Dr. Öğr.

Üyesi Melisa Konfidan

Pîrî Reis Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Deniz Hukuku Anabilim Dalı
— Deniz Araçları Sorumluluk Sigortası Sözleşmelerine
Uygulanacak Kurallar:

— Sigorta Genel Şartları

— Sigorta Özel Şartları
— Tarife ve Talimat Tebliği
HATIRLATMA
— Konuları genel olarak Türk Hukuku uyarınca kurulan deniz
araçları sorumluluk sigortası (P&I) sözleşmeleri açısından
anlatıyorum.

— Yeri geldikçe vardığımız sonuçlara, tekne makine (H&M)

sigortası bakımından örneklendiriyorum.

— 10 ve 11. hafta ayrıca tekne makine ve yük sigortalarını

inceleyeceğiz.
Deniz Sigortaları Sözleşmelerine
Uygulanacak Kurallar

— Deniz araçları sorumluluk sigortası sözleşmelerine uygulanacak

kurallar bakımından ilk olarak TTK’da yer alan hükümler
değerlendirilmelidir.

— Yürürlükte olan TTK’da denizcilik rizikolarına ayrı bir bölüm

ayrılmamıştır.
Uygulanacak Kurallar
— Deniz araçları sorumluluk sigortasına uygulanacak hükümler:
TTK m. 1401-1452 arasında yer verilen sigorta sözleşmeleri genel
hükümleri
TTK m. 1473-1486 arasında sorumluluk sigortalarına ilişkin özel
hükümler ve
TTK m. 1485’te yer verilen mal sigortalarından sorumluluk
sigortalarına uygulanabilecek hükümlerdir.
Ayrıca TTK’nın Altıncı Kitabı dışında da sigorta hukuku ile ilgili
düzenlemeler yer alır. Ör: Türk hukuku uyarınca deniz araçları
sorumluluk sigortası teminatı sağlayacak şirket ya anonim şirket
ya da kooperatif olabilir. Bu durumda TTK’nın ortaklıklara ilişkin
hükümleri uygulama alanı bulur.
Uygulanacak Kurallar
— TTK’da hüküm bulunmayan hallerde sigorta sözleşmelerine
TTK m. 1451 f. 1 uyarınca TBK (Türk Borçlar Kanunu)
uygulanmaktadır.
— ÖR? Sözleşmeler hukukunun tamamı başta olmak üzere, genel
işlem koşulları ve sözleşmenin kurulması konuları örnek
verilebilir.
— Sigorta sözleşmesine uygulanacak bazı kurallar ve sigorta
denetim hukukuna ilişkin kurallar ise 5684 sayılı Sigortacılık
Kanunu’nda yer almaktadır. SK olarak kısaltıyoruz.
— Ayrıca bazı genel şartlar yayınlanabiliyor. Sigorta genel şartları
ve sigorta özel şartları.
— İdare ayrıca Tarife ve Talimat Tebliği yayınlayabiliyor.
Sigorta Genel Şartları (SGŞ)
— Konu öğretide tartışmalı olmakla birlikte, çoğunluk görüşüne
göre sigorta genel şartları ve sigorta özel şartları, Türk Borçlar
Kanunu anlamında «genel işlem koşulu»dur. (GİK)
— Türk Borçlar Kanunu anlamında «genel işlem koşulu» ne
anlama gelir?
— TBK m. 20-25’te düzenleniyor.
— TBK m. 20 f. 1: «bir sözleşme yapılırken, düzenleyenin ileride
çok sayıdaki benzer sözleşmede kullanmak amacıyla önceden,
tek başına hazırlayarak karşı tarafa sunduğu sözleşme
hükümleri» olarak tanımlanmıştır. Bu tanımdan ise 3 unsur
çıkıyor. Nedir bunlar?
— Ör: Bankaların kullandığı koşullar
Sigorta Genel Şartları (SGŞ)
— SGŞ tanım: «benzer rizikolara maruz kişilere mümkün
olduğunca eşit kapsam ve koşullarla teminat sağlanması ve bu
şekilde bir sigorta dalında üstlenilen risklerin belirlenip
yöneltilmesini mümkün kılmak amacıyla oluşturulmuş, genel,
soyut ve sözleşme düzenini belirleyen sözleşme koşulları»dır.
— SGŞ’yi kim hazırlar, düzenler ve onaylar? Eskiden Hazine
Müsteşarlığı idi. Ancak 47 nolu C. Başkanlığı kararnamesiyle,
18.10.2019 itibarıyla «Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme
ve Denetleme Kurumu»nda bu yetki.
— TBK m. 20 f. 1 ‘de tanımlanan GİK ve SGŞ arasındaki en temel
fark o zaman ne oluyor?
Sigorta Genel Şartları (SGŞ)
— TTK m. 1425 f. 1 hükmünde poliçenin içeriğinde yer
alması gereken unsulardan birisi olarak: SGŞ de sayılmıştır.
— SK m. 11 f. 1 hükmünde ise SGŞ’nin sigorta
sözleşmelerinin ana unsurlarından birisi olduğu
belirtilmiştir.
— Tıpkı GİK’te olduğu gibi, sigorta sözleşmesinin
kurulmasıyla SGŞ de sözleşmenin diğer şartları gibi
tarafları bağlayıcı hale gelmektedir.
Tacirler arasında kurulan deniz
sigortaları sözleşmeleri
— Uygulama deniz araçları sorumluluk sigortası sözleşmeleri
büyük çoğunlukla tacirler arasında kurulmaktadır. Bunun
anlamı nedir?
Sigorta Ettiren……………………S/S…………………..Sigortacı

Sigorta Ettiren bir şirket: tacir

Sigortacı zaten şirket, ne demiştik? Türk hukukuna göre ya AŞ ya
da kooperatif

Sigorta ettirenin tacir olmadığı bir deniz araçları sorumluluk

sigortası sözleşmesi nasıl kurulabilir?
Tacirler arasında kurulan deniz
sigortaları sözleşmeleri
— Uygulama deniz araçları sorumluluk sigortası sözleşmeleri
büyük çoğunlukla tacirler arasında kurulmaktadır.
Sigorta Ettiren……………………S/S…………………..Sigortacı

Az önce açıkladığımız TBK anlamında GİK söz konusu olduğunda

bunların bir de yargı tarafından denetlenmesine ilişkin
düzenlemeler var. SGŞ’yi TBK anlamında GİK kabul edip etmemek
bu açıdan önemli idi.

Tacirler arasında kurulan sigorta sözleşmeleri bakımından TBK

denetiminin geçerli olup olmadığı TARTIŞMALI. Çoğunluk:
Uygulanır. Gerekçe: bu durumu yasaklayan açık bir hüküm yok.
TBK GİK Yargı Denetimi

—Yürürlük Denetimi
—Yorum Denetimi
—İçerik Denetimi
Deniz Araçları Zorunlu Mali Sorumluluk
Sigortası Genel Şartları
— Önceden başka bir düzenleme vardı. 13.08.2014’te şu
anda yürürlükte olan GŞ yürürlüğe girdi: «Deniz Araçları
Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları»

— Türkiye Sigorta Birliği websitesinden incelenebilir:

https://www.tsb.org.tr/deniz-yolu-yolcu-tasimaciligi-
zorunlu-mali-sorumluluk-sigortasi-genel-
sartlari.aspx?pageID=473
Tekne Poliçesi Genel Şartları
Yürürlük Tarihi: 1 Ağustos 1996

— Türkiye Sigorta Birliği websitesinden incelenebilir:

Tekne Poliçesi Genel Şartları (Gemi veya Diğer Deniz ve Göl
Araçları İçin)

https://tsb.org.tr/tekne-policesi-genel-
sartlari.aspx?pageID=520
Sigorta Özel Şartları (SÖŞ)
— SGŞ’yi açıkladık. Peki SÖŞ?

— SÖŞ: «sigorta sözleşmesinin taraflarınca sözleşme hükmü

olarak kabul edilen, sigorta genel şartlarının dışındaki
sözleşme koşulları»

— SGŞ gibi önceden hazırlanmış, soyut, genel kurallardır.

Peki o zaman SGŞ ve SÖŞ arasındaki ilişki nasıldır?
Uygulanma sırası?
Sigorta Özel Şartları (SÖŞ):
Klozlar
— Özellikle tekne ve makine sigortası ile yük sigortalarında sıklıkla
karşımıza çıkan KLOZLAR’ın hukuki niteliği önemli.
— Türk hukukunda hem SÖŞ hem de kloz kavramları kullanılıyor.
— Bizim konumuzdan farklı bir konudaki GŞ’de: Mesleki
Sorumluluk Sigortası GŞ’de, bu kavramlar ayrı ayrı tanımlanmış:
-kloz, SGŞ ekinde yer alır ve SGŞ’ye özel düzenlemeler içerir.
-ÖŞ, SEN ve SLI aleyhine olmamak üzere, taraflarca
kararlaşıtırılan SGŞ ve kloz dışında kalan şartlardır.
Bu tanımlara göre klozlar: hem SÖŞ değil hem de SGŞ değil. Biz
katılmıyoruz, bizce kloz: İngilizce’de clause olarak adlandırılan,
tekne makine sigortalarında Enstitü Tekne Klozları, yük
sigortalarında ise Enstitü Yük Klozları : bu düzenlemeler: SÖŞ.
Sigorta Özel Şartları (SÖŞ):
Kurallar Kitapçığı
— Rulebook. Geçtiğimiz hafta Uluslararası Grup Kulüpleri ve
Türk P&I gibi sabit prim esasıyla çalışan sigorta
şirketlerinden bahsetmiştik, bu sigortacıları «deniz
araçları sorumluluk sigortası sözleşmesi» (P&I) için
konuşmuştuk. Andığımız sigortacıların tamamı her yılın
Şubat ayında RULEBOOK/KURALLAR Kitapçığı
güncellemektedir.

— Neden her yılın Şubat ayında? Bilen var mı?

Tarife ve Talimat Tebliği
— Sigorta tarifeleri kural olarak, sigorta şirketleri tarafından
sigortacılık esasına ve genel kabul görmüş aktüeryal tekniklere
uygun olarak serbestçe belirlenir (SK m. 12 f. 1 c. 1).
— İSTİSNA: Zorunlu sigortalarda teminat tutarları ile tarife ve
talimatlar: Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve
Denetleme Kurulu tarafından tespit olunur, RG’de yayımlanır
(SK m. 12 f. 1 c. 2).
— SK m. 12 f. 1 c. 2 uyarınca bu yetki Bakan’dadır. Ancak 47 sayılı
Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi m. 19 f. 1 uyarınca Bakan’a
yapılan atıflar Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve
Denetleme Kurulu’na yapılmış sayılacaktır.
Tarife ve Talimat Tebliği
— Deniz Araçları Sorumluluk Sigortasına İlişkin Yürürlükteki Tebliğ: «Deniz Araçları
Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Tarife ve Talimat Tebliği»
RG: 19.07.2014/29065
Değişikler ise: 18.10.2014; 22.04.2015; 16.3.2022

Bu düzenlemenin ilki 2011’de yayımlanmıştı. TTK 2012’de yayımlanınca, uyumsuz

kaldığı için Tebliğ 2014’te yenilendi. Bu düzenlemenin kapsamında şimdi yürürlükteki
düzenlemeden farklı olarak deniz turizmi araçları da dahildi. Ancak turizm sektöründen
gelen itirazlar sonucunda bu düzenlemenin uygulanması önce İKİ KEZ ERTELENDİ,
ardından da 18.10.2014’te yeni bir Tebliğ yayınlandı, uygulama alanından deniz turizmi
araçları çıkarıldı.
22.04.2015’te ise deniz turizmi araçlarını tebliğin kapsamından çıkarma gerekçesi
olarak Yönetmelik değil de Turizmi Teşvik Kanunu’na atıf yapıldı.
16.3.2022’te ise tekrar deniz turizmi araçları kapsama dahil edildi.