infinitum . Si
dius totus cremix , Şi det latiorem , in medio illuminans fit minor , illuminata maior, tunc
non tremit,luminis copia eum tremorem in- vmbra proijcietur calathoides ſemper latior
terimente . Soligitur, fluoreæthereo denliffi- in infinitum . Si vero illuminans fit maior ,
mo compactus, anthrax lucis & flamma eft fa tunc vmbra ſemperanguftior in progreſſu de
&tus,ficuti & altra, ſed compactione, & maio , finet in conum. At ſol,proculdubio Iphęra lu
re,& denfiore ,atque ideo ardentiore. Quid cida eſt,terra, opaca fphæra eft.Terra a loleil.
vero ita ? Quia Conditoris fapientiæ & proui- luminata ,vmbram noctu iacit, quæ in conum
dentiæ ita viſum . Void ſcilicet corpus, quod deſinit.Ergo ſol, terra, eftmaior.In conum au.
corporibus omnibus,lucere debuit, & caloré, tem eam vmbram definere , ex lunæ eclipſi
& vitam , & bona , omnia præſtare , muneri probant, quæ in cam vmbráincidens ecliplin
fuo ſufficeret . Nam in genui materia , tenuislui luminis patitur. Atdemóftratio hçc,partim
quoque flamma eft, & tenue ex ea lumenemi nulla eſt, partim eſt aliquid.Eft quidé aliquid,
cat, & tenuis calor ita,vt in langinquum mini quia in vmbra luna,quæ lumen propriú náha
me pollint pertingere. In denfiore uero e con bet obſcuratur. At eadem obſcuratio ei acci
cra , & lux, & calormaior,& flamma vehemen- deret,fi in vmbram vel calachiam, vel colum
tior. & lumen & calor inde promicantes lon- narem ingrederetur. Si ſota in vmbram inci
giusporriguntur. Hac ergofinali caufa, ſum- deret,tota obſcuraretur, Si in collaterales.ym ,
mus lolis opifex,qui nihil fruſtra facit ,ex den bræ lineas ingrederetur , tanta parte , quanta
Giffimo æthereo fluore, eum compilauit. vt nó in vmbra remaneret, quantavero extra eas ef
immerito Peripateticus Albertus; ſed quo ca- ſet,non eclipſaretur, quod in conoide ſola,pri
ſu neſcio (neque enim in Peripato hæc docen mo errore ,dicunt ei euenire . Cuius non ma
tur) protulerit,lolem corporum omnium , ſim gis propria eſt, quam duabus etiam aliis lic
plicium elle denſiſſimum . Et ſidenſıtasid pol. communis . Nulla autem eft demonſtratio ,
fit efficere , a reliquis ſtellis ſubſtantia longe quia ſecundo errore , conicam elſe terræ vn,
efle diuerfum . Sed non ea ratione, quam ipfe bram ,non demonſtrát.Addunt,tertio errore ,
pro
 DE SOL E.
proargumento,idea conicam effe,quia in or.
be Mercurij,aut etiam Veneris definit ,cum a-
liæ duæ in infinitum ,quarto errore , abeant .
Conicam ,quinto errore, in his orbibus putát
deſinere,quia nec Mercurius, nec Venus ecli-
plantur. id autem quia in cam non incidunt.
Non incidunt autem , quia illa eſſe deliic .Dc-
fiit autem ,quia in coni dehitapicem . Sed his
omnibus falluntur , præter quam quòd deſie.
rit. Nam defiit ea quidem, non qua ipfi aiunt
ratione. Sed quia lucesMercurij & Veneris,
tantum lumen de ſe , & circa ſe effundunt, vo
cam vmbram vincant, & diluant.nec amplius
vmbram elle finant. Lumen enim , & vmbras
& tenebras etiam ſuperat ; non autem tene-
bræ vincunt lumen,& vmbra multo minus.Id
quotidiano videmus experimento , puſilla
candelæ flammula in tenebroſum cubiculum
illata.Veneris autem tantum lumen eft , vt te-
nebrofiffima nocte, vſque ad nos pertingat, &
itinerantibus viam illuminet . Mercurij lumné
numquam vidimus, ſed luna iplamet dum in
eclipli eſt, quod dicimus verum elle pro-
dit. Vmbra enim , in qua eft, ea parte qua eſt
rubicunda , ca rubcdinc ita ſuperatur , vtnon
impediat, quin a nobis ceroiqucat.Et fi magis
fuper ſe eller luminoſa , nullam vmquam pa-
teretur eclipfim . Et fi lol cam pati dicitur,id,
non quia obſcuretur fit, ſed quia luna opaci-
tate ſua,eius lucem nobis occulit. Itaque tot
erroribus fulca demonitratio , quamodo ofté-
det,aut perſuadeat, folem elle maiorem cerra?
Ec fi in tanta , & tam euidenti re Aſtronomi,
omnes ſunt decepti, quibus corum demon-
ftrationibus , aut inftrumentis credere poffi,
mus,aut debemus,folem effe non ſolum terra
maiorem ,ſed maiorem céties ſexagies ſexies?
Nos vero ,quid de folismagnitudine audebi-
mus phylice proferre: Sane certinihil.præter
quàm hoc ynum , eum eſſe ignem maximum .
Qui poffit, & elementa omnia ,nec minus z.
thera totum illuminare, & calefacere. Lumen
enim & calorem lengbus haurimus. Ratio au
tem dictat,li tam longe lumen & calorem ſuú
diffundit , & in corpora a ſe longe diuerla ,
qualia ſunt elementa , eum facilius in proxi.
miora ,& fimiliora Gbi,id iplum facere. & lon-
ge magis, quia nullo videtur obice impediri .
Tam longe ſcilicet lateque , quam in Panau-
gia eſt a nobis declaratum .
Sed non minor eft de Giru Colis incertitu.
do'. Inter enim veteres philoſophos, Zoroa-
ſter , vti vidimus , in medio ſex planetarum
collocauit . Hermes vero , illico ſupra Junam
cum pofuit.quem & Plato , & Ariſtoteles ſunt
ſecuci.Ducti ni fallor,quòd eiuſdem ferèvide-
rentur elſe magnitudinis. Et ex calore,quem
ab eius radiis lentiebant, eum non procul , vt
109
cætera aftra effe exiftimarunt. Ante Platonem
vero Anaximander, & Metrodorus & Crates,
ſupra etiain ſtellas fixas Colem ponebant , &
fub eo lunam . Ariſtoteles ad Alexandrum ſcri
pſit, ſupra ſolem elle Venerein . & fupra cam
Mercurium . Aſtronomi vero poſteriores
medium inter planetas locum ei deputa
runt , demonftrationibus partim puerili,
bus , partim ab aſpectus diuerſitatc ductis .
Pueriles illæ funt , quando aiunt , eum vei
aftrorum , & Planetarum regem in medio
federe debere loco . Cuius veluti confilia .
rius fit Saturnus,lupiter iudex . Mars exerci
tus dux,Venus, vtimaterfamilias ,Mercurius
vri (criba, Luna vti nuncius . Quibus, in re
tapta , quid nugacius ? Similc huic , quan
do eum cordi medio comparant , reliquos
membris aliis animalium . Neque enim cor
in medio eſt corporis , neque membra ſunt
aliis comparanda. Diuerfitas autem alpe & us,
per inſtrumentorum fallacias, in neutram nos
partem , certitudine vlla inclinat , atque ideo
certi nihil pronunciamus . Hoc vnum dici
mus , li verum Git , quod Proclus, & Dama,
ſcius crediderunt,Chaldçorum Theologiam ,
fuiſſe 36otapedotov , a Deo tradicam , cum er
ſentiemus , folem inter planetas , medium
ſtare . Si vero ex fimplici Aſtrologia,Zoroa
fter ita pronunciauit,ex calore, & magnitudi
ne , & luce viuaciore , & radiorum viribus
Placonis fententiæ affentiemur libentius .
Quoniam tria hæc , longe maiorem, quàm
Aſtronomorum diſcordantium inſtrumen
ta , certitudinem nobis promittere videntur.
Quo vero ad motum eius ( quinta hæc fuc,
rat ab initio propofita quæſtio ) quæ prima
elt eius actio , paucula . Mouetur , vt pla
netæ , motu diurno , & annuo , contrariis ,
ſeu potius altero recardante , vti de illis
docuimus. Sed actiones eius reliquæ ,mi
nus manifeſte funt, perſcrutanda . Suntau
tem eæ, vel cum ſtellis aliis communes , vel
ſuz ſunt propriæ . Communes quideni ſunt,
lucere, illuminare , calere , calefacere . Hæ
namque omnibus,vti ſunt ignes competunt.
Et qua ignes etiam mouentur. Mobiliffimus
enim , & mouentiffimus rerum omnium eſt
ignis . Sedmotum circularem , & retardan
tem , & in latera , & velociorem , & tardio
rem , & reliquos antea commemoratos,haq
bent a ſpiritu , ab animo , habent ab intelle
Atu , habent a Dei prouidentia . Habere ab
intellectu , etiam Peripatus contendit vni.
uerſus . Quid vero non ſolum pluribus , ſed
etiam contrariis,tum ftellarum cæterarü, tum
etiam ſuis planetæ,& folcum eis,ferentur ino
tibus?cum corporis ſimplicis natura vnus tan
cum, & fimplex eft motus ? Non quidem a
Kk natura
 FRANCISCI PATRICII
natura iis ferentur . Sed ea , potentioribus
redente,& nihil repugnante , animalium exé-
plo,ferentur a ſpiritu ,ab animis , a mente, in-
trinſecis , & a prouidentia extrinſeca . At eodé
tempore,& pluribus , & contrariis cieri moti.
bus, repugnat naturæ.Si naturæ repugnat cor-
porum, non repugnat incorporeis , animo &
menti.Non ſpiritui inter corpora & incorpo
sa medio. Contrariorum namque, ficuti ellen
tiæ , fic etiam vires, fic etiam debent efle con-
erariæ actiones . Non eſt igitur impoſſibile
ftellas omnes eodem tempore pluribus
vel
vel contrariis ferri motionibus, quando non
corporis natura feruntur ſola,ſed ab incorpo-
reis,quando & animalia falcu feruntur tribus,
aut pluribus , iiſque contrarij, ſurſum , deor-
fuin ,ante,retro,ad latera. omnibus fupra cor-
poris naturam , quæ deorſum tantum habet
moueri .
Sed ad proprias Colisactionesaccedamus .
Vti flamma eft,lumen e ſe emicat & calorem ,
in æthera primo totum , ſicuti & alia lidera ,
quandoquidem quin id faciant, vetat nihil.
Hæc communia . Sed Sol , aftris ne omni-
bus , ea ſui luminis iaculatione , lumen
fuum tribuit , eaque lucere facit ? Tribuit
quidem omnibus , ſed lucere nequaquam fa
cit. Nam & ipſa flammæ ſunt, & fua eflentia
lux ſunt, non minus, & fuis viribus lucere
poſſunt, & lucent. Sed lumen ſuum , eis fol
addir , lucemque eotum reddit lucidiorem .
Lucem ergo eis non indit , ſed infitam adau-
get . At cur præſente ſole , ftellæ non cer-
nuntur ? non lucent ? Num eis e contra lus
cem adimit , eamque ita diluat , vt lucere
nequeant ? Id non folis , non ſtellarum cula
pa fit , fed oculorum noftrorum , hic eſt de-
fectus. Qui in tam amplo , apertoque ſolis
lumine radios ſuos viſuales qui & ipli vt pa-
tebit poſtea , lucidi funt , & intra oculum &
extra,ita debilitat & reddit languidos. vt lu-
ces alias diſcernere nequeant eciam aliquan-
do vicinas . Lumen enim maius , vt eft in di-
Eterio, offuſcat minus . Experimenta id com-
probant . Flamma ſatis magna ad Petram-
malam in Hetruria , emicat e terra . Qui illac
iter noctu faciút,& ſub auroram , a longe eam
conſpiciunt.Serenovero die, interuallo itine-
ris eodem, vix diſcernitur. ob folaris luminis
copiam ac vigorem.Si vero radij viſuales con-
gregentur in profundo puteo, ſurſumque fuf-
piciant, tunc Gidera cernuntur. Id & Aſtrono-
miquidam confirmant, & experientia docet.
Non igitur fol,ſtellis,lumen adimit vmquam.
Si candelæ & faces interdiu accendantur . Et
ſolis lumini , vel opponantur , vel etiam in-
tra lumen ponantur, languent, & fere a nobis
non viſuntur,non tamenextinguútur. Sifam
ma hæc noftràs in tenuiffima fuerit materia,
per rarefactionem maiorem , extingui aliqua.
do continget. Eadem noctu lumine maiore,
nobiſque propiore , etiamfi lumen ſuum yla;
ad nos non porrigit,lucem tamé ſuam , etiain
in tenebris oftentat. Ita eft de ftellis. Sed cur ,
luces illæ , cum ſuum quæque proprium lumé
emicet noctu , æthertamen illuminatus non
apparet?Magnam quidem reshæc dubitatio
nem afferat, quando folis lumen etiam tunc
fulgens, interdiu in æthere cernitur , cur non
, & aftrorum lumen non diſcernitur noctu ? Id
euenire exiftimandum , quia tanta ſir æther
saritate, vt lumen neutrum concipere ita poſs
fit , vt oftentare queat, neque interdiu ſolis,
neque aftrorum omnium noctu . At cur , fos
lius vnius folis lumen ,aerem totum implet, &
totam vt videtur aquam :tot autem aftra ,luces
oftentare noctu ſatis habent , lumine autem
aerem non implent, ne dum aquam ?Contra
riorum ,contrariæ funt caulę . Sol magnitudie
ne lua , quam oftentat proxime , id videtur
poſſe facere . Illa & paruitate , quæ appa
ret, & longinquitate ,quæ , vti creditur, &
demonſtratur , & apparet oculis , id non pole
ſe facere videntur .
Sed lumen ſolis , neino non videt , nemo
non fatetur , totum aerem , totam forte aquá,
& totam terræ ſuperficiem illuminare.Veruin
calorem eius cum lumine , & in lumine de:
fcendere , multi negarunt antea , multi in
prælentia negant . Dubij ſunt non pauci, in .
certi plerique omnes. Hanc rem, quæ ſecun
da eft præcipuarum ſolis actionuin ,c tenebris
eruere adnitamur . Senſuun teftimoniis.v.
tamur , ex demonſtratis rationes afferamus:
Mirum cogitatu fanè eft , quomodo Peri
pati magiſter ,numquam in fole, ſemper in
.
vmbra deambulauerit, neque le a radiis ſolis
calefieri fenferit : neque id ſenſerit eorum vl.
lus,qui in gymnaſio ſuo ſcle exercuit.
Nam quicalor,eos in ſole forte ambuláce's
in'cutiaduſſit, nigricanteſque reddidit,nona
radiis ſolis fuit ,vt eorum fert opinio, ſed ab ae
re, aſtrorum latione atrito. Etſiradij quid in
cauſa rei huius fint,non fint,nifi in ſolido.cor
pore refra &ti. Primum profecto illud tá ftultú
eft,vt ftultius,queat effe nihil. Stultitiá augen
quodmagiſterdixerit ,non calorem tantum ,
ſed etiam lumen , in aere ab aftrorú latione a
trito generari.Sanè aftra,vt tunc opinabantur
homines vniuerſi, diu; noctuque ferebantur
æltate,hieme,autumno, vere. Cur ergo,noctu
etiam lumen in aere non generabatur? cur no
Ctes omnes frigidiores non erant diebus ? An
quia noctu , ferri ceſſabant aftra : Scultior ve.
teribus Peripateticis factus eſt recentior
Albertus , cui cognomen magni, haud fcio
quo
 I: DE SOL E.
quo merito,ſui tribuerunt. Is ſumma,an facui it comes . Nimirum ab eadem aftrorum lation
tate , an ſagacitate excogitauit, lumen per ſe
non poſſe calere . Sed dum a tole deſcendit;
ab eo partim rapi,partim a ſolis lacione trudi
ignis elementalis partem , vſque ad terram ,
quæ ea fit, quæ calorem cum lumine nobis al-
fecr.Hoc dogma in ſcholis docetur, eoque au
ditores in fatuantur . Nam fi latio aftrorum ,
ignis particulam, deorſum trudit , cum latio
femper fiat, cur femper eam particulam ignis
non tradit,aut detrudit cur non noctu ælta-
te ? Cur hyeme,non die ? Cur ſub ſeptentrio
pibus numquam ? vt ibi faciar calorem . Sed
hæc figmenta, quia rebus ipfis non confen-
tiunt , acutulorum ſunt deliramenta . Tora
igicur hæcres,ad exactum eft perpendenda .
Aftrorum lacio fanè, & perpetua, & perennis
eft,nec vmquam ceffat,quod & Peripatus con
tendit. Ab ea latione,inquit Ariſtoteles, duo
generantur,lumen & calor, aere ea latione at .
trito , Omnia hæc eſſe impoffibilia demonſtre
mus.Fixorum vci vocant fiderum latio, ab ae.
Ic abeft lógiſfime, & euatterere minime om-
nium poteft, Diſtat aucem ab hypeccaumate ,
ex Aftronomorum ,quos ipſe inrebus cæleſti-
bus,fibi etiam ipfi præfert, ſententia M. Pall.
78821837. Tanta enim eft tota orbium , qui
planetas deferunt,vt ipſi aiunt, craffitudo.Per
quam ,impoflibile eft aftra fixa,aerem attinge-
re ,aut atterere.Et per craffitudinem orbis, lo-
lius lunæ ,quæ eſt 109056. M.PafT.impoffibile
eft a Planetis ſex aerem attingi, aut atteri . A
luna quoq; idé impoflibile eſt,ob craffitudiné
ignis elementi,quáM.Pall.115567.eſſe aiúra
Nullo ergo modo poſſibile eſt aerem ,ab altro
rum latione,aut attingi, aut atteri. Quæ enim
ſe ſe atrerunt , neceffario prius ſe le contin-
gunt . Deinde,aer quomodo arteritur. Quæ
atteruntur, ea folida ſunt, & dura vtraque , æ-
cher mollis eſt, aer mollis, & tenues vtrique ,
fi res durior per aerem feratur , aur aer ab ea
quouismodo diuerberetur,curbatur quidem
& confunditur, & diſpergitur : teritur, aut at-
teritur minime. quando nec aqua, acre craf-
for, attritionem nullam patitur . Itaque neq;
aftrorum latio ,aerem attingit: & fi attingat no
terit , quia tenuis & mollis æther eft. & aer
nullo modo atteritur. FalGlimæ ergo hæ duz
priores ſunt aſſertiones.Tertia eiufdé eft falli-
tatis. Nam etiáſi aer atteri poffit, ex ea attritio
ne lumen nequaquam generatur . A ſole in
quo iam ante lux eſt genita , & in ea luce lu-
men, & toto æthere prias ab ea fuſum , in aeré
diffúditur ,nulla noua cius generatione . Haud
fane alicer,ac incubiculi aerem candela illata,
totum ſuo lumine repler. Lumen ergo in ae-
sem a ſole funditur, non autem in aeris attri-
tione vlla gencratur . Sed & quarta falfitas his
110
ne, per eandem aeris artritionem , calorem in
aere generari.Nam fi aftrorum latio aerem at
tingit núquam , aer ab ea non atferitur. Si no
atreritur,ve elt oſtenſum , ab eo non attrito ,
nullus calor generabitur . Sed alia occurrunt
via . Non calere folis radios, nec aerem , aut
corpus aliud calefacere,dum de cælo deſcen
dunt , ſed poſtquam in corpus folidum inci
derint , abeo refractos in ſe reflire. & ca re
denfiores factos , aerem arterentes , & frican
tes calorem in eo excitare, Et de eius materiæ
potentia deducere in actum . Si id pro vero
aftruunt , rationem reddant , vndeeueniant ,
quæ modo recenſebimus ?Si quis hieme fu
gidifsima,ſole Oriente, nulla adhuc refractio
ne facta,manú, aut faciem radiis opponat, ca
lidos lentiae? Si quis penes murum foli expo
fitüm , qui tota die radiis fit verberatus,ambu
let,ea parte faciei, quam radij cúc feriunt, plus
caloris fentiet,quam parte alia, quæ ad murú
vecſaymaner in vmbra ? etiamſi mucus caleat ?
Si quis per herbida prata ambuler, nulla ibi
refractione fa &ta ,caput G radij feriant, & facié,
& pectus,calorem percipit?Cur in ſummis na
uium malis, naura in fpecula policus, calorem
radiorum non ibi refractorum ſentit , & pau
cis horis cure nigrelcic ? Quod non paciuntur
nautæ alij cam'cito, in cabularis ſedentes , vbi
radiorum tota fic refractio . Sed dum hæc fol.
uunt, nos liberius, & verius philoſophemur .
Radios ſolis vti ignis prolé , a patre diuulſam
numquam , per ſe, & in ſe calere afferimus, do
alia quæ tangunt calefacere,vel illico,velcem
porealiquantulo interpofito.Arida ab eis eria
igniuntur. Trans aquam rotundo vafi infu
fam ,permeantes,aqua nondum fatis concale
facta,eſcam accedunt.Per cryftallum concauú
tranſeuntes,ignem in oppoſita eſca creant . A
fpeculo concauo reGlientes,in aridarę ignem
accendunt.Hæc omnia ignis funt operajęciáfu
dicantur in his omnibus vniri, & quafi paruu
lus ſol facti , lucidiſsimi, & feruentiſsimi ( i
mal fiunt. Quia nimiruin lux & ignis idem
ſunt & lumen producunt & calorem , & a fie
mul iunctis vti ſunt iunctiipſi, lux & ignis
Calor igitur perpetuus eſt luminis, comes .
Nequeluinen vmquam ſine calore eſt,etiamų
calor,aliquando ſine lumine reperiatur:Quan
do ſcilicet re aliqua a lumine cócalefacta,ipfo
abeunte,calor ibiremanet, vel ſedes ſuas po.
nit. Id autem fit, quia lumen omne, ſed ſenſie
bilius ſolislumen , non aliud eft , quam Main,
ma rariſsima . ficuti flamma denfiſsimum eſt
lumen . Et ficut flamma,omnis vti eft ignis,ca
let , & calor ſit , ficlumen cum ſit flamma, ca.
lor quoque eft . Sed velumen , flamma eſtre
nuiſsima , & rariſsima, ſic etiam eius calor eſt
Kk 2 lenil
 FRANCISCI PATRICII ,
Teniſsimus, & fuauiſsimus, vt potius tepor di-
ci debeat,quàm calor , tepor camen e genere
eftcaloris : Sol ergo corporeorum ignium ,
ignis eſt primus , imago empyrei, primæuiq;
& luminis,& caloris, lux compactiſsima,igniſ
que feruentiſsimus,atque ardentiſsimus. Ra-
dij veco eius, ſunc ab eo ignes ſecundi , recti,
acuri , penetrantes, vrentes, quali a denſa lolis
mole eltuantes.Lumen uero a radỊis,ignis eft
tertius, & flamma in exiliſsimaquali materia
leuiter fuccenſum . Et quamuis in noftratibus
flaminis ,luinen a calore , diuerſum quid effe
vindatur , quia calor alicubi Gt, vbi non fit lu-
men ,ncque calor in lumine, neque lumen in
calore eſſe videatur, nihilominusinſole cor-
pore puriſsimo,necelleeſt hæc omnia ,lucem ,
lumen , ignem, flamınam , caloremqueidem
effe. Necminus idem ſunt in radiis,gradu ta-
men ſecundo, & in lumine gradu tercio. Ta-
lis ergo cum ſol Gic , & radij ab eo micantes, &
lumen ab his emicans, quid ille per hæc duo
yeluci ſua inſtrumenta in aere operator,aut in
aqua, aut in terra ?Nimiruin uirtutes ſuas om
Qes per ea in hæc transfundit,lunt autem vir-
tutes eius admirabiles.Et enim vti Dionyſius
affirmar, a ſummo bono , & bonitatis corpo .
rea imago,& bonitaris illius,quantum corpo-
ri licet in corpora omnia transfuſor. Nam fi-
cuti a bono, in lumen illud primæuum , ſemi-
na rerum omnium ſunt transfufa, & ab hoc in
Colem , ſui Gimulacrum itidem ſunt transfuſa ,
lic a ſole , rerum ſemina eadein , per radios .
perque lumen in inferiora transfunduntur .
Cooperante id in eo intellectu ſuo , animoq;
fuo, & ſpiritu. Oftendimus enim ſupra, ftellas,
& folem animata effe , & animaquidem fibi
congrua intellectuali. Spiritum autem diuina
eum eloquiaappellant. vt eo loco.Oritur fol
& occidit. & ſubdunt.luftrans vniuerfa in cir-
cuitum pergit fpiritus , & c. Sicuti autem in-
tellectus,ſeipſum intelligédo,ſpecies & ideas,
quæ in ſe funtintelligit; & intelligendo ape-
ratur , ac facit, hoc elt in animumfibi adiun-
ctnm , & ſpecies eas; & earum notitiam trans-
fundit.Ec animus idem operetur ,in ſpiritum ,
qui rerum vector eſt omnium, vt poftea often
decar , ſıc ſpirirus, ſpecies ,in corporum , cum
effentias,tum vires transfundit,vnde actiones
omnes prodeunt, & prodeundo , res iplas ad
ſui imitationem generant, fic dicendum eft
de Sole.Cuius intellectus dum ideales ſpecies
in ſe reuoluit intelligendo . & fpiritus in cor-
pus ; & corpus per vires, & actiones extra ſe
fundit, & res quæ a ſole dicuntur gigni. (Sol
enim & homo , generanthominem ) generat
omnes . Sunt autem ſolis uires , lumen & ca.
lor,& rerum femina, a lumine fuo vecta, & in
corpora hæc deuecta , & a calore inuecta , &
fora in cauſa ſunt rerum generationis omnis )
Lumen enim ſuum , ficuti delacor eit ſeminú
rerum ,6c eorundem eft-menfura ,& numerus,
& fomes . Dum enim illuminat, & quæ inepta
funt , fubiens, & ea permeans calore comice,
tum ſeparat,tum congregat& purgat, & mo.
uet,& generat,et nutrit,& adauget,& perficit,
& renouat, & viuificat, & .continet ;ita vt cun
cta corpora illum expetant,vti genitorem ,vti
motorem , vti calefactorem , vti illuminatore,
vei deniquc vitæ datorem , eiuſque conſerua :
torem . Omnia enim hæc, corporibus omni,
bus tum influit,tum indit,tum manifeſtis lui
minis viribus , tum occultis, &fpiritalibus ai
ctionibus, qualem ſupra ex libro Sapientide
attulimus . De quibusoccultis,ſuo loco pofta
ea. Vnum hoc concludamus,tria hæc lumen ,
calorem ,ſemina,ſolis vcrå elle inſtrumenta ,ad
ea omnia efficienda,quæ in tribus hylæis mun
dis efficiuntur . Ariſtoteles , cum lumen foli
negare non poffet,ne cæcusvideretur,negauit
calorem , & pro eo motum ſubftituit,dixitque
ſupera , lumine & motu agerein hæc infera,a
Nos vero etiam motum folidamus:non quòd
ad aerem ,autaquam ,autterram motus pertin 4
gat , ſed quòd folis ſit quartum quoddam ins
ſtrumentum ,quo tria illa lumen, calorem, &
ſemina, quacumque it, ſecum circumferat. &
hylæos mundos totos iis impleat,qui quidem
cum duplicis lint náturæ diaphanæ & opacæ ,
diaphana tribus omnibus penetrat, lumine,
calore,ſeminibus. his occultè,euidenterillis:
opaca non niĝ duobus calore & feminibus .
Atque ita , quæ ſuinatura , vnita videbantur,
ſeparat opacitas. Aliaeriam ratione in diapha
nis lumen & calor videntur feparari. Quia
vtrumque aeri permiſcetur , lumine tamen
abeunte , hieme quidem abit & calor :æftare
vero lumine abeunte non abit calor . Vel di
cendum verius,calorem hunc reſtantem ,non
eſſe luminis perpetuum comitem ,ſeda lumi
nis calore aeri impreffum ,& alium factum ibi,
remanere , lumine luum calorem fecum ſem
per aſportante.Namqueaer,ſuſcipere quidem ;
vtrumque poteſt, retinere tamen poteſt neus
trum , ſed alterius tantum prolem in ſe reli
ctam . Quod ipſum , & in aqua, & in terra fieri
clt necelle.Aqua nimirum , vtrumque & lumé
calorem eius comitem ſuſcipit :neutrum reti
net , ſed calor em Gibi a calore luminis indicú
co vſque retinet , donec a luminis contraria
tenebra,frigusfecum ferente, vel ab ea diucl
latur,vel in ea extinguatur.In terram vero vti
opacam lumen, luminiſque calor non viden
tur poſle penetrare, fed quo loco ferit , prole :
de le relinquit , penetrat ramen (piricus a lu-;
mine & calore vectus , & in intima penetrats
ſecumque rerum ſemina defert , qui & natu,
ralcm
1
 ?. DE SOL E. III

salem terræ calorem , & fouet, & excitat, & vi- go lapſuseſt Ariſtoteles.Dicent ſui, pro fabu
uificat, & ſele in eo multiplicat, & ſemina re- lis hæc ipſe habuit . Eſto fabula vtraque,fimul
rum variarum pro terrenæ naturæ capacitate cum tragica fabula Thieſta . In qua dictum ,
huc atque illuc diffundit, & ubi multa commo ante eum natum fuerat, folem retro curſum
uet,alterar, concoquir, extenuat, incrallat, & ſuum vertiſſe . Sed cur quod poflibile fuerat
murat, & fæcunda facit , & noua generat, & ve negauit , & more ſuo deriſit, ne Deum illum
tera corruinpit . Vnde tanta reruin miſtarum , ſuum ,ſummocæli culmine ſedentem , de ſe
fub teşra yarietas, & canta ſupra terram . Sed de daret præcipitem . Sed Conditor vniuerfi
hæc loco magis proprio diffufius . Hoc modo Deus noſter ficuti mundum condidit pro li
concludamus , lolis radios ac lumen, calidos bito , etiam ita regit . Etmentes , & animos ,
ſua eſſe natura , vtpote igneos. Quos ſecum quas corporibusregendis dedicauit , ſuo nu
ipſe trahit & circuinfert,quocumque eum fert tui obtemperantes facit.Indefuit,vt ad preces
{piritus in circuitum . Atque ita verum fuerit, loſue,ſol curſum ſuum retardauerit.Idé palſus
eum lumine & motu in hæc inferiora agere . eſt pugnante Gedeone. tertio pro Ezechiæ
Motu quidem vt radiorum , & luminis dela- , . ſalute.Sed has hiſtorias,vel non legit,velnon
tore; lumine vero'vi delatore ,caloris,fpiricus, crédidit . Quia Deum ſuum ſeruum fecerat ,
ſeminumque, fine quibus generatio fit nulla. nulla voluntatis libertate . Sed cur non legit 2
Hic autem luminis calor,dum in opacam ter- Græcis ſuis ſcripram hiſtoriam ,Caftore quo
ram penetrat fimul cum ſpiritu & hominibus, dá & Adraſto Cyziceno, & Dione Neapolita,
calorem terræ infitum recreat . & omnes vnà, mathematicis nobilibus. Qui referente D.Au
quæ ibi ſunt renitentia , rarefaciunt , liquant, guſtino ex M. Varrone. Ogygis temporibus,
fundunt, mouent;concoquunt, denſant,vrút, qui multis ante Ariſtotelem ſeculis, Thebis
ſiccantmoderantur , nutriunt , & coloribus, regnaucrat, in cælo mirabile extitiſſe porten
qui luminis ſunt proles, propriis exornant lintum .Stellam Veneris nobiliffimam , muralle
gula.Sed hæc vti diximus melius poſtea.Con colorem ,magnitudinem , figuram & curſum .
cludamus ſemel. Has effe ſummarias,lummi Poft Ariſtotelem ,HipparchusAftronomus pri
huius,Deiminiſtri actiónes . Ve ſcilicet motu marius, obferuauit in cælo nouam ftellam ef
ſuo le ſe mundo circumferat, ſecumque Inmé ſe natam. Qualem & noftra ætas uidit in Car
& calorem , & fpiritum citcunferendo ,mundo Hopea,& multis menſibus ſpectauit. Profectò
infundat, et quæ a ſuperis rerum femina ia ſe noui orbis Mexicani in fuis hiftoriis habue
receperat , in mundum radiis ſuis diffemina runt,folem quater extinctum , & quater fuille
ret,eumque totum,tanco rerum ornatu effice natum.Sed rudium ingeniorum eſto hæc crew
ret fecundum dulitas. In noftris hiſtoriis habemus,vt Petrus
Sol vero iſte , pati ne aliquas poteſt paffio- Meffias refert.Iuſtiniani Cæſaris tempore ,ma
nes ? An eft omnis omnino paffionis expers ? iore anni parte , aere lereno, nulla velato nu
Quod Ariſtoteles ſcribit . ne, ſolé rain exiliter luxiſſe, vt uix lunæ (plen .
In omni præterito tempore, iuxra traditá dorem , lux eius ſuperarer. Ex quo aiunt eue
9 rerum memoriam , nihilfuiſſe mutatum , viffe , ut totum fere orbein fainis inuaderet.
cælum ,nequetoto,neque partibus . Ex quo euentu nos ita coniicimus , exiguam
Videtur elle omnino fallum.Fuerat enim a illam lucem,exiguum etiam calorem em lille,
Platone in Politico memoria proditum . ita ut ſata matureſcere nequirent . Exilis auté
Τω παντος φοράν, τότε εφ'άνω κυκλεται lux illa facta eſt, quòd ex noftris fundamentis,
ospéab.Totè S 67'Tårartia . flamma (olis, & etiam anthrax , rariores co
Vniuerſi lationem , aliquando ad ea , ad tempore fint facti,ita volente Deo.Sicut enim
quæ nunc circulatur ferri, aliquando in in denſo, flainma,& lucentioreft, & calentior,
contraria . ita in raro , & minus lucet,& minus caler . Ra
Et quæ ibi ſequuntur in hanc ſententiain refactionem ergo,eo tempore ſol eſt paſſus,fi
multa. Quæ etiamfi Plato myſtico forte ſenſu ne dubio:Dei nimirum iuflu , & eiuſdem Con
ſcripſerit , attamen in motu,mutationem to- ditoris iuſſu , irerum flammam ſuam & anthra
tius cæli fuiſſe , memoriæ fuerat proditum . ca denſauit, vt aut pluſquam antea , aut more
Quin irnò Aegyptij; (quod Pomponius Mela ſolito luceret. Neque enim memoriæ manda
retulit) quater carlus luos muralle lidera,dum tum eſt, antea fullillet magis , an poſtea vel æ
Aegyptij ſunt,obeliſcis ſuis inſculpferant. Et que, vel magis vel minus. Sed & Paulus Dia
ipſomecAriſtotele referente, nonne a Pytha- conus refert anno 790. obtenebratum effe
goreis quibuſdam fuerat traditum, Galaxiam ſolem , & radios ſuos diebus XVII. non dedil
elle uiam quandam, quam in Phaetontis calu , ſe.Quod ex eadem accidit raritare. Quam ra
ſtella aliqua cadens confect(Tec. Alij,ſolem iam ritatem , & denſitatem , Venerem quoque &
olim illuc curſum ſuum fecille ? Memoria er- Ogygis temporibus, & noftris vti retulimus;
palſam
 FRANC. PATRIC. DE SOLE.
paſſam fuiffe eſt neceſſe. Et noua Hipparchi
Nella orta eſt , quia æther in Hammam fuerit
condenſatus . Sicuti quando noua,noſtra æta
te eſt nata.Quæ deinceps poft menſes aliquot
rareſçens, tandem poſt fere biçnnium rarefa-
& a omnino euanuit.Solergo, & ftellæ , & cæ-
leſtia reliqua, & paſſa ſunt, & pati poſſunt, &
alterationem , & ortum, & interitum, & natu-
rali cauſa , & diuina conditoris voluntate.
Quæ nihil fruftra , & extra ordinem bonitatis
facit . Quod Plato , & ante eum philofophi
multi,& poſt eum Theologi plures, confirma
runt. Et ratio a ſuperioribus noſtris deducta,
demonſtrationibus confirmat. Solus Ariſtote
les, quia Deum ſuum ,ſeruum fecit , cum ſuis
omnibus,falls& fundamentis & confecutio ,
tionibus innixi , obtinatè , & impie pernez
gant .

FinisLibri Deciminoni Pancoſmia.

ANNOTATIO R. P. M.IACOBI DE LUGO .

Cum inprincipio huius libri narrat folem fuiſſe adoratum ab antiquisinter aliosfuere Athenien
ſes, credentes illum eſſeDeum quendam , ideo vt refertDiuus Augustinus octauo de ciuitate Dei.
Anaxagoras factus eſt reus apud ipſosAthenienſes , quia dicebat folem eſſe lapidem ardentem , nema
gās per fimiliaverbafolem eſſeDeum , velaliquid animatum ; Nos autē Chriſti heredes & ante nos
Iudai. non debemus credere aliquid diuinitatiseſſe in ſole,luna, & ftellis ,vndefint creaturæ puræ :
Ideo Dominus cognoſcens apulchritudine. folisex eiuſque excellentia poſſeinduci hominesadfui ho
norem ,admonuit Deuter.4.huiuſmodiverbis. Ne forte eleuatis oculis ad cælum, videns folem & lua
num, & omnia Aſtracæli. & errore deceptus adoresea , & colas que creauit Deus in miniſterium
cunctis gentibusquæ ſub cæloſunt .
Quod autem magis vrget,estid quod refertAuguſtinus contra Fauſtum ,Manichæos,ſcilicetex iku
lopfalmidiéto. InJolepoſuit tabernaculumſuum :ercidiſſe in adorationem ſolis,quoniam cũ Chriſtus
(vt aiunt ipſi)in cælum afcenderet, corpus ſuum reliquit ingloboſolis, inde vero folam animam fened
cum ſupra cælos ad dexterampatris euexit; Ad quos Manichæos dicimus, išta eſſe figmenta,quonians
iuxta illud Pauli Apoſtoliprimopater Deusconftituit Chriſtū Ieſum,corpus & animā, iuxtaexpofan
tionem omnium patrum fupra omnemprincipatum & poteſt atem .Et quo ad dictumpfal. Littera Hey
bræababet. Solipoſuit tabenaculum ſuumineis cælis, ſcilicet cum fit ex medio planetarum dicitur
Solem habniſſe a Deo tabernaculum ſuum & habitationem in eis cælis;ſi vellimus requirereſenſume
allegoricum dicemus in ſole iuſtitiæpofuiſſe eccleſiamſuam . Nihilominus folem, cæleftem non effe
colenda cumexdiuino Statuto creataſint potius, úfint nobis inſigna, temi
adorandum ,neque aftra
pora, & annos quàm vt colantur a nobis. Clarum eſt.
Non eſt certum anliber Sapientiæ ſitSalomonis,fedob elegantiam ſtili creditur fuiſſe cuiufa
damPhilonis Iudæi, qui Græce linguæ fuit valde peritus ,
1

fer

FRAN

ఆమె
so వర్మం
FRANCISCI PATRICII
P AN COSMIAS
LIBER VIGESIMVS .
DE LVN A.
TOVm ſole , lunam , fecundum
luminare in propriam ſe po
fuimus antea contempla
tionem , eò quòd cum reli
quis ſideribus , qui planetæ
nominantur , nulla condi
tione videretur conuenire . Cum fole vero
duabus,cantum molis æqualitate, & figurę ro
tunditate . Neque enim luce , neque radia
tione, neque ſcintillatione,neque lumine,ne
que calore, neque colore cum aliis conuenir.
Fuſca enim,& fplendida fimul, ſed alia , atque
alia parte, tantuinmodoconſpicitur . Quibus
in rebus, ne obſcuris quidem , aut nebuloſis
quæ dicuntur ftellis,eft ſimilis.Que fulgorem
quidemhabent quendam ſed lubturbidum , &
& ad inftar nebula nigricantem . Quare ( icuti
aliæ omnes a reliquis fingulis ſpecie inter ſe
differunt,ita luna,quoque differt ab aliis cun
Ctis. Verum de ea operæ præcium fuerit, eadé
conſiderare quæ de ſole ſumus contemplati .
Quid lana fit omnino,qualis,quanta,quocoe
li loco,quas habeat vires,quas actiones,quid
que tandem pati pofſit. Ac de priina quidem
harum quæſtione, oinnium cæleftium rerum
rem difficillimam præ manibus habemus , &
quo ad veterum placita , & quo ad effentiam
eius variam contemplandam.Veteresquidem
Græci philofophi , nulla in re alia tam fuere
diſcordes , quàm in hacvna. Namque eorum
vetuſtiſſimus Orpheus de ca ita cecinit.
Mήσατο δ' άλω γαλαν απείρατον , ω τε σε
‫ه‬a ‫ ساسا‬.
Αθάνατοι κλήζουσι, ολιχθόνιοι δέ τε μωω :
H ' ronroupede éxe , Tom ' d'soul ', tonice pién
Acopao
II2
Molitus eſt aliam terram infinitam ,quam
ſelenem .
Immortales vocant , terreni vero Me
nem ..
s Quæ multos montes habet,multas vrbes,
multas domos.
Quam fententiam videtur Thales eſſe ſecu
tus,qui terream elle lunam affirmauit. Pytha.
gorei quidam ſenſerunt idem , eamque ani
malibus habitari aſſeruerunt,maioribusquam
noſtra fint,quindecies , Plantaſque louge no
ftratibus habere pulchriores. Democritus in
eandem iuit ſententiam cum Orpheo , quòd
terreum effer quiddam ,in quo campi ellent,
& montes,& vallium'anfractus. Anaxagoras
quoque ad ſuperiora addidit , inæquali eam
effe conftitutione, & terream efle, & frigidam ,
& præterea admiftam cnm terreo , caliginem
habere quandam.Heraclides & Ocellus, terrá
elle dixere, caligineobductam , ficut & Hera
clitus, elle terram caligine circundatam, Dio
genes vero phyſicus pumiceam cenſuit effe ,
ló vitraceã,tranſpicua , & patim ét obſcura. Py
thagoras e cótra cú aliis nó paucis igneü corpº
effe dixit,ex Chaldæorú puto dogmatib *,qui
bus a Zabraco fuerat inftitutus, eſſeque quafi
fpeculum quoddam , Anaximenes vero & Pac
menides Pythagoram ſunt ſecuti igneamque
elle crediderunt. Sicuci & Beroſus ſemiignea
fphæram . Zeno Parmenidis auditor igneum
altrum eſſe,mente præditum , & prudens, & ar
tificio confectum . Cleanthes & ipfe igneam
fcripfit. Empedocles cenſuit eſſe aerem nebus
loſum ,ab igne compactum; & ei commiſtum .
Hunc bona Stoicorum pars,ſuntſecuti , nam
miftam effe ex igne & aere tradiderunt. Xeno
phanes
 FRANCISCI PATRICII ,
phanes, auté nubem eſſe compactam & igni-
tam . Idem fecè Chryfippus ſenſit , namque ac-
cenfionem elle ex dulcium aquarum vapori-
bus collectam , & a ſole accenſam .Mathemati-
ci vero quidam , compoſitum quoddam & di-
forme elle corpus, & inæquale . Şicuti enim
nubes partibusquibuſdam funt rariores, quæ
a ſolisradiis colluſtratæ ,ſplendidioręs viſun-
tur, quàm quæ denfiores ſunt, quæ minus lu-
cent,ita elle in luna,Nam quæ in ea, rara ſunt,
luminoſa fiunt, quæ uero compacta,minusful
gent, Ariſtoteles ſolusin ſua perman út ſenten
tia, ex quinta illa ſua cam eſſe eſſentia . Sed G
quiseum interroget, cur igitur,vti ſol,vti reli
qua lidera, ex eadem conflata eſſentia, non lu-
cét ?Neceſſe eller,eum differentiæ huius tantę,
aliquam afferre cauſam , ſi philoſophorum cul
men effet uoluiſſet; Quam quoniam non atta
lit, & ſui omnes, & differentiam hanc, & eius
cauſam reticent , reliquorum dogmata ſuo
præferimus. Videntur enim omnes, cauſam
aliquam afferre uoluille , omneſque ab ipſiuſ-
met lunæ apparentiis uariis,eamvidentur des
prompliſſe. Suntenim in luna,parces obſcurę,
vt cerca eſt, & nubes,& caligo. Sunt & aliæ lu-
centes ad ignis inftar. & opacæ vtræque, & lus
mini ſolari nullum tranGtum concedentes.
Quæ res in Colari eclipfi perquam fit manife :
ſtum . Eft ergo luna finedubio toto corpore
opaca , & minime diaphana, opacitate autem ,
vt apparet ,non vniformi,ſed varia,tota tamen
nullilumini peruia .Mirabilibusenim modis,
in propriis eclipfibus, in horasvariat colores.
Nam li primo uelpere deficiat , veluti carbo
leuiter accenſus principio vilicur. Deinde hor
cibiliter nigra per horas amplius tres apparet.
Si uero in medinoctio defectum patiatur , &
ſubpuniceum & igneum quendam in pyropi
fpeciem mittit calorem . Poft uerohoram ſe-
primam ,rubeum ſuſcitat.Si vero ſub auroram
patitur, colorem emircit cyancū , & glaucum .
A quo Empedocles glaucopim eam appella-,
uit. Cum uero in nouilunio apparere incipit ,
ca parte qua non ſplendet, oftendit quidem
circulare corpus, fed fuſco quodam colore
infectum . A qua die in dies, color hic ſemper
redditur obſcurior,vſque ad plenilunium.In
quo nullusiá iş apparet color, ſed facies eius,
fere tota ſplendet, prætereas quæ maculæ ap-
pellantur, quæ cius faciei,pars eſtnon parua.
Ex quibus omnibus colligere licet primo,
quod , vtidicebamus ,ſit opaca tota, & nulli
peruia lumini.Secundo quòd nullum propriú
tota habeat colorein . Tertio quòd per partes
variis (it coloribus infecta. Quarto quod vin-
brain & cam quidem obſcuram ſatis pro opa-
citatis rationc,deſe emittat. eamquein eclipſi
Solis ad nos porrigat, non aliter ac terra , lole
lunæ oppofito , eain verſus ſuam umbram ía
cit, eamque obſcurat, ſicuti eius vinbra obſcu
rat terram. Itaque hac vmbræ obſcuritate , &
ſui corporis opacitate, terræ eft perfimilis,
Nec ei eſt diſſimilis, duabus reliquis qualita
tibus. Terra namque & ipſa , nullum propriú
coca coloré habet. Et per partes habet uarios,
Gicuti & luna . Neque vllum dubium nobis
eſt , ſi quis noſtrum , in lunam aſcenderet,
terramq; inde proſpectaret,eadem illi in ter
Ta apparitura,quæ nobis hinc in luna apparét.
Vnde non immeçito,Orpheus,Thales, & Hem
raclitus. & alij quosrecenſuimus,lunam ,alte
ram terram elle crediderunt.Et quam ideo Oe
cetes Pythagoreus,& Philolaus, non immeri
to, Antichthona uocauerunt, quaſi terræ huic
noftræ , terram alteram contrapoſitam . Quorū
omnium ſententiam Ariſtoteles, ſolitus vete
res omnes acriter carpere,hac in re,vel ſui mo
ris immemor, vel animi maxime dubius, nec
illosauſuseſt reprehendere , nec ipſe aliquid
de ſuo pronunciare , præter quàm quòd eam
inter altra connumerauit. Altra autem quintę
illius effentiæ fuæ, partes denfiores elle tradi
dit. At noſtra quidem ſententia, tanto merito
poteſt luna aſtrú nominari, quáco a veteribus
quibuſdá, terra quoq, altrum eſt nominata.
Non enim hæc aliter in aere,ac luna in æthere
pendet Non aliter ac luna rotunda eſt. Non
aliter ac luna, & opaca eſt, & umbram vſque
ad lunam iacit,ficuti & luna,vſquead terram .
Neque non & ipſa ficut luna , & obſcuras ha .
bet partes, & luminoſas . Obſcuras quidem
omnes quæ ab aquis extant . Luminolas uero
omnes , eas, quæ uniuerſo mari, lacubus, fta
gnis , fuminibuſque operiuntur. Non eniin
minus aqua, ſuperficie lua ſplendet a ſolis lu.
mine , quam {plendeat parsea lunæ tota,quæ
eius maculas,tum circundar, cum intercurrit.
Id ei fier clariſsimum , quimaria alta nauiget ,
& maluin aſcendat. Longe enim circumqua
que maria ſplendeſcere circumſpectabit. Ide
cernet ſi quis ficum ad mare montem , conſcé
derit,longe lateque ſplendens pelagus, circúm
ſpiciet. Quam obrem ,non forteprocul a vero
fuerit,lunæ globum alterum eſſe terræ globú,
fimul cum aqua tota conglobatum . Globum
ſcilicet æthereum , ficuti hic noſtràs, globus
eft hylæus.Et quæ lunæ pars, lumine folis fplé
det,eam eſſe aquam ætheream alteram . Quæ
grauitate ſua non equidem ad nos cadit;Non
enim centrum hoc,lunæeſt centrum;ad quod
aqua illa cendit ita , Gicuti noſtra aqua ad cen
trum iſtud tendit , & partes finiliter aliæ lu
naris terræ ,ficuti partes terræ noſtratis. Quid
vero etiam mirum fuerit , ſi ibi fint , licuri in
ferra noftra,planities,& montes,& conualles?
Er in eis gentes tum hominum , cum aliorum
anima
 IISIDE I V N A.
animalium inhabitare ? quç & maioreGine fta-
tura quàm noftraria vt in puro æthere, & diu-
tius etiam vitam producant . Er ibi Gat etiam
plantæ noftris pu!chriores . Conformitates
cnim , quas vtriuſque recenſuimus, nobisid
perſuadent potius , quàm vt quiatæ cantum
effentiæ eam dicamus,aut vel igneam efle ,vel
quid ignitum . Tamerli Olaus Magnus »
lub poli Arctici eleuationegraduumLX. tra-
dat,ab initio Maij vſque ad Auguſti initium ,
aullă aſpici ſtellam , ( planecam credo incelli-
gat ) præter lunam . Que in plenilunio vicina
horizonti, eo temporis ſpacio videatur ma-
gnus quidam anthrax ardens,qui & ſtuporem
& terrorem omnibus incutiat: Attamen puta-
mus nos, cum colorem túc eam oftentare, ob
vapores qui denGilliini in ea teria eleuantur ,
Neque aliter , ob eos igneam apparere,quam
in eius eclipfi, læpe numero ſe le oftentat ali-
(quibus partibus ignita . Vmbra namque ter-
fæ, ficut ibi vapores eam quafi caligine quadá
obducunt,vlcra quam ignis ſpeciein præbeat.
Itaque. terram eam putamus potius quàm
ignem . vel uerius utrumque, led aliquibus
partibus terream magis , aliquibus magis
igncam . aliquibus ex æquo temperatam . Sed
igne,non tam,vt cætera lidera puro, cum nec
luce,nec colore, nec micantia, nec radiationc
fit illis fimilis , Nec uero nubem tantum con-
cretam , & ignitam cum Xenophane conſenti.
mus. Etiamſi quod in ea ſplender , cum albis
inubibus conueniat colore quidem , fed non
{plendore . Nam & fæpe aliàs , & modò cum
hæc ſcribimus,bis iam lole Occidente, nubes
cam atra operiebat, in Oriente vero magni-
nubium altiffimarum montes, conſpicieban-
tur.Quæ nullo modo,radiis folaribus, aut lu-
mine , fole iam in occafu , & nigris nubibus
obductn ,attingi poterant,nullum tamen ſple
dorem.vel ad nos emittebant , neque ullo in
ſe fulgebant. Neque vidimus interdiu ,ob can
didasnubes, in aere pendentes,præſente ſole,
lucidiorem fieri diem . Aclunæ ſplendor no .
eturnus ,& lumen inde ad nos einiſfum , claro
argumento eſt, lunam non effe nebulam . E
tiamh interdiu , neque ipfa præſente ſole dié
reddar candidiorem . Quod nequetanta itel-
Jarum multicudo , nec planetarum præfentia
facit. At luna,a ſole ne lumen recipit,vtAſtro
logi autumani? velper ſeiplam eum (plendo-
rem habet qui in eius partibus conſpicitur ,
aqueo ſplendori fimilis? A ſole eam recipere,
-videtur primus tradidiſſe Thales , & eodem
tempore Pythagoras. Poft quos & Parmeni-
des, & Empedocles , & Anaxagoras, & Metro-
dorus . Proprio vero lucere lunine aſſeruit
Anaximander, & Antipho ,& Xenophanes , &
Beroſus . Et f Stobæa credimus etiam Ariſto-
II3
telės.Profectò ,qui cam ignem ,veligneam effe
dixerunt, necelle habuerunt allerere ,eain pro
pria lucere luce.Ignis.n.ſua natura,vbicumq;
fit locorum ,lucet ſemper. At qui eam igneam
elle affirmarunt,vt Parmenides ,Empedocles ,
Anaxagoras, non uidentur , in ſuis perſtitiſſe
fundamentis,quando non proprio ,ſed alieno
dixere cam lucere lumine. Quid vero nos de
propofita dicemus quæſtione? Equidem certi
nihil habemus , quod reſpondeamus.Nam in
canta lunæ a nobis diftantia,non niſ ( monitu
Ariſtotelico ) fimilitudine quadam ,ficuti de
cæteris aftris fecimus,philoſophari licet.Simi
litudine ergo hac,nonçgre dixerim ,lunam &
proprio,uti igneam ,lumine lucere.Alicno vo
to , uti & terream , fimul & aqueam. Nam &
terra , & inaria noftra ,non ſuo, ſed ſolis lumi
ne splendelcunt. Solari ergo lumine,intera
ftra omnia,ſola luna ſplendet . Cur autem luz
nam ,terram alteram dicamus, perſuaſibili no
caret ratione.Nam quid miruin eſt, in æthere
partem vnam foeculentam conſtitiffe, & craf
fam.in quam veluti feces ætheris omnes,Con
ditoris legibus , qui omnia certis nume
ro, pondere, & menfura fabrefecit , confluxe.
rint?Sicuti & in parte mundi hylæa , fexome
nis in unam hanc noftram terram confluxio
-vndequaque . Luna ergo, ætherea terra eſto .
Et cerca noſtra,elementalis eſto luna . Neque
duæ hæ terræ, fiue duæ hæ lunæ, a Conditore
fruſtra ſunt conditæ . Similitudine enim mu
tua ,altera alteram fouet , & fibiinuicem fan
uent, & influxus, quibus & ipfæ , & vtriuſque
partes,tum viuant, tum conferuentur , alcera
ab altera fuſcipiunt. Quandoquidem ad Lu
næ motum , ac lumen , & plantæ , & animalia
multa , & humores omnes ,tum commouens
tur , tam alterantur.Quæ res ita per le eſt ma
nifeſta,utnemo fanus,eam negare,autdebeata
aut queat. Quin & tota noftra maria,ad lunæ
aſpectus varios certum eſt,uarie commoueria
Et Auxus maris & refluxus, & cæteri æftus fe-,
rè, a lunæ luinine trahuntur, & retrahuntur
manifeſtiſſime . Hæc autem omnia minime
fieri poſſunt, niſi permagna inter eam & no.
ftratia , intercedat . Sympathia. Hæc autein
Sympathia , non nil in magna eſt, tum vi:
rium , tum actionum conuenientia . Virium
autem conuenientia , non niſi in eſſentię lie
militudine conſtit . Pro ratione namque
eſſentię, uti toties dictum , rei vires inſunt,
& ab ea proueniunt . Ec pro ratione uirium,
actiones quoque eduntur necellario .Qua vi
rium & actionum copformitate , audentius
iam aflerimus , lunam efle terram alteram ,
sthercam , & ętheris uniuerli fecociſſimam par
tem , & cius fecem . Sed quid de ftellis illis
XIIII. obſcuris & nebulosis poterit dici? Quę
LI cum
 FRANCISCI 7 ATRICII
cum lunæ obſcuritate , atque etiam ſplen-
dore , fimilitudinem habere videntur quan-
dam . Nam vt ſunt obſcuræ , terreum fen-
tiunt. Vt vero fulgorem habent aliquem ,
igneum quid ſentiunt . Sunt ergo & iplæ
ex terreo , exque ignco commiltæ , & lunę
naturam videntur habere. & fi naturam ,
cur non etiam vires ? Et fi vires , cur non
etiam actiones ? tametfi ob diftantiam ,mult
to nobis ignotiores lunaribus. Nam cum
Deus , nihil fruſtra fecerit , fruſtra non fe
cerit corpora tam ingentia , quanta Aſtro-
nomi dicunt elle Gderea , quorum minima ,
longe terra maiora efTe alleuerant. Quod
& de Canopo illo obſcuro , quem Velpu
cius ad Antarcticum elle affirmat , erit di-
cendum . & de nigris illis maculis quas in
Auſtrali cælo , obieruaſſe virum quendam
Aſtronomiæ pericum , Clauius rerulio. Qua's
neceffe eft feculentæ ; & craffæ , & terreæ
ætheris materiæ effe conflatas, longe etiam
luna , & terra noltra obſcuriores. Hæc de
lunæ ſubſtantia , qualitatibus , viribus , ſun-
to expoſta . Magnitudinem vero , iam em
tiam antea expoluimus ex Aſtronomorum
fententia effe tantam , ut cerræ fit XXXIX.
pars . Facile quidem terra minorem elle
probatur , eò quòd in terræ umbra inter-
dum occulitur tota . Et ammiffo lumine
eclipfin patitur, ficuti ab ipſa eclipſin patitur
fol, & nos eius vmbra obtenebtamur . Et qui-
dem ut minor luna elfet quam terra , fuit ra-
tioni conſonum fuit. Quia æther longe quàm
hylæus mundus purior , minus fecium habe-
rét.Ethæc in plura corpora, quali in fentinas
conflueret plures . In lunam ſcilicet, in ſtellas
illas obſcuras & nebuloſas . Quarum fingulæi,
multo quàm terra ſuntmaiores . Et præterea
in maculas illasad antarcticum nigricantes , &
Canopum illum Veſpucij ingentem , attamen
fulcum.Nigror enim hic horum omnium, nó
aliud eſt putandus,quam fæculenta, qualis lu-
naris eſt,totius ætheris defecatio In plura cor
pora diſperſa,pro magnitudinis, ipſiusçthereç
molis ratione . Cui non vna ad luſcipiendas
feces facis habuit lentina . Sed pluribus , vna
luna, longe maioribus,videtur opus habuiffe ;
ne ſcilicet ,lı vna non caperentur, aut duabus,
nú amplius per æthera diffunderentur. ipſum
multis in partibus inquinarent . Et fi Ariſtote-
lis illud monicum,ea quæ a ſenſibus ſunt pro
cul,rationibus,ad poflibile ſunt deducenda,&
ad noftratium fimilitudinem reducenda,pro-
fecto ratio alia nulla,vel poſſibilis, vel vero fi
milis harum ætherearum nigredinum , & ob-
ſcuritarum ,adduci poteſt, quàm ea quam nos
afferimus.Si enim æther fimplex eſſet corpus,
purum quoque eller ; nec tot,nec tantas inſe
haberet colorum , lucium ,opacitatum diuer
firatein.nec tantam in cam multis, & tam ma
gnis partibus obſcuritatem . Sed quoniam
æthera Auorem eſſe demonſtrauimus; necelle
eſt, euin Huorum aliorum , qui oculis lubij
ciuntur, fimilitudinem habere aliquam. Ho
rum autem nullus eſt,qui fecem , & ſecum nó
gerat,& fere continuenon deponat.Sed quo
niam,aliæ illæ obſcuritates, partim ſunt a no
bis remotiffimæ , partim recens obſeruatæ , in
Aſtrologorum veterum non venere notitiam
ad lunam fermo nofter redeat. Eam Aſtrono
miannixi ſunt probare, elle terra minoremi.
Quanto autem minor ſit quam terra etiam
præſcribunt. Nimirum triginta nouem lunas,
cum tertia vnius parte,vnam terrain poſſe ad
æquare alferút. Quorum demonſtrationibus,
fi non,ve inmultisaliis quibus fidút, maxime
falluntur,fuerit per nos itandum . Moueri au
tem lunam ,nemonon videt . Sed in epicyclo
affixam ferri,vti in cçteris planetis riſimus, ica
in hac ridemus . Nihil enim ſolidum vtipfa
de ſe oſtentat, in liquido poteſt infigi. Sicuti
neque e contra, liquidum & fluidum corpus,
qualis aftrorum flamma eſt , ſolido vlli infigi
polle, ne imaginari quidem poteſt quiſquam .
Quo igitur modo ,lolidum& craſſum corpus,
in æthere ſtat liquidiflimo? Eo nimirum mo
do,quo nubes in aerependent. Quo iplain
eodem aere pendet terra. Idem de obicuris
illis, & nebuloſis Gideribus erit dicendum . Ec
de maculis,& de Canopo illo fuſco.Hçc enim
duo in rerum natura ,maxime Códitoris fum .
mam,& ſapientiam , & potentiam produnt. &
admirationem humanæ mentis omnem ſupe
rant.Et quia fæculenta corpora,torpidiſſima,
ſui ſunt natura , & ignobiliſſima, neceffe ha
buerunt,vtpræter ea quæ a ſole,beneficia hau
riunt,ſcle propriis, luna & terramutuo iuua
rent, altera alteri vires ſuas influendo. Qua in
re,quid terra in luná agat, ſicut eſt nobis igno
tum, fic eft ferè nobis cognitú , quæ luna agac
in terram . Aquas ſcilicet ,& humores omnes
commouet tum oceani, tum plantarum , cum
animaliú, certis quibuſdá legibus,ſaluti cuiuſ
que accomodatis. Moueri aŭt in circuitú ipsá
quoq; nihil prohibet.Diximus ſuperius,terrá
hanc noftram ferri ab occaſu in ortum 24.ho
sarum ſpacio,horaqualibet, M.Pafl.795.Lu.
na vero,quæ 39. terræ pars eſt , ambitum fui
corporis habebitnon maiorem quam M.Pall.
489. Ad quam rationem , qualibet hora M.
Pail.conficier non amplius quam 209.At mo
uerurne ab Occidente in Orientem vt terra ?
an uero contra ? Sanè ratio fimilitudinis nos
commonet , eam quoque ab occaſu in ortum
ferri.Sed cum nec ipla,nec terra ignes ſint,cur
in circulum mouentur:Virtute quidem nulla
naturali,
 DE LVN A.
naturali, ſed diuina conditoris prouidentia . tum nos , tuin ſolem ,tum fidera aſpectet velu
Torpere namque & ociola eſfe entia ,a le pro .
ducta,nevilifuna quidem Gnit.Nullum enim
ens,vtHerinesdocuit,eft in mundo ociofum .
Motus autem ocio & torpedine eſt contra-
rius . Morum ergo tum lunæ , tum telluri per
perque ſpiritum cuiuſque indidit,
qui motionem intellectus imitaretur. & * na-
turæ etiam contrarius non efler.Motum eum
nimirum , qui a deputata eis ſede, nó diſcede
I ret,neque locum alterius occuparer.Occupal
ſet autem ,G hinc illuc , motu retro cierentur, :
&mundi ordinem inuerterent . In fua ergo
quæque ſede, & has duas,& altra omnia opor-
tuit moueri . Id autem non aliter fieri potuit ,
quam vt in circulum mouerenrur . Abanimo
ſcilicet cuique proprio, qui per mentem fibi
additam , cum mente ſibi prælide abſoluta , &
per cam opifici inéti, & mundo Archetypo,&
fummo patri annecterentur,ab eoque pende-
rent . Motus autem illos varios , ob quos &
ipſa luna , dita eſt fidus errans , ab eodem
ipfius,aniino neceſſe eſt ferri, & a lpiritu.
prout de ſole a Salomone eſt dictum . Secun-
dum ſcilicet prouidentiæ leges , ut cum reli-
quis planetis,inter ſtans cælum,& terram vo-
lubilem ,harmoniam , qua & ætherei,& hylæi
mundi machina , temperatur & continetur ,
cum iuuaret , tum etiam pro ſui parte adim-
pleret. Quibus harmonicis motionibus, tam
varias nobis facies fingulis menfibus oftendit. quam dimidia. Id autem eieuenit, quando
nouam ,dimidiatam , plenam , dimidiatam rur, terræ vmbram vel cota, vel iis partibus incur
ſus , & rurſus arcuatam , ſeu cornutam, ex qua
non viſitur, & rurſusſe ſe oſtentat, apud nos ,
eadem die numquam , in qua cum ſole coire.
dicitur . Veſpucio camen , vt ipſe teſtatur,bis
eadem eſt conſpecta die vltra çquinoctialem ,
Id autem non uidecur aliter fieri potuiſſe ,
quàm aere , multo quam apud nos a vapori-
bus libero, ac puro. Cumque ipſa ſola eas fa-
cies oſtenter , ſol alcer potuit appellari. Sed
cas ita oſtendit , vt ratis quibuſdam legibus
FinisLibri Vigefimi Pancoſmia .
114
ti amans. Quid autem his ſuis motibus in alia
agat,Gcuti maiore exparte nobis eft ignotum ,
ita ſuperis animis , & mentibus ratio dictat
eſſe notum . Agere autem multa eſt necelſe,
quia eorum motuum nullum ,fruſtra fieri eſt
dicendum.Deus enim nihil fruftra facit.In ter
ra & aqua aere multa efficit,par 1
tim nobis nota,partim ignota. Sed quæ liqui.
do cernuntur & cognoſcuntur Auxus maris
funt & refúxus.Quos lumine ſuo & fplendo
, radiis
re quemſuis,
eiusſuaque
pelagus eſſe diximus æthereum,
limilitudineſecum trahit ,
certiſſimis naturæ legibus & horis . Aquaſque
omnes,& humores , tum qui in terræ viſceri
bus occuluntur , tum qui in ſummo eius , &
plantis & animalibus, tum aqueis, tum terre
Itribus commouet,& ftatis legibus gubernat.
De qua re ſuis poftea agetur locis. Cumque
tamvaria luna agat, duas ipſa patitur pallio
nes.Alteram qua ornatur, alcerām qua defor
matur.Prior illa eft ab illuminatione , tum fi
derum , tum folis . A quo dimidia ſui parte
ſemper ad ſolem verſa illuſtratur, & fplendo.
res illos varios,quos paulo ante diximus, per
vacias eiusad folem diſtancias,oftentat.Pofte
rior, qua (plendores hos ammittit ,& obſcu
ratur tota , & horribiliter deformis redditur
per eclipſin. Aliquando non tota id patitur,
led parte interdum maiore,interdum minore:
rit. Sed etiam tertia ei accidit paffio ,in ſolis:
coniunctione. Quando ad eum omnino tota
facie verſa,nobis vniuerſa occulicur . Hæc in
coli regione . Sed in aeris regione,præ vapo
cum varietate, alias pallidior, alias rubentior
apparer.Circundatur aliquando lumine quo
dam claro, interdum, fuluo interdum etiam ,
ad rubedinem vergente. Quibus coloribus
creditur ſemper aliquid prænunciare.De qui
bus alibi fermo habendus .
.
LI , FRAN
 ( 1 )
FRANCISCI PATRICII
PAN COSM I AS
LIBER VIGESIMVS PRIMVS.
AN STELLAE ALIQVID AGANT.
' I ftellæ animalia ſunt,vt Zo-
roaſter , & poft eum Plato
docuere,recta ratione Ari.
ſtoteles ,eas & animatas fe
cit, & vitam eis , & actione
etiam tribuit,vti ante com
memorauimus. At qualem
nam haberent actionem non declarauit . Nifi
force ſuorum quis dixerit , eam tunc ipſum
declaralle , quando dixit cælum , motu & lu-
mine in hæc agereinferiora. Nam motus a-
&tio eft quædam:& Gne motu, actio fit nulla.
Sed cum poſtea ftellas orbibus infixit, dici-
mus nos , immobiles rurſus ipſas per ſe red-
didit , & omnes omnibus ademitactiones ,
Ealque ccelo tribuit,cui & motum dedit. Sed
cælum rurlus, lumen non emittit, ftellæ quæ
lucidæ ſunt,lumen emicant. Itaque cum aiat,
cæluin moru , & lumine in noſtracia agere , v-
trumque comprehendit.Et cælum ageremo-
tu : & ftellas agere lumine. Verum motu hoc,
& lumine quid agunt & Declarare id videtur
voluiſſe,quando virto phyſico ſçripfit.
Motum veluti vitam eſſe omnibus natura
conſtantibus.Scd verius hic locus,non de
cæleſti, ſed de motu in genere eſt ei ſcri-
ptus.Primo meteoro clarius. Neceſſario,
mundum hunc continuum ſuperis eſſe la
99 tionibus , ita vt omnis eius potentia gu-
berneturinde,
Sed iam eft a nobis demonſtratum , neque
cælum moueri , neque aftrorum motum huc
pertingere . Motus quidem , in circuitum de-
fertaſtra,velpotius ipſa ſpiritu & animo ſuis
vecta , & circumlata,eummotum cient . Is ta-
men motus , mundum hunc inferiorem non
1
;
attingit. Sinóattingit,neq; in eum agit. Om
nis enim actio , fic per contactum.Fallum ergo
multis partibus elt hoc dogma. Cælum motu
in hæc agere. Quid ergo c duobus,motu vno
ſecluſo , ſolo agic lumine ? Lumen enim huc
pertingit.Atque ideo dixit alibi . Sol & homo
generant hominem . Sed modum quo id vel
lumen faciat vel ſol,nequaquam docuit.Nam
etfi, loco alio dicat.
In omnium ſeinine ineſſe calorem qui ea
faciat fæcunda,Atquehunc non elfeigné,
neque igneamvim vllam ,ſed ſpiricum qui
continetur in ſemine ſpumolo, & in eo
{piritu natura inſit , quæ fit analoga ſtella
rum elemento .
Clarum tamen nihil docet.Et fi clare doce.
ret, de iis doceret tantum ,quæ ſpumoſum ha
bentſemen , animalibus ( cilicet, & his non
omnibus.Nam mulca fine ſemine generantur.
Zoophytis, plantis,lapidibus metallis, hic lo
cus non accommodatur. Sed & quæ analogia
inter naturam illam , & ftellarum elemen
tum ſit,explicaredebuit . Et quando fatis tam
pauculis videatur explicata , lumen certe non
eſt. Non enim lucis & ignis eſſentia aut ete
mentú eſt ipſuin lumen,led proles.Et quando
lumnen ſtellarum lit elementum ,&elementum
ſolis, quo modo cælum , & ſol in hæc noftra
tia,aguntlumine ? Res pulcherrima,res in to .
ta philoſophia excellentiſſima digniſſimaque
quæ ſciretur,nutu breuiſſimo,eoque confuſo ,
& obſcuriſſimo , non debuit a tam magno phi
lofophatore tractari. Et ſi ei detur, histam ſpi
nolis, plenè hanc cractationéelſe executum
non tamen niſi animalium ex ſemine genera
tionem expoſuit,Adresvero alias innumeras,
ea
 AN STELLAE ALIQVID AGANT..
çà expofitio minime facit . Hunc ergo tam
exilem ac ieiunum dimittamus . Altcologos
genethliacos aduocemus , qui nobis de altris
corumque actionibus plurima pollicentur, &
adimplent pollicica. Qui vſque a vetuſtiſſimis
Belo Allyrio , & Zoroaſtre Chaldzo orti , pec
omnia æui ſæcula , apleriſque hominum ,in
magna ſunt habiti adiniratione, & diuinis fes
re culti honoribus.Propterea q ,multa prædi-
cebát hominbus futura,ex naturis & motibus
præcipue planetarum . & inter hos Satur-
ni & Solis. Quosinterpretes Gdesum aliorum
nominabant, quoniam illorum influxus fi-
gnificationibus Tuis interpretabantur , partim
per ortus eorum & occalus,partim per varios
colores . Jacerdum ventorum prænunciantes
magnitudinem ,interdum imbrium,aut æltuú
excelſus , aliquando etiam cometarum appa-
titiones, & Solis, Lunæque ecliples, & terræ-
motus. & fummatim omnia , quæ ex circum-
(tanti aere,ac cælo poſſunt contingere,vel no
xia, vel utilia, non ſolum gentibus , & regio-
nibus, fed etiam regibus, & priuatis quoquc
hominibus.Hæcprædicendiex altris vel ſcié-
tia vel ars , apud omnespoftea gentes inno-
tuit.Nam a Chaldæis in Perlas,& ab his in In
dos penetrauit. A Chaldæis itidem ad Aegy-
- ptios permanauit, & ab his ad Lybias , ad Ae-
chiopas,atque etiam Græcos.Et quamuis om-
nibusætatibus fit verifimile , eam exercitam
fuille, Romanorum tamen Imperatorum tem
poribus,maxime viderur Romæ, & innotuiſ.
1e, & floruifle. Multa enim in hiftoriis legun.
tur, quæ a Chaldæis & præuiſa ſunt& prænun
ciata.Quæ euentibus ſunt comprobata. Sicu- faci ut antem ,non igitur naturam mutant, ne
ti,multa alia falla cum euaderent,multisChal quecum in angulisfunt , neque quando ab
dæi deriſui fuere . Quare multis occaſionem eis declinant. Neque modo lætantur, neque
etiam præbuere , quiſcriptis cam artem falli- aliàs mærent.Et fi mereant,cur nobis malum
tatis redarguerent. Inter quos, præcipuusvi- inferant? Silerentur,cur bonum,aut e contrad
detur Plotinus fuifle , Platonicorum eo tem-
pore precipuus.Quem poftea, viri magni duo
MarGlius Ficinus,& loannes Picus.Qui maxi
mis ingenij viribus,in Aſtrologos holce diui-
natores,lunt inuecti.Sed his confutationibus
in id maxime incubuit Plotinus,vt ſignificari
quidem a planetis poffe futura concederet,
fieri tamen non concederet. Atque in tria præ
cipue capita, omnem hanc ſuam diſputationé
elt partitus.Nimirum.Nonpofle planetas,vel
diuitias, vel inopiam, aut alia fortunæ vel bo-
na vel mala, autadimere,autlargiri. Non pof
ſe,in corporibus humanis , profp eram aduer-
ſamue ingenerare valetudine m.Multo minus
polle,animo turpia,aut honeſta, aut vitia, aut
virtutes indere. Quæ omnia planetis Aſtrolo
gi,& tunc tribuebant,& nunc etiam tribuunt,
Idque propterea quòd , ipſorum alij natura
ſunt mali,vt Saturnus& Mars. Bonialij,lupi-
IIS
ter & Venus Neutri, Sol Mercurius, & Luna.
Mutari autem hanc eorum & naturam , & vi
res & actiones, pro variis, temporibus , & lo
cis,& motibus, & aſpectibus eorum , tum in
ter ſe,cum cũ ſtellis fixis, Ná his omnibus,ipfi
vel bene,vel male affici dicuntur. Et pro affe
&ionc vires,& pro uiribus actiones, & pro a
ctionibus ex affe &tione illa pendentibus , va
rios, & bonos, & malos , & neutros euentus
prouenire. Hæc Aſtrologi lummatim.Ploti
nus e contra.Stellæ vel animatæ ſunt,vel non
animatæ.Si hoc,vel calida ,vel frigidæ. Si ca
lidæ tantum , non niſi calorem in inferiora
fundet. Si frigidæ etiam frigus.Si ita,nonniſi
ad noſtra corpora , actiones ſuaspropagabūt,
vt ea calidiora ,aut minus calida efficiant.Vn
de multa corporum accidat diuerfitas . Aqua
non efficitur,vr tales, aut tales, vel fratres,vel
filios habeamus: neque vt citharædi potius ,
quàin grammatici euadamus , aut lapientes
fiamus,aut inſipientes. Neque vel diuites in
de fiamus,vel pauperes. Vel regno potiemar,
vel cademus in feruitutem.Hæc enim a corpo
rum temperie , quam ſolam aſtra inanima effi
cere in nobis poſſunt, nequaquam veniunt,
aut inde pendent . Si uero aſtra ſunt anima.
ta, tunc confilio vtentur , Si hoc , & diuina
funt , & diuinum locum habitant , cur nobis
quotidie, nihil anobis læſa , aut iniuria affe
da,malefacient?Neque vt Aſtrologi afferunt,
conſentit Plotinus , planetas, locis, & figura
tionibus , aut naturas mutare , aut hæc facere
polle. Si enim hæ in cauſa eſſent,femper eada
facerent,quando in eadem venirent loca. No
Si namque diuina ſunt animalia , tranquillo
animo ſunt, & perpetuo fruuntur bono . Vita;
enim cuiuſque in le ipſo confiftit . Id autem
ad nos nihilpertinet.Ridiculum quoque hoc
autillo aſpectu,trino, ſeftiliue lætari, oppoli
to,quadratoque triſtari planetas. Quæ enim
ipſorum , autqua de re poteſt eſſe diſcordia?
• Similia alia multa tradunt Aſtrolugi quæ
vanitatem manifeſtam fapiunt, & funt tum
rationibus,tum euentibus ridenda. Sed & il
lud, cur Saturnum dicút frigidum , quia a no
bis longe diſtet . Lunam quoque frigidam di
cunt ijdem , cum nobis fit tamen proximad
Cur item alium dicunt delectari die , alium
noctu , cum ſupra lunam perpetuus ſit dies .
Hæc omnia quo ad rerum effectiones, & euen
ta ,ab aſtris,ait elle vana . Concedit tainen ab
cis euenta ſignificari poſſe. Id autem ,quia om
pes mundi partes,lunt inter ſe connexæ. Arq;
ideo
 FRANCISCI PATRICII,
ideo aliç aliis feruiunt . & mutuus eft rerum
ordo . E quo ſigna aliqua ſunt per ſe manife-
fta. Alia ſapiens ex alijs elicit, ficuti in augu-
rijs,& alijs animalium præfagijs. Ná ficuti in
his quæque pars , fuam proprium habet mu-
nus,lic & invniuerſo,lingulæ eius partes,lin-
gula ſorțiuntur opera, per quæ inuicem , & pa
tiuntur , & agunt. & cuique accedit aliquid ,
quo illud vel adiuuetur, vel offendatur. Neq;
tamen id temere. Neque quòdlibet a quoli-
ber , ſed hoc ab illo tantú,atque ita deinceps.
ex communi ſcilicet mundanarum partium
GÚP Troia conſpiratione , & ſympathia. Hæc
Plotinus.Ficinus vero,Plotini lenſa latius ex
pofuit, & facundius eſt perſecutus. Vtroſque
imitatus eft lo : Picus , ſed latiſſime, tum arté
Aſtrologicam, tum eius & fundamenta, & ra-
tiones omnes fundicus euerrere eſt conatus.
Non tamen effecerunt,quin, adhuc innume-
ri,velint elle aſtrologi, fintque in futurum ex
tituri;Tanta eſt animis humanis in Gta ,futura
præſciédi auiditas. Sed altrologos iſtos, & eo :
rum tum ofores , tum amatores miſſos facia-
mus. Rem nos noftram agamus. Quæftio eft
nobis propoſita , vtrum ftellæ aliquid agant.
Hæc quidem vniuerſalior eft, quam vt ad ho
mines ſolos, vti hi tres magni fecere viri, re-
digatur. An ſcilicet ftellæ ,hominum tantum,
vel curam gerant,vel ipfis ſolis boni,vel mali
influant aliquid. Sed in amplius, eft quæſtio
fundenda , vtrum omnino agant aliquid ftel-
læ ?Actio hæc,vel inter eas verſatur, vel per to
tum extéditur cælum ,vel per partes eiusom
nes,& fingulas vagatur, & proximas, & lógin-
quas, & procul maxime poficas. Vel etiam in
fuperum mundum empyreum porrigitur,vel
in inferiorem hylæumdeſcendit, & peraeré
peruadit vniuerſum , & aquam , & terram oc-
cupat vniuerſas. tum horum partes.Nec non
etiam ,an quid in metalla , in tot generum la-
pides,in plantas in Zoophyta , in tot anima-
lium ſpecies, non minusquàm ,an in homi-
nes tantum agerent,conſiderare li non Aſtro-
logi , qui pecuniarum ſuam artem fecerunt
aucupium ,philolophifaltem debuerunt, qui
bus,veritatis veſtigádæ proprium eſt munus,
& rerum cauſas inquirendi. Nos igitur ita di-
camus. Aſtra confeſſione cum aſtrologorum ,
cum philoſophorum omnium, corpora ſunt.
Corpora aút oia,ſunt ſubſtantiç.Subftáciæ aút
omnes vires habent luas.Vires in actiones ( 1-
bi proprias exeunt.Siderum ſubſtantiam iam
antea lumus cótéplati. Vires modo eorum , &
actiones ſunt cognoſcendæ. Altra a Deo funt
creata.Deus nihil fruſtra facit.Igitur,aſtra,cor
pora tam inſignia , tam ingentia,tanto nume-
ro , quis dixerit eú feciſſe fruſtra?Neq ;igitur vi
res eis indidit fruftra , neque ex ijs vicibus,
S
fruſtra exeunt actiones . Et quamuis Platone,
& Ariſtotelem ,tam magnos rerum indagato
res,& his vetuſtiores multos, & horum poſte ,
riores longe plures philofophos, videamus
hac de re, ne verbum feciſſe , rei vt nos puta-,
mus difficultate, ac forte etiam impoſibilita
te deteritos , attamen quátum poflent in eam
incumbere , & penetrare debuiſſent.Quod ip
fi cum non fecerint, nos aliquid attentemus.
& ex demõltratis, quantum eruere poffimus ,
periclitemur.Igitur,demonftratum antea eſte
itellas elle ignes, luces ſcilicet, & flammas in
Auore,& ex Huore ſingulascompactas, & alu
mine, & calore primæuis id ipſum quod sút,
elle.Diximus quoque ab Ideis rerum formas
per ellentias , per vitas , per mentes , per ani
mum fontanum in fpacium elſe fuſas, quæ re
rum generandarum ellent ſemina . Quas (paa
cium , & recipere primo, & in ſe continerepo
Itea deberet, & continendo in ſe ſeruate.Quo.
niam vero ſpacium móſtrauimus immotum .
itare, lumen autem per iplum totum fundi.
Fundi autem fine motu nequiret ; neceſſe
fuit lumini ea ſemina in hærere , quorum ve
ctor ipſum eller. & quali ſeipſo,vehiculo vsú ,
quaquauerſum difunderetut,ea ſemina defe
ret.Per fpacium primo vniuerſum ,qua ipſum .
funderetur.Per calorem poſtea fibi comitem,
perque fluorem , ex quo , ſeminum illorum
vi, corpora omnia, formæque corporum om
nes efficerentur. Itaque primum corpus , qui
mundus fuit empyreus,ſpacio,lumine, calo
re, & fluore conformatum , conftans , ſeminú
corum omnium plenus fuit.Vel enim,plenú
ijs fuille, vel vacuum eſt neceſſe. Si vacnum
dicamus, perfectiſſimum mundum , imperfe
ctiffimum effe concedemus . Quis eniin nc
fcit ,vacuum ,nihili eſſe fratrem ? Neq; elle in .
ter entia numerandum : imperfectionemque
ipliſsimam ,maximamque omnium eſſe. Lon
ge ergo latius eſt fateri, plenuin feminibus
fuiſſe. At plenum ne totum? vel partibus,aut
parte plenum, aliis vacuum ? Si aliquibus va
cuum ,eadem redit imperfectionis , parte va
cui ratio. Et erit empyreus perfectus , par.
tim imperfectus.Et ad hæcratio eft excogitá
da,cur parte aliqua, ſemina (pargi non potue
rine? Velſatoris impotentia,vel negligentia,
vel inſcitia,velinuidia. Atque ita profligatæ
iam coties illæ abſurditates iterum redibunt.
Vel in empyreo impedimentum aliquod in
terfuerit , cuius obiectu , & viribus ſemina
Ipargi per totum non potuerinti. At aliud in
co tale ,nihil adhuc fuit , Lumen enim, & ca
lor,& fluor cedit omnibus vci eſt demonſtra
tum.Nulla ergo obfuit cauſa , cur ſemina to
tum non implerent empyreum.Sed ea ſemi
na,fruſtra neei Conditor indidit ? At hic,ni.
hil
 AN STELLAE ALIQVID CAGANT.
hil fruftra facit . Non ſunt ergo ca ſemina in
empyreo fruſtranca.Si non fruſtranea, neque
açiola.Si non ociofa ,in motu erunt.Si in mo
tu ,etiam in vira.Si in vita , etiam in viribus.Si
in viribus,etiam in actionibus. Siin actioni.
bus, fæcunda erunt quoque. Si foecunda etiá
parturient.Si parturient,etiam producunt,ac
germinant.Aiquid producunt?Empyreos ni
mirum partus, empyrea animalia,Zoophyta,
plantas, lapides,metalla, reliquorum entium
genera, empyreo conuenientia ,empyreo pro
pria.Non enim aut aquca, aut terrea. Non.n.
hæc ,illius ſunt loci,led loci huius. Sed illa hu
manus ſenſus non attingit,non conſpicit.Có
{picit tamen ca, & attingit humana ratio , &
quidem vti deduximus ex demonſtratis,plul omnibus ,itain ftellis ſingulis ſemina erunt
quàm probabilis,ferè neceſſaria.Sed hæther,
Sicoelum ,empyrei pars eſt,atquehic ,cius fuit
effector,ea ſemina, coſque effectus illú,a luis
tamen remiſsiores effudit. Omnis enim effe-
&us fua cauſa eft remiſsior. Si vero celum em
pyrei pars non eft, neque eft ab empyreo effe
&tus,nihilominus tamen Idearum eadem vis
per eſſenrias,per vitas, per mentes, per animú
fontanum pertranſiens, & ſpacio , & lumini
fe fe infundens, & in calorem , & in fluorem
effundės,& in empyreum etiam fe ſe vti dixi-
mus effundit, & per ipſum ſe fe diffundit
in mundum coeleftem , fiue æthercos tres il-
los Chaldaicos, quos vnum æthera , vnumq;
cælum conſtituere oftendimus . Et quot ſunt
in Archetypo Ideæ, & vnitates , torinde funt
& cllentiales , & vitales, & mentales, & anima
les ſeu vires, ſeu dixerimus rationes, ſeu rerú
ſemina , quæ mundum omnem corporeum
implerunt,vt (piricus ex eis,vtnaturç,vt qua-
licates,vt formæ ,ut corpora efformarentur , &
conſtituerentur , & conferuarétur.Semina er-
go hæc in coelum defcenderunt . Id vero , vel
per totum , vt feminibus fit plenum , uel per
partes, aliæ plenæ, aliæ uero ipſis fint vacuz.
Ar vacuas dicere, nihilum in eis habitare , eſt
diccre.Inter entia autem nihilum non adinit
cicur.Et præterea, quo priuilegio , pars alia fit
eis plena , alia fic vacua? Aut quo conditoris
defectu, aut ætheris obſtaculo,non in omnes
cæli partes ea femina lunt diſſeminata ?
Ne igitur toties reiecta illa impoſsibilia re-
deant, & ne nobis , rebuſque ipfis negocium
faceſsant fruſtrancum ,non eſt admittendum ,
partem in cælo vllam eſſe rerum feminibus,
atque rationibus vacuam . Si uero cælum to-
tum plenum eis Gt oés quoq; eius partes eis
erút plenæ.Si partes omnes, etiam aftra, cæli
eiuſdem partes,eis ſeminibus erunt plena. At
ſingulane ſingulis? an Gingula omnibus ? An
omnia omnibus? An uero , femina omnia in-
corpora funt corpora ? Neque enim aliter in
116
lumine,in calore,in fluore corporibus incor
poris,uidentur poſſe confiftere.Dicendum er
go ,eodem modo ea quo in empyreo , etiam
in æthere ,ac cælo conſiſtere. Si in celo etiam
in ſtellis.Et quia corpora incorporafunt,vno
gradu ab incorporis decidunt: ficuti hæc vno
itidem gradu ab incorporis penitus Ideis, ef
ſentialibus,vitalibus ,mentalibuſque ſemini
bus infra cadunt . Si ita rerum ordo conſtat,
ratio dictat , in ftellis fingulis, fingula effele
mina. Gicuti in Ideis , in eſſentijs , in vitis , in
mentibus omnia erant in omnibus.In animo
vero fontano incorporo corporo, ſunt in fin .
gulis omnia,in lumine,in calore.in fluore, in
empyreo , corporibus incorporis , fingula ia
fingula, ita vt in omnibus Itellis, ſemina fing
omnia .Diſtributio enim hęc quadripartita,&
neceſſaria in ſc eſt , & fapientiæ Conditoris, &
conditarú rerum generibus eft conueniens.
Per ftellas ergo, perque cæli intermedias ftel
lis partes, ſingularia ſunt ſparſa ſemina, vniq;
ftellæ , vnius modi ſemina dicata. At vnum nc
femen ,vni ftellæ ,an plura ? Et vnum,& plura.
Vnum cſſentia , fpecieue. Viribus plura, plu
raqueactionibus, quatenus in ſpeciei eiuſdé
indiuiduos ſecantur effectus, qui ab eis pros
nafcuntur.Nó enim, ftellæ ociolæ ſunt ſubftá
tiæ. neque ocioſas habent vires , aut ocioſas
actiones. Agunt igitur. Quid vero agunt & A
ctiones,quæ fingulis illis competunt,quçque
propriæ ſunt cuique, notas partim , partim
nobis ignotas. Notæ quidem ſung arderein
ſe ,calere, lucere,lumen effundere,calefacere ,
Si verum fit, folem , & hominem , hominem
generare,cur non verum fuerit,folem , & bo
uem ,ſolem , & equum ,Colem , & quercum ,ſom
lem,& platanum , generare , bouem , cquum,
quercum ,platanum ? id fi uerum eſt,cur non
uerum fuerit, fpecierum aliarum omnium in
diuidua.Colemgenerare? Eſto ſane cadem in
ductione id ueriffimum .Sed fi id ſol façit, cur
non faciat Saturnus,cur non faciat Iupiter, ſo
le paulo minores ? Cur non idem faciant,
Mars, Venus , & Mercurius, etiam fi lole lint
minores ? Eiuſdem omnes ſunt ſubſtantiæ ,
ætherei ſcilicet anthraces accenfi, flammæq;
lucelque æthæreæ ? Si enim ab una eadem na
cura effectus unus prouenit , ſicuri ab homi.
ne, homo , ab equo equus.cur non idem in
cæleftibus, æthereiſque fuerit? Sed illa prius.
Stellæ , femina quæ habent ſingulæ . Vel in ſe
ipſas iaciunt , uel in ſocias mutuo , uel enim
ea iaciunt,uel non iaciunt.Iacere hoc, fæcun
dare intelligimus. Si non focundant, ociofa,
& ſemina ſunt,ocioſæ & ftellæ , & fruſtra a Có
ditore códitæ ſunt.Ac id dicere eft nefarium .
Fæcundant igitur. Id uero , uel in ſe ipſis , uel
extra
 OLI IVFRANCISCI PATRICIT, 2 xing
extra fe : & in fe & extra ſe. In ſe quidem , ut !
modo quo illis cóuenit ,fecundentur. & pro-
lificent. At ſenſus nofter id non cognoſcit.
Cognoſcit tamen ratio . Dictat enim ,Deum
Itellas nó fruſtra feciſſe. Fruſtra autem effent,
hoperarentur nihil.Semina ergo quæque ſua
in le fæcundant primo . Atq; ita Pythagoreis.
aflentiendum illis , qui Gngalas ſtellas lingu-
los eflc mundos affirmarunt. Qui (uos aeres,
fuas aquas,ſuas terras continerent, & anima-
hia in eis habitarent puriora , noftriſquediui-
niora. Idque longeeſt probabilius,quam pu-
tare, aut aſſerere,tot,ac tanta , & tam pnlchra
corpora , vel fruſtra elle a Conditore Fabrefa-
& ta,aut quaſi fruftra. Aut ſi hoc nulla admitrio
philoſophia, neceffe eft illud admittere , aut
aliquid fimile,vt ſcilicet, & ipſa ſidera , munt
di ſint cæleſtes,(piritu ,animo,mentéque pro
priis viuentes , & viuentesmunditotius vita
communi, ex communi cum mente, cum ani
mo,cum ſpiritu. Extra vero ſe, aganeprocul
quam procul lumina ſua iacere pollunt: & cũ
luminibus eciam ſeininum vires, quibus le ſe
mutuo foueant, & ſibi mutuo faueant, & in-
ter ſe inuicem conſpirenr, & hbiinuicem , &
toti, bona inſpirent,& bonitate, fibi a Condi
sore data,omnia perſpirent, & in vnum ita có
fpirent , neharmoniam illam diuini artificis,
omnia confonent,& perfonent.Non eam quá
fatue in Pythagoreis irriſit Ariitóteles , fed
tam , quam & ipfi in cæleftibus, & nos in vni-
uerlo,dictaru neceffariæ rationis efle, & affe-
rimus, & contendimus.Nam fi ftellæ in fe tan
tum agere dicerentur,fruſtra quidem non el.
ſe factæ dicerentur,ſed quali fruſtra,& dicerés
tur,non in ſemutuo quicquam agere, & non
ope mutua, ſe ſe iuuare... Aut litanta in hy,
Jæum mundum lumina tot numero funde-
rent;quæ ad eum vix pertingunt.Aut ſi folius
tanta terræ gratia factæ eſſe crederenturas
Ad quam, lumina ipſarum , aut non , aut uix
pertingunt. Ac cette ratio affrınare ,aut credo
re non audet , cam ingentia corpora , terra
multomaiora,tot numcro , & pulchritudine
canta , fuiffc a Conditore Deo , vnius tantuni,
& tam exigui,& tam deformis corporis, qua-
lis terra eſt, gratia procreata. Sed cum lumine
agant, & calore , & feminibus ab his delaris,
lumina autem, & calor ftellarum terram non
attingunt , attingit autein eam ,vnicus ſol , &
lumine, & calore,& ſeminibus,quia ſolus vi-
detur omnium generator. Quid igitur ? Im-
poſsibile ne fuerit, aur non verifiinile , lidera
cuncta, in Colem unum ,in lunam vnam , & lu-
mina,& calores , & femina ſua iacere ? Et his
duobus , vti generationum regionibus aeri,
aquæ,terræ propioribus,luis quaſi vicariis vti
atque adminiſtris, Ec verum elle id ,quodPhi
lolaus dicebat,ſolem primęlucis elle recepta
culum , & fecundam eſſe tacem , & per eum
tamquam per vitrum tertium oos, lamen ip
ſum uſque ad terram pertranfre. Nos uero &
primum lumen illud primæuum , & fecundú
quod eft in lideribus,in folem unum effandi
dicimvs;& per eam cum in lunam ,tum in hy
leum totum fundi. Et quoniam primum lu ,
men uector eſt caloris, & calor, & lumen ue
Etores ſunt,& ſeminum , & fluoris,hęcomnia
in fidera eſſe ab eis deuecta , & a fideribus, in
folem quidem ,& lumen, & calorem. In luná
nero fluorem effe afferimus diftributa, &a fo
le,& a luna,eadem ad nos eſſe contribura. Vn
de omne lumen omnem calorem a fole eſſe
.fentimus,omnem nouarum rerum generario
nem , & neterú renouationem eſle cernimus,
certis quæque temporibus, prout ſunt ſol,&
luna, temporuin tum effectores,tum moderano
cores, tum etiam diſtribucores. Per quæ tem:
pora,omnes fiunt e ſuis ſeminibus rerum ges
nituræ,& renouationes.Suis inquam ſemini:
bus tum manifeftis, cum occultis. Manifeſtis
quidem animalium, plantarumque, occulcis
uero lapidum , metallicorum ,aliarumque re
rum , quas cernimus quidem fieri, unde auté
fiant nó cernimus,& pro miraculis habemus.
Sed horum quæ fenfibus funt obiecta, ſenſi
-bus etiam percipimus, Quæ uero ſenſus non
cognofcit,ratio dictat ex demonftratis, aboc
cultis prouenire feminibus.Autenim a fe ip
fis fiunt,aut ab alio.Non a le ipſis.Nihil enim
eft caula fui.Quia fuillet,ante quam effet. Ab
alio ergo fiunt.Quodfi fenfibus non apparet,
femen occultum ,atque ſpecificum nomina
- mus. Nam & ea ſemina,quæ cernimus , quæ
que tangimus, per le nihil ſunt efficacia ,nih
occulcum in eis femen ea faciat fecunda. Se
men autem hoc occultum ,in omnibus mania
feftis et feminibus, in humore fcilicet illius
habitans,quia lunæ luminibus,humorem cę
leftem deferentibus dum fouetur, uitaliselt,
& conſeruatur,donec calor humoris illius co
mes a lumine folis forus illud fouet, & fpiris
tum in eo,uel præexiſtentem feruat,uel nouú
generat, uitalemque facit , & fæcundat. Sed
de his ſuis locis poftea. Modo concludamus
Sidera non eile ociofa ,nec fruftra facta . In ſe
prius agere, ſeque ipfa fæcundare, ijs quæ 1-fia
bi conueniunt.Conueniunt autem,quç delu
per,ab empyreo,a fluore,a calore,a lumine,a
luce,ab animo, a inente , a uitis , ab ellentiis,
abideis , in ea defluxere. Agere quoqueea ex
tra ſe,tuin in aſtra alia, tum in folem , cum in
lunam ,cum in hyleum,eadem dona, quæ fibi
a luperis uenerunt, in infera transfundendo.
Quid ucro fi aſtra ita agunt , cælum aſtris in
termedium ,fruſtra erir, & nihil in ſe , extra ſe
nihil
 AN STELLAE ALIQVID AGANT. 117
nihil aget?Non eſt tam abſurdæ rei affentien- effufionum fit marer . Omnia tamen Ginul,
dum.Sed eadem quæ a ſuperis in ipſum defa Mente,animo,ſpirituque,natyraque,tum pro
xerunt , cum in fe fæcundar , tum in alia vſq; pria cuique,tum totius mundi communi, ita
ad nos transfundit. At quia Auorem ſimpli- viuunt vc omniaSympathiam , & oworciori ,
çem ,hunc çtera elle diximus, quid fi itadiltri cognationem & concordiam , inter ſe mu.
buamus.Ab altris lumen & calorem,in ſolum tuam , induant , & ita conſonent, vt nulla in
transfundi folem , & cum his etiam , quæ in a- co ſit diſſonantia nulla diſcordia,quæad vni
ſtris latent ſemina. Fluorem vero, quæ in in- . -- uerli, tum ornamentum ,
termediis hiſce cæli partibus eft , in ſolam tum conſeruationem ,non conferat. Idque ef
transfundilunam ?Etficuti ſol,lumen , & çalo- ficiatur torum , per lumen ,per calorem ,perq;
rem , & cum his femina, in hylæum transfun- inſenſibilem quendam teporem , omnia pene
dic,ita lunam in eundem transfundere, cæle-: · trancem, omniaque viuificantem , & ſemina,
Item Aluorem ,vndehumorum'arque humidi- cuique propria per omnia geſtantem , atque
tatum noftratium dicta fit mater, nutrix,atq ; ſpargentem :a quibus,omnia propriis quçque
moderatrix.lta ſane noftra ſententia efto .Qua locis, focundentur & germinent,pro ſeminis
diſtributione rationi, demonſtracionibuſque locique temporiſqueproprietatibus . Atque
longe conſonantiore fiet,vtnon ſidera a ſole, hæc de cælis,de lideribus, deque eorum eſten
ſed ſola lideribus lumen accipiat, & ab eis,vti "sia, viribus a &tionibuſque,longe aliter, quam
Zoroaſter eum vocauit , aupo's Talias , ignis ab aliis,aut aſtronomis,aur aſtrologis, aut phi
pænu, & quæſtor,efficiatur.Er luna xavaxuo- loſophis reliquis, ſunto nobis philoſophata .
par , vti idem ci tribuit , effluxionum , atque .

Finis Libri VigeſimiprimiPancoſmia.

ric,

102 a

0
 Sports L
G ఆటలలో
16. Los
FRANCISCI PATRICII
P AN CO S MIAS
LIBER VIGESIMVS SECVNDVS.
DE IGNIS ELEMENTO .
Eragrata contemplando vni- poſtea. Orpheus vero , eadem de re ita canic
uerla ætherea cegione, & to,
ta eius tractatione peracta,
eft modo in hylæum mun-
dum ſpeculando deſcenden-
dum . Quem Zoroaſter , vti
retulimus, triplicem fecit, Aerem , Aquam ,Ter
ram .Situmqueeis in orbe aſſignauit.
τω εν μέσω τιθείς , ύδωρ δ' εν γαίας κολποις ,
Hépes évwler noulw .
Terram in medio poſuit. Aquam in terræ
finibus >
Aerem ſupra haſce .
Tria ergo tantum in mundo hylæo collo-
cat corpora quæ poſteri vocarunt elementa .
Hermes vero inter fapientiffimos tempore le-
cundus,de re hacita loquitur in Aſclepio .
De coelo cuncta deſcendunt, in terram , &
in aquam , & in aera . Ignis ſolum , quod
ſurſum verſus fertur,viuificat,quod deor-
» ſum , ei deferuiens.
Quatuor ergo mundi videtur ftatuere ele-
menta . Sed eo ſenſu ,quo alio oraculo, ante
ipſum Zoroaſter,& pofteumOrpheus exprel-
ſerunt, ille.
Τον όλον κόσμον
Εκ πυρός, υδαίος, και γής,και πανοσιόφου αίθρης.
Vniuerſum mundum
Ex igne & aqua , & terra, & omnia nu-
triente æthere .
Subintelligamus, conſtituit Conditor . Ae.
therem autem intelligit celum , ita vt mun-
dusvniuerſus ſit conftitutus,ex terra,aqua,ae-
re , & æthere , qui omnia nutriat, quod Her-
mes dixit, Viuificat ignis . De qua nutritione
.?
in loue..
Ενδε δέμας βασίλιον , έν τα πάνα κυκλεϊ ..
αι .
nup, nou i dupa nou gão vou aitripe vue le noi
oiluap .
» Inque vultus regius , in quo hæc omnia
>> circulantur,
Ignis & aqua & terra , & æther , noxquc
» dieſque ?
Pro quarto & hic', ponens æthera . ſicuti
Hermes ignem ſuperum viuificum.Tresergo
hiſapientiæ , Chaldaicæ, Aegyptiæ , & Græcę
patres. Mūdum ex quatuor corporibus hiſce
conftituunt. Ocellusvero Lucanus, Pythago
ręauditor,omnium quos ſciamus primus,lub
luna, & ſupra aerem ignem ſtatuit ,ita vtmun
dus ex quinque conſtituatur elementis,terra,
aqua,aere, igne, cælo, fiue æthere . Quorum
quatuor priora, verſariin generationedocet.
Lunaın vero eſſe quaſi ſepem ,
10peo's zap' d'Idræoias, rj guérews, o mes' Tló or
λίω ω δρόμος .
» Sepes enim eſt immortalitatis, & genera
trinis, curſusis qui lunæ eſt.
Deinde addidit .
To our Tup, jign anpas? 'Südwp , ganpur
ศไทย s .
Ignis quidem & terra, ſunt extrema, aqua
vero & aer medietates .
Hanc ſententiam Empedocles eſt ſecutus.
& poſt eum Hippocrates. Sed Ariſtoteles ,
ipfismet Ocelli verbis , nulla eiusfacta men
tione,eam tranſtulit, & ſuam fecit. Itaque vni
uerſus poſt cuin Peripatus, inter lunam, & ac
rem ,
 DE IGNIS ELEMENTO .
rein , ignis elementuin, & fphæram ſtatuit,& Plato in Timæo conſtiruerat, & poſt eum ,eius
ita effe, & credit, & contendit. Hæc res an ica
fe habeat,operæprecium veritati fuerit , dili-
genter examinare. Tam magnum namque
corpus , quem Ariſtoteles aerem decuplo ſu-
perare, videtur ſtatuere. & quod Altrono-
mi, uti retulimus, craſſum elle atlerút M.Pall,
115567.cum nulliſenlui pacear,& multis re-
pugnet rationibus, non eft oícitanter præter-
mittendum, neque veritatem veltiganti negli
genter concedendum . Præſertim ,cum & pri-
mi illi fapientes, & poft eos multi, inter quos
Plato & Græci alij, & Latini, partim eum igné
non agnouerint, partim etiam pernegariot .
Quærendum ergo utrorum ſententia fit po-.
tior.Hoc igitur opus aggrediamur.
Ariſtoteles in hoc dog.nate , ſicuti in ple-
riſque ferè omnibus conitituendo , varius &
inconftans. modo ignem ibi ponit, modo ae-
ris fupremam partem . Quam quia a cælorum
motu & incaleſcat, & uratur, modo hypeccau
ma,modo non ignem vocat . Ignem inquam
non reuera , ſed qui ex conſuetudine ignis.
Hæc omnia ſunt iam a nobis & indicata , &
explicata. Non ſunt ergo hic iteranda . illa
vero diſcutiamus . Si ex lua confeſſione,ignis
non eft reuera, iam ibi nullus eft ignis. Si ibi
nullus eſt ignis,iam nullum ignis eſt elemen-
tum . Non ſuntigitur quatuor clementa, ſed
tria illa Zoroaſtrea, Hermetica, Orphica,aer
aqua,terra. Si ignis ex conſuetudine, ibi effe
dicitur , quia hominum cogitationes, aut ap-
pellationes, nihil conftituunt in natura , nul-
Ius ibi eft ignis; nullum eft ignis elementum.
Tria ergo & non quatuor. Si ibi ignis non
igpis elt , eadem omnia ſequentur . Si ille
ignis , aer tantum eſt aduſtus, & nondum in
ignem uerſus , ignis ibi non eſt. Ignis ergo,
quartum non eſt elementum .Tria igitur tan-
tum in hylæo mundo elementa . Hæc ex Ari-
ſtotelis inconſtantia . Modo rem ipfam per-
pendamus, & ex veritace examinemus . Ari-
ſtoreles met ipſe , tres ignis ſpecies facit: Ita
enim v. Topico ſcribit,
Ου γαρ έσιν εν είδος ή πυρός , Εθερον α' όχι' του
άδες άνθραξ , και φλόξ , και φως . έκασον ω η πύρ
Non enim eſt una ſpecies ignis . Aliud
enim ſpecie eſt, anthrax , & flamma , &
lux,vnumquodque corum ignis cxiftens,
Et repetit ,
Καθάπερ 'άπυρος το λεπομερέςατον . Λεο-
μερέςερον γαρ ' ότι το φως , ή ανθρακος , και της
φλογος .
Sicuti in igne id quod ſubtiliſſimarum
eſt partium . Subuliorum enim partium
eſt lux,& anthrace ,& Hamma .
Tres has ealdem ignis fpecies ante eum
118
dilcipulus Theophraftus confirmauit.Ad hos
ergo ignes, ignis elementum excutiamus . Si
carbo lit, & fit ignis, necellario erit accenſus .
Nam ſi extinctus carbo ſic, non amplius erit
ignis . Și accenſus fit ,lucebit . Lncetenim ſua
natura ignis omnis . Si lucebit, etiam lumen
emicabic.lucis enim , vti iam multoties dictú,
proprium eft ,lumen emittere. Si lumen emit
ter,illuminabit inferiora, & fuperiora forſitá.
At nequc accenſum elle carbonem ſub luna,
aut ſupra aerem ,nec urſus,nec ſenſus alius vl
lus percipit. Neque ibi lucere quicquam
confpicitur. Neque inde lumen vllum ad nos
venit , neque nos , neque infera hæc illumi
nar . Non igiturignis elementum , carbo eſt
accenſus.Sed & alia methodo. Si carbo effet
accenſus, & caleretipſe in ſe, & proximum
calefacerét aerem, & per aerem , & aquam , &
terram . Et quia ſemper iple eſt, ſemper & ca
leret,& calefaceret,proxima. Semper ergo ae
rem calefaceret. Aer ergo nunquam frigidus
eſſet. At læpiſſimefrigidiſſimus ita eſt,vt frigus
omne , in alia videatur emanare . Non ergo
carbo accenſus eſt , ignis elementum . Prima
ergo ignis fpecies, eum locum non occupat.
Et ſi occuparet , iam actum effet de nobis ,
de terra , de aqua deque, aere . Omnia
enim iam combuftiffet . Quam combuſtio
nem , longe eft rationabilius,nobiselle timen
dam , quàm timenda fuit Ariſtoteli, veterum
politio, cælum eſſe ignem. Ait enim ,fi cælum
eller ignis,iam omnia ellent exuſta.Sed ignis
hic, ſi carbo accenſus eſler, & magnitudine ,&
proximitate, totum aerem, qui minimam ha
bet reſiſtentiá , & calidus eft,in ignem conuer
tiſſer. Nam inter habentia fymbolum , facilis
eſt tranſitus mutuus,docet magiſter idem. Fa
cilitate ergo tranfitus huius, & proximitate ,
ſunt enim uel continui , vel contigui, Et ma
gnitudine , eft enim ſole longe maior, nullo
negotio,nulloque labore ſuo ,aerem totum in
ignem conuertiſſet , & per aerem , aquam , &
per vtraque terram . Elle autein ſole maiorem
facilis elt demonſtratio . Meriti enim ſunt A
ſtronomi , ſolem centies ſexagies, elle terra
maiorem . Ariſtoteles autem illis longe acu
tior , & melior magiſter , meritus eft , aquam
decuplo effe maiorem terra. Aerem decuplo,
quàm aqua,centies quàm aqua, millies, quàm
terra . Si ergo ſol ,tanto minor, interpoſita
lunæ fphæra, & ignis huius , & aeris ( phæris ,
Aethiopiæ , & Lybiæ interiores regiones ita
ſuo calore adurit , atque exurit , vt deſerta
omnia reddat ? Quanto timendum magis eſ
ſer, carbonem pluſquam octingenties ſole
maiorem , & nobis proximiorem longe,cun
eta in cinerem fuifle iam olim redacturum .
Mm 2 Sed
 FRANCISCI PATRICII ,
Sed neque id euenit , neque id time-.
mus , neque ab eo calefimus , neque il
luminamur , neque lumen ab eo vllum emi-
cat, neque lucet. Secure ergo concluden-
dum , nullum ignem vti carboneın ſub luna ,
ſupraque aerem eſſe .
Quid vero li Aamma dicatur effe ? Si . neque qws , quæ tres erant ignis ſpecies infra
flamma Git , neceſſario ardet , fi ardet lu.
fi lucet , lumen de ſe dat , lumen
dat illlnminat , fi illuminat , etiam calo-
rem de ſe reddit , Alia methodo , Si flam-
ma eſt, ardet ; ſi arder incendit , G incen-
dit adurit, & comburit , Et longe quidem ,
& facilius , citius , Hammam uidemus apud
nos hæc omnia facere , quam anthracem ,
qui ſenſin , & occulto ſe le lignis &mate-
riebus infert , & infinuat . Flamma uero ,
& manifeſte , in materias infilit , eaſque
corripit facillime , & citiffime etiam de-
paſcit , & paſcendo , alia le ipſam auget
L liceret , vſque infinitum . Multis ergo
iam feculis , Hamma hæc tam ingens , &
Sole plus quàm odtingenties & terra , mil-
lies maior 2 omnia noftraria omnia ele
menta tria reliqua , nedum in cineres ,
ſed in nihilum vertiler. At adhuc per-
ftant , qualia a Conditore ab initio iunt
conftituta. Non ergo ſupra aerem , infra
lunam , ulla eſt edax flamma, Neque enim
conſpicitur , neque alio ſenſu , ſentitur ullo ,
Neque vllum de ſe apud nos edit effectum .
Nulla ergo ibi Hamma .
Si vero dicatur , flammam quidem eſſe,
ſed non edacem, non conſumptricem , qualis
Hamma, ex uetuftiffimorum dogmate eſt æ-
ther ; lam eſt dicemus nos , vel æther alius ,
vel æthereæ naturæ, ætherearumque , & qua-
licatum , & proprietatum.Si alius æther eft,cur
non idem cumreliquo eſt æthere ? Ratio ſe .
gregationis naturæ eiuſdem a le ipla fuerit,
laltem probabilis reddenda . Si alius æther
non eſt,ſed æthereæ,& naturæ , & qualitatum ,
& proprietatum, iam duo ætheres erunt. Ille
quidem priſcus, & de le protulit , & gerit, &
nutrit aftra.Hicuero iụnior,quid facit ?Ocio-
lum ne corpus tantum, ledet ? At nihil ocio
ſum fert,aut ſuffert natura.Et qua ratione,eiſ-
dem & natura, & qualitatibus, & proprietati-
bus,non etiam æthereas eder actiones ? Aſtra,
fi non aliud,faltem gerat. At nulla gerit. ocio-
fus ergo . Ocioluin ex entibus exiinit natura ,
eximit ConditorDeus,quinihil fruftra fecit .
nihil facit ociofum . Nullus ergo ſupra ae-
rem, infra lunam ,eft alius æther, nulla alia æ-
theris natura . Neque tertius eft ignis, pôs,
lux. Luceret enim , & lumen ederer, & nosil-
luminarec. Cumque aerem dicatur in ſupre-
ma eius ſuperficie conuexa circumplecti , id .
que ſemper, nulla in aerem obſcuritas , nulla
noxingrueret , nullam nos noctem , nullas
tenebras ſentiremus . At quotidie,noxaerem
ingruit , nosobtenebrat , nullus ergo aerem
ignis lux ambit nullus infra lunam ignis lux ,
lucer . Si neque ibi anthrax, nequeflamma,
lunam , ſupraque aerem rationes hæſaris &
multæ & validæ demonftrarunt , reperiatue
nullus ignis ibi erit . Et ex ſupra allatis Aria
ſtotelis inconſtantiis, illa uerior fuerit , nul.
lum reuera ibi ignem elſe, fed ex conſuetudim
ne ignem appellari tantum .
Sed quoniam corpori huic ſupra aerem ,&
infra lunam vti ipſi crediderunt pofito , & 0
cellus,eius primus author, & Empedocles, &
Hippocrates, & poſt eos Ariſtoteles,elementi
nomen ,ſicuti aeci, & aquæ, & terræ tribuere ,
ſecunda velitacione , an is ignis , quando ibi
eſſe reperiatur,elementum elle poffit, cogno
{cainus. Ac elementnm , quidnam eſt E? le..
mentum Ariſtoteles, deffiniuit, non vno mo
do ; hoc tamen ſemper ſignificatu ,ut elemen
tum diceretur id , ex quo primo inexiſtente,
res ipſa conſtat. Aliter . Elementa dicuntur,
ea in quæ vltima corpus reſoluitur. Quod ea
dem cum priore ſententia dicitur . Nos vam
ro duplex elementimunus agnoſcimus. Vel
enim compofitionis pars eft , uel pars elt mi
ftionis. Empyreus æther,aer,aqua,terra,mun
danæ compofitionis ſunt elementa , in ſe in
tegra. In quęvltima,vniuerſumpartiri poteſto
Eadem forte , in miſtis corporibus, lunt mic
ſtionis elementa. Corpora autem milta, voca
uere veteres, quatuor non integris , ſed refra
etis ac retuſis conſtare elementis , & eorum
qualitatibus terræ,aquæ, aeris, ignis huius de:
quo agitur . Nos uero & mifta ex elementis
hilce , quæ vocátur corpora, & elementa ipla ,
& æthera præterea, & aſtra, & empyreum ,non
fimplicia,ied & ipla dicimus elle miſta,ex pri
mæuis illis noftris elementis quatuor, ſpacio ,
lumine,calore,fluore, Et primam horuin mie :
ſtionem eſſe in empyreo ,lecundam inęthere,
atqueaere,tertiam in altris, quarrain in aqua,
quintam denique in terra. Sextam in miltis
cæteris,ſed variis gradibus diſtributam ,vt ſuo
loco demonſtrabitur. Modo ex dogmate alie « .
no , ſunto miſta , ex communibus hiſce elea
mentis , non quatuor ,ſed cribus reliquis
Namque ignem hunc fphæralem ,aut compo
ſirionis,aut miſtionis elementum cfle , nullus
ſenſus,nulla ratio indicat.Cæli quidem ignes
cernimus , locum ubi ſunt æthera dicimus .
quia iis ignibus ardec ſemper, & quia in eo
ſemper curritur. Ignis fphæram ſub luna,quia
nec videmus , nec vllo ſenſu ,percipimus, &
rationes tot pernegarunt,,mundanæ cumpo
Girionis
 DE IGNIS ELEMENTO .
fitionis partem ,dicere nó audemus.Sed cum ta fiet natura ?Apage has fatuitates a vera phi
rationibus,audenter pernegamus . At cur nos loſophia. Non minora his abſurda conſequen
tam magni viri,Ocellus,Empedocles,Hippo- tur, l deſcenlum huius ignis,vi factum elledi
crates, & cum eo Galenus,& medici cçteri, & cant. Nam fi vi delcédit,a quo nam hanc vim
Ariſtoteles cum reliquis de Peripato luis, non
certos faciunt, quo modo, aut quibus dio-
peris ,aut inſtrumentis aliis, ipſi ignem ibi eſſe
depræhenderunt . An uero ideo , ignis il-
le elementum dicitur, quia miſtionem corpo
rum cum elementis aliis ingrediatur ? ita effe
docent. At fi id uerum effet,ad miſtionem ve-
niret,& cum aliis miſceretur. Aer, aqua,terra,
miſtionem videntur ingredi facilc poffe ,
quoniam eam inhabitant regionem , ubi mi-
itio fit omnis , ubi miſta reperiuntur omnia
corpora.Ille ignis tota aeris craffitudine a no-
bis diftat, quæ centies terræ crafficiem fupe-
rat. Neque poteſt de tanta altitudine cum
his in iſceri. Et ſi miſceri deberet, vicinum a-
liis fieri effet necelle . Deſcendere ergo huc
neceffe haberet . At deſcendere , neque uilus
eft umquam , neque a quoquam vel philoſo-
pho , uelAſtronomo eſt depræhenfus. Et fi
ipfi id vel viderunt,vel depræhenderunt , do-
ccant nos, eos quæſumus, quo modo , & qui-
bus organis,elementalis hic ignis,tam alte re-
fidens, in hæc mifta , aut uenerit vmquam ,aut
in præſenti, ueniatquotidie . Quoque modo
in aquea deſcendat miſta, & non extinguitur?
Quoue in terrea, & non obruitur, non ſuffo-
catur?Si uenit, & ea ingreditur, profecto de-
ſcendit. Si deſcendit, vel præter naturam de-
ſcendit , uel natura eum ducente ? Si natura
duce, quo modo, docuit nos magiſter, vnius
ſimplicis corporis, vnum ſimplicem eſſe mo-
tum ? Nam hic ignis , qui fimplex eſt in Peri-
pato , & aſcendit natura , & deſcendit itidem
natura . Naturales ergo duos & non vnum ,
coſque, fi Diis placet, etiam contrarios habe-
bitmotus.Sihoc per Peripati poſitiones, im.
poflibile elt, ignis ille, vel non deſcendit, vel
deſcendet præter naturam . Miſtionem ergo
præter naturam ingredietur. Et quia in miſtio
nem omnem ingreditur, miſtio omnis præter
naturam erit. Si vero a natura deſcenſum ha-
bet,grauis erit.Et quia natura aſcédere etiam
dicitur , aſcenſum autem docent effe leuium ,
ignis hic,& leuis erit, & grauis quoque. Qua
Chimera, quid ridendum magis ? Sed fi leuis
eit, & natura aſcendit,quando deſcendet . At
fi defcenſus hic perpetuus fit,quiaperpetua eſt
cerum miſtio , & perpetua generatio , natura
rerum macer,non ſponte ſua, ſed coacte,ope-
ta luaperaget coacta ſemper. & perpetuam pa
tieturviolentiam . Et perpetuum patietur elle
aliquid , quod contra leges ſuas , perpetuum
perduret.Et permittet,ſemperfieri,quodfieri
ſemper uccat.Et omnis rerum generatio inui-
I19
patitur ? Motus enim violentus quatuor eſt
generum . Vel impulfionis, vel ia &tus, vel at
tractionis, vel vectationis . His motibus vel a
ſe ipſo, vel a ſuperis , vel ab inferis mouetur .
Si a ſe ipſo, iam non violenter , fed naturali
ter mouetur . Quid enim fibi ipli vim inferat
in natura : Si a luperis,non niſi impulſu ,mo
ueri videtur pofle. At quo modo truditur
deorſum ,ve neoterici quidam inquiunt.lice
li motus iuxta eorum dogmata , non niſi in
gyrum voluirur , nullumque rectum habet
motum . At qui impellit,iple ſequitur quod
impellit. Et cælum ergo deſcendet ?Summa
fatuitas. Si qui impellit, non ſequitur , iactu
vtitur , parte corporis & ipſe ſequitur. Si ce
lum igitur , aut impellat ignem ,aut iaciat,vel
tuto , vel parte ſui ignem ſequetur . Cælum
igitur , deſcender , & ipſum ? Fatuitasmaior ,
idem fiet , li cælum huc uſque vehat . Hi
motus a ſuperis violenti . Ab inferis attra
& tio . Ac quis eum trahet ? Aerne, an aqua ,
an terra ? Sed non libet,cum talibus philo
fophis altercari . Eos illud tantum interro
gem , totus ne ille deſcendit ignis , an vero
eius partes aliquæ ? Si totus venit , totus illic
locus vacuus relinquitur. Si partes , par
tium earum locus vacuus relinquitur . Aer
cnim vel aeris partes , illuc non aſcen
dent , nec locum ſibi a natura aſignatum de
ſerent, vt vacuum alterum aperiant , aut non
proprium operiant. Si afferant tractorem ef.
le,occultas quaſdam inferæ naturę uires,qua
lis cernitur in magnete . Dicemus nos , hunc
effectú , & fimiles alios cerni . Ignis vero illius
attrahendi,vim nullam vel apertam ,vel occul
tá cerni, eſſectú talé ,nullú conſpici.& fi afferát
a ſe conſpectum , indicét & nobis, li vere ſunt
philoſophi.Non.n.minus ſapientiç,quam be
neficétię philoſophi eſſedebét amatores.Itaq;
niſi aliquid dent in conſpectum , auc demon
ftrationem rationis nullă afferát, eos de veri
tatis ſchola , de philoſophandi recta ratione
extrudemus .
At forte non minor alia illa fuerit fatuitas,
omné ignem dicere effe leue.Omne leue ſur
ſum ferri.Attamé ſphæralem igné ét moueri
in circuitum cceli raptu.Id contra pręceptoris
eſt axioma. vnius ſimplicis corporis, vnú eſſe
naturalé motú.Et quia ignem ſurſum ferri do
cuerat magiſter,non ſunt auſi ſui, hunc ciccu
larem , contra naturam eſſe, dicere . Sed ter
tium quid de ſuo inuenturepererunt, vt dice
rent, fecundum naturam ferri . Quaſi, natu
ra , naturaliter , & ſecundum naturam , non
idem
 FRANCISCI PATRICII
idem Ggnificarent, Ita rideri malunt, & no-
ua monftra,vt Aphrica,aut olim Muſica quo-
tidie parere, quàm præceptorem noluifle fal-
uare, uideri.Probare prius oportuerat,ignem
iſtum ibi eſſe . Dein motusiſtian ei tribuendi
eſſent cogitare . Nunc uero quod ponunt ,
nequaquam probant . Aiunt eum circulomo-
ueri, quia uideant Cometas circulo reuolui,
At Ariſtotelimet ipfi,ad id ſufficit,vt aer ſum-
mus ita feratur . In eo enim cometas gigni
ait,& non in igne. Neque uſque ad hæc ſecu-
la monftrarunt, ignem illum, & noftratem
eiuſdem effe naturæ , vt & ille feratur ſurſum
Neque diſtinguere nouerunt, de tribus no-
ftris ignibus,quis ſurfum ferarur. Anthrax hic
iacet. Lumen & deorſum , & lurſum , & qua-
quauerſum protenditur.Flamma igitur ſola, ſi
vera eorú lit poſitio ;ſurſum ciebitur . At ignis
ille, vti eſt oſtenſum , flamma non eft.Non erm
go ſurſum fertur . Poftquam ergo, nullo ſen-
lu id quiuerunt demonſtrare,duabus rationi-
bus , perſuadere ſunt annixi . & mulcis phi-
lofophari neſciis, perſuaſerunt, A motu no-
ſtratis Hammæ ad ſupera , & a primarum , ut
vocant qualitatum ", combinatione . Hæc
duo perpendamus : Flammam , inquiunt
omnem , uidemus furſum tendere . id pri-
millime falfum eft. Nam multæ , in aere ac-
cenſæ flammæ , deorſum feruntur , feruntur
in latus , feruntur faltu , feruntur in circui.
tum , cadentes ftellæ , capræ , cometæ , &
quas nos Mutinæ , piſcatores ad Arſiam con-
fpexere , & line ordine multi , ignes fatui
quos uocant . Aliæ quo loco natæ ſunt, eo-
*
dem uſque ad obitum perſiſtunt . Domus
ardentes , trabes , aliæ . Primum ergo hoc
axioma vanum , ac fallum eft . Et li vide-
rint noftrates flammas , quas ſolas id facere
non bene , non plenè conſpexerunt, cur v-
niuerſaliſfimum axioma ex hac particulariſ
fima conſtruxerunt, omne leue ferri furfum.
Et in incerto adhuc fit , an Hamma leuis
fit reuera . Id Gi neſciunt,cur affirmant , Sed
de leuitate, & grauitate , alius eric diſputan-
di locus . Nunc fammam perſequamur.
Flamma in ligno , aliauemateria accenditur .
Lignum Peripati confeſſione, miftum corpus
eft . Et quod in eo accenditur , uel humor ,
velaer eſt. Eam Ariſtoteles definit , tueu-
ματος θερμού ζέσις . Venti ficci accenfio ,
Sui quali tapientiores, corrigunt , re &tius di-
xerit. tiamina eft fumus ardens . Vtraque ve-
ra eft deffinitio . Fumus tamen non eſt corpus
fimplex. Et fiex humore Hamma eft , corpus
graue eft, doctrina ſua . Quo inodo ergo ſu-
pera pecit ? Fumus humoreſt, e ligno exha-
lans . Neque ſurſum ſemper fertur , niſi in
pamino . In co quoque non raro fertur deor-
ſum . Flamma in lacus, humietiam quærit
materiam . Si in aperto flamma accendatur ,
non attollitur, niſi quantum ſpiritus , cum
aer fit , dum non exit , aut non euaneſcit ,
eam Cuſtollit. Quo abſumpro,ſpargitur illj.
co, non aliter, ac e camino egretſus. Si tota
litati lux ,vt aiunt, natura vniri appeteret, cur
natura , hoc deſiderio ,a ſe illi indito , lem
per eum fruſtratur ? Numquam igni illi ſu
pero coniungitur . Tantam ergo naturæ fru
itrationem , cantam eius nequitiam , Peripa
tus aduertic numquam ? An Gine oculis phi.
lofophatur ? Præceptoris verba tantum au
dit? nuinquam cum rebus confert ? Si confere
& cognouit , cur in tam ftulto doginate per :
fftir Motus ergo flammæ non eft fimplex ,
neque in fimplici corpore, fiamma eſt accen
fa . Quo modo ergo ignis (phæralis , Alam
mæ eſt totalitas ? Flammeus ergo ignis ,ne
que fimplex eſt, neque eſt pars illiustotalita
tis, neque eam appetit , neque ad eam moue.
tur,neque fimplici mouetur motu , neque re
cto , nequeleuis eft . Tota ergo hæc Peripari
doctrina eft fallſlima. Accedat nuncilla al.
tera combinationum ratio , qua docent .
Quia primæ qualitates quatuor, calor,frigus,
humidum , ficcum , quatuot cantum modis
poſſunt, binæ copulari . Frigus cum ficco ,
aiunt terram conftituit . Aqua frigore ter
ræ iungitur , & humida eft. Hac ſecun
da , aeri aqua annectitur , qui fit humi
dus & calidus . Reliqua eſt combinatio ,
caloris & ficcitatis quæ quarto corpo
ri neceſſario datur. hoc eft igni. Ac ignem
hunc noſtratem negant elementum effe ,
aur imiſta conſtituere poffe. Hoc quidem
recte . Ergo inferunt , neceſſe eft alium
effe in natura ignem . Hoc autem peffi
me. Hæc Ocelli Lucani , fuere inuenta .
Ariftoteles , fine ſui nominis commemora
tionc, Ocelli uerbis , pro ſuis venditauit. Si
cuti & Hippocrates . Sed errore , & in me
dicina , & in philoſophia errorum maximo .
. Quis docuit
Id vt pateat ita dicamusprimas
Ocellum , quatuor haſce eſſe qua
litates ? quas ipſe non qualitates primas , fed
fræntiétitas contrarietates appellauit. Quod
nomen etiam Ariſtoteles uſurpauit . An
primæ non funt, quæ reliquas præcedunt ?
e quibus reliquæ enafcuntur? Primæ certe ex
ſuis etiam dogmatibus, calor, & humor ſunt..
frigus poſt calorem , ficcitas poft humorem
ſunt genita. Ergo frigidum & liccum ,non pri
ma ſunt,quia poft duo illa, calorem &humo
rem nata ſunt. Nec ſunt forte ſecunda, quia
inter hæc & illa, aliud quid fit medium, de
quo poftea. Nunc ita eſto . Demus Ocel
lo, demus Ariſtoteli,haſce quatuor,primas ex
æquo ,
 DE IGNIS ELEMENTO .
zquo ,eſſe qualitates. Et eos interrogemus .
Quæ necefficas Naturam impulit , ve elemen-
tis, primis vt putarunt corporibus, eas com-
partiretur in binas? Neque enim omnes om-
nibus accommodantur, neque fingulæ lingu .
lis binæ . Neque enim terra ficca eft , neque
aqua frigida.Neque neceffe fuit,corpus quod
natura non admiſit fingere, cui ficcum & ca-
lidum accommodarent. Nam Ocellus,calo-
rem & frigus, efficientes eſſe ait , humidum &
ficcum elle patientes. Si ita erat, vt & Ariſto-
teles confirmauit, nonne terræ fatis erat ficci.
tas?aquæ vero humiditas,vt pati poffent. Ce .
lum vero, quod vterque in eas agere farentur,
calore agere,cur non dixerunt ? Aerem vero
frigore,vt pofteos Stoici. quem primum fri-
gidorum effe aiunt , & fenfus videtur eis con-
teftari.Quid ergo opus fuit, quartú ſub luna ,
pro celo ponere corpus ? Sine vllo fenſus te-
Itimonio ,line vllo rationis iudicio ? Eadem &
ſenſuum , & rationis obtufitate Ariſtoteles ,
terræ,& fimplicitatem , & duas attribuit qua-
litates. Terram enim ,nó elle corpus ſimplex,
ſenſus oftendunt omnes , imo miftorum cor
omnium,eam maxime miſtaeffe often
porum
dunt . Tanta in ea intus & extra rerú eſt varie-
tas,colorum , laporum ,odoruin ,frigorum , ca-
lorum ,ficcitatum ,humiditatum ,denfitatum ,
raritatum duritierum , mollicierumque,& a-
liarum fimilium paffionum , quanta in corpo .
re alio vllo quantumuis periniſto. Et quam ei
frigiditatem tribuerunt, Ariſtoteles ademit ? "Necefle fuiffe , corpus quartum confingere,
poftea , quatuor aut etiam pluribus a ſe ſcri-
pris verbis. hiſce.
Υπάρχει δ' εν τη γή πολύ πύρ, και θηρμότης .
Elt uero in terra multus ignis , & multa
caliditas.
Kai zap' tlu uvcelupícon succépery arcyrsãou,
restov vincov , rj Thir tñ vn Deplotuta TaÃ
TOIKV .
Etenim exhalationem differre eft necef
„ farium , & folem , & quç in terra eſt,calidi.
tatem iſta facere . Et
Υσανθος τεγαρ ή γή ξηραινομένη, σ'74 ήμ ως
θερμου .
Nam poſt pluuiam ,terra exſiccatur,ab co etiam ſuperflue excogitarunt. Nihil enim
» qui ineſt calore. Et rurſus. ad mundanam compoſitionem facit
Και εν αυτή πυρος ..
, Et eo qui in ipſa eſt igne.
Si terra natura eſt frigida , in ſe calorem,8
ignem,quomodo habet?Dicent per accidens.
& in ſuperficie.Inquimus nos. Quod rei ſem-
per ineft,non eſt per accidens . & terræ calor
non accedit, niſiis qui a ſole eſt ei ſuperficia-
rius . Internus vero perpetuo ille ineft . Si
terra,frigida a natura elt,a primordio conſti-
tuta , & calor ei acceſſit poftea , præter natu-
sam id fuit,Et frigiditatem naturalem, vel ex-
120
pulit,vel retinuit. Si expalit, non amplius ck
frigida. Si retinuit,vel calorem non habet,vel
habet vtrumque . Si vtrumque habet , quo
modo ei frigiditaseſt adſcripta? Et fivere ad
( cripta eſt, natura , quo modo tantam vim
perpetuo patitur ? fi uiolentum nullam Ari
ſtotelis oraculo eft perpetuum ? Abſurdita
cum harum duæ ſunt cauſæ . Altera, afferere,
terram fimplex corpus eſſe.Altera vni fimplici
corpori duas tribuere qualitates . Quarum
hæc, priorem deſtruit, & prior pofteriorem .
Nam & fimplicia ſunt hæc corpora quatuor ,
quæ primaeffe dixerunt , vnius tantum ſunt
naturæ . Omne enim unum primum efle eſt
nobis iam dudum oſtenſum . Vnum enim
ante omnia eſt. Et omne primum itidem eft
vnum , & itidem ante omnia eſt ſequentia .
Et omne vnum , & omne primum , fim
plex etiam eft . Et omne fimplex , & pri
mum eft, & vnum . Si igitur quatuor hæc
prima ſunt corpora , etiam perleſunt vna.
Et fi una etiam fimplicia . & li fimplicia, du
plicia neque funt ,nequc elle poflunt. Si du
plicia non funt, neque duas habent qua
lirates , neque habere poſſunt. & li duas
habeant , duplicia ſunt. Si duplicia , lim
plicia non ſunt, fi fimplicia non funt, ne
que ſunt vna . Si vna non ſunt , neque eo
tiam ſunt prima . Igitur ex hiſce necellitati
bus quaratione fe le eripient , vt dicant ve
rè , ignem elle calidum & ficcum , & ideo
cuitribuerentur ? Quod& fimplex eſlet, &
primum & elementum , tum mundanæ com
pofitionis , tum etiam miſtionis vniuerfæ .
idque naturæ neceffitate nulla , contradi
& tionibus , & abſurditacibus , libi inuicem
pugnantibus, quas recenſuimus multis.Hoc
ipſum quod de igne dicimus, de tribus re
liquis dicendum . Nam li aer duplicem , fia
qua duplicem , ſi terra duplicem habent qua
litatem , neque fimplicia ,nequevna , ncque
prima corpora , aut effe , aut dici queunt.Sed
ignem illum (phæralem , præter tor impol
libilia quæ eum comitantur , etiam frultra ,
, nihil
ad miſtionem . Mundus enim empyreus ,
æthereus , cum tribus hylæis aere , aqua,
terra , ad omnem , & compoſitionem , &
miſtionem fuffecerunt. Et ſi ſenſibilis mun
dus , ſuprema ſui parte ætherea , ignes nu
mero innumeros , & magnitudine im
menſos , eoſque perpetuos habet ; Me
dia ſubinde , magnos alios paruoſque
& durabiles, & momentaneos , infima de
nique terra , alios temporarios , alios æter
nos,eofque innumerabiles?Quid opushabuit
natura
 FRANCISCI PATRICII
natura hac amplius ignis fphæra ? præſertim
lingulis cæteris maiore ? Ad natura,quæ nihil
frultra facit,opus habuit , auc eſt coacta, entia
fine vlla multiplicare neceffitate ? Ignem igi-
turhunc Iphæralem ,vt tandemconcludamus,
quia naturæ nulli vſui, qui non compofitioni
mundi : non rerum miſtioni, inſeruit.qui per
falfilimam qualitatum combinationem tan-
cum eſt inductus . quia'nulli vnquam homi.
num eſt conſpectus,nullo ſenſu cognitus, nul
lo ratiociniocolligitur;multis rationibus ex-
ploditur de Iphæra fua , in omnem poſterain
perpetuitatem deturbemus .
Quid ergo inquiet Peripatus,nullus in vni-
uerlo ignis eſt, quimundi pars integra fit,&
in miftionem rerum fe fe inferat ? Imo vero
eft in vniuerfo calor, e fecundis rerum caufis
vnus,Zoroaſtceusille vitifer ignis , Zampópiar
mūp. Quem nos luminis comitem ,per omnia
docüimns penetrare ab empyreovlque cælo,
vſque ad mundi centrum . Vnum e quatuor
noftris elementis,quç primæua conftituimus,
{pacium ,lumen,calorem ,fluorem .Quæ longe
verius elementa nos vocamus, quàm antiqui
tas,ignem ,aerem ,aquam terram . Quæ miltis
tantum hylæis inſeruiunt , & hylæum tantum
mundum conftituunt . Noſtra vero omnibus
inſunt corporibus, & hylæishiſce, & æthereis ,
& empyreo. Spacium quidem ,quia,corpora
omnia ſpaciis tribus, trineque ſunt dimenſa .
Lumen quia omnia ſunt vel lucida, vel lumi
noſa,etiam ea quæ videntur obſcura.Calor ve
ro , quia omnia ſunt calida , etiam ea quæ fri
gida videntur . Fluor , quia omnia ſunt
Huida , etiam ea quæ ficciſſima ſunt vi
fa. Hæc elementa corporibus omnibus com ,
munia,omnibus accommodantur, primis,ſe
cundis , certiis , centenis etiam,& millenis, G
pertot gradus, aliud poft aliud reperirentur,
Sed hæc antenos, nemo cogitavit , nemo via
dit.Quç contemplatione procedente manife
ftiora fe ſe pandent.

Finis VigefimifecundiTancoſmia.

CES

GOSTESS
SACS C29
COS GECE
ප්තුෂ්

CS CS29
COD C63S COSS
OSA ) CS439
GER

S29 30
CESS CENSO

CZ

FRAN
FRANCISCI PATRICII
PANCOSMIAE .
DE AERE , AQVIS
T E R R A.

LibriDecem .

AD ILLVSTRISSIMVM ET REVERENDISSIMVM
S. R. E. Cardinalem SCIPIONEM LANCILOTTVM .

M
3S

PAX .
问

છે .
FERRARIÆ ,
Ex Typographia Benedicti Mammarelli . M. D. XCI.
Superiorum permiſji .
‫و‬

‫د ‪).‬‬

‫‪3‬‬

‫|‬
‫|‬

‫‪1‬‬
ILLVSTR " ET REVERMO
S. R E CARDINALI
SCIPIONI LANCILOTTO .

Nno ab hinc LIIII . SCIPIO LANCILOTTE magna

eſt orta inter duas nobiliſs. Ciuitates Ferrariam & Bono .
niam diſceptatio ,de Aumine Reno,a loco in quo in Padum
nunc influit ,amouendo , & in locumalium transferendo. Ea
apud Summos Pont.aliquot,eſt agitata.Eorum iufſu, præſu
les multi loca inuiſerunt. Cardinales non pauci , & viſendis
locis , & vtriuſque partis iuribusaudiendis ſunt præfe &ti.
Senatores, equites,archite &i , iureconſulti hinc, inde,ſententias ſuas fcriptis
mandarunt fatis multi.Nihil ab eis conclufum ,nihil confe & um .Nouifsimustu,
Cardinalis LANCILOTTE , anno ni fallor ab hinc quarto, fide integra, ſcientia
perexquiſita, iudicio peracri,a Siſto V. Pont. Max.ad viſenda loca ,ad iura au
dienda, es miſſus. Vidiſti diligentiſsime. Audiſti patientiſsime. Dum in eo
vtriuſque fuuii verſarerisnegotio , cum Sereniſsimo Alphonſo II. Ferrariæ
Duce , & c.inter alia,nauiad loca videnda non ſemel es ve&us . Memini , ſemel
in eadem tecum effe naui . Incidit , cum præſulibus, qui tecum erant honora
tiſsimi. litteraria non vna quæſtio . Interfui & ego . Ea occafione. & do&rina
ſingularis tua, & animi moderatio, & prudentia , & grauitas , & fingulares alię
animi tui, cognitiæ funt, virtutes . Eas ob cauſas me tibi addixi. Te ab eo tem
pore,animo meo non ſolum geſsi,ſed etiam honore ingenti colui.Cuius rei te
ſtificandæ,nulla mihi ante hunc diem,oblata eſt occaſio.Eam ardenti animo ar
ripui . Qua te ,ſummo quo poſſem proſequerer honore . Inter ergo nouze meæ
Philoſophiæ diſputationes,magna vniuerſiaquarum intercidit contemplatio .
& ei coniun &a aeris, & terræ ſpeculatio , perdifficilis, & multis difficultatibus
obuolutę.Tibiergo,aquarum naturę, & ſcientiſſimo , & peritiſſimo, vniuerſam
eam tra & ationem dicare volui. Quis enim te, inter cæteras quas cales omnifa
riam ſcientias, hiſce de rebus , tum philofophię, tum iuriſprudentię, tum ex
2 peri
perimentorum rationibus, iudex melior, iudicium exa & ius ferre queat ? Labo
res ergo hoſce meos, magna rerum difficultate decem libris explicatos, obfer
uantiæ , & reuerentięerga te meę,apudviuentes, & pofteros homines, teſtimo
nium,nomini tuo dedicatos eſſe volo . Tu eos , & eorum authorem libentiani
mo , in clientelam , atque tutelam ſuſcipe. Vale. Ferrariæ .
Tui nominis obferuantiß .
Franciſcus Patricina.
i,

>

>

>

CACACACACA
83-80903.8063.60403-83-603.80469.8933-80603-80603-8063-863-80603-80903.6838638863- 63.60863-8063..03-6963.20403.843
806350103.80163.80380763.8003.80103 •80603-83-6083-8638863. 3- E063-40403063.893.883-80703.663 463. & 3.
021 ..60403-80863.8066380703.608038603-60803 E3-80838063.603-8063.80638X3 E83.60763.8023.803-18033.600
ᎧᏫᎧᏫᎧᏫ #CCC 25
FRANCISCI PATRICII
PAN COSMIAS
LIBER VIGESIMVS TERTIVS .
DE
A&enus equidem ,partim ſola
ratione , quia ſenſus eò non
pertingerét; partim ſenſuum
ſolo vilu quia eò reliqui non
attingerent , & a viſu ducta
ratione,philoſophati ſumus.
Deinceps ad reliquos ſenſus propius acceda-
mus . Et fecundum eos , & ab eis ductis ratio-
nibus philoſophemur.
Aeremque primo loco contemplemur,qui
inani fimilis,noſtra omnia,& tangit,& circun
dat , & etiam penetrat. Et in quo ,præter vi-
fum ,eriam tactum , & auditum , & guſtum , &
olfactum exercemus. In eoque continue ver-
ſamur. Aerem ergo qui ſenſibus omnibus , &
rationi cognitus eſt , ſpeculemur. Et quid Go
videamus, & quantus & qualis , & quas vires
habeat, & quasedat actiones, & quas, & a qui-
bus patiatur paſſiones , & qua mundi regione
lit, & quo pertingat, & quid in ſe vel compræ
hendat,vel admittatconſideremus. Et fi quid
tale aliud in natura eius reperiatur cognoſca-
mus . Itaque a primo propofitorum capitum
initium facientes, quid aeris eflentia fit inqui
ramus . Et quare ab æthere differat , diſcerna-
mus . Inter philoſophiæ huius initia , Aerem e
quatuor diaphanis corporibus poſuimus ſe-
cundum , cum primum æther effet , aqua ter-
tiinn , quartum aquea.Et quia diaphanus fit, &
perſpicuus, nóminus quàm æther poetæ mul
ii eum æthera vocarunt, neque alterum ab al-
tero diſtinxerunt . Alij eum pro æthere , quafi
cum eo idem eſſet poſuerunt, inter quos ipſe
ſapientix pater Zoroaſter, dum canit.
Τον όλον κόσμον :
Εκ πυρος , υαλος, και γής, και παντοτρόφου αιθρης .
121
A ERE .
Voiuerſum mundum : (conſtituit )
Ex ignc, & aqua, & terra, & omnia alente
there.
Etalius ſapientiæ Grçcæ pater Orpheus ce
cinit ,
nuptjůdwp,ijons jaionogruele xju eep .
» Ignis & aqua, & terra & æther , noxquc &
dies.
Vterque ignem pro cælo ponens, æthera
pro aere ,iiſdem & uerbis, & verborum ordi
ne.Aliis quoque philoſophantium non pau
cis viſum , eandem ſubſtantiam aerem eſſe cũ
æthere,perſpicuitatis ni fallor , & tranſparen
tiæ fimilitudine ducti . Sicut enim per ætheris
diaphanitatem aſtra noctu cernimus, & in
terdiu Colem & lanam , fic per eandem tranſpi
cuitatem quæ in aere eſt,& hæceadem perſpi
cimus,&alia quæ infra lunam ſunt, ignes ,co
metas,colores,nubes,& fimilia . Eadem ergo
in veriſque, & aere,& æthere actio ,eaſdem ar
guitvires, eædem vires, eandem quoque el
ientiam .In eadem Plinius fuit ſententia, dum
vult inter terram cælumque , eodem , ſpiri
tu pendere ſeptem lidera ,quæ ab. inceſſu vom
camus errantia . Cælum nunc vocans ,quod
acra ignium ſummum , vnde tot ſtellarum col
lucentium illos oculos . Itaque aer , & æther
nihilo inter ſe differunt . Alij differre valde aſ.
ſeruerunt . Eo quòd æther & loco aeri fuper
ſter, & natura . Quæ incorruptibilis ,& immor
talis ſit, & toto & partibus in æthere ; in aere
vero ,li non toto , ſaltem paribus corruptioné
patiatur . Diſtinctio quoque Zoroaſtri, tri
plicis ætherei mundi , & triplicis hylęi ,idem
videtur voluiſſe . Nam in hylæo vi ſæpe
iam vidimus, primum poſuit aerem , & lub
Nn eo
 FRANCISCI PATRICII
co aqua m atquę terram . Ocellus quoque
ſcripſit.
Idris zap' derasies, rj guérews, e sei The re-
λίω ω δρόμος . Το Σ ' αφ ' άνωθεν υπερ ταύτης
πάν, και το επαναστω θεών κατέχω γένος . Το
υπο κάτω σελίωης, νίκους και φύσεως.
Sepes.n.elt immortalicatis, & generatio-
nis,curſus lunç. Ná quod ſupra ipſam eſt,
& ad eam pertingit,Deorum tenetgenus.
Quod vero infra lunam , contentionis &
nacuræ eſt locus ,
In quo fubnettir, Φύσις τε και γένεσις έχουσι
Tluswashav .
Natura & generatio habent imperium.
Si ita ſit , vt ſupra lunam , natura & genera-
tio non imperent,is locus non erit naturalis ,
neque corruptibilis, nequematerialis . ( Væ
omnia ſuntin hyläis) æther profecto , longe
erit aere perfectior, & nobilior . Eſſe autem
æthera, nobiliorem aere , etiam Pythagoreis;
aliis cum Ocello placuit, & Platoni, & Ariſto-
teli , & Cythio Zenoni, & reliquis, de eorum
omnium ſchola, omnibus . At li uerum fit ,
quod Ocellus,& hi omnes aſſerunt, vbi gene-
natio fit, & materia, ibi naturam dominari, æ-
ther hac conditione, acre præſtantior non fue
rit . Oftendimus enim ex hiſtoriis, & partim
noſtra vidit ætas , Veneris ftellam valde pal.
fam . Er ſolem curſum ſuum , aliquando reti,
nuiſſe . Et nulla eclipſi elle obſcuratum . & læ-
pius ſereno cælo,lucem languidam , oftendiſ-
fe diu .Quæ quidem omnia, paſiones,& diſpo
fitiones Ocellianæ materię lunt. Quinimo, &
generatio ibi non ſemel locum habuic in Hip
parchi noua ſtella . Et anno 1411. ( quod in
annalibus Ferrarienfibus legi) inter vit, &
VIII.noctishoram apparuit ſtella ſplendore
tam magno , vt cælum ardere videretur. Et
multi cometæ ,ve poitea dicetur,in æthere, ſu-
pra lunam ſcilicet, lunt & geniti & extincti.
Quod & ſtella noua vui noſtri fecit.Sed ofté-
lum iam eſt a nobis, ex varietate lucium ſide-
rearum , ſplendentium ,fulgurantium ,obſcu-
rarum, nebulofarum , macularumque, & Ga-
laxiæ tanta diuerfitate , & lunæ tanta diformi.
tate , & fæpe deformitate, ætherem non effe
ſimplex corpus,non elle Gne paſſione, fine al-
teratione,generatione,& corruptione. Eiuf-
dem ergo æther cum aere eſt naturæ ? Non vi,
detur.Nam & aqua hæc omnia patitur,& ter-
ra, non tamen idem vel inter ſe ſunt, vel cum
aere. Ergo neque aer cum æthere, eiuſdem eſt
naturæ . Et eos hæc ratio diſtinguit . At quo,
& qua differentia recte diſtinguet ? Minore
equidem , atque maiore paſione. At magis &
minus,ſpeciem non variant. Sed cur non va-
rient, cum in æthere rariſſima ſunt quæ fiunt,
in aere frequentiſlima. Varietas vero ſubſtan-
riarum quæ in æthere ſunt , qualis ab initio a
Conditorefacta eſt , talis fine mutatione yllz
permanet.In aere e contra ,quamuis ignes ra
ro appareant , åttamen & hi, frequentiores,
quàm æthereę nouitates fiunt. Nam in aere ,
Natura vexos contentiones ſuas exercet.In eo
præcipue ſecum pugnat, In hoc tonitrua,ful
mina,nubes, imbres, grandines , imbres, pro
cellæ , turbines , & plurima mortalium mala.
In hoc imbres decidunt , nebulæ ſubeunt , va
por ex alto cadit , rurſumque in altum redit .
Venti ingruunt inanes . ijdem cum rapina re
meant.Sic vltra ,citraque comeat natura ,inter
ſe in aere pugnans continue . Quia ftare pu
gnæ minime licet ,ſed aſſidue rapia, conuolui.
tur . Et circa terram immenſo rerum globo
quali furit. Hoc vétorum furentiumregnum ,
hoc procellarum . Neque id raro, ſed quoti.
die,fed continue ,& fentimus , & experimnur .
Differentiæ hæ raritatis,& frequentiæ, fi a na
tura materiæ fiant,nulli dubium , quin æther ,
& aer Gint inter fe diuerG . Sed non videntura
materia fieri , quoniam ipfa paſſiones omnes
æque recipit . Sed lunt a forma ea,quæ vtriq ;
ipforum a Conditore totius materiæ , propriæ
cuiuſque parti indica fuit.Parti inquam mace
riæ totius, in qua,& ex qua, ellentia cuiuſque
tota formaretur. Materiam dicimus,fuorem
illum primæuum . Fluor namque folus, & con
trahi & dilatari,& rareſcere , & denſari, & co
gi,& extendi poteft.Qui cum continuus fit, &
per fpacium vniuerſum ad centrum vſque pro
tenſús,ſua continuatione efficit , vt integralia
mundi corpora, Empyreus,ætheres illi tres, &
tres hylæi, omnes lint vnuin corinuatum cola
pus.Ec quo ad fuorem, materiamque , omnes
vnius eiuſdemque ſintnaturæ ,atque ellentiæ ,
Quo etiam ad vniuerſalem ipſorum locum ,
qui ſpacium eſt,nullibi alter ab altero diſrum
pitur,aut ſegregatur . Nec ininus quo ad fora
mam vniuerfalem ,que per omnes hoſce mun
dos eſt extenſa,continuati ſunt. Formam auté
hanc, vel ſolum lumen , vel cum lumine calo.
rem ſimul, elle putamus.Si vero formam præ
ftantiorem hiſce, vniuerſo demus,ea erit mun
danus animus . Qui nullam vniuerſi corpo
ris partem defticuit,ſed per omnes le ſe,ſuaſq;
vires , actioneſque,vitainque vniuerſam funa
dir. Nam ſi animus, eſt corporis ſeu organici,
ſeu non organici, entelechia,& energia, & for
ma , cum nulla ivepgexw ]épa , & actuofior ania
mo mundano lit, ea profecto erit vniuerfi,vni
uerſalis forma. Arquie ita verum fuerit, quod
fuperius conabamur adftruere , ætherem em
pyreo elle continuum ,neque in orbes efle dif
litos. & ætheri aerem, & vnius,& eiuſdem ef
ſe naturæ , quo ad ea , quæ continuationum
barum, caulæ erant,tum materiales, tum for
males
 D E A E RE .
males,tum efficientes.Et nunc addimus, Fina-
les cuiuſquepartis,non eaſdem effe.Ad alium
enim finem Conditor , Empyreum formauit,
ad alium (ingulos tresætheres,ad alium fingu
los tres hylæos. Et pro cuiuſque fine , cuique
etiam propriam indidit formam ; per quam
effet, & libi idem, & ab aliis alter . Sicuti ergo
Empyrei formam ,lumen & calorem ,omnium
puriſſinos , & vt Zoroaſter folet loqui , dvon,
Hores , luminis & caloris , corporumque om-
nium rariffimum leniflimnm , blandiſfimum-
que elle uoluit : ita & ætherem primum illi
continuum ,quem & cælum,& firmamentum
libuit appellare , empyreo denfiorem eſſe vo-
luit . Ratio id enim dictat , tum quia lumine
ſuo,empyreum nobis occulit, tum quia flam-
mæ,cum molibus, tum numero fere infinitæ ,
denlaca quædam elle corpora , in quibus ca-
lor, & lumen, in luce coacta flagrent, & flam-
mas eorum nutriat. Nam, & flammæ ipſę, &
obſcura illa in eo corpora, & nebulæ ,& nigro
res quidam,& inaculę,denfitatis proculdubio
+ ſunt opera.Duos reliquos huic ſubditos æthe
res,eadem dictat ratio,primo æthere eſſe den
fiores , in quo Saturni , & Mercurij , & Lunæ
plumbago, & Martis , & Solis qualicubens co
lor,id produnt manifeſto indicio . Etlouis,&
Veneris, media raritatis , & denſationis tempe
ries . Et quia denſioces partes in his func effe-
ctæ , argumento eſt, totum quoque effe den-
fiorem.Cuius denſitatis tota veluti fex in luná
confluxit.Subæthere uniuerſo ,primarij fluo-
ris pars alia, prioribus continuata,ſubſtitit. In
qua , Natura , bella ſua exerceret , exercitus,
quos recenſuimus, inſtrueret,pugnalq; com-
mitteret . Qui exercitus, quoniam variarum
formarum ,ac figurarum , quo melius ſua obi-. conſiſtentiaque & ſubſtantia eius fatis funto.
rent munera,conftari debuerunt, denfiorem
æthere fieri oportuit , quo melius, & ſuſtine-
rentur,& ſuſtinerent. Verillinum enim eft ,
quæcumque a ſuo principio longiusrecedut
loco ,ellentiæ quoque perfectione, &dignita-
te, longius recedere eit neceſſe. Conditor aút
incorporeus eft, in corporibus,quæ ad incor-
porea magis accedunt, Conditori ſunt proxi.
miora , Rariora autem quæ ſunt, incorporea
quoque magis ſunt, & minus corpora. Sed &
alia ratione in idem res deducitur. Inter cor-
pora enim , incorporeum maxime omnium
eſt ſpacium ,quia eit rariſsimum . Lumen ſecú-
do loco rarum ,primo denſius. Calor,etiam lu
minc denſius,fluor calore . Empyreusfluore.
æther primus, empyreo ; æther lecundus, pri-
mo;æther tertius, lecundo, aer ſummus æthe
re infimo; aer ſecundus , aere ſummo , ita vt
iam in nubes concreſcat.aer infiinus, aere ſe-
cundo , nebuloſus iam , & vaporoſus , & fere
iam aqueus. Et hoc denfior ,quæ iam eft aqua.
I 22
Et hac aqua terra , corporum denſilima. Si
vero verum ſit, quod philoſopbantium plerif
que placuit, elementa vbi ſele mutuo tangūt,
ſimilitudinem naturæ aliquam habere , quam
ipli Symbolum appellarunt,idem ſentire a ra
tione alienú non fuerit ſentire , vbi cælum ſit
empyreo continuú, empyreç raritatis aliquid
habere,empyreum ,aliquid item ,decæli den
ſitate. Et vbi cælum ,ſecundusattingir æther ,
hic, cælo fimilis fit,cælum çtheri.Secundi ve
ro , æther tertius habeat aliquid , & ſecundus
tertij. Et aer vbi tertium hunc æthera contin
git , ratitatis illius ſit particeps.æther vero ad
aeris denfitatem quadantenus accedat. Et ae
ris media regio , eadem ratione , ſumma ſui
parte,ad infinam ſummæ fit fimilis , ſicuti in .
fima lui, fit fimilis infimæ regionis parti ſupe
ræ . Sicuti hæc tertia,ſuiparte infima,minus
çarus eft, & denfior, & craffior ita , vtfit quali
aqueus. Sicuti & aquam veriſimile eſt,ſupe
riore ſui ſuperficie aereæ raritatis elle partici
pem . Ecincralfeſcere deinceps, ita vteius par
te infima, qua terram contangit , den lillimam
eſſe, &quali terream , non aliterac terra ibi a
quca eft,& ferè fluida. Incralleſcit deinde &
ipſa ſenſim , ita vt in centro , vbimaxime ab
empyreo, & acorporum principiis natura di
ftat, denGffima eſſe uideatur necellario.Itaque
aer totus, ſicuti materia primæua eſt fluor:For
ma vero,& ellentia aer, fic conſtitutione tota,
æthere denlior eſt putandus. Sed ſuprema re
gionesætheri quam fieri poteſt, raritate limil
limus. Inde poftea diſcedens , & defcendens
denſeſcere , & craſleſcere , rationibus ijſdem
eſtneceſſe,vtad aquam prope, luicraſſiſsimus,
& denſiſsimus euadat.Arquehæc de eſſentia,
ac de eius in mundo fitu ;atque regione . Poft
effentiam , eſſentiales proprietates & qualita
tes ſunt cognoſcendæ . Eſſentiales eas uoca
mus , quæ ad eſſentiam rei concurrunt conſti
tuendam , vel ab ea pronaſcuntur. Quibus fi
careret aer,aer iam non ellet.Sunt autem ,cius
raritas,& fluiditas , & mobilitas , & partium
tenuitas, & perſpicuitas. Alias dicimus,in ef
ſentia & ab effentia effe . Quæ vires verius di.
cuntur , quia per eas,eſſentie in actionem ex
eunt, & rem aliam,extra ſe,tum efficiunt,tum
afficiunt , Qualis in aere caliditas, & humidi.
tas. Et quales eſſentin elementis reliquæ illæ
qualitatcs, liverè, & appoſitæ eis fuillent tribu
tæ.Eas Aphrodiſeus Alexander, & Galenus ef
fentias elementorum eſſe dixerunt , Quain
rem Peripatus poſterior , & medicorum non
pauci , dum non intelligunt , mulcas , eaſque
ridiculas obierunt altercationes . Quibus vi
delicet modis,qualitates hç, quas putant acci
dentia eſſe,poffent eſſentiales elle formę. Sed
Nn 2 ad
 FRANCISCI PATRICII ,sci
ad aerem redeamus. In eo Ariſtoteles, maxi-
me omnium eſt abſurdiffimus. Tam enim de
co varie loquitur, & inconftanti eſt ſermone,
vt mirum fit , eum in táta haberi venerationé.
Nam cum prius dixiſſet aerem eſſe calidum &
humidum, ita deinde fcribit.
Αλλά δε νοήσα ,του λεγομένου , και καλουμένου
υφ' ημών αέρος το οει ' τίω γω , οίον υγρον ,
και θερμόν 3. δια το άτμιζαν τε και αναθυ-
μίασιν έχαν γής . Το 'υπερ τούτο , θερμoν ήδη,
και ξηρον ..
Verum cogitare oportet,eius qui a nobis
dicitur , vocaturque aer , quòd uaporem
referat , terræque exhalationem habeat,
partem eam quæ circa terram eſt , veluti
humidam & calidam effe . Quæ uero ſu-
» perior hac eſt , calidam iam effe & lic
Cam .
Quaſi dicat,non ſui natura, & ex combina.
tione illa primarum qualitatum. Sed quia ex-
halationem a terra habet, catida eſt. Quia va-
porem,humida . Subnectit enim.
Εσί γαρ ατμίδος φύσις,υγρών και θερμόν.
Eft enim uaporis natura , humidum & ca-
lidum
Eſt ergo hic circa terram aer, non ſui natu-
ra, neque ex illa quam prius docuerat , quali-
tatum combinatione, fed alterius rei,vaporis
nimirum admiftione . Imò,quem prius totum
calidum fecerat, & humidum ſui natura , par-
tem eius ſuperam mado , calidam & ficcam
elle affirmat . Id quoque non ſui natura , ſed
quia aterra exhalationem habeat.Illico eniin
ſubinfert.
Και έσιν άτμις ά'δωάμει οίον ύδωρ.αναθυμίασις
και δωάμειοίον πύρ .
Sed eſt uapor quidem potentia quaſi a-
qua . exhalatio veco . , potentia quali i-
» gois .
At Ghæc exhalatio illuc non aſcenderet ,cu
iuſnam naturæ aer illæ eſſet:Ignis inquit elſet,
ait namque ..
Του Σούν εν τω άνω τόπω μη σωίσαώς νέφη,,
ταύτίω σιληπτέον αιτίαν 15 , ότι ουκ έσιν αρ.
μόνον,αλλά μάλλον πυρ .. $
Cur uero ſupero in loco , non conſiſtunt
nubes , hanc efle cauſam exiſtimandum
eſt , quoniam non eſt aer ſolum , ſed po-
tius ignis
Aer ergo ſuperus ille , aer non eft , hoc eſt
humidus, & calidus,imò potius ignis, hoc eſt
calidus & ficcus . Talem enim in copulatione
qualitatum ignem eſſe dixerat. Sed inconſtan
tiam viri huius,nos quidem admiramur , non
vt ſui , veneratione ingenti, ſed modeſtilli-
ma ſtomachatione . Nam rurſus , quem hic
ignem effe vult , paulo ante ignem efle negam
rat .
Περί και ταύτα , και τα εχόμενα τούλων και αρτε, και ο
διασωηθειαν καλουμίν πυρ. ούκ δι' 3 πυρ.
Circa uero hæc , & quæ his annectuntur ,
aer, & quem ob conſuetudinem vocamus
23 ignem, non eſt autem ignis.
Sed & mediam aeris regionem , quam cum
toto antea fecerat calidam , rurſus ait effe fri
gidam . Quoniam in ea nubes,frigore illius in
pluuias concreſcunt. Itaque aer totus,quar
tum mundi elementum ,Ariſtoteli perij.dum
& ignis calidus & liccus fit. & aqua humidus,
frigidus, & vapor calidus & humidus. Nos ve
roeffentiales aeris qualitates quas effe dice .
mus ? Fluiditaté caloré raritatem , tenuitatem ,
diaphanitatem . Hæ ellentiam eius conftituút,
vt iam dictum . Per qualitates vero ,obtuſum
corpus eſt,cedens,tenerum ,diuiſile facile, fae
cile ductile , facile (pargibile, facile diſcerpti
le.Sed e quatuor a teneritate.tenuitas,a ceffio
ne, ceffioa raritate , raritas a uacui atomis in
termiſtis.Quibus fi careat,maxime reſiſtit. Ca
rebic autem , G uel ipſa ex eo expellantur , vel
ipſe intea compellatur.Vtrumque fiet alterius
aeris,vbi claulus fit fuperuentu , & compulfo
ne.Quod inter alia in follibus,in utribus,in pi
Ja luſoria maiore,viſitur, G inflentur . Tunc.n.
tantum non cedit , veruin etiam magnopere ,
& reliftit , & renititur , & retropellit, & ictus
valenter recipit, & potius, quàm ictibus ſcin
datur,aut diſpergatur , integervolat, & natat,
& vehit. Quinimò & pondera ſuſtinet,quæ in
aperto nonſuſtineret. Sed &in aperto, moles
ingentes magno fert ſpacio , geſtante uento ,
qui nihileft aliud , vt luo diceturloco , quàm
in ſe intentus , & a ſe contentus aer . Præter
hæc,non ſolum leues mouet aquas, ſed maria
immenſa commouet , & conuoluit . & per ea
vaſtas nauium moles , non tantum impellit ,
ſed ut quaſi uolent, efficit .dum in Carbala il
lacus, impletis omnibus uacui poris, in ſe ipsú
intenditur , & intumeſcit. Etquod fæpe itu
pent homines,arbores magnas , faxa grauiſſi
ma,rupes ingentes , emontibusdiuellit : ter
rascum montibus concutit ,motat, concullat,
aperit,ſurſum iactat , tecta , muroſque & mae'
gnas cum populis vrbes , & cum totis maria
litoribus non ſolum quatit, ſed per reliquum
fert aera. Tanta vis eft aǝris inani fimilis,com
preſſi , & fe ipſum impellentis . Quid vero ?
Tantarum virium eſt aer , vt non immerito ,
veterum quidam philofophantium , terram
vniuerfam pendere in eo tradiderint. Ad
dimus nos , eam vndique , ab eo ita con
tineri, vt ne vel in partes diſcerpatur , vel
tota aliò fe conferat , & locum mutet pro
hiberi .. Aufim etiam allerere , terram cir
ca medium vniuerfi centrum fifti , ibique
manere immobilem , non minus , imo etiam
magis
 D E A E RE .
magis , in cauſa eſſe aerem , quàm grauita-
tem . Quam nullam in rerum natura eſſe,
poftea oftendemus , dummodo , & tota fi-
mul, & partes ejus locis naturalibus con-
fiftant. À quibus fi auuellantur , graues
fiunt per accidens. Sed efto , a rerum
Conditore Deo , circa medium uniuerſ
centrum , terra eſt collocata . Naturaque
ei illa indita , ne inde partes eius , niſi vi
diſcedant. Aer ne tota loco ſuo dimo-
ueatur , non paruam affert opem . Nam
præter Conditoris prouidentiam , præter
Mentem , præter animum ,præter ſpiritum ei
tributum , clementa omnia, opem Gibi mu-
tuo præſtare , eſt valde rationi conſenta-
neum . Vt mundi totius partiumque Sym-
pathia , oworxciwcis , cognatioque conſer-
uetur ,& fibi partes omnes conlonent. At-
que aer , vt ſua munia obeat facilius, id a
Conditore habuit , ut partium & totius con-
ftitutione qualem diximus , per aquam , per-
que terram , perque omnia miſta , meet, le-
que ipſo impleat;Ea penetratione , fibi ipG
extra pofito ita annectit, ut mutuo comple-
xu diuerfitatis efficiat nexum,ut & terra , &
aqua , in medio vniuerli ſpacio , facile li-
brentur, & pendeant . Cedendi ergo, & im-
pellendi, & fuftinendi, & aliis contrariis vi-
ribus, mira Conditoris ſapientia aer conſti-
tutus , per eum quafi per ſuam machinam ,
omnia in uniuerſo hylæo miniftrantur ; &
vegetantur , & vitalia fiunt, & fæcundantur,
& producuntur , & nutriuntur , & augen-
tur , & perficiuntur , & conſeruantur . Ex
quibus Zoroaſter , non immerito , aerem
παντοφόφον αιθρω omnialentem æthe-
rem nuncupauit . Quia nimirum corpo.
rum omnium hylæorum ætheri ſimilli-
> ætheris ipfius , & lumina , &
calores , & ſeminu m influxus ab eo reci-
piens , in inferiora hæc defert 2
& veluti
eorum auriga fit , & uector . Sed priorum
illarum , tum actionum , tum paffionum ,
denſatio , & rarefactio partium , caula eſt
primaria . Harum uero ſecundarum са
lor natiuus ille primæuus , a Conditore to-
ti inditus , itidem primaria eſt cauſa , ve-
rum & fiderum calor , & lumen ei ſuper-
uenientia , calorem illum uiuidum red .
dunt , & eum fouendo , rerum ſemina , &
influxus ipſe focus fouet , eiſque fauens,
per omnia meando omnibus illa in-
fert , grauidaque & fæcunda reddit . Ve-
rum ficuti aer calore ſuo primæuo , calet
totus , & Auidus eft & tenuis , ab æthe
reis concalefactus & adiutus , omnium ge-
nerationum machina eſt, & organum . Sic
etiam in aduentitiis fibi alias aduentitias
123
patitur paſsiones. Nimium namque inter
dum incaleſcit, Et è contra frigus aliàs im
bibit ficceſsitque humeſcitque, vt quæ per
proprias & vires & paſsiones , nona gene
rauit entia , per haſce alias eadem corrum
pat , & ducat ad interitum . Veterum non
nulli,aerem eſſe frigidum dixere . Addidere ,
de Porticu ſapientes, cum ſummum eſſe fri
gidorum . Perperam vtrumque . Frigus e .
nim in aere , ficuti a cælo calor , accidentales
ſunt qualitates , accedunt enim ei , & ab eo
recedunt. Quod æſtas & hyems indicant
clariſsime. & dies , nocteſque fingulæ . VA
de aut calor in aerem veniat, nemini non
notum eſt. Vnde vero frigus , nemini no
tum , vel eft , vel fuit . Dicemus nos , quan
do venerimus ad terram . Siccitatis quo
que & extraneæ humiditatis ſuſcipit inter
dum impreſsiones. Vnde in eo putrefactio .
Et ab eo, plantis , animalibuſque putredines ,
peſteſque induntur. Siccitas illi accedit və
niuerſalior , vel a diuturna radiorum ſolis
diuerberatione , vel a ventorum quorun
dam perſeuerantia . Quibus huiniditas in
eo aduentitia , vel deficcatur, vel alio pel
litur . Humiditas hæc, vel à uentis , apud
nos auſtralibus, alibi aliis. vel pluuiarum
frequentia , vel aquarum ftagnantium vapo
ratione . Quibus & nimium humeſcit , &
etiam putrefcit. Vel ucrius in eo , hæc ipfa
humiditas, has patitur paſsiones . Nihil ta
men uetat , ipſum aerem totum eſſe corpus
ætheri fimile . Neque uerum eſt, inferam
eius regionem eſſe, uaporibus calidam & hu
midam, Sunt enim acceſſorij . & ipſe non
raro ficcus eſt,& frigidus. Qualis aút media
eius fit regio , in incerto uidetur pofitum .
Neque enim ibi, nubes, nubiumque proles a
frigore gignuntur , uti Peripatus afferuit . Id
nos ſuo loco palam faciemus . Interim to
tum calidum elle dicimus . Situm eius in v
niuerſo , exploſo illo fphærali igne , ſub
luna eſſe nemo ignorat , uſque ad mare , ad
aquas , terraſque, ita ut æthera , atquehas
connectat , ima & ſumma fic feparet , vt
tamen iungat . Separet , quia medius in.
teruenit . lungat , quia vtrique per eum
inter ſe conſenſus vehitur , vimque Go
derum in noftratia transfundit . Et ter
ræ fic appogtus eft , vt ftatim ibi fucil
rus fit > vnde illa diſceſsit . Tum & a
quas , & terras partibus ſuis penetrat .
Et illico vbi illæ delint , eo mouetur
& earum vacua loca adimplet . Neque id
tantum , fed per minimos etiam utriuſque
poros meat . Neque uacuum , vllum relin
quit locum præter atoma illa , quæ ſibi ſunt
commifta.
Magnitu
 FRANC. PATRIC . DE AERE .
Magnitudinem autem , atque vniuerfam
eius molem , Vitellio,& cum ſecuti multi, de-
monſtraſſe fibi perſuadent. A terræ namque
ad nubes vſque, non amplius quàm vnum &
quinquaginta circiter millia paſſuum ait ex.
tendi.Superam autem non vltra quam CC.ad
ſummum M. Paff, atcolli uçrſus etherem ,Ari-
ſtoteles centies terra effe maiorem ,Nos vero,
totam ei regionem etiam damus, quam ignis
ille fictitius creditus eft tenere . An uero
tanta hec eius moles ſit , penes aſtronomos
opticoſque eorumque inſtrumenta fides eſto,
Vitellionis autem , ſententia incerta effevide.
Finis Vigefimi tertij Tancoſmie.
OSS
CES
GE GODE
CS2 PS439
29629 CE
Eis
439
CS2 )
Comes
CSS
CES
1 FRAN
tur. Nam inter fortunatas inſulas in Atlan
çiço , in Tenarife vt nautę aſſerunt,elt Mons
nomine Pichus qui ſe le uſque ad 72. M.Pall.
extollit, ſemperque in ſuminitate nubibus eft
obuolutus ... Alijſupra etiam nubes atrolli
ſemperque ardere flammis, eiustraditur cacu
men . Quod fi verum ſit, nubes illę longe al
tiur attolluntur,Et li ſupra nubes, ardet cacu
men, iam is vel in hypeccaumate,vel inęthe
rearder . Ex longe vicinior,quàm Aſtronomi
putarunt, eſt nobis æther.Vnde omnes , ex di
Itantia ſtellarum ab eis conſtructe demon.
ftrationes,peflum ire eſt neceſſarium .
CORSO
са
CS439 le
OSO
de29
1

FRANCISCI PATRICII
P A N C OS M
LIBER VIGESIMVS QVARTVS.
DE AQVA ET MARI .
Quam , medium , inter aerem
&terram elementumfluorem
atque humorem efle , nemo
fanus dubitauerit . Id enim
omnibus iam ſenfibus notum
eſt,viſui, tactui , auditui , gu-
Itui , oltactui. Fluor inquam aqua eft , & hu-
mor : qui & fuere maxime omnium percipi-
tur. & quæ tangit , vel in ſuperficie, vel intra
aliquantum , vel etiam tota ,humida reddere
cognoſcimus. Hæc prima eius effentia , & pri-
ma eius eſſentialis proprietas & actio . At &
denfior aere eft, quantumuis craffiffimo, ra-
rior tamen quantumuis fluida terra . Sed &
ſuperficie, & toto corpore terra continuatior,
& ideo tenacior,& conglutinatior ,Pars enim
Auens partem alteram ſecum trahit, nec fpon-
te ab ea diftrahitur , ita vt parte fuere , vel ef-
fuere e vale aliquo cæpta ſequatur tota quá-
uis minimo duriore obiectu , diſrumpi-
tur , & in plurimas diſcedit facile partes , &
quamuis tenax ſua natura fit , non tamen
ita in ſe conſiſtit , vt propriis terminis fifti
queat , quin fluat & dilatetur, quouſque du-
rioris rei terminis coerceatur. Atque ideo eft
a veteribus ſcite dictum , Humorem id effe ,
quod propriis terminis non continetur , ſed
alienis. Itaque omnis aqua,etiam tenera dici
poteſt, quia minime eft dura ,& cactui cedit,
fed non tamen mollis proprie dici poteſt ;
molle id fit,quod non tactui tantum , ſed cui-
cuinque duriori cedit, & eo ammoto,ad ſuum
locum , quæ cellerat pars redit. Eft præterea
omnis aqua,ſi naturali conſiſtat ftatu, tota fibi
ipfi fimilis,cota ſimilaris. Certum eſt qnoque,
1 24
అటలిజం
I AS
cam compingi poſſe , & concreſcere, tum fri
gore in grandines,in glacies, in cryftalla. tum
calore,in plurimos fluores,in ſales, in lapides
in plantas. &reliqua , quæ appellantur miſta ,
quo modo oftendemus poftea.Nuncelemen
rum ipſum agitemus.Copingitur aqua, etiáfi
non concreſcat, & in fe ipfam conftringitur ,
dum aqua eadem durat , nec in aliud verti
tur : Quæ res multis eſt experimentis cognita.
Nam & riui , & fuuij , latiprius, in anguſtias
acti, nihilquealtiores ſæpe faati, per eas eodé
labuntur curſu . fi altiores fiant: etiam ciratio
re. Et quæ a fontibus , aut Auuiis, aut lacubus
ad vſus humanos,per fubterraneos tubulos ,
vel lapideos,vel lateritios,vel plumbeos duci
tur : compertum eft, quæ duorum palmorum
diametroprius Auebat,fi vel ventus, vel aqua
alia a tergo impellat , eam in ſe redactam ,per
diametrum vnius tranfire palmi . Id autem
ratione vlla fieri non poffet , niſi denſaretur,
& in fe coiret . Denfari autem & coire , alia
ratione nulla poteſt , præter quàm quod vel
aerem per atomos ſibi intermiftum in alias
pellat partes , vnde fpuma fit . vel in ato
mos vacui Gibi inter miſtos, interim refideat.
Quos dilatata , & rarior facta , mox ape
riat . Hanc condenſationis , ac rarefactio
nis quæſtionem , magnis ingeniorum co
natibus in Peripato agitatam , non aliter
fane , quam ad hunc modum , quem cum
vetuſtioribus quibuſdam , poſt Heronem
Mechanicum , nos primi , ni fallimur re
nouamus . Quam dum de ſpacio egimus
diligentius expendimus.Aqua ergo,cum aere
Sit denfior , & terra , rarior, interque horuin
incdio
 FRANCISCI PATRICII ,
medio Gita,non foluin loco ', verum etiain na-
tura, & corporis ſui conſtitutione , rara fimul
& denſa,non immerito vocabitur, Quo fit, vt
denſitate fua,nec loco pellatur,tam facile quá
aer,nec diuerberetur,necfcindatur,nec dilper
gatur . A raritate vero habet,vthæc omnia fa-
cilias quàm terra patiatur. Ab vtraque vero
fimul & raritate,& denGitate,tenacitate aliqua
prædita vt fit obtinet . Et vt continuatione, &
Huxu,in ſe non conGiftat, nequc natura ſui,lo-
co fiftatur, ideoque alienis terminis opus ha-
beat,fi fifti velit.nifiad exiguum altitudo eius
corporis redacta fit, vt videatur in plano fere
ſuperficies tantum facta. Vnde fit, vt altitudi-
nis tantum ratione , in depreſſiorem locum
Auxus fieri videatur . Quæ res, fluminibus, &
maris Auxibus magnum eſtfundamecum.de
quibus ita non multo poſt. Eadem hæc aquæ
raritas & denſitas,quæ ei,& tenaces,& tenues
partes tribuunt , in cauſa ſunt, vt lentius qui-
dem quam aer , in terramaqua ſparſa , poros
eius ſubeat. & ſurſum turbine vel tubulis tra-
Eta, in aerem tollatur.Sed hoc quidem vi;con
tinuatione tamen partium , natura coheren-
çium ſequitur. Illud vero natura , non tam
quòd centrum petat grauitate , quàm quòd ,
luis terminis nequiens contineri, alienos vt
quieſcere queat,petit.Sin vero ,poros ſubiens,
aquam aliam intus præexiſtentem reperiat, in
ca vtſibi Gimili re conquieſcit. A raritate,den-
fitateque iis , & vt calida lit habet , &ut frigi-
da.Nam ex Anaximenis vetuftiffimi doctrina
Bi uerómns Seprov . Raritas calidum. Omne ſci-
licet quod rarumeſt a calore tale eft, & cali-
dum ſui natura eſt,quod & Ariſtoteles eft fal-
fus dicens .
Πάντα γαρ' όσα πεπυρωτα έχει δωάμει θερμό-
τητα εν αυτοίς ,,
Omnia quæcumque ignita fuere , habent
» _potentia calorem in ipfis.
Erè contra , quæcumque denſa ſunt, a fri-
gore denſaſunt.Itaque &aqua,quia denſa eſt,
frigida tactui noſtro apparet . Verum hæc
quæſtio . An aqua calida,frigidaue ſui natura
lit,magnopere, & a veteribus, & a recentibus
philoſophis eſt agitata . Frigidam eſſe aquam
ſui natura inter veteres dixere Ocellus,Hip-
pocrates , Ariſtoteles. dum ſcilicet primarum
qualitatum combinationes verſantes aquæ
humiditatem , frigiditatemque adſcripſere.
Ariſtoteles tamen ,lux poſitionis oblitus, ali-
bi, & in hac maris quæſtione, mare dicit elle
calidum verbis apertiffimis. antc , ſupra allata
fcriptis.
Και θερμή γε η θάλαλα δια τούτο έσι.
Et calidum ſane mare, ob id eſt.
Quia nimirum a calida exhalatione cum rer
ra adulta, in ſublime elata,in mare decidir, &
1
ea terra caleſcit. Sed nos hanc queſtionem '
non ita agitamus quæramus, an aqua alterius
vel actione ,vel admiftione,vel calida fiat , vel
frigida.Quis enim neſcit,ſiaqua igni ſitappo
fita ,eam concalefieri, ita etiam ut in uapores
tota abeat? Sicuti eadem frigori expofita den
fatur, & fit gelu . Sed illud quærendum philo
ſophis elle ducimus. An ex inditis a natura
aquæ principiis eflentiamque ipſius confti
ruentibus, calida ne dicenda fic, an frigida ?
Ocellus profecto , & eum ſecuti Hippocrates,
& Ariſtoteles,e nullis principiis velperſe no
tis, vel ſenſu cognitis, veldemonſtratione vl
la comprobatis , combinationes illas qualica
tum ,pro arbitratu coagularunt . Ideo , & fen
fibusomnibus,& plurimis rationibus, & ipſę
repugnant , & funt ab aliis oppugnatæ . Nos
vero è noftris corporum principiis , non pro
libitu poſitis , ſedclariſſimis demonſtrationi
bus confirmatis , & ſenſibus poftea compro
baris hanc foluamus quæſtionem . Corporum
Principia primiſſima,poluimus,(pacium Auo
rem, lumen , calorem . Nullum enim corpus
eft, quod ex hiſce non confetur.Quod iam in
empyreo ,in cælo , ſeu æthere, in aere, ſatis ſu
perque probauimus. Idem dicimusde aqua .
quoniam & trinæ dimenſionis corpus eft,
ob fpacium ſibi innatum . Et ob fluorem fui
da eft, & humor . Ob lumen vero diaphana .
Itaque & ob calorem ,calida fuerit neceſſario ..
Calore inquam illo primæuo , calida primo
eſt aqua . Calore quoque ſecundario ,aprimo
illo ortum ducente, calidaitidem eft . Omnis
enim ſecundarius, & tertiarius, & millenarius
Gi fieri pofſit calor,a primo eft calore. ficutco
lor,a primo lumine . Gicut humor a primo hu
more, & diſtantia omnis a primo ſpacio . Et
vniuerfim in omnibus,velcorporibus,uel in
corporis rebus,omnia quæ polt primum funt.
Quod autem de calore aquæ ſecundario dici
mus,id ita exponimus.Aqua omnis,in natura
(ua conſtituta, in duo genera primadiuiſa eſt,
vt alia falfa fit , alia fit dulcis . Salſa quidem
omne mare cui amaror , nomen etiain de
dit. Dulcis autem omnis aqua reliqua, tum
perpetua,tum temporaria. Perpetuam uoco,
aquam lacus, fontes, fluuios, puteofq; peren
nes.Temporariam uoco ,pluuiam . Scio ,lacus
quoſdam , & fontes, & fluuios, & puteos, elle
amaros. alios etiam alterius ſaporis . At hæc
quidem omnia ex accidenti aquæ funt. De
qua re,non eft nobis præſens ſermo. Amaror
hic,& dulcedo aquarum , natura ne ſua, aquis
infunt , & funt earum , qualitates eſſentiales?
an aliunde eis accedunt? Sed illud prius . Vt
æther vna ellentia eſt , vt aer itidem vna , ita
etiam aqua,vna ne effentia erit, an vero duæ?
Si dux a, qua non vnum , ſed duo erunt ele
menta .
 DE AQVA ET MARI.
menta. Si hoc abſurdum fit , tota aqua vnum
érit elementum .At quo modo vnum,fi dulcis
& amara inter ſe non conueniunt. Mare qui-
dem , aliud a dulcibus videtur elle aquis. Et
Ariſtoteles videtur ita diftinxiffe, mare ab a-
liis, quod non ſuo naturali loco eſſet pofitum .
ſçd aquęlocum occuparet.Hoc primum lane,
ac magnum , in hoc elemento incommodum
philolophia patitur . Cui additur ſecundum .
Dulces aquas,tenere quidem lacus plurimos,
qui ſi mari conferantur, parui fint omnes. Flu-
uios etiamfi fint lacubus longe plures, eis ta-
men etiam minores effe . Fontes vero & pu-
tei,ridicula res fient, Oceano comparati. İta.
que mare, loci magnitudine , & aquarum co-
pia, & molis immenſitate,videtur inter aquas
principatum obtinere. Sed & tertiumaquarú
genus,ſeſe nunc offert . Omne illud fcilicet ,
quod in ſubterraneis cauernis latet. Quas exi-
Rimant, non ſolum ingentes replere ſpelúcas:
verumetiam foſforibus metallocum ,curioſilqi
aliis, fuuij aquarú ſub terra ſunt auditi , & in-
terdum etiam viſi. Accedit & Tartarus Plato .
nis, inique nimium ,'ab Ariſtotele ſugillatus .
Hæ ſubterraneæ , aquæ , an & iplæ ſallæ ſint,an
vero dulces , an & alterius faporis, fi comper-
cum fuerit ,vel alteri accedent parti, vel tertiú
genus per le conſtituent.Si ita euaferit, vt fint
tres aquæ veluti primariæ partes ,fic tria etiam
genera:quod nam horum trium , aquæ dixeri-
mus elementum ? Si mare , cur non & omnis
0 dulcis ſuperterranea aqua ? cur non & ſubter ,
$ ranea ? Si ſecundam , cur non & prima & ter-
3
ria ? Si tertia ,cur non & ſecunda , & prima ? Si
tota tria Gmul, quo modo tam diuerſa inter
ſe genera ,genus vnum conſtituent ? Sciunt low
gici , ſupremum ſubſtantiæ genus , ſupre-
mum itidemquantitatis , in duo primum ge-
nera,effe diuiſa.Qualitatis vero genus in qua-
tuor diſtingui, Anvero potius,id enumeratio,
& non diuilio eſt?In re phyſica, cur logice ar-
gutamur ?Aqua vnum genus eft.Hoc in fuper
1 terraneum , & ſubterraneum duo prima gene-
ra diuidatur. Primum rurſus in duo alia,Ma-
re , & dulces aquæ. Hæ pluresſunt. & mare
non eft vnum. Non ea ratione, qua Geogra-
phis eſt diuiſum , in Oceanum & Mediterra-
neum . Nam utrumque Oceanus vnus eſt ; ſi-
quidein Mediterranea maria omnia , Perſicú,
Erithreum,noſtrum hoc in plura difcerpcum .
Balticum , Botnicum, Liuonicum,& fi quæ ta-
lia alia ſunt, proles ſunt Oceani , & partes, in-
tra terras per anguftias influentis. Ac & maria
tria alia nouimus ab vniuerſali ſeparata . Ga-
lilæum, Mortum,Hircanum , quod tamen Pli-
nius,& Dioniſius Affer,tradiderunt, ab Occa.
no per apertum in Scythiam influi; & veteres
Geographicæ mappæ , qualem nos vnam ha-
125
bemus , id oſtendunt ; Non aliter acOrpheus
antea,ſe per Meotin in Oceanum Argo ipfa
tranſiſfe canit.Sed compertum poſtea eſt, Hyr
canum circum circa mótibus clauſum . Quod
Scaliger,ex Strabone diuidit.Sed hæc adGeo
graphiam magis pertinent , de qua fuo loco .
Totum nc ergo aquæ genus , tripliciter diui
fum , clementum aquæ erit,an tria crunt, aquç
clementa? Ita diſtinguamus. Elementum bifa
riam videtur dici, compoſitionis , quod iam
docuimus, & miſtionis . Nam & vt eſt, totius
vniuerſi pars earum vna , quas integrales ſo
lent appellare,quales diximus nos,elle empy
reum ,æthera,aerem . Quandoquidem & Ari
ſtoteles & Plato , ccelum vniuerſum elementi
nomine aliquando ſignificarunt. Et quales,
nos cum aliis omnibus aquam & terram effe
dicimus elementa . Aliomodo, quod philoſo
phorum nemini eſt ignotum ,elementum mi
Itionis dicitur elementum , dum ſcilicet in
miſto corpore confiando , ſuam ipſum priore
non retinet formain . Secundo modo , aquá
elementum efle, fiue ea dulcis ,Gue ſit falla,nul
lo videtur dubio laborare. At an & compoſi
tionis fit elementum , non eft facile determi.
nare . Difficultates enim eædem recurrent ,
cur hoc potius ,quàm illud?aut cur tria tam di
uerſa genera , vnum faciant genus . Ne autem
diu in hac hæreamus quæſtione , ita audebi
mus proferre. Omnem aquam ,vbicumque ea
fit, elementuin aquæ totum conſtituere. non
aliter ac Peripatetici dixere , aerem in tres di.
ſtingui regiones.infimam ,mediam ,ſupremam
& ante eos Chaldæi ætherem unű intres diui
ſerant ætheres , quorum alius ſupremus, alius
medius, alius infimus nccnon fuit. Quæ diui.
fio etiam in aquam cedit,fubterranea eft infi
ma . Mare medio loco, lacus plerique & Hu
mina,ſupremo. Omnia namque Aumina finc
curſus fui,habent mare . Qua ratione, etiam
Ariſtoteles dixit , Mare potiusfinem aquarú
elle,quam principium . Ac cur dicat mare,non
luo loco ftare, ſed loco aquæ , uelnulla cauſa
eft ,uel ea ridicula . Tantundem enim eflet dia
cere, aeris mediam regionem, non ſuum , led
aeris,nempe totius,locum occupaſſe. Corpo
ra hæc principalia,ſuis locis (tant omnia. Em
pyreus luo , æther ſuo, aer ſuo, terra quoque
luo. Superis,mediis inferiſque partibus ſuis
locis collocatis. Igicuc & aqua,infima ſub ter
ra eſt,mediamare eſt, Suprema fluuialis om
nis,quæ ut è loco ſupero, in inferius tota ſe ſe
exonerat.Mare ergo ſuuin proprium a natura
habet locum, neque alienum vllum iniuria oc
cupat.Nequeaſſentimus iis, qui ſe ſolos dum
credunt elle philoſophos,uerentur,mare fate
ri,elementuin effe,quia ex ſalſedine , opinan
tur,illud corpus elle compofitum , & non fit
Oo plex,
 FRANCISCI PATRICII
plex,quale volunrelementum omne eſſe, qua
tamen linplicitatem, in nullo repererunt elea
méro, non in terra, non in aqua, nõ in aere, nó
in æthere,non deniq ; in firmamento.Forte in
empyreo, & in primquo illo fluore noftro,lim
plicitas fuerit lumma.quia prima corpora súc.
reliqua omnia partim compofita , partim mi-
fta, Dam illi inquam putant,mare quia miſtú
appareat , non eſſe elementum , nec elementi
partem , flumina potius, & puteorú aquas ele-
menti nomine inligniunt.Nosvero aquæ ele-
mencum effe afferimus, totam fimul aquam ,in
tres,quas diximus diuiſairegiones.C
n uius ta-
men elementi, principaliſſimam partem , effe
Oceanum autumamus. A quo, & ſubterranca
omnes, & ſuperterranee deriuentur, & propa-
gentur. & fit reuera Oceanus Teinerinda , vt
Scythica vtamur voce, hoc eſt aquarú mater.
& non Meotis, quod accolæ putabant,ac forte
adhuc putant . Qua ſane ratione, nulla falle-
dine impeditur, quin Oceanus , non ſit aquæ
totius elementum . quando aliæ omnes , pro-
les,eius sūt,& propagines, ac veluti ſolis radij.
Verum löge aliter ſenſerunt , qui de fontibus,
atque eius origine quæſierunt. E diametro
namque nobiſcum pugnant. vt qui dicamus,
omnes aquas ab Oceano,oriri. Illi vero dicát,
Oceanum ,ab aliis aquis ortum ducere.Moſes
ſane, vir ſapientia, non ſolum Ægyptia, ſed éc
G Philoni fides danda,& Aethiopica, & Lybi.
ca,& Hebraica, & Arabica, & Chaldæa , & Grę.
ca inſtructus, a nobis (tat. Siquidem ait Con-
ditorem mundi Deum , iuflite omnes quę ſub
ccelo ellent aquæ, in vnum congregari locum,
congregationeſq; aquarum, appellalle maria.
Locus autem hic vuus , non alius putandus
eft,quam terra, & eius cauitates. ſeu vt Zoroa
fter inquit,Gnus.
Γιω δ' εν μέσω τιθείς , ύδωρ δ' εν γαίας κόλποις.
Terram in medio poſuit , aquam vero in
terræ finibus. Idque patrem feciſſe dicit.
Quod & Hermes cófirmauit ,dú ait Poemádro
Ex luce,verbú quoddá ſanctū ſuperſedit na
curę . & ignis fincerus exilijc ex humida na-
» tura in ſublime, quia leuis erat,& acutus , &
efficax, & aer leuis, & ipſe fecutus eſt ſpiri-
»» tú aſcenditq; vſque ad igné,a terra , & aqua,
ve videreturipſuin pendere ab illo.
Γη και υδωρ έμμε καθ' εαώτα συμμεμιγμένα .
Terra vero & aqua remanſere inter ſe ipſas
commiſtæ . Itaque a primordio rerum &
mundi conſtitutione , aqua & terra in infimo
remanſerunt, inter ſe ita cómiſtę,vt aqua finus
& cauicates impleret terræ. Et quæ maximam
terræ cauitatem replerer , mare fuit,a quo reli-
quæ infra terram & lupra terram pronaſce-
rentur, vt a ſole radij ,vt a trunco rami. Quod
& veterum philoſophorum quidam Ariſto-
rele referente , tradiderunt .
Eivou zap' to campoo lou vzpor iravle , Toy get yle!
τόπον .,
Eſe namque primum humorem omnem
in loco circa terram .
» Sed nihil opus habuerunt un autñs géa
» veri, facere eius generationem .
Neque Græcorum Theologis ,vt ait , mor
witñs anya's. facere eius ( ſcilicet maris ) fons
tes.Ita enim ab initio factum eft mare,ficut &
cælum , & terra, & aer,& lidera. Quid enim
illis in mentem venit, maris originem quære
re , & fontes , terræ autem,aut aeris , aut celi
ortum , non itidem quæliucrunt ? Equidem
Bernardinum cgo Telefium noſtri ſeculi, in
gens ornamentum , rebus ab illo ſcriptis om
nibus, vti phyſicuin maximum admiror maxi
me, qui propriis inuentis,philoſophiam ePe
ripateticorum compedibus primus exemit ,
inhac maris inquiâtione admiror minime .
Nulla enim neceffitas naturæ , eum impulit,vt
generationem maris inquireret ; & allereret,
id aſſidue generari , a ſolisradiis terra in funa
do poſita in mare uerſa . Cur enim non, quo.
modo & terra , quomodo aer , quomodo
cælum , quomodoſol, uel facta finta princi
pio , & quomodo ad præſens aſſidue fiant,auc
fient poſtea indagauit ? Sane axioma illi cum
veteribus commune eſt. Primorum ,priores
cauſas non eſſe inquirendas. Neque enim ,
cur ignis calidus fit , aer Huidus , terra frigida
& folida , quæfiuit aut quærere debet quiſ.
quam . Aquæ ergo omnes , a rerum primor
diis , in terræ ſinus ſunt congregatæ & maria
appellatæ . Maria autem ſunt aquæ amaræ .
Omnes ergo aquæ a priinordio fuere ama
ræ . Ec ira lane eſt : ſed poſtea dulces facta
funt, eo quo dicemus modo. Sed Ariſtotelem
prius diſcutiamus . Qui longiffimis tribus cam
pitibus de mari diſputans, quædam paucula
recte, plura docuit perperamInter hæc diſpu
tatio de maris falſedine, & amaritudine , eft.
De qua re primo dicit.A ſole tenuiores,& du)
ees , potabileſne partes , ſurſum tolli ob leui .
tatem ,fallus relinqui ob grauitatem .
Το Σούν πότιμον , και γλυκυ παν ανάγεται δια
κουφότητα, το δ'αλμύρον ναυμένοι διασάρος .
Quod potabile quidem eſt,ac dulce , com
tum (urſum ducitur ob leuitatem . Sale
> ſum vero reſtat,ob grauitatem.
Quam ſententiam , vei fibi placentem , ne
obliuio, obliteraret , repetit læpius. Achoc
non eſt, reddere cauſam , propoſitæ quæſtio
nis. Cur mari ſalſugo inſit. Interrogari enim
poteſt. Id iplum ſallum quod remanet, quam
ob cauſam lallum eſt ? A principio ne ita fuit,
an poſtea ei indicum ? Aduentitia ne mari
qualitas eſt , & non innata ? Si innatam
elle
 DE AQVA ET MARI.
effe dixerit a principio. Cauſam fruftra & va-
tic quærit. Si aduentitiam dixerit;recte cauſa
ei erat indaganda. Sed cauſa ,eius falGitatis, nó
eſtea quamreddit , quia fallum remanet. id
enim foret , principij petitio . Vidit hoc ſa-
gax homo . Ac primo aliorum opinionem
recenſuit , dein luam induxit . Si aliunde
cauſa venit , dicimus nos neceſſario , vel
a cælo , vel ab aere , vel ab alia aqua , vel
a terra cam venire , velab horum pluribus.
A terra venire , fenfiffe quoſdam refert , ſed
non nominat .
Αλλά μω , κι όσοι τίω γω αιτιώντα της αλ-
μυρόζηλος , έμμεμιγμένίω έχαν φασί πολλούς
χυμους αυτίω , ωσε σ ' υ ποταμών καταφερο-
μένω διά τω μίξιν ποιείν αλμυράν .
Sed enim , & quicumqueterram cauſam
elle putant faldtatis. immiſtos enim ip- Ec quæ poft,fcriptaſuntnon pauca,id ipſum
ſam haberedicunt lapores mulcos ; ita ve
a Aluminibus delati,ob miſtionem faciant
falſum . ( mare )
Quam quidem ſententiam facile redarguit. cnim. Cur fluuij eain terram miſtam deferen
Cur enim Auuij cam deferentes , fallinon tes in mare,ipli prius non funt falG ? Ita &nos
1 fiunt ? Suam deinde apponit , ex dupliciilla, ab eo ragamus . Cur non & imbres,qui eam
vaporis humidi , & exhalationis ficcæ , eleua-
tione in aerem per ſolis attractionem . Inquit
epim. Nos vero dicamus.
Επε χαρ' κείται διπλω ή τίω αναθυμίασιν, των
Συγραν ,τίω και ξηραν : δήλον ότι τώτίω οιητέον
αρχιω ε ν τοιούτων.
» Nam pofitum iam eſt,duplicem effe exha
lationem , hanc quidem humidam , illam
„ vero Giccam , clatum eft , quòd , hocelle
- principium talium rerum putandum eſt .
Nos vero ficcam exhalationem nullam in
natura fieri poffe oftendemus. Salſicas ergo
maris , vt ipfe vult , a ficca exhalatione , quæ
nulla eft ,non proueniet . Sed veritatis cogno-
fcendæ cauſa donemus eam exhalationem fie-
si poſle, & fieri. Quid cum poſtea. Addit.
Παρατέον δούναι τω αιτίαν, και οι της αλμυρό-
τητος.Φανερον καιδια πολλών σημείων , ότι γίνεται
τοιούτοςο χυμός,διασύμμιξιν τινα.
Tentandum dare caulam , etiam de falſe.
dine.clarumvero eſt permulta figna,quod
talis fapor fiat per commiftionem quan-
dam .
Idque probat, exemplis ſudoris , cineris,
yrinæ . Efto. Infert ergo ex his .
Μασερ αφ' και εν τοίς ειρημένοις, ούτω και εν τη ολο,
έκ ' φυομένων , και γιγνομένων και φύσιν , αει δα
τον σερ εκπυρουμένων , τολαπό μόνον τοιαύτίω
thwykwa
Nam ficuti in dictis, fic & in vniuerſo. ex
ijs rebus, quæ naſcuntur, & fiunt ſecundú
naturam :ſemper oporter cogitare, tam
quam ex aduftis quod reliquum fit , ta-
lem elle terram . Etmodum fubdir.
I 26
Μεμιγμένης δ'ούσης, ώσπερ άποαν, τής τε ατμι
τώδους αναθυμιάσεως , και τηςξηράς , ότανσωι
σαι ας νέφη και δωρ και αναγκαίον έμειλαμβάνε
Ο,τι πλήθος ας ταύτης της δωάμεως , και συγκα
ταφέρες πάλιν εν τοις υελοΐς , και τού7ο αει γίνεις
και τάξιν ..
» Nam cum fit miſta , vti diximus , vaporoſa
„ exhalatio & ficca,quando conflantur in nu
( ,, bes & aquam ,necelle eſt,in ſimul compre.
9 hendi, aliquam multitudinem ſemper hu
ius potentiæ, & deferi rurſus in imbribus ,
‘ » Et hoc fieri ſemper ordine.
Itaque rem totam concludit .
οθεν Σούν η γένεσις έντσι και αλμυρού εν τω ύδα
cipniou.
Vndeergo generatio ineſt fall in aqua, di
» &tum eft .
vti cenſuit probant.Sed nos dicimus, non mi
nus facile , hancfententiam confutari, quàm
ipſe veterum illam doctriná refutauit . Inquit
falſedinem ,autmiftionem in mare deferunt ,
& ipfi non prius falli fiunt? Hanc obie&tioné,
nec vidit,nec dilloluit ipſe.Supetias ei inepte
ſatis it, lul. Cæſar Scaliger, vir acutus. Imbres
aliquando eſſelallos. Vo ſint,an ij, & pauci, &
rari,tantam (alſedinem mari,Oceano toto in
dent?Quis neſcit aquam pluuialem omnem,
natura elle dulciffimam . Sed eſto tora ac om
nis ſalGlima. Quo modo non pluet etiam in
fontes & in puteos, in riuulos ? Si in hos non
fluere dixerit quis ,ſtultitia ſumma laborat. Si
in hos quoque pluit , cur non fallos efficits
Imò omnium (alGllimos , quia minus ibi eſt
rehiſtentiæ . Cur etiam Anuij omnes non ſalg
redduntur ? præſertim liad fontes pluerit , &
diu ? Quemadmodum compertum eft , ad
fontes Nili , quotannis ante incrementum
per multos pluere dies. & dum etiam creſcit .
Cur ergo Nilus non fit falſus?præfertim cum
in Africa tota ,vteſt calida terra,& ficca,pluri
ma ricca attolli debeat exhalatio . Cur lacus
omnes , cur etiam ftagna omnia non funt fal.
la ? quandoquidem nulla pluuiam non ſen
tiunt ? An uero dicet , in cos qui falſi non
ſunt, numquam pluuiam decidere ? Facuitas .
quidem hæc fuerit , fi cauſam non afferat. Si
ergo in omnes aquas , quas Col aſpicit, pluit,
cur aquæ hæ omnes , ab pluuiis non fiunt
fallæ . Ac & qua ratione , pluuia, quæ ma
iore an in parte nulla eſt , & quando eſt,
non ſemper magna , nec ſemper diutur.
na ſufficiens fuerit tantum Oceanum , tot
mediterranea ac tanta maria , ſalla effice
10 ?. & fuuiolos paruos, riuulos , fonticulos,
Qo 2 Calla
 FRANCISCI PATRICII
falla reddere, non ſufficiet? Cur non potius ,
innumera flumina,parua,media, maiora, ma-
xima, continua, perennia,lata,profunda , quæ
toto anno ſeſe in mare præcipitant omnia ,
longe facilius dulcem fecerint Oceanum ?
quam pluuiæ falſum ? At non ob ea dulceſcit.
multo ergo minus a pluuis amareſcet, aut ſal-
ſeſcet. Quæ vt experimentis omnibuscomper
cum eſt,ſunt inſipidę,vel eo modo dulces,quo
amaris fint contrariæ . Si tales ſunt, vt reuera
ſunt, cur potius, fimul cum Auminibus falle-
dinem maris in dulcorem non iminutant ?
Idque longe minore opera , quàm folæ ipfæ ,
nequaquam falſa ,falfitatem mari indant.Cur
ergo Ariſtoteles vti ridiculá ueterú fententia
irridet: ipſe tante ſapientiæ vir,ridiculofiorem
longe proferés?Sed iterum.Sunto omnes plu.
uiæ (állæ , amaræque omnes in mare cadant,
erunt ne cum tanta Oceani mole ' comparan-
dæ ? Non magis ſanè quàm formica cum ele-
phanto. Ergo li quid amaroris in mare afferát
id in ſuperficie remanebit . Non enim gutræ
vlera ſuperficiem meant. At mare, & in ſuper-
ficie, & in medio, & in fundo , cotum falſum ,
totum amarum eſt. Negat id Scaliger, contra-
rium afferit , mari nempe in fundo aquas elle
dulces,ſuperficiem non dulcem . Quia vt in-
quit pro comperto ac vero habeatur.
i idque quia vtinatores in vitreis vafculis
extulerunt. Quia demiffus cantarus cum
„ operculo cattiterinus : idque operculum
ſublatum funiculo , ac mox impleto vaſe
ori reſtitutum . Ethoc in locis profundis .
Cur non potius vir ,acutus ſane, ſed quipro
Ariſtotele , contra manifeſtam veritatem etiá
peierare libensſuſtinuerit; dixit id apud Ari-
ſtorelem quo allegat problemate legiile,quam
vllo experimento cognouiſſe ? Neque vero ab
co problemate, quod (perarathabet. Neque
enim hæc,quæ ibi verba ſcripta ſunt,quæ ipfe
vult, voluni .
Δια τί της θαλάσης και τα άνω και εν τω βάθει αλ-
μυρωθερα , και θερμότερα.
Curmarisſuperiora , iis quæſunt in pro-
fundo Calliora , & calidiora.
In quibusnon affirmat,quæ in fundo ſunt,
eſſe dulcia. ſed tantum , minus amara.Neque,
ca quæ ſubdit experimentis puteorum corre-
fpondent.
Ομοίως 3 , και εν τοίς φρέασι τοίς ποτίμοις το δη .
πολής αλμυρώτερον ή ής βάθος .
Similiter vero , & in puteis potabilibus,
» quod in ſuperficie eſt , Tallius eo quod in
fundo .
Hoc autem non eſſe uerum , tam facile eſt
cuique cognoſcere, vt facilius nihil. Illud ve-
ro prius , cum apud vtrofque viros hoſce in
Cypro legiſſem ,cum inde anno M.D.LXVIII.
navigationc redirem ,interCreticum & Acgy.
prium ,freto medio cum mare ſtaret placidiſ
ſimum , nec itineris tantillum nauis confice
ret,nullo ſpirante uento, experiri libuit, vaſe
cattiterino eiuſmodi;quale ipſe deſcribit, fa
ni longiſſimo alligato , quem nautæ , ſcanda
glium vocant,& altero leuiore funiculo ,oper
culo accommodato , ita vt attractus illud ape
rire poffet.Itaque manibuspropriis vtrumque
funem in mare demifſimas. Vas cum plumbo
Pilotico ſ, enſim ad fundum peruenit alciffi
mum ,paffuum ſcilicet CXLVII. Cum fenfi
terram tenere,minorem funem traxi,opercu
lum reſeraui. Extraximus opertum , mari ple
numn,falſo amaroque , haud maiore ſalſedine
velminore,quamquod in ſuperficie pofitum ,
vale alio guſtabamus comparádo. Teſtes huic
rei nautarum non paucos adhibuimus,& na
uigantium aliquot:Inter quos Philippum Mo
cenicum , quem honoris & perpetuitatis rei
cauſa noinino,tunc Cypri Archiepiſcopo Pri
mate . Mare ergo totum quantum eít,falfum
amarumque eſt. Neque ipſum pluuiæ ,aut ex
halationes ficcæ vlla pluuiis admiſtæ , ama
rum aut falſum reddunt, aut reddere queunt.
Atamaror hic, natiuus ne illi eft , an aduenti
cius ? Cauſam enim Ariſtoteles requirit. dex
Téovlus nailic . Ea ipfa caufa eft,quam & ipſe
poſſet reddere , cur ignis calidus ſit , aer tc
nuis, terra ſolida. Quorumſi nullam reddere
ipſe poteft, & inigneetiamvetuit aliquando
inquirere, cur eſſet calidus, liberis nobis cóce
dat, G parem ipli reddiderimus . hoc eſt nulla:
præter cam vnicain, potentiſſimamque & ve
riſſimam : quia amarum nimirum in rerum
primordio , a Conditore ſummo condicum
inare eſt. At cur tale ab eo factum eft , & non
potius dulce atque potabile ? Cauſam affere
muś nos, quam ipſe fortaſſe reddere , aut ne
quicet,autneſciret.Salfum quidem mare opi
-fex rerum fummus,ab initio condidit, ob hác
vnam finalem cauſam ſummam ,vt corpulen
tius ac craſſius, & terreſtrius, denGiuſque effi
cerer. Togeã dos hoc,in mari etiam Ariftoteles
agnouit , terreſtrius ſcilicet eſſe quain dulces
aquas.Craflıties poſtea hæc, vt mulcis vfibus,
naturæ foret.Inter quos ille præcipuus, vt fa
cilius in fc , & conſiſteret, & coiret, & tenacius
effet,ne totam nimirum operiret terram . & a
nimantibus hominibuſque viuendi locum ,
& habitaculum præſtaret.Alius vſus,vtca craſ
fitic & viſcoſitate comode pondera ſuſtine
ret:quæ Conditor præuiderat, homines naui
bus per æquora večturos , vt fibi mutuo , qui
longius diſtarent,opitulari poſſent, & como
ditati eximiæ alteris alteri ellent. Præterea, vt
ininore opera in ſe poſſetconcreſcere ;ex qua
concretione, foecundius, & ad rerum procrca
tionem
 DE AQVA ET MARI .
tionem eſſet aptius, & plantarú innumerarum
ſpecierum , lapidum , Zoophitorum , anima-
liumque fæcundiffimum efficeretur. Vnde &
Orphens concreulem vndam mare vocauit.
Κύμαι ρεναιωθω παγερν βαρυγχέος άλμης ..
o Vnda irroretconcretili, grauc ſonantis
maris .
Qua ratione Oceanum omnium genito-
sem vocat .
Ωκεανός,δασεργένεσιςπέντεασι τέτυκται .
Ωκεαιος αρωγος , καλλιρόου ήρξε γάμοιο
Οσρα κασίγνητίω ομομήτορα τηθω όπυιεν .
» Oceanus qui,generatio omnibus eſtfactus.
Oceanus primus, pulcrifluas cæpit nuptias
» Qui ſororem vcerinam Tethyn inijt .
Quibus quidem carminibus, docere uo-
luit; nullius reigenerationem fieri pofle,line
Oceani aquis , & iisquidem fallis . Sal enim
omnium rerum ſemen effe primarium alibi
oftendemus . E femine etiam omnia ortum
ducere,non eſt difficile perſuaſu.Mare autem
facile in ſe coire, & corporeſcere & denſeſce-
re , ſales ex eo concreti indicant aperte , &
quod Scaliger alferit , ſpautam , Hyrcani par-
tem ad quingentos interdum palſus prope li-
tus in ſalem concreſcere. non tamen exurere
vt Strabo dicit, Gallum militem qui ibi fuit,
retuliffe.Oftendemus autem poftea nos ,quz-
cumque in mari tam variarum ſpecicrum fiút
ex naris concretione fieri.Pręcerea ſalſum fa-
&tum eft mare ideo,vt terram ſubiens in ſales
facilius conuerteretur vnde tot mineralium ,
fluorú, lapidú,metallorumq; ſpecies cõfierent.
Quorum omnium fal primaria eſt origo.Dein
de vt per terras percolatum , potabileque fa-
&um , dulcibusomnibus aquis ortum daret .
Jacubus, fontibus , Aluminibus,puteiſque, vt
iis, quæ ſub terra vitam ducerent , tum etiam
iis qui ſuper terrá viuerent , vſuielle pollent.
Hiſce ergo omnibus de caufis Oceanus torus
& mare quodcumque a Conditore ſummo
falſum vſque a principio factum eſt. Neque
fontes vllos habec , ſed ipſum fons & ſcaturi-
go reliquarum aquarum omnium eſt . Neque
e terra a ſolis radiis ſoluta afſidue,mare gigni-
tur.nequeab exhalatione vlla ficca, terreſtri..
ueCallum fit,aut amarum. Neque alieno loco
reſidet, ſed ſuo . Neque finis tátum eft aquarú,
fed etiam principium. Ita vt vniuerfitasaqua-
rum,& elementum , tum compoſitionis, cum
miſtionis quoque, longe merito fit haben-
dum .
At fi mare, aquarum vniuerfitas eft,calidum
ne an frigidum fuerit dicendum ? Hoc enim
maximead eſſentiam eius videtur pertinere .
Et eft hac dere ,quæſtio tum a veteribus, tum
a noftratibus philoſophis magnopere agitata,
& a nobis ante paulo propofita . Itaque cam
I 27
exequamur . Ocellus equidem ,tantum pro
tulit,aquam eſſe frigidam &humidam. Ratio
nem apertam nullam addidit, qua id confir
maret.Combinationi qualitatum quatuor re
liquit implicatam . Decuit Ocellum ,vt qui
Pythagoræ auditor fuiſſet, per profata philo
ſophari : iuxta illud wtos inc . præceptoris.
Mos hic,& Hippocrati,& eius coætaneo De
mocrito fuit, vt per aphoriſmosbreues , ille
medicos ,hic ad vſum vitæ , motumque, men
tis cogitata traderent. At Ariſtotelem , qui
philoſophiam , ex ænigmatis profeſſus eſt exi
mere,non idem decuit.Aquam frigidam eſſe,
tantum proferre , rationem prolati nullam
reddere . Sui fatis habuere,magiftrum hoc
dixiſſe . An verum dixiſſet , quærere neglexe
runt.In Ocelli ſententiam iuerat prius Empe.
docles , aquam ſcilicet elle frigidam . Quod
hoc carmine eſt conteftatus.
Hénger indeperopar åpa , xj depuor etário
Ομβρoν δεν πάσι δνοφερόνε ριγάλεόντε'.
Solem quidem lucidum vide,& calidum
prorſus
Îmbrem vero in cunctis,atrumque, frigi
» dumque.
Frigoris autem cum fit coagulatio quædam,
Idem pocta aquam qed lule qmétnte ,amici
tiam quæ lendim coeat,lolitus eſt appellare.fi
cuti contrarium aquæ ignem , cuius opus vi
deretur ſegregatioveros ou dévelor, litem per
nicioſam . Strato vero phyſicus, ſcholæ Peri
pateticæ alumnus , in Ariſtotelis fententiam
pedibus ijt. & addidit, aquam non folum fri
gidam eſſe,verum etiam frigidorum omnium
primum , & fummum . Quod dogma pofterio
res de eadem ſchola omnes, fine vllo diſcrimi
ne,Gine dubitatione vlla ſunt amplexati.Iníci.
te ac perperam vtrumque . Non enim huic
ſententiæ fauet id,quod ipfi,maxime eam có
ftituere putauerunt.Quod videlicet viderent,
cam in glaciem ,in cryftalla, in grandines ver
ti, quæ tactuifumme elle frigida viderentur .
Nam per hæc , contrarium potius & credere,
& concludere debebant.Non enim hæc,aquç
aut ellentia, aut vires, aut actiones erant, led
paſſiones, per quas aquæ eſſentia, vireſque &
actiones,quæ præcipue in fluxione ,ac primo
exiſtunt, in eſſentiam ,vires alias , atqne alias
actiones inuerterent , fluxionem ſcilicet adi
merent. Hæc opera quidem in ſe frigida ſunt,
nemo negat . At aqua, ca nequaquam agit.
Sed ab alio patitur. Nihil enim in natura eft,
diuulgato iam axiomate,quod a ſeipſo patia
cur:vt itidem nihil eſt, quod in ſe ipſum agat.
Itaque horum frigiditas illa ſumma, in aqua,
in ſua natura conſtituta , non eſt , ſed in aliud
ens acta . Neque eft aqua propria vel frigidi
tas illa , vel concrecio.Sed mulcis entibus ſunt
communes
 FRANCISCI PATRICII,
cómunes vtræq;. Ná & plantarú, & animaliú,
quæ poroſiora funt, frigore ita in ſe coeur, vt
noſolú ſpiritu intercluſo,emoriantur,verum
etiam leui opera frangátur. Id Theophraſtus,
in Peripato lummus, eſt conteſtatus, piſces
fcilicetquoſdam in Paphlagonia nifallor, ita
frigore denſari,vt fi in terram cadant, non ali-
terquam glacies in fruſta abire. Vala quoque
figulina, hieme a frigore, duin nimium in fe
coeunt, confringi. Et Plutarchus refert, in
Parnaſo accidiſſe , vt qui montem Thyadibus
opem laturi aſcendiſlent, veſtes eis frigore
tam rigidas eſſe factas . vt fi vel extenderen-
tur, vel complicarentur , etiam diſrumperen-
tur . Quod lineis , hieme fæpiſimeaccidere ,
vetulæ noftrates omnes ſciunt. Compingier-
go , etiam ſi frigoris fit opus, non tamen id
aquæ propria actio eſt , ſed ipfius,cum rebus
multis aliispaffio communis. Quam tamen
paſſionem ipſa patitur . Sed vel ab aere am-
biente, quod Stoici ſenſerunt : vel a terra , vt
tradiderunt alij, qui terræ ſummam tribuerút
frigiditatem . Argumento elt certiſſimo,lia-
qua a ſe ipſa , & ſuo proprio frigore congela-
(ceret,fumina, non in ſuperficie tantum , fed
in fundo etiam gelu fierent. Maria quoque
Ralticum, Liuonicum ,Fioonicum ,Botnicum
que. & in fundo, & in ſuperficie congelaren-
tur. At non niſi in ſuperficie id videntur pati .
Non ergo Huuiorum , non eorum marium a-
quæ a proprio frigore gelu fiunt. Sed ab aeris
frigiditate,eam patiunturpaſſionem . Aqua er
go ,quibus maxime fidebant rationibus,& ex- non captarent , ſed e mari extraherent, G diei
perimentis, non eft perle frigida, ncc primú, calore concalefacta eſſet. Si reſpondeant,non
nec ſummum frigidorum . Sed ab aere, vel a
terra eam patiturfrigiditatem.Ergo inquient,
per te aer frigidus eſt, quicalidum ponebas.
Hæc fane quæſtio pofterius eſt diſcutienda,
quando quid frigus, vnde veniat , & reliqua
diſputabitur. Præſens quæftio eft, an aqua
frigida Git ſui natura,& an lummum fit, & pri-
mum frigidorum.Siad ea quæ iam, tam mul-
tis rationibus, tamque ſenſatis experimentis
ſunt a nobis profligata, addat Peripatus, ma.
nibus frigidam ſentiri,tactuique id patere:in-
feremusnos , cur non & hoc quoque fit ad-
uentitium ,aut ab aere,aut a terra , aut ab vm-
bra.Namn & putealibus aquis, hieme calorem ,
æſtate frigus, cangimus ineſſe . Ab aereergo
id vtrumque eſſe fatentur omnes , Gue ea lic
antiperiſtalis, ſiue fuga quædam a contrario,
ſiue in anguſta concentratio . Nam ſi calor hie
me ex aere fugam capit,& in tuta ſeſe recipit,
curidem de frigore non erit,cum eadem ratio
fit contrariorum . Ve frigus niinirum æſtate er
acre concalefacto fugiat , & in laribula ſe ſe
condat ? Frigus ergo & calor , æque in aquam
ab aere ſe ſe indunt.Si vero aliud frigus, & nó
hoc fugæ tantum, dicant manibus fentiri . Ia
aqua dicemus nos id fieri, ſub dio quidem ,
fed non in ſole poſita . Itaque ab eodem acré
refrigerari. Nam li in ſole non fit,certe in vm.
bra erit. Si in vmbra fit,certe refrigerium idó
quod & nos ,ipſa quoque ſuſcipit. Omnis.n .
vmbra, quod vel cæcis notum eft,refrigerat
Itaque frigora hæc omnia, hactenus recenſita,
ab aere in aquam veniunt . Amplius. Aidente
aere ſummaæſtate,aquaſępe manus, & faciem
lauamus, refrigerationis caula, thalamos etiá
irroramus , fonticulos vel fingimus, veladin
mus vmbrofos. At non in ſole,fed in ymbris.
Nam & Poeta hoc ipſum innuit.
Ante focum , li frigus erit , Gmellis ia
vmbra .
Verum fi & hoc, aquædemus,& refrigera
tionis gratiam omnem ei referamus. Illud ta
men euicerimus huc vſque. aquain primum
ac fummum frigidorum , nequaquam eſſe .
Fuerit ergo frigidorum fecundum , vel certiú ,
aut quotumcumque, quandoquidem frigida
ſentimus. Sed hoc qui dicit,neſcit ſane quid
inter fe differant, natura, & per ſe, ab eo quod
accedit aliunde , & per accidens , & quaſi per
accedens, eft alicubi. Nauigantes in æltatis æ .
ftibus, noctu aquam in mare vafculis non de
mittunt , vi frigus ab co reportet , ſed in.acre
ſuſpendunt. dein ante ſolis ortum ,in recon
dicillimam nauis vmbram abdunt, vt frigida ,
vſque ad prandium aut cænam conſeruetur.
Atfiaqua per le frigidaeffet, ab aere frigus
in mare ponitur , quia mare calidum , eorum
docente magiſtro ; at ponitur in puteos refri.
geranda. Huius iam cauſa reddita eft,in aeré,
in fugam , in antiperiſtalim.Itaque id frigusin
puteos aliunde accedit,per accidens eſt . Alia
tamen ratione,atque euentu,ſalnitrum ,quod
calidum natura fit ,aquam , fi ei iniiciatur,frigi
dam reddit . Eo nimirum modo, quo & aeris
motus, li verum effet quod Ariſtoteles afferit,
in eo calorem excitaret tantum,vt ſagittarum
plumbum liquefaciat. Experientia namquc
docuit nos, a phialam vino ,aut aqua plenam ,
follis vento diuerberaueris, vinum refrigera
bis.Si itidem eadein funiculo alligatam,in gy
rum per aere velociter rotaueris, refrigerabiš.
Illud vero Ariſtotelis , motum calefacere ae.
rem, nulla vt puto experientia aſſecuit. Nam
& contrarium docuit in his verbis .
Διατί αηρο ελάλων θερμότερος άπλείονος ; Αι και
τενοχωρίαι,αλεανότερα . Η διότι κιναι μάλλον
Fonu's; m' ö xivnois Tolei fuggor . onueñor öl Toua
του ότι κινούμενα ψύχείαι τα θερμά .
Cur aer paucior,calidior copiofiore?nam
locorum anguſtia , calentiores. An quo
nian
 DE AQVA ET MARI .
niam mouetur magis , copioſior motus
2 autem facit frigidum . Signum huius eſt,
quoniam
, ſcunt ,
calida , l moueantur , frige.
Quid apertius? quid contrarium magis illi
priori ? Sed & Aabellum quo æſtate vtimur,
huius fententiæ falfitatem conuincit , illius
veritatem comprobat .
Hæcſunt experimenta, & teſtimonia, & ra-
tiones , qux dogina noftrum validiffime con-
firmant.Aquam ſuinatura non elle frigidam .
Quibus addamus etiam alia . In balneis , vbi
lauamur , calidiffimus eſt aer , locus anterior
in quo fpoliamur, & ipſe calidus eſt. Qui ergo
hunc,e via prius ingrediuntur, calidum ſen-
tiunt . Qui vero loti, in eum egrediuntur ſen-
tiunt frigidum.Id cóparationemaioris & mi-
noris fit caliditatis . vt quæ minor eſt calidi-
tas,frigus videatur . Sicmanusnoftræ quæ in-.
natum calorem habent magnum,aquæ mino-
rem calorem, pro frigore habent. Sed & vinu,
& acetum ,& oleum,& mel, & pix, quæ natura
calida , fine controuerfia funt, fi manu tangas
frigida ſenſeris. Plantæ quæ calore viuunt,&
ferpentes,& alia forte animalia,præſertim cru
ſtacea, ſi manu tangas frigida iudicabis. Quæ
omnia Peripatusminime conſiderans,in prę-
ceptoris, & Ocellidogma præceps abijt. Nec
ex eo præcipitio extrahi,machinis rationum ,
experientiarumque, ſenſus quoque,teſtimo-
niis vllis, poteſt.Sed ipſum in ſua ignauia , re-
linquentes, tentemus, fi quomodo poflimus,
Aquam omnem natura ſua efle calidam de-
monſtrare . Profecto , Bernardinus Telefius
vir admirandus,& Franciſcus Mutus, auditor
cius, ſatis ſuperque id uidenturcomprobaſle.
principia ab eo inuentæ philoſophiæ ſecuti .
Nos quoque noſtra ſecuti corporun princi-
pia,rationes quæ idem probare poffint produ
camus. Itaque. Nullum corpus natura ſua
frigidum elfeaudenter ſatis profitemur, Om-
ne corpus natura ſua , elle calidum autuma-
mus . Hoc autem totum , a principiis noſtris
pendet.Nam ſicuti nullú corpus eſt, quod ſpa
cio careat, quodue ex Auore non ſit conſtitu-
tum,& quod non lumine que puro, fiue infe-
& to, non fitpræditum :ſic nullum eft , quod ca-
lore, aut efficiente, aut indito non Git effectú ,
præditumque. Quod quidem iam a nobis eſt
probatum in empyreo,in cælo, lideribuſque,
in æthere,& in planetis,& in aere . Quid ergo
inquient, frigusnihil eft ?non alicubieſt ?non
aliquid efficit ? De frigore poftea,acſiccitate.
Itaque & aqua tota , ſpacio eft dimenſa , &
fluor eft , &lumine diaphano ſplendet. Ergo
& calorem habet innatum . Et quæcumque a
qua , quæ mare eft , omnis,ac tota calida eft,
etiam Ariſtotelis confeffione, vt iam eſt oſten
I 28
lum , Dulcis quoque aqua omnis calida eft ?
Dulcedo namq; omnis,caloriseft progenies ;
Quod philoſophorum,etiam Peripateticorú,
quod medicorum etiam,nemo negat, docent
omnes.Itaq ; cum tota aqua in hçc duo genera
diuidatur : & hæc calorem habeant:aqua cota
& omnis ,procul omni dubio,calida erit. Quæ
ſcilicet ſinceraaqua fit. Quæ vero rebus aliis
fuerit commiſta, iam etiam per accidens cali
da erit omnis , nulla enim in rerum natura ,
miſtio fit,niſi a calore . Et quæcumque e terra
emergunt.aut ſub terra inueniuntur aquæ ,vel
fimplices ſunt,vel miſtæ .Si fimplices,item ca
lidæ. Ex aere enim non ſolo ſubterraneo , qui
calidus natura eft,fiunt ſecúdum Ariſtotelem ,
ſecundum vero fententiam noſtram ex mari
omnes ortum habent.Si miſtę,eædem calidæ.
Vel enim vaporibusmiſcentur, vel ſuccis; ac
fuoribus,vel adhuc fluentibus,uel iam cócre
tis,utmetallorum , ut lapidum , hæc autem
omnia a calore fiant : Clariffimum iam
eft,omnes aquas elle calidas . Nam & lul
phurofæ , & lalſz , aluminofæ , ferrex ,æneæ,
tales omnino horum metallicorum admiftio
ne fiunt. Hæc autem omnia calida ſui natura
ſunt, vel a calore effecta. Hæc aút Ariſt.docet,
Πάνα μ' όσα πεπυρωθαι , έχω δωάμοι θερμόλη
τα εν αυτοίς ..
Nam omnia quæcumque ignita fuere,ha
bent potentia calorem in ſe ipſis.
Neq; noſtræ ſententiæ obſtat, quod hic,po
tentia dicantur,habere in ſe caloré .Dictum.n .
eft ad fenfum . Quafi dixerit.Etiamfi tales actu
non fentiantur , attamen in fe calorem habét.
Calidam quoq;fui natura eſſe aquá,illud argu
méro eſt manifeſto, quodcitiſſime ab igne ca
lefiat. a frigore tardiſſime denſetur. Omne.n.
agens citiusin propinquius,vel natura, vello
co agit,quàm in diſtátias. Diſtat autem aqua ,
a frigoremagis,quam a calore. Cuius frigoris
paſſione, vt contrarij corrumpitur, & in aliam
abic naturam ,glaciem nimirum.Itaque altera -
tio eius hçc,indicar aquam elle calidam .Quin
imo & generatio ,quę ab ea fit,fine calore effi
ci non poteſt,neq; ipla ſine calore generari.Et
quá habet perſpicuitatem , a partium eſt tenui
tate, caloris auté opus eſt attenuare.Splendor
quem habet in ſuperficie ,lucis ſpecies, ac lu
minis proles eſt. Lux autem ,& lumen omne ,
calor ipſe eſt. Motus quoq; calorem ei inelle
manifeſto prodir. Quæcumque.n.mouentur ,
per calorem mouentur. Mate vero pluſquam
decem motibus, natura ſua mouetur. Dulces
vero aquæ ,venę,putei,fontes,fumina,vel mo
uentur , velad motum prona , ac prompta
funt , & fi obſtaculo fiftantur alieno , haud
multo poſt putreſcunt. Summa. Calor om
nem cauſat rerum generationé; Calor omnia
genes
 FRANC., PATRIC . DE AQVA ET MARI..
gène rata nutrit, adauget, ſeruat. Aqua vero,
tot, tamque varias plantas, tot, tamque yaria
Zoophyta ,tot,tamque varia animalia in ſe ge
nera: cot piſces,cot cote,totmonftra.Si frigi-
da eſſet,quomodo tam uariis rebus eſſentiam ,
aut vitam daret , quando Ariſtotelesmet ita
fcribar .
Πάσι βουν η φθορα γίνεται δια θερμότηθος έ-
κλαψιν ,
Omnibus fane corruptio fit , ob caloris
defectum , ficuti e contra mox
tórecis û oŮv ésivsi capablnuébezus év ToS Deppeçə
της θρεπτικής ψυχής. Ζωή'δ'η μονή ταύτης .
Genitura quidem eſt, prima participatio
in calore , nutritiuæ animæ . Vira vero,
by manſio eiuſdem . Et alibi rurſus.
Ανάγκη 7οϊνω αμα Το7εζω υπαρχειν , και ω %
θερμού Ιούλου σωτηρίαν, και τον καλούμθυον θάνατον,
20 + 7ούλου φθοραν..
Neceſſarium ergo , & ipſum viuere fimul
ineſſe , & caloris huius conſeruationem .
» Quæ vero mors vocatur,effe huius corrus
s ptionem ,
Calor ergo aquæ innatus , tot in ipfa ani,
mantia gignit,nutrit,auget,conferuat. Calo
ris priuatio, ad mortem adigit . Priuatio au
tem caloris,nulla maior quam frigiditas. Fri.
gida ergo aqua ſui natura , minime omnium
eſt dicenda.Atquehæc in vniuerſum ,de aque
elemento, natura, & effentia , & effentialibus
eius qualitatibus dicta ſunto.

Finis Vigefimi quarti 7 ancomie .

i

SS
TICE Ꭷ
OSO CSO CS2
CES GENS GED
CS 22 CS 29 CS39 S 29

S2 CS2 S39
2 CSS ( SD
Code CS29
Em D Em caso
229
CES Gers
CSO CS423
CEDES

CES

FRAN

1
to အချို့
FRANCISCI PATRICII
1
P A N C OS M I AS
LIBER VIGESIMVS QVINTVS.
DE AQV AE ROTVNDITATE .
Ocent , & Geographi, & A-
ſtronomi, & cum eis phi-
loſophi terram & aquam ,
vnum conficere globum .
Et præter hoc , aquam per
re, luique natura eſte rotun
dam.Sicuti & terrá.Nam fi
totum ex utriſque conſtans , rotundum eſt, et
partes, qua altera ab altera ſegregantur, rocun
ditatem eandem habere,eft neceſſe. Argumen
cum hoc, quamuis firmum non ſatis vidcatur,
quia tota fere omnia alterius cernamus figu.
rç a partibus, & partes a toto, vt & in noſtro,
& in reliquiscorporibus omnibus , & ipfius
etiam terræ : attamen , quibus aliis rationi-
bus id probent, expendamus. Prius ergo a-
quam per ſe poſitam , dein terram , mox v-
tramque fimul iunctas contemplemur. Pli-
nius igitur ,non aliud in rerum natura aſpe-
Qui manifeſtius putauit elle , quam hoc
ipſum ,aquam effe rotundam . Aſpectai ta-
men nonfatis confilus,argumenta ad id com-
probandum adhibet . Ex Ariſtotele primum
aqux guttas affert, & ſuſpenſas, & pulueri , &
frondium lanugini illatas,in fe paruis conglo-
bátur ait orbibus, & abſoluta rotunditatecera
nuntur . Experimentum hoc , præterquam
quòd falſum eſt, ridiculum etiam eſt. Quid
enim guttulæ ad Oceani,ad lacuum, ad Alumi-
num rotunditatem fidei afferant ? Sed & fal-
ſum eſt ,eas abſoluta rotunditate cerni. Nam
parte, qua vel pendent , vel polueri, vel fron-
dibus inſident,planæ ſunt, & non rotundæ. Et
gutta eadem, G in rem humectam , aut aquam
cadat, non conglobatur . Sed vel diffunditur,
129
។
vel in bullam efformatur, quæ tota , tangente
humorem parte, plana remanet. Quæ extat,
pars rotunda eſt . Sed & in aere imbrium gut
tæ , dum cadunt fiunt rotundæ.Sed etiam non
rotundæ fiunt . Quam rem facit manifeſtam ,
grando,quæ & rotundis guttis,&non rotun
dis, ſed uariarum figurarum deuehitur : & ef
tamen ex imbrium guttulis concreta.Qux ve
ro abſoluta viſuntur rotunditate ,fugæ rationo
in eam coeunt. Quoniam dum in alieno ſunt
elemento , ab eo refugientes,in ſe coeunt, & a
ſe falutem quærunt , parcibus in vnum coa
& is, & quàm maxime fieri poffit, vt conſer
uentur ,vnitis. Virtus enimvnita, fortior et
diſperſa.Secundum vero affert,quod in pocu .
lis repletis,media maxime tument. Quod ta
men facilius ratione , quàm uiſu deprehendi
ait. Id vero aſpectui, vei profitebatur, non eſt
manifeſtum , facente ipſo. Neque li aſſerat,ve.
rum eſſe depræhendetur, Non enim media
tument,ſed quæ labra poculi circum circa ta n
gunt . Quæ vt plurimum licca ſunt; eam ficci .
tatem ,aquæ refugit centiſper humiditas. Quæ
G humida fient , quod eminere viſebaturef
fuer illico. Quod vero his verbis ſubdit.
Mirum in poculis repletis,addito humo.
re minimo circumfluere,quod ſuperſit, &
effluere. Contra euenire,ponderibusad
ditis ad vicenos ſæpe denarios .
Cur id fiat ipſemet docer. Quia ſcilicet
Intus recepta huinorem in verticem al
tollunt . At cumulo eminente , infula
dilabuntur .
Sed hæc ad rotunditam aquæ nihil faciunt
prorſus, & fi quid faciant, ad aquæ illius far
Pp cient;
 FRANCISCI PATRICII
cient ; A d aquarum vero vniuerfitatem com-. funt,quando aqua eos nő ſequatur. Dicimus
parata , ridicula, vanaque euadunt. Et quam itaque Ariſtotelicum axioma in locis, quorý
uis particulæ hæ , fint cum tota aqua homo- " alter decliuior fit,elatior alter,eſſe verú. Falge
gencæ, atque ob id Gint, cum tota,naguræ eiuf- . ſimūvero eſſe io peluibus,in puteis,in foſſis,in
dein , multis tamen rebus aliis,& a maiore,& paludibus,in ſtagnis,in lacubus pleriſq;. Ec ex
a tota aqua differunt. Nam nec pondera ſu- his verius concludetur , mare, atq; Oceanum
ſtinent ; nec vllo cientur motu . Quem G elle vt appellatione prodút, æquora, quam to
ineans, illico effluent, & difuent.Necmagna : tūda.Idq;alio.eiuſděAriſtotelis axiomate.Éle
aqua,aut in puluere,aut in foliis , aut in pelui méra in Luis locis no moueri, ſed natura quie
intumeſcet,aut pendens rotundabitur . Nec ſcere. Quorú partes ſivie naturaliloco dimo
idem centruín ,auc hx ,aur illæ, cum aquæ vni- ueantur,ad ipſum quàm citiſſime pollunt, re
uerſitate habent. Itaque ineptię ſunthæ ,pue. deunt, & in eo aquieſcunt. Nó ergo aquæ cle
riles ſatis . Ad maiora actedainus quæ his ver- mentů, cú ſit in toco fibi naturali ,ab altiore in
bis ſubiungit Pliniusidem . decliuioré confluer locú. Si nó cófuet,alcioré
Cauſamm quærentes , propter quam e naui- locúin ſe nullú habet,nullú decliuioré. At ha
bus terra non cernatur ; e nauium malis - beret,altioré,& in medio eflet rotuda.Haberes
» conſpicua?Ac procul recedente nauigio, li & depreſiora omnia quæ mediú circúdarent.
» quidquod fulgeat, religecur in malicacut- itaq; a medio in ea conflueret.At non cõfluit.
mine,paulatim deſcenderevideatur, & po- De eo confluxu modo loquimur, qualem Ari
ſtremo occultetur ? ſtoteles & Clauius propoſuerunt. Nā motus aa
Hoc fane validiffimuın , hac.de re ſcriben- lios,Maris & Oceani alius eritdiſquirendi lo
tibus omnibus , viſum eſt ſemper argumen- cus . Quamayero aiñbo figuratam proponunt
tum, e clariſſimo ductum experimento ; quod demonſtrationem , magnoæquiuoco ,& falla.
Geographi vſurparuntomnesve perſuaderét, cia laborat.Ea eft huiuſmodi.
aquam non totam , ſed aquæ ſuperficiem eſſe р
Inquiunt.Lineam
rotundam . Quod quia plurimuin virium ha g A, D , minoréelle
bere eſt creditū , in vltimum examen reiicia celiquis tribus ab
mus.& prius Aſtronomorú , & Geometrarú , & eodem centro ad
Geographorú rationes alias excutiain '. Quas circumferentiá du
maxima conſtare neceſitate, & ipli Gibi credüt, etis. Quia D.lit cé
a
& aliis perſuadete conantur. Quorú omnium tro vicinior , & i
fere ,labores omnes in vnú locũ , vir noſtra æ . deo decliuior.Igie
tate celebris Chriſtophorus Clauius adnixus t'ir per axioma, ao
eft conferre , & confirmare, vt vno ſuo labore, qua ad decliucm
ftudiofis harú rerú omnibus conſulerer.Multa locú tá diu fluer ,
fanc hoc conátu laude dignus. Sed longe dig. quouſq; ad E allurgat,vt ipfis B , C ,fiatçqualis.
nior,pace ciusid dixerim , ſi reipsa expédere, Vchoc alibicócedatur , in mari magno atque
quàm authoritates illorú fequi, malluillet.Sed Oceano nó cócedetur. At nec cócedetur alibis
arguméta & authoritates illius, nos prius ex- niſi aqua, a ſuperiore loco, & extra eam circă
pendamus,& fimulrem ipſam cótemplemur. ferentiam pofito ad D cófluat. Non.n.a B.aut
is igitur vir , dū in fphærá comentaria ſcribit, a C , aut ab E illuc fluer. quia cú ſint in eadem
ad guttæ , & mali duas rationes tertiam ex Ari ferentia, & inter ſe a centroæquales, nullú eo
ſtotele adducit.Hoc primo aſſumpto. rum, locūſuum relinquenseo confluent,hile
* Aqua (uapte natura, confuit ad loca decli cus D ,non ſit aqua vacuus. Non.n.aqua cum
, uiora.Decliuior aūc locus eſt,qui centro eſt fit corpus, aquá penetrat.AtOceanusaqua fuz
vicinior, Axioma lanèhoc,Ğ hæc condi- jam plenus eſt, & planus.Neq; aqua,ea quç lit
tio abſic,veloc' alter altior fit,alter decliuior, čus Africũ, aut quæ littora BraGlice lambút, ad
falſum eſt. Nági in plano aqua fit,nuſquacon mediū quod eft aqua plenú cófluunt. Sivacuú
Auit, ſed eodé loco iminota manet , vt in ſta- effet, eo confluerent.Non confluunt aút, non
gnis,in lacubus,paludibus,fofſis,puteis,pelui quia ſint rotunda , fed quia in eadem funt plaz
bus.Quę omnia æqua elle luperficie, & fenſus nitie inæquore eodem . Idem eſt in reliquo
ipſe docer, nullo in medio tunore , & aquarú Oceano toto ;in mediterraneis omnibus mas
libratores. Qui libella æquiſſima adhibita, ex- tibus.Ergo demóftratio , quç neceſsitate Gcos
periūtur,an alicubifolú decliuius inueniatury metrica cõcludere illis eſt vifa, & per fe ad ma
quo vel paludé exſiccent ,vel riuú, vel Auuium Te collata vana eſt, & experimentis confurata.
alio deriuent . Si nullibi decliuitas reperiatur Si dicát ſenſum falli,neq; eú poſle rotundita.
pro certo habet , cá aquam alio nó poile duci . tem illam percipere quod & dicunt: demons
Itaque vel opus non incipiút, vela cepto defix {trationemvero , veram effe &Geometricama
Dicemus
 DE AQVA ET ROTVNDITAT E.
Dicemus nos, Geometrica eſto, phyſica cerre
non eft ,nec vera.Nam G uera eller,in omnibus
54
follas, uera
aquis ellet, lacubus, ſtagnis,
puteis,peluibus.Ac paladibus,
in his quæ ſub ocu-
ü
lis habemus, eam rotunditatem , nec cerni-
mus , nec exprientiæ reſponder. Nam ſi pel-
uis vſq ; ad ſumma labra impleatur aqua, dein
rore ſi ligno quo fruméci,leguminumq; mol-
lia eminentia abradimus, rotunditatein aquæ
in medio abradere tentabimus,ridiculi enade
3
mus . Eſto ergo Geometrica hæc demonſtra-
tio ,certe non eſt phyſica . Quiaphylice confi-
derara B , & C , non lunt altiora D. ſed in eodé
cum eo ſunt plano.Vnde aqua in Dab eis non
3.
confluer.Confuet tamen G Giraqua in F.aur in
G. Quia lineæ ab his tractæ ad D. oftendunt ,
ca loca effe altiora, D. vero effe decliuius. Ex
3
priore hac quæſtione,de aquæ rotunditate in
iuperficie,quafi eam abſoluiſſet,aliamClauius
aggreditur. Vtrum ex terra , & aquavnus fiat
globus.Sed uos priorem expediamus prius, &
dicamus.
Omnis aqua in ſuperficie , neceſſario eſt,
vel plana tantum , vel rotunda tantum. vel &
plana,& rotunda. vel nec plana,necrotunda.
Neceſſaria eft hæc diuiſio. Nec planam habe-
te nec rotundam ,non uidetur pofle dici. Emi
gentias enim nullas habet, præterquam in
vndis , ventorum vi commotis. At nobis de
violenţa ſuperficie non eſt ſermo, ſed de natu
rali, & nulla vi agitata. Naturalis ergo aquæ
fuperficies, nec plana, necrotunda , dici non
poceft. Sed neque & plana, & rotunda po-
teſt dici,vna eademque. Cótrarietatem enim
codem tempore non admittet . Neque vnam
eſſe planam ,aliam eſſe rotundam ,eſtdicendú.
Elt.n. aqua uniuerſa homogenea,limilarium-
que partium omnium , G in naturali ſuo fit ita
tu. At homogenea non eſſet, ſi partium alia,
plana eſſet, alia rotunda.Ex plena ergo diui-
hone,necelfe eſt cam totam in ſuperficie, vel
planam eſſe,uel rotundam . Alterutro horum
démonſtrato , alterum excludetur. Oſtenda-
mus non efle rotundam , rationibus, & expe-
rimentis ufi clariſsimus.
Apud Oppidum Comaclum , tagaum lane
permagnum eſt. Perid ftagnum ,anno ab hinc
iercio ,e Comaclo, Cymbula ſoluimus vcOftel
latum peteremus. Fundus itinere ferè toto ,
clariſſima aqua, minus duobuspedibusaltus,
eſt conſpicuus. Initio diſceſfus,vrbs tota con-
{picua. Itinereprocedenje,ima domorum pri
mo , ſenſim e viſu tolli coepta , mox alciora .
Tandem & humiliora culmina nondum fex
M.Pall.itineris confectis. Turris facra ,alta pe-
des LXXII.a medio lui ſupereminebat viſilis.
Ea quoque ad X.M.Pall.e viſuelt lublara. Hic
Geographos rogamus, an tam breui ſpacio,
130
quo totus fundus duobus pedibus , minuſq;
preſſus,& conſpicuuscum ellet,an inare illud,
potueritin medio,ad V. ſcilicet Pall.M.pedes
LXXII, in rotunditatem attolli ? Ita vi minus
duos pedes ; & pedes LXXII. aqua ſuper fun .
dum ,attolleretur ? Aut Mons fùb aqua pedes
LXXIIII.eſt. At e tanta terræ ſubiectæ & aquę
altitudine , littora id ſtagnum circundantia ,
multo viſa eſſent depreſſiora . Ar viluntur ſta
gno altiora.Non ergo in eo medio,aut terræ,
aut aquæ vllus eſt mons, nulla eleuacio, nulla
rotunditas. Hoc primum experimentum. Al
terum in mari alto .Anno M.D. LXII. nos in
Cyprum nauigaturi , e naui magna, adhuc
ad Venetum litus,anchoris alligata , ſub ſolis
ortum , ſupra maris ſuperficiem , montem in
Liburnia Auſſero imminentem , clariffime
conſpeximus nigricantem.Diſtat autem e ve
netiis Pall.M.amplius CC.Orto ſole,non am
plius eſt viſus.Modo ſi tanto ſpacio, maris ſu
perficies, in medio tumida fuillet, vel totum
montem , vel maximam eius partem , noftro
viſui ademiſfer. At totus in diluculo conſpi
ciebatar , poſt ſolis ortum nullus eſt conſpe
ctus. Anno deinde M. D.LXXIIII. elenua in
Hiſpaniam nauigabamus. Vltra Tolonem in
Gallia ſub aurora velo ibamus. Corlicæ inſula
montcs,imò tota ipſa inſula, vti nautæ,qui ad
cam ,familiarem habebant nauigationem affir
mabant,conſpiciebantur & ipla nigricans to
ta.Diſtabat autem a nobis ex longitudinis lit
torum computo M.Paſſ.pluſquam CCC.Sole
orco ab oculis euanuit.Neque tamen ante oc
tum, mare planum fuit , aut poft ortum in tu
morem elt auctum in medio . Experimenta
hæc,& fimilia multa,nautis aſſidue lub oculis
verlantur , quæ debuerant Geographi obſer
uaſſe.Er caulam fortaſſe reperiſſent, cur in ma
ris rotundicate tantopere fallerentur. Experi
mentis addamus rationes,ex hiſce axiomatis.
Aqua tota,homogenea eſt.Aqua ſuis terminis
contincri nequit. Aqua alienis continetur ter
minis. Hæc tria pofita & ſenſui patent,& ſunt
ab Ariſtotele tradita, & ab omnibus cóproba
ta. Ex primo ita argumétamur. Aqua,li ſui na
tura rotunda fit in ſuperficie : Quæque eius
pars , &tota rotunda eller,quod & guttarum ,
& poculorum productores & facebantur, &
concludebant . Ac parcium nulla rotunda eſt,
Neque ergo tota ſui natura eſt rotunda,
Aient , totam cernipoſle , quæ fit in mulcas
partes toto orbe diſperſa , & ſub tetra ſatis
multa occulatur . Sed ex partibus, quæ ro .
tundæ elle cernuntur, quia ſint homogenca ,
totius rotunditatem neceflario concludi, To .
ta non cernitur. Eſto. Ad partes veniamus.
Paruas,magnalue:Vtraſque.Paruulæ ut gutte,
quarum reddita iam cauſa eft,omittantur. In
Pp 3 pocu
 ERANCISCI PATRICLI *****
poculis dixit Plinius,ratione potius,quamſen
iu id cognolci . Secunda hæc vera,lentu id nó
cognolci. Prior falla . Neque enim ratio
dictat id ita elle . Cur vero ad orificia , vi-
deatur paululum elata , eſt iam a ficcitate
oftenſum . In medio uero nullus tumor ,
quod & ipſe fatetur viſu cernitur , quain-
uis oculus exactiſſime id medium collimet .
to pelui vſque ad labra pleno , tumor in
medio nullus . Nullus in alio vllo maiore
vale . Flumina, ne effundantur , ripis natu-
ra , arteve factis coercentur , & continen-
tur. Siquis imaaltera ripa proſtarus collimet
lignum in ima altera ripa pofitum , fine dubio
conſpiciet, nulla in media rotunditate impe-
diente . Quando fumina pluuiarum aut ni-
uium aquis ita turgent , vt a ſummis ripis vix
contineantur, cur in medio non cernuntur e-
dara ? Vtroque calu ,tantum abeft vt ſint elata,
vt quæ rapide feruntur, in medio caua videan
tur.quia in mediú omnis fupernatans immun
dities delabitur. Sed neque lacusin medio tu
ment , teftante id virorum in tipis fignorum
experientia.id ipſum fitin ftagnis. Sedad ma-
iora etiam accedamus . Sunt enim & magna
aquæ partes , toti aquæ homogeneæ .
Quia mare aqua eft, propriis terminis non
continetur. Continetur alienis, terræ ſcilicet
littoribus. Quæ erant axiomata duo reliqua.
Ex quib° ita dicimus.Si quæ rotúditas in mari
eft ,ea neceffario erit, velin medio ,vel ad vnú,
vel ad vtrumque liccus . Si ad vtrumque littus
erit , mare ibi erit altius , in medio erit decli-
uius.Ex Ariſtotelico ergo axiomate ab littori.
bus in medium decliuius confuet, illudque
replebit & complanabit.ld G fiat,planum totú
fier, nullibi erir rotundum . Si vero ad litrus
tantum alterum ea erit rotunditas,altius ibi e-
rit. Igitur inde fluet in medium,& ad litius al.
ceruin vbi eft decliuitas , eamque tum in ine
dio,tum in littore altero complanabit. At hæc
nuſquam viſuntur. Ad littora ergo, aut alterú,
aut vtrumq ; nulla erit rotuuditas.Igitur ſi qua
eſt, ea in medio inter littora erit, quod & alte
runt Geographi . At ſi in inedio fiet hæc rotu
ditas cui dubium ad littus vtrumque eſſe de
cliuitatem . Et fi Git,mare a medio ad litora có
fuere debere donec ambo loca repleat , eaq ;
complanet.Si enim non complanabit , neque
etiam deHuet a medio . Si non defluet , altior
non erit . Si altior non fit ibi,nulla eft rotun
ditas.Si ibi eft rotunditas ,& non defuit,axio
ma Ariſtotelicum falſum redditur . Pallum red
ditur & illud , aquam propriis rerminis non
contineri. Continetur enim dum rotunditas ,
& altitudo , in medio permanet . At nullam
permanere , nullam aquam ſuis contineri ter-
minis , nautarum nemo conſpexit vnquam .
i
Ergo in medio, ficuti neque a lateribus,nulla
eft , aut vnquam fuit naturalis rotunditas
in mari, nulla in Oceano, nulla in aqua vlla.
Fallum igitur , totum eſt hoc dogma . Addi
mus . Si mare inter littora , in rotunditatem
lurgeret,nauigia dum.a littore altero foluunt,
primo aſcenderent. Grauc igitur (vt ſunt om
nia grauia)contra naturam aſcenderet . Atque
ideo tardius mouerentur. Et cum ad rotundi
tatis ſummum perueniffent,ad alterum lictus,
veluti ferrentur in præceps. Quæ res,vt nullo
experimento conſtar , ita eſt impoſſibilis, vt
grauia ſcilicet ſurſum ferantur. Sequcren tuc
etiam impoſſibilia alia non pauca . Nam si
inter omnia bina littora ,mare in medio attol
licur, inter inſulas frequentes, vt ſunt in Dal
macia ad laderam , & vltra Epidaurum ;vt ſunt
in Aegco , vt ſuntin India ad Maldiuarem , &
alibi ſæpiffime, frequentes etiam efſent inter
cas , quaquauerſum rotunditates fibi iplis in
terdum contraponfitæ . Exemplis id expona
mus. In Adriatico e regione oppidi Thermu.
Jarum, tres ſunt Diomedeæ inlulæ quas hodie
Tremidiappellant.Si quis igitur,a Thermulis
ad proximiorem , quam Caprariam dicunt,
nauigio foluat , inter littus illarum , ac littus
huius rotunditatem inueniret,Gvero alius ab
Oppido Vico , quod eftin Italiæ littore can
dem peteret Caprariam ,alio ſitu, ſtaret rotun
ditas. Sunro Thermulæ vbi T. Capraria vbi
C.Vicum vbi V. Tunc yna rotunditas ab A
frico ad Septentrionem inter T. & C. intu
meſceret , alia ab Euro in Corum inter C. &
V. Gicu ſtaret diuerſo . Item alia a Capraria C.
ad Lillum L. inſulam a meridie ad Septen
triones , a Liſſo L.ad Carolum Cal. ab occalu
ad ortum . Lillo ad Meliſfelum alia. Hæc ſub
dita oftendit delineatio . 3
Can
M
3
a
Qua rotundicate tam varia delincatione ,
nihil ridiculofus. Nam hæ omnes tum in
cer
)
 : * DE AQVAE ROTVNDITATE : 131
, ter ſe ſunt differentes, tum ab aliis differrent, - nobis iam eft Montes Auſſeri , & 'Cyr.
quæ a Meliſello ad Anconam , aut ad San- ni , per longiffima ſpacia ſub aurora cer
Zum Archangelum , aut ad Polze promon- ni , orto ſole , non amplius cerni'. Pa
corium , aut Venetias protenderentur. Si ve- - ter id nauigantibus cunctis , non ſolum
ro quis , nc in rifum res uerla videretur , in his , fed , fi obſeruare velint , etiam
diceret . In magno pelago rotunditatem cl- - in montibus omnibus horis eiſdem . Si
ſe , inter proximas inſulas non eſſe ; inter- mare intermedium rotundum effet , ne
rogaremus nos . Cur in magno , & non que ante ortum cerni poffent vlli
副I
etiam in paruo Com tota aqua fit homo- que potuiſſenc illi': . Quia in longiore (pa
th
genea , & eiuſdem naturæ , atque ideo figu- cio , maior eſſet: rotunditas . Ergo maris
Tæ etiam ciuſdem ; quod guttularum , & po procunditas in cauſa non eft , cur non
coloruin allatores aurumabant. Cur in ca- cernantur , quod Geographi afferebant .
dem natura canta diuerfitas ? Si dicant, At cernuntur , ergo maris nulla rotun
hæc non in paruis ſpectari maribus debe dicas . Alia ergo eft cauſa quærenda , cur
re , verum in Oceano . Si cauſam non red- poft orcum Solem non cernantur. Ea vel
dant , ridendi erunt . Sed eſto in Oceano ex- in viſum noſtrum eſt referenda , qui lon
periamur . Maximo omnium tra &tu , & nul- ginquiora minus percipic: Vel ia vapo
lis inſulis impedito , per gradus CCXXX. res e mari eleuatos . Quos continue in
ab Ambone inſula Orientali, vſque ad' Mao . de actolli in altum , & nemo negat , &
gellanicum fretum . Mediùm itineris hu- experientia comprobat. Vel in ſolis ra
ius ſub inſula fuerit Madagaſcare. Ibi , live- dios , qui in polica , ac leui aquæ , &
fum fic Oceanum rotundum eſſe , ingens æquoris ſuperficie , refe&tuntur & fur .
mons aquæ fuerit . Si ergo a Magellanico ſum refiliunt viſumque noftrum red.
$ nauis foluat uerſus Ambonem cui du- dunt debiliorem . vel etiam in duas , aut
bium , eam a decliui littore , uerſus aqua- tres halce omnes cauſas effectus hic eft
rum cumulum aſcendere ? Quo caſu , & gra- referendu . Priorem illam & tertiam ne .
via furſum ferrentur , & egerrime ferren- mo eſt qui neget . ſcilicet , longinquita.
tur . Ad fummum cumulum cum perue te viſum noſtrum hebetari . Hebecari eun
niret , media velocitate in eo verſaretur . dem maiore luce , nemo neſcic . Solis
Inde ad Ambonem in decliue , ac ferre in quoque radios a planis & leuibus relili.
præceps ferretur velociſſime,ImoQuorum
hil nautz experiuntur .
nie,ignorat nemo. Eoſdemque , fi quis
velocitati intente inſpiciat viſum debilitare . Sed
huic tertiæ , contrarium experiuntur . Sem- & aliter. Si prope terræ , aut maris ſu
per enim Oceanus ille , ad Magellanicum fec- in perficiem viſus intendatur hebes red>

tur ociſſime . E contra alia nauis ab Ainbow
ne fi foluat , difficile aſcendet,ad Oceani vf-
que cuinulum, a cumulocitißime deſcen-
det . At contra euenit . Eadem enim ve-
locitare, fluxuque Oceank codem ab ortu in .
occaſum perpetuo feruntur . Non eſt ergo
Oceano in illo aquæ mons . Neque alibi yl-
libi . Non ergo verum eſt, mare, caut Occa-
num , aut aquam vllam in conuexam fu-
perficiemac rotundam ſurgere. Sedneque
concaua ſunt in medio , magis quàm ad si-
pas, aut littora. Illuc enim ab altioribus con-
Auerent . Cum ergo neque rotunda n, eque
concaua vllis in locis maria ſint, neceffe eſt ,
ea mediam inter has tenere ſuperficiem , pla-
nam ſcilicet & æquam , & nomini æquoris
reſpondentem .
At cur nauis , e littore foluens , e malo
pri s cernacit ma
littumum mum non
, exinaui cerni
Geogra ? Quoar-d
phot rum
gumentum , in poſtremum locum , a no-
bis fucrat reiectum . Id modo foluamus ,
folutione ab experientia petita . Dictum
derut . Quam rem etiam Ariſtoteles ex
parte annotauit. Problem, XI. fec . XV .
in his verbis .
» Otin its to the glu ' , iar xícar qi
putan , okíza tis . To ļvotipor popoaitta
O'στε ανακλωμένη ορος ταν όσα άσθι .
vis .
Quoniam viſus cis terram G multum
feratur paucus in ſpecu lum incidit. lia
que refractus ad omnia erit debilis . Eft
autem maris ſuperficies , diurna luce
quid aliud , quam ſpeculum quoddam ,
à quo ſolis radij refranguntur , qui vi
ſum debilitent nauigantibus . Cum er
go viſus noſter in naui ima , inter ra
diorum refractiones , & tremulum quod.
dam luinen , quod e maris ſuperficie
ſurſum ferri cernitur feratur , in lon
giore ſpacio
res alias
, facile promontoria , aut
in littore ad maris imam fu
perficiem poſitas , non diſcernit . Quæ e
ſummo malo , quo refractio , & lumen tre
mulum non pertingit , conſpiciuntur. Eſſe
autem vere ſolis radios, in cauſa , qui nobis
multa
 FRANC: PATRI DE AQV AE ROTVNDITATE.
multa a viſu adimant , faris eſt probatum ma-
tutino illo Auſſerenlis montis, & Cyrni inſu-
- læ experimento . Quæ in crepuſculo cerne-
bantur , radiis vero obortis , & totum hemi-
{phærium implentibas , oculis noftris ſunt
.
adempta. Vapores quoque huic rei impedi-
mentum afferre , nemo eſt qui ignoret , qui
ſemel Calcem in cælum ,nubilo acre aſpexerit.
quando fulgentiſsimam ſolis lucem nubes
nobis occulant. Nubes autem non aliud ſunt
quam uapores coagulati. Nauigabamus ante
annos aliquot ſecundo iam itinere e Cypro.
-Mane ſummo, denſiſsima nebula, nullo ſpi. Imi dicta ſunco . Priora illa ad aquæ & ma
rantevento , naucm operuit. vbi locorum el-
femusne diuinare quidem poteramus . Ad
meridiem iam rareſcente nebula , cacumen
montis ålciſsimi prius , conſpici cæptum .
Finis Vigefimi quinti Libri Pancoſmia.
CSE
2) cele SA ) (C
US) GETA CE
GERED
2
‫ور‬
Magis etiam rareſcente , & cacumen clarius,
& montis pendix videri. Nebula diſperſa tan
dem, agnouimus Cretæ montem, ad auftrum
verlum , qui a nautis Gambela nominatur. Id
cuenit , quia nebula in ſummitate prius fic di.
lapſa , deinde ſenſim euanuit tota quam rem
confirmat ,quod refert Andreas Corſalius in
nauigatione, a Mozambico.ad Indiam nebu .
las: quaſdam horizonti vicinas eleuari quæ
conſpicere non linantftcllam vllam, quz mi.
bus quàm ſex gradibus liçeleuata. Hæc ad ſo
lutionem argumenti Geographorum validil
rium , & Oceani rotunditatem deftruendam
& complanandam ſunto, & rationibus, & ex.
perimentis demonſtrata .
RE
viestin
go !!! )
! 1
FRAN .

32 , C
. ..
23.60763.803.60.303.8063.8.13.-8233. & 1638.403.80
03.087033203453.7.163838063-80763.80698123.
3 BE 23.com 43-8703.8063 8803-603.83.dos .
MassC ECC
MC C G
FRANCISCI PATRICII
P : A N C OSM I AS
2
LIBER VIGESIMVS SEXTVS .
AN AQVA ET TERRA VNVM EFFICIANT GLOBVM ,
Priore de aquæ rotundita-
te, dicebamus Clauium, a-
liam non minorem ingref-
ſum effe quæſtionem , Geo-
graphis , & Aſtronomnis ,
tum etiam philolophis có
munem . Vtrum ſcilicct, ex
terra & aqua,vnus eſſec confectus globus . Id
omnes hi, pro certiffimohabent. ita , vt cer-
cius fere videatureis nihil , fatentur tamen ij-
dem omnes,non ad amuſim , & Geometrice ,
elle ſphericum huncglobum ,quia montibus
ultiſinis , profundiſlimiſque vallibus , & cu-
meat terra , & deprimatur locis innumeris .
Ratione naturali id probant vnica. Quod gra
uia omnia vt funt tetra & aqua , ad vniuerfi
centrum vnum‫را‬, partibus earum omnibus &
inclinent, & nirantur. Indeque euenire,cum
partes omneseo properent,vnacirca ac ſupra
aliam ita aglomerentur ,ve neceſſario rotunda
carum conformetur figura. Hæc ratio'non eſt
fincera. ſed aliquot in lecontinet fallacias .
Nam id fi verum eflet,terra tota vti aqua,lon-
ge grauior , aquis ſublideret , aquæ ei toti ſu-
pernacarent: At maria atețra ſuperantur.Ter-
ta ipſa ſuperarur montibus. Maria imas terræ
tauitates, occuparunc tantas, vt reliqua terra
non fint minores. Quia igitur dici poteft,tera
ram grauitate (na , partiumque fuarum , pen-
dentiaque ad centrum , rotunditatem aquifi-
uiſſe ? cum pluſquain caua fit, dimidia emi-
neat altiffime. In ea vero quæ eminet, qua-
tuor generum ſunr partiuin litus. Vel cnim
montes ſunt, uelconualles , uelcolles, vel
planities. Nulla harúm eft,quæquemarium
132
26
903.200383-60863.80038X3 Estogodbo .463- Ecos..243.843.
80863.80763.802320403-8723 E 38063-8703.6003
80@3.60403.600.6 00380463-83.83.83.896380763.8063.-6053-80%63..
C
!
ſuperficiem non emineat.Ab eis enim omni
bus, fi aquæ decurrant, tamquam ab eminen
tiore , in marc tamquam ad declioius , con
Auent. Vnde factum axioma , Flumina omnia
ad mare deuoluuntur.Et aliud,finis aquarum
mare. Superficie antein inarium , declivior
ſemper eft fundus. Fundus aucem maris , de
cliuiſſima eſt cerrae pars. Eaque, au ferè dimi:
dia,aut verè dimidia , aut etiam pluſquain dia
midia. Hac igitur medietare ,in rotunditatemi
retra nullam ſurgit . Non ergo eſt tota per ſe
rotunda . Huic fundimaris dimidię , li eius
quæ exterat,lacuum , ſtagnorum , Aluminum ,
profunditatem addainus, huius quoque me .
dieracis,fi non maior,ſaltem multa pars,aquad
rum fundis eſt dedicata . Elatiores his omnis
bus ſunt planicies. Quæ in omnibus , cum ha
bitati , cum deferri orbis partibus , ſunt plari
mz ;Earumquepleræque ſunt ingentes , im
mentæque. Harum aliqiror enumeremus,&
ad reliqua terræ elatiora conferainús. Earum
prima efto , illa, quæ a Scythico vſque Oceaa
no,ac finuGraduico qui eft fub LX X. latitu
dinis gradu , per Molcouiam vſque in Tauria
cam Cherſonelin per gradus XXI. extendia
tur . Quæ totius latitudinis ab arcto vſque ad
æquatorem parseſt ferè quarca, & fi cuique
gradui dėmusM.Pall: LXll. cum dimidio iu
xta Prolemçum continer Pall.M. MCCCXII.
Secunda elto , ea quæ a Moſcouia per Aliam
Vlora Imauinn vſque ad Quinſai protendicur
gradibus CXXXVI. hoc eft M. Pall.8 soo .&
amplius. Tota irem Africa, quanta a Nili fon
tibus eſt vſque ad exitum gradus latitudinis
comprchendur C.hoc ett M.Pall.6250. In ton
gitu.
 FRANCISCI PATRICII,
gitudinem vero Africacadem, a fontibus Ni-
gri Huuij qui ſunt ſub gradu LX.vſque ad ex-
curſum eius in pelagus Atlanticum , qui eſt
lub gradu V.quod ſpacium graduum eft L V.
tota plana eſt per M.Pall.3437. Memoran , in
orbe nouo ,a portu formoſo qui eſt in latitu-
dine citra æquatorem gradu. V. vſque ad fre-
cum Magellanicum , quod vltra æquatorem
eſt ſub gradu Lil.coram . Peruanam regionem
a montibus Andis ad mare, vſque planam el
ſe. Spaciumautem hoc graduum LVII. Pall.
M.impler. 3562. Sunt & in ſuperioread ſep-
tentriones noui orbispárte , planities ingen-
tes atque immenſæ ita ,vt nauigantibus nulli
conſpiciantur montes. Sunt in noftra Euro-
pa,Vngaria tota planiffima, tota Polonia ( vn-
de illi nomen lingua eius gentis inditum )
vſque ad mare , tum Euxinum, tum ſuperum
Liuonicum ,ac Finonicum . Hæ tum longitu-
dines, tum latitudines,non ſunt dicendæ, uix
effe fenfibiles reſpectu totius terreni globi.At
fi tantæ ac tot nuinero ſunt in ſuperficie ter-
ræ, planities, qua ratione, aut eft rotunda ter-
ta ? aut vere dici poteft rotunda?Neque ei ron
cunditatem montes efficiunt, cum tot conual
libus fint, & inter ſe inæquales, & anfractuoſi.
Et ad planities iam dictas, & alias innumeras,
vix ferè lunt ſenGbiles dicendi. Ad hoc enim,
ſenſibilitatis aſylum , & Clauius, & cius magi-
Ari Aſtronomi,ſolentconfugere,cus eis, mon
tes,valles,ſcopuliq; obiiciuntur. Aiunt enim,
terræ rotunditatem non impediunt,quia non
funt,ſenſibilis momenti.Quæ fuga vteis con-
cedatur , certe in planiciebus non eſt concen
denda , Nam ſunt maxima terrenæ ſuperficiei
pars, quæ rotundiratem eius impedit. Qua.n.
ratione , eadem terra ſubiecta, codem loco ,
codemque tempore, duo contraria in ſe reci-
piat, planum , & conuexum ? Imo in maris in
Oceani,in aliarum aquaum fundis, & conue
xum recipiat & concauum ? Aquarum autem
fundi pluſquam dimidia luperficiei terræ
funt pars. Et planicierum prior numerus, tum
graduum, tum Miliorum ,a Septentrionibus
verſus æquatorem ,quarta ferc elt pars. Cui G.
Nili latitudo addatur , pluſquam duas totius
a Polo ad Polum latitudinis tertias partes có
præhendit,Gicuti &Peruana, fere tertiam aliá
complectitur.At Africana Nigiris longitudo,
graduum eftLV.Alana vero cum parte Euro
peæ pluſquam gradusCXL.continet.Itaque
nonpoflunt dici inſenſibiles reſpectu globi
totius. Neque etiam eo poſſunt confugere G
dicant, fidem non efle habendam , aut Marco ,
Polo ,aur Hiſpanis, aut Polonis , aut Paulo lo.
uio , aut aliis qui carnm planitierum memo-
kiam ſcriptis reliquerunt,quòd velſponte ,vel
eriore fint mentiti. Nam eciam G decur, quod
non datur, hos falſos eſſe mentiunculis,natura
ipſa non mentitur. Si enim tantæ regiones
planifſimę non effent,ſed in medio ad rotung
ditatem , ac tumorem ſurgerent, Borifthenes,
Tanais, Volga, Nilus, Nigir, Danubius tanta
terrarum fpacia non decurrerent, aut in aſcé
ſum , inde in defcenſum currerent.Non enim
flumina vlla prius aſcendunt, poftea deſcen
dunt . Sed totus eorum curſus, ex axiomate ,
tum Ariſtotelico , tum Clauiano , deſcenſus eſt
ad decliuiora. Et igitur Alumina hæc per pla
na decurrunt, inclinata tamen tantum verſus
maria,vt in éa ferripoflint.Neutra ergo ,terra
& aqua,cum non fint rotundę,quibus machi,
niş Aftronomi, & Geographi , ex vtraque glo
bum vnum confecerunt ? Eumque ita rotun
dum vt vnam eandemque habeant ſuperfi
ciem conuexam , vti autumant. Qui enim vna
cademque eſſe poteft conuexa ſuperficies, val
lis imæ ,cum montisaut pendice,aut cacumi
nedaut huias cum planicie ſuppoſita ?aut cum
maris plano ? Certemulti ſunt inter alpes la
cus, inter montes alios altiſſimos, quo ſenſu ,
quáue ratione,Geographi,autAſtronomi des
præhenderunt, lacuum ſuperficiem eandem
effe cum imminentis cacuminemontis. Cum
hic ad cælum attollatur, illa in imo refideat ?
Sane Chimeræ ſunt hæc & non mathematicę
demonſtrationes.Neque illorum ratio ca,qua
afferunt,quia ſingulæ & terræ , & aquæ partes
centrum expetant , vtramque in vnum globú
conglobant. Vtramque enim in loco a natu
ra deputato , vti eſt Ariſtoteli demonſtratum ,
quielcere eſt necefle . Er earum partes etiamh
ad centrum vergant omnes, id in ſuo quæque
loco,line vllo motu faciunt , nec ab eo diſce
dunt,neque deſcendunt . Neque ſe le de loco
trudunt,neque in decliue fluunt, nifi pars in
ferior vi e ſuo loco abſtrahatur. Exemplo a
Clauio,alia in cau
ſa propoſito id fit
B C D E F GHI manifeftum.Ná G
vnum tantum eft
centrum A. terræ
ayt vel aquæ par .
ces in plano con
ftitutæ . R. C.D.E.
F. G. H. I. om .
neſque ad ipſum
vergant , & incli .
nationem habeant , neque a ſuis abibung
locis. Et li ſummota pars inferior fuerit ,
ſuo quæque itinere , non autem omnes ad
perpendiculum deſcendent . Nam fi om
nes ſuis in locis , ad perpendiculum verge ,
rent , ad centrum ſane non vergerent . Quam
rein exemplam hoc aliud clariffimeoſtendit .
Attamen in tantum ſunt , imaginatarum de
montre
 An aqua gerra vnum efficianıglobum .
monſtrationú 2.
NBCDEFGH IKL matores,vtlineas
ad catherum in
murorum coſtru
& tione ductas , ad
centrum omnes
tendere conten-
dunt . & muros
À inter ſe aliquam
habere inclina-
tionem, quamuis
non ſenſibilem autumant. At nos non id quç
rimus,aut hic,aut in ſuperioribus, an fenlibi-
lis vel non hæc inclinatio fit. Vel an aquæ tu-
mor, aut mótes,aut valles,Gnt sélui noſtro có
præhenſibiles , qual ſenſus nofter corrigere
naturam ,aut queat, aut nequeat . Sedan re-
uera ica ſe res habeat,& vera Gt. Non efle au-
tem haſce ipſorum demonſtrationes veras
Euclidis Geometrarum patris , demonſtratio
demonſtrat. Quæ eſt libro xj.Prop.vj.vbi ait.
Si binæ rectæ lineæ, in eodem plano ad
» angulos rectos fuerint, parallelæ erupt
» iplæ rectæ lineæ .
Quod de binis hic ait, de omnibus intelli
gi debere Geometrarum nemo dubitauerit .
Sicuti dubitauerit nemo,parallelas nunquam
concurrere . Non igitur ad centrum tendent.
Non igitur ab vno plano partium tendencia
& inclinatio, parallelarum rotunditatem cius
1 plani poterunt efficere . G Euclidis demon.
Itratio vera eft , etiam quæ inde deduximus ,
vera ſunt . & illæ aliæ Clauianæ demonſtras
ciones fallæ erunt . Vel G hæ veræ ſunt, quis
amplius Euclidi , aut mathematicorum fidac
aflertis . Itaque tota hæc prior Clauij diſpu-
tatio,an ex terra & aqua vnus fiat globus in le
vana, contra ens, in quos eft inftituta, eft fru-
Stranea . Quam uero ipſe , ad id probandum
inftituit, tota ex eadem principij pender falli-
tate . Ait namque.
In quacumque orbis parte , per eandem om-
nino aeris lineam , terra & aqua non impedi-
tæ ,fed libere demillæ deſcendunt. Vt hoc fit,
aut non fit verum ,ad rem propofitam non fa-
cit . Non enim hoc ait agimus, an præter
ipſarum naturam loco fint pofiræ , & ca-
dem linea deſcendant . Sed an naturali
loco fitæ tumeant in medio , & fint fphæ-
ricæ totæ , potius quàm planæ . Eſto vni-
uerli centrum tantum vnum . Ad eum om-
nes aquæ , terræque partes tendant , led
non omnes ad perpendiculum . Sed ſuo
quæque e loco . Nec ſunt iftius vergen-
tiæ lineæ omnes æquales . prout æquales
non ſunt , quæ in Africa a montibus Lu-
næ , aut a monte Amara , qui omnium
alciflimi feruntur , & ab imis corum con-
I 33
uallibus ad centrum vſque ducuntur .
Quod G vera Plinij relatio eft , montes eſſe
quoſdam , qui L.millia ſe ſe attollunt, five
rum Gt Tenariffem LXX.millia excedere , fi
Andes,ſi Caucafus, & alij innumeri , rotundi
tati totius terræ magnam auferunt partem , G
tot planities , fi tot maris fundi conca
uitate , idem faciunt , qua ratione alia ,
rotunditate , aut terræ , aut Maris , aut
vtriuſque fimul aſſerere andebunt ? niſi con
caua velint eſſe conuexa , & plana elle
rotunda ? Sed quain poftea explicat ra
tionem , Solem , ftellaſque aliis citius ,
aliis cardius oriri , & fingulis XV. gra
dibus , hocæ vnius ſpacio variari in ter
& idem in Oceano fieri . Hoc au
tem fieri non poffe niſi maris ſuperficies
continuaretur . Ad rem nihil facit . Quis
cnim negat , terrarum & maris ſuperfi
ciem continuari ? Continuitatas autem ,
rotunditatem minime facit . Quo vero
Ad poli altitudinem , quod ſubnecticur
nauigantibus e Lulirania ad Canarias , al
titudinem poli, ſingulos gradus deprimi.
Si concedatur eſſe
verum,non tamen
probatur, aquæ ro
tunditas. Idem er
nim etiam in plam
no accidit . Figu
ra hæc , id often
dit . Quis enim
non videt , Po .
* H.G.F.E.D.C. Blum A. maxime
eleuari iis qui ſunt
in B.Ad perpendiculú. n.& ad angulos rectos
eis ſuperſtare :Quáto vero a B ,diſcedútmagis
C.D.& reliqui,táto acutiores fieri
angulosvi
ſus. Ideoq; polú eis videri depreſſioré.Præſer
tim quia vilus,non vlera 40.millia,vtprobant
optici,rectus procedit. Idq; eo magis euenit,
quia plures,atq; plures e mari vapores eleuan
tur,qui tandé e có lpectu prorſusauferunt.iis
qui lubæquatorem nauigando peruenerunt .
vltra quem , paulo progreſſis polus noſter oc
culitur,ſicuti antarcticus non cernitur,his qui
ad æquatorem non perueniunt . Ac fi vera lic
Oceani rotunditas,ſub æquatore culmen eius
eſſe videri poteſt. Is enim viſum poli alterius
adimiç, alterius aperit. Atqui ſanus oculus
concedat, ex altiſlimo loco , quæ eleuata ſunt
cerni peius ?aut omnino corum perire vin
fionem ? figura id etiam oftendit, ſunto A, B,
vterque polus. C , eſto Oceani culmen. D ,
E , loca verimque decliuiora . Qui in C ,
ſunt, proculdubio vtrumquc poluin cernent.
Qui vero in D.E.alcerum tantum . Sed in can
ta Oceni latitudine przceps & ytrinque,
Qa led
 FRANCISCI PATRICII
ſed aliquandiu perducat. Igitur non illico
poli alterius viſio ammitteretur. Sed vter-
que aliquandiu conſpiceretur . Sed ammit-
titur illico trangreſsis. Alia igitur eft huius
cei cauſa quçrenda. & non rotunditas aut
B.
A C
D ‫در‬
planities Oceani cauſanda . Nam fi planus
ſub æquatore Occanus effet vtrumque po
lum inde conſpicerent , non minus , non
magis , quàm qui eflent in culmine ; Eam
rem , quam nos in cauſam referemus ?
Aliam lane nunc non videmus , quam
maximam diftantiam , & in ea diftantia ,
vel viſus debilitationem , uel maximam
vaporum eleuationem inter viſum & po
lum interpoſitam , vel haſce tres omnes.
Quod vero ad concluſionem rationis hu-
ius affert , ferri non poteft . Aquam ean-
dem cum terra habere ſuperficiem conuexam
a Septentrione in Auſtrum . ita vt nequeter-
ta,neque mare magis attollatur.
Quis enim ferat , altiſsimos Noruegie
montes . Montem ſub polo , Slotum,mun
danorum omnium eminentiſsimum , eiuf-
dem effe cum ſubiecto mari , ſuperficiei ?
Aut Lunæ montes , cum ſubiecto lacu , vn.
de Nilus exit ?Mons Auſlero jinminens in
Liburnia . Cyrna inſula , manifeſto nobis
oftendere , montes ſuperficiei maris ſaper
ſtare. Neque vnam eandemque effe . Ecli-
plim lunæ præterea Clauius affert . In qua
ait ,
Vmbram aggregati ex terra & aqua , rotun
dam effe , in quacumque cæli parte contin-
gat eclipſis.Igitur necelle eſt,terram & aquam
vnum componere globum. Quia lunæ partes
quæ nondum ſunt eclipſatæ ,corniculatę funt.
Sunto ita . Ar aggregatum hoc , fiue glo-
bus, eam corniculationem minime facit. A-
qua enim cum non fit opaca , vmbram facere,
nequaquam poteft. Sed eam facit natura
vmbræ, quia licuti lumen omne, ita & vmbra
omnis rotundatur . Eſt enim vmbra luminis
extremum , quod iam antea probauimus .
Vmbra ergo lui natura ſe ſe in rotundum co-
gens conum , & non quia a rotundo corpo
re exeat, illiusin luna apparenciæ cauſa eſt .
Nam ſi eius rei , aggregati globirotunditas in
cauſa eft,eadem eiuſdem globi rorunditas.co
lem in horizonte , dum vel oritur,vel occidit ,
corniculatum oftenderet neceſſario . At hoc
minime fit , etiam Clauio farente, & lenlu de
monſtrante . Sed corpus eius ab horizonte
linea recta ſemper ſcinditur : Cui rei vt oc
curreret , ait,
92 Senſum roftrum in hoc mirum in mo
is dum falli .
Cur autem fallatur , cauſam affert ridicu
lam .
Quia terra, ſenſui maior appareat , quam
fol.
Nam, nonne eadem,maior etiam quam lu
na apparet ? In luna corniculatas partes fate
tur ,cur non eaſdem etiam in ſole, ab eadem
cauſa fatetur ? Et viſus nofter , quo modo in
ſole fallitur , non fallitur in Luna ? Nam ſol
nonne terra,ex fua aſtronomia, maior eft? Cur
ergo dicitur , Propter quantitatem nimiam
terræ ,recta ea linea videtur? Multo magis ea
dem nimia terræ quantitas in luna , quæ ,
quàm terra multo eſt minor, idem non facit?
Neque ſolis ,aut terræ ,portiuncula circuli ina
ximi dici poteft linea illa, quæ folem recta
fcindit,primooriri incipiente , circuli corda
deinmaiore,denique toro ſolis diametro. Eſt
enim ſolis diameter , longe terræ diametro .
maior : Quod & ipſe probat.
Et ſi uerum elt quod ſubdit, ſenſum hal
j lucinari ; in eo quod cælum vri furnum
credać : cur non etiam hallucinatur in
multisaliis aſtronomorum obſeruationibus ?
& cæleſtium apparentiis ? Cur non æque in
his omnibus,atque in illis errat ? Ratio huius
fuerát quærenda , & caula reddenda . Sed hæc
me hercule,inere ſunt fugæ , & meræ nugæ .
Verum nos , ex hac ipſa folis in horizonte ,
recta fectione , ſeu ea fiat , priino orui inci
piente minore corda , dein maiore, denique
diametro , & poſt diametrun corda alia dia
metro minore , deinde alia minore cum
femper a recta linea (cindi ; confpiciatur,
arguimus horizontis planitiem , feu fol e ma
ri cernatur ſurgere, lea a terra. Idem apparet ,
in lunæ ortu & occalu,dum eſt in horizonte ,
vel in mari nauigantibus ,vel iter terra facien
tibus, vel loco Itanciblis. Idem quoque ex hac
concluditur , terræ , & aquæ ſuperficiem ,
non elfe rotundam , fed vere' planam .
Nam ſi rotundæ effent , in ortu & in occalu ,
cum lunæ, tum ſolis, ea lectio corniculata ap
pareret ; non aliter , atque ab vmbræ rotun
ditate,in eclipfi,corniculata lunæ pars nondú
ecliplata, viſitur, & corporis lunæ rotúditas lie
"
mul
 An aqua terra vnum efficiantglobum .
mul oſtenditur . Et in Solis eclipli, quando
non totus eclipſatur, & corniculatus appa-
ret , & rotunditas, tum ipfius , tum lunæ ,
cernitur manifeſta . Ea autem corniculatio
efficitur,quia a rotundo corpore ea fit fectior
Quæ fi a plano fieret corpore , minime ralis
appareret. Concludamus partem hanc. Sicu.
ti a rotundo,ſeu curuo , redio lunæ, & fólis fit
corniculata,lic a plano, ac recto , in eis fit fe-
&tio , & plana, & recta . At fit ab horizonte, a
I 34
quæ & terræ ſeparatis,Eadem fit etiam a con.
iunctis. Igitur, & aqua in ſe, & terra ſeorſum ,
planam , & non fphæricam habent fuam quæ
que ſuperficiem . & fimul vnum corpus ſi effi
ciant;autvtvnum conſiderentur, id aggrega
túm , globum vnius ; eiuſdemque ſuperficiei
non formabunt. Atque ita Aſtronomorum , &
apparentiæ , & Geographorum fationes;pror
ſus euaferunt nullæ .

Finis Vigefimifexti Libri Tancoſmia.

Cenas

66 . GE ಣಾ GED
OSM 88939
CES ET
CS , C6439 8429 2 SU
CESTO CERO

6439 08
CERS CERS CER
CS3 S20

CE

‫دان‬
$ 5 !S !, pin

. . ::
17. Bug?!
Qq FRAN
 Assos

FRANCISCI PATRICII
P A N C O S M
M I AS
LIBER VIGESIMVS SEPTIMVS.

DE MARIS VNIVERSI MOTIBVS .

Nius corporis fimplicis,vnum
effe naturalem motum,& cre
cognouiſſe, quando mentionem eius aperte
faciar in his verbis , quæ ſcripta ſunt libro II.
didit, & tradidit Ariſtoteles. : Meteoro cap .VIII.
Et aquam , quæ elementum Ωςε ίσω γίγνεία πάλιν η φύσις , ώασερ άμπωτης
ſimplex ſit , naturali motu ad είς τουναντίον,της εξεθεν πλημμυρίδος .
decliuia ferri tantuin . Atque Ita intrò fic rurfus fluxio , ſicuti refluxus
ideo mare , quod aquælocum occupaſſe ſcrie, w in contrarium Auxui ab extra .
bit , a ſeptentrionum alciore terra , ad decli- Sed Ariſtotelem ommitramus . Viderunt
in Aegæu
tum fuere.
uia Meorim ſcilicein t Siculu
m . Hoc m ,Sardo
in Pontu ni
m . Pon Polterimaris motus quoſdam .Sed neoterici,
inediterraneis oinnibus , & toto Oceano ob.
cum ,& Tyrrhenum .Quę fint omnium profun nauigatis,multos & varios agnouerunt . Hos
diflima.Hunc vnicum , tam magnusmagifter, omnes annitamur nos colligere, & cum effe
naturalem mari allignauit inotum . Alium , & ibus cauſas coniungere tentemus . Itaque
deinde , non vniuerlo , ſed ei qui fit in fretis primo dicimus, marishuius noftri Mediterra
inter duasterras, anguſtis tribuit. Qualis eſt nei plures elle motus,coſque varios. Et in O.
Euripus Chalcidicus, qui ſepties in die cure' ceano,alios eſſe non paucos, partim ab his di
rat,atque
violentumrecurrat. Eumnec
appellauit. Nam naturalem , nec . te
cum eius motus uerſos,partim genere coſdem.Eos omnes,an
omnia bifariam diuidamus . In uiolentos
cauſam , vti ferunt, in exilio diu efTet contem- motus, & in naturales . Virorumque iterum
platus,nec cam inueniret,præ faftidio ac me- dicimus , alios eſte incertos , atque inordina
rore, ſe præcipitem in eum coniecit. Dubius tos,alios vero ſtatos, & certis temporibus or
ſane, ſi naturalem dixiſſet , cauſam dicere ſe dine recurrentes . Violentos prius expedia .
debere, cur toties Gibi ipſi contrarius eſſet . Si mus,notioreſque ignotioribus præponamus .
violentum , cauſa erat dicenda , cur perpetuus Violenti ſunt omnes maris,atque Oceani mo
eſſet.Sed næ ,Ariſtoteles, qui ignorantiam at- tus,qui a ventis excitantur.Ventus enim,cum
que ignauiam veteribus philoſophis omni- vel aer fit motus , vel fic in aere , extrinfeca a
bus,vt folus ſapere videretur, obiicere num- mari caufa eſt . Et quia extrinſeca eciam vio
quam deftitit , de multis aliis maris motibus, lenta. Horum violentorum ij inordinati ſunt,
folos hoſce duos ipſecognouit ,reliquos igno qui nullis anni ſtatis temporibus, mare coni
rauit omnes. Nam nec liqui alij in mediterra- mouent.Sed modo Boreas, modo Auſter, ino
neo eſſent, cognouit. & de Oceani mocibus , do Eurus,modo Corus,modo hic,vel alius il
ne verbum quidem fecit . Vel potius, Auxum le, hoc vel illo loco ; vel per ſe ſolus , vel cuin
cognouit & refluxum maris , non eft tamen aliis , non raro etiam contraciis , vel e partibus
aulus eius rei cauſam veſtigare, vel eam ſcri- diuerſis mare perflant, & in vndas tollunt. De
bere eſt oblitus.Neque.n.dici poteft eam non qua re Virgilius.
Vna,
 DE MARIS UNIVERSI MOTIBV S.
Vnd,Eurus,Noruſque ruunt, creberq; pro-
eellis Africus. Horum alij tantum .
Valtos voluunt ad litora Aluctus. Quod fic
fæpiffine.Alij vero,quod rarius fit,etiam ma-
re inflant,atque extollunt, vt ſolicas excedant
metas, & terras inundent. Quod Veneti ſciút
oprinie , & nos ibinon femel vidimus , Euro
flante, mare ita excreuiffe , vt ſuperſcanlis in
vrbe canalium ripis,& per plateas , & per vias
omnes, Cymbis fit nauigatum . Ciftetna om-
nes ſallæ factæ , &merces præciolæ multæ , in
terraneis apothecis & celliscorruptæ .
In Belgico vero, hittoriis eſt proditum ,Co-
rum interdum tam flauiffe veheméter ,ac diu,
& Oceanum inflauiſſe , vt arginibus ad mare,
omnibus vel diſruptis, vel ſuperatis,vrbium
magnum numerum ,præſertim in Selandia, &
Holandia, cú multis mortaliú millibus abſor-
biſſe. Quarum veſtigia etiá quæda tranquillo
mari conſpici narrant . Id euenifle etiam in
Baltico mari , in hiſtoriis eius regionis legi.
mus. Quod & alibi euenire eſt rationi con
fonum. Ex hiſce ac prioribus illis maris com-
motionibus, motus alius maris,circa promon
toria ſurgit. Quem nos in mediterraneo na-
uigantes, ſæpius vidimus , & nautæ quotidie
fere experiuntur , quas vocant correntias, a.
lias fimplices,quando iam ceffante vento, flu.
& uque,aquæ impetus ab eo in fluxum com-
motus, cum eo qui ultra promontorium quie
tem egerat , luctatur. Alias vero contrarias,
quando ventiduo,hinc & inde circa promon
toriuin contrarij (pirauerint , & in fluxum
vterque inare inpulerit. Currentia vtraque
hæc periculofa ex maris lucta eſt, ſed pericu-
lofior ſecunda . Hi quatuor ventorum motus
violenci, pro ventorum inftabilicate , ſunt in.
cerci omnes . -Alij vero ftati , velcertis anni
temporibus, vel certis annorum interuallis.
Priotes dicti funtEteliç,quoniam quotannis,
certo anni tempore, flant uenti quidam , qui
mare commouent. Noci fuere antiquitus,&
nunc etiam fant, æftate a ponto in Aegæum
ftantes venti ; vſque in Aegyptum pellentes
vndas. Fauonij funt alij,ab occafu,aut a Coro,
quitotum imediterraneum ,ad Sycic vſque lit-
torá conuoluunt ,multoſque dies æltate pec-
durant . Quos nauræ , Prouenzas, Ponentales,
& Maeſtrales vocitant.In Oceano, Columbus
primus, in littore Luſitanico obſeruauit, ven.
tum quendain ſtatis anni temporibus ab alco
flare- Vnde coniectụrain fecit,euin illinc ab
hume facta terra prouenire . In qua ſententia
tam conſtanter perſtitir,vt nauigia,orbem no
uum quæſiturus a variis pereret Regibus , &
vix impetrarit. Eumque ingenti totius orbis
bencficio, ingentiqueluagloria adinuenerit.
Statæ etiam annuæ ſunt, Perlici atque Indi-
135
ci maris tempeftates , quas nautæ Luſitani,
vocant , Motiones . Perſicum quidem , dum
Sol Auſtralia percurrit figna fit quotannis
tempeſtoſum . Er quando ad Sagittarij finem
peruenit ingenti tempeftate commouetur .
İndicum e contra, dum Perhicum agitatur,
quieſcit.Illo acquieſcenteipſum maximaspa
titur commotiones , præfertim cum ſol Can
crum petit proximum . Sunt & alij maris vio
lenti motus , qui libello de mundo recenlen
tur in hanc fententiam . Strabo namque in
hæc verba fcribit .
Και γαρ' κατακλυσμοί,και σεισμοί ,και αναφυσήματα
και οιδήσως τής υφάλου γής μετεωρίζουσι , και
τω θάλασαν , αι 3 σωιζήσης ταπεινούσιν,
autlus .
Ecenim diluuia , & terræmotus , flatuum
eruptiones, & tumores ſubititerræ, quæ
ſubeſt mari, ipſum extollunt, quandove
ro ſubſident terræ cædem , mare depri
mitur.
Hoc autem toto mari , vbique locorum
fieri poteſt. ſicuti iam olim magna eiuspar
ce, Atlantica illa ingens inſula , ſubſedit tora .
Rem hanc eandem teftatus eft Ariſtotelis li
bro de Mundo in hanc ſententiain . Fieri in
mari quoque hyatus & Chaſmata, & recelſus
locorum, & vndarum incurſiones Gcuri in He
lice & Bura contigit , & ignis in mari ſpira
menta,& fontium emanationes, & fluminum
eruptiones & arborum enaſcentiæ , & fluxus,
& vortices, fimiles iis qui a ventis fiunt , aliàs
in pelago medio , alias in Euripis, & in fretis,
multas quoque repulGones , & eleuationes,
per lunæ ceria atque ordinata tempora.Et hi
omnes inter uiolentos maris motus funt con
numerandi .
Aliæ vero ſunt Marium turbationes , quæ
aliquot annis interpofitis recurrunt.vt in Nar
bonenfi fingulo ſeptennio tempeſtas maxima
regreditur , quam ſuperioris ætatis Veneti
nautæ . Mar de baga appellitabant.Recentes e
Prouincia nautæ ,& Hiſpani, obſeruationis
annos videntur ommille ; mare tamen ipſis
magna parare naufragia non eſt oblicum. Hæ
omnes maris turbationes,ab externa macicau
fa fine dubio fiunt , a vi ſcilicet ventorum .
Quare non recte , a quodain noftræ ætatis de
maris fluxa ſcriptore, cauſa reiecta eſt in Per
fici, & Indici maris craffitudinem . Hæc eniin
nec ſe ipſam facile , aut multum commouet,
nec uentorum rabiəm concitat,ſed eam ſuſti
nere ſatis habet . Eft alius non annuus,ſed
horarius inaris motus , in Euripis, quem Ta
lantolin videntur Græci veteres appellaſſe.
Cuius cauſa in ipſo mari eſſe partim ,marielle
externa . Videturque reuera is motus miſtus
quidam ,ex naturali atque violento . Sed effe
Etus
 FRANCISCI PATRICII ,
& tus prius diſcendus, cauſa poftea veſtiganda.
Non in omnibus fretis, aut Euripis is motus
fieri videtur. Fretum appellamus inter proxi-
mas vtrinque terras,perauguſtum interfluens
mare.Quæ tamen anguſtiæ latiuſcule pateant.
Euripum autem eum dicimus,qui anguſtior
magis,ac magis ſit . Qualis eſt ad Thracium
Roſporum , cuiusD. paſſuum tantum eſt laci-
tudo. Apud Abydummaior eft,feptem nimi-
rum ftadia. Ad Chalcidé uero Eubæę, vtrum-
que littus ponte iungitur. Fretum vero latius
eſt,quale Siculum XIIII.vt aiunt Pall.M.la-
tum.Herculeum vero ,M.Pag.VII.Magellani-
cum vbi minimum fex. At neque in Thracio ,
neque in Abydeno , nulla in Herculeo , nulla
item in Magellanico , fitmaris talantolis ſeu
libratio. Fit tamen in Chalcidico , fic in Siculo,
ſed varie . Nam in Siculo , bis rancum in die
reciprocare dicitur mare. In illo vero fepties.
In Liburnia vero ad Auſſerum oppidum , an-
guſtiſſimus eſt Euripus , iſque manufactus,
ideoque caua appellatus . In quo pluſquam
vicies mare conſpeximus quotidie reciproca-
re,dumibi aliquando per plures dies , obſer-
vandæ huius reicauſa , ociofi (cderemus. Eft
autem longitudo eius circitur paffuum quin
quaginta,latitudo x. palfus non attingit,pro-
funditas pedum circiter v 1 1. Reciprocatio-
nis huiusatque librationis caulam ,quam Ari-
ſtoteles in Chalcidico, diutius ſpeculando , &
non inueniendo , mortem ſponte opetijt,nos
minore longe,& ſpeculatione, & deſperatio-
ne reperire, non deſperire, non deſperannus .
Mareadora Euripi cuiuſque vtrinque latius
panditur. In ca laticudine, profunditas maris
quoque!maior quàm in Euripo , & maior a.
que moles. In mole maiore, maior etiam vir-
tus.Hæc virtus in calore eſt,mari innato . Ca-
lidum vero mare elle eriam Ariſtoteles face-
tur.Itaque mare ſuapte natura calidum & hu ,
midum non feruere non poteft . Feruendo
{ piritus in ſe generat . Spiritus vapores tollit.
Vapores dum attolluntur,aquam etiam atrol-
lunt. Quæ res Lebeth is ad ignem appofiti, &
bullientis exemplo fit manifeftiffima. Tumi-
dius atquealtius factum mare,breuem in Eu ,
ripo fundum incurrit facile. Aqua enim om-
nis, vti vidimus, e ſublimiore, locum peticin ,
feriorem . Indeque in partem alteram excur-
rit. At ibi alium luo fimilem feruorem , limi.
leſque fpiritus , vapores fimiles , & fimilem
citur
nanciſ tumor em . Quiad incurſum illius
parumper cedit , mox relumptis viribus eum
repellit . Repulſus autem retrocedir in Euri-
pum . Ille fequitur, & in alteram excurrit par-
tem . A qua & ipſe repellitur . Idque fit non
aliter ac duo arietes, qui frontibus fe ſe incur .
ſant, & recurſant . Aut athletæ duo, dum lu-
ctantur, alcer alterum per vices , & motat , &
ſuſpendit, & librat, non tamen alteri ceditals
ter'. Nam , quam aſſignauit Ariſtoteles čau
ſam ,inmaris grauitatem ,& lancis ſimilitudi
nem,ridicula videtur.Mare enim in ſuoloco ,
ex luomet dogmate, graue non eft. Grauisas
ergo cum in mari non fit, librationismaris &
talantoſeos caula eſe nequit. Modus ergo hic
eft perpetuæ huius reciprocarionis in Euri
pis. Caula vero, perpetuus feruor,a perpetuo
atque ingenito mari calore .Cur vero Chalci,
dicus ſepties tantumin die naturali,Aulleren
fis vero pluſquam vicies currat, atque recur
rat,in cauſa elle remur , quod in illo,mare ab
vtroque oſtio , & latiusGt, & profundius, aut
quòd in Euripo altior ſit aqua,ita vt tanta mo
les difficilius & allurgat, & curſu ſe ſe cieat &
recurſu . In Auſlerenfi vero , mare vtrinque
nec tam latum , nec tam profundum , & in
ipſobreuiſſimumſit reitera ,vt tam parua mo
le , facilius, atque ideo læpiusmotum cieatii
Quando vero ventorum vis fortior , ab ytca .
uis parte, mare concitat, in ynamtantum, in
quam uis impellic,fluit partem.Hæ igitur mi.
ſti huius inocus , & modiſunt, & caula .
Nunc ad naturalesmaris pergamus motus.
Eorumque hiſtoriam primo , deinde cauſas
perquiramus .
Mirabamur olim dum pueri natare diſce .
remus, quid cauſæ eſſet curdum pedes in pris
ma littoris breuiſſima aqua,ſentiremusplaci,
dum quendam ipſius circa pedes circuicum .
Et dum ftare videretur , accederet tamen , &
pedes obtegeret, & iterum recederets pedef,
que nudaret. Effectuum hunc eundem ,multis
annis poftea , apud Strabonein cum ipfius
cauſa,legimus. Èius verborum, quoniain ad
propoſitam quæſtionem pertinenthuc afferas
mus ſententiam , ne ſemper Græca finę necef
Gitate obtrudamus. Sententia corum igitur
hæceft,libro primo ſcripta auri... ;
Sicuti enim animalia continuæ fpirant&
i reſpirant, codem modo &mare ex fe, &
in le continenter , reciprocum quendam
mouetur motum . Clarum id fic eisqui in
littore ftans in vnda, amul mari teguntur
pedes & nudantur. Iterumque teguntur ,
arque hoc continenter .
Hæc ad noftram puerilem illam admiras
tionem .Maiora ipſe addit, 21
Huic Auctuationi , & vnda ſuperuenit ac ,
w currens , etiamfi fic placidiſſimum , & ha
bet vim quandam maiorem . Nam om
ne alienuin in terram eijcit , multamque
cxtra mare propulit algam. Magis vero
in hoc fit, ſi detventus . Attamen eciam in
malacia , & ſpirantibus e terra ventis. Ni
hil eniniminus ad terram ynda , vento
etiam
 DE MARIS UNIVERSI MOTIBV S.
etiam aduerſo , quaſ propriuin quendam
motum , quo ipſum concitetur.Tale illud
poetæ eft. Extremaque littora circum .
Curuuin attollitur,ſalequcreſpuit algam .
Iterum quoque .
Liteora reboant,eructante mari extra .
Vndæ ergo acceſſio , vim quandam habet
vraliena expellat . Quam rem purgationem
quandam maris elle aiunt . Qua & cadauera,
& naufragiorum fragmenta in terram efferun
tur. At receflio , tantam vim non habet,vt vel
cadauer , vel lignum , vel ſuber leuiffimum
ab vnda eiectum , vnda recurrens lic fecum ra.
piat,quin in terra non remaneat . Et fi quis e
vitinis locis in mare decidat , a Auctu celin-
quitur & terra egeſta , cum turbida ipſa
aqua , etiam grauitate adiuuetur , ut prius
ſubfidat , quam ut pelagus protrudi poffet,
Auctu tamen egeritur . Nam & Auuiorum
vis ceffat , ac ottia eſt egreſſa.
Hæc fane omnia experimenta, quibus & a * occulto , vel manifeſto ? Quid item mirum
lia addi poffent, illud probant,maris vniuerſi, eft , fi feruendo , ſpiritus & vapotes in ſe
proprias quaſdam eſſe uires,quibus quæcum- creer ? & eos continue , & emittat , & nouos
que aliena (modo neſint grauiſſima, aut in al- regeneret?quibus genitis attollatur ,& emiſsis
tiffimo iaceant pelago ) in eo reperiuntur, ex reſideat . Quos fpiritus etiam Strabo vidit.
tra ſe eijciat . Quæ res non eft ita pelago pro-
pria , vt non fit aeri, quoque & terræ commu-
nis . Aer namque,quidquid in eum aliunde've
niat , aut in eo generetur , vel ſuo motu difli-
pat,veleiicit,velfinit cadere . Siue ij vapores
fint, fiue'exhalationes. Quas res,quia dum te.
nues lunt , in ipſum ſubeuntes , non recipere
non poteſt,autaditum eis negare, cum ſimili-
tudine ſui, & quadam veluti cognatione ſub-
eant, atramen eas ſenſim denfiores facit, & in
aliam committat naturam
' vt facilius, impetu
in eas facto ,vel accendat,& ardore conſumnat,
vel in nubes coactas in pluuias ſoluat, & in prę
ceps-det. Vel fi neutrum queat , in furorem
iple actus , toto ſuo campo in furorem itidem
acto , id perfequitur , quod in le ferre non ſu .
ftinet;eumque furorem ventum appellamus .
Terra quoque aliena omnia quæ ventrem
ſuum'aggrauant, modo radices non egerint ,
ſeu aer illa fint,leu aquæ, ſeu ignes, ita concu-
tit', & ſe ipſam tandiu quatit , quouſque vel
ſciſſione ſui, vel elatione, vel hyatibus deſe ,
& in fe fa&tis ,omnia li poſsit,e ſe eijcit.Verum
de aeris & terræ motibus ſuis poſtea locis la-
rius dilleretur. Ad maris motus redeamus .
Mare igitur ; hoſce duos primum naturales
habet motus, ut leuiter, veluti reſpirando ad
littora accedat & recedat, idque perpetuo. Se
fe paululam attollendo , & reprimendo, vel
execendo & fe ſe comprimendo. Et alio, ve-
hementiore , eiuſdem tamen generis , aliena
omnia é fe eiiciendo . Motus hi , actiones
due eius funt ; Actiones omnes'a viribus ve-
136
niunt , vires omnes ab eflentia . ElTentiales
igitur ſunt hæ maris motiones , & ab ellentia
naſcuntur maris . Ellentia aurem eius eft ,vt &
humor fit , & calor fimul . A primæuis illis, &
calore & Huore originein ducentes. Vterque
autem & humor & calor, & mouendi, le le , &
a ſe emouendi nocua,vires habet , Humor e
nim , omnes fordes & luit, & abluit . Calor
quoque & penetrandi, & incidendı, & hete
rogenea ſeparandi habet vires.Quod bullien
te lebete quouis manifeſto apparet . Mare
autem humorem'effe, nemo non videt . Calo
rem quoque habere innatum , tum quoda
qua fit, tum quod fit falſum indicio certo
eſt.Ariſtotelesquoque, vti retulimus, elle ca
lidum,clare eft confeſſus. Quid ergo mirum
eſt, ſi mare ſemper ferueat,ac ueluti bulliat, &
faliat, & refideat, vt aqua & fuor omnis in le
bete bulliens ? Quid item mirum , fi mare ſui
natura fluor elt, Aluat & refluat , vel fenfim &
Λοιπόν ουν αιτιας το έδαφος, και το τη θαλάθι
υποκάλυον ή το επικλυζόμθυον . Μάλλον και το
υφαλον , πολύ αφ' ευκινητότερον , και μεταβολές
θάλους δέξαιδωαυιον το ένυγρον . και γαρ το
πνάματικόν,το πανίων αίτιον τοιούτων πλέον
ένταωθα .,
Reliquum ut cauſa dicatur elle ſolum ,vel
id quod mari ſubiacet, vel quod inunda
tur.Potius vero id,quod mari ſubeſt. Mal
to enim mobilius eſt, & mutationes citas
is ſuſcipere poteſt , quod humidum eſt .
‫رز‬ Nam & fpiritus,qui omnium talium cau
ſa elt,copioſior ibi eſt.
De quo fpiritu , ante eum , & Polybius, &
Poſidonius, & Athenodorus , vt ipſe refere
meminerant . Et ante hos omnes Ariſtoteles
generalius.
Γίνεται δ' εν γή , και έν υγρώτα ζωα , και τα φυτά .
δια το μέν γη υπάρχον υγρον. εν δ 'δατι πνεύ
μα . εν και τούτω παντί θερμο707ά ψυχικω: ύς πό
πον τινα πανα ψυχης ε) πλήρη.
Fiunt in terra & in humida , animalia &
plantæ ,eò quòd in terra inexiſtathumor,
9) in aqua vero ſpiritus . in hoc vero omni ,
calorem animarium . ita vt quodammo
do, omnia anima fint plena :
Sed & calidum effe mare, Asiſtoteles idem
eodem loco .
Η' θαλασα υγρά τε και σωματώδης πολλώ
μάλλον ή ποτίμου, και θερμη των φυσιν έξι , και κε
κοινωνηκε πάνων της μορίων , υγρού και πνεύμαίος
2 ÿgñs.
Marc vero & humidum eft & corpulen
)
 FRANCISCI PATRICII ,
tú , multo magis quàm aqua potabilis, &
calidum natura eſt , & particeps eſt om-
nium partium , humoris, & fpiritus, & ter
ræ .
Sed et Strabo maris cognouit calorem,
dum (cribic.
Tlonu's õo ij o Outros owenawréjou dūpo Sito'tñs
ελέης της εξωθεν παλαιάς πιών και παχυς .
,, Multus etiam Thunnus compellitur huc,e
calore externi maris veteris , pinguis,&
craffus.
Concludamus igitur, vtrumque hunc ma-
ris vniuerſi motum alterum ſenſibilem , ac fe-
reinfenfibilem alterum ,elle proprium , & na-
turalem.Et eorum caulam effe , tum foli ſub-
diti calorem, tum calorem mari proprium , &
eſſentialem . Qui dum ipſum feruere faciunt,
& fpiritum in co generant, per quem attolli-
tur, & eo exeunte, & euaporante reſidet.Rur-
ſus alio mox generato, iterum eleuatur , ite-
rumque perpetuis vicibus etiam in fumma
tranquillitate, & reſedeat, & intumeſcac, & vn
dam ad littus leniter pellat . Hæc de vniuerli
maris motibus duobus, vniuerſalibus. Nam
& in mediterraneis omnibus, & in toto ocea
no reperiri pro comperto noſtra ætate habe .
mus. Sed ſunt quatuor aut etiam quinq; alij,
naturales itiden maris motus. Quorum prior
diurnus eft , alter hebdomadarius,tertiuseſt
menſtruus. Quartus ſemeſtris. Quintus an-
nuus . Quis credat tantam in vno corpore na
turalium motuum varietatem?Apud veteres,
referente eodein Strabone, Polidonius quin-
que horum ,motus tres cognouit , diurnum
menſtruum , annualem . Per quos inquitma-
re,coeli motus imitari , Sympathia quadam
quam cum luna habet . Diurnum autem ma-
ris mocum vocat, eum, qui actus, & receptio-
re.voce , Auxus & refluxus nominatur . De
quo, quia multas ambageshabet, in fequenté
librum diſputationem differamus. Reliquos
hoc libro ordine proſequamur : motum eum
quem Poſidonius Menſtruum appellauerat,
nos hebdomadarium núcupamus , quoniam,
per ſingulas menſis fic hebdomadas, neque
totius menſis , moratur abſolutionem . Eius
ſententiam Strabo explicat his verbis.
Τω και μωιαιαν, δε μέγισαν και παλίρροιαι γί-
γνoναι οι τας σωοδους , θα μαούναι μέχρι
δίχoλό μου. πάλιν δ' αύξοναι μέχριπανσελίνου .
και μειούνται πάλιν έως διχο1όμου φθιναδος. Eία
έωςτησωόδων αι αυξήσας,πλεονάζειν, και μόνο,
και1άχα ας αυξήσεις .
Menſtruum vero , quoniam maximi fiunt
refluxus, circa coniunctiones, deinde mi
nuuntur vſq; ad dimidiatam lunam. Rur
ſus augentur, vſque ad plenilunium. Ite-
rumque minuuntur , vſque ad ſecundam
>> dimidiatam.Deinde vſque ad cõuencio
nem iterum creſcunt, & incrementa hac
ſe ſe, & cempore , & velocitate,ſuperant.
Hi autem motus non tam menſtrui ſunt,
quàm hebdomadarij.Fiunt quidem intra vnú
menſem omnes, fed per hebdomadas diuidú
tur . Hoc enim eſt longis nautarum obſerua
tionibus deprehenſum , vt dic vna ante luna
cum ſole coitum,& coitus die ,& duobus ſee
quentibus, mare in alto pelago maxime intu
tumeſcit, & maxime detumeſcit. Et tuncmaa
.
ris Auxus ad terram , & refluxus a terra fiunt
velociſſimi.Ob hæc tum tumoris, cum curſus
incrementa , ijs quatuor diebus, mare viuum
appellant. Quarra a coitu dic , minus creſcit,
minuſque decreſcit. Et Auxus, & refluxus mi
nus ſunt celeres . Quinta die omnia minus.
Sexta quoque minus omnia. Septima vero ,
quæ eſt vna,ante lunæ quadram . Et ſequenti
octaua, qua fit dimidiata. Et nona quæ eft vna
poſt quadrain ,die. ( Quod Plinius in Euripo
Euboico tantum annotauit) mare totum, nec
intumeſcit fere,nec decumeſcit, nec fuit ,nec
refuit.Ideo nautæ per tres hoſce dies , aquas
mortuas eſſe dicunt. Poft quos iterum incre
nientum ſuſcipit ita,ve deciina a coitu die,ſex
tæ reſpondeat,vndecima reſpondeat quintę,
duodecima quartæ , & incrementis æquali
bus,& decrementis, & fluxibus & refluxibus.
Terriadecima vero dies poſt coitum reſpons
det diei quæ coitum præceſſit. Quartadecima
in qua eſt plenilunium reſpódet diei coniun
ctionis.Quintadecimareſpondet, diei ſecun
dæ a coniunctione . Sextadecima tertiæ , in
quibus quatuor maxima fiunt iterum incre
menta, & decrementa maxima medio in pe
lago.Et per conſequens, ad litora, fluxus ma
ximi, & celerimireflúxus. Ab hoc ſextodeci
mo die, decimus feptimus, in diminutione
reſpondet quartz a coitione diei . Decimo
ctaua quintę , Decima nona ſextæ , vigelima
ſeptimæ poſt hanc. 21. 22. 23. quietidátur.
Sequentes quatuorincremento 24.25. & 26
& 27 .Vigeſimavero octaua prima iterum eft,
ſummi augmenti ante coniunctionem.Vige
fima autem nona dies , dies eſt cõiunctionis.
Aqua,eædem ordine recurrunt vices,ita vt hi
marismotus,ſumma quadam conſtent har
monia . Nam ſummæ plenitudini bis quater
dantur dies . decremento bis tres,quieti itide
bis tres. incremento bis quatuor. Quæ ſane
vir harmonicus pofſit,ad harmoniarumredu
cere rationes diateſſaron, diapente, & diapaſ
ſon replicatas, & per hebdomadas diſtribue
tas .
Menſtruus vero Polidonii motus, non niſi
ille eſt,qui in coniunctione fit , quem ait , &
celeritate, & tempore, alios ſuperare. Quod
G veruin
 AN AQVA,ET TERRA VNVM EFFICIANT GLOB.
ſi verum ſit, motus ille qui circa plenilunium
sjſdem quatuor increſcit diebus, & quiqua-
2
cuor illis coitus reſpondent,minor aliquanto
his fueric. quamuis fit creſcentibus maior, &
hic deſcentibus; & hic itidem quietis, & mor
tuis ſit plenior.Hic ergo ratione, & hebdoma
darius,& menftruus maris motus funto decla
rati .
Semeſtrium vero motuum Poſidonius nul
lam fecit mentionem ,neque poft ipſum Stra-
bo. Eius tamen Corn, Tacitus meminis his
verbis.
3
» Mox impulſu Aquilonis fimul Gideræ æqui
» notij , quo maxime tumeſcit Oceanus.
Duo autem effe æquinotia nemo non nouit,
ſexque menfes alterum ab altero diſtare.Quá
rem a Nautis Oceani obſeruatam , confirma- . [e Ianuario , qui circa brumam eſt , magnam
uit LudouicusGuicciardinus . Alius ergo hic
a præcedentibus omnibus eſt maris Semeſtris
motus.De annuo vero, quem tertium nume-
rauerat Poſidonius , Idem Strabo ex eodem
fcribit.
Τας δένι αυσίας παρά η εν Γαδόροις πυθέως
φησί , λεγόνων ως θερίνας τροτας μάλιςα α-
Zoovlo , scd' ai ivezoprions, vai 896árus , Fi-
κάζει δ'αυτος ' εοπών μειού , μ' έως ίση .
μερίας , αώξεως 3 έως χειμερινών τροπών , τα
μειούς μέσι εαρινής ισημερίας, τ' αωξε μέ-
κι θερινών τροπων .
Annuos vero a Gaditanis ſe audiſſe ait, qui
» dicerent;quod circa ſolſtitiuum æſtiuum
maxime creſcerent, & receflus maris, &
acceflus. Se vero conieſtari a folftitio hoc
minui vſque ad æquinoctium . augeri ve-
Finis Vigeſomi ſeptimi Libri Pancoſmica
137
ro ab co,vſque ad ſoſtitium hiemale.de
> inde minui vſq; ad æquinoctium vernú.
creſcere inde,ad folftitium æſtiuum .
Quam Poſidonij traditionem,quamuis nó
ſatis probet Strabo , refert tamen ex eodem
Seleucum quendam e Rubro oriundum mari
tradere ,cum lura circa æquinoctialia decur
rat ſigna, æquales hos motus fieri, Cum circa
ſolſtitialia inæquales,& quantitate, & celeri
tace. Sed hic motus annuus iam non eft , fed
vel ſemeſtris, vel etiam trimevris. Sicuti & il.
le Poſidonii. Igitur mare , & diurnum habet
motum,& hebdomadartum , & menftruum , &
trimeſtrem , & ſemeſtrem.An vero , & annuú
habet aliquem ? qui ordine lit ſextus?Sane ha
bet.Obſeruauimus enim nos,in Liburnia,Mé
litrorum partem denudari ſolitam , & liceam
remanere, magis quam tempore alio vllo.Ar
que ita, per dies eliquot perſtare.Id an ibi tan
tum fiat,an etiam alibi,aut vbique,compertu
non habemus . Hos ergo vniuerli marismo
tus ſex elle concludamus,diurnum , feu quoti
dianum, hebdomadicum, menftruuin ,trime
ftrem , ſemeſtrem ,atque annuum.Et ante hos
perpetuos duos quosrecenſuimus, priorem,
reſpirationi ſimilem , ſecundum validiorem ,
& maris purgatorem . Vidétur autem hi odo
omnes,miſtiquidam effe, non ex violento,&
naturali ,vt Euripex talantoſes. Sed ambobus
naturalibus, tumeſcentia nimirum, & deprel
Gone, & curlu fimul, & recurſu . Dum enim in
tumeſcit, intumelcédo ad littora currit; dum
vero detumeſcit , a littoribus fimul recurrit.
1
RE FRAN
 C 26
.. ... ...AC
Sto360763.800380703-8946380863.60603.8063-80603-80223 8043E% 3E%03-80703-8863-80763.8 % 3E%3C%83-80963.•8463.60763.8
80863-80463.8763.8063 80403-80703- Es/63.83.83.83-883-20763.8063.863.-& 23160403.80163 063.20403-8
3-80%93-97603-8763.80763.8403-87638638X36063.80763.8063...
C & C CC CCC
FRANCISCI PATRICII
PAN COSMIAS
LIBER VIGESIMVS OCTAVVS .
DE MARIS AFFLVXVS, ET REFLVXVS VARIETATE..
N contemplationem nunc
veniat, diurnus maris mo-
tus, quem in hunc librum ,
認股 quia multas haberet amba
ges; & fummorum philoſo
phorum,authorumq; pluri
morum ingenia torlerit,
reiecimus.Fluxum vocant, & refluxum . Nos
affluxum , inagis proprie dicemus . Fluxus.n.
omnibus aquis currentibus nomen eſt com-
mune . Affluxus vero hic vere eſt, quo mare
fenis horis ab alto ad littora affluat . ſenis
aliis a littoribus ad mare refluat. Vtrumq; bis
horaram 24. (pacio.Homerus, Timæus hiſto
ricus,Plato, Ariſtoteles,Heraclides eum , & co
gnouerunt, & nominarunt. Sed Ariſtoteles, G
Plutarcho,Aetio ,& Stoboeo credimus , cau-
fam quoque eius reddere eft conatus. Eum
ſcilicet a lole fieri, qui plurimos moueat ven
tos,& circunferat. Ii dum in Atlanticum ma-
re ingruunt,mare impellere, & affluxum eius
efficere. ijs ceſsantibus mare deſcendere , qui
deſcenſus fitcefluxus. Triplex hic eſt error.
Quòd a ſole,quòd a uento,quod in Atlantico
tantú fiat.In lóginquo vidit , quòd in Aegæo,
& Athenis fieret,non uidit . Ventus nullus tá
ordinate fpirat ur ſenis horis fler, Senis aliis
defler. Ventus ſepe multis diebus flat inceſsá
ter, non tamen iis , unus tantum fit affluxus,
vnus refluxus. Soluentos , & comouet læpe ,
& fæpe no commouet ,ſed & perpetui , & quo
tidiani effectus , cur cauſam tum uiolentam,
tum non quotidianam attulit philoſophus is,
qui uiolentum ,nullú perpetuum effe docuit?
Si mare,motibusaliis natura ſui mouetur af.
fluxui, & refluxui fimilibus,qualis Euripeus il
le , qui ei mortem uti dicitur , intulit ; cur &
húc naturalem eſſe noluit ? extrinſecam eius
caulam quæliuit. Sed elto,luo ſeculo ,hiſtoria
-60%63-80903.80133.863-8303.
C
huius motus , nondum plenè fuit cognita. Et
quando iam notior fuit, & nunc, quando eſt
iam notiſſima,cur & philofophi, & Aſtrologi,
& nautæ , & ſcriptores eius omnes, in uioletas
caulas, & non in maris naturam ; huncmotú
retulerunt:Alios quos cómemorauimus, quo
tū pars noti eis fuere,naturæ tribuerunt? Sed
res hæc tota eſt diligenter perquirenda. Per
quiri autem non poteſt , niſiprius cognoſca
tur.Cognoſci nequit, niſi eius hiſtoria quan
tum fieri poteſt uniuerſa, prius exponatur.Vi
autem exactius exponi poffit, maria ſunt in
ſua quaſi genera partienda.Itaque maris pri
mum genus illud eft , quod undequaq; terra
clauditur, neq; ullum habet exitum .Quale eſt
mare Caſpium ,PalusMátiana,Lacus Aſphal
tites , & li quod aliud eft tale. An hæc maria
tria affluxu fentiant,nec ne authores, nec ue
teres , nec recentes tradidere. Secundum ma
rium genuseſt, quod uelintroitum , uel egrel
fum anguſtum habet unum ,ut Mæotis palus,
mare Eritheum , uel habet, utrumq ; ut Pótus
Euxinus , Propontis , quæ ingreffum , & egref
ſum habent anguſtiſſimos.Horum nullum ,af
fluxum , & refluxum pati, authores tradunt
præter Erychrei partes duas. Tertium genus,
duo habet maria , Mediterraneum noſtrum ,
& Perſicum , ab Oceano per ampliores fauces
intra terras incurrentia. Horum Perſicum af
fluit, & refluit, quod & noftrum maiore par
te facit :non facit in Tyrrheno,in Liguſtico,
in Gallico , & parte Hiſpanici.Quartum mare,
eſt ipſe ingens Oceanus , bifariam quafi diui.
ſus in Eoum , & Auſtralem . Ille ab indicis in
ſulis uſque ad Americæ, & noui orbis conti.
nentes. Hica continente hoc latiffimus occi.
duus,ad inſulas uſq; ealdé ,extenſus.Per Ocea
nú utrúq;, uariis locis uarius fit affluxus,& re
Auxus.Eos per locorum varietaté, modo quo
clariore
 DE MARIS AFFLV XVS,ET REFL:VARIETATE.. 138
clariore colligere poteriinus, explicemus .
Itaq; extra Herculeum , & Gaditanum fre-
tum , li ad dexteram , & ad Arctos te volueris
per cotam Hifpaniæ Oram, perq; Gallicam,&
Belgicam , & Britannicam,& Germanicam vſ.
quead Balcici maris fauces , magnus ad litto
sa fit affluxus , pleriſq; locis non minor pedú
is. In Belgico littore pedum plerúq;. 18.vbi
vero arctas fauces ingreditur,multo etiá plus
attollitur.Nam in Bricannia ad Briſtolum pe
des extollitur 60. in Gallia vero ad S.Michae
lem,& S.Malon ,etiam 9o.Quantum vero per
Noruegiæ littora occidua,aut arctoa, & mare
Scythicum atcollatur,eft nobis ignotum.Sicu
ti eriam , an omnino fiatpariter ignoramus .
Neque enim regionum illarum deſcriptores
Jittoris id mandarunt. Ab eiſdem Herculis co
lumnis ad occaſum exiens,li per Africæ occi-
dua littora iter torſeris , Oceanum inuenies
quorundam ſententia,affluxum eadem alcitu
dine vſque ad caput Viride habere quanta cft
in littore Luſitano . Sed Lufitanus quidam fic
ne nomine Nauta (Pilotum vocant) qui vt vi
detur fatis accurate , iter ſuum ad inſúlam vf.
que S.Thomæ defcripfit, narrat, a freto Her-
culeo ,lecus Africz oram ,vſq; ad Cancri tro-
picum , fere inſenſibile efle maris incremen-
tum . A quo Tropito vſque ad Nigiris, aut Se
negæ fluuij oſtia , quæ vltra caput Viride 11 .
gradibus citraæquinoctialeın ſunt,Oceani in
crementa fentiri. In oftiis vero fluuij, maiora
elle.Nam & in ſe recurrit Auuius , & afHuxus
fimilis eft Lufitano. Aloiſius vero Cademu-
ftus refert,ad eiuſdem fluminis oram , fluxum
vehementiffimum eſſe ita,vt quatuor horis ſu
beat, octonis vero refluat. Ad inſulam vero
S.Thomæ inquit ille,non maiorem quam Ve
netijs eſſe, pedibus nimirum quatuor mino-
rem.Aliis nauigationum relationibus conſtat
tota Auſtrali Guineæ,& Africæ ora ,Oceani in
crementa elle parua.Incapitæ Bonæ Spei qua
lia fint,compertum nó habemus.Petrus Mar-
tinez Sacerdos leluita,in ſyrtibus quæ in me-
dio pelago,inter fere Medagaſcar,& Cafreriæ
cótinentem ſunt,vocanturq; Balli del ludeo,
vbi ipſe naufragium eft pallus narrat,afluxu,
vſque ad hominis vmbilicum eſſe.In continć
te vero e regionc pofito ,altiorem homine nó
elle. Vbi ait, dum affluxu accedit mare , inter
faxa rumpi. dum vero recedit non rumpi. Ex
Lulicanorum relationibus. ſcimus,hic vſq ;ad
frecum ſinus Arabici, elle fluxum , & refluxú,
fed qua altitudineneſcimus.Neque enim , id . Farem ,ad Helandiam,& Orcadas recta fluxu
perſcripſerunt.In faucibus vero eius Ginus,ma
ior eft quàm toto co mari reliquo,ſed quantí
vtrobique attollatur, Io: Barros, qui diligen-
çiffime illud mare videri voluit diſcripälle,
pullam cius rei mentionem fecit.Sicuti apud
neminem legimus quantum in Arabię littori
bus ad meridić verfis creſcat.In finu vero Per
Gco,Nicolaus Comes Venetus,ait nó effe ma .
iorem quam Venetijs. Sed in Indico mari cir
ca Calecutium ,iam talis eft, qualis in Lulira
nia.Circa Cambaiam vero tantus , vt dum re
fluit,12 . & 1S . miliaria fundú maris denudet.
Ad Taprobancm cam altus eſt, quá alcus circa
Britániam .Eadé altitudine, & in finu maximo
Bengalico,& circa Malacam ,eft, & per Sinarú
littora vſque ad Giaponas. Hæc funt, quæ de
affluxu , & refluxu in orbe vetere,cum intra ,tú
extra in Oceano ,nobis in notitiam venerunt,
qnácacumq; ea potuimus diligentia veſtigare.
Quæ tam vacia ſunt, vt nó Gne magna poffint
legi admiratione.
In orbe vero nouo,varietas eft non minor.
Eam a locis Arctico polo ſubiectis initio
lumpto percenfeamus.Supra Groenlandiam ,
Normoriam , Biarmiamq;, vbi polus non am
plius, quam 10.gradibus eleuatur,vt in Mér
catoris,& Poſteli Geographicis tabulis eft vi
dere ,nouaquædá terra, ab Anglis annos 50
eſt inuenta,quam incolæ Suctam Zemgliam ;
hoc eft fanctam terram nominant, In tres in
ſulas, & vnam Cherſonenſam , quaſicirculo
diſperlita . In quarú prima ad orienté eſt mós
nomine Stolpus , mundanorum , vti tradunt,
montium altiffimus, ideoq; ab indigenis mú
di columna appellatus.Inſulæ hæ tres, & cher
fonclus,ab octuageſimo latitudinis gradu vlo
que ad 87. verſuspolum protendútur, & qua
tuor maximis vel fretis,vel Euripis, uel maris
fluminibusſeparantur,qui in perpetuo ſunt,
ſex horarú fluxu , & refluxu.Quod vero laricu
dinis reliquis tribus,vſq; 90.gradibus conti
netur , mare occupat veluti circuli quædá a.
rea, & quaſi eſt Euriporú quoddam receptacu
lum.In cuius cétro ,monté elle aiunt altifſimú
rotundú, & quafi in pyramidé cóformatú, ad
Perpendiculu fuppolitu,tot@ q; • magnete có
ſtanté.Circa quem tota ca maris circulari area
gurgité eſſe dicunt incredibile,qui per Euri
pos,influentes aquas toras ab Corbeat atq; in
gurgiter,& poft horas ſex regurgitet atq; euo
mat,& per eoſdé impetu rapidiffimo reddat.
Quorú vnus in fretú Anianicú qui Afain a no
uo orbe diſterminat recta ferè.vſq; ad Giapo
nas q freto Herculeo vidétur elle antipodes,
effluat. Alter ad meridie noftrú uerſus Groen
landiæ ſummú caput feric ,vbi oppidum eft S.
Tho . & inter Mandiam , & Noruaica littora al
ſuo tendit , & Scotiam ,& Angliam totam me
diam incercipit. Atque efficit,vt bifariam fla
xus hic diuilus, orientalior, Daniæ , & Friliæ
littoribus retufus,in occidentem curſum ſuŭ
flcctat. Altera ucro occidentalior eius pars,
Rr s Hebridas
 FRANCISCI PATRIC 11
Hebridas, & Hyberniain intercipiens Galli-
cis,& Hiſpanicis ea plaga littoribus impedi-
tus, in canalé qui inter Angliam , & Belgium
cſt, recorqueatur, atque ita focio ab ortu ve-
nienti,ſupra Hollandiam occurrat contrario ,
ybi in occurſu aliquandiu luctati, vterque.vn-
de venerat regreditur. Euripus vero tertius
qui occidentem verſus oceanum illabitur ſu-
pra occiduum Groelandiæ caput, terram quá
recentes nautæ , Corterealis appellant, incur-
sit. A cuius littoribus repercufsus in occiden
cem curſus eius vertitur, & cum ſupra,tum in
rer;tum etiam infra inſulas Laboratoris,Baca
laos, Terræ nouæ , & Canada , labitur,& inde
perNorumbergæ, & nouæ Franciæ , & Flori-
dæ longiſſima littora,vſque in intimum. Me-
xicanum ingentem ſinum diſcurrit.In quo to
tó tractu,ex loannis VerrazzaniFlorentini,&
lacobiCarterij relatu locus quidá eft fine vllo
vel fluxu , vel refluxu. Ad inſulá vero Brioné
valde magnus vterque. Ad caput itidem S.
Aloigi, magnus, vbilub latitudinis gradibus
circiter.L . fluxus alius in Borream ,fert, alius
in occafum . Et inter eas multas infulas , ma-
gni,varii ſunt, &inconftantes, quatuorpedú
altitudine . Ad ſanguenai vero fluuiuın tam
altus,quantus eft in Armonico littore ad Gal
liæ Burdegalliam .Et in flumine ipſo ad ſex
pedes.Toto vero eo quem diximus vſque in
Mexicanum finum tractu , non maior eft quá
cubito . Circa Hiſpaniolam mare non creſcity
neque in finu quem vocant Cariai. Circa ve-
ro Cubam , & omnes illius finus inſulas idem
fere contingit .& in medio eius pelago ad Sye
ces Alacranas vbi Alonfus Zuazus naufra-
gium fecit,vſque ad hominilis vmbicum aſcé
dit.In intimno vero finu vſquc ad Floridam cu
bico nó eftmaior.Ad Vrabam vero,ad S. Mar
tam,ad Pariam , totaBraſilica ora vfq; ad Ma..
gillanicum fretum.æſtus , quidé eſſe dicitur,
led exiguus, & qualis ad Barcinonem .In freto
vero ipſo ,dixerc quidam continuum elle flu .
xum ab ortu inoccaſum ,nullum effe refluxú.
Sed id falſum elle experientia docuit. Nauis
enim Aluari Melchitæ , poftquam fretum fue
rat ingrefla,a refluxu bis in altum eſt retracta
narrante Maximiliano , qui iter illud lictoris
commendauit. At inuenere , ibi maiora eſſe
maris incrementa quam decrementa , quod
impoſſibile videtur. Vltra quod frecum in al-
tera Oceani parte, quam mare del Sur voci-
tant;quodque vſque ad Eoas extenditur inſu
las,non vniuſmodi eft.Nam G id fretum egreſ
ſus ad dexteram flexeris , & Peruana litrora le
geris,vfq; ad mare aliud illud, quod Verme .
ium (cu rubrum Hiſpani appellant , ingentem
fieri narrant acceſſum maris, & receſſum . At
ab corubro ,ad Borrheam nullum .Advrbem
vero Temiſtitanum , quæ in medio eftMexi:
cani regnicontinente , duo lacus ſunt , alter
dulcium aquarum , alter fallus, atque hicflow
xum habet & refluxum , alter ille non habet.
Hæc Marini æftus tam varij, notitia a centum
citra circiter annis per nauigationes inno
tuit.Quæ cum & Homero, & Timæo , & Pla
toni, & Ariſtoteli, & Heraclidæ ignota fuerit,
& poft eos Pytheæ , & Poſidonio , & Atheno
doro ,& Plinio , & Auentoi, & Albumaſfari,
fruſtraneo fatis labore caufas affluxus, & rętlu
xus conati lunt perueftigare. Sed præcedenti
hiftoriæ , obferuatorumrecentiorum etiam a
liam addamus . Biennio ante nos natos Fede
ricus Chryſogonus, vtvideturprimus librú
de fluxu , & refluxu maris edidit,eiuſque cau
ſas conatus eft reddere . Sed nos hiſtoriam
prius colligamus , deinde cauſas perpende
mus. Ait is vir, Sole , & Luna cóiunctis, duos
maximos maris tuinores vna die fieri , alterú
ſub luminaribus,alterum in oppofita ipfis pac
te, quæ Nadir luminarium eſt vocata . Locis
vero per go. gradus a luminaribus , & Nadi
ro ,diſtantibus, duas máximas maris ea die fie
ri depreffiones.Et præter hæc cerni, aliàs ma
re velociſſime fluere,aliàs tardius pro locoru,
ac temporum ratione. Nam a coniunctionis
die vſq; ad ſeptimam ,minus, & attolli,& len
tius quotidie fluere octaua vero ,& nona die,
motum maris effe infenfibilem . Rurſus auge
ri vſque ad oppoſitionem . Inde minui vfque
ad Lunæ quartam ſecundam. Iterum inde au
geri ad aliam vſq; oppofitionem . Addit 15.a
coniunctione diebusfluxum paulatim creſce
re ,ls aliis iterum decreſcere.Superaddit ,quá
do ſol in ſignis a Cácro in Capricornum eſt,
mare per ſex menſes ab Auſtro in Septentrio
nem fluit.Refluit autem a Septétrione in Au
ftrum ſexmenſibus aliis ', Sole a Capricorno
ad Cancrum redeunte . Quam rem , & Anni
bal Raimundus afferit.
Poft hunc, Federicus Delfinus Mathemati
cus de fluxu eodé fcripfit , & refluxu . Et Chry
fogoni hiſtoriæ ſubſcripſit nihil de fuo addi
dit in hiſtoria ,addidit in cauſis, dequibus po
ſtea lulius Cæſar Scaliger , Auguſtinus Cæla
reus,lo: Maria Benedictus,Hieronimus Bora
rus , Annibal Raimundus , & pleriq ; omnes
qui de hocæſtu aliquid fcripferunt, ab hachi
ſtória non recedūt.Neq ;ab ea recedunt nau
tæ ; ſed ſpecialiora quædam addunt.Quiquo
niam noua nomina vétis dederunt,in re nau
rica,nominibus nauticis , nobis quoq; liceat
vci. Qui igitur veteribus venti fuere , lublola
mus,Circius, Aquilo ,Caurus,ijnautis súc,Le
uantes,Græcus, Tramótana,Maeſtrus. Qui uc
ro olim Eurus fuit ,núc eſt Siroccus.q Auſter
Oftro ,@ Africus,& Garbin ',q deniq;Fauonius;
modo
 DE MARIS AFFLV XVS,ET REFL. VARIETATE.
modo Ponentes appellatur , fingulis his ven
tis diei naturalis, tres horas tribuunt nautæ .
His notitia gratia pofitis, nautarum obſerua
tiones perftringamus. Petrus igitur de Medi
na,docet.Tum mare incipere luum tumorem
cum a Nouilunio, luna fuerit in Græco & in
Grabino.Effe autem lunam in Greco ante eius
ortum horis tribus, & tunc mare in ſummo
effe incremento , Tribus aliis ab ortu horis
mare pergit decreſcere , donec luna in Giroc
cum venerit . Exinde per tres horas intume
Lait. & cum luna ad meridianum , ſeu Oſtrum
peruenerit,erit mare in dimidio incremento,
donec in Garbinam veniat vſque ad ſummú,
increfcet . Decrefcere deinde incipit , donec
per tres horas vſque in Ponentem luna de
Icendet in dimidia mare erit diminutione.Ec
tribus horis aliis minui pergit. Et cum perues
nit in Maeſtrum in imo eftdecremento. Inde
diſcedens per tres horas in tramontanamve
nit.Et mare tunc ad dimidium increuit . Tri
bus horis aliis, illa ad Græcum accedit, & ma
re in fummo eft tumore . Addit idem author,
fluxum quotidie , quatuor hora quioris par
tibus acceflum ſuum poſtponere. Ita vt liho
die.venit hora prima,cras venieteadem hora
prima , & quatuor quintis horæ ſequentis,
quatuor quinta , die qualibet , uſque ad dies
XXX.addendo.
Nicolaus vero Sagrus , omnium vt videtur
nautarum diligentiſsimus, addit.Die coniun
ctionis poft mediam noctem horis tribus lu
na eric in Græco. & mare plenum.Die ſequen
ti quatuorquinta poſtponet,vt in Grçcum ve
niat. & mare fit plenum . Atque ita fingulis
diebus., li quatuor quintashoræ partes adda
mus, mare erit plenum.Sed hæc tota hiſtoria ,
tum a Medina , tum a Sagro in mari Oceano
tantum , & ab Herculeo freto , circa Hiſpanias
& Gallica littora & Belgica, vſque in Selan
diam eſt obſeruata.A Sagro quidem in hunc
modum .
In die coniunctionis Lunæ cum Sole,poſt
medinoctium hora vna cum dimidia in freto
Herculeo fluxns erit.& a Tariffa quæ finis fre
ti eft ad dexteram in finum voluendo vſque
ad Ruttam ,eadem hora ueniet. A Rutta ad ca
pur S. Mariæ acceder hora ſecunda cum quar
to. A capite hoc,ad caput S. Vincentij, & ad
dexteram fectendo toto Luſitano littore ad
caput finisterræ , & inde ad Orientem per to
tam Cantabricam oram , & etiam Gallicam ,
vfque ad regis inſulam . tribus poft medino
dium horismarcerit plenum. Abhac vſque
ad inſulá Hechas in mari medio ad decimum
fere milliarium ,quod nautæ uocant derotam ,
marc erit plenum hora tertia,cum tribus quar
as. Sed in littoribus , hora quarta cum dimi
139
dia . Ad Hebas uſque ad ingreffum Canalis
Anglici , a qua plena , hora quinta , & quarto
vno in derotta . In littoribus hora ſexta cum
cribus quartis. Toto vero littore Normandi
co,vſque ad Caletum , & Neuportumaqua ple
na hora nona.In derota horæ vni tribus quar
tis . in Canali vero medio hora duodecima in
cadem lunæ coniun &tione . Horarum hæc va
rietas ſtuporem nobis incutit ,quaratione,in
codem mari, eodemque canali, eodemque
coniun & ionis tempore,aliter ad littora,aliter
a littoribus miliari decimo , aliter medio in
Canali accidataffluxus. Quo fit ut fluxus, qui
ſex horarum eft tantum , vbi nona hora acces
dic in decem millium diftantia , duabus horis
cum quarto vno iam defluxerit.A Calete veto
ad Grauelingen extra Canalem Anglicum , in
derotta plenum fit poft mediam noctem , vna
hora cum dimidia , qua plenum erat vti vidi.
mus ad Ruttam , hæc in gradu longitudinis
eſt nono,Grauelingeuero in gradu XXIIII.vt
diſtent gradibus X V. Ab hac vero vſque ad
Selandiam quæ in XXVI.-longitudinis gradu
eſt,mare plenum ad littora hoia tertia elt.qua
cadem vidimus mare plenum fuiſſe coco Lu .
ſitano littore,quod in gradu eſt VI..
Itaque in eadem Lunæ coniunctione , ea.
dem hora tertia plenum eſt in duabus regio.
nibus, quæ XX . gradibus in longitudine in .
ter ſe abſunt . Sed & illud adnotat Sagrus
non minus mirum . Si a Selandia quis ad ca
put Angliz Dobla , nauiget mare plenum erit
a medinoctio tertia quidem hora, ſed eodem
itinere,fluxus aquæ obuius fiet,per horas duas
cum dimidia,donec flaceſcat, quodnautę di
cum aquain fieri ſtancam .
In qua re contrarietas eſt magna , creſcit
enim ibidemmare & decrelcit tempore eo
dem. Quod Gimile videtur fluminibus. Quæ
affluxu maris obuio , turgeſcunt fimul ita ut
retro fluant, & nihilominus in mare fluere
pergunt. Simile & illud, quod Venetiis obſer:
uarunt multi , dum ad vrbem , & toto ſtagno
adhuc affluxus creſcit , ad duo tamen caſtella,
inter quæ mare in ſtagnum influit, plus ſemi
pede decreuit.
Adnotat idem Sagrus & alij , in mari & Occa »
no alto fluxum & refluxum fieri nautas non
negare.Sed non cognofci aiunt.Cognoſci voi
road littora , qualiacumque ea ſint, ſeu por
tus,ſeu golhi & linas, ſeu freta , ſeu canales:
Duo illa ex itum non habent duo hæc frerum
quod anguſtiuseſt, & canalem qui eſt latiors
& ingrellum habent & egreſſum , & ab vtra .
que parte mare . In hæc duo , obſeruauit Sas
grus,a quacumque parte apertius mare fit, &
mole maiore ab ea aftuxum ingredi; ab oppo
fita incipere refluxum.Si vero ab vtraque par
te
 FRANCISCI PATRICII ,
te mnare æquali fit molc , ab vtraque affluxum
infuere , & in medio valde creſcere. deinde
ab vtraque æque etiam refluere.Sed quodad-
dit,admirationem magná pariat, in freto Her-
culco, faxom a mediterraneo incipere, decre
mentum uero incipere ab Oceano . Quæ res
contraria priori eſt.Nam fia maiore maris mo
lc affluxus.in freta incipit Auere , ab Ocea-
no induere deberet , qui longe maior me-
diterraneo eft . In quo vt in oppoſita parte &
anguſtiore, & mole minore, initium refluxus
capere deberet . Addit his Auguftinus Cze-
fareus . In Oceano plenum mare eſſe quando
lana elt in Græco & in Garbino.& quando eſt
in Siroco & Maeſtro efle uacuum.E contra in
Mediterraneo , in his luna exiſtente eſſe ple-
num, in illis effe vacuuin .
Hæc vniuerfa ſuminatim eſt maris affluxus
& refluxus,ex nautarum obſeruationibus col
lecta hiſtoria. Huic modo annectamus hifto-
riam aliam breuiter , de affluxus & refluxus
caulis , ex ſententia , & dogmatibus philoſo-
phorum & ex nautarum traditionibus. Py-
theas igitur , vt videtur primus in lunam hu-
ius æftus caufam retulit .
Quem & Poſidonius & Plinius inter vetu-
ſtiores, & Auen Rois,& Albumaſſar, inter me
dios:& Albertus Magnus, & Rubercus Lynco
nienſis inter recentes , ſententiarum tamen
inter ſe aliqua diuerſirate , ſunt ſecuci. Py-
theas equidem ,dum luna lumineimpleretur,
afiluxummaris ad litora fieri putauit, lumi-
nis minutione, a littoribus refluxum.Retulit
id Strabo , ficuti & hoc. Polidonium ſenGffe ,
quando luna ligno Zodiaci vno , ſupra hori-
zontem attolleretur, mare intumeſcere quoul
que ad cæli medium perueniret . Inde ea de-
clinante,mare paulatim abſcedere,donec yno
ab occaſu ſigno diftaret , tuncmotum eius G-
ſti. Atque hunc effe diurnum marini æltus cir-
cuicum ,Pliniusnoui hoc atculit,ęſtum triduo
in menſe liſti,ſeptima,octaua,nonaqueluna .
Auen Rois,lunam ,motu ac lumine luo, mare
calefacere, & eo calore,exhalationes in eo ge-
nerare.Quæ fi,dum luna ad cæli culmen alcé
dit,generabatur,fluxum fieri, & dum a culmi-
ne deſcenderet,fieri refluxum . Hanc ſenten-
tiam latini nominis duo illi ſunt amplexati
fed Albumaſar, eam irriſit, aliam intulit ipſe
Quando Luna ab Orientis pun & o ad meri-
diem ſcandit per ſex, & paulo amplius horas ,
ipſa mare extollit. Inde dum deſcendit ad oc-
calum vim maris attollendi ammitcic. Idemq;
fieri in hemiſphærio inferiore . Alpetragius
Arabs & iple,motui primi mobilis maris aſcri
plitæſtum . Alij ſoli tribuerunt, qui radiis ſuis
mare bullire faceret,atque ita attolleret. Fue-
re inter ueteres qui dicerent, múdum magnü
animal eſſe,dum reſpirar fluxum facere , dum
inſpirat refluxum . Alij,quia mare fluxibile fit,
dum in vnam impetum cepit partem fluxum
faccre ,cum repellitur refluxum .
Quidam , quia luna humori omni domine
tur, dum eſt Oceano ad perpendiculum fluxu
cum commouere [criplerunt.Alij lunæ motui
tribuerunt,quia ad eius motum creſceret ma
re,& decreſceret,atque hos motus variaret ex
aſpectuum ſuorum cum ſole diuerſitate . Sia
gularum harumſententiarum fallitatem , non
eft animus confutando perfequi . Per fe enim
ex ſequentibus patebit. Hæ de cauſis fluxuum
& refluxuum fuere opiniones , antequam per
nauigationes corum varietas eflet cognita .
Poſtuero cognicam , in lunam candem , quos
recenſuimus omnes,Chryſogonus, Delfinus,
Ceſareus,Benedictus,Medina,Guicciardinus,
& Raimundus, & Borrus. Sed aliter atque ali
ter retulerunt.Et adhuc nautæ omnes referút.
Tres aliæ inter recentiflimos fuere fententiæ
quæ cum his non conſentiunt, Prior Gonzali
de Quiedo eſt, nihil hic lunæ tribuit , cauſam
varietatis fluxuum , fundi ac littorum litum
ac figuram eſſe ait ; nihil de ſituhoc amplius
aperuit. Secúda eſt Iulij Cæſaris Scaligeri.Qui
aic,ducem Oceani lunam, dum ab ortu in oc
cafum fertur , Oceanus fecutus decurrit . Et
quandiu nullus eſt obex ,ſequitur. Atli obie
áu littorum ,retunditur,cogitur inde regredi.
Sex horis inquit lunaſecum ducit aquas, toci
dem maris ponderi elle datas . Quo repulfum
a terra, ſe ipſum premendo, recumbit in ſedes
priores .
Paucos ante menſes editus eſt liber , titulo
Cauſa æftus maris , magno lane apparatu , ſed
cauſæ redditu ve uidetur & exitu ridiculo .
Ait,omnes aquas ad quaslibet fauces naturali
curſu properare.Oceanum ,a Laboratoris ter
ra ,ad Magellanicas fauces decurrere . Tum e
tiam ab Oriente eaſdem ad faucesaccucrere .
Per quas cum tranfire nequcat omnis , inde
retro regurgitat, & æſtum , in Africæ , atque
Hiſpaniæ littoribus excitat:aqua, aquam pro
ximam impellente ; & ea palpitatione in op
poſita parte intumeſcente . Sed quotnam ho
ris,aut diebus, aut hebdomadibus, aut etiam
menſibus ea palpitatio retrocedat ? Cur item
in proxima,faucibusillis Braſiliz ora, tam par
uum facit incrementum ?cam magnum autem
facit, in longinquiſfimis,Lulcano. & acuerfis
etiam Gallico,Britannico ,ac Belgico ?Sed cur
etiam Sardoum , Cyrnicumque pelagus ad
fauces Herculeas ingruens non regurgitat , &
in Narbonenfi & in Liguſtico,fluxum non fa
cit ? Si duæ hæ inſulæ arctis ſunt faucibus via
cinæ cur Tyrrhenum , cur Siculum mare ab
eis , & palpitationem retro agens, æſtum ad
carum
 DE MARIS AFFLV XVS,ET REFL, U ARIETATE.
earum lictora non concitat ? Nullæ toto mari
anguſtiores ſunt fauces , quam ad Bizantium
Bosporum ; Pontus in eas ingruit,nullum ta-
men fluxum aut refluxum ſentit, nullum Pro-
pontis , quæ ad Abydum per anguſtiſſimum
fretum , in Aegæum exoneratur. Hoc vero ,
. cum Ionio toto latiſsime fula ſentiunt. Sentit
& Adriaticum,nullo coanguſtacum freto. Nu
gæ igitur hæ ſunt. Sed & caufa illa altera, ma-
re Curlum ftellarum ab æterno imitari. atque
ideo circa terrarum orbem , perpetuo curſu
ferri,vera eſto . Sed quæ ſubne&titur, eft falliſ-
fima. Nimirum , quia lol medium terræ globú
illuftret,mare ad partem ſui, a ſole exinanitā,
depreſſioremque factam accurrere, & damnú
relarcire . Damnum autem cum per ordinem
curſus ſolaris fiat,per eundem ordinem, dam-
num reſarciri fuifle neceffarium . Per iter vero
fi impediatur in fluxum & refluxum concitas
tur. Ridicula & hæc funt. Solenim in eodem
terræ hemiſphærio dimidio, cur damnum nó
facit, Ponto,Propontidi,Tyrrheno,Liguſtico ,
NarbonenG ;curnon Hircano & mortuo , idé
- damnum infert ?
Sed de Scaligeri , viri vti creditur , magni ,
magnique aliorum irriſoris, Ariſtotelis ſolius
admiratoris ſententia, quid dicendum ? Mas
ris fluxus plures,eum confundere, & eos dum
recenſet,etiam ignorare . Ait namque Mares
ab India in Occidentem fluere , atque ob id
naues xx . diebus ab India ad Madagaſcarem
peruenire.Indeautem non regredi,niſ tribus
5 menlibus . At hic fluxus , præter quàm quod
fallum elle nauigationesvariæ conlcriptz con
uincunt , non eſt is ſex horarum fluxus , de
quo modo diſquirimus. Hic vnus error. Se-
cundus , in mediterraneo allecit, ſecundum
Africæ littora Orientem uerſus pene perpe-
tuum efle fluxum . Id tametſi vnus (cripferit ,
nautæ omnes negent, attamen hunc cum eo
de quo agitur permiſcer, & cum eo
1
qui a Pon
to fluit perpetno.Quem itidem cum fluxu at-
que refluxu commilcet.Sed & in aliisverlatur
erroribus. Quis enim ferat hunc irriſorem ,af-
firmantem , meridianum Venetiarum efle Tri
polim ? Nam Venetiæ in gradu longitudinis
xxxij, cum dimidio ſunt ficæ . Tripolis , vero
Africana in gradu xxxviij. Syriaca in gradu
lxviij.Quis item ferar duos illos mediterranei
quos recéſuit fluxus,ab alterú ab ortu, occaſu
alterú, in concurſu ,facereaquarum cumulum
ad lunæ perpendiculum . Id li verum eller,in
medio viriuíque itinere, circa Melitam & Si-
ciliam is fieret cumulus, at eum nautarum ne
mo vmquam vidit , authorum nemo fcripſit.
Atquio modo a Syria ſex tantúhoris. M.cccc.
milliaria ad Melitam vſque decurrat mare ?
totidemque retro recurrat. Idemquefaciat
140
is , qui ab Herculeo freco,a luna, vt loquitur,
auehitur fluxus.Hæc enim diftantia, M.cccc.
Palf.M.in ſex horas diſtributa, cuilibet hora,
ccxxxiij.aſſignata forent decurrenda.At & qua
acutie dictum eſt ? hunc aquarum cumuluin ,
ad lunę fieri perpendiculum: Mediterraneum
namq; totum , citra Cancri tropicum pluſquá
gradibus xj. iacet.Luna autem,eius tropicili
mitem,excedit numquam . Sed non minus a
cuta philoſophatur,cum ſcribit. Suam ducem
lunam ,fuoſque amores , ſecutus Oceanus de
currit . Et quandiu obex nullus eſt,lequitur .
Vbi retunditur obiectu litcorum, cogitur in
de regredi.Flectitur autem maxime, ab eo lit
tore quod penè orbemſecat,a terra deductum
Laboratoris, ad fretum vſque Magellanicum .
Henc ſententiam nos ita perpendimus. Aqua
a Lulirana ora, a lua duce luna fluxum ad lit
tora noui orbis horis fex decurrit.Poft quas ab
eis reflexa,aliis ſex horis cogitur in Lufitania
regredi . Atſpacium hoc , millium eſt quater
millium ducentorum . Qualibet ergo hora a.
qua illa currens atque recurrens. M.Pall.con
ficiet DCC. Quæ ridenda, & deridenda vetus
hic irriſor, in luis labyrinthis conſarcinauit,
quis ei amplius fidem præftet, in cauſis afflu
xus & refluxus affignandis ? Sed & illud non
minus irridendum , dum afferit, Africana litto
ra noftris effe depreſſiora. Cur enim ab Italiæ
tota ad meridiem ora , a Galliæ, & a parte Hil.
paniæ , mare Tyrrhenum , Gallicumque illuc
non confluit, noftraque littora non denudate?
quáuis etiam ab eo credantur profundiſsima.
Sed has inſanias ( ita ipfe hic irriſor loquitur )
miſſas faciamus .
Rorrasporrò ,Maris fluxum , lunæ ortum
ſequi ait, vſque ad ſemicælium . Inde vero ea
ad occaſum tendente , mari refluere. Sed cur
ſub horizonte eodem ordine fluxus fiar, calle
ſam refert in cæli partem , lunæ oppofitam .
Quæ cum nullo lunæ tangatur lumine ,eadem
tamen cum luna marium mouendoruin vim
habere afferit . Id vero minime omnium eſt
probabile . Nam ſi lunæ id munus proprium
eſſe docuit, qua ratione, rem a luna longedi
uerfam , & pene contrariam ,& cum ea haben
tem commune nihil , & ab ea loco diſtantem
longiſſime ,eaſdem cum ea vires habere po
teſt afferere ? Sed & nullus eſt in celo locus ,
qui ſecundum lunæ curſum , non ſit aliquan
do lunæ oppofitus. Totum ergo cælum ealdé
cum luna habebit vires ? Teleſius vir ingens ,
qui proprii viribus ingenii nouam cudere eſt
aulusphiloſophiam ,quem ca de re,nos maxi
me admiramur,quæſtionem etiam hanc, om
nium optime videtur perſecutus.Mare inquit
ſui natura calidum, pronum eſt in motú ,quo
& feruetur, & oblectetur. Et quo ſolis actioné
fugiat,
 FRANCISCI PATRICII
fugiat ,ne ab eo iuſto plus ſoluatur in vapores. vaporum copia elapſa , mare reſideat, non ali
Pars prior veriffima cſt. Secunda hæc non pla .
cet. Cur enim omnia maria ,ea fuga non cien-
tur ? Cur aquæ dulces nullæ ?cum & tenuiores
fint, & folutu faciliores . Sed & cauſa hæc
communis moribus maris omnibus eft . Flu
xus vero & refluxus propriam dicit effe , quia
folin mari ingeneret vapores, qui egreſſum
moliéres, a mari ſuperpoſito prohibiti,iplum
attollunt, & agitant. Idque vere & Autumno
maxime. quia medius fol, plurimos craffio-
reſqne educit vapores . Sed cauſam reddat ,
eur in Aremoricis, & Belgicis , quæ a medio
fole longe diſtant, par æftus fit,ac in Taproba-
na , quæ æquinoctiali & medio foli eft fubie:
eta ?Et cur ibi tam magnus ,ad S. vero Thomę
inſulam ,quæ eidem æquinoctiali ſubiacet, no
maior fir quam Venetiis ? Aeſtate inquit, mis
norfit, quia fol tenuiſsimos vapores gignitqui
facile elabuntur, & ipſum non attollunt. At &
æltate , æſtus hic æque attollitur , atque aliàs .
Hieme item, inquitminus,quia ſollanguidil-
fimus perpaucos ingencret,quiſint mare atrol
lere impotentes . Āt & hoc falſum eſt, hieme
æqualem aliis temporibus, æſtum non fieri.
In Pleniluniis , inquit, maior , quia multa a
luna reſlienslux, multos cducit vapores . At
quæ nam lunæ lux refilit,in noſtra maria,cum
luna eſt apud antipodas ? In nouiluniis , ait,
quia refrigerato acre,internus maris calor , ſe
ſe colligens, valentior factus,plures facit vapo
res, & emittit. Sed fi a ſuperpofito mari prohi
biti egreffu ipſum attollunt,quo modo eos e-
mitcit ? Et fi emittit,quo modo egreſſu prohi-
bentur,& attollunt ? In lunæ quadratis ,addit,
non multa a luna reſiliente luce , nec proprio
maris calore in ſe collecto , minime attolitur,
At cur non faltem dimidio attollitur,vt& lux
ei eft dimi diat a a plen ilun io ? & calo re dimi -. rend æ ſuntcaulæ , ficuti forte, & æftushuius
diate in ſe collecto ? Hæ fluxus ei yiro cauſa
funi, Refluxus vero hæ aliä . Nimirum , quia
Finis Vigefimi ocłani Libri Pancoſmia .
ter, ac lebeti ſubtracto igne aqua bulliens in
fe relider. Idque in mari æquali tempore eue
nire,quia in parte alia, vapores illi dum gene
ratntur in parte alia euaporant. At idemmare
quod ad littora aſcenditdum altum perſtat, a
vaporibus ſuſtinetur. Et dum fuftinetur , illi
non euaporant;& fi cuaporant, non alia in par
te,ſed eadem euaporant , & eadem,& ibidem ,
mare refidet . Subdit. In freris celer eft mo.
tus,quia ab eo , quod ingredi nequit , impel
litur id quod præcedit. Hanc veriſsimam ,ni
& nos fallimur, protulit cauſam . Infert. Non
æque autem vniuerſum attollitur mare , quia
a non æque reflexa luce, non æque vniuerſum
incaleſcit . Atque ideo alibi plures,alibi pau
ciores , & tenuiores , & craſsiores generat va
pores. Atque ita magis hoc loco , minusalio
attollitur . Sed eſto luna in æquinoctiali , &
quidem plena , medio inter Taprobanem , &
S.Thomam itinere, æqua ab vtraque reflecte .
tur lux, cur igicur non æquus vtrobique æftus
attollitur ? Cur in Belgico ubi lux eadem ſed
non æque vt ibi reflexa, fluxui S. Thomæ ma
iorgæquus Taprobanæ fit Huxui ? lumen ergo
lunæ , aut eius reflexio , nullo modo fluxum
caufare poſſe apparet. Addit inſuper,vbi ma
re breuius eft , a cuius fundo robuſtior refiliat
lux plures vapores gignit,vbiprofundius pau
ciores. vbiquoque craſsius plures, pauciores
ybi tenuius. Sed cur in Britannico canali,vbi
mare plerumque pedes altum eſt CLXX .& ac
tollitur pedes XVIII. in Adriatico vero vbi
multo breuius eſt , attollitur non plus I V. In
Mexicano vero , vbi mare craſsius eſt , quàm
in Luſitania , cur non,aut vix attollitur, in Lu
fitania vero vbi tenuius , pedes XV. intume
Icit ? Harum ergo differentiarum , aliæ quæ
vniuerſa prius .
FRAN

FC BARCELONA meg
6733-8063: 6963.20463-834
863.2040308783 838038063-83-83-8403-83-673-60 80863-80703-80703-8063.88636016328063 83-803
883-6380636163
3-803 8063,80463-803838063-83. Eodem 83.Estos.80903.836
C CCICC ಇ
FRANCISCI PATRICII
PA N C OSM I A
LIBER TRIGESIMVS .
OCEANI, ET MEDITERRANEI MOTVS ALII.
Ceanus rerum pater , non
ijs folum , quos explicaui
uimus , motibus cieri ſatis
habet , ſed & alios tum v
niuerſaliores , tum vniuer
ſales minus , habet , quos
operæ præcium non eſt
præterire . ficuti neque eos qui fibi cum me
diterrancis (uot communes . Er cos qui no
ftro videntur elle proprii.Vt vero ab Oceano
patre , cuius mediterranea maria ſunt proge
nics , initium ſumamus , ita dicimus . Occa
nus , vniuerſam terram , quam in tres ingen
tes diuidimus inſulas, & circum , & extra , &
intra , ample &titur vndequaque. Inſularum
prima eſt vniuerſa Alia cum Europa atquo .
Africa fibi annexis , ſecunda vniuerſus nouus
orbis qui duobus fretis, Anianico , & Magel
lanico , cum Occano circumfluo terminatur.
Tertia ignota adhuc quæ ſub Antarctico po
lo iacet . Cuius littora Orientalia , quia Mar
cus Polus noftratium hominum primus om
nium cognouit, eiuſque notitiam aliquam
ſcriptis ſuis ad pofteros tranſmiſir , tumquia
ſub polo eſt,Policam , & quia ſub Anrarctico
cft,Antipolicam libet cognominare . Inter &
extra haſce tres, tum maiores , tum minores ,
tum etiam minimæ , innumeræ iacent inſulę,
cum Oceano,tum Mediterraneis ,eminentes ,
& circumfluæ terræ . Sunt & aliæ ſub maris
Superficiæ , & mole , terræ , ſolum ſcilicet ip
fius maris , & fundus,quem nautæ laftrum ſo
lent nominare , Quod quatuor eſt generum ,
vel enim eft petrolum , vel fabuloſum , vel
dutoſum , vel herbicum , & algoſum . Neque
vero id æquale , & planum eſt vbique : led
alibi eminet , alibi deprimitur , eſt vbi in col
·les, vel altiores , vel humiliores, eft & vbi in
145
36oog.
ಇವ ” ಇವು
S
montes altiffimos allurgit, & in profundit
mas dehiſcit valles. Si montes i maris ſuper
ficiem excedant, tunc inſulæ fiunt, & ſcopuli,
mari imminentes, & circumflui. Si vero fere
ad ſuperficiem accedunt, nó tamen cá ſuper
emineant, Syrtes, & cautes ueteres dixere, te
centes nautæ ( liceat nauricis uti nominibus)
feccas in alto, & ſeccagnas ad littora nuncu .
pant.li fint petrolæ. Siuero fint fabulofæ emi
nentiæ ,ſcagnos, & bancos , & ballos uocitát,.
Horum aliqua ſemper ſub æquore latent,ali
qua refluxu denudandur,affluxu iterü coope
riuntur. Petroſæ ſemper ſunt nauris fugien
da , & abominandæ .Ad eas enim naues Gim
pingant,in fruſtra abeunt,cum nauigantium ,
uel morte certa , uel periculo magno. Minus
timendę ſunt ſi lint harenoſę ſi lutolę minus :
minimeoium G ſint algolæ.Ná & alga lub ma
ri in cumulos colleſq; componitur. & nauis,
ſecunda noſtra in Cyprum navigatione,ad ca
put Cythium in algæ montem inſedit. Lato
los omnino ,quia lutum facile ab undis dilui.
tur, & difpergitur, aut colles, aut montes ſub
mari , nautæ non uidentur deprehendiffe.
nig fint ad fluminú exitus,delati eorú decur
ſu limi ,cótinuo auctu ,coagmérati, & duriores
facti,uel cú fabulo comiſti, & alga,uel petris,
& cautibus intermiſti.Adinſtar fundi,littora
quoq; quatuor uiderur elle generú , uel enim
circa fluuiorú fauces, & ftagnorú, & paludú,
ſunt lucoſa.Vel in ſuperficie prima algoſa,uel
arenoſa ,uel ſaxca,& petroſa.Hæcuero poſtre
ma, triū ſunt ſpecierú, uel enim in petras mi
nores, & non continuatas , flu & us allabitur,
uel in cautes córinuas inglit,caſq; omni cerra
fpoliat , & albicantes reddit , uel in prærupta
mórium incurrit, & gemensretrocedit. Tres
illas priores, & placidiores littorum ſpecics,
To præſertim
 : FRANCISCI PATRICII ,
præſertim arenofam , piaggias vocant nautæ .
Teespoſteriores coſtas brauas, & afperas no- * eo quod vocant Capo delle correnti , quod in
minare ſolenr. Litcora hæc qualiacumque faucibus huius canalis eft in continen
fint, criplici denominanturappellatione ,velte . Eadem voce Abbaſſo vtitur Petrus Mar
enim pars eorum aliqua,in pelagus,plus reli-
quis procurrit. Hæc proinontoria veteres di-
xeresrecentes, capita, & puntas vocant.Vel in
tra tertas hinc inde duas, mare ſe le inſinuat.
Si ore anguſto portus, G lato finus , & Græ ,
co quaſi nomine Golfosſeu colpos nuncu San Pietro , &c . Et repetit in Syrtibus
pant. Longicudinem vero littorum qualium- iiſdem currentes magno impetu decurre
cium fuit, appellant
cumque vtfacilc operæ prier: re . & verſus Sofalam ferre , quæ iis Syr
adnotare ,coftas.
rinorum, veliam explicatorum , vel explican-
dorum cognitio haberetur . Nunc ad motus
accedamus. Oceani duplicem propium,Sca-
liger motum eſſe tradidit . Alterumab Orien-
te , quem dicunt, Solis circuitum imitari. Al-
terű a terra Laboratoris ,quæ eft ad Septentrio
nem,fuereque in meridiem , quod iam com
memorauimus . Sed fluxus Océani quem
naurico receptoquc nomine , currentiam ap
pellabimus, nonfolum duplex hic eſt,ſed mul
tiplex , & varius, & fæpeduobus his contra-
rius . Hanc rem demonftremus . Sicuti antea
demonftrauimus virum hunc acutum , con-
fudiffe affluxum & refluxum , cum aliis maris
Auxibus.Sed nonminus in hoc fallitur,quem
perpetuum ait efle , & a Malabare ad Madan
gaſcarem XX. diebus naues ferre; ab hac ve-
ro illac, non minus menfibus tribus. Si quis
cnim Luftanorum nauigationes fatis multasy,
quæ ſcriptæ ſunt, inueniet non paucas ,a Mo-
zambico , vbi earum ftatio eſt, e regioneMa-
dagaſcaris in continente pofita, & XXVIII.
& Xxx. & XXXV. diebus in Malabarem
perueniffe . Quod tempus multo minus eft,
tribus illis ſuis menfibus . Quæ res videtur
potius eſſe argumento , fluxum hunc de quo
agimus , ab Occidente ad Orientem tendere.
Quod & ratio ſuadet ante poſica,mare in cana
les ingredi ab ea parte vbilatiuseſt . nulli aút
tabularum Geographicarum perito , dubium
eft, Oceanum ad eum canalem ab occaſu mul
to latiorem elle , & minus impedituni , quàm
ab ortu . Sed & nautica experimenta id com-
probant non vna. Scribit enim lo.Empolius
in ſua nauigarione duin vellent a portu S. Bla-
lij qui eft vltra caput bonæ{ (pei
pei paulum ,Melin
dem , quæ inde verſus Indiam eſt , tendere
nunquam potuere , quia currentes aquæ , cos
vſque ad oppidum Pate , quod vltra Melin-
dem verſus Indiam eſt, inuitos abftulit.Et vti .
tur, his verbis. Et l acque ci traſportarono tanto
abbaſſo , che fummo a tenere Patti. Vox il-
la Abballo , decliuiora ſignificat loca . A.
qua autem omnis ad decliuia currit. Quod
teſtimonio elle pocelt , cum Oceanum , verſus
Indiam ſuum tenere curſum , a promotorio
tinezius, qui in iiſdem canalis faucibus , ad
Giudei Syrtes naufragium fecit . dum ſcribit.
Altrimenti calando dela in tal ſito , era
metterci à riſchio , che le correnti ci ti
raßcro al baffo , come ferono alla naue
cibus eft Orientalior . Thomas quoque
Lopezius , dum a capite bonæ (pei na
uigarent , & a capite iam dicto , curren
tum, irent verſus Indiam , ait eò quod
magnæ currentes eſſent quamuis vento
proſpero currerent , multas vndas, a pup
pi nimirum in nauim inGliſſe . His om
nibus teftimoniis non eſſe verum proba
mus , Oceanum ab . Oriente in occafum
tendere vbiq ;. Sed Scaligero quid facias,qui
audeat affecere , Madagaſcarem lub oda
uo elle parallelo , cum fub ſecundo ia
ceat & certio , & Capricorni tropicos
An vero a Moluccis , & reliquis Orien
tis. Archipelagi inſulis , currentes Oceani
ad Occidentem tendant , neque negare ,
neque affirmare audemus , nemo enim id
iter peregit . Sed ſi Victoriæ nauis cedi
tum conſideremus ad negationem ma.
gis animus inclinabit . Ea eniin a Tidore
loluens , non niſi XVI. menſe in Hi.
fpaniam appulit . Hoc autem iter ex tez
Liinonio lo.Gaierani,a Tidore ad caput bong
fpei continet leucas D L. quæ ſunt milliaria
M.DCL. Ab hoc vero ad inſulam S. Helena
ex relatione alterius Gine nomine Piloti , ſunt
M.CCCC.milliaria . Aqua ad Æquinoctialem
mill.lunt M.DC.A quo ad Hiſpaniam ratione
graduum non plura ſunt 2 520.mill. Quorum
Tumma eſt 7114.milliariorum . Sed e xvj.men
libus ſi auferas dies XLIX . quibus e regione
capitis bona ſpei,huc,modo illuc, quodnaurę
dicunt,volteggiarunt, & lxx.dies alios quibus
in ora Guineæ in malacia ſteterunt ſupereſt
integerannusin itinere cóſumptus.Quos dies
Gin milliaria illa partiaris, 7114.cuilibet diei
nó amplius quàm milliaria 19. tribueris. Quæ
res oftendit breuiffimum ratione celeritatis
nauigationum,illud iter effe.Si veroOceanus,
ad S.Helenam vſque,in Occidentem ſuas cuc
rentes tenderet, quia correntes , ſecum nauim
ferant , longe minore tempore iter confe
cillent.Sed tardiffime confecerunt.Igitur cur
rentes Oceani illius, ab ortu non ferútur in oc
calum , vt& Scaliger, & Anania falſo tradide
rút. Ille rationibus, quas fallas elle oftédimus.
Hic
 OCEANI,ET MEDITERRANEI MOTVS ALII
Hic vero argumento ducto , quod in freto
Magellanico crediderir, ſemper ab Orienre
in Occidentem fluxum ferri . Quam rem ex
paui Aluari Melchitæ a refluxu bis retro re-
lata falſam effe oftendimus.Sed quamuis con
fter, coca Guineæ coſta, currentes magnas el-
ſe, quam vero parté verlus,nemo tradar, duo-
bus firmillimis experimentis docemur , non
elle ab ortu in occaſum . Nam lo: Empolius
narrac ſuam nauem in ea coſta , in malaciam ,
quam calmam vocant,incidiffe , & 54. die-
bus in ea perftitiſſe , totoque co tempore,mi-
pus quam ſex leucas confeciſſe. Victoria vero
navis etiam 70. dies in ea perftitit , & itine-
ris fere nihil proceſſit. Hæc autem oſtendunt
currentes,cas naues antrorſus non culifle.Fe-
rút autem ſemper in eam partem nauim , quo
Auxus hic intenditur. Id inultis expertmentis
conftat. Nam a malacia fit, proiecto in mari
vel ſubere , vel ligno alio ; vel panis bucella ,
videas ca a currente ferti : Er nos experti ſue
mus id efſe veriffimum.Nam priore , e Cypro
reditu , e Papho foluentes , placido Euro pec
biduum (umus lati . Deltitait deinde nos in
alco ,vnde nullius terræ nobis erat proſpew
&tus. Calma vt vocant per fex dies 'miare te-
auit.Neq; nauigationis magiſter quem Pilo-
yum vocant,quamuis quotidie, vui dicunt car
tizaret , & fuos in carta nauigatoria calculos
fubduceret,diuinarepoterat in quo vel meri-
diano , vel parallelo eſſemus. Sub vefperum
tamen ſexti diei iterum Eurus lenis inflauit
vela. Atantc ſolis ortuin iterum eciam nos
deſtituit . Quo tempore nos nebula illa den.
fillima, de qua diximus, obrexit . Cum ves
ro circa meridiem , monsille altiffimus no-
bis ſe le oftendere cæpiſſet , cæpimus nos ,
Pilotum , & Nauclerum , & peritiores nau-
tasalios interrogare , quæ nam terra illa el-
fec . Alius eſſe Rhodon , alius Calon , alius
Carpathon dicebant. Cum vero caligo eua-
nuillet , & Gambellam montem , qui in me-
dioeft Cretæ ad meridiem ,agnouimus ,ridi-
cali tuncdiuinatores illi euafere. Namque a.
Rhodo plufquam aoo. itineris milliaria con
feceramus, quam illi putarant. Idautem non
alia ratione euenerat, quam quodocculcus
iHe Syriacimaris Auxusjeò vſque nauim eue-
xerat . Quo etiam illud amplius collegimus
Auxum illum , non tantum littora legere, ve-
rum medio quoq; ferri pelago . Quod l hoc
fitpelago ,curnon in Oceano etiam fiat,& na
des quasvento vehit,fluxu quoq; vehat. Fran
cilcus vlloa narrat in Oceano Auſtrali , die
yna dum eratincalma, & malacia, 10. leucas
confeciſſe vſq ; adnoctem . Quæ res indicat,
currentes aquas eum vexiſſe . Qui Huxus
Gcari foſecunduslaticer adiuuat , ita liat ada
146
uerſus , retardat iter. Ille autem in Magella
nico freto fluxus , quem putant elle
tuum a noſtrate Oceano in pacificum perpe
, præ'
ter id quod de Aluari Meſchicæ naui retuli
mus , ratio dictat, ex axiomate illo nautico
in canalem , fi ab vno ore magnum fic mare ,
illac ingredi, fi ab vtroque , ingredi ab vtrif
que , & ab vtriſque egredi, conftat, & ab Om
ccano hoc , & a Pacifico , currentem in Ma
gellanicum , incurrere , & in medio , libi oce
currentes iterum in fua retrocedere regna .
Idem . Vlloa narrat , in codem Oceano Au
ftrali , fe fe in mari albo , & rubro , magnam
inueniffe currentem . Et Fernandus Alar
chonus idem ſe inueniffe fcribit . Idem fie
ri refert Petrus Cieca in littore a Panama
ad Magellanicum , vbi & caput aliud ab effe
Etu vc putamus , delle correnti nominats
Hanc autem currencem contrariam effe ijs
qui a Panama in Peruanam nauigant, ex Ben
zone patet . Qui eam ſemper verſus Leuan
tem cucrere affirmat. & fæpe retro naues re
trahere ait. Sed ad noſtracem Oceanum re
deainus, quem liber interiorem appellare.
In quo fane , experimenta nauigationum do
cuerunt, eos qui accurate a Fortunatarum
magna Canaria , ſeu Ferro , diſcedunt, & nam
uigia dirigent ad eam inſulam quæ inter An
tiglias noui orbis Deſiata dicitur , ſecunda
maris cutrente , XX V. diebus iter peram
gunt , quod eft Leucarum DCCL. G'uero
non accurate id obſeruent eædem curren .
tes , nauem ferent in Lucaios , aut ad Cus
>
bam , quod Golumbo prima ſua nauigatio
ne accidit XXXIII. aut amplius diebus.
Quæ experimenta docent , has currentes , ab
Africa, & ab inſulis capitis viridis venire,
quæ ad rectam lineam ab Oriente ſunt op
pofitæ ipfi Deſiatæ quæ in Occidente eft. Vino
de autem hæ currentes ad virides veniant,
aut in id pelagus quod inter eas , & Deſiatam
eft, certinihil habeo dicere. pręter hæc duo.
Alcerum currentes has a littore Africo viri
dibus adiacente initium non capere . Alte
rum rationi effe conſonum , eas inter duo ca
pita , Viride ſcilicet , & Sancti Auguſtini .,
quod eſtad Braſiliæ inicia quæ diftantianon
maior eft quam mille millia, ab alto Oceano
ingredi . & a Garbino , in Maeſtrum Tra
montanam iter ſuum tendere. Experimen
ta , & rationes id comprobant . Accidic
enim Aluaro Cabrali Luſitano , dum poſt
Vaſcum Gamam , Indiam claffe peteret ,
quo facilius capat Bonæ Spei.obnauigaret,
yt neſcius ad caput Sancti Auguſtini itec.
dirigeret , in quo vti nautæ vocant Parag
gio , currentes ſemper habuit.contrarias.
Sicuti contrarias cas experiuntur , quicumq;
Tt 3 ab
 FRANCISCI PATRICII ,
ab Antiglis fortunatas codem quo venerant
itinere petunt,atq; ob id cres, & ampliusmen
fes in reditu conlumunt, cum prius id (paciú
diebus 25. confecillent . ſecundis fcilicet hij
contrariis, & renitentibus illi,currentibus.At
vnde inter hæc duo capita veteris, & nouior-
bis hæ currentes ingruunt ? Vnde nam aliun .
de , quam ab altiſsimo,atquc lacillimo Ocea-
no , qui inter Indicas infulas, & caputbona
Spei,& terram Antipolicam , & Braậliana lit-
tora interiacer. Ita fane eft. Sed ynde nam O-
ceanus hic yaſtus,impetum hunc capit , qui
partim per Magellapicum , partim inter duo
hæc capita ,velusi exoneratur?Saneneceffariú
videtur, impetum hunc vel ab Indicis inſulis
innumerabilibus initium ſumere,vel in vaftif
fimo ſuo ventre eu parere, & dc fe dare. Vcrú-
que ex demonſtracis racio di&tar , fieripoffe.
Nam quia mare falfum fit, eft eciam calidum ,
& c quia calidum , eſt & fpirituofum . Et quia
{ piricuoſum in motu eſt perpetuo, & quielce-
se neſcium , & impotens. vbicumquefic loco ,
fum.Sed in latioribus locis, & in amplo pela
go , minus ſentiunt nautæ has currentes.Mo-
tus enim omnis , & in ſtabili fiere , & in ftabi
his comparatione magis cognoſcicur.Contra
ria namque, ftabile, & mobile , yui alia omnia
contraria iuxta le polita , magis eluceſcunt.
Et teſtantur Hiſpani , quando in patriam re-
deunt,dum prope Antiglias quaſcunque.ver .
fantur, currentes illas facile fentiunt.Cum in
altum ſuntprogreli, eas non animaduertúto:
Sed aduerlas tamen experiuntur . temporis
longitudinc in regrellu . Sunt ergo in alto O.
ceano ,antipolico, a feipſo genicæ currentes.
Sed & ab Indicis inſulis impetú etiam capiút,
Quæ cum ſatisanguſtis fretis,ijſque innume-
Fisuariiſque lint inter fe dilfitæ , nullum eſt
inter eas fretum , quod luas non habeat.carré
tes. Itaque miris modis perpetuomare illud
agitatur, modo in hanc,modo in illam.currés
& recurrens partem . Ita ut & ab Oceano ma:
gno impetum accipiac & in cundem Oceanu,
eundem impetum reftituac . iuxta axiomail
lud, in canales,a maiore mari, fit influxus.Sed
& in eandem partem etiam refluit. QuodHer
culeum fretum nobis declarauitante. Itaque
currentes hæ , cum inter inſulas Indicas ab o
ceano magno fiant , in eundem etiam recur-
funt,& iplum commouent , & impetumeius
innatum magnopere coadiuuát. Antipolicus
quidem Oceanus,a lauá maiore, minore, Su-
mattra, aliiſq; circumcirca politis aliqué im-
petum recipit. A Gilolo vero , a Vendenao , a
Moluccis, ab S. Lazari Archipelago in mare
Cinicum impetus idem fertur, vſque ad lapo
nas,& fretum Anianicum Feruet autem mul
to magis,in anguftis fretis mare,cum quia pac
ua cius moles , calore & fpiritu facilius agita
tur,tum quia vicinas quas lambic terras , velu
ti contrarias fugir.Sunt autem inter fe contra
ria,liquidum ,vteft iplum . & durum , vt eft ter
ra , & calidiusipſum a terra fugit frigidiore.
Itaque omnis eius agitatio , per fugam fit a
contrario . & dum contrarium fugere ſemper
nitatur, a contrario numquá fugit. Continua
ergo fuga , & continua non fuga angitur , &
premitur, & agitacur perpetuo, & libens in al
ta maria ſe ſe in preceps dat , vt in homoge
neo lacoque quieſcac magis. Itaque ab Indicis
infulis bifariam in alcos Oceanos duos, hinc,
& inde, mare capit impetum altero ad nos,al
teco ad laponas, ſed noftrum nobis notiorem
prius peragamus. Currentes ergo a medio O.
ceano antipolico ,interduo vicide, & S. Augu
ab hoc per littora , in ar
ftini capita ingreſſæ
ctos excenduntur, donec ad Os Draconis ve
niát, Inde in ponentem canto impetu precipi
tantur , vt nullus correns , tam cico feratur.
Quia nimirum anguſtias octo tantú millium
inter Margaricam inſulam , & Cumanæ concia
ncatem ingreditur ; quasratione fugæ fuæ a
contrario maximopere,horrés, in latius intro
pelagus præcipicatur,in magnum ſcilicet Me
xicanum finum . Cui cum ab Oriente præten
fæ veluti quædamperforata ſepes, fint Antilię
omncs,inter quaſque duas, eædem currentes
in occalum inter Hiſpaniolæ littora , & con
tinentem ruunt, tanco impecu, vt Columbus
cum redirevellet diebus 40. vix 70.leucas có
fecerit. Ac tota ea tam magni finus longitudi
ne vſquead caput Iguerum , & Corumelum
inſulam penetrant.Etcum finem nullum eius
fluxus faciant, & exitus non cernatur ,multi
exiſtimarunt, per ſubterraneas cauernas , eas
aquas in AuſtralemOceanum'pertranfire.Ve
rum cádem compertum eft,in linu intimo in
lucarana,vbi Campecceeft, & Cotocce, & .ca
put lucacanum , a quo ad caput S. Io: Baptifta
in intula Cuba non plura lunt quàm millia
45. tanta velocitare ad Arcton ferri aquas, vc
nullus fluuius tamrapidus reperiatur. Cum
que in littora oppofita, fpiritus Sancti, & Cu
latæ incurrant,nec ad occaſum exịcum inue.
niant,neceffe habent in Orientem regredi.&
inter fauces quæ inter Cubam funt, & capuc
Floridæ, egredi. Atque inde fit , vt quia veræ
Crucis portu, qui ex hac parte in finu cftoc
cidentalis maxime, in Hiſpaniam funt redita
ri, oporteat eos recta uerlus Orientem ,inſula
Bahanam cendere, ut fecundas habeant curre
.
tes,& poſſint Bermudam petere, quametiam
petunt ii,quiex Hiſpaniola rediruri foluunt.
A qua Bermuda,plerumque ss.diebus in Hi
fpaniam appellunt. Quoditer menſe longius
elt , quàm à Canariis ad Deliacam , quod 28.
conficitur
 OCE ANI ET MEDITERRANEI MOTVS ALII
conficicur diebus. Id aurem euenire eſt exifti
mandum .QuodGanarias inter , & Deliacam ,
& fecundiores, & validiores fint currentes , A
Bermuda vero , lint debiliores duplici de cau-
fa; cum quia,itineris longitudine fint,vt naua
tica voce vcar,magis ſtanche,cum quia, ea cur
tentia quæ a Laboratore venit hanc tranſuer
Gim feriar, & eam retarder. Id aucem elle non
procul a vero, oftendit iter quod cardius Alm
fonſus Nunius , reſtante Petro Martire 60 .
confecic diebus ob æquæ currentes , quæ na-
uim, in occafum propellebant.Dixiinus auté
præcedentibus libris,a laboratore fluxum ve-
nire, & per Canadæ , & Norumbegæ Littora,
ad Floridam, & finum deſcendereMexicanú.
Ex quibus apparet a Bermuda citra verſus Me
ridiem currentes eſſe ab Oceano Antipolico;
alias vero contrarias inter Bermudam , & lit-
tora nouæ Franciæ currere in occalum . Ex
qua currentiarum diuerfitate , conſtat fallum
elle id quod Scaliger,cum authore libri,Cau-
fa æſtusmaris,tradiderunt,Oceanum ab Orić
te,folis fequendo curſum , perpetuo in occi-
denté ferri. Sed mirum magis eſt, (vt homun
culum hunc fecundum ommittamus)Scalige
cumvirum apprime doctum , & acutú, id pror
tuliffe, vt mox ſibicontradiceret. Aic namque
in linu Arctico , fecundum littora , quæ Scy-
thiam claudunt ,omnino motum elle Orien-
temyerfus, contrario fluxu ,Oceano Æthiopi
co . Sed tamen eodem quo ille motu. Nain
quo modo , fi totus Oceanus ſolem ſequen
do ,ab ortu in occaſum fluit,idem contra lole
curfum cendat ab occaſu ad ortum? Tum in
Scythico ,vt ipfe ait; tum in Mexicano a luca
tano ad Floridam , inde ad Bermudam , & vl-
tramulto ?ltem quo modo,foliscurſum imi
facurisOceanus quia terra Laboratoris, quæ
fub Aquilone eſt, vſquead Aremorica, & Ger
manica deſcendit littora , quæ ad Meridiem
ſunt Laboratori: & Grcelandiæ , & Euripis illis
Arcticis vende venit . Et e contra quo modo
a faucibus Magellanicis , in Oceano Pacifico ,
a meridic, perlittora Peruana , Nicaraguana,
Guarimalana,vſque in rubrum mare,ſeptem-
triones verfus indeſinenter currit ? ficut & in
Mexicano ,per fauces Cubæ,& lucatani,conti
auc ab auftro in Aquilonem tranſit?Hocfane
non eſt ſolem ſectari,auc imitari. Sed loli ob-
uiam ire , & curſum eius medium ſecare. Ne-
que magis ſoli obtemperant cor ille currétes,
quas Oceanus Arctous,lub polo,per quatuor
illos exercet Euripos. Quorum nonniſi duo,
dum in receptaculum illud , circa magneteú
montem ,incucrunt,ab Oriente,in Occidentć
currunt.Sed üdem duo , ab Occidente in O
rientemiterum recurrunt,Duo vero reliqui,
Aquilonemſpectant alter,meridiemalter.Ec
147
dum ille in aream fertur , in meridiem fertur.
& dum recurrit, in Aquilonem currit. Alter
vero e contra, quando in aream ingruit,io A
quilonem vergit, quando vero egreditur in
meridiem regreditur. Quid vero tot illæ cur
rences , & recurrentes quas ſupra Baccalaos, tú
Verrazzanus, tum Cartierus, circà Brionem ,
S. Aloiſium ,Sangaenaium , & innumeras illas
inlulas,inuenere ,alias in Circium , alias in A
quilonem ,alias in Corum ferentes? Sed num
quid hi ſolis amatores,non viderunt, aut non
perpenderunt.Mæotim a Septentrionibus in
Pontum.Ponrum in Propontidem , Proponti
déin Aegæum, verſus Auſtrum Auere , vſque
quo Cretam pertingant?A qua , pars maris
eius, ſuperata Doride, verſus Rhodon , & ver .
ſus Cyprum in Orientem fertur.Cypro circú .
uoluta, per Syriaca littora, in meridiem quo
uſque in Aegyptum veniat,labitur.Inde in oc
calum vertitur . Pars altera ab Aegæo , inter
Creren , & Cytheram præter Auens, & Pelopo
neli litora pręteriens,linum Adriaticum ſem
per in occaſum petit.Sed in eo intimo , a Se
ptentrione inmeridiem voluitur.Deinde per
İcaliz oram ad Hydrunti , vſque promonto
rium in Orientem currit . Ab eo promonto .
rio rurſus vercitur ad meridiem ,vſquc quo Si
ciliam pertranſeat,dein pars per fretrum ,pars
reliqua inter Melitam , & Siciliam ,tandem in
occalum ad frecum Herculeum perlabitur.
Ommittimus , ingrellus, fexus, & egreſſus,
quos Aegæum, per ſinus Strymonicum , Sin
giticum , Thermaicum , deinde per Saronicũ,
& Corinthiacum facit , diuerſos femper , læ
pæque contarios. Non igitur, hæc tot maris
motuum,ac táca diuerfitas,folis motum ſem
per imitatur,aut ſequitur. Sed diuerfitatis hu
ius,littorum pofitus, & canales, & frera, & Eu
ripi ſunt caula . & maris ipſius fuga a contram
rio, natura fibi ,perpetuoque inſita. Sed ma
gna apud veteres fuit, & anceps quæſtio, vcrú
mare hoc noftrum Mediterraneum a Pontó
fit effectum ,in iplum per Byzantium Boſporú
defluente,an vero potius ab Oceano , perHer
culeum fretum indecliuia Sardoi Siculique
decurrente. Strato quidem Phyſicus Peripari
alumnus,exiftimauic Pontum aliquando exi.
tu caruiffe. Sed Auminum multitudinc ita au
&um,ut vi exitum , qui eſtad Byzantium fibi
parauerit, & in Propontidem , & Helleſpon
tum ,ecupecit, & id mare effecerit . Et hocite ,
rum aucto,inAegæum aquam defluiſſe, vſq;
in profundiſſimaCreticum ,Siculum ,Sardou.
Sed videtur fibi contrariadicere, dum ait ,ab
externo mari, ab Oceano nimirum , apud co
lumnas Herculisfretum porrupiffe. Caulam
vero affert, quòd externi maris aliud fic folú ,
quam interni.Quod Strabo ex Stratoneretu
lit.
 FRANCISCI PATRICII
lit.Pliniusautem mare hoc noftrum ab Ocea
no ortum effe ait. Scribit enim ita .
» Origo ab occaſu ſolis , & Gaditano freto ,
quam irrumpensOceanus Atlanticus, in
maria interiora diffunditur.
Et alio loco, aliorum recitat opinionem.
Non eſt ommittenda multorum opinio,
, priuſquam digrediamur a Ponto.Qui ma
sia omnia interiora; illo capite naſci, non
Gaditano freto exiſtimauere,haud impro
babili argumento , quoniam ęſtus femper
a Ponto profluens,numquá reciprocetur.
Solinus vero priorem fententiam eſt ſecu-
tus , Atlanticum æftum , in noftrum mare dila
fidium immittere dicens dum a folis irrum-
pit occaſu. Diſſidium hoc qua nos conciliabi
mus ratione ? Propontidem ,& Helleſpontiú ,
& Pontum,& Moorim, nullo modo effici ab
Oceano potuiffe, cum tamen inter mediterra
nea maria videantur numeranda . Quoniam
nec Ægæum , nec mare aliud , per Abydenas
fauces, in Helleſpontum aſcendat. Hæc auté
in inferiora, lonium, Siculum, Sardoumque
cum deſcendant, rationi eft confonum hæc a
Ponto fuiſſe deriuata , vſque ad loca maxime
decliuia . Rurſus cum Oceani fundus altior
mediterraneo ſit;rationi itidem conſentancú
elt, ab Oceano in declinioraSardoi,Siculig Trauerfiasverovocant nautæ, quæ maris
maris , aquas confluille . Sardoum itaque , &
Siculum , & a Ponto,& ab Oceano ', ſunt effe-
eta, non ab alterutro , fed ab vtroque.Totuma
que interius mare,aquis vtrorumque in eun .
dem locum confluentibus, fuiffe in fuperfi-
cie complanatum . Si vero verum fit , quod
iam retulimus , & quod .Gaſpar Contarenus
Cardinalis retulit , mare quod a Ponto fuit,
ea quam deſcripſimus lictorum circuitione,
per Africana, & Hiſpanica littora in Oceanú
exit. & quod Gonzalus de Ouiedo, fcripfit,
Oceani aquas, per Gaditanum fretum ingrué
tes, vſq; ad Alexandriain Ægypti per eadem
Africana littora procurrere , neceffe fuerit,
nautarum obſeruationibus quæſtionem hác
permittere dirimendam.Nam fi prior illa ve-
ra fit, falla crit hæc fecunda, li vera fucrit hæc,
falla videatur prior. Non videntur enim con-
trario fluxu vtræque poſſc efſe veræ. Vel live-
ræ fint, alteram neceffe erit littora proxime
lambere, alteram vero a littoribus procul ma
gis, illi non occurſare, ſed proxime attingen-
do, itinere contrario eam præterire. Neque
vero id eſt impoſſibile. Mare enim , præter
cas, quas recenſuimus currentes , quæ omnes
ci a natura videntur inGitæ , etiam alias habet.
partim etiain ex vtroque commiſtas . Quas
huc conferre , a re prpofita non fuerit alie-
Rum.
- Nam inter eas vel sycces ,vel ſeccas , vel
.
ſcagnos, vel bancos, vel freta, vel canales , &
promontoria mare varios edit motus , vel
enim ſunt incurſus tantum ,vel incurſus, & re
curſus . Vel ſunt currentes , vel funt quas
vocant trauerfias, vel ſuntvortices , feu verci
gines . Hæcexplicemus.
Incurſus tantum ille eſt , quando mare ,
intrat tantum , non etiam iterum exit. Quam
lem dixere efle in Magellanico ab Oriente,
in pelagus Pacificum .
Et Petrus Martyr, narrat, Columbum , in
orc Draconis , incurſum maris in occalum
ſenliſſe rapidiffimum , nullum tamen illinc ef;
ſe recurſum . Incurrit autem , & rurſus re
currit marein lacunas quaſdam , quæ littori:
bus ſunt proximãe. Id autem fic ,æſtu afflu .
xus, atque refluxus,vel tempeftatibus. Quod
etiam in fluminum faucibus., ferè ſemper
accidic , cauſis ijldem . Incurſus quoque in
plana lictora quas ſpiaggias a nautis dixi
mus appellari , ijſdem hic de caufis . Et G
magnos venti ad littora voluant Auctus ,
non fine magno fiunt naufragorum pericu
culos Namynda incurrente ad litius fee
runtur , eadem recurrente in mate referun .
tur . Et alia fuperueniente , operiuntur , &
opprimuntur vnda.
motione incerta eft , & cuius caula ignora .
tur , & vnde veniat , & vfquequo decur
rat . Et quam modo perhunc locum tran
liens reperias. regrediens eodem loco ,non
reperias . Quæ magno impetu plecumque,
ab vno in alium mutantur locum etiam in
alto . Quas nautæ etiam , filoncs aquæ no
minaæt, fieriqueplerumque in finuum inara
cationibus credunt. Sunt, & ſecundigene .
ris trauerliæ , circa promontoria . Quan :
do ſcilicet duo venti inter fe contrarii hinc
inde occurrunt , & mare commoucnt ica';
vt & ipſum ſibi occurſet, & fluctus collat,
& frangatur. Quales mulcas lo: Barcos ſcrie
bit , mirabili quodam ,atque horrendo mo
do, circacaput Bonæ Spei ſepenumero eue
nire, cum maximo nauium diſcrimine . Ac
cidere enim inquit , vt læpe nauis plenis
velis eat . Cumque in dromon ', aut para .
gium , vt vocant, capitis illius , aut alce
. rius proximi , peruenerit , poſterius vee
lum vno vento plenum fit , anterius vero ,
contrario repente infletur. Atque ita peri
culosiſſima in mari fiat trauerfia . Sed & ad
alia quoque promontoria eædem fiunt traa,
uerfiæ , & contrariæ currentiæ , non a con
trariis ventis concitatæ , fed a contrariis
maris motibus . Qualem perpetuam eſſe
narrant., circa caput , quod in Atlantico::
vocant Boiadorem . Vlica quod tranfilla
ante
 OCEANI, ET MEDITERRANEI MOTVS ALII.
ante CC . annos ne in cogitationem quis
dem veniebat nautis . Et quales multas
Cartierus refert in fuis ad Canadam naui.
gationibus fibi occurrifle . Sed fiunt, &
alig tales traucrfiz a fluuiorum aquis , cum
148
currente maris luctantibus. Qualem Co.
lumbum vlera Os Draconis referunt inue
niſſe , dulcium aquarum in mare ingruen
tium . Qua nullam horribiliorem effe fe
runt.

-
FinisTrigefimi LibriPancoſmia .
.

Blandade
పలువురు

escu CS42
con GE CC30
CS2 ) 39 CS439. CS439
GES CSS
29 C2 CS439
DED
CS

ce CE

PRAN
 7.
peris consists
oso
FRANCISCI PATRICII
P A N C O S M I AS
LIBER TRIGESIMVS PRIMVS.
DE PROPRIO TERRJE LOCO,
Supremis per gradusordi-
ne naturæ pofitos tertio la
bore , ad infima perueni-
mus: a ſummis ad ima, ab
incorporeis , ad corpulen-
tiffima, a tenuiffimis , ad
craliſima, a puriffimis, ad
rerumomnium feces,ad terram nimirum ip
fam . De cuius ellentia , viribus ,actionibus ,
paffionibus,qualitatibus,quantitate ,loco, eſt
agendum . Sed ante omnia quod poftremum
elt propofitum ,de loco eius proprio dicendú.
Juniores enim quidam Aſtronomi, vt cæle-
ſtium phænomenon rationem reddere pol-
ſent,eam in orbe lunæ collocarunt.Peripatus,
autem ſicuti ſupremo cælo , lic terræ nullum
affignarunt locum, ſed diuerſa, ac fere contra
ria ratione. Colo quidem,quia nullá haberet
extimam ſuperficiem ,qua ambiretur terræ ve
ro,quia in indiuifibili puncto,vniuerfi centro
eá collocarunt . Dum.n. aiunt terram in cen-
tro elle, centrum autem , nec corpus , nec ſu-
perficies,nec linca fit, terram ambire que cor
pus fit,minime poffe, nemo eft qui nó videat.
Attamen , ficut cælum per partes in loco elſe
dicunt , quia omnes ſe le inuicem cótineant,
ita partes terræ quia centro incumbūt æque,
&ad ipſum nituntur, ſele inuicem ſuſtinere
eſt neceſſe . Itaque duobusmundi extremis,
& contrariis & ſimilibus rationibus locum,&
abnegarunt, & conceſſerunt.Inter vero fapien
tes, vetuftiffimus Zoroaſter in vniuerfi mun-
di medio,cam collocauit , dum ita canit.
Γω δ ' εν μέσω τιθες, υδωρ δ ' εν γας κόλπους
Hέρα δ ' άνωθεν τούτων .
:
Terram in medio ponens , aquam vero la
terræ ſinibus Aeremque deſuper haſce.
Hermes autem Trimegiftus in hunc mo.
dum loquitur.
Διεχώριας δ' απ ' αλλήλων ήτί γη, τονδωρεαν
θώς και θέλησεν ο νους .
» Separatæ vero ab inuicem ſant, terra , &
aqua prout voluit mens .
Sedhæc verba, non tam loci differentiam ,
aut identitatemdifignant,quàm naturę diuer
Gratem . Zoroaſter vero, clariflime, in medio
terram ftatuit , & in eius cauitatibus aquam.
Locum vero ambarum Gimul effe, aerem ,vtraſ
que ambientem.Neque videtur , a rei verita .
te,vlla in parte, diſceffifle Zoroaſter,quando.
quidem philofophantium nemine dillencien
te,terram ingentes habere ſpecus conftet , &
vt Ariſtoteles vocar chaſmata;in quæ omnia ,
aqua, & fpiritus, & venti, incurrant,eaque re
pleant,viquaſi terra , fornicata habitacula tri
bus hiſce habitatoribus ſempiternè præbcat.
Quod eum ita ſit , livera eſt Peripati ſenten
tia terram effe in centro,aqua quoque in cen
tro erit. At fi in centro efle,non eft, elle in lo
co.Aqua etiam nó erit in loco. An vero,etiáſi
cerra in loco non ſit,aqua nihilominus in lo .
co erit, in terræ nimirum concauis , atq; fpe
luncis . Cum autem ita inter ſe ſint compofie
tæ , aqua in loco erit , terra locum non habe .
bit.At fi natura vtræque ſunt inter fe diuerſç,
& mole eciam differunt, & ſeiunctæ locis fint,
ita vt altera omnino ſic in loco,altera omnino
non ſit in loco, quæ nam earum vniuerfi cen
trum obtinebit?Hæc namque res,apud recen
tiores in magnam eſt cótrouerfam deducta.
Aiunt
 DĚ PROPRIO TERRAE LOCO.
- Aiunt enim ,aquam , & terram ,grauia corpora
-ctie,graueaucem omne , ad centrum tendere.
Vtraq; ergo ad centrum tendet , ciq; coniun-
gi appetet natura . Quæ nain ergomagis cen-
tro proximabic ? Quid prohibet veralq ;cétro
æque eſſe proximas? Si enim oia grauia cen-
trum petút,qua grauis aqua, qua grauis terra ,
nulla ratione altera centro propinquior,alte-
ra longinquior ab eo erit.Si vero dicatur,ter-
sam elie grauiorem , ideoq; prius centrum pe
tifſe , locúq; in eo occupaite, iam de maiore,
& minore ,nó aút de grauitate ſimpliciter que
ſtio erit.Concedunt pleriq ; omnes ,terram a-
qua elſe grauiorem . lnde tequitur ,non æquo
tempore,li ab aere demittantur vtraq; ad cen
trum peruenire polle . Ied terra fucuram ibi
priorem . Aqua ergo ad centrum vniuerli no
perueniet,led cerræ ſupernatabit.Ergo moles
aquæ , a terræ mole erit diuerſa. Et quia aquæ
partes, & iplæ , vti graues centrum appetunt;
non potſunt aút ad ipſum ,obſtante terra,per-
uenire, faltem in iplam , tota aqua congloba-
bitur, & proprium ſibi efficiet centrum , circa
quod,iplavnus globus efficiatur, qui lica ter-
ræ globo,longe alius. Itaq; aquæ centrú, cum
vniuerſi centro, nó erit idem.At cum & terræ
cora partium grauitate,& cétri appetitu,le ip-
fam,& ipfa conglobetur, in globú vnú ,& ipla
conuoluetur.At videmus iplam mótibus,val-
libus ingentibus, planiciebuſq; admodum di-
ftinctá. Non ergo oéseius partes æque ad cen
trú vniuerli tetenderunt. Aqua quoq; vt & ip
ſa grauis eft , & cétrū appetens,rationabile elt,
oć quod pocuit impedimentū attuliſſe, ne ter
ra, vniuera centrú occuparet lola.Itaq; terra,
grauitatis partiú inæqualitate, & aquæ impe-
1
dimento, potius circa proprium ſuæ molis cé
trú eft circúuoluta, quá circa vniuerli centrú .
Ex quibus ſequitur neceſſario tria elle in mú
di medio centra. Duo, aquæ , & terræ inter ſe
1
diſtantia. & vniuerſi centru ab vtrifq; diſtans
1
Quod fi concedatur, verum quoq; erit,grauia
quæq;, non tam vniuerſi cétrum petere ,quá
proprii globi centrū.Itaq; reſpectu vniuerſi,
ciulq; centri,nec terra ,nec aqua, nec earú par
tes vllæ erunt graues,vt pote quæ vniuerfi cé-
trum minime petant.Quæ,cú īſtis diſputatori
bus abſurdiffima videantur , ad id cófugiunt,
vc dicant,ex tota aqua, & tota terra vnum co-
fari globú,cuius vnú quoq; fiat cécrum , quod
idem ficcú vniuerfi centro. Atq; ita non tria ,
non duo ,led vnú & terræ,& aquç, & eleméto
sú reliquorum eſſe , & vniuerli deniq; cétrú.
1
At vero dogma hoc peribit vniuerlum , fi
terræ grauicas, li grauitas aquæ de medio tol-
latur.Cur enim potius,grauitas partium dua-
1 fum fit ea , quæ mundi cetrum conſtituat,quá
Isuitas longe maioris partis, aeris nimirums
149
de quo dicitur,eum quia leuis fit a medio fer
ri, lurlum . Quod Gid admittatur , vt rationi
conſonantius,quia maior mundi pars præftá
tior,& dignior in eo eft,putanda, grauicas in
digniorú partem nullam habebitin cétro mű
diconſtituendo, aut authoritatem, aut pore
ſtaté.Quod G omnino,omnis & grauitas & le
uitas tollatur ex vniuerſo , quod Placo fecic,
quod fecit Ariſtoteles, ridenda erunt,quæcú .
que de grauitate, aut leuitate terræ , aquæ , &
aeris,centrifq; tum eorum,tum vniuerfi ſunt
diſputata. De fententia autem Platonis, qua
omnem grauitatem , & oém leuitatem de mí
do luftulit, nullidubium elle poteft. Eandem
quoq; fuiſſe Ariſtotelis ſententiam , ſuioés in
dubiü luoc vocaturi, nifi apertius fignificetur.
Id itaq; oſtendamus.Vno contrario in nacura
polito, ponitur, & alterum . Ergo & e contra
vno contrario lublato ,auferetur & aliud. Sed
in natura nihil leue eft. Ergo nihil graue . Ni.
hil autem leue elle, Ariſtotiles docuit,prætes
igné.Ignis aut nullus leuis eſt. Ergo nulla lcui
tas,ergo nulla grauitas . Tria genera ignium
Aliſtor.poluit.Ignis (phçră,ignesaereos.igné
hunc noltratem. Ignem fphæricú nullum effe
fub luna , iam elt a nobis demonſtratum . Ac
eſto, fic ibi ignis (phæra,ibi certe leuis nó eft .
» nó enim apa's to igator TOű tartós ; ad ex
» tremum vniuerfi fertur. Sed ſuum locum
nactus,vel quieté agit, uel fertur circulo, neu
tro modo leuis eft dicédus. neutro cnim nio
do ad extremuin fertur, & li ferretur, non na.
cura, led vi ferretur ,non aliter ac dicit ipſe .
Ανω δ' εις τίω του πυρός , αναιρου μένου τουπυρες
ουκ αιθήσεται ο αήρ,αλλ ' η βία .
Surſusuero,in ignis(regione)lublato igne
non fecetur aer, nili vi.
Itaq; lille fphæralis ignis in æthera feratur,vi
ferretur, & nó natura.Illeergo (phçralisignis
nullo modo leuis elt.At necignes aerei,ftellæ
cadentes,nubes,candelæ ,capræ ,cometæ ,tales
alii,ſurſum non feruntur, led uel in latus, uel
et deorſum.ergo aerei ignes nó ſunt leues.De
igne vero hoc noftrate, q duplex eſt, anthrax,
& fláina,alter fine dubio ſursú nó fertur.Flam
ma uero,nullú propriú hét motú. ſed & in la
tera,& deorsù,& lursú, fumú ſemper ſequitur.
Non ergo p le ſurſum fertur,củ nec ad lui to
talitate,nec ad mūdi extremăunquã pueniat.
nó eft ergo dicéda eſſe leuis. Et ſi maxiine le
uis fit,nihil ad ré noſtrá Nó eſc.n.cú elemétis
cóparáda fláma,de quorú leuitate, & grauita
te diſputamus.Nullus ergo ignis ſui natura le
uis elt.At nec aer leuis elt, Ariſtotele docéte.
Εν τη αυτού η χώρα πάνlα ζάρος όχι , πλίων
Tupos jó ánp.
In lua enim regione ,omnia grauitarem ha
„bent,præter ignem , & acr.
Vu Probac
 FRANCISCI PATRICII .
Probat autem hoc euidenti experimento.
Σημίον δ' έτι έλκει πλείονο πεφυσημένος ασκός ,
του κενού ..
w Signum autèm eft,quod plus ponderat in-
by flatus vter, quàm vacuus.
Noneft ergo aer leuis. At in his duobus leui
tas omnis continebatur.Nulla ergo eft in vni
uerſo leuitas. Ergo& grauitas omnis collitur,
contrario ſuo e medio ſublato. Amplius, Nc-
que aqua grauis vllo modo eſt, in lụa regio-
he, vrinantes enim,& piſces, & homines nul-
lam ſupra fe fentiunt grauitatem . Ac ſentitét,
li grauis effet, & grauiras cactu ,aut pódereco-
gnofceretur. Quod fi aqua grauis non eſt,in
lua regione cur terra in ſua regione erit gra-
uis dicenda ? Neq; enim in ſua regione pon
dus vllú haber. Si enim haberet , nec cauerno
fa ellet,in (ua chaſmata ,ac fpeluncas , tota ca
deret: nec ſaxa tantum virium haberent,vt tá
tum pondus ſuſtinere poffent.Nullus aer, nul
la aqua in cauitatibus ſubterraneis , reliqua
aur effet,aut per meatus permearet . Sed in ſe
non cadit,ergo in ſuo loco non eft grauis. At
partes videntur graues, quia cadunt. Verum
eſt, ſed cadunt a non proprio in proprium lo
cum.vt toti ſcilicet fuo vniantur , & cum eo
Teintegrentur, non autem vlla id faciunt gra-
*uitate exemplum autem illud.
Ου γαρ' εαν τις μεταθή τίω γω , ου νω και
σελιώη, οιθήσεται ημορίων έκασον Όρος αυτίω ,
“άλ'όπου περ καινω .
j Neque enim fi quis tranſponat terram , vbi
‫رو‬ nunc eft luna , ferretur vnaquæque pars
ad ipfam, fed eò, quò & nunc.
At quo modo id probat Ariſtoteles philo-
fophus ingenio tam acri ? Nulla ibi adęſt
probatio. Et li quæ eſt , circularis eſt . fubne-
cctic enim .
Ολως απο συν τοις ομοίοις, και αδιαφόρους , ισο ' της
αυτής κινήσεως και ανάγκη τούτο συμβαίνειν ωσε
' όπου πέφυκεν εν τί φερες μόριον, και το παν. )
'n Omnino in ſimilibus,& indifferentibus,ab
eodémotu ,necelle eſt hoc accidere.Itaq ;
'»
' vbi nata eft ,vna aliqua pars ferri; & totú.
Quò pars mouetur , eodem mouetur , &
totum . & quo totum mouetur , eodem &
pars mouetur . Non ne hæc circularis eſt
demonftratio : Sed quid nam rationi con-
• fonantius eft, partes ne ad totius moueri mo
'tum ? an veto totum ad motum partium?
Quod cæci vidiflent, Ariſtoteles non vidir.
· Aet fibi. ſimilis eſt , & a ſe ipſo indifferens.
fuprema eius parscirculo , vtaiunt ſui m, oue
tur , ergo & inedia , & quæ ſupra montes,
proxima infimæ eſt , rotabitur . Quæ eſt hæc
falſicas , & abſurditas ? Flumen Gibi Gmilc
eſt , vna eius pars aggeres ſcandit , totum
ergo Aumen illuc curret. nihilque ad marc
aluco decurrec ? Oceanus Britannicus eo
ſtu ingenti currit ad littora . Cur & Nar
bonenfi » & Liguſticum in tra colum
nas non idem facit. Quando ergo Ariſtote
les nullam probationem adducit , fi terra a.
pud lunam eſſet, partes .eius non ad toium,
fed huc ad medium ferrentur , & quas pro
fere , vel dignitates , vel argumentationes,
partim ſint circulares, partim fallæ . tota eius
& fane prolixa de graui , & leui diſputatio,
& falla , & fruſtatoria eft , & terræ partium
deſcenſus , non grauitatis ratione vlla fit,
ſed fimilis appeticu , & partium cum toto
defiderio redintegrationis . Ergo & Geo .
graphorum rationes omnes, quę hinc defum
ptæ ſunt, fruftraneæ , & vanæ ſunt, & ineffica
ces , ad terræ , aut aquæ totunditatem ad
ftruendam . Nos vero de vniuerfi centro
ſermonem profequamur. Vnum eſt vniuer
fi centrum , a quo lineæ quantum poſſunt
productæ , omnes inter ſe funt æquales. Ita
enim ante alios omnes, vetuftiffnnus docuit
Zoroaſter..
Κέντρον αφ'ου πάσαι μέχρις αν τυχον ίσα έασιν .
i, Centrum a quo omnes vſque quo contin
gat,æquales fuerint.
Poſſunt autem lineæ , ex Geometrarum
conceſſionibus protrahi in infinitum . Om
nes ergo quaqua verſus , a centro in infini
tum , productæ lineæ, inter ſe erunt, æqua
les. In quo ſane infinito fpacio medium ,
centrum eft . In hoc medio terram , vti vin
dimus , Conditarem collocaffe docuit idem
Zoroaſter.
Tw'd gyméow tiles. Terram in medio po.
nens . , Quod medium eciam terræ centrum
appellauit.
Ανωθεν διήκοντος δι αμπαξ και το κατ ' αντικρυ
δια του κέντρου της γης..
- Deluper penetrantis tranſuerfim ,in oppo
ſitum . Per centrum terræ .
Itaque vniuerſi medium , & centrum eius,
& terræ centrum eadem res ,ſunt . Ac cer
ra non grauitate fua ad centrum a princi
pio defluxit. Sed a conditore eo loci pori
ta eft . rw'r ev.uéo~ tiles . Terram in me
dio ponens , nulla grauitatis coactus neceffi
tate . Sed ut Hermes ait.
Καθώς ήτέλησεν ο νους . Sicuti voluit intel .
lectus, nimirum Conditor ille primarius,
At cur in medio poluit totius vniuerfi ,
Quia fæcem rerum longiſſime eſſe voluic
a puriſsimis . Cum enim omncs vniuer..
fi integrales , & parciales partes ex pri
mo illo fluore fint conſtitutæ , OmL
nis aut Aluor , & puriſsimam habet par
tem , & mediam , & fæculentam , quz
duabus illis ſubſideat, Empyrcimundi feces,
Conditor,
 DE PROPRIO TERRAE LOCO.
Conditor, non in vnum effudit locum , fed
huc , & illuc toto diſperſit cælo . De cuius
fecis partibus ſunt , cæ ftellæ omnes , quas
veteres Aſtronomi, & obſcuras, & nebulo-
Sas nominauere ; & eæ quas recentes nautæ
Americus Veſpucius, circa Antarcticum po-
Jum obferuauit , quem magnum canopum
vocat, fed fuſcum ; & nubeculæ illæ duæ quas
circa polum continue volui Andreas Gorla-
liusannotauit . Et maculæ illæ in eadem ce-
li parte quas ſupra commemorauimus. Quæ
quia craſsiores cæli ſubſtantiæ nimirum , a
priore illa empyria declinantis , & nigriores
lucentes minus remanferunt. Ætheris autem ,
1
fub cælo politi, quia,& iple Auor lit, & puril-
1 { imas ſuæ naturæ habetpartes , & medias , &
fecolas, feces Conditor, non effudit, non di-
1 Sperlit , ſed in vnam redegit lunæ molem .
Quæ tum denſa,tum obſcura, nigraque maio
sc luiparte , nec ipſa luceat, nec lumini tranſi
tum præbeat . & fiqua parte minus eſt feco-
ſa, ea vel vix luceat , uel alienum tantum re.
cipiat lumen ,ſeu potius reuerberet ,Quia ve-
10 , & hylæus mundus ſuas habet partes alias
quantum natura ſua patiatur, puriſimas, ae-
rem nimirum , alias medias, aquam vniuer-
lam . alias fecoſas quæ terra eſt . Voluit Con-
ditor Deus,haſce hylei mundi feces , vti oma
nium craſſimas, & obſcuriſſimas , longiſſime
a ſuperis omnibus feponere , vti indignilli-
mas , quæ cum aliis , non dico miſcerentur,
ſed quæ puriores ellentias , ne tangeret qui-
dem , neque ab eis tangeretur . Itaque terra
longiſſime ab omnibus eſt lepoſita, ut lógin-
quius nonpotuerit ſeponi . Atque hæcqui-
dem veriſima, vt philoſophica iatio dictat,
cauſa eſt , cur terra in vniuerſi medio Git col-
locata naturæ ſuæ nimirum ſpurcicia, non
autem vel partium , vel totius vlla grauitate.
Cuius partes quamuis nobis , a terra ſublatæ
graues,quia manum noſtram deprimant , vi-
deantur. Vniuerfæ tamen terræ, graues mini-
me fuerint. Nec grauitate deorſum feruntur
vlla, ſed redintegrationis , & conſeruationis
propriæ appetitu, & prouidentiæ ordine,quæ
nihil in vniuerſo permittit elle violentum . &
fi fit, non finit elle perpetuum.Nam Ariſtotes
les dixit, li aeris parsaliqua, in locum tollere
tur ignis, id vi fieret ; & niſi impediretur, ad
totum aerem rediret , eius reditus deorſum ,
fed grauitas nulla , quæ in aere leui vt ipſe do
cuit ,ei cauſa eſſet,ſed propriæ conſeruationis
amor, & Conditoris obedientiæ qui nihil ex-
tra cuiuſque locum quem a principio cuiquç
tribuit, durare diu patitur.Si ignis illius Ocel
liani, atq; Ariſtotelici (phæralis particula , in
Junæ orbem aut folis, caſu aliquo perueniret.
( liceat enim , & nobis caſus fingere ficuti ipſe
Iso
terram ad lunam ſuſtulit) an putandum eſt,
eam inde , non deſcenſuram ? Certe ratio
dictat eam deſcenſuram . Sed nulla grauita
te , quia leuiſſimum omnium ignis lạo dog-,
matæ eſt . Qua ergo de cauſa deſcendet ?
redintegrationis ſui totius,quod ea mancum
factum eſt, conſeruationis propriæ , Condi
toris obedientiæ vniuerſi perfectionis, de cau
la deſcendent. Multas ergo cauſas nos ade.
ducimus cur ignis deſcendat cum Ariſtoteles,
nullam adduxerit , cur terra prope lunam po
Gita, eius partes ad medium ferrentur . Terra .
ergo, cum in vniuerfi medio poſita Git a Con
ditore , tamquam fex fæculentiſſima, huc ab
legata , dum in medio habitat , in proprio
habitat habitaculo . In coque , & Conditori
obedientiam præſtat, & ad vniuerſi perfectio
nem , ſuas partes facit, & ſe ipſam , ſuaque
omnia conleruat . At vero vniuerſi centrum ,
cum punctus ſit , & indiuiſibile quid , quo
modo locus tantæ molis elle poteſt ? Qui,
centrum terræ locum eſſe dixerunt,nec quid
centrum eller intellexerunt , nec quid locus.
Terræ locus , non eſt centrum . Sed terra lo
cum ſuum circa centrum habet.ambit enim
centrum tanto ambitu , quanta ipſa eft, & vem ,
rius centri locus terra eſt, quàm locus terræ,
ipſum centcum .Sed quia centrum indiuifi
bile elt , in loco efle , quod ſpacium trinum.
eſt longum , latum , altum , minime dici po
teft . Eft tamen centrum in terra , non terra
in centro , led circa centrum . At vero , ter
ræ centrum , cum vniuerfi centro , eadem ne
res ſunt, an diuerfe ? & a ſe inuicem diſtan
ses.Hancquæſtionem Ariſtoteles tetigit, ſed
eam profequi vt videtur , animus eidefuit,
Nobis facilis eſt ſolutio . Si terra ira centro
vniueiſi eſſet circumpofita , vt ab eo , ad vni
vetlam vndequaque terræ ſuperficiem tradæ
lineæ æquales ellent, tunc vtraq; centra,vna
resellent. Sed non ſunt çquales. Non ergo ,
idem erit eorum centrum .Non efle autem æ .
quales eas lineas,ſenſus fimul cum rationco .
Atendit.Ratio fi ad eandem vel circumferen
tiam circuli,aut fphæræ ſuperficiem eandem
non pertingunt,neceſſe elt non effe æquales,
ſenſus autem oſtendit, ſuperficiem terræ non
elle Iphæricam ,nec talem qualis eſt in circulo.
circumferentia omnibus in partibus fibiſini
lis.Nam cum & Aſtronomi, & Geographi, &
nautæ totius terræ circuitum ,dicant elle mil
liariorú za soo.Sphæricitatem eius mulca im .
pediunt.Peruana enim Planities, quæ a loco,
cui nomen Tūbez eſt,vſq;ad fretum Magella,
nicú per leucas soo.extéditur:quæ 2000.mil
liaria cóprehendunt ,non ne 11.fere cotius cir
cuitus pars eft . At tanta ſuperficiei pars , cuc,
reſpectu totius, inſenſibilis
Vu 2
eſt dicenda ? (Ica
enim
 FRANCISCI PATRICII
enim ſolent foluerc ) [i 11.parseft. Montes
quoque qui ibidem ſunt nomine Andes
cum longiore tractu quam plana , proten-
dantur . non ſunt inſenſibiles putandi, toti
terræ collati ,ſi totius ſunt pars ferè decima..
Taurus eſt mons qui fupra Rhodum initium
ſumens, ad extremos totius Aliæ orientales
fines extenditur, variis per partes nominibus
infignitus, gradus 130. in longitudinem oc-
cupat quçtertia eſt totius terræ ambituspars.
Cur non dicetur longitudo hæc reſpecta to-
tius, & ſenſibilis, & momenti magni?præſer-
cim ſi latitudo eius adiiciatur,quæ iuxta Stra-
bonis computum , ſtadiorum eſt trium mil.
lium, quæ in 375. milliaria reducuntur, Pla-
nities vero tota, quæ abeo monte ad Scythi-
cum Oceanum ſpectat ,cum a Germaniæ fini-
bus incipiat,etiam ipſo more longior eſt, cur
non fere dimidia totius longitudinis pars di-
catur, continens gradus 150. Si quis vero ab
vniuerſi cétro ad Scythici Oceani ſuperficiem
ad Scythiæ planitiem , ad Tauri cacumina tra
hat, quis eas dixerit eſſe æquales. Aliæ tres tra
hantur ab eodem cétro admaris , ad plani Pe
ruani, ad Andium ſuperficies , quo modox-
quales probabuntur ? In Tenarife inſula me-
diamons Pichus , eſt mundanorú montium
omnium altiffimus qui 73. milia cælum ver-
ſus tollitur; circum eum plana funt , a planis
maris ſuperficies deprefsior quis has lineas
tres, æquales elle dixerit ? Quæ cum ita fint
inæquales, quis fanus dicere audeat vel ter-
ram per ſe folam effe rotundam ? vel aquam
cum terra vnum pangere globum ? Dicunt ,
non geometricum , & exactum ; attamen ,
quantum fieripoteft rotundum . At hoc,quá-
tum fieri poteſt, nullo modo fieri poteft ,cum
aquæ ſuperficies, quam planiſsimam ele de-
monftrauimus pluſquam terra in longitudi-
ne, ac latitudine pateat. & terra ipſa de lex ló
gitudinis partibus quinque plana fic tota ,
quatuor vero aliis montibus gibboſa. Cuius
ergo terra figuræ eft, fi non eft rotunda? Nul-
lius certe regularis, non fphærica, non cubi.
ca, non octaedra , non dodecaedra, non ico.
ſaedra,non Pyramidalis . Sed multifariam ir-
regularis, xaba's rigéance , ó Sinusoupgo's voüs,
Qualem eam voluit efle , conditrix Mens.Vt
ca varietate ;& potentiæ, & fapientiæ infinita
tem in finita re exerceret; & plurimis ea vſi-
bus effe poffet . Cauſas ergo erroris huius
maximi , terram cum aqua rotunditatem vná
ponere , iam deteximus , inde proueniſſe ,
quod putarent terræ , & aquæ ſe le partes ita
pondere ſuo quæ que præmere verſus cen-
trum , vt dum omnes co æquis viribus feſti-
nant , inſimul totum conglobetur . Quod
nullum globum cum effecerit, vanitas eſt no
conglobatæ , non fphærice rei, centrum qua
rere. Multo vero maior vanitas ca eft , qua .
rere., an fphæricę rei idem centrum Gr , cum
vniuerſi infiniti centro . Vt ergo tandem
tam perplexas ambages ſoluamus ,& rem tó .
tam concludamus . dicimus , Vniuelum
quantumuis infinitum , centrum in ſui mees
dio habere . circa quod terra fit circumpofie
ta , ipſamque vniuerfi centrum , continere, at
proprium centrum non habere , quod cum
vniuerli centro , nec idem fit , nec diuerſum .
Hoc itidem, & aquæ vniuerfæ , partes per ter
ræ hyatus,& chalinata diſperſæ ſunt, ſinon '
infinitis , certe huc atque illuc innumeris:.
Ex quibus tot fontes , tot lacus , tot Au .
mina diuerliſsimis , diſtantisſimiſque locis
fcaturientia , quo modo , uel imaginabili ,
vnum vel proprium , vel cum vniuerli , ac
terræ , commune cétrum habere poteft? Itaq;'
nec lola per le aqua globus eſt,neque cum
terra coniuncta, globum vnum efficit . Ne
que vtraque iuncta fimul, centro , vniuerſi,
centrum commune habent. Concludamus.
Vniuerſum , quod infinitum effe demonſtra
uimus , quodque finitas in fe habet partes,
Empyreum , ætherem , aerem , aquam , ter.
ram , in omnium medio , indiuiſibile habea
re centrum.circa quod terra , & aqua fimul,
& aeris pars ſubterranea, locum a Mente
conditrice , habent proprium , natura libi
competentem . Circa quod terra confiftit,il
ludq; amibit, & vtamatum complectitur , &
circa quod quieſcit, & ſi motum habet, etiam
mouetur . Oftenfum enim nobis eſt, antea,
terram in circuitum moueri longe eſſe pola
Gibilius , quàm vel ftellas, vel firmamentum .
Itaque li mouetur , circa medium mouebi.
tur . & quæ in ea , qualicumque mouentur
motu , circa medium mouentur . etiam G
ipla ſtabilis permaneat . A quo medio loco,
necipfa per le diſcedit , nec ab eo diuelliilia
bens paritur. & in eo conſecuatur ipſa, & pec
ficitur , & vniuerſi perfectionem implet , &
Conditricis Mentis iuſsis, quæ illuc cam ab
legauit,perpetuo obtemperat,nulla fui graui
tate prella. Si quæ vero ſui pars ab ea tota dia
uellatur ; conferuationis ſuæ propriæ auida ,
non ad centrum , fed ad vniuerfitatem terræ ,
quantum poterit citiſsime redibit . Omnia
namque in loco proprio , tamquam in pro
pria forma feruantur , & perficiuntur , &
perfecta facta conſeruantur . cuius quidem
loci amplitudo tanta lit , quanta ipfius terre
moles eſt . Cuius molem Aſtronomi firma:
menti magnitudini collatam inſtar puncti ef
ſe docuerunt.At multo magis talisappareat,
ſi cum empyreo , ficuin infinito ipfo confe
ratur . Sed ad notitiam eius noftram quæ
pertinent,
 DE PROPRIO TERRAE LOCO. 151 1

pertinent, non videtur certo ſciri eius moles
poſſe, cum tot anfractibus diuiſa, coraquis
operca iaceat. Attamen quantacumque ſimul
cum aqua eſt G in longitudinem , & latitudi-
nem per 360. lecctur gradus, gradus autem
quilibet ,ur ex Lufitanorum nauigationibus
eſt obſeruacum , 17. & mediam , leucas conti-
acar, harum autem quælibet quatuor Itali-
cis, mitiaribus refpondeat, 70. miliaria caili
ber gradui reſpondebunt. Itaque totus terræ
circuitus continebit miliaria 25200. lolidi
tas autem tota quanta Gt tunc aſsignabimus
quando Geographi, & Aſtronomi concordes
inter fe fuerint. De qua adhuc maximopere
alçercantur, & id in præſens muneris, non ett
noſtri.

Finis Trigefimi primi Libri Pancoſmia .

ES

GOOD.COM
S4300843 ( 52
Sesun 83 5429
COD CARD 6s
S664296438439
CED CECECE
099
GEMSSC ( GES
39 420 429
C) COD GESSO

FRAN
FRANCISCI PATRICII
PAN COSMI A
LIBER TRIGESIMVS SECVNDVS.
DE TERRAE SVBSTANTIA.
Erra hæc, quæ in medio in-
finiti mundi pofita , eſſen-
3 tiæ, virium, actionumque
ſuarum , conſeruationem ,
& perfectionem eo loci na
eta eft, cuius nam, & qua
lis ſubſtantiæ ipſa erit ?qua
lium facultatum ? qualium operationum?
qualeſq; patietur paſsiones? & a quibus acto-
ribus ? Hæc enim omnia, ſunt de terra conſi
deranda . Primo ergo principem eius effen-
tiam , fiue ſubſtantiam contemplemur . Sed
ſuperfua forte videatur hæc inquiſitio: Quis
enim terram nobis tam proximam ſenfibuſ-
que expoſitam omnibus ,non cognoſcit? Si
penitus res hæc introſpiciatur , maiorem quá
promittat , de ſe præbebit difficultatem . Re,
quod dicimus, comprobemus . Terram elle
corpus, nemo dubitat. Ac quale corpus?Sim
plex inquiunt Peripatus omnis . Ai Gimplex
quid nam ſit, non omnis inter ſe conueniunt
Namque eorum non pauci , ſimplex in mate-
ria nullum elle allerant . Quod fi eis detur,
nulla corpora erút ſimplicia .Igitur nec terra.
Alij dixere, fimplicia ea eſſe ,quæ ſubſtantiam
ſuam non mutant.Nulla ergo elementa, quia
per partes, in continua ſunt ſubſtantiæ muta-
tione, ſimplicia nó erunt . Si dicant , partes
quidem mutantur. tota non mutantur . Ergo
partes, dicemus nos , ſinplices non ſunt, &
partes totum conſtituunt .Ergo nec tota fim-
plicia erunt. In fimilibus enim , & indifferen-
tibus , docebat Ariſtoteles , quo motu partes
mouentur, mouetur & totum . Atpartes ſub-
ftantiam tranſmutant. Et hoc ſingulæ , & om-
S
nes poſſunt facere. Ergo & cota elementa poa
terunt ſubftantiam tranſmutare . At ſubſtan
tiæ tranſmutatio, corruptio & eft , & nuncupa
tur. Ergo elementa tota corruptibilia ſua na
tura ſunt, quæ tamen Peripatus æterna eſſe
maxime uoluerat. At & cælum mundi eleme
tum eſt , & vocatur a magiſtro ; ergo & cælum
erit corruptibile. Ergo & mundus: pro cuius
æternitate tantopere magiſter laborauit . tot
ambages, cum ſophiſmatibus connexuit.Sed
bæc paucula hic obiter inciderunt ſecuta, ſim
pliciratis immutabiliratem . Ad rem noſtram
redeamus.Alii dixere, fimplex illudeſſe, quæ
vnuin tantum eſt. At terra , at elementa nulla
vnuin lunt, terra ergo fimplex non eſt. Ha
bent enim elementa omnia, materia , & for
mam. Et præterea per eos qualitatum prima
rū binas. Alij dixere, ſimplex illud effe , quod
potentia caret. Itaque qui materiam fimplicé
poſuere, materiam penitus tollunt, quia ipſa
non aliud fit, quam pura potentia . Ec poten
tia caret alia omni . Alii fimplex elle aiunt ,
quod in compoſitionem alterius venit.At ita,
quia elementa fimplicia non ſunt,corporum
naturalium compoſitionem non ingrediun
tur.Atque ita neque elementa erunt , & nulla
compofita corpora in natura reperientur,
Itaque ea ſchola , quæ elementalia miſta cora
pora omnia , ex elementis conſtituere eft an
nixa : omnia miſta, & compofita corpora de
ſtruere eſt annixa :mira quadam , & abi pro
pria philofophandi methodo . Vo pore quæ
plerumque , ea quæ adftruere maxime vult,
maximedeftruit.
Nos vero quid aiemus ? Terram eſſe corpus
quidem ,
 DE TERRAE SVBSTANTIA.
quidem ,minime tamen omnium fimplex ,ma
·xime omnium compofitum.Neque enim ter
-sam effe corpus ſimplex , nobis licet allerere,
qui iam antea , vnum illud ſupremum rerum
omnium principium , folum fimplex eſſe de-
-móftrauimus. Qui reliqua entia omnia ab eo
progenita, & procreata , proutvnitatis , ita &
Simplicitatis elle participia docuimus. Corpo
reorum vero entium præter vnum illud cor-
pus primiffimum ,quod fpacium appellaui
mus nulla alia eſſefimplicia . Imo vero hoc
ipfum non poffe eſſe omnino fimplex, & tunc
afferuimus,& modo aſſerimus. Neque enim
Spacium hoc per ſe , vlla ſựi parte ftare liberú
poffe monftrauimus, ſed fluore libi cognato ,
inde vſque ab initio , & lumine , & calore fuiſ-
fe repletum oftendimus.Quæ tria, & per totú
fpacium funderentur, & in eo , & cum eo , & in
ter ſe miſcerentur , & ex ſe reliqua omnia cor
pora, Empyreum , ætherem ,aerem , aquamq;
& quæcumque ex eis, & in eis ſunt partes, có
ftituerent.Itaque nullum omnino efle corpus
fimplex noftris dogmatibus eſt iam conftitu-
tum . Quid ergo concedemusnos terram elle
· fimplicem , quæ corporum omnium eſt com-
politiffima ? Non ſolum quo nos dicimus mo
do ,ex fpacio ,fuore,lumine,& calore , neque
quo ipfi modo elementa omnia ex materia,
& formaeffe compofita affirmant. Nec vt Te-
deſius verè vir ingens , & fummis veterum in
Te phyſica anteponendus, docet, terræ prioré
hanc partem, a ſolaribusradijs, eſte inuerlam ,
& in aliud ens actam dicit.Sed eo modo , quo
Gaſpar Contarenus Cardinalis,noftro feculo
Peripateticus ſummus,demonftrauit, terram
nullibi , nullaque , ſai parte eſſe ſimplicem,
præter quam circa centrum.Cui quoniam re :
- liquus Peripatus non aſſencitur , & in magiſtri
inlenfara ferè ſententia , terram eſſe aplicé
perftat, eſt rogandus, vt terram nobis incredu
disponant ob oculos, & fimplicem effe cogno
-fcere nobis faciát vel inuitis.Si id vel neſciár,
vel nequeantoſtendere,de philoſophiæ ſcho
lä ſunt exGbillandi. Quoniain nihil aliud,quá
verbis contendant; rerum autem veritatilue
oftendant nihil.Nos ciim eis lenius,quam ip-
finobiſcum , placideque agamus . Oftendite
tos quæſumus terram prins , deinde terram
fimplicem . Non putamus uos ,pro terra , ca
quæ in terra ſunt oſtenſuros. Lapides nimitū
quibus ,totæ montium moles conſtant. Mon-
tes autem , Vniuerſum hunc quem vos terræ
globum dicitis , & cingunt multifariam , & re-
cingunt quaquauerſum . Neque metalla pro
terra nobis oſtendetis, non totmarcaſitas,tot
fales, tot ſulphura, torvitreola , tot alumina ,
tot arſenica ,cot bolos ,tot boraces , tot magne .
tes,cot vitra, tot criſtalla , cot concretos fluo-
152
res,tot inconcretos, tot aquarum genera.Sao
pere enim vos,ante alios ſapientes omnes,vo
bis damus. Itaque hiſcc omnibus talibuſque
aliis ſemotis , Colam terram nobis common
ſtrate . Non putamus vos dicturos terram el
fe cam , quam dicunt aliqui( neſcimus ande
veftre an de alia ſchola lint) totam preſſione,
& pondere partium lapidem denGÅimum el.
ſe factam .Vnam pro tot rebus terram a uobis
petimus.
¿ Si præceptoris veltri: ſiue de eius ſchola
viri primarij, ac tertii eius ſuccefloris Strato
ais phyſici ftetis monitis, album aliquid pro
terra nobis afferetis. Ita enim ab eorum alte
ro eft ſcriptum
Kaivi golü Quoradoxn ', Teepee' i'The Becp li 'sro
λύκους φαίνεται .
» Et terra quidem natura alba eſt, obtinctu. 1
‫زو‬ ram vero multi color apparet.
Probat id experimento cineris.
Δήλον δ' όπι της τέφρας του ο εσίν . εκκαυθέντος
αρ' τού τω βαφω πεποιηκότος υγρού λάκη γί
νετα .ου παντελώς 3 , δια το , καπνώ βεβάφθαι
jubaan ortio - a
Clarum autem in cinere eft , exufto enim
‫ود‬ eo qui tincturam faciebat humore , alba
fit,non omnino tamen, quia fumo qui ni
ger eft, intingitur. Addit aliud.
Διο και η κονία ξανθη γίνεται , ή φλογοειδούς και
μέλανος Επικώζοντος το ύδωρ .
in Ideo & puluis Haua fit, quia quod flam
meū ,& nigrum eſt, coloré ei indit aqua.
Itaque cinis terra eſt, puluis terra eſt, ſed neu
tra terra fimplex eft,tincta enim vtraque eft.
Cinis quidem fumo, quiniger eſt, puluis au
tem a flammeo , & nigro. Sed hoc lecundum
tam clare dictum eft , vt diuinatore fit opus
peracuco.Sed eſto . Cinis ergo , & puluis, quia
coloratæ ſunt, terræ fimplices non ſunt.Ergo,
& quæcumque aliæ terræ coloratæ fuerint,
fimplices terræ non erunt.Solæ ergo illæquæ
natura albæ ſunt, terræ erunt fimplices. Qua
tuor tantum terrarum albarum genera nos
cquidem nouimus.Si quis plura nofcat,veri
tati augendæ hic adiiciat. Arenam ,non quidé
omnem,quia Auuialis,& marina , humore tin
eta eſt ,ſed cam ,quæ fere totam inter Atlanté,
& Nigirum , Lybiam operit , quia ſole ex ſic
cata alba eft , & Alexandria ad nos affertur.fi
modo arena omnis , lapilli porius non fint
quam terra. Id.n.et magiſter docet in Probl.
ή δ' άμμος όξι πέρα εψυγμένη είς μικρά και ελά
Xose popra.Arena eſt petra comminuta in par-'
uas, & minimas particulas.Ceruſa quoque al ,
ba eſt , & gypſum , & quam Gallico nomine
Marnem appellant, Deus bone ad tam paucu
lum terræ , totum terræ elementum , principa
lis cotius Vniuerli vna pars , reducetar .Sane ..
fiterra
 FRANCISC )
Literra elementum eft, miſtorú ,& compoſitor
rum corporum elementum erit. At arena mi-
ftum coinponit nullum . gypſum nulli natura
li corpori miſcetur.Cerula nihil generat.Ergo
hæc tria,terræ elementuin nequaquam erunt .
Marne autem,per agros quidem ſparſa,eosfę-
Cundat . At eorum ,quæ ex ea naſcuntur fæcú-
datione,inarnæ ,miftionem non ingreditur.Er
fi ingreditur , ſola Marne elementum erit ter-
rç.At Italia,Germania,Grecia,præter Gallias ,
tota Europa,tota Aſia , cota Africa ,totus nouus
orbis,quia Marne carent, tecræ non erunt;ter
ram non habebunt : terræ elementi , aut eius
pars,non dicentur.Cur igitur Geographi, illu-
dentes nobis,tetrarum orbem totum ,in Euro-
pam diuidunt,in Aliam , in Africam ,in Ameri-
cam , & vt nos, in Antipolicam, cum terra,non
nifi vna Marne,&non niſi in vnis Gallijs repe-
riatur ? Cur Ariſtoteles,cur Peripatus,tam exl-
guam rem,vnum de elementis quatuor effe uo
luerunt? Eſto vt placet . Atex lummi magiſtui
dogmate, omnes terræ colore prædicæ , cum
miſtæ fint, elementa elle non poſſunt, neq; de.
bent.Alioquin,quòd contendút,elementúter-
ræ eſſe fimplex ,locum in ueritate non haberet.
Simplices ergo terræ quæ ſunt,cæ elementum
terræ nó ſunt eæ aútlunt, quæ albe ſunt. At ex
quatuoralbis,tres elementum non ſunt. Sola
marne elementum erit. At in Colis Gallijs mar-
ne in vſu eſt.in terris alijs, totius terrei globi ,
cum Marne nulla ſit in alijs nullis terra eleme
corum reperietur.Siex fimplicitate terrei ele-
menti,talis philoſophiaPeripato conflatur ea
ipſe ſine inuidia, libi ſolus habeat. Nos aliam
ingrediamur uiam , qua rerum generationem
inueftigemus, & comperiamus.Nouem illa re-
rum genera,quæ in terra , & fiunt, & habitant .
aquæ concretæ ,fluores,terræ compactæ , lapi.
des, metalla,plantæ ,zoophyta,animalia,homi
nes.Si dicamus ex terra fieri,id eric coinprobá
dum. Antequam comprobetur, terra necella-
rio fuerit cognoſcenda. Terra ergo quidnam
cft?Nam terram ſimplicem ,nos quidem , neq;
cognoſcimus, neque agnoſcimus cum ea nul-
libireperiamus.Nam & Marne ipfa, & gypsú,
& cerula,non carét humore , quo ſunt cogluci-
nate . Quid ergo arena illa alba, lola ne , quia
gluten non habet,terra erit:Nos non tam pau-
perem terram cõſpicere ſuſtinemus . Sit nobis
terrarli modo arena non lit lapillus minutif-
Simus) & arena,&marne, & cerula.( nam gypsú
forte lapis natus eft)li omnis etiam colorata,&
incolor terra;terra ſunto.Omnia hæc terra có
plectatur. At tandem terra ſui ellentia quid ná
eſt? Id nimirum totum quod & durú & molle
Gmul cſt fiue cum glutine,ſiue line glutine lic
vllo.Durum autem id appello, quod tactui re-
Giftit.molle uero;quod cactui cedit.Quod ergo
TATRICII
tacfui refiftir, & tactui non refiftit,cercam eſſe
ftatuimus. quodque impreſſionis cactus veſti
gium,& recipere, & ſeruare poſſit. Quod ta
men a ſui primordio,tale Gt factum a natura ,
& non ſic ex alio confectum ,ut cera,vtcaſeus,
vt caro ,vt alia quædam talia non pauca . Sum
matim terra eft, quod natura ſua primzua, ta
ctui cedit,& non cedit .At calis terræ effentia ,
Huoris ne illius primæui,pars eſt vlla:An & ip :
fa Auore illo conſtat? Statutum enim iam eft ,
vnum e corporum principijs Auorem eſſe? Ac
terra fluerenequaquam viſitur , ut aqua & aec
fluunt.Quoniam ergo rerra non fluit,fluor nó
eft.Terra ergo corporum omnium ,ſola inuer.
tit ordinem .quandoquidem omnia fluores
fint,ipla ſola fluor non eft . Ac & ipfa fuor eſt
compactus.In fuoré enim uertitur calore.Do.
cecid inagifter ipſe Metoro.4.cap.6 . Týnetas il
rj ó thaos zjvign'.Funditurvero , & lutum,& ter
ra. Ac uidendum utrum omnia corpora adhuc
fint fluores,an vero, a principio tátum fuerincs
Profecto, alia adhuc fluores ſunt,alia ex fluo .
ribus ſunt confecta.Nam & ftellæ omnes & ip
ſe ſol & luna,ex fluoribus quidem denſatæ &
concretæ ſunt:fluores tamen adhuc non per
manent.Sic de terra dicendum;& ipfam a prin
cipio fluorein extitiffe,nunc uero non amplius
elle .Fex enim illa per acrem ,& aquam ,in mi
nuciſlimas atque aromas conciſa partes, qua
qua uerſum volicabit,non aliter ac in vino no
uo,fecolum quod eſt , per totum curſitat. Ec
quæ vel reliquiæ illorum funt corpuſcula ato
ma,quæ per ſolis radios volitate cernimus,vel F
ab hac fece line modo ſecreta, certe-in aere vi
demus motu inconſtantiffimo habitare , & cur
ficare.Nec minus,in aquis,quantumuis puriffs
mis , ac limpidiffimis , ca uidemus ineffe &
quæ li quieſcat aqua , in fundo refidere cerni.
mus.Talis ergo,inelementis aere, & aqua,a pri
mordio fex minutatim volitans, Verbo mentis
conditricis,in unum eft poftea redacta locum
ex qua omni,eft terra colticuta.Dum ergo ele
mentorum fex, in atomnis adhuc effet,pars fluo
i
ris erat.Etcum eo inſimul, & ipſa fluebat . At
poftquam Conditoris iuffu invnum eſt reda
cta locum ,fluere defijt. & in ſe denſata conſti
tit.Non tamen primæuæ ſuæ originis, memo
riam penitus aboleuit.Nam ,li qua data porta ,
etiam num fluit.Nemo neſcit lateres e terra , &
aqua conflari.ljin fornacibus ut durentur, exo
coquuntur . Eorum qui igni proxima ſunt
non ſolum aquain quæ eis ineft, ut reliqui om
nes in fumum agunt,led etiam foluuntur, &
liquefiunt, & fluunt.Quæ res quotidiano con
ftat exprimento.Cinis,Ariſtoteledocente, ter
ca eſt.is cinisvitrarijs fornacibus iniectus, prius
fluor fit, deinde vitrum . Quæ res teſtimonio
ſunt,cerram omnes vehementi igne , in fluo
rem
 DE TERRAE SVBSTANTIA.
rem poſſe verti. Terra ergo omnis, fi nó fluor
eſt, Auxilis tamen eſt, quia e Auore primæuo
eſt cóftituta, & in Auorem funditur. Et fi actu
ſemper fluor non eſt, femper tamen potentia
Auor eft. Nam cum lateribus illis , li arena li
puluis adſit, etiam fluit. Hæc experimenta 0-
ftendunt euidentiffime terræ effentiam ex
fluore effe, ab initio conſtitutam , & fluorem ,
cam effe compactum ; & in fluorem ſolui pol-
ſe. neque vmquam vel intus, vel extra ſeiun-
gicur a fluore.Semperenim pars eius quºt;
vel aquæ, vel aeri , vel fluori alicui in ea geni.
to, eſt coniuncta.ldque a Conditore ſuo , la-
pientiſſime eft factum . Nimirum ,vt aqua que
fluor femper ellerſemper etiam flueret,neq;
a ſuo munere vnquam defifteret , numquam
tamen diflueret e ſe ipfa. Et ideo cum ſuis no
poſſet, alienis coerceretur terminis : & terra
quia fex erat prius diſperſa, ne iterum diſper
geretur , & in nihilum fere rediret , glutine
opus habuit , quo in ſe contineretur,& conſi
ſteret.Tum etiam quia fex erat craſſa, & iners
& nihili vt aliquid poſſet ex ſe proferre , flor
ribus luis, & intusiinmiſceri, & extra operiri,
opus habuit. Vemutuo videlicet complexu ,
munia ſua omnia, a Conditore Gibi iniuncta,
obire poffet, ſunt autem eius munia, quæ ab
cius ellentia , ac viribus eius prouenire pof.
ſunt. Vt nimirum ea omnia, & agere, & pati
poffit;quæ tali competunt effentiæ , Fex enim
cum fic,denſa eft , & crafla . Vt vero talis lumi-
ni non eft peruia , luminis camen capax , &
hac ratione multicolor, atq; etiam obſcura,&
ymbroſa. & denſitatis merito, & craſſirei du.
12 , & alienoloco grauis , & grauitatis ra-
sione cum difficile mobilis, tum ſtabilis , &
ducitiei cauſa , regiſtens, & non facile ſuſci-
piens,& fuſcepta retinens, & feruans. Hæer-
go omnes, & vires, & qualitates,& opera ter.
ram conſequuntur,quatenus imperfectiſſimo
rum corporum , elementorum ſcilicer fex eft.
& fecium poftrema. Patitur autem a cælo ma
feu domi coſtipaueris in aceruum :fi lapides,
xime, ab altris videlicet,a planetis,a ſole ,a lu-
na; patitur & ab aere,& ab aqua. Ab illis qui- ſi metalla, lapidibus, metalliſq; ſuperponas,
dem tria maxime,duo indubia lumen , & ča- · calorem inde exire ſenties. Quod in lignis,
lorem:tertium autem minus notum,influxus
nimirum quoſdam occulcos, coeleſtium æthe
tearumque impreſſionum . Cum.n.ipla.pe
ſe iners lit , & in efficax . cernantur autem in
ea , opera quædam , quæ a rerum feminibus
proximis, oriri non videantur poffe , neceſſe
eft, aliunde in cam qualitates illas miras in-
flui, & infundi.De quibus,quando de ijs quæ
in terra fiunt, perquiremus , aptior erit dille-
tendi locus. Sed modo inter terræ qualitates,
no ne eſt , & ficcitas, & frigiditas adnumerádar
Siccitas quidem, ſi duritiam dicit, terra, &
Gcca erit, &non licca. dum enim prelfioni re
153
Giftit dura eft, & ficca.dum aut preſſioni etiam
' cedir, nec dura eft,neclicca. At ſiccitas non vi
detur duritiem tantum ſignificare.quia & gla
cies, & grando, duræ ſunt,ſed non ſunt ficcę.
Siccicas ergo , a nihil aliud Gbi uelit, quam
omni carere humore , terræ ,ficcitas non vide
tur conuenire . Nam & ipſa ex fluore eft , &
fluor eſt, & fluor fit. Neque certa vlla ſui para
te, humore caret . Nam & quæ maxime vide
tur a calore exſiccata , cinis,puluis, arena, ad
alium ignem funditur, & fluit, igiturhumor
ei non deelt. Et quæ glutinoſa elt,nullam ſem
cum habet ficciratem .Gluten enim omne ab
humore eft. Eadem autem hac glutinis ratio
ne, terra ſui natura ,neceſſario é calida.Omne
enim gluten ab humore . humor autem om
nis, & a calore eſt, & calidus eft. Nam fi a pri.
mæuo illo fluore fic humor , iam calori iun .
dus omnis humor natura ſua fuerit necefla
tio .Neque humor ſine fluore; neque fluor
fine calore effentiam ſuam habebir. Sin vero
humor is qui gluten terræ facit,ab aere fuerit
vel ab aqua ,cum act Peripati cófeffu calidus
fit:aqua,noftra demonſtratione calida fit pro
bata .nullushumorfrigiduserit : nullumque
gluten erit a frigore . Cumque terra glutino
la ſui natura fit, id a calore habebit, non a fri
gore vllo. Atque ita terra nequaquam frigi
da crit dicenda .Er quamuis,Ocellus,Hippo .
crates, Ariſtoteles, Periparusvniuerfus ,Ga.
lenique omnisſecta,tercæ tribuerit frigidita.
tem , fecundus,& tertius in ſententia non per
ftiterunt. Hippocrates namque, terram cali.
dam elfe hilce verbis ſcripſit.
Απελείφθη ή θερμού πουλυ εν τη γη
ej Relictuseltcalor multus interra.
Ab æthere ſcilicet, quem verè calorem eſſe
exiſtimat, canſamque reddit,quia pondero.
faeller , &in ſe conſtipata .Id autem experi
menta multa comprobant. Omnis enim quam
runcumquererum ,conſtipatio calorem gene
rat.Si enim ligna aliquo in loco , ſeu in naui,
nos nó femel fumus experti. Si de ſale,defru .
mento, de farina idem feceris, idem quoque
experieris. Naues multæ in Cypro Bombice;
in Hiſpania,in Britannia, lanam conſtipabát,
& etiánum arcte conſtipant. Euenit aliquan .
do, vt tantum calorem ex eo conceperint, vt
exardeſcerent, & comburerentur. Quod Na .
ui, Maffei Bernardi , nobis pueris , in portu
iam ,quem prope Venetias , Malemauchi vo .
cant,meminimus contigiſſe.Metallorum ,la
pidumque , & falium foſfores idem fub terra
continue ſentiunt, calorem ſcilicet , eumquc
non cxiguum . Hæc eadem forte ratio quoq.,
Xx fui , t
 FR ANC. PATR. DE PROPRIO TERRAE LOCO .
uit , cur Ariſtoteles, nó yno in loco calorem
hunc ſubterraneum eſt apertiffime confeſſus.
Semel quando ita ſcripſit.
Υπάρχει και ένε 75 γή πολύ πυρ και πολλή
*Зtru67ns.
Ineſt autem , & terræ multus ignis, & mul-
ta caliditas.
Paulo vero poſt.
Και ω έν 15 γή θερμότηλα Παώα ποιείν , ου μό-
δωαν,αλλά και αναγκαίον δι'.
Et eum qui in terra eſt calorem ,hæc facere
i, non ſolù eſt poflibile, ſed etiam neceflariu.
Iterum idem repetit.
TrépXetgop'riya',xall'illes et Empay some of you's
όμβρους έχουσα εν αυτή νοηίδα πολλίω . ώς ' ανε
orixiou,rj F ir ovulñaruposdeprefwouérns, tonu pielea
έξω , πολύ και ενός γίνεώς 1ο πνεύμα.
Exiſtit vero terta, per ſe quidem ficca, ob
imbres autem , habens in ſe humorem
mulcum . Itaque & a ſole,& ab eo qui in
** ipla cſt ignc, calefacta,mulçus Canc extra,
multus quoque intra fit fpiritus."
Nequis autem putaret ſe de non naturali ſed
de aduentitio quodam terræ calore loqui, le
ſe & hunc cognouille oſtendit.
Kad zap' dan nigrouévou Trupos Év Trzin aullusoica
jéar Iwaitiev,olevxomócefuor ex opnat ñ o outyour sis
7 μικρα κερμα]ιθένος και αέρος .
» Namque fane , eius qui gignitur ignis ini
terra, hanc putandum elle cauſam , quan
do primum minutatim fe & us aer, incene
ditur,
Itaque hic alius eſt ſub terra,accenſo aere ge
nitus ignis, ab eo quem toties ſubtertaneum
ignem , & calorem nominauit. Quid ergo ? fi
terra, fi aqua , fi aer, non ſunt natura frigidas
Quod nam aliud erit frigidum corpus?Vnde
i frigus erit? Quod hieme ſentimusfrigus,va
de ad nos perueniet ? Hoc ſane iam ,& quæ
ad hæc conſequuntur , quarto labore erunt
proſequenda. Hæc verode integralibus mun
di corporibus funto fatis.

2.
Tribus his laboribus, centum dierumhorismatutinisfinisest impoſitus.
$
ANNO M. D. LXXXIX.V . AV GVSTI.
Cuius rei ergo .

SV MMO DEO , SVMMA GLORIA ESTO

Sedquia obtetraclorum & fuperfitioforumomniafunt plena, audiant , quaR. P.
Dominicus Bannes Prædicatorum ordinis. I.parte S. Thoma. q.A.8. dub.s .in
hæc verba fcribit.
Argumentumdeductum in rebus fidei ex auctoritate pluriumSanctorum , reliquis
licetpaucioribus in contrariumſtantibus. Etin rebus qua adfidem non attinent,
concors omnium conſenſusprobabilitatem affers, nontamen firmicatem s.

5
 AVTORVM QVI HOC NOVA
philoſophix opere citantur
catalogus.
Draftus Cycizenus. Federicus Delphinus.
Aetius. G Parmenides.
Albertus magnus. Galenus . D.Paulus Apoft.
Albumaſar . Gaſpar Contarenus. Paulus Diaconus .'
Alexáder Aphrodi. Genzalus de Quiedo . Paulus Iouius.
reus. Gregorius Nazianzenus . D.Petr. Apoft.
Aloiſius Cadamuſtus. Gulielmus Poftellus. Petrus Martinezius.
:
Alpetragius. H Petrus Medina.
i
D.Ambrofus: Hebrei. Petrus Meffia .
Ambrofius Contarenus . Hecateus. Philo Iudeus.
Americus Veſpucius. Heraclides. Philolaus ,
2
Apaxagoras. Hermes Triſmegiftus. Philoponus.
Anaximander. Heraclitus. Pilotiduo anonymi.
Anaximenes. Hermias. Plato.
Andreas Corralius . Heſychius. Pletho Gemiftus.
Annibal Raimundus, D.Hieronymus. Plinius.
Antipho. Hieronymus Borrus. Plotinus. i
Apollo Delphicus. Hieronymus Fracaſtorius, Plutarchus.
Archelaus. Hipparchus. " Polybius.
Architas ſenior, Hippocrates. Pomponius Meta
>
Architas Iunior. Homervo Pofidonius.
Ariftarchus famius. I Proclus.
Ariftoteles. D.Iacobus Apoftolus Procopius Gazzus.
Athenodorus. Iacobus Cartierus, Prellus.
Auenrois. Iamblichus. i Ptolemeus.
Aureolus . Io Baptiſta Turrius. Pythagoras.
D.Auguttinus. lo . Barros. Pythagorei.
Augultipus Cælareus Io. Chryſoſtomus: Pythias Maffilienfis .
B D.Io.Euang. R
D.Bafilius, lo Gaetanus . Rubertus Linconicnfis.
Berolus. lo Maria Benedi & us. S
S. Biblia Io . Picus. seleueus erythreus.
loVerrazzăons. Seleucus Mathematicus.
Gabalifta . Ion : Sibylla
Caietanus . Iofaphatus Barbarus. Simplicius.
Iulianus Cæfar . Solinus.
Gallippus. luftinus martyr . Solomon .
Caftor Siſtericus.
Chaldæi. L Sofigencs.
Ladantius . Stoiti.
Cleanchesa . Strabo :
Chriſtophorus Clauius. Laurentius Ananias.
Chryfippus. Leucippus . Strato Phyficns.
Crate philoſophus. Lodouicus Guicciardinus, Syrianus.
M
Cyrillus. Tebitius.
D Magi.
Damaſcius. Malchus Porphyrius. Thales.
Daniel propheta . Marcus Polus. Theodoretus.
Diodorus Siculue. Marcus Varro. Telelius .
Diogenes Apollinates. MarfilusFicinus. Theophraſtus
Diogenes Laertias. Martianus Capella. Theophyla & us.
Dion Neapolita. Mathematici Timæushiſtoricus,
Dionyfius Afer. Maximilianus Tranſluapus. Timæus Locrus.
Dionyſius Areopagita. Mercator Geographus. D.Thomas .
E Metrodorus Chius. Thomas Lopezius.
Empedocles. Moſes, Tychon Brac.
N
Epicurus. Nicolaus Comes. Virgilius:
Euclides .
Eudoxus . Nicolaus Sagrus , Vitellio .
X
Euripides. Xenocrates .
Euſebius. Ocellus Lucanus.
Euſtathius epiſcopus. Antioche Oecetes Pythagorcus, Xenophantes.
Dus, Olaus Magnus , Z
Origenes. Zeno Cithicus,
Ezechiel propheta. Zeno Elates .
F Orpheus
Optici. Zoroafter.
Federicus Chryſogonus,
TABELLA ERRORVM QVÆ
OPERARVM OPERA OBREPSERVNT
PRIOR NVMERVS PAGINAM , SECVNDVS
COL V M N V L A M INDICAT .

In Panaugia .
9. 4. Inoprus. Propius. 3. connexis . conuexis .
10. 3. proprus. propius. 95. 4. habent effentia. habent effentialem
12. 1. ſorte ſolis. forte ſolis. 98. 1. ferreas cadentes. ferreas candcntes.
14. 4. Pauxille. pufillæ. 101.1 . circulari yix . circulares viç.
16. 4. quis in acre acr. quis in aere ätheri 106.2. buaa. hume&tæ .
17. 2. ſe ſe permeant. permeant : 4. quam prius. quam propius.
& fi nofter. & nofter. 11.1 . eft hominibas. & feminibus,
18. 4. conftare. conflare. 3. poft ferè brennium . deleatur.
Iy. 2. Quæ parentheſi includuntur Vtroque. 118.1 ex conſuetudinc ex conſuetudine ignis
21. 1. loco ,iusſu P. Reuiſoris ſuntintepolicao ignis vocetur.
22. 1. ab aſtris aeri. ab aftris ateri. 2. centies quam aqua. igais centies quå aqua
4. vin &ta. cuncta . 1 20.1. pro cælo : ſub cælo.
122.4. & aqua humidus fri- & aqua humida & feje
in Panarchia . gidus. gida.
4. tenuitas a ceſſione. tenuicas,hec a cellione .
3. 3. eft fa & um . eft ta & urum : 126.1 . varie variè.
4. 3. vniuerfitatcm . vniuerſitatem inuexir. 129.4. reliquis tribus. reliquis,
6. 3. intelle & io. intelle & ionc: P E
10. 3. fi monàs. & monas: terenula circumferentia ,
11. s. par eft, par &. 130.1. tore fi tereti.
25. 1. genere di & are. genere diftare, cerni poffe cerni non poſe.
15. 1. Parenthefi incluſa eodé iuflu ſunt iterie & a . 135.2 , mari efle partim ma- mari efic partim , par
32. 4 habet quod. ri efle. rim marieffe externa .
51. 1. indigemus. indagemus. 3. non deſperire deleatur.
3. fulerisipſum . fuleris ipſum egerers 137.1 . delcentibus decreſcentibus,
4. tegeret. redigeret. 138.1 . littoris litteris.
54. 3. merahoricam leges contra legesfuas meo 3. Norumberga Norumbege .
ſua. taphoricam . Aremonico Aremorico ,
57. 3. oratione creat. oratione careat. 140.1. mares maria .
4. opporter Peripatus: opponer Peripatus, 141.1 . variarum varium .
33. i . habent pecudes balent pecudes 4. Normandia & Picar. Normandica & Picar .
nullis animantum . nullis ne animantumi. dicia dica.
3. alia in ventrib. animi in ventribus. 145.3. quæ ſcriptæ funt .. quæ ſcriptæ süt plegat.
81. 3. in hominea. in homine a capita 250.3. Tauri cacumina tra- Tauri cacumina tres ling
69. 2. pun&um. pun & i. hat. neas trahat.
3. in ſpacio primum . in ſpacio minimum. 152.3. terra elementorum terra clemenenm ,
28. 3. propriam fluxioncm .propria fluxioné ommi
82. 4. fallus eft. faffus eft. ( Gic. In Hermete.
84. 3. In oris genitis. In eis genitis.
85. i . qui idco ſpheri- qui ideo fphæricüs eft 10. 1.Frospéntet esiv.
cus . quo aer item fphæricur, 10. 2. Cogn enim Cogn oſcens.n . & bonus
2. fic cellimus. ficcillimus. oſcens
& pius,iá eft diuinus & pius iam eft & divin "
04. 2. conciderunt. coinciderunt.
quieſante. quos ante. In Myftica.
affeturabant, affeuerabanti B. I. eam diuiGoncm , cam diuifionem in agra
redi. ucati . phjsfuiffe fa & ame
 1

FRANCISCI PATRICII
ZOR O ASTER.
ET EIVS CCCXX. ORACVLA
CH A L D A I CA.
E I VS OPERA E TENEBRIS ER V TA .
ET I AI I NE REDDITA .

AD HENRICVM CAIET ANV M , S. E. R. CARDIN ALEM

Illuftriffimum , & Amplifimum Camerariumu.

PAX

‫ہ‬
FERRARIÆ ,
Ex Typographia BenedictiMammarelli . M.D. XCI.
Superiorum permiſu .
 ...
..
 MO

ILLVSTR .“ ATQVE REVER ,

HENRICO CAETANO
S. R. E CARDIN ALI
AMPLISSIM 0 .

Mote, HenrICE CAETANE ,Cardinalis Ampliff. vehementer ,

ob infignes,humanitatem , modeftiam , elementiamque tuamu .ob
vero magnificentiam , & magnanimitatem etiam ſuſpicio.Ob autem
beneficentiam , qua homines Deo fiunt fimiles , mirum etiam in mo
dum admiror & laudo.Id ē unt Bononienſes,idem Pariſienſes.Illi
faci
quando apud eos,fedis Apostolica legatus,ſummaiuflitie moderatione,
nobiliffimam eamrexifficiuitatem , gymnaſium illud toto orbe celeber.
rimum , reformaſti.Hi veroquando itidem S.eiuſdem ſedis legatus,ſu in mmis calamitatibus
in acerbifíma obſidione,prudentia,grauitate,modeſtia,beneficientia fumma , ita tibibonorum
ciuium animos deuinxisti, ita in fidecatholica retinuifti,vtfummotepreſentem amore,& stu
pore intuerentur . Fine uero obſidioni tuis confilijs impoſito, lacrymis diſcedentem profequeren
.Ma gna ide m funt tua facta , quibus defideCatholica esmeritusoptime . Quid
tur equ hæc
vero,fi vel paria , veletiam maiora in fidem ſacroſanctam beneficia conferre queas in perpe
tuum,non voles . Abfit a tuapietate tanta impietas. Ratione, hominum genusducitur magis,
quàmre alia vlla,Cum enim omnes homines, rationales ſeeſſe credant,rationi adhærent,eam
quefectantur,tt )adamant.Et ſi veram falſa,aut apparente,diſcernere neſciant , etiam fal
ſat rah unt ,&apparenti.Ratio autem , philoſophia ſtudijs,maxime, ea acuitur,&inftrui.
ur
tur. Inter philoſophia Ariſtotelicæ partes,quaRoma, quein alijs omnibus Europepublicis
Gymnafiis præleguntur,&perleguntur, quadamfunt ,fide i atque Ecclefiæhoſtes accerrima.
Quas attingam. Phyſici 11.pars de fortuna,&caſu. Pars nito s .de rem
III.de infi . Par 1111
pore.Sextus , & feptimus. Hiomnes admundi impiam æternitatem, callem ftruunt.Oclauus
2
vero,
vero, & 1.de cælo, & 2.pars,magis,falfari rationum machinis eam ſtabiliunt.Omnipotentiam
Deo auferunt. X11. veroMetaphy.omnem Dei tollitprouidentiam.l.et) 111.de animas,
animaimmortalitatem, velprorſusnegant,velmaximefaciuntdubiam . Et neſcio quo vel
malofato,velconfilio peſſimo, ingymnafiorum
ftatutis.ſatutum eft, vtferè non nifihi,publi
ce doceantur.Et impietas.omnisiuuenum mentibusindatur, tt) inculcetur. Tu qui vnus ifli
Romano Gymnaſiopræpoſitus es,intuă ſententiam collegas Card.trahe, Tollite has Ariftote
lispartes,ne ampliuslegantur.Relinquantur diſputatoribus,librilogici &cæterimetaphyſici;
Medicis futurisgenerationis libri, quartås meteorus.Parua quos vocãtnaturalia,animalium
generatio, o partes.Proillis impijsfubftinuite,Hermetislibellumde Pietate &philoſophia
Poemandrum ,aliospüſſimos.Vel PlatonisPhilebum, Sophiſten, Fimaum ,Parmenidem ,
Thadonem ,alios,quicontrarium impjs illisfonant.Plotini libri,vno aut aliero excepto ,ma
ximafunterga Deum pietate plenifſimi.Procliquoque Thelogica elementa & Damaſcj li.
bri de Principis,eandem continent pietatem .Hi Platonici , quiapauculis mutatis chriſtiani
poſſunt fieri,funt a D.Augußino,nobiliffimiphiloſohorum omnium ,ſepiſſime appellati. Hos
adamarunt,tt) inmultis ſuntſecuti,Theologichriſtiani veteres ferè omnes, Græci, & Latini.
Quos adhortatores,cur reſpuetſis,tucum collegis, viri catholici,acpý,& depietate chriſtiana,
optimemeriti? Estoteigitur Tont.Gregorio. XIIII.Suafores & authores,vrhostemtanium
iam inpiorum cathedris publicis,nimis inueteratum ,eſubſelijsdeturbetur, de cænobijs extru
datur. Et pj inphiloſophia authores,per vos furrogentur.Autſiqua cauſafit,qua hoftes in ci
uitatefine retinendi, armati alij,piis
rationibusatque armis;vti cuſtodes illis opponantur. quo
adoleſcentes,exvesorunquedecertatione, & audiant& diſcant,quantopiiſint impiis præfe
rendi. Vt autem ,& caufam , & occafionem nanciſcaris maiorem ,mitio ad te Zoroaftrems
meum ,emultis Platonicorum latebris,ut potuimus fragmentatim erutum . Fuit autem is,invii‫و‬
intelliges, Abramo credentiumpatri,contemperaneus, ac forteconterraneus. Apudquem
tam pauculis,tam admiranda,tam diuina,de Trinitate,dequediuinis ordinibus, & anime
excellentia leges,vtobstupeſcas: &poſſievideri non immerito,catholicæ fidei,omnium primus,
etiamſirudia,ferè ieciſefundamenta.Eum ergo tibi confecro , & tu,metam rari muneris.ne
ſpreueris largitorem . Vale. Ferraria.
Tui obſeruantiſs.
FranciſcusPatricius.

2 Suka SMG CS3
! (et ( * ) 6574GE ENDENT
yos ,CC39
5 ) CH SE CE 566943
FRANCISCI PATRICII,
ZOR O ASTER
Oroaftrem Magiæ inuentoré
fuiſse , latis, apud Auhores
cóuenire ſcribit Plinius. Sed
vnus ne hic fuerit Zoroalter,
an & alius, non ſatis conſtare
ait . Sane is qui noftra ætate
Sacram Bibliothecam compilauic,Sixcus Sene
fis , duos fuifle Zoroaftres tradir : Alcerum ex
Diogene Laertio , Perlem Magorum princi
pem . qui veræ Magize fuerit inuentor primus.
Alterum Bactrianorum regem , qui fit a Nino
in bello victus . & qui primus veræ magiæ fue.
fit corruptor, de quo Plinium ,lu tinum , &
Auguſtinum ſcripſiſse aſſerit. Qui li duo lunt
reuera , licet , & tertium addere de quo Cles
mens Alexandrinus lib. V. Strom.ita fcribit.
Erus ifte , Zoroaſter eſt , qui de ſe ipſo hoc
ſcripſit.Conícripfi Zoroaſter Armenij,genere
Pamphylius,qui in bello mortuus, ad inferos
deſcendi, & a Diis hæc addidici.. 2
-- Erum Plato lib.x.de Rep. XI.die poſtquá
mortuus fuerat,ſuper pyram pofitum reuixifle
affirmat. Sed Plato idem Zoroaftrem.Oroma
zi , non Armenij filium in Alcib. I. facit . Aut
tres ergo , aut quatuor , & non vnus videntne
fuifle Zoroaftres. loannes autem Goropius,in
Gallicis, Zoroaftrem neminem vnquain fuitle
autumat . ficuti neque Hermetem Triſime
giftum , neque Orpheum . nominum horum
etymis , neſcio a qua Cimeria lingua , qua &
Adamum , & reliquos patres ad Nochum & la
petumvſq; locutos,&ipſe credit,& alijs credi
vult; deriuatis. Quorum nominum etymos,
fcuti fidem pones eum manere volumus , ita
illud addimus, laperum ab eodem Goropio,
fuifle Zoroaſtren nominatú. Cui lapeto, quo,
niam Margiana , & Ractriana poſt diluuium a
parre obtigerint, a ſecunda hac Magiam or,
tam eſſe,affirmatq; inde a Zoroaſtre,Oromazi
filio , ideft a lapeto Nochi filio chariffimo ad
Perſas veniſſe . In qua re, multiplex patet Go
ropij error. Nam ſi Zoroafter nemo vnquam
ſua ſententia fuit, qua ratione lapetum Zoroa
ftrum elle facit ? Deinde apud Ioſephum , Ba
Etra non lapeto conditori tribuitur, fed Gete
- Ti, vni ex Arami filiis.bic aút Semi filius fuit.
Perle auté conditi ſunt,non a lapeto ,aut quo
piam e ſuis, fed ab Elimo, Semi filio alio;licu .
ti a fratre eius Arphaxado Chaldęi.Interquas
3
Peuge ( 2‫ه‬
26 ‫ولاي‬
596 6 Comment
) ‫ودي‬ 2 ‫ ) في مدي‬26 (
665 ತಾ
duas gentes Magia omnis,& ortum habuit,&
præcipue eft verlata . Itaq; lapetus ex hiſtoria
nulla , aue Badtrus , aut Perla , aut Chaldæus
fuit.Didymo vero Alexádrino Zoroafter fuit
Chamus. Alijs Chuíus, Chami filius.Sed qui.
bus nam id rationibus inducti dixerint , quia
non conſtat,credere luperfedemus.Porro Zo
roafter ille luſtini, valde eſt cótrouerfus. Ece
nim Diodorus Siculus, Bactrianorum Regé a
Nino deuictum; non Zoroaſtremʻſed Oxyar
té appellat.Cui accedit proxime vna tráſpolita
R,Oxyatri nomé quod le vidiſſe in aliquot lu
ftini codicibus manuſcriptis retulit nobis Pyr
rus Ligorius , vir totius antiquitatis peritiffi.
mus,ficuti in aliis Zeoroſtré fcriptú le inuenil
ſe affirmabat.Sed Arnobius Diodoro ccc.cir.
citer annis poſterior , de Zoroaſtre ita ſcribit.
Vrinter Affyrios,& Bactrianos, Nino quon
» dá,Zoroaltroq; ductoribus,non tantú fer
ro dimicaretur, & viribus,verum et magi
2 cis, & Chaldæorum recóditis diſciplinis.
Quæ res videtur cum luſtino concordare. Ve
rum Suidas aliam inijcit fufpicionem , nimiru.
Zoroaftrem Chaldæum fuille, & Nino fubdi:
tam , dum ita fcribit.
» Zoroaſtres Aſtronomus , lub Nino rege Al
og fyrioru.Quiin uotis habuit, vt ab igne co
bleſti interimeretur , adhortatus Allyrios,
‫رو‬ ut eius cineres ſeruarent, ita futurum , ut
w regnú ipſorum numquam deficeret,quod
» . vlq;adhuc apud eos feruatur.In Allyria au
tem ,Babylonem Chaldeorum caputfuifle , &
Strabo, leu Strato, & Plinius fatentur. Apud
Ghaldæorum etiam , & Perſarum gentes , Ma
gicas Horuiſse,non autem in Bactris,apud au
thores eit in cófeſso . Eſto ergo Bactrianæ rex
ille ,ſeu Oxyartes , ſeu Ozyatres , feu Zeoro
ſtres,leu Zoroaſtres, certe magiæ inuentor nó
fuit, ueræ fcilicet Magiæ , quæ apud Chaldæ
os , ac Perlas Magos,magno in honore fuit.
Aut G fuit , praux alterius magiæ fuit inuen
tor . Sed neque id ei a Diodoro, aut a Coelia,
ex quo multa Diodorus ſumpſit, tribuitum
eſt . Qui quidem Ctelias, Bactriani iſtius re
gis res geſtas ſcripſit, vt Arnobius teltatur.
Hçc enim eius funt verba,
Age nunc veniat,qui ſuper igneá Zona Ma
» gus interiore ab orbe Zoroaſtres Hermip
i po vcafsériamur authori. Bactrianus, & ille
D 3 conucu
 FRANCISCI PATRICII ,
conueniat , cuius Cteſias res geſtas hiſtoria-
rum exponit in primo . Armenius Hoſthanis
nepos , & familiaris Pamphylius Cyri.
Nec ſolum,Magum Zoroaftrem a Bactria.
no Zoroaſtre ſeijngit his verbis Arnobius,ve-
rum cos etiam ,quos Clemens vti vidimus,có-
iunxerat. Nam fi Pamphylius Zoroafter fa-
miliaris Cyri fuit, & Armenius Holthanis ne-
pos,Hofthanes autem cum Xerxe in Græciain
venit, manifeftum fit, duos hos diuerfos fuif-
fe : quando a Cyro ad Xerxem,anni intercef-
ſerintLXXVIII. & Nepos Zoroafter Ho.
Athane,patruo iunior neceſario fuerit . Qula-
tuor itaque hi ſunt apud Arnobium Zoroa-
ſtres. Quintus vero Perlomedus. de quo Sui.
das in hanc ſententiam ſcripſit.
Zoroaſtres Perfomedus ſapiens ,apud eos
qui in Aſtronomia excelluerunt . Quietiain
primus nomen dedit ijs Magis , qui ciuilia
« fractarunt : Fuit autem ante Troiana tempo.
ra annis D.Ferunturautem ipfius de Natura
librillll. De Lapidibus preciocis l. Aftero-
Icopica Aporelelinatica libri V.
Quæ quidem verba, ex patria, Magorum
inſtitucione, Primus ille Chaldæus,fiue Aſsy-
rius videri poteft. Nam Aflyriæ pars Chaldæa
fuit, Perſia, & Media conterminæ. Itaque vi:
cinitate regionum ,æquiuocum eſt nomen pa:
triz partum. Sed librorum numerus Perfome
di, non congruitcum Allyrio,vtmoxpatebit.
Hæc ergo diuerſitas librorum , li duorum ag.
thorum diuerfitatem faciat, Perlomedus hic
Zoroaſter,a Chaldço Zoroaſtre, eft numero v.
Cui videtur ſextus ex Plinio poſſe addi , Pro.
connelius.Verum cæteris oinmiſlis , Magorú
principem illum perquiramus . Cuius & vitæ
initium ,& medium , & finis , traduntur adinira
bilia fuille. Scribit enim Plinius ,eum eodem
met die quo natus eſt,riGlle. Eidemque cere.
brum ita palpitaſſe, vt impoſită repelleret ina-
num ,futuræ præfagio ſcientiæ . Eundemque
in deſercis caleo vixiſle annos X X.ita tempe-
rate,vt vetuſtatem non ſentiret.Obijſle autem
igne cæleſti concrematum, ficuti optauerat,
Suidæ teftimonio conſtat . Qui item tradit,
eum, vti diximus,ſub Nino Allyriorum Rege
floruifle, quod ab alijs non diſcordat. Nam &
Epiphanius, eum Aſtrologiæ ,doctrinæ prauę,
& Magiæ inuentorem ferè Nembroti Gigan-
cis ætate fuiffe aſſerit . Fuit.n. Ninus Nébroti
nepos,ex filio eius Belo, genitus . Et Euſebius
affirmat eum ijſdem temporibus cum Semira-
mi, & Abramo vixile. Semiramim vero , ne-
mo ignorat Nini fuiſſe yxorem . Qui Ninam
vrbem condiderit anno a diluuio CCXCI.
& fequenti CCXCII. a Iofepho dicitur Abra,
mus natus. Conſonant itaque tempora . Ex
quibus Eudoxi , & Ariſtotelis error proditur
ingens. Quoruin vterque , vti Plinius refert,
fcripfit, Zoroaſtren ſex millibus annorum Pla
conis mortem præceffiffe. Atis obijt Olympia
de CVIII.Ad quam ,a diluuio anni interluint
MMLVIII. A quibus fi demantur CCC.
circiter , quibus Ninus , Semiramis , Zoroa.
ſter , Abramuſque vixerunt , relinquentur a
Zoroaſtre ad Platonis obitum anni circiter
MDCCLVIII. non autem fexmille . Par
ferè error eſt apud Hermodorum Platonicú,
& Plutarchum , qui Zoroaſtren ſcripſerunt,
Troiananı everſionem anteille annis V M. cũ
Troia euerfa Git,anno a diluuio MCXXVI.
A quibus li demantur CC.C. illi quos dixi.
mus,reliqui erunt anni DCCCXXVI.In eun
dem errorem incidit Pletho Gemiſtus, Plu.
tarchi fecutus authoritatem . Nec vero , uera
eſt apud Laertium Xanıbi Lydi annorum ra
tio, q ſcripſira Zoroaſtre, ad Xerxis in Græciá
tranfitú DC.tantú annos medios fuiffe ,cú di
luuio ad Xerxen anni cadant MDCCXXV .
A quibus ſi detrahas C C C. illos , remanent
anni CMXCIX.Error eſt etiam apud Sui
dam ,qui ſcribit,a Zoroaſtre ad Troiam euer
fam intercidiffe annos tantum Quingentos,
cum fint M. vno minus . Sed Magorum prin
ceps ifte Zoroaſter , Perſane fuerit , an alia
egente,in dubium videtur verti poffe.Plinius
namque,& Laertius, Perlain eum faciunt,Ple
tho,& eum ſecuti Ficinus, Steuchus, & alii re .
centes authores Chaldæum exiftimant.Chal.
dæos autem,a Magis, quorum caput fuit Zo,
roaſter,Porphyrius, tuin apud Proclum , cum
in vita Pythagoræ diſterminac. Ioannes vero
Picus,hos vtrofq; confundit ,dum ad Ficinum
fcribens, gloriatur ſe Chaldaicos quofdam li
bros inueniffe his verbis.
in Chaldaici hi libri ſunt, G libri ſunt , & non
Thelauri. Audi inſcriptiones.Patris Ezre,
Zoroaſtris , & Melchiar Magorum, oracu .
ila. In quibus & illa quoq; quæ apud Græ
cos, mendoſa , & mutila circunferuntur,
leguntur integra, & obſoluta. Tum eft in
illa,Chaldæorum ſapientum , breuis qui
» dé,& Calebroſa, ſed plena myſteriis inter
pretatio.Eft itidem & libellus,de dogma
tis Chaldaicæ Theologiæ. Tum Perſarú,
so Gręcorum , & Chaldeorum in illam diui
na , & locupletiſſima enarratio .
In quibut ſanè Piciverbis,comiſcentur line
diſcrimine , Chaldęi,Magi , Perſæ , & Zoroa
fter. Sèd Chaldęum eum fuiſſe , vt credam
multis adducor argumentis. Tum quod Chal
dçorú lingua eius oracula hçc ſcripta fuerint,
vc hic Picus teſtatur . tú quod Chaldaica , etiá
fuerit interprætatio. Tú quoq; quoniam Pro
clus,& Pſellus Chaldaica eaappellat. & præte
rea, & hácipfam oraculorú horú , Thcologia
Chaldaicain
 ZORO 2.SI E RI ".
Chaldaicam ,& Aſsyriam Theologiam vocát.
tum etiam quòd in Aſsyria narratur mor
tuus. Aſsyriorum autem regum fedes Babyló
fuit, & Chaldæorum quoque gentis caput.Ea-
que vrbem Aſsyriæ parti vni, nomen Babylo-
nię dediſse ,Strabo,acPlinius tradunt.Et Chal
daicum etiam nomen ipfius Zoroaftris eſse
videtur:quando prorſus fimili nomine Suidas
Zoromaldem , Zoroaſtro ſubnectat. & Dinó,
& Hermodorus apud Laertium fcribant ,
ex interpretatione nominis,Zoroaſtrem ,altro
rum cultorem fuiſse. Quod cum Epiphanio
conſentit. qui Altrologix eum facit inuento.
rem,& Suidas Aſtronomú nominat: & Aſtro-
logica ſcripſiſse aſserit. Aſtrologiam auté om-
nium gentium maxime apud Chaldæos flo-
ruiſse,nemo ignorat.Azonacem quendam Pli
nius præceptorem eius fuiſse nominat. Nec
fuerit a vero abſonum ,6 Azonacem hunc dica
mus,de ſchola Semi,aliquem fuiſse, aut Hebe
ri . Tradunt enim Thalmudiſtæ , Semum pri-
mum omnium (chola doctrinarum inftituil
fe. Quem ſecutus ſit Heberus, a quo lapiétuin
ſecta,ab eo deriuata, Hebreorum ,quali Hebe-
rorum nomen aſsumpſerit. Fuiſseque ambas
eas ſcholas celeberrimas tradunt. Equibus, &
Abramus prodierit, & lacob nepos eius, vt
fapientia imbueretur ad eas eſt profectus. Nó
eft autem dubium, Semum a Nocho patre in.
ftitutum fuifle. Quem omnes ab Adamo do-
ctrinas per manus traditas calluille, a multis
elt memoriæ commendarum . Quod verum
cum fit , & non fit a ratione alienum,eis con
temporaneum Azonacem , in eorum ſcholis
inſtitutum ,ijſdem de Deo ſermonibus Zoroa
ſtren imbuiffe.Inde forte , non immerito Pro
clus, Chaldaicain Theologiain ,deod olov xj beo-
napéfiolov non ſemel appellauit , & Chaldæos
illos a Diis edoctos fuifle alleruit.Scripta auté
Zoroaſtris, Suidas ſic enumerat,vt De Natura
fint. lib.111 1.De Præcioſis Lapidibus. I.Aſtro
rum contemplationis effe&ta. V.Scripfit etiain
de Agricultura. de quibus Plinius aliquid ci-
tat.Scripfit etiam oracula,vt ex Pico apparuit,
& alia multa , quæ Hermippus collegit ad vi-
cies centum millia verſuum : & indicibus po-
fitis vti Plinius refert,eius volumina explana-
uit.CuiusHermippi, Laertius librum quoq;
De Magis adducit, & ab Arnobio teſtis eſt pro
ductus. Puto autem Hermippum hunc illum
Smyrneum, qui dictus eſt Callimachius. Cue
jus libros , fimilis ferè argumenti, De feptem
Sapientibus. De Legumlatoribus, De Hippo
nacte, De Gorgia,De Ariſtotele,Atheneus,no
rarò citat. Cum aut libri Zoroaſtri Chaldaice
ſcripſi fuerinti, non immerito quæri poteſt, a
quo nam fuerint poftea Græci facti? Sane lo
lephus, de Berolo ita ſcriplit.
4
Teſtis horum eſt Beroſus, vir Chaldæus
genere,nctus iis qui in diſciplinis verſati
lunt. Quandoquidé ipſe fcripta Chaldæo
rum de Aſtronomia ; & philoſophia in
Græcos extulit.
Itaque Berolus ex hoc teſtimonio, ni fallor
fuerit primus. Secundus eſt Ariſtoteles qui
librumconfcripfit,cui Magico fuit inſcriptio:
Sed & Eudoxus , & Hermodorus Platonicus,
& Xanthus Lydus videntur Magorum multa
profequuti. Et Hermippus de quo fupra.
Fuerunt poftea duo Chaldæi, Iuliani pater,
ac filius . De quibus ita eſt apud Sui -
dam. 3
„ Julianus Chaldæus philoſophus,pater eius
Iuliani, qui vocatus eſt Theurgus, ſcripfit
de Demonibus libros IIIt. Sunt autem ad
cuſtodiam cuiuſque hominuin membri.
w qualia ſunt Chaldaica ſacrificia . Deinde
‫دو‬
lulianus prædicti filius ſub M. Antonino
Cælare (cripfit , & ipſe Theurgica Logia
carminibus. & alia quæcumq; talis ſcien
tiæ arcana ſunt.
In quibus verbis , nominatim ſunt Logia
ab eo carminibus Græcè fcripta , ſeu potius e
Chaldæo conuerſa. Quæ quamuis non vide
antur, integro carmine conſcripta: id euenit,
quia mendoſa ſunt , vei Picus air , & mutila.
Quod etiam Sibillynis carminibus eueniffe
Lactantius teftatur. Hunc lulianum Proclus,
lubinde Theurgum vocat , dum Logia addu
cit , & exponit . citatque eius librum V II . de
Zonis . Zonæ autem quid fuerint in Chal
daica Theologia poftea fiet palam . Addu
cuntur etiam a Porphyrio ,Syinbulus, & Pal
las quidam ,qui Magorum resGræce conſcri
plerunt. Chaldæorum libri aliquot philoſo
phici videntur . in Arabicam quoque lin
guam fuiſſe uerf.Scribit enim Auenrois quo
dam loco . Apud Chaldæos philoſophiam ,
ita perfectain quondam fuille, ficuti fuit , vc
ipfe loquitur,tempore Atiſtotelis . Fuerung
libri Zoroaſtri,poſtea quam a luliano,aut quo
uis alio , Græci facti ſunt, in ranta veneratio
ne, vt Clemens (cribat , eos Chriſtianos , qui
Prodici hæreſin fequerentur, gloriari ſolitos,
ſe eius arcanos libros poflidere. Ec Poc
phyrius in Plotini vita narrat Chriſtia
‫زن‬ nos multos,ex antiqua philoſophia pro
fectos,Adelphij,& Acylini fuille lectato
is res , eofq;Alexandri Lybici,Philocomi,
‫رو‬
Demoſtrati Lydi,plurimos libros circun
is tulille , & reuelationes quaſdam Zoroa
ftris , Zoftriani , Nicothei , Allogenis,
Meli , aliorumque huiuſmodi palain
oftendentes, multos decipientes , & ipſi
,, antea decepti . Qui aſſererent Platonem ,
‫رو‬
» intelligibilis eſſentię profundumminime
D 4 penetralle.
 FRANCISCI PATRICII,
penetralle. Eaque de cauſa Plotinum, multas
in ea argumentationes intulille,atque contra
cos librum ſcripfiffe,qui contra Gnoſticos elt.
& Amelium eiusauditorem libros XL.com-
poſuille contra librum Zoftriani. Iplunque
Porphyrium multis argumentis oſtendille li-
brum Zoroaſtri ab illis inſcriptum adulterinu
nouumq, elle : & ab illisconfictum qui ftrue-
bant hærefim ,vt eorum inſtitutiones elle Zo-
roaftris veteris crederentur. Ex quo loco ap-
parer,in tam magna fuiſſe Zoroaſtri libros in-
ftitutione , vt confiderent multi , vel rationi-
bus, vel authoritate , quæ eius elſe crederen-
tur Platonis dogmata Theologica poffe con-
uelli; & nouam in Theologia Chriſtiana hæ.
reſim , vel conſtituere,velconftitutam confic-
mare . Sed vtinaın integra ea oracula habe-
semus , quæ Picus inuenerat. Vtinam quæ,
Chaldæi , Perſæque in ea commentati fue-
rant . Vtinam libellum cum enarratione,
qui Chaldaicam Theologiam complecteba.
tur , Vtinam denique ipfius Pici com-
mentaria in ea ipfa, & oracula ,& libros. Quæ
Ficinus ſcribit in obitu eius inter ſcriptotum
ſuorum reliquias,a ſe reperta elſe: fed ita exa-
rata, vt vix ab eo ipſo legi poffent Pico. Quæ
malùm , peffum ierunt cum concordia ab eo
.fcripta Ariſtotelis cum Platone:Equidem ma-
ximam fecit hæc Chaldaica Theologia iactu-
in iactura XL. librorum Amelij . In
quibus racioni valde conſonun eft , quo
facilius Zoſtriam librum falfitatis coargueret ,
eum fæpe vera Zoroaſtri dogmata , & oracula
protulille. Non minor forte iactura alia fuit,
quatuor Porphyrii librorum quos , vt refert
Suidas,ſcriplerat in hiſtoriam luliani Chaldçi
philoſophi,eius nimirum qui ea oracula in
Græcum fermonem verterat. Sed ingens pro-
fecto naufragium paffa eft philoſophica Reſp.
in ammillione commentariorum eius audito
ris lamblichi , quorum XXV111. librum Da-
malcius bis citat ſub titulo , Chaldaicæ perfe-
ctiflimæ Theologiæ , ſemel, & iterum , cós év
τους χαλδαικοϊς , ομολογουμενος και Ιαμβλιχος.
ficut in Chaldaicis fatetur lamblicus . Sed
& huius diſcipulus , Syrianus ; cognomen-
to Magnus teltante Saida libros X. Icripſit in
Logia, hoc eſt oracula Zoroaſtri forte omnia,
Sed proh nefas maximum. Ea ſcripta, & The-
fauri periere omnia : & ex tanto naufragio,
vix ſuperfuerunt fexaginta tantum oracula ve
re diuina. Quæ quinquageſimo ab hinc anno
PariGis a Lodoico Tiletano fuece Græce im.
prefla ſub titulo.
Μαγικά, λόγια, των απόγου Ζωροασρου μάγων.
Magica oracula , eorum qui a Zoroaſtre ſunt
Magoruin cum Græcis commentariis , quæ
reperi poftea eſte Plechonis Gemiſti . Quem
C.
quidem pauxillum numerú, auximus nos no
penitenda additione,vſque ad CCCXXIIII.
magno labore a nobis conquiſita in Placoni.
corum philoſophorum quæ fuperfuerunt ſcri
pris,Procli,Hermiæ, Simplicij, Damalcij Syr
nelij , Olympiodori , Nicephori Gregoræ
Syneſijcommentatoris , & non nihil etiam in
Arnobio reperimus. Cum eorum ſingulorum
aliquibus expoſitionibus,& argumentis Chal
daicæ philoſophiæ. Quæ omnia in vnum col
lecta , & in ordines quofdam diſtributa, quæ
(parſa inuenimus ad communem philolo.
phiæ ſincerioris ſtudioſorum ', & latina feci.
mus,& in publicum libentes damus. Sedan .
tequàm vlterius progrediamur,non eft negli.
gérer diſpiciendam ,an Logia hæc,vti inſcrip
tio prætulit fint Magica , & quo ſenſu Magica.
id autem fieri non poterit , niſi Magia quid
fit cognoſcamus. Magiæ nomen horrent ple:
rique. Puro a Simone illo qui ſanctis Apoſto
lis ſe ſe oppoſuit, hoc horrore deriuato. Qui
cum vere , non Magus , led Goes Tóns ellet,
fallo Magum ſe ſe cognominauit. Cui menti
to Mago , Magi veri tres opponantur ij , qui
ab Oriente, D.Iefum venerútadorare.Erenim
eſtíciendum , Magiam,& Goitiam, & Pharma
ciam longe,interſe eſfe diuerſas. Quod cum
Plinius forte ignoraret,iinperite Magiam de
riſit vniuerſam . Sed nihil eſt id in eo viro mi
randum , qui etiam Deum rerum authorem ,
vel ignorauit penitus , vel irriſit cognitum.
Itaque ad hanc rem dignoſcendam , authori.
bus,Plinio potioribus vtamur . Inter quos
ſummus Plato , Magiam Deorum cultum eſſe
affirmat , cum fcribit μαγείαν τε διδασκει του in I. Αν
cib ,
Ζωροασρου του Ωρομάζου ,εσιι δε τούτο , θεών θερα
πεία..
Magiam docet Zoroaſtri, filij Oromazi.Eft
autem hoc Deorum culius .
Porphyrius autem in hunc modum.
Παρα γεμην τους Πέρσαις και οι περί τοθείου σοφοί, lib. 4.de
κ τούτου θεραπoνθες , Μαγοι οροσαγορέυονία . Abftin ,
του7ο γάρδηλοί κατα την επιχώριον διάλεκον και
μάγος.
Apud Perſas vero, qui circa diuina ſunt ſa
pienres,eorumq; cultores,Magiappellan
tur.Hoc enim ſignificat eius regionis pro
» . pria dialecto Magus.
Ioannes quoque Picus ait, nomen hoc Ma
gus,idem elle apud Perſas,quod apud Latinos
lapiens & apud Græcos philoſophus. Et Pico
anteriores Philo , & Hermias Magos in hunc
defcribunt modum . Prior ille.
Veram quidem illam Magiam, hoc eſtcon
» templatiuam ſcientiam per quá clarius na
turæ opera cernuntur, vt honeſtam atq;
expetendam, non vulgus folum ſectátur:
fed maximi etiam regum reges , precipue
Perlæ
 ZOROASTER:
s Perſæ tam ſunt harum artium ftudiofi vt
regnare nemo pofſit niſi fitinter Magos
iudicatus . Hic vero ita. Magi ſunt, qui
de fingulis philolophantur.Conluetudo auté
communis Magos pro maleficis accipit ; qui
aliter habentur apud gentem ſuam . eò quod
fint philoſophi Chaldæorú, & ad artis huius
ſcientiam , reges quoq; & principes eiuſden
gentis omnia faciunt, vnde & ipfi primum,in
natiuitate Domini Saluatoris, primi ortum in
tellexerunt. & venientes in Betlem adoraue
funt .
Itaq; Magus , veraſui nominis interpreta-
tione, nó aliud fibi vult,quàm Dei cognitore ,
& cultorem . Cui nomini, rem quoque apud
Magos reſpondiſse author eſt Arnobius, vir
pius & Catholicus,de eo Hoſthane ſcribés,cui
maxiine infēlus videtur fuiſse Plinius. Inquit
enim ille.
Eorum Magorum, & eloquio , & negotio
primus Hoſthanes , & verum Deum merita
maieſtate proſequitur , & angelos miniftros,
& nuncios Dei,led veri , eiusvenerationino-
uit aſsiſtere . vt e nutu ipfo , & vultu domini
territi contremiſcant.Idem & Dæmonas pro-
didit;terrenos,vagos, humanitatis inimicos.
Proclus vero ex Porphyrio referens, libro
Il.in Timæum ,in hanc ſententiam ,ne ſemper
Græca afferamn , ſcripſit.
3 Quacumque vero, & eſſe Deos;& prouiden
( tiam eos rerum habere putant , &multa eorú
quæ fiunt, polle etiam aliter euenire,hi & præ
ces conuenienter approbant, & vitam noitrá
dirigere confitentur. Atque addunt, proború
hominum præces conuenire maxime : Quo-
niam nos diuinitati connectant. Simili enim ,
ſimile coniungi amar. Dijs autem,probusvir,
fimilimus eft.Etquia in cuſtodia ſint ijs qui
virtui incumbunt ,&a corpore veluti a car-
>
cere comprehenſi , debent Deos præcari de
tranſitu ab hoc loco. Et quia veluti filij, a pa-
‫رد‬ tribus diſtracti, præcari eos conuenis dere-
grellu ad veros eoruin patres Deos. Er quoniã
veluti patre , & matre carere videntur ij,qui
non ciirantpræcari, neque le ſeconuertere ad
præſtantiores. Et quia in omnibus gentibus,
ij qui ſapientia excelluerunt,circa præces ſtu-
dioſi fuerunt. Indorum quidem Brachmanes,
Magi vero Perſarum.Græcorum vero ,quima
xime Theologi fuerunt. Qui & facrificia inſti
tuerunt , & myfteria. Chaldæi vera , & aliter
diuina coluerüt , & ipſam Deorum virtutem,
Deorum conficentes efle , venerati ſunt. tan-
tum abelt , vt ob virtutem ſacra (preuerint,
Magi itaque inter alios lapientes maxime
Deum luntvenerati ; maxime ad Deum præ-
ces & facrificia porrexerunt.Propriamque co-
rum virtutem Dei virtutem efle , ideft a Deo
5
in ſe profectam falli funt. De quaad Deum
prece , tam magna ea ſunt , quæ Proclus ex
Chaldæorum dogmatibus ſubnectit,vt maio
ra, & excellentiora, uix crediderim a quoquá
Chriftiano , ſcripta reperiri poſſe. Eſt in his
Zoroaſtri oraculis Dei Patris, & Filii,& Spiri
rus non ſolum aperta cognitio, ſed magnificæ
etiam laudes ( crediderim hoc dogma de Tri
nitate perfonarum eum habuifle ab Abramo
uel ab aliis Deo Charis, quoniam ſuo lumine
naturali non poſſe nos deuenire incognitio
nem miſterii Trinitatis . ) Factorem rerum
omnium , mundi creatorem eum celebrant
Angelos agnoſcunt.Paradiſum prçdicát. Ani
marum immortalitatem docent expreſsè. De
ueritare, de Fide,de Spe, de Amore,leu Chari
tate, breuia, ſed eximia habent dogmata. Qui
bus ueluti gradibus , ad Deum reduces fieri
poſſumus. Multa quoque de Magoruin abiti
nentia,caftitate,ac uelutipænitentia,referun
tur, non abfimilia ab iis, quæ in heremis ſan
&i patres chriſtiani narrantur egiffe . Venon
immerito Apollinis oraculum quamuis ple
rumque mendax,in hoc uere pronuncialle ui
deatur. Id quod Porpyrius, referéte Euſebio;
retulit,
> Chaldæis quæ uera eſſet ſapientiam , tátum
Hebrçilq; ipfis conceſſum ;agnolcere pura ,
Æternum qui mente colunt Regemque
Deumque.
Itaque hæc prima ,præſtantiſſimaque Ma
giæ pars, non aliud eſt, quàm Theologia , &
religio : & fi non uera plene,uti poftea fuit a
Chriſto reuelata, arramen proxime omnium
ad eam accedir.Vt mirandum maxime, ac me
rito uideatur, quo nam modo , tantum ſe po
tuerit ſuis uiribus mens humana attollere , Et
hæc profecto eſt,quam Plinius ſub religionis
nomine ridet, ridendus ipſe maxime , & exe
crandus.
Alia magiæ pars eſt cognitio cæleſtium mo
tuum atque uirium exacta. Per quam,& influ
xus cælorum in hæc inferiora percipiuntur;
& ad humanę ufum uitæ , in ſeminationibus,
plantationibus: & in uniuerſum in omni agri
colendi ratione fructus capiuntur . Quod in
Caſſio Vticenſe maxime apparet. Recta itaq;
ratione, non ſolum Zoroaſter ,ſed eriam Abra
mus itidem Chaldæus Aſtronomiæ habiti
ſunt periti. Quem Abramum , Philo ludeus
probat ,per Aſtronomiæ fcientiam ; in ueri
Deinotitiam peruenilfe, eique ob id Sacrifi
cia inftituifle .
Tertiam Magiæ partem Plinius fuiſſe recé
ſer Medicinam . Nos uero cum magnis, ac
piis uiris dicimus , Magiam in vniuerſum na
curæ totius cognitionem complecti. Non ea
quidem ,quæ in ulu hodie eſt apud Peripate
ticos
 FRANCISCIPATRICII ,
ticos,quæ in ſola Ariſtotelis uerborum inter-
pretatione uerſatuc tota , nihil penſi habens
fi res aliter ſe habeant , quàm ipli in duce ſuo
intelligant. Sed eam quçinterſperſas, inter-
ſeminataſque mundo virtutes, quaſi de lare-
bris , ac tenebris in lucem euocans,non tam
facit miranda, quàm operanti naturæ famula-
tur. Et eam quæ vniuerli partibus ineſt Sym-
pathiam ,quali artifex promit , & in vſum de
mundi receſſibus,gremioque naturæ profert.
Hiſce verè declaratis rebus , palam arbitra-
mur efle factum Magiam integram , non eſſe
aliud, quam Dei venerationem : & cælorum ,
atquæ naturæ virium cognitionem . Quam
cur vel Plinius rideat , velhorreantalii , nihil
video, præter quàm quòd ridendus ipfe fit, &
deplorandus.
Talis Magiæ veluti Simia quædam ,& infe-
lix æmula, Goetia apud nequam homines eſt
nata, cultu , ac comercio dæmonum referens
Magiæ Theologiamn : prædictionibus , huma-
norum euentuum fingularium , fimilis facta
Aſtrologiæ. & naturalis ,veræque Magiæ effe-
ctiones præſtigiis repræſentans: vt quæ funt,
non efle videri : & que non ſunt, eſſe videri fa
ciat : ad omnia , ope atque opera dæmonum
adhibita. Quæ ſi circa defunctorum corpora
exerceatur,Necromanciæ nomen eſt adepta.
Si ad ignem , aut aquam, Pyromantia, & Hy:
dromantia vocatur. Mateotechnia vero ſi cir.
ca aerem :quoniam fimul aere percuſo euane-
fcat. Pbarmacia vero ea eſt, quæ cibis potuq;
philtra,reſq; amatorias fingit procurare , qua-
Iem narrat le expertú Lucianus, & Apuleius.
& qualem in multo vſu apud Theſsalas mulie
tesfuiſse ſcribunt. Finxit ctia medicinas qual
$
: 7
dam ad morbos varij generis depellendos fe
nouiſse. Ita euenit, eos qui , cum mali eſsent,
(ub bono nomine fibi voluerunt credi , non
Goitas, quod nomen eſt a dolore, ſed Magos
quod eft apia ſapientia ſe appellari maluilse .
Fatear quoq; multos , qui verè Goites eſsent,
vti Magi viderentur, ex bona Magia deſump
fiſse aliqua , vt eo prętextu credulum vulgis
ad ſe,quæſtus gratia traherent. Huiuſmodife
rè ſunt aliqua apud Euſebium , ac Gregoram ,
quæ ipfi ex Hecates oraculoſe defumpfiſse af
firmant. QuæDæmonú ſunt quædam euoca
tiones & præitigia: Quæ impia , noluimus cú
pijs hiſce commiſcere .
Verum ad oracula Zoroaſtri redeutes,ope
ræ fuerit præcium , antequam ea vel propona.
mus,vel exponamus,quædamı veluti prolego
mena eorum prænotare , vt nimirum facilius
eorum ſenſa intelligamus . Sunto autem hæc
prima , quæ ſcripta ſunta Proclo in proæmio,
comentariorum ſuorum in Platonis Parmeni
dem .
Η δε των ιεραγικών ονομάτων θεών , κατά την εαυ
των μυσικην ερμηνείαν εκδεδoκόλων. οία τα 7οίς
Ασσυρίοις υμνημενα,ζώνα, Αζουνοι, κ Πηγαι,
και Αμείλικτοι, και Συνοχής , δίων εκείνοιτας α
ξας ερμηνέυουσιών θεών..
i , Sacrorum vero nominum, Deorum ,ſecun
dum eorum myfticam interpretationem ,
bp !.traditorum.vt ea quæ ab Aſsyrijs celebra
tur,Zonæ,& Azoni. & Fontes,& Amilicti,
‫رق‬ & Synoches . per quæ illi ordines Deo
95 rum interpretantur. Similia his Pſellus
poſtea tradidit ,vtinaın ſicuti prolixius, ita &
diligentius. ſed qualiacumque fint,non inuti
lia cognitu fuerint. Sunt auté hæc verbis ſuis.
Tou
 ZORO
Ιρύ Ψελλού Εκθεσις Κεφαλαιώδης
ΤΩΝ ΠΑΡ ' ΑΣΣΥΡΙΟΙΣ ΔΟΓΜΑΤΩΝ .
Μετα το έν, τον πατρικον φασί βυθον, έκ τριών
Τριάδων πληροιμενον . Εκάτην δε των τριάδων ,
έχειν πατέρα πρώτον : τα δώαμιν μέσην , και
νούν επαυτοίς αίθον,συγκλείοντα αρός εαυτην την
Τριάδα .. Καλούσι δε τάυτας και νοητας . Μεθ'ας
και άλλον διάκοσμον των νοητών, άμα και νοερών και
Τριχή και τούτον διηρημένον , είς ίυγγας, καισωο
χέας , και τελετάρχας . Μετά δέ τον μέσον διά
κοσμον, ό νοερος εςί . Μιάν μεν έχoν τριάδα πα
τρικήν , την του άπαξ επέκεινα. και της Εκάτης, και
του δίς έπεκεινα. Ετέραν δε την των Αμιλίκτων
τριών όντων , και ένα τον Υπεζωκότα . Πηγαι
Γάντα , επτα . Μετα οι πηγές τάυτας οιυπε
ραρχιοι , άτα αζωνοι , έπειτα Ζωναίοι . Μεθ'ους
Αγγελοι , ίτα δαιμονες : ήρωες μεθ'αυτους. Με
θ'ούς Ψυχα . και λοιπόν ο κόσμος και σωματικός .
Επτα δε' φασί κόσμους σωματικούς . Εμπυρον ένα
και πρώτον , και της μεθ'αυτόν αιθερίους : έπιατα
πώς ύλαίους, το απλανές , το πλανώμενον , και το
υπό σελήνην . και τον μέν πρώτον αφορίζουσικα
τα τον νούν . τούς δαιθερίους κατα την Ψυχήν.
τους δ'υλαίους κατα την φύσιν . Πηγήν δ'Αγγέ
λων, και δαιμόνων, και ψυχών , και φύσεων της Εκά
την άναι φασίν . καταβιβασουσι πολλάκις 7ων
Ψυχήν εις τον κόσμον , δι'αιτίας πολλάς . ή δια
πτερορρύησιν , ή' δια βούλησιν πατρικήν, είς τόκος
σμήσαι την περιγειον λήξιν . Δοξάζουσι δε και τον
κόσμον αΐδιον. Λέγουσι δε και τον Αδην πωλλα
χώς .καινω μέν αυτον θεόν ονομάζουσιν, αρχηγών
της περιγείου λήξεως , νω δε τόν υπό σελήνην το
πον.νω δε' την μεσοθηλατου αιθερίου κόσμου και
του υλαίου . νω δέ τήν άλογον Ψυχήν. και τιθέασιν
εν αυτή την λογικήν ούκ ουσιωδως ,αλλά χελικώς ,
όταν συμπαθώς έχη ωρός αυτήν.Ιδεάς δε νομίζουν
σι . μεν τάς του πατρός εννοίας , γω δετους
καθόλου λογους νού, τούς Ψυχικούς , και φυσικούς .
ούς δίδωσι μέν ο νούς τη Ψυχή.η δε' Ψυχή τηφύ
σι. Συμπαθαν δε7α άνω τους κάτω φασί. και μάλι
σα τα υπό σελήνην . Αποκαθισώσι δε τάς Ψυχας,
κατα τα μέτρα των οικείων καθάρσεων , έν όλαις
ταϊς του κόσμου μερισι.τινάς δε και υπερ τον κό
σμον αναβιβάζoυσι. Τόυτων δε των δογμάτων τα
πλάσα και Αριστοτέλης και ΓΙλάτων εδέξανθο . οί οι
περί Πλωτινον και Πορφύριοντε και Ιάμβλιχον , και
Πρόκλος πάσι καθηκολουθησαν . χμ ως θειας φο
τάς ταυτα εδέξαντο .
A STER 6
PSELLI EXPOSITIO PER
capita ,dogmatum quæſunt apud Aſyrios
Poft vnum , paternum dicunt profundum .
ex tribus triadibus repletum . Singulas autem
triadum , habere Patrem primum . deindePo
tentiam mediam. & mentem ad hæc tertiam >
quæ claudat triadem in fe ipfam . Vocant auté
has,etiam intelligibiles.Polt quas alium ordi
nem ,intelligibilium fimul & intellectualium .
trinè & hunc diſtinctum ; in lyngas , & Syno
cheas, & Teletarchas . Poft mediumhunc ordi
nem, intellectualis eſt. Vnam quidem habens
triadem paternam .Eam quæ eſt ſemel trans,&
Hecates, & quæ eft bis trans. Aliam quæ eſt
Amilictorum trium . & vnum hypezocota.
Fontes vero hi ſunt feptem . Poſt vero holce
fontes.(unthyperarchij, dein Azoni , deinde
Zonzi.Poft quos Angeli,dein Dæmones.poft
quos Animx. Et tandem mundus corporeus.
Septem autem dicunt mundos corporeos,Em
pyreum vnum, & primum . & tres poft eum
Æthereos. deinde tresmateriales , Innerrati
cum. Erraticum , & qui ſub Luna eſt.Et primú
quidem decerminant, ſecundum mentem .
Aethereos vero fecundum animam . Materia
les vero fecundum naturam.Fontem vero An
gelorum , & Dæmonum , & Animarum, & Na.
turarum,Hecatem elle dicunt.Deducunt vero
multocies animam in múdum,ob cauſas mul
tas. Vel ob alarum defluxum , vel ob volunta
term paternam, ad exornandam terrenam for
tem.Exiftimant ét mundú elle ærernú. Dicunt
quoque . Aden multipliciter , &nunc Deum
ipſum nominant, Principem terrenæ ſortis .
Nunc autem locú ſublunarem . Modo etiam,
medietaté æthereimundi, & materialis . Mo-;
do quoque irrationalem animam . & ponunt
in ea rationalem , non eſsentialiter, ſed reſpe
Au quodam , quando Sympathiam ſecum ha
buerit. Ideas exiſtiinant, nunc quidem Pater
næ mentis conceptiones.nunc autem vniuer
ſales rationes , Mentis , animæ ,naturæ . quas
dat quidem Mens ipfi animæ . Anima vero
Naturæ.Sympathiam dicunteſse ſuperis cum
inferioribus . & maxime quæ ſub luna ſunt.
Reftituunt uero in priſtinum animas , ſecun
dummenſuram propriarum purgationum ,in
totis mundi regionibus . Quafdametiam fu
pra mundum reducunt . Horum autem doge
matum plurima, & Αriftoteles, & Ρlato fulce
pernnt.Plotinus vero,& Porpyrius, & lamblia
chus, & Proclus, omnia funt fecuti, & tamqua
diuinas voces, ca ſuſceperunt.
EN
 F R Α Ν C 1 S. C1PAT B1 CI 1,
ΕΝ ΑΛΛΩ ΔΕ ΣΥΓΓΡΑΜΜΑΤΙ , ΟΥΤΩΣ ΕΧΕΙ.
τοΥ ΑΥΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΕΩΔΩΣ. ΠΕΡΙ ΤΩΝ .
ΠΑΡΑ ΧΑΛΔΑΙΟΥΣ ΔΟΓΜΑΤΩΝ .
Επία φασί σωματικούς κόσμους . Εμπυριον
ένα και ωρώζον . και πώς με αυτόν αιθερίους , έπει-
Τα τρεις υλαιους .ων ο έχαθος χθόνιος άρηται και
μισοφαής . ός τις εσίν ο υπο σελήνην τόπος ,
έχων έν εαυ7ώ και την ύλην , ην καλούσι βυθον.
Μιάν αρχήν τών πάνων δοξάζουσι , και έν αυ-
Τήν και αγαθών απόυμνουσιν .εια παξικόν τινα
βυθόν σέβοναί , έκ τριών τριάδων συγκείμενον.
Εκάτη . δε τειάς , έχει πατέρα, δώαμιν , καινούν.
α/α εσιν και νοητη υγξ . και μετα ταυτην οισωο-
χάς , ο έμπύριος , ο αιθέριος , και ο υλαίος , Με...
τα δε τουςσωοχώς, τελε/ αρχαι . Μετά δε του-
τους και οι πηγαίοι πατέρες , οι καλόυμενοι , και
κοσμαγωγοί . ων ο ορώτος , ο απαξ επέκανα λε.
γόμενος , Μεθ ' όν η Εκάτη . ώτα και δυς επέκρι
να . Μεθ'ον της αμείλικτοι και και τελευταίος και
υπεζωκώς . Σεβονται δε και Πηγάιαν τριαδα
πίςεως , και αληθειας , και έρωτος . Φασι ' και
αρχικόν ήλιον από της ηλιακής πηγής και και αρ-
χαγγελικόν, και πηγήν αιθησέως,και πηγαι
αν κρίσιν , και κεραυνιον πηγήν , και πηγήν διοπ-
Tγον , και χαρακτήρων πηγών επιβατευουσαν
τοίς άγνωςοις συνθημασι . και πηγαίας ακρότη-
τας Απολλωνος , . Οσίριδος , Ερμού . Υλικας δε
πήγας φασι , κέντρων και τοιχίων , και ονείρων
Ζώνην , και πηγαίαν Ψυχήν . Μετά δε τας πη-
γας , λέγουσιν είναι αρχάς . αι γαρ πηγαι αρ-
χικωτέρα των αρχών . Των δε Ζωογόνων αρχών,
και μέν ακρότης Εκατη καλείται . » ο μεσοτης,
Ψύχη αρχική και δε περάτωσις αρε » αρχική. Είσι
επαρ'αυτούς, αζωνοι Εκάτα , ός ή τρισκδότις
η χαλδαϊκη • και η κωμάς , και η εκλλυσική . Αζω-
νικοί δε παρ αυτούς θεοι , ο Σέραπις , και ο Διόνυ-
σου , και και του Οσίριδος σαρα , και και του Απολλω-
νος . Αζωνοι δε καλλυνται οι ευλύτως έν εξουσία
Ζωντες ενεζουζια ζωντες ταϊς Ζώναις , και υπερυ-
δριμένοι των εκφαι ων θεών . Ζωναίοι δει τας
έν ουρανώ Ζώνας απολύτως περίελιήοντες και να
τα τηδε διοικούντες . Θίον γάρ γένος εςι παράν
τοις Ζωναιον , το κατανείμαμενον τας του αιθη-
του κοσμου μερίδας . Ζωσάμενον τας περί τον
υλαίον τόπον διακλήρωσης . Μετα ε ' τας Ζωνας
έξιν , απλανής κυκλος περιέχων τας επήα σφαί-
ρας , έν εις τα άσρα . και αλλος μέν παρ' αυτούς
δώλιακός κόσμος των αιθερίω βαθει δουλένων .
αλλος ο Zων αιος ας ών των επα . των δαν
θρωπίνων Ψυχών αίσια διήα πηγαιά Τίθενται,
σεντε πατρικον νούν , και την πηγάιαν Ψυχην. Χαι
προέρχεται μεν αυτοίς ή μερική. Ψυχη από την
πηγαίας κατά βούλησιν του πατρός . Εχασε και
αυτόγονου ουσίαν , και αυτοζωον , ου γάρ έσιν ως
ετεροκίνητος . και γάρ κατα το λόγιον μοιρα του
In alio E.xemplari , ita ſe habet.
EIVSDEM PER CAPITA , DE
dogmatis quæfunt apud Chaldæos .
Septem dicunt corporeos mundos. Empy
reum vnum , & primú , & tres poft ipſum Ae
thereos. deinde tres materiales . Quorum po
ſtremus terrenus dictus eſt, & oſor lucis. qui
eftfublunaris locus, habens in fe,etiam mate
riá . qua vocant profundum . Vnú principium
vniuerſorú opinantur, & vnú ipſum , & bonú
celebrant . Dein Paternum quoddá profundú
venerantur , ex tribus triadibuscompofitum .
Quçque vero trias,habet Patrem ,Potentiam ,
& Mentem .Deindeeſt Intelligibilis lynx . &
poft eam, Synocheus,Empyreus,& therius, &
Materialis. Poſt vero Synocheas, Telerarchæ .
Poft hos vero , Fontanipatres,qui vocátur etiá
mundi ductores . Quorum primus is qui
femel crans dicitur.Poft quem Hecate,dein is.
qui bis trans. Poft quem ,tres Amilicti,& vltia
mus,hypezocós.Venerantur quoque fontana
Triadem , fidei, & veritatis, & amoris.Dicung
etiam Archicúlolem ,a folari fonte, & Archá
gelicum,& fonté ſenlus, & fontanú iudicium,
& fulmineú fontem , & fonté dioptrarum , &
characterú fontem ,inGdentem ignotis ſynthe
maſ. & fontanas fummitates Apollinis, Ofria
dis, Mercurij. Materiales vero fontes dicunt,
centrorú , & elementorū; & fommorú Zonain .'
& fontanăAnimá . Poft auté fontes dicút elle
principia · Fontes enim principaliores lunt,
principijs. Zoogonorum vero principiorum ,
fummitas quidem Ecate vocatur . Medieras
vero , Anima principalis . Terminatio vero
Virtus principalis. Sunt vero apud ipſos, etiã
Azonę Ecatæ, vt Triecdotis Ghaldaica , & Coo
mas', & Ecclyſica. Azonici vero apud ipſos
Đij, Serapis, & Dionyſus, & Oſiridis ſeries, &
Apollinis. Azoni vero vocantur, quilibere in
libertate viuunt.poteſtaié exercéres in Zonas ,
& fuperfedentes inanifeſtis Dijs . Zonæi vero,
qui cæleſtes Zonas ſeparatiin , & libere circú .
uoluentes, & ea quæ hic ſunt adminiſtrantes.
Diuinú.n.genus apud ipſos eſt Zonęú cui die
1tribute funt midi fenfibilis regiones. & forti
tum elt circa materialein locum , torticiones .
Poſt Zonas vero eſt , inerrans circulus, con
tinens ſeptem (phæras, in quibus funt Aſtra .
Et alius quidem apud eos eſt ſolaris mundus ,
æthereo profundo feruiés. alius vero Zonçus
vnuse ſeptem exiſtens. Humanarú animarú ,
cauſas duplices fontanas ponunt : Paternam
Mentem , & fontaná animam , & procedit qui
dem eis particularis anima , a fontana per vo
luntaré patris . Habet vero & perſe genitam
ellentiain , & per ſe viuentem . Non enim eſt ,
vt ab alio mota. Ná iuxta oraculum ,portio eft
iguis
 ZOROASTER.
πυρος Ε ' του Θεού και πυρ φαεινον , και
νοημα πατρικον είδος έσιν αύλου, και αυθυπόταθον ,
Τοιούτον γαρ παν το θείον , ου μέρος και ψυχή. και
πάντα φασίν ή εν εκάςη ψυχή , καθ εκάσης
δ'ιδιοτητες άγνωςον ρωτού και αρρήτου σωθη-
ματος . Καταβιβαζουσι και των ψυχω πολλάκις
εν τω κόσμω δι αιτίες πολλές η δια περορρέυ-
σιν , και δια βουλησιν πατρικω . Δοξάζουσι 3 και
κόσμον αΐδιον και τας τ ' άςρων ομόδους . Τον
δ'Αδω πολλαχώς καταμερίζουσιν » και νω
αυτ θεον ονομάζουσιν αρχηγών της « ευγείου
ληξεως . νω ε' ή σο' σεληνω τόπον φασί .
νω δε τω μεσιτάτω του αιθερίου κόσμου και
και του ελαίου . γω και τίω αλογον ψυχω .
και τιθέασιν εν αυτή τη λογικίω , ουκ ουσιω-
δώς , αλλά χετικώς όταν συμπαθώς έχη ωρος
αυτίω , και προβάλλη τον μερικον λόγον. Ιδιας
δε νομίζουσι , νω μ ' τας του πατρός έννοιας,
γώ δε' τους καθόλου λόγους , και φυσικούς , και
ψυχικους , και νοητους . νω και τας εξηρημένας
σ ' όντων υπάρξας . Τους δε αει μαγειών λό-
γους σωισωσι Σπο ' τε η ακροτάτων δωάμεων.
Στο' τε οειγειων υλών . Συμπαθή και τα ανω
τους κάτω φασί , και μάλιςα τα μου' σελίωω
Αποκαθισωσι δε τας ψυχάς μετά λεγομέ-
νον θάνατον , και τα μέτρα και οικείων καθαρ-
σεων , εν όλας τας η κόσμου μερίσι . τινας-
δε και αφ' ή κόσμον αναβιβαζουσι . και μέ-
σας αυτας διορίζονται και άμερίδων, και μερι-
των φύσεων . τούτων δε' τηδογμάτων τα πλείω,
και Αρισοτέλης , και Πλάτων εδέξαντο . οί σε
ωει' Πλωτίνον , και Πορφύριον , χαι Ιάμβλιχος
και Προκλος πάσι καθηκολούθησαν , και ως
θεας φωνας ασυλλογίσως ταύτα εδέξαντος
Τ Ε Λ Ο Σ.
Præpoſitis ergo hiſcetamquá prolegome
nis quibuſdani,ad ipſa Logia fiuc oracula elt
accedendum . Rectiſlimaratione róxa Græce
& Latine oracula ſunt dicta , quoniam ſunt a
Deo quodam, forte ſummo , vi vaticinia pro
nunciata . Sacerdoti cuidam inter ſacrifican
dum . Quod ex ſolius Damaſcij verbis agno
uimus . Nam in eo libro vere incomparabili ,
queim hicvir. De dubijs, &folutionibus pri
morum principiorú fcripfit, aliqua loca hoc
ipfum innuunt. primo hifce verbis.
Μαρτύροντα και ουν και αυτοί τους θεούς εν οίς έ
πεσι λέγουσι ωρος ή θεουργον .
Teſtes igiturafferunt,& ipſi Deos, in qui
bus verſibus dicunt ad Sacerdotem . Et non
multo poſt.
Φησί και τα τοιούτα οι ωτής, ο εισμω δών θεός .
Dicit & talia de ea , vaticinator Deus .
Etalibi...
Διό και το μένειν αεί τη αόκνω τροφάλιγγι,πάσι
χαρίζεται σ τ ωτίω χεησμοδίαν .
7
ignis diuini, & ignislucens. & intellectio pa
terna .. Et eſti forma immaterialis , & per le
ſubliſtens.Tale enimelt ,omne diuinum,cuius
parseſt anima. Ecomnia dicunt efle ,in fingu,
la anima. Per fingulam vero proprietaté igno
tam ,fabilis & ineffabilis Synthematis. Dedu
cunt vero animam ſæpe in mundum , ob cau
las multas, vel ob alarum defluum , vel ob vo
luntatem patris. Opinantur uero munduma
ternum , & aftrorum periodos . Aden multis
modis partiuntur . & nunc ipfum Deuin no .
minant principem terrenæ fortis ; nunc uero
ſublunarem locum dicunt . Nunc autem me
dietatem ætherei mundi, & materialis.Nunc
etiam irrationalem animam . Et ponunt in
ipfa rationalem , non effentialiter. fed perre
fpectum , quem compatitur cum ea , & pro
fere particularem rationem. Ideas exiſtimant,
modo patris conceptus & modo vniuerſales
rationes, & naturales , & animaſticas & men
tales . modo autem ſeparatas entium exi
ftentias . Magicas vero rationes conſtituunt
a fuummis poteftatibus , & a terrenis materie
bus. Compati aiunt,ſupera inferis. & præſer
tim ſublunaria . Reducunt vero animas poſt
obitum , fecundum menſuram propriarum
purgationum in cunctis mundi regionibus.
Qualdam etiam ſupra mundum attollunt. &
medias ipſas conſtituunt, impartibiliuin ,&
partibilium naturarum.Horum uero dogma
tum pleraque,& Ariſtoteles,& Plato ſuſcepe
runt. Plotinus vero, & Porphyrius, & lambli.
chus, & Proclus omnia funt fecuti, & vt diui
nas uoce's ca ſunt amplexati .
FINIS .
Ideo , & manere ſemper impigræ vertigi.
ni , omnibus per gratiam largitur, in eodem
vaticinio .
Alio iterum loco,ita fcribit .
Ε'πα και αιίυγγες , ου πώς μόνον αλλά πλείους .
φησί γρ κασμωδών θεος .
Quandoquidem & lynges non tres ſolum
» ſunt , ſed plures . Inquit enim vaticinator
Deus .
Sed hæc vaticinia , non videntur eſſe de re
bus fucuris vllis.Sed reuelationes quædain di
uinarum rerum & diuinorum ordinum , &
quo modo Deus,& intelligibilia entia, & ani
mas , & mundum produxerit . Neque aliter
videntur hæc ſuſcipienda,quàm fuerint olim ,
Sibyllarum oracula ſuſcepta . Inter quæ mul
ta fuerunt,quæ veteribus patribus,vera,ac pia
uiſa , Catholica Eccleſia maximopere , & lau
dauit,& comprobauit. Atque hæc fine dubio
caufa cft,cur Proclus, & θεοπαράδοτον , a Deo
tradicam,hanc Theologiam appellet, & ένθεον
Quo
 FRANCISCI PATRICII, ZOROASTER.
SWELV & afflatum Deo ,indicationé. Et alibi.
Πηγαίος έσιν ουτος δημιουργός, φαλεν αν οι εκ της
θερταράδοτου θεολογίας ορμώμόνοι .
Fontanus eft hic opifex, dixerint ij qui a
Deo tradita Theologia proficiſcuntur . Ef
alio loco ,
Και μία και η Α ’ ασυρίων θεολογία τα αυτά παρα-
Γίδωσι θεόθεν έκφανθέντα ..
- Sed & Alsyriorum Theologia , cadem tra
dit, a Deo pronunciata ,
Et Τί ούν φαίντι αν, έκ τώ αγορίου θεοσοφίας
ώριμημένων .
Quid ergo dixerit quiſpiameorum , qui ab
extera Dei ſapientia ſunt profecti. Quibus
alio loco fe affirmat credere . Et Damafcius
alicubi .
Και αρώτω γετω πασών μνσικωτάτω. 3) ομο-
λογουμένω τίω χαλδαϊκίω. Α'τεχνως ρ' αύτα,
GES
CSU ) 2
CEAS DE
. CERS. C
CS439
και αντιφθεγγές δοκεί μάλιςα πασών ταϊς ημε .
τέραις σονοίαις ,
Et primam omnium maxime myſticam ef.
ſe,eft in confeſſo , Chaldaicam . Reuera enim
hæc, & cótradicere videtur maxime omnium
noſtris conceptibus . i
Logia hæc nos,ſparſa huc, illuc, per Plato .
nicorum libros collegimus , ex Procli Theo .
logia , commentariis in Parmenidem , Ti.
mæum,Rempub . Cratylum . Ex Hermia in
Phædrum . Ex Olympiodoro in Philebum in
Phædonem . ex Synelio ,ex Symplicio in quar
tum Phylic . ex ipfo denique Damalcio , &
Nicephoro Gregora. Sed ea in claſſes qual
dam ,intellige ntieclarioris gratia ,redegimus:
xij.lingulis tamen primam authoris nominis
litteram præfiximus , vt cognofcatur ynde.ca
ſumpſerimus.
Com ಖಾ
CE
...CES
FRANCI

FRANCISCI PATRICII
ΤΑ' ΙοΥ ΖΩΡΟΑΣΤΡΟΥ ΛΟΓΙΑ .
ΜΟΝΑΣ , 4ΥΑΣ , ΚΑΙ ΙΡΑΣ .
Ψελ. οπου πατρική μονάς Οι '.
Δαμ. Ταναν οι μονάς , και δύο χωνά,
Προ.Δα. Δυάς γαρ παρα του και καθήτα , και νσεραϊς ασρά
πια τομαις
και το κυβερνάν τα πάνα και ταπειν έκασον ου
και ταχθέν .
Δαμ. Παντί μφ εν κόσμω λάμπει πιας , δε μονας άρ
χει .
Αρχη πασης τμήσεως και 3 η ταξις .
Προκ. Εις τρία αφ ' νους άπεπατρος τέμνες απαντα ,
ου το 3έλων κατίνασε , και ήδη πάνα ετίθμητο
Εις τρία γαρ' απενούς παχος αϊδίου .
Νωπάντα κυβερνών.
Δαμ. Και εφάνησαν εν αυτή ητ'αρετη , και η σωφία
Και η πολύφρων ατέκια ,
Τη ή και ρέει τριάδος δέμας ογο της ούσης .
Ο ρώτης,αλλ'ο τα μερείτα
Αρχώς γαρ τρισι τας δι ' λάβοις δουλέυον α
πάντα .
Ιερος Όρώτος δρόμος έν δ'αρα μέσω
Hέριος πίτας άλλος , ος έν πυρί τίω χθόνα
θάλπει ,
Και πηγη πηγών ,και πηγών απασών,
Μητρα,σωέχουσα τα πάντα .
Ενθεν αρδω θρώσκα γένεσις πολυποικίλου -
λής :
Προκ. Ενθεν συρόμβυος αρησης αμυδρολο πυρός άνθος ,
Κόσμων ενθρώσκων κοιλώμασι , Παντα και
ένθεν ,
Αρχεία εις το κατω τώρα ακτίνας αγητας.
Π Α Τ Η Ρ Κ. Α : Ι Ν Ο Υ Σ.
Υελ. Εντόν ο πατηρ ήρπασεν ,ουν έν έν .
Δνάμα νοερά κλείσας ίδιον πύρ.
Υελ. Ου γαρ Στο πατρικής αρχής ατελές τι που
χαζα.
Πάντα αφ' εξετέλεσε πατηρ ,
Καινα παρέδωκε δατέρω ,
Σ
Ων φρώτος κληίζεται πάς γένρς ανδρών.
Προκ . Πατρο ωές φάος.πολυ ο μόνος
Εκ πατρις αλκής δρέψαμειος, νόον άνθος ,
Εργα νοήσας και πατρικός νόος αυτογένεθ
λος :
πάσιν ενέσσαρε δεσμον πυρεθριθή έρωτος .
:
8
ZOROASTRI ORACVLA
MONA'S, DYA'S, ET TRIA'S.
Vbi paterna monas eſt . Prel.
Ampliata eſt Monas , quæ duo generat . Dam .
Duitas eniin apud hunc ſedet , & intelle & ua- Pro.Da
libus fulget ſectionibus.
Et gubernare cuncta, m& ordinare , quodcum
que non ordinatu .
Toto eniin in mundo lucet Trias , cuius mo . Dam .
nàs eſt princeps.
Principium omnis ſectionis , hic eſt ordo.
In tria namque Mens dixit Patris fecari om- Proc.
- nia ,
Cuius voluntas annuit , & iam omnia recta
fuere,,
In tria namque dixit Men's patris æterni .
Mente omnia gubernans .
Et apparuerunt in ipſa, Virtus,& Sapientia . Dam.
Et multiſcia , Veritas,
Hinc , fuit Triadis vulcus ante eſſentiam ,
Non primam ,fed eam que menfuratur ,
Principijs tribus hiſce , capias ſeruire cun
>
eta ,
Et fons fontium , & fontium cunctorum .
Matrix continens cuncta.
Inde affatim exilit , generatio multiuariæ ma . Proc.
teriæ .
Inde tractus pręſter exilis ignis Aos.
Mundorum indens cauitatibus. Omnia nam
que inde..
Incipit deorſum tendere radios admiran
dos .
.
PATER , ET MENS .
Se ipfum rapuit pater,nequefuæ . Prel.
Potentiæ mentali elaudens proprium ignem .
Non enim a paterno Principio imperfe & um Pſel.
quid rotatur.
Cuncta namque perfecit pater.
Er menti tradidit ſecundę.
Quam primam vocat omne genus hominum,
Patrogenia lux.multum namque fola . Proc.
E patris robore decerpens mentis Horem .
Opera enim intelligens paterna mens e ſege
nita .
Cúctisinſeminauitvinculú igni grauisamoris.
O'φρα
*
FRANCISCI PATRICII ,
Οφρά τα πάντα μένη χρονον ας απέραντον
έρωντα ,
Μίτε πάσι τα πατρος νοερώς υφασμένα φέγ.
γα :
Ως έν έρωτα μένη κόσμου τοιχεία μέ .
νοντας
Εχει τω νοείν , πατρικόνινουν ενδιδόναι ,
Πάσας πηγαίς τε, και αρχάς ..
E'S γαρ πέρας , τπατρικού βυθού , και πηγή και
f νοερων .
"Μη έ' προήλθεν αλλ'έμενεν, έν του πατρικό
βυθό ..
και εν τω αδύτω τ τω θεοθρέμμονα σι-
γω .
Ου γαρ ώς ύλω πύρ , επέκεινα το ορώ-
τον .
Eίωδώαμιν κατακλείει έργοις αλλα νοω .
Σύμβολα φ' πατρικός νόος έσπειρε και κό'.. "
σμον •
ος τα νοητα νού , και αφρασα καλληίται .
Δαμ. Ολοφυής μέρισμός ,και αμέρισος .
Nώ μεν κατέχει τα νοητα , αίθησιν δ'επάγει
κόσμους .
Νώε κατέχει τα νοητά , ψυχίω επάγει
κόσμοις .
ΝΟΥΣ, No ΗΤΑ' ,
και νοερά .
Δαμ. Και * ενός νου ή νο » .
Προκ. Ου γαρ ανά νόος έγι ' νοηή , ου χωρίς υπάρ
χει .
Τα με έξι νοερα και νοητα όσα νοούντα
νοείτω .
Τροφή και τη νοούντι το νοηά .
Μάνθανε το νοητόν , έπει νόου έξω υπαρ
χα .
Και του νου , ός τον έμπύριον κόσμον ά
γε" και
Νού αφ' νους εσίν ο κόσμου τεχνίτης πυ
ρίου .
οι τον αγκόσμον πατρικόν ευθαν σε νοούν
τες .
Η νοητη, πασης τμήσεως άρχει .
Ε'σιάνθειγαρ τι νοητόν και ο χεή σε νοείν νόου
. tellexerit .
Δαμ. HΗ " γαρ επεγκλίνη , ώς αν νούν κακείνο
Δαμ: νοηση ,
Ως τι νοών , ου κανον νοισεις .
Ε'σι γαρ αλκής αμφιφαούς δώαμις .
Νοεραις τραπουσα τομαΐσι ου δη χή .
Σφοδρότητι νοιν το νοητούν εκείνοι
Αλλά νοου παναού , ταναή φλογί .
Πάντα μετρούση πλω το νουτόν εκά
νο .
Χρεωδη τούτο νοήσαι , ή γι' επεγκλίνης.
Σον νούν, κακείν,ονοήσεις ούκ ακτενώς ,
Α’ ’αγνον επίσροφον όμμα.
Quo omnia maneant , tempus in intermina
tum amantia .
Neque oinnibus, quæ patri mentaliter con
texta ,monſtret.
Vt in amore maneant , mundi elementa ma .
nentia.
Habet ipſa intelligentia , paternam mentem
indere .
Omnibus fontibus , & principatibus.
Elenim fints paterniprofundi, & föns-men
talium .
Neque progreſſuseft , fed manſit in paterno
profundo.
Ec in adyto , per deonutriens filentium .
Non eniin in materiam ignis trans, primus,
Suam potentiam.claudit operibus, fed menti.
Symbola enim paterna mens ſeminauit per
i munduin.
Quæ intelligibilia intelligit , & ineffabilia
exornat. eis
Tota partitio ,& impartibilis. Dam .
Méte quidem continet intelligibilia , ſenſum
vero inducit mundis.
Mente quidem continent intelligibilia , ani
mam veco inducit mundis .
MENS , INTELLIGIBILIA .
Et Mentalia .
Et vnius mentis intelligibilis. Dam..
Non enim lineintelligibili mens eſt, non ſe Proc.
orſum exiſtit.
Quædam fane fünt mentalia , & intelligibilia
· quæcunque dum intelligunc intelligūtur.
Cibus vero intelligenti ,elt intelligibile.
Diſce intelligibile, quandoquidem extra mé
tem exiftit .
Et Mentis quæ empyreum mundum ducit .
Mentis.n.mens eft, que midi eft artifexignei .
Qui ſupermundanum paternum profundum
eftisintelligentes. .
Intelligibilis ,omnis ſectionis princeps eſt.
Eſt enim quoddam intelligibile, quod opora
tet te intelligerementisHore .
Vel enim inclines , vt mentem , & illud in Dam .
Vt aliquid intelligens , non illud intelliges.
Eſt.n.roboris circumquaque lucidi potentia •
Mentalibus fulgens lectionibus , non ſane
oportet .
Vehementia intelligere,intelligibile illud . !
Sed mentis amplæ , ampla flamma.
Omnia métiente , præterquam intelligibile
illud .
Opus ergo eſt hoc intelligere , uam ſi inclia
naueris .
Mentem tuam, etiam illud intelliges nó parú.
Sed purum conuerte oculum
Ferentem
 Z ORO A S T E R.
φέροντα σής ψυχής τώναι κεγερν νόον ,
Εις το νουή,όφρα μαθης το νοη" ,
Επα έξω νόου υπάρχει
Τον 5 νοεα πας νους θεον,ου γαρ αν και ,
Νόος έξι νοητού , και το νοητόν , ου νου χωρίς
υπάρχει.
Τοις δε πυρος νοερού , νοεροίς Ορης Ηρσιν α-
πανα ,
Είκαθε δουλέυονία.παρος παθηνίδ , βουλή .
Και το νοιών , αάτε μένειν,αόκνω τροφίλιγγι .
Πηγάς τε και αρχές . δινειν,αά τε μέναν αόκνω
σροφάλιγγι .
Α'Μα δ'ουνομα σεμνον ακοιμήτω οροφα
λιγγι
Κόσμοις ενθρώσκων,κρεπνω δια δια πατσοςέγι-
πω .
Υπο δύο νέων , και ζωογόνος πηγη ιέχεται
ψυχών .
Και ο ποιητής , δς αυτουργών , τεκτέναιτα τον
κόσμον .
Ος εκ νέου έκθωρε πρώτος
Εσαμενος πυρί πύρ,σω δέσμων οφρα κεραση
Πηγαίους κρατήρας , έoυ πυρός άνθος επίχων.
Νοεραϊς ασράπα τομαις , έρωτοςδενεπλησε τα
πάντα.
Σμήνεσιν έoικείαι φέροντα ρηγνήμένα
Κόσμου αει' σώμασι .
Τα ατύπωα τυπου ως .
Ανούς λέγει τι νοείν δη που λέγει .
Η', γερ'δωαμις σω εκείνοις,νούςδαπ'εκείνου .
1.Υ Ν ΓΕ Σ , ΙΔΕ ΑΙ , ΑΡΧ Α Ι.
1
Πολλαι αι δε επεμβαίνουσι φαινούς κόσ .
μοις •
Ε'νθρώσκουσα , και εν ας ακρότητες έασε
τρεις ..
Υποκαται αωτας άρχιος ωλών .
Αρχας,αιπατος έργανοήσασαι νοητα ,
Αιθητοϊς έργοις , και σώμασιν αφεκαληψεν.
Διαπόρθμιοι εσώτες φάναι τω πατεί και και τη
ύλη ,
Και τα εμφανή , μιμήματα και αφανών εργα-
ζομμου
Κατ' αφανή , ας τω εμφανή κοσμοποιαν έγγρα-
φοντες •
Νούς πατρος ερροίζησε.. νοήσας ακμαδι σου-
-" λ
Παμμόρφους ιδέας , πηγής σαπο μιάς ο πα-
σαν
Εξέτωραν, παχόθεν γαρ έω, βουλήτε τελος Τε
Δι ώνσωαπεται τω πατρί άλλω κατ'άλ .
λω .
Ζωω πο ' μεριζομένων oχε η
Α' » έμερίθησαν, νοερω πυρί μοιρηθείσα
Εις άλλας νοεράς, κόσμο γαρ' άναξ πολύμορφω
Προύθηκεν νοερον τύπον άφθιτον, ου κατά κόσ-
μον .
. E
8
Ferentem tuæ animę, tendere vacuam men
tem .
In intelligibile , vt diſcas intelligibile.
Quandoquidem extra mentem exiſtit.
Deum hunc intelligit omnis mens , nó enim
fine .
Mens eft intelligibili , & intelligibile.
Non Gine mente exiſtit .
Ignis mentalis , mentalibus preſteribus cun
eta.
Cedunt ſeruientia,Patris perſuaſorio confilio.
Et intelligere , ſemperque manere impigra
verriginç.
Fontes, & principij , vertere , ſemperque ma
nere impigra vertigine.
Sed nomen uenerandum , inſomni vertigini .
Mundis indens, terribiles ob patris minas .
Sub duabus mentibus, vitigenius fons conti.
neturanimarum .
fa& a , qui per fe operans fabrefecit mun
Et dum.
Qui ex mente exilijt primus.
Indutus igni ignem.Vniculorum vt temperet.
Fontanos crateras, ſui ignis florem ſuſtinens,
Mentalibus fulget ſectionibus,amoreque im
pleuit omnia .,
Infigurata figurans.
Examinibus fimiles,feruntur perrumpentes .
Per mundi corpora,
Quæ Mens dicit ,intelligendo fanè dicit.
Potentia quidem cum illis.Mens vero ab illa.
IY NGES , IDEE , PRINCIPIA.
Multæ
dos..
quidem hæ , ſcandunt lucidos mun
Infilientes , & in quibusſummitates ſunt tres.
Subiectum ipſis eſt , principale pratum .
Principia . quæ patris opera intelligentes in.
telligibilia.
Sélibilibus operibus, & corporibus reuelarút.
Tranſuectrices itantes, dicere patri , & ma .
terię .
Et manifeſta imitamina latentiú operantes .
Et latentia in manifeftam Coſmopeiam in
( cribentes ,,
Mens patris ftriduit, intelligens vigente con
filio ,
Omniformes Ideas . Fonte vero ab uno, euo
lantes .,
Exilierunt. A patre.n.erat cum filium , & finis.
Per quæ coniunguntur patri,per alia atq, alia,
Vitam ,a compartitis canalibus .
Sed partitæ ſunt,mentaliigno diſpoſitæ ,
In alias mentales . mundo namque rex mul.
tiformi,
Propoſuit mentalem typam ,incorruptibilem ,
non per mundum,,
Veſtigium
 FRANCISCI PATRICII ,
Ιχνος επαγόμενος μορφής καθ'd κόσμος εφάν- Veſtigium promouens formæ per quæ mun
θη .
Παντοίας ιδέαις κεχαρισμένος , ών μία πη-
γή .
Έξής ροιζούνται με μερισμέναι άλλαι .
Απλαίοι ευγνύμαι κόσμου οι σώμασι ..
Αι οι κόλπους σμερδαλέους σμήνεσιν έoικεία
φορέοντα τραπούσα , ει ' δ'αμφί άλλυδις άλλη .
Εννοιαι νοεραι πηγής πατρικής πο',
Πολυ' δραήoμυαι πυρός άνθος
Ακοιμήσου μόνου ακμη αρχιγόνου -
séas .
Πρώτη πατρός έβλυσε , τας ωτοθαλής πη
γη .
Νοουμναι τυγγες πατςόθεν . νοέoυσι και αυ-
ται .
Βουλαίς αφθέγκτοισι κινούμεναι ύστι νοή-
σαι ,
ΕΚΑΤΗ , ΣΥΝΟΧΕΙΣ, ΤΕΛΕΙΑΡΧΑΙ.
Εξ αυτού γαρ πάν7ες εκθρόσκουσι .
Αμειλίκτοι τε κεραυνοί και ορήςηροδόχοι κόλ .
ποι .
Παμφεγγέος.αλκής πατρο γιους Εκάτης .
Και υπεζωκως πυρός άνθος, ή δε κραταιον
Πνεύμα πόλων πυρίων επέκανα .
Φρουρών αι αρησηρσιν εοίς ακρότητας έδω
κεν .
Εγκεράσας αλκής ίδιον μένος εν σωοχεύ
σιν ,
Ω πως έχει κόσμος , νοερους ανοχήας ακαμ
πάς.
Οτι εργάτις , ότι εκδότης εσιπυρος ζωηφό
ρου .. {! " feri .
Οτι και το ζωογόνον πληροί της Εκάτης κόλπον .
Και επιρρεί τους Σωσχευσιν αλκω ζήδωρον τυ
po's .
Μέγαδωα ανοιο .
Αλλά και φρουροί την εργων ασί ή παχος
Αφομοιοί αφ ' ενή ,έκανος επειγουρος .
Τον τύπον αειβαλλέως δώλων
Οιτελετάρχαμ σωείληται τοίς σωοχευ
σι .
Τοις δε πυρος νοερού , νοεροίς, σωσήρ
σι9 .
Απαντα είχαθε δουλέυοντα ; .
Αλλά και υλαίοις όσα δουλεύει σωοχευ
Εασαμένου πάντευχον αλκίω φωτός κελάδoy
Tος .
Αλκή τριγλίχο , νοόν ψυχω θ'οπλίσαν
τα ,
Παντοίαδος σώθημα βαλλαν φρνε.
Μηδ 'επιφοιταν έμπυρίοις σοραδω όχι
- τοις ,
Α’λά σιβαρηδον .
Σ Hi
dus apparuit.
Omnifariam ideis gratioſus, Quarum vnus
fons.
Ex quo ſtridentdiſpertitæ aliæ .
Immenſæ ,perrúpentes mundi circa corpora.
Quæ per linus immenſos,examinibus fimiles.
Feruntur conuerſæ.circumque alibi alia.
Concepcionesmentales,fonte a paterno,
Mulcuin decerpentes ignis florem ,
Infomnis temporis . Vigor principigenia ,
ideę .
Prima e patre miſſa eſt , cuius per ſe forens
fons.
Intellectæ lynges a patre , intelligunt , & ip
fe.
Confilijs ineffabilibus mouentur , vt intellia
gant.
HECATE , SYNOCHES , ET
Teletarche .
Ex ipfo enim omnes exiliunt.
Amnilictique fulmines , & preſterocapaces fi
nus..
Omnilucidæ vigoris patrogenijHecates .
Et Hypezocus ignis flos, & fortis.
Spiritus polorum , igneos trans.
Cuſtodire preſteribus ſuis ſummitates de
dit .
Immiſcens vigoris proprium robor in Syno
chis .
Quomundus habeat mentales ſuſtentatores
inflexiles .
Quia operatrix, quia largitrix eſt ignis vicie
Quia & vitigenium implet Hecates finum .
Ec infuit Synochis vigorem vitidonum
ignis.
Magni potentis.
Sed
& cuftodes operum ſunt patris.
Aſſimilac enim fe ipſum ille,vrgens.
Typuαι induere idolorum.
Telerarchæ comprehendi funt , cum Syno.
chis.
His vero ignis mentalis, mentalibus preſteri..
bus .
Omnia parent ſeruientia.
Sed & quæcumque materialibus ſeruiunt Sy
nochis.
Induti armorum vigorem luminis reſonan .
tis .
Vigore Triglicho ,mentem , animamque ar.
mantem .
Peruarium Synthema iacere ratioci
ΠΟ .
Neque ſuper incedere empyreis ſparſim ca
palibus.
Sed collectim .
 POCZOROASTER: 1 9
Οι ε' τα άτομα , και αισθητά δημιουρ- Hi uero indiuidua , & fenfibilia effi I
γουσι...... ii. ' ... .ι:1 07711:) ciunt, ceruri
Και σωματοειδή , και κατατεταγμένα δής Et corporiformia , & deſtinata in mate
τη λω . :I 2 ΕΙ!..... 1.::J11 .. siam x 5 V: A 5
. ...
ΨΥx ' ; Φη ΣΣ. 3131 ) --A NIMA, NATVRA ;
.7, ; 125
ατι ψυχή πυριδωάμει πατρός ούσα φάμε Quoniamanima ignis potentia patris exiſtens
γον . -3310 ! { f: lucidus .
Αθανάσος τιμένα και ζωής θεασότιε ει : Immortaliſque ninet , & nitę domina eft
καχά « κόσμου πολλάκαι πληρώματα κόλ- και Et tenet mundi 'mulcas plenitudines , fiv ?
πY . nuum .

Νού και μιμημα πέλει ,το και τεχθέν έχει τί σώ Mentis enim imitamen eſt , partum uero ha
μάτος , bet quid corporis. A ??
Μιγνυμένωνδοχε πυρος αφθίτου έργα τε Miſtis uero canalibus , ignis incorruptibilis
λουσα , opera efficiens . ?
Merc de Tareixa's Souvolas fuxin iyod Poft uero paternas conceptiones anima ego
vaia , habito ,
Θερμυ ψυχούσαντα πάντα γκατέθετο γαρ , ι1 Calidaanimansomnia . repoſuit enim
Νούν μεν ένιψλχη , ψυχίωδεν σώματι αρ Mentem fanè in anima , animam uero in cor
γώ . pore inerti. -
Ημεων και εγκατέθηκε πατηρ ανδρών τε: Noſtri , impoſuit pater hominumque Deum
ε : $εόντε , -que . Ι

Αρδω έμψυχούσα , φάος,πύρ και αιθέρα, κόσ Affarim animans lucem , ignem, æthera,mun
μους . dos .
Σωυφίσατά γεφ' τα φυσικά έργα τω νοερώ Coexiſtunt namquenaturalia opera , mentali
φέγγει . ſplendori "
Του πατρός . Ψυχή αφ ' ή κοσμήσασα τον μέν Patris , Anima enim eft quæ ornauit ma-
γαν gnum .
ουρανόν,καικοσμούσα μετά ή πατρός.. Caelum , & quæornatſimul cum patre .
Κέρατα δε και αυτής έςηρικτι άνω , C nua & ipfius,firmata ſuntlurluin ..
Νωτοις δ 'αμφιθιάς φύσις άπλετος και ωράτα , Humeros vero circa Deæ , natuta immenſa af
Αρχει αδ φύσις ακάματη , κόσμων τε και έρ tollitur .
7. 75 .
γών • Imperatruclus natura infatigabilis, mundifos
Ουρανος όφρα , θέα: δρόμον αίδιον: κατασυ operibuſque ,
'p @ v ,, Cælum ,vt curtat curſum æternum trahens.
Και ταχυς κέλιος αι' κέντρον όπως έθαι Et celer ſol circa centrum , yt aſſuetus ve.
' έλθη Σ :: Diat.
Μη φυσεως έμβλέψεις ειμαρμένον ούνομα της 5. Non naturæ inſpicias fatale nomen eius.
1 il .... :: :
... μ... . Σ ' Μ Ο Σ.: μι 115 ... •τις 2.8 MV ND V. S. 11

Ο ποιητής, δς αυτουργών τεκτινάται κόσμου.Ο Factor , qui per ſe operans fabrefacit mun- :1
Και τις πυρός όγκοςέω έτερος,τα και παντα. ar dum.
Αυτουργών ίνα σώμα το κοσμικόν έκτολυ Etenim quædam ignis moles erat altera , hæc
πάθη . . " , 25 ::..... .. :: omnia resis
Κόσμος ίν'έκδηλος και αν μη φαίνηταν υμνών Per ſe efficiens,vt corpusmundanum .
δης . Mundus ut inanifeftus, & non videaturmem
braneus Ι
Τον όλον κόσμον,έκπυρος και Τατος,εγής
Και παντοτροφου αιθρης . Totum mundum ex igne , & aqua , & ' !
Τάρρητα και τα ρητα σωθήματα ή κόσμου, terra ,,
Αλλών κατ'άλλίω ζωωω Σm μεριζομένων σχε Et omnialente aere ,
ση . Ineffabilia, & fabilia ſynthemata mundi.
Ανωθεν διήκοντος Η' το κατ'αντικρυ, Aliam per aliam vitam ,a partitis canalibus.
Δια του κέντρου της γης και πέμπλον μέσον Deſuper permeantis in oppofitum .
άλλον . Per céecuincerræ , & quintunmedium alium
Πυριoχoν , ένθα κάτισι μέχρι υλαίων έχει Igneum , vbi deſcendit vſque ad materiales
τών . canales.
•4 .. Οι E 2 Vitifer
 Ο. FRANCIS CICP ATRIC I1,
Ζωηφόρο πυρ .. Vicifer ignis...
Κένηω εισέρχων εαυτόν φωτός κιλαδόν- Centro incitans Seipſum luminc re
-τος.. :: Γ...... fonante.
Πηγαιον άλλον , δς τον έμπύριον κόσμον Ε'- Fontanum alium , qui Empyreum mundum
γ . ducit .
Κέντρον άφ'ου πάσαις μερείς αν τυχόν ήσαι Centrum aquo omnes,vfque quo forte æqua
dot . les fuerint.
Σύμβολα γαρ' παγικός νόος έσπειρε κτ κόσ.) Symbola enimpaternamens; ſeminauit per
μον.» mundum..
Μέσον πατέρων , εκάσης . 2ον φορηται ... και Medium inter patres , ſingulæ centrú fertur.
Νού γαρ μίμημα πέλει , το :τεχθέν έχει τί Mentes enim imitainen eſt, quod uero par.
σωματος . Ι.. tum eſt habet quid corporis .
1 ε
ΟΥΡ Α.Ν ο Σ . ! ! · COE L V M.
1. ... Η
Επα αφ' εξωγκωσε πατηρ σερεώματα κοσ- Septem enimin moles formauit pater firma.
* , μων . menta mundorum . ? ::
Τον ουρανον κυρτω χήματι ωεικλάσας. ... Cælum, rotunda figura circumcludens .
ιξε δε πολω όμιλόν ατέρων απλά Fixitque multum cætum aftrorum inercan
» , ** , , :11 . . tium ,
Ζώων δε πλανωμένων υφέςηκεν επια Animaliuinque errantium , conſtituit ſepte
vida . narium ...
Τίω εν μέσω τιθείς , υδωρ δέν γαϊας κόλ- Terram in medio poſuit, aquamque in terræ
τοις , -Gnibus.
Hέρα δ 'άνωθεν τούτων . Aeremque ſupra hæc.
Πώξε δε , και πολω όμιλος ατέρων απλα Fixitque multum cetum aftrorum inetrace
γων . tium .
M »:τάσει λιπάνω πονηρά Tenſione , non laborioſa mala.
Πίξη δε πλάνω ουκ εχούση φέρες. Sed fixione errorem non habente in motu .
Επηξε .δε και πολω όμιλος ατέρων απλά- Fixitquemultum cæcum aſtrotum inecrane
νων , tium .
Το πυρ, ορος το πυρ αναγκάσας * .' : Ι Ignem ad ignem cogens.
Πήξη πλανω ουκ εχούση φερέως . Fixione errorem non habente in motu.
Εξ ωτους υπίσησεν έβδομο »: ηελίου . ' 4 Sex eos conſtituit, feprimum ſolis.
Μεσεμβολήσας πυρ . In -medium iaciens ignem . ' .
Το ατάκσον αυτευτάκτος ανακρέμασας ζώ- Inordinationem eorum , bene ordinatis ſu
. Vaisia . {pendens zonis . • Αλ . ε . ..
Τίκπει μφ' η θεός, η έλιον τε μέγαν , και λαμαραν Parturit enim Dea , ſolemque magnum , &
σελία 3.1: : : : : ο .. !! {plendidam lunam .. :) :
Αιθέρ ήλιε, πνεύμα,σελήνης,θέρος αγοι Ather, ſol,ſpiritus lunæ,aeris ductores.
Ηλιακωντε κύκλων , και μοναίών καναχισ- Solariumque circulorum ,& lunarium eftre
μων . pituum.
Κολπών τε κερίων . . . . . .. . .! Sinuumque aereorum .
Αίθρης μέλος , η ελίου τε και μίω ης εχε , και τε Aetheris cantus, loliſque, & luna canalium , &
- ηέρος , Δ :. ι ... aeris.
και πλατύς αύρ , μωϊος τε δρόμος , και πόλος Et latus aer,lunariſque curſus, & polus ſolis.
ηελίριο . " , 11. '. Colligit ipſumn accipiens ætheris harmo- ..
Συλλέγει αυτό λαμβάνομαι αιθρης,μέλος .. niam .
Ηελίου τε,σελίωης τε , και όσα ηέρι σωέχονται . Soliſque,lunæque,& quæcumqueaere conti
Πυρ,πυρος εξοχέτωμα , και πυρος ταμίας 3. pentur..
Χται αφ ' ες οξυ πεφυκοτι φωτί βλέπουν και Ignis , ignis deriuatio , & ignis pænu : T
ται ,
{ Crines enim in acutem nato lumini conſpi
Ενθα Κρόνος , ciuntur.
Ή'έλιος πάρεδρος ..άπισκοπίων πόλον α- : Vbi Saturnus .
γιον . ) , Υ και
14.god Solallellor, intuens polum purum .
Αιθεριος τε δρόμος και μίσης άπλετος ορμή, 15 I Aetheriuſque curſus,& lunæ ingens impetus.
Hέριοι τε ροαι . Aereique fluxus.
Hέλλον τε μέγαν,και λαμαι αν σελίδω... :) Solemque magnum , & ſplendidam lunam .
Η TEM
 Ι ., ZOROASTER : ΤΟ

x ΡΟΝ . Ο Σ. . . .. Τ :Ε Μ Ρ. V S. : : :

Θέον έγκόσμιον, αιώνιον απέραντον : " ...
Nέον, και τρεβυτίω ,Ελικοωδή. .." . .
-και πηγαίον άλλον ,δς τον έμπύριον κόσμον
äyht ,
ΨΥΧΗ' , ΣΩΜΑ, ΑΝΘΡΩΠΟΣ .
Xρή σε ασεύσεων προς το φάος , και πατρος
1.1 αυγάς .
Ενθεν επέμφθη σοι ψυχη πολω εσαμένη.
νουν . 5 , 15
Tώτα πατηρ εννόησε, βροτος δ'οι εψύχωτο .
Σύμβολα με πατρικός νοος έσυρε ταϊς ψυ
χώς .
Ερωτιβαθει αναπλήσας τίω ψυχω
Κατέθετο γαρνούν ένψυχή, εν σώματι δε
Υμέας εγκατέθηκε πατηρ ανδρών τε θεώντε.
Α'σωματα οπτα θα πάντα
Σώματα δεν αυτοίς ημων ένεκεν ενδεδεται και
" MIη δωαμένους καταχειν , ασωματους Γ. σα
μάτων . . ')
Διά τω σωματικων ώς ώ ένεκενείδητε φύ
σιν .
Εν ' θεώ κάνται πυρσους έλκουσα ακ- ,
μαίους .
Εκτατόθεν κατιόντες, αφ' ών ψυχή κατιόν
των
Deum mundanum , æternum , infinitum :
Ιuuenem , & fenem.
Ei fontanum aliud , quod empyreum mun .
dum ducit.
.
A NIMA , CORPVS , HOMO .
Oportet te feſtinare ad lucem , & patris lumi
•na .
Vnde milfa eft tibi anima , multam induta
) mentem .
Hæc pater mente concepit , mortaliſque ei
eft animatus..
Symbola enim paterna mens, ſeminauit in a
nimis .
Amore profundo replens animam .
Repoſuit enimmentem in anima : in corpo
re vero..
Vos repoſuic,pater hominumq;,deumque ..
Incorporea quidem ſunt, diuina omnia.
Corpora uero in ipfis veftri cauſa funt alli
gata .
Non potentes continere incorporeos corpa
pora . "
Obcorpoream , in quam concentrati eſtis na
turam .
Inq; deo iacent,faces trahentes,validas . Σ

Ε μπύρίων δρέπεται καρπών , ψυχότροφον άν- ,
θος .
•« Διό και νοήσασα τα έργα πατρός ί " 2. ΟΙ ...
Μοίρης αμαρμένης το περον φευγουσιν ανα !
des .
κάν γαρ τω και ψυχιωίδης αποκατασασαν
Α'άλλωενίισι πατηρ εναρίθμιον ) . 11
A patre deſcendentes,a quibus anima deſcen
dentibus.
Empyreos carpit fructus , animam , alentem
Aorem .
Ideoquemente concipientesopera patris. ? !
Parcæ fatalis alam fugiunt, inuerecundam.
12 Er fi hancanļiņam videris redeuntem . Σ

Η μαλα δη' κειναι γε μακαρταται έξοχα πα At aliam immittit pater,vt in numero fit.
σέων ... Certe ualde illę funt beatiffimę ſupra om
nes ..
Ψυχάων και ποτί γαλαν απ'ουρανόθεν Φροχέor
Γ ' τα , Γ. , Σ . 1. 7. 7 7 : 1.3 Animasjad terram a cælo profulæ .
Κάναι όλείατε ,και ου φαλα νεόμαλα έχουσα Illæque diuites , & ineffabilia ſtamina ha
Οσαι απ' αιγλήεον7ος αναξ σέθεν , ή δε και 1 bentes . * . .' 1 τ :
αυτού , Quæcumque a lucente,o rex,a te,vel ipfo .
Εκ Διός εξεγένον7ο μίτου κραθερή ύπ ' ανάγ- loneſuntprogenitæ, Mitivalidaa neceſſita
5. , te .
κης ,
Η γείθω ψυχής. βάθος άμβροτού νόμματα Α ' Dueat animæ profunditas immortalis , ocu
åpslu . - 21 lofque affatim .
Πάντα εκπέλασον άνω " . Omnes Turfum extende,, , Ευ . ; (.'και

Μή]ε κάτω νεύσεις , εις τον μελανωγία κόσ Nec deorſum pronus ſis in nigricantem mun
« μού έ...) dum . in 25
Ω βυθός αλεν απισος υπέσρωα τε και. Cui profunditas ſemper infida ſubſtrata eſt, &
Adns ' , γ ' . ν , 311,2ε Ades.
Αμφικνεφως , ριπόων , ειδώλοχεριςει : Circumquaque caligans , fqualidus, idolis
νόητος. gaudens,amens.
Κρημνώδης σκολιός , πυρόν , βάθος δεν ελίσ- Precipitolus störtuofus, cæcum profundum
σων , ſemper inuoluens ,
λιες νυμφεύων αφανές δέμας , άργον και άπνά Semper deſponſusobfcura faciem ', inertem
μον fpiritu carentem..
Et
 FRANCISCIOPATRICII,
και ο μισάφανός κόσμος , και τα σκαλιά ρε- Et oſor luminis mundus , & tortuoſi flu
XUS .
θρα .
Υφων πολλοί κατασάροντα. 1!! ; ! " r ; . A quibus vulgus attrahitur.
Ζητησον παραδείσον , Quære paradiſum .
Δίξεο σου ψυχής οχετούν και αθεν , ή τενί τά- Quæræ tu animæ canalem , vnde , aut quo ar
ξα . Η! . ) dine ,
Σώματι τιθεύσας επι ' τάξιν , αφής έρ- Corpori inſeruieris, in ordinem , a quo efflu
puns a 1,214 ) xifti , :
Αυθις ανασήσας ιερώ λόγω έργον ενώ- Rurſus reſtituas facro ſermoni operam v
- " σας...: 1 : 1:. niens ,
Μητε κάτω νεύσεις και κρημνος και γής υπό- Neque deorſum lis pronus,precipicium in ter
4, 3: κατα . ra ſubeſt.
Επαπόρου σύρων κατα βαθμίδας και ήκη Septemuios trahens per gradus:quo ſub.
1. σο .. * ... 3 : ? !*** 3,1 Horribile neceffitatis Thuonus eft.
Δεινής ανάγκης θρόνος δι'. . :: .. ΤΙ . " Ne tu augeas fatum .
Με συ αύξανετω λαρμένίω , ' 5. ιν ?. Anima hominum Deum coget quodam mo
Ψυχή και μερόπων , θεον άγξει πως είσαι εσυ doin fe ipfam..
The's Nihil mortale habens , tota a Deo eft ebrja
Ουν θνητόν έχουσα , άλ » θεόθεν μεμέθυμί facta .
θαι . Harmoniam reſonat namque , fub qua eft
Αρμονίαν αύχα γαρ' , υφ' επέλε σώμα βράν corpusmortale .
THOV . Extendens signeam mentem ad opus pieca
Εκτείνας πύρινον νούν και έργα, επ' ευσεν ) tis .
Bins Et Fluxile çorpus feruabis.
Ρασον και σώμα σαώσας . Eſt & idolo portio in loco circumlucence.
Εσι και είδωλο μέρες, ας τόπον . αμφιφαόντα , Vndique , inficta anima ignis habenas, ten
Πάντοθεν επλάτη ψυχή πυρος ηνία τείνον. Ο de .
Η πυριθαλπης έννοια αγωτίσωέχει τάξιν...; Igne calen's cogitatio primiſfimum habetor
Το πυρί αφ' βροτος εμπελάσας θεόθεν φάος. Η dinein .
έξει , 11 :: Ignilumen
namque mortalis propinquans a Deo
Δηθύνοντι γαρ' όρο τα κρεπνοί μάκαρες τελέ- habebit.
- θουσι .. : . . Immoranti enim mortali preſto Dijaderunt,
Αιπείνω μερόπων αγκτειραι . Pençhominum ſunt angoresa
Και τα κακής ύλης: βλασίματα χgησα , και Er malæ materiæ , germina , vtilia ſunt, &
έλα . bona .
Ελπίς τρεφέτω σε πυρίοχος και αγγελικά έκα Spes nutriar te , ignea Angelica in regio
χώρο , ne .,

Αλλ 'ουκ εις δέχεται κείνης το θέλειν πατρικος Sed non recipit illius velle , Paterna και
νούς . 2: * mpens
A

Mέχεις αν εξέλθη λήθης»3.χαι ρημα λα- ::.. Donec non exeat ex obliuione , & uerbum
• λη
loquatur .
Μνήμω ένθεμένη πατρικού σωθήματος α . Memoriam indens Paterni Synthematis
γνού. puri ,
Τοίς και διδακτον φάρυς έδωκε γνώρισμα λαβές His quidem diſcibile lucis dedit notitiam fue
θαι . fcipere .
Τους υπνόωντας: εiς ένεκάρπησεν αλ- Hos vero , & fomnolentos fui fructum dedit
κης . roboris ,
Μη πνεύμα μολύνης , μήτε βαθύνης το επί- Neípiritum macules neque profundum fac
• 1 πεδoν . ::, .. Λ.Σ.) luperficiem .
Μήτε το της ύλης σκύβαλον κρημνω καταλεί- Neque materiæ quisquilijs precipitio relin
Ο φως , ε ; ;.. quids » 31
Μ » εξαξης , ίνα μη έξιούσα έχη τι , Ne educas ,ne exiens habeat quidpiam,
Biή ότι,σωμα λιπόντων ψυχαν καθαρώ- Vi corpus relinquentium ,animæſunt puiſ
ταται . fimæ .
1. ' r : ... !!
Ψυχής εξωφυρες, ανάπτορες ευλυτοι - Animæ expullores, reſpiratores,& faciles fot
SI . lucu ſunt
Λαι η σ εν λόγoσιν Εκάτης αρετής πέλς !!! Siniftris in lumbis , Hécates , Virtutis eft
πηγή . fons.
Intus
 ZOROASTER .
Σνδον όλη μίμνουσα του παρθενον ου οροϊr- Intus tota manens , virgincum non abij
σα .
Ω τολμηρότατης φύσεως άνθρωπε τέχνασμα .
Μη τα πελώρια μέσα γαίης του σω φρένα
βαλλου .
Ου γαρ αληθείας φυτον ένα χθονί .
Μήτε μέται μέσα ηελίου κανόνας σωαθροί-
σας
Αϊδίω βουλή φέρεται , ουχ ένεκα σολο .
Μίω αιον δρόμημα , και ασέριον οροπόρα-
μα .
Μώης ροίζον έασoν , α τείχι έργω ανάγ-
κης .
Ασέριον οροπόραμα σέθεν χάριν ουκ ελοχεύ
θη .
Αιθέριος ορνίθων θαρσός πλατυς , ου ποτ'αλη
θως .
ου θυσίων ασλάγχνωντ'ότομα, τα δ'αθυρματα
πάντα .
Εμπορικής απάτης στηρίγματα, φεύγε συ
τωτα .
Μελων ευσεβίης Γερον παράδοσον ανεμί
γάν
Ενθ'αρετή , σοφία τε , και ευνόμιασωάγου-
ται . gantur ..
Σον φ' άγγείον θώρες χθονός oικήσου-
Αυτους όχθων κατόρικτα , ές τέκνα μέκις .
Δ ΑΙ Μ Ο Ν Ε Σ, ΤΕΛΕΙ ΑΙ.
Ηφύσις πείθει, ή τους δαίμονας άγνους,
και τα κακής ύλης βλαστήματα, χgησα και
έθλα .
Α'Μα ταύτα έν αβάτoις σηκούς διανοίας ανε.
λίθω .
Πυρ ίκελον σκύρτηδον επ'έρος οίδμα τιταί
γων .
H και πυρ ατύπωτον . σθεν φωνω οροθέου
σαν .
Η φως πλούσιον , αμφιγαίω ροιζών ελι
χθέν.
Αλλά και ίππον ιδείν φωτός πλέον αερα
ποντα .
H και παιδα τεοίς νώτοις εποχούμθυον ίπ
που .
Ελπυρον , η κυσώ πεπυκασμένον ,ή παλί
γυμνον ,
Η και τοξευοντα,και έξιώταοι νωρις .
Πολλάκις ω ” λέξης μοι αδρήσης πάντα λέor
τά .
Ούτε αφ ' ουράνιος κυρτός τοτε φαίνεται όγκος
Ασέρες ου λάμπουσι , το μίω ης φώς κεκάλυ
παι ,
χθων ουχ έσηκε , βλέπεται τα πάντα κεραυ
νοίς .
Μή φύσεως καλέσης αυτόπρον άγαλμα
Ου γαρ' εκείνους σε βλέπειν γίν σώμα τελευθή.
11
ciens.
O audaciffimæ naturæ κ,αι homo artiG- . :
cium .
Neq; ingentes menſuras terræ , in tuam men
tem pone.
Non enim veritatis planta eſt in terra .
Neque menfuræs,menſures ſolis, regulas con
gregans.
Aeterno confilio fertur, non gratia tui .
Lunarem quidem curſum , & aftreum pro
grellum .
Lunæ ſtrepitum dimitte. femper currit opera
neceſſitatis.
Aſtreus progreſſus , tui gratia , non eft par
tus .
Athereus , auium pes latus , numquam verus
eſt.
Non facrificia , viſceraque cupio . Hæc funt
omnia ludi.
Mercatoria deceptionis firmamenta; fuge tu
hæc.
Si vis pietatis ſacrum paradiſum aperire .
Vbi virtus , lapientiaque , & bonalex congre
Tuum enim vas , beſtiæ terræ habita
bunt.
Ipſas autem terra ſepelijt,ad filios vſque.
DAEMONES, SACRIFICIA .
Natura ſuadet elle dæmonas puros.
Et mala materiæ germina , vtilia , & bo
na .
Sed hæcin abditis ſeptis mentis reuoluo .
Ignis fimulacrum ſaltatim in aere in tumo
rem extendens.
Vel etiam ignem infiguratum , Vnde vocem
currentem . 2
Vellumen abundans radians,ſtreperum ,con
uolurum ,
& equum
Sedtem videre, luce magis fulguran
.
Vel etiam puerum ſuis humeris inequitantem
equo .
Ignitum ,vel auro diſtinctum ,vel (poliatum .
Vel etiam ſagitcantem , & ftantem ſuper hu
meris .
Multoties G dixeris mihi , cernes omnia
leonem.
Neque enim cæleſtis curuitas , tunc apparet
moles..
Altra non lucent , lunæ lux opertuin eſt.
Terra non ſtat , cernuntur vero cuncta ful
minibus.
Neque naturæ ,voces per ſe viſile ſimulacrum .
Non enim oportet illos te ſpectare antequam
corpus facris purgetur.
Quando
vero, & 1.de cælo,& 2.pars,magis,falfarü rationum machinis eam ſtabiliunt.Omnipotentiam
Deo auferunt.X11. vero Metaphy.omnem Dei tollit prouidentiam.1.4t) 111.de animas,
animeimmortalitatem, velprorſusnegant, velmaximefaciunt dubiam . Et neſcio quo vel
malofato,vel confilio peſſimo, ingymnafiorum ftatutis,ftatutum eft, vtferè non nifihi,publi
ce doceantur.Et impietas.omnisiuuenum mentibus indatur,tt) inculcetur. Tu qui vnus ifti
Romano Gymnaſioprepoſitus es in tuă fententiam collegas Card.trahe, TollitehasAriſtore
lispartes,ne amplonslegantur. Relinquantur diſputatoribus,libri logici & cæterimetaphyſici;
Medicis futurisgenerationis libri, quartås meteorus.Parua quos vocãinaturalia,animalium
generatio, &partes. Pro illis impijsfubftinuite, Hermetislibellumde Pietate &philoſophia
Poemandrum, aliospiſſimos.Vel PlatonisPhilebum,Sophiften,Fimaum ,Parmenidem ,
Phadonem ,alios,quiconlrarium impijs illis fonant.Plotine libri,vno aut aliero excepto ,ma
ximaſunt erga Deum pietate pleniffimi.Procli quoque Thelogicaelementa & Damaſcij li.
Principis,eandem continentpietatem .Hi Platonici , quiapauculis mutatis christiani
bride
poſſunt fieri,funta D.Augußino,nobiliffimiphiloſohorum omnium ,ſepiſſime appellati . Hos
et) inmultis ſuntſecuti,Theologichriſtiani veteres fere omnes, Græci,co Latini.
adamarunt,
Quos adhortatores,cur reſpuetſis,tucum collegis, viri catholici,ac pj,& depietatechriſtiana,
optime meriti? EstoteigiturTont.Gregorio. XIIII.Suafores & authores,vthostem tantum
iam inpiorum cathedris publicis,nimisinueteratum ,eſubſelijs deturbetur, de cænobijs extru
datur.Etpj inphiloſophia authores,per vos fuerrogeniur.Aut ſiquacauſafet,qua hoftes in ci
uitatefint retinendi, armati alij,piisrationibusatque armis,vticuſtodesillis opponantur . quo
adoleſcentes, ex vtsorunquedecertatione,& audiant
& difcant,quantopiiſintimpiispræfe
rendi. Vt autem , & caufam , & occaſionem nanciſcarismaiorem ,mitio ad te Zoroaſtrems
meum ,e multis Platonicorum latebris,ut potuimus fragmentatim erutum . Fuitautemis, vii
intelliges, Abramo credentium patri,contemperaneus;ac forteconterraneus. Apudquem iing
tampauculis,tam admiranda, tam diuina,de Trinitate,dequediuinis ordinibus, & anime
excellentia leges,vr obstupeſcas: &poffievideri non immerito,catholica fidei,omnium primus,
etiamſirudia, ferè ieciſſe fundamenta.Eum ergo tibi confecro, & tu,metam rarimuneris.ne
ſpreueris largitorem . Vale. Ferraria.
Tui obieruantifs.
Franciſcus Patricius.
i

1

2 CSSfigure
(et pomper DEHOREN Dando
‫زوو ژمي په‬ ‫مدی‬
165 TCE SECETGE SUCESSCETTIGED
FRANCISCI PATRICII
ZOR O ASTER
Oroaſtrem Magiæ inuentoré
fuiſse , ſatis apud Authores
cóuenire ſcribit Plinius. Sed
vnus ne hic fuerit Zoroalter ,
an & alius, non ſatis conſtare
ait . Sane is qui noſtra ætate
Sacram Bibliothecam compilauic,SixeusSene
fis , duos fuifle Zoroaſtres tradir : Alcerum ex
Diogene Laertio , Perſem Magorum princi
pem . qui veræ Magiæ fuerit inuentor primus.
Alterum Bactrianorum regem , qui hta Nino
in bello victus. & qui primus veræ magiæ fue.
fit corruptor , de quo Plinium , lu tinum , &
Auguſtinum ſcripliſse aſſerit. Qui fi duo lunt
reuera , licet , & tertium addere de quo Cles
mens Alexandrinus lib. V. Strom.ita fcribit.
Erus ifte , Zoroaſter eſt, qui de ſe ipſo hoc
ſcripſit.Conſcripſi Zoroaſter Armenij,genere
Pamphylius,qui in bello mortuus, ad inferos
deſcendi, & a Diis hæc addidici..
Erum Plato lib.x.deRep. XII.die poftquá
mortuus fuerat, ſuper pyram poſitum reuixifle
affirmar, Sed Plato idem Zoroaftrem.Oroma
zi, non Armenij filium in Alcib. I. facit . Aut
tres ergo, aut quatuor , & non vnus videntne
fuiffe Zoroaftres. loannes autem Goropius,in
Gallicis, Zoroaftrem neminem vnquain fuille
autumat . licuri neque Hermetem Triſme:
ģiſtum , neque Orpheum . nominum horum
etyinis, neſcio a qua Cimeria lingua , qua &
Adamum,& reliquos patres ad Nochum & la
petum vſq; locutos, & ipſe credit,& alijs credi
vult ; deriuatis. Quorum nominum etymos,
ficuti fidem pones eum manere volumus , ita
illud addimus, laperum ab eodem Goropio,
fuifle Zoroaſtren nominatū. Cui Iapeto, quo
niam Margiana , & Ractriana poſt diluuium a
parre obtigerint, a ſecunda hac Magiam or,
tam eſſe,affirmatq; inde a Zoroaſtre,Oromazi
filio ,ideſt a lapeco Nochi filio chariffimo ad
Perſas veniſſe . In qua re, multiplex patet Go
ropij error.Nam fi Zoroaſter nemo vnquam
ſua ſententia fuit,qua ratione lapetuin ,Zoroa
ftrum eſſe facit ? Deinde apud Ioſephum , Ba
Etra non lapero conditoritribuitur, fed Gete
ti, vni ex Arami filiis.hic aút Scmi filius fuit.
Perſeauté conditi ſunt,non a lapeto,aut quo
piam e ſuis ,ſed ab Elimo,Semi filio alio ;ſicu
ti a fratre eius Arphaxado Chaldei.Inter quas
3
)‫( ی‬ ‫د‬ ) $ ‫) دونه‬69( 2 ‫فيدوه‬ :
\ (6 ส์ ) 5 ร์ )
‫مؤمن‬ ‫) و‬696 (
GE FFSESSE
duas gentes Magia omnis , & ortum habuit,&
præcipue eſt verlata . Itaq; lapetus ex hiſtoria
nulla , aut Bactrus , aut Pería , aut Chaldæus
fuit.Didymo vero Alexádrino Zoroaſter fuit
Chamus. Alijs Chulus, Chami filius.Sed qui.
bus nam id rationibus inducti dixerint , quia
non conſtat,credere luperfedemus.Porro Zo
roaſter ille luſtini, valde eft cótrouerfus. Ete 3
nim Diodorus Siculus, Bactrianorum Regéa
Nino deuictum; non Zoroaſtrem ſed Oxyar.
té appellat.Cui accedit proxime vna tráſpolita
R ,Oxyatri nomé quod ſe vidiſſe in aliquot lu
ftini codicibus manuſcriptis retulit nobis Pyr
rus Ligorius ,vir totius antiquitatis peritilli
mus,ficuti in aliis Zeoroftré fcriptú ſe inuenif
ſe affirmabat.Sed Arnobius Diodoro ccc.cir
citer annis poſterior , de Zoroaſtre ita ſcribit.
Vrinter Affyrios,& Bactrianos, Nino quon
» dá,Zoroaſtroq; ductoribus,non tantú fer
ro dimnicaretur , & viribus, verum ét magia
oz cis, & Chaldæorum recóditis diſciplinis.
Quæ res videtur cum luſtino concordare. Ve
rum Suidas aliam inijcit fufpicionem , nimirú.
Zoroaftrem Chaldæum fuiffe, & Nino ſubdis
tam, dum ita ſcribit.
» Zoroaſtres Aſtronomus,lub Nino rege Al
uo'i fyriorü.Quiin uotis habuit, vt ab igne ce
hij leſti interimeretur , adhortatus Allyrios,
‫رو‬ ut eius cineres ſeruarent, ita futurum , ut
» regnú ipſorum numquam deficeret,quod
vlq ;adhuc apud eos ſeruatur.In Allyria au
tem ,Babylonem Chaldeorum caput fuille , &
Strabo, leu Strato, & Plinius fatentur. Apud
Ghaldæorum etiam , & Perſarum gentes , Mas
gicas floruiſse ,non autem in Bactris,apud au
thores eit in cófeſso . Eſto ergo Bactrianæ rex
ille , ſeu Oxyartes , ſeu Ozyarres , ſeu Zeoro
ſtres,leu Zoroaſtres, certe magiæ inuentor nó
fuit, ueræ ſcilicet Magiæ , quæ apud Chaldæ
os , ac Pertas Magos,magno in honore fuit.
Aut Gi fuit, prauæ alterius magiæ fuit inuen
tor . Sed neque id ei a Diodoro, aut a Coelia,
ex quo multa Diodorus ſumpſit, tribuitum
eft. Qui quidem Ctelias, Bactrianiiltius re
gis res geſtas ſcripſit, ve Arnobius teſtatur.
Hec enim eius ſunt verba.
Agenuncveniat,qui ſuper igneá Zona Ma
gus interiore ab orbe Zoroaſtres Hermip
» po ,vt afsētiamur authori. Bactrianus, & ille
Ꭰ ; conucu
 FRANCISCI PATRICII,
99
conueniat , cuius Cteſias res geſtas hiſtoria-
rum exponit in primo . Armenius Hoſthanis
nepos, & familiaris Pamphylius Cyri.
Nec ſolum ,Magum Zoroaſtrema Bactria .
no Zoroaſtre feijngit his verbis Arnobius,ve-
rum eos etiam,quos Clemens vti vidimus,có-
iunxerat. Nam fi Pamphylius Zoroaſter fa-
miliaris Cyri fuit, & Armenius Hoſthanis ne-
pos,Hofthanes autem cum Xerxe in Græciam
venit, manifeftum fit, duos hos diuerfos fuiſ-
fe : quando a Cyro ad Xerxem,anni interceſ-
ſerint LXXVIII. & Nepos Zoroafter Ho-
fthane ,patruo iunior neceſario fuerit . Quia-
tuor itaque hi ſunt apud Arnobium Zoroa-
ſtres. Quintus vero Perlomedus. de quo Sui-
das in banc ſententiam ſcripſit.
Zoroaſtres Perfomedus ſapiens , apud eos
quiin Aſtronomia excelluerunt . Qui etiam
s primus nomen dedit ijs Magis , qui ciuilia
tractarunc : Fuit auteni ante Troiana cempo-
ra annis D.Ferunturautem ipfius de Natura
>>
libriIIII. De Lapidibus preciocis1. Aſtero-
(copica Apotelelinatica libri V.
Quæ quidem verba , ex patria , Magorum
inſtitucione, Primus ille Chaldæus,fiue Aſsy-
rius videri poteft. Nam Aflyriæ pars Chaldæa
fuit, Perſia, & Media conterminæ . Itaque vi:
cinitate regionum ,æquiuocum eft nomen pa:
triz parcum. Sed librorum numerus Perfome
di, non congruit cum Allyrio,vtmox patebit.
Hæc ergo diuerlitas librorum , duoruin ag
thorum diuerfitatem faciat , Perlomedus hic
Zoroaſter,a Chaldęo Zoroaſtre,eſt numero v .
Cui videtur ſextus ex Plinio poſſe addi , Pro-
conneſius. Verum cæteris ommiſſis , Magorú
principem illum perquiramus . Cuius & vitæ
initium ,& medium,& finis,traduntur adimira
bilia fuiſſe. Scribit enim Plinius,eum eodem
met die quo natus eft,rififfe. Eidemque cere-
brum ita palpitaſſe,vt impofitá repelleret ina-
num ,futuræ prælagio ſcientiæ . Eundemque
in defertis caſeo vixiſle annos X X.ita tempe-
rate,vevetuſtatem non ſentiret.Obijſle autem
igne cæleſti concrematum, ficuti optauerat,
Suidæ teftimonio conſtat . Qui item tradit,
eum, vti diximus, fub Nino Allyriorum Rege
floruille, quod ab alijs non diſcordat. Nam &
Epiphanius, eum Aſtrologiæ ,doctrinæ prauę,
& Magiæ inuentorem ferè Nembrot Gigan-
tis ætate fuiſſe aſſerit . Fuit.n. Ninus Nebroci
nepos,ex filio eius Belo, genitus . Et Euſebius
affirmat eum ijſdem temporibus cum Semira-
mi, & Abramo vixile. Seiniramim vero , ne-
mo ignorat Nini fuiſſe yxorem . Qui Ninam
vrbem condiderit anno a diluuio CCXCI .
& fequenti CCXCII. a Ioſepho dicitur Abra,
mus natus. Conſonant itaque tempora . Ex
quibus Eudoxi , & Ariſtotelis error proditur
ingens. Quorum vterque , vti Plinius referi,
ſcripſit, Zoroaſtren ſex millibus annorum Pla
tonis mortem præcefiſſe. At is obijt Olympia
de CVIII.Ad quam ,a diluuio anni interſunt
MMLVIII. A quibus fi demantur CCC.
circiter , quibus Ninus , Semiramis , Zoroa
ſter , Abramuſque vixerunt , relinquentur a
Zoroaſtre ad Platonis obitum anni circiter
MDCCLVIII . non autem fex mille . Par
ferè error eſt apud Hermodorum Platonicú,
& Plutarchum , qui Zoroaftren ſcripſerunt,
Troianam euerfionem anteille annis VM . cũ
Troia euerfa fit,anno a diluuio MCXXVI.
A quibus li demantur CC.C. illi quos dixi.
mus,reliqui erunt anni DCCCXXVI.In eun
dem errorem incidit Pletho Gemiſtus , Plu.
tarchi fecutus authoritatem . Nec vero , uera
eſt apud Laertium Xanthi Lydi annorum ra
tio, q fcripfit a Zoroaſtre, ad Xerxisin Græciá
tranlitú DC.tantú annos medios fuiffe , cú di
luuio ad Xerxen anni cadant MDCCXXV .
A quibusfi detrahas CCC. illos , remanent
anni CMXCIX. Error eft etiam apud Sui.
dam,qui ſcribit,a Zoroaſtre ad Troiam euer
fam intercidiſſe annos tantum Quingentos,
cum fint M. vno minus . Sed Magorum prin
ceps iſte Zoroaſter , Perfane fuerit , an alia
egente,in dubium videtur vertipolle.Plinius
namque,& Laertius, Perlain eum faciunt,Ple
tho, & eum ſecuti Ficinus, Steuchus, & aliire.
centes authores Chaldæum exiſtimant.Chal .
dæos auremja Magis, quorum caput fuit Zo.
roaſter,Porphyrius,cuin apud Proclum , tum
in vita Pythagoræ diſterminat. loannes vero
Picus,hos vtrofq; confundit,dum ad Ficinum
fcribens, gloriatur ſe Chaldaicos quofdam li.
bros inueniffe his verbis.
Chaldaici hi libri ſunt, fi libri ſunt , & non
Theſauri. Audi inſcriptiones.Patris Ezre,
95 Zoroaſtris , & Melchiar Magoruin , oracu .
la. In quibus & illa quoq; quæ apud Græ
cos, mendoſa , & mutila circunferuntur,
leguntur integra, & obſoluta. Tum eft in
illa,Chaldæorum ſapientum , breuis qui
dé,& Calebroſa, ſed plena myſteriis inter
pretatio.Eft itidem & libellus,de dogma
tis Chaldaicæ Theologiæ. Tum Perſarú,
Gręcorum, & Chaldeorum in illam diui
‫رو‬ na, & locupletiſſima enarratio.
In quibut ſanèPiciverbis,comiſcentur fine
diſcrimine , Chaldei,Magi , Perſæ , & Zoroa
fter. Sèd Chaldęum eum fuiffe , vt credam
multis adducor argumentis. Tum quod Chal
dçorú lingua eius oracula hęc ſcripta fuerint,
vthic Picus teſtatur. tú quod Chaldaica , etiá
fuerit interprætatio . Tú quoq; quoniam Pro
clus, & Pſellus Chaldaicaea appellat. & præte
rea, & hácipfam oraculorú horú , Thcologia
Chaldaicam
 ZOROASTER
Chaldaicam ,& Aſsyriam Theologiam vocát.
tum etiam quòd in Aſsyria narratur mor-
tuus. Aſsyriorum autem regum ſedes Babyló
fuit , & Chaldæorum quoque gentis caput.Eā-
que vrbem Aſsyriæ parti vni, nomen Babylo-
nię dediſse ,Strabo,acPlinius tradunt.Et Chal
daicum etiam nomen ipfius Zoroaſtris eſse
videtur:quando prorſus ſimilinomine Suidas
Zoromaldem , Zoroaſtro ſubnectat. & Dinó,
& Hermodorus apud Laertium ſcribant ,
ex interpretatione nominis,Zoroaſtrem ,altro
rum cultorem fuiſse. Quod cum Epiphanio
conſentit. qui Aftrologix eum facit inuento .
rem , & Suidas Aſtronomú nominat: & Altro-
logica ſcripſiſse aſserit. Aſtrologiam auté om-
nium gentium maxime apud Chaldæos Ao-
ruiſse,nemoignorat.Azonacem quendam Pli
nius præceptorem eius fuiſse nominat . Nec
fuerit a vero abſonum , Azonacem hunc dica
mus,de ſchola Semi,aliquem fuiſse, aur Hebe
ri . Tradunt enim Thalmudiſtæ ,Semum pri-
mum omnium (chola doctrinarum inftituil.
fe. Quem ſecutus fit Heberus, a quo lapiétum
ſecta,ab eo deriuata, Hebreorum ,qualiHebe-
rorum nomen aſsumpſerit. Fuiſse queambas
eas ſcholas celeberrimas tradunt . Equibus, &
Abramus prodierit, & lacob nepos eius, vt
1apientia imbueretur ad eas eſt profectus. Nó
eft autem dubium, Semum a Nocho patre in.
ftitutum fuiſſe. Quem omnes ab Adamo do-
Etrinas per manus traditas calluille, a multis
eſt memoriæ commendatum . Quod verum
cum fit , & non fit a ratione alienum,eis con-
temporaneum Azonacem , in eorum fcholis
inftitutum , ijſdem de Deo fermonibus Zoroa
ſtren imbuiffe.Inde forte , non immerito Pro
clus, Chaldaicam Theologiamn ,deodomov xj Beo-
trapétolov non ſemelappellauit, & Chaldæos
illos a Diis edoctos fuifle aſſeruit.Scripta auté
Zoroaſtris, Suidas ſic enumerat,vt De Natura
fint. lib. 1 1 1 I.De Præcioſis Lapidibus. I. Aſtro
rum contemplationis effecta.V.Scripfit etiain
de Agricultura. de quibus Plinius aliquid ci-
tat.Scripfit etiam oracula,vt ex Pico apparuit,
& alia multa , quæ Hermippus collegit ad vi-
cies centum millia verſuum : & indicibuspo-
fitis vti Plinius refert,eius volumina explana-
uit.CuiusHermippi , Laertius librum quoq;
De Magis adducit, & ab Arnobio teſtis eſt pro
ductus. Puto autem Hermippum hunc illum
Smyrneum, qui dictus eſt Callimachius. Cue
jus libros,fimilis ferè argumenti , De ſeptem
Sapientibus. De Legumlatoribus, De Hippo
nacte, De Gorgia,De Ariſtotele ,Atheneus,no
rarò citat. Cum aūt libri Zoroaſtri Chaldaicę
ſcripſi fuerint, non immerito quæri poteſt ,a
quo nam fuerint poſtea Græci facti? Sane lo
Sephus, de Berofo ita fcripfit.
4
Teſtis horum eſt Beroſus , vir Chaldæus
genere, nctus iis qui in diſciplinis verlati
lunt. Quandoquidé ipſe ſcripta Chaldæo •
rum de Aſtronomia , & philoſophia in
Græcos extulit.
Itaque Berolus ex hoc teftimonio , ni fallor
fuerit primus . Secundus eſt Ariſtoteles qui
librumconſcripſit,cui Magico fuit inſcriptio:
Sed & Eudoxus, & Hermodorus Platonicus,
& Xanthus Lydus videntur Magorum multa
profequuti. Et Hermippus de quo fupra.
Fuerunt poſtea duo Chaldæi,Iulianipater,
ac filius . De quibus ita: eſt apud Sui-
dam . ?
Tulianus Chaldæus philoſophus,pater eius
luliani, qui vocatus eſt Theurgus, ſcripfit
de Demonibus libros IIIt. Sunt autem ad
cuſtodiam cuiuſque hominum membri.
sy' qualia ſunt Chaldaica ſacrificia . Deinde
.. lulianus prædicti filius ſub M. Antonino
Cæfare Scripfit , & ipſe Theurgica Logia
carminibus . & alia quæcumq; talis ſcien
tiæ arcana lunt.
In quibus verbis , nominatim ſunt Logia
ab eo carminibus Græcè fcripta , ſeu potius e
Chaldæo conuerſa. Quæ quamuis non vide
antur, integro carmine conſcripta : id euenit,
quia mendoſa ſunt , vti Picus ait , & mutila .
Quod etiam Sibillynis carminibus eueniffe
Lactantius teſtatur. Hunc lulianum Proclus,
fubinde Theurgum vocat , dum Logia addı
cit, & exponit . cicatque eiuslibrum VII . de
Zonis . Zonæ autem quid fuerint in Chal
daica Theologia poftea fiet palam . Addu
cuntur etiam a Porphyrio, Syınbulus, & Pal
las quidam ,qui Magorum res Græce conſcri
plerunt. Chaldæorum libri aliquot philoſo
phici videntur. in Arabicam quoque lin
guam fuiſſe uerf.Scribit enim Auenrois quos
dam loco . Apud Chaldæos philoſophiam ,
ita perfectam quondam fuille, ficuri fuit, ve
ipfe loquitur, tempore Atiſtotelis. Fuerunt
libri Zoroaſtri,poftea quam a luliano,aut quo
uis alio , Græci facti ſunt, in tanta veneratio
ne, vt Clemens (cribat , eos Chriſtianos, qui
Prodici hæreſin fequerentur, gloriari ſolitos,
‫زو‬ ſe eius arcanos libros poñidere. Et Poc
phyrius in Plotini vita narrat Chriſtia
nos multos,ex antiquaphiloſophia pro
fectos,Adelphij,& Acylini fuiſſe lectato
is res , eoſq;Alexandri Lybici,Philocomi,
5, Demoſtrati Lydi,plurimos libros circun
‫ره‬
tuliſſe , & reuelationes quaſdam Zoroa
ftris , Zoftriani , Nicothei , Allogenis,
Meli , aliorumque huiuſmodi palam
oftendentes , multos decipientes , & ipfi -
antea decepti . Qui allererent Platonem,
» intelligibilis eſſentięprofundum minime
D 4 penetralle.
 FRANCISCI PATRICII,
penetraſſe. Eaque de cauſa Plotinum, multas
in ea argumentationes inculiſſe,atque contra
eos librum ſcripſiſſe ,qui contra Gnoſticos elt.
& Amelium eius auditorem libros XL.com-
9 . poſuille contra librum Zoltriani. Ipſuinque
Porphyrium multis argumentis oftendille li-
brum Zoroaſtri ab illis inſcriptum adulterinú
nouumq, elle : & ab illis confictum qui ſtrue-
bant hærelim, vt eorum inſtitutiones elle Zo-
.
roaitris veteris crederentur . Ex quo loco ap-
paret, in tam magna fuille Zoroaſtri libros in-
ſtitutione , vtconfiderent multi , vel rationi-
bus, vel authoritate , quæ eius elſe crederen-
tur Platonis dogmata Theologica poſle con-
: uelli ; & nouam in Theologia Chriſtiana hæ-
relim , vel conſtituere, vel conftitutam confir ,
mare . Sed vtinam integra ea oracula habe-
semus , quæ Picus inuenerat. Vtinam quæ.
Chaldæi , Perlæque in ea commentati fue-
Vtinam libellum cum enarratione,
qui Chaldaicam Theologiam complecteba-
tur , Vtinam denique ipfius Pici com-
mentaria in ea ipſa , & oracula,& libros. Quæ
Ficinus ſcribit in obitu eius inter ſcriptorum
fuorum reliquias,a ſe reperta elle: ſed ita exa-
cata, vt vix ab eo ipſo legi poffent Pico. Quæ
malùm , peſtuin ierunt cum concordia ab eo
Scripca Ariſtotelis cum Platone:Equidem ma-
ximam fecit hæc Chaldaica Theologia iactu-
ram , in iactura X L. librorum Amelij. In
quibus racioni valde confonum eft , quo
facilíus Zoltriam librum falGiraris coargueret ,
eum ſæpe vera Zoroaſtri dogmata , & oracula
protuliile. Non minor forte iactura alia fuit,
quatuor Porphyrii librorum quos , vt refert
Suidas,ſcriplerat in hiſtoriam luliani Chaldçi
philoſophi,cius nimirum qui ea oracula in
Græcum fermonem verterat. Sed ingens pro-
fecto naufragium paffa eft philoſophica Reſp.
in ammiſſione commentariorum eius audito
ris lamblichi , quorum XXV111. librum Da-
malcius bis citat ſub titulo , Chaldaicæ perfe-
ctiffimæ Theologiæ , lemel , & iterum , cs év
τους χαλδαικοίς , ομολο γουμενος ο Ιαμβλιχος.
ficuti in Chaldaicis fatetur lamblicus . Sed
& huius difcipulus , Syrianus ; cognomen-
ro Magnus teltante Saida libros X. ſcripſit in
Logia, hoc eſt oracula Zoroaſtri forte omnia,
Sed proh nefas maximum . Ea ſcripta, & The-
fauri periere omnia : & ex tanto naufragio,
vix ſuperfuerunt fexaginta tantum oracula ve
Te diuina. Quæ quinquageſimo ab hincanno
Parigis a Lodoico Tiletano fuere Græce im.
prella ſub titulo .
Μαγικά, λόγια, τωναπό του Ζωροασρου μάγων..
Magica oracula , eorum qui a Zoroaſtre ſunt
Magorum cum Græcis commentariis, quæ
reperi poſtea eſte Plethonis Gemiſti. Quem
C Perlæ
quidem pauxillum numerú, auximus nós no
poenitenda additione,vſque ad CCCXXIIII.
magno labore a nobis conquiſita in Platoni.
corum philoſophorum quæ ſuperfuerunt ſcri
pris,Procli,Hermiæ, Simplicij, Damalcij Sy
nelij , Olyinpiodori , Nicephori Gregoræ
Synelijcommentatoris , & non nihil etiam in
Arnobio reperimus. Cum eorum ſingulorum
aliquibus expofitionibus,& argumentis Chal
daicæ philoſophiæ . Quæ omnia in vnum col
lecta , & in ordines quoſdam diſtributa, quæ
{parſa inuenimus ad communem philolo.
phiæ fincerioris ftudioforum , & latina feci.
mus,& in publicum libentes damus. Sedan
tequàm vlterius progrediamur, non eft negli.
gérer diſpiciendam ,an Logia hæc,vti inlcrip
tio prætulit fint Magica , & quo ſenſu Magica.
id autem fieri non poterit , niſi Magia quid
fit cognoſcamus. Magiæ nomen horrentple.
rique. Puto a Simone illo qui fan & is Apoſto
lis ſe ſe oppoſuit, hoc horrore deriuato . Qui
cum vere , non Magus, led Goes Tóns ellet,
fallo Magum ſe ſe cognominauit. Cui menti
to Mago, Magi veri tres opponantur ij , qui
ab Oriente, D.Iefum venerútadorare.Etenim
eſtíciendum , Magiam,& Goitiam, & Pharma
ciam longe,inter ſe eſſe diuerſas. Quod cum
Plinius forte ignoraret,iinperite Magiam de
rifit vniuerlam . Sed nihil eſt id in eo viro mi.
randum , qui etiam Deum rerum authorem ,
vel ignorauit penitus , vel irriſit cognitum .
Itaque ad hanc rem dignoſcendam , authori.
bus, Plinio potioribus vtamur . Inter quos
fummus Plato , Magiam Deorum cultum elle
affirmat, cum fcribit μαγείαν τε διδασκει του incib ,τ. Ν .
Ζωροασρου του Ωρομάζου,εσιι δε τού7ο, θεών θερα
πεία..
Magiam docet Zoroaſtri, filij Oromazi.Eft
autem hoc Deorum cultus.
Porphyrius autem in hunc modum.
Παρα γεμην τους Πέρσας , οι περί το θείου σοφοι , lib. 4.de
xj Toulou Bepatovles, Meyou oporu yocéworld . Abftin.
τουο γάρ δηλοί κατα την επιχωριον διάλεκον και
.
p.ciyos.
Apud Perſas vero, qui circa diuina ſunt lao
pientes,eorumq; cultores,Magi appellan
tur.Hoc enim ſignificat eius regionis pro
* pria dialecto Magus.
Ioannes quoque Picus ait, nomen hoc Ma
gus,idem elle apud Perſas,quod apud Latinos
ſapiens & apud Græcos philoſophus. Et Pico
anteriores Philo , & Hermias Magos in hunc
deſcribunt modum . Prior ille.
Veram quidem illam Magiam, hoc eftcon
» templatiuam ſcientiam per quá clarius na
turæ opera cernuntur , vt honeſtam atq;
» cxpetendam, non vulgus folum ſectátur:
ſed maximietiain regum reges , precipue
 ZOROASTER
Perſz tam ſunt harum artium ftudiofi vt
» regnare nemo poflit niſi ſit inter Magos
iudicatus. Hic vero ita. Magi ſunt, qui
de fingulis philofophantur.Conſuetudo auté
communis Magos pro maleficis accipit ; qui
aliter habenturapud gentem ſuam . eò quod
fint philoſophi Chaldæorú , & ad artis huius
fcientiam , reges quoq; & principes eiuſdein
gentis omnia faciunt, vnde & ipli primum,in
natiuitate Domini Saluatoris, primi ortum in
tellexerunt. & venientes in Betlem adoraue-
runt .
- Itaq; Magus ,vera ſui nominis interpreta-
tione, no aliud Gbi vult,quàm Dei cognicoré,
& cultorem . Cui nomini, rem quoque apud
Magos reſpondiſse author eft Arnobius, vir
pius & Catholicus,de eo Hoſthane fcribés ,cui
maxime infēlus videtur fuiſse Plinius . Inquit
enim ille.
Eorum Magorum, & eloquio , & negotio
primus Hoſthanes , & verum Deum merita
maieſtate profequitur , & angelos miniſtros,
& nunciosDei, fed veri , eius venerationi no-
uit aſsiſtere . vt e nutu ipfo , & vultu domini
territi contremiſcant.Idem & Dæmonas pro-
didit;terrenos,vagos, humanitatis inimicos.
Proclus vero ex Porphyrio referens, libro
II.in Timæum,in hanc ſententiam ,neſemper
Græca afferam , ſcripſit.
Quacumque vero, & eſſe Deos;& prouiden
tiam eosrerum habere putant , & multa eorú
quæ fiunt, polle etiam aliter euenire,hi & præ
ces conuenienter approbant, & vitam noltrá
dirigere confitentur. Atque addunr,proború
hominum præces conuenire maxime : Quio
.niam nos diuinitati connectant. Simili enim ,
ſimile coniungi amar. Dijs autem,probus vir,
ſimilimus eſt. Et quia in cuſtodia ſint ijs qui
virtuti incumbunt, & a corpore velutia car-
>
cere comprehenſi,debent Deos præcari de
tranſitu ab hoc loco. Et quia veluti filij, a pa-
tribus diſtracti , præcari eos conuenis dere-
greffu ad veros eoruin patres Deos . Et quoniã
veluti patre , & matre carere videntur ij,qui
non cirantpræcari , neque le ſe conuertere ad
præftantiores. Et quia in omnibus gentibus,
ij qui ſapientia excelluerunt,circa præces ſtu-
diofi fuerunt. Indorum quidem Brachinanes ,
Magi vero Perſarum.Græcorum vero ,quima
xime Theologi fuerunt. Qui & ſacrificia inſti
tuerunt , & myfteria. Chaldæi vero , & aliter
diuina coluerüt, & ipſam Deorum virtutem ,
Deorum conficentes efTe , venerati ſunt . tan-
tum abelt ,vtob virtutem ſacra (preuerint,
Magi itaque inter alios lapientes maxime
Deum luntvenerati : maxime ad Deum præ-
ces & facrificia porrexerunt.Propriamqueeo-
jam virtutem Dei virtutem elle, idelt a Deo
5
in ſe profectam falli funt. De qua ad Deum
prece, tam magna ea funt, quæ Proclus ex
Chaldæorum dogmatibus ſubnectit,vt maio
ra, & excellentiora, uix crediderim a quoquá
Chriſtiano , ſcripta reperiri poſſe. Eit in his
Zoroaſtri oraculis Dei Patris, & Filii,& Spiri
rus non ſolum aperta cognitio, ſed magnificæ
etiam laudes ( crediderim hoc dogma de Tri
nitate perlonarum eum habuiſſe ab Abramo
uel ab aliis Deo Chatis. quoniam ſuo lumine
naturali non poſſe nos deuenire incognitio
nem miſterii Trinitatis . ) Factorein rerum
omnium , inundi creatorem eum celebrant
Angelos agnoſcunt.Paradiſum prçdicát. Ani
marum immortalitatem docent expreſsè. De
ueritare, de Fide,de Spe, de Amore,leu Chari
tate, breuia, ſed eximia habent dogmata.Qui
bus ueluti gradibus , ad Deum reduces fieri
poſſumus. Multa quoque de Magoruin abſti
nentia,caftitate,ac uelutipenitentia,referun
tur, non abfimilia ab iis, quæ in heremis fan
& ti patres chriſtiani narrantur egifle . Vt non
immerito Apollinis oraculum quamuis ple
rumque mendax,in hoc uere pronunciaſſe ui
deatur. Id quod Porpyrius, referéte Euſebio ,
retulit,
» Chaldæis quæ uera eſſet ſapientiam , tátum
» Hebreiſq; ipſis conceſſum ;agnoſcere pura,
Æternum qui mente colunt Regemque
Deumque.
Itaque hæc prima , præſtantiſſimaque Ma
giæ pars , non aliud eſt , quàm Theologia , &
religio : & fi non uera plene,uti poftea fuit a
Chriſto reuelata, attamen proxime omnium
ad eam accedic.Vt mirandum maxime, ac me
rito uideatur, quo nammodo , tantum ſe po :
tuerit ſuis uiribus mens humana attollere , Et
hæc profecto eſt,quam Plinius ſub religionis
nomine ridet,ridendus ipſe maxime , & exe
crandus.
Alia magiæ pars eſt cognitio cæleſtium mo
tuum atque uirium exacta. Per quain , & influ
xus cælorum in hæc inferiora percipiuntur ;
& ad humanę uſum uitæ , in ſeminationibus,
plantationibus: & in uniuerſum in omni agri
colendi ratione fructus capiuntur . Quod in
Callio Vticenſe maxime apparet. Recta itaq;
ratione, non ſolum Zoroalter ,fed etiam Abra
mus itidem Chaldæus Aſtronomiæ habiti
ſunt periti . Quem Abramum , Philo ludeus
probat , per Aſtronomiæ ſcientiam ; in ueri
Dei notitiam peruenille , eique ob id Sacrifi
cia inſtituille .
Tertiain Magiæ partem Plinius fuiſſe recé
ſer Medicinam . Nos uero cum magnis , ac
piis uiris dicimus , Magiam in vniuerſum na
curæ totius cognitionem complecti . Non ea
quidem ,quæ in ulu hodie eft apud Peripate
ticos
 FRANC. PATRIC. ZOROASTER :
Οτε τας ψυχας θέλγοντες αεί και τελεσ ά-
πάγουσι ,
Εκ δ'άρα κόλπων γαίης θρώσκουσι χθένιοι
κύνες.
ου ποτ'αληθές σώμα βρoτην ανδρε δεικνών-
τες .
Ενέργει οι Εκατικών σρόφαλον .
Ονόματα βαρβαραμη ποτ'αλλάξης
Είσι γαρ' ονόματα παο εκάςοις, θεόσο
δοτα
Δώαμιν εν τελεταίς άρρητον έχοντα .
Ηνικα βλέψης μορφής άτερ ευτερον
πύρ .
Λαμπόμενον σκυρτηδoν , όλου και βενθέα
κόσμου ,
Κλύθι πυρος φωνω ,
Τ Ε Λ Ο Σ.
Quando animas mulcentes , femper a ſacris
abducunt .
Ergo ex finibus terræ exiliunt terreſtres ca
nes
Numquam uerum corpus mortali homini
monſtrantes ,
Operare cirça Hecaricụm turbinem,
Nomina barbara , numquam mutaueris
Sunt enim nomina apud fingulos a Deo
data ,
Potentiam in facris ineffabilem habentia,
Quando videris forma Gne , facrum
ignem ,
Collucentem falcatii totius perprofundum
mundi..
Audi ignis uocem .
FINIS.

329
(
S ) OCT)

Go

GED

FRANCI
 2么 ,

Η Ε R M E TIS
TRISMEGIST I
Libelli integri xx.Et Fragmenta.
ASCLEPII EIVS DISCIPVLI
L I BELLI II 1:

A FRANCISCO PATRICIO
!
locis pluſquam mille emendati .
IN Q. ORDINEM SCIENTIFICVM REDACTI .
ET DE GRAECIS LATINI TACTI .

AD ILLVSTRISSIMVM , ET REVERENDISSIMVM
HIERONYMVM RvverEvM . S. R. E. Card. Ampliff.

ahun
TOOSN M

1
PAX .
阳

FERRARIÆ ,
Ex Typographia Benedicti Mammarelli. M. D. XCT.
Superiorum permifit .
 1
7
 for

MO

ILLVST RM AC REVER
HIERONYMORVVEREO
Su R. E. CARDINALI

Emoria femper haſit, HIERONYME ROVÉRE E Card.

doctiffamtliariseaneceſſitudo , qua me honorasti , dum Patanij
adoleſcentulus adhuc,cum UrbanoVigerio, Senagalliatum Epiſco

M po deſignato affini tuoſtudiorum gratia eſſes.Eodem ſanètempore,quo

Beatiſſ. Gregorius XIMI.Poni.modo Max.eadem de caufa, eadem
in vrbe,ageret.Frequentabam ego , non aliam , principum iuuenum
qui tum multi aderant quàm fuam , atque ruam domos.Non alia fané
de cauſa , quàm quodfuauifſimos mores tuos, toto animo , to) admirabar Čr exoſculabar,
humanitatem , hilaritatem , comitatem , modeftiam , manſuetudinemu. Nec vero minus,aut
admirabar,aut venerabar, ingenijtui acumen,acre iudicium.vtriuſque lingua,& Graca,o
Latina peritiam :Eloquentiam in vtraquepracellentem .Eius audiebam te ,adhucpnerum , co .
sam Franciſco 1.Gallorum Rege,tale ſpecimen dediſe, vt ei,ftuporifuerispermagno.Mitto,
hiſtoriarum, poetarum ,oratorumque tuam,quaornatus eras,notitiam ſingularem 2.Memini
tee theſauro,eorum ,quospereleganteshabebas libros, mihi oftendifſe,HermetisTriſmegifti
Parisijs Grace impreſſos. Breuiorum vnum , aut alterum ,perlegiſti.Exarſiego tum eiusdo
Ctrina , amoremagno.Q
uodvideretur , eiufdem cum Platonica eße farina. cui iam operam
dare cæperam . Ardorihuic meo,vt remedium afferes, cos mihi donodedifti.Quo dono,quan
to me beneficiodeuinxeris , explicare nequeo. Ex eadie , maiore te veneratione proſequiins
dies. In ea tandiu perstiti,quamdiuPatauij manſiſti.Diſcedentem , Veronam vſque
alijsStudioſisquatuor , officij cauſa,ſum comitatus. Quibus,& alijs clientibus tuisſatis mul
tis,folus nifallorſuperſum .Eo libelli dono , ita fum delectatus, vt alionullomagis. Tantos
in eo , feciprofeétus,quantos opere hoc meo philoſophico , videre licebit. Tanto ergo , tuo
ergame merito, ingratus non fuero;non tepreteribo. Quid verofieodem munere , ſedcumu .
latiore
 .
lariore te remunerem ? Quid fieandem , ſed maiorem tibigratiam referam ?.Certeremune.
ratione ,ac uiciſſitudineſtudiorum ,officiorumquenihil eſſe ſolet'iucundius · Redónabo igauer
te , eodem Hermete Triſmegiſto , ſed integriore .Fertur Oſiris, cui alter Hermes, huiusn
ftriauus,a conſilys fuit,a Typhone fratre,occiſus,& membratim difcerptus, & varia per
loca, difećłus , arque diſperſus. Cuius membra. Ifiseius o foror,tt) conuinx, magno labo
re conquifiuit, tt) in vnum, non tamen omnia collegit. Typhon alius, malum fatum , Her
metis librosnumero incredibili, non folum diſcerpfit.fedpeſſum deditpenitus. Tantæ perni
ciei,fuperfuerunt, pauculiquidam, tt) aliorumfragmentaaliapaucula quadam , qua nós
omnia in vnum contulimus corpus.In quo , membra fuisreponerelocis ftuduimus, etmacura
las quas potuimus omnes , numero fanemultas, deleuimus. EtHermetemquafirediuicuant
noſtra etiam latina uefte donauimus. Itaque eum a nobises colleflum , & quantum potuit
redintegratum , atque ornatum, adte Card. Ampile :veterisillius memoria renouandaergo
e veteris itidem mea erga te venerationis & obferuantia , poſteritatiomni testificanda,
mitto. Tibique eum do, y reddo y ſacro.Tu eum ad te redeuntem , libentianimo , quo il.
lum mihi olim es largitus,intuam ſuſcipé gratiam , tuoquefauore, mefimulcum illo protege ,
& diu . Vale. Ferraria .
Tibi addi& iſ , 2011111 ..
. Franciſcus Patricius.
? jeudi

>
3

SUBSCS 2 29SOSIOS
GES GE DESDE 66
2016 SOOS
REASE DEUCEDES Get SUGESGESESSE
FRANCISCI
P A T R
H E RM
M E
TRISMEGISTVS.
.
Ermetem Triſmegiſtum ,vi.
rum apud Aegyptios fa-
pientia maximum fuiffe
viri multi ac magni , mul-
tis já ſeculis habuere per-
ſualum . Primus poſt tot
ſecula . lo. Goropius Be.
canus Hermetem hunc , neminem homi-
num fuiſſe, auſus eſt affirmace: & alijsetiam
perſuadere , multis ingenij, atque eruditionis
plenis argumentis, eſt conatus. Quę fere om-
nia pendent,ex Theuti nomine : Etymo de-
ducto ab Heet, & hoot,quod Cimmeria qua-
dam ſua lingua, e Cimmerijs tenebris nuper
eruta ,caput ſignificet. Idem quod Aegyptia
Thot , Thoyt, & Theut olim dicic eſle lignifi-
catum . Cui rei vt fidem faceret, Hermas fta
tuas illas fuiſſe dictas addit , quibus humani
nil aliud erat , præter caput, & pridenda : In
quibus præcepta vitæ , & ab Aegyptiis inſcul-
pebantur. Idque viri magni lamblichi,autho-
ritate confirmat . Qui ſcribat Mercurio Deo ,
multa librorum Aegyptiacorum millia fuiſſe
adſcripra . Somnialleque Græcos , & Latinos
omnes , qui crediderint , hominem eum ali.
quem fuiſſe, ante Pharaonis ætatem,qui litte-
rarum , artiumque liberalium author extite-
ric; neſcientes quid nomen Thoot, Herme-
tis , Mercurij ue ſignificaret. Quod de Cim .
meria (ua lingua ,vir hic ſcribit , non eſt ani-
mus perpendere . Eius etymifides,apud eum,
I
CSACS POCS
Cobertes
DES2903
cercetaris
I C I I,
S
eamque efto. Hoot, ac Thoot caput figniſica
ri, verum efto . An ideo , nemo vmquam vi
rorum , nominehoc Thoot , ſeu Theut, pro
prio , infignitus fuit ? Apud Græcos caput eſt
xepenn' Anideo Cephalus,ſenex ille in Plato
nis Repub. nullus fuit? Aegyptia lingua aqua
dicebatur, d Tons is , qui ex aqua ſeruatus ef
ſet . Quo duplici nomine in vnum iuncto
Moyſi nomen Pharaonis filia impoſuit , ( id
loſephus refert) An quia multi ex aqua ſunt
ſeruati , nullus vmquam vir , Moyſes fuit ?
Ariſtocles apud Græcos , optimagloria. Ari.
ſtoteles optimus finis, ſonant. An ergo nullus
Ariſtocles , quod Platóni proprium nomen
fuit ?nullus Ariſtocles fuerunt vmquam? Qua
lis hæc Argumentatio . Thoot caput ſignifi
cat . Ergo nemo hominum vmquam Tho
or eſt vocatus ? Scimus ex Platonis Hip
parcho , ex Plutarchi Alcibiade , ex alijs
quoque magnis authoribus , Hermas tales
lapides fuifle, quales Goropius deſcribit.An
ideo , nullus vmquam homo, Hermes eſt
vocatus ? lamblichum ait dicere , multa
librorum millia Mercurio Deo fuiffe inſcris
pta . Eſto . An ideo Mercurius,nullus vm
quam hominum , nomen habuit ? Anne
ſcimus quoſcumque antiquitas , & Græ
ca , & Aegypta pro Dijs , coluit eos homi.
nis fuifle . Ogris , lls , frater ac foror
Saturni Iunioris filij : quod Diodorus te
ftatur , idemque maritus , & vxore , in
B Deos
 FRANCISCI PATRICII ,
Deos funt relati . Horum a confilijs , & mul
tarum ſcientiarum inftitutor Hermes fuit .
Et Sanchoniaton Berythius, qui paulo , poſt
Moſen vixit,Phenicumque hiſtoriam ſcripſit,
fidem fecit , eum , quiapud Phenices Tha.
antus diceretur , apud Aegyptios Thoot, &
Thoyt fuifle vocatum . Eumque Saturni ſcri
bam fuiſſe narrat Hic quoque in Deos eſt
relatus . Is literas inuenit . Multa circa Deo-
rùm honores , & facra , & Aſtrologiam , &
Muſicam , & Naturam primus obſeruauit .
Palæſtram , & choream , & Lyram reperit .
Græcos eriam eloquentiam docuit . A qui-
bus ob eam caufam dictus eft Hermes . Quæ .
omnia Diodorus narrat . Cicero vero , Cle-
mens , Arnobius , alij quoqué , apud Græ-
cos, Hermecas ſeu Mercurios quinque,fuiffe
perhibent . Inter quo duos fuifle Aegyptios ,
alcerum Nili filium , cuius nomen Aegyptia
gens horrebat , & reuerebatur exprimere
Alterum , qui Argum in Græcia occidiſſet,
profugium in Aegyptum delatum , Aegytios
literas docuiſſe , eiſque leges dediſſe. An ve-
ro Hermes ille , qui Ohridi , atque lſidi a
confilijs fuit , fit is idem qui Argum occide-
rit , nullo antiquitatis , vel indicio , vel
teſtimonio , aut affirmare , aut negare poſ-
fum . Sed a Diodoro alijſque non paucis
credamus , Orpheum primo, alios deinde
Græcos ,qux Aegyptiorum erant ad ſuos
tranſtuliſſe literarum inuentionem , non
Mercurio Argi occiſori, ſed Theuto Aegy-
ptio , quod Placo , vir animo candidiore ,
fatetur , tribuere debemus . Sed an Theil-
tus hic , feu Hermes inuentor literarum ,
idem fuerit cum Hermete Triſmegiſto , in
dubium verti poteft ; illud certum eft, Ofi-
ridis , & Ifidis temporibus fuiſſe. Quando
Iſis , vti Diodorus ſcripſit , in columna lui
ſepulchri inſcripſerit , ie fuiſſe ab Hermete
edoctam .
Εγω Γ'σις , είμι η βασίλισα πάσης χώρας και η παι- .
δευθεισα ο Ερμού .
Ego Ilis lum . Regina totius regionis ..
fui ab Hermete cdocta . Et in libro ſacro
Hermetis, vbi colloquium eſt inter Iſidem ,
& Horum filium ,multa fit deHermete men.
tio. Eiuſque verba læpe refert . Et eum vni-
uera etiam appellat Mentem Fingitque
aliquando Deum vniuerli principem cum
Hermete loquentem , eumque animæ ſuæ
animam vocantem atque ipfi hominum for-
mationem aflignantem . Item .
Βουλής και ο πατηρ πάντων,και καθηγητής ο Τρισμέ-
21506 Epuen's .
» Conſilij pater omnium , & magiſter Triſ-
megiftus Hermes . Ex quo loco videatur,
eum Hermeten ,quia conlilijs llidi fuerat ,
cundem fuiſſe Triſmegiſtum . Rurſus Tril.
megiſtum Hermetem , non fuiſſe eundem
cum Ifidis confiliario , videtur pofle elici ,
ex eo Triſmegiſti dialogo , cui nomen
eft Aſclepius , quem Apuleius Latinum fe
cit . In quo verſus finem hæc ſunt ver
ba .
Hermes , cuius auitum mihi nomen eft,
non ne in fibi cognomini patria con
Giſtens , omnes morcales , vndique ves
nientes adiuuuat, atque conſeruat.
In eo autem toto dialogo , ficuti in Pæ
mandro , in Catholico , in Claue , & reli
quis Triſmegiſti nomen , veluti & autho
ris & interlocutoris inſertum eſt . Er is qui
illa profert verba Triſmegiſtus eſt. Alius
igitur , eſt hic Hermes Triſmegiſtus , ab
Hetmete Triſmegiſto co , qui llidis conſi
liator , & inuentor literarum fuit . Itaque
quem Goropius , neminem fuiſſe ait ; quem
mulimagni viri pro vno acceperunt , nos
in duos diſtinguimus . eiuſdem nominis ,
& cognominis , aliorum alterius nepo
tem . Quod , & D. Auguſtinus libro de
ciuitate Dei vini . Sentit , & fæpe alibi
Mercurij aui , & nepotis , mentionem
facit. Sed nomine , & cognomine eodem ,
vnum atque eundem , creditum apparet .
Priorem quidem Ofiridis atque Igdis tem
poribus floruiſſc fatis ex Diodoro conſti.
tit ; & fatis etiam ex Hermetis fermone
facro conſtat , & ex Sanchoniatone qui
eum dicit Saturni fuiffe fcribam . Satur
nus autem fuit Ofiridis pater , qni vt Chro
nici colligunt,fuit Chamelenuus,ſeu Chami
filius,quidictus eſt Saturnuslunior . Ideoq;
in Ilidis epitaphio ſcriptum eft.
Εγώ είμι και η * νεοτάτου Κρόνου θεού , θυγάτηρ
DeepButumn .
Ego ſum Iunioris Sacurni Dei filia natu
maxima.
Quod etiam ex libro facro videtur poffe
dici , ſcilicet ex nomine Chamephes , ita e
nim in eo ſcriptum eit.
Πρόσεχε τέκνον ώρε . Κρυτής και επακούης
θεωρίας της σε αγοπάτωρ Καμήφης έτυχεν έπα
κούσας παρα Ερμού του πάντων έργων σεμνή-.
patoypeépou , Tepee ToŰ TÁVTOV Typogfresépou
KelpenEWS .
Mentem adhibe o Hore fili : occultam
enim audis contemplationem , quam
auus Camephes audijt ab Hermete
qui omnium rerum commentaria fcri.
plic ab omnium progenitore , Came
» phe .
Horus quidem cum eſſer Ofiridis filius.
Oluris autem Chuſi , hic vero Chami id eſt
Camephes, Chamus Hori proauus fuit,Cha
mephis
 HERMES TRIMEGISTVS .
mephis auté progenitor,iam Noachus eſt,qui
dictus eſt Saturnus ſenior . Cuius fermones
Hermes audierat , & ab Hermete lunior Ca-
mephes , qui videtur eſſe Chuſus Chami fi-
- lius . Itaque videtur Hermes hic primus ,
videtur chami , vel chuſi preceptor fuiſſe
Noachi autein auditor.Sed cum in eodem li.
bro facro non longe a principio hæc fint
fcripta.
Αλλ' ω ωτω διάδοχος ο Τα ), υιος ομού και παρα-
λήτωρ / μαθηματων τούτων, ουκ εις μακράν δε,
και ο Ασκληπιος ο Ιμουθης σανός, Ηφαισοζού-
λης ,άλλοιτε.
Sed fuiteifucceffor Tat , filius fimul & di-
ſcipulus horum dogmatum , & non mul-
to poſt Aſclepius Imuthes , & Hepheſto-
bulus,& alij.
Deinde verſus finem , ea quæ attuli-
mus.
Βουλής δ'ο πατήρ πάνων, και καθηγηπως και ταισμε-
γιςος Ερμής . Ιατρικής δ' ο Ασκληπιος ο Ηφαίθου .
1χυος τε και ρώμης πάλιν Οσιρις, μεθ' ών ώ τέκνον
αυτός συ.φιλοσοφιας και Αρνεξασκώις ποιητικής και
πάλιν ο Ασκληπιός,ο Ιμούθης.
» Conſilij quidem pater omniú ac magiſter
Termaximus Hermes . Medicinæ vero
» Aſclepius Vulcani filius. Virium vero , &
i roboris curſus Oſiris.Poft quos tu fili. Phi
» lofophiæ uero Arnebalcenis. Poetices au-
‫در‬ temrurſus Aſclepius Imuthes.
Ex horum priore loco in dubium uertat
quis , quod prius diximus , Hermetas duos
fuiſle.Proauum , & nepotem . Quia & hic an
tiquior videtur filium Tatum habuifle , & Al-
clepium auditorem,quod nó videtur tempo-
ribus confonare.Sed ex hoc pofteriore loco ,
& alio illo ex fine Dialogi Aſclepij ſoluitur
omnis difficultas . Nam hoc loco non.vnus
Aſclepius,ſed duo nominantur.Alter Vulcani
filius,medicinæ inuentor, Alter Imuthis filius
poetices repertor. Atq; hi ambo Ilidis, & ( li-
ridis çtate.In dialogo autem illo ita ſcribitur.
Auus enim tuus o Aſclepi, medicinę pri-
mus inuentor,cui templum conſecratum
i eft in monte Lybriæ.
Ex quibus verbis patet Aſclepium medici-.
ne inuentorem,auum fuiſſe Aſclepij huius iu-
nioris. Auoque iam mortuo templum fuiſſe
conſecratum .Deinde ſubnectitur.
jj Hermes cuius auitum mihi nomen eſt , nó
ne in fibi cognomine patria conſiſtens,
‫ور‬ omnes mortales vndique venientes ad.
» iuat,atque conſeruat.
Eodem ſcilicet modo, quo Aſclepius iam
vita functus:ille in monte Lybiæ , hic vero in
patria fibi cognomine, in Hermopoli nimiru,
cuius nomini ea vrbs facrata fuerat . Author
enim eſt Diodorus,multas vrbes Dijs qui eas
2
æd :acurantur cognomines fuiſſe . Dioſpolis
loui, Heliopolis Soli , Hermopolis Mercurio
Panopolis Pani,& fic dealijs multis . De lſide
quoque iam defuncta ſcribit.
Ion vero , vxorem Ofiris , quàm multa bo
na præſtare , propitiam ? Quantis obelle
( cimus iratam ? Et mox.
» Vndecontingit ab Ægyptiis , hæc cuncta
animalia nuncupari, colique per ſingulas
ciuitates eorum animas, qui ea conſecra
uere viuentes.
Et quibus fane omnibus recte perceptis có
ftat nifallimur,Ilin & Hermeté, & Aſclepium
contemporaneos,fuiſſe vita exutos tempore
Aſclepij,& Hermetis iuniorum . Quod ſihi ,
nomina auorum tulerunt , quid mirum ,Her
.metis prioris filium , nomine fuiſſe Tatum ?
. & filium etiam ſecundi Hermetis , qui prioris
nepos,ex Tato fuit .Tacú fuille nominatum ?
Quandoquidem in eadem familia , & apud
Romanos , & apud Græcos , & apud alias na
tiones , noltro quoque tempore , ijſdem no
minibus , & filijpatrum ,& nepotes auorum ,
& proauorum nominentur . Non eſt ergo
mirum , li apud priſcos etiam Aegyptios in
eadem prolapiæ linea , idem contigerit .Ec
auus Hermes , ſeu Theut fuerit, filius Tat.
& huius filius Hermes , & huius iterum Ta
Neque mirum etiam eit , ob admira
bilem vtriuſque ſapientiam , vtrumque Triſ
megiſtum fuiſſe cognominatum . Non equi .
dem , quia vt quidam crediderunt ,primus de
Trinitate diſeruerit , Nam ante eum , &
Abramus , vt videtur eam cognouit & Zoroa
ſter , vt eſt palam , de ea eit locutus . Nec
quia , & facerdos , & philoſophus, & rex fue
rit . Sed more illo , & Græcorum , & Latino
rum , quo dictum eſt, Terque quaterque bea
ti , Quod etiam Gallicæ etiam linguæ modo
videtur in vſu ,vt illud ter , aut tre , lepe in ini
tio vocum apponant , indeque eam compo
nant , & quoniam ſecundus a primo , ſicut
nomen , ita & cognomen traxit . Vterque
autem floruitante Molem , atque eius con
temporaneos Pharaones duos , Achorim , &
Chenchrem.Nam priorem illum Oſiridis coe
taneum fuiſſe conſtitit . Occiſus autem eft
Ohris a Typone fratre anno poſt diluuium
568. A quo tempore , vſque ad Mofis natiui.
tatem , quæ fuit anno 717. a diluuio anni
intercurrerunt 149. Sed annis 15 antequam
Mofes moreretur , Euſebius tradir , Tatum
( quem ipſe nominat Chat ) Triſmegiſti fi.
lium Aoruiſſe . Itaque ab Ofiridis nece ,
vſque ad hanc Tati ætatem anni interſunt
C CLL. I I. Cuiannorum fupputationi, non
videtur diſſona , quatuor vnius poſt alium
virorum ſapiencum ætas , quando legimus
B 2 ijſdem
 FRANCISCI PATRICII,
ijſdem temporibus , Moſem vnum , 12.), an-
nis uixille. Quod ne noftris quidem admo-
dum mirum fuerit . Scripſit autem vterque
libros . Nam de auo , ita nepos , ſub Ilidis
perſonain libro facronarrat. Eum antequàm
è vita diſcederet, libros ſuos in Ofiridis ady-
ta repoſuiſſe. Eoſque ita allocutum.
O ſacri libri , imputreſcibiles toto tem-
pore manete , atque incorrupti. Et quç
ibi referuntur.
Neque uerum eſt,quod multi crediderunt,
nullas alias literas Aegyptios habuifle quàm
Hieroglyphicas , neque aliud ſcribendi ge-
nus , quam in columnis . Quod videtur Go-
ropius credidiſſe.Nam & in columnas inſcul-
plerunt, & libros ſcripſerunt. Sed hos inar-
chanis habuerunt , illa populo proponebant.
Quod fatis ex eodem libro ſacro apparet.
Nam auus Hermes de Ofiride , & ilde ita
inducitur loquens .
Ούτοι τα κρυπα , φησίν Ερμής, η έμών γνώ-
σοντα γραμμάτων πάντων , και διακρινούσι , και
τινά μν' αυτοί κατέχωσιν; άε' και τορος ευεργε .
σίας θνη φθάνει , πήλαις και οβελίσκοις χαρά-
ξουσιν .
Iſti, Archana , ait Hermes , meorú ſcriptorú
omnium agnoſcent, & diſcerncnt, & ali-
qua ipfi continebunt. Quæ vero ad mor-
talium beneficium tendunt, columnis at-
que Obeliſcis inſculpent.
Que autem ipſi continebunt libri , ſunt ea
de quibus , quod in archanis eſſent, ita in co-
dem eft fcriprum .
Ω ιερα βίβλοι τ ' άφθαρτων , αι τετεύχεται μου
xcípoves tīs cipodporías oappearo xopetas expelo
τω , ασαπάς παντος αιώνος και αφθαρτοι διαμείνα-
τε χρόνους, και αθεωρητοι, ανερεύνητοι γινόμλναμπαν
τι των ταύτη παροδευαν μέλλοντα παιδία .
O lacri libri rerum incorruptibilium , qui
ſortiti eftis a me deteriora dona , quam
» incorruptionis Pharınacum , immarcesci-
biles toto tempore,&incorruptibiles per-
manere, inconſpicui, atque incomperti ,
ab omni qui hanc diſciplinam tranſgrel-
ſurus fuerit ,
Huic rei conſonat, quod de Orpheo, So-
lone , Pythagora,Thalere,Democrito ,Plato-
neque narratur. Eos ſcilicet in Aegyptum ,
profectos , non a Columnis, quæ populo om-
ni expoſitæ erant , ſed a lacerdotibus diſci.
plinas percolloquia ,& lobrietatem , & ſacra
didiciſſe . De Columnis Proclus commen-
tario ſuo primo in Timæum ſcribit.
Αιγυπτίοις δ'έτι, και τα γεγονότα δια της μνή-
lens a'si'véa Tepesiv . H' d 'uvnilen socê' tñs iso-
ρίας . Αύτη δ' Σπο και τηλών , εν αις απεγράφον-
το τα παράδοξα , και τα θωμάτος άξια , ατεν
πράξεσιν ,είτ'εν ευρέσεσιν .
» Aegyptijs, quoque & iam facta , per me
>> moriam ,ſemper nouaadſunt . Memoria
vero eſt per hiſtoriam . Hæc vero a co
lumnis, in quibus diſcribebantur parado
xa , & quæ admiratione eſſent digna,liuc
in actionibus , Gue in inuentionibus.
Nec vero , quod lamblichus narrar , ob
id verum non eft . Pythagoram , & Platonem
didicille philoſophiam ex columnis Mercu.
rij . Eam icilicetphiloſophiam , quæ popu .
lo profutura erat ,ciuilem , & moralem. Sed
Phyſica , & Mathemata , & Theologica a la
cerdotibus apprehenderunt.Quod idem Lam
blichus his verbis teftatur.
» Neque eniin par fieret Pythagoram ,& Pla
tonem , & Democritum , & Eudoxum ,
compluresquealiosueterum Græcorum ,
nactos eſſe doctrinam congruam ab his ,
quæ per ipſos condebatur facris ſcri
» ptis .
Qui lamblichus quamquam inirio dicat.
» Eorum maiores , ſuæ fapientiæ inuenta
Mercurio dedicabant , Mercurij titulo
omnia commentaria inſcribentes .
Non tamen diciteos proprium eorum no
men cacuille . Quod fi dixiſſet, contrarij con
uinceretur ab Aſclepio iuniore , qui libello
ſuo,proprium nomen adſcripſit . Idem fecere
vetuftiffimi corum Aſtrologi Anubis, Pecoſy
ris,Neceplo , Enichmus.Dein & Horus Apol.
lo , & Manethus , & alij.Horum duobus prio
ribus ait Firmicus, a Mercurii numine Altro
logiæ ſecreta,fuiſſecommiffa. Ac librum, cui
nomen fuit Myriogenelis , 2 Mercurio fuille
Aeſculapio intimatum ,idque ab hoc ipſo,di
cit fuiſſe allertum . Veruinque ergo, & Mer
curij nomen & proprium libris ſuis adſcripſe
runt. Qui mos eciam videtur apud Hebræos
fuifle . Qui Prophetias luas, Deo ſummo tri
buentes nomen proprium non ommiſerunt.
Sicuti, & Sibyllis inmore fuit. Quibus ex re
bus , magna illa Goropij argumenta nullius
ponderis euadunt . Sed aier aliquis, Aegy
ptia lingua , longe alia a Græca fuit . Vero
que eſt fimile , Aegyptios ſcriptores, & Her
meras iſtos, ſua lingua ſcripſille. Quo ergo
modo libelli Triſmegiſti, & Aſclepij eius au .
ditoris, Græcè leguntur? Facilis eſt ſolutio,
ex ijſdem Aſclepio , & lambliche .Nam ille
libello ſuo diffinitionum , in hæc verba fcri
bit .
Και έτι ασαφεςάτη, 8 : ελλώων ύσερον ζουληθέν
των τίω ημετέραν διάλεκτον είς τίω ιδίαν με
θέρμωεύσαι .
Et etiam obſcuriſſima ; cum poſtea Græci
voluerint noitram dialectú, in propriam
» interpretari.
Nec vero mirum uideri debet , tam anti.
quo
 HERMES TRIS MEGISTVS.
quo tempore , Moſis ſcilicet , cuius ætate
· vidimus, Tacum luniorem foruiſle , id cæ.
ptum fuerita Græcis. Cuius Tati diſcipu-
Ius , fimul , & patris,hic Aſclepius fuit.Sci-
mus enim ex Philone , Molem Græcis diſci
plinis fuiſſe imbutum , doctoribus , c Græcia
magnis præmiis a Pharaonis filia euocatis .
lamblichus autem de his Mercurij libris , & 1
alijs , in hunc modum loquitur.
» His ergo ita diſcuſſis , dilucida , & plana
ſolutio eſt modorum, in quos ais incidir.
ſe te ,ex Mercurij libris . Quæ enim cir..
cumferuntur Mercurij ticulo,Mercuria-
les ſententias complectuntur. Tametfi
» lingua philoſophorum ſæpe vtantur . Eò
quod fuere tranlcripti ab Aegyptio idio-
mate , a uiris philoſophiænon impe-
ritis .
Deinde non multo poft, virum eum no-
minat , qui id fecerit .
Hanclane viam Deificam , & Anagogi-
cam , Mercurius docuit , & differuit.Ex-
planauit autem , & eandem interpreta.
tus eſt Bytis propheta, Ammoni Regi ,
quam inuenit in Adytis deſcriptam litte-
ris Hieroglyphicis, invrbe Aegyptia quá
Sain appellant. Et rurſus fine libri.
Quam ſententiam Bytis , ex Mercu-
> rii commentariis , interpretando tran
Itulit .
Quod vero dixit,Ammoni Regi e: m fuiſſe
eos interpretatam , Cui etiam Alclepius ſuú
libellum lcripfit, indicio eſt manifeſto , By-
tin , & Aſclepium codem vixiſſe tempore" .
paulo poſt Hermete . De numero vero
Mercurii librorum,idem lamblichus ita ſcris
pGt .
Sane vniuerſalia principia Hermes Terma-
ximus defcripfit duabus voluminum Myria-
dibus, authore Seleuco . Sed tribus Myriadi-
bus ſexque Chiliadibus fimul quingentis at-
que quinque vigintique libris ,refert Mane.
thus , Mercurium cuncta complexum ad
vnguem oſtendiffe .
De tanto vero numero , ſoli ſuperſunt,
ex Ficini ſententia duo , Poemander Græce,
& Aſclepius Latine , ab Apuleio iamdiu uer-
lus. Quod & Vergicius , & Fluſſas Candal-
la,ſenſerunt,qui Græcum illú imprimi cura-
rút. Sed noſtra fententia Poemander ille a Fi-
cino in 14.capita diffectus,non vnus liber eſt,
ſed totidem libelli per le a Poemandro,lepa-
parati . Cui ſolus primus debetur . Reliqui
cum nullam Poemandri mentionem faciant,
nec ab eo pendeant , aut ordine dogmatum,
aut connexione ulla , Poemaudri partes di-
ci non poflunt. Eſſe autem cos ab illo di-
uerſos, & quæ modo diximus , & Perſonæ
3
aliæ Tatus , & Aſclepius , & tituli ab illo,alij
Clauis , Crateris & reliqui libris addito , ſatis
clarum faciunt. Sed extat, & alius titulo
ſacri libri , quem nos in Cypro in monaſte
rio cui nomen Encliſtra , lnul cum re
<
liquis inuenimus . Ec quem loan. Stobæus
Eclogis ſuis Phyſicis inſeruit , cum Frag
mentis alijs , & libellis etiam non pau
cis , partim extantium , partim etiam non
extantium . Quæ omnia nos in vnum con
tulimus volumen , fimul cum iis pauculis ,
quæ tum apud Cyrillum, libris contra lulia
num , tum apud Suidam reperimus , & iuxta
noſtra illa exemplaria , pluſquam mille qua
draginta loca , tum in Ficinianis, tum in Sto
bæanis , & Candallianis emendauimus.Quæ
lectionum varietas neceffitatem nobis im
poſuit ; veomnes nouo labore, verteremus.
Sed & ordinem libellorum mutauimus ita ,
ve materierum ſequella , magis fic connexa ,
& ſcientifica magis appareat.Atque hæc qui
dem de Mercurio Termaximo , fiue Herme
te Triſmegiſto eiuſque libris , ex Cimmeriis
non linguis, ſed antiquitatis tenebris quan
tum viribus ſuffecimus a nobis eruta , in
lucem prodeant, Quibus hæc paucula ab
co in eius obitu prolata addantur , quæ a
Calcidio referuntur , loquente ipſo Her
mete .
Ha& enus fili pulſus a patria vixi peregri
nus , & exul . Nunc incolumis patriam
repeto , Cumque poſt paulum à vobis
» corporeis vinculis abſolutus diſceſſero ,
videto te, ne me, quali mortuum lugea
tis. Nam ad illá optimam , beatamque ci.
uitatem regredior.ad quam vniuerfici
ues , mortis conditione venturi ſunt .
ibi namque folus Deus,eſt ſuinmus prin
ceps , qui ciues fuos replebit ſuauita
te mirifica . Quo hæc , quam multi vitam
exiſtimant mors eſt potius dicenda ,
quam vita .
Videtur aut Hermes hic Triſmegiſtus,coeta
neus,quidé fuille Moſy.fed paulo ſenior.Scri
bit.n.Euſebius in Chronico; Anno Armei Æ
gypti regis primo , Cath filium Triſmegiſti
Horuiſſe . Is autem annus ante Mofis obi
tum vigeſimus circiter fuit . Apparebit au
tem ex hiſce Hermetis,tum libellis, tum frag.
mentis,pia quædam erga Deum philoſophia,
fidei dogmatibus, vtplurimum conſona.Ap
parebit , quoque , Græcas philoſophias om
nes ; Pythagoream , Platonicam in diuinis,ac
morum dogmatibus Ariſtotelicam autem , &
Stoicam in Phyſicis , & medicinæ etiam pri
ma principia ,& ex his , & ex alijs , qui peric
rūteius libris fuiſſe deſumptas.Quamobrem ,
longe facius , & chriſtianis hominibus con.
fulcius
 FRANCISCI PATRICII ,
ſultius , & vtilius longe futurum eſſe , fi Her-
metis dogmata , potius quam Ariſtotelica ,
quæ vbiq ; magna ſcatent impietate , in ſcho-
lis publicis , & monachorum Ariſtoteli nimi.
um addictorum cænobijs , aliquando legan-
tur . Quod vt comodius fieri queat libellos
iuxta materierum , vti diximus ſequellam ac
ſeriem , in ordinem redegimus . Sicuti& .
Platonis dialogos, quiſparſi ac fere vt hi, di
(perſi legebantur , ordine ſcientifico ,vtpoſt
hoſce apparebit,diſpoſuimus.Vti difficultate
maxima , quç ex eorum confufione orieba
tur remota ,certo ac facili admodum ordine ,
in poſterum legátur.Et ex ea facilitate , amor
ac ftudium vere philoſophantium erga diui.
nas haſce vtraſque philoſophias excitetur .

FIN 1 S.

Pass
CS439
CE GETS
23. CSAK CSU
GEMS

SCHE GE Cers
Sieg ) CS ) CS429 635 99
669 CES. ERSO
CES os cers
CSA * 39 C6427
CEYS ( GYD
CS 612
CEND GOES
CO3
Ger

HER ME

C.R.AC
43-823-89463.
... 26
33 . 03-873.843-6083-8703-843.83.83.8043
083.833.8763 δου -
Ες
ΕΡΜΟΥ ΤΟΥ
ΤΡΙΣΜΕΓΙΣΤΟΥ .
ΠΕΡΙ ΕΥΣΕΒΕΙΑ Σ ,
και Φιλοσοφίας ,
BY BΛION Α.
ΓΩ' ώ τέκνον και της φιλανθρω
πίας ένεκα , και της ορος τον θεον
E ευσεβείας ορώτος το και συγγρά
φω. Ουδεμία και αν γένοιτο δι
καμωτέρα ευσέβεια , ή το νοήσω
τα όντα , και χαρίν τω ποιή
σαντι ύπερ τούτων ομολογήσα , όπερ διατελών ου
παύσομαι . Τιοω αν τις φράλων ώ πάτερ , μη-
Αν εσίν αληθές ενθάδε,καλώς διαγάγη τον βίον ;
Ευσέβει ω τεκον.δ ' ευσεβών άκρως φιλοσοφά .
χωρίς μφ' φιλοσοφίας άκρως ευσεβήσαι αδύα-
τον.Ο 3 μαθών οία δι' και πως διατέτακτα,
και μου τινος , και ένεκεν τίνος , χάριν τω δη-
μιουργώ ως παει αγαθώ , και τροφή ενσω, > ut patri bono , & nutritori probo , & cu
και επιτροπη πισώ , ομολογήσει . Ο ε' χάριν
ομολογων ευσεβήσει . Ο δ ' ευσεβών ίσεται
και που έσιν η αλήθεια , και τις εσιν εκείνη .
και μαθων , έτι μάλλον ευσεβέσερος έσα . Ουδε
ποτέ αφ' ώ τέκνον , ψυχη εν σώματι ουσα ,
και κουφίσασα εαυτίω ' τω κατάληψιν του
όντος αγαθού , και αληθούς , ολιθήσαι δώαται
και το εναντίον , Δεινον μ' έρωτα ίχα , και
λήθω πάντων και κακών ψυχή μαθουσα εαω-
της τον φροπάτορα , και ουκέτι Σοσώαι τον
αγαθου ωατα . Το τε , τέκνον , τούτο ευσε.
βείας έσω τέλος , εφ'ο αφικνούμνος και καλώς
βιώση , και ευδαιμόνως τεθνηξη της ψυχής σου
μη αγνοουσης που αυτίω δει αναπ ωαι . Αύτη. rieris , aniina tua non ignorante quo eam o
αρ' μόνη έσιν , ώ τέκνον , η προς τίω αλη-
θααν οδος , ω και οι ημέτεροι αγρόγονοι ωδα .
Γαν και οδεύσαντες έτυχον του αγαθού .
4
Ο ΟΟ
HERMETIS
TRISMEGISTI,
DE PIE T A TE ,
& Philofophia .
LIBER I.
GO , o fili, & humanitatis gra
tia,& erga Deum pietatis,pri
mum hoc conſcribo . Nulla
.n.fuerit iuſtior pietas,quàm
intelligere entia , & gratias
factorideeis conficeri.quod
facere non cellabo . Quid ergo faciens quis,o
pater, ſi nihil hic uerum eſt, recte traducat ui.
tam. Pius eſto ,o fili, qui uero pius eſt,ſumme
philoſophatur . Namque fine philoſophia,
(unime pium eſſe,eſt impoſſibile . Sed qui di
ſcit, qualia fint entia , & quo modo fint di
fpofita , & a quo , & cuius gratia conditori,
ratori fido , gratias habebit : Et qui gra
tias agit , pius erit . Qui uero pius eſt,
ſcier ubi fit ueritas , & quæ nam ſit illa .
Er ſciens, etiam magis erit pius.Numquam
enim o fili. anima in corpore exiſtens, &
leuior facta , attollit ſe ipſam ad compre
henſionem boni & ueri , labi poteft in
contrarium . Vehementem enim amorem
habet , & obliuiſcitur , omnium malorum
anima , quæ didicerit ſuum authorem . Et
non poteſt ampliusa bono diſcedere . Atque
hic o fili,eſto pietatis religloſe finis.Ad quem
cum perueneris ,& bene uiues, & feliciter mo
porteat reuolare . Hæc enim lola eſt, o fili, ad
ueritatem uia,qua etiam progenitores noftri
ierunt, & iter peragétes conſecuti ſunt bonú:
Venera .
 HERMETIS TRIS MEGIST 1 ,
Venerabiis hac cft uria , & plana. difficilis ta- Σεμνή αύτη οδος και λεία και χαλεπόν -δε' ψυ
men itu , animæ in corpore exiſtenti. Primo
namque oportet eam ſecum pugnare , & di.
ſcenſionem magnam facere, & ab una parte
Luperari.Vniusenim fit ad duo congreſſus. il-
lo fugiente , his vero detinere ſtudentibus :
Victoria aút vtrorumq; nó eft fimilis. Hlud.n.
ad bonúfeftinat,hęc vero propemala habitát.
Et illudliberari cupit.hęc vero ſeruituté amát
Quod fi vincátur duæ partes,manent ſibi etiã
principe priuatæ . Si vero una illa ſupata fue-
rit,a duabus illis ducitur ac fertur ad pænam ,
iudicis qui hic eſt. Iſte eſt, o filiuiæ quæ illuc
eft,ductor.Oportet.n.te o fili,pio,corpus ante
finé reliquere, & vincere agoné vitæ,& victor
factus redite.Núc vero o filigentia tibi per capi
ta percurrá.Intelliges.n.que dicá,memoria re-
nés,quæ audiuiſti. Omnia entia mouétur. So.
lú no ens immobile . Omne corpus mutabile.
Nó omne corpus diſſolubile . Quædá corporú
funt folubilia.No omne animal, mortale.Non
omne animal,immortale.Diſſolubile eſt,quod
corruptibile.Quodmanet,immutabile.Quod
immutabile,æternum.Quod ſemper fit, seper
ét corrúpitur.Quod ſemel factú eſt, nunquam
corrupitur,neq;aliud quid fit Primú Deus ſe-
cundú múdus,tertium homo . Mūdus propter
hominem.Homo vero propter Deum.Animę,
quod ſenſitiuú eft,corruptibile.Quod uero ra
tionale,immortale.Omnis eſséria immortalis.
Omnis eflentia non mutabilis. Omne ens du-
plex.Nullum entiū ſtat.Nóomnia, anima mo-
uentur.Omne ens,anima mouetur. Omne pa-
tiés,ſentit. Omne ſentiés patitur.Omne dolés
& gaudés animal mortale.Nó omne gaudens,
& dolens, animal æternú . Non omne corpus
ægrotat.Omne corpus ægrotás , dillolubile .
Mens in Deo,ratiocinatio in homine, ratio in
mente. Mens ,impatibilis . Nihillin corpore
uerum. In incorporeo ,totum ,fine mendacio.
Omne , quod generatur , corruptibile . Nul-
lum bonum fuper terra ,nullum malú in cælo.
Deus bonus.Homo malus. Bonum , volunta-
rium,malum inuoluntariū. Dij bona eligūt vt
bona . Bona lex magni ,bona lex.Bona lex ,lex.
Diuinum, tépus. Lex humana. Malitia,mundi
alimentum. Tempus hominis corruptio.Om
ne in cælo immutabile ,omne in terra mutabi
le.Nihil in cælo feruu.Nihil in terra liberum .
Nihil ignotum in cælo ,nihil notum in terra .
Nó cómunicant terrena,cum cæleftibus. Om-
nia in cælo,fine reprehéfione. Omnia terrena
reprehenfibilia.lmmortale , no mortale. Mor-
tale, nó imortale.Seminatú,nó omnino gigni-
tur.Genitum vero ,omnino & ſeminatú .Dillo-
lubilis corporis,duo tépora alterna ſeminatio
ne ad genitura,alterú a genitura vſq; ad mor-
té . Æterni corporis,tépus vnum ex genitura.
χή οδεύσαι εν σώματι ούση . Πρώτον Σαρ
αυτω εαωτη πολεμήσαι δ . και διάσασιν.
μεγάλω ποιήσαι και απ' του ενός μέρους
πλεονεκτηθώα . Ενός γαρ' γίνεται προς δύο και
σύςασις . Του μου φυγόντος , η δε κατά
χάν Αδόντων . Η δε' νίκη αμφοτέρων και ουχ ό
μοία . Το μ ' αφ' ορος το αγαθόν σεύδει , τα
προς τακακά κατοικεί . και το ελάδερωθlώαι
ποθ. Τα 3 τίω δουλείαν αγαπά.καν μεν νικηθή ,
τα δύο μέρη μεμένηκεν εαυτω έρημα και του άρ
χοντος . Εαν και το εν η ηηθή, όσο και δυο άγεται ,
και φέρεται τιμωρούμδυον τη ενθάδε διαίτη . Ου .
τος έσιν,ο τέκνον , και της εκάσε οδού αγωγός . Δε
γαρ σε ώ τέκνον , ορών το σώμα τηφό του τέλους
εγκαταλήψαι , και νικήσαι τον εναγώνιον βίον ,
και νικήσαντα ούτως ανελθείν . Νωδώτέκνον ,
κεφαλαίοις τα όντα διεξελεύσομαι . Νοήσας με
τα λεγόμενα και μεμνημένος ών ήκουσας . Πάντα
τα όντα κινείται . Μόνον το μη δν , ακίνητον .
Πάν σωμα , μεταβλητών . Ου παν σωμα , δια
λυτον . Ενια και σωματος διαλυτα . Ου παν
ζώον θνητον . ού παν ζώον αθανατον . Διαλυ
τον το φθαρτόν . Το μένον,αμετάβλητον . Το αμε
τάβλητον , αΐδιον . Το αει γιγνόμενον και αι και
φθείρετα , το δ ' άπαξ γιγνόμενον , ουδέποτε
φθαρεται , ουδ'άλλο τί γίγνεται . Πρώτον ο θεός,
δεύτερονιο κόσμος, τρίτον άνθρωπος . Ο κόσμος
δια τον άνθρωπον . ο δ' άνθρωπος δια τον θεόν .
Ψυχής και το αιθητον , θνητον . το 3 λογικόν α
θάνατον . Πάσα ουσία,αθάνατος. Πάσα ουσία ου
μεταβλητη . Πάν τοδν, διπόν . Ουδεν θ ' όντων
έσηκεν. Ου πάντα,ψυχή κινείται.Πάν και όν,ψυχή
κινείται . Πάν το πάχος αίθεται . Πάν το αθό
μψον πάχει . Πάν το λυπούυγον και ήδεται ,
ζώον θνητον . πάν τo ηδόμνον λυπάται ,ζώον
αΐδιον . Ου παν σώμα νοσά . Πάν σώμα νοσοω,
διαλυτόν . Ο νους,εν τω θεώ . Ο λογισμος εν την
ανθρώπων. Ο λόγος εν τω νοί. Ονούς απαθής.ου
δεν εν σώμαι αληθές.Εν ασωμάσω Τοπαν,αψάδες .
πάν το δυόμδυον φθαρτον. Ου δεν αγαθόν όπι της
γής:ου δεν κακόν εν τω ουρανώ. ο θεος αγαθος.0 °
άνθρωπος κακός . Το αγαθόν εκούσιον . Το κακόν,
ακουσιον . οι θεοί τα αγαθα αιρούνται και ως αγά
θα . Η ευνομία μεγάλου , ευνομία . Η ευνομία και
νομος.θον εόνος. νόμος ανθρώπινος.Κακία κόσ
μου τροφη . Ευνος ανθρώπου φθορα . Παν εν ου
ραν και αμεταθετον . Πάν το ' γής, μετάθετον .
Ουδέν εν ουρανώ δούλον , ουδε τ' γής ελεύ
θερον . Ουδέν άγνωςον εν ουρανό . ου δεν γνώρι
μον,όπ'τής γής . Ου κοινωνεί τα επι γης , τοίς
εν ουρανώ . Πάντα εν ουρανώ άμωμα . παντα
τα επι ' γής επίμωμα . Το αθάνατον ου θνητον.
το θνητον,ουκ αθάνατον . Το ασαρέν , ου πάντως
μητον .το και δευτoν πάντως, και παρέν . Διαλυ ?
σωματος δύο μονοι . ο οπο' της σποράς μέχρι της
νέσεως , και ο ο' της ψυέσεως μέρει ή θανάτου .
Του αΐδιου σώματος,χρόνος έκ τής λυέσεως μόνος .
Τα
 DE PIETATE , ET PHILOSOPHIA.
Τα διαλυτα σώματα αυξετα, και μιούται . Η,
διαλυτι' ύλη , ας τα εναντία εναλλοιoύτα φθο-
ραν , και γένεσιν . Η δ' αΐδιος εις αυτω , ή ας
τα όμοια . Γένεσις ανθρώπου, φθορα. Φθορα αν-
θρωπου , διέσεως αρχή . Το υπογιγνόμενον , και
Στoγίγνετα . Των όντων , τα δ ' εν σώμασιν ei-
σιν , ταδ' εν ιδε αας . Τα ενεργείας , εν σώματι
εσιν . Το αθάνατον ου μετέχει του θνητου . Το
και θνητον , του αθανατου μετέχει . Το θνητον ,
του αθανατου μετέχει . Το 3 θνητόν και τις αλά-
νατον σώμα ουκ έρχεται . Το δ'αθάνατον είς θνη-
τον παραγίνεται . Αι ενέργειαι ουκ εισίν ανωφε-
ρείς , αλλά κατωφερείς . Ουδέν ουφελεί τα έπι
γής , τα εν ουρανό . Τα δ ' εν ουρανω πάντα ωφε-
λεί τα απ ' γής. Ουρανός σωμάτων αϊδίων δεκτι-
κος Η' γ' σωμάτων φθαρτο δεκτική . Η γη α-
λογος. Ο ουρανός λογικος . Τα εν ουρανών υπόκει-
τα . Τα όπι γης τη γη επίκειτα. Ο ουρανός
φρώτον 5οιχείον . Πρόνοια,θεία τάξις . Ανάγκη,
ορόνοια υπηρέτις . Τύχη φορα ατακτού , ενερ-
γείας είδωλον , δόξα ψάδης . Τι θεος ?άεπιον
αγαθόν . Τι ανθρωπος,Ατρεπον κακόν . Τούτων και
κεφαλαίων , μεμνημένος , και εν σοι δια πλείο-
γων λόγων διεξήλθον , ευκόλως αναμνήσθη-
ση . Ταύτα γαρ' εκείνων ασι αμοχαι . Τας με
τοι ορος τους πολλους ομιλίας παραιτού , Φθο-
χειν α γαρ' σε ου βούλομαι . Μάλλον και ότι τους
πολλοίς δόξης καταγέλασος ) . Το ρ' όμοιον
προς το όμοιον παραλαμβάνεται.Ανόμοιος δε'ανο-
μόιω ουδέποτε φίλος . Ούτοι οι λόγοι ολί-
γους παντελώς ακροατές έχουσιν, ή ταχα τους
ολίγους άξουσι.Εχουσι ιτι και ίδιον εν εαυτοίς.
Τους κακους μάλλον παροξύνουσι προς των κα-
κίαν. Διό κή τους πολλούς φυλάήεώζ,μη νοούνας
τ λεγομένων ή αρεί. Πώς έπαςώπατέρου ως ω
τέκνον . Πάν το ξωον ανθρώπων επιρρεπέσο-
Ρον έσιν εις τίω κακίαν , και τώτησωτροφον γί-
γνετα. Διό και η δεται ωτή . Τούτο δε το ζώον.
Εάν μάθει ότι ψυητος ο κόσμος , και πάντα η
ορόνοιαν , και ανάγκω γίγνεται , ιμαρμένης
πάντων αρχούσης , ου πολλώεαυτούχείρον έσαι .
Καταφρονήσας με του παντός ώς μητου .
Τας δι' αιτίας του κακού τη ειμαρμένη ανα-
φέρειν ούκ αφέξεται ποτέ παντός έργου κακού .
Διο φυλακτεον ωτους , όπως εν αγνοία όντες έ-
λαήoν ώσι κακοί φόβο του αδήλου .
Τ Ε Λ Ο Σ.
5
Difolubilia corpora augentur, & minuuntur.
Diffolubilis materia , in contrarias alteratur
corruptionem,& generationem . Aeterna ve
ro in leiplam , & in fimilia . Generatio homi
nis,corruptio.Corruptio hominis, generatio
nis principium . Quod abit, etiam definit elle.
Entium, alia in corporibus funt, alia in Idæis.
Quæ energiæ funt,in corpore funt, Immoriam
le non participat immortalis. Mortale,in im
immortale corpus non uenit.Immorrale vero
in mortale aduenit . Energiæ non furſuin fe
runtur . ſed deorſum . Terrena nihil iuuant,
cæleſtia.Cæleftia uero iuuant omnia terrena .
Cælum corporum æternorum eſt ſuſceptor .
Terra corporum corruptibilium elt luſce
ptrix . Terra , irrationalis . Cælum rationale .
Quç in cælo funt,ſubiacent. Quæ in terra,ter
ræ fuperftant.Cælu primum elementum.Pro
uidentia , diuinus ordo, neceſſitas prouiden
tive miniſtra . Fortuna , latio inordinati, ener
giæ idolum.opinio falſa . Quid Deus? Immu
tabile bonum . Quid homo ? immutabile ma
lum.Hæc capita,limemoria tenebis,& ea quæ
pluribus uerbis tibi expofui , recordaberis .
Hæc enim illorum ſunt periochæ . Cum vul
go conuerfationes uita , Nolo enim te inui
dum eſſe. vel potius , quia plebi videberis el
ſe ridiculus . Simile enim limili depræhendi
tur. Dilimilis vero diſſimili numquá amnicus.
Iſti uero ſermone paucos omnino auditores
habent, & forte paucos habebunt.Habent ta
men quid peculiare in fe ipſis.Malosmagis a
cuunt ad malitiam . Ideo oportet vulgum de
uitare,quia non intelligit,eorú quæ dicuntur,
virtutem . Quo modo dixiſti o pater?In hunc
modum,o fili.Omne animal,propelius eſt ho
minibus, in maliciam . Ac hnic conuiua fit.Er
ideo gauder illa . At hocanimal, li didicerit ,
quod generabilisfit mundus, & quod omnia
per prouidentiam ,& neceffitatem funt,impe
rante cunctis fato, non multo deteriusſe ipſo
erit. [pernés vniuerſum ve genitú.Caufas auté
maliti in fatum referet , nunquam abftinebit
ab omni opere malo:Ideo ,cauendum ab ipſis,
vt in ignoratione perſeuerantes minus fint
mali præ timore occulti .
FINIS .
C ΕΡΜ ΟΥ
 996 ego3e69
SE )
6956
DEGE 5S
HERMETIS
TRISMEGISTI,
POEMANDER .
L I B E R II .
Vin aliquando cogitarem cic
ca entia , & cleuata mente ,
valde ſopitis mei corporis
ſenlibus, veluti qui fomno
ſunt grauati ex cibi latieta
te,uel corporis labore, uiſus
tum uidere quendam perinagnum menſura
indefinita , uocare meum nomen , & mihi di
cere . Quid uis audire, & inſpicere ? Et quid
menteconcipiens, difcere, & cognofcere ? Aio
-
ego . Tu uero quises ? Ego equidem , inquit,
ſum Poemander ,mens eius qui dominus eft.
Noui quid uelis. Et tecum ſuin ubique . Dico
ego . Diſcere uolo entia, & intelligere eorum
naturam, & cognofcere Deum . Quomodo ?
Dixi,audire uolo. Inquit,Me rurſus habe men
te tua. Quæcunque nis diſcere,ego te docebo .
Cum hoc dixillet ,mutatus eft forma. Et illico
cuncta mihi aperta funt momento , & cerno
Specta culum indefinitum . & lucem omnia fa
cta,luauem , & hilarem.Et lætatus lum ea viſa .
Er paulo poſt, tenebræ deorſum latæ ,in parte
factæ ,horribiles, & triſtes, oblique terminatæ ;
vt imaginarer me uidente ;mutari tenebras in
humidam quandam naturam ineffabiliter tur
batam , & fumum reddentein tamquam ab
igne , & ſonum quendam reſonantem indici
bilem ,lugubrem . Inde [uox ex ipla inarticula
ca emittebatur , ut ſuſpicarer uocem elle
lucis. ] Ex luce uero , ierbum quoddamn ſana
ctum conſcendit ipſam naturam . Er ignis ſinə
cerus exilijt ex humida natura ſurſumin ſubli
me.Leuis autem erat, & acutus atque efficax .
Er aer,& ipfe leuis,fecutus eft fpirituum . Afcen
ditque uſque ad ignem a terra, & aqua, ut vi
deretur lulpendi iuper ipſo . Terra uero, & a
qua remanferunt in ſe commilta , vt non cer
neretur ab aqua. Mouebanturq ;,ob illatú ſpi
rituale uerbum . Tunc Poemander ad me . in
teliexiſti ne fpectaculum , quid fibi velit ?
Et cognoſcam inquam ego . Lux illa,inquit,
ego fum , Menstuus Deus. Qui eſt ante hu
nidam naturam , quæ ex tenebris ,apparuit .
COMICS
ESE
CG ) :
58 δυ..
EPMOY TOY
ΤΡΙΣ ΜΕ ΤΙΣ ΤΟΥ..
ΠΟΥ Μ Α Ν Δ Ρ Η Σ .
ΒΙ Β Λ Ι Ο Ν Β.
Ννοίας μoί ποτέ γυομένης τει
τόντων, και μετεωριθείσης μου
της διανοίας και σφόδρα κατεχέ
θεισών μου και σωματικών αι
θήσεων , ώσσερ οι εν υπνω βe
βαρημένοι , εκ κόρου τροφής,ή εκ
κόπου σωματος , έδοξα τινα ιδών μεγέθη μέ
τρο αειορίσω τυγχάνοντα , καλεϊν μου το όνομα,
και λέγοντα μοι . Τι βούλει ακούσει και θεασα
ως και και τι νοήσας μαθαν και γνωναι και φημι έ
γω , συ μφ' τις α ? Εγω μ ' , φησίν, ειμι ο Ποι
μάνδρης , της αυθεντίας νους . οίδα ο βου
λα
και σωίμι σοι πανταχού . Φημι εγώ ,
μαθαν θέλω τα όντα . Και νοήσω τω τουτων
φυσιν , και γνωναι τoνθεον . Πώς ? Ε'φω ακού .
σαι βούλομαι . Φησιν,έμε πάλιν έχει να σω ., οσα
θέλεις μαθείν, εγώ σε διδάξω . Τούτο είπων,ή λά
γη τη ίδια , και ευθέως πάντα μοι ωοικο ροπλ .
Και δρω θέαν αόρισον . Φώς δε πάντα γεγυημέ
να διον τε, και ιλαρόν . και ηραθω ιδων , και
μετ' ολίγον , σκοτος κατωφερές ω εν μέρει γε
γυημένον, φοβερον τι και συγνον και σκολιώς πε
πειραμένον , ώς εικάσα με ειδότα μεταβαλο
λόζωον το σκότος εις υγραν τινα φυσιν αφά
τως τεταραγμένω . και καπνον Σούιδούσαν
ως Σπο πυρος , και τινα ηχον αποτελούσαν α
νεκλάλητον και γοωδη . Είτα [ βοη εξ αυτής α
σωάρθρως εξεπέμπετο , ως εικασαι φωνω φω
τος . ] εκ του φωτός τις λόγος άγιος επέβη
τη φύσι , και πυρ άκρουτον εξεπηδησεν , εκ
της υγρας φύσεως άνω ώς ύψος . Κουφον, δεν
ω , και οξυ δρας ακοντε αμα. Και ο ακρ έ
λαφρος ών ηκολούθησε το πνεύματι . Αναζα .
νοντος αυτού μέχρι του πυρός , απο' γής , και -
δατος , ώς δοκείν κρεμάω αω: ον επ' αυτού ,
γητε , και 'δωρ έμε κατ' εαυτα συμμεμιγμέ
να , ώς μη θεωρεί ως πο ' του ύδατος . Κινού
μενα τε ω , δια τον επιφερόμυον πνάμα
τικον λόγον . Ο δε Ποιμανδρης έμοί . Εν
νόησας φησί , τω θέαν ταωτω ότι και βού.
λεται ? Και γνώσομαι έφω εγώ . Το φως έκα
νο έφη εγω ειμί , Νους και σος θεος , και προ
φύσεως υγράς και της έκ σκότους φαγάσης .
Ο' '
 POEMANDER .
και εκ νοος φωτεινός λόγος υιος θεού . Τί ούν φήμης
Ούτω γνάθι,το εν σοι βλέπον, και ακούον,λόγος κυ
"ρίου , ο Α ' νους πατηρ θεός ου διίσαντα απ'αλή-
λων ένωσις γαρ' τούτων εσίν η ζωη. Ευχαριθωσοι
έφω εγώ . αλλαδη νόει το φως , και γνώριζε του-
το .Ειπόντος ταύτα ,οι πλείονα χεόνον αντωπη-
σέμεθα , ώστε με έμειν αυτού τίω ιδέαν . Ανα-
νεύσαντος δε . θεορώ εν τω νοί μου το φώς ενδυ-
νάμεσιν αναρίθμητοις όν , και κόσμον απειόρισον
όντως και και σειχέας το πυρ διωάμει μεγίση και
Σάσιν έχηκέναι κρατούμενον .Ταώτα δ ' εγώ διε-
νοιθω . ορών τον του Ποιμανδρου λόγον . ώςε
έν έκπληξα μου όντος . φησί πάλιν έμοί . είδες εν
τωνω το αρχέτυπον είδος ,το προύταρχος της αρ-
χης της υπεράντους Τώτα ο Ποιμανδρης έμοί .
Τα ούν,εγω φημι, σοχεία της φύσεως,πόθενυπέ-
ση; Πάλιν εκείνος ορός ταύτα . Εκ βουλής θεού ,
ή τις λαβούσα τον λόγον , και ιδούσα τον καλόν
κόσμον εμιμήσατο κοσμοποιηθείσα δια η 'εαυτής
τοιχείων και ανημάτων ψυχών . Ο δε νους και
θεος , αρρενοθήλυς ών,ζωη και φώς υπάρχων , α-
τεκύησε λόγω έτερον νοώ δημιουργούν . ός θεός
του πυρος , και πνεύματος ών εδημιούργησε
διοικητάς τινας επα, εν κύκλοις ειεχοντας τον
αιθητον κόσμον , και η διοίκησις αν και είμαρ
μένη καλάτα . έπηδησεν ευθυς εκ r κατω-
φέρων σοιχείων του θεού , και του θεού λόγος
και το καθαρόν της φύσεως δημιούργημα . και
έωώθη του δημιουργώ νω , ομοούσιος γαρ' ω , και
κατελήφθη τα άλογα,τα κατωφερή της φύσεως
τοιχία , ως 23 ύλω μόνω . Ο δε δημιουργός
νους σω τον λόγο , ο ειΐχων τους κύκλους ,
και δινων ροίζω έςρεψε τα εωτου δημιουργή-.
ματα , και είασε τρέφες απ' αρχής αορίσου,είς
απέραντον τέλος : άρχεται γαρ αεί, ου λήγε . Η
δε τούτων αειφορά καθώς θέλει ο νους, εκ
κατωφερών τοιχίων ζώα ήνεγκεν άλογα ου
μφ' επίχε τον λόγον . αρ. πετεινα ήνεγκε ,
και το ύδωρ νηκτα και διακεχώριες δαπ'αλλή-
λων ητε γη και το ύδωρ καθώς ηθέλησεν ο νούς.
και η γη εξήνεγκεν απ' αυτής είχε ζώα τε
τράποδα , ερπετα , θηρία άγρια , και ήμερα .
Ο πάντων πατήρ , νούς, ών , ζωή και το φως,
απεκήυσε τον άνθρωπον αυτω όμοιονκαι ο ηρά-
εθη ως ιδίου τόκου και εικαλλwς γαρ' ω και των
του πατρός εικόνα έχων . Ο'ντως αν και
θεος ηρανθη της ιδίας μορφής , και αυτή πα-
ρέδωκε τα εωτου πάντα δημιουργήματα . Κα-
τανοήσας δε' τω του δημιουργού κτησιν εν τω
παντί η βουληθη , και αυτός δημιουργών . Και
απεχωρίθη Σπο του πατρός και δυόμέρος εν τη
δημιουργική σφαίρα . Εχων τω πάσαν εξου-
σίαν . κατενόησε η επα τα δημιουργήματα .
οι δ' ηράθησαν αυτού . έκασος δε μεταδίδουν
της ιδίας τάξεως . Και καταμαθών τω τού..
των ουσίαν , και μεταλαβων της εαυ ' φύσεως ,
ήβουλήθη αναρρίξε τίω αειφερείαν Β ' κύκλων ,
Και το κράτος του επικαμένου και του πυρός
LIB. 11.
illud uero ex mente lucidum uerbum , filius
Dei . Quid ergo, inquam?Sic noſce. Quod in
te uidet, & audit, uerbum domini . Mensue,
ro Deus pater,non diſtanta fe inuicem . Vnio
enim horum eſt vica.Gracias tibi ago ,inquam
ego . Sed mente concipe lucem , & cognoſce
ipſam.Sic effatus,diu aduerſi nos intuebamur,
ita ut cremerem eius formam . Aduerfo aurem
co ,conſpicio in mente mea lucem in uiribus
innumeris elle. & mundum indefinitnm verè ;
& cohiberi ignem virtute maxima , & ftatum
elle adeptum ,coa & um.Hæc ego comprehen
di,uidens Poemandri uerbum. Itaque cum in
ftupore eſſem ,ait ad me rurfus.Vidiſtin in mé
tc, archetypam formam quæ ante principium
eſt principij interminati?HecPoemander mi
hi . Inquam ego , Elementa naturæ ,vnde ſunt
conſtituta:Rurſus ille ad hęc.Ex confilio Dei.
Qui accipiens uerbum , & uidens pulchrum
mundum , imitatus eft,mundum efficiens per
eius elementa & germina animarum . Mens
vero Deus, mas fæmina exiſtens, uita & lux
cú ſitparturije uerbo,aliam mentem opificem .
Quæ Deus ignis, & fpiritus exiſtens effecit re
ctores quoſdam ſeptem ,in circulis continen
tes ſenſibilem mundum .Et regimen illorum
farum uocatur . Exilijt ſtatim ex deorſum la
ris elementis Dei uerbum , in puruin naturae
opificium , & vnicum eſt opificimenti. Con
fubftantialis enim erat . & relicta ſnut ratione
carentia, deorſum lata naturæ elementa,ut ef
fent materia tantum . Mens uero opifex lio
mulcum uerbo , quæ complectens circulos,
& uerſans impetu , reuoluit ſua opificia ,
permiſit,utreuoluerentur, a principio indefi
nito,in interminatum finem . Incipinnt enim
ſemper ubi delinuat. Horum vero circulatio ,
prour uult mens , ex deorſum latis elementis
animalia protulit irrationalia . non enim ha
bebant racionem . Aer uero nolatilia tulit ,
aqua uero natantia . Et ſegregata funt ab inui.
čem ,terra, & aqua proutuoluit ipſa Mens. Et
terra produxit a le , quæ habebar animalia
quadrupeda , ſerpentia, beſtias feras ac cicu
res. Omniuin uero pater Mens , cum eſſet ui.
ta & lux,parturijt hominégbi fimilem ,Quem
adamauit,ut proprium partum :Perpulcher.n .
erat,patris imaginem habens.Reuera .n.etiami
Deus dilexit propriá formam . Eique tradidit
omnia ſuaopificia.Cumq;måte cóprehédiſſet
οpifcis fattura in uniuerfo , uoluit,& ipfe co
dere. Er ſegregatus eſt a patre,relictus in opifi
ciali ſphera.Habés vero omnépoteſtaté cólide
rauit leptérectorú opificia.Iph vero eúdilexe
rūt,& ſinguli participé ſui ordinis fecerüt.Cú .
que intellexifTet horú eflentiá, & particeps fa
ctus eorú naturæ,voluit perrúpere circúferen
tiá circulorú , & potentiácius qui igni infidet
C 2 intelli.
 ! HERMETIS TRIS MEGISTI
intelligere.Et is m- ortalium mundi animaliú ,
& irrationalium ,habens omnem poteftatem ,
per harmoniam introſpexit,irrumpens, potem
riam circulorum,& oftendit deorſum latá na-
turam ,pulchram Dei imaginem . Quam cum
conſpexiſſet,inſatiabilé pulchritudiné, & om-
nem efficacia in ſehabentē ſepté rectorum , &
imaginum Dei lubriſit præ amore. utpote pul
cherrimæ imaginis,hoininis formam ,quali in
aqua vidiffet, vmbrá vero in terra.llle uero ui-
dens ſimilé fibi imagine in ſe ipſo, exiſtentem
aqua,dilexit.& voluit ei cohabitare. Ac ſtatim
hoc cófilio factú eſt opus, & parturijt irratio-,
nalé imaginé . Natura vero fuſcipiés amatum
circúplcxa ei eſt tota,& cómıſtı ſunt.Sefe.n.a-
mabát.Etob id pręter omnia terrenaanimalia,
duplex eft homo.mortalis quidécorpore,im-
mortalis vero ob ſubftátialéhominé. Nam cũ
immortalisfit , & omniú poteſtaré habeat.mor
talia tń patitur,ſubiecta fato . Et cú ſit harmo-
nia ſuperior,harmonicus fuit ( eruus. Et cum
ſic masfæmina ex marifæmina patre, & inſom
nis,ab inſomni dominatur. Et poft hæc,Mens
mea. Nam & ipſe amo ſermone. Poemanden
yero dixit.Hoc eſt archanú myſteriú ,vſquead
hanc diem. Natura namq; comunita hoιnini ,
protulit quoddam miraculum ad mirabiliſfi-
mụm. Habens.n.ipſe harmonię leptem recto-
film naturá, qué dixi tibi,ex igne & fpiritù nó
manſit natura.Sed illico parturijt ſepté homi-
nes, ad naturam feptem rectorum marifæmis
nas, & ſublimes. Etpoft hæc o Poemander, in
magnum.n.deſiderium veni,& cupio audire,
pe excurras. Et Poemáder dixit. Sed file , non
enim adhuc explicaui primum ſermonem.Ec
ce ſileo, dixi ego. Facta igitur, vt dixi, feptem
horum genitura tali modo . Fæmineus,n.aer,
aqua falax ex igne maturitatem,exæthere ve-
ro Spiritum accepit.Et protulic natura,corpo,
ra ad formam hominis . Homo uero ex nita ,
& luce , factuseſt in animam , & mérem.Ex vi-
ta quidem animam, ex luce vero mentem . Et
remanſerunt ita omnia membra ſenlibilis mú ;
di, vſque ad periodi finem dominans , & ge-
nerans, Audi tandem , quem cupis fermo-
nem audire . Completa periodo , ſolutum ;
eſt uniuerſorum vinculum ex conGlio Dei .
Omnia namque animalia cum lint marifæmi
na , foluebantur fimul cum homine . & facta
funt partim mafcula , & partim fæminea fi-
militer , Deus uero ſtatim dixit ſancto verbo: ,
Creſcite incremento , & multiplicamini mul
titudine , omnia condita, & opificia. Et reco-
gnoſcat, qui mente elt præditus ſe iplum im-
mortalem , & cauſam mortis , amorem cor-
poris, & omnia entia . Hoc cum dixifer ,
prouidentia per farum & harmoniam , mi-
itiones effecit , & generationes conſtituit.
κατανοήσαι . Και ο θνη , του κόσμου ζώων,
και στ ' αλόγων, έχων πάσαν εξουσίαν , δια της
αρμονίας παρέκυψεν , αναρρήξας το κράτος και
κύκλων , και έδειξε τω κατωφερή φύσιν , τω κα
λίω του θεού μορφω . ωίδων,ακόρεσαν κάλλος και
και πάσαν ενέργειαν εν εαυτο εχουσαν την επα
διοικητόρων , τίω τε μορφίων του θεού , έμειδίασεν
έρωτα , ώς ατε της καλλίσης μορφής του ανθρώπου
το είδος εν τω ύδατι ιδούσα , και το σκίασμα '
της γής . Ο ίδων τίω ομοίαν αυτω μορφίω εν
εαωτω , ουσαν . εν τω ύδατι , έφίλησεν . Και ηβου :
λη θη αωτη σωοικίν . αμα δε τη βουλή έγένετο
ενέργεια , και έκτησε τίω άλογον μορφίω . Η 3
φύσις λαβούσα τον.έρωμανόν , εειέπλακη όλη , και
έμίγησαν . ερωανοι γαρ'σαν , και δια τούτο πα.
τα πάντα τα επ' γης ζωα , διπλούς εσιν ο άνθρω
πος, θνητός μ' δια το σώμα , αθάνατος δε' δια
τον ουσιώδη άνθρωπον , Αθάναλος αφ' ών και
πανων των εξουσίαν έχει , τα θνητα πάχα ,
αοκείμενα τη ειμαρμένη.Υπερ άνω ουνών της
αρμονίας και εναρμόνιος γέγονε δούλος. Αρρενοθή
λυς οιων εξ αρρεν οθηλυος ών πατρος, και αυπνος.
απ' άυπνου κρατάτα. Και μετά ταύτα, νούς δέ
μας, και αυτος αφ' ερω του λογου . Ο δε Ποιμαν
Γρης είπε . Τούτο εςι το κεκρυμμένον μυσήριον,
μέρι της και της ημέρας . Η μη φυσις επιμιγείσα
των ανθρωπω, ήνεγκετί θαυμα θωμασιωτατον
Εχοντος γαρ' αυτού της , αρμονίας και επα, τίω
φυσιγγου έφω σοι,εκ πυρός και πνεύματος , ουκ αν
έμεινεν και φυσις.αλ'ευθυς απεκύησεν επα ανθρώ
πους ορος τας φυσις την επα διοικητόρων αρρενο »
θηλυας , και μεταρσίους . Και μετά ταύτα ω Ποι
μανδρη , ώς μεγαλώ ρ ολοθυμίαν ήλθον , και
πoθω ακούσαι μη έκτρεχε . Και ο Ποιμανδρης ,
πεν , αλλά σιώπα , ούπω αφ ' σοι ανηπλωσα τον.
πρώτον λόγον . 1δου σιωπω εφίω εγω . Εγένετο,
ούν ως έφω , την επα τούτων και γένεσις , τοιώ
δε τύπω . Θηλυκόν μφ' ο αήρ , και ύδωρ οχώ..
τικών και το δ εκ πυρος πάπυρον , εκ δ ' αιθέρος
το πνεύμα έλαβε . Και εξήνεγκεν η φύσις τα.
σώματα « ρος το είδος του ανθρώπου . Ο'
άνθρωπος έκ ζωής , και φωτός εγένετο , ώς ψυ
xkisah voûv. ex ueßer Eañs , fuxku'; éx !
φωτός , νουν . Και έμανεν ούτως τα πάντα μέλη.
του αιδητου κόσμου, μέχει δειόδου τέλους άρ
χων , και μών • Ακουε λοιπόν, ποθείς λόγου α
κουσα . Της αειόδου πεπληρωμένης , ελύθη ,
πάντων σωδεσμος εκ βουλής θεού . Πάνα γαρ
τα ζώα αρρενοθήλυοντα , διελύελο άμα των αν- ,
θρώπω , και εγένετο τα μν' αρρενικά εν μέρει ,
τα δε θηλυκα ομοίως . Ο θεος ευθυς εί
πεν αγίω λόγω 5. Αυξανετε εν αυξήσει , και
πληθώεθε εν πλωθα ταντα τα κτίσματα , και
δημιουργήματα : και αναγνωρισάτω ο έννους
εαυτόν όντα αθάνατον , και τον αίτιον του θα ..
νάτου έρωτα σώματος, και πάνlα τα όνία είπόν
του,η ορόνοια δια της αμαρμένης , και αρμονίας .
τας μίξης εποιήσατο , και τας γυέσως κατέσησε ,
 POEMANDER .
και έπληθωθη και γένος τα πάντα, και ο αναγνω-
φίσας εαυτόν ελήλυθεν ας το οπιούσιον αγαθόν .
ο αγαπήσας το εκ πλάνης έρωχος σώμα, ούτος
μένει εν τω σκότω πλανό νος , αιθεώς πάχων
τα του θανάτου . Τι τοσου τον αμαρτάνουσιν , έφω
έγω , οι αγνοοωτες,ίνα σερηθώσι της αθανασίας;
Ε'οικας ο ουρς , μη πεφροντικένα , ών ήκουσας .
Ουκ έφίω σοι νον : νοώ 5 , και μιμνήσκομαι ,
ευχαρισω και αμα σοι ει ένόησας . Είπε μοι , δια τι
αξιοι εισί του θανάτου,οι εν τω θανάτω όντες; Οτι
Φροκαλέρχετου οικείου σώμαλος,το συγνον σκό-
τος. έξού υγρα φύσις , εξώς το σώμασωέσηκεν,
εν τω αιθη των κόσμο , εξ ου θάναλος άρδα. Εν-
νόησας ορθώς δούλος.Καθα τι ' ο έννοήσας εαυτόν ,
ας θεόν χωρά όπερ έφη, και του θεού λόγος, φημιέ-
γώ, οιεκ φωτός και ζωης σωέσηκεν οπαρ / -
λων.έξου γέγονεν ο άνθρωπος.Ευφήμι λαλών.Φώς
και ζωη εσίν ο θεός, και ο πατήρ, εξ ουεγένετο ο άν-
θροπος . έαν ουν μάθης εαυτόν εκ ζωής . και φωτός
όντα , εις ζωω πάλιν χορήσας . Ταύτα ο Ποι-
μάνδρης είπεν:αλλ' έτιμου είπε πως εις ζωω χω-
ρίσω , εγώ έφω , ωνούς έμος;φησί γεφ' ο θεός , ο
έννους άνθρωπος ,αναγνωρισαίω εαυτόν.Ου πάντες
άνθρωποι νούν έχουσιν ; Ευφη μι ω ούτος λαλών .
Παραγίνομαι αφ' εγώ ο νους,τοϊς οσίοις και αγα-
θούς , καθαροίς, και ελεημοσι , τοις ευσεβώς βιουσι .
και η παρουσία μου γίνεται βοήθεια . Και ευθυς
τα πάντα γνωρίζουσι , και τον πατέρα ιλάσκoναι
αγαπηθικώς , και ευχαρισούσιν ευλογοήτες , και
υμνουσιν τεταγμένοι προς αυτόν τη σοργή. και
του παραδοωα το σώμα,ιδίω θανάτω, μουσάσ .
σοντες τας αθήσας , άδοχες αν και τα ενεργή-
ματα . Μάλλον και ουκ εάσω ωτός ο νους, τα αγο-
σίπονα ενεργήματα του σώματος εκτελεσθαι
πυλωρος ων , Σπο κλείσω τας εισόδους και κακών ,
καιαιχρών ενεργημάτων,τας ενθυμήσεως εκκόπων .
τοϊς δ'ανοήτους, καικακοίς,και πονηροίς , και φθο-
γεροίς , και πλεονέκτως , και φονεύσι, και ασεβέσι
πόρρωθεν ειμι,τω τιμωρώ εκχωρήσας δαιμονι,βσ-
τις τίω οξυτηγα του πυρός ωροσβάλλων , θρώσκει
αυτόν αίθητικώς , και μάλλον επ ' τας ανομίας
ωτον οπλίζα , ένα τύχη μείζονος τιμωρίας . Και
ούπαιεται , επορέξεις απλέτους τίω επιθυμίαν έ-
χων ακορέσως,σκολομαχών , και τούτον αφανίζει , και
επιπλέον βασανίζα , καιεπ' αυτον πυρ δι' το πλέον ,
αυξάνει . Εν μοι παντα ως έβουλόμω εδίδαξας
ώ νούς :Εοτι μου είπε, της ανόδου της γινομένης
μετα ταύτα ; Ο Ποιμανδρης είπε. @ρώτον μεν .
τα αναλύσα του σώματος του υλικού.παραδίδω-
σιν ωτο το σώμα είς αλλοίωσιν . Και το είδος και
είχεν αφανές γίνεται , και το ήθος του δαίμονε
ανενέργητον παραδίδωσι , και αιθησης του σώ.
ματος εις τας εν πηγας έπαρέρχοντα , μέ-
ρη γινόμμα , και πάλιν σωιςαμμα ας τα έ-
νεργείας . Και ο θυμός . και η επιθυμία ώς τίω
άλογον φύσιν χωρά . Και ούτως. ορμά λοιπόν .
άνω διατης αρμονίας . Και τη πρώτη ζώνη δί-
σωσι τίω αυξητικίωενέργειας,και τίω μειωτικω,
LIB. 11. 7
& multiplicata ſunt in ſuo genere omnia . Et
qui recognouit fe ipfum,venitin fuperaf
Huens bonum . Quiuero amauit per amoris er
rorem corpus, is manetin tenebris errans ſon
fibiliter patiens ea quæ funt mortis.Quid tan.
tum errát , dixi ego,ignari, vt priuetur immor
talitate?Videris o tu,non intellexiffe ,quæ au
diſtiNon ,inquá,intelligo ? Intelligo, & recor
dor,& fimul gratias ago tibi . Si percepiſti ,dio
mihi ,cur digni ſunt morte qui in morte ſunt ?
Quoniá anteit propriū corpus lugubris tene
bra. Ex qua eſt humida natura,ex qua corpus
eſt conſtitutú, in ſenſibili múdo, ex quo mors
deriuatur . Percepiſti redte , o tu . Sed quo
ná qui ſe ipſum intellexit, in Deú tráfi?Quod
quidé dixit, Dei uerbú.dico ego.Quoniam ex
luce,& uita coſtituit pater uniuerſorú, ex quo
factus eſt homo. Recte admodum dicis . Lux
& vita eſt Deus , & pater a quo natus eit ho
mo.Si ergo didiceris te ipſum ex uita, & luce
conftiturum,in vita rurfus tranfibis . Hec Poe
máder dixit.Sed adhuc mihi dic ,quomodo in
vitá trálibo,dixiego,o Mens mea? Dicit enim
Deus.Méte pręditus homo , agnoſcat ſe ipsứ.
Nonne omnes homines mentē habent:Recto
loquere,o tu. Aduenio ego Més,pijs,& bonis,
& puris , & miſericordibus, & qui religioſe
viuút. Et præſentia mea, fic auxilium . Et illico
cuncta cognoſcunt , & patrem deprecantura.
manter,& gratias agunt benedicentes, & lau .
dant,intentiin ipſum amore, Er antequam tra
dant corpus propriæ morti, odio habent ſen ,
fus,cognofcentes ipforum opera. Sed potius
non finam ego Mens opera quæ corpori acci
dút ad finem deduci . Oltiaria claudam ingreſ
ſus malorú , & turpiú operú ., cogitationes.re
ſcindés.Stultis uero,& malis,& prauis,& inui
dis,& factioſis, & occiſoribus, & impijs longe
ablum.Vindici eos tradés demoni.Qui acutić
ignis adhibens,ferit ipſum lenſibiliter, & mas
gis ad ſcelera eú armat,ve conſequatur maioré
pæná.Et nó cellac,deſideria inexplebilia cupi
ditaté habés inſatiabilé, veluti in tenebris in
quireret, & hunc perdit , & magis cruciat,& ſu:
pra ipſum ignéjét atq; etiam,adauget.Optime
cuncta , vt uolui me docuiſti o Mens.Sed præ
terea, mihi dic , de eo reditu qui fitpoft hæc :
Dixic Poemander . Primo quidem in refolu
tione corporis materialis,tradit corpus ipſum
in alterationem,& forma,quam habuit, fic in
uiGlis . Etmorem Dæmoni inefficacem tra.
dit , & ſenſus corporis in ſuos fontes redeunt
partes facti. & rurſus reficiuntur in actio
nes . Et iraſcentia , & concupiſcentia in
irrationalem naturam abit . Atque ita de
nique impetum capit furſum per harmo
niam . Et primæ zonæ dat augmentatri
cem actionem , & eam quæ eft decrementi
Et
 HERMETIS
Et ſecundæ machinationem malorum , & do-
lum inefficacem.Et tertia concupiſcibilem de
ceptionem,itidem inefficacem .Et quartæ do :
minandi apperenriam affectu uacuaın.Etquin
tæ audaciam impram,& audentiæ temeritaté:
Et fextæ occaſiones malas,diuitiarum fine ui-
ribus.Et ſeptımx zonæ inlidians mendacium.
Et tunc nudatus ab harmoniæ operibus,ſcan-
dit ad octauam naturam ,proprias habens ui-
tes . & laudat cum entibus patrem , & ei con-
gratulantur quiſunt præſentes huius aduen-
tu . Et fimilis factus ei audit, & potentias quæ
ſuper octauam naturam ſunt, uoce quadam
propria laudantes Deum.Et tunc ordine aſcé .
dunt ad patrem , & ipli ſe iplos interpotentias
tradunt. & Potentiæ facti in Deo fiunt.Hic eft
bonus fnis,ijs qui cognitionem funt adepti , ραδιδόασι . λαι δωάμεις γινόμενοι , εν θεω
Deos fieri. Denique quid moraris ?nonne, ut
omnia ſuſcipiés ductor fias ijs qui digniſunt ,
ut genus humanum per te a Deo ſeruetur .
Hæc poftquam mihidixit Poemander,immi-
fcuit fe potentiis . Ego uero gratias agens , eo
benedicens patrem uniuerſorum , ſurrexi ab
eo roboratus , & edoctus uniuerſi naturam ,
& maximum illud ſpectaculum . Et cæpi al-
ta uoce nunciare hominibus pietatis,& cogni
tionis pulchritudinem . O populi , uiri terri-
genæ qui uoſmetipſos ebrietati, & lomno de-
didiſtis, & ignorationi Dei;ſobrij eſtote, defi-
nité crapulari,allecti ſomno irracionali. Illi
uero audientes adcefferunt libenter . Tunc
aio . Cur nam,o uiri terrigenæ , uoliner tradi.
diſtis in morte m , habentes poteltatem im:
mortalitatis fieri participes ?Reſcipilcite uos
qui cum errore incefliitis . Et communica.
ſtis cum ignorantia . Diſcedite a tenebroſo
lumine immortalitatis eftote participes. De-
ferite corruptionem . Ac eorum aliqui illu-
dentes dilfeſcerunt , in uiam mortis le fe tra-
dentes . Alij uero, orabant edoceri , ad pe-
des meos ſe proiicientes. Ego uero , illos
furgere iubens , dux effectus ſum generis
humani , rationes docens , qualiter , & qno
modo ſeruari queant . Et ſeminaui eis ſapien-
ciæ ſermones & nutriui ambroſia aqua . Velo
pere autem facto , & folis fplendore iam
Occidente toto , iuſſi eos gratias Deo agere .
Et completa gratiarum actione , unuſquiſ-
que redije in proprium cubile . Ego uero
beneficentiam Poemandri deſcripli in me
iplo. Et repletus ijs quæ uolueram læta-
tus ſum ualde . Factus eſt enim corporis
ſomnus , animæ ſobrietas . Et compreſſio
oculorum uera uifio , & filentium meum ,
grauidum bono . Et ſermonis prolatio , ger-
mina bonorum . Hoc autem accidit mihi,
quia accepi a mente mea . hoc eſt a Poe..
mandro Domino verbi , Deo afflatus ue-
TRISMEGISTI,
και τη δατέρα των μηχανω και κακών, και τον
δόλον ανενέργητον . Και τη τρίτη τίω επιθυμητι
κίω ανενέργητον . Και τη τετάρτη τίω αρχοντι
κω οροφάνειαν απλεονέκτητον . Και τη πέμπα
το θράσος το ανόσιον , και της τόλμης των προ
πέτειαν . Και την έκτη τας αφορμας τας κακάς
του πλούτου ανενέργητον . Και την έβδομη ζω
νη . το ενεδρεύον ψεύδος . Και τότε γυμνωθείς
Σ' ' της αρμονίας ενεργημάτων, γίνεται δι'
τίω ογδοατικω φύσιν , τίω ιδίαν δωαμιν έχω».
Και υμνεί σω τοίς ουσι τον πατέρα και συγχαρουσι
δοι παρόντες τούτου παρουσία , και ομοιωθεις τους
σωουσιν ακούει , και τη δωάμεων α' τίω
όγδοατικω φύσιν ουσών , φωνή τινι ιδία υμνου
σων τον θεον . Και τότε ταξι ανέρχονται προς
τον πατέρα , και αυτοί είς δωάμας εαυτούς πα
γίνονται . Τούτο δ' το αγαθόν τέλος τους γνω
σιν έχηκόσι , θεωθώαι . Λοιπόν τι μέλλεις και ουχ
ως πάντα παραλαβών καθοδηγός γίνη τοίς α
ξίοις , όπως το γένος της ανθρωπότητος δια θεού
σωθή . Τωτα ειπων έμοί ο Ποιμανδρης , έμίγη
τας δωάμεσιν . Εγώ 'ευχαρισή σας , και ευ
λογίσας τον πατέρα και όλον , ανέσω υπ' αυτού
δωαμωθείς , και διδαχθες του παντός τω φύ
σιν , καιτων μεγίσω θέαν . Και πργμαι κηρύση
σαν τους ανθρώπους και το της ευσεβείας , και το της
γνώσεως κάλλος . Ω λαοί, άνδρες γη μας,οι μέλη,
και ύπνω εαυτουσ εκδεδοκώτες , και τη αγνωσία
του θεού , νήψατε , παωσαθε κραμπαλώντες ,θελ
γο ανοί υπνω αλόγω . Οι δ'ακούοντες παρεγένον
το ομοθυμαδόν . Εγω 3 φημί . Τι εαυτούς ώ άν
δρες γη γυάς , άς θάνατον εκδεδώκατε , έχοντες,
εξουσίαν της αθανασίας μεταλαβειν και μετανοή-
σατε , οι σωοδεύσαντες τη πλάνη , και συσκοτί
θεντες τη αγνοία . απαλλάγητε του σκοτεινού
φωτός και μεταλάβετε της αθανασίας , καταλά
ψετε τίω φθοραν . Και οι μι' αυτο καταφλυα
ρήσαντες , απέςησαν , τη του θανάτου όδω εαυ
τους εκδεδωκότες . Οι δε παρεκάλου διδαχθή-
ναι ,εωτους πρόποδων μου ρίψαντες . Εγω δ ' α
νασήσας αυτους καθοδηγος ενόμω του γέ
νους,του ανθρωπίνου, τους λόγους διδάσκων,τως,
και τινί τροπο σωθήσονται . Και έσπειρα αυτοίς
τους της σοφίας λόγους , και έχοφησα εκ του αμ-,
βρωσιου ύδατος . οψίας και ουομένης , και της
του ηλίου αυγής αρχομένης δύες όλης , έκέλα. ,
σα αυτοϊς ευχαρισάν τω θεώ . Και αναπληρώ
σαντες τίω ευχαρισίαν , έκασος εξάπη είς τίω.
ιδίαν κοίτω . Εγω δε τω ευεργεσίας του Ποι
μανδρου ανεγραψάμω ως έμμον . και πληρω
θείς ών ήθελον , εξήυφρανθίω . εγένεζο αφ'ότου
σώματος ύπνος και της ψυχής νήψις , και η κάμ
μυσις και οφθαλμών , αληθεινη όρασις , και η σιω
πη μου εγκύμων του αγαθού . Και η του λόγου
εκφορά , μυνήματα αγαθών . Τούτο δε σωέβη.
μοί λαβόνι Σπο ή νοος μου , Του, δι' ή Πoιμάν- ,
δρου,της αυθενιας λόγου,θεόπνους νόμιμος της α- ,
λη θείας
 1

POEMANDER .. LIB.. 11. 8

ληθείας ήλθον . Διοδίδωμι έκ ψυχής , και ίχύος
όλης,ευλόγιον τω πατρί θεω . Αγιος ο θεος,ο πα-
ταρ τ ' δλων . αγιος ο θεός ου η βουλη τελείται
Στο' και ιδίων δωάμεων . Αγιος ο θεος ο γνω-
θωμ βούλεται , και γιγνώσεκεται τοις ιδίοις .
αγιος ι , ο λόγω σωιςαμνος τα παντα . Α-
γιος , ου πάσα φύσις ακών έφυ , Αγιος ,
αν η φύσις ουκ έμόρφωσιν . Αγιος 4 , ο πάσης
δωάμεως 1χυροτερος, Αγιος , ο πάσης υγο-
χης μείζων . Αγιος και ο κρείαων η επινων,
δεξα λογικάς θυσίας αγνας απο ψυχής , και
καρδιας ορός σε ανατεταμένης . Ανεκλάλητε , αρ-
ρητε , σιωπή φωνούμε . Αιτούμια , το μη σφα-
λωα της γνώσεως , επίνοσον μοι , και ενδυ-
γαμώθου με , και της χάριτος ταύτης φωτί-
ζαν τους εν αγνοίαις , του γένους μου αδελ-
φους, μους δε' σου . Διό πισεύω σοι, και μαρ- fuurin ignorantia generis mei fratres, flios
uero tuos.Ideo credo tibi ,& teſtimonium do
τυρω , εις ζωω , και φως χωρώ . Ευλόγητος
Ο πάτερ . Ο σος άνθρωπος σωαγιάζαν σοι βού-
λετα , καθώς παρέδωκας αντί τω πάσαν έ-
ξουσίαν .
ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ Π Ο Ι Μ ΑΝΔΡΟΥ .
rirate,veni . Propterea do , ex animo , & uiri
bus totis laudem patri Deo . Sanctus Deus pa
ter vniuerforum . Sanctus Deus, Cuius confi
lium ad finem deducitur a propriis potentiis.
Sanctus Deus,qui cognoſci vult, & cognoſci
tur a ſuis . Sanctus es , qui uerbo conſtituiſti
entia omnia. Sanctus es, cuius vniuerſa natu
ra imago nata eſt . Sanctus es quem natura
non formauic. Sanctus es , qui omni potencia
es fortior. Sanctus es,qui omni excellentia es
maior. Sanctus es,qui omnes ſuperas laudes .
Suſcipe loquelæ ſacrificium purum abanimo,
& corde ad tr intento . O indicibilis, ineffabi
lis, filentio uocate. Petimus,vt nó aberremus
a cognitione noftræ ellentiz , annue mihi, &
corrobora , & gratia hac illumines eos qui
in uitam , & lucem tranleo . Benedictus es pa
ter.tuus homo, ſanctificari tecum vult,prout
ei tradidiſti omnem poteſtatem .
FINIS POEMANDRI
Ρ ..

SCHOLION .

1 Scholia,quæ ad calcem quorumdam dialogorum inuenies adiecta, ea R. P. Magiſter 'Iacobus de

Lugo, ineorum viſione R.P.Inquiſitoris vicem gerens iuſſit apponi,ne aliquid contra ſacroſanctam fa
eem Catholicam, videreturpermiſiſe, .Sunt autem ſequentia ,
2 Quando ait,Deum eſſe Mentem . intelligatur ſanomodo, hic & alibi.
3 Item quando ait.Deus accipiens uerbum,car videnspulchrum ,mundumimitatus est. Intelligatur
Sano modo.ſcilicet, quod Deus creauerit mundum verbo ſuo .
4 Et quodparturijt aliam mentem ,vtpater generaueritfilium .
Ś Quando vocat Deum ,Masfæmina.Intelligatur ob eiusfæcunditatem .
ó Falfillimum eſt , quòd homo ex vita & luce fačtus ſitin animam , & mentem ,niſi intelligat pro
luce & vita,ipſum Deum .
7 Itemfalfum ,quod ex luce & vitafa&tusfit mundus, ex quo mundo fa &tusſit homo .

Τα
:

HER .
 SEAS
6.306956 Soceste CSU9

KE
RS90S
t). Ελλά DGE Geo) 9.Ε.Ε

989 CER e
880690E 906 δE

HERMETIS EPMOY TOY

TRISMEGISTI, ΤΡΙΣ ΜΕΓΙΣΤΟΥ .
SERMO SACER . ΛΟΓΟ Σ Ι Ε Ρ ο Σ .

L I B E R III ΒΙ Β Λ Ι Ο Ν Γ
Loria oia Deus,& diuinú,& natura οξα πάντων ο θεός , και θείον ,
diuina.Principiú enciūDeus, & in και φύσις θα αρχη και όντων .
tellect ', & natura & materi & act , ο θεός , και ο νους , και η φύσις ,
& neceſſitas, & finis, & renouatio . και ύλη , και ενέργεια , και ανάγκη,
Erant.n.tenebræ infinitæ in abyſſo , & aqua, & και τέλος, και ανανέωσις . Ην γαρ
-fpiritus tenuis , intellectualis potentia , exi σκότος άπειρον εν αβύασω , και
ftentia in chao.Exijt lux ſancta, & cócreta sūt ύδωρ , και πνεύμα λεπον . νοερον , δωάμει όντα
ſuper harena elementa,ex humida ſubſtantia . εν χάα . Ανείθη δη φώς άγιον , και επαγη υφ'άμ
Er Dijoés diſtinxerütnaturā ſeminariá. Cúq; μω εξ υγράς ουσίας τοιχία . Και θεοι πάντες και
omnia ellent interminata,& incódita, ſecreta διαίρωσι φύσεως εν σπόρου . Αδιορίσων δόντων α
ſunt leuia ſurſum.Et grauia,fundamentú facta πάντων , και ακατασκλάδων , απο διωρίσθη τα έ
ſunt ſuper humida harena,igne ea omnia ter λαυρα εις ύψος , και τα βαρή έθεμελιώθη έφυγρά
cminante .Cumq;ſuſpela eſſent ſpiritu ſuſtine- αμμο , πυρί 'δλων διοριθέντων , και ανακρεμα
bátur,ac ferebátur.Ec conſpectu eſt cælum in θέντων πνεύματι εχει , και ώφει ο ουρανός εν
circulis ſepté. & Dii in aftrorú ideis uiſicũ co- κύκλοις επα . Και θεοί ταϊς εν άςρων. Οι ας o
rú ſignis omnibus . & diſcreta, & dinumerata πανό μυοι σω τοϊς αω σημείοις άπασιν , και
funraftra,ci dis qui inipfis erat.Ει circupre- διηριθμη θητα άσρα σω τοίςεν αυτοίς θεούς , και
hélus eſtcirculus aere. circulari curſu , diuino απιελήγει το αεικύκλιον , αέρι κυκλίω δρομήματι
ſpiritu lacus.Etprotulerüt ſinguliDii per pro- πνεύματι θαω οχούμενον . Ανηκε δέκαςος θεος
priá potentiá,q fibi fuit ordinatū.Et generatę δια της ιδίας δωάμεως το ροσαχθέν ω τω , και
lantferæ quadrupedes,& ſerpétes, & natátes, εγένετο θηρία τετράποδα , και έρπέτα , και ένυ
& uolantes;& omnefemefecundi, & grame, Γρα , πωα , και πάσα σορα ένσσορος , και χόρ
& Horis omnis,herba virés.Semina regenera- τος . και άνθη πάσης χλόης, τα σπέρματα της πα
tionis in leipſis colligétes.Generationes vero λιγεσίας εν εαυτοίς εσέρμολόγου . Τας τε
hominú,ad operü diuinorú cognitione, & na βιέσεις και ανθρώπων είς έργων θείων γνώσιν. Και
tureviuuu reftimonii, & multitudine homini, φύσεως ενεργούσαν μαρτυρίαν , και πλήθος αν
& omniú quæ ſub cælo ſunt dominatú,&bo- θρώπων , και πάντων και υπ ' ουρανον δε απο
norú agnitionem ,vt augeaturin augméro , & τείαν , και αγαθών επίγνωσιν , ας το αυξά .
multiplicétur in multitudine , & omné in car- νεως εν αυξήσει , και πληθωεως εν πλήθει , και
ne anima,per curſum deorú circulariú mnon- πάσαν εν σαρκί ψυχω, δια δρομήματος θεών
ſtrofa ſemina in inſpectionem cæli,& curſus εγκυκλιων τερατορίας και εις κατωπίαν ουρανού ,
coeleftiú Deorum ,& operuin diuinorū, & na- θεων , και έργων θείων , και φυσεως ενεργείας .
turæ operú ,in ligna bonorú ,ad notitiá diuinę Εις τε σημεία αγαθών , ως γνωσιν θείας δωα .
potéri,çfato impediéte;cognolcere bonorú,& μεως μοίρης όχλουμένης γνώναι αγαθών , και
motorem , & omne bonorú artificiñ inuenire . φαύλων , και πάσαν αγαθών δαιδαλουργίαν ευρείν .
έρχεται
 SER MO SACER . LI Β . Ι Ι. 9

έρχεται αν η βιωσάιτε και σοφιθώαι ορός μοί- incipit ea vita donare , & fcientia , ad fatum
ραν δρομήματος κυκλίων θεών , και αναλυθή-
να είς ο έσαι μεγάλα κομνημονεύματα τεχνουρ-
γημάτων δι' της γης καταλιπόντες εν ανα-
γεωσα μόνων αμαύρωσιν και πάσαν γένεσιν
έμψυχου σαρκος , και καρπού , ασορας , και πάσης
τεχνουργίας τα ελαθού μένα ανανεωθήσεται , α-
άγκη. και ανανεώσει θεών, και φύσεως κύκλου εν
αριθμού δρομή ματι , το ' θείον , και τασα κοσ-
μική σύγκρασις φύσα ανανεωμένη . εν γαρ των
θεία και η φύσις κατέστηκεν .
Τέλος του λόγου ιερού .
Curlus circularium Deorum . & refoluere in
id ,cuius erunt magna comentaria artificiorú ,
in terra reliquentes temporum renouationé,
& deletionem.Etomnem generationem ani
matæ carnis,& fructus ſemen , & omnis artin
cij quę minauntur, renouabuntur necellīcatë.
& renouatione Deorum , & naturæ circuli in
numerum currentis . Diuinum namque ; tota
mundana temperatio ,natiira renoúata. In di
uino namque etiam natura eſt conſtituta .
Finis , Sermonis Sacri ,

CS
(0 ) CO3)
4
(E ) GEOTID

COD CCD
CS COP) CO2
GEO) ΕΝ« Ε9
CS2629 129 129
( ) (69) ΟΙ 5 (63
Re9) CS ) CRO) R5
Se ΕΕ
( )
S29 Rς )(6 )
BSD

...
:

..
::,

D HER .
 ΚΟ RS2695665 RS ) CS3966
ΕΣ Ε. ο 9 (

Ε δε Ευθου
Εδο Εθνέου SE ΕδώE Εδώ.6

HERMETIS EPMOY TOY Ε

TRISMEGISTI, ΤΡΙΣ ΜΕΓΙΣΤΟΥ .
CLAVIS . Κ Λ Ε Ι Σ.

te

LIBER II II. ΒΙ Β Λ Ι Ο Ν Δ. T

Ον χθες λόγoν ο Ασκληπιε σοι ή

Eſternū ſermončo Aſclepi, 2
tibi dicaui. hodiernum ue ανέθηκα , τον δε σήμερον δί
ro , iuſtum eſt dicare Tatio . YouOy 637' Ted T & ? dvaddres .
s

ΕΙ quandoquidem etiam gene

Acúfunt habiti eft epitome.
,& ,
num, o Tatieandé habét naturá, velpotius &
actioné.Ná altera,naturæ ,&accremétieftap:
έπει και η ζωικών λόγων και
αγρος αυτόν λελάλημένων,έσιν
Επιτομη. ο Σούν θεος και πα
της, και το αγαθόν ώ Τα] ή α
τω έχω φύσιν , μάλλον ή και ενέργειαν . Η
φύσεως και αυξήσεως εσίν οροσηγορία άπερ δι'
7

λ:

pellatio:quę ſunt circa mutabilia, & immuta-
bilia, & mobilia, & immobilia hoc eſt diuina,
& humana . Quorum ſingulum ipſe vulc elle, καςον αυλός βούλεται 7), αλλαχού και ενέργεια κα
Alibiuero eftadio,ficuri & inaliis docuriuς
diuinis & humanis. Quç oportet,de hocintel
ligere. Huius.n.actio voluntaseſt, & effentia
iplius;velle omnia elle.Quid.n.eſt Deus, & pa,
ter, & boni,quamomniu effe, nondu entiuun ,
fed hyparxinipfarm entium. Hoc Deus,eft hoς
pater,hoc bonum,cui aliorum nihiladeft. Νά -
mundus,& fol per participationem eft , & ipfe
pater.Nondú tamēbonúanimalibus cauſa eſt,
σει ' τα μεταβλητα και αμετάβλητα , και κινηθα
και ακίνητα . Τονέσισα θεία τε και αθρώπεια , ών έ
θώς και οι άλλων εδιδάξαμήν θείων ε και αν
θρωπίνων . ά δ νοείν ότι τουλου , γρ τούτου
ενέργεια και θέλησις ει', και ηουσία αυγούκαι το θέλων ετ
πανω ? ή . Τί γάρ δι' θεός, και παρ. και το αγαθόν,
είχε πάντων 77. ουκέτι όντων . αλλα υπαρξιν χ
αυτίω rόντων . Τούτο οθεος, Πουλοοπαθηρ, ουο
αγαθόν, μη δεν πρόσεσι και άλλων. Ο μεν γαρ
κόσμος,και ο ήλιος , ο κ μετουσίαν και αυτός παίρ,
ουκ ει δε και αγαθού οίς ζώοις ίσως αϊλιος έσιν, ου 7

neque viuendi. Si vero hoc ita habet, omnino δι' ου ζω. ε' τουο ούλως έχει , πανίως κάνοι

coactus a bona volútate.Abſque qua, neq; ef-
ſe,neque gigni eſt poſſibile. Caula uero elt fi-
liorum pater , & hominis & nutritionis appe-
titioné lumens, a bono.Bonú namq; eft,ipſum
factiuum . Hoc uero non eſt poſſibile alij cui-
quá inelle,nil ſoli illi,qui nihil accipit, omnia
tamé vulr eſſe. No.n.dicá, o Tati,facere . Nam
α
αναγκαζόμενος α' του αγαθού θελήματος , ου
χωρίς.ο7ε ,ούσε ψυέστ δωαόν αιμος δ' οτα
7ηρ 7έκνων , και της σποράς, 1ης τροφής ή όρεξιν
λαβων του αγαθού , δια ? ηλίου . Το γαρ αγα
θόν ' ο ποιητικόν. Τούτο 5ου δωαγον έγγέας
άλλω γινε , ή μόνο εκείνω τα μηδεν λαμβάνονι ,
πανία και θέλον . 5. ου γαρ ερω ώ Ται , ποιούνι. .

factor defectiuus eft multo tempore . In quo ο γαρ ποιών ελλιπής ότι πολλώ κάνω , εν και T

aliquando facit,aliquando non facit.Et quali- σε δ'ου

δε εποιει , δε ποια , και ποιο7η7ος , και
δ ' ου ποιά
tatis & quantitatis. Quandoque enim quan- ποσότη7ος . Ποτέ φ' πόσα και ποια , δε δε' τα
ta , quandoque qualia , aliis uero contraria . εναντία . Ο' δε' θεός και πατήρ , και το αγαθόν τω 175 Σ

Deus autem & pater , & bonum effe omnia . τα πάντα . ούτως άρα ανα το δωαμένω ιδεών Ε
Ita igitur,hæc omnia ei qui videre poſſit. Ete- Kail γαρ' 7ου7ο θέλει 17 και έξι , και αυτω , μά
nim hoc vult elle, & elt, & ipſi, maxime ſibi. λιςα και αυτό . Και γαρ τα άλλα πάν7α δια τούτο 1

Etenim alia omnia propter hoc ſunc.Propriú εσίν.ίδων γαρ ή αγαθού το γνωρίζες. Ζού7ο δι' T

.n.boni eft ,νt cognofcat. Ηoc eft bonu ο Tati. ' το αγαθονώ τα . Eπλήρωσας ημάς ώ πάλερ της
Replefti nos o pater bono, & pulcherrimo fpe αγαθώς και καλλίσης θέας. και ολίγου δεν εσεβάθη
ctaculo . & fere sáctior eſt factmeę métis ocul μου και η νού οφθαλμος και της τοιαύτης θέας .
a tali ſpectaculo.No.n.ſicuti ſolis, radi'igneus
,
ου γαρ ώσπερ του ηλίου ακτίς , πυρώδης
ουσα
 CLAVIS.
ουσα καταυγάζει , και μύειν ποιεί τους οφθαλ-
μους . Ούτω και η του αγαθού θέα . Τουναντίον
μ' έκλάμπει . Και επ ' τοσούτον , τοτου οφθαλ-
μου φώς αυξάνει , εφ' όσον δωαται ο δωαμένος
Εξας τίω' επισρο ω της νοητής λαμπιδόνος .
οξυτέρα κ γαρ έσιν εις το κατικνείως . αβλαβής
πάσης , και αθανασίας ανάπλεως ω . οι
δωάμθμοι πλέον τι αρύσας της θέας κατακοι-
μίζονται και πολλάκις και απ ' του σώματος εις
τίω καλλισίω όψιν. ο'περ Ουρανός , και Κρόνος
οι ημέτεροι απόγονοι εντετυχήκασιν . Είθε και
ημείς πάτερ . Είθε γαρ' ώ τέκνον . Νωδ'έτια.
τονου μου προς τίω όψιν , και ούτω ίχύομών α-
ναπετάς ημών τους του νου οφθαλμους , και
θεασαώς το κάλλος του αγαθού εκείνου, το α'-
φθαρτον , το αληπιον . Τότε μ' αυτό όψει , 8-
ταν μηδεν ωθει αυτού έχομεν ειπείν . Η γαρ
γνωσις αυτού , και θεία σιωπη όχι' , και καταρ-:
για πασών και αιθήσεων . Ούτε αφ ' άλλοτι
Γωαται νοήσαι και τούτο νοή σας , ούτε αλλοτι
θεασάς και τούτο θεασάμενος . Ούτε οτι αλ
λου τινός ακούσα , ούτε το σωολον, το σωμα κι
νήσαι , πασών και τη σωματικών αιθήσεων τε ,
και κινήσεων πλυόμενος ανεμεί ειλάμψαν δε
πάντα τον νούν , και των όλω ψυχω ανα-
λάμπα , και ανέλκει απο του σώματος , και ο-
λον αυτόν εις ουσίαν θεού μεταβάλλει ; Δωατον
αφ' ώ τέκνον ψυχίω Σποθεωθίώαι εν σώματι αν-
θρώπου κειμένω , θεασαμένω το του αγαθού
κάλλος . Το αποθεωθώαι πώς λέγεις ώ πάτερ; ΙΙα-
σης ψυχής και τέκνον διαίρεσις . Μεταβολές δε
πως πάλιν διαιρείς ; Ουκ ήκουσας εν τοις ανικούς ,
ότι πο ' μιας ψυχής της του παντός, πάσαι αι ψυ-
χαι εισιν , αυτα εν τω παντί κόσμω κυλινδου-
μάμαι ,ώασερ Σπονενεμεκύμαι . Τούτων και ψυχών
πολλα , αι μεταβολα . Των α γαρ' ας το ευτυ-
χέςερον , " και εις το εναντίον . Αι ε αφ ' ερ-
πετώδεις ουσαι εις ένυδρα μεταβάλλονται . Αι
Α ' " ενυδρων εις χερσαία . Αι 3 χερσαίαι εις
πετεινα . Αϊδ αέριαι εις ανθρώπους . Αι δ' ανθρώ-
πειαι της αθανασίας έχουσαι εις δαίμονας με-
-ταβάλλοντα . Είθ' ουχως εις το απλανών θεών
χρoν χορεύουσι . Χοροί ε' δύο θεών , οΣω
πλανομένων , ' απλανών . Και αύτη ψυ-
χής και τελειοτάτη δόξα . Ψυχή δι' εις ανθρώπου
σώμα εισελθούσα , εαν κακή μείνη , ούτε γέυσε-
τα αθανασίας , ούτε του αγαθού μεταλαμβά-
νει . Παλισυρος δε τίω δ' ον συσρέφει τω εις
τα ερπετά . Αυτη καθαδίκη ψυχής κακής , κα-
κία δε ψυχής ποσρέψει η αγνωσία . Ψυχη και
μη δεν έπγνουσα και άνων , μήτε τίω τούτων
φύσιν , μήτε το αγαθόν, τυφλώτουσα δε , εκτι-
νάσει τους πάθεσι τοίς σωματικούς . Και η κα-
κοδαίμων αγνόησασα έωτίω , δουλέυει σώμασιν
αλλoκoλoις , και μοχθηροίς ώστερ φορτίον βασάζουσα
το σώμα . Και ουκ άρχουσα,αλλα αρχομένη .αύτη
κακία ψυχής.Τουναντίον και αρετη ψυχής, γνώσις .
ογαρ γνους, και αγαθος, και ευσεβής και ήδη θείος. Τις
LIB. 1111. IO
exiſtens illuſtrat , & oculos perftringit , fic &
boni ſpectaculum.Imòcontrarium ,illuminat
in tantum,quantum poteft quis fufcipere in
Auxum intelligibilis ſplendoris.Acutius.n.eſt
ad penetrádum.Innocuum vero eft, & immor
talitate plenum.Qui poſſunt plus aliquid hau
rire ſpectaculi, obdormiunt multoties a cor
pore,ad pulcherrimam viſionem . Quod Ca
lius, & Saturnus noſtri progenitores ſortiri
ſunt. Vtinam & nos o pater,vtinam o fili.Núc
vero , etiam num minus intenſi ſumus ad vi.
fionem , & nondum valemus aperire mentis
oculos , & contemplari pulchritudinem boni
illius incomprehenſibilem . Tunc enim ipſam
cernes, quando nihil de ea habeas dicere.co
gnitio, namque ipfius,& contemplatio ,eft fi
lentium , & omnium ſenſuum requies.Neque
.n.quicquam aliud poteſt intelligere qui ipsá
intellexit, neque aliud quicquam ſpeculari,,
qui hanc uidit, neque de alio quoquam audi
re,neque omnino corpusmouere .Omnis não
que corporeorum ſenſuü , & motionum cor
reptio quieſcit. Circumluftrans uero totam
mentem, & totam animam,illuftrat, & abftra .
hit a cotpore,&totum ipſum in effentiam Dei
mutat. Poffibile.n.efto fili, animam deificari
in corpore hominis,quç viderit bonipulchri
tudinem . Quid eft , hoc deificari ? quid ais o
Pater.Omnis animæ,o fili diuiſio;Mutationes
vero , quo modo rurſus diuidis ? Non audiſti
in genericis,quod ab vna anima vniuerfi,om
nes animæ ſunt , eæ quæ in uniuerſo mundo
volutantur , quali illinc diuiſæ , & diſtributæ .
Haruin animarum multę mutaciones. Harum
quidem in fortunatiorempillarum uero in co.
trarium ſtatú. Nam quæ reptiles ſunt,in aqua
tilia mutantur. Aquatilium vero ,in terreſtria .
Terreſtres autem in uolatilia . Aereæ uero in
homines.Humanæ uero immortalitatis parti.
cipes in demones mutantur . Deinitain deo
rum inerrantium Chorum tranſeunt . Chori
uero duo funt Deorum , alius errantium , a
lius inerrantium . Et hæc eſt animæ perfe
&tiffima gloria . Anima in corpus hominis in
greifa , i mala perfeuerat, neque guitar im.
mortalitatem , neque boni fit particeps. Sed
retrogradiens viam , reuertitnr in reptibilia.
Et hæc condemnatio eft animæ malæ . Ne
quitia vero animæ eſt ignoratio . Anima
namque nihil entium cognoſcens,ncque ho.
rum naturam , neque bonum ; cæcutiens in
corporis impingit paffiones . Et infælix ,
ignorans feiplam , ſeruit corporibus alie
nis , & flagitiofis , tamquam farcinam fe
rens corpus , non imperat eis , ſed ab eis
dominatur. Haec malitia elt animæ . E con
tra virtus animæ , cognitio eſt. Cogno
ſcens enim , & pius , iam eſt diuinus . Quis
D 2 uero
 HERMETIS TRISMEGISTI,
vero eft is,o pater ? Qui non multa loquitur , δ ' έσιν ουτος ο πάτερ και ο μη πολλα λαλών
neque multa audit. Nam qui duos ſermones
audit o fili,invmbram pugnat . Νam Deus,&
pater,& bonú,nequedicitur, neque audicur .
Hoc ita fe habente , in omnibus entibus ſen
fus eft.eo quodfine ipίο nequeanteffe.Cogni
tio vero a lenſu mulcum differt, ſenſus namq;
fit præpollentis. Cognitio uero eſt ſcientiæ fi-
nis. Scientia uero donum Dei . Omnis.n.ſcien
tia incorporea eft , organo vtens ipſa mente .
Mens aút corpore. Ambo ergo ingrediuntur
in corpora,intelligibilia & materialia. Ex con
trapofitione.n .& contrarietate oportet omnia
coltare.Et hoc aliter eſſe eſt impoſſibile. Quis
ergo materialis eft hic Deus? Pulcher müdus
Non eft tamen bonus. Materialis. n. & facile
paffibilis. Et primus quidem paſſibilium . Se-
cundus uero encium ,& perfe indigus. Et ali-
quando quidemgenitus, ſemper tamen exi-
ſtens. Cumque fic in generatione,& fiat ſem-
per,generatio eft,qualium &quantorum.Mo
bilis.n.eft,Omnis.n.materialis motus,genera
tio eſt. Intelligibilis autem ſtatus. mouet ma-
terialem motum,in hunc modum.Gum mun
dus fphæra fit ,hoc eſt caput. Supra caput ue.
ro,nullum materiale eft . ficuti neque fub pe-
dibus ullum eſt intelligibile. Vniuerſum aút
materiale eſt.Mens uero caput eſt. hæc fphæri
ce mota,id eſt,capitaliter. Quæcunq; ergo ad-
iuncta ſuntmembranæ capitis huius, in quo
anima eft,immortalia ſunt natura.Sicuti uero
in anima corporis facti , plenam corpore ani-
mam habent. Quæ uero procul a membrana,
in quo plus habent animæ corpus; vniuerſum
uero animal eſt . Itaque uniuerſum ex mate-
riali , & intelligibili conſtat. Et mundus qui-
dem ,primum.Homo uero ſecundum animal
eft,poft mundum.Ρrimumautem mortalium.
Σ
Et aliorum quidem animalium habet, ut ſit a-
nimatus. Non tamen tantum eſt non bonus ,
fed etiam eft malus , ut mortalis. Nam múdns
quidem,non bonus eſt,quia mobilis . non ta-
men malus,quia immortalis. Homo uero , &
qua mobilis, & qua mortalis, maluseſt. Ani-
ma uero hominis hoc modo fertur . Mens in
ratione . Ratio in anima . Animain ſpiritu ,
fpiritus in corpore.Spiritus penetrans per ve-
nas, & arterias, & fanguinem, mouet, animal .
& quodam modo ferr. Quare aliqui,animam,
fanguinem putarunteffe, errantes in natura:
Neicientes quod oporteat prius , ſpiritum re-
currere in animam , & tunc ſanguinem con-
creſcere , & uenas , & arterias uacuari , &
tunc animalinterire . Et hæc eft mors corpo-
ris . Ex uno uero principio pendentomnia .
Principium uero ex uno,& ſolo . Et principiú
quidem mouetur, ut iterum principium fiat.
Vnum autem manens ſtat, & non mouetur .
Ι
μήτε πολλά ακούων . ο α' δύο λόγους χο
λάζων , και ακοαίς ώ τέκνον , σκιαμαχά. ο
Ταφ θεος και πατήρ , και το αγαθόν , ούτε λέ
γεται , ούτε ακόυεται . Τούτου δ' ούτως έχοντας
εν πάσι τοις ουσιν αι αιθήσαμς Ησι . Για το
μη δώας ή χωρίς αυ J. Γνώσις δ' ai
θήσεως και πολυ διαφέρει . αίσθησις ν ' αρ'
γίνεται του επικρατούντος , γνωσις οι
όλιςήμης το τέλος . Επιστήμη δε δώρον του
θεού , πασα γαρ' όπισήμη ασώματος και οργά
γω κωμένη αυτω τω νόι , ο δε νούς του
σώματι . αμφότερα ούν χωρα εις σωματα
τε νοητα , και υλικά . Εξ αντιθέσεως γαρ και
έναντιότητος και τα πάντα σωες αναι . Και
τούτο άλλως αδύατον . Τίς ούν και υλι
κος θεός δε ? καλός ο κόσμος , ουκ όχι' ' α
γαθος , υλικος γαρ και ευπάθητος.Και πρώτος
μ ' Η παθη , δεύτερος δε και όντων , και
αυτοδεης . και αυτός με ποτέ νόμιμος , αει
δι' ών . Ως δ' εν μέσει και γινόμος αει γέ
νεσις και ποιων , και η ποσών. Κινητος με
πάσα φ' υλική κίνησις γένεσις εσίν . Η δε
νοητη τάσις , κινα των υλικω κίνησιν , τον
τρόπον τούτον . Επει ο κόσμος σφαίρα έξι" ,
τουτέσι κεφαλή . κεφαλής ε' ου δεν υπερ άνω
υλικόν , ώσπερ ουδε ποδών ου δεν νοητόν των
κάτω . Πάν κ' υλικών . Νους Ο κεφαλή , Αυτο
σφαιρικως κινουμένη , τουτέσι κεφαλικώς , όσο
ού» ωροσωωται τω υμίνι της κεφαλής ταύτης
έν εσίν ψυχη , αθάνατα πέφυκεν , ώασερ
εν ψυχή και σώματος πεποιημένου , και πλή
ρη του σώματος τίω ψυχίω , έχοντα . το και
πόρρω του υμένος , εν και το πλέον έχοντι της
ψυχής το σώμα . παν ε' ζώον , ώστε το παν 1
έκτε υλικού , και νοητού σωέςηκεν . και ο με
κόσμος πρώτος , δ δ άνθρωπος δεύτερον ζώον
μετα τον κόσμον . Όρώτος δι' η θνη . Των
μ' άλλων ζωων το έμψυχον έχα . Ουκ έτι δι'
μόνον ουχ αγαθός , αλλα και κακός ως θνητος. Ο
μ' ο κόσμος ουκ αγαθος , ως κινητος ου
κακός δι' ως αθάνατος . ο δ'ανθρωπος , και ως
κινητος , και ως θνητος , κακός . Ψυχή δ'αν
θρώπoυ oχάται τον τρόπον τούτον, ο νούς εν τη
λόγω και ο λόγος εν τη ψυχή . η ψυχή έν του
πνεύματι , το πνεύμα εν τω σωματι. Το πνεύ
μα διακον δια φλέβων και αρτηριών , και αιμα
τος , και κινεί το ζώον , και ο σερ τρόπον τινα
βασάζει . Διό και τινές τίω ψυχίω αιμαενόμι
σαν έή , σφαλλόμλνοι τίω φύσιν . ουκ οδότες .
ότι αρώτον δεί το πνεύμα αναχωρείσαι εις τίω
ψυχω , και τότε το αίμα παγίω αι . και τας
φλέβας και τις αρτηρίας κενωθlώα
> 9
τότε το ζωον καθελεϊν , και τούτο έσιν δ θά
νατος του σώματος, Εκ μιάς δ' αρχής τα
πάντα ήρτηται . η δ' αρχη εκ του ενός και μό
νου . Και η μν' αρχή κινείται , ίνα πάλιν αρχή
γένηται , το δε εν μένον έσηκεν , και ου κινείται .
και για
 CLAVIS.
Και για τον ταύτα, ο θεος ο πατήρ , και το
αγαθον , και ο κόσμος , και ο άνθρωπος . και τον
Η κόσμον ο θεός έχει . τον δ'άνθρωπον ο κόσ .
μος . και γίνεται ο κόσμος του θεού 4ος . και
δ' ανθρωπος του κόσμου , ώασερ έκγονος. ου γαρ
αγνοεί τον άνθρωπον ο θεος , αλλα και πάνω
γνωρίζει και και θέλει γνωρίζες . Τούτο μόνον
σωτήριον ανθρώπω εσίν , και γνώσεις του θεού .
ώτη εις τον Όλυμπον εσίν ανάβασις . τούτο
μόνο , αγαθη ψυχή , και οποτε αγαθή , πο-
τε ε' κακη γίνεται , κατ' ανάγκω δε γίνεται .
Πώς τούτο λέγας ο Τρισμέγισε . Ψυχω πα-
δος θέασα 3 τέκνον . διάλυσιν αυτής μη-
δίπω πι δεχομένω του σώματος αυτής , έτι
*λίγον όγκωτο, και μη δέπω το παν ογκουμένου ,
πώς καλωδ βλέπαν πανταχού εαυτω . μη-
δέπω δι' θωλωμένω του και του σωματος πα-
θων . έτι χεδον ηρτημένη της του κόσμου ψυχής .
όταν δ' ογκωθή το σωμα , και καταστάση αωτω
μνα λήθω , και του καλού και αγαθού ου με :
ταλαμβάνει . ή δεληθη κακία οι'. τοδ' αυτό συμ-
βαίνει και τους του σώματος εξιoύσι . αναδρα-
μούσα αφ' η ψυχή εις εαυτω, συνέλλεται το
πνεύμα ας το αίμα , και δε ψυχη εις το πνεύμα
ο δι' νους καθαρος ο μόνος της ενδυμάτων ,
9ος ών φύσει , σώματος πυρίνου λαβόμενος πε.
ριπολά πάντα τόπον καταλιπον τω ψυχίω
κρίσει και τη καταγίαν δίκη. Πώς τούτο λέ-
ges απάτερ και ο νούς της ψυχής χωρίζεται , και
η ψυχή του πνεύματος και σου απόντος ένδυμα
ή , του νού τω ψυχω , της δε ψυχής το
πνεύμα ?Σωνοεάν δ ώ τέκνον τον άκουοντα των
λέγοντι, και συμπνέων, και οξυτέραν έχειν τίω α-
κοω της του λέγοντος φωνής , και διάθεσης και
ενδυμάτων τουτων , ώ τέκνον εν σώματι γαίνω
γίνεται . αδύνατον ρ' τον νούν εν γίνω σω-
ματι γυμνον αυτόν καθ'εαυτόν έδράσα . Ούτε
και το γινον σώμα δωατόν έξι τίω τηλε-
κυτίω αθανασίαν ενεγκάν . ούτε τίω τοσαυ-
τίω αρετω αναχές συγκροτιζόμενον αυτη
παθητών σωμα έλαβεν ώασερ αειζόλαιον της
ψυχής . η δε ψυχή . Λαι αυτη θα τις ουσα κα-
θάπερ υπηρέτη τω πνεύματι χgήτα . Το δε
πνεύμα το ζώον διοικεί . όταν ουν ο νους α.
παλλαγή του γηίνου σώματος , η ίδιoν ευθυς ενε
δυσατο χελώναήπύρινον.δνουκ εδώ τοέχωνείς
το γήϊνονσωμα κατοικήσα. γή γαρύ πυρου βασά-
ζει.πάσα γαρ' γή φλέγεται καιυπ'ολίγου απινθήρος .
Για τούτο το ύδωρ αεικέχυτα τη γή , ώασερ έ-
ρυμα και τάχος αντέχον οροςή και πυρος φλόγα .
Νούς οξύτατος ων πάντων και θείων νοηματων
και
και οξύτερος πάντων και σοιχείων , έχει σώμα το
πυρ . δημιουργός καρ' ών ο νους και πάντων ,
οργάνω . τω πυρί ορός των δημιουργίαν μή-
ται . και ο αν' του παντός , και πάντων , οι
του αρθρώπου και επιγείων μόνον. γυμνός γαρ
ών του πυρός , και ' γήςνούς , αδωατεί τα
θεία δημιουργών ανθρώπια ών τη διοικήσει .
LIB. 1111.
Tria ergo hec , Deus , pater , & bonum , &
mundus, & homo . Etmundum Deus habet ,
hominem uero mundus. & mundus , filius
Dei, eſthomo uero mundi,ut progenies.Non
enim ignorat hominem Deus, ſed ualde co
gnoſcit, & vult cognoſci. Hoc ſolum ſalutare
eft homini, cognitio Dei . Hic in olympum
eſt aſcenſus . Hac fola , anima fit bona , &
non aliquando bona, aliquando mala fit, ſed
per neceſſitatem fit. Quomodo hoc dicis , o
Trifimegitte ? Pueri animalm confidera , o Fli, :
diſſolutionem ſui nunquam recipientem , cor
pore ipfius exiguo adhuc , & non omnino
adaucto . Quo modo ? Pulchram quidem
vbique aſpectu , neque maculatam a corporis
paſſionibus , adhuc fere pendentem , a mun
di anima . Quando uero in molem ex
crelcet corpus , & traxerit eam in corpo
ris moles , feipfam refoluens , ingenerat o
bliuionem , & boni, & pulchri non eſt am
plius particeps . Obliuio autein , nequitia
eſt . Id ipſum accidit ijs qui corpus exuunt.
Recurrens enim animain fe ipfarm , contra
hitur ſpiritus in ſanguinem . Anima vero in
fpiritum. Mens autem purgata ab indumen
tis, diuina cum fit natura, corpus igneum
fumens circuit omnemlocum , relinquens a
nimam iudicio , quod eſt ex dignitate. Quo
modo id ais o pater ? Mens ab anima fepara
tur . Et anima a ſpiritu . Nam tu dixiſti , in
dumentum elle mentis quidem animam, ani
mę vero ſpiritum . Idem intelligere oportet
audientem dicenticonſpirare. & acutiorem
habere auditum ,dicentis uoce , Compoſitio
indumentorum horum,o fili, in corpore ter
reno fit.Impoſsibile enim elt, mentem in ter
reno corpore nudam ipſam , ſe ipſam ſtabili
re.Neque enim terrenum corpus poſſibile eſt
tantam immortalitatem ferre , neque talem
uirtutem ſuſtinere , confatum fibi paſsibile
corpus,lumpfit mens ueluti ſeptum ,animam .
Anima uero , & ipſa diuinum quid exiſtens
tamquam miniſtro vtiturſpiritu.Spiritus au
tem regit animal. Quando ergo mens terre
num corpus emigrauerint propriam illico in
duit tunicam igneam , quam non potuit ter
reno corpori indere , terra enim ignem non
fert. Omnis enim comburitur & a parua ſcin .
tilla .Ob id & aqua terræ eſt circumfuſa , ut
propugnaculum , & murus oppofitus ignis
Hammæ . Mens auté uelociſfima omnium co
gitationum . Et uelocior omnibus elemen
tis,habet corpus ignem.Nam Mens,cum opi
fex fit omnium , inftruméto ad opificium igni
vtitur.Et Més quidem vniuerfi, vniuerſorum .
Humana uero,terrenorum tantum . Nuda .n .
igne cum ſit Mens terrena,impotens eſt di
uina condere , humana quia eſt miniſterio
Anima
 HERMETIS TRISMEGISTI,
Anima uero humana,non quidem omnis ,fed
pia, demonia quædam eſt, & diuina, Et talis
animapoſt diſceffum a corpore, pietatis ago.
nem poſtquam certauerit , vel mens fit , uel
Deus.Agon uero pietatis eſt cognoſcere Deú.
Et neminem hominum injuria afficere . Hæc
mens fit . Impia uero animamanetin propria
ellentia, ſe ipſam crucians. Et terrenú corpus
quærens , in quodingrediatur, humanum .
Aliud eniin corpus non capit humanam ani-
mam . Neque fas eſt in bruti animalis corpus
animam humanam cadere. Dei.n.lex hæc eſt,
ſeruare animam humanam, a tanta contume-
lia . Quo modo ergo punitur,hnmana anima
o pater ? & quæ namelt maior pæna humanæ
animæ? Impietas o fili. Qualis nam ignis,tan-
tam habet Hammam , quantam impietas .
Et qualis nam mordens fera, ita lædit corpus,
quantum ipſam animam , impietas ? Vel non
cerņis, quanta mala patitur,anima impia ?
vociferans & clamans, vror,comburor ; quid
dicam , quid faciam neſcio. Edor infelix , a
malis circundata. neque uideo miſera, neque
audio. Hæ uoces o fili, cruciatæ ſunt animæ .
Non ut tu , & vulgus opinamini o fili. Quòda-
nima exiens e corpore , in brutum tranſeat.
Quod eft error maximus. Anima n. cruciatur
hoc modo . Namque Mens cum facta eſt dæ-
mon , igneum corpus nanciſci eſt ordinatum
ad Dei miniſteria : Et ſubiens in impiam ani-
mam flagellat ipfam peccatorum Aagellis. A
quibus Hagellata impia anima , ſe ſe vertitad
homicidia , ad iniurias, ad blaſphemias , &
violentias varias , & alia per quæ homines
iniuria afficiuntur . In piam vero animam
Mens ingreſſa ducit eam ad cognitionis lu-
men . Talis vero anima , nunquam fatia fit ,
laudare', & benedicere omnes homines, &
& ſermonibus, & factisomnino benefaciens,
imitans eius patrem . Ideo o fili , gratias
agentes Deo oportetpræcari, vt bonam for.
tiamur mentein . In præſtantiorem quidem
anima tranſit . in minus uero iinpolsibile .
Cominunicatio uero eſt animaruin . Et com-
municant animæ Deorum, cum humanis.Hu
manæ uero animabus brutorum . Curam ve-
ro gerunt præſtátiores minorum ,Dei quidem
hominum ;homines vero brutorum animaliū.
Deus uero oinnium . Nam ipſe omnibus eſt
maior.omnia uero ipſo ſunt minora.Mundus
quidem ſubiacet ipli Deo , homo uero mun-
do . Bruta autem homini . Deus uero lupra
omnia , & circa omnia . Et Dei quidem radij
ſunt energiæ . Mundi vero radij ſuntnaturæ .
Hominis uero artes , & ſcientiæ . Et ener-
giæ quidem per mundum agunt , & in ho-
minem , per mundi phyſicos radios . Na.
turæ uero per elementa . Homines aút per ar .
ψυχή και ανθρωπίνη , ου πάσα , ή δ'ευσεβής
δαιμονία τις έσι και θεία , και η τοιαύτη ψυχή ,
μετα το απαλλαγώα του σώμαλος τον της
ευσεβείας αγώνα ηγωνισμένη , ή νούς.ή θεός γί
νεται . άγων δ'ευσεβείας το γνώναι τον θεόν .
Και μη σένα ανθρώπων αδικήσαι , ή δε νούς γί
νεται . Η δασεβής ψυχη μένει ελπ ' της ιδίας ου
σίας ,υφ'εαυτής κολαζομένη, και γήινον σωμα ζη
τούσα ως ο εισέλθη ανθρώπιον άλλο και
σώμα ου χωρά ανθρωπίνω ψυχω , ουδε θεμις
έσι αλόγου ζώου σωμα ψυχω ανθρωπίνίω κα
ταπεσαν . θεου γεφ νόμος ούτος , φυλάσεις ψυ
χω ανθρωπίνω απο τη τοσαύτης ύβρεως . Πώς
ουν κολάζεται ο πάτερ ανθρωπίνη ψυχη ? και τις
έζι' μαζων κόλασις ανθρώπινης ψυχής? Α'σέζια
και τέκνον . ποιον πύρ τοσαύτω φλόγα έχει , ίσω
η ασέβεια ? ποίον δε δακετόν θηρίον ούτως
λυμάται το σώμα και όσον αυτίω τίω ψυχίω και
ασέβεια ? ή ουχδράς δόσα κακα πάχα και ψυχή και
ασεβής ? βοώσα και κεκραγεία καίομαι , φλέγο
μαι , τι είπω , τί ποιήσω ουκ οίδα , διεθίομαι και
κακοδαιμων συ ' κατεχόντων με κακων .ού
τε βλέπω , και τλημων , ούτε ακούω . Αύτα αι
φωνα και κολαζομένης ίσι ψυχής . ούχ ως οι πολ
λοι και συ δοξάζας ώ τέκνον ? ότι ψυχη εξελ
θουσα του σώματος , θηριάζετα , όπερ όξι πλά
νη μεγίση . Ψυχη γαρ' κολάζεται τούτον τον
τρόπον . Ο αρ νους , όταν γένηται πυρίνου τυ
χειν σωματος τέτακται προς τας ή θεού υπηρε
σίας , και αςδίων εις τίω ασεβή ψυχω , αι
κίζεται αυτίω ταϊς η αμαρτημάτων μαςι
ξιν . υφ' ών μασιζομένη και ασεβής ψυχη τρέ
πεται έπι ' φόνους , και ύβρεις , και βλασφημίας,
και βίας ποικίλας, και άλλα διων άνθρωποι α
δικούντα . εις 3 τίω ευτεςή ψυχίω , ο νούς
εμβας οδηγεί αυτω ότι το της γνωσεως φως .
η δε τοιαύτη , ψυχη κόρον ουδέποτε ίχε ,υμ
νούσα,ευφημούσα και πάντας ανθρώπους , και λό
γιος , αι έργοις πάντως ευποιούσα , μιμουμένη
αυτής τον πατέρα . Διό και τέκνον , ευχαρισουν
τας τω θεώ δε ευχες καλού νου τυχών .
Είς Σούν το κρειπων ψυχη μεταβαινει , εις
το έλαήoν , αδιώατον . Κοινωνία δ'όπ' ψυχών
και κοινωνούσι και η η ' θεών ταις και ανθρώ
πων , αν και η ανθρώπων ταϊς η αλόγων . -
μελούνται και οι κρειήονες και ελαήόνων . θεοι
ανθρώπων και ανθρωποι και η αλόγων ζώων , και
θεός πάντων . Πάντων γαρ ούτος κραήων ,
και παντα αυτού έλαήoνα . Ο βουν κοσμος
υπόκεται τω θεώ , οδάνθρωπος τω κόσμω τα
δ'άλογα των ανθρωπω . ο δε θεός ύπερ παν
τα και οι παντα . Και του με θεού ακτί
νες ενέργειαι . Του κόσμου α ακτίνες αιφύ
σας . Του δ' ανθρωπου , αν ακτίνες , αι τέχναι ,
και αι επισήμαι , Και αι β ενέργειαι δια του
κόσμου ενεργούσι . και επι τον ανθρώπων , δια
Γ του κοσμου φυσικών ακτίνων . Αι δ φύσεως
δια και στοιχείων . ει 5 άνθρωποι δια η τε
χνών,,
 CLAVIS.
χνών και ασημών , και αύτη ή του παντός έξι
διοίκησις . ηρτημένη έκτης του ενός φύσεως . και
διήκουσα δι ενος του νου . ου ου δεν θα θειότε-
ρον , και ενεργέςερον , και ενωτικώτερον , ανθρώπων
μον' ηγος θεους , Θεών δε φρος ανθρώπους κοι-
νωγία.ούτος εσιν ο αγαθός δαίμων , μακαρία ψυ-
χη , και τούτου πλυσεράτη . κακοδαίμων οι ψυ-
χη και τούτου κενή . Πώς τούτο πάλιν λέγεις και
πάτερ; Οιθαούν τέκνον , ότι πάσα ψυχη νούν
έχει τον αγαθών και ει ' ρ' τούτου έσιν ημίν και
λόγος , ου αει ' του υπηρεσικου αει ' ου έμαρο-
οθεν ειρήκαμων του καταπεμπομένου του της δί .
κης . Ψυχή αφ' χωρίς νού ,ουδί'τι είπαν , ούτε τι
άρξαιδωατα , Πολλάκις μφ' εξήπατε ο νους ής
ψυχής, και εν εκείνη την ώρα , ούτε βλέπει η ψυχή
ούτε ακούει ,αλ'άλόγω έoικε . τηλικαύτηδωα-
μις όζι ' του νου : αλλου N' νωθραε ψυχής ανεχεται ,
αλλά καταλαπα τω τοιαύτω ψυχίω τω σώμα-
τι ωροσηρτημένων και υπ' αυτού αγχομένω κά-
τω . Η δε τοιαύτη ψυχή και τέκνον , νουν ούκ έ-
χα . Ο'θεν ουδ ' άνθρωπον δ λέγειν τον τοιού-
τον . Ο αφ' άνθρωπος,θείον ζώον όζι', και ουδε τους
αλόγους ζώοις συγκρίνεται και επίγειωντισιν,αλλα
τοϊς άνω έν ουρανώ λεγομένοις θεούς . Μάλλον και
& χεή τολμήσαντας επάν το αληθές : και υπερ
εκείνους έσιν όντως άνθρωπος ή παντως γε ισο-
Σωαμούσιν αλλήλοις , ουδάς μ ' αρ ' ' ουρα-
νίων δι' γής κατελεύσεται , ουρανού τον όρον και
ταλιπών . Ο δ' άνθρωπος και ως τον ουρανόν α-
ναβίνα , και με αυτόν . Και οίε ποία με
έξιν αυτού υψηλά ποια η ταπεινα , και τα αλ-
λα πάντα ακριβώς μανθάνει . Και το πάντων
μείζον , ουδ ' τω γω καταλιπών,άνω γίνεται ,
τοσούτον το μέγεθος εσιν αυτού της φύσεως . Διο
τολμητέον είπαν, τον μν' άνθρωπος επίγειον,
θεον θνητών . Τον δ' ουρανόν 23 θεον , αθάνατον
άνθρωπον.διόπερ δια τούτων τα παντα διοικείται
ή δύο.κόσμου και ανθρώπου του και η ένδετα πάντα .
Τ Ε Λ Ο Σ.
SCHOLION .
I Quando loco ait , Animam humanam poſt diſceſſum a corpore fieri mentem . Et Deum . Intel.
lige per participationem .
Et quandodicit animam fieri Dęmonem ,id eſt, angelos & ſubstantiasſeparatasque ſuntſapien
tes, intelligatur, ad fimilitudinem fpirituum beatorum . Iuxtaillud Chriſti dictum ; ſederunt ficut
angeli Dei .
ς
LIB.. 1111.. 12
tes & fcientias'. Et hoc eſt uniuerſi regimen,
pendens ab unius natura , & penetrans uſque
ad unam mentem , qua nihil eft diuinius, &
efficacius, & vniens magis , homines quidem
ad Deos . Deos uero ad homines , inter quos
eſt communicatio.Hic eft bonus Dæmon ,Fe
lix anima,quæ eo plena eft.Infælix uero, quæ
eo elt uacua.Quomodo hoc rurſus dicis o pa
ter?Sciasergo o fili, q omnis anima mentem
habet bonam, De hac.n.eft præſens ſermo, nó
de miniſtro , dequo ante diximus que mitti.
tur a iudicio .Animanamque finemente , neq ;
quid dicere , nec quid facere poteſt. Sæpe. n.
cuolat mens ex anima , & in illa hora , neque
cernit anima,neq; audit ,ſed bruto animali eſt
ſimilis.Tantaeſt potentia mécis.Sed neq; iner
tem animam ſuſtinet.Sed relinquit talem ani
má, corpori annexam , & ab eo tracta deorsú .
Talis aút animna o fili ,menté non haber.Vnde
neque hominem oportet dicere,eum qui talis
eſt.Homo.n ,diuinú animal eſt. neque cũ bru.
tis animalibus comparatur , eorú quæ in terra
ſunt. Sed ijs quifurſum in cælo dicuntur Dij.
Vel potius ſi debet audentius dici verum: etiá
fuperior illis eft,qui uere eft homo.vel omnia
no æquipollent fibi inuicem.Nemo . n.cæle
ftium in terram defcendet , terminos cαli re
linquens . Homo uero etiam in cælum aſcen
dit, & illud metitur . Et nouit , quæ nam eius
ſunt ſublimia , & quæ infera . Et omnia alia
exacte diſcit. Et quod omnium maius eſt, ne
que terram relinquens , ſurſum fit . Tanta eſt
eius magnitudo naturæ . Ideo audendum
dicere , Hominem quidem terrenum elle
Deum mortalem . Cæleftem autem Denm ;
immortalem hominem . Quare per hæc duo
omnia reguntur , mundum , & hominem.Ab
yno uero omnia ,
FINI S.
HER ME
 ΕΝΕΣ
CS : 2642830649
5 ) Ευδου res
96 Aege )
ΕΣ Ε.Ε. ΕΒυζE5656565) Ε
HER METIS EPMOY TOY
TRISMEGISTI,
AD FILIVM ŚVVM
*
TATIV M.
QVOD IMMANIFESTYS
Deus, inanifeſtillimuselt . 1 ,
LIBER V.
Vnc quoque fermonem tibi o Tati
percurram , ut non lis imperitus
ΤΗ præftantioris Dei nominis.Tuve
ro mente contéplare , quo modo
id quod vulgo non manifeſtuin uidetur ,ma
nifeftiſsimum tibi fiat . Non enim eſſet, fi im
inanifeſtus eſſet.Omne.n.quod apparet gene-
rabile eſt. Apparuit namq;.Quod vero imma-
nifeftum eſt, ſemper eſt . Apparere.n.opus no
haber. Seumper.n. eft . & alia omnia manifefta
facit,ipſe immanifeſtus remanens, cū ſemper
fit.Manifeſtans ipſe non manifeſtatur,nó ipſe
generatusin apparentia ,in omnia manifeſtás.
Apparentia namq; ſolum gñatorum eſt. Nihil
.11. apparitio eſt, quàm generatio. Vnus uero
ingenius nimirú , & nó apparés,& immanife-
ſtus,oía aút manifeſtans per oia apparet, & in
omnibus. & maxime iis quibus uoluerit appa
rere. Tu ergo o Tati fili,præcare prius dño, &
patri, &foli, & vnia quo νηus,propiri? (it τίbi, τον τηλικούτον θεον νοήσαι .Κάν.ακτίνα σοι μίαν
vt poffis tñ Deú intelligere , etiá radiú vnúe-
ius, tux méti colluceat. Intelligétia.n.lola cer
hirinamanifefti. ga & ipfa immanifefta eft . Si
potes métis oculis apparebit, o Tati. Carés.n .
inuidia dñs apparetper omniú mundú. Intel-
ligentia videre, & prehendere poresipfis ma-
nibus,& imaginé Dei fpectare.Si vero quod in
te,im manifeſtú eft tibi,quomodo te ipſum in
te iplo per oculos facies inanifeſtum .Siuero
ipſum vis videre,cogita ſolé, cogita lunæ cur-
ſum ,cogita aſtrorú ordiné. Quiselt ordinis ſer
uator. Ordo.n.ois terminat numero , & loco .
Solmaximus qui in cælo ſunt deorum . cui
omnes cedunt cæleſtes dij tamquam regi ,
O
Εάν σας .
)) ))
ΤΡΙΣΜΕΓΙΣ ΤΟΥ . Ε
* ΠΡΟΣ Τ Α' Τ Τ Ο'Ν
ΥΙΟ' Ν .
ΟΤΙ ΑΦ ΑΝ Η Σ ο ΘΕΟΣ ,
φανερώτατος ό' .
ΒΙΒΛΙΟ Ν Ε.
α τον σοι τον λόγον ώ Τατ διε
ξελεύσομαι . Όπως μη αμύητος
Κ' .του κρείτονος θεου ονόματος .
Συνόει πως το δοκούν τους πολ
λοίς αφανές,φανερώτατον σοι γε »
Voera du geup ar lw ,ci aşarns
ω . Παν και το φαινόμενον ψωνητoν , εφάνη γι' .
το δαφανές αεί δι'. Του φ' φανώαι ου ενζα.
ατι φ' επ', και τα άλλα παντα φανερα ποιά -
τος ,αφανής ων , ως αειών Φανερων αυτος ου φα
νερούτα . Ουκ αυτος ψυγωμυος , εν φαντασία και
πάντα φαντασιών . Η γαρ φαντασία μόνων τη
δυνη και έσιν . Ουδέν γαρ έσιν ήφαντασία , η γέ
νεσις . Ο δε' είς , αγέννητοςδηλον ότι, και αφαντα
σίαςος , και αφμνης . Τα 5 παντα φαντασιών δια
πάντων φαίνεται , και εν πάσι . Και μάλιςα είς ,
αν αυτος βουληθη φαναται . Συ ούνο Τατ τέκ
γον,εύξα , ούτον τώ κυρίω,8τατί,και μόνοκαι και
ενί , και αφ' ου και είς , ίλεω τυχαν , ίνα δωνηθης
Νόησις χαρ' μό
αυτού , τη ση διανοία εκλάμψαι
νη ορα το αφανές , ως και αυτη αφανής ούσα , εί
δύασαν τοϊς του νου οφθαλμοίς , φανήσεται ο
Τατ . Αφτονος γαρ ' ο κύριος φαινεται δια παντός
του κοσμου , Νόησιν ιδείν και λαβές αυταίς
τας χερσί δωασαι , και τίω εικονα του θεού
θεάσας . Ει 3 και το εν σοι αφανές όχι ' σοι ,
πως αυτός εν σαυτω δια τ ' οφθαλμών σοι φα
νήσεται . Ει θέλας αυτόν δαν , νόησον τον
ήλιον , νόησαν τον της σελίψης δρομον, νόη
σον το ατέρων των τάξιν . Τις ο τω ταξιν τη
ρων . Τάξις γαρ πασα οειώρισα αριθμώ , και τόπο .
Ο ήλιοςκαι μέγιστος και κατ'ουρανόν θεών. ώπαν
τις είκουσιν οι ουράνιοι θεοί , ώσανεί βασιλεί,
και
 QUOD IM MANIFESTVS
και διασκ , και αυτος ο τηλικούντος , ο μεί
DEVS:
& dynaſtæ , & is cantus , & maior terra , &
ζων γης και θαλάθης , ανέχεται υπερ εωτον
έχων εαυτου μικροτέρους πολεύοντας αρέ
ρας . Tίνα αιδούμνος ώ τέκνον και έκαςος
τούτων των αγέρων, και ου τον όμοιον , ή τον
ίσον δρόμον ποιούνται εν ουρανώ όντες . τίς
ο εκάσω τον τροπον , και το μέγεθος του
δρόμου ορίσας και αρκτος αυτη η ει ' αυτίω
τρεφομένη , και τον πάντα κόσμον συμπε
ριφέρουσα 2 τις 6 τούτο κεκτημένος το όρ
γανον. ? Τίς και θαλάσση τους όρους αναβα
λων ? Τίς ο τίω γω έδρασας ? αρ' τις
a Tar και τούτων πάντων ποιητής , και δεν
σπότης , Αδωατον μρ , ή τόπον , η αριθμών
ή μέτρον φυλαχθήναι χωρίς του ποιήσαν
τος . Πασα γαρ' τάξις ατοπία , και αμε
τρία αποίητος αλλ' ουκ αδέσποτος > oud'
αυτη ώ τέκνον . [ και αφ ' εί το άτακτον έ
σιν ενδιές ότι κατέχει τούτο όζη ' τον τρό
πον της τάξεως . και σο ' τον δισσότίω έσι
τον μηδέπω αυτη τίω τάξιν τάξαντα . ] Εί
θε δωατόν σοι ω πτων γενομένω ανατ
πωαι εις τον αέρα και και μέσον άρθεντα
της γης και ουρανού ιδεών και γής μν' το
σερεον θαλάσσης δε το κεχυμένον 5 elles lublatas inter terram & cælum , uidere
ταμών δε' τα ρεύματα , αέρος το αντιμέ
γο και πυρος, τω οξυτητα , άτρων, τον δρό
μον και . ουρανού τω ταχύτητα τίω ωει ταύτα
περίβασιν . ω θέας εκείνης τέκνον ευτυχε
σαλης , υπο ' μίαν οπως πάνα ω α θεσσα
θαι , τον ακίνη7ον. διακινούνον και τον
αφανή , φαινόμενον . Εί θέλας τον δημιουρ
γον και δια και θνητων θεασαθαι της επ'
1ης γης , και την εν βυθώ , νόησον ώ τέκνον ,
δημιουργου μυον έν 11 γασρί τον άνθρωπον ,
και του δημιουργήσανθος ακριβών 1ω Τέχνάω
εξέγασον . Και μαθε Τις και δημιουργών τω
καλω τώτω και θείαν του ανθρώπου εί
κονα τις και τους οφθαλμους περιγράψας ,
τις 6 τας ρίνας , και τα ώτα τρυπη σας και τις
6 σόμα διανοίξας και τις και τα νεύρα εκείνας
και δεσμεύσας τις ο ας φλέβας οχετεύ
σας και τις ο Τα οφέα σερροποιήσας , Τίς ο 7ο
δερμα τη σαρκί οειβαλων , τις ο τους δακ
τύλους , και τα άρθρα διελών , τίς ο τοίς
ποσίν βάσιν πλατύνας , τίς ο διωρυξας τους
πόρους και τις και τον πλίωα εκτείνας , τις ο
τίω καρδίαν πυραμοειδή ποιήσας . Τις και το
ήπαρ πλατίας και τις και τον πνεύμονα συραν
γώσας τις δ τω κοιλιαν ευρυχωρον ποιή
σας και τις και τα τιμιωμένα και είς το φανερον
εκτυπωσας , και τα αικα κρύψας . ί πό
σαι τέχνα μιας ύλης , C και πόσα έργα
μια σαγραφή . ] και πάν7α εικαλλή . Και
πάντα μεμετρημένα . Πάνα δ' εν διαφορά . Τις
ταωτα πάντα εποίησε και ποια μητηρ ? πο
ίος πατήρ και ειμή μόνος και αφανης θεος ?
της εωτου θελήμαζι πάντα δημιουργήσας .
1
LIB: V.
13
mari , furtinet fupra fe habere , fe ipίο mi
nores , ftellas circumeuntes . quem nam ue
nerans ? aut quem timens , o fili. ſingula e
nim hæc aſtra non fimilem , aut æqualem
curſum faciunt in cælo . Quis eſt qui cui
que modum , & magnitudinem curſus ter
minac . Vrla hæc , quæ circa ſe uolui
tur , & uniuerfum mundum ſecum cir
cunferens, quis eft , qui ei fabrefecit inftru
mentum ? Quis eſt qui mari terminos cir,
cumpofuit ? Quis eft qui terram, tabi
liit ? Eſt enim aliquis o Tati , qui horum
omnium eft factor , & dominus . Impoſſi
bile eniin eft , uel locum , uel numeruin ,
uel menſuram ſeruari, abſque factore . Om.
nis enim ordo , carencia loci & menſuræ, in
efficax . Sed domino non caret ipſe, ohli.
Nam fi quod inordinatum elt , indigum eft
quando id cenet ſenſus , eſt intercilas, hoc
ipſun , modus, ordinis eft. Et ſub domi
no eſt qui nondum ipli ordinem ordi
nauit . Vrinamn poſſibile tibi eſſet i , alis
ſumptis uolare in aerem . Et cum medius '
polles , terræ ſoliditatem , maris uero fur
Lionem . Fluuiorum uero Auxus, aeris laxi
tatem . Ignis uelocitacem , aftrorum curſum ),
cæli velocitatemy qua hæc circuit: 0 pe
ctaculum fili, fortunatiflimum , ſub.yno iur
tuitu ;hæc omnia intueci.Cumſcilicet qui im
mobilis eft, commotum cernes. Et qui im
manifeſtus erat , manifeftum . Si uis opifi.
cem etiam per mortalia , ea quæ in terra ',
. & in profundo ſunt intueri , cogica o fili
hominis in utero fabricain . Et opificis exam
cte artificium expende . Et diſce quiſnam
artifex ., pulchram hanc & diuinam homi
nis imaginem condat . Quis .nam fit.qui
oculos circumſcribat . Quis, nares , & au
res perforauerit ? Quis .os:apecuerit ? Quis
neruos extenderit & colligauerίε ? . Quis
nam uenas in canales efformauerit . Quis
offa indurauerit ? Quis carni cutem circon
dederit ? Quis digicos , & articulos diſtin .
xerit ? Quis pedibus bafin dilatauerit? Quis
poros cauauerit ? Quis {plenen extende
rit ? Quis car in : Pyramidem formaue
rit ? Quis hepar latum fecerit ? Qulis pul
monem perforauerit ? Quis uentrein ca.
pacem fecerit. ? Quis honorabilia palam
figurauerit , & turpia abſconderit ? Vi
de quot artes in una materia . Et quot o
pera in vna circumſcriptione. Et omnia per
pulchra . Et omnia menſurata . Omnia ta
men differentia . Quis hæc omnia effecit ?
Quæ mater ? Qui pater :nifi folus immanife
ſtus Deus ? ſua voluntate omnia condens .
E Er
 HERMETIS
& ſtatuam quidem vel imaginem , abſque fta-
tuario , aut pictore nemo dicit eſſe facta . Hoc
uero opificium ,fine opifice factú ne eli ? O mul
tam cæcitatem.O multam impietatem.O mul
tam ignorantiam.Numquam o fili Tati,priua
ueris opifice opificia.Potius, & pręſtantius eſt,
quantus iuxta Deum eſt nomine, tantus eſt
omnium pater . Vel.n. folus hic : & hoc opus
eius eſt, patrem eſſe. Si uero quid etiam auda-
cius cogas me dicere. huius eſſentia eſt graui-
dum efle omnibus,& ea facere . Et ficuti abſq ;
factore, impoſſibile eſtfieri aliquid.fic & hūc,
ſemper non eſſe niſi omnia facientem ; in ce-
lo ,in aere, in terra, in profundo , in uniuerſo
mundo , in omni uniuerſi parte , enti , & non
enti.Nihil eniin elt in uniuerſo mundo,quod
non fitipſe. Eft ipſe entia, & non entia .Entia
quidem manifeſtauit:non entia uero habet in
feipſo. Iſte Deus,nomine præſtantior eſt. Hic
immanifeftus eft , hicmanifeſtiſſimus. Qui
mente eſt contemplabilis , iſte oculis eſt
vifibilis. Hic incorporeus, & multi corporus.
Magis uero omnis corporis nihil elt , ifte
quod non fit.Omnia enim iſte eſt. Et ob hoc
ipſe nomina habet omnia, quia vnuseſt pater.
Et ob hoc in ſe nomen non habet , quoniam
omnium eſt parer. Quis igitur te de te,aut ad
tę,benedicere queat?Quonam reſpiciens lau-
dabo te?ſurſum ,deorſum ,intra ,extra ? Non.n.
modus,non locus eft circa te.Nequealiud en-
tium quicquam. Omnia vero in te: omnia a te.
Omnia das, & nihil accipis . Omnia enim ha-
bes,& nihil quod non habes. Quando uero o
pater, te laudabo ? Neque enim horam tuam,
neque tempus comprehendere eſt poſſibile.
De quo,etiam te laudabo? De iis ne,qux feci.
fti ? vel de iis quæ manifeftafti ? vel de iis quæ
abſcondiſti? Sed cur nam te laudabo ?Tamquá
ne meiſim :tamquam habens quid proprium?
vel ut alius ſum ?Tu enim es,quod lum.Tu es,
quod facio.Tues quod dico.Tu enim omnia
es.Neque quicquam aliud eft,quod non listu.
Tues. Tu omne quod gignitur. Tu omne
quod non generatur. Mens quidem intelli-
gens. Pateruero efficiens. Deus uero ope-
rans . Bonus aptem omnia faciens . Materia
namque tenuiſſimapars,aer eſt . Aeris uero a-
- nima. Animæ autem mens . Mentis autem
Deus ..
FINIS.
TRISMEGISTI,
Και ανδριαντα ε εικόνα χωρίς ανδριάντωτοιου
ή ζωγραφου ουδείς φησί γεγονέναι . Τούτο δε το
δημιούργημα χωρίς δημιουργού γέγονεν ? ω της
πολλής τυφλότητος , ώ της πολλής ασεβίας ,
της πολλής αγνωμοσαύης . Μηδεποτε ώ τέκνον
Τατ , απο σερησης του δημιουργού τα δημιουρ
γήματα . Μάλλον δε' και κρες των όξιν , όσος και
θεον ονόματος , τοσούτος δ' ο παντων πατήρ . ή
γαρ μόνος ουτος , και τούτο αυτο το έργον επ'
πατέρα τη . ει δε τί με και τολμηρότερον αναγ:
κάζας ειπείν , τούτου εσίν ουσία , το κύαν πάνω
τα και ποιείν , και ώασερ χωρίς του ποιoύντος α
δύατον κι' ωές τί , ούτω και τούτον αεί μη
1 ) , είμή πάντα αεί ποιoύντα , εν ουρανό , εν
αέρι , εν γή , εν βυθώ , εν παντί τω κόσμω , εν
παντί του παντός μέρει , τω όντι , και τα μη νι.
Ουδέν γαρ έσιν εν παντί κόσμο και ουκ έσιν αυτός .
και τα όντα,και τα μη όντα . Τα γαρ ' όντα έφα
νέρωσε, τα δε μη να έχει εν εαυτω. ούτος ο θεός
ονόματος κρείων . ούτος ο αφανής , ούτος ο φα:
νερώτατος , δ τω νόϊ θεωρηθός , ούτος ο τοίς οφθαλ
μοίς ορατος ,ούτος ο ασώματος , και πολυσώματος ,
Μάλλον δε παντος σώματος , ου δεν έςιν , ου
τος και ουκ έσιν . Πάν7α γαρ ' μόνος ούτος δι' .
Και δια τούτο αυτος ονόματα έχει απανία
δη, είς έξι πατήρ, και δια τούτο αυτος ονόμα
ούχ έχει και σε πανίων δι' παρ . Τις oύν σε
ευλογήσαι τα ' σου , ή ονός σε δίαιτο. Που
δε βλέπων ευλογήσω σε άνω και κάτω , έσω , έ
ξω ? ου και τρόπος , ού τόπος δι' αει ου
δ ' άλλο ουδέν και όντων . Πάντα δ' εν σοι ,
πάνα απο ' σου , πάντα δίδας , και ου δεν λαμ
βάνεις . Πάντα να έχης ουν, και ουκ έ
χας • Ποτέ δε σε πάτερ υμνήσω » ούτε γαρ
ραν σου , ουδ ' εόνον καταλαβείν διατον .
Υπερ τινος δε και υμνήσω ? υπερων εποίη
σας ? ή υπερ ων ουκ εποίησας ? υπερ ών εφα
νέρωσας ? Η υπέρ ών έκρυψας ? Δια τί Ν
και υμνήσω σε ? Ως έμαυτού ών , ώς έχων
τι ίδιον? ως ας άλλος ών , συ γαρ ει και αν και ,
συ δεί , και αν ποιώ . συ ει , και αν λέγω . συ
αν παντα ει , καν άλλο ουδ ' 5' , ο μη ει'.
συ ει συ παν το δυο μόνον , συ το μη βυόμε
νον . Νούς μ' νοών .πατηρ δε δημιουργών ,
Θεός δ' ενέργων , αγαθός Ν πάνα ποιων, υλης
λεπτομερέσερον απρ. αέρος δ ' ψυχή, ψυχής
σε νούς,νου ο θεός .
Τ Ε Λ ο Σ.
EPMOT

S ..
, AC, FRC ,FLC ,F,Fm
..
ε3εοδο3.88.goog - 3--3--03 : 3εεο8 :ο3--03 03-03-3:εο8: οο3·.ε.εο.εοοι.3.30
03::ε8 3313:30 δεδοοι · 8ει· εεο88-8 εξουδετε : δ : εο3
3 : 03.03.03.εοο33 38ο3.3.οοεοοεοο388-88-83-88οο3
ᎧᎶᏳ
ERMOY TOY
ΤΡΙΣΜΕΓΙΣΤΟΥ ,
ΟΤΙ ΕΝ Μ Ο Ν Ω ΤΩ
Θεώ το αγαθόν .
ΒΙ Β Λ Ι Ο Ν S.
ο αγαθόν ώ Ασκληπιε έν οι' '
S ενί έσιν,ή μη εν μόνω τω θεώ.
Μάλλον και το αγαθόν , αω
τος εςιν ο θεός αe. Eί που
τως ουσίαν ή δ πάσης κι
νήσεως και μέσεως έρημον
έρημον δ'ου δεν έσιν της .
Περί δε' αυτίω εατικω ενέργειαν έχουσα , ανεν-
δεή , και πληρεςάτω, και χορηγoν . Εν δε αρ-
χη παντων . Παν γαρ ' χορηγούν , αγαθόν , όταν
λέγω και πάντως αι αγαθόν ό' . Τούτο και ουδενί
άλλω ορόσεσιν ή μη μόνω τω θεώ , ουδε αν εν
δεης υγι' τινος , ίνα επιθυμούσας ωτο κτήσεως.
στ ' όντων ουδεν απόβλητον εσιν αω τω . 6 Σπο-
βαλών λυπηθήσεται . λύπη γρ κακίας μέρος .
Ουκραπον αυτω εσιν ουν, υφ ' αω πολεμη-
θήσεται ,ουδέ συζυγον έσιν αυτω , και δια τούτο
αυτου ερεθήσεται , ούτε ανη κοον , ο οργιθήσε-
ται.ούτε σοφώτερον και ζηλώσει . Τούτων δε μη
όντων εν τη ουσία αυτού μηδενός , τι ζωολείπε-
ται , ή μονον το αγαθόν , Ω' σερ γαρ' ου δεν κα-
κων εν τη τοιαύτη ουσία, ούτως εν ουδενί και άλ-
λων το αγαθόν ευρεθήσεται . Εν πάσι γαρ τα
άλλα πάντα έξι , και εν τοις μικρούς , και εν
τους μεγάλους , και εν τοις καθ' ένα , και εν
τούτω τω ζώο τω πάντων μείζονα , και δωα-
τωτάτω . Παθών αρ' πλήρη τα μητα , αυτής
της ψυέσεως πάθος τι ούσης . Οπου δε παθος ,
ουδαμώς το αγαθόν. Οπου δε το αγαθόν , ουδα-.
μως ούτε έν το παθος , ο' που χαρ' ημέρα , ουδα-
μου νυξ . Οπου δε νυξ ,ουδαμού ημέρα . όθεν
άδωατον εν μέσει και το αγαθόν . έν μόνο και των
ευνηθω.Ωπερόμετουσία πάνων όζιέν υλη -
δεμένη.Ούω και 3 αγαθού.Τούτον τρόπον δκόσμος
14
-03-0303 ·ειες
Ꮆ ᎶᎶ
HERMETIS
TRISMEGISTI,
QUOD IN SOLO
Deo bonum ,
LIBER V I.
Onum o Aſclepi,in nullo eſt
niſi in folo Deo . Potius ve
ro ,bonuin eft ipſe Deus,fem
Β. per . Quòd fi lic , effentiam
oportet eſſe omni motu , &
generatione catétem.Vacuu
autem nihil eſt ipſo ,aut ab eodeſertum.Circa
uero ſe ipſam firmam energia habens, no indi
gam,& plenißimam , & largitricem.Vnum aút
principium eſt omnium . Omne enim largies
bonú.quádo dico,& omnino & ſemper bonú
eſt. Hoc vero nulli alijadeſt niſi ſoli Deo, Ne
que.n, indigus eft vllius rei , vt concupiſcat
ipfam aquirere. Entium nullum abijcitur ab
ipίο,quodammittens doleat.Dolor.n.malitie
eſt pars. Neque potentius ipſo quicquam eſt,
a quooppugnetur. Neque coniuge eſt ipſi,at
que ob id ipſum amet. Neqoe inauditum ,cui
iralcatur. Neque ſapientius, cui æmuletur .
Hæc autem cum non fint in eflentia eius,quid
relinquitur, niſ ſolum bonum . Sicut.n.nullú
malorum in tali eſt eſſentia , fic in nullo alio
bonum reperietur . In omnibus.n. alia omnia
ſunt, & in paruis,& in magnis , & in ſingulis,
& in hoc animali omnibus maiore, & poten
tiffimo . Pallionum.n.plena ſuntgenita , quia
ipſa generatio , paffio quædam eſt. Vbi uero
pafio,nullo modo bonum.Vbi vero bonum,
nullo modo vel una eſt pallio. Vbi nam .
que dies, nullibi nox . Vbi uero nox, nullibi
dies . Vnde impoſsibile eft in genera
rione elſe bonum . Sed in ſolo ingenito .
Sicut uero participatio omnium eſt in mate-.
ria illigatalic & boni . Hoc modo mundus
E 2 bonus,
 HERMETIS
bonus , prout & ipfe omnia facit . & in parte
faciendi bonus eſt. Et in aliis omnibus non
bonus. Εtenim paffibilis eft, & mobilis.& paf
Gibilium factor.In homine uero per compara-
τiσnem mali ,bonnm ordinatur. Νam quod
non valde malum eft, hic bonum eft . Quod
vero hic bonum eft , particula mali eft mini-
ma . Impoſſibile ergo eſt bonum hic,purum
elle a malitia, Nam hic maleſcit bonum.malú
autem factum , non amplius bonum manet .
Non manensautem , malum fit. In ſolo er-
go Deo , bonum eſt . Vel eſt Deus , ipſum
bonum . Solum ergo o Aſclepi nomen bo-
ni in hominibus elt, res autem ipſa , nul-
libi. Impoſſibile namque . Non enim id
capit corpus materiale, vndique conſtrictum
malitia , & laboribus , & doloribus , & cu-
piditatibus , & ira , & erroribus , & opi-
nionibus amentibus . Et quod omnium
peſſimum eſt o Aſclepi quod fingula præ-
dicta , credita ſunt hic , maximum effe bo-
num , quod ſupremum eft malum uentris
illuuies.Et malorum omnium largitor, error,
abſentia boni hic eft. Et ego gratias habeo
Deo,qui mihi in mentem iniecit,bonicogni-
tionem,quod impoſſibile fit ipſum ,in mundo
eſſe. Mundus.n . plenitudo eſt malitiæ, Deus
uero plenitudo eſt boni , uel bonum , Dei .
Nam pulchri excellentiæ circa ipſam ſunt
ellentiam , & puriores , & linceriores. Et
forte ipfæ ellentiæ illius . Audendum enim
eft dicere , o Aſclepi , quòd eflentia Dei,
ſi ramen eſſentiam habet , pulchrum eſt .
Pulchrum autem etiam bonum eſt . Bo-
num autem nullum comprehenditur in
mundo . Omnia namque oculis ſubiecta ,
idola funt , & veluti vmbræ . Quæ uero non
fubiacent , maxime boni, & pulchri eft effen-
tia . Et ſicut oculus non poteſt Deum videre ,
ita neque pulchrum ,neque bonum . Hæc.n.
partes Dei ſuntintegre, propriæ ipfius folius
familiares, inſeparabiles,amabilillimæ.Quas
vel Deus amnat , vel ipfæ amant Deum . Si
pores intelligere Deum , intelliges pul-
chrum , & bonum fulgentiſsimum , radian-
tiſsimumque a Deo . Illa enim pulchritu-
do incomparabilis , & illud bonum in immi-
tabile ; ſicuti & ipſe Deus. Vt ergo Deum
intelligis , fic & pulchrum , & bonum in-
cellige . Incommunicabilia enim ſunt aliis
animalibus , eò quòd , inſeparabilia ſunt a
Deo . Si de Deo quæiis , etiam de pulchro
quæris . Vna eniin eſt , ad ipſum ferens
via , pietas cum cognitione . Vnde igno-
rantes , & qui pietatis uiam non ſunt in-
greſſi , pulchrum , & bonum audent dice-
το hom inem, ncntin fomnio quidem quid
bon um eru
lit, vid i o li-
. Sed omn mal imp
TRIS MEGISTI,
αγαθός . καθα και αυτος πάντα ποιεί , ως έν
τω μέρει του ποιάν αγαθός όξι '. εν δε τοίς
άλλοις πασιν ουκ αγαθός . Και γι' παθητος
>
δι' χω κινητος , και παθη και ποιητής . Εν Ν '
το άνθρωπο κατα σύγκρισιν του κακού το α
γαθον τέτακτα. Το γαρ μη λίαν κακόν ενθάδε
το αγαθόν έξι" . Το ενθάδε αγαθόν μόριον
του κακού το ελάχισον . Αδύατον ουν το αν
γαθόν ενθάδε καθαρέυειν της κακίας . Κακούσαι
αφ' ένθα δε το αγαθόν . Κακούωνον ' ουκέτι
αγαθόν μένει . μη μείναν δε , κακόν γίνεται .
Εν μόνω άρα τω θεώ το αγαθόν εσίν , ή έσιν
ο θεός το αγαθόν . Μόνον ούν ώ Ασκληπιε το
όνομα του αγαθού εν ανθρώπους . Το 3 έργον
ουδαμού. Αδύατον αφ' . Ου γαρ χωρεί σω
μα υλικών το πατωθεν έσφιγμένον κακία , και
πόνοις, και άλγηδoσι , και επιθυμίαις, και οργας,
και απάτες , και δόξαις ανόητους . Και το
πάντων κάκιςον έσιν ώ Ασκληπιε . τι έκα
σον τούτων και προηρημένων εμπεπιςευτα εν
θάδε και το μέγισον 2 ) αγαθόν . Το μάλλον
ανυπέρβλητον κακόν ή γαστριμαργία , η Β ' κα
κων παντων χορηγός και πλάνη και η απουσία ενθασε
του αγαθού όξι'. καγώ δε χαρίν έχω τω θεώ
τω και νουν μοι βαλλόντι αει ' της γνώσεως
του αγαθού , ότι αδύατον έσιν αυτό εν τω
κόσμω έ ) . Ο γαρ' κόσμος πλήρωμα ει' της
κακίας δε θεός του αγαθού , και το αγα
θον του θεού . Αι αφ' εξοχα του καλού αει
αυτίω εισι του τίω ουσίαν φαίνοντος , και κα
θαρώτεραι , και Ηλικρινέσερα . Τάχα του και
αύτα α ουσίαι εκείνου . Τολμωτεον γαρ' ειπείν ,
ώ Ασκληπιε , ότι η ουσία του θεού , είγε ου
σίαν έχα , το καλόν έζι '. Το δε καλον , και α
γμθεν δι'. αγαθον δούσει ότι καταλαβές εν
τω κόσμω . Πάντα γεφ ' τα των οφθαλμώ ωο
πίποντα άδολα δ ' , και ώασερ σκιογραφίας
τα π' αα τσοποντα . Μάλιςα δι' και του καλού,
και του αγαθού, και ώασερ ο οφθαλμος ου δύ .
νατα τον θεον ιδαν , ούτως ούτε το καλόν ,
και το αγαθόν . Ταύτα γαρ' τα μέρη του θεού
εςιν ολόκληρα , ίδια , αώτου μόνου εικα , αχώ
ρισα , έρασμιώτατα. ων και αυτός ο θεός έρα ,
ή αωτα του θεου ερα . Ει δαμασαι νόησειν τον
θεον νοήσεις το καλόν , και το αγαθόν , το
υπέρλαμος ον , το αγλαμπόανον όσο του
θεού . εκείνο γαρ' τολος ασύγκριτον , και έ
κείνο το αγαθόν αμίμητον . ώσσερ και αυτός και
θεος . ως ουν τον θεον νοείς και ούτω και το κα
λον , και αγαθον νόει . Aκοινώνητα αφ' ταύτα
τοις άλλοις η ζωων ό ' , δια το χωρισα ε7)
του θεού . Εαν πει θεού ζητης και οι του
καλού ζητείς . Μία γαρ εσίν ή εις αυτο -
φέρουσα οδος , και μετα γνώσεως ευσέβεια . όθεν
οι αγνοούντες , και μη οδεύσαντες τω σει της
ευσεβείας οδον και καλον , και αγαθόν τολμώσι
λέγειν τον άνθρωέον . Μη δε' όναρ θεασάμενοι
7. έσιν αγαθον . αλα παντι κακο οροειλημα
μένοι,
 QVOD IN SOLO DEO BONVM . LIB. VI.
μένοι , και το κακούν πιςεύσαν7ες αγαθών ή ,
και ού7ως αυτω χρώμνοι ακορέσως , και φοβού-
μνοι αυτού τερηθlώα . Πάντα π' αγωνιζόμενοι,
ίνα μη μόνον έχη , αλλά και επωξη . Τοιαύ-
Τα τα ανθρώπια αγαθά , και τα καλά ώ Ασκλη-
πιε , ά ουε φιλεϊν δωάμεθα ούτε μισήσαι . Το
αρ ' πανων χαλεπώμαλον , ότι χρεία αυτή έχο-
μεν , και ζω ουτων χωρίς ου δωάμεθα .
15
citi prius, & quod malum eſt ,credentes bonú
elle,ita illo vtuntur inſatiabiliter,timentes eo
priuari.Et omné ſuſcipiuntlaboré, vt non ſolu
habeant,fed etiam augeant. Talia funt huma
na bona,& pulchra o Aſclepi. Quæ neque fu
gere pollumus,neque odille. Nam quod om
nium eft alperrimum , eſt quòd ipfis opusha
bemus,& viuere fine his non poflumus.

SCHOLION .

Quando ait. Et eſſentiam Dei, ſi tamen effentiam habet . Quod alibi etiam repetit dubitanter. Non
eft dubitandum ,Deum eße effentiam .

CS CS ΚΟ )

(69)
(58
C5 CSS CSS
CES. 604369
CETS
2929
Α) ( )
CO2) 5
Ε
(CET ) se( 6 )
CO )

HERME
 Ελιές
. PoloSUS CSM
ε ) GE
5ce95e8ca995
CE ) ΕδωΕ . 5368) Εδο
HERMETIS EPMOY TOY
TRISMEGISTI,
AD FILIVM SVVM
TATIV M.
IN MONTE SERMO RECONDITVS.
De Regeneratione, & filentij
profeſſione .
LIBER VII .
N cómunibus,o pater, æni
gmatice ,& non luculenter
ditferuiſti de Deitate . & nó
reuelaſti. dicens neminem
ſeruari poffe , ante regene
rationem . Cumq; ſupplex
tibi ellem in montis aſcen
ſu,poftquá mecum es locutus,& cuperein ſer-
monemde regeneratione addiſcere,quoniam
præter omnes húc folú ignoro : dixiſti,quando
a múdo alienus fueris mihi tradere,præparaui
me , & mentem meam alienam feci, a mundi
deceptione.Tuvero, mihi,etiamdefectusfup-
ple,ijs quibus dixiſti regenerationem mihi tra
dere,vel voce,velclá expone. Ignoro Triſme-
giſte,ex quali materia,& vtero,homoeſt gene
ratus,aut a quo ſemine. O fili ſapientia intelle
ctualis in filentio , & lemé uerax bonum . Quo
feminante, o påter ? vniuerſum enim hoc du-
bium habeo . Voluntate Dei,o fili. At cuiàs is
qui genitus eſt ,o pater ? Nam expers eius ef-
fentiæ quæ in me eít, & intelligibilis.Alius eſt
genitus Deus , Dei filius . Omne in omni ex
omnibus uiribus conſtitutus . Aenigma mihi
dicis o pater .& non,vt pater filio , loqueris .
Genus hoc , o fili, non docetur , ſed a Deo
quando voluerit,in recordationem mittitur'.
Impoſsibilia mihi dicis o pater, & violenta .
Vnde recte ad hæc contradicere volo , Alie-
nus filius natus ſuin paterni generis ?Nemi-
hi inuideas o pater . Germanus filius tibi ſum .
Explica mihi regenerationis modum . Quid
dica in > o fili , non habeo dicere , præter
hoc. Cerno in nie non fictum ſpectaculum ,
όλουξη δυ.Εδω
ΤΡΙΣ ΜΕΓΙΣΤΟΥ .
ΠΡΟΣ ΤΑ'T TO'N
TIo' Ν .
ΕΝ ΟΡΕΙ ΛΟΓΟΣ ΑΠΟΚΡΥΦΟΣ.
Περί Παλιγλυεσίας και και σιγής .
επαγγελίας ,
Β Ι Β Λ Ι Ο Ν Ζ.
Ντοίς υικοίς ο πάτερ, αινι
γματωδώς και ου τηλαυγώς
S έφρασας ωει ' θεότητος δια
λεγομλνος,ούκ απεκάλυψας,
φάμνος μη δίναδωα θα σω
ζώαι ορο της παλιγμέ
σίας.Ε'μου δε σου ικέτου γέ
νομένου και της του όρους μεταβάσεως μετά το
σε εμοί διαλεχθlώα , ποθουμένου τον της παλιγ
Νωεσίας λόγον μαθείν , ότι τούτον παρα πάντα
μόνον αγνοώ . και έφης όταν μέλλης κόσμουαπαλλο
χιουως παραδιδόναι μοι, ετοιμος εγγυόμίω και α
πιωδρίωσα το εν εμοί φρόνημα , και Σπο της του
κόσμου απάτης . Συ δε μοι και τα υπερήματα α.
ναπλήρωσον οίς έφης μοι παλιχθυεσίαν παρά
δούναι , οροθέμνος εκ φωνής ή κρυβδω . Αγ
νοώ Τρισμέγισε εξ ολας ύλης και μη πας άν
θρωπος έωνήθη ? ασορας δ ' ποίας ? τέκνον σο
φία νοερά εν σιγή . και η ασορα , το αληθινόν άγα
θόν.Τίνος σπείραντος ο πατερίτο μφ' σωολον απο
ρω ? Του θελήματος του θεού ή τέκνων . Και
οταπός και γυνωαμος ο πάτερ ? αμοίρος μφ'
TOT
της εν εμοί ουσίας και της νοητή . Αλλος έςαι και
ανή μίμος θεός,θεού πας . Το παν , εν παντί εκ
πασων δωάμεων σωεσος . Αίνιγμα μου λέγεις
Ο πάτερ , καιουχ ως πατηρ υιώ διαλέγη. Τούτο
το χυος ώ τέκνον.ου διδάσκεται , αλλ ' όταν θέλη
υπο του θεού αναμιμνησκεται . Αδύνατα μοί
λέγεις ώ πάτερ και βεβιασμένα θεν ορος του
τα ορθώς αντιπάν θέλω. Αλλότριος 4ος πεφυ
κας του πατρικού γένους?μη φθάνει μοι πάτερ .
Γνήσιος 4ος όμι . διάφρασον μοι της παλιγωε
σίας τον τρόπον . Τι είπω ώ τέκνον , ουκ έχω λέ
γειν. πλίω τούτο , δρώντι εν εμοί απλαςον θέαν
γεννη
 IN MONTE SERMO.
γενημένω εξ ελέου θεού . και έμαυτόν εξελήλυ .
θα ας αθάνατον σώμα . και ειμιγω ουχ ο πρίν .
αλλ ' έδωνηθω εν κώ. Το οργμα τούτο ου διδα-
σκετα . ουδε τω πλατώ τούτω τοιχείω δίου έσιν
ιδείν, και οι δ' ημέλητα μοι, το ερώτον σώθετον
άδος , ουχ ότι κεχώρισμα και αφιω έχω και μέ-
τον , αλλότριος 3 τουτων ειμιγώ.Lρας με τίκ-
του οφθαλμοίς . οτε και κατανοείς ατενίζων σώματι
και δράσει ουκ οφθαλμοίς τούτοις θεωρούμαι νω
τέκνον] είς μανίαν με ουκ ολίγω,και οίρησιν
φρενών ενέσασας απάτερ,έμαυτον αφήνω ουχ ο-
ρώ. Είθε ώ τέκνον και συ σεαυτόν διεξελήλυθας ,
ως ο εν υπνω ονειροπολούμενοι χωρίς ύπνου .
Λέγε μοι και τούτο , τις δι' νεσιουργός της πα-
λιγεσίας , Ο' του θεού παίς, άνθρωπος είς , θε-
λήματι θεού.Νω το λοιπόν απάτερ είς αφασίαν
με ήνεγκας και ορίν απολειφθής φρενών . Το γαρ
μέγεθος βλέπω τόσον και κάτω , πάτερ σω του
χαρακτήρι , και εν τούτω ψαδή, το γαρ' θνητον -
δος καλημέραν αλλάσετα . χρονο ' τρέπεται
εις αυξησιν και μείωσιν ως ψεύδος . Τί ούν αληθές
εσένα Τρισμέγισε ? Το μη θολούμδυον ώ τέκνον ,
το μη' διοριζόμενον ,το αρώματος και το αχημάτι-
5ον , τοάτρεπον , το γυμνόν , το φαϊνον , το εαυ-
τω καταληπόν το αναλλοίωτον , το ασώμα
τον . Μέμωα όντως ο πάτερ . δοκούντος γαρ
μου και σου σοφού γεγονέναι , ενεφράχθησαν
αι αιθήσεις τουτου μού του νοήματος . Ούτως
έχει και τέκνον . Το μν' αναφερές ως πύρ και το
δε κατωφερές ως γή , και υγρών ως υδωρ , και
σύμπνοον ως αήρ και πώς αιθητώς αντο νουσας
το μη σκληρον , το μη υγρον , το ασφίγγωτον ,
το μη διαδυομένον , το μόνον δωαμει και ενερ-
γεία νοούμενον . Δερμαινου , του δωαμένου
νοείν τω εν θεώ γένεσιν . Αδατος ούν είμι
ο πάτερ . Μη γένοιτο ο τέκνον . επίςασα εις
εαυτόν , και ελευσεται . Θέλησον και γένηται
Καταργησον του σωματος τας αιθήσεις , Καθα
ραι σεαυτόν απο' αλόγων της ύλης τιμω-
ρων . Τιμωρους γαρ εν εντω έχω και πατερ ?
Ουκ ολίγους ώ τέκνον , αλλά και φοβερους , και
πολλους . Αγνοώ Ο πάτερ . Μία αύτη και τέκ-
νον τιμωρία η άγνοια . Δξτέρα και λύπη . Τρί-
τη ακρασία . Τετάρτη επιθυμία . Πέμπη α-
δικία . Εκτη πλεονεξία . Εβδομη , απάτη . Ογ.
δόη, φθόνος . Εννάτη δόλος . Δεκάτη οργή . Εν- .
δεκάτη οροπέτεια . Δωδεκάτη κακία . Είσι "
αύτα τον αριθμόν δε δεκα . Υπο Ν ταύτας
πλείονες άλαι , ώ τέκνον . δια του δεσμοτη-
ριου του σώματος αιθητικώς πάχων αναγκα-
ζουσι τον ενδιάθετον άνθρωπον . Αφίσανται
δ' αύται ουκ αθρόως απο του ελεηθέντος του
του θεου . Και ούτω σωίςατα και της παλιγ
μεσίας τροπος και λόγος . Λοιπόν σιώπησον η
τέκνον , και ευφήμησον . λαι δια τούτο ου κατα-
πώσει το έλεος εις ημάς επο ' του θεού . Χαιρε
λοιπον ώ τίκνον , αν ακαθαιρόμος τάς του θεού
δωάμεσιν , ως σωάρθρωσιν του λόγου . Η'λθεν
LIB. VII. Ισ
factum ex miſeratione Dei. & ex me exij in
immortale corpus.Et nunc ſum ,qui non eram
prius . Sed natus fum in mente . Řes hæc non
docetur . Neque ficto hoc elemento eſt vide
re. & propter quod , neglectú mihi eſt , prima
compoſita forma . Non quod ſeparatusfim , &
tactum habeo , & inenſuram ;alienus tamen ab
his ſum núc. (Cernis meo fili oculis. Quando
uero deprehendis obnixus corpore , & uiſu .
non oculis his conſpicior o filij In furorem ,
me non paruum & æſtrum animi inieciſti o
pater.Meipſum enim non cerno.Vtinam o fio
li, & tu a te ipſo exeas fine ſomno, inſtar eorũ
qui in ſomno ſom niant.Diç mihi & hoc, quis
na generator regenerationis eſt?Deifilius,ho
mounus,uoluntate Dei . Nunc reliquum o pa
ter, in filentium me reiicis:a prioribus cogita
tionibus relictus. Magnitudinem cerno imarú
rerum.o pater, charactere, & in eo falſa.Mor
calium namque forma in dies mutatur . tem
pore enim vertitur in augmentum,& diminu
tionem ,utpote falſa. Quid ergo uetum eſt o
Triſmegiſte ? Idque non turbatur , o fili,
quod non terminatur incolorum , in
figuracum , immutabile , nudum , fplen
dens , quod fibi eſt comprehenſibile", in
alterabile , incorporeum . Vere in furorem
agor, o pater. Nam cum viderer a te fapiens
effectus, obſtructi ſunt ſenſus mei hac cogita
tione . Ita ſe habet ,o fili . Quod ſurſum fera
cur,vr ignis, quod deorſum vc terra & humi
dum vtaqua , & perflabile vt aer ,quo modo
fenfibiliteripſumintelliges, quod nó durum ,
quod non humidum, quod non contingitur,
quod non permeat, quod ſola potétia & actu
intelligitur. Indigus & méte fum ,quæ fola pót
intelligere eam generationem quæ in Deo eft.
Impotens ergo ſum o pater. Ne id fiat, o fili.
Attrahe in te ipſum , & ueniet. Vellis, & fier .
otiöſos redde corporis ſenſus , & erit genera
tio Deitatis . Purga te ipſum a brutis materiæ
vindicibus . Num uindices in me ipſo habeo,
o pater?Non paucos o fili,ſed & formidabiles
& multos.Ignoto o pater.Hec vna o fili vltrix,
ignorantia elt. Secunda dolor . Tertia intem.
perantia.Quarta concupiίcentia. Quinta init
Atitia.Sexta auaritia.Septimadeceptio.Octaua
inuidia. Nona ,dolus. Decima,ira. Vndecima,
temeritas . Duodecima, malitia. Sunt uero &
hæ numero duodecim . Sub his uero plures a
liæ ,o fili . Quæ per corporis carcerem ſenſibi
liter pari cogunt internum hominem. Diſce
dunt uero hæ, nó illico ab eo cuius mifereſcit
Deus. Atqueita confcitur , regenerationis &
modus , & ratio. Cæterum o fli, file, ac bene
ominare .Ob hoc non cellabit a nobis Dei mi.
fericordia . Lætare itaque o fili, purgatus Dei
viribus ad dearticulationem fermonis . Venit
nobis
 HER M ETIS TRIS MEGISTI,
nobis cognitio Dei. Hac uero accedente, o fili Ημίν γνώσις του θεού . Τωτης δ' έλθούσης και
pro eiecta eſt ignorantia . Venit nobis cogni. τέκνον , εξηλάθη η άγνοια . Ηλθεν ημίν γνώσεις
tio gaudij. Hac autem adueniente mæror fu- χαράς , παρανομένης ταύτης, ώ τέκνον .η λύ
giet in eos ,qui eius ſunt capaces. Potentiam
voco ad gaudium . Temperantiam , cuius uir-
tus eft fuauiſsima. Atumamus eam o fili, ala-
criter. ut eius aduentu expulit intemperan-
tiam ? Quartam nunc noco, continentiam , ea
quæ contra concupiſcentiam eft virtus. Gra-
dus hic, o fili , iuſtitiæ eſt ſedimentum . Nam
labore nullo, alpice ut expulerit iniuſtitiam .
luftificati ſumus o fili , iniuſtitia abſente .Sex-
tam uirtutem uoco in nos, quæ contra auari-
tiam eft, αυιmmunicationcm . Earecedente ,
adhuc voco veritatem , & fugit error
ueritas aduenit . Vide ut bonum adimple-
tum eſt o fili , acceſſu veritatis , Inuidia
uamque a nobis receſsic . Veritati vero etiam
bonum adfuit fimul cum vita & lumine . Et
non amplius fuperuenit vlla tenebrarum yl-
trix,ſed uictæ receſſerunt impetu . Cognoſti o
fili regenerationis modum , decades acceſſu
o fili. Et compoſita eſt intellectualis genera-
tio . Et duodecimam expellic . Et contempla-
tores generationis ſumus effecti. Quiſquis er-
go per mifericordiam adeptus eft, generatio-
nem ſummum Deum ,corporeum ſenſum re-
linquens , feipfum cognofcit ex diuinis con-
ftitutum , & lætatur,ſtabilis a Deo factus.O pa-
ter, uideor , mihi non uiſione oculorum , lcd
uirtutum intelligibili actu ,in cælo effe,in ter-
ra,in mari,in aere.In animalibus effe,in ſtirpi.
bus;in vtero ,ante vterum ,poftvterum, vbiq;.
Sed adhuc hoc mihi dicas,quo modo vltrices
tenebrarum , cum numero lint duodecim , a
decem viribus expelluntur ? Quis hic mo-
dus o Triſmegiſte . Tabernaculum hoc o fili,
quod exiuimus, ex Zodia co circulo eſt con-
[tituruin ,ex duodecim numero , naturæ vnius
omniforinis idea . Ad errorem hominis con-
iugationes in ipſis ſunt, o fili, vnitæ in opera-
tione.Inſeparabilis eſt temeritas ab ira. Sunt
autem etiain interminatæ . Iure itaque ſecun ,
dum rectam rationem ,diſcellum faciunt,vtpo
te a decem virtutibus propullatę. hoc eſt a de-
cade.Decas enim o fili;eſt aniinæ genitrix.Vi-
a uero & lux vnitę ibi ſunr , ubi unitatis nu-
merus natus eſt a ſpirito. Vnitas ergo ſecun-
dum ratione decadem habet, & Decas vnitaté.
SCHOLION .
Quando in hoc ait ad Tatum . Deus natus ſis& vnius filius Dei . Falsò id dicit,niſi intelligat per
excellentiam , quatenus participat , aliquod Dei donums.
τη φεύξεται εις τους χωρούντας αυτίω , Δώα
μιν καλά χαρά τω έγκράτιαν , ώ δωα
μις , Mς δώαμις ήδίση οροσλάβωαν ωτω και
τέκνον , ασμενέςατα . Πώς αμα των παραμέ
θς απώσατο τίω ακρασίαν ; Τετάρτω δ ' νω
καλώ τω καρτερίαν , τω και της επιθυμίας
δώαμιν . ο βαθμός ούτος ώ τέκνον δικαιοσύ
νής εσίν έδρασμα , χωρίς γαρ κτήσεως , ί πως
τίω αδικίαν εξήλασεν.Εδικαιώθηκαν τέκνον,
αδικίας Δούσης . Εκτίω δώαμιν καλώ εις -
μας έλθούσαν,τω κι της πλεονεξίας κοινωνίαν.
ατος ασης έτι καλώ τω αληθιαν , και φευγε
απάτη,αλήθεια παραγίνεται . δε πως το αγα
θον πεπλήρωμα ώ τέκνον παρανομένης της α
ληθέας . Φθόνος αφ' αφ'ημών απέςη . τη α
ληθεία και το αγαθόν ετεγένετο αμα ζωη, και φω
τι . Και ουκέτι επήλθεν ουδεμία του σκότους τι
μωρία . αλλ ' εξέπεισαν νικηθείσαι ροίζω . Εγνω
κας ώ τέκνον της παλιγεσίας τον τρόπον , της
δεκάδος παρα γυομένης και τέκνον , σωετέθη νοε :
ρ γένεσις . και τίω δωδεκάτω εξελωνει . και έ
θεωρηθη τη λυέσει . ός τις ουν έτυχε και το
έλεος της τ θεον γλυέσεως , τίω σωματικω
αίθησιν καταλιπών , εαυτον γνωρίζει εκ των
σωισάαυον , και ευφραίνεται . Ακλινης νόμιμος
υπο ' θεού , ο πάτερ , φαντάζομαι ουχ οράσει
οφθαλμων , αλλά τη δια δωάμεων νοητικη ενερ Σ
γει 4 , Εν ουρανώ είμι , εν γή , εν ύδατι, έν αέρι. 1
εν ζωοις άμι , εν φυτούς , εν γασρί , ωρο γαυρος , O
μετα γατέρα πανταχού . αλλ 'έτι τουτο μου είπε.
Πως αι τιμωρία του σκότους ούσαι αριθμώ δώ
δεκα ζωο' δέκα δω άμεων ποθούνται ? τίς και τον
πος ο Τρισμέγισε? Το σκωος τούτο , ώ τέκνον ,
έκ τού ζωηφόρου κύκλου σωέση , και τούτου
ωεσωτος , εξ αριθμων δώδεκα , όντων ένδεκα
τον αριθμόν., φύσεως μιας παντομορφου ιδίας,,
είς πλάνω του ανθρώπου . διαζυγα εν αυταίς
Ησιν τέκνον , ωωμέναι δ' εν τη οι αξι , α
χώρισος έσιν ή οροπέτεια της οργής . εισί δε
κι αδιόρισοι . εικότως ούν και τον ορθον λόγον
τίω απόφασιν ποιούνται και καθώς και απο δεκα
δωάμεων έλαυνόμεναι . Τουτέσιν υπο της δι
καδος . και φ' δεκάς ώ τέκνον έξι ψυχογόνος
ζωή δε και φως ωωμέναι εκ ίσι . ένθα και της 14
εναδος αριθμός πέφυκε του πνεύματος , Η ενας A
ουν λόγον ή δεκάδα έχει . Και η δεκας και ενάδα . 7
 IN MONTE SERMO .
Πάτερ , το ταν ορω και εμαυτόν εν τω νοί . Αυτη
εςίω και παλιγλυεσία ώ τέκνον . Το μηκέτι φαν-
ταζες ώς το σώμα το ειχη διασατον δια τον
λόγον τούτον , τον ωει' της παλιγεσίας , ως δν
υπεμνηματισάμα ίνα μη δεν διάβολοι του
παντός εις τους πολλούς , άς ους αμτος θέλει
ο θεός . Είπέ μοι πάτερ και το σώμα τούτο το
εκ δωάμεων σωεσως λύσιν έχει ποτέ και ευφη-
μησον , και μη αδύνατα φθέγγου , έπει αμαρτή-
σας και ασεβήσεται σου ο οφθαλμός του νου .
Το αιθητών της φύσεως σώμα πόρρωθεν δι '
της ουσιωδους μέσεως , το αφ' ότ' διαλυτον,
το και αδιάλυτον, και το α ' θνητον , το αθαναλον .
αγνοείς ότι θεος πέφυκας και του ενός πας ο κα-
γώ . Εβουλόμω ώ πάτερ τίω δια του ύμνου ευ-
λογίαν , ω έφης επ ' τίω ογδοαδα νομένου
μου ακούσαι η Γωάμεων . Καθώς όγδοάδι και
Ποιμανδρης εθέασισε τέκνον καλώς σεύδος λυ-
σαι το σκώος.Κέκαθαρμένος και ο Ποιμανδρης και
της αυθεντίας νους . Πλέον μοι και εγγεγραμμέ-
νων ου παρέδωκεν . ειδώς ότι απ ' έμαυτούδωσο-
μαι πάντα νοείν ,[ και ακούειν ών βούλομαι , και
δραν τα πάντα, και επέστρεψε μου εκείνος ποιών
τα καλά . Διό και πάσαι αι δωαμας α εν εμοι
έδουσιν . Θέλω πατερ ακούσαι , και βούλομαι τα-
τα νοήσαι . Ησύχασον ώ τέκνον , και της αρ-
μιζούσης νω άκουε ευλογίας . Τον ύμνον της
παλιγγενεσίας . δν ού κέκρικα ούτως εκφάναι ευ-
κόλως , ο μη σοι ο τέλει του παντος . Ο'θεν
τούτο ου διδάσκεθαι , αλλά κρύπεται εν σιγή .
ούλως oύν τέκνον συ εν ύπαιθρο τόπω ,
προς νότον άνεμον Σπο βλέπων ωει ' καιαφοραν
ηλίου δύον7ος ωροσκύει . Ομοίως και ανιόνος
Φρος απηλιωω . ησύχασον ο γέκνον.
Υ Μ Ν Ω Δ Ι Α Κ Ρ Υ Π Τ Η Σ
λόγος αγιος .
0-8&a ξΑσα φύσις κόσμου προσδεχέθω
του ύμνουω ακούω , ανοίγηθι:
Π γη , ανυγήθω μοι πάς μοχλός
όμβρου , τα δένδρα μη σείεθε .
Υμνών μέλλω τον της κλήσεως
κύριον , και το παν, και το εν.
ανοίγηλε ουρανοί , άνεμοι σητε και ο κύκλος ο αθά-
ναος του θεού . Προσδεξαθω μου τον λόγον ,
μέλλω γαρ' υμνείν τον κίσανα τα πάνω και τον
πήξανα ω γω , και ουρανον κρεμάσανα, you
επιφάξανα εκ του ωκεανο" 3ο' γλυκη ύδωρ εις
1ω οικουμένω , και άοίκησον υπάρχειν εις δια-
τροφία και κρίσιν παντων ανθρώπων . Τον δή-
άξανθα πυρ φανωα ως πασαν ωράξιν , θεοίς
τε και ανθρώπους δωμυ πάντες ομου αυτω
7ω ευλογίαν , τω ότι και ουρακών μεθεώρω , τω
πάσης φύσεως κλίση , ούτος εσιν και το νου o-
φθαλμος , και εξεται και δωάμεων μου τίω
ευλογίαν. αι δωάμας αι εν εμοί , υμνε
δν και το παν . σωάσα/ τω θελήμαζι μου πάσαι αι
LIB. VII. 17
Pater , uniuerſum conſpicio , & me ipſum in
mente . Iſta eſt regeneratio o fili, vt non ain
plius imaginationem figas in corpus trine di
menſum , ob ſermonem hunc,de regeneratio
ne, quem commentario comprehendi , vt ne
omnino calunniemur in vulgus , quod non
vult Deus.Dic mihi o pater,corpus hoc,ex po
tentiis conſtitutú,ſolutionem habebit vnquá?
Bene ominare , & impoffibilia non loquaris.
nam peccabis, & impius euader métis tuæ ocu
lus.Senſibile naturęcorpus procul eſt ab eſſen
tiali generatione. Nam illud quidem eſt diſſo
lubile ,hoc uero indiſſolubile. Et illud morta
le , hoc vero immortale . Ignoras quod Deus
natus fis , & vnius filius ,quod & ego.Vellem o
pater, cam laudem ,quam hymnodixiſti cum
ad octonariú ego eſſem , audire potentiarum .
Sicuci octonario vaticinatus eſt Poemandero
fili; recte feſtinas foluere habitaculum. purifi
catus es etenim. Poemander authoris mens ,
non plura mihi tradidit, quàm ea ſunt quæ
fcripfi. Videns quod a me ipfo potera omnia
intelligere.Et iuffit mihi ille vt facerem bona.
Atque ideo omnes quæ in me ſunt potentiæ
canunt.Volo pater audire, & volo hac intelli
gere.Quielce o fili, & conuenientem nunc au
di laudem.Hymnum regenerationis,quem iu
dicaui ita enunciare faciliter niſi tu in fine to
tius . Vnde hoc non docetur : fed abfconditur
in filentio , ita ergo o fili ſtans ſub Dio ad au
( trum ventum refpiciens , circa folis occalum
adora, Similiter & Oriente ad fubfolanum .
Quieſce igitur o fili.
CANTIO ARCA N A
1 Sermo Sacer .
Mnis mundi natura excipiathymni
auditionem.Aperiaturterra.Ape
riaturmihiomnis vectis pluuiæ .
e Arbores ne tremite.Celebraturus
fum hymno creationis dominum , & vniuer
fum ,& vnum . Aperiamini cæli,venti Giltimin
ni.Circulus immortalis Deifufcipiac fermo
nem meum . Sum enim celebraturus eum qui
condidit omnia , qui terram fixit , & cælum
ſuſpendit. Er iuſſic ex Oceano dulcem aquam
in orbem terræ habitabilis , & inhabitabi
lis , exire, ad nutritionem & poffeffionem
omnium hominum . Qui iuſſit ignem lu
cere ad omnem actionem Dijs atque ho
minibus . Demus omnes ipli laudem ,qui fu
per cælos eſt ſublimis . Qui totius naturæ elt
conditor ,ifte eſt mentis oculus, & lufcipiet
potentiarum mearum laudem. Potentiæ, quæ
in me eltis , laudate , vnum , & vniuer
ſum concinnite voluntati meæ omnes quæ
F in me
 HERM ETIS ; TRISMEGIS TI,
in me eſtis potentiæ. Cognitio fancta, illumi-
natus a te.per te intelligibile lumen laudans,
lætor in mentis gaudio. Omnes potentiæ lau-
date mecum , & tu mea continentia celebra,
iuftitiamea,iuſtum cane per me . Communio
quç in me es,uniuerſum celebra.Per me cane,
ueritas ueritatem.Bonum ,cane bonum. O ui-
ta , ò lux,a uobis in uos tranſit celebratio.Gra
tias tibi ago o pater, actuspotentiaruin . Gra-
tias habeo tibiDeuspotentia actionum mca-
rum.Tuum verbum per une laudatte, Per me o
uniuerſum , ſuſcipe, fermone , uerbale ſacrifi-
cium . Hæc vociferantur potentiæ quæ in me
funt,te uniuerfum laudant,tuarm uoluntateum
peragunt,tuum confilium a te,ad te ,ò vniuer
ſum .Suſcipeab omnibus uerbale ſacrificium .
Vniuerſum quod in nobis, ſerua uita. illuſtra
lux. Spiritus Deus. Verbum enim tuum pafcit
mens.Spiritifere conditor. Tu es Deus. Tuus
homo hæc clamat per ignem , per aerem , per
terram , per aquarm, per fpiritum, peropifcia
tua. Ab eonelaudeminueni . Et quod quero,
tuo confilio acquieſco. Scio voluntate tua,lau
derm hanc dici, o pater . Repofui, &in mundo
meo. In intelligibili dic, fili. In intelligibili o
fili,potens ſum.Ex tuo vero hymno .& tua lau
deilluminata eft mens mea . Amplius volo &
ego, emittere ex propria cogitatione laudem
Deo.O fili,non incaute.In mente, o pater, que
cerno , dico tibi o genarcha generationis Ta-
tus.Deo mitto verbalia ſacrificia . Deus , tu pa-
ter,tu Dominus , tu mens . Suſcipe verbalia lam
crificia ,quæ vis ame,Teenim volente omnia
peraguntur . Tu, o fili mitte ſceptibile ſacrifi-
cium , omnium patri Deo . Sed & adde , o fili ,
per fermonem.Gracias tibi pater habeo,qui
me hæc præcari es præcatus . Lætor fili fru-
etum tecæpiſſe ex veritate,bona quæ immor-
talia funt germina.Hoc, difcens a mc,virtutis,
filentium indicito ,nemini,fili,reuelans, rege-
nerationis traditionem , vt ne calumniatores
iudicemur . Sufficienter namque quiſqne no-
ftrum eſt medicatus. Egoquidem loquens, tu
vero audiens, Intellectualiter cognoſti te
ipfum, & patrem noftrum .
FINIS .
εν εμοί δωάμας . Γνώσις αγία φωτιδας Στο
σου , το νοητόν φώς υμνών χαίρω εν χαρά νού.
Πάσα δωάμεις υμνάτε σω έμοί . και συ μου
έγκράτια υμνει ,δικαιοσωη μου και το δίκαιον υμνες
δί εμού . Κοινωνία ή έμή, το παν, υμνει . δί εμού
ύμνειαλήθεια #αλήθειαν.το αγαθόν, αγαθον υμνε.
ώ ζωή, ώφώς αφ'ημών εις υμάς χωρεί η ευλογία .
Ευχαρισω σοι πάτερ,ενέργεια τ δωάμεων. ευχα
ρισω σοι θεέ,δύαμις ήενεργειών μου . ο σος λόγος
δί εμού υμνεί σε,δί εμού δέξαι το παν λόγω λογι
κιω θυσίαν .Ταωτα βοώσιν αι δωάμας αι εν έ
μοί,το πάν υμνούσι , το σον θέλημα τελούσι .ση
βουλη' απο σου ει' σε, το ταν δεξαι επο' πάν
των λογικίω θυσίαν . Το παν το εν υμίν , σώζε
ζω » , φώτιζε φώς , πνεύμα θεε , λόγον γαρ' τον
σον ποιμαίνει ο νούς , πνώματοφόρε δημιουργέ .
συ και ο θεός , ο σος άνθρωπος τωτα βοά , δια
Tupos , di dépos,dicégis di üfatos, dea'Treulice
τος δια και κτισμάτων σου , πο ' του αιώνος
ευλογίαν εύρον , και και ζητώ βουλη τη ση ανα
πέπαωμαι,είδον θελήματι τω σώτω ευλογίαν
ταυτωλεγομένω απάτερ τέθεικα και εν κόσμο
του εμώ Εν τω νοητω λέγω τέκνον . Εν τω νοη
τω και πάτερ. Δαμαι εκ του σου ύμνου και
της σης ευλογίας επιπεφωτισα μου και νους .
Πλέον θέλω καγω πέμψαι εξ ιδίας Φρενος , ευ
λογίαν τω θεώ . ώ τέκνον , μη ασκόπως . εν τω
νώ ο πατερ , ά θεωρώ λέγε συ Νιάρχα της
θυεσιουργίας . Τατ , θεώ πέμπω λογικάς θυ.
σίας . Θεέ,συ ο πάτερ καισυ ο κύριος , συ ο νουσ δε
ξα λογικας θυσίας ας θέλεις απ'εμού . σου
αρ ' βουλομένου πάντα τελείται . συ ώ τέκ
ναν πέμψον δεκτω θυσίαν των πάντων πα
τει θεώ , αλλά και πρόσθες και τέκνον δια
του λόγου . Ευχαρισω σοι πατερ ταύτα μοί
αιναν εύξαμένω. Χαίρω τέκτον καρπουφορή
σαντος εκ της αληθείας τα αγαθά , τα α
θάνατα μνήματα . Τούτο μαθων παρ εμού ,
της αρετής σιγίω επάγγειλε , ουδενί τέκ
νον εκφαίγων της παλιγμεσίας τίω παρά
δοσιν , ίνα μη ως διάβολος λογιθωμ . ικα
νως μ' έκαςος ημών , επεμελήθη , εγώ τε και
λέγων,σύτε και ακούων, νοερως έγνως σεαυτόν, και τον
πατέρα τον ημέτερον .
Τ Ε Λ Ο Σ.
ΕΡΜΟΥ

( 235
δυνο
Ε
« υζήδες
EPMOY TOY HERMETIS
ΤΡΙΣΜΕΓΙΣ ΤΟΥ.
ο ΤΙ Μ Ε ΓIΣ ΤΟ Ν Κ Α
κον εν τοις ανθρώπους και
οτι θεού άγνωσία,
Β Ι Β Λ Ι Ο Ν Η.
οι φέρέθε ο άνθρωποι μεθύοντες
σ
Κ Ο
ο τον της αγνωσίας άκρατον έκ
πιόντες,δν ουδε φέρειν δώαθε;
αλλ ' και ότι αυτόν και εμείτε.Σητε
KOAG νήψαντες , αναβλέψαντες τους
της καρδιάς οφθαλμοίς ; και τα μη
πάντες δώαθε ,οίγε και δωάμδυοι. ή γαρ της α
γνωσίας κακία επικλύζει πάσαν τίω γω, και συμ-
φθείρει τίω εν τω σώματι κατακεκλάσμένω ψυ-
χω , μη έασα ένορμίζεςτης σωτηρίας λιμέσι .
Μη συγκατενεχθητε τοιγαρούν τω πολλώ ρεύ-
ματι. Αναρροια και χρησάμλνοι οι δωάμνοι λαβές
του της σωτηρίαςλιμένος , ένορμισάνοι τούτω.
Ζητήσατε χαραγωγών τον οδηγήσαντα και μας απ'
σας της γνώσεως θύρας . Οπον και το λαμαρών
φώς , το καθαρόν σκότους , όπου ουδε είς μεθύω,
αλλά πάντες νηφουσιν , αφορώντες τη καρδία ως
τονδραθώαι θέλοντα . ου γαρ' ακουσος ούδ'ορα-
τοςοφθαλμοίς,ουδέ λεκτος , αλλά νώ και καρδία .
Πρώτον 3 δει σε ρήξας ον φορείς χια , το
της αγνωσίας ύφασμα . Το της κακίας σύριγμα ,
τον της φθοράς δεσμόν, τον σκοτεινον περίβολον,
τον ζώντα θάνατον , τον αισθητόν νεκρόν , τον
ομφορητον τάφον , τον ένοικος λήσω, τον διών
φιλά μισούντα , και διών μισά φθονούντα . Τοιού-
τος έζι' δν ενεδύσω εχθρον χατόνα , αγών σε ,
κάτω ορος αυτόν , ίνα μη αναβλέψας , και θεα-
σα μίνος το κάλλος της αληθείας , και το εγκείμε-
τον αγαθόν , μισήσης τίω τούτου κακίαν καινοήσας
αυτού τίω επιβουλω , ω επεζούλωσε σοι . Τα
δοκούντα και νομιζόμενα αθητήρια αναμάθητα
ποιων τη πολλή ύλη ωτα αποφράξας , са
ρας ηδονής εμπλήσας , ίνα μήτε ακούεις σει
ών ακούαν σε δ . μήτε βλέπας φτι ' ών βλέ-
των σε Η.
Τ Ε Λ Ο Σ.
18
) ΚΑ ) Rς )
δ.Ελ)
9069 Ενδος
TRISMEGISTI ,
QVOD MAXIMVM MA
lum in hominibus eft.
Dei ignorario ,
LIBER VIII .
Vo ferimini o homines , e
brij, ignorantiæ mero epo
to ?quod neque ferre pote
ftis, nifi ipfumeuomaris.E
ſtote ſobrij, viſum oculorú
cordis reſumire . Et ſinon
omnes poteſtis,lalté hi qui
poffunt. Ignorantia namque prauitatis, inun
dat omnem terram . Et fecum corrumpit ani.
mam in corpore clauſam.non permittens eam
in ſalutis appellere portus.Neigitur deferami
ni cum multo Auxu.Sed recurſu vſi, qui pote
ftis,ſalutis portumn apprehendere , eivos vin
cite . & quærite quivos manuducat in viam ,
qua ad cognitionis ianuam perueniatis. Vbi
fplendidum lumen,puruma tenebris.Vbi ne
mo inebriatur , ſed omnes ſobrij ſunt, corde
τείpicientes in cum qui confpiciνult. Non.n.
eſt audibilis , neque dicibilis ,neque viſibilis
oculis,fed mente& corde.Primò quidé opor
ter te perrumpere, quem fersamictum , igno
rantie contextum ,nequitiæ firmamentú, cor
ruptionis vinculum ,tenebroſam ſæpem ,viuá
mortem ,ſentiens cadauer,circumlatum ſepul
chrum ;domeſticum furem , eum qui,per quæ
amat, odit. Et per quæ odit ,inuidet. Talis eft
quem induiſti amictus , trahens te deorſum
ad ſe. Ve ne reſpiciens vidcas pulchritudinem
veritatis , & quod ibi habitat bonum . Et odio
habeas eius nequitiam . Intelligens illius infi
dias , quibus eſt tibi inſidiatus, quæ videntur
& creduntur ſenſiteria ,inſenſata efficiés, mul
ta materia illa obturans, & abominabili volu
ptate replens, vt neque audias , quæ audire te
oportet.neq; cernas, quæ cernere te oportuit .
FINIS .
F HER ME
 Σ
HERMETIS EPMOY TOY
TRISMEGISTI,
AD ASCLEPIVM .
Sermo Vniuerſalis.
LIBER IX .
Mne quod mouetur o Aſcle
pi , in aliquo mouetur , &
ab aliquo ? Maxime. None
neceſſarium eſt, maius effe
id in
quo mouetur , quàm
quod mouetur ? Necella
rium.Validius ergo moués
eft,quam motum. Validius .Contrariam ergo
naturam habere eft neceffe , idin quo moue-
tur.Omnino.Magnus ergo hic mundus,quo,
mailus corpus non eft:Confeffum, id eft. &fo-
lidus.Repletus.n.eft aliis corporibus multisac
magnis . Vel potius omnibus,quæcumque cor
fe habet . Corpus uero eſt mun-
pora ſunt? Ita
dus, & corpus motum ?Maxime.Quátumergo
locum oportet eſſe in quo mouetur ? & quam
nam naturam, nonne multo maiorem?νε pof-
fit capere lationis continuitatem , ne id quod
mouetur preſſum ſoliditate ſua liſtat motum ?
Permagnum quid ,o Triſmegiſte. Sed cuiuſná
naturæ ? Contrariæ o Aſclepi.Corpori autem
contraria natura eſt incorporeum ?Cófellum .
Incorporeus ergo eft locus. Incorporeuin aút
vel diuinum eft,vel Deus.Diuinum autem di-
co nunc,non genitum ,ſed ingenitum. Si ergo
ſit diuinum ,eſſentia eſt. Sivero ſit Deus,ſuper
effentiam eſt.Aliàs;& intelligibilis eſt iſte. In-
telligibilis.n.eft primus Deus, non fibi ipfi,fed
nobis . Intelligibile namque , intelligenti per
ſenſum ſubſternitur.Deus ergo fibi eſt intelli-
gibilis.Non.n.aliud quid exiſtensab eo quod
intelligitur. nobis vero aliud quid eſt ,ideo a
nobis intelligitur.Si uero intelligibilis locus,
non eft Deus,fed locus. quod fi & Deus, πό ur
locus,ſedvt actus capax Omne aŭtomouetur,
no in moto ,fed in ftante.Er mouens ergo ftar.
Impofibile.n.ei eft fimul moueri. Quo modo
ergo, o Triſmegiſte ea quæ hic ſunt,&mul mo
uentur cum motis ? Sphæras.n.dixiſti errantes
moueri ab incrráte ſphæra.Nó eſt hæc o Aſcle
ΤΡΙΣΜΕΓΙΣΤΟΥ .
ΠΡΟΣ Α'ΣΚΛΗ ΠΙΟ'Ν .
Λόγος Καθολικός ,
ΒΙ Β Λ Ι Ο Ν
αν το κινούμενον ο Ασκληπιε , εν
ας II
τινί κινείται , και το τινος ? μά
λιςα . Ουκ ανάγκη και μείζον έή
το ενώ κινείται , ή το κινούμενον ?
ΚΟ , Ανάγκη . Ιχυρότερον άρα το κι
νούν , του κινουμένουΙχυρότερον
μφ'. Εναντίαν και φύσιν έχαν ανάγκη τίω εν
κινείται , τη του κινουμένου ? Και πάνυ . Μέγας
ούν ούτος ο κόσμος , ου μείζον ουκ έσι σώμα :
ωμολόγηται . και σεβαρος . πεπλήρωτα γαρ αλ
λων σωματων μεγάλων πολλών , μάλλον και πάνω
των οσα δι ' σώματα ? Ούτως έχει . Σώμα δο
κόσμος . σωμα και κινούμενον ; Μάλιςα : Πηλίκον
ουν δει τον τόπον 35) , εν ώ κινείται . Και
ταπίω τίω φύσιν , ουπολυ μείζονα και ένα δυ
γηθή δεξαθς της φοράς τω σώεχιαν , και
μη θλιβόμθυον το κινούμενον ζωο ' της Σερό
τησος , Επιχα των κινησιν ; Παμμεγεθές τι
χρήμα & Τρισμέγισε , ποταπής δε φύσεως ?
Της εναντίας ώ Ασκληπιε . σώματι ο εναντία
φύσις το ασώματων ? ωμολόγηται . Ασώμα
τους ουν ο τόπος . Το δ' ασώματος ή θείον
εσιν , ή θεός . Το δε' θείον λέγωνω ου το γέ
νητον , αλλά το αγένητον . Εαν δουν και θλον ,
ουσία εσίν . εαν δε η θεος , υπερ ουσίαν έσιν .
Αλλως δε νοητος , ούτος . Νοητός αφ' και τονώ
τος θεός , ουχ εαυτω , αλλ ' ημίν έξι . Το μ'
νοητoν , τω νοούντι δι αιθήσεως ισοπίπι .ο
θεος ούν ούχ εαυτω νοητός , ου γαρ ' άλλοτι
ών του νοουμένου υφ' εαυτου νοείται . Ημίν
δ'αλλοτι δι' , δια τούτο ημίν νοείται . Ει δε
νοητός ο τόπος , ουχί θεος , αλλά τόπος . Ει δε
και θεος ούχ ως τόπος , αλλ' ώς ενέργεια χω
ρητικη . Πάν δε' το κινούμενον , ούκ εν κινου
μένω κινείται , αλλ ' εν εσώτι. και το κινούν
δη έσηκεν . Αδύατον γαρ' αυτώ συγκινεθαι .
Πώς oύν ώ Τρισμέγισε τα ενθάδε συγκινεί
ται τους κινουμένοις ? Τας αρ' σφαίρας έ
φης 1ας πλανωμένας κινείται απ ' τις απλα
νους σφαίρας . ούκ έσιν αν ο Α'σκλη
જાદે
 SE R M O V N IVERS A LI S.
πιε συγκίνησις αλλαντικίνησις . Ου γαρ' ομοίως
κινούνται , αλλ'εναντίως αλλήλας . Η εναντίω-
σις τίω αντέρεισιν της κινησεως έσωσαν έχα . Η
Παρ'αντιτυπία , σασις φορές έξι '. Διο και αι πλα
νόμιμαι σφαιρα , εναντίως κινούμαι , τη απλανη
υπαλληλων έναντιότητα έσωσαν αυτίω επ' α-
της έξα .Και άλλως έχαν αδύνατον . Τας μφ ' άρ-
κτους ταύτας , άς ορας μήτε δωούσας, μήτε ανα-
τελούσας, αει' και το αυτο τρεφομένας.oίει ή κινά-
θαι , ή εσάνα ? Κινές ώ Τρισμέγισε , Κίνησιν
ποίαν ώ Ασκληπιε ? Τω αει το αυτο αι φρεφομέ-
νω . Η ' και αειφορά , η σει το αυτο . χα αι-
το νίνησις εσιν αυ' τάσεως κατεχομένη και το με
αει αυτο , κωλύει το υπερ αυτο ει έση,είς το πει
αυτό . Και ούτω και εναντία φορα έσηκεν εδραια
υπο ' της έναντιότητος αεί σηριζομένη , Παρα-
δείγμα και σοι επίγειος τους οφθαλμοίς εμπίπον
σει' τούτου φράσω . Τα επίγεια ζωα , οίον τον
άνθρωπον λέγω , θεώρα νηχόμον . Φερομένου
αφ' του υδατος , η αντιτυπία και ποδών , και
και χειρών τάσις γίνεται το ανθρώπων του μη
συγκατενεχθίώαι των υδατι . Μήτε δωα υπ'
αυτο . Σαφέςατον παραδείγμα είπες ο Τρισμέ-
γισε . Πάσα ούν κίνησις εν σάσα , και ισο' τα-
σεως κινείται . Η ουν κίνησις του κόσμου , και
παντος ζώου υλικού και ουχ όσο και κατ'εκτός
του κόσμου συμβαίνει γίνεθαι , αλλ' υπο και εν-
τος , εις το κατ'εκτος . Ψυχής , ή πνεύματος ,
ή άλλου τινός ασωμάτου . Σώμα γαρ' έμψυχον
ου κινεί , αλλ ' ουδ ' το σωολον σωμα καν ή α-
ψυχον . Πώς τούτο λέγας ο Τρισμέγισε ? Τα
ουν ξύλα και τους λίθους , και τα άλλα πάντα
τα άψυχας ου σωματα οι' τα κινούντα ; Ου-
δαμώς ώ Ασκληπιε . Το γαρ ένδον του σώμα-
τος το κινούν το άψυχον , ου σωμα εκείνο όξι '
το αμφοτερα κινούν , και το του βασάζοντος
σωμα , και το τού βασαζομένου , διόπερ άψυ-
χον,ούκ άψυχων κινήσει . Εμψυχον το κινούν έπει
κινεί. Ορας ουν καταβαρωομένω τω ψυχίω ,
όταν δύο σώματα φέρη . και ότι δεν τινι,κινείται τα
κινούμενα, και τοτινος δήλον . Εν κενώ δεί κινείας
τα κινουμυα , ώ Τρισμέγισε . Ευφής & Ασκλη-
πιέ.ου δεν τ ' όνων όξι κενον . Μόνον δε το μη
δν νενον όξι , και ξένον της υπάρξεως . Το
όν , ουκ αν καιδωατο ) ον , ει μη μεσον , της
υπάρξεως ώ . Το αφ' υπάρχον , κενoν ουδέποτε
Νωές δωατα . Ούκ έσιν ουν κενα τινά , ώ
Τρισμέγισε οίον κάδδος κενός , και κέραμος κε-
νος , και φρέαρ κενον , και λωος . και τα άλλα
ταπαραπλήσια ? Φεύ της πολλής πλάνης & Ασκλη-
πιέ . Τα πληρέσατα και μεσιότατα , ηγή κενα
77) + Πως λέγας ο Τρισμέγισε . Ού σωμα έσιν
ο αηρ και σωμα . Τούτο και το σώμα ου δια παν-
των διηκει και όντων 5 και πάντα διήκον πλη-
ροί . Σώμα και ουκ έκ : τε ασάρων κεκραμέ-
Τον σωέςηκε ? Μεσα ούν παντα εςιν , συ
φής κενα , του αέρος . Ταύτα ούν α συ φής 3
κενα . κοίλα δεί ονομάζων , ου κένα . Υπάρ-
1
19
pi commotio ,ſed contramotio . Non enim fi
mili inodo mouentur , fed contrario Gibi inui.
cem . Contrarietas autem refiftentiam motus,
ftantem habet.Nam refiftentia, ſtarus lationis
eft. Ideo & errantes (phæræ , contra cum mo
ueantur ipfi inerranti, contrarietatem inter ſe
ſtantem ipſam in ſe ipſa, habebit . Et aliter ſe
habere impoſſibile eſt. Nam Arctos haſce,
quas uides neque occidere,ncque oriri,& cir
ca idem reuolui ,putasne uel moueri,uel ſtad
re? Moueri o Triſmegiſte.Motu quali :o Afcle
pi. Eo qui circa idem ſemper uoluitur. Et cir
culatio eft,quęcirca idem, & motus circa idé,
eſt,a ſtatu contenta. Nam quod circa idé pro
hibet,id quod ſupra ipſum , li ſtat. in id quod
circa ipſum . Atque ita contraria latio ftat fir
ma,a contrarietate ſemper firmata.Exemplum
aūt terrenum ,oculis occurrens de hoc expo
nam. Terrena animalia,ut hominé dico ,inſpi
ce natátem . Nam lata aqua,refiitentia pedum
& manuum , ftatio fit homini,ne fimul cú aqua
deferatur,neq; mergatur. Clariſiimum exem
plum dixifti oTrifmcgifte.Omnis ergo motus
in ftatu, & a ftatu nnouetur. Morις ergo muna
di,& cuiuſque animalis materialis , nonab ijs
quæ extra mundum ſunt accidit ut fiat, fed ab
iis quæ ſunt intra ad extra, ab anima aut ſpiri
tu, aut alio aliquo incorporeo . Corpus enim
animarum non mouet , neq ; omnino corpus
etiálı ſit inanime. Quo modo hoc dicis o Tril
megiſte ?Nonne,ligna, & lapides, & alia cũcta
inanima corpora ſunt,quæ mouent.Nullo mo
do o Aſclepi . Nam quod intra corpus,mouet
inanimatuin ,non corpus eſt ,id quod vtrumq ;
mouet & ferentis corpus,& quod fertur.Qua
re inanimatum, non mouebit inanimatū. Sed
animatum eſt quod mouet, quoniam mouet.
Videsergo grauarianimam,quando duo cor
pora fert. Quòd ergo in aliquo mouentur , ea
quæ mouentur,& ab aliquo, clarum eft.In ua
cuo ne oportet moueri ea quæ mouentur, ο
Triſmegiſte:Bene ominare ) Aſclepi.Nullum
entium, uacuum eft.Soluim vero non ens va
cuum eft, & alienum ab exiſtentia . Ens vero
nequiret eſſe ens,niſi plenum effet,exiſtentiæ .
Nam quod exiſtit, uacuum fieri, nunquam eſt
poſſibile . Nonneego uacua quædam ſunt ò
Triſmegiſte, ut cadus vacuus & dolium vam
cuum ? & puteus vacuus ? & torcular , & reli
qua his fimilia. O errorem multum,o Aſclepi.
Pleniſfima , & repletiſſima, putas vacua elle ?
Quo modo ais,o Triſmegiſte ?Nonnecorpus
eftaer ?Corpushoc,nóne per omnia permeat
entia ? & omnia penetrando,implet ? Corpus
veroid,non ex quatuor temperatum conftar..
Plena igitur ſunt omnia iplo aere , quæ tu di
cis eſſe uacua. Hæc ergo quæ tu ais eſſe uacua,
nominare oportet caua , non aút uacua . Exi
ſtunt
 HERMETIS TRISMEGISTI,
tunt enim,& plena funt aere & fpiritu. Con-
tradici non poteſt hic ſermo, o Triſmegiſte .
Locum ergo in quo vniuerſum mouetur,quid
dicemus ? Incorporeumò Aſclepi. Incorpo-
reum igitur, quid eſt ? Mens, & ratio , toca ex
toto, ſeiplam comprehendens.Libera ab om-
ni corpore,inerrabilis,inuiſibilis,impaſſibilis
acorpore.Ipla in ſe ipſa manens,capax omniú,
& feruatrix enciú. Cuius veluti radij ſunt,ipsū
bonum ,ipla veritas,ipſa archetypa luxarchety
pum anime. Deus vero,quidnam eft ? Quod
nihil horum exiftit;exiftens tamen,& his cau-
fa vtfint, & omnibus , & vnicuique entium .
Nihil enim reliquit, quod non ens eller. Om-
nia vero ſunt entia;quæ ex entibus fiunt, non
aút ex non entibus. Namq; nó entia,naturam
non habét,vt poffint elſe. Et rurſus entia natu
ram nó habent,vtnumquá fint. Quid ergo di-
cis, Deú elle aliquádo:Deus,non eſt mens,ſed
cauſa ve lic Mens.Neq; ſpiritus ,ſedcauſa vt fic
ſpiritus.neq; lux,ſed caulavt fit lux.Vndedua
bus his appellationibus Deum venerari opor
tet,quæ ſoli ipli ſunt propriæ , & nulli alij. Ne-
queenim alijeorum qui Dijdicuntur, neque
hominum , neque dæmonum quiſquam po-
teſt , vel quadamtenus bonus elle , niſi folus
Deus . Εt hocipfum eft , & nihil aliud . Alia
vero omnia , ſeparabilia ſunt a boni natura .
Corpus eniin & anima , locum non habent ,
qui poffit bonum capere . Tanta enim eft
boni magnitudo , quanta eft exiftentia en-
τium omnium, & corporum, & incorporeo-
rum , & fenfibilium , & intelligibilium . Hoc
ipfuumbonumeft, Deusipfe . Ne ergo dixe-.
ris, aliud quid , vinquam , Deum , nifi folum
bonum . Nam rurfus impίus effes . Sermo ne
quidem ab omnibus dicitur,bonum.Non in-
telligitur tamen ab omnibus , quid fit . Sed
per ignorationem , & deos , & hominum
quoſdam , bonosnominant.cum numqnamn
vel pollint elle ,vel fieri. Dij quidem alijom-
nes, immortales , honorati ſunt Dei appella-
tione . Sed Deus bonum , non honore, fed
natura . Vna enim natura Dei,bonum ipſum .
Et vnum genus amborum . Ex quo genera
omnia ,Namque bonus , omnia largitus eſt
& nihil accipiens. Deus igitur omnia dat
& nihil accipit . Deus ergo , bonum , & bo-
num Deus . Altera autem appellatio eft rur-
ſus, patris ; ex eo quod fa &tor ſit omnium .
Patris enim eft facere . Quamobrem maxi-
ma in vita, & piiſſima cura eſt prudentibus, fi-
liorum procreatio . Et maximum infortu-
nium , & impietas,line filiis aliquem ex ho-
minibus excedere . Er pαnas ifte dar poft
mortem demonibus . Punitio autem eft hęc.
Animam eius qui fine filiis eſt; in corpus
condemnari ; quod neque viri , nequc mu-
χει αφ' και μεσα εσίν αέρος και πνεύματος .
Αναντίρρητος ο λόγος ώ Τρισμέγισε . Τον ουν
τόπον , εν ω κινάται το παν , τι είπω μου ?
Ασώματος ο Ασκληπιε . Το ούν ασώματoν τι
δι' ? ο νους και λόγος . Ολος εξ όλου εαυτον
έμοιέχων , ελεύθερος σώματος παντος , απλά
νής , αφανής , απαθης σώματι , αυτός εν εα
των έσως , χωρητικός των πάντων , και σωτή
ριος και όντων . ου ώασερ ακτίνες ίσί το αγα
θον , η αλήθεια και το αρχετύπον φως . Το αρ
χέτυπον της ψυχής . ο ' ούν θεός τί εσίν το
μη δε' εν τούτων υπάρχων . Ως δε και του 13
τούτοις αϊτιος, και πασι και ένα εκατω , και όν
των πάντων . ου γαρ ουδεν υπέλιπε , , το μη
ου δεν υπέλειπε
όν . Πάντα δ' δι' τα εκ όντων , βόμυα ,
ούχ εκ η μη όντων , Τα ωρ' μη όντα ουδε
φύσιν έχει το δωμάτι ψωές. Και πάλιν τα
όντα , ου φύσιν έχει και του μηδέποτε 27) . Το
ούν φής , τον θεόν ή ποτέ . ο' ούν θεός , οου
νούς εςιν , αίτιος Α ' του ή νουν . ου Ν πνευ
μα , αίτιος δε του 25 πνεύμα . Ούτε φώς α
τιος Α ' του φως Τή . Οθεν τον θεον δυσίταω
ταις και ωροσηγορίαις σέβεως δα και μόνο αυτω
Όροσοικειωμένες , και άλλα ουδενί . Ουδε' και
και άλλων λεγομένων θεών , ούτε ανθρώπων
ούτε δαιμόνων τίς δωατα καν ποσον ούν
αγαθος 37) ή μόνος ο θεός , και τούτο ει ' ,
και ουδέν άλλο τα δ' άλλα πάντα χωρισα
και της του αγαθού φύσεως . Σώμα γαρ και
ψυχη τοπον ουκ έχουσι χωρήσαι διαμένον
το αγαθόν . Τοσούτον γαρ' ότι του αγαθού το
μέγεθος , όσον έσιν ύπαρξις και όντων πάντων ,
και σωμάτων και ασωμάτων , και αιθη της και
νοη . Τούτο δι' το αγαθόν , ο θεος . Μη
ουν άπας αλλοτι αγαθόν , επι ασεβείς . ή άλ
λοτι ποτέ τον θεόν , και μόνον το αγαθόν . ε
πει πάλιν ασεβείς . Λόγω μ' απ ' πάντων
λέγεται το αγαθόν , ου νοείται ' τι ποτ '
εσιν ισο ' πάντων . αλλ ' αγνοία και τους θεούς,
και τινας και ανθρώπων αγαθους ονομάζουσιν ,
μη δέποτε διαμένους μήτε ε ) μήτε ωέως
αν . Θεοί μ' ουν οι άλλοι πάντες αθάνατοι
τετιμημένοι τη του θεού ωροσηγορία . Ο δι'
θεός το αγαθόν , ου τι τιμιω , αλλά και φυ.
σιν . Μία και η φύσις του θεού το αγαθόν ,
και εν γένος αμφότερων , εξ ου τα γένη πάν
τα . Ο' φ' αγαθός , άπαντα οι διδους . Και
μηδεν λαμβάνων .ο' ουν θεός πάντα δίδωσι, και
ουδεν λαμβανειν . Ο ούν θεός τ'αγαθόν, και το α
γαθον ο θεός. Η δ'ετέρα προσηγορίαεσίν η άπα
τρος πάλιν,δια το ποιητικόν πάντων . Πατος και
το ποιϊν.Διο και μεγίση εν τω βίω ασουδη, και ευσε
βεςάτη τους ευφρονούσιν δι' η παιδοποιΐα , και
μεγίσον ατύχημα και ασέβημα εσίν, άτεκνον τι
να εξ ανθρώπων απαλλαγώα. δίκίω ούτος δί
δωσι μετά θάνατον τοίς δαίμοσιν . Η και τιμω
ρία εσίν ήδε . Τω του ατέκνου ψυχίω εις σω
μα καταδικασιωι , μηδ ' ανδρος , μήτε γυ
γαικός
 SERMO VNIVERSALIS. LIB. IX . 20

ναικος φύσιν έχον . Οπερ δι' κατηραμένον
σο ' του ηλίου . Τι κι ' ούν ώ Ασκληπιε , μη-
κι όντι ατέκνω σωθή » . Τουναντίον δελέη-
σoν τίω συμφοράν ; ππςαμένος ποια αυτόν μένει
τιμωρία . Τοσωτα σου και τοιαύτα λελέχθω , ω
Ασκληπιε , ορογνωσία τις της και πάντων
φύσεως .
lieris naturam habet. Quod quidem maledi:
ctum eſt ſub ſole . Ergo o Aſclepi,nemini qui
filiis careat congratuleris. Sed econtra, miſe
reare infortunium , ſciens qualis ipſum ma
neat pæna . Tot ac talia dicta tibi ſunto , o
Aſclepi,ut præcognitio quçdam uniuerforum
natura .

Τ Ε Λ Ο Σ. FINIS.

και

}
7

HERME..
 Bes
9)
SCS CO2( g )
Κοι ΕΣΕΣΕ ΝΕΟ ΕΣΕυρEDEN.E
H ER ME TIS EPMOY TOY
TRISMEGISTI ,
MENS AD HER
metem ,
LIBER X.
Ontine fermonem o Terma
xime Mercuri , & recorda
re eorum quæ ſuntdicta .
Va Quod vero mihi ſuccurrit,
dicere non tardabo. Cum
multi multa , & hæc diffe
rentia de vniuerſo , & de
Deo dixerint,ego uerum non didici.Tu mihi
o Domine hęc declara . Tibi enim ſoli credá
horum declarationem. Tunc Mens. Audi o fi.
li,quo modo fe habeat Deus & vniuerfum ..
Deus, quum ,mundus,tempus,generatio .Deus
æuum facit,æuum uero mūdum . Mundus aút
tépus.Tépus vero generationé.Dei vero quaſi
eſſentia eſt ipſum bonum , ipſum pulchrum ,
beatitudo,lapientia . Aeonis uero identitas .
Mundi autem ordo.Temporis uero mutatio.
Generationis autem vita & mors . Actus vero
Dei Mens & anima . Aeonis vero permanen-
tia,& immortalitas . Mundi uero reftitutio &
eius deſtructio . Temporis autam accretio, &
decretio . Generationis autem qualitas. Aeuú
ergo in Deo.Müdus uero in xuo . Tempus aút
in mundo.Generatio uero in tempore.Ec xuú
quidem ftat circa Deum. Mundus autem mo-
uetur in æuo . Tempus autem terminatur in
mundo . Generatio uero fic in tempore . Fons
quidem omnium Deus , ellentia uero æuum .
Materia autem mundus . Potentia ucro Dei ,
æuum.Opus uero æui,mundus;qui generatus
eſt non aliquando , ſed ſemper generatio ab
æuo . Ideo neque corrumpetur vmquam :æuú
enim eſt incorruptibile.Neque perdetur quic
quam eorum quæ in mundo ſunt, cum mun
dus ab æuo contineatur .Dei uero fapientia ,
que nam eft ? ipfum bonnm & pulchrum . &
ipſa beatitudo ,& omnis uirtus, & æuum. Im .
mortalitatem ergo , & permanentiam indidit
αui materia.llius enim generatio,pendet ab
gest2
Ε
969
ΤΡΙΣΜΕΓΙΣΤΟΥ .
Ν Ο Υ Σ Π Ρ Ο Σ
Ερμή ,
Β Ι Β Λ Ι Ο Ν 1.
Αταχου ουν του λόγου ο Τρι
σμέγισε Ερμη , και μέμνησο και
K λεχθέντων
χ . Ο δε μοι επήλθεν
απειν ούκ οκνησω , πολλά πολ:
KOAG λων , και τωτα διάφορα και οι
του παντός και του θεου εί
πόντων . εγω το αληθές ουκ έμαθον . συ μοι
ει ' τούτου δε σοτα διασαφησον σοι γαρ και
μόνω πιςεύσαιμι τω οι τούτων φανέρωσιν ,
Ο νους , ακουε ώ τέκνον , ως έχει , ο θεος , και
το παν. Ο θεός , ο αιων , ο κόσμος , ο χρόνος και η
γένεσις . Ο θεος αιώνα ποιεί , ο αιών και τον
κόσμον , ο κόσμος και τον χρόνον ? και μόνος δε
τω γένεσιν . Του 5 θεού , ώασερ ουσία και
το αγαθόν. το καλόν και η ευδαιμονία και η σοφία .
Του δ' αιώνος και η ταυτότης . Του Α ' κόσμου
η τάξις . Του οι χρόνου και μεταβολή , της '
νέσεως η ζωη , και ο θάνατος . Eνέργεια σε
του θεού , νους , και ψυχή . Του δ 'αιώνος δια
μον» , και αθανασία . Του ε' κόσμου απο κατά
σασις και ανταποκαταράσις . Του δε χρόνου
αϋξησις και μείωσις . τής δε μέσεως ποιότης.
Ο ουν αιων εν τω θεώ . ο ο κόσμος εν τω
αιώνι , ο 3 εόνος εν τω κόσμω , ή 3 γένεσις
εν τω εονω.Και ο μ ' αιων έσηκε ωει'τον θεόν .
Ο Ν' κόσμος κινείται εν τω αιώνι , ο 3 χόνος
περαιούται εν τω κόσμω , και 3 γένεσις γίνεται
εν τω μόνο . Πηγή μεν ουν πάντων ο θεος ,
ουσία δ' ο αιων . Υλη και ο κόσμος καιδωαμις
δε του θεού ο αιων . Εργον δε του αιώνος ο
κόσμος , νόμος οποτε και αει νόμονος
υπο ' του αιώνος. Διδ ουδε φθαρήσεται που
τε . αιων γαρ' άφθαρτος . ουδ' απολάται τι
εν τω κόσμο και του κόσμου και του αιώ
νος έμειεχομένου , και δεν του θεού σοφία τίς
εσιν και το αγαθόν και το καλον και η ευδα
μονία , και η πάσα αρετη και ο αιων . Τιω
ούν αθανασίαν και διαμονίω ενθας αιών
τη ύλη . Η αφ'εκάνης γένεσις ήρτηται εκ του
αιώνος
 MENS AD HERMETEM .
εκ του αιώνος , καθάπερ και αν εκ του
Θεού . Η' και γέρεσις και ο ενος εν ου-
ρανω και εν γή ασιν όγτες διφυείς . Εν κι'
ουρανω αμεταβλητοι , και αφθαρτοι , εν δε
γη μεταβλητοί , και φθαρτοι . Και του με
αιώνος η ψυχη , ο θεος . Του δε' κόσμου και
tuxn' i aiar . Tils de gas o supones nou!
ο μόν ' θεος εν τω νω . Ο ' νούς εν τη
ψυχή , η ψυχή εν τη ύλη . Πάντα σε
ταύτα δια του αιώνος , το Ν παν τούτο
σώμα , εν ω τα πάντα όξι ' σωματα , ψυ-
χής πλήρες εσίν ) . η ' ψυχη πλήρης του
του , και του Θεού . Εντός Σ' αυτό πληροί ,
εκτός δι' οιλαμβάνει και ζωοποιούσα το παν .
Εκτός μεν τούτο , και τέλιον ζώον τον κό-
μον ,εντός δι' πάντα τα ζώα . και άνω
μεν εν τω ουρανώ διαμένουσα τη τωτότη-
τι , κάτω δ' επ' της γης τω γένεσιν με-
ταβάλλουσα . Σωέχα ' τουτον ο αιων
είτε δι ανάγκω , είτε δια Θρόνοιαν
τε διά φύσιν . Και είτι άλλο οίσεται τις
τούτο α' ταν ο θεός ενεργών . ή δ' ενέρ
για θεού δωαμις ούσα ανυπέρβλητος ,
ούτε τα ανθρώπωα , ούτε τα θεία παρά-
βαλλοι αν τις . Διο' Ερμή μη δέποτε η κά
τω μη και άνω , όμοιοντι ήγηση του
θεώ , επεί της αληθείας εκπεση . Ου γαρ
ομοιον την ανομοίω και μόνο χαμ ' ένι ,
και μηδ ' άλλα τινι ηγή σια της δυναμεως
έγχωρείν . Τις αρ' μετ' εκείνον είτε ζωής ,
και αθανασίας και μεταβολής , ποιότητος ,. Τι
. αώτος άλλοτε ποιησειεν ? ου μ' αργος
και θεος , έπει πάντα αν ω αργα. Πάν-
τα αρ' πλήρη του θεού . Αλλ' ουδε εν τω
κόσμο εσίν αργία ουδαμού , αργία γι'
τομα κενον ει' . Και του ποιoύντος 5 και
του γινομένου . Πάντα δε δεί γίνεται ,
you all και καθ' εκάσου τόπου φύσιν
Ο γαρ ποιών εν πάσιν έσιν >
ουκ εν τινε
ιδρυμένος και ου έν τι ποιών , αλλά πάν-
Ta.. dusauss gap air évepgnis nu air
ταρκης εσίν τοίς γινομένοις , αλλά τα γι-
κόμμα υπ' αωτω . Θέασε δε δι εμου τον
κόσμον υποκεί μόνον τη ση εψα , τότε κάλ-
λος αυτού ακριβώς κατανόησον . Σωμα μ '
ακήρατον και' ου . παλαιοτερον ουδέν
δια παντός δε ακμαίος και νέον . Ιδε και
τους ογκομένους επα κοσμους κεκοσμη-
μένους τάξα αιωνίω , και δρόμο δια-
φόρο τον αιώνα αναπνηρούτας . Φατος και
πάντα πλήρη . πυρ ' ουδαμού . Η
φιλία , και η σύγκρασις και εναντίων , και
, ανομοίων φώς γέγονε , καταλαμπόμε-
νο! και της του θεου ενεργείας παν-
του αγαθού ννήτορος , και πασης τάξεως
άρχοντος και ηγεμώνος των επτα κοσ-
μων . Σελίω ω " εκείνων ρόδρομος πάντων
LIB. X .: 21
ab zone, licuti & æon ab ipſo Deo . Genora
tio enim, & tempus in cælo & in tetra , ſunt
duplicis natura . In cælo quidem iinmuta
biles, & incorruptibiles . in terra vero muta
biles & corruptibiles. Ęt æonis quidem ani
ma,elt Deus . Mundi vero anima,æon.Terræ
yero anima cælum . Et Deus quidem in men
te . Mens in anima. Anima vero in materia .
Omnia per æonem , Vniuerſum autem hoc
corpus , in quo cuncta ſunt corpora, plenum
eft anima , Anima autem plena eft Mente , &
Deo . Intra quidem ipfum replet . extra vero
circumplectitur , viuificans vniuerſum . Extra
quidem hoc perfectum animal, ipſum mun .
dum. intra veco animalia cuncta . Et ſurſum
quidem in cælo permanens identitate, deor
lum vero in terra generationem mutans. con
cinet vero hunc mundum æon , fiue per
neceffitatem , live per prouidentiam , ſiue
fiue per naturam . . Ec fi quid aliud pu
tat , leu putabit aliquis , hoc ipſum eſt vni
uerſum , Deus operans . Operatio autem Dei
potentia exiſtit inſuperabilis. Cui , neque
humana , neque diuina quiſpiam compara
uerit . Ideo , ò Hermes , nunquam neque
corum quæ deorſum , neque ſurſum funt,co
mile quid putes eſſe Deo , quandoquidem a
veritate excideres , non enim fimile quic
quam , dißimili, & ſoli & vni. Neque alij
cuiquamputes potenciam ſuam cedere. Quis
cnim polt ipſum , ſiuevitæ & immortalitatis ,
mutationis , qualitatis . Quid enim ipſe a
liud faciat ? Non enim ociofus eft Deus
quandoquidem cuncta forent ocioſa. Omnia
namque plena Deo . Sed neque in mundo
vllibieft ocium . Ocium enim nomen eſt va
cuum , & faciente, & co quod fit.Omnia ve
ro; oportet fieri, & ſemper, ſecundum loci
naturam . Effector enim in omnibus eft , &
non in aliquo reſidens. Neque vnum quid
faciens , fed omnia . Nam cum lic potentia,
efficax & ſufficient ad ea quæ facit, & quæ
fiunt , fub eo ſunt. Incuere vero per me
mundum ſubiectum cuo aſpectui . Et
pulchritudinem eius diligenter conſidera .
Corpus quidem immarcellibile . Quo an
tiquius nihil , ſemper vigorofum , & recens.
Inipice & ſuperpofitos feptem mundos ,
ornatos ordine acerno , & curſu differen
ti æternitatem adimplentes . Et lumine
omnia plena . ignem autem nullibi . Ami
citia cnim > & contemperatio contra
riorum & diffimilium lumen eft fa
cta illuſtratum a Deji actu , omnis bo .
ni genitoris > & omnis ordinis Princi.
pis , & Ducis feptem mundorum . Lu
nam vero illorum præcurſorem omnium
orga
 HERMETIS' TRISMEGISTÍ,
organum naturæ in feram materiam , mutan-
tem, Terram vero mediam vniuerfi,fedimen-
tum pulchri mundi ſtabilitam , educatricem ,
& nutricem terrenorum . Conſpice multitu-
dinem quoque immortalium animalium
quanta Git, & mortalium . Mediam vero vtro-
tumque immortalium , & mortalium lunam
circumeuntem . Omnia vero plena animæ .
Et omnia ab ipſa proprie mota , hæc quidem
circa cælum . illa vero circa terram . Neque
dextra in ſiniſtra , neque finiftra in dextera.
neque ſupera in infera . neque infera ad ſupe-
ra. Et quòd hæc omnia genita fint , o aman-
tiſſimeHermes , non amplius me indiges ad-
difcere . Εtenim corpora (unt ; & animam
habent , & mouentur. Hæc autem in vnum
coire impoſſibile eſt fine congregatore.Opor-
tet enim aliquem eſle hunc . Et talem om-
nino , vnuin . Nam cum differentes , & mul-
tæ funt motiones. & corpora non fimilia,
& vna velocitate in omnibus ordinata im-
poſſibile eſt duos aut plares factores eſſe .
Vnus enim in multis non feruatur ordo . Ae-
mulatio vero illis multis fequeretur, erga pre-
ftantiorem . Vnde & contentiones . Et fi alius
effet factor mutabilium animalium , & mor-
talium , concupiſcet etiam immortalia face +
re . Sicuti etiam factor immortalium , mor-
calia. Age vero,quod fi & duo lint, cum vna
fui materia , penes queın nam ipſorum ero-
gatio erit factionis ? Et li quid apud vcroſque,
penes quem maior pars ? Sic vero cogita ,
quòd omne corpus viuat , ex materia , & ani-
ma conſiſtentiain habens, tam id quod im ,
mortale eſt , quàm quod mortale , & irratio:
nale . Omnia namque corpora yiua, animata
funt . Quæ vero non viuunt, materia tantum
per fe ipfam funt . Er anima fimiliter per
ſe ipſam factori accedens vitæ cauſa . Om-
nis aut qui vitæ caula eſt immortalium
caula eſt . Quo modo ergo , & mortalia
animalia , alia lunt a mortalibus ? Quo mo-
do , & immortale , & immortalitatem ef-
ficiens , animalia non facit ? et quòd qui-
dem eſt aliquis horum factors claruin ,
Quod vero &vnus, manifeſtiſſimum . Etenim
vna anima,& vna vita,& vnamateria. Quis ve-
ro hic ? Quiſnam autem alius,nifi vnus Deus?
Nam cui nam alij conuenit animalia animata
facere ? nifi ipfi Deo ? Vnus ergo Deus . Ridi-
culofiſimum , fateris vnum eile mundum , &
folem vnum , & lunam vnam , & Deitatem
vnam : ipſum vero Deum quorum eſſe vis ?
Cuncta ergo vnus igle facit in multis . Sed
quid magnum Deo , vitam & animam , & im-
mortalitatem , & mutationem facere , cum tu
tot res facias ? Etenim & cernis , & loqueris,
& audis , & odoras , & tangis , & ambulas ,
όργανον 7ης φύσεως , τίω κάτω ύλω μεγα
βάλλουσαν , ω 1ε γω μέσω του παν
τος αυταθμω του καλού κόσμου ιδρυ
perlu τροφία και γεωω επιγείων .
Θέασε δε και το πλήθος των αθανάτων
ζώων όσον έξι " και το και θνη . Μέσω
αμφοτέρων και η τε αθανάτων και θνη
και των σεληνω αειπoράομένω . Παντα δε
πλήρη ψυχής , και πάντα υπ' αωτης ιδίως
κινούμενα . Τα μ' αει τον ουρανόν . Τα 3
οει " τίω γω . και μήτε, τα δεξιά ότι τα
αριςερα , μήτε τα αριστερα απ ' τα δεξιά ,
μήτε τα άνω κάτω , μήτε τα κάτω άνω, και
ότι πάντα ταω τα μνητα , φίλτατε Ερμή ,
ουκέτι εμου γρήζεις μαθαν . Και γαρ' σώμα
τα όχι '. και ψυχίω έχει και και κινείται .. τω
τα δ' εις εν σωελθών αδυνατον χωρίς του
σωάγοντος , δα ούν τινα είναι τούτον και
τοιούτον πάντως ένα . διαφόρων γαρ και πολύ
λων ουσων σε κινήσεων και η σωμάτων
ουχ εμοίων και μιας δι'. και πάντων ταχύτη
τος τεταγμένης άδωατον δύο ή πλάους
ποιητας έ) . Μία χαρ' επι ' πολλών ου τηρεί
τα ταξις . Ζήλος δε τοις αθενεγέροις πα
ράπετο του κρείτονος 3θεν έριδες έρωσοι . και
"εί έτερος ω. , ο ποιητής..των μεταβλητών
ζώων και θνη και , επεθύμησεν αν και αθα
νάτους ποιήσαι , ώασερ και ο σ αθανάτων
θνητους . Φέρε δε ότι και ελ .δύο εισί , μιας
ούσης της ύλης και παρά τινι αν αυτή . και χων
ρηγία της ποιήσεως ? ει δέ τι και παρ αμ
φοτέροις , παρά τινί το πλείον μέρος ..Ούτω
δε νοει , ως παντος σώματος ζωντος , εξ -
λης και ψυχής τω σύςασιν έχοντος και και
του αθανάτου , και τους θνητου και
του αλόγου Πάντα γαρ' σώματα ζωνία και
έμψυχα και τα δε μη ζώντα ύλη πάλιν καθ '
ιωτίω ' . Κα ψυχη ομοίως και καθ' εω
τω των ποιητή παρακειμένη της ζωής αι
τία , της δε' ζωής πώς αίτιος: η αθανάς
των . Πώς oύν και τα θνητα ζώα και άλλα
Η θνε ' ? Πώς δε το αθάνατον, και αθαν
νασίαν ποιούν τα ζώα μη ποιεί ? και δε
μον', επ ' τις , και ποιούν τα , δήλον και ότι
δε και είς , φανερώτατον . Και γαρ' μία ψυχή ,
μία ζωη και μία ύλη . Τις δ' ούτος . τις 4
αν άλλος , είμή εις ο θεος ? . τινί γαρ και
άλλω το έποι ζώα έμψυχα ποιείν είμη
>
μονω τω θεώ ? είς ούν ο θεος... γελοιώσα
τον και τον μυ κόσμον ώμολόγησας ένα εί
ναι , και τον ήλιον ένα , , και τω σελήνω
μίαν. και χα ' θειότηλα μίαν , αυτόν δε τον
θεον ποσον είναι θέλας ? Πάνα ουν είς
αλος ποιεί εν πολλοίς , και τι μέν τω ,
θεώ ζωω , και ψυχίω , κι' αθανασίαν
και μεθαβολίω ποιείν , σου τοσανα ποιούν .
1ος και αφ' βλέπεις , και λαλείς , και ακούεις
και οσφραίνας , και γέυως , και άπα , και αειπαθείς
 MENS AD HERMETEM ,
και νοείς , και πνεϊς , και ουχ έτερος μ' έσιν
ο βλέπων , έτερος δ ο ακουων , έτερος και ο λα-
λων και άλλος και απο μένος άλλος δ ' οσφμνο-
μνος , άλλος και ειπα , και άλλος ο νοων ,
και άλλος και αναπνέων , αλλ' ας και τωτα παν-
τα . αλλά ουδε δωατα έκανα χωρίς ? θεου
2 ) . ωσέρ αφ' αν τουτων καταργηθής ουκέτι
ζωον α . ούτως ουδ'αν εκείνων καταργηθή ο θεος,
ο μη θέμις έσιν άπαν , ουκέτι οι θεος , Εί γα
Σπο διδακτι μη δεν δνα αξιον εί) ποσο μαλλον
και θεος , Ει γαρ τι έπ' , ο μη ποιά , α θέμις
Ηπαν ατελής έσιν . ιτε μηδ ' αργος επ'
σέλαος 3 , άρα παντα ποιεί . Προς ολίγον και αν
μοί σεαυτόν επίδος , ώ Ερμή , ραδιον νοήσας
το του θεού έργον αναγκαμον . ίνα πάντα γί-
νηται τα γινομυα, και τα απα γεγονότα . και
τα μέλλοντα γίνεση . ει' και τούτο ώ φίλτατε ,
ζω» . Τούτο δ' ότι το καλον . Τούτο δ' εςι' το
αγαθον . Τούτο δ' εςιν ο θεος . Η δε και έρ-
χω ωτο θέλεις νοήμ σε τι σοι εγγίνεται
θέλοντι δυνήσω . αλλ ' ουκ εκείνω τουτο όμοιον .
Εκείνος αρα ουχ και διται , ουδ ' αρ' άλλον έχει
σωεργον . αυτουργός αφ' ων , αει εσιν εν τω
έργο και αυτός ών ποιεί , Ει γαρ ' χωρίθη αυ-
του , παντα μ' συμπεσας παντα τε τε-
θνηξεως αναγκη και ως μη ουσης ζωής . Η δε
παντα ζει και μία δε' και η ζωη , ας και ο θεος .
και πάλιν ά πάντα ζωα εσίν , και τα εν τω
ουρανώ , και τα εν τη γη και μία δε η παντων
ζω » , ωο' του θεού γίνεται , και αύτη έσιν
ο θεός . η' του θεού αρα γίνεται πάντα .
Ζω» ' ένωσις νου και ψυχής . Θανατος δ'
ουχ απωλια την σωαχθέντων , διαλυσις οι
της ένωσέως . Εξι τενω ακων του θεού και
αιων , του
του κόσμος ,και του και κο μου
αιώνος ο κόσμος
ο ήλιος και του δ' κλίου ο άνθρωπος , τω δε
μεταβολίω θάνατον οι λαοί φασίν ε ) , δια
το μυ' σωμα διαλύεις και τω' δε ζωω εις το
αφανές χωρείν . Τούτω τω λόγω φίλτατε μαι
Ερμή και τον κόσμον ως ακουας φημί μετα-
βάλλες , δ.α το γίνεται μέρος αυτού καθε-
καςίω ημέραν εν τω αφανεί , μη δεποτε δι'
λύεθαι . Και τώτα έξι' τα του κόσμου πά-
S» , δινη σεις τε , και κρυψας . Και η με
δίνυσις , τροφή και η ' κρυψις ανανέωσις .
Παντόμορφος δ' εςιν ο κόσμος , ου τας μορ-
φας εκτός κειμένας έχει , εν εαυτο δε αυτος
μεταβάλλει . Επει ουν ο κοσμος ταντομορ-
φος γέγονεν- , και ποιήσας τι αν είη ? αμορ-
φος μ' αφ' μη γένοιτο . Ει δε και αυτος
παντόμορφος , όμοιος έςαι τω κόσμω , αλλα
μίαν έχων μορφω κατά τούτο έλαήων έ
τα του κόσμου . Τί ούν φα με αυτον εί-
να ; Μι εις απορίαν τον λόγον ειςήσω .
μι · Ου δεν άρ' άπορον σει ' του θεού.νοού-
μόνον . Μίαν ουν έχει ιδίαν , και τις εσιν ω-
του ιδία . H τις όψεσιν ουχ υσοςαίη ασω-
ματος , και πασας δια τ ' σωμάτων δείκνυσι .
L1 Β . Χ. " 22
& intelligis , & ſpiras . Er non alius quidem
elt qui videt , alius qui audit , alius qui
loquitur , & alius qui cangit , & alius qui
olfacit , & alius qui ambulat , & alius qui
intelligit , & alius qui reſpirar . Sed vnus
qui hæc omnia . Sed neque poſibile eft ,
fine Deo illa elle . Sicuti enim G ab his ocie .
ris , non ainplius animal es , lic G ab illis
ocietur Deus , quod nefas eft dicere , non
amplius eft Deus . Si enim demonſtratum
eft nihil,elle quanto magis Deus.Nam liquid
eft quod non faciat, li fas eft dicere , im
perfectus est . Si uero , neque ocioſus eſt ,
& perfectus, ergo omnia facit . Parumper
mihi te præbe o Hermes . Facilius intelliges
Dei opus eſſe vnum , vt omnia fiant , quæ
fiunt, vel quæ femel facta ſunt,vel quæ fue
tura lunt . Eſt autem , o chariffime, Vica.
Hoc vero elt,pulchrum , hoc eſt bonum , hoc
elt iple Deus.Si vero vis etiam opere id intelli
gere,vide quid tibi accedat cum vis generare.
Sed illi non eft hoc fimile . Ille.n.non afficitur
voluptate . neque alium habet operis conſor
tem.Nam cum per le fic effector lem per eſt in
opere,ipfe id, exiſtens quod facit. Nam G ab
eo ſeparerur , omnia corruere , omnia emoti
eft necellarium ,vtpote vita non exiſtente. Sed
ſi omnia viuunt . Er vna lic etiam vita , vnus
etiam Deus.Et rurlus, fi omnia viuunt, & que
in cælo lunt, & quæ in terra, vna vero per oin
nia vita,a Deo fiunt , & ipſa elt Deus . A Deo
igitur fiunt omnia . Vita vero vnio eſt mentis
& animæ . Mors vero non eſt perditio eorum
quæ coierunt , led ſolutio vnionis. Ett igitur
imago Dei , æon . Aeonis vero mundus .
Mundi vero Sol . Solis autem homo , Μιι
rationem vero morrem dicunt elle eo >
quod corpus quidem foluitur . vita vero in
obſcurum abic . Hoc ferinone o dilectiffime
mihi Herınes etiam mundum vt audis , dico
mutari , eò quòd pars eius aliqua fiat quo
tidie inuifilis , numquam tainen ſolui . Et
hæ funt mundi palliones , vertigines &
occultationes . Et vertigo quidem eft re.
uolutio;occultatio vero, elt renouatio . Om
niformis vero eſt mundus , non quidem for
mas extra fe habens : ipfe tamen in fe ipfo
mutatur . Cum igitur Mundus omniformis ,
factus ſic : factor eiusquid pam fuerit ? Infor
mis quidem non erit . Si vero & ipfe omni
formis eft , fimilis erit mundo , led vnam
habens formam quo ad hoc minor erit
mundo ? Quid ergo iplum elſe dicimus ?
Ne in dubium , fermonem iniiciamus . Nihil
enim dubium eſt , quod de Deo intelligitur .
Vnam ergo habet ideain , quæ cius elt pro.
pria . Quæ uiſum quia eft incorporea, non
Lubit , fed omnes pec corpora oftendit :
G.2 ; Neque
 HERMETIS
Neque mireris, fi quæ eft incorporea idea. Eft
enim velutiea,que eftfermonis, & infcriptu-
ris,margines.Cernunturnamque valde fultol
li. glabræ tamen natura , & æquales ſunt pror-
fus. Percipe vero, quod audacius dicitur, ue-
rius tamen . Sicuti enim homo, finevita non
poteft viuere . Sic neque Deus poteft viuere ,
niſi faciat bonum . Hoc enim tamquá vita , &
tamquam motio eſt Dei, mouere cuncta , &
viuificare . Quædam vero eorum quæ dicun.
tur , proprium conceptum habere debent ,
Quale autem dico percipe. Omnia funt in
Deo, non vt in loco iacentia . Locus enim &
Corpus eft , & immobilis , & iacentia motions
non habent, iacent enim aliter in incorporeo.
aliter in phantaſia. Concipe , eum qui omnia
continet,& percipe quod incorporei nihil eſt
capacius, neque uelocius, neque potentius .
jplum vero eſt capaciſſimum & velociſſimum ,
& potétiſſimū. Et ficcogita a te ipfo, & præci
pe tuæ animæ vt in Indiá vadat,& celerius tua
iuſſione illic erit.Trálire eam iube ad Oceanu ,
& ibi rurlus cito erit , non vt quæ locummu-
tauerit in locum , ſed quaſi ibi exiſtat, iube
ipſam , & in cælum euolare,neque alis egebit,
Sed neque ei vllum cſt impedimentum . Non
folis ignis ,non æther,non vertigo ,nequecor
pora aftrorum aliorum . Sed omnia proſcin-
dens,afcendecvſque ad poftremum corpus.Si
vero volueris vniuerfum etiam perrumpere .
Et ea quæ extra ( li quid extra eit ) mundum
funt,contemplari,licet tibi. Intuere quantam
vim, quantam celeritatem habes , Tu omnia
hæcpotes.Deus autem non poteſt : Hoc ergo
modo contemplare Deum , tamquam intelle-
&tiones omnes in fe habere,mundum vniuer-
ſum . Si ergo te ipſum non æquiparas Deo
Deum intelligerenon potes ? Simile enim fi-
mili intelligibile eft. Augeas te immenſa ma-
gnitudine,ab omni corpore exiliés , & totum
tempus ſuperans, æuum fias , & intelliges
Deuin. Nihil impoſſibile in te ipſo ſtabiliens,
te ipſum putabis immortalem . Et omnia po-
tens intelligere, omnem artem, omnem ſcien
tiam ,omnis animalis morem . & omni altitu.
dine altiorfias , & omni profunditate deprel-
fior.Omnes ſenſus eorum quę facta ſunt, com
prehende in te, ignis,aquæ, licci, humidi. Et
ſimul vbique eſſe , in cerra , in inari , in ce
lo . nondum te natum eſſe ; in utero te elle ,
iuuenem ,ſenem , obijlle , ea quæ poft obitum.
& hæc omnia fimul intelliges, tempora,loca,
res , qualitates , quantitates, fic poteris intel-
ligere Deum. Si vero incluferis tuam animam
in corpore,& humilem eam feceris, & dixeris
nihil intelligo , nihil poflum , timco mare. in
cælum (candere non poſſum ,neſcio quis fim ;
neſcio quis fiam , quid tibi cum Deo:Nihil.n.
TRISMEGISTI ,
Και μη θαυμάσης , ή δι ' ασώματος ιδέα . Εί
γαρ ώσσερ και του λογου , και εν τας γραφιας
ακρώρειαι . ορώνται μ' αρ ' πάνυ εξέχουσαι
λiαι και τη φύσει , και ομαλα εισι παντελώς ,
Εννόησαν και το λεγόμενον τολμηρότερον , αληθέ
σερον 3. ώασερ γαρ ο άνθρωπος χωρίς ζωής του
δύατα ζω . ούτως ουδε ο θεός δώατα ζω
μη ποιων το αγαθόν . Τούτο ρ' ώσπερ ζωη , και
ώασερ κίνησις όχι' του θεού , κιναν τα πάντα,
και ζωοποιών . ένια και τη λεγομένων , ιδίαν έν
νοιαν έχαν οφείλι . οίον δ λέγω νόησον , Παν
τα έσιν εν τω θεώ , ουχ ώς εν τάπα κείμενα .
Ο Σ γαρ' τόπος ,και σώμα ότι και ακίνητον ,
και τα κείμενα κίνησιν ουκ έχει . Καται η
άλλως εν ασωματω , άλλως εν φαντασία . Νόησον
τον αειέχονται τα πάντα , και νόησαν ότι του
ασωματου ου δεν έι οειεκτικώτερον . ουδε' ταχύ
τερον , ουδε' δωατώτερον , αυτο και πάντων και
εειεκτικώτατον και ταχύτατον και δωματώτατον.
Και ούτω νόησον υπο ' σεαυτού , και κέλασον σου
τη ψυχή εις ινδικίμ , πορώθlώα και ταχύτερον
σού της κελευσεως εκ έσαι . Μετελθαν σ' αυ
τα κέλασαν ότι τον ωκεανόν , και εκεί πάλιν
ταχέως έςα , ουχ ώς μεταβασει απο το που εις
τόπον , αλλ' ώς έκά ουσα . Κέλσον αυτή και
εις τον ουρανον αναώαι , και ουδ πιερών δεη
θησεται , αλλ 'ουδ ' αωτ ουδεν εμποδιον . ου το
του ηλίου πυρ , ουχ ο αιθήρ , ουχ και δίνη . ου '
τα και άλλων ασέρων σώματα και παντα 3 δια
τεμούσα αναπήσεται μέχρι του έχάτου σώμα
τος . Ει 3 βουληθείης και αυτό όλον διαρηξα
θαι , και τα εκτος , άγε τι εκτός και του κόσμου ,
θεάσαώς έξεσι σοι , ίδε σ'σίω δώαμιν , όσον
τάχος έχεις ? συ τα σύμπαντα δωασα ταύτα .
ο και θεος ου ? Τούτον ουν τον τρόπον , νοησον
τον θεον , ώασερ νοήματα πάντα εν εαυτω έ
χαν, τον κόσμον αυτόν όλον , έαν ουν μη σέωτον
εξισάσης τω θεώ , τον θεον νοήσαι ου δώα
σας
? το γαρ' όμοιον τω ομοίω νοητον . Σωαω .
ξησον σεαυτον τω αμετείτω μεγέθει , παντος σω
ματος εκπηδήσας, και πάντα μόνον ταγάρας
αιων μου , και νοή σας τον θεον , μη δεν αδύ
νατον έν σεαυτω καυσησάμνος , σεαυτόν ήγη
σαι αθανατον , και παντα δωάμδυον νοήσαι ,
πασαν Στέχνω,πάσαν δ' επισήμω,παντός ζωου
*θος. παντόςδύψουςυψηλότατος μεν , και παν
τος βαθους ταπεινότερος και πάσας και τας αιθή
σεις ποιημάτων σύλλαζε ένσεαυτω , πυρος ,υδαίος,
ξηρού και υγρού,και ομού πανταχη εί), έν γη, έν θα
λαθη εν ουραν ω. μη δέπω γεννηθ , εν τη γασρί
7),νέος , γέρων , τεθνηκένα ,τα μετα αθάνατον , και
ταυταπανα ομου νοήσεις.όνους τόπους, οράν
ματα,ποιότητας ποσότητας,ούπω δασαινοήσαι
τον θεόν. Εαν και κατακλίση σουτίω ψυχίω εν τω
σώματι , και ταπανωσης αωτω , και είπης ουδέν
νοω , ουδεν δώαμαι , φοβούμαι θάλασαν , ας
τον ουρανον αναβίωαι ου διαμαι , ουκ οίδα τις
αμι,ουκ οίδα ]ίς έσομαι, ίσοι και το θεωλου δεν αρ .
suícara
 MENS AD HERMETEM
Γω' ασαι η καλών και αγαθών , φιλοσώματος,
και κακός ών νοήσαι . και γαρ αισκακία το αγνούν
τον θεόν . Το και δωας γνώναι και θελήσαι σε
iarious idos isiv sudeia nudena , isia toua-
γαθού . και φέρουσα και ραδια δίνοντι σοιπαν-
ταχού σωαντήσει και πανταχού οφθήσεται οπου
γε και ότε ου ωροσδοκάς:γρηγορούντι, κοιμωμένω,
πλέοντι , ο έυοντι , νυκτός , ημέρας , λαλούτι ,
simtāti. oud's goup' isir , ó oux ésiv eixar
του θείου . Ήτα φης , αόρατος ο θεος ? ευφή-
μησον , και τις αιτού φανερώτερος ? δια αυτό
τούτο πάντα εποίησεν,ίναδια πανίων, αν βλέπης.
Τούτο ότι το αγαθόν το 3 θεού . τούτο δαυτου αρε-
τη, το αυά φαινέθη δια πάνων.ου εν αφ'αήραν,
ουδ rασωμάτων. νούς οράται εν τω νοείν ,ο θεός
εν τω ποιαν. Ταώτα σοι δι' τοσούτον πεφανέρωτα
Τρισμέγισε.τα δ'άλλα πάντα όμοιως και σίγο»
νέα , και ου διαμάθηση .
ΥΕ Α Ο Σ .
LIB. X. 23
potes pulchrorum ,& bonorum , cum corpus
ames & malus ſis, intelligere. Nam termalum
eſt ignorare Deum . Noflc vero,& velle,& fpe
rare,via eft rectæ propria boni, & plana & "fa
cilis, itineranti tibivbique occurret, & vbiqi
eam cernes etiam quando non expectas , Vi.
gilanti , dormienti,nauiganti, itineranti , no
&tu ,interdiu ,loquenti,tacenti.Nihil enim eft
quod non fit imago Dei'. Dein dicis, inuifibi
lis eft Deus.Bene ominare.Etquis eo manife
ftior ?Ob hocipſum omnia fecit,vt per omnia
eum cernas. Hoc eſt bonum ipfius Dei. Hoc
ſua virtus, vt ipſe cernatur per omnia. Nihil
enim inuiſibile , neque eorum quæ incorpo
rea ſunt,Intellectus cernitur in intelligendo .
Deus in faciendo . Hæc tibi in tantum palam
facta ſunt , o Triſmegiſte .Alia uero omnia fi
militer per te cogita ,& non ecrabis .
FINIS .
HERME
 ΕΣΣΕΣ
SCSerie Ceweg 61390836LCS
ΣΕ ΕΝΝΕΣυζ5
)6 ( ‫و مو‬
( Ce : δεδο.635.5CENοC
HERMETIS EPMOY TOY
TRIS MEGISTI,
... DE MENTE COMMUNI
Ad Tatium ,
Σ α
: LIBER XI::
Ens o Tati , ex ipſa Deieſſen
của eſt;liquia tamen eſt ellen
tia Dei. Er qualis quędá eſt?
M Ilte ſolus exacte ſe iplum no
uit . Mens ergo non eſt reci.
ſa ab eſſentia Dei,fed vnica ,
ficuti folis lumen . Iſta vero inens in hominis
bus quidem Deus eſt. Ideo quidam hominú,
diuini ſunt . Eripſorum hunanitas proxima
eſt Deitari . Erenim bonus dæmon , Deos
quidem dixit homines immortales. Homines
vero Deos mortales. In brutis vero, Mens eſt
natura. Nam ubi anima, ibi mens quoque eft,
Sicuti & vbi vita ibi etiam anima eit.in brutis
autem ,anima, vita eſt, vacua mente. Mens.n.
animartum eft benefactrix hominum . Ducit
eos in proprium bonum . Er brutis quidem,
cuiuſque naturæ cooperatur, hominum vero
naturis contrafacit. Anima cum in corpus de-
fcendit ,illico a dolore, & voluptate mala fit .
Nam ſicut corporis compoſiti fuores , fluunt
dolor & voluptas, in quę anima ingrellamec-
gitur. Quibuſcumque ergo animabus Mens
præſit, eis fplendorem ſuum infundit oppo-
nes ſeſe earum præſumptis . Sicuti mendicus
bonus , dolore afficit corpus præcorreptum
morbo,vrens & fecás. Eodem modo & inens
anim.e dolorem infert, extrahens eam è volu-
ptate,a qua omnis morbus animæ fit.Morbus
vero magnus animæ eſt Atheos li fit . Ex quo
opinio ad omnia mala ſequitur, & ad bonuin
nullum.Ergo mens ſe ſe opponens ei , bonum
acquirit animæ. ſicuti medicus corpri ſanita-
tem . Quotcunque vero animæ humanę , non
ſunt ſortitæ Mentem gubernatricem , idemn
patiuntur animis brutorum. Cooperatrix.n .
eis facta . & remittens cupiditates , in quas
feruntur impetu , appetitus ad irrationalitaté
tendunt. Et ſicuti irrationalitas animalium ,
2008.12
:SI QS
CS
+ Ξύο
ΤΡΙΣΜΕΓΙΣΤΟΥ :
ΠΕΡΙ Ν ΟΥ ΚΟΙΝΟΥ
3
Προς Τατ .
Β Ι Β Λ Ι Ο Ν. Α. ..
Νους και Τατ , εξ αυτής της
1. του θεού ουσίας εσίν , άγε
τις εςιν ουσία θεου . και
TOS
ποίος τις ουσα τυγχάνει και
ουτος μόνος ακριβώς αυτόν
οι εν. ο νους ουν ουκ έσιν
Στο τετμημένος της ουσιώτη -
του θεου , αλ' ω υμένος καθάπερ το του και
λίσυ φως . ούτος δ' ο νους , ένα ανθρώποις θεός Ι
εσιν . Διό και τίνες και ανθρωπων θείοι ασί .
και η αυτο ανθρωπότης εγγυς έσιν θεότητος ,
και γαρ ο αγαθός δαιμων , τους και θεους επεν
ανθρωπους αθανατους , τους δ'ανθρωπους Θεούς
θνητους . Εν και τους αλόγοις ζώοις , ο νους και
φυσις εσίν . Οπου χαρ' ψυχή , έκά και νους έ
σιν ώσσερ όπου και ζωη , εκεί και ψυχή εσίν .
Εν και τους αλόγοις ζώοις η ψυχη ζωη ει', κενη
του νου , και γι' νούς , ψυχών εςιν ευεγέτης αν
θρώπων . εργάζεται αυτας ως το ίδιον αγαθόν .
Και τοίς μ αλόγους της εκάσου φύσα σωεργεί .
Τας δε' τ ' ανθρώπων αντι ορασει . Ψυχή γι
εν σώματι υoμένη ευθέως το' τε της λύπης
και της ηδονής κακίζεθαι . σωμαίος αρ'σωθένου ω
σερ χυμοί ρέουσιν δε λύπη και η ηδονή . ας ας έμ
κάσα ψυχη βαλίζει . Οσας αν ουν ψυχας και
νούς ελπςαση,τωαις φαίνα εαν ή τυφέγγος.αι
τιπρα των αυτ τοις οΡολημμασιν , ώσσερ ιατρος
αγαθος , λυπά το σωμα οροιλημμένον ο νοσου
καμων,ή τέμνων υγείας ένεκα . Τον αωτ τροπον το
νούς ψυχω λυπα εξωφέρων αω της ηδονής.αφ' ης
πάσα νοσος ψυχής γίνεται . Νόσος και μεγάλη ψυ
χής, θεότης.έπια δοξα ας παλα τα κακά έπα
κολουθεί,κάγαθον ουν. Αν ουν ο νούς ανθισραασων
15,70 αγαθον ειποιιαι η ψυχή, ώασερ και δια
προς το σώμαι τυγίειαν.όσα ψυχα ανθρωπιναι
ουχ ευχον κυβερνηγου νου, αυτό παχουσιν τη
αλόγων ζώων.σωεργος καρ' αω νόμος και ανέσας
τοπιθυμίαις εις ασφέροναι η ρύμης 7ης ορέξεωςορος
Το άλογον σωθειγουσει κώσσερ 7ο άλογον ή ζώων
αλόγως
 DE MENTE COMMVNI .
αλόγως θυμούμαι, και αλόγως επιθυμούσα ,
ου παύονται , ουδε' κόρον έχουσι και κακών. Θυ-
μοί γαρ και επιθυμία άλογοι , κακίαι βάλ-,
λουσα . Ταύταις δ' ώασερ τιμωρον και έλεγ..
χον ο θεός επέσωσε τον νουν . Ενταύθα ω πά-
τερ , ο οει της αμάρμένης λογος , ον έμαρο-
θεν μοι εξελέληθεις , κινδωέυει ανατρέπες.
Εις μν ' πάντως μαρτα του και τινί μοιχεύσα ,
ή ιεροσυλήσαι , ή άλoτι κακον δράσαι , και κο-
λάζεται , και ο εξ ανάγκης της ειμαρμένης,
δρασας το έργον ? ειμαρμένης γ' πάντα τα
έργα ώ τέκνον , και χωρίς εκείνης του δεν έζι' » ,
σωματικών , ούτε αγαθον , ούτε κακόν Νοές. Tum euenir.Faro quoque ftatutum eft , i fece
συμβαίνει . ειμαρτα δε και τι κακον ποιησαν• rit , pati.Et ob hoc facit,vt patiatur, quod pa
τα , και παθείν . Και δια τούτο δρα ίνα πά- citur,quia hoc fecit . Sed nunc valeatfermo de
θη ο πάχα ότι έδρασε το και να εχέτω, ο οι ', malo ac faro . In aliis enim de his diximus .
κακίας και ειμαρμένης λόγος , έν άλλοις γαρ'. Nunc vero de Mente eft nobis fermo . Quid:
Dee' Toutwv eipnireufe . vui ĝo ace' voũ isivyo ſcilicet pofſit Mens, & quomodo differenseſt?
μίν ο λόγος , τι δωατα ο νους . Και πως διά-
φορος εσιν , εν ανθρώποις τοιος 5 , εν και τους
αλόγοις ζώοις ηλλαγμένος , και πάλιν έν με
τοις άλόγοις ζώοις ουκ έσιν ευεργετικός , αλλ '
έν ανθρώπους . Τότε θυμικόν και το επιθυμή-
τικον σβεννύων . και τούτων τους μελλογίμους
άνδρας δε νοείν , τους δ' αλόγους . Πάντες δ'
οι άνθρωποι ειμαρμένη, υπόκεινται και λυέσει ,
και μεταβολή. αρχή γι' και τέλος τωτα , -
μαρμένης . Και παντες Σ άνθρωποι παχουσι
τα αμαρμένα . Οι δ' ελλόγιμοι ών έφαμίν τον
νούν ηγεμονέυειν , ουχ ομοίως τοις άλλοις πά-
χουσιν , αλλα της κακίας απηλλαγμένοι , ού.
κακοί όντες κακον ού πάχουσι . Πως παλιν
λέ γεις ο πάτερ ?ο μοιχός , ούού κακός ? κοαι φονευς.
φονεύς
ου κακός ? και οι άλλοι πάντες ? αλλ ' ο ελλόγιμος,
ο τέκνον , ου μοιχεύσας πασεται , αλλ ' ως μοι-
χεύσας . ουδ ' φονεύσας , αλλ ' ως φονεύσας , και
ποιότητα μεταβολής αδυνατον έξι διαφυγαν».
ώασερ και μέσεως . Κακίαν δε του νου έχoντι,
διεκφυγαν έπ ' . Διο και του αγαθού δαίμονος:
και τέκνον , εγώ ήκουσα λέγοντος αι , και έγ- ,
γραφως ελέδεδώκει πάνυ αν το και ανθρώπων γέ-
9ος ωφελήκει . Εκείνος φ' μόνος ο τέκνον αλη-.
βώς , ώς πρωτόγονος, θεος τα πάντα κατι των
θείους λόγους έφθέγξατο . Η'κουσα γι' αυτού
ποτέ λέγοντος . Ο'τι εν όξι τα πάντα και μα-
λιςα τα νοητα σώματα . Ζω αν και δωάμαι και
ενεργεια και αιώνι . και ο νους ούν αγαθος -
είν όπερ έσιν αυτού , και ψυχή . Τούτου και τοιού-
του όντος , ου δεν νοητον διαςατον και νοη .
ώς oύν δωατον νούν άρχοντα πάντων , και ψυ-
χω όντα του θεού ποιεϊν όπερ βουλεται. Συ
δε νορά και τον λόγον τούτον ανήνεγκα ορος
τω πούσιν ω επείθου μοι εν τοις έμοιοθεν .
Λέγω δε ωει ' της ειμαρμένης και του νου . Εάν
γαρ τοϊς εριστικούς λόγοις ακριβώς αφέλη
τέκνον , ευρήσας ότι αληθώς παντων επικρατεί
ο νους και του θεού ψυχαν . και ειμαρμένης , και
νόμου και άλλων πάντων , και ουν αυτοί
LIB. X 1. 24
irrationaliter irafcuntur, & irrationaliter con :
cupifcunt, non cellant , nequefacietatem ha
bent malorum . iræ enim & concupiſcentiæ
itrationales mala ſunt nimia . His vero tam
quam vltorem , & redargutorem Deus præ
fecit Mentem . Hic o pater , ſermo de fato ,
quem antea mihi enarraſti videtur deſtrui.
Nam fi fatale eſt huic machari, aut facrile
gium facere , aut aliud quid mali facere ,pu
nitur.qui tamen a necefficate fati id fecit. Fati
enim cuncta opera , o fili. Et line ipſo nihil ;
corporeorum eft bonum,aut bonum autma
7
in hominibus quidem talis,in brutis vero mu
tatus . Et rurſusin brutis quidem , non eſt bel
nefica ,ſed diffimilis in omnibus, iracundiain ,
& concupiſcentiam extinguens . Er horum
præclaros viros oportet cogitare: alios vero
ratione carentes. Omncs vero homincs , fa - i
to fubiiciuntur , & generationi; & mutationi .:
Principium enim , & inis hac funt fati. Eι
omnes homines patiuntur quidem fatalia ,
Sed ſelecti , quibus diximus Mentem eſſe
ducem , non codem modo cum aliis pa
tiuntur . Sed malo liberi , cum mali non fint,
malum non patiuntur . Quo inodo iterum ,
dicis o pater ? Μαchus nonne eft imalus ?
Οccifor nonne malus ? Sed felectus &
præclacus o fili, non machatus patietur, fed
vi mạchatus. neque occiſor , Ted vr occi..
for. Et qualitatem mutationis impoſſibile,
eſt effugere. . Sicuti & generationis. Mali-l
tiam vero ei qui mente eſt prædicus.poffi
bile eſt effugere. Ideo,a bono dæmone o filij
audiuίcgofemper dicente . Et fi fcriptistra
didiſſet, maxime genus humanum adiuuiffet .
ille enim folus, o fili reuera , vt primogenitus
Deus,omnia confpiciens diuinos ſermones,
pronunciauit . Audiui aliquando eum dicen
τerm . Quod vnum, omnia funt, & maxime in
telligibilia incorporea . Viuimus veco po
tentia , & actu, & æone . Ergo & Mens Deus,
eſt ,qui etiam eius eſt anima . Hoc vero cum
ita fe habeat , nullum intelligibile eſt di..
menſum . Sicut ergo poſſibile eſt mentem,
principem omnium ,. & quæ Dei anima eſt,
facere quæ vult . Tu vero intellige , & hunc
ſermonem attuli ad interrogationem , quam
me ante interrogatti . Dico autem de fa
to Mentis li ſerinones miſticos exacte ſu
ſtuleris , o fili , inuenies quòd re vera om .
nibus dominatur mens , Dei anima . & fa
to & legi , & oinnibus, aliis . Et nihil ei,
impolli
 HERMETIS TRISMEGISTI,
impoſsibile,nequeeorum quæ fati ſunt.ſupe- αδύατον ουδε ή της ειμαρμένης . την άνω
rior ergo humana anima , non negligat quæ
accidunt ſub fato eſc. Sed hæc haytenus di-
cta ſunto.Boni dæmonis hæc o pater, optima
ſunt, & diuine , & vere & vtiliter dicta íunt .
Sed illud adhuc mihi declara. Dicebas mente
in brutis naturæ inftar agere. & cooperari eo-
rum impetui.Impetus aút brutorum vt puto ,
paliones ſunt. Quod fi & més cooperatur im
petui,impetus vero ſunt paſſiones,menserga
paſsio eſt,concolorpaſsionibus. Euge o fili,
generoſe interrogas.iuftum ergo eft me quo-
que reſpondere . Omnia o fili,quæ in corpore
ſunt incorporea, paſsibilia ſunt, & proprie ip-
fæ ſunt palsiones. Omne enim mouens,incor
poreum eſt . Omne aut motum, corpus eft &
corpora mouentur a mente. motus aút paſsio
eſt, patiunturergo ambo, & mouens & mo-
tum. illud vt princeps,hoc vero vt dominatú.
Liberatus vero a corpore , liberatur & a pal-
fionc. Sed potius , o fili, nihil eſt impaſsibile .
omnia uero ſunt paſsibilia. Differt vero paſ-
fio a paſsibili. Nam illud quidem agit,hoc ve-
ro patitur. Corpora vero per ſe agunt. Vel.o.
iminobilia ſunt,vel mouentur . Vtrumuis aúc
fuerit paſsio eſt.Incorporea vero ſemper agū.
tur.Etob id paſsibilia ſunt. Non ergo te ap-
pellationes turbent.Nam actio & pafsio idem
ſunt.Fauftiore vero nomine vti,non eft graue.ταραθέτωσαν. ήτε γαρ ενέργεια και το πάθος
Clariſsime, o pater, ſermonem reddidiiti . Et τωτον εσίν , ευφημοτέρω και τα ονόματι εήσα »
illud vide o fili. quòd duo hæc homini Deus, ως , ου λυπεί . Σαφέςατα ο πατερ των λόγον
præter omnia mortalia animalia donauit .
Mentem, & ſeringne, immortalitati ,æqualia .
His vero ſi quis vtatur ad eaquæ oportet, ni-
hil ab immortalibus differet . Potius etiam
cxiens è corpore ducetur ab ambobus , in
Deorum ac beatorum chorum . Alia neani-
malia ,fermone non viuntur o pater ? Non ,
fili, fed voce . Plurimum vero differt ſermo
a yoce . Nam ſermo communis eft omnium
hominum . :Propria vero cuiuſque generis
animalis vox eſt . Sed & hominum o pater
fingulorum , fecundum quamquenationem
differens eſt ſermo ? Differen's o fili . Vnus
vero eft homo, fic & oratio vna eft . & inter-
pretata , eadem inuenitur , & in Aegypto ,
& in Perſide, & in Græcia . Videris uero mihi
ο fli , ignorare virtutem & magnitudinem
ſermonis . Nam beatus Deus , Bonus De-
mon . Animam quidem in corpore iuſsit:
eſſe . Mentem autem in anima , rationein
vero ' in mente . Mentem vero in Deo .
Deum vero horum patrem . Ratio ergo ima-
go eft mentis.Et mens Dei. Corpus vero ima-
go ideæ . Idea vero animæ . Eft ergo materiæ
conuiſsimum , ipſe acr . Aeris vero anima, ani-
mæ vero mens. MentisaútDeus.et Deusqui-
dem circa omnia , & per omnia ,Mens vero
θεν ουν ψυχη ανθρωπίνη,ουδ' αμελήσασα ωνπέρ
συμβαίνει απ ' τίω ειμαρμένω έ ) . Και ταύτα
Η επ ' τοσούτον λελέχθω. Τα του αγαθού δαι
μονος άριςα , και θείως πάτερ ταύτα και αλ
θως , και ωφελίμως . Εκείνο δε μοι έτι διασα
φανισον . Ελεγες γαρ ' τον νουν εν τοις αλόγους
ζώοις φύσεως δίκίω ενεργών,σωεργούντα αυgr
τας ορμαϊς , αι δερμαι η αλόγων ζώων ως οί
μαι παθη εισίν . Λ' και ο νους σωεργείται
τις ορμαϊς , αι δ ' έρμαι και αλόγων πάθη , και
ο νούς άρα πάθος και συγχρωματίζων τοις πά
θεσιν . Εύγε ο τέκνον αναίως πωθάνη . δι
YOU OY ' δε' καμε τοκρίνας. Πάντα. Ο τέκνον
τα εν σώματι ασώματα παθητα , και κυ
ρίως αυτά όχι πάθη . Παν με το κινούν ασω
ματον , Πάν δε το κινούμενον , σωμα . και εις
σώματα Α κινείται απο το . κίνησις
παθος . Πάχι ουν αμφότερα , και το κινούν, και
το κινούμθυον . Το ά άρχον , τον ερχόμε
νον . Απαλλαγες δε του σώματος , απηλλάγη
και του πάθους . Μάλλον και ο τέκνον ον ,
απαθές , πάντα η παθητα : Διαφέρει ε' τά
θος παθητού, τo Σ ’ γαρ ενεργά , το Α ' τάχα .
Τα σώματα και καθ' εαυτα ενεργά . ή αφ' α
κίνητα έσιν, ή κίνάτα . Οπότερον δ' αν είη , πα
θες έξι . Τα ασωματα αει ενεργείται . και δια
τουτο παθητα δι ' . Μη ουν σε α ωροσηγορία
Στο δεδωκας . Κακάνο " δρα τέκνον ότι δύο
ταύτα ανθρώπω ο θεος παρα πάντα τα θνη
τα ζώα έχαρίσατο . Τον τε νούν και τον λό
γον , ισότιμα τη αθανασία . Τούτοις δ' και τις
είσαιτο εις α δ , ουδέν *r αθανάτων δοί
σει . μάλλον και και εξελθών εκ του σώματος
οδηγηθήσεται ν' αμφοτέρων , ώς τον και θεων
και μακάρων χορον . Τα ρ' άλλα ζώα λόγω
ου μαται πάτερ ? ου τέκνον,αλλά φωνή .
Παμπολν 5 διαφέρει λόγος φωνής . Ο Σ και
λόγος κοινος παντων ανθρώπων ..ιδία και εκά
σου γένους ζώου , φωνη ' Αλλά και η αν
θρώπων ο πάτερ , εκάσου και έθνος διάφορος
ο λόγος ? Διαφορος Σώ τέκνον . ίς δ ' ο άρ
θρωπος και ούτω και ο λόγος είς ' . και μεθερ
μηνέυετα , και ο αυτος ευρίσκεται , και εν Αι
γυω , και Περσίδι , και Ελλάδι. δοκείς δε
μοί και τέκνον , αγνοών αρετω και μέγεθος λό
γου . Ο αρ' μακάριος θεος , αγαθός δαίμων ,
ψυχίω εν σώματι έφη τη , νουν και εν ψυχή,
λόγον " εν τω νώ τον νούν δε εν τω θεώ , τον
Ν'θεον και τούτων πατέρα . Ο ουν λόγος έσιν
ακών του νου . και νούς του θεού . και το σώμα και
tñs idéas , ide idéa tūs tuxens. Esir own
της μεθ ' ύλης το λεπτομερέςατον αηρ . αέρος 3
fuxn's toxñs ģi vous s you Sea's . xiga o reful
δεός ει πάντα και δια πάντων , και δε νους
αι
 DE MENTE COMMVNI.
οι τίω ψυχίω , και 3 ψυχη οι' τον αέρα , ο
δ' ανρ αει τίω ύλω , ανάγκη και και η πρό-
νοια , και η φύσις όργανα ότι του κόσμου και της
τάξεως της ύλης . Και απ' τη Σ νου και έκα-
τον έσιν, ουσια δ' ω η ταυτότης . Των 5
παντος σωματων , έκασον πολλά εσίν . έχοντα
ν' τω τωτότητα τα σωθετα σώματακαι και
τω μεταβολίω ως άλληλα ποιουμψα , αά της
τωτότητος των αφθαρσίαν σωζα . εν και τους
άλλοις σωθέτοις πάσι σώμασι αριθμος εκάσου
δι' . Χωρις αφ ' αριθμου σύσασιν , ή σωθεσιν
ή διείλυσιν αδωατον νέος α ' ένα δις ή
αριθμόν ενώσι κι αύξουσι , και πάλιν. δια-
λυό μίμαι ας εαωτας έρχονται , και η ύλη μία .
και 3 συμπας κόσμος ούτος , ο μέγας θεός , και
του μείζονος εικών , και ωωμένος εκείνω , και
συσώζων τίω ταξιν και βούλησιν του πατρός ,
πλήρωμα ει' της ζωής . Και ουδέν έσιν εν τού-
τη διαπαντός του αιώνος της υποκατασα-
Γεως , ούτε του παντός και ούτε και το μέρος και
ουχί ζη . νεκρον αφ' ουδε έν ούτε γέγονεν , ούτε
εσιν , ούτε έςαι εν τω κόσμω . ζωον ' ηθέ-
λησεν ο πατήρ αυτον 73 ,ώς' αν σωέςηκε . Διο
και θεον η ανάγκη . Πώς αν ουν δωιτο και
τέκνον εν τω θεώ , εν τη του παντός ακόνι , εν
τω της ζωής πληρώματι , νεκρά ι) και η καρ' νε-
κρότης φθορα εσίν . και 3 φθορα απωλεια . πως
ούν μέρος τί δωαται φθαρώα του αφθαρτου ,
ή απολέως τι του θεού ? ουκ Σποθνήσκα ούν
πάγερ τα εν αυ τω ξώα ? όνα αυτού μέρη ?
Ευφημησον ώ τέκνον , πλανω ως τη οροσηγο-
ρία , του γινομένου . ου γαρ αποθνησκει, ώ τέκνον.
αλλ ' ως σωθεα σώματα διαλύεται . Η και διάλυ-
σις . διαλύεται 5 ,ουχίνα απολυα, αλλ' ίνα νέα
γένη /αι . Ταλέπα τις της ζωής εσίν η ενέργεια
ουχί κίνησις ? τι ουν εν τω κόσμο ακίνητον ?
ουδενώ τέκνον . Ουδε' η γη ακίνη/ος σοι δοκεί
& πάτερ ? ου τέκνον , αλλά και πολυκινηθος και μόνη
3 καισάσιμος . Πώς ουκ αν γελοίον η τίω τρο :
φον πανων ακίνη]ον , τίω φύoυσαν και χωνω
σαν τα πάν]α . αδωαον φ' χωρίς κινήσεως
φύγαι τι τον φύονα . γελοιωσαλον δ ' έπειθου ,
το Πελαργον μέρος αργον έσα ? ου'δεν γαρ έτερον
σημαίνει το ακίνητον ονομα ή αργίαν , πάν τοι-
νυν και καθολικώς και τέκνον , ο ον εν κοσμο κι-
νούμυον ή η μείωσιν ή αϋξησιν . Το 3 κινού-
μόνον και ζη . Το 3 ζώον παν ούκ αναγκή τω-
1o 25. ών εφ' ομου συμπας ο κόσμος και αμε
Ταβληθος , ώ τέκνον όξι' α 5 μέρη αωου πανα
μεγαβληλα . ουδέν 3 φθαρόν ή απλυομον.
5 ωροσηγορίαι τους ανθρώπους 7αράθουσιν . ού
ν' η γένησις όξι ζωή , αλλ ' η αίθησις . ουδε
η μεταβολή θάναλος , αλλά ληθη . Τουλων οίνω
ούτως εχόνων , αθάνατα πάντα. η ύλη και η ζωή ,
Το πνεύμα και ψυχή , ο νούς , εξού παν ζώον σωτ-
Σηκε . ΓΙαν άρα ζώον αθανατον δια τον νούν.
πανίων και μάλιςα ο άνθρωπος , και και του θεου
κλικός . και τω θεώ σωουσιασικός . Τους
LIB . X 1. 25
circa animam , Anima uero circa aerem . Aer
vero circa materiam.Neceffitas vero,& proui
dentia,& natura ,organa ſunt mundi , & ordi
nis materiæ.Er intelligibilium quidem fingu
lum eſt eſſentia.ellentia uero ipforum eſt ide
titas. Corporum uero vniuerlilingulú, multa
eſt. Nam corpora compofita ,cum identitatem
habeant, & in fe inuicem mutentur , ſemper
identitatis incorruptioné ſeruant.In aliis uero
oinnibus cópofitis corporibus , numerus cu
iuſque eft..Nam ſine numero, cóſtitutionem ,
autcompoſitionem ,aut diſſolutionem fierieſt
impofſibile.Vnicates vero, numerum & gene
rant, & augent.Et rurſus diſſolutæ , in le ipſas
veniunt.Et materia vna vniuerſus aut hic mú
dus magnus Deus,& maiorisimago, &vnitus
illi, & feruans ordinem & uoluntatem patris,
plenitudo eſt vitæ. Et nihil eft in eo , toto ę
uo circuitionis, neque totius, neque partium
quod non viuat.Mortuum.n.ne vnum quidē,
aut natum eſt, aut eſt ,neq; erit inmundo.Vo
luit.n.pater,animal iplum eſſe,donec conſtat.
Ideo , & Deum eſſe eit necefTe.Nam quomodo
poceſt,ofili,in Deo, in patris imagine, in vitæ
plenitudine mortua eſſe. Ná mors,corruptio
eſt . Corruptio aŭt perditio . Quomodo ergo
pars aliqua poteft corrumpi,eius qui eſt incor
ruptibilis. aut perire aliquid Dei ? Non igitur
intercunt o pater, ea quæ in eo ſunt animalia,
cum fint eius partes?Bene ominare o fili, erras
in appellatione generati.Nihil.n.interit o fili,
fed vt compoſica,corpora diſſoluuntur.Dillo .
lutio aút nó eft inors,ſed téperamentiſolutio.
Soluútur aut nó vt in nihilú abeát,fed ve noua
fiát.Tat.Sed quiſná eſt vitę actus,nóne motus?
Quid ergo in inundo immobile ?Nihilo fili.
Neque terra immobilis tibi videtur o pater ?
Nó hili. Sed mulciinobilis & ſola ſtabilis.Quo
.n.mo do nó lit ridiculū, nutricé omniú immo
bilé elle?quæ profert, & gignit omnia. Impoſ.
Gibile.n.eft fine motu productoré aliquid pro
ducere.Ridiculá fane re interrogalti. An ,quar
ta pars iners erit?Nihil.n.aliud ,noméimmo
bile ſignificat,quàm ocium.Scito ergo o fili,in
vniuerſum . Ens quod in mundo fit, moueri,
vel per diminutionemvel augmentum . Quod
vero mouetur,etiá viuit.Omne aút animal,nó
neceſſe eſt idem effe . Nam cum Gmul fit vni
uerſus mundus, immutabilis eſt o fili. Partes
vero eius omnes mutabiles.Nihil vero corru
pribile eſt,aut perit.Sed appellationes pertur
bant homines. Non.n.generatio eſt vita, ſed
ſenſus.ncq; mutatio interitus eſt ſed occulta
tio.His ita fe habentibus. immortalia omnia,
mareria ,vita ,ſpiritus,anima. Mens. Vnde om
ne animal eſt conſtitutú . Omne ergo animal
immortale.omniú vero maxime,homo,qui &
Deú ſuſcipit , & cú Dco conuerſatur.Cum hoc
H enim
 HERMETIS TRIS MEGIS TI,
enim Colo animali Deus conuerfatur , noctu
quidem per ſomnia,interdiu vero per ſymbo-
la.Et per omnia ipſi prædicit futura, per aues,
per exta,per ſpiritum ,per quercum.Ideo pro-
ficetur homo Icire prçcerita, & præfentia, & fu
tura. Sed & illud vide o fili quod fingulú alio-
rum animalium in vna mundi parte incedit.
Aquatilia in aqua, terreſtria in terra,ſublimia
in aere. homo veto his omnibus vtitur, aqua,
terra,aere, igne. Cernit vero etiam cælum,&
ipſum ſenſu tangit.Deus vero circa omnia, &
per omnia.Actio.n.elt, & potentia. & non eft
difficile intelligere Deum ,o fili. Si vero vis &
ipſum contéplari. Aſpice neceſsitaté eorúquę
apparent. & prouidentiam eorum quæ facta
funt, & quæ fiút. Aſpice materia pleniſsimam
vita. Tantú Deum moueri , cum omnibus bo-
nis, & pulchris, & Diis, & dæmonibus, & ho-
minibus. Sed hi o pater,omnes,actus ſunt om
nino . Si ergo actus ſunt omnino,o fili,a quo
nam aguntur, niſi a Deo ? Velignoras , qnod
ficut mundi membra ſunt, cælum , terra ,aqua,
& aer; eodem modo membra Dei ſunt vita, &
immortalitas ,& æon,& fpiritus, & neceffitas,
& prouidentia, & natura, & aniina , & mens.
Et horum omnium permanfio , & diſtributio
eſt ,id quod dicitur bonum . Neque clt quic-
quam eorum ,quæ fiunt, vel quæ facta ſunt,vbi
non fit Deus.In materia ne,o pater ?Materia o
fili,ſeorſum a Deo elt , vt ei aliqualem tribuas
locum. Quid vero putas eam efle aceruum,ni-
hil effcctam : Sivero efficiatur, ab aliquo effi-
citur. Adus.n.diximus elle partes Dei . A quo
nam ergo , viuificantur cúcta animalia ? A quo
nam immortalitate donantur, immortalia ? A
quo nam mutanturmutabilia ?Sineeniin ma-
teriam dixeris, fiue corpus , fiue ellentia , ſuas
& has actus efle Dei. Et materiam , actum ma .
terialıtalis. & corporuin actus , corporalita-
tem. & effentiæ actum ,eſſentialitatem . Et hoc
Deus eft , vniuerſum . & in vniuerlo nihil eſt,
quod non fit Deus. Vnde neque magnitudo,
neque locus ,neque qualitas,neque figura,ne.
que tempus circa Deum eft.vniuerfum.n.eft ,,
vniuerſum aút per omnia & circa omnia.Húc
ſermonem o fili,venerare, & cole. Cultura ve-
ro Dei vna eft,vtnon fis malus .
FINIS ,
SCHOLION .
Quando ait. Ifta vero mens in hominibus Deus eſt, intelligatur , perparticipationem . Et fimiliter
quæ fubiungit. Quidam homines diuini ſunt, & ipfa humanitasproxima eſt diuinitati. Intelligatur
per virtutes,& dona a Deo hominibus data. Simili quoque modo, ſuntintelligenda illa . Deos hom
mines immortales . Homines, Deosmortales .
η μόνω τω ζώω ο θεός όμιλα , νυκτός
δι ονείρων και ημέρας και δια συμβόλων , και δια
πάντων αυτω ορολέγει τα μέλλοντα , δι δρ
νέων , δια ασλάγχνων , δια πνεύματος ,
δρυός , Διο και επαγγέλεται ο άνθρωπος δι'
σας τα γευημένα , και ενεσώτα , και μέλ .
λοντα . Κακάνο ο όρα και τέκνον ότι έκαςον
και άλλων ζώων , εν μέρει ότι φοιτά του κόσμου ,
τα ε ένυδρα τα ύδατι . Τα 3 χερσαια τη
γή , τα 3 μεταρσια το αέρι . Ο άνθρωπος
τούτοις πάσι εύτα . Γη , υδατι , αέρι πυρί , ο
ρά το 3 και ουρανός , άπλετα 3 και τούτου
αιθήτε , η ' θεός και ει' πάντα και διά
>
πάντων . ενέργεια και έξι καιδωαμις . και ου
ν δίσκoλου ' νοήσαι τον θεον τέκνον. 5
θέλως αυτόν και θεωρήσαι , ίε τίω ανέγκίω
και φαινομένων , και τω πρόνοιας και γεγονότων
τε και γυομένων . ίπ τίω άλω πληρεσάτω ου
σαν ζωής . τον τηλικουον θεόν κινούωμον και μετά
πάντων αγαθών, και καλών θεών τε και δαιμόνων
και ανθρώπων. αλλ ' αύται πάτερ ενέργεια όλως
εισιν . ουν ενέργειαι όλως εισίν ώ τέκνον, σε
τινός ουν ενεργούνται ? αλλ ' εα υου θεού ? η αγ
νοείς οι ώασερ του κόσμου μέρη εισίν ουρανός , και
γη, και ύδωρ , και ανρ . τον αυτ ηοπον μέλη τζι'θεού
ζανη,και αθανασία, και αιων, και πνεύμα αναγκη, και
ορόνοια , και φύσις , και ψυχή, καινους . Και τού
των πάντων και διαμονή , το λεγόμδυον αγαθών .
Και ουκέτι έζι' τι , γινομένων, και " γεγονό
των όπου ουκ έσιν ο θεός . Εν τη ύλη ούν απάτερ ?
Η γαρ ύλη καιτέκνον , χωρίς ή θεού εσίν, ίνα ίδιον
ωτο επομερίσας τόπον? Τι ' ούσαν οίι, ή σωρούν
αυτίω οία ή μη ενεργουμένω ? ενεργείται,
του τινός ενεργείτα ? Τας αφ'ενεργειας έφααν και
μέρη του θεού . Υπό τινος ουν ζωοποιώται τα
πάντα ζώα ? Υπό τινος αθανατίζεται τα αθά
νατα? Υπό τίνος μεταβάλλεται τα μεταβλητα ?
Είτε 5 υλω, άτε σωμα , είτε ουσίαν φής , ίθι και
ταύτας αωτας, ενεργείας του θεού. Και ύλης
ενέργειας των υλότητα , και η σωμάτων ενέργειας
τίω σωματότητα , και ενέργειαντης ουσίας τίω
ουσιότητα , και τούτο εσίν ο θεός, το παν . εν και του
παντί ου ουν έσιν,ο μη εσιν ο θεός. όθεν ούτε μέ
γεθος,ούτε τόπος , ούτε ποιότης , ούτε χήμα, ούτι
ρόνος οτι τον θεον ει'. Πάν γαρ' όχι' , το 3 παν
διαπανίων και νειπανδα . Τούτον τον λόγον τε
κνον, αροσκύει , και θρήσκάε. Θρησκεία και Θρες
μία δι' με 13 κακών .
Τ Ε'Λ Ο Σ .
E

ΕΡΜΟΥ ΤΟΥ
ΤRΙΣ ΜΕΓΙΣΤΟΥ,
Λο' ΤΟ Σ Κ Ρ Α Τ Η Ρ.
ή μονάε,
Β Υ Β ΛΙ ο Ν Ι Β' .
Ον πάντα κόσμον , εποίησεν ο
ΚΟ T
δημιουργός , ου χερσίν άλλα λό
γώ . ώςε ούτος υπολάμβανε και
ως του παρόντος , και αν όν
KOM τος , και πάντα ποιήσαντος, και
ενός μόνον . τη δ' αυτού θελη
στη δημιουργήσαντος τα όντα . Τούτο γαρ' ός:
το σώμα εκείνου ουχ απον , ου5 ορατόν , ουκ
μεγειτον , ουδε διαςατον . ουδέ,άλλα τινά σω
ματι όμοιον . ουδέ γαρ' πύρ έσιν , ου δε ύδωρ ,
ούτε ακρ , ούτε πνεύμα . Αλλά πάντα απ' αυ
σου. Αγαθος γαρ' ών , μόνω τούτο εαυτό ανα-
τέθεικεν . Ηθέλησε 5 και τω γω κοσμήσαι .
κόσμον και θάου σώματος , κατεπεμψεν και τον
άνθρωπον ζώον αθάνατον , ζώον θνητον . και ο
κ άνθρωπος και ζώων έπλεονέκτα και του κόσ
μου για τον λόγον , και τον νοω . Θεατες με
εγένετο έργων του θεού ο άνθρωπος, και ε-
θωμασε , και έγνώρισε τον ποιήσαντα . Τον Σ '
ουν λόγον ώτατ . εν πάσι τοις ανθρώπους εμέ-
ρισε . Τον 5 νούν ουκέτι , ου φθονών τισιν . ο
αν φθόνος ούκ ένθεν έρχεται . Κάτω 3 σιωί
ταται τας τον νουν μη εχόντων ανθρωπων ψυ-
χας . Δια τί ούν ώ πάτερ , ου πάσιν έμέρισε
τον νούν ο θεός ? Ηθέλησεν ώ τέκνον , τούτον εν
μέσω τας ψυχάς , ώασερ άθλον ιδρύθη . Και
που αυτον ιδρύσατο ? κρατήρα Σ' πληρωσας
τούτου κατεπεμψε δους κήρυκα . Και εκέλασεν
τω κηρύξαι ταις και ανθρωπων ψυχαίς , τα
3. Βάλισον σεαυτω και δωαμένη εις τούτον τον
κρατήρα . η πισέυουσα ότι ανελέυση ορος τον.
καταπέμψαντα τον κρατήρα , και γνωρίζουσα
επ ' τι γέγονας . Οσοι μ ' ούν σωήκαν του
κηρύγματος , και εξαπλίσαν » * νοος , ούτοι
μεθέχον της γνώσεως , και τέλειοι εγένον-
το άνθρωποι και τον νούν δεξααθμοι , Οσοι 5 η
μαρτον του κηρύγματος και αυτοί με τον λόγον ,
τον 5 νουν μη οροσειληφότες , αγνοούντες δι' τι
γεγόνασι , και σο' τινος . α δ αιτήσεως του ,
των και τ 'αλόγων ζωων παραπλήσιαι,και εν ζυμώ,
1
1926
HERMETIS
TRISMEGISTI,
SER MOCRATER ,
velMonds .
LIBER XII .
Niuerſum mundum fecit opi
fex, non.manibus ſed verbo ,
Itaque ita cogita de eo , vt
de præſente , & ſemper exit
ftente, &omnia faciente , &
νηο folo, quifuavolitate cό
didit entia . Hoc enim corpus eft illius , non
tactile,neque vigile, neque méſurabile, neque
excenfile,neque alij vlli corpori Gmile.Neque
enim ignis eſt. neque aqua, neque aer, neque
fpiritus. Sed omnia ab ipſo . Bonus namque
cum fit , foli Gibi hoc dicauit . Voluit vero ,
etiam terram ornare,ornatu tamen diuini cor
poris. Et iniGit hominem , animal immortale,
animal mortale. Et homo quidem , animali,
bus & mundo plus habuit , ob ſermonem , &
mentem ..Spectator namque factus eſt operú
Dei homo . Et admiratus eſt , & cognouit fa
Corem . Sermonem quidem o Tati , in om
nes homines partitus eſt . Mentem autem
nequaquam , non inuidens aliquibus. Inui
dia enim non inde venit . Sed hic conflatur ,
in animis hominum mente carentibus.Quam
ob cauſam , o pater,non omnibus partitus mém
tem eft Deus? Voluit o fili,hanc in medio, ve
luti præmium animis proponere . Et vbi eam .
propofuit ? Craterem ipfa replens , deorſum
milit dans præconem . Et iuffit eum præconio
edicere, animabus humanis hæc . Immerge te
ipſam quæ potes in hunc Cratere. & quæ cre
dis, quòdredibis ad eum qui miſitcratere. Quę
cognofcis ad quid facta es.Quicumq; fane in
tellexerunt præconium , & immerſæ ſunt in
menté,ilti participarunt cognitionem,& per
fecti euaſerunt homines, cum mentem ſuſce
piſſent. Quivero non perceperunt præconiú ,
ipi quidem fermonem , non autem mentem,
funtadepti, ignorant, ad quid facti fint , &
a quo . Senſusautem horum fimiles ſunt bru
corum animalium ſenſibus, & in iralcentia ,
Η 3 & ira
 HERM ET IS TRIS MEGISTI,
& ira temperiem habentes non admirátur,ea
quæ ſunt ipectaculo digna. Corporú vero vo-
luptatibusdediti, ob has hominem efle factú
credunt. Quotcunq;vero Dei dono partici-
pes facti ſunt, hi , o Tati per comparationem
operü immortales pro mortalibus ſunt. Om-
nia cóplexi ſua mente,& terrena , & cceleſtia ,
& liquid eſtſupra cælum.Tantum ſeipſosele
uantes,cóſpexerunt bonum, & cun vidiſſent,
infortunium putarunt ,quæ hic eft,moram . Et
ſpretis omnibus, & corporeis , & incorporeis
ad vnum ,& folum feftinant . Hæc elt , o Tati
mentis ſcientia, diuinorum inſpectio , & Dei
compræhenfio , quia diuinus eſt Crater . Et
ego immergi volo o pater. Niſi prius corpus
tuum odio habueris o fili,te ipſum amare non
potes.Teipſum vero cum amaueris ,Mentem
habebis . Et mentem habens ſcientiam quoq;
adipiſceris. Quomodohæc dicis o pater?Im-
pollibile namque eft o fili, circa vtraque ver-
lari,mortalia nimiruin ,&diuina.Nam cú duo
fint entia , corpus , & incorporum , in quibus
mortale eft & diuinú, electio alterius permit-
citur ei,qui eligerevult. Non.n.poteft vtraq;.
In quibus autem alterius electio eft , alterum
diminutum , alteriusmanifeftauit efficaciam .
Præſtantioris ergo electio , non ſolum eligéri
pulcherrima fit , ita vt hominem deificetfed
, Η Σούν ή κρείτονος αίρεσις , ου μόνον το έλο
etiam erga Deum pietatem oſtendit. Minoris
vero ele &tio,hominem quidem perdidit,nihil
autem in Deum egit, niđ hoc folum , quòd fi-
cuti pompæ permedium tranſeunt, neq; ipſa
agere aliquid valentes , niſi quòd impediunt.
Eodem modo& iſti,pompam tátumaguntin
mundo,abducti a corporeis voluptatibus.His
ita fe habentibus, o Tati, quæ a Deo ſunc, ha-
bemus & habebimus . Alia a nobis veniant,&
non tardemus . Nam Deus caufa non eft , nos
vero cauſa malorum ſumus, hæc præferentes
bonis. Vides o fili;quot nos oporteat corpora
pertranfire. & quot dæmonum choros,& con-
tinuitatem , & curſus aſtrorum , vt ad vnum &
folum Deum feftinemus . Non enim bonum
tranſiri poteft & interminatum eſt, & fine ca-
ret Gibi, & principio.Nobis vero apparet,prin-
cipium habere cognitionem . Non ipfi autem
principium fit cognitio ,fed nobis principium
præber eius quicognoſci debet. Præhédamus
ergo principium, & permeabimus celeriter
οιmnia.Valde enim durum eft ,confueta pre-
ſentiaque relinquere,& ad vetuſta, & primæ-
da redire.Nam quæ apparent,oblectant.Quæ
vero non apparent,difficile creduntur,mani.
feftiora autem ſunt mala. Bonū autem obſcu-
rum eſt, manifeſtis. Neque.n.forma,aut figura
ci eft. Atque ob id, fbi quidem eft fimile,aliis
vero omnibus diffimile . Impoſſibile.n.eft in-
corporú corpori innoteſcere. Hæc differentia
και έν οργή τίω κρίσιν έχοντες ου θαυμάζουν
τα θέας άξια . Ταϊς και η σωμάτων ηδοναίς,
και ορέξεσι προσέχοντες , δια ταύτα τον άν
θρωπον γεγονέναι πιστέυοντες . Οσοι 3 της Στο
του θεού δωρεάς μετέχον , ούτοι & Τατ
σύγκρισιν και έργων αθάνατοι αντί θνη και εί
σί , Πάντα έμοιλαβόντες τα έως τοί , τα
δι' της γης, τα εν ουρανώ , και ε τι εσίν υπερ
ουρανόν . Τοσούτον εωτους υψωσαντες είδαν
το αγαθόν , και ιδόντες συμφοραν υγιήσαντο και
ένθα διαπισω . Καταφρονήσαντες πάντων
σωματικών , και ασωμάτων επ' το εν και μόνον
σπεύδουσι . Αύτη η Τατ , η του νου εσίν Α .
σημη , θειών έντορία , και και του θεού κα
τανόησι , θείου όντος του κρατήρος . Καγώ βα
ς
πισίωαι βούλομαι , ώ πάτερ . Εαν μη ορώ
τον το σώμα σου μισήσης , ώ τέκνον και σε αυτόν
φιλήσαι ου δώσσα . Φιλήσας και σε αυτού, νουν
έξας, και τον νούν έχων και της επιστήμης μεταλήψη .
Πώς ταύτα λέγας ο πάτερ ? Ανατον γι' εσιν
ώ τέκνον , οι αμφότερα γίνεθα , τα θνητα δη
λαδή ,και τα θεία . Δύο φ' όντων και όντων ,
σώματος , και ασωματου , εν οίς το θνητον ,
και το θείον , η αίρεσις θατέρου καταλείπεται
το έλεος βουλομένω . Ου γαρ έσιν αμφότερα .
εν οίς τε η εξαίρεσις καταλείπεται . Το έτερον
έλαπλωθέν τίω ή ετέρου εφανέρωσεν ενέργειας
μένω καλλίση τυγχάνει τον άνθρωπον αποθεώ
σαι , αλλά και τω ορος θεον ευσέβειαν πιο
δείκνυσιν . Η 5 ελαθώνος , τον ο άνθρωπος
απώλεσεν , ουδέν 3 ώς τον θεόν έπλημμέλησε ,
ή τούτο μονον , ότι καθάπερ αι πόμπαι μίσος
παρέρχονται , μήγε αύτα ενεργήσαι τι δωα« ναι ,
τους και εμποδίζουσαι . Τόν τον τρόπον και ουτοι
μόνον πομπέυουσιν εν τω κόσμω παραγωμένοι απ '
και σωματικών ηδονών . Τούτων δ' ούτως εχόν
ώ Τατ , τα Σπαρα του θεού ημίν το
των και
υπήρξε και υπάρξα . Τα δ' αφ ' ημών ακολουθη
σάτω , και μη ύςερησάτω. Επει δε θεός αν αιτιος,
ημάς δαίτιοι κακών, ταύτα οροκρίνοντες και
αγαθών . Οράς , ώ τέκνον , πόσα ημας δω σώμα
τα διεξελθεϊν , και πόσους χορούς δαιμόνων , και
σωέχειαν, και δρόμους ασέρων,ίνα προς τον ένα , και
μόνον θεόν σεύσωμεν . Αδιάβατον γαρ' το αγα
θόν,και απέραντον,και ατελές . αυτο 5 καιάναρχον .
Ημίν και δοκούν αρχω έχων των γνώσιν . Ούκ
αω τω ούν αρχή γίνεαι η γνωσις , αλλ ' ημίν ή αρ
χω παρέχεται και γνωθησομένου . Λαζώμεθα ουν
της αρχής, και οδεύσωμεντάχααπανία. Πάνυ Αρ
Κι' σκληρον , το τα σωήθη, και παρονα καταλεί
ποντα , επ'τα παλαια , και αρχαία ανακάμπαν.
Τα γαρ φαινόμενα τέρπει,τα δ' αφανή δυσσισαν
ποιεί . Φανερώτερα δ' ότι τα κακά.Το δ' αγαθών α .
φανές τοϊς φανεροίς . Ου γαρ μορφή , ούτε τύπος
εσιν αω τω . Διά τούτο αωτωε εσίν όμοιον
τους και άλλοις πάσιν ανόμοιον . Αδύνατον και
ασώματον σώματι φαγώα , Αυτη η διαφορά
του
 SERMO CRATER VEL MONAS.
του ομοίου ορος το ανόμοιον . και των ανομοίω
νσέρημα Φρος το όμοιον . Η γαρ μονας πάν-
των ούσα αρχή και ρίζα , εν πάσιν εσίν ως αν
ρίζα και αρχη ουσα . Ανά δ' αρχήςου'διν . αρχη
εξ ούδενος ή εξ αώτης . Επει αρχη' εσιν. ε-
τέρων . Αύτη γαρ έσιν έπει μη άλλης αρχής, έτυ-
χεν ουσα . Μονάς ούν αρχή ούσαπάντα αριθμών
εμάτιέχει ' μηδενός έμαθιεχομένη . Και πάνω
τα αριθμών ανά του μηδενός ανωμένη ετί-
ρου αριθμού . Πάν και το δυναμνον ατελές, και
διαιρετόν , και αυξητών , και μειωτόν . τα 3 τε-
λάω ουδών τουτων γίνεται , και το Σ' αυξητών
ωξάνετα σο' της μονάδος , αναλίσκεται και
ισο ' της ω? αθενίας , μηκέτι δωάμνον τω
μονάδα χωρήσα . Αύτη ουν σοι. ο Τατ , τη
go Swator voyéypatitu * 66.ű cixar. Lesdie imonadem capere.Hçc igitur tibi o Tati, quan
κριβώς η θεάση , και νοήσας τους της καρδιας tum poteſtdeſcripta eft Deiimago. Quam li
οφθαλμοίς πίςασον μοι τέκνον ευρήσας τίω
ωρος τα άνω οδόν . Μάλλον και τη σε η εικων
οδηγήσα . έχει και τι ίδιον και θέα και τους φθά-
σαντας θεάσας κατέχει , και ανέλκει, καθάπερ
φασιν και μαγνήτις λίθος ή σίδηρον .
Τ Ε Λ Ο Σ.
LIB. XII. 27
tia eft inter fimile & diffimile . & dillunile no
peruenit ad limile. Monas namque omnium
cum ſit principium,& radix in omnibus eft,vt
principium & radix exiſtens. Sine principio
autem nihil eft.Principiú autem ex nullo alio
quam ex ſeipſo,Nam aliorum eſt principium .
Ipfum, namq; eft quandoquidemab alio prin
cipio nó eſt.Monds ergoquia principium eſt,
omnem numerum complectitur ,& nullo con
tenta . Etomné numerum generat,a nullo ge
nita alio numero . Omne aút genitum imper
fectum , & diuiſibilc , & augmenta recipit & di
minuitur. Perfecto aút,horû nihil fit.Er quod
augeri poteſt, augetur a monade, conſumitur
aut ab lua imbecillitate . non amplius potens
exacte intueare,& intelliges cordis oculis,cre
de mihi fili inuenies ad ſupera viam ,velpotius
hæc ipſa imagote ducet.Habet auté quiddam
peculiare hoc ſpectaculum . vt qui ad ipfum
(pectandúperuenerüt cosdecineat,& attrahat,
ficuti aiunt,magneté lapidé attrahere ferrum .
FINIS .
HERME.

HERM ETIS ERMOY TOY
TRIS MEGISTI ,
EX SACRO LIBRO
cognominato Mi
acrua Mundi.
LIBER XIII .
Vm hæc Ilis dixiſſet, infun :
dịt Horo,, potum dulcem
primo Ambroſiæ . Quem
animæ a Diis accipere in
more habent . Atque facra
tiſsimum ſermonem exor
ditur,o IGs. Cum m multiplici corona orna
tum fili Hore cælu
ſuper pofitú lit, inferiorú natu
ræ vniuerſç. & nullo in loco careat,aliquo eo-
rum,quæ nunc vniuerſus habet mundus. Ne
ceffe et omnino a fuperpofitis, ornari, & im- , κειμένων συγκεκοσμιας και πεπληρώθη φύσιν
pleri naturam vniuerſam infra pofitam . Non
in.infera poſſunt exornare ſuperioré ornatú .
Neceſſe ergo eft, præftantioribus myfteriis ce
dere,minora.Præſtantior aŭt,quàm inferiorú ,
ſublimium eſt ordinario . & toto ſecura , & mor
taliú non ſubiens cogitationé. Vnde ingemue
runt infera,præ timore. Cum haberet pulcher
rimam ſuperpoſitorü in æternu permanentiá.
Erat.n.ſpectatu dignú ſimul. & agonia, videre
cæli pulchricudině,Deo fimilé adhuc ignoto.
diuitemque noctis venuftatem.Minoréquidé
ſolis, acutæ tamen comparatum luci.Cumque
alia per partes mouerentur in cælo myſteria,
ordinatistemporum moribus & periodis per
occultos quoſdam effluxus infera ornando,&
augendo.Et timor quidem hic mutuus, & in-
quifitiones indeſinentes.Et donec,vniuerſorú
artifex noluit,ignoratione continebat omnia .
Quando vero decreuit , le ſe , quiſnam eflet,
declarare, amores inſpirauit Diis , & ipſam .
quam habebat in pectore maiorem , horum
largitus eſt cogitatibus. vt primo quidé quæ-
rere vellent, dein cuperentinuenire. & poſt-
modum corrigere poffent.Hoc aút o fili admi
randæ Hore, nó in mortali ſemine factum eſt.
SZ
ΤRΙΣ ΜΕ ΓIΣΤΟΥ ,
1 ΕΚ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΒΙΒΛΟΥ .
Της και καλουμένης
Κόρης κόσμου ,
BIBAIONIT .
& Αυτα ειπούσα Ισις έγχά πο
τον ωρα γλυκωτό φρώτον αμ
T
βροσίας και αι Ψυχαι λαμβάνουν
έθος έχουσιν Σπο ' θεών , και ού
τως του τερωτάτου λόγου αρ
χεταΙσις . Επικειμένου , τέκνον
Ωρε τη r υποκειμένων φυσα .
πάση του πολυτεφούς ουρανού , και κατ ' ου :
-
δένα τόπον ξερουμένου τινός , ών νω και συμ
πας έχει κόσμος . ανάγκη πάσα αο ' και υγ
πάσαν τίω σικειμένω . ου γαρ δη που δυ
νατα κοσμήσαι τα κατο , τον υπερθεν διακο
σμον . Ανάγκη τoινω τοίς κρεάήοσι μυςηρίοις
είκειν τα ελάσσονα . Κρίων και η σοκαμένων ,
η Η μετεώρων έξι διάταξις . και το παντί ,
ασφαλής τε και θνη και ουχ υποπίπλουσα δια
νοία . Ενθεν εσέναξε τα κάτω φόβω , έχοντα
τω σικαλή και εις αεί διαμονίων και επικειμέ •
γων . Ην γαρ άξιον θεωρίας όμου , και αγονίας
δραν ουρανού καλλος θεώ καταφανήαζό μέρος της
ότι αγνώσω . Πλουσίαντε νυκτος σεμνότητα . έ .
λαήoνι ηλίου , εξα 3 ωροσφερομένω φωτί :
τε άλλων . Η μέρος κινουμένων εν ουρανό
μυτηρίων . τακταϊς χεόνων κινήσεσι , και πιο
δους δια τίνων κρυπων Σπορροιών τα κάτω κο »
σμουντων , και σωαωξόντων . και ουτος φόβος
επάλληλος , ζητήσας τε άληκτοι , και έως και η
ξυμπάντων ούκ έβούλετο τεχνίτης άγνωσία κα
τειχετα σύμπαντα . Οτε δ'έκρινεν αυτόν ορτις ,
και δηλώσα , έρωτας εγεθουσία θεούς . και -
τω ω άχαν εν σέρνοις πλείονα τας τούτων ε.
χαρίσατω διανοίας . ίνα πρώτον ζητάν θε
λήσωσι , είτα επιθυμήσωσιν εύρων , άτα και κα
τωρθωσαι δωηθωσι . Τούτο δ' ώ τέκνον αξιοθαύ
μασον, Ωρε, ουκ αν και θνητής ασορας εγεγόνει .
ου
 PVPILLA MVNDI.
Ου γαρ' ω ουδέπω . Ψυχής και συμπάθειαν
εχούσης τους ουρανού μυστηρίοις . τούτο δ' ω
και πάνων νους Ερμής . Ος και είδε τα σύμ-
παντα , και έδων κατενόησε . και κατανοησας
ίχυσε δηλώσα και δάξαι . Και γι' α ενόη-
σεν , εχάραξε , και χάραξας έκρυψε τα πλε-
Σα σιγήσας ασφαλώς , και λαλήσας ίνα ζη-
τα ταύτα πας αιων και μεταγμέςερος κόσμου .
και ούτως τους συγχώς θεους δορυφορων α-
νέβαινεν εις άκρα . Α'λ' ω ωτω διάδοχος και
Τατ υιός ομού , και παραληπωρ μαθημά-
των τούτων . Ουκ εις μακραν και και ο Ασκλη-
πιος ο ιμούθης Σπανός , και Ηφαιροβούλης , και
άλλοι όσοι της ουρανίου θεωρίας πιςω ακρί-
βιαν έμελλον βουλοαένη της πάντων βασιλίδος
ισορήσαι προνοίας . Ερμης Σούν απελογατο του
στιέχοντι . ως ουδε το παιδί παρέδωκεν ολο-
τελή θεωρίαν , δια το α' της ηλικίας γεou Nς.
Εγω και της ανατολής καινομένης τοις πάντα βλέ-
πουσιν οφθαλμοίς τα της ανατολής θεωρήσαι
τα αειδή , και επισκοπούντι , βραδέως μεν ,
αλλ ' ούν ήλθεν η ακριβής διάγνωσις . πλησίων
* Οσίριδος κρυφίων Στολές τα τερα τα κοσ-
μικών στοιχείων σύμβολα . Επικατάξαθμος ε.
και τους λόγους τους δ ' ειπων είς ουρανον α-
πήλθεν . Αλλ ' ου καθήκον ατελή των επαγγε-
λίαν ώ τέκνον , ταύτίω καταλείψαι είπεν
όσα τας βίβλους κατατιθέμμος εξείπεν Αρμης.
Εξείπε αφ ' ούτως . Ω ιεραι βίβλοι αφθάρ-
των αι τετεύχαθε μου χείρονας της αφθαρ-
σίας φαρμακα χορείας επικρατω , ασαπείς παν-
της αιωνος και αφθαροι διαμείναζε, χεόνους αθεώ-
ρητοι και ανερεύνητοι γινόμεναι παντί τω της
τωτης παροδέυειν μέλλοντα παιδίας, έχεις ούν
γέρων ουρανός συστήματα ημων αξια τεκνώ-
σηται . ας ψυχας και δημιουργός προσηγόρά-
σε . Τοσώτα είπών , τας βίβλους , και τους
και εαυτο καλάξαμένος έργοις ιδιαις τιμίωί-
ζεται ζώναις . Ικανος και ο μέσος Ηργει ρό-
νος εκέκρυπο. και η φύσις ή τέκνον ετύγχα-
νε σείρα . έως αυτοί οι ήδη απολεϊν τον ου-
φανον κελθέντες του πάντων θεώ βασιλεί
οροσελθόντες τίω ή όντων ήσυχίαν απήγγά-
λαν . Και ότι δέον α' συγκοσμηθώαι τα
σύμπαντα , και τούτο ουχ ετέρου τινός έσιν έρ-
γον , ή αυτου . Και δεόμεθα σου έλεγον , τα
γω δν7α, και εν ύσερον έχω χρείαν διασκέψαι.
Ταώτα είπόντων , έμειδίασεν ο θεός . Και είπε ,
φύσιν 7. και θήλυ πόμαλλον κημα εκ της
φωνής αυτού ορολθεν . Ο και θεωρησαντις οι
θεοί , κατεπλάγησαν . και φύσιν πόματι ετί-
μησεν ο θεός ο τροπάτωρ , και τωσω τροέλα-
ξεν ) μνητικω . και ταυτα έτι εις το αμί .
χον ατενήσας,εφώνησιν . Εγω πεπληρωμένος ου-
ρανος απασιν.αάρ Τε , και αιθέρ, είπεν ο θεός , και ω .
Η 3 φυσις έαυτήλαλήσασα , έγνω ως μη δέον αω !
ότι ', παρακούσαι της πατρος ενολής.και καλίω,
σίνω σωελθούσα θυγατέρα εποίησεν , ω εύρεσιν
LIB. X111 . 28
Nondum enim erat. Sed cum anima Sympa
thiam haberet , cum cæli myſteriis . hoc au
tem erat,omnium Mens Hermes . Qui & vi
dit omnia , & videns animaduertit , & ad
uertens potuit manifeftare, & oftendere . Eι
quæ intellexit incidit, & inciſa, abſcondidit ;
plurima filens fecurè , & eloquens, vt quærat
ea, omnis æon qui futurus erat mundi. Atque
ita cognatos Deos, ſuſtulit ad aſtra , vt ibido
ryphori ellent. Sed ei erat ſuccellor Tatius ,
filius ſimul, & ſuſceptor dogmatum horum .
Non longe , & Aſclepius Imuthes Spanus, &
Hephæſtobulus, & alij quicumque coeleſtis
contemplationis fide exacta hiſtoriam ſcri
pturi erant , volente omnium regina pro
uidentia. Hermes quidem loquebatur ad am
bientem, ſed ita,vt nequefilio tradiderit com
pletam contemplationem , ob ætatis iuuen
cutem. Ego vero cum orta ellem , oculis om.
nia cernentibus , & quæ in ortu eſſent inuifi
bilia contemplari poffem , eaque conſide
canti tarde quidem ,attamen venit exacta di
gnotio prope Ofiridis archana , deponere la
cra mundanorum elementotum , ſymbola .
Cumque præges fudiffet , & ſermones hoſce
elccutus,in cælum abijt. Sed non decet o fili
imperfectam hanc denunciationemrelinque,
re. Sed effari, quæcumque libros reponens ,
dixit Hermes . Dixit autem ita . O ſacri li.
bri incorruptibilium , qui ſortiti eſtis me ,
peiora tripudia,pharmaco incorruptione tem
perato , imputreſcibilesmanete toto æuo in
corrupti ,tempore mulco non inſpecti,nec re
perti, cuicuinquecorum , qui hanc tranfgref
iuri ſunt diſciplinam . Vſque quo ſenex
cælum producer res,nobisdignas , quas opi.
fex,animas appellauit . Hæc cum dixiffet, li
bris & operibusſuis benedicens, in proprias
aſcendit Zonas. Multo vero medio tempo.
re vetati occultabantur . Er Natura ', o fili ,
crat ſterilis, donec ij qui ſunt iuſsi cælum cir
cuire , ad omnium Regem Deum acceden
tes , entium quietem nunciarunt. & quòd ſit
opus exornare vniuerla . Et hoc non alterius
cuiuſquam eſſe opus , quam ſuum . & dice
bane . Rogamus te vr præſentia, & quæ in po
fterum opus habent,confideres. Cum hac di
xiſſent,lubrifit Deus. Et dixit. Fiat Natura, E
fæmina,mollis res,exvoce eius prodijt.Quod
cum vidiſſent Dij,obſtupuerunt. Et naturam ,
potu honorauit Deus propater, & eam iuſsic
effe foecundam . & in ambientem intentus ,
hæc proclamauit . Eſto cælum , plenum
omnibus , & aer , & æther . Dixit Deus ,
& fuit . Natura vero ad fe locuta , co
gnouit , non oportere ipfam , non obe
dire patris præcepto. Er cum labore congreſ
ſa , pulchram filiam peperit , quain vocauit
Inuen
 H ER MET IŠ TRIS ME GISTI ,
inuentionem . Ei autem Deus largitaseſt etſe.
& poftquá largitus eſt, diſcreuit quæ facta iam
ellent,& ea myſteriis impleuit. et Inuentioni
ſecunduin id , largitus eſt horum ducatum.
Ipſe vero nolens ocioſum ſuperiorem mun.
dum efle , fed fpiritibus implere ſtatuens
ipſum , ut ne particularia ocioſa manerent
& immota , ita in ea artificiis vti cæpit ſa-
cris , ad proprij operis genituram . Spiri.
cum enim quantum fuffecit a proprio ſu-
mens , & intellectualicer ipfi ignem miſcens,
ignotis quibuſdam aliis materiebus tempera-
uit. Et hæc utraque vtrique cum quibuſdam
acclamacionibus occultis vniens,totum recte
admodum commouit temperamentum , do-
nec materia quædam , tenuior , & purior , &
pellucidior ex quibus factum eſt , arciſit mi.
Ito . Erat autem ipſa tranſpicua , quam etiam
folus artifex cernebat . Poftquam vero , ab
igne combulta non liquabatur , neque vt a
fpiritu perfecta animabatur . Sed quandam
Diogenitam , & propriam habebat tempe-
ramenti conſtitutionem , propria figura, &
propria temperie , quam ex meliore nomi.
ne , & propria actione, Animationem Deus
vocauit . Ex quo lanè concreto , Myriadas
animarum fatis multas progenuit , quod ex
temperamento ſuo efflorebat, ad quod vellet
agens , bono ordine , & commenlurate cum
experientia & ratione conuenienti , ut nihil
ipla a ſeipfis differre fuerit neceſſariuin .
Quandoquidem is flos , quiex motu Dei ex-
halabat, non erat ipli fimilis. Sed maius , &
plenius erat primum fecundo , & omnino
purius . Secundum.vero fatis quidem erat
primo , multo vero , tertio maius . Acque
ita uſque ad gradus ſexaginta , omnis per-
fectus eſt numerus Præterquàm quod
es
omn æter nas elle , lege ſtatuit tamquàni
ex vna macerià . Cuius ipſe ſolus , ſpecies
perficeret . Aliis & lectiones , & pænas in
ſublimi cæli natura ordinauit , vt Cylin-
drum reuoluerent ordine quodam , & di-
fpofitione conuenienti , & patrem delecta-
tione afficerent . Sic & in pulcherrima z-
theris ſtatione , eorum quæ iam eflent ad-
uocans naturas , fic ait . Spiritus mei , &
curæ meæ , o anime , pulchræ filiæ , quas
meis eduxi manibus , & ineo iam ſacro
mundo , ſermones meos , vt leges exau-
dite . Et locum aliuin nullum tangire pre
ter eum qui uobis eſt ordinatus a mea ſen-
tentia . Rene conſtitutum ergo cælum vo-
bis manet . & fimiliter ordinatus aſteril-
mus , & throni uirtute pleni. Si vero quid
noui agetis , præter mea iutla , facrum vobis
iuro ſpiritum , & temperamentum hoc,ex quo
vos genui , & per halce meas animifactrices
εκάλεσε . Τη δ' ο θεός έχαρίσατο 25 . Και
χαρισάμενος διεκρινε τα ήδη γεγονοτα
επλήρωσεν αυτα μυςηρίων. και τη ευρέσει τού
των :
το τι τούτο έχαρίσατο ηγεμονικόν . Αυ
τος δ' ουκέτι βουλόμενος αργόν τον αγανω κό
σμος 15 , αλλά πνώμάτων πληρωσαι δοκιμά
σας τούτον , ως μη τα και μέρος ακίνητα , και
αργά μένει , ούτως εις ταύτα ήρξατο τεχνι
τείαις ούσαις ορος τίω του οικείου έργου γέ
νεσιν χρησάμενος τεραις . Πνεύμα μφ' όσον αρ
κετών πο ' του ιδίου λαβών και νοερώς τούτο
πύρ μιξας , αγνώσοις τίσιν ετέρας ύλαις εκέ
ρασεν . και ταύτα εκάτερον εκατέρω μετα τί
γων επιφωνήσεων κρυπων ενώσας , το παν ού
τως ευ μάλα διεκίνησε κράμα . έως επεγέλα
σε τις ύλη , τω μίγματι λεπoτέρα τε και κα
θαρωτέρα μάλλον καιδιαφανερέρα , ή εξ ων ε
γένετο . Διειδης 5 ω αυτη . ω δη και μόνος
και τεχνίτης έωρα . Επιδη και ούτε , έκ πυρος
καιομένη διετήκετο , ούτε μίω ως εκ πνεύμα
τoς τελεσιουργηθείσα έψυχεν. αλλα τίνα Διο »
υή και οικείαν ίχε τίω του κράματος συ
σασιν . Ιδιότυπον τε και ιδιοσυγκρατον. ω
δη και Σπο του ευφημοτέρου ονοματος , και της
κατ' ιδιότητα ενεργείας . ψύχωσιν ο θεός έκα
λεσε τω σύσασιν . Εξ ου δω επι πάγου μυριά
δας ψυχών έκανας , ευησιούργησε ., το παρ'
αυτού κράματος επανθούν ορος και θέλω οράσ
σων . ευτάκτως τε και συμμέτρως μετ' εμπα
ρίαις , και λόγου του καθηκόντος , ως μήτε τι
διαφέρειν εαυτας εαυτο ω αναγκαίον . Επα
δήπερ το έκ της κινήσεως του θεού εξατμι
ζόμενον άνθος ουκ ω εαυτο όμοιον , αλλά
μαζον και πληρέσερον ω του δετέρου το
πρώτον . και τω παντί καθαρώτερον το δεύτε
ρον δ' έκανώς Σω του φρώτου το δεύτερον ,
πολλά και του τρίτου το μαζον , και ούτως άξι
βαθμων εξήκοντα και πας απηρτινο αριθμός
Πλω ότι γε πασας αϊδίους και νομοθετήσας
Táčev , as dv éx quês úanse os jóvos ow .
τος Ηδη τελειώ . Ταις 5 και τμήματα , και
ταμία εν μεταρσίω έταξε της άνω φύσεως
ουρανού . Οπως τον τε κηλίνδρον ωθισροβώσι
ταξα τινί και οικονομία καθηκούση , και τον πα
τέρα τέρπωσι . ούτως δω και εν τη οικαλεί
του αιθέρος τάσει και τας και ήδη όντων μετα
πεμψάμνος φύσεως ούτως φησί . πνεύματος έ
μου και μερίμνης έμής ψυχα , καλά τέκνα .
α ταϊς εμαυτου μαιωσάμενος χερσί , και ήδη
τω μώ καθιερω κόσμω , λόγων έμων ως νόμων ,
τούτων επακούσατε . και τόπου μηδενός άλλου
θιγήτε , πλίω του διαταγέντος υμίν αο ' της
εμής γνωμής, ευπαθήσασα δουν υμίν ουρα
νός τε και μένει . πάλιν ομοίως και η διαταγές
αερισμος , θρόνοιτε αρετής πεπληρωμένοι. 3
τι νεώτερον , παρά τα μα αράξετε , ιερον υμίν
ομνύω πνεύμα , και κράμα τουτο , αφ' ούπερ
υμάς έγέννησα , ψυχοποιούς τε ταύτας μου
 MINERVA MVNDI. LIB . X111.
τας χώρας , ώς ουκ ας μακραν δεσμούς και
κολάσας υμίν τεχνιτεύσω . Τοσαώτα απων και
διος , ο καμου κύριος , τα λοιπά και τοιχίων
ευγωή μίξας ύδωρ και γω , και τίνας -
μοίως κρυπιους επειπών λόγους , δωατους Σ ,
ου τους πρώτους ομοίους ούτεκαν ίσους , και
ζωοποιον ενθουσιάσας τα κράματι επιπλέοντε
ομοίως επίπαγον ευβαφή τε και ευπαγή μό-
μνον έλαζε. και εκ τούτου τα ανθρωποειδή
η ζώων διέπλασε . Το 5 του μίγματος λοί-
ψανον ταϊς ήδη Φροκοψάσας έδωκε , ψυχαίς
N ' ταύτας , τας ως χώρια θεών , και τους
εγγυς άσρων τόπους και ιερους δαίμονας με-
τακεκλημέναις ? πλάσετε λέγων και τέκνα της
εμής φύσεως κυνήματα . Δέχεσθε της εμής
τέχνης τα λείψανα , και έκαση τα εαυτής φυ .
σε πλασέτω τι παραπλήσιον . παραθήσομαι
3 και τώτα ημίν παραδείγματα . Και λαβών
ευ και καλώς , τον ζωδιακών συμπώνως ψυχι-
χώς κινήσεσι διέταξε κόσμον προς τους ανθρω-
ποι δίσι και ζωδίων και τα εξής απαρτήσας οίον
ζωδίοις , και τας πανούργους έχαρίσατο δωμά-
μας και πάντεχνον πνεύμα δυνητικών και ως
άει μελλόντων έσεθς καθολικώς πάνων , και
απέςη , σιχόμνος . τοίς ορατοίς έργοις αυ-
η , το ορατόν πνεύμα επιζεύξαι , Ουσίαν
1' ομολογίας , όπως αυτό αυτούς , έτερα
των όμοια . αυτα ουκέτι ανάγκω εχου-
σιν άλλοτε ποιαν ά έφθησαν εργάσας . Τι
ούν , ώ τεκούσα εποίησαν αι ψυχαι ? Και
είπεν Ισις . Το κεκραμμένον ο τέκνον Ωρε ,
της ύλης λαβό μόναι , κατενόρων ωρώτον , και
το του παχές προσεκύου κράμα . και πό-
θεν ή συμπεπλεγμένον , επεζήτου. Το
ω αυτας ουκ εύπορον λιγνώναι . Ενθεν και
και ότι επεζήτησας , εφοβούντο μη του πα-
προς αυπίσωσι χόλω. Και επ ' το ωράφειν
τα αποσταχθέντα , εξάπησαν . Ενθεν εκ μ '
της ανωτέρων ύλης , τα καρβολή κούφον
χούσης των επίπαγον , το η ορνέων γίνος
ομόρφοω . Εν τούτω ημιπαγους ήδη του κρα-
ματος βυομένου . και ήδη τίω τερεαν πη
ξιν λαβόντος και το και τεταπόδων έπλαασον .
Το και τον κούφον , και ετέρας υγρασίας
υγίας διό μόνον ως διάνυξιν , το ευ ίχθίων .
Ψυκού και του λοιπου , και ήδη κατωφερούς
υπάρχοντος των και έρπι αι ψυχαι φύ-
σιν εκαινούηγο » . Αύτα τε ώ τέκνον , ώς τι
αξασαι ήδη και περίεργον οπλίζοντο τόλμαν.
και παρά τα διατεταγμένα , εποίοω . και ήδη
και ιδίων τμημάτων και ταμιείων προέρχον-
τι . κι έφ'ενός ουκέτι ήθελον τόπου μένειν .
αεί το έκινούντο . και το ότι και μιας μονης
αγε θάνατον ηγούντο. Τούτο Σ φησίν ,
τέκνον Ερμής , ώς καμοί λέγων , και τον 8 -
λων κύριων και θεον , ούκ έλανθανεν , ο ορά-,
σουσιν.Κόλασιν ν ω επιζηει και δεσμον εν τλη •
μόνος επιμένουσι , και δε και έδοξε , το τέντων .
29
manus , non multo poft , vincula , & poe
nas uobis arte parabo.Hæc dicens Deus,meus
quoque dominus , reliqua elementorum co
gnata miſcens, aquam & terram, & quoſdam
arcanos pronuncians ſermoncs , potentes
quidem, ſed primis non fimiles,ncque æqua.
les ad bene pariendum . Et vitalem inſpicans
temperamento ſupernatanti fimiliter CON
creto bene tinctum , & bene concretum cum
effet factum ſumpſit . Miſti vero reliquias
animabus, quæ iam profecerant dedit. Ani
mabus ſcilicet ijs quæ in Deorum regiones
& altris proximos locos , & facros dæmo.
nas , conuocatis. Fortunate inquiens , o fin
liæ , meæ naturæ germina. Suſcipite artis meæ
reliquias , & unaquæq; natura ſua formet ali
quid alimile . Apponam vero uobis etiam
hæc exempla . Et ſumcus bene ac pulchre
Zodiacum , conſonanter animarum mori.
bus , diſpoſuit ornatum ad figna quæ huma
na ſunt figura , ſequentia diſponens veluti
animalia , & vafras largitus eft vires , & fpi
ritum artificioſum gencratiuum eorum quæ
in perpetuum erant futura vniuerfaliter om
nium : Er diſcellitpollicitus , vifibilibus eo .
tum operibus , viſibilem fpiritum coniuga
re , eflentiamque fimilis genituræ , ut ipſo li
bi alia gignerent Gmilia . Ipſa uero neceffi.
tatem non amplius habent , aliud quid fa
cere, quàm quæ prius efficillent. Quid ergo,
o Mater , fecerunt animæ Et dixit Ihs. Id
o fili Hore , quod e materia erat tempera
cum ſumentes, cogitabant primo , & Patris
temperanientum adorabant . Et vnde con
fectum eller , quæricabant . Id autem illis non
crat facile dignoſcere. Vnde ſane , & quod
quæſilent timuerunt , ne in patris incide
rent iram . Et ad ea quæ iniunčta fuerant a.
genda ſunt conuersæ . Vnde ex ſuperiorum
materia;ſumme leuem habente compaginem.
auium genus formarunt . Cumque iam ſemi
compactum eller temperamentum , & ſoli
dam concretionem acciperet , genus quadru.
pedum finxerunt . Quod uero minus bene
& alterius humiditatis fane indignuin ad per
fectionem , genus piſcium . Reliquum uero
cum frigidum ellet & deorſum feretur,ſerpen
tiuin naturam animæ noaiter , effecerunt. Ip :
ſe uero , o Fili,tamquam aliquid feciſſent iam
ſuperflua audacia ſuntarmatæ . Etpræreriuſla
faciebant , & iam e fuis fectionibus , & cel-,
lis exibant , & vno in loco nolebant am.
plius manere, & femper mouebantur , & in
vno ſolo manere vltra, mortem putabant.Hoc
quidé o fili,dicit Hermes,etiá mihi dicés, vni,
uerſorú dominú & deū non latiuiſſe, quid face
rent, Pænā aúc eis quærebat & uinculú , quod
miſere ſufferrent. Etfane uiſum eſt omnium
I duci ,
 H ER METIS TRIS MEGISTI,
duci, & domino, hominum fabricam arte ef.
ficere , in quo animarum genus perpetuo pu.
niretur. Et tunc me aduocans ait Hermes,di-
xit. O animæ meæ anima. & Mens ſacra men-
tismeæ . Vlquequo angufta natura infero-
ruin , cernitur ? Víquequo , ea quæ iam fa-
ta funt , inertia manent , & illaudata.Sed
duc ad me , coleſtes deosomncs , Fili , dixit
Deus , vt Hermes ait. llli vero venerunt ad
mandatum . Refpicite inquit in terrain , & in
-omnia quæ humi lunt . Hili vero celeriter, &
refpexerunt , & mente compræhenderunt ,
quæ volebat imperator . Et dicenti de homi.
num generatione, fi quid quiſque potis eilet
præbere,ijs qui gignendi erant. Dicebat Sol,
plus lucebo . Pollicebacur Luna , curſum qui
poſt folem eſt illuminare. Dicebat etiam iam
ante genuille pauorem , & Glentium , & ſom
num , & quæ multiseis erat futura , memo
Tiam . Saturnus nunciauit, iam le patrem fa-
ctum , Penæ , & neceſſitatis . Aiebat luppi.
ter , ut ne omnino inter fe pugnaret , genus ,
quod erat futurum Fortunam , & ipem ,
& pacem genui. Mars dicebat , ſe ago-
-niæ , iræ , & contentionis efle patrem . Venus
-non tardauit , ac dixit Ego vero , Cupidinem
iplis , o domine , & voluptatem coniugabo ,
& riſum , ne duriffimam cognatæ animæ dam-
nationein fufferences, amplius puniantur.Læ-
tabatur magis , o Fili , Venere hæc dicente .
Ego vero inquit Hermes, faciam hominum
naturam , & lapientiam illis , & temperan-
tiam , & ſuadam , & veritatem imponam ,
& non ceffabo Inuentioni affiftere . Sed &
cos homines qui ſub meis ſignis Zodiaci na-
fcentur perpetuo , in mortali vita adiuuabo .
Signa enim inihi in Zodiaco dicauit pater, &
opitex prudentia , & intellectualia , & tunc
magis , quando impolitus eis aftrorum mo-
tus,contonantem habuerit cuiuſque natura .
lem actionem . Lætatus eft Deus ,mundi do :
minus . Hæc audiens , & iuffit fieri tribum
huminum . Ego vero , inquit Hermes , quæ-
fiui materiam , qua oporteret vti , & ora-
bam Monarcham . llle vero iuflit anima.
bus , reliquias milturæ tradere . Quas acci.
piens , reperi prorlus liccas . Vnde multo
pluri , quam opus erat in miſtura vſus lum
aqua ita , vt materiæ molem quali nouam
efficerem , vt folubile omnino , & debile , &
impotens , quod fingebam efficeretur . Et
præter quàm quòd prudens ellet, etiam ro-
bore eller plenum . Confinxi ergo , & pul-
chrum eualie ; & lætabar intuens meum
opus . Et ab imo vocaui Monarcham , vt
infpiceret. lle uero et uidit, & eft gauitus.
Et iuſſit , animas corpora lubire . illç ve-
to runc primum ingemuerunt damnatas ſe
ηγεμόνι και διασότη , το ανθρώπων σε :
σημα τεχνίσας όπως εν τούτο το εν ψυ
χών διαπαντός γένος κολάζηται τότε και με
ταπεμψάμενος έμε , φησίν Ερμής είπεν , σ
ψυχήςέμής ψυχή, και νους ιερος εμού νου , α
είπου τεγνη φυσις και η οικειμένων και δρα .
ται ? Αχει ποτέ τα ήδη γεγονότα αργά μένει,
και ανεγκωμιασα . Αλλα , άγε η μοί τους εν
ουρανό θεους παντας ήδη είπεν ο θεος , και
τέκνον , ώς φησίν Ερμής . οίδε ήλθον Όρος επι-
ταγμα . Απαιτε ίπεν ας των γω, και πάνω
τα τα χαμα . Οι 3 εν τάχει και είδον , και
ανοησαν α έβούλετο ο δωασης , και ποντι
υπερ της και ανθρώπων μέσεως σωέθεντο , 7
παρ' ενός εκα σου τι δωατος δι ' παραχών
τοίς μέλλουσι γίνει . Ελεγεν ηλίος , επιπλέον
λάμψω . Yπιχνίτο σελη τον μετά τον
ήλιον δρόμον.ι φωτίσω.
Γοπεποιηκένα φόβον , Ελεγε και προπάπα
και σιγω , και υ.
πνον , και τίω μέλλουσαν αυτής ίσες ανω
φελή μνή μίω . Κρόνος απείγγειλεν ήδη πατήρ
γεγονέναι και δίκης , και ανάγκης . Ζεύς έ.
λεγεν , ως μη παντάπασι πολεμήσαι το φυ
λον το επόμενον ήδη ωτοϊς , τύχω , και ελπί
δε και ερωω γεγέννηκα . Αρης αγωνίας έ.
λεγεν ήδη , και οργής , και έριδος πατηρ 13).
Αφροδιτη ούκ και μέλλησιν αλλά επεν . Εγώ
πόθον αυτοίς ώ δέαποτα , και ηδονίω επιζώ ' .
ξω και γέλωτα , ως μυ' χαλεπωτάτίω αι συγ
υής ψυχαν τίω κατάδικω υπομένουσαι , πι .
πλέον κολαζωνται . Ετερπετο και τέκνον εις
πλείον Αφροδίτης τάδε λεγούσης . Εγώ αν
πεν Ερμής , και ποιήσω και ανθρώπων φύσιν , ί.
φ» , και σοφίαν αυτοίς και σωφροσωω και πε
θω , και αληθιαν , αναθησω . Και ο παύσομαι
τη ευρέσει σωων , αλλά και η σο ζωδιων και
εμών , γινομένων ανθρώπων είς αεί τον θνητον
βίον ωφελήσω . ζωδια και τα εμοί ανέθεικεν και
πατήρ και δημιουργός , εμφροναγε και νοερα . και
τοτε πλέον , όταν επικειμένη αυτούς και ασέρων κί
νησις σύμφωνον έχη τίω ενός εκάσου φυσικω ε
νέργειαν . Εχαιρεν ο θεος , και διασότης κόσμου ,
ταύτα ακουσας , και οροσέταξε γίνεις φύλον,
η ανθρώπων . Εγω δε' φησίν Ερμής , επεζή
τοω υλίω τινι διον όξι' χεήσας, και παρεκά
λοων τον Μοναρχον . Ο και ταις ψυχάς προσέ
ταξι του κραματος το λείψανον δούναι . Και
λαζων , εύρον αυτό παντελώς ξηρον . Ενθεν πολλά
πλάονι του δέοντος έςησάμίω και μίξιν υδατος ,
ως τίω της ύλης συνασιν , νεαροποιήσαι , ως
έκλυτον πανταπασιν και αθενές και αδιαμον
το πλασομόνον 17 , ως μη ορος το σωι
τον έή,έτι και δωάμεως η πεπληρωμένον . Eπλά
σα , και καλόν υπήρχεν , και ετερπομω βλέπων.
μου το έργον , και κατωθεν επεκαλεσάμίω τον
μόναρχον θεωρήσαι . ο 3 και σε καμ ' εχά-
ρη . Και τας ψυχας εκέλεσι ενσωματιθώαι .
α Α' τότε ρωτον συγκάσεσι , κατακρίτους
έντας
 MINERVA MVNDI.; LIB. XIII.
Φωτας μαθούσα . Eθαύμασα ούν και τους
'το ψυχών λόγους . Πρόσεχε τέκνον Ωρε ,
κρυπής γι' έπακούσεις θεωρίας, ής ο μεν προ-
πάτωρ Καμη φης έτυχαν επακούσας , ταρα
Ερμού του πάντων έργων υπομνηματογρα-
φου παρά του πάντων τρογγυεσέρου Καμή-
φεως , οπότε και το τελείω μέλανι ετίμησε .
Νύν δ' ωτος συ παρ εμού . Οτε γαρ ώ θαύ
fease παι μεγαλόδοξε έμελλον εγκατακλείες
τοίς σώμασιν αι ψυχαι , αι μεν αυτή , αυ-
το μόνον οδύροντο , και εσέναζαν . και όνπερ .
τρόπον των γεγονότων θηρίων τα ελεύθερα
δούλοις πονηρών μελλήσει της συνήθους τε και
φίλης Στο σόμενα ερημίας , μαχεται και σα-
σιάζει , και ουχ ομονοι ορος τους κρατήσαν-
τας α . αλλά και εαν τύχη αειυό μίμα
θανάτω παραδωσουσιν , τους αυτούς επιβαλ-
λοντας . Αι δε πλέον έξιζον Οίκω αασίδων ,
οξύ δε κωκύσασα ετέρα , και ορος τον λό-
γον έκανα κλαύσασα και πολλάκις άνω τε,
και κάτω τους ώς έτυχεν έχουσα φέρουσα
οφθαλμους , Ουρανε , της ημετέρας , έπιν,
αρχη μέσεως αιθήρ τε και αόρ . και του μο-
νάρχου θεού χαρές τε και ιερον πνεύμα οει-
λαμπή τε οφθαλμοί θεών άσρα , και φως η-
λίου και σελίωσης εκοπίασον , τα της ημετέ-
ρας αρχής σωροφα . ούν απάντων Σπο απόμε-
να , ώς ενάθλια πάχου. Πλέον δ' ότι τα
μεγάλων , τε και λαμαρών και του ιερού
δειχύματος και πλουσίου πόλου , κι ' επ '
της μακαρίας μετα θεών πολιτείας , ας α-
τιμα και ταπανα ούτως εγκατερχθησόμεθα
σκωώματα . Τι ταις δυσώαις ημίν απε.
πες ούτως πέρακται ? Τι της κολάσεων του .
των αξιον 6 και τας δειλέας ημών αμαρ-
τίας κειμένουσιν , όσα δια τα πονηρά η έλ-
πίδων πράξομεν . Ινα τω υδαριά και ταχύ
διαλυτω σώματι πορίζομεν τα επιτήδεια ?
Οφθαλμοί τας ουκέτι του θεου ψυχας χω
ρίσουσιν , ολίγαι και παντελώς μικρών και
εν τούτοις υγρών και κύκλων, τον έ .
* σρόγονον ουρανών δρώσαι , σεναζοων αει ,
δι' ε' οτε μ ' ου βλέψουν ένθα ορφνος ,
τω λαμογώ βλέπουμε τοίς οι άμμασιν
ουδεν ορώ μόν . άθλια γαρ κατεκρίθημας και
και το βλέπαν ημίν ουκ αντικρυς έχωρίθη .
ότι χωρίς του φωτός , μίν το οράν ουκ
εδόθη ..Τόποι τoίνω και ουκέτι εισίν -
φθαλμοί. ως ' και η συμών φυσάν-
των έν αέρα πάμάτων ακούσι Γλημά-
γας οίσουν ότι μη συμπνέουν αυτοίς , οί-
κος ημάς αντί του μεταρσίου κόσμου τού-
του ο βραχύς αειμένει καρδίας όγκος .
Αει Ν' απολύσας ημάς αφ' ών ώς oία κα-
τέβιαν , Σπολέτο το λυπειθαι δε σοτα ,
και πάτερ , και ποιητα και ταχεως ού-
τως σων έργων και μέλησας , διάταξον ημίν
τινας όρους έτι .Κραχέω ημάς αξίωσοκ λόγων ,
30
ede cognoſcentes . Miratus fum animao,
rum etiam fermones . Mentem adhibe , o
fili Hore . Reconditam enim audis con
templationem , quam auus Camephes for.
te audiuit ab Hermete , omnium factorum
commentatore , ab omnibus vetuftiore Ca
mephe. quando & perfecto atcramento eum
honorauit. Nunc vero tu ipſe,a me . Quando
namque o admirabilis fili & magnanime, de.
buerunt includicorporibusanimæ. Aliq qui
dem ipfarum , id cântum querebantur, & ge- ,
mebant. Etquemadmodum beluarum libes,
tæ quæ ſunt leruitutem , malorum expecta .,
tione , a conſueta & amnica ſolitudine ab
ſtracta pugnant , & diſident , & concor ,
des nolunt elle ,cum iis qui eas ceperunt , ſed
ſi ſors tulerit etiam morti tradunt , aduer
ſus eos inſurgentes . Aliæ vero magis [
bilabant , inſtar afpidum . Acute alia (uſpin,
rans, & ad fermonem fatis lachrymans , &
læpe ſurſum deorſumque vt tulit fors ſe ha.,
bens oculos circumtulit . Atque ait. O ce
lum noſtræ principium generationis, & tuæ
ther, & aer,& monarchæ Dei manus, &facer
{piritus. & rutili Deoruin oculi altra , & lux
Solis & Lunæ infatigabilis, qui noſtri prin-,
cipij eſtis conuiuæ . A quibus omnibusretra
ctæ , quàm milera patimur . Atque etiam,
magis , quod a magnis , & ſplendidis.,,&
ſacri circunfuſione , & diuite polo , & a
beata cum Diis politia , vt in inhonora ,
& cain depreſſa vinctæ ſumus habitacula ,
Quid nobis miſellis cam indecens factum
elt ? Quid his pænis dignum , quà nos
pauidas peccatrices adhuc manent ? Quæ
nam mala ſpe , agemus ? vt aqueo , &
cito ſoluendo corpori præbebimus ali,
menta ? Oculi non amplius Dei animas
admittent. Paucæ uero prorſus parum ,
ex his humoribus & circulis , luum pro
genitorem cælum aſpicientes , gemimus
ſemper ; Eſt aliquando criam ut non
cernainus , ybi ſunt tenebræ claro ipſo
perſpicimus ,. oculis vero nihil videmus ,
Miſeræ namque damnatæ fumus . Et cere
nere nobis oppofita non eſt conceflum .
Quoniam , abſque , luce videre nobis
non eſt datum. Loci , igitur , fed non
oculi funt amplius . Iraque & cogna
tis in aere ſpirantibus uentis. > audire
miſeræ perimus , quia cum ipſis non
Aamus . Domus nobis pro ſublimi mun
do hoc , breuis nos manet cordis mo
les. Solutas uero nos , a quibus in qua
lia , deſcendimus , perimat dolor, o do
mine . & pater , & factor. Tam cito ope
ra tua neglexiſti ? Ordina nobis cermi
nos aliquos, & breui dignare ſermone,
I 2 quoufque
 H ER MET ISTRIS.MEGISTI,
quouſq; totam habemus ſplendidum cernc-
re mundum . Conſequutæ lunt o fili, animę cũ
hæc dixiſſent. Aderat enim & Monarcha . Er
ſuper veritatis Thronum , ſedenspræçantibus
hæc refpondit. Ainor veſtrum o animæ , do-
minabitur , & neceffitas . Et qui poft me ſunt
omnium domini& duces . Animæ vero quæ•
cumque inſeneſcibilia mea ſceptra colitis,
ſciatis quouſque line peccato eſtis, hominis
habicabitis regiones . Si quæ uero nobisrei
alicuius propinquauerit repræhenfio , ipfæ
fatalem locum damnatæ habitabunt . Si vero
veftræ mediocres fuerint accuſaciones , tor-
tale carnium vinculum relinquentes , rurfus
fine eiulatu locum ſupracoeleſtem ſalutabi-
tis . Si uero maiora feceritis peccata , fine
non decenti e corpore exibitis , fed ccelum
non amplius habitabitis , neque hominum
corpora , fed bruta animalia pererrantes in
poſterum perfeuerabitis . Cum hæc dixiffer ,
o fili Hore , omnibus ipfum { piritum eſt lar-
girus. & rurſus eſt locutus. Sed non temere,
& fortuico leges tuli , contra ueſtra crimina :
Sed ficuti in peius , fi quid feceritis indeco-
rum . fic in melius , fi quid cogitabitis veſtra
genitura dignum . Ego namque, & non alius
quiſquam inſpector & fpeculator ero . Agno-
Icite ergo,quòd ob prius acta a vobis, pcenam
hanc ſuſtinetis , & incorporationem . Ergo &
regenerationis corporum vobis erit differés .
Ob benefacta autem cum prima felicitate erit
diffolutio . Obcæcabitur vero veſtra pruden .
tia fi quid me indignum facietis . Vtpote con
traria cogitare .Et pænam , vt beneficium ſuſti
nebitis . Sed matationem in meliora fuſci
piente in homines , reges iufti, philofophi
Germani, Conditores & legislatores. Arioli
veraces , medici legitiini , optimi prophecæ
Deorum , Muſici periti , Aſtronomi intelli-
gentes,augures cları,exacti ſacrificuli. Et quo-
rumcumque bonorum & pulchrorum eritis
dignæ.In aues vero Aquilæ . quia nihil cogna-
tarum vel violenter rapient , neque come-
dent.Sed nequeprope ipſas animal aliud de
bilius ipſo , iniuria affici permittetis . Iultior
enim virtutum natura adueniet . In qua-
drupeda Leones, robuſtum enim animal, &
naturam nactuin inlomnem quodammo-
do , & corruptibili corpore immortalem
exercet naturam . Neque enim ægrotant ,
neque dormiunt . In reptilia , dracones .
Potens enim animal , & longæuum , inno-
cuum , & homini amicum . Ita enim & ci-
curabitur, & venenum nõ habebit. Sinét quo-
que leneſcere quali Deorum natura. In natan
tibns, Delphines. Nam iſti miſerebuntur eos
qui in pelagos cadunt . Et qui adhuc (pirant
deferent in terram. Mortuos vero non actin
έως έτι δε όλου του αιφανούς έχουν βλέπων
κόσμου . Επέτυχον , τέκνον Ωρε , αι ψυχα τα
5 ειπούσα . Παρω γαρ και Μόναρχος, και τα
και , επι του της αληθείας καθίσας θρόνου ταις
δεηθείσας έφώνησεν . Ερως υμών ψυχα δει
στόσα και ανάγκη , οι 3 γαρ μετ' εμέ πάντων
δέσoται και ταξίαρχοι . Ψυχαι δ' όσα τω
αγήρατον μού σκηπουχίαν θεραπεύετε , ίσε ως
έως αν αναμάρτητοι έσε , τα του ανθρωπου
οικήσετε χωρία . Ε ' δ ' άρα τις ημών τινος εγ.
γίσι μέμψις , θνητοίς και αυτα ηρος μεμοι
ρασμένος χώρος καταδικα.θάσαι ενοικίσεται .
καν μ ω υμών μέτρια τα αιτιάματα και τον
επίκαρον η σαρκών σωδεσμον καταλιπούσαι ,
πάλιν ασένακτον τον επ ' αυτον ουρανόν απα
ζεθε . Ε? άρα τινών μειζόνων αμαρτημάτων
εσεθε ποιητικοι , ου μετα τέλους και καθήκοντος
και πλασμάτων Οροσελθούσα , ουρανόν με ου
κέτι oικήσετε ου'δ σώματα ανθρώπων , ζώα
δ' άλογα μεταπλανώμεναι λοιπόν διατελέσετε .
Τα 5 ειπων , ώ τέκνον Ωρε , πάσας αυτο εχα
ρίσατο το πνεύμα , και πάλιν εφώνησε . Αλ'
ουκ εική και ώς έτυχεν ενομοθέτησα τας δια
βολάς υμών , αλλ ' ώς επ' το χάρον , τι δια
φοράξητε αχημον , ούτως επι το βέλτιον , άτι "
ζουλένεθε της εαω ωέσεως άξιον . Εγώ γαρ
και ου τις έτερος επόπης αυτός και επίσκοπος
έσομαι . Επίγνωτε δ' ούν , ως δια τα ωρόθεν
Φραχθέντα υμίν κόλασιν ταύτίω ωομένετε .
και ενσωμάτωσιν . και τoινω διαφορα της πα
λιγοθυεσίας υμίν έσε σωμάτων , ώς έφω διαφο
ρα . Ευεργεσία και και η οροθεν ευδαιμονία και
διαλύσις . Τυφλωθήσεται δ ' ημών και φρόνησις
εάν τι ανάξιον εμού δόξητε πράσιν , ώς το
φρονείν τα εναντια . και τω μ' κόλασιν ως
ευεργεσίας του μένετε, τω 5 εώς τα βελτίονα
μεταβολίω έκδεχόμθμαι και ως ανθρώπους βα
σιλάς δίκαιοι , φιλόσοφοι γνήσιοι και κτίσαι , και
νομοθέται , μαντεις οι αληθείς , ριζοτόμοι γνή
σιοι , άρισοι προφήται θεών και Μουσικοί έμπει
ροι , άςρονόμοι νοεροί , οιωνοσκόποι σαφώς , α
κριβώς θύτα , και οπόσων έσε καλών καγα
θών άξια . Είς τε πιωα αετοί . Διότι ουδέν
Ο ομογενών ούτε εκδροσουσιν , ούτε θοινυσω
ται , αλλ ' ουδ ' πλησίον του Ίων ζώον έτερον α
θενέσερον τι αυτού αδικών αφεθήσετε . ένδικώ
τερα χαρ' και η αρετη φύσις μετελεύσετα . Είς
και τέταποδα λέοντες , ίχυρον γαρ το ζώον και
φυσεως έτυχεν ακοιμή του τρόπο τινί , και φθαρ
τω σωματι τίω αθανατον γυμναζόμδυον φύσιν ,
ούτε γαρ κάμνουσι , ουτε κοιμων]αι . Εις δ' έρ
πετα δρακόνες , δωατόν έτι το ζώον και μα
κρόβιον , άκακόν τε και φιλανθρωπον . ουτως τε
ουν και τιθασθήσεται , και τον ουκ άξι. εάσα
5 αι γηράσκειν καθάπερ φύσις η θεων . Εν 3
νηχούσιν , δελφίνες , συμπαθήσουσι γαρ και τους
ας πέλαγος εμπιπτουσιν ούτοι , και τα με έμ
πνοα διακοσμιού σοι εις γω . Των 3 τελάτη
σινίων,
 MINERVA MVNDI.
τένων , ού » όλως ποτέ αψονται , και του φε-
λοβροτάτου πάντων έσομένου , του και ενύδρων
γένους . Τοσαύτα ο θεός είπων άφθαρτος νους
γίγνεται . Τούτων ούτως δυομένων τέκνον Ωρε,
έχυροτατοντε m' γής ανίςατα πνεύμα , ακα-
τάληπιον μεν στειοχή σώματος , διωάμει δε' φρο-
νήσεως υπάρχων . Ο κίπερ είδος υπερ ών
έπωθάνετο το σώμα , και τύπον ανδρος ου-
κεί μόνον , και καλόν , και σεμνοτρεπές όν , γ-
Coλ δ' άγριον , και πλήρες φόβου , και δη πα-
ρωτίκα τας ψυχάς ασιούσας εις τα πλάσμα-
τα θεωρήσας , άν τινές έλεγον ούτως καλούν-
ται . Ω " Ερμή , τολμηρόν έργον ποιήσαι τον άν-
θρωπον αέιέργον οφθαλμοίς, και λάλου γλώασης ,
ακουσικόν μάλλον ) , και 8 αωτω μη προ-
σηκόντων λίχνον όφρήσει , και μένει πάντων τω
της αφής απικό μέλλοντα καταγράσα . Του-
τον αμέριμνον καταλείψαι κέκρικας ω ωεσιουρ-
γε τον οράν μέλλοντα τολμηρώς της φύσεως τα
καλά μυσήρια; Αλυπον εάσαι θέλεις τούτον , και
μέχρι και πέραν γής τας σεαυτού μέλλήσοντα
πέμπειν οινοίας . ρίξας φυ ανακάμψουσιν
άνθρωποι, και ποιότητα εξετάσουσι χυλών . Λί-
θων φύσας επισκοπήσουσι , και δια μέσων ανα-
τέμνουσι και ζώων , τα άλογα ου μόνον , αλλά
και εωτους ως εγένοντο εξέταζαν θέλοντες, τολ-
μηρας εκτείνουσι χείρας , και μέχρι θαλάσσης ,
και ιτας αυτοφυείς ύλας τέμνοντες μέει και η
πέραν διαπορθμέυουσιν , άλληλους επ ' ζήτησιν .
και τις ενδoτέρω και ιερών αδύτων φύσις -
πάρχα , τα μέχρις άνω διωσούσι , παραληρήσαι
βουλόμενοι . Τις ούν κατέςηκε κίνησις , Ετι μέ-
τρια ταύτα . Λείπει γαρ ουδέν έτι, πλω γής
τόπος έχατος , αλλά και τούτον τίω εχάτω τω
θέλειν ερεύνησιν νύκτα . Μηδεν ούν εμπόδιον
έχoυσιν . αλλα που της αλυπίας αγαθώ μνηθώ
σι , και τους χαλεπούς μη βιασθέντες του φόβου
κέντροις αμέριμνω βίω αιφώσουσι . Είτα ουν
μέει ουρανού ωιέργον δπληθήσεται τόλμαν .
ουοι ούκ άμερίμνους εκτενούσιν . Εκα και τα
τοιχεία τας ψυχάς αυτή έχoυσι . Δίδαξον εν-
τεύθεν έραν τούτο βουλέυες , ίνα έχωσι και
της αποτυχίας το χαλεπόν φοβηθίώαι , ίνα του
της λύπης δακνηρώ δαμαθώσι . * r ελπιζομέ-
γων επιτυχόνες . εεοκοπειθω η ψυχών αυτ8
το περίεργον επιθυμίας , και φόβοις , και λύπας ,
και ελπίσι πλάνης . Επάλληλοι τας ψυχάς αυ-
gr , έρωτες νεμέδωσαν , έλπιδες και ποικίλα
επιθυμίαι , ποτέ με οπτυγχάνουσαι ποτό 3
απάκουσα ένα αυτούς και της επιθυμίας ηδυ
έλεαρ ή εις άθλησιν τελειοτέρων κακών . Βά-
ρείω πυρεθος τους να εκκακήσαντες κλέ-
σωσι τίω επιθυμίαν . Λυπη τέκνον Ωρε , τα3
έρμωαούσης σοι της τεκούσης . Ου θαυμάζας ;
ου καταπλήση , πως ο ταλας άνθρωπος έβα-
ράθη . Το δεινότερον επάκουσον . Ετέρπειο Μώ-
μου ταύτα λέγονος Ερμής . Ελίγελο ' οικείως
τω , τα ειρημένα . Καιτώταέσοραήεν,όσαπερ
LIB. X111 . 31
gent , tametſi voraciffimum fit animal furu
rum : inter aquatile genus. Hæc omnia cum
Deus dixiſſet , incorruptibilis fie intellectus.
His ita actis , fili Hore vehementiſsiflimus a
terra ſurgit fpiritus . Qui corporis amplexu
non caperetur, potentia vero mentis prædi
tus,atque efformatus.De quibus interrogabat
corpus, & figuram viriamictus, & pulchrum ,
& uenerandum . Sed ſupra modum agreſte ,
& plenum panore. Quod quidem ſtatim ,ani
masingredientes in figmenta conſpiciens,an
quid dicerent ita vocauit. O'Hermes. Audax
facinus,facere hominem,audacibus oculis,&
loquaci lingua, auidi auditus , & eorum quæ
fibi non congruunt heluonem : & omnino qui
abuſurus eft lenſu tactus. Hunc curioſum re
linquere decreuiſti o genitor , qui audacter
inſpicere velit pulchra naturæ myfteria. Sine
dolore vis hunc linere, qui ultra terræ termi
nos , tuas ſcrutabitur cogitationes . Radices
plantarum ement homines, & qualitatem di
(cutient ſuccorum . Lapidum naturam ſpecta
bunt, & media fecabunt animalia, non folum
bruta , fed etiam ſeipſos, quo modo nati ſunt
inquirere volent. Audaces extent manusvſq;
ad mare. & fponte naſcentes materia ſecabūt,
vſque ad tranſmarinos ſeſe mutuo tranſuehér
ad inquiſitionem , quæ nam in intimis adytis
facris natura inexiſtit. & vſque ad ſupera per
ſequentur, obſeruare volentes, quiſnam mo
tus fit conſtitutus. Sed hæc mediocria ſunt .
Reliqui enim nihil eſt,præter quam, terræ lo
cus extremus.Sed & hunc ſcrutarivolent po.
ftrema nocte . Nullum ergo hi habent impe
dimentum. Sed beneficio indolentiæ initiati,
& duris non coacti, pauoris ſtimulis vitam
degent placidam . Num ergo vſque in cælum
nimia armabuntur audacia .Hi nimios extol
lentanimos . Νam & elementa , animasipfo
rum habent. Doce hinc, vt ament hoc velle,
ýt poffint timete , malum quod a vacuo cupi
tæ rei effectu . vt doloris acerbitate domen
tur , cum quæ ſperabunt, non affequantur .
Recidatur animi corum infolentia , cupidi
tatibus , & pauoribus, & doloribus , & ſpe
vana . Murai animas eorum amores cor
rodant , ſpes " vanæ , cupidines aliquando
adimpleræ , aliquando criam vanæ reddi
tæ vt ipfis cupiditatis dulcedo eſca lic
ad (ufferenda pleniora mala . Grauet eos
'febris , vt debilitati malo , frangant cupi
ditatem . Molefta funt hæc o fili hæc
tibi narrante matre . Non adıniraris ?
nonne obſtupeſcis ? quo modo miſer ho
mo lic grauatus. Quod horribilius eft
audi. Gaudebat Hermes , hęc dicente
Momo . Dicebantur enim vt eum deces
bant hçc . Ec faciebat , quęcumque dicta
fuerant,
 H ER MET IS! TRIS MEG IST 1 ,
fuerant.Dico Mome. Sed non fiet euidens di
uini ſpiritus natura ambiétis. Dixit.n.effe poft
vnam, & prouidétem vniuerſorum Dominus.
Inſpectrix ergo terrenorum omnium,acute vi
dens Dea Adratia Elto. Ego namg ; occultum
quoddam fabricabo inſtrumentum quod in-
errabilem ,& intranſgreſibilem córemplatio-
nem præbebit. Quo terrena neceſſario omnia
in ſeruitutem ducérur,a primo ortu ad corru-
prionem vſque extreinam . Quodque eorum
quæ perficiuntur habeat compagem . Cui ob-
çemperabunt terrena omnia . Dixit Hermes,
Ego vero hæc dixi Momo, & iam inſtrumen-
tum in motu erat. Hæc poſt quàm facta ſunt,
& incorporatæ ſunt animæ, & laudem ob hợc
Lum allecutus. Rurſus Monarcha concilium
Deoruin habuit. Et Dij adfuerunt. Atque ite-
rum ipſe, hæc ita protulit. Dij inquir,quicum-
que ſupremam , & qui incorruptibilem natura
eſtis forriti , & magnúæuum regere in æternú
pro munere habuiſtis , & quibus reſpondere
nunquam deſinentvniuerſa.Quouſque tande,
ignotum hoc regnum tenebimus. Quouſque
hæc inuiſa eruntſoli,ac lunæ ?Quiſq; veſtrum
afe procreer. Deleamus potentia noftra iner-
tem hanccompagem.minime credenda poſte
ris fabula puteturelleChaos. Operaaggredi-
mini magna. Ego iple primusincipiam . In :
quit, & illico, quæ vnita erant in mundo, ſunt
diuila . Et apparuit quidem cælum ſurſum ,
ornatum myſteriis ſuis cunctis. Cú adhuc term
ra tremula effet, lucente ſole ,compacta eft. &
apparuit ornata omnibus iis quæ circa ipſam
funt . Pulchra.n.Deofunt, etiam ea que morta
libus videntur vilia, quoniam Dei legibus ſer ,
uire ſunt aſſueta.Lætabatur Deus, videns ope-
fa eius iain moueri. Cumque manus æque va-
lidas impleſſet rebus quæ in natura ambiente-
que erant, & pugnos valide coſtringens, lume
inquit, o ſacra terra, quæ genitrix omnium es
futura,ne vlla re egena videaris.Dixit Deus, &
manus , quales oportet Deum habere expan-
dens demiſit omnia, ad rerum conſtitutioné.
Sed a principio,ignota erant omnino. Nuper
enim animæ cum vincte ellent,& obrobrium
non ferentes, cum cceleſtibus Diis, de ſua no-
bilitate contendebant, co nixæ , quod eodem
effent Conditore procreatæ ,(editionem exci-
tabát. & reliquis hominibus inſtrumentis vſæ
inſurgere eos contra le ipſos, & acies contra le
ſe ſtruere,& pugnare faciebant. Atque ita vis,
contra imbellitatem magna poterat :ita vt ro-
buſti ,debiles & vrebant, & occidebant; & e fa
nis hos quidem viuos,illos etiam mortuos,ex
adytis præcipitabant. Eò vſque vt tandem ne-
ceílicate coacta elementa ,ſtatueruntDeum al-
loqui de fera hominum policia.Cumque iam
multa elſent perpetrata mala,Elemeca,ad Deu
ειρήκι. Λέγω, Μώμε. Αλλ 'ούκ εναργής γθμήσετε
πνεύματος θειου φυσις, και του αειέχοντος.Είπε για
ή μετά μίαν και προνοητης δ τη συμπάντων
δεασότης . Εποπίετήρα τοϊνωτους της γης, όλων
οξυδερκής θεός . Αδρανεία και και τι κρυπον όρο
γανον εγω τεχνάσομαι , απλανους και απαρα
βάτου θεωρίας έχόμενον . Ω τα επ ' γής αναν
καίως δουλαγωγηθήσεται πάντα, τα οπο ' μέσεως ,
αει φθορας εχάτης έχουν τίω Σπο' τελουμένων
πήξιν, Πειθήσεται και την οργάνω τούτω και τα
Β' γής άλλα πάντα. Είπεν Ερμής , εγώ ήταωτα
τω Μώμω, και ήδη το όργανον εκινείτο . Ταύτα δ' ώς
έγένετο, και ενσωματίθησαν αι ψυχαν . και έπαιναν
υπερ υομένων αυτος έτυχον . Πάλιν ο Μονα
χος συγκλητον τω θεών,ιποίησεσωέδριον. Και
'θεοιπαρήσαν . και πάλιν αυτός ταύτα ούτως έφώ
νησε . Θεοί, λέγον, όσοι της κορυφαίας σου, και αν
φθάρτου φύσεως τετάχατε , οι τον μέγαν αιώνα
διεπειν ώς αν κεκληρωθε , οίς αυτα εαυτοίς
αντιπαραδίδοντα ουδέποτε κοπιάσει τα σύμπαν
τα : μέει πότε της ανεπιγνώσου ταύτης δεσόσο
μν ηγεμονίας και μέχι πότε αθεώρητα γυήσεται
τωτα ηλίω και σελίωη. Εκαςος υμών έφ' εαυτού
δυνατω . απαλείψωμίν τω δίαώς τίω αιτίαν
αργω σύσασιν τωτω. Απιςος τους μεταβυεσέ
ρους μύθος δοξασάτω χαος 1 ) . Εργων απεθε
μεγάλων . Εγω και αυτος άρξομαι ωρώτος . Είπε ,
και ευθέως κοσμικώς της έτι ενώσεως διάςασις έ
γένετο . Και εφάνη ο ουρανός άνω συγκεκο
σμημένος τους εαυτού μυςηρίοις πάσιν . Κραδα
νομένη έτη γη ηλίου λάμψαντος επάγη , και έφαγη
πάσι τοίς οτι αωτω συγκεκοσμημένη , Καλά
γαρ τω θεώ, και τα θνητοίς ή νομιζόμενα φαω
λα . Οτι δη τοϊς του θεού νόμοις δουλέυεαν -
ποιήθη . Εχαιρε ο θεός ορων ήδη εαυτου τα
έργα κινούμενα . Πληρώσας και τας ίσοςασιας
χάρας τα ιέχοντι της εκ της φύσεως υπαρχόν
των . και τας δράκας καρτερώς σφηξας , λάβε, εί
σεν ώ ιερα γη , και η ανηταρα μέλλουσα
πάντων , και μηδινι εντεύθεν λάπες δόκα .
Είπεν ο θεός , και τας χαρας ολας δε θεον έχων 1
απλώσας , πάντα αφήκεν εν τη και όντων συ
τάσει . Και άγνωσα ε ω κατ' αρχάς παντα
πασιν , νεωσι γαρ αι ψυχαι καθειρχθείσαι , και
τίω ατιμίαν μη φέρουσαι , τοις εν ουρανώ θεοίς,
έφιλονάκοω της εαυτ ' ευνίας , οεικρατούσαν
και αντιλαμβανόμεναι , ως και αυτα που του
έτυχον δημιουργού. έςασίαζον . και τους λοιπομένοις
ανθρώπους , οργάνοις γεώμεναι εποιούν αυτούς εω
τοίς επιθεας, και ανάσες, και πολεμάν αλλήλοις .
Και ούτως η αιχυς , τηςαθενείας μέγα ηδύ
νατο.ωσε ο ίχυροί τους αδύνατους, και εκμον, και
εφόνδον , και το τερων τούτο άζωτας τουτο
3 και νεκρούς έρριπον και την αδύτων , έως αναγ
καθήσονται τα τοιχία των μονάρχω θεώ εν
τυχαν εδοκίμαζον υπερ της την ανθρώπων α
γρίου πολιτείας . Πολλου οι ήδη νομένου του
και ακού , τα τοιχα « , τω ποιήσαντι αυτά τα θες
Θοσελ .
 MINERVA MVNDI. LIB.. XIII..
τοσελθόντε , τοιούτους λόγους υπερ μέμψεως
έχησαντο. Και δη και είχε τίω του λέγων εξου-
σίαν το πυρ ερώτον , Δέσποτα 5 , έλεγε , και του
κινου τούτου κοσμου τεχνίτα και κρυπτον εν
εούς και σεβασον όνομα . μέχρι να απασιν ανω
θρώποις . Μέξι πότε οδαίμων άθεον καταλύψαι
και θνη » βίον ορος αίρεσιν έχεις ? Ανάταλον ήδη
σεντούν χηματίζοντι του κόσμου , και του βίου το
άγριον μυησον ειρών . Χαρισον νόμους τω βίω .
Χάρισαι νυκτί ενσμούς . Πλήρωσον καλών ελπί-
δων πάντα . Φοβάθωσαν ανθρωποι τω Σπο ' θεού
εκδικίαν , και ουδες αμαρτήσει , έπαξίους αμαρ-
τημάτων μιθους αν απολάβωσι , φύλαξονται οι
λοιποί το αδικών. Φοβηθησονται όρκους , και ουτ' άς
ότι ανόητον φρονήσει.Μαθέτωσαν ευεργεθέντεςευ-
χαρισήσαι,ίνα χαίρον παρα λοιζαϊς,παρά θυσίαις
υπερετήσω το πύρ,ίνα ευώδεις αυτές απ 'εχάρας,
Φροπέμψω σοι . Μαίνομαι γαρ' ώ ισοτα μέχι
νω, και τα ' της η νομένων ανθρώπων, αθέου.
τόλμης ,σάρκας αναγκάζομαι τήκαν ουκ έσι το
μένειν εις ο τέφυκα παραχαράσσοντες oυκαθηκόν-
τωστο' άφθαρτον. ο' και αιρ και αυτός . θολούμαι και
Ισοτα έλεγε , και ' r νεκρών σωμάτων ανα
θυμιάσεσι νοσώδης τι ειμι , και ουχί υγιεινός; ουκ
ότι έφορώτε άνωθεν όσα με θέμις οραν . Υδωρ εξής ,
οπα μεγαλόψυχε,τω και λέγειν είχεν εξουσίαν .
και έλεγεν ούτως . Πάτερ , και θαυμασέ ποιητα
πάντων αυτοκιων . Και της διασε πάντα ανω-
της ποιητα φυσεως. ήδη ποτέ Δαι μον αει ραθρα
ποταμών καθαρά ορόσαξον έή . ή γαρ' απολούουσι
ποταμοί και θάλασσα τους φονεύσαντας , ή δι-
χονlαι τους φονεύθεντας . Γη παρω περίλυπος έ-
ξης . και τάξoμαι της δι' ή λόγων απαι μεγαλό-
δοξε , ούτως λέγαν ήρξατο. Βασιλεύ , και η ουρα-
γίων αρύτανι , και διασότη αψίδων , τοιχίων ημών
ηγεμών , πάτερ η σοι παρεsώτων, εξ ών αυξή-
σεως και μιώσεως αρχίω έχω τα πάντα , ως
δε και πάλιν καταλήγοντα αναγκαίως οφειλόμενον
τέλος έχα . Αλυγισος , και πολυτίμετε και άθεος
απ ' ανθρωπων,επ'εμέ χορός επέσι. Χωρώ εγώ και
φύσιν πανίων.Αυτη φ' ώς συ προσέταξας,και φέρω
πανία, και τα φονώθέντα δέχομαι. Ατιμούμαι και ή
δη, και απο πάνων , ο ειχθόνιος σου κόσμος πεπλη-
φωμένος θεουν ούκ έχα. Πάναγαρ ά φοβηθώσιν
ουκ έχοντες,παρανομούσιν και μετ'εμών ώ Κύριε τες
νόνων παση πονηρά τέχνηκαταπίπλουσι.Καταβρέ-
χομαι και πάσα διαφθειρομένη σωμάτων χυλούς. Εν-
τωθεν κύριε , και τους ουκ αξίους αναγκάζομαι χω-
γών,χωρήσαιθέλω μεθ'ών φέρω παντων,θεόν.Χά-
φισαι και γή καν ούσεαωή,ου γαρ χωρεάν σε πομένω,
εαωή και τινα Γεραν απόρροιαν, τοιχείων τιμιωθέραν,
τάλλων, ή γω μετεποιησον. Μόνη αφ' ωχαν τα-
που σου αρέπει,/απάνlα ταρεχούση. Τοσαύτα Στα
Φοιχία απον . Ο 3 θεος, ιερας εν τω λέγειν φωνής
τα σύμπανα πληρώσας, πορεύεθε άπεν, ίερα και
μεγάλου πατρός άξια τέκνα. και μηδινα τρόπον.
νεωτερίζων διχαρήτε ,μήτε αργος της εξ ω υ-
συρεσίας ή σύμπανα μου κόσμον καβαλίτεε.Ελέ-
7132
fa & orem fuum acceſſerunt talibus verbis ſunt
conqueſta. Et fane prima dicendi poteſtatem
habuit ignis.Et dicebat, Domine ,& noui hui®
mundi artifex, qui reconditum & uenerabile
iater Dcos nomen habes.Et hucuſq; inter om
nes homines. Quo vſque o dæmor ,impiam fi
nere mortalium vitam in mente habes ? Exur
ge iam,mundo tui indigo , & vitæ feritatem ,
pace mitiga.Largire leges vitæ. Nocti dona,va
ticinia. Imple (pe bona omnia. Timeant ho
mines a Deo vindictá, vt nemo peccet.Sipeco
catorum,dignam habeant mercedé.cauebunt
reliqui iniuſte agere, Expaueſcent iuramétum
& nemo amplius, facua cogitabit. Diſcant ben
neficio affecti, gratias agere, vt lætus ad libami
na,ad ſacrificia,ignem ſubminiſtrem , vt odore
ipſe,ab ara tibi mittam.Furore.n.adhuc agitor
o domine, & præ hominuin genitorum impia
audacia vicarnes liquefiút,neq; finunt me ma
nere in mco munere , incongrue adulterantes
incorruptionč.Aer vero,& ipfe, Contaminor
dicebat,o here,& præ cadauerum vaporibus ,
morbofus fum , & non falubris ; & non amplius
inſpicio ſupera quæ fas eſtmeintueri.Conſe
quenter,aqua, o fili magnanime poteſtaté ha
buit dicendi. & ita eft locura . Pater & admi.
randæ factor omnium genitorum , et per te
cuneta gignentis naturæ factor. lam tandem o
Dæmon fluxus Aluminum eſſe puros iube.Vel
cnim Amnes &mare lauabunt occifores ,vel ſu
ſcipient occiſos? Terra aderat meſta admodú.
Ordine referam fili magnanime : In huncmo
dum orla eft loqui ,O Rex,& cæleſtium culmi
num & imperator domine elementorum quæ
fumus, ductor & pater eorum quæ adſunt . Ex
quibus incrementi, & diminutionis principiú
habent cuncta , In quę rurſus definentia neceſi
fario debitum finem habent.Fatuus , o veneran
de,& impius, hominum chorus inſurrexit.Cam
pio ego naturam omnium . Ipſa namque ficuri
cuiuflifti fero omnia , & interrempa ſuſcipio .
Deſpicior tamen ab omnibus. Terrenus tuus
mundus omniú plenus, Deum non habet.Om
nia nanque cum non habeant quæ timcanr,có
tra leges agunt.Er meis humeris,omné malam
incurruntartem.Humida efficior tota , ac con .
taminor corporum humoribus. Vnde , o do.
mine etiam indignos cogor,recipere. Capere
volo,cum his omnibus quç fero ,etiam Deum .
Gratificare terræ fi non ce(non.n.capere te fu
Aineo) faltem cuialiquo defluxu, honorabilio
rem eleinentis alijs. Terram transforma.Soli
.n . gloriari conuenit cuis donis , quia oia præ
beo.Hęcdixere elementa.Deus vero omnia in
dicendo ſacra uoce replens,progredimini ma
gno patre digni & ſacri filij:Ėc nullo modo no
uis ſtudete rebus.Neque ocioſum proprio vo.
Itro miniſterio uniuerſum finite mundum . Al
ter
 Η ΕRM ET1 S." Τ.R1
ter enim vobis iam naturæ meæ defluxus qui
lanc piu erit actorum inſpector.Et viuentium
judex rectiſsimus.Neque folum formidabilis,
ſed inferorum etiam crudelis terror, Acq; ica
ſingulos homines per genus ſequetur merces
condigna. Hiſce ita dičtis, elementa delierunt
loqui,ita domino iubente,& filuerunt. Et vnú
quodque ipſorú proprias poteſtates retinuit,
& dominium exercuit . Tunc dixit Horus , o
mater , quo igitur modo terra Dei defuxum
eft aſſecuta? Reſpondit Ilis. Nolim ortú enar-
rare.Non enim fas eft cuæ genituræ referreini
tium o magnipotens Høre. quo modo poftea
hominibus immortalium , & mundi opifex ,
& artifex maximum patrem tuum Ofrim lar-
ģitus eft parumper , & maximam Deam Ian .
Ýt nimirum omnibus in mundo indigis adiu
tores fierent.Ilti vita vitáimpleuerunt.Ifti mu
tuz cædis feritatem ſuſtuleruut.Templa, pro-
genitoribus Diis & facrificia conſecrarunt. Le-
ge s iſti, & victum ,mortalibus & tegumentum
Junt largiti.Iſti ,arcana,inquit Hermes ſcripto-
rum omnium cognoſcent, & diſtinguent. Ec
quæ ipa tenuerint ad beneficium mortalium
pertinentia,columnis, & obelicis inſculpent .
ifti primi cum iudicia oftendiſſent, bonis le-
gibus & iuftitia omnia repleucrunt. Iſti dexte-
ræ & fidei duces facti,maximum Deum ,iuſiu .
randum in vitam introduxerunt. Ifti uita fun,
étos ,ut decens eſt,docuerútcótegere.Ifti quæ
fita mortis fecitate cognouerunt, quod exter-
nus ſpirirus libens redeat in hominum figmé-
ta,fi quando retarderur, & refectionem nõ ha-
bear, deliquia efficit animi . Ilti ab Hermete
edodi ambientem dæmonibus eſſe replecum
occultis columnis in ſculpferunt.Ifti ſoli arca-
nas Dei leges ab Hermete edocti, introducto
res artium & ſcientiarum , & ftudiorum om
nium fuerunt hominibus, & legislatores . Hi
ab Hermete cdocti, infera cum luperis fympa
thiam habere,a Conditore iuſſa decentia co-
leftibus myſteriis ſacrificia,in terra inſtituerút.
Hi corporum corruptionem agnoſcentes om
nem prophetis perfectionem arte tradiderút,
ut numquam propheca Diis manus porrectu-
rus ,ignoret entium quicquá . Ve ſcilicet phi-
lofophia, & magia animatm nutriat , & ferue-
tur quando quid paticur , medicina corpus .
Hæc omnia cum egiſſemus o fili, OGris atque
ego , & mundum plenum cernentes , repete-
bamur deinceps a cæli incolis , ſed non lice-
bat redire , antequam inuocaſſemus Monar-
.cham, ve contemplatione hac ambiens plenú
fieret. & ipli commodum nanciſceremur aſcé.
fum . Gaudet.n.hymnis Deus. O Mater dixit.
Horus,mihi quoq; largire hyinni cognitioné,
nc ignarus ſim.Ecaic Ilis, Mérem adhibe o fili.
- Tu aucé o fili magnanime, fi quid vis aliud;
MEG 1ST 1 ,
ρα γαρ εν υμίν τις ήδη της έμής απορροια φύσεως
ως δη και ομιος έςαι και οι απομένως επόπτης , και
ζώντων κριτης αμέθοδευτος , φρικτός του μονον,
αλλά και τιμωρος τ ' ου ' γωτύραννος. Και εκά :
σω ή και ανθρώπων ακολουθήσει δια γένους μιλος
επάξιος . Και ούτως επαύσατο της έντυχίας τα
σιχα , του διαφότου κελεύσαντος , και εχεμυ
θίαν είχον . Και ούτως επαύσατο της ιδίας εξου
σίας εκράτα και εδέσποζε . Και εκ τούτου είπεν ως
ρος , ντεκούσα , πως ούν τω θεού απόρροιαν έ
χειν ευτύχησεν η γη?και είπενΙσις, Παραιτούμαι
γένεσιν ισορών . Ου γαρ θεμιτόν σής ασοράς κατα
λεγαν αρχίω, ώ μεγαλοθενές Ωρε , ως μήποτε -
σερον ανθρώποις, αθάναων κοσμοποιητής και τεχνί
της τι η μέγισον σου αρος ολίγον έχαρίσατο παγές
να Οσιριν, και τωνμεγίσω θεαν Ισιν ,ίνα πάνω
κομένων κόσμω, βοηθοί γένων]αι . Ούτου βίου τζίον
επλήρωσαν . ουτοι το της αλληλοφονίας έπωσαν
άγριον. Τεμένη ορογόνοις θεοίς αυτοί , και θυσίας
καθιέρωσαν . Νόμον ουτοι και τρυφας θνητούς και
σκέπίω έχαρίσαντο. Ούτοι τα κρυπα φησίν Ερμής
η εμών αιγνώσονται γραμμάτων πάντων , και
διακρινούσι. Και τινα Σ αυτοί κατέχωσιν , α 3 και
οροσευεργεσίαν θνη ,φθάναι,σήλαις, και οβελίσ
κους χαραξουσιν . Ούτοι ορώτοι δείξαντες δικα
σήρια , ευνομίας τα συμπαντα , και δικαιοσωλης έ
πλήρωσαν. Ού /οι δεξιας, και πίσεως αρχηγέται μό
μνοι, και τον μέγισονθεόν όρκον εισηγαγοντο εις τον
βίον ούτοι τους παωσαμένους # ζω ως δεον εσin
έδίδαξαν εισέλειν.Ούτοι το του θανατου ζητή
σαντες άγριον , έγνωσαν ώς του εξωθεν πνεύμαλος
φιλυποςρόφου τυγχανοντος εις τα και ανθρώπων
πλάσματα ,εαν υστερηση ποτέ , ανάκτησιν ουκ έ
χουσαν , εργάζεται λιποθυμίας . ουτοι το φθιέ
χον , ότι δαιμόνων επληρώθη , παρ' Ερμού μα
θόντες κρυπαϊς τήλας εχάραξαν. Ούτοι μόνοι μας
κρυπας νομοθεσίας και θεου παρ' Ερμου μαθόντες
τεχνών, και επιστημών, και επιτηδαμάζων , απάντων
εισηγηται τους ανθρώποις εγένοντο , και νομοθέται .
Ούτοι παρ' Ερμού μαθόντες ώς τα κάτω συμπαθούν
τους άνω απ' δημιουργού διεθάγη τας προκαθέ
τους τοίς εν ουρανό μυςηρίοις ιεροποιΐας ανέςησαν
εν γή. ολοι το φθοριμον ή σωμάτων επιγνώντες το
εν απασι τέλειον ή οροφήτων ετεχνάσαντο , ως
μήποτε ο μέλλων θεοίς οροσάγειν χάρας οροφήτης
αγνοή τι και όντων, ίνα φιλοσοφία και μαγεία ψυ»
χω γέφη σώζη και δηαν τι πάχη ιατρική σωμα.
Ταωα πάν7α ποιήσαντες, Τέκνον, Οσίρις 7ε και εγώ,
τον κόσμον πληρέσαον ιδόντες απηθούμεθαλοιπόν
του και τον ουρανόν κατοικούντων , αλλ' ουκ ιω
ανελθεϊν αρίν oπικαλέσας ή μοναρχον , ίνα δω
και της θεωρίας ταύτης πλήρες το είχαν γε
νηται . Αυτοί δ' ενταράδεκτον ευτυχήσωμο των
ανάβασιν . Χαιρει χαρ' υμνοις. ο θεος . Ω τεκού
σα , είπεν Ωρος καμοί χάρισαι τίω του ύμνου
επίγνωσιν , ως μη αμαθής υπάρχων . Και είπεν
Ισις , ορόσεχε παί .
• Σν Α ' και τα μεγαλόψυχο τι θέλεις έτερον
έπρώτα .
 MINERVA MVNDI..
επιρύτα . Και είπεν Ωρος , ωτολυτίμητε μήτερ.
Σιδησα θέλω πως γιγνόνται βασιλιά και ψυχα.
Και είπεν Ισις , η γιγνομένη , τέκνον Ωρε οτι
τα βασιλικας ψυχας διαφορα τοιαύτη τις δι' .
Επί α ' τόποι τεασάρες εσι εν τω παντί , οι
τινές απαραβατω νόμω και προςασία σοπί-
πλουσιν , ότι ουρανός και αιθήρ , και ο αήρ , και
η ιεροτατη γη . Και άνω Σ' ώ τέκνον , εν ου-
πανω θεοι κατοικούσιν , ών αρχει μετα και η
άλλων πάντων ο 'ολων δημιουργός . Εν και τω αι .
θέρι ασέρες , ών άρχει , ο μέγας φωσηρ ήλιος . Εν
και το αέρι ψυχαν μόναι , ών άρχει σελίων .
Επί δε γής άνθρωποι , και τα λοιπα ζώα , ών
αρχα ο καιρον ο όμινος βασιλεύς . Γεννώσι
μφ' ώ τέκνον, βασιλείς , οι θεοί έπαξίους της επι-
γείου γονής . Και εισιν οι άρχοντες του βασι-
λίως απόρροιαι . ών και μάλλον εκείνω πλησίον ,
αυτος και ο και άλλων βασιλικώτερος . Ο Σ
αφ ' ήλιος , καθο έγγυον δι' οί του θεού τηςσε-
λόης επιμείζων και διώαμικώτερον . ωδάτερεύει
η σελώνη , και ταξιν , και τι δώαμιν . και ο
α ' βασιλεύς , ' Σ άλλων θεων έσιν έχα-
τος , την ώτος δ'ανθρώπων . Και μέχρις ότου η
γής ' , της μν' αληθούς θειότητος απήλακλαι.
Έχει δι' εξαίρετον τιπαρ’ άνθρωποις , ο όμοιον δι'
πω θεώ . Η αφ' εις αυτόν πεμπομένη ψυχή ,εξέ-
κείνου έςι του χωρίου , και πάνω κάται εκείνων ,
αφ' ών εις τους άλλους καταπέμπονται . Κατα
πέμπονται και εκείθεν εις το βασιλεύειν δια δύο
ταύτα αι ψυχα , ώ τέκνον . Αι γαρ καλώς και
αμέμπως δραμούσαι τον ίδιον αιώνα , και μέλ-
λουσαι Σπο θεούς και ένα καν το βασιλεύειν τίω
και θεών Φρογυμναθωσιν εξουσίαν . Αι δίαι
τίνες ήδη ούσαι , και επι μικρή τινί παρα-
θεμιςεύσασα τον ένθεον γνώμονα , ίνα μη
κόλασιν μεν εν τω σεσωματίθαι ωομένωσιν
Οι άδοξίαν και φύσιν και μηθέν όμοιον τοις άλ-
λοις πάχουσιν ενσωματιθείσαι . Αλλ ' όπερ -
χον λελυμέναι και τούτο και δεθείσα έχουσιν .
Αι μέντοι αει ' τα ήθη και βασιλάόντων γιγνό-
μναι διαφορα ουκ εν τη της ψυχής κρίσει
κρίνοντα , πάσαι γαρ' θια . Αλ ' εν τη η
δορυφορησάντων αυτούς τίω κατάςασιν , αγγέ-
λων , και δαιμόνων . Αι γαρ τοιούται και επ'
τοιαυτα κατερχόμενα δίχα τροπομπής και δο-
ρυφορίας ου κατέρχονται . οί γαρ άνω δίκη
τω άξίαν εκάσω νέμειν , καν εκ της ευημερούσης
χώρας ποθώνται . Οταν ουν οι κατάγοντες αυτίω
αγγελοι και δαίμονες , τέκνον Ωρε πολεμικοί
ώσιν , τούτων αεικρατών της γνώμης η ψυχη έ-
χι . ή έπλαθομένους καιέωτής έργων, μάλλονδε
μεμνημένοι τούτων και μέχρι και της ετέρας σωοδίας
οροσγεγονότων . Οταν δ' άρωικοί , τότε και αυτή
τον ίδιον Pρόμον ειρωοποιείαι . Οαν και δικασικοί ,
τότε αυγή' δικάζει. Ο]αν και μουσικοί,τότε και αυτή
άδει. Οταν 3 φιλαλήθεις,7ο7ε και η φιλοσοφ.ού-
ως αφ ' αναγκαίως και ψυχαι ω αι της η καταγόνων
πικρασι γνώμης Πίπoυσι εφ' is και ανθρωπίνα
LIB. X111 . 33
interroga . Et inquit Horas, o valde hono :
tanda mater . Scire volo , quo modo fiant
regiæ animæ ? Refpondit llis . Ea quæ eſt,
o fili Hore , circa regias animas differentia,
talis quædam eſt . Nam cum quatuor fint
in vniuerſo loca , quæ legi intranſgreſſibi
li, & imperio ſubiacent.Cælum ; & æther , &
aer,& facratiſlima terra.Et ſurſum quidem , o fic
li, in cælo Dij habitant quorum ficut & alio.
rum omnium princeps eſt vniuerſorum con
ditor.In æthere veroItellæ , quarum princeps
eft magnus illuſtrator Sol.In aere vero animæ
folæ ,quarum princeps luna eſt. In tetra autem
homines,& reliqua animalia . Quorum prin.
ceps eſt is , qui pro tempore elt Rex . Gem
nerant enim o fili reges , ipli Dii , condi
gnos terreno femine , & funt Principesfum
mi Regis defluxus . Quorum qui magis il
li eft proximus , alijs quoque eft regius ma
gis . Νamque fol , ficuti cft Deo propior
quàm luna , ita & potentior . Cui ſecun
da eft luna , & ordine & poteſtate.Et Rex qui
dem Deorum aliorum eft poftremus , pri
' mus autem hominum . Ei quouſque eſt in
terra , vera deitate caret : habet tamen pre
cipuum quid ab hominibus alijs , quoDeo
aſimilatur . Namque anima qnæ in eum
jinſmittitur, ex illa eft regione , quæ ſupra il
lam fita eſt, vnde alijs mittuntur Mittun
tur nerd inde ad regnandum animæ , ofi
li ;duas has ob cauſas . Nam quæ pulchræ ,
& line reprehenfione propriæ uitæ , æuum
percutrerunt , & in Deos referri debent
vt in regnando Deorum poteſtatem prius
exerceant . Quæ diuinæ quædam cum fint,
& paruo quodam diuinam legem tranſgref.
fæ , ne pænam in corpore patiantur , ob
ignominiam , & naturain , nihil alijs fimile
patiuntur in corpore dum degunt . Sed qd
habeant folutæ , id habent & vinctæ . Diffe
rentia vero quæ circa regnantium mores ,
fiunt non in animæ iudicio iudicantur , om
nes enim diuinæ ſunt , ſed in angelorum
conftitutione qui eas deducunt , & dæmo
num ' , Tales enim & ad talia millæ fine co
mitatu, & po.npa non deſcendunt . Nouit
enim ſuperna iuſtitia dignitatem cuique di.
ſtribuere, etfi ex beata regione ſeponantur.
Quando ergo qui eam deferunt , angeli &
dæmones fili Hore , fuerint bellaces, hos
anima ſententiam habet , ſupera , quouſque
ad alium congreffum addantur . Quando
vero pacifici, tunc & ipfa proprium curſum
in pace tráligit. Quando uero iudiciales,& ip :
ſa iudicar. Quando Muſici , tūc & ipſa canit,
Quádo uero ueri amatores;tức & ipla philoſo
phatur. Ita.n.neceſſario animę ipſę deductorú
lequuntur fentétia.Cadunt.n.in humanitaté ,
K pro
 H ER M ET IS TRES MEGIS TI,
propriæ naturæ oblitæ . Et quantum ab ca di-
Icedunt longius, recordancur diſpoſitionis eo
rum qui eas cla uſerunt.Pulchre inquit Horus
omnia mihi , o marer . Sed quo modo nobi-
les fiunt animæ, nondum mihi narraſti.Eo mo
do,quo in terris,o fili Hore, ſunt quædam poli
tiæ differentes inter fe & mutuo. Sic & in ani-
mabus eft . Nam & ipfæ loca habent , vnde
veniunt . Et quæ a celebriore loco deſcen-
dit , nobilior eſt ea , quæ non ita ſe habet ,
Quemadmodum enim inter homines , liber ,
nobilior eſſe videtur ſeruo. (nam quod in a-
nimabus excellit dominatur neceflario ei q&
excellitur ) ita ſane , o fili eſt * quomodo
maſculæ , & femellæ fiunt animæ ? Animæ
o fili Hore , congeneres ſunt inter ſe , vt po-
te quæ ex unaſunt regione , in qua eas effor-
mat conditor. Neque ſunt malculæ , neque
fæminæ . Talis enim diſpoſitio in corpori-
bus fit . Et non in incorporeis . Differen
tia uero , per quam aliæ ferociores ſunt
aliæ molliores ab aere elt , ofili Hore , in
quo omnia fiunt . Aer vero corpus animą
eſt, quo eſt amicta. Corpus autem elementorú
eſt commiſtio terræ , & aquæ , & aeris , &
ignis. Cú igitur fæminarum compago ,lupe,
ret humido , defficit vero ſicco, & calido, ob
id in tale figmentum inclula anima , humi,
da fit , & delicata . Sicuti in maioribus
contrarium fieri poſſumus inuenire . In his
enim abundat ficcum , & calidum , deficit
vero frigidum, & humiduum . Ob id,& in ta-
libus corporibus , animx alperæ , & effica-
ciores ſunt. Quomodo fiunt animæ pruden-
tes , o mater ? Et reſpondit IGs vis viliua o fi.
li , obuoluta eft tunicis. Quando hæ tunicæ
denſæ fuerint , & craffæ non acute cernit o-
culus . quando uero raræ , & tenues , tunc
acutiffime cernunt . Sic & in anima . Ha-
bet enim & ipſa proprios amictus incor-
poreos , licuti & ipfa incorporea eſt. Ami-
&tus autem hi in nobis aeres ſunt . Quan .
do hi fuerint rari , & tenues ; & pelluci-
di tunc prudens eſt anima . Quando uero
e contra denli & cralli ; & turbida , vt in
hieme , non longe perſpicit . Sed ea quæ
ante pedes iacent . Et dixit Horus . Quam
ergo ob cauſam , o mater , qui extra ſa-
cratiſſimam noſtram ſunt regionem homi .
nes mente reuera non ſunt prudentes , vt
noſtri ? Si dixit IGs . Terra in medio vni-
uerfi ſupina iacet vt homo cælum intuens:
partito tamen eft in membra, ſicuti homo in
ſua partitur meinbra.Spectat uero cælum qua
fi proprium patrem ,vt illius mutationibus , &
ipſa , ſua propria limul mutet : Et ad no-
tum quidem vniuerli policum habet caput.
ad ſubſolanum vero dextrum humerum
της μον' ιδίας φύσεως , επιλεθόμβοι . Κα
παροσον μακραν αυτής απέςησαν , μέμνωτι
της και κατακλυσάντων αωτας διαθέσεως . Κα
λώς , είπεν Ωρος , απαντα μοι ώ τεκούσα .
Πώς ε' ευμάς γίγνονται ψυχαι , ουδέπω
μοί διηγήσω . Ον τρόπον δι' γής και τέκνον
Ωρε , ασί τινες πολιτείαι διαφέρουσαι αλλήλων .
ούτω , και επ ' η ψυχών όζι'. και τα γαρ
τόπους έχουσιν όθεν όρμωσι , και η απ' του
ένδοξοτέρου τόπου ορμηκύλια ευρεσέρα όξι', της
μη ούτως εχούσης . Ονπερ γαρ τρόπον
ανθρώποις , ο ελεύθερος , ευρέσερος 73 δο
κά δούλου . Το α ' εν ταις ψυχαίς αρέχον
και βασιλικον , δουλοποιεί το μαγεχόμενων εξ
ανάγκης , ούτως δη' ώ τέκνον , και και πως αρ
γενικα , και θηλυκαι γίγνονται ψυχα ? Αι ψυ
χαι ώ τέκνον Ωρε , ομοφυής εισίν εαυταίς κα
θάπερ εξ ενός , ούσαι χωρίου , εν ω ωτας δια
τυπούται ο δημιουργός . Και ούτε εισίν άρρε
νές ούτε θηλιαμ , η γαρ τοιαύτη διαθεσις έ
πι σωμάτων γίγνεται , και ουκ επ ' ασωμά
των . Η Ν διαφορα του τας & βρυμωδιεί .
ρας ή τας δι' εναφείς και ο αηρ εςιν , ώ τέκνο
Ωρε . εν ώ πάντα γίγνεται . Απρ δε ψυχής
εσιν αυτο το σώμα και ταβεβλητα , όπερ τοι
χιών φύραμα γης , και ύδατος , και αέρος ,
και πυρος . Επει ουν το μν' ο θηλαών συγ
κριμα πλεοναζα με το υγρό , λείπεται α ' του
ξηρώ , και θερμό και παρά του ο η εϊς τοιούν
πλάσμα συγκλειομένη ψυχη διυγρος γίγνεται ,
και τρυφερα , ώασερ δι' η αρρένων το έναν
τίον έξι " γιγνόμλνoν ευρείν . Επί και γαρ' τού Ι
τους πλέοναζει το μον' ξηρόν , και το θερμόν ,
λείπεται και το ψυγείν , και υγρον . Διά τούτο
χα ' εν τοιούτοις σώμασι ψυχαί παχείαι ,και
ενεργητικωΙεραι εισίν . Πώς γίγνονται αι ψυ
χαι σωε]αι ω τεκούσα ? Και απεκρίθι Ισις . Το
ορατικόν ώ τέκνον ευβέβληαι χιώσιν . Οταν
ολοι οι χιτες πυκνοί ώσι και παχείς , ουκ
οξυωπεί ο οφθαλμός . Εαν δε αραιοί και λε
πιοι, τότε οξυωπίσαια βλέπουσιν . Ούγω και ότι
της ψυχής. Εχει αφ' και αωη ίδια οειβόλαια
ασώμα/α, καθο και αυτη ασώματος ει'. Τα 3 πε
ριζόλαια τω α, αέρες εισίν οι εν ημίν . Οαν ολοι
ώσι αρμοί, και λεπτοί , και διωγείς, οτε σωεση η ψυ,
χη εσίν . Ολαν τοωανήίον πυκνοι και παχείς
και τεθολωμένοι , ως εν χειμωνι , οι μακρον ου
βλέπει . αλλα Ιωα ίσα παραπόσι κείθαι . Και εί .
πεν Ωρος . Διά τινα ουν αιτίαν ώ 7εκούσα οι έξω ώς
ιερωθα7ης ημών χώρας άνθρωποι ταϊς διανοιας
ουκ όντος εισί σωεοί , ως οι ημέτεροι ? Και είπεν
Ισις . Η γη μέσον του παντός υπία κείται
ώασερ άνθρωπος , ουρανον βλέπουσα , μεμερισμέ
νω 3 , και όσα μέλη άνθρωπος μηλίζεται . Βλέπει η
εν ουρανό καθάπερ πατρί ιδίω , όπως αϊς εκείνος
με αβολαις,και αυλή τα ίδια συμμε/αβάλλα. και προς
με τη νόσο του παντός καμένω έχω ω κι
φαλίω προς και του απηλιώ » , Αξιον ώμον ,
 MINERVA MVNDI .
σο τους άρκτους , τους πόδας . Τον δ 'ευώνυ-
μον , ο τίω κεφαλω της άρκτου . Τους και μη-
φους εν τοις μετα τίω άρκτον . τα 3 μέσα εν τοίς
μέσοις . Και τούτου σημείον έξι , το τους ενο-
τιμους ανθρώπων , και απ ' τη κορυφή οικουν-
τας , ευκορυφους και καλλίτσιχας. Τους ' απη-
λιωτικούς προς μάχίω Φροχείρους εί) και τοξικούς .
Αιτία γαρ τούτων και δεξιά χαρ έγι' . Τους δ' εν τω
λυσι , ασφαλώς ή και ως απ' το πλάτον αρι .
σερομάχους . και όσοι άλλοι το δεξιό μέρια ενερ-
γουσιν αυτους τω ευωνύμω προστιθεμένους . Τους
και αο ' τω άρκτον. Φρος τίνα τους πόδα και
άλλως ευχνήμους . Τους και μετα τούτους , και
μικρών πόρρω τον Ιταλικών κλίμα και το ελλα-
δικών και παμτές και ούτοι καλλίμηροι Ησί , Και ευ-
πωγωνότεροι.. ώσε τη τού κάλλους και μηρών
τούτων ρβολή , και τους εντωθα ανθρώπους
καταβαίνειν προς το η αρρένων ομιλίαν .
Πάντα και ταύτα μέλη , προς τα αλλα και αργά
όντα αργωτέρους ωογκες και τους απ' αυτής
ανθρώπους . Επειδή δεν τι μέσω της γης και
και ορογόνων ημών Ιερωτάτη χώρα . Το μέσον
ανθρωπινου σώματος μόνης της καρδίας όξι σηκος .
Της και ψυχής ορμητήριον έζι καρδία,πάρα ταύγω
πω αιτίαν ώ τέκνον : ενταύθα ανθρωποι τα μην
άλλα , έχουσιν λον , όσα και παντες εξαιρε-
τον και το πάντων νοερώτεροι εισί και σώφρονες ,
ως αν όλ'καρδίας γινωμένοι και τραφέντες . Αλλως
τι δενόγος , ώπαι δεκτικός ών , η εκ του νειί-
χοντος σωις αμένων νεφών . Αυτίκα γούν και
Για το ούτως αν η θεομένων εκεί κατακομη-
δω , εκείθεν ρίν λέγουσι και τον υμέτερον πο-
ταμον πολυομενης εκάτης πάχνης . Οπου ' ΑΡ
εμπέση νεφέλη,τον επικείμενον ήχλησεν αέρα , και
τρόπον τινα καπνού κατεκόμασε . Καπνος και η α-
χλύς , ου μόνων ορματων εσίν εμπόδιον , αλλά και
μου . ο ' δ'απηλιώτης , ο μεγαλοδοξε ωρε τη
σωεχή του υλίου αναλνλή θορυβουαμος , και
έκθερμανόμέρος , ομοίως και και ανθικάμνος του7ο
λυψ, μετέχων τ ' ω ' ι δυσμάς, ουδεμίαν ειλι-
χρινή, έπίςασιν ποιούνται παρ' αωρίς βομένων αν-
θρώπων.Ο' δ ' βορέας τη συμφωνω ψυχία αποπησ-
σε μετα σωμάτων και τον νούν / υπ' αυτον
ανθρώπων . Το και μέσον τούτων ειλικρινές δν και
ατάραχον , και αυτω ορολέγει , και τους ενώτο
πάσι . Τη γαρ σωεχή αμεριμνία, δυνα κοσ-
μεί και παιδίυι . και μόνον τοϊς τοσουοις ερί.
ζα και νικά , και σπιςάμβυον τίω' ιδίαν νίκω ,
ασερ σατράπης αγαθος 7οϊς νενικημένους και
δίδωσι . Και τούτο μοί μυριά μύθερ έκθου .
Παρα ποιαν αιτίαν , έτι ζώντων ανθρώπων και εν
γαϊς μακραϊς νόσοις και ο λόγος , και αυγος και
λογισμός , και αυτή και ψυχο , '876 βλάπεθαι ?
και απεκρίθη Ισις.Των ζωνων , ώ τέκνον, α Σώκει-
* ωθαι ορος 7οπύρ . Τα δωρος ο ύδωρ , Τα 5 ορος
αέρα , 16 και ώρος γω. Τα δωρος τούτων δύο ή
αξία , 74 8 και ορος τα όλα . Πάλιν αωα Σαπηλ-
λωρίωθαι του πυρός , θα ' ου δαφος , αλ' ής
LIB. X111. 34
& ſub'arcto pedes.humerum vero Giniſtru ſub
capice vrlæ.Coxas uero in poſteris ipſius vrſæ.
media uero in medijs.Ec huius fignum eft bu
ſtrales homines cum lummitate habitantes, el
ſe pulchro capire, & pulchris capillis. Quiuero
funt ad ſubſolanum ,ad pugnam elle próptos ,
&fagittarios. Caufa.n.horum eft dextera ma
nus.Quivero in lybia ſunt , ſecuros elle, & vt
plurimum ſiniſtra pugnantes. Et quicunque a
lij dextera parte operantur ſe ſe ad finiltram
aſſuefacere.Boreales vero bonis & pedibus &
cruribus effe.Quivero poſt hos ſunt, & paulo
vltra Italicum modo & Græcum clima,omnes
hi coxas babentpuleras, & maiore barba.lta ve
præ coxarum pulchritudine , quæ ibi ſunt ho
mines,in mares ſint proclives. Omnia autem
hædmembra cum ad alia fint ocioſa , ociofio
res ferunt , etiam indignos .
Cum auteniin medio terræ progenitorum
noftrorum fit facratiſſima regio. Medium aút
hamani corporis ſolius cordis fit moles , ani
mæ vero habitaculum fit cor, ob hanc caufam
o fili,qui hic ſunt homines , alia quidem non
minus habent quàm reliqui omnes; præcipua
uero habent ut prudentiores fint & tempera
tiores,vtpotequi in cordeſunt nati & nutriti.
Alias , o fili, notus ſuſcepror eftnubium . Et
quia ita fit, & illuc ferantur dicunt ob id in
defluere noftrum fluuium quia ibi pruina mul
tiplicetur . Vbi uero nebula incidat luperpoli
cum obſcurauit aerem.Et quodam modo, fue
mo repleuit . Fumus autem eſt caligo , quæ
non folum oculorum eft impedimentum ,
ſed & mentis . Subſolanus uero O ma
gnagloria Hore , continuo ſolis ortu , tur
batus , & calefactus . Similiter & oppofi
tus huic lybs , particeps in occaſu eorun
dem , nullam ſinceram fcientiam faciunt
hominibus ibi natis . Roreas uero confo
no fibi frigore , congelat fimul cum corpo .
ribus etiam mentem lub eo natis homini.
bus . Medium uero horum , cum fincerum
fit & tranquilluin & libi prædicit, & qui in
eo lunt omnibus . Continua nanque fecu
ritate , & generat , & ornat , & inftruit .
& folum cum talibns contendit , & vincit .
et fuam cognoſcens victoriam , vt fatrapes
bonus victis eam communicat . Et hoc ini.
hi , o domina , mater expone . Quam ob
cauſam , dum adhuc viuunt homines , in
longis morbis , & ratio , & ipſum ratio .
cinium , & ipſa anima , aliquando lædi
tur ? Et reſpondit Iſis . Viuentium , o fi.
li , alia ſunt igni appropriata , alia ad a.
quam , alia ad aerem , alia uero ad ter
ram . Et alia ad horum duo vel tria . a
>
lia uero ad omnia . Rurſus hæc quidem
aliena ſunt ab igne , alia ab aqua , alia a
Κ 2 terra,
 H ER M ET IS TRISM EG IST I,
rerra, & alia ab aere. Alia ab horum duobus, a-
lia a tribus, & alia ab oinnibus, ſicuti locuſta , &
omnis muſca fugit ignem. Aquila vero , & acci
piter & quæcumque alte volant aues, fugiunt
aquam.Piſces aerem , & terram.Serpens aerem
purum reſpuit, & amant quidem terram ſerpě
ies ,& reptilia omnia.Et aquam natantia cun-
&ta,aerem uero uolucres , in quibus etiam de-
gant.Ignem autem quæcunque ſublime uolát,
& ibi uitam agitant.Sed enim,& animalia quę
dam amant ignem,quorum ſunt Salamandræ.
Nam in igne etiain habitant . Singulum enim
elementum ,corpus circundat.Omnis ergo ani
ma in corpore exiſtens grauatur , & premitur
hiſce quatuor.Nam & conuenit, ipſam aliqui-
bus horum gaudere, aliquibusautem dolere .
Ob hoc igitur non habet,ſummam ſuam bea-
titudinem . Sed vtpote quæ diuina eſt, in his
exiſtenspugnat,& intelligit,ſed non quæcun-
que intelligebat libera a uinculis corporum.Si
vero & hæc turbentur, vel a morbo, vela ti
more, turc & ipſa, Gicuti & homo in profundo
mergitur,& nihil fert ſolidum .Mirabiliter in-
quitHorus, lingula inihi enarraſti, o magnipo
tens mater 16.de admirabili animarú procrea-
tione a Deo,& in admirtione perſto:Nondum
tamen nunciafti quo nam,a corporibusſolutæ
abeunt animæ .Volo igitur , & contemplatio-
nis huius initiari , & gratias agere tibi folio
immortalis mater. Et ait Ilis ,aduerte fili, neceſ
Cariſſima enim eft hæc inquiſitio. Quod conſti
cutum eft , & non aboletur,locuin habet . Sed
hoc modo ratio mea dicer . Non enim o admi
rande,& magni patris Ofiridis magne fili ,teme
re , & impetu e corporibusexeuntes in aerem
reſoluuntur, & diſperduntur.Cum alio infini-
to ſpiritu , vt amplius nó poflint rurlus eadem
in corpora redire . neque in eandem regioné
vnde primo ueneruntregredi. Sicuti neque
aqua ab inferis vaſis ſumpta,in eadem loca vn
de ſumpta eſt recuperare,eſtpoſſibile Neq; ip-
ſa hauſta illico proprium occupatlocum , fed
commiſcetur toti aquæ fucioni. Sed non ita lc
res habet o magnanime Hore . Sed vt ſa
cerdos immortalis naturæ cum fm,& iter fece
rim per ueritatis campum ,enarrabotibi entiú
ſingula.Illudque dicam prius , Aquam corpus
efle irrationale ,e multis componentibus con-
fatum in fuſioné. Anima uero'res eſt propria
naturæ,o fili, & regia,& opus manuum Dei,&
mentis,ſe ipſam in intellectum ducens.Quod
ergo ex vno tantum eſt non etiam ex alio ,im-
pollibile eft,vt alteri miſceatur. Vnde & con-
grefsum eius corpus neceſſe eſt harmoniá Dei
eife.Quod uero non in unum,& eundem locú
fuſe, & temere,neque caſu ,ſed lingulæ ad pro-
priammittunturregionem.Clarum fic etiá ex
ijs que cidumin corpore ac fgmento cft,cuc-
γης , τα Φαέρος,τα και δύο τούτων,τα 3ηιω ,τι
δι' η όλων. οίον ακρίς Σώ τέκνον, και πάσα μια
φεύγει το πυρ . Αετος και κίρνος , και όσα οψιτία
τερα έσι οοργίων , φεύγει το ύδωρ . Ιχθύες αέρα
και γω. Οφις τον αέρατον ιλικρινή Σποςρέφεται ,
Φιλουσι και τίω μ' γω οι άφας , και όσα έρτα
το υδωρ τα νυκτα πάντα . Τον δ' αέρα τα
ωα , εν οίς και πολιτεύεται . Το δε πυρ , όσα
υπετή ', και εγγυς τίω δίαιταν . Ου μίω αλλά
και τίνα και ζωων φιλεί το πυρ.Ων αι σαλαμάνδρα ,
Εν αφ' και τυρί και φολεύουσιν . Εκασον αφ ' η σοι
χείων αειζολη τζι ' σωμάτων. Πάσα ούν ψυχι
εν τη σωματιούσα βαρείαι , και θλίβεται τους τεί
ταρσιν τούτοις . και αφ' οίκος ι'. Και ταύτίω τις
σιά τούτων τέρπεθς , τισι δ ' άχθες. Δια τούτο
ούν ουκ έχει αυτής τίω άκροτατω ευδαιμονίαν,
αλλ ' ώς ανφύσα θα ούσα , κάν τούτοιςούσα , μέ
χεται καινού, αλλ ' ουχ όσα α ενόησε ασω κος ου
σα σωμάτων . Εάν μέν τοι και ταυτα σάλον λάς και
αραχίω ,ήτοι πο' νόσου και φόβου, 7ε και αω » ώασερ
εν βυθω άνθρωπος επικυμαίνεται και ουδέν εσάμνον
φέρει . Θωματώς τον Ωρος, έκασα μου διηγήσω .
ω μέγα δuωαμένη τεκούσα Ισι. η' της θαυμασής
ψυχοποιίας ή θεού , και θαυμάζων διατελά . Ού
πω ' μοί απήγγαλας που , και σωμάτων πολυ
θάσαι χορούσιν αι ψυχα . Bούλομαι ούν και της
θεωρίας ταύτης μύτης νόμινος, ευχαριθήσαι σου
μένη αθάνατε μητερ . Και είπεν Ισις , πρόσεχε
ται , Αναγκαιοτάτη και ζητησις αύτη . Το
σωεσος και μη αφανιζόμθυον χώρον έχει . Αλλ '
σε έρει λόγος οέμος . Ου γαρ' θαυμασε και με
γάλου πατρος Οσίρεως μέγα τέκνον , ακρίτως και
ορμηδοντ σωμαίων έξελθούαι ας αέρα αναλύονται
τε και διασκεδαννωται , μετά ή άλλου απείρου
πνεύματος , τα ουκέτι δωσως πάλιν , τας αυ
τας ουσας ας σώματα παλινδρομήσαι . Αλλά
μήδε ως εκάνονέτι τον χωρον ε ) όθεν ήλθον ί
τερον ανασρέφαν , καθάπερ ουδε το λαμβανόμενος
εκ την κάτω αγγίων υδωρ ώς τους αυτους τί.
πους εθεν ελήφθη επίχαν δι' δωατόν . Αλλ '
ουδ' αυτό , παρωτίκα λαμβανόμενον τω ιδιαι
λαμβάνει χώραν , πλίω αναμίγνυται το παν
τι του υδατος χείματι . Αλλ' ούκ έχει ούτως ,
ώ μεγαλόφρων ωρε . Μύσας δώσερ της αθα
νάτουθύσεως κ'αυτή τυγχάνουσα , και διακήα
δια ή πεδίου της αληθείας διεξελεύσομαι σοι
όντων το καθέκασον : Εκεiνο σοι φήσασα φρώτοι
ως δη7ο δωρσωμα έσιν άλογον,εκπολλών συγκρι
μαλων παραθλιμμένον ας χύσιν. Η ' και ψυχή σου
γμα ιδιοφυές τέκνον , και βασιλικον , και έργου
• 3 θεού χειρών,καινού, αυτο θεαωτω εις νουν δδη
γούμενον. To τoίνω έξ ενος, και ουκ εξ άλλου,αδύ
νατον ετέρω αναμιγίωα . Οθεν δη και 2 ορος το
σώμα αν γής σωοδον , αρμονίαν θεού και αναγ .
κης νομένω έή . Οτι βούτι είς ένα και τον αν .
τον τοπον χυδαίως,ούσε είκηούτε ώς έτυχεν , αλλ '.
εκάσω κι' ή ιδiαν αναπέμπονται χώραν , φανε
ρον και εξ ών έσιν εν τω σώματιούσα , και το πλέο
μάτι.
 MINERVA MVNDI. LIB.. XIII.
ηματι. τέχω αφ' παρα η ιδίαν φύσιν πεπαχυμο niút.Patitur.n . præter propriam naturam craf
ſa facta. Sed animum adhibe etiam fimiiicudi .
μένη. Αλλά και όχις ω ωειπόθητε Ωρε , τι λε
γομένω ομοιώματι . Φέρε γαρ' ως εν και την αυτα
συχετήριον εγκεκλείες ανθρώπους τε και αετους ,
και «σερας,κύκνους ,και τερακας και χελιδώνας και
τρουθους και μιας και όφεις,λέοντας και παρδάλεις
και λύκους, και κυνας,και βόας,και ποιμνία , και τίνα και
της χινότητος εχομένων ζωων , οιονεί φωκας , και
ενυδρεις και χελώνας, και τους ημετέρους κροκοκοδεί
λους . Επιτα τούτους , τέκνον , ου μίαν ροπίων
Σηλυθώαι του συχετηρίου, πάντως τραπήσονται ,
ο άνθρωπος , είς τε αγορας και σεγας, ο δ' αετός
ως τον αιθέρα , όπου και φύσιν έχει διατεθ . αι
δειτεραι , ας τον πλησίον αέρα . Οι 3 τέρακες
τη άνω του/ ων , αν και χελιδόνες , ουχί όπου αντι-
κωσιν άνθρωποι? οι δ ' τρουθοι , νει τα καρπο
φόρα η δενδρων και οι ε'κύκνοι όπου έξεσιν αυτοίς
öfuý. as ö jūsu mei'witheitlu'ylw , TOCOÛTON
ωτής απέχουσα , όσον αναβίωαι δανται αν.
θρώπων και οσμή .Ανθρωπολιχνον φ'ιδίως, τέκνον
εσίν η μύια, και χαμαμπελες. Οι 3 λέοντες και παρω
δάλης , απ' τα όρη . Οι 3 λύκοι επ 'τας ερημίας .
οι Ν' κύπες κατ ' ίχνος ανθρώπων . λαγωοί οι δρυ-
μους, και βόες αλλιτείρια, καιπεδία,και εις τας νο
μας τα ποίμνια . Οι δι' άφας ωςτα μυχια της
γής , φωκαι 5 και χελώνα και μετα την ομοίων ,
ως βάθη καινάματα ως μη πεδιαδος γής σεροΐν- priam regionem abinternoiudicatore ,indu
το , μη ' # συγγνούς πολέμφθεν ύδατος , έκα-
σον ως τίω οικείαν χώραν του του ένδον κριτη
ριου ανατρεπόμενον . Ούτως έκαση ψυχή και αν-
θρωπομένη , και άλλως επιγείζουσα , οίδεν όπου
ποράτέον έσιν αυτή . πλίω ή μη τις Γ τυφω-
γίων και τέκνον παρελθόντε λέγοι ότι δωατόν
ταύρον Σεν βυθώ , έν αέρι χελώνω διαζω. είδη
τούτο πάχουσι σαρκί , και αίματι βεβαπλισμένα
ας μη δεν παρα τάξιν οράσεων καν κολάζων-
ται . Κόλασις γι' αωτας και ενσωμάτωσις : πό-
σου πλέον βαλλίσμού , και κολάσεως και ελά .
θερίας ιδίας μεταχούσα ? Εχει και διάτα .
ξις η ιερωτάτη ούτως ήδη πότε άνω , Μεγαλο-
φυέσατε παι . Βλέπε ψυχων διατάξας , το m!
ουρανού κορυφής μεει σελίωης θεούς και α .
σροις , και την άλλη προνοία χολάζι. Το 3
ο'σελίωης ,ώ τέκνον, εφ'ημάς ψυχων εσίν οίκη-
τήριον . Εχει μνίτοι εν εαυτω οδον και τοσουλος
, δν άνεμον καλών έθος εσιν ημίν. Ιδιον μέγε-
δος εν ω κιναι ορος αναψυξιν και επιγείων, και
ή και ύσερον έρω . Κατ' ου να μην τον τρόπον
ορος εαυτόν κινούμενος εμπόδιον γίγνετα ψυ-
χαις . Κινουμένου και τούτου , εξον ψυχάς αναΐσ .
σαν ώς αν τύχη αδιακωλύτως.Ρέoυσι γαρ δί αω ?
αμιγώς και ακολλητί ως δι ελαίου ύδωρ.Το 3
διάσημα τούτο , ώ τέκνον ώρε μοιρών έτι
μικων τεσσάρων , ιδικών και χορών , εξ . Ων
* Σ επο' γής άνω χωρών, ότι τεσσάρων , ώς
τω γω και τινας λοφους και ακροατήρια αναν
ταται , φθάνει έχει τοσούτου . Υπερ γαρ των
η τας αναβίωαι το ύψος ουκ έχω φύσιν . Η '
35
ni quæ dicetur.Sunto in vno codemque carce
rc clauſi, & homines & aquilæ , & columbæ , &
cigni,& accipitres & hirundines & pafleres &
muſcæ , & ſerpentes & Leones,& pardis, & lu
pis,& canes, & boues,& oues.Et quædam nn
ua animalia,yt phocæ& hydri, &teftitudines
& noftri Crocodili.Et hæcomnia uno momé.
to dimiſti e carcere,prorſus petent homo quis
dem fora , & domos , Aquila uero in ætherem
volabic,vbi naturam habet degere. Columbz
in proximum aerem.Accipitres in ſuperiora.
Hirundincs,non ne vbi homines habitát. Pala
ſeres vero in fructiferas arbores. Cygniubi eis
canere liceat.Muſcæ circa proximam terram ,
tantum ab ca diſtantes quantum odore homi.
nibus inflire queant. Lambere.n.homines mu
ſcæ peculiariter expetuntet humi uolát . Leo
nes vero , & pardiin montes. Lupi in ſolitudi.
nes.Cancs poft hominum veſtigia.Lepores ve
ro dumera, & boues ſtabula & prata, & oues pa
ſcua.Serpentes in cauernas terræ. Phocæ & te
ſtitudines cum ſimilibus ,in profunda , & riuos
ne & campeſtri tecra priuentur,neque cogna.
ta aqua deſtituantur . Singala nainque in pro.
cuntur.In hunc modú fingulæ animæ & in ho
mines deſcendétes, & aliquo quouis mó in ter
tam ueniens . nouit quo eam abireoporteat.,
Nilli quis, Typhoniorum ,o fili ,præteriens di
car,poflibilc elle,raurum in profundo , in aere
celtitudinem vitam agere. Si uero hoc paciune
tur,carni,& fanguini immerſæ ,utnihil Gne or
dinc agant,tametfi ſupplicio afficiantur. Sup
plicium enim illis eſt corporibus includi.Quá
to magis,immerſione & pena liberæ, & liber
tatem propriam adeprædOrdo autem ſacratiſ,
fimus,iam olim ita fe habuit, fili magnifice. In .
tuere animarum ordincs. A vertice cæli vſque
ad lunam,Dijs & ftellis , & reliqua prouiden.
tia,vacat. A luna uero,o fili,ad nos , animarum
el domicilium . Habet tamen in ſe ipſo viam.
tantus aer , quem ventum vocare eſt nobis in
more,propriam magnitudinem in quo moue
tur ad refrigerationem terrenorum. Quod &
poftea dicam. Nullo tamen modo in ſemotus
impedimentum fit animabus. Dum enim hic
mouetur,licet animabus illire , quo uoluerint
nullo prohibente.Fluunt enim per ipſum , ſine
miftione vlla , & impediente nullo , ficut per
oleum aqua.Interuallum autem hoc,o fili Ho
re,partium eſt generalium quatuor, propriarú
ucro regionumſex.Quarum ,quç ſupra terram
eſt, regiones habet quatuor , ut pote quæ per
colles,& promontoria extendatur . Atquc co
vſque pertingit. Nam fupra has aſcendere
' in altitudinem non habet naturam . Qua ab
hac
Ι
 3
H ERMETI STRES M'EGISTI,
hac eft,fecunda eſt regionum.ln qua fiuntven
torum motus . Adhibe mentein öfili, arcánå
enim audis myſteria . Inter terram & cælum ,
eſt totius medii ſacri ſpiritus regio ubi uétorü
eft motus,& auium uolatus.Supra.n.hanc,nem
que aer mouetur. neque animal fert . Habet
tamen a natura ;hanc poteftatem aer hic ve in
proprijs fic regionibus, & in terrenis quatuor
perambulet,cum ijs quæ a terra habet animali
bus ; & in proprias poteſt aſcendere .Tertia ue-
jo eſt regionum ſexdecim ,aeris tenuis, & puri
plena . Quarca.pero eft.duarum & triginta. In
quibus eſt tenuiſſimus& finceriſſimus aer , &
per eamterminansſupra ſe cælos qui ignei súd
Batuca.Et eft ordo hic per rectam lineam , aſu-
peris adinfera ,line vllo fecundum natura im :
pedimento. Itaque partesquidem generales,
Luntquatuor , interualla vero.xij. - Regiones:
autein fex.In regionibusvero his,quæ ſexagin
rá luat numero ;habitant animæ ,quæq; ad quá
natura eſt diſpoſica.Nam cum unius & eiuides
Gntconſtitutionis,non tamen eodem funt ho !
nore.Quanto.n.quæq; regio a terra fublimiori
eft quàin alia. Tantum etiam in animabus adi
lia,ab alia in excellentia differt o : fili.Et regio ,
& anima. Quædam ergo in vtramque parpein
redeunt animæ . Hinc rurſuso magna gloria
fili Hore recenfere incipiam a ſuperis ad terre
na ordinem texens.ca
; Quæ inter cælum & terram ſunt, o Fili How
re, diftincta funt,menſura & harmonia . Regio
nes, hæc a progenitoribus vocantur his quidé
Zonæ ab illis ficmamenta.ab aliis uero plagæ .
In his meant folutæ a corporibusaiz . Ecque
nondum in corpora ſubierunt . Quæque uero
ipfarum , o fili fecundum dignitatem , etiam
regionem habet.Ita ut diuinæ & regiæin ſu-
prema omnium habitent. Minores vero, infra
Tunc.Et aliæ quæhumi uolant in infima omniú
Medias vero in media . Quæ ad iinperandum
dimittuntur o fili Hore,a ſupremis demittun-
tur Zonis.Et folutæ in eaſdem , aut etiam ſupe
riores redeunt,niſi aliquæ , nondum dignita-
tem propriæ naturæ ; & diuinæ legis præceptú
adimplerunt.Quas ſuperna prouidétia,ad mé-
furam delictorum in inferiores regiones exter
minat,prout & alias,quæ & potentia, & digni-
rate ſunt deteriores. Er inferis enim in maio-
res,, & ſublimioresdeducit.Sunt.n. in ſuperis
ij qui ſatellites funt vniuerſalis prouidentię.
Quorum quidem,alius eſt animarum Penua-
tius, Alius demiflor,& ordinator incorporarú
animarum . Et Hic quidem cuſtodit, ille uero
promit Dei ſententiá. Sermone ergo, hoco fi-
li, & in ſupera rerum mutatione, & in terra eſt
natura.Quæ cffingit & vaſa facitin quæ animæ
induntur. Adſunt uero ei energiæ duæ , Me-
moria,& experientia , & Memoria quidé hoc
Φαίτης: δατέρα έξι χορών , εν αίς γίγνονται
ανέμων, κινήσεις,( ορόσεχε τα , αρρίτων γαρ επαν
κούεις μυςηρίων ) γής τε και ουρανού και η παντός
σου μέσου τερου πνεύματος έσι χάρα ; Οπου η 3
ανέμου κίνησις , και η ορνέων πτήσεις . Και γαρ
ταύτης , ούτε αιρ κινεία ,ούγε ζωον βασάζει . εχε
μενίτοι παρα της φύσεως . ταυτίω τω εξουσίαν
ο αρούτος . ώσε και εν ταϊς ίδιας χώρας
και εν ταις της γης τέταρσι τιπολών με
αν έχει ζωων της γης εις τας επαναβίωα δυο
ναμένης . Η δερίτη χωρών εσιν εκ και δεκα, αέρος
λεπού, και καθαρού πλήρηςκαι Η* 3 τετάρτη και
δύο και τριάκοντα , έν, αΐς β' λεποτατος και το
λικρινέςατος αήρ , και δι' αωτής διορίζων , εφ
δωτού άνω, ουρανους έκπύρους όντας πω φυ
σιν . και εςιν η διάταξις αύτη , καθ' ευθυτενή
γραμμιω , άνωθεν κάτω ακολλητί τίω φύσιν , ως
μοίρας οδοιμάς μου' δ '. διασηματικας δή δεν
δικας χώρας και εξ. Ενώ ταϊς χώρας ταλαι »
εξήκονταούσαις τον αριθμόν oικoύσιν αι ψυχα,
εκάσην ορος ως έχει. φύσιν . Μιας Σ και της
αυτής συσάσεως ούσα , ουκέτι και τιμής. οσο γαρ
εκάση / χωρων δαπαγήσω αρβέβηκε της ετέ
ρας , τοσούτω και εν τας ψυχάς . ετέρα τμω, ετέ
ραν καθ' εαρoχω λείπειν ώτέκνον, χώρα και ψυ
χη'. Τινές κούν ως εκάτερα τούτων αναλύουσι
ψυχαι , εντεύθεν σοίπαλιν, ώ μεγάλο δοξε Ωρε και
ταλέγειν άρξομαι , άνωθεν ότι τα πρόσγεια τις
τάξιν ποιουμένη .
Το μεταξύ γης και ουρανού κεχωρισαι τέκνου
Ωρε αγιος μέσον και αρμονίαν . Αι 5 χώραι αύτα,
και η προγόνων καλούνται , υφ' ών αζώνα
υφ' ών και σερεώματα . Υποδετέρων πύχα. Εν 3
τωτας φοιτωτιν αιγε πολελυμέναι η σωμάτων
ψυχα , αιτε μηδέπω ενσωματιθασαι . εκάση
τούτων , ώ τέκνον , π τίω αξίαν και χωρων
χα , ώστε τας α θείας και βασιλικας εν τη
αράνω πάντων κατοικίν . Τας ελαχίσας
κάτω τε μάναι , και τας άλλας όσαι εισί χαμαμπέ
τείς εν τη υποκάτω παντων. Τας και μέσας τη μέ
ση . Αι Σούν ως το αρχειν καταπεμπόμθμαι
τέκνον Ωρε , εκ ' αγανω ζώνων καταπέμπονται ,
Αί καιλυθείσα,εις τας αυτας, ή και έτι Ράνω ανέρ
χονται πλίω ει μη τινές έτι εϊεν τω αξίαν της
εαν η φύσεως , και ή ή θείου νόμου παραγγελίας
πε ωςαχιαι . Ασερ και άνω ορόνοια Ορός μέτρον τη
αμαρθηκολων εις ας σοκαλω χώρας εξορίζει ωσπερ
και τις ζωο διεσώρας δωαμει τε και αξία.Εκ αφ ' κα
τωθέρων επι μεζονας και υψηλοτέρας αναγα . Είσι
γαρ άνωθεν οι δορυφόροι όντες της καθολου προς
νοίας, ών δεέσι ψυχοταμίας ψυχών. o και ψυχα•
πομπός Αποσολευς και διατακτωρ σ ενσωματομές
γων ψυχών . Και οι τηρεί και 5 τρόεισι και γνωμων
του θεού . Τω ουν λόγω τουτω ώ παι , και τη
άνω ταραγμάτων εξαλλαγή καιοι γήςεσίν η φύ »
σις.πλάγρια γαρ ούσα και σκωοποιός αγγείων εις
αβάλλον]αι αι ψυχα . παρεσάσι και δυ' ενέργειας και
αυτή μνήμη και εμπειρία . Και η μνήμη όργor.
έχει
 MINERVA MVNDI .. LIB. XIII.
όχι τούτο , όπως η φύσις τηρή και πικρατή ,
τούτε εκάσου τύπου εξ αρχής καταβεβλημέ-
γου . Και του φυράματος του άνω γίγνητα . Η
εμπειρία , όπως ορος ανάλογον εκάσης και κα-
σαβαινουσών ψυχών εις το σωματιθώαι , και
το πλάσμα ενεργή και γένηται . Και ταις μου
εξίσι και ψυχών , οξέα γένηται και τα σώμαλα .
Ταϊς 3 βραδέσι βραδια . Ταις και ενεργέσιν έ-
γεργή,και ταϊς νωθραϊς νωθρα ,και * διωαταϊς δωα-
τα , ταϊς δολίαις δόλια , και απαξ απλώς εκά-
σας και το εικος . Ου γαρ' ασκήπως πως μ' έπι-
λωσε , λογικα και εισας και ακριβετεραις αιθήσε-
σιν εκόσμησε , το τετραπόδων , τα Σκέρασι , τα
οδούσι,τα και όνυξι και οπλας έκρατέρωσε . Τα 3
άρποντα ευχαιτοις σώμασι και ενυποχώρητοις έμα:
λένωε .Και όπως μήτε του σώματος υγρότης τέ-
λον αθενή Γιαμένη . Ων ε τα σόματα , και τους
οδούσι έχαράκωσε . o και τους όγκους εξωίας
Τώαμιν αέθηκε . Ούτως τα Σ τη + θανά-
του ευλαβεία έχυρότερα τ ' άλλων.Τα 5 νηκα,
Γαλά όντα ενοικών έδωκε τοιχίω , ενώ το φως,
ουδετέραν ών δωάμνων ενεργών ίχύει . Εν γαρ
υδατι το πυρ ούτε , αίνει ούτε και . έκασον και ω-
, 9ολισίν , ή ακανθως εν ύδατι νηχό μόνον .
Φεύγει όπη αν θέλη , τω ίδιας σειςεβλημένον
δειλίαν , και σκεπασήριον έχον ως το μη ορας
το ύδωρ . Εις μ' έκασον η σωμάτων τούτων
καθ ' ομοιότητα έγκλείονται αι ψυχαι . Ωστε
ως μν' ανθρώπους . Είς οι τετράποδα ακρί-
τους , νόμος γαρ εκείνους εσίν η ίχύς . άς ε ' έρ- .
τιτα τας Γολίας , ουδέν γι ' ω ' εξ εναντίου ε-
πεξέρχεται τους ανθρώποις , λοχήσαντα & κα-
ταβάλι . Είς και τα νηκτα τας δειλιάς , ή όσα
και λοιπών τοιχίων Σπολαβών ανάξια τυγχά
14. Γίνεται μ ' ουν και εν εκάσω ευρών ζώον
τη ιδία φύσει μη καταχρώμιον . Πώς , πάλιν
Ο τεκούτα , άπεν Ωρος . Και απεκρίθη Ισις , ώστε
άνθρωπον μιν' ώ τέκνον το κριτικούν ιδιβώαι
τετραπούν και τίω ανάγκω παραλλάξαι . έρπι-
τα 3 το δόλιον απολέσαι . και το νηκτών της δειλίας
αφρονήσαι , και πως της απανθρωπίας εκπεσών.
και τα α ' σει ' της διαθέσεως και άνω,και της και
τεβάσεως ω», και τηςσωματουργίας , τοσω-
τα . Συμβαίνει και ο τέκνον , εν έκασο άδα ευρί-
σκες και γίνει η προκειμένων βασιλικας τι-
1ας ψυχάς . καταβαίνειν 3 και αλλας αλοίους ,
τας μεν διαπύρους . τας και ψυχρές . τας και
ερηφάνους , τας δ ' ωραίας . τας 3 βανώσους ,
τας Λ ' εμπόρους , τας οι απειρους τις 3
άργας , τας δ ' ενεργείς . τας ο άλλωτε άλλως
ουσας και συμβαίνει δε τούτο παρα τίω ή τόπων
θέσιν . όθεν εις το ενσωματιδίων και βάλλονται αι
ψυχαι . Αι Σ' αρ ' Σπο' βασιλικού διαζώματος
καταπηδωσι της ομοιοπαθούς βασιλικής ψυχής .
πολλα μαρ' Ησί βασιλείαι . Αι μια χαρ ' ασί ψυ-
μων, αι όσωμάτων , αι 3 τέχνης ,αι δ'όλιςήμης, αι 3
ωr.πώς,πάλιν είπεν Ωρος και έω ? οίον ωτί-
κνον,ώς οι γεγονότων ήδη , ψυχών μου Οσίρις,
36
habet opus,ſit natura ſeruet & retineat,cuiuf
que figuram quæ ab initio fit iniecta , & fiat e
ſuperis figmentis.Experientia uero, vt propor
tione cuiuſque deſcendentium animarum ad
incorporationem ,etiam figmentū reſpondeat
& operetur.Et velocibus quidem animarum ,
velocia fiant, & corpora . Tardis autem tarda .
effica cibus efficacia,inercibus inertia, & poté
tibus,potentia, & dolofis doloſa . Et vtlemel
dicam ,prout quamque decet.Non enim teme
re volucribº plumas dedit.Rationalia uero ex
cellentioribus ,& exactioribus, ſenGbusorna
uit.Quadrupedum autem hæc cornibus, illa
dentibus,alia vguitibus,alia vngulis armauit.
Serpétia vero flexibilibus, & cedentibus emol
liuir corporibus.Ita tamen vt ne corporis hu
miditas ea penitus debilia redderet.Quorum ;
quidem ora,dentibusquoque fepjit. Alicui ve
ro molem acutiei robur circumueſtijt. Atque
hoc modo mortis cautione aliis fortiora reda
didit.Norantia vero,quæ timida funt iufſic ele
mentum inhabitare in quo lumen, neutrá fuá
poteſtatem exercere poteft. Nam in aqua ignis
neque lucet , neque vrit . Singula vero ipſo
rum,vel ſquamis,vel (pinis, in aqua natant.Et
quo uolunt fugiunt proprio circundata pauo
re.Et tegumentum habent aquam , ne conſpi.
ciantur. In vnoquoque enim horum corporú ,
per fimilitudine includuntur animæ . Ita vt in
homines veniát iudicatrices ,in volucres, quæ
iudicio carent.Lex enim ipfis eft, robur in ler
pentes ,doloſas.Nullum enim ipſorum e con.
Ipetu aggreditur homines . Sed ex infidijs fe
riunt.In natantia uero pauidas, & quæcunque
alijs elementis frui non ſuntdigne . Et tamen
in uno quoque inuenice.animal propria natu
ra, non abutens. Quo modo id curſus o mater ,
dixit Horus?Etrefpondit Ilis.lta,o fili, ut ho
mo iudicium tranſgrediatur. Quadrupes vero
neceffitatem ,commutet ſerpentia uero ut do
lum ammittant.Et natantia pauorem non cu
rent . Et volucres ab in humanitate excedant .
Et de diſpoſitione quidem fuperiorum , & co
rú deſcenſu, & corporis opificio, hæc ſunt di
& a. Accidit autem o fili vtin vnaquaque , fpe
cie,& genere inueniantur animæ quædam re
giæ,& deſcendant aliæ aliter.Has quidem igni
tas,alias frigidas,aliasſuperbas,alias manlue
tas,alias vili artificio deditas.Aliásperiras , a
lias imperitas,alias inertes,alias quoque effica
ces.Alias denique aliterfe habentes . Accidic
autem eis hoc a locorú pofitione unde in cor
pora mittuntur aniinę. Nam aliæ a Regia Zo
na decidút,vigore fimiles animæ . Muliçenim
ſunt regiæ.Nam alia ſunt animarum alia cor.
porum,alia artis,alia fcientis . Αlia fai ipfius .
Quo modo inquit.Horus , & fui ipſius:Prout,
o filizin iam factis. Animarum quidem Oſiris
pater
 Η Ε R Μ Ε Τ Ι Σ
pater tuus,corporumque cuiuſque géris, dux.
Confilij uero, pater & magiſteromnium Trif-
megiſtus Hermes. Medicinæ autem Aſclepius
Vulcani.Virium uero & roboris curſus,Ogris.
Poft quos, o fili cu iple . Philoſophiæ uero Ar
nebalcenis . Poetices autem Aſclepius Imu
thes. In vniuerſum namq; o fili inuenies, ſi exa
de perpέderis multos & multoru principes,& , και πολλούς πολλών ζασιλέυονίας . Αλλ ' ο Σπανίων
multos multorú reges. Sed qui oib . imperat',
o fili, ex ſuperna eſt regione.Quivero particu
latim regnat,id habet , a quaeſt, magis regia,
Oni Zona ignis operarij Cortiuntur fiunt,& ci-
borum.Quivero ab humido , in humidis Zo-
nis .Quiveto a ſciente artefice, circa ſcientias
yerſantur, & artes. Ab inerti vero ,ocioſe viuút
Omnium enim quæ in terra ſunt,o fili, opera
per ſermonem aut actionem facta, ſurſum fon
ces ſunt.menſura, & pendere infundences no-
bis eſſentias .Et nihil eft , quod a ſuperis non
defcendit, & farfum afcendit,νt defcédar. Quo
modo id rurſus ais,o mater paradoxum ?Er rue
ſus reſpondit Iſis.Recurſus, hoc manifeſtum li
gnum animalibus indidit facratiffima natura ,
Quod ex ſupero aere recipimus ſpiritum ,eum
ipsú ſurſum reſpiramus, vt recipiamus.Et sút,
huius,o fili, operis artifices in nobis pulmo-
nes. Qui poftquàm clauſerint partes luas ſpiri
tus receptiuas, tunc nas , non eodem nosha-
bemus modo,fed fumusfublati.Adnafcuntur,
o fili magnanime alia quçdam nobis extra fig-
menti conſtitutionem .Quid vero id eſt , dixit
Horus,figmentum hoc o mater?Concurſuseſt
& temperamentum quatuor elementorum. A
quo concurſu , & temperiæ , exhalat uapor qui-
dam , qui circundat animam , percurrit uero
corpus ambobus tribuens , corpori ſcilicet &
animæ propriæ qualitatis . Atque ita differen-
tix ,animaſticarum .& corporearum alteratio-
num fiunt.Nam ſi in corporea concretione a-
bundet ignis,tunc anima,quæ calida eſt natu-
ra alium calorem affumens, ignca magis effe-
ctu facit animal uiuacias .corpus vero velox
& facile mobile . Si uero abunder aer,tunc, &
leue, & ſubſultans, & inquietum fir animal , &
anima & corpore. Quod fi ſuperet aqua túc,&
animal fit quidem anima bene utens &
bonæ indolis, & comes,& alijs conuerſari , &
iungi ſufficiens,ob aquæ,naturalé vnitionéſu-
gnat,.n. cũctis, & li multa fit at in ſe reſoluit,&
ambit.Si uero fit pau a ſubit ea,quibus iniſce-
.
Corpora quidem ob mollitiem & rarita-
tem non compingútur, ſed parua morbi occa-
fóe, ſoluiútur, & a proprio vjnculo pauiatim,
excidūt. Si vero terreſtre fuerit abundancius,
tunc obtuſa fit aniinalis anima.non habés cor
poris raritatein ſolubilem ,neque per quod la-
liat,cuin Cenſuum membra lint craffa effecta ,
Sed intra le manet,ob grauitatem & denſica-
Τ R 1 S M E G 1 ST 1,
ο πατηρ σου σωμάτων και εκάσου έθνους ηγεμών :
Βουλής δοπατηρ πάντων, και καθηγητής, ο Τριμες
γισος Ερμής . Ιατρικής και ο Ασκληπιος ο Ηφαίσου .
1χυος και καιρώμης πάλιν Οσίρις. Μεθών, ώ τέκνον,
αυτός συ.Φιλοσοφίας και Αρνεβασκιώνης. Ποιητικής
πάλιν ο Ασκληπιος ο Ιμούθης. Καθόλου γαρ ώ τέκνον
ευρήσεις,εαν εξετάζης, πολλους, πολλών άρχοντας
κρα τέκνον, εκ της Ράνω χώρας εσίν. Ο 3 και
μέρος, εκείνω έχετω,αφ'ου τόπου ότ', βασι:
λικωτέρον, διαζώματος τετάχότες πυρος εργάτα
γίγνονται , και τροφής.οι και αποτυγρού ,έν υγρούς
διαζώμασιν . Οι δ' απο' τεχνίδου , ωει' όπισήμας
γίγνονται και τέχνας . Οι Σπο' αργού , αργώς και
επιρεμβώς διαζώσι . Πάντων αφ' ' ολ ' γής ώστε
κγον ,
δια λόγου και έργου Φραγμάτων, άνω εισίν αι
πηγαι ,μέτρο και ταθμό ελιχίωουσαι ημίν τας ου .
σίας, και ουκ έσιν, ο μη άνωθεν καταζέζηκε, και πάλ
λιν ανέρχεται , ίνα καταζή . Πώς πάλιν λέγεις
τούτο ώ τεκούσα παράδοξον ? και απεκρίθη Ισις
πάλιν . Της παλινδρομίας εναργές τούτο σημαον
τοις ζώοις ενέθησεν , και ιεροτάτη φύσις . Τούτο και
ως το μ ' άνωθεν εξ αέρος πνεύμα , τούτο πάλιν .
άνω πέμπουν , ίνα λαζων. Και εισίν ώ τέκνον,
τούτου και ενεργήματος τεχνίτιδες εν ημίν φύσα .
Αι έπασαν μισωσι τα δικτικά αυτή η πνεύμα
Tος σόματι , τότε ημάς ουκέτι ω εσμεν , αλλά
αναβεβήκαυν , οροσεπιγίγνεται ώπα μεγαλό
δοξε , και έτερα τινα ημιν εκτός του φυράματος
συςαθμίας.Τι έσιν, Ωρος είπεν, το φύραμα τούτο
τεκούσα ? Σωοδος Κι' και κρασις της τεσάρων
Sοιχείων εξής κρίσεως και σωόδου αναθυμιάτα
τις αιμος,ώασερ ανειλείται τη ψυχή και διαπέχει
δεν σωματι, αμφοβέροις μελαδιδους,τουτέσι το σώ
ματι και τη ψυχή της ιδίας ποιότηθος , και ούτως αν
διαφορά και ψυχικών και η σωματικών αναλλοιώ
σεων γίγνονα.Είμ γαρ και η σωματικων διάπηξιν
πλεονάσει το πύρ, τοτίωικαία η ψυχή , θερμη και
φύσιν υπάρχουσα , και έτερον θερμών Φροσλαβούσα ,
εκπυρωδισέρα δυομένη , ποιεί το ζώον ενεργότερον.
του σώμα , οξύ και ευκίνητον. Ει 3 πλεονάσες και
αήρ,το τίωικαλα και κουφor, και πηδητικών , και ανέ
δρασον γίνεται το ζωον και ψυχή και σωματι . Ε?
δι' το ύδωρ πλεονάσειε , το τίωικωτα και το
ζώον , τη μ' ψυχή γίνεθαι ευχων και ευφυές και
εύπερίχυτον . έκανως τε τοις άλλοις οπιπεσείν , και
κολληθωαιδωαννου,δια το ορος τα άλλα , ενωτι
καιον ή υδαίος,Εφιζανι γαρ πάσιν . και πολυ εδν ώς
εωτι απολύτι και οτιλαμβάνει . ολίγον και υπάρχον
και καταδύσον γίγνεται και εμιγη . Ταμιτοι σω
ματα του πλαδαρότητος και χωνότητος ες αει
σφιγξιν ουν άγεται , αλλά μικρά τινί νόσου αφορμή
λύεται , και του ιδίου των δόσμου κατ'ολίγον εκ πί
πα . Eί και το γεώδες πλεονάσα , τοτωικαώα
αμβλεία και η ζωου η ψυχή γίγνεία , ουκ έχουσα
τω σωματικω αραιότητα εύλντον , ου δ' του οι
ου πηδησεται πεποχημένων ή αιθητικών μελών .
αλλ 'ένδον μένει παρ' έωτη πο ' βάρους και πυκνόλη
TOS
 MINERVA MVNDI: LIB. XIII.“
fos zednocov . To ģ' owllat sepeor û cinépo
γούν και βαρύ , και μετά βίας σο ' της ωροαιρέσεως
κινου μόνον . Εί και σύμμετρος γένοιο η πανων σας
τις τότε το ζώον θερμόν ας ωράξιν , κουφον δ' ως
κίνησιν, εύκρατον δ' εις άφω , ο αιον και ας πήξιν
κατασκάάζεται . Οσα ούν τω και τω λόγω κεκοί-
Φωνηκε πλέονος πυρός και πνεύματος και ταύτα
« πωρνέωται , και άνω παρ' εκείνους πολιτένεται
σοίς σοιχείοις , εξ ών καιεγένετο . Οσα δι' πλείο-
νος Σπυρος ,ολίγου και πνεύματος , ύδατος και και γής
ίσης , ταύτα απωθρώπινα , και των ζωω το
ομσον του, θερμού ως σωέσιν εφάπη . Ο αρ.
εν ημίν νούς θερμόν τι χρήμα εσίν , και καίειν
ουκοί , διαδύνει και τι πάνων και επίςααι . Οσα
ι πλείονος Σ υδατος , πλείονος τε γής , με-
ηρίου και πνεύματος, και ολίγον δε πυρος , ταυ-
τα θηρίω/αι . Τη Λ' 2 θερμου αειουσία αλ-
κιμώτερα γέγονε τ ' άλλων . Οσα δε γής και
υδαίος ίσον κεκοινώνηκε και τώτ' έφειρπώθη , και
τη του πυρός σερήσει άτολμα γέγονε , και απαρ-
ρησίαθαι . Τη δε του ύδατος- κοινωνία ψυκά . Ετ ignis carcia pauida & fine audacia funt ge
εγένετο , τα 3 της γής βαρέα , και νωθρα . Τη
Δ ' του πνεύμαλος , ευκίνη/ α , Η οροαιρέσα το
κινείας . Οσα δε πλείονος μ' υγρού , ολίγου
3 ξηρού , τώτα απιχθύσαι . και τη μία του
θερμού και αέρος σερήσι , δείλα έξι " και άδυ-
σα . τη του υγρού ωειουσία και τη του γεί-
δους. εν λελυμένη και ύδατι , δια το συγκυες
δια το συγκες ,
κατοικεί . και φρος με τίω του εκάσου τοι-
χείου μοίραν , και της μοίρας και εισχω και τα
σώμαλα ηλικιάζεσαι . και ορος και ολιγομετρίαν
τα λοιπά ζώα μεμετροποίηαι προς ενέργααν η
εκάσω και στοιχείων και ουσιομετρίαν . Και έγι ώ
παι οιπόθητε λέγω , σιι εκ ταύτης της ούτω
ευφάσεως ή τlώ αρώω σωοδον δυομένη
κρασις , και ο εκ τωης αναθυμιώμενος αλμός ,
εφ' όσον η ιδίαν , τηρούσιν ιδιοη]α . Ωσε το
ale! θερμον. έτερον.. μη λαβείν θερμών και και το
« ερώδες και πνεύμα έτερον , μη δε το υγρόν έγεραν
υγρασίαν , μήτε το γεώδες , εγέραν πυκνόληλα ,
σινικώλα το ζώον υγιαίνει . Επάν και μη ούτως
μένη και τέκνον , εφ' οίς έχει εξ αρχής μέτρους ,
άλ'ήτοι πλεονάσει ταα bundent non operatur,niſi per abundantiam ,
ούκ ενεργεί , αλλά
ειοχω , ουδε τη κατ' αϋξησιν δυομένη in mutatione augmenti proprij generis
μεταβολή # γένους και η σωμάτων αλλα τη . & corporum.Scd νε prediximus conftituto ab
ως φροέφαν συςατική και στοιχείων κράσα .
άσε το θερμόν επιπλέον ωξηθώα , ή επιπλέον
έλαήωθώαι. Τα τ' άλλα ομοίως , τωικωτα ού-
της νοσήσει το ζώον.έπαν γαρ ούτως. διατεθή ,
τότε θερμον, και το αερώδες, αδη συσκίωα ει' της
ψυχής , τότε αλληγορίας και εκτάσεσι γίγνεται το
ζώον. Πεπύκνωται γαρ τα τοιχεία δί ών διαφθεί-
ρέλαι τα σώμα/α . Αυτόκαι γεωθες εσίν και
σώματος πήξις , 1ο υγρών και εν ούλω δι ' είς συμ :
παγίαν περίχυσις.Το γραερώδεςέζι'Ιο εν ημίν κι-
. νικον, και ουτω πάνων διενεργηθικών πυρ..Ωασερ
ούν εκ της πρώτης σωόδου και κράσεως 7 τοιχείων
γιγνόμμισεμός, ωσάνοι έξαψις, αναθυμίασις,
** 37
tem vincta.Corpusvero, folidum quidem ,ſed
iners , & graue . Et per electionem vix moue
tur.Si vero mediocris fit omnium conftitutio ;
tunc animal calidum ad actionem , leue aure
ad motum bene temperatum ad tactum , vali
duin ad compagem paratur . Quæcunque igi.
tur hac ratione particepsmagis eſt ignis, & fpi
ritus,hæc in aues ſunt efformata , & lurlum am
pud illa verſantur elementa , ex quibus etiam
facta ſunt. Quæ vero plus ignis habent , paulu
1piritus, aquæ vero & terræ æqua portione,hęg
in homines tranfeunt . Et animali nimius ca
lor in intelligentiam eft verfus. Nam intelles
ctus qui in nobis eſt, calida quædam eft res ,
quæ vrere quidem neſcit,penetrat tamen om
nia, & nquit.Quæ uero plus aquæ, & plus ter
ræ,habét,mediocrivero ſpiritu,& pauco igne
ſunt,hæc fiunt ferę. Et caloris abundantia alijs
robuftiora fiunt.Quæ autem terra & aqua ſunt
æque ſunt participia,hæc in ſerpentes abierút.
nita. Communione autem aquæ , frigidafa
& ta ,ob terram vero grauia , & pigra;obfpirir
tú auté facile mouentur, fi motusGtelectiuus
Quæcunq; vero plus humoris, pauci vero fic:
ci, ea in piſces abierunt.Et caloris, & aeris caré
tia pauida ſunt & abdyra. Humoris vero abun
dancia & terreni, inluco & aqua ob cognatios
nem habitant . Ad cuiuſq; ergo elementi por .
tionem & portionis fuperantia corpora etiam
ætatem degunt.Adpaucitatem autem reliqua
animalia,luit comméſurata adactionem quæ
fingulorum elementorum eflentiam cóueniat.
Adhuc ,o fili cariſſime dico,ex tali conſtitutio
ne & primo eorum congreffu, quæ fit tempera
tura.Et qui ex hac exhalat vapor , in quantum
propriam cóſeruát proprietatem vt calor aliú
non recipiat caloreum ,& aereus fpiritus ,alium.
neque humor aliam humiditatem ,neq; quod
terreum eſt , alia délicatem , in tantum animal
fanum eft.Nam fi ita non maneant, o fili,in ea
quam ab initio habuit menſura.Sed vel hæc as
neque
elementis temperamento ita vt calor amplius
creſcat, vel amplius diminuatur, & aliæ fimili,
ter ſe habeant,tunc ægrotabit animal. Nam cú
ita fit difpofitus, & calor & acr, quæ fimul ha
bitant cum anima, túc.in alterationibus & ec
Italibus degit animal. Denſata enim lunc ele
menta,per quæ corrumpuntur corpora . Nam
corporis compago,eft id ipfum terreftre, & hu
midum quod ad compactionem circumfundi
tur.Namaerum id eft,quod in nobis eft moti
uum,& horum omnium excitatiuus ignis ,Si
cut ergo ex primo congreffu , & téperie elemé
torum ,qui fit vapor quali accélio, & exhalatio,
L qualis
 HERMETIS TRIS ME GISTI,
qualis fi fuerit pmiſta aia , ducit ſe ipſam in ſe
ipfam ut ſe babet natura vel proba fit, vel non
Proprietate & conuictu quæ ab initio eſt ſor-
tica,lipermaneat anima,ordinem ſeruat.Quan
do vero quid ſuperadditur vel toti moli, vel
partibus,veletiam parti ab extra, & fit abūdan
tior quàm ea quæ ab initio ei fuit,tunc vapor
iſte alceratus, alterat vel animæ difpofitionem
veletiam corporis.Nam ignis & fpiritus cum
furſum tendant,ad animam recurrunt, quæ ex
Gimili cum eis eſt regione. Humor vero & ter-
reum cum ferantur deorſum ,corpori quod ex
cadem ſede eſt ſuperfidet.
orolo'sEarin reeperson'sta tuxñ dyer,žurtw in
έωτον , ώς αν έχη φύσεως, είτε ασουδαίος είτε μη.
τη γ' εξ αρχής , προς αυτόν οικειότησε και σωστο
φία επιμένουσα ηψυχη τίω τάξιν διατηρή . Οταν
ģi The'mpoogéunlee , ÁTOITUS ♡ ouyxpeémati,
και μέρεσιν, ή μέρος αυτού έξωθεν τις πλοίων μοίρα
του προκαταβεβλημένου τε καδ εντεύθεν μεταλ .
λοιού μόνος ατμος μεταλλοιού ήτοιτίω της ψυχής
διάθεσιν,και ** σωμαίος.Το γεφ' πύρ,και το πνεύμα
ανωφερά όντα δ' τω ψυχω ομοιόχωρος αυτούς
υπάρχουσαν αναρίχα. το υγρον , τογεώδες ,
κατωφερή έντα , του σώματι εμαίδρω όντι εφι
Gávo

Finis Libri XIII. Minerua mundi.

SCHOLION EIVSDEM PATRI S.

1 In principio Iſidis.PerDeos,intellige fubftantias ſeparatas, iuxta philofophos vel angelos iuxta 1

fidele's chriſti.
2 Per potum dulcem ,quem dicit. accipere animas a Deo, intellige illuminationem , quam accipiunt
anima .
3 Cum Deus dicitfiat Natura , &fæmina.Ponit alium ordinemprodu &tionis, ab illo,quemponit Mo
ſes inprincipio Geneſis.Quæ omnia ,accipias, tamquam di& ta aphiloſophis.Et non tamquam vera fe
cundumfidem catholicam .
4 QuandoponitDeum dediſe ſedesin cælo animabus, vtpoffent mereri , del demereri,falfum eftin
fide catholicos.
s Sicuti falſum eſt animas tranfire in bruta.
6 Et quòdſubeant corpora, vt ibipuniantur falfa .
7 Falſum quoque,neceſſitatem dominari animabus.
8 Quandovocat hic & alibi,Deum Demonem ,male fonat.potefttamen bonum haberefenfum . cuma
Demonſignificetſapientem .
9 Quando elementa loquuntur ad Deum ,eſt phantaſia poetica.
10 Quandoponit,aerem eſſe locum animç. Si intelligat animam rationalem ,falfum eft & item infras,
quando id replicat multoties ſub alijs verbis.
11 Falfum qnoque quòdanimg eandempænam habeant vinetą, quam ſolutehabebunt.
12 Falfum itidem ,animas habere loca,vndeveniant.Et a celebriore,diſcendere , quefunt nobiliores.
13 Falfumprçterea,& animas deſcendere , & accipere cælorum &elementorumdifpofitiones.
14 Item falſum ,unimasſolutasin eafdem regiones redire .
Is Falfum quoque,quòd anime,eiufdem fpeciei non fint,fifint rationales.
Fundamentum autem excludens omnium iſtorum error eft.Quoniamfides noftra tenet.Deum nouas
crearç animas & infundere nouis corporibus.Et infundendo creare, & creando infundere. Can . Quod
formatum.32.l.I.D.Thomas receptus. 1.par.l.go.ar.4. EtPetrus Lombardus.2.Sentent.Dift.17.in
principio.
Similiter,anima rationalis eft fubftantia per fe fubfiftens incorporea,immortalis,creata a Deo uno ,
de nibilo cum infunditur.

NEPI
 DE PROVIDENTIA, ET FATO .
ΠΕΡΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΚΑΙ ΕΙΜΑΡΜΕΝΗ Σ .
και Εκ προς Αμμωνα .
Αντα και γίνεται φύση και μαρ
μένη . Και ουκ έξι τόπος έρημος
TI ογονοίας. Πρόνοιαδέσιν ,αυτοτε
λης λόγος και επουρανίου θεού . δύο
και του αυτοφυές δωάμας αναν
κη και ειμαρμένη . Η'δ ειμαρμένη
υπυρετή ονονοία και ανάγκη. Τη 3 ειμαρμένη υπη
ρετσιν οι ασέρες.Ούτε για και μαρμένω φυγών ]ις δυ
να] αι ούτε φυλάξαι εαω απο της τούτων Γανόχηλος ,
όπλον γαρ ειμαρμένης οιασέρες, φτωχω πάν
τα αποτελούσε τη φύσει και τους ανθρώπους.
SCHOLION EIVSDEM PATRIS.
Falfum eſt quod ait fatum neminem fugere pose. Neque ſe cuſtodire à ſua vi magna . Intel
ligaturftellas inclinare quidem ,fed non cogere . Alias tollereturlibertas hominis.
ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΥΤΟΝ Λ Μ Μ Ω Ν Α . AD EVRDEM AMMO NEM .
- Και και διακρατούσα τονόλον κόσμον ορόνοια
έσιν. * 3 σωέχουσα , και αειέχουσα ανάγκη εσίν .
1 Ειμαρμένη δαγει , καιωμάγει πάντα καταναγκά-
ζουσα.Φύσις γαρ έσιν αυτής το αναγκάζων . Αί]ία
έσεως και φθορας βίου . Ο μιν' ουν κοσμος ορώ-
τος έχει τω ορόνοιαν . Πρώτος μφ' αυτής τυγχά-
να. Η ' 3 ορόνοια εξηπλωται ουρανό. Διότι και θεοι
σε αυτον τρέφονται , και κινούνται ακάματον
Δαι απαωςον κίνησιν έχοντες . Ειμαρμένη
διότι και ανάγκη . Και η μόν' ορόνοια ορο-
vot . αμαρμένη δ' αιτία δι' της και άρρων δια-
θέσεως . Ούτος νόμος άφυκτος , καθ' όν πάντα
τίτεκται .
ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΣ ΤΑΙ
οι Ειμαρμένης .
Ορθώς μοι πάντα πας πάτερ. αλ' έτι με ε
νάμνησων , τινα ει ' τα και πρόνοιαν . και τινα
κατ ' ανάγκω , ομοίως και καθ' ιμαρμένω ?
Εφίω ή εν ημίν και τα και τρία είδη ασωμά
των . Και το μόνο του δι ' νοητόν . Τούτο μ'
ούν ακαματον , αχημάτισον , άτοματον , εξ
αυτής της χώτης και νοητης ουσίας . Είσι
και εν ημίν , τούτω εναντίαι χηματότη
τες , τούτο ως δεχόμεναι . Το γούν κινούμενον
μου ' της νοητής ουσίας , και σοδεχθέν ευ
θέως μεταβάλλεται ως έτερον άδος κινήσεως .
Τούτο και άδωλον όχι' του νοήματος του δη
μιουργού . Τρίτον Ν' εσιν άδος ασώματος .
και οτι τα σώματα και συμβεβηκός . Τόπος ,
κόνος , κίνησις , χήμα , όπιφανα, μέγεθος ,
άδος . Και τούτων εισί διαφορα δύο . Η
jele gop ' isio aures idios posee η quidem ipſarum eſt proprie qualis. Illa vero
PATO 38
DE PROVIDENTIA ET FATO
Ex libris ad Ammonem .
Mnia vero fiunt natura , & fato . Et
non eft locus deſertus a prouiden
tia. Prouidentia vero eft per ſe per
fecta ratio,ſupercæleſtis Dei.Duž
autem ſunt ab ea notæ potentiæ ,neceſitas, &
fatum . Fatum autem miniſtrum eft prouider
tiæ,& neceſſitatis. Fati uero miniſtræ ſunt ſtel
læ. Neque enim fatum fugere quis poteft, ne .
que ſe cuftodire,ab ipfius uimagna.Armanáq;
fati, ſunt ftellæ . Secundum ipſum namq; cũcta
efficiuntur , naturæ & hominibus .
Quæ vniuerſo imperat mundo , prouiden
tia eſt.Quæ vero continet & cóplectitur,neceſ
Mitas eft .Facuum uero ducit, & circunducitom
nia coſtringens.Natura enim eius eſt ,cogere .
Cauſa generationis,& corruptionis vitæ . Mú
dus quidem primus habet prouidentiam .
Primus enim ipſam ſortitur.Prouidentia uero
coextenditur cælo. Quoniá & Dijcirca ipſum
reuoluúrur, & mouétur, infatigabilé,& incella
bilé motú.Fatú uero, quoniam & neceſſicas. Er
prouidétia,quidé,prouidet.Fatú vero cauſa elt
aftrorum diſpoſitionis.Hæc lex , ineuitabilis ",
ſecundum quam cuncta ſunt ordinata ,
EX SCRIPTIS AD TATIV M.
De Fato ..
Recte mihi omnia dixiſti o pater.Sed adhuc
mihi in memoriam reuoca.Qux nam fint lec
undum prouidentiam , & quæ ſecundum ne
ceffitatem , & fimiliter fecundum fatum ? Dixi
eſſe in nobis,o Tati,tres ſpecies incorporeorú
& aliud quidem eft intelligibile , hoc quidein
fine colore , line figura , incorporeum ,ex ipfa
prima & intelligibili ellentia . Sunt etiam in
nobis, huic contrariæ figurationes ipſum luſci
pientes . Quod ergo mouetur ab intelligibili
effentia, & luſceptum illico mutatur in aliam
fpeciemmotus.Hæc uero idolum eſt intelligé
tiæ conditoris. Tertia vero ſpecies eſt incor
porea quæ circa corpora eft accidens . Locus ,
tempus,motus,figura,ſuperficies,magnitudo,
forma. Et horum ſunt differentiæ duæ . Hæc
L 2 Corpo
 H ER MET I'S IRIS MEGISTI,
corporis . Propriæ qualis, figura ,color , for-
ma,locus,tempus,motus. Corporis uero pro-
pria eft figurata figura , & coloratus color .
Elt uero,& formata forma, & ſuperficies & ma
gnitudo.Hæc horum non participant. Intelli-
gibilis igitur eſſentia,Deo proxima , ſeu ipſius
habet poteſtate.Et ſeruádi alterius ſeipſam ſer
uás . Deinde hæc eflentia ,fub neceffitate non
eft.Reli &ta uero a Deo, eligit corpoream natu-
ram . Et electio eius ſecunduin prouidentiam
eft.Hoc vero mundifir. Irrationale autem om
ne mouetur ad quandam rationem . Et ratio
quidem ſecunduin prouidentiam, irrationale
autem ſecundum neceffitatem . Quæ uero cir-
ca corpora ſunt accidentia, fecundum fatum .
Et ifte eſt ſermo , eorum , quæ fecundum pro:
uidentiam , & neceffitatem , & fatum .
DE Τ Ε Μ Ρ Ο R. E..
Ad eundem Tatium .
Itaque de tribus temporibus inuenire. Ne
que enim per ſe ſunt.neque vnita ſunt.Et rur
- ſus ſunt vnita.Et per ſe funt , G ſeorſum effe a
• præterito exiſtimes præſens, impoſſibile eſt
extare, niſ & preteritum fiat.Nam ex eo quod
abijt,præſens fit.Et ex præſenti, futurum adue
nit. Si uero opus eſt etiam amplius examinare
in húc modum ratiocinemur.Præteritum qui
dem tempus,abijſſe, vt non amplius fit idem .
Futurum autem nondum confiltere, eo quòd
nondum adcft . Sed neque prefensadelfe,co
quod maneat. Nam quod nó ſtarmomencum
habens,neque centri permanentiam; quo mo
do temporis præſens effe dicetur ? quod neq;
ſtare potens eſt.Et rurſus præteritum coniun
ctum præſenti, & præſens futuro fit. Non.n.
ſeorſum ſunt,identitate , & vnione , & conci
nuitate . Ita & continuum, & diſcretum fit vnú
cum fit, & idem tempus.
DE ST E L L IS .
Ad eundeme.
Ita o fili,corum omnium quæ vniuerſaliter
accidunt,energia,ab his eſt. Quod dico ,intel
lige. Regum euerfiones, vrbium indurrectio
nes , peftes, fames , inundatio maris , terræ
motus . Nihil horum o fili , abſque horum
energia fit.Ad hæc, intellige etiam . Namque
iſti non præſunt illis . Nos vero ſub ſeptem
ſumus . Non intelligis etiam in nos , quan.
dam illorum peruenire energiam :velquę in
ipſa, vel per ipſa. Quæ nain ipſis fuerit o pa
ter, corporis figura ? Hos multitudo vocat
dæmonas. Neque.n. proprium quoddá genus
σώματος . Τα ιδίως ποια , το χώμα , και κώα ,
το είδος , ο τόπος , ο εόνος και η κίνησις . Τα '
του σώματος ίδια έξι το εχηματισμένον χή
μα , και το κεχασμένον κώμα . Επί 3 και η
μεμορφωμένη μορφή , και η επιφάνεια , και το μέ
γεθος . Ταύτα ότι τούτων αμέτοχα . Η δουν
νοητή ουσία , ορος τω θεώ υoμένη , εαυτής
εξουσίαν έχα , και του σώζαν έτερον αωτίω
σώζουσαν . Eπατα αυτή η ουσία του ανάγκω
ουκ έσιν , υπολειφθείσα και το' του θεού αιρε
ται τίω σωματικω φύσιν , και η αίρεσις αυτής
και ορόνοιαν . Τούτο και του κόσμου γίνεται , το
δ' άλογον παν κινείται ορος τινα λόγον και ο
Σ ' λόγος και ορόνοιαν. το διάλογον τι και ανάγκω .
Τα 5 ωει τα σώματα συμβεβηκόα καθ' ήμαρμέ
γιω . Και ούτος εσιν ολόγος και η φόνοιας και ε
νάγκω,και ειμαρμένω .
Π Ε Ρ Ι Χ Ρ Ο Ν Ο Υ.
Προς τον αυτον Τα7 .
Ωςε και οι " τριών χρόνων ευρεάν . Ούτε
γαρ καθ' εαυτούς εισίν , ούτε σωωωνται , και
εαυτους εισίν . Εαν χωρίς ή του παρεληλυθό
τος ισολάβης τον ένεςώτα , αωατον εσωτ
σανα , και μη παρεληλυθως γένητα . Εκ γω του
Στοιχομένου το σωεσος γίγνεται , και εκ του
ενεςώτος, το μέλλον έρχεται . Ει 3 δα και επιπλέον
βασανίσαι , ούτω λογισώμεθα . Το μόν' παρελή
λυθότα μόνον οίχεως εις το μηκέτι ή τούτον .
Τον και μέλλοντα μη υπάρχον , εν τω μη δέπω
παρείναι . Αλλά μηδεν τον ενεςώτα συμπαρείναι
εν τω μένειν . δς γαρ ουχ έςηκε δοπίω έχων,
ούτε κέντρου μονίω , κόνου πως ένεσως λέ
γετα ? ο μηδ' εςαναι δωάμμος . Και πάλιν και
παρεληλυθως σωαπων των ενεσώτι , και ενερως
μελλοντι , γίγνεται . Ου γαρ χωρίς αω εισί τη
τωτοί» 71 λαι τη ενό » ι και σωεχεία . Ούτω και
σωεχής και διερως γίγνείαι , είς ών , και αυτός
μόνος .
Π Ε Ρ Ι Α Σ Τ Ε Ρ Ω Ν.
Προς τον αυτον .
ούτως ώ τέκνον /καθολικώς παντων συμβα
νόντων και την ενεργεία απο ' τούτων εσίν οίον ο λέγω ,
νόησον . Βασιλέων μετατροπαι , πόλεων επανα
σάσας , λοιμοί , λιμοι , άμπω]ις θαλάσης , γής
σεισμοί . Ου εν τούτων και τέκνον χωρίς της
τουτων ενεργείας γίγνεθαι . Ετι και οι ος τούτοις
νόησαν . Ου μ ' αφ' ουτοι πρασιν εκείνων .
ημείς δε και ισο' τους επα εσμέν . Ου νοείς και
εις ημάς τινα εκείνων φθάνειν ενέργειας και ήθοι και εις
αω , ή δι εκείνων . Τις αυλοίς αν είη ο πατερ και
και του σώμαλος τύπος ? τούβους καλούσιν οι
πολλοί δαίμονας . Ούτε και ιδιον τι έγι' γένος
rosso
 DE PROVIDENTIA, ET FATO .
το την δαιμόνων, ούτε άλλα σώματα έχοντες ,
εξ ιδίας τινός ύλης , ουδε ψυχής κινούμενοι
ώσσερ ημάς , αλλα ενέργεια είσι η εξήκοντα
εξ τούτων θεών . Eτι προς τούτοις νόησον , ώ
Τατ , ενέργημα τούτων , ότι και εις τίω γω
σερματίζουσι , ας καλούσι τάνας . τας εσω-
τηρίους,τας δ'όλεθριωτάγας . Ετι και εν ουρανώφε-
ρόμυοι ασέρες ανωσιν αυτοίς ισολατουργούς
και υπηρέτας και στρατιώτας έχουσιν . Ούτοι δ '
υπ' εκείνων μιγνύμνοι φέρονται εν τω αιθέρι
αιωρούμενοι και τον τούτου τόπον αναπληρνώντες ,
όπως μη δι' ή τόπος άνω κενός ατέρων και συν-
κοσμούντες το παν ενέργειαν ιδίαν έχοντες .
Υπoτεταγμένω και τίω τριάκοντα εξ ενέρ-
γκαν . Εξ ών και η τας χώρας φθορα γίνον-
ται και άλλων εμψύχων ζώων και η πληθυς
λυμαινομένων ζώων τους καρπούς . Υπο και τού-
τους εσίν η καλουμένη αρκτος και μέσον του
ζωδιακού , εξ ατέρων συγκριμένη επα . έχουσα
ατίζυγον ετέραν υπερ κεφαλής . Ταύτης με
ενέργεια. δι' καθάπερ άξονος μηδαμου με δυ-
νούσης μη δι' ανατελλούσης , μυούσης και εν τω αι-
τω τόπο της να αυτο τρεφομένης και ενεργού
σης 3 τίω ζωηφόρου κύκλου παραδιδούσαν το
παν τούτο . Σπο' Σ της νυκτός ημέρα, απο ' ημέ-
ρας νυκτί . Μετα και ταυτίω εσίν , άλλος χορος
ατέρων ούς ημάς ωροσηγορίας ού κατηξιώσα-
μν . Οι 3 μεθ' ημάς μιμησα μιμοι και αυτοί
ωροσηγορίας τούτοις θήσονται . Κατωθεν και της
σελίωης εισίν έτεροι ασέρες φθαρτοι αργοί ,
ωρος ολίγον μόνον σωισάμλνοι ως τον υπερ
γής αέρα , εξ αυτής της γης αναθυμιώ μόνοι .
ούς και ημάς δρώμν διαλυομένους , τω φύ-
σιν ομοίαν έχοντας τους αφησους και τ' γής
ζώων . Επί έτερον δ' ουδεν γίγνεται ή ίνα μό-
νον φθαρη . οίον το ' μιών γένος και η ψυλ-
λων, και ησχολήκων, και και άλλων η ομοίων .
Και γαρ' εκείνα ο Τατ , ούτε ημίν , ούτε το
κόσμο εήσιμα δι' . Τοωαντίον 3 λυπα ενο-
χλούντα παρακολουθήματα όντα της φύσεως και
τι εισόν τίω γένεσιν έχοντα , Τον αυτόν
τόπον και ο πο ' της γης αναθυμιώμνοι ασέρες τον
Η άνω τόπον ου καταλαμβανουσιν . Αδωα-
τoυσι αφ' ώς κατώθεν ανιόντες πολυ και το έμ-
βριθές έχοντες , έλκο ανοι κάτω από της ιδίας
ύλης διαχέονται ταχέως . και διαλυθέντες πί-
πλουσιόχλήσαντες
μόνον πάλιν ώς ωγι ' μη δεναέρι.Ε/ερον
' ? γω ότ' γέ-ή
ενεργήσαντες
νος ώ Τα7 το υ καλουμένων κομη . καιρον
ότι φαινόμενων, και πάλιν μετα μονον ολίγον αφα-
νων γινομένων,μήτε ανατέλλονων και μη7ε διαλυο-
μένων . Οι τίνες φανεροι άλλοι και κύρικες κα.
θολικών αποτελεσμάτων
σες . Ούλοι και τον τόπονγίγνονται
έχουσιν μελλόντων έ
απ' τον κύ-
κλον τον του ηλίου . Επαν ουν μέλη τί τω κό-
σμω συμβαίναν ούτοι φαίνονται , φανέντες ολί-
γας ημέρας και πάλιν ο ' τον κύκλον ελθόντες 2
ηλίον, εφανώς μένουσιν . έν των απηλιώ7» φανέντες'.
32
eft dæmonum . Neque alia corpora haben
tis , ex propria quadam materia , neque a
nima , mouentur ficuti nos . Sed energia
ſunt ſexaginta ſex horum Deorum . Ad hæc
etiam intellige, o Tati , factum eorum quod
et in terram ſpermatizant , eas quæ vocan
tur , Tanz . has quidem ſalutares , alias ve
ro perniciofifſimas . Adhuc in celo , quæ
feruntur ftellæ , generant fibi miniſtros,&
ſeruos , & milites habent . lſti vero ab il .
lis , miſti feruntur in æthere ſuſpenſi, huius
locum replentes ne ſit ibi locus vacuus ſtel.
lis , ornantes vniuerſum actionem propriam
habentes , ſubordinatam vero ipſos trigin
ta ſex energiam . Ex quibus etiam per re .
giones fiunt corruptiones , aliorum anima
torum animalium . Ec multitudo animalium,
quæ fructibus nocent . Sub iſtis eſt quæ vo
catur , vrla , per medium Zodiaci , ex a
ftris compoſita ſeptem , habens contrariam
aliam ſuper capite . Huius quidem energia
eſt , ut axis , nuſquam Occidentis , neque
orientis . fed manentis in eodem loco , cir
ca ipſum reuolutæ . Et efficientis , Zodiaci
circuli vim , in hoc vniuerſum . A nocte ,
diei , a die nocti . Poft hanc eft alius chorus
ſtellarum , quas nos nomine non fumus di
gnati . Poſteri vero imitati , & ipli cognomi
na his imponent . Sub Luna vero , ſunt a
lix ftellæ corruptibiles, ociolæ , ad paucum
tempus conflatæ in aere ſuper terra ,ex ip .
la terra euapoati . Quos & nos videmus
diſſolui ; naturam habentes , fimilem inu.
tilibus animalibus quæ ſuper terra ſunt . Et
ad aliud nihil fiunt , niſi lolum vt corrum
pantur . quale eſt muſcarum genus , & pu
licum & vermium , & aliorum fimilium .
Etenim illa , o Tati neque nobis , neque
mundo funt , vtilia . Sed contra , ſunt mo .
leſta , & ſunt naturæ ſequelle , & e ſuper
Aluo generationem ſortita . Eodem modo,
& ftellæ a terra exhalatæ ſuperum locum
non attingunt ( nequeunt enim ) ut pote
ab infera parte aſcendentes , ſed valde gra
ues trahuntur deorſum a propria materia ,
& diffoluuntur celeriter . Et folute rurfus in
terram cadunt , nihil operatæ, præter quan
quod aerem ſuper tetrain turbarunt. Aliud
eſt :genus , o Tati , id quod uocatur come
tarum , quæ pro tempore apparent . Et rur
fus paulo poſt inuifibiles fiunt. neq; occiden
tes,neq ; diffolutæ . Alij vero manifeſti præco
nes fiunt yniuerſaliu n euuentuu qui funt fu
turi. Iſti vero locuin habent ſub folis circulo.
Gum igitur aliquid mundo eft euenturum ,
iſti apparent.Ec paucis diebus apparentes,rur
ſus lub circulum venientes folis inuiGbiles
manent , in ſubſolano cum apparuerint .
Ali
 H E R M ET1'S TRISMEGISTI,
Alii vero in Borrhea. Alij in Lybe, alij inNoto
Prophetas autem hos vocamus . Et ſtellarum
quidé hæc eft natura. Stellæ uero ab altris dif-
ferunt.Stellæ namque ſunt, eæ quæ in cælo pé-
dent. Aſtra uero quæ cæli corpori ſunt impo-
fita. Et cum cælo circumferuntur. Ex quibus
duodecim animalia appellauimus.Qui hçc nó
ignorat,exacte poteft deum intelligere. Sed fi
audenter effari oportet,et e proximo contem-
plari . Et poſtquam fuerit contemplacusbeatí
euadere.Beatus reuera,o pater, qui hunc con-
placus fuerit.Sed impoflibile eſt o fili, du quis
in corpore eſt,id Cortiri. Sed oportet nos præ
exercere hic animam,vt ibi cum fit,vbi conté-
plari licet,a uia non erret.Quocúque uero ho
mines amore corporis,nunquam conſpicient
pulchri, ac bonifaciem .Qualis.n.pulchritudo
o fili, quæ neq; figuram ; neque colorem ; ne-
que corpus habet? Fuerit ne o pater, ſine his,
aliquid pulchrum ?Solus Deus o fili, leu potius
maius quid Dei nomine.
S C Η Ο L Ι Ο Ν.
Quando infine aitfeu potius maius quid Dei nomine, loquitur perexceſjum .
F 1 N 1 S.
CS ) «Ο
GEO) ( E )
COP) COP) CSA
(6 )
(
SU 429
δ ) GE GEO) ( E
S ) ) RE ) )
ΕΝΟ Ε €
(6 ) G95
Γ;
E ) (E
S) 30
ΣΑΣ
CS )
COD
Αλλοι δε εν τω βορρά . Αλλοι δε εν τω λυζ,
άλλοι δ' εν τω νότο . Μάντας ε' τούτου τη--
σηγορεύσαμε . Και ασέρων και οι φύσις. Αφέρες
δ' άρρων διαφοράν έχουσιν . Ατέρες κίν' αφ ' -
σιν , οι εν τω ουρανώ αιωρου μυοι . άσρα και τα
έγκί εν τω σώματι του ουρανού , συμφερό .
μμα δι' εν τον ουρανώ , εξ ών δώδεκα ζώδια στο
σηγορεύσεων . Ο ταύτα μη αγνοήσας , ακριβώς
Ρωαται νοήσαι τον θεόν . Ει 3 και τολμήσανταδε
είπαν , και αυτόπω δυόμλνoν θεάσας, και θεασά
μνον,μακάριον ωέως. Μακάριος ώς αληθώς υπέ .
τερ, ο τού7ον θεασάμνος . Αλλ ' έδωατων τέκνο ,
τον εν σώματι τούτω ευτυχήσαι . Δες Α ' ανογυμ
γαζαν αυτους τίω ψυχω ενθάδι , ίνα εκεί δυο
μένη, όπου αυτίω έξεσι θεάσας, δου μη σφαλή
Οσοι Ν' άνθρωποι φιλοσώματοι ωσιν , ούτοι ουκ
αν ποτέ θεασαιντο τίω του καλού και αγαθού
όψιν , οίον γαρ' κάλλος ώ τέκνον , το μήτε χήμα
μήτε χρώμα, μήτε σώμα έχον . Εί» άν τιώ πά
τερ χωρίς τούτων καλών ? Μόνος ο θεος ο τίκτων .
Μάλλον και το μαζον τι δν θεον το όνομα . 1
)
2 99
) 6
3 ) GEO)
CS 9
) (E )
1
BPMOT... και

ΕΡ ΜΟΥ ΤΟΥ
ΤRΙΣ ΜΕΓΙΣΤΟΥ ,
Π Ε Ρ Ι' Ψ Υ Χ Η Σ .
Προς και αυτόν Αμμωνα..
BTBALON TÁ.
Υχη τοϊνω ουσία εσίν ασώματος.
και εν σώματι και ούσα ούκ έκβαίνω
της ιδίαςουσιότητος . Τυγχάνα
αφ' ούσα ακίνητος κατ'ουσίαν, και
κατά νόησιν αυτοκίνητος . ούκ εν
τινί κινουμένη,ού ωρός τι,ούκ ένε
κεν τινός . ηοτερα και τη δωάμει . Το και
αρότερον , ου γείται και υστέρων το έν τινί τοί-
νω εσίν ο τόπος , και μόνος , και φύσις , το
Ν' ορός τι εσιν αρμονία , και άδος , και χή-
μα . Το ' ου ένεκα , σώμα , και τόπος , και
χρόνος , και φύσις . Ταύτα Α' γ συγνικω
οικειότητα κοινωνα αλλήλοις Επει τoίνω
το σώμα εδτο τόπου aunxavor que' w
συσω σωμα ανά τόπου . Και μεταβάλ-
λεται φύση . Αώατος ' μεταβολίω -
ou ard gegórou και της και φύσιν κινή-
σεως
ούτε σώματος οίοντε σύσασιν ναι
ανά αρμονίας . Ενεκα τoίνω του σώματος , ε-
είν ο τόπος . Παραδεχόμενος η τας του
σώματος μεταβολές ,, ούκ έα απόλλυθαι το
μεταβαλλόμενον . Μεταβαλλόμδυον Ε ' Σπο ' ε-
τέρου δε έτερον μεταπίπι . Και της μου
άξεως σερίσκεται και του ε' σώμα , ου-
χι . μετάβληθεν ' άς έτερον , τίω του ε.
τέρου έξιν έχω . Το χαρ' σώμα και σώμα . Η
Α ποια διάθεσις' ού μένα . Το σώμα τoίνω
κατα διάθεσιν μεταβάλλεται . Ασώματος τοί-
νω και τίπος , και ο χρόνος , και η φυσική κί-
νησις . Τυγχάνει ' έκασον τούτων της ιδίας
ιδιότητος . Ιδιότης. Ν του τόπου και παραδο•
χη . Χρόνου η διάσημα , και αριθμός, φύσεως
' κίνησις . Αρμονίας δε φιλία και σώματος δι'
μεταβολή . Ιδιότης Α' ψυχής και κατ' ουσίαν
νόησις . Kraται Α' το κινού μόνον κατ' ενέρ-
gear tãs navnreas της κινούσης το παν .
Η αρ ' φύσις του παντός τω παντί πα-
póxH xivions : Miar rules the nata dusa
til witas : iripar of the nur' ireprosar .
40
HERMETIS
TRISME GISTI ,
D Ε Α Ν Ι Μ Α .
Ad eundem Ammonem .
LIBER XIIII.
Nima igitur eſſentia eſt in.
corporea.Et in corpore exi
ſtens, non egreditur a pro
pria eſſentialitate. Eft nam .
que immobilis per eſſentiá,
& per intellectionem per
ſe mobilis . Non in aliquo
mota,nó ad aliquid,non gratia alicuius. Prior
enim eft potèntia.Prius uero , non eget poſte
rioribus.Igitur quod eftin aliquo ,eſt locus,&
tempus , & natura.Ad aliquid uero eft harmo
nia, & forma, & figura . Quod uero gratia ali
cuius eft,corpus, & locus, & tempus ,& natura .
Hæc autem , ob cognatam proprietatem com
municant mutuo.Cam ergo corpus indigeret
loco ; impoſſibile enim erat conſiſtere corpus
fine loco , & mutuatur natura. Impoffibile au .
tem eft mutationem effe fine tempore, & mo
tu ſecundum naturam .Neque corporis conſti
tutio eſſe poceſt ſine harmonia . Gratia ergo
corporis eſt locus . Suſcipiens enim corporis
mutationes, non ſinit diſperdi id quod muta
tur.Dum uero mutatur ab alio,in aliud recidit
Et habitu quidem priuatur , corpus autem ef
fe, nequaquarm.Mutatum uero in aliud , alte
rius habitum habet.Corpus enim erit corpus.
Difpofitio uero qualitaris , non manet .
Corpus ergo ſecundum diſpoſitionem muta
tur.Incorporeus igitur locus,& tempus, &na
turalis motus. Habet vero horú vnumquodq ;
propriam proprietatem. Ρroprietas autemlo
ci, receptio. Téporis uero interuallum ,& nu
merus. Naturæ autem motus.Harmoniæ vero
amicitia ,corporis aurem mutatio . Proprietas
uero animæ effentialis intellectio . Mouetur
autem id;quod mouetur per actionem motus,
quæ mouet uniuerſum . Natura enim vniucrl
vniuerſo præbet motus . Vnum quidem ſecú
dum potentiam cius,aliú yero ſecundum acú.
Et
 HERMETIS TRISMEGISTI,
Et ille quidem penetrat per vniuerſum mun ,
dum , & intra continet i Alias autem præte- έντος σωέχει . Η' και παρήκει , και εκτός ί
rit, & extra comple&itur.Et pec omnia Peruz » χα , και δια παντων πιφοιτήκασι κοινή . κα και
dunt communiter.Et natura omnium , germi-
nans, ea quæ fiunt,germinationem præbet ijs
quæ germinantur.Seminans quidem ſua ſemi
na ,generationes habens per materiam mobi-
lem.Et du mouetur,calefit: & fic materia,ignis
& aqua.Ille quidem validus & potens.hæc ve-
ro paciens.Ignis autem contrarians,aquæ exſic
cauit aliquid aquæ , & facta eſt terra uecta ſu-
per aqua: Cum uero circúinficcaretur , vapor
factns e tribus,ex aqua, & terra,& igne,aercua
ſit.Hæc conuenerunt fecundum harmoniæ rà
tionem.Calidum, frigidum,ficcum, humidum . έκ τής συμπνοίας τούτων,εγένετο πνεύμα, πέρ
& ex confpiratione horum,factuscft fpiritus,- μα ανάλογον του αειέχοντι πνεύματι . Τούτο δε
& ſemen analogum ambienti ſpiritui.Hoc ue-
ro in matricem cadens, non quieſcit in ſemi-
ne. Non quieſcens autem mutat ſemen . Muta
tuin autem, incrementum accipit,& magnitu
dinem. Ad magnitudinem uero idolum attra-
hit figuræ , & figuratur. Vectatur autem fupes
figura,forma.perquam & formatur, id quod
formatur . Cum ergo ſpiritus nó haberet in va
tero vitalem motum ,fed combuſtiuum & húc
harmonia compoluit,ita vtſuſceptirx fieret in
cellectualis vitæ . Eſt autem hæc impartilis , &
immutabilis,numquam egrediens ab immuta
bilitate. Quod uero in vtero elt numeris fouer
& obftetricatur, & in exteriorem aerem ducit.
Et proxime anima exiftens,appropriatur , non
ſecundum cognatam proprietatem , ſed ſecun
dum fatalem.Non enim amat, efle cum corpo
re.Ob id fataliter prebetgenito , intellectualé
motum, & intellectualé vitæ ipfius eſſentiain .
Irrepit enim in ſpiritum , & mouet vitaliter .
* AD'EVNDEM AMMONEM.
Eſt igitur aia incorporea elsétia.Ná fi hét cor
pus,no amplius ſui ipfius erit feruatrix . Oé.n.
corpº egetvt fit:eget ét vita, q in ordine ſit po
fica: Oě.n.q gñationé hét magnitudiné quoq;
ſequi oporter.Qd.n.fic i magnitudine fit, & in
magnitudine cretcit. At oi audo, confequitur
diminutio.Diminutioni,corruptio . Particeps
vero factú forma yitę, viuit,&cómunicat ipſo
effe,per anima.Caufa vero alteri νε fir,ipfapri”
ens eft.Eſſe aúc nuncdico , rationé adipiſci &
auté præ:
participare vitá intellectualē.Anima auté
bec vita intellectuale , Vocatur aut animal ob
vitá. rationale aū,ob intellectuale naturamor-
tale vero ob corpus . Aia ergo incorporea eſt,
impermutabilé habés potentia.Quo.n.mó póc
dici animal no exiſtére eſſentia quæ vitá præ-
beat? Sed ncq; rationale poteft dici , niſi litin-
tellectualis eflentia , præbeat intellectualé vi-
tá. In omnib. aut non peruenit ipſum intelle-
cuale, ob corporis cóftitutioné,ad harmoniá .
Και η Σ' διήκει διά του σύμπαντος κόσμου ,
φύσις πάντων , φύουσα τα γινόμενα φυω πα
ρέχα τοίς φυoμένοις . σίρουσα μν' τα εαυτής
ασέρματα, θυέσως έχουσα οι Έλίω κινητίω . Κι
γουμένη θερμαίνεται , και γίνεται η ύλη πυ ,
και ύδωρ το έθεναρόν και ιχυρον , το πέ
χον . Το πυρ εναντιούμενον τω ύδατι, εξήρανε
του δδατος . και εγένετο η γη oχoυμένη α' του
ύδατος . Περιξαερομένου.δι' ατμος εγένετο εκ
τριών . Τού και ύδατος , της γής τε και του πυρός
εγένετο ακρ . Ταύτα σωήλθε και τον της αρμο
νίας λόγον, θερμών , ψυχον , ξηρών , υγρών . Και
ως τίω μήτραν εμπεσον ουκ ηρεμα εν τω σέρ
ματι . Ούκ ηρεμούν , μεταβάλλει το σέρ
μα . Μεταβαλλόμενον ε' , αυξαν έχει και μέγε
θος. Επί του μεγέθη είδωλον ότι κάτι χή
ματος , και χηματίζεται . Οχεται και επ ' το χή
μαζι το ίδιος . δίου και ειδοποιάζω το ειδοποιού
μνον , Eπει τoίνω το πνεύμα , ουκ είχεν εν τη
νηδει τίω ζωτικίω κίνησιν , τίω ' βρασικω .
και ταύτίω ήρμοσεν αρμονία και υποδοχίω ούσαν
της διανοητικήςζωής. Επί δ' αωη αμερής , και
αμεθάβλητος, ουδέποτε έξιςαμένη της αμεταβλη
σίας . Το α' εν τη νηδι, αριθμούς λοχεύει,και
μαιουαι, και ως τον έξω αέρα άγει. και εγγυάλω ψυ
χηούσα οικειούται ου και τίω συγνικιω ιδιόζη
τα, αλλά και καθ' ιμαρμένω . Ου γαρ έρως έσιν αυ
τη μεγα σώματος ε ) . Δια του ο καθ' αμαρμένω
παρέχει το γινομένων διανοητικίω κίνησιν , καινοές
φαν ζωής αωής ουσίαν , παρεισέρπει με τον πνεύ 1
μαι και κινεί ζωικώς .
ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΥΤΟΝ Α Μ Μ ΩΝ Α .
Esi τoίνω ψυχή , ασώμαλος ουσία . Ει γαρ
έχει σώμα , ουκέτι έσα εαυτής σωσική. Πάν γαρ
σώμα δεται του 5. δίαι και ζωής της και
τάξι κειμένης . Παντί γαρ τω γένεσιν έχοντε και
μεταβολίω δεί επακολουθείν. Το γεφ' λυόμθυον
γίνεται ένα μεγέθει , γινόμλνoν αύξωέχα. Παντε
αρ' τω αυξανομένω επακολουθεί μείωσις ; Μειώ
σε φθορα . Μεταληφός 3 είδους ζωής , ζή, και
κοινωνεί του αναι κατα τίω ψυχίω . Η δο
αιτία ετέρα του είναι αύτη αγωτη ον ,δι' .
Το α' είναι γω λέγω το εν λόγω ψυέθαι και
και μετέχειν ζωής νοεράς . παρέχει δ' η ψυ
χη , ζωιω νοεραν. Καλείται δε ζων μν' διε
τίω ζωιω . λογικόν δε δια το νοερον . θνη
τον και για το σώμα . Ψυχο άρα ασώμαλος ,
αμετάπτωτος έχουσα τω , δώαμιν . Πώς
μφ'οίοντε ότι λέγειν ζωον μη ούσης της διανοη
τικής ουσίας : της και παρεχούσης τίω νοεραν
ζωω . Εν πάσι δ' ουκ αφικνείαι το νοερον , δια
τίω του σώματος σύσασιν προς τα αρμακίαν .
Ed'y
 DE ANIMA : LIB . X1111: -
Ξάν φ' αρέχα έν τή συνάσει το θερμόν , κούφος Nam fi in conſtitutione ſuperet,calor, leue 82
και ένθερμος γίνεται . Εαν και το ψυχόν βαρυς, οι & calidus efficitur.Si vero frigus ,graue & pi
Φωχελης γίνεται.φύσις γαρ αρμόζα ή σώμαλος σύ-
Βασιν προς και αρμονίαν. Είδη 57 %ς αρμονίας τρία78
καιτο θερμοσ..τοτ το ψυγον, το ψι το μέσον.
Αρμόζω και τον επικρατήσαντα ασέρα τηςσυγ
κράσεως και ασέρων . Παραλαβουσα και η ψυχή
καθώς είμαρτα , τούτω παρέχαζοίω , τω της
φύσεως έργο . Η φύσις τονω ομοιοί τίω αρ-
μονίαντου σώματος , τη και ασέρων συγκράσι
και ενοίτα πολυμιγή αρος τω άερων αρμο :
νίαν ωσε έχων προς άλληλα συμπάθειαν .
Τέλος γαρ' της και ασέρων αρμονίας το γυναν
συμπάθειανκαθ'ειμαρμένω ω Γ. Ψυχή τoίνω,
έσιν ώ Αμμων ουσία αυτοτελής , εν αρχή έλι-
μένη βίον τον καθ' ειμαρμένω . και επέσσασατο
εαωτή λόγον όμοιον τη ύλη , έχοντα θυμον ,
και επιθυμίαν . Και ο μεν θυμος υπάρχει
ύλη . Ούτος εαν έξιν ποίηση προς το της
ψυχής νόημα γίνεται ανδρεία , και ου πα-
ράγεται αο ' δειλίας . Η δε διθυμία , πας
ράγεται . Αυτη εαν έξιν ποιήσεται ορος τον
της ψυχής λογισμών γίνεται σωφροσώη και ου
κινείται συ ' ήδονής. Αναπληροίγαρ' ο λογισμός
το ενδέον της επιθυμίας , όταν δε αμφό-
τερα ομονοήσα και ίσω άξιν ποήση , κι έχηται
αμφότερα του της ψυχής λογισμού . γίνεται
δικαιοσύη. και αφ' ίση έξις αω , αφαιρεί μόνο
τω κορβολίω θυμού , επανισοί και το ενδέον
της επιθυμίας . Αρχή δε τούτων , και διανοητι-
κη ουσία καθ' εαυτίω ούσα , εν τω αυτής φο-
9οητικό λόγο και κράτος έχουσα τον εαωτής λό.
γον . Αρχα 3 και ηγεμονίνη η ουσία ώστερ άρ-
χυν . Ο' 3 λόγος αυτής ασερ σύμβουλος και φρο-
νοητικός . Λόγος τoίνω της ουσίας εσίν γνώσις
και λογισμών και παρεχόνlων εικασμών λογισμού
του αλόγω . Αμυδρον μον ως φρός λογισμών :
λογισμόν Α ως ορός το άλογον , καθάπερ
ήχο ορος φωνω. και το της σελίωσης λαμ-
οιον ορος ήλιον . Ηρμοσαι θυμός και δι-
θυμία προς τινα λογισμών , και αντίλκα άλλη-
λα και ελασάται εν εωτοϊς κυκλικίω Γιά-
SCHOLION .
Quando dicit animam , vitam eligere iuxta fatum ,& attraxiſſe ſibirationem . falfum eſt , vtpatet
ex deffinitione animç , ex fupradi&tis , Et fimililer falfum quòd anima fit ex effentia
genita .
Quando ait animam eſſe ex eſſentia genitam ,pro falſoeft accipiendum .
Ψυχή πάσα αεικίνητος . Εφημών και εν τοις
μικοίς , κινήσας τας μου και η ενερ-
γιων , τας δε σο' σωμάτων 7 ) . Φα-
μν'N' τίω ψυχίω εξ ουσίας τινος ουχ υλης γε .
glurogdragaJos oura,rj autñs drwudtev ovanso
" 41
grum fit.Natura namque accommodatcorpo
ris cóftitutionem ad harmoniam . Species aúc
harmoniæ tres.Secundú caloré,lecúdú frigus,
ſecundú medium.Accomodat aút iuxtaprædo
minium ſtellæ ,in aftrorum temperie.Accipiés
aútanima,proutin faco eſt, huic præber vitá ,
naturæ opere. Natura ergo aſſimilat harmoniá
corpori aftcormodis
d τέpera tione, &vnic que mul
tis ſunt miſta ad aſtrorú harmonia ita vd
fibi mutuo habeant ſympathiam . Finis nama
que altrorum harmoniæ eſt generare ſympa .
thiam fecundum fatum ipforum .Anima ergo
eſt, o Ammon ,eſſentia inſe perfecta, ab initio
eligens vitam iuxta fatum . & attrahit fibi ra
tionem fimilem materiæ , habentem, iraſcene
tiam & concupiſcentiam.Et iraſcentia eſt mae
teria. Hæc fi habitum fecerit ad animæ intel
lectionem ,ficforcicudo . & non abducitur a ti .
more . Concupiſcentia aut abducitur. Hæc ſi
habitum fecerit ,ad animæ ratiocinium , fic
cemperantia & non mouetur a voluplate.Sup .
pler enimratiocinium indigentiam concu
pifcentia. Quando vero amba concordes fue
rint , & æqualem habitum fecerint & hæreant
ambς anime ratiocinio ,ft iuftitia.equalis.n .
habicus ipſorum , tollit quidem exceſſum ira
ſcentiæ , adæquat autem indigentiam concu
piſcentiæ . Principium vero eft intellectualis
effentia per ſe exiftens, in ſua prouidente ra
tione imperium habens, ſuam ipfiusrationé.
Imperat autem & dudat hac edentia tamquά
princeps. Ratio aút ipfius prouidens vt conli.
liarius eſt. Ratio ergo effentiæ eft cognitio ram
tiocinationum , quæ præbent irrationali parti
fimilitudinem ratiocinij. Obſcuram quidem
vt ad ratiocinium : ratiocinium vr ad irratio ,
nalitatem. tamquam Echo ad vocem , & luna
fplendor ad folem . Accommodantur autem
irafcentia & concupiſcentia ad quoddam ra .
tiocinium,& trahunt fefe mutuo contra . & at
trahunt in ſe iplas circularem ratiocinatione,
Anima omnis immortalis,& ſemper mobilis.
Diximus.n.in generalibus,motus,alios eſſe ab
energiis ,alios a corporib '.Dicimusaut animé
ex effentia quadam, no materia effe genitam .
incorporea exiſtens & illa incorporea exiftétey
M Omno
 Η Ε R Μ ΕΤ 1 S T R 1 S M E G 1 ST 1 ,
Omne.n.quod gignitur neceſſe eſt ex aliquo
eé genita.Quorúcũq ;ergo gñationé coruptio
colequitur,ca duo motº ſequútur neceſſario .
Morū ab anima, a qua mouetur, & motú cor-
poris, & quem augetur, & minuitur. Et præte-
rea reloluta ſoluútur.Huc deffinio motu cor-
cuptibiliūcorporū. Aia uero ſemper mobilis,
quia& ipla ſemper mouetur,& alijs motú ef-
ficit.Perhác ergo rationem aia ois eſt, immor
talis,& ſemp mobilis ,habens motú, ſuá enerº
giam.Ideæ uero aiarú sút,Diuina,Humana,Ir
rationalis.Diuina quidem diuini corporis , in
quo eius energia.In ipſo nãq; mouetur. & ip-
sú mouet.Ná poſtquáa mortalib.aialib. libe-
ra facta fuerit,ſeparata ab irrationalib.ſuis par
tib.exiens in diuinú corpus, vt seper mobilis.
in ſe ipſa mouetur,circulata cú vniuerſo . Hu-
mana uero,habetquidé,& diuinú.cóiuctæ aút
ipſi sút irrationales,cócupiſcentia, & iraſcen.
tia.Et ipfæ quidem immortales, ptour & ipſa
funt energiæ. Sed energiæ mortaliú corporú.
Quoniá a diuina quide parte aíæ, quæ in diui
no eſt corpore loge abſunt.Qñ uero hæc igre
ditur mortalecorpus,ét illæ adueniüt ,& præ-
ſentia ipforú,fitfemper,aia humana.Irrationa
liú aút aia cóftituta eft ex iraſcentia , & cócu.
piſcentia.Ideo irrationalia vocata ſunt hæc a-
nimalia,priuationerationis aíæ .Quartá uero
cogita inanimatorú , quæ cum extra corpora
fit operádo ea, mouet. Hæc fi fuerit idiuino ,
corpe, mota ipfa,& illa voluti p tráltū ,mouet.
Anima ergo;eſt æterna intellectualis eſséria,
intelligentiá habés,fuáipſius ratione.Er dum
intelligit dianæá harmoniæ attrahit. Libera
aucé facta a naturali eorpore ,ipſa pſe ipsa ma
net.ipſa lui ipſius exiſtens, in intelligibili mú
do. Imperat aút ſuæ rationi,ferensſimilé mo .
tú in ſua intellectione noie uitá, ei quod in vi
tá venit.Hoc.n.propriú animæ eſt præbere a.
lijs Gimilitudine, proprietatis ſuæ. Duæ igitur
funt vitæ,& duo motus.Altera quidem fecun
dum eius effentiam.altera uero fecundú cor-
poris natura.Et alia quidé
generalior. alia par
ticularior.Et quæ ſecundú eſſentiá eſt, ſuæ eſt
poteſtatis,illa vero neceſſitás . Omne.n.quod
mouetur , motoris neceſſitati ſubiacet, Mo.
uens autem , motus intellectualis effentiæ a-
mori appropriatur. Fuerit namqueanimas in
corporea, nó particeps eflentiæ naturaliscor-
poris. Nam fi haberet corpus, neq; rationem
haberet, neque intellectionem . Omne.n.cor
pus,amens eſt; ſed accepta eflentia , obtinuit
effe animalſpirans, & fpiritus quidem corpo-
ris eſt . Ratio autem eſſentiæ pulchri eſt con-
templatrix . Sentiens verofpiritus , apparen-
tium iudicator eſt. Diuiſus autem eſt;in orga
nicos ſenſus . Et eſt pars cius quædam (pi.
ritualis viſio, & fpiritus audiens , & odorans,
Παν μαρ ' το νόμιμον , ανάγκη εκ τινος για
μήθη . Οσων μν' ούν τη διέσαι, φθορα επακο
λουθεί ,τούτοις δύο κινήσεως επακολουθών ανάγκη .
Τω τε της ψυχής υφ' ής κινείται , και των
του σώματος , υφ' ής αξεται και φθίνη . Ετι
δε και αναλυθέντα , αναλύεται . Ταυτω ορίζο
μαι τω κίνησιν και φθαρτη σωμάτων . Η
ψυχή αεικίνητος , ότι αν και αυτη κινείται , και
άλλοις κίνησιν ενεργεί . Κατά τούτον ουν τον λό
γον και δι' ψυχη πάσα αθάναλος , και αεικίνη
τος , έχουσα κίνησιν τω αυτής ενέργειας.1δίαι
δε ψυχών, θα, ανθρωπίνη, άλογος . Η μ ' ούν
θα του θείου σώματος . εν ω και αυτής ενέργεια .
Εν γαρ αυτω κιναι.και αυτο κινεί.Επάν w ,θνη
η ζώωναπαλλαγή ,χωριθείσα σ ' αλόγων έαυλής
μερών,έξελθούσα εις το θείον σώμα , ως αεικίνητος
έν έως κιναι συμφειφερομένη των παντί. ηδ'αν
θρωπίνη,έχει και το θείου, σωπα και αυτή και
τα άλογα, η επιθυμία και ο θυμός, και αυταια.
θάναλοι , καθότι και αωιαι ενέργειαι τυγχάνουσιν .
Ενέργειας και θνηση σωμάτων.διότι τα θείου μέρους
της ψυχής,ούσης έν του θείο σώμαι πόρρω υγχα .
νουσιν ούσαι . Επιδα σέλθη στο εις θνητον σω
μα,κακεivα όλοφοιτά, τη παρουσία και γίνεται
αεί ψυχή ανθρωπίνη . Η και τ ' αλόγων σωέςηκεν
εκ θυμού και επιθυμίας . Διόπερ και άλογα εκλήθη
τα ζώα ταύτα σερήσια του λόγου της ψυχής.
Τετάρτιω 8 νόει τίω και αψύχων, και τις έξωθεν
όσα υ σωμάτων ενεργεί κινούσα . Αύτη και αν
είη εν τω θείω σώματι κινουμένη , και ύσερ τι πάω
ροδον τα κινούσα .
Ψυχή τοϊνων αΐδιος νοητική ουσία : νόημα
έχουσα τον εαυτής λόγον . σωωοούσα δ ' διά
νοιαν της αρμονίας όπισπάται . Απαλλαγεί
σα δε του φυσικού σώματος και αώτη καθ' εαω
τίω μένει και αυτή εαυτής ούσα εν τη νοητη
κόσμο . Αρχει δε του εαυτής λόγου , φέρου
σα ομοίαν κίνησιν εν τω ευτής νοήματι , ό
νόματι ζωω, το είς ζωω , έρχομένω . Τούτο
αρ' ίδιον ψυχής και το παρέχειν ετέροις όμοιον
το ιδιότητα αυτής . Δύο τoίνω είσι ζωα , και
δύο κινήσεις . Μία μου και κατ' ουσίαν ω
της . ετέρα και η κατά φύσιν σώματος . και
η μ ' οικωτέρα , η Ν' μερικωτέρα . Και η κατ'
ουσίαν έσιν αυτεξούσιος . Η Ν' αναγκαστική .
Παν χαρ' το κινούμενον τη του κινούντος ανάγ
κη υπητέτακται . η ' κινούσα κίνησις , τις
της νοητικής ουσίας έρωτα οικείωτα , είη αφ' αν
ψυχή ασώματος και αμέτοχος ουσίας του φυσι
κού σώματος . Ει γι ' έχει σώμα , ούτε λόγος
έχει,ούτε νόησιν.Παν γι' σώμα ανόητον.Μεταλα
βων δ' ουσίας , το ευ ζώον έμπνοωέχε. Και το
μον ' πνεύμα του σώματος . ο δε λόγος , της
ουσίας του καλού θεωρητικός έξι . Το και αιθη
τικόν πνεύμα και η φαινομένων κριτηκόν Κι' .
Διήρηται δε εις τας οργανικές αισθήσεις .
και δι' τι μέρος του πνευματική δρα
σις . και πηγεύμα κουρικόν , κι' όσφραντικον,
καιγασικών
 DE A N
Α Ν IΙ M
Μ A LIB.. XIIII..
και γάτικον,κι απεικον . Τούτο το πνεύμα αναγoν
ανοανoν διανοίας κρίνα το αιθητικόν. 1 μη ,
φανταζεται μόνον.Του γαρ' σώματοςει', και δεκτι-
κον πανίων.Ο λόγος της ουσίας, εξ ' το φρονούν.
Σωυπαρχα τω λόγω και την τιμίων γνώσις , το
και πνευματι η δόξα . Τααφ' Σπο ή ταέχοντος
κόσμου τω ενέργειαν έχει,ήδαφ'εαυτής :
Εσί τoίνω ουσία, και λόγος, και νοημα , διανοια .
φέρεται ότι τίωδια νοιανκαι και δοξα, και αιδη-
σις . Ιέτι δε ο λόγος όλ ' τω ουσίαν. το νόημα
δί αωτου ίτι . Επιπλέκεται και το νόημα τη δια-
νοία . Ελθόντα και οι αλληλων μία ιδεα εγένοντο .
Αύτη δέσιν και της ψυχής . Φέρεται δε τω αυ-
της διάνοιαν,δοξα και αίθησις , Ταγα ' ότι του
αυτού, ου μένει. ένθεν και της αλλά και εκλέπει ,
και έσω των διαφέρεται . χείρον μεν γίνεται και όταν
Σπο σαθη της διανοιας , όταν και ακολουθώ και πά-
θητα , κοινωνα του νοητικό λόγω δια και μαθημά-
των .Το δ'αιρείως έχομα. το γαρ' αίρειως το κρεί τον
εφ' ημίν εςιν . ομοίως και και το χάρον , ακουσίως .
έχoμένη γαρ' αίρεσις ή κακών , πλησιάζει τη σω-
ματική φύσει . Δια τούτω τω ελoμένω ειμαρμέ-
τη δικασέυε . Επί τoίνω και εν ημίν νοηματι-
κη ουσία αυτεξούσιας εσιν αυτεξούσιος και ο οι :
νοηματικός λόγος . Αυτη δ' αει τι τώτα , you'
ώσαύτως έχει , δια τούτο ειμαρμένη τούτον
ουχ άπλεται . Παραθάσα και τον πρώτον Σπο ' του
φρώτου θεού διανοητικόν λόγον ωρομισι , και 8-
λον τον λόγον. δν σωέταγε φύσις τους γιγνομένοις,
τούτοις ψυχη κοινωνήσασα, κοινωνείται ταϊς του-
των ειμαρμέναις ,αμέτοχος ούσα της και γιγνομές
νων φύσεως .
Μη διαφέρει και ειμαρμένου το κατίωαγκασμένον ,
κατ'επιπλοκίω το μερών σωηρτημένω ,
3
1 Τ Ε Λ Ο Σ.
42
& guftans,& rangens. Hic vero fpiritus atrol
lés & ad dianæam ,iudicat ſenſum . Quod fi nó
phantaſatur tantum. Corporis enim eft, & ſui
Iceptor omnium . Ratio autem eflentiæ eft id ,
quod lapit.Coexiſtit vero rationi honorabiliú
cognitio.fpiritui uero, opinio.Hæc.n.ab ambi
ante mondo energiá haber.ipla ueſo a ſe ipſa.
Sunt ergo, eſſentia, & ratio , & intellectio , &
dianga. Fertur uero ad diancam , & opinio,&
fenfus.Vadit vero ratio ad eflentiam . Intelle
&tio vero per iplam it. Implicatur ueró intelle
ctio :diancææ;meantia uero in ſe inuicem , v
na idea fiút.Hæc autem eft idea ipſius animæ .
Fertur vero ad ſuam dincam opinio , & ſen
fus.Hæc autem in eodem manent . Vnde & ex
ceſſus fit, & defectus, & in ſe ipſo diſſenſio.Pe
ior quidé fit,quando reuellitur a dianca. Quá
do uero fequitur, & patet communicat cú in
tellectuali ratione per mathemata . Ele &tioné
autem habemus.Eligere namque præftantius,
in nobis. Similiter & deterius, inuoluntariè.
Hærens enim electio in malis,propinquat cor
poreæ naturæ.Ob hoc, eligenti fatum domina
tur.Cum ergo in nobis intellectualis eſſentia ,
libera eft,liberaquoque eft prouidensratio .
Hæc.n.ſemper ſecundú eadem , & eodem mo
do ſe habet. Ob id farum , hanc non attingit :
Apponens primam,a primo Deo,intellectua
ļem rationem ,progreditur,& tocá rationem ;
quam ordinauit natura ijs quæ generátur. His
anima communicás, communicat etiam eorú
fatis,imparticeps cum Gt naturæ genitorum .
Non differt à fato , id quod eſt coactum per
implicationem partium complexam .
FINI S.
M HERME .
HERMETIS ERMOY TOY
TRISMEGISTI,
DE INTELLECTIONE
& ſenſu .
LIBER XV .
Eti,o Aſclepi,perfectúedidi
fermonem . Nunc vero ne
ceſſarium puto, conſequé
terilla eria, deintellectio
ne, & ſenſu ſermonem dif
ferere.Senfus namq ; & in.
tellectio differentiam vidé
tur habere,quod quidé ille materialis fit, hæc
yero eflentialis. Mihi vero videntur , vtraque
vnita effe, & non diuidi, in hominibus inquá.
Nam in alijs animalibus fenfus naturæ eft vni
tus.in hominibus uero intellectio . Intellectio
ne intellectus differt tantum ,quantum Deusa
diuinitate . Diuinitas enim a Deo fit.Intelle-
ctio vero ab intellectu. Soror exiſtens oratio.
nis,& funt organafibi inuicem. Nequeenim
fermo voce effertur fine intellectione. Neque
intellectio fit palam , ſine oratione. Senſus er-
go & intellectio ,ambo in hominem fimulin
Huunt. veluti fimul complexă . Neque enim
fine ſenſu poffibile eſt intelligere. neque fenti
re fine intellectione.Poſſibile tamen eft, intel
lectionem ſine ſenſu intelligere.Quemadmo-
dum ij qui per ſomnia phantaſia viſiones in-
tuentur, Mihi autem videtur ambas actiones
factas elle in fomniorum vifione. Nam fenſus
ex ſomno in vigiliam excitatur. Diuiditur aúc
homo,in corpus & animam. Et quando vtra-
que pars,ſenſus ad inuicem conſonabunt, túc
intellectionem pronúciari parturitam ab in-
tellectu.Intellectus.n.grauidus eſt omniú in-
tellectionum . quæ bonæ ſunt , quando a Deo
ſemina acceperint. contrariæ vero,quando, a
Dæmonibus. Nulla mundi parte vacua dæmo
nis exiſtente,qui ſubintrans ſeminauit ſuæ Ρ :
prix actionis ſemen ,adulteria, homicidia,ver
bera, facrilegia, impietates,ſuffocationes, per
prærupta precipitationes , & alia omnia qua-
cunq;ſunt malorü demonú opera. Dei namq;
ΤRΙΣ ΜΕΓΙΣΤΟΥ ,
ΠΕΡΙ ΑΙΣ Τ Η Σ Ε ΩΣ
και γοήσεως ,
ΒΙΒΛΙΟ Ν IE.
Θες ο Ασκληπιε τον τέλειον
Σπο δέδωκα λόγον . Νω και αναγ
καιον ηγούμαι ακόλουθον εκάνω,
και τον οει : αιθήσεως λόγον
διεξελθών . Αίθησις γαρ και
νόησις , διαφοράν δοκούσιν έ
χων . ότι και με υλική εσίν , η ε' ουσιώδης ,
Έμοι δε δοκούσιν αμφότερα ηνως η μη διαι
ρεί ας έν άνθρωποις λέγω . Εν αφ' τοϊς άλ
λοις ζώοις , η αίθησις τη φύσει ωσται >
δ' ανθρώπους και νόησις , Νοήσεως και ο νους δια
φέρεται τοσούτον , όσον ο Θεός θειότητος . η
αφ' θειότης το' του θεού γίνεται και η δε νόη
σις ωο' του νου , αδελφή ουσα του λόγου , και
όργανα «αλλήλων . Ούτε γαρ ο λόγος εκφωνες
τα χωρίς νοήσεως . Ούτε η νόησις φαίνεται
χωρίς λόγου . Η γούν αίθησις και η νόησις
αμφότεραι ώς τον άνθρωπον σωεπεισρέουσιν
άλλήλας ώασερ συμπεπλεγμένα . Ούτε αφ '
χωρίς αιθήσεως Γωατον νουσα , ούτε αι .
θlώαι χωρίς νοήσεως . Δωατον νόησιν χω
ρίς αιθήσεως νοείς , καθάπερ οι δια η ονεί
ρων φανταζόμενοι δράματα . Εμοι δε δοκεί
γεγονέναι αμφοτέρας τας ενεργείας . εν τη η
ονείρων όψε , τίω' ' αιθήσιν εξ ύπνου ας έγρή-
γορσιν εγείρες, διήρηταιγε ο άνθρωπος είς τε το
σώμα καιτων ψυχω. Και όταν αμφότερα τα
μέρη της αιθήσεως προς άλληλα συμφωνήση ,
τότε τίω νόησιν εκφωνείας αποκυη θεσαν του
του νου . Ο χαρ ' νούς κύει πάντα τα νοήμα
τα . αγαθά μόνο όταν του' του θεού τα σέρ
ματα λάβη . εναντία δι' όταν σο ' τινών και
δαιμονίων . Μηδενός μέρους του κόσμου κενού
όντος δαίμονος , όσ τις υπισελθών έσπειρε
της ιδίας ενεργείας το σπέρμα , και έκύη
σεν ο νούς το σπαρέν , μοιχίας και φόνους
πατροτυπίας , ιεροσυλίας , ασεβείας , αγχό
vas
και η κρημνών καταφορας : και άλλα παν
τα όσα κακών δωμόνων έργα . Του αφ' Θεού
τα σέρ
 DE INTELLECTIONE ET SENSV LIB.XV.
τα σπέρματα ολίγα , μεγάλα μου και καλα και ſemina pauca , magna quidem & pulchra
αγαθά , αρετή και σωφροσύη , και ευσέβεια , ευσέ.
βιαδι' θεού γνώσις ? δν ο ολιγνους πλήρης
νόμενος πάντων και αγαθών τας νοήσως θείας
ήχα , και ου τους πολλούς ομοίας . Δια τούτο οι
εν γνώσει όντες , ούτε τους πολλούς αρέσκουσιν ,
ούτε οι πολλοί αυτοίς . μεμίωέναι και δοκούσι ,
και γέλωτα οφλισκάνουσιν . μισου μοι τε και
καταφρονούμενοι και ταχάπου και φονεύομμοι .
Τω Αφ' κακίαν ενθάδε δν οικίν είπομεν εν
τω εαυτής χωρίω ούσαν . Χωρίον γι ' αυτής και
γή , ουχ ο κόσμος , ως ένιοι ποτέ έρούσι βλαφη
μούντες . Ο μέντοι θεοσεβής άνθρωποςκαι πάντα-
αυσήσει αιθόμενος της γνώσεως και πάντα αρ
την τοιούτω , κάν τοις άλλοις τα κακα , αγα »
θα έσιν . Και βουλόωμος πάντα αναφέρει ως
των γνώσιν . Και το θωμασον τα κακά μόνος
αγαθοποιεί . Επάναμι πάλιν επ' τον αιθήσεως
λόγον , Ανθρώπινος ουν το κοινωνήσω αίθησιν
νοήσει . Ου πας ' άνθρωπος , ώς οροείπον ,
Απολαύει μ ' μετάαλλ'ο
σιώδης. οτηςμεννοήσεως, ' υλικός,ο δ'ου
κακίας υλικές ως εφίων
και ο' δαιμόνων το σπέρμα της νοήσεως
ίχα , οι 3 μετα του αγαθού , ουσιωδώς , με
τα του θεού σωζό μόνοι. ο μεν γαρ' θεός πάνω
των δημιουργός . δημιουργών φύσει χρήται ο θεός.
πανία ποιει ε εαυτω όμοια . Ταύτα δε αγαθά
οομώνα εν τη ρήση της ενεργείας αφορά , η γαρ
κοσμική φορα τρίβουσα τας θυέσεις , ποιας ποια
xalaia:
τας μ ' ρυπαινούσα τη κακία , τας και καθαι
ρουσα των αγαθών . Και γαρ ' ο κόσμος ο Ασκλη-
πιε αίθησιν ιδίαν και νόησιν έχει , ουχ ομοίανκαι nonfimilem humans,nequeti varia,fed pre
τη ανθρωπία ,ουδ' ώς ποικίλω, άλλ ' ως κρείπω ,
και απλουσέραν . Η ν ' αιθήσεις και νόησις
του κόσμου και μία δι' , τα πάντα ποιείν . Και
ως εαωτω αποποιών . όργανον της του θεού
βουλήσεως . και ούτως οργανοποιηθεν ίνα πάνα
παρ' εαυτού , απο' του θεού λαβών τα σέρματα
φυλάήων εν εαυτώ , πάντα ποια εναργώς και δια-
λύων πάνα ανανε . Και δια τούτο λυθέντα ώασερ
αγαθος ζωής γεωργός της καταβολή ανανέωσιν αυ-
τοίς φυoμένοις παρέχω.ουκ έσιν ο μη ζωογονεί .φε-
ρόμενος και πάνlα ζωοποιεί. Και ομού Τόπος γι' καιδη-
μιoυργoς ζωής τα 3 σώμαλαεπο' ύλης εν διαφορά.
Τα αφ' εσιν εκ γης . Τα 5 εξ ύδατος , τα δ ' εξ
αέρος,τα 3 εκ πυρος.Πάνα δε σωθε .και τα
μάλλον,τα απλούσερα. Μάλλον στα βαρύτερα .
πον τα κουφότερα.το 5τάχος αυτού της φοράς ,
τω ποικιλίαν και ποιών μέσεων εργάζεσαι . Πνοή
αρ' ούσα πυκνοτάτη , ορο είναι τα ποιά τους σώ-
μασιν μετα ενός πληρώματος ή της ζωής . Πατήρ
Σούν εσιν ο θεός + κόσμου , ο κόσμος και εν τω
κόσμο , και ο κόσμος υιός του θεού , τα 3 εν
τον κόσμο του κόσμου . και σκότως κόσμος κέ-
κληται . Κοσμά και τα πάντα τη ποικιλία της
guérews , que te adouanno añs Swñs. nu a-
κοπιάσω της ενεργείας και του τάχα της ανάγκης ,
και τη συμμίξά ή σιχίων , και τη τάξη και γινο-
43
& bona , virtus, & temperantia , & pietas.
Pietas vero eſt Dei cognitio. Quem qui agno
Icit,repletus omnibusbonis,intellectiones di
uinas habet & non fimiles vulgaribus.Obid
ij qui in ea cognitione ſunt, neque turbæ plan
> cent,nequeturba ipfis.Furere vero videntur ,
& riſum concitant,odio habiti,& contéptui ,
& forſan etiam occiduntur.Nequitiam.n.hic
oportere habitare diximus,in propria cum fit
regione.Regio.n.eius terra eft ,non ipſe mun
dus, ficuti aliqui,aliquando dicent , blafphe
mantes.Sed prius homo,omnia contemnet
cognitioni inhærens.Omnia enim huic,quá.
uis alijsfint mala,bona ſunt. Et conſilio nixus
cuncta in cognitionem refert. Et quod miran
dú eft,folus mala ,pro bonis habet.Redeo ruc
ſus ad ſermonem de ſenſu . Humanú ergo eft
comunicare in homine, ſenſum inrellectioni.
Non tamen omnis homo, vt ante dixi fruitur
intelligentia. Nam hic quidem materialis eſt,
alius eſſentialis.Is.n.qui nequam eſt,materia
lis,vt dixi, a dæmonibus ſemen intelligentiæ
obtinet.Quivero cum bono eſſentialiter sút,
a Deo ſeruantur . Nam Deus conditor omniú
cum fit,condens omnia facit quidem fibifimi
lia.Hæcvero bona eftecta in vſu ,opere ſterile.
ſcuns. Mundania enim lario generationes attc
rens, quales facit:alias quidem fædans nequi.
tia,alias vero purgans bono. Et mūdus Aſcle-,
pi, fenfium proprium, & intelligentiam habet
.Senſus
ſtátiorem , & fimpliciorem enim & in.
telligentia mundi,vna elt , eo quod omnia fa .
cit, & in ſe ipſamdeſtruit , cum organú ſit vo
luntaris Dei , & fic eſt organizata vt omnia a
pud ſe a Deo recipiens femina , & in ſe conſer
uans,omnia faciat, manifeſtè, & diſſoluens re
nouet.Et ob id diffoluta, tamquam bonus vi
reagricola,feminis iatu ,renouationem ipfis
natis prebet. Nó eſt quod nó viuú gignat,pro
ferens, germinans vero omnia viuificat. Et fi
mul & locus eft , & conditor vitæ.Corpora ve
ra quæ a materia , ſunt in differentia.Nam alia
súte terra,aliaexaqua alia ex aere,alia ex igne
Omnia vero ſunt compoſita alia plus, alia sút
ſimpliciora.Plus quidem grauiora minus,ve
ro leuiora .Velocitás vero ſuæ lacionis , varic
tatem ,qualium efficiat generationum . Ná fila
tus denſus cum fit,protendit qualitates corpo
ribus,cum voa plenitudine vitæ . Pater quidé
Deus eft mundi . Mundus vero eorum quæ
ſunt in múdo.Et mundus quidem filius Dei .
Quæ uero in mundo, ipſiusmūdi:Etiuremú
dus,eft appellans.ornat enim omnia varietate
generationis, & indefficiétia vitæ. Et non dem
fatigata operatione, & neceſſitatis velocitate.
& elementorum cóftitutione.Et ordine gene
rato
 HERMETIS TRISMEGISTI,
ratori.idem mundus & neceffario, & proprie
vocetur.Omniú ergo animalium , & fenfus, &
intellectio intrinſecus aduenit ,ilpirata ab am
biente.Mundus vero , femel dum fieret ſuſcia
piens a Deo habet.Deus autem ,no vt quibuſ-
dam videtur inſenſatus eft, & amens . Superſti
tione enim blaſphemant.Omnia namq; o A-
fclepi quæ ſunt,ea in Deo ſunt . Et a Deo cum
fiant,inde pendent,alia per corpora operatur,
alia per effentiam animariam mouent,alia per
fpiritum uiuificant.alia vero defeſſa, quæ ſunt
fuſcipiunt.Et id recta ratione. Quin etiam di-
eo,quod neque ipſe ea habet, ſed verum pro-
núcio, ipſe oía eſt, nó extrinſecus ea ſuſcipiés
fed extra largiés ſenſu, ſenſus & intellectio eft
Dei , omnia sepermouere . Et nó erit vmquá
tempus,quando deficiat aliquod entium.Quá
do uero dico entium, dico Dei.entia.n. Deus
habet,et extra ipfum, nullum eft,neq; ipfe ex-
tra vllum.Hæc tibi o Aſclepi intelligenti,vera
videbuntur,ignoranti uero incredibilia.Nam
intelligere eſtcredere.Non credere uero,non
intelligere eſt. Sermo enim meus pertingir yf-
que adveritatem .Intellectusueromagnuseſt
& afermone quadamtenus deduξtus pertins
gere poteſtadveritatem . Er circú intelligens
cuncta, & inueniens cóſona , ijs quæ fermo eft
iterpretatus, credidit & in pulchra fide requis
uit.lis ergo qui prædicta in Deo intellexerút ,
credibilia súr:non intelligentibus vero , incre
dibilia.Hec & tot de intellectione, & ſenſu di:
& ta ſunto .
FINI S.
μένων . ο αυτος ουν κόσμός και αναγκαίως και οι
κείως καλούτο . πάντων ουν τη ζώων και η αϊ
θησης και η νόησις έξωθεν επισέρχεται , και απνέου
σα ζωο' του ομίχοντος . δ ' δε' κόσμος άπαξ λα
βων άματο ζωές, σ ' του θεού λαβών έχα.
ο 3 θεός , ουχ ώασερ ενίοις δοκά αναίσθητος
άι και ανόητος . Έωο ' μ' δεισιδαιμονίας βλα
σφημούσι , πάντα φ' όσα εςιν ο Ασκληπιε
τωτα εν τω θεώ όχι . και ύσο' του θεού γινό
μνα . εκείθεν ηρτημένα και τα και δια σωμά
των ενεργούντα , τα 5 δια ουσίας ψυχικής κι
νούντα. τα 3 δια πνεύματος ζωοποιούντα : τα
τα κεκμηκότα υποδεχόμενα, και είκότως ..Μάλλον
δ λέγω , ότι ου'' αωτος αυτα έχει . αλλά το
αληθές αποφαίνομαι , αυτός απαντα εσίν , ουκ έ
ξωθεν αυτα προσλαμβάνων..έξω και επιδιδους .
και τούτο εςιν η αίθησις και και η νόησις του
θεού , τo τα πάντα αει κιναν , και ουκ έσαι
ποτέ μόνος , ότε απολαφθήσεθαι τι τ όντων. δαν
δε λέγω και όντων , λέγω του θεού . Τα γαρ άν
τα ο θεός έχει. και ούτε αυτ ουδεν εκτός, ούγε αυτός
εκδός ουδενός . Τώα σου Ασκληπιε έννούνι αληθή
δόξαεν,αγνοούνι 3 άπιςα.Τοαφ' νοήσαιέξι', ο πι
σεύσαι .το απιςήσαι και το μη νοήσαι . ο ο λόγος
μου φθάνει μέχρι της αληθείας.δ 3 νούς μέγας όξι
και σο ' #λόγου μέχρι τινος οδηγηθείς, φθάνειν έχει
της αληθείας.και αεινοήσας απανία και ευρων συμ
φωνατοίς υπ' λόγου ερμωώθεϊσιν επίςασε. και
εν τη καλή πίσειεπανεπώσαλο . Τοις ούν τα οροer
ρημένα, ζωο' θεού νοήσασι Επισα μη νοήσασι και
άπιςα.Ταωία και τοσωλα ευνοήσεως, και αιθήσεως
λεγέθω .
Τ Ε Λ Ο Σ .

4.
CO2)
95 )
GEO)
COP) COP) CS
GOES GO ΕΣ
OES GE
S.2 ) SA 539 CS2) 6399
GEO) E 5 G65 GEO) (63 )
695 695 CR )
C ) ( 8 ) CA ΕΣΩ
699 € 99
E) ( E ) (E )
RS35 Α 35
GEN (Ε3)
( 9)
( ΕΕ )

PMOT

ΤΟΥ
ΕΡ ΜΟΥ TOY
ΤRΙΣ ΜΕΓΙΣΤΟΥ,
ΠΕΡΙ' ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ .
au cia noews .
BTBALON 1X .
Pθώς τωτα απίδαξας ο πάτερ .
Eκώνα και έτι με δίδαξον . Εφής
αρ' όπισημίω , και τίω τέχνω
ενέργειας ή του λογικού ,άλο
γα 1 ) και κεκλήθη . Δηλονότι
ανάγκη και τούτον τον λόγον τα
άλογα ζώα μη μετέχων επισήμης μήτε τέχνης
Για το έσερής του λογικού . Ανάγκη φ' ο
τέκνον . Πώς oύν ορωμών ώ πάπερ τινα αλό
γων όπςήμη και τέχνη εώ υβρα , οίον τους μυρ
μηκας τας τροφές ποθησαωριζομένους του χαμο
νος . και τα αέρια ζώα ομοίως καλιας έωτούς
σωτηθέντα . τα 3 τετράποδα γνωρίζοντα τους
φωλεους τους ίδιους . Τατα και τέκνον ούκ
σήμη , ουδ' τέχνη ποιοί, αλλά φύσει . Η ' γαρ
επιςήμη και η τέχνη διδακτα εισι . Τούτων και και
αλόγων ουδείς ουν διδάσκεται . Τα 3 φύση
γιγνόμιμα και φύσεως ενεργείται , οίον οι άνθρω
ποι μουσικοί,σύ πάντες δ '.ού πάντες τοξόται , ή
εωγοί , ουδ ' τα άλλα πάντα . Αλλά τινες
ω τι έμαθον , επιστήμης και τέχνης ενεργού
σης . Τον αυτόν τοπον ει μη τινές και μυρμή
κων τού7ο έeαήoν , οι δ' ού , καλώς αν έλεγες
εισήμα αυτό του7ο ανάλιν , και τέχνη σωά
τας αποφας . Οι Απανήες ομοίως άγονται
και της φύσεως δι ' τους και ακονίες , δήλον
ότι ουκ ολιςήμη ου τέχνη του ωραίουσιν
Ενέργειαι αι' Τατ , ασώματοι ούσαι 3 ey
σώμασιν εισί , και δια η σωμαίων ενεργούσα . Διο
περ ώτα , καθολι ασώμαλοι εισίν , και αθανά
τους αυτας φής 5. Καθότι δ ' χωρίς σωμάτων
ενεργείν ου δώαναι φημι, αωτας αεί εν σώμα
ι . Τα γαρ' ορός τι , ή ένεκα τινός νόμιμα
φρονοία και ανάγκη ωοπεπλοκώμα . άδωα/ α αρ
γα που μείναι της ίδιας ενεργείας . Το γαρ όν
άει ίσα. Τούτο γαρ αυτού και σώμα , και ζωη
ηι' , τούτω τω λόγω έπεται , το και αεί τα σω
μαία 15. Διό και αυτίω τίω σωμαίωσιν , φημι ,
δει διενέργειας 5. Ει γαρ σώμαλα επίγια , δια
44
HERMETIS
TRISMEGISTI,
DE ENERGIA .
& ſenſu .
LIBER XV I.
Ette hçc oftendiſti o patet.Illa vero
adhucmc doce. Dixiſtináq; ſcien .
P tiá ,& artem ,eſſe energiá rationalis,
Núc vero dicisirrationalia anima
lia,priuatione rationis , bruta effe , & vocari.
Nimirú necefle eſt, ſecundú hunc fermonem ,
bruta animalia nó participare ſcientiam , neq;
artem,quia priuata sur ratione.Neceffe eft , ο
fili.Quomodo igitur videmus,opater,quædá
bruta ſcientia,& arte vti. Veluti formicas,ali
méta thefaurizare hieme.Et aerea animalia Gi .
militer niodos ſibi componere . Quadrupeda
quoq; cognoſcerefoueas pprias.Hçc,o fili,no
fciétia,neq;arte faciút,ſed natura . Sciétia ná.
q;,& ars docétur.Horú uero brutorú,nullú do
cetur.Quę uero natura fiút,veluti energia fiúc
a natura.Sciétia vero , & ars,cognofcétib.aduc
niūcred nó oiboa natura tribuútur. Veluti ho .
mines muſici,ſed nó oés. Nequeoés fagittarij
aut venatores.Neq ;alia omnia.Sed quidá ipſo
rú aliquid ,didicerất Scientia, & arte operáte.
Eodé modo,fiquædã formicæ id facerét, aliæ
vero non rectediceres ſcientia id ipsú facere.
& arte colligere alimenta . Sed ipſze oés fimili
mó ducatur,a natura ad hoc faciendű ét nolé
tes clarum quòd non ſcientia neque arte id
faciunt.Nam energiæ o Tati , incorporeæ cú
fint, in corporibus ſunt,& per corpora operá
tes. Quare , o Tati,quatenus incorporeæ sút ,
& immmortales eas ais effe . Quatenus uero
agere, nequeut fine corporibus , aio iplas eſſe
ſemper in corpore . Nam quæ ad aliquid,vel
alicuius gratia fiunt eſt prouidétiæ, & neceſſi
tate,ſubiacent,nequeunt ocioſa nunquam ma
nerea propria actione. Ens enim ſemper erit.
Hoc enimeius & corpus , & vita eft. Huic ſer
moni cófequitur, q etiá corpora ſemper fint.
Ideo & ipſam corporatione dico ſempereſſe
per energiá . Ná li corpora fint terrena diſſo
lubilia
 H E R M E T IS I RIS MEG IST 1,
lubilia sút.Corpora vero hæc oportet elle &lo
ca, & orga na energiarú.Energiæ vero imorta-
Jes. Immortale vero ſemp eſt actu.Er corpora-
tio;fiquidé ſemp eft.Cólequuntur vero animæ,
nó ſubito adueniétes, ſed quædá ipfarú, ſimul
at natus eſt homo,operácur ſimul cũ homine,
circa bruta exiſtéres.Puriores veroenergiæ; p
mutationé quietis ,obliquæ parti aię coopera-
tur, Hę aút energie a corporibus pendét. Et a
diuinis quidem corporibus veniūt in morta-
lia, eæ quæ corpora formant . Singula vero
ipſarum operatur,vel circacorpus, & animam .
& ipfi quidé animæ cóuerlantur,line corpore.
Energiævero sép sūt,nó sép aút aia i corpe mor
tali eft. Pót.n.ſine corpe eſſe.Energię vero ſing
corporibus effe nequeunt . Sacer fermo cft και
fili iſte.Cóftituiqdécorp'ſine aía nó pór.Quo
hoc dicis,o pater?Sic cogita o Tati. Āia cú len
parata eſt a corpore,manet ipſum corpº. Hoc
vero corp ',permanētię tpe, patitur diffolutio-
né inuiſibilcq; fit. Hæc vero pati nequit corpº
abſq; energia. Remanet ergo cú corpore ener
gia hechanima feparata.Htcigitur differentia,
immortalis corporis eft & mortalis. Quod im
mortale quidé ex vna materia coſtat, hocvero
nequaquá. & illud facit, hoc vero patit. Oé.n.
operás potétius.patiés vero debilius.Et poté-
rius iperat, & liberú ducit,illud vero ſeruudu-
citur. Energiæ igitur, nó ſolú animata efficiúc
corpora, & ianimata ligna,& lapides,& alia fi-
milia augéres ,& fructus producétes, & matu-
rátes, & corrüpétes,& fundétes,& putrefacié,
tes, & frangentes, & fimilia operátes. Et quot-
cunque poſſunt corpora inanimata pati .Ener
gia vero vocata eſt, o fili,hoc ipſum ,quodcum
que eft quod gignitur. Semper autem gigni-
tur. & multa ,velpotius cuncta. Nunquam.n .
siduus eſt,aliquo ente mundus. Semper vero
latus in ſe ipſo, parturit entia,numquam eum
relictura in corruptione.Omnis ergo energia
cogitetur, vt ſemper immortalis exiſtens, quç.
cunque in qualicunque Git corpore. Energia-
Σum vero,alia funt diuinorum corporum,alie
corruptibiliam . & aliæ ſunt vniuerfales , aliæ
propriæ . & aliæ generum , aliæ autem partium
vniuſcuiuſq;.Diuinz igitur ſunt, & in propria
corpora operantes.Hæ & perfectç ſunt,velunt
in perfectis corporibus. Particulares vero,eæ
quæ per vnumquodque animalium . Propriæ
autem quç in aliquo particulari ente.lfte fane
ſermo o fili colligit,cuncta eſſe plena energiis.
Nam ſi necelle eſt energias effe in corporibus.
& multa ſunt in mundo corpora, aio eſſe ener
gias corporum.In vno namque ſæpe corpore,
eſt vná,& ſecunda, & tertia , abſque vniuerſa-
libus, quæ conſequuntur, vniueriales.n.ener-
gias dico eas eſſe ,quæ reuera ſuntcorporeæ ,
funtq; per ſenſus atque motus . Namq; abſq;
λυτα . Σώματα και δε ε ) τόπους και όργανα
η ενεργειών ταύτα . Αι δ' ενέργειαι αθάνατοι,
το αθάνατον αει εσιν ενέργεια . και η σωμα7ο
ποίησις , άγε αει ει' . Παρέπονται και τη ψυχή
ούκ αθρόως παρανόμεναι , αλλά τινές Σ ' αω,
αμα τω ωέως τον άνθρωπον , ενεργούσιν ομου τη
fuxiace tažnoge ovou.ai ġ xcellapartepen évép
γεια , η μεταβολίω της ησυχίας τω λοξο μέρα
της ψυχής σωεργούσιν . Αύται η ενέργεια και
σωμάτων ασίν ήρτημέναι.και Σπο Σ Η θείων σωμά
των έρχονται ας τα θνητα αι σωματοποιού
σαι . Εκάτω δ' αυ ενεργεί , και σει το σώμα και τίω
ψυχω . Και αυτή μνίτοι τη ψυχή συγγίγνον
ται χωρίς σώματος , αν και ενέργειαι εισιν . ουκ
α και η ψυχη εν σώματι θνητων τζι ' . Δώα .
τα γαι χωρίς του σώματος εί) α ' ενέργεια
χωρίς και σωμάτων ου δώανται 37) . Ιερός λέ
γος έσιν ώ τέκνου ούτος,σωνεσάναι Σεώμα χωρίς
ψυχής ου δωατα . Πώς τούτο λέγεις και πα
τερ και ούτω νόησον η Τατ.Της ψυχής χωριθείσης
του σώματος , επιμένει αυτο το σώμα. Τούτο 5
το σώμα παρά τον της επιμονής μόνον ενεργείται
διαλυόμθυον, και αειδές γιγνόμενον . Ταύτα δε ου
δuύαται πάχων το σώμα χωρίς ενεργείας . Επι
μένει ούν το σώματι η ενέργεια αυτη , ψυχής χω
ριθείσης . Αύτη ουν και διαφορα αθανάτου σώ
ματος και θνητου . Οτι το αθάνατον , εκ μιας
ύλης σωέςηκε , το 3 ου . και το Σ ποιά , το 3
πάχοι . Πάν γαρ το ενεργούν κρατά , το »
ενεργού μόνον κρατάτα , και το μεν κρατούν ,
επιτακλικών και ελεύθερον άγει.Το 3 δούλον φέρελαι .
ΑΓ ενέργεια, ου μόνον τα έμψυχα ενεργούσι σού
ματα ,και τα άψυχα ξύλα, και τουςλίθους, και τ'άλλα
όμοια, αύξουσαι τε και καρποφορουσα , και πεπλαί .
νουσαι , και φθείρουσα , και τηκουσαι,και σήπουσαι ,
και θρύλουσαι , και τα όμοια ενεργούσαι , και
όσα δωατα σώματα άψυχα πάχειν . Ενέργεια
και κέκλητα ώ τέκνον , αυτό τούτο ότι ποτέ δι', το
γιγνόμενον , αεί δε γίγνεται και πολλά , μάλλον,
και πάντα . Ουδέποτε γαρ' χηρέυει η όντων τις
νος ο κόσμος : der 3 φερόμενος εν εαυτο κυήσκει
τα όντα , ουδέποτε υπολάφθησόμμα αυτού της
φθοράς,Πάσα ούν ενέργεια νοείθω, ως αει αθάνα
τος ούσα και τις αν οίω δήποτε τε σώματι . Των δε
ενεργειών αι εισί θείων σωμάτων , αι και την
φθαρτ . και αι καθολικαι , αν και δικαι . Και ας
Ε Γ wών , αν και η μερών ενός εκάσου.θεια
κουν εισί και εις τα ίδια σώματα ενεργούσαι , αλλα
3 και τέλειαι εισιν, ώς εις τέλεια σώματα. Μερικαι 3
αι δι ενός εκάσου καιζώων . ίδικα και και είς έκασον
και όντων τι. ούτοςούν ο λόγος και τέκνον σωάγε
πάνlα μεσα ) ενεργειών.Ειγαρ ανάγκη τας ενερ
γείας εν σώματι 7. πολλά και σώματα έν κόσμο,
πλείους φημι 15 τας ενεργείας καισωμαίων.Εν ένι
αρ' πολλάκις σωματι μια, και δατέρα, και πίτα
χωρίς παρεπομένων καθολικών και καθολικας :
ενεργείας φημίτας όντως σωμαίικας ,Για 3 η α
θήσεων και κινήσεων γινομένας. Χωρίς καρτούλα
 DE ENERGIA ET SENSV..
η ενεργειών το σώμα σαςιωαι αδύατον .
Ετέρα κ' εσίν ίδικα ενέργειαι ταϊς ψυχαίς
και ανθρώπων , δια τεχνών , και επισημών , και
επιτηδεμάτων και ενεργημάτων . Παρέπονται
αφ' ταϊς ενεργείαις και αιθήσας , μάλλον δε
αποτελέσματα του ενεργειών αιθήσως κσιν . Νόη-
σον ουν τέκνον διαφοραν ενεργείας , άνωθεν
πέμπεται . Η δ' αίθησις εν τω σώματι ούσα ,
και απο τούτου τω ουσίαν έχουσα δεξαμένη
τω ενέργειαν,φανεραν ποια , καθάπερ αυτίων σω-
ματοποιήσασα . Διόπερ τας αιθήσας και σω-
ματικές, και θνητας φημι ή , τοσούτον σωε-
σώσας , όσον το σώμα. Και γαρ συγγυώνται
πω σώματι αι αιθησης και σωαποθνήσκουσι .
Τι αθάνατα , αυτα μ ' αθάνατον αίθησιν
ουκ έχει , ώς εξ ουσίας τοιαύτης σωεςώτα . και
μ ' αίθησις ουδ ' όλως άλλως όχι' σωματική και
του οροσευομένου του σώματι κακού , και του
αγαθού . τοϊς δ ' αϊδίοις σώμασιν , ούτε προσ-
γίνετα,ούτε το γίγνεται . Διό αίθησις εν έ-
κείνοις ου γίνεται . Εν παντί ούν σώματι α '-
θησιν αιθάνετα ; Εν παντί , ώ τέκνον , και ενερ-
γείαι εν πάσιν ενεργούσι και τοϊς άψυχους , ω
πάτερ ; και αψύχοις ή τέκνον . διαφοραί δ ' ες-
σι αιθήσεων . αι μεν η λογικών μετα
λόγου γίγνονται . αι δε και αλόγων σωματικα
εισι μόνον . αι δε και αψύχων αιθήσεις μια
ίσι πκθητι και κατ' αϋξησιν μόνον και κατα
μείωσιν γιγνόμεναι . το δε πάθος και αίθησις
Σπο μιάς κορυφής ήρτίωτα , εις δε το ωτο
σωάγονται απ ' το ενεργειών . Τών δε έμ-
ψύχων ζώων εισί δύο άλλαι ενέργειαι αι πα-
ρεπονται ταις αιθήσεσι , και τοις πάθεσι λύ
πη και ηδονή . και χωρίς τούτων ζώον έμψυ-
χον και μαλισα λογικόν αιθέναι αδύνατον .
Διό και ιδίας ταύτας ε ) φημι 9 παθών , και
λογικών ζώων μάλλον επικρατούσας . Αι μυ'
ενέργειαι ενεργούσιν . αι δε αιθήσεις τας ενερ-
γείας αναφαίνουσιν . Αύται δε ούσα σωματι-
και ανακινούνται αυ ' και της ψυχής αλόγων
μερών . Διο και αμφοτέρας φημί κακωτικάς
10. Τότε και χαίρειν μεθ' ηδονής τίω αίθη-
σιν παρέχον , πολλών κακών ευθέως αίτιον
συμβαίνειν τω παθόντι . Η δε λύπη αλγηδό-
γας , και οδύνας ιχυροτέρας παρέχεται . Διό-
περ είκότως αμφότεραι κακωτικαι αν έησαν .
Η'' αυτή αν είη αίθησις ψυχής . ούχ η μν '
ψυχη ασώματος , η δε αίθησις σώμα αν είη
απάτερ ; Η αίθησις εν σώματι ούσα τυγ-
χάνει . έαν εν σώματι αυτίω θώμεν ώ τέκνον ,
ομοίαν τη ψυχή αυτίω Σποφανούμ , ή ταϊς
ενεργείαις . Ταύτα γαρ' ασώματα όντα φα-
μόν' εν σώμασι . Η δε αίθησις ουδ ' ενέργεια
και ' ; ούτε ψυχή , ούτε σώματος τι άλλο πα-
ρα τα τροειρημένα , ούκ άν ούν ασώματος . Ε?
Ν ούκ έσιν ασώματος και σωμα αν είη . Των
χαρ' όντων αει τα μεν σώματα 77 τα δε ασώ-
ματα φαμίν' .
L1B. XVI. 45
his energijs corpus confiftere non poteſt.Atię
ſunt propriæ energiæ animabus humanis, per
artes & fcientias, & ftudia , & actiones . Se 1
quuntur namque energias etiam ſenſus. Sen
potius effectusenergiarum ſenſus ſunt. Cogia
ia igitur o fili differentiam energiæ , deſuper
mittitur . Senſus vero in corpore cum fit, vt
ab eo eſſentiam habeat ſuſcipiens energiam ,
manifeſtam facit , tamquam eam corpoream
faciat . Ideo ſenſus & corporeos, & mortales
aio effe, tantum exiſtentes, quantum corpus.
Nam & fimul cum corpore generátur ſenſus,
& commoriuntur . Immortalia autem corpo
ra, immortalem quidem ſenſum ipſa non ha
bent, vt pote ex tali effentia conflata. Senſus
enim neque aliter omnino eſt corporeus.vel
mali vel boni quod corpori aduenit. Vel'rura
ſus, mali vel boni , quod à corpore diſcedit.
Æternis vero corporibus neque accedit, neq;
recedit . Ideo ſenſusin illis non fit . In omni
igitur corpore', ſenſus ſentit . In omni o fili,
& actu in omnibusoperatur . Et in inanimis
etiam o pater ? In inanimis etiam o fili. Diffe
rentiæ autem ſunr ſenſuum . Nam quæ in ra
tionalibus lunt, cum ratione fiunt . Irrationa
lium vero corporeæ ſunt tantum. Inanimato
rum vero ſenſus, ſunt paſſiui, quia ſecundum
incrementum tantum. & decrementum fiunt.
Paffio autem & ſenſus,ab yna ſummitate pen
dent , & in eandem colliguntur ab energiis.
Animatorum vero animalium , duæ aliæ ſunt
energiæ, quæ ſequuntur ſenſum & pafliones ,
dolor & voluptas . Et fine his , animal ani
matum & maxime rationale fentire eft im
poffibile. Ideo , etiam ideas , has eſſe dico
paffionum . quæ in animalibus ratione præ
ditis magis dominantur . Energize quidem
agunt . fenfus autem energias manifeftant .
Hi vero cum ſint corporei, commouentur
ab irrationabilibus animæ partibus . Ideo
ambas dico effe maleficas . Gaudere nam
que cum voluptate ſenſum præbens , mul
torum malorum , ftatim ve Gt cauſa euenit
ei qui patitur . Dolor vero , cruciatus , &
angores vehementiores præber . Atque ideo
ambo malefica ſunt . Idem fenfus etiam fue.
rit animæ . Nonne anima incorporea eſt ,
ſenſus autem corpus , o pater ? Senſus in cor
pore quidem eft ; fi vero eam in corpore pom
namus , o fili , fimilem animę ipſum pronun
ciabimus , vel energiis. Nam hæc, cum in
corporea fint , dicimus in corporibus effe .
Senlus autem neque energia elt, neque ani
ma, neque corporis aliud quid præter iam di
cta . Non igitur incorporeus. Quòd fi non eſt
incorporeus , corpus fuerit. Entium nam.
que ſemper , alia corpora eſſe , alia incor
pora dicimus.
Nn DE
 HERMETIS TRISMEGISTI
DE AET ERNIS CORPORIBV S.
Ad eundem Tatium .
Et dominus quidem , & omnium condi
tor æternoruin corporum • Tati , cum ſemel
feciſſet,non amplius fecit, neque facit. Ea.n.
fibi ipſis tradens , & vniens inuicem ,permiſit
ferri, nullius indiga , & ætetna.Et fi quo indi
gent , ſeſe mutuo indigebunt, nullo vero ex
trinſeco alio,vtpote immorcalia . Oportuit.n.
corpora ab illo facta , talem habereetiam na
turam.Noſter vero opifex,in corpore cum el
ſet, fecit nos, & facit ſemper, & faciet corpo
ra diſſolubilia , & inortalia . Non enim fas ei
fuit , imitari ipfius conditorem , alioquin &
impoſſibile id eſt . Nam ille a prima ellentia
fecit , quæ erat incorporea . hic vero ex geni
ta corporeicate fecit nos . Recta igirur ra
tione, illa quidem corpora , vt ex incorpo
rea eſſentia ſuntfacta , immortalia ſunt . No
Itra vero diſſolubilia & mortalia vepote
materia noſtra ex corporibus conflata , quæ
imbecillia funt , & multo adiumento indi
ga. Quo namque modo vel paulum reſtitiſ
Iet vinculum noſtrorum corporum , niſ ha
berent ingrediens alimentum , ex fimilibus
clementis , quod nos corporelceret ſingulis
diebus.Etenim terræ & aquæ, & ignis & aeris
influxus nobis fit, qui corpora noſtra reno
uans, ipfum continet. Itaque & ad motus, ſu
mus imbecilliores , neque vnius diei ſuſti
nentes motiones . Scias namque o fili quod fi
noctibus non requieſcerent noſtra corpora ,
neque vno die relifteremus . Quamobrem ,
cum conditor bonns eſſet , omnia præcogno
Icens , ad permanentiam animalis fecit lom
num . Quem maximum laboris ac motus e
quatorem ordinauit ſingulo tempore , magis
etiam quieti tribuens. Maximum vero cogita
fili fomni efficaciam , contrariam animæ , non
minorem illa . Sicuti.n,animamotus eft ener
gia, codem modo, etiam corpora yiuere non
poſſunt line fomno . Remiſſio.n . & dimiſſio
ligatorum membrorum,intrinſecus operans,
in corpus formans ingrellam materiam , fin
gulis proprium diſtribuens . Aquan lane fan
guini. terram ollibus & medullis. Aerem ner
ais , & venis. ignem vero viſioni. Quapropter
ſuinma voluptate afficitur corpus', ſomno
cam volupratem efficiente .
Η ο Μο ,
Idem ex ambabus naturis , immortali,& mor
tali, vnum fecit naturá hominis . Eundé,qua
dantenus quidem immortalé,quadá etiam te
nus mortalem condens . & hunc ferens in me
dio diuinæ , & immortalis naturæ , & mortalis,
ΠΕΡΙ' ΑΙΔΙΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ,
Προς τον αυτον Τατ .
Και ο κύριος και πάντων δημιουργός και
αγίων σωμάτων και Τατ . άπαξ ποιήσας ου
κέτι εποίησεν , ουδέ ποιεί . Ταύτα αφ' εαυτοίς
παραδους , και ενώσας αλλήλοις αφήκε φερές,
μηδεν έν δέοντα και αΐδια . Ει δέονται τινα ,
αλλήλων δεησονται . ουδεμιάς δε έξωθεν -
φοράς , ως αθάνατα . Εδει γαρ τα υπ' εκείνον
σώματα γιγνόμενα , τοιαύτίω έχων και των
φύσιν , ο δε ημέτερος δημιουργός , εν σώματι
ών εποίησεν ημάς , και ποιεί αι και ποιήσα
σωματα λυτα , και θνητα . Ου γαρ θέμις
αυτω μιμα ως τον εαυτού δημιουργών , άλλως το
και αδύνατον . ο ε γαρ εκ της ερώτης ου
σίας εποίησεν , ούσης ασωμάτου , ο δε εκ της
γευναμένης σωματώσεως εποίησεν ημάς . Εικό
τως ούν και τον ορθον λόγον , έκανα με τα
σώματα ως εξ ασωμάτου ουσίας γεμημένα
αθάνατα δι'. Τα δ' ημέτερα διαλυτα και θνη
τα . ώς της ύλης ημών έκ σωματων σωεσώ
σης , για το ασθενή 25 , και πολλής επικουρίας
διόμυα. Πώς γαρ αν το τυχον αντίχεν , και
σύνδεσμος ημών σωμάτων , α μή τινα -
χεν έπεισερχομένίω τροφία , εκ τ%/' ομοίων σοι
χείων , και υπέσωμάτου μας καθ' εκάσω τίω
ημέραν . Και γαρ' γής τε και υδατος και πυ
ρος κι αέρος επιρροή ημίν γίγνεται και τις τα
σώματα ημων νεοποιούσα σωωέχει το σκιώος .
ωσε και ορος τας κινήσεις εσμέν αθενέςεροι .
Φέροντες κινήσεις μηδε ημέρας μιάς . Εν ‫امر‬
ίδι ώ τέκνον , ότι η μη εν ταις νυξιν ημών
ανεπάυετο τα σώματα , ουκ αν προς μίαν η
μέραν αντέχομεν , Οθεν αγαθος ών δημιουρ
γος πάντα ωροεπιςάμβυος ας διαμονω του
ζώου εποίησεν τον ύπνον . Ον μέγισον του κα
μάτου της κινήσεως, και επισότητα έταξεν εκά
σω μόνω , μάλλον και την αναπαλη πλείονα . Με
γισον δε' νόει , τέκνον , του ύπνου τίω ενέργειας
εναντίον της ψυχής έλαήoν εκείνης . Καθάπερ
αρ' η ψυχή κινήσεως έσιν ενεργια , τον αυτον
τρόπον , και τα σωματα ζω ου δώατα χω
ρίς του ύπνου . Ανεσις γαρ' και άφεσις τη σω
των μελών , και έσωθεν ενεργά σωματοποιών
τω επειλθούσαν ύλων , εκάςω το οικείον δια
σίλλων . Το ύδωρ του αίματι , τίω δε γω
οξέοις, και μυελοΐς , τον δι' αέρα τους νεύροις και
φλεψί,το πυρ τη δράσει . διόπερ και η θετι άκρως
το σώμα του ύπνο ταίω ενεργούτος, τίω ηδονίω .
ΑΝΘΡΩΠΟΣ .
και το αυτό εξ αμφοτέρων φύσεων της
τε αθανάτου και της θνητής μίαν επoίει φύ
σιν ανθρώπου . Τον αυτόν , πή μν' αθάνατον , πή
θνητον ποιήσας , και τούτον φέραν εν μέσο
9ίας και θανάτου φύσεως , και της θνητής
 DE ENERGIA ET SENSV.
και μεταβλητής κατερήσατο ίνα δρων απαντα ,
και θαυμάση .
Θ Α Ν Α ΤΟΣ .
Περί και του θανάτου και λεκτέον , τους γον
πολλούς ο θάνατος φοβt , ως κακόν μέ-
γισον,άγνοία του οράγματος .θάνατος μη γίνε
ται.διάλυσις κάμνοντος σώματος.Και γαρ ' αριθμού
πληρωθέντος και αρμών του σώματος,(αριθμός γι' poris.( numerus cnim eft compago corpo
εσίν η αρμογήτου σώματος και αποθνήσκει το σώμα .
Τούτο δε όταν μηκέτι δώαται φέρειν τον άν-
θρωπον, και τούτο και θάνατος διάλυσης σώματος ,
και αφανισμός αιθήσεως σωματικής .
Ο Μ ΟΙ1Ω ΗΣ Ε Κ Ν Ω Ν.
Εκ της Αφροδίτης.
Παρα τι τα βρέφη όμοια τους γονεύσι γίνεται ;
ή συγνείαις Χποδίδοται ; Εκθέσω λόγον. Οταν νο
σήμου αίματος εξ αφεδρουμένου η γένεσις Αποθη-
σαωρίζη γόνον , συμβαίνει πως είσνέειν εκ του σώ-
ματος όλου μελών ουσίαν τινα και θείαν ενέργειαν ,
ως του ωτου ανθρώπου γινομένου το ' ωτο και
h ' της γωαικος εις το γίνεις όταν καθυπερτε .
ρήση το ρυεν Σπο'του ανδρός , και ατεκτον γένηται
τω παει ομοιού μόνον το βρέφος απο δαχθήσεται .
ως το ανάπαλιν τον αυτον τόπον τη μητί , εάν
τινός μέρους καθυπερθεσιν γένηται ωρος εκείνο το
μέρος αφομοιούται . έσιν ότι ε ' και ως μακράς
βρε ας παραβάλλων το βρέφος τη μορφή του ω-
ήσανθοςεκείνουδέκακον λόγον έχοντος ορος των
όραν εν δη γωή έπαδοποία.
Εκ της Ισιδος .
Ελεγχος και απεγνωθες ο μέγισε βασιλεύ ως
επθυμίαν φέρει τον έλεχθέντα αν πρότερον ούκ
άδα .
ΤΕ Λ Ο Σ .
Σ
239 CSE
ΑΣ ( 6 )
CSA ) CSALE
ΕΑΝ (ΕΣ
€ 20
EN GEO
) CS29
GED
CSAK 22
( 5)
CE
LIB. XVI. 45
& mutabilis conſtituit , vt afpeétans cuncta :
admiretur .
Μ Ο R S.
De morte vero nunc dicendum. Plebem na
que mors terret ,vt malú maximum , ignora
tione rei.Mors.n.fit ſolutio laborantis corpo.
ris . Numero.n.completo compaginum cor
ris ) interit corpus . Hoc autem quando
non amplius poteft ferre hominem . Et hoc
eſt mors , ſolutio corporis , & deletio ſenſus
corporei.
SIMILITVDO NATOR VM .
Er Venere .
Vnde eſt, vt infantes parentibus gignuntur
fimiles? vel cognationibusid tribuitur? Expo
nam rationé.Quádo ex redeúte ſanguine e ſe
de,generatio theſaurizat ſemē,accidit quodá
modo vt inſpiretur e corpore toto membrorú
eſſentiaquædá, per diuiná actionem.quaſi idé
homo fiat . Idem hoc & in muliere ad gene
τandum,quando redundauerit id quoda viro
Auit, & non liqueſcat, fimilé patrinatuseua
dit. Vte contra eodem modo, matri ſi aliqua
pars abundantior fuerit, ad aliquam partem ,
ea fimilis euadit. Eft aliquando vc in longas
progenies fimiles infantes , forma parentum
generentur illo decano rationem habente ad
horam in qua mulier pariebal.
Ex iſide .
Elenchus agnitus, maximerex , in cupidi
nem ducit,eum qui eft redargutus corum ,que
antea neſciebat.
FIN 1s.
€ ( 1)
GEO)
CE
23
GEN
N2 HERME
HERMETIS ERMOY TOY
TRIS MEGISTI,
A D TAT I VM .
De Vericate,
LIBER XVII.
E veritate o Tati, nó eſt pol
fibile hominem , ' animal
imperfectum ex imperfe
D ON
etiscompoſitum membris,
& alienis corporib°,& mul
tis,corpore cόftans,auden
ter dicere . Id vero quod
poffibile eft,aut iuftú ,id aio veritaté eſſe in ſo-
Jis æternis corporibus. Quotum etiam corpo-
Taipfa vera funt. Igneum , per feignem folum ,
& nihilaliud. terra perleterra, & nihil aliud.
Aeré per fe aeré ,& nihil aliud. Aquá pſe aquá,
& nihil aliud.Noftra vero corpora ex his om .
nibus funt conftituta. Nam habér ignis,habét
& terræ , &habétaquæ & aecis. Neq; ignis eſt,
neque terra, neque aqua,nequeaer, nec quia
quam verum. Si vero ab initio conſtitutio no-
ftra habuiſſec veritatéin ,quomodopoſſent vel
videre,vel effari, vel mente concipere ſolum ,
niſ Deus vellet.Cuncta ergo o Tati,quçſuper
terramfunt. veritas quidem non funt. Sed ve-
ritatis imitamenta . & non omnia, ſed pauca
funt, Alia vero ſunt falſicas, & error , ò Tati. &
apparentiæ phantaſiæ , veluti imagines con-
ftituta .Quando vero deluper influxum habue
rit phantaſia,veritatis fit imitatio. Abſq; vero
ſupera adione, médacium relinquitur.Sicuti
&imago, corpus quidem inſcriptionis often-
dit, ipſa vero non eſt corpus,ſecundum phan-
taſiam rei viſæ.Et oculosquidem cernitur ha-
bere,cernit autem nihil, & auresaudit,vero ni
hil omnino . Etalia omnia habet inlcriprio ,
falſa tamen eſt, fpectantium viſum decipiens,
dum hi videntur Gbi veritatem intueri , &
& illa reuera ſunt falla , Quicunque ergo
aon falſum vident , veritatem vident. Quan-
ΤRΙΣ ΜΕ ΓIΣΤΟΥ ,
Π Ρ Ο Σ Τ Α Τ .
Περί Αληθείας .
ΒΙΒΛΙΟ Ν IZ .
Ερί αλνθίας ο Τατ , ουκ
δωατον άνθρωπον όντα , ζώον
Π Η ατελές , εξ ατελών συγκάμνον
μελών και και εξ αλλοπίων σω
μάτων και πολλών το σκωος
σωεσος, τολμήσαντα ειπων .0
δ' ι'δωνατόν , και δίκαιον , τούτο φημι αλήθεια
2 ) , έν μόνοις τοις αϊδίοις σώμασιν . Ων και τα
1
σώματα αυτά αληθή δι'. πυρ αυτόπυρ μόνον και
ουδέν άλλο . γή αυτογή . και ουδέν άλλο . Απρ ,
αυτοαήρ και ουδέν άλλο. ύδωρ αυτούδωρ , και
ουδέν άλλο . Τα δ' ημέτερα σώματα εκ πανω
τούτων σωέσηκεν.. έχει δι' γαρ πυρός έχει και
gins . &xei nou udalos age déposa au oude top
εσιν , ουδε γη και ουδ' ύδωρ , ουδέ αήρ , ούτε ου
δεν αληθές . Είδε τίω αρχιω , η τάσις ημώνέχει
τίω αληθειαν , πως αν δώαιντο τίω αλήθειαν
και έδων ή ειπών , ή νοεϊν μόνον , και μη και
θεος εθέλη . Πάντα ούν ώ Τατ τα επ ' γής
αλήθεια μιν ' ουκ ο ' , της δι' αληθείας μιμή
ματα . και ου πάντα , ολίγα π' ταύτα. άλλα
' ψεύδος και πλάνος , ώ Τατ , και δόξα
φαντασίας καθάπερ εικονες , σωεσωτα . Οταν
δι' άνωθεν τω επίρροιαν έχη και φαντασία ,
της αληθείας γίγνεται μίμησις . Χωρίς δε
της άνωθεν ενεργείας ψεύδος καταλείπεται .
καθάπερ και η εικών . Το εν σώμα της
γραφής δείκνυσιν , αύτη δε ουκ έξι σω
μα , κατά τη φαντασίας του δρωμένου , και
οφθαλμους δρααι έχουσα , βλέπει δε ου
δεν , και ώτα , ακούα Ν' ουν όλως . και
τα άλλα πάντα έχει μν' η γραφή , ψαδή
Ν' όςτ' τας και δρώντων όψας εξαπατα ,
των μυ δοκούντων αλήθειαν δραν των
δε ως αληθώς όντων ψάδών . Οσοι μών
ούν ου ψεύδος ορωσιν αλήθειαν τρωσιν ,
Εάν
 DE VERITATE. LIB. XVII.
αν ούν έκασον , τούτων ούτω νοωμν ή ορω-
μόν ως εσίν , αληθή και δρωμών και νοου μθμ .
Εάν η παρά το όν , ουδεν αλυνθές , ούτε νοή-
τωμα , ούτο ισόμεθα . Εσέν ούν πάτερ αλή-
Seα και εν τη γη ; και ουκ ασκόπως σφάλλη ,
και τέκνον. Αλήθεια μ ' ουδαμώς εσίν εν τη
γή . ώ Τατ . ούτε γμφ' νέας δωατα . Περί
Ν αληθείας νοήσαι ενίους και ανθρωπων , οίς
αν ο θεός τω θεοπικιω δωρη σηται δώαμιν
Σώαται ωές . Ούτως αληθές ουν εσίν εν
τη γη νόω και λόγω. Φαντασίαι τ' εισί και
δόξαι πάντα αληθει νόω και λόγω . Ουκ ουν
τότε αληθή νοών και λέγαν τούτο αλήθειαν δα
καλείν . τι ε , τα όντα δε νούν, και λέγειν .
Ερί ουδεν αληθές ε ' της γης . Πώς oύν
ποντο αληθές έγι' , το μη αναι μη δεν αλ »-
θες.; Ενθάδε πως αν και δωιτο νές .
τέκνον ; ή γαρ' αλήθα τελεστάτη αρετη έσιν,
ωτο το ακρότατον αγαθόν . το μη υστ' ύλης
θολούμενον , μήτε και σώματος αιβαλλόμενον ,
γυμνόν , φανον, άπεπον , σεμνόν , αναλλοίωτον ,
αγαθον . τα δε ενθάδε , ώ τέκνον , οία έσιν
τρας άδεκτα του δε του αγαθού , φθαρτα ,
παθητα διαλυτά , θρεπτά , αν αναλλοιού-
>
να , αλλά εξ άλλων γινόμενα . Αούν μήτε
γος εαντα αληθή έσιν , πώς δωωτο αληθη
30 ; Πάν γαρ' το ' αλλοιούμόνον ψεύδος δι' , μη
ιμένον εν και δι' . φαντασιας δε μετατρεπόμενον
άλλας και άλλας επιδεινηται ημίν . Ούτε άν-
θρωπος αληθής εσίν . ο πάτερ ; Καθότι ανθρα-
πος .ούκ έσιν αληθης τέκνον . το γαρ αληθές
π' το εξ αυτού μόνον τίω σύσασιν έχον , και
μένον καθ' ωτο οδον εσίν . ο ο άνθρωπος εκ
πολλών σωέςηκε , καιου μένεικαθ'αυτόν. τρέπεται
Ν' και μεταβάλλεται ηλικίαν εξ ηλικίας , και
idéariĚidéas. you tauta ire our ey no ontwer.
ει πολλοί τέκνα ουκέγνώρισαν χόνου ολίγου
μεταξυ νομένου . και πάλιν τέκνα γονείς οι
μοίως . Τον ούν ούτως μεταβαλλόμενον ώςε α-
γνoei , δωαται αληθές 27 , Τατ ; ού ,
τοωαντίον ψεύδος εσίν , εν ποικίλας γινόμε-
τον φαντασίαις την μεταβολών . Σν νόι α-
ληθές τι τή , το μένον , και αΐδιον. ο δε άν-
θρωπος ουκ έσιν άει . άρα ουδ ' αληθές έγι ' .
Φαντασία και δι' τις άνθρωπος και και δι' φαντα-
σία ψεύδος αν είη ακρότατον . Ου δε' ταύτα
ούν ο πάτερ , τα αΐδια σώματα έπει μετα
βάλεται αληθή έσιν ; πάν μεν ουν το ω-
γκτον και μεταβλητών , ούκ αληθές . Έσο '
του οπάτορος νόμνα , τίω ύλω Γωαται
αληθή έχηκέναι . Εχει δε τι και ταύτα ψεύ-
δος εν τη μεταβολή . ουδέν γαρ μη μένον εφ'
δωτο αληθές εσίν . Αληθές , ο πάτερ ; Τί ούν
αν άπoι τις , μόνον τον ήλιον παρα τα άλ-
λα πάντα μη μεταβαλλόμδυον , μένοντα δε
εφ' εαυτο αληθείαν ; Αληθείαν . Διό και των εν
τον κόσμο δημιουργίαν , ούτος μόνος πιπί.
στα άρχων πάντων και τοιων τέντα .
47
Quando ergo ſingulahorum ita intelligimus,
aut cernimus vt lunt,verum & cernimus , &
intelligim'.Si vero' pręter ens,nihilverú ,neq;
intelligemus,neq; ſciemus.Eft ergo, o pater,
veritas etiam in terra ? Non imprudenter er
ras o fili. Veritas quidem nullo modo eſt in
terra , o Tati . neque enim gigni poteft .
Deveritate vero concipere mente,aliquosho
mines quibus Deus , Dei videndi largiatur
vim , poteſt fieri. Ita verum nihil eft in terra ,
menti, & rationi. Sed ſunt phantafiæ & appa
rentiæ cuncta,veræ menti, & rationi . Igitur ,
vera intelligere, & dicere, hoc vocare oportet
veritatem . Quid vero entia oportet intellige
re, & dicere . Et autem nihil verum in cerra :
Quomodo ergo hocverú eſt, non nolle quid ?
quam verum ?Hic quomodo & poffit fieri o fi
li?Namveritas perfectiſlima virtus eft. ipſum
ſupremum bonum . quod non a materia turo
batur.neque a corpore circundatur, nudum ,
clarum immutabile,venerádum ,inalterabile,
bonum. Quæ vero hic ſunt o fili,poſſuntcer
ni,incapacia huius boni.corruptibilia , pafibi
lia ,diſſolubilia,mutabilia, ſemper alcerata , &
alia ex aliisfiunt. Quæ igitur , neque erga ſe
ipſa vera ſunt , quomodo poterunt uera
eſſe ? Omne enim quod alteratur, falſicas eft
non manens , in quo eſt . Pháataſias veu
To permutans , alias atque alias oſtentát
nobis. Neque homo verus eft , o påter ?
Quatenus homo, non eft verus o fili . Verum
enim eſt , id, quod ex ſe ipſo ſolum conſti
cutionem habet. & manet per ſe quale eſt.
Homo vero , ex multis conftat , & non
manet per ſe . Mutatur vero & permutac
aratem ex ætate,& ideam ex idea . & hoc, exi
Itens adhuc in corpore, &multi filios non a .
gnouerunt pauco interpoſito tempore:& rum
ſus filij parentes fimiliter. Quod igitur ita
mutatur, vt non agnoſcatur, poteſt ne verum
elle , ò Tati . Nonnc contrarium , falſitas eft ,
dum varias mutationum recipit phantaſias.
Tu vero intellige , verum quid effe id, quod
manet, & eft æternum . Homo vero non eſt.
ſemper. Igitur neque verum eſt. Phantaſia
vero eft quidam homo ? Phantaſia vero fal
fitas fuerit fumma . Neque ergo hæc, o patec
æterna corpora,quia mucantur,vera ſunt? Om
ne igitur genitum , etiam mutabile,nó verum.
Ab atauo vero ,facta,materiam potuerunt, ve
ram habuiſſe . Habent vero & hæc fallum
quidin mutatione . Nihil.n.quod non ma
netin feipfo , verum eft . Verum , o pater ?
Quid vero dicat aliquis ſolum ſolem , qui
præter alia non mutacur & in ſe manet ,
veritatein ? Veritarem . Atque ideo opi.
ficium in mundo huic ſoli creditum eſt .
Imperans omnibus , & efficiens omnia .
Quem
 HERMETIS TRISMEGISTI:
Quem & veneror,& adoro eius veritatem. Et
poſt vnum & primum hunc opificécognolco.
Quid vero dicas o pater, elle prima veritaté ?
Vnum , & folú o Tati. qui non ex materia eſt.
qui non eft in corpore , qui colore caret. qui
caret figura ,qui non vertitur,qui non altera-
tur,quiseper eft.Fallicasaút o fili,corrúpitur.
Cúcta vero terrena ,corruptio corripuit.& am
&titur , & amplectetur.veri prouidétia. Ná fine
corruptione, neque generatio pót confiftere.
Omni aútgenerationi corruptio conſequitur.
verurſus fiat.Quç enim gignútur,ex corruptis
necelle eſt fieri:Corrumpi aútgenita eſt,necel-
le,ne fiftatur entium generatio ;. Primo igitur,
opificem cognoſce,in generationem entium .
Quæ ergo ex corruptione fiunt, falſa fuerint,
vt quæ núc alia, aliàs alia fiant. Eadem namq;
fieri eſt impoſſibile.Quodvero nó idő eſt,quo
modo verù fuerit . Phátaſjas ergo hæc oportet
yocare o fili. Si modo recte appellamus,homi
né,hominitatis phátaliam.Puerum vero,pueri
phantafiá. Virum vero, viriphantaſia. Sené ayt
Tenis phantafiam . Et adoleſcenté adoleſcentis
phantaliá.Neque.n.homo,homo,neque puer,
puer. neq; adoleſcês, adoleſcens.neq; vir,vir.
neque ſenex ,ſenex. Sed mutata mentiuntur,
& quæ præ exiſtunt, & exiftunt. Hæc igitur ita
cogita o fili, vt falli etiam hi actus deſuper
pendeant ab ipſa veritate . Hoc ita fe haben-
te , falfitatem aio veritatis opus eſſe.
FINIS .
SCHOLION .
Quandoſoli tribuit opificium . Intelligas quo adgenerationem , & quo ad virtutem quam ſol efficit
in bęc inferiora.
Ον και σέβομαι , και προσκων αυτού τι αλή .
θειαν , και μετα τον ένα και ρώτον , τούτον δη
μιoυργoν γνωρίζω . Τί ούν αν είναι λέγεις ,
τίω ανώτίω αλήθειαν πατερ ; Ενα χα' μό
VOY ω Τατ , τον μη εξ ύλης . τον μη εν
σώματι , τον αρώματος , τον « χημάτισον τον
απελον , τον μη αλλοιoύμνον , τον αει όντα. το Ν
ψεύδος ώ τέκνον φθείρεται . Πάντα ο β' γής
φθορα κατέλαβε , και έμαθιέχει , και εμφαέξι
η του αληθούς πρόνοια . Χωρίς φ' φθοράς ούτε
γένεσις δύαται συσαι . Πάση και μέσει φθορά
έπεται , ίνα πάλιν γένητα . Τα χαρ ' γιγνόμενα ,
εκ r φθειρομένων ανάγκη γίγνεθς . Φθείρεως και
τα γινόμενα ανάγκη, ίνα μη τή η γένεσις τάνων.
Πρώτον ουν τον δημιουργούν γνώριζε εις τίω γε
νεσιν , όντων . Τα ούν εκ φθοράς γινόμενα ψά
δή αν είη, ως ποτέ και άλλα , ποτέ δ ' άλλα γί
νόμμα . Τα απ ' αυτά γίνεθςκαι αδύνατον . Το
δε μη αυτο , πώς αληθές είη ; Φαντασίας ούν
Χαλάν & τούτο ώ τέκνον, είγε ορθώς φό
σαγορένουν τον άνθρωπον ανθρωπότητος φα•
τασίαν . Το παιδίον παιδιου φαντασίαν .
Τον δ ' γέροντα γερόντος φαντασίαν . Τον και
νεανισκον, νεανίσκου φαντασίαν; Τον δ ' άνδρα , άν
δρος φαντασίαν . Ούτε γαρ' ο άνθρωπος, άνθρωπος
ούτε το παιδίον, παιδίον,ούτε ο ανήρ , ανήρ , ούτε
Ο γέρων , γέρων , μεταβαλλόμενα ψεύδεται και
τα προόντα , και τα όντα . Τώτα με τοι ούτω
νόι και τέκνον , ως και η ψά δων τούτων ενερ
γειων άνωθεν ηρτημένων απ ' αυτής της αλή
βείας . Τούτου τούτως έχοντος , το ψάδος φη
μί της αληθείας ενέργημα ή .
Τ Ε Λ ο Σ.

ERMOY TOY HERMETIS
ΤRΙΣ ΜΕ ΓIΣΤΟΥ ,
ΟΤΙ ΟΥΔΕ Ν Τ Ω Ν
όντων απόλυτα ,
ΒΙΒΛΙΟΝ ΙΘ .
Ερί ψυχής και σώματος και παι
γω λεκτέον , Τροπω μ' ποιώ
αθανατος και ψυχή. ενέργεια και
ποταπη και συνασεως σώματος
και διαλύσεως . Περί ου δεν με
μ τ ο θανατος , αλλα νοημα
εσιν θανάτου ωροσηγορίας , ή κενούν έργον , ή
και σέρησιν του οροτέρου γράμματος λεγόμενος
θανατος αντί του αθάνατος . ο γαρ θάνατος
απωλίας έσιν . ον δεν ι', και εν τω κόσμω α-
πόλλυτα , ο γαρ δέτερος θεος ο κόσμος και
ζωον αθάνατον , αδωνατον β' του αθάνατου
ζωου μερος τί αποθανείν . πάντα δε' τα εν τω
κοσμο μέλη τζι ' του κόσμου , μάλιςα δ' ο άν-
θρωπος του λογικόν ζώον . Πρώτος γαρ πάντων ,
και αΐδιος , και αγένητος, και δημιουργός : 3-
λων θεος , δεύτερος και κατ ' εκόνα αυτους
κόσμος υπ ' αυτού ο υψος , και υπ ' αυτού
σωεχόμενος , και τρεφόμενος , και αθανατιζό-
μνος , ως Σπο' ιδίου πατρός αεί ζών . ώς αθά-
νατος δι' μ ' αι ζώων , και αει αθάνατος . το
γαρ αι ζών , του αϊδίου διαφέρει . ο μ ' μ'
υπο ετέρου ουκ εγένετο . Η δε και εγένετε, υφ'
εαυτού ποτέ εγένετο και ουκ υπ ' άλλου και αλλ '
αεί γίνεται . Το γαρ ' αΐδιον η αίδιον όζι, το
παν. ο ' πατηρ αυτος αφ' εαυτού αΐδιος , ο δε
κόσμος και του πατρός αει ζων , και αθάνατος
γέγονε , και όσον ω της ύλης αποκεί μνον υφ'
αυτον , το πάν ο πατηρ σωματοποιήσας , και " fibi ipfi, pater vniuerfuum in corpus faciens, &
ογκώσας εποίησε σφαιροει δις τούτο , αυτή το
ποιον απαθως , ούσαν και αυτίω αθάνατον και
έχoυσαν αΐδιον τω υλότητα . Πλήρης και η
ιδεαν τα ποια ο πατήρ εγκαταστείρας τη σφαί .
ρα , ώασερ εν κύκλω κατέκλυσε πάση ποιότητι ,
κοσμήσαι βουλόμβυος το μετ' αυτού ποιον , τη δε
αθανασία στιβαλων το παν σώμα ίνα μη ύλη
της τούτου συςασεως θελήσασα πος ωμ δια-
λυθή ώς τίω εαωής αταξίαν , οτε γαρ' ω ασώ-
ματος η ύλη ώ τέκνον , άτακτος ω . έχει και και
48
90 92
TRIS ME GISTI ,
QUOD NVLLVM
Encium pereat.
LIBER XVIII .
E aniina & corpore o fili ,
nunc eft dicendú . Quomo
do nempe anima ſitimmor
talis . Actio vero vnde Git
conſtitutionis corporis , &
ſolutionis.Circa namq;ho
rum nullum , mors eft. Sed
conceptio eft appellationis mortis,vel vanum
opus, vel per priuationem primæ literæ dicta
eſt Odva70s, mors , pro cavalos , immortalis ..
Mors.n.perditionis eft,nullumautem eorum ,
quæ in múdo ſunt, perit. Ná G ſecundus Deus
eſt mundus,& animal immortale , impoſſibile
eft,immortalis animalis partem aliquam inte
rire.Omnes vero in mundo,partes lunt múdi .
maxime vero homo ,rationale animal.Primus
.n .omnium eſt, & æternus , & ingenitus , & o
pifex vniuerſoru Deus.Secundus vero qui per
imaginem eius , Mundus ab eo factus . Er ab
ipſo contentus , & nutritus , & immortalitate
donatus.vtpote ab æterno Deo ſemper viuens
vrimmortalis . Νam femper viuens ab eterno
differt.Nam alter ab alio non eſt factus. Quod
fi & fa & us eſt, a ſeipſo aliqñ eſt factus , & nó ab
alio.Sed femper fit. Aeternum.n.qua eternum
eft , vniuerfum . Pater veroipfe ,fe ipίο αter
nus. Mūdus vero a patre æternus & immorta
lisfactus eſt , & quantú materiæ erat ſepoſitum
in molem ,fphæricum fecit;qualitatem ipſi cir
cumponens, quæ & ipſa erat immortalis , & æ.
ternam habebat materietatem .“ Er amplius
idearú qualitates pater ,inſeminás (phçrç ,tam
quam in antro incluſit omni qualitate, ornare
volés ,quod poſt ipsú erat quale . Immortalita
te circúdans totú corpus ,vt ne materia ab eius
cóftitutione volens fecedere; diffolueretur in
eius confufionem Quando.n.incorporea erat
materia , o fili, inordinata erat . Habet vero &
hic
 HERMETIS TRISMEGISTI
hic circa alia parua qualia eandem reuolutam
confuſionem , ea quæ dicitur accretio , & di-
minutio,& quam homines , mortem vocant,
Hæc vero inordinatio circa terrena fit anima-
lia. Nam cæleftium corpora,vnum habent or-
dinem ; quem a patre ſunt ſortita a principio .
Seruatur autem hic a cuiuſque inſtauratione
indiflolutus . Reſtaurario autem terrenorum
corporum conftitutio eſt. Diſſolutio vero hçc
reſtauratio, in corpora ,quæ non diſſoluuntur,
hoc eſt immortalia. Atque ita priuatio fit con-
ſtitutionis , non autem perditio corporum .
Tertium vero animal , homo ipſe ad imagi-
nem mundi factus, mentem, ex voluntate pa-
tris habens præter alia terrena animalia , non
folum ad fecunduin Deum ſympathiam ha-
bet , ſed & intelligentiam primi . Nam illud
quidem ſentit, vtcorpus. Illius vero intelli
gentiain recipit , ve incorporei, & mentem
boni.Hoc ergo animal,non perit?Bene omina
re o fili, & intellige,quid Deus,quid mundus.
qui animal immortale , quid animal diſſolu-
bile', & intellige , quòd mundus a Deo , & in
Deo , Homo vero a mundo , & in mundo .
Principium vero,& comprehenfio , & confti
tutio omnium Deus .
FINIS
SCHOLION .
Quando ait. Mundus eft in Deo & a Deo;homo vero a Mundo. Intelligendumfano modo,vt homo fis
amundo quoad generationem corporalem .
CS )
GON (63
CS )
(6 ) GEN GEO)
COP) β CO2 G23
2) 6S COP) C5 C63
ε8)
K )
GEN E ) (E
95
COP) C635
ঠি ১ ৯ে
ενθάδε ή τα άλλα μικρα ποια είλουμένω,
το της αυξήσεως , και το της μειώσεως , δεν
θάναλον οι άνθρωποι καλούσιν , α » ' η αγά
ξια αει τα επίγεια ζωα γίνεθαι . η μ' ου
ρανίων τα σωμα/ α μίαν τάξιν έχα . ω άλη
χεν Σπο' του πατρός τίω αρχω. τηρεί ]αι
αώ » ' της εκάσης Μποκα]αςάσεως αδιά
λυλος , και οι υποκα άσασις και Επγείων σω
μάγων συσάσις . η δε διάλυσις αυγη , Σπο
καθίσαθαι εις τα αδιάλυτα σώματα και του
τέσι τα αθάνα]α . Και ούτω τέρησις γίνεται
της αιθήσεως , ουκ απώλεια και σωμαίων .
Το δε τριτον ζώον ο άνθρωπος , καθ' εικόνα
του κόσμου Νόμβυος ου κατά βούλησιν του
πατρος έχων αει ' τα άλλα επίγεια ζώα , ου
μόνον ορος τον δεύτερον θεον συμπαθααν έ
χων και αλλά και έννοιας του ομώλου και με
γαρ αιθάνεται ως σώματος του ' έννοιαν
λαμβάνει ως ασωμάλου , και νου του αγαθού.
Τουο ούν ούκ απόλλυαι το ζωον ; Ευφήμη
σον ώ τέκνον , και νοήσον τι θεός , τι κόσμος
τι ζώον αθάνατον , τι ζωον διαλυτόν . και
νόησον δε και με κόσμος απ ' του θεού . και εν
τω θεώ, ο δ ' άνθρωπος σο ' του κόσμου you"
εν τω κόσμω • Αρχη , και ωιοχή , και σύσασις
απένων ο θεός .
ΤΕΛΟΣ .
Ε ) (6 )
) (E
8
ΕΡΜΟΥ

ERMOY TOY HERME TIS
ΤRΙΣ ΜΕ ΓIΣΤΟΥ ,
ΔΣ Κ Λ Η ΠΙΩ
ου φρονών .
ΒΙΒΛΙΟΝ ΙΘ .
Π : υιός μου Τατ , ετόν
τος σου πω τ όντων -
θέλησε φύσιν μαθών , η
θέως δέ μοι ουκ επέτρεπεν ,
ΙΕ ως νεώτερος αρτι παρελθόν
δι'τω γνωσιν και οι ενος
εκάσου , ωακάτω πλείονα
πών, όπως ευπαρακολούθη7ος αυτω γένηται και
θεωρία . Σοι δ'εγώ λεχθέντων τα κυριώταία
κεφάλαια εκλεξάμνος ,δι ολίγων ηθέλησα επις
λι,μυςηκώτερον αωα ερμιωέυσας , ώς αν τηλικού
το και επισήμονι της φύσεως . Τα φαινόμενα
πάντα γέγονε και γίνεται , τα δ ' ωνητα, ουχ.
υφέω αλλ ' υφ'ετέρου γίνεται . Πολλά
μνητα . Μάλλον Α ' πάντα τα φαινόμενα . και
πάντα τα διάφορα και ουχ όμοια . Γίνεται δ'
υφ' ετέρου τα γινόμμα . Eσί τίς ο ταύτα ποιών.
και ούτος αγέννητος και ορεσβύτερος και ω
νη . Τα ραφ' ωνητα φημι υφ ' ετέρου γίνεση .
'' ωνη όντων αδωατον τι πρεσβύτε
ρος πάντων 70 , και μόνον το αγέννητον , ούτος
& κρεάτων , και είς , και μόνος όντως σοφος τα
πάντα . ώς μη έχων μηδεν πρεσβύτερον . Αρχει
α' και το πλήθει και και το μεγέθει , και τη
διαφορά και γυομένων , και τη σωεχειά της
ποιήσεως , και την ενεργεία . Επειτα δε τα βυ .
νητα , δρώμενα έσιν . εκάνος Ν αόρατος . Δια
τούτο και ποιες , ένα ορατος και . αεί ούν ποιώ .
Ούτως άξιον όχι νοήσαι , και νοήσαντα θαω
μάσαι , και θωμάσαντα εωτον μακαρίσαι , τον
γνήσιον πατέρα γνωρίσαντα . Τι αν γλυκύτε
ρον παχος γνησίου ; Τις ούν εσίν ούτος και και
πώς αυτον γνωρίσω αν ; Η τούτο , τω του
θεού οροσηγορίαν μόνω διαμον ανακείς ; ή τω
του πατρός ; ή και τας χείς ; Θεόν μια δια
τίω δωαμιν . ποιητω δε δια τω ενέργειαν .
Πατέρα δε δια το αγαθόν . Δύαμις αφ '
διάφορος τη θεομένων Ενέργεια δε' έν το πάν -
τα γίνεθς . Διο της πολυλογίας τε και μαλαιολο
49
913
TRIS MEGISTI,
ASCLEPIO
recte fapere.
LIBER XIX .
Voniá filius meus Tat, te ab.
ſente, entium voluit natu
ram diſcere,neque Guit me
ſuperſedere, vt iunior, núc
accedens ad notitia eorum
quęcirca vnumquodq ; coa
dus ſum plura dicere , vt
bene ſequax ei fieret contemplatio. Tibi vero
ego,eorum quæ dixi,principaliſſima capita ſe.
legens, paucis volui mictere, myſtice magis ea
interpretatus , iam prouecto ætate & ſcięci re
rum naturæ . Quæ apparét omnia facta ſunt &
fiunr. Genita vero nó a ſe ipliś, ſed ab alio fiút.
Multa autem ſunt genita , vel potius omnia
quæ apparent.Et omnia quæ inter fe differút,
neque ſunt ſumilia.Fiunt aút ab alio,quæ fiunt.
Et ergo aliquis,qui hçc facit.Etifte ingenitus,
& ſenior genitis. Genita.n.aio ab alio gigni .
Cumque genita Gincentia, impoſtbile eft ali.
quid fenius omnibus eſſe , nili ſolum ingeni
tum . Hic vero potentior , & vnus & folus re
uera ſciens cuncta . vt pote qui nihil habeat
antiquias.Imperat namque, & multitudini , &
magnitudini,& differentiæ genitorum . & con
tinuitati facturæ , & efficaciæ . Deinde, genita
quæ ſunt , cernuntar. Ille vero inuiſibilis eft .
Obid enim facit, vtviſibilis (it. Semper ergo
facit . Ita dignum eſt intelligere ; & poftquam
intellexerit,admirari. & admirando, ſe ipſum
beatum putare , quod germanum patrem co
gnouerit . Quid.n.dulcius patre germano ?
Quis ergo eft is ? & quomodo eum cogno
ſcemus ? Vel huic Dei cognomen foli iuſtum
eſt imponere ? vel factoris ? vel pactis ? Vel &
hæc tria . Deum quidem ob potentiam . Fa
&torem autem , ob actionem . Patrem vero
ob bonum , Potencia namque eſt differens
a genitis . Actio vero , eò quòd omnia
fiant . Atque idco loquacitate & vaniloquen .
O tia
 HERMETIS TRIS MEGISTI
tia omni abiecta oportet intelligere duo hec;
Quod fit, & qui facit . Medium namque horū
nihil,ueque tertium aliquid.Omnia igitur in-
telligens, duorum horum memorare . Et hæc
puta eſſecuncta . nihil in dubio ponens non
eorum quæ ſupra,nec eorum qua infra.neque
eorum que mutantur.nec quςfunt in abdico.
Duo namque funt cuncta, faciens, & factum .
& diftare alind ab alio nonpoffunt. Νeque.n.
Factorem abſque eo quod fit poſſibile eſt eſſe .
vtrumque.n.ipforú hoc ipſum ſunt. Ideo non
poteſt alterum ab altero ſeparari. neq; ipſum
a ſe ipſo. Nam li factor, nihil aliud eſt, quàm
faciens folum, (implex , incompofitus , facere
neceſſe eſt hoc ipſum ſibi ipſi, cui gencrario
eſt facientis, Et omne factum , impoſſibile eſt a
ſe ipſo fa & um elle . Factum autem ,ab alio ne-
celle eſt gigni . Abſque vero factore , genitum
neque gignitur, neque eft. Alterum.n.abſque
altero , ainmiật propriam naturam alterius
priuatione. Si ergo duo confeſſa ſunt,id quod
fit, & quod facit vnum ſunt vnione. Alterum
quidem pręcedens ,alterum conſequens.Præ-
cedens quidem factor Deus , confequens ve-
ro ,id quod fit,qualecumque fuerit. Neque ob
varietatem eorum quæ fiunc caueas, ne humi.
liratem,& infamiam Deo tribuas timens. Vná
enim eius gloria eſt, facere cuncta . Et hoc eft
Dei veluti corpus,ipla factio.Ipfi vero factori,
nihil malum,aur turpe, eſt putandum. Hæ. n.
paſſiones ſunt quæ generationein conſequun
tur, ficuti ærugo , iplum æs , & fordes ipſum
corpus.Sed nequeæruginem faber fecit. ncq;
ſordes factor genuit.Neque malum Deus.Sed
generationis viciſſitudo , veluti effluere facit.
Et ob hoc fecit mutationem Deus , quaſi pur:
gationem generationis . Præterea eidem pi,
ctori licet, & cælum facere,& Deos, & terram
& mare, & homines ,& bruta, & inanimata &
arbores.Deo autem impoffibile eft hçc facere?
O multam amétiam , & ignorationem eorum
quæ Dei ſunt. Nam quod omnium maxime
eſt ridiculum patiuntur ilti. Cum enim Deum
laudare dicant, quia ei non tribuant omnium
efficientiam , neque Deum ſciunt. Et præter-
quàm non norunt, etiam maxime in eum ſunt
impij,paffionesei attribuentes,vel ſuperbiam ,
vel impotentiam , vel ignorantiam ,vel inui-
diam . Nam fi non facit cuncta : vel ſuperbus
eſt,vel nonpotens,vel ignorans, vel inuidens.
Quod quidem impium eſt . Deus enim
vnam ſolam paffionem habet . ipſum bonum,
Qui vero bonus eft, neque (nperbus, neq; im,
potens ,neq, alia.Hoc.n.eft Deus . Bonum ná:
que vniuerſa potentia eſt faciendi omnia .
Omne aútgenitum a Deo genitum eſt .Quod
boni eſt. & potentis cuncta facere. Vide, quo .
modo ipfe quidem facit , & quomodo fiant ,
γίας απαλλαγέντάς χεή νοών δύο ταύτα , το γέ
νόμιον , και τον ποιούντα . Μέσον μρ τούτων ου
δεν , ούτε τρίτον τί . Πάντα ουν νοών , και δύο
τούχων μέμνησο . και ταύτα ή νόμιζε τα πάνω
τα , μη δεν έν απορία τιθέμενος - μη και αναν , με
και κάτω και μη και μεταβλη , ή και εν μυ
χω . Δύο ρ' όξι τα πάντα , το ποιούν
το γινόμενον . και διασων το έτερον επ ' του
ετέρου ου δαναται . Ούτε γ' τον ποιούντα χω
ρις του γινομένου δωματούν 3. Εκάτερος
ως , αυτό τούτο . Διο ουκ έςι το έτερον
του ετέρου χυριδίωμα , ώστε ουδ' αυτό εαυτού .
Ε? γαρ' όποιών , άλλο ουδέν έσιν , ή το ποιούν,
μόνον , απλούν , ασύνθετoν , ποιαν ανάγκη
τούτο αωο,εαυτω . γένεσις δι' ποιoύντος . και
παντο γινόμνoν . Γινό μόνον δυφ'ετέρου α
ναγκη γίνεθα . του ποιούντος ανά , το ξυνη
τον ούτε γίνεται , ούτε ό '. Το γαρ έτερον του
ετέρου ανα απώλεσε τίω ιδίαν φύσιν , τερήσει
του ετέρου . Εί τoίνω δύο ώμολόγια το γινό
μνον και το ποιούν εν δι ' τη ενώσει. το μυ' προη
γουμψον,το 3 επόμθυον . ωροηγούμενον ο ποιών
θεος , επόμενον ' το γινόμενον όποιον αν 7. Και
μη δια των ποικιλίαν " γινομένων φυλάξ»
φοβούμενος , μη ταπεινότητα και άδοξίαν τω
θεώ οιαψης . Μία αφ ' εσιν αυτού και δόξα
το ποιάν τα παντα . και του β' του θεού
ώασερ σώμα , η ποίησις . Αν το N' τω ποιουν
τι , ουδέν κακόν ουδ αιχρόν νομιζόμδυον . Ταω
τα γαρ δι' τα πάθη τα τη νέσει παρεπό
να , ώασερ ιος τω χαλκό , και 6 ρύπος τω
σώμαι . Αλλ'ούτε εαν ο χαλκουργος εποίησεν
ούτε ρυπον ο ποιητής γεγέννηκεν , ούτε τίω
κακίαν. ο θεός . Η ε' της μέσεως διαμοιβή
καθάπερ εξανθείν ποιεί . και δια τούτο εποίη
σε τω με7αβολίω ο θεός , ώσσερ ανακάθαρ
σιν της μέσεως . Είτα τω μ αυτο ζωγρά
έξεσι και ουρανον ποιήσω και θεούς και
γιω , κι' θαλασαν , και ανθρώπους , και τα
άλογα και και τα άψυχα , και τα δένδρα . Τα
οι θεω αδωαίον τωα ποιείν . Ω της πολ
λής άνοιας και αγνωσίας της αει ' τον θεόν .
Το γαρ πάντων γελοιώγαθοκ παχουσιν οι τοιου
του . Τον
γαρ θεόν φάσκωνες ευλογείν , τω μη τίω
Γ πάνων ποίησιν αυτω αναρθέναι , ου το
θεον οίδασι . Προς και το μη αδέναι , και τα μέγιο
σα εις αω7ον ασεβoυσι , πάθη αυτώ αειφιθέντες ,
υδροψίαν , ή αδωαμίαν , ή άγνοιαν , ή φθόνον και
Ει μη γαρ πάντα ποιεί , ή ρήφανος έσιν , και
μη δωάμνος , η αγνοών , ή φθονούν , όπερ έσιν
ασεβές . Ο αρ'θεος έν μόνον πάθος έχει , 7ο ατ
γαθον . ο δ'αγαθος , ουδε ρήφανος , ούτε α
δωαίος . ούτε τα άλλα . Τούτο γαρ έσιν και
ges's . To gup' diye sov και πάσα δωεμις
του ποιαν τα πάντα . Παν Α' το βινη
τον υπο ' ή θεού γέγονεν , όπερ δι' του α
γαθού . και του τα πάντα δωαμένου ποιείν .
Ιδε πως μιν' ωτος ποιώ πως τα γινό
 ASCLET10 RECTE SAPERE. LIB. XIX . So ,
να γίνεται . χαι' και βούλα μαθών , έξεσι σοι qnæ fiunt, & li vis diſcere ,licet tibi videre ima
iPaν ακονα καλλίσω και ομοιοτάτω . 1δε γεωρ- ginem pulcherrimam ,& fimillimam . Intucre
γεν σέρμα καταβάλλοντα ως γω , όπου και agricolam ſemen iacientem in terram , alicu
πυρον , όπου και κριθω , όπου άλλοτε απερ- bi frumentum , alicubi vero hordeum , ali
μάτων . Ι τον ωτούν άμπελον φυτέυονία , nou cubi aliud e ſeminibus. Intuere eundem, dum
μηλέαν , και συκίω , και τα άλλα και δένδρων . vitem plantat, & malum, & ficulneam & alias
Ούτως ο θεος, εν μέν' ουρανώ αθανασίαν ασα- árbores. Ita Deus in cælo quidem iinmortali
ρα . έν Α ' τη γη μεταβολίω . Εν και την παντί tatem ſeminat.in terra vero mutationem . la
ζωιω , και κίνησιν . Ταύτα δ' ου πολά όζι', vniuerlo vero vitam & motum . Hæc autem
αλλ ' ολίγα και εναρίθμητα . Ττε μι ' πάντα non multa funt,fed pauca,& facilia numeratu.
τίσαρα εσίν . Αυτός ο θεός , και η γένεσις , εν οίς Omnia namque ſuntquatuor. Ipſe Deus, &
τπάντα τα ' . generatio ,in quibus omnia funt.
1,
Τ Ε Λ Ο Σ. FINIS .
εεεεεεεεεεεεε
εεεεεεεεεεεεεεεε
Φρεάτρεξερούς
εεεεεεεεε&ε

DES

>

HERME

HERMETIS ERMOY TOY
TRISMEGISTI,
EX I11 . A D
Aſclepium .
LIBER XX .
pon.n.permittitur,in propha
nos , talia myfteria emitte
re . Sed mente audire. V na
fola erat lux,ante lucem in.
tellectualem . Et fuit, & eſt
ΜΟ ſemper Mens lucida.Et nie
hil aliud erat huius vniras .
Semper in ſe ipſa exiſtens. Semper ſua ipfius
mente, & luce , & fpiritu amplectitur. Extra
hanc , non Deus,non Angelus, non Dæmon .
Non eflentia vlla alia . Omnium namque eſt
Dominus,& Pater,& Deus,& Fons, & Vita, &
Potentia, & Lux , & Mens, & Spiritus . Et om-
nia in ipſo, & ſub ipſo ſunt.Verbum.n.eius,e
ſe prodiens,perfectiflimum exiſtens, & gene-
rator, & opifex, in fæcundam naturam cadés,
in fæcunda aqua, grauidam fecit aquam.
Ex eodem tertio .
Pyramis ergo ſubiecta naturę, & intellectua
li mundo. Habet.n.principemfuperpofitum,
opifex verbum, omnium dominum . Quod
poft illud primapotentia ingenita, intermi-
nata.cx illo progreifa , & infider, & imperariis
quç per ipſum ſunt condita.Eft aút perfe &tiffi.
mi progenies, & perfectus, & fæcúdas, germa
nus filius. Tu vero non intellexilti.Natura in
tellectualis huius verbi.Natura eſt generativa,
& effectrix . Ηoc ipfius eft veluti genitura , vel
natura, vel mos, vel quod volueris ipſum vo-
care,voca.hoc ſolum intelligens, perfectus
eſt, in perfecto, & a perfecto ,perfecta bona ef-
ficit, & condit, & viuificat. Quoniam ergo hác
habet naturam,rete id nominatur .
Ex eodem tertio .
Niſi prouidétia aliqua effet, vniuerſorú dni,
ita vt ego rationé bácreuelem ,neq; vos amor
SCHOLION .
Quando inquit,opifex verbum omnium dominum . quod poſt illum prima potentia interminata , ex
illo progreſſa e inſidet.Intellige de potentia verbi,qua imperat mundo, illumque gubernat,non autem
depatre,quieftpotentia.
dučtrix . Et quod ibi addit, Natura verbi eſtgeneratiua & ejfectrix. Intellige,Pro
9 Σ Ο
9 )
ΤRΙΣΜΕΓΙΣΤΟΥ ,
Ε Κ Τ ΟΥ Γ. ΠΡ Ο Σ
Ασκληπιον .
ΒΙΒΛΙΟ Ν Κ.
Ταρ' εφικτόν εσίν , ίς αμυήθους
τοια μυστήρια παρέχεθς
Αλλά το νου άκουσατε . Εν
μόνον ω φως νοερον ορο φως
νοερού . και ω , και έσιν αε
pov
νούς φωτεινός . και ου δεν έγe
ω η τούτου ενότης . Αεί εν εαυτω ών
αι τω εαυτού νοί και φυτι , και πνεύ
ματι πάντα αειέχει . Εκτός τούτου ου θεος ,
ουκ άγγελος , ου δαίμων , ουκ ουσία της άλλη .
πάντων γαρ' οι κύριος και πατήρ , και θεος , και
πηγή', και ζωή , και διώαμις , και φως
νούς , και πνεύμα . και πάντα εν αυτω και
υπ ' αω τω έσιν . ο' γαρ λόγος αυτού οροελθών,
παντέλαος ών , και γονικος, και δημιουργός , εν
γονιμο φύσει πεσων , έν γονίμων υδαι , έγκυον το
ύδωρ εποίησε .
Εκ ή αω ? πίτου .
Η ουν πυραμίς υποκειμένη φύσει , και το νοε
ρω κόσμω . έχει χαρ' άρχοντα επικείμενον , τον
δημιουργον λόγον του πάντων διαφότου . δς
μετ'εκάνον ωρώτη δαύαμις αγέννητος , απέραν
τος , εξ εκείνου οροκόψασα , και επίκεται και
ápxe S S WTCŨ Soilesoupandévav. Esi de' ?
πανελάου ορόγονος , και τελείως , και γόνι
μος , γνήσιος υιός , συ δ 'ου σωλήκας . Φύσις και
νοερου αω λόγου, φύσις όξι ' ξυνηγική, και δημιουρ
γική.τούτο ώστερ αυτη γέννησις, ή φύσις, ή έθος ,
και θέλας αω7ο καλάν, κάλα. Του7ο μόνον νοών,δε τε
λίος έσιν εν τελείω , και αποτελείου , τέλεια αγαθα έρ
γάζεται , και δημιουργεί , και ζωοποιεί . Επειδή
ου τοιαύτης έχεται φύσεως , καλώς τούτο προ
σηγόρα1αι .
Εκ ή αυτού πίτου .
Ειμη ορόνοια τις ω του πάντων κυρίου , ωσε
με τον λόγον του ]ον αποκαλείψαι , ούδε υμάς
 EX 111. AD ASCLEPIV M. LIB. X X.
γω έρως τοιούτος κατείχεν ίνα τουλου ζα-
"ηση]ε . Νω και τα λοιπα του λόγου ακούετε.
του του και πνεύματος,ου πολλάκις οροείπον,πάν-
τα χρήζα. Τα πάνlα γαρ ' βασάζων και αξίας
ζωοποιεί και τρέφει . και Σπο της αγίας πηγής
εξήρ107αι επίκουρος πνεύμασι, και ζώοις άπασιν άει
υπάρχον. Eκή τελείου λόγου .
Ορκίζω σε ουρανέ , θεου μεγάλου σοφον έργον. ορ-
αίζω σε φωνή πατρός , έφθέγξατο ωρωω, ωίκα
τον πάνα κόσμον έςηρίξα7ο . Ορκίζω σε και του
μονο γιους λόγου , εκ ήπατος αειέχονος πάνα
ίλεως , ίλεως έσο . Εκ αμτου .
Ο κύριος , και η πάντων ποιηγής , δν θεόν κα.
λεϊν νενομήκαμβω, έπει τον δεύτερον έποίησε θεόν ,
ορατόν τε και αιθητών , αιθηθούν φημι , ου δια
το αιθέας αυτόν ,( α ' μφ' τούτου ουκ οι πολε-
ρον αυγος αθη7ο, αλλ'δ ι ας αίθησιν ισοπέμπει και
νούν ) έπει ούν εποίησε αρωγον, και μόνον και ένα ,
καλός δ' αω τω εφάνη , και πληρέςατος πάντων
η αγαθών ηγάπησε τε πάνυ και έφίλησεν ως ιδίον
τόκον , Εκ η αυτού .
Eπειανδηταλα δε γένηται , τότε ο κύριος και
πατηρ και θεός , και του πρώτου και ενός θεου δη-
μιουργος , επιβλέψας τους δυομένοις , και τη αυτού
βουλησα , τοίς τοιουτοις το αγαθόν αντερείσας τη
αταξία. και ανακαλέσαμίνος τίω πλάνω τίω
κακίαν εκκαθάρας,πημύδαζι πολλώκαιακλύσας ,
πη 3 πυρί οξυγάγω διακαώσας.Ενίοτε και πολέμους ,
και λοιμούς εκπιέσας ήγαν ότι το αρχαίον και απο :
κατέστησε τον εαυτ κόσμον . Εκτωρος Τατ.
Θεόν Σ νοήσαι χαλεπον, φράσα δ' αδύατον .
Το " ασώματος σώματι σημωα αδωατον
και το αΐδιον , τω ολιγοχρονίω συγμέας δισκο-
λον.το Σαρ' αεί όςι ' , το ' παρέρχεται , και το
Σ αληθεία δι', το δ ' ίσο' φαντασίας σκιάζεται .
το δ'αθενεσέρον του ιχυροτέρου , και το έλαήoν ή
κρεάήονος διέφηκε τοσουον , όσον το θνητόν
θείου . Η δε μέση τούτων διάσασις αμαωροι
τίω του καλού θέαν . Οφθαλμοίς ε αφ ' τα σώ-
ματα θεατά , γλώθη και τα ορατα , λεκτα. το δε
ασώματος και αφαιές και αχημάτισον , και μήτε εξ
ύλης ωοκειμένης αο ' ημετέρων αιτήσεων
συληφθώαι ου δωατα . Εννοούμε ω Τατ , έν-
γοούμαι , και εξαπειν ου δωματόν . τούτο δ' έσιν και
θεος . Επί ρ' τις ώ τέκνον, απορρη7ου λόγος σοφίας
πάνων , και νονοουμένου κυρίου,δν ειπαν ύπερ άν-
θρωπον εσίν.αλλία και τούτου, η 3 θείου αγαθού του-
λησις, η θεον προώεγκεν : ου το όνομα, ου ωααι
ανθρωπίνω σόμαίι λαληθώα .
Εν άλλο .
Μία φυλακήευσεβεια . Ευσεβούς γαρ' ανθρώπου ,
σε δαίμων κακός.ο7ε ειμαρμένη,κραγεί.Θεός
ρύεται η ευσεβή εκ παντός κακού.το γαρ εν μόνον εν
ανθρώποις εσίν αγαθών , ευσέβεια . Η' ρ' ευσέβεια
SCHOLION ,
Quando ait.Secundumfecit Deum ſenſibilem.intelligasmundum quoad fuam excellentiam .
2 Quando ait.Primi& vnigs Dei opifex. intelligit mundum ipſum .
51
talis teneret.vt de hoc quæratis . Núc vero re
liqua fermonis audire.Hoc fpiritu , de quo fe
pe prædixi,cuncta egent . Omnia namque fc
rens,pro dignitate viuificat, & nutrit, & a fan
ato fonte pendet,adiutor ſpiritibus, & anima
libus omnibus ſemper exiſtens .
Ex ſermone perfetto .
Adiuro te cælu,Dei magni ſapiens opus . Ad
iuro te vocem patris, quam pronunciauit pri
má,qñ vniuerſum mundú firmauit. Adiuro te,
per vnigenitú verbú.ex patre cóplectens cun
&a, propitius,propitius eſto. Ex eodem .
Dominus,& omniú factor, quem Deú vocare
ftatuimus,poftquàm fecundú fecit Deum ,viſi
bile & fenibilem.Sentibilem aut dico , non
ſentiat ipſe. Nă de hoc non eſt,vtrum ipſe ſen
tiat,ſed q in ſenſum ſubmittit,& in mentem.
Poſtquam ergo fecit primú, & folum , & vnum
& pulcher ipli eſt viſus. & pleniſſimus omniú
bonorum , dilexit valde , & amauit , vt pro
prium partum . Ex eodemn .
Poſtquam igitur hæc ita facta fuerint, tunc
dominus & pater , & Deus, & primi , & vnius
Dei opifex, reſpiciens ad ea quæ facta erant, &
ſua voluntate, talibus bonum refiftens confu
fioni, & reuocans errorem & malitiam expur
gans.alicubi multa aqua inundás, alicubi vero
igniacutiſsimo comburens. Aliqñ vero,bellis,
peftilétiis edomás,deduxit in antiquum . & re
ftituit eius mundum . um
Ex libris ad Tati .
Deú quidé mente percipere , arduú eſt, eloqui
aút impoſsibile.Namq;incorporeum ,corpore
ſignificare, impoſsibile eft. & perfectý imperfe
cto cóprehédere nó eſt poſſibile. & æternu, cũ
eo parui eſt téporis cóuenire difficile eft.Ná
illud lemper eft,hoc vero tranfit.Et illud vere
quidé eft.hocaút phátaſia obūbratur . Imbecil
lius aut a robuftiore , & minus maiore, diſtat
tanti ,quantumortale a diuino.Media aut ho
rú cóftitutio ,obſcurat pulchri ſpectaculu.Oca
lis quidé corpora ſpectátur;lingua vero viſibi
lia declaratur.Incorporeum vero , & inuiſibile,
& infiguratú , & quod ex materia ſubiecta nó
eſt factú a noftris fenfibus cóprehendi nequit.
Mére cócipio,o Tati, mére cócipio p cffari nó
pór.Hoc aúteſt De'.Eſt.n.quidi ineffabilis ſa
pientiæ fermo,omniú.& prouidente Dño, qué
nominare ſupra hominé eft.Caufa aút hui'eft,
diuini boni volútas,q Deú prulit. Cui' nomé
non pór humano ore proferri. In alio..,
Vna eſt cuſtodia,ipſa pietas . Pium.n.homi
nem ,neq;dæmon, neq; fatum ſuperat.Deus.n.
tuetur pium ab omni malo . Vnum enim &
folum hominibus bonum eft pietas. Pietas. n.
 HERMETIS TRISM EGIS TI
cognitio eft Dei. In alio . γνώσις ' θεου . Εν άλω.
Eft igitur,quod ante ens eſt, in omnibus enti- Επίτοινω, το σο , δι' παντων στο άντων , και
bus. & iis quæ reuera entia ſunt, eft quod an- και όνης όντων ηρο ον . Ον γαρ ' όλ ' , δι ου και
te ens eft.Ens.n.elt,per quod eflentialitas quæ ουσίωσης και καθόλου λεγομένη, κοινή και νοη ,
vniuerſaliter dicitur , communis intelligibi- τη όντος όντων , και η όντων και καθ' εαυτά
lium,quæ enter luni: & enrium quæ per te in- νοουμένων. τα εναντία τούτοις , κατά το έτερον .
telligúrur.Cótraria vero his,ea lunc alia funt Πάλιν ωτα καθ' έωτα έξι φύσις ουσία αιδη
ab his.Rurſus ipſa p ſe ipla lunt, natura eſſen- τη . εν εαυτώ πάντα . Μεταξύ δε τούτων νοη
tia lenGbilis,habés in fe ipſa omnia.Inter hæc ματικοί και αισθητικοί θεοί . τα μ' μετέ
vero media,intellectuales & seſibilesDij.Hæc χοντα και νοη 8 , τα δε δοξασα , τα κοινω
quidé participatia intelligibiliū.Illa vero opi- νούντα την νοηματικών θεών . αύται ' εικόνες
nabilia, q cómunicắt cú intellectualibus Diis. ίσι νοημάτων , οίον ήλιος , ικων όχι' του έπου
Hæ vero iinagines ſunt métaliú cóceptuú. Ve- ρανίου δημιουργου θεού . Καθάπερ α' εκείνος
luri ſol,imago eſt ſupercæleftis códitoris Dei. το όλον εδημιούργησε , και ο ήλιος δημιουργεί
Sicuti.n.ille vniuersù códidit.ica ſol efficit ani τα ζώα . και δυνά τα φυτά , και η πρώμα.
malia . & generat plantas. & fpirituum eſt dñs. των ορυτανεύει .

Ex Cyrillocontinuata ad ſuperior aquia Greca non habuimus .

•Proinde fi quis incorporeus oculus egredia eſt.Neq;in aliquo ipſum eſſe cogites.Neq, ite
tur a corpore ad contéplatione pulchri, & ſub
volet, & contempletur,non figuram ,non cor.
pus, noſpecies intueri quærés, ſed illud quod
omnia facere poteſt,quod quietum ,quod tran
quillú ,quod lolıdú ,quod incóuertibile, quod
ipſum omnia, & folũ, quod vnú, quod ipſum
ex le iplo, p ipſum in fe ipfo , quod libi ipli li-
mile eft,neq ;fibi diſlimile . Irerum ..
Itaq; de illo vno, & ſolo bono intelligés ni-
hil impoſsibile dixeris . Omnis.n.virtus ipſe
Ex libris ad Tatium ei
Er genita eſto fili materia . El.n.vas genera. * Kachlyézousy co téxror ni van . ij zeep cingcior globo
.Generatio
tionis aút eſt energia ,ingeniti Dei.
Seme ergo generationis accipiés, genita eſt, &
mutabilis facta eft, & ideas habuit formata.Su
perponit.n.illi dú mutatur,artifex mutationis ,
ideas. In genitura ergo materiæ , informitas e-
rat.Generatio vero,in actionem exit .
Exprimo Diexodicorums.
Solis geniturá vis nobis cnarrare ,vnapparuit?
sú quaſi extra alique.Ipfe.n.eſte linetermino,
omniú eſt terminus. Erqa nullo cóprenditur,
omnia in ſe cópræhendit. Quoniá q diſcrim .
eſt corporú ad incorporea, & genitorü ad inge
nitum :& neceffitati lubditorum ad libere exi
ftés :vel terrenotú ad coeleftia; & corruptibiliú
ad ſempiterna : Non quòd aliud quidem exi
ſtar libere , aliud autem neceſsitaci fic ſubdi
tum . Quæ autem infra ſunt, imperfecta ſunt :
corruptibilia ſunt,
Εκ τ ' αγός Υετ.
σεως αι' . γένεσις δενέργεια τουαδυνήτου θεού
Το ασέρμα ουν της μέσεως λαμβάνουσα , γέγονε,
και ειπαεγένετο,και ίδιας ηχε μεμορφωμένη. εφέ
Σηκε γαρ' αυτή πεπομένη και τεχνιτέυουσα τας της
τροπής ίδιας.Αδωνησία ολη της ύλης αμορφία ω .
Η'N' γένεσις το ενεργίας .
ΕκΦά. διεξοδικών .
Ηλίου γένναν ζούλη υμιν καηαλέξω πόθεν εφάνη ; Σ

Omniú dñs illico clamauit,ſuo sacto , & incel-
ligibili,& códitore verbo.Eſto ſol. Ec limul cu
dicto ,ignis naturæ in ſublime ferenti hærens,
dico purú , & lucidiſſimum & efficaciffimum ,
& foecundiffimum attraxit natura ſuo ipfius
fpiritu. & fuftulitinfublime ab aqua .
Et dixit, inquit ,Ogris. Vnde nam o maxime
bone dæmon , tota terra , apparuit ; Et dixit
magnus bonus dæmó, per concretioné , & ex-
ficcationé corú ý dixi.Nam multæ aquæ iuflæ
funt a Mente,inleipfascogi.Ertuncapparait
tota terra,lutofa, & cremula,cufoliamluceret.
& inceſſanter adureret, & ficcaret.terra firmata
eſt in aquis,circúdata ab aqua. Deus aút ſtarim
dixit ſancto verbo , creſcite in accretione , &
multiplicamini in multitudine omnes crea .
curç & opificia.
FINIS .
O' και πάνων κύριος, ευθέωςεφώνησε τηνευ αγίο
και νοητω και δημιουργικό λόγο. έσω ήλιος.Και αμε
το φάναι ο πυρ, 18 φύσεως αναφέρους έχόωμον.Λί
γω δη το ακραίον , και φωeινολαον , και δραστικώτατον ,
και γονιμωγαθον έπεσάσαλο η φύσις τω εαωής πνευ
quals, yryerper eis untos diro isuloso
Και είπε φησίν ο Οσιρις.είσα ώ μέγισε αγαθε αί
μων , πως όλη η γη εφάνης και είπεν ο μέγας αγαθος
Γάμων , και πήξιν και αναξήρανσιν ων απον , και την
πολλών υδαίων κελάθέντων ο' ή νου ως εδωτα
αναχωρήσαι ,εφάνηόλη ηγη, έμπηλος καιημουσα.
ηλίου λοιπόν αναλάμψανος , και αδιαλείπλως ανα
καίονος και ξηραίνον7ος η γη εσητίζε7ο εν τοίς ύδασε
έμαθιεχομένη σο' του υδαίος . Ο' Ν θεος ευθυς
είπεν αγίω λόγω , αυξάνετε εν αυξήσω, και πλη
θωετε ένα πλήθος πάντα τα κτίσματα και δημιουρ
γη μαζα ,
Τ Ε Λ Ο Σ.
|

1
1

1

ASCLEPIVS
TRISMEGISTI DIALOGVS
A B, APVLEIO MADAVRENSE
PLATONICO , IN LATINVM CONVERSVS.
Sclepius iſte, pro ſole mihi
eft Deus . Deus te nobis , ò
Aſclepi, ut diuino ſermoni
intereſſes,adduxit,cique ta
li, qui merito omnium an-
te a nobis factorum , uel no
bis diuino munere inſpira
torú,uideatur elle religioſa pietate diuinior,
quem fi intelligensvideris, eris omnium bo-
norum ,tota mente plenislınus.Sed cum mul.
ta ſint bona,& non vnum ,in quo ſunt omnia,
alterum enim alterius confentaneum efle di.
noſcitur, omnia vnius effe, aut vnum efle om-
nia. Ita enim vnun ,alteri conncxum ,utfepa.
rari alterum ab vtroque non posſit.Sed de fu-
turo ſermone hoc diligenti intentione cogno
Ices.Tuvero , ò Aſclepi procede paululum ,
atque nobis, qui interſit, euoca.Quo ingreſſo.
Aſclepius etiam Ammonem intereſſe luggel.
fit. Triſmegiſtus ait.Nulla inuidia Ainmonem
prohibet à nobis eſſe ſcripta, ficut,& ad aman
tisfimum , & bonum filium , multa de phyſica,
& ex ethica quam plurima . Tractatum hunc
autem ,tuo aſcribam nomini. Prçter Ammonć
vero,nullum vocat alterum , ne tantę rei reli.
gioſisGimus ſermo multorum interuentu ve ,
nientiu preſentiaq; violetur.Tractatum aút to
ta numinis maieſtate plenisfimum irreligioſę
mentis eſt, multorú coſcientiæ publicare.Am-
mone etiam aditú ingreſſo,lanctoq; illo, qua-
tuor virorú religione , & diuino Dei cópleto
prçlentia , cõpetenti venerabiliter filentio ex
ore Hermes,animis ſingulorúmentibuſq; pen
dentibus, diuinus Cupido exorſus eſt dicere,
O ' Aſclepi omnis humana immortalis eſt ani-
ma, ſed non vniformiter cunctę , ſed alię,alio
more, vel tempore. ASCLEP. Non eniin
• Triſmegiſte omnis,vnius qualitatis eſt ani-
ma ? TŘISME. O'Aſclepi ,vtceleriter de
I
HERMETIS
vera rationis continentia decidifti.Non enim
hoc dixi, omnia vnum eſſe , & vnum omnia,
vt pote quia in creatore fuerint omnia, ante
quain creaſſer omnia,nec immerito dićtus eft
oinnia, cuius membra ſunt omnia. Huius ita
que qui eſt ,vnus omnia , vel ipſe eſt creator
omnium , in hac tota diſputatione curato me
minille . De cælo cuncta deſcendútin terram,
& in aquam , & in aera.Ignis ſolum , quod ſur
fum verſum fertur , viuificat , quod deorſum
ei deſeruiens. Ac vero quicquid de alto de
ſcendit, generans cſt,quod ſurſum verſus ema
nat,nutriens. Terra lola in ſeipſam conſiſtens,
omnium elt receptrix,omniumque generum
que accipit , reſtitutrix.Hoc ergo totum , Gcut
meminiſti, quod eſt omnium,vel omnia,ani
ma, & mundus à natura comprehenſaagitan
tur, ita omnium multiformi imaginum quali
tate uariata,ut infinitę qualitatum ex interual
lo ſpecies elle noſcátur, aduntæ tamé ad hoc,
vt totú vnum,& ex uno oia eſſe uideantur.To
tus itaq; quibus formatus eft mundus,elemen
ta ſunt quatuor , ſcilicet ignis , aqua , terra,
aer , mundus unus , anima una , Deus unus.
Nunc mihi adeſto totus,inquam, quantum
mente uales , quantum callesaſtucia.Diuini
tatis etenim ratio , diuina ſenſus intentione
nolcenda,correnti fimillima eft Auuio,è ſum
mo in pronum præcipiti rapacitate curren
tii, quo efficitur , ut intentionem noftram
non lolum audientium , ueruin etiam tra .
ctantium ipſorum celeri uelocitate pręte
reat . Cælum ergo,ſenſibilis Deus, admini-.
ſtrator eft omnium corporum , quorum au
gumenta detrimentaq; ſol, & luna ſortitiſunt. '
Cæli vero, & ipfius animæ , & omnium quæ
in mundo inſunt, ipſe gubernator eſt,qui eſt
omnium effector Deus. A ſupradictis enim
omnibus , quorum idem gubernator Deus
t omnium
 7
ASCLEP I V S
omnium frequentatio fertur,inftiens per mu-
dum , & per animam omnium generum , &
ſpecieruin omniumn , pergue rerum naturam.
Mundus autem præparatus eſt à Deo ,recepta-
culum omniformium fpecierum . Naturam
autem per fpeçies imaginans, mundum per
quatuor elementa,ad cælum vſque perduxit,
cuncta Dei viſibus placituta . Omnia autem
deſuper pendencia,in fpecies diuiduntur,hoc
quod dicturus lun genere . Genera rerum
omnium ,ſuas ſpecies.lequuntur,yt ſit ita,loli-
dicas genus ſpecies generis particula , .Ge-
nus ergo Deorum, dæmonumý; genus, æque
& hominum , fimiliter volucrum ,& omnium
quæ in ſe mundus haber , ſui fimiles mundi
fpecies generat . Genus eft , & aliud animal,
genus line anima quidem , nec carens tamen
fenfibus. Vnde & beneficijs gaudet , & ad-
uerſis minuitur, atque vitiatur. Omnium di-
to quæ in terra radicum , ſtirpiumque incolu
mitate viuiſcunt , quorum ſpeciesper totam
tertam ſpatiæ ſunt. ipſum cælum plenum eft
Deo . Supra dicta autem genera inhabitant
vſque ad loca fpecierum , quarum omnium
rerum immortales funt ſpecies. Species enim
generis eft,pars , vt homo humanitatis, quam
neceſſe eſt ſequi qualitatem ſui generis . Vn-
de efficitur , vt quamuis omnia genera fine
immortalia , fpecies tamen non omnes im-
morrales . Diuinitatis enim genus, & ipſum ,
& ſpecies immortale funt. Reliquorum ge-
nera , quoruin æternitas eſt genus , quamuis
per ſpecies occidat; 'naſcendi tamen fæcundi-
tate leruatur , ideoque ſpecies inortales funt,
vt homo mortalis hic , immortalis humanitas.
Omnibus tamen generibus , omnium generů
Species miſcentur ; quædam quæ ante'factæ
ſunt , quædam quæ de his factæ ſunt. Fiunt
iraqnequæ fiunt, aut à Dijs ,aut à dæmonibus,
aut ab hominibus, omnes fimillimæ generi-
bus ſuis ſpecies. Corpora enim impoſſibile
eſt conformari fine nuta diuino. Species figu-?
rari, fine adiutorio dæmonum . Animalia in-
ftitui , & coli fine hominibus non poſſunt.
Quicunque igitur dæmonum ,à genere ſuo de
Auentes , in fpeciem fortuito coniuncti ſunt,
alicuius fpeciei, generis diuini proximitate ,
& confortio, Dijs limiles habentur. Quorum
vero dæmonum ſpecies, qualitate ſui generis
perfeuerant, hiamantes hominum rationem ,
dæmones nuncupantur. Similis eft enim ho- '
minum , aut eo ainplior : Maltiformis enim ,
variague humani generis ſpecies, & ipſa à prę
dicto deſuper adueniens conſortio , omniam
aliaruin fpecierum multas , & prope omnium
per neceffitatem coniunctionesfacit,propter,
quod , & propè Deos accedit,qui ſemente,qua
Dijs iunctus eſt, diuina religione Dijs iunxe-
ric, & dæmones qoiijs iunctus eſt . Humani
vero qui medietati ſui generis contenti funt,
& reliquæ omnium ſpecies, ijs ſimiles erunt,
quorum ſe generis fpeciebus adiunxerunt.
Propter hoc, ò Afclepi magnum miraculam ,
eſt homo , animal adorandum , & honorandu.
Hoc enim in naturam Dei tranſit, quali ipſe
ſit Deus.Hoc dæmonum genus nouit , urpote
qui cum ijſdem ortum fe effecognoſcat. Hoc
humanæ naturæ partem ,in feiplo diſpicit , al.
terius partis diuinitate confiſus. O'hominum
quanta eſt natura , temperatá felicius , ac Dijs
cognata diuinitate, coniunctus. Partem ſui,
qua terrenus eſt, defpicit , cætera omnia qui
bus ſe neceffarium elle cæleſti diſpoſitione co
gnofcit, nexu ſecum caritatis aftringit.Sicque
luſpicitcælum , fic ergo felicioriloco medie
tatis eſt poſitus , vt quæ infra ſe ſunt, diligat,
ipſe a ſuperioribus diligatur.Colit terram ,
elementis velocitate miſcetur, accumine men
tis, in maris profunda deſcendit.Omnia illi li
cent . Non cælum uidetur altiſſimum , quali
enim è proximo fagacitate animi intuetur.In
tentionem animi eius nulla aeris caligo con.
fundit , non depreffitas terræ,opera eius impe
dit, non aquæ altitudo profunda,defpectum
eius obtundit , omnia idem eft , & vbique
idem eft . Horum omnium generum , quæ
ſuntanimalia,deſuper , deorſum radices per
uenientes habent , animalia de immo in ſu :
perna viua radice fylueſcunt.Quædam dapli
cibus aluntur elementis, quædam autem fim
plicibus. Alimenta autem ſunt bina animæ,
& corporis , è quibus animalia conſtant. Ani.
ma mundi,inquieta ſemper agitatione nutri
tur. Corpora ex aqua, & terra inferioris mun
di,alimentis augeicunt. Spiritus quoque ple
na lunt omnia, permixtus cunctis,cunctaviui
ficar,ſenſu addito ad hominis intelligentiam ,
qux quinta pars ſola homini concefla eft ex
æthere . Sed de animalibus cundis,humanos
tantum ſenſus,ad diuinæ rationis intelligen
tiam exornacsêrigit atque ſuſtolit. Sed quo
niam de ſenſu commoncor,paulo poft,& hu .
ius rationem uobis exponam. eſt enim ſanctif
fima,& magna, & non minor quam ea, quæ eft
diuinitatis ipſius.Sed nunc uobis expediam
quæ cæperam . Dicebam enim in ipfo initio
rerum ,de coniunctione Deorum , quomodo
homines ſoli eorum dignatione perfruuntur.
Quicunque etenim hominum tantum felici
taris adepti ſunt, vt illum intelligentiæ diuinú
perciperent ſenſum ,qui ſenſus eſt diuinior in
ſolo Deo,& in humana intelligentia.ASCLE.
Non enim omnium hominum Ò Triſmegiſte
vniformis eft fenfus ? TRISMEG . Non
omnes ,ò Aſclepi, intelligentiam ueram ade
pti ſunt, ſed imaginem temerario impecu ,
nulla
 DIALOG V
nulla vera ratione inſpecta fequentes decipiú
tur , quæ in mentibus malitiam parit, & tranſ-
formar optimum animal in naturam feræ , ino
relque beftiarum . De fenſu autem , & de
omnibus ſenſualibus , quando , & de fpiri-
tu, tunc totam uobis præſtabo rationem . So-
lum enim animal horno , & eius una pars
fimplex eft , quæ, ut græci aiuut ovriódn's, aut
quam uocamus diuinæ fimilitudinis for--
mam.Eft autem quadruplex , nos mundanum
dicimus , ex quo factum eſt corpus , quo cir-
cuntegicur illud quod in homine diuinum
efle iam diximus , in quo mentis diuinitas re-
cra ſola cum cognatis ſuis, id eſt mentis puræ
ſenſibus ſecum ipla conquiefcat, tamquam
muro corporis lepta. ASCLE . Quid ergo
oportuit o Triſmegiſte hominem in mundo
conſtitui, & non in ea parte, in qna Deus eft ,
eum in ſummabeatitudine eligere ? TRISM .
Recte quæris ò Aſclepi. Et nos enim rogamus
Deum ,ve tribuat nobis facultatem reddenda
rationis iftius . Cum enim omnia uoluntate
eius dependeat,tum illa , uel maxime quæ de
cora fummitate tractantur , quam rationem
præſenti diſputatione conquirimus. Audi er-
E go Aſclepi.Dominus,& omnium conforma-
cor, quem recte Deum dicimus,quem à fe fe.
cundum fecerit, quivideri , & ſentiri posſit,
eundem fecundum fenfibilem ita dixerim,
non ideo quod ipſe ſentiat ( de hoc enim an
ipfe fentiat,an non alio dicemus tempore )ſed
eo quod videntium ſenſus incurrit.Quoniam
ergo hunc fecit ex ſe primum , & à le fecun-
dum , viſusque elt ei pulcher , ut pote qai ſit
omnium bonitate. plenisſimus, amauit eum ,
vt diuinitatis ſuæ partem . Ergo tantus, & tam
bónus effet , voluit alium , qui illam , quem
ex fe fecerat , intueri potuiffet, fimulque , &
rationis imitatorem , & diligentiæ fecit homi
nem . Volantas etenim Dei ipla fumma eit
perfectio, ut pote cum voluiffe , & perfecille.
vno eodemque temporis puncto compleat.
Cum itaque ouorodni animaduerteret Deus
non polle omnium rerum eflediligentem ,ni- . verum etiam cupio te animi viuacitate perci
fi eum mundano integumento contegeret ,te :
xit eum corporea domo, taleſque omnes elle
præcepit, ex vtraque natura in vnum confun ,
dens,miſcenſque quanrum fatis effe debuiſ.
fet. Itaque hominem conformaạit ex animi,
& corporis , ideft ex æterna , & morcali natu-
ra ,vt animal ita conformatum vtrique origi,
ni luæ fatisfacere posſit, & murari, atque pra-
te cæleftia , &æterna , incolere atque guber-
nare terrena. Moda autem dico mortalia non
aquam , & terram , quæ duo de quatuor ele ,
mentis ſubiecit nacura hominibus,ſed ea quæ
ab hominibus ,aut in his , aut de his fiunt, ut
ipfius terræ culcus , paſcua, ædificacio,portus,
S .. 2
nauigationes, communicationes,commoda
tiones alternæ , qui eſt humanitatis firmisa
mus nexus , & pars mundi , quæ eſt aqua, &
terra, quæ pars terrenamundiartium diſcipli
narumque cognitione , atque vſul ſeruatur,
ſine quibus mundum Deus noluit elle perfe
ctum . Placitum enim Dei necesſitas ſequitur,
voluntatem comitatur effectus. Neque enim
credibile eſt Deo diſplicicurum eſſe, quod pla
cuit, cum & futurum id , & placiturum , mul
to ante ſciuerit . Sed o Aſclepi animaduerto ,
yt celeri mentis cupiditate feltines audire,
quomodo homo, cæli, uel quæ in eo funt,
delectum posſit habere, uel cultum. Audiita.
que ò Aſclepi delectus Dei cæli, cum his, quæ
inſunt omnibus,una eſt obſequiorum frequé
tatio, hanc aliud animal non fecit ,nec diuino
rum , nec animalium , niſi ſolus homo.Homi
num enim admirationibus , adorationibus,
laudibus, obſequijs, cælum , cæleftesſque de
lectantur . Nec immerito in hominum ccc
tum mularum chorus à lumina diuinitate
demiflus, ſcilicet ne terrenus mundus videre .
tur inculcior, fi modulorum dulcedine caruil
fet, fed potius inuſitatis hominum cantilenis
concelebraretur, & laudibus,qui folus omnia,
aut Pater eſt omniuin , atque ita cæleſtibus
laudibus. Necin terris harmoniæ luauitas de
fuiflet. Aliqui autem , iplique pauciffimi pum
ra mente præditi , forriti ſuntcæli ſuſpiciendi
venerabilem curam . Quicunque autem ex du
plici naturæ ſuæ confuſione interiorem intela
ligentiam mole corporis reſederunt, curandis
elementis, hiſque inferioribusſunt præpofiti.
Animal ergo homo ,non quidem eſt minor,
quod ex parte mortalis fit, led eo forte aprius
efficaciuſq; compofitus, ad certam rationem ,
mortalitate auctus eſſe videatur , ſcilicet quo
niam vtrumque, ubi ex utraque materia lub
Itinere non potuiſſet,ex vtraque formatus eſt,
vt & terrenorum cultum , & diuinitatis poflet
habere delectum . Rationem uero tractatus
iſtius ò Aſclepi, non ſolum lagaci intentione,
pere . Eſt enim ratio plurimis incredibilis.
Integra autem , & uera percipienda ſanction
ribus mentibus. Itaque hinc exordiar. Æter
nitatis dominus Deus primus eſt . Secun
dus eft mundus . Homoeft tertius. Effector
mundi Deus , & corum quæ inſunt omnium,
fimul cuncta gubernando , cum ipſo homine
gubernatore compoſita , quod totum ſuſci
pienshomo idem curam proprieefficit dilige
ciæ fuæ,ut ficut,& ipſe mundus vrerq; ornainē
to libi,ut ex hac hominis diuina cópoſitione
mundus græce rectius xótmos dictus videa
tur.ls nouic ſe ,nouit & mundum,ut memine
uit, quid paruibus conueniat ſuis ,quæ libi
t 2 vtenda,
 ASCLEPI V S
vienda ,quibus fibi inferuiendum ſit, recogno quoque munerari,fi fuerit diuinæ pictati com
ſcar. Landes gratesque maximas agens Deo, placitum, opramns pijsfimis uotis ,ideft ute
eius imaginem uenerans,non ignarus te ſecu-
dum efle imaginem Dei , cuius funt imagines
duæ, inundus ſcilicet , & homo. Vnde effici-
tur, ut quoniain eft ipfius vnacompago, parte
qua ex anima,& ſenſu, & fpiritu,arque ratione
diuinus eſt , uelut ex elementis ſuperioribus
aſcendere poſſe videátur in cælum . Parre ue-
ro mundana, quæ conftat, ex igni , & aqua,
& aere , mortalis refiftat in terram , ne curæ
lux ,omnia mandata vidua deſertaq; dimittat:
Sic enim humanitas ex parte diuina,& ex par-
te mortalis eſt effecta,in corpore conſiſtens.
: Eftautemmenſura eiusviriuſque, ideſt ho
minis,ante omnia religio , quam fequitur bo-
nitas. Ea demum tunc videtur eſſe perfecta , li
contracupiditatum omnium alienarum rerú
fitdeſpiciens,virtute munira.Sút enim ab om-
nibusdiuinæ cognationis partibus, aliena om
nia, quæcunqueterrena corporali cupiditate
posſidentur, quæ merito poliesſionum nomi-
ne nuncupantur , quoniam non nata nobiſcú ,
fed poftea à nobis posſidericæperunt.Omnia
ergo huiuſmodi ab homine aliena ſunt,etiam
corpus , vt & ea quæ apperimus , & illud ex
quo appetentiç nobis eſt vitium ,defpiciamus,
Vi'enim meum animum rationis ducit inten-
tio ,homo hactenus elle debuit, ut contempla
tione diuinitatis ,partem , quæ ibi iuncta mora
ralis eſt ,mundi interioris necesſitate ſeruandi
deſpiciar arquecontemnat . Nam ut homo ex
traque parteposſit elle plenisſimus, quaternis
eum vtriuſq; partis elementis animaduerte ef
le formatum ,manibus, & pedibus utriuſq; bi-
nis,alijsá; corporis membris,quibus inferiori
ideſt terreno mundo deſeruiat.Illis vero parti
bus quatuor ſenſus animi,memoriæ , atq; pro
uidentiæ , quarú ratione cuncta divina norit;
atq; lulpiciat. Vnde efficitur,ve rerum diuerli
tates, qualitates,effectus, quantitates,ſuſpicio
ſa indagine homo ſectetur . Retardatus ergo
graui, & nimio corporis vitio ,has naturæ rerú
cauſas,quæ uere ſunt propriæ, prouidere non
poteſt.Hunc ergo hic effectum ,conformatum-
que , & tali miniſterio obſequioque præpofi-
tum , à fummo Deo ,eumq; competenter man
de mundum ſeruando, Deum pie colendo,di-
gne,& competenter in vtroque Dei uoluntati
parentem , talem quo munere credis elle mu-
nerandum : Siquidem cum Dei opera fitmun
dus, eiuſq; pulchritudinem,qui diligentia ſer
uat, atq ; auget, operamý; ſuam cum Dei voa
luntate coniungit, cum ſpeciem quam ille in-
tentione diuina formauit, adminiculo ſui cor
poris,diuino opere,curaý; componit ,quo mu
nere credis elle minerandum ? nifi eo quo pa
rentes noftri munerati funt, quo etiam nos
meritos atq, exutos mundana cuſtodia , nexi
bus mortalibus obſolutos, naturæ ſuperioris
partis,ideft diuinæ,purosq; reſtituat.ÅSGLE.
Juſte, & uere dicis o Triſmegiſte.Hçceſt enim
merces pie ſub Deo , diligenterý; cum mun .
do viuentibus , ſecus enim impieg; qui vixe:
rint,& reditus denegatur in cælum, & conſti.
tuitur in corporalia , alia indigna fancto ani.
mo,& fæda commigratio , ut ifte rationis fer
mo procesſitò Triſmegiſte,futuræ æternitatis
fpe animæin humana vita periclitantur. Sed
aliis incredibile,alijs fabulofum , alijs forGran
videatur effe deridendum.Res enim dulcis eft
in hac corporali vita , qui capitur de poſſesſio
nibus fructus.Quareanimú, obrorto vt aiunt,
detinet collo ,ut in parte fui, quæ mortalis eſt,
inhæreat,nec finit partem diuinitatis agnoſce
re, inuidens immortalitati malignitas . Ego
enim tibi quaſi prædiuinans dixero ,nullum
poſt nos habiturum delectum ſimplicem ,qui
eſt philoſophiæ , quę ſola eſt in cognoſcenda
diuinitare frequens obtutus,& ſancta religio.
Multi etenim eam multifaria ratione confun
dunt.Quomodo ergo multi incomprehenſibi
lem philoſophiam afficiunt,aut quem admo
dum eam mulcifaria ratione confundunt ? ..
TRISME: O'Aſclepihoc modo in uarias
diſciplinas,nec comprehenſibiles,eam callida
commentatione miſcentes , Arithmeticem ,
Muſicem ,Geometriam.Puram autem philoſo
phiam, eamque tantum diuina religione pen
dentem, tantum intendere in reliquas oporte
bit, ut apocataſtalis aſtrorunn ſtaciones præfi.
nitas,curſumý; commutationis numeris con
ftare mucetur.Terrę vero dimenſiones,quali:
tates,quátitates,maris profunda, & ignisvim,
& horum omnium effectus naturam cogno
ſcens,miretur,adoret,atque collaudetartem ,
diuinamquementem.Muſicéuerd noffe nihil
aliud eft, nifi cunctarum rerum ordinem fcia
rc.quçque ratio diuina fortita eſt. Ordo enim
rerum ſingularum in unum omnium artifici
ratione collatus, concentum quendam melo
diuino dulciſonum verisſimumque conficiet.
ASCLEPI V S. Quid ergo homines poſt
nos erunt ? TRIMEG Sophiftarum callidi
tate decepti, à uera, pura , fanctaque philofo
phia auertentur.Simplici eniin mente, & ani
ma diuinitatem colere, eiusquefacta ueneraa
ri , agere etiam Dei uoluntati gratias , quç eſt
bonitatis ſola plenisſima, hçc eſt nulla animi
importuna curioſitate uiolata philoſophia. Et
de his fit ,hucuſque tractatum. De ſpiritu ve
ro,& de his ſimilibus, hic ſumatur exordiuin.
Fuit Deus, & vxn, quem Gręce credimusmun
dum , & mundo comitabatur Spiritus,fed non
fimiliter
 DIA LOG : V . S.
Similiter vt Deo, nec Deus ſunt hçc,de quibus
mundus eft . Iccirco non erant quandonata
non erant, led in eo iam tunc erant, vnde na .
Ici habuerunt. Non enim ea fola non nata din
cuntur,quæ nec dum nata ſunt, ſed ea quęca-
rent fæcunditate generandi,ita ut ex eis nihil
nalci poteſt.Quæcunquc ergo ſunt,quibusin-
eft nacura generandi, generabilia lunt,de qui-
bus nafci poteft,tametli ea ex ſe nata fint.Ne-
que enim dubitatur ex his quæ ex fe nata sút,
facile naſcipoffe., de quibus cuncta naſcun-
tur.Deus ergo fempiternus,Deus çternus, nec
naſci poteſt,nec pocuit ,hic elt ,hic fuit ſem-
per , hic erit . Hæc ergo eſt , quę ex ſe tota eſt,
natura Dei. Hyle autem uel mundi natura , &
Spiritus,quamuis nata uideantur à principio ;
tamen ex le naſcendi procreandique uim po !
fident,atque naturam facunditatis. Erenim
initium in qualicate naturçeft, quęconceptus
& partus in ſe posſidet,uim , atque materiam.
Hęciraque fine alieno conceptu,eft fola gene-
rabilis.Atvero quę uim folam concipiendi ha
beant, ex alterius connexione paturę , ita dif.
cernenda funt, ut hic locus mundi cum his,
que in ſe ſunt,uideatur elle non natus,qui vti
que in ſe uim totius naturę habet. Locum au-
tem dico ,in quo ſunt omnia. Neq; enim hęc
omnia efle potuiſſent,filocus deeflet, qui om
nia ſuſtinere potuiſſet. Omnibus enim rebus
quæ fuerunt , pręcauendum eft loco , nec
qualitates etenim , nec quantitates , nec po :
litiones ,. nec effectus dignolci potuiſsent
earum rerum, quę nuſquam ſunt.Sic ergo , &
mundus quamuis natus non fit , in fe tamen
omnium naturam habet , utpote qui omnis
bus ijsad concipiendum finus pręſtat fæcun
disſimos.Hoc ergo eſt totum qualitatis,mate-
riçgue creabilis eſt, tametſi creata non eft.Si-
cut enim in natura materię , qualitas frecunda
eft, fic & malignitatis eadem eft æque fæcun
da.Nec eo dixi o Aſclepi, & Ammon , quod à
multis dicitur, non poterat Deus incidere at-
que auertere rerum natura malitiam , quia
busreſpondendum nihil omnino eft . Vnde
tamen caula , & id proleqnar, quod cæperam ,
& rationem reddam. Dicunt enim iph Deum
debuifle omnifariam ,mundum à malicia libe-
rare.Itaenim in mundo eſt, ut quaſi membru
ipſiusuideatur,elle prouiſum ,cautumq; quam
fationabiliter à fummo Deo , tunc cum diſci-
plina, ſenſu , intelligentia, mentes hominum
eſt munerare dignatus.Hiſce enim rebus qui-
bus cæteris anteltamus animalibus, foli poſlu
mus malitiæ fraudes, dolos , uitiaque vitare .
Ea eniin , quiantequam ijs implicitus eft , ex
afpectu uitarit,is homo eſt diuina intelligen-
tia,prudentiaq; munitus. Fundamérum enim
eſt diſciplinæ in fumma bonitate conliſtens .
3
Spiritų autem miniſtrantur omnia , & vege
tantur in mundo,& quah organum vel machi
na,ſummi Dei voluntati ſubiectus eſt. Itaque
hactenus intelligatur à nobis,mente ſola intel
ligibilis, ſummus, qui dicitur Deus rector,gu
bernatorq;, ſenſibilis Dei,eius,qui in ſe com
plectitur omnem locum , omnem rerum ſub
Itantia m, totamque gignentium creantiumas
materiam , & omne quicquid eſt quantumcun
que eft .Spiritu vero agitatur, ſeu gubernatur
omnis in mundo ſpecies, vnaquæque ſecun
dum natura fuam à Deo diſtributam fibi . uan
autem vel múdus,omnium eſt receptaculum,
omniumque agitatio atque frequentatio ,quo
rum Deus gubernator,diſpenſansomnibus ré
bus humanis, quantum vnicuiq; neceſſarium
Spiritus autem impletomnia, cuiuſcunq; na,
turæ qualitas eſt. Eſt enim caua mundi rotun:
ditas,in modum fphæræ . Ipſa libi qualitatis,
vel formæ ſuæ ,cauſa inuiſibilis tota. Quippe
cum quemcunq; in ea ſummum, ſubter delpi
ciendi cauſa delegeris locum , ex eo in imo
quid Git, videre non poſſis, propter quod mul
tis locis inftat, qualitatemque habere credin
tur. Per formas enim ſola (pecierum , quarum
imaginibus uidetur in culpta , quali viſibilis
creditur,cum depictamonſtratur. Re autem
vera,eſt ſibi ipſi inuifibilis ſemper,ex quo eius
vnum , uel pars,locus eſt in Iphæra , græce,
attdis dicitur . Si quidem udeiv græce videa
re dicitur, quo viſu primuin (phæræ careant,
vnde,& ideo dicuntur (pecies quod fint inui
fibilis formæ. Ab eo itaque quod viſu priuan
tur,græce ded'n's.ab eo quod in imo (phæræ
ſunt,latine inferi nuncupantur.Hæc ergo ſunt
principalia,& antiquiora , & quaG initia , vel
capita omnium ,quæ ſunt in his , aut per hæc,
aut de his. ASCLEP. Omnia ergo ipſa , uti
dicis, o Triſinegifte mundana,urita dixerim,
fpecierum omnium , quz inſunt,in vniuſcu
iuſque,ſicuti eſt tota ſubſtantia ?TRISME.
Mundusiraque nutrit corpora, ſpiritus, ani
mas,lenlus autem,quo dono cceleſti ſola felix
Gt humanitas, alit mentem. Neque enim om.
nes , led pauci quorum ita mens eſt, vt tanti
beneficij capax elle posfit. Vt enim ſole mun .
dus,ita mens humana,iſto lumine clareſcit, &
eo amplius. Nam ſol quicquid illuminat ., ali
quando terræ , & lunæ interiectu interuenien
te nocte, eius priuatur lumine. Senſus autem
cum femel fuerit anime commixtus humanę,
fit una ex bene coaleſcente commixtione,ma
teria ita,vt nunquam eiuſmodi mentes caligi
nis impediantur erroribus. Vnde iuſte ſenſus,
Deorum animas,elle dixerunt . Ergo nec eorú .
dico omnium, fed magnoruin quoruncunq;,
& principalium . hvid .
ASCLEP. Quos dicis rerum capita,vel ini
tia
 ASCLEPIVS
tia primordiorum ò Triſinegiſte ? TRIS M.
Magna tibi pando , & diuina nudo myſteria,
cuius rei initium facio ex optato fauore cele-
ſti.Deorum genera multa ſunt,eorumque om
nium pars intelligibilis dicitur , alia uero ſen-
fibilis: Intelligibilis dicitur, non ideo quod
purentuit non lubiacere ſenſibus noftris , ma-
gis enim fentimus eos , quam quos viſibiles
nuncupamus , ſicur diſputatio perdocebit. Su
blimis enim ratio, eoque diuinior vltra homi
num mentes,intentioneſque conGſtens,fi non
attentiore aurium obſequio verba loquen-
rium acceperit, tranſuolabit, & tranfluet ,aut
magis refluer , ſuique potis liquoribus miſce-
bit le . Sunt ergo omnium fpecierum princi-
pes Dij. Hos ſequuntur Dij, quorum eſt prin.
ceps, ouríd. Hiſenfibiles, vtriuſque originis
fuæ confimiles , qui per fenfibilem naturam
conficiunt omnia, altera per alterum . Vnula
quiſque opus ſuum illuminans cæli,vel quic-
quid eft quod eo nomine comprehenditur
husiapXns ,eſt Iuppiter . Per cæluin enim lup-
piter omnibus præbet vitam. Solis owsia eft iu
men. Bonum enim luininis per orbem ſolis
nobis infunditur. XXXVI . quorum vocabu-
lum eſt Horoſcopi, in eodem loco ſemper de
fixorum (yderum . Horum ouorupiens,uel prin-
ceps eſt, quem tartóuwpoov, vel omniformem
uocant , qui diuerſis ſpeciebus diuerſas for:
más facit.Septem fphæræ , quæ uocantur. *
Habent. * ideſt ſui princeps,quam for-
tunam dicunt . eu apzérlw ,quibus iinitantur
omnia lege natura ſtabilitate firmiſſima , &
fempiterna agitarione variata . Aer vero orga-
num ,vel machina omnium, per quam omnia
fiunt. Eſt autem ovolepyns huius ſecundus
mortalibus , & his fimilia . His ergo ita fe ha-
bentibus , ab imo ad ſumum ſe mouentibus,
ſic fibi connexa funt omnia pertinentia ad ſe
naturaliter, vt mortalibus mortalia fenfibilia-
que ſenſibilibus annexa fint.Summa vero gu-
bernationis , ſummo illi domiuo paret, ut non
multa , aut potius vnum,ex vno etenim cunc-
ta pendentia. ex eoquepotius defluentia,cum
diſtantia videntur, creduntur elle plurima di-
uifim , adunata uero unum , uel duo ,vnde fiúc
omnia,& à quo funt omnia,ideft de materia ,
de qua fiunt, & ex eius voluntate , cuius nutu
efficiuntur alia . ASCLE. Hæc iterum ratio
quæ eſt à Triſmegiſte ? TRISME. Talis ò
Aſclepi Deus . Etenim uel pater , uel domni-
nus omnium , vel quocunque nomine ab hoc
minibus ſanctius , & religiofius nuncupetur,
quod inter nos intellectus noſtri cauſa debet
elle ſacratum , tanti eius numinis contempla-
tione,nullo ex ijs nominibus eum definite nú
cupamus. Si enim vox hæc, eſt ex aere percul
lo ſpiritu (onus declarans omnem hominis,
voluntatem, vel ſenſum , quem forte ex ſenf
bus mente perceperit, cuius nominis tota ſub
ftantia paucis compoſita, ſyllabis definita , at
que circunſcripta eft,ut eflet in homine necel
larium vocis, auriumque commertium , fimi
liter etiam ſenſus, & fpiricus, & aeris, & omni
um in his, & per hæc ,autcum his nomen eft
totum Dei. Non enim (pero totius maieſtatis
effectorem , omninmque rerum Patrem , vel
dominum vno pofle, quamuis è multis com
poſito nomine,nuncupari. Hunc uero vno
nomine, uel potius omni nomine , fiquidem
fit unus , & omnia , ut fit necefle , aut omnia
eſſe eius nomine, autipfum omnium nomini
bus nuncupari. Hic ergo folus , ut omnia;
vtriufque fexus fæcundicate pleniſtunus, lem
per voluntatis ſuæ prægnás parit ſemper quic
quid voluerit procreare.Voluntas eius çltbo
nitas omnis, hæc eadem bonitas omnium re .
rum eft, ex diuinitate eius natura nata ,ut fint
omnia licut,ſunt, & fuerunt , & futuris omni
bus dehinc,natura ex ſe naſcendi fufficiat.Hec
ergo ratio ò Aſclepitibi fic reddita, quare , &
quomodo fiant omnia vtriuſque ſexus. ASC .
Ergo Deum dicis ò Triſmegiſte? TRISME.
Non ſolum Deum · Aſclepi, ſed animalia om
nia , & inanimalia . Imposſibile enim eft alis
quid eorum quæ ſunt, in fæcundum effe. Fæ
cunditateenim dempta ex omnibus, quæ sūt,
iinposſibile erit, ſemper eſſe quæ ſunt. Ego
enim , & naturam , & ſenſum , & mundum di
co in ſe continere naturam, & nata omnia có .
feruare . Procreatione enim vterque plenus
eſt lexus, & eius vtriuſq; connexio , aut quod
eſt verius, veritas incomprehendibilis eft, quá
fiue Cupidinem, fiue Venerem, fiue vtrumq;
poteris recte nuncupare. Hoc ergo omni ve
ro verius , manifeſtiuſque mente percepto
quod ex omni illo totius naturæ Deo hoc lio
in æternum cunctis procreandi inuentum tri
bucumque miniſterium , cui fumma charitas,
lætitia, hilaritas , & cupiditas, amorque diui
nus,innatus eſt, dicédum foret quanta fic eius
miniſterij vis,atquenecesſitas , niſi ex luicon
templatione vnicuique ex intimo ſenlu nota:
efle potuiſſet. Si enim illud extremum tempo
ris, quo ex cerebro ad ritum peruenimus,wtra
que in vtranque fundat natura progeniema
nimaduertas, utaltera alterius auide rapiat ſe.
men, interiuſque recondar. Denique eo tem 1
pore ex connexione communi,virtutem ma
rium fæminæ adipiſcuntur, & mares fęmineo
corpore laſſeſcunt. Effectus itaque huius tam
blandi , neceflarijque myſterij,in occulto per
petratur,ne vulgo irridentibusimperitis ytri
uſque naturæ diuinitas ex commixtione fe
xuscogatur erubeſcere, multo magis etiam hi
vilibusirreligioſorum hominum Iubijciatur,
Sunt
 DIALOG V
Sunt autem non multi , aur admodum pauci,
ita vt numerari etiam in mundo posfint reli-
gioli. Vnde contingit in multis remanere mai
Titiam ,defectu prudentiæ ſcientiçque rerum
omnium quæ funt. Ex intellectu enim reli.
gionis diuinæ, qua conſtituca ſunt omnia ,con
.
temptus, medelaque naſcitur vitiorum totius
mundi. Perſeuerante autem imperitia,atque
inſcitia, vitia omnia conualeſcunt, & valnerát
2
ànimam inſanabilem ,vitijsqueinfecta ijfdem ,
atque viciata,quali venenis rumeſcit , niſi eo-
fum ,quorum animarum diſciplina, & intellec ' bus effe , quaſicapita. Species vero Deorum
tusſumma curatio eſt. Si ergo Colis, & paucis
hoc proderit, dignum eſt hunc proſequi,atq;
expedire tractatum . Quare ſcilicet,ſolis homi
nibus intelligentiam , & diſciplinamfuam di-
uinitas fit impartiri dignata . Audi itaque.
Deus Pater , & dominus,cum poftDeos ,ho-
mines efficeret , ex parte corrupriore mudi,&
ex diuina , pari lance componderans, conti-
gic vitia mundi,corporibus commixta rema-
nereEt
. alia,propter cibos,victumque,quein
neceſſario habemus cum omnibus animali-
bus communem , quibus de rebus necefle eſt
capidiratum deſideria, & reliqua mentis uitia
animis humanis infidere. Dijs, uero , vt pote
ex parte mundisfima naruræ ,effe&tis, & nullis
indigentibus rationis diſciplinæque admini-
culis, quamuis immortalitas, & vnius ſemper
ætatis vigor, ipſe fit eis prudentia , & diſcipli-
na , tamen propter rationis vnitatem , pro ra-
tione,& intellectu, ne ab his ellent alieni, or-
dinem neceſitatis , lege conſcriptum , æterna
nd lege conſtituit,hominem ex animalibus cun-
ܺ‫ܕ‬ & is,de fola ratione diſciplinaque cognoſcens,
per quæ vitia corporum homines auertere,
atque abalienarepotuiſſent ipfos ad intentio-
nem ſpemque immortalitatis prætendens.De
1C nique & bonum hominem , & qui poſſetima
niortalis eſſe, ex utraque natura conipoſuit ,di
vina atque mortali , & fic compoſitum per uo
luntatem Dei , hominem conftitutum eſt,elle
S meliorem Dijs , qui funt ex fola immorrali na
tura formati.Et omnium mortalium , propter
quod homo,dijs cognarione coniunctus, ip-
tos religione, & fancta mente veneratur, dij-
quepio affectu,humanaomnia reſpiciunt,atq;
3 cuſtodiunt. Sed de hominibus paucis iſtud
hé dictum eſt pia mente præditis. De vitiofis ve-
ro nihil dicendum eft, ne ſanctisſimus ſermo,
eorum contemplatione violetur. Et quoniam
60 de cognatione, & conſortio hominum Deo.
ruinque , fermo nobisindicitur , poteſtatem
hominis,d Aſclepi,vimq; cognoſce.Dominus
& pater, uel quod eftfummum ,Deus,ut effec-
tor eft Deoruin coeleſtium , ita homo effector
eft deotum , qui in templis funt,humana pro
li ximitate coniunéti , & non folum illuminan
S. 4
tur, uerum etiam illuminant. Nec ſolum ad
Deum proficit, verum etiam confirmat Deos.
Miraris d Aſclepi, an nunquid diffidis,ut mul
ci?ASCLEP.Confundor • Triſmegiſte , fed
tuis uerbis libenter allenſus, felicisfimum ho
minem iudico , qui ſit tanta vi felicitatem có
fecutus. TRISME . Nec immeriro ,miracu
lo enim dignus eſt, qui maximus eft omnium
Deorum . Genus enim , oinnium confufione
manifeſtum eſt , de mundiffima parce natura
propagatum , ſignaque eorum fola pro oinni
quas conformat humanitas , ex natura vtraq ;
conformata eſt, ex diuina quæ eft prior, mul
toque diuinior, & ex ea , quæ intra homines
eft , id eft ex materia qua fuerunt procreatæ ,
vel fabricacæ , & non Tolum capitibus ſolis;
fed membris omnibus, totoque corpore con:
figurantur. Ita humanitas,femper vicina natu
re , & origini luæ,in illa diuinitatis imitatio.
ne perleuerat , ve ſicutDeus , ac doininus, vc
ſui ſimiles eſſenc, Deos fecit æternos,ita huma
nitas Deos ſuos, ex ſui uultus fimilitudine fi.
gurarer . ASGLE . Statuas dicis à Triſmegi
Ite & TRIS. Statuas ò Aſclepi, vides no
quatenus tu ipſe diffidas,ſtatuas animarás, fen
ſu, & Spiritu plenas , tanta , & talia facientes,
ſtatuas,futurorum præſcias , eaſque forte va .
tes omnes ſomniis, multiſque alijs rebus præ
dicentes, imbecillitateſquehominibusfacien
tos,eaſque curantes,triſtitiamque pro meritis
An ignoras · Aſclepi, quod Aegyptus imago
fit cæli ,aut quod eft verius translatio , & delce
fio omnium , quæ gubernantur , atque exer
centur in cælo ?Er fi dicendum eft verius, ter
ra noſtra totius mundi eſt remplum . Et quo
niain præſcire cuncta prudentes decet , iſtud
vos ignorare fas non eſt. Futurum tempus eſt,
cũ appareat Aegyptios,incaffum ,pia mente di
ainitatem redula religione ferualle , & omnis
corum fancta ueneratio , in irritum calura fru
ftrabitur. E'terris enim,ad cælum, eſt recure
fura diuinitas, liquetur Ægyptus ,terraq;quæ
fuit diuinitatis ſedes religione viduara,nami.
nú præſentia deſtiruetur. Alienigenis enim re
gionem iftam terramque complentibus,non
folum neglectus religionum ,ſed quod eſt du
rius, quali de legibus à religione,pietate,cul
tuque diuino,ſtatueturproſcripta pena , pro
hibitio . Tunc terra iſta ſanctiſſima ſedes de.
lubrorum atque templorum , ſepulchrorum
erit morcuotumque pleniſſima : 0 Ægypte,
Aegypre religionumtuarum ſola fupererunt
verba lapidibus inciſa , tua pia facta narranti
bus.& inhabitabit Aegyptum, Syrins , aut In
.
dus, aut aliquisralis. Diuinitas enim reperer
cælum , deferti homines toti morientar , atq;
ita Aegyptus Deo, & homine viduara deſere
tur.
 ASCLEP IVS
tur . Te uero appello ſanctisfimum flumen ,
tibique futura prędico,torrentiſanguine ple-
nus ad ripas vſque erumpes, undæque diuinæ
non ſolum polluentur ſanguine,led totæ rum
pentur, & viuis multo maior erit numerus ſe
pultorum, ſuperftes vero qui erit, lingua ſola
cognoſcetur Aegyptius, actibus vero videbi-
tur alienus. Quid files à Aſclepi ? & his am-
plius, multoque deterius,ipſa Aegyprusſuade
bitur, imbueturque maioribus malis, quæ lan
cta quondam , & diuinitatisamantisſima,Deo
rum in terra religionis ſuz merito , ſola ſedu-
crio fanctitatis, & impietatis magiſtra,erit ma
ximæ crudelitatis exemplum,& tunc tedio ho
minum non admirandus videbitur mundus,
neque adorandus. Hoc totum bonum , quo
melius nec eſt, nec fuit, nec erit , quod videri
posſit, periclitabitur. Eritque tædium omni-
bus, ac per hoc contemnetur , nec diligetur
totus hic mundus, Dei opus immutabile, glo .
rioſa conſtructio, bonuin , multiformi imagi-
num varietate compoſitum , machina volunta
tis Dei; in ſuo opere ſine inuidia ſuffragantis,
omnium in vnum , quem venerari, laudari,
amari denique à videntibus poffunt, multifor
mis adunata congeſtio. Nam & tenebræ præ-
ponentur lumini, & mors vita melior iudica.
bitur , nemo ſuſpiciet cælum . Religioſus pro
inſano , irreligioſus putabitur prudens, furio-
fus, fortis, probono habebitur pesſimus.Ani-
ma enim , & omnia circùm eam ,quibus , aut
mortalis nata eſt, aut immortalitatem ſe con
fecuturam elle præſumir, ſecundnm quod vo-
bis expofui , non folum riſus , ſed etiain puta,
bitur uanitas . Sed mihicredite etiam pericu.
luin capitale conſtituetur in eum , qui le men-
tis religioni dederit. Noua conſtituentur iu.
ra,lex noua, nihil fanctum , nihil religioſum ,
nec cælo , nec cæleítibus dignum audietur,
aut mente credetur. Sit Deoruin ab homini.
bus ſeccesſio dolenda , foli nucentes Angeli
remanent , qui humanitati commixtiyad om-
nia audaciæ mala ,miſeros, inanu iniecta com-
pellent ad bella , in rapinas , in fraudes, & in
omnia quæ ſunt animarum naturæ contraria.
Tunç nec terra conſtabit, nec nauigabitur ma
re, nec cælum aſtrorum curlibus , nec liderú
curſus conſtabit in cælo . Omnis uox diuina,
neceſſaria taciturnitate mucelcet , fructus ter-
fæ corrumpetur , nec fæcunda erit tellus , &
aer ipſe næſto corpore langueſcer.Hæc, & ta-
lis ſenectus venietmundi,irreligio, & inordi-
natio,& irrationabilitas bonorum hominum .
Cum hæc cuncta contigerintò Aſclepi, runc
ille dominus,& pater , Deus primipotens , &
ynus gubernator mundi, intuensin mores fa .
craque voluntaria, uoluntate ſua, quæ eſt Dei
benignitas,vitijs reſiſtens, & corruptelæ om-
nium errorem reuocans,malignitatem omné,
vel alluione diluens, vel igne conſumens,uel
morbis peſtilentibus vbique per diuerſa loca
diſperſis finiens, ad antiquam faciem mun
dum reuocabit, vt & mundus ipſe adorandus
videatur, & mutandus.Et tanti operis effector,
& reſticutor Deus, ab omnibus,qui cunc erút,
frequentibus laudum præconijs benedictioni
buſque celebretur . Hæc enim mundi genitu.
ra ,cunctarum reformatio rerum bonarum , &
naturæ ipfius, ſanctiſlima, & religioGislima re
ftitutio , peracto temporis curſu , quæ eft , &
fuit fine initio ſempiterna. Voluntas enim
Dei,caret initio, quze eadem eſt, & ,vbique eſt
ſempiterna. A SCLE. Dei enim natura conſi
lium, eſt voluntatis bonitas ſumma,o Triſme
giſte? TRISME. O Aſclepi voluntas a con
Glio naſcitur, & ipſum velle eſt, ex uoluntate.
Neque enim impenſe aliquid vult,quieft om
nium plenisſimus, & ea quæ vult habet. Vulc
autem omnia bona, & haber omnia quæ vult,
oinnia autem bona,& cogitat, & vult, hic au .
tem Deus eius boni imago ,mundus. ASCLE.
Bonus, ò Triſmegiſte ? TRISMEG. Bonus , ò
Aſclepi. vt ego te docebo . Sicuci enim Deus
omnibus ſpeciebus , uel generibus, quæ in
mundo funt, diſtributor , dilpenſacorque eſt
bonum , ideft ſenſus, animæ, & vitæ ,fic & mú
dus præſtitor eſt, & tributor omnium , quæ
mortalibus videntur bona, ideſt alternationis
partiumn, temporalium fructuum , natiuitatis,
augmentorum , & maturitatis, & horum limi,
lium .Acper hoc, Deus ſupra verticem ſummi
cæli conſiſtens, vbique eſt, omniaque circun
{picit. Sic eniin vltracælum,locus fine ſtellis.
ab omnibus rebus corpulentis alienus . diſpen
ſator , qui eſt inter cælum , & terram , locum
obtinet, quem louem uocamus. Terræ vero ,
& mari dominatur luppiter Plutonius , & hic
nutritor eſt animantium mortalium,& fructie
ferarum .Horum omnium viribus fructus , ar
buſta, & terra vegecantur.Aliorum vero vires,
& effectus per omnia quæ ſunt,diſtribuuntur,
Diſtribuentur veco ,qui terræ dominantur, &
collocabuntur in ciuicate , in ſummo initio ,
Ægypti, quæ à parte ſolis occidentis códetur,
Ad quá,terra,mariq;feftinabit oinne mortale,
genus. ASCLE . Modo tamen hoc tempore
vbi iitiſunt, ò Triſmegiſte? TRIS M E.Col.
locati ſunt in maxima ciuirace ,in monte Liby
co, & hçc eouſque narrata Gint. De immortali
vero, & mortali, modo differendum eft.Mul
tos enim fpes timorque mortis , verę rationis
ignaros excruciat. Mors igitur efficitur ditto
lucione corporis labore defesli, & numeri có-,
pleti, quo corporis membra,in vnam machina
ad vſus vitales aptantur.Moritur enim corpus,
quando hominis vitalia ferre poſle deſtiterit.
Hoc
 DIALOG V
Hoc ergo mors, corporis diſſolutio, &corpo ,
ralis ſenſus interitus . De quo ſollicitudo lus
peruacua eſt. Sed alia neceſſaria , quam , aut
ignorantia,aut incredulitas conteinnit huma
HC na. Audi ergo o Aſclepi.
Cum fuerit animæ à corpore facta diſcelio ,
tunc arbitriuin examengue meriti eius tranſi.
lietin ſummá dæmonis poteftatem , iſque cam
cum piam iuſtamg;prouiderit, in ſui compe-
tentibus locis,manere permittet . Siautem de
lictorum illicam maculis ,vitiiſque oblitam vi :
derit, deſuper ad ima derurbans,procellis, tar
binibusģ; aeris , ignis , & aquæ , læpe dilcor
dantibus tradet . Atque inter cælum , & cerrá
mundanis Auctibus in diuerſa ſemperæternis
pænis agitata raptabitur. Vt in hoc oblit ani-
mæ æternitas, quod fit immortali ſententia
æterno iudicio ſubiugata. Ergo ne his impli :
cemur, cauendum , venerendum , timendum-
t que eſſe cognoſce . Incredibiles enim poft de
licta cogentur credere, non uerbis,ſed exem-
plis , nec minis , ſed ipſa paſſione pænarum.
18 ASCLE. Non ergo Triſmegiſte hominum
‫ܐ ܪܵܝ‬ delicta ſola,humanalege puniuntur.TRISM .
Des Primo enim , ò Aſclepi terrena omnia quæ
funt, mortalia ſunt . Nunc omnia etiam quæ
ſunt rationi corporali viuentia , & à viuendo
eadem corporali lege deficientia , ca omnia
pro vitæ meritis , aut delictis,penis obnoxia,
.
tanto poſt mortem fæuioribus ſubijciuntur,
quanto multa forſitan fuerunt celata dum vi-
nerent. Præſcia etenim rerum omnium diui-
nitate reddentar, perinde vt ſint pro delicto-
rum qualitatibus pænæ. ASCEP. Qui ſunt
Lis
digni maioribuspænis, ò Triſmegiſte? TRIS .
EN
Qui damnati humanis legibus,vitam uioléter
amittunt,vt non naturæ animam debitam ,fed
pænam pro meritis reddidiffe videantur.Con
tra iuſto homini in Dei religione ,& ſumma
piecate præſidium eſt. Deus enim tales ab oni
nibus tucatur malis. Pater enim omnium , &
dominus, qui ſolus eſt omnia , omnibus ſe li-
benter oftendit.Non vbi fit loco , nec qualis
II,
&
qualitate, nec quantus quantitate , ſed homi-
30
nem ſola intelligentia,mentis illuminans,qui
diſcuſſis ab animo errorum tenebris, & verita
lt tis claritate percepta ,toto le ſenſu intelligen-
tiæ diuinæ commiſcer , cnius amare à parte
naturæ , qua mortalis eſt , liberatus immorta.
licatis futuræ concipit fidaciam . Hoc ergo in-.
ter bonos,maloque diſtabit.Vnuſquiſq; enim
pietate, religione,prudentia, culcı , &vencra
tione Dei clareſcit, quaſi oculis vera ratione
perſpecta,& fiducia credulitatis ſuæ , cantum
inter homines præftans,quantum ſol cæteris
: aſtris lumine ſuo anteftat : Ipfe enim ſol non
tam magnitudine numinis , quàm diuinitate,
& ſanctitate,cæterasſtellas illuminat. Secun-
S. 5
dum enim Deum hunc crede, ò Aſclepi cære .
ra gubernantem , omniaque mundana illumi.
nantem animalia,fiue animantia , ſiue innani
mantia. Si enim animal mundus,viuens ſem
per, & fuit. & eft, & erit, nihil in mundo mor
tale eft.Viuentis etenim vniuſcuiuſquepartis,
quæ in ipfo mundo, ficuti in vno eodemque
animali lemper viuente, nullus eſt mortalita,
tis locus.Ergo uitæ æternitatiſque Deus ipſe
elle debet plenisſimus , li ſemper eum viuere
neceſſe eſt.Solergo, ſicut mundus ſempiter
nus, lic & ipſe ſemper gubernator vitalium ,
vel cotius uiuacitatis eorum frequentator , &
diſpenſator eſt.Deus ergo uiuentium , uel uita
lium, quæ ſunt in mundo ſempiternus guber
nator eſt, ipſiuſque uitæ diſpenſator æternus.
Semel autem diſpenlauit æterna lege cunctis
uitalibus uitam præſtans, hoc more quo dicá.
In ipſa uiuacitate æternitatis,mundus agita
tur, & ipla uitali æternitate,locus eſt mundi,
propteqr uod non corrumpetur aliquando,
Itabili ſeinpiternitate uiuendi circumualla (
tus, & quali conſtrictus ipſe mundus . Eft igi
tur diſpenſator uitæ omnibus, quæ in ſe ſunt,
& eft locus omnium, quæ ſub ſole gubernan
tur, cuius inundi commotio ex duplici con
ftat effectu. Viuificatur enim ipſe extrinfecus
ab æternitate, uiuificatque ea quç intra ſe sūt,
omnia differentia, numeris, & temporibus ſta
cutis, atque infixis, cuncta per ſolis effectum ,
ſtellarumque diſcurſum , omnia temporalia
ratione ,diuinaque lege conſcripta.Terrenum
autem tempus,aeris qualitate ,ęſtuumque,fri
goriſque uarietate dinoſcitur. Cæleſte uero
recurlionibus fyderum ad eadem loca,tempo
raria conuerfione recurrérium, & mundus eft
receptaculum temporis, cuius curſu, & agita
tione uegetatur. Tempus autem ordine fer
uatur.Ordo , & tempus innouatione omnium
rerum quę in mundo lunt, per alternationen
faciunt. Cunctis ergo ita fe habentibus , nihil
ſtabile , nihil fixum , nihilimmobile,nec naſce
cium, nec cæleftiű, nec terrenorū. Solus enim
Deus, & merito folus, iple in fe, &à le, & cir
cum le,totus eſt plenusatque perfectus, iſque.
ſua firma ſtabilitas eſt, nec alicuius impulſu,
nec loco moueri poteft,cum in eo fint omnia,
& in omnibus iple eſt ſolus,niſi aliquis audeat
dicere ipſius commotionem in çternitate eſſe,
ſed magis,& ipla immobilis eternitas, in quá
omnium temporum agitatio reuocat , & ex
qua omnium temporum agitatio ſumit exor
dium . Deus igitur ſtabilisfuir, ſemperque eſt,
& cum eo fimiliter æternitas conGlit.Mundu
uero non natum, quem recte ſendibilem dici
mus intra le habet. Huius Dei imago hic mun
dus effectus eſt eternitatis imitator. Habet au
tem tempus ſtabilitacis ſuç uiın atque natu
it ram,
 > ASCLEPIVS
ram , quamuis ſemper agitetur,ea ipſa in ſe re-
uertendi necesſitate . Itaque quamuis fit æter-
nitas , ſtabilis , immobilis, atque fixa, tamen
quoniam, quod mobile eft tempus, in æterni-
tatem ſemper reuocatur agitatio , eaque mo;
bilitas ratione temporis uertitur,efficiturques
syt & ipla eternitasimmobilis quidem ſola,per
tempusin quo ipſa elt, & eft in eo ,omnis agi-
tatio videatur agitari . Ergo fic efficitur ; ut &
æternitatis ſtabilitas moueatur, & temporis
ſtabilis mobilitas fiat, fixa lege currendi.Sic ;
& Deum agitari credibile eſt in ſeipſum ea-
dem mobilitare ſtabilitatis. In magnitudine
enim ipſiuseſt immobilis agitatio .Hoc ergo
quod efttale,quod nonſubijcitur fenfibus,in
finitum , incomprehenſibile, inæſtimabile eſt,
nec fubſtineri, nec ferri, nec indagari poteft.
Vnde enim, & quo, & vbi, aut quomodo ,aut
quale ſit, incertum eft. Fertur enim in ſumma
ſtabilitate, & iipſo ſtabilitas ſua, ſeu Deus,leu
æternitas , ſeu vterque , ſeu alter in altero, ſeu
vterque in vtroque lint.Propter quod æterni-
tas line definitione eſt temporis . Tempusaus
tem quod definitur , poteit vel numero , vel
alternatione , vel per alterius ambitudinem
rediensæternum efle . Vtrunque ergo infini-
gum , vtrumque videtur æternum . Stabilitas
enim ,vt pote defixa, quo fuftinerequæ agita-
bilia sútpoſſit,beneficio firmitatis,merito ob-
tinet principatum. Omnium enim quæ funtz
primordiun Deus eſt, & æternitas . Mundus
autem ,quod fitmobilis,non habet principa-
tum . Præuenit enim mobilitas ſtabilitatem
fuiam in legem agitationis ſempiternæ haben-
do immobilem firmitatem . Omnis ergo ſen-
fus diuinitatis , immobilis, ipſe in ſtabilitate
fua fe cominouer. Sanctus, & incorruptus , &
fempiternus eſt, & liquid melius poteit nuncu
pari , Dei ſummi ipla voluntate aſſiſtens æter-
Kitas pleniflimus omnium fenfibilium , & 10-
tius diſciplinæ confiftens, ut ita dixerim ,cum
Deo.Senius vero mundanus recepraculum eſt
omnium ſenGibilium , & fpecierum , & difcipli
narum.Humanus uero, ex memoriæ tenacita-
re, quodmemor fit omnium,quas gelſerit, re-
tum . Víque ad humanum tamen animal ſen-
fus diuinitatis deſcendendo peruenit. Deus
enim ſenſum fummum , diuinumque cunctis
confundi noluit, ne erubeſceret commixtio-
ne aliorum animantium . Intelligentia enim
ſenſus humani qualis , aut quanta fit, tota eſt
in memoria præteritorum.Per eam enim me.
moriæ tenacitatem ,gubernator effectus eſt ter
rie, Intellectus autem naturæ qualitate,& ſen-
fus mundi ex omnibus quę in mundo ſenſibi-
lia ſunt, poterit peruideri . Aeternitas quæ le-
cunda elt Sex ſenſibili mundo , ſenſus datus,
qualitalque dinoſcitur, at intellectus,qualita-
tis, qualitaſque ſenſus ſumnsi Dei, fola veritas
eft , cuiusveritatis in mundo , ne quidem ex
trema lineç vmbra dinoſcitur . Vbi ſunt mens
dacia, vbi genituræ , abi errores videntur.Vis
des ergo ,oAſclepi in quibus conſtituti , quæ
tractemus,aut quæ audeamus attingere. Sed
tibiDeus fumme gratias ago ,qui me viden
dæ diuinitatis tuæ illuininaſti lumine, & vos ,
Ò Tati, & Aſclepi, & Ammon intra ſecreta po
ctoris diuina myſteria filentio tegite , & taci
turnitate ſeruate. Hoc enim differt intellectus
à ſenſu mundi , intelligendam , & dinoſcendá
mentis præuenit intentionem . Incellectus au
tem mundi peruenit ad æternitatem , & Deos
noſcendos, quiſupra ſe ſunt, & fic contingic
hominibus, vt quaſi per caliginem quæ in cæ
lo funt ,videamus,quantum posſibile eft pec
conditionem fenfus humani.Hæc autem inte
tio anguſtisſima eſt peruidendis tantis bonis.
Latisſimavero cum viderit felicitate conſcien
tiæ .Deinani vero , quod etiam magnum vide
tur eſſe quamplurimis , ſc lentio . Inanenec
eſſe aliquid ,neceffe potuiſſe , nec futurum va
quam.Omnia enim mundi ſunt membra ple
nisſima , ut ipſe mundus plenus fit, atque per
fectuscorporibus , qualitas formaque diuer
hisſpeciem ſuam habentibus , & magnitudi
nem . Quorum vnum eft alio maius ,autalio
minus , & valitudine, & tenuitate diuerſa .
Nam & quædam eorum validiora videntur, &
cut & maiora , minora autem , & tenuiora ,
aut vix , automnino videri non poſſunt,quas
folum efle atrectatione cognoſcimus. Vnde
contingit multis credece hic, non eſſe corpo.
sa, ſed inanes locos, quod eft iinposfibile.Si
cutienim quod dicitur eſt extra mundum , G
tamen eſt aliquid ( nec enim iftud credo ) Gc
ab eo plenum effe intelligibilium rerum ,ideſt
diuinitatis ſuæ fimilium . Vt hic eciam ſeng
bilis inundusqui dicitur , plenishmus ſit cor
porum , & animalium , naturæ ſuæ, & qualita
ti conuenientium , quorum facies non omnes
videmus,fed quaſdam vlera modum grandes,
quaſdam breuisſimas, autpropter (patij inter
iecti longitudinem ,aut quod acie lumus ob
wula , tales nobis effe videantur ,aut omnino
propter nimiam breuitatem à multis non elle
credantur. Dico nunc dæmonas , quos credo :
commorari nobiſcum , & heroas, quos inter
aeris purisfimam partem fupra nos, & terram ,
vbi, nec nebulis locus, nec ex lignorum ali-.
quorum agitatione commotio.Propter quod
• Aſclepi inane nihilelle dixeris,nili cuius rei
inane ſit. Hoc quod dicis inane , prædixeris ,
ve inane ab igne , & ab aqua ,& ab his fimilia
bus . Quod & fi contigerit videri, quid,inane: -
posfit elle a rebus huiuſcemodi, quamuis bre
ue lit, uel magnum quod inane videtur,ſpia
ritu
 DALOGY S.
titu tamen , & aere iacuüm eſſe non posſir. uertitur.Sic generum fingulorum formæ ſunt
Similiter vero de loco dicendum , quod uo .
cabulū ſolum intellectu caret.Locus enim ,ex
to cuius eſt; quid fit apparet. Principali er-
enim nomine dempto, ſignificatio mutatur.
Quare aquæ locus, ignis locus , aut his ſimi-
lium recte dicimus . Sicut enim inane efle ali .
quid impoſſibile eſt, ſic , & locus ſolus quid
fit dinolci non poteſt . Nam fi poſueris lo-
cum fine eo cuius eft , inanis uidebitur locus,
quem in mundo eſſe non credo. Quod liina-
ne nihil eſt , nec per le ,quid ſit locus appa-
ret, niſi ei , aut longitudines , aut latitudines,
aut altitudines addideris, vtcorporibus ho-
minum ſigna . His uero fic fe habentibus, o
Aſclepi, & vos qui adeſtis , ſcitote intelligibi-
lem mundum , & Deum , qui mentis ſolo ob-
futu dinoſcitur eſſe incorporalem , nec eius
naturæ miſceri poſſe aliquid corporale , ideſt
quod poſfit qualitate , quantitate , numeriſq;
dinoſci. In ipſo enim nihil tale conſiſtit. Hic
ergomundus, qui dicitur ſenſibilis , recepta-
culum eſt omnium ſenſibilium ſpecierum ,
qualitatum ,vel corporum , qnæ omnia fine
Deo vegetari non poffunt.Omnia enim Deus, mas , ex quo diuino dono, homo animal di
& à Deo omnia , & eius voluntatis omnia. ' &um eſt rationale . Minus autem miranda, &
Quod totum eft bonum , decens , immutabi- fi miranda funt quæ de homine dicta ſunt,
le , & prudens, & ipſiloli ſenſibile , atque in-
telligibile, & fine hoc , nec fuit aliquid , nec
eſt, nec erit , Omnia enim ab eo , & in ipſo,
& per ipſum , & multiformes qualitates ,&
magnæ quantitates, & omnem menſurain ex-
cedentes magnitudines, & vniformes ſpecies,
quas fi intellexeris, ò Aſclepi,gratias acturus
és Deo . Si totum animaduertes vera ratione,
perdiſces mundum ipſum ſenſibilem , & quæ
in eo funt , omnia à ſuperiore illo mundo,qua
fi ex veſtimento eius contecta. Vnum quodq;
enim genus animalium , ò Aſclepi, cuiuſcun-
que, uel mortalis, uel immortalis, uel rationa
lis, fiue ſit animans , fiue fine anima ſit, prout
cuique eſt genus , ſic ſingula ſui generis ima-
gines habent . Ec quamuis vnum quodque
animalis genus omnem fui generis posfideat
formam , in eadem tamen ſui forma, ſingula
disſimilia ſunt. Species enim quæ diuina eſt,
incorporális eſt, & quicquid mente compre:
henditur.Cum itaq;hæcduo,ex quibus cóſtar
forma, & corpus,incorporalia fint,imposſibi-
le eſt vnaquanq; formam alteri ſimilimam na.
fci,horarum ,& climatum diftantibus punctisi
Sed immutantur toties quor hora momenta
habet circulj circumcurrentis, in quo eſt ille
omniformis quem diximus Deus . Specieser :
go permanet,ex ſe toties, pariens imagines tá
tas,tamque diuerſas , quanta habet conuerfio
mundi momenta,qui mundus in conuerſione
mutatur.Species vero , necmutatur, nec.com
6
permanentes,in eadem forma fua disGimiles.
ASCLEP. Etmundusſpeciem mutat,ò Tril
megiſte ? TRISME.Videsergo , ò Aſclepi
ubi omnia quaſi dormienti eſſe narrata .
Quid eſt enim mundus , aut ex quibus cons
ftat , niſiex omnibus natis ? Ergo uis dice
re de cælo , & cerra , & elementis . Nam ?
que alia magis frequenter mutantur in ſpe .
cies , cælum humeſcens, uel fordefcens in
una cæli ſpecie, hæ ſunt quæ fepe alternantur'
ſpecies . Terra uero fuæ (peciei multás im.
mutationes ſemper habet , & cum parturit
fruges, & cum eadem partu nutriat ſuo , tum
reddit omnium fructuum uarias diuerſaſque
qualitates', & quantitates , ac ftationes , &
curſus ad omnes arborum , florum , bacca
rum qualitates, odores , ſapores,ſpecies.Ignis
etiam facit conuerſiones plurimas,atq; diuers
ſas.Solisenim, & lune omniformes imagines.
Sunt autem quaſi ſpeculorum noſtrorum ſimi
les, imaginum fimilitudines, æmulo ſplédote
reddentium.Sed iam de talibus ſint fatis dicta
talia.Iterum ad hominem , rationemg; redea
fed omnium mirabilium vincit admiratione,
quod homo potuit inuenire naturam, eainq;
efficere . Quoniam ergo proaui noſtri mal:
tum errabant contra orationem Deorum iné
creduli, & non animaduertentes ad cultum,
religionemq; diuinam ,inuenerunt artem qua
Deos efficerent , cui inuentæ adiunxerunt
virtutem ,de mundinatura conuenientem , eá
que miſcentes, & quoniam animas facere non
poterant , euocantes animas dæmonum ,vel
Angelorum , eas indiderunt imaginibus ſuis;
diuiniſq; myſteriis, per quas ſola idola ,& bea
neficiendi , & malefaciendi vires habere po
tuiffent.Auuseniin tuus , ò Aſclepi medicinæ
primus inuentor , cui templum conſecratum
eft in monte Libyæ ,circa licus crocodilorum ,
in quo eius iacetmundanus homo, ideft cora
pus,reliquusenim, vel potius torus , fi eft ho
mo totus in ſenſu vitæ melior ,remeauit in cæ
lum , omnia etiain nú adiumenta hominibus
præſtans infirmos numine ſuo, quæ ante fole
bat medicinæ arte præbere.Hermes,cuius no
mine auicum mihinomen eſt, fibi cognomen
patrium conſiſtens, omnes mortales vndique
venientes adiuuat,atque conſeruat. Iſın vero,
Oficin, quá multa bona præſtare propitios,tan
tum obelle ſcimus irato's.Terrenis enım Diis
atque mundanis facile eft iraſci , ut pote fint
ab hominibusfacti,arque compoſiti;extraque
naturam.Vnde contingit ab Aegyptijs hæcsão
da animalianuncupari, & pfingulas ciuitátes"
coli
 ASCLEPI V S
coli corum animas , quorum ſunt conſecratæ quæ nec cæpit effe,nec definet,quæ fixa immu
viuentes, ita vt eorum legibus incolantur , & tabili lege currendi ſempiterna commotione
corum nominibus nuncupentur.Per hanc cau ſeruatur,oriturque, & occidit alterna fæpeper
ſam , ò Aſclepi quæ alijs colenda videntur,atq; membra,ita vt variatis temporibus,ijſdem qui
veneranda , apud alios diſſimiliter habentur, bus occiderat membris, oriatur. Sic enim , &
ac propterea bellis ſe lacellere Aegyptiorum rotunditatis uolubilis ratio, ut ita ſint fibi co.
ciuitates folent.ASCLEP.Et horum Triſme
giſte Deorum,qui terreni babentur, cuiuſmo-
di eſt qualitas?ÍRISME.Conftat, ò Aſclepi
de herbis , de lapidibus, & de aromatibus vim
diuinitatis naturalem habentibus in fe, & pro
pter hanc cauſam ſacrificijs frequentibus oble
& tantur, hymnis, & laudibus, & dulciffimis ſo
nis in modum cæleſtis harmoniæ concinenti
bus, vt iſtud,quod eft cæleſti vſu , & frequenta
tione illectum , in idola posſit lætum humani.
tas patiens,longa durare per tempora,lic Deo-
rum actor eſt homo, & ne putes forcuitos effe-
ctus elle terrenorum Deorum , ò Aſclepi, Dij
coeleltes inhabitantſumma cæleſtia,vnuſquil.
que per ordinem ,quem accipit complens,atq ;
cuſtodiens. Hi vero noftri ligillatim quædam
curantes, quædam præuidentes,quædam ſor-
tibus, & diuinatione prædicentes, hic pro mo
do ſubuenientes humanis,quaſ amica cogna-
tione auxiliantur . ASCLE. Quam ergo par-
tem rationis cipappéys ,vel fata incolunt. Tril
megiſte, ſi celeltes Dij dominantur,terreni in
çolunt ſingula, quam ciucpuérn nuncupamus?
TRISMEG. O Aſclepi ea eſt necesſitas omniú
quæ geruntur, ſemper fibi catenatis nexibus
juncta. Hæc itaque eft, aut effectrix rerum, aut
fummus Deus, aut ab ipſo Deo,qui ſecundus
effectus eſt Deus,aut omnium cæleftium , ter-
renarumque rerum ,firmata diuinis legibus di-
ſciplina.Hæc itaque cipappeévn , & necesſitas,am
bæ libi inuicem indiuiduo connexæ ſunt gluti
no ,quarum prior ciudpuérn rerum omnium pa
rit initia.Necesſitas vero cogit ad effectú ,quæ
ex illius primordijs depender . Has ordo con.
fequitur , ideſt contextus,& diſtinctio tempo-
risrerum perficiendarum.Nihil eft enim, line
ordinis compoſitione. In omnibus iftis mun .
dus iſte perfectus eſt. Ipfe enim mundus ordi
ne geftatur, vel torus conſtat ex ordine . Hæc
ergo tria ,cildpuérn idelt fatum , necesſicas, or-
do,uel maxime Dei nutu ſunt effecta , qui mú
dum gubernat ſua lege, & ratione diuina. Ab
his ergo omne velle , & nolle diuinitus auer-
fum eſt totum . Necira etenim commouetur,
nec fecuntur gratia , ſed ſeruiunt necesſitati
rationis æternæ , quæ æternitas inauerfibilis,
immobilis , inſolubilis é.Prima ergo cijepuévn
eft, quæ ueluti iacto femine,futurorum om-
nium ſuſcipit prolem . Sequitur necesſitas,
qua ad effectum coguntur omnia. Tertius or-
do textú ſeruans earum rerum quas cipapuéon
necesſitaſque diſponit. Hæc ergo æternitas
arctata cuncta,ut quid fic volubilitatis initiuin
ignores , cum omnia ſe ſemper , & præcedere,
& ſequi videantur. Euentusautem vel lors,in.
ſunt omnibus per mixta inundanis . Dictum
eſt nobis de fingulis, ut humanitas potuit , ut
voluit, permiſ que diuinitas. Reftat hoc folu
nobis, ut benedicentes Deum , oranteſque ad
curam corporis redeamus.Satis enim de diui .
nis rebus tractantes,mentem velut animi pa
bulis faturauimus.
De adyto vero egresfi,cum Deum orare cæpif
fent, in aultıú reſpicientes erant . Sole etenim
occidente, cum quis Deum orare uoluerit, il
luc debet reſpicere, ſicut & lole oriente, in eú
qui ſubſolanus dicitur . fam ergo dicentibus
præcationem ,Aſclepiusait , ſubmilla voce orá
ti ſuggeramus patri,quod iuſſerit, vt thure ad
dito, & pigmentis,precem dicamus Deo.Que
Triſmegiſtus audiens, atque commotus ait,
melius,meliusominare,ò Aſclepi . Hoc enim
ſacrilegijs fimile eſt,cum Deum roges,thus at,
que cætera incendere.Nihil enim deelt ei ,qui
ipſe eſt omnia.Sed nos agentes gratias,adore.
mus. Hæ enim ſunt lummæ incenſiones Dei,
cum aguntur grates à mortalibus.
Gratias tibi agimus ſumme , & exuperantisci
me. Tua enim gratia tantum ſumuscognitio
nis tuæ,lumen conſecuti. Nomen ſanctum , &
honorandum ,nomen ynum , quo folus Deus
elt benedicendus ,religione paterna,quoniam
omnibus paternam pietatem , & religionem ,
& amorem ,& quæcunque eſt dulcior efficacia
præbere dignaris, & donas nos ſenſu , ratione,
intelligentia.Senſu, ut te cognoſcamus.Ratio
ne, vete ſuſpicionibus indagemus.Intelligen
tia,ve te cognitione cognolcétes gaudeamus,
ac numine laluati tuo gaudeamus ,quòd nobis
teoſtenderis totum gaudeamus , quòd nos in
corporibus firos , æternitate fueris conſecrar
re dignatus. Hæc eft enim lola humana gratu
latio,cognitio maieſtatis tuę.Cognouimus te,
& lumen maximum folo intellectu ſenſibili.
Intelleximus te ,' ' uitæ uera uia , è natorum
omnium fæcunda generatio . Cognouimus
te totius naturæ, tuo conceptu plenisſime,
cognouimus te æterna perſeueratio . In om .
ni enim ifta oratione , adorantes bonum bo.
nitatis tuæ , hoc tantum deprecamur , ut nos
velis feruare perſeuerantes in amore cognitio
nis tuæ,& nunquam ab hoc genere s
uitæ ſępa
rari. Hocoptantes conuertimu nos ad pucão
& Gne animalibus cænam .
FINI S.
here ఆటలు
FRANCISCI PATRICII
Aſclepius.
Call Res Aſclepios,videtur Her-
mes Triſmegiſtus ,, in ſuis
qui ſuperſunt libellis no-
minare.In Minerua,Aſcle-
pium Vulcani F. qui medic
cinæ fuerit inuentor. Id751-
xñ's So AsxaMTi0's,óHpasou .
Medicinæ vero Aſclepius vulcani . Ioantixñs
και πάλιν , ο Ασκληπιός Ιμούθης .Poetices rurfus
Aſclepius Imuthes . quem antea etiam ſpa-
aum nominauerat. Και ο Ασκληπιός , ο Ιμουθης
wards.Et Aſclepius Imuthes ſpanus.Sæpe au-
tem alibi, Aſclepium fine cognomine ullo ,
non ſolum nominat, verum etiam interlocu-
torem ,cum filio Tato, libi in dialogis interpo
nit,& integros quandoque ad eum dirigit . Et
eius nomine aliquos inſcribit . Sicuti & epi-
ftolam vnam ad eum ſcribit. Duo ſunt præci-
pue Aſclepij nomine Inſcripti. Alter, cui titu-
lus,ſermoCatholicus,fiue vniuerſalis.Quem
Steuchus, ait,vocari Aſclepium . Candalla, ad
Tatium fuiſſe ſcriptum inquit . Sed perperam
vtrumque.Nam eius initium quod erat apud
Stobæum , & nos ſuo loco reſtituimus, clare
ad Aſclepium eſt directum . Sicuti & ille cui
titulus.Quod in folo Deo bonum.Et alius de
Intellectione, & ſenſu. Simul cum eo qui cla-
uis appellatur.Videturautein Hermes,hunc
Aſclepium paulo minus, quam Tatum filium
adamaſse.Filio namque,ex iis qui extant , le-
prem dicauit libellos.Aſclepio uero quinque
Inter quos ille eſt, quem Apuleius Latinum
fecit.Superſunt etiam fragmenta quædam ex
libellis ei dicatis , ficuti alia quoq;ex iis quos
Tato infcripfit , quæ omnia ſunt a nobis in
Hermerem , hoc volumine relata . Videtur
autem hic Afclepius, tertiusquidam a duo
bus illis quos nominauimus effe. Nam illo-
rum alterum , Medicinæ ; alterum Poetices
fuife inuentores afferit . At cum hoc tertio ,
nuſquam vel de medicina , vel de poetica
colloquitur . Sed de ſumma vbique philo
fophia. Neque apparet illos Hermetis di
ſcipulos fuille . Hic autem primo ſuo li
bello , eius diſcipulum ſe facit . extant au
cem ſub eius nomine libelli tres . Quos non
videtur Steuchus , ni fallimur, cognouiſ
ſe . Ficinus certe eis caruit . Candalla non
niſi primum habuit. Turnebus tres excuf.
fit . Et calci prioris fragmentum quoddam ,
ex alio libro , alluit , fine quo eum Candal
la edidit . De tribus his libellis , primus
quidem & tertius , digni videntur , quibus
Hermetis auditor fuerit author . Sed le
cundus , quamuis ab eo tertius pendere
videatur , ſuppoſitus poſſit exiſtimari. Ne
que enim , quod titulo promittit , præſtat ,
quod tantum virum decere non videtur .
Et præterea Fidias in eo nominatur . Qui
ſculptor Periclis tempore fuit Athenis .Cui
Hermes , & auditor eius , non potuit eſſe
contemporaneus . Sed quia non vti ſcule
pror , ( quod fuit ) ſed vii Muſicus nomi
natur, verifimile fuerit , vel alium hunc
Fidiam Aegyptium , & Muſicum fuiſſe. Vel
nomen hoc, librariorum incuria , in Aegy
ptii Muſici locum irrephilfe . Sed & quod
ait,citharedo cuidam contigiſſe dum canerec
in agone loco chordæ , quæ ei defuit , cica
dam ſuppleſfe cantionem , apud Græcos id
eueniſse non pauci ſcribunt. Niſi quis dicat,
id prius Aegyptio alicui accidiſse , quod
Græci , vt alia inulta , ad fe tranftulerint .
Sed vt cumque id ſit , non ſatis videtur is
libellus tanci viridiſcipulo eſse dignus . Sed
primo cur & quomodo titulus , 09-01, deffi
nitiones ? congruar , nulla certa ratio vide
tur reddi poſse. Neque enim quæ ſubdun
tur ,
eur, definitione's funt . neque his tribus li- Ammoni Regitranfmille . Vel.veriüs , ad
bellis deffiniciones vllæ , aut docentur , aut cummifile,magnum vt inquit fermonem ,
traduntur . Niſi quis dicat , in libris his,quo- qui eſſer tamquam ſumma & commentarium
rum ciculos anteponit , deffinitiones , vel eorum , quos nominat librorum nouem ,a ſe.
traditas ab eo fuiffe vel tractatas . Tituli au- fcriptorum . Primus autem cum apud Candal
tem ſunt hi . De Deo , De diuina cllentia . De lam , tum apud Turnebum proprio caret til
intelligibili eſſentia .De materia . De æcono- tulo , ſeu hypothefi , quam duo ſequentes
mia plenitudinis ſeptem ſtellarum.De Sole. . habent. Siquid vero anderein alienis liceat ,
De Fato. De Homine. De homine quieſt ſe- ex rebus quæ in eo diſputantur prolixius. De
cundum imaginem . Non enim ſunt hæc . in Sole, & Demonibus,auſi ſumustitulum præ
hiſce tribus libellis diſputata .Sed neceffe eft, figere . Și cui non placeat , pro non pofito ha
cum hoſce titulos prępoſuiſſe , vt index qua- beat.Et interpretationem noftram omnium
G eller libellorum aliorum quos ſcripſillet. tium ,æquo animo,ſuſcipiat.
Vel eorum ipſorum quos initio primiair fe

ASCLE

i

ΟΡΟΙ Α Σ ΚΛΗΡΙΟΥ
Π Ρ Ο Σ Α Μ Μ Ο Ν Α
Β Α Σ ΙΛΕ Α.
Περί ηλίου , και δαιμόνων .
Β Ι Β Λ Ι Ο Ν
Εγών σοι λόγονώ βασιλεύ διε
πεμψάμω,πάντων και άλλων.
ώσπερ κορυφίων και υπόμνη
M μα , ου και η πολλών δό
ξαν συγκεί μόνον , έχοντα δε
πολλων εκείνοις αντίδαξιν .
Φανήσεται γαρ΄ σοι και τους έ
εοίς ενίοις λόγοις αντίφωνος . Ερμής μ' αφ'
έμος διδάσκαλος πολλάκις μοι διαλεγόμενος , και
ιδία , και η Τατ ενίοτε παρόντος , έλεγε ότι δο
ξει τους εντυγχάνουσί μου τους βιβλίοις απλου
εάτη ή η σύναξις , και σαφής . εκ δε φέ
ναντίων και ασαφής ούσα , και κεκρυμμένον ή νοω
και λόγων έχουσα και έτι ασαφες άγη , έλ
λωων υστερον βουληθέντων των ημετέραν δια
λεκον, ας τίω ιδίαν μεθερμίωευσα , όπερ έσαι
ή γεγραμμένων μεγίση διατροφά τε , και ασά
φια . ο 3 λόγος τη πατρώα διαλέκτω ερμωλό
είνος και έχει σαφή ή ή λόγων νοω . Και γαρ' α
το το της φωνής ποιόν , και και η αιγυπίων o
ομάτων δύαμις , εν εαυτή έχει και ενέργειας
των λεγομένων . όσον ούν δωατόν όξι σοι ζα
σιλεύ , πάντα σε δωασαι , τον λόγον δια
ρησον ανερμωατον , ίνα μήτε εις έλλωας έλ
θη τοιαυτα μυστήρια , μήτε ελλωων υπέ
ρήφανος φράσεις , και εκλελυμένη , και ώσπερ
κεκαλλωπισμένη και εξίτηλον ποιήση το σεμνον
και σιζαρον , και των ενεργητικής και ονομά
των φράσιν. . έλληνες γαρ ' ώ βασιλεύ , λόγους
έχoυσι καινους , αποδείξεων ενεργητικούς . Και
ωτη εσίν έλλωων φιλοσοφία , λόγων ψόφος .
Ημείς δε , ου λόγοις σώμεθα , αλλα φωνας
μεγίσεις και έργων . Α'ρξομαι δε του λόγου έν
θεν , τον θεον επικαλεσάμενος τον #r όλων δε
αποτίω , και ποιητίω , και πατέρα , και πε
φίβολον , και παντα όντα τον ένα , και ένα όν
τα τα παντα . Των πάντων και το πλήρωμα ,
έν όξι , και εν ενί , ου δέτεροωντος του ενός ,
αλλ'αμφοτέρων ενος όντος . Και τούτον μοι τον
ΕΣΕΝ
A S. C L Ε Ρ ΙΙ
ADAM MO NEM
G Ε
De Sole , & Dæmonibus .
LIBER I.
Agnum tibi ſermonem o Rex ,
tran (mil , omnium aliorum
veluti fummam , & comme
tarium . Non fecundum vul
gi opinionem cópofitú.Sed
habentem , multas contra il .
luin demonſtrationes. Videbitur.n.tibi qui •
buſdam etiam meis fermonibus cótradicere .
Hermes namque doctor meus , ſepe eſt mecú
collocutus . & feparatim , & aliquando Tatio
preſente dicebat,quod uidebitur ijs qui meia
libris occurrent, & fimpliciffima efle compofi
cio,& clara.Sede contra ,etiam obfcura, & ab- ,
ſconditam ſermonum intelligentiam habere,
& præterea obſcuriſsima,cum poſtea Greci vo
luerint noſtram dialectum ,in propriam inter
pretari.Quæ res erit,eorum quæ ſcripta ſunt,
maxima peruerfio , & obſcuritas. Sed ſermo,
paterna lingua traditus , habet claram ſermo
num intelligentiam . Nam ipfamet vocis qua-,
litas,& Aegyptiorum nominum vis ,in ſe ipſa
habet, eorum quæ dicuntureuidentiam. Quá
tum ergo fieri poffit, tibi o Rex,omnia autem
potes, lermonem eum ferua non conuerſum
vt neque ad Græcos calia myſteria perueniát ,
neque Grecorum fuperba phrafis, & folura ,
& quafi exornata , nominum noftrorú graui
tatem , & venerandam efficaciam reddat exis
lem,& euanidam . Græci namque o Rex , ſers
mones habent nouos,demonftrarionem effe .
Etores.Ethæc eſt Græcorum philoſophia,ſtre
pitus, Nos vero,rationibusnon vtimur. Sed
rerum,& operum vocibus maximis.Incipiam
autem hinc fermonem , Deum prius inuocans
vniuerſorum dominum,& factorem , & patré,
& cuſtodem . Vnum qui ſit omnia & qui oni.
nia fit vnus.Omnium enim plenitudo ,vnum
eft, & in vno,non ſecunduin locum tenente v:
no,ſed ytroquc vnum exiſtente. Et hanc men
tem
 ASCLEPII
tem cuſtodi mihi o rex per totum ſermonis
& operis diſcurſum . Nam fi quis tentet,omnia
& vnum quod videatur , idem eſſe, ab ſepara-
re,capicns,appellationein hác, omnia de mul-
titudine, & non de plenitudine, quod eft in-
poflibile.Omne.n.ab vno foluens, perdetvni-
uerlum . Omnia namq; vnum eſſe oportet , fi
quidem vnum eft. Eft aut. & numquam ceffat
vnú efle, vt plenitudo foluatur.Videas in terra
multos aquarum fontes & ignis, ſcaturientes,
in mediterraneis partibus , & in eodem , tres
naturas quæ cernuntur, ignis, aquæ , terræ ab
vna radice pendentes . Ita q vniuerſæ materię
credatur elle pænu. & emittit quidem eius a-
bundantiam , a ſuperis e cótra haber ſuam hy-
parxin . Sic.n.cælum & terram operator ſem-
per ducit,dico vero , ſol, eſſentiain quidé de-
mittenr , materiam vero arrollens : & circa ſe
ipſum , & in ſe ipſum omnia trahés,& a ſe ipſo
omnia omnibus tribuens,eriāluméabundan-
tiffimum largitur. Ipfe.n.eft, cuius bonæ ope-
rationes, non folú in cælo, & aere,fed & in ter
ra,in imum profundum & abyſſum penetrát.
Si vero aliqua,etiam eſt intelligibilis efentia ,
ea eft huiusplenicudo & moles,cuius recepra--
culum fuerit huius lumen . Vnde aūt hæc, auc
conſtituitur,aut influit , ipfe folus nouit . vel
quia ipſo loco, & natura propè ſe ipſum exi-
ftens ,nona nobis confpicitur cogit nos per
coniecturas intelligere.ſpeculatio vero eius,
non eft coniectantis,fedipfa vifio fplendidit-
fima circuluftrat vniuerifm ταιundi ,fuperpo -5 μέσος αφ' ίδρυται σεφανηφορών τον κόσμον και
fitum . Medius.n.collocatus,coronatmúdum . ' καθάπερ ωίοχος άγαθος το # κόσμου άρμα ασφά
& veluti auriga bonus, mundi currum firmat)
infe & colligit fibi,ne forte , fine ordinefera-
tur.Sunt aut habenæ vita,& anima, & fpiritus,
& immortalitas ,& generatio. Permittit igitur
eum vt feratur non procula ſe . Sed fi verum
oporteat dicere, lecum . Atq; hoc modo ope-
ratur omnia . Inmortalitas quidem perpetua
permanentiam contribuens. Et ſuperæ circun
ferentiæ lucis fuæ, quantum emittit, ex altera
parte quæ cælum aſpicit, immortales mundi
partesnutrit.Ea vero quæ totum continet, &
colluſtrat,aquze & terræ & aeri , molem viuifi-
cans,commouens generationem , & mutatio-
nes. Quæ in his mundipartibus ſunt animalia
helicis in modum tranfmutans & transfora
mans genera,generum in ſe mutuo , & fpecie-
rum ſpecies , reſiſtente mutua mutatione, fi-
cuti in magnis corporibus operans efficir .
Omnis enim corporis permanentia , nutario
eſt. Immortalis quidem corporis indiſſolu-
bilis eſt. mortalis vero , cum diffolutione. Et
hæc differentia eft immortalis ad mortalem .
Sicut vero lumé ipſius copioſum eſt,fic & ani-
malium ab eo facia generatio , copioſa quæda
eft , & loco, & abüdantia & citra diſſolutioné.
τον νούν διατήρησαν ο βασιλεύ , παρ' ολίω,
τίω του λόγου πραγματείαν . εαν γαρ΄ τις
επιχειρήση το παντα και εν δοκούντε και
τωτόν ή του ενός χωρίσαι , εκ δεξαμήνος τίω
και πάντων ωροσηγορίαν επι' πλήθους και ουκ
επι ' πληρώματος όπερ έσιν αδύνατον το
παν γαρ του ενός λύσας , επιλέσει το παν.
πάντα γαρ εν 3 δω , είγε έν έξιν· έσι δε , κι
ουδέποτε παύεται έν όντα , ίνα το πλήρωμα
λυθη. ίδοις αν επ ' τη γη πολλές πηγές υδά
των και πυρος αναζρυούσας εν τοίς μεσωτά
τοις μέρεσι · και εν τω αω τι τας της φύσης
δρωμένας , πυρός', και υδαίος , και γής , εκ μιας
δίζης ηρτημένας . Όθεν και πάσης υλης πεπί
σέτα ή ταμιείον . και αναδίδoσι μ' αυτής
τίω χορηγίαν . ανταπολαμβάνει και των άνωθεν
ύπαρξιν ούτω γαρ' ουρανόν και γω άγα ο δη
μιουργός , λέγω δη ο ήλιος , τίω μ ουσίαν κα
τάγωντίω' και ύλω ανάγων , και ει ' αυτόν και ας
αυτόν τα πάνα έλκων , και απ' εαω παντα δι
δους πάσι , και το φώς άφθονον χαρίζεται και αυτος
αφ' έξιν, ου αγαθαι ενέργειαι , ου μόνον εν ουρανό
και αέρι , αλλά και ' γης , εις τον κατώτατον
βυθον αβυσον διήκουσιν . τις ότι και νοη
τη ουσία,αύτη εσίν ο τούτου όγκος , ο υποδοχή αν
είη το τούτου φως. πόθεν και αυτη σωίσατε ή πιρ
ρα , αυτός μόνος οίδεν , ή και τον τόπο και τη φύ .
σει εγγύς ών εαυτού , μη υφ' ημών ορώ μόνος , σο
χασμών καιβιαζομένων νοεϊ . και 3 τούτου θέα , ουκ
έτσι εοχάζοντος , αλλ ' αυτή η όψις λαμπρότατα
οτιλάμπει πάντα τον κόσμον , τον καρκείμόνον .
λισάμνος και αναδησας ας εαυτόν,μήπως ατάκως
φέρoιτο. εισί δ α ιωίαι, ζωη, και ψυχή, και πνεύμα ,
και αθανασία , και γένεσις . αφήκεν ουν φέ
ρες και ου' πόρρωθεν εαυτού , αλλ' α ςη το α
penis
ληθές ειπείν , σω εαυτω , και τούτον τον
τρόπον δημιουργα τα απαντά . τοϊς μ ' α'θα
νάτοις τίω αΐδιον διαμονίω Σπονέμων • και τη
άνω τειφέρεια τη του φωτός εαυτου οσον ανα
πέμπει εκ του θατέρου μέρους του ορος ου
ρανον βλέποντος , τα αθάνατα μέρη του κό
σμου τρέφοντος . το δε καταλαμβανομένων και
αλάμποντι το παν , ύδατος , και γής , και
αέρος , κύτος ζωοποιών και ανακινών γένεσιν
και μεταβολάς . Τα εν τούτοις τοις μέρεσι
του κόσμου ζωα , έλικος τρόπος μεταποιών ,
και μεταμορφών εις άλληλα γένη wών , και
eign cidov και αντιταατομένης της ες άλλα
λα μεταβολής , καθαπερ και επ ' μεγάλων
σωμάτων που δημιουργών . Παντος γαρ' σο
ματος διαμονή , μεταβολή , και του μ ' αθα
νάτου , αδιάλυτος του δε θνητού , μετα δια
λύσεως και αυτη η διαφορά όξι ή αθανατου αγνοος
το θνητον, και η 3 θνητου ορος το αθάνατον. ώσσερ
δε το φως του πυκνον , ουτω και η ζωογονία
αυτούπυκνή τις , και αδιαλυτος του τόπο, και το
χωρηγία .
 AD AMMONEM REGEM .
χορηγία . Και γαρ δαιμόνων χοροί αει ' αυτόν πολ-
λοι , και ποικίλαις σρατίαις έoικότες οι σωοικοι.
και τ αθανάτων ουκ εισί πόρρω. ένθεν δε λαχόνες
τω τούτων χώραν , τα και ανθρώπωνεφορωσι τα
3 α' θεών επιταλό μήνα , ενεργούσι θυέλλας ,
και καταιγίσι , και τηςηρσι, και μεταβολαις πυρος ,
και σεισμούς . έτι 3 λιμούς, και πολέμοις αμνόμε-
νοι τίω ασέβειαν . Αύτη γι' ανθρώπους,είς θεούς
η μεγίση κακία . Θεών Σαρ, το ευ ποιαν , αν-
θρώπων , το ευσεβών • Δαιμόνων , το έπα-
μων.Τα γαρ' υπ'ανθρώπων τολμώμενα, ή πλάνη ,
ή τολμή , η ανάγκη , ω καλούσιν μαρμένην , και
αγνοία , ταύτα πάντα παραθεοίς ανεύθυνα μό-
νη 3 η ασέβεια , δίκη ωοπίπλωκε . Σωτηρό και τρο-
φεύς έξι παντος γένους , ο ήλιος και ώσπερ ο νοη-
τος κόσμος , τον αιθητϊκόν κόσμον ομίχων
πληροί αυτόν ογκών ταϊς ποικίλαις , και παντο-
μόρφoις ιδέας : Ούτω και ο ήλιος , πάντα εν τω
κόσμο αειέχων και όγκοί πάντων τας γυέσως , και
έχoυροποιεί • καμόντων δε' και ρευσάντων , του-
δέχεται , στ ' τούτω δε ετάγη και των δαιμό-
νων χορός • μάλλον δε' χοροί . Πολλοί γαρ ούτοι
και ποικίλοι • ση ' τας των αγέρων πλιγ9ίδας
τεταγμένοι εκάσω τούτων ισάριθμοι . Διατε-
ταγμένοι ούν υπηρελούσιν εκάσω των ατέρων ,
αγαθοί , και κακοί όντες τας φύσας , τουτέσι
τις ενεργείας . δαίμονος αφ' ουσία , ενέργεια .»
Εισί τινες αω κεκραμένοι εξ αγαθού και
κακού • ούτοι πάντες και δι' γης ωραγμά-
των των εξουσίαν κεκληρωμένοι ασί , και
έπι'γής θορύβων , και ποικίλω ταραχίων έργά-
ζονται , και κοινή ταις πόλεσι και τοις έθνεσι ,
και ιδία εκάώ · Αναπλάθονται αφ ' και ανε-
γείρουσι τας ψυχάς ημών εις αυτούς , εγκα-
9η ιδμοι ημών νεύροις , και μυελοΐς , και φλεψί,
και αρτηρίαις , και αυτοι του εγκεφάλω και διή-
κονες μέξι και αυτή η αλάγχνων . Γεγόμδυον cerebro , permeantes νίφue ad vifcera . Narn
ν' ημών έκασον , και ψυχωθένα και παραλαμ-
βάνουσι δαίμονες , οι κατ'εκείνίω τω τιμίω
της γνέσεως υπηρέται , οι ετάγησαν εν εκά-
σω των ασέρων . ούτοι αφ' κατα τιγμίω εναλ-
λάσσονται , ουχ οι αυτοί επιμένοντες , αλλ'α-
νακυκλούμενοι. ουτοι ούν εις τα δύο μέρη της
ψυχής δώτες δια του σώματος , πρoβoύσιν αυ-
τω έκασος ορός τίω ιδίαν ενέργειαν . Το π '
λογικόν μέρος της ψυχής αδέσοσον των δαμ-
μόνων έσηκεν , επιτήδειον ως ζωοδοχίω ή θεού .
το ούν εν τω λογικό ακίς πιλάμπει δια του
ηλίου και ούτοι Ν πάντες ολίγοι ασί . Τούρων
καθαρμοω1αι οι δαίμονες . Ουδεις ουδέν
δύαμεί , ού »-δαιμόνων, ούτε θεών, προς μίαν
ακή να του θεού . Οι δ ' άλλοι πάντες άγοναι :
καιφέρονθαι ,καιας ψυχάς , και τα σωματα guntur , & feruntur, & animis , & .cot
Καν' των δαιμόνων , αγαπώντες , και σέργοντες poribus , a demonibus , diligentes , & a
τας εκείνων ενεργείας . Και ο λόγος , ουκ έ- mantes illorum
ρως εσιν ο πλανώμενος , και πλανών . Η ουν
επίγειoν διοίκησιν τώτίω πάσαν διοικούσι
και διοργάνων και ημετέρων σωμάτων
LIB. 1.
Eteniin Dæmonum chori circa ipſum multi
ſunt, & quaſi exercitus quidam , eius domo
ftici , ab immortalibus non ſunt procul. Ar
que inde ſortiti horum regionem, res huma
nas curant . Deorum vero iufla
exequuntur ,
procellis , turbinibus , fulguribus , & ignis
mutationibus . Et terræ motibus, & præterea,
fame, & bellis impietatem vlciſcuntur . Hæc
enim , hominum , contra Deos maxima eft
prauitas.Deorum enim proprium eſt benefi .
centia , hominum vero pietas . Dæmonum
uero , vlciſci. Nam quæ homines agunt vel
errore, vel audacia , vel neceſſitate quam vo
cant fatum . vel ignorantia , ea omnia apud
Deos pænasnon ſubeunt. Sola impietas,pe
nam ( ubit. Seruator vero , & educator omnis
generis eſt ſol. Et ſicut mundus intelligibilis,
ienfibilem mundum continet , replet ipſum ,
varijs & omniformibus ideis . Sic etiam fol ,
omnia in mundo continens , adimpler gene.
raciones omnes , & corroborat. Quæ vero
ægra ſunt, & fluxa , ſuſcipit, ſub eo ordina
tus eft dæmonum chorus vel potius cho
ri , multi enim ſunt hi , & varij ſub aſtrorum
regionibus ordinati , cuique eorum numero
pares. Coordinati igitur , cuique ſtellarum
ſunt miniſtri. Cumque fint natura & boni, &
mali , hoc eft per operationem . Dæmonis e
nim eſſentia eſtoperatio . Sunt autem corum
quidem téperato ex bono, & malo. Et hi om
nes,terrenarum rerum poteftate ſunt ſortiti,
& terreſtres tumultus,& variosexcitant pauó
res. Et ciuitatibus & gentibus communes, &
priua:im fingulis . Effingunt enim, & erigunt
animos noſtros ad ſe ipſos, inſidentes noftris
neruis,& medullis, & venis, & arterijs, & ipli
cum finguli noftrum generamur , & anima
mur,ſuſcipiunt nos dæmones , qui ei honori
generationis ſuntminiſtri quiiſingulis aftris
ſunt ordinati.Hi namq; momento variantur,
& non'iidem permanent, ſed in gyrum rede
unt.lfti igitur, in duas animæ partes , ſubeun
tes per corpus , ipfam finguli ad proprium o
pus reuoluunt. Rationalis vero animæ pars ,
dæmonum ,ſeruitutem non ſubit.Statque ido
nea ad Deum ſuſcipiendum . Radius ergo ra•
tionalem colluſtrat per ſolem . Ifti vero
omnes , pauci funt . Ab his abftinent dc.
mones . Nemo enim , vel dæmonum ,
vel deorum , vllarm habet poteftatem con
tra vnum Dei radium . Reliqui omnes :
actiones . Et ratio , non eft
amoris quidecipitur , & decipit . Terrenam
igitur hanc adminiftrationem omnem admi
niſtrát, per noftrorum corporum inftruméta.
3 Hanc
 ASCLEP II
Hanc vero adminiſtrationem Hermes voca .
uit fatum . Pendet igitur intelligibilis mun-
dus a Deo. Senſibilisvero ab intelligibili dan
te virtutem quam habet ab ipſo Deo a quo
productus elt. Sol autem, per intelligibilem ,
& fenfibilem mundum , influxum boni a Deo
largitur,hoc eft opificij. Circa vero ſolé,fphæ-
ræ octo ſunt,ab eo pendentes , ea quæ eſt iner
rantium , & fex errantium , & vna terrena. Ab
his vero fphæris pendent dæmones , & adæ-
monibus homines.Atque ita omnia & omnes
a Deo pendent. Atq; idco,pater quidem om-
nium eft Deus . Operator vero fol . Mundus
vero organuin eſt opificij. Et cælum quidem ,
intelligibilis regit ellentia.Cælum vero Deos.
Dæmones vero Diis ſubordinati, homines re-
gunt.Hic eft Deorum & dæmonum militaris
ordo.Deus quidem hæc libi agit per hoſce. Et
partes Dei ſunt omnia . Si vero omnia ſunte-
ius partes Deus ergo omnia eſt. Omnia igitur
efficiens, ſeipſum facit. & numquam ceffabit.
Ταύτω ' τω διοίκησιν Ερμής αμαρ μένωεκά
λεσεν . Ηρτηται ούν και νοητός κόσμος του θεού.
ο Ν αθωτός , του νοΜτου , ο Ν ήλιος δια του
νοητού και αιθητου κόσμου , τίω επιρροω απο
του θεου χορηγείται του αγαθού , τουτέσι της
δημιουργίας . Περί ' τον ήλιον , αι οκτω ισι,
σφαίραι , τούτου ηρτημένα • ή τε των απλα
γων , και έξ των πλατωμένων , και και μία σει' .
γειος . Τούτων ε' των σφαιρών Ηρτίωται οι δα ,
μονες ! » Ο δαιμόνων , οι άνθρωποι κ' ου
τα παντα τε και πάντες πο ' του θεού εισιν
ηρτημένοι . Διο πατήρ εν πάντων και θεός •
Δημιουργός , ο ήλιος ο Α' κόσμος , όργα
ναν της διμιουργίας . Και ουρανον μν νοητή
ουσία διοικ · Ουρανός Ν' θεούς : Δαίμονες ,
θεοίς τσοτεταγμένοι και ανθρώπους διοικούσιν .
Αυτη η θεών και δαιμόνων σρατιά . Τάδε ο θεός }
ποια δια τούτον εαω της . Και μόρια του θεού
πάντα έςιν . Ει δε πάντα μόρια πάντα αρα
ο θεός . Πάντα ουν ποιών , εαυτον ποιεί , και ουκ
αν ποτε παύσατο . έπει και αυτός απαντος και Ι

quádoquidéirrequietus ipſe eſt, & ficut Deus,
fiać nó haber,Gic & fa tio eius,nec principium ,
nec finem habet.
· videntur ſequentia ex alio libro ſumptas.
: Si vero intelligis o Rex, ſunt & corporum ,
incorporea. Qualia nam inquit rex.Ea quæ in
fpeculis apparent corpora,nonnevidentur ti
bi,incorporea eſſe. Sic ſe habet,o Tati,diuinæ
-cogitas inquitRex.Suntvero incorporea alia ,
ve ideæ , nonne tibi videtur incorporeæ cum
Gint in corporibus apparent, non ſolum ani-
*matorum ,ſed etiam inanimatorum . Bencdi-
cis,o Tati. Ita ſunt refractiones incorporeorú
ad corpora . Et corporú ad incorporea hoc eſt
ſenſibilis ad intelligibilem mundum. & intel-
Jigibilis ad ſenſibile. Atq; ideo venerare ſimu-
-lacra ,o Rex , vt & ipſa ideas habent ſenſibilis
: mundi.Rex ergo ſurgens ait. Nunquid licet,o
:Propheta, hoſpicumcuram habere ?Sequenti
vero,deſequentibus, theologizabimur.
FINIS.
ώσπερ ο θεος ου τέλος έχει , ούτως ουδε η ποίη
σις ωτού άρχω και τέλος έχει .
Ει 3 νους,έσιν 3βασιλεύ, και σώματα ασώματα.
Ποια έφη ο βασιλεύς . Τα εν τοις ένοπροις
φαινόμενα σωμα/α , ου δοκεί σοι ασώματα έ ) ;
Ούτως έχει και τατ, θείως νοείς , ο βασιλεύς εί.
πεν • Εσι 3 και ασώματα άμα , οίον α ιδέα
ου δοκεί ούν σοι και ασώματοι, ούσαι εν σώματι
φαινόμεναι , ου μόνον και εμψύχων , αλλά και των
αψύχων . Ε λέγεις & Τάτ . Ούτως αντανα
κλάσεις εισί των ασωμάτων προς τα σώματα ,
και η σωμάτων ορος τα ασώματα , τουτέσι
του αθηγου ορός τον νοηον κόσμον , και του νοη
του προς τον αιθητόν · διο οροσκωει τα αγάλο
μαλα ο βασιλεύ , ως και αωια ιδέας έχοντα Απο ?
αιθη7ου κόσμου . Οουν βασιλεύς εξαναςας, έφη,
άρα όξιν ο τροφή α τω των ξένων επιμέ
λιαν γίνεις ; τη Ν' επούση, τει η εξης θεο
λογήσομεν .
Τ Ε Λ Ο Σ.

Α Ν Ν Ο Τ Α Τ Ι Ο.

Dum authorſecundum opinione antiquorum, attribuit demonibus curamfuper res humanas.Regi

men ſuper hominesnolunt theologi,bene utdemones habeant miniſterium ſuper homines,inducēdoeos
ad bonum ,et retrahendo a malo cum hoc decenter fiatper angelos bonos. Sed habēt miniſterium ſuper
homines impugnando, & exercendo eos;quiapugna in exercitium hominum durabit vſq; ad diem is
dicij. Hac de caufa conueniens est eos in aereboccaliginoſo collocari, vſque addiem iudicij.

ΟΡΟΙ "

ΟΡΟΙ Α Σ ΚΛΗΡΙΟΥ
Π Ρ Ο Σ Α Μ Μ Ο Ν Α
Β Α Σ Ι Λ Ε Α.
Περί της αυ ' # πάθους ή σώματος , έμπο
διζομένης ψυχής .
ΒΥ Β Λ Ι Ο Ν Β.
Ο ΟΙΣ της παμμούσου μελω
δίας τίω αρμονίαν επαγγελ
λομένοις , ει καλα τω '
Ταξιν εμποδων τη οροθυμία
γένηται , και η οργάνων αναρ
μοσία και καθαγέλασον το επι
χείρημα . των και οργάνων
εξαθενο ώτων φρος τίω χρείαν, τον μουσουρ-
γον ανάγκη παρα των θεωρών επιτωθάζες .
ο μν' αφ ' ακάματον ευγνομόνως τοδίδωσι τίω
τέχνω. των Α', το αθενές καλαμέμφεθαι , ο γαρ
του και φύσιν μουσικός θεός , και των ωδών αρ-
μονίαν ου μόνον εργαζόμενος , αλλα και άχι των
μέρος οργάνων τηςοικείας μελωδίας τον ρυθ-
μον παραπέμπων ακάματός όξιν ο θεος . Ου με
προς θεών το κάμνων. Ει δέ ποτε θελήσαν % τω
τεχνίτη σπερ μάλισα εναγωνίζες αει' μουσι
κήν άρθι μου και σαλπιγκών τω αωω επίδες
ξιν της επιστήμης ποιησαμένων» άρι" 3 και αυλη-
δών τους μελικούς του της μελωδίας λίγυρόν έργα-
σαμένων και και καλάμω και πλήκτρο της ωδής τίω
μολπην πελοωων , ου το πνεύμα και μουσι-
κού τις αναπέμπεται τίω αιτίαν , ου τω κρεαλονι
Tluaiſícev , cinc ted sefer! Stodidwoi opémor to'pka
βας. τη 5 Φ οργάνου καταμέμφεθαι σαθρο 7n71 , 67
δή τοίς μάλισα καλούς εμποδών καλέση, το μόν
μουσουργώ ορός τω μελωδίαν εμποδίσας : 8 3
ακροατών τίω λιγυραν ωδω συλήσας* ουζοσί-5 και
ή μών της οι' τοσώμα αθενείας χάριν, μόγις ή
θεωρών καλαμέμψει ευσεβώς το ή μέτερον γένος.
Αλλά γινωσκέτω, ώς ακάμαθον α ' όξι πνεύμαο θεός.
αν και και ωσαύτως έχων της ιδίας ειςήμης, διωε-
κης και ας ευδαιμονίαις , ευεργεσίας και ας αωας
δια παντός κεχρημένος . Εί μάλιςα των Φειδία
των δημιουργώ ουχ υπήκουσεν η 7ης ύλης μεία
ορός εντελή γω ποικιλίαν, διήρκεσε υ /ος ο μου-
σουργός και δωαμιν, μη' εις αυλον ω αι ]ίαν ανα-
φέρομβω. της και χορδής καλαμεμφώμεθα ω αθέ-
γκαν, δε δη7ον γονοναυχαλάσασα, ότι δη τον Τό-
τον υπαραιώσασα, 7ήςευμουσίας τον ρυθμόν η φά-
γισεν . Αλλά δητου συμπώματος πει το όργανον
γενημένου , ουδείς ποτε τον μουσουργών καιτιάσα-
το. αλλ 'δσωπερ το όργανον εκάκισε . , τοσούτω τον
μουσουργούν ήυξησεν · οπότε της κρούσεως πολλάκις
φος ή τονον εμπίσούσης , και έρωτα οι ακροαται
Lης ΠΑΕΣΕ Ο
ΙΙ
A S C L ΕE ΡP II
A D Α Μ Μ Ο Ν Ε Μ
REGE M.
και
Dc Anima à corporis paſſione
impedita ,
LIBER I I.
IS qui harmoniam omnifaris
muſici cantus profitentur , G
dum id oſtentant , impedi
mentum , contra deſiderium
cis aliquod accidat, ob orga
norum diffonantiam , ridicu ,
la res euadit . Organis namque ad vſum ine
pris redditis , neceſſe eſt cantorem , a circun ,
Itantibus irrideri.Ille enim, prompre indefels
fam præbet artem , illorum vero inconcinni
taté obiurgat. Sic ſane Naturæ muſicus Deus,
qui πόfolum cantionum harmoniam opera.
tur,ſed etiam particularibus organis, melodię
εγείimum immittit , indefeffus eft Deus.Non
enim apud Deos vlla eft defatigatio . Sivero
guando volenti mufico maxime certame mu
ficum inire, & tubicines , candé volunt facere
oftenfionem .& tibicines, melicis organisme
lædiæ dulcedinem efficiunr, & calamo & pler
&tro cantus fuauitatem complent,nemo ſpiri,
tum muſici culpat , neque iplum muficum qui
ſpiritu etiam maior eft. Sed eum decenter vor
neratur , verum organi ineptitudinem repræ ,
hendit. quod maxime pulchris fuerit impedi,
mento . quodque mulicicantum impedierit,
auditoribus vero melodiæ fuauitatem ſuſtu
lerit.Hoc eodem modo noſtri corporis debi,
litatem , vix ſpectatorum vllus pic repræhen
derit humanum genus . Sed ſciendum , inde
felfum ſpiritum effe ,ipſum Deum.Semperque
& eodem modo ,ſuam habet ſcientiam , & pe
réni fruitur felicitate, & beneficia eadem per
peruo largitur. Quod G maxime Phidiæ opi.
fici, non obtemperat materiæ vſus ad com
pletam varietatem , fufecit autem ipfe muli
custotis vitibus in eum culpam non refe
remus . Sed chordæ repræhendimus debi
litatem . quod conum remittens , vel to
num excedens , muſicum perdidiorythmum,
Ita ſane cum id organo acciderit , nemo in
muficum refert eum errorem . Sed quan
· tum organum vituperat , tanto muſicum
extulit . quando ſcilicet pulſatio eius , cum
tono concinit, tum auditores , maiore mu
ficum proſequuntur amors . ncque habent
in quo
 ASCLEPIL ..
in quo eum reprehendant . Sic & vos , o
honoratiffimi interiorem ad inftar muſici
propriam concinate "lyram . Sed video fa-
ne , ex artificibus quendam , etiam fine lyrą
opere , quando ad magnifcam Gir difρο- των τεχνιών , καιχωρίς της κρί λύραν ενεργείας, ο
ſitus hypothelin tanquam inſtrumento vie-
retur , norui curam in archanis facit conci
nere : & quod vtile fit, pro magnifico reci-
piunt auditores , & obſtupeſcunt . Narrant ,
citharadum quendam , cui propicius erat ,
ephorus muſicæ Deus , dum eſlet in certa-
mine , neruus interruptus incommodum ei
ad certamen attulit. Sed maioris fauor , ner-
di opus ci ad impleuit , & certaminis fupple-
uit honori . Cicada enim , ſuperioris pro-
uidentia, cytharæ infidens, melodiam chor-
dæ ſuo cantu ſubſtituit . Cytharædus vero
hoc chorde medicamine , depofito dolo-
se, victoriæ gloriam obtinuit .Sic & ipſe ,
fentio me , pati , o honoratiſſimi. lam du-
dum enim imbecillitatem fateri videor . Et
paulo ante infirmus effe : Sed præftantio-
fis potentia, quali ſuppleta circa regem me-
lodia , canere . Ac certe finis erit vtilitatis
huius regum gloria , & ab eis trophci, ſermo-
nis eſt promptitudo.Eamus igitur . Hoc enim
muficus vult eia feftinemus. Hoc enim muſi-
cus vult.& ad id lyra eſt concinata. & fuauius
canet,& commodius perſonabit, quanto can-
tus hypotheſim maiorem habet . Cum autem
inreges maxime lyra elt concinata , & tonum
ταμουσουργήσει,
celebrationum habet , & (copum Regiarum νατω
laudum intendit, primo, in ſummum regévni δω έχω , όιδή ούν εις ζασιλέας του
uerſorum ,Bonum ,Deum ,ab alto incipiens ca
nere, ſecundo ordine, in eos qui ad imaginem
illius ſceptra gerunt,deſcendit. Nam & ipſis
regibus clarum eft ,ab alto per gradus cantum
delcendere, & vnde eis victoriæ premia ſunt
deftinata,inde quoque per confequentia, Γρες
deduci. Veniat ergo Muſicus,ad maximum v-
niuerſorum regem Deum . Qui immortalis
quidem eft ſemper, & æternus ,& æternitatis
imperium habens . Qui primus omnium fit
Callinicus, & pulchrorú victor, à quo omnes
victoriæ ,in ſequentes feruntur, ordine victo-
riam ſuſcipientes. In laudesigiturſermo no-
fter deſcendere feftinat. Et inReges commu-
nis ſecuritatis , & pacis præſides , quibus iam
olim maxime , dominum , a potentiore Deo
eſt tributum . Quibus victoria ab illius dexte-
ra eſt deputata.Quibus & brauia , etiam ante
bellicam imbecillitatem ſunt ornata. Quorum
trophæa , etiam ante conflictum ſunt erecta .
Quibus non ſolum regnare , ſed etiam vince-
re,eft ordinatum .Quos,etiam antequàm mo-
uentur,pauent Barbari.
και FINIS .
πλείονα ως εκείνον και μουσουργών αναφέροναι • και
όμως ουκ έχων των κατ' αυτού αιτίασιν · ουγω και
ήμούς και τιμιώτατοι και ένδον πάλιν τω μουσουργά
τίω οικείαν έναρμόσαθε λύρας . Αλλά δ» ορώ τινα
ποτέ ορος μεγαλοφυή υπόθεσιν ήν παρεσκάα
σμένος , ώσπερ αυτω πολλάκις οργάνων κεχρημένος ,
και τίω της νάρας θεραπείας δι' απορρήτων έναρο
μονησάμενον° ως άν το ειωδες εις το μεγαλοφρέ
πές θέμδυοι οι ακροαίαι ερεκπλήλοιντο . λέγεται
μ ' δτινα κιθαρωδών και της μουσουργίας έφορος
θεον έχονα ευμνή, επειδη εναγώνιον ω' κιθαρω
δίαν ποιουμένω , .νάρα βαγείσα ορος εμπόδιον
των αθλήσεων αυτού γεγένηται, το παραή κρείτε
7ονος ευμμές των ναραν ανεπλήρωτες αυτού , και
της ευδοκιμήσεως παρέχε τίω χάριν. άρτια
της ναράς ωτω τελιγα ι τόνοιαν ή κρείτονος
εφιζάνοντα και αναπληροώ το μέλος και της νάρας
φυλάήειν τίω χώραν. * κιθαρωδον δε ' τη της νά
ρας ιάσει της λύπηςπαωσα μόνον, της νίκηςέχηκέ
vou τίω ευδοκίμησιν . ούτως ούν και αυτός αιθα
κομαι πάχειν ώ τιμιώτατοι. άρτι μ' αφ' τωαθέ
ναν καθομολογείν έoικα και στο βραχέος αρρώ
Σως διακείθαι · Εν δωάμει 3 2 κρείτονος ώσπερ
αναπληρωθείσης της ει ' η βασιλέα μελωδίας ,
μουσουργών. Τοιγαρο του το πέρας της ωφελείας -
Sαι βασιλέων εύκλεια , και η εξ εκείνων τροπαίων
και 9 λόγου Φροθυμία . άγεδή ίωμα . Τούτο γαρ και
μουσουργός ζούλεψαι . άγε δη ασεύσουν . Τούτο
γαρο μουσουργος θέλει , και προς τούτο τίω λύρα
ήρμοσα , και λιγυρώτερον μελωδήσει , οροσηγεσε :
όσοπερ τα της συνθήκης μίζα
μάλιςα τα τής λύρας ενήρμοσαι , και εγκωμίων και
τόνον έχει, σκοπόν είς βασιλικους επαίνους διή
γαρε ,ηρώον εαω ας ή υπαλον βασιλέα 9δλων α
γαθον θεόν: και υψόθεν αρξάμενος 7ης ωδής,δαγέ
ρα τάξει ορος του κατ' εικόνα εκείνου των σκηπου
χίαν έχονίαςκβαίνει.δπδη και αυτούς τοϊς βασιλεύ
σι, φίλον το υψόθεν τςαθμον τα της ωδής καθή
καν και δεν περ αυτοίς τα της νίκης πε ωρυτάνα
Ται ,εκείθεν και τα 7 ελπίων κατ'ακολουθίαν άγε
θα . ηκέλω τoίνω και μουσουργος ορος και μέγισον ζα
λέα ή όλων θεόν · δσ αθανατος μ' οι δια παντος,
αίδιος τε και αϊδίου Το κράτος έχων.καλλίνικος ενώ
τος,αφ'ου πάσαι αι νίκαι εις ή εξής φέρονται ,διαδο
ξάμηναι τίω νίκην. όλ ' επαίνους τοίνω ημίν κατα
βαίνειν ο λόγος επίγεναι , και ορος τους των κοινής
ασφαλείας και ειρωης ορυτάνεις ζασιλέας, οίς πά
λαι μάλιςα το κύρος παρα ή κρείτονος θεού κεκο
ρύφωταω οίς η νίκη ορος της εκείνου δεξιάς πεουν
τάνεται · οΐς τα βραβεία και ορο της εν πολέμοις
αρρωσίας Όροηυτρέπεσαιων τα ρόπαια και τρό της
συμπλοκής ίσαται . οίς ου το βασιλεύειν μόνον
αλλά και το αριστεύειν σωτέγακαι : Ούς και η
της κινήσεως, έκπλήλεται το ζαρζαρον .
Ο.Σ.
Τ Ε Λ Ο Σ.
ΟΡΟΙ
 )
64
(
ΟΡΟΙ Α Σ ΚΛΗΡΙΟΥ
Π Ρ Ο Σ Α Μ Μ Ο Ν Α
Β Α Σ ΙΛΕ Λ.
Περί ευφημίας του κρείτονος , και
εγκώμ ον βασιλέως ,
ΒΙΒΛΙ Ο Ν Γ.
Λλα ασεύδει ο λόγος ως αρχάς
καταλύσαι το τέρμα , και ας ευ
φημίαν του κράπονος°έπετα δε
και η θειοτατων βασιλέων ,
και ειρωω ημίν βραςΔόντων ,
περατωσι τον λόγον . ώασερ
αφ' εκ του κρείτονος και της άνω δωάμεως.
ήρξάμεθα , ούτως εις αυτό πάλιν το κράτος
αντανακλάσουν το πέρας και ασερ ο ήλιος πό-
φιμος ων πάντων και βλασημάτων , αυτος ορώ-
Tος αναχών και καρπών τας απαρχας καρ-
πούτα , χερσί μεγίσαις ώασερ εις απόδρεψιν bus maximis in dececptionem fructuum vtés
και καρπών και μένος ταϊς ακτίσι : και χάρες - radiis . Et radij funt ei manus , ea que planta
ω τι αι ακτίνες και τα φυ και αμβροσιωδε-
σαία φρώτον Σπο δρεπόμναι ούτω δη και ημίν
Σπο ' του κρείτονος αρξαμένοις , και της εκείνου
σοφίας τίω απόρροιαν δεξαμένοις . και τώτω
εις τα ημέτερα η ψυχών αρουράνια φυτα
καταγωμένους , πάλιν εις αυτο γυμνασίον τα
της ευφημίας , ής αυτος ημίν επομζρήση τω
• βλάσω άπασαν. θεώ μ' πανακηρατω και
τει η ημετέρων ψυχών ωρος μυρίων δομάτων
και φωνών τίω ευφημίαν αναφέρες ωρέπει , και
και μη το ορος αξίαν έσιν άπαν , έφαμίλλους
ουκ όντας το λέγαν. ουδ' αρ' οι αρτινάς όν-
τις τον πατέρα προς αξίαν υμνείν έχουσι τα
3 τ δώαμιν αυτοίς ορεπόντως αποδιδόασι ,
και συγγνώμίω έχουσιν ενταύθα μάλλον και αυτό
τουο εκλια τω θεώ, το μείζονα αυτόν τεαυή
θυνημάτων,και τα οροοίμια και χάριν, και μεσοθηλα,
και τέλος ή ευφημιών, το ομολογείν και πατέρα απα-
ροδωμμον και απειροτέρμονα . ούλωσί και τα βασι-
λέως.φύσει γαρ'ημίν τους ανθρώποις ώσσερ εκγόνους
απ 'εκείνου τυγχάνουσι, τα της ευφημίας ένεσιν ·
αιτητέον και τα της συγγνώμης ,ti και μάλιςα ταύτα
τρο της αιθήσεως παρά του πατρός τυγχάνει :
ώσσερ και τους αρχιτόκους και αρτιγμές ουχ όπως
έζι της αδυναμίας Σποςρέφηβα τον πατέρα ,
αλλά και χαριν ολ ' της επιγνώσεως . Ούτω-
σι δε και η γνώσις του παντός , ήπερ ζωω πα-
σι σουτανεύω, και τίω ως θεον ευφημίαν , ω ' ημίν
A S C L Ε Ρ ΙΙ
A D Α Μ Μ Ο Ν Ε Μ
R E G E M.
De bona fama , & enco
mium Regis .
LIBER III .
Ed feſtinat fermo, in princi
pia reſoluere finem : & in
celebrationem Potentioris.
SO Deinde diuinillimorumre
gum , qui pacem nobis ita
biliunt, terminare fermo
nem.Sicut.n.a potentiore ,
& a ſupera potentia in cepimus , ſic in ipfum
potentiorem , reflectemus finem . Nam ficut
Col educator eft omnium gerininum , ipſe pri
mus oriens fructuum primitias carpit, mani
ram ſunt ſuauiſfima & maxime ambroſia, pri
mum decerpentes . Sic & nos,a potentiore in
cipientes , & ſapientiæ illius defluxus reci.
pientes , & eos in ‘noſtrarum animarum lu
percæleftes plantas , vtentes , rurſus in ipſam
celebrationem exerceamus , cuius ipſe nobis
irrorabit augamenta omnia . Deo quidem
ſempiterno , & noſtrarum animarum pa
tri decem millibus labris , & vocibus be
nedictionem referre decet . tametſi pro di
gnitate eloqui nequeamus , impares ipfi
orationi . Neque enim infantes patrem pro
dignitate celebrare poffunt. Sed quæ pol
ſunt , decenter reddunt , & veniam in eo
adipifcuntur. Ac potius , hoc ipſum glo
riæ eft Deo , maiorem.ipfum effe fuis crea
curis : & proæmnia , & gratiam , & medie
tatem , & finem celebrationum eſle , fa
teri patrem , infinitipotentem & infinite
effe infinitum . Sic ſe habent etiam res ,
Rcgis . Natura enim nobis hominibus , qui
eius limus progenies , celebratio ineſt . Pe
tenda autem eſt venia , etiamſi hæc ante pe
citionem a patre nobis veniunt . Sicuti e
nim recens natos ob imbecillitatem , non
decet patrem abhorrere , ſed etiam lætari ,
eò quod eum agnofcant . Sic & notitia vni
uerli, quæ vitam cunctis præbet , nobis etiam
cele.
 ASCLEPII
celebrationem dei eſt largita. Nam cum Deus εδωρήσαίο. ο θεός γαρ αγαθός υπάρχων , και εν αυ
bonus fit, & in fe ipfo femper decoris ſui ha-
bet finem.Et cum fit immortalis, in ſe intermi
nam continet quietem.& perpetuo,perenné ,
ab ea eius actione in hunc mundum demittit
nuncium,ad falutarem benedictionem . Non
eft ergoibi , natura difcordia, non eftibi con-
tentio . Sed omnes recte fapiunt. Etuna on-
nium eſt prægnotio.Vnus ipfis intellectus, pa-
ter,vnusſenſusper ea efficiens mutuam bene
uolentiam . Amor idem efficiens harmoniam
vniuerſorum . Ita quidem Deum celébremus.
Sed defcendamus etiam ad eos qui ab ipfo
ſceptra receperunt. Oportet enim regibus in-
cipere ab ipſis exercitati : aſſueſcere nos ipſos
ad encomia ,& celebrare hymnis pietatem in
Deum . Εt primum quidem laudis princi-
pίum a pietate exercere , & in ea perfifte-
re , vtin nobis , & erga Deum pietas, & er,
ga reges laudatio . Oportet enim & his vi-
ces tantæ pacis nobis partę retribuere, Rex
vero uirtus , & nomen ſolum , pacem no-
bis firmat . Rex enim ob id dictus eft, quan-
do & regno , & eius ſummitati inſidet , &
rationi , & paci imperat . Et quia natura rea
gno barbarico ſuperior eft , ita vt , nomen
ſolum , ſymbolum ſit pacis . Nam & nomi-
natio regis ſepenumero , hoſtem ſtatim ce-
primit . Sed & ftatuæ eius , ijs qui maxime
periclitantur , portus fiunt pacis. iam enim,
lola regis imago comparens , victoriam pepe-
rit, & fecuritatem , & fanitatem habitantibus
cffecit .
FINIS .
(69
*
S2 S3 S43) cst 39
(6 ) (Ε ) (6 )
Β )) C695 60 65 630
(ε ) Εδω ( 6
GE ) ES ES) ( Ε
CS:))
(65)
RS
68 6Σ
των δια παντός της οικείας αει ανεπείας έχων το
πέρας· αθάνατος και ών, και εν αυτώ τίω ατελεύτη
τον ληξιν αειέχων: Και δια παντός αέναος απο ' γης,
έκασε ενεργείας , ας τόνδε ή κόσμον παρέχων θα .
παγγελίαν ως διασωσικήν ευφημίαν . ουκ έσιν ουν
εκείσε ορος αλλήλους διαφορά . ουκ έςι το αλλα
Φρόσαλλον εκάσε . Αλλά πάντες εύφρονούσι : Μία 3
πάντων ορόγνωσις • Είς αλλοϊς νους ο πατήρ μία
αίθησις δι' αωη εργαζομένη, το εις αλλήλους φίλ
τρον • Ο έρως και αυτος,μίαν εργαζόμενος αρμονίαν
πάντων • Oύγωαδη θεον ευφημήσωμεν .
Αλλα δη καθαβαίνωμόν και απ ' τους δεξαμένους
παρ'εκείνου Τα σκήπρα . Δεά μφ' απο ' βασιλέων
αρξαμένους,και πο ' τούτων ασκουμένους, και ήδη σωε
θίζαν εαυτους εις εγκώμια, και υμναν τίω ορος το
κρεί τον ευσέβειαν» Και τίω Στρώτίω κατ'αρχων
της ευφημίας, πο' ούτου ένασκάνη και άσκησιν δια
τούτου γυμνάζαν · ίνα εν ημίν , και η γυμνασία
της ωρος ή θεον ευσεβείας, η ορος τους βασιλέας
ευφημία. Δά αφ καιούχων απο διδόναι ας αμοιβας ,
τοσαύτης ημίν ειρήνης ευετηρίαν απλώσασι . Βασι
λέως 5 αρε » , και τούνομα μονον, ειρωω βραβεύα •
Βασιλευς φ δια τουλο εύρημαι ,επιδ Cασιλεία και
τη κορηφαιότη]ι κατεπεμβαίνει , και 3 λόγου και της.
ειρήνης κραθεί και ότι γε οειέχων πέφυκε της ζα
σιλείας 70ς βαρβαρικής, ώστε και τούνομα ,σύμβολον
ειρήνης, Τοιγάρτοι επηγορία βασιλέως , πολλάκις
ευθυς πολέμιον ανατέλλειν πέφυκεν • Αλλά μω
και οι ανδριάντες οι τούτου,τοίς μάλιςα χιμαζομέ
νοις,όρμοι τυγχάνουσιν ειρήνης.ήδη 5 και μόνη εικών
φανείσα ζασιλέως,ενήργησε η νίκην , και το απομόν
τε, και άτρωτον, αρουξένησε τοίς ενοικούσιν .
Τ Ε Λ Ο Σ.
)
)
)
1
.
 23
22
MYSTICA AEGYPTIORVM
ET CALD Æ OR V M ,
à Platone voce tradita .

AB ARISTOTELE EXCEPTA ,
E T C Ο Ν
N S CC RR ΙI Ρ
P ΤT ΑA
PHILOSOPHIA .

IN GENS DIV IN AE SAPIENTI AE

THE SA V RV S.

AD ILLVSTRISSIMVM , ET REVERENDISSIMVM
S. R. E. Card. FEDERICVM BORROMEVM .

SH 3
mo
nd

PAX
阿

FERRARIÆ ,
Ex Typographia Benedicti Mammarelli. M. D. XCI.
Superiorum permiſu.
‫؟؟‬

‫و )‬

‫‪.‬‬
‫ید‬
+

JY
MO

IL L V STRMO AC REVER ,
FEDERICO BORROMEO
S. R. E. CARDIN ALI
Amplifsimo .

Vltis fane, ufquegrauibusde cauſismagna te Federice BORRO,

MEE , profequor admiratione , venerationiconiuncta maxime. vipo
te qui ſciam , te a teneris, Bonis litteris,operam dediſſe aſſiduam .

M. tantisequidemprofectibus , ve XX.annorum adolefcensin Ticinen

fiGymnafio Theologusinſignis , infignibusfolitispublicefis enuncia
tus. Qui itemfciam ,te apatruo tuoCarolo Card. Borromeo, tum
praceptis , tum exemplis in vita ſanctimoniaeſſe educatum . In gudo>
talem teprabes illius imitatorem , vi & tuavitaexemplo, & familia tua , probitare , dignus
fis, quem alij etiam prouecta etate , in chriſtianapietateimitentur . Hunc duplicem , tuums
viuendi modum s.Siftus V.Pont. Max. Ita estadmiratus , vt te . XXII.annis natums,
in purpuratorum Senatorum ordinem , cooptarit. Et illico magnis , ad Chriftianamu
Remp.pertinentibusnegocijs &implicuit, t ) præpofuit . Sacris ſcilicet Concilijscorrigen
dis. Cuioperigrauiffimo &laboriofifſimo ,tamftrenue incubuisti, vt preſensGregorius
XIIII. Pont.Max.te , eorum qui Sacroſanctis Biblijs reuiſendis funtpræpofiti,vnum eſſe
voluerit. Tu tantis diffentus negocijs , collegiumillud Borromeorum
Ticini celebre,ac
pulcher
rimum continue,praſtlantibusingenijs ornare,&vt quam diligentiſime educentur, & g litteris
omnifariam inftruantur , curare nonprætermittis. Nec vero prætermittisquantum , negocia
permittant tuis ftudijsoperam impertiri. In quibus tuopte ingenio, & diuina quadam te du
cente Minerua . Platonicus eseffectus. Hoc effphiloſophusdiuinus ,& in diuinitatem
Bopronus. In eo dum verſaris , in meneſcioquidtale audiens , per Guidobaldum Comitem
narellum , annopræterito a mepetiſti,vi Platonicorum dialogorum ordinem aliquem , ad
te per ſcriberem .Huicoperi illico meaccinſilibentiſime, vt fcilicet,Platoni., Platoniciſque
qui futuriſintomnibus ,tantumpatronum conciliarem . Eum ordinem , non finemagno la.
boré, nonqualemcumque, ſed ſcientificum ,fed optimum , quod magnorum Platonicorums
Veterum , quosfciamus, effecit nemo, ad finem perduxi. Inquo vniuerfa eft per capita Pla
tonisexplicata philoſophia,
fidei Catholica conſonamaxime .Sedego capita, quibus Plato,
cumfide eſtconcors
firi ilatim , & quibus ei Ariſtotelesfit hoftisfuntanobispropoſita. Quo
nimirumphilofophiiſti noftratescognoſcant, & in apertovideant, quantofitPlato, oin
pietale erga Deum , Ariftotelipreferendus. Et quanto 'uerfentur in errore ij,quiin publicis
gymnaſis,& cænobijs,ſoli Ariftoteli , terrenohomini, tori ſiniaddicli, & ineum istrarunt:
Platonemvero hominem diuinum , non ſolum excludunt ,ſed etiam velrefpuunt, velnec de
nomine norunt . Et quanto meliore , & maiore cum ratione,tu adoleſcens aduc,Platonem
prætuleris , quam ij, quiin Ariftoteleinſenuerunt. Sedquo tė, velmagisaddiuina philoſo
phandumincitatcm . velin eofludio magisconfirmarem , ordini nostro, capitibus illis ,
præpofui librumingentem , & qualem vix ulla tulit atas, fed ignotum , & paucis viſumu.
Mysticam fcilicet, Aegyptiam fimul& Babyloniam , hoc eftChaldaicum philoſophiams.
Quam olim Plato, charioribus,& acutioribus diſcipulis, inarchanısprælegere eft folitus.
Et quam Aristoteles ab eiusore exceptam , litterismandauit . Et cuipoſtea, Platonem odio
habens contrariam fcripfit.Quahiſtoriaefta nobis ,fatislatèexpofita.Et islibris præpoli
ta. Hac igitur ,partim tuo iuſſu edita, partim a mea, quam ab initio dixi , tui admiratione
& venerationeprofećła, & in publicum edita , tuabenignitate amplectere, &meabobtrecta.
toribus protege
Tibi addi& iff..
Franciſcus Patricius.
Nii

<

346499643908 )‫دوم‬
SCEGES
‫دروغه‬
《外 fs.
FRANCISCI PATRICII
PLATO ET ARISTOTELES,
MY STICLAT Q
E X O T E R I C I.
Vplex fuifle apud veteres
philoſophantes librorum
genus fatis, ſuperque eſta
nobis Difcuffionum Peri
pateticarum Tomi 1.lib.s.
demonſtratum . Alterum ,
qui in vulgus edebantur,
quosencyclios, ecdedomenos, & exotericos
uocabant. Alterum vero,eorum , qui fere in
archanis,charioribus, & acutioribus diſcipu
lis communicabantur.quos Myſticos,Acroa
maticos , Acroaſes, Acuſmaticos , Epopticos,
Eſotericos,evstoppno in ſeereto , & ad ueritaté
appellabant.Hoc in uſuapud eos fuiſſe, ex te
ftimoniis grauiſsimorumvirorumAriſtotelis,
Plutarchi,Galeni, Clementis,Alexandrini A
gellij,Ammonij,Philoponi, atq; Simplicij pa
lam ibi fecimus. Sicuti & oftendimus,id facti
taſſe, Pythagoram , Pythagoreos omnes, Par
menidem :Protagoram quoque, & Thraſyma
chum Sophiſtas, & Platonem, & Ariſtotelem ,
& Theophraſtum , & Stoicos, & etiam Epicu
reos . Sed & tertius quidam mos, tum docen
di,tum etiam ſcribendi fuit . Vt Præceptores,
nihil fcriberent, fed uiua uoce docerent,diſci
puli uero, easdoctrinas uoce traditas excipe
rent:& eas ipfi literis mandarent.Réhanc Ari
ſtotelesipfe, & reſtatus eſt, & facticauit. Nam
4. phyſico cap. 3.in hunc ſcripſit modum .
Διό και Πλάτων , τίω υλιω , και τίω χώραν και το
ωτό φησίν ή εν τω Τιμαίω . το γαρ μεταλη
πικόν , και τίω χώρα»,έν και ταυτόν . άλλον και τρό
πον,εκεί τε λέγων το μεταλλικών, και εν τοίς λεγο
μένοις ,αγράφοις δόγμασι .
» Ideo & Plato, materiam,& locum , idem
13 ait effe,in Timão . Nam quod recipit, &
locus , vnum , & idem . alio modo ibidia
cens ,id quod recipit, & in ijs quæ dicun
» tur,non ſcripta dogmata.
1
$ 899 CC
er 3
22 622je
EyesC SG33,864 )
V E
Agrapha, &non fcriptaea uocans, quç iple
Plato non fcribebat , fed voce tradebat tan
tum . quamuis diſcipuli , ea poſtea literis
mandarent . Sed & Plato met ipſe,bis in epi
ftolis 2.& 7.teftatur ,fenihil ſcripſiſſe ,neque
ſcriptorum de rebus ſcilicet diuinis. Prior lo
cus eſt in his uerbis .
Μεγίση και φυλακή το μη γράφων , αλλ ' εκμανθά
νειν . ου γεφ ' ότι τα γραφένια, μη ουκ εκπέσεϊν .
Δια ταύτα ουν ποπο εγω οει ' τούτων γέγρα
φα , ουδ' ότι Πλάτωνος σύγγραμμα οι' ιν , ευ'
isan .
Maxima uero cuſtodia , non fcribere. fed
ediſcere . Non enim eſt,quæ ſcripta ſunt,
‫رو‬ non excidant . Ob hæc nihil vmquam
ego de his,ſcripſi. Neque el Platonis ſcri
‫رو‬ ptum vllum ,neque erit.
Alter uero locus eſt in his aliis..
Ουκ ουν εμόν γε δει αυτών έξι σύγγραμμα , ου δε
ΓΙοποθε γένηται .
Non ergo meum de ipſis eſt ſcriptum ,ne:
que vnquam fiet.
Hæc autem quæ ab ipſo audierant,quof
dá ſcciphille,inter quos Dionyſium fuiſfe ,ait.
T"σερον και και ακούω γεγραφέναι αυτον τομών Τό
τε ήκουσε .
Poltea'uero , etiam audio ,ſcripfiffe eum ,
>> quæ tuncaudije.
Quod & alios fcciffe ita ſubnectit .
Αλλους και τινας οίδα γεγραφότας ωθει και αυ
ξυ τούτων .
Alios quidem quoſdam ſcio ſcripſille de
„ " ijſdem hiſce .
Inter quos numerandus eſt etiam Ariſto
teles . Teftantur enim id interprete's fui
Philoponus , & Simplicius , & è claſſicis
Suidas . Prior ille his uerbis, commentario :
nimirum ſuo in primum Ariſtotelis de animar
librum . com . 68. , '
B Τα
 FRANCISCI PATRICII
Τα 'τ' αγαθού , επιγραφόμδυα οι φιλοσοφίας
λέγει,ίν εκάνους και τας αγράφους σωουσίας του
Πλάτωνος ισορei Αρισοτέλης.Επί 5 γνήσιον του
το βιβλιον ,
Ea , quæ de bono , inſcribuntur de philo-
fophia, dicit . In illis autem non ſcriptas
conuerfationes Platonis hiſtorię mandat
Ariſtoteles. Eft autem legitimus eius li-
ber .
Simplicius vero ad eundem locum .
Περί φιλοσοφίας νω λέγατα οι ταγαθού αυτο
εκ της Πλάτωνος αναγεγραμμένα σωουσίας . Εν
οίς ίςορείτας τε Πυθαγορίους και Πλατωνικας ωει
τ 'όντων δόξας .
De philoſophia nunc dicit, ea quæ De bo-
no ipſi ſunt ex Platonis conuerſatione
» conlcripta. In quibus hiſtoria compre-
hendit,Pythagoreas,& Platonicas de en-
tibus opiniones
Suidas quoque in uoće Ayacboữ Sahuovos ,
boni Demonis de eadem re , in hæc uerba
fcripfit.
Οι αει Ταγαθού βιβλίον συναξας Αρισοτέλης ,
σας αγράφους του Πλάτωνος δοξας , εν αυτω κα-
TATÓBE here peépeva ?cie ToŨ owleznicos Aposolé-
λης εν τω Α. αι ψυχής,επονομάζων αυτο οι φι-
λοσοφίας ..
so Cuod de bono librum compoſuit Ariſto-
teles. Non ſcriptas Platonis opiniones in
sy : po recenſet . Etmentionem libri facit in
» primo de Anima Ariſtoteles , cognomi-
innans iplum de Philoſophia .
Sed quem hi , vnum eundemque librum
ſub duplici citulo faciunt, Laertius in duos
inter ſe diſtinctos commemorar. De bono ni.
mirum tres .& de philolophia tres itidem.Eul-
ſebius autem lib. Prepar. Euangelicæ 1 1. cap.
1. Septimum de philoſophia librum Ariſtore,
lis citat. In quo præ cæteris Philoſophis Pla-
tonem laudat, vt quiprimus, & recte, & pro-
prie & perfecte fuerit philofophatus. Et qui
tecte, & intellexerit, & diuiſerit , dixeritque.
Primum effe de natura vniuerſi negotium .
Alterum de hominibus.Tertiam de ora-
tione , putauitque non pofle nos res hu-
» manas perſpicere , niſi prius diuinas in.
tellexerimus .
Sed quia locus hiç haud parum lucis rei
quam nunc tractamus eft allaturus. & Peripa-
to noſtrati eltvelignotus , vel fpretus, opere
pretium fuerit , eum integrum huc tranicri,
bere . Poſtquam ergo Euſebius ex Arcico prę:
claro Platonico , quædam artuliſſet . hæc le-
quentia ſubdidit .
» Quibus atteſtatur Ariſtoteles Peripateticus
» in 7.eorú libro, quos de phyſiologia edidit,
his uerbis. Plato proprie,atq; perfecte prä:
» cæterisomnibus philofophatus eft . Nam
Thalé ſecuti, naturales ſolúmodo fuerunt.
» Pythagorici uero , cuncta celabant. Xeno.
phanes, quique ab eo profecti ſunt,ita con
tenticſas mouerunt rationes, vt confuſio
potius quàm auxilium philoſophantibus
attulerint.Socrates,vt Plato fcripfit, & Pro
» uerbio dicitur, igné igni addebat Cum. n.
» natura ingeniofiſtimus eller , & de omni re
» dubitare peritus, morales , & ciuiles conſi
derationes induxit.Er de Idæis primum di
„ cere aggrellus eft.Omnes autem alij,partes
philoſophię tractarunt.Quidam medicina:
nönulli mathematicas diſciplinas. AlijMu
» Sicam ;poetică. Cóplures aūtorationis vim
» admirati ſunt.Quorú alij le Rhetores , alii
» dialecticos profitebátur.Socratis vero ſuce
ceflores uarijatque contrarii ſibi ipſis fue
» runt . Alii.n.humilitatem , & turbationum
> ſedationem laudabant.Alii uoluptaté ſecu
ti ſunt. Ac nonnulli quidé, omniú ſcientiá
ſibi arrogabant.Nonnulli nihil ſe ſcire pro
» fitebantur . & alii uel cnm infimis conuer
» ſabantur. Alii è contra difficiles, & ſoli ſecú
uiuebant.Plato aŭt primus, & recte intelle
„ xit atque diuiſit, dixitq, primumeſſe de na
» tura vniueifi negotiū, Alterum de homini
bus.Tercium de oratione.Putauitque non
poſle nos,res humanas perſpicere, niſi prie
diuinas intellexerimus. Nam quemadmo
dum medici,cum membra quædam corpo
ris curare veling,ad rorum le prius corpus
» cóuertunt.Sic qui uelit res humanasperſpi
» çere,naturam uniuerſorum prius confideo
», care debet.Pars.n.uniuerG,homo eft,Bonú
aut duplex elle dicebat,alterum noftri,alte
» rum vniuerfi, Principalius aút eflc bonum
» uniueth. Ab illo.n. hoc profluere. Quam
ratione Ariſtoxenus muſicus,ab Indis ema
nalle contendii.Indum.n. quendam ait A.
thenas petiilſe ,Socrațiq; colloquentem ab
éo quæliuille, Quo modo, & quid faciendo
philofophus eflet.Cumg; Socrates reſpon .
diller . Si quo modo uiendum fit homini
ss conlideres. Riſille Indum, atq; dixille. Ne.
» minem polle humanas res intelligere , qui
» diuinas ignorer.Vniuerſam igitur philolo :
phiam Plato in Phyſicaió ,ciuilem & logicá
» partitus eft . Hæc Ariſtoteles.
Çum autem hiçdicitur,phyſicam intelligér
dum eſt, vniuerfi cognitionein , corporei,& in
corporei, & ut Atticus prius dixerat.
Secunda quæ ad diuinarum rerum co
» gnitionem perducac , iplarum dico, quæ
primæ ſunt canſarum altiffimarum , &
aliorum omnium , quæ inde duce natura
emanant .
Et quáuis initio uerborum ſuperiorum Ari,
ſtotelis phyſiologiæ liber vij. citetur , cum
nullus
 PLATO ; ET ARISŤ.MYSTIC 1.
nullus Ariſtotelicorum librorum , veleorum,
qui extant , vel quos Laertius connumerat ,
phyſiologiæ nomine , fuerit infcriptus;intek
digendi funt hic , ijlibri,quos oſtendimus de
Bono, ac de philoſophia,fuiſſe inſcriptos.Gü-
que philofophiæ diuifio , quæ hic ab Ariſto
tele affertur, nullibi in Platonicis dialogisle-
gatur , neceſſe eſt , cam diuifionem. Si quis
vero dicat , non videri Ariſtotelem ſibi con-
ftare , vt pote qui in allatis ex eo verbis tant.
opere Platonem lauder.Sicuti, & in arà ei pou
ſita , & tamen eum libris ſuis pluſquam 60.
locis , & plusquam de veteribus quemquam
alium ,exagicat Id fane obiectum , ſoluipori.
fe arbitramur , li dicamus , Ariſtotelem ,dum
a Platone ad archana colloquia admittabatur,
ei beneuolum fuiſſe . eumque tantopere lau
dalle. Sed poftquàm Plato eius mores impro-
bans Xenocratem , & Speulippum , & aliog
ei præferens,eum amplius , ficuti ex Aeliano
Tomi primi Diſcuſſionum noftrarú lib . pria
mo , retulimus , magna inter eos diſſidia ſunt
orta. Cuæ vſque ad Platonis obitum ,li Aelia.
no credimus perdurarunt. Sed Platone vita
functo , ipteque decennio partim apud Her-
miam Eunuchum , partim apud Alexandrum
deges ad 50. ætatis annum perueniffet, Athe-
nas reuerſus, contra Xenocratem ,quiin Pla
tonis ſcholam ſucceſferat, fcholam aperuit .
12.que integros annos docuit .Quo tempo
se veriffimile eft , eum ſuos libros in'ocio co-
feciffe , hos ſcilicet , qui eius riomine circum-
feruntur. In quibus tot locis Platonem vexat,
quem antea magnopere laudauerat. Sed cre-
dibile quoque elt, eum , poſtquam libros de
fatura, de cælo , de Anina,'& Metaphyſicos
confecifler ! manifefto enim hi , vti ante fcri-
pti, ab eo in myſtica philofophia citantur )
poft quam odium in cuin euomuiſſet id ei
iam in lenio accidiffe , quod Plaro pluribus
alijs eueniffe , ait , qui ab eo audierant, quos
ipfe non ſcripſerat ſermones de rebus diuinis,
Aimirum , ſcripfiffe.
Σχεδον ρ ώς έμοι δοκεί , ουκ έζι'τούτων Όρος
τους πολλους και γελασίτερα ακούσματα , ουδ' αν
αρος 7ούς ευφυείς θωμανώτερα , και ενθουσιασικώ-
τερα . Πολλάκις δε λεγόμενα , και αει ακουός
μμα , και πολλά έτη μόγις και ώασερ χυσος εκ
καθαίρεται και μετά πολλής πραγμαγείας . ο δε
θαυμασον ωτού γέγονεν , άκουσον . Είσι gap
άνθρωποι τω/ α ακηκοότες , και πλείους,δια-
λοι μεν μαθείν . δωροι δε' μνημονεύσα . Και
βασανίσαντες πάνη πάντως κρίνα , γέροντες ήδη
και ουκ ελάφω τριάκοντα ε ακηκόολες και οι
v uu upo coioi puoi, ca ule hole anisonalit
dogarla eiras , Puł 156Tulc , vel ivæpyesa-
Tee ouveatu . ad Tole risolala , v u Towaru
for
2
' Ferè etenim vt mihi videtur , non ſunt,his
bi ad vulgus ridiculæ inagis auditiones.Ne
jo que e contra ingenio fis mirabiliores , &
dininiores . Multoties vero G dicantur ,
& ſemper audiantur , multis annis vix
in tamquam aurum purgatur multo labo :
re . Quod vero mirabile in hoc euenit ,
‫وز‬ audi . Sunt homines , quihæc audierunt
etiam multi, qui poſſunt, & addiſcere, &
‫ܕܪ‬ recordari. Etpoſtquam quaqua uerſumi
s
‫رز‬ diligenter examinarint,iudicare: jam ſe .
nes , & non minus quàm 30. annis hæc
s poſtquàm audierint , qui Gbi nunc dii
cunt , ea quæ tunc incredibiliſſima aiſa
funt, nunc credibiliſſima, & manifeftiſa
fima videri . Quæ vero tunc, credibiliffi
‫رز‬ ma , nunc e concra .
- Ex his ergo tot , tum teftimonijs, tum ta
tionibus , nos colligimus , Ariſtotelem dum
Platoni eller beneuolus , & ab eo ad archa
na , & chariora colloquia admittebatur , li
bros illos de Bono , & de Philoſophia ex ore
eius exceptos, ſcriptos ab Ariſtotele fuille .
Myſticam vero Ægyptiorum philoſophiam ,
tunc temporis itidem a voce Platonis audi.
tam , & in aduerſaria deſcriptam . Et ſucce
dente inter eos diſſidio , quaſi contemptam ,
& deriſui habitam . Et dum fuos conſcriberer
libros, omnem operam in Platonis dogma
tis confurandis poluiſſe,iis nimirum ,quæ Pla
tonis , per dialogos publicata,dicerentur. Ve
fua præferet,rum Platonicis,tum vetuſtioruin
philoſophorum , omnibus.Cur autem dicam,
myfticam philoſophiam ab eo cum Platoni
amicus eller in aduerfaria , relatam , ea ra
tio eft , quod in ipfa , & metaphyſicos, &
naturales, & libros de cælo , & de anima
citatos comperimus , & multa etiam dogma
ta , vt motus , vt anime deffinitiones , vt in
tellectus agentis , & materialis , actus , &
potentiæ , & fimilium diſtinctiones.Quæ res
manifeſto conuincit Myſticos hoſce libros
ab eo , poft illos omnes fuiſſe conſcriptos
Quando fcilicet . Platone , & Speuſippo ui.
ta defunctis, ipſe iam ſenex effet, & tunc co
gnoſceret , quæ fibi ante tid icula vila effent,
elle vere adiniranda . Quæ vero ex propria
fcripta ellent fententia , & falla , e contra ,
& pleraque , ant omnia futulia eſſe cogno
uit. Quæ vero in archanis , a Placone de £
gyptiorum philoſophia olim audiuerat reue.
ra , vt libro quarto cap. fexto ſcribit , non
humanitus fuifle inuenta fed diuinitus re
uelata .
Sunt quidem aliqua , in ea philoſophia ,
ſcripra, quæ an Ariſtotelis legitima fint, du
bium poſſint facere , vt præfatio ,contra Ari
ftotelicum morem ,an tepofita , vt per capita ,
B 2 eaque
 FRANCISCI PATRICII,
eaque breuia librorum diuiſio . Dogmatum
contrarietas omnimoda, horum ſcilicet ad ea
quæ in exotericis eius libris ſunt,iam plus fa-
tis diuulgata . Nominis quidem ambiguitas,
me diu lulpenlum tenuit.Scio namque (quod
& in Diſcuſſionibus oſtendi ) multos libros
Ariſtoteli fallo fuiſſe adſcripcos & ſuſpicabar,
ex duabus illis rationibus , Ariſtotelis nomen
non Stagiricem , ſed Ariſtotelem cognomen-
to Mychum , qui Aeſchinis Socratici , Platonis
condiſcipuli", lucius fuit , potuiſſe horum
librorum deſcriptorem fuiſſe.' Vel Ariſto ;
telem Athenienſem alium , qui in Parmeni.
de dicitur,vnus de 30.fuiſſe cyrannis.Sed prip
rem hanc dubitationem , ita mecum ipſe ſolo
uebam , vt prior ille Mythus , Æſchinis po-
tius, cuiusauditor erat , vel Socratis diſpu.
rationes retuliſſet . Alter vero in tyranni
dein , & ad ciuilem adminiſtrationem ani-
mo propenſum , minime hæc ficuti nc-
que Parmenidea illa , vel intelligere , vel
memoria feruare , vel in ſcripta referre , vel
potuiſſe , vel ſciuiſſe . Secunda vero du-
bitatio facile foluebatur . Quod Ariſtoteles ,
integros ( cripGiler libros, qui fuerint poftea
in capita ab aliquo diuiſi, non aliter , ac no-
ſtroæuo , reliqui eius libri omnes , integri
aliquádo Græce ,etiam impreſſi,facilioris for-
te doctrinæ caufa,funt a quibuſdam per capi-
ta diſtindi , ſicutiab Auen Rois etiam minu-
cius per textuum particulas partiti . Acforſi-
can id operis fecitArabsille Aben Ama , qui
hoſce libros , e ſermone Græco Ariſtotelico ,
in Arabicum tranſtulit . E quo poftea,a Moſe
Rouas Medico Hebreo , cum ad ſe e Dama-
Ico a Franciſco Roleo Rauennate , qui cos
ibi in Bibliotheca ,quadam adinuenerat , de-
lati eflent in Italicum idioma ſunt conuerf .
& poftea ab eodem Roſeo in Italiam perlati,
lunt ex Italico , quoquo modo melius po
tuit , a Petro Nicolao Caſtellanio Fauentino
Philoſopho , & Medico , Latinifacti,& Leo
nis Io. Pont. Max. hortatu,anno D.M.DXIX.
Romæ Typis impreſli . Tertia vero illa dog,
matum contrarietas, conſideranti mihi, ex
his, quæ iam diximus,viſa eſtſolui. Nam quæ
in exotericis dogmata ſcripra lunt, ira contra
Platoné fecuente , & nouorv dogmatú códen
dorum ambitione ſcripta . Hæc vero archa,
na , ſcripta fuiſſe putamus cum adhuc Pla-
toni amicus , & dilcipulus ad ſecretiora col.
loquia admittebatur, & quis äzpaoa non ſcri-
pra dogmata ,& colligebat , & perſcribebat ,
Nequevero quinAriſtotelis ſint, obftat præ-
fatio ,quando , & Metaphyſici, & Phyſici, &
libri de anima , & alij, præfationis fpeciem
eandem habeant , & liber de Mundo ad Ale +
xandrum , præfationem habeat, expreſſam .
Sed illud me magis dubium reddebat , qudd
non viderentur , hilibri , ab eius interpreti
bus vnquam citari;licuri neque a Platonicis ,
neque a claſſicis vllis ſcriptoribus appellari.
Sed hoc ipſum mirari delij, quando in me
moriam venit , omnes ſuos libros , ficuti , &
Theophraſti, Peripateticiipfi , qui maxi
me Aristotelis dogmata poft eius obitum ſe
qui videri voluerunt , nullis , vti in diſcuſſio
nibus oſtendimus , aut perpaucis eius libris
vGfunt , quoniam per 260. amplius annos ,
infpelunca quadam , apud Nelei hæredes,
autin priuatis. ApelliconisTeii , Syllæ , Ty.
rannioniſque Grammarici Bibliothecis alios
fere C. delituerunt . nemini ſcriptorum
cogniti :« Quid veco, vetat , hos eriam
fuille alicubi reconditos , donec in Ara
bis illius Aberi Amà peruenerunt ma
aus, & in Arabicis ſcholis , aut priuatis auc
publicis fuifle in vſu. Et Arabum gymnagis a
Turcis in Syria deletis , Damaſci ignotos la
tuille , doneca Roleo fintadinuenti . Quem
admodúnarrans ,ad Franciſci Petrarchæ vnicu
Quintilianilibrum ( G non fallor ) manus per
ueniffe , & poftea.& etiam num hodie in nu
meros,e tenebris erutos libros,ante ignotos
nouimus.Itaquc ſolutis hiſce dubitationibus,
ad illa veniamus, vt probemus a Platone fuiſ
ſe hæc dogmata , viua uoce,tradita.Et nequa
quam (cripta. Ac primo dicimus.Ex Platonis
ipfius mec verbis., palam iam factum elle ,
Nullum ab eo de rebus diuinis librum fuille
ſcriptum . Salçim donec eas epiſtolas ſcrip
lit. Ad Dionyſium , & a Dionis amicos . Eili
quem poſtea (cripfit, quo mox dicemus,mo
do , fcripfit . Patuit, quoque ex Ariſtotelis
ipfius teſtimonio,Platonis quædam Agrapha
fuille dogmata , & teftimonijs Philoponi, &
Simplicii , & Suidæ , clarum factum eſt quæ
Plato non ſcriberet , Ariſtotelem folitum de
ſcribere . Sicuti & aliis teſtatur Plato , id face.
re conlucuille . Sed & ipſe Ariſtoteles ho
rum librorum primo cap. 5.verbis is,quæ iam
attulimus conteſtatur .
Plato igitur olim dedit animæ plura attri
buta ,quorum nos aurici fuimus teſtes.ſed
non ſcripfit vllum alioquin mentem eius
lector deprehendiſſet.
Pleraquc autem horum librorum dogma
ta , ad animæ cognitionem perținent . EtPla
tonem expreſſo nomine,aliquoties adducit ,
vt eodem capite inquiens.
Vnde dixit Plato , quod ſolutio animæ a
vinculis corporis , eft caufa aſcenſus ſeptimo
& cap.4.
Atque hoc idem opinatus eſtPlato,de ani.
ma vniuerſali , dicens . Et quæ fequuntur ,
Et ſtatim ca exponit . Quæ nullibi , in ijs,
quæ
 PLATO, ET ARIST.MYSTIC1.
1 quae extant ſcriptis reperitur . Excipit ergo
hæc, & alia illa Ariſtoteles attributa ,quibus
pleni ſunt libri , ex Placonis viua voce . Et
capit. ſettimo . Vnde mens Platonis fuit
Sequi locutionem veterum. Nono . Vocat e-
tiam alias, ſenein, vt capitolo ſexto. Incipia-
mus autem ab opinione Senis, quem nouif-
5
fime adduximus . Et erat tunc reuera Plato
fenex , annorum ſexagintaquattuor quando
Ariſtoteles eum de Git audire .
Appellat eum philoſophum quoque , vt
ab initio ftatim . Ec Capite ſexto .
Rurſus verſemur circa animz diſpoſicio-
nes plures , vt lucremur , aliquid a phi-
loſopho . Et capite feptimo. Non opor-
tet audientem verba philoſophi . Vo-
‫رو‬ cat etiam ſapientem libro fecundo ca-
» pite tertio . Et hoc eſt , quod dixit
» fapiens , Deum ſublimem creaffe intele
lectum . Ec capite leptimo. Sicut ſapiens
dixit.
Quę quidem omnia, & loca , & verba
cum alijs , manifeſtum faciunt , a Platone
in colloquiis archanis , ac myſticis expofi-
za fuiſſe . Et ab Ariſtotele excepta , fuiſſe po
ſtea conſcripta , & in holce libros digeſta.
non aliter ac alij libri illi de Philoſophia ,
& de Bono . Sed fi Platonis funt hæc dog-
mata , quæratione , aur iure, Aegyptiorum
ſunt , & Chaldæorum ? Audiamus Strabo .
nem , ſeu Stratonem , libro Geographiç vla
timo ſcribentem.de Heliopoli.
Εκεί ούν ενεδικτυο , ούτε και ιερέων οίκοι
Πλάτωνος και Ενδοξου διατριζας .Ξωέβη γαρ'δη
τω Πλάθωνι ο Εύδοξος Λυρο , και σωδιέτριψαν
εερεύσιν εκείνοις ενταύθα εισκαιδεκα έτη , ως εί-
pulcu tocí. Tepetlow's gupt őrjas , Thu 87956-
μίω και ουρανίων , μυσικούς και δυσμεθαδόλους ,
τω χρόνω και ταϊς θεραπείας εξελιπάρισαν, ώσει-
να θεωρημαίων ισορήσαι . τα πολλά και απεκρύ-
ψανο οι βάρβαροι .
crgo oftendebantur , ſacerdotum do .
Illic
mus , & Platonis , & Eudoxi habitacu
la . Deſcendit enim huc cum Platone
Eudoxus , & cum Sacerdotibus illis hic
ſunt conuerſati 13. annis ,vt quidam di-
9 xere . Nam cum illi excellerent in cæ-
leſtium ſcientia , ſed myſtici eſſent , &
difficulter eam communicarent , tempo-
re , & obſequiis , ab eis impetrarunt, vt
Theoremata aliqua eis traderent . Sed
multa abſcondebant barbari.
Ec quamuis Strato,hic de Aſtrologicis præ-
cipuæ loquatur , vt forte diuinorum igna-
rus. attamen claruin eſt Platonem 13. annis
Aegyptiæ ſapientię ſtuduiſſe, Quam tametfi
hierophantæ illi , quibus folis comendaba-
tur , & afferuabatur in archanis , atramen,
3
obfequiis, ac temporedeuicti, peregrinis e
tiam communicabant , vt ante ſecula multa
Orpheo ſunt communicata ,ab Ethimune Sa
cerdote . Aglaophemo ab Ochlapo.Solonia
Sonche , & a Plenophæ . Pythagoræ vero a
Perenite, & Platoni candem , a Sachoniato ,
& a Secnuphide. Quæ partim Plutarchus par
tim Cleinens Alexandrinus tradidere . Obti.
nuit ergo Plato a præceptoribus hiſce, vt non
ſolum uiua uoce,myſtica illorum dogmata,fi
bi reuelarentur,ſed etiá Hermetis libri often
derentur . A quibus , vt apparet , ea dogmata
deſumpſit. Sed & in archanis & habere.licu
ti & hierophátæ illos in archanis afferuabant,
didicit . idque in more iple poſtea habuit ,
vt ea , vti vidimus, uel non ſcriberet , vel
ſcriberec in ænigmate.Ele auté dogmata quæ
in hoc libro deſcripſit , Aegyptia, multa in
co ſcripta comprobant. Primum quorum eſt,
in præfatione,ubi profitetur,ſe velle con
s templari vniuerſum , ſecundum mentem
9) corum , qui docuerunt per notas figura
„ rum (intelligit hieroglyphica)adeo occul
tas , quodnon alius poteft ad ſecreta hu
iuſmodi ſcientię peruenire.
Et ad finem totius operis cap. 14.de eiſdem
hieroglyphicis habet.
» Conceptus animorum acceptos , 'ſcribe
bant , vti occulata fide accepimus , in
lapides per figuras . & quæ lequuntur.
» Ibique Aegyptios ſapientes nominat. Sed
& Babylonios ſepe nominat , vt hoc com
dem capite . Sapienteſque Babylonii ,
Et præcedenti .
» Atque iccirco rurlus dicimus , quod Rex
Babyloniæ conſpicatus mente , orbem il
lum .
, Babylon autem vrbs fuit Chaldæorum ca
put , & libro codem cap.z.ait.
Si quidem in orbe illo ſuperno,non eft ali
» quid fenfitiuum potentia , vt conuencrút
in hoc ArchiſophiBabylonię.Libro quo
que 10.cap.7 .(cribit.
Verbú expreflum appellatur cauſa cauſarú .
» Atq;hæc fuit opinio ſapientú Babyloniæ .
Staque integra huius libri inſcriptio fuerit .
Myſtica Aegyptiorum , & Chaldæorum a
Platone voce tradita ; ab Ariſtotele vero ex
cepta , & conſcripta philoſophia. Philoſophia
namque & non Theologiam ipſemet Ariſt.
vocat libro 4.cap.s.ita ſcribens.
Ex conſequéti ,non etiam quærant ſapien
tiam archanam , propter Theorematum
fubtilitatem , qualem nos fcripfimus in
hoc libro tituli . Philoſophiæ Myſtica
Aegyptiorum . Reliquum nos ex eo col.
9 legimus. Et quod deerat fuppleuimus.
Priore aut ex Italico Caſtellanijverſione quis
bar :
 FRANCISCI PATRICII
barba riuſculam retinuimus , quoniam , non
tain ſumusdelicati, vt verba ſententijs præ
feramus. Quæ quia lacobo Carpentario non
placebat, vt lermo ,vt ait , tolerabilior fieret,
veluti paraphraſtes eſſe voluit . Puro autem
Ariſtotelem ita hoſee libros ex Platonis ore
collegiſſe ,prout in dies , ab eo fermo de eis
haberetur , & ita eos, vel tunc in aduerfaria
conieciſſe, & poftea , nulla habita ordinis rain
tione perſcripfiffe.Confugi igitur ob eam cau .
fam videntur eſſe , & in meliorem , & ſcienti.
ficum ordinem , haud mulco labore poſle di
geri. Quod , & feciſſemus niſi mordacium ho
minum reprehenfiones vereremur . Idque
non ſine grauium veterumque authorum
exemplo feciſſemus . Nam Plato', dialo
gos ſuos , fine vllo ordine , variis occaGơni.
bus , & temporibus videtur ſcripſiffe . Quos
tamen quidam,vt Laertius refert,in trilogias,
& tetralogias collegerunt. Plotini autem lie
bros , nihil fibi fere cohærentes præter pau
cos,Porphyrius in Encades ſuas quaſdam , ſe
cutusrationes , eftpartitus. Ariſtotelis quo
que libros , ſuorú interpretum alius in alium
diſpoſuit ordinem . Id Gillis licuit cur idem
nobis non liceat , prefertim fi ſcientificum or .
dinem , veluti in Zoroaſtri oraculis ; & Triſ
megiſtri libellis, inſtituamus ? Sed forte,quia
illa diſperfa erant,hi quaſi vnus liber eſſet, in
-capita 14 a Ficino diſtributi fuerant , æquio .
re iure licuit nobis aliquo ordine eos digere
re . Sed hulibri 14. nelcio , an ab Ariſtotele ,
vel ab Arabe interprete , vel a Fauentino , ita
videntur , vniti , vi diuellipoſſe non videan
tur . Itaque ne nimisvelle putemur . Quo eos
ordine reperimus, eo curauimus imprimen
dos . Illud tamen non reticebimus,noltra ſen
tentia ,ita eos legendos eſſe , vt fcientialis or
dinis aliquid fentiant, niinirum , prout ſunt
in prefatione , theoreinata ab ipſo authore
22
:
propofira optime,(quod tamen non deduxit
in opus:)(untque omnibus librisſparſa, & di
ligenter per capita conſectanda, & colligen
da . Sunt ergo hi libri.Si libri ſunt, & non fa .
pientiæ theſauriingentes' , vt author inquit;
philoſophiæ compendium quoddam : divi
næ nimirum Aegyptiorum , & Chaldæorum ,
Platonicæ autem præuium veluti commen
carium . Quo in eo dialogis quafi diſperſis de
diuinitate lcripſit, hiſce adhibuis longe cla
rius , & facilius queant intelligi. Atque ita fiet
vr his pauc is,Babyloniorum,& Aegyptioum ,
& Platonis vera,& Ariſtotelis verior, & myfti
ca philoſophia includatur . Vt iure Zoroaſtri
oraculis , ' & Hermetis Aſclepiſque libris ,
proxime poſtponantur & eis coniungantur .
Videntur autem vetuſtiores Platonici , Tau.
rus , Atticus,Seuerus, Maximus Tyrius, & alii
multieius interpretes,hiſcelibris caruiſſe vſq;
ad Ammonij Sacci ætatem . In cuius manus,
putamus nos, cos perueniffe . Tanta enim ab
eo, quafi mométo effloruit Platonicorú dog
matum diuinitas , vt veluti tunc nata , maxi
mam ſublimium ingeniorum admirationem
cxcitaret . Origenls ,Plotini,Amelij, & alio
rum plurimorum , qui Ammonium Alexan
driæ publice docentem audierunt . Scatent
enim Plotini, & Porphyrij, & lamblichi, &
Syriani , & Procli, & Hermiæ , & Damalcij ,
& Olympiodori libri, dogmatibus ijs, quæin
hiſce leguntur, & Plotinus inter cætera,ex li
bri 4. Capite 4. eam fimilitudinem duorum
lapidum ,in librum ſuum de intelligibili pul
chritudine tranſtulit , tanti hoſce libros fe
eit . Platonem ergo , & Ariſtotelem cur my
ſticos appellauerimus , hactenus factum eſt
manifeltum . Deinceps cur exotericum dixe
rimus vtrumque,exponemus , & priorem vti
ſeniorem , præferernus Placonem poft nimi
rum myfticem hanc.philoſophiam .
HERME

MYSTICA AEGYPTIORVM
ET CH A L D AE O R V M
A PLATONE , VOCE TRADITA ,
AB ARISTOTELE ,
ET CONSCRIPTA PHILOSOPHIA .
INGENS DIVINÆ
THE S
LIBER
QVAE THEOREM AT A
ſecundum quos Autores & quo ſtilo.
#
CA PVT
Rincipale quẹtum, ait Phi
lofophus,eft finis intentus,
qui poftremo inuenitur ,
Atque omnia genita , ope
rantur appetitu naturali ad
finem certum . Si quidem
conftitutum ex concordia
ſapientum digniorum inter diuinos , Cauſas
3 mundi antecedentes , & coniunctas eſſe qua
çuor, videlicetMateriam ,Formam, Agens,
& Finem nobiliorem reliquis , ſecundum
quas omnes (peculari oportet, & earum acci.
dentia pro dignitate fingulorum . Et nos qui
dem in Methaphylica iam perfecimus ſerino.
nem explicantem caulas huiuſmodi . Et pro .
bauimus eas in ſermonibus de Anima, & Na
tura ,operationibuſque vtriuſque , vbi per ra
tionem perfectam , & neceffariam declaraui,
mus , quod impoſſibile eft ſubſtantias elle ab .
que fine . Sic etiam ,fi finis a ſapiente nó præe
figatur , cellabit eius inquiſitio . Si quidem
huius preſuppoſitio in ſcientia, adiuuat mul
tú conliderantem , Cuin tamen ſolicitudo, &
induſtria ſuntnecellariæ ad progrediendum,
Igitur nobis quoque, in hocopere. Quod et
compendium Philofophiæ ,intentio conſtitui
debet,Quæ eft cótemplari Vniuerſum ſecun
dum mentein eorum,qui docuerunt per no
tas figurarum adco occultas , quod nó alius
4
803..673
S31
EXCEPTA
SAPIENTIÆ
A V RV S.
PRIMV S.
TRACT ANDA,
PRIMV M.
pót ad ſecreta huiufmodi ſcientiæ peruenire
ciera difficultatem , quamuis fit ingenii ſubti
lis , & recti , nec vtatur negligentia . Propo
namus antem cuncta Theoremata operis,de.
inde fingula.tractabimas Primaria igitur in
tentio noſtra in hoc opere eft , contemplari
Deum quomodo differt ab alijs . Quodque
Mūdus, ac Tempus exiſtunt ſub eo.Amplius
quod Deus eſt autorcauſarú, quodque crea
uit omnia pro ratione finguloruin . Et
quod is illuminat Intelligensias . Per eas au
tem medias Intellectum . Per Intellectum ve
ro medium , Animain vniuerfalein cæleftem
que.Ec per Animam mediam illuſtrat Natu
ram generabilium , corruptibiliumque . Ec
quod opusfit ab eo finemotu . Acquod mo.
tus omnium rerum cft ab eo , & ad eum . Sie
quidem omnia mouentur deſiderio eſſencia :
li , & naturaliab co , in eo , & ad eum . Po
ſtea vero conſiderabimus, Mundum intelle
Ctiuum , referentem bonitarem eius,formalqi
diuinas inexiſtentes . Et quod ab eo Auit bo
nitas in fingula. Siquidem quatenus ſunt bo .
na aſimilantur ei . Sed propter cortices, ex
preſſionem veram eorum non attingimus .
Præterea enarrabimus naturam vniuerfalem
Cæli , qualiter inelt potentia illi ab intelle
ctu .Enarrabimus etiam Syderú dignitatem ,
& lucem . Item conſiderabimus naturam ſub
luna
 LIBER
lunarem , quomodo virtus Cæli immittitur deſiderijs mundanis , & fordibus corporis .
illi , quæ manifeſtaturin rebus fenfibilibus > Similiter narrabimus Animam turpem ,coin
materialibus, alterabilibus , & corruptibili- quinatamque, & deinde ſpeculabimur diſpo
bus. Deinde ſcribemus diſpoſitionem Anima- Gtioné Animæ Senſualis , & Vegetatiuæ nec.
rum rationalium in deſcenſu , & aſcenſu , & non qualitatem Animæ.Terræ , & ignis, &
reddemus cauſam vnionis earum , ad corpo- aliorum Elementorum , atque hæc omnia la
ra. Dicemus etiam de Anima honorabili,quç tentia ficut præfati ſumus ,declarabimus per
-habet mores intelleétiuos , nec ſubmergitur figuras propoſito ſufficientes .

ANNOTATIO IVSS V R. P. M. IACOBI

de Lugo ' appoſita .
Vm fides Catholica tenet creare adeo proprium eſſe Dei , vt hoc nulli creature poſſit com
,
primaparte 9.45. artic. 8. allegans D. Auguftinum 3. de Trinitate. cap. 8. dicentem . Neque boni
nequemali angeli,poßunteſſe creatores alicui rei.Multo minus igitur alia creatureapparetAriſto
telem in toto hoc libro erraſſe,cum velit,intellectum primum creatum ,creaße animas,& ordine quo
dam animam creaſſe inferiora . Ideo o lector , non te offendat Do &trina Arift.quia cum eſſet alienus
a Christifide , multos errores tenuit.
Quomodo Anima vnitur Corpori. Quod omnis anima , propter quid,eft immor
- Сар,. - I I. talis . ***Cap. III.

Vm iam pateat (vt probatum eſt)in vete Ntellectus agens,nunquá ſeparatur ab ani
CС rum libris , quod Anima non eſt Cor- I
ma,ſed cooperatur illi ſemper,oportune
pus, neque moritur . ſed pernianet ſemper. i ad omnia .Propterea anima quidem operatur
Nunc quæramns , quomodo digreſſa amun- iugiter, quia perpetuo exiſtit.Et quamuis ani
do intellcctuali, ad hunc fenfibilem deſcende mæ aliorum animalium ,velut Leonis, pecca
rit , & iuncta eft huic corpori reſolubili. Ete- do receſſerint a mundo ſuperiore, non tamen
nim nulla ſubſtantia intellectualis mere , ad corrumpuntur fecúdum ſubſtantiam , ſed pe
mittit quicquam motus . Sed fixa in mundo nes accidentia.Ideoque non ſimpliciter ac re
intelle uali,non diuellitur ab ipſo,neque ité uertuntur ad illum A. ccidéria etenim in hoc
accedit aliò,cum non habeat locum ad quem mundo ſunt diuerſa ab anima.Sunt auté con
transferatur.Ad quod dicimus . Quod omnis naturalia ipſi animali , li quidem proueniunt
Jubftantia intellectualis fecundaria , in ſe ha- a natura ipfius. Similiter autem omnes ani
bet quoddam defiderium alterius . Quando mæ plantarum ,oriútur abvno principio , cum
autem Intellectus appetitu concepit aliquid ; vita cóueniant, & sút ſubſtátiæ ,non accidétia ,
mouetur ad illud , vt Malier grauida nititur atq; incorporez no partibiles . Ideo neq ; cor
parere. Sic igitur intellectusconcipiens deſi- ruinpuntur : Sed anima hominis habet tres
derium conatur illud conſequi . Intellectus partes , videlicet . Vegetatiuam , Senſualem ,
enimuero deſiderans ſtatum inferiorem , fit & Intellectiuam . Quæ ſeparatur , a corpore
Anima . Vnde Anima eſt Intellectus delide foluta. Arq; hæc immunis(utpote non peccan
rans , & appetens deſiderio vniuerſali.Ac ipſa do) a coinquinationecorporis , ielt dilimilis
Anima vniuerſalis,non ſeparatur ſubſtantia a alteri ſubmerſa materiæ q
, uæ facta eſt obid ,
mundo Intellectuali, ſed deſiderans particu- ut habitudo corporalis, accidentibuſque cor
laria ſub vniuerſali opere,recedit ab illo . Or. poreis talibus ( velut ligamentis ) prohibetur
dinanſque eadem , & peccatum accidens mo- aſcendere ad alterum mundum ,ad quem ne
derata fecúdum legem cauſæ propinquæ cm que peruenit niſi difficulter , ablatilque virie
leſtis . Anima particularis non eft in corpore bus horum accidentium , & purgata a ſordi
vt videtur , led extra . Prius igitur mouetur bus corporis , reuerſa eſt incorruptibilis.Non
ad Mundum primarium.Deinde ad ſecunda- enim eft, vt aliquialieni a ſcientia vere diui:
rium . Poftea tertio reuertitur ad primarium, na,opinantur aliter. Si quidem ipſa ſuſtinetur
Ac opportune ad eorum unumquemque. a luis authoribus,quanquam ſeparata.Exiſtit
que ens verum , & perfectum .Quare anima
non moritur , vt pluries diximus.
Eve

Quod
 PR
Quod omnis anima humana, eft immortalis.
Cap. II II.
Vas oportet hic repeti ad illos , qui non
Q credunt aliter, probabilesrationes. Di.
camus breui.Statuentes principium id inquo
conuenerunt omnes prilci, & iuniores Theo.
logi,Philoſophi,Prophetæ, ac populi. Videli
cet, quod anima rapta corporis delideriis,ſub
iugato intellectu ,ſtatim iram Domini incur.
rit.Propterea abſtinendum a delictis , & deli
deria corporalia mouendum . Sic. n.miſere-
bitur dominus.RurſusG maiores non credi.
diſſent animæ immortalitatem , non conſti
tuiſfent legem,iuxta dictamen naturæ eam al
ſeuerantem.Cui nemo contradixit,nifi uitiis
implicitus . Dixerunt etiam quod multi pec-
catis non caruerút ope, animarum a corpori-
bus ad mundum alium reuerſarum .Explora-
tique veritatem hoc manifeſtum , eſt per ex .
perimentum relationis , & templorum fabri.
Cas ob hęcillis dicatas.Quare palam eſt,quod
anima digreſſa ab hoc mundo , & affecuta a-
lium non corrumpitur omnino . Ideo autem
quoniam creata eſt perpetua, ob nobilitatem
vitę.Atq; hoc idem opinatus eſt Plato de ania
mavniuerſali,dicens.Ego pluries ſpeculando
ſecundum animam relictis corporisexuuiis,
viſus fum mihi , frui ſummo bono cum gau-
dio admirabili . Vnde reſtiti quodammodo
attonitus. Tum agnoſcens me elle parté mun
di ſuperioris adeptuſque vitam æternam lub
luce magna inenarrabili,inaudibilique,ac in-
cogitabili. Laffitudinc autem delaplus ab ifta
1 Speculatione intellectus , ad imaginationem ,
lux illa deſeruit ,unde remanſi triſtis.Rurſum
1
relicto corpore ,reuerſus inucni animam luce
plenam , & tum corpori influétem ,tum ſupra
1
eleuacam . Inquit igicur Plato . Qui conatus
mundum ſupremum aſcendere intellexerit,
fubftantias diuinas,cauſaſq; vniuerſales:pro-
fecto maximum conſequetur præmium .Qua
propter nemo debet id omittere quanquam
fit plurimum laboraturus:Certe etenimin eo
adipiſcetur tranquillitatem impatibilem per.
petuamque , Et cum homo fuerit creatus ad
hanc contemplationem ociatur , ſi ab illa uel
per vnicam hora abſic, ſic etiam perdidit ani.
mam , ſibique hoſtis eſt omnium maximus ,
cuiusin obitu,fruſtra eum penitebit . Atque
hoc Platonis documétum , eft homini exhor-
tatio ad eleuationem Intellectus acqui-
1
rendam,qualem ipſereperiit.Quod Anticles,
quoque dicens animá præextitille ſurſum ho
norabilem , peccato autem commiſſo deci-
diſſe in mundum inferiorem , quæ poſtea pu
dens cófequitur a Deo ueniam . Præterea ani
ma quoque deſcendit,vtcæteras(quibus Intel
1 M V S. s
lectus turbidatur reuocet ſurſum . Similis eft
enim anima emerla,homini a præfocatione re
leuato, Git alte proclamet ad mortales, præci
piens mundum ,omneſque eius fallacias deſpi
ci , facto iudicio reuertendaad priſtini ſtatus
iucunditatem .
Cur anima defcenderit in mundum inferiorem .
Сар. И.
ſcire
DEanimaquidem vniuerfalicorpus ,
deſcenderit ſponte parendi gratia , an coacte
alia de cauſa.Recipiemusnamque iuuamentú
ex ſcientia animæ, maius quá ex alia. Quádo
quidem aſcendemus ab ea ,ad intellectum ,ſed
& vſque ad Deum ſublimem . Hinc diſcentes,
an Deus creauerit omnia recte, & cum ſapien
tia abſolutiſſima, an per aliam cognitionem ,
Plato igitur oliin dedit animæ plura attribu
ta, quorum nos auriti fuimus teſtes , ſed non
ſcripſit ullum . Alioquin mentem eius, lector
deprehendiſſer. Attributa autem hæc animæ
diuerſa ſunt.Siquidem intellectusvnitur ſen ,
ſui,neque deſpicit eum ubique, ſed corporis
ad coniunctioné,ligatus & præfocatus in illo.
Nam corpus eſt animæ,ut locus. Sic etiá opi.
natur Anticles, magis adhuc uocans corpus
carcerem . Vnde dixit Plato,quod ſolutio ani,
mæ a vinculis corporis,eſt cauſa aſcenſus illu
ftrationiſque, deſcenſio autem obſcurationis,
quæ nihilominus purgata rurſus aſcendit. At
que huius deſcenſionis cauſæ ſunt plurime.
Quarum prima eſt peccatum commiſſum ab
aliqua , qua propter deſcendit ad luendam
pænam, promerendumque aliquid ac leges
Dei accipiendas. Aliæ uero deſcendunt alia de
caufa ,quam non adduxit . Sed colligens, ani
mæ delcélum execratus eſt, addiditque quod
hic etiam mundus eft fubftantia honorabilis.
Quare anima in eo cxtat Dei iuſſu ,alligato in
tellectu , quéadmodum ſuperiori ſemper co
habito. Non enim conuenit , quod hic mun
dus tam magnus, & perfecte cópofitus,intelle
ctu careat.Impoffibile eft autem hunc múdum
cóſequi intellectum , niſi præhabeat animam .
illi connexam.Rationali que animç im plicut
ſpecies alias . Siquidem operationes animæ
nequaquam videntur indiſſenſibiles.Quarum
enimuero in Plantis ſunt paucæ ,in brutis plu
res,& in homine plurimæ, vt iſte mundus fit
perfectus , quamuis non æque,ſicut ſuperior,
quia eſt effectus ab eo , omniſque item extat
corruptionis origo . Quare oportet mundo
ſenſibili, ineſſe etiam generaanimalium, quæ
inſunt illi intellectuali .
С De errore
 L I
De errore antiquorum , & quod omnebonum
eft ex Deo. Сар. РІ.
Vrſus verfemur circa animæ difpofitio-
R nes plures , vt lucremur aliquid a Phi-
loſopho.An ſit igitur aliqua conuenientia in-
ter animam & corpus. Antiqui quidem alter-
cati ſunt, uaria ſentientes. Incipiamus autem
abopinione Senis quem nouillime adduxi-
mus ,dicentis,quod reſpexit veteres phyſicos
in intelligentia entium infenfibilium errare :
inquirentes ea pet inferiorem mundum : vn
de opinatiſunt, quod entia occulta non infi-
nit ei , ſeponentes intellectum , & proſecuti
ſenſuum .Conſiderando per illum , ex allera-
bilibus perpetua.Quare cu animaduertit eos
declinare ab itinere veritatis,ob ſenſum pra •
ualentem, miſertus reduxit ad illud. Diftin-
xitque intellectum a ſenſu . Intelligibiliaque
a fenfibilibus,ponens illa perpetua inuariata-
queinueniri,hæc autem alterabilia,corrupti-
biliaque.Subdens, quod vtrorumque vnicus
author eſt ens primum, & verum , videlicet
Deus ſublimis , effector mundorum ,& addi-
dit , quod tale primum agens,eſt ſumme bo-
num : quodque nullum alterum eſt, ex ſe bo-
nuin.Sed quod libet eft bonum ab illo -tátum
Afferuit etiam quod iſte mundus ex materia
& Forma conſtat : & quod formans primam
materiam in eſſe naturæ ,cft nobilius illa.Iteni
quod anima rationalis format primam mate.
B E R
riam,propter vim immiffam ab intellectu mi
rabili , & intellectus agens adiuuat animam
ad formandum primam materiam per virtu
tem entis primi. Quod eſt principiú omnium
trium entium ideſt intellectus, animæ , & na
turæ . Vnde fuerunt ſenſibilia pulchra,vi pris
mi agentis,per medios,animam & intellectu.
Decenter etiam ensverum, primum.Deus ſu
blimis bonus, ſimplex , & perfectiſſimus om
nium : inſpirat intelle &tui uitam primo:dein
de animę: poſtea naturæ : & fecit intellectum ,
& animam,& naturam principia aliorum.
Quod Deus creat fonetempore. Cap. VII.
On oportet audientem verba Philofo .
phi putare,quod Deus creauerit entia in
tempore : exiſtimando quod omnis prioritas
eft in tempore , cum impoſſibile fit , efficiens
non eſſe prius effecto , liquidem non eft ita ,
Quia intellectus diſcernitres ſine tempore, &
fimiliter ſenſus. Vnde més Platonis fuit fequi
locutionem veterum , qui deſcribentes gene
rarionem ,coacti ſunt inducere tempus. Crea
tionis autem non eſtullum tempus,quia dif
fert agens primum altißimum nouans, a le
cũdo inferiorivmbratili. Ideo fi cupias diſce
re an patiens in tempore patiatur,explores an
agens eius agat in tempore . Patiens enim ab
agente in tempore , patitur in tempore,& pa
tiens ab agente in momento patitur inmo
mento.

SCHOLION IVSSY EIVSDEM APPOSIT VM .

In prio capite fupponit animam fuiſſeantequam infunderetur corpori , ex qna opinione ,fequuntur
multa falſa infide,cum anima quando creatur,infundatur corpori,có quando infunditur,creatur.Quod
crepetit. 3. cap.exiſt entiam animæ , antequam infundatur . Ex propertum commiſſum decidiffe
in huncmundum inferiorem .
In 2.capiteſupponit animas brutorum receſſiſſe a mundoſuperiore , quod est falfum . Sicuti falfum
eft , quod non corrumpantur corrupto corpore.Etde animabus plantarum dicit , quædam falſa.
In4.cap.Inheresopinioniſupradiétæ tene t animam vniri ſenſui, sipro ſenſu intelligatcorpus ue
rum dicit. Si autem velitſenſum eſſe in corpore ante unionem anima falſum eſt. ſicutfalfum eſt , cor
pus eſſe carcerem anima obpeccatumprius commiſſum . Etſimiliter. Quod cauſa diſcenſus anima fit
pec catum ,defcenderitque ad luendapeccata .

LIBER

90
58 CEC
LIBER SE C V N D V S,
SE C
QVOD ANIMA IN MVNDO
INTELLECTVALI NON VTITVR
M E M O
CAPVT PRIMVM .
Nima ſuperius collocata
intuetur fubftantiam re
rum illic conexiſtentium ,
neq; ratiocinatur ibidem
ve iſtic , Sed ncq; ſpecula
tur hæc infima , quoniam
altiora perſpicit . Sicut. n.
exiſtens inferius pura (ob dignitatem ſuam )
non verſatur circa terrena . Ita tanto magis
egreſſa ab hoc Mundo , reuerſaque ad nobi
liorem ,non meminit præteritorum ,Sed altio
rem illum perpetuo ſpeculans, & amans,nun .
quam ſaturatur, omnemque actionem , & co
gnitionem ad eum reflectit . Quare cuin om
nis ſcientia in altiori Mundo habita illicon
kans maneat , fiquidem habet ſemper præ
fens obiectum , non indigetalia memoria il
lorum . Rurſus cum fit aliena ab omni ſcien
tia recepta ab his inferioribus, non enim ſer
nauit eorum apprenſionem priſtinam ,neque
talia conſpicere amplius cupit. Namq; ſcien
tia rei alterabilis,accidit ſubſtantiæ alterabili,
qualis nulla eſt in mundo Intellectuali. Ideo
non etiam licet Animæ niemorari quicquam
ignobile.Quare contemplatur,quomodo di.
ximus , & perfe&tiffimo pro facalcate.
Quod Anima non ptitur reminiſcentia.
Сар. II.
Icimus ité quod omnis ſcientia in Mun
do altiore eſt perpetua. Quicquid enim
illic extat , eft fine tempore . Propterea Ani.
ma, ibidem ſpeculaturformas,line tempore .
Quia permanent illi euidentes , tum ſupre
mæ, cum infimæ.Et quod non ab aliquo pro
greditur ad aliud, diſcernendo a generibus
ad ſpecies , & indiuidua, vel a ſpeciebus ad
genera,& vniuerſalia altiora. Quare nó etiam
indiget reminiſcentia carum.Et G aliquis iux
ta hoc ambigens dicat, quod hæc conditio fic
intellectus tátum , quia omnia inſunt ei actu
fimul, & ideo reminiſcentia non indiget,Ani
ma aurem aliter , videcur ſe habere, videlicet
quod non inſunt ei plura actu ſimul,utmate
4
S
R I A.
riæ primæ, ſed quod comprendat naturaliter
unum poft aliud ,& cum fuerit ita, eam remis
niſci oportet,fiue fit in hoc inferiori Mundo,
fac in ſuperiori.Huic reſpondebimus, quod
nihil prohibet Animam in Mundo ſuperiori
cognoſcere plura fimul . Siquidem cale aliqd
conſpicitur etiam , quod cum fit fimplex co
gnoſcit multa vnicoactu.Vt viſus,varios co
lores. Quare fic etiam anima cognoſcit plura
fimul,line tempore,quia eſt (upra tempus, vt
pote cauſa illius.At li aliquis dicat,Anima di:
Icernit primum atque vltimum , quare unum
poſt aliud partiri uidetur ? Cum autem hoc
modo ſciat,non igitur fimul cognoſcit . Dici.
mus quod Anima diſcernit Intellectu no co
gitatione . Cum autem faciat hoc intellecta ,
non intercedit differentia , fed maior ſubit v.
nio.Siquidem intellectus diſcernit ſine tem .
pore , nec habet ( cum lit ſimplex ) prius , ncq;
pofterjus, quia non fuit inter ea ſucceſſionis
Spacium medium , Principium enim ſimul eſt
cum fine. Adhuc ſi diceretur,notum eft quod
cum Anima diſcernit,fit principium , finem , &
medium.Dicimus id verú eſſe , ſed cognoſcit
hæc non cum medio temporario, ſed tantum
ordinario.Quod patet in viſu,arborem cerné
te.Licet namq; radices, & ramos fimul cernat,
tamen cognoſcit radices prius, medio ordine
non tempore ,quam ramos . Quod fi uiſus ita
noſcit,quáto magis intellectus ſciet principiū
finem , & medium că ordine line tempore.
Quo modo Anima habetvires operationeſí; plu
res,qualiterq; intelle £ tus intelligit. C. 111.
Vod fi dicatur Anima cognoſcit Gimpli-
Q cia, & compofita fimul, quomodo ha
betpotentias plures? quarum vna fit prior, &
alia pofterio r ?Refpondemus quod Anima v
nica eft & fimplex, Sed multiplicantur virtu
tes eius,ultra lubſtantiam , & li videtur operam
ri plurima limul , eius opera ſunt multa ratio
ne patientiú. Siquidem corpora non recipiút
operationes animæ æqualiter , ſed pro condi
tione lua,Ergo pluralitas operationú ineſt re
bus,non animæ.Quare nos dicimus,quod In
C 2 tellectus
 L 1
tellectus vnus operator multa ( & formatur
ſpecie cogniti,ficut materia prima) Cui actua immotus. Impoſſibile eſt autem quod anima
tus eft fimilis,tátum differens, quia fic vniuer- · ſit immobilis, quando fubijciturintellectui.
ſalis,Appello autem Intellectu actuatum , ha-
bérem quęſitum obuium ſpeculationi , & In-
tellectuin ſub potentia,carentem quæſito'ob
uio.Et fialiquis obijceret quod intellectus
nunquã habet quæſitum ,obuiú , Hoc procul-
dubio eft maximuin médácium,quia ex natu-
ra latellectus intelligit perpetuo. Siquidem
eius elle , eſt operari, & li perpetuo intelligit
habet rein obuiam ſemper. Quare Intellectus
eſt res omnes,forma vniuerſali, quali intelli-
git , & quali ipſe eſt ex natura ſua, vt pluries.
narrauimus . Intellectus autem (ubftantiam
ſuam reſpiciens,profpicit res alias , fic eft idé
obiecto ,quod eſt ſubitantia eius ſpeculationi
obuia , quæ continet inferiora omnia . Et
hoc eſt, quod dixit ſapiens, Deum ſublimem
creaſe intellectum, qui ſciat in ſeipſo res pro
grellas a ſe, & ad ſe regreſſuras, conniueat in
aliis.i.quod ſeruat formas vniuerſales,parti-
culareſq; dimittit , nó enim uniuerſale aufer-
tur,cú ſúú particulare auferatur,ut ablatas in-
diuiduas aialibus, nó aufertur aial , fed ablato
yniuerſali,auferütur, omnia ſub particularia.
Quod intellełtusnon estmobilis , & quo modo
animi est mobilis. Cap. III.
TG aliquis diceret.Si intellectus obuiam
ET habet ſpeculationi, aliquando fubftantia
fuam ,aliquando res,ſine dubio alteratur. Di-
ximus auté illum efle,inalterabilem ,impatibi
lemq;. Refpódeamus. quod l intellectus ha-
bet obuiam ſpeculationialiquando res , hoc
fic in ftatibus diuerfis. Videlicet in mundo in
tellectuali,habet obuia fpeculationi tātu ſub
{ tantiá ſuain . Ideoq. intellectio eius eſt ſub
ftantia lua . In altero autem mundo ſenſibili,
fpeculationi obuias habet,aliquádo res ipſas,
& hoc ratione particularis, cuius eflentia re-
uertitur vniuerſalis apud eum, impedimento
fublato . Si quidé particulare habet uim uni-
uerſalis.Suſcipit enim predicationé eius defi-
nitá per illud , tantumq; ab hocdiffert quod
vniuerſali ſubeſt.Hocitem fit, ob corpoream
diſpoſitioné(media anima)impreſſam . Intel-
lectus namq; inuolutus corpori uchemen-
ter,vnitníque ſenſui, habet obuiasres ſpecu.
lationi.Enerſus autem paululum , habet ob-
uiam contemplationi etiá ſubſtantiam . Qua-
re intellectus nó variatur nifi modo quo pre-
diximus. Anima autem dicitur moueri dilcé.
do res,quoniam collocatur in confinio mun-
di intellectualis.Fit auté motus eius reflexus,
quia ſciédo,habecobuiam rem ſpeculationi,
deinde reuertitur ad ellentiam . Verum dici.
tur moueri,quia variatur circa rem immobi.
B E R
lem.Intellectus autem inuariatus,reſtar etiam
Subiectú alveri eſt mobile, alioquin eſſet pre
dicato idem . Vnum tamen ſciendum quod
· anima in mundo intellectuali , mouetur po
tius recte,quam reflexe.Inferiori autem yice
uerſa . Quod fi obiiceret aliquis, quod etiam
intellectus mouetur,fiquidem uariatur ab ali
quo ad aliquid. fi autem variatur, mouetur
proculdubio.Dicemus ,quod intellectus nú
quam mouetur niſi uolente authore eius pri
mario , & tunc mouetur recte inceſſanterque
talis namque motus, eft quędam quies.Siqai
dem intellectus eſt eſsétia perpetua inoffer
Gbilis,qua propter exiſtit cæteris creaturis di
gnior.Et fialiqsadhuc reclamauerit iquiens,
quod itellectus inouetur fpeculãdo quádoq;
ré, quandoque ſubſtantiá cius. Reſpondebi
mus,quod li mouetur intellect us, mouetur a
feipfo, & ad ſeipſum ,non autem aliter , quare
non mouetur ad res extra fe , & ab eis adleip
ſum .cum omnes contineat , contentaſque
educit ad exiſtentiam . Quando item mouea
tur,eius motus eft æqualis totus, quaſique in
uariatus. Talis autem eſt fimilis quieti.Siqui-,
dem motus eft ab uno ad aliud , iite auté non
eſt ablatiuus partibilisue ,ideo non eft altera
tio,neque paſſio.Siquidem intellectus nó re
cedir a ſubſtantia, nec qualitate priſtina.Ete
nim fi intellectus alteraretur,non nere (ciret,
neque enim firmiter noſlet.Sed & intellectus
habens obuias res,nihil mouetur,quia conti
net eas omnes ab ſe progreſſas, & ad ſe regreſ
ſuras, vt pluries diximus.
Quod anima non mouetur in mundo intelle
Etivo. Сар. и.
er anima inmun
ins paritalterabitur. do eſt pulle
AMipl
ctiuo non Quia illic inte
ra abſtracta ab omnibus corticibus, & cópofi
tionibus,atquc eſt in actu, cum nihil corpo
rale cunc ei commiſceatur, ſcitque inferiora
uere , & perfecte. Siquidem ibidem coniun
gitur intellectui finemedio .Hic deorsú fue
rat vnita ſenſibus , abſque morte igitur ulla ,
fed potius clarior,intellectui iuncta ,& ab eo
formata . Quomodo enim cogitabile fit ,
quod ipfa moriatur, & aliæ ſubſtantiæ ſint in
corruptibiles. Siquidem ipla ſeruat alias , &
ſeruatur ab intellectu.Intellectus anté ab au
chore primo,qui ex leconſtat, & intellectus
eſt facies animæ ,ad quem inclinatur , & cum
quo ſpeculatur, quique eſt prior alijs creatu
ris line medio productus, &medio quo pro
ducta fuit anima , ficuti inedia illa producta
eſt natura.Hac autem media corpus, hoc me
dio iterum generabilia ,corruptibiliaq ;. Ani
ma igitur
 S E C v NVD ' V
ma igitur in Mundo ſuperiori eſt omnino inal
terabilis,impatibiliſque,cognolcic lubftátiam
ſuam , & totam vnica ſcientia , & penitus indif-
ferente,atque hoc propter vnionem ſuam, ſi-
quidem tunc ipfa , & res , & intellectus ſunt
vnum quoddam .
Quod anima habet memoriam in mundo ſenſibi
li, & qualem. Cap. VI.
luertens anima ab intellectu , & ad hunc
mundum demiſla , ſpeculandoque ali .
quam rerum vlora intellectum , habetmemo-
riam , neque ideo meminit entium fuperio-
rum, alioquin non deſcendillet huc, ficuti in-
feriorum meinor,illinc recedens , iſtuc deſcen
dit ,fic prius lapfa ad cælos ſi memoriam eo-
rú ſeruaret, in eis fubfifteret. Quare ut hic exi-
Itens habet ſolam inferiorum memoriam, ſic ,
etiam aſcendens ad cęlum, non meminit alte .
rius quam iplius,& eſt ſimilis, quafi idem illi.
Etenim anima memor aliquarum rerum , eil-
dem eſt fimilis,eademque, alioquin non effet
uere memor. Memoria nanque quædam eſt ſi
milis intellectui,alia vero ſenſui, & fubftantia-
rum intellectio eſt ratio firma. Cogitatio auté
eſt infirma,neq;vnica,ſedvaria ,pro rebus co
gitatis, terreſtribus,ſiue cæleſtibus,quibus(ſe-
cundú imitationem )eft fimilis,qualıq; eadein,
que ſunt.corpora fere defuncta,liquidem ſecú
daria,vere autem ſimilari vtriſq; minime cogi
tatio poteft ,vt intellectio ,quia elt media inter
intellectum , & fenfum , & ad vtrofq; pariter in
clinata , nec ſeruat perfecte ſine illis aliquid .
Patet igitur,quod anima memor,imaginatio-
ni rem coniungit nobilem, uel ignobilem.Re
uerentes igitur dicamus, quod anima in mun
do ſuperiori,nec vetita. deſiderat bonum per-
fectum , intelligitque (medio intellectu præ-
ſentante ) illud inoccupatum , irretentumque
a quo diſtat per medium intellectum anima
vniuerſalis, & rationalis.Auerſa enimuero ani
ma,bonum primum , & ad inferiora conuerſa,
deſiderat contenta fecundum memoriam . Si-
quidem non deſiderat talia, niſi prius cogitet,
& iam præfati ſumus , quod cogitatio eſt me-
moria quædam.
Quomodo intellectus ignorat ſuperiorem auto-
rem , & inferiores creaturas. Cap. VII.
Vod li ſubderet quiſpiam , quod anima
Q
eum deſcendar,igitur eadem ratione , ab ipſo
reuerſa ad fuperiorem ,refpicitinferiorem , &
fic proculdubio meminit . Iam autem dictum
eft,quod in mundo intellectiuo nil meminic
huius mundi. Dicimus, quod anima conſide-
S. 7
rathunc mundum per intellectionem ,ante
quam inhabitet,hæc uero eft,quædam ignorá
tia,non fcientia,quæ tamen eft nobilior omni
fcientia,& hoc ideo , quia intellectus ignorar
ſuperius agens,& inferiora.Et memor inferio
rum (medio alio,) deſcendit ab illo honorabi
li , ad hunc mundum.Propterea autem intelle
& tus ignorar ſuperiorem autorem primum ,
quia non cognoſcit eum perfecte,alioquin ef
ſet ſuperior, vtautor eius ,& hic effectum ,foret
efficiens ſui efficientis.Quod eft falfum , & ni.
mis improbabile. Rurſus dicitur ignorare in
feriora(vt prædiximus)non quod careat ſcien
tia earum ,ſiquidem continet eas , unde cauſa
noitræ ignorantiæ eſt defectus maximus.Intel
lectus autem ignorantiæ ratio eſt,ſumma per
fectio ,ac ſuprema ſublimitas.Propterea ,quod
illas res ſpeculatur,non ſecundum ipſas,led al
tius,cum fic cauſa ipſarum . Res auté eſt altior
in cauſa ſua, quam in ſe ipſa . Conditor eciam
primus, cognoſcit eas non pariter intellectui,
led adhuc alcius, quádo ipſas quatenus creat,
cascognoſcit.Quare ſcientia identidem intel.
lectus eſt ignorantia,quia non eſt uera, qualis
diuina . Ideo etiam diximus , quod intellec:
tus ignorat ſubiecta.Hæc rururſus ignorantia
dicitur ſcientia ,fiquidem eſt calium conſidera
tio perfecta, licet non iuxta effentiam eorum ,
neque indiget earum ſcientia , quia eft caula
earum , continens omnes ficut fapiens dixit.
Códitor ſublimis ſeruac omnia in intellectu ,
quæ eduxit in animam ,ſolo medio intellectu,
& in naturam ,media anima , & in hunc mun.
dum utroq;medio ,ordinate ,donec peruenit
ad particularia. Cum aút Deus crearit intellec
tum cauſam rerum, exconfequenti etiam ipfa
eſt autor earum, nec indiget earum ſcientia.Et
fi intellectus ignorauerit, idcirco eft, quia eas
non produxitex nihilo ,neq; primo.Sed Deus
dicitur ſciens , quatenus creauit eas,intellec
tus autéignorat,iuxta cognitionem in ſeipſis,
fic etiam cognitio intellectus eſſentiæ ſuæ,di
cicur quædam ignorantia,comparata ad cogni
tionem Dei . Nam cognitio ſui ſicuc eſt ,non
eft quædam ignorantia omnino . Quomodo
enim ita eſſet ,cum fit aliis ſcientijs,& ſcitis,
idem, & per eum ſpeculetur anima,ut ante di
ximus . Nos autem afferimus, quod ſcientia
eius eſt ignorătia reſpectu códitoris , ſic etiam
anima ignorat cauſatum fuum , modo quo
ante expoſuimus, reſpectu intellectus , alio
quin non indigeret autore primo ſuperio
re . Quare reuerſi ſantiamus , quod anima
ſeparata ab hoc habitaculo , exiſtensin altio
ri, non meminit cuiuſquam præcognitorum
maxime ſenſibiliú , & corruptibilium ,ſed ver
ſatur circa intellecta ex ſenſibilibus , alioquin
reciperet imagines quales hic prius. Quod eſt
abfurdum
 L I
abſurdum , etenim cogitaret, cum autem co-
gitati maginatur,ſicutprædocuimus,Quòd fi
illic Animæ imaginarentur, tales eſſentibidé,
quales hic prius, A hoc eſt maximum incon-
ueniens, tantum eniin recipiunt medio intel-
lectu vnito. Quare anima non imaginatur in
mundo intellectiuo . Probatumque antea eſt,
quòd ab illo delapſa, indiget memoria ſenſibi
lium , alterabilium ,corruptibiliumque, & qua
liter fit ignorantia eius , comparatu ad autorć
ſuperiorem , & caufatum inferius, per ſermo-
nem inductiuum .
Quo modo Anima diuiſionem admittit.
Cap . VIII.
N uem, grauem, & tardum , & odoratus fætore,
I diuiſio accidit Animæ humanæ, & quid ſe
quitur diuiſionem per ſe. Neceſſe eſt autem
nolle ,vtrum anima diuifionem admittat ? &
an per ſe , an ve accidentariam ? Dicemus ita .
que animam corpori coniunctam , diuidi ſe-
cundum accidés, corpore diuiſo ,omne autem
indiuiſibile diuifibili coniunctum , diuiſibile
fecundum accidens dicitur, Diuiſio autem ſe-
cundum formam vocatur , cum dicatur,quòd
imaginatiua eftvltra uegetalcm , & concupiſci
bilis præter iraſcibilem . Dicimus item quòd
pars vna corporis , primo continet imaginati-
uam , alia concupiſcibilem ,altera veroiraſci-
bilem . Anima igitur diuiditur ſecundum acci
dens,corpore tubiecto diuiſio non autem per
tet ſcirevtrum his virtutibusanimæ
recipic.liem videntes corpora viuentia indi OporPortet
le.Siquidem ſubſtantiæ nullam diuifionem
memoratis aliiſq; , adſint loca in corpo
gere anima,expanſa per onines partes corpo-
ris, vt animal vbique corporis fentiat , afferi-
mus animam diuifibilem eſſe . Pater autem,
quod omne membrum ſentit ,donec continet
animam fenfitiuam . Dicimus igitur virtutem
illam diuidi,diuiſo membro,& quamuisexpá
datur omnibus membris,ipfa tamen non diui
ditur in ſeipſa, ſed eſt in quolibet perfecta.
Quod fidiceretaliquis,animam diuidi ſecun-
dum cactum , fed iuxta alios fenſus, dicendum
animam non diuidi etiam diuiſo tactu ,ſed mi
nus euidenter, modo quo diximus . Similiter
vegetatiua.Appetitiua etiam fugitiuaque,con
extenlæ in corpus,minus diuiduntur inter ſe,
& lunt quidem ſenſitiuæ , ſed infra alias , ob
id magis diuiſas . Iftæ namque ſunt minus in
corpore diſcretæ . Siquidem non operantur
perinſtrumentą locisdifterminata ,alioquin
prohiberentur operari in toto corpore.Quare
vires animæ quædam ,lunt organis proprijs in
corpore differentes,quçdain autem ſunt in to
to corpore commixtæ .
B E R
Quod vnus ſenſus communis,comple titur omnia
ſentiendi organa. Cap. IX .
Nica virtus fenfitiua ynit omnia organa
V fentiendi ſenſus
pro
prios medios , quorum obiecta cognoſcit, ac
diſcernit,atqueexiſtit indiuiſibilis, neq; ope
ratur per vnum folum inftrumentum propter,
magnam ſpiritualitatem . Quare omnes fen
ſus terminanturad eam , ficut omnes lineæ a
circunferentia circuli ad centrum. Et cogno
ſcit fimul, ac in momento omnia, in quæ ipfa
ſenſus feruntur.Omnis enim ſenſus proprius,
diſcernit ſolum ſpecies obiecti proportiona
ti. ficut viſus albedinem , & nigredinem,& cæ
teros colores . audituſque fonam acutum ,le
ac reliquos odores . Guſtus dulcedinem , &
alios ſapores. Tactus afperitatem , & lenitaté,
Sed ifta virtus fpiritaliscommunis séfibus, di
ſcernit fenfibilia eorum , & fpecies ſingulorú ,
& refert illa ad imaginatiuain, quæ eadem for
mat , accomponit ad libitum . deinde etiam
refert ad memoriam ſeruantem ad vſum opor
tunum, quæ adhuc cogitariua trahit. Et ſunt
omnes hæ virtues fpiritales , & operantur per 1
ſe, ſine organis corporalibus manifeſtis.
Quod Anima non eft in corpore,vt in loco, 1
nec virtus in Organo, vt in loco. 1
Сар. х.
re, an non ? Dicimus enim qnod Grus virtutis
animæ, cognoſcitur eſſe in ea parte corporis,
in qua operatio eius manifeftatur. Et virium
animę,quædam minime indigent locis.vt ine
xiſtant illis, ſed potius,vt operationes eductas
in eis oſtendant, vt receptaculis idoneis,Anim
ma autem eſt,quæ aptat operationi membrī,
& virtutes animæ ſunt alteræ , iuxta membro,
rum alteras diſpofitiones . Nó autem ſunt aliæ
fimpliciter inter ſe, neque anima ex illis com
ponitur,ſed eſt fimplex, & quas habet vires ho
norabiles, continuo influxu partibus corpo
ris tribuit, & ob id vires non lunt animæ in
ſtrumenta.Sed , & quanto ſuntnobiliores,tan
to magis ſunt in ipſa anima cales, quam in mé
bris.Reuerli igitur ad rem primam , dicimus
quod fi omnisanimæ vis careat loco ,non dif
feret uis exterior ab interiore , neque fiet pars
corporis motiua, diuerſa a ſenfitiua per influ
xum virtutis indicum , quod nullatenus con
uenit. Item fequetur , quod ignoretur , quin
bus inftrumentis, operationes animæ inexi
ſtant. Quod fi quiſpiam reſpondeat uirtutes
animz quaſdain , habere loca , illa videlicet
membra
 S E C V N D
membra in quibus operationes earum appa-
rent. Rurſus dicemus,quod fi ita foret, non
tota anima ineſſet nobis.Sed pars aliqua extra
nos maneret,atque hoc eft maximum impro-
babile.Quapropter narrantes allerimus, quod
nulla pars animæ extat in loco ,aliqua ratione,
fiue animainfitcorpori, ſiue non infit. Quo
niam locus ambit continetque locatum , &
quicquid continetur a loco eft corpus , neque
anima autem ,nequevirtus aliqua eius,eft cor-
pus.Et quando dicimus uires animç ineſſe ali
quibus membris , non intelligimus,quod fint
in illis,ut locis . Sed quod in eis operationes
ſuas oftendant. Aliter enim fe habet corpus
ad locum, quam ad locum. Siquidem anima
continet corpus, nó autem continetur ab eo.
cum fit cauſa corporis .Rurſus auté dicimus ,
quod anima non eft in corpore, tanquam in
loco , alioquin corpus quandoque foret line
anima,atque anima ipſa ſubiretcorpus paula-
tim , ficut aqua vaſculum . Item locus non eft
in corpore, ſed circum corpus , quum fit con-
ceptaculum eius, eftque amplior corpore, vt
inloco. Dicimus ,quod locus eius eſt ſuperfi-
cies extrema circum corpus.Quare anima exi
ſtet tantum in extrema corporis ſuperficiæ, te
liquum vero corpus carebit anima,hocautem
minime decet. Ainplius fi anima fit in corpo-
re,utin vaſe , corpus erit cauſa motus animæ
ipſi, quod non eſt verum.Sed anima eſt cauſa
motus corporis , nam uas motum ,ſecum mo
uet rem valeatam.Item corrupto corpore, cor
rumperetur anima. Quod eit fallum , imo et
V S. 8
anima eſt firmior , tunc. Si autem quiſ
piam adhuc diceret , quod locus eſt ſpacium
quoddam, non ſuperficies extrema. Dicimus
tanto magis animam non eſſe in corpore , vt
in loco, quia fpacium eft uacuum , corpus au
tem non eſt vacuú, ſed in vacuo. Quare etiam
anima exiſtens in corpore , ex confequenti
exiſteret in vacuo, Quod eft abſurdum.neque
etiam anima dicitur inelle corpori, ut accidés
ſubiecto , uerbi gratia color, ac figura corpori
ſuſtinenti,accidentia enim non exiſtunt ſeor
ſum a ſubiecto incorrupta. Anima autem ſepa
ratur a corpore reſoluto, ſine corruptione ſúi.
Nequeitem animacorrumpitur corrupto co
pore , ſicut pars reſoluiturreſoluto toto,quia
anima non eft pars corporis. Amplius non eft
anima in corpore,ut torum in partibus, quo
niam eft maximum inopinabile , dicerc ani
mam eſſe totum,corpus uero partem eius.Ne
que etiam anima eſtin corpore , vtforma in
materia prima , quia forma eft inleperabilis a
materia prima,abſque corruptione,anima au
tem non eft huiuſcemodi, ſiquidem ſine cor
ruptione ſeperatur . Materia prima quo
que eſt prius forma. Corpus autem eſt po
ſterius anima , quæ facit formam in ma.
teria prima,ex illiſque perficit corpus , quare
nó eft in corpore , vt forma in materia prima,
Non enim agens eſt in acto , ut inherens illi,
alioquin uice uerſa efficeretur ab eodem.lam
igitur probatum, quod animanô eft in corpo
re, ijs modis quos præfatiſumus.

SCHOLION IV SSV EIVSDEM R. P. APPOSITVM.

Inprimo capite, quod anima non meminit præterita &

, aliaquæ ibi ſequuntur. Fuit error quem
errorem repetit cap.6. & 7. quoniam anima conſeruat jpecies hic accepias.
Ing.cap. nimis tribuit intelle&tui,dicens eius intellectionem effe fubftantiam ,cumhoc folum mo
do conueniat primo enti ſcilicet Deo.

LIBER
 Conc. CC.A.C.NRC
8033-403-83.8903-603-83-80703-80703
80203 63-6763
0903.8903.89963.060863-643-673-60183-60823-89863-8763.60703.8863.80%93-823.083.08703.68763.8403-8763.80603.80863873
C C CCCCCC
L I B E R T E R T I V S.
QVOD ANIMA NON EST
CORP V S.
CA PVTPRIMV M.
VM hactenus abfoluerimus
præponenda de intelle & u,
& anima vniuerſali, ratio-
nali , ſenſitiua , ac vegetati-
ua , necnon de naturis ſecú
dum ordinem ſuum , per fi-
gna oſtendentia veritatem
Philoſopho . Sollicitantiaautem alios ad in-
quiſitionem , ſpeculationemque vtilem facien
tia. Nunc explicabimus eſſentiam animæ fecú
dum ſtilum priorem.Exordiamur igitur recen
ſentes opinionein credentium animam eſſe
corpus.ltem afferentium eam eſſe compoſitio
nem accidentem corpori. partiumque ipſius
vnionem . Reprobantes vtrofque,detegenteſ-
que illorum in rationibus fallacias. Atque in
hoc narrabimus , quicquid ad manus noſtras
peruenit , ex ijs opinionibus . Dicimus igitur,
quod operationes apparentes in corpore,pro
ueniunt a uirtute , quæ agit mirum in modú,
non ab ipfo corpore. Quod patet. Quoniam
cum in omnicorpore fit quátitas, & qualitas.
Quantitas eſt,alia a qualitate . Impoſſibile eſt
enirn corpus eſſe line quantitate , quod etiam
illi confitentur, non autem ſine qualitate. lié
quomodo poſſibile eſt, qualitatem eſſe cor-
pus, & eandem non cadere ſub rationem fenfi
bilem.Siquidem omne corpus ſubijcitur quá-
titati, non autem qualitas ſenſui. Quare cum
nulla qualitas fit corpus, opinio , quod anima
fit corpus eſt vana,& falla . Dicimus etiam ficut
antea,quod omne corpus(ablata particula )mi
nuitur,qualitas autem remanet,quoniam ma-
gnitudolibræ mellis,non eft æqualis magnitu
dini lemilibræ , eft tamen æqualis dulcedo.
Quod fi quis adducat, virtutem augeri , aucta
quantitate, minui autem, ininuta. Reſponde-
mus , quod imo contrarium videtur. Icilicet
0903.8063-80263.8263-863-8093-80%6380703-80703.68703-8763.807603.80403-80763.8603 .
80/63.823-8063-8063.80 83-8963. 843-80463.83.80403..
quod corpus eſt paruum,& virtus fortis , qua
re qualitas, ſeu uirtus , non eſt ipſa quantitas,
ſed alia ratio quam corpus ,uel corpuſcolorú
congeries, quæ non ſapit niſi naturam materię
corporiſque , alioquin qualitas non operare
tur.Quod fi dicatur a quopiam , animal ( ſan
guine omni ſpirituque egreſo) mori, & li ani
ma fit eflentia alia a ſanguineſpirituque, qua
re ijs excedentibus animal perit. Reſponde
mus , quod quamuis humores non viuificent
animal, led aliud, tamen animal indiget illis,
yt viuar .Et humores ſe habent ad animal, ve
anima ad corpus,anima igitur regit eos,aptat
que formæ corporis.Siquidem cum corpus ſit
reſolubile , fi anima non reſtauraret illud per
hos humores, non ſubfifteret diutius . Quare
conſumptis elementis, non remanente mate
ria animæ pro corpore ſeruando , animal cor
rumpitur. Sunt igitur humores materia anis
malis, animaautem eft caufa efficiens . Patet
adhuc, quoniam animalia quædam carentſan
guine, quædam vero etiam ſpiratione,quibus
nihilominus ineſt talis natura.Impoſſibile eft ,
enim animal exiſtere, abſque anima.Præterea
fi anima fit corpus,impoſſibile foret,ipſam dif
fundi per vniuerſum corpus , & omnes partes
vnire.Item fi anima foret corpus , contempera
tum commixtumque ex elementis corporis,
anima non eſſet in actu ,ſed in potentia , ficut
ipſa elementa, & corrumperetur ficut ipſa có
miſcenda corrumpuntur fecundum ſubſtan
tiam ,Ceu dulcedo quando commiſcetur ama
ritudini, vnum corpus etiam commixtum al
teri conſtituit aliquid maius,anima autem in
exiſtens corpori non reddit ipſum maius. Sed
tantundem extat . Item patet ,parte corporea
diſiuncta a corpore fit corpus minus , anima
autem a corpore ſeparata corpus augetur tu .
ineſcens.
 T E R T 1 : V. S.
meſcegs. Amplius exiſtente omni corpore
reſolubili anima'non eſt corruptibilis. Ergo
non eſt corpus. Item corpus unum compoſi-
tum alteri,non penetrat totum iplum ,anima
autem penetrat omnes partes corporis, cor-
pus etiam eft diuiſbile in infinitum . Anima
autem minime. Amplius cum opinantes ani-
mam eſſe corpus,allerant. Omnia agentia effe
corporea . quçrituran quolibet agens fit gene
rabile? & fi ita ? Igitur vnum genitum eft ab a-
lio,& licin infinitum .Quodeſt abſurdú. Qua-
rc eſt aliquod agens primum, perpetuum , ex
conſequenti etiam incorporeum , non igitur
1
omnia agentia ſunt corporea.Quod fi agentia
funt ingenerabilia,incorruptibiliaq;,licetiam
animæ formatrices corporum. Ideoq; nó ſunt
corporeæ , alioquin non exiſterent firmæ.Qui
dam enimuero crediderunt,animam eſſe cor-
porcam , quia viderunt corpus operari varia,
calefacere, frigefacere, animam fimiliter age-
te opera dinerla , & miranda,ignorantes,quod
corporea operantur non per ſe, ſed per uirtu-
tem inexiſtentem aliam acorporalitate. Et li
corpora etiam agerent ex ſe , non tamen ope-
rationes illorum quales,ſunt calefactio,frigefa
&tio ſunt ſimiles actionibus animæ , quæ ſunt
cogitatio, ſpeculatio , deſiderium , obſeruatio
iuftitiæ . Vis enim talium effectrix eſt alia quá
ſubſtantia corporea. Quare præfatæ opinionis
autores,adſcripſerunt corporibus operationes
fpirituum , fpirituſqueiplos ocioſos relique
runt.Adhuc lianima , fit corporea, penetrans
corpus ,pertranfirer partes infinitas, quod eſt
falfum.Siquidem impoſſibile eſt partes infini-
tas eſſe in actu , autla non pertranfeat omnes
corporis partes, non penetrabit ex conſequen
ti totum corpus.Penetratautem animatotum
corpus,cú fit eiuscaula, ob idque maior, neq;
penetrat incidendo Gngulas partes, cum fit in
corporea ,ſed alia ratione meliore . Eeg dica
cur,quod anima eſt ſpiritus naturalis refrigera
torius,qui ex commixtione elementorum per
ſubtiliationem aliquarum partium reſultauit,
eſt magnum mendacium, quoniam calor ele-
mentaris,pluribus animalibus dominatur,qui
bus ineſt anima abſque huiuſmodi ſpiritu re-
frigeratorio.
Quod anima non eſt complexio, & qui fit
ordo rerum vniuerſi.
Сар . ІІ.
Iqui dixerint naturam eſte priorem ani.
Sh
ma, & quod anima fiat ex commixtione
naturarum diffetentium , ſequitur maximum
inopinabile apud ſapientes.Videlicet, quod
nobilius fit pofterius ignobiliori , quod eſt
falſum , & impoflibile . Inter entia creata et-
9
nim intellectus eſt primus,deinde anima, po
ftea natura, Atq ; omne inferius eſt ignobilius,
omne autem fuperius appetitum, eſt nobilius
yniuerſaliuſque. Et fi etiam dixerint intellec
tum eſſe poſteriorem anima,eadem ratione le
quitur lummum creatorem exiſtere poſterio,
rem intellectu,led & generabilem corruptibi
lemque,quod eft fallum ,neq; enim hic elt ve
rus ordo.Alioquin anima, intellectuſqs , atq;
aliud nó exiſterent.Ea propter, nos afTerimus ,
Quod Deus creauit intellectú primum, & có
ftituitprocreatorem rerum aliarum . Creauit
autem eum,medio verbo quodammodo . Ne
que enim inter ipſum , Deum , & intellectum ,
aliud medium intercidit , niſi verbum . Quod
certe etiam fuit conagens intelle&us. Intellec
tus autem fuit cauſa animæ . Anima uero cau
ſa naturæ. Natura denique principium indiui
duorú generabiliū , vniuſcuiuſq ;,ſubinde me
dio agente altero , Deus autem eft cauſarum
omnium autor , ratione qua eas produxit ex
nihilo, inſeuitq; intelledžui contentas ab illo
ſub forma vniuerſali , quas poſtea educit pro
tempore,aliquando cum medio ;ſecundum il
laruin captum,ordinemq; niſi quod una extar
inter cauſa alterius . Deus igitur eſt autor om
nibus caulis , & quod exiſtát, & quod cauſent,
tantumque producendo,differentia quæpiam
inter illas cadit,quod eft autor alicuius caufæ ,
fine media alia.
Quid Deus fit, & qualis. Cap. III.
Vod Deus exiftat, demonſtratio memo
Q randa hæc eſt.Quoniam noneſt aliquid
in potentia, quin aliud fit in actu.Aliter enim
non exiret ex potentia ad actum . Siquidem
potentia non eft aliud , quam poſibilitas
actus , nec poteft exiſtere actu ex ſeipſa , quia
non decet, quod aliud fit agens,ſuæ exiſten
tiæ . Agens namque eſt prius acto .Falſum eſt
enim aliquid eſſe prius, ac pofterius ſeipſo,ea
dem ratione. Quare fi potentia ducatur ad
actum , neceſſe elt aliquid eſſe in actu mero.
Quoniam non extat aliud,aquo actuetur,atq;
hoc eſt ens neceſſarium , perpetuum ,intrálmu
tabile,indiminuibile,inalterabileque.Omnes
quoq; actiones proueniunt ab iplo , & quic
quid fuit ſub potentia conuertitur ad a &tum
præcepto eiuſdé.Ipſum quoq; extat inalterabi
le,quoniá eſtimproductile,atq ;hoc ,quia exiz
ſtit neceſſario in actu ex eflentia ſua . Imo elt
ens uerum ,atque etiam ſupra ens . Propterea
quod,ab eo entitas pendet, & in ipſo ſeruatur,
ad illudque rcuertitur , nec eſt imaginabile
quod fit in aliqua potétia ; alioquin indigeret
altero producente ad actum . Et omne aliud
ab ipſo cogitaturelſe in potentia priuſquam
D actu .
 L I BE R
actu . Nam priuatio eſt prior entitate,potentia
litas neceffitate.Eft auté indiminuibile, vt po-
te ens verum abfolutiffimum , non conuenit
alij in aliquo cómuni. Sed eſtens prius quoli-
bet proxiino,cum fit agens omnium eftnecef
fariú , per quod deſcribitur. Scit omnia præte
rita,præſentia, ac futura, ſub una ratione im-
motus, quoniam ſcit illa quatenus eſt autor
eorundem.Res autem ſcinntur ab altero,qua-
tenus cernuntur.ltem ducit aliquid ex poten-
tia ad actum ,cótemplans ſeipſum ,non aliquid
exterius, ſemper inalteratus, quia eft fummus
actus.Creatura autem eſt impermanens , quia
corruptibilis, cum & reuertilis ad potentiam ,
atq; hoc, quia generabilis.Exiſtens uero actu ,
eſtnobiliusexiſtente in potentia ,namq; extat
actu, poſtquam fuit potentia. Enſq; potentia,
non eſt ens verum , & fi huiuſcemodi poffibi-
le dicatur ens late , non uere appellatur ita.
Quare probatum eſt , quod actus eſt melior
potentia , & vniuerſalior, differenſq; a natura
corporea,ut pote intranſmutabilis, quodque
intellectus, & anima,ſuntpriores,quam natu
ra,quoniam hæc eft vtriuſque opus
Quo ordine qualique ratione resproducantur,&
quomodo Deus agit. Cap. 1111 ,
Ræterea fciendum , quod anima exiftens
actu ,cauſata eft ab intellectu. Intellectus
auté etiam exiſtens aétu productus eſt a prin-
cipio primo,qui inimittit animæ formam po-
tentiamq; receptam ab ipſo principio primo
inferente illi rerum productibilium vniuerſi-
tatem.Anima porro ſolum operatur circa ma
teriam primam , (media 'natura cæleſti,) quæ
eſthonorabilis.Intellectusautem circa anima
ſine medio, idemq; circa naturam media ani-
ma . Namq; anima efficit formam in materia
prima.Intellectus quoque efficit forma in ani-
ma.Omnes autem formę inſunt intellectui, có
geſtæ a ſummo illo principio infitæ ,concrea-
tæqué . Amplius intellectus ſeruat formas in
anima, & anima ſeruar formas in materia pri-
ma ,quoniam vterq; operatur illas. Supernus
vero eorum conditor,eſt ens bonum , abfolu-
tum ,verumq; . Ideo facit res exiſtere.Nouans
ipfarum formas,& operatus omnia ſecundum
ellentiam (quia exiſtit ens uerum actu )aliquid
certe ſine medio,aliquid cum medio , nouans
autem res , rerumque formas , utactus verus
abſolutus,ſpeculatur ellentiam ſuam , agitque
momento.Intellectus autem exiſtens actu , cú
habeat ipſummer actum ſuperiorem , ſumit ab
eo vim immiffam , ideoque ſeruat opus ſunm ,
vt alliiniletur agenti , qui eit actus abſolutus,
ideſt eſſentia vera. Intelligenſque aliquid, re-
fpicit illum actum ſuperiorem , agitque opus
perfectum ,quia agés per vim immiffam ab eo
dem ,tãquam illemet agit.Anima pariter quo
niam ſumit influxum virtutis ab intellectu ad
agendum ,imitata ipſum intellectum , & reſpio
ciendo ipſum ', operatur , per eumque influit
alteri". Agés namq; verum eſt actusabfolutus,
eſſentia, ac fapientia perfectiſſima, & tałe ens
agit contemplans eſſentiam ſuam ſolam, quia
nihil exiſtir aliud ab eo , quod non proceſſic
ab illo.Hoc vnú exiſtit per ſe,& producit om
nia alia,ac dirigit producta,ſeruatq; permané.
tia.Sed,& mouet à fe eadem,ad feq;.Hactenus
igitur probatú eſt, quod intellectus eſt prior
quam anima fit. Anima auté prior natura. Na
cura quoq; eft prior generabilibus,corruptibi
libuſq ;. Et deniq; conditoromnibus , princi
pium cuiuslibetagentis actioniſq ,. Qui prius
creat , deinde perficit,unico tamen momento
incohat, firmat, terminat.Creauirque uniuer:
fum abſque cauſa altera excitante , præcipiena
te ve.Cumque omne aliud agens opereturad
aliquid , ex conſequenti folus iſte eſt agens
verum .
Quo modo anima eſt in potentia , quodque non
eſt harmonia, Cap. V.
Enertentes ad propofitú.Diciinus,quod
cum anima ſit ens actu , imposibile eſt
eam dici ens potentia,niſi cogitemus ita dici,
quoniam eſt producta,utprius di& um .Quod
que in quolibet producto ſuntactus,ac poten
tia, & quod ens actu ,re diminutú eft,ipfe vero
Deus, principium rei tranſlatilis ex potentià
ad actum.Intellectus porro atque anima non 2
dicuntur in actu , & potentia, quia producan
tur cum mora temporaria , atque alternatim ,
vt corpora generabilia,& ſubinde corruptibi
lia.Siquide permanent, perpetiioque exiſtõt:
Vnde etiamhac ratione anima,nó eft fpiritus,
nec corpus aliud quale liber omnino,ficut, &
ſuperius probatum , quod quamuis aliter a no
nullisnarratuin fit, tamen quod nuper a no
bis ſcriptum eſt, ſatisfaciat. Quod fi adhuc di
xerit quiſpiam ,animam eſſe aliquid vlcra natu
ram corporum . Exploremus, & nos iſtud, ac
quid ſit taliscompolitio corporis per quam
animna deſcribitur. Pythagoricæ etenim lectæ
quidam dixerunt, quod compoſitio corporis,
eſt fimilis compoſitioni cytharæ. Quandoqui
dem ſicut ( chordis cytharæ rectæ , lecúdumq;
proportionem tengis) cythara admittit harino
niam,cytharedo pulſante. Ita etiá humoribus
contemperatis reſultat corporis totius cóple
xio vera ,per quam anima deſcribitur. Hic aút
ſermo videtur imposſibilis , cuius rationibus
( quanquã fortibus,ac euidentib::s)reſpedebi
mus abunde improbátes. Etenim aia eftprior
compofitione
 T E R T ! V S.
.compoſitionc corporis ,quod & ipfi fareban- dam ſeperabilis,ficut nauta nauis,atque çques
cur.Siquidem ipla fecic huiuſmodi compofi-
tionem libi aptam . Anima item dominatur
corpori,prohibetque operari pluraſecundum
naturamcorpoream ,compoſitio neq;domina
tur corpori,ncq; prohibei operari ſecundum
naturam corpoream.Sed , & anima eſt ſubſtan
tia,compofiio aucein non eſt ſubſtantia,acci-
dit enim humoribus contemperatis. Item
quando corporis compoGrio elt optima, cor-
pus ex conlequenti eſt ſanum , atq; indolens.
Non tamen ſemper ita fe habet , quando ani-
ma eft optima. Amplius fi anima lit cópofitio
quum variorum membrorum fint compofitio
nes variæ , vni corpori inerunt plures animx.
Quod eſt abſurdum valde. Adhuc Ganima
foret compoſitio corporis,fieret a ſeipla, nam
compoſitio partium corporis Grab anima.Nó
cnim a ſeiphis, quom fiat ab aliquo priori.Si
cut etiamcompofitio cordarum quam ſequi-
tur concentus organimufici, non fit a feipla,
{ ed a muſico.Cordç fiquidem componuntur,
non autem ſe componunt, quæ eſt operatio
ignobilis . Similiter fi anima , fit compoſitio
corporis ,cú hæc fiat a corpore ,ſequitur quod
anima fiata non anima,quodque entia fint
inter ſe priora comparatu ſolo , non produci-
tur autem forma abſque anima formatrice,
alioquin fieret a caſu, quod eſt impoſſibile re-
bus particularibus vniuerſalibuſque. Anima
itaque non eſt compoſitio corporis.
Quid ſit Anima. Cap. V I.
I dicatur, quod ueteres Philoſophi con-
Scorida
corditer alleruerunt animam , eſſe actum
corporis Phyſici organici , quodque actus nó
eſt ſubſtantia , quia inhæretſubſtantiæ , ani-
ma igitur non erit ſubſtantia ? Reſpondemus,
quod oportet huiuſmodi rationem examina-
re.Actum ergo hunc Attici quidam , aliteren-
tellechiam uocauerunt, Philoſophique idem
dixerunt , quod anima eſt corpori quadam
proportione, ficut forma materiæ , quæ cor.
pus fit ,nifi quod anima non eft formacorpo-
ris, quatenus eſt cotpus tantum . Sed eft adus
corporis Phyſici organici , potentia uiuentis.
lamque probatum eſt , quod actus corporis
eft fubftantia,non accidens.Ea propter autem
dictum eſt,corporis phyſici (diſtinguendi il
lud gratia ) ab artificiario quale pingitur.Item
potentia viuentis, ad diſcernendum ab inani-
matis , qualia ſunt lapis, & ferrum , & fimilia,
quę quamuis fint corpora phyſica,tamen non
funt porenria viuentia.Additum etiam organi
ci, ideſt habentis inſtrumenta exercendi ope-
ra uitæ, qualia ſunt cerebrum, cor,iecur , mé.
bra principalia. Actusquoque eft duplex,qui-
10
cqui , quidam inſeparabilis , ficut caliditas
ignis,frigiditas niuis. Actus igitur ſeparabilis
non corrumpitur corrupto ſubiecto, inſepa
rabilis autem corrumpitur.Animaitaque eft
actus feparabilis, corporis phyſici, non enim
corrumpitur corrupto corpore, ut iam often
ſum .Actus rurſus quidam eſt,perfe&tiomate
riæ ſuæ ,ut caliditas ignis per quam exiſtit,qui
dam agit perfectionem , ut faber domus,anja
-ma eſt actuscorporis phyſici, non quia fit per
fectio eius, ſed quoniam agit perfectionem in
en, vtputa ſenſum , intellectum , imaginatio
nem,& alia opera.Siquidem corpus ante ani.
mationem eſt imperfectum ,nó elt autem ani.
maperfectio corporalis, alioquin forer diuili
biliscorpore diuiſoficut figura ftatuæ ſeca
tur diffecta ſtatua ipſa.
Quod anima eſt actus feparabilis.
Cap . VII.
Nima non eſt perfectio vnius membri ,
A vt viſus oculi,quia perfectionem fingu
lor membrorum agit, & corruptis ijs lingu
um
lorum membrorum perfectionibus , non eſt
neceſſarium animam corrumpi . Sed eftſepara
bilis actus a ſubiecto cui ineft,nó aút eft corru
ptibilis,quoniá habet operationes pſe,line or
ganis corporalibus, rectas morum bonorum ,
contrarias corpori , diſcernitque fine medio
omnia membra eius. Exercet autem operatio
nes inorganicas exiſtens munda,contemplanſ
que res incorporales . Quare eflentia animæ
proculdubio reſtar ſuperltes,corrupto corpo
re, alioquin operationes eius forent nobilio
res ellentia . Quod eſt abſurdum ualde . Si
quidem ellentia eſt cauſa actionis. Falſum eſt
autem , effectum elle meliorem agente.Anima
etiam fi fir inſeparabilis actus , ut forma natu
ralis, quo modo in ſomno eleuatur a corpore
fine diuulfione , ad ſuſcipiendam prophe
tiam , reuelationemque? Sic autem quoque
in uigilia emergit a corpore , reuerſa ad er
ſentiam ſuam , remotis a ſe diſpoſitionibus
materialibus', ſed hoc patet maxime noctu ,
propter quietem ſenſuum , ceſſationemque
illorum ab operibus . Rurſus fi anima fitper
fectio corporis per quam eſt corpus,non mo
ueret illud contra ſuum impetum , neque
cognoſceret, quamuiſque diſcernat ſendibi
lia, non tamen eſt fimilis ſenſibus , liquidem
cognoſcit rem etiam diſſimilem , fecundum
natutę ordinem , ſenſus ipli recipiunt ſimula
cra rerum , anima vero diſcernit. Neque item
anima fpecularetur incorporea , li ipla forer
corporalis forma . Sed, & li anima eilet perfe
Ctio naturalis , non moueret illud appetitu
D 2 ad
 LIB E R
:ad contraria. Præterea fi anima indigear cor-
pore , ut exiſtat , ac uerſa uice anima commu-
ni compofitione , ficutvirtus , & meinbrum
vnum non aduerfaretur alteri : olim autem
inuentum eſt, quod anima ſcientia plena, ac
eleuata a corporeis deſiderijs : aduerſata eft
corpori , quamuis anima quandoque,bonis
moribus inftru& acommunicat eos:perficiens
hoſpitium corporale,liberanſque a detrimen
to , vnde illud animæ parens non odit alte-
rum , neque aliter afficitur praue . Qua ratio-
ne etiam anima eſt perfectio huiuſmodi, &
potentia corporis, incipit diminui ab anno
quadragefimo, virtus autem animæ augeri ?
Præterea anima hominis,non eſt perfectio na
turalis, vt anima bruci , quandoquidem bru-
ta reguntur inſtinctu naturali citra ſcicntiain ,
Hoinines autem nequaquam tali naturæ du-
ctu : alioquin non incumberent diſciplinis.
Diriguntur enim uero ab anima doctrina in-
ftituta , quæ prius fuerat informis , tantum-
que apta formari . Sed , & si anima fit perfe-
Étio hominis: utanima bruti,non effetpoſfibi
le hominem gubernari ab alcera ſubſtantia,
nec illi pareret,vtquebruta ipſa, non inquire-
tet formas alienas a corpore:occultaſque ſpe
culaturus. Amplius ficut aer recipiens om-
nem colorem , caret quolibetillo . Etenim li
vnum quempiam habeat , non admittat alte-
rum : Pariter aqua. Oculus quoque li conti-
OS * 23
S12 S120642
CEAE CEDEX
Successe est
GETSS GOED
CEM 6 Co. COD
SUBS4296427
GECE
CSV Csat
CD
T E R T IV S.
near vnum colorem non comprendet reli
quos. Sicauditus , odoratus , ſenſuſque alij.
Ita etiam anima humana cum recipiat, diſcer
natqueomnes formas corporales:non eſt une
quædam ex illis.Neque uero anima recipit co
gnoſcitque formas corporales: vt brutalis có
muniter , ineuidenterque , ſed ſpecialiter di
ſcernit: aperteque comprendit per propriam
rationem, vr colorem , odoremque definite.
Quare fatis probatum, quod anima hominis
non eft forma naturalis, vtbruti,ac præcipue,
quoniam fi eller talis , obſequeretur corpori
inaduerfata eius impetui,inclinationique,nes
que dominaretur illi. Præterea quoque facta
corpori impreſſione, fieret etiam animæ fimis
lis, atque homo foret tantum fenfitiuus.Siqui
dem actus corporalis conditio , non excedit
ſenſum ,neque vis cogitandi conſulendique
(quod eſt diſcere ignotum ex prænoto,collec
tione vnius ex altero ) inſiſtit corpori. Cumq;
hoc præuiderint opinantes corporalitatem
animę,coacti dixerunt,quod extat alia anima,
aliuſque intellectus immortalis,quodque hęc
eſt actus,non vt perfectio naturalis paſ . Sed
effectrix perfectionis , quæ eſt animauna, quç
recepta dicitur actus corporis phyſici organi
ci, potentia viuentis.Nosautein dicimusnon
elle alteram animam ſupra rationalem ,quz gu
bernet hominem,& quod philoſophi uocarút
iltam , actum quia perficit corpus phyſicum . ''
3
be
63429 9
GEMS
OS CS
ED
3
1
1
GED GES GETS
beleg
GES
Eso
LIBER
 .6063-833-003603-89463..
80763.80038053-8033463..013.8463.8763.80% 3-8043-8023.80963.5X3..603380380483-80603 .
-8.763.6X36003. 3.6963-80863-80238463.8063.8063.8763-8763.663.6073..60%63-8263.873-8703.60.3.3
60733. ૪3 . 03-80 60863
SC ECCLCFC
LIBER QV AR T V S ;
QVALIS DEVS SIT .
烈a
CAP VT , PRIMV M.
Vi ſuperato corpore, ſeda.
uit ſenſus,affectuſque ma-
teriales,depurataque ima.
ginatione , reuerſuseſt ad
ſubſtantiam intellectus ,
agnofceret dignitaté fuá,
qua eſt roboratus ad fpe-
culandum mundum intellectualem , fecun-
dum celfitudinem eius,ideamque eius ſupre-
mam , quæ eſt lux lucum. Bonum bonorum ,
Dignitasdignitatum ,atqueentitas entium,&
ipfum mér ens , extra quod , non eft aliquod
ens, quodque exiſtit deſiderium ſui iplius,
Eſt quoque principium ,per quod omnia exi-
ftút, ac permanet eſſe appetibile ,ad qnod om-
nia naturalirer appetentia mouentur per ua-
turam propriam , quæ eſt formaimitata . Per
motum igitur illum exiſtunt, ficut per im-
preſlionem eſſentiæ receptam producuntur.
iam enim alibi probatum , quod ſubſtantia
naturalis exiſtir per naturam propriam , cuius
firmitas eft forma , huius autem firmitas eft
imitatio ſui exéplaris . Quare omnia appetút
illud. Appetentia mouentur ad ipſum. Mota
efficiuntur ab eodem . Quodque eſt omnino
immobile, ſed moués omnia,motu per quem
exiſtunt,donec perueniant ad motorem unú ,
ſupra quem non eft aliquis . Ideo hic primus
conditor ,eſt principium omnibus eflentiæ ,ac
permanentiæ ,line quo nihil exiſteret ,
Etiam materia eſtprodu £ta a Deo: quodque mo
ueatur ad illum , & quomodoprobetur.
Сар. II.
Icet fortaſſe quiſpiam , quod ſubftantiæ
D adquam refoluitur omnis forma natu .
ralis , nó ineft motus talis proprius , quoniam
motus fic per deſiderium , illi autem nó ineſt
ACERCARE FAC
80763.8063 903.80763.80463-80%8380763.80 2380
3
deſiderium . Quare fi non eft mobilis , non
etiam eft fecundum eſſentiam producta, fed
compofitum . Ipfa autem eſt cauſa omnis
motus . Huic reſpondebimus , quod ita
fentiens errat . Primuin enim fimplex ad
quod reſoluuntur omnia alia , nunquam.ca.
fet omni forma propria ,per quam res exiſtút,
alioquin vacuum formis non fubGfteret. Sed
cum aufertur una forma , ſuccedit altera, qua.
re recipiendo ſubinde formam a primo mo
tore , efficitur etiam ipſum . Qua propter fa
pientes adhuc iam dixerunt , quod materia
prima mouetur moru,qui eſt receptio formę,
& quod appetit formam ,ut imperfectum per
fectionem puta oculi viſum ,fæmina matem .
Ideoque mouetur , quodam motu , qui eſt
appetitus formæ recipiendæ . Et receptiui
tas formarum eſt ratio per quam illa eft
ens . lta , quod ſi auferatur talis natura
recipiendi , non fubfiftet , neque intellige
tur . Et fi dicatur quod ſubiectum , adhuc re
ſoluitur ad aliam difpofitioné fimpliciorem ,
erit ſermo qualis de reſolutione ad mouens
infinita . Quare materia etiam exiftit per mon
tum , qui eſt actus perfectus . Eft autem ima
ginabilis tranſmutatione ſucceſſiua in infini
tum : ab vna forma ad aliam , nec niſi cum re
ceptione formæ eſt principium.Cuius inditii
exemplum eſt , rerum ſolidarum uaria figura.
tio ad omne propofitum . Quare iam proba
tum , quod omnis alia fubftantia habet effi
ciens in eflentia , exiſtentiaque, ac permanen
tia: Primum agens, quod eſt mouens primum :
vniuerſale , & quod omne mobile mouetur
ad illud , quodque omne factum motu , per
manet etiam motu ,propterea quod motus elt
actus entis in potentia ,ideſt perfectio edut
ctioque euntis ad actum .
Rurſus
 1 L 1 B
Rurſus qualis eft Deus , quodque non eſt prior
tempore alijs. Cap. 111,
Onditor primus eſt author mundi , præ-
cedens in infinitú immobilis, nec enim
eht quandoque talis, poftea , qui non fuerit fi--
anis, & principiuin cuiuſliber entis,prius prio-
ritate agentis ad actum omnimoda, non niſi
per quod res fit,ac durat, non autem dicimus ,
cum priorem tempore,alioquin poneremus
ignobiliorem entibus quam pluriinis. Siqui.
dein vnum non eft prius tempore altero, niſi
quia ſub tempore complectuntur vtraq;, hoc
autem eſt impoßibile ipli , cum fit caula om-
nium: imo etiam ſubſtantiis fimplicibus:quá-
to magis Deo ſublimi. Tépusnamque eft in-
ferius naturaliter anima, intellectuqueatque
aliis ſubſtantiis fimplicibus , quæfunt cauſa
temporis.Etenim ſi aſſeratur, quod mundus
aliquando non exiſtit ( & quod tunc præfuit
tempus infinitum ) deinde egreffus eſt ad exi-
ftentiam , ſequitur Deum habuiffe authorem
focialem , ſuperioremque,excitantem ad pro-
ductionem mundi . Abfit autem ad ſcribere
hoc illi . Item fi dixerimus , quod mundus ha-
buit non exiſtere tempore infinito , ſequi-
tur , vt fuerit aliqua cauſa altior , quæ prohi.
buerit productionem mundi. Quod & foret ,
oporterer elſe adhuc aliam cauſam illis lupe.
riorem.Hoc autem tanto magis ablurdum eſt
Deo , quanto is intellectu , animaque, eſt ex-
celfior. Cuius ſublimitatem magnitudinem-
que & h velimus, conantes, narrando conſide-
randoque,minime attingere poterimus . Eius
certe ellentia exiſtentiaque , excedit omnia
alia entia ſigillata , pendentiaque.Quorū pro-
duxit per ſuam ellentiam intellectū primum ,
fub iplum animam , & fingula generabilia.
Ideo poteftas humana infima , nequit iſtum
comprehendere , nihilque attributorum eius
perfcire valer.
Quanta fit dignitasmundi intelle tiui , & quæ
ratione ad illum perueniatur ,
Сар. I II I.
Arremusmodo pauliſper pro facultate
noftra dignitatem intellectus, mur
dique intellectualis nobilitatem, & quale Git
ingenium aſcendēdi ad illum ( ſecundum el-
fenciam ) congderandum . Dicimus itaque,
quod intellectus eſt,ſicut inter pūctum circu-
li, quod continet , quicquid angulorum , com
farum ,linearum ,& ſuperficierum ,aliorumq;
imaginabilium ipfi, cæteriſque figuris ineit.
Iplum eft indiuilibile ac indimenſile, omneſ-
que lineæ circuli ſunt ceuertiles in idem ,ortę
E R
ab eo . Ideo vocatur centrū.Nominatur quo
que circulus,quod omnes illas intra ortas cir
cumplectitur, ſeruansvt infitas quaſlibet mú.
di figuras,ſubinde ductiles. Quádo autem di
citur,quod intellectus eft ficutinterpun &tum
circuli continensalias formas , intelligitur ,
quod ſciétia noßra deillo habetur ab eodem ,
ac ſubintrat nosin ortu, cum vocatur indiui
fibilis: ſenſus eſt, quod eſſentia eius non illi
ſufficit ad cognoſcendumalia , cum ſit anima
bus noſtrisappofitus.Neque ideo eft alterabi
lis a lubſtantiis ſubterioribus,ſed eius ſcientia
prouenit ab agente primo acuero . Atq; ani
mæ particularis imago , eſt ſignum minimum
ad enarrationem ,cognitionemue illius,in ip
ſum reuerſam , alioquin non eller vniuerſalis,
neque hic exiſtir aliquid conueniens illi infi
tis rationibus,neque extat quicquam quod fic
eius expreſſio. Ideoque non adeltnobis iudi
cium , neque exemplum par ad illud perſpi
ciendum . Ex confequenti qualis erit (pecula
tio noſtra illius autoris, quieſteſſentia ipfiffi
ma,plura,plena luce,honore,altitudine ,cuius
mundus eit omnium nobiliffimus : Quare in
tellectus titulos, múdiq; intellectualis, digni
ratem ,lolum pro uiribus ingenii noſtri expo
nemus.Imprimis recitantes rationem ,qua ele
uamur ad illum contemplandum . Hi mundi
itaque fic fe habent , quod intellectualis eſt
fuperior ſenſibili, vtpotecauſa eius,virtutem
que infundens, ad quod exemplum præſefe
runt duo lapides , quorum unus fit egregiæ
ſculptus , alter informis , tunc enim vnus eſt
-perfectior altero , non quatenus lapis, liqui
dem ambo ſunt lapides ,ſed quatenus figura.
tus , cuius artificium non infuit materiæ , fed
menti artificis prius conceptum quam lapi.
di inciſum , artificium , porro ineſt ſculptori,
non quatenus eſt ocnlatus, manatus , & pe.
datus , ſed quatenus eſt ſculptor peritus ar
tis,per quam iudicat agenda , formæque vai.
ueriales illi inſunt,ipfe autem fingulares facit
& pulchras , quæ quidem habent effentiam
vnicam ,ſed fiunt materiebus plures, corrum .
punturque, formis vniuerfalibus incorruptis
Quare artificium eſt nobilius in artefice: quá
in opere , neque eadem ſecundum eflentiam
præeſt in artefice forma, quæ ſuccedit in lapi
de,fed illa permanet firma in artefice, ab illa
que procedit alia in materiam , opera ſculpto
ris infima minuſq; pulchra , 'neque abſoluta
pro conatu artificis , ſed iuxta capacicacem
iphius materiæ , quęplus , minuſue, ad imita
tionem illius etiam uera exiſtit. Forma quoq;
in materia eft fingularis , inſeparabiliſque : &
ſi transferretur ab vno ſubiecto ad aliud , ad.
huc táto magis diminueretur.Breui crgo col:
ligimus, quod omne agens eſt nobilis ſubie
co , hoc
 e v A R I v s.
&to,hoc eniin ſuperatur, illud ſuperat. Quod-
libet etiam exemplum ,eſt melius exemplato,
quoniam fingulæ formæ bonæ proueniunt ab
vniuerſalibus prioribus altioribuſque: Artifi-
ciales quidem ab ea , quæ ineſt animo artifi-
cis, & quæ eſt melior illa, quæ facta eft in mar
more.Enimuero ars ipſa reſpicit intellectum ,
fiquidem conſtat perpetua , quoniam æmula-
rur naturam ,quæ adhucneceſſario perfeuerat
fimilis, quia imitatur alterum videlicer intel-
lectum ſuperiorem .Nequeenim artifex ope-
rando,ſolum fequitur artificium factum , led
aſcédensſumit a natura ſimulacrum,per quod
opus reddit pulchrius.Et fi forte naturalis for.
ma; quam effingit,fit imperfecta,ipfe perficit,
imitatione intellectualis,fecundú tamen apri-
tudinem materiæ ſuſcipientis.Vt ſi artifex ve-
lit facere imaginé louis, non reſpicit aliquam
formam ſenſibilem , ſed cogitatione ſuper
grellus, pingit illuin effigie omnium pulchera
rima.Vnde fiipfemet Iupiter ſe viſibilem for-
'maret , non alia , quam ea( qua artifex)limili-
tudine exprimeret.
Propter quid , ars naturaque faciunt pulchras
formas , & in quo fit: pulchritudo.
Caput.. 1 V.1
Xplicandum nobis hic ,quo modo ars,at
que Natura efficiunt pulchras formas ,
ultra faculratem ſuam poteſtatemq;materiæ :
Imprimis igitur pulchritudo animalium non
confiftit in languine ipfo, fiquidem hic inue-
nitur in omnibus eiuſdem ſpeciei indiuiduis
(quæ ſunt proxima) fimilis : Atq;aliter nemo
uiſu teſtaripoteft.Etnó ſunt animalia illa æq;
pulchraneque fanguis etiam ſeruat propor-
tionem in qualibetanimalis ſpecie. Quædama
enim ſunt fanguineæ , quædam vero exiftung
diuerſæ , quomodo igitur ſuntomnes pariter
pulchræ ? nec omnesæque fanguineæ ? Pul-
chritudo item confiftit in colore figuraq;,ob
lectantibus moderatisque,Sanguis auté , qui
quom fit fimplex: eſt vt materia animalis ,nó
figuratur , nec oblectat. Non eft igitur ratio
pulchritudinis vlla .Porro indutusluce boni
recepti, qui nouitfpeciofitatem mulieris fuif.
ſe occaſionem belli maximi diutinique, inter
græcos, & hoftes, quodque homines illi ſunt
formofi,quorum alpectu viſus nunquam ſatu-
ratur,ſcit poftremo, vnde etiam cóſtet intel-
lectualium pulchritudo.Eteninı fortaffe con
tingit aſpici humanam formam inculpabilem
inenarrabilemqueatquehæc proceſſit abagé-
te in ſubiectum , ſicut artificialis ab artifice.
Cumque inſit, forma artificialis quidem eſt
bona,fed naturalis eft melior . Cuius ſubie.
ctum exiftitmateria prima, atq; illa quæ ſub
I2
fiftit in virtute agentis :extat etiam melior.Si.
quidem huic formæ primæ ,non ſubeſt mate
ria . Quod autem pulchritudo non proueniat
exſubiecto hinc patet,quoniá alioquin tanto
maior foret pulchritudo , quanto lubiectum
eſt maius:Videmus autem,quodforma parui
corporis,quandoque oblectat aſpectú æque,
& forſan etiá magis,quá magni . Qua propter
pulchritudinis non eft ratio corpus,led fulci
mentú,cuius argumentum ,quod fine illo ne
quit videri. Cumq; eodem lubintrás cogno
fcitur,fubintrat auté nos per viſum .Quicum
etiã ſolum conſideret formam , vr iam proba
tum,Pulchritudo confiftit in anima tantum :
quá magnitudo paruitafq; ſubiecti, non pro
hibent percipi, perceptainq; unà comitantes
cognoſcuntur.Rurfus agés,aut eſt nobile,aut
ignobile ,aut medium , atq; exiſtens medium
quidem nó operatur alterum , neutrum enim
magis efficit, & fi fuerit palchrum,opus illius
fiet pulchrú . Quod fi opus naturæ exter pul
chram ,intellectumelle pulchriorem oportet.
Laret auté nos pulchritudo naturę, quoniam
interiora corporú non intuemur,fed tantum
exteriora afpicimus,pulchritudinem fuperfi
ciariam mirantes,quare fi nitamurfpeciofita
tem intrinſeca fiet ignobilisac deſpicabilis .
Etenim internamouent,ipſum intellectú na
tura honorabilem; licut effigies excitat inſpe
ctorem ad authoris abſentis cognitionem.Ea
propter cum interiora corporum moueát in
tellectuin . fequiturprofecto , quod infic illis
pulchritudo a natura, atq; intellectu , Plures
etiam formæ incorporales funt pulchrç, qua
les Mathematicę figurę,lineares,mulierumq;
imagines (peculares,ac notions animæ , quæ
certe ſunt euidenter pulchræ.Vtpote animæ,
indices, & fimiles. Amplius fi hominé rectum
extrinfecus tantú circumſpicias ,non depren
des eius pulchritudinem , & fi putaueris eum
deformem , errabis citra ueritatem iudicans,
quod fi eundem medullitus introſpicias,me
rito dices formoſum . Nam ſpecioſitas uera
ſubeſt intus.Plures quidem propter ignoran
tiam prædominantem , intellectumque fube
merfum defiderant pulchritudinem extrinſe
cam , ideoque non affequuntar illam interio
rem . Ex conſequentinon etiam quærunt fa
pientiam archanam : propter Theorematum
iubtilitatem . Qualem nos fcripfimus in hoc
libro Tituli Philoſophię Myſticæ :quod vul
gus iſta indignum exiſtat , neque ingenio at
tingat. Quod fi quiſpiam dicat,pulchritudi
nem inueniri in corpore : etiam dicimus
quòd illa eft naturæ; Sed enim pulchritudo
Animæ exiſtit melior, ur a qua forinoſicas na.
turæ procedit ,
Quo
 L 1
Quo modo pulchritudo anime cognofcatur ,
Quod Deus agat per eſſentiam . Cap. VI.
Vlchritudo Animæ ſuæ in uiro recto
Pod
deprendecur ; Si is auerſus a quali-
tacibis,materialis , ſe le ipſum etiam actioni-
bus probus gratiſque decorauit.Tunc etenim
lux prima infundit ei lumen ſuum: inſignit-
que eiuſdem animam acilluſtrat.In quo ſtatu
ipſa ſpecioſitatem ſuam agnoſcens,(a quo illa
peruenerit)diſcit, neque alia indiget , quæ id
exprimar ſcientia , ſiquidem noſcit per intel,
lectum.Luxaucem primanon inexiſtit illi: ve
rum ſubliſtic in eſſentia ſua :ob id influens ani
mæperintellectum medium :circunfcriptis
agentia , reliqua operantur per attributa in-
exiſtentia ) non per eſſentiam . Etenim agens
primarium agit non per attributa quæ non
inſunt ad id neque in illo multiplicantur ul-
lo modo, ſed operatur pereſſenciam.Ideo ex .
tat agens principale efficienſque pulchritudi.
nis primariæ ,intellectus, atque animæ.Agens
namque primum , quod eftvnicum , eft om .
nino impurificabileac in alcerabile , nec reci-
pic, quicquam ab alio , & omne aliud impoſ.
Gbile eft q, uod non recipiat ab illo. Agencia
quoquc omnia coniuncta alteri,in ſpecie ope
rantur circa alterum . Sed agens primum agit
finelubiecto,atqueper ſolam virtutem effens
tiæ fuæ.Ideoque dicitur intellectus æternus,
non temporarius ,quoniam illi non ineft in-
quiſitio rationalis, neque intellectus poffibi,
lis . Et nos quidem apponeremus exeplú hu-
ius ſenſibile : fed id non foret cóueniens pro-
poſito , quandoquidem eſt ex rebus alterabi-
libus.Ideoque diffimile rei æternæ.Supponé.
dum igitur exemplum intellectuale : Ac ut
vnum fruſtum auri indicaturum aliud , fi fit
immundum , præpurgatur ſimpliciter, vel ex
conditione , vt fitaurum verum, non illud ſu-
perficie tenus apparet , ſed interius deſcriptú
attributis omnibus.Ita modo, non minus far
ciendum nobis,conáribus indicate effentiam
primam per intelle &tus fimulacrum , vt non
accipiamus ad id niſi intellectum oprimæ de-
pruatum . Quem G nitaris ſcire oportet que-
ras in ſpiritalibus: fiquidem talia ſunt pura,
inenarrabiliterque decora . Propterca ctiam
SCHOLION IVSSV EIVSDEM APPOSITVM.
Cap. 6. cum ait cnsprimarium non agit per attributa,ſed operaturper eſentiam , quod & repetit
inferius,intelligaturſano modo.
B E R
omnia exiſtunt intellectiua , quibus quando
contemplatus fueriseris pecſimilis, necam
plius concupiſces intueri virum iuftum ,qua
tenus eftcorpore pulcher.Sed intellectu.Ėte.
nim fpiritalium pulchritudo eſt maxima , fi
quidem intelligunt inceſſanter , inuariabili
terque , ac ſincere. Ideoetiam notuerunt,non
ur humanicus inuenta,ſed vt diuinitus reuela
ta , atque eadem ſuperſtát cam excelſa, vt nul
la uirtus (peculari queat,nifi incellectualis.
Deſpeciebus entiumfpiritalium .
Сар . VII.
Esſentiis fpiritalibus etiam aliquotcerte
ftes,in ipfis Itellis præcipuæ locatæ , quod ea
rum operationes in illis appareant.Aliæ ſunt
celeſtes per uniuerſos orbes indiſſitualiter lo
catæ , quia exiſtunt incorporeæ , neque ftellis
tantum , ſed ſpheris totis indifferenter præfi
dent. Quod fi quæratur,an fit aliquid in hoc
mundo ſenſibili , quod non exiſtat in illo in
telligibili? Dicimus, quod ſunt inibi cæli :
Terra,Mare;Rruta,Plátæ ,Homines,& deniq;
cuncta hic exiftentia.Sed nihil ibidem exiftés
eſt terreſtre. Ac etiam ſpiritus illic morantes
concordant hominibus conexiſtentibus.Ne
que enim vnusexpellitalterum , neque alter
expellitur ab altero : nec libi inuicem aduer
ſantur . Sed omnes una ſocialiter conquie
{cunt. Siquidem autor eorum eft vnicus,ficut
antea , atque eſſentia conſimilis, ii quoque
fubliltentia contemplantur.Non generabilia :
corruptibiliaque : & vnus quiſque contuetur
effentiam ſuam ,in eſſentia alterius. Quoniam
ſpiritus ibidem exiſtentes ſunt perlucidi,nul.
latenuſque intus obſcuri , neque item concie
gui : neque diſfiti, ac vniuſcuique corum lux
eſt perſpicua alteri , neque quicquam vnius
latet alterum . Siquidem horum ſpeculatio
non fit per oculum corporeum :ſuperficiatum
alterabilemque,recipiendo colores,ſed per ia
tellectualem, qui viſexta communie in ſen ,
fum vnum : vires ſentiendi, quinque inſtru
mentis diſcreras.Nec enim inter centrum cir
culi intellectualis , & lineas , ab eo progreſſas
ad ciccumferentiam ,elt diftantia menlilis.
LIBER

C.C .C.
6103.60403-8003803 C. 0380763.20403.883.
3.6047..60603-603-807603.80434783-80 C.6003-603-894603-80
93.604036083-8063-8703-83-80%93-80%93-60703-80663-60%63.-4403-83-80903.80163.80763.80638638763.873.8933. 2003.
16.03.-8402.8403.69403.693.693.60403-80603-89463-80603-8703.663.83.8893-1893.873.80 3.603.883.E... 6053-5403.810.3.8cmus
mca m డం UC CCC
LIBER QVINTVS ,
CVR DEVS CONSTITVERIT
V A RIA
SEN TI E N D I.
CAP VT PRIMV M.
Onditor primus dimittens
animas in mundum gene-
rabilium , appoſuit eis or-
gana varia fingulis poten-
tijs ad ſentiendum accom-
moda , vt animal ſele tue-
retur ab offendiculis exte
rioribus, præſentiens aliquid noxium , dem
clin ando ab illo antequam lædatur. Conue-
niens autem profequendo , atque hæc in-
ftrumenta ſenlbus apponens prouidenter,
fublimis conditor , conuenientiora homi
nibuſque , quam brutis dedic, neque in-
ftrumenta prius. rurlus deinde organis ſen-
fus annexuit , ſed vtrumque fimul conculit
in ipſa prima animalis conftitutione , præ
dictam ob cauſam . Si diceret autem quif-
piam , quod Deus præuidens animaliafore
peragratura , loca calefacientia , aut frigefa-
cientia : aliterue alcerantia , ne corpora il-
lorum corrumperencur , ftatim appofuiccis
ſenſum , & vnicuique fenſui idoneum orga-
num ? Reſpondemus , quod ſenſus adfue-
runt , animabus priusis pofterius organa.',
animalia , vero ſenſoria , & fenſus tribuit
fimul . ‫ود‬
98
Quod Deus non agitper deliberationem .
Cap . 11.
" Yo 1900.-
Deus concreauit ſenſus animæ , quan
Sida
do eam primo creauit , viderurſenſus
ineffe illi , priuſqum deſcendat ad conſtitu ;
tionem animalis . Quod G ita fit , delcen-
fus animæ foret naturalis , & fundatip . in .
choatrix fenfuum fuiffet in mundo intelle-
& uali , abſolutrix generatio in elementario.
Quare fi anima fuifletproducta non per ſeip-
13
M. 63.50763.807 2.8073-6003
C
ORG AN A
ſam , ſed vt verſaretur in habitaculo igno
bili , deſpicabilique , atque affli&tionibus
teferto . Ex conſequenti etiam a primo au
thore per conſultationem , cogitationem
ita directa · Dicimus autem , quod Deus,
non agit per conſultationem , ſeu delibera
tionem cogitationemque : alioquin haberec
aliquid prius.Cum lit aucem ipſe ens primum
non eſt aliquid eo prius , ficut poſtremo non
adelt pofterius. Cogitans enim ex aliquo
priore femper cogitat. Præterea ex princi
piis cogitat concluſiones,, principia ſunt
cognoſcibilia per ſenſum ,intellectus autem
nil cognoſcit ſenſibilium ſenſu , quia orſus
ab intelligibilibus , in eiſdem filtir . Quare
improbabile eft eum deſcenderc ad ſenſibi.
lia per cogitationein , vel conſultationem ,
Tanto minus igitur primus conditor procul
dubio non indiget cogitatione ' , neque con ,
ſultatione , ad gubernandum animalia , vel
quicquam mundi inferioris , & fuperioris ,
Res autem per cóſutrationem cogitationem
que ita fiunt.Quod quomomnia fuerintpro
ducta in ſapientia entis primi , ſub ratione
propria, alterique incommunicabili ſpeciei,
Nec alius fapiens, qualiſcumque cogitans ,
rem aque fimilem ,& rectam faciet.cogita
tio adminiculatur ad ea , quæ nondum exim
ſtunt facienda , dum aliquis cogitat priul
quam agat . Quia enim non poteft coram
intueri illud antea , quain fiat. Ideo opor
ter ipfum agentem prænofcere quale conue
niat. efle faciendum , quod deinde ita fa
& um , non erit diffimile præcognito , ac
cum aliquid efficit aliud. Agens per Colam cl
ſentiam non oporret ,quod prænoſcacqua
te debeteffe faciendum ,quoniáſolum efficit
E tale,
 21 L 1 B
tale , quale conuenit fore. Qua propter non
etiam indiget alio coagente , nec cogita-
tione ad producendumaliquid . Vnde re-
verſi ad propofitum dicimns . Quod animæ
in mundo fuo prius , quam ad conſtitutio
nem animalium deſcenderent . fuerunt fen-
fitiuæ , ſed ſenſu intellectiuo.Conftitutis au-
tem animalibus , inexiſtentes ſuntetiam ſen-
ſitiuæ , ſed ſenſu corporali , mediæ inter in-
tellectum , & corpora. Recipiunt enim ab
inteHectu uim fenfitiuam , quam immittunt
corpori eandem , niſiquod immiſſa corpori
inelt modo alio , videlicet ſenſuali . Nam
anima quandoque auerla a ſenſu , conuerfa-
que ab intellectum , corporalia faciet euade-
re ſpiritalia , præparans ca admiſſioni intelle,
&us ad cognoſcendum . Quandoque autem
viceuerſa Ipiritalia facit eſſe corpotalia.
p. Dei
QualeCaeft opús.
ill.
I dentia, cauſę autem interiores occultæ ,atque
o Mne opus , quod autor primus effe
cit , eſt perpetuum : abſolutumque .
Siquidem ipfe autor , eſt agens perfectum ,
& nullum poſteriás eo eft agens , nig pro
ductum . Quo ille eſt perfectior ; & purior
primus factor , perfedorque , conditor vni
uerfi in fe confiftens, & ad feipfum reuer
fus : Ideo etiam omne agens aliud a pri
mo , eft deteriusac minus perfectum , des
penden ſque ab aliquo
illo in eſſe , illud aut
ntiaEniinuero em
non pendet, ab alio. nul
lum opus agentisalicuiusex fecundis,quał
les funt intellectus , anima , fimpliciaque
alia principia , eſt defectum , Quanto ma
gis igitur conuenit agenti primo, vt non fit
imperfe& umopus eius. Vnde cogitandum , quidemuisintelligens; & ellencia intellecta,
quod fit perfectum ', & conftans apud ip
fum . Nec fic ultimum , fed primariam ,cui
fubáiſtit aliud vltimum • Vocat namquc ýľ
timum ,ex
exiftit ſit temporarium
, quiavoluntateipfius , quod
agentis tale.
primi'
Antea vero probatum eſt , quod facium ab
agente primo , emanet vnico momento,opus
primum , vnicum fecundum ſubſtantiam
Quare id non eft temporarium ,fiquidem non
extat in loco .
T.
Quod omnia pofteriora intelleétu , productibiz
lia funtin eo : qnodque perfetta . IT:S
P liquamembra diſtant . Sed omnia funt fimul.
1. Cap: 'II'll
Mnia poſterius productibilia funt in
primate intellectu , qui(vt prædictum )
exilțit opus propriumn agentis Priocipis, atə
que ideo primarium , nec aliquid pofterius
eft effectibile , quin fiat ab iſto intellectu
Qua propter etiam quodlibecprodu & ibile
E R
eft in co firmum , nec indiget puritate ,per
fectioneue alia , fiue fit temporarium , fiueê
tiam intemporarium , apudque illum conſtác
ſemper tale primo, quale poftremo . Porro
omnia alia procedunt ab illo improducto .
Qui eſt autor cauſarum , cuius opus ( vt præ
fatam ) proxime îi eſt, productibile primum ,
videlicet intelle & us , qui ſeruat cæteras res in
eſſentia . Intellectu inferior eſt anima uniuer
ſalis , quæ eft formaabſoluta ,omniumque
ſequentium , quibus lingulis tribúit qualita
tem pto conditionemeliorem . Deinde extat
natura, quæ eftcaula generationis conſiſten :
ciæque entis cuiuſlibet,inateriæ primæ iuncti
inſeparabiliter. Cuius partes compactæ ſunt
inuicem cauſæ . In ipſo autem intellectu pro
ducto, a conditore primo,unicæ omnes,ac in
diſcretæ ab eo inextenſæque nonduin ſunt
inuicem cauſæ . Etcauſata , quidem ſunt eui
iſtarumagens adhuc occultius.Ac(ur cauſatú ),
habet cauſam definitam , fic quoque cauſa ha
bet caufatum definitum . ;
-Quod Deus non agit perillud,quodqueinſpirita
libus,quid & propter quod non diffe
runt. Cap. V.
A Gens primum non agit propter alindi,
quoniam non eft aliud nobilius , pro
eſt agens verum .
*pter quod poffit agere.Vnde
Arq; entia producta ab co, alio ab intellectü.
funt pręfiguratain producto primo,quod eß
Oporterautem cognoſcere eum ,ſicur iple ſex.
iplum cognoſcit ,quod nos non facimus, fi
tunc in eo funt res vna . Quare nos cogitan
stes cognoſcimusmelius peripſum intellectú
-ellentiasdifferentes abeo ,quam illum. Porro
cum aliquid aliud ab intellectu , & intellecti
bili;cognofcitur perintellectum ? cognoſci
tur per qdlit, ultraquidfit. Etenim talia duo 1
differücin rebusnaturalibusmaterialibus: qa
hæ fant fimulacra intellectus , & intellecti
biliam :Verbi gratia homo ſenſibilis ,elt fimus
lachrum hominis intellectibilis. Honio namn
queintellectįbilis eſt ſpiritalis, nullaque eius
membra ſunt diſlita . Siquidem oculis ficus ,
non eft extra fituả manus . Similiter neq; re
Quare quid fic oculus , non eft aliud quápror
pter quid fit.Taliú enim differentia accedit ſo
lis rebas partilibus,partiúq;differentiú ,'Præte
rea,quádoq; etiã infenfibilibus cadá ſciétia có
prédicur, quidfit aliquid & propter quid fit,
ut exépli gratia,quid eft eclypſis ſolis ,& pro.
pferad elt,diffinitione yna,qualis excat.obfçu
ratio
 Q v 1 N T V S.
ratio ob lunam interpofitam . Quod G in re
mundi inferioris quid ſit, & propter quid ſit,
apparent vnum ? Quanto magis in ente intel-
lectibili Quare q definiturus fumpfit ,ppter
quid,vice quid ,vere definiuit.Siquidem om-
nis formaintellectibilis , & ipſum propter ,
quid eſt ,ſunt idem ,Nequeideo dico quod ta
lis forma Gr cauſa eſſentiæ ſuæ . Sed quod in-
quiſitione de prenſa , quid illa abſtracta pro-
pria ratione fit,ețiá ſimul comprehendit pro-
pter quid fit. Quare cum ratio quid eſt, & ra-
tio propter quid eft,exiſtant indifferétes, non
oportet quærere eas figillatim . Argumentum
autem ,quod partes'reidifferant, eſt quoniam
nomen rectum vtriuſque ipſa ſuſcipit, ac de
iſtis nó licet quærere per quid inſint rei.Quá..
do enimuero diſtanthuiuſinodi partes , tunc
etiam quæri poteſt , propter quid inſint, neq;
res nomine fimpliciter alterius appellatur.
Differt fiquidem ab vtraque, ut homo nó vo-
Catur oculus,neque manus . Res autem intel-
lectibilis nomine cuiuſlibet rationis ſuæ ,ap-
pellari poteft. Ideo, vt fæpiusdi tum , ratio,
proprer quid in illa , ſunt cadem, quod enti
corporali, quatenus eſt corporale , minime
conuenit.
Quod quid fit, & propter quid ſit in intelle tu ,
ſuntidem . Cap. VI.
Ntellectus fuit productus purus,creatione
I perfecta,momentanea. Quare eius eflentia
incepit fieri, & fimul facta eſt ſubito in actu ,fi-
ne potentia interfuente. Idco ſcito , quid fit
intellectus , cognoſcitur etiam propter quid
fit.Etenim cum Deus, creando non cogitet,in
choans rem ſimul, illico perficit, effentias ( vt
prædictum ) non intermixta potentia . Vnde
neque de ente huiuſmodiab eo producto ,
quæritur propter quid eft ſeorſum a quzſtio .
ne quid Gr.Hoc enim rei ſolum conuenit im-
perfectæ .Quod ſi obiciatur , contingit dicere
propter quid eſt intellectus. Reſpondemus
quod id dupliciterpoteft intelligi.Vno modo
ratione agentis , alio auté rationeactus.Qua-
te cum rationes intellectus nequaquam dif-
ferant,vt prçfarum , ipſe ſuſcipitnomévtriuſ-
que : nec oportet quærere propter quod in-
lis, ac noto quid ipſeſit , fimul& cognitum ,
eſt propterquid fit ,ac uiceuerſa . Autor enim
uero produxit intellectum perfectum ,actu ſi-
ne potentia mixta,cum Gt ipfe perfectus, in-
defecte,ac puriſſimus , & produxit per eſſen-
ciam tamquam opus propriuin per verbum-
14
que,vt operationem, ac tale ens, ut propter ,
quid eft in eo,fit itidé,quod & quid eft .Agés
enimuero perfe &tū ſalté eſt, & quale dixerunt
Priſci , quorum mentem nos potétia explica
bimus:Agés autem ſimpliciter perfectum eſt,
quod agitper ſolá eflentiam , ſed no per quali
tatem . Āgens vero imperfectum eft, quod agit
non per effentiam ,ſed per qualitatem.Ea pro
prer non agit actione pura,& perfecta , liqui
dem non inchoat,& fimul perficit opus,quod
cum tale eſt, non ſi notum eſt , quid ſit, ſimul
notum eſt propter,quid Git. Sed oportetnoto
primo, adhuc ſeorſum diſcere ſecundum , vt
prædictum.Agens igitur primú non eſt agens
imperfectum , cum fit ens perfectum ſupra
omne aliud . Ideo ex conſequenti opus eius
eſt etiam perfectum . Cuius rationes, qui ar
tingit,exalatur. Perfecti autem agentis omne
opus eft perfectum : quia eius actio eſt perfe
& a,quæ eft idem quod opus ſeu res acta.Por
ro omne agens infra primum , indiger agente
primo,ficq; etiam operatio eius indiget ope
ratione agentis primi.Ideo etiam omne agés
in fra primum ,imperfectum ,& quælibet ope
ratio in fra operationem primi agentis,eſt im
perfecta,atque ita omne perfectibile,per ope
rationem primi agentis perficitur.Ampliusfi
cut iſte mundus uniuerlus compofitus ex re
bus coniúctis ,eſt tanquam ens vnum firmum ,
quod non alteratur. Sed elt perfectum , quia
ei nulla deeſt perfectio;atq; ideo norus quid
fit, Gimul quoque cognitus eſt propter quid
fit.Siquidem partes eius ſunt eędemn toti, bi
que inuicé,nec ſunt ut partes multæ, led om
nes vtuna.Cum non fint ſubordinatæ . Quod
fi vniuerſum eſt tale , tanto magis pars eius ,
mūdus ſuperior ita fe habet,quod omnes eius
rationes funt eçdem interſe , & cú ipſo apud
aniinai.Non eſt enim prius inchoatus quain
perfectus,ſed fimul. Quare noto,quid eft, fi.
mul cognoſcitur propter quid eſt . Ex conſe
quenti non licet de eo querere propter , quid
lit,vltıaquçſitum ,quid ſit,poftremo cum pro
ductio intellectus fic proculdubio perfecta ,
nemo dixerit,quod iple ſit imperfectus diſpo,
fitionibus. Quare nó etiam continetur ab eis,
neque ex conſequenti agendo per illas agit .
Rurſus quoque rationes intellectus ſunt illi
aptiſſimæ nequeinſuper tempore ſubordina
cæe.Siquidem
. intellectuiſimul cócreatæ , qua:
re (quod fæpius repetitum) , ubi notuit quid
intellectus lit , pariter etiain notuit propter
quid fit,ſed quid fit illi magis conuenit,quo.s.
niam rationem actus oſtendit.
E 2 LIBER
..
...
926 FRC , FC,
873-18063.8063.54638963-8733.83.80793.33.60X63.6 %63-80% 3-60%3E%03.20403.8463.80763.893.80603-603.8063-80933.80763.80/03.
3.80733 80X63.69403.663
60%63.8733.8063.89703.80.603.8403-843.08403-8703-80763.80763.80703-80703.80%93-8463.89963.68 % 3.8903.80193 -E003-806360463,80763.80
ACC 25C CC GG
LIBER SEX T V S.
OVO MODO STELLAE
OPERANTVR IN INFERIORA ,
QVODOVE NON AGVNT MALVM .
CA PVT. PRIMV M.
Equaquam oportet ſcribere
diſpoſitiones rerum, etiam
contingentes particulari.
N bus , quando propofitum
fit verlari circa illas.Et nos
quidem ſcribentes huiuf-
modi diſpoſitiones rerú ,
qua ratione videlicet, quæda fiantab eis . tra-
&abimus percauſas corporales , non anima-
les,neque voluntarias.Stellæ igitur ſunt tan-
quam mediæ inter artem,& arteficem ,neque
fimiles agenti primo , neque materiæ vltimæ
coniuuanti ad perfectionem , ſed nec agenti.
bus mutuo . Verü ſunt fimiles bānis terrarum
ciuilibus,quæ ordinant ſtatus vrbium ,ſingula
digerentia , quorum quædam dirigūt ad mo-
resprobos,oblatispræmiis,quædam auocant
a malis pænarum , minis. Stellæ etiam ſunt af
fimiles morbis ciuium directoriis oportune
in actionibus politicis . Qui quãuis fint varij,
tamen omnes ducuntad vnam conſolationé,
intenduntque bonum. Quod fidicantaliqui
bána terrarum effe ſignaʻreſpondemus , quod
ſignum eſt uia ad opus,dictum eft uerum.Si
quidem probamus, quandoque primum ex
poſteriore,vr cauſatum ex cauſa, & ſimplex ex
compoſito, quandoque autemdiſcimus acci-
dentia
ce.Vnde
ex principio,& compoſitum ex ſimpli.
etiam hinc fere iam probatum eſt, &
dicendum erat.Vtrú videlicet Stellæ fint caù-'
fx malorum prouenientiú hic deorſum ? Aſſe-
rimus etenim, quod non ,quia non operantur
per voluntatem, cum ſintſupra voluntatem,
omne autem agens bonum & malum,agit per
uoluntatem , & omne agens ſupra uoluntatem
ſolum , agit bonum . Diſpoſitiones autě mun-
di inferioris proueniunt neceſſario a ſuperio-
ri,non neceſſitate,qua infima & bruta ,ſed qua
FC
403-80703-80703-80763.80763.89163.6863.8963-8063. E763.8903.863-80703-8033680503.60863 .
熱
ſpiritualia perpetua , quæ ficut uerbi gratia .
Pars una animalis ſentit.fentiente altera, utq ;
partes quidein animalis reducuntur ad diſpo
ſitionem vnam :ſic diſpoſitionesquoque con
tingentes ex mundo ſuperiore, in co ſunt v
num , variantur autem hic.Qua propter om
ne quod peruenit a corporibus cæleſtibus,eſt
bonum tantum , fit autem malú,commixtum
iis inferioribus.Siquidem proueniens a mun
do ſuperiori,procedit ex vita, non particulari
fed vniuerfali.Ac fortaſſe etiam aliqua imprel
ſio naturæ terreſtris facta a ſuperiori, agit au
liud,quia non eſt tam efficax,quam ſignum il
lud a quo prouenit.
Quod opus faſcinationis eft duplex , & quomodo
fiatfaſcinatio. Сар. ІІ.
Pus faſcinationis eſt bifarium ,quoddam
. O enim fir ex rerum conuenientia , ac pro
portione vnius ad alteram , quoddam autem .
viceuerſa ex differentia uirtutumque multi
tudine , quæ licet lint diverſæ , perficiunt tam
men partem vnam , & faſcinatio quidem arti
ficiaria eft fallax,fruſtraturenim fæpe : neque
cófequitur euentum .Vera autem , & quę non .
fallit,eſt faſcinatio ſapientis.Imaginando imi- .
tañs cælum , quique pro uiribusagit . Quæ
dam amore vnius rei ad aliam ducendo
quædam autem doininio trahendo , cui ad
miniculantur , virtutes ingenitæ rerum ter
reſtriun , quarum quædam auget amorem, 6
ac lequelam vnius ad alteram , quædam pal
fionem , & receptionem ; vnius ab altera .
Res enim ſe ſe ſubſequentes ſunt fundamen
tum faſcinationis, quæ cognicæ ,vehementer
feruantur ad uim amoris efficacis exercen
dam.Faſcinatio porro quæ fit verbis ſuauibus,
& locu
 SE X T V S.
& loquutione quadam ingenioſa, callidaque,
non eſt opus loquentis iplius. Sed loquutio.
nis excogitatæ , quæ trahit vnum ad aliud vi
amoris naturalis.Siquidem inuenitur aliquid,
quod conciliat animas locis differentes, per
quandam conuenicntiam inter illasmutuam ,
Quædam præterea funt,quibus ineſt vis amo
ris,ita quod fentiens etiam inuitus quandoq;
fequitur, vt prudens muſicus, aliquando auté
geltu quidem corporis ſequitur.Siquidem ſe-
cundum illam eum format, non tamen ratio.
ne amat ,ſed ſenſu . Atque hæc elt ſpecies faſci
nationis,quam non admiratur vulgus,nec de-
teftatur ob conſuetudinem, admiratur autem
alias falcinationes phyſicas: quoniam non
oblectatur illis.Atq; ideo errat.Ac ficut muſi-
cus lætificat allicitq; audientem citra pasGone
rationis cum affectione leplus: fic autem falci
nator trahit aliquem inuitum . Siquidem non
cognofcentem intellectu ,uel ſenſu , ſed tantú
percipientem per illam impresſionem , quen-
dam impetum alium quam naturalem Jacque
id prouenit rerum mundanarum cooperatio-
ne alteratrice hominis , vltra diſpoſitionem
priſtinam.Vnde liqua compréditur impresſio :
facta,comprenditur fpiritui animali . Etenim
ratio non ſuſcipit illam impresſionem . Siqui-
dem non fequitur . Quod fi ratio quoque
adminiculetur audienti , & ipſe declinet ad
eam , non etiam permittet ratio , fpiritum
animalem, pati a muſico, neque a faſcinatore ,
neque ab alia qualitate corporali inferiori.
Et quidem vbialiquis faſcinando inuocat So.
lem ,aliaſue ſtellas, orás ut conagat operi opta
to ,non ſol,aut aliæ ftellæ audiunt orationem .
Sed mouentur aliquo modo , ficut in corpo.
re humano ,membrum vnum mouetur perci.
piendo motum alterius, vtq; in cythara,(mo-
tá yna corda) mouetur altera . Sic enim adhuc
quidam inoiiet aliquas partes mundi,& pro-
pter eas aliæ mouentur, percipiendo motumn
illarum.Siquidem partes mundi ſunt ſubordi
natæ ,ſecundum ſeriem mutuam, & qua ratio-
ne partes animalis habent confenfum motuú
accidentium propter magnam vnionem.£x-
dem partes mundi fimilide cauſa
Quod nature habent vim faſcinandi a cælis,
quodque vir iuftus non faſcinatur.
Cap . III.
Es inferius fortitæ vires faſcinandi mi-
R Fandas,acceperuntcasacalis,operan
turque per illos. Ideo quoque homines falci-
nando vtuntur inuocatione aftuta, vt ex ſe ui
deantur id facere.Cum tamen non ita ſit.Sed
per motus,inHuxuſque cælorum faſcinant.Si
quidem praetermiſſa etiam huiuſmodi inuo
15
catione, ipfæ naturæ adhuc ſuo tempore ido
neo faſcinarent. Partes autem mundi unitæ
naturaliter ſe le inuicem trahunt. Quare , (vt
prædictam ) faſcinator inuocans,per uires na
turæ aptas operatur.Neq; mirum , quod is ho
mo impræcando exaudiatur.Quoniam nõ eſt
alienusa cælo,;præcipue iuſtus. Quod fi dica
tur quandoque iniquushauſit virtutem huiul
modi ab eodem fonte,a quo iuftus. Giquidem
natura tribuit hominibus æque , non diſcer
nens vnum ab altero, virtus autem alia lupe
rior nobiliorque exiſtit, quæ diſcernit.Quod
fi dicatur mundus vniuerſus, ſecundum parté
vnam patitur, & agit ſecundum alteram , quæ
eſt cæleſtis, impatibiliſque:operatur in infe
riora naturaliter, non accidenter . Siquidem
omne agens impatibile , agit naturaliter inac
cidenterque , & fi aliter contingat eft præter
intentionem potentiæ.Dicimus, quod portio
vniuerſi ſuperior,quz eſt primaria nobiliſq ;.
videlicet cæleſtis,agit ex ſe, & adhuc ſecun
dum vnā partem , patitur ab alcera nobiliore,
non quidem patitur , ut inferiora . Nec enim
recipit impreſſionem corporibus, neque ani
mabus ſuis factam , ſedagit in inferiora corpo
fa. animaſque fine vlla imperfectione. Siqui
dem permanent ipſa firma , inuariataque. Si
veroquærat rurſus:nunquid faſcinatio agatin
hominem rectum , ac purum . Etenim li ha
habet efficaciam in resalias :tanto magis vide
tur,quod & in illum.Dicimus ,quod vir huiuſ.
modi iuftus,non recipit impreſſionem faſcina
tionis , ſecundum animam rationalem , & fi
qua parte ſui patitur , ſecundum animalem
ſubmundanamque patitur , abſque tamen ,
quod faſcinator efficiat opus intentum ; nec
enim id fit , præter quod anima rationalis ad
mitrat.Quoniá faſcinationis opera,quędā (pi
ritui animali imprimuntur . Quædam aut non
imprimútur;nili animarationalis eum præpa
ret,ita ut faſcinator nilatur agere ,in ſpiritum
animalem.Rationalis autem anima repellit a
ctionem mortis , uel morbi , uel alterius im.
preffionis corporalis.Et quidem anima ratio
nalis agit in ſenſualem ,quoniam pars vnamú
di agit in alteram , fi nacta fit fidem in autore
primo , & ſic tunc homo euadit a faſcinatio .
ne . Etenim ſi animaſenſualis diſtans,recipit
impreſſionem ſermonis faſcinatorij, approxi
matque tracta, ac coniungitur per auditum fa
ſcinanti : quodammodoque reſpondet,quan
to magis eadem anima ſenſualis, in hoc mun
do inferiori,proxima rationali , præſto illi re
fpondet, ac obtemperat.
Quod
 LIBER
Quod vir pronus cito faſcinatur.
Cap. 1111..
Ir pronus ad aliquamdiſpoſitionem ex-
V teriorem , facile ſuſcipit impreſſionem
faſcinationis , ſecundum illam nanque ipſam
ad ſe trahit: nec quicquam repellit.Virum au-
tem improcliuem ad exteriora , tantumq; ad
effentiam ſuam recliuem, quam ſemper con-
templatur, ac dirigit ,faſcinatio nó permutat.
Quilibet etiain operationibus extrarijsdedi-
tus, facile recipit impresſionem accidenta-
riam faſcinationis. Siquidem obiter accedit
ad eam, excitatque ſui oblectamentum ,vt mu
lierem pulchram conſpectamque vir intelle-
&ualis amat , optatque fine faſcinatione artifi
ciaria. Siquidem natura ipſa faſcinatoria , in-
clinat virum ad formain mulieris, coniungit-
que ambos non loco, ſed affectu medio. Qui-
dam namq;cecinerunt , quod homo pulcher-
licet vnicus , tamen exiſtit plures , quorum
mens eſt, quod hunc conſpiciens diligit, in
diuulſus ob fpeciofiratem : quare hic amatus ,
& ille amans ſunt plures .Viro autem ſecum
contemplanti,alienoq; ab operationibus,non
contingit faſcinatio ,quia nonconiungitur rei
faſcinatoriæ per ſenſum.Enimuero, quod ho-
mo conſpiciens, & conſpectus fint idem ,eſt
ſermo verus, & inobliquus .
Quoddeditus
aliquidmoueat hominem ad aliud , quodq;
nimium naturalibus faſcinatur
, atque obſeruatbonum
a natura . Cap. V.
Vod rerum quædam mouet alteram ad
tres ad labores, ſeruandi: alendique illos gra-
tia.Quibus lætanturipſi (quanquam fatigen-
tur) nec abſtinent, niſi aſſecuti uotum.Simili-
ter quoque appetitus innatus dominandi,ex
CSU ) OSE20 C439
TES
CSOLA
৫ে ৩১ ৪ে ১
SE X TV S.
citat ad irain , eiuſque actiones,aliaſqueetiam
mæltificas, & irrationales , adipiſcendi illud
cauſa.Indigentia adhuc naturæ , & timor pau
pertatis,quain homines,vitant ne aliquidma,
li contingat,ſuntvnum incitamentú ad optan
dam diuitiarum copiam, concupiſcentia auté
oculorum eſt alterum. Etenim appetitus opú
prouenit imprimis ex indigentia naturæ, quá
imposſibile eſt fine omni re externa leruare
atque alere.Etfi dicatur,quod vir bene agens
non faſcinatur ? licigitur etiam bene conlu
lens ? Dicimus , quod li vir contemplatiuus,
ac probe agens non transferatur ad alia, mini
me patitur quicquam faſcinationis.Siquidem
ſe talem ſeruat,vtbonum uerum adipiſcatur,
& ad folum id laborat, non declinis ad terre
ftria, ſed intentus,ad intellectibilein mundu:
Eiuſque vitam perpetuam ,deſiderando , pro
curandoque illam P, oftremo etiam afferimus,
quod vir agensopus malum ,ignoranſque tale
effe,fi puret effe bonum ,perſeuerans, & pertra
Atus ad illud a natura faſcinatus eſt, ob pul
chritudinis apparentia.Siquidem conſpiciens
terreſtria elle pulchra , credidit etiam exiſtere
vere bona, exquiſiuitquevehementer . Qua
propter affectansnon bonum ,ut bonum ſecu
dum appetitum ſenſualem'eſtfaſcinatus, trac
tus ad rem inuoluntariam.Amor fiquidem fa
ſcinati eſt fixus . Qui vero non trahiturad cer
reſtria,neque illa proſequitur , vt pulchra , &
bona, non incidit in faſcinationem.Siquidem
cótemplatur
perpetuum ,exquiritque,
,ac ſeiplum ſpeculatur,ideoqi,
ob hanc ſublimitatem , eleuationemq; ab in
ſerioribus,faſcinationem a ſe repellit . Proba
tum eſt igitur ( quod narrabimus ) quamlibet
partem mundi huius, pati a ccelis,fecundum
naturam aptitudinemq ; ſuam, velut pars una
corporis animalis, patitur ab altera.Quoniam
unaquæque eſt apta moueri ab alia , & quæli
bet eſt propria.
) . Geiss
>
LIBER

many
80%93- Estogos
LIBER SEPT IMV S.
CVR ANIMA DESCENDERIT
IN MVNDVM INFERIOREM.
CA PVT TRIMV M.
Nima nobilis liquit mundu
ſuperiorem , ut pofteriora
formet,ac regat. Quo fun ,
eta munere: ac reuerfa ,hoc
emolumenti fecit. Quod
hic naturam boni , ac mali
didicit,uere per experimen
tum ,quam alioquin non perfecte ſciret. Non
vt fpiritalia (quæ cognoſcunt vitia,quibus hic
inuoluuntur homines) voluptateſque : non
iuxta eorum naturasproprias, ſed rationes in
ſe veras, ob ſuam dignitatem potentiorem ad
id deſcenſu. Namque fi cognoſcerent, ut ani
mæ humanæ, vitiarentur etiam , ut ipfæ corpo
rum cominunione,tentarentq; diuelli.Animą
fiquidem rationales,hic materię iunctæ ,ideo .
que lorditatæ , 'ac coinquinatæ , diſcernunt
talia, proprer huiuſmodicolligationem ,qua
rum aliqua (cum diffoluta fuerit) G Gt munda,
erit fælix intuendo ſtatum entium nobilium,
fpiritualiumque, ac principalium.Et redditur
perfecta ad diſcernendum vtriuſque mundi
conditionem.Porro anima quamuis hic deor
fum fit pelago materiæ ſummerſa,ex prædomi
hio fenfus, ac lub termino naturæ coacta illu
ftratio tamen ab intellectu non ceflat. Imo iu
giter illi infuit . Quoniam eſt ſubſtantialis ei,
ac nunquam vllatenus diuellitur ab illa ..: Sic
igitur deſcenſus animæ contulit ad diſcernen
dum perfecte experimento bonum , ac ma.
lum. omniaque mundi huius , ac naturæ ſuæ ;
dummodo luperfint hic virtutes integræ ,ope;
rarioneſque bonæ quæ inerant ſibi inmundo
intellectuali. Etenim fi has non abſolueret;
proderetque ſenſibiliter, effentnullæ , videre:
turqueanima adhac continere illas , prius in
feipla abſconditas. Quod fi fieret,perinde fo
ret: ac fi nunquam fuillet . Ex conſequenti
3
16
dos 100gE3-50403.803.863. 8 og 2003
.
C.
etiam inexplicatis animæ virtutibus: mundus
intellectualis , quieſt altior , remaneret igno
tus. Cum nanque productum aliquod ſpecios
lum , illuſtre, appetibileque ſub obtutum ce
ciderit . homo circumſpicit admirabundus in
lignia euidentia ,inſpectatque etiam interioa
ra , & fubinde ueneratur eius autorem , agno
ſcens,quod eius opus eſt ſupremeabſolutum ,
& pulchruin: quodque ipſum eſt ſummum
bonum,ciiius virtus eft interminata . Poft aug
tocem , autoriſque opus primum . Reliqua
quoque opera honorata, perfectaque abunde
apparent. Siquidem cum autor( qui vnicus
extat ) ea produxerit, illorum inſignia , quor
niam funt minime obfcura ,haud latent.
biri is
Si Deus non produxiſſet,nihil aliud exifteret,
cur pluraentia ſunt produ&ta. i
Cap . i11.
Tens unum primum ,ſubſtitiſſet in eſſentia
Slicen
(ua, continuiffetque,potentiam ,operatio
nem, ac illuſtrationem , non exiſteret quicquá
perpetuum ,neque alterabile, & corruptibile.
Cum autem horum encir'n neutrum exiftes
ret : opus autoris vniusprimi,non foret prin
cipium ,lamenque, acbonum verum . Quod
nequaquam contingitw iSiquidem cum ens
vnum , primum , eft caufarera ,etiam opus il
lius eft principium verum, Et fi fit lux vera in
fuens, recipiens quoque illam eſt lumen ve
rum, fi item illud eft bonitas vera irrigans, ira,
rigatum etiam eft bonum verum . Quare non
conuenit, quod Deus exiſtat ſolus , neq; prow
ducat aliud ensnobile receptaculum fuæ lu-
cis ; intellectum videlicet . Sic etiam nó decet,
quod præter Deum : ſolus intellectus extet , &
non ſublic opus recipiens eius luminis ſplen
dorem .
 L 1 B E R
dorem.Ideo formauit animam.Adhuc non li.
cet, quod ſola anima infra intellectum fit in
mundo ſuperiori, neque inuenietur alterum ,
excipiens operationes eius .Hac de caula ani-
ma defcendit , ad oítendendum potentias,
actionefque nobiles vitæ . Vndeabſoluta elt, ' ſtunt abſque tali actione naturæ . Quoniam
7
Siquidem natura ſub opus eius eft.Rurſuſque cąula prima fecit eiuſmodi effentias intellec,
ipla figurat aliud inferius, patibile , receptiuú cuales , effectrices formarum accidentialium ,
impreſſionun illius ſuperioris attrahentis. corruptibiliumque.
Quoniam omne ſuperius agit in minus infe
riuſque ad ſe traztum .
Quod nulla ſubſtantia intelle &tiua, naturaliſue
extet , quę non operetur.Qualifque
ordo rerum . Cap . III.
Vlla ſubſtantiarum intellectiuarum , &
N naturalium exiftitquin operetur, pra
ter ſubſtantiam infimam , & debiliſſimam , cu-
ius actionem aliquam apparere eſt imposſibi-
le.Argamentum autem , quod imposſibile fit
fubftantias naturales exiltere inactiuas , eſt
quod ſemina facaſub terra ( niſi a loco circun-
1
ftanti comprimantur ) quoniam ſunt ſpirica-
lia , & fecundum aliquid incorporalia,neceſſa
rio operantur vfque ad pullulationem fimilé
fpecie adhucpropagaturá,atque id, quoniam
eis infunt rationes intellectuales coniunctæ ,
alioquin non forent vifibiles,funt autein cum
operatæ fuerunt. Virefque admirandas often
dunt. Quapropter fi rationes ſeminales non
poſſantnon elle actiuę,tanto magis ſubſtantie
intellectuales perpetuæ ,nequeunt. aires , &
actiones continere , niſi habeant fubiectam
materiam , impotentem recipere earum ope
rationes , aut tantuin debiliter. Vnde neque
igiturimmittitvim fuam anime,animaautė Edeliciosaeintellettualis,&camima
certe vniuerſo huic mundo , per influxum vir-
inmundo ſuperiori intellectuali,extat nobi,
turum ſuperiorum : nobiliumque . Nec enim
aliqua fubftantia corporea mobilis conſiſtit,
neque uiuit ex ſe , fed quælibet pro conditio
Ae accipit virtutem ,bonitatemque ab ipla ani
ma. Etenim autor primus produxit operatios
nem propriam abſolutam ,proximam intellec
tui, qua dein ipſum intellectum creauit . Po-
ſtea autem (cum insellectu cauſa inter inedia )
produxit animam ,cuius fubinde uirtus influit
huic mundo.Et prima figura quam impresſic,
fuit materia prima , fiquidem eſt principium
ex quo componuntur ſubſtantiæ corporeæ ,
& ſenſibiles . Quarum ut ſenſibilium qua-
tenus eſt principium , mutuatur bonum for-
mæ exanima prius. Etenim quælibet ſubſtan-
cia ſenſibilis continet bonum formæ pro capa
citate ad recipiendum aliud.Atqueanima ip-
fa quatenus materia. ſuſcipit formam ab ea:
producit naturam , quæ continet potentiain
propagandi, virtute huius animæ : cauſarum
que potentium .Deinde ſeries formarum in
tellectualium cauſantium ,conftitit ad natura,
in qua leuit principia progenerationis. Quæ
cum agant formenique ſubſtantias , non exi
Quod mundus ſenſibilis est imago intellectualis.
Сар. Е. -
Vndus ſenGibilis eſt imago intellectua
M lis , ſubſtantiarum intellectualiú . Ex.
primuntur per eum poteſtates magnæ , nobi.
leſque ac perfectæ , fupernæ , quæ imittunt in
fluentiam illi honorabilem.Subſtantiæ quoq;
intellectuales continent ſenſibiles , autorque
primus continent intellectuales fimul cum in
tellectu ipſo . Qui non ſolum eſt ex numero
ſubſtantiarum intellectualiū ,ſed roborat ipſas
& ſenGbiles. Subſtantiæ autem intellectuales,
ſunt res abſconditæ , quoniam ſunt products
ab eſentia prima, caula cauſarum , quæ pro
duxic illarum primam ſine intermedia , ſub ;
Itantiæ autem fenfibiles exiſtuntentia altera
bilia , fiquidem ſunt figuræ , & fimulacra ſub
ftantiarum occultacum , prodeuntque ad exi
ftentiam per generationem , confirmantur au
tem in confitentia : perſeuerantq; per ſubitá
tias intellectuales firmas ac perpetuas,
Quod anima eſt media inter duos mundos quod.
que agit interius. Cap. V.
13 .
quidem
lior, atque perfectior.In inferiori autem igno
bilior, deteriorque, propter corpus, cui ineſt,
Cunque lit intellectualis,ex mundoq; luperio
ri; impoſſibile etiam eſt , quod careat ellentia
mundi ſengbilis, inexiſtentiumque illi . Quo
niam natura animæ cóuenit,ac propinqua eft
mundo vtriq; intellectibili ſcilicet,ac fenfibia
li; ob id quoq; ininime decet, quod conquä
tatur, deteſtata ſe liquiffe mundum intellec:
tualem,& deueniſſe ad iſtum.Sita nanq; inter
ambos, quamuis fit ex numere ſubſtantiarum
diuinarum , attamen cum Gt finis illarum , eft
principium naturarum fenfibilium . Porro ani
ma contracta ad mundum naturalem fenGbi
lemq; ; nihilominus continet ſuarum virtutú
influxum in illum , fed adhuc infundit vires
proprias,eumque inſignitdotibus innumeris:
aufertq; fæpius(ordes, & vitia ne commiſceá.
cur follicite repullat.Propterea mundo ſenſi.
bili
 S E T T
bili anima influens, non tantum exterius illú
inſigniuit.Sed interius quoque , dum inferuit
virtutes rationum introoperantium quæ ex-
plorando inuentæ , narrandoque ftupefaciút.
Quod anima autem inligniat magis interiora
corporum , quam exteriora, argumentum ad-
eſt, quod naturaillis inexiſtit,non circunſtat:
Cuius indicium, quod corpora naturalia vi in
terna agunt, non externa, ac ſuperficiaria. Sic
enim videmus animalia, ac plantas (quanquá
extrinſecus)minime pulchras,tamen intrinſe-
cus non prohibitas , educere ex ſeipſis fructus
illuſtres, ac bonos . Ratione, atque operatio-
ne adıniranda . Sianima item non inexiſteret
corporibus naturalibus, neque inſereret ratio
nesluas miras, plurifariam introoperans ,cor-
pus corruptibile citius cófumptionem admit-
teret, neque tandiu ( vt nunc) perduraret.Ani
ma nainque conſpicata ſynceritatem ,dignita
temque corporis alicuius: ipſi indidit naturá
quandam ,influxu ſuarum virium ,impreffitq;
rationes mirandorum operum actiuas , atque
in intimum corporis mouetur,
Quod anima ſuperno in orbe melius fe habet,
quodque influuit deorſum . Cap. VI.
Nima inexiſtens corpori maturat receſ.
A fum,ac eius permutationem .Dein reuer
la ad múdum intellectualem fupernum , cum
fit verſata in duplicimundo , ac gemino peri-
ciæ fuæ gradu , didicerit per experimentum
cogitationemque hunc . Sicut vir præditus
tenui noticia allectus, eligit aliquid experi-
turque,roborans cognitionem , illius autem
nouerit ordines ſupernos honorandos,ſcien-
tia uera cóftituit mundum illum exiftere ifto
excellentiorem.Sicut autem intellectus deſce
dens filtir influxum in anima,quoniam hæc
exiſtit portio una mundiintellectualis,(quod
fæpius dictum ) & præfigurauit in ea rerum Gi..
mulacra quæ ſubter illam impreſſit, anima ita
aſcendens in reditu. ConGſtic in cauſa prima,
cuius impreſſio eſt intellectus.Siquidem no.
uit etiamper experimențumn explorationem
que' quod exiſtentia dependens in ea eſt di- . donec peruentum eſt ad hunc mundum ſuper
gnior, nobiliorque , quam in lumine virtute-
que, & aliis poteſtatibusab illamet progreſ-
ſis. Præterea ,ve ipſe intellectus non fubfiftit
in eſſentia ſua, led indiget robore,lumineq;,
quæ cum non moueaturſurſum ſuperioribus
in Auxurus. (Siquidem illa entia ſunt autor pri
mus,opuſq; eius primum,cuius intellectus eft
vt lumen coa&tum ſeu compreſſum ,ſub cauſa.
que impreſſa, mouetur inquá intellectusdeor
fum ,influitqueſuolumine ſubterioribus,vſq;
ad animam . Sic etiam ipſa anima ( quoniam
plena eft lumine,& dignitatibus,in continen
1 M , V S. 17
dis) profluit non furſum . (Siquidem intellec
tusinfluens iugiter,non indiger eius refluxu .)
Sed retrorſum deftexa,velutq; pudore conte
cta ,deorſum immittit ſubiectis rebus,ſuas do
tes.Implerq; orbem terrenum lumine , bono,
atq; honore. Entiú aút productorú ab ea opti
mum ,perfectiſſimumq; exiſtir mundus Plane
tarius.Siquidem eſt propinquior cauſę primę.
Et quoniam anima iuſcepit formam abintel
lectu . Dein prolata ab eilentia ſua motione,
etiain fecit plures motus Planetarum , uolun
tarios, ac naturales, & æquales,qui ſunt opera
tiones ſenſibiles. Quales ſunt inulti ordines
formæ intellectualis primariæ :productç a cau
la principaliſſima. Rurſus quum mundus vter
que ſpiritalis . Moueatur ſecundum ſubſtan .
tiam :naturalis aút defiderio ad illum : anima
quoq; mouetur, vt mundo intellectuali aſlimi
lecur,Cumq;ad primum imicandum aſcende
re nequeatob imbecillitatem , retrorſum de
torta,(ut prædictum )ac vt verecundia cópref
fa , nouauit compofita ex elementis in orbe
naturali , a cuius varijs uirtutibus expanſis,fin
gula receperunt corporaturz portionem pro
natura,idoneam rationibusminerarijs,fimili
buſque alijs admittendis a ſole ſuperoriente,
ſecundum capacitatem potentiarum.
Qualis differentia corporum , & terminus pnius
cuiuſqueentis. Cap. VII.
Orporum igitur illud eſt differentius a
C
piendum animæ influxum , illud autem eſt fi
milius, quod eſt aprius ad eundem . Corporú
quoque in motu tardıcas maior , minorue
exiſtit,propter differentiam eorum maiorem,
minoremue a primo uno . Et fi caufæ non fo
rent ſecundum gradus,ſubordinatæ, non etiá
foret corpus uilibilę , defiturum fecundum
ſubſtantiam in corruptionein . Enimuero quú
lineæ a centro circuli entium varientur , mo
tus etiam celeritate addititia,tarditateq; dimi
nutorie uariatur . Siquidem quanto infeçior,
tanto exiſtit tarditate debilior diminutiorq; :
Ac viceuerſa,quanto ſuperior,tanto velocior,
num.Omnia quoq; compoſita natura lia varia
fur,magis minuſq ; reſolutione, conſumptio
neq;. Mundusporro naturalis terminatur ad
ca ( quæ actu conſpiciuntur ) corpora cæleſtia
ac tellaria , quæ patiuntur a cauſa prima ſine
tépore . Intellectualis autem finiturad formá
primam . cauſamq; introfiguratam.Adhuc ani
ma pariter definitur ſurlum ad intellectum :
deorſum uero ad naturam materiamq; prima.
Quæ omnia patiuntur ſine tempore . qua ue
ro apparét actu, & potentia ſunt ( exempligra
tia )inanimátia,plantæq ;, ac animalia,cæteraq;
F vicisſim
 L 1
viciſſim paffibilia. Perpetuum vero , & immo-
bile eft,vt intellectus, Temporarium ,& mobi
le exiſtir quale cælum . Particularia item ſunt
motui natura contermina , vniuerſalia autem
fecundum ſubftantiam quieti.Siquidem cau-
fa difpofitionis vnius , inuariatæq; etiam per-
manet ipfa.Tempus eft iunctum motui, natu-
ta perpetua iiņmobilitati impropriæ dumta-
xat.Mouerurautem , ad autorem primum in
orbe ſpiritali intellectus , & anima : fiquidem
inibi nequaquam exiſtunt cermini ſubiecti ,
vt lineæ figuræue , neque aliqui alij motus ex
voluntario nutu cauſæ primæ, quæ exiſtit ptó
ductum primum ; nec eſt imaginabile ante
iftud effe aliquid ,niſi autorem primum . Cu-
jus id eſt voluntas. Quoniam imitatio volunta
' tis extrinfecę, eft alteratio, Talis auté mutario-
ñon attingit caufam primam .
Quod anima exiſtens in orbe ſuperno adhuc ope-
ratur in infimo, coniungitque vtrunq;
Cap. VIII.
Nima quælibet cum operando imple-
A uit hunc orbem ſenſibilem ſuis dignita-
tibus, coacta reuertitur ad intellectuale
m :qué
complectitur tenaciter , prædicta cognitione
indubitabili. Siquidem mundus ille nobilior
eſt iſto , ſeruan (que eius intellectualis contem
plationem , negligit omnino iſtum repetere ,
quale euidens eft illi,quia faſcinatione natu-
Tæ emerlus , propere rediitad intellectum , pe
culatus rerum principia . Anima autem regreſ
ſa, ideo deſpicit inferiora , quoniam hæc lunt
conſumptibilia , tanquam fimulacra eius,quæ
non perfeuerant , nifiilla ſubinde cauſa finge-
re.Anima adhuc in illo orbe proprio extans,
conſpicata dignitatem : ſumit ab eodem virtu
tem , & attrahit, huicque infundit , coniungés
eum tali illuſtratione ſuperiori , atque ita effi
citur mundas vnitus . Hanc vero opinionem
ratione breui probamus,quoniam anima non
omnino deſcendit in hunc mundum inferio .
fem.Nec enim vniuerſalis, neque humana , fi-
quidem in intellectiuo ſecundum aliquid ſu-
pereft. Minimetranflata ab eo, quando non
eſt loci indiga . Cóiungiturque huic per cura,
deſcenditque propter operum oſtenſionem :
fiquidem impoffibile eſt , quod mundos diui .
dat, nifi ipfa lecundum ſubſtantiam corruptio
ne permutetur . Atq; ita contingit , quod inde
pendens ibi exiſtat,non penitus iſtinc egrel-
1a, operans iſtic .
B E R
Quod anima ſubmerſa non fpecul.ttur ſuperiors,
viceuerſa emerſa ſpernit inferiora.
Cap. VIII .
Vndus ſenlbilis dominatur nobis .Si.
Mui
quidem animæ noftræ ſubmerguntur
in eo, malis concupiſcentijs plenæ.Vnde har
moniam intellectualis orbis annunciatam ne
gligimus,neque influxu eius obſequimur pro
uentum animæ,illuſtrationemqueab eodem
ignorantes, propter dominium naturæ :perin
de ac faſcinationem fub huiufmodi ſuo ftatu
in particulares animas,quæ ob id infirmantur
ad reditum in eflentiam ſuam .Roborata auté
tunc erunt ad eam ,inundumque intellectua
lem, miſſumque animæ perque animam influ
xuin ab eo perſpiciendum . Çum ſuperaueri
mus iſtum alieni a defiderijs eiuſdem fenfiti
uis ,operationibuſque naturalibus , quibus a
pueritia aſſueuimus :non curantes niſi nego
cia particularium animarum : priuſquam iſte
peruenient ad vniuerfalium ,cuius aliquid per
ipicere non poffumus , donec ( ſub poteſtate
animæ cócupiſcibilis , imaginatiuæq; formæ )
illæ extiterint.Vice autem verla , quando ani
má vniuerſalem (peculati fuimus, fpernimus
particulares , quanquam diu nobis familiari
ter inexiſtentes.
Quod anima vniuerſalis regit ſine labore , par
ticularis autem cum labore, ante ele
uationem . Cap. X.
Orpus præter
ea cauſa con
Ciungere
vniuerſ
inferiori illud Grabilgaroquevi.
regit corpus vniuer
anima alis ſale
ribas propriis, citra laborem , fiquidem re .
git illud non ea cogitatione , qua animæ no .
itræ humana corpora, uerum gubernat adini.
niſtratione intellectiua vniuerſali . Siquidem
corpus illud exiſtit inuariatum , ac ſimilare
totumn , carens complexionibus partium dia
uerſis , membriſque differentibus . Quæ
cum ſunt , indigent adminiſtratione variabi
li. Partes vero ſimiles ſunt tanquam pars vni
ca. Anima vero particularis , quæ alicui cor
porum particularium inexiſtit , quanquain
nobili , tamen adminiſtratione laborioſa re
git illud . Siquidem non line cogitatione,
qua indiger.Quoniam pelago naturæ mergi
tur , commiſceturque igni ſenſibilia incur
renti, unde ſubit dolor , ob aliquid præter
naturale , ſuperanſque ingrellum in huiuf
modi ſtaru . Nec quidem contingit animam
euaderé ab hac corporis diſpolitione: nili
per magnam cogitationis exercitationem , ac
ſpeculationis, per quam ftatim fuccurrit inad
miniſtratione ,quod fuerat obliuioni mádatů.
Deprenditurq ; impedimétú,quod faſcinabat,
turbabatque
 S E T T
sarbabatque illam . Et quale prohibebat con-
tueri effentiam fuam , ac explorare juuantia,
roborantiaque, atque eflentia ad luperandum
appericam præualeatem prauum , inaginatio
neſque vitioſas. Ob cauſam iſtam anima
( cum diſcernit ſtarum æternorum , ut aſſeque
retur huiuſmodi ſenſibilem mundum ) igpo-
rat ſe amotam a caritate perfecta ,induillc a-
1 M V S. 18
morem permutabilem , imbecillemque, Por
ro anima quando roborata ,conualueris ad rei
ciendum habitos alterances , neque amplias
detineatur in ipſis : adminiftrat ſuuni corpus
abſque pæna afflictorioque dolore : fit fimilis
animæ vniuerſali,paricum difpofitione,domi
nans,& gubernans , præter variabilem muca
tionem.

SCHOLION IVSSV EIVSDEM R. P. APPOSITVM.

In primo cap. Sequens opinionem de præexiftentia animą, ponit ipfam nobilem , liquiſſe mundum
ſuperiorem , utpofteriora gubernaret regeretque , eo quodoperationes bonæ inerant ſibiin mundo
intelle&tuali,quod falſum eſt.ſicut id quod ait.
In 2. cap. Animam deſcendiſſe ad oftendendum potentias, ačtioneſque nobiles vitæ .
In 5. cap.Vult animam in ſuperiori mundo eße nobiliorem , atque potentiorem , in inferiori am ,
tem eſseignobiliorem . Que opinio poteft habere bonum ſenſum , quoad intelle tionem , quo etiam
adfelicitatem , non autemquo ad eſſentiam , cum retineat eandem perfe&tionem.
In cap. 6. Vocataffenfionem anims, reditum quod falfum eft.Cumpriusibinon fuerit. Quod &
replicat in cap. 8. ficüt, & falfum eft animam ,fufcepiffe formam ab intelle &tu ſcilicetcreato .
cap. 19. Ponit animam deſeruiſseftatum æternorum , ut aſsequereturmundum fenfibilem .

CET . C GTS
‫دوا‬ S22

S2

CE

LIBER
 1.8083 --8046216063-816383

89663-83-8763 80%93-8703.833 0803 863-8 % 3-603. do 800380383.

L I B E R OC TA V V S.
QVAE SIT CAVSA EFFECTRIX
IGNIS CAETERORVMQVE ENTIVŇ 2
NA TVRALI V M.

FIC
! .043 103.4 :,9635
na FON SIISTI 13:10 bono
CA PVTPRIMVM. * 3399 ...
Rrgumentum ; quod elementa hic exi
terzi,ceterioramque fim A ,
lium , eft ratio quædam in ta.Siquidem ex igne fit quoddam animal , ex

I materia prima.Neq ; ignis

fit a confrictu , colliſuque
corporum , ut ab agente,
quemadmodum nonnulli
opinati ſunt. Sed latens in illis apparet , pro-
pter huiuſmodi mutuam colliſionem : quæ
aere item , atque ex aqua. Animalia enimuero
genita in aere ſunt maiora , euidentioraque,
quam in igne. Quæ funtinſenſibilia propter
eius fubtilitatem , & leuitatem.Paucaque,atq ;
mobilia vſque in aerem .Item animalia aquati
cafuntmanifeſta. Eganimalia quidem ignea
cum ſint arrida,calefiuht vehementer .Neque non patiunturab elementis inferioribus , ve
etiam materia prima, eſt-ignis potentia ,led rum agunt in illa . Similiter etiam aerea , non
enim forma ignis, tantum fitin illa ,quando patiuntur ab aqua , neque a Terra . Quod au
ratio formatrix , eſt animavniuerſalis ,eadem tem aqua viuat, videturpatereex eo, quod ex
vita igni , reliquoque mundo extens. Per quá húmore quoddam nobis inexiſtente ſit caro:
ſingula reguntur pro conditione ,ita vtquod- liquidem caro eſt ſanguis quadam ratione coa
libet ex inanimantibus, & plantis,animalibul- gulatus. Quod amplius terra fit etiam viuida
que,vitet aliud qualelibet noxiū .In hac,etiá, manifeſtum eſt, tum quoniam ipſa cota præ
dein,omnia quædicit.et adhuc en prouide continetaquas
tia diuina in toto orbe diffuſa, & lux , quæ
lubcetfluentes,tanquam ve
nas, laxeos montes , tanquam membra oſſca,
vnumquodque exiſtit,ac perfiftit. Ideo Plato plantaſque , velut capillos,tum quod hæ plan
dixit, quod anima in quolibet corpore fimpli tæ,terræ infixæ viuunt, amotæ autem pereunt.
ci,agit hunc ignem fenfibilem ,cæteraque ele Quod aút plantæ animaliaq; , præter animas
menta.Quodcum fit cauſa, igitur effetrixhu- proprias, vita aíx vniuerſalis potiantur: hinc
iuſce ignis, eſt uita quædam ignea :igniſque manifeftú eſt, quod non alunt,niſivitis parti.
• occultus , qui ſupernæ exiſtit in alio mundo, cularibus ſpoliatæ ,utplantæ cælæ, animaliaq;
conuenientior quam infimus, ſiquidem nobi interfecta.Nec enim fi aliquod animal viuum
lior.Quicum fit etiam uerus , proculdubio, deglutiatur,nutrit priuſquam moriatur, ſiqui
extat quoque viuidus,& uita quidem ſubli- dem non corrumpitur verrendum in carné,ni
miore. Quandoquidem iſte ignis eſt ſimula- fi anima particulari antea exuatur. Sitalia igi
crum illius.Porro cum ignis ſupernus (uit pro tur vertuntur in carnem ,( eruant vim animæ
batum eſt) viuac vita inferiori influente, pari uniuerſalis prædictam . Poftremo quanquam
ratione , aer, aqua,& terra . illic etiam viuunt, elementa ſint ( vt iam deductum elt ) viuida,
ac magis quam hic, quoniam ab illis vita im. non tamen exiſtunt etiam ſenſitiua, ſed recep
mittitur hij inferioribus. tiua ſenſus. ſicut ipſe ſanguis quoque ex quo
Quod ſingula elementa participent aliquan- fit caro, non extat ſenſitiuus.
stumpite. Cap. 1. Quod
 Ο CT AOK S.
Quod quæ ſpecies ſunt in mundo inferiori.furt Qualis ſit motus intelle&tus: Cap. IIII. .
etiam in ſuperiori, & quales ibi fint.
Сар .. III:.
Vm ea fint vera quæ narrauimus ,reuer-
Cremetentes ad rem.Dicimus, quod hic mun-
dus ſenſibilis, totus eſt imago alcerius. Quare
cum ifte ſit viuidus: tanto magis oportet illú
alium viuere.Etenim fi hic extat perfectus,ille
eſt perfectior. Siquidem immittit ifti uicam)
potentiam, perfectionem , & perpetuitatem .
Quod fi orbis ſupernus,eft fummæ abſolutus,
proculdubio etiã entia illius, ſunt abſolució
la cæteris hic exiſtentibus.Illic igitur ſuper-
{tant alij Cæli, adepti virtutes ftellares, qua-
les cæli huiusmundi.propter quod illifuntal
tioris fpeciei,lacidioriſque, acmaioris.Neq;
inter fe diſtant, ſicut iſti, quandoquidem ſunt
incorporei. Illic quoq; exiftit terra,non inani
mata ſubſtantia , fed uiuida . In ea ſunt anis
malia cuncta naturalia terreſtriaque , quot
iltic , ſed alterius ſpeciei ac perfectionis. Sunt
plantæ faciuæ ,hortenfeſque, & aquæ profluen
tes, vi animata : Sunt item animalia aquatica,
ſed nobiliora. Illic exiſtit aer , in coque.ani-
malia propria fimpliciter uiųentia , omnino-
que immortalia. Etquanquam animalia qui-
dem illa,ſintis connaturalia, tamen funtho-
norabiliora eiſdem : vtpote intellectibilia,
perpetuaque , acinalterabilia . Quod fiquis
objiciens dicat, in mundo ſuperiori inſunt
plantę, cæli,reliquaque prænarrata . Reſpon:
demus , mundo ſuperiori perfecto inexiſtere
omnia, quoniam in eo fueruntab autore pri-
mo abſolutoque ac inexiſtente producta. Ad-
ſunt igitur ibidem ,Intellectusaniinæque om-
nes,neclubeſt defectus,qualis indigentia , &
corruptio.Siquidé entia illic ſunt plena uber-
tate,robore, & collæticia, vtpote ſublimata,in
vira,& ab vno fonte connata, ac infignita vna
qualitate, complexaomnes alias , vt fapores ,
dulces,odores ſuaues,colores perſpicuos, ſo
nos harmonicos, res tactiles , cætera que per-
fectiones. Neque ibipartes ſeſe inuicem ve-
xant, neque inter ſe miſcentur, neque mutuo
ſe corrumpunt.Verum ſeruantur fingulæ per-
fecte , ſecundum rationem optimam habitus
eſſentialis diſcretæ . Cumque lint fimplices ,
continent tamenmultas rationes ,abſque in-
tima pluralitate ſui, & augmento ,quali mul-
tiplicátur;augenturque corpora. Atque intel.
lectus illic exiſtens,eſt uacuus;Anima quoque
eſt ſimplex pariter, atque hæ ambæ, & reliquę
ibidem res ſunt ſimplices. Ea conditione q
omnes ſecundum rationem conueniunt pro :
portionatam uitæ ,principio uitali,non fecun
dariis rebus ſenſibilibus ac compoſitis, fecun-
dum quam ,propriis rationibus multiplicátur.
19
Gens primum fimpliciter mundi totius
A ſenfibilis,eſt vnum ,ſimplex: continens
potentiam vnicam ,agensautem ex conditio
ne primum : quid eft vltimum , habet potens
tias plures. Atque ens proximuni caufæ pri
ma , exiſtit cauſa huius , cuius quidem opera
funt,plura illuftrioraque alterius.Diſtantis au
até ab ea pauciora, & imperfectiora . Siquidem
incellectus mouetur ſemper, motuæquali , ac
fecundum omnes partes ſimilari ,neque apra
tur, vnico motui ,fed omnibus . Morus au
tem particularis , non eſt uniformis , ſed vaz
riatus . Quantoque poſterior , tanto obſcu- i
rior , quo vſque perueniatur ad vnum fimi
plex, vnius tantum potentiæ . Et motus qui
dem hic exiſtentes , qui omnes funt vltimi vt
pote ſubſtantiæ corporeæ , a primoad poftre
inum , ſinguli proueniunt ab intellectu , at
que in horum poſtremo eſt parua inæquali.
tas , quia non ſubeſt virtusalia mouens ali
ter , neque inter mouentem aliamque mo
tam variatar proportio : Atque hic motus
ab intellectu infimus, non eft vita fimplici
citeſ continens plura . ſed vnicum aliquid.
Ideoque exiſtir particularis , ac ſenſibilis ;
non vniuerſalis,inque alio . Intellectui enim
non ineft , nifi vitalis ratio, vnde dicimus mo
tus intellectus elle : fubftantiales . Siquidem
abſque illis ſubſtantiæ non exiſtunt , ſed tan ;
tum per eos . Intellectus , namque agit in
particulares ſubſtancias , motibus intellectis
bilibus , qui proueniunt ab authore operis
primi veri . Quod ob id eſt , uirtutis incom
parabilis , atque hosipfius intellectus motus,
ſubſtantiæ fequuntur . Mouetur autem in .
tellectus , ad rem formatione intellectionis
eius . Quæ cum non abducatur ab ea , eft lo .
cus verus eius , non fimpliciter , ſed quia non
alius . Intellectus porro ſemper mouetur ;
motu intellectibili , ac lpiritali , ' neque un
quam ceſſar : alioquin non exiſterer . Neque
autem contingit , quod intellectus celler in
telligere . Siquidem intellectio eft ſubſtan
tia eius , atque idem eſt intelligens ; & in.
tellectus. Et motus quidem intellectus , eſt
intellectio . Atque omnis motus calis.peri
ficit viuificatque lubftantias quaſlibet (vian
tea probatum) Siquidem ſubſtantia ipfius in
tellectus,ſeruat ſingulas ſubſtantias fubexiſteri
ces , & vita eiusvitas inferiores , cum fit vni
uerfalitas illarum ... !
Quod omnis motusin orbeſuperno eft vitalis, &
qualis. .Cap. V....
Mne , quod mouetur in orbe ſuperno :
O liue fit intellectus,queanima , aut aliud,
monetur
 LIB
mouetur motu vitali: & perpetua illum ſecu-
dum connexiſtentia.Etenim ficut viator terre
ftris,progreditur itinere terreItri,ac ut omnia
quæ eterra pullulant ſunt terreſtria: quamuis
Lac aliter variata, ſic omne, quod defertur in
illa regione vitali, defertur delatione vitali ,
Atque omnia,quæ ibidem cófpiciuntur,funt
uitalia . Et quidem delatum , illic mouetur a
principio viæ ad finé ( quo modo principium ,
& finis ibidem adſunt, mouetur inquam ad
finem , non diſtans ab ipſo principio , ratione
contraria hic exiſtenti , quod cranſlatnmad
finem itineris , differe a principio . Etenim
fi perlatum illic ad finem ,diftaretab initio ici-
neris , non effet intellectibile ,aut vitale actu ,
fed potentia,qua propter defineret corruptio-
ne: præfuiſfetque genicum .Nam intellectibi.
le vitaleque actu ,ſemper ac vniuerfaliter co-
dem modo ſe ſe habet.
Quod intelle&tus eftvniuerſalitas rerum , & quo
modo. Cap. P I.
Mne vniuerſale eft intellectus ; ac vice ;
uerfa,omnis intellectus eft vniuerfalc . : Quo modo intellectus eſt vnus, & plura:
Non ita tamen , quod vniuerſale exiſtat, præ
ter particularia omniaexiſtentia,liquidem (ijs
omnibus ablatis) aufertur uniuerfale intelles
& us.Ac particularia ſunt ſubinde altcrabilia ,
variabiliaque additione, & diminutione, vni-
uerfalia autem ſunt omnino inalterabilia.A.
lioquin veritas penitus auferetur ( quod eſt
fallum ). Quare cum vniuerfale fit inalterabi-
le,quod eftforma intellectus , ex conſequenci, riispluribus exiftentes,differunt numero, & G
etiam ſubſtantiam intellectus , impoffibile eft
effe alterabilem ,intellectus autem eſt vniuer-
ſalitas ſpecierum , quia continet in ſeipſo vni-
uerſalitatem ipfam , formamque rerum. Neq;
autem res ipſa ineſt intellectui impreſſa , ſed
intellectus operaturaliquid rei fimile,quo có
uenit ipſi. Ethic omnepræteritum ,ac futurum
conuenit alicui, quod ineft intellectui. Sicut
fcientia in anima noſtra,conuenit rebus figni-
ficatis.Alioquin ſi formæ in anima eflent dilli-
miles a formis rerum :non ſciremus ipſas,neq;
aſſequeremur ueritatem earum . Siquidein ve .
ritas rei eft ipfametres, aliter enim foret alie-
na : ex confequenti etiam contraria . Anime
namque ſpeculatę: formant in feipfis uerita.
tem ex particularibus, quæ fecundum fingu.
larium ſpeciem , eſt ipfamet res . Qua propter
cum homo conſpicatusaliquid nudauerit for
mam eius , imponit animæ luæ ., Gimulacrum
illius proportionatum , Quod firurſusvideat
idem inuariatum , agnoſcit, fiquidem ſimula-
cro præe xiſtenti proportionatoque conuenit.
Şi vero tertio alpiciat led alteratum nõ agno-
fcit , quoniam primæ imagint in anima diffi-
E R
det.Sic autem artifex præflingit fibi in anima
formam quídam , deinde facitGmilem in ma
teria una,velpluribus. Etenim rerum plura
litas numeralis,prouenit per materiam . Simi.
liter fi alius ex iis formis arte factis ſumeret
exemplar in anima vniuerfale , ac poftea fimi
les in materia formaret, ellent adhuc plures
formæ fingulares , & profecto ſi auferantur
formæ ille particulares, non ideo etiam au
fertur vniuerſalis. Quare concludimus, quod
formæ vniuntur abftractionc a materiis, & for
mavna multiplicatur,impreſſione in materias
Voiuerſalia item ſunt permanentia,particula
ria autem alcerabilia, perempribiliaque. Qua
reintellectui infunt limulacra ſemper aliis
quibuſdam rebus proportionata.Et li quisdi
cat, quod rationesrerum ,in intellectu inſunt
illarum inftrumenta vicaria, non differentia
ullatenus ab cildem .Reſpondemus ,quod fi
ita foret,forma in intellectu eller ignobilior ,
quam ſit , quod eſt impoſſibile, ideo non con
tingit;quod fit cadem cum re lenlibili indiffe
renſque ab ca.
VII.
Cap.
Edeuntes ad id unde digreffi fuimus:ſer
citur in particularibus , ſubdimus exempluin .
Verbi gratia , plantam aut animal, quarum rc
rum , vtraque (quamuis fevna,tamen dicitur
de plurimis. Formæ namque agentis in mate
fint in vna materia, differunt fpecie. Amplius
res vna eſt plures, vt corpus,quod quamuis fit
vnum , tamen ratio agens format in eo mem.
bra plura . Puta os , oculos, nares , quorum
quodlibet, quanquam fit vnum , non tamé eſt
vnum fimpliciter. Sed enim eſt compoficum
ex pluribusaliis , vt neruis , uenis , cartilagi
nibus . Neruns , quoque( fiquidem fit unus )
adhaceſt compolitus ex eleinentis, & ita de
ſimilibus , vt fanguis, licet fic vnus , eſt etiam
compofitus ex rebus alijs , atque ita quouſq;
attinganrur materia prima, & forma.Quarum
vtraque cú exiftat fimplex ,eft fubftantia una.
Et ſi interpretetur uniuſcuiuſq; nomen .Mate
ria prima non eft nifi lubftantia informis : Et
forma vera,eſt per quam res eſt , id quod eſt.lis
prænarratis,intellectus igitur cum lit ynus, nó
eft vnus vnitate , qua forma corporalis.Siqui
dem eft altior , nobiliorq; illa vc prædiximus,
Neque item intellectus vnus eft plura,ut cor
pus,ſed quatenus continent rationem poten
cem vnire plura. Etenim habet formam unam
qua definitur, & ex qua oriuntur omnes for
mæ intrinfecæ , atque extrinſecæ ,quoniá vni
uerfale
 OCT AV V S.
uerſale vnit particularia ,nec aufertur(aliquo Quo modo omnidaninialia vniuerſaliá'ſunt in
illorum ablato) Aliunde porro euenit,poren-
țialitas cogitationis fub intellectuälis;ac intel
lectus diuiditur ab ea , èc vnum corpus ab al-
tero , fiquidem corpus diuiditur per lineam
lateralem , extrinſecamque,intellectusautem
diuiditur per intrinſeca acogitatione.
Quo modo ounia ſunt in intelle tu , & quo modo
agät intellectus,acetiam Deus.
Сар.. V Ì I I.
Icimus omnia efle in intellectu, nó ideo
tamen.quod res in eo fint abſolutæ , ne-
que ita,quod cum eo componantur,ſed quod
intellectus producit eas, ac feruat. Nec enim
quicquam cogitatur elle permanes niſi in eo
& intellectumauferamus :auferuntur quoquc
iplæ cum ſua vniuerfalitate.Intellectus autem
cum fit omnia,vtpote efficiens illa,agit vnum
per aliud.Agensſed enim primum quæ pro.
ducit per ficit abſque medio ,fimulque in vni-
co inomento . Ex confequéti exiſtircreans ve-
uidem finee alia re,non autuuaemt ,vt aliqui
re,fiqquo
ex ali qu
,ne ſa alia adi
cau aut excitat
illud.ideo quoque ficut omnia ſunt creata ab
co,licetiam ad illud reuertuntur ,appellaturq;
ob id agens primum , quæ nominatio nulli al.
teri conuenit . Siquidem ipfa alia omnia fue-
runt creata ab co. Intellectus enim vero ope-
ratur vtagens ſecundum ,ac perprimum effi-
cit. Siquidem indiget ſpeculatione in agens
primum præter fui contemplationem ſubitá .
tiæ , operatio quoque eius non eft tota fimul
ncquefubitanea.
SCHOLION IVSSV EIVSDEM APPOSIT V M.
Cap.4.Bis repetitmotum intelle&tuscreati eſſe ſubſtantiatem ,intellectionemquefubftantiam intel'e
& tus , quod falfum eft , ut fupra diximus,
20
animali vniuerſali ; quod aliter
quâm in intellectu : Cap. IX.
Icut omnia ſubexiftentia intellectui : funt
Shihin ipſo intellectu për rationem ,licetiam
omnia animalia , vniuerfalia ſunt in animali
vniuerſali per rationem . Si dicamus autem ,
quod funtvtroque animali, ſint plura. Vere
quidem dicimus ,ſed animalia , infimiorbis
ſunt imperfectiora ,ac pauciora animalibus ſu
pērni.Ei non defertur animala uita abftrahen
te, quin perueniatad animalia parua , imbe
ciliora ,atq; illis inexiſtar. In quibusuita par
tiçulaci uiuentibus , definit virtus vniuerſalis
vitæ , quoniam non ſubelt aliud . Hocautem ,
quod dictum eſt,fit cum ſpeculatio noſtra fuc
ric intellectiua,abſq; fenfitiua.Siquidem ſen
Ius conſiderariprimo ſingularia , poftea ue
ro ſpecies, & genera . Intellectus uero con
templatur primo vniuerſalia.Póſtea uero par
ticularia . Differétia autem hæc quanı dixiinus
interſuprémium añimal poſitum uniuerſale ,
& animal particulare ,non quidem diſtinguit
d niſi ſeçĐỒum formam.Dico autem quod ani
mal vniuerſale,& animalia particularia , non
differunt fimpliciter inter ſe, ſed ſunt qualis
amor quem iam narrauimus in uniuerſo , at
queainor in orbe ſenſibili,quem victoriaele
mentorum , ex quibus res componuntur, dif
foluit aliquoties , liquidem etiam is nó con
iungit entia,nifiper accidens, & citra inten
tionem ad primarium finem.Amor autem in
tellectibilis connectit omnia uoluntate, ac v
nione vitali , appetituque primarii finis, qua
propter nunquam diſſoluitur. Siquidem non
eſt exceffus ; quipoffit , quoniain in mundo
illo ſuperno,nequaquam eſt controuerfia:ne
que odium inter exiſtentia , ſed concordia
ſumma,vitæque communio , a qua omnia in .
feciora vègetantur.
World
LIBER
 A.C.C.C. ACC
1.60603-89403.60733-80703-80763.80863..603.80723.6073.. Fotos 6963-6463..60403.80763.80463-80163-8863.8763.8063-646 0763.8053-8053-8063 .
80%93-806308063.803 603-80603-89463-803384380703-8063-8763.8053.8403-83-80603-873.80403-89
80863-9763.8063.8963-8763-6763.6 %63-8403-8403-4003-2003-80763.8003.8403.8063-8903.843-80703-80703-80603-60163 • 3-3

C C
L I B E R N O N V S,
Q VON I AM IN CODICE
GRAE HVIVS LIBRI EXOR CO DIVM
DEFICIEBAT , OB NIMIAM VETVSTATEM .
TINEÆ SIQVIDEM PRORSVS LÁBEFACTAVERANT,
ICCIRCO PRIMVM CAPVT NON
FVIT HIC APPOSIT VM .

EVOD ANIMAIN ORBE INTELLECTVALI

N ON INDIGET PROMOVENT E AD
E HIG
OPERATIONEM , QUODQVE
A V T 5 M 1 N D I G E T.

CAPVT PRIMV M.
Nima exiſtit ex iure fub-
ftantiæ intellectualis, qua-
tenus etiam extat ex nume:
ro eius , cuius operatio no
eſt dignior potentia . Qua-
re inter ſubitátias quidem
intelleétiuas, huius exiſte .
tis potentiæ non indiget aliquo promouente
ad operationem , quoniam eſt pura,ac perfe-
cta: reſpiciens fpiritalia ,utviſus fenfibilia .In
mundo auté ſenſibili indiget tali promouente
ad actionć , aliter enim ſenſibilia nequit con-
ſiderare. Atq; huius cauſa eſt, ſubſtanția cor-
tex: quo hic homo circumindutus fuit. Vnde
fit, quod anima non attingit eſſentias rerum,
vireſque ipſarum ,nil præamotis etiam corti-
cibusrerum ,ad quod indiget ope intellectus
agentis. Verum vbi , & quando effentiæ iplæ
ſunt ex ſeipfis abſtractæ ,ac vires detectæ ,tunc
ibi ſufficit animæ potentia ipſa , ad eas explo
randas , neque alio pariter indiget intellectu
agence.Rurſus quoque dicimus,quod anima
in regione intellectuali,ſubſtantiam ſuam re-
ſpicit , & a reliquis ibidem conexiſtentibus
roboratur. Siquidem ipla atque illæ ſunt lin-
plices. Ad cognoſcendum autem aliquid aim
plex ,, oportetſubſtantiam cognoſcentem ,el
le etiam fimplicem ,at cum in regione ſenſibi
li anima extiterit , nihil conſiderat abſque la
bore maximo, atquc id,propter nullaın corti
cum copiam , quibus contecta eſt,nec vllate
nus ei ſufficit proprius actus. Iſtic namque eft
compoſitus ( vt prædictum ) nequit intellige
re fimplicia. Præterea hicanimanihil etiam
mundi intellectualis explorare poteft, niſi il
le,adhuc poſt deſcenſum affluat ipli animæ ad
actionem ,neque eafdem ſubftátias,quæ prius
in illo ſpiritali orbe inſpexerat , poteft etiam
num in hoc ſenſibili pariter attingere ? quo
niam eius intellectus ſubmergitur', prohibc-'
turq; a prima ſpeculatione qua iä potiebatur.
Solutio obiectionum duarum ,
Сар. ІІІ.
forte quiſpiam dicat , quod quæ ſubſtan
cia in potentia ſpeculatur aliquid ,táto ma
gis eadé in actu ſpeculabicur illud . Siquidem
tunc eſt firmior validiorque , quoniam actus
eſt perfectio potentiæ . Reſpondemus uerum
elle,
1
N O
effe ,quod actus eſt perfectio potentiæ , quan-
do ipla conſiderat , rem ſuſcipiendo ſimula-
crum eius , tunc enim potentiam ſuſcipiétem
actus abſoluit : ſeu perficit . Quando autem
potentiam fufficeret ex ſeipſa intelligere , &
line receptione ſimulachri , contemplaretur
rem , actus ſuper afferens illi fimulachrum
impreffum ,profecto nocet,atque eandé quo .
dammodo corrumpit,præſertim quoniam eſt
fere contrarius , & certe non eſt conterminus
ſeu connaturalis.Rurſusſiquis diceret ,quod
potentia animæ corrumpetur, quando ita ſit :
quod ipſarecipiendo perfectionem conſide-
rat. Sic enim recipit actum :actusautem cor-
rumpit potentiam. Dicemus, quod potentia ,
recipiendo actum : non corrumpitur , ſed ac-
tuatur,perficiturque.Cuiusratio eft,quoniam
poſteaquam anima reliquit ſpeculationes re-
rum intellectualium ,adminiculárium illi, hic
adiungitur potentia iugiter laborioſa.Etenim
frexiſtens in natura intelligitſubſtantias, non
intelligit noticia momentanea, nec abſq; co-
gitatione . Quasautem priuſquam deſcende
rit res perſpiciebat,nequaquam cogitando.Si-
quidem clare intuebatur , cognoſcebat.
Quod anima eadem potentia hic , & in orbe in
telle£tuali utitur,ſed non eodem modo.
Сар.. 1 III.
Ræterea,quando quiſpiam quærat. Quo
P modo anima exiſtens in hoc orbe,intelli
git entia mūdiintellectualis, ſeque dirigat ad
illa :an videlicer ſola eadé potentia,qua prius
cognouerat ,a'n etiam actu ,quodam ſuperaddi
to potentiæ . Siquidem opinemur eam fpecu-
a
lari res intellectibiles ,fimili potentia hic ſicut INeelocus
illic.ld falſum eſt , quoniam anima ibidé exi-
ftit fimplex, & foluta:hic autem inuoluta cor.
pori , ac ſub potentia ſenſibili contenta.Si ve-
to anima hic cognoſcit actu quodam abſque
potentia, hoc etiam erroneum eft , quia omne
cognoſcens conſiderat rem per potentiá pro-
priam ,naturalemque ,ac inſeparabilem . Dice-
mus itaque animam hic ſpeculari entia intelle
&ibilia:atque ſublimia per eandem potétiam
per quamibi antea exiſtensperſpiciebat,præ-
ter quod inexiſtens corporiindiget alio , per
quod conſideret abſtracta. Videlicet actu re-
ceptionis,quo formata potentia perſpicit illa.
Verum animæ in mundo altiore exiſtenti, ſo-
la ſufficiebat potentia. Neq; enim neceſſarius
erat is actus.In ſubſtantiis namque intellecti-
uis ſupernis,quæ actu ſpeculantur,ipſa poten-
ria eſt perfectio .In corporalibus vero actus ,
per quem ad finem peruenitur,perficit poten-
tiam . Cum ita ſit igitur,reuertentes dicimus ,
per quam potentiam anima inſpexit eflentias
intellectibiles ſupernas ibiconexiſtentes: per
N V S. 21
candem profpicit hic ſubfiftés.Siquidem po
tentia ſpeculans mundum illum , cuiuſquc o
peratio eſt promotioquædam , hic ſeruit ani
mæ :aliter, quá ibi.Quoniam exiſtens illic po
titur ſpeculatione facili,hic autem laborioſa.
Atque huiuſmodi potétia promouetur in fin
fælicibus, illaque entia nobilia ſu
gulis uiris
blimiaque profpicit.Eadem vtrobique exiſtés
videlicet illic videns principia prima , abſque
cogicatione, & impreſſione ſimulacri recepti ,
Hic vero detectione permotioneque lui , ita
quod anima ſpeculaturaorbem intellectilem
auferat porétiam ſuam ab hoc.Sicut enim ho
mo ſupergreſſus mótem . deſpectat inferiora,
quæ aliter non poterat . Sic anima ſcandens
potentiaeleuare,mundum ſupernum , conte
platur illiusentia , quæ aliter nequit.Veiturq;
aſcenſu hic,quo non utebatur illic.Huiuſmoa
di vero aſcenſus,quidem animæ eſt operatio ,
quaipſa exiſtens hic (peculatur eſſentias or
bis ſuperni,atque is ita fit,quod potentia ani
mæ aſcendens,primum appellitad ccelum in
fimum . Dein ab illo ad fuperius ſequens , do
nec peruenit ad ſupremum . Sicur in ſubſtan
tiis materialibus a compoſita magis, progredi
tur ad compofitam
linquat compoſitamminus. Donec omnino
, attingatque fimplicemre.
Rurſus quoqueanimaa cælo,lupremo,proce
dit ad ſeipſam cognoſcendam . Siquidem co
leſtia , ac ſupercæleſtia , utraque lunt abſolu
ta , & fimplicia .
Quod anima cæleftis habet memoriam quan
ddm . Cap. v .
Ntellectus ,ſecundarius
lit ea, quæ ab agente; fecundaries,hicreco
antea in orbe
Quare neque etiam mirum,quodide animus
cxiſtens ſupra cælos,fit memor eorum ,quæ vi
dit ac feciti regione ſubteriori.Quodque etiã
in cælis excet memor rerum cæleſtium ,abſtra
ctarumq; quoniá exiſtit firmus,nequeab illis
corporibus,ac formis primis alteratur ſapien
tia ipſius. Si quiſpia autem quærat, cũſphere
celeſtes varientur. Siquidem in priſtina diſpo
fitione haud permanét,num animus reſpiciat
eflentias ipfarum ? Scienterque agat aliquid in
illis?Dicemus, quod animus cognoſcit virtu
tes cælorum : & operationes.Nec falſo , uideli
cet operationes variari, & virtutes permanere.
Etenim fi cæli habent rationes, ficut etiam pri
ſci aiebant,conuenientius erit , quod animus
noſcat illos, quanquam habitudo corum mo
uetur.Quando vero,quiſpiam adhuc ambigés
quærat, quo nam pacto , animus qui demillus
ab orbe intellectuali,adeſt corporibus cælicis,
poteft effe memor illius . Si ipfe non habuit
memoriam antequam deſcendit ab eodem .
Dicimus, quod animus, tum in cælis, cum in
Gorbe
 L I B E R
orbe intellectuali,habet memoriam . Sed niſi mūdum intellectualem ſupernum , autorem
alicui ex corporibus pluribus, & diuerſis in-
extiterit, nequaquam operationes eiusmani-
feftantur. Neque tamen iccirco remanſerunt
ci habitus iam diu præteriti, adeo ut penitus,
obliviſceretur etiain mundi intellectualis ,ni-
fi fufficcret admonitio parua ad cius memo-
riam.Verum fi quiſquain obijciat , quod cum
breuitas temporis:paucitaſque generationem
facis fit ad memoriam plenam . E cótrario igi.
tur longitudo, quoque temporis,multitudo-
que generationum proculdubio faciet ad ob-
liuionem . Ita quod cum generationes reuer-
tantur circulariter . Animus obliuiſcetur cu .
iuflibet longe præteriti, neque erit memor ali
cuius iamdiu præcogniti,propter interuallum
a ſtatu primo, diſſolutionemque, ſeu delatio-
nem exmotu continuo . Qua propter etiam
animus tunc nó erit memor orbis intellectua .
lis. Atque ob diſtantiam ab illo non aliquid
prænotum eius feruabit. Itaqueforetfimilis
animæ brutali,id autem eft ablurdum . Relpos
debimus,quod cum animus deſcendit a mun-
do ſuperno ad ſubteriorem , ideft ad oftenden
das operationes fuas in materia , nonoportet
ipſam peruenire vſque ad infimum , ſed enim
ad definitum locum fi transfert ibique ſubfi-
ftit:neque aptatur cuilibet generationi,ſed in
quadam deliſtic,donec iuſſus retrocedat , di-
greſſuſque inde aſcendat regionem altiorem
quam generationi cuiquam conueniat .Vbi
primum extitit . Ideo licet dicere, quod ani-
inos huiuſmodi non lateat ens mundi ſuper-
ni Gicut præfati ſumus.
Quod animus cæleftis non habet memoriam quam
lem humanus. Cap. V 1.
Xplorandum an ſolaris animus lunariſq;
EYE Itellaris ve alius,ſcilicet, & orbis cæleſtis
habeat meinoriam. Dein etiam inquirendum
an virtus animi uniuerſalis,ac poftea ipfius ftel
laris animi principalis , quæ planetæ louialis
eſt,utatur memoria , quod cum fecerimus in .
ueniemus intellectus ab agente ſecundarii, a-
nomiq; ftellaris memorias eſſe differentes. Ex.
ordientes igitur dicimus, quod animi ſtella-
rum non indigent terreſtrium cognitione.Si-
cut animi inundo inferiori inexiftétes . Siqui.
dem ab iis eam non acquirunt.Qnare non in-
digent memoria terreſtriuin cum diſcurſu.Ta
lis enim eft adminiculo utenti , quali animi
ſtellares non indigent ad gubernationem ter-
reſtrium , & directioně hominum . Siquidem
illi funt memores terrenorum alia ratione,no
enim diſcurſuſed ſolum virtute, quam .eiin.
didic autor primus . Verú ſi quibuſdam obii-
ciat , quod cum animi ſtellares (peculentur
que eius.Impoſſibile ſit, quod non reminiſcát
illius , quod prius cognouerint, qua propter
habebút memoriam aliquam . Dicemus,quod
animi ſtellares perſpiciunt mundum intellec
tualem ,autoremque ſemper, atque corá . Nec
enim vnquam obtutum lubterfugit. Ad mani
feſta autem euidentiaq; in promptu non eſt
opus memoria ſyllogiſtica:cum hæc memoria
non fit:niſi repræſentatio abſentantis , imma
nifeſtiq;. Rurſus ſi aliquis quærat, utrum ani
mus ſtellaris,cum orbis inferior fit abſens,oc
cultuſque utatur ſaltem memoria huius.Dici
mus,quod cum aliquid continet habitum co
gicationis alicuius rei.Dein amittit,ea ſubter
fugiente aſpectum :ſuſcipit impreſſionequan
dam.Animi autem ſtellares non fuſcipiūt im
prelionem.Nequeunquam fpoliantur con
templatione orbis infimi.Porro fiquis iterum
quærat.Vtrú animi ſtellares agnoſcant ſe con
ſpexiſſe cerram vniuerſam , die: uelmenſe,an
no ne præterito,aut cognoſcant ſeuixiſſe, co
dem præ tempore . Etenim fi ita nequaquam
nofcant,proculdubio carent memoria. Dici
mus,quod animi ftellares ſemper cognoſcunt
ſe circum ambire terram , ac uiuere , perperuá
autem inuariatumq; non transfertur . Dies au..
tem præteritus,menfis ue,aut annus,& fimilia
tempora,lunt termini'teceffionis ,quare ens fie
mum non eft hefternum :aliterue præteritum ,
idem ſemper . Animus vero humanus cú mo
tu conſtituit dicm ,menſem , annumque præ
teritum.Sicutquealiquis fingensueftigium ,
imponic pedem unum multis ſoli partibus,fic
motus ftellæ vnus,apud animam ſuam diuidi
tur a nobis in multas partes,tempus autem di
-numeratur in dies,quoniam ipli luci ſuccedit
nox , alioquin non different tempus præteri .
tum ,præfens:ac futurum .Sicutetiam gutta ,
quamuis eadem fit, vnico ictu oculi in toto
deſcenſu ,tainen apud conſpicientem prius ex
titit ſupernæ,deinmedio , poftea inferius : ita
quoque præteritum ,præſens,ac futurum inter
le diſcernuntur a nobis , quo ad nos , iuxta
• motus inferiores , fucceffionem , & ſubſe
quelain , prioritate , pofterioritateque par
tium quarundam . In mundo autem cæleſti
dies eft vnicus , nec enim nox comitatur lu
cem , vt hic , attamen ibi dimenſiones or.
bium ſunt diuerfæ , neque omnes partes ſunt
Gimilares . Circulus namque Zodiacus differ
ret ab aliis, quare non contingit,quod animus
Itellaris exiftens in uno ſigno,difiunctus tran
(grediatur ad aliud . Siquidem eft fubftantia
fixa in eo , non tranſlatilis niſi ab ore ſubiecto
circunducto transferente . Neque enim ftel
læ ſunt in ſphera unica omnes , vnde etiam
motus illarum ſunt differétes. Porro fiquis ad
huc
 Ν
N ΟO Ν
N Ο S. 22
huc ditat, quod animæ ſtellarèsdeſuper pro- fitum ,ut G fublimes a terra tranſiremus aeris
{pectant homines, quo modo enim aliter uer ſpacium aliquod, no meminimus quotám par
terent curam ad mundum inferiorem ?Etqua tem tranGerimus, aut quia ignoramus , quare
fatione hic entia inuicem tranſmutarentur, nequimus ſeruare , aut quia non indigemus
alcerétur uc?Cum vero animi ſtellares proſpe reſcire,ideo quoque volumus ſeruare, Quán
Ctent homines,impoffibile eſt,quod non lint do autem non feruamus cogitatione , nequa
illorum memotes.Si autem ſintmemòres ha." quain meminimus.Præterea licutcummoue
bentmemoriam . Dicimus, quod Gicutnon mur,non ſemper meminimus nos mouerizita
oportet hominem vtimemoria ad rem ipſam cum ſcimusaliquid , in aliquo tempore , non
coram conſpectam ,fine excitamento cogica. coniungimus notitiam tempori , vt diſcentes
tiuæ , fed vt cognoſcit fimpliciter , ac prom- aliquid contingens , quopiam menſe, velan
pre accidentia; propter manifeſtum eorum no, non oportet meminerimus, méfis,velan
ſenſai occurſum.ica minime conuenit , quod ni,uel alterius ſucceſſus téporarij . Satis enim
animi ſtellares cognoſcant obuia fimpliciter, exiſtit tantum noſcere rem ipfam . Amplius
ratione particulari ( qualis memoria ) relicta cauſa operans aliquid perpetuo , nullatenus
vniuerfali, niſi cognolcant tanquam fingula- indiget ſeruáre notitiam eius . Quareneque
re ſub fpecie. Quod autem quidpiam memo- memoria agnoſcere. Sic autem animi ſtella
ria non cognofcatur. cx pluribus contingit: res ſe habent . Poftremo cum animi ſtellares
Aut enim ,quia a cognoſcente nihili fit,ut res moueantur,nihiloſecius digreſſi a ſigno Zo
nullius vſus. Ideoque ſpectrum eius imprel- diaci ubi exiftunt ad aliud, non oportet reco
ſum ſenſui,anima non reponitthecæ corpo- gnoſcane per quæ figna moueantur, quãtum
ris ideſt. Memoriæ corporali,aut quia cum fit que (pacij diftandopercurrerint , fiquidem
præſenter inſpectum ,ob idque nullum fit obu accidenterdiſlongantur, non autem ſecun
Itacalum , vt limulacrum habeat , quo ue mi- dum intentionem ,qua circumferuntur ab ho
nus obiectum comprehendatur ,non indiget norabiliore ui præfixa , ideoque inceſſabili
cer .
cogitatione,ſeruandum recondi: licut præce

OS 29 esa es 2
sus
OU SO
CSS CS
CS CS CS29
Vi! CGASS
ಸಾ
SED
1

Pines

G2 LIBER
 T... C.
20403-80863-8703.80163-80%93- E0%93.8733-89463-83E- E03E03.20133.80 93-8283.805036063-8763.80863-60863..603.833-8063-60603.
i003.-fotos-.c0603-603-8993..60603-6093-6183.60403.80133
82263-80%93.8763.8063.8763..
-C403-8483.-80403.60733..60403-60863-20903.8493-03-28493.8903.60036023-8023
8403-8903.80463-80403-83-8763.8003 ::8863-8763.80630823-820367638053-676360030603-83

OCCCC ᎧECCDC
LIBER DECIM V S ,
O VOD DEVS EST
SVM ME PERFECT VS,
INFLVXVSQVE EIVS IN PRIMO
CREATO EST INFINITY S...
IN RELIQV IS . FINITVS ,
11.01 .

CAPVT
W. Vtor primus eſt gloria ſu :
premus ,quatenus eſt per-
fectióe ſummus. Talis quo
que exiſtit : quoniam per
ficit quodlibet aliud perfe
etibile,perficit auté , quia
omne illud efficit. Idque
fiquidem creat oinnia principia ellentiæ cu-
iuſlibet entis,vt pote actor vniuerſi, ac utriuſ-
que mundie . Dcenter vero primitus infundit
vitam , & potentiam ac dignitatem ſingulis
influens per gradus capacitate. Vnde ens illi
propinquius:eft capacius.Tale enimuero om
niſimum imum, fufſubſtantiæ
um prdignitate cipiens eftilli propinqgile De
, perpetuitateque
Eusce
eſta ens
:inis
s 2.913 ,erase
Tijorin
2.
1 .
P R I MVM : s", Sodipil. --
eius imitatu.Interruptio autem eft cauſa delia
tusſeu corruptionisvniuerh .Huiuſmodi ye:
rolumen ,quamuis fit interdum ,magnumque
ac ſublime, haud taimen eſtpacimitamen yni
tatis atque uerbi creatoris lui, qui exiſtit in
finitus ideoque influxus eiusoptimusin vni
uerſum , & perpetuus indefectibiliſque, & in
dependens aliūde,fed & caula omnibus appe
tendi iplummet ens primum.
Quo modo Deus eft prior alijs entibus , quique
eſt ordo entium . I I.
cionis; fiquidem cum fubpriorita
ftantiz
1

conſtantiæ : quid medium interautorem pri- quædam fint priores aliis,ut ſimplex ,compo
mum , productaque cętera exiſtens: ante illa ſita,ac intellectus agens anima, non ſunt tales
ſuſcipit influxum vitæ , ac dignitatis , quem prioritate temporaria , ſed vtinos accepimus
deinde infundit. reliquis ſubterioribus. Hoc prioritate eſſentiæ ac naturæ: qualis eſt gene
namque continet lumen robuſque veritatis sis ad ſpecies. Quod vero aliquid fit prius alte
maximum , in eſſentia ſpiritali,fimplici abfo ro,nec tamen tempore . ratio eft , quo modo
lutaque. Et quod infra ſubſequitur, roboris , enim quçdam priora ſunt,talia tempore ,cum
honoriſque gradu, exiſtit luminis paucioris . - fint ſupra tempus,& caufa temporis . Et iam
propinquioriſque corporalitati perfectæ , co quidem probatum ,quod vnum non dicitur
poſitionique verę. Atque hoc primum ſubexi prius tempore alcero, niſi ambo fint ſub tem
Itens ſoli formæ primæ eſt contiguum verbo pore contenta : atque unum extiteric in tem
eius , vt pote ſubſtantia præ omnibus ſubre pore priore, quam alterú. Primaria igitur fim .
liquis perfectiſſima. Influxuſque perfectionis pliciter inter ellentias exiſtit mens, quæ iccir
in eo receprus eſt infinitus. Tranſmiſſus au co dicitur princeps , quamquam eſt idé quod
tem , quod lumen poſſibile appetitus perpe- uerbum Dei, ac fuppofitum formæ primæ ,
tuitatis, ad creatum ſubterſequentem , intel- cótinens, vt generis ſummum ,omnes ſubſtan
lectum ſecundum , eſt finitus. Quoniam pri- tias illuſtres: abſolutas, & puras.Illi ſuccedit
mum creatum paulatim infuit intellectuife. intellectus comparatu ad mentem illam ſecú
cundo,ne turbetur,ipſe . Lumen autein ne dif darius , qui eſt velut ſpecies eius,conſtituitq;
Auat, cuius infuſio eſt excitabilium defiderij ſubiectum fuum.Cui etiam eft forma appro
æternitatis in fubftantia qualibet ſpiritali,pro psiata. Atque huic ineſt lumé ab intellectuali
☺ radice,
1 DECIMV S.
radice ,vt criſtallo , radius a ſole reflexus. Ad
-hucque ab iſto procedit effentia animæ ratio-
'nalis, cuius lumen etiam paucius eſt, fimile
matutino creſpulo . Iccirco eicontingit obli-
vio , & ignorantia.Vnde fit vt indigeac doctri-
naria eruditione, memoriaq; feruatrice ,ac ra-
tiocinio, ad ſuæ fulcimentum ,directionemq;
effentiæ . Rurſus ex lumine rationalis animæ ,
oritur natura animæ ſenſitiuæ , quæ etiam exi-
ftit Minoris luminis quam illa. Quapropter
caret exploratione fyllogiſtica,Eſt tamen,tan
tumque imaginatrix , & exiſtimatrix.Amplius,
ex huius lumine profuit natura animæ planta
riæ , quæ quoniam multum diftat a lucepura ,
abſolutaque,remanet craſla,priuataque vi pro
grediendi : ac reſpirandi.Solamq; retinet pul
lularionem.Præterea , ex huius lumine fic nay
tura , quæ adhuc propter interuallum a luce
principali, priuata tenuitate incorporea,ſuſci
pit
trimenſilem , opus animæ rationa
nis,ac profunditatis,moueturq; aliquo motu,
videlicet, circulari,limplici,& incellabili, quá
lis cæleſtis, talis ab autore inſtitutus, propter
generationem ,corruptionemque ſubinde có
tinuandam.Mouetur item moru yniformi,in-
contrarioque alteri, & cum cælum fit conten
torium,generabilium,naturalium, ſeruans fin
gula pro conditioneformarum in compoſitis.
Siquidem a motu proprio peruerteretur,defin
cerent illa omnia . Porro ab hac -natura coli
circumlarili, procedit natura multiformis, &
multiinobilis inferior , cuius motuum inter
ſe contrarietas, eft caula generationis, corcup
tioniſque.. .
‫منرا‬
Quod mundus intelle&tualis influit cæleſti, cale-
ſtis autem ſublunari, & quo modo si
Cap. III. ... ... 3
Atura mundi ſpiritalis,imponit ordine,
orbes feruant ſuccedaneam alterationem in-
feriorum per influentiam latentem a uerbo
Dei, & confequenter generationem : corrup-
tionemq;.Atque ita motibus iugiter ſucceden
tibus,illinuntur genita coloribus fpiritalibusz
in fingulis ſpeciebus, & indiuiduisad perſiſté-
dum ſuo tempore , limilariaque vniendum
Natura enimuero celeſtis mouet corpora infe
rioris mundi compoſita, elemétariaq; & gene
rabilia, ac ſenſibilia, a concauo ad centrú, pec
eſſentias ſupernas,fpiritales, ac pendentes ab
intellectu primate,perpetuaſque,ſed & virtu-
te a Deo per uerbum,eis infita.ldeo autem hę
fubftantiæ ſunt fimplices,excellæ , conftanter-
que exiſtentes, quoniam cauſa illarum eſt fire
ma ,:vt pote immediata verbo Dei, unde etia
23
funt inalterabiles :Alioquin minime forent as
quales, ac rectæ. Cum intellectusnamque fit
in eſſentia perfectus, oportet etiam opus eius
efle abſolutum , quando ipſe ( ob id quod eft
proximus verbo Dei.) Ex confequenti alliduā
quoq; ac infiniram uirtutis ſummit iminisfiol
nem ,non indiget alio coagente . Influxus aút
( vt prædictum ) in alias ſubcauſas ad amandú
Deum eſt finitus,ne recipiendo turbentur.In
terque iftas , quamuis lubſtantiæ corporales
generabilelq; valde deficiant in illius fuſce
ptione, tamen ipſe intellectus iuuat huiuſmo
di cauſas infimas , ficut patet in aquis ex qui
bus, oportuno tempore gignitur magis unum
animal, quam aliud.
Quod folus Deus eſt autor uerus animæ ra
tionalis. Cap. IIII.
mi
lis,diffimiliter fáctum ab ea , quá ipſa ſit opus
intellectus agentis factum ab eodem.Quoniá
intellectus non agit vere huiuſmodi animam ,
Siquidem omne agens uere producitelemen
tum rei,fubftantiam , ſubiectam formæ, & for
mam feruatricem elementi :Intellectus autem
non agitelementum , neque formam animæ.
Quare intellectus nó eft agens vere animam;
quamuis fit medium inter agens ipfius pri
mum,ac fit agens vltimum quod eſtproxiinú.
Primum autem eit Deus,qui eft agens uerum .
Siquidem agit eſſentiam , cum iple fit eſſentia
vera. Atqueimpoſſibile eſt, quod aliquid pro
ducaturab aliquo fine illo.
Quod tres funt illuminationis anime gradus, ,
quales Cup. V.
Vmomne lumen propager alterum , psi
Com
mum quidem eft perfectius poftremo.
Medium eſt particeps vtriuſq; extremi.Porro
conuenit etiam lumini,quod propagatum eft
inficunque intellectui ſecundo ,habere tres
gradus, uidelicet ſupremum, proximum ver
bo,quod vere appellatur lumen abſolutum , &
mundus lumineus.Gradum quoq; alterum in
fimum ,iteniq ;alium medium. Iccirco egam
cum ex animabus quædam hauriar lumen gra
dus ſuprémi, (pirituseius accedit ad illiusper
fectione, adfimilaturq; ſpiritibus dæmonicis.
Attingitq; confideratu veritates, fpeculansin
diuinitate creatoris .Operatio etenim ab hoc
intellectu ,rationis ueræ ,actioniſq; probę,pro
uenit ex coniunctioneeius cum intellectu pa
royablolacoq; qui exiſtic proximus uerbo per
fectiflimo autoris ſupremi omnium ,perfectio
ne,ac puritare,opus proximum.Siquidé perfe
&tioniipG, eft etiam perfecţum . Hưiuſmodi
autem
 IIBERO
autem verbum continer ipſum 'intellectum
primatem nobilem , nequaquam ſibi cogno-
minem ,fiue vniuocum.Animabus veroin gra
du infimo conſtitutis, diſtantibuſque ab intel
lectu primate , contingit ignorantia , error , 0.
bliuio, incertitudo , exorbitatio ,atque corrup
io.Mediæ autem animæ participarunt urrun-
que extremum , illudque magis,ad quod ma-
gis declinarunt. Sic quoque ſe habent anima
Lenfitiua, vegetatrix : ac mineraria. Harum (ſe
cundum trifariam ) vaaquæque ſpecies: gra-
duum differentiam ,
Quod intellectus est fimulacrum Dei, anima au-
tem eft ſimulacrum intelle &tus , tan
quam verbum expreſſum eius.
Сар. VI .
Vi fimplicitas compoſitioque ſubſtan-
ciarum exiftatmaior,minorve, pro ratio
ne diſtantiæ ,propinquitatis ue,ad uerbum di-
uinum . Ex conlequenti quodlibet creatum ,
prius eft, verius infimplicitare (piricali, abſo-
luta, ut pote propinquius illi, quod autem eft
diſtantius, exiſtir minoris fimplicitatis , pro-
pinquioriſq.ad corporalitatem meritam . Sic
luminis influxus quoque inexiſtit cun &tis,pro
capacitate ſingulorum : iuxta gradus præſcrip
cos, unde quod eſt capacius, eſt propinquius;
vt recipiens primum :le proximum propter
dignitatem ellentię,mediumque inter Deum ,
& cætera entia a ſe producta , quod recipitin
Auxum vitæ ab ipſo.Receptumque alterilub
exiſtenti . Dein infundit (quo eſt perfectius)
eum, quoniam exiſtit prius illo perfectius , cú
quia extat imitamen primum Dei : per quod
gradus eius oftéditur:Ita etiam intellectus de
center influit animæ , quoniam ipſa eſt eius fi-
mulacrum factum , ficut verbum expreffum .
Operatio quoque vniuerſa animæ profluit in
alia ſuperadiuta ab intellectu vniuerſali, qui
, ad cali-
ditatem ab eo ortam . Alteramque in alio fu .
ſceptam , quam intellectus producitatramen ,
abſq; cuiuſdam potenciæ ſuæ ex tradu & ione.
Quod anima rationalis producit ſenſualem ;
quodque indiget ea, & quo modo , ac
quodilli vnitur. Cap. VII.
Nima intellectualis exiſtens in hoc nii
A nori mundo, intelligit per cogitationć,
quoniam intellectus eius deciuatus a primo,
deficit: extatque materialis, ideft potentialis.
Atqueintellectus quidem ,perficit animam ra
tionalem , cum eam producat. Sicut pater fie
lium .Talisautem anima perficitanimam ſen .
ſualem ,quoniam producit cam' qua(uice ver ,
fa) quoque indiget, quando anima rationalis
-excitatur a ſenſitiua ,ad ſpeculandum princi
pia.Sine qua minime dirigeretur ad aliquod
illorum , neque item formaretur fpecie qua
piam rerum ,neque ex confequio foret apra
Luſcipere vniuerfalia ab intellectu agente,pri
mo.Quod autem anima rationalis vniaturfen
fitiuæ, hinc patet , quoniam alioquin non al
ſentiretur affectibus ,delitijſque natnralibus:
neque appeteret victoriam d, ominiumque,
non indigerer diſcliplina eruditoria,& nequa
quam affectaret gloriam , non oblectaretur,
harmonia.corporaliquc pulchritudine.Haud
etiam foret prona in naturam humanitatis,
neque conciperet ſpeciem eleuationis, gaa
diuinque euationis . Minime profequeretur
coinmoda corporis, ut falutem ,indolentiam
que, et ſolam haberet racionalitatem . Hæ fi
quidem operaciones illi contingunt,ex com
munione cum anima fenfitiua , quæ tamen eſt
purior, ac eleuatior ſupra qualitates natura
les ſcilicet viſbiles,gultabiles tactileſq;, & re:
liquæ ſenlibiles.Quibus profecto ſi nonvnire
tar, nequanquam fameſcens appeteret laturi
tatem , nec laborans quietem,neque ægrotans
fanitatem , nec concupiſcens coicum , & paria
Cætera. Rurſus anima rationalis abſque fenfiti
ua foret proculdubio, adlımilis ſubſtantiis ſpi
ritalibus,quæ cerre non cognoſcunt,prædi&ta
fumullam qualitarum . Expertutm enimuero
eſt , hominem ſentire illas qualitaes , ac explo
pare, ficut vice verſa,anima racionalis non co.
gnoſcit uere ftarum ſubſtantiarum illarum,de
litiaſque intellectuales ſpirituum ,nifi ratione
exemplari atque cogitatu imaginario, ad leip
ſam dirigendam .
De intellectu agente, qualis , quo modo ſe ha
bet ad poſſibilem . Cap.VIII.
Siquidem exiſtit lumen eius,quod uniuer:
lo múdo expanſum ,dirigitalia entia, ſeruatq;
omnia, quæ per ſinceritatem accedunt ad eius
effentiam . Per immundiciam autem , recedut 1
ab eadem.Quandoquidem intellectus primus 1
1
poſt mentem principem , vna cum intellecta
materiali,quielt ſubſtantia noftra,influit mun
do. Siquidem illius agentis ellentia eſt ſupra
naturain iftius posfibilis. Atque intellectus
agens,amat posſibilem ſeu naturalem , ut præ
ceptor diſcipulum ,aut pater vnigenitum : aut
veluti mas fæminam . Quoniam nallum aliud
ens eſt aptum ſuſcipere actionem eius perfe
etam , niſi intellectus materialis , qua propter
intellectus niaterialis,qua propterintellectus
primus iuuando , uergit penitus ad cum , qué
Leruat tanquam opus proprium fupra alias
fubftantias,
 D E CC
fubftantias, quæ figillatim admittunt influxú
cius agentis, fecundum puritatem , Impurita-
temque eſſentiæ propriæ ,nec perfectum.Ani-
ma autem rationalis quæ eft intellectus ſecun
dus ab agente , ideſt poffibilis , non eft ex ha-
rum numero . Iccirco quoq; intellectus prior
vnitus illam , ſeruat, regir, illuſtratque.
De intelle &tu pors.quomodo vnituranimæ ſenſa
tinæ, ac intelle &tui agenti.
Сар. XI.
Noellectus ſecundus ab agente qui eſt por.
Nobil
fibilis, minime ualet . ex ſe depurare for-
mas naturales : caſque reducere in ellentiam
ſuam rationemque vniuerſalem ,abſque exci-
tatione animæ ſenſualis quæ eft nobilior qua-
licatibus corporeis , quá liquidem intellectus
ſecundus prædictus amanter complectitur,
cuaft imaginatiuus: ac pronus in eam ſeruat.
Quapropter etiá anima ſenſitiua hominis vi
ce verla appetit ſubiúgi intellectui materiali,
illoque indui.Siquidem nihil pofteritatis exi-
ftentiæque conſtantisadſequitur, niſi perin-
fluentiam illuminationemque ab eo recepta ,
ſed habet per illum , ad miniculum fulciendi
ſuæ . Ntellectus agens nobilitat animam ratio
poffibilis, & anima ſenſitiua hominis ſe le mu
tuo( propter vtriuſque indigentiam )diligunt,
ſimulque vnione ſubftantiali coniunguntur,
qua perficitur exiſtentia hominis , & gradus
conftituitur. Ita quoque ſe habent,intellectus
agens, & anima rationalis ſele inuicem optan
tes pro ratione, qua vniuntur,ac fiunt ſubitan-
tia fere una.
Quod forma corporisduplex , quodque intelle-
&tus agens regit poſſibilem ,poſſibilis autem
animam ſenſualem . Cap. x.
obatum eft ante hac,quod formacorpo
Priser
ris eſt binoda quçdam videlicet, exiſtens
per fe, quædam corporis inherens , ut forma
artificiaria,item uegetatiua, & quælibet alia ac
cidentaria, verbi gratia albedo , nigredo, que
non ſubliſtit,ſed materiæ inexiſtit , atq;huius
generis quædam ſpecies permanetactu in for
mis omnibus intellectiuis , quales radij lumi-
nis, qui inherentes corporiilluminato, perfi-
ſtuntin anima agétis, quod cum ita fit anima
igitur ſenſualis(Gbruti (it) pmanet in ipſo cor
pore viuido, & & hominis,prius quidē perma-
net in corpore viuido,poſtea vero ét in agen-
te , quapropter cum morte corpus defecerit.
anima quoq; vegetatrix ſenſualiſque cellabit,
perſeuerabit autem intellectus poffibilis, qui
illi adluit, ſeruatus ab agente,qui dein intelle
dus agens ſeruatus a Deo (cuius verbo eſt pro
MV
M S. 24
ximus cófiftet . quapropter intellectus agens
amat,regitq; posſibile,posſibilis aútanimam
fenfitiuam ,ut pater filium : & doctor diſcipu
lum, & ad id uterque indiget recepto influxa
a luce,& vita æterna:ac ſuperna. Porro intelle
&us agens perficit animam rationalem quo
niam produxit illam , anima autem rationalis
perficit ſenſualem , quatenus perducitcam ad
abſolutionem , viceverſa excitatur ab ea ad
ſcientiam ,ſenſibilium ,promoueturquead fa
pientiam intelligibilium ,pro modo recipien
di ab intellectu agente, ac primario . Idcirco
cum anima reuerla ad eſſentiam ſuam perſpe.
xerit intellectuin
agentem , eius operationes
funt illi conuenientes , neque tamen omnes ,
ſiquidem humanæ actiones non niſipropriæ :
probæque intellectui agenti adſcribuntur re
liquæ uero ignobiles ac improbæ in animam
ſenſitiuam referuntur,ut pote ipli accidentes,
non intellectrici.
Quod intellectus agens estproximus Deo intelle
Etuiquepoffunt, & quod Deus continetin
je uerbum , item quo modo Deus,
intelligitur. Cap. XI.
quam eriam ſeparatur ab eadem ,vt pote im
mediatus illi: ſicut uerbo diuino inter , quod
& ipfum îi foret medium ,deficeret ob diſtan
tiam a uerbo illo,neque exiſterer ſatis perfe
ctum ,ad continendas in eflentia cúctas ſcien .
tias,fiquidem fi contingeret intercidere me
dium unum eadem ratione, ex conſequenti
contingeret, quoqueintercidere media plu
ra, quod fi foret,lumé dignitaſque intellectus
agentisdiminueretur, augereturque craffitu
do ,qualeeſt impoſibile, cum ſit nobiliffimus
omniuin ſubſtantiarum creatarum . Effentia
porro diuina nunquam ſeparatur ullatenus a
verbo concepto,ſed enim eft ens ipſum , quo
niam continet omnem ſcientiam . Anima ra
tionalis autem ,eft aliquo modo intellectus 2
gens,conuenitque illi cum Gt ab eo producta.
Neque item ſeparatur ab eodem quoniam eſt
illi proxima,comitaturque ipſum intellectum
agentem ,illiuſque formam reſpicit,ur ſubgra
dus intellectualis ,hic autem intellectus mate
rialis eſt valde honorabilis : quoniam eft fim .
plex ac ſpiritalis,quo attamen intellectus agés
fecundarius a mente primaria, ut prædictum ,
eft fimplicior,continetque eum , atque exer
cet in codem mirandas operationesope men
tis fiue intellectus principis. Qui cito etiá in
telligitur ab intellectu poffibiliperſpiciente
mūdum fenfibilem ,ac præſertim ciusgradum
optimum ,huiuſquemotum perpetuum ,lim .
plicem
 L 1
plicem cum occultum : tú manifeſtum ab ipfo
intellectu primario prouenientem.Siquidem
cum homo explorauerit entia mundi inferio-
ris, ſpeculatusaerem .plantas, animalia, & te-
liqua , aſcenderitque ad mundum lupernum
verum , introſpiciens ſpiritus inexiſtentes, in-
tellectiuos, perpetuos, uita optima , puraque
tales refertos, ac graduq; ſuo omnes conten-
tos, atq; feruore etiam ardoreq; propter illu-
minationem a luce primaria : maxime autem
in eo intellectum nobiliorem ,ſuperioremque
alijs, atque adminiſtrantem ſapientiæ ſuæ , vir
tutis inditæ ab autore mundi vtriuſq;, inenar
rabilis,intellectus in quam posſibilis contem-
platione attingit Principem horum omnium.
mentem .
Inod vniuerſusmundus eſt perfe&tus, & confe-
quenti qualis fit eius autor primus.
Cap. XII.
Vndus vniuerſus continet omnia, neq;
.
M aliquid fuperius adder quicquam ,liqui
dem eſt ſuinme perfectus. Tale ens autem nó
admittit additionem in primis.Etenim addita
mentum (li quod fieretmundo vniuerſo ) elet
ens naturale,aut non. Non autem ens natura-
le,natura fiquidem exiſtit vniuerſicas mundi.
Quo modo autem poteſt iam prius contentú
addijci continenti ?Item cum omne cadés ſub
poſibilitatem naturæ ,cadat etiam ſub actiuita
tē agentis alicuius,neq; aút in mundo vniuer-
lo quoddá aliud agit fine primo autore crean-
te intellectum agerem . ſequitur vt quodlibet
posſibile fit a Deo effectibile .Quapropter hu-
iuſmodi additamentum , auteit neceffarium
mundo ,aut non . Et fiquidem lit neceſſarium ,
illo autem careat mundus,is erit defectus . At
agens ſapiens, nó facit opusdefectum . Quod
fi additamentum non fit neceſſarium : fi appo-
natur, igitur erit ſuperfluum.Autoriprimoau
tem non eſt adſcribenda ſuperfluaactio , neq;
- deficiens potentia. Rurſus huiuſmodi addita
mentum,aut eſt pars mundi: aut non.Si nanq;
exiſtit pars mundi,nó eft extra mundú,iam.n.
firmata eſt demonftratio, quod nihil eſt extra
mūdú,quodq; oia ſunt in eo cótenta. Quod fi
illud fit extra mundū,aut eſt creatú,aut increa
tum,& fiquidem exiſtat creatum ,iam quoque
exiſtit pars mundi . Ex conſequio igitur non
extrarium .Sivećo ſit increată, cótinget,quod
qua ratione illud eſt increatum . Quiod vniuer
ſus mundus pollet abſque creatione exiſtere.
Quod fi ad primam diuiſionem dicat,illud ad
ditamétum effe non ens naturale , quo modo
id contingit ? cum non ens naturale non lic
posſibile,quando quidem omne aliud posſibi
le, eſt ens tale.Et videmus totum elle noa nul-
B E R
lo agente.Propterea,quod aliquid eſt prius il
lo. Et enim li contingeret aliquid produci a
nullo agente, etiam tanto magis contingeret
vniucrlum múdum exiftere a nullo . lam vero
fublatum eſt,quod aliquid posſit a nullo pro
duci . Siquidem exiſtécia cuiuslibet producti,
eſt ab alio.Quapropter colligimus imposabi
le fore . quod mundus vniuerſus additamen
cum ſuſcipiat. Neq; eft imaginabile aliquam
ſubſtantiam exiſtere qná intellectusprinceps
non contineat.lam autem antea probauimus,
quod autor primus eſt ſapiens, ac potens, is
autem non prohibetur producere aliquid. Si
quidé cum ſit ſapiens,repellit inſcitiam . Quú
ſit potens,lasſicudinem nó patitur, cum etiam
Gt liberalis.Inuidia ,auaricia ve non retinetur .
Vnde nihil omnino impedimenti obftat ,quo
minus producat, quicquid producicontingit
boni,quod tamen libeat. Neque adhuc enim
longitudo temporis turbat , neque diſpoſitio
quæpiam alia , ad id deeft.
Qualefit verbum conceptum ſeu mens diuina.
Cap. XIII.
Vtor primarius vniuerfi mundi creauit
A ultra præſcriptum
Tapientiæ mentis :bonitatemq;, ac poteſtaté
ſuam , vt qui continet in eſſentia ſubſtantias
parciarias eius, perficitq; ac eiſdem influit. Si
quidem exiſtit infinitus ſimplicitate lua.Neq;
in ſe caret potentia , quamuis influxus eius in
animam fit finitus.Nec enim quicquam ſuſci
piens ab eo influentiam ,eft imitamen par eius
ſubſtantiæ ,comparatu ad verbum creás, quod
eft vnum cum ,productumq; abſolutú , acpræ
ceptum illius bonitaſq;, & voluntas, quod ité
produxit omnia, craſſà, sélibilia , & omnia ſub
tilia intelligibilia . Quodlibet enim,quod lic
imaginabile formari ab intellectu principe,
eſt etiam productum ab eo . Neq; vero præce
ptum huiuſmodi intellectus principis conce
prum eſt terminatum,nec alterationi,variatio
niq; idoneum. Sedenim omnes eflentias ſub
exiſtentes ſubſtantia ſua ſeruat. Atque harum
alias ab intellectu medio, a ſe tamen expreſſas
fecundum imitationem ad ipſum . Non etiam
vtitur imaginatione ,nec cogitatione tale ver
bum. Hoc enim non competit autori ipſi prie
mario .Quapropter etiam verbo eius minime
conuenit,æqualia fiquidem vni alteri, ſunta
qualia inter le,vt linex egrellæ a centro ad cir
cúferentiam . alioquin æqualia forent inæqua
lia. Quapropter cumrerum etiam quædã lint
compoſitæ , ut fenfibiles nactæ qualitates, ver
bi gratia colores,ſonos, odores, fapores,tacti
lelque, tum corpora fuperiora,vt cæleſtia, tú
inferiora , vt terreſtria verbi gratia plantæ , &
bruta, ac homines.Quorum quodliber totum
eſt maius ſua parte. Moueturque, & quorum
aliquis
 DE CIMV S.
Moucturque, & quorum aliquismotus,vtcę
di,non haber contrarium ,aliusautem , vc ele-
mencorum ,habet contrarium , liquidé vnus
impedit alterum.Eranimarationalis quidem
eft fubftantia mobilis motu ſpiritali.Illicaqus
coloribus fpicitualibus,quos ei immittit in
tellectus ſupernus , ipla autem dein trálmity dirige,lequutus ipfam ,nec in primisgradibus
tit reliquis entibus ſubterioribus a le expref-
ſis,comprenſiſque per cogitationem.Ellentia
autem veri producti, ab aſtracta ab omnibus
alijs, quod intellectus ipfe princeps teſtatur,
Si nanque conueniret in aliquo ſpeciei crea-
tæ exprelſæque , illi etiam conueniretautor
ipſe menſque princeps, qui eſt conſubſtantia
eius,nec enim eft aliud quid ab eo , id autem
non eſt. Quod fi uelis manifeſtius, ſpecta an
ue quæpiam altera ellentia ,adiungatur filterç
poſlit ,an ue quæpiam altera eſſentia ,adiunga-
gucaſcendatque fimilis in ſubſtantia ad eum ,
& quoniam id non contingit ,ablataque ſunt
ab eo circuipendentia , non poteris compa-
rare ,coniungere ve eſſentiam illius cum alia,
quæ uero referat eam.Siquidem omnes ellen ,
tiæ formatę creatæque , ab intellectu divino
ſunt poſteriores illo , ab illiſq ; omnibus is eſt
abſtractus, Produxitque mentem lui prima:
siam : impoſuitq; illi quaſlibet entuitates ſub
ratione qua iple conſiderantur .A qua oriun-
tur omnes formæ differentes,ficutentia ab el-
fentia: & formantur creaturæ : terminanturq;
naturæ,vt fpecies progenerantur.Quare cum
omnis ellentia comparata alteri fit aut ſupe-
cior priorque, aut inferior poſteriorq ;, item-
que aut abſtractior aut concrerior illa, non fit
autem aliqua eflentia prior , ſuperior ue aut
abſtractior autore primo,ſequitur,quod idem
non habeat rem aliquam exteriorem ,quæ pof
fit eum pariter repreſentare,fiquidem inferio
ses liye hæ infimæ,fiue illæ ſuperiores,non at,
tingunt prædi&tam meatem eius, fub ea ratio
ne,qua iple feuit perficitque illam.
9. Qualis fit orbis fupremus. Cap.XIIII,
Vndus diuinus eſt abſolutiſfiinus om ;
M niuin ,quoniam habet numem copio-
Cum profuenſque in inferiorem , continetque
in ſeipſo omnes fubftantias perpetuas nun-
quam deſturas;nullatenuſque perituras, vt :
pote intelligentias , animafque omnes. Atque
exiſtit immotus in ſumma pulchritudine , &
minans aliisrebus . Non indiget motu exte-
rius , quicquam afferente , liquidem cuncta
amplectitur, neque poteſt aliunde pati. Nec
enim extat , agens a quo perfectionem addi-
tamentumq; ſuſcipiat.Exiſtit item purus,quo
giàm non habet partem , quæ non intelligat,
& ea quam habet intelligit ex ſe non per ex-
25
ploratione.Quandoquidem principatus eius,
vt cæteræ dignitates, efteternus,ut eſſentialis,
non temporarius,ut accidentarius.Temporar
sium ,ſiquidem non exiſtit æternum . Tu vero
ſpeculaturus mundum illum honorabilem ,
ciulque ſubſtantiasnobiles , contemplationé
ſublíte, led perge adhuc relišto ſenſu , capiés
intellectum , liquidem ſenſus folú noſcitfin .
gularia,vchunc equum ,intellectus autem ſcit
etiam vniuerſalia,utequum fimpliciter, & fic
aliam quamlibet ſpeciem ,nequc tantum (pe.
cies ſed etiam genera , Atque uniuerſalia talia
aut primo,aut raciocinio per ſenſum excitan,
te hic intellectum : qui in orbe dein ſuperno
contemplatur clare, quoniam eius ellentiæ
ſunt æternæ, ſtabiles, ſemper præſentes , incr
rantes , inalterabiles , immutabiles omnino,
eædem intelligentes ,& intelle &tæ , nec diſſen
tientes, amatæ itein , & amantes . Non enim in
tellectus intelligit quin adfit amor ,quod G
tres adfinc,intellectus, intelligens,eſſentiaque
intellecta , & amor conſequens, oportet adde
re motum ,& quierem , motum autem quonia
intellectus intelligit cum motu , qui eſt non
tranſgreſio , ſed perfectio aptatioq; nec enim
a ſtatu priſtino euertit . Vtamor enim vero co
mitatur intelligentem , quoniam ſi intellectus
illo ſpolietur fiet folitarius, filentioſuſq ; nihil
coinprendens.Siquidem oportet intellectam
rem aptari intellectui per amorem,
Quod vterq; mundus exiſtit per Deum ,parendo,
que illi ſeruatur , quique ſit ordo interin
telle&tum, principem ,agentem ,ac pos
fibilem , quod etiam uerbum eſt
duplex ,videlicet conceptum ,
expreſſum . Cap. XV.
Ibil utriuſque orbis exiſtit abſq; autore
N . primario neq; vniuerfi entia ſubijciun,
tur niſi ipſi,atque illi propter dominationem ,
,feruationemq;. Intellectus vero poffibilis eft
infimus aliorum intelle &tuum apud Deum,
perque illum nos intelligimus entia . Ille auté
non intelligit line autore luo . Sed & non in
telligit eum per ſpectrum repreſentans, uerú
per lui ſpeculationem , intelligendo enim ſe
ipſum , intelligit conſequenter autorem fuú,
quatenns viuit, non tamen quatenus eft.Idcir
co etiam intellectus ob iſtum eſſentiæ gradi
eſt perpetuus, feruens.Siue ardens,humilis,trā
quillus, ac fortis, propterque affiduum influ
xum ab autore primo maieftatemq; diuinita
tis eius fe fe illi ſubmittit iugiter , a cuius do
minatione ſi mundideclinarent ,corruperen :
tur, liquidé funt ab ipſo.Et quicquid eis ineſt,
confiftit per ipſum.Præcipue G ſubiectionem
illi præſtiterit, intellectus agens videlicet , ac
cæli fubftantias intellectiuas continentes , is
G intellectus
 L 1
intellectus ſiquidem poft diuinum primus in
eſt aniinæ rationali, animaq; illi coniungitur
iuxta periodum , quibus coniunctus fit unum
'amore, ac gaudio incomparabili.Quod fi ani-
ma ſeparetur ab intellectu iſto , ſequitur eam
corruptio.Coniungitur porro anima intelle-
Etuiagenti,quoniam exiſtit ab ipſo, ſicut ipſe
intellectus agens a uerbo diuino , cuiiundus
continue, perſeuerat, quoque continue.Siqui
dem tale verbum non format immediate nici
intellectum , neque intellectus formatur nifi
a uerbo . Intellectus vero agens eft proximus
verbo diuino , quoniam non poteſt cogitari
quicquam prius, intellectu agere propinquius
ipſiverbo.Qui etiam proprer imitationemquá
dam autoris appellatur verbum abftrahens,
quoniam anima per eum poteft abftrahendo
deputare qualitates fenfibiles.Si vero inter au
torem primum , intellectumq; agentem foret
fubftantia quæpiam media , illa eſſet ſuperior,
nobiliorque ,ac illuſtrior proculdubio intelle
&tu ipſo , cuiuscótrarium fuit probatum . Ideo
quoque intellectus agens dicitur verbum crea
tum autoris primarij, quoniam ſpeculando
ipſe autor ſemetipſum exformat tale verbum,
contemplando autem creata minime nouat
aliquid vlterius.Eſſentiæ porro omnium crea
turarum inſunt ſubſtantiæ autoris primi, quo-
niam nó intelligituraliquid præter eſſentiam
ipſius. Et li foret verbum creatum prius intel-
lectu primario, eſſetquoque perfectius eodé,
at quo modo id fier ? quádo iam probauimus,
quod intellectus primarius exiſtens verbum
primum,creauit verbum extractum , loluſque
id egit. Dicitur, & enim verbum quoddá prius
ordine ,perfectius item,puriuſque comparatu
alterius inferioris.Etquo modoetiam contin
get,vt quodpiam verbum creatú fit perfectius
intellectu agente , cum enim tali intellectui
inellet defectus, quaratione poſſet lincere ſpe
culari autorem fuum ? in quem ſi forte igno .
ret nihil aliud poterit diſcere .Quoniam omne
intellectum per ipſum intellectum principem
intelligitur.Præterea ſi verbum creatum foret
perfectius intellectu agente, is non foret cau-
ſa neceſſaria inter autorem primum ,& creata,
quod eft falſum . Quare intellectus agens eſt
perfectior, ac prior omnibus, ſub creatis, im-
poſſibileque eſt imaginari quicquam aliud
creatum perfectius . Inter intellectum liquidé
ſecundú ab agére, qui eſt anima rationalis,au-
toremq; primuin ,eſt medium imaginabile,in
tellectus videlicet, ipſe agens.Quoniam intel
lectus ab eo ſecundus,eſt primum mobile ad-
mittendo, recipiendoque.Idcirco etiam con
fticutus eſt medius inter intellectum agentem
primuni,& naturam ignobilem corporalemq;
ac crimenfilem , ſed & tres potentias comple
BER
xus, ſcilicet vegetatiuam, ſenſitivã,atq ; intel
lectiuam , & cum is intellectus ſecúdus (pecu
latur ens ipluin vnum,quod contingit ex gra
tia primi , eft vnus, cum autem reuerlus ad le,
quatenus, eſtmedius inter duos orbes , uidet
feipfum , ſequitur vnum, munduſque inferior
naturalis, corporeuſque iplum ſubſequitur,
Epilogus prædictorum . Cap. XV I.
Am probatum eſt igitur,quod inter autoré
verum , & naturam lunt media plura , quo
rum intellectus agens eſt primum ,& animará
tionalis ſecundun), anima autem ſenſualis cer
tium .Atq;intellectus primus poft diui iuna
gitur verbo eius vnione inexcogitabili,proxi
mus eidem, itaq; ambo ſunt vnum,neq; camé
vnio ipſorum elt qualis intellectus primi aga
tis,ac fecundi poſibilis , quoniam intellectus
is ſecundus ab agente,quamuis fecúdum ſub
ftantiam fit ab intellectu illo primo, tamen eft
gradu longe inferior.Siquidem huius intelle
& tus ſecundi gradus, eſt primus entis mobilis,
pendens ab intellectu primo, cuius gradus eſt
quietis propter ſuam abſolutionem , quæ non
indiget perfectione exteriore, ad quam ,ob id
ſit mobilis. Immobile aurem continet oinni
no mobile , omneſque illius partes , & contia
nens eſt prius contento, ſuperiulque dignita
te, ac hbi lufficiens fimplicitate ſubſtantiæ ,pro
multiplicitate alterius . Namque ſemper ali
quod mouens exiſtit exterius, animaque pro
pter indigentiam eft mobilis ad multiplicira
tem , & cum nobile quoddá ſitmotum ,quod
dam' quieſcens,verbum quod eft intellectus
agens,neq; exiſtitmobiliterneq;quieſcés, ſed
ab vtroque abſtrahitur. Iam quoq; probatum,
quod inter creata , primarium eft intellectus
primus fiue agens,ſecundarium autem intelle
ctus fecundus qui dicitur anima rationalis,
collocata a Deo, vt præfatum , in confinio ve
triuſque muadi.Quodliquiſpiain quærat:qui
ná autor excitit intellectus primi agentiſque ?
Reſpondemus Deum autorem uerum fuiſſe,
qui creauit eum ante omnia alia,cuiq; infęuit
omnia , qui intellectus quoque agens cum lic
proximus ipfi Deo,dicetur verbum ipſius ex
preffam cuius gradus , vtdi&um , non eft rei
mobilis neque
neque quieſcentis ,liquidem motuss
& quies non inſunt niſi ſubſtantiis inferio
ribus illo.
Quod verbum expreſsum est cauſa proprie cred .
torum , Deus autem non eft proprie caufa
eorumdem . Cap. XVII.
Erbú expreſſum appellatur cauſa caula
V nia
 DE -CI MV S.
diæ ,quoniam ab co producuntur entia , ipſe
štiaintelle & us ab eo ſecundus,id aút propter
vnionem verbi huius cum autore primo , ?
quo ipſum , & omnia alia exiſtentia verepro-
creantur . Cauſa vero dicitur quæ eſt effectrix
cum expresſione fimili exiſtentiæ cauſati, qua
re fi nihil fuiſſet aliud crcatum , verbum tale
aon appellaretur caula.Nullumq; ob id etiam
aliud inferius dicitur tam decenter cau.Si ſa-
quidem nihil cum cxpreffionc fimili,produci;
tur ſine ipfo uerbo prædicto.Et quando ctiam
nihil recipit exprešionem ſuæ exiſtentiæ a le
ipſo.Cum &enim exiſtit haud,proceditad ex
preſſionem ſuæ exiſtentiæ. Nequaquam couc.
nif,quod aliquid nuncupetur,uel fit cauſa lui,
ýt fållum eſt, quod aliquid prius, qua prius,fic
pofterius lcipfo, &ſuperans quatenustale, ſiç
luperatum.Contingieporro intelle& um agen
tem qui eſt taleuerbum dici cauſam ,quoniam
eſt plenus ſemioibus.Si careret non decentur
nominaretur caufa , imo exiſtentia illius deli-
neret , non enim contingit , quod quicquam
pendeat ab altero extremo, & id non exiſtat,
alioquin contingerer caufam fore abfque cau
fato,ac uiceuerla caulatum pariter ſine cauſa,
Quod fi fit,entia forentinordinata.Quo dato ,
auferretur præminentia prædominiumq; vir,
fucis abſolutioris . Quare agens, & patiens ad.
miniftratumq; exifterent æqualiter ſe haben ,
tia.Quæ tamen effe inæqualia experimur,tum
ratione actionis , paſſioniſque in quibuſdam ,
tú racione medii vnius, velmultifarijin aliis,
vel nullius etiam in pleriſque, qualia ſunten-
tia abſtractæ potentiæ perfecte.Quare,vtdictú
3 cauſa nominatur comparatu ad caulatú.Quod
d fi quiſpiam dicat cum caufa, & caufatum con-
ueniunt correlatione,differantautem ſubſtan
modo igitur cauſa coniungitur cauſa
sia , quo
to ?Reſpondemus,quod inter cauſam , & cault
fatum eſt quædam coniunctio per radiationé
quampiam ,proportionemg; communem ,fine
qua impoſſibile eſt unú eſſe cauſam alterius,
? vr aliquem eſſe patrem alterius filii. Quorum
quamuis vnus fit prior alcero , tamen eorum
ett quædam coniunctio, & licet filiatio infit fi-
lio , paternitas autem patri, non ideo tamen
aufertur omnis inter illos communio,ficut au
tem de ijs patribus correlationis fic de reli-
quis.Sic enim inter elementa quæ ſunt cauſa
mixcorum,verbi gratia mineralium ,plantarú,
animalium, ipſaq; mixta, eſt hæc coniunctio,
Adhuc quoq; inter indiuiduum vnius ſpeciei
+
& indiuiduum alterius extat talis communio,
Yt contingit yni illorum alteratio,traſmutacio
que,ab alio ,collocatio item in regione pro-
pria, &aſcenſio ,cum dignitate, cum ficu vnius
Cupra aliud, vt elementi ,verbi gratiaaquæ ſu
y
pra terram ,aeris, lupra aqnam ,ignis,lupra ac ,
26
rem . Quorum ſingulum in fuo loco conftitu.
tum quieſcit, ac ut in animalibus , item velut
capitis ſupra pedes,implantis quoq ;, vt ramo
rum ſupra radices, præterea animal eſt ſubli
mius planta, pláta minerali, atq; ita inter vnú,
& alrerum proportio.Si nanq; inter prædicta
minime foret communio nominata , impolli
bile eller vnú corum exiftere cauſam alterius.
Ita quoq; cæli circumlati ſunt cauſa , quod ele
menta inter ſe alterentur, tranſmutentur , pa
tjanturq;. Quorum eſt coniunctio quædãmul
timoda.Conueniuntq ;, cum quod ſunt mobi
Lia localiter,tum quod ſunt,quáta, terminatar
que.Et enim fi non eller proportio inter illa,
elementa no paterentur a cælis , quod falſum
tamen eſt,cum ex illis non generetur aliquid ,
nifi per impreſſionem ab iplis cælis, eorumq;
motibus.Sunt enim celi cauſa formarum natų
ralium ,hæ autem compofitorum generabiliú,
quorum eft talis communio . Præterea mate
ria, & forma quarum vnius eft motus cogita
bilis,alterius uero quies,ſunt ambæ caulacon
poſitionis cæli,interq; illas, & cælum eſt com
munio plurima,quia cælum circunfertur,for
ma aút circunfert,quamuis ibi materia , & for
ma ſunt inſenſibiles,ficut etiá hic.Adhuc aute
anima vniuerſalis habet proportionem ad hu
iuſmodi materiam,&formam , quarum ytriuſ
que eftcaula , & firmior,quá particularis,quons
niam illa vtitur deſcriptione luminis {pirica:
lis, hæc autem corporalis, vtquæ materiæ im.
mergitur.Vniuerſalis anima item eft cauſa mo
tus orbium , quietis autem polorum , ſic quo
queanima particularis eſt cauſa moționis org
ganorum , quietis autem potentiarum.Rurſus
materia , & forma ſub naturam cadunt,
quatenus materia non poteſt exiſtere ſine for
ma ſuppofita, neq; pariter forina line materia
ſubiecta . Amplius intellectus agés, quieſt vni
uerſalis, iam prædictus eſt, cauſa animæ vni
Berſalis, & fic habet manifeſtam communio
nem cum anima. Siquidem qualia inſunt indi
ta ſemina intellectui agenti,talia quoq; inexi
(tunt animærationali , nec enim anima agit,
quin eiuseffentia ſuſcipiat a formis intellec
&us agentis, iterum etiam alia eſt communio
huius intellectus, & animæ prædicta, quod in
çellectus aliquid eſt particulare, & aliquid yni
uerſale, & fimiliter animæ.Etfic etiam intelle
&us eft vnum idemque.Quod verbum expreſ
Cum a potentia autoris primi,cuius voluntas,
& præceptumſapientia eſt idem ,quod genitú
in codem gradu effentiæ.Atq; intellectus agés
eſt creatus ab autore primo, per huiuſmodi
præceptionem, uoluntatemque eius indiffere
tem omnino.Neq; ex materia producto, neq;
exemplo exteriore,ficut reliqua creata.quare
colligimus, quod ſemper inter caulam cauſa,
H 2 tumq ;
 I 1''BER
tumq; ſuum eſt communio aliquomodo ,alio-
quin ,finehac habitudine non contingerer fo
te vnum cauſam alterius.Dousenimuero quo
niam non habet huiuſmodi proportionem ad
creaturā.impoffibile eft, quod fit proprie cau-
fa eius , fed tamen eſt aútor,effectorq; rei ema
nantis ab eo.Neq; neceffaria eft inter agens,&
actum talis cômunio, nec enim intercedit paf
fibilitatis conditio in agente: ſed fi qua côrin-
git, apparet in ipfa re emanante ab eo.Ité cau-
fa imprimit cauſato qualitatem ſui fimile ali-
quam , femperq; caufæ , & caufato commune
quiddaminuenitur, ficut calidicas,qualitas na
turalis eſſentialiſq; ignis,eft communis ipſiae
ri, & aquæ lapidiq ; calefactis ab eodem.At im
poſſibile eft, quod mundus exiſtat ab auctore
primo,ut caliditas ab igne. Siquidem hæc eſt,
velut anima ignis . Ille aútnequaquã fic fe ha+
bér ad aurorem.Sufficit etiam cũanimadeſcri
batur exprimaturq; ab intellectu pximo , uer
bo diuino, quod eft omnium creacorú autor,
deſcriptio ſeu qualitas animæ caufatæ proce-
dit a ſimili in intellectu agente cauta exiſten-
te.Amplius fi Deus foret cauſa ipſarum creatu
rarum . eiusſcientia effet fimilis,ſcientiæ earú .
dem.Quod eft falſum .lá enim notú eſt, quod
Deus creauit entia abſq; alio ente,exemploq;
exteriore. Neq; extat in aliqua re celeſti, uel
clementaria eius fimilitudo quæpiain. Rurfus
igitur Deus , vt dictum ,fublimis,non eft vere
cauſa rei cuiuſdam creatæ , ſed autor caula ip-
fius, quç elt opus illius.Nam ve præfatis vſum ,
carer communione huic oportuna , ad ipfas
creaturas.
Quo modo intelle tus eft agens , eft vnus,
item Deus , & quod est vnitas ,
ac numerusmultiplex .
?
Cap. XVIII.
A Vtor
eſt
primarius coſtituit verbum , quod
: creatum primú , eſſe cauſam entium
ab illo procedentium.Atque hoc non eſt vnú
veram ,liquidem non agit eflentiam ,& exiſté-
tiam creaturarum , qualis actio eft fupra pote-
ftatem eius, neq; tamen ſubir dualitaté , parita
temve numerariam ,ſed permanet vnum,& ve
te abſtrahitur ab illis.Neq ; enim eſt vnum vni
rate principiaria numeri,quanquam numerus
etiam ficellentiæ aliquantulú abſtractilis, quo
niá hæc vnitas ineft quoq; particularibus cor-
poreis omnibus ,ac neceſſario ,quibus eam qui
dem verbuin ipſum dedit bimodam , nonnul-
Jis vnicam , ficut terræ aeri , ſoli, ac lunæ ,ſimi-
libuſq; reliquis . Quorum quodlibet eſt vnicu
ſingulare indiuiſibile in plura contermina ſpe
cie, vnde dicitur , quod omnis terra eſt vnica
terra, & ſic de cæteris.Quibuſdam auté tribuit
plurificatam ,&hancquoq; bigradam quápiá,
vt ignis, tellæ ,indiuiduorúq; naturalium ,exé
pli gratia mineralium, animaliumq ;. Alteram
vt particularium tátum cónumeratorum , quo
tum dicitur vnitas prima,ſecunda,tertia ,quar
taq;,& hçc ſunt abitractilia a naturalibus,licet
numerata.Dein venitue ad ſpiritalia multipli
cata per creationénouatricem , & viuida , per
ueniendo vfq; ad intellectum crearum ,a uer
do diuino , qui exiſtir vous vnitate cótentrice
ſeminum inlitorum. Multiplicatur aūt per illa
plura abſtractiua, & productiua creaturarum .
Creator aút verus inuentus ſupergredi nume
ros, abſtractus a diuiſibilitate creaturarú , nec
multiplicatus per formas infitas actiuas , vel
exemplares.Quapropter eſt vnus vnitate diffe
rente a naturali,numeraria , ac fpiricali qualis
cius vnitas nó apprenditur niſi per abſtractio
nem,& negationem ab vnitate expreſſa. Nam
quicogitat ipſum Deum eſſe vnum, quia non
exiſtit duo ,neq; tres , ignorat talem autorem
primariú . Siquidem ita is conimaginatur nu
merum exprellum prænumerando eius vnita
tein nominaram a qua ,vt dictum ,abftrahitur,
hæc igitur eſt differentia inter unitatem nume
rariain ,atq;vnitatem ueram creatori ſupremo
proportionatam .Quod fi quiſpiam quęrar cur
intellectus eſt ita vnus, & dominus aliarú crea
turarum reſpondebimus,quod autor eius ens
vnum ,vetuin: fimplex, continens oja tum ców
pofita cum incompofita, pro ratione,ut noua.
tor enticatis,ſingulorum , & multitudinis cun
ctorum , idem efficit hunc intellectum , agen
tem , & quicquid ineſt ei. Numerū quoq;. Nó
enim numerus eſt principium rerum ,ut puta
uerunt aliqui. Siquidem unum eft prius duo
bus,quæ ſunt numerus . Vnum aút non exiſtie
numerus, metiturq; numerum.Porro cum ita
fit,velut prædictum ,anima rationalis quoque
eſt numerus ſecundum imitationem, limilitu
dinemque vnicatis intellectus agentis , quo
niam ellentiæ primariæ, ac ſupernæ non funt
corporeæ , neque auctiles , ſed exiſtunt ſpiri
tales abſque terminatione menſili , alioquim
forent craffæ ſolidæque, ac ſuperficiatæ ,qua
les exiſtere fenſu ,licet fallo cogitantur.Cuius
argumentum extat, quod rationes ſeminarie ,
vt plantarum ,quæ inſunt humori,non exiſtúc
apparentes , & viſibiles , fed occultæ , ac inui
fibiles, quare etiam táto magis verbum ,quod
eſt intellectus agens, nameruſq, eius eflentiaa
lis.Neq ; autem in præſentia accipimus nume
rum recenſilem , qui extat euidens ,ſed natura
lem, qui eſt ellentia contenta ab alia , qualiſq;
vnitas duaria mundi ſuperni,ineltintellectui
rationiq ; agenti abſolutæ ,neq; imitatur quidé
vnitatem diuiná , fed reſultat numerus quidá,
qui exiſtit forma fingulorum creatorum ab
intellectu
 D E C 1 M V S 27
intellectu, continente uete entia àc ſeruante, Quando ità perſpexeris plene,creatorem ,pri
quique prius formatus eſtab illouno ,fubfpe- mariú,diſces uerbú creatú eſſe proximúilli,ori
cie inferioris ellentiæ . Atque hæc dualitas riq; ab hoc verbo , virtutes poſtremo multifa
eft effentia vnica . rias euidéter, quodq; oés mouetur appetitu
Quo modo Deus,cumfit fumme unus, creet multa ad illud,pendétq ;ab eout creatæ a firmo agé.
te, ficut antea probauimus.Ita utcunctę reuer
alią entia,quali autem ſpecialibus Intek " tătur:& aſcendát vſq; adcreaturā illá princ
leftibilia . Cap. IX.
pé proxima verbo dei cócepto , quæ eft caufa
Værendum de intellectu agente, qua ra- cauſąrú ,refundens aliis fubitățiis eflentias ſin
gulis proprias,conuenienteſq; & quarú cóue
modo fuerit creatus ab autore primo , qualif- niétior eſt ppetua,atq; vni,quodq;recipit hu
que item fit ftatus intuentis eum perpetuus. i jufmodi influxú a Dea,per eam media cauſam
Præterea, quærendum utrum , quod animus pro captu ac imitatione,liquidem ois ſubſtá
procliuis, nullo prohibente,maxime optar ſci tia corporea,atq; alia ſubterior exiſtit ex pru
re: atqueid in quo turbati ſunt altercatiq; in- détia autoris primiper illuminationemq; v
ter ſe ſapientes, videlicet, quo natura modo i nitatis eiuſdé. Qua propteraia etiá monetur
ens vnum abſolutum implurificatumque om- appetitu ad eú pprio quali ſolent ipſa ſimula
nino, creauerit alia plura entia , ſine digreſſu cra ad archetypú,atq; non nihil extrario,quo
ab vnitate effentię, citraque detrimétum yni. niá omne animarú ,eſt tranſmutabile fecundú
tatis , immo cum roboramento eiuſdem . Et ſubſtantiá paſſibileq; ac alterabile , quatenus
enim quaquam omnia alia profluant ab uno, fecundú ſubftantia vertitur in aliud . Creator
non tamen ob id ineft illi uni pluralitas, qua- .n.uero primus mouet creaturas,immittendo
le cum dixerimus,oftendamusetiam proban- eius deſideriü boni abſoluti,ppetuoq; influé
do . Ad quod pro uiribus faciendum impri- tis, quale etiá vnicuiq; tribuit iuxta capacitaté
mis imploramus opem , & affenſum ab ipſo , vnde colligantur fimulextrema entia comul
Autore primo , neq; ore tantum , ſed cum ge . nione caulæ , & cauſati, ficut prædictum , quo
ftu fuplice , animo etiam abunde,inceſſanter, tum ſupremum eft caula prima, proxima vec
atque integre,conuerſique oramus ; ut ille il bo.diuino ,quæ exiſtic cauſa cauſaru.Aliud ex
luſtret mentem noftram ,dimoueatque ftulti- cremú, & infimú eft fubftátiaextédés (pargéſq;
tiam animabus ſupercreſcentem ,propter corn cauſarum uires immillas , ad quá hmói uirum
pus , fic enim fperamus nos probaturos fore deſcenſus, ſubtenſioq; amputatur, ſublato re
huiuſmodi diſpofitionem , quamuis vniusvén ceptaculo alio inferiore : Quare cũ iã probată
ri bonihonorabilis,fiquidem ipſummet , im- fit, quod omne inobile habet motorem exte
mittit lucem ,pro veritate ac ſincere ſe exqui. rioré,ad quem ,& a quo eſt mobile', alioquin
tenti. Primum igitur , quod auidius explora. n.foret immobile,oinojatq; omne tale anhe
tur ens vnú veram creauit entia plurima hoc ·lat itidemq; ad illúgur imitetur, & nos hies et
modo ,quod primo occurriteius ipeculationi, apperimus cótemplari eúdem ,ob id fingulaoc
Quoddamn ens vnicum , conſtituitque illud currút pípectuiillius , & hæc eit ratio motus
ante omnia alia,quod conſtitutum deinde re- ab eodem profluentis omnimodi.Porro live
uertitur ad eius eſſentiain ſubſiſtenſq; in illa lis,qd prius quærebatur;ſcire, quo modoau .
ftatim reſpicit intellectu illud ens vnum : ve- tor primuscrearit fubftáriasinſenſibiles:ppe
rum : ſupergredi omnia intellectibilia ac ſen . tualq; ac infignes,oporter nr circú adſcribatur
fibilia . agnoſcitque calia enria ut exemplari ab imaginatióe tua qualis libet.Auxus tépora
fabricata eſſe curbida declinantiaque ab eo . rius,quádoquidé hæ creatæ fuerút abſq ; tépo
dem .Quod ita fit,quodlibet productile moue reactione autori immediata , atq; ſucceffiua.
turappetitu ad ipfum ens . Alioquin nullate- Qua ratione,et... huiuſmodi productio foret
nusforet productile , dico autem mouetur , temporaria: quú ipſe autor illius, ſitetiam au
quoniam productio fit propter huiusgeneris tör temporis ,omneſq; generationes tempora
motum aliquomodum , ſiquidem nonpoteft rias digellerit coſtituens,ac diſcreuerit, Nece
fine illo fieri,Dico item appetitu , quandoqui- nim autor temporis exiſtit a git ue ſub tempo
dem optar aſſimilari ei in permanentia. Vnde re.Verum altero modo altiore , dignioreque,
occurrit eidem per fpeculationem , atq; hæc creaturæ fiuntab eo , quali videlicet umbra
eft caufamotus ab eo profluentis commodi.. corporis alicuius manat ab ipſo .
SCHOLION IVSSV EIVSDEM APPOSIT V M.
Cap.1.ponit influxumDei in 1.creato eſſe infinitü falsū eft ,quatenus recipitur in intelle&tu creató.
Cap.7.ponitintelle&tum producereanimam ,quod & replicat cap.10.0 11. Si intelligit de intelle
& tu creato ,falfum dicit,proutſupra annotatum.eft. su do owinno ‫رده‬
LIBER
 Coro
విల, R .............C Emo3.607038703-8023 8063-80463.8063080863-80463.8063-80763.80403-80763.8063-603 .

89403.60038603.8019380763.80893 & %23c89963-6983-8043-80703-80603-807030603-603-6083.83.80%93-80 93-807603-8063.80423-603-83

CC G CEC
LIBER V NDECIM VS.
QVOD AD INTELLIGENDVM
ORBEM SVPER CAEL ESTEM ,
OPORTET PRIVS INTELLIGERE
cæleſtem , Magiſque tamen illum ,
quam iftum

A.

CAPVT PRIMV M.
Narrandum a modo , quá autem interius circumtuente , immo totum
mirabili ratione fydera a- vtrobiqueperluſtrante .Vtque ocularis viſus
nimæque mundi ſuperio- non penetrat uniuerſum corpus,ſed enim ſo
ris gubernent iſta inferio- lum aſpiciens exteriora , nó inſpectat interio
ra ,quandoque ille orbis men
tasGcetiam nulla aliauis corporea poteſt lu
continent omnia eadé en- illud interius attingere . Qua propter G
tia, a primo ad poftremum velis huiuſmodi formam planetariam integre
quæ , & hic, verum ſub alia ſpecie videlicet no contéplari, neceſſum eft rcdeas ad ipfum mer
biliore.Nequetamé ob id dicimus,quodfor- animů, ac euadasqualis ille incorporeus.Sic
mæ ignobiles in hoc múdo progenitæ , ex pu . enim fies inalterabilis , viſuque ideo intelle
tredinc ſint etiamin illo altiore, ſed quod lo cualicomprendes. Vnde illiusfulgore etiam
læ formæ naturaliter generabiles adfint ibi. impleberis.Atqueidentidem facies fpeciali,
ſub alia , vt præfatum , altiore ſpecie. Adpro- bus exploraturus louem ſtellarum principe
politum igitur conuerfi dicamus,quod plane. Vniuerſali liquidem ratione illum proſequc
ta louius princeps ſtellarum , inter omnes:quç re , conGderans ſuperficieque ac profundita
ibi exiſtentes appetunt ipſum mundum in- tis pulchritudinem . Quod fi amplius optes
sellectualem : præcipue contemplatusforinas etiam ſupercæleſtes formas illuſtres , ſciencia
eiuſdem puras,ſuſcepit illarum bonitatem lu- aſſequi perfecta , neque aliter carum dignita :
menq; pro capacitate ,vtamantior, ſupra alias tem præclaram queasintroſpicere,quo modo
ftellas.Vnde& dignior factuseſt. Qua ,ppter & quem prædiximus archiplanetam intuere ,
qui huiuſmodi planecam ſpeculatur , fit adlı- profunditus,tunc enim lumen eius , quod eft
milis pulchritudine : dignitate ac lumine . Vt hypotypus a ſuperno orbe impreſſus,in te re ,
quidſcandens ſublimemlocum quandoq;, de fundetur.Cuius illuſtratione indutus, fere illi
Apectans humum rubeam aſpectu rubeſcit.Sic par unuſque,tanquam ſubleuamento adiutus,
enim , quilumen ſuperius intuetur illumina- ſupremam illam claritatem , omneſque eius
tur , verum quoniam planctæ lumen , quod participes formas pro uoto intelliges. Si uero
ineſta luce bonum , eft cum interius tum exte . ab eo auerlus, difunctuſque ad te conuerſus
rius, immo cum fit eius forma,lumen verum , geminatuſque fueris , huiuſmodi ſpeculatio
eſt interius,formaenim non ſubiicitur ſenſui. nem amitres.Quam tamen , fi minimecorpo
Idcirco ad perfecte uniuerſaliter conſpicien. reis ſordibus interim coninquineris, dein re
dum lumen illud ,oporter vti ſpeculatu mini- conuerſus ad Iouem ftellam recipies,conter
mc partiario.Videlicet tantum exterius non minus lumine ſicutapica , & pene cúſubſtan.
tialis
 V N D E C 1 MV S.
tialis illi redditus : pariterque neſcius omni
um niſi, quod fuerit difunctione inter tur-
batus . Alioquin a planeta iſto alienus , quo-
niam te iuppiter tunc abhorrebit , nunquam
attinges orbem ſupremum , quare oportet
viros fic omnes reliquos cótemplaturos eius
ſupernas eſſentias, cam planetarum Domino
ita , vt prædictum eſt , ſeſe habere . Porro
danda tamen maior eft opera cuilibet,vt con.
templetur mundum ſupercæleftem , quani
cæleftem , quoniam illius ſcientia eſt nobilior,
quam huius , quæ tamen eſt inſignis prælu-
minatoriaque ad illam, & fine qua proculdu-
biomedia, nemopoteſt ſupremam conſequi.
Boni pulcherrimi , quo nullus aſpectus fatis
paſci poteft, & cui ſpeculatorem oportet elle
plane vnum cognominemque , quique pe-
netratu intellectus lucé huiuſmodi optimam
ingreſſus: fit tanquam candelabrum lucens
illi ad ſimile .
Quæſit differentia interſenſum , & intelle-,
Etum . Сар. І І.
Qiblia,non fitillisidem , vtriufqueap
prendit noticia pro facultate perfecta, licin-
tellectus humanus nequit intellectibilia co-
gnoſcere , nifi illis vniatur,& viſus, quidem
ſuperficiem rerum attingit. Intellectus au-
tem profunditatem ſubit : Idcirco , quoque
magis firmiuſq; unitur intellectibilius, quam
ſenlus ſenſibilibus.Siquidé omnisſenſió diu-
turna noxia eſt valde lenſui ipfi, adeo vt ali-
quando eum priuet ui ſentiendi. Intellectio
autem aliter le habet intellectui,vt quod dium
turna intellectum firmar, depuratque quate-
nus eft intellectus.Præterea ſenſio mali eſt ven
hementior quam intelle &tio , illa nanque id
fert dolorem ægritudinemq; non autem iſta.
Senſus item non bene precipit diſpoſitionem
naturalem conuenientemque, verbi gratia ſa.
nitatem ,necenim calis ſubit potentiam ſenſi-
tiuam,ægritudinem uero bene percipit, vtpo
te preternaturalem ,inconuenientemque, tali
naturaque ut dolorifica facile ſentitur. Quod
li ſenſus ignorat prænominatas qualitates ,
quanto magis ſubſtantias intellectuales , quæ
ſunt diſtantes, & alienæ ab eo multum . Idcir-
co quoqueſenſus non confitetur intelligen-
tias.Intellectusautem , fi has negaret, ſe le ip-
fum negaret.Alioquin foret ſubſtantia corpo-
Ica,quod fi contingeret,ſubtraheret ſe rationi
intellectiuæ ,conſideranſquc eſſentias intelle .
&trices tanquam corporeas, nunquam orbem
ſupernum ,eiuſquementes penetraret. Quas,
viceverſa , tranſcédit cum effentiam ſuam re-
{piciens introſpexerit perfecte.
28
Quod mundus triplexſuperceleftis : -celeſtis : ac
terreſtris , quodque poſterior ſerua
tur a priore . Cap. III.
Ens ipſa humana,cum orbem intellecti
MEuum perſpexerit , nobis renunciat if
lum elſe opus primum creatum , ſummoque
decore inſignitum exiſtere , acillaboriofuin :
inafflictuoſumque. Immo lætabundus ſuo lu
mine , profluenteſque ab aliis eſſentiisexul
tanter ſubſtantias in ſeipſo continere . Qua
rum louis planeta eft primariú exemplar, om
nium illius entium.Neque vero nullibi collo
Catus , ſed enim in alio orbe ſecundario ,bono
tamen illuſtri perpetuoque ac eius primi fi
malacro ,referto . Vnde etiam decet , quod-fit
bonum abſolutum , liquidem metatypus eſt,
& fimilis archetypo . Rurſus autem hicmun
dusinfimus adâmilis cæleſti ut vitæ : eflentia
bonitatique cauſarix , ſucceſſiua iugiter gene
ratione,elt quadamtenus perpetuus , ficut ille
conſtanter.Siqnidem omnis uita noſtra, cum
fit fimilitudo ſuperioris continuatur ab orbe
illo,continuato adhucper ſupremum princi
pium.Ideo errauit , quiopinatuseſt ,mundum
intellectualem fore corruptibilem , quoniam
autor eins primarius firmus inablatiliſque exi
ftit.Dum autem creator intelligentiarum fue
ric calis,illæ nequaquam deficient: neque ul
latenusperibunt,led internum perſiſtent,nifi
idem autor fponte redigat ipſas intelligétias
in priſtinum ſtatum ,ac retro tranſmutet in ni.
hilum . Id autem eſt impoſſibile , quandoqui
dem creauit eas abſque conſultatione ac co
gitaru . verum alia intellectionis ſpecie.Qua
re lux primaria , quæ exiſtit eſſentia vera ,in
deſituraq;, omnino protectione ſeruabit eas ,
ob quam rationem ſtabiles ac perpetuæ mane
bunt,huiuſmodi intelligentiæ.
Cur Deus appellatur lux , & quod ſeruat or
bem intelleétiuum , hic autem cæleftem ,
iſque dein terrenum .
Cap. II11.
Vcis primariæ appellatione vtimur ad
L primum autorem nominandum ,ex ne
ceſſitate , quoniam nequimus ipſius eſſentiam
qualis in ſeipſa exiftit, detegere , atque attin
gere, & quantulum eius mens humana intel
ligit abſtractione , negationeque ſucceda
nea , aſſequitur ſcandendo ſubinde, eo vſque
vbi laſſata liftit,vt imperfediſlima, fiquidem
eft infima omnium creaturarum intellectri
cium . Rurſus igitur regreſſu ad propofitum
facto , dicendum , quod eſſentiæ princeps ,
quæ eft lux infinita , cum nullatenus corrum
patur
 L 1 B E
patur , nunquam etiam definit illuminare or-
bem fupercæleftem ,iſqae cæleftem , ideo quo
que hic ſecundarius Dominus infimi, utpote
mus illius primarii ſemper exiſtet. Et quaquá
princeps mundi ſuperioris paruin referat ab
inferiore ,nihilominus conatur feruare eum ,
feruator porro mundi intellectualis eft lux
primæua ,mundi autem cæleſtis, ille ſupercæ-
leftis, huius autem infimi ſenſibilis , ille me-
dius cæleſtis . Atque omnes tamen ſeruan-
tur confiftuntque uirtute autoris primi , qui
cos ſuæ adminiſtrati onis robore fulcit aclu-
ftinet, vt qui primum orbem , a quo pen.
dent reliqui, perornat. Quique exiſtit infini.
tus potentia : Bonitate,ac pulchritudine , Vn-
de illum Cubſequitur intellectns agens illumi
natus ab co,parſquc mundi intellectualis op
GES.
CS) SU
EN GES
OSD
S ல
CS29
SSD
OS
3.
CG
CS39 0899
CS2629
39
R
tima ac nobiliſima, Intellectui agenti honor
ratiori ſuccedit animus fimulacrum eiuſdem
quiquc etiam ſpeculatus orbem illum intel
lectuarium , fit pulchrior adhuc. Tandiuq;
ita perſeuerabit , quandiu illum intuebitur,
ac uice uerſa a ſpeculatu diuertés, lumine ex,
tracto deformabitur. Atque in nos etiam do
nec noftrum animum relpexerimus , incog;
conftiterimus. Exiſtemus ſpecioſi probique,
ab eo autem digrelli ac transfugi , turpes atq;
que improbi . Præterea ipfa cæleſtis mundi
anima elt decora, pulchritudinemque ſuam ,
maxime planetæ lienereo , immittit , quia
dein illa huic mundo ſenſibili franſmittit
non enim ab alia cauſa , quam a cælefti ſpe
ciolitas terreni orbis prouenit , vt prædixi,
mus .
ல
Site y es
GES
CSM2 Csuk
3 CETS ?
CS
COS EN
3
LIBER

SOOS 208439854390836649906.12
SUCCEDGE GetDetais
res
PADE 65. ESGEEDETICE
LIBER DVODECIM VS
QV O D C O
HOMINIS EST MORT A LE ,
NON A V TEM A N IMVS,
quodque corpus animalis eſt
organum animæ ..
CAPVTPRIMV M.
N præſentia conſiderádum
eit nobis an utraque pars
hominis fit conſumptilis ,
an tantum una corrumpa
tur : altera autem perhitat
Temper, & quæ natura hæc
fit,idque ut perfecte fiat ,
ratione naturali eſt ueftigandum . Homo igi-
tur non eſt aliquid fimplex , uerum conſtat ex
anima ac corpore, quod exiſtit organum ani-
mæ coniunctum :diuerſumque ſpecie. Quod
que licet optime , animæ uniatur , non tamen
inleparabiliter ab ea , neque in leiplo con-
ftáter eſt firmum . Siquidem corpus iplum eſt
compofitum , & non fimplex.Omne autem co
pofitum reſoluitur tandem in ea,ex quibus có
ponitur. Atque ex conſequenti nó permanet,
Quale etiam patet experimento , liquidein
conſpicimus corpora modis uariis corrum-
pi,tum ab aliis,tuin inuicem :præſertim quan-
do aniina nobilis ea deſtituerit , Vice rurfus
uerſa corpus îi permanet , adminiculo animæ
fublimis perſeverat , ac fine illa nec perfiftit,
nec exiſtit unum . Quandoquidem refoluitur
in materiam & formam ; ex quibusconſtitit',
abeunte huiufmodi anima,quæ continebat il-
lud , Corpus item eſt quantum diuiſibile in
partes minutas . atque hæceft quædam corru
ptionis ſpecies,Quare cum fit corpus, pars al-
rera hominis, nonutraque eius portio eſt in-
corrnptibilis , verum una corrumpetur, uide-
licet quæ exiſtit inſtrumentum animi , quo
ipſe indiget ,non tamen ſempet ſed pro tem-
pore , alioquin corrupto inſtrumento ſimul
‫܀‬ 29
ges
Er
Occus 8:29
R P V S
۰۰۲ ) ،
2," ininos
iwdi .
....
3 :3.1 :. : ; ‫ ܘܐ‬، 7'!
ipſe animus corrumperetur , Quod profecto
non contingit,quando'animus adhuc in itatii
fuo perliftit firmus, inconfumptuſque. Siqui
dem natura eius non admittit ullatenus coe
ruprionem . Atque eſtforma per quam homo
eſt ens & exiftit, vnde homo uere eſt animus,
ipſo autem quoque corpre animus indiget,vt
artifex organo . Qui corrupto, co non ob id
corrumpitur.Corpus autem elt animæ inftru
mentum , quoniain ficut artifex exigit organa
apta'operi, verbi gratia carpentarius ſecurim ,
furor acum mellor falcem nauta reinum
: , , fic
anima expetit corpus,ad cominodum cui ines
xiſtat, Potentiæ quoque animæ exiguntmem
bra inſtrumentaria idonea, quibus anima ipfa
influit, cuius argumentum , quod anima'cum
viribus fequitur complexionem corporis , fi
quidem euidenter uariantur eius operationes
alterato corpore aliqua de caufa , uerbigras
tia ob operationes , propter animam illo, ut
organo vtencem , uelut triſtitia : timor : cona
cupiſcentia : lætitia & meſtities, Quapropter
mutuum accidentium ,commercium , uicilla
riaque animę atque corporis conalteratio ,
indicat corpus oportere ut fit aptum animæ
dominanti ſeruitium ; Quod & adhuc ex illo
probatur,quoniam fi quodpiam animal,ut fit
moriatur , numquam alterum gignitur ,
cui eadem anima poſſit aptari. Ira quòd
feinper cuilibet animali fua ineft propria
que anima , nec viciffim cuilibet animæ
ſuum propriumque ſubelt corpus anima
lis : Siquidem corpori parato , parata pari
ter reſpondet anima , idcirco neceſſum eft
1 corpo
 L 1
corporaturam animoli eſſe alteram , quam pu-
fillanimi ficut ferramentum carpentarii a-
liud , quam ſuroris,atque ita anima lconis , vt
animola, prudéter Gibi aptauit corpus organi-
cum ad oportunitatem ,vt offi ſolidum ad ro-
bur,dentatumque ad morſuram . Canis leui.
ter pedacum ad velocitatem , & qui dure un-
gulatum , ad pugnam; reliquiſque actionibus
promptum.Bouis quoque anima ita fibi con-
îtituit corpuscornigerum ,magnumquead la-
bores.Ec quęlibet alia prodignitate,indigni-
tate , vt operationem , vt leporis anima cum
creat audacia , ac robore,corpus leue format
fibi ad euafioncm , ouis autem ſagax ad præ-
cautionem a fortioribu's brutis.
Qualis humani corporis compoſitio. & propter
na fitnobІІili. or fapien- ANimab
Vm aniquodma.humaСар.
Cliorque reliquis,ac idcirco propinquior
ſubſtantiæ diuinæ ,diſpoſuit ſibi corpus nobi-
lillimum aliorú, quæ lunt,animaliú ac melio
ra,aptioraq; membra ad artes exercendas.Cū- tulit homini . Tant
que ad multa opera, quæ facit multifariis in- verſatile permultis organis, docilitatamq;ci .
digeat organis, nequepotuerit fibi ea omnia
in corpore coniuncto fingere , in eo compo-
ſuit vnú idoneú ad fabricandam illa plurale-
parata inſtrumenta ,manus videlicet, quando-
quidé li habeat vnicú organú tantú,vnico ului
aptum ,non poterit cætera oportuna confice-
tc.Inſtituit quoque corpus rectú ,cui eum ma-
nibus addidit etiá pedes , vt queat multas a-
lias animalium ſpecies opinione pene , innu-
meras, geſtu variato imitari, eorumq ; motus
plures effingere .Quorú ſi vnicu retineat natu
ralem,id nequeat Namq;
. homini ola bruto.
tú operam , quadamtenus :cóueniunt ut leoni.
na dominatio , ad quá vtitur lorica : Clypeo :
ære:atque adhuc inſtructius ad Baliſta, & arie
te ad muros diruendos,propulſamq; noxiorú
celis,ad pugnam;item equo,ſed &celeritatem
qualis leporina,ac naturalem per cautionem,
vt ouilla,atq; hæ actiones per inſtrumenta fa-
&tæ ſuntbrutalibus potentiores. Homo item
ope intellectus directoria facit opera quædā
exquiſita , ſupra naturalem cogitatum ſuum,
quoniam naturalium operú ineft, quoq; bru-
țis poteftas,vt artificia homo format,yerbigrą
tia,muſica organa chordis inſtructa,uenditq;
illis artem iplam ,Præter inſtruinenta ſonora,
quæ excogitat ad lætificas brutorú uoces im-
mitandas,inuenit quoq; caprentula , quibus
volatilia aeris:& piſces maris,ac feras terræ do
4
nat.Præterea vtitur ad multiplex cómodú a
qua:aeré: & fole ac luna,cæteriſque ſtellis.Am
plius mentis prouidétia códit leges rectas:mo
relq; probos inſtituit.Scientiarū uolumina ex
cudit,litterarum figuras nouat, ( pheralq; mul
B E R
tiformes,vt pceleſti, horologicaſq ;, ſed & ar
tes uarias. Prognoſtica item ante lõgæua, præ
ſentibus ac futuris vtilia. Idco, ut prædictum ,
homo naturæ rectæ a brutali differentis com
poſitus eſt aptæ imitari brutales,atq; alias có
Anes,quas in uariis actionibusſummit varias.
Et cum ambulat diſpofitas eft,aliter , quá cum
equitat,difputans quoq; differenterfe habet ,
quá ſcribés , carpétarii ficus etiá in actione ,
pria difficus eſt a ſutoris,cóuiuátis accubitus,
& arantis ſtatus diſcrepant.Vir canens diffor
mis etiá a ſtecente , lyrizás tympanizante .
Quod anima humana non habet peritiă aliquam
congenitam,neque formam cirpora
lem connaturalem . Cap . III.
rutalis,utinſtru
aniinalibus tum ratű,dedi
prænarmenta oportt ſuiunas
actionibus , tum inſtinctus naturales expe
dientes tutellæ a noxiis pro conditione lingu
lis . Anima uero humana, neutrumhorumcon
umq; inſtituit , corpus
tra peritia,,pinſtinctu naturali tribuit. Quod
fi aliter cótingeret, vt videlicet ſcientiá a natu
ra ſecú ferat,non appeteret hunc orbé infimú ,
nec enim indigeret diſcere per abſtractioné
a formis ſenGibilibus,Niſ : reſpondeatur, ani
ma peritiá quidé naturalé habet, ſed cú ſit ue
lata,nó poteſteá detegere niſieruditione, ne
que valet ab obliuione reſipiſcere niſiexcita
ta ab iis rebus inferioribus, quale profecto
non eſt.Nec.n.continet huiuſmodi aliquá for
mam corporalé,veluti prætectoriam ,alioquin
nullam aliain admitteret, ex conſequentietiá
non intelligeret, vt aer, & aqua , ſi qué habeát
coloré vnicu,peculiarem , non ſuſciperent al.
terú neq; per illa media videretur aliquid,nig
fub vnius coloris apparentia ,quæ tamen ele
menta omnibus coloribus ſunt peruia.Atque
ita etiam ſenſoria ,vtoculus li quem poſſideat
coloré genuinum propriumq ; non apprende
ret alium ,lic auditorium ,odoratorium , cæte
raque ſentiendi inſtrumenta.Quare fic anima
cumſit prompta parataque ad omnes formas
fenfibiles abſtrahedo recipere , nullam earum
haber infitam , vnde etiam dicitur locus for
marum quod de rationali maxime intelligen
dum.Et cum hoc ita ſit,operationes ſuas pro
prialque exercet ex ſe, abique organo corpo
reo,proptereaque incorruptibilis exiſtit .
Quod anima humananon indiget organo corpo
reo,quodque est ſimplex , & ob id in
corruptibilis. Cap. IIII.
nonnullis actio
qbus oculdubiatico
ANibusignobiliburgtours pculdubio có
uenic
 DUODECIMV S.
uenit corpus, vtoratoria cæteræque artes,
quas non line membris ad eas inſtrumétariis
exercet.Pleriſqueautem fungitur virtute co-
gitatiuæ , qualis diſcurſus deliberatiuus, atq;
contemplatiuus , ad latentia ex apparentibus
procedens, aliis vero;fungitur ex intellectus
potentia nobilioribus, pro facultate , & citra
diſcurſum , ad quarum vtralque poftremas
anima minime perfecto indiget corporali ore
gano. Omnis autem forma, quæ non indiget
inſtramento corporeo ad agédum ,eft incor-
ruptibilis , fiquidem eft fimplex. Tale autem
non refoluitur in alia . Sed conGfter firmum
atq ; inconluptibile. Animus autem eftGm-
plex ,quoniam non eſt compofitus,cum fitre-
ceptaculum formarum fimplicium , & depura-
tarum , quas attingit æqualiter neque magis
cuiusue conſiderando recipit vnam quam al
teram ,velut ſpeculum imagines , aer colores:
fonos: odores: aliaſquc ſenliles formas,indif
ferenter, fine turbatione : quas defertad fen
ſum , ſeruatque pro ratione ſingulorum , atq;
hæc operatio ineſt animo naturaliter, & ſem-
per.Porro omne , quod eſtreceptaculum for-
marum fimplicium ,exiſtit incorruptibile,gq;
eſt Gmplex abſolutum ,extac ſimile,animus au
tem vtroque modo fe habet, quapropter per
Siſtit incorruptibilis .
Quod animus ſit immortalis ex infinita di-
ſcendipotentia ,quodque non habet
ſcientiam congenitam .
Сар. Р.
Volus animus fiue anima rationalis na .
Rcutraliter perpetuoque diſcendo opera
turaliter
tur , fiquidem conſpicimus hominem ſemper
ignorantem aliquid lubinde diſcere , natura
eius nunquam ad diſcenduın deficiente,qui:
nimo quantum fupereft diſcédum , tantum
proſequitur diſcere. Omne vero quod ita ſe
habet conſiſtet perpetuo fibi fimile ac etiam
melius, quod magis.Siquidem , quod ita pro-
cedendo auget potentiam , neque attingit , fi
nem ,eft uirtus non interruptæ indelinentiſqi,
quale continet uim interminatam , ex conſe-
quenti exiſtic irreſolubile, & incorruptibile ,
Sicut, uice uerſa , terminatum corpus reſolui-
tur, corrumpiturque.Homo autem ex ſuppo-
Stione facta,aſſidue diſcit noua, quoniam ,vt
iam probatū,genus eſt informis imperituſq ;.
Siquidem a natura non ineft illi niſi docili-
tas,nó autem doctrina. Eiuſqueanimus crca-
tus eſt non eruditus , ſed erudibilis'gradatim
ſcientiis ac moribus. Alioquin non diſceret,
aliquid ullatenus,ficut planta,cum non fuerit
genita idonea diſciplinæ , neque etiam ullam
admittit. Quod fi homo quoque haberet ali-
30
quam doctrinam a natura ingenitam ; hæcilli
Lufficeret,peculiariſque foret, atque ob id im
poſſibile exiſteret,eum aliter diſcere velut ca
tera animalia ,vt prædiximus ,le habent ,quare
homo a natura non habet ſcientiami aliquam
fed tantum aptitudinem capacitacemque ad
eam.Sicut oculus non habet quempiam colo
rem connaturaliter inditum , ſed potentiam
recipiendi omnes colores . Ita nanquefe ha
bet animus ad intelligibilia , ſicut ocalos ad
viſibilia.Vtque uiſio elt perfectio oculi,fic in
tellectio animi: Acut oculus ſe haber indiffe
renter ad uifibilia', ſic animus ad intelligibi
lia.Vtque oculus non videret actu , niſ fuiſſet
præparatus ad uidendum , ita quoque animus
non intelligeret actu , niſi præfuiſſet paratus
ad intelligendum .
Quod animuseſt ſimplex abſolute , atque ob id
immortalis, quodque fimplex bifa
rium . Cap. xi.
ea dictum ,eſt æqualiter re
A cepNimtiuusus,vtant
omnium formarum abftrahen
do a fenfibil ibus r
. Qua propte non habet in
ſubſtantia ſua quampiam huiuſmodi formam
Sed tantum receptiuitatem earum . Atq; hoc
eft illius forma prima ac propria.Siquidé ipfe
animus,quatenus eftanimus, eft talispec hác
receptiuitatem , ac vt fæpius dictum , liqua v
na forma alia ineffet animo, non ita indiſcres
te ſuſciperetreliquas omnes. Etenim illa rem
fifteret aliis,vt debilioribus ,quia alienis reci
piendis.Porro cum animus creat forma pecu
liari conſitaque, igitur in ſeipſo eſtſimplex .
Quandoquidem omne compofitum habet
formam quandam propriam ,qualem , vt præ
fatum ,non cótinet animus. Idcirco eciam in
compoſitus, & conſequenter fimplex & abfo
lute non compararu Quoniam fimplex eft bi .
modam , unum quale ſubiectum primum ,
primordium omnium corporum , feſcepti
uum formarum , menfionumque trium , &
quatuor qualitatum , & quod non eſt compon
fitum ex aliquibus,atq; ideo hoc eſt limplex
abſolute. Alterum eſt ſimplex comparatu re
rum ex eo compofitarú , licutelementaqua
tuor.Verbi gratia ignis:aer:aqua: & terra ſunt
fimplicia ad mixta, compofita autem ad ma
ceriam ſubiectam trimenſioni, & qualitates
quatuor incomplexas . Item corpus animalis
eſt compoſitum ad qualitates primarias.qua
tuor , limplex ad plantas. -Plante lune com
poſitæ adelementa : fimplices ad humores.
Humores ſunt compoſiti ad plantas: fimpli
ces ad membra ſimilaria: ut olla :'neruos:ve
nas , & cætera membra ſimilaria funt compo
ta ; ad humor es , fimplicia ad organica ,
uc carnem : cerebrum : lecur : caput: ma.
1 2 nus .

L 1
B E R
nus.Et fimilia,quorum aliquæ ſunt inftrumé- At rationes, quod omne fubftantiæ citrapri
ta ſpirationis,quædam nutritionis : quædam
fenlionis ac motionis,directioniſque naturæ,
quædá generationis , Alia uero cogitationis,
& factionis ,atque hæc membra ſunt compo .
fira ad corpus, quod dein eſt coinpofitum ab-
folute.Siquidem impoffibile eft , quod ex eo
componatur aliquid ulterius.Ad quod dica-
tur fimplex, Trimenfio auté ſeu ſoliditas: qua
litates ſingulæ ex quatuor , & materia prima ,
ac forma funt fimplices abſolute.Materia au-
tem prima lubi ntelligitur eſſe illud fubiectú
vltimum ,quod ablacúper abſtractionem a cor
pore,quatitatibus primis , & ſecundis , ac tri-
menſione, quibusſubeſt, ſublidet, ſuperſtat;
atq; hæc eſt ſimplex abſolute , immixtaq; om
conftiu A Mimplius quoquefa folus autor primus
nino.; Etquamuisanimuscomponat,trimen
fioneac qualitatibus , licetque regat uniuer-
fum corpus, tamen eſtaduena illi, quoniam
orbis eius proprius eſt ſuperior iſto ; in quem
quo modo delcendat, iam probatum antea,
& paulo poſt reprédam . Qua propter,utde-
ductum , tandem animus non eft forma com-
poſita, fed fimplex abſolute.Cumque corpus
omne compofitum tandem reſoluatur in ea,
et quibus componitur, ſimplex autem abſon
lute,nequaquareſoluiturin aliquid ulterius,
quodq; eft tale irreſolubile cogitatur eſſe in
corruptibile , cx conſequentianimus exiſtit
immortalis .
Solutio dnarum obie &tionum . Cap. vii.
Squifpiamobijciat dicens,quod licetani
musGit eſſentia fimplex , tamen non perfit
citur niſi per inſtrumentum corporale : quo-
niam perficitur per doctrinamſcientiarum ,
ad quarum principia omnes ſenſus ſunt in
ſtructorii, qui utuntur organis corporalibus.
Quapropter fit ut animusad ſui perfectionć
inſtrumentis huiufmodi corporalibus indi-
gear. Quod fi ita fic,corruptisillis , ipfe etiam
comitáter corrumpetur. Præterea omnes ſub-
ftantiæ , præter autorem primum,conſtant ex
materia , & forma, item animus cöſiderat con .
terminum generi ſuo . neque conſiderar di-
functum a materia . Quare conuenit rebus
materialibus.Er id fic communi uſu inſtrumé
torum corporalium ad operandum. Reſpona
demus ad hæc,ur antea.Quodanimi fant tres
operationes, quarum una prouenit commu-
nione corporis,duæ autem minimeindigent
inſtrumentario corporis adminiculo. Atque
hæfunt deducere concluſiones ex principiis
conaptatis , & feſe ab vno noto promouere ,
adnolcendum aliud ,quod accedit ad dignita-
tem aniini, eiuſque operatio propria exiſtit .
1
mam ,conftent ex materia, & forma, quodque
animus non intelligat niſi materialia,ſuntfal
fæ.Siquidem plurimæ ſubſtantiæ, ſunt abſtra
& tæ a materia , quarum numerum nos etiam
prius in metaphyſicis probauimus, Vbietiam
collegimus , quod huiuſmodi ſubſtantiæ exi
(tunt perpetuæ,& incorruptiles, cum fint im
materiales.Appellanturque intellectus ſupni.
Quod animusproculdubio intelligit Deum : ac
feipfum , cæterafquc formas inſenſibiles,ſine
1
organo corporali, & quod etiam formas fen
fibiles,abſtrahit per intelle&tum , fine orga
no eodem . Cap. VIII .
tantum eum efle talé ,animusigitur intelligit
Deum,& fcientia huilinodi ſalcem nó eſt per
organum corporale.Quare cum ita fit,nonigi
tur animus intelligit omnia per inſtrumen
tuin corporeum . Adhuc ſpeculatio , qua ani
mus ſeipſum contemplatur ,non eft per organ
num corporale,fiquidem eius ſubſtantia non
eſt corporea , neque fenfibilis , quodlibet ue
ro , quod per organum corporale conſidera
tur eſt ſenlibile,ergo ob id etiam animus non
conſiderat omnia per adminiculum corporis
organicum ,atq; hæc operatio inorganica eſt
illi propria.ltem animus denudat ſemper for
mas a materia,ac ira denudatas in ellentia at
tingit illas. Subſtantia igituranimi attingens
huiuſmodi formas , eſt depurata a materia,ne
que eſt ſenſibilis. Animus igitur ſpeculatur
primo iplas rerum efſentias puras fineorgano
materiali,deinde componit principia, Ex qui:
bus connexis,peruenit ad formas antea igno
ras,utpore inſenſibiles, Atque has cótempla
tur proculdubio abſque ufu inſtrumenti cor:
poralis,idque eft opus ei proprium nobiliſſió
mumque pro conditione,quodque non has
bet repugnantiam ex obiecto. Quapropter a :
nimus conſiderat,tum materiales,tum imma
teriales formas fine organo corporali,licet po
ftremas ualde magis abſqueinſtrumento , vt
pote abftractiores :fimplicioreſq; intelligat .
Et profecto quamquam animus lit immateria
lis ; caméattingitintellectu formam materia
tem , alioquin foret contrariaſenſui , a quo
tamen ducitur primo ad confiderandum line
gularia , deinde excitatur promoueturq; ad
vniuerſalia . Supra ſenſus ipſum , ut compre
hendens hunc hominem,procedit ad homi
nem ſimpliciter. Iudicatquequod omnis ho«
mo eft animal , ſubintelligens indifferenter ,
vniuerſaliterque præſentem , præteritum ac
futurum ,atque id non ſenſu.Siquidem iscom
prendit
 D VODEĆIM V S.
prendít ſolum indiuidua, & præſentia , ſed vi
ſuperiore,videlicet intelle& u ,qui lolus com-
préditabſolute vniuerſalia , adquæ procedit,
a lengbus tamen excitatus ad id vtitur quibus
præconſiderans qualitates materiales. Et quá-
quam fingulare , ac vniuerſale fint quadante-
nus duo,tamen animus,vnus vtrunq; conſide
rat, fingulare, videlicet ſenſu , vniuerfale auté
intellectu ,capiendo hniuſmodi formam non,
quatenus eſt in materia, neque ex materia , vt
ſenſus, ſed mundatam ab omni conditione
materiali conhærenteque vltra eſſentiam ,ver-
bi gratia formatione mentis, concipit lineam
abique qualitate corporali,coloremque abſq;
figura, abftrahendo vnum ,non conintellecto
altero .
Epilogus predi&torum , quodque res quedam
materiales, quçdam immateriales,atque
bę adhuc bifaria .
Сар. Іх.
Actenus igitur probatum ,quod animus
ad intelligédum ullatenus
organo corporali. Siquidem eflentia , ſuapte
in eo opere, libi ſufficit. Item dictú quomodo
intellectus particularis, iudicio euadit ſimilis
vniuerſali,qui vt pridé expofitũ, haber inſitas
formas oía cótinentes, quapropter nó indiget
adminiculo quopiá exteriore.Neq;ſpeculatur
quicquániſi eſſentiam propriá séper,autoréq;
luum influentem , atque ita etiam intellectus
particularis cum attigit formas entium depu-
racas a materijs, non amplius indiget adminis
culo exteriore,& tunc ſibi ſatis eſt ad operan-
dum ex ſe. Ad quod ſciendum , quod rerum
quçdam funt materiafes abſoluri ,quales ſunt
quæ ab intellectu definiuntur per materiam
conatceptam.Verbi gratia ſimitas quæ inlepá.
rará naſo eflentia , & definitur,quod eſt deprel
fio feu cauitas extremitatis nali. Sic etiam par,
& impar,quæ definiuntur per numerum, & f2
milia,quæ intellectus non fpeculatur,abſque
proprio ſubiecto definitioniaddito . Rerum
autem quædam ſunt immateriales ,atque hæ
rurſus duplices, quædam enim ſunt ſeparatæ
a materia in eſſentia, & exiſtentia , ficut autor
primariuſque, qui omnino ſunt alieni a mate
ria ,neque vllatenus participés eius. Quadam
vero ſunt quidem feparatæa materia,in eſſen-
tia tamen lunt, inſeparátæ in exiſtentia , qua-
les non admittunt ſubiectum in definitioné,
ſed enim intellectus eas vere conſiderar abſq;
illo,ideoque calia entia nominata funt vniuer
falia , ve verbigratia folidiras , ſuperficies, li-
nea,punctum n, umeruſque fimplicer.Quaquá
enim horum Gingularia lint coniuncta mate-
riæ ; vniuerfaliter tamen intellecta carent illa.
31
Quæ cum ita fe habeant, nihil impoffibile,
quod intellectus contemplando ea , materia,
per abſtractionem nudata , fue attingat orga
no corporis etiam materiali. Iamque probará
eſt , quod duæ ſunt operationes propriæ ,ad
quasexercendas illo nequaquam vtitur,quod
autein eſt tale , dictum quoque eft , quoniam
exiſtit incorruptibile . Pridem etiam reſpondi
mus ſatis opinantibus,animum eſſe corporcū.
Nunc autem dicimus rurſus , quod fi animus
foret corporeus, indigeret organo corporali.
Quare cum non indigeat tali,non eſſe corpo
reus hinc etiam vereconcluditur, ac rurſus fi
non eft corporeus , non indiget , organo cor
porali.Quoniam omne indigens organo cor
porali ad operandum ,eftcorruptibile, & quod
non eft corruptibile , non indiget ad operana
dum organo corporali.
Quod animus non eft corporeus . Ratione intelle
&tionis. Cap. X.
Vrſus vna rátio impreſențiarum exiſtit,
RO quod anima .
Quoniam plane , Gi foret talis,quando intelli
geret, aut quidem intelligeret per pauciores
fui partes, aut pluressaut omnes.Et li profecto
animus intelligat per pauciores partes,velplu
res , reliquæ iníciæ ceilabunt. Quod fi dicatur
animum intelligere per omnes partes,non au
tem altero ex ſuperioribus modo , adhuc ne .
Celſum eſt , quod vnaqueque pars intelligat;
quod altera.Quare ſequitur, quod anima vni
cá intelligat aliquid vnicum ,pluries in infini:
tum vſque, quod eſt falſum . Item quo modo
animus indigeat omnibus partibus ad intelli
gendum ? quoniam ſicorpus cognoſcat, non
niſi per contactum cogñoſcat, igitur pars ex:
trema animæ contingens tem , intelligit ſola ;
& fi reliquæ omnes no intelligunt aliquo mo
do,cum non contingant. Quod fi iterum dica
tur, animam eſſe perfectionem ,quç cognoſcit
perplures ſui partes. Reſpondeinus , quod id
eft fàlfum , quoniam quando cognoſcimus ali
quid unum , non cognoſcimus illud per muls
tas partes.Et enim variæ potentiæ conſideran
tes cognofcunt res diuerſas eſſentijs,vt tactus,
& uilus, quorum vnius obiectum ,eft aliud ab
obiecto alterius. Ac tactus quidem cognoſcit
plura, ſub ſuum ambitum cadentia,viſus, itein
comprendit diuerſa , ſub vna ratione fentien
di propria.Amplius ſi animus intelligat con
ractu partium quarundam , li contingat parte
corporis minorem , non intelliger eam ,cum
ipſa fit inaior , ſi contingat maiorem ,non etiá
intelliget hanc,cum ſit minor,Gc namque de
ficier a comprélu ,hocautem eſt falſum.Quo
niam anima intelligit pariter maiorem , mi
noremq;
 L 1
noremq;ex partibus . Quare concludendum ,
quod animus non eftcorpus , iamque huiuf-
modi opinionis affertoribus,quod animus fit
corpus,ſatiscontradiximus per demonſtratio
nes plurimasin opere noſtro de anima.
Quod anima rationalis non eft corpus fimplici.
citer neque ſubtiliffimum .
Cap. XI.
Iquisadhuc pertinaciter affeueret animú,
fiue animam rationalem efle caſuram lub
corruptionem , quoniam eſt corpus tenuiſſi-
mum omnium , conſiderandnm id oportune-
que veſtigandum imprimis, an iple animus ſit
corpus fimpliciter, & quanquam iam fatis,an-
sea hoc factum fit, tamen per alias rationes
nunc etiam probandum . Animus igitur fi eft
corpus, proculdubio eſt quoque compoſtus,
& continuus, cum omne corpus vere fit huiuſ
modi . Quando autcm animus ſit compoſitus
continuuſque,non eſt ambiguum,quin fit dil
folubilis, ac diuiſibilis . Et quanquam fuerit
ſumme tenuis, conſpiceres tamen eius reſolu-
tionem, quam oporteat fateri. Et quoniam ( i-
cut vita ex anima, quatenus eft anima, necella
riumeft ,quod vita non ſeparetur ab anima,
ita etiam li anima foret corpus,ſecundú, quod
corpus,oporteret profecto,quod omni corpo
ri ineſſet vita inſeparabiliter, quod eft falſum ,
Aliquod corpus,& quidem inſeparabiliter , &
naturaliter,lit viuens,aliquod autem non.Præ
terea omne corpus,aut eſt compoſitum infinis
ties, ex corporibus alijs, ſubinde in infinitum
fuccedentibus ſubalterniſque, ac tale ellețin-
finitum , indefinicumque, idcirco etiam inco,
gnitum ,animam autem experimur elle cogni
tam , definitamque, quare non eft corpus.Hu-
jus modi,aut item corpus eſt finities compoſi-
tum. vnde peruenitur ad unum primum Gm-
plexque tale, quo non eſt corpus prius,neque
fimplicius. Et hoc eſt verum, liquidem poni-
mus elementa ,ut ignem,aerem ,aquain, terra,
Nec enim aliqua ratione cogimur , in corpo
rum reſolutione compoſitorum ,procederein
infinitú . Abſurdum autem eft quod anima ſit
aliquod corporum huius generis fimplicium .
Siquidem cale foret viuidum perenniter, ac
naturaliter, & inſeparabiliter. Atque conſequé
ter apud fic opinantes, non eſſetſimplex ,ne-
que poller ingrediad conipofitionem mixti.
Et fi quibuſdam videtur , quod elementa ha
bent animam ,illa eſt aliena aducnticiaque eis.
, cet etiam litfimplex tamé componitur
non autem naturalis, alioquin forent inaltera
bilia, ficut corpora cæleſtia viuentia , quæ ha
bentanimam a nullo alio corpore,ſed ipſa in-
fundunt alijs. Quod fi aduerfarij idem dicant
B E R
præter corpora fimplicia a nobis pofita , eſſe
alia etiam.Dicimus id non effe verum , ut iam
probauimus per demonſtrationes fuffecturas
in libro de cælo.
Quo modo corpora fimplicia, & mixta omnia
ſunt animata. Cap. XII.
I forte quiſquam aduerſus animationem
elementorum hic premiſſam nuper , obii
ciat, afferens , quod corpora prima fimplicia
non habent animas , neque vitam ſeorſum ,
fed cum fint viua , & animata ſunt,talia , poft
quam temperate commixta fuerunt.Refelli
mus dicentes,quod fi ita foret temperata mix
tio cauſa vitæ mixti , corpora in ſe iplis inani
mata forent partes corporis animati,quod cor
poribus compoſitis non conuenit.Quare om
nia corpora fimplicia ſunt animata, & viua, &
ex conſequenti non exiſtit mixtum , quod nó
ſit hac ratione etiam animatum. Huius autem
cauſa eſt, quod verbum creans animas , idem
format ex materia corpora, ſicut antea forma
uit materiam ex nihilo. Acque huiuſmodi uer
bum non agit in hoc mundo niſi cum intelle
ctu agente,& anima,quæ quatenus in Gigniens
materiam nouauit elementa , uerbum ipſum
agit naturaliter per iſtam animam , unde ficut
non fit corpus ſimplex, neque compoſicum ,
quin habeat animam , & vitam hoc modo.Rur
ſus fi dicat quis , quod elementa non funt ita
animata , ſed propter vnionem compofitioné.
1
que corporum indiuiſibilium quorundam :
dicimus id eſſe falſum , & impoſſibile.Quoniá
omnia huiuſmodi corpora indiuifibilia , qua
lia illa opinio ponit, ſunt diſpoſitionis unius,
ac rationis, videlicet,quod nullum eorum eft
ſenſitiuum , neque patibile.Quare cum ita fit
quo modo poſibile eſt ? quod ipſaſimul vniá
'turcomponantque aliquid aliud . Siquidem
compoſitio totius, ac ynio partium fitpermu
tuam alterationem corporuin diuiſibilium .
Præterea ſubdimus , quod nullatenus fit cor.
pus, ex vnione corporum indiuifibilium ,quo
niam ex indiuifibilibus non conſtituitur di
uiGbile.
Quod anima non eſt corpus , quia omine tale , eft
compoſitum ex materia , e forma , ſed
quod eſt forma eius. Aliiſquede ra
tionibus. Çap. XIII.
ex materia, & forma . Nec poteft dici habere
vitam per materiam , quoniam materia nó eſt
qualitas,ea propter reliquum eſt, vt habeat ui
tam per formam , idque etiam optime conue
uenit.
 DVO DE CIM V S.
uenit.Siquidemcorpus fit tale aliquid ,diſpo- ma eſt illa ,quæagit corpora,quod cum fit,igi
niturque ſecundumformam , atque idem illi
cötingit per animam. Quod cumſit ita ,quod
eſt hæc eſſentia animæ ,li namque dicatur for
ma,ſapienterdicitur elle ſecundum rationem
pars compoſiti non ipſum totum . Quare tan
dem anima non eſt corpus, Gicutnonnullis ex
ſermone videbatur .Quod fi obiicerent aduer
farii,quoniam experimur, quod non niſ fimi-
le cognoſcit aliud fimile, anima autem conſi-
derat corpora,quæ ſequitur , quod fit corpus
ſaltem fubtile : immixtumque licetcompofi,
tum.Refpondemus ,quod hæc ratio nihili eſt,
Quoniam omnis cognitio fit a quodam age-
te.Et quælibet ſenſio atque eruditio eſt , quæ-
piam paffiofPorro ſimile non patitur a fimili.
Nec enim albedo vna patitur ab alia,ſeda dil-
ffimilis ,qualis eſt nigredo autcolor alius. Ité
ſentiendo non fit fimilis ſenſibili , alioquin
oculus videndo albedinem fieret albus,vnde
ſentiens atqueita etiam ſciens non potiuntur
a fimili,ſed recipiút perfe ionem a rebus ip-
fis.Quare non neceffe eft, ob id , quod anima
cognoſcit corpora,quodetiamlit corpus.Am
plius ad rationem ,quæ prius eft,quod cum a-
nima fiat commixtione corporum indiuiſibi-
lium ,videtur effe corpus pariter , Reſponde-
mus id non ſequi, quandoquidem anima non
fic ex iplis corporibus commixtis,utſuipartie
bus,neque a commixtiooeutagente, ſed tana
tum fit in commixtione, ideft hora commix
tionis,proueniens ab extrinſeco autore. Prę-
terea,erraturaſſerendo animam eſſe corpus ,
quatenus ſequitur ipſam ,quæ tam nobilis eft,
fore longe ignobiliorem.Siquidem qualitas
eſſentialis eſt forma, corpus autem eft mate-
ria quadamtenus ,huiuſmodi auté forma cer .
te nobilior tali materia ,quæ eft auctilis:dimi-
nutiliſque,reſolubilis ,& mutabilis ,ſed & alte
rabilis,forma autem ſubftantialis perm anet in
e
ftatu ſuo eadé inuariata immutataqu a prin-
cipio exiftentiæ apparentis in materia ad fi-
nem.Adhuc autem li infiftatur rationi iam fa-
&tæ , quod anima eft corpus , quia cognoſcit
corpora;Reſpondemus hic etiam retorquen-
do,quod G hoc foret cum non cognoſceret.
corpora , quare neſciret multa alia , nó autem
ita eſt, fiquidem intelligit plura incorporea ,
lamque probatum ante , quod cognoſcit cor-
pora per aliam rationem , quam corporalica-
tis.Item fi anima foret corpus compoſitum ex
corporibus , a quo natura agente alio fuit ita
cópoſica , Impoſſibile proculdubio namq ;eſt
aliquid eſſe cauſam ſuimet effectricem , alio-
quin foret prius ,& pofterius ſe ipſo , cauſaque
item faciens corpuseft aliena a corpore, qua-
lis prima eft nobiliſſima,omnium , nullaq; in
hoc orbe eſt nobilior anima, quapropter ani-
32
tur ipfa non exiſtit corpus.
Quod anima non eftfigura,neque complexio cor
poris. Cap . XIIII.
anima eft figura corporis,ſequicur, quod
plures animæ formentur in uno animali . Si
quidem illi inſunt plura membra . Quorum
vnumquodque habet figuram propriam diffe
rentem a figura alterius . Er gab aliis afferua
tur,quod anima fic complexio ,pariter contin
git,quod in uno animali exiſtant animæ mul
tæ , hoc autem eſt fallum , quoniam fingulum
membrum pariter fortitum eft cóplexionem
peculiarem diucrſam a complexione alterius.
Siuero ad id euitandum aliter dicatur, quod
anima quidem eſt complexio ,non aucé mem .
brorum figillatim ,fed totius corporis,ad hoc
ſuccedit, quod quádo corpus iplum deficiat,
rediens ad errorea
m c ignorantia, &viceuer
ſa,nosautem contrarium euentu experimur,
videlicet , quod corpuslabitur in defectum ,
animus conſtatſuperftes incolumis . Immo
cuirato , infirmatoſtue corpore,animus robo
ratur,ideoqueconſpicimus animos decrepi
torum , & leniorum elle perſpicaciores acti
uioreſque, quorum tamen euidenter corpora
funr imbecilliora ,
Quod anima non eft fimulacrum expreſsum a
materia: ,quodq; iteruin non eſt cor
pus. Cap. XV
Orte autem ponét aliqui, quod anima eſt
ſimulachrum a materia expreſſum . Quod
fi contingat ,diciuus id eſſe falſum.Quoniam
materia profecto nequit formare eſſentiam a.
nimæ,neque anima poteft vllatenus proflue
re ab effentia materiæ . Ac proculdubio , qui
ponit materiam emittere ſubſtantiam animę,
quam prius in ſeipſa continuerit ,is conſtituit
quoque omnia corpora elle naturaliter ani
mata , quod eft præter quamlibet natura cor
poralitatis, & materiæ ,quam mimpoſſibile eſt
non eſſe potentiam receptiua alterius per
fectionis , qualis non eſt niſi forma,hæc enim
exiſtit lumen ſeu actus potentiæ rei compoſi
tæ tranſlatæ ab vno compoſitionis ftatu ad al
terum . Iterum autem anima non eſt corpus ,
quoniam impoſſibile eft corpus fimplex , uel,
mixtum eſſe firmum ,Equidem omne tale,eſt
natura diſſolubile ,ac reuerfile in materiam ,ex
qua vna,compofita conſtant omnia corpora ,
quatenus ſunt corpora.Ac ut ſi omnia corpo
ra forent inanimata perirent corrumperen
turque, in nihilum redacta , ita etiam fianima
foret
 i L 1 B E R ".
foret corpus aliquid , quale opinati ſunt,qui- mundo poftea infundit;ac ſicut corpora apud
dam , omnes animæ pariter deficereni. Præ-
terea anima non ſemper obſequitur natu-
ræ corporis ac materiæ , immo illis ad
uerfatur renititurque,id autem apparet, quo .
niam anima,defecto uno corpore generat a-
liud ,reconuertendo formam vnam in mate-
riam ,alioquin ceflaret generatio fucceffiua 4-
liam fingendoque, Quare aniina neq; eftcor
pus:neque materiæ corporis fimulachrū . Ad.
huc,cú vniuerſus mundus pofitus fit eſſe cor.
pus vnum animarum, fi anima quoque pona-
tur eſſe corporea, ncmine tantum ipſe orbis
erit animatus, re autem amouebitur ab co, a
nima.Namque ſi foret ita , cum omne corpus
ſitrelolubile,ac ob id corruptibile ;animata-
lis naturæ corporeæ erit etiam reſolubilis cor
ruptibiliſque Quare uniuerſus mundus defi
ciet corruptione, incæpitque generatione ,
quod eft fàllum ,utpluriesprobatum .
Quod anima non eſt corpus,ſubtile neq; craſſum
uniuerſaliterque nullius generis.
Сар. XVI.
Vo nam modo enimuero contigitani
Q mam eſſe corpus ? Quandoquidem hu-
ius generis , quodlibet,ſiuecrallum , fiue exi-
ftat ſubtile,ut verbigratia,ignis , quo nullum
corpus eſtſubtilius,nequefuxibilius,dein aer
diffolubile, & quamquam ignis,& aer, lit coc-
pusAuidum celeriter ,acrarum , nihilominus
eſt compoſitum ,Quarenequaquam conuenit
animam efle alceruin tale corpus, ac tāto ma-
gis dedecer animamexiſtere corpus defectum
& ignobile,quale eſt craſſum. Siquidem ani
ma cum ſit dignitate prior omni corpore, vo
caufa tanto magis ſupra natura corporis den-
fi erit.Rurſus vniuerſaliter, quodcumq ; cor-
pustum denſuin , tum etiam tenue ſit, elt va
num, neque tamen ex ſe , ſed per animam ip-
ſam , qua nam ratione , corpus fit vnum
ex fe , cum natura fua Gt diffolubile.Vnde lia-
nima non uniret , & contineret in vnitate il .
Ind,diſſepararetur,diſpergereturque, Idcirco
quali nam peracto continget ? animam elle
corpuſculum igneum ,vel aereum ,quando , vt
dictum , id eſt diſperſile, Quod autem non eſt
ex ſe unum neque poteſt ſe unitum contine-
re , tanto minus uniet continebitque aliud ,
qualiter igirur poſsibile fit:Quod ignis ſit ani.
ma nec habeat rationem proprietatemue ani-
mę . Præterea mnudus corporeus factus eſt ,nó
contingente ,neque a calu ,ſed a uerbo ſpirita-
li'intellectiuo, ſubtiliſsimæ incorporalitatis
& fummimagiſterii ,Atque anima intellectua
lis eft, quæ ab illo uerbo uim acceptam huic
nos viua durant firma, donec aninia illis in
eſt ,quando autem anima ab eiſdem recefleric
moriuntur,corrumpunturque , fic uniuerſum
corporeum , quatenus perſeuerat in eo fem
per, quoque conſtans manet.Quod fi autem a
nimaabeodem fepararetur ; defineret:neque
perſiſteret in ftatu ſuo ullatenus. Atque huius
quod oporteat,ante corpus generaliter quod
libet fimplex,vel inixtum , elle animam quan:
dam , & teftes ſunt ipfi corporalitatis animæ ,
dein poſitores,veritate coacti , reque ipſa im :
pulli,led poftea veritatem peruertentes affer
uerunt animam elle ſpiricum igneum ,hance
nimuero polueruntanimæ epitheticam ratio:
nem ,quia perſpexerunt, quod non contingit
potentiam nobilé, qualis eft anima , effe igne
inferiorem ,ac conopinati ſunt, quod impoſsi
bile fit animam efle ablq; conceptaculo qno:
dam in quo conſtat . Quare exiis ſuppoficis
collegerunt animam efle Ipiritum igneú len
farum aereum maxime, quoniam unum tale
corpus eft omnium ſublilifsimum alterú fecú
do ,Porco jis opinatoribus cófequens erat ad
confeſsionem primam dicere,corpiis quidem
foruari conceptaculum , feu contentoriuun in
quofit,fed animam efle tale illius contento.
rium ,non uice uerla, corpus animæ , perque
animam conliſtere corpus,fiquidem ea eſt cau
la corporis,caufa autem libi ſuapte clientia fuf
ficit, neque indiget ad exiftendum cauſato ;
fed enim id uere indiget caufa ad exiftédum ,
perfiftendumque .
Quod anima non eſt ſpiritus ethereus , rurfuſque
quod non eſt corpus generaliter ...
Cap. XVII .
Mplius veteres aliiconſulti de anima ,
quidnam ſit, cum reſpondiſſent , quod
eſt corpus , neque poftea tueri poſſent,quod fi
contermina cuipiam noto corpori , conati de
ſcendere ,quod prædixerant , procedenteſque
vlterius poſuerunt animam quidem elle cor
pus,fed aliud a manifeſtis , quale fit actiuú vals
de,nominaruntque ſpiritum , errauerunt au
tem , fiquidem ſpiritus eft alienus ab anima ,cú
dicamus ,omnes fpiritus alios , qui sút plures,
non etle animas . Quod G illi reſpondeant ,
quod anima eſt ſpiritus potentia alterius ani
mæ , Quærimus , quænam li hęc potentia ,an vi
delicet fitcorpus , quodpiam ,aut fit qualitas
in corpore , & li primum detur , fequitur,
quod aniina non it ſpiritus, qui eſt potentia
calis,iuxta rationesprius excogitatas,Quod a
ponatur fecundum ,cum qualitas ſit predica
tum ,atque id non eft materia , cum omne pre
dicatum fit in ſubiecto corpore, anima igitur
exiftet
 DV DECIMV S.
exiſtet naturæ alteris, quá corporalis, Ad cu- Qualis Deus fit , quique foi ordo entium ſecuni
ius confirmationem rurſus allerimus impol
fibile fore, vt anima fit corpus qualecunq ;, fi.
ue craſſum , fiue tenue dicatur , aliunde modo
probantes,Atqueita,quoniam omne corpus
eft,aut calidum ,aut frigidum : nigrum aur al-
bum,mediumue.Et fi corpus ſi calidum , tan-
tum calefacit , fi uero frigidum tantum frige-
facit. At ſi fuerit,leue leuiar, li graue grauat,&
uero exiſtat nigrum ,nigrat.Siquidem album ,
albat . Nec enim frigidicalefacere, nec calidi
frigidare , Atqueita omne corpus fe habet .
quod quatenus eft corpus, non agit niſi unā
opus,Ex altera uero parte experimur,animam
exercere uarias operationes: quapropter hina
diſcimus, q effentia animæ eit alia a ſubftátia
corporea.Atq; ob hæc nemo illud põtificiari.
Quod uirtútes inſunt intelle&tui agenti, & Dea ,
et quo modo. Cap. XVIII.
Voniam anima in hoc orbe infimo infi-
goitur quibuſdam uirtutibus, mundus
quoque intellectualis non caret tali
bus,verbi gratia rectitudine ac iuftitia . Ete-
nim quotieſcunque liber inquiruntur huiuſ.
modivirtutes , quarenihil ambiguum ,quod
nó inſit alicui alieri ſubſtantiæ , Alioquin , cur
anima optaret rem impoſſibilem ? & quæreret
nunquain inuentilem ,defideraretq; habitam,
cum autem alii inexiſtant , intellectui agenti;
certe ſublimiori nobiliorique inexiſtunt,qui
eas immittiranimæ ſeipfum contéplanti Su-
fpendit autem influxum auerſum ab ea ad ſen
ſum conuerſa.Vnde anima ſuperſtes relinqui-
tur in ftatu uili ac humili,ille intellectus por.
ro ſemper ſeruathæc inſignia, quoniam nun.
quam diſcedit a ſpeculatu autoris primi,Nec
enim aliquid interrumpit, cum fit proximus,
verbo eius . Neque vero tantum ſemper in-
ſunt eidem huius generis virtutes, quinimo
ſumma cum rectitudine infunt,nec enim de
fectum patiuntur , cum ab ipſo autore princi.
pe immediate proueniant. Quádo intellectus
agens item illas ſuſceptas,ipfe dein exprimit
juxta modum quo infulæ funt. In primaria
autem eflentia lunt adhuc excelfioris fpeciei
hæ virtutes , quoniam illa eft earum effectrix.
Neque uero illi inſunt in inſtrumento , fed
vt autori. Neque inſunt ut alteri, immo, ner
que dicuntur ineffe , niſi quia ab eo efluunt
vt effectus, & id fic inceſſanter
33
dum nobilitatem , conferuatio
nem . Cap. XVIII1.
veule SiquidemenCupra motumtranſ
A Vtorprimus,neque
fertur. Siquidem
,
quieté, utpote effector motus,& quietis. &
Sed
enim eft eđentia ,ex qua emanant reliquæ eſo
fentiæ , & dignitates in infinitum abſque dila .
tione , & inceſſanter,Ac ob id proprie eſt lup
eſſentia . Ineft quoque ligulis entibus, iuxta
capacitate uniuſcuiuſq; fpeciei. Format enim
eorum effentias ſecundum ɔonditioné opor..
tunam . Siquidem intellectus agens accepic
eſſentiam nobiliorem , quam anima rationa
lis,Acq; hęc quam cæleſtis.Iſta auté quam cor
poramutabilia.Quoniam quanto productum
fuerit diftantius, perque plura intermedia ,
tanto eric eflentiæ acceptæ ignobilioris . Au
tor enimuero primarius exiſtit immotus in
effentia, nec eſt propriæ perpetuus , neque té
porarius, neque locatus.lmmo perpetuitas :
tempus: & locus, exiſtúr, perfiftuntque ab eo.
Et ficut centrum circuli exiſtir in feipfo ,lineæ
autem ductæ ab eo ad circumferentiam qua
ipſa cum punctis exiſtunt in eo. Itaquoque el
ſentiæ intellectibiles, & ſenſibiles cunctæ fir ,
mantur, & confiftunt in agente primo , a quo
pendent,ad quod reuertuntur, ac quod appes
tunt. Atquenos redimus ad illud,ut lineç a
circumferentia ad centrum . Et fi quæratquiſ,
quam quali nammodo effentiæ permanet in
autore primo? Siquidé forma permanet in ma
teria, & materiain forma,atque accidés in ſub
kantia.Reſpondemus,quodpermanens in al
tero eft bimodum , Quoddam enim ficperma
net , vt forma in materia , & accidens in ſuba
iecto,ſubiectumque in forme naturali. Quod
dam vero permanet in altero ,vtin agente,vec
bi gratia lux in lucente , & radias in radiante,
Atq; ita reliquæ ellentiæ limplices, permanét
in efficiente.Idcirco intellectus agens perma
net in autore primo , & in hoc eodem anima
rationalis; per iplnm'mediuin intellectum ,
Anima uero fenfitiua hominis,permanet pri
mo in corpore : ſecundo in intellectu agente
etiam , per intellectumtamen poffibilem . A
nima item rationalis habet ius in animam ue
getatricem ,ficutin alias naturas.
Queſtio propofita , vnde prouenit humana
ignorantia , ac rurſus , quod animus , in
tellectus , & Deus , non ſunt cor .
pora , de quo modo fit
fenfio. Cap. xx .
s
at aliqui , qui ſit futurus ſtatus no•
S I *quærpoftremus ? Quando , ut nuper di
K ¿ tum
 L 1 BER
&um eft , nos homines fimus fecundum ani
mum,ab autore omnium eſſentia prima,Neq;
infint dignitates ipfius animi , nobis auerlis ab
codem Autore primo :plu ac intellectu agente ;
poſſibilique.Siquidem res hominum ſunt,
qui carentes ſemper iis uirtutibus ignorant QYiflectum
cas, negantque auditas , putantes effe uanita-
ses commenticias, fi &titiaſque. Reſpondemus
quod nobis ignorantia noftri, rerumque,alian
rum , prouenit ex eo quod non ducimur nifi
fenfu ad diſcédum . Vnde explorantes ſciendi
gratia,dicimus hoc experimur, illud uero no,
Neque ſeponimus cogitationé, fed ex ea col.
ligimus diſciplinam .Et putantes nos exper-
tos omnia, allerimus nihil elle quod non ca :
dat ſub ſenſuin . Quapropter hinc coacti non
ponimus intellectum tum poſſibilem cum
agentem ,ncque autorem primum ,ncqucalias
fimiles ellentias. Et fi de huiuſmodi rebus có
quiſitus Git hominialiquis habitus perſuafom
rius,putatur quodfit ſcientia,licet fallo, con-
iungit enim ipſas ſenlui,aſfeueratq; animum ,
incellcctum agentem :Autoremque primum ,
eſſe corporcos.Virtutes quidem igitur ſeruan
tur ab animo, hic ab intellectu agente ,is vero
ab eflentia primaria effectrice. Atque animus
profecto non eft corpus , ſed cauſa corporis,
intellectus agens quoque. eſſentiaque prin
cepsnon ſunt corpora, quoniam non cadunt
fub ſenſum . Quonam modo enim ſint corpo
ra: & nos declinantes ad ſenſum ,per eum non
percipimus animum , neque illius uirtutes ,
Siquidem nos quandoque auerli a ſenſu con-
uerliquc ad animum , profecto.cognoſcimus
aliquid quod nunquam lenGimus ,verbi gran
tia , amicitiam ,iniinicitiamuc aliquorundam
aliudue . Ac pariter etiam quoties licet ſenſui
omnino incumbimus , non tamen per eum
comprendimus animum eiuſque dignitates ,
fed tunc ſolum quando ſenſus retulerit iudi-
cium ad animum , atque iple animaspertuler
rit ad intellectum agentem . Nec enim aliter
poſſumus ſenſu aliquatenus percipere animú,
quamuis aciem ſenſus in eum primo uerteri:
mus.Sic namq;potentia animç non ſentit;niſi
iudicium a ſenſu primo tranſlatum , per me
dium animum ad intellectum agentem , ab
hoc primo & tranquillo , uice uerſa fic rela-
tum ad aninum , ab animoque ad fenfum ,
quale recipit pro capacitate , Refert namque
intellectus agens judicium animo , nili ſit rei
altioris, atque clarius quam ipli animo con-
ueniat, ac ita etiam animus fenfui, G hoc non
excedat uim ſenſus.Siquidem ſenſus denique
non cognoſcit uere aliquid per animuin , nig
illud præiudicet intellectus agens, ſupra ani-
mum ipſum .
Quomodo Deus : intelle& tus : animuſque intelli
guntur a nobis. Cap . XXI.
quisagentem
ati animum , &intel
velit fpecul:eſſentiamq; primam ,
effectricem animi, acintellectus,omniumq;
reliquorum entium , ſedet lenſus ad eflentia .
que ſuam reuerſus,interiusin ipſo enixe con
Giltat,atque ita percipiet id quod ſenſus artin
gere nequcunt,vt qui perceptiuus uocem le
tificam , intentus illi auertit auditum ab om
nialio fono , lic enim robuftior uere ſentit ,
cam , & reliqui ſenſuspariter ſinguli intenti,
unico ſenſibili ſincerc comprendunt illud.Sic,
igitur cupientem ſentire animum : intellec
tuinque, & eſſentiam primam ,oportet,ſepolis
to auditu exteriore,uti intellectiuo, interiori.
que,& tunc audiet harınoniam ſublimem :ſin
ceram :illuftremque, & mirandam, & hilarita
cem citra ſatietatem , Immo ſubinde magis, a
gnoſcetque,quod harmonia ſenhbilis corpo
raliſque eſt limilitudo illius ſupernæ , Qua
propter contemplatus homo illas effentias
nobiles ſupernas, huiuſmodi harmoniæ , pro
facultate didicit autorem excellum creaffe oia
alia ,perimitationes abſolutas in feipfo exiite
tes,formatas quales etiam dein inſecuit incel
lectui poſt ſe primo, medioq; inter fe ipſum ,
& creaturas cum uniuerfalitate intellectuali
inligni ac pfecta,Erpura quidem ,ſed tamen fic
gurata compreſſaq ; quales adhuc alias imita
tiones in animoſpeculatur,utformas intelles
Ctuales æmulas illarum uniuerſalium intelles
ctui agenti concreatarū .Atq ;ita ubi homo co
gnouit animi eflentiam , abſtractione ſuccelli
ua procedens,peruenit ad autoris primi fora
má ab oiqualitate séſibiliacterminato ilitoq;
uniuerſali immune, unam ex illis quibus ani.
mus infignitus eſt,quæ eſt radix omnis formæ
{piritalis, ac corporalisabſtractæ, Idcirco. qd
diximus, animus seper optat utintellectus as
gés fibi infundat uniuerfalia colila,aquæ acce
pta,deinanimus immittir naturæ ,ac fit forma
materialis mundi cæleſtis , Atque hæc rurſus
eſt cauſa formarum particularium : materia
liumque, múdi generabilis, corruptibiliſque,
quales funt minus illuſtres ac pulchræ , Alte.
rantur enim mutáturque propter dominium
materiæ, in eas. Cæleftes vero effectrices ſunt
clariorepinſignioreſque ac ſublimiores, neq;
enim reſoluuntur, ſuntque penitus intranſ
mutabiles, ob fuum in materiam dominium,
fixionemq; eiuſdem ,ſub illis. Supra iſtas ſunt
effentiæ illæ, quæ ſuſcipiunt formas ſuprema
puritatis: claritatiſq; & pulchritudinis, & quæ
omnium , contentrices : admirandæ ac ſu
blimes. Neque narratione exprimi , ncque
ab ani
 DUODECIMV S.
Tab animonoſtro, ob imaginationem , conci-
pi . Siquidem ſunt cauſæ harum formarú eui-
dentium : cogitabiliumque apud nos exiſten-
tiu.Kes autem in caufa proculdubio eſt no-
34
reuelatæ fuerint , ad eflentiam ueram , nam ,
quod earum nos non promouemut hic ob do
minum materiæ in nos,quod fit propter unio
nem animæ rationalis cum ſenſuali, & huius 1

bilior: & inlignior,quam in ſeipſa cauſaca. Sic cum vegetatrice, iſtiuſque etiam cum corpo
etiam formæ in animo ſunt clariores excellio re alcerabili , ac pleno qualitatibus minimis ,
reſque,quam in cælis , propter depurationem impuris , & turbulentis.At cum animus noſter
ipſarum a materiis naturalibus,& quoniá fue- diſſolutus ab iis impedimentis mundatus ſit,
runt caufæ earum. Et rurſus formæ ipfæ in in- apte aſcendet ad verum ftatum formarum il
tellectu agente vniuerſaliores, infiræque funt luftrium ,coniungeturq; animæ, & intellectui
honorabiliores, quam in animo, & duplici de vniuerſali, cum prius ſuſceperit particularia
cauſa , quam in mundo inferiori a nobis neq; in orbe generationis,magis minuſque, neque
intellectu,neque cogitatu perceptibiles . Ea tamen abſciſſa vniuerſalitate , Quoniá hæceſt
propter,vt prædictum ,animus noſter iugiter effentialisaiæ rationalis hominis , vnde puer
deſiderat immiſſionem huiuſmodi formarum diſcernit honeftum ab inhonefto , ui rationa
ab intellectu agente ob eius celfitudinem el- trice de illis colloquens, noxiumque ab inno
ſentiæ , quatenus is creatus eſt , vt primum ſi- xio,diſcernitenim benefactorem a malefacto
mulachrum expreſſum , inſiguicumque autori re per ſenſum . Quare iam patuit quod dixi
tate influxus in animum,ac ita quoq; animus mus , quoniam autor ſupremus,creauit hunc
fupra naturam ,propter primum affiduumque orbem, ut exemplar idoneum luç excellentis
receptum influentiæ ab intellectu agente , ac fapientiæ ,adminiſtrationiſqne,& artis, eique
in mundum cæleſtem tranſmiſſæ , quam defe- impoſuit formas nobiliores, mirabilioreſque
runt ad nos in huncorbem generationis, & quam ſenlibiles, quæ ſunt illarum fimulacra ,
corruptionis planetæ , per ſuorum motuum nobiſque indicia,quædam . Et inſigniuit nos
varietatem ,diuerſamque inter fe diftantiam , exaltatos intellectu poffibili,ad huiuſmodifor
contactumque radiis noſtrum . Illorum, enim mas ſupremas penetrandum, atque ubi agno
lineæ variantur in terra habitabili una cú for. uit talem intellectum efle formam animæ fen
mis propris inſignibus: Gimulacriſque mirabi- ſualis,vtviſum oculi,huiuſmodi corpus mix
libus imprimendis,quibus tanquam fundami cum delectum nobis tribuit, animumque no
ne communis fulgentiæ conueniunt interſe, ftrum diccatú in co collocauit, ad conſtituen
& ftellæ erraticæ differunt ab aliis,ac in eo fta- dum unam ſubſtantiam diſcernentem lenſibi
tu in quo pariter non aliæ terreſtres formæ , lia , & intellectibilia , bonumque ac malā per
reperiuntur . fecto : ſecundum liberum arbitrium: & expe
rimentum : explorationemque vtriuſqz.Alio.
Quodforma terreſtresſuntſub ratione nobiliore quin enim homo, ſi non ei adeſſec huiuſmodi
in orbeſupremo,quam cælefti,acfolu corpus, neque anima rationalis vniretur fen
tio quæftionis propoſitę . ſitiuæ, non vere diſcerneret effentiam boni ac
Сар . ХХІІ .. mali, ſed tamen, ut auditus talia prolata non
explorata.Idcirco noſter animus,quatenus af
Icut formæ terreſtres ſunt in orbe cæleſti,-fixus eft huic corpori, appofitiſque ſenſibus,
ſic in ſuperno :ſed adhuc ſub fpecie nobi-quibus coactusferuit,cognoſcit entia vtriuſq;
liore:pulchriore, illuſtrioreque,non alterabi-orbis,perfe&tuſq; ob id dominatur rebuscun
les, neque enim craſſæ.neque turbidæ, uerum Atis huius múdi. A quo digreſſus ſpeculabitur
in ſumma puritate:ac dignitate, & lumine vn- veritatem illius ſuperni, exiſtetque immorta
de nemo poteſt has intelligere neque cogita- lis:felix:Dominuſque orbis , qualis ſtatus eft
re , iuxta eum ſtatum in quo ibi , quamquam beatitudo magna, & abloluca animis huma
vere & proprie ,exiſtunt,nifi ſecundum , quod nis .

K 3 LIBER
 252 3706 % 2CGX629064990 30 Serge
FO

‫وولا ) زوري‬ Engu 920 ‫ووود‬

ชิง 53: 53.32 FFIJE ODVS.GETJECE Gestessi DENDienst

LIBER TERTIVSDECIMVS
Q_V AL E ENS SIT
ÍNTELLECTVS AGENS :
ET QUOMODO CREET
plura entia , cum ſit Ens
vnum inuariatum .

CAP VT PRIMV M.
Ns vnum abſolutum ,eſt cau Cur intellectus agens eft perfe&tus & impar
fa omnium aliorum crea- Deo,item cur Deus eſt ſupremeperfe£tus?
torum,neque exiſtit in ali. ac quomodo fitrerum ordinata pro
quo eorum ,nec eit aliquid duitio. Сар. 2 .
Gimile illis , Eft auté cauſa
toy omnium aliorum entium Ns vnum abſolutum , exiſtit perfectum &
creatorum, quatenus lunt. ro :mundus autem ſendibilis imperfe
Eupurum
-Siquidem omnia talia procedunt ab illo. Vn- ctus: impuruſque. Vtpote productus ab eo ,
de potius ellentiæ huiuſmodi rerum exiſtunt Fuit autem intellectus agens, quod eſt ipſum
- firmiter in eo,ad illudque reuertuntur.Ipſum ens unum abſolutú,perfectus ac purus. Quo
quoque exiſtir ellentia abſoluta , utpote cauſa niam creatum eſt ens vnicum , ab ipſo ente
uera cauſaruin ,creaturaque princeps . Quod fi vnico uero, quale eſt lupremum perfectione ,
quærat quiſpiam ; quodam modo contingit Siquidem hoc non indiget aliquo alio , nec
creaturas alias plures & uarias fieri,ab hocvno enim conſequitur quicquam ab eo . Immo
fimplici inuarificato implurificatoq;?Reſpon- propter ſummam perfectionein eius ac luf.
demus id eſſe , quoniam tale ens unum abſo- ficientiam , potentiainque & maieſtatem
autum continet uere omnes alias creaturas , unitatis , creatum fuit nouiter ab eodein a
quando iplum creatum eft ab Autore , haud liud . Quamuis autem huiuſinodi ens lu
-poſt aliud præexiſtenscreatum , idcirco etiam preme perfectum , quia primarium , creat
eſt illi proximum : quare intuetur iplum Au- hoc aliud perfectum , uidelicet intellectum
storem primarium, Atque ex confequentiha- -agentem , tamen impoſſibile eft , quod eos
.bet actionem etiam illi proximam , atque ita fecundariuin creatum , fit par illi primario :.
emanarunt ab hoc Ente uno abſoluto, omnes Siquidem creatum ſemper deficit., neque
aliæ creaturæ , quatenus ipfæ non exiſtunt el- vllatenus exiſtit in pari gradu, quali eius Au.
ſentia pariter abſolutę.Dico autem rurſus bre tor , eſt nihilominus perfectum in gradu fuo ,
uiter quòd non fiunc talia plura ab eo niſi le- perficienſque aliud luccedaneum , quoniam
cundum quod cognoſcit omnia illa (pecula- ens unum uerum , Quod eſt ſupreme perfe
tioni obuia. Quapropter emanarúc ab ipſo ,ut cuin creando illud reipexit ſele ipſummet ,
prius in eodem lata , Autor igitur ens prima- habens obuiam ſpeculationi propriæ ellen
rium. Idem quod uerbum, creauit menté,ſeu tiam ſuam ueram,luce ſapientiæ pleniffimam .
intellectum agentem ,proxiinum ,Ab hac men Intellectus agens autem creando intuetur
te poftea fluxerunt omnes alize creaturæ mun verbum Autoris proximum , Intellectum a
di, tum ſuperioris, tum inferioris . gentem ſpeculatur faciendo ,anima uniuerſa
lis formatrix, materque omnium formarum ,
201 Animam
 TER TI V
Animam uniuerſale deſpicit natura, effectrix
formarum particulariuin in materia . Ens na-
que unum uerum creauitprimo, intellectum
agentem , utpote eſſentiain proximam uerbo
proprio , atque is intellectus eſt ens primum
seceprinum inmediatum agenti primario ,
Qui dein non producit aliquid , quin prius
intueatur Autorem ſuum unum , a quo etiam
determinatur unus unitate , licet partili, Si-
quidem abſtractili ,non tamen numeraria,led
neque vnitate firma,quoniam intellectus ages
fpeculatur plura, ac etiam ſenlibilia, qualia a-
nimus , cui uniras abſoluta adhuc deeit, quo-
niam confiderat plura abitrahédo.Ens unum
autem , uere eſt cauſa tantum unius . At unum
unitate numeri uttrinarij imparis , & binarij
.paris, eſt compoſitum , idcirco pofuimus ens
ynum abſolutum exiſtere ſupra animum , at
que effe opusDei proximum .Atque ita huius
intellectus ſpeculatio ,eft ipfamet uoluntas &
ellentia eiuidem , ac propter proximitatem
.cum Deo ſuain , poteſt formare aliquid perfe-
in
ctius,aliudque imperfectius ob iſtamque inę-
.qualitatem ftatus , pluralitatem conlequen-
tem , quain producit non nili ellentia entis
unius abfoluti ,ut dictum , Autori primo pro
ximi.
.Cur intelle &tus agensproducit intelle tibilia ac
ſenſibilia, u quo modo fit perpetuitas
eiuſque appetitus prouenit..
Caput III.
Nsunum abſolutum ,efficit omnia intelle
Edibil
etibilia mundi ſuperni, & ſenlibilia ſubte-
noris,propter aſſiduum influentiæ receptum ,
qualis perfectio immiſſa illi eſt infinica, nec
enim habet repugnantiam . Sed tranſmilla
ſubinde ab intellectu agente in caufatum fuc-
cedens, nequaquam imitatur lucem illam la-
cram & bonitacem diuinam interminatam ,
proptereaque huiuſmodi cauſarum recipiens
non eft proximum uerbo Auroris influentiæ.
Quare intellectus agens tráliitticvim finitá ,
per quam tamen adhuc poteſt conſequi cau-
{ato proprio uotum perpetuitatis. Siquidem
opus proximum huic intellectui, eſt incorru-
pribile omnino ,ellentiæq; ob id potenter per-
durabilis ,unde prouenit conltantia & firmi-
tas mundi vtriuſque. Sic enim anima uniuer-
falis perpetuitatem optatam ſeruat, per huil
modi potentiam immillam ab intellectuagen
ie , & propterea quod ille eſt Deo proximus,
ualidam.Animę attem tali,nó deeft appetitus
prouehens ad Deum , quoniam ad hunc pro
ducitur ab intellectu agéte, per influxum illu
minationis,inſtructioniſque finitum ,tamé ne
ftupefiae ac turbetur.extendaturue recipien-
do illum , qui intellectus fuit promotus ad
D E CIM V S. 35
proprium quoquedeſiderium ,ab Autore pri
mo,in quo fixi perfruendo obliuiſcuntur am .
bo mundi utriuſque, Influxum enimuero ab
intellectu iſto ad defiderium ſpiritale exci .
tandum , & conlequendum impoſſibile eſt, in,
fundi creaturæ ,per motum cogitabilem ellen
rialiter, Siquidem in huiuſmodi motu ad'ne
bulas tenebraſque craffas procliuante mate
ria,prædominata eſt eſſentiæ animæ.Vis infla
xus autem promouet ad uotum , quando tráf
fert,exvnoſtatu ad alium,adeo quod per eum
motus cogitabilis in materia,fit inlenlibile,vt
fpermatis in radice mentulæ ,
Cur cælum mouetur a ſuis formis , & cur
perpetuo , & ob quem finem
generationes fiant.
Caput III,.
Pecies rerum inter ſe conſtitutę, fubie &tis
& ordinatæ ſecundum
as
form . Siqu id em æ
form con tin
differút per
ent ſubſtan
m
tia ,ſ ecu ndu m qui ete m cog ita bil em ,p erquá
cellant motus feruanturque figuræ pofitus,
Sine illa enim fiet motus cogitabilis commil
cens formas inter fe ,unde fequetur corruptio
rerú & ignoratio. Quia igitur huiuſmodimo
tus cogitabilis cellavit in cælis,formnæ cogita
.biles illis aptatæ ſunteuidenter, & productą
firmiter manferunt, Motus quoque circularis
cælorum perpetuatus eſt, quandoquidem ec
ſubſtantiæ iplæ cæleſtes, ſemper ſeruáres mo
tum inuariabilem , inceffabilemg; texerút , ut
impreſiones peractę feruentur adhuc per vir
tes earum ita transfulas : vtque formæ perma
neant, quia ipfæ ſunt uniuerſalia compoſito
rum . Talium autem G uariantur motus,uniun
tur impreſſiones. Quare etiam pereuntcópo
ſita generata per illas, & fic deſiner generatio,
Quando autem ſubinde perſeuerant alteratio
nes, & frequenter fiunt fuccedaneæ genera
.ţiones & corruptiones, & operatione unter,
ſali ac deſiderio pari. genita infigniuntur cor
.loribus ſpiritalibus.Corruptibilia & enim co
tinent partes: quibus dominantur alceratio .
nes naturales uariæ , quæ ſunt cauſæ genera.
tionum ac corruptionum , per quas etiam na
cura imitatur,ordinem mudi ſpiritalis , atque
anima redic circulariter ad illum,ut attingens
autorem ſuum , ſuſcipiar influxum verbi eius
creantis .
Quod omne corpus, eſtparticepsboni diuini,
& quomodo Deus eft unus .
Caput Vi
Ylli corporis generi immo fpeciei, ſed
nec indiuiduo ,deeſt omnino bonú ,diui
num . Neque enim ineft permanentia abſque
illo .
 L 1. B
illo . Siquidem intellectus princeps ſeruat v
niuſcuiuſque effentiam conuenientem , neq;
obliuiſcitureiuſdem vnico momento. Atque
hoc ſine auxilio alieno,quoniam eſt autor om
nium cauſarum .Neque vero vnicas numeralis
eft caufa eius,neq; ipſe numeratur ullatenus .
Eſſentia namque illius, non admittit aliquam
diuiſionem , qualis conuenit omnibus particu
Jaribus,quæ ſunt duplicis modi,Quoddam eft
vnicum ſub una ſpecie ut,verbi gratia, ſol: lu-
na ; terra : aqua : aer : ignis , quorum fingulum
eſt vnicum eflentia, ſpecie , & loco , nt queat
dici omnis terra eſt vnica , & fic de reliquis ,
Quoddam aliud particulare eſt ſub una ſpecie
plurificatum , ut pluuiæ , coruſcationes , & fi-
milia, utque aliæ ftellæ ab erraticis, & deniq;
oinnia particularia compoſitorum generato-
rum ,ficúr mineralium : plácarum : animalium ,
Et numerus cuius ſpecie cópofitæ ſunt, exem :
pli gratia duo: tria: quatuor: ſex :Entia liqui-
dem duplicantur,diuidunturque, donec per-
tranſis naturalia , & priuſquam attingas finem
{ piritalium . Inuenis nanque duplicari ſemper
habita ,quouſque peruenias ad intellectú crea
corem formarum unum abſolutum ,quem de-
prendes , eſſe talem, vnitate diuifibili in plura
contenta ,& infita.Nam dum duplicatur con-
tractione ab autore ſuo ſucceffiua, & negatio-
ne ab excella eius unitate , quando etenim a .
ſcenderis ad ipſum autorem , inuenies illú el-
ſe unum abſolutiſſimum , tranſgreſſum omni-
no numerum , Nec enim diuiditur per ima-
ginationem , ficut ens creatum, neque multi-
plicatur hábitu formarum exemplarium , atq;
exiſtir unum ſeparatum ab omni numero na-
turali,& fpiritali. Cuius unitas non apprendi-
tur niſi abſtractione a ſigno fimulacroq; pro-
prio ,quod eft opus eiusexpreflum , ut abage.
te perfecto .Quiautem opinatur , quod autor
primus eſt unus , quoniam non eft duo , neq;
tria, nec aliter numeratum aliquid,incidir er-
rorem maximum.Siquis enimconſideret hu.
ius opinionis ſignificationem , autor ita unus
numeraret, etiamcæteros numeros ſucceden-
tes. Falſum eſt. quod autor ſupremus nume-
rer ſeipſum , aut quicquam aliud. Siquidem
ſi numeraret ſe ipſum met,foret unus unitate
numerali , & G numeraret aliud, fieret par nu-
ti dupli aut tripli . Quare eſſet pars eius media
aut tertia. Autor igitur fupremus eſt unus vni-
tate abſtractiſsima, intelligiturque eſse vnus
non ex eo tantuin , quia non numerecur ali-
qua ſpecie numeri, led quoniam non adiun-
gitur eialiquid ultrancum ipli eſentię , exi-
itit. Quod abſtractus ab omni pluralitate,mul
tiplicationemque numerali qualitercunque
contingente creaturæ ,
E R
Qualis exiftat ſeries creaturarum .
Cup. X I.
Vtor primarius vnus,creauic ens unum:
A ſtatuitque illud ſeruare ſubſtantias ca
tes mis apud nos Quare nequimus ap
ren for :
prenderc earum ellentias. Dein per iplum ad
creauit formas primas habétes ellentias ,abfq;
materiis , quamuis cogitatiua non precogno
[ cat eas exemplo ,citramateriam.Poftea uero
adhuc procreauit ſubſtantias naturaliter or
natas vſque ad poftremam generabilem . In
tellectus igitur,poftautorem , primus eſt prin
cipiú cuiuſlibet entis alterius creati exiſtenſq;
vbique feruar illa omnia . Atque uniuerſalis
anima eft principium omnis formæ ſpiritalis ,
& corporalis ,exiſtens ipſa quoque forma nu
data a materia,ſufficienſq; in ſe ob influxum
acceptum omnia ſpeculari. Opus eius , quod
eſt natura, apparet formatum in materia na
turali . Poftremo exiftunt artificia fimilia for
matis naturalibus , quatenus conſtant ex eis.
Siquidem artifex facturus aliquid , indiget
materia formata , ex qua faciat illud , quo
modo enim poſſet ſuſpendere figuram artis
in materia line forma ? Aut forma line mate.
ria.Hoc enim eſt impoſsibile.Vt, verbi gratia
figulus figuraturus ollam aut fi&tile aliud ua
1culum ,prçconſiderans commiſcet terram , &
optando operi,dein fingit ollam ipſam pro fa
cultate.Poftea etiam coquit ad durandam ea,
neque ambigitur, quod lutum ſit materia ol
læ ,fic auté aer, & ignis. Ars igitur ſic ſe habet .
Anima vero uniuerſalis nacta eſt poteſtatem
faciēdi formam in materia ſinplici, ac infor
mi naturaliter.Non enim contingit eam face
re formas, aliter, quam in huiuſmodi materia
ſimplici precreata . Intellectus agens pariter
cum fit opus proximum autori primario,lpe
culando eum,habet poteſtatem perfectam ,no
uandi animam uniuerfalem. Siquidem per eſ
ſentiam nobilem imitatricem diuinæ produ
cit animam rationalein a Deo tamen exortá .
Quoniam impoſsibile eſt, quod intellectus
(peculando nouet aliquid ,quin ſimiletur for
mz optime autoris conſpecti, cui eft proxi
mus, Et per huiuſmodi ſpeculationem ellen
tia unius creati denudatur a ſpecie inſita alte
rius.Siquidem autor primus,conſtituit intel
lectum agentem fore principium omnium a
liorum entium creatorum , illorumque eflc
feruatorem , abftraxit a communione forma
ruin uariatum ,Formauit quoque animá vni
uerſalem ,ſtatuitq;illam fore cauſam omnium
formarum ſpiritalium : ac corporalium , Et
abſtraxit ab vnione materiæ, ut aſsimilaretur
creaturæ principali , Indidit camenderiu
illi deli,
m
 TERTIUSDECIMV S.
derium affiduum formandi materiam anti-
quam ,informem , ut perpetuo reciperet eius
influxum . Deinde vero creauit cælum , ac ter-
ram , & quæcumque ex generibus ſpeciebus ,
& indiuiduis; vt ſunt materiæ formatæ , & for
mæmateriæ ,quæ lunt inter formam , & mate-
riam ,vtqueiam probatum ,ſunt principia có :
policorum ,non compolitæ ipla .
Quomodointelle tus agensfit a Deo, Abintelle
ctu agente,anima,
Ab anima nam
tura, Cap. VII.
Vtor princepseſt ens vnum,verum,vni
A:
maxim immed
propter
am iatamque propinquitatem
intelle tus agentis cum uerbo autoris ſui,ip
fe etiam intellectus eſt eſſentia abſoluta, una
vnitate abſoluta , ab ellentia una vnitate ab-
ſolutiſſima.Siquidem hæc effentia contem
plando vnitatem ſuam abſolutiffimam , & ve-.... digeſta,tamen
omnia naturaliafacta fint bona,& in ordinent
ram , formauit intellectum agentem , & for-
mando huiuſmodi creaturam primam , con-
templatuseftunitatem ipſam propriam ,Qua-
propter intellectus factus eft ablolutus &
, Autore principe, Inferioris auté ordinis entia
creatura princeps. Cui adhuc ipſum ens ve
num ,vere infundit vires plurimas, & maxi-
mas b
, o quas habet potentiam ſeruandi alias
fubftantias creatas . Quoniam etiam creatus
eft ab eodem ente uno uero , ut ellentia ims
mote , abſolute , ac dein ipſe procreauit ani-
mam immotam , Quæ cum fuerit cauſata ab
intellectu creato , non fecit opus immotum
æqualiter , ſed totum mobile, quod fimula-
crum dicitur , Ideoq; alterabile & infirmum ,
Nec enim motus cadit in rem æternam ,alio-
quin opus,foretinelius operatione, quod eſt
abſurdum valde.Anima enimuero factura ali
quod opus , ſpeculatut ſuum principium , a
quoroboraturilluftraturque, & recipiendo
illud :mouetur ſurſum :faciendo autem limu-
lachrum mouetur deorfum , qualia ſunt (en-
fibilia , & naturalia , verbi gratia elementa :
& plantæ atque animalia . Ac inter huiuſmos
di ſubſtantias ita pernumeratas , nulla porte-
rior exiſtit ſine priore . Pendet enim ab ea ,
fic namque generabilia pendent ad anima hu
mana. Siquidem hæc expanditur in omnes
ſubſtantias inferiores, vt plantas quarum na-
tura exiſtit opus eius , vt ad quas deſcendit
figuras,imprellura ſecundum deſiderii impe-
tum , progrediens vſque ad particularia , &
ignobilia Animaigitur , quatenus eft fimula-
crum intellectus agentis,non auertitur ab in-
3 tuicu in eum ,aliter tamen auerſa deſcendit ab
illo bono principali creato donec attingit in-
fimum , & ob id relinquitur etiam ab eo .Et
36
quaquam adhuc faciens ralia , agat aliquate
nus bona : lunt tamen hæc ignobilia compa
rata ad entia ſuperna mundi intellectualis.A
nima autem operatur hæc, obſequendo appe.
titus ſenſitiui uoluptatibus,Apud quem parti
cularia ſunt bona,ut pote illi concernina. Si
mile enim lecatur ex lno ſimili.Penes yero in
cellectibilia maiora excelſaque talia infima
& minuta ſunt ignobilia.
Quod anima conſtituit gradus rerum , quodque
omnia reuertuntur ad Deum
Сар.. VIII .
Nima
fimul
fingulis gradus proprios, ſecundum rationem
rectam ,quaretamen non poteft transferre
fem unam a gradu ſtato ad alterius , Ac licet
corum ſeries eftinfraordinem
intelle&tibilium ſupernorum , & nobilium ,
qualia imposſibile eſt cadere ſub defectum ,
cum ſint recta ſemper.Siquidem profluunt ab
patiuntur defectum , quoniam producta ſunt
ab opere intelle&tusagentis,uidelicet anima
Cuius pars uegetatrix, ut plantaria,eſt ignobi
lior,Siquidemignoraminor, quare deſcendit
donec infit corpori cuidam minimo, & vili ,
Parsuero , quæ ineſt bruto, eſt nobilior uege
tatiua, quoniam eſt ſenſualis,Pars autem quæ
inelt hoinini,eft adhuc honorabillor ſenſiciua
immo bonoratiſſima, cum fitcogitatiua , &
intellectiua,viſque eius ſenſualis eft affinis ina
tellectuali, fic etiam uis progreſſiva. Vtraque
enim directione intellectus vtetur . Porro a
nimx plantaciæ virtus maxima,ſublidet ni ra
dicibus. Cuius argumentum , quod inciſo
ramuſculo uerticali vel ramo brachiali , ne
quaquam arborareſcit , exciGis autem radici
bus moritur . Quod fi quiſpiam hic quærat
an ipſa anima plantæ ,excilis radicibus, le para
ta corrompatur?dicitur ,quod redit ad regio
nem propriam , quç eſt in orbeintellectuali,
a qua nunquam amplius recedet , fic etiam
quando corrumpitur in bruto quæpiam ani
ma ſenſualis , peruenit ad mundum intelle
&ualem. Siquidé intellectus eſt receptorium
animæ , a quo nunquam deinde abibit , alio.
quin anima non foretalicubi. Quod fi de
tur igitur erit ſurſum ac deorſum , & vbilibet
citra diuiſionem ,Nequc uero diffunditur ut
ens vniuerſum , alioquin occuparet omnia
loca. Neque item animaaſcendens peruenit
ad ſupremum orbis intellectualis , ledenim
ſubſiſtir inconfinio atriſque mundi , ut ſub
ſtantia
 L I B E R
ftantia fere media inter ſenfuales , & intelle- ſecundum numerum plurem paucioremque:
Etuales.Ac rurſus fi libeat, cito facilius deſcé. intercaufarum . Cuius enim media lunt pau .
det ab illo orbe ſuperiore,in hūc inferiorem , ciora, eſt longæuius , cuius plura ,eft brevius.
unum etiam ſcitu eſt oportunun ,
quam aſcendarab hoc ad illum. Intellectusa- Acquenaturalia
gens autem , & anima,. cæteræque ſubſtantiæ quod omnia funt inter le quadam
intellectibil
puntur
es,perpetuæ , idcirco nó corrum . pendentia, uniusab altero,ordinata:quorum
, quoniam fuerunt creatæ ab autore quando corrumpitur pofterius, reuertitur ad
primario , abſquepluribus medius. Nacuralia, proximum prius,donec perueniat ad cælos
autem & fenfibilia alterantur,corrumpuntur- deinde ad animam uniuerſalem ,Poftea ad in
que, quia ſunt facta a pluribus intercaulis cau tellecțú agentem , inquo omnes aliç creaturæ
ſatis,videlicet intellectu , & anima. Quorum exiſtunt,quique exiſtit in autore principe ,
tamen naturalium quædam ſunt longeuiora, qui eſt verbum creans, ad quod omnia tan
quam alia , atque hoc ſecundum diftantiam dem reuertuntur ', ficut pluries repetiuimus,
maiorem minoremueab autore primario : & Ab illo enim creata ſunt, in illoq;perſiſtunt.

SCHOLION IVSSV EIVSDEM APPOSITVM.

:

Cap.6.Vult intelle&tum agentem creatum , fore principium ,aliorumque creatorem ,feruatoremque

quodeft falfum :
Cap.7.expreſse uult animam caufatam fuiſseab intelle£tu creato, & •quod generabilia producan
tur ab anima humana .
A.

<

GE
CSU
WE GETS
CES CESS
DE CE

S30 CS Code

C6435 CS

LIBER
 37
S4208CS S4208 6 9: C6
Etidens
Best
CSSDIES DIES DE ཊི། ‫ژو‬
FIGEYS EAGGEDESCE

LIBER QVARTVSDECIMVS
QVOD INTELLECTVS
, is ET ANIM A
AGENS ; ET..
7

VNIVERSALIS, CREANTVR 2

in momento , quodque non 1

#
ſunt potentiales. Land
( .. ! 4.ļi . :: ‫ ܐ ܂‬::: ‫ܐ‬

.11 ‫ܐܼ܂‬.
CAPVTPRIMV M.
Mnia alia entia creata , ut omnium encium , ficutprædiximus , impolli
prædiximus, confiftuntin bile eft, quod huiufinodi non ens,aut ens,etiá
intellectu primo . Quem quale eft forma,contineat ipſum ,aut fitres po
Auror princeps fecit,con .. tentialis : Sed.n.abftrahitur a cunctis tátibus,
ftituitque principium il- Intellectui igitur agenti in ſerie creaturarum
lorum , & pro Autorem fuccedit anima uniuerſalis, cum hæc appetitu
fubftantiarü inultiformiúi fuo aſcendat ad eam ad'ſufcipiendam propria
Infeuitque idem Autor primus rationes for perfectionem ,Videlicetinfluxum luminis ab
marum animæ uniuerfali, quas & intellectus* intellectu , Attamen fcias quod neque an ima
in ſuo gradu perfectas non ſucceſſu tempora- adeo'proximat intellectui,per receptioné in
rio , ſed unico momento produxit in actú , Auxus ab eo, ut queat imitari & intueri eūdē,
Numquam autem intellectus agens & anima heque item anima extenditur in ſpeculata in
uniuerſalis ,fuerunt prius in potentia quam in tellectus agentis;fed'vnitur ac ſublimatur val
acta,quoniam Deus perfecit illaseffentias ab- de, Non etiam animą , obid , deeſt lumeniab
ſolucas , ut pote futuras cauſas reliquarum intellectu oportunum , Siquidem anima fic
creaturarum.Falſum adhuc & impoſſibile eſt, attingens eum ,adipiſcetur perfectioné, quie
quod intellectus agens præfuerit in potentia, temque ac conſiſtentiam . Cuius exemplum
ob hanc rationem, Quod non minus cocinet dedit Plato dicens Intellectum effe tanquam
non ens quam ens, cum fit ſubſtantia effectrix punctum indiuiſibile circuli continentis an
utriuſque,quod efteffentiæ potentialis. Quo- gulos & coftas, adeo quod omnes lineæ oriú
niam fiens,dicaturforma materialis, & com- tur ab eo, & exiſtant in eo . Circulus quoque
poſitum ex materia, & forma; non ens autem eſt aliquid circumtenens
; ) ..
interficas formas .
materia informis,quodque horum trium non
fuperfit medium .Intellectus non eſt aliquid Quod homo intelle tibilis fitfimulcum omnibus
ex his, ſi namque foret ens ita dictum , ſeque- perfettionibus ab Autore primo. Cap .II.
retur quod aliud tale ens foret prius intelles
&ta ,fine quo non exifteret , quare non effet v- Vtor primus : creauit hoininem intelle
num abfòlutum . Quod fi detur ut intellectus A ctualé cú omnibus proprietatibus opor:
fit non ensfic appellatum , non tamen ſepara- tunis fimul uno mométo,non earú vná prius,
tetur ab aliquo illorum duorum. Quod li con & alterá poſterius,neq;ſucceſſu temporario,
tingat, intellectus is non eller intellectiuus. qualihominé ſenſibile. Quare ét hoinini in
fed intelligibilis. Neque autem res intelligi- tellectuali omnes perfectiones conuenientes
bilis eſt intellectus . Sed quatenus eſt abſtra- primo affuerunt,neq , poſterius additur illi ali
&ta,comprenditurab ipſo .Quarecum proba- qua ut aduentitia , led.n.eft in orbe ſuperno
cum fuerit quod intellectus eſt principium purus & abſolutus.quæq; adhuc illi conditio
L primitus
 L 1 B E R
primitus attribuitur , nunquam poftea aufer- lectualis mundi in quo funt omuia : Si rurſus
tur. Alioquin Gi homo intellectualis additicias dicat aliquis quod tanta imitatio ,infit anima
perfectiones ſigillatim pluribus momentis fu- ti,quanta ſatir facit ntſe tueatur a noxiis , Di
Iciperet , forec generabilis & corruptibilis. cimus quod licet hoc uerum fit,attamen ſub
Præterea quæ prius diminuta admittunt ad- Itantiæ terreſtres ſeruantur a forma primaria
iectionem , fiuntab agente diminuto , &mo- orbis excelli , quatenus omnia inferiora exi
fario , quale eſt natura, Entiauero orbis fuper- Aunt in capſa ſua,animauniuerfali,quæ eſto
ni proueniunt ab Autore abſoluto ,puro etiá ptima,& fere,& par ipfi eflècie proximæ Deo.
ſupreme. Et momentario ex conſequenti a- Quæ cum talia finr uidelicet, quod omnia exi
gente.Idcircoformæ illæ ſuntperfectæ ,& pu- Itant inſita formæ intellectuali,animæ;ſcilicet
ræ,atque obid quoque pariter probæ,Siqui- « uniuerſali , uis igitur fenfitiua non abeftab a- .
dem non enumeraturquæpiam inter illasniſi nima hujuſmodi, quamuis exiſtatin orbe ſu
firmitatem exiſtendi habeat , quodlibet au- - perno intellectiua abfolute perfecta talis ab
tein cadens ſub generationem corruptione- intellectu agente pyro ac perfecto undique ,
que,eſt ab efficiente temporario,a qualinatu- utpote opere proximo Autori primo . Anima
ralia cum ſint, principium licet eofum fuerit autem intellectualis ſupereſt in orbe princi
perfectum ,ſunt generabilia & corruptibilia. . pali fupremo,parium perfectionum quor na
Quod cum ſit,de illis quærendum eft quid fit cta excitit in infimo.Quia caufa eadem omni
ſeorſum prius, deinde propterquid fit. Quo- tenens ibi indiminutam ſeruat. Quare homo
niam eæ duæ rationes quæſitæ non extiterunt illic non exiſtit tantum intellectiuus, ſed etiã
fimul. Subſtantiæ uero perpetuæ fuerunt pro- fenfitiuus, Neque ideo habei uiin ſentiédi,vl.
ductæ fine conſultatione, Siquidem ab Auro- tra intelligendipotentiam ,ut fit aptus gene
re perpetuominimecogitante .Quoniamis rationi, fed quoniam ineoftatuambæifta
elt ſupremeperfectus, qualis,neque auctioné; perfectiones funçoportunæ. Etfhuic aliquis
neque minutionem patitur.Quod fi quiſpiam lubdat quod anima in orbe ſupergo fuit fen
obiiciat quoniam agens prinarium , potuitfa fitiua in potantia , in regione aatem genera
cerealiquid , ac deindeaddere aliud melius çionis facta elt lenfitiua in actu ,quoniam ſeni
perficiendo.Reſpondemus,quod ſiillud ens fus eſt,uis receptiua ſenſibilis , dicimus id elle
creatum fuiffetprius depoçtum uno modo, falſum.Siquidow in orbe illo ſuperno non eft
deinde adderetur aliud bonum ,ſequeretur, aliquid lenlçiuuw in potentia , ut conuene
quodprimonon extiteritbonum perfectum , runtin hoc archifopiBabilonij. Contrarium
Id autem non conuenit agenti primo quod namqueablurdum foret. Et quod animæ po:
efficiat quodpiam opus bonumnon peclectú, tentia actuetur hic inferius , cum deſcenden
quandoquidem ipſum elt bonum primarium do potius ignobileſcat , ut quæ fiat aliquo
ac ſupremum ,cuius operi, cum fit proximum modo corruptibilis. Cui accedit quod G ani
ei, non debet quicquam boni conuenientis ma in regione intellectualı non ſentiret, qua
femeldeeffe, nam ratione diſcerneret ( enlibilia, ab aliis in .
fenfibilibus ,
Quod anima in orbe ſuperno habet vim ſen
3. tiendi quandam . Cap. 111. Quod fit homo quidam fimplex , quidam
autem compoſitus, quid ſituterque.
ac quod bomoſimplex quidam
Mplius ſubſtantiæ grbis ſuperni yirtus ſupernus , quidam
A quoque fenfitiua ineelt. Siquidem in eo infimus.
exitunt,quæcuinque hic ſunt in materia,ſed Caput II11.
ibidem depurata ſupra materiam ,utuerbi gra
ţia,ſubſtantia aut fcientia : fimiliaque exiſtung Xpofituci ſtatum hominis intellectibilis
illic lub ſpecie primaria.Non enim certe ali- narremus qualis fit homo ſenſibilis, quem
quid perfectionis eis deeſt,neque exiſtunt for cum impofsibile fit perfecte cognoſcere,qua
mæ priores conterminæ quain liat imperfe- modo contingit intelligere illum orbis lu ,
Ciores.Non etiam illic, aliqua çltforma reli- perni , & forte cogitatio hic prouehens di
qua membri alicuius animulis cuius fimula- ctat hunc hominem elle illum , Statuentes
crum non imprimatur materiæ , ad quod nuly igitur exordium probationis quærimus, an
lum agensalterat materiain , niſi talis ſpecies homo ſenſibilis lit idolum animæ particu .
ſuperna ſuperformer eandem . Quare quando laris ultra illud idolum animæ uniuerſalis,
quiſpiam quærat per quod efficiens factum per quod homo eſt animal , an uero anima
eſt hoc membrum ? puta manus , aut oculus. uniuerſalis fit homo , Anima uero particu,
Refpondemus quod per formam illam intel- Jaris quæ operatur in corpore non fit homo.
 EVA RTV S D E Ç I MU S.
Et ſic homo fit Animal rationale,non aliquid
compoſitum ex Anima & corpore , neq; ipla
anima coniuncta cudam corpori.Quarecum
definiatur homo inferior quod eſt compoli-
tus ex anima rationali & corpore, impoflibile
eft hunc hominem elle finilem illi fuperno ,
quem uocamus intellectualem : formalemq; .
Ideo quoque talis definitio non erit omnino
uera ,fed tamen uerifimilis , quia non caret
principio eflentiali hominis , uidelicet forma
perquam elt Ens. Quod cum fit, ea definitio
nondum eſt hominis ueri:Simplicis , formalif
que,led compoliu.Oportet autem compofitú
niri
defi non lolumn per formam , led etiam &
per lolam
formam fatis eft , & fic homo uerus definien
dus elt per formam tantum , per quam eſt ho-
mo , quæ eft infeparabilis & necellaria ,uc din
catur homo eſt animal rationale , ubi animal
ponitur pro uita,quz non ineſt abſque anima
infundente . Totus homo autem diuiditur in
corpus & animam quæ eft forma . Vnde non
euitatur quin homo proprius,aut lit anima
Untellectiva, aut fit opus eius. Et li detur pri-
mum ,lequeretur quod homo foret anima in-
tellectiua,ingrella etiam corpus præter huma
num.Hoc autem elt fallum. Siquidem non có
tingit animam etle ſub hoc nomine, nig cum
fuerit in corpore humano , quali nunc ineft.
Quod cum lit ita,quid uetat hominem dici te
mel , compofitum quoddam ex anima & cor-
pore , iterum autem animalrationale , ſeu ra-
rionem ,ideft opus animæ rationalis , impoſſi.
bile enim eft tale opus fieri ab alio agente .
Namque ut rationes agentes in granis ſemi-
nariis,arguunt ea lingula non eſſe line anima-
busſingulis propriis , ac uice uerſa animæ in
eiuſdem granis arguunt rationes agentes ui-
Cain coinelle . Neque mirum cum hæ lint
opera animarum uegetatricium , fic autem
etiam animæ fenſuales illuſtriores: manife
ftioreſque & adhuc rationales ſehabét, quod
illis tant o potius inſunt huiuſmodi rationes
agentes uiram.Quare anima rationalis ante
quam inſit corpori , ſecundum illam deffini-
tionem formalem , fuit homo proprius . Gum
auté inextiterit corpori , formauit fimulacrú
alterius hominis , uidelicet ſenhbilis , quale
pro uiribus aptauit ad fimilitudiné hominis
ueri , ut qui fingit figuram corporis humani,
pro facultate imitatur illum,& licut huiuſmo-
di effigies elt Jimnilitudo quidem hominis,ſed
ignobilior, quoniam non habet conditiones
hominis , fcilicet uitam. Non enim eius uim
progrediédi, neque aliam potentiam.Sic iſte
homo ſenſibilis,cuius forma eſt anima ratio-
nalis imperfecta, eſt exemplar,illius hominis
primi,diuini,& ueri,& anima quidem conata
38
eſt adlimilare lumine.Hominem homini vero
quoniam indidit illi rationes hominis prima
rij,ſed imperfectas, utpote paucas , particula
relque. Homini,& enim primario inſunt Po
tentes ſenſus illuſtreſque & perſpicui, longe
magis quam huic qui exiſtit figura illius.
Qualem oportet eſse hominem infi .
mum ad fpeculandum
Supernum .
1
s.
Сар. И.
‫ار‬
Portet quod uir peculaturus hominem
magna ac dignitate inſignitus, quodque ha
beat fenfus potentes,ne offufcentur, quando
ab homine fuperno exoriuntur radij illuſtres
in eos,Siquidé homo primarius , ac uerus,eſt
lumen clarum , in illoque exiſtunt cunctæ ra
tiones humanæ inſignes. Atque is eſt homo
ille,quem Plato definiuit,niſi quod adiecit de
finttioni præſcriptæ , dicens,homo eſt anima!
rationale, idet uita feu anima rationalis , cui
ſeruit corpus,opus proprium , huic namque
animæ,corpus quidem leruit primo , Animæ
autem diuinæ nobili ſecundo . videlicet pec
mediam animam ſenſualem , quam comitatur
rationalis,quæ dat uitam potiorein , Neq; ob
id delcendendo ex orbe lupreino , ad infimú,
fed infundendo . Quoniam anima rationalis
non delabitur ex illo intellectuali in hunc ,
ſed cogiungitur iſti animæ,quç pender ab ea.
Idcirco eriam ratio huius hominis quáquam:
Sit imperfecta,camen ſublimata perortum ab
illa excella, unionemque cum eadem fiet ua
lidior.Hac de cauſa,dixerunt nonnulli quod
animus particularis eſt pars animi uniuer
Calis .
Quod in orbe ſupernoſunt etiam ſen
ſus , ſed meliores.
Сар. / І.
I quærat quidam ,quonam modo contigit
Slam
animam ien fitiuam exiſtentem cum fenfi
oribus
bus nobili e
in region ſuperiore , dein
exiſtere in infima & ignobili . Dicemusquod
ſenſus in excello orbe inexiſtens ,ſubſtancia
intellectuali nobili , eſt diſpar ſenſui huius
ignobili , propterea quod illic eft altior . Sie
quidem unus fenfus excedit alterum , fi
cut unum fengibile aliud : unde quoque len
ſus hominis.infimi pendet a lenlu hominis
ſuperni coniungiturque illi, & ob id etiam
hic homo , acquirit ſenſum ab illo , uc hic
ignis iungitur ipſi alto , profuitque ab il
lo . Porro fenfus etiam ineſt animæ ibidem
L 3 exiſtenti ,
 L 1 B E
exiſtenti,quoniam funt illic corpora uniuer-
ſalia ,ut hic particularia . Atque animaſentit
illa ſuperiora , ficut homo iſta inferiora , qui
eſt ſecnndarius, uepote ſimulacrum primarii.
Homo item hic corporalis magis ſentit, ille
uero {piritalis,magis intelligit.Cuiprimario
cum inſint rationes agentes, adhuc immittit
lumen ſuuw hominum ſecundario : atque e-
tiam tertio mundi infimi.Quod cum fit, ho-
mini corporeo ineſt operatio utriuſque prio-
ris cuius eſt figura . Idem enim agit aliquod
opus hominis rationalis, atque aliquid intel .
lectualis, licet utrunqueimperfe & um acmi-
nus,quandoquidem eſt fimulachrum , & alte-
rius etiam fimulachri. Iain igicur probatum ,
quod homo primarius ſentit altiore fenſu ,
quam infimus, & quod ſuperiora non fuſci-
piunt in Auxum ab inferioribus, ſed uice ver-
la inferiora a ſuperioribus,fiquidem pendent
ab eis ;cum ſequantur eadem in qualitatibus
fubfimilia. Quare hic homo, ſumit robur aſu .
perno : & quamquam etiam fentiat non ta-
men pariter utille,quiſentit pure, ut pote al-
tiora. Illic namqueuiſus.proſpicit uniuerſa
lia ,hic uero particularia, propter imbecillita-
tem.Ille amplius extat ualidior,quoniam in-
cidit in obiecta illuſtriora , & inſigniora. Qui-
corporeus exiſtensimperfectus, ut qui intuea
tur ignobilia , & miniina, quæ ſunt idola illo-
rum luperiorum ,quare huiuſmodi homo in-
tellectualis eſt robuſtus, & habet ſenſum qua-
lem dixiinus .
Quod in orbe ſuperno ſunt etiamforme
brutorum . Cap. VII.
iam di&um fit,
S I quiſpiam quærat ,cum
ab excello , quid dicendum in cæteris anima-
libus , quoniam modo uidelicet Deus illa P-
duxerit?an cogitauerit primo formam equi,a-
liorumque brutorum , & deinde produxerit
in hoc orbe ſenſibili , non autem in intelle
ctuali ? Reſpondemus , quod antea probaui-
mas rationibus fuffecturis , demonitrando ,
Deum crealle omnia abſque conſultatione :
Siquidem prius mundum ſublimem , impo-
ſuitq; illi, line cogitatione omnes formas per-
fectas, & puras,utpote productas cum ellen-
ciis propriis citra accidentia ,poftea uero crea-
uit adhuc hunc fenfibilem , vt fimulac hrum
tantum illius incorruptibilis . Quod cum ita
fit,quando creauit equuin ,aliud ucbrutum in
orbe ſuperno, in quo puro ac perfecto collo-
cauit omnes ſpecies animalium altiori modo ;
non creauit bruta illic tantum , ſed etiain hic
infima. Alioquin eius uis creádi , defectum pa
teretur :hoc autem nó eft, quoniam nulla uir-
R
tus poteſt extendiad omnia , niſi prima pona
tentiffima omnium ,creatrixque aliarum ,quæ
nec deferturad locum , nec clauditur loco ,
cum ſit infinita. Quando autem obiiciat ali
quis, quod animalia rationalia exiſtunt in or
be intellettuali, cum fint nobilia;ſed quis por
fit opinari , quod multitudo brutorum irra 1
tionalium etiam ibidem fit & maxime ignobi
lium. Refpondebimus rationem huius effe ,
quod autor primus eſt unus omnino , eſſen
tiaque illius,quæ eft eadem cum exiſtentia, ut
pluries dixiinus creauit mundum intellectua_
iem, unum ,ſed quoniam dedecet, quod uni
tas creati;licequalis unitati creatoris , nec ea
nim ſunt eadem . Cũ ira fit ,creatum primum ,
deinde creat plura.Siquidé eſt polterius creá
te,quod eft unü omnino . Nec enim eft prius,
neque etiam æquale , quare non eſt quoque
æqualiter vnum , igitur plura . Vnitas enim
immediate repugnat pluralitati , quoniam v
num eſt perfectum , & plura funt imperfecta,
Quod G lubditur pluralitati, exiſtır adminus
duplum , omne autem unum, ex duobus im
pollibile eſt , quod fic unum abſolutum.Quá
to autein minus contingit , quod duo lint
vnum , vt eorum ſingulum . Inuenies nanque
in dualitate,primomotum ,ac quieté, & qua
uis inſir ei intellectus , non tamen is eft illa
vnus abftractiſſimus, a quo procedunt omnes
alii,& per quem omnia intelliguntur. Sed eſt
plurificatus, vt multi alii intellectus, quorum
anima elt magis plurificata ,quæ inter eos exi
ftit, non ut una ſeparata , ſed ut animæ om
nes.Vtpote in quo cóſtat potentia intelligen
di animabus fingulis, quoniam ſola hæc eſt
perfecta. Et cum exanimabus una , uidelicet
rationalis lit in orbe luperno , neque etiá am
bigitur, quin reliquç exiſtant ibidem , & cum
tales ſint illic immateriales, quod eorum ani
malia , quoque fint immaterialia. Quare pro
batum,quod mundus excellus, habet formas
plurimas animalium omnium.
Solutio obie& tionum quarundam , & quæftionis
vnius. Cap. VIII .
quidam obiiciat dicens , quod poffibile
S quidem eſt collocari animalia nobilia in
mundo nobiliſed animalia ignobilia impolli
bile eſt :qualia ſunt rationabilia , quoniam li
animal rationale eft nobile , igitur animal irra
tionabile exiſtit ignobile .Quod fi fic autem
nobile in loco nobili , ignobile non eſt ibi
dein , ſed in ignobili. Quonam modo enim
continget ,quod in intellectu exiſtat ,quod nó
lit intellectuale.Dico autcm intellectum mu
dum ſupernum ,quia is totus eſt intelle &tiuus,
Siquidein in eo , & ab eo ſunt intellectus.Re
ſponde
 IVARTUSDECIM V S.
pondemus premittentes exemplum . Quod
ficut homo infimus non eſt perſimilis ſuper-
no , quoniam ille non cogitat , ſed eſt prior
cogitante, fic etiam bruta hic exiſtentia non
funt perſimilia illis ſublimibus, quæ ſunt val-
de nobiliora.Et fi ſubderet aliquis, animal ra-
tionale nobile hic cogitat,alia autem non co-
gitant, quare igitur hæc omnia ſunt ibi in in
telle & u . Dicimus, quod intellectus illic eft
varius.Siquidem humanus,eſt ſupra brucalē ,
Quare etiam nihil ambiguú , quod cogitatio
hominis differat a cogitatione bruti, inucniút
nanque cogitationes etiam brutorum plures
rationales, quando cogitatiua eſt intellectus
fuus, pro brutis fingulis,perquam diſcernunt,
ſenſu comprenſa.Sed enim cogitatiua homi .
nis,rem ſenſu perceptam porrigit intellectui,
qui confirmans admittit eam . Inconfirmans
autem abiiciet . Et quandoque ad
fum confirmabit , regreſſuſque iterum ad ſe,
ruminat ſecum pluries,donec rem ueri mani-
feftam crediderit .Quod fi adhuc aliquis quæ-
rat,cur cum fint brutorum utrorumque ope-
rationes cogitatiuæ,non ſunt æquales ? Item
cur fi rationalitas eſt cauſa cogitationis hu.
manæ,non utique homines ſunt æqualiter co
gitatiui.Dicemus ſciendum eſſe, quod diffe-
rentia cogitatiuarum inter ſe , item etiam in-
tellectuum , prouenit ob motus uitæ utriuſq;
differentes. Idcirco animalia ſuperna , & in fi-
ma fuerunt diuerſa, cogitatiuæquc ac intelle-
&tus eorum diuerfi.Siquidem illa ſunr perſpi-
caciora iſtis. Humanus intellectus nanq;, eſt
propinquiorintellectibus.Náque quidam eſt
primus, ut diuinus ſupernuſque, quidam ſe-
cundus ut rationalis humánuſq; infimus, qui
dam tertius , ut irrationalis, & brutalis etiam
infinus , qualis eſt cogitatiua per diſtantiam
ab illo intellectu digniſſimo.Animal, & enim
rationale hic dictum ,eft etiam illic rationale.
Atque animal hic brutum nominatum illic
quoque haber intellectum . Siquidem cogi-
tatiua equi ſecundarii,ibidem eſt intellectus.
Impoſſibile exiſtit enim quod quis intelligat
equum niſi cogitatiua equi primarii fit intel-
lectus, Intellectus namq; & res intellecta ſunt
idem,quare intellectus lolum intelligit intel-
lectuale. Ac uita particularis non eſt line vita
abſoluta , fic etiam intellectus particularis no
exiſtit fine intellectu abſoluto , fed eft ab illo.
Igitur etiam afferimus, quod nullorum bru-
torum intellectus,exiſtitabſque intellectu ab-
ſoluto . Intellectus autem abſolutus ,quando
inextiterit homini , factus eſt particularis al-
terque a ſeipſo .Quando itē inextiterit cquo ,
factus eſt cum particularis,cum diuerſus ab hu
mano : atque in reliquis animalibus. Quoties
nanque intelle us deſcendit coties fit ignobi
39
lis,ſicque poten tia uitalis quanto magis infira
matur,tantomagis infirmatur.Ex qua fit opus
obſcurum , & ignobile animal . Cui quando
ingenium extet imbecille , intellectus com
penfat.Sicut facit membra valida ad æquipo.
tentiam ut,uerbi gratia canibus,quos prode
fectu uitę lic aliquatenus perficit . Siquidem
oportet unumquodque animal conſequi ali.
quam perfectionem ab intellectu uirifico
Quod l.quiſpiam huic obiiciat adducens,
quod inueniuntur aliqua bruta imperfecta :
impotentiaque repellere noxia . Reſponde
mus , quod talia ſunt pauca.
Quod omnis forma naturalis huius mundi, habet
fimilem ,fed nobiliorem in orbe ſuper
no. Cap. VIII .
Ræterea animalia ſunt ordinata, & fubin
de
bent intellectus , & uitas ab intellecta prima
rio ,ſecundum conditionem.Non enim,vt di
ximus, conuenit , quod creatuin ſit unnm ab .
ſolutum , & par autori. Quare etiam procul
dubio oporret vt ſit unum compoſitum ex plu
ribus.lın poffibile autem eſt,quod fit ex plu
ribus fimilibus,alioquin alterum illorum fo .
rer ociolum , quando ſufficeret unum . Vnde
fequitur,vt creatum conſtetex diſsimilibus ,
ſeorſum exiſtentibus fingulis, ſecundum for
mas . Dignitas enim formarum exiftit fecun
dum nobilitatem fimilium animalium ſub al
ternorum. Quare neceſſe eſt quod gradus ani
malium ſint duo inæquales . Quorum fingu
lis , ex conſequenti ineſt uis ſenſitiua, qualis
competit. Sic autem quoq; iſte orbis infimus
conftat ex differentibus . Quarum una eſt di .
gnior altera , & vnaquæque eft fere mundus
unus,cui in eft dignitas conueniens.Quare iis
exiſtentibus,reuerſi colligimus tandem ,quod
omnis forma naturalis huius mundi , habet fi
milem in illo ſuperno ,ſed nobiliorem . Siqui.
dem hic pendeta materia. Ibiautem minime,
ac iſta rurſus eft fimulacrum illius.Ea propter
inibi extat cælum : ignis : aer : aqua: & terra,
& quæ inlunt,ut plantæ.Et fi quærat quiſpiam
fi plantæ ſincin orbe ſuperno,ac etiam terra :
aer: aqua : & ignis. Quonam modo talia ſunt
inibi?Non enim euitatur,quin aut fint uiui
da: aut non . Si nanque non Gint uiuida , cur
hæc indigent illis. Et li ſinr uiuida quonam
modo Gnt talia?Dicemus , quod plantæ etiam
inibi ſunt uiuidæ:quoniamhic uiuunt.Siqui
dem plantę ineſt ratio agens uitam nobilior
ſupra animam propriam ,quæ eft materialis ,
cum planta hic fic materialis , & conuenien
tius elt , quod alia ratio inſie plantæ ſuperna:
primariæ : & nobiliori, quoniam hæc ratio in.
ferior
 L 1
ferior eſt ab aliqua alia.Rationes nanque iſta
exiſtentes,ſunt pluresparticulareſque, parti
culare autem eſtab vniuerſali . Quare huiuſ.
modi planta compoſita omnino elt, ramus il
lius generalis. Vnde etiam fi hæc planta fit ui-
uida ,quanto magis illa ſuperna, quæ eſt pri-
maria , & vera .
Quodterra infima eſt particeps uitæ , ac tanto
magis fuperna. Сар. х.
Trum terra ſuperno orbi fit uiuida , di-
V ſcere poſſimus,cum hác infimam fpe-
culati fuerimus . Quoniam hæc elt idolum , &
figura illius . Huic enim terræ quædam vita
ineſt , & ratio agens uitam , cuius argumen-
tum eſt forma eiuſdem uariabilis . Siquidem
ipſa crelcit,& adhimilat,augetque montes,qui
ſunt natura terreſtres, in medio quoquc m o
mó-
tium huiuſinodi meatus plurimi exiſtunt, &
cauernæ , riuique, & alia quædam per anima,;
quæ tales efficit formas, Atque huiuſmodi ra-
tio formatrix terræ : operanſque intus , aſſimi:
lat ſecundum naturam ſubteragentem ,lbi ar-
borem , atque arbori ramum exciſum , quare
iis colligemus,quod ratio animæ ineſt terræ ,
licet ſi naturæ , leruilis . quando quidem im-
poſſibile eſt eam non uiuere , & agere opera
uitę. Haber quoq;uitam proculdubio.Quod
fi hæc terra ſenſibilis uiuit , quanto magis il-
la primaria . Hæc enim eſt ſecundaria exorta-
que ab illa ..
Qualisſit ſtatus entium orbis ſuper-
Cap. V 1.
Sſerimus pariter,quod omnia entia mú-
AA di ſuperni ſunt illuſtria utpote in luce
excella: idcirco quoque,unumquodque eorú
conſpicit omnia alia per effentiam ſuam , ac
in eſentia alterius.Quapropter etiam ſunt ibi
dem cuncta in fingulis, & in omnibus , & lux
quæ exorta eft in illis, exiſtit infinita , ldeo e-
tiam illorum quodlibet eſt maximum , Maie.
ftate cuius potentia eſt infinita, & purum , ac
uice uerfa , vt verbi gratia, Sol illic eft omnis
ſtella, & omnis ſtella eſt ſol etiam, ſed quæ ex-
cellit ſupra alias,uocatur ſol,quæ uero non ex
cellit,nominatur ſtella, atque ita quodlibet
eorum conſpicitur in altero conexiltenti , &
vniuerſum uidetur in unico , unicumque in
vniuerfo.lbi quidem eſt motus , ſed ocultus :
quia non principiatus, neque terminatus, nec
eft aliud amobili , ſed eſt ipſuin met mobile ,
Atque ibi eft quies perfecta,neque illa deſcri-
bitur per motum.Nec enim continet motum .
Ibidem quoque ſenſus exiftit abfolutus . Si-
quidem non fupereft aliquid fenſu impercep-
B E R
tibile. Atq; etiam unum quod ibi exiſtens eft
firmum , etiam terra . Nec enim exiſtic , qua
lia huiuſmodi ſunt infima, ac eſt quidem ſu .
perna ſubſtantia fimilis infimæ congeneri, ſed
excellit gradu.Neque uero adhuc eft quiſquá
locus ſuperior in quo exiſtat , quoniam ſubii
cit ſibieum ,& exalcatur ſupra eundem,Siinili.
ter autem intellectus, & cæli uilbiles,ibi le ha
bent,& lumen lyderum ac lux eius ſuperior.
In ſperis nanque unum quodque eorum lo
catur extra alterum :exiſtirque in parte ſola nó
toto,Non fic pactes cælorum ſpiritalium qua
rum unaquæque eſt pars & totum.Quando &
enim uideris partem perſpiciestotum , & cum
videris cotum perſpicies partem, Viſus nanq;
latus in vnam partem propter fubtilitatem
ac celeritatein penetrat omnia,ut uerbi gratia
Siquis circúlpiciens terram, introſpiciat om,
nia intima. Speculatio , item múdi ſuperni no
fatigat intellectum faturitate faſtidioue affi
cit.Siquidem nullum patitur defectú . Ac (pe
culatur ,inibinon tantum intuetur partem u *
nicam , ſed omnes , quæ ſunt optimæ ,quibuſ
que lætatur.Si nanque aliter conſpiceret tan “.
cum parté unicam , illa neq; foret optimágnes
que lætifica.Ellentiæ pręterea illic exiſtentes
ſunt incorruptibiles ,& indeficientes:neque ut
Colet alia conſpiciens ,iſtas amittit deliderium
conſpiciendi , ſed quanto magis (peculacur s
tantomagis deſiderat & admiratur,neque in,
tuendo latlatur , verum ſubinde plus robora
tur.Subſtantias quoque inibi exiſtentibus nó
ineſt uita laborioſa , afflictuofaue ſed enim
{uauis.Siqui demn ſunt puræ acimmateriatę .
A quocreata ſunt entia orbis ſuperni , & quum
le fit verbum diuinum . Cap. XX.
Viuſmodi item entia orbis ſuperni fue:
H rút creata ab illo uerbo primario, quod
eft fubſtantia princeps. Neque uero ita, quod
ipſa eſſentia prius: pofterius autem eiusintel
lectio producta ſic, uelutin ſubſtantiis fecun
dariis:Sed enim ambæ fimul concreatæ ſunt ,
namq; intellectio ſuimet,eſt ipſe intellectus ,
Addo tamen , quod intellectus intelligit ſe
ipſum primo,ſecundo autem intellectionem
fui propriam : ut planeta louialis reflectitur
ad lubliátiam ſuam inter celeltia , quæ & ter.
reſtria funt ſimulacra , & figuræ impreſſz a ſu
pernis. Iccirco illa ſunt diſpoſita qualitatibus
admirandis. Quas non penetrant nifi, uiri fe .
liciſſimi: conati multum contemplari talia .
Præcipue autem verbum ſapientiæ diuinç exi
(tit , potentiflimum omnium , vndemaieſta
tem eius utpote principis,& uirtutem : quil
nam comprendere ualet ? Ac intueri ueram
effentiam eiuſdem.Jn quo uerbo omnia ſunt
conſpica
 QVARTVSDECIMUS.
conſpicabilia : & a quo poteſtas creandi duci-
tur.Hoc enim verbum ,eft virtus actulq; prin-
ceps : proximus fuccedenti creato primo,
quod dein eſt cauſa una omnium aliarú crea-
curarum intellectibilium : videlicet immedia-
te: perque iltas medias (enfibilium qualium
ytratumque omnes continentur in intellectu
agente creato illo primo : ſuntque opera illi
proportionata; ipfe qutem intellectus agens,
eft opus autori. ſupremo proportionatum in
quem intellectum adhuc univerſaliorein fpe
culando conuerſus Lublimatur : & fit cauſa
uniuerſalis procreans omnia alia ſubſequen-
ter digeſta entia
Quomodo orbis fupernus intelligatur a nobis:
qualiſq; fitfcientia intelle &tus agen
tis. Cap. XIII.
Tnemo quidem ualetintroſpicere orbem
E ſupernum ,nig quiintellectum præualére,
Sedauit ſenſus. Quique aſlıdua mentisſpecu .
latione eft (cius non per rationes exemplares,
Gignaque indicatiua more dialecticoru .Nos
aucem ita minimc enitimur ſpeculari pulchri
tudinen illam luculengam :quia lenlus fuper
dominaturnobis: Neque credendo admitti-
mus, niſi corporalia entia ,unde etiam opina,
mur,quod non diſcamusnifideducendocon
çluliones ex principiis pluribus ſuppoſitis .
Quod tamen noneft uecum ,in omnidiſcipli-
na etiam hichabita :quoniam principia eui:
dentia diſcuntur ablque quod ex aliis dedu.
Cione probentur;(yocenim ipſa prima:Qua-
tomagisigitur fuperiora intelligunturnonex
principais conclula : Yoru inibi abſolute per-
ipicitur yericas omnino abfque errore: & fala
facia . Siquidem non permedium : quoniam
quum ſint talia fimplicia non admiſceturillis
quicquain alienuin ,accidentariumque, quale
contingitterreftribus , que non uere per fpi-
ciuntur. Qui ergo hælitar, quod mundus ( u-
pernus fit talis, qualem defcripfimus,auerſus
eft ab illo :Quádo autem aliqui noſtrú , adepti
fimus victoriam animæ :manifeftamus eum ita
ſe habere . Aciccirco rurfus dicimus , quod
Rex Babyloniæ cófpicatus mente ,orbemillă:
dein memor retulit: inibinon eſſe aliquid in bris eis utenſiles:Quod fecerüt, ut indicarent,
aliquo, Neq; explicuit id ſed :dimmittens nar quod intellectus agens immaterialis creauit :
rationem cæptam : ad quam abloluendá ex . omnia fecundum propriam efſentiæ cuiuſli
ordium fir . Quod omnia fiunt per aliquam
ſcientiam acquilitam ,aut cõgenitam: & quod
ſcientia acquiſita imitatur naturam :quatenus
ſcius dirigicur ad aſlimilandú naturæ aliquid .
Scientia autem congenita connaturaliſq; eſt
multiplex:ſed unica:quod li talis inſit intel-
le & uiagenti:primatique,perſe ineſt:nec pót
cam'exalia priore diſcendo acquiſitam fuille.
40
Siquis autem quærat utrum huiuſmodi digni
cas ineſthuic intellectui prænominato . Dici
mus quod a natura eius propria: illicque litté
ces non progrediemur ad aliam rationem ,Et
enimliquis negetſcientiam intelle&us agen
tis effe illi connatura lem.Redarguentes dici
mus, quod alioquin G intellectus acquifiller
( cientiam ſuam : aut per aliam altioremdidi
ciflet,aut per eſſentiam propriam ,quodeftim
pallibile; neque enim intellectusagenseſt fa
tus talis ellentiæ a uerbo diuino, vt fic fcien
tia (ua:vtuerbum ipſum. Scientia enim intel
lectusagentis,eſt qualitas in co: non ſubſtan
tia.Scientia namque uera eſt ſubſtantia ſcien
ris:ac ſubſtantia uera eſt ſcientia : atque hæc
ſcientiavera ,ineltipa ſubſtantię primæ a fer
ipfa : iccirco quoquenulla ſubſtantia carens
ſcientia tali,eſtlabitantiavera; &poflint elle
Lubſtantiaparticularis. SUS
luod entium fupernorumanum non eftnobilius
effentialiter altero:propterquid Aegyr:
Pły, ufa funtlitteris Hieroglyphicis. ori
Cap. XII.4. 1.ru
Crity
Nier entiamundi fuperni nallumeftnga
bilius ſubſtantialiteraluero: fedomnia funt
illic ſecundum formam optimam :ficutførına
inexiſtentes animo architecti effe ctrices funt
partes,quæ differunt abefte tis:verbigratiafi,
guris parieti inſcriptis :Iccirco etiam hajuf
modi formas ſupernas uocarunt priſci exem
pla, quales Plato narrauic effe fubſtácias eflen
cialue inferiorum . Sapienteſque Babylonij, &
Ægyptii acuminementis ,introſpexerunt in,
tellectualis mundiſpecies,complexi ſcientia
aliunde çradiça : vel ex feipfisinuenta : quam
çtiam profeſſioneipla fibiuendicarunt.Siqui
demenarraturi aliquid utebantur do & rina in
tellectuaria :non autem humanaria:vt nonnal
lialii,qui conſulentes eos,adhucnon fibi nig
fatis firmiter diſcere ex fententiis locutione
gedditis: Conceptusanimorum acceptosfcri
bebát,uti oculata fide legimus, in lapides per
figuras:idem in omnibus ſcientiis artibuſque
facientes: quos locabant in templis,tanquam
paginas perlegendas; talefque aderant proli
bec rarionem fimilitudinemque: quale opti
mum fuic pulcherrimumque documentom :
per quod utinam etiam indicaretur qua ratio
ne attingerunt formas illas mirandas, & abſcó
ditas: Sic enim illorum factum eller laude di
gnius , qualis conditio paucis viris contin
git .
Quod
 L 1
Quod cur entia ſuperna ſint facta talia,non eft
quærendum : & quod Deus creando
non utitur cogitatione .
Cap. XV.
Vom ſcientia Aegyptiorum de ſupernis
Q rebus fit admirando: quanto magis igi
tur fapientia principis creárishuiuf-
modi ſubſtantias in ſupremoorbe.Neq;explo
randum propter quid entia ifta fuerút produ.
eta talia, quoniá ipſa exiſtút ſummæ rationes
dignitate eſſentiæque meræ quas plures Deus
creauit abſq; cogitatione.Neque pulchritudo
inferiorum eft abſoluta : quoniam hæc facta
ſunt ab agente reſpiciente rationes illas per
petuas pršenarratas,quę receſſerunt ab autore
primo,præter cogitarain alterius rationis pul-
chritudiné . Et enim quis non admireturvir.
tutem eſſentiæ in illo ente nobiliffimo , & lu-
premo:quod creauit omnia alia,abfq; confül-
tatione,ac fecundum effentiam ſuam : cuiuſq;
principalitaseſtratio rationum : Neque ob id
eflentia ipſa indigec refpectu exploratorio ,ta-
lium ,namqueexternæ pulchritudinis . Siqui,
dem ſua libiſatis eſt principalitas. Quod imi-
tatu etiam maiorum dicimus:quicócordirer
alleruerunt hunc inundum fuiſſe factum , non
a ſeipſo neque fecundum accidens, ſed ab at-
chitecto fapientiffimo nobiliſſimoque : & ab
ftracto ab omniratione creata . Rurſus tainen
nobis quærendum in fabrica huius mundi,an
agens præcogitauerit in feipfo cuncta agéda,
An item cogitauerit fingnla :creando primo
terrá orbismedia :ſecüdo aquá ſuperiorē :'ter.
tio aerem altiorem aqua;quarto ignem ſúbli-
miorem aere:quinto dein uero cælos conti-
nenres omnia.ſexto poſtea plantas , & anima
lia diuerſa ſpecie: camen inanimante conue-
nientia :conſtituendo membra exteriora, & in
teriora pro modo conuenienti operationi-
bus.Imprimis igitur ſi formæ rerun mūdi com
gitatæ fuifTent fingulæ ,a diuinamente ad ope
SCHOLION IV SSV EIVSDEM APPOSIT VM .
c .,
Cap:12. Aperte uult intelleitum creatum , a uerbo diuino,effe caufam omnium aliarum creatuarrū .
** Etincap.vlt. ſimile, ſcilicet. Quod orbisſupernus créatus fueritpermediumintellectum creatum,
quæ funtfalfa iuxta annotata inprincipio.
1 >
B E R
ra recte facienda : Deus créaſſer unam earum
poft alteram ,utexemplarem.Non id auté con
uenit autori fapientiffimo & ſubftantię nobi.
biliſſimæ ſupraalias:neque ſecundo cótingit
dicere,quod Deus præcogitarit in ſeipſo res
creandas, poſtea uero creauerit : Sic enim res
cogitatæ,autſunt extra ipſum ,aut in ipſo: & fi
fuerint extra ipſum ,igitur extiterunt priuſquá
creata (int:quod fi fuerint in ipſo igitut no in
diget illarum præcogitatione: liquidem ipfa
ſe habentes ita ſunt principia . Creauit item
Deus rationem cogitatiuæ : neque præcogita
uit,alioquin foret proceſſus in infinitú: quod
eſt falſum.Amplius artifex præcogitans opus
intentum ad imitationem præcogitati:facit il
lud per inftrumenta : At fupremus conditor
facturusaliquid, non imitarur creaturam ullá
cxemplarem ,ſed creatformam ipfam nouam
imitabilem abſq; alia: neque vtitur ad id crea
tura inſtantia. No enim quicquam externum
iuuat eum :ſed ex uirtutepropria facit ipſum .
Quare probatum ,quod Deus cuius nomé ex
altetur:creauit uniuerfum abſque conſultatio
ne;ſeu cogitatione. Atque improbata eit loli
ditas ſermonis aduerfariorun.Creauit autem
Deus primo ſubſtantiam unicam :videlicer in
tellectum agentem : cui in fudit lumen fuk
gens, omnium creaturarum precellentiſsimū
Qui intellectus agés proximum eſt illi huiuſ
modi lumini potentia,& fimplicitate :Perque
iſtum medium,creatus eft orbis fupernus con
ftans ex intelligentiis & animabus.Perquem
poſtea nouata ſunt inferiora ſenſibilia, conten
ta ſublimiliaque,nifi quod entia orbis ſuperni
funt pura : perfecta & incommixta : alioquin
non forent perpetua fi ellent reſolubilia, &
coniuncta formæ primordiali ufq; ad poftre
mam.Hyla enim formatur primo forma com
muni: poftea recipit elementarem :deindea
lias ſuccedentes:vnde nemo poteft fubterſpi
cere illam , utpote formis pluribus occultiſque
acinſenſibilibus circum inducam ..
.
PLATO

LISCH co
P L A T O
E X O T E R I C V S
Latonem myfticum uoca
uimus,ſicuti & Ariſtotelem
libros cos, de quibus ha
到 。 ctenus eſt actum , Aegy
priam,& Chaldaicam ,My
iticam , philoſophiam con
tinentes.Quoniam eos,ille
in archanis docuit, ifte ex illius ore & defcri
plit, & in archanis diu detinuit. E contra Exo
tericum Platonem dicimus , dialogos ab eo
fcriptos & promulgatos. Qui pro luis & funt
olim habiti , & pro ſuis etiam nunc circunfe
suntur.Quos tamen ipfemet ,videtur,ſuos elle
negare.Quandonimirum epiſt. 2. hac ſcribit.
Διατα ουδ πωποτ'εγώ ωει7ούτων γέγραφα ,ου '
έξι σύγγραμμα Πλάτωνος ου δεν,ουδέςαι . ανω
λεγόμενα , Σωκράτους δι',καλού καινέου γεγονότος.
‫رو‬ Ea propter,nihil vmquam ego de his ſcri
9 pli. neque eſt ſcriptum Platonis vllum
neque erit . Quæ uero nunc dicuntur So
ja :cratis ſunt,dum probus iuuenis eſſet.
Et hoc idem ,epiſtola ſeptima confirmat.
Ουκ ουν εμόν γε αει ανθ 'έξι σύγγραμμα , ουδε
μηποτε γένητα .
j Igitur meum de his ſcriptum non eſt, ne
que fiat vnquam .
: Sed & epiftola poftrema, Socratis eſſe vi
detur confirmare .
Επιεικώς και γιγνώσκας Τούνομα κέβητος γεγραμέ
νος γαρ εςιν εν τοιςΣωκρατειοις, μετα Σιμμίου,Σω
κράτει διαλεγόμενος , εν τω ωει ' ψυχής λόγω .
Satis nofti nomen Cebetis . Scriptus eſt. n .
in Socraticis cum Simmia cuinqne Socrate
differens. in ſermone de anima .
- In Phædone nimirum . Sed duplicem hanc
dubitationein , haud magno negocio nos fol.
uimus . Nimirum priorem , quando negat, re
quicquam ſcripſille ; addit . De his. hoc eſt,re
bus diuinis. Quas in archanis, & iple ſerua
bat ; & ab alijseodem ſeruari capiebat.Itaque
priore loco, Cum Dionyſius , apud quem fue
rat ante , ab co per Archedemum quem
41
.843.08403 80763.803
cal 1c3
dam mercatorem quæliffet , maioreni ve vi
detur declarationem de primi natura , in hæc
verba reſponder.
Και δη και οι τούδε , ο τούτου τιμιώτερον τ' έξι
και θειοθερον,και μάλα σφοδρ αυτω δηλοθέον , υπερου
συ πεπομφας Σορούμενος. Φης αφ' δη, ή εκείνου
λόγον , ουχ ικανώς απο διδάχθαι σοι ει ' της του
Όρώτου φύσεως.Φρασέον και σοι δίαινιγμών,ίνα αύ7.
και δελτος , ή πόντου,ή γής εν τυχαίς πάθη δανα
γνους μη γνω.ώδε ω έχει. Περίάπανων ζασιλέα
παντ' '. και εκείνου ένεκα τανία , και εκείνο αιθιον α
πάνων και καλών. δευτερον και αει ' τα δευτερα , και
τρίτον τοι τα τρία.
Et fane etiam de eo , quod hoc eſt hono
rabilis, & diuinius,eſt ipſi valde declaran
dum . id de quo tu miſſti dubitans. Ais
enim ,vt iple inquit ,non ſufficienter tibi
demonſtratum efle ,de primi natura . Di.
cendum tibi eſt,perænigmata . Viſi quid
tabella,vel mari, vel terra patiatur,qui le
gec nonintelligar . Sic enim habet. Circa
‫رز‬ omnium regem, omnia ſunt.Et illius cau
‫رز‬ fa omnia . Ec ille cauſa omnium pulchro
rum . Secundum vero , circa ſecunda . Et
tercium,circa tertia .
Mox admonet Dionyſium ne hæc ei exci
dant in vulgus.
Ευλαβουμτοι , μήποε εκπέση τω1α ας ανθρω
πους απαιδευτους ,
Caue tamen,ne quandoque excidant học
2) in homines ignaros .
Ob eas quas ibi ſubnectic cauſas. Quod ni
mirum hæc vulgo ridicula videátur. Et addit.
Μεγίση και φυλακή,το μιγράφειν,αλλ'εκμανθάνειν .
Maxima culto dia eft,ea non fcribere ,fed
ediſcere .
Atq; ideo ait,ſe nihil horú ſcripſiſſe vnquá .
Quod, & fecúdo loco reperit.Sed quidná hoc
eft,uel ueri, uel falli ? Nonne totus Parmeni.
des eſt diuinus ? Nónè ferè oés dialogi aliquid
de diuinitate docét ? Suine ergo ſunt, vel So
cratis , vt iple affirmat ? Ac forte prior locus,
M Parine
 P LA T
Parmenidem innuit , in quo Socrates iuduci-
tur,iuuenis, & generoſus, de Ideis diſputare. - ſe, quia eller in eo dialogo ſcriptus quo el
Sed hæc ita foluerim . Platonem quo ad
Dionyfium , & Dionis amicos ſcriberet, ſe ni-
hil ſcripſiſſe de rebus diuinis, vel nondum
ſcripſerat,uel nolebat,id Dionyſium ſcire. Ne
cogeretur ad eum libros tranſmittere, uel ali- .
1
quid apertius ad eum ſcribere . Stomachatur
enim priore loco , tamquam a ſe inuenil-
fet , quæ a Platone ei erant tradita . Sed
cut ait , Se neque in poſterum ſcripturam ?
Vt fcilicet liberaret ſe ab illius importu-
nitate , atque inſcitia . At quo modo ait
Socratis eller , & Socraticos ſermones .
Prius illud , eadem de cauſa , ne fibi Dio-
nyſius moleſtus elſe . Alterum uero , quia
Socrates , cum in Phædone , tum in a-
liis omnibus , præter leges , uel diſpu-
tat , uel audit . Atque hac de cauſa , So-
craticos appellat ; tum ut eos a libris de
legibus, in quibus, fub Athenienſis hoſpi-
tis perſona , lc ipſum inducit legislatorein ,
ea appellatione diſtinguat. Neque uero ,
etiami Plato fe nihil de Diuinis rebus uel
ſcripſille ; uel (cribere uelle neget , dubi-
tandum eſt , quin ſui fint dialogi . Nam-
que eos, a Platone ſcriptos fuifle , audito
res eius ſunt conteſtati , uel in primis Ari-
ſtoteles qui nominatim aliquot ſub Plato-
nis nomine citat , ut Phædonem , Rem-
pub. Timæum .Et hos duos , ſicuti & eos
qui de legibus ſunt in Epitomen , perftrin-
xit . Quod & Theophraſtus , & ipſe ali-
quando Platonis diſcipulus fecit. Et Cran-
tor , qui Xenocratis auditor fuit , prinus
omnium , ut Proclus teſtatur commentaria
in hoſcemet aliquot dialogos edidit . Sed
& uiri celebres , qui ſuo tempore uixe-
runt, illos , uti Platonis agnouerunt. Scri-
bit enim Athenæus . Protagoram lecto
dialogo fibi cognomine , familiaribus di-
xiſſe , Platonem optime fcire , iam bonum
uſum . Et Gorgian , cuin Platonis dialo-
gum legiſſet , aditantibus dixitle . Nihil e
iulmodi, ſe audiuiffe a Platone , uel apud
Platonem , ſe locurum eſſe . Eadem Phæ.
donem dixiſſe memorat , cum dialogum ,
de animo perlegiſſet. Phædo ergo dialo-
gus a condilcipulo Platoni attribuitur, quem
Plato Socraticum in epiſtola uocauerat . Si-
cuti ergo non eſt ainplius de dialogis , an
Platonem habuerint authorem dubitandum :
Ita illud palam , ac certum fit,eosa uiuo Pla-
tone fuille emillos , atque ideo ecdedome-
nos , & exotericos , & Encyclios fuitle .
Nam quo modo , ſuum quiſque Protago-
ras , Gorgias , & Phædo legullent, li eos apud
ſe continuillet ? Ec ipſe ad Dionyſium lcri.
0
bens de Cebete , ait eum fatis notum in
de animo ſermo eſt habitus. Ergo Dialo
gus hic , uſque in Siciliam uiuente Plato
ne fuerat perlatus . Er Phędrum ipſe ad
huc fatis iuuenis primum , ut creditur,om
nium conscripſit . Neque uſque ad obi
tum apud ſe retinuit . Exoterici ergo hac
ratione dialogi Platonis ſant i Sed ratio
ne alia , ſunt etiam myitici. Si myſtica uti
iam uidimus , ea doginata ſunt , quæ ar
chana , & a uulgo ablcondita ſunt. Nam ut
Proclus optime diſtinxit , Plato in eis de
Diis fermonem habet , uel di eu de
per indicium.vel ciruparanuz?ws , ſine uela
mine , & aperte . Sed ſicuti hoc duplici
ter ; uel modo quo ſcientiæ tractantur ',
vel rat’énitrolar per inſpirationem , ut in
Phædro . Sic & indicio duplici , eſt uſus
modo . vel ſymbolice & fabuloſe. Decem
enim , & forte amplius fabulas , eaſque
myſticas & allegoricas eis intermiſcuit .
Vel per imagines eſt locutus , figuras niini
rum , mathematicas , & numeros. Idque
occultandæ fapientiæ caula . Videtur enim
id ſtudii ueteribus omnibus,fuille commu
ne , ut ſapientiam quidem docerent , fed
ita docerent , ut non intelligeretur , line
uiua docentis uoce . Declarant id Aegyptia
Hieroglyphica . Zoroaſtri imagines Dei ,
cum Accipitrino capite. Oui, ex quo Dij
prodirent , Animi alati , & fimilia plurima.
Hebræorum prophetarum myſtici, Dei , &
Chriſti cypi, Seruatoris quoque parabolz
tam multæ , Ioannis Apocalypſis . Et apud
Græcos , Orphei , Pronapidis , Homeri, He
fiodi , atque aliorum poetarum myſticæ
fabulæ . Pythagoras , eiuſque vniuerla (cho
la , præter forte unum Ocellum , omnia ,ut
Ariltoteles dixit , abſcondebant . partim qui
dem lub diuturno filentio . partim per
mathematica ænigmata . partim etiam pec
Symbola . Plato nero qui tot annos in
Aegypto commoralns , uix tandem multis
obſequiis, forte pecuniis obtinuit , ve quæ
de veteri Hermetis, ſapientia occultabant,fi
bi aperirent , non puta uit , quæ ipfæ mul
to labore conquiſsiſſet , ea uulgo ignaro
atque ignauo palam facere. Quod & ipſe
locis ex epiſtolis adductis , eſt teſtatus , &
Ariſtoteles hic noſter myſticuseſt conteſta
tus , eum nihil de anima ( cripfiffe affirmat ,
ne eius mentem comprehenderent lectores .
Et quando tamen animum ,ad ſcibendum ap
pulit , ita de rebus diuinis fcripfit , ut nifi
ab iis qui eum audiflent , intelligentur ;
atque ita & edira erant , & non edita .
Quid eniin Parmenide , in quem totam
ſuam
 E X -OT ERIC V
fuam Theologiam contulit eſt intellectu dif. Termaximo debetur. Cuius qui fuperfuerunt
ficilius? Quid ilia in Timeo , mundi creatio ?
animarum productio , elementorum conſti-
tutio : Quid illa in Sophiſta, de generibus en-
tis diſputatio ? Quod item in Philebo duo-
rum primorum finis, & infiniti principiorum
obuolutio ? Hæc faneomnia, & his alia fimis
lia, quamquam ſcientifice uno e quatuor,mo.
dis,Icripta fint, attamen ita funt obſcura ,ve
fine myſticæ huius philoſophiæ , quá edimus
ope, nequaquam intelligi recte videntur pol-
ſe.Idque in cauſa fuit, vt vetuftiores Platonis
expoſitores, quos ad minus 65. adinuenimus
vix mentem eius per omnia comprehéderét .
Donec Ammonius Saccus, in hoice,& in Her
metis libros , cum Alexandria viueret circa
chrilti annum CC.incidit . A quo ingés poftea
ingentium Platonicorum cæcus Auxit. Qui
Platonicam cum Aegyptia philoſophia con-
iunxerunt , & Platonis dialogos præcipuos ,
eos ſcilicet, quos mox indicabimus commen-
tariis admirabilibus expofuerunt .Inter quos
iple Aminonius ipſorum caput.Plotinis ,Ori-
genes, eiusauditores.Amelius, Porphyrius ,
lamblichus , Theodorus Alinæus , Syrianus ,
Proclus Laodiceus,Proclus Lycius.Hermias,
Damaſcius,Olympiodorus . Hoc ergo modo
Platonis Dialogi,eriamſi ecdedomeni & exo-
Ierici ellent, quia in publicum ab.co fuerant
emilli.erant tamen eorum precipni adhuc
myſtici,quia non omnibus lenta eorum erant
manifeſta. Hanc autem occultationcm Plato,
aliis etiam adauxitmodis.Quod dogmata ſua
non exodice, & continuanter fcripfit,led diat
logice, & diſputando ,& quamuis toti ſuæ
philoſophiæ finem in eis fixillet, non tamen a
veteribus , vſque,vt videtur,ad lamblichú eſt
deprenſus. Non tamen iple ad eum finem ,ne,
que materierum conſecutione, neque perſo-
narum ,aut temporum continuatione,ordine
diſpoſuit.Neque ſingulis materiam vnam cú-
mendauit,ſed pluribus fingulos repleuit . In
hiſce omnibus , Hermetem imitatus , & tum
dialogo ſcribendi, tum dialogorum ſparſio-
ne.cum materierum in cos reſperſione. Neq;
enim Alexamenis Teii dialogo ſcribendi fuit
inuentum ,vt quidam Græci, & inter eos Ari-
ftoteles vidétur voluifle.Sed ante eum, Aero .
& Sophonis Mimi , & omnis fcenica poefis
dialogo ſcripta fuerant. Neque Alexamenus,
fcientiarumdogmata, primus omnium ,dialo
go comprehendit.Nam vt ex Ariſtotele Athe
neus refert, Socratici, eius quoque dialogi
fuere, & Platonis fuit, & coætaneus, & condi-
fcipulus Sed ante eum Zeno Eleates , Parme.
nidis diſcipulus , dialectices inuentor ,& dia
logorum ſcribendorum primus author fuiffe
a veteribus eſt dictus. Sed id gloriæ Hermeti
S. 42
libelli , omnes dialogo funt ſcripti non conti
nati,pluribus materiis referti . Forre apud
Græcos , uel Zeno vel Alexamenus , primus
dialogorum , & quidem Socraticarum diſpu :
tationum ſcriptor fuit. A paucis annis Plato
nicos præcedere potuerunt . Sed eſto , primus
ille. Quales eius dialogi fuerint neſcimus For
te puras Socratis morales, & ciuiles diſputatio
nes continuerunt. Quales ſint Platonici ſciút
modo omnes .Multi quoque Socratis diſci:
pali, Platone ſeniores, dialogo itidem Socra.
tis diſputationes , & colloquia comprehende
funt . Cebes,Simmias,Crito, Simon, Aeſchi
nes,Antiſthenes,Xenophon alii . Inter quos ,
& Ariſtoteles , & Thophraſtus . Iſte quidem
Grillum , Nerinthum, Menexenum , Alexan
drum ,Sophiſtem ; Ainatorium , Sympoſium ,
In quo,ait Plutarchus eum de animæ immor
talitate diſputaſſe. Theophraſti , uero dialo-,
gi ab eodem Laertio tres nominantur , Aci.
chanos, Megacles Calliſthenes. Diuus quoq;
Ballius ad Diodorum ſcribens hoc ipſum'eſt
conteftatus verbis hiſce .
Illud omnino nouit prudentia tua , quòd
jo . externi philoſophi,quidialogos coſcrip
ferunt, Ariſtoteles, & Theophraſtus.fta.
j tim ipſasres attingerunt,propterea,quòd
ng conlcii ſibi ellentinopiæ, Platonicæ gra
tiæ.Plato uero ob eloquériæ facultatem ,
s fimuladuerſus doginata pugnat ſimulque
s plonas obiter obiurgat,Tralyuiachiquidé
teineritatem , ac impudentiam criininás.
$5 ) Hippię uero leuitatem mentis , & laxita
syi tem . Protagoræ autem , arrogantiam , &
SO timiditatem. Porro vbi indefinitas perſos
‫و‬ nas in dialogis introducit , diſtinctionis
tgi rerum gratia ,utitur diſputationibus .Ni.
5, hil uero aliud ex perfonis in uelut ipfis
ý argumentis: Id quod in legibus fecit.
.Hanc D.Bafilii de gratia Platonicorum dia .
logorum fententiam ,Proclus primi libri com
mentariorum fuorum in Parmenidem fine ,
& confirmat, & adauget .
Δεί μφ' επ ' Πλάτωνος διαλόγων,είς τα πράγ
ματα βλέπαν,διαφερόντως τα υποκείμενα που δια
λόγω , και σκοπεϊν όπως και τα προοίμια ταύτα έ
νεικονίζεται , και εν Σποφαινειν ζώον εκ πάντων και
μερών. Εαν την συμφωνούν. έκασον απαργασμένον ,
ως αυτός εν φαιδρω φησί , και τούτοις σωαρμόσεων .
και όσα του τύπου τούτου το καθηκόντων δι'. Το
και παντελώς αλλόγια τα ωροιμία και επομένων
17), xaberep ta' Hparachov , TOŨ Tortinoü , roci
Θεοφράσου διαλόγων , πάσαν ανιά κρίσεως μετέ
ουσαν , ακοω .
» Oportet enim in Platonis dialogis in res
so .. ipfas refpicere diligenter , quæ dialogo
ſunt ſubiectæ , & conſiderate , quo modo
M 2 procmia
 P LLi:
proæmia quoque illarum ſunt imagincs . &
vnum animal conſtituere ex omnibus parti-
bus , fibi conſonum ,ſingulumq; ita efforma-
tum ,prout ipſe in Phædro docet,& eis corre-
(pondere. & quæcunque ad hunc typum có
ueniunt . Sed proæmia prorſus aliena elle
ab ijs quæ ſequuntur, ficuti dialogi Heracli-
dis Pontici & Theopraſti , omni auditui,qui
iudicij eft particeps ſunt molefta .
Sed non fatis videtur efTe, Platoné ad Her-
metis tantummodo exemplum , res philoſo-
phicas dialogis difputate. Sicuti non ſatis
eſt,Ariſtotelem Theophraftum ,Heraclidem ,
Platonis exempluin elle ſecutos. Non ne ſa-
tius,ac clarius erat, philofophiam diexodice,
& libere tradere ex rerum ipſarum nataragab-
.
fque ullo perſonarum interloquio, quæ conti
puitatem , & rerum & rationum uidentur in :
terrumpere . Ad id obiectum reſpondemus,
ſapientiffimos duos viros , quales forte tota
mundiæternitas, alios duos non tulit,Herme
tein , & Platonem , non fortuito illum non il ,
lius cátum exemplo, hunc, ad ſcribendos dias
logos, ſed pluribus , iiſque nobiliffimis ratio
nibus ſe ſe mouille. Quias breuibus pro iudi-
cio noſtro , perpendamus . Quarum prima
hæc elto .
. Tres sūt animæ noftræ facultates præcipuæ.
Quas Hermes , ni fallor, omnium primus re :
cenſuit,Pythagoras deinde,Pythagorei,Socra
tes,Plato,ariſtoteles, Theophraſtusarripuerüt
nempe λόγος θυμος διθύμια . Ratio , ira-
fcentia , concupiſcentia . Quæ actionum hu-
manaruin oinnium ſunt fontes . Sicuti ratio.
per le lola ,ignorationis omnis, & fcientiæ iti,
dem omnis eft fós, & origo.Hermes quidem ,
dum e lua perfona in fuis dialogis loquituc
aut ad Tatum , aut ad Aſclepiú,aut ad Ammo
nem . Vel llidem cum Hero filio colloquens
tem inducit,totus ſermo illuc dirigitur, ut e
menre, ac ratione, adoleſcentiú illorüignora-
tio tollatur . Qux fons & caufa & hominibus
malorú omniú .Er euulſa ignotatione , fcien.
tia imbibát rerú , quæ tumab Hermete, cú ab
Iſide eis & proponuntur,& explicátur. Tales
videntur ex BaGlii loco allato , Ariſtotelis , &
Theophraſti dialogi fuiſſe . Veruin Socrates ,
caricare patriæ ardens,& vt Proclus ait , ad ho
minum (alutem natus , animaduertit (uorum
ciuium animos, tum eorum ,quirempub.tege
fent , tum eorum filios,qui mox ciuitatis ha-
benas ſuſcepturi erant, a tribushominum go
neribus, & peruerri,& corrumpi. Arq; inde
ciuitatis perniciem venire . quantum priuato
ac pauperi homini licuit,omnibus ſuis inge,
nii viribus,ei ruinæ le fe oppoſuit . Quod &
iple de ſe in Theætero eſt teſtatus , lub his
verbis . .!
A T 0
Και μάλλον έπι υμώ ειδέναι τίνες ημών και νέων
επίδοξοι νέες επισκείς . Ταύταδω ωτός τε σκού
πω καθόσον δωαμα , και τους άλλους έρωτώ
οίς αν δρω τους νέους εθέλοντας συγγένες .
Et magis cupio fcire , qui nam noſtrorum
iuuenum , ur glorioſi fianc,fufficiant.H.ec
ego & ipfe confidero, quantum poilum ,
& aliosinterrogo, cum quibus video iu .
uens uelle conuerſari.
Tria auté illa pernicioforú hominú genera:
Turpes amatoreserat ,Viri ,& Politici.Sophi
ftæ.Priores illi,adolefcentium 70u jebær,con .
cupiſcentiam ,natura ad voluptates pronam,&
ob ætatem ,maxime vehementem , blanditiis
adulationibus, laudibus,pecuniis,donis,cete
raque volaptate, ita vinciebant , & euince :
bant,vt naturæ bonos igniculos obruerent,&
eruerent,& inores honeitos euerterent , & in
vitia omnia verrerent. Qui tales effecti mox
cum ad Reipub.gubernacula accederent,om
nium publicarum calamitatum caufa, & erant
& eſſe poterant.Socrates huic tanto malo ma
gno ſtudio obſtitit.Non quidem legibus , qua
rum vel condendarum , vel exequendarum ,
nullam habuit auctoritatam.Non publica au
ctoritate vlla,vel propria ,ſed admirabiliqua
dain dexteritate.Dum enim fingit le pulchro:
rum adoleſcentum omnium amatorem , intet
eos uerſabatur,& ſermonum iucunditate , &
blanda conuerfatione,ad fe omnes aliciebat ,
& a turpibus amatoribus abducebat,Nefarias
illorum appetitiones,retundebat,& ſi quam
iuuenes fallam ab his,vel a ſophiſtis opinioné
imbibillent,arguebat,veritatemque docebat :
Atque ita efficiebat,vti & patres, & affines alii
adoleſcentium , eum præcarentur , vt eorum
ſuſciperet curá.Talisin Theage eft, Demodo
cus. In Lachete , Lyſimachus , & MeleGas In
Charmide Critias, Erant autem hi primarii ci .
ues , & primatum ciuium filii : Alcibiades ,
Chinias, Creſippus,Charmides,Lyſis,Menexe
nus,Theages, Phedrus,Theæterus. Quorum
mentes ,& mores, fi ab eo in rectam viam de
duceret,confidebat ſe maximo beneficio pa .
triam afficere, quia eflent hi eius futuri recto .
res.Cum talis Socrati eſſet vitæ ſuæ ſcopus ,
eumque eius diſcipuli vellear exprimere,ne:
celle habuerunt, Socratis cum illis,collocutio
nes, admonitiones,& redarguitiones exprinje
re, & ita ut habicæ fuerant, aut iplis, quàm
proximo poterant,fcriptismandare . In quis
bus , quamuis Socrates , nihil ſe ſcire a4
liud , quam amatoriam affirmer,nihil tamen
vmquam , aut inhonefti,autquod libidinem
præ le ferat,autloqui,aut proloqui reperitur ,
luauiflima ſemper quadam ironia ,interrogan
do , qualem uel natura haberentanimum , &
ad quid pronum , ex reſponſionibus illorum
elicie
 E X 0 T E
éliciebat.Et fi quid fallum ,uel minus rectú in
eorú animiscognolceret , eo rê deducebat vi
uel fateri cogerentur,rem fe alicer habere, uel
eos ad erubeſcentiam compellebat , quæ ma-
gna eſt in adolefcentibus uirtus.Quæ quidem
opera, nulla diexodica methodo,ad amulin
exprimi potuerunt, quam dialogo .
Quæ etiam caula, fuit cur Plato,Socratis
colloquia cum uiris Politicis ,& in Reipubli
cæ adminiſtratione uerfatis exararet
,dialogo . in Protagora.Eudicuin in Hippia, Euthyphro
Hi nulli Reip.bencficio intenti,fed ,magiſtra-
tibus,potentiæqueciuili comparandis inhian
jes , quali deſiderio Alcibiadem , Theagern,
Lyſidem , Charmidem, Cliniam teneri elt vi-
dere,& eius ſapientiæ ,qua in ciuitate impera-
te poffent,cupiditate ferri.Hanc autem ad gun
por pertinere, Pythagorei, Plato,& Theophra
itusdocuere . Itaque prauis cupiditatibus , &
fallis opinionibus imbutos ciues , tum adole-
ſcentes,tum ætate prouectos, Niciam, Lache
cem , Critiam , Calliclem , Critonem ,Euthy-
phronem & alios,eadem interrogandi metho
do , de eorum inentibus,falfas eximere opi
niones,& prauas,& ambitioſas excutere cupi.
ditates omni ſtudio eſt annixus . Id autem fa-
cere, non poterat niſi cum eis colloqueretur .
Neque Plato potuic ea colloquia alia ulla via
repræſentare , quàm dialogo , Sicuti fuerant
peracta.
Genus tertium hominú , Sophiſtæ erant. inſi-
pientes ,vani, pecuniæ auidi ,& iactabundi.De
quibus Plutarchus initio Platonicarum quæ .
ftionum ita fcripfit.
Και γαρ' ώασερ εκτύχης τότε φοραν νέος συνέβη
*
σοφισών εν τη Ελλαδι, και τούτοις οι νέοι πολυ τε-
λούντες αργύριον σιώματος επληρούντο, και δοξοσόν
φίας , και λογων ζηλου , σχολίων και διατριζας α .
Φράκτους εν έτισι και φιλοτιμίαις, καλόν και κή-
σιμον,ουδ'οτιούν..
Evenim , quafi caſu contigit ea tempeſtate
in Sophiſtarum prouentus in Græcia: Qui-
bus iuuenes multum conferebant argen.
s, tum. Implebanturque perſuaſione, & glo .
‫رد‬ ria uana fapientiæ , & fermonum zelo.
Otium , & conuerfationes inutiles,teme.
9 raria ainbitione fectantes . Honeftum aut
is utile,nequicquam .
Hi fapientiam fimul& eloquentiam ma-
gnis prætiis,impudentiffimè, uendebant. Se-
que omnia fcire,ad omnia improuiſo relpon.
dere : & omnes ſcientias,virtuteſque omnes,ſe
docere poſle paruo tempore, profitebantur:
Nihil camen ,nififalla dogmata, & fophifticas
quaſdam argutiolas callebant. Quibus totam
Græciam circumeundo , grandes diuitias cor.
radebant.magnam gloriam fuerantconſecutii
Hos Socrates,uci pernicioſos iuuencuci , reiq;
publicæ hoinines,inagno ſtudio oppugnauit .
R I CV S. 43
ur qui tertiæ ,principiqueanimæ facultati nás
29 rationi,maximopere officiebant. Eò quòd
peruerfis dogmatibus audicorum animosim
buebant. Tales Sophiſtæ , quales eos Plato in
Sophiſta deſcribit, fuere Protagoras ,Prodis
cus,Hippias,Gorgias, Polus, Thrafymachus,
Euthydemus, Dionyfodorus. Cines uerò, qui
corun dogmata imbiberant,nominat in Gor.
giaCalliclem.In Charmide,Criciam ,Calliam
nem, & Menonem . Hos omnes oppugnauit.
& magnisingeoij uiribus conatus eft confum
tare . De qua re , idem Plutarchus ita ſub
neatit .
Τον εν έλεγτικόν λόγον , ώσσερ καθαρτικόν έχων
φάρμακον ο Σωκράτης,αξιόπισος ω ' ετέρους ελέγη
χων τω μηδεν αποφαίνεση . Και μάλλον ήπιετο δου
κων ζητείν κοινή τω αληθειαν,ουκ ωτός ιδία δός
ξα βοηθείν . Επειτα του κρίνειν όντος ωφελίμου ,
το Μοναίον εμπόδιον '. Τυφλούται απ' το φι
λουν ωει ' το φιλούμενον . Φιλείται και η ιδίων
ου δεν ούτων , ως δόξα και λόγος του τον τε
κοντος .
Confucatiuum fermonem ,tamquam pur
gatiuum pharmacum ,habens Socrates. a
lios coarguens, fide dignuserat, quoniam
nihil affirmabat.Et magis eos perftringe
bat , quia uidebatur unà cum ipfis uerita
> tem quærere , & non ſuam ipfius fenten
tiam tueri . Cumque iudicare eſt utiles
hoc illis fuit generolum impedimentum .
Obcæcatur enim amans , circa amalum :
Amatur autem de rebus propriis nihil, ut
opinio.& ſermo,ab eo qui ea parturijt. '
Halce igitur Socratis cum Sophiſtis diſpu.
tationes , quia magno uſui pofteritati futurg
erant,Socratis diſcipuli, Cebes,Simmias , Si
mon,Crito ,Phædo, Aeſchynes, Antiſthenes
Xenophon, & Plato præcipue , qui ad uiuum
magis eas exprefsic coacti ſunt,uti habitæ fue
re ,in dialogos transferre.
Sed & quando cum ſapientibus,Eleate ho
{ pice.Timxo,Zenone,Parmenide,rem habuit
interrogando , audiendo , quia Socratis hic
mos perpetuus fuit,colloquendi, dum de So
philta ,de Philoſopho,de Politico, de vniuer
ſitate , deque diuinitate uniuerſa , cam dialou
gis exarauit.Hæc, ſcribendi dialogo una Pla
toni cauſa fuit.
Secunda uero,ac potiffima hçc alia . Qui.
cumque ſcientifice ,velloquitur ,‫ ر‬vel ſcribit;
necellario uritur ratiocinatione. Scientia.no
caufæ cum effectu , per rationem coniunctio
elt quaedam .Græci hunc actum fecevosłatos no:
minarunt . De quo Plato in Theæreto ita lo:
quirur .
Το 3 διανοείς, άρ όπερ εγώ καλείς ? Θεα.Τι και
λων Σωκρ . λογον , δν αυτη ορος αυτίω η ψυχή
 Ο
TLΙ
Srečkpxetel weil ev orozj.cs ge qunleidi's
Σοφαίνομαι . Τούτο γαρ μοι ινδάλλετα . διανοου-
μένη , ούκ άλλοτε ή διαλέγες, αυτη εαυτίω ερω-
τωσα ,και υποκρινομένη , και φάσκουσα , και ου φάσ-
κουσα .
At ratiocinari , vtrum , quod ego vocas ?
Theæ . Quid uocans ? Socr. ſermonem ,
quem ipfa ad leipfam anima , tractat, de
iis rebus,quas conſiderat.Id ut neſcius ti-
by .bi profero. Hoc enim mihi uidetur, non
» aliud, quàm colloqui, ipfa fe ipfam inter-
rogans, & relpondens , & affirmans, &
non affirinans.
Quam ſententiam in Sophiſta repetir his
Ουκ ουν διανοια , και λόγος τωτούν . Πλω οι
ενδος της ψυχής προς αυτίω διάλογος ανά φω-
νής γιγνομένος. Τούτ' αυτο ημίν επονομαθη διά-
νοια. Το δέ γε απ'εκείνης ρεύμα δια του σώματος
ιον μετά φθόγγου κέκληται λόγος.
An non dianæa,& logos , ſermo , idem ?
niſi quod alcer intra animam ,ad ſeipſam
» dialogus,line uoce fic.Et ob id ,hociplum
a nobis nomen eſt adepta dianca. Alter
ab ipſo Auxus per os exiens cum ſono vo-
catus eſt logos.
Ergo ipfiflimam Plato , intrinſecam animæ
actioné in dialogis expreſſit. Nil aliud, quam
interrogationi illi internæ ,& reſponſioni no.
mina huius, aut illius, perſonæ imponendo.
Neque uero Ariſtoteles, & Theophraſtus, at-
que alij,qui diexodice dogmata philolophiæ
tractarunt, aliter fecerunt,quàm dialogo ani-
mæ interno, ac mentali (cripferunt, nomini
bus uitatis , Nam quid aliud ſunt illa ? Dicet
aliquis.Dicerer quilpiam. Forte dubitabitur .
Dubitaret aliquis. Videbitur alicui. Sed obii-
ciet quiſpiam. Et fimilia. Quam tacitus qui-
dam animæ dialogus intra ſe ſeipſaminterro
gantis , ſecum dubitantis. fibi obiicientis, Si-
bique reſpondentis, & obiecta libi ſoluentis ?
Quo nam lucis,fi nomina aliquareponas,dia-
logum formaueris integrum .
Tertia cauſa . Quicumque loquitur, fcribit
ve,ad alium, unuin , plures ne, & loquitur , &
ſcribit . Hunc enim ad finem , natura homini
ſerinonem tribuit.Neceſſe autem eſt. vt is qui
audit, de quinquemodis , vno , aut pluribus
ſeſe habeat . Vel enim rem de qua eſt fermo,
penitus ignorat . vel de ea dubitat, uel eam
credit , uel etiam ſcit , uel eam neſcit quidem
putat tamen ſe,eam ſcire.ldque uel ambo ipſi,
vel eorum alter . Sed elto , qui principalem
perfonam gerit,rem ipſam ſciat : auditor uero
penitus eam ignorat. Tales uidentur Herme-
tis omnes dialogi, & Ariſtotelici, & Theophra
Aici uidentur,uti diximus fuille . Is certe uno
tantum , diexodico illo uti poterit . Po-
terit etiam , ei qui de re dubitat, dubia ſol-
Α Τ Ο
aere.Sed erga tres alios, fruſtraneus erit penje
tus is docendi modus . Nam qui rem credit ,
nihil eo indiget.Multo minus is qui rem ſcit .
Et multo quoque minus, qui praua illa igno
rantia,nelciendo ,lcire ſe putat. At dialogus,
omnibus hiſce , & illis eſt accummodatus .
Quorum exempla ſunt ſupra alia , primi in
Menone,dum puerum, Geometrię inagrum ,
docet , quę in le quidem habebat, ea tamen
neſciebat : Dubitantium multa lunt itidem
exempla , illa inquam omnia ubi ipſe quærit.
Quod in Gorgia his uerbis expreſsit.
Neque enim ego,fciens dico, ea quæ dico ,
ſedquæro vnà vobiſcum .
Quærit autem inrerrogando, alius reſpon
det.Si rem comperiunt,quæſtio fiftitur.Si no
comperiatur.interrogandi,& reſpondendi no
fit finis,donec reuera,vel compertú eſt, quod
quæritur,aut eius inuentio deiperetur.Qualis
in Memnone , inquiſitio virtutis, in Charmi
dæ temperantiæ . In Lachete fortitudinis, in
Lyſide amicitiæ ,indefinita remanet,quæ alibi
ſuppletur. Critonem quoque de dubiis exe
mit, Cebetem , Siminiam ,Hipparchum , alios
non paucos ,methodo eadem interrogandi.
Gredentes quoque aliter quam res ſe ſe ha
bebat,in eius ueritatem traxit, Demodocum,
Lachetem, Niciam ,Eudicum,Euthypronem ;
Hippocratem ,Hippolochum ,multos alios .
Cum ſcientibus, quoque eſt interrogatio
ni ,& reſponſioni locus. Cum Eleati , cum Tin
mæo.Cum Parmenide quoque , & cum Ze
none ,
Poftremo cum ſophiſtis aut dotorboots , aut
pinod ogors diexodicus doctor , fruftra laboret.
Ac ſi ad difputationem interrogationum ,
relponfionum trahentur acerrima quadam ,
confeflionum ui ita turbantur ve vel conuin
cantur , vel ne conuincantur , alio fermonem
flectant . Quod in Protagora in Polo,in Gor.
gia, in Callicle,in Thralımacho, & aliis appar
uit manifeſto.Quinque ergo,hæc munia dia.
logus magna cum laude , & admiratione led
Platonicus, & forte(ablit dicto odium ,nofter )
obit.Ergo potior, & præftantior, & potentior
diexodico,qui duo tantum efficit.
Tribus iam dictis caulis,quartam addamus
eam quoq; validiſſima.Ariſt. uti a ſuis credi
tur diexodice melius quá quiſquam aliusſcri.
ſic, ita ut nihil( ait Auen Rois)line forti dixe.
rit ratione. Attamen eorundem ſuorum con.
feßione, nulla in eo reperitur demonſtratio :
nulla eit ratio ,niſiprobabilis.Apud Platonem
multæ ſunt,primariæ demonſtrationes.Nulla
probatio ibieft quæ ex per ſe notis, & confef.
Tis non procedat . Ita ut nemo negare queat :
nemo dubitare , quando ad perfectam conclu
fionem ſunt deductæ. Quoniam ab axiomatis
aut
 E X 0 T E
per aur ſe notis , aut confeflis deducuntur.In
Parmenide uero , & omnes, quæ de vnius na-
fura nectuntur , tales ſunt, & quidem multæ,
vt nullæ tales,apud mathematicum vllum, re-
periantur.In Ariftotelc autem , nulla eſt tam
valida probatio ,nullavllius dogmatis , quan-
tumuis multis confirmari rationibus,compro
batio, quę animum impleat, & dubium li per-
pendatur,non relinquat . Neque obiiciatur,
Ariſtotelem Syllogiſmis, primaria uti credút
probandi Methodo,plerumque vci,Platonem
inductione.Nam in Syllogiſmo raro reperias
ambaspropoſitiones,velper ſenotas,vel có.
feflas.Cuius contrarium eſt in Platonica indu
dtione . Nam fi fingulæ interrogariones ,
axiomata non ſunt, certe ſunt confeffa.Vn-
de neceſſario confella ſequitur conclufio .
Quod in Ariſtotele eſt rariffimum . Atq; ideo
in eius philoſophia nihil eſt certum , nihil
quod non in dubiuin uertatur , & omnibus
contradicatur . Ethic Oceanus ille , abyllus
que quæſtionum , & contentionum , habuit
ortum.In Platonica uero ', rariſſima ea ſunt ,
quænon fint certiſsima.Quis enim contra res
per ſe notas, contra confeſſas, argumentis ſo-
phiſticis ſit locus?Quamobrem magnæ inſci-
tię eſt Arceſilaus arguendus,qui perpetuo du-
bitantem tantum arripuerit,conftantiam eius
non agnouerit. Cum tamen iiſdem axiomatis
femper inſiſtat; numquam a pulchro,a bono,
ab vtili ,a iucundo diſcedat:nunquam a ſcien-
tia ,numquam a ſapientia, & a recta opinionc
digrediatur,Nunquam uirtutem deſerat,igno
rationem , vitiaque,duplicem animi morbum
inſectetur.Et quamuis rem quærat, aut perſo-
nas exagitet, huc ſemperreuoluitur,huc ſem-
CSS
29 06:29
GEN
R I CV S. 44
per , & initia , & diſputationem & fines reci
dunt. A diuinis incipiunt plerumque in diui
nitatem definunt.
Addamus cauſam hanc quintam , cur Plato
dialogo ſcripſerit, quæ ad orationis ornamé
ta pertinet, Quidiexodice docent , uno,eoq;
intenſo ,prauitatis tenore,ab initio ad calcem ,
ſua ſcripta,ſiphiloſophica fint,texere ſunt co
acti . propriis ſemperuerbis,propriis ſcientiæ
de quaagitur,terminis vti.a metaphoris,afigu
ratis locutionibus abftinere . Vnde etiam lex
ei data eſt. Non licere metaphoris vti . Quam
tamen legem , qui eam tulit , ſæpiſsime eſt
tranſgreſſus.Multo minus aiunt, iis figuris vti
in quibus orationis varietas omnis , conſiſtit
ornatus :in ornatu delectatio : in delectatione
iterata, & fæpe repetita lectio :In repetitione
fpes nominis eius, qui ſcribit, imiportalis :
Omnem enim tulit punctum , qui iniſcuit vti
le dulci . Quid autem Platonis dialogis dul
cius:Quid Tuauius ? Quid falebrofius ? Si ſua
lingua legantur , lectio numquam faſtidiar ;
nunquam ſatietatem pariat, quæ auidiſsime
repetatur? lſte ſuis ſcriptis, ſuauitates cunctas
ſuperfudit. Et Ariſtoteles non immerito di
xit, phraſım Platonicam ſemipoeticam elle .
Sed longe uerius, fama vetus diuulgauit, fi
Iuppiterhumana lingua, loqui uoluiſſet, non
alia quàm Platonica fuiſſe locuturum . Vt au
tem hoc ipſum , uir prudens conſequeretur
dialogo ſcribendum fibi elegit . In quo ingés
a perſonis,ab eorum moribus , ac circumſtan
tiis,aliis ornatus,ac lepor fluxurus erat.Atque
inde fa&tum eſt , ut li quis ſua lingua Plato .
nem audiat loquentem , non ſoluin decies ,
ſed millies placebit reperitus,
de
so
CSA )
CSU
S 29
Ens (ETS
PLATO
 C.E.C.
63.8043-60038603-873.4703.83..60703.60 - 03.80163-80703-60%63-8763.89803-8863.603-80% 3.8863.883.83.8053-8093-8003 .
87636003-80%E3808638763.6 % 3-89463-8963.8963.8403-873-6963.80X63.80X33-8 E %03-8763.80/36/38 03-80380463-80 93.60403
8763.8063.8063.863.80$63.8603-89463-8303-60603-80603.801603-8963-8763.80623-89803-80763.80503.603-8763.8063-603.8063.8703-803
C CC COC
DE DI A LOG O RV M
ORD
Ed cur dialogos ſuos Plato no
aliquo ordine digeſſic : vt fa-
cilius,quæ eius eller vniuerſa
Philoſophia, intelligeretur ?
Morem nimirum antiquio-
rum hacin re eft fecutus. Vo
fcribendo,intelligerentur.vt ſparſim , & obſcu
rè ſcribendo non intelligerentur prophanis ,
ignaris,atque ignauis . Sed , vt eſt apud Laer-
tium . Thraſyllus quidam retulit Platonem
ipſum , ſecundum Tragicaın tetralogiam ſuos
dialogos emiſille. Tetralogiam autem tragi.
cam vocat,dramata tragica,quæAthenis,feſtis
Dionyfijs, Lenæis, Panathenæis, & Chytris a-
gebantur. Quorum ,quartum effet Satyricum.
Sed tragica hæc dramara cum Platonicisdia-
logis,nihil habent ,aut fimile, aut commune.
Neque eniin materiæ conueniebant , neque
forma,nequelocis, neque occalionibus, neq;
temporibus. Scimus Platóné, cum iuuenis el-
ſe inter alia poemata,tragędias ſcripliſſe. Poft-
quam uero ad Socratem ,& ad philoſophiam
acceſfit,& ipſas tragedias,& reliqua poemata
combuſlit. Videmus quoque eum , poetas tra
gicos ubique exagitare, & è ciuicate expellere
Hos ergo, & ipſorum poemata,cum nihili pé-
deret , quæ nam ratio perſuadere poterit, eum
imitari illos voluifle :In re præfertim , quæ fimi
litudinem nullam cum illis haberet ; atque
ideo nullam reciperet imitationem ? Er imita-
retur eos , tam ridicula ratione quos contem-
prui habebat, uir tam magni animi , qui reges
etiam , & ciues fuos ditiflimos ac potentiſſi.
mos alpernaretur. Sed eadem profectò dili.
gentia qua Thralyllus, libroruin numerum
collegit,eadem ,& Tetralogięrationem finxit,
& primam elle voluit , Euthyphronem , Apo
logiam Critonem , & Phædonem . Non enim ,
quod ipſe putat,in ea oftenditur,qualis fit phi
loſophi vita. Sed qualis vitæ finis Socrati con-
tigerit. Librorum uero numerum, affirmat le-
gitimos elle 56. fi Reſpub.in 10. dialogos di-
uidatur, leges vero in 12.Hæc numerandi ſu-
pinitas,non eft ferenda . Neque enim, quam-
FC
G
C SEC
I N E.
uis ita diuidantur,in nouem tetralogias cader,
ſed in 14.Si vero non diuidantur illæ ,libri 36.
euadent quidem , fed non omnes erumt dialo
gi . Epiſtolx fiquidem ,inter libros connume:
rari poſſunt,inter dialogos nó poffunt. Quod
fi rurſus vt ipſe vult illæ diuidantur ,Epinomis
extra numerum 56.relinquitur . Quæ epiftolis
iuncta, non s6. efficientur libri , fed 57. Et fi
Epinomis legum pars eſt,car eas in 12.& non
in 13. diuidit ?Thraſyllus ergo hic, cum in tá
facili numero, tot errores cómiſerit ,quio mo
do ei credamus,tetralogias Platonis fuille in
ftitutum ? Sed quid non audent Grammatici ?
Nam & Ariſtophanes quidam Grammaticus
alius, aufus eft eosdialogos in trilogias quaf
dam luas diſpertiri.& eos quidem non om
nes,& monſtruoliore partitione. Quia quin
quetantum trilogias fecit , reliquos ominiſit.
Fuiffe autem Platonis dialogos ,quo ad ordi
nem, in cuioſque arbitrio pofitos, apparet ex
eo , quod idem Laertius refert. Quoſdam a
Repub.incepifle,alios a Theage.alios ab Alci
biade maiore. a Clitophúte,a Timxo. a Phe
dro , a Theæreto , ab Apologia quoque alios
initium feciffe . Ficinus ab Hipparcho fecit .
Serranus autem poftremo, in lex Syzygias có
pegit omnes, ut eft apud eos uidere. Sed nos
pucatnus,uarijs eos & occaſionibus, & tépori
bus a Platone conſcriptos, ſicuti Porphyrius a
Plotino libros ſuos ſcriptos fuille tradır . Quie
res cuiq; plura ſcribenti contingint. Hçc quá.
quam ita lint, exiſtimamus tamen nos , poſle
& Platonis , & Plarini libros in ſcientificum
ordinem redigi . Proclus ſanè commentario
fuo, in maiorem Alcibiadem refert , lambli
chum cenſuille , vniuerſam Platonis philoſo
phiam decem tantum dialogis elle compre
henſam .Quiquo ordine locarentur,ait ſe ali
bi dixiſſe. verba eius adſcribam .
Και μοι δοκά , και δια τωτίω τίω αιτίαν ο θείος
Ιάμβλιχος των πρώτων αυτω διδόναμ ταξιν εν
τους δέκα διαλόγους , έν οίς οίεται τίω άλω του
Πλάτωνος τομέχει φιλοσοφίαν , ώασερ εν σέρ
ματι,του1ω της ξυμπάσης εκείνων διεξόδου opoi
anuévns.
 0 R D 1
douévns . Oitivos seisin ai dirce , i öras oii'
Tous posure Tettet , you itas er toñs d'votos
μετ'αυτούς σωλήρωα προηγουμένως , έν άλλους
πετηράγμα τευμεθα .
Et mihi videtur, etiá ob hanc causa Diuus
» lamblichus,primum ipfi dediſſe ordinem
in decem dialogis in quibus putat,vniuer
ſam Platonis cótineri philofophiam . In
hoc tamquam in ſemine,illorum vniuer-
fum tractationem præhabitam . Qui vero
ſunt hi decem , & quo modo cos conue-
niat ordinare , & quo in duobus qui eos
» fequuntur , comprehenfi funt principali-
ter,in aliis eſt nobis pertractatum .
Qui autem hi X.ſint, & qui illi duo , quia
& lamblichi,& Procli ſcriptis hac in parte ca-
remus, nihil inde lucis habere poſſumus.Nos
vero, qui decem illi ſint, videmur nobis ad-
inueniile,vt ſcilicet ex eorum quoque fenten ,
tia primus omniuin ſit Alcibiades inaior , le-
cundus fit Philebus;deinde ordine Sophiſtes ,
Politicus, Phædrus, Sympoſum ,Reſpublica,
Timeus , Parmenides , Phædo . Cum autem
ait Proclus, in duobus , qui eos ſequuntur ,
fint illi contracti, nclcio , an velit cuique illo
rum,decem , daosconſequi.Vel omnibus fic Oc7e pioi doncii hentniPinóropostextovoudia..
mai ipfis decem ,duos eſſe fequentes . Itaque
cum quid lamblicus , & Proclus, Platonico.
rú Coriphæi,hac de re ſcripſerint,nefciamus,
reliquos his interſeremus, co ordine,qué no .
bis ingenii noſtri exiguitas , di&tauerit.Igi-
tur Platonis amatores, quando melioribus ,'?
nequeant, noftris, vt putamus , non longea..
ſcopo uberrantibus utantor.
Itaquc iuxta lamblichi , & Prodi traditio
nem primus omnium eſto ,primus Alcibiades
qui de natura hominis inſcribitur.Rectiffime
cuim uiri illi magni, hac in te ſenſerunt.Nam
cú totius Platonicæ philoſophiæ ſcopus pro-
prius , & vnicus ſit oſtendere , quo modo,
Homo quantum fieiipoffit , Deofimilis effi-
ciatur : id autem conlequinequeat niſi prius,
quid homo fit cognoſcat.Et id inhoc dialogo
& precipue, & maxime agatur ,iurcmerito ,
totius Platonicæ philoſophiæ principium po
ni debet . Id ita elle confirmat late Proclus,
in commentariis.Eius verborum partem libet
hic apponere.
ασε και φιλοσοφίας απάσης , και της του Πλάτω-
νος της αγμαλίας , ταύτίω αν αρχω κυριωτάτω
νομίζουμε . όπερ απομυ τίω ημών αι καθα-
ραν και ακίβδηλον,είδησιν εν όροις επιστημονικούς γί-
γραμμένω , και τους της αγίας λογισμούς βεβαίως
καταδεθείσαν .
„ Itaque & philoſophiæ vniuerfæ, & Platoni
cę tractationis , hoc principium præci-
» puum eft exiſtimandum , quod dixiinus .
* Scilicetpuram noftri ipforum , & lince-
N E. . 45
ram cognitionem , in terminis ſcientiali-
»j bus ſcripram , & caufæ ratiociniis firmiter
» alligatam .
Talem autem noſtri cognitionem ,in Alci .
biade hoc tractari affirmat ,his verbis aliis .
Εντεύθεν τoίνω , και ημίν αρκτέον επομένοις θεω .
Και ζηλωτέον εν τίνι μάλιςα τη διαλόγων ο Πλά
των , τουτον έχει σκοπόν , τίω θεωρίαν της ουσίας
ημών . ίνα έκαθεν ποιησώμεθα τίω η Πλα
Ιωνικών συγγραμμάτων της ωλές » άρχω. Αρ
ούν άλλον τινα έχοι μεν απαν προ του Αλκι- .
βιάδου , και της εν τούτω παρα δεδομένης του
Σωκράτους σωουσίας . Και πού φήσουν ούτως
άλλαχου δείκνυς τίω ουσίαν ημών και τις εσίν .
Hinc ergo & nobis incipiendum , ſequen
tibus,Deum.Er querendum in quo maxi
me dialogorum ,Plato hunc haber ſcopú,
contemplandæ eflentiæ noftræ. Vuilline
faciamus Platonicorum ſcriptorum pri-.
miſfiinum principiū . An igitur,aliquem
29 alium habemus dicere ante Alcibiade, &
ea quæ in co tradita é Socratis conuerſa
tionem: Et vbi nam alibi dicemus,oſten
di effentiam noftram , quæ nam ſit ?
Concludens tandem inquit.
Προκαθαίρων και προπαρασκάάζαν, ας τίωέω
γνώσιν , και αναφανή της ουσίας ημών θεωρίαν ,
τουςεπ' ω ' σελομένους .Ωςε σκοπός τους ότι
i Srenégou, jou'xamos .
» Sicmihividetur,etiam philofophicum ſa
crum præpurgare , & præparare in noftri
ipforum notitiam & clariNimam eflentiæ
ng noftræ contemplationem , eos qui ad ip
ſam tendunt.Itaque ſcopus, hic quidem
» eft dialogi, & non alius.
Hiſce de caufis nos quoq; primum om
nium Platonicorú dialogorum , Alcibiadem
primum, in ordine collocamus. Nam cũ (co
pas totiusPlatonicæ philoſophiæ fit,vt homo
quantú ei liceat, Deo aſsimiletur;hoc aút fieri ·
nequeat, nifi prius hois natura cognoſcatur,
vt quæ pars eius Deo afsimilari queat, noſca
tur:neceffe habuit Plato , quæ nam hæc pars
in homine eſler,oftendere.Hoc autem agit in
hoc Alcibiade demonſtrando ,cam partē, no
ftram corpus non effe.Ergo erit in aniina.Ani
mæ autem partes plures ſunt.Vna ,cū plantis
eſt communis,alia cum brutis Neutra Deo af
ſimilari poteſt.Ergo in parte animæ ,homini
proprijísima,neceffe eft eam cadere fimilitudi
nem.Hæcaút ratio eft. qua uere,homo & eft,
dici debet . Huiusautem cum eflentia plera
que fit diuifibilis , Deus autem fit indiuifibi
lis , neceffe eft fi fimilitudinem cum Deo ani
ma optat , vt indiuifibili fui parte id con
lequatur. Hæc autem ea eſt , in qua fapien
tia habitat , & mens dicitur , & intellectus .
N Qua
 DE DIALOGO RV M
quá oſtenſa,(copus dialoggi eft adimplecus. boni , eſſe cupidos , & præcipue ſummi, de
Et deincepsh ortarur Alcibiadem ,vt hanc co-
lat , & excolat , tum virtutibus, tum ſcien-
tiis, tum erga Deum pietate . Vc eis excultus,
poſsit Deo fiinilis fieri , & eum attingere , &
cum eo coniungi .
Hanc cum Deo coniunctionem.Gquis alius
dialogus oſtendar,is proxime , hune Alcibia-
dem lequetur. Id autem facit Plato in Alci-
biade altero, qui eſt mieuxñs de Prece . Qué
titulum , cum Ficinus verterit , de uoto
non videtur nominis euxias , vim , plene ex-
preſsille . Precem namque eam orationem el-
fe putamus, qua aliquid a Deo petimus. Va
tum eam , qua vel promittimusDeo , vel ali-
quid conſecramus. Hic ergo ſecundus Alci-
biades ſecundum in ordine locum teneat ,
non nominis identitate ,fed cohærentia cú fi-
ne prioris.Namque ibi fuerat.
>> Seis ne quo modo vetabis hoc quod circa
te eſt nunc? Alc. Si volueris tu . o Socrate,
Soc.Non recte dicis. Alc.Sed quo modo?
» Socr.Si Deus voluerit.Deinde.
Και άρξομαι γε εντεύθεν της δικαιοσωμης Επιμε» ,,
abats .
Et incipiam hinc iuſtitiæ curam habe-
re .
Id autem cum praui mores inter turbare ,
poſsint , addit.
Ορρω -ω Ν' ού τη ση φύσει απισών , αλλα των
της πόλεως ορών ρώμίω , μη εμού 16 και σου κρά-
Inon .
, Timeo vero , non tuæ naturæ diffidens,ſed
videns ciuicaris vires, ne & me , & te vin-
cat .
Deo ergo eſt precandum ,ne prauorum ho
minum conſuetudine, a recto iuftitiæ propo-
ſito retrahamur.Hoc autem , vt ſepe ait alibi
non niſi Gela uaipe poteft contingere. Quan.
do ſcilicet ita Deum precamur , vt nobis ea
dona largiatur , quæ ipfe nobis bona eſſe co- , largiti , & lucrum itidem maximum eſt. Phi
gnoſcit . Sciemusautem eum rite præcari , lofophiæ autem lucra tria funt,vnum mentis,
quando inſcitiam depoſuerimus. Etinentem
habebimus ab ea depuratam . In quo fummú
noftrum conliſtic bonum , idque a ſummobo .
no Deo,nobis venit.
Igitur Philebus in quo de lummo bono fim-
pliciter , agitur , & de lummo itidem noftto ,
deque mente,& voluptate, quam in Deicon-
iunctione percipimus diſpucatur,tertiumn ob-
ſtinebit locum . Et hic eft fecundus ex illorú
X. dialogorum numero , quos præcipuos lá-
blichus ,& Proclus exiſtimarunt. Eſt autem va
rius,& abditiſsimarum contemplationú ple-
nus, quas commentariis ſuis,Olympiodorus,
& Ficinus expoſuerunt.
Hunc ſequitur Hipparchus . cuius ſcopus
elt oftédere,omnes homines lucri,hoceſt no-
M
quo actum in Philebo, & illinc,a generali que
ſtione ad particularem hanc lucri , eſt deuen
tum . Omne autem bonum quod nobis poſt
quam in corpus cecidimus,recens accedit, lu
coum effe ibi deffinitur.
Hipparchum conſequetur . Euthydemus .
Nam cum fummum bonum illud, & noftrum
etiam fummum lucrum , fit cognoſcendum ,
cognitio autem omnis a mente ſit, de qua in
Philebo . Mens autem per philoſophiain ma.
xime in rebus cognoſcèdis exerceatur,neceſ.
fe eft , vt philoſophemur . In Euthydemo au
tem eft fcopus,ad philoſophiam nosadhorta
ri. Nam in eo poſt varia eius, & fratris ſophil
inata , & nugas,Socrates iis reiectis, cum Cri
tone ita concludit.
Mitte curam hanc , vtrum boni fint,homi
nes philoſophiæ ſtudioſi,velmali. Rem
uero ipſam diligenter examina. Siinqui
renti res praua videbitur , non folum fi
lios (cd omnes homines, abfterreto . Sin
autem tibi, talis , qualis & mihi apparet,
» fequere eam viriliter, & exerce. Atque ad
idem ftudium filios cohortare . Quoniá
autem ,an bona ,a mala fit philoſophia , cogno
1cere non poflumus,nili prius quid ipfafit co
gnoſcamus,ipfa eft ante cognofcenda. Ergo.
Sextum obtinebit locum is dialogus , qui
diſputat , quid fit philofophia , nimirum is,
cui titulus eft amatores Quem Proclus nomi
nat rectius, Anreraſtas. In quo dum quæritur
quod fit philoſophia,primo oftenditur, quid
non fit ;deinde quid fit, concluditurque phi .
loſophiam ucrain eſſe , ſe iplum , & aliosho
mines recte cognoſcere, & recte tegere. Quæ
concluſio certe , ſcopis omnium præceden
tium dialogorum rite reſponder.Cum autem
philoſophia maximum oinnium bonorú fit ,
quodin Timão dixit,quæ Dij hominibus line
duplex rationis. Horum alterum eſt acquiſi.
tio lapiétiæ, quæ animam noſtram purgat ab
inſcitia,alterum vero,imperium ,quod acqui
rit ratio contra animipaſsiones , & vitia eius
purgat.Atqueideo alii erunt dialogi ,quorum
Icopus fit , purgatio ab ignorantia : aliiuero
qui ſcopuin habeant , vitiorú purgationem.
Illi quidem natura præcedent . Hi vero ſequé
tur.Et quamuis Plato ,modis admirandis,per
oés dialogos,purgationes fpargat tú ignoran
rantiæ , cun malitiæ , & lucra ſapientiæ, & vic
tutum . Sunt tamen ex eis,qui principem ſco
pum habeant , potius ad horum alterú ,quàin
ad vtruinque.Priores ergo ii erunt qui ad la
pientiam ac ſcientiam diriguntur . Sequétur
hi,qui ad virtuté,q line cognitóe , & prudétia
pre .
 R D
præcedente,minimefiunt . Atque ideo dici-
mus .
Septimo loco, ponendum eſſe Clitophon-
tem ,cuius ſcopus uidetur,utquæratur,an phi
loſophia poterat addilci . Dubitat enim , an
Socrates ſciat , vel nefciat ,eaquæ tam ſæpe
diſputat . Et uidetur concludere uoluiſſe. ( eft
autem dialogus mutilus ) id potius donum
Dei fuiffe, & Socrati fsią uoipe diuina forte,
potius quàm per diſciplinam aduenille . Quá
tem in Theage aperte aſſerit .
- Ideo Theages octauum tenebit locum . In
quo Socrates oftendit, philoſophiam , ſeu ſa-
pientiam non poſſe doceri,vel a Sophiſtis,vel
a Politicis uiris , vel ab iplomet Socrate nifi
Deus , id ei concefferit , Atque ideo debere
nos, precibus ac ſacrificiis, ut in fecundo Al-
cibiade,a Deo eam peteregait enim.
S, Εαν τω θεώ φίλον ή.
, Si Deo charum fuerit . Er
» Και το θείον το σοι γιγνόμενον πειρασώμεθα
» παραμυθείς,ευχέσι τε και θυσίαις .
Er diuinum quod tibi fic,tentabimus pla-
care, præcibus,ac facrificijs.
* Nec folum id à Deo eft potendum, ſed nos
quoque ipfi,lummis uiribus adnitamur,ut re-
rum lcientiam,indeque, & nos, & alios regen
di fapientiam , acquiramus. Sed cum uariæ
fint in philoſophando methodi , prior eſt ea,
qua ab aliis docemur. Id auté per nomina fit,
& uerba.QuiamethodoHeraclitus in primis,&
eius lectæ euin ſecuti ſunt uſ :inter quos Gra-
tylus, Ideo dialogus ab eo cognominatus no-
no eft reponendus ordine . In quo, quantum
fieri potuit,ex nominum fignificatibus, & for-
mationibus, rerum ſcientia eft quæfita . Quæ
quia ambigua,& fallax , & manca etiam appa-
ruit, & ex hominum arbitrio pondere : ideo
certiore uia,fuir quærenda, ex cognitionis no
ſtry , ſcilicetuiţibus. Quæ quoniam multă
funt, & res ipfas uariæ apprehendunt, necelle
fuit examinare,quibus nam certius ſcicntiam
conſequamur . id autem in Theæteco præci-
pue diſquiritur.
Ob hanc cauſam Theętetus x. erit collocá-
dus ordine.In quo , poftquam oſtenſum eſt in
quibus nam animę noſtræ uiribus,ſcientia lo-
cum nequeat habere, & deinde in quibus ha-
beat , ratione fcilicet ac mente , oftenditur .
etiam philofophiæ totius origo . Per quam ,
cum fit nobis hinc fugiendum , & ad Deum
redeundum , qui primarius ſcopus, totius eſt
philofophiæ , & primi Alcibiadis , ſcientia ni.
hil uidetur effe aliud,quamper philoſophiam
cum Deo coiunctio . QuiThæteti eſt ſcopus.
i In quo cum oſtenſum fuerit,tria eſle perſo-
narum genera quæ libi, femper ſapientiam
vendicant , Sophifta, Philoſophus,Politicus,
1 N E. - . 40
Hac de caula Theätetum ſequetur Sophiſta .
In quo de Sophitta primum , deinde agitur
de Philoſopho. Quidialogus tertius ſcientifi
corum eſt . In quem breuia habemus Ficini
commentaria , extracta , ut uidetur , e Procli
prolixioribus . Ratione autem continuatæ .
collocutionis,cum hoſpite Eleate, tum Politi
ci propoſiti , tum quia in Anteraſtis oſtenſum
fuit Philoſophum ,Politicum , & Regem ean
dem rem elle .
Sophiſten Politicusſequetur, loco 1 2. Gue
de Regno. Cuius ícopus eſt, Regem & regnü
formare, quod ad mundi ſimilitudinem ,àper
fecto regatur Rege ,ad Dei imitationem. idq;.
munus proprium eſt philofophi .
· Poft hunc Minos eſt collocandus , qui do
cere voluit , quo modo fecundo eoque mi
nus præſtancilege ſcripra , ſit ciuitas regen
da . Sed hic dialogus ad finem ſuum non per
uenit .
Sequi Minoem debet Gorgias . Nam eum
tunc temporis, mulcum in ciuitatibus polle
rent oratores tum in Senatu , aut populo,tum
apud Iudices : idquemagno ciuitatum detri
mento ,eaque ars, multos magnique nominis
doctores reperiſſet , tribus eos dialogis Plato
exagitauit,Gorgia, Hippia maiore ,Phædro ;
Tres hi hac de cauſa , ſeſe conſequentur . As
primo loco poft Minoem Gorgias ſequetur.
In quo de Rhetorica abunde diſpntatur . In
quem extat Olympiodori commentarium . ,
Hippias maior Gorgiam ſequetur,vbi & de
pulchro ſermone, & de pulchro in vniuerío
habetur diſputatio .
Quem ſequetur Phædrus,tum ob Rhetori
cám , de qua in eo agitur , tum etiain ob pul
chrum,quod primarius eft in eo ſcopus. Pul
chrum,inquam omnis generis . In quo multæ
funt,magnæque contemplationes .a Platone,
ve videtur,primus omnium ſcriptus. In qnem
Hermiæ habemus commentaria . Et eſt unus
de illis.x.
Et quoniam a pulchritudine prouenit a
mor . De Amore omnis generis tractatio hac
betur in Sympofio, & Rhetoricaars,in multis
orationibus exercetur, ſublimeſque contem
plationes ibi habentur, vnus erit e.x.hic quo
que.In quem Ficinus magna ſcripfit commen
taria :
In cuius calce ; quia de poetica dilleritur,
quæ una erat tunc,ſapientiæ ſpecies, ſequetue
ipſum lon.Cuius Scopus,tum poeſis eſt, cum
poeticus furor, de quo in Phædro mentio fa
ta fuerat .
Et quia lon;inter poetas alios Homerú ſeſe
maxime callere proficebatur , ſequetur eum
is dialogus, qui maxime de Homero difputat.
Is autem eſt Hippias minor . Qui tamen
N 2 (co
 DE DIALOGOR V M
ſcopuin habet , oſtendere , euin qui ſponte
inlciendo peccat,meliorem efle co,qui peccat
nelcius . E contra in actionibus, eum elle me-
liorem qui peccat neſcius, & peiorem qui vo-
luntate.In quibuspeccațis utriſque fallum in-
ternit. A quo ei eit ciculus. Et eft hic poftre-
mus eorum quos diximus ad ſcientiam dirigi
Correſpondetque eorum primo, dubiæ ſcie-
tiæ Clitophonti.Cui ſuccedunt ij qui ad virtu
tem pertinent.Quorum primus.
Elt Protagoras ,cuius ícopus eſt diſcutere ,
an virtus dilciplina ,an vero vſu acquiratur .
Qui fane plenus variarú elt materierum.in
quas excurrit diſputatio . quæ reperitur in
Menone .
· Menon merito Protagorum ſequetur . In
quo hæc eadem de uirtute quæſtio, in genere
agitatur.E qua vniuerſali quæſtione quia .
In Lacheté ad particularein de fortitu .
dine deſcenditur,Laches Menonem debet ſe-
qui :
- Hunc autem ſequetur Menexenus. In quo
ii ciues laudantur , qui pro patria pugnando
fortiter.occubuerunt.
Irafcentiæ coniuncta eſt in nobis concupi-
ſcentia voluptatibus dedita , de qua in Char-
mide tractatur.ideo dialogus hic Menexenú
proxime ſequetur.
Quando vero duæ hæ animæ facultates,pro-
pria reguntur virtute, prudentiæque obediūt,
amicæ lunt, et vnitæ.
Sequetur Charmidem Lyſis, in quo de ami
citia dillericur.Quam , quoniam Pythagorei ,
afferebant ,fi vel in ſe ipſo ,vel in domibus, vel
in ciuitate reperiri contingeret , iuſtitia nihil
opus elle .Quæ tamen ita elt cum amicitia có
iuncta ,vt altera alterius ,& cauſa fit & effectus,
Lyſidem ſequetur,
Dialogus de lufto. qui etiam deRepub.di-
citur.Quilanè a Platone vnus fuerat ſcriptus.
Sed ab eius auditore quodamn ,cui proprium
nomen fuit Philofophus ,in X eſt difpertitus .
Qui quoniam fublimes ac varias in le conti-
net quæſtiones, de virtutibus,echicis, politi-
cis ,purgatiuis, & contemplatiuis, feptimus e-
rit eorum x.quos commemorauimus. Quiq;
ad imaginem vniuerſi colormatus , lub fabu-
lofis lymbolis eius delcriptionem in x con-
cinet & proxime ad Deum nos euehit,Quial
ter erat terminus eorum , cui in Alcibiade .i.
Mens humana iungi debuit . In quem ſuper-
ſunt nobiliſſimæ Procli quæltiones.
Huic , continuata diſputatione,iunctus eſt
Timæus,vniuerlæ naturæ explanationem có-
cinens.In quem ,Procli,Calcidij, & Ficini ha-
bemus commentaria .
. In quo , cum Atlanticæ Inſulæ facta fuerit
mentio , eam rem in Critia exacte perſequitur
eſtque veluti ſimulacrum eius loci , quem nos
chriſtiani Paradiſum appellamus.
Hunc fequidebet Parmenides. In quem pre
ter ea, quæ ſparſim per ſingulos fere dialogos
attigit,vniuerſam diuinitatis coniecit tracta
&tionem , multis eam, plus qum Geometricis
explicans demoſtrationibus . Quas tum Pro
clus'tum Ficinus commentariis illuſtrarunt ,
fed multo magis,Damaſcius libro ſuo de pria
cipiis .
Poft hoſce ante dictos omnes,quatuor ſunt
dialogi inter fe hærentes ita , vt digiungi ne
queant : quique a multis,nulla ratione omni
bus aliis fuere antepoliti.
Quorum primus eſt Euthyphron , qui opti
me cum Parmenide connectitur. Nain cum
hic de vniuerſa diuinitate differat , oportuit
etiam oftendere, qua pietate, ac religione er
ga eam homines deberent in hac vita elle affe
& ti,ut cum Deo vniri poſſent. Qui vniuerla
Platonice philolophiæ fuerat (copus. Atque
Platonicorum ſcriptorum finis, quaſi circulo,
in ſuum principium quod eſt in Alcibiade re
currit. Dů fcilicet in Euthyphrone fallas qual
dam ſuas opiniones prius confucat, deinde o
ftendit quæ vera Gt erga Deum pietas.Dogma
autem hoc Hermetis eft, quando docet , me
minem erga Deum pium elle polle,niſi philo
ſophetur.
Crito.eum ſequitur,vt oftendatur,eum qui
Deum pie colet,erga patriam quoque, neceſ-.
fario elle pium .
Apologiæ vero ſcopus eſt demonſtrate ,
quam curam de ſe quiſque habere debet dum
& patriæ legibus,& diuinis monitis obſequi.
tur, ſe le ab ignorantia atque malitia ,purgan.
do .
Phædo , qui poftremus omnium legi de
bet fcopum haber demonſtrare animam hu .
manam elle immortalem.Atqueob id, quam
& fidem & fpem gerere debemus,eorum quç
poft obitum,bona velmala,pro bonis,autma
lis in hac vita adionibus,nobis ſint obuentu
ra .Quain te chriſtianferee loquitur.Nihil aút
cor libris antecedentibus egiflet , niſi immor
talitatem animæ demonſtraffet, quæ cum Deo
etiam per obitum coniungi poſſet. Eft in eum
Olympiodori eominentarium .
Elt legum dialogus,ab eodem Platonis au
ditore Philoſopho in 13. diftin &tus . In
quo nó amplius Socrates,aut ac cedit, aut di
iputat,ſed iple met Plato, ſub perſona tamen
Athenienſis hofpitis . Qui quidem dialogus
tametſi grauiſſimas quibuſpálocis,quæſtiones
contineat, non tamen videtur inter ſcientific
cos reponendus,quia non vniuerſalia tractat,
Sed ad particulares , & materias , & leges de.
fcendat.
Vltimo
 0 R D 1
Vltimo loco ſunt epiſtolæ 13. quarum ali-
quæ quibuſdam in partibus , ad contempla-
tiotionem ſpectant.
Sunt quidam dialogi alij, qui uulgo Plato-
ni adfcribuntur,ſed nos ex Laertio, Atheneo,
& Suida , dicimus Axiochum , & Eryxiam el-
ſe Socratici Aeſchinis.Siſyphum uero,& eum
qui eſt, An uirtus doceri queat,Simonis Socra
tici itidem elle aſſerimus.Demodocus uero,&
is quis eſt de lufto ,authorem habuere alium e
Socratis diſcipulum ,cuius nomen non eſt no.
bis compertum , Deffinitiones vero, non Pla-
tonis,fed nepotiseius Speuſippi ſunt. Scripſit
Plato dialogos alios duos,ſub Cimonis titulo
alterum ,alterum autem ſub Alcyonis , ut eſt
apud Atheneŭ . Ariſtoteles quoque Diuiſio
nes eiuſdem quaſdam citat.quæ ,cum duobus
illis periere .
Cum ergo Platonis exoterica philoſophia,
ficuti & myſtica diuinitatem vbiq; (piret, &
Scopum habeathominem Deo fimilem effi-
cere,tota quoque eft,ex Ægyptia vti vidimus
deſumpta. Atque vt Numenius Pythagoricus
ſcriplit .
Quid enim eſt Plato niſi Mores Attice lo-
quens.Hic Mofes,ait ,erat Theologus , &
propheta , vt autem nonnulli lacratum
legum interpres .
Hac Numenij uerba retulit , Clemens
Alexandrinus.Idem Ariſtoboli ludæi,ad Phi-
lomatrem fcribentis verba hæc affert.
Secutus eſt noftras quoq; leges Plato , & fa-
tis aperte oſtendit,ſe corum quæ in eis di
cuntur fuifle adınodum ſtudioſum . Ante
Demetrium autem, priuſquam rerum po-
tirentur Alexander & Perłę,uerſa fuerant,
in exitu ex Aegypto,Et quecunque eis in-
lignia , & fa &ta erant,& apparuerant, & re-
gionis per uim quæfita polleflio . Etom-
nium quæ latæ ſunt legum deſcriptio.
Adeo ut clarum ſit, antedi&tum philoſo-
sy. phum , multa ex eis ſumplille .Fuit enim
mulca doctrina præditus . Sicut etiam Py-
thagoras , multa ex noftris tranſtulit in
ſuorum dogmatum traditionem.
Ergo Platonis philoſophia non ſoluin Ac-
gyptia,in hiſce exotericis eius dialogis eſt, ve
rum etiam Hebraica. Neque id tantum Pytha
goræus ille, & ludæus hic ,lunt conteftati, fed
etiain Chriſtianæ Theo logiæ Coryphæi , Cle-
mens Alexandrinus Stroma tum lib. 6.priori-
bus.Euſebius,Præparato nis Euangelicæ libris
10.11612.& 13.parie. Cyrillus quoquelibris
contra lulianum.Et Theodore tus, libris Græ..
caruin paſſionú præter nonum omnibus , ide
comprobare ſuntannixi . Quid ergo miruin
eft,liDionyſius Areopagita,Platonica& Aegy
pria,dum Heliopoli moratur, imbutus philo-
N E. 47
ſophia tam cito , diui Pauli prædicatione ad
Chriſtianiſmum fuerit conuerſus? Er in ſuos
libros Platonica doginata præcipua transfer
re non eſt dedignatus. Legerat enim in Ti.
mæo Platonis.
De rebus dininis, credendum effe filiis Dei
etiamfi nullas afferant rationes. & iterum
Theologiæ inuenta , debere oraculis confir
mari .
De quo Ficinus,libro de myſtica cius Theo
logia ita profert.
Dionyſius Areopagita , Platonicæ diſcipli
næ culmen , & chriſtianæ Theologiæ co
lumen .
Et albi eum Platonicæ philofophiæ facile
Principem appellat . Quia Dionyſius idem ,ad
Polycarpum de Apollophane ícribit.
» Ad cauſam , tum entium ipſorum , & eorum
» cogitationes oportebat reduci veros phi.
lolophos.
Talis autem reuera eſt Plato , qui tam ſæpe
in dialogos , & noftram earum omnem cogni
tionem in authorem Deum refert, & ſcopuin
totiusphiloſophiæ ſuæ habet,vt veri philoſo ,
phi,ad deumn reducantur, & eituin altimilen
tur,tum iungantur.Atque ob id Græcorú phi.
loſophorummaximeomnium , & uerus , &
pius philoſophus eſt habendus.Atque ideo ei
loli,Diuinicognomen,tum a philoſophis, tú
a chriſtians Thologis , eſt tributum . Sed ne
amplius de hac re dubitetur , & obmuteſcant
ignari quidam , quieius philoſophiam , ne in
hæreſes ſtndioli eius decidant,blatcerant, ope
ræ precium fuerit,noftrorú Theologorú,teſti
monia plura huc conferre : quibus cognoſca
tur , quanta in admiratione , & veneratione ,
fueritab eis habitus.Iuſtinus ergo poſt Dio.
nyſium in hæc verba ſcripſit.
is. Etenim Plato , perinde de cælitus deſcen
) derit , atque ea quæ ſurſum ſunt, accura
cè didicerit, ac peruiderit omnia , ſum
muin Deum in ignea ellentia elle dicit
Alibi. Quin & Plato,ipſe philolophorum
princeps .
Clemens quoque Alexandrinus ita.
sis Sic itaque ueri amator Plato ,veluti aDeo
incitatus dicir.
Arnobius quoque vir Catholicus , qui cic
ca CCC. Chriſtiannum ſcripſit, lib.rr.ait.
Plaro ille diuinus , multa de Deo digna ,
nec communia ſentiens , multitudini: in
eo ſermone ac libro, cui nomen Timæi in
ſcribitur . Deos dicit,& mundum , corru
ptibili effe natura , neque effe omnino dil
ſolutionis expertes , ſed uoluntate Dei re
gis ac principis , vinctionc in perpetua
contineri .
Idem Arnobius lib.3 . bæc alia habet.
Pla
 DE. D A LOGO RVM
i, Platoni apertior de Deo , & rebusipſis
i, & nominibus oratio eſt. Et quæ tota eſſet
» cæleſtis, niſi perſuaſionis ciuilis,nonnun-
quam admiftione fordelceret. Platoni
» itaque in Timæo Deus eſt, ipſo ſuo nomi.
‫رو‬ ne mundi parens , artifex animæ , cæle
js ftium , terrenorumque fabricator. Quem
» & inuenire difficile,aræ nimia & incredi-
bili poteſtate : & cuminueneris in publi-
he ferè
cum&dicere,impoffibile præfatur . Eadem
ilta,quæ noſtra ſunt.Nam & Deum
‫رز‬ nouimus: & parentem omnium dicimus,
& numquam publice,niſiinterrogati prę-
dicamus .
Lactantius quoque Arnobij diſcipulus lib.
I.cap. s. ita habet.
Plato qui omnium fapientiſſimus iudica-
in tur,monarchiam plane, aperteque deffen
dit:nec æthera,autrationcm , aut natura ,
fed vtelt, Deum nominat . Ab eo mundú
hunc perfectum , atque mirabilem elle fa-
bricatum .
Sed & Conſtantinus Imperator , qui anno
cccxj. Domini imperium aflumpfit,in ſermo-
ne Imperiali , dum de Moſe loquitur , ita
fatur .
» Pythagoras namque ſapientiam uiri imi-
‫رؤ‬ tatus , in tantum caftitatis laude celebra-
tur , ut caftiffimo Platoni continentiæ e-
» xemplum fuerit. Et rurfus .
Ipſe philofophorum aliorum omnium ,
j mitiſſimus Plato , qui hominum mentes
primus , a rebus fenfibilibus,ad intelligi.
biles,& eas que eodem ſe ſemper habene
» modo contemplandas aſſuefecit. pro eo
atque ipſemet ſublimia fufpexit, & docuit ,
recte primum Deum arbitratus eft efle ,
» qui ſupra naturam ,liueellentiam ſit.
Theodoretus quoque libro Græcarum paftor fuerit,ex illius tamen doctrina parum
fionum ,ita ſcribit.
‫ دژ‬Platonem denique ipſum , filium quidem
Ariſtonis,Socratis uero auditorem :Illum
ܳ‫ܕܕ‬ inquam Platonem , qui cæteros omnes
philoſophos;obruit eloquentiæ copia.
Alibi .
Vel lupra Platonem ipſum , qui compofi-
tä orationis ornatu,omnes Græcos facile
‫رز‬ ſuperauit. Iterum quoque .
.
Audiftis ne , viri Græci , maximum philo-
bj fophorum ,Muſices conſcios,ac Geome-
triæ , cæterarumque huiufmodi faculta-
1, " tum appellantem philofophaſtros. At eos
si qui tradendæ ueritatis ſunt profeſſores ;
s philoſophos nuncupantem . Et mox .
Quipotuit igitur quiſquam uerius , pla-
»‫ در‬niulque refellere infcitiam illam , fallam-
que opinionem ,quæ nunc omnia occu-
» pauit,quam ille nunc fecerit,qui ſummus
ise philoſophorum cenfetur.Alio item loco.
·
‫رو‬ Neque autem Plato , non eodem modo
ſe geſſic,ſunt enim laude prorſus , & admi
13 , ratione digniſſima, quæ de ente Deo,is in
Timæo confcripfit . Quis enim non ma.
‫رو‬ gnopere amet ? quis non admiretur cum
'so dicentem audiat .
Τι το ον αι;γένεσιν δ'ουκ έχον ;
Quid eft quod eft ſemper, & generationé
non habe . Iterum quoque
Alibi quoque de Deo fic idem Plato la .
pientiſsime .
Alio iterum loco ,ſcribit.
Digna quoque laudata in Rep. Plato .
» ſcripſit. Rurſus alibi .
Sunt eiuſdem Platonis,hæc quoque admi
ratione digniſſima. Alio loco,
Ego uero ad Platonem oratione mea
tranGbo , vehementer enim hominé lau
do qui in iis, quæ ad mundi finem perti
nent , proxima nobis fic loquitur.Libro
vero s . iterum probat Platonem rectius
de anima fenlille quàm philofophicæteri,
Et de Ariftotele ait.
Cum tamen nequaquam meliorum dome
gmatum ,ſedmulto peiorum ,quam Plato,
ipſe author extiterit. Nam cum hicanimá
immortalem efle dixit.Cumque Plato di
xerit Deum,res omnes prouidentiæ curæ
‫وڑ‬ complexum eſſe , hic quantum poſſunt
eius rationes,terrarum orbem diuinæ pro
uidentiæ exortem facit . Inquit enim uf
que ad lunam , Dei gubernationem defer
ri. Quæ uero ſunt infra lunam , fato elle
‫وز‬ fubiccta . Plurima uero & alia quæ noua
atque infolita ſunt,adducit.
Libro quoque 9.ita ſcribit .
‫رق‬ Ariſtoteles autem , tametfi Platonis audi
» profecit .
Libro uero 11. ſic inquit .
1, Age vero nunc videamus , quid de his
quoque rebus ſenſerint Græci philoſo
by phi.Inueniemus enim Platonem ,nonnut
loſque alios , qui Platonis philofophiam
ſectati lunt , fermoni noftro admodum
» confentaneos.
Libro autem 12. hoc modo referr.
Iphi Peripatetici , verbis quidem uirtutem
laudabant. re autem ipfa,voluptati ſtudebant.
At Plato contraria prorſus docet . In 3. enim
Reip. libro , rationem habere corporis iubet,
ſed propter animæ harmoniam.Per corpus.n .
uiuere eft hominibus , ac recte etiam uiuere ,
ijs videlicet , qui ſeſe in prædicanda neritate
exerceant . Hoc autem,& Apoftolus adhorta
tur cum ait. Nox præceſſit, dies appropinqua
uit,&c.Hæc omnia Theodoretus. Verum ,ho
runi
 0 R D 1
rant , quibus D. Auguftinus Theologorum
lummus , philolophorum ſummum acmaxi-
mum ,ornauit Platonem. Quas non ab re fue.
ric fimul cum aliis huc afferre . Libro ergo de
Ciuitate Dei viij. cap.1.ſcribit in hæc verba.
» Varro Theologiam naturalem uſque ad
• mundum iſtum , uel eius animam exten-
dere potuit. Platonici, ſupra omnem ani-
mæ naturam confitentur Deum.Qui mun
dum uiGbilem , fed omnem etiam animá
fecit. Qui & rationalem,& intellectuale ,
ut humana,participatione fui luminis in-
commutabilis,& incorporei beatum fecit.
Et cap. 4•
9 Forcallis enim,qui Platonem cæteris phi-
lofophis gentium, longe, recteque præla-
tum , acutius atque ueracius intellexiffe ,
atque ſecuti , elle fama celebriore laudan-
tur,aliquid cale de Deo ſentiunt,ut in illo
es inueniatur , & cauſa ſubſiſtendi , & ratio
intelligendi, & ordo uiuendi . Quorum
trium unum ad naturalem;alterum ad ra-
tionalem,tertium ad moralem partem in-
telligitur pertinere.
Cap.vero v.iterum ita.
Si ergo Plato , Dei huius imitatorem, co-
» gnitorein , amatorem dixit elle fapiétem ,
cuius participatione ſit beatus,quid opus
eſt diſcutere cæteros , quorumnulli no-
bis,quàm ifte propiusacceſſerunt?
Rurfus eodem capice .
Nonſolum ergo iſta, quæ duæ Theologię
continent , fabuloſa ſcilicet & ciuilis Pla.
tonicis philoſophis cedant : qui uerum
Deum,ac rerum authorem, & ueritatis il.
luſtratorem . Sed & alij quoquephiloſo-
phi cedant,his tantis, & tanti Dei cogni-
» - toribus ueris.
VI. deinde capite ſcribit .
Viderunt ergo ilti Philoſophi, quos cæte-
ris non immerito , fama atque gloria præ-
latos videmus, nullum corpuselle Deum .
> Et ideo :cuncta corpora tranſcenderunt,
quærétes ſummu Deum . & quæ ſequútur.
Capite quoque VIl.inquit hoc modo .
Hi vero quos merito cæteris anteponimus,
diſcreuerunt ea quæ mére confpiciuntur.
ab iis qux ſenſibus attinguntur. Nec ſenſi
bus adiinentes quod polſunt: nec eis dan-
tes ultra quá poſſunt.Lumen autem men-
tium elle dixeruntad diſcenda omnia, Eun
déq ; ipſum Deú, a quo facta ſunt omnia .
VIll . poſtea capite haber hæcverba .
Cedant igitur hi omnes , illis philoſophis
qui non dixerunt beatum elle hominem ,
fruentem corpore ,vel fruenté animo, ſed
fruentem Deo.lterum capite ix. ſcribit,
Platonem determinaffe finein boni elle
N E. 48
fecundum uirtutein viuere :& ei loli eue
‫رو‬ nire poſſe , qui notitiam Dei habeat , &
iinitationem . nec elle aliam ob cauſam
beatum.Ideoq ; non dubitat, hoc eſſe phi
loſophari.Amare Deum. Vnde vtique col
ligitur , tum fore beatum ftudiofum fa
pientiæ , cum Deo fruicæperii .
Poſt autem non multa ita ſubdit .
Quicumque igitur philofophi , de Deo
» ſummo, & uero ita lenſerunt, quòd & re
rum creatarum Gt effector , & lumen co
» gnoſcendarum , & bonum agendarum. Et
» quod ab illo nobis fit principium natu
ræ,& ueritas doctrinæ ,& fælicitas virę. Si
ne Platonici nuncupentur' , eos omnes
cæteris anteponimus , eofque nobis pro
pinquiores fatemur.
Libro quoque 9. capite 10.
Plotinus certe noftræ memoriæ vicinus
temporibus . Platonem cæteris excellen
cius intellexiffe laudatur.
Libro iterum x. cap.1 . in eodem propoſito
laudandi Platonicos perſiſtens aic .
> Elegimus enim Platonicos, omnium phi
lofophorum merito nobiliſimos : pro
prerea quia ſapere potuerant , licet im
mortalem ac rationalem , uel intellectua
> lem hominis animam, niſi participato lu.
mine illius Dei, a quo & ipla, & inundus
factus elt, beatam eſſe non poſſe .
Capite vero ij. inquit.
‫ور‬ Sed non eſt nobis vllus cum his excellen
tioribus philoſophis in hac quæſtione
conflictus, Et poftea cap.13.
Quæ autein dicar eſſe principia,ea'inquam
Platonicus nouimus . Dicit enim Deum
og patrem,& Deum filium ,quem Græce ap
pellat paternum intellectum , vel pater
»" nam inentem . De Spiciru autem fancto ,
aut nihil,autnon aperte aliquid dicit .
Loquitur autem hoc loco de Porphyrio.
Ex his locis omnibus , pater e manifeſtilli
me arbitramur, quanta admiratione . Diony
fius Areopagita , Iuftinus Martyr , Clemens ,
Euſebius,Conſtantinus Imperator,Arnobius,
Lactantius, Theodoretus, Auguſtinus uiri di
uini, Platonem , eiuſque philoſophiam fint
profecuti,quando eum philoſophorum maxi.
mum,ſummum,optimum,mitiſſimum, caſtil
lunum ,diuinum cælitus demiſſum , ſapientiſ.
ſimum ,nobiliffimum prçdicarunt,teſtatuſque
ſit Auguſtinus , Paucis immutaris Platonicos
fieri poſſe Chriſtianos:iuſferitque omnesalios
Philoſophos, his tantis, & tanti Dei cognito
ribusueris , cedere : Sed & eos magnis ſæpe
laudibus effert.Sicuti in his uerbis.
Atq; hoc , inquit, Platonici,præcipui phi.
lofophorú ,ac nobiliffimidixerút.& iterú.
Fortaſsis
 DE DIALOGORVM
3, Fortaffis enim , quiPlatonem cæteris phi-
:), lolophis gentiuin longe, recteque præla-
3) tum , acutiusatque ueracius intellexiffe ,
atque fecuti efle, fama celebriore laudan-
turi
„ Non ſolum ergo iſta , quæ duæ Theologiæ
continent,fabuloſa (cilicet & ciuilis, Plan
tonicis philoſophis cedant . Et cum cau-
ſam ſubiunxifler addit,
Sed & alii quoque philoſophi cedant , his
tantis, & tantiDeicognitioribus ueris.
99 Viderunt ergo iſti philoſophi,quos ceteris
non immerito fama, atque gloria præla-
tos videmus.
„ Cadant igitur hi omnes illis philoſophis,
quinon dixerunt, beatum eſſe hominem
fruentem corpore , vel fruentem animo,
fed fruentem Deo.
‫رو‬ Ideo quippe hos potiſſimum elegi , quo-
niam de vero Deo,qui fecit,cælum , & ter
ram , quanto melius ſenſerunt tanto cæ-
teris gloriofiores ; illuſtrioreſque haben-
tur , in tantum aliis prælati iudicio poſte
rorum . Vt cum Ariſtoteles Platonis dir
» [cipulus, vir excellentis ingenii , & elo
quio Platoni quidem impar , ſed multos
facile ſuperás,cum ſectain Peripateticam
condidillet, quod deambulans diſputare
» conſueuerat,plurimoſque diſcipulos,præ
clara fama excellens , viuo adhuc præce-
ceptore in ſuam hæreſin congregalle.Poſt
mortem uero Platonis , Speulippus ſoro-
ris eius filius, & Xenocrates,dilectuseius
y diſcipulus,in Scholam eius,quæ Acade-
mia vocabatur eidem ſucceſliſſent. Atque
ob hoc,& ipfi, & corum ſucceſſores Aca-
demici appellarentur: recentiores tamen
philoſophi nobiliffimi , quibus Plato le-
Qandusplacuit,nolueruntle dici Pecipa
teticos,aut Academicos,{ed Platonicos.
» Elegimus enim Platonicos , omnium phi
» lolophorum merito nobiliſſimos, propte
rea quod fapere potuerunt .
,, . Sed non eft nobis ullus, cum his excellen
tioribus philoſophis in hac quæſtione
conflictus.
No ſolum ergo Plato catholicæ Gdei dog
matibus dogmata conſona ſcripſit, ſed & Pla
tonici recentiores , intelligit autem , eos qui
Ammonio Sacco, ab anno circiter poft Chri.
ftum CC . fucceflerunt .
Si igitur,quæcumque fupra demonſtraui
mus , recte colligantur , reperiemus. Platoné
myfticum ,Aegyptia , & Chaldaica dogmata,
& callmiſſe, & etiam quamuis ſecreto chario
res, docuifle.Exotericus vero Plato preterquá
quod Orphicus vti Syrianus,& Proclus often
derút,& Pythagoricus,& Eleaticusfuitveiidé
oftendit Proclus, ſed Orpheus teſtatur ipſe in
Argonautica ſe in Aegypto vſq; ad Memphim
fuille.In poemate vero de lapidibus a Theoda
mante ,docetur,quædam Allyriaca. Et Pytha
ſo
goram notum elt in Aegypto fuille philo
phatum , & Malchus in eius vita ſcribit ,
in Aſsyria eum a Zabraco multa arcana didi,
ciſſe.Itaque Plato quamuis Orphicus,& Pytha
goreus fuerit,ab vtrifque & Aegyptiá,& Chal
daicam philoſophiam hauſit . Nam fi & E
leaticus in Parmenide fuit , Eleatica etiá ( cho
la fuxit a Pythagora . Sed præter hæc omnia
in ſuis dialogis conſonus eſt cum Hebraicis
tum etiam chriſtianis traditionibus. Quas, &
eius ſectatores recentiores ſunt ſecuri.Obid
que tum magiſter cum diſcipuli, multis & in
tegris libris ,& magnis Encomiis fuerunt cele
brati, & quidem a precipuis, ac fanctis ,fidei
Catholicæ aſſertoribus , & ferè conftitutori
bus.
ARISTO

CARCAC, AC
FRC CCFC
60603-601036393.883-8063.600 3.33.843-80603-83-80336903.80603-89463-60903.60403-8863.883.873.6903.60* 3.23.8403.803.
8003.- 0103-60%63.6053 6703.8403-80763.80638X38703-83-80903.60403-8403-80603-60263-20903.8863.80763.8063.80%93-80763.80% 3..60603.
1843-8838763.80763.8063.8063.8 60463. 80% 3-873-1883.83.80163-833-80703-83-80463.80763.80403-80763.80%93E %63- coming
UCCC
ARISTOTELES
EXOTERICVS
Vid vero de Ariftotele exo
terico dicendum ? Hoc eſt
de iis Ariſtotelis libris ,qui
paffim fub eius nomine fe
runtur . Et in omnibus ,
publicis , Europæ litera
rum gymnaſijs ,a quingen
tis circiter ab hinc annis inftitutis,publicea :
liquot leguntur ? An & ipſe in eis cum Chal
daicis ; cum Acgyptiis , cum Hebraicis, cum
chriſtianis dogmatibus eft concors? An & ip
ſe , multos , ac præcipuos è Patribus habuit
celebratores ? In Myſtica quidem philoſo
phia ab eo collecta , & conſcripta,cum illis
omnibus concordar , ficuti & Plato , Sed in E
xoterica eiusphiloſophia , omnibus illis , &
fibi etiam eft contrarius , & ob eam rem ,
multos è patribus habuit oppugnatores , ce
lebratorem neminem . Res è quidem admi
randa.Ipfum fibi ipfi nó conſtare.immo ſepif
fime, immo ſemper ſecum pugnare facile co
gnofcat, quicumque cum aliqua animi adı
uerfione , vtramque Myfticam , & Exoteri,
cam eius philoſophiain legerit, & conferet.
Quæ res tam eft per fe clara , vt probatione
nulla indigeat . Curautem fibimet , tot con
fraria ſcripfit ? Diximus lane huius rei cau
fam fuiſſe , iram atque odium in præce
ceptorem , quia ab eo reiiceretur. Et quia
quos ipſe odio habebat ,Speuſippus, & Xe
nocrates, fibi ab illo præferebantur . Dum
ergo charus Platoni fuit, ad XX.ſuæ auditior
nis ,ætatis uero XL. annuin admiffus eft ad
archanas , & myſticas diſciplinas . Quo tem
pore , ficuti,& Pythagorica , & Platonica dog .
mata . Myſticam quoq; Aegyptiorum philolo:
phiam , de qua egimus, in aduerfaria faltem
retulit . Mox reprehenſus in moribus , & ob
id , a Platone Ipretus,ipſum vexare & ad
uerſus eius,iam palam facta , & ecdedomena
dogmata , ſcribendo totis ingenii viribus
incubuit . Ita vt in præceptoré de ſe maximo.
49
CUCC
C ᎧᎶ
pere bene meritum , pluſquam vetuſtiorum
quemquam ſit & fepius acerrimo odio inue
čtus . Sed rectiffimeiple ſcriptum in Rheto
ricis reliquit.
.Ου ταύτα , φαίνεθαι φιλουσι , και μισούσιν .
δ' αυ οργιζομένους , και πράως έχουσιν . Α'λλ '
και το παραπάν έτερα , ή καλα 7ο μίγεθος .
Tepec
Non eadem videntur amantibus , & odio
habentibus . Neque iratis , & non ira
tis . Sed velomnino alia , vel magnitu
dine alia.
Idque ueriſſimum in eo eſſe apparuit.Nam
dum amicus erat Platonis , omnia fibi ab eo
tradita veriflima ſunt vila . Nam fi faila vide
bantur , cur continuis XX. annis eius ſcho
lam frequentauit. Quia nimirum , veram
ſe ab eo philoſophiam addiſcere exiſtima
uic . At amore in odium converfo omnia
fecus viſa . Et ve nos quidem exiſtimamus
quo colaratius contra Platonem fcriberet ,
contra omnes vetuſtiores fcribere , nego
çium ſuſcepit ac laborem , & tam fucilibus
contra veteres redargutionibus , ac magis
ſuos referfic libros , vti fi ea , ficuti Epicurus
dicere folebat ex eis demerentur , ne tertia
quidem pars,quæ propria ſua eſſet , relinque
retur . Hçc ergo manifefta ſatis uidetur cau
la , cur in Myſtica , & Exoterica eius phi
lofophia , fibi ipli Ariſtoteles non conftet.
& cur in omnibus,altera,ab altera ſit diſcors .
Atque hæc eadem caufa eft , cur è Patribus
neminem habuerit laudatorem : multos ve
ro exotericæ contradictores . Namque lu
ſtinus Martyr , opere ad hoc ipfum dicato
titulo , Ariſtotelicorum dogmatum euerfio
multa contra eius dogmata , in exotericis
tradita , validiſſime diſputauit eaque peni
tus euertit , principia eius nimirum , Ma
riam , formam , priuationem , naturam , for
nam , caſum . temporis infinitatem . Cee
li genituram & ingenituram . Contramo
o torem

torem naturalem , contra locum , & ple .
xaque alia eius dogmata. Lactantius quo-
que euin arguit in multis , & precipue
quod eius de Deo doctrina , ſecum ipſa ma-
nifeſto pugnet .
Epiphanius etiam , quod duo paria re-
rum poſuerit principia Deum , & materiam ,
cum ille , vel ſummum entium omnium
vel fupra entia fit omnia , hæc uero , in
fra omnia , & prope nihil .,, Athenagoras
item vir Catholicus eum obiurgat , quòd
ſupremum Deum , corpús æthereum elle di
xerit . Diuus quoque Baſilius eum vitupe-
rat , & fordes appellat , quòd externas fa-
cultates docuerit , ad humanam fælicita-
tem efle neceſſarias . Laudatque Stoicorum
grauitatem , & animi magnitudinem ' , qui
ca bona ad fælicitatem impedimenti affer-
re nihil affeuerarint . Origenes quoque Ari-
ſtotelem Epicuro inferiorem dicit effe, quia -curos . Sed quoniam eorum ſectatores ,
fuerit in diuinam prouidentiam impius'.
Et Peripateticos eius lectatores,falſorum dog..
matum ſæpiſſinie redarguit . Clemens quo-
que Alexandrinus Origenis præceptor , Ari-
forelem, ; & Peripateticos inculat , quod
Deum patrem non intellexerit , quod Deum ,
animam mundi eſſe dixerit . Mundum quo-
que efle Deum . Prouidentiamque vſque
ad lunam tantum porrigi . Plurimaquoque
quis ex his & aliis fanctis patribus colligat ,
in quibus Placo vel landatur , vel Ariſto-
teli præfertur, velAriſtoteles tamquam fallorú
doginatum , & impiorum author accuratur.
Quibus ex rebus merito, quis magnopere mi-
retur , quid ijs Theologis noſtris , qui è
Pariſiana ſchola , quingentis ab hinc annis
prodierunt , in mentem venerit , vt contra
Patrum tot teſtimonia , tot authoritates, A-
riſtotelem Platoni pretulerunt . Nec ſolum ,
in eius philoſophiam , magnis laboribus in
cubuerunt fed vel partem , vel etiam
vniuerſam Auen Rois imitati , commenta-
riis, quamuis ſatis infeliciter , explanarunt.
Sed etiam ipſum , inuitum , & maximeom-
nium repugnantem , & contradicentem ,
Chriſtianum effecerunt . Ex eius nimirum
impiis fundamentis , fidei Catholicæ fidem
acquirere , vel augere annixi , & philofo-
phiæ eius vt plurimum falliffimæ , dogma
tis deſumptis, in Theologiam inuexerunt ;
& quæſtionibus implicitis , & penè inſa.
nis ; & nunquam finituris,earn coinquina-
runt , & pro linceriſfima , & candidiſſima,
ſordidiffimam rediderunt , Et in tantum ,
ve videtur , furoris ſunt delati , vt anathe-
ma penè facerent eum , qui Ariſtotelis deffi-
nitionem animæ , reipuere auderet . Eam
ſcilicet elle actum corporis phyſici organi-
0
ci , potentia vitam habentis ; Non aduer
tentes , hac deffinitione , animam corpo
ream dici formam , atque ideo elle morta
lem . Quæ tamen deffinitio ab ipſo met
Ariſtotele in Myſtica ſua philoſophia ,eftopti
me correcta dum lib. 3. capit. 6. ita loqui .
fur.Anima itaqueeſt actus ſeparabilis cor
in poris phyſici .
Sed tanto's iſtos Ariſtotelis fautores ,
(vt pie aliquid de eis ſentiamus ) ob id re
mur extitille , quod pleriſque illorum Pa
& Platonis etiam libris caruiffent .
Neque enim arbitramur eos, contra Patrum
teſtimonia,propria ambitione ductos Ariſto
relem Platoni pretuliſſe . Neque tanta in
ſcitia , tam magna ingenia fuiſſe , vt l Pla .
to eis in manus perueniſſet , excellentiam
eius philoſophiæ , & cum Theologia con
formitatem magnam eos non fuifle cogni
quia in tanta apud eos Ariftotelem vident
effe exiftimatione , Platonem autem , ne
nominatum , quidem elle , in Ariſtotelem
folum omnibus , ſtudiis fecuntur . Ne
que tamen animaduertunt le fe magnam im
bibere impietatem , opere precium eſt ,
huic malo , vt luccurramus, & ita dicimus.
Ariſtotelis philolopiam myfticam , quam
ipſe e Platonis ore haulit, quoniam haud
multum a fide catholica diicrepat , & vti
philofophiam, nos maxime probare . Exote.
ricam autem quia Catholicæ fidei fit maxi
me aduerſa , & quia philoſophiarum om.
nium ſit inconftantiſsima , & Gibi ipfi repu
gnans maxime, & omnium faláſsima tantum
in eo potuit odium contra Platonem vt quid
diceret, nihil conſidera nos auuerſari. Quod
partim T. 3. & T. 4. Diſcuſsionú Peripate
ticarum oſtendimus clariſsime; partiin ue
co , quantus fit Catholicis traditionibus ad.
uerfarius, & hoftis , & quantus eiſdem lit
amicus Plato . Sunt eorum loca aliquot
conferenda . Conferamus ergo præcipua
fidei noſtræ ſacroſancta capica , vt pofthac
fcholafticorum iftorum , Theologorum ſe ,
ctatores , cognoſcant , quantum amicum
alio protequantur , & quantuin hoftem
adament, admirencur , & in eius uerba iu
rent .
I Plato muleis locis , fed præcipue in So
phiſta , in ſexto de Repub. & in Parinenide
altruit.
Deum effe vnum .
Ariſtoteles vnum primum motorem . Sed
& LVI . alios Deos orbium cæleſtium
motores ftatuit . Deinde primo de cælo ,
capit. nono ait ſupra exſtimum cælum mul
ta eſſe ordinata , a quibus pendeat aliorum
elle ,
 OR DIN E. 50
como effe ., & viuere, & quæ beatiſsimam degane 14 Plato , quia Colum , & mundus , cor
vitam . Igitur ex Ariſtotelis philoſophia Exo . pora finita funt , & potentiam , & action
02 terica , nulla eft mundi monarchia , ſed vel nem finitas habent fui natura ,& eft,corrupti
Polyarchia , vel Anarchia . Quas Diuus bile.Timæo .
Gregorius Nazianzenus inagnopere impu . Ariſt.neque cælum ncque mundus ſunt cor
gnauit . ruptiles.
Placo in ſecunda Epiſtola , tres nominat 15 Plato,Quia mundus ſui natura eſt corru
reges, tria ſcilicet rerum principia. nimirum ptibilis,corrumpereturaliquando , niſi Deus
Deum trinum,& vnum . cum feruaret. Timæo.
Ariſtoteles in ſua vel anarchia , vel poly- Ariſt.Mūdus non corrumpetur, neq ; Deus
archia,perſiſtit. eum ſeruat, ſed cæli morns.S.phy .
102
z Plato,ſummum Deum , patrem appellat 16 Plato , Deus ſupra omne ens, & ſupra om
in Timæo,& epiſt.6 . nem et eſſentiam.Soph.Parme.
Ariſtoteles nullum agnoſcit Patrem Ariſtoteles . Deus eft fubftantia . mera
Deum . phy.
Big
21 44. Plato Deum eſſe fimpliciſsimum affirmat. 17. Plato ,Deuseſt ſupra omnem intelle&um
3.12
i.De Rep . 6.de Rep .
ais Ariſtoteles, Goor animal eum facit 12.Me- Ariſtoteles,Deus eft intellectus. 12.meta
taphy: phy.
s Plato Deus eftfummum bonum , inquit. is Plato , Deus , nec mouetur .; neque mo.
6.de Rep . uet.i.de Rep .
T.
Arift.vt bonum orbe primo experi.12.me . Ariſt.Deus non quidem mouetur , ſed pri
taphy. mum cælum mouet. 8. phyſic. 12. meta
B
6 ' Plato , Deus eft fapientia ſumma.s. de phyſic.
1
de Rep . 19 Plato.Deus omne corpus ſupereminet.
3

Es
Ariſtoteles Deus eſt intellectus , ſed igno-
rat particularia ibi.
7. Plato ,Deuseft omnipotens.Timeo.
Ariſtoteles nihil poteft. preterquam cæ.
um mouere .
8 Plato,Deus incorporea entia om nia fecit,
Philebo ,Sophiſta,Parmenide.
Arift.Deus nihil fecit ,ncque facit. ſe det ſo
tum in cæli culmine.2.de cælo.
9. Plato , Deus mundum corporeum fabre-
eit. Timæo.
Ariſt.Deus non fecit mundum ,quiæternus
eft I.cæli.
10 Plato , Deus mundum fecit ex nihilo
quia exnulla materia precedente, quam & ip-
fain creauit. Timæo.
Ariſtoteles . Ex nihilo , nihil fit primo
phyſico.
Plato Deus Mundum fecirante tempus .
Timæo .
Ariſt. Mundus & tépus ſemper fuere. phy.
& p.de cælo.
12. Plato, Mundus quia corpus finitam ha-
bet potentiam.Timeo .
Arift. Mundus & cælum, infinitam habent
potentiam ſe ſe monendi. 1.de cælo. 12.me-
taphy.
13 Plato , Mundus & cælum , quia cor
pora finita , finitam habet motus actio-
nein .
Ariſtoteles colum eſt quidem corpus ..
Sed actio cius motus infinitus eſt , octauo
de cælo 12.metaphy.
Soph.Timço , Parnien.
Ariſt. Deus in cæli culinine fedet, 2. de .
cælo .
20 Plato , Deus eſt ab omni corpore liber.
Soph.Tim.Parm.
Ariſt.Deus primo orbi eſt alligatus S.phy.
1.de cælo .
21 Plato , Deus vniuerfi., prouidentiam ham
bet. de Regno, & alibi .
Arift. Deus a coelo tantum appetitur 12.
metaphy.
22 Plato Deus omnia nouit.1 . & 2. Alcib . &
alibi fæpe.
Ariltoteles Deus non cognoſcit particula
ria. 1 2.metaphy.
23 Plato,Deus mundum regit uniuerſum , &
partes eius.de reg. et Tim .
Ariſtoteles non Deus,ſed natura, caſus, &
fortuna cegunt mundum.2.phyſ.
24. Plato Deusinmundiregimine utitur,uri
miniſtris,minoribus Diis.Tim .
Ariſtoteles . Deus neque regit , neque
miniſtros habet , octauo phyſic. primo de
generatione.
24 Plato in mūdo ſunt dæmones ſymp. Tim.
alibi.
Ariitoreles nullibi hos, agnoſcit Dæmo
nes i
26 Plato Deus animam vniuerſi produxit.
Timæo . ,
Ariſtoteles Deus non produxit animam
ullam vniuerſ ,{ed cælun tantum eſt anima
rum,& aſtra.
0 2 27 Plan
 A R I S T O T ELES
27 Plato. Deus produxit animam humanam. 41 Plato.Homines mortui relurgent. Io .
Timæo .
Ariſtoteles eſt actuscorporis.hoceftèmate
ria educta.2.de anima.
28 Plato .Anima humana,diuina eſt quædam
forma.Phædo , alibi .
Ariſt. Anima eſt forma corporis phyſici. 2.
de anima .
29 Plato. Anima humana eſt immortalis .
Phædro,Phædone.alibi .
Ariſt.vt forma corporis , anima eſt morta
lis .
30 Plato animæ conatus eft intellectus. Pha-
do.6.de Rep.Tim.
Ariſt. Intellectus de foris venit. 2. de ani-
mal.gen .
31 Plato . Animaa corpore ſeparatur . Pha-
done, alibi.
Ariſt.Animaa corpore non ſeparatur, quia
eius eft forma.
32 Plato.Anima diuino afHatur ſpiritu, & fu
tura prenunciat. Apol.Phædro .
Ariſtoteles . Anima humore melancho.
lico prædicit. de diuinit. per fom . & Pro-
blem .
33 Plato Hominis felicitas eſt , quando Deo
fit fimilis. 1.Alcib.Theæti
Ariſtote.Homo , bonis fortunæ fit beatus.
Moral.
34 Plato ,hominis fælicitas, a Deo venit 1. &
2.Alc.Men.Theage.
Ariſt. Homo ex ſuis bonis actionibus, &
ſuo arbitrio,fit felix.
3S Plato , Deus eſt præcandus,vt nos bonos
efficiat. 2. Alcib.ſepe alibi.
Ariſt.Deus particularia non intelligit. non
ergo præcandus.
3. Plato veniet Homo , qui nos Deum præca
ti doceat.hic Chriftum innuit. 2 .
Ariſt.Præces omnes fruſtraneæ . quia Deus
non intelligitparticolaria .
37 Plato . Bonus vir, Deo eft charus. Euthy-
phr.
Ariſt.cum particularia Deus non intelligat,
nec præces audit " , nec hominum vllum
amat.
38.Plato. Bonus vir,poft mortem Deo frue-
tur.Phedo.10.de Rep.
Ariſtoteles. Poſt mortem nulla volu .
ptas . ນ. . . . ( »
3. Plato . Animæ poft obitum purgantur .
Phædro . Timxo .
Ariſtoteles . Animæ cum corpore per
eunt .
40 Plato.Animæ malorum ,poſt mortem pe .
nas dabunt. Phædro.Tim.Phad...
Ariſtoteles.Animæ cum corpore corruptæ ,
nihil patientur .
de Rep.
Ariſtoteles.A priuatione ad habitum , non
fit regreſſus.
42 Plato ,Bonorum animæ , beatum locum
poffidebunt.Phædone.
Arift.nullus eft talis locus.
43 Plato. Et corpus , & animæ malorum ,
in inferno cruciabuntur . Phædo to.de Rep.
Phædone.
Ariſt.nihil tale nouit .
Quæ quidem omnia capita , & plura es
tiam alia no pauca , quæ colligere poteſt quif:
que paulo diligentior, cum Platonica ling
& philoſophice ueriſſima, & cum fide Ca.
tolica confona : Ariſtotelica vero , & fidei
aduerſa , & philoſophice fallſſima , quis iam
vel tain impius erit Chriſtianus,vel tam bar
de philofophus , qui Platonem , & pieta:
tis ; & philofophiæ ergo Ariſtoteli non
preferat ? Quæ res cum ad Chriſtianam fi,
dem maxime conferat: Et ad philoſophicam
ueritatem faciat maxime : cur non pofthac ,
in omnibus Europæ gymnalijs publicis ? cur
non in monachorum Cenobiis Platonis le
& tio , ftudiumque introducetur ? Cur non
Ariſtotelis Exoterica philoſophia ex hiſce
locis in exilium ammandetur ? Quid e
nim opus amplius habebunt , ex ea impieta
tis tam mortiferuin venenum bibere . Quo.
veluti Lethargo , anima in Dei cognitione
obdormiat ; anima numquam lætali , hoc
ſomno expergiſcacur , Et in æternos dam
netur cruciatus . Neque vero ad corporis
vel ſalutem , vel coniernationem hæc eius
philoſophia quicquam facit . Quod huc vf
que pleriſque eius ftudiofis fuit perſuaſum .
Credunt enim , eius cognitionem ad me
dicinam multum adınoduin conferre . Ple.
riſque autem , qui in publicis gymnaliis ,
philoſophiæ huic operam nauant , id ea
cauſa faciunt , vt ea ad medicinæ ftudium
ac cedant , eo dicterio , vbi philoſophus
delinit , ibi medicus incipit . Sed medici
quid opus ad ſuam artem optime calen ,
dam liabent , libris totis phyficis ? Quid
materia , quid priuatione , quid forma :'
Quid ea natura , quæ principium ſit mo
tus , & quietis ? Quid caſu aut fortuna ,
aut neceflitate . Quid cot motus , tempo .
ris , vacui , loci , infiniti , temporis diſpu.
tationibus ? Quid continuorum , quid pri
mi motus primi motoris , primi mobi
lis ? Quid icire , eos eft necelſe , an co
lum fit æternum , feu corruptibile ? an fit
animatum : an edat harmoniam 2 & reli
qua , quæ tuin primo tum fecundo de co
lo , ab Ariſtotele traduntur ? Nihil profe
dto .
 E X X O T E R I CV S. 51
! đò . Nouiſſe opus habent,elementa , quali- tum aliorum mediocrum libris clarius ,
tateſque corum , & miftionem , temperan- verius , copiofius , & ad vſuin medici com
ou turáque corporú humanorum , morborum > modius , docentur . Vt facile ex Galeno me
cauſas , pharmacorum remedia cognoſcant. dicus , qui euadat fine Ariſtotele . Sine ue
Eſto id iphs neceſſarium . Sed horum ni- ro Galeno ,ex Ariſtotele numquam quiſquam
hil Ariſtoteles eos docet , nihil ex Ariſto medicus eſt fa &tus. Quæ ergo hæc mentium
tele elicient . Si mille annis,his apud Ariſto- eſt ſupinitas , quæ dementia ? vt Ariſtotelem ,
telem ftudeant , medici ſanè vel falfi, vel medicinę gratia quærant , apud quem nul- '
ridiculi euadent . At hæc omnia Galenus la eſt medicina. Animorum vero plurimi
2

libris de elementis . de temperamentis . De- tum falfitatis , tum ignorantiæ , tum im

potentiis naturalibus , reliquilque tum ſuis, pietatis morbi,plurimavenena.

ANNOTATIO. D. M. IACOBI DE LUGO .

Cum dixerit Theologos ſape Ariſtotelica doctrina vti ad probanda Theologica doz
mata , illos non laudaui , tamen fifumant doctrinamAriſtotelicam tamquam feruam
& ancillam facre Theologia,poſſunt laudari , non autem ſi vellent prebare, & demon
ſtrat facra dogmata , ex illiusphilofophia .

F 1 N 1 s.

SD
3429
GES
EU 3542
Eps CEED
30
2) SUS
CES CES CES
CS439
CES CES CES GETS GET
CS439
ல ல ல ல
CS23 S 25 L
CES
(

lui
!
 /
1 .
 tee లలలల లలలలో
ఆరు
VERITATIS STVDIOSIS .

题a
Ideri forte poterit nonpaucis, quihafceFranc. Patr.contemplationes legerit,
eum ,aliquando Ariſtotelem acerbiuſcule nominaſſe, aliquando etiam irri
ſiſse,ſepiſſimefuadogmata reprehendiße . Atque hæc ab odio potius ergaAri
ſtotelem , quàm à veritatis amorefuiſſe profecta . Idautem philoſophumo
decere non fatis videtur.prefertim erga virum tantum.cuiphiloſophie fluo
dioſi debeantplurimum,vtpote à quofapientiæplurimos hauferint latices
& quifama reliquisphiloſophisomnibus fit celebratior.Queres Patricio, ab amiciſſimo homi
ne obiecta,ipfe ,ita iura fua deffendit.Sibi quidem ,cum Ariſtotele,qui bismille iam annisvi
ta fit functus,nihileſſe rei, ob quam eum odio profequatur , nifi vnius veritatis amor atque
ſtudium.Cuius cauſa fatetur Patricius fefe iamante aliquot annos , Ariſtoteli fuiſse ſubira
tum , &adhuc eße. Idque pluribusde cauſis . Quarum prima atque potiſſimaca eſt , quòd erga
Deum fitimpius , dum velAnarchiam ,vel Polyarchiam mundopræfecit , & Deotum omni
tentiam ,tumprouidentiam adimit.Et tot dogmatibus, quotproxime oftendimusfidei Catholie
cæ hoſtisſitacerrimus . In quibus latiſſimam ſpargitimpietatem , de incautis etiam perfuadet .
Impium autem hominem , & Deihostem , quis non odioprofequatur ingenti ? Platonem e con
tra, Platonicoſque,philoſophorum ,teftimonioD.Augustininobiliſſimos,quisnon intimo ex cor
de plurimum adamet , qui tot dogmatibus , &Deo ſunt amici ,&fideinoſtre concordes, vt
quipaucis mutatis,quod atteſtatur idem , Chriſtiani eßent , & cum quibusait , nullum fere
christianis eſſe conflictum . Secunda ergo hac caufa, Patricius Platonem ,fuoſque omnes, ma
xime adamauit, eifq; totumfe dedidit. Inde factum ,vt eosfemperAriſtoteli prætulerit.Etter
tia de cauſa.Quod Alexandrum Magnum ,aquomaximopere fueratcultus, Hermolai,Philota,
& aliorum , coniurationenon femel impetiuit , tandem veneno extinxit , virum quotquot
orbis tulit,optimum & de toto hominum generemeritiffimum.Cuius actiones pluſquam Heroi,
cas , fupra omnes,aliorum hominum omnium ,alias Patricius ingentiprofecutus eft ſemper ad
miratione. Quarta de cauſa eum etiam odio habuit , quia vir ingratiſſimus , & vt Aelianus
ait , omnium irriſor ,Platonem ,‫ ر‬a quoper viginti annos omnium ſcientiarum dulciſſimumlac
fuxißet , eoqueeſſet impinguatus , ſicutimulusmatrem calcibus impetiuit, & viuentem des
ſchola eiecit, & mortuum ſcriptis ſuis, plufquam alium quemquam in omnem dilacerauit
pofteritatem.Sed& quinta acceditcauſa, quòd fittraditum ,eum , veterum plerorumque libros
igni combußiffe, vt dogmata que ab illisſurripuerat ,fuainuenta uiderentur . Quas res Tele
fius virveritati amicus hoc diſtichoperftrinxit .
Doctorem calamo ingratus, Dominumque veneno ,
Perdidit,igne patrum dogmata , nos tenebris.
Sedtota res , copiofius eſt a Patricio in Peripateticisfuis Diſcuſſionibusdemonstrata . Qui
liber quoniam iamrarus est,ut lectores labore eum quæritandi,liberemus huc eatranfcribere,
qua adhanc rempertinent , opere duximus eſſeprecium . Ita ergo fe habentverba , quaTomo
111.libro I. earum diſcuſſionum a Patricio funt fcripta .integrumautemadfcribemuslocums.
Cua
 Concordiam Ariſtotelis cum veteribus philofophis in omni philofophiæ parte antecedentis
Tomi libris octoproſecutifumus , vti nobis perſuademusnon negligentiſſime. Preſentiveróli
bris ſeptem alys, difcordiameiufdem cum ijfdem , eodem certe labore, vtinam eodemetiam ef
fectu,proſequiin animo est.Quam.n.diſcordiam oftenfurum meſperem inter virum hunc , ac
perceptorem Platonem ?Quos Perphyrius y II.libris,quosSimplicius,Boethius, Picus Vicomer
catus,viri magni concordes eſſe omnino,& affeuerarunt,et etiamperfcripferunt,aut in mente
perſcriberehabuerunt.Quorum nullius tamen fcripta ad posterosperuenerunt. Quibusfi fortu
napeperciſſet,vitaq ;ea donaffet,aut eosconcordes eße conftaretapertè,autlaborehoc auterrore
meliberaſſent.Sum.n.in hac fententia,hoſceviros,vel no potuiße promiſſis
ftare,velArist.aliud
cogitaſse,aliud fcripfiffe.autme nunquãquiquăvlla in re intellexiße.Potuiſſe quidēillos, & fum
ma ingenj vi,& fummadoctri.quibus excelluerunt,eandem hanc,quănos hac ingenij exilitate
ac ruditate,longemelius,vberius,clarius,ornatiusconcordiam praſtare;ſed nullā diſcordiã,in
ter eos duosphiloſophos maximos,fuijſc,nulla in re.Arift.a Pla.diſſentire uoluiſſe,id vero eos pre
Stare,no poruiſſe arbitror.Quibus.n.argumëtis,autcollationibus ,idefficipoffecredă ,fivideam
Arift.nontamdogmata fua explicare,quàm philofophorü veterú omniúdogmataprofligare, in
Quicos,a quibus dogmatii ſuorú omnium latices haufiſset, acerrimoquodam
propofito habuiße?
odioproſecutuseffe videatur.QuospluſquãCol.locis nominatim carpfit?finenože veropluſquá
mille ? Antiquiores , fuique temporis philofophos, atque alios authores nobiles , reprehendit
plufquam XLVI. præter eos quos Rhetoricis , ac Poeticis libris refellit. Thaleta , Anaximan
drum Anaximenem , Anaxagoram , Hermotimum , Diogenem , Xenophanem , Parmeni
dem , Zenonem , Meliſsum , Empedoclem , Heraclitum , Leucippum , Democritum , Protago
ram , Gorgiam , Leophanem , Antiphontem , Xutum , Paronem, Lycophronem ,Alcmeonem_ ,
Hippaſum ,Hipponem , Critiem , Syeneſin , Polybum , Hippocratem Chium , Eudoxum , Ari
ftippum , Epicharmum , Cratylum ,Eurytum , Speuſippum , Homerum , Hefiodum , Euripi
dem , Sophoclem , Ifocratem ,Herodorum , Herodotum ,Cteſiam , Pythagoram , integraſque
fectas, Pythagoreos ,Antisthenios , Megaricos , Socratem , &plufquam alium quemquamo
Platonem præceptorem , quem LX. & forte amplius locis nominatim eft infectatus. Sic
enimplacuithominiišti, omniú vti Aelianus tradidit , irriſori , immerito vexare venera
bilem illum fenem :cuius doctrinavberrimus lactibus impinguatus fuerat , efchola cijcere, et
procacibus fcriptis,in omněæternitatēdānare.Primi apud Græcos Xenophanes ac Parmenides,
aliorum opiniones refutareſuntaggresſi. Plato Sophistas omnes,philofophñ neminē , preter duos
Anaxagorăatq; Heraclitú arguit.Ariſt.in hoc quoq ;aduerfarius Platoni,philofophos omnes,fo
phistănemine,præter duos Protagură
& Gorgia,nonfolü arguit,ſediurgýs etiã acerrimisincef
fot.Balbutientě.n.Empedoclisatq; omniú antiquorü philofophiã appellat.Xenophaněac Melişi
dizposkotépous agreftioresvocat.Parmenidēoculatioră,tãquãalij cæcifuerint,nominat.radoxa's .
pueriles,illorü opinionesnuncupat.Anaxagorăriavegiãs, rj árrémos:nimis fimpliciter áin
cofideratè pronīciaſſe pronunciat.Sepiſſime evvidens,eipzecious,epgeceothpous,ftolidos,fimplices,de
lirosdicit.Ignorantiã,zyra ,craffam illis obijcit.deniq; & furiofos fuifle afferit. Taūta Svevious
Seawavier ouN'y Soxcă drepépes.Hæc quibuſdā ob furoré nihilvidentur differre:In tantă licētie,
iliüin tantos viros ,certè velodiit,vel nimia ſuiperſuaſio euexit.ArchelãoAtheniēli,nefcio qua
de cauſapepercit.Hippocratis Coi(cuius doctrina comentaria tantum ,fui libriſuntut author eft
Galenus nomen coricuit.Xenocratis códiſcipuli quidē,ſed hoštisfui,aquo defubfellijsPlatonica
fchola fueratdeturbatus,nuſquămeminit.Nătopicos,ubi eius eſt factamētio,denumero Arift.
librori iã pridē eiecimus)fortè quodtimeret,ſeuerifſimi illiusviriauthoritatem )qui illi aliquot
etiam annosfupernixit,verereturq; neſibiæqua lance rependeretur.QuodiãCephiſedotus Iſoe
cratisauditor,quatuor libris fecerat.AtOcelli,a quo multa etiãipſis verbis dogmata, trāſcripſe
rat,Theagis,Metopi,Hippodami,Perictiones,Euryphami,Callıcratida,nulla ab ea mētio facta,
nullegratia reddita,nullanominatione dignoscenfuit.Si quidilliantiquiores,in hemoemeris
atomis,alys,inphiloſophiä deliquerāt,arguědiforte fuerāt,nullamordacitate, ſedphiloſophica
&modestia & ingenuitate.Semelforte acpaucis verbis,non autě xxxv.locisAnaxagora.XV.
Parmenidē.L.Empedoclē,XL.Democrită XXX. Pythagorā.Pythagoreofq; LX.Platonë.Indicama
cije
 $ 4

dapotiuseorü errata,qmăplufqnă dimidiafuorü librorüparte,integrisnöfemelvoluminibus in

demat,quodilli Epicuri obie
feciādi,ita vtfiquis ex eiusphiloſophiaantiquori reprehenfiones
siſſeſcribitLaertius,longeminima eorú uolumiuúpars,fitremăſura. Atesto maximis in rebus
sllierrauerant,infectandi acerbifſimefuerīt,infantia,balbuties„stoliditas,ignorantia, inſanią
illis obijcienda.At cur Ocello,Theagi,Metopo,Archyta , Hippocratialiquidgratiarú agědīt non
fuit?Cur faffusno estphiloſophico animoueritatis amore,ea quæ ab illis mutuabatur.Sednoline
diveterú alisgratias habendas predico,aliosexcufo in Arist.videri inuehi.Ne quodin eo ,non
magnopere laudo,in me alijaccuſent.
· Nil en opinione ducerer, Aristotelicos libros , ferè omnes , tumultuario quodam opere ,
abeo confcripros ,necfatis a ſe ante obitū reuifos , aut castigatos , caftigandofque relictos
Theophrasto ;acri vehererin eum odio . Sed quiaita crcdam , inconstantiaue tot illarum re
dargutioni excufo.Satis.n.mihiperſuadeo,viri ingenij acutiffimi iudicüq;acris ,fi fuos libros
reuififfet, & reprehenfiones tot & tătas,modestiores feciſſet,& inconstantiãearī emědaffeti.Si
antiquorü ab eo reprehéforii,fcripta,vel omnia,vel
plurafaltē ,quăhabemus extarēt,apertiſſima
forte reshæceſſet.Sedex is pauculis fragmentis,quaillorú &nostra,nominusfortuna iniqua,
nobis reliqua fecit.atq; ex ijs,quæ posteriorú
fcriptorú relatu habemus,ac ex ipſiusmet Arist.te
stimonis aliquotostendemus quib. in rebus veteres iniq;,atq;extra rēab eo funtuexati.Sed id
planiſfimü faciemusin Platoni obiectis.Eius .n.fcripta ferèomnia extant.Hæc omnia.quodixi
mus loco Patricius fcripfit eaq; veriſſima eſse ostendit.Si ita eft.Virūirriforēomniü reprehen
foré,omniü in uerbis carptorē quis æquo animoferat? Quis furē,no horrear?Quis occultū
furre
prorem odionon habeat,ſiergatalēhominē,quis excădeſcat, certe no homo,fed ligneushomo eft
existimandus.Natura.n.humana,tantăanimi non fereftupiditaté.EtfiAriſtotelis tăta arra
gantia ſustinetur,cur Patricio,duo auttria di&teria,in aquiore prefertim cauſa, non condonen
tur? Sed illü ,maioréetiam in modú anxit,Ariſt.illa in Platonè, & ingratitudo,& ueredixe
rim impietas qua illüiniquushicdiſcipulus,toties diuexauit.Aquo Platone, Patricius omnes, ſo
quas tamen habet,animiuirtutes, &ingenij ornatus,recognoſcit,atq; ab eius dogmatibus, in ſe
eße profe&tas libere confitetur.Sed fatius fuerit alium ex eodem Diſcuſſionŭ tomoIII. libro autē
INI. locum huc transferre ut alia caufa cognofcatur clarius, ob quam , Patricius Ariſtoteli fit
iratus. In hunc ergomodum fcribit. Sumpſiſje Ariſtotelem uniuerfæ fuæphiloſophia, fumma
omnia capita ,apriſcisphiloſophis,octoantecedentistomilibrislate,ſuculenterq;ut nobisperſua
demus demonſtratū est.Interqua,multa a Platonepreceptore exfcripfißeoſtendimus preceden
tib.duob.huiuſcetomi libris,quã falſoin eos, a quibus dogmata non pauca fumpferatinuectus ſit,
palăfactúeft.Nunc maius nobisopus,maior molespro Platoneſupereſt,ac maiornobispro eola
bor exanthlandus eft.Qučuenerabilēuirū,diſcipulus ifte,ſæpius,acrius,acerbius,quăantiquio
rú quěquam uexauit,exagitauit,fycophantäq; ineú egit.Tantú potuitin eo Xenocratis,ab illo fi
bi in ſcholaprelati indignatio,utno uereretur ea in doctorë fuüfcriptismandare,quæ
ftatimle
éta , & cum illius fcriptis collata,manifeſta falfitatis,eü coarguere poßent. Quod ne,ſe uiuo fieret
uitans,libros,fere omnes fuppreffos tenuit. Quia uiuerent multi,ſancti illuisfenis& auditores,
et amatores,qui poßentſycophantiasillas ei detegere,& etiam conuincere.Poſt obitum eius,libri
centī& ampliusannos latuere,quofpaciotemporis,&diſcipuliilliobierant, & fuccefforeseorñ
alia dogmata induxerant.Sed poſtquă libri,a Tyrannione Grammatieo , ab Andronico Rhodio
in lucem ſuntredditi,intertot celeberrimos,totadmirabiles,Platonicos , quinatalitia Platonis
tamfančte celebrarent,dogmata illius explanarent , docerent , eueherent ,in admiratione ha
berent , nonparua eſiadmiratione profequendum , neminem quodfciamus,extitiſſe, quieius
tutelam contra Ariſtotelis calumnias fufciperet . Non defueruntquidemPlotinus , Porphy
rius , lamblichus, Syrianus , Proclus,obiter inter commenandum ,aliquidpro Platone inter
ponere, ateamprouinciam aperte quiſuſciperet,calumniasin auctorem eorumphiloſophie, ab
Ariſtotele confictas , detegeret , ac eum defenſaret , nemo eſt inuentus. Nos quamquam
nulla in re eminentiſſimis illis uiris comparandi, audenti ſátis animo , id munus nobis
defumpfimus , non aliam ob caufam , quàm ueritatis ſtudio , atque amore . Cuius ue
ritatisprecipuam curam , philofophos ,ſi modo eo nomine fimus digni , decer haberes.
Atque
Åtque etiam vtverum fateamur , quoniamiuftam quandam indignationeminnobis comma.
net, tam malignum , tam acre , tam acerbum perfecutionis , ac lacerationisftudium , in gra
tiſimi diſcipuli , contra fanctiſſimum fenem , dequeillo optime meritum . Idq; non folum arro
gans ,deluforium , fed ctiam falfum apertifſime. Ea falfitas non hac nostra querimonia,fed
re ipfa , verborum ,ſententiarum , calumniarum Aristotelicarum , cum Platonicis, & uerbis,
&fententýs collationeapparebit ,
Hæc igitur fexta eft caufa,curPatricius,fibitemperarenon potuerit quin indignationis ali
quid aduerſus Aristotelem ostenderit. Sedcureius dogmatapleraquenonprobarit,fedeorum
falfitatem detexerit, nonfolum excuſationem nullam quarit,ſedmagnopere , fe abæquis phi
loſophis,ab ipfomet Aristotele quoquelaudandum eſſearbitratur. Idquenon alia ratione,quam
Aristotelicomonitu , illo vulgato ,quo dixerit , Amicum effe Socratem amicum Platonem , maa 1

gistamen amicam eſſe veritatem . Etſententia hacfuaalia , quæestprimo Nicomachio.

Videatur autem forte melius efe, & oportere , ob falutem veritatis,etiampropria destrue
re:prefertim ysquifint philoſophi .Vtrumque enim cum fitamicum , pium estpraferre, &
maiore profequiamore veritatem . Itaque cumhæcſint Aristotelis monita , philofophis philo
Sophicepronunciata , quis Patricium iureaccufet, ſi Ariſtoteli veritatem totlocis pretulerit ,
Jieque etiam vbique in posterum prelaturus? Nemoigiturposthac eum accufet ,filibere, atque
Aristotelicephilofophabitur .

書A
 FLOS
OC 5 EC
INDEX IN PANAVGIAM ,
& Panarchiam .
A lib.4.in fine.Animaſe ipfam mouens corpora
Ctio prouenit a viribus.vires ab
eſſentia.Panaug.li.s.p.13. col.
1.Altio omnis incorporei est.
Panang.li.9.p.20.col.2 .A &tio
quid. Panarchiæ.li.4.0.7.00.4 .
Adumbratio ex nitore , doom
bratione ortum habet . In ca medio quodams
modo conspiciuntur omnia. Panau.li. 5.p.13 .
col. 1 .
Aer eft corpus Diaphanum.Panaug.li.2.pag.3 .
C.4 . An ſit viſilis, & quomodo est ex Strato-
nisfententia albus, ſed re vera non eſt albus ,
& cur.Panaug.li.2.p.4.col.2. Non cernitur .
li.co.pag.4.col.3. & longo interuallo colores
obtegit.ibid.Ancoloratus cernatur. lib. eod.
p.s.col. 1.coloribusnon tingitur, & cur.Pa-
naug.li.4.p.10.col.1. Adlunam vſqueexten-
ditur.Panaug.li.6.pag.14.col.2 .Num lumi-
mofus.Ibid. & inde.
Mether non eſtperſe confpicuus, & cur. Panau .
(lib.2.pag.4.col.i.& inde ſuprapurum aerem
eft ſitus Appellaturquoque cælum , eft corpus
diapbanum.Panau.lib.7.p.is.col.3 . Aethe-
risfubftantia nihil aliud eft , quàm purum li-
men.li:eod.p. 17.col. 1. Extra Aetherem exi-
Stere ſubſtantias incorporeas.Panaug.li.7.pa.
17. & inde.
Alba ,qua re vera funt,quamuis non in tenebris,
in obſcuro tamen viſuntur,colores ali non di-
funtur. Panaug.li.2.p.4.col.1. Albedoneque
confpicitur in diaphanis, neque cur vel ipfo
diaphana,vel alia per ipſa confpiciantur ; est
caufa ibid.
Alteratio omnis,motus eft.Panaugiæ.lib.4.pag.
10.col.i.
Anaxagorasprimus omnium mentem quandam
primam uidit , materijs cunctis præfidentem .
- Panarchiæ.li.1.p.1.col.1.
Anima vniuerfi eft nobiliffima, &per lumě ome
ni,& ſentit,& agit, &vitadonat. Panaugie
FU
"XC
- mouet ipſa.a nullo mota ,eftqueprimus corpoe.
rum motor.Panarchiæ.li.i.pag.i.col.3. & 4 .
An anima caleſtes ratione ſintprodite ,& in
tellectu, & quomodo Ibid. & inde.
Apollinis de Deo oraculum.Panaug.lib.10.pag.
23.col.2.
Aqua eft corpus diaphanum , & ex Stratonis ſen
tentia,eft alba .Panaug.li.2.p.4 .col. 2. Num
vifilis, Ibidem.col.3.
Ariſtoteles perperam docuit,lumen eße Energia
& Entelechiam Diaphani,Punangia.li.2.pa.
3. col. 4. Perperam quoquecolorem effe pri
mum viſile,á Diaphani terminum . Idemins
philoſophia errorum omnium eſt pater.li.eod.
pag.4.col. 1.Incuſandus quoque quòd non di
Ainxerit lumen a radijs. Panaug.li. 3.p.5.col.
4.Rurſus incufandus,quod falſo docueritlumě
calorum generariattrito aere ab aſtrorum
lationibus.Panaug.li.4.p.10 .An columns.
2.Idem effe mentem quandam inter entia pri
mamſtatuit, eamque in ſummocçli vertice or
:cioſam ſedere iuſfi.Panarchiæ.li.1.p.1.c0. 1.
Idem incufandus quòd fcripſerit,omnia , que
mouentur ab alia mouentur,quo falfo funda
mento conclufitperperam mundum effe æter
nam .Ibidem ,& inde.
Ariſtoteles falsò finito corpori cæleſti a &tionem
infinitam ,infinitum nimirum motum tribuit .
Panarchiæ.li.2.p.3.col.4.Idem non ſibicon-?
ſtans modo unum dicit eſse primum principiú
modo plura.Panarchiæ lib.3.pag.5.col.2. A
riſtotelisprincipia,forma,priuatio , & cafus,
feu fortunaeuertuntur.Ibid.col. 3. col.4 .
Ariſtotelesſtulteirriſit Platonem appellătē Dei
filium , Ideam boni.;Panarchiæ. lib. 10.pag.
23. colunana. quarta. Perperam quoque
inPlatonem inuehitur de Ideis.Panarchie.li.
12.p.25.col.3.Peſſimeſubſtantiam triplicem
eße dixitmateriam , compoſitum , & formă.
Panarchis.lib.13.p.28.col.4-IniqueParme
nidem
ti
 Ι Ν D E
nidem eſt infe &tatus.Panarchiç.li.15.pag.33.
colii.ineptem vniuerſam deintelleétu quæſtio
nem confundit.Panarch.li.15.p.34.col.1. fal
Soſummum Deum orbi alligauit, & eiusproui
dentiam negauit.lib.cod.p.35.col.3. Ariſtote-
les perpcram finito corpori celeſti infinitana
tribuit a £tionem .Panarchie.lib :2 1.p.43.col.
2.Idem in definitione temporis ſex commifit
errores.Ibid.col.4.
Affiriorum theologia a Deo tradita .Panaug.lib .
10.p.22.col.3.
Alor blandus, & vitalis, in quo eſt vismo-
trix, formatrix omnium ,cumlumine
cælefti aduenit.Panaugia.lib.4.p.11.col . 1 ,
Candor quid fit,& quotuplex.Candoris,fulgoriſ-
que differentia. Candorem ſolarem lucem ap-
pellamus. Eftq. candor in fole maximus , &
Simpliciſſimus.Panaugi.e.lib.1.p.3.col.1.
Caſu nihil fit, cur.Panarchiæ. lib. 5. pag. Is.
col.1.
Cauſa omnis ad effe tumſuum refertur, quare a
non caufa nihil fit.Panar. lib.8.col.z.
Cælum totum ignis eſtueterum ſapientum fenten-
tia. Anaxagcre.Thaletis,Anaximenis, Em
pedoclis, Heracliti,Platonis,Zoroaſtri, par
menidis,cuius carmina referuntur.Panaug.li.
7.2.16.col.3.
Centrum eft infinitum , & cur.Panaug.lib.i.pag.
2.col.3 .
Ceruleum , fornicisinſtar,quòd oculis clara die in
celum ſublatis,cernitur,quid fit .Ceruleus co-
.
lor inter nigricantes eſt numerandus.Panang.
.li.2.p.4.col.3.
Cognitio quidfit, & in quoprimum . Panarchia .
lib.15.p.31.col.2. & inde.
Coloresnonſunt per ſeviſiles., Non videntur in
tenebris.Non ſuntprimum piſile, utperperă
ſcripſit Ariſtoteles.Panaug.li.2.p.4.col. 1.co
lores vehuntur a lumine,quòd ipſius inficitur.
Panaug.li.4.p.11.c0.2. Color omnio eſt lux o-
pacata, & lucis,luminiſq. proles.Panaug.lib .
5.in fine .
Contrariorum ſivnum reperiatur in rerum natu-
tura,reperitur & neceſſario alterum . Contra-
ria ea eße dicuntur, quæ ſunt eiufdem generis
extrema.Cótraria funt duplicia. Alia,utappel
lant,poſitiua,aliapriuatiua.Priora illa res ue
ræfunt vereque,& in naturapoſita.Contraria
veropriuatiua,ea conditionefunt , ut alterum
eorum exiſtat,alterum uero aut nihil, autfere
nihil ſit.Et vtrorunque generum vires expo-
nuntur.Panaug.li.5.p.12.col.3.
Corporum quæ lucida ,quæ Opaca , que Diapha-
na.Et quid unumquodq. horum corporum fit.
X
Panaug.li. 1.p.i.col.3.Etlib.2.p.3.col.2. Et
inde.Nullum corpusaétionem fuinatura ha
bet vllam , ſed ſiagit, agit per incorporeum .
Panaug.li.9.pag. 20.col.1. Corpusan ſicſub
ſtanţia.Panarchiæ .lib. 13.pag.28.col. 1.
Creatarum rerum quot ſuntgenera Panarchie .
lib. 1 2.P.47.col.2.
Creatarumrerum genera quot.Panarchię.li.22.
p.47.col.2.
Creatio quid.Panarchiæ.lib.2 2.p.47.col.i.
D
idem ſunt.Panaug.li.1.p.1.col.1.volun ,
tatem Dei neceſſitas ſequitur.Panarch.li.10.
p.20.col.4.Plura de Deo lege in deciſione 2
num, & in diétionePrincipium ,quomodo De
us Pater,filium genuerit.Ibid . & inde.Quomo
do ab vtroque fit produ &tusfpiritusfan&tus.li.
.eodem.p.21.col.2.
Deifilius eft unitas primaria ,quam Plato Ideam
boni appellauit, qui ftutte irridetur ab Arift.
Panar.li.11.pag.23.c.4.quomodo apatredi
ftinguatur , & quomodo conuerſa ad patrem ,
ex utroq; tertia diuina perſona procedat.Ibid .
Quod ſit primus Intellectus Panarch.li.25.p.
Dei opera ad extra qua infinitate fint donata.
Panarc.lib.18.p.41.col.3.Deus eft vbique
Panarchie.lib.20.p.43. Deus an vniuerſum
condiderit in tempore.Panar.lib.2 1.p.43.Et
an omnia fimulproduxerit.ibid.Et inde Deus
cur mundum condiderit.Panarchiæ.lib.22.p .
48.col.2.
Diaphana corporaſunt tria, Aether, Aer, Aqua
eque hancparticipantAquea. Lumen , te
nebrafq; æque in ſuſcipiunt.Non ſunt perſeg
uiſilia .Num per aliud uideanııır. Panaug.li.
2.p.3. col. 3. Multiplicata opacitatem acqui
runt , quod pulcherrimo declaratur exemplo
li.eo.p.4.col.3.
Empyreum cælum ,lumen eſt extra vniuerfum a
Sole,Stelliſque diffufum ,in quo Deum , Beatas,
Mentes, Animaſquefelices habitare eft tradi
tum.Panaug.li.8.p.19.0.1.Eſ corpus et pro
pter ea incorporeo,& quidem vno, neceße
fuit originem duxiſſe.Et quid fithoc unum in . '
corporeum.Panau.lib.9.p.20.col. 2 .
Entiū omniū gradus,et ordo cathena vere aures,
Entia oža sūt inſpacio,in lumine, et in calore .
Panau.li.s.p.i.col.1. Entiū oğum diuiſio ſcam
motū,et immobilitatē.Panar.li. 1.p. 1.col. 2. In
entibus eſſe vnitatē, & multitudinē quo probe..
tur.li.eo.p.2.c.2.Omne ens vires aliquas habet
Pan.li.2.p.3.0.1.Entia vnaqueq;ſeries princi ,
pia ppria habet.Panar.li.4.p.8.c. 1.Entia om
nia in patre ſuntuniter una , in Deo autem fi
lio ſunt diſtincta proprietatibus ſuis. Panar
chiæ.lib . 15.pag.31.col.i.
Ene
 I N
Entium alia ſunt per ſe ſubſiſtentia , vtſunt in
corporea ,Ideç, viitates,efjentie vite , intelle
Etus, 6 anime ; alia funehisoppofita,in alio ,
uel peraliud ſubſistentia, qualia ſunt corpora
omnia, & corporea. Panarchiæ lib. 18.pag.
29.col.i.
Ele quid.Panarchiæ.lib.4.pag.7. col. 4. & lib .
13.p.28.col.1. & inde an differat ab eßentiu.
.* ibidem .
Efentia quid.Panarchiæ.lib.4.pag. 7. col. 4:
lib.13.pag.28.col.i. & 2. An effentia idemo
fit quod ens, Ibid. & ſubſtantia ibidem .
F ſolis,quod aerem implet omnitemporecur no
Initum quod eſt,habet eſſentiam , vires, dat
&tiones finitasi Vndefalsò Ariftoteles corpo
ri cæleſti finito actionem infinitam , infinituma
nimirum motum tribuit.Panarchię.lib.2.pag.
3.col.4.
Forma an fit ſubſtantia.Panarchiæ .lib.13.pag.
: 28.col.4 .
Fulgor quid.I.
fit , & quotuplex Panaugia.lib. 1 .
pag.3.col
G nă ſolis rady nõ penetrāt. Panaug.li.3.p.7.col.
Enerabilium , corruptibiliü rerum prin
G cipia quæ Panar.li.4.pag.7.col.4. et inde.
Н.
HΗcol. 1.V morestres oculorum , & cornea,ſuntcor
pora diaphana.Panaugia.lib .2.pag.s.
I ſolis aſpectum ijs, qui in ea ſunt,folet auferre.
Deæ nomina quot,& quæ.Panarchiæ.lib.12.
IDe pag.25.col.i.Ideas eſſe quo modo probetur .
lib.eod.pag.26.col.1 . inde. Ideg in mente
ſuntconceptus intelleétuales, in anima ratio
nes,in natura ſemina in materia forme. Ibidē
col.4.Quid fint Idea ibidem . De Idearum par
ticipatione leg.lib.eod.p.17.col.2.
Ignis eft corpus lucidum .Panaugię. lib.2.pag. 30 • bonitatis imago ,in quibuſdam corporibuscer
col.3.Radios emittit, ftellæ inftar , Panaugiæ .,
lib.3.pag.5.col.3.
Imagines quomodo, & cum refle&tantur eofpecu
lis.Panaug.lib.2.p.5.col.1.
Incorporeum quid fit.Etque.Panaug.lib.9.pag.
20.col.2 .
„ Infinitum quod eſt,habet eſentiã,vires, & a &tio.
nes infinitas.Panar.lib.2.pag.3.col.4.
Intellestus,feu mens duplex, omni motu ſape
rior.Et quidſupra Intellectum ſit.Intelle &tus,
primusfilius Dei Intelle£tusſecundus fpiritus
Sanctus.Panar.lib.15.pag.31.& inde.
23
a
V cida corpor quot, & que.Panau . lib.2, g fui pręstantia dininasattingit eſſentias ,eorüq;
Lemicant.A
pag.3.B.A cprporibus lucidis radijprimo
radijs lumen ,a lumine ſplendor. A
plendore. nitor.Panau.lib.s.pag.73.col.1.
Lumen est per ſe viſile , radiorum proles : E&
contraria rationes diluentur.viſitur in Aethe
D E X
re,inaqua,in cryſtallis,vitrifq;, & in aerej
etiã. Verilm in opacis diſcernitur magis,quire
in eis multiplicatur repercußu.Eftque in cau
Sa vt alia confpiciantur.Panaug.lib. 2.pag.4 .
col.2.Quomodo diſtinguatur a radijs. Panaiig .
lib.3.pag.5.B.lumen eſt maximum , atque opti
mumDei inſtrumentum ad res proxime cöden
das.Panaug.lib.4.pag.9.A.Quid , & quotu
pleaſit lumen. Quas habet vires. Quasaétio
nes. Quaspatitur paſſiones . Quorum operū eſt
opifex. Quomodo a Radijs diſtinguatur.Ibidē ,
& inde.Pulcherrime ſanequeſtiones. Lumen
Etu non cernatur in terre vmbra ,cum tamens
videamus Stellas,quæ defuper funt, & accen
fosignes extra vmbram Panaug.lib.6 . p.14.
col.3.Noua quidem quæftio, & maxima.solis
Stellarumque lumeninfinito ſpacio extra calī
diffundi.Panaug.li.8.p.18.col.1.quo pendeat
lumen ,quod extrafinitum mundum ininfinitīs
protenditur.Panaug.lib.9.pag.20.col. 2.
Luna eſt corpusopacum.Panaug.li.2.p.3.co.3.lu
3.Luna eft minor terra ,et quomodoprobetur.
Lune corpus opacum ſuperſtanteſole adper
pëdiculum , vmbram ſuam verſus terrampro
ücit,pyramidalem ,feu conicam ,quç vero totă
terræſuperficiem ambit,qnia minor eft luna ,
quam ſit terra. Partem tamen eius operit qué
Panaug.li.6.pag.14 c0.1 . Lunę corpusopacīs
eſſe quomodo probetur.Vmbram ſuam diffun
dit in etherem ſuperiorem ,& quo vſque.Non
diffundit in eclypſi, & quãdoeſtplena.Panau.
lib.7.pag.15 & inde. Luna fortenon eſt ignis.
lib.eod.pag.15.col.2.
Luxſenſibilium omniūpreſtantiſſima,Dei eiuſq;
nitur,in quibuſdam minime.Anvnajan mul
tiplex ,an una in multis.An corporea ,an incor
porea.Panaug.lib.1.p.i.col.3 .Non eſt color .
quidſit.Non eſt accidens.Non ſuſcipitmagis,
& minus ys in corporibus,quibres perſe ineft.
Non nulliveterum eam dixere etheris totius,
accæliprimam formam .Lux,quæ in celo ſub
ſtantia eorum eft,non ut materia, non ut com
poſitum ,fed vt forma.Soli dateße,de ſineluče
Sol non eßet.Datquoq; eße aſtris , ignibus
noftratibus,qui fine luce non eſſene .Lux luci
dum corpusfolem videlicet,ajtra, & ignes to
ta intimepenetrat.Simpliciſſimarerumeft, &
estimagoſimillima.Lux cum trinæ ſit dimen
fionis , reſiſtentiam non habeat , medit
eſt quçdam natura inter corporea , & in cor
porea . Etpræter vires lucendi, &procedědi,
duplici aliaprodito eft ifinitate , figurę nimirī
orbi
 Ι Ν
orbicularis, & centri: Panaug.lib.1.p. 2. col.
2. lux corporea variæ infinita ,infinitæ illius,
Simpliciterin corpore & , & verè infinite , pe-
riſſima eſt imago. Alia re forte nulla ab ea
degenerans quàm quòd per dimenſionem tri-
nam corporea euadit, &finitafimul, & infi
nita . Lúx duplex ,corporea , & incorporea. Et
quid vtraque fit.lib.eod.p.3.col.1 . Estper ſe
primum viſile. Panaug.lib.2.p.4.col. 1. Lux
nigrorem admittit nullum.Panaug.lib.5.pag.
13.col.i. Lux hylæa pendet a luce atherea ,
etherea ab empyrea , hæ omnes corporea
ſunt. Lux empyrea pendet aluce incorporea,
da hec eſt imago Paterni Profundi. Panaug.
lib.9.pag.20 .
M
Ateria ſineformaſtare nequit. Præftan-
Mteria ,tior,&purior folis , & aftrorum eſtma
quàm fit materia cæli reliqui . Eſtque
ſolis,aſtrorumq; materia luxipſa,eademquo-
que eſt forma.Panaug.lib.1.p.2.col.2.
Materia inter ſubſtantias ſenſibiles principem
locumſibi vendicat,velſola dici meretur ſub-
ftantia. Panarchie lib.22.col.4. Materiam a
Deo creatam fuißeprobatPanarchiæ lib.22.
P.48.col . 1 .
Mentium creatarum gradus. Panarchiæ lib. 17 .
p.33 .
Mercurij Triſmegiſtide ſanctiſſimatrinitatc car-
mina.Panarchiæ lib.9.p.18.& inde.
Moſes cælum appellat, Aſciamain,hoceſt ignet,
& aqueum .Panaug.lib.7.p.16.col.3 .
Motor primus eorum ,quæ ab aliomouentur, qui
fit. Pulcherrima contemplatio. Panarchie
lib : 1.p.s.col.3.
Motus omnis fitin tempore. Panaug.lib.4.p.10. Peripatetici iuniores perperam credune lumen
col . 1 .
Mundusſenſibilisparticipatione luminis, & di-
filiseft, & pulcher.Panaug.lib.4.p.11.col.1.
Totus in lumine iacet , & quomodo. Panaug.
lib.v.p.12.col.3.
N eod.p.ro.col.i.
Atura quid. Panarchiæ. lib. 18.pag .39.
N .col.3.
Nigroromnis eft abopaco.Panaug.li.2.p.4.c.3.
Nihil producitnihil, cur. Panarchia lib. 8.
P.15 . col.z.
Nyitor lumen eſt ſed iam adumbrationi miſtus.c.
Panaug.lib.s.p.13.col.1.
:Nox ſex menfum continua eſt, vbi terræ ver-
tea altcrutro cælipolo ſubiacet. Sed tenebris
ita languentibus, vt nulli homini, nulli bruto,
viſum adimant,omnia crepero lumine cernun-
Ρ Ε Χ
tur. & cur . Alicubi no &tesſuntperdies ,aut.
menſes aliquot. Alicubiper horas variantur.
Nočtu multa animalia , & homines quoque
vel melius,vel &que ac interdiu videni . Pam
naug.lib.5.0.12.col.3.
0
Bſcuritas eſt viſilis per ſe . Panaug.lib. 2.
p.4.col.1 . Per obſcuritatem & lux,
albedo , « quadamtenus colores perſpiciune
tur. Obfcuratio a tenebris emicat.Panaug.lib .
S.p.13.col.1.
Ocioſum nihil in rerum vniuerſitate , Panarcha
lib.6.p.11.col.vlt.in fine, inde.
Opaca corpora quot,& quæ. Panaug. lib.2.0.3
col.2. & lib.s.p.12.col.1. Opaca omnia & in
Se ſunttenebricofa, & alijs ombras, obſcuri.
tates , ac tenebras offundunt. Ibid. col. 2.cor
pore opaco primo emicant tenebræ . A tenebris
obſcuratio . Ab obfcuratione vmbra. Abome
bra vmbratio . Que opponuntur lucis filiis,
& quomodo.Panaug.lib.5.p.13.col.1 .
Opacitas lucem nullam nullumqueadmittit can.
dorem.Ibid. Omnia opaca corpora colore ali
quoſunt infe &ta.lib.eod.in fine.
Ordo conftatpriore, & poſteriore.Panaug.lib.s.
. p.1.col.2.Ordo duplex.Panarch.lib.3.pag.s.
aol.4. Ordinem reperiri in rerum vniverſitate
probatur.Panarch.lib.6.p.10.col.3. á inde.
Orphei carmina de Abramo,& deMose.Panas.
lib.10.p.22.23.
P
P Armenidis de Empyreo cælo ſententia . Plo
naug.lib.8.p.19.
fui natura non cerni , & fi cernatur per acci.
dens cernatur,& cur. Panaug. lib.4.p.9.col.
***. 3.Incufandiquoque quòd doceantlumen eſſe,
præfentiam lucidiin Diaphano. Et lumen ele
a £tum colorum . Et lumen , calorem gene
rari attrito aere ab aſtrorum lationibus. lib.
Peripateticos valde decipi putantes motumfieri
abono , quia dum efficientem motus cauſam
quærunt,incidunt in caufamfinalem.Pulchera
rima contemplatio.Panarch.lib.1.p.1.col.i.
Philoſophia quidfit. Philofophandum a primis,
& nobis cognitis.Panaug.lib.1.p.i.col.2.
Plato ſcribit lumen effe vehiculum cælestium
virtutum ,c vinculum vniuerſi. Panaug. lib.
4.p.11.col.i. Idem Plato ſupramențem ,in
quoddam vnum, quod Bonum appellat, rerum
omnium originem , & conſeruationem , o re
ditum contulit, tribusmethodisvſus. Prima
per H
 Ι Ν
per negationes . Secunda per analogiamſolis.
Terti per motum . Panarch .lib. 1.p.1.col.1.
Principum an aliquodprimumfit in rerum vni-
uerſitate, an res perſeſint, a nulloqueprinci- sol fereno cælo ſub Iuſtiniano Cæfare ſex conti
pio pendeant.Polcherrima inquiſitio. Panar-,
chiæ.lib.2.p.3.col.3. ☺ inde. Quid fitprinci-
piumabſolute. An principium &primum idē
fint.ibid.An primum principium ſit vnum ,an
plura . Panarchiæ.lib.3.pag.6.col.3 . & inde.
Principy natura quæ Panarch.lib.4.p.7.col.
3. Primi,fummiq ;principü proprietates quos,
qua. lib.eod.p. 3. col. 2. & inde. Princi-
pium , & vnum quomodo mutuo ſe conſe-
quantur Panarch.lib.s.p.9.col.i.
Producens omne preſtantius eſt produ £to . Pro-
du &tum tamen ſemper ſimile eſt producenti.
: Panaug.lib. 3.p.s.col.3 . Productum produ-
centi quanto propinquius , tanto ſimilius ,
potentius.Panaug.lib.4.p.9.col.3 .
Productio quid ſit. Panarch.lib.8.p.15.col.2 .
Pulchritudo in Diuinitatis limine ſedet.Panang.
į lib. 1.p. 1.col.3.
Punctusſpacioindigct ,in quofit. Panaug.lib.9.
p.2o.col. 1 .
Q ro , quæ clare lucent , eiufdem funt cum fole
Valitas omnis fenfim , & inducitur in cor-
Q pus , & educiturperalterationem . Pa-
Naugie lib.4.p.10.col.1. Vnde quodmo
mento inditur , exuitur, vt lumen , qua.
litas non effepoteft. ibid .
R betur.Panaug.lib.7.p.16.col.1.Eaſdem ignes
Adij quid. Per ſe viſiles.lucis proles. Pa-
naug.lib.2.p.4. col. 1. Non vniuerfum
mare, ſed ad quandam vſque profunditatem
penetrant, quod experimento comprobat. lib.
eod.p.ead.col.3.Radius vnde profluat,quid ſit
fecundum opticos , quid ſecundum propriam
authoris ſententiam .Quomodo a luce, & alu
-- mine diftinguatur.Panaug.lib.3.p.s.col.3.A
quibus rebus refulgeant. Anſint accidentia,
Quibus accidant . Anpatiantur. An ſubiecto
egeant. Sunt fubftantiæ , & qua.ſunt trine,di-
menſionis. ſunt corpora,fedquæ momento dif-
funduntur, & ideo motu carent. Radiorum
actiones, & proprietates.Cur inæquales. Cur
qui in ambitu folem corona cingunt confpi
ciuntur , qui autem rečtà viſiem noftrum fe
riunt non viſuntur ? Quomodo feruntur .
An frangantur , & reſiliant. lib.eod.p.6.7.8 .
S Tenebreper ſeſunt viſiles.Panaug.lib.z.pag.4.
Sesemen aquidquæ
mentiomnia, Panauz.lib.z.pag.i.col.i.
.
fit.ex ipſogignuntur,actu con
D E X
tinet ,& nonpotentia (ve Peripateticiloquun
tur)antè quàm gignantur.Panarch.lib.4.p.7 .
( col.4.6 inde.
nuis menſibus languidius illuxit. Panaug.lib.
( 1.p.2.col.i. Eftfulgidus,& candidus. Non
eſt fauus, sol , candor , fulgor , & lux ſolaris
vna ,eademque res ſunt.lib . eod.p.3.col.i.
Soliditas omnis est a terra.Panaug.lib.2.pag.4 .
col. 3 .
Spacium extra mundum hylęum , æthereum effe
infinitum , in eoq; exiſtere, ſubſtantiasin cor
poreum . Spaciuma terræ ſuperficie vſque ad
extimam ätherisſuperficiem , quantumſic,too
vniuerſum a folis lumineilluminari.Pulcher
rima fanè conſideratio . Panaug.lib.8.p.17.
& inde .
Spiritusperquem anima videt, athereus eft , co
ideo diaphanus. Panaug.lib.2.p.s.col.1.
Splendor lumen eſt , diaphani craßitudine immi
nutum . Panaug.lib.5.p.13.col.i.
Stellarum(vtab Aſtronomis eft obferuatum )
quinque ſuntnebulofe. Obſcure nouem . Ha
bent ha in ſe nigrorisnon parum .Relique de
rationis. Quedam ftellæ ad polum antarcticum
fulgentißime omninm crucisfiguramformāt.
Stellæfuos emittunt radios,& quomodo Pan
naug.lib.3.p.s.col.3.Interdiu non cernuntur,
o cernuntur, & quomodo, & cur.Cernuntur
in tenebris,& cur. Panaug.lib.6.p.14 col.3.
Stellas ſuinatura eſſe lucidas quomodo pro
effe, &.cur.Ibid.col.3.
Stoicipartim dubitarunt , an tenebrçeſſent viſi
les,partimetiam negarunt,ſed cęcè vtrunque.
Panaug.lib.5 :p.12.col.3.
Stratonisſententia terra,aqua , & aer ſunt alba,
Gcur.& impugnatur Strato.Panang.lib.z.p .
4. col.2...
Subftantiam triplicem veteres fecere,materiam ,
&formam ,& ex his compoſitum . Panaug.
lib.1.p.2. col. 2. & de hiſce tribus ſubſtantia
vniuoce predicarinequit. Panarchie lib. 13 .
p.28.col.3. Substantia quomodo ſuſcipiatma
gis,&minus.quç ſint vers ſubſtantie , vbi
fint. ibidem .
T
Empus quid fecundum propriam auctoris
T ſententiam.Panarch.lib.21.2.46.col. 1 .
& quomodo ab quo differat. ibid .
col.i. vel lumen funt, vel non ſinelumine .
Panaug.lib.5. 12.col.3.Non funtpriuatio lu
cis, & quomodo probetur. Panaug.lib.5.p.
13 .
 Ι Ν D E
13.col.1.Per tenebram non niſi lux, & albe-
do fulgida percipitur,coloresnulli ibidem .
Terra eſt corpusopacum noftis, ac tenebrarum
mater. Num , & quomodo in lumine iaceat,,
Panaug.lib.s.pag. 1 2.col. 1. Terra maior lu
na eft,atque ideo ad bafim homiſperij noftri,
latam efficiet vmbram , que continuo decre-
ſcens latitudine , longitudine , manifeſto cor-
pus luneſuperat, quando totam in ſua eclypſi
occulat, ad Mercurij, aut etiam veneris api
ceſummo pertingit celos.Panaug.lib.6.p. 14-
col.1.Etli.7.pag.Is.col.3.
*Eneris ſtella ſub Oxyge e colorem muta-
uit,& magnitudinem , & fignram et cus
ſum. Panaug.li. 1.p.2.col.2.
Visſerfacultas a quoproueniat,et quid ſit,Pa.
narchię.li.4.p.7.col.4.
Viſile primum eſt lux.Secundum Radij.Tertium
lumen.Quartum colores. Quintum ý mbre. So
xtum obſcuritas.Septimum Tenebr.e. Hięc po-
Strema tria perſe viſuntur , longe priusquàm
colores.Panaug.lib.2.pag.4.col.1.In genere
vifilium duo erunt extrema , eaque interfe
contraria .Maximum minimum ,quæ in cu-
Etis rerum generibus exiſtunt; maximum uiſi-
le eſt ſolis lux,minimumviſile luci contrariū ,
eſt terre nigror , ſeu opacitas. Panaug. lib.s.
pag.12.col.3.viſilium actiones. lib. eodem.p.
13.col.3.
Viſusſenſus omnes antecelit.Panaug.li.r.pa.i .
coli .Non cernit niſi quç reéta pofita funt.Pa
naug.lib.6.p.14.col.3 .
Vita omnis a ſpiritu,& igne eſt.Panaug.lib.7.p.
16.col.2.vita quid Panarchia lib.14.pag.28.
col. 2. vita quotuplex , & vnde ibidem ,
inden .
Vmbreſunt viſiles per ſe. Panaug.lib.2.p.4.col.
1.Promicant ab oſcuratione.opponuntur fple
dori.In vmbrapræfentia,& diſtantia cernun
funt
.1
Vmbratio nitori contra poſita ab vmbra ortum
habet,Omnia clarius repreſentat,quãumbra .
Panaug.lib.5.p.13.col, 1 .
Vnitas ante numerum , & multitudinem omnem ,
ab eaque omnes fluunt multitudines atq; nu,
X
meri.Panang.binijm.lib.1.p.1. col. 3.EtPa
narchię lib . 1.2.col.i.
Vniuerſitas rerum ordine conſtat,Panaug.lib.i.
p.1.col.2.
Vnum Primum est ſupra,naturam ,animam , qua
eftprimus motor,ſupra mētem , uitam ,eſſentia,
vnum eſſentiale , ſupra vnitatem.Quod via
motus innoteſcit.Panarchię.lib. 1.p.2.col.i.
pag.2.col. 1. Idem quoque demonstratur me
thodo diuiſiva eorum , queſunt,ſecundum mul
titudinem , & vnitatem , qua methodo clare
innoteſciteſſe in rebus vnum quoddamprimú.
• Ibidem.col.2 . & inde . Vnum Primum , quod
Deus est, an agat, quid agat.Panarchiæ.li.
2.pag.3.columna.l.et inde.De uno primo,
quomodo idem ſit quòdbonum , & quòdprin
cipium .Pulcherrimadiſquiſitio . Panarchie.
li.5.0.9 .& inde.Vnum in rerum vniuerfitate
eße demonſtratur.Panarchię.lib.6.p.10.col.
3.6 inde vnum ,fcu vnitas quot, quibuſue mo
dis numerorum fitprincipiü ingenioſa diſqui
ſitio, & noua. Panarchie.li.6.p.11.col.4.vnú
primum , quod eſt Deus tot modis dicitnr prins
cipium entium ,quotmodis dicitur principium
vnitas numerorum.li eod.p.12.col.1. Vnum ,
Primum ,Principium ,Bonum ,Deus idem ſigni
ficant,funtquevnum fimpliciſſimum. Panar,
lib.7.p.12.col.3.Quomodo in vno fint omnia,
& vnim omnia,omniaque vnum . Ibidem col.
: 4.6 inde.Quomodo infinitum.li.eod.pag. 14.
col.i. & inde. Ab uno omnia ſuntprodulta ,
& quomodo demonſtretur.Panar.lib.8.p.15.
col.2. & inde.Vnius, & vnitatis differenticus .
lib.eod.pag.16.col.1.quomodo vnum produxe
.- rit omnia per propriam voluntatem , quam ne
ceſſitasſequitur; et ſine motuproduxerit Ibid.
De vno,Trinoque principio lege Panar.li. 9.
p.14.& inde.
.
2
2
.
ſanctiſſima Trinitate ſententia.lib.9.p. 20.0
inde.Et lib.6.9.Panarchia.pag.18.&inde .
Zoroaſtri de Ideis oracula . Panarchię.lib .12 .
pag.25.col.3 . & inde, Cur non ſit aufus Deum
Patrem Intelle&tum appellare. Panarchię. li,
16.p.33.col.z. pulcherrimacontemplatio.
 I N D E X IN PAMP.S
prior numerus paginam , alter columnulam
deſignat .
A
Nima , & animus unde di &tu .
49.1.2 .
Animus vnde veniat. 3. medius
inter nouem rerum gradus. 3.
a mente. 50. 1. ab vnitate in
mente fuit.z.in uita , in eſſen
tia,in Deo.quo modo a menteprouenit. 3. quo
modo a Deo.4.eft vniuerſitas animaria.52.2.
rationum a mente venientium . 4. quotuplex.
53.1.animorum multitudo ab vno.1.Cg in po
no.2 :ſupramundanus.mudanu s.triplex.4 . An
gelicus.4. mundanus.54.1. de cæleſti Ariſto.
ſententia.2.34.Theophraſti.55.1.Timæi Lo
cri.Platonis,Zoroaſtri', Hermetis, Orphei.z.
Leucippi,Epinuri, Theologorum . Eius ab so
rift.data deffinitio examinatur.4.mundi ani
mus'an ſit onus.36.2.fontanus,animatum effe
mundüm fuit neceßarium.2.3. 4. irrationalis
nullus, quomodo 57.toto.
B cies eius. 3.reiti proprietates.3 .
Onitatis eſt in alia ſe ſepropagare.57.31
BВratiocinantu
Bruta omnia ſua lingua loquuntur.88.
r.z.operatur intra. 3. ad extras ,
བ བ པ ： ༌" ty: ཨཱ་
C ſæfert proprietates.r. so.I.cama
Corpusfolum putaruntquidem effe ens.51. 1. no
perle ſtat. eſt alimobile. moueturin tēpore.3.
'eßentiam habet temporariam.eius proprieta
tes. 2 .
Cælum & aftra funt animata.54.6 55 :
E finita.83: 2.
4.
SII .
Elémenia funtanimata.35.1.
Ncorporeorum proprietates51.3 . cü corpori
busnon miſcentur. longa de eo diſputa-
tatio.5 2.Coto .
NAture axiomata.59.1.
Y CHIAM )
)
)
SEmo quid fit.57.4. olmia
Index Panc .
Er rarefit & denſatur.63.1.cum cælo cáo
tinuus 95.4.96.1.2.totius conſideratio
121.1.an idem cum æthere.2.frequen
ter mutatur.4.æthere denfior.122.1. 2. eßen .
tiales qualitates eius. 12. ibiterram fuftinet
-123.1.eius accidentales,qualitates. 2.magni...
tudo.3.non est leuis .149.2.
Aether unde di&tus.34.2.an idem cum Empyreo
3. in tres diſtinctus ibi. an ſimplex 4. non eft
fimpler & cur.4. Ardet partibus85. 3. quid
fit et quantus 4. An fit empyrei pars.93.1.am
aere excellentior.3.
Angulus quid 71.2.re&tilinei proprietates et ſpe
Antitypia corporum.78.1.
Antipolica terra.145.1.
Aqua media & loco & eßentia inter aerem
terram . 1 24.1.3.fluor eft.Cõcreſcit.2.conftrin
gitur.denfi & rara.3.an frigida,an calida. 3.
4.due eius fpecies.4.cota vnum elementumé.
125.1.triplex.an tres;vnum fint elementum
2.in tres diuiſa regiones.omnis calida. 128.1 .
2.an fitrotunda 129. 1. quomodointumeſcit.
143. 4. an idem centrum cum terra babeat.
349.1.non eftgrauis.z.
B
Onitas in bonis,fuamunia non coar&tat. 74?
B 2.fterilis effe nequit.3.bonitas Dei est in.
Alor primarius75.3.caloris gradus76.4.
eſt a lumine.77.1.2.cft infinitus. eft lisa
mini congenitus.:
Cauſa omnis diuinior cauſato.31.2 .
Cælum elementales habet qualitates ſecundū Aoi
riſtotelem.85.1.non eft quinta eſſentia ex A.
riſtotele 8 5.3 .
Celum an fitrotundū.86.3.an circulo moueatur.
88.1.an liquidum ,an folidum .3.eius numerus.
89.3.in nullos eſt diuifum orbes. 92. 3. an ab
empyreo diuulfum.93.1.motu nihilaquirit.;.
non mouetur.Cum empyreo eft continuatú. to
non eft in octo orbes diuiſus. 94.2.
Cento
 Ι Ν D E X
Centrum vniuerſi & terre aquçnon funtidē. Fluxio.propria dque, 78.3:
149.1 .vniuerſi á terræ vnum . Fluxus á refluxus.137.3. varietas.138.1.opi
Continuum quo modo numeris reſpondeat 66.3. niones de eo. 4. caufæ eius 139. 3. veriores.
posje in infinitum diuidi , nullis Arift.probat 141.1.2 ,non a luna ſola.2.maioris ea mino
rationibus. 4. non deffiniunt. 67. 1. quid ſit ris cauſę.143.3.verioris.141.1 . 2.non a ſole
68.1 . 2.maioris & minoris cauſa. 143.3. quo modo
Corporis deffinitiones aliquot.61.4.omnia vacui fiat t.omnes maris motus ſunt fluxus. 4. cur
poros habent.63.2.ex quibus conflata 79. 2. ſex horis.144.2.cur in plenilunio.& nouilu .
naturalia quç. 2.primum compoſitum 92.4 . nio . 3.
nihil agit , patitur tantum . 93. 1.integralias" Fornix cæli apparentia eſt, non res ueras.
mundi ſeptem . 121.4 . 94.4
Curentes maris. 153.3 , Formamundi aniuerſalis. 121.4
Frigidum corpus nullum. 1 28.1 .
D Frigus vnde fit in aqua. 127.23.4 .
Fumus ardens, flamma cft . 98.4 .
Enarius numerusonde 66.3 . Fundus maris quatuorgenerum . 145.1 .
D Denſitatis corporum gradus. 122.12 .

Deus ignis dicitur.76.1.3.Ignotuseſt quia ſe se G

a nobis rapuit.Non eft ignis cõburens.4. Qui
bus medijs operetur.78.3. Infinitus eft,hypar
xi,potentia,bonitate. 83.1 . Enera terreftrium rerum . 9.152.3 : .

Diuerſit as afpe &tus plenetarum . 183.1: Gecometr

106.2 . ia,anterior,aritmetica. 68.2 .
communia ambabus. 3. eius proprias .
E 68.3
1
Grauitas terræ á aquę ſi tollatur,centri queſtio
peribit.149.1.eam & leuitate ſuſtulit Plato.
E Chili terhin einemfuficiuntadoftendendum
plenetarumfitum 3. 2.& Arift.etiam.vide quomodo. 2. terra cut
Elementa corporum quatuor.79.2.3.4.tria e ſe grauis videatur.
tem mundis.81.2 . Tota funt corruptibilia , e
ideo non ſuntnatura eterna. ! 151.4 .
Empyreus mnndus:80.1.fluor eſt 78.4.chaldai. H
cus, & Aegyptius.3.nonmouetur 4.692.4 .
ad extra infinitus,ad intera finitus $ 4. 1. fem . Orarum fluxus , refluxus parietas .
pliciffimus corporum.3.toto Gpartibus ſibiſi Hº 139.1.2. 1

milis.93.1.nullam habet verſus cælum fuper

ficiem .
I
F
Gni uno omnia ſuntġenita . 75.3
Inicumparsfecesempyreiinetheradiper-- Ilgomis benspater,igaem
Ignis Deus facem omnia
raniaeffudi?pfq;
He
ad centrum.per gradus . 76. 1. Deus cur ignis
32.4. dicatur.ab Hermete. « in biblijs.76.1.ignea
Flamma omnis fluida :78.4.flamme ſidergvnde funt ided, 6 Seraphim , Áº Cherubini , uy
accenſe.98.4.eſt lumen denſum 99. nõ est fu . nechei, & mētes, & animi, es mūdus, & cana -
mus ardens. io8.2.nec leuis eſt nec grauis. des, cauitatesmundi. 76.2 . & lol aſtri,
149,2 . do anima noſtra.
Fluida eſt omnis aqua 78.3.6 omnis humor, Ignis,calor lux lumen,eadem ſuntres.39.3.et 4 ..
3. Ignis 12.qualitates 97.4 . honera tria. 93. .
Fluor quid ſit78,1.rerum eſtprincipium 2.anti triplex , 108.et 118.1.
typiau dat corporibus.2. a Deo eft. 3. lumen Ignis elementum an ſit,longa diſputatio 117. 3 .
est fluor.78.3.fluorſuntether , cælum ,aſtro , non eftanthrax .113.2. non eſt flammour
4.folus fluor,flammam concipit. eius gradus.) 3. non lux. 34. tria eius genera Ariſtoteli
4.eft rerum uniuerſitas.Sub terra. 79. I. gra 149.2 .
3
dus eius afcendēdo.primeçuusab idea.i.Quar Infinitum prius estfinito. : $ 2.40
tum corporum elementum . 2. fine calore non In infinito ,omnes line.e à centro du tæſunt equa
egeret. nec pateretur. 4. Solus ardet , les . 86.4.
99.1 , Inter fimilia ,nulla oritur dißenfio. 93.3 .
 IN D E. X
Instrumenta aſtronomorum fallacia.106.3.
Inſula tres vniuerfi orbis. 145.1,alix.a.
L eius cauſa , non eſt ſola luna. 141. 2. qu.e
07 LAltea uia quid.110093:4.moueturin circu
Leuitas nulla in vniuerfo.149.3.
Linea inter duo puncta.66.3. finita & infinitas.
4.non diuiditur in infinitum . atoma. 67. 3. li
neeproprietates.69.4.rečte proprietates.70.
2. 3. minima , media , maxima non diui- ,
duntur in infinitum . nulla diuiſibilis in in-
finitum . 70. 1. ſemper longior fieripoteſt.2.
recta quid. 70. 2. quid curua , conſequen-
1 tes que. 3. pararella que. 4. Inclinatæ quę.
4. diſſeparate qu.e. 4.conſequentium proprie
tates. 4. parallelarum proprietates.4. Incli
natarum proprietates 71. 1. Diffeparata
. 2.
terſecatarum proprietates. 72.1.2.3.
4. .
Littorum quattuor genera ,tres ſpecies. 145 .
2.3 .
Locus quid. 62. 1. trine dimenſus definitus , ab
Ariſtotele non perus. 2. de loco multa 62. 1 .
64.4.
Longitudoprimum fpacium eſt.70.1.
Lumen impleuit.
73. 3-4. ,& luminum
eft infinitum.74.1.eiusproprietates.3.prim .
uum eſt ſupramundanum .80. 4. 31.1. imago
eftpaterniprofundi.2.
Luna non eft aftrum . 105.3.cum planetis non con
uenit.11 2.1.quid ſit.alia terra eſt.2 .in omnes
humores habet imperium.142.2. continet az
nimalia.1 12.2.varia eft.3.toto corpore opa-
ca. ſed varie . Colores quomodo variat . 4.
nullum proprium habet colorem . 4. terræ
eft ſimilis . 4. altera eſt terra . 4. in ethe-
: re pendet , vt terra in aere. 4. terra eſt
potius quam ignis. 1 13.1.an a ſole , an a se
Lumen habeat 2.fex eſt ætheris.2 .maria mo
wet. I 14.1.
Are an aquæ locum occupet. 125 . I. an
M ,
fit ſimplex. 3. Salſedo eius vndes. 4.
curnon dulce fa {tum ſit. 126. 4.caufa plu
: res. 127. 1. an ſie frigidum. 2.gelu fit alie
no frigore. 3. non eſt rotundum . 130. 1. 2.
3.4.
multis motibus mouetur . 134. 3. duplici.4.
eius motus violenti . 134. 4. 135. I. 2. na
Burales 4. omnia aliena eijcit. 136. 1. sem ,
per feruet, 2. alij motus quinque . 3. heba
domadarius . 4. ſemestris. 137.I.annuus, 2.
očto. 2. marium generæ quatuor. 4. fluxus.
maria non fluunt. 141.2 . ſub mari , mons
tes. 145.2 .
Mathematica prior phyſica .68. 2. eius ſpecies.
3.4 .
Mediterranea maria Oceani ſunt partes.
I 25.1 .
Mens altiſſimus omnium ſtolpus. 138. 2. alius e
magnete ſub polo.2 .
Mundus an ſie finitus.82.3.an infinitus ? Et infi
tus.et finitus.83.1.& cauſe.2.quotmodis in
finitus.3.4 .
Mundifeptem.81.1.
NC
Atura nullibi eſt clauda.82.3.
N Noua ſtella cur nata , & cur cuanuit..
106.2 .
Numerus, quo modo ortus. 66. 3. non vltra .
quatuor tendit . bumanæ mentis eft opus.
68.2 .
O
inter aquas :
partes mediterranea
cipalis aquæ elementi pars.3. An ſit rotundus.
131.133.3.eius diuifio. 145. 1. eius proprius
motus quotuplex. 145.3.Eius currentes.3.flu
xis ab occaſu in ortum ad madagaſcarem .
3,4. an eius currentes a Tidore ſint in occa .
Sum.145.4 .
Orbes cæleſtesmulti.92 . 3.& inde ſuperficies
non habet contiguas.94.1.2 . omnes vnum cor ,
pus ſunt. 2 .
Ordo planetarum .106.2.vnde fit.2 ,
P
Enetratio corporum.95.1.2 .
PretrafaliePortorium generum.145.2.
Planetarum tractatio.185.3.cur ita difti. 4.non
errant.Sunt animati, animalia, vniuerfihar .
moniam contemperant.106.1.magnitudo , lu
cis differētia vndenonhabent orbesproprios,
inter cætera fulgent aftra.3. quinque motibus
mouentur.4 .
Portus quid. 145.3 .& ſinus,
Promontoriaquid. 3.
Pun &ti proprietates. 69.1.
Punctus quid.66.2.
Qua:
 I N D E
e 65. 1. ſubſtantia eſt , medium inter corpo
Valitates prime.119.4.
Quanti quatuor genera.69.3.
Quaternarius numerus ondes. 66.3.
Quatnor entium ſuntgenera.65.1.
Quatuor maria maxima eftuant" 143.2.perse
calent. 143.2 .
R rum a mente . 91. 2. mouentur ipfæ , none
Raptus cæli qualis.44.2.non naturalis. ne-.
que violentus.
Rarefa&tio.58.4. ea mare attollitur.144.1.
Reſpectus re&tarum linearum.70.3.quatuor fitus
habet.
Rubrum mare , quomodo fluit& refluit.241.3 .
cos
SiScievede primaria caufa efl fluxus of refli T
XUS. I 42.3 .
ntia triplex.69.1.
Alaveolasmarisineuripis
Tempus nonrecte magnitudini confertur.
Siccitasquid .15.3.2.
siderum luces unde ſunt variæ.99.3.
Simplex quid.151.3.4.circa antareticum.99.4 .
magnitudo. i 10. 1. motus. 1 02.1 . fingulas
mundus quidam ſunt. 2. quomodo in æthere ,
pendent. 1.2.3.motus quantus. 103.1,
sol non eſt planeta.jos.3.est flamma in fluore
æthereo. 108. 2. & anthrax. mirabiles habet
vires , & eft lux denſata . 3. & cur. om
nium ſimplicium denſiſſimus, eiusmagnitudo
incerta.109.1.ſitus quoq;.Non tribuit lucem
ſtellis. Per radios & lumen virtutes in hæc
transfundit. 1 18. 3. eius inſtrument a quatuor
ſunt.4.a ſideribuslumen recipit.1 17.1 .
Spacium , quid . quale , quantum. 61. 1. & in ei
de.in eo ſunt omnia & corpora. incorpo
ra. 2. 3. an fit aliquid. 3. tria füntfpacia .
eft immobile . Ingredientia corpora recipit
& egredientia admittit. 62. 3. ſpacium tri
numverus eft locus. 4.an finitum, an infini
tum . 64. 1. 2. mundanum . 2. eius proprie
lates . 3. plenitudo ei eſt accidens . 3. va- :
cuum effe , eſt ei eſentiale. 3. eius uires .
3. 4. ante locum eſt . Locus ante corpore
hec ante qualitates. 64. 4. primum omni
X
um eft. 65. 1. ante mundum , quid eſt. 1. ".
categoriis non comprehenditur. ante eas eſt..
rea de incorporea. 2. partes habet , & non
eſt totum . 3. non patitur , non agit. 3. mam
ximum eſt. 66.1.vel minimum ,velmedium ;
pel maximum.69.4 .
Spiritus Deus.77.1.ferebatur ſuper aquas.reple.
uit orbem terræ.intusalit.
Stella noua cur apparuit , do euanuit .
107.2 .
Stelle an ſint cælo infixe. 88. 2. ſunt anima
lia , per cælum incedunt . 90. 2. ordo ea
cælum. 93. 1. Ø 94. 1. fiint ignes. 97.
1. 2. 3. 4. ſunt compoſite ý cur. 98. 2 .
non funt anthraces. 3. funt flamma lu
ces compacta. 98. 4. obſcure & nebulofa .
113. 2. 3. an agant aliquid. 114. 3.Signi
ficant , non agunt. 115. 1. 3. non ſunt fru
ſtra. II S. 4. quo modo agunt. 3. ſemina re
rum per empyreum ſparſa ſuſcipiunt. 115 .
4.116.1,2 .
ſa . 135.3.ciuscan.
Terram poſſibiliuseft moueri,quam cælum . 103 .
per totum .
Terra non eft fimplex . 104. 1. eius vmbra ,
triplex . 109. i . & cur errent aſtronomi.
an cum aqua unum globum faciat. 132.
1. non eſt rotunda. 2. aliena eijcit. 136.1.
In tres inſulas diuifa. 145. 1. in mari,fub
mare , dar circa mare eft eius locus. 148.
3. an fit in centro , & quomodo. 4. an fit
grauis . 149. 1. non eſt cum aqua globus
onus. in ſua regione non est granis. eft fex
--hylei mundi. 150. 1. cur in centrum ab
legata. 2. eius centrum non eſt centrums .
2. cur deſcendit. 2. non eſt ſpherica . 3 .
nullius figuræ . 3. circuitusquantus . Moles
eius neſcitur. 151. non eſt ſimplex . 3.6
252. 1. compoſita omnium maxime. Cinis
puluis. 2. albe quatuor genera ſecuna
da , quid eſt tertia 54. eſt fluor cumpaltus,
4. eft fex fluxilis . 153. I.vti fex eft ,
que eam ſequuntur : non ficca ſecunda ,
calida et. 153. 2.
1. ΙΙ Ν D
quid.62.4. an in mundo fit63.1.
V Acuum
non magnum paruum eſſepoteſt,eius pore
tiuncule in particulis aeris& aquæ. eſt quaſi
plenum.2.maius arte fieri poteſt.2 . 3. exiro
mundum .
Velocitas motus 106.2 . non est valida.3.
Veneris ftella,curpulcherrima106.2.varie
paſſa.4.
Ventus quid. 1 22.4."
Vnitás eſt idea.79.1 .
oluntas Dei comes bonitatis.83.2 .
Voraginesmaris.144.1 .
.
Vulcanus ignis inuentor.98.4.
INDEX IN HERMETEM.
Erper omniacorpora meat, & ea implet.
19.2 .
Aeuum vndecu eius propria . 20.3 .
Agon prtiatis eft Deum cognoſcere . 11.3.
Amor é neceſſitas imperat animabus . 30. 2.
Anima ab vna,omnes anime.10.2 . Ab ea omne
IN
ma humtur
Aniensmouc . a permaneat,boni nonfic
ana.4,li3 mal Deiſencia
cognitioeft hom ini ſolaſalus.11.2.eius ef
& particeps.10.2.eius malum eſt ignoratio ,ficut-
ti virtus eius,eft cognitio. 10.2.Impia quomo-
do puniatur. II . 2. Pia quibus fruatur .
Anima omnis mentem habet bonam . 17. 2. vbi
anima ibi & mens . 23.3. In corpore ſtatim do
lore,& voluptate vitiatur.3. Eius morbusma
ximus eft , Deum negare. a Deo quomodo est
conflata. 28.3.ſupera vult.3.in corpus damna
tur.30.2.33.2 .
Ab angelis, & dæmonibus deducuntur. 33.2.Ab
S eis & officia ſiefcipiunt.Sexu carent. 3.Dei sūt
opus.34.3:ſunt incorporee. 40.3. immobiles
effentia, immortales.priorescorpore. Non
er materia genitæ.41.2.ſe ipſam & alia mo-
uet. 3.Triplex eft.Abobitu , quo vadunt. 34.
• 3. Ánime regiequomodofunt. 32. 2. pruden-
3 33.3 .
Anima vna,ſimplex , é continetmundum .21.2.
ab ea pendetpueri anima. 112. Non tranſit
i in bruta. I.1.4 .
Animalia , a cæli reuolutione fiunt.62.
1 do poſſit intelligi. 22.3.malorum non est clue
Z fa.26.3.
oniproprium cognoſci.93.Eius radius ,, au
B eius indefficiens.2. Eßentia eius tanta cft,quan
get vifum mentem. 10. 2. pulchritudo
ta entium omnium effentia, 19.3 .
E X
Bonum nullum in terra . 4. 3. eft fa &tiuum . 9 : 3 .
Non niſi in Deo. 14.2.Eft id quod ſemper lar
gitur. 3 .
Bonum in homine eſt , quod non eſt valde malum
14. 3.inter homines bonum eſt,minimum ma .
lum.3 .
Bona humana,neque amare neque odiſſe poſse
mus .
с
Celum rationale eft.5: 2.elementum primis
3.Incirculis ſeptem .6.2.8.1 . natura eft igneŭ
35.3 :
Cognitum in terra nihil.4.3.
Cognitio Dei est diuinum filentium . 10.2.finis eft
fcientiæ.3.
Corpora ex hu mida natura conflata.7.2.
Corporis amor , cauſa eſt mortis.6.3 .
Corpus eſt anima carcer.16.2.procul eſt ab eßen
tiali generatione. 17. 2. Constitui ſine animo
non poteft. 44. 3. ob energiam ſemper eſt.
44.1 .
omnium eße grauidum . 13. 3 .
☺ omnia facere.eiuseſſentia pulchrum. 14.3 .
Eius filius genitus.15.3.bomo vnus.16.2.eius
mifericordia. 16.2.eius proprietates quatuor.
73 20. g .
Deum qui cognofcit in Deum tranſit.9.3 .
Deus primum ens.4.3.quid fit.5.2.producit per
bum, per hoc mentem aliam.6.2 .
Deum ,bonum ,pater idem ſunt.9.3.eft omnia. 2
Etio eius voluntas.3.eſſentia eius,velle eße om
nia.Cognoſcit hominem.11.2 .occultus eſt,ma
feftiſſimus. Í 2. 3. cælo vt inſtrumento vtitur.
13.2.elementa terminat, continet.2.00
rum eſt factor & dominus 2. per opera ſua fie
manifeſtus , & cognoſcitur. 2. Semper omnia fa
cit.13.3.14.3.bonum ipſum eſt 14: 2. nullius
eſt indigus. 2. in eo nihil malum. 2. eft animo
rum genitor, 16.3.intelligibilis non fibi,ſedno
bis . 13.3.non est intellectus,ſed eius cauſa.19.
3.non eſt ociofus. 21. 3. quia non ociofus,
perfe&tus,omnia facit.22.2. & ea ſemper fa
cit . unum habet ideam propriam.2.quomo
E
E Leminta quomodoſeparata.5.3.6.2.Suntma
teria .antum .
tt Enera
 Ι Ν
Energie deorfum tendunt. 5. 2. Quid fint. 44.
2. immortales . 3. earum ſpecies. 3 .
Entium capita. 4. 3. omnia entia mouentur
nulla manent. 5. 2. omnia fenfuna habent.
10. 3.ex contrarijs constant.3. duplicia ſunt
omnia.s.2 .
F 2. ſe ipſum continet 19. E. ex Dei eßentire
Atalia quæ .
Fplanet
Fatum omnibus dominatur.9.2.eſt regimen
arum . 5.3 . ei corpusnoftrum ſubijci-
citur. 3. anima eo eſt ſuperior. 24.3 . proui.
dentia miniſtrat 38. 2. eiminiſtrant aſtro .
2.
Filius Dei. 6. 2. verbum non diftat a par
tre .
Finis bonorum eſt Deus.L. 3 .
Forma archetypa, 6.2 . poft obitum fit inuifilis,
7.2 .
Fortitudo,quomodo fiat.41.2 .
Fortuna quid. 5.2.
Gradus animarum ſexaginta.28.3 .
H Alum in cælo nihil.43. eſt inuoluntariung
Omo propter Deum. 4. 3. malus quid
H s. 2. opifici fimilis , folus duplex. 6.
3. conditusad Dei cognitionem . 8.4. Vn
de factus. 6. 3. mas , to fæmina . 3. Do-
minus rerum fub cælo. 8. 4. cognofcens ,
Deum , diuinias iam . 10. 2. ſecundum ani
mal. 70. 3. malus vt eft mortalis. 2. qui
mentem non habet , non eſt dicendus homo.
12. 2. internus . 16. 2. Spectator operum s.
Dei.26.2 .
Homini Deus omnia tribuit. 3.duo dona dedit me
tem & ſermonem.24.3 .
Homines quidam diuini 23.3 . mali a dæmone
puniuntur.7.2 .
Humida natura.5.3 •
I opifice. 6. 2. conſtituitur. 4. 1. 8. 1. pulo
Dea omniformis. 16.3 .
I Ignis vtorganum eſt conditori. 11.2 .
Immortalia omnia ſunt ob mentem.25.2.
Impietas,anime,pæna maxima.11.3.
In homine eft Deus.23.3 .
Indumenta anim.e.1 1.2 .
Infera a ſuperis implentur.27.3.
Influxus ſuperi,ornantinfera.
D E X
Iouisproles,fortuna, pes,pax.29.3 .
Incorporea omnium capacijfima.223.
Incorporeum triplex.38.2 .
Irrationale omne mouetur quadam ratione .
38.3.
Intellectus ſphericè mouetur. 10.3. Non habitat
corpus. 3.habitat igneum indumentum . 11.
eſt. 23.3.eſt ei vnitus . 3. eius opera que
ſunt. 23.3.24.2. propoſitus.animabus , doo
brauiu 16.2.
m.
Intelle &tio eft credere.43.3,
Intelligens ſe ipſum , in Deum abit.7.2 .
Inuentio , nature , & laboris, filios ,
285 .
Iuftitia quomodo fiat.41.2 .
L
Locus maior locato. 18. 3. incorporeus
Luna >, organum natura . 21. 3. media inter
mortalia , & immortalia. 3. eius proles .
29. 3. Timor , ſilentium , hominis memoria,
ei ſol eſtproximus.33.2.
Lux Deus.5.3.
x
M eſt mundi alimentum .
Martisproles agonia,ira,contentio.29.3.
Materia in contraria foluitur.52. duplex. mate .
ria ona . 21.3 .
Mens omnis in Deo.4.3.impoſſibilis.3 .
Mercurij proles,ſapientia, temperantia,fuadela ,
veritas. 29.3 .
Morbi vnde fiant.37.2.
Mors quid. 22.2 .
Moritur nihil.25.2 .
Mouens potcntius eft moto. 13. 3. omne incorpos
jeum . 24.3 .
Motum omne in aliquo mouetur. 18: 3 . ab ali,
quo .
Motus omnis in ſtate & aſtatu mouetur. 19. 2.
omnis ab incorporeo.
Mundus ſecundum ens. 4. 3. genitus faltusab
cher ſed non bonus. 10. 3. quia pafſibilis
& indigus , Sphæra eſt , primum animal,
3. vnde ſit , eiuspropria 20. 3. ſemper
fit 3. & idco incorruptibilis . plenus anime .
21. 2. vnus. 3. omniformis 22. 2. factus a
Deo verbo.26. 2. voluntate: ſenſum intel
lectionem propriam habet.43.2.
Natura
 Ι Ν D E X
Renouabuntur omnia.9.2 .
RE Regeneratio.quid.17.2.30.3.
Rex Deo ſimilis.7 3.1 .
Atura , hominimifcetur.6.3. Dei eſt ima
g0.8. 1. In diuinitate conſiſtit.9. 2. eius s
organum luna. 21. 3. eſt mens in brutis.23.3 .
organum eft Dei. 25.2.iubetur.eſſe 28.2.vni- Apientia vera in ſilentio.15.3 .
uerſi motus eipræbet. 40. 2. officium eius. 3. SO
scientia dunum eſt Dei. 10.3.
affimilat corpora , ad ſtellarum temperatu- Saturni proles iudicium , & neceſſitas :
ram.41.2 . 29.3 .
Neceſſitasprouidětiæ miniſtra . 6. 2.38.2.organ in ſuos fontesredit. 7. 2. eius
Senſuspoft obitum diffe
num eft,mundi.25.2.quid fit.38.2 . ab intelle &tione rentia.42.3.
Nihil fie ſineopifice. 13.3 . simile ſimili gaudet, contra. 5.2. & intelli
Numero fine,nequit fiericonftitutio, vel compo- gitur.2 2.3 .
ſitio. 25.2 . SolRex cæleſtis.3.2. maior terra & mari. 2. est
0 lune proximus.33.2.
Solis radius igneuseſt.9.3 .
Cium nullibi eſt 21.1. Solutio animæ a corpore, quo modo fiat .
O Omnia Deo ſuntplena. 21.2. fiunt ſecun II.2 .

dum loci naturam . 2. funt luce plena. 2. funt
plena anima ( ab ea mouentur. 21. 3. ſunt,
paſſibilia.24.3.viuunt.2 5.2.
Opif ex ,Deus ignis & fpiritus.6.2.
Ordo omnis numero & loco terminatur.123.
nus a multis non ſeruatur,21.3.
Sphere planetarum contra aplanem mouentur.
19.2.ftatus motum continet.
Stellarum fpecies.39.2 .
Supera implent infera.27.3.
D
T

P Tempus, nesdiuina.4,3.hominis corruptio.

Aradiſi deſcriptio.7.3.
PeiusPietas quid fic.4.1.eſt Dei coguitio. 43. 2.
finis.4.2.
Pijs mens accedit.7.2.
Piusſummephilofophatur.4.2.nemo fine philo
Sophia pius. 2.
Planete, homini, ſuas tribuuntproprietates .
2.2 .
Pæne ,a dæmonibus malis.7.2.anima humana .
11.3 •
Prouidentia,diuinus ordo.3.2.Eiusmodus.11.3 .
ab uno pendet.12.2. organum est Dei.25. .
quid fit.38.2.
Purgari oportet, quiDeum vult agnoſcere.16.2.
2 Vicia vnde.42.3
Viſe intelligit,in Deum abit.72.
Qualitates quatuor prim.e.40.3 .
Quatuor ſuntin vniuerfo locaux
33 2.
Quies vniuerſi a Deo interrupta.28.2.
R Vnitas eſt omnium principium.27.2 .
R Reditus ad Deum pertaime vittoriam.4.
- 3.Quomodofiat. 7. 2. ficper ſeptem gradus.
7.3
Tempora tria,qualia.38.3.
Temperantia quomodofiat.41.2.
Tenebre abyſh.5.3.8.12.
Terra omnis comburitur. 11.2 . eſt irrationalis.
5.2.
Acuum non nifi ipſum non ens. 19.2 .
V vehiculum animæ igneum.11.2.
Venerisproles,defiderium , uoluptas, riſus.
24.3 :
Verbo Deus mundum fecit.
Verbum filius Dei.6.2.ei conſubſtantiale.2 .
Veritas quomodo fciatur.4.2 .
Verum quid ſit.16.2 .
Via ad veritatem.p.2.difficilis.3.
Vicia ,12.16.2.
Vicium maximum Deum ignorare.23.2.
Vicia maxima.24.2.
Vita vna.21.3.eft vna mentes , & animæ . 22. 2 .
vbi vita,ibi & anima.23.3 .
Vitæ duæ in nobis.41.2.
viuunt omnia ,27.2.
Vna eſt ad Deum ,unapretas.că cognitione. 14.3 .
V no a principio omnia pendent. 10.3 .
Vnum omnium principium.14.2.bymno celebra
tur.17.2.omnia eſt. -4.2.
Vnus do non duo conditores.21.3.
voluntate Deusfecitmundum . 26.2.
IN
 Ι Ν
INDEX IN MYSTICAM
philofophiam .
A non quatenus eſt in materia,neque exmateria
Ctusduplex.p.10.col & materiali,& quomodo id fiat,exemplo decla
AagentiA &tiones humanæ intelle
adfcribuntur,improbe in animam ſen-
ſitiuam referuntur.p.24.col.2 .
Aegypti uſiſuneliteris bieroglyphicis.cur.pag.
40.col.2 .
Aer , aqua, oculus,cum omnes calores recipiant
omnicolore carent, cur.p.io.col.3 .
Agês aliquod primum ,ingeniium ,in rerum natu
ra exiſtere demonſtratur.p.9.col. 1.omne agés
est nobilius fubie£to,& cur.p.11.col.4.Agen
tia ſecunda coniunéta alteri, in ſpecie operan
tur circa ulterum.p.12.col.3 Āgens perfecta
agitperpropriam eſſentiam ,agens imperfectie
agit per qualitatem , & quo modo.p.14.col.2.
Omne agens infra primum indiget agente pri-
mo.ibid .
Animi vniuerſalis habet proportionem ad ma
teriam , & furmam ,quarum vtriufque eſt cau .
ſa , & firmior, quàm particularis,quoniam illa
vtitur deſcriptione luminis fpiritalis , hæc au .
tem corporalis, vt quæ materiæ immergitur .
Vniuerſalis anima eft caufa motus orbiuino ,
quietis autem polorim ,fic quoque anima par-
ticularis eſt cauſe motionisorganorum ; quie-
tis autem potentiarum.p.26.col.2.
Anma incorruptibilis perfeuerit corrupto cor
pore.p.29.col. 1. Eſ formaper quam homo eſt
ens,T exiſtit,vnde homo vere est animus,ip-
foque corpore animus indiget, vi artif- x orga
no.Ibid.col 2.Animaſequitur temperaturan
corporis.vna anima,nô poteſtapiari alteri cor
pori,quàm proprio quod ab initio fortita fuit,
Ibid . Animabumana eft nobilior cæteris ani-
mabus.ibid.col.3 .
Anima humana nullam in fe habet ingenitam
formam rerum,ad quam excitetur ex ſenſibi-
libusper reminiſcentiam ,fed omnis forma ex
pers de nouo ſcientiam acquirit,contra ac Pla
to dixit in Menone.Ibid.col. 4. Anima homi-
busmul
nis nontas
indiget as hubet opecorporeo
propriinſtrumento rationes,,&in ideo
qui. Animna
eft incorruptibilis.Eft quoqueſimplex, cur.
Ibid. p.30.col. 1. Probat animum humana
efle immortalem ex infinita diſcendi potentire
Item nullam habere ſcientiam ingeniiam , ſed
tantum apritudinem ad illam de 110110 acqui
rendam . Ibidem Animi, “ fimplex ibid.c.2 ,
Animum huminum eße immortal.m non ob-
Stantibus,duabus effectionibus,quas refiilit .
D E X
Ibid.col.3.Quod animus humanus ſitimmate 1
rialis , habet operationes minime indigas or
gano ,corporeo,abſtrahit a materia.Ibid.co.4.
Animus cognoſcit fingulare ſenſu,vniuerſale
autem intelleit u capiendo huiuſmodi formam
vtſenſus,ſed mundatam ab omni conditione
rat.p.31.col. 1.Non eft corporeus ibid. col . 2 .
3.4. Non eſtfigura , neq; complexio corporis.
Non eſt ſimulachrum exprefjuma materico .
Non eft corpusſubtile,neq; crafjum . Non est
Spiritus ethereus.p. 32.col.2.3.4. ſenum ani
miſuntperſpicatiores.Ibid.col. 2. Quiſit ani
marum futurus Status.p.33.col.2.3. Animaru
infcita vnde. Ibid. Animeplantarum virtus
ineſt in radicibus.Neque animaplanta,neque
redeant corrupto
ſenſitina corrumpuntur.· Quo redeant
corpore.p.36.col. 2 .
Anima quomodo vnitur corpori. pagin.. 4 .
col.3 .
Anima quid . Anima vniuerſalis non ſeparatur
fubftantia, particularis non eft in corpore ,
vi videtur , Sed extra . Triplex anima motis
ibidem .
Anime brutorum peccando receſſerunt a mundo
Superiori ,non tamen corrumpuntur,fecundum
ſubſtantiam . Neque corrumpuntur anime
plantarum .
Animahominis habettres partes vegetatiuam ,
ſenſialem , & intelle &tiuam , qu.e ſeparatur &
corpore ſoluto.Non reuertitur admundum fua
periorem niſi purg ita a fordibus corporeisi
Ibidem.col. 3.Omnis anima humana eft immu
tabilis,ob peccata Dei iră incurrit,per pænité
tià miſeretur Deus . Beatas animas multorum
· votis faiſſe. Cur anima in hunc inferiorem
mundum defcenderit.p.5.col.6 2 .
Animeſapientia qualis, & quorum ſit ,in mundo
intelligibili.p.6.col. 1.& 2 .
Anima an fitmobilis.ibid.col.3. & inde.
Anima quomodo diuifionem admittit.pag.7
col.3
Anima quomodo fit in corpore . Ibidem s.
col.4 .
Aniindme. natura non eſt corpus. pag. 8. col. 3. *
e
ibid.cregit
ol.4.humores,quibus corpus inſtaurat ,.
Animg actiones quæ.p. 9. col.i.
Anima non eft fpiritus naturalis refrigeratorius
p.9.col.1 .
Anima eſt prior , & nobilior natura. Ibidem , ;
col.2 .
Anima fuitcauſa naturæ.ibid .
Anima.ſolum operatur circa materiam medias
natura cçleſti. Ibidem.col.3 . Quomodo fit in po
ten
 Ι Ν D E
centia. Quod non fit harmonia. ibid.col. 4. ego
inde.
Anima non eſt corruptibilis , quia habet ope-
rationes proprias fine organis corporalibus.
Ibid.
Anima visab anno quadrageſimo incipit auge
mentimahominis
Anima non eft perfectio naturalistica Cſa . carogarianmemelucub.4.col
nima bruti.ibid.col.3.
Anima cum recipiat omnes formas corpora-
les, non eft vna ex illis. Ibidem . columnas,
quarta :
Anima libera a fordibues corporeis',& reuerfree
adſuperiorem mundum ,contemplatur omnia ,
atqu; videt ſecundum Ideam ſupremam , quæ
eſt Deus.p.11.col.1.
Anima vniuerſalis eſt poſterior intelle &tu pri-
moc, eftque forma abſoluta. paginas. 13.
col.4.
Anime
col.1 .
deſcenſuscauſa;& peruentus.pagina.16. Celorum cauſa fiuntmateria, &• forma, qua
rum vnius est motus cogitabilis , alterius ve
Animaſuſcipit formas ab intelleêtu .pagina. 17.
col.2.
Avima exiſtens in mundo intelligibilizinfluit in i
bunc ſenſibilem , qui illi coniungitur. pagina.
17.col.3 .
Anima vniuerſalis regit corpus uniuerſale fine
labore,animaparticularis regit corpusparti-
culare,cum labore.p.17.col.4.
Cur Anima inmundosenſibili non poffit cogno-
gnoſcere ſubſtantias fimplices. pagina,
20.col.3.4.
Anima eadem potentia hic , & in orbe intel
lectuali vtitnr , fed non eodem modo.pag. 21.
col. 1.2.
Animus cæleſtis non habet memoriam , quam
lem humanus. Ibidem . col. 3. 4. Omnis ani-
ma ſiue rationalis , fiue fenfitiua , fiue ne
getatiua , & mineraria , & in fpecie , &
in numero magis , & minus participat fil-
luminationis , & dignitatis. Ea quo clare
colligitur ſingulis humanis animis plus,
minus luminis effe tributum j .pagina. 23.
col.2.3.4.
Apima rationalis producit animam ſenfitiuam ,
cui vnitur ,quo modoprobetur.
Anima ſenſitiua vnitur qualitatibus natura- ;
dibus., pulcherrima ſane ſpeculatio . Ex
qua colligitur animam fenfitiuam non eſe
potentiam anime rationalis , ſed ſubſtantians
ab illa productam , cui vnitur tanquam for-
mamateria.Ibid.col.3.4.
Anima ſenfitiuamortuo corpore ceſsabit , ratia.
nalis ſeruabitur.p.24.col.i .
Animarationalis eſt mobilis,motu fpiritali. pag.
25.col. 1 .
Ariſtotelis locus de laudibus Platonis. pa.1.6.4 .
X
Eiuſdem odinm in Platonem unde.p.2. col. 19
Myſtica philofophia quando ab eo confcris
pta.Ibid.
с
Aro quid ſit.p.18.col.4 .
.*.Quidfitcan
pagina. 26. col. 1. Inter caufam , &
caufatum ſemper eft communis.pag.26.col. 3
1.2.3 .
Cæleſtisſuperiorque mundipars,agit exſe in hęc
infera , & impartibilis exiſtir. pagina. 150
col.2 .
Cæli circumlati ſunt cauſa quod elementa inter
ſealterentur , tranſmutentur, patianturques,
Cæli ſunt caufa formarum naturalium , he
autem compoſitorum generabilium.pag.26.
col.z.
ro quies : ambæ enim ſunt cauſa compoſi
tionis cæli , ¡nterque illas, & celum eſt com .
munio plurima , quia cælum circumfertur
forma autem circumfert : quamuis ibi mate- i
ria, & formaſunt infenfibilesficut etiam hic,
p.26.col.2.
Corpus eft anime organum.p.29.00.1.Non agit.
agitper ſe.p.9.col.1.Corporum differentia.com
nobilitas.p.17.col.2.
Creatura eſtimpermanens,quia corruptibilis ,
reuertilis ad potentiam.p.9.col.3.
D
Eus ſolus per fe bonus , cætera bonas
D per ipſum . fecit tria rerum principia,
Intelle £tum ,animam naturam . ſine tempore cre
at.p.5.col.3.6 4.
Deus verbo creauit Intelle &tum primum ,
conſtituitprocreatorem rerum aliarum .
Deus eſt autor omnibus caufis, & quod exiftant, ,
& quod cauſent.
Deum eße, & qualem . pagina. 9. col.2 . & in
de . fcit omnia fub vna ratione immotus. ibi
dem . col. 3. Creauit vniuerſa abſque cauſa
altera excitante, præcipienteue . Eftque ſo
lus agens verum . Ibidem . col. 4. Eft lux
lucum , Bonum bonorum . Dignitas dignita
tum , Entitas entium , ad ipſummet Ens ,7,
extra quod non eſt aliquod ens, quodque
exiſtit fuiipfius. Eft principium , per quod ,
omnia exiſtunt , acpermaneteffe appetibile,
ad quod omnia naturaliter appetentia mouen
tur pernaturam propriam ,quæ eſt formas
imitata . Eft omnino immobile , ſed mouens
omnia ,
 Ι Ν
omnia , motu per quem existant . Primus
motor . Principium omnibus eſſentie , ac
permanentie , ſine quo nihil exiſteret. pan
II . col. 1 .
Deus qualis ,quidq. non eft prior tempore alijs ,
do cur.
Dei magnitudo , & fublimitas non poteft
cognoſci , quia omnia excedit. Ibidemo .
col.3.
Agit perpropriam efſentiam , non per attri
buta. Agit ſine ſiebielto . Dicitur Intelle
Etus æternus. pagina. 12. col. 3. Cur nons
agatper deliberationem ,ſed perfolam eßen
tiam . pagina. 13. col. 2. Omnia agit mo
mento . Quicquid immediate ab ipfo pro
fluit eſt æternum . pagina. 13. col. 3. Non
agit propter aliud.Quomodo ſe ipſum cogno
ſcat.Ibid.col.4 .
si Deusnon produxißet, nihil præter ipſum
exiſteret , cur, produxerit. pagina. 16 .
col.1 .
Deusſingulis entibuspro naturæ dignitate mune
ratribuit.p.22.col. 3. Quomodo cæterisenti
bus ſit prior.Ibid.col.2 .
Deus nullomodo poteſt eſſe cauſa creature ,
cur. pulcherrima ſpeculacio. pagina. :26.
col. 3.Eft tamen effeitor creaturæ , & cur.
Ibidem .
Deus creauit entia abſque alio ente. Ibidem .
Omnia ſunt in Deo tanquam in agente .
P-33.col.2.
ELementa uiuunt,& cur.p.18.c.4.ſuntani
mata.p.31.col.4 .
ntur io ali, & na
Entia omniamoue deſider eſſenti
turali a Deo , in Deo, G ad Deum.p.4.col.2 .
Quo ordine,qualique ratione producantur.p.
9.col.3.
Entium quædam mouent , qu.edam . mouentur p.
15.col. 3.4.
Entium omnium gradus , & dignitas.pag.22.
col.4.
Eſſentia eft caufa ačtionis . paginc , 10.
col. 2 .
Faſcinationis opus duplex. Quomodo fiatfaſci.
natio.p. 14.col.4.p.15.col.1.
aſcinandi uim naturaſublunares a celis habēt.
Vir autem iuſtus non faſcinatur.paginc . 15.
col. 1. 2. Qui vir facile faſcinetur.Ibidem.
col.3 .
Finis cæteris cauſis eft nobilior.p.4.col.i.
D E X
Forma vera eſt per quam res eſt id quod est.
pagina. 19.col.s.forma corporis eft duplex.p.
24.col. 1 . i
Enita omnia operanturpropter quid.p.4 . .
G .
col. 1.Gradus entium ibid.c.2.
H
HºOmo quid.p.a9.col.t.
1
Deæ nonſunt rerü corruptibilium . pagina
Idea27.col.z.
Ignis animalia ſunt inſenſibilia . & cur.p.18 .
col . 3 .
Inferius eft ignobilius ſuperiore. paginas. ,
col.2 .
Intellectus ad id mouetur , quod deſiderio concie
pit, deſideransque ftatum inferiorem fit.am
nima.p.4.col.3.
Intelle &tus agensnunquam feparatur ab anima.
ibid.col.4.Modus,quointelle &tus intelligit. p .
6.col. 1.2.0 3.
An Intelle &tus ſit mobilis ibidem . col. 3.4
inde ..
Intelle &tus quomodoignorat ſuperiorem avtho
rem , & inferiores creaturas.pag.7.col.1. &
inde .
Intelle & tusfuit cauſa anime. Intelle &tum conſti
tuit,Deus
col .z.
procreatorem rerum omnium.p. 9.
Intelle &tus aſſimilatur circuli pun£to, & cur.pa.
II.col.3.4 .
In intellectu primo exiftunt omnia ,ipfo poſterios,
ra.p.13.col.3.4.
Intellectus quomopo a Deo creatus. paginas.
14.col.i.
Intellectus,& vniuerſale conuertuntur.p.19.col
In intellectu quomodo fint omnia.pagina, 20.
col. 1 .
Intellectus contêplatur primo vniuerſalia ,poftea
pero particularia.Intelle&tusprimus qui ,
ſecundus.p.22.col.4.
Intelle tus agens influit animæ rationali, vniuer
fique ſubſtantijs poſitis poſt principem meno
tem. Hic producit Intelle tum materialem ,
qui dicitur quoque intellectus potentii , In
telle£tus poſibilis , & anima rationalis.pag.
23.col.3.4.6 p .24.col.1. Quomodo intelle .
& tus poſibilis indigeat anima ſenfitiua. pag.
24.col.i.
In
 I N'
Intelle &tus agens nobilitat animam rationalem ,
& nunquam feparatur ab ea , que anima ra
tionalis,fiue Intelle tualis,materialis eft,fim
plex ,ac fpiritalis.Ibid.col.4.
Intelle £tus agens dicitur quoque verbum creatū ,
do cur.Ibid.
Intelle &tus agens ſiue verbum creatum , feu
expreſſum (idem enim ſunt ) eſt cauſa cau
Sarum , ſecundum Chaldæos.p.25.col.4.06
p.20.col.1.
Intellectus ſecundus ab agente ,est anima rationa
, , eſt
anime uniuerſalis.Non eft ex materia produ
Etus , neque exemplo exteriore. pagina." 26.
col. 1.2 .
Intelleitus cognofcit vniuerſalia a ſenſibus ta .
men excitatus.p.31.col.i.
L
LIbrorumgenus
col.1. quotuplex apud antiquos.p.
1.I.col.1
liber de anima citatur.p.4.col.1.& p.31.col.4 .
Liber metaphfiſicorum citatur.p.30.col.4.
Liber de cælo citatur.p.31.col.4.
.
.
M : túr.p.30.col.4.
Ateria primanunquam caret omni forma
M Mouetur motu , qui eſt receptio forme,
Appetit formam ,ut imperfectumperfe&tionem .
Existitperreceptionem formarum : itaque re
ceptio formarum ,eft ratio per quam materias
exiſtit, ſinequa necexifteret, nec intelligere.
tur.p.11.col.1.2.Eſt ſubſtantia informis.pag.
19.col.4. Eſt ſimplex . Quid ſitp.30.col. 2. 3 .
Non poteſt ſubſiſtere ſineforma,a contras.
p.26.col.2 .
Membra ſingula propriam ſortita ſunt complexi
mem.p.32.col.2.
Mixta omnia ſunt animata.p.31.col.4 .
Motus efta &tus entis inpotentia, id estperfe &tio ,
! eduétioq. entis ad actum.p.2.col.z .
Motus non generat ignem ,ſed latentem excitat.
p.10.col.3.
Mundus non eft faštusante tempus.pa. 11.col. 3.
Mundi duo , intelleétualis onus, alter ſenſi
bilis.
Mundus intelleétualis eſt ſuperiorſenſibili, utpo
te cauſa eius,quod pulcherrimaſimilitudine
declarat.Ibi.col.4. Quicquid exiſtit in mundo
Senſili,exiftit in mundo intelle&tili. In quo dif
ferat cognitio in mundo intelligibili a cognitio
ne,quam habemusin mundoſenſibili, Theolo
gica ſane ſententia.p.12.col.4 .
Mundi inferiores difpofitionesproueniunt neces
D E X
Sario a ſuperiori.p.14.col.3.4 .
Mundusſenſibiliseſt imago intelle&tualis. p. 16.
col.4.
Mundus intelligibilis influit cælefti, celeftis vero
ſublunari, ů quomodo.p.22.col.1.2.
Mundo nihil addipoteſt,& cur.p.24.col.3.
Mundus intelligibilis , ea ſupremus qualis fit.
p.25.col.i.
N
Atum est principium indiuiduorum gene.
Natura.propria eft formaimitata.p.11.col. 1 .
Natura quidp.13.col.4 .
Naturalium entium eſſentia eft ratio quædam in
materi a prima.p.18.col.3.
0
Perationes apparentes in corpore undepro
ueniant.p.8.col.3.
Opera ſequunturperfectionem ,& comperfe&tio
nem immediati agentis. p.13. col. 3 .
Organa animalibuscurtribuis , & an priusquà
Senſus.p.13.col.i.
Organis corporeis tantum ſenſibilia conſiderare
P
Luralitas rerum numeralis prouenit per ma
P teriam.p:.19.col.4 .In quo conſiſtat anima
lium pulchritudo.p.12.col.1.Pulchritudo non
prouenit ex ſubiečto.ibid. col. 2. Pulchritudo
naturæ latet,cur. ibid. ibid. Pulchritudo ani.
m& quo modo cognofcatur.Ibid.col. 3.
R
mis recipiendis,vt aculus aer,aqua,colo
rum expertes.p.39.col.4.
S
Apiens ſinefine nihil operatur.p.4.col.i.
S fen
tiendi organa.p.7.col.4 . Anſenſus inſit animą
ante corpus.p.13.col.1.2.3.ſenſbs conſiderat
primoſingu laria,postea ueroſpecies, & gene
ra.p.20.col 2.ſenſus folum cognofcit fingula
ria.p.2 5.col.2.
Similea ſimili cognoſci eſtfalfum , & cur.pag.
32.col.1.
simplex aſimplici ſubſtantia tantum cognoſci po
teſt.p.20.col.4.fimplex quid , quotuplex , &
ttt quæ
 IN DE X
quæ fintfimplicia.p. 30.col.2.
species entium Spiritualium.p.12.col.4.
Subſtantiæ finefine eße nequeunt.p.4.6.1 .
Spiritus cognoſcunt quomodo mala,quæ hicfiunt
p.16.col.i.
Stella non funtfimiles agenti primo, neque mate
riæ vltima,Ex hoc loco poteſt terminari quan
Atio quod non conſtent ſecundū Ariſtorelem ex
materia elementorum . Stella ptrum ſint call-
samalorum
col. 3.4
in mundo ſublunari.paginas. 14 .
Subſtantia omnis mere intellettualis, omnis mo-
tuseft expers, & a mundo intelligibili non di-
uellitur.p.4.col.3.
Subftantia intelle &tualis ſecundaria in fe habet
quoddam defiderium alterius.Ibid. Subſtantia
quæuis præter materiam eft agendi viribus
predita.p.16.col.3.
T col.3.
Empus eſt inferius naturaliter omnia, intel
T le&tuque atque alijs fubftantijs fimplici-
F I
bus , quæ funt caufa temporis. Noneft antes
mundum conditum ,& cur.p.11.col.i.
Terra piult , eft animata.p.39.col.4.
ErbumDei quid ſit.p.22.col.4 .Ef infini
V tus.Ibid.col. 3. Non vtitur imaginatio.
ne,autcognitione,& cur.p.24.col.4.
Inter Verbum Dininum , & intelle &tum agentem
nulla eft ſita ſubſtantia.p.25.col.z .
Verbum Dei creat intelle &tum agentem , contem
plandoſemetipſum.Ibid.
Verbum Dei quale ſit. VerbumDei produxit
creatum primum , ideſt intelle &tum agentem .
Quare verbum Dei eſt increatum.p.39.col.4.
Verum , ego ens conuertuntur. pagincs. 19.
Vniuerſale non exiſtit non exiſtentibus parti 1
cularibus.pagina. 19.col. 3. eft inuariabile.cya
cur.Ibid ,
N I S.
!
 .
UN

Initio Panarchie ad Card.Montiſregalis.

f.18 . ad Card.Saluiatume.
31 ad Card.Paleottums.
49 ad Card . Gonagams.
01 ad Card.Valeriun ,
84 ad Card. Aldobrandinum ..
121 adCard .Lancillotum .
22
Zoroaſter ad Card.Caietanums.
Hermes ad Card.Ruuereum .
+
. Myſtica adCard.Borromeums.

EV
REGISTR V M.
A B CF G Sunt quaterniones. H. Simplex. KLMNOPQRSTVXYZ.
Aa Bb Cc Dd Ee FfGg Hh li Kk LIMm Nn Oo Pp Qq Rr Sſ Tt Vu duerni
Xx Simplex. Rurſus. D. quaternio E duernio .
In Hermete vero. BCDEFGHIKLMNO . t t. duerni. tft. Simplex.
In Aſclepio. * ternio.
In Myſtica . BCDEFGHIKLMNO . duerni.
In Indice. t. tt. duerni. Att. fimplex.
 4

:
.
1
!
1

..
i
.
:
!
1