NATIONAL

SENIOR CERTIFICATE

MOPHATO 12

SETSWANA PUOTLALELETSO YA NTLHA (FAL)

PAMPIRI YA NTLHA (P1)

NGWANAITSEELE 2021

KAEDI YA GO TSHWAYA

MADUO: 80

Kaedi e, e na na le ditsebe di le 6.

Kwalololo e ileditswe Phetla

Setswana Puotlaleletso ya Ntlha (FAL)/P1 2 DBE/Ngwanaitseele 2021
NSC – Kaedi ya go tshwaya

KAROLO YA A: TEKATLHALOGANYO

POTSO 1

Go Tshwaya Tekatlhaloganyo

 Ka ntlha ya gore tsepamo e fa go tlhaloganyeng, mopeleto o o fosagetseng le

diphoso tsa puo fa dikarabong tse dileele, batlhatlhojwa ba se ke ba
otlhaiwa/tseelwa maduo.
 Fa dipotsong tse di se nang dikarabo tse di tsepameng, go se nne le maduo
a a abelwang EE/NNYAYA kgotsa DUMELA/GANELA. Lebaka/Tshegetso/
Tlhotlheletso ke sona se se tshwanetseng go elwa tlhoko.
 Go se nne le maduo a a abelwang NNETE/FOSAGETSE kgotsa
NTLHA/KAKANYO. Lebaka/Tshegetso/Tlhotlheletso ke sona se se tshwanetseng
go elwa tlhoko.
 Fa e le karabo ya lefoko le le lengwe e e tlhokagalang, mme motlhatlhojwa a bo a
naya mola otlhe, tshwaya gore o nepile fa fela lefoko le le nepagetseng le
thaletswe/bontshitswe.
 Fa dintlha tse pedi/tharo di tlhokagala, mme tse di mmalwa di neetswe, tshwaya
fela di le pedi/tharo tsa ntlha.
 Fa motlhatlhojwa a dirisitse mafoko go tswa mo puong esele ntle le e a
tlhatlhojwang ka yona, ikgatholose mafoko ao, mme fa karabo e sa ntse e na le
bokao, o se ke wa mo otlhaya. Mme fela fa e le gore go dirisitswe puo esele mo
setlhangweng, mme e tlhokagala mo karabong, seo se tla amogelwa.
 Amogela ditengwana tse di farologaneng.
 Mo dipotsong tse go nang le tlhopho ya karabo e e maleba, amogela dikarabo
TSOOPEDI, tlhaka e e tsamaelanang le karabo e e nepagetseng LE/KGOTSA
karabo e e kwadilweng ka botlalo.

Kwalololo e ileditswe Phetla

Setswana Puotlaleletso ya Ntlha (FAL)/P1 3 DBE/Ngwanaitseele 2021
NSC – Kaedi ya go tshwaya

KAROLO YA A

POTSO 1

1.1 1.1.1 B/Segerika (1)

1.1.2 Selemo le Mariga. (2)

1.1.3 International Paralympic Committee/Lekgotla la Boditšhaba la

batho ba ba nang le bogole. (1)

1.1.4 Gore go nne bonolo go tlhaloganya motshameko/Go rotloetsa

batshameki ka bokgoni bo ba nang le bona. (2)
(Dikarabo tsa batlhatlhojwa di elwe tlhoko)

1.1.5 Ke ka gonne ba farologana ka bogole/Ke ka gonne ba na le makoa

a a sa tshwaneng. (2)

1.1.6 O rulaganngwa ka nako e le nosi go supa tirisanommogo. (2)

1.1.7 Batshameki ba ba nang le bogole jwa tlhaloganyo, ba ba nang le

bofofu le ba ba senang kutlo. (3)

1.1.8 Di farologanngwa go ya ka motshameko. (2)

1.1.9 Dijiminasetiki (1)

1.1.10 Ba tshaba gore batsamaisi ba ka ba tima tšhono ya go tsaya karolo

mo mofuteng o wa metshameko. (2)
(Dikarabo tsa batlhatlhojwa di elwe tlhoko)

1.1.11 Go nna le mowa wa kgaisano. (2)

1.1.12 O ne a tlhama pina e e neng ya dirisiwa semmuso ka 1996 mo

metshamekong ya Dipharalimpiki. (2)
(Dikarabo tsa batlhatlhojwa di elwe tlhoko)

1.1.13 Ba ne ba rotloetsa metlapa e e tlholang e pharame. (2)

1.2 1.2.1 Seetebosigo (1)

1.2.2 O thuntshitswe mo tlhogong. (2)

1.2.3 Ba a sia gonne ba thuntsitse morutabana/Ba tshositswe ke tiragalo (2)

e ba e dirileng.
(Dikarabo tsa batlhatlhojwa di elwe tlhoko)

1.2.4 Sekolo se segolo. (1)

PALOGOTLHE YA KAROLO YA A: 30

Kwalololo e ileditswe Phetla

Setswana Puotlaleletso ya Ntlha (FAL)/P1 4 DBE/Ngwanaitseele 2021
NSC – Kaedi ya go tshwaya

KAROLO YA B: TSHOBOKANYO
POTSO 2
MAFOKO A A NOPOTSWENG MAFOKO A A
TSHITSHINNGWANG
1 'Go tsenya motšhini wa tšhelete mo lebenkeleng go 1 Go tsenya motšhini go atlegisa
ka thusa go godisa le go tsweletsa kgwebo kwa kgwebo.
pele.'
2 'ATM e oketsa palo ya bareki ba ba tsamayang ka 2 E tla gogela le go isa palo ya
dinao le ba ba ratang go reka nako le nako.' bareki kwa godimo.
3 'E gogela le go oketsa palo ya bareki ba bantšhwa.' 3 E ka go tlisetsa bareki ba
bantšhwa.
4 'Go oketsega ga bareki ba ba tsamayang ka dinao 4 Ba tsamayakadinao ba oketsa
mo lebenkeleng go dira gore o bone madi a le mantsi dipoelo le diphokoletso.
a dipoelo le diphokoletso go tswa kwa bankeng e e
tlhomileng ATM.'
5 'Fa ATM e le ya dibanka tse di dirisiwang ke bontsi 5 O ka kgona go gaisana le
jwa bareki e ka go tlisetsa kgolo ya kgwebo le dikgwebo tse di farologaneng.
bokgoni jwa go gaisana le dikgwebo tse dingwe.'
6 'Setlamo se se tsenyang ATM se tla dira gore o nne 6 O ka kgona go nna le kitso ya
le kitso ka batho ba ba nang le dikarata tsa go ntsha ba ba dirisang dikarata mo
madi mo lefelong le o nnang mo go lona.' tikologong ya gago.
7 'Fa o tlhophile motšhini o o nang le ditirelo ka botlalo 7 Motšhini o o nang le ditirelo
o ka kgona go dirisa madi a gago go tswa mo tsotlhe o go bolokela nako.
lebenkeleng seo se dira gore o boloke nako ya gago
ya go boloka madi kwa bankeng le go efoga go
tlogela madi mo lebenkeleng fa le tswalelwa.'
Go tshwaya Tshobokanyo
Go tshwaya go ikaege ka dintlha tse di tlhokiwang ke potso fela.
Tshobokanyo e tshwanetse go tshwaiwa ka mokgwa o o latelang:
 Kabo ya maduo:
o Dintlha di le 7 – maduo a le 7 (ntlha e le nngwe e abelwa leduo le le 1)
o Puo – maduo a le 3
o Maduo otlhe: [10]
 Kabo ya maduo a puo fa motlhatlhojwa a sa nopola mafoko jaaka a ntse
o Ntlha e e nepagetseng e le 1–3: aba leduo le le 1
o Dintlha tse di nepagetseng di le 4–5: aba maduo a le 2
o Dintlha tse di nepagetseng di le 6–7: aba maduo a le 3
 Kabo ya maduo a puo fa motlhatlhojwa a nopotse mafoko jaaka a ntse
o A nopotse dintlha di le 6–7: se abe maduao a puo.
o A nopotse dintlha di le 1–5: aba leduo le le lengwe la puo.
ELA TLHOKO:
 Palo ya mafoko:
o Batshwai ba tshwanetse go netefatsa palo ya mafoko a a dirisitsweng.
o O se ke wa goga maduo ape fa motlhatlhojwa a sa tlhagisa palo ya mafoko
a a dirisitsweng kgotsa fa palo ya mafoko e fosagetse.
o Fa palo ya mafoko e fetilwe, buisa mafoko a le 5 go feta palo e e beilweng
o bo o itlhokomolosa tshobokanyo e e setseng.
PALOGOTLHE YA KAROLO YA B: 10
Kwalololo e ileditswe Phetla
Setswana Puotlaleletso ya Ntlha (FAL)/P1 5 DBE/Ngwanaitseele 2021
NSC – Kaedi ya go tshwaya

KAROLO YA C: TIRISO YA PUO

Mokgwa wa go tshwaya KAROLO C

 Mopeleto:
o Karabo ya lefoko le le lengwe e abelwe leduo le fa mopeleto o fosagetse ntle
fela le fa phoso e fetola bokao jwa lefoko.
o Fa dikarabo e le dipolelo tse di tletseng, mopeleto o o fosagetseng o sokelwe
dirope fa phoso e le mo ponagalong ya puo e e tlhatlhobiwang.
o Fa go tlhatlhobiwa dikhutshwafatso, karabo e tshwanetse go nna le matshwao a
puiso a a nepagetseng.
 Dipopego tsa polelo di tshwanetse go latela melawana ya dipopego tsa puo ka
nepagalo e be e tlhagisiwe ka dipolelo tse di tletseng/go latela taelo.
 Mo dipotsong tse go tlhophiwang karabo e e nepagetseng mo go tsona, amogela
tlhaka e e nyalanang le karabo e e nepagetseng LE/KGOTSA karabo e e
kwadilweng ka botlalo.

POTSO 3

3.1 C/Go ngoka babuisi. (1)

3.2 Moletlo wa Karaoke/mmino. (1)

3.3 Se goeletse ga supa. (2)

3.4 Di le tharo/3. (1)

3.5 Mogala/webosaete/buka ya sefatlhego kana 'twitter'. (2)

(Di le pedi fela)

3.6 Ka gonne fa o goa thata o kgona go iponela bebetsididi gantsi/Gonne fa o

goeletsa o ya go iponela bebetsididi. (2)

3.7 Beach club. (1)

[10]

POTSO 4

4.1 D/bone (1)

4.2 O gakgamaditswe ke seo ba se lebileng/bonang. (2)

4.3 E bontsha modumo o o tswang mo thelebišheneng. (2)

4.4 Ke ntlha, re bona ka katse le ntšwa. (2)

4.5 Matsatsi (1)

4.6 Ke ka gonne e le ngwana, mme a sa tlhaloganye se se diragalang/

Ke ka gonne a sa tlhaloganye ditlamorago tsa lockdown. (2)
(Dikarabo tsa batlhatlhojwa di elwe tlhoko)
[10]

Kwalololo e ileditswe Phetla

Setswana Puotlaleletso ya Ntlha (FAL)/P1 6 DBE/Ngwanaitseele 2021
NSC – Kaedi ya go tshwaya

POTSO 5

5.1 5.1.1 B/leinatota (1)

5.1.2 Pula e nele mo mosong, mme motshegare letsatsi le ne le fisa. (2)

5.1.3 Kgakala (1)

5.1.4 Sekhukhuni (1)

5.1.5 Ngwana o tsholotse molemo otlhe. (2)

5.1.6 Go fetile dinyaga tse pedi a ntse a nna kwa 275 Lakasanta. (2)

5.1.7 Malome o na le dira tse dintsi kwa tirong. (2)

5.1.8 O ne a tlhola a utlweletse seyalemoya motshegare otlhe. (2)

5.1.9 Letlhaodi la palo. (1)

5.2 5.2.1 Ke tla tsoga mo mosong gore ke fitlhe ka nako. (2)

5.2.2 Baithuti ba gana go rutiwa. (2)

5.2.3 Bona ba ne ba gwantela kwa tsona tse di mabapi go ya go senya

keelo ya dithuto. (2)
[20]

PALOGOTLHE YA KAROLO YA C: 40
PALOGOTLHE YA TLHATLHOBO: 80

Kwalololo e ileditswe