22.02.

2018 Ortak Alanların Üretimi: Başarılı Bir Örnek Olarak Odham's Walk — XXI

GÖRÜŞ, YAZI 20.05.2015

Ortak Alanların #kamusal mekan

#odham's walk

Üretimi: Başarılı #londra

Bir Örnek Olarak

Odham's Walk CEM İLHAN

Cİ 1966’da
Diyarbakır’da
TAKİP ET doğdu. 1987’de İ…

Mimarlığın parsel bazında yapı tasarımına indirgendiği şu

zor günlerimizde bazı konuları yeniden gündeme taşımak
faydalı olabilir. Bu kadar çok inşaat yaparken hala doğru
dürüst bir ortak alan üretememe başarımızın nereden
kaynaklandığını düşünmemiz gerekiyor.

Çalışmalarından her zaman feyz aldığım Fumihiko

Maki'den bir alıntıyla başlayalım: "Bağlam ve işlevi duyarlı
bir şekilde yorumlayarak hayata geçiren kamusal mekanlar,
onları ziyaret eden / kullanan / tüketen bizlere belli bir
ortak hissi adeta zerk eder. Toplumsal bilinçaltımıza

seslenir."1

Maki lafı burada bırakmaz. Daha da ileri götürür ve biz

mimarlara önemli bir görev yükler. Mimar olarak
görevimizin bu ortak bilinçaltını anlamak, deşifre etmek
daha sonra da biçim ve mekana dönüştürmek olduğunu
ifade eder.

Yani çoğunlukla tam tarif edemediğimiz ama hissettiğimiz

hoş bir ruh hali yaratır bu mekanlar. Orada olmayı severiz,
vakit geçirmeyi, tekrar tekrar gitmeyi isteriz. Belki bu
https://xxi.com.tr/i/ortak-alanlarin-uretimi-basarili-bir-ornek-odhams-walk 1/5
22.02.2018 Ortak Alanların Üretimi: Başarılı Bir Örnek Olarak Odham's Walk — XXI
g ç y, g y
durumu birkaç örnek vererek açmak konuyu daha anlaşılır
kılacak. Örneğin Gaziosmanpaşa'nın merkezinde vakit
harcamak cazip gelmezken Kadıköy Balık Pazarı'ndan
geçip Moda'ya arka sokaklardan yürümek her zaman keyif
vericidir.

Sancaktepe sokaklarında turlamak bir gerekçe olmadıkça

aklımıza bile gelmezken Cihangir meydanından
Tophane'ye kendini salmak gibisi yoktur. Örnekler
çoğaltılabilir. Peki neden bazı yerler bizi kendine bu kadar
bağlarken bazıları kaçma hissi yaratır?

Bazılarımız, başarılı kamusal alan üretmek konusunda

yazının başında verdiğim olumlu örneklerin aslında
yapılaşmasını epey önce tamamlamış mekanlar olduğunu
düşünebilir. Uzun bir zaman aralığına yayılarak üretilmiş,
neoliberal / tam kapitalist düzenin kent mekanını hızlı bir
şekilde dönüştürmediği, erken zamanlara ait olduğunu da
söyleyebilir. Yakın zamanda üretilmiş başarılı örnekler yok
mu peki? Beklentimizi tatmin eden örnekler az. Olumlu
gibi gözüken örnekler aslında kendilerini bu güçlü
dokulara yerleştiren parsel bazındaki tekil yapılar. Kapsamlı
büyük ölçekli uygulamalar bu topraklarda gerçekleşemedi.
O zaman konuyu anlaşılır kılmak açısından tekrar “ecnebi”
örneklere dönmek gerekecek.

Ada bazında gerçekleşen iyi bir ortak mekan örneği,

gittiğim zaman uğramadan edemediğim, Londra'nın
merkezinde Covent Garden'a bir iki adım mesafedeki
Odham's Walk konut yerleşkesidir. 1980'lerin başında
gerçekleşen, bizdekine benzer kent merkezine müdahale
operasyonları sırasında merkezdeki tarihi sebze hali ve
çevresi de nasibini alır; ancak burada kent yönetimi, yerel
ahalinin verdiği örgütlü tepki sonucunda yaptığı master
planı bir kenara koymak zorunda kalır. Burada yıllardır
oturanlar başka bir yere gitmek istemez haklı olarak.
Londra Büyükşehir Belediyesi'ndeki planlama grubu ve
https://xxi.com.tr/i/ortak-alanlarin-uretimi-basarili-bir-ornek-odhams-walk 2/5
22.02.2018 Ortak Alanların Üretimi: Başarılı Bir Örnek Olarak Odham's Walk — XXI

mimarlar oturup yeniden çalışırlar.2 Yerli ahalinin sahip

olduğu konut adedine belli bir miktar ek konut birimi ve
GİRİŞ YAP / ÜYE OL
ticari kullanım ile bunlara ait kapalı otopark eklenir. İstek ve
beklentiler duyarlı bir mimari ile birleşince Odham's Walk

ortaya çıkar.3

Odham's Walk 5.100 m2'lik bir yapı adasının tamamını

kaplayan ve 102 konuttan oluşan bir yerleşim. 200 kişi/ha
gibi bir yoğunluğun, 6-8 katlı girift bir dokunun tanımladığı
karma kullanım yerleşkesi. Konut birimleri tamamen ticari
kullanımı içeren bir bazanın üzerine yerleşmiş. Yapı adasını
diyagonal olarak kesen bir iç sokak, iki caddeyi birleştiren
kestirme bir güzergah yaratarak kamusallığın önünü açar.
Tüm konut birimlerine bu iç sokak ve açık avlulardan
ulaşılır. Ada çeperine yerleşen dükkanlar yoğun kent
yaşamının koşuşturmasına yüz verirken adayı ortadan
kateden iç sokak arka planda sakin bir iç yaşantıyı kurar. Bu
iç sokaktan adeta labirentvari bir kurgu ile teraslanmış üst
kotlara ve konutlara ulaşılır. Ancak steril ve keskin bir ticaret
/ konut ayrışmasının önüne geçmek için bir miktar dükkan
bu avluya yerleştirilir. İşte bu noktada kamusal alanın nasıl
başarılı bir şekilde gerçekleştirilebileceğini görürüz.
Katıksız bir kamusallık ada çeperindeki ticari birimlerle
kurulurken yapı adasının içine ilerledikçe mahremiyet
kademeli bir şekilde arttırılır, yarı kamusal bir ortama
geçilir. Üst kotlarda konumlandırılan ünitelere doğru
ilerledikçe giderek daha de mahremleşen, korunumlu
mekanlara geçilir. Kamusaldan özele doğru giden şema
ustaca hayata geçirilir.

Proje inşa edildiğinde ciddi eleştirilere maruz kalmış,

özellikle güvenlik ve mahremiyet açısından zaafiyetler
göstereceği, üst kotlarda kurguladığı yeşil terasların
yaşayamayacağı iddia edilmiş. Bugün site sakinleri dışında
avluya girişler akşam saatlerinde içinde yer alan
dükkanlarla birlikte kapanıyor. Etrafta gezinen güvenlikçi
yok. CCTV kameraları çalışıyor.
https://xxi.com.tr/i/ortak-alanlarin-uretimi-basarili-bir-ornek-odhams-walk 3/5
22.02.2018 Ortak Alanların Üretimi: Başarılı Bir Örnek Olarak Odham's Walk — XXI

20 yıl önce yaptığım ilk ziyaretten sonra bu sene Odham's

Walk'a yine -üçüncü kez- gittim ve kendi gözlerimle yapılan
eleştirilerin nasıl anlamını yitirdiğine şahit oldum bir kez
daha. Odham's Walk ortak alan üretiminin nasıl
yapılabileceği hakkında başlı başına ilham verici bir
örnektir benim için. Ortak bilinçaltımızı ve onun kodlarını
iyi deşifre eden bir tasarımdır. Ancak bu kodlar sosyal
anlamda yalıtılmış kentin getto ya da banliyölerinde
keşfedemeyeceğimiz kodlar.

Sosyal anlamda iletişim kurma ve karşılaşmalar elbette

geçmişte olduğu gibi sadece sokak ve kent meydanlarında
gerçekleşmiyor artık. İnternet, yazılı basın, televizyon gibi
ortamlar geçmişte olduğundan çok daha etkin ve büyük
ölçekli bir etkileşim ve paylaşım dünyasını kuruyor. Ancak
bu durum fiziksel mekanların önemini ikinci plana atmıyor.
Karşılaşmaları teşvik eden, farklı işlev ve zenginlikleri bir
arada ve kolay ulaşılabilir kılan, empati kurma becerimizi
farkında olmadan geliştiren mekanları tasarlayabilmek
epey çaba istiyor. Ortak mekanının becerili bir şekilde
tasarlanması ise bunun gerçekleşebildiği yerleri iyi
anlamaktan, konu ile ilgili farkındalığımızı arttırmaktan,
Maki'nin vurgu yaptığı ortak bilinçaltımızdaki kodları
keşfetmekten geçiyor.

NOTLAR:

1
Fumihiko Maki, "Making of Public Realm / Ortak Alanların
Oluşturulması", Sergi Katalogu, Borusan Kültür Merkezi,
1999

2
Mimari grubun başını Londra Büyükşehir Belediyesi'nin
planlama bürosunun başında olan Sir Roger Walters ve
ekibi çeker. Yatırımcı grup yerel yönetimin kendisidir.

3
Daha ayrıntılı bilgi için tıklayın.
https://xxi.com.tr/i/ortak-alanlarin-uretimi-basarili-bir-ornek-odhams-walk 4/5
22.02.2018 Ortak Alanların Üretimi: Başarılı Bir Örnek Olarak Odham's Walk — XXI
y g ç y

Etiketler:

KAMUSAL MEKAN ODHAM'S WALK

LONDRA

İlgili İçerikler:

Matruşka Fener T
PROJE, MİMARLIK 19.02.2018

https://xxi.com.tr/i/ortak-alanlarin-uretimi-basarili-bir-ornek-odhams-walk 5/5