Materiały Kompozytowe

Filip Wilkowski Grupa: WTC20NX2S1

Definicja i klasyfikacja materiałów kompozytowych
Kompozyt - materiał składający się z dwóch lub
większej liczby różnych materiałów:
a) celowo zmieszanych i możliwych do wyodrębnienia metodami
mechanicznymi,
b) rozłożonych w kontrolowany sposób w celu nadania
optymalnych własności,
c) posiadających właściwości wyjątkowe i lepsze niż indywidualne
składniki.
Składnik ciągły kompozytu, który często występuje w większej ilości
nazywany jest osnową lub matrycą. W osnowie osadzone są włókna
lub ziarna (cząstki) nazywane napełniaczem, wzmocnieniem lub
zbrojeniem.
Podstawą klasyfikacji kompozytów jest rodzaj materiału osnowy:
• metaliczna (głównie stopy aluminium, magnezu, tytanu, niklu),
• ceramiczna (węglik krzemu, tlenek aluminium, azotek
aluminium),
• polimerowa (poliestry, epoksydy - termoutwardzalne, poliamidy,
polipropylen- termoplastyczne).
Osnowa w materiale kompozytowym spełnia następującą rolę:
• spaja włókna w elemencie konstrukcji,
• jest odpowiedzialna za przenoszenie obciąż e ń na włókna,
 • chroni włókna przed zniszczeniem na skutek oddziaływania
czynników zewnętrznych.
Najczęściej stosowane wzmocnienia to włókna szklane, węglowe
(grafitowe), aramidowe (Kevlar), boru, cząstki węglika krzemu SiC,
tlenku aluminium Al2O3, tlenku cyrkonu ZrO2.

Faza wzmacniająca może mieć postać:

•nanocząsteczek,
•ziaren (wymiary od kilku do kilkuset mikrometrów np. SAP: spiekany
proszek Al wzmocniony 14% Al2O3 - części obudowy aparatu
fotograficznego),
•ciętych włókien krótkich o długości rzędu milimetra (np. poliamid
wzmocniony włóknem szklanym - koła zębate w robocie kuchennym),
•ciętych włókien długich (od kilku do kilkunastu cm) - maty z włókien
szklanych w osnowie poliestrowej do laminowania łodzi,
•włókien ciągłych (jednokierunkowych lub tkanych w dwóch
kierunkach), np. zbiornik cysterny z włókien szklanych w osnowie
poliestrowej nawijanych na rdzeniu.
Rodzaje i geometria fazy wzmacniającej:
a) nanocząstki (nanowłókna),
b) ziarna (cząstki) o rozmiarach rzędu mikrometra,
c) włókna cięte krótkie lub długie,
d) włókna ciągłe (jednokierunkowe lub tkane w dwóch kierunkach)
Kompozyty z rdzeniem (komórkowym, piankowym lub innym) oraz
kompozyty warstwowe (laminaty) nazywaj ą si ę kompozytami
strukturalnymi.
Przykłady kompozytów strukturalnych:
a) płyta i rura z laminatu,
b) konstrukcje przekładkowe z rdzeniem z pianki
c) plastra miodu

Czynniki wpływające na właściwości kompozytów

• Właściwości osnowy, właściwości fazy wzmacniającej,
• Ilość włókien
• Geometria fazy wzmacniającej (wielkość cząstek, długość i
orientacja włókien).
• Doskonałość powiązania osnowy i fazy wzmacniającej
Właściwości osnowy. Właściwości osnowy determinują odporność
cieplną kompozytu, dlatego kompozyty z osnową:
- polimerową można stosować jedynie w temperaturach do ok.
150°C, (np. z osnową epoksydową utwardzane w temperaturze 130-
180°C)
- kompozyty z osnową metalową - z metali lekkich Al, Mg do
temperatur rzędu 300°C a z Ti rzędu 550°C.
- osnowy ze stopów Ni i Co umożliwiają pracę w temperaturach rzędu
max. 700-1000°C.
- Kompozyty z osnową ceramiczną (SiC, Al2O3) wytrzymują
temperatury do 1650°C a kompozyty węgiel amorficzny/włókno
grafitowe (z ochronną powłoką SiC) - 2700°C (np. dziób wahadłowca
kosmicznego).
Właściwości i ilość fazy wzmacniającej wpływają na gęstość,
rozszerzalność cieplną, moduł sprężystości według zależności
określanej mianem reguły mieszanin.
Jednak w większości przypadków własności kompozytu są
skomplikowanymi funkcjami licznych parametrów, szczególnie
geometrii ułożenia wzmocnienia, więc do przewidywania własności
sprężystych stosuje się programy komputerowe pozwalające na
wyznaczenie poszukiwanych własności w oparciu o metody
numeryczne.
Przy ułożeniu chaotycznym, typowym dla mat z włókien ciętych,
wzrost wytrzymałości jest bardzo mały w porównaniu do
wzmocnienia w postaci tkanin ortogonalnych. Jest to głównie
wynikiem tego, iż w przypadku mat maksymalna ilość włókien jakie
udaje się przesycić wynosi ok. Vf= 30%.
Uzyskuje się duże obszary czystej żywicy pomiędzy włóknami co
osłabia materiał.
Najbardziej efektywne jest wzmocnienie w postaci włókien ciągłych
jednokierunkowych.
Nie tylko ilość wzmocnienia jest optymalna (może dochodzić do
Vf=80% w przypadku jednokierunkowych preimpregnatów
wytwarzanych przez wyspecjalizowany przemysł) ale i ułożenie
wszystkich włókien w kierunku działania obciążenia rozciągającego
wpływa na ogromny wzrost wytrzymałości i sztywności.
Warunkiem uzyskania optymalnych właściwości kompozytu jest
doskonałe powiązanie osnowy i fazy wzmacniającej (dobra adhezja
włókien i osnowy).
Wiąże si ę to z dobrą zwilżalnością powierzchni włókien oraz brakiem
pęcherzy i pustek miejsc, gdzie nie dociera materiał osnowy- na
granicy włókno/osnowa.
Cechy te s ą związane z metod ą wytwarzania kompozytu. Czasami
trzeba wykonywać specjalne operacje, aby poprawić zwilżalność
włókien (np. osnowa aluminiowa słabo zwilża włókna węglowe,
trzeba więc na ich powierzchni wytwarzać odpowiednie powłoki).
Przy dużych wymaganiach, odnośnie ilości pustek (poniżej 1% w
przypadku kompozytów konstrukcyjnych dla lotnictwa) konieczne jest
stosowanie metody próżniowego utwardzania w autoklawie.

Przykłady materiałów kompozytowych i ich

zastosowanie
Największe zastosowanie mają obecnie kompozyty polimerowe (ok.
90%).
Typowe zbrojenie: włókna szklane, węglowe i aramidowe.
Wiele polimerów termoplastycznych zawiera celowo wprowadzoną
fazę zdyspergowaną, co zalicza je do grupy materiałów
kompozytowych.
Przykłady elementów wzmocnionych ciętymi włóknami szklanymi:
małe koła zębate z poliamidu (nylonu), panewki łożysk ślizgowych z
teflonu, nadproża, zderzaki karoserii (Porsche, Peugeot)
Typowe kompozyty konstrukcyjne z termoutwardzalnych polimerów
to laminaty poliestrowe wzmocnione ciągłym lub ciętym włóknem
szklanym stosowane do budowy kadłubów łodzi i małych jednostek
pływających, małych samolotów, samochodów, cystern wiatraków
itd.
W przypadku elementów dużych i silnie obciążonych m.in ster
pionowy, wysokości, oprofilowanie skrzydeł, łopaty wirnika
helikoptera, duże (50-80m) kadłuby okrętów, wzmocnienie szklane
zastępowane jest częściowo lub całkowicie przez włókna węglowe
oraz aramidowe w osnowie żywicy epoksydowej.
Często jest to kombinacja tych trzech rodzajów włókien (kompozyt
hybrydowy).
Przykład kompozytu o osnowie elastomeru: poliizopren wzmocniony
nanocząstkami (20-30nm) sadzy, stosowany na opony samochodowe.
Kompozyty o osnowie metalowej są w większości drogie dlatego ich
zakres zastosowań jest wciąż ograniczony.
Najbardziej znane są odlewane lub spiekane elementy z kompozytów
o osnowie stopów Al wzmacniane cząstkami węglika krzemu (SiC) lub
Al2O3, takie jak tarcze hamulcowe, tłoki silników spalinowych, bloki
silnikowe, ramy rowerów raz końcówki kijów golfowych i ostrza łyżew
hokejowych z Ti/TiC.
Zaawansowane kompozyty np. o osnowie stopu Ti lub Al i
wzmocnieniu z włókien węglowych lub boru stosuje się głównie w
lotnictwie i kosmonautyce. Z włókien węglowych w osnowie Al
wytwarza się elementy kadłuba samolotu, ze stopu Ti wzmocnionego
włóknami boru formuje się łopatki kompresora silnika lotniczego a
korbowody silnika spalinowego można otrzymać z kompozytu
Ti/ciągłe włókna SiC.
Pracujące w ekstremalnie wysokich temperaturach i przy wysokich
obciążeniach łopatki turbiny silnika odrzutowego np. ze stopu niklu
mogą być wzmocnione fazą TiC.
Zastosowania kompozytów o osnowie ceramicznej obejmują
narzędzia skrawające z dużymi prędkościami np. z Al2O3
wzmocnionego wiskersami SiC,
elementy silników spalinowych: zawory wlotowe (Nissan), pierścienie
tłokowe (Isuzu), komora spalania, wirniki, łopatki turbin spalinowych
(Toyota) – z kompozytu SiC/SiC.
Kompozyt węgiel/węgiel (z powłoką ochronną SiC) wytrzymuje
ekstremalne temperatury do 2600°C, jest więc wykorzystywany w
takich elementach jak dziób wahadłowca kosmicznego, wykładzina
komory spalania i dysza wylotowa gazów silnika odrzutowego, tarcze
hamulcowe samochodu Porsche.

Przykłady zastosowań kompozytów:

(a) łódź patrolowa z laminatu poliestrowo szklanego,
(b) elementy karoserii samochodu z tłoczywa arkuszowego
poliestrowo szklanego,
(c) opony z poliizoprenu wzmocnionego 10% sadzy i 3% ciętych
włókien aramidowych,
(d) rama roweru górskiego z kompozytu: stop Ti wzmocniony 10%
cząstek Al2O3,
(e) tłoki silnika spalinowego (Chevrolet) ze stopu Al wzmocnionego
25% cząstek SiC,
(f) tarcza hamulcowa z kompozytu ceramicznego w samochodzie
Porsche