Professional Documents
Culture Documents
2018 Dec 18 111237 PDF
2018 Dec 18 111237 PDF
2018 Dec 18 111237 PDF
ดร.นฤดม นวลขาว
narudom@nimt.or.th
เนื้อหาหลักสูตร
1. บทนํา
2. นิยาม
3. แนวคิดพื้นฐาน
4. การประเมินความไมแนนอนมาตรฐาน
5. ความไมแนนอนมาตรฐานรวม
6. ความไมแนนอนขยาย
7. การรายงานความไมแนนอน
8. สรุปขั้นตอนการประเมินความไมแนนอน
2
1.บทนํา
o ธรรมชาติการวัดไมมีการวัดใดที่ไมมคี วามผิดพลาด
o ไมสามารถที่จะกําจัดความผิดพลาดทั้งหมดในการวัด
ออกไปไดทําไดแตลดความผิดพลาดลงจนเปนที่ยอมรับได
o การประเมินความไมแนนอนมีสําคัญตอความเชื่อมั่นในผล
การวัด
9.5 cm ? 63 C ?
3 3
GUM ?
o Guide to the expression of uncertainty
in measurement
o JCGM 100:2008
o Working Group 1 of the Joint
Committee for Guides in Metrology
(JCGM/WG 1)
o JCGM member organizations www.bipm.org/utils/common/documents/jcgm/JCGM_100_2008_E.pdf
4 4
วัตถุประสงค
o รักษาระบบ QC และ QA (หนา 101)
(Maintaining quality control and quality assurance in
production)
o ใหเปนไปตามขอบังคับของทางการ
(Complying with and enforcing laws and regulations)
o ใชในงานวิจัย
(Conducting basic research, and applied research and
development, in science and engineering)
5 5
วัตถุประสงค(ตอ)
o การสอบเทียบ
(Calibrating standards and instruments and performing tests
throughout a national measurement system in order to achieve
traceability to national standards
o การพัฒนา รักษา และเปรียบเทียบมาตรฐานอางอิง และวัสดุอางอิงทั้ง
ภายในและตางประเทศ
(Developing, maintaining, and comparing international and national
physical reference standards, including reference materials.)
6 6
2.นิยาม (Definitions)
Measurement (VIM 2.1)
Process of experimentally obtaining one or
more quantity values that can reasonably be
attributed to a quantity
www.bipm.org/utils/common/.../JCGM_200_2008.pdf
การวัด
กระบวนการที่ทําใหไดมาซึ่งคาปริมาณคาหนึ่งหรือมากกวานั้น
ทางการทดลองที่สามารถใชเปนตัวแทนของปริมาณหนึ่งไดอยาง
สมเหตุสมผล
7 7
สิ่งที่ถูกวัด
สิ่งที่เจตนาวัด
(สิ่งที่ตองการวัด ตองการรูคา)
8 8
2.นิยาม (Definitions) - ตอ
Calibration (VIM 2.39) (หนา 103)
operation that, under specified conditions, in a first step, establishes a relation between
the quantity values with measurement uncertainties provided by measurement standards
and corresponding indications with associated measurement uncertainties and, in a
second step, uses this information to establish a relation for obtaining a measurement
result from an indication
การสอบเทียบ
การปฏิบตั ิงานที่อยูภ ายใตเงื่อนไขที่ถูกระบุไว โดยทีใ่ นขั้นแรกสรางความสัมพันธระหวางคา
ปริมาณกับความไมแนนอนการวัดที่ไดจากมาตรฐานการวัด และสิ่งบงชี้ที่สมนัย ซึ่งมาพรอมกับ
ความไมแนนอนการวัดที่เชื่อมสัมพันธ และในขั้นที่สองใชขอมูลนีใ้ นการสรางความสัมพันธอันหนึ่ง
เพื่อใหไดผลการวัดอันหนึ่งจากสิ่งบงชี้สิ่งหนึ่ง
9 9
คาจริง
คาปริมาณที่สอดคลองกับนิยามของปริมาณปริมาณหนึ่ง
10 10
2.นิยาม (Definitions) - ตอ
Accuracy (VIM 2.13)
Closeness of agreement between a measured quantity
value and a true quantity value of a measurand
ความถูกตอง
ความใกลเคียงของการเปนไปตามกันระหวางคาปริมาณที่วัดไดคา
หนึ่งกับคาปริมาณจริงคาหนึ่งของสิ่งที่เจตนาวัด
11 11
ความเที่ยง
ความใกลเคียงของการเปนไปตามกันของคาบงชี้หรือคาปริมาณที่วัดได
จากการวัดซ้ํา ๆ ที่กระทําต อ วัตถุอั นเดิมหรือตอ วัตถุที่คลายกัน ภายใต
เงื่อนไขทีถ่ ูกระบุ
12 12
Accuracy and precision ?
(ความถูกตอง กับ ความเที่ยง)
ถูกตองและเที่ยง
ไมถูกตองและไมเที่ยง เที่ยงแตไมถูกตอง Trueness
http://www.physicsinfo.co.uk
13 13
ความคลาดเคลื่อน
คาปริมาณที่วัดไดลบดวยคาปริมาณอางอิงคาหนึ่ง
Error = Measured value – Reference value
14 14
2.นิยาม (Definitions) - ตอ
ความคลาดเคลื่อน (error ) แบงได 2 ประเภท
1. ความคลาดเคลื่อนแบบสุม (Random error) เกิดจาก
o ความคลาดเคลื่อนจากผูปฎิบัติการ เชน ขาดความชํานาญการหรือไมมี
ความรู
o การเปลี่ยนแปลงเงื่อนไขการทดลอง
o สามารถลดผลกระทบโดยทําการวัดซ้ําหลายๆ ครั้ง
2. ความคลาดเคลื่อนเชิงระบบ (Systematic error) เกิดจาก
o เครื่องมือไมเปนไปตามขอกําหนดทางเทคนิค
o เลือกใชเทคนิค/วิธีการวัดไมถูกตองเพียงพอ
o สามารถลดผลกระทบโดยการเลือกวิธีที่ถูกตองแมนยําที่สุด
15 15
16 16
2.นิยาม (Definitions) - ตอ
Random error (VIM 2.19)
component of measurement error that in replicate
measurements varies in an unpredictable manner
ความคลาดเคลื่อนเชิงสุม
องคประกอบของความคลาดเคลื่อนการวัดโดยที่ในการวัดซ้ําหลายๆ
ครั้งมีการแปรผันในลักษณะทีไ่ มสามารถทํานายได
17 17
19 19
เงื่อนไขการทําซํ้าได
เงื่อนไขของการวัดหนึ่งจากชุดของเงื่อนไขตางๆ ที่รวมถึงสถานที่ ท่ีตางกั น
ผูปฏิบัติงานที่ตางกัน ระบบวัดที่ตางกันและการวัดซ้ําหลายๆ ครั้งบนวัตถุเดิม
หรือที่มีลักษณะคลายเดิม
20 20
2.นิยาม (Definitions) - ตอ
Measurement uncertainty (VIM 2.26)
Non-negative parameter characterizing the dispersion of the
quantity values being attributed to a measurand, based on the
information used
ความไมแนนอนการวัด
พารามิเตอรที่ไมใชจํานวนลบที่ใชบง บอกลัก ษณะของการกระจายของคา
ปริมาณตางๆ ของสิ่งที่ถกู วัดสิ่งหนึ่งที่กําหนดไวบนพื้นฐานของขอมูลที่ใช
21 21
การประเมินแบบ A
การประเมินองคประกอบของความไมแนนอนการวัดโดยการวิเคราะหเชิงสถิติ
แบบหนึ่งของคาปริมาณที่วัดไดตางๆ ซึ่งไดมาภายใตเงื่อนไขการวัดตางๆ ที่ถูก
นิยามไว
22 22
2.นิยาม (Definitions) - ตอ
Type B evaluation (VIM 2.29)
evaluation of a component of measurement uncertainty
determined by means other than a Type A evaluation of
measurement uncertainty
การประเมินแบบ B
การประเมินองคประกอบของความไมแนนอนการวัดโดยหาจากวิธกี ารอื่นๆ ที่
นอกเหนือไปจากการประเมินความไมแนนอนการวัดแบบ A
23 23
3.แนวคิดพื้นฐาน
• ความยาวของแทงโลหะ / อุณหภูมิของลวดตัวนํา
สิ่งที่ถูกวัด (Measurand) / มวลของลูกตุม
24 24
3.แนวคิดพื้นฐาน
ตัวอยางแหลงที่มาของความไมแนนอน
1. นิยามที่ไมสมบูรณของปริมาณที่ถูกวัด
2. ความไมสมบูรณของการทําใหเปนจริง (realization)
3. การสุมตัวอยางที่ไมเปนตัวแทนของปริมาณที่ถูกวัด
4. สภาวะแวดลอม
5. ความเหมาะสมของวิธีการ และขั้นตอนการวัด
6. ความละเอียดของเครื่องมือวัด
7. ความลําเอียงของการอานเครื่องมือวัดแบบ analog
25 25
3. แนวคิดพื้นฐาน-ความไมแนนอนของการวัด
GUM ไดจําแนกความไมแนนอนออกตามพื้นฐานของวิธีการ
ประเมินดังนี้
1) การประเมิน Type A (Type A evaluation)
2) การประเมิน Type B (Type B evaluation)
26 26
3. แนวคิดพื้นฐาน-ความไมแนนอนของการวัด
Measurement Measurement error
Type B Type A
Systematic error Random error
1 n
x xk
n k 1 u ( x)
s( x )
known Unknown n
systematic error systematic error 1 n
n(n 1) k 1
( xk x ) 2
Uncertainty due
Correction to correction
4.การประเมินความไมแนนอนมาตรฐาน
(Evaluating Standard Uncertainty)
4.1 รูปแบบทั่วไปของการวัด (Modelling the measurement)
ปริมาณที่สามารถวัดได (measurable quantity) แสดงในรูปของ
X = {X} [X]
X = ปริมาณที่ถูกวัด (measurand)
{X} = คาทีเ่ ปนตัวเลข (value)
[X] = หนวยวัด (unit)
28 28
4.1 รูปแบบทั่วไปของการวัด (Modelling the measurement)
ปริมาณที่ถูกวัด Y ซึ่งเปนปริมาณเอาทพุท (output quantity)
ตัดสินจากปริมาณอินพุท (input quantities) Xi
เมื่อ i = 1, 2, 3,…n โดยฟงกชั่นความสัมพันธ f ดังสมการ
X1
Y f X2
Xn
Y f X 1 , X 2 ,..... X N
29
o สวนเบี่ยงเบนมาตรฐานของคาเฉลี่ย
Standard deviation of mean / s (qi )
s (qi ) u (qi )
Standard uncertainty (Type A ) n
(หนา 106)
33
1 n
s (qi )
n 1 i 1
(qi q ) 2 n=จํานวนขอมูลครั้งกอน
s(qi )
s (qi ) u (qi ) m=จํานวนขอมูลครั้งใหม
m
34
4.3 การประเมินความไมแนนอนมาตรฐาน Type B
สามารถประเมินไดจากการตัดสินในเชิงวิทยาศาสตร โดยใชพื้นฐานของขอมูลที่เปนไปได
ของความแปรผันของ Xi ซึ่งรวมไปถึง
• ขอกําหนดทางเทคนิคของผูผลิต
o ความถูกตอง (Accuracy)
o ความเสถียร (Drift / Stability)
o สัมประสิทธิ์การขยายตัวทางอุณหภูมิ
o อื่นๆ
• ขอมูลในใบรับรองการสอบเทียบ
• ความไมแนนอนที่กําหนดไวในขอมูลที่ตองการจาก Handbook เชน Thermal emf
35
(หนา 110)
36
4.3 การประเมินความไมแนนอนมาตรฐาน Type B
• ขอกําหนดทางเทคนิคของผูผลิต
37
38
39 39
40
4.3 การประเมินความไมแนนอนมาตรฐาน Type B
• การรายงานเปนคาคงที่
41
4.4 การแสดงรูปแบบของการประเมินความไมแนนอน
(Graphical illustration of evaluating standard uncertainty)
การประเมินความไมแนนอนมาตรฐาน Type A
เปนการประเมินแจกแจงแบบปกติ (Normal Distribution)
: คากลางหรือคาเฉลี่ยที่ไดจากผลการวัด n ครั้ง
: สวนเบี่ยงเบนมาตรฐาน
ความถี
42 42
4.4 การแสดงรูปแบบของการประเมินความไมแนนอน
(Graphical illustration of evaluating standard uncertainty)
การประเมินความไมแนนอนมาตรฐาน Type B
การแจกแจงแบบสี่เหลี่ยมผืนผา (Rectangular Distribution) เปนความไมแนนอนที่
ไดจากการกระจายของขอมูลที่เทาเทียมกันตลอดพิสัยที่กําหนด
a
2a = range 2 rec x 2 Pdx
a = semi-range -a
1
When P
2a
1 a
a
2a 1 x3 a2
2
rec x dx
2
-a
2a 3a a 3
a
= คากลาง rec
-a = คาขีดจํากัดต่ําสุด 3
a
+a = คาขีดจํากัดสูงสุด ความไมแนนอนมาตรฐาน = u x i
3
43 43
4.4 การแสดงรูปแบบของการประเมินความไมแนนอน
(Graphical illustration of evaluating standard uncertainty)
การประเมินความไมแนนอนมาตรฐาน Type B
การแจกแจงแบบสามเหลี่ยม (Triangular Distribution) เปนความไมแนนอนที่ไดจาก
การกระจายของขอมูลมีความหนาแนนอยูตรงกลางๆ มากกวาทั้งสองขางของพิสัย
a
2a = range 1
2 tri x 2 Pdx
2 -a
a = semi-range
1
When P
2a
a a
1 1 1 x3 a2
2
tri x 2 dx
2 -a 2a 2 3a a 6
a
= คากลาง tri
6
-a = คาขีดจํากัดต่ําสุด a
+a = คาขีดจํากัดสูงสุด ความไมแนนอนมาตรฐาน = u x i
6
44 44
สมรรถนะทางดานมาตรวิทยาและระบบคุณภาพสําหรับวิศวกรไฟฟา
4.4 การแสดงรูปแบบของการประเมินความไมแนนอน
(Graphical illustration of evaluating standard uncertainty)
Type A Type B
ขอกําหนดทางเทคนิคจากผูผลิต
สวนเบี่ยงเบน
มาตรฐานของ รับรองการสอบเทียบ
คาเฉลี่ย
ความละเอียดของเครื่องมือ
ปจจัยอื่น ๆ ขึ้นกับประสบการณ
การกระจายขอมูล การกระจายขอมูล
หรือแบบอื่น ๆ
45 45
• Type B.1
คาความไมแนนอนอันเนื่องเครื่องมือมาตรฐานที่ใช
U 95%
u B1
k
ความถี
46 46
4.4 การแสดงรูปแบบของการประเมินความไมแนนอน
(Graphical illustration of evaluating standard uncertainty)
ใบรับรองการสอบเทียบ
ผลการสอบเทียบ Platinum Resistance Thermometer ที่จุดสามสถานะของน้ํา
เทากับ 25.583 99 ที่ 273.16 K คาความไมแนนอนที่ระดับความเชื่อมั่น 95 %
(k=2.56) เทากับ 40
คาความไมแนนอนมาตรฐาน Type B เทากับ
U 40 μΩ
u Rs 15.6 μΩ
k 2.56
47 47
แบบฝกหัด
o จงหาความไมแนนอนมาตรฐานที่ไดจากใบรับรองผลการสอบเทียบมวล
มาตรฐาน 1 kg มีคาเทากับ 1 000.000 325 g และมี “ความไมแนนอน
160 mg ที่ระดับความเชื่อมั่น 95 %” (k = 2)
o จงหาความไมแนนอนมาตรฐานที่ไดจากใบรับรองผลการสอบเทียบตัว
ตานทานมาตรฐาน 10 มีคาเทากับ 10.000 742 ± 100 µ ที่
ระดับความเชื่อมั่น 99% (k = 3)
48 48
• Type B.2
คาความไมแนนอนอันเนื่องความละเอียดของเครื่องมือ
Readability
uB 2
3 1
2a
49 49
4.4 การแสดงรูปแบบของการประเมินความไมแนนอน
(Graphical illustration of evaluating standard uncertainty)
ความละเอียดของเครื่องมือ (Resolution)
เครื่อง Digital Multimeter มีคาหลักนัยสําคัญที่นอยที่สดุ 0.1 V เครื่องมืออานแสดงคาได
119.9 V แตเครื่องมืออาจวัดไดมีคาระหวาง 119.95 V และ 119.85 V
ซึ่งผลของความละเอียด 0.1 V จะเปนเหตุใหเกิดความคลาดเคลื่อนที่เกิดขึ้นจากการปดคา
ซึ่งคาอยูระหวาง - 0.05 V และ + 0.05 V
ดังนั้นความไมแนนอนมาตรฐานที่เกิดขึ้นจากความละเอียดของเครื่องมือ + 0.05 V
0.1 V 0.05 V
u xres 0.029 V
2 3 3
ความละเอียดของเครื่องมือ (Resolution)
เครื่องชั่งที่อานคาเปน Digital มีคาหลักนัยสําคัญที่นอยที่สดุ 10 mg
51 51
4.4 การแสดงรูปแบบของการประเมินความไมแนนอน
(Graphical illustration of evaluating standard uncertainty)
ความสามารถในการอานคาไดของเครื่องมือ (Readability)
เครื่องวัดอุณหภูมิชนิดแทงแกว มีคาหลักนัยสําคัญที่นอยที่สุด 1 C แตความสามารถใน
การอานคาได จะอยูระหวาง 1/2 ถึง 1/20 ของ 1 C
คาความไมแนนอนมาตรฐาน Type B เทากับ
1 C
u xres 0.29 C
2 3
หรือ
1 C
u xres 0.029 C
20 3
เปนการประเมินการแจกแจงแบบสีเ่ หลีย่ มผืนผา (Rectangular Distribution)
52 52
แบบฝกหัด
จงหาคาความไมแนนอนมาตรฐาน Type B
ที่เปนผลมาจากคาความละเอียดของเครื่องชั่ง
53 53
แบบฝกหัด
จงหาคาความไมแนนอนมาตรฐาน Type B
ที่เปนผลมาจากคาความละเอียดของDigital
Thermometer
54 54
• Type B.3
คาความไมแนนอนอันเนื่องเสถียรภาพหรือการเลื่อนคาของ
เครื่องมือ
Stability
uB3 1
3 2a
55 55
4.4 การแสดงรูปแบบของการประเมินความไมแนนอน
(Graphical illustration of evaluating standard uncertainty)
56 56
4.4 การแสดงรูปแบบของการประเมินความไมแนนอน
(Graphical illustration of evaluating standard uncertainty)
ขอกําหนดทางเทคนิคจากผูผลิต
ผูผลิตไดกลาวอางคาความเสถียรของตัวเก็บประจุเทากับ 100 ppm ตอป
ถากําหนดใหตัวเก็บประจุสอบเทียบทุกๆ 1 ป ดังนั้นคาความไมแนนอนมาตรฐาน
Type B ที่เปนผลมาจากความเสถียรของตัวเก็บประจุเทากับ
u xdrift
100 ppm
57.7 ppm
3
57 57
• Type B.4
คาความไมแนนอนอันเนื่องสภาพแวดลอม
อุณหภูมิ
ความดันบรรยากาศ
ความชื้น
ปริมาณ CO2
58 58
59 59
5. ความไมแนนอนมาตรฐานรวม
(Combined standard uncertainty)
5.1 กรณีปริมาณอินพุทไมมีสหสัมพันธกัน
(Uncorrelated input quantities)
5.2 กรณีปริมาณอินพุทมีสหสัมพันธกัน
(Correlated input quantities)
60 60
ความไมแนนอนของเวลาที่หลังตื่นนอน เวลาเขางาน
ตื่น 6.00 นอาบน้ํา 15 นาที 615แตงตัว 15 นาที 6.30
กินขาวเชา 15 นาที 645เดินทาง 1 ชั่วโมง 745เขางาน 8.00 น.
“ความไมแนนอนที่อาจเกิดขึ้น”
ตื่นสาย = 10 นาที, ฝนตก = 10 นาที, รอรถ = 10 นาที, รถติด = 10 นาที
N
ci u 2 xi
2
i 1
f
ci เรียกวา sensitivity coefficient =
xi
N
c u 2 xi
2
uc ( y ) i
i 1 62
62
5.1 กรณีปริมาณอินพุทไมมีสหสัมพันธกัน (Uncorrelated input quantities)
Sensitivity Coefficient (Ci )
ใชเพื่อเปลี่ยนจากหนวยวัดอื่นๆ เปน หนวยวัดที่ตองการจะคํานวณ
หาคา Uncertainty เชน Volt เปน oC
T 2
Ci
c2
T 2
ดังนั้น T ( C ) V Ci V
c2
c2 = 0.014388 mK
63
คือ ความยาวคลื่น 63
เขียนไดใหม ดังนี้
N 2 2
xi 2 c c ux ux r x , x
N 1 N
uc2 ( y ) ci u i j i j i j
i 1 i 1 j i 1
ในกรณี r(xi,xj) = +1
2
N
u y
2
c
ci u xi
i 1
N
uc ( y ) ci u xi c1ux1 c2ux2 ... cN uxN
i 1
66 66
5.2 กรณีปริมาณอินพุทมีสหสัมพันธกนั (Correlated input quantities)
ตัวอยาง
R1 R2 R3 R10 Rref 10 k
1) Ri (R1,R2,R3,……,R10) แตละตัวมีคาระบุ 1 k
2) ความไมแนนอนมาตรฐานของ Rs คือ u(Rs) = 100 m
r x , x r R , R 1
i j i j
10
Rref Ri
i 1
10
U k uc y
k = coverage factor
68 68
6.ความไมแนนอนขยาย (Expanded uncertainty)
u y
4
eff c 4
N u y
i
i 1 i
TINV(0.0455,degree of freedom)
72 72
ตัวอยาง
o ทําการวัด 4 ครั้ง ได Type A คือ ui(y) = 3.5
Type B ทั้ง 5 คา ซึ่งเทากับ 0.1, 0.1, 0.1, 0.1 และ 0.1 โดยทั้งหมดมีคา
i เทากับ และ uc(y) = 5.7
eff
5.7 4 21.1
3.54 0.14 0.14 0.14 0.14 0.14
4 1
แบบฝกหัด
o ทําการวัด 4 ครั้ง ได Type A คือ ui(y) = 16.5
Type B ทั้ง 5 คา ซึ่งเทากับ 10, 2, 3, 1 และ 1 โดยทั้งหมดมี
คา i เทากับ และคา uc(y) = 20.8
จากตาราง t-student ที่ระดับความเชื่อมั่น 95 %
Coverage factor (k) = ?
74 74
Uncertainty Budget
• EA-4/02 M: 2013 – Evaluation of the uncertainty of
measurement in calibration
• http://www.european-accreditation.org/publication/ea-4-02-m
75 75
Uncertainty Budget
76 76
7.การรายงานความไมแนนอน
(Reporting uncertainty)
o ปริมาณที่ถูกวัดและความไมแนนอนขยายควรจะรายงานในรูป y + U และตามดวย
ระดับความเชื่อมั่น
o ปกติความไมแนนอนจะรายงานในรูป (±) พรอมดวยหนวยวัดของปริมาณที่ถูกวัด
หรือเปนคาสัมพัทธ
o จํานวนตัวเลขที่รายงานควรจะสะทอนใหเห็นถึงความสามารถในการวัดในทางปฏิบัติ
o ความไมแนนอนที่รายงานสามารถปดขึ้นใหไดตัวเลขที่เหมาะสม หรือปดลง ถาไมทํา
ใหลดความเชื่อมั่นของผลการวัดอยางมีนยั สําคัญ
o ควรปดเลขที่ขั้นตอนสุดทายของการคํานวณ
(หนา 112)
77 77
7.การรายงานความไมแนนอน
(Reporting uncertainty) (หนา 113)
78 78
เลขนัยสําคัญ (Significant Figures)
การบันทึกตัวเลข 13 13.1 13.0 และ 13.00
ตัวเลขทั้งสี่มีจํานวนเลขนัยสําคัญแตกตางกัน
79 79
หลักการพิจารณาจํานวนเลขนัยสําคัญ
เลขทุกตัว ถือเปนเลขที่มีนยั สําคัญ ยกเวน
(1) เลข 0 ( ศูนย ) ที่อยูซายมือสุดหนาตัวเลข เชน
0.1 มีเลขนัยสําคัญ 1 ตัว
0.01 มีเลขนัยสําคัญ 1 ตัว
0.0152 มีเลขนัยสําคัญ 3 ตัว
(2) เลข 0 ( ศูนย ) ที่อยูระหวางตัวเลขถือเปนเลขนัยสําคัญ เชน
101 มีเลขนัยสําคัญ 3 ตัว
1.002 มีเลขนัยสําคัญ 4 ตัว
(3) เลข 0 ( ศูนย ) ที่อยูทายแตอยูในรูปเลขทศนิยม ถือวาเปนเลขนัยสําคัญ เชน
1.20 มีเลขนัยสําคัญ 3 ตัว
2.400 มีเลขนัยสําคัญ 4 ตัว
80 80
หลักการพิจารณาจํานวนเลขนัยสําคัญ
เลขทุกตัว ถือเปนเลขที่มีนยั สําคัญ ยกเวน
(4) เลข 0 ( ศูนย ) ที่ตอทายเลขจํานวนเต็ม ถาจะนับเปนเลขนัยตองระบุไว เชน
120 มีเลขนัยสําคัญ 2 ตัว
120 มีเลขนัยสําคัญ 3 ตัว
200 มีเลขนัยสําคัญ 1 ตัว
200 มีเลขนัยสําคัญ 2 ตัว
200 มีเลขนัยสําคัญ 3 ตัว
(5) เลข 10 ที่อยูในรูปยกกําลัง ไมเปนเลขนัยสําคัญ เชน
4
1.30 x10 มีเลขนัยสําคัญ 3 ตัว
6
2.501 x10 มีเลขนัยสําคัญ 4 ตัว
81 81
การปดเศษของจํานวน
ถามีคามากกวาหรือเทากับ 5 ตัวเลขที่อยูหนาใหปดคาเพิ่มอีกหนึ่งคา และ ถามี
คานอยกวา 5 ใหปดเศษทิ้ง
เชน 1.2364
ตองการตัวเลขที่มีเลขนัยสําคัญเทากับ 2
คําตอบคือ 1.2364 >>>>1.2
ถาตองการตัวเลขที่มีเลขนัยสําคัญเทากับ 3 คําตอบคือ 1.2364 >>>>1.24
82 82
การบวก และการลบเลขนัยสําคัญ
ใหบวก-ลบ แบบวิธีทางคณิตศาสตรกอน
ผลลัพธที่ไดตองมีตําแหนงทศนิยมละเอียดเทากับปริมาณเลขนัยสําคัญที่นอย
ที่สุด
83 83
การคูณ และการหารเลขนัยสําคัญ
ใหคูณ - หาร แบบวิธีทางคณิตศาสตรกอน
ผลลัพธที่ไดตองมีจํานวนเลขนัยสําคัญเทากับจํานวนเลขนัยสําคัญของตัวคูณหรือ
ตัวหารที่นอยที่สุด
ผลลัพธจะตองมีจํานวนเลขนัยสําคัญเทากับ 2 ตัว
325.4 x 4.7 = 1.7 x 103
84 84
ตัวอยาง
1) ด.ญ.พลอยชมพูใชเครื่องวัดเสนผานศูนยกลางของเหรียญบาทได 1.29
เซนติเมตร เขาควรรายงานพื้นที่หนาตัดเทาไร
85 85
ตัวอยาง
2) จากสมการ x = A + BC โดยที่คา A=0.8 หนวย B=3.06 หนวย
C=20.30 หนวย คา x ที่คํานวณไดควรรายงานคาเทาไร
86 86
แบบฝกหัด
1) จงบอกเลขนัยสําคัญของตัวเลขตอไปนี้
a) 1.20x103
b) 0.551 F/F
c) 10.5 K
d) 100 V
e) 3.98675
f) 12398756
g) 3.14
h) 0.15 %
87 87
แบบฝกหัด
ผลการวัด 5 ครั้ง ดังตาราง
88 88
แบบฝกหัด
1) จากสมการ U = k · uc
โดยที่คา k = 1.96 หนวย และ uc = 3.06 หนวย
U ที่คํานวณไดควรรายงานคาเทาไร
2) จากสมการ U = k · uc
โดยที่คา k = 2.0 หนวย และ uc = 3.06 หนวย
U ที่คํานวณไดควรรายงานคาเทาไร
3) จากสมการ U = k · uc
โดยที่คา k = 2 หนวย และ uc = 3.06 หนวย
U ที่คํานวณไดควรรายงานคาเทาไร
89 89
แบบฝกหัด
รายงานผลการสอบเทียบพรอมกับคาความไมแนนอนใดถูกตองและ
เหมาะสม
a) 100.000 V + 0.008 V
b) 100.000 V + 0.008 4 V
-6
c) 100.000 V + 80 · 10
d) 100.000 V + 8 %
e) 100.000 V + 0.008 812 5 V
f) 100 V + 8 %
90 90
8.สรุปขั้นตอนการประเมินความไมแนนอน
(Summary of procedure for evaluating and expressing uncertainty)
Type A / Determining
Mathematical
Type B Combined
Model uncertainty
evaluation
Determining
Reporting Coverage factor
expanded
uncertainty (k)
uncertainty
91 91
ตัวอยางการคํานวณความไมแนนอนของการวัด
สอบเทียบแรงดันไฟฟากระแสตรงของแหลงจายไฟ 100 V
(23+1) C
UUC (50+15) %RH
Thermal emf : < 0.3 V/ C
Standard Accuracy : 0.001 V
92 92
สอบเทียบแรงดันไฟฟากระแสตรงของแหลงจายไฟ 100 V
• อุณหภูมิ / ความละเอียดและความถูกตอง
ผลกระทบ (Influences)
ของเครื่องมือวัด และอื่นๆ
93 93
ตัวอยางการคํานวณความไมแนนอนของการวัด
Mathematical Model
Vx แรงดันไฟฟากระแสตรงที่ตอ งการทราบคา
Vstd แรงดันไฟฟามาตรฐานที่อานไดจาก DMM
Vstd คาความถูกตอง(Accuracy)จากผูผลิตของ DMM
Vemf Thermal EMF
Vres ความละเอียดที่อานไดจาก DMM
94 94
ตัวอยางการคํานวณความไมแนนอนของการวัด
a) คาเฉลี่ย 100.000 22 V
6
190 10 V
b) Type A u V 5
86 10 V
std
6
c) Type B evaluation
1) ความละเอียดของเครื่องมือ Digital Multimeter
0.0001 V
u Vres 2.9 105 V
2 3
u Vemf
0.000 000 3 V
3) Thermal EMF 173 109 V
3
95 95
การคํานวณความไมแนนอนของการวัด
Determining Combined uncertainty
กรณีปริมาณอินพุทไมมีสหสัมพันธกัน (Uncorrelated input quantities)
N f
c u 2 xi ci
2
uc ( y )
i
i 1 x
i
96 96
การคํานวณความไมแนนอนของการวัด
Determining Combined uncertainty
uc Vx 584 10 6 V
eff
584 10 6 4
5 1
eff 8511
97 97
ตัวอยางการคํานวณความไมแนนอนของการวัด
จากตาราง t-student ที่ระดับความเชื่อมั่น 95 %
Coverage factor (k) = 2
98 98
ตัวอยางการรายงานความไมแนนอนของการวัด
Reporting uncertainty
100.000 2 V + 0.001 2 V
1.2 10 3V
100 V
100.000 2 V + 12 V/V
12 10 6 V
-6
1V
100.000 2 V + 12 x 10
99 99
END
100 100
QA & QC
Specification
Upper Limit
B D
True value
A
Lower Limit
C
101 101
(3)
(1)
Measurand ?
(2)
102 102
การสอบเทียบ
เครื่องสอบเทียบทางไฟฟา
เครื่องมือมาตรฐาน
เครื่องมือที่ตองการสอบเทียบ
ดิจติ อลมัลติมิเตอร
103 103
ความคลาดเคลื่อน
เครื่องมือมาตรฐาน : 10.00027 V
เครื่องมือที่ตองการสอบเทียบ : 9.9979 V
Error ?
104 104
คาแก
เครื่องมือมาตรฐาน : 10.00027 V
เครื่องมือที่ตองการสอบเทียบ : 9.9979 V
Correction ?
105 105
การประเมินความไมแนนอนมาตรฐาน Type A
(Type A evaluation)
106 106
การแสดง/รายงานผล
o แสดงในรูปสัมบูรณ (Absolute)
s qi 0.025V
u qi s q
n
5
0.011V
o แสดงในรูปสัมพัทธ (Relative)
0.011V
u qi 100 0.11%
10V
107 107
การแสดง/รายงานผล
o แสดงในรูปสัมพัทธ (Relative)
ppm (part per million) ในลานสวน
% (Percentage) เปอรเซ็นท
1 ppm = 1x10-6
-6
10 ppm = 10x10
100 ppm = 100x10-6
-6 -3
1000 ppm = 1000x10 = 1x10 x100 = 0.1 %
10000 ppm = 10000x10-6 = 1x10-2x100 =1%
108 108
แบบฝกหัด
จงแปลงหนวยของความไมแนนอน
Relative uncertainty Absolute uncertainty
o 100.000 2 V + 0.001 2 V
o 10.000 185 pF + 1.4 F/F
o 1 000.000 85 kg + 50 mg
o 1.000 55 pF + 14 x 10-6
o 9.998 V + 0.15 %
109 109
แบบฝกหัด
กรณีเครื่องมือวัดแบบ digital
• อานคา 600.0 V
• Accuracy : (0.1% of rdg + 3 dgt)
• 0.1% of rdg ถา reading มีคา 600.0 V
0.1% ของ 600 V = ? V
• 1 digit หรือ count หมายถึง หลัก
สุดทายที่อานได เชน ที่ 600 V
มี resolution 0.1 V ดังนั้น 3 dgt = ? V
• Accuracy = (0.60 V + 0.3 V) = 0.90 V
หรือ (0.90 V/600 V)x100 = 0.15 %
110 110
แบบฝกหัด
กรณีเครื่องมือวัดแบบ digital
• อานคา 220.0 V
• Accuracy : (0.1% of rdg + 3 dgt)
• 0.1% of rdg ถา reading มีคา 220.0 V
0.1% ของ 220 V = ? V
• 1 digit หรือ count หมายถึง หลัก
สุดทายที่อานได เชน ที่ 220.0 V
มี resolution 0.1 V ดังนั้น 3 dgt = ? V
• Accuracy = (0.22 V + 0.3 V) = 0.52 V
หรือ (0.52 V/220 V)x100 = 0.24 %
111 111
111
112 112
• http://www.tisi.go.th/images/stories/lab/lab_pdf/TLA-03-00.pdf
113 113
END
114 114