TMMOB

ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI

İZMİR ŞUBESİ

Talep, Diversite ve Eşzamanlılık

Faktörleri Arasındaki Kavramsal
Farklar (İç Tesisler Yönetmeliği
Taslağındaki Öngörüler)

Not: Bu çalışma EMO eğitimlerinde kullanılmak üzere

Elk. Y. Müh. Taner İRİZ ve Elk.Elo.Müh. Muhammet DEMİR tarafından
hazırlanmıştır.
 TMMOB
ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
İZMİR ŞUBESİ

Kurulu Güç: Bir tüketim biriminde çalışır durumda

bulunan tüm elektrik aygıtlarının etiket güçler
toplamıdır.
1) Bu gücün uygulamaya dönük bir anlamı yoktur.
2) Kurulu güç, kesit hesaplarında ve trafo gücü
hesabında gözönüne alınmamalıdır.

Talep Güç: Bir tüketim biriminde belirli bir çalışma

çevriminde ve belirli bir zaman sürecinde çekilen
maksimum ortalama güce denir. (Sözleşme gücü)
 TMMOB
ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
İZMİR ŞUBESİ

Yük Eğrisi: Belirli bir çalışma çevrimi için, tüketim

biriminin çektiği gücün, zamanla değişimini veren
eğriye denir. (Günlük, haftalık, aylık, yıllık)

Tepe Güç: Yük eğrisindeki en büyük güce tepe güç

denir.

Talep Faktörü: Talep gücün, kurulu güce oranına talep

faktörü denir. (demand)
TF=kt=Pt/Pk
 TMMOB
ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
İZMİR ŞUBESİ

Çalışma çevrimi: Ay
Çekilen Güç(kW)
Kurulu Güç

Tepe Güç
Talep Güç

15 dk.

Zaman
 TMMOB
ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
İZMİR ŞUBESİ

1) Talep Faktörü daima ya 1, ya da 1’den küçüktür.

TF ≤ 1
2) Talep Faktörü ender olarak 1 olabilir.
3) Kurulu tesislerde talep güçler demantmetre ile
ölçülerek bulunabilir.
4) Yeni yapılacak tesislerde ise, benzer tüketim
birimlerindeki ölçüm ve deneyimlerden yararlanılabilir.
5) Yönetmeliklerde verilen çizelgelerdeki talep faktörleri
kullanılabilir.
6) Yönetmeliklerdeki faktörler, zaman içinde
güncellenmelidir.
7) Bir tüketim birimi için bir tek talep faktörü
tanımlanacağı gibi, bu birim içindeki farklı yük grupları
içinde talep faktörü tanımlanabilir.
 TMMOB
ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
İZMİR ŞUBESİ

Cari iç tesisler yönetmeliğimizde, bir daire için TF,

ilk 8 kW’a kadar 0,6
8 kW’dan sonra 0,4‘tür.
DİVERSİTE (Farklı Zamanlılık Faktörü):
Diversite, birden çok benzer tüketim birimi için
tanımlanır.
Birden çok benzer tüketim biriminde, bunların ayrı ayrı
talep güçlerinin toplamının, ortak talep güce oranına
farklı zamanlılık faktörü (diversite) denir.
Talep güçlerin toplamı
kd =
Ortak talep gücü
 TMMOB
ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
İZMİR ŞUBESİ

kd daima 1’e eşit ya da 1’den büyüktür.

kd ≥ 1
Diversite genellikle Anglo-Sakson literatürde yer
almakta ve çoğu zaman yurdumuzda yanlış
kullanılmaktadır.
Eş Zamanlılık Katsayısı:
Farklı zamanlılık katsayısının çarpma işlemine göre
tersine eş zamanlılık zamanlılık faktörü denir ve ke
ile gösterilir.
1
ke =
kd
ke daima ya 1, ya da 1’den küçüktür.
 TMMOB
ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
İZMİR ŞUBESİ

SORU: Talep faktörü ve eş zamanlılık faktörü

arasında akademik anlamda ne gibi fark vardır?
 TMMOB
ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
İZMİR ŞUBESİ

Elektrik iç tesisleri yönetmeliği taslağı yaklaşık 2 yıllık

yorucu bir çalışma sonucu EMO İstanbul Şubesinde
oluşturulan bir komisyonca hazırlanmış ve onay için
ETKB’na sunulmuştur. Komisyon talep ve diversite
faktörlerini kullanmama kararı alarak, her aşamada
eşzamanlılık katsayısının kullanılacağı Ek-B bölümünü
hazırlamıştır.
 TMMOB
ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
İZMİR ŞUBESİ

EK B
EŞZAMANLILIK KATSAYILARI VE EN BÜYÜK GÜCÜN
BELİRLENMESİ
B.1 Tarifler :
a- Dağıtım noktası: Elektrik enerjisinin bir hattan gelip
kollara ayrıldığı nokta bu ekte dağıtım noktası olarak
anılmıştır. Ana tablolar, dağıtım tabloları, yapı bağlantı
kutuları, konutların tabloları ve son devreler üzerindeki
buatlar dağıtım noktalarıdır.
b- Gelen hat: Dağıtım noktasının besleme tarafındaki hattır.
c- Çıkış hatları: Dağıtım noktasından çıkan kollardır.
d- Eşzamanlılık katsayısı: Gelen hattan çekilen gücün, çıkış
hatlarından çekilen en büyük güçlerin toplamına oranıdır.
 TMMOB
ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
İZMİR ŞUBESİ

e- Çıkış hattı en büyük gücü: Dağıtım noktasından çıkan

kolların toplam gücüdür.
f- Gelen hat en büyük gücü: Dağıtım noktasının
besleme tarafındaki eşzamanlı güçtür.
B.2 Eşzamanlılık katsayısı
Bir binada bulunan bütün elektrikle çalışan aletlerin ve
tüketicilerin aynı zamanda devreye girme olasılığı binanın
karakterine göre değişir. Eşzamanlılık katsayısı bu bir
arada olma olasılığını gösterir. Benzer karakterdeki yükler
için benzer eşzamanlılık katsayıları elde edilir.
Anglosakson literatüründe eşzamanlılık katsayısı yerine
diversite terimi kullanılmaktadır.
 TMMOB
ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
İZMİR ŞUBESİ

g : Eşzamanlılık katsayısı,
Pg : Gelen hat en büyük gücü,
Pi : Çıkış hattı en büyük gücü,
n : Çıkış hattı sayısı,
olmak üzere eşzamanlılık katsayısı

şeklinde bulunur. Diversite ise 1/g olarak tarif edilmektedir.

 TMMOB
ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
İZMİR ŞUBESİ

Bir şebekede hatlardan çekebilecek en büyük gücü

belirlemek için, aşağıdaki Şekil’de gösterildiği üzere iç
tesisatın çeşitli noktalarındaki eşzamanlılık katsayılarının
belirlenmesi gereklidir.
 TMMOB
ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
İZMİR ŞUBESİ

Şekil’in bir binanın tesislerine ve beslenmesine

.
uygulanması halinde T1, daire tablosunu T2, binanın sayaç
tablosunu ve T3 de bu bölgeyi besleyen transformatörün
ana tablosunu temsil ettiği söylenebilir. Her bir tablo için
kabul edilebilir eşzamanlılık katsayıları aşağıda verilmiştir.
B.3
İletken kesitinin belirlenmesi için yapılan hesaplarda
eşzamanlı yük esas alınmalıdır.
B.4
Eşzamanlı yükün belirlenmesi:
Eşzamanlı yük, (aynı zamanda çekilen güç) çıkış hatlarının
en büyük güçleri toplamı ile eşzamanlılık katsayısı
çarpılarak bulunur.
 TMMOB
ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
İZMİR ŞUBESİ

Konutlarda kurulu güç genel olarak aydınlatma gücü, priz

gücü ve biliniyorsa elektrikli ev aletlerinin gücünden oluşur.
Bir transformatörden beslenen konutların eşzamanlılık
katsayısı tablo B1’den alınır.
Binaların asansör ve diğer tesislerinin eşzamanlılık katsayısı
konut yükü karakterinde olmadığından kendi aralarında
hesaplanmalıdır.
B.5
Konutlarda bir dairenin eşzamanlı yükünün belirlenmesinde
%30 eşzamanlılık katsayısı esas alınır. Ancak bir dairenin
eşzamanlı gücü 6000 W’dan küçük olamaz; güç katsayısı
0,95 alınır.
Bir dairenin eşzamanlı gücü 6000 W’ı aşıyorsa güç katsayısı
hesapla bulunacaktır.
 TMMOB
ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
İZMİR ŞUBESİ

Konut binalarının eşzamanlı yükünün belirlenmesi için

aşağıdaki eşzamanlılık katsayıları esas alınmalıdır
 TMMOB
ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
İZMİR ŞUBESİ

Köy kasaba ve imar planı bulunmayan alanlarda yapılan tek

evlerde ve yazlıklarda bu esaslara uyulmayabilir. Bu gibi
konutlarda ve merdiven otomatiği, küçük dükkan gibi yerlerde
eşzamanlı yük 3000 W 'dan az olamaz. (güç katsayısı:0,95)
B.6
İşyerleri, idare binaları, sosyal binalar, sağlık binaları ve
benzeri yerlerde eşzamanlı yükün belirlenmesi için kurulu
yük, aydınlatma yükü, priz yükü, yedekler hariç mekanik
tesisat kış ve yaz yükünden büyük olanı, asansör yükü ve
mutfak yükünden elde edilir.
B.7
Mekanik tesisat kış-yaz yükünden büyük olanının
eşzamanlılık katsayısı %100, mutfak yükü için ise
eşzamanlılık katsayısı %70 alınmalıdır.
 TMMOB
ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
İZMİR ŞUBESİ

Aydınlatma, priz ve asansör yükü için aşağıda belirtilen

eşzamanlılık katsayıları kullanılmalıdır.
TMMOB
ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
İZMİR ŞUBESİ
 TMMOB
ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
İZMİR ŞUBESİ

Eşzamanlı yükün belirlenmesi için örnekler

Örnek 6 katlı ve bir katında 3 daire (konut) bulunan bir
apartmanın asansörü 4,5 kW ve hidroforu 2,5 kW güçdedir.
Beher konutta (daire) bulunan yükler aşağıda verilmiştir.
TMMOB
ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
İZMİR ŞUBESİ
TMMOB
ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
İZMİR ŞUBESİ