‫دوّم ‪ .

‬اﻣﺮوزﻩ در آﺸﻮر ﻣﺎ هﻤﻪ ﺧﻮاهﺮان و ﺑﺮادران‬

‫ﺧﺒﺮ دارﻧﺪ آﻪ رواﻳﺘﻬﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﻋﺪﻳﺪﻩاي از اﺳﻼم در‬
‫ﺣﺎل ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ و ﺑﻌﻀًﺎ در ﺣﺎل ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫رواﻳﺘﻬﺎ را ﺷﻤﺎ ﺑﺎ هﺮ اﺳﻤﻲ آﻪ ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ ﻣﻬﻢ ﻧﻴﺴﺖ وﻟﻲ‬
‫ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ اﻳﻦ رواﻳﺘﻬﺎ واﻗﻌًﺎ ﺑﺎ هﻢ ﺗﻔﺎوت‬
‫دارﻧﺪ و اﺧﺘﻼف دارﻧﺪ و اﻳﻦ اﺧﺘﻼف و ﺗﻔﺎوت در‬ ‫ﺟﻠﺴﻪ اول ‪78/10/21‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد ﺁﮔﺎهﺎﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ وﻟﻲ در واﻗﻊ ﻧﺎﺷﻲ از‬
‫اﻧﺠﻤﻦ اﺳﻼﻣﻲ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺮﻳﻒ‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ آﺴﺎﻧﻲ آﻪ اﻳﻦ ﻗﺮاﺋﺘﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ را از‬
‫اﺳﻼم ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ دهﻨﺪ ﻣﺘﺄﺛﺮﻧﺪ از ﺳﻨﺖ ﮔﺮاﻳﻲ ﺑﻪ‬
‫درﺟﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﺘﺄﺛﺮﻧﺪ از ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ ﺑﻪ درﺟﺎت‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻳﺎ ﻣﺘﺄﺛﺮﻧﺪ از ﭘﺴﺎﺗﺠﺪد ﮔﺮاﻳﻲ ﺑﻪ رواﻳﺘﻬﺎي‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺤﺜﻲ آﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد آﻨﻨﺪﮔﺎن اﻳﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺑﺤﺜﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ‪ .‬وﻗﺘﻲ آﻪ ﺷﻤﺎ ﺳﻨﺖ ﮔﺮاﻳﻲ‪ ،‬ﺗﺠﺪد ﮔﺮاﻳﻲ و ﭘﺴﺎ‬
‫ﺑﻨﺪﻩ اراﺋﻪ آﺮدﻩ اﻧﺪ » ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﺗﺠﺪد و ﭘﺴﺎﺗﺠﺪد« اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺠﺪد ﮔﺮاﻳﻲ را ﺑﻪ ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ ﺁﮔﺎهﻲ اﻳﻦ اﻓﺮاد ﻣﻲرﺳﺎﻧﻴﺪ‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎﺗﻲ آﻪ ﺧﻮاهﻢ داد‪ ،‬دوﺳﺘﺎن دﻗﺖ ﺧﻮاهﻨﺪ‬
‫ﺗﺎزﻩ اﺣﺴﺎس ﻣﻲآﻨﻨﺪ ﺧﻮدﺷﺎن ﺳﻨﺖ ﮔﺮاﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮدﺷﺎن‬
‫ﻓﺮﻣﻮد آﻪ در واﻗﻊ ﺗﻌﺒﻴﺮ »ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﺗﺠﺪد و ﭘﺴﺎﺗﺠﺪد« ﺑﻪ‬
‫ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ اﺣﻴﺎﻧًﺎ ﭘﺴﺎﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﻴﺚ ﻣﻬﻢ‬
‫ﺳﺒﺐ اﺧﺘﺼﺎر اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻩ و در واﻗﻊ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺤﺚ ﻣﺎ‬
‫اﺳﺖ آﻪ ﺁﻳﺎ اﺳﻼم ﺑﺎ ﺳﻪ ﻣﻜﺘﺐ ﻓﻜﺮي ﺳﺎزﮔﺎري دارد ﻳﺎ‬
‫»ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﻲ‪ ،‬ﺗﺠﺪد ﮔﺮاﻳﻲ و ﭘﺴﺎ ﺗﺠﺪد ﮔﺮاﻳﻲ« اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻪ؟ ﻳﻌﻨﻲ واﻗﻌًﺎ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ از اﺳﻼم‬
‫واﻗﻌﻴﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﺑﻪ دو ﺣﻴﺚ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ ﻣﺎ اﺣﺘﻴﺎج‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﻳﺎ ﻧﻪ ‪ .‬اﻳﻦ اوﻻً‪ ،‬ﺛﺎﻧﻴًﺎ اﮔﺮ هﻢ ﺑﻪ ﻓﺮض ﺑﻌﺪ از‬
‫دارﻳﻢ آﻪ اﻣﺮوزﻩ در ﺑﺎب ﺳﻨﺖ ﮔﺮاﻳﻲ‪ ،‬ﺗﺠﺪد ﮔﺮاﻳﻲ‪ ،‬و‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ از ﺳﻪ ﻣﻜﺘﺐ در ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺧﻮدﻣﺎن‬
‫ﭘﺴﺎﺗﺠﺪد ﮔﺮاﻳﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮ آﻨﻴﻢ‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﮔﻔﺘﮕﻮ آﻨﻴﻢ ﺑﻠﻜﻪ‬
‫از اﺳﻼم اﺳﺘﻔﺎدﻩ آﻨﻴﻢ ﺁن وﻗﺖ ﺳﺌﻮال ﺑﻌﺪي اﻳﻦ اﺳﺖ‬
‫واﻗﻌًﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ آﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻖ آﻨﻴﻢ‪ .‬ﻳﻚ ﺣﻴﺚ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ‬
‫آﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ آﺪاﻣﻴﻚ از ﺳﻪ رواﻳﺖ رﺟﺤﺎن دارد ﺑﻪ‬
‫در ﺟﻬﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲ آﻨﻴﻢ آﻪ در اﻳﻦ ﺟﻬﺎن‪ ،‬هﺮ ﺳﻪ‬
‫رواﻳﺎت دﻳﮕﺮ‪ .‬اﺳﻼم ﺳﻨﺖ ﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ راﺟﺢ اﺳﺖ ﻳﺎ‬
‫ﮔﺮاﻳﺶ ﺣﻀﻮر دارﻧﺪ‪ .‬اﻻن آﻪ در اﺑﺘﺪاي ﻗﺮن ‪ 21‬ﺑﻪ‬
‫اﺳﻼم ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ ﻳﺎ اﺳﻼم ﭘﺴﺎﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت‬
‫ﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮﻳﻢ و در ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ روزهﺎي اﻳﻦ ﻗﺮن‪ ،‬در‬
‫ﻼ‬‫دﻳﮕﺮ آﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻬﺘﺮي ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﺷﺎﻳﺪ اﺻ ً‬
‫روزﮔﺎري هﺴﺘﻴﻢ آﻪ هﻢ ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﻲ داراي ﻗﻮت و‬
‫ﻣﻄﻠﺐ دﻳﮕﺮي ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺮض آﻨﻢ آﻪ ﻋﻤﻖ اﺧﺘﻼﻓﺎت‬
‫ﻗﺪرت اﺳﺖ‪ ،‬هﻢ ﺗﺠﺪد ﮔﺮاﻳﻲ هﻤﭽﻨﺎن ﻗﺪرت و ﺳﻴﻄﺮﻩ‬
‫رواﻳﺘﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ آﻪ از اﺳﻼم وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ‬
‫دارد و هﻢ ﭘﺴﺎ ﺗﺠﺪد ﮔﺮاﻳﻲ ﺁهﺴﺘﻪ ﺁهﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ دﻗﻴﻘًﺎ ﻋﻤﻖ اﺧﺘﻼف ﺧﻮد ﺗﺠﺪد ﮔﺮاﻳﻲ‬
‫ﺧﻴﻠﻲ ﺟﺪي و ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ وارد ﺻﺤﻨﻪ ﻓﺮهﻨﮕﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺧﻮد ﭘﺴﺎﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮد‪ .‬ﮔﺎهﻲ آﺴﻲ آﻪ‬
‫ﺑﺸﺮي ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن هﺮ ﺳﻪ ﮔﺮاﻳﺶ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫راوي رواﻳﺘﻲ از اﺳﻼم اﺳﺖ ﺑﺎ آﺴﻲ آﻪ راوي رواﻳﺖ‬
‫ﺧﻴﻠﻲ ﻋﻤﻴﻖ و وﺳﻴﻊ هﻢ ﺑﺎ هﻢ در ﺣﺎل ﮔﻔﺘﮕﻮ و ﺗﺒﺎدل‬
‫دﻳﮕﺮي از اﺳﻼم اﺳﺖ ﺑﺎ هﻢ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎري و اﺧﺘﻼف‬
‫رأي و ﻧﻈﺮﻧﺪ و هﻢ در ﺗﺤﻜﻴﻢ ﻣﻮاﺿﻊ ﻓﻜﺮي ﺧﻮﻳﺶ‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن را اﺣﺴﺎس ﻣﻲآﻨﻨﺪ وﻟﻲ ﻧﻪ ﺑﻪ ﺁن ﻋﻤﻘﻲ آﻪ‬
‫ﻣﻲآﻮﺷﺪ‪ .‬ﺧﻮب ﭼﻮن در ﭼﻨﻴﻦ زﻣﺎﻧﻪاي زﻧﺪﮔﻲ‬
‫واﻗﻌًﺎ ﺑﺎ هﻢ ﺗﻔﺎوت دارﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاهﻨﺪ ﻋﻤﻖ اﺧﺘﻼف‬
‫ﻣﻲآﻨﻴﻢ ﭼﺎرﻩ اي ﻧﻴﺴﺖ آﻪ ﻣﺎ هﻢ ﺑﺪاﻧﻴﻢ آﻪ واﻗﻌ ًﺎ‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن را ادراك ﺑﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻤﻖ اﺧﺘﻼف ﺧﻮد‬
‫ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻪ؟ ﺗﺠﺪد ﮔﺮاﻳﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻪ؟ و‬
‫ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﻲ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ و ﺧﻮد‬
‫ﭘﺴﺎﺗﺠﺪد ﮔﺮاﻳﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻪ؟ اﻳﻦ ﻳﻚ ﺣﻴﺚ ‪ ،‬اﻣّﺎ ﺑﻪ ﺣﻴﺚ‬
‫ﭘﺴﺎﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ درك ﺑﻜﻨﻨﺪ و ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ آﻪ ﻣﻦ‬
‫دوﻣﻲ هﻢ ﻣﺎ در اﻳﺮان ﻣﻌﺎﺻﺮ اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ اﻳﻦ دارﻳﻢ آﻪ‬
‫ﺧﺒﺮ دارم ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ داوري داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲﺁﻳﺪ‬
‫ﻼ‬
‫از اﻳﻦ ﺳﻪ ﻣﺴﻠﻚ و ﺳﻪ ﻣﻜﺘﺐ اﻧﺪﻳﺸﮕﻲ و ﻓﻜﺮي آﺎﻣ ً‬
‫آﻪ راوﻳﺎن هﻴﭻ رواﻳﺘﻲ از اﺳﻼم در آﺸﻮر ﻣﺎ دﻗﻴﻘ ًﺎ‬
‫ﻣﻄﻠﻊ ﺑﺸﻮﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﻴﺚ دوّم اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ رواﻳﺘﻬﺎي‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﻲ و ﺧﻮد ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ و ﭘﺴﺎﺗﺠﺪد‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ آﻪ از اﺳﻼم در ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﺎ وﺟﻮد دارد ﮔﺎهﻲ‬
‫ﮔﺮاﻳﻲ و اﻟﺰاﻣﺎت ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ﺁن هﻢ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﺧﻮد راوﻳﺎن ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﺘﺄﺛﺮ از اﻳﻦ‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﺑﻬﺘﺮ‬
‫ﺳﻪ ﺟﺮﻳﺎن اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﻣﺘﺄﺛﺮ از ﺟﺮﻳﺎن اول و‬
 ‫آﻪ ﺑﺎ هﻢ اﺧﺘﻼف دارﻳﻢ‪ .‬اﺧﺘﻼﻓﻲ آﻪ ﻧﺎﺷﻲ از اﺑﻬﺎم‬
‫اﻟﻔﺎظ اﺳﺖ و وﻓﺎﻗﻲ آﻪ ﻧﺎﺷﻲ از اﺑﻬﺎم اﻟﻔﺎظ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺁهﺴﺘﻪ ﺁهﺴﺘﻪ دﺳﺘﻪﺑﻨﺪﻳﻬﺎو ﮔﺮوﻩﺑﻨﺪﻳﻬﺎﻳﻲ در ﻣﻴﺎن ﻣﺎ‬
‫ﺁدﻣﻴﺎن اﻳﺠﺎد ﻣﻲآﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ دﺳﺘﻪﺑﻨﺪﻳﻬﺎ و ﮔﺮوﻩﺑﻨﺪﻳﻬﺎ‪،‬‬
‫ﺧﻮاﻩ دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪﻳﻬﺎﻳﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺻﺮﻓًﺎ ﻓﺮهﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺧﻮاﻩ دﺳﺘﻪ‬
‫ﺑﻨﺪﻳﻬﺎﻳﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺧﻮاﻩ دﺳﺘﻪﺑﻨﺪﻳﻬﺎﻳﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻳﺎ هﺮ دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي دﻳﮕﺮي‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ ﺁهﺴﺘﻪ ﺁهﺴﺘﻪ ﺑﻪ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺎ ﺷﻜﻞ و ﺷﻤﺎﻳﻞ ﻣﻲﺑﺨﺸﻨﺪ‪ .‬ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻣﻲآﻨﻴﺪ؟!‬
‫ﻣﻦ ﮔﻤﺎن ﻣﻲآﻨﻢ آﻪ ﺑﺎ ﺣﺴﻦ و ﺣﺴﻴﻦ ﻣﻮاﻓﻘﻢ و ﺑﺎ ﺗﻘﻲ و‬
‫ﻧﻘﻲ ﻣﺨﺎﻟﻔﻢ‪ .‬هﻢ ﻣﻮاﻓﻘﺘﻢ ﺑﺎ ﺣﺴﻦ و ﺣﺴﻴﻦ ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ‬
‫ﻣﻮﺿﻊﮔﻴﺮﻳﻬﺎ و واآﻨﺸﻬﺎﻳﻲ را در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺣﺴﻦ و‬
‫ﺣﺴﻴﻦ اﻳﺠﺎد ﻣﻲآﻨﺪ‪ ،‬هﻢ ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﻢ ﺑﺎ ﺗﻘﻲ و ﻧﻘﻲ ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ‬
‫آﻨﺶ و واآﻨﺸﻬﺎ و ﻣﻮﺿﻊﮔﻴﺮﻳﻬﺎ را اﻳﺠﺎد ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﻳﻦ آﻨﺸﻬﺎ و واآﻨﺸﻬﺎﺳﺖ آﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻓﺮدي و‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺎ را ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ ﺑﺎ ﻋﻼﻗﻪ و دﻗﺖ و‬
‫ﺗﺄﻣﻞ در ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ آﻪ اﻟﻔﺎظ ﻣﺒﻬﻢ داد وﺳﺘﺪ‬
‫ﻣﻲﺷﺪﻩاﻧﺪ‪ ،‬ﺁﻧﻮﻗﺖ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻣﻦ ﭘﻲﻣﻲﺑﺮم آﻪ ﺑﺴﻴﺎري از‬
‫آﺴﺎﻧﻲ آﻪ در زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻮاﻓﻘﺖ آﺮدﻩام‪ ،‬در واﻗﻊ‬
‫ﺑﺎ هﻢ ﻣﻮاﻓﻖ ﻧﺒﻮدﻩاﻳﻢ و ﺑﺴﻴﺎري از آﺴﺎﻧﻲ آﻪ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ آﺮدﻩام‪ ،‬در واﻗﻊ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﺒﻮدﻩام‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮاﻓﻘﺘﻬﺎي ﻧﺎﺑﺠﺎ و ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﻬﺎي ﻧﺎﺑﺠﺎ ﺁﻏﺎزﮔﺮ ﺗﻤﺎم‬
‫ﻇﻠﻤﻬﺎﻳﻲ اﺳﺖ آﻪ در ﺗﺎرﻳﺦ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ آﺮدﻩاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در اﻳﻦ ﺑﺤﺚ ﺳﻌﻲ ﻣﻲآﻨﻢ هﻴﭽﮕﺎﻩ از اﻟﻔﺎظ و‬
‫ﺗﻌﺎﺑﻴﺮ ﻣﺒﻬﻢ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻜﻨﻢ‪ .‬هﺮ ﻟﻔﻆ ﻳﺎ ﺗﻌﺒﻴﺮي اﮔﺮ‬
‫ﻧﺤﻮﻩاي از اﺑﻬﺎم دارد‪ ،‬ﻻاﻗﻞ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻣﺮاد ﻣﻦ از اﻳﻦ‬
‫ﻟﻔﻆ ﻳﺎ ﺗﻌﺒﻴﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺨﻦ ﻣﻦ‪ ،‬در دادوﺳﺘﺪي آﻪ‬
‫ﺑﺎ ﻣﻦ دارﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﻣﻦ اﻳﻦ ﻟﻔﻆ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﺑﻪ آﺎر‬
‫ﻣﻲﺑﺮم ﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي دﻳﮕﺮي‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺸﻮد درﺑﺎرة ﭼﻪ‬
‫ﭼﻴﺰي در ﺣﺎل ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ هﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺎ ﭼﻪ ﭼﻴﺰي‬
‫ﻣﻮاﻓﻘﻢ و ﻣﻦ ﺑﺎ ﭼﻪ ﭼﻴﺰي ﻣﺨﺎﻟﻔﻢ‪ .‬ﺷﻤﺎ هﻢ ﺑﺪاﻧﻴﺪ دﻗﻴﻘًﺎ‬
‫ﺑﺎ ﭼﻪ ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﺳﺨﻦ ﻣﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﺑﺎ‬
‫ﭼﻪ ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﺳﺨﻦ ﻣﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﻇﻠﻢ ﺑﺮ آﻠﻤﺎت آﻪ ﺧﺎﺳﺘﮕﺎﻩ ﺗﻤﺎم ﻇﻠﻤﻬﺎﺳﺖ‪ ،‬واﻗﻌًﺎ اﻣﺮ‬
‫ﺟﺪياي اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺎرهﺎ و ﺑﺎرهﺎ ﮔﻔﺘﻪام ﻣﺎ هﻢ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ‬
‫ﻣﻌﺮﻓﺘﻲ و هﻢ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ اﺧﻼﻗﻲ وﻇﻴﻔﺔ ﻣﻬﻤﻲ دارﻳﻢ و ﺁن‬
‫اﻳﻨﻜﻪ هﻴﭽﮕﺎﻩ ﻟﻔﻆ ﻣﺒﻬﻢ ﺑﻪ آﺎر ﻧﮕﻴﺮﻳﻢ؛ در ﺳﺨﻦ‬
‫ﺧﻮدﻣﺎن‪ ،‬در ﻧﻮﺷﺘﻪهﺎي ﺧﻮدﻣﺎن‪ ،‬ﺗﺎ دﻗﻴﻘًﺎ ﺑﺪاﻧﻴﻢ آﻪ ﭼﻪ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪ ،‬ﭼﻪ ارادﻩ ﻣﻲآﻨﻴﻢ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﻲﺷﻨﻮﻳﻢ و ﭼﻪ ﻓﻬﻢ‬
‫ﻣﻲآﻨﻴﻢ‪ .‬هﻤﺔ ﮔﻔﺘﻪ هﺎ وﻧﻮﺷﺘﻪهﺎ ﺑﺎﻳﺪ درﺳﺖ ﻓﻬﻢ ﺑﺸﻮﻧﺪ‬
‫و درﺳﺖ ارادﻩ ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ .‬هﻤﻪ ﺧﻮاﻧﺪﻩهﺎ و ﺷﻨﻴﺪﻩهﺎ هﻢ ﺑﺎز‬
‫ﻼ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ‬ ‫ﻣﻲﻓﻬﻤﻴﻢ آﻪ ﺑﺎ ﭼﻪ آﺴﻲ اﺻ ً‬
‫ﻓﺮهﻨﮕﻲ آﺮد‪ .‬ﻣﺮاد از ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﻧﻪ ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ دﻳﭙﻠﻤﺎﺗﻴﻚ‬
‫و ﻣﺼﻠﺤﺖﺟﻮﻳﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻦ دﻗﻴﻘﺎًﻣﻲﻓﻬﻤﻢ آﻪ ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻮع ﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻢ وﻓﺎق آﻨﻢ ﻳﺎ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻢ‬
‫وﻓﺎق آﻨﻢ‪ .‬ﭼﻪ ﻣﻘﺪار ﺑﺎ ﺷﻤﺎ اﺧﺘﻼف دارم و ﭼﻪ ﻣﻘﺪار‬
‫ﺑﺎ ﺷﻤﺎ اﺧﺘﻼف ﻧﺪارم‪ .‬ﻣﺎﺣﺼﻞ ﺳﺨﻨﻢ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫دو ﺣﻴﺚ‪ ،‬ﻳﻚ ﺣﻴﺚ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺎ اﮔﺮ در ﺟﺎﻣﻌﺔ اﺳﻼﻣﻲ‬
‫اواﺧﺮ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ و اواﻳﻞ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺖ وﻳﻜﻢ هﻢ زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﻧﻤﻲآﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻣﻲﺑﺎﻳﺪ ﻧﻈﺮ ﺧﻮدﻣﺎن را درﺑﺎرة‬
‫ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﻲ و ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ و ﭘﺴﺎﺗﺠﺪد ﮔﺮاﻳﻲ ﻣﻌﻠﻮم آﻨﻴﻢ‬
‫و ﻳﻜﻲ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ رواﻳﺘﻲ آﻪ از اﺳﻼم‬
‫دارﻳﻢ و اﺣﻴﺎﻧًﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﻲ آﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ آﺴﻲ ﺑﺎ اﺳﻼم‬
‫ﻼ ﺑﺎ هﺮ دﻳﻨﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻳﻦ ﺧﺎص ﻳﺎ اﺻ ً‬
‫ﻼ ﻳﺎ‬
‫ﺁﻳﺎ از ﻣﻮﺿﻊ ﭘﺴﺎﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ دﻳﻦ اﺳﺖ ﻣﺜ ً‬
‫از ﻣﻮﺿﻊ ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ را درﺑﺎرﻩ اﻳﻨﻜﻪ‬
‫ﺿﺮورت و اهﻤﻴﺖ ﺑﺤﺚ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد ﺑﺤﺚ آﺮدﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻗﺒﻞ از ورود ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﺤﺚ‪ ،‬ﻃﺮﺣﻲ را آﻪ در ﻧﻈﺮ‬
‫دارم در اﻳﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺑﺤﺜﻬﺎ اﮔﺮ ﻋﻤﺮي داﺷﺘﻢ و ﺗﻮﻓﻴﻘﻲ‬
‫ﺧﺪﻣﺖ دوﺳﺘﺎن رﺳﻴﺪم ﭘﻴﺎدﻩ آﻨﻢ اﻳﻦ ﻃﺮح را اﺑﺘﺪا‬
‫ﻋﺮض آﻨﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﻣﻌﻴﺎرم اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺆﻟﻔﻪهﺎي‬
‫اﺻﻠﻲ ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﻲ را ﻓﻬﻢ ﺑﻜﻨﻴﻢ‪ .‬و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫ﻣﺆﻟﻔﻪهﺎي اﺻﻠﻲ ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ و ﻣﺆﻟﻔﻪهﺎي اﺻﻠﻲ‬
‫ﭘﺴﺎﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ در واﻗﻊ از اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ‬
‫ﻋﻤﻖ اﻳﻦ ﺳﻪ دﻳﺪﮔﺎﻩ را درك آﻨﻴﻢ داﺋﻤًﺎ اﻟﻔﺎظ را ﺗﻜﺮار‬
‫آﻨﻴﻢ و ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ داد و ﺳﺘﺪ آﻨﻴﻢ‪ ،‬اﺟﺘﻨﺎب ﺑﻮرزﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺧﻴﻠﻲ ﺧﻄﺎي ﺑﺰرﮔﻲ اﺳﺖ آﻪ ﻣﺎ ﺑﺎ اﻟﻔﺎظ ﺑﺎزي ﻣﻲآﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻦ هﻤﻴﺸﻪ در زﻧﺪﮔﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ داﺷﺘﻪ ام ﺧﻮدم‬
‫و هﻤﻴﺸﻪ هﻢ ﺑﻪ دوﺳﺘﺎن ﻋﺮض ﻣﻲآﻨﻢ آﻪ ﺑﺎزي ﺑﺎ‬
‫آﻠﻤﺎت ﺧﻄﺮﻧﺎآﺘﺮﻳﻦ ﺑﺎزي ﺑﺸﺮ اﺳﺖ آﻪ ﺑﺸﺮ در ﻃﻮل‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬آﻨﻔﻮﺳﻴﻮس ﺣﻜﻴﻢ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬هﺮ ﻇﻠﻤﻲ در ﺟﻬﺎن از ﻇﻠﻢ ﺑﺮ آﻠﻤﺎت ﺁﻏﺎز‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻦ واﻗﻌًﺎ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ را ﻗﺒﻮل دارم هﻴﭻ ﻇﻠﻤﻲ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ در ﺟﻬﺎن ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺁﻏﺎزﮔﺮ اﻳﻦ ﻇﻠﻢ و ﺧﺎﺳﺘﮕﺎﻩ‬
‫اﻳﻦ ﻇﻠﻢ‪ ،‬ﻇﻠﻤﻲ اﺳﺖ آﻪ ﺑﺎ واژﻩهﺎ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ وﻗﺘﻲ ﻣﻦ واژﻩ را ﭼﻮﻧﺎن آﻪ ﺑﺎﻳﺪ و ﺷﺎﻳﺪ‬
‫اﻳﻀﺎح ﻧﻤﻲآﻨﻢ‪ ،‬واﺿﺢ ﻧﻤﻲآﻨﻢ و ﺑﻪ آﺎر ﻣﻲﺑﺮم ؛ ﺷﻤﺎ‬
‫واژﻩ را ﺑﺪون ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﺗﻄﺒﻴﻖ از ﻣﻦ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲآﻨﻴﺪ‪،‬‬
‫ﺁهﺴﺘﻪ ﺁهﺴﺘﻪ از اﻳﻦ آﻪ اﻟﻔﺎظ ﻣﺒﻬﻢ دادوﺳﺘﺪ ﻣﻲآﻨﻴﻢ‬
‫ﮔﻤﺎن ﻣﻲآﻨﻴﺪ آﻪ ﺑﺎ هﻢ وﻓﺎق دارﻳﻢ و ﻳﺎ ﮔﻤﺎن ﻣﻲآﻨﻴﺪ‬
‫ﻣﺴﻠﻚ ﻓﻜﺮي و اﻧﺪﻳﺸﮕﻲ در ﻗﺎﻟﺐ ﻳﻚ ﮔﺰارﻩ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻨﺴﻴﻖ‬
‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﻓﺮﻣﻮﻟﻪ ﺷﺪن ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ دﻗﻴﻘًﺎ ﻧﻤﻲﺷﻮد‬
‫آﻞ ﺁﻧﭽﻪ را آﻪ ﻣﺪرﻧﻴﺴﺘﻬﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ در ﻳﻚ ﻗﻀﻴﻪ‪ ،‬در‬
‫ﻳﻚ ﮔﺰارﻩ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪ‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ در ﺑﺎب دو ﻧﺤﻠﺔ ﻓﻜﺮي‬
‫دﻳﮕﺮ‪ .‬وﻟﻲ ﻣﻲﺷﻮد در ﻗﺎﻟﺐ ﺳﻪ ﮔﺰارﻩ ﮔﺮاﻳﺶ را‬
‫ﻧﺸﺎن داد و ﺑﻌﺪ ﺁن ﮔﺮاﻳﺶ را ﺑﻪ ﻣﺆﻟﻔﻪهﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ آﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻣﻦ هﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ ﺳﻪ ﻣﺴﻠﻚ‬
‫ﻓﻜﺮي را از ﭼﻬﺎر ﺣﻴﺚ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ هﻢ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻜﻨﻴﻢ‪ .‬ﻳﻜﻲ‬
‫از ﺣﻴﺚ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ اﻳﻦ ﺳﻪ ﻣﺴﻠﻚ‪ . ،‬دوّم از ﺣﻴﺚ‬
‫اﻧﺴﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺳﻮم از ﺣﻴﺚ هﺴﺘﻲ ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬و ﭼﻬﺎرم‬
‫از ﺣﻴﺚ وﻇﻴﻔﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮي اﺧﻼق‪ .‬وﻇﻴﻔﻪ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻲ را ﻣﻦ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي اﺧﻼق ﻣﻲﮔﻴﺮم و‬
‫ﻣﺮادم از وﻇﻴﻔﻪ‪ ،‬وﻇﻴﻔﻪ اﺧﻼﻗﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ‬
‫ﻋﺮض ﻣﻲآﻨﻢ آﻪ ﮔﺎهﻲ ﻣﺎﻣﺮادﻣﺎن از وﻇﻴﻔﻪ‪ ،‬وﻇﻴﻔﺔ‬
‫اﺧﻼﻗﻲ اﺳﺖ و ﮔﺎهﻲ وﻇﻴﻔﻪ ﺣﻘﻮﻗﻲ اﺳﺖ ‪ .‬ﻣﻦ در‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺤﺚ وﻇﻴﻔﻪ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻧﺪارم‪ .‬در اﻳﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺑﺤﺜﻬﺎ‪،‬‬
‫ﻣﺮادم از وﻇﻴﻔﻪ‪ ،‬وﻇﻴﻔﺔ اﺧﻼﻗﻲ اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ وﻗﺘﻲ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ وﻇﻴﻔﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻣﺮادم هﻤﺎن اﺧﻼق اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻮب‪ ،‬از اﻳﻦ ‪ 4‬ﺣﻴﺚ اﮔﺮ ﻣﺎ اﻳﻦ ﺳﻪ ﻣﺴﻠﻚ را ﺑﺎ هﻢ‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ آﻨﻴﻢ ﺁﻧﻮﻗﺖ ﻣﻲﻓﻬﻤﻴﻢ ﭼﻘﺪر اﻳﻦ ﺳﻪ ﻣﺴﻠﻚ ﺑﺎ هﻢ‬
‫اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻋﻤﻴﻖ دارﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮب‪ ،‬اﻳﻦ ‪ 4‬ﺣﻴﺚ را هﻤﺎﻧﻄﻮر‬
‫آﻪ ﻋﺮض آﺮدم ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺧﻮاهﻢ ﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ در اﻳﻦ ﺟﻠﺴﻪ اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﻣﻦ ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﻜﻪ وارد‬
‫اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﺆﻟﻔﻪهﺎي ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‪،‬‬
‫هﺴﺘﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و وﻇﻴﻔﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ اﻳﻦ ﺳﻪ ﻣﺴﻠﻚ ﺑﺸﻮم‪،‬‬
‫ﻳﻚ ﻧﮕﺎﻩ از ﺑﺎﻻ‪ -،‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻴﻬﺎ ﻧﮕﺎﻩ از ﭼﺸﻢ‬
‫ﻻ‬
‫ﭘﺮﻧﺪﻩ‪ -‬ﺑﻪ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎي اﻳﻦ ﺳﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ و ﺁن‬
‫وﻗﺖ وارد ﺟﺰﺋﻴﺎت و ﻓﺮوع ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﺸﻮﻳﻢ‪ .‬ﻣﻮرﺧﺎن‬
‫ﻻ وﻗﺘﻲ آﻪ ﺗﻔﻜﺮ‬ ‫اﻧﺪﻳﺸﻪ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﮕﺎران اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﻌﻤﻮ ً‬
‫ﻏﺮب را ﭘﻴﺶ ﭼﺸﻢ ﻣﻲﺁورﻧﺪ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﻋﻤﻮﻣﻴﺸﺎن اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ آﻪ ﻏﺮﺑﻴﺎن از ﻟﺤﺎظ ﻓﻜﺮي از ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻳﺎ در ﺣﺎل ﮔﺬرﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ را ﻣﻌﻤﻮﻻً‬
‫ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻲآﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﻲ‪ ،‬ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ و‬
‫ﭘﺴﺎﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ‪ .‬در واﻗﻊ در اﺑﺘﺪا وﻗﺘﻲ آﻪ اﻳﻦ ﺳﻪ ﻟﻔﻆ‬
‫ﺑﻪ آﺎر رﻓﺖ‪ ،‬اول ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻧﮕﺎري‬
‫ﻏﺮﺑﻴﺎن‪ .‬اﻣﺎ از ﺁﻧﺠﺎﻳﻲ آﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻏﺮﺑﻴﺎن در ﺣﺎل داﻣﻦ‬
‫ﮔﺴﺘﺮي و ﺟﻬﺎنﮔﻴﺮي اﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ اﻧﺪﻳﺸﻪ اروﭘﺎ و‬
‫ﺁﻣﺮﻳﻜﺎي ﺷﻤﺎﻟﻲ‪ ،‬اﻧﺪﻳﺸﻪاي اﺳﺖ آﻪ ﺁهﺴﺘﻪ ﺁهﺴﺘﻪ آﻞ‬
‫ﺟﻬﺎن را دارد ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻟﺤﺎظ وﻗﺘﻲ آﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ در ﺗﺎرﻳﺦ اﻧﺪﻳﺸﮕﻲ ﻓﺮهﻨﮓ ﻏﺮب دادﻩ ﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ .‬در واﻗﻊ وﻗﺘﻲ ﻣﻦ ﻟﻔﻆ ﻣﺒﻬﻢ ﺑﻪ آﺎر‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮم‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﻪ آﺎرﮔﻴﺮي ﻟﻔﻆ ﻣﺒﻬﻢ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮم‬
‫آﻪ ﭼﻴﺰي را آﻪ ﻣﻦ) ﻣﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻳﺎ‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪﻩارادﻩ( ﻣﻲآﻨﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻓﻬﻢ ﻧﻜﻨﻴﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﺁن‬
‫ﭼﻴﺰي آﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻳﺎ ﮔﻮﻳﻨﺪﻩ ارادﻩ ﻣﻲآﻨﺪ ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ ﻳﺎ‬
‫ﺷﻨﻮﻧﺪﻩ هﻢ ﺁن را ﻓﻬﻢ ﺑﻜﻨﺪ‪ ،‬اول ﺷﺮط آﻪ ﺷﺮط ﻻزم‬
‫اﺳﺖ اﮔﺮ ﭼﻪ آﺎﻓﻲ ﻧﻴﺴﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻳﺎ‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪﻩ ﻟﻔﻆ ﻣﺒﻬﻢ ﺑﻪ آﺎر ﻧﮕﻴﺮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ و اول ﭼﻴﺰي آﻪ ﺧﺪﻣﺖ دوﺳﺘﺎن ﻋﺮض‬
‫ﻣﻲآﻨﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﺷﻤﺎ از اﻳﻦ ‪ 6‬ﻟﻔﻆ و ﺗﻌﺒﻴﺮي آﻪ‬
‫ﻣﻦ ﺑﻪ آﺎر ﻣﻲﺑﺮم هﻴﭻ دو ﺟﻔﺘﻲ را اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻧﻜﻨﻴﺪ‪ .‬ﺳﻨﺖ‬
‫ﭼﻴﺰي و ﺳﻨﺖ ﮔﺮاﻳﻲ‪ ،‬ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي اﺳﺖ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﺠﺪد ﭼﻴﺰي اﺳﺖ و ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي‬
‫اﺳﺖ و ﭘﺴﺎﺗﺠﺪد هﻢ ﭼﻴﺰي اﺳﺖ و ﭘﺴﺎﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ ﭼﻴﺰ‬
‫دﻳﮕﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻨﺖ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮي ‪ Tradition‬ﭼﻴﺰي‬
‫اﺳﺖ و ‪ Traditionalism‬ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫‪ modernity‬ﭼﻴﺰي اﺳﺖ و‬ ‫هﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫‪ modernism‬ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮ و ‪Post modernity‬‬
‫ﭼﻴﺰي اﺳﺖ و ‪ Post modernism‬ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي‬
‫ﻼ ﺑﺎ ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﺗﺠﺪد و‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﺤﺜﻬﺎ ﻣﻦ اﺻ ً‬
‫ﭘﺴﺎﺗﺠﺪد‪ ،‬آﺎري ﻧﺪارم ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎ ﺳﻨﺖ ﮔﺮاﻳﻲ‪ ،‬ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ‬
‫و ﭘﺴﺎﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ آﺎر دارم آﻪ هﺮ آﺪام را ﺧﻮاهﻢ ﮔﻔﺖ‬
‫آﻪ دﻗﻴﻘًﺎ ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ اول‪ .‬و ﻧﻜﺘﻪ دوّم اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺎز‬
‫ﺧﻮد ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﻲ‪ ،‬ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ و ﭘﺴﺎﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ هﻢ‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻨﻄﻘﻴﻮن ﻣﺸﺘﺮك ﻟﻔﻈﻲ هﺴﺘﻨﺪ ﻳﻌﻨﻲ‬
‫هﺮ آﺪام اﻳﻦ اﻟﻔﺎظ ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﻣﻌﻨﺎ دارﻧﺪ و ﻣﻌﻤﻮ ً‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن و ﮔﻮﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ وﻗﺘﻲ اﻳﻦ اﻟﻔﺎظ را ﺑﻪ‬
‫آﺎر ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﻣﻌﺎﻧﻲ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ را اراﺋﻪ ﻣﻲ آﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ در‬
‫اﻳﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺑﺤﺜﻬﺎ از ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﻲ ﻳﻚ ﻣﻌﻨﻲ ﺧﺎص در‬
‫ﻧﻈﺮم هﺴﺖ‪ .‬هﻤﺎن را ﻋﺮض ﻣﻲآﻨﻢ و درﺑﺎرة هﻤﺎن‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲآﻨﻢ ‪ .‬از ﻣﺪرﻧﻴﺴﻢ و ﭘﺴﺖ ﻣﺪرﻧﻴﺴﻢ ﻧﻴﺰ ﺑﺎز‬
‫ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ .‬در دام هﻴﭽﻜﺪام از اﻳﻦ اﻟﻔﺎظ ﺑﺎ ﻣﻌﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﺘﻌﺪدي آﻪ دارﻧﺪ ﻧﻤﻲاﻓﺘﻴﻢ‪ .‬در واﻗﻊ ﺑﻪ واﻗﻊ روﺷﻦ‬
‫ﻣﻲآﻨﻴﻢ آﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺎ از ﺗﺮادﻳﺴﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺰم ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬از‬
‫ﻣﺪرﻧﻴﺴﻢ ﭼﻴﺴﺖ و از ﭘﺴﺖ ﻣﺪرﻧﻴﺴﻢ ﭼﻴﺴﺖ؟ وﻗﺘﻲ اﻳﻦ‬
‫آﺎر را اﻧﺠﺎم ﺑﺪهﻴﻢ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ‬
‫آﻪ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﭼﻨﺪﮔﺰارﻩ روي هﻢ‪ ،‬اﮔﺮ آﺴﻲ ﻗﺎﺋﻞ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ اﻳﻦ ﺷﺨﺺ ﺗﺮادﻳﺴﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﭼﻨﺪﮔﺰارة دﻳﮕﺮ را اﮔﺮ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﺁﻧﮕﺎﻩ‬
‫ﭘﺴﺖ ﻣﺪرﻧﻴﺴﺖ اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ هﻴﭽﻜﺪام از اﻳﻦ ﺳﻪ ﺗﺎ‬
‫ﻣﻨﻄﻖ ﺻﻮرت‪ ،‬ﻗﻮاﻋﺪي آﻪ ارﺳﻄﻮ در ‪ 1500‬ﺳﺎل‬
‫ﭘﻴﺶ ﺗﺪوﻳﻦ آﺮد ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﻨﻄﻖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻋﻠﻤﻲ آﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮي ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ از ارﺳﻄﻮ ﺁﻏﺎز ﺷﺪ و ﺗﺎ زﻣﺎن‬
‫ﻣﺎ داﺋﻤًﺎ دﺳﺘﺨﻮش ﺗﺤﻮﻻت و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﻮدﻩ وﻟﻲ ﺑﻪ هﺮ‬
‫ﺣﺎل ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﻄﻖ ﺻﻮرت‪ .‬ﺑﻪ زﺑﺎن دﻳﮕﺮ اﮔﺮ‬
‫ﺑﺨﻮاهﻢ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ را ﺑﮕﻮﻳﻢ‪ :‬ﺑﺒﻴﻨﺪ ﻣﺎ در واﻗﻊ وﻗﺘﻲ ﺑﺎ‬
‫ﻋﺎﻟﻢ هﺴﺘﻲ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ آﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺨﺸﻲ از ﻋﺎﻟﻢ‬
‫هﺴﺘﻲ ﺧﻮد ﻣﺎ هﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ ﻋﺎﻟﻢ هﺴﺘﻲ ﺧﻮدم‬
‫را در ﺿﻤﻦ ﻋﺎﻟﻢ هﺴﺘﻲ ﻣﻲﮔﻴﺮم‪ .‬ﻓﻘﻂ ﻣﻨﻈﻮرم ﺟﻬﺎن‬
‫ﺑﻴﺮون از ﻣﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻋﺎﻟﻢ هﺴﺘﻲ را وﻗﺘﻲ ﻣﻦ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاهﻢ از ﺁن ﺧﺒﺮ ﺑﮕﻴﺮم‪ ،‬آﻪ در اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﭼﻪ‬
‫ﻣﻲﮔﺬرد‪،‬ﻳﻚ راهﺶ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﻣﻦ وﻗﺘﻲ ﻣﻲﺧﻮاهﻢ‬
‫اﻳﻦ ﺧﺒﺮﮔﻴﺮي را اﻧﺠﺎم ﺑﺪهﻢ‪ ،‬ﻣﺠﺮاي ارﺗﺒﺎﻃﻲام ﺑﺎ‬
‫ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻴﺮون ﻳﺎ ﻋﺎﻟﻢ درون ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر آﻠﻲ ﻋﺎﻟﻢ‬
‫هﺴﺘﻲ‪ ،‬ﻣﺸﺎهﺪﻩ‪ ،‬ﺁزﻣﺎﻳﺶ و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺸﺎهﺪﻩ‪،‬‬
‫ﺁزﻣﺎﻳﺶ و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻦ ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺧﺒﺮﮔﺮﻓﺘﻨﻬﺎ از ﻋﺎﻟﻢ‬
‫واﻗﻊ‪ ،‬از ﻋﺎﻟﻢ هﺴﺘﻲ دارم‪ .‬اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦهﺎي ﺗﻨﻬﺎ‬
‫وﻗﺘﻲ ﺑﺨﻮاهﺪ در ﻗﺎﻟﺐ ﻳﻚ ﺳﺮي ‪ ، Proposition‬در‬
‫ﻗﺎﻟﺐ ﻳﻚﺳﺮي ﮔﺰارﻩ ﺑﻴﺎن ﺷﻮد‪ ،‬ﻏﺎﻟﺒًﺎ ﺑﻪ ﺷﺶ ﺻﻮرت‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ‪ x‬هﺴﺖ ‪ x ،‬ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫دو ﺻﻮرت‪ x .‬داراي وﺻﻒ ‪ A‬هﺴﺖ‪ x ،‬داراي‬
‫وﺻﻒ ‪ A‬ﻧﻴﺴﺖ اﻳﻦ هﻢ دو ﺻﻮرت و ‪ x‬و ‪y‬‬
‫داراي ارﺗﺒﺎط ‪ R‬هﺴﺘﻨﺪ ﻳﺎ ‪ x‬و ‪ y‬داراي ارﺗﺒﺎط‬
‫‪ R‬ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ هﺮ وﻗﺖ ﻣﻦ از ﻋﺎﻟﻢ هﺴﺘﻲ ﺧﺒﺮ‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮم وﻗﺘﻲ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ را در ﻗﺎﻟﺐ ﻳﻚ ﮔﺰارﻩ ﺑﻴﺎورم‬
‫ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﺷﺶ ﺻﻮرت در ﻣﻲﺁﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺻﻮرﺗﻬﺎي‬
‫ﺑﻴﺎن ﺧﺒﺮﮔﺮﻓﺘﻨﻬﺎي ﻣﺎ از ﻋﺎﻟﻢ هﺴﺘﻲ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﺻﻮرﺗﻬﺎي ﺑﻴﺎﻧﻲ ﮔﺎهﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﺻﻮرت ذهﻨﻲ دارﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ‬
‫ﻣﻦ هﻤﻴﻦ ﮔﺰارﻩهﺎ را در ذهﻦ ﺧﻮدم ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻲآﻨﻢ‪،‬‬
‫ﮔﺎهﻲ هﻢ ﺻﻮرت ﺑﻴﺎﻧﻲ ﭘﻴﺪا ﻣﻲآﻨﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ آﻪ ﻣﻦ‬
‫ﮔﻔﺘﺎر ﻳﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪاي اﻇﻬﺎر ﻣﻲآﻨﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ هﻤﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺧﺒﺮﮔﺮﻓﺘﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در اﻳﻦ‬
‫آﻪ دﻗﻴﻘًﺎ اﻳﻦ ﺷﺶ ﺻﻮرت وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺻﻮرت‬
‫هﻔﺘﻢ ﻳﺎ هﺸﺘﻤﻲ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺻﺮاري ﻧﻤﻲورزم‬
‫وﻟﻲ در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻲدهﻢ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺻﻮرﺗﻬﺎي‬
‫دﻳﮕﺮ را ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﺷﺶ ﺻﻮرت ارﺟﺎع و‬
‫ﺗﺤﻮﻳﻞ آﺮد‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ اﻧﺴﺎن هﺮﮔﻮﻧﻪ ﺧﺒﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨﻲ را‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪﺑﻪ ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﺷﺶ ﺻﻮرت ﺑﻴﺎن ﺑﻜﻨﺪ‪ .‬ﻳﺎ‬
‫ﺑﮕﻮﻳﺪ ‪ x‬وﺟﻮد دارد ‪ .‬ﻳﺎ ‪ x‬ﻧﻴﺴﺖ ﻳﻌﻨﻲ ‪ x‬وﺟﻮد‬
‫ﻧﺪارد ﻳﺎ ‪ x‬داراي وﺻﻒ ‪ A‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﺎ ‪ x‬داراي‬
‫ﺑﻌﺪًا آﺴﺎﻧﻲ اﺣﺴﺎس آﺮدﻧﺪ اﻳﻦ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎي ﺷﻤﺎﻟﻲ ﺑﻮد آﻪ‬
‫در ﺁﻧﻬﺎ اﻳﻦ ﺳﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺸﺨﻴﺺ دادﻩ ﺷﺪ و آﺸﻒ ﺷﺪ‬
‫آﻪ ﻣﺜﻞ اﻳﻨﻜﻪ ﺳﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﻋﻈﻴﻢاﻧﺪ آﻪ اﻻن در آﻨﺎر‬
‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ در ﺣﺎل ﮔﺬرﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﺧﻮب ﻣﻦ اﻻن در اﻳﺮان‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲآﻨﻢ‪ .‬در اﻳﺮان هﻢ آﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲآﻨﻢ‪ ،‬اﮔﺮ در‬
‫ژاﭘﻦ هﻢ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲآﺮدم‪ ،‬اﮔﺮ در ﭼﻴﻦ هﻢ زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﻣﻲآﺮدم‪ ،‬اﮔﺮ در ﻣﺼﺮ هﻢ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲآﺮدم ‪ ،‬ﻣﻦ‬
‫ﺁهﺴﺘﻪ ﺁهﺴﺘﻪ اﺣﺴﺎس ﻣﻲآﺮدم آﻪ در آﺸﻮر ﻣﻦ هﻢ‬
‫هﻤﻴﻦ وﺿﻊ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ و ﭼﻮن اﻳﻦ اﺣﺴﺎس ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
‫دﺳﺖ دادﻩ اﺳﺖ ﻣﻲﺷﻮد ﮔﻔﺖ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻟﺤﺎظ آﻞ ﺟﻬﺎن اﻳﻦ‬
‫ﺳﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﻓﻜﺮي را از ﺳﺮ ﮔﺬراﻧﺪﻩ اﺳﺖ ﻳﺎ در ﺣﺎل از‬
‫ﺳﺮ ﮔﺬراﻧﺪن اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮب اﻳﻦ ﺳﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻪ ﭼﻪ ﻟﺤﺎظ‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ آﻪ ﺗﻔﺎوت ﻋﻤﺪﻩ ﺑﺎ هﻢ دارﻧﺪ؟ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮان‬
‫ﮔﻔﺖ آﻪ ﺗﻔﺎوت ﻋﻤﺪة اﻳﻦ ﺳﻪ ﺟﺮﻳﺎن‪ ،‬ﺗﻔﺎوﺗﻲ اﺳﺖ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻌﻲ آﻪ هﺮ آﺪام از اﻳﻨﻬﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻘﻞ‬
‫دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﻋﻘﻞ اﺳﺖ آﻪ اﻳﻦ ﺳﻪ ﺟﺮﻳﺎن را از‬
‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺟﺪا ﻣﻲآﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻪ ﺟﺎي‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﺑﮕﻮﻳﻢ آﻪ ﻋﻘﻞ اﺳﺖ آﻪ اﻳﻦ ﺳﻪ ﺟﺮﻳﺎن را از هﻢ‬
‫ﺟﺪا ﻣﻲآﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻢ آﻪ ﻣﻮﺿﻊ اﻧﺴﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻘﻞ‬
‫اﺳﺖ آﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﺪﻳﺪ ﺁوردن اﻳﻦ ﺳﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺘﻬﺎ ﺑﺎز ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻋﻘﻞ را ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺒﻬﻢ ﺑﻪ‬
‫آﺎرﻧﺒﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻢ و ﺑﺪاﻧﻴﺪ آﻪ ﻣﺮاد ﻣﻦ از ﻋﻘﻞ در اﻳﻦ‬
‫ﺑﺤﺚ ﭼﻴﺴﺖ )ﭼﻮن ﻋﻘﻞ هﻢ ﻳﻚ واژﻩاي اﺳﺖ آﻪ داراي‬
‫ﻣﻌﺎﻧﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﻌﺪدي اﺳﺖ( ﻣﻦ اﺑﺘﺪااً ﻋﺮض‬
‫ﻣﻲآﻨﻢ آﻪ ﻣﺮادم ﻧﻪ ‪ Intelect‬اﻧﮕﻠﻴﺴﻲاﺳﺖ ‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫در زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﻣﺎ ﺑﺮاي ﻋﻘﻞ هﻢ ﻟﻔﻆ ‪Reason‬‬
‫دارﻳﻢ و هﻢ ﻟﻔﻆ ‪. Intelect‬‬
‫ﻣﻦ ﻣﻮاد ﺧﺎﻣﻲ را آﻪ از ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲآﻨﻢ‬
‫از راﻩ ﻣﺸﺎهﺪﻩ‪ ،‬ﺁزﻣﺎﻳﺶ و ﺗﺠﺮﺑﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲآﻨﻢ ﻧﻪ از‬
‫هﻴﭻ راﻩ دﻳﮕﺮي‪ .‬ﻣﻦ در واﻗﻊ وﻗﺘﻲ ﻣﻲﺧﻮاهﻢ از ﻋﺎﻟﻢ‬
‫هﺴﺘﻲ ﺧﺒﺮ ﺑﮕﻴﺮم‪ ،‬ﻣﻮاد ﺧﺎم‪ ،‬ﺁن ‪) Data‬دﻳﺘﺎ( هﺎرا‬
‫از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺸﺎهﺪﻩ‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ ﺁزﻣﺎﻳﺶ و از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲآﻨﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﻨﻄﻘﻲ روي ﺁﻧﻬﺎ‬
‫اﻋﻤﺎل ﻣﻲآﻨﻢ ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ دﻳﮕﺮ ﻣﺎدﻩ ﺧﺎم را از راﻩ‬
‫ﻣﺸﺎهﺪﻩ‪ ،‬ﺁزﻣﺎﻳﺶ و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﮕﻴﺮم و اﻳﻦ ﻣﻮاد ﺧﺎم را‬
‫وﻗﺘﻲ ﻣﻲﺧﻮاهﻢ ﻧﻈﺎم ﺑﺪهﻢ‪ ،‬ﻣﺪون ﺑﻜﻨﻢ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﺰﻩ‬
‫ﺑﻜﻨﻢ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺗﺪوﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻧﻈﺎم دهﻲ و ﺑﺮاي‬
‫اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﺰاﺳﻴﻮن ﻣﻦ از ﻣﻨﻄﻖ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲآﻨﻢ‪،‬از‬
‫ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﻨﻄﻖ ﺻﻮرت اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲآﻨﻢ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ وﻗﺘﻲ‬
‫ﻋﺮض ﻣﻲآﻨﻢ ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﻨﻄﻖ ﺻﻮرت‪ ،‬ﻣﺮاد از ﻗﻮاﻋﺪ‬
‫ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﻨﻄﻖ ﺻﻮري در واﻗﻊ ﺻﻮرت ﭘﺮدازش اﻳﻦ‬
‫ﻣﻮاد ﺧﺎم را در اﺧﺘﻴﺎر ﻣﺎ ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ ‪ .‬ﺣﺎﻻ اﮔﺮ ﻣﻦ‬
‫آﺎرم اﻳﻦ ﺷﺪ آﻪ از ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ ﻓﻘﻂ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺸﺎهﺪﻩ‬
‫ﺁزﻣﺎﻳﺶ و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺧﺒﺮ ﺑﮕﻴﺮم و اﻳﻦ ﺧﺒﺮهﺎ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
‫از ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﻨﻄﻖ ﺻﻮرت و ﺑﺎ ﺑﻪ آﺎرﮔﻴﺮي ﻗﻮاﻧﻴﻦ‬
‫ﻣﻨﻄﻖ ﺻﻮرت در آﻨﺎر هﻢ ﺑﮕﺬارم و از ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ‬
‫ﺟﺪﻳﺪي ﺑﺮﺳﻢ در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﺗﻮ در ﺣﺎل‬
‫ﺗﻌﻘﻠﻲ‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﺎ ﺗﻌﻘﻞ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ‪ Reasoning‬ﻧﻪ ﺗﻌﻘﻞ‬
‫‪ .‬ﻋﻘﻞ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي‬ ‫‪Intelection‬‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي‬
‫‪ Reason‬ﻧﻪ ﻋﻘﻞ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ‪ ) . Intelect‬در اﻳﻦ‬
‫ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺑﺤﺜﻬﺎ ﺑﻪ اﺧﺘﻼف اﻳﻦ دو ﻣﻌﻨﺎ ﻣﻲرﺳﻴﻢ ﭼﻮن‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻮارد اﺧﺘﻼف ﺟﺪي ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﺎن ﺑﺎ ﺗﺠﺪد‬
‫ﮔﺮاﻳﺎن و ﭘﺴﺎ ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﺎن در ﺁن ﻋﻘﻞ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي دوم‬
‫اﺳﺖ( اﻳﻦ را ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢﺗﻌﻘﻞ ‪ .‬ﻋﻘﻞ ﻳﻚ ﻣﺴﻴﺮ اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ‬
‫اﺳﺖ آﻪ در اﻳﻦ ﺳﻴﺮ اﺳﺘﺪﻻل‪ ،‬ﻣﻮاد ﺧﺎم را ﻣﻦ از‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻲ ﻣﻲﮔﻴﺮم و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺁﻧﻬﺎ را هﻢ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻖ دﻳﮕﺮي‬
‫ﻣﻲآﻨﻢ‪ .‬ﻣﻮاد ﺧﺎم را از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺸﺎهﺪﻩ و ﺁزﻣﺎﻳﺶ و‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻓﺮاهﻢ ﻣﻲﺁورم و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺁﻧﻬﺎ را هﻢ ﺑﺮ اﺳﺎس‬
‫ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﻨﻄﻖ ﺻﻮري اﻧﺠﺎم ﻣﻲدهﻢ‪ .‬ﺣﺎﻻ اﮔﺮ آﺎر ﻣﻦ‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﻘﻞ ﭼﻪ ﻣﻮﺿﻌﻲ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻢ ؟ﺁﻳﺎﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺳﻴﺮ اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ را دﻧﺒﺎل‬
‫آﺮدن ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮﺿﻊ ﻣﺜﺒﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮﺿﻊ‬
‫ﻣﻨﻔﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻳﺎ ﻣﻮﺿﻊ ﻣﺸﺮوط؟ ﺁن وﻗﺖ اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ‬
‫آﻪ اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺳﻴﺮ اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ‬
‫ﺻﻮرﺗﻲ آﻪ ﻋﺮض آﺮدم‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﻮﺿﻊ ﺷﺮوﻃﻲ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬ﺳﻨﺖﮔﺮا هﺴﺘﻴﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻮﺿﻊ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻣﻄﻠﻖ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬ﺗﺠﺪدﮔﺮا هﺴﺘﻴﺪ و اﮔﺮ ﻣﻮﺿﻊ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ‬
‫ﻣﻄﻠﻖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬در ﺁن ﺻﻮرت ﭘﺴﺎﺗﺠﺪدﮔﺮا هﺴﺘﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺘﻬﺎ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ـ آﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮي درﺑﺎرﻩاش ﺧﻮاهﻢ‬
‫ﮔﻔﺖ ـ ﻓﻘﻂ ﻋﺼﺎرﻩ اﺧﺘﻼف اﻳﻦ ﺳﻪ دﻳﺪﮔﺎﻩ را روﺷﻦ‬
‫ﻣﻲآﻨﺪ‪ .‬اﻣّﺎ ﺑﻌﺪ در ﺿﻤﻦ ﺑﻴﺎن ﻣﺆﻟﻔﻪهﺎﺳﺖ آﻪ دﻗﻴﻘًﺎ اﻳﻦ‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﮔﺎم ﺑﻪ ﮔﺎم ﺗﻨﺴﻴﻖ ﻣﻲﺷﻮد در اذهﺎن و ﻧﻔﻮس‪.‬‬
‫دوﺳﺘﺎﻧﻲ ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ در ﻋﻴﻦ اﻳﻨﻜﻪ در ﺑﻴﻦ ﺧﻮد‬
‫ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﺎن اﺧﺘﻼﻓﺎت آﻤﺎﺑﻴﺶ ﻓﺮاواﻧﻲ وﺟﻮد دارد وﻟﻲ‬
‫در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﻲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﻋﻘﻞ ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ آﻪ ﺷﻤﺎﻣﻲﮔﻔﺘﻴﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ و ﻓﻘﻂ از ﺑﺨﺶ آﻮﭼﻜﻲ‬
‫از ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ ﺧﺒﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬وﻟﻲ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﺘﺮ‬
‫ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﺘﺮ ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ راﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫ﺷﻴﻮﻩ ﻧﻤﻲﺷﻮد ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ .‬ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ در واﻗﻊ ﺑﺎ ﺗﻌﻘﻞ ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ آﻪ ﮔﻔﺘﻢ در ﻧﻈﺮ ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﺎن ﻓﻘﻂ ﻳﻚ‬
‫وﺻﻒ ‪ A‬ﻧﻴﺴﺖ و ﻳﺎ ‪ x‬ﺑﺎ ‪ y‬داراي ارﺗﺒﺎط ‪R‬‬
‫هﺴﺘﻨﺪ ﻳﺎ داراي ارﺗﺒﺎط ‪ R‬ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﺶ ﺻﻮرت‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ ﺻﻮرﺗﻬﺎي دﻳﮕﺮي آﻪ ﻣﺜﻼ اﮔﺮ ‪ y ، x‬ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ‪ Q ، P‬اﺳﺖ آﻪ ﻳﻚ ﺻﻮرت اﺳﺖ را هﻢ ﭼﻪ‬
‫ﺑﺴﺎ ﺑﺘﻮان ﺗﺤﻮﻳﻠﺶ آﺮد ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﺷﺶ ﺻﻮرﺗﻲ‬
‫آﻪ ﺑﻨﺪﻩ ﻋﺮض آﺮدم‪ .‬اﻳﻦ ﺷﺶ ﺻﻮرت ﻳﺎ ﺷﺶ ﮔﺰارﻩ‬
‫ﻣﻮاد ﺧﺎﻣﻲ را آﻪ ﻣﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺸﺎهﺪﻩ‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﺁزﻣﺎﻳﺶ و از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺠﺮﺑﻪ از ﻋﺎﻟﻢ درﻳﺎﻓﺖ آﺮدﻩاﻳﻢ‬
‫در ﺁن ﺷﺶ ﻗﺎﻟﺐ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺁﻳﺎ اﻳﻦ ﺷﺶ‬
‫ﮔﺰارﻩ راﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﺎ هﻢ ﺗﻠﻔﻴﻖ آﺮد و از ﺗﻠﻔﻴﻖ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫ﮔﺰارﻩهﺎي دﻳﮕﺮي رﺳﻴﺪ آﻪ ﺁن ﮔﺰارﻩهﺎ را ﺧﻮدﻣﺎن‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻤًﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﻜﺮدﻩاﻳﻢ؟ ﺧﻮدﻣﺎن ﻣﺴﺘﻘﻴﻤًﺎ ﻣﺸﺎهﺪﻩ و‬
‫ﺁزﻣﺎﻳﺶ ﻧﻜﺮدﻩاﻳﻢ؟ ﭼﺮا ﻣﻲﺷﻮد ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺁدم ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﻣﻮاد ﺧﺎم را وﻗﺘﻲ آﻨﺎر هﻢ ﻣﻲﮔﺬارد ﻳﻚ ﮔﺰارﻩ را ﺑﺎ‬
‫ﻳﻚ ﮔﺰارﻩ دﻳﮕﺮ ﺟﻤﻊ ﺑﻜﻨﺪ و ﺑﻪ ﮔﺰارة ﺳﻮم ﺑﺮﺳﺪ آﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﺁن ﮔﺰارﻩ ﺳﻮم دﻳﮕﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤًﺎ رﺟﻮع ﻧﻜﺮدﻩ اﺳﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺑﻴﺮون ﻳﺎ درون ﺗﺎ ﺁن را درﻳﺎﻓﺖ آﻨﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ و ﻓﻘﻂ ﺑﺎ‬
‫ﺗﻠﻔﻴﻖ اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‪ ،‬ﻣﻲﺷﻮد اﻳﻦ آﺎر را آﺮد‪ .‬وﻟﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺷﺮط اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ آﺎر را ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﻳﻚ ﻧﻈﺎم اﻧﺠﺎم دهﻴﻢ‪.‬‬
‫هﺮ ﭼﻴﺰي را ﺑﺎ هﺮ ﭼﻴﺰﻧﻤﻲﺗﻮان ﺗﻠﻔﻴﻖ آﺮد‪.‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎ‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﺎﺷﻴﺪ اﻟﻒ‪ ،‬ب اﺳﺖ و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ج‪ ،‬دال‬
‫اﺳﺖ از ﺟﻤﻊ اﻳﻨﻬﺎ ﭼﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲﺷﻮد؟ هﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬اﻣّﺎ وﻗﺘﻲ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﺎﺷﻴﺪ اﻟﻒ‪ ،‬ب اﺳﺖ و ﻣﻌﺘﻘﺪ‬
‫ﺑﺎﺷﻴﺪ ب هﻢ ج اﺳﺖ ﺧﻮب از ﺟﻤﻊ اﻳﻦ دو ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد آﻪ اﻟﻒ‪ ،‬ج اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ هﻢ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫آﻪ هﺮ دو ﮔﺰارﻩ را ﺑﺸﻮد آﻨﺎر هﻢ ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﻪ ﮔﺰارﻩ‬
‫ﺳﻮﻣﻲ دﺳﺖ ﭘﻴﺪا آﺮد‪ .‬ﻧﻔﺲ اﻳﻦ آﻪ ﻣﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺰارﻩهﺎ‬
‫را آﻨﺎر هﻢ ﺑﮕﺬارم و ﺑﻪ ﮔﺰارﻩ ﺳﻮﻣﻲ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﭘﻴﺪا‬
‫ﺑﻜﻨﻢ اﻳﻦ هﻢ ﺗﺎﺑﻊ ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻗﻮاﻋﺪ و ﻗﻮاﻧﻴﻨﻲ اﺳﺖ آﻪ‬
‫ﻓﻘﻂ ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﺁن ﻗﻮاﻋﺪ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺳﺖ آﻪ اﻧﺴﺎن‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از آﻨﺎر هﻢ ﻧﻬﺎدن ﺁن دو ﮔﺰارﻩ ﺑﻪ ﮔﺰارﻩ‬
‫ﺳﻮﻣﻲ ﺑﺮﺳﺪ‪.‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻗﻮاﻋﺪ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﻨﻄﻖ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻨﻄﻖ در واﻗﻊ آﺎرش اﻳﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﺑﺎ ﭼﻪ‬
‫ﺿﻮاﺑﻄﻲ ﻣﻲﺷﻮد از دل دو ﮔﺰارﻩ ﺑﻪ ﮔﺰارﻩ ﺳﻮﻣﻲ‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﭘﻴﺪا آﺮد و آﺪاﻣﻴﻚ از ﺿﻮاﺑﻂ هﺴﺘﻨﺪ آﻪ اﮔﺮ‬
‫زﻳﺮ ﭘﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ دﻳﮕﺮ ﻧﻤﻲﺷﻮد از ﺗﻠﻔﻴﻖ دو ﮔﺰارﻩ‬
‫ﺑﻪ ﮔﺰارﻩ ﺳﻮﻣﻲ دﺳﺖ ﭘﻴﺪا ﺑﻜﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫اﻳﻨﻬﺎ ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﻨﻄﻖ ﺻﻮرﺗﻨﺪ‪ .‬و ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ آﻪ ﻣﻦ‬
‫دادم دوﺳﺘﺎن ﺗﻮﺟﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻩاﻧﺪ آﻪ ﻣﺸﺎهﺪﻩ‪ ،‬ﺁزﻣﺎﻳﺶ و‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ‪ ،‬ﻣﻮاد ﺧﺎم و ﻣﺎدﻩ اﻃﻼﻋﺎت را ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻲدهﻨﺪ و‬
‫ﺑﺪهﻴﻢ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻬﺪ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻬﺎ ﺑﺪهﻴﻢ‪ .‬هﻤﻪ آﺘﺎﺑﻬﺎي ﻣﻘﺪس‬ ‫اﭘﺴﻴﻠﻮﻧﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻨﺎﺧﺖ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ اﻳﻦ‬
‫ادﻳﺎن و ﻣﺬاهﺐ‪ ،‬ﺗﺠﺴﻢ ﺳﻨﺖاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺎ رﺟﻮع ﺑﻪ اﻳﻨﻬﺎ‬ ‫ﺟﻬﺎن )اﻋﻈﻢ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺑﺰرﮔﺘﺮ آﻤﻲ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺨﺶ‬
‫اﺳﺖ آﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ آﻞ ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ را ﺑﺸﻨﺎﺳﻴﻢ‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻦ‬ ‫ﻼ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩ‬ ‫ﻣﻬﻤﺘﺮ آﻴﻔﻲ ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ( را اﺻ ً‬
‫دﻳﺪﮔﺎﻩ را ﺷﻤﺎ داﺷﺘﻴﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻌًﺎ ﺷﻤﺎ ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﻴﺪ‪ .‬ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﺪ‬ ‫ﻧﻤﻲﺷﻮد ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺁن ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺳﻨﺖ ﻏﻴﺮ از ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﻦ ﻋﻤﺮي‬ ‫ﺑﺸﻨﺎﺳﻴﻢ؟ ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﻲ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ آﻪ ﺁن ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ را‬
‫ﻣﺸﻐﻮل ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ آﺘﺐ ﻣﻘﺪس ادﻳﺎن و ﻣﺬاهﺐ ﺑﺎﺷﻢ وﻟﻲ‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ از ﻃﺮﻳﻖ رﺟﻮع ﺑﻪ ﺳﻨﺖ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪.‬و ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ‬
‫ﺳﻨﺖﮔﺮا ﻧﺒﺎﺷﻢ‪ .‬ﺻﺮف اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻦ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻲآﻨﻢ ﺑﻪ آﺘﺐ‬ ‫ﻣﻄﻠﻘًﺎ ﺑﻪ ﺧﻮدﺑﺴﻨﺪﮔﻲ ﻋﻘﻞ ﻗﺎﻳﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ‬
‫ﻣﻘﺪس دﻳﻨﻲ و ﻣﺬهﺒﻲ ﻣﻦ را ﺳﻨﺖﮔﺮا ﻧﻤﻲآﻨﺪ‪ .‬ﺳﻨﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻘﻞ در آﻨﺎر ﺳﻨﺖ‪ .‬ﺣﺎﻻ در آﻨﺎر هﻢ ﺑﻮدن ﻧﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﭼﻴﺰي اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﻲ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي‪ .‬ﻣﻦ اﮔﺮ ﺑﻪ‬ ‫در آﻨﺎر هﻢ ﺑﻮدن دو ﻣﻮﺟﻮد هﻢ ﺗﺮاز و هﻢ ﺗﺮازو‪ ،‬دو‬
‫ﭼﺸﻤﻲ ﺑﻪ ﻗﺮﺁن ﻧﮕﺎﻩ ﺑﻜﻨﻢ ﻳﺎ ﺑﻪ ﭼﺸﻤﻲ ﺑﻪ او ﭘﺎﻧﻴﺸﺎد‬ ‫ﻣﻮﺟﻮد ﻋﺪل هﻢو دو ﻣﻮج هﻤﺴﻨﮓ ﺑﻠﻜﻪ دو ﻣﻮﺟﻮدي‬
‫هﺎي هﻨﺪوهﺎ ﻧﮕﺎﻩ ﺑﻜﻨﻢ آﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻓﺴﻴﻞ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻲآﻨﻴﺪ‬ ‫آﻪ ﻳﻚ ﻣﻮﺟﻮد ﺗﻔﻮق ﻓﺮاوان دارد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮد‬
‫ﺷﻤﺎ ﺑﻪ اﺷﻴﺎﻳﻲ آﻪ در ﻳﻚ ﻣﻮزﻩ هﺴﺖ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻲآﻨﻴﺪ ﻳﺎ‬ ‫دﻳﮕﺮ‪ .‬ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﻲ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ آﻪ ﻳﻚ ﺑﺨﺶ آﻮﭼﻜﻲ از‬
‫ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺗﻜﻪ ﺳﻨﮓ ﻳﺎ آﺎﻧﻲ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻲآﻨﻴﺪ ﻳﺎ ﻳﻚ ﮔﻴﺎﻩ‬ ‫ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ آﻪ ﺑﻪ ﺁن ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻋﺎﻟﻢ ﻃﺒﻴﻌﺖ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫ﺷﻨﺎس ﺑﻪ ﮔﻴﺎﻩ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻲآﻨﺪ در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺷﺨﺺ‬ ‫را ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺎ ﻋﻘﻞ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ را آﻪ ﻋﻘﻞ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻄﺎﻟﻌﻪاش ﺳﻨﺖ اﺳﺖ وﻟﻲ ﺧﻮدش ﺳﻨﺖﮔﺮا‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ ﮔﺎهﻲ از ﺁن ﺗﻌﺒﻴﺮ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺗﺎ وﻗﺘﻲ آﻪ ﺧﻂ ﭘﻴﺪا ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد و آﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻲآﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﻃﺒﻴﻌﺖ‪ ،‬ﮔﺎهﻲ از ﺁن ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻲآﻨﻨﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﺎي ﻣﻜﺘﻮب وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺳﻨﺘﻬﺎ در ﻗﺎﻟﺐ‬ ‫ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺎدﻩ و ﻣﺎدﻳﺎت‪ ،‬ﮔﺎهﻲ از ﺁن ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻲآﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ‬
‫اﺳﻄﻮرﻩهﺎﻳﻲ ﺳﻴﻨﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻪ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﭘﺪران و ﻣﺎدران‬ ‫ﺟﺴﻤﻲ ﻳﺎ ﺟﺴﻤﺎﻧﻴﺎت‪ .‬ﺗﻌﺎﺑﻴﺮ دﻳﮕﺮي هﻢ ﺑﻪ آﺎر‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮدﺷﺎن اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻲ دادﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ اﻻن ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺨﺶ را ﺷﻤﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻃﺮﻳﻘﻲ‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﺷﻔﺎهﻲ آﻤﺘﺮ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻳﻚ ﻧﻮع ﺗﺒﻠﻮر و ﺗﺠﻤﻌﻲ ﭘﻴﺪا‬ ‫آﻪ ﺑﻪ ﺁن اﺷﺎرﻩ ﺷﺪ ﺑﺸﻨﺎﺳﻴﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎ روش‬
‫ﺷﺪﻩ در ﻣﺘﻮن ﻣﻘﺪس ادﻳﺎن و ﻣﺬاهﺐ و اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎﻩ‬ ‫‪ . Reasoning‬اﻣﺎ ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ ﻣﺴﺎوي ﺑﺎ ﺟﻬﺎن‬
‫ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﻲ را اﺣﺪاث آﺮد‪.‬‬ ‫ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ ﺟﻬﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫اﻣّﺎ اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺷﺪﻳﺪ آﻪ ﺗﻨﻬﺎ راﻩ ﺧﺒﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ از‬ ‫وﺳﻴﻌﺘﺮ‪ ،‬ﻋﻤﻴﻘﺘﺮ و ﺑﺴﻴﺎرﺗﻮﺑﺮﺗﻮﺗﺮاﺳﺖ ‪ .‬و ﭼﻮن ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ ﻋﻘﻞ ﺑﻪ ﺁن ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ و ﻣﻄﻠﻘًﺎ ﻣﺎ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ‬ ‫اﺳﺖ ﻣﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ آﻪ ﻣﻦ ﺑﺎ ﻣﺸﺎهﺪﻩ و ﺁزﻣﺎﻳﺶ‬
‫رﺟﻮع ﺑﻪ ﺳﻨﺖ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ در اﻳﻨﺼﻮرت ﺷﻤﺎ ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻴﺪ‪،‬‬ ‫و ﺗﺠﺮﺑﻪ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﻨﻄﻖ ﺻﻮري ﺟﻬﺎن‬
‫ﻣﺪرﻧﻴﺴﺖ هﺴﺘﻴﺪ‪ .‬ﻣﺪرﻧﻴﺴﻢ ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ و ﻟﺐ ﺳﺨﻨﺶ اﻳﻦ‬ ‫هﺴﺘﻲ را ﺷﻨﺎﺧﺘﻪام‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻳﻚ ﺑﺨﺶ آﻮﭼﻜﻲ از‬
‫اﺳﺖ آﻪ ﻋﻘﻞ ﺗﻨﻬﺎ راﻩ ﺧﺒﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ‬ ‫اﻳﻦ ﺟﻬﺎن را ﺷﻨﺎﺧﺘﻪام‪ .‬ﺁن ﺑﺨﺶ ﻋﻈﻴﻤﺘﺮ را ﻣﻦ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻘﻞ ﺑﻪ ﺁن ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ آﻪ ﻋﺮض آﺮدم‪ .‬ﻣﺎﻳﻴﻢ و‬ ‫از ﻃﺮﻳﻖ رﺟﻮع ﺑﻪ ‪ ، Traddition‬از ﻃﺮﻳﻖ رﺟﻮع‬
‫ﻋﻠﻮم ﺗﺠﺮﺑﻲ و ﻣﻨﻄﻖ ﺻﻮرت‪ .‬ﻣﻨﻄﻖ ﺻﻮري و ﻋﻠﻮم‬ ‫ﺑﻪ ﺳﻨﺖ ﺑﺸﻨﺎﺳﻢ‪ .‬و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺧﺖ آﻞ ﺟﻬﺎن‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻲ آﻪ ﻳﻜﻲ ﻣﺎدﻩ را ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻲدهﺪ و دﻳﮕﺮي‬ ‫هﺴﺘﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻘﻞ و ﺳﻨﺖ در آﻨﺎر هﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺁن هﻢ ﭼﻪ‬
‫ﺻﻮرت را ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻲدهﺪ‪ ،‬اﻳﻦ دو ﺗﺎ راﻩ ﺧﺒﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺎ‬ ‫در آﻨﺎرهﻢ ﺑﻮدﻧﻲ آﻪ ﻳﻚ از ﺣﻴﺚ ﺧﻮد ﻋﻘﻞ ﭼﻮن ﺑﺨﺶ‬
‫هﺴﺘﻨﺪ از ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ‪ .‬راﻩ دﻳﮕﺮي هﻢ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﻧﺎﭼﻴﺰﺗﺮ و آﻢ اهﻤﻴﺖﺗﺮ را ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪ در ﻗﺒﺎل ﺳﻨﺖ آﻪ‬
‫ﺗﻤﺎم ﭘﺮدازشهﺎ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻧﻈﺮ ﭘﺮدازﻳﻬﺎ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺗﺄﻣﻼت‪ ،‬ﺗﻤﺎم‬ ‫ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﺘﺮ را ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪ ﻳﻚ ﻧﻮع زﻳﺮ دﺳﺖ ﺑﻮدن را‬
‫ﺗﻔﻜﺮات ﺑﺎﻳﺪ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻮاد ﺧﺎﻣﻲ ﺻﻮرت ﺑﮕﻴﺮد آﻪ‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻨﺖ دارد‪ .‬از ﺣﻴﺚ دﻳﮕﺮ هﻢ اﻳﻨﻜﻪ ﺣﺪود و‬
‫ﺁن ﻣﻮاد ﺧﺎم از ﻃﺮﻳﻖ ﺣﻮاس ﻇﺎهﺮ و ﺑﺎﻃﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺎ‬ ‫ﺻﻐﻮر ﻋﻘﻞ را ﺑﺎﻳﺪ از ﻃﺮﻳﻖ رﺟﻮع ﺑﻪ ﺳﻨﺖ ﻓﻬﻤﻴﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﭘﻴﺪا آﺮدﻩاﻧﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺸﺎهﺪﻩ‪ ،‬ﺁزﻣﺎﻳﺶ و‬ ‫ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﻋﻘﻞ را هﻢ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻨﺖ ﻓﻬﻢ و‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ‪) .‬ﻣﻦ ﺁزﻣﺎﻳﺶ و ﻣﺸﺎهﺪﻩ و ﺗﺠﺮﺑﻪ را داﺋﻤًﺎ ﺑﺎ هﻢ‬ ‫درﻳﺎﻓﺖ آﺮد‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺳﻨﺖ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺳﻨﺖ از وﻗﺘﻲ آﻪ ﺧﻂ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ ﭼﻮن اﻳﻦ ﺳﻪ ﺑﺎ هﻢ ﻓﺮق ﻣﻲآﻨﻨﺪ ( ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ‬ ‫در ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ آﺘﺎب‬
‫در واﻗﻊ ﻳﻌﻨﻲ آﻔﺎﻳﺖ ﻋﻘﻞ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺧﻮدﺑﺴﻨﺪﮔﻲ ﻋﻘﻞ‪ .‬اﮔﺮ‬ ‫ﻣﻘﺪس؛از وﻗﺘﻲ آﻪ ﻣﻜﺘﻮب ﺷﺪ‪ .‬اﻻن ﺳﻨﺖ ﻳﻌﻨﻲ آﺘﺐ‬
‫ﻣﻘﺪس ﻳﻚ ﺳﻨﺖ ﮔﺮاي ﻣﺴﻴﺤﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺴﻴﺤﻴﻬﺎ ﺑﻬﺎ‬
‫رﺧﻨﻪاي در ﻋﻘﻞ ﺑﻪ ﺁن ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ آﻪ ﻋﺮض آﺮدم‪،‬‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و ﺁهﺴﺘﻪ ﺁهﺴﺘﻪ ﻣﻘﺪﻣﺎت ﭘﻴﺪاﻳﺶ اﻳﻦ ﮔﺮاﻳﺶ و‬
‫اﻳﻦ ﻣﺴﻠﻜﻲ آﻪ از ﺁن ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻲآﻨﻴﻢ ﺑﻪ ﭘﺴﺎ ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ‬
‫را ﻓﺮاهﻢ ﺁوردﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ در ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪاي اﻳﻦ ﻣﺘﻔﻜﺮان ﺷﺎﺧﺺ را هﻢ‬
‫ﺧﺪﻣﺘﺘﺎن ﻋﺮض ﻣﻲآﻨﻢ آﻪ ﭼﻪ اﻓﺮادي ﺑﻮدﻧﺪ آﻪ ﭼﻨﻴﻦ‬
‫رﺧﻨﻪاي را ﭘﺪﻳﺪ ﺁوردﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﭘﻴﺪا آﺮد آﻪ از دﻳﺪﮔﺎﻩ ﭘﺴﺎﺗﺠﺪد‬
‫ﮔﺮاﻳﻲ ﻋﻘﻞ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي دﻗﻴﻖ آﻠﻤﻪ‪ ،‬ﺁﻳﻨﻪ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ و هﺮ ﭼﻪ در اﻳﻦ ﺁﻳﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻋﻴﻦ‬
‫هﻤﺎن ﭼﻴﺰي ﺑﺎﺷﺪ آﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺁن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫دﻳﻮﻳﺪ هﻴﻮم ﻓﻴﻠﺴﻮف ﻣﻌﺮوف اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﻧﻜﺎﺗﻲ‬
‫آﻪ ﺧﻴﻠﻲ ﺑﻪ ﺁن ﺗﻮﺟﻪ ﭘﻴﺪا آﺮد و ﻣﺪت ﻣﺪﻳﺪي از ﻋﻤﺮ‬
‫ﻓﻜﺮي ﺧﻮد را ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ ﺁن آﺮد اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻗﺪﻣﺎ ﺑﻮدآﻪ‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ آﻪ ﺑﺮ اﻧﺴﺎن ﻏﺮاﺋﺰ و اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﻲ ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫ﻣﻲآﻨﺪ وﻟﻲ ﻓﺮق اﻧﺴﺎن و ﺣﻴﻮاﻧﺎت اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﺳﺎﻳﺮ‬
‫ﻼ ﭼﺸﻢ و ﮔﻮش ﺑﺴﺘﻪ ﺗﺎﺑﻊ اﺣﺴﺎﺳﺎت‬ ‫ﺣﻴﻮاﻧﺎت آﺎﻣ ً‬
‫وﻋﻮاﻃﻒ و ﻏﺮاﺋﺰﺷﺎن هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺎن هﻢ ﻋﻮاﻃﻒ و‬
‫اﺣﺴﺎﺳﺎت و ﻏﺮاﺋﺰ ﺧﻮد را ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺗﻌﻄﻴﻞ ﺑﻜﻨﺪ وﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺗﺤﺖ ﺣﺎآﻤﻴﺖ ﻋﻘﻞ ﺑﻴﺎورد‪ .‬ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﺘﺪاولﺗﺮ اﻣﺮوز‬
‫زﻳﺮ آﻨﺘﺮل ﻋﻘﻞ ﺑﻴﺎورد‪ .‬دﻳﻮﻳﺪ هﻴﻮم ﻧﺸﺎن داد آﻪ اﻳﻦ‬
‫آﻨﺘﺮل ﻋﻘﻞ ﺑﺮ اﺣﺴﺎﺳﺎت و ﻋﻮاﻃﻒ و ﻏﺮاﺋﺰ ﻧﻪ ﻣﻤﻜﻦ‬
‫ﻻ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮﻧﻴﺴﺖ ﺛﺎﻧﻴًﺎ اﮔﺮ‬ ‫اﺳﺖ و ﻧﻪ ﻣﻄﻠﻮب‪ .‬او ً‬
‫اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ هﻢ ﺑﻮد ﭼﻴﺰ ﻣﻄﻠﻮﺑﻲ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ اﮔﺮ ﻋﻘﻞ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻳﻚ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﻴﻄﺮﻩاي را اﻋﻤﺎل آﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻔﻮذ‬
‫و ﺳﻴﻄﺮﻩ ﭼﻴﺰ ﻣﻄﻠﻮﺑﻲ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ اوﻟﻴﻦ رﺧﻨﻪاي اﺳﺖ آﻪ در ﺳﺪ ﺳﻜﻨﺪر ﻋﻘﻞ اﻓﺘﺎدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ دﻳﻮﻳﺪ هﻴﻮم ﺧﻮد زﻣﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲآﺮد آﻪ‬
‫ﺁن زﻣﺎن‪ ،‬زﻣﺎن ﻣﺪرﻧﻴﺰم ﺑﻮد و ﺧﻮدش هﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺪرﻧﻴﺰم آﻤﻚ آﺮدﻩ ﺑﻮد اﻣﺎ رﮔﺔ ﻓﻜﺮياي در‬
‫اﻓﻜﺎرش ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪ آﻪ ﺁرام ﺁرام ﺑﻪ ﺿﺪ ﻣﺪرﻧﻴﺰم اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ‪.‬‬
‫وﮔﺮﻧﻪ دﻳﻮﻳﺪ هﻴﻮم از ﻓﻼﺳﻔﺔ ﻣﺪرن ﻏﺮب اﺳﺖ‪.‬‬
‫دوﻣﻴﻦ آﺴﻲ آﻪ ﺧﻴﻠﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺗﻮﺟﻪ داد آﻪ ذهﻦ‬
‫واﻗﻌًﺎ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺁﻳﻨﻪاي ﻧﺪارد آﺎﻧﺖ اﺳﺖ‪ .‬آﺎﻧﺖ در ﺟﻤﻠﺔ‬
‫ﻣﻌﺮوﻓﻲ آﻪ ﻓﻠﺴﻔﺔ او را در اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺧﻼﺻﻪ‬
‫آﺮد‪.‬او ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻋﻘﻞ ﺑﺸﺮ ﺑﻪ ﺟﺎي اﻳﻨﻜﻪ ﺁﻳﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻋﻴﻨﻚ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺁﻳﻨﻪاي از ﻋﻘﻞ ﺑﺸﺮ ﺗﺼﻮر ﻏﻠﻄﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﺳﺨﻦ او را ﺧﻴﻠﻲ ﺳﺎدﻩ ﺑﻴﺎن آﻨﻢ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ‬
‫آﻪ ﻓﺮض آﻨﻴﺪ اﻳﻦ ﻋﻴﻨﻜﻲ آﻪ ﺑﺮ ﭼﺸﻢ ﻣﺎ هﺴﺖ رﻧﮓ‬
‫ﺷﻴﺸﻪهﺎﻳﺶ ﺳﺮخ رﻧﮓ ﺑﻮد و ﻣﻦ ﺑﺎ زدن اﻳﻦ ﻋﻴﻨﻚ‬
‫ﻣﺎ در واﻗﻊ ﺑﻪ ﺧﻮدﺑﺴﻨﺪﮔﻲ ﻋﻘﻞ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي‬
‫دﻗﻴﻖ آﻠﻤﻪ‪ ،‬ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻮﺿﻊ دوم ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻊ اول ﺧﻴﻠﻲ ﻓﺮق ﻣﻲآﻨﺪ‪ .‬ﻣﻮﺿﻊ‬
‫اول در واﻗﻊ ﻋﻘﻞ را ﻣﻜﻤﻞ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻨﺖ و‬
‫ﻣﻜﻤﻞ ﺳﻨﺖ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲآﺮد‪ ،‬ﺁن هﻢ ﻧﻪ دو ﺑﺮادر هﻤﺰاد و‬
‫ﻼ ﺑﻪ ﺳﻨﺖ ﺗﻮﺟﻬﻲ‬ ‫دوﻗﻠﻮ و ﺗﺆام ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻊ دوم اﺻ ً‬
‫ﻧﺪارد‪ .‬در واﻗﻊ ﻓﻘﻂ و ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻋﻘﻞ ﻣﺘﻮﺟﻪ اﺳﺖ ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﻣﻮاﺿﻊ را ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ هﻢ ﻧﻤﻲﺷﻮد رد آﺮد‪ .‬ﺷﻤﺎ ﻓﻜﺮ‬
‫ﻧﻜﻨﻴﺪ ﻣﻮﺿﻊ دوم را ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ رد آﺮد‪ .‬ﺧﻴﻠﻲ‬
‫ﻣﺪاﻗﻪهﺎ ﺑﺎﻳﺪ آﺮد ﺗﺎ ﻓﻬﻢ آﺮد آﻪ دﻗﻴﻘًﺎ ﻟﻮازم اﻳﻦ ﺳﺨﻦ‬
‫ﭼﻴﺴﺖ و ﺑﻌﺪ هﻢ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﺁن را رد آﺮد‬
‫ﻳﺎ ﺧﻴﺮ؟‬
‫اﻣﺎ اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻣﻮﺿﻊ ﺳﻮﻣﻲ داﺷﺘﻴﺪ و ﺁن ﻣﻮﺿﻊ اﻳﻦ‬
‫ﺑﻮد آﻪ ﺑﻪ ﻋﻘﻞ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ‪،‬ﺣﺘﻲ ﺑﺮاي واﻗﻊ ﻧﻤﺎﻳﻲ هﻢ‬
‫اﻋﺘﻤﺎدي ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ آﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻋﻘﻞ اﻋﺘﻤﺎدي ﻧﻴﺴﺖ‪،‬ﺑﻠﻜﻪ اﺻﻮﻻ وﺳﻴﻠﻪ دﻳﮕﺮي هﻢﺑﺮاي‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖ وراﻗﻊ ﻧﻤﺎﻳﻲ در اﺧﺘﻴﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬دﺳﺖ ﻣﺎ از‬
‫ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﻌﺮﻓﺘﻲ ﺻﺮف آﻮﺗﺎﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﻳﻚ‬
‫اﺷﺒﺎﺣﻲ را از ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲآﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻳﻚ‬
‫ﺗﺼﻮرات و ﺗﺼﺎوﻳﺮي از ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ دارﻳﻢ‪،‬اﻣﺎ اﻳﻨﻜﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺗﺼﻮرات و ﺗﺼﻮﻳﺮهﺎ‪ ،‬دﻗﻴﻘًﺎ ﺗﺼﻮرات و‬
‫ﻼ ذهﻦ‬ ‫ﺗﺼﻮﻳﺮهﺎﻳﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ واﻗﻊ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺜ ً‬
‫اﻧﺴﺎن و ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻗﻮاي ادراآﻲ اﻧﺴﺎن‪ ،‬درﺳﺖ ﻣﺜﻞ‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﺁﻳﻨﻪاي ﺑﺎﺷﻨﺪ آﻪ وﻗﺘﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﻴﺌﻲ ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻢ‪،‬‬
‫ﺁن ﺷﻲء را ﺑﺎ هﻤﺎن رﻧﮓ‪ ،‬ﺑﺎ هﻤﺎن اﻧﺪازﻩ و ﺑﺎ هﻤﺎن‬
‫ﺷﻜﻞ هﻨﺪﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺸﺎن ﺑﺪهﺪ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﻲﻣﻐﺰ‪ ،‬ﻳﻚ‬
‫ﺳﺨﻦ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ‪ Reason‬هﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮي از‬
‫ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ ﭼﻮﻧﺎن آﻪ ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ ﻓﺎﻟﻮاﻗﻊ هﺴﺖ در‬
‫اﺧﺘﻴﺎر ﻣﺎ ﻧﻤﻲﮔﺬارد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺎ را ﺑﺎ ﭼﻴﺰي ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲآﻨﺪ‬
‫آﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﭼﻴﺰي آﻪ درﺑﺎرة ﺁن ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ‬
‫آﻪ ﺁن ﭼﻴﺰ ﻋﻜﺴﻲ از ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ اﺳﺖ ﻣﻨﺘﻬﺎ ﻋﻜﺲ‬
‫ﻣﺎت‪ ،‬ﻣﺒﻬﻢ و اﺣﻴﺎﻧًﺎ ﻋﻜﺲ آﺞ و ﻣﻌﻮج‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﻨﺒﻊ‬
‫دﻳﮕﺮي هﻢ ﺳﺮاغ ﻧﺪارﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻴﻢ و هﻤﻴﻦ و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ‬
‫اآﺘﻔﺎ آﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ ﻗﻨﺎﻋﺖ ورزﻳﺪن ﻣﻌﺮﻓﺘﻲ ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ‬
‫ﺗﻮاﺿﻊ ﻣﻌﺮﻓﺘﻲ ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺎﻳﻴﻢ و هﻤﻴﻦ و ﺑﻴﺸﺘﺮ از اﻳﻦ‬
‫هﻢ در اﺧﺘﻴﺎر ﻣﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎﻩ‪ ،‬دﻳﺪﮔﺎﻩ ﭘﺴﺖ‬
‫ﻣﺪرﻧﻴﺴﺘﻲ اﺳﺖ‪ .‬دﻳﺪﮔﺎﻩ ﭘﺴﺎﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫دﻳﺪﮔﺎﻩ ﺳﺮﻳﻌًﺎ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﻲﺁﻳﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻣﺘﻔﻜﺮ ﻋﻈﻴﻢ اﻟﺸﺄن‬
‫در ﻓﺮهﻨﮓ ﻏﺮب ﻇﻬﻮر آﺮدﻧﺪ‪ .‬هﺮ آﺪاﻣﺸﺎن ﻳﻚ‬
‫ﻣﻲﭘﻨﺪارﻧﺪ ﺗﺤﺖﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﺧﻮد ﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫ﻣﻲﭘﻨﺪارﻧﺪ وﻟﻲ اﻳﻦ ﺗﺤﺮﻳﻒ واﻗﻌﻴﺖ ﺁﮔﺎهﺎﻧﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﺜﻞ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻦ ﺑﺨﻮاهﻢ ﺑﺪاﻧﻢ ﺑﭽﻪام وﻗﺘﻲ در‬
‫اﺗﺎق ﺗﻨﻬﺎي ﺗﻨﻬﺎي ﺗﻨﻬﺎ اﺳﺖ ﭼﻄﻮر ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻲآﻨﺪ اﻣﺎ ﺗﺎ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاهﻢ ﺑﺒﻴﻨﻢ ﭼﻄﻮر ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻲآﻨﺪ وارد اﺗﺎق ﻣﻲﺷﻮم و‬
‫ﺗﺎ وارد اﺗﺎق ﻣﻲﺷﻮم ﺁن ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ آﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ از دﺳﺖ‬
‫ﻣﻲرود و در واﻗﻊ در ﻣﻮرد ﺁزﻣﺎﻳﺶ ﺧﻮدم آﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ‬
‫ﺑﭽﻪ ﺑﻮد دﺧﻞ و ﺗﺼﺮف آﺮدم‪ .‬ﻣﺎرآﺲ در ﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫ﻼ ﻧﺎﺁﮔﺎهﺎﻧﻪ واﻗﻌﻴﺖ از ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺷﺪﻩ‬ ‫ﻣﻲﮔﻔﺘﻢ ﻣﺎ آﺎﻣ ً‬
‫درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲآﻨﻴﻢ ﺁن هﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﺧﻮد‪ .‬اﻣﺎ‬
‫اﻳﻦ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﺗﺤﺖ اﺧﺘﻴﺎر و ﺁﮔﺎهﻲ ﻣﺎ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫رﺧﻨﺔ دﻳﮕﺮ را ﻓﺮوﻳﺪ اﻳﺠﺎد آﺮدﻩ اﺳﺖ )رواﻧﺸﻨﺎس‬
‫ﻣﻌﺮوف اﺗﺮﻳﺸﻲ( ﻓﺮوﻳﺪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻣﺎ ﺑﻪ هﻤﺔ ﺳﺎﺣﺖهﺎي‬
‫رواﻧﻲ ﺧﻮدﻣﺎن ﺁﮔﺎهﻲ ﻧﺪارﻳﻢ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺑﺨﺶ از‬
‫ﺳﺎﺣﺖ رواﻧﻲ ﺧﻮدﺁﮔﺎهﻲ دارﻳﻢ‪) .‬هﺮآﺲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮدش( ﻗﺪﻣﺎ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ هﺮ ﭼﻴﺰي آﻪ در ﺳﺎﺣﺖ ﺁﮔﺎهﻲ‬
‫ﻣﺎﺳﺖ در ﺳﺎﺣﺖ رواﻧﻲ ﻣﺎ اﺳﺖ و هﺮ ﭼﻴﺰي آﻪ در‬
‫ﺳﺎﺧﺖ روان ﻣﺎﺳﺖ در ﺳﺎﺣﺖ ﺁﮔﺎهﻲ ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻓﻜﺮ‬
‫ﻼ ﻣﻨﻄﺒﻖ‬ ‫ﻣﻲآﺮدﻧﺪ داﻳﺮة ﺁﮔﺎهﻲ و روان در داﻳﺮة آﺎﻣ ً‬
‫ﺑﻪ هﻢ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮوﻳﺪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ آﺴﻲ ﺑﻮد آﻪ ﻧﺸﺎن داد‬
‫اﺗﻔﺎﻗًﺎ ﺳﺎﺣﺖ روان ﻣﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﮔﺴﺘﺮدﻩﺗﺮ از ﺳﺎﺣﺖ‬
‫ﺁﮔﺎهﻲ ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬او ﻣﺜﺎﻟﻲ آﻪ اﺳﺘﻔﺎد ﻣﻲ آﺮد ﻣﺜﺎل آﻮﻩ ﻳﺦ‬
‫ﺑﻮد آﻪ اﮔﺮ در اﻗﻴﺎﻧﻮس‪ ،‬آﻮﻩ ﻳﺦ ﭘﺪﻳﺪ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﺁن ﻗﺴﻤﺘﻲ‬
‫آﻪ از ﺁب ﺑﺎﻻ ﻣﻲزﻧﺪ در واﻗﻊ ‪ 0/1‬آﻞ ﺣﺠﻢ آﻮﻩ ﻳﺦ‬
‫اﺳﺖ و ‪ 0/9‬ﺑﻘﻴﻪ زﻳﺮﺁب اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻮرد روان هﻢ‬
‫ﻓﺮوﻳﺪ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺻﻮرت اﺳﺖ ‪.‬او ﺁن ﻗﺴﻤﺘﻲ از‬
‫روان را آﻪ ﻣﻮرد ﺁﮔﺎهﻲ ﻣﺎ ﺑﻮد روان ﺁﮔﺎﻩ و ﻗﺴﻤﺖ‬
‫دﻳﮕﺮ را روان ﻧﺎﺁﮔﺎﻩ ﻣﻲﻧﺎﻣﻴﺪ ﻳﺎ ﺿﻤﻴﺮ ﺁﮔﺎﻩ و ﺿﻤﻴﺮ‬
‫ﻧﺎﺁﮔﺎﻩ‪.‬‬
‫ﻓﺮوﻳﺪ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻣﺎ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر روان ﻧﺎﺁﮔﺎﻩ ﺧﻮد ﻳﻚ‬
‫ﺳﻠﺴﻠﻪ آﺎرهﺎﻳﻲ ﻣﻲآﻨﻴﻢ و ﻳﺎ ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﻮاﺿﻌﻲ‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻢ و ﻳﺎ ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻋﻘﺎﻳﺪي ﭘﻴﺪا ﻣﻲآﻨﻴﻢ ﺑﻌﺪ ﻓﻜﺮ‬
‫ﻣﻲآﻨﻴﻢ ﺑﺮاي اﻳﻦ آﺎرهﺎ و ﻋﻘﺎﻳﺪ و ﻣﻮاﺿﻊ ﺧﻮدﻣﺎن‬
‫ﻼ اﮔﺮ آﺴﻲ ﺑﭙﺮﺳﺪ آﻪ ﭼﺮا ﻣﻲﮔﻮﻳﻲ ﺧﺪا‬ ‫دﻟﻴﻞ دارﻳﻢ ﻣﺜ ً‬
‫وﺟﻮد دارد ﻣﻲﮔﻮﺋﻴﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻳﺎ اﮔﺮ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﭼﻪ‬
‫دﻻﻳﻠﻲﺑﺮ ﺟﺎوداﻧﻪﺑﻮدن اﻧﺴﺎن داري‪ ،‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ دﻟﻴﻞ‬
‫دارم‪ .‬ﻣﺎ ﺧﻮدﻣﺎن ﮔﻤﺎﻧﻤﺎن ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ آﺎرهﺎﻳﻲ آﻪ‬
‫ﻣﻲآﻨﻴﻢ ﻣﻮاﺿﻌﻲ آﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻢ ﻳﺎ ﻋﻘﺎﻳﺪي آﻪ ﭘﻴﺪا‬
‫ﻣﻲآﻨﻴﻢ و اﻳﻤﺎﻧﻬﺎﻳﻤﺎن و اﻣﻴﺪهﺎﻳﻤﺎن و ﺑﺎورهﺎﻣﺎن‪،‬‬
‫ﻓﻮرًا ﺣﻜﻢ ﻣﻲآﺮدم هﻤﺔ اﺷﻴﺎء ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ ﺑﻪ رﻧﮓ‬
‫ﺳﺮخ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺷﺨﺺ ﻣﻨﻄﻘﻲاي ﺑﻮدم ﻣﻲﮔﻔﺘﻢ‬
‫ﻣﻦ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻋﻴﻨﻚ آﻞ ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ را ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﺮخ‬
‫ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ اﻣﺎ ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ ﺧﻮد‪ ،‬ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﺳﻪ اﺣﺘﻤﺎل‬
‫در ﻣﻮردش ﻣﻲرود‪ ،‬ﻳﺎ آﻞ ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ هﻢ ﺳﺮخ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﺎ هﻴﭻ ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ ﺳﺮخ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﻳﺎ ﺗﻜﻪهﺎﻳﻲ ﺳﺮخ و ﺗﻜﻪهﺎﻳﻲ ﻧﺎﺳﺮخ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ واﻗﻌًﺎ آﺪام ﻳﻚ از اﻳﻦ ﺳﻪ‬
‫ﺗﺎ اﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻴﻨﻚ را ﺑﺮدارﻳﻢ‪ .‬آﺎﻧﺖ ﻣﻲﮔﻔﺖ ذهﻦ‪،‬‬
‫ﻋﻴﻨﻚ روح اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ هﺮ وﻗﺖ روح ﻣﺎ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاهﺪ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﺗﻮﺟﻪ آﻨﺪ از ﭘﺸﺖ ﻋﻴﻨﻚ ذهﻦ اﻳﻦ‬
‫ﻋﺎﻟﻢ را ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﻟﻤﺎن ﺑﺮﮔﺮدﻳﻢ ﺳﻪ‬
‫اﺣﺘﻤﺎل در ﻣﻮرد ﻋﺎﻟﻢ هﺴﺘﻲﻣﻲدهﻴﻢ‪ .‬ﻳﻜﻲ اﻳﻨﻜﻪ آﻞ‬
‫ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ ﺑﻪ هﻤﺎن ﺻﻮرﺗﻲ اﺳﺖ آﻪ ﻣﺎ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ‪،‬‬
‫ﻳﻜﻲ اﻳﻨﻜﻪ هﻴﭻ ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﺁن ﺻﻮرﺗﻲ‬
‫آﻪ ﻣﺎ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﻧﻴﺴﺖ و ﻳﻜﻲ اﻳﻨﻜﻪ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ هﻤﺎن‬
‫ﺻﻮرﺗﻲ اﺳﺖ آﻪ ﻣﺎ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ و ﻗﺴﻤﺘﻬﺎﻳﻲ ﻧﻪ‪.‬‬
‫در ﻣﺜﺎﻟﻤﺎن ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺻﺤﺖ اﺣﺘﻤﺎﻟﻬﺎ ﻋﻴﻨﻜﻤﺎن را‬
‫ﺑﺮﻣﻲداﺷﺘﻴﻢ در اﻳﻨﺠﺎ هﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻴﻨﻜﻬﺎ را ﺑﺮدارﻳﻢ اﻣﺎ‬
‫ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ اﻳﻦ ﻋﻴﻨﻚ دﻳﮕﺮ ﺑﺮداﺷﺘﻨﻲ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺣﻜﻢ آﻨﻴﻢ آﻪ ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ‬
‫هﻤﺎن اﺳﺖ آﻪ ﻋﻘﻞ ﺑﺸﺮ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ ﻣﻤﻜﻦ‬
‫اﺳﺖ ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ هﻤﺎن ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ هﻤﺎن‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﻮد آﺎﻧﺖ وﻗﺘﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺗﻮﺟﻪ آﺮد ﺑﻪ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺳﺎﺧﺘﺎر ذهﻦ و ﻋﻘﻞ ﭘﺮداﺧﺖ ﺗﺎ ﺑﺒﻴﻨﺪ ﺁﻳﺎ ﺑﺎ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺳﺎﺧﺘﺎر ذهﻦ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻣﻲﺷﻮد ﻓﻬﻤﻴﺪ ﭼﻘﺪر از‬
‫ﮔﺰارﺷﻬﺎي ﻋﻘﻞ اﻧﺴﺎن از ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ واﻗﻊ‬
‫اﺳﺖ و ﭼﻘﺪر ﻧﻴﺴﺖ؟ در واﻗﻊ ﻧﻈﺮ آﺎﻧﺖ اﻳﻦ ﺑﻮد آﻪ‬
‫ﻼ اﮔﺮ ﻋﺎﻟﻢ واﻗﻊ را ﻳﻚ داﻳﺮﻩ ﻓﺮض آﻨﻴﻢ و ﻋﻘﻞ‬ ‫ﻣﺜ ً‬
‫ﺧﻮدﻣﺎن را ﻳﻚ ﻣﺮﺑﻊ ﻓﺮض آﻨﻴﻢ‪) ،‬ﻗﺪﻣﺎ ﻧﻈﺮﺷﺎن اﻳﻦ‬
‫ﺑﻮد آﻪ وﻗﺘﻲ ﻣﺮﺑﻊ ذهﻦ ﻣﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ داﻳﺮة ﻋﺎﻟﻢ واﻗﻊ‬
‫ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬داﻳﺮﻩاي در اﻳﻦ ﻣﺮﺑﻊ ﻣﻲاﻓﺘﺪ( اﻳﻦ ﻣﺮﺑﻊ‬
‫و داﻳﺮﻩ ﺑﺎ هﻢ ﺗﺮآﻴﺐ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و از ﺁﻧﻬﺎ ﻳﻚ ﺑﻴﻀﻲ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد و ذهﻦ ﻣﺎ ﺁن ﺑﻴﻀﻲ را درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ او ﭼﻴﺰي آﻪ ﻣﺎ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲآﻨﻴﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﺗﻨﺶ و‬
‫واآﻨﺶ ذهﻦ‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﺎﻟﻢ واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ هﻢ ﻳﻚ ﻣﻘﺪار‬
‫ﻣﻮﺿﻊ ﻋﻘﻞ را ﺗﻀﻌﻴﻒ آﺮد‪.‬‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺑﻌﺪي آﻪ ﺧﻴﻠﻲ در اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن ﻧﻘﺶ دﺷﺖ‬
‫آﺎرلﻣﺎرآﺲ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎرآﺲ ﭼﻴﺰي آﻪ ﺑﻪ ﺁن ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ‬
‫اﻳﻦ ﺑﻮد آﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﮔﺎهﻲ ﺁن ﭼﻴﺰي را آﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺼﻮر ﺑﻮد آﻪ ﻣﺎ ﺗﺼﻮﻳﺮهﺎﻳﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ‬
‫واﻗﻌﻲ از ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ دارﻳﻢ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ هﺮ آﺪام از‬
‫اﻳﻨﻬﺎ اﻳﻦ ﺑﻲاﻋﺘﻤﺎدي را ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﺗﻘﻮﻳﺖ آﺮدﻩاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﭼﻴﺰي آﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﻧﻮﻋﻲ ﺳﻮءﻇﻦ ﻧﺴﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻗﻮﻩهﺎي ادراآﻲ ﺑﺸﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﺑﺎ ﺳﻮءﻇﻦ‬
‫ﻧﮕﺎﻩ آﺮدن واﻗﻊﺑﻴﻨﺎﻧﻪﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن ﻓﻜﺮي ﮔﺎهﻲ هﺮﻣﻨﻮﺗﻴﻚ‬
‫ﺳﻮءﻇﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻳﻚ ﻧﻮع ﺗﻔﺴﻴﺮي ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫ﻣﺎ ﻣﻲدهﺪ آﻪ اﻳﻦ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺳﻮءﻇﻦ اﻳﺠﺎد ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺎهﻲ هﻢ از اﻳﻦ ﻣﺘﻔﻜﺮان ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﻣﺘﻔﻜﺮاﻧﻲ‬
‫آﻪ ﻃﺮﻓﺪاران ﺗﺎرﻳﻜﺨﺎﻧﻪ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن اﻳﻨﻬﺎ‬
‫در واﻗﻊ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪ .‬ﮔﻮﻳﺎ‪ ،‬در ﺗﺎرﻳﻜﺨﺎﻧﻪ ﻋﻜﺎﺳﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮﻳﻢ ‪ .‬در ﺗﺎرﻳﻜﺨﺎﻧﻪ ﻋﻜﺎﺳﻲ هﺮ ﭼﻴﺰي ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت واروﻧﻪ ﻧﺸﺎن دادﻩ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺁرام ﺁرام ﻓﻀﺎﻳﻲ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪ آﻪ در ﺁن‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﻮاي ادراآﻲ ﻧﻮﻋﻲ ﺳﻮءﻇﻦ وﺟﻮد داﺷﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﻲاﻋﺘﻤﺎدي و ﺳﻮءﻇﻦ ﺁهﺴﺘﻪ ﺁهﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ‬
‫ﮔﺮاﻳﺶ ﺷﺎﺧﺺ از دهﺔ ‪ 1950‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ درﺁﻣﺪ‪.‬‬
‫ﻼ ﺁﮔﺎهﺎﻧﻪ از‬
‫ﭘﺴﺖ ﻣﺪرﻧﻴﺰم ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﺟﺮﻳﺎن آﺎﻣ ً‬
‫دهﻪ ‪ 1950‬ﻳﺎ ‪ 1970‬ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن در واﻗﻊ‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﻋﻘﻞ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ‬
‫ﻼ ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد داﻧﺴﺖ‪ .‬ﭘﺴﺖ ﻣﺪرﻧﻴﺴﺖ هﺎ‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺖ آﺎﻣ ً‬
‫ﻼ ﺑﺎﻳﺪ رﺟﻮع‬ ‫اﻋﺘﻘﺎدﺷﺎن ﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ ﻣﺎ دوﺑﺎرﻩ ﻣﺜ ً‬
‫ﺑﻪ ﺳﻨﺖ آﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ دﻳﮕﺮي هﺮ ﭼﻨﺪ آﻪ هﻢ‬
‫ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﻲ و هﻢ ﭘﺴﺎ ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ هﺮ دو ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺗﺠﺪد‬
‫ﮔﺮاﻳﻴﻨﺪ اﻣﺎ از دو ﻣﻮﺿﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ :‬ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ ﻋﻘﻞ را‬
‫ﺑﺴﻨﺪﻩ ﻣﻲداﻧﺴﺖ اﻣﺎ ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻘﻞ را‬
‫ﺑﺎ ﺳﻨﺖ ﺗﻜﻤﻴﻞ آﻨﻴﻢ وﻟﻲ ﭘﺴﺎ ﺗﺠﺪد ﮔﺮاﻳﻲ ﺣﺘﻲ ﺑﺤﺚ‬
‫ﺗﻜﻤﻴﻞ را هﻢ ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ اﻳﻦ وﺿﻊ‬
‫ﺑﺴﺎزﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺣﺎل ﺁﻳﺎ واﻗﻌًﺎ ﻋﻘﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﻣﺘﻔﻜﺮاﻧﻲ آﻪ ذآﺮ ﺷﺪ درﺳﺖ‬
‫ﻻ درﺑﺎب درﺳﺘﻲ ﻳﺎ ﻧﺎدرﺳﺘﻲ‬ ‫و ﻗﺎﺑﻞ دﻓﺎع ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ؟ او ً‬
‫ﻋﻘﺎﻳﺪﺷﺎن ﺑﺤﺚ ﺑﺎﻳﺪ آﺮد و ﺑﺤﺜﻬﺎي ﻓﺮاواﻧﻲ هﻢ ﺷﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻘﺪر آﺘﺎﺑﻬﺎ و رﺳﺎﺋﻞ و ﻣﻘﺎﻻﺗﻲ آﻪ درﺑﺎب هﺮ‬
‫آﺪام از ﻣﺘﻔﻜﺮاﻧﻲ آﻪ ﻧﺎم ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻧﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩاﺳﺖ آﻪ‬
‫ﻣﺎ ﺣﺘﻲ ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻳﻦ آﺘﺎﺑﻬﺎ و رﺳﺎﺋﻞ را هﻢ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ‬
‫ﺑﻴﺎورﻳﻢ‪ .‬اﻣﺎ هﻤﻴﺸﻪ ﻓﻜﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ درﺳﺘﻲاش ﻧﻴﺴﺖ آﻪ‬
‫ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﻳﻦ ﻣﺘﻔﻜﺮان‬
‫ﺧﻄﺎ آﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫وﺟﻪ ﻣﺸﺘﺮك هﻤﺔ اﻳﻦ ﻣﺘﻔﻜﺮان ﻳﻚ ﻧﻮع ﺑﻲاﻋﺘﻤﺎدي‬
‫اﻧﺘﻈﺎراﺗﻤﺎن‪ ،‬ﻋﺸﻘﻬﺎﻣﺎن و ﻧﻔﺮﺗﻬﺎﻣﺎن هﻤﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﻳﻚ ﻧﻈﺎم‬
‫اﺳﺘﺪﻻﻟﻴﻨﺪ در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ در واﻗﻊ ﻣﺎ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر روان‬
‫ﻧﺎﺧﻮدﺁﮔﺎهﻤﺎن در ﺳﻄﺢ ﺧﻮدﺁﮔﺎﻩ ﻳﻚ ﻋﻘﺎﻳﺪي ﭘﻴﺪا‬
‫ﻣﻲآﻨﻴﻢ ﺑﻌﺪ از ﭘﻴﺪا ﺷﺪن اﻳﻦ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﺧﻮدﻣﺎن‬
‫را ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺟﻠﻮﻩ دهﻴﻢ ﺑﻪ ﺳﻮد ﻋﻘﺎﻳﺪﻣﺎن دﻟﻴﻞ ﻣﻲﺁورﻳﻢ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻓﺮوﻳﺪ هﻤﺔ ﺁﻧﭽﻴﺰي آﻪ ﺑﺸﺮ اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻲداﻧﺴﺖ‬
‫ﭼﻴﺰي ﺟﺰ دﻟﻴﻞ ﺗﺮاﺷﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻓﺮوﻳﺪ هﻤﺔ‬
‫ﺁﻧﭽﻴﺰي آﻪ ﺑﺸﺮ اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻲداﻧﺴﺖ ﭼﻴﺰي ﺟﺰ دﻟﻴﻞ‬
‫ﺗﺮاﺷﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻓﺮق اﺳﺘﺪﻻل و دﻟﻴﻞﺗﺮاﺷﻲ در اﻳﻦ اﺳﺖ‬
‫آﻪ در اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻦ اول هﻴﭻ رأﻳﻲ ﻧﺪارم ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﻜﻪ‬
‫اﺳﺘﺪﻻل ﭘﺮوﺳﻪاش ﺗﻤﺎم ﺷﺪ ﺑﻌﺪ ﻣﻲرﺳﻢ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ اﻟﻒ‬
‫ب اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در دﻟﻴﻞ ﺗﺮاﺷﻲ ﻣﻦ اول»اﻟﻒ ب اﺳﺖ«‬
‫را اﻧﺘﺨﺎب آﺮدﻩام ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺳﻮد»اﻟﻒ ب اﺳﺖ« ﺷﺮوع‬
‫ﻣﻲآﻨﻢ در ﺿﺮاﺑﺨﺎﻧﺔ ﻓﻜﺮيام‪ ،‬اﺑﺰاري را ﻓﺮاهﻢ ﻣﻲآﻨﻢ‬
‫آﻪ ﺑﻪ ﺳﻮد »اﻟﻒ ب اﺳﺖ« ﺑﺘﻮاﻧﻢ از ﺁن اﺳﺘﻔﺎدﻩ آﻨﻢ‪.‬‬
‫در واﻗﻊ در دﻟﻴﻞﺗﺮاﺷﻲ ﻣﻦ اول اﺗﺨﺎذ ﻣﻮﺿﻊ ﻣﻲآﻨﻢ و‬
‫ﺑﻪ ﻧﻔﻊ اﺗﺨﺎذ ﻣﻮﺿﻌﻢ دﻟﻴﻞ ﻣﻲﺁورم و در اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻦ‬
‫اول دﻟﻴﻞ ﻣﻲﺁورم ﺑﻌﺪ اﺗﺨﺎذ ﻣﻮﺿﻊ ﻣﻲآﻨﻢ‪.‬‬
‫رﺧﻨﺔ دﻳﮕﺮ را ﻧﻴﭽﻪ ﻓﻴﻠﺴﻮف ﻣﻌﺮوف ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ در‬
‫اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻩ و اواﻳﻞ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺖ وارد آﺮد‪ .‬ﻧﻴﭽﻪ‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﺪﻻﻟﻬﺎﻳﻲ اﺛﺒﺎت آﺮد‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺧﻮاﺳﺖ اوﻟﻴﻪاش‬
‫آﺴﺐ ﻗﺪرت اﺳﺖ ﺗﻤﺎم ﺧﻮاﺳﺘﻪهﺎي دﻳﮕﺮ ﻓﺮزﻧﺪان‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ ﻗﺪرت او هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﭽﻴﺰي آﻪ ﺑﺮ آﻞ ﺑﺸﺮ ﺣﺎآﻢ‬
‫اﺳﺖ ارادﻩ ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ ﻗﺪرت اﺳﺖ‪ .‬هﻤﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻬﺎي‬
‫دﻳﮕﺮ ﺟﻠﻮﻩهﺎي ارادة ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ ﻗﺪرﺗﻨﺪ و در اﻳﻦ‬
‫ارادة ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ ﻗﺪرت‪ ،‬ﻣﻌﺮﻓﺖ هﻢ ﻣﻲﮔﻨﺠﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﺁﻧﭽﻪ ﻣﺎ ﺁن را ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻣﻲﻧﺎﻣﻴﻢ‪ ،‬ﺁن ﭼﻴﺰي آﻪ ﮔﺰارش‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ واﻗﻌﻲ از ﻋﺎﻟﻢ واﻗﻊ ﮔﻤﺎﻧﺶ ﻣﻲآﻨﻴﻢ‪ ،‬در واﻗﻊ‬
‫ﮔﺰارش ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ واﻗﻊ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﮔﺰارﺷﻲ اﺳﺖ آﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ‬
‫ﻗﺪرت ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ‪ .‬اﻳﻦ آﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﭼﻪ ﮔﺰارﻩاي را ﻗﺒﻮل‬
‫ﺑﻜﻨﻨﺪ و اﻳﻨﻜﻪ ﭼﻪ ﮔﺰارﻩاي را ﭘﺲ ﺑﺰﻧﻨﺪ و رد ﺑﻜﻨﻨﺪ‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﭼﻪ ﮔﺰارﻩاي در ﺟﻬﺖ ﻗﺪرت‬
‫دادن ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ و ﭼﻪ ﮔﺰارﻩاي در ﺟﻬﺎت ﺗﻀﻌﻴﻒ‬
‫ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ هﻤﺎن اﻧﺪازﻩ آﻪ دﻟﻴﻞ ﻧﺪارﻧﺪ ﺑﺮاي‬
‫اﻳﻨﻜﻪ اﻧﺴﺎن ﺟﺎوداﻧﻪ اﺳﺖ دﻟﻴﻞ هﻢ ﻧﺪارﻧﺪ ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ‬
‫ﺟﺎوداﻧﻪ داﻧﺴﺘﻦ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ اﺣﺴﺎس ﻗﺪرت ﻣﻲدهﺪ‬
‫آﻪ اﮔﺮ اﻧﺴﺎن را ﺟﺎوداﻧﻪ ﻧﺪاﻧﻨﺪ اﺣﺴﺎس ﺿﻌﻒ و زﺟﺮ‬
‫ﻣﻲآﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫هﻤﻴﻦ ﺳﺨﻦ ﻧﻴﭽﻪ را ﻓﻮآﻮ ﻣﺘﻔﻜﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻮي دﻧﺒﺎل آﺮد‪.‬‬
‫داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪ هﺴﺘﻴﺪ ﻣﻦ اﻻن ﭼﻨﺪ ﮔﺰارﻩ آﻪ هﻤﺔ‬
‫ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ اﻋﺘﻘﺎد دارﻳﺪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ ﭼﻪ آﺴﻲ در ﻣﻴﺎن ﺷﻤﺎ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ اﻳﻦ ﮔﺰارﻩهﺎ اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﻜﻨﺪ؟ ﺁن‬
‫وﻗﺖ او ﭼﻨﺪ ﮔﺰارﻩ ﻣﻲﺁورد‪ :‬ﻳﻜﻲ اﻳﻨﻜﻪ هﻤﺔ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ‬
‫وﺟﻮد اﻟﻜﺘﺮون ﻗﺎﺋﻠﻴﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ اﻳﻨﻜﻪ ﺷﻤﺎ هﻤﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪﻳﺪ ﺻﻠﺢ‬
‫از ﺟﻨﮓ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻜﻲ اﻳﻨﻜﻪ هﻤﺔ ﺷﻤﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻳﺪ‬
‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﻧﻈﺎم دﻣﻮآﺮاﺗﻴﻚ اﺳﺖ‪ .‬آﺪام ﻳﻚ از ﺷﻤﺎ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ اﻳﻦ ﻋﻘﺎﻳﺪ اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﻴﺎورﻳﺪ؟‬
‫اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﻲداﻧﻴﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻪ؟ ﻳﻌﻨﻲ ﺟﻮري‬
‫اﺳﺘﺪﻻل آﻨﻴﺪ آﻪ ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ راﻩ ﭘﺲ و ﭘﻴﺶ ﻧﺪاﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺜﻞ وﻗﺘﻲ آﻪ ﻣﻦ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ اﺛﺒﺎت ﻣﻲآﻨﻢ‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻋﺪد اول وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻳﺎ وﻗﺘﻲ اﺛﺒﺎت ﻣﻲآﻨﻢ‬
‫ﻣﺠﻤﻮع زواﻳﺎي ﻳﻚ ﻣﺜﻠﺚ ‪ 180‬درﺟﻪ اﺳﺖ‪ .‬آﺪام ﻳﻚ‬
‫از ﻋﻘﺎﻳﺪﺗﺎن را ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﻧﺸﺎن دهﻴﺪ؟‬
‫ﻦ ﺟﻴﻤﺰ هﺴﺘﻴﺪ وﻗﺘﻲ آﻪ ﺷﻤﺎ‬ ‫وﻗﺘﻲ ﺷﻤﺎ آﻪ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﻣ ِ‬
‫آﻪ ﻓﺮهﻴﺨﺘﮕﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪ هﺴﺘﻴﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرﺗﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم هﻢ‬
‫هﻤﻴﻦﻃﻮر هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻳﻚ ﺑﺨﺶ ﻧﺎﭼﻴﺰ از ﻋﻘﺎﻳﺪﻣﺎن را‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﻪ ﺳﻮدش اﺳﺘﺪﻻل آﻨﻴﻢ‪ .‬وﻳﻠﻴﺎم ﺟﻴﻤﺰ هﻢ در‬
‫واﻗﻊ ﻳﻚ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﻮءﻇﻨﻲ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﻮاي ادراآﻲ و‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺎ دﻗﻴﻘًﺎ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻨﻄﻖ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ و ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ‬
‫ﺑﺎﺷﻴﻢ و ﻣﻨﻄﻖ هﻢ اﻳﻦ آﺎراﻳﻲ را ﻧﺪارد آﻪ آﻞ ﺟﻬﺎن‬
‫هﺴﺘﻲ را ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺸﺎن دهﺪ‪ ،‬اﻳﺠﺎد آﺮد‪.‬‬
‫ﺁهﺴﺘﻪ ﺁهﺴﺘﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﻠﻚ ﻓﻜﺮي رواج ﭘﻴﺪا آﺮد‪ .‬ﺣﺎل‬
‫ﺧﻮاﻩ ﻋﻘﺎﻳﺪ آﺴﺎﻧﻲ آﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﻠﻚ را رواج دادﻧﺪ درﺳﺖ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ؟‬
‫ﺧﻮد اﺻﻄﻼح ﭘﺴﺖ ﻣﺪرﻧﻴﺰم از ﻋﻤﺮش ﭼﻨﺪ دهﻪ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻤﻲﮔﺬرد‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر داﻧﻴﻞ ﻣﺘﻔﻜﺮ ﻣﻌﺮوف‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ زﺑﺎن‪ ،‬اﺻﻄﻼح ﭘﺴﺖ ﻣﺪرﻧﻴﺰم را ﺟﻌﻞ آﺮد‬
‫ﺑﺮاي ﮔﺬر از ﻣﺪرﻧﻴﺰم‪ .‬اﻳﻦ اﺻﻄﻼح در واﻗﻊ از‬
‫ﻋﻤﺮش ﭼﻴﺰي آﻤﺘﺮ از ‪ 50‬ﺳﺎل ﻣﻲﮔﺬرد‪ .‬وﻗﺘﻲ اﻧﺴﺎن‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ دﻳﺪ ﺑﻪ آﻞ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮ و از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮ‬
‫ﻏﺮﺑﻲ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻲآﻨﺪ ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ ﻣﻲﺷﻮد ﮔﻔﺖ آﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ از‬
‫ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ :‬ﻳﻚ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫ﺗﺠﺪد ﮔﺮاﻳﻲ و ﻳﻚ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﺴﺎ ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ )اﻟﺒﺘﻪ‬
‫»ﮔﺬﺷﺘﻪاﻧﺪ« ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺟﺎﻟﺒﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ (.‬ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ اﻻن آﻪ ﻣﻦ‬
‫ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ آﻤﻴﺖ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي‬
‫روي زﻣﻴﻦ ﺗﺠﺪدﮔﺮا هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﻨﺖ ﮔﺮاﻳﻲ هﻨﻮز وﺟﻮد‬
‫دارد و از ﻣﻴﺎن ﻧﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﭘﺴﺎ ﺗﺠﺪد ﮔﺮاﻳﻲ هﻢ ﺗﺎزﻩ‬
‫ﻇﻬﻮر آﺮدﻩ اﺳﺖ وﻟﻲ ﺑﻪ هﺮ ﺣﺎل اﻻن زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ آﻪ‬
‫هﺮ ﺳﻪ ﺑﺎ هﻢ وﺟﻮد دارﻧﺪ‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ هﻤﺔ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺳﻨﺖﮔﺮا‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺎرآﺲ و ﻳﺎ ﻗﺒﻞ از او هﻴﻮم و ‪ ..‬ﺧﻄﺎ‬
‫آﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ اﻣﺎ ﻣﺴﺄﻟﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ هﻤﻴﺸﻪ ﻓﻜﺮ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ‬
‫درﺳﺘﻲاش ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ اذهﺎن ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻲآﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻓﻜﺎر در‬
‫اذهﺎن و ﻧﻔﻮس ﻧﻮﻋﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﺷﻚ و دودﻟﻲ اﻳﺠﺎد آﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ دو ﺗﺎ ﺧﺒﺮ از دوﺳﺘﺘﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ ﺷﻤﺎ ﻣﻲرﺳﺪ‪،‬‬
‫ﺣﺘﻲ اﮔﺮ اﻳﻦ ﺧﺒﺮهﺎ ﺧﻼف واﻗﻊ هﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺁرام ﺁرام‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دوﺳﺘﺘﺎن ﺷﺎآﻲ ﻣﻲﺷﻮﻳﺪ‪ .‬ﺳﻮءﻇﻦ ﭘﻴﺪا‬
‫ﻣﻲآﻨﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺘﻔﻜﺮاﻧﻲ آﻪ ذآﺮ ﺷﺪﻧﺪ اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺘﻔﻜﺮان ﺑﻪ‬
‫ﻧﻈﺮﺑﻨﺪﻩ ﻃﺮاز اول هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﺑﺎب ﻓﻮآﻮ ﺳﺨﻨﻢ را‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﮕﻮﻳﻢ اﻣﺎ ﺑﻘﻴﻪ ﻣﺘﻔﻜﺮان‪ ،‬ﻣﺘﻔﻜﺮان‬
‫در واﻗﻊ ﻃﺮاز اوﻟﻲ هﺴﺘﻨﺪ ﻓﻮآﻮ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻗﻮت ﻓﻜﺮي‬
‫ﺷﺎﻳﺪ در ردة ﺑﻘﻴﻪ ﻣﺘﻔﻜﺮاﻧﻲ آﻪ ﻧﺎم ﺑﺮدم ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺘﻔﻜﺮان‬
‫دﻳﮕﺮي هﻢ ﺑﻮدﻧﺪ آﻪ در ردﻩهﺎي دوم و ﺳﻮم ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻓﻜﺮ آﻤﻚ آﺮدﻧﺪ آﻪ در ﺑﻴﻦ اﻳﻦ ﻣﺘﻔﻜﺮان دﻳﮕﺮ‬
‫ﻣﺨﺼﻮﺻًﺎ ﺑﺎﻳﺪ از وﻳﻠﻴﺎم ﺟﻴﻤﺰ ﻓﻴﻠﺴﻮف و رواﻧﺸﻨﺎس‬
‫ﻣﻌﺮوف ﺁﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ در اواﻳﻞ ﻗﺮن ‪ 20‬ﻧﺎم ﺑﺮد‪ .‬وﻳﻠﻴﺎم‬
‫ﺟﻴﻤﺰ ﻳﻚ رواﻧﺸﻨﺎس ﻃﺮاز اول ﺟﻬﺎن اﺳﺖ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻓﻴﻠﺴﻮف‪ ،‬ﻳﻚ ﻓﻴﻠﺴﻮف ﻃﺮاز دو ﺑﻪ ﺣﺴﺎب‬
‫ﻣﻲﺁﻳﺪ‪.‬او ﻳﻜﻲ از آﺴﺎﻧﻲاﺳﺖ آﻪ ﺧﻴﻠﻲﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ او ﺗﻮﺟﻪ‬
‫آﺮد ‪.‬اﻳﺸﺎن ﻳﻚ ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ در ﺳﺎل ‪ 1903‬در‬
‫ﺁﻣﺮﻳﻜﺎآﺮد و ﻣﻘﺎﻟﻪاي اراﺋﻪ داد ﺑﻪ ﻧﺎم "ارادة ﻣﻌﻄﻮف‬
‫ﺑﻪ ﺑﺎور" ‪ .‬در ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﺧﻮدش ﻧﺸﺎن داد آﻪ‬
‫ﻋﻘﺎﻳﺪي آﻪ‪ ،‬ﻣﺎ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ دارﻳﻢ هﻤﻪ ﻧﺎﺷﻲ از اﺳﺘﺪﻻل‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﺷﻤﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﮔﻤﺎن آﻨﻴﺪ هﺮ ﻋﻘﻴﺪﻩاي آﻪ دارﻳﺪ‪،‬ﻓﻲ‬
‫اﻟﻤﺜﻞ ‪ x‬وﺟﻮد دارد ‪ x‬وﺟﻮد ﻧﺪارد ‪ x‬داراي‬
‫وﺻﻒ ‪ A‬هﺴﺖ‪ x .‬داراي وﺻﻒ ‪ A‬ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻧﺎﺷﻲ‬
‫از اﺳﺘﺪﻻل اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺧﻄﺎﺳﺖ آﻪ اﻧﺴﺎن ﮔﻤﺎن آﻨﺪ هﻤﺔ‬
‫ﻋﻘﺎﻳﺪش را ﺑﺎ اﺳﺘﺪﻻل ﺑﻪ ﺁن رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬وﻳﻠﻴﺎم ﺟﻴﻤﺰ‬
‫در ﻣﻘﺎﻟﺔ ﻣﻌﺮوﻓﺶ در واﻗﻊ ﻧﺸﺎن داد ﻋﻘﺎﻳﺪ ﮔﺎهﻲ ﻧﺎﺷﻲ‬
‫از اﻟﻘﺎوﺗﻠﻘﻴﻦ دوران آﻮدآﻲ اﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺎهﻲ ﻧﺎﺷﻲ از‬
‫ﺁﻣﻮزﺷﻬﺎ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺎهﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﻴﻢ و ﺗﺮﺳﻬﺎي ﻣﺎ‬
‫هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺎهﻲ ﻧﺎﺷﻲ از اﻣﻴﺪهﺎي ﻣﺎ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺎهﻲ ﻧﺎﺷﻲ‬
‫از ﻋﺸﻘﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺎهﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﻧﻔﺮﺗﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺎهﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﻓﺸﺎر‬
‫اﻓﻜﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺮ ﻣﺎ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺎهﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﻨﺎﻓﻊ‬
‫ﺷﺨﺼﻲاﻧﺪ و ﮔﺎهﻲ هﻢ ﻧﺎﺷﻲ از اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻨﻄﻘﻴﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﺧﻴﻠﻲ اﻣﻮر در ﻣﺎ اﻳﺠﺎد ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻣﻲآﻨﻨﺪ ﻳﻚ ﺑﺨﺸﻲ از ﺁن‬
‫اﻣﻮر هﻢ‪ ،‬اﻣﻮر ﻣﻨﻄﻘﻲ هﺴﺘﻨﺪ وﻟﻲ اﮔﺮ ﻣﺎ آﻨﺪوآﺎو آﻨﻴﻢ‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ ﺁن ﺑﺨﺸﻲ از اﺳﺘﺪﻻﻻت ﻣﺎ آﻪ داراي‬
‫اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻨﻄﻘﻲ اﺳﺖ آﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻣﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻳﻠﻴﺎم ﺟﻴﻤﺰ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎﻧﺶ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﺷﻤﺎ آﻪ ﻧﺨﺒﮕﺎن و‬
‫ﻧﮕﺎﻩ از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ آﻞ ﻣﻄﻠﺐ آﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﻣﻲﺧﻮاهﻴﻢ‬
‫ﻣﺆﻟﻔﻪهﺎي اﻳﻦ ﺳﻪ ﻣﻜﺘﺐ را در ﺁن ﻣﺪاﻗﻪ آﻨﻴﻢ و ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ‬
‫آﺪام ﻗﺎﺑﻞ دﻓﺎع اﺳﺖ ﭼﻪ دﻟﻴﻠﻲ ﺑﺮاﻳﺶ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ و از ﺁن‬
‫دﻻﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد دﻓﺎع آﺮد ﻳﺎ ﻧﻪ؟‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﺟﻨﺎﺑﻌﺎﻟﻲ ﻓﺮﻣﻮدﻳﺪ آﻪ از هﺮﻣﻨﻮﺗﻴﻚ ﺳﻮءﻇﻦ‬
‫ﺻﺤﺒﺖ آﺮدﻩاﻳﺪ‪ .‬ﺳﺆاﻟﻲ آﻪ دارم اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ‪...‬‬
‫ﺟﻮاب‪ :‬ﻧﻪ اﻳﻦ ﻃﻮر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺁراء و ﻧﻈﺮات ﻣﺎرآﺲ‬
‫ﺁراء و ﻧﻈﺮاﺗﻲ ﺑﻮدﻩاﻧﺪ آﻪ از دل ﺁﻧﻬﺎ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻬﺎﻳﻲ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺑﻌﻀﻲ از ﺁن اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻬﺎ‬
‫در ﻣﻘﺎم ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﻣﺤﻚ ﺁزﻣﺎﻳﺶ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ ﻣﺜﻞ‬
‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻣﺎﺋﻮﺋﻴﺴﺘﻲ ﻳﺎ رواﻳﺖ آﺎﺳﺘﺮو در آﻮﺑﺎ ‪ ....‬و‬
‫ﺑﻌﻀﻲاز ﺁن اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻬﺎ آﻪ ازاﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺎرآﺲ ﺳﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﺷﺪ اﻣﺎ ﺑﻪ ﺁزﻣﺎﻳﺶ هﻢ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻧﺸﺪ‪ .‬ﻣﺜﻞ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژياي‬
‫آﻪ در واﻗﻊ ﺗﺮوﺗﺴﻜﻲ ﺳﺎﺧﺖ و هﻴﭻ آﺠﺎ هﻢ اِﻋﻤﺎل و‬
‫ﭘﻴﺎدﻩ ﻧﺸﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻃﻮر ﻧﻴﺴﺖ آﻪ ﻣﺘﻔﻜﺮاﻧﻲ آﻪ ﻣﻦ ﻧﺎم‬
‫ﺑﺮدم هﻤﻪﺷﺎن از ﺁراء و ﻧﻈﺮاﺗﺸﺎن ﻳﻚ ﺳﺮي‬
‫ﻼ وﻳﻠﻴﺎم‬‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻬﺎﻳﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫ﺟﻴﻤﺰ ﻳﺎ دﻳﻮﻳﺪ هﻴﻮم ﻣﻄﻠﻘﺎ!‬
‫اﺳﺎﺳًﺎ از هﺮ رأي و ﻧﻈﺮي ﻧﻤﻲﺷﻮد اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﭘﺪﻳﺪ‬
‫ﺁورد )ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ(‪ .‬ﻳﻚ اﺳﺘﻌﺪادهﺎ و ﻗﺎﺑﻠﻴﺘﻬﺎي ﺧﺎﺻﻲ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ در ﺁراء و ﻧﻈﺮاﺗﻲ ﺑﺎﺷﺪ آﻪ ﺑﻪ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺳﺎزي‬
‫ﻣﻴﺪان ﺑﺪهﻨﺪ و در ﻣﺎرآﺲ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺨﺼﻮﺻًﺎ‬
‫ﻣﻌﺮﻓﻲ آﺮد‪.‬‬ ‫ﻣﺎرآﺴﻲ آﻪ‬
‫ﺳﺆال ‪ :‬ﭘﺲ ﭼﺮا ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺗﺎرﻳﻜﺨﺎﻧﻪ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي؟‬
‫ﺟﻮاب‪ :‬ﺳﺆال ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮﺑﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻣﻌﺎﻧﻲ‬
‫ﺧﻴﻠﻲ ﻣﺘﻌﺪدي دارد‪ .‬ﺁن ﻣﻌﻨﺎي اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي آﻪ در اﻳﻨﺠﺎ‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ»ﺳﺨﻦ ﺑﻲدﻟﻴﻞ« اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺨﻦ ﻣﺪﻟﻞ را‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ اﻳﺪﻩ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﺑﻲدﻟﻴﻞ را ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻳﻜﻲ از ﻣﻌﺎﻧﻲ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺎهﻲ ﺳﺨﻨﻲ را‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ اﻳﺪﻩ اﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ داراي دﻟﻴﻞ اﺳﺖ‬
‫ﮔﺎهﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي اﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ دﻟﻴﻠﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻮد ﺁن وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﺘﻔﻜﺮاﻧﻲ ﺑﻮدﻩاﻧﺪ آﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ هﻴﭻ آﺪام از ﺳﺨﻨﺎن ﻣﺎ دﻟﻴﻠﻲ ﺑﻪ ﺳﻮدش وﺟﻮد‬
‫ﻧﺪارد و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ هﻤﺔ اﻳﺪﻩهﺎي ﻣﺎ را اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي‬
‫ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‪.‬در اواﺧﺮ آﺘﺎب ﮔﺎﺑﺮﻳﻞ ﻣﺎرﺳﻞ اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻧﻜﺘﻪ هﺴﺖ آﻪ اﻻن ﻣﺘﻔﻜﺮاﻧﻲ هﻤﺔ اﻳﺪﻩهﺎي ﻣﺎ را‬
‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ .‬اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي در اﻳﻦ ﺗﻌﺒﻴﺮ اﻳﻦ ﻣﺮاد‬
‫را دارد‪.‬‬
‫اﻧﺘﺨﺎب آﺮد ﻳﺎ هﻴﭻ آﺪام را اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻜﺮد و اﺻ ً‬
‫اﻧﺪﻳﺸﺔ ﭼﻬﺎرﻣﻲ اﻧﺪﻳﺸﺔ درﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ هﺮ ﭼﻪ ﺷﺪﻳﻢ‬
‫ﻻاﻗﻞ ‪ Consistent‬ﺧﻮاهﻴﻢ ﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ در واﻗﻊ ﻳﻚ‬
‫ﻼ ‪ 500‬ﻳﺎ ‪ 600‬ﺳﺎل ﭘﻴﺶ هﻤﺔ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي روي‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺜ ً‬
‫زﻣﻴﻦ ﺳﻨﺖﮔﺮا ﺑﻮدﻧﺪ و اﮔﺮ آﺴﻲ ﺳﻨﺖ ﮔﺮاﻧﺒﻮد ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﻧﺎدر ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺎل ﻳﻚ ﻧﻜﺘﺔ ﺁﺧﺮ آﻪ ﻣﻲﺧﻮاهﻢ اﺷﺎرﻩ آﻨﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ‬
‫آﻪ ﻣﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ آﻪ وﻗﺘﻲ ﻣﺆﻟﻔﻪهﺎي ﻓﻜﺮي اﻳﻦ ﺳﻪ‬
‫ﻣﻜﺘﺐ ﻓﻜﺮي را در ﺁن ﻣﺪاﻗﻪ ﻣﻲآﻨﻴﻢ ﺑﻪ ﻳﻚ ﭼﻴﺰي ﭘﻲ‬
‫ﺑﺒﺮﻳﻢ‪ -‬و ﻣﻦ ﻓﻜﺮ ﻣﻲآﻨﻢ ﺧﻴﻠﻲ از ﻣﺎ ﭘﻲ ﺧﻮاهﻴﻢ ﺑﺮد‪ -‬و‬
‫ﺁن اﻳﻨﻜﻪ ﺧﻮد ﻣﺎ در واﻗﻊ اﻟﺘﻘﺎط اﻧﺪﻳﺸﻴﻢ‪ .‬ﺧﻮد ﻣﺎ‬
‫ﭘﺎرادوآﺴﻴﻜﺎل ﻓﻜﺮ ﻣﻲآﻨﻴﻢ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ وﻗﺘﻲ‬
‫ﻣﺪاﻗﻪهﺎ ﺻﻮرت ﺑﮕﻴﺮد ﻣﻦ و ﺷﻤﺎ ﭘﻲﺑﺒﺮﻳﻢ آﻪ در ﻳﻚ‬
‫ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻋﻘﺎﻳﺪﻣﺎن ﺳﻨﺖﮔﺮا هﺴﺘﻴﻢ در ﻳﻚ ﻗﺴﻤﺘﻲ از‬
‫ﻼ در ﻳﻚ ﺳﺮي ﻋﻘﺎﻳﺪﻣﺎن ﭘﺴﺎ‬ ‫ﻋﻘﺎﻳﺪﻣﺎن ﺗﺠﺪدﮔﺮا و اﺻ ً‬
‫ﺗﺠﺪدﮔﺮا هﺴﺘﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﻜﺎن دارد و ﻣﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪم ﺑﺴﻴﺎري‬
‫از ﻣﺎ ﺁدﻣﻴﺎن‪ )،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎ ﺁدﻣﻴﺎﻧﻲ آﻪ در اﻳﺮان زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﻳﻚ ﭼﻨﻴﻦ‬ ‫ﻣﻲآﻨﻴﻢ( در روزﮔﺎر آﻨﻮﻧﻲ ﺑﻪ‬
‫ﭘﺎرادوآﺴﻴﻜﺎﻟﻲ دﭼﺎر هﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ در واﻗﻊ ﻓﻜﺮﻣﺎن‬
‫ﺳﺎزﮔﺎري ﻧﺪارد‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺜﻞ اﻳﻨﻜﻪ هﻢ ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن هﺴﺘﻴﻢ‬
‫هﻢ ﻣﺪرن هﺴﺘﻴﻢ و هﻢ ﺳﻨﺖﮔﺮا هﺴﺘﻴﻢ و ﻣﻦ ﺑﺎرهﺎ‬
‫ﮔﻔﺘﻪام آﻪ اﻳﻦ وﺿﻊ وﺿﻌﻲ اﺳﺖ آﻪ اﮔﺮ در ﻣﺎ آﺸﻒ‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ هﺮﭼﻪ زودﺗﺮ در ﺟﻬﺖ زدودن ﺁن ﺟﺪﻳﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺮج ﺑﺪهﻴﻢ‪ .‬ﭼﻮن اوﻟﻴﻦ ﮔﻨﺎﻩ ﻓﻜﺮي ﺁدم ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺁدم اوﻟﻴﻦ ﮔﻨﺎهﻲ آﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻓﻜﺮي‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺷﻮد اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ ﻓﻜﺮ آﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ اﻓﻜﺎرش ﺑﺎ هﻢ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﻦ ﺑﺎرهﺎ از اﻳﻦ‬
‫ﺗﻔﺴﻴﺮ اﺳﺘﻔﺎدﻩ آﺮدﻩام و ﮔﻔﺘﻪام ﻣﺎ ﺁدﻣﻴﺎن ذهﻨﻬﺎﻳﻤﺎن ﻣﺜﻞ‬
‫اﺑﺮهﺎﻳﻲاﺳﺖ آﻪ در ﺁﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﻇﺮف ﻣﻲﺷﻮﺋﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻤﺎ اﮔﺮﺑﻪ ﻳﻚ اﺳﻔﻨﺞ را دﻗﺖ آﻨﻴﺪ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﺪ آﻪ هﺮ ﭼﻨﺪ‬
‫ﺗﺎ ﺳﻮزن آﻪ از اﻃﺮاف ﺑﻪ ﺁن وارد آﻨﻴﺪ هﻤﻪ را‬
‫ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد و ﻗﺒﻮل ﻣﻲآﻨﺪ‪ .‬هﻴﭻ ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﺪ آﻪ اﻳﻦ ﺳﻮزﻧﻬﺎ‬
‫آﻪ از اﻃﺮاف وارد ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺑﺎ هﻢ ﻧﻤﻲﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬هﻤﻪ را‬
‫ﻗﺒﻮل ﻣﻲآﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ ذهﻨﻬﺎﻳﻤﺎن ﻏﺎﻟﺒًﺎ اﺳﻔﻨﺠﻲ اﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ‬
‫اﻓﻜﺎر ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ از ﺟﻬﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺁﻣﺪﻩاﻧﺪ و هﻤﻪﺷﺎن هﻢ‬
‫در ﺣﺎل هﻢزﻳﺴﺘﻲ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖﺁﻣﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺪارﻳﻢ آﻪ از ﻟﺤﺎظ ﻓﻜﺮي ﺳﺎزﮔﺎري ﻧﺪارﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﻣﺪاﻗﻪهﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺎ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ رهﻨﻤﻮن آﻨﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ آﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﭘﻲﺑﺮدﻳﻢ و واﻗﻌًﺎ ﻓﻬﻤﻴﺪﻳﻢ ﺗﻨﺎﻗﺾ‬
‫ﻓﻜﺮي دارﻳﻢ ﺁن ﮔﺎﻩ ﻣﻲﻓﻬﻤﻴﻢ آﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﺳﻪ را‬
‫ﻼ‬
‫ﻼ‬
‫اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﻓﺮقاﻳﻦ ﺗﻔﻜﺮ ﺑﺎ ﺗﻔﻜﺮ اﻟﺘﻘﺎﻃﻲ آﺎﻣ ً‬
‫روﺷﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﻣﻮﺿﻊ ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻘﻞ در‬
‫ﻋﻤﻞ ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫ﺟﻮاب‪ :‬ﺑﻌﺪًا دﻗﻴﻘًﺎ ﺑﺤﺚ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ و ﻋﺮض ﺧﻮاهﻢ‬
‫آﺮد آﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻋﻘﻠﻲ وﻗﺘﻲ ﻓﻬﻤﻴﺪ آﻪ دو ﮔﺰارة‬
‫ﻧﻘﻴﺾ هﻢ ﻳﺎ ﺿﺪ هﻢ هﺮ دو ﺑﻪ ﻳﻜﺴﺎن دﻟﻴﻞ ﺑﻪ ﺳﻮدﺷﺎن‬
‫وﺟﻮد دارد ﻳﺎ هﺮ دو ﺑﻪ ﻳﻜﺴﺎن دﻟﻴﻞ ﺑﻪ ﺳﻮدﺷﺎن وﺟﻮد‬
‫ﻼ اﮔﺮ ﻣﻦ‬ ‫ﻧﺪارد ﺁن وﻗﺖ در ﻣﻘﺎم ﻋﻤﻞ ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻜﻨﺪ؟ ﻣﺜ ً‬
‫ﻓﻬﻤﻴﺪم آﻪﺑﺮاي ﮔﺰارﻩهﺎي اﻧﺴﺎن ﺟﺎوداﻧﻪ اﺳﺖ ﻳﺎ اﻧﺴﺎن‬
‫ﺟﺎوداﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ هﺮ دو ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﻳﻜﺴﺎن دﻟﻴﻞ ﺑﻪ ﺳﻮدﺷﺎن‬
‫وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ دوم هﻤﺎن ﻣﻘﺪار آﻪ اﻳﻦ ﺑﻲدﻟﻴﻞ‬
‫اﺳﺖ دﻳﮕﺮي هﻢ ﺑﻲدﻟﻴﻞ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﻌﺮﻓﺘﻲ‬
‫ﺻﺮف‪ ،‬هﺮ دو در ﻳﻚ آﻔﻪ ﻣﻲاﻳﺴﺘﻨﺪ در ﻣﻘﺎم ﻋﻤﻞ ﭼﻪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ آﺮد؟ در ﻣﻘﺎم ﻧﻈﺮ ﻣﻲﮔﻮﺋﻴﻢ ﻣﺎ هﻴﭻ آﺪام را ادﻋﺎ‬
‫ﻧﻤﻲآﻨﻴﻢ ﭼﻮن هﺮ دو در ﻳﻚ ﺗﺮاز ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ اﻣﺎ در‬
‫ﻣﻘﺎم ﻋﻤﻞ ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ آﺮد؟ آﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﻌﺪًا ﺧﻮاهﻴﻢ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﺎﻟﻢ هﺴﺘﻲ ﺻﺮﻓًﺎ از ﻋﻘﻞ‬
‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲآﻨﻨﺪ ﻳﺎ وﺳﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮي را هﻢ ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻧﺪ؟‬
‫ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻧﺪ ﻳﻌﻨﻲ‬ ‫ﺟﻮاب‪ :‬ﺁﻧﻬﺎ ﭼﻴﺰي را ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫ﭼﻨﺪ ﻓﺮهﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺗﻜﺜﺮﮔﺮاﻳﻲ ﻓﺮهﻨﮕﻲ را ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻧﺪ و‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ هﺮ ﻓﺮهﻨﮕﻲ ﻳﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮي از ﺟﻬﺎن ﺑﺪﺳﺖ‬
‫ﻣﻲدهﺪ آﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن و داﻋﻴﺎن ﺁن ﻓﺮهﻨﮓ ﺑﺎ هﻤﺎن‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲآﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﻓﻜﺮ ﻣﻲآﻨﻢ دﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ ﻋﻤﻮﻣًﺎ ﺑﻪ ﺳﻪ ﮔﻮﻧﺔ ذآﺮ‬
‫ﺷﺪﻩ ﻓﻜﺮ و ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺁن ﻋﻤﻞ ﻣﻲآﻨﻴﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ در‬
‫ﻼ ﺟﻮاﺑﮕﻮ‬ ‫ﺣﻮزﻩهﺎﻳﻲ ﺑﺮﺧﻲ از روﺷﻬﺎي دﻳﮕﺮ ﻓﻌ ً‬
‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و در واﻗﻊ اﮔﺮ ﻣﺎ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻳﻚ روش ﻓﻜﺮ‬
‫آﻨﻴﻢ ﻻزم ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد آﻪ ﺟﻨﺒﻪهﺎﻳﻲ از زﻧﺪﮔﻲﻣﺎن را‬
‫ﺗﻌﻄﻴﻞ آﻨﻴﻢ؟‬
‫ﺟﻮاب‪ :‬ﺑﻌﻴﺪ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ اﻳﻦ آﻪ اﻳﺸﺎن ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ درﺳﺖ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ وﻟﻲ در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل در ﻣﻘﺎم ﻋﻤﻞ هﻢ اﮔﺮ ﺣﺘﻲ‬
‫اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ در ﻣﻘﺎم اﻧﺪﻳﺸﻪ هﻢ ﺳﻪﮔﻮﻧﻪ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪن در‬
‫ﺣﺎﻟﻲ آﻪ اﻳﻦ ﺳﻪ ﺑﺎ هﻢ ﺗﻨﺎﻗﺾ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘًﺎ ﻗﺎﺑﻞ دﻓﺎع‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺳﺆال‪ :‬ﺑﺮ هﻤﻦهﺎ ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ از ‪ 2000‬ﺳﺎل‬
‫ﭘﻴﺶ ﺑﻪ ﺿﺮورت ﻧﺒﻮت اﻳﺮاد ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺁﻳﺎ ﻣﻲﺗﻮان‬
‫ﺑﺮهﻤﻦهﺎ و دﻳﮕﺮ ﮔﺮوهﻬﺎﻳﻲ آﻪ ﺑﻪ ﻋﻘﻞ ﺧﻮش ﺑﻴﻨﺎﻧﻪ‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻩاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺠﺪدﮔﺮا و ﻣﺪرن ﻧﺎﻣﻴﺪ؟‬
‫اﻳﻦ دو ﺗﺎ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻣﻌﻨﻲ دارد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺮاد ﺳﺆال آﻨﻨﺪﻩ‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﺗﻔﺎوت ﻓﻜﺮ اﻟﺘﻘﺎﻃﻲ آﻪ ﮔﺎﻩ اﻧﺪﻳﺸﻪهﺎي ﻣﺘﻀﺎد‬
‫را ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد ﺑﺎ ﻳﻚ اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﻓﻜﺮي آﻪ ﺗﻜﺜﺮ اﻧﺪﻳﺸﻪ را‬
‫در ﺧﻮد ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫ﺟﻮاب‪ :‬ﺳﺆال آﻤﻲ ﻣﺒﻬﻢ اﺳﺖ‪.‬ﻳﻚ ﻧﻜﺘﻪ در ﻣﻮرد ﻓﻜﺮ‬
‫اﻟﺘﻘﺎﻃﻲﺑﮕﻮﻳﻢ‪:‬اﮔﺮ اﻧﺴﺎن ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﭘﻴﺪا ﺑﻜﻨﺪ آﻪ‬
‫ﻓﻼن ﻓﻜﺮش و ﺑﻬﻤﺎن ﻓﻜﺮش ﺑﺎ هﻢ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎرﻧﺪ دﻳﮕﺮ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ هﺮ دو را ﺣﻔﻆ ﺑﻜﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ آﻪ ﻣﺎ ﮔﺎهﻲ اﻓﻜﺎر‬
‫ﻣﺘﻀﺎد و ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ درﺧﻮدﻣﺎن دارﻳﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻳﻨﺴﺖ آﻪ‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﻀﺎد و ﺗﻨﺎﻗﺾ هﻨﻮز ﭘﻲ ﻧﺒﺮدﻩاﻳﻢ‪ .‬وﮔﺮﻧﻪ ذهﻦ‬
‫ﺑﺸﺮ ذهﻨﻲ اﺳﺖ آﻪ اﮔﺮ ﭘﻲﺑﺒﺮد ﻓﻼن ﮔﺰارﻩ ﺑﺎ ﻓﻼن‬
‫ﮔﺰارﻩ ﺑﺎ هﻢ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻳﺎ ﺗﻀﺎد دارﻧﺪ دﻳﮕﺮ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ هﺮ‬
‫دو را در ﺧﻮدش ﺑﭙﺬﻳﺮد و ﻳﻜﻲ را رد ﻣﻲآﻨﺪ و دﻳﮕﺮي‬
‫را ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪ .‬اﻳﻦ آﻪ هﻤﺔ ﻣﺎ اﻟﺘﻘﺎﻃﻲ هﺴﺘﻴﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ‬
‫اﺳﺖ آﻪ ﻣﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺮدﻩاﻳﻢ آﻪ اﻳﻦ اﻓﻜﺎرﻣﺎن ﺑﺎ‬
‫هﻢ ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻓﻜﺮ اﻟﺘﻘﺎﻃﻲ را ﻓﻘﻂ آﺴﻲ‬
‫دارد آﻪ ﺑﻪ ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ ﺑﻮدن اﻓﻜﺎرش ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫اﮔﺮ آﺴﻲ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻓﻜﺮش‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ آﻪ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ آﻨﺪ آﻪ ﻓﻜﺮش اﻟﺘﻘﺎﻃﻲ اﺳﺖ ﻓﻮرًا ﻳﻜﻲ را دﻓﻊ‬
‫ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺳﺆال آﺮدﻩاﻧﺪ آﻪ ﺗﻔﺎوت ﺗﻔﻜﺮ اﻟﺘﻘﺎﻃﻲ ﺑﺎ اﻧﺪﻳﺸﺔ‬
‫ﭘﻠﻮرال؛ ﻳﻚ ﺻﺎﺣﺐ ﻓﻜﺮ دو آﺎر ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻜﻨﺪواﻧﺪﻳﺸﻪ‬
‫ﭘﻠﻮرال وﻟﻲ ﻏﻴﺮ اﻟﺘﻘﺎﻃﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬اول اﻳﻨﻜﻪ ﮔﺎهﻲ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻣﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﺎﺷﻢ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ اﻟﻒ‪ ،‬ب اﺳﺖ وﻟﻲ‬
‫اﻳﻨﺠﺎ درﻧﮓ ﻧﻜﻨﻢ ﺑﺮوم ﺳﺮاغ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﮕﻮﻳﻢ‬
‫ﺷﺎﻳﺪ اﮔﺮ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﻴﺸﺘﺮآﻨﻢ ﺑﻔﻬﻤﻢ اﻟﻒ‪ ،‬ب اﺳﺖ اي آﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺁن اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺘﻢ ﻧﺎدرﺳﺖ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﻜﺎن‬
‫ﻼ اﻻن ﻣﻌﺘﻘﺪم آﻪ اﻧﺴﺎن زﻧﺪﮔﻲ ﭘﺲ از ﻣﺮﮔﻲ‬ ‫دارد‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫دارد وﻟﻲ هﻤﻴﻨﺠﺎ ﻧﻤﻲاﻳﺴﺘﻢ ﺷﺮوع ﻣﻲآﻨﻢ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫ﻼ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﻔﺲ ﻳﺎ‬ ‫در ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬ﻣﺜ ً‬
‫ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻚ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎ آﺎر ﻣﻲآﻨﻢ و ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ اﮔﺮ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﻣﺪاﻗﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﻜﻨﻢ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻔﻬﻤﻢ اﻳﻦ آﻪ ﻓﻜﺮ‬
‫ﻣﻲآﺮدم اﻧﺴﺎن ﺟﺎوداﻧﻪ اﺳﺖ ﺧﻄﺎ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬اﻳﻦ ﻳﻚ‬
‫ﻧﻮع ﭘﻮﻳﻨﺪﮔﻲ ﻓﻜﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲﺷﻮد آﻪ ﻣﻦ‬
‫ﻣﺘﻌﺼﺐ ﻧﻴﺴﺘﻢ‪.‬اﻧﺪﻳﺸﻪ ﭘﻠﻮرال ﻳﻚ ﻣﻌﻨﺎي دﻳﮕﺮ هﻢ دارد‬
‫و ﺁن اﻳﻨﻜﻪ در ﻋﻴﻦ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪم اﻟﻒ ب اﺳﺖ اﻣﺎ ﺑﮕﻮﻳﻢ‬
‫ﺑﻪ آﺴﺎﻧﻲ آﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ اﻟﻒ‪ ،‬ب اﺳﺖ ﻳﺎ آﺴﺎﻧﻲ آﻪ‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ آﻪ اﻟﻒ ب ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻪ اﻳﻨﻬﺎ هﻢ ﺑﺎﻳﺪ اﺟﺎزة اﻇﻬﺎر‬
‫ﻋﻘﻴﺪﻩ داد ﺗﺎ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﺁﻳﺎ ادﻟﻪ ﻣﻦ ﻗﻮﻳﺘﺮ اﺳﺖ ﻳﺎ ادﻟﻪ ﺁﻧﻬﺎ‪.‬‬
‫اﻳﻦ هﻢ ﻳﻚ ﻧﻮع ﭘﻮﻳﻨﺪﮔﻲ و ﺑﺎﻟﻨﺪﮔﻲ دﻳﮕﺮ ﻓﻜﺮي اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﻮاب‪ :‬ﭼﻴﺰي آﻪ اﻳﺸﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺪﻣﺎي ﻣﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺑﺮهﻤﻦهﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻲدادﻩاﻧﺪ‪.‬‬