OBOWIĄZYWANIE PRAWA

1. Jakie są przyczyny przestrzegania/ nieprzestrzegania prawa?

Termin „obowiązywanie prawa” – jest wieloznaczny, co do argumentacji określonej normy

prawnej lub całego systemu prawa.
Argumentacja (może odwoływać się do):
- określona aksjologia
- warunki formalne
- fakty społeczne
DLACZEGO PRAWO OBOWIĄZUJE

 Nie ma społecznej doniosłości

 Nie jest efektywna
Powinna być: obowiązująca, egzekwowalna, zasługująca na ochronę
(gdy nie ma tych czynników nie będzie obowiązywać)

2. Czym się różni formalne i realistyczne podejście do obowiązywania

prawa?
UJĘCIE FORMALNE -> tetyczne
 Pochodzące od uprawnionego autorytetu lub podmiotu kompetentnego
 Ma reguły, które pomagają ustalić obowiązywanie normy w systemie
 Obowiązywanie relatywne i systemowe

obowiązuje gdy..

Właściwie ustanowione w Kompetentny organ zgodnie z organem prawotwórczym,

przepisach w odpowiedniej formie z logicznymi regułami przez inne normy.

Ogłoszone Tzw. promulgowane

urzędowo

Jeżeli sprzeczność występuje to ją eliminujemy poprzez reguły

Nie zawiera sprzeczności kolizyjne.
Wyjątek: normy, których sprzeczności nie da się wyeliminować

Nie zostało uchylone Przez przepisy derogacyjne lub w inny sposób

Nie zostało uznane za Z Konstytucją, lub innymi aktami wyższymi uznanymi przez rząd TK.
sprzeczne
….. i będą trwać aż nie pozostaną uchylone (w ujęciu pozytywistycznym)
UJĘCIE REALISTYCZNE -> Socjologiczne
 Prawo obowiązuje, gdy jest przestrzegane lub regularnie stosowane
 Poglądy zwolenników realizmu prawnego
 Mamy masowo zgodność zachowań adresatów norm
 Trudne w ujęciu miarodajności, kiedy ujęcie jest obowiązujące

Zjawisko odwyknienia (desuetudo): Długotrwałe niestosowanie lub nieprzestrzeganie normy.

Dotyczy norm NIE przepisów!!!!
norma sankcjonowana – adresat pierwotny nie stosuje się
norma sankcjonująca – adresat wtóry nie stosuje się do
dyspozycji normy
Niewykorzystywanie z kompetencji i niestosowanie sankcji.
Zdarza się, gdy przepisy prawa konstytucyjnego nie są wykorzystywane już w praktyce.

3. Czy nieznajomość prawa zwalnia od odpowiedzialności?

Nieznajomość prawa nie zwalnia z odpowiedzialności
Prawo państwa obowiązuje wszystkich, którzy aktualnie przebywają na terenie RP.

4. Na czym polega obowiązywanie prawa w wymiarze osobowym,

czasowym i przestrzennym?

OSOBA ->
- Ludność państwa nie ma charakteru jednolitego.
- Prawo państwa obowiązuje wszystkich, którzy aktualnie przebywają na terenie RP.
- Polacy poza granicami RP też są pod prawem polskim ale musi być przestępstwo
popełnione również w tym kraju

CUDZOZIEMCY APATRYDZI CUDZOZIEMCY

czasowo lub stale os. bez obywatelstwa o specjalnym statucie

- żołnierze
- dyplomaci
KORZYSTAJĄ Z IMMUNITETÓW: nie podlegają jurysdykcji
i mają nietykalność
CZAS ->
 Możemy określić moment początkowy i końcowy obowiązywania normy prawnej
 Norma zwyczajowa -> uznaje się początek jako chwila jej uznania (usankcjonowania)
 Norma prawa stanowionego -> wypełniamy formalne warunki obowiązywania
systemowego -> Termin jest wskazany w akcie
 FORMALNYM WARUNKIEM OBOWIĄZYWANIA JEST URZĘDOWE OGŁOSZENIE AKTU N.

PRZESTRZEŃ ->
Akt normatywny obowiązuje na określonym terytorium.
- terytorium całego państwa (organy wewnątrzkrajowe)
- terytorium lądowe
- wody śródlądowe
- terytorium morskie
- przestrzeń powietrzna
- na statkach morskich
- na statkach powietrznych

Może obowiązywać na części terytorium państwa np. Prawo miejscowe

Prawo państw federacyjnych
Prawo stanowe
Prawo republikańskie (dany stan/republika)

Zwierzchnictwo terytorialne – sprawuje ono władzę w sposób wyłączny w st. do wszystkich

podmiotów znajdujących się na terenie państwa.
WYJĄTEK: Umowy i zwyczaje międzynarodowego prawa publicznego – mogą być stosowane
nawet prawa obce!
NIE MÓWIMY TU O PRAWIE WSPÓLNOTOWYM – EUROPEJSKIM!!
 PRZESTRZEGANIE PRAWA
1. Jakie są przesłanki przestrzegania prawa?
- Przestrzeganie prawa jest zachowaniem adresata normy prawnej zgodnym z treścią
dyspozycji tej normy w warunkach określonych w tej hipotezie.
- Świadomie adresat dostosowuje się do obowiązujących norm prawnych np. ze względów
moralnych albo religijnych
- Posłuch wobec prawa dzieli się na:
Szacunek dla prawa jako takiego = POSTAWA LEGALISTYCZNA
Chęć uzyskania jakiś korzyści lub uniknięcia kar = POSTAWA OPURNISTYCZNA
Chęć naśladowania zachowań innych = POSTAWA KONFORMISTYCZNA

2. Na czym polega łamanie, naruszanie i omijanie prawa?

CONTRA LEGEM
 Naruszenie prawa
 Złamanie prawa
 Nadużycie prawa – działanie zgodne
z literalnym brzmieniem przepisu,
ale jednocześnie sprzecznymi z
zasadami współżycia społecznego
 Obywatelskie nieposłuszeństwo –
publiczna manifestacja mająca na
celu przekazanie czego, przyjmując
sankcje na siebie.
PRAETER LEGEM
 Tzw. „Obok prawa”
 Działanie lub zaniechanie
niezgodnych z treścią dyspozycji
normy bezwzględnie wiążącej
 Unikanie zakazów, nakazów
 Omijanie prawa – zamierzone i
świadome osiągnięcie celu
zabronionego przez jedną normę w
taki sposób, że adresat podejmuje
zachowanie, które pozornie stanowi
przypadek zastosowania innej
normy (unika sankcji)

3. Jakie są przyczyny i przejawy łamania lub naruszania prawa?

 nieznajomość
 niezrozumiałość przepisów;
 przepisy kontrowersyjne budzące opór adresatów (np. niektóre zakazy w tzw.
specustawie o przeciwdziałaniu pandemii)
 inflacja przepisów, biurokracja, nadmiar regulacji w sektorze przedsiębiorczości.

4. Co oznacza termin nieposłuszeństwo obywatelskie?

Publiczna manifestacja mająca na celu przekazanie czegoś, przyjmując sankcje na siebie.
 SANKCJE PRAWNE
1. Czym jest sankcja prawna?
Część normy prawnej, określająca tzw. ujemne konsekwencje prawne, jakie ustawodawca
przewidział dla wszystkich tych, którzy popełniają czyny zabronione lub niezgodne z normą
prawną.

2. Jakie są przesłanki klasyfikacji sankcji prawnych?

Przesłanka –
 JĘZYKOWA: treść normy zachowania w postaci słownej wypowiedzi i słownej zapowiedzi
danej dolegliwości
 REALNA: społeczny fakt podjęcia lub możliwości podjęcia określonych kroków wobec
podmiotów zachowujących się niezgodnie z wzorami zachowań

Tradycyjna teoria prawa:

 SANKCJA REPRESYJNA
 SANKCJA EGEKUCYJNA
 SANKCJA NIEWAŻNOŚCI

3. Czym się wyróżniają sankcje w prawie karnym?

Sankcja represyjna (karna, penalna) – sankcja grożąca za dokonanie czynów zabronionych,
polegających na działaniu, rzadziej na zaniechaniu.
- pozbawienie naruszyciela zakazu cennych dla niego dóbr
- bezpieczeństwo innych wokół
Mają określone funkcje kary:
 Odpłata – odpłata „złem za zło”
 Resocjalizacja przestępcy – przywrócenie do porządku
 Odstraszenie danego przestępcy od popełnionych w przeszłości czynów
 Odstraszenie innych
 Izolacja przestępcy i uniemożliwienie mu innych przestępstw
 Eliminacja ze społeczeństwa
 Naprawa naruszonego czynu

4. Czym się różnią kary od środków karnych?

KARY –
1. Dożywotnie pozbawienie wolności
2. 25 lat pozbawienia wolności
3. Pozbawienie wolności
4. Ograniczenie wolności
5. Grzywna
ŚRODKI KARNE –
1. Pozbawienie praw publicznych
2. Zakaz zajmowania określonego stanowiska
3. Zakaz wykonywania określonego zawodu
4. Zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej
5. Zakaz prowadzenia pojazdów
6. Przepadek przedmiotów
7. Podanie wyroku do publicznej wiadomości
 5. Na czym polega sankcja nieważności?
Stosowana przez:
- prawo cywilne
- organy władzy publicznej
- decyzje administracyjne

LEGES PERFECTAE:
Sankcje norm prawnych uznają wadliwą czynność prawną za niebyłą. W świetle prawa
istnieje nadal taki stan, jakby do dokonania czynności nie doszło.

BEZWGLĘDNA
- Z mocy samego prawa
- jakby nie wywołała żadnych skutków
- i tak jest unieważniona
- Czynność niebyła, niedokonana
WZGLĘDNA
- uprawnione os. składają wniosek
- stwierdzenie nieważności zarzucając wady

BEZSKUTECZNOŚĆ ZAWIESZONA BEZSKUTECZNOŚĆ WZGLĘDNA

- Tymczasowy brak skutków prawnych - stwierdzona przez sąd
- żąda os. trzecia
- uniemożliwia kształtowanie spraw między str.
(które prowadziłyby do pokrzywdzenia os. trzecich)

6. Jakie funkcje pełnią sankcje karne?

® odpłata,
® wymierzenie sprawiedliwości,
® odstraszanie,
® resocjalizacja,
® restytucja,
® wychowawcza;
® bezpieczeństwo publiczne,
® zdrowie publiczne,
® ochrona ładu i porządku publicznego

7. Co oznacza zasada humanitarnego karania?

Zakaz okrutnego i niehumanitarnego karania, kara nie może naruszać godności ukaranego.
Co więcej nie obowiązuje kara śmierci i tortur w prawie Międzynarodowym.