IRAKASLEAREN

GUIA DEL • DBH 3-4 mailak

GIDAALUMNO/A EP -/3er ciclo
BATH. / HEZIKETA ZIKLOAK

AURRETIKO JARDUERAK
ARAZTEGIRA BISITA:

1
KRISPIÑAKO (HUA) HONDAKIN-UREN
 KRISPIÑAKO (HUA) HONDAKIN-UREN ARAZTEGIRA BISITA
AURRETIKO JARDUERAK
EP -/3er ciclo
• DBH 3-4 mailak

1. Garaiak aldatuz doaz

URA!!!
GIDAALUMNO/A
BATH. / HEZIKETA ZIKLOAK

1.1 Zer egoera irudikatzen da marrazkian?

GUIA DEL
IRAKASLEAREN

1.2 Kale horietatik ibiltzea ez zen

oso atsegingarri izango, ezta oso
osasuntsu ere. Zergatia adierazi.

1.3 Zeintzuk izan ziren egoera hau konpondu

zuten funtsezko elementuak?

2
 KRISPIÑAKO (HUA) HONDAKIN-UREN ARAZTEGIRA BISITA
AURRETIKO JARDUERAK
EP -/3er ciclo
• DBH 3-4 mailak

1.4 Gaur egun, non sortzen dira hiriko ur zikinak? Zer hondakin daramatza? Kontutan hartu taularen
ondoan duzun informazioa.
GIDAALUMNO/A
BATH. / HEZIKETA ZIKLOAK

l
Non? Hondakinak Ba naekien?
ze
GUIA DEL

Adb. Komuneko papera Auzo berrietan ezik

Vitoria-Gasteizko estolderia,
IRAKASLEAREN

mota bateratukoa dela? Hau

da, jasotako euri urak eta
sortzen ditugun ur zikinak
nahastu egiten dira.

Gainera, ibaiaren paralelo

doan hustubidea deituriko
tutu handi batean isurtzen dira
araztegira doazen urak. 800
km luzera baino gehiago duen
estolderia eta tutu-sareak,
hiri gunea zeharkatzen duten
zenbait erreken urak jasotzen
ditu.

Estolderia sarea honela

diseinatzeko arrazoia hau
izan zen: hiria kokatzen den
terrenoa oso malda txikikoa
1.5 Nora doa gasteiztarrok sortzen dugun hondakin-ura? da, eta hodietatik doan
materialen arrastea erraztu
eta emaria handitu beharra
Zadorra ibaira Krispiñako araztegira zegoen.

Hobi septikoetara Arakako araztegira

cy
gen
rotection A
n ta l P
me
v iro
En

3
 KRISPIÑAKO (HUA) HONDAKIN-UREN ARAZTEGIRA BISITA
AURRETIKO JARDUERAK
EP -/3er ciclo
• DBH 3-4 mailak

2. Uraren zikloa vitoria-gasteizen

GIDAALUMNO/A
BATH. / HEZIKETA ZIKLOAK

Beha ezazu planoan eta argazkietan puntuen kokapena, zeri dagozkion adierazten baita.
GUIA DEL
IRAKASLEAREN

ENTZIA MENDILERROA

1.* URIBARRI-GANBOA
URTEGIA
Ullibarri - Ganboa
Ponpatze-estazioa

Agurain
Presa

ARAKAKO
2.
Durako ur-bilketa
EDATEKO UREN Nekazaritza
ARAZTEGIA Dura

5. KRISPIÑAKO
ARAZTEGIA
ZADORRA IBAIA
Gainezkabideak
Estolderia sarea 4.
Edateko Uren
banaketa sarea
Hustubidea

GARDELEGIKO
VITORIA - GASTEIZ
RÍO ZADORRA UR-BILTEGIA

EBRO IBAIA

* Vitoria-Gasteizek Albinako urtegitik eta Gorbeiako iturburu eta urtegitik ere, ur-bilketak egiten ditu.

4
 KRISPIÑAKO (HUA) HONDAKIN-UREN ARAZTEGIRA BISITA
AURRETIKO JARDUERAK
EP -/3er ciclo
• DBH 3-4 mailak

1. URIBARRI-GANBOA urtegia
GIDAALUMNO/A
BATH. / HEZIKETA ZIKLOAK
GUIA DEL
IRAKASLEAREN

2. Arakako Edateko Uren Araztegia (EUA)

3. Banaketa sarea 4. Saneamendu-sarea

5. Krispiñako Hondakin-uren Araztegia (HUA)

6. ZADORRA IBAIA

5
 KRISPIÑAKO (HUA) HONDAKIN-UREN ARAZTEGIRA BISITA
AURRETIKO JARDUERAK
EP -/3er ciclo
• DBH 3-4 mailak

Planoaren eta argazkien laguntzarekin, osa ezazu taula fase bakoitzeko izena ordenan jarriz.
GIDAALUMNO/A
BATH. / HEZIKETA ZIKLOAK

Banaketa eta kontsumoa

Isurketa
GUIA DEL

(ur-horniketa sarea)
IRAKASLEAREN

Hondakin-uren bilketa ( saneamendu sarea)

Edateko uraren
arazketa
Ur-bilketa
Arazketa

Non? zutabean, Vitoria-Gasteizko uraren kudeaketan fase bakoitza ematen den gunearen izena idatz dezakezu.

Fasea Non?

1 ADB.: UR BILKETA Uribarri-Ganboa urtegia

6
 KRISPIÑAKO (HUA) HONDAKIN-UREN ARAZTEGIRA BISITA
AURRETIKO JARDUERAK
EP -/3er ciclo
• DBH 3-4 mailak

al n?
3. Zain dezagun gure ibaia Ba enekie
GIDAALUMNO/A

z ...substantzia
BATH. / HEZIKETA ZIKLOAK

organikoz kutsatutako
3.1 Ibaiak “araztegi naturalak” dira. Horregatik antzina, hiri
urak, denbora batetik aurrera garbi
guztiek ur zikinak zuzenean ur-lasterretara botatzen zituzten.
suertatzen direla? Ur horietan bizi
Zergatik uste duzu gaur egun araztegiak eraikitzea
diren bakterioek materia organiko
GUIA DEL

beharrezkoa dela?
horretaz elikatzen dira, eta hau da
IRAKASLEAREN

ibaien auto-arazketa prozesuaren

oinarria.

Antzina, Vitoria-Gasteizko hondakin-

urak Zadorra ibaira zuzenean
isurtzen ziren; 1984 urtean Krispiñako
Hondakin-Uren Araztegia (HUA)
martxan jarri zen arte.

3.2 Eutrofizazioari buruz zerbait entzun al duzu? Araztegia egongo ez balitz, sortutako ingurumen arazoetako
bat izango litzateke. Irudia inguratzen duten hitzak erabiliz, bete ezazu ondorengo esaldia.

fosforo
eno landaretza oxig
o g eno
nitr
Prozesu honek, uretan nutriente gehiegi
pilatzearekin zerikusia du, batez
ere eta .
Ondorioak ugari eta beste
kalitate bizitza organismo asko dituzten ibaiak dira. Hauek
uretako agortzen dute eta
bertako desagertzera
usain bultzatzen dute. Bereizgarri dira

hiri txarra, arrain eza eta orokorrean

ur eskasa. Ondorioak larriak

tza
F. lamiot
dira bereziki hiri hornidurarako uretan
onga ari
pestizida nekaz
eragina duenean.
rri industria
Uretara doazen nutriente, fosforo eta nitrogeno ekarpen gehigarriak, guneetatik
datoz batik bat, zenbait instalakuntzetatik eta -n erabiltzen diren
gehiegizko eta -engatik.

7
 KRISPIÑAKO (HUA) HONDAKIN-UREN ARAZTEGIRA BISITA
AURRETIKO JARDUERAK
EP -/3er ciclo
• DBH 3-4 mailak

Araztegian ibaiaren auto-arazketa prozesua imitatzen

NH3
3.3
GIDAALUMNO/A

da, horretarako tratamendu biologikoa “bakterioen

BATH. / HEZIKETA ZIKLOAK

abeletxe” bati esker ematen da. Bakterio hauek uretako

nitrogenoa (N) ezabatzeaz arduratzen dira.
GUIA DEL

H
IRAKASLEAREN

N
H H

3.3.1 Zergatik darama nitrogenoa (N) plantara iristen

den hondakin-urak?

3.3.2 Non uste duzu egongo dela “bakterioen abeletxea”?

3.3.3 Zer ematen diete bakterioei elikatzeko?

3.3.4 Bakterio hauek aerobioak dira,

beraz, zer behar dute bizitzeko?

8
 KRISPIÑAKO (HUA) HONDAKIN-UREN ARAZTEGIRA BISITA
AURRETIKO JARDUERAK
EP -/3er ciclo
• DBH 3-4 mailak
GIDAALUMNO/A

3.3.5 Planta honetan gertatzen den arazketa prozesua ulertzeko, nitrogenoarekin erlazionatutako zenbait ikur
BATH. / HEZIKETA ZIKLOAK

kimikoren esanahia ezagutzea komeni zaizu. Jar iezaiozu dagokion izena elementu edo konposatu bakoitzari:
GUIA DEL
IRAKASLEAREN

N
Nitrogenoa
Nitritoa NH3

Nitra
toa NH4+

Nitrogeno gasa NO2-

Amoni
akoa NO3-

Amonio Ioia N2

Ba a
zene l
kien?
...hiri hondakin-uretako nitrogenoa etxeetan
duela jatorria (pixa), eta nitrogeno organiko
eta nitrogeno amoniakal eran azaltzen dela
bereziki?

Bilketarako, industriako isuriekin, hiriko euri

urekin, nekazaritako isurketekin eta abarrekin
nahasten denean, nitratoak eta nitrogenodun
konposatuak topa daitezke.

9
 KRISPIÑAKO (HUA) HONDAKIN-UREN ARAZTEGIRA BISITA
AURRETIKO JARDUERAK
EP -/3er ciclo
• DBH 3-4 mailak

4. Kontuan izan!
GIDAALUMNO/A
BATH. / HEZIKETA ZIKLOAK

4.1 HUA instalazioetan arrisku ikur hau topatuko duzu. Zer arriskuri buruz
ohartarazten gaitu?
GUIA DEL
IRAKASLEAREN

¡ATENCIÓN!
RIESGO BIOLÓGICO
Beraz, bisitarako prebentzio neurri gisa:

1. Ezin da jan ezta edan ere,

etenaldian eta hezitzaileek adierazten
dizuten une eta gunean ezik. Aldez
aurretik eskuak garbitu behar dituzu.
2. Laborategiko
esperimentuak egiteko
eskularruak erabili behar dira.

4.2 HUA, sarrera mugatua duen industria instalazio bat da. Zer beste arau
bete beharko direla uste duzu?

10
 ALUMNO/A
DBH EP /3er ciclo
4. -MAILAK
3-43.-mailak
BATH. / HEZIKETA ZIKLOAK
GUIA DEL
IKASLEAREN
IRAKASLEAREN • DBH
GIDA
GIDA

“ Ur geza preziatua da, urik gabe ezin baitugu bizi.

Ordezkaezina da, ez baitu suzedaneorik.

Baliabide hauskorra da, giza-ekintzek eskuragarri dagoen ur

gezaren kantitate eta kalitatean eragin sakona baitute.”
Kofi Annan