1

İktisada Giriş
4. Hafta
Dr. Öğr. Üyesi Ali ÇELİK
alcelik@gelişim.edu.tr
 Haftalık Akış

Talebin fiyat esnekliği

Fiyat esnekliğinin ölçümü
Talebin fiyat esnekliği ve toplam hasılat
Talebin fiyat esnekliğini neler belirler
Diğer talep esneklikleri
Arzın fiyat esnekliği
Arzın fiyat esnekliğini neler belirler
Esneklikler ile ilgili bazı uygulamalar

igugelisim gelisimedu
 Haftalık Öğrenim Kazanımları

Esneklik kavramını açıklar

Esnek türleri hakkında bilgi verir
Esneklik ile talep ve arz yapısı arasındaki ilişkiyi
değerlendirir

igugelisim gelisimedu
 1. Esneklik (Elasticity)
- Şimdiye kadar arz ve talebi, arz ve talebi belirleyen değişkenleri ve arz talep
miktarları ile belirleyen değişkenler arasındaki fonksiyonel ilişkileri gördük.
- Bu ilişkilerden önemli bilgiler öğrendik.
- Bu ilişkilerden öğrendiğimiz bilgileri arz ve talep yasaları olarak tanımladık.
- Bu yasalar, arz ve talep miktarındaki değişikliklerin denge fiyatı ve denge
miktarında ne yönde değişiklik yarattığını gösteriyordu.
- Ancak bu yasalar, arz ve talebi belirleyen değişkenlerdeki değişmelerin arz ya
da talep miktarları üzerinde oluşturduğu etkiyi ölçememektedir.
- Oysa etkinin miktarı iktisat bilgisi açısından çok önemlidir.
- Özellikle iş yaşamında fiyat, gelir ya da diğer değişkenlerde ortaya
çıkan değişmelerin talep ya da arz miktarları üzerindeki etkisinin
miktarını bilmek hem firmalar hem de devletin iktisat politikalarını
belirlemesi açısından çok önemlidir.
- Etkinin miktarını ölçen ve bu konuda bize bilgi veren kavram
“esneklik” kavramıdır.
- Esneklik, firmaların kar ve zarar durumları ile de doğrudan ilgili bir
kavramdır.
- Esnekliği daha ayrıntılı nasıl tanımlayabiliriz?
- Genel olarak esneklik;
- İki değişkenli bir modelde, bir değişkenin diğer değişkendeki
değişmelere olan duyarlılığının ölçüsüdür.
-Yani esneklik: İki değişkenli bir modelde değişkenlerden birinde
ortaya çıkan oransal (yüzde) değişimin diğer değişkende yarattığı
oransal (yüzde) değişimdir.
- Çok sayıda değişkenin etkileşim içinde olduğu iktisadi olaylarda çok
sayıda esneklikten söz edilebilir.
- Ancak, arz ve taleple ilgili esneklik ölçümleri, sık karşılaşılan iktisadi
olayları açıklamakta kullanılan, en yaygın esneklik kavramlarıdır.
- Arz ve talep esnekliği kısaca; üretici ve tüketicilerin fiyatlardaki ya da
gelirdeki değişmelere karşı duyarlılıklarını ölçmemize yararlar.
- Talep ve Arz esnekliklerini talep ve arz fonksiyonlarını anımsayarak
daha iyi anlarız.
Talep fonksiyonu: Qd= f(P, Pd,R, Z, E, N)
- Bu fonksiyonel ilişkide talep miktarı ile onu belirleyen değişkenler
arasında ayrı ayrı esneklik ilişkisi vardır.
Arz fonksiyonu: Qs= f(P, Pi, Pd, T, G, İ)
- Bu fonksiyonel ilişkide arz miktarı ile onu
Belirleyen değişkenler arasında ayrı ayrı esneklik ilişkisi vardır.
Bu ilişkileri inceleyeceğiz.
-Talep Esnekliği üçe ayrılır:
- Talebin fiyat esnekliği,
- Talebin gelir esnekliği,
- Talebin çapraz esnekliği.

- Talebin fiyat esnekliği de ikiye ayrılır:

- Talebin nokta fiyat esnekliği,
- Talebin yay fiyat esnekliği.
 Talebin Fiyat Esnekliği nedir?

- Talebin fiyat esnekliği; Qd=f(P) şeklindeki diğer değişkenlerin sabit

kabul edildiği talep fonksiyonunda fiyat ve miktar arasındaki ilişkinin
derecesini ölçen esnekliktir.
- Bir malın fiyatı değiştiğinde talebinin ne kadar değişeceğini gösterir.
- Fiyat ile talep miktarı arasındaki duyarlılığın şiddetini ölçer.
- Her malın özelliğine göre, malın fiyatı ile talep edilen miktarı
arasında değişen şiddette ilişkiler vardır.

- Örneğin; akıllı cep telefonlarının fiyatında ciddi bir düşüş akıllı cep
telefonu talebinde ciddi bir artışa yol açarken, ekmek fiyatlarında
ciddi bir düşüş ekmek talebinde o kadar ciddi bir artışa yol açmaz.
- Yani her malın talebinin fiyat esnekliği birbirinden farklıdır.
Tanım olarak talebin fiyat esnekliği;

- “Bir malın fiyatında ortaya çıkan yüzde değişimin o malın talep

edilen miktarında yarattığı yüzde değişmeye” denir.
- “Malın talep edilen miktarında ortaya çıkan yüzde değişimin, malın
fiyatında ortaya çıkan yüzde değişmeye oranı” olarak da tanımlanır.
- Talebin fiyat esnekliği ‘’Ed‘’sembolüyle gösterilir.
- Esneklik kavramını şekil yardımıyla görünür kılalım.

∆= Değişim
P ΔP=Fiyattaki yüzde değişim
Δq=Miktardaki yüzde değişim

P1 A
ΔP B
P2
Δq Talep doğrusu
0 Q
q1 q2
- Şekilde de görüleceği üzere esneklik;
- Malın fiyatının P1’den P2’ye düşmesi sonucunda, miktarda ortaya
çıkan değişikliği ölçmektedir.
- Bunun formülünü de yukarıdaki tanımdan çıkarak şöyle yazabiliriz:

%∆q Talep miktarında yüzde değişme

Ed= =
%∆p Fiyatta yüzde değişme
- Formülü geliştirelim:
∆q
%∆q q
Ed= =
%∆p ∆p
p
∆q ∆p q1 – q2 p 1 – p2
Ed= ÷ Ed= ÷
q p q p
- Şekilden de görüleceği üzere talebin fiyat esnekliğini A noktasında B
noktasında ya da AB aralığında hesap etmek olanaklıdır.
- A ve B noktalarında hesap edilirse “Talebin Nokta Fiyat Esnekliği”
bulunur.
- AB aralığında hesap edilirse “Talebin Yay Esnekliği” bulunur.
- A noktasında esnekliği hesap etmek istersek formülümüzde payda
kısmında q1 ve p1 değerleri kullanılır.
-B noktasında esnekliği hesap etmek istersek formülümüzde
payda kısmında q2 ve p2 değerleri kullanılır.
- AB aralığında yay esnekliğini hesap etmek istersek formülümüz
şöyle olur:

q1 – q2 p1 – p2
EdAB= q + q ÷ p +p
1 2 1 2

2 2
- Talebin fiyat esnekliğini örnek ile hesaplayalım:
X malının fiyatı (P1)=110 iken talep edilen miktarı (q1)=160 birim
olsun. Malın fiyatı (P2)=90 olduğunda, talep miktarı (q2)=240’a çıksın.
Bu rakamları grafikle gösterelim:
p

p1=110 A

P2=90 B

q
q1=160 Q2=240
- Örneğimizde A noktasında talebin fiyat esnekliğini
hesaplamak istersek; paydada q1 ve p1 rakamlarını kullanırız.

q1 – q1 p1 – p2 160 - 240 110 - 90

EdA= q1 ÷ p1 EdA= ÷
160 110
-8 2
EdA= -160
80 20
÷ 110 EdA= 16 ÷ 11

8 11 88
EdA= - × 2
=-
32
= - 2.7 EdA= - 2.7
16
- B noktasında talebin fiyat esnekliğini hesaplamak için
formülümüzde payda kısmına bu sefer q2 ve p2 rakamlarını koyarız
ve esnekliği bu rakamlarla hesaplarız.
- Bu durumda B noktasında talebin fiyat esnekliği EdB= - 1.5 çıkar.

- Grafiğimizdeki örnekte A ve B noktaları arasında talebin yay

esnekliğini de hesaplayabiliriz.
Talebin fiyat yay esnekliği formülü

q1 – q2 p1 – p2 160 - 240 110 - 90

EdAB= ÷ = ÷
q1 + q2 p1 + p2 160 + 240 110 + 90
2 2 2 2
20
EdAB= - 80 ÷ =
- 80 20
÷ 100 =-
8
×
10
400 200 200 20 2
2 2
80
EdAB= -
40 =-2
- Talebin fiyat esneklikleri;
- EdA= A noktasında – 2.7,
- B noktasında – 1.5 ve
- AB yayında – 2.0’ dır.
- Esneklik rakamları ‘’– ‘’işaretli çıkmıştır.
- Fiyat ve miktar ilişkisinin ters yönlü olması nedeniyle sonuç hep
negatif yani ‘’–’’ çıkar.
- Ancak; esneklikleri kıyaslayabilmek ve değerlendirebilmek için
esneklik değerleri mutlak değer olarak yani pozitif değerler olarak
alınır.
- Esneklik değerlerinin mutlak değer olarak pozitif alınması anlamlı
bir kıyaslama yapmaya olanak sağlar.
- Esneklik rakamı, fiyatta yüzde 1’lik bir artışın miktarda yüzde ne
kadar düşüş yaratacağını gösterir.
- Ya da fiyatta yüzde 1’lik bir düşüşün miktarda yüzde kaçlık bir
artışa yol açacağını gösterir.
- Esneklik rakamı büyüdükçe talebin fiyat değişikliğine duyarlılığı
artmaktadır.
- Bu duyarlılık farklılıkları, talep doğrusunun eğiminde de farklılıklar
şeklinde kendini gösterir.
- Bu anlamda esnekliği derecelerine göre gruplara ayırırız.
- Esneklikler; çok esnek, az esnek, birim esnek, sonsuz esnek ve sıfır
esnek olarak sınıflandırılır.
- Derecelerine göre esneklikleri grafikler yardımıyla gösterelim.

Çok Esnek Talep

Şekilde de görüleceği üzere, eğer malın talep

P miktarındaki yüzde değişme fiyatındaki yüzde
değişmeden büyük ise malın talebi “çok esnek”dir.
T
p1 A Yani; 1 ˂ Ed ˂ + ∞ olur.
p2 ΔP B

Δq
0 q
q1 q2
 Az Esnek Talep

Şekilde de görüleceği üzere eğer malın talep miktarındaki

P yüzde değişme fiyatındaki yüzde değişmeden küçük ise malın
talebi “az esnek”dir.
p1 A
ΔP Yani; 0 ˂ Ed ˂ 1 olur.
p2 B
Δq
T
0 q1 q2 q
 Birim Esnek Talep

P
Şekilde de görüleceği üzere eğer malın talep miktarındaki
yüzde değişme malın fiyatındaki yüzde değişmeye eşit ise
T malın talebi “birim esnek”dir.

p1 A Yani; Ed = 1 olur
ΔP B
p2
Δq

0 q
q1 q2
 Sonsuz Esnek Talep

P Eğer malın fiyatında belli belirsiz bir yüzde değişiklik

bile malın talep miktarını sonsuz miktarda
değiştiriyorsa malın talebi “sonsuz esnek”dir.

Yani; Ed= + - ∞ olur.

P1
T

0 q
 Sıfır Esnek Talep

P Eğer malın fiyatında çok büyük yüzde

T değişme olmasına rağmen, talep
miktarında hiçbir değişme olmuyorsa
malın talebi “sıfır esnek” olur.

Yani; Ed= 0 olur

0 q
p1
 Esnekliği Belirleyen Unsurlar
- Esnekliği belirleyen en önemli unsur, esnekliği ölçülen malın
ikamelerinin olup olmadığıdır.
- Yağ, et, peynir, cep telefonu gibi birçok ürünün çok sayıda
benzerleri, yani ikameleri vardır.
- Yakın ikameleri olan malların esneklikleri yüksektir.
- İkamesi olmayan malların esnekliği ise düşüktür.
-Malın bütçemiz içindeki yeri esnekliği etkileyen bir başka
unsurdur.
- Mal bütçemizde küçük bir paya sahipse fiyat değişimlerini çok
dikkate almayız.
- Bu durumda malın esnekliği düşüktür.
- Aksine, bütçemizde büyük bir paya sahipse fiyat değişimleri bizi
daha çok etkiler bu nedenle fiyat değişmelerine duyarlılığımız
çoktur.
- Bu durumda malın esnekliği büyüktür.
- Malın esnekliğini etkileyen bir başka unsur zamandır.
-Bir mal piyasaya ilk çıktığında eğer yakın ikame malları yoksa esnekliği
doğal olarak düşüktür. Yani kısa dönemde azdır.
- Uzun dönem de ise yakın ikame malları üretilip piyasaya sürüldükçe
o malın da talebinin esnekliği artmaya başlar ve kısa dönemde talebi
az esnek olan bir mal, uzun dönemde talebi çok esnek bir mala
dönüşür.
-Bu nedenle bir malın talep eğrisi;
- Kısa vadede dik,
- Uzun vadede ise daha yatay olur.
p
Kısa vade talep doğrusu

p1
p2 Uzun vade talep doğrusu

0 q
q1 q2 q2
- Malın zorunlu ya da lüks mal olması da esnekliği etkiler.
-Ekmek gibi temel gıda mallarının esneklikleri genellikle düşük ya da
azdır. Buna karşılık sanayi mallarının ve özellikle de lüks malların
esneklikleri yüksek yani çoktur.
- Bu nedenle yoksul ülkeler daha çok gıda malları tükettikleri için bu
ülkelerde esneklik az, varsıl ülkeler ise daha çok sanayi malları
tükettikleri için bu ülkelerde de esneklik çoktur.
 Talebin Fiyat Esnekliği ve Toplam Hasılat İlişkisi

- Talebin fiyat esnekliği, firmaların ya da satıcıların hasılatları (TR)

(toplam gelirleri=TG) ile de ilişkili bir kavramdır.
- Satıcılar, esneklik sayesinde ürünlerinin fiyatını değiştirdiklerinde
toplam hasılatlarında nasıl bir değişiklik olacağını hesaplayabilirler.
- Esneklik tüketicilerin fiyat değişikliklerine karşı tepkilerini ölçtüğü
için bir anlamda tüketici harcamalarının nasıl değiştiğini ölçer.
- Tüketicilerin harcamaları da alıcıların geliri yani hasılatıdır.
- Fiyat değişikliği harcamaları ya da hasılatı iki zıt şekilde etkiler.
- Örneğin; fiyatta bir düşme mal başına elde edilen hasılatı
azaltırken, talep miktarı artacağı için miktardaki artış da toplam
hasılatı yukarı çeker.
- Toplam hasılatın ne olacağını bu iki zıt etki belirler.
- Bu iki zıt etkiden hangisinin daha güçlü olacağını ise malın
esnekliği belirler.
- Eğer, esneklik birden büyük ise fiyat arttığında talep edilen
miktar, fiyat artış oranından daha büyük bir oranda azalır. Bu
nedenle TR de azalır.
- Eğer, esneklik birden küçük ise fiyat arttığında talep edilen
miktar, fiyat artış oranından daha küçük bir oranda azalır. Bu
nedenle TR de artış olur.
- Malın fiyatında bir azalma olduğunda da gene toplam hasılat
artabilir de azalabilir de.
- Yani TR’in fiyat değişmelerinde artıp azalması malın talebinin fiyat
esnekliğine bağlıdır.

-Bir örnekle açıklayalım:

- X malının fiyatı Px= 10 TL olduğunda, talep edilen miktar Qx= 100
birim olsun.
- Firmanın Toplam Hasılatı (Geliri);
- TR= Px x Qx olarak hesaplanır.
-Örneğimizde firmanın başlangıç hasılatı
TR= 10 x 100 = 1000 TL’dir.
-Malın fiyatının Px= 8 TL olduğunu varsayalım. Bu durumda firmanın
TR ne olur?
- Malın fiyatı düştüğü için talep kanunu gereğince talep miktarı artar.
İki olasılık söz konusu olabilir:
a) Talep miktarı 100’den 140’a çıksın.
b) Talep miktarı 100’den 110’a çıksın.
a) TR= 8 x 140 = 1120 TL Firmanın TR’i arttı.
b) TR= 8 x 110 = 880 TL Firmanın TR’i azaldı.

a ve b şıklarında malın talep esneklik dereceleri farklıdır.

- a şıkkında talebi çok esnek bir mal söz konusu iken
- b şıkkında talebi az esnek bir mal söz konusudur.
Özetle;
Talebin fiyat esnekliğine bağlı olarak;
Eğer, malın esnekliği Ed çok ise;
- P düştüğünde TR artar
- P arttığında TR azalır
Eğer, malın esnekliği Ed az ise;
- P düştüğünde TR düşer
- P arttığında TR artar
Eğer, malın esnekliği Ed birim esnek ise;
- P arttığında TR değişmez
- P düştüğünde TR değişmez
 Talebin Gelir Esnekliği

- Bir malın talep edilen miktarının en önemli belirleyicilerinden birisi

de “tüketicinin geliri”dir.
- Bu nedenle “talebin gelir esnekliği” önemlidir.
- Talebin gelir esnekliği; gelirdeki değişmeye karşı bir malın talep
miktarında ortaya çıkan tepkidir.
- Talebin gelir esnekliği;
- “Bir malın talebindeki yüzde değişmenin gelirdeki yüzde
değişmeye oranı” olarak da tanımlanır.
- Talebin gelir esnekliği ER sembolü ile gösterilir. Formülü de
şöyledir:

Talepte yüzde değişme %∆q

ER= =
Gelirde yüzde değişme %∆R
 q1 – q2 R1 – R2
ER= ÷
q1 R1

- Talebin gelir esnekliğini şekil yardımıyla da açıklayalım:

- Daha önce de açıkladığımız gibi talebin fiyat değişikliği talep doğrusu
ya da eğrisi üzerinde bir noktadan diğerine gidildikçe tüketicilerin fiyat
değişikliğine karşı duyarlılığını ölçer.
-Talebin gelir esnekliği ise, talep eğrisi sağa ya da sola kaydıkça
tüketicilerin gelir değişmelerine karşı duyarlılığını ölçer.

P
T2
T1
P

0 q
q1 q2
- Yukarıdaki şekilden görüleceği üzere malın fiyatının değişmediği bir
ortamda gelir artışı sonrasında mala olan talep artar ve talep doğrusu
sağa kayar.
- Gelir artışı sonrasında malın talep miktarı da artmıştır.
- Talebin gelir esnekliği tüketicilerin gelire olan bu duyarlılığını ölçer.
- Talebin gelir esnekliği, malların “normal mal”mı yoksa “düşük mal” mı
(inferior goods) olduğunu gösterir.
- Bir malın gelir arttığında talebi artıyorsa o mala “normal mal” denir.
- Gelir arttığında talebi düşen mallara ise “düşük mal” denir.
- Patates, lahana, modası geçmiş TV gibi malların talebi gelir arttığında
düşer. Çünkü insanlar gelirleri arttığında daha besleyici daha kaliteli
malları talep ederler.
- Talebin gelir esnekliği pozitif olan mallar “normal mal”dır.
-Normal mal kendi içinde ‘’zorunlu mal’’ ve ‘’lüks mal’’ olarak iki
kategoriye ayrılmaktadır.
- Talebin gelir esnekliği negatif olan mallar ise “düşük mal”dır.
 Özetle
Mallar

Normal Mal Düşük Mal

(𝐸𝑅 > 0) (𝐸𝑅 < 0)

Lüks Mal Zorunlu Mal

(𝐸𝑅 >1) 0 < 𝐸𝑅 < 1
- Talebin gelir esnekliğinin işareti normal mallar için pozitiftir ve çok
esnek ve az esnek olabilir.
- 1 ˂ ER ise çok esnek bir mal. (Lüks Mallar)
- 0 ˂ ER ˂ 1 ise az esnek bir mal. (Zorunlu mallar)
- Talebin gelir esnekliğinin nasıl hesaplanacağını bir örnekle gösterelim.
- Örnek: Gelir R1= 6000 TL iken X malından q1=50 birim talep edilsin.
Gelir R2=7500 olduğunda q2=70 birime çıksın.
- X malının talebinin gelir esnekliği kaçtır?
q1 – q2 R1 – R2
ER= ÷
q1 R1
50 - 70 6000 - 7500 - 20 - 1500
ER= ÷ = ÷
50 6000 50 6000

2 60 120
ER= - X- =
5 15 75

ER= 1.6 (Normal mal)

Örnek 2:
R1= 6000 q1= 50 birim
R2=7500 q2= 40 birim
Gelir esnekliği kaçtır?
50 - 40 6000 - 7500 10 - 1500
ER= ÷ = ÷
50 6000 50 6000
1 60
ER= X - 60 =
5 15 75

ER= - 0.8 (Düşük mal)

Talebin Çapraz Esnekliği

- Gelirin dışında talep eğrisinde kayma ile ilgili bir başka esneklik
“Talebin çapraz esnekliği”dir.
- Bir malın fiyatındaki değişikliğe karşın diğer malın talebinde ortaya
çıkan değişmeye “talebin çapraz esnekliği” denir.
- X malının miktarındaki yüzde değişmenin Y malının fiyatındaki
değişmeye oranına da denir.
- Talebin çapraz esnekliği, Exy sembolü ile gösterilir.
Formülü;
X malının miktarında yüzde değişme %∆qx
Exy = =
Y malının fiyatında yüzde değişme %∆Py

qx1 – qx2 Py1 – Py2

Exy = ÷
qx1 Py1

- Talebin çapraz esnekliği – ya da + değer alabilir.

- Talebin çapraz esnekliğinin + ya da – olması, o malın ikame mal mı
ya da tamamlayıcı mal mı olduğunu gösterir.
- Talebin çapraz esnekliğinde esneklik değeri + yani pozitif ise o mal
ikame bir maldır.
- Bu durumda, bir malın fiyatı artarken diğer malın da talep miktarı
artmaktadır.
- Esneklik değeri – yani negatif ise o mal tamamlayıcı maldır.
- Bu durumda, bir malın fiyatı artarken diğer malın talep miktarı azalır.
-Talebin çapraz esnekliği sonucunun ‘’sıfıra’’ eşit olması durumu ise
ilişkisiz mala örnek teşkil etmektedir.
 Özetle;

- Exy > 0 ise İkame mal

- Exy < 0 ise Tamamlayıcı mal
- Exy = 0 ise İlişkisiz (Bağımsız) mal
Çapraz esnekliğin hesaplanmasını bir örnek ile gösterelim:
- Y malının fiyatı Py1= 18 TL iken maldan qx1=40 birim talep
edilmektedir.
- Y malının fiyatı Py2=20 TL’ye çıktığında malın talep miktarı qx2=60
birime çıkmaktadır.
-Malın çapraz esnekliği ne kadardır?
-Bu iki mal ikame mal mı yoksa tamamlayıcı mal mıdır?
 qx1 – qx2 Py1 – Py2
Exy = ÷
qx1 Py1
40 - 60 18 - 20
Exy = ÷
40 18
- 20 -2 1
Exy = ÷ =- X- 9 = 9
40 18 2 1 2

Exy = 4.5 Çapraz esneklik pozitif olduğu için

bu iki mal ikame malıdır.
 Tamamlayıcı mala örnek:
Çay Şeker
Py1=18 qx1= 40
Py2= 20 qx2= 30
qx1 – qx2 Py1 – Py2 40 - 30 18 - 20
Exy = ÷ = ÷
qx1 Py1 40 18

10 -2 1
Exy = ÷ = X- 9 =- 9
40 18 4 1 4

Exy = - 2.2 Çapraz esneklik negatif olduğu

için bu iki mal tamamlayıcı maldır.
 Arz Esnekliği

-Arz esnekliği, fiyatlarda ortaya çıkan değişmelere karşı üreticilerin

gösterdiği tepkiyi ölçer.
-Farklı bir söyleyişle arz esnekliği;
- Malın fiyatındaki değişime karşı, arz edilen miktarın gösterdiği
tepkidir.
- Bir malın arz miktarındaki yüzde değişimin, fiyatındaki yüzde
değişime oranıdır.
 Arz esnekliğini Es olarak gösterelim. Bu durumda;

Malın arz miktarında yüzde değişme %∆qs

ES = =
Malın fiyatında yüzde değişme %∆P

- Arz doğrusu ya da eğrisi pozitif eğimlidir,

- Çünkü fiyat ile arz arasında aynı yönlü ilişki vardır.
-Bu nedenle arz esnekliğinin işareti her zaman pozitiftir.
Arz esnekliğini şekil yardımıyla açıklayalım:
∆= Değişim
ΔP=Fiyattaki yüzde değişim
P Δq=Miktardaki yüzde değişim

A Arz doğrusu
P2
ΔP B %∆qs
P1 ES =
%∆P
Δq

0 Q
q1 q2
- Şekilden de görüleceği üzere arz esnekliği, fiyattaki yüzde değişime
karşı (ΔP) arz edilmek istenen miktardaki yüzde değişimi (Δq)
ölçmemize yarar.
Bir malın arz esnekliğinin en önemli özelliği;
- Piyasa zamanına bağlı olarak değişmesidir.
- Piyasa zamanı;
- Çok kısa dönem, kısa dönem ve uzun dönem olmak üzere üçe
ayrılır.
- Çok kısa dönem; arzın fiyat esnekliğinin sıfır olduğu dönemdir.

 Günlük kurulan semt pazarları çok kısa döneme örnektir. Satıcı

sabah pazara ne kadar mal getirdiyse arz onunla sınırlıdır. Talep
çokluğu nedeniyle fiyat artsa bile satıcı arzını arttıramaz. Bu
nedenle çok kısa dönemde arz esnekliği sıfırdır ve arz doğrusu dik
bir doğrudur.
Çok Kısa Dönem Arz Esnekliği

P A ES = 0
P2

P1
T1
T0
0 qS q
 Kısa dönem arz esnekliği

- Arz açısından “Kısa Dönem” her hafta kurulan semt

pazarının bir haftalık süresidir.
- Bu sürede bir hafta önce pazarda talebin arttığını gören
pazarcı bir sonraki pazara daha fazla mal getirebilerek arzını
biraz da olsa arttırabilir.
- Kısa dönemde arz “az esnektir”.
 Kısa Dönem Arz Esnekliği
P A

P2
0 ˂ Es ˂ 1
P1 T1

T0

0 q
q1 q2
 Uzun Dönem Arz Esnekliği

- Arz açısından uzun dönem bütün girdilerin değiştirilebileceği bir

üretim yılı olabilir.
- Üretim yılında bütün girdiler değiştirilebilir ve arz istenilen düzeyde
arttırılabilir.
- Böylelikle bir yıl sonra pazara getirilen ürün miktarı bir yıl önceki
talep dikkate alınarak istenildiği gibi arttırılır.
- Bu nedenle; uzun dönemde arz “çok esnektir”.
 Uzun Dönem Arz Esnekliği
P
A

P2 1 ˂ Es
P1
T1
T0
0 q
q1 q2
 Arzın birim fiyat esnekliği ve sonsuz esneklik

P P
A ES= ∞
Sonsuz esnek
A
ES= 1
Birim esnek
q 0 q
0
 Esnekliklerin Önemi

-Anlaşılacağı üzere arz esnekliği üreticilerin malın piyasada oluşan

fiyat değişikliklerine karşı duyarlılıklarını ölçer.
- Eğer malın arz esnekliği yüksek ise, üreticiler üretimlerini fiyat artış
yüzdesinden daha fazla arttırırlar.
- Arz artınca da fiyatlar tekrar eski düzeyine düşer.
- Eğer, malın arz esnekliği düşük ise;
- Üreticiler üretimlerini fiyat artış yüzdesinden daha az arttırırlar.
- Malın arzı azalacağından piyasada fiyatı da düşmez.

- Arz esnekliği; talepte bir kayma durumunda fiyatta ortaya çıkacak

değişikliğe karşı önlem almak açısından da önemlidir.
- Örneğin; kış koşulları nedeniyle spor ayakkabı talebi düşerse
normalde malın fiyatı da düşer bu durumda üreticiler zarar edebilir.

- Eğer malın arz esnekliği yüksek ise, üreticiler üretimlerini hızla

düşürürler, arzı azaltırlar ve fiyatın fazla düşmesini engellerler.

- Eğer malın arz esnekliği düşük ise, bu durumda üreticiler kısa sürede
üretimlerini yeterince azaltamazlar ve malın piyasada fiyatı çok düşer.
- Arz esnekliği hükümetin fiyat politikaları açısından da önemlidir.

Örneğin, arz esnekliği yüksek olan bir malın üretimini arttırmak için
hükümet destekleme fiyatında az bir artış ile malın arzının çok artmasını
sağlayabilir.
- Malın arz esnekliği düşük ise bu durumda da üretimi arttırabilmek için
destekleme fiyatı çok arttırılmalıdır.
BAŞVURULAN KAYNAKLAR

oErtek, Tümay, Temel Ekonomi Giriş, İstanbul, 2019.

oDinler, Zeynel, Mikro Ekonomi, Ekin, 2002.
oErtek, Tümay, Mikroekonomiye Giriş (4. Baskı), Beta, 2008.