Kuzhina shqiptare 

është një përfaqësues i kuzhinës së

Mesdheut. Është gjithashtu një shembull i dietës mesdhetare
bazuar në rëndësinë e vajit të ullirit, frutave, perimeve dhe
peshkut. Traditat e gatimit të popullit shqiptar janë të larmishme
për shkak të faktorëve mjedisorë që janë më kryesorja të
përshtatshme për kultivimin e pothuajse të gjitha llojeve të
bimëve, perimeve dhe frutave. Vaji I ullirit është yndyra bimore
më e lashtë dhe më e përdorur në gatimet shqiptare, e prodhuar
që nga lashtësia në të gjithë vendin, veçanërisht përgjatë
brigjeve.
Mikpritja është një zakon themelor i shoqërisë shqiptare dhe
shërbimi i ushqimit është pjesë përbërëse e pritjes së mysafirëve
dhe vizitorëve. Nuk është e rrallë që vizitorët të ftohen për të
ngrënë e për të pirë me vendasit. Kodi i nderit mesjetar shqiptar, i
quajtur besa, rezultoi të kujdesej për mysafirë dhe të huaj si një
akt njohjeje dhe mirënjohjeje.
Kuzhina shqiptare mund të ndahet në tre kuzhina kryesore
rajonale. Kuzhina e rajonit verior ka origjinë rurale, bregdetare
dhe malore. Mishi, peshku dhe perimet janë qendrore për
kuzhinën e rajonit verior. Njerëzit atje përdorin shumë lloje
përbërësish, të cilët zakonisht rriten në rajon, duke përfshirë
patatet, misrin, fasulet, lakrat, por edhe qershite, arrat
dhe bajamet. Hudhra dhe qepa janë gjithashtu komponentë të
rëndësishëm të kuzhinës lokale dhe shtohen pothuajse në çdo
pjatë.
Kuzhina e rajonit qendror është e trefishtë ajo rurale, malore dhe
bregdetare. Rajoni qendror është më i sheshtë dhe i pasur
me bimesi dhe bioshumellojshmeri, si dhe me specialitete
kulinarie. Ka karakteristika mesdhetare për shkak të afërsisë me
detin, i cili është i pasur me peshq. Gatimet këtu përfshijnë disa
specialitete mishi dhe ëmbëlsira të të gjitha llojeve.
Në jug, kuzhina përbëhet nga dy komponentë: produktet rurale të
fushës duke përfshirë produktet e qumështit, agrumet ,vaj ulliri
Vallet. Zënë vend të madh në folklorin koreografik. Luhen
kryesisht nga gratë, më pak nga burrat ose gra e burra bashkë.
Llojet e tyre janë vallet ritual, vallet e dasmes, Malësia e Madhe,
vallet humoristike, vallet pantomime
Vallet epike karakterizohen nga forca, burrëria, trimëria, karakteri
luftarak, madhështia etj. Luhen kryesisht nga burrat dhe më pak
nga gratë ose së bashku. Llojet e tyre janë : vallet luftarake dhe
valle trimërie.
Në disa valle ka gërshetim të lirikës me epikën, vallet liriko-epike
"Vallja Devollice", Devoll, “Valle bishtore e Labinotit” Çermenikë –
Elbasan dhe valle epiko-lirike “Kërcim burrash” Hasi i Rrafshit-
Kosove etj
Brenda elementit kombëtar vallet kanë mjaft veçori krahinore.
Vallet e Toskërisë, Myzeqesë, Labërisë dhe Çamërisë i
karakterizon shoqërimi vokal polifonik. Krahina të tjera si
Lunxheria, Zagoria etj krijojnë edhe unitete koreografike mbi
bazën e veçorive krahinore. Vallet e Shpatiti, Dumrese, Polisit
Elbasan etj dallohen për shoqërimin vokal polifonik dhe
homofonik. Vallet e zonës qytetare të Shqipërisë së Mesme
dallohen për shoqërimin vokalo-instrumental. Në krahinat lindore
të Shqipërisë qendrore (Çermenika, Gryka e Zaranikes, Polisi,
zona e Rajces, Malësia e Tiranës dhe e Krujës, Martaneshi e
Mati, nënte Malet e Dibrës) bien në sy vallet e burrave dyshe të
shoqëruara me curle e lodër. Krahinat malore të Shqipërisë së
Mesme e Veriore, duke përfshire Kosovën dhe vise të tjera
shqiptare, dallohen për kërcimet e grave që luhen nga një, dy ose
më shumë valltare të shkëputura njëra nga tjetra me një kërcim të
lirë. Në pasurinë koreografike të trevave Veriore tërheqin
vëmendjen dhe vallet me emërtime të veçanta të cilat janë
karakteristike sidomos në Lume, Malësi të Gjakovës, Malësi të
Madhe, krahina e Rrafshit të Dukagjinit, Rrugove, Drenica, Opoje,
Veçantia e valleve vërehet në motivet, formacionin dhe trajtën.
Motivet
 Tipet kryesore të veshjeve popullore shqiptare për burra janë:
kostumi me fustanellë, kostumi me këmishë të gjatë e dollamë
(cibun), sipër kostumi me tirq dhe ai me poture (pantallona të
shkurtra deri te gjuri). Pjesët më të zbukuruara ishin jeleket
dhe xhamandanet e kostumit festiv. Burrat shqiptarë mbanin edhe
stoli të ndryshme argjendi, si jastekë gjoksi, sumbulla dekorative
tek jelekët, unaza, pipa e kuti cigaresh, por mbi të gjitha, armët e
brezit e të krahut, që ishin gjithnjë të stolisura pasurisht.
Për gra, tipet kryesore të veshjeve, janë: kostumi me xhubletë
(një fund në formë kambane), kostumi me këmishë të gjatë e
xhokë shajaku sipër, kostumi me dy futa të vendosura mbi
këmishën e gjatë, njëra përpara e tjetra prapa dhe kostumi me
mbështjellëse (një fund i hapur, i mbledhur tek beli me rrudha ose
pala).
Në veshje, ngjyrat e zbukurimet ndryshonin sipas moshës.
Ndryshe nga popuj të tjerë të Ballkanit, në Shqipëri, vajza që
kishte arritur moshën e martesës, duhet të vishej thjesht e pa
stoli, flokët t’i mbulonte mirë me një shami dhe të mos vishte
rrobë të kuqe. Kostumi i martesës ishte varianti më i pasur i
veshjes së krahinës, si për nuset edhe për dhëndurët. Për nuset,
stolitë metalike ishin të pamungueshme, madje, përdoreshin edhe
me tepri, sepse këtu, me sa duket, kishte rendësi jo vetëm
funksioni i tyre estetik, por edhe funksioni magjik që u pervishej.
Për nuset, rëndësi të veçantë kishte zbukurimi i kokës. Disa vjet
pas martesës, veshja fillonte të lehtësohej nga zbukurimet.

Martesa tek ne shqiptaret, ka karakteristika te veçanta. Mënyra se

si lypet vajza, si percjellet per tek dhendri, një dasem e madhe,
dhe jetesa bashkeshortore me të vërtet na e rujn për mrekulli
emrin shqiptare  kjo si te themi martesat tek shqipetaret perfshin
gjithcka qe asnje vend te botes nuk e ka ekzistojne tiparet
tradicionale. kuturore morale dhe etike, dhe duke i pasur keto