Skutki rozwoju turystyki

Wprowadzenie
Przeczytaj
Film edukacyjny
Sprawdź się
Dla nauczyciela

Bibliografia:

Źródło: Włodzimierz Kurek, Turystyka w Afryce – szanse i zagrożenia , Kraków 2009.

Źródło: Włodzimierz Kurek, Turystyka a środowisko. Współczesne problemy badawcze,
Kraków 2013.
 Skutki rozwoju turystyki

Źródło: dostępny w internecie: h ps://www.pxfuel.com/en/free-photo-xqrcv, domena publiczna.

Rozwój turystyki wpływa na ludność, kulturę, gospodarkę oraz środowisko przyrodnicze.

Wpływ ten może być pozytywny i negatywny. Już teraz zastanów się i wymień trzy plusy
oraz trzy minusy turystyki. Weź pod uwagę swoje doświadczenia podczas wycieczek
krajowych i zagranicznych.

Twoje cele

Porównasz wpływ indywidualnej i masowej turystyki na środowisko geograficzne.

Ocenisz wpływ turystyki na środowisko przyrodnicze, gospodarkę, ludność
i kulturę.
Przyjmiesz postawę odpowiedzialności za środowisko przyrodnicze podczas
uprawiania turystyki.
Przeczytaj

Turystyka a środowisko przyrodnicze

Rozwój turystyki może niekorzystnie wpływać na środowisko przyrodnicze. Do

negatywnych skutków takiej działalności człowieka należy:

zanieczyszczenie powietrza przez środki transportu (głównie samochody i samoloty)

oraz przez proces wytwarzania energii potrzebnej do ogrzewania np. hoteli,
degradacja roślinności na skutek wydeptywania,
erozja gleby spowodowana nadmiernym ruchem turystów,
zmniejszanie powierzchni naturalnej roślinności w wyniku rozwoju budownictwa
turystycznego i infrastruktury oraz spowodowane tym kurczenie się naturalnych
ekosystemów,
przekształcenie krajobrazu,
zanieczyszczenie wód przez wycieki olejów i śmieci,
gromadzenie dużej ilości odpadów i ich konieczność ich składowania,
zakłócanie spokoju zwierzynie.


Afrykańskie parki narodowe borykają się z problemem kłusownictwa. Odbywa się ono
w celu pozyskania mięsa (na sprzedaż lub do spożycia), rogów i ciosów. Głównymi jego
ofiarami są słonie i nosorożce.
 Źródło: By Ray in Manila, African Bush Elephants, Amboseli Na onal Park, CC BY 2.0
h ps://crea vecommons.org/licenses/by/2.0/, dostępny w internecie:
h ps://www.flickr.com/photos/rayinmanila/32312286377.

Pozytywnym aspektem turystyki w tym zakresie jest tworzenie form ochrony przyrody
i pozyskiwanie na nią środków finansowych.

Największy wpływ na środowisko naturalne wywiera turystyka masowa. Warto ją ograniczać

kosztem turystyki uprawianej na małą skalę. Niestety, turystyka masowa stanowi duże
źródło dochodu w państwach rozwijających się czy tych położonych nad Morzem
Śródziemnym. W związku z tym rządy tych krajów nie chcą z niej rezygnować.
Polecenie 1

Na podstawie poniższego tekstu źródłowego porównaj wpływ turystyki na środowisko

przyrodnicze regionów nadmorskich i górskich.

“
Włodzimierz Kurek

Turystyka a środowisko. Współczesne problemy

badawcze

Po II wojnie światowej turystyka stała się zjawiskiem masowym. Ten typ

turystyki powoduje znaczne szkody w środowisku, czego skutkiem są
przekształcenia krajobrazów, zanieczyszczenia wód i powietrza. Jest to
najbardziej widoczne w regionach nadmorskich (nad M. Śródziemnym
czy M. Karaibskim), gdzie zagospodarowanie turystyczne odznacza się
dużą koncentracją przestrzenną. W okresie powojennym masowy
rozwój turystyki nadmorskiej długo nie budził większych zastrzeżeń,
mimo widocznej degradacji krajobrazu oraz zanieczyszczenia wód
i powietrza wybrzeży morskich. Inwestorzy nie mieli wtedy bowiem
stosownej świadomości ekologicznej, brakowało też odpowiednich
przepisów prawnych, które mogłyby powstrzymać procesy degradacji
wybrzeży.

Nieco inny charakter relacji pomiędzy turystyką a środowiskiem

zachodzi na obszarach górskich. Tutaj infrastruktura turystyczna jest
bardziej rozproszona, dzięki czemu mniejsze są skutki środowiskowe
tego typu budownictwa. Do najbardziej szkodliwych dla środowiska
elementów infrastruktury należą urządzenia narciarskie. Pokazuje to
najlepiej przykład Alp Francuskich, gdzie w latach 60.–80. XX w.,
w ramach tzw. Planu Śniegowego, zbudowano kilkadziesiąt olbrzymich
„stacji” na dużej wysokości n.p.m., najczęściej powyżej 1800 m. Dopiero
liczne protesty organizacji ekologicznych spowodowały rezygnację
z kontynuowania tych planów. Obecnie stacje te nie są w pełni
wykorzystane, ponieważ zmienia się model turystyki na Zachodzie.
 Rozwój transportu lotniczego umożliwił bowiem poszerzenie obszaru
użytkowanego turystycznie o kraje zamorskie.

Źródło: Włodzimierz Kurek, Turystyka a środowisko. Współczesne problemy badawcze, Kraków 2013.

Turystyka a gospodarka

Turystyka masowa największy wpływ wywiera na gospodarkę. Dzięki niej następuje szybki
zwrot kosztów poniesionych w wyniku rozwoju infrastruktury turystycznej.

Pozytywny wpływ turystyki na gospodarkę:

szeroko rozumiany rozwój gospodarczy miast, państw, regionów,

rozwój infrastruktury,
udział w tworzeniu dochodu narodowego,
udział w tworzeniu miejsc pracy i podnoszeniu poziomu życia mieszkańców,
wpływ na rozwój innych usług i działów gospodarki.

Do negatywnych skutków wpływu turystyki na gospodarkę należy m.in. wzrost wrażliwości

gospodarki na wahania liczby odwiedzających (szczególnie w krajach tzw. monokultury
turystycznej).

Kraje monokultury turystycznej

Państwa/regiony Udział turystyki w tworzeniu PKB w 2018 r. (%)
 Państwa/regiony Udział turystyki w tworzeniu PKB w 2018 r. (%)
Makau 72,2

Seszele 67,1

Malediwy 66,4

St. Kitts i Nevis 62,4

Grenada 56,6

Vanuatu 48,0

W‐y Zielonego Przylądka 46,2

St.Vincent i Grenadyny 45,5

Belize 44,9

Antigua i Barbuda 44,1

Źródło: Contribution of travel and tourism to GDB percent of GDP, knoema.com, [dostęp
online: 15.06.2020].

Polecenie 2

Podaj przykłady zdarzeń, które mogą spowodować załamanie się gospodarki kraju będącego
monokulturą turystyczną.

Turystyka a społeczeństwo i kultura

Dzięki turystyce poszerza się nasza wiedza o świecie. Możemy zobaczyć, poczuć, przeżyć
i zasmakować tego, o czym słyszymy, oglądamy i czytamy. Mamy możliwość poznawania
innych kultur. Jednak coraz częściej mamy też do czynienia z komercjalizacją kultury,
zanikiem lokalnych obyczajów i przejmowaniem obcych wzorów kulturowych.
 
Podczas turystyki (np. na obszarach polarnych) wielu naukowców prowadzi także badania
naukowe.
Źródło: By Krzysztof Maria Różański, (Upior polnocy) - Own work, CC BY-SA 3.0,
h ps://crea vecommons.org/licenses/by-sa/3.0, dostępny w internecie:
h ps://en.wikipedia.org/wiki/Polish_Polar_Sta on,_Hornsund#/media/File:Polish_Polar_Sta on_Isbjorn
hamna_1.jpg, licencja: CC BY-SA 3.0.

Wzmożony ruch turystyczny powoduje nasilenie się przestępczości, narkomanii,

alkoholizmu, prostytucji, a także rozprzestrzenianie chorób (np. SARS, AIDS). Wpływa
również na zwiększenie zagrożenia dla zabytków i wytworów kultury materialnej.

Słownik
ekoturystyka

wypoczynek w środowisku czystym ekologicznie, w kontakcie z naturą (sjp.pwn.pl)

monokultura turystyczna

gospodarka państw bądź terytoriów charakteryzujących się silnym uzależnieniem od

eksportu produktu turystycznego, a także tempa i stabilności rozwoju turystyki; kraj
monokultury turystycznej to kraj o wysokim odsetku turystyki w tworzeniu PKB
i strukturze zatrudnienia ludności (według różnych klasyfikacji: powyżej 40% lub 50%)

safari
wyprawa myśliwska w Afryce Wschodniej lub też dłuższa podróż, zwłaszcza karawaną
(sjp.pwn.pl)

SARS

Severe Acute Respiratory Syndrome – zespół ostrej ciężkiej niewydolności oddechowej),

choroba zakaźna objawiająca się ostrą niewydolnością dróg oddechowych (sjp.pwn.pl)

turystyka przygodowa

rodzaj turystyki aktywnej na wolnym powietrzu, który odbywa się w dzikim, egzotycznym
terenie
Film edukacyjny

Polecenie 1

Na podstawie filmu przedstaw pozytywne i negatywne skutki rozwoju turystyki w wybranym

miejscu odwiedzonym przez ciebie w celach turystycznych.

Pozytywne

Negatywne

Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DKB3wIDWI

Źródło: reż. Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Film nawiązujący do treści materiału - dotyczy wad i zalet turystyki.

Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Zaznacz stwierdzenie prawdziwe.

Na gospodarkę większy wpływ wywiera turystyka indywidualna, natomiast na


środowisko przyrodnicze – turystyka masowa.

Zarówno na gospodarkę, jak i na środowisko przyrodnicze większy wpływ wywiera


turystyka masowa niż indywidualna.

Zarówno na gospodarkę, jak i na środowisko przyrodnicze większy większy wywiera


turystyka indywidualna niż masowa.

Na gospodarkę większy wpływ wywiera turystyka masowa, natomiast na


środowisko przyrodnicze – turystyka indywidualna.

Ćwiczenie 2 輸

Wskaż alternatywy dla turystyki masowej.

 turystyka pielgrzymkowa

 turystyka sportowa

 enoturystyka

 ekoturystyka

 turystyka wypoczynkowa

 turystyka przygodowa
Ćwiczenie 3 輸

Wskaż najbardziej szkodliwe dla środowiska elementy infrastruktury turystycznej obszarów

górskich.

 baza gastronomiczna

 baza noclegowa

 sieć komunikacyjna

 urządzenia narciarskie

Ćwiczenie 4 輸

Wyjaśnij, dlaczego na obszarach górskich skutki środowiskowe turystyki są mniejsze niż

w regionach nadmorskich.

Ćwiczenie 5 輸

Wymień twoim zdaniem najważniejsze cztery pozytywne i cztery negatywne skutki rozwoju
turystyki.

Pozytywne skutki Negatywne skutki

Ćwiczenie 6 輸

Spośród podanych państw wybierz dwa, które uznaje się za monokultury turystyczne.

 Malediwy

 Gwatemala

 Dominikana

 Malezja

 Seszele

Ćwiczenie 7 醙

Zaproponuj cztery czynniki, które mogą wpłynąć na załamanie się gospodarki monokultury
turystycznej.
Ćwiczenie 8 醙

Maya Bay to słynna tajlandzka plaża. Kilka lat temu ruch turystycznych wzrósł tam do tego
stopnia, że wywołało to znaczne zmiany w środowisku naturalnym. Władze Tajlandii
postanowiły zamknąć tę plażę dla turystów. Korzystając z dostępnych źródeł informacji (na
przykład z prasy), wyjaśnij przyczynę wzmożonego ruchu turystycznego w tym regionie.
Następnie uzasadnij konieczność takiego posunięcia.

Plaża Maya Bay.

Źródło: dostępny w internecie: h ps://pl.m.wikipedia.org/wiki/Plik:Maya_Bay,_Thailand_by_Mike_Clegg_Photography.jpg,
licencja: CC BY-SA 4.0.
Ćwiczenie 9 難

Na poniższym wykresie przedstawiono zmiany udziału turystyki w tworzeniu PKB

w wybranym państwie świata. Zadecyduj, którego z poniższych państw dotyczy. Uzasadnij
swój wybór, zwracając uwagi na zmiany wartości tego wskaźnika.

 Islandia

 Cypr

 Hai

 Egipt
Ćwiczenie 10 難

Zapoznaj się z poniższym tekstem źródłowym, a następnie zadecyduj, który kraj został w nim
opisany.

“
Włodzimierz Kurek

Turystyka w Afryce – szanse i zagrożenia

[…] doskonałe miejsce wypoczynku w okresie zimy, która panuje wtedy

na półkuli północnej, a trwającego wtedy lata w tym kraju. Główne
atrakcje […] to plaże, zwłaszcza w okolicy Durbanu, parki narodowe […].
Rządowe organizacje turystyczne promują także niszowe formy
turystyki, jak wspinaczki […] i birdwatching. Popularność […] wiąże się
też z wieloma rozwiniętymi formami turystyki. Duże znaczenie ma tutaj
turystyka medyczna, ponieważ standard usług medycznych (w których
wyspecjalizowali się zwłaszcza Hindusi) jest tu wysoki, a ceny zabiegów
znacznie niższe niż w krajach Zachodniej Europy i w USA.

Źródło: Włodzimierz Kurek, Turystyka w Afryce – szanse i zagrożenia, Kraków 2009.

 Madagaskar

 Maroko

 Kenia

 RPA
Dla nauczyciela

SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autora: Kamil Kaliński

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Plusy i minusy rozwoju turystyki 

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum i technikum, zakres podstawowy, klasa II

Podstawa programowa

XII. Rola tradycyjnych i nowoczesnych usług w rozwoju społeczno‐gospodarczym:

transport, łączność, usługi edukacyjne, badawczo‐rozwojowe, finansowe i turystyczne.
Uczeń:

5) wyróżnia rodzaje usług turystycznych oraz wyjaśnia przyczyny i skutki

społeczno‐kulturowe i gospodarcze szybkiego ich rozwoju na świecie.

Kształtowane kompetencje kluczowe

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych,
technologii i inżynierii,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

porównuje wpływ indywidualnej i masowej turystyki na środowisko geograficzne,

ocenia wpływ turystyki na środowisko przyrodnicze, gospodarkę, ludność i kulturę,
przyjmuje postawę odpowiedzialności za środowisko przyrodnicze podczas uprawiania
turystyki.

Strategie: odwrócona klasa

Metody nauczania: dyskusja, praca z e‐materiałem, pogadanka, plakat

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach, praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: e‐materiał, komputer, projektor multimedialny (lub/i tablety

z dostępem do internetu), zeszyt przedmiotowy
Materiały pomocnicze

Kurek W., Turystyka a środowisko. Współczesne problemy badawcze, Uniwersytet

Jagielloński w Krakowie, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Kraków 2013.
Nowak S. (red.), Ekonomiczno‐organizacyjne problemy działalności turystycznej
w regionach, Wydawnictwo Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach, 2013.

PRZEBIEG LEKCJI

Kilka lekcji wcześniej nauczyciel dzieli uczniów na dwie grupy. Prosi ich o przygotowanie
informacji na temat pozytywnych (grupa 1) i negatywnych (grupa 2) skutków turystyki.
Zaleca zapoznać się z niniejszym e‐materiałem oraz innymi źródłami informacji
geograficznej. Prosi też, aby każda z grup przyniosła na zajęcia brystol, kolorowe kredki,
pisaki, farby lub inne przybory do malowania.

Faza wprowadzająca

Czynności organizacyjne (powitanie, sprawdzenie stanu klasy, sprawdzenie obecności).

Dialog z uczniami mający na celu usystematyzowanie podstawowych wiadomości na
temat turystyki, które uczniowie zdobyli na poprzednich lekcjach.
Przedstawienie celów lekcji.

Faza realizacyjna

Nauczyciel prosi każdą z grup o przygotowanie plakatu obrazującego pozytywne

(grupa 1) i negatywne (grupa 2) skutki turystyki. Uczniowie mogą używać różnych
przyborów i zaproponować własną wizję plakatu. Mogą używać piktogramów, sygnatur,
rysunków i krótkich sformułowań. Ważne jest, żeby wyłonić w każdej z grup lidera,
który zarządzał będzie czasem (czas pracy - ok. 20 min.).
Po zakończonej pracy każda z grup przedstawia na forum klasy swoje plakaty.
Rozpoczyna się klasowa dyskusja, nad przebiegiem której czuwa nauczyciel.
W kolejnym etapie nauczyciel może poruszyć kwestie z bloku tekstowego e‐materiału,
które nie były podjęte podczas klasowej dyskusji.
Następnie uczniowie wykonują samodzielnie ćwiczenia interaktywne.

Faza podsumowująca

Nauczyciel wyświetla film edukacyjny. Uczniowie wykonują do niego polecenie

i prezentują na forum klasy swoje notatki.
Nauczyciel nagradza aktywnych uczniów, ocenia pracę w grupach i przypomina cele
zajęć.

Praca domowa
 Wyszukaj artykuły naukowe i strony internetowe, na których opisane są skutki
turystyki na wybranych obszarach świata lub Polski (studium przypadku). Wykonaj
syntetyczne notatki na ten temat.
Opcjonalnie: Zapoznaj się z kolejnym tematem lekcji (w przypadku blended‐learning).

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Film edukacyjny może posłużyć zarówno w trakcie lekcji (w fazie podsumowującej), jak
i przed lekcją (do strategii odwróconej klasy) oraz po lekcji (w celu utrwalenia wiadomości).
Może także znaleźć swoje zastosowanie na lekcji powtórzeniowej i na innych lekcjach
dotyczących turystyki.