12.

MODELIRANJE PROIZVODNIH SISTEMA II

MAŠINSKI FAKULTET PROIZVODNI SISTEMI I Dr.sc. Edin Cerjaković, docent

Datum Naziv predavanja Čas

22.09.2014. 0945 – 1200 Uvod 3
29.09.2014. 0945 – 1200 Teorija proizvodnih sistema; Tržišta proizvoda i usluga 3
06.10.2014. 0945 – 1200 Projektovanje proizvodnih sistema 3
13.10.2014. 0945 – 1200 Projektovanje proizvodnih sistema 3
20.10.2014. 0945 – 1200 Projektovanje proizvodnih sistema 3
27.10.2014. 0945 – 1200 Graf prethodnosti. Matrica masa. Matrica dužine transportnih puteva. Transportne metode 3
03.11.2014. 0945 – 1200 Tipovi proizvodnje 3
10.11.2014. 0945 – 1200 Tipovi proizvodnje; Test I 3
17.11.2014. 0945 – 1200 Organizacija radnih mjesta u funkciji od tipa proizvodnje 3
24.11.2014. 0945 – 1200 Struktura proizvodnog sistema 3
01.12.2014. 0945 – 1200 Modeliranje proizvodnih sistema 3
08.12.2014. 0945 – 1200 Simulacija proizvodnih sistema 3
15.12.2014. 0945 – 1200 Simulacija proizvodnih sistema 3
22.12.2014. 0945 – 1200 Optimiranje proizvodnih sistema 3
29.12.2014. 0945 – 1200 Test II; Rekapitulacija 3
http://ecmf.esy.es/ Password: PSI_211215 1/22
 12. MODELIRANJE PROIZVODNIH SISTEMA II

MAŠINSKI FAKULTET PROIZVODNI SISTEMI I Dr.sc. Edin Cerjaković, docent

Definicija 8 – Investicija, prema [142.]:
Investicija je svjesno vezivanje finansijskih sredstava, na duži vremenski period, u materijalne i nematerijalne
objekte sa namjerom da se investicioni objekti iskoriste za ostvarenje individualno definisanog cilja.
Stoga investicije mogu biti:
• bazne investicije,
• zamjenske investicije – osavremenjivanje opreme,
• investicije za proširenje performansi proizvodnog sistema npr. kapaciteta,
• investicije za osvajanje novih tržišta, oblasti poslovanja i slično,
• investicije za primjenu novih tehnologija i proizvoda,
• investicije u cilju racionalizacije proizvodnje,
• investicije u cilju poboljšanja sigurnosti i ekoloških aspekata.

2/22
 12. MODELIRANJE PROIZVODNIH SISTEMA II

MAŠINSKI FAKULTET PROIZVODNI SISTEMI I Dr.sc. Edin Cerjaković, docent

Statičke metode – su zasnovane na eksplicitnom posmatranju ekonomske situacije u jednom vremenskom
periodu koji najčešće ima vrijednost od jedne godine. Statičke metode razlikuju se u zavisnosti od posmatrane
veličine (troškovi, dobit, rentabilnost, amortizacija), stoga se statičke metode dijela, prema [142.], na:
• metodu usporedbe troškova,
• metodu usporedbe dobiti,
• metodu usporedbe rentabilnosti,
• statičku amortizacionu metodu.

Statičke metode nakon razvoja dinamičkih metoda i njihove masovne upotrebe u zadnje tri decenije nemaju
više značajnu primjenu u praksi.

3/22
 12. MODELIRANJE PROIZVODNIH SISTEMA II

MAŠINSKI FAKULTET PROIZVODNI SISTEMI I Dr.sc. Edin Cerjaković, docent

Dinamičke metode – su zasnovane na analizi priliva i odliva novčanih sredstava pri uzimanju u obzir nekoliko
vremenskih perioda. Glavna prednost dinamičkih modela nad statičkim je finansijsko-matematička
transformacija, na bazi kamatne stope, novčanih tokova u različitim vremenskim periodima. Ovdje se
prvenstveno integrira pojava da određena materijalna vrijednost u različitim vremenskim vrijednostima nije
identična, nego se za konstantnu kamatnu stopu i u vremenskom periodu t ponaša prema obrascu 5.4.
𝑊𝑊𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 = 𝑀𝑀𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝 � 1 + 𝑖𝑖 𝑡𝑡𝑡𝑡 (5.4.)
gdje je:
Wkon – konačna materijalna vrijednost,
Mpoc – početna materijalna vrijednost,
i – kamatna stopa,
tp – vremenski period u godinama.

4/22
 12. MODELIRANJE PROIZVODNIH SISTEMA II

MAŠINSKI FAKULTET PROIZVODNI SISTEMI I Dr.sc. Edin Cerjaković, docent

Metoda neto sadašnje vrijednosti služi za ocjenu investicionih alternativa na osnovu posmatranja monetarne
ciljne veličine u vidu vrijednosti kapitala. Vrijednost kapitala predstavlja sumu svih uplata i isplata, uzimajući u
obzir vremenski utjecaj na iste, projiciranih na jedan vremenskih trenutak, a koje su uzrokovane investicionim
postupkom, slika 23.
𝑅𝑅1 𝑅𝑅2 𝑅𝑅𝑛𝑛
𝑁𝑁𝑁𝑁 = + + ⋯+ (5.5.)
1+𝑖𝑖 1+𝑖𝑖 2 1+𝑖𝑖 𝑡𝑡
gdje je:
NP – neto prihodi projicirani na trenutak t=0,
R – neto prihodi,
i – vrijednost kamatne stope
t - vremenski period u godinama.
Neto sadašnja vrijednost NSV predstavlja razliku između visine investicije I0 i neto prihoda NP projiciranih na
trenutak t=0 , obrazac 5.6.
𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁 = 𝐼𝐼0 − 𝑁𝑁𝑁𝑁

5/22
 12. MODELIRANJE PROIZVODNIH SISTEMA II

MAŠINSKI FAKULTET PROIZVODNI SISTEMI I Dr.sc. Edin Cerjaković, docent

1962. godine od strane Terborghu G. razvijena je MAPI metoda (The Machinery and Apllied Product Institute of
America), a usmjerena je ka analizi ekonomskih efekata zamjenskih investicija, odnosno dobivanju odgovora na:
primarno pitanje: „Da li stariju opremu A treba zamijeniti novom opremom B?“,
sekundarno pitanje „Da li opremu treba zamijeniti sada ili u nekom budućem trenutku?“.
prihodi i rashodi prednosti (PR B-A)
oprema A oprema B oprema A (PRA) oprema B (PRB)
(stara oprema) (nova oprema) (stara oprema) (nova oprema)
I. PRIHODI
1. uvećana dobit 945,88 945,88
2. dobit od povećane kvalitete 50,00 50,00
II. TROŠKOVI
3. direktni troškovi plaća 148,32 164,50 16,18
4. troškovi energije 85,32 212,63 127,31
5. alati 42,50 75,30 32,80
6. radna površina 38,50 70,00 31,50
7. planirano održavanje 20,10 8,90 11,20
8. korektivno održavanje (kvarovi, zastoji i
posebne popravke) 1160,40 885,90 274,50
9. ostali troškovi 0,00 0,00
Ukupno 482,29 1007,08 6/22
PR B-A=PRB-PRA 524,79
 12. MODELIRANJE PROIZVODNIH SISTEMA II

MAŠINSKI FAKULTET PROIZVODNI SISTEMI I Dr.sc. Edin Cerjaković, docent

7/22
Broj projekta:
Projektni podaci:
Period posmatranja 3
11. MODELIRANJUE PROIZVODNIH SISTEMA
[godina]
Planirano rado vrijeme na godišnjem nivou 1830 [h/godina]
Proizvodnja komada na godišnjem nivou 4500000 [komada/ godina]
MAŠINSKI FAKULTET Broj mašina PROIZVODNI
3 SISTEMI I [komada] Dr.sc. Edin Cerjaković, docent
.Podaci o opremi:
Stepen iskorištenja 99,00% [%]
Raspoloživost opreme 99,30% [%]
Proizvodni kapacitet 1000 [komada/h]
Matrica opterećenja: Na komadnom nivou Na vremenskom nivou
U fazi rada 83,00% [%] 0,00% [%]
U fazi čekanja 13,00% [%] 0,00% [%]
Skraćenica Opis Proizvođač Kupac Vrijednost Ukupno Detalji
LCC Prognoza troškova životnog vijeka proizvoda/opreme (u KM) 70.328,62
E Troškovi nabavke i puštanja u rad 16.424,00 16.424,00
E1 Troškovi nabavke - KM 16.124,00 16.124,00
E2 Troškovi uređenja infrastrukture - KM - KM - KM
E3 Ostali troškovi nabavke - KM 300,00 KM 300,00
B Troškovi rada 55.454,62
IH1 Inspekcija opreme i održavanje - KM 325,00 325,00
IH2 Planirano održavanje - KM 4.089,12 4.089,12
IH3 Korektivno održavanje 4.500,00 11.582,50 16.082,50
RK1 Troškovi prostora 950,00 950,00
MK1 Troškovi materijala - KM
EK1 Troškovi energije 1.552,00 1.552,00
HB1 Pomoćna i radna sredstva - KM - KM
EN1 Troškovi odlaganja i prerade specijalnog otpada - KM - KM
PK1 Troškovi plata - KM 32.456,00 32.456,00
WK1 Troškovi alata - KM - KM
RU1 Troškovi opsluživanja - KM - KM
LK1 Troškovi skladištenja - KM - KM - KM
SO1 Ostali troškovi rada - KM - KM - KM
V Troškovi odstranjivanja opreme -1.550,00 -1.550,00 8/13
V1 Troškovi vraćanja okruženja na prvobitno stanje - KM - KM - KM
V2 Rezidualna vrijednost opreme - KM -1.550,00 -1.550,00
 12. MODELIRANJE PROIZVODNIH SISTEMA II

MAŠINSKI FAKULTET PROIZVODNI SISTEMI I Dr.sc. Edin Cerjaković, docent

OPREMA PREMA STEPENU MEHANIZACIJE I AUTOMATIZACIJE:

Univerzalna sredstva za proizvodnju

Mehanizovana sredstva za proizvodnju
Automatizovana sredstva za proizvodnju
Fleksibilni proizvodni sistemi

9/22
 12. MODELIRANJE PROIZVODNIH SISTEMA II

MAŠINSKI FAKULTET PROIZVODNI SISTEMI I Dr.sc. Edin Cerjaković, docent

Učešće mašinskog i ljudskog rada u procesu izrade proizvoda kod osnovnih vrsta sredstava za rad

10/22
 12. MODELIRANJE PROIZVODNIH SISTEMA II

MAŠINSKI FAKULTET PROIZVODNI SISTEMI I Dr.sc. Edin Cerjaković, docent

Linearna zavisnost ukupnih i prosečnih troškova od obima proizvodnje i vrste sredstava za rad
TR TRu TRm
[nj/god] TRa • TRu; TRm; TRa - ukupni troškovi
proizvodnje za U, M i A sredstva
za rad u [nj/god]
• FTu, FTm, FTa - ukupni fiksni
troškovi za U, M i A sredstva za
rad u [nj/god]
FTa

U M A
FTm

• vtu, vtm, vta - jedinični varijabilni

FTu

0 troškovi za U, M i A sredstva za
Q1 Q2 Q [kol/god]
tr rad u [nj/kol]
[nj/kol]
• Q - obim proizvodnje u
[kol/god]
tru
trm • tru; trm; tra - troškovi
TRu =U FTu + vtu*Q;
 M A vtu = const.
tra proizvodnje po jedinici proizvoda
Q1 Q2 za U, M i A sredstva za rad u
TRmI = FTm + vtm*Q;
Im Ia vtm Q=[kol/god]
const. [nj/kol]
0 u
• Iu; Im; Ia - intervali
TRa = FTa + vta*Q; vta = const. odgovarajućih obima proizvodnje
11/13
 12. MODELIRANJE PROIZVODNIH SISTEMA II

MAŠINSKI FAKULTET PROIZVODNI SISTEMI I Dr.sc. Edin Cerjaković, docent

Linearna zavisnost ukupnih i prosečnih troškova od obima proizvodnje i vrste sredstava za rad
TR TRu TRm
[nj/god] TRa
Najmanje troškove proizvodnje imaće:
univerzalna sredstva za rad za Q є [0, Q1];
mehanizovana sredstva za rad za Q є [Q1, Q2], i
automatizovana sredstva za rad za Q> Q2
FTa

U M A
FTm

FTu

0 Q1 Q2
Q [kol/god]
tr
[nj/kol] Univerzalnim sredstvima za rad odgovaraju
tru
najmanji troškovi proizvodnje pri malim
trm
tra
obimima, mehanizovanim pri srednjim, a
automatizovanim pri velikim obimima
U M A
Q1 Q2

0 Iu Im Ia Q [kol/god] proizvodnje.
Granice intervala:
TRu = TRm TRm = TRa
ili Q1 ili Q2
tru = trm trm = tra 12/22
 12. MODELIRANJE PROIZVODNIH SISTEMA II

MAŠINSKI FAKULTET PROIZVODNI SISTEMI I Dr.sc. Edin Cerjaković, docent

Određivanje veličine i broja serija

Optimalni plan

NAČIN PROIZVODNJE
Određivanje
- KADA će se proizvod optimalne
lansirati u proizvodnju
- Koliko puta
veličine i
- U kojim količinama
broja serija

13/22
 12. MODELIRANJE PROIZVODNIH SISTEMA II

MAŠINSKI FAKULTET PROIZVODNI SISTEMI I Dr.sc. Edin Cerjaković, docent

Serijska proizvodnja
svi proizvodi u seriji su isti,
proizvodnja serije je neprekidna, kad se završi jedna serija na istim sredstvima za rad počinje proizvodnja
nekog drugog proizvoda,
proizvedena količina se skladišti i postepeno troši, a kada se potroši ili nešto ranije, počinje izrada druge
serije

14/22
 12. MODELIRANJE PROIZVODNIH SISTEMA II

MAŠINSKI FAKULTET PROIZVODNI SISTEMI I Dr.sc. Edin Cerjaković, docent

Troškovi serijske proizvodnje

Troškovi pripreme serija –TR1:

izrada konstrukcione i tehnološke dokumentacije,
izrada ili priprema alata i pribora,
priprema sredstava za rad,
priprema radnika, itd.
Troškovi skladištenja proizvoda – TR2:
kamata na obrtna sredstva angažovana u zalihama gotovih proizvoda,
kvar i lom na zalihama,
troškovi osiguranja proizvoda na zalihama,
troškovi manipulacije sa proizvodom,
troškovi skladištenja i održavanja proizvoda na skladištu itd.
15/22
 12. MODELIRANJE PROIZVODNIH SISTEMA II

MAŠINSKI FAKULTET PROIZVODNI SISTEMI I Dr.sc. Edin Cerjaković, docent

Veličine koje se koriste u proračunu

T [dan/int] - veličina vremenskog intervala, najčešće jedna godina,

Q [kom/int] - optimalni program proizvodnje proizvoda P za posmatrani interval,
n [1] - broj serija koje će se proizvoditi u vremenskom intervalu T,
t [dan/ser] - vreme proizvodnje jedne serije,
q [kom/ser] - veličina serije,
trs [nj/kom.dan] - troškovi skladištenja jedinice proizvoda u jednom danu,
trp [nj/ser] - troškovi pripreme jedne serije.
q

. . .
q

0 t 2t (n-1)t nt T[dan]

16/22
 12. MODELIRANJE PROIZVODNIH SISTEMA II

MAŠINSKI FAKULTET PROIZVODNI SISTEMI I Dr.sc. Edin Cerjaković, docent

Merilo optimalnosti

TR = TR1+TR2
q TR1
q TR2
TR = TR (q)

qo=?

17/22
 12. MODELIRANJE PROIZVODNIH SISTEMA II

MAŠINSKI FAKULTET PROIZVODNI SISTEMI I Dr.sc. Edin Cerjaković, docent

q
T

Ukupni troškovi pripreme serija: . . .

q
Q Q (n-1)t nt T[dan]
TR1 = trp ⋅ n = trp ⋅ n= 0 t 2t
q q
Ukupni troškovi skladištenja proizvoda P:
q⋅t
troškovi skladištenja jedne serije: trs ⋅
2
q⋅t trs ⋅ T n=
T
TR 2 = trs ⋅ ⋅n = ⋅q t
2 2

Q trs ⋅ T
TR = TR 1 + TR 2 = trp ⋅ + ⋅q
q 2 18/22
 12. MODELIRANJE PROIZVODNIH SISTEMA II

MAŠINSKI FAKULTET PROIZVODNI SISTEMI I Dr.sc. Edin Cerjaković, docent

Optimalne vrednosti parametara koji određuju seriju:

Q trp - optimalna veličina serije u [kom];

q0 = 2 ⋅ ⋅
T trs

Q - optimalan broj serija u toku

n0 =
q0 vremenskog intervala u [1];

T - optimalno vreme proizvodnje jedne

t0 =
n0 serije u [dan].

19/22
 12. MODELIRANJE PROIZVODNIH SISTEMA II

MAŠINSKI FAKULTET PROIZVODNI SISTEMI I Dr.sc. Edin Cerjaković, docent

Minimalni troškovi proizvodnje

Q trs ⋅ T Q trp
TR = TR1 + TR 2 = trp ⋅ + ⋅q i q0 = 2 ⋅ ⋅
q 2 T trs

Q trs ⋅ T Q trp
⇒ min TR = TR(q 0 ) = trp + ⋅ 2
Q trp 2 T trs
2
T trs

min T R = 2 ⋅ Q ⋅ T ⋅ trp⋅ trs [nj]

20/22
 12. MODELIRANJE PROIZVODNIH SISTEMA II

MAŠINSKI FAKULTET PROIZVODNI SISTEMI I Dr.sc. Edin Cerjaković, docent

Grafički prikaz

TR(q)

TR(q)

minTR(q) TR2 (q)

TR1 (q)

0 q0 q[kom]

21/22
 12. MODELIRANJE PROIZVODNIH SISTEMA II

MAŠINSKI FAKULTET PROIZVODNI SISTEMI I Dr.sc. Edin Cerjaković, docent

Pitanja za provjeru znanja:
1. Investicija.
2. Investicione metode.
3. Određivanje veličine i broja serije.
4. Odabir opreme prema stepenu mehanizacije.

22/22