Z eszyty N aukow e Państw ow ej W yższej Szkoły Zaw odow ej im.

W itelona w L egnicy
ISSN 1896-8333, e-ISS N 2449-9013 n r 2 9 (4 )/2 0 1 8

Paweł Lubiewski
W yższa Szkoły P olicji w Szczytnie
W ydział B ezpieczeństw a W ew nętrznego
e-m ail: paw el.lubiew ski.w spol@ gm ail.com

Reguły i metody działania

współczesnych organizacji terrorystycznych

STRESZCZENIE

W niniejszym artykule poruszono problemy związane z charakterystyką współczesnych

organizacji terrorystycznych oraz regułami ich działania. Prezentowane poglądy opar­
to na analizie różnic i podobieństw przeprowadzonych zamachów terrorystycznych,
uwzględniając ich cel oraz zastosowane narzędzia, a przede wszystkim cechy działań
terrorystycznych, tj. zaskoczenie, dynamikę, celowość działania oraz manewrowość.
Pozwoliło to przedstawić charakterystykę metod działań terrorystów. Dało jednocześ­
nie podwaliny pod rozważania w tym zakresie, które wieńczy prezentacja zagadnień
odnoszących się do zakresu oddziaływania organizacji terrorystycznych w wymiarze
lokalnym, regionalnym i globalnym oraz przeciwdziałania temu zjawisku.

Słowa kluczowe: terroryzm, terror, organizacje terrorystyczne, bezpieczeństwo, bez­

pieczeństwo publiczne, porządek publiczny, zagrożenia.

R ozw ażania na tem at terroryzm u z racji ic h rozległości tem atycznej oraz niejednoznaczno­
ści term inologicznej należy rozpocząć od uporządkow ania k ilk u pojęć zw iązanych z d ziała­
niam i terrorystycznym i, w śród k tórych znajdą się następujące:
• zam ach terrorystyczny - incydent terrorystyczny, w k tórym zastosow ano przem oc (bądź
realną groźbę jej użycia);
• kam pania terrorystyczna - przem yślana i celow a seria zam achów terrorystycznych p rze­
prow adzonych zw ykle na dużą skalę w niew ielkim przedziale czasow ym ;
• m etody terrorystyczne - charakterystyczny sposób dopuszczania się aktów terroru (p rz e­
mocy, zb ro d n i)1.
W kontekście ty ch ostatnich oraz na podstaw ie analizy i oceny dotychczasow ych zam a­
chów terrorystycznych m ożna w yodrębnić kilka ic h rodzajów z u w agi na w ykorzystanie
zastosow anych środków i narzędzi, a m ianow icie:
• ataki przy użyciu broni palnej, białej lub innych niebezpiecznych przedm iotów ;
• zam ach bom bow y;

1 B. Bolechów, Terroryzm w świeciepodwubiegunowym, Toruń 2003 s. 39.

114 Paweł Lubiewski

• atak z w ykorzystaniem środków zaliczanych do broni m asow ego rażenia, tj. ładunku lub
środka prom ieniotw órczego, środka chem icznego lub biologicznego;
• atak z w ykorzystaniem środków niekonw encjonalnych, tj. środków transportu (p o w ietrz­
nego środka transportu, pojazdu m echanicznego, naw odnego środka transportu);
• atak zw iązany z zastosow aniem Internetu bądź innych środków dostępnych w cyberprze­
strzeni.
M ożna rów nież dokonać podziału ty ch ataków ze w zględu na taktykę działania, tj. n aj­
ście, w ypad, zasadzka, sieć zasadzek, napad i rabunek. K olejnym kryterium p odziału m oże
być cel działania, tj. uprow adzenie, w zięcie zakładników oraz zabójstw o.
Patrząc na ataki terrorystyczne z perspektyw y obiektów działania, daje się w yróżnić akty
terrorystyczne skierow ane przeciw ko ludziom lub obiektom im służącym czy też środow isku
naturalnem u, infrastrukturze, zbiorom m uzealnym itp.
D ziałalność terrorystyczna m oże być ponadto podzielona w edle kryterium w ym iaru
działania, co pozw ala w yodrębnić zam achy terrorystyczne dokonyw ane n a lądzie, wodzie,
pow ietrzu lub w cyberprzestrzeni. W ty m kontekście w efekcie podejm ow anych działań ter­
rorystycznych w obec infrastruktury m oże dojść w szczególności do:
• zniszczenia rozum ianego ja k o w yrządzenie nieodw racalnych szkód w w ielkości
nie m niejszej niż 4 0 - 6 0 % obiektu, na który dokonano zam achu terrorystycznego, co je st
rów noznaczne z całkow itą utratą zdolności do prow adzenia działalności wynikającej
z je g o p rzeznaczenia2;
• obezw ładnienia identyfikow anego ja k o czasow e pozbaw ienie zdolności do realizacji p o ­
w ierzonych obiektow i fu n k c ji3;
• dezorganizow ania rozum ianego ja k o chw ilow e w prow adzenie zam ętu w spraw nym fu n k ­
cjonow aniu obiektu;
• nękania, którego istotą je s t bezustanne dokonyw anie d ziałań zakłócających bieżące
spraw ne funkcjonow anie obiektu.
N iem al w szystkie akty terrorystyczne dokonyw ane b ęd ą w kilk u fazach obejm ujących:
• podejście do obiektu działania;
• w ejście na teren obiektu;
• dokonanie uszkodzeń lub zniszczeń, pochw ycenie planowanej do uprow adzenia osoby lub
w ykonanie innych przedsięw zięć zw iązanych z osiągnięciem zakładanego celu działania;
• odejście z m iejsca aktu terrorystycznego (z w y jątkiem zam achów sam ob ó jczy ch )4.
N ależy zauw ażyć, że działania terrorystyczne m ogą zaw ierać „elem enty działań psycho­
logicznych, w yw ierających znaczny w pływ na stan psychiczny i m oralny [...] społeczeństw a
przeciw nika” 5. D la zw iększenia nastrojów przygnębienia, niepew ności i rezygnacji terroryści
m ogą w ykonyw ać takie zadania jak:
• w yolbrzym ianie efektów sw ych działań;
• rozgłaszanie w iadom ości dyskredytujących aparat w ładzy;
• szerzenie nastrojów niepew ności, rezygnacji z w alki, paniki itp.” 6.

2 Por. Leksykon wiedzy wojskowej, Warszawa 1979, s. 243.

3 Ibidem, s. 246.
4 Por. D. Kubajewski, A. Pazdor, Podstawowe właściwości działań partyzanckich, Warszawa 1988,
s. 70.
5 Por., Partyzantka i dywersja oraz walka z nimi, Warszawa 1966, s. 42.
6 Ibidem, s. 42.
 Reguły i metody działania współczesnych organizacji terrorystycznych 115
Z jaw isko terroryzm u zw iązane je s t rów nież ze skrajnościam i, k tórych p rzejaw em je st
m iędzy innym i populizm , który obejm uje w szystkie je g o nurty. N ajw ażniejszym i elem en­
tam i ow ego populizm u są odniesienia do:
• prostych identyfikacji relacji w róg - przyjaciel;
• obw iniania przeciw nika za w szystkie niepow odzenia połączone często z teo rią spiskową;
• przekonania o m ożliw ości zaradzenia w szystkim problem om św iata przez w prow adzenie
w życie w łasnego program u;
• agresyw ny język;
• eufem izm y ję z y k o w e 7.
P rzedstaw ione pow yżej kw estie dotyczące populizm u w yw ierają sw oje piętno n a w y k o ­
rzystaniu sił i środków w ykorzystyw anych przez terrorystów oraz organizacje terrorystyczne.
Ta ja k że ogólna charakterystyka działalności terrorystycznej po zw ala zauw ażyć złożo­
ność zjaw iska oraz je g o w ielopłaszczyznow e oddziaływ anie. W spółczesne organizacje terro ­
rystyczne, pom im o różnic odnoszących się do przyczyn ic h pow stania, charakteryzuje w iele
w spólnych cech. Jednym i z najw ażniejszych są te, które stanow ią istotę terroryzm u, a w ięc
działanie z użyciem gw ałtu i przem ocy.
W zw iązku z pow yższym stw ierdzeniem należy zaznaczyć za B ernardem W iśniew skim
i Jarosław em Prońko, że „w ykorzystyw anie strachu ja k o narzędzia podporządkow yw ania
innych ludzi w łasnej w oli nosi m iano terroru. N arzędzie to byw ało i często b y w a stosow ane
dla podporządkow yw ania form alnej lub nieform alnej w ładzy jak iejś społeczności lub grupy
społecznej. W przeszłości, podobnie ja k dzisiaj, terro r je s t nieodłączną częścią w ojen, szcze­
gólnie w ew nętrznych, rew olucji, dyktatur nieposiadających w ystarczającego m andatu spo­
łecznego do spraw ow ania władzy. B ył rów nież narzędziem w yw ierania nacisku na w ładzę
form alną przez grupy społeczne, które nie m ogły liczyć n a zb y t duże poparcie społeczne” 8.
Z auw ażalną cechą obecnego w ym iaru terroryzm u je s t także rosnąca liczba organizacji
o charakterze terrorystycznym , poniew aż „na przełom ie X X i X X I w ieku liczba działających
organizacji terrorystycznych zbliżyła się do ty sią c a 9. L ista tak ich organizacji publikow ana
je s t w raportach D epartam entu Stanu U SA . R apo rt D epartam entu Stanu U SA o Z ag ran icz­
n ych O rganizacjach T errorystycznych zaw iera listę organizacji terrorystycznych, natom iast
raport Form y G lobalnego T erroryzm u opisuje działalność terrorystyczną ty ch organizacji
n a poszczególnych kontynentach i w poszczególnych państw ach” 10. Z uw agi n a naturalne
ograniczenia w ynikające z form uły w ypow iedzi poniżej przedstaw iono syntetyczne infor­
m acje na tem at w ybranych organizacji terrorystycznych. U podstaw tego zestaw ienia legło
założenie przedstaw ienia ich charakterystyki z punktu w idzenia m iejsca i sposobów d ziała­
nia oraz zm ian w celach działania, w tym przekształcania się niektórych z nich w zorganizo­
w ane grupy przestępcze. Z estaw ienie to, z natury rzeczy obarczone dużym subiektyw izm em
autora, starano się zobiektyw izow ać i przedstaw ić w kolejności alfabetycznej, co pozw ala

7 P. Guła, Terroryzm międzynarodowy, w tym islamski. Zarys problemu, Szczytno 2009, s. 20-21.
8 J. Prońko, B.Wiśniewski, Wybrane zagrożenia społeczne - terroryzm i przestępczość zorganizo­
wana [w:] Bezpieczeństwo wewnętrzne a prawo i zarządzanie. Wybrane problemy, red. B. Wiśniewski,
J. Prońko, P. Kobes, Warszawa 2015, s. 18.
9 J. Tomasiewicz, Terroryzm na tle przemocy politycznej. Zarys encyklopedyczny, Katowice 2000,
s. 38.
10 K. Jałoszyński, B. Wiśniewski, Terroryzm w aspekcie zagrożeń wewnątrzpaństwowych, (ZATER),
praca naukowo-badawcza realizowana w ramach Wydziału Administracji Wyższej Szkoły Administracji
w Bielsku-Białej, Bielsko-Biała 2007, s. 93.
116 Paweł Lubiewski

spraw niej odszukać interesujące inform acje. Stosując pow yższe kryterium , w arto zw rócić
uw agę na:
1. A B U SA JA F (O jciec M iecza) - to separatystyczna, param ilitarna organizacja terro ­
rystyczna działająca na południu Filipin. W ystępuje przeciw ko rządow i w M anili i dąży
do utw orzenia niepodległego państw a islam skiego ludu M o ro 11.
2. A K T IV N A ISL A M SK A O M L A D IN A (A ktyw na M łodzież M uzułm ańska) - to n aj­
w iększe islam skie ugrupow anie w B ośni i H ercegow inie, które prow adziło szkolenie
w zakresie stosow ania technik terrorystycznych (m.in. p o d cinania gardeł, używ ania m ateria­
łów w ybuchow ych). O becnie organizacja prow adzi antyzachodnią propagandę skierow aną
n a radykalizację bośniackich m ah o m etan 12.
3. A L-K A ID A - je st je d n ą z najbardziej znanych organizacji. Z n an a jest też jako: „al Q aida”
lub „al Q eada”, „Siły Islam skie”, „Islam ski Front W yzw olenia M iejsc Świętych”, „O rganiza­
cja O sam y b in L adena”, „M iędzynarodow y Front Islam ski na R zecz Świętej W ojny z Ż ydam i
i K rzyżow cam i” . Jest „m iędzynarodow ą «grupą w sparcia» posiadającą charakter organizacji
sieciowej, finansującą i kierującą działalnością islam skich bojow ników na całym świecie.
P ow stała podczas w ojny ze Z w iązkiem R adzieckim w A fganistanie, a jej rdzeń stanow ią w ete­
rani w ojenni z całego islam skiego świata. A l-K aidę założył około roku 1988 saudyjski m ilioner
i islam ski bojow nik O sam a b in Laden, po zam achu n a Stany Zjednoczone w dniu 11 w rześnia
2001 roku uw ażany za jednego z najgroźniejszych terrorystów n a św iecie” 13.
4. A N SA R A L -ISL A M - określani rów nież, jako: „K urdyjscy Talibow ie” lub „O brońcy
Islam u” . Ta organizacja terrorystyczna „jest radykalną g rupą irackich K urdów i Arabów,
dążących do utw orzenia, na terenie północnego Irak u państw a islam skiego. O dpow iedzialni
są za liczne zam achy terrorystyczne skierow ane przeciw w ojskom Stanów Z jednoczonych
i ich sojusznikom stacjonującym w Iraku, a także przeciw przedstaw icielom rządu irackiego
oraz irackich sił bezpieczeństw a” 14.
5. A N SA R A S-SU N N A (Zw olennicy Tradycji) - organizacja terrorystyczna działająca
na terenie Iraku. Z nana z w alki z K urdam i na terytorium Iraku oraz z profanacji i niszczenia
obiektów religijnych uznanych za heretyckie. W sław ili się ponadto egzekucjam i pojm anych
żołnierzy, zakładników i osób innego w yznania aniżeli isla m 15.
6. A U M SH IN R IK Y O (Sekta N ajw yższa Praw da) - to organizacja terrorystyczna
b ędąca sektą, która staw iała sobie za „cel opanow anie całej Japonii, a w dalszej kolejności
całego św iata. Tem u celow i podporządkow ana została struktura organizacyjna przypom ina­
ją c a strukturę państw a z m inisterstw am i, rządem itp. W sekcie panow ała ostra dyscyplina,
a członkow ie b yli utrzym yw ani w ryzach przy pom ocy różnorodnych środków przym usu
oraz intensyw nej indoktrynacji. [...] Sekta została zdelegalizow ana po w ykonaniu szeregu
zam achów terrorystycznych” 16.
7. C O N T IN U IT Y IR ISH R E P U B L IC A N A R M Y (Irlandzka A rm ia K ontynuacji) -
to grupa republikańskich katolików w alczących o zjednoczenie Irlandii Północnej i R ep u b ­
liki Irlandii. O rganizacja przeprow adzała „ataki na terenie Irlandii P ółnocnej oraz [ . ] akcje

11 K. Izak, Leksykon organizacji i ruchów islamskich, Centralny Ośrodek Szkolenia Agencji Bezpie­
czeństwa Wewnętrznego, Warszawa 2014, s. 15.
12 Ibidem, s. 37-42.
13 K. Jałoszyński, B. Wiśniewski, Terroryzm w aspekcie zagrożeń ..., s. 94.
14 Ibidem, s. 95.
15 K. Izak, Leksykon organizacji i ruchów..., op. cit., s. 60-63.
16 K. Jałoszyński, B. Wiśniewski, Terroryzm w aspekcie zagrożeń..., s. 130.
 Reguły i metody działania współczesnych organizacji terrorystycznych 117
skierow ane przeciw ko b rytyjskim siłom w ojskow ym i siłom bezpieczeństw a: zam achy b o m ­
bow e, zabójstw a, kradzieże, porw ania” 17.
8. D A A FG H A N ISTA N ISL A M I A M A RA T (A fgański R u c h Talibów ) - to z kolei grupa
działająca na terytorium A fganistanu z pobudek religijnych. Z czasem „bojow nicy przeisto ­
czyli się w kom endantów , w atażków , często zw ykłych bandytów w alczących o w ładzę, p ie­
niądze i strefy w pływ ów ” 18.
9. D A E S H (państw o Islam skie) - organizacja terrorystyczna oraz sam ozw ańczy kalifat
prow adzący działalność terrorystyczną. C elem tego ugrupow ania, które je s t spadkobiercą
sunnickich ekstrem istów , je s t ustanow ienie hierokracji, opartej n a zasadach p raw a koranicz-
nego, na terytoriach zam ieszkanych bądź rządzonych przez m uzułm anów . 29 czerw ca 2014
roku ugrupow anie proklam ow ało na ziem iach okupow anych pow stanie kalifatu p o d nazw ą
„Państw o Islam skie” .
10. D ŻA B A T A L TA H R IR A L -FIL IST IN IJA H L (Front W yzw olenia P alestyny) - je st
organizacją działającą głów nie w L ibanie, „która prow adziła w alkę zbrojną z Izraelem ,
głów nie w postaci ataków terrorystycznych zza granicy libańskiej. D o je g o najbardziej zn a­
n ych akcji należy porw anie statku A chille Lauro. N atom iast do najbardziej oryginalnych
należy zaliczyć próbę nalotu na Izrael przy użyciu dw óch m otolotni, z k tó ry ch zam achow cy
m ieli zrzucać granaty, i próbę w targnięcia balon em n a terytorium Izraela. Po spotkaniu
w O slo ugrupow anie zaakceptow ało politykę O W P i zaprzestało ataków terrorystycznych
n a Izrael” 19.
11. E JE R C IT O de L IB E R A C IO N N A C IO N A L (A rm ia W yzw olenia N arodow ego) - je st
grupą określającą się ja k o „ruch rew olucyjny dążący do przekazania w ładzy narodow i. Ź ró d ­
łem inspiracji b y ła dla E L N rew olucja kubańska. E L N je s t drugą co do w ielkości i najak­
tyw niejszą grupą terrorystyczną w K olum bii. C echą charakterystyczną ugrupow ania je st
obecność w je g o szeregach księży katolickich” 20;
12. E U Z K A D I TA A SK A TASU N A (Kraj B asków i W olność) - je s t najbardziej znaną
organizacją terrorystyczną działającą na terenie Europy. D ała się poznać ja k o „separaty­
styczna organizacja działająca na północy H iszpanii i w południow o-zachodnich pro w in ­
cjach Francji. Z a cel staw ia sobie stw orzenie niepodległego państw a B asków ” 21.
13. G A N G D E R O U B A IX (G rupa z R oubaix) b y ła siatką terrorystyczną dokonującą
zam achów w e Francji, w konsekw encji rozbitą przez policję francuską. G ang z R oubaix
zdobyw ał fundusze na działalność terrorystyczną, napadając m .in. n a sklepy i furgonetki
b an k o w e22.
14. H E Z B O L L A H (p artia B oga) - „to najw iększa i praw dopodobnie rów nież najsilniej­
sza organizacja terrorystyczna na św iecie. Skupia w iele radykalnych organizacji szyickich.
D ąży do utw orzenia republiki islam skiej na w zór irańskiej w L ibanie oraz w yelim inow a­
n ia w szystkich w pływ ów nie islam skich w strefie. Skrajnie antyzachodnia i antyizraelska.
O d m om entu pow stania utrzym yw ała ścisłe zw iązki z Iranem , który finansow ał i szkolił jej
b ojow ników ” 23.

17 Ibidem, s. 106-107.
18 K. Izak, op. cit., s. 54-59.
19 K. Jałoszyński, B. Wiśniewski, Terroryzm w aspekcie zagrożeń..., s. 96.
20 Ibidem.
21 Ibidem, s. 110.
22 K. Izak, op. cit., s. 184-187.
23 K. Jałoszyński, B. Wiśniewski, Terroryzm w aspekcie zagrożeń..., s. 103.
118 Paweł Lubiewski
15. PARTIYA K A R K E R E N K U R D IS T A N E (P a rtia P racu jący ch K urdystanu) - je s t
o rganizacją pro w ad zącą działalność na tery to riu m Turcji, k tó ra staw ia sobie za cel zd o b y ­
cie n iepodległości dla K urdów zam ieszk ały ch w Turcji.
P odsum ow ując dotychczasow e rozw ażania, n iezbędne w y d aje się zw rócenie u w agi
n a różnorodność pobu d ek pow staw an ia organizacji terro ry sty czn y ch , cele, przestrzeń,
m otyw ację, organizację, zasięg i przem iany, ja k im ulegały. To coś, co łączy i dzieli. N ie ­
stety w szystkie, b ez w zg lęd u n a p row eniencję, ch arak tery zu ją się b ezw zg lęd n o ścią w re a ­
lizacji zak ładanych celów.
W kontekście prezen to w an y ch rozw ażań daje się ró w n ież dostrzec, że org an izacja
d ziałań terro ry sty czn y ch je s t system atycznie doskonalona. W ślad za ty m rozw ijane są
p rzedsięw zięcia m ające n a celu p rzeciw działan ie im oraz m in im alizację skutków ic h
w ystąpienia. W ty m też kontekście trudno nie zgodzić się, że „w y d arzen ia z 11 w rześn ia
2001 roku nie pozostały b ez w pływ u na p o strzegan ie terro ry zm u i w alk i z ty m zjaw iskiem .
Z atacz a ono coraz szersze kręgi, staje się bardziej złożone. O becnie nie m a recepty, u n i­
w ersalnego środk a n a w alkę z ty m zjaw iskiem czy też p rzeciw d ziałan ie p o ten cjaln y m k o n ­
sekw encjom aktów terrorystycznych, które m ają stosunkow o duży ciężar g atu n k o w y ” 24.
N ie zw alnia to z obow iązku ciągłego śledzenia zm ian zach o d zący ch w k ażd y m zakresie
d o tyczącym tego zjaw iska, co służyć m a potw ierd zen iu posiadanej w iedzy, je j ak tu alizacji
o raz snuciu w izji na p rzyszłość w celu zapew nien ia ak ceptow alnego p o zio m u b ez p ie cz eń ­
stw a p o ten cjaln y ch celów terrorystów .
N ie b ez w p ły w u na pow yższe problem y pozo staje ch arak ter org an izacji te rro ry sty cz­
nych, zakres ic h oddziaływ ania, siły i środki p rzez nie w y k o rzy sty w an e o raz m etody
d ziałania terrorystów i organizacji te rro ry sty czn y ch oraz ic h p o w iązan ia ze św iatem p rze­
stępczym .
P rzy ta k ukształtow anej perspektyw ie postrzeg an ia p ro b lem u daje się dostrzec, że b ez
w zg lęd u n a zakres i w y m ia r oddziały w an ia w szy stk ie o rganizacje terro ry sty czn e fo rm u ją
sw ój docelow y k ształt w k ilk u fazach, o bejm ujący ch zazw yczaj następ u jące etapy:
• początkow y, w k tó ry m k ształto w an a je s t m yśl p rzew o d n ia działania;
• p o zy sk iw an ia zw olenników , w k tó ry m następuje w erb u n ek członków i zap lecza do n ie­
zakłóconego działania;
• zd obyw ania środków na działalność w drodze przejęć, napadów , rabunków lub d aro ­
w izn;
• szkolenia i przyg o to w an ia działalności, w k tó ry m p rzy g o to w u je się do p rzep ro w ad za­
n ia p o jed y n czy ch i g rupow ych aktów terrorysty czn y ch ;
• rozbudow y struktur, w ram ach którego pozysk u je się k o lejn y ch członków o raz p rz y ­
chylność i poparcie ew e ntualnych stronników ;
• końcow y, charakteryzujący się osiągnięciem zd o ln o ści i go to w o ści do działań.
P rócz p o w y ższy ch aspektów analiza dostępnej literatury p o zw ala w y o d ręb n ić k ilk a
isto tn y ch kw estii, które doty czą zakresu o d d ziały w an ia w sp ó łczesn y ch org an izacji te rro ­
rysty czn y ch w w ym iarze lokalnym , regio n aln y m i globalnym .
C zęść organizacji terro ry sty czn y ch to ugru p o w an ia pow stałe w la tach sześćd ziesią­
ty c h lub sied em dziesiątych ubiegłego w ieku. Są one po części niejako p o k ło siem „z im ­
nej w o jn y ” . G eograficznie są rozm ieszczone na B lisk im W schodzie, K aukazie, P ółw yspie

24 Z. Ścibiorek, B. Wiśniewski, R. B. Kuc, A. Dawidczyk, Bezpieczeństwo wewnętrzne. Podręcznik

akademicki, (wydanie drugie zaktualizowane), Toruń 2017, s. 186.
 Reguły i metody działania współczesnych organizacji terrorystycznych 119
Indochińskim , w A m eryce P ołudniow ej i A fganistanie. Jak zau w aża A d am R apacki,
„o w y ch terro ry stó w zro d ziła w o jn a i zw iązany z n ią te rro r oraz b ie d a p an u jąca n a ty ch
terenach, k tó ra do dziś je s t przy czy n ą zasilan ia stanów o so b o w y ch ty c h u g ru p o w ań ” 25.
Inną grupą organizacji terrorystycznych są „ugrupow ania działające n a terenach o b ję­
ty ch zim nym i i gorącym i działaniam i w ojennym i m iędzy państw am i. D o terenów ty ch
należą: P alestyna i K aszm ir (a dziś także B liski W schód i część A fryki - w trącenie P. L.).
Ich głów nym celem je st w ojna z okupantem , natom iast głoszone ideologie m ają m niejsze
znaczenie. P ow odują one co praw da dość znaczne rozbicie i zróżnicow anie ty ch ugrupo­
w ań, ale uw idaczniają rów nież pew ną praw idłow ość. We w szystkich ty ch p o d ziałach chodzi
raczej o posiadanie w ładzy i przejęcie kontroli nad określonym i terytoriam i, m niej natom iast
0 idee. N ależy przypuszczać, że zakończenie w o jen nie rozw iąże problem u ich istnienia.
B ędą one nadal w alczyć, aż do naturalnej śm ierci spow odow anej b rak iem celu” 26.
Z kolei w E uropie ta kw estia je s t nieco bardziej skom plikow ana. Jest o na pokłosiem
zarów no historii, ja k i w spółczesności. W yraźnie w dzieje europejskiego terroryzm u w pisały
się organizacje separatystyczne, ja k w spom niane ju ż IR A i ETA. W arto zauw ażyć, że „źródła
działalności terrorystycznej ty ch dw óch europejskich u g rupow ań tk w ią w dążeniu społeczno­
ści B asków i Irlandczyków do secesji oraz stosow anej w obec nich polityce rządów H iszpanii
1 W ielkiej Brytanii. Są one typow ym i przykładam i konfliktów asym etrycznych. Z astanaw ia­
ją c y je s t je d n ak fakt, iż konflikty te nie przekształciły się w ogólnonarodow e pow stania.
P ozostając cały czas ja k b y w początkow ej fazie rozbudzania tak ich pow stań. W k lasy cz­
n ym ujęciu pow stania ogólnonarodow e zaczynają się zazw yczaj incydentam i o charakte­
rze terrorystycznym , których celem je s t pobudzenie całego społeczeństw a do b u n tu w obec
«ciem iężycieli» i sprow okow ania ogólnonarodow ego pow stania. W przypadku ty ch dw óch
k rajów te n ogólny schem at został zaburzony. P rzyczyn tego zjaw iska m ożem y się d oszuki­
w ać w b raku pow szechnej akceptacji dla celów głoszonych przez te ugrupow ania lub w p rze­
m yślanej strategii działania ty ch ugrupow ań. N iezaprzeczalnym je d n a k fak tem pozostaje
osiągnięcie po w ielu latach porozum ień, które rozpoczęły całkow icie pokojow y proces nor­
m alizacji sytuacji na ty ch terenach. Trudno dziś orzec, czy proces te n b yłby m ożliw y bez
d ziałań terrorystycznych, zbrojnych ugrupow ań partii politycznych, które ja k o cel postaw iły
sobie secesję. D latego też ow e fakty historyczne m o g ą być argum entam i zarów no w negacji
d ziałań terrorystycznych, ja k i uznania ich skuteczności, szczególnie przez partie polityczne
i ugrupow ania społeczne podejm ujące się realizacji celów konfliktow ych w obec celów
poszczególnych państw ” 27.
Z auw ażyć się tu daje dużą złożoność kw estii działalności terrorystycznej w Europie.
M a ona także inne źródła. N asz kontynent b y ł b ow iem zaw sze atrakcyjnym m iejscem d o ce­
low ym dla ludzi z krajów dotkniętych w ojnam i bąd ź biedą. W iele lat tem u im igranci z takich
krajów dotarli do E uropy i niekiedy b ez pow odzenia, a niekiedy w ręcz rozm yślnie, nie zasy­
m ilow ali się z rdzenną ludnością. Spow odow ało to, że dotykało ich ubóstw o, a szukając środ­
ków do życia bądź w arunków do popraw y je g o poziom u, zasilali organizacje przestępcze lub
terrorystyczne, a naw et popadali w skrajności św iatopoglądow e.

25 A. Rapacki, Słowo wstępne [w:] Terroryzm. Diagnoza, zadania administracji publicznej w prze­
ciwdziałaniu zjawisku, red. nauk. K. Jałoszyński, B. Wiśniewski, Bielsko-Biała 2007, s. 7.
26 K. Jałoszyński, B. Wiśniewski, Terroryzm w aspekcie zagrożeń..., s. 142-143.
27 J. Prońko, Wnioski [w:] K. Jałoszyński, B. Wiśniewski (red.), Terroryzm. Diagnoza, zadania...,
s. 145.
120 Paweł Lubiewski

D odatkow ym problem em , z uw agi na porażki w działalności ISIS, je s t p o w ró t do k ra­

jó w pochodzenia członków tego ugrupow ania. R ozgoryczeni członkow ie szukający środ­
ków do życia w iążą się z istniejącym i organizacjam i terrorystycznym i oraz przestępczym i
w m iejscach, do których w rócili.
O drębnym problem em je s t także k w estia b yłych żołnierzy, którzy w zasadzie p o za sztuką
w alki nie posiadają innych um iejętności, a proces w ygaszania ognisk zapalnych w Europie
i na św iecie spraw ia, że poszukują na now o sw ego m iejsca i sposobów n a utrzym anie. P ro b ­
lem te n dotyczy rów nież tzw. „pryw atnych żołnierzy” , którzy „pracują w różnych regionach
k ryzysow ych i ogarniętych w ojną na całym św iecie - zazw yczaj z b ro n ią w ręku” 28.
W ydaje się, że - m im o pow yższych czynników - na d obrą spraw ę o zakresie oddzia­
ły w ania organizacji terrorystycznych decydują w pierw szej kolejności m ożliw ości finan­
sowe. Jednak z jednej strony funkcjonow anie lokalnych struktur w ładzy nie je s t uzależnione
od środków finansow ych, lecz od w sparcia pozapaństw ow ego. Jeśli w sparcie pozapaństw ow e
będzie duże, to i w pływ na w ładzę, w tym rów nież cele i stosow ane m etody służące ic h osiąg­
nięciu, b ęd ą znaczące. Jeśli działanie takie u d a się połączyć podłożem ideologicznym bądź
religijnym , to m ożna liczyć się z działalnością terrorystyczną o charakterze rozprzestrzenia­
ją c y m się. Te podłoża do drugi w yznacznik zakresu działania organizacji terrorystycznych.
U w zględniając obydw a te konteksty, należy rów nież podnieść fak t w spierania działalności
terrorystycznej przez rządy państw. D obitnym tego przykładem je s t w sparcie udzielane O sa-
m ie b in L adenow i przez pozostający p od rządam i Talibów A fganistan czy też w spieranie
szkoleniow o-logistyczne organizacji terrorystycznych M uam ara K adafiego przez Libię,
która posunęła się do udziału w zam achu na sam olot pasażerski, który w 1988 roku rozbił się
n a skutek w ybuchu bom by nad L ockerbie w Szkocji.
***

R easum ując, m ożna stw ierdzić, że zakres oddziaływ ania organizacji terrorystycznych
w w ym iarze lokalnym , regionalnym i globalnym je s t p o chodną w ielu kw estii. D o zasad­
niczych zaliczyć należy m otyw y i cele działania ty ch organizacji oraz m ożliw ość zasilania
z zew nątrz.
N a rozw ój reguł i m etod działań grup terrorystycznych, co raz jeszcze należy podkreślić,
w pływ m ają m .in. globalizacja działalności przestępczej, globalny obrót finansow y i w sp ó ł­
czesne techniki w ym iany inform acji. C zynniki te coraz bardziej zw iększają stabilność struktur
terrorystycznych, podnosząc poziom ic h ochrony p rzed oddziaływ aniem organów ścigania.
Ponadto znaczna populacja ludzi na stosunkow o m ałej przestrzeni, lokalizacja instytucji p o li­
tycznych, finansow ych, inform acyjnych oraz anonim ow ość społeczności charakterystyczna
dla d użych środow isk m iejskich to przyczyny pow odujące, że aktyw ność terrorystyczna sku­
p ia się na terenach zurbanizow anych, znacznie zw iększających bezpieczeństw o działalności
terrorystycznej. To, co je s t charakterystyczne dla tego typu zagrożenia, a w ięc b rak w y raź­
n ych sygnałów ostrzegaw czych o m ożliw ości w ystąpienia ataku w raz z anonim ow ością
aglom eracji, krytycznie ograniczają m ożliw ości przeciw działania tem u zagrożeniu. D o d at­
kow ym utrudnieniem w w alce z tym zagrożeniem je s t zauw ażalny proces indyw idualizow a­
n ia się terroryzm u. Z arządzanie takim i strukturam i odchodzi od hierarchiczności n a rzecz
sieciow ości, poniew aż „w zajem ne uczenie się organizacji terrorystycznych i k rym inalnych

28 Por., R. Uesseler, Wojnajako usługa. Jak prywatne firm y wojskowe niszczą demokrację, Warszawa
2008, s. 258.
 Reguły i metody działania współczesnych organizacji terrorystycznych 121
doprow adziło do w ykreow ania takich struktur, w k tórych poszczególne elem enty organi­
zacyjne stają się bardziej anonim ow e, a utrata jed n eg o z w ęzłów nie destabilizuje całości
organizacji. P ozw ala to na dalsze skuteczne realizow anie w yznaczonego celu przestępczego.
Przy tego typu konstrukcjach funkcjonow anie organizacji nie w ym ag a stałej aktyw ności
przyw ództw a i prow adzenia bieżącego nadzoru nad w ykonaw stw em ” 29.
N ależy zauw ażyć, że terroryzm je s t zjaw iskiem rozw ijającym się bardzo dynam icznie
oraz niezm iernie trudnym do opanow ania. Terroryści zaś są nieuchw ytni i uderzają z pozycji,
które trudno zlokalizow ać i zaatakow ać. O becnie terroryści coraz częściej używ ają n iezna­
n ych dotąd w państw ach zachodnich m etod i narzędzi do przeprow adzania aktów terroru.
Z am achy terrorystów sam obójców , używ anie środków transportu do ataków terrorystycz­
n ych stało się niem alże standardem obecnie przeprow adzanych zam ach ó w 30.

Bibliografia

B olechów B., Terroryzm w świecie podwubiegunowym , W ydaw nictw o A dam M arszałek,

T oruń 2003.
G uła P., Terroryzm międzynarodowy w tym islamski. Zarys problemu , W yższa Szkoła
Policji, Szczytno 2009.
Izak K., Leksykon organizacji i ruchów islamskich , Centralny O środek Szkolenia A gencji
B ezpieczeństw a W ew nętrznego, W arszaw a 2014.
Jałoszyński K ., W iśniew ski B. (red.), Terroryzm. Diagnoza, zadania administracji publicz­
nej w przeciwdziałaniu zjawisku , W yższa Szkoła A dm inistracji, B ielsko-B iała 2007.
Jałoszyński K ., W iśniew ski B ., Terroryzm w aspekcie zagrożeń wewnątrzpaństwowych
(ZATER), p raca naukow o-badaw cza realizow ana w ram ach W ydziału A dm inistracji
W yższej Szkoły A dm inistracji w B ielsku-B iałej, B ielsko-B iała 2007.
K ędzierski A. M ., Sieciowość współczesnych organizacji przestępczych funkcjonujących
w obszarze przestępczości zorganizowanej i terroryzmu, „P rzegląd B ezpieczeństw a
W ew nętrznego” 2014, n r 10 (6).
K ogut B., L ubiew ski P., Wyzwania dla podmiotów ratowniczych w świetle zagrożeń ter­
rorystycznych, W yższa Szkoła A dm inistracji, B ielsko-B iała 2018.
K ubajew ski D ., P azdor A., Podstawowe właściwości działań partyzanckich , A SG , W ar­
szaw a 1988.
Leksykon wiedzy wojskowej, M inisterstw o O brony N arodow ej, W arszaw a 1979.
Partyzantka i dywersja oraz walka z nimi, A SG , W arszaw a 1966.
Prońko J., W iśniew ski B., Wybrane zagrożenia społeczne - terroryzm i przestępczość zor­
ganizowana [w:] B. W iśniew ski, J. P rońko, P. K obes (red.), Bezpieczeństwo wewnętrzne

29A. M. Kędzierski, Sieciowość współczesnych organizacji przestępczychfunkcjonujących w obszarze

przestępczości zorganizowanej i terroryzmu, „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 2014, nr 10(6),
Warszawa 2014, s. 75.
30 B. Kogut, P. Lubiewski, Wyzwania dla podmiotów ratowniczych w świetle zagrożeń terrorystycz­
nych, Bielsko-Biała 2018, s. 6.
122 Paweł Lubiewski
a prawo i zarządzanie. Wybrane problemy , Szkoła G łów na Służby Pożarniczej, W ar­
szaw a 2015.
Ścibiorek Z., W iśniew ski B., K uc R. B., D aw idczyk A., Bezpieczeństwo wewnętrzne. Pod­
ręcznik akademicki (wydanie drugie zaktualizowane), W ydaw nictw o A dam M arszałek,
T oruń 2017.
Tom asiew icz J., Terroryzm na tle przemocy politycznej. Zarys encyklopedyczny, K siążka
i W iedza, K atow ice 2000.
U esseler R., Wojna jako usługa. Jak prywatne firmy wojskowe niszczą demokrację, przekł.
M. K alata, W ydaw nictw o Sic!, W arszaw a 2008.

SUMMARY

Paweł Lubiewski

Rules and methods of operation contem porary terro rist organizations

This article addresses the problems related to characteristics of contemporary terror­

ist organizations and the rules of their operation. The views presented here are based
on an analysis of the differences and similarities of terrorist attacks carried out so far,
taking into account their purpose and the tools used, and, above all, the traits of terrorist
activities, such as surprise, dynamism, purposefulness and maneuverability. This allows
the author to present the characteristics of methods applied by terrorists. At the same
time, it provides the foundations for reflection in that respect. Finally, it presents the is­
sues related to the impact of terrorist organizations on the local, regional and global
scale as well as discussing the possible ways of counteracting this phenomenon.

Key words: terrorism, terror, terrorist organizations, security, public safety, public
order, threats.

D ata w pływ u artykułu: 22.05.2018 r.

D ata akceptacji artykułu: 19.05.2018 r.