С.О.У.

‘’ Наум Наумоски Борче ‘’ – Крушево

Истражувачки проект ( ПРОЕКТНА )

ЈАДЕЊЕ

- ПРИЛЕПСКИ СПЕЦИЈАЛИТЕТИ -

Изработил : Ментор :
Димитриоска Елизабета проф. Оливера Карева - Скола

Крушево, 2020
 Содржина

Вовед …..................................................................................................................... 3
ПРИЛЕПСКИ СПЕЦИЈАЛИТЕТИ ......................................................................... 4
СКАРА ....................................................................................................................... 4
ШИРДЕН ................................................................................................................... 5
ТАВЧЕ ГРАВЧЕ ........................................................................................................ 6
ПОСНА САРМА ....................................................................................................... 7
Кукурек .......................... ............................................................................................ 8
ДЕСЕРТИ ................................................................................................................... 9
БАКЛАВА .................................................................................................................. 9
Раванија ..................................................................................................................... 10
Курешки .................................................................................................................... 10
ОРЕКОВКИ .............................................................................................................. 11
ШЕЌЕР ПАРЕ .......................................................................................................... 12
Заклучок .................................................................................................................... 13
Користена литература .............................................................................................. 14

2
 Вовед

Прилеп — град во Македонија, сместен во северниот дел на

Пелагониската Котлина, во југозападниот дел на Република Македонија. До
него се стигнува преку магистралниот пат А 3. Има 69.704 жители (2002 г.) и се
наоѓа на 128 километри југозападно од главниот град Скопје.
Прилеп е познат како „градот под Марковите Кули“ поради неговата
близина до кулите на легендарниот херој Крали Марко (во Прилеп нарекуван
Крале Марко).
Градот е одликуван со орден на народен херој на Југославија на 7 мај
1975 и е еден од осумте одликувани града во СФР Југославија со овој орден.
Покрај тоа носители на овој орден се уште 14 лица кои потекнуваат од Прилеп и
Прилепско.
Прилеп е седиште на истоимената Општина Прилеп.
Постојат повеќе претпоставки за потеклото на името на градот Прилеп.
Според едно предание на Марко Цепенков, луѓето кои почнале да се доселуваат,
своите куќи ги граделе прилепени до калето на Марко, па поради прилепените
куќи и градот го добил името Прилеп. Во истото предание се споменува дека
градот бил прилебно место (место каде што се произведувал леб).
Според некои истражувачи името има старословенско потекло со
значење блатно, мочурливо место, место покрај блато.Според Блаже Конески
името Прилеп е образувано од личните имиња Прилепа и Прилепка, кои се
зачувани во руската антропонимија.

3
 ПРИЛЕПСКИ СПЕЦИЈАЛИТЕТИ

СКАРА
Ако сте љубители на домашна скара еве еден одличен рецепт за
подготовка на плескавица со месо кои вие ќе си го одберете месото и сами ќе си
го подготвите. Сами ќе знаете што сте ставиле без додавање на никакви
сомнителни зачини и конзерванси.
Подготовка
Во сецко на почеток го мелеме кромидот и магдоносот (доколку немате
сецко може да го исецкате ситно или да го изрендате кромидот) мешаме убаво.
На оваа смеса ги додаваме сите горенаведени зачини. Морам да нагласам за да
нема додатни прашања, во смесата јас не додавам јајца и тоа веќе подолг
период, јајца ставам во смеса од мелено месо само за ќофтиња (кои се варат,
пржат и печат во рерна).
Откако ја замесивме смесата оделуваме осум идентични топчиња.
Доколку сакате прецизност секое топче нека биде по 125гр. Ги формираме во
плескавици и ги оставаме во фрижидер 24часа. За формирање на плескавиците
користете по малку зејтин.
Наредниот ден на четири плескавици им додаваме тенко сечен кашкавал
и ги затвараме со останатите плескавици значи добиваме четири плескавици од
250гр.
Плескавиците ги спремавме на скара предходно премачкани со зејтин..
Ги јадеме со прилог и салата по желба во мојот случај печени компири и шопска
салата.

4
 ШИРДЕН

Ширден — македонско традиционално јадење, симбол на кулинарството

во Прилеп. Во некои краеви на Македонија ова јадење се нарекува и сириштето
на јагнето.
Прво треба многу убаво да се исчистат јагнешките ширдени и да станат
проѕирни. На загреано масло прво се пржи ситно сечкан кромид, па се додаваат
трите вида месо сечкани на ситни парчиња. Се динста сè додека не испари
течноста во садот. Се зачинува со сите зачини (црн пипер, буковец, јенибар, сув
зачин), се додава оризот и на крајот магдоносот. Се трга тенџерето од оган и со
добиената смеса се полнат ширдените.
На самиот отвор ширденот се затвора со 2-3 чепкалки. Се редат во
земјена тава, се налеваат со вода колку да се покријат, се додава еден исечкан
домат и се ставаат во рерна да се печат околу 2 часа. За време на печењето
еднаш до двапати се превртуваат. По желба може да се додаде и сува лута
пиперка. Пред крај се додаваат исчистените компири да се запечат.

5
 ТАВЧЕ ГРАВЧЕ

Тавче-гравче — традиционален македонски специјалитет. Се подготвува

од свеж македонски грав и може да се најде скоро во сите македонски
ресторани. Се сервира во македонски земјени чинии.
Во македонското поднебје се произведува на повеќе места, но посебно е
познат и прочуен тетовскиот грав.
Гравот прво добро се чисти, се потопува да лежи во ладна вода најмалку
три часа (по традиција се остава преку ноќ) за да омекне, потоа се мие и се вари
во лонец. По првото вриење водата се истура (бидејќи создава гасови), па се
става нова вода. Во втората вода се додава дел од кромидот и црниот пипер, а
може и неколку парчиња лаворов лист. Посебно во тавче запржуваме кромид
заедно со црвен пипер. Сувата пиперка можеме да ја запржиме заедно со
кромидот, а може и посебно. После 90-тина минути колку што му се потребни
на гравот да се свари, му го додаваме запржениот кромид и пиперката и добро
промешуваме. Потоа содржината се става во земјен сад и се пече на
температура околу 220 степени сè додека не запече одозгора. Во варењето треба
да се внимава да нема ниту премногу, ниту премалку вода. А при печењето да се
внимава да не биде премногу сув.
Земјената тава покрај што му дава препознатлив традиционален изглед
на јадењето ја чува топлината со часови.

6
 ПОСНА САРМА

Кромидот се лупи и ситно се сецка. Потоа се става во тава со малку зејтин. Се

пржи на тивко. Во меѓувреме оризот се чисти и се мие со вода. Кога кромидот
ќе добие стаклен проѕирен изглед се додава оризот. Се промешува и се
продолжува со пржење. Се додава зачинот, солот, ориганото, босилекот и
биберот. По околу 4-5 минути се додава црвениот пипер. Убаво се промешува и
тавата се вади од оган. Следно се поготвуваат листовите кисела зелка. Се зема
еден лист зелка и се дели на два или три дела во зависност колкави сакаме да
бидат сармите. Листовите треба да бидат со приближна големина. Се
подготвуваат 40-50 листови.
На дното на едно поголемо тенџере се дроби зелка на покрупни парчиња.
Потоа се прават сармите. Се зема еден лист од зелка на едниот крај се става
лажиче од оризот и се витка сарма. Сармите се редат во тенџерето. Се прават
сарми се додека има од филот со ориз. Потоа сармите се покриваат со цели
листови зелка. Наместо вода во тенџерето се истура расолница(може и вода).
Расолницата треба да ги покрие сармите. Тенџерето се поклопува со капакот и
се става на оган. Се вари олоку час и половина. По потреба се додава расолница
или вода.Во едно помало тенџере се става малку зејтин и една лажица црвен
пипер. Пиперот кратко се пропржува и потоа се истура во тенџерето со сармите.
Рерната се загрева на 220°С. Потоа тенџерето со сармите се става во рерната и
се остава околу половина час. Потоа се вади од рерна.

7
 КУКУРЕК

Кукурекот се мие убаво и се зоврива во неколку води (2-3), а во

последната 4-та вода се додаваат ловоровите ливчиња и половина од лукчињата,
морковите и сол по вкус. Се вари на умерен оган, се додека не омекнат.
Потоа се сече на парчиња и се реди во земјена тава. Се додаваат
сварените моркови, нови ловорови ливчиња и лукчиња, се налева вода – дел од
таа во која се вареше, дел чиста и виното. Течноста треба да биде до половина
на кукурекот.
Се става во загреана рерна уште 30 минути.
Се прави запршка. (На масло се пропржува брашното, па се додаваат
двата вида пипер). Се истура запршката во земјената тава и се додаваат сол,
мешан сув зеленчук, мелен црн пипер, суво нане и магдонос. Се враќа во рерна
уште малку додека не проврие сосот.

8
 ДЕСЕРТИ

БАКЛАВА

1.Во длабок сад се ставаат брашното, маслото, киселата вода, киселината,

пецивото и јајцата (не мора за посна варијанта) и се меси. Тестото се одмора
15мин.
2. Се дели тестото на 80 топчиња. Секое топче се сучи колку една тацна за кафе
и се увалкува во нишесте од двете страни. Така се прават со сите 40 топчиња
кои се ставаат едно врз друго. Се тргаат настрана и исто се прави со другите
топчиња кои се сучат и ставаат едно врз друго. Значи треба секое топче кога се
сучи обилно од двете страни да се увалка со нишесте. Скоро двете пакетчиња да
се потрошат сучејки ги топчињата.
3. Може да се направат 84 топчиња и да се поделат по 28 топчиња кои се сучат
во голема кора и филот ке дојде на два реда. Значи 28 топчиња- фил 28 топчиња
фил и 28 топчиња.Но јас ги направив со 40 топчиња- фил 40 топчиња.
4. Тепсијата не се премачкува со ништо .Се сучи една поголема кора од
топчињата колку плехот да биде и се става во плехот. Врз кората се ставаат
толчените ореви и потоа пак другата сучена голема кора.
5.Се сечи баклавата и се полива со 750мл масло.
6.Се печи во загреана рерна на 200С и се печи до убава посакувана боја на
баклавата. Потоа се намалува на 120С и се печи 1 час.
7.Се вади баклавата и се полива со шербет.
8.Шербет- Се варат водата и шеќерот 15мин откако ќе зоврие. Се става 1 цеден
лимон и се полива ладната баклава.

9
 Раванија

Со миксер ги матиме јајцата со шеќерот. Потоа ги додаваме гризот,

брашното и пецивото. Матиме додека смесата да се соедини. Сипуваме во тавче
и ставаме во релна да се пече. Откако ќе се испече го оставаме тестото убаво да
се излади. Во тенџерче на оган ги ставаме шеќерот, водата и ванилата да зоврие.
Кога шербетот ќе биде готов го сипуваме врз претходно изладеното тесто.

Курешки

Над пареа се матат жолчките со шеќерот се додека не се згуснат.

Потоа се додаваат оревите.се меша.
Со помош на лажиче се редат курешките на фолија и се оставаат на
воздух да се просушат.
Во половина од смесата може да се додаде 50 гр растопено чоколадо, за
да се добијат и кафени курешки.

10
 ОРЕКОВКИ

Измелете ги исушените ореви, додадете морков и пипер и измешајте

уште малку. Потоа додадете мелено ленено себе и сол.
Поставете половина или 1/3 од добиената мешавина на работна
површина или силиконска основа. Покријте ја смесата со тенка фолија и
расукајте ја во тркалезна форма со сукало. Користете пластична шпатула, тап
нож или модли за да го дефинирате обликот на крекерите.
Загрејте ја рерната на 180 ° C (ако има вентилатор). Ако рерната е без
вентилатор, малку зголемете ја температурата или печете ги крекерите за една
минута подолго.
Наредете ги крекерите на плех обложен со хартија. Печете ги околу 15
минути, но задолжително проверете ги, по само 10 минути. Должината на
печењето ќе зависи од дебелината на крекерите – ако се потенки, печете ги
пократко, а ако се подебели, продолжете го печењето една минута.
Готови се кога ќе станат крцкави.
Чувајте ги разладените крекери во затворена голема тегла или кутија за
бисквити.

11
ШЕЌЕР ПАРЕ
Потребни состојки: 250 гр. путер, 3 јајца, 500 гр.брашно, 450 гр. шеќер и 300 мл.
вода.

Постапка:
Во тенџере со растопен путер се става: околу 500 гр. брашно, 2 жолчки и 1 цело
јајце и се замесува тесто.
Тестото треба добро да се измеси со раце.
Од тестото со раце се формираат колачи и се редат во тепсија.
Се печат во загреана рерна околу 30 минути.
Потоа се попаруваат со врел шербет добиен од 450 гр. шеќер и 300 мл. вода.

12
 Заклучок

ПРИЛЕП. Познат e како „Градот на тутунот“, но уште попознат e како

„Градот под Марковите Кули“ – симбол на градот. Градени се за време на
моќните македонски кралеви a нивниот доминантен одбранбен систем ги прави
единствени на Балканот.
Името го добиле по последниот крал, најпознатиот и во народното епско
творештво опеаниот Крал Марко, кој владеел до 1395 година. Марковите кули
се една од петте најголеми тврдини на Балканот. Восхитувачки се грамадните
низи и камените формации стари повеќе од 300 милиони години, од кои
највпечатлива е карпата „Слон“.
Градот Прилеп и воопшто населби на подрачјето на поширокиот
прилепски регион, датираат уште од антиката, како што е археолошкото
наоѓалиште Стибера, кај селото Чепигово. Во близина на градот, на Марковите
Кули се откриени траги од предисториска населба.
Во раната антика тука израснала населбата Керамија (Ceramie), обновена
во доцната антика, која до крајот на антиката останала селска населба и не
прераснала во град и епископија.

13
 Користена литература

1.https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B8%D0%BB
%D0%B5%D0%BF
2. https://macedonia-timeless.com/img/Vkusovite%20na%20Makedonija_MKD.pdf
3. https://www.prilep.gov.mk/
4. https://moirecepti.mk/

14