Professional Documents
Culture Documents
05-Menyelesaikan Integral Dengan Aturan Substitusi
05-Menyelesaikan Integral Dengan Aturan Substitusi
05-Menyelesaikan Integral Dengan Aturan Substitusi
30x (2x 3 6) 4 dx
2
(b)
Jawab
4(2x 3)
5
(a) dx = …..?
du du
Misalkan u = 2x – 3 , maka = 2. sehingga dx =
dx 2
du
Sehingga : 4(2x 3) 5 dx = 4.u 5
2
2u
5
= du
2 51
= u + C
6
Integral 1
1 6
= u + C
3
1
= (2 x 3) 6 + C
3
Jawab
(2x 4)
(a) (2x 2 8x 5) 3 dx = …..?
du du
Misalkan u = 2 x 2 8x 5 , maka = 4 x 8 . sehingga dx =
dx 4x 8
(2x 4) (2 x 4) du
Sehingga : (2x 2 8x 5) 3 dx = u3
.
4x 8
2( x 2) du
= u 3
.
4( x 2)
2( x 2) du
= u 3
.
4( x 2)
2 du
= u3 . 4
1 3
2
= u .du
1 1 2
= . u + C
2 2
Integral 2
1
= u 2 + C
4
1
= (2 x 2 8 x 5) 2 + C
4
1
= + C
2 2
4(2 x 8 x 5)
(2x 1 3) 4
(b) x2
dx = …..?
du du
Misalkan u = 2 x 1 5 , maka = 2 x 2 . sehingga dx =
dx 2 x 2
(2x 1 3) 4 2 du
Sehingga : x2
dx = x .u 4 .
2 x 2
1
=
2 u 4 du
1 1
= . u 5 + C
2 5
1
= u5 + C
10
1
= (2 x 1 3) 5 + C
10
sin x. cos
4
(a) x. dx = …..?
du du
Misalkan u = cos x , maka = –sin x. sehingga dx =
dx sin x
du
Sehingga : sin x. cos 4 x. dx = sin x. u 4 .
sin x
= u 4 .du
1
= .u 5 + C
5
1
= . cos5 x + C
5
Integral 3
du
cos 3x [6 sin 3x 4sin3x 3] dx = cos 3x [6u 4u 3]
2 2
3cos3x
1
=
3 [6u 2 4u 3] du
1 6 3 4 2
= .u u 3u + C
3 3 2
=
1
3
2.u3 2u 2 3u + C
2 2 2
= .u 3 u u + C
3 3
2 2
= sin 3 x sin 2 x sin x + C
3 3
sin
3
04. Tentukanlah hasil dari x. dx
Jawab
sin (1 cos
3 2
Sehingga : x. dx = x). sin x.dx
du
(1 u
2
= ). sin x.
sin x
= (1 u 2 ).du
1
= u .u 3 + C
3
1 3
= .u u + C
3
1
= . sin 3 x sin x + C
3
Integral 4
du
12x. cos(3x 4).sin (3x 4). dx
2 4 2
12 x. cos(3x 4).u
2 4
=
6x.cos(3x 2 4)
2.u
4
= du
2 5
= .u + C
5
2
= . sin 5 (3x 2 4) + C
5
Untuk lebih jelasnya, akan diuraikan dalam contoh soal berikut ini :
06. Tentukanlah hasil dari
4
(a) 16 x 2 dx (b)
0
16 x 2 dx
Jawab
(a) 16 x 2 dx = …..?
dx
Misalkan x = 4.sin t maka = 4.cos t Jadi dx = 4.cos t dt
dt
4 cos t 4.cos t dt
2
=
= 4. cos t. 4.cos t dt
= 16 cos2 t dt
1
= 16 (1 cos 2t ) dt
2
1
= 8(t sin 2t) C
2
Integral 5
1
= 8(t (2.sint.cost) C
2
= 8(t sint.cost) C
Karena x = 4.sin t
x x
maka sin t = sehingga t = arc sin
4 4
4
16 x 2 x
dan cos t =
4
t
16 x 2
x x 16 x 2
Jadi 16 x 2 dx = 8(arc sin
4 4 4
) C
x x
= 8arc sin 16 x 2 C
4 2
Jika dinyatakan dalam bentuk umum, dan dengan mengikuti langkah-langkah pada soal
a2 x x 2
a 2 x 2 dx
2
arcsin
a
2
a x2 C
4 4
x x
(b)
0
16 x 2 dx = 8arc sin
4
2
16 x 2
0
4 4 0 0 2
= 8arc sin 16 4 2 8arc sin 4 2 16 0
4 2
= [8arc sin 1 2(0)] [8arc sin 0 (0) 16 ]
= 8.( ) 0 8(0) 0
2
= 4
(a) 25 x 2 dx (b) 36 4x 2 dx
Integral 6
(b) 36 4x 2 dx = 4(9 x 2 ) dx
= 2 9 x 2 dx
9 x x
= 2 arcsin 9 x2 C
2 3 2
x
= 9 arcsin x 9 x2 C
3
16
(c) 4 16x 2 dx = 4
16x 2 dx
1
= 4. 4
x 2 dx
1/4 x x 1
= 4 arcsin x 2 C
2 1/2 2 4
1 9
= arcsin 2x 2x x2 C
2 4
1
= arcsin 2x x 9 4x 2 C
2
9(25)
(d) 25 9x 2 dx = 9
16x 2 dx
25
= 3. 9
x 2 dx
25/9 x x 25
= 3 arcsin x 2 C
2 5/3 2 9
25 3x 3x 25
= arcsin x2 C
6 5 2 9
25 3x x
= arcsin 25 9x 2 C
6 5 2
Jawab
3 3
9 x x
0 9 x dx = 9 x2
2
(a) arc sin
2 3 2 0
9 3 3 0 0 0
= arc sin 9 32 arc sin 9 02
2 3 2 2 3 2
Integral 7
9
= [ arc sin 1 0] [0]
2
9
= . ( ) 0 8(0) 0
2 2
9
=
4
6 6
36 x x
(b)
6
36 x 2 dx =
2
arc sin
6
2
36 x 2
6
6 6 6 6
= 18.arc sin 36 6 2 18.arc sin 36 (6) 2
6 2 3 2
= 18.arc sin(1) 3(0) 18.arc sin(1) 3(0)
3
= 18( ) 18( 2 )
2
= 18
dx
08. Tentukanlah hasil dari
x2 9 x2
Jawab
dx
Misalkan x = 3.sin t maka = 3.cos t Jadi dx = 3.cos t dt
dt
dx 3 cos t.dt
sehingga =
x2 9 x2 (3 sin t ) 2 9 (3 sin t ) 2
3 cos t.dt
=
9 sin 2 t. 9 9 sin 2 t
3 cos t.dt
=
9 sin 2 t. 9(1 sin 2 t )
3 cos t.dt
=
9 sin 2 t.3. cos2 t
3. cos t.dt
= 9 sin 2 t.3. cos t
dt
= 9 sin 2 t
1
=
9
csc 2 t dt
1
= .cot t C
9
Integral 8
x
Karena x = 3.sin t maka sin t =
3
9 x2 3
sehingga cot t = x
x
dx 1
Jadi =
9
.cot t C t
x2 9 x2
9 x2
1 9 x2
= . + C
9 x
9 x2 3
= + C
9x
dx
09 Tentukanlah hasil dari
x2 4 x2
Jawab
Misalkan x = 2tan maka dx = 2.sec2 d
dx 2sec 2 d
Sehingga =
x2 4 x2 (2 tan ) 2 4 (2 tan ) 2
2sec 2 d
=
(2 tan ) 2 4 (2 tan ) 2
2sec 2 d
=
4 tan2 4 4 tan2
2sec 2 d
=
4 tan2 4(1 tan2 )
2sec 2 d
=
4 tan2 4sec 2
2sec 2 d
= 4 tan2 .2sec
1 sec
=
4 tan2 d
1
1 cos
=
4 sin 2
d
cos
1 cos
=
4 sin 2
d
Integral 9
du du
Misal u = sin maka = cos sehingga d =
d cos
dx 1 cos du
Jadi =
4 u 2 cos
x2 4 x2
1 2
=
4
u du
1
= u 1 C
4
1
= C
4u
1
= C
4 sin
Misalkan x = 2tan maka :
x
tan =
2
x 4 x2
sin = x
4 x2
dx 1
Jadi : =
4 sin
C 2
x2 4 x2
1
= + C
x
4
4 x2
4 x2
= + C
4x
Integral 10
SOAL LATIHAN 05
(4x 3)
4
01. Hasil dari dx = …..
1 1 1
A. (4x 3)5 + C B. (4x 3)5 + C C. (4x 3)5 + C
5 8 20
1 1
D. (4x 3)5 + C E. (4x 3)5 + C
16 24
6(2x 1)
3
02. Hasil dari dx = …..
1 3 3
A. (2x 1) 4 + C B. (2x 1) 4 + C C. (2x 1) 4 + C
24 2 4
2 1
D. (2x 1) 4 + C E. (2x 1) 4 + C
3 2
2
03. Hasil dari (3x 1)5 dx = …..
1 1 1
A. 4
+C B. 4
+C C. +C
6(3x 1) 9(3x 1) 10(3x 1)4
1 1
D. +C E. +C
9(3x 1)6 10(3x 1)6
2x (1 4x3 ) 4 dx = …..
2
05. Hasil dari
1 1 1
A. (1 4x3 )5 C B. (1 4x3 )5 C C. (1 4x3 )5 C
24 30 28
1 1
D. (1 4x3 )5 C E. (1 4x3 )5 C
20 6
(6x 2)
06. Hasil dari (9x 2 6 x 12)3 dx = …..
C. (6x 2) 2 C D. (6x 2) 2 C
1 1
4 6
E. (9x2 6x 12) 2 C
1
8
Integral 11
( x 2) 3
07. Hasil dari x
dx = …..
1 1 1
A. ( x 2)4 C B. ( x 2)4 C C. ( x 2)4 C
2 4 3
2 1
D. ( x 2)4 C E. (2 x 1)4 C
3 2
(2x 1 5)3
08. Hasil dari x2
dx = …..
1 1 1
A. (2x1 5)4 C B. (2x1 5)4 C C. (2x1 5)4 C
4 3 6
1 1
D. (2x1 5)4 C E. (2x1 5)4 C
5 8
1
09. Nilai dari 0 3x 1 dx = ….
sin x cos x dx
5
10. Hasil dari = …..
1 1 1
A. sin 6 x C B. sin 6 x C C. 6
cos x C
6 6 6
1 1
D. cos6 x C E. cos6 x .sin x C
6 6
sin 5x (cos 5x 2)
2
11. Hasil dari dx = …..
1 1 1
A. (cos5x 2)3 C B. (cos5x 2)3 C C. (cos5x 2)3 C
12 15 6
2 4
D. (cos5x 2)3 C E. (cos5x 2)3 C
3 9
4cos 2x [ 2sin
3
12. 2x 4sin 2x ] dx = …..
Integral 12
14. (4x 6) sec(x 2 3x) tan(x 2 3x) dx = …
2 2 2
A. 2.tan (x – 3x) + C B. tan (x – 3x) + C
2 2
C. 2.sec (x – 3x) + C D. –2.sec (x – 3x) + C
2 2
E. 4.sec (x – 3x) + C
9x2 6
16. Hasil dari 2
dx = ...
5 x3 2x 1
2 2
A. 2 5 x3 2x 1 +C B. 5 5 x3 2x 1 +C
5
2
2 3
C. 5 5 x3 2x 1 +C D. 5 5 x3 2x 1 +C
4
E. 5 5 x3 2x 1 +C
x2
17. Hasil dari x 4x 3
2
dx adalah …
A. x 2 4x 3 + C B. 2 x 2 4 x 3 + C C. 3 x 2 4 x 3 + C
D. 4 x 2 4 x 3 + C E. 6 x 2 4 x 3 + C
Integral 13