Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 105

xviii

-@_ pklgod -!_ adf]lhd cg'dfg ug{ ;lsg] cj:yf geO{


s;}n] u/]sf] sf/f]af/sf] /sd j:t'sf] xsdf krf; nfv ¿k}ofF;Dd /
j:t' tyf ;]jf ldl>t sf/f]af/ / ;]jf Joj;fosf] xsdf aL; nfv
¿k}ofF gf£g uPdf To;/L gf3]sf] ldltn] tL; lbgleq To:tf] sf/f]af/
ug]{ JolQmn] cg';"rL–! adf]lhdsf] 9fFrfdf sf/f]af/ btf{ ug{sf] nflu
;DalGwt s/ clws[t ;dIf b/vf:t lbg' kg]{5 .
xix
-#_ ==========
xx
-$_ P]gsf] bkmf !) sf] pkbkmf -@_ adf]lhd btf{ ug'{kg]{ j:t'
jf ;]jfsf] sf/f]af/ u/]sf JolQmn] of] pklgod k|f/De ePsf] ldltn]
tL; lbgleq To:tf] sf/f]af/ btf{ ug'{ kg]{5 .
xxi
-%_ ===================
xxii
-^_ btf{ x'g'kg]{ JolQmn] btf{ gu/L sf/f]af/ u/]sf] kfOPdf s/
clws[tn] cfwf/ tyf sf/0f pNn]v u/L tL; lbgleq btf{ x'g ;DalGwt
JolQmnfO{ cfb]z lbg' kg]{5 / To:tf] cfb]z k|fKt ePdf ;DalGwt
JolQmn] ;f] cjlwleq sf/f]af/ btf{ u/fpg' kg]{5 .
xxiii
&s= c:yfoL btf{ ;DaGwL ljz]if Joj:yf M -!_ c:yfoL ¿kdf cfof]hgf ug{]
k|bz{gL, d]nf tyf o:t} k|s[ltsf sfo{qmd ug{] d"No clej[l4 s/df btf{
gePsfn] P]gsf] bkmf !)s= adf]lhd sf/f]af/ btf{ ug{ ;DalGwt
cfof]hssf] l;kmfl/z ;lxt ;DalGwt cfGtl/s /fh:j sfof{no jf
s/bftf ;]jf sfof{nodf lgj]bg lbg' kg{]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd lgj]bg lbFbf To:tf] sfo{qmdaf6 k|fKt
x'g] cfosf] k"jf{g'dfg u/L ;f] cfosf] b'O{ k|ltztn] x'g] /sd ;f]
sfof{nodf w/f}6L /fVg' kg{]5 .
-#_ pklgod -!_ adf]lhd s'g} lgj]bg k|fKt ePdf cfGtl/s
/fh:j sfof{no jf s/bftf ;]jf sfof{nosf s/ clws[tn] To:tf]
sf/f]af/ d"No clej[l4 s/df btf{ u/L lgj]bsnfO{ btf{ gDa/ ;lxtsf]
k|df0fkq lbg' kg{]5 .
-$_ pklgod -#_ adf]lhd btf{ ePsfn] k|bz{gL, d]nf tyf o:t}
k|s[ltsf sfo{qmd ;dfKt ePsf] ;ft lbgleq sf/f]af/ btf{ ug{]n]
;DalGwt cfGtl/s /fh:j sfof{no jf s/bftf ;]jf sfof{nodf d"No
clej[l4 s/ ljj/0f / d"No clej[l4 s/ bflvnf u/L c:yfoL btf{
vf/]hLsf nflu :yfoL n]vf gDa/sf] ;Ssn k|df0fkq, c:yfoL btf{

(139)
 
ePsf] cj:yfsf] s/ r'Qmf k|df0fkq / cfof]hssf] l;kmfl/; ;lxt
lgj]bg lbg' kg]{5 .
-%_ pklgod -$_ adf]lhd c:yfoL btf{ vf/]hLsf] lgj]bg k|fKt
ePdf ;DalGwt s/ clws[tn] s/bftfn] k]z u/]sf] d"No clej[l4 s/
ljj/0f tyf cGo sfuhft hf‘ra'em u/L kGw| lbgleq c:yfoL btf{
vf/]h u/L ;f] sf] hfgsf/L lgj]bsnfO{ lbg' kg]{5 .
-^_ pklgod -@_ adf]lhd lgj]bsn] /fv]sf] w/f}6L pklgod -$_
adf]lhd a'emfpg' kg]{ d"No clej[l4 s/df ldnfg ug{ kfpg]5 .
-&_ pklgod -%_ adf]lhd hf‘ra'em ubf{ yk s/ lgwf{/0f x'g
uPdf lgj]bsnfO{ s/ bflvnf ug{ tLg lbgsf] ;"rgf lbOg]5 . ;f]
cjlwleq lgj]bsn] s/ bflvnf gu/]df lghn] w/f}6L /fv]sf] /sdaf6
c;'n ul/g]5 / ;f] /sdaf6 klg gk'u]df afFsL /sd cfof]hsaf6 c;'n
ul/g]5 .
xxiv
&v= clen]v cBfjlws ug]{ cjlwM btf{ ePsf JolQmn] cfkm\gf] clen]v
xxv
;+jt\ @)&*  ;fn c;f/ d;fGtleq P]gsf] bkmf !)u= adf]lhd
afof]d]l6«s k|0ffnLdf cBfjlws u/fpg' kg]{5 .
*= sf/f]af/sf] /sdsf] lgwf{/0fM sf/f]af/ btf{ ug]{ k|of]hgsf] lgldQ s'g}
sf/f]af/sf] /sdsf] lgwf{/0f ;f] sf/f]af/sf] ljut afx| dlxgfsf] vl/b jf
laqmL d"NodWo] h'g a9L x'G5 ;f]sf] cfwf/df ul/g]5 . btf{ ePsf]
JolQmn] sf/f]af/ /sd k'i6\ofO{ ug]{ clen]v sf/f]af/ :yndf /fVg' kg]{5 /
s/ clws[tn] dfu]sf] avt b]vfpg' kg]{5 .
(= :yfg kl/jt{gsf] ;"rgf lbg'kg]{M -!_ s'g} btf{ ePsf] JolQmn] cfkm\gf]
sf/f]af/sf] :yfg kl/jt{g ug'{kg]{ ePdf To:tf] kl/jt{g ug'{eGbf kGw|
lbg cufj} ;f] s'/fsf] hfgsf/L ;DalGwt s/ clws[tnfO{ lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] ;"rgf k|fKt ePkl5 ;DalGwt s/
clws[tn] kl/jt{g x'g] sf/f]af/ :yfg csf]{ s/ sfof{nosf] sfo{ If]qleq
kg]{ b]v]df ;DalGwt sfof{nonfO{ ;f] s'/fsf] hfgsf/L To:tf] ;"rgf
kfPsf] ldltn] ;ft lbgleq lbg' kg]{5 .
!)= sf/f]af/sf] k|s[lt jf p2]Zo kl/jt{g ug{ ;"rgf lbg'kg]{M -!_ s'g} btf{
ePsf] JolQmn] cfkm\gf] sf/f]af/sf] k|s[lt jf p2]Zo kl/jt{g ug'{eGbf
kGw| lbg cufj} ;DalGwt s/ clws[tnfO{ ;f] s'/fsf] ;"rgf lbg' kg]{5 .

(140)
 
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] ;"rgf k|fKt u/]kl5 ;DalGwt s/
clws[tn] btf{ ePsf] JolQmsf] sf/f]af/sf] k|s[lt jf p2]ZonfO{ kl/jt{g
u/L To;sf] hfgsf/L To:tf] btf{ ePsf] JolQmnfO{ lbg' kg]{5 .
!!= sf/f]af/sf] x:tfGt/0fM -!_ s'g} btf{ ePsf] JolQmn] cfkm"n] ub}{ cfPsf]
sf/f]af/ cGo s'g} JolQmnfO{ k"0f{ jf cf+lzs ¿kdf x:tfGt/0f u/]df
To;/L sf/f]af/ x:tfGt/0f u/]sf] ldltn] ;ft lbgleq cg';"rL–$
adf]lhdsf] 9fFrfdf ;Dk"0f{ ljj/0fx¿ v'nfO{ ;f] s'/fsf] hfgsf/L
;DalGwt s/ clws[tnfO{ lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd sf/f]af/sf] x:tfGt/0f ePdf
x:tfGt/0fsf zt{x¿sf cwLgdf /xL x:tfGt/0fstf{sf] xs, clwsf/
tyf bfloTjx¿ ;d]t x:tfGt/0f x'g]5 .
-#_ ;DalGwt s/ clws[tn] sf/f]af/ x:tfGt/0f;Fu ;DalGwt b'j}
kIfnfO{ cfkm\gf] /f]xj/df /fvL P]g / o; lgodfjnL adf]lhd lghx¿n]
k"/f ug'{kg]{ bfloTjsf ;DaGwdf cfjZos lgb]{zg lbg ;Sg]5 . o;/L
lbOPsf] lgb]{zgsf] kfngf ug'{ lghx¿sf] st{Jo x'g]5 .
xxvi
!@= btf{ vf/]hLsf] k|lqmofM -!_ P]gsf] bkmf !! sf] pkbkmf -!_ df plNnlvt
cj:yfsf] sf/0faf6 s'g} btf{ ePsf] JolQmsf] btf{ vf/]h x'g] ePdf
To:tf] btf{ ePsf] JolQm jf lgh g/x]sf] cj:yfdf lghsf] xsjfnfn]
btf{ vf/]h x'g] cj:yf l;h{gf ePsf] ldltn] tL; lbgleq btf{ vf/]h
ug{sf] nflu btf{ vf/]h x'g] cj:yf v'nfO{ cg';"rL–!! adf]lhdsf] s/
ljj/0f tyf a'emfpg' kg]{ s/ /sd ;d]t ;+nUg /fvL ;DalGwt s/
clws[t;dIf b/vf:t lbPdf jf bkmf !! sf] pkbkmf -!_ df plNnlvt
cj:yf ljBdfg /xL btf{ ePsf] JolQmsf] btf{ vf/]h ug'{kg]{ s'/fdf
;DalGwt s/ clws[t ljZj:t ePdf afFsL s/ /sd a'emfpg nufO{
To:tf] JolQmsf] btf{ vf/]h u/L ;f] s'/fsf] hfgsf/L ;DalGwt btf{
ePsf] JolQm jf lghsf] xsjfnf / ljefunfO{ lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd btf{ vf/]hLsf] nflu b/vf:t lbPkl5
btf{ vf/]hLsf] hfgsf/L geP;Dd jf # dlxgf;Dd s/ ljj/0f k]z
ug'{kg]{5 .
-#_ btf{ vf/]hLsf] b/vf:t k/]sf] ldltn] # dlxgfleq btf{ vf/]h
ePsf] jf gx'g] eP ;f] ljifosf] hfgsf/L lbg' ;DalGwt s/ clws[tsf]
st{Jo x'g]5 .
xxvii
-$_ d"No clej[l4 s/df btf{ ePsf] t/ of]] pklgod k|f/De
ePkl5 d"No clej[l4 s/ nfUg] ;LdfeGbf 36L sf/f]af/ ePsf]
(141)
 
s/bftfsf] vf/]hL tyf To:tf s/bftfsf] s/ ldnfg ug{ afFsL /sd
-qm]l86_ sf] Joj:yfkg dxflgb]{zsn] tf]s]sf] k|lqmof adf]lhd x'g]5 .
!#= btf{ gDa/sf] k|of]uM P]gsf] bkmf !) sf] pkbkmf -^_ df plNnlvt
sf/f]af/x¿sf] cltl/Qm btf{ ePsf] JolQmn] cfkm\gf] btf{ gDa/sf] k|of]u
cfkm"n] ug]{ sf/f]af/;Fu ;DalGwt b]xfosf sfuhftx¿df ;d]t ug'{kg]{
5 M–
-s_ cfos/ ;DaGwL sfuhftdf,
-v_ a}Í tyf ljQLo ;+:yfx¿df Jofkfl/s tyf cf}Bf]lus
k|of]hgsf] nflu Ps nfv ?k}ofFeGbf a9L C0fsf] nflu
lbOg] lgj]bg ;DaGwL sfuhftdf,
-u_ cfoft tyf lgof{t ;DaGwL sfuhftdf .
!$= k|ltlnlk lbg]M -!_ btf{ ePsf] JolQmn] lgod % adf]lhd k|fKt u/]sf]
sf/f]af/ btf{sf] k|df0fkq RofltPdf, x/fPdf jf cGo s'g} lsl;daf6
gfl;Pdf To:tf] k|df0fkqsf] k|ltlnlk lngsf] nflu k|ltlnlk b:t'/ afkt
nfUg] Ps ;o ?k}ofF ;d]t ;+nUg /fvL ;DalGwt s/ clws[t ;dIf
b/vf:t lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] b/vf:t k|fKt ePkl5 b/vf:t k|fKt
ePsf] ldltn] kGw| lbgleq ;DalGwt s/ clws[tn] sf/f]af/ btf{sf]
k|df0fkqsf] k|ltlnlk lbg' kg]{5 .
xxviii
!$s=s/ kf6Lsf] Joj:yfM s/bftfn] of] lgod k|f/De ePsf] ldltn] tL;
lbgleq sf/f]af/ :yndf ;a}n] b]Vg ;Sg] u/L ljefun] tf]s]sf] 9fFrfdf
s/ kf6L /fVg' kg]{5 .
xxix
!$v=s/ ;lxtsf] d"No pNn]v ug{'kg]{ M btf{ ePsf] JolQmn] cfkm\gf] cf}Bf]lus
k|bz{gL sIf, laqmL sIf, xf]6n, /]i6'/]06, af/, sf/f]af/:yn jf cfk"lt{
ug]{ :yfgdf /flvPsf] s/ nfUg] j:t' jf ;]jfsf]] laqmL d"No -6\ofu
k|fO;, d]g' k|fO; / ;]Nkm k|fO;_ df s/ ;lxtsf] d"No pNn]v ug'{ kg]{5 .
kl/R5]b–#
cfk"lt{ :yfg / ;do
!%= j:t'sf] cfk"lt{ :yfgsf] lgwf{/0fM b]xfosf] :yfgnfO{ j:t'sf] cfk"lt{ ePsf]
:yfg dflgg]5,–

(142)
 
-s_ laqmL u/L x:tfGt/0f ul/Psf] rn j:t'sf] cfk"lt{sf]
:yfg hxfF To:tf] j:t' laqmL ul/Psf] jf x:tfGt/0f
ul/Psf] 5 ;f]xL 7fpF,
-v_ :jfldTj kl/jt{g ul/P klg :yfg kl/jt{g ug{
g;lsg] crn j:t'sf] ;DaGwdf To:tf] j:t' /x]sf]
7fpF,
-u_ cfoft ul/Psf] j:t'sf] ;DaGwdf To:tf] j:t' g]kfn
xxx
=======leq cfoft ul/g] g]kfn xxxi========sf] eG;f/
laGb',
-3_ s'g} pTkfbs jf laqm]tfn] s'g} j:t' :jo+ cfkm"nfO{
cfk"lt{ u/]df To:tf] j:t'sf] pTkfbs jf laqm]tf /x]sf]
:yfg .
!^= ;]jfsf] cfk"lt{ :yfgsf] lgwf{/0fM ;]jfsf] cfk"lt{ :yfg ;]jfaf6 nfe k|fKt
ug]{ 7fpF x'g]5 .
kl/R5]b–$
aLhs tyf ahf/ d"No ;DaGwL Joj:yf
!&= s/ aLhsM -!_ btf{ ePsf] JolQmn] s'g} j:t' jf ;]jf cfk"lt{ ubf{ s/
clws[tn] cGoyf :jLs[t u/] b]lv afx]s k|fksnfO{ xxxiicg';"rL–% /
%s= adf]lhdsf] 9fFrfdf s/ aLhs lbg' kg]{5 .
xxxiii
To;/L s/ aLhs hf/L ubf{ s'g} j:t'sf] lsl;d, ;fOh,
df]8n / a|f08 ePdf ;f] v'nfpg' kg]{5 .
xxxiv
-!s_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
P]gsf] bkmf !$ sf] xxxvpkbkmf -^_ adf]lhd j:t' jf ;]jfsf] laqmL ubf{
cg';"rL–%v= df plNnlvt ljj/0f adf]lhdsf] s/ aLhs hf/L ug'{kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd k|fksnfO{ lbOg] aLhssf] d'v k[i7df
b]lvg] u/L k|i6;Fu s/ aLhs n]lvPsf] x'g' kg]{5 . o:tf] s/ aLhssf]
tLg k|lt tof/ u/L To;sf] ;Ssn k|lt k|fksnfO{ lbg], bf];|f] k|lt
sfof{non] dfu u/]sf avt k]z ug]{ u/L 5'§} clen]v v8f u/L /fVg] /
t];|f] k|lt btf{ ePsf] JolQmn] cfk\mgf] sf/f]af/ k|of]hgsf] lgldQ clen]v
v8f u/L /fVg] Joj:yf ug'{ kg]{5 .
-#_xxxvi====================

(143)
 
-$_xxxvii====================
-%_xxxviii====================
!*= ;+lIfKt s/ aLhsM -!_ lgod !& df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
s'g} btf{ ePsf] JolQmn] xxxixs'g} j:t' jf ;]jfsf] v'b|f laqmL ug]{ ePdf
;f]xL s'/f v'nfO{ ;DalGwt s/ clws[t ;dIf lgj]bg lbPdf To:tf] btf{
ePsf] JolQmn] xls'g} j:t' jf ;]jfsf] v'b|f laqmL ubf{ lgod !& df
pNn]v eP adf]lhdsf] s/ aLhssf] ;§f cg';"rL–^ adf]lhdsf] 9fFrfdf
k|fksnfO{ ;+lIfKt s/ aLhs lbg' kg]{ u/L cg'dlt lbg ;Sg]5 .
-@_ sd df]n kg]{ w]/} j:t'x¿ laqmL ul/Psf] /x]5 eg] pklgod
-!_ adf]lhd lbOg] ;+lIfKt s/ aLhsdf ;a} j:t'x¿sf] 5'§f5'§} gfd
pNn]v xliug'{ kg]{5 .
-#_ pklgod -!_ adf]lhd j:t' vl/b u/L ;+lIfKt s/ aLhs
lng] k|fksn] P]gsf] bkmf !& adf]lhd s/ s§L ug{ kfpg] 5}g .
-$_ pklgod -!_ adf]lhd k|fksnfO{ ;+lIfKt s/ aLhs lbg] btf{
ePsf] JolQmn] ;f] s'/fsf] clen]v b]xfo adf]lhd /fVg' kg]{5 M–
-s_ ;Ssn aLhssf] gSsn k|lt tof/ u/L /fVg' kg]{,
-v_ l6n/f]nsf] k|ltlnlk /fvL sf/f]af/ ul/Psf]df k|To]s
lbg ;f]sf] hf]8 u/L /fVg'kg]{,
-u_ k|To]s sf/f]af/sf] s/ ;d]tsf] d"Nosf] clen]v /fVg] .
-%_ pklgod -$_ adf]lhd btf{ ePsf] JolQmn] /fVg'kg]{ clen]v
/fv]sf] gkfOPdf s/ clws[tn] pklgod -!_ adf]lhd ;+lIfKt s/ aLhs
hf/L ug{ lbPsf] cg'dlt vf/]h ug{ ;Sg]5 .
-^_ o; lgoddf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg xliiæbz
xhf/ ?k}ofFÆ eGbf a9L d"Nosf] sf/f]af/ ePsf] /x]5 eg] o; lgod
adf]lhd ;+lIfKt s/ aLhs hf/L ug{ kfOg] 5}g / ;f]eGbf sd /sdsf]
sf/f]af/ ePsf] eP tfklg lgod !& adf]lhdsf] s/ aLhssf] dfu ug]{
k|fksnfO{ ;f]xL adf]lhdsf] s/ aLhs pknAw u/fpg] st{Jo btf{
ePsf] JolQmsf] x'g]5 .
xliii
===============
-&_ ;+lIfKt s/ aLhsaf6 s/sf] s'n cÍ aLhs d"NonfO{ s/
leGgn] u'0fg u/L lgsflng]5 .

(144)
 
:ki6Ls/0fM o; pklgodsf] k|of]hgsf] nflu æs/ leGgÆ eGgfn]
s/sf] b/
–––––––––––––– sf] of]unfO{ hgfpF5 .
s/sf] b/ ± !))
!*s=xlivSofz d]lzg jf xlvljB'tLo dfWodaf6 aLhs hf/L ug'{kg]{ M ljefun]
s'g} s/bftfn] Sof; d]lzg k|of]u ug{'kg]{ u/L tf]Sg ;Sg]5 / To;/L
tf]lsPsf]df To:tf] s/bftfn] sf/f]af/ ubf{ Sofz d]lzgsf] k|of]u u/L
aLhs hf/L ug'{ kg]{5 .
t/ xlviljB'tLo dfWodaf6 aLhs hf/L ug{ :jLs[tL k|fKt
s/bftfn] ;f]xL adf]lhd aLhs hf/L ug'{ kg]{5 .
xlvii
!(= ============
@)= qm]l86 jf 8]la6 gf]6M -!_ btf{ ePsf] JolQmn] cfk"lt{ u/]sf] j:t' jf
;]jfsf] d"Nodf kl/jt{g eO{ qm]l86 jf 8]la6 gf]6 hf/L ug'{ k/]df To:tf]
gf]6df :ki6;Fu qm]l86 jf 8]la6 gf]6 n]vL b]xfosf s'/fx¿ ;d]t
v'nfpg' kg]{5 M–
-s_ qmdfut ;+Vof,
-v_ hf/L ePsf] ldlt,
-u_ cfk"lt{stf{sf] gfd, 7]ufgf / btf{ gDa/,
-3_ k|fkssf] gfd, 7]ufgf / lgh btf{ ePsf] JolQm ePdf
btf{ gDa/,
-ª_ sf/f]af/;Fu ;DalGwt s/ aLhssf] ;+Vof / ldlt,
-r_ j:t' jf ;]jfsf] ljj/0f / qm]l86 jf 8]la6sf] sf/0f,
-5_ qm]l86 jf 8]la6 ePsf] /sd,
-h_ qm]l86 jf 8]la6 ePsf] s/sf] /sd .
-@_ btf{ ePsf] s/bftfn] pklgod -!_ adf]lhdsf] qm]l86 jf
8]la6 gf]6sf] dfl;s n]vf /fVg'kg]{5 .
@!= ljb]zL d'b|fdf e'QmfgL ePdfM cfk"lt{stf{n] s'g} j:t' jf ;]jfsf] cfk"lt{
ubf{ To;sf] k|ltkmn afkt k|fksaf6 kl/jTo{ ljb]zL d'b|f e'QmfgL lnO{
s/ aLhs lbFbf sf/f]af/ ePsf] lbgsf] g]kfn /fi6« a}Ín] tf]s]sf] ljlgdo

(145)
 
b/ adf]lhd pQm ljb]zL d'b|f a/fa/ x'g] g]kfnL ?k}ofFsf] /sd s/
aLhsdf pNn]v u/L aLhs lbg' kg]{5 .
@@= ahf/ d"No lgwf{/0f k|lqmofM -!_ P]gsf] bkmf !# adf]lhd ahf/ d"No
lgwf{/0f ug'{ kbf{ s/ clws[tn] ;dfg k|sf/sf] sf/f]af/sf] ;DaGwdf
btf{ ePsf cGo ;dfg laqm]tfx¿sf] sf/f]af/ tyf d"No cWoog u/L
ahf/ d"Nosf] lgwf{/0f ug]{5 .
-@_ P]gsf] bkmf !# sf] pkbkmf -#_ df pNn]v eP adf]lhd s'g}
j:t' jf ;]jfsf] ahf/ d"No lgwf{/0f ug{ g;lsPsf] cj:yfdf
dxflgb]{zsn] tTf\;DaGwdf ;dfg k|sf/sf btf{ ePsf JolQmx¿af6
cfkm"nfO{ k|fKt ePsf] hfgsf/L ;d]tsf cfwf/df d"No lgwf{/0f ug'{ kg]{5 .
kl/R5]b–%
sf/f]af/sf] clen]v
@#= clen]v /fVg' kg]{M -!_ btf{ ePsf] JolQmn] P]g / o; lgodfjnLsf]
k|of]hgsf] lgldQ b]xfosf ;"rgf, sfuhft tyf ljj/0fx¿sf] clen]v
/fVg' kg]{5 M–
-s_ cg';"rL–& adf]lhdsf ;"rgfx¿,
-v_ Jofkf/, n]vf, gub k|flKt / e'QmfgL ;DaGwL clen]v,
-u_ cfkm"n] hf/L u/]sf s/ aLhs tyf ;+lIfKt s/
aLhsx¿,
-3_ cfkm"n] k|fKt u/]sf s/ lahs tyf ;+lIfKt s/
aLhsx¿,
-ª_ cfkm"n] u/]sf] cfoft / lgof{t;Fu ;DalGwt ;Dk"0f{
sfuhftx¿,
-r_ cfkm"n] vl/b / laqmL u/]sf j:t' tyf ;]jfsf] d"Nodf
36a9 ePsf] k|dfl0ft ug]{ ;Dk"0f{ 8]la6 tyf qm]l86
gf]6 / cGo tt\;DaGwL sfuhftx¿,
-5_ cg';"rL–* / cg';"rL–( df pNn]v eP adf]lhdsf
vl/b tyf laqmL vftfx¿ .
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ljz]if
k|sf/sf] Jofkf/ jf Joj;fosf lgldQ pQm pklgoddf pNn]v

(146)
 
ePsfdWo] s'g} clen]vx¿ dfq btf{ ePsf] JolQmn] clen]vsf] ¿kdf
/fVg' kg]{ u/L ljefun] tf]Sg ;Sg]5 .
-#_ btf{ ePsf] JolQmn] o; lgod adf]lhd /fVg' kg]{ clen]vx¿
ljefusf] cg'dlt lnO{ sDKo"6/ jf o:t} cGo oflGqs k|0ffnL jf ljefun]
tf]lslbP adf]lhdsf] tl/sf ckgfO{ /fVg ;Sg]5 .
-$_ o; lgod adf]lhd btf{ ePsf] JolQmn] /fv]sf] clen]v s/
clws[tn] sf/f]af/ ;dodf h'g;'s} avt x]g{ ;Sg]5 .
:ki6Ls/0fM o; lgodsf] k|of]hgsf] nflu æsf/f]af/ ;doÆ eGgfn]
;fj{hlgs labf afx]s sf/f]af/ v'Ng] tyf aGb x'g] ;dosf] aLrsf]
cjlw ;Demg' k5{ .
-%_ pklgod -$_ adf]lhd s/ clws[tn] clen]v hfFr ug]{
l;nl;nfdf dfu]sf] clen]v;Fu ;DalGwt ljj/0f tyf sfuhft btf{
ePsf] JolQmn] cfkm\g} vr{df d'b|0f u/L pknAw u/fpg' kg]{5 .
-^_ pklgod -$_ adf]lhd s/ clws[tn] clen]v hfFr ubf{
lghnfO{ ;xof]u k'¥ofpgsf] lgldQ cfjZos sd{rf/Lx¿ pknAw
u/fpg] st{Jo btf{ ePsf] JolQmsf] x'g]5 .
-&_ o; lgod adf]lhd /flvPsf clen]vx¿ btf{ ePsf] JolQmn]
^ jif{;Dd ;'/lIft /fVg' kg]{5 .
@$= gd"gfsf] nflu ljt/0f ul/Psf] jf lagf d"Nodf k|fKt j:t'sf] ljj/0fM
lgod @# df plNnlvt clen]vx¿sf cltl/Qm btf{ ePsf] JolQmn]
sf/f]af/;Fu ;DalGwt b]xfosf ljj/0fx¿ ;d]t /fVg' kg]{5M–
xlviii
-s_ Joj;fo k|j4{gsf] nflu gd"gfsf] ¿kdf k|fKt
ePsf tyf ljt/0f ul/Psf] j:t'sf] ljj/0f .
-v_ lagfd"No k|fKt ePsf xlixtyf ljt/0f ul/Psf j:t'sf]
ljj/0f .
@%= vl/b tyf laqmL vftf k|dfl0ft ;DaGwL Joj:yfM P]gsf] bkmf !^ sf]
pkbkmf -#_ adf]lhd s/ clws[tn] vl/b tyf laqmL vftf k|dfl0ft ubf{
b]xfo adf]lhd k|dfl0ft ug'{ kg]{5 M–
-s_ s/bftfn] vl/b tyf laqmL vftf k|dfl0ft ug{sf] nflu
sfof{nodf lgj]bg lbPdf,
-v_ s/ k/LIf0f jf hfFrsf] cjlwdf ,

(147)
 
-u_ lg/LIf0fsf] ;dodf .
l li
t/ ljB'tLo dfWodaf6 aLhs hf/L ug{ cg'dlt lnPsf]
s/bftfsf] liiljB'tLo k|0ffnLaf6 g} :jtM laqmL vftf tof/ x'g] ePdf
laqmL vftf k|dfl0ft u/fpg'kg]{ 5}g .
kl/R5]b–^
s/ ljj/0f tyf ;Íng
@^= s/ cjlwsf] s/ ljj/0f k]z ug'{kg]{M -!_ btf{ ePsf] JolQmn] ljqmd
;Djt\ cg';f/sf] Ps dlxgfsf] s/ cjlwsf] s/ ljj/0f ;f] cjlw
;dfKt ePsf] ldltn] kRrL; lbgleq cg';"rL–!) adf]lhdsf] 9fFrfdf
;DalGwt s/ clws[t ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
liii
=====
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} btf{
ePsf] JolQmn] cfkm\gf] n]vf sDKo"6/ k|0ffnLdf /fv]sf] sf/0fn] pklgod
-!_ df plNnlvt s/ cjlwsf] ;§f 5'§} s/ cjlw sfod u/L kfpg s/
clws[t ;dIf lgj]bg lbPdf s/ clws[tn] hfFra'em u/L pko'Qm b]v]df
To:tf] btf{ ePsf] JolQmsf] xsdf cfjZostf cg'¿k 5'§} s/ cjlw
sfod ul/lbg ;Sg]5 .
liv
-#_ =============
lv
-#s_ ==========
lvi
-#v_ O{6f pBf]u, 5fkf, lvii5fkf tyf ljB'tLo k|sfzg jf
k|;f/0f u[x, xf]6n, ko{6g, rnlrq 3/ tyf 9'jfgL Joj;foLn] rfx]df
ljefun] ljj/0f k]z ug]{ cjlw rf}dfl;s sfod ug{ ;Sg]5 .
-$_ o;/L Ps dlxgfeGbf 36L jf a9L s/ cjlw sfod ul/Psf]
btf{ ePsf] JolQmn] ;f] cjlwsf] s/ ljj/0f ;f] cjlw ;dfKt ePsf]
ldltn] kRrL; lbgleq cg';"rL–!) adf]lhdsf] 9fFrfdf s/ clws[t
;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
-%_ klxnf] k6s s/ ljj/0f k]z ubf{ btf{ ePsf] JolQmn] s/
cjlwsf] afFsL cjlwnfO{ s/ cjlw dfgL ;f]xL cjlwsf] s/ ljj/0f k]z
ug'{ kg]{5 .
@&= xsjfnf jf sfg"gL k|ltlglwaf6 s/ ljj/0f k]z ug{ nufpg ;lsg]M
btf{ ePsf] JolQmsf] d[To' x'g uPdf jf lgh s/ ljj/0f k]z ug{

(148)
 
zf/Ll/s jf dfgl;s ¿kdf c;Ifd ePdf lghsf] d[To' ePsf] jf lgh
zf/Ll/s jf dfgl;s ¿kdf c;Ifd ePsf] cl3Nnf] lbg;Ddsf]
cjlw;Dd lghn] j:t' jf ;]jfsf] cfk"lt{ u/]sf] cjlw dfgL s/
clws[tn] ;f] cjlwsf] s/ ljj/0f lghsf] xsjfnf jf sfg"gL
k|ltlglwnfO{ k]z ug{ nufpg ;Sg]5 .
@*= PSn} jf ;+o'Qm ¿kdf s/ ljj/0f k]z ug'{kg]{M b]xfosf] cj:yfdf
b]xfosf JolQmn] PSn} jf ;+o'Qm ¿kdf s/ ljj/0f k]z ug'{ kg]{5M–
-s_ s'g} s/bftf s/ ljj/0f k]z ug{ c;Ifd ePdf jf
lghsf] d[To' ePdf lghsf] xsjfnf jf ;+/Ifsn],
-v_ s/bftf sfg"gL JolQm ePdf To:tf] s/bftfsf]
tkm{af6 s'g} ;~rfns, sfo{sf/L k|d'v jf
Joj:yfkgn] tf]s]sf] s'g} sd{rf/Ln],
-u_ s/bftf sfg"gL JolQm ePdf / To:tf] sfg"gL JolQm
vf/]h jf lj36g ePdf lnlSj8]6/n],
-3_ dfly pNn]v ePsf] cj:yf afx]s cGo cj:yfdf s/
clws[tn] tf]s]sf] s/bftf;Fu ;/f]sf/ /fVg] JolQmn] .
kl/R5]b–&
s/sf] lgwf{/0f / c;'n pk/
@(= s/ clws[tn] s/ lgwf{/0f ug{ ;Sg]M -!_ P]gsf] bkmf @) sf] pkbkmf -!_
df plNnlvt cj:yf k/L ;f]xL bkmfsf] pkbkmf -@_ adf]lhdsf
cfwf/x¿sf cltl/Qm ahf/ d"No jf s/ lgwf{/0f ul/g'kg]{ sf/f]af/;Fu
;DalGwt cGo s'g} ;"rgf jf hfgsf/Lsf cfwf/df ;d]t s/ clws[tn]
s/ lgwf{/0f u/L cg';"rL–!@ sf] 9fFrfdf s/ lgwf{/0f cfb]z hf/L ug{
;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd s/ clws[tn] hf/L u/]sf] s/ lgwf{/0f
cfb]z pk/ cfˆgf] ;kmfO{df k|df0f k]z ug{ ;DalGwt s/bftfnfO{
lviii
kGw| lbgsf] Dofb lbg' kg]{5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhdsf] Dofbleq ;DalGwt s/bftfaf6
;kmfO{df k]z x'g cfPsf] k|df0fx¿ pko'Qm b]v]df ;f]xL cfwf/df s/
clws[tn] pklgod -!_ adf]lhd s/ lgwf{/0f u/L s/ lgwf{/0f cfb]z
hf/L ug'{ kg]{5 . o;/L s/ lgwf{/0f cfb]z hf/L ubf{ ;f] cfb]zdf cfb]z
hf/L ePsf] ldlt;Dd P]gsf] bkmf !( sf] pkbkmf -@_ lix=========

(149)
 
adf]lhd nfUg] yk b:t'/ / bkmf @^ adf]lhd nfUg] Aofhsf] /sd ;d]t
;dfj]z ug'{ kg]{5 .
:ki6Ls/0fM Aofhsf] u0fgf ubf{ k|lt dxLgf afx| v08sf] Ps v08sf]
cfwf/df ul/g]5 .
lx
#)= s/, hl/jfgf, yk b:t'/ / Aofhsf] /sd a'emfpg' kg]{ M lgod @(
adf]lhd hf/L ePsf] s/ lgwf{/0f cfb]z adf]lhdsf]] /sd ;DalGwt
s/bftfn] To:tf] cfb]zdf plNnlvt ldltleq ;DalGwt sfof{nodf
bflvnf ug'{ kg]{5 .
#!= s/ lgwf{/0f cfb]zsf] ;"rgf k7fpg] sfo{ljlwM -!_ k|rlnt sfg"gdf
h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s/ clws[tn] s/bftfnfO{ lgod @(
adf]lhd s/ lgwf{/0f cfb]z hf/L ubf{ To:tf] s/bftfsf] 7]ufgfdf
/flvPsf] 6]lnkm\ofS;, 6]n]S; jf To:t} cGo ljB'tLo pks/0f dfkm{t
k7fPdf jf To:tf] cfb]z lgh jf lghsf] sfof{nodf a'emfPdf jf
lghsf] 7]ufgfdf /lhi6/L u/L x'nfs dfkm{t k7fPdf /Ltk"j{s tfd]n
ePsf] dflgg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd s/ lgwf{/0f cfb]zsf] ;"rgf tfd]n
x'g g;s]df s/ clws[tn] ;DalGwt s/bftfnfO{ /]l8of], 6]lnlehg jf
/fli6«o :t/sf] s'g} kq–klqsfdf tTf\;DaGwL cfb]zsf] ;"rgf k|;f/0f jf
k|sfzg u/L ;f] sf] hfgsf/L u/fpg ;Sg]5 . To:tf] cj:yfdf
;DalGwt s/bftfn] To:tf] hfgsf/L kfPsf] dflgg]5 .
#@= btf{ gePsf] JolQmn] p7fPsf] s/sf] lgwf{/0f / c;'nLM -!_ btf{ gePsf]
s'g} JolQmn] s/ p7fPdf lghn] P]gsf] bkmf !% sf] pkbkmf -@_
adf]lhd p7fPsf] s/sf] lgwf{/0f lgod @( df pNn]v eP adf]lhdsf]
k|lqmof ckgfO{ s/sf] lgwf{/0f ul/g]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd lgwf{/0f ul/Psf] s/ To:tf] s/
p7fpg] btf{ gePsf] JolQmn] s/ lgwf{/0f cfb]z hf/L ePsf] ldltn]
lxi
kGw| lbgleq a'emfpg' kg]{5 .
##= k|of]u eO;s]sf j:t'x¿sf] s/ lgwf{/0f tl/sfM -!_ k|of]u eO;s]sf
j:t'x¿sf] s/ lgwf{/0f To:tf j:t'x¿sf] laqmL d"No / vl/b d"No
aLrsf] artdf dfq ul/g]5 . To:tf j:t'sf] laqm]tfn] b]xfo adf]lhdsf
:yfoL clen]v To:tf j:t' vl/b jf laqmL ubf{s} cj:yfdf tof/ u/L
/fVg'kg]{5 .
-s_ vl/b ;DaGwL

(150)
 
-c_ vl/b ldlt,
-cf_ j:t'sf] k"0f{ hfgsf/L x'g] lsl;dsf] Joxf]/fsf]
pNn]v,
-O_ s/ afx]ssf] vl/b d"No,
-O{_ s/sf] b/,
-p_ s/sf] /sd,
-pm_ lt/]sf] s'n /sd .
-v_ laqmL ;DaGwL
-c_ laqmL ePsf] ldlt,
-cf_ s/ afx]ssf] laqmL d"No,
-O_ vl/b d"No / laqmL d"No aLrsf] km/s,
-O{_ s/sf] b/,
-p_ s/sf] /sd,
-pm_ k|fKt u/]sf] s'n /sd .
-@_ pklgod -!_ df pNn]v u/]sf] vl/b d"No eGgfn] s/
;lxtsf] d"NonfO{ hgfpg]5 .
lxii
-#_ k|of]u eO;s]sf k|To]s j:t'x¿ laqmL ubf{ aLhs hf/L
u/L vl/b / laqmLsf] 5'§f5'§} clen]v /fVg' kg]{5 .
-$_ btf{ ePsf] JolQmn] pklgod -!_, -@_ / -#_ df pNn]v
ePsf] clen]v ;Gtf]ifhgs 9+un] /fv]sf] gkfOPdf To:tf] s/bftfn]
laqmL u/]sf] s'n laqmL d"Nodf s/ nufO{ csf]{ s/ ljj/0f;Fu} To:tf] s/
bflvn ug]{ u/L s/ clws[tn] lnlvt cfb]z lbg ;Sg]5 .
#$= k'g/fj]bg lbg'cl3 s/ ljj/0f k]z ug'{kg]{M lgod @( adf]lhd ul/Psf]
s/ lgwf{/0f pk/ s/bftfn] k'g/fj]bg lbg' cl3 cfˆgf] ;f] cjlwsf] s/
ljj/0f ;DalGwt s/ clws[t ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
#%= sfa' aflx/sf] kl/l:yltM -!_ P]gsf] bkmf !( sf] pkbkmf -$_ sf]
k|of]hgsf] nflu b]xfosf] cj:yfnfO{ sfa" aflx/sf] kl/l:ylt dflgg]5,–
-s_ s/ a'emfpg' kg]{ JolQm la/fdL k/L czQm ePdf lgsf]
ePsf] ldltn] ;ft lbg;Dd,

(151)
 
-v_ s/ a'emfpg' kg]{ JolQmn] lqmof a:g' k/]df lqmof
;dfKt ePsf] ldltn] ;ft lbg;Dd,
-u_ s/ a'emfpg' kg]{ :jf:gL dflg; ;'Ts]/L ePdf ;'Ts]/L
ePsf] ldltn] k}+tL; lbg;Dd,
-3_ s/ a'emfpg' kg]{ JolQmsf] d[To' ePdf jf ax'nfPdf jf
a]kQf ePdf To:tf] ePsf] ldltn] k}+tL; lbgleq
lghsf] xsjfnf jf ;+/Ifsn] lgj]bg u/]df To:tf]
lgj]bg k|fKt ePsf] ldltn] ;ft lbg;Dd,
-ª_ af9L, klx/f], lxpF jf cGo To:t} sf/0faf6 af6f] aGb
eO{ cfGtl/s /fh:j sfof{nodf cfpg g;s]sf]
cj:yfdf af6f] v'n]sf] ldltn] ;ft lbg;Dd,
-r_ oftfoftsf] ;fwg k"0f{ ¿kdf aGb eO{ cfpg g;Sg]
cj:yf ePdf To:tf] aGb ;dfKt ePsf] ef]lnkN6;Dd,
lxiii
-5_ cfunfuL, e"sDk h:tf b}jL laklQsf sf/0f sfa"
aflx/sf] kl/l:ylt l;h{gf ePdf ;f] laklQ k/]sf]
ldltn] tL; lbg;Dd .
-@_ pklgod -!_ sf] v08 -v_, -u_, lxiv-3_, -ª_ / -5_ df
pNn]v eP adf]lhd sfa" aflx/sf] kl/l:ylt k/L yk Dofb dfUg' k/]df
;DalGwt lxvufpFkflnsf jf gu/kflnsfsf] l;kmfl/z ;d]t k]z ug'{
kg]{5 .
-#_ pklgod -!_ sf] v08 -r_ df pNn]v eP adf]lhdsf] cj:yf
k/L yk Dofb dfUg cfpFbf h'g 7fpFdf oftfoftsf] ;fwg aGb ePsf] xf]
;f] 7fpF;Fu ;DalGwt lxviufpFkflnsf jf gu/kflnsfsf] l;kmfl/z ;d]t
k]z ug'{ kg]{5 .
#^= yk b:t'/ ldgfxfsf] nflu lgj]bg lbg] DofbM -!_ P]gsf] bkmf !( sf]
pkbkmf -$_ adf]lhd yk b:t'/ ldgfxfsf] nflu s/ ltg'{kg]{ Dofb
e'Qmfg ePsf] ldltn] tL; lbgleq dxflgb]{zs ;dIf cg';"rL–!#
adf]lhdsf] 9fFrfdf lgj]bg lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] Dofbleq lgj]bg glbPdf yk b:t'/
ldgfxf lbOg] 5}g .
#&= s/ lgwf{/0fsf] cjlwM P]gsf] bkmf @) sf] pkbkmf -$_ afd]lhdsf] cjlw
u0fgf ubf{ s/sf] ;DaGwdf s'g} cbfntdf lgj]bg k/L :yug cfb]z

(152)
 
hf/L ePsf] cj:yfdf ;f]sf] lg0f{o geP;Ddsf] cjlw s6fO{ u0fgf
ul/g]5 .
lxvii
#*= =========
kl/R5]b–*
s/ s§L tyf s/ lkmtf{ ;DaGwL Joj:yf
#(= s/ s§L ug{ kfOg]M -!_ btf{ ePsf] JolQmn] s'g} j:t' jf ;]jf cfk"lt{
ubf{ ;Íng u/]sf] s/af6 ;f] dlxgf jf ;f]eGbf cufl8 cfkm\gf] s/
nfUg] j:t' jf ;]jf cfoft jf k|fKt ubf{ lt/]sf] s/ b]xfosf] cj:yfdf
s§L ug{ kfpg]5 M–
-s_ s/ s§L bfaL ul/Psf] j:t' jf ;]jf s/ of]Uo Joj;fo;Fu
k|ToIf ¿kdf ;DalGwt ePdf .
-v_ cfGtl/s vl/b ul/Psf] eP lgod !& adf]lhdsf] s/
aLhs k|fKt u/]sf] ePdf .
-u_ cfoft ul/Psf] eP cfoft ubf{ s/ lt/]sf] k|dfl0ft ug]{
cfoft ;DaGwL sfuhftx¿ ePdf .
:ki6Ls/0fM o; v08sf] k|of]hgsf] nflu æcfoft ;DaGwL sfuhftx¿Æ
eGgfn] k|1fkgkq, gubL /;Lb, ;fdfgsf] aLhs lxviiityf eG;f/sf]
af6f] eO{ cfot gx'g] ;]jfsf] cfk"lt{sf] xsdf ;]jfsf] aLhs / ljefun]
;do ;dodf tf]s]sf] tTf\;DaGwL cGo sfuhftx¿ ;Demg' k5{ .
-@_ o; lgod adf]lhd s/ s§L ubf{ Psk6s dfq ug{ kfOg]5 .
o;/L s/ s§L ubf{ bfaL ul/Psf] ldlteGbf Ps jif{ cufl8 ;Ddsf]
aLhs jf cfoft;Fu ;DalGwt sfuhftx¿ x'g' kg]{5 .
-#_ btf{ ePsf] JolQmn] k|To]s s/ cjlwsf] s/ ljj/0f k]z ubf{
lghn] j:t' laqmL ubf{ ;Íng u/]sf] s/af6 j:t' vl/b jf cfoft ubf{
lt/]sf] s/ s6fO{ afFsL /x]sf] /sd s/ ljj/0f ;fy s/ sfof{nodf
bflvn ug'{ kg]{5 .
-$_ btf{ ePsf] JolQmn] vl/b jf cfoft ubf{ lt/]sf] s/ /sd
lghn] laqmL ubf{ ;Íng u/]sf] /sdeGbf a9L ePdf To:tf] a9L ePsf]
hlt /sd csf]{ s/ cjlwdf s§L ug{ kfpg]5 . o;/L csf]{ s/
cjlwdf s§L ug{ kfpg] /sd nuftf/ lxixrf/ dlxgf;Dd afFsL /x]df
Psd'i6 lkmtf{ kfpg lghn] lxxcg';"rL–!) adf]lhdsf] 9fFrfdf s/

(153)
 
clws[t ;dIf b/vf:t lbg' kg]{5 . o:tf] b/vf:t k|fKt ePkl5 s/
clws[tn] lgod $% adf]lhd afFsL s/ lkmtf{ lbg' kg]{5 .
-%_ btf{ ePsf] JolQmn] s'g} dlxgfdf laqmL u/]sf] s'n dfl;s
laqmLsf] lxxirfnL; k|ltzteGbf a9L lgof{t u/]df ;f] dlxgfsf nflu
a9L ePsf] s§L ug'{kg]{ s/ lkmtf{ kfpg lghn] lxxiicg';"rL–!)
adf]lhdsf] 9fFrfdf lgof{t;Fu ;DalGwt cfjZos sfuhftx¿ ;d]t
;+nUg /fvL s/ clws[t;dIf b/vf:t lbg'kg]{5 . s/ clws[tn] To:tf]
b/vf:t k|fKt u/]kl5 lgod $% adf]lhd afFsL s/ lkmtf{ lbg' kg]{5 .
o;/L afFsL s/ lkmtf{ lbg] lg0f{o ubf{ s/ clws[tn] b]xfosf s'/fx¿df
Wofg lbg' kg]{5 M–
-s_ vl/b jf cfoftdf s/ lt/]sf] 5 5}g .
-v_ klxn] k]z ug'{kg]{ s/ ljj/0f k]z u/]sf] 5 5}g / k]z
u/]sf] eP To:tf] s/ ljj/0faf6 s/ lkmtf{sf] bfaL
k'li6 x'G5, x'Fb}g .
lxxiii
:ki6Ls/0fM o; pklgodsf] k|of]hgsf] nflu ælgof{t;Fu ;DalGwt
sfuhftx¿Æ eGgfn] j:t' ljlgdosf] xsdf lgof{t k|df0fkq, ;fdfg
k|fKt u/]sf] k|df0fkq, k|lttkq / cfoft k|df0fkq / lgof{tsf] xsdf
lgof{t k|df0fkq, ;fdfg k|fKt u/]sf] k|df0fkq, e'QmfgL k|df0fkq /
k|lttkq ;Demg' k5{ .
lxxiv
#(s=gf]S;fg ePsf] j:t'df lt/]sf] s/ s§L ug]{M -!_ s'g} j:t' cfuhgL,
rf]/L, b'3{6gf, 6'6km'6, Wj+;fTds ultljlwsf sf/0fn] xfgL gf]S;fgL x'g
uO{ To:tf] j:t'sf] df}Hbftaf6 nut s§f ug'{ k/]df jf sd d"Nodf
laqmL ug'{kg]{ ePdf k|df0f ;lxt To:tf] cj:yf ePsf] ldltn] tL;
lbgleq To:tf] j:t'df lt/]sf] s/ s§L ug{sf] nflu cfGtl/s /fh:j
sfof{nodf lgj]bg lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd k/]sf] lgj]bg 5fglag ubf{ xflg
gf]S;fg ePsf] b]lvPdf s/ clws[tn] To:tf] xflg gf]S;fgL ePsf]
j:t'df lt/]sf] s/ s§L ug{ lbg ;Sg]5 .
t/ aLdf ul/Psf] j:t'sf] xsdf Ifltk"lt{ k|fKt u/]sf] xb;Dd x'g]
/sd s/bftf :jo+n] s/ s§L ug{ ;Sg]5 .
$)= s/ s§L ;DaGwL cGo Joj:yfM -!_ s/ s§L ul/Psf] j:t'x¿ :6sdf
/x]sf] 5 eg] To:tf] j:t'x¿ s/ clws[tn] x]g{ rfx] jf u0fgf ug{
rfx]df s/bftfn] b]vfpg' jf u0fgf ug{ lbg'kg]{5 . s/ clws[tn] To:tf

(154)
 
j:t'x¿ x]bf{ jf u0fgf ubf{ To:tf] j:t'x¿ s/ nfUg] sf/f]af/df k|of]u
ePsf] gkfPdf jf :6sdf /xg' kg]{df :6sdf /x]sf] gkfPdf To:tf
j:t'x¿ k|rlnt ahf/ d"Nodf laqmL ePsf] dflgg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd laqmL ePsf j:t'x¿df nfUg] s/
bflvn ug{ ;DalGwt s/bftfnfO{ s/ clws[tn] cfb]z lbg ;Sg]5 .
To:tf] s/ /sd s/ clws[tn] tf]s]sf] dlxgfsf] s/ ljj/0f;Fu bflvn
ug'{kg]{5 .
t/ s/ clws[tsf] ljrf/df To:tf] s/ tTsfn c;'n gu/] c;'n
x'g g;Sg] cj:yf 5 eg] t'?Gt s/bftfaf6 bflvn ug{ nufpg ;Sg]5 .
-#_ s'g} s/bftfn] s/nfUg] j:t' jf ;]jf tyf s/ 5'6 ePsf
j:t' jf ;]jf b'j}sf] sf/f]af/ u/]sf] /x]5 eg] To:tf] s/bftfn] s/ nfUg]
j:t' jf ;]jf;Fu k|ToIf ¿kdf ;DalGwt vl/b jf cfoftdf lt/]sf]
s/dfq s§L ug{ kfpg]5 .
-$_ s/ nfUg] jf s/ 5'6 ePsf] b'j} k|sf/sf j:t' jf ;]jfsf]
sf/f]af/ ug]{ s/bftfn] pklgod -#_ adf]lhd s/ nfUg] j:t' jf ;]jfsf]
laqmL;Fu vl/b jf cfoft ePsf j:t'sf] k|ToIf ;DaGw :yflkt ug{
g;s]df To:tf] s/bftfn] laqmL u/]sf] s'n d"NodWo] s/ nfUg]
sf/f]af/sf] d"Nosf] ;dfg'kflts lx;faaf6 vl/b jf cfoftdf lt/]sf] s/
s§L ug{ ;Sg]5 .
-%_ pklgod -$_ adf]lhd s/sf] u0fgf ubf{ ;dfg'kflts ¿kdf
u0fgf x'g g;Sg] eGg] s/ clws[tnfO{ nfu]df lghn] csf]{ j}slNks
tl/sfåf/f u0fgf ug{ ljefu;Fu lgb]{zg dfu ug{ ;Sg]5 .
$!= s/ s§L ug{ gkfOg] j:t' jf ;]jfx¿M -!_ P]gsf] bkmf !& sf] k|of]hgsf]
nflu b]xfosf j:t' jf ;]jfx¿sf] xsdf s/ s§L ug{ kfOg] 5}gM–
-s_ k]o kbfy{,
-v_ cNsf]xn jf cNsf]xn ldl>t k]o kbfy{ h:t} /S;L,
lao/,
lxxv
-u_ k]6«f]lnod kbfy{ -k]6«f]n, l8h]n / Pn=lk= UofF;_,
-3_ dgf]/~hg vr{,
-@_ b]xfosf j:t'x¿df b]xfo adf]lhd cg'kftdf s/ s§L ug{
kfOg]5 M–
lxxvi
-s_ ===========
(155)
 
-v_ c6f]df]jfON;df vl/b d"Nosf] $) k|ltzt .
lxxvii
-u_ ============
:ki6Ls/0fM v08 -v_ sf] k|of]hgsf] nflu
æc6f]df]jfON;Æ eGgfn] s'g} klg tLg jf ;f]eGbf a9L
kf+u|f ePsf] ;8sdf u'8\g] ofq'afxs ;jf/Lsf] ;fwg
;Demg'k5{ .
-#_ btf{ ePsf] JolQmn] pklgod -!_ jf -@_ sf] cfk"lt{ ug]{ sfo{
g} d'Vo ¿kdf ug]{ ePdf o; lgodfjnLdf Jojl:yt k|lqmof adf]lhd
s/ s§L ug{ afwf kg]{ 5}g .
$@= laqmL s/ s§L ;DaGwL Joj:yfM P]g k|f/De x'g'eGbf cufl8 b]xfo
adf]lhdsf df}Hbftdf /x]sf j:t'x¿df lt/]sf] laqmL s/ dfq s§L ug{
kfOg]5 M–
-s_ k'gM laqmLsf] nflu s/bftfn] NofPsf j:t'x¿df,
-v_ Jofkf/sf] nflu cf+lzs ¿kdf pTkflbt tyf ;x pTkflbt
j:t'x¿ tyf ;]jfx¿df,
-u_ sRrf kbfy{, ;xfos sRrf kbfy{x¿ / k}lsË j:t'x¿df .
lxxviii
$#= lgj]bg lbg' kg]{M -!_ s/bftfn] s/ s§Lsf] nflu btf{ ePsf] kGw|
lbgleq cg';"rL–!^ adf]lhdsf] 9fFrfdf s/ clws[t ;dIf lgj]bg lbg'
kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd lgj]bg lbFbf b]xfo adf]lhdsf
sfuhft ;+nUg ug'{ kg]{5 M–
-s_ btf{ x'Fbfsf avt df}Hbft /x]sf] eP ;fdfgsf] ljj/0f,
-v_ btf{ x'g'eGbf Ps jif{ clw;Ddsf s/ aLhs /
k|1fkgkq eP tt\ ;DaGwL ljj/0f,
-u_ cGo cfjZos k|df0f .
-#_ pklgod -!_ adf]lhdsf] bfaL s/ clws[tåf/f :jLs[t ePdf
;DalGwt s/bftfn] lgod #( sf] pklgod -$_ adf]lhd s§L ug{
kfpg]5 .
-$_ pklgod -!_ adf]lhdsf] bfaL ul/Psf]] s/ klxnf g} s§f
ul/Psf] kfOPdf P]g / o; lgodfjnL adf]lhd s/ clws[tn] To:tf]
s/bftfnfO{ sf/afxL ug{ ;Sg]5 .
(156)
 
$$= k|of]u eO;s]sf j:t'x¿sf] s/ s§L ;DaGwL Joj:yfM P]gsf] bkmf !&
sf] pkbkmf -%_ sf] k|of]hgsf] nflu k|of]u eO;s]sf j:t'x¿dWo] btf{
gePsf] JolQm;Fu vl/b u/]sf j:t'x¿ / btf{ ePsf] JolQm ePklg
P]gsf] bkmf !& df k/]sf / JolQmut k|of]udf ;d]t NofOPsf j:t'x¿sf]
vl/bdf lt/]sf] s/ s§L ug{ kfOg] 5}g .
$%= s/ lkmtf{ ;DaGwL Joj:yfM lxxix-!_ P]gsf] bkmf @$ sf] pkbkmf -#_ /
-$_‚ bkmf @%‚ bkmf @%u!= jf bkmf @%u@= sf] k|of]hgsf] nflu s/
lkmtf{ lbFbf s/ clws[tn] s/bftfaf6 lkmtf{sf nflu k]z ul/Psf
k|df0fx¿ t'?Gt 5fglag u/L btf{ ePsf] ldltn] bkmf @$ sf] pkbkmf
-#_ jf bkmf @%u!= sf] xsdf ;f7L lbgleq / bkmf @$ sf] pkbkmf -$_,
bkmf @% jf bkmf @%u@= sf] xsdf tL; lbgleq lkmtf{ lbg' kg{]5 .
-@_ lxxxP]gsf] lxxxibkmf @$ sf] pkbkmf -#_, bkmf @%, bkmf
@%u!= jf bkmf @%u@= adf]lhd k|fKt x'g cfPsf] k|df0fx¿ k'gM
5fglag ug'{kg]{ cfjZostf eP ;f] cljnDa u/L kGw| lbgleq lkmtf{
lbg' kg]{5 . lkmtf{ lbFbf aL; xhf/ ?k}ofFeGbf a9L ePdf lghsf] a}Í
vftfdf g} hDdf x'g] u/L e'QmfgL ug'{ kg]{5 .
lxxxii
-@s_ P]gsf] bkmf @% sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -s_ / -s!_
adf]lhdsf s"6gLlts lgof]u tyf s"6gLlt1n] s/ lkmtf{ k|of]hgsf
nflu ljefudf ;"rLs[t ePsf kmd{ tyf sDkgL -l/km08 ;k_ af6 vl/b
ul/Psf] j:t' tyf ;]jfdf lt/]sf] s/ ljefun] tf]s]sf] k|lqmof adf]lhd
tLg lbgleq lkmtf{ ul/g]5 .
lxxxiii
-#_ P]gsf] bkmf @% sf] pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu btf{
gePsf] JolQmn] s/ lkmtf{ dfu ubf{ ;f]xL pkbkmfsf] v08 -s_ / -s!_
sf] k|of]hgsf] nflu cg';"rL–!&‚ v08 -s@_ sf] k|of]hgsf] nflu
cg';"rL–!&s=‚ v08 -v_ / -u_ sf] k|of]hgsf nflu cg';"rL–!* /
P]gsf] bkmf @%u@= sf] k|of]hgsf] nflu cg';"rL–!*s= sf] 9fFrfdf
ljefudf lgj]bg lbg ;Sg]5 .
$^= lkmtf{ gx'g]M P]g / o; lgodfjnL adf]lhd lxxxiv========== gSsn lng'
kg]{ lg0f{o cfb]z, km};nf, krf{ jf cGo sfuhftx¿ n]vf cjlw ;dfKt
ePsf] ldltn] tLg jif{leq lgj]bg glbPdf lbOg] 5}g .
lxxxv
$& Aofhsf] b/ M P]gsf] bkmf @$ sf] pkbkmf -%_ sf] k|of]hgsf] nflu g]kfn
;/sf/n] lbg] Aofhsf] b/ jflif{s kGw| k|ltzt x'g]5 . o:tf] Aofh /sd

(157)
 
P]gsf] bkmf @$ sf] pkbkmf -#_ / -$_ jdf]lhd lkmtf{ dfu u/]sf] ldltn]
;f7L lbg kl5 dfq u0fgf ul/g]5 .
kl/R5]b–(
cfoft lgof{t ;DaGwL Joj:yf
$*= cfoftdf s/ nfUg]M -!_ g]kfn lxxxvi====== leq cfoft x'g] lxxxviij:t' jf
;]jfdf g]kfnleq cfk"lt{ ePsf] lxxxviiij:t' jf ;]jfdf nfUg] b/n] s/
nfUg]5 .
-@_ cfoft x'g] j:t' jf ;]jfdf s/ lgwf{/0f ug]{ k|of]hgsf] nflu
d"No sfod ubf{ P]gsf] bkmf !@ sf] pkbkmf -%_ / -^_ adf]lhdsf]
k|lqmof ckgfO{ d"No sfod ul/g]5 .
-#_ cfoft ePsf] j:t'sf] d"No cfoft x'Fbfsf cj:yfdf sfod
ug{ g;lsPdf To:tf j:t'x¿df nfUg] ;a} k|sf/sf s/ jf dx;'nnfO{
k'Ug] u/L w/f}6L lnP/ dfq To:tf j:t' g]kfn lxxxix=========== leq Nofpg]
cg'dlt lbOg]5 . btf{ ePsf] JolQmn] cfoft u/]sf] j:t' jf ;]jfsf] d"No
sfod geP;Dd To:tf] j:t' jf ;]jfdf lt/]sf] s/ s§L ug{ kfpg] 5}g .
-$_ s'g} j:t' cfoft ubf{ w/f}6L /fvL cfoft ul/Psf] eP d"No
olsg ePsf] ldltn] Ps jif{;Dd dfq s/ s§L bfaL ug{ ;lsg]5 .
$(= c:yfoL cfoft ;DaGwL Joj:yfM -!_ eG;f/ dx;'n gnfUg] u/L kl5
lkmtf{ x'g] zt{df cfoft ePsf j:t'x¿df eG;f/n] sfod u/]sf]
cg'dflgt d"Nosf cfwf/df kl5 dfn jf j:t' lkmtf{ ePkl5 w/f}6L /sd
lkmtf{ x'g] u/L nfUg] s/ afkt w/f}6L lnO{ cfoft ug{ cg'dlt lbOg]5 .
-@_ c:yfoL cfoft dx;'n nfUg] u/L c:yfoL ¿kdf cfoft
ePsf dfn jf j:t'df dx;'nd} s/ nfUg]5 .
%)= dxflgb]{zsn] /]vb]v / Joj:yfkg ug{ ;Sg]M P]gsf] bkmf @* adf]lhd
c;'nL x'g] s/sf] /]vb]v / Joj:yfkg dxflgb]{zsaf6 xcx'g]5 .
dxflgb]{zsn] cfjZos b]v]df cfoft ePsf] j:t' jf ;]jfsf] ;DaGwdf
cg'udg ug]{ k|of]hgsf] nflu b]xfo adf]lhdsf] sfd sf/afxL ug{ s/
clws[tnfO{ cfb]z lbg;Sg]5 M–
-s_ cfoft ePsf] dfn jf j:t'sf] gd"gf lnO{ plrt / kof{Kt
lsl;daf6 s/ nufOPsf] s'/fsf] lglZrt ug]{ / To:tf]
gd"gf lnPsf] ;fdfg plrt ;doleq ;DalGwt
s/bftfnfO{ lkmtf{ lbg],

(158)
 
-v_ plrt ;dodf sf/f]af/;Fu ;DalGwt :yn, 3/, uf]bfd,
k;n cflbdf k|j]z ug]{, lg/LIf0f ug]{, tnf;L lng] tyf
;DalGwt JolQm;Fu ;f]wk'5 ug]{,
-u_ vl/b, laqmL jf k}7f/L;Fu ;DalGwt sfuhftx¿ cfkm\gf]
sAhfdf lng], gSsn lng], lg/LIf0f ug]{, x6fpg] tyf
;DalGwt s/bftfsf] cg'/f]wdf plrt b]lvPdf plrt
;doleq x6fOPsf sfuhftx¿sf] ;"rL / cGo
sfuhftx¿ lkmtf{ lbg] .
%!= cfoftdf k|fKt ePsf] /sdsf] ljz]if Joj:yfM -!_ P]gsf] bkmf @$ / @%
sf] k|of]hgsf] nflu eG;f/ laGb'df ;Ílnt ;Dk"0f{ s/ /sd d"No
clej[l4 s/ sf]ifsf] vftfdf b}lgs ¿kdf hDdf ug'{ kg]{5 / ;f]sf]
ljj/0f eG;f/ sfof{non] tLg lbgleq glhssf] xcicfGtl/s /fh:j
sfof{nodf k7fpg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] sf]ifdf hDdf x'g cfPsf] /sdaf6
ljefun] cfb]z lbPsf] /sd lkmtf{ lbO{ afFsL /xg] /sd b}lgs ¿kdf
tf]lsPsf] /fh:j vftfdf hDdf ug'{ kg]{5 .
-#_ sf]ifsf] ;~rfng ug]{, a}Í vftf vf]Ng], sf]ifaf6 vr{ n]Vg] /
/fh:j hDdf ug]{ sfo{ljlw dxfn]vf lgoGqs sfof{non] tf]lslbP
adf]lhd x'g]5 .
kl/R5]b–!)
;Dklt /f]Ssf, lnnfd laqmL / vfg tnf;L ;DaGwL Joj:yf
%@= ;DklQ /f]Ssf ;DaGwL Joj:yfM xcii-!_ P]g / o; lgodfjnL adf]lhd
a'emfpg' kg]{ s/, b:t'/ / Aofh s/bftfn] lgod #) adf]lhdsf]
Dofbleq ga'emfPdf s/ clws[tn] P]gsf] bkmf @! adf]lhd aSof}tf s/,
b:t'/, hl/jfgf / Aofh c;'n ug{sf] nflu ;DklQ /f]Ssf /fVg ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ sf] k|of]hgsf] lgldQ s/bftfsf] ;DklQ
xciii
/f]Ssf ubf{ b]xfo adf]lhd ug'{ kg]{5 M–
-s_ ;"rgf lbO;s]kl5 s/bftfsf] rn jf crn ;DklQ
s/ bflvn gu/];Dd laqmL ljt/0f jf xs x:tfGt/0f
ug{ gkfpg] u/L /f]Ssf /fVg ;DalGwt sfof{nodf
/f]Ssf ug{ n]vL k7fpg] .

(159)
 
-v_ s/bftfsf] s'g} ;DklQ s'g} JolQm ljz]ifsf] ;+/If0fdf
jf ;fydf 5 eGg] s/ clws[tn] yfxf kfPdf To:tf]
;DklQ /f]Ssf ug{ ;DalGwt JolQmnfO{ s/ clws[tn]
o; lgodsf] cwLgdf /xL cfb]z lbg] .
%#= lnnfd laqmL ;DaGwL Joj:yfM -!_ lgod %@ adf]lhdsf] sf/afxL ubf{
klg s/ c;'n gePdf s/ clws[tn] b]xfo adf]lhdsf] k|lqmof k'¥ofO{
s/bftfsf] ;DklQ k"0f{ jf cf+lzs ¿kdf lnnfd laqmL u/L s/ c;'n
ug{ ;Sg]5 M–
-s_ lnnfd laqmL ug'{kg]{ ;DklQ olsg u/L ;f] ;DklQ /
lnnfd laqmL ug'{kg]{ sf/0f tyf lnnfd laqmL x'g]
:yfg / ldlt ;d]t pNn]v ePsf] ;"rgf lnnfd x'g]
ldlteGbf sDtLdf kGw| lbg cufj} ;fj{hlgs ¿kdf
k|sflzt ug]{ .
-v_ lnnfd ubf{ lnnfd laqmL ug]{ j:t' /x]sf] :yfgsf]
xciv
ufpFkflnsf jf dxf ÷ pkdxf ÷ gu/kflnsfsf]]
Ps hgf k|ltlglw jf glhssf] ;/sf/L sfof{nosf]
Ps hgf k|ltlglw / ;Dej eP;Dd s/bftf jf
lghsf] k|ltlglw ;d]tnfO{ ;fIfL /fVg] .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd lnnfd laqmL u/L k|fKt x'g cfPsf]
/sdaf6 ;j{k|yd lnnfd ;DaGwL ;Dk"0f{ vr{ c;'n u/L afFsL /xg
cfPsf] /sdaf6 s/bftfn] ltg'{kg]{ s/, b:t'/, hl/jfgf / Aofhsf] /sd
c;'n pk/ u/L a9L ePhlt /sd s/bftfnfO{ lkmtf{ ug'{ kg]{5 .
-#_ pklgod -!_ / -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
s/bftfsf] ;DklQ lnnfd x'g' cufj} s/bftfn] lnnfd ;DaGwL ;Dk"0f{
vr{, ltg{ a'emfpg kg]{ s/, b:t'/, hl/jfgf / Aofh ;d]tsf] ;Dk"0f{
/sd bflvn ug{ NofPdf c;'n pk/ u/L lnnfd laqmL aGb ug'{kg]{5 .
-$_ lgod %@ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s/bftfn]
ltg'{kg]{ s/ c;'n ug{ afFsL 5Fb} s'g} a}Í jf ljQLo ;+:yfdf lghsf]
gfddf /sd hDdf ePsf] hfgsf/L s/ clws[tnfO{ k|fKt eO{ To:tf]
/sd c;'n ePdf ;f] afFsL sf/afxL aGb ug'{ kg]{5 .
-%_ cf+lzs c;'nL x'g] ePdf qmdzM lnnfd ;DaGwL vr{, Aofh,
b:t'/, hl/jfgf / s/sf] /sd c;'n ul/g]5 .
%$= t'?Gt lnnfd ug]{M lgod %@ adf]lhd ;DklQ /f]Ssf /x]sf] ;DaGwdf
s'g} cbfntdf lgj]bg jf k'g/fj]bg k/L /f]Ssf /xg] cjlw nfdf] x'g uO{
(160)
 
/f]Ssf /x]sf] ;DklQ ;8\g], lau|g] jf gi6 x'g] b]lvPdf s/ clws[tn]
To:tf] dfn jf j:t' t'?Gt lnnfd laqmL u/L cfPsf] /sdsf] cfDbfgL
afWg' kg]{5 / /f]Ssf /x]sf] /sd kl5 cbfntsf] lg0f{oaf6 s/bftfn]
lkmtf{ kfpg] 7xl/Pdf lnnfd laqmLaf6 k|fKt ePsf] /sd dfq lghnfO{
lkmtf{ lbOg]5 . s/bftfn] dfn jf j:t' g} kfpF egL bfaL ug{ ;Sg] 5}g .
%%= vfgtnf;Lsf] sfo{ljlwM -!_ P]gsf] bkmf @# sf] pkbkmf -@_ sf] v08 -
v_ adf]lhd vfgtnf;L lng' kbf{ b]xfo adf]lhd ug'{ kg]{5 M–
-s_ h'g ljifosf] ;DaGwdf vfgtnf;L ug{ nfu]sf] xf] ;f]
ljifo;Fu ;DalGwt s'g} sfuhft jf j:t' s'g} 3/ jf
c? s'g} 7fpFdf km]nf kg]{ ;Defjgf 5 egL ljZjf;
ug'{kg]{ dgfl;a dflkmssf] sf/0f ePdf / ;f] j:t' ;f]
3/ jf 7fpFsf] t'?Gt tnf;L glnPsf] v08df k|fKt
gx'g] cfz+sf ePdf jf hfFr ug{ tTsfn} cfjZos
ePdf s/ clws[tn] cfkm} jf cGo sd{rf/L v6fO{
To:tf] 3/ jf :yfgsf] tnf;L lng jf lng nufpg
;Sg]5 .
-v_ v08 -s_ adf]lhd tnf;L lng] 3/ jf :yndf
a;f]af; u/L cfPsf jf ;f] 3/ jf :ynsf] wgL jf
;+/IfsnfO{ tnf;L lng] AolQmn] tnf;L lng vf]h]sf]
sf/0f vf]nL ;f] s'/fsf] ;"rgf lbg'kg]{5 / ;f] adf]lhd
;"rgf kfPkl5 To:tf] JolQmn] tnf;L lng cfpg]
JolQmnfO{ To:tf] 3/ jf :yndf k|j]z ug{ lbg' kg]{5 .
-u_ v08 -v_ adf]lhd tnf;L lng] 3/ jf 7fpFdf a:g]
JolQm jf wgL jf ;+/Ifsn] tnf;L lng cfPsf
JolQmnfO{ o:tf] 3/ jf :yndf k|j]z ug{ glbPdf
tnf;L lng] JolQmn] ;f] 3/ jf :yndf /x] a;]sf
:jf:gL dflg;x¿nfO{ ToxfFaf6 x6\g] ;"rgf / dgfl;a
;do lbO{ cfjZostf cg';f/ s'g} ‰ofn 9f]sf,
5]l:sgL vf]nL, tf]8L leq k;L tnf;L lng ;Sg]5 .
-3_ v08 -u_ adf]lhd tnf;L lnFbf ;DalGwt
xcv
ufpFkflnsf, dxf ÷pkdxf÷gu/kflnsfsf] sDtLdf
Ps hgf ;b:o jf :yfgLo b'O{ hgf JolQm jf 3/wgL
jf p;sf] Ps hgf k|ltlglw jf s'g} Ps hgf ;fIfL
/fvL tnf;L lng' kg]{5 .

(161)
 
-ª_ v08 -3_ adf]lhd ;fIfL a:g] dflg; km]nf gk/]df jf
;fIfL a:g OGsf/ u/]df ;f]xL Joxf]/fsf] s}lkmot
hgfO{ tnf;L lng] JolQmn] ;xL5fk u/]kl5 v08 -u_
sf] k|lqmof k"/f ePsf] dflgg]5 .
-r_ o; lgod adf]lhd tnf;L lnFbf s'g} dflg;sf]
z/L/sf] tnf;L lng' k/]df ;f] ;d]t lng ;lsg]5 /
tnf;L lng'kg]{ JolQm :jf:gL dflg; ePdf lghsf]
tnf;L :jf:gL dflg;af6} lng' kg]{5 .
-5_ o; lgod adf]lhd tnf;L lnFbf k|fKt ePsf dfnj:t'
jf sfuhftsf] ljj/0f tof/ u/L tLg lbgleq ljefu
;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
kl/R5]b–!!
ljljw
xcvi
%^= btf{ ePsf] JolQm;Fu vl/b ug{'kg]{M g]kfn ;/sf/, ;+j}wflgs lgsfo jf
k|b]z jf g]kfn ;/sf/ jf k|b]z cGtu{tsf] s'g} ;/sf/L lgsfo jf
;+ul7t ;+:yf jf :yfgLo txn]] g]kfnleq Psk6sdf aL; xhf/ xhf/
?k}ofFeGbf a9Lsf] s/ nfUg] j:t' jf ;]jfsf] vl/b ubf{ btf{ ePsf]
JolQm;Fu dfq vl/b ug'{ kg]{5 .
%&= s"6g}lts ;'ljwf ;DaGwdfM P]gsf] bkmf @% sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -
s_ sf] k|of]hgsf] nflu s"6g}lts ;'ljwf k|fKt JolQmn] k//fi6«
dGqfnon] lbPsf] lg:;f ;d]t ;+nUg /fvL s/sf] /sd lkmtf{ kfpg
ljefu ;dIf b/vf:t lbg' kg]{5 .
%*= lgz'Ns ;xof]u / ;"rgfM g]kfn ;/sf/n] b]xfosf ;xof]u tyf ;"rgf
lgMz'Ns k|bfg ug]{5 M–
-s_ s/ k|of]hgsf] lgldQ ckgfpg' kg]{ k|lqmofx¿sf]
hfgsf/L,
-v_ s/bftf lzIff ;DaGwL k|sfzgx¿ .
xcvii
%*s= =====
%(= d"No clej[l4 s/ ;DaGwL ax; k}/jLM s/ ;DaGwL s'g} d'2fsf] ax;
k}/jL ug'{kg]{ eP ;/sf/L jlsnaf6 x'g]5 .
^)= kl/rokqsf] 9fFrfM s/ clws[tsf] kl/rokqsf] 9fFrf cg';"rL–@! adf]lhd
x'g]5 .
(162)
 
^!= lgb]{lzsf agfpg]M P]g tyf of] lgodfjnL sfof{Gjog ug{ g]kfn ;/sf/,
cy{ dGqfnon] cfjZos lgb]{lzsfx¿ agfO{ hf/L ug{ ;Sg]5 .
^@= cg';"rLdf yk36 tyf x]/km]/M xcviiicy{ dGqfnon] g]kfn /fhkqdf
;"rgf k|sfzg u/L cg';"rLx¿df cfjZos yk36 tyf x]/km]/ ug{
;Sg]5 .
^#= vf/]hL / arfpmM -!_ b]xfosf lgodx¿ vf/]h ul/Psf 5g\M
-s_ dgf]/~hg s/ lgodx¿, @)!*,
-v_ laqmL s/ lgodx¿, @)@$,
-u_ 7]Ssf s/ lgodfjnL, @)@$ .
-@_ pklgod -!_ df plNnlvt lgodx¿ adf]lhd eP u/]sf]
sfd sf/afxLx¿ o;} lgodfjnL adf]lhd eP u/]sf] dflgg] 5g\ .

(163)
 
99
*cg';"rL–1
-lgod 3 sf] pklgod -1_ / -2_ ;¤u ;DalGwt_

g]kfn ;/sf/

cfGtl/s /fh:j ljefu

Jofj;flos :yfoL n]vf gDa/ -B-PAN_ sf nflu b/vf:t kmf/fd

v)* sM k|fs[lts JolStsf] nflu

>L cfGtl/s /fh:j sfof{no÷s/bftf ;]jf sfof{no,

====================================================================.

 
 
cfos/ d"=c=s/
   

* lrGx nfu]sf] dxn tkfO{nfO{ nfu" x'g] ePdf dfq eg'{xf]nf .

(164)
 
1= Psnf}^L kmd{ ;DaGwL] ljj/)f

-s_ kmd{sf] l;=g+=

-v_ kmd{sf] gfd g]kfnL            

c+u]|hL -Capital Letters_            

-u_ btf{ ;DaGwL ljj/0fx?


btf{ g+= btf{ ldlt jif{ dlxgf ut] lgsfo / :yfg
        

*    g]kfn /fhkqdf ldlt @)&#.$.@$ df k|sflzt ;"rgfåf/f x]/km]/ ul/Psf] .

(165)
 
- 3_ sf/ f]a f/ z'? ldlt jf ;'? x'g ] ldlt
वषर् मिहना गते

- ª_ s] of] gofF sf/ f]a f/ xf] jf c ? sf]]x Laf6 gfd;f/ L eO{ c fPsf] xf] < gofF gfd;f/ L eO c fPsf]
kmd{ s;af6 gfd;f/ L eO{ cfPsf] xf] pNn]v ug'{x f]; \
kmd{ gfd;f/ L u/ L lb g] s/ b ftfsf] :yfoL n]v f g+= gfd;f/ L ldlt
jif{ dlxgf ut]

- r_ kmd{s f] 7]u fgf kqfrf/ ug]{ 7]u fgf


lhNnf
d=g=kf÷p=d=g=kf÷g=kf=÷ufpFk flnsf
j8f g+=
6f]n ÷dfu{
3/ g+= ÷ Ans g+=
6]l nkmf]g g+=
df]j fOn g+=
kf]= j=g+=
Od]n / j]e ;fO6
km\o fS; g+
ljj/0f yk ug'{k/]df yk kfgfx? k|of]u ug'{xf];\ .

(166)
 
-5_ uf]b fdsf] 7 ]u fgf kqfrf/ ug]{ 7 ]u fgf
lhNnf
d =g=kf÷ p=d =g=kf÷ g=kf=÷ ufpFk flnsf
j8f g+=
6f]n ÷ d fu{
3 / g+= ÷ Ans g+=
6]l nkmf]g g+=
d f]j fOn g+=
kf]= j=g+=
Od ]n / j]e ;fO6
km\o fS; g+
uf ]b f d e f 8f d f lnOP sf ] e P d f *
klxnf] aLrsf] y/
!= 3/wgLsf] gfd , y/
@ :yf=n]= g+ $= d f]j fOn g+
# = 6]l nkmf]g g+= %= Od n]
ljj/0f yk ug'{k /]d f yk k Ggf x? k |o f ]u ug'{x f ]; \ .
-h_ zfvfsf] 7 ]u fgf * kqfrf/ ug]{ 7 ]u fgf
lhNnf
d =g=kf÷ p=d =g=kf÷ g=kf=÷ ufpFk flnsf
j8f g+=
6f]n ÷ d fu{
(167)
 
3/ g+= ÷ Ans g+=
6]l nkmf]g g+=
df]j fOn g+=
kf]= j=g+=
Od]n / j]e ;fO6
km\o fS; g+
ef8fdf a;]s f] ePdf *
klxnf] aLrsf] y/
!= 3/wgLsf] gfd, y/
@ :yf=n]= g+ $ = df]j fOn g+
#= 6]l nkmf]g g+= %= Od]n
ljj/0f yk ug'{k /]d f yk kfgfx? k|o f]u ug'{x f]; \ .
2= J ofj;flos ljj/ )f
sfof{n o k|o f]h gsf] nflu -SITC_

(168)
 
3= s f/ f]a f/ s f] ljj/ )f tyf cg'd fg

ut c f=j sf] sf/ f]a f/ o; cf=j=sf] c g'd fg


s'n sf/ f]a f/ / sd
d"= c=s/ nfUg] sf/ f]a f/ / sd
d"= c=s/ 5'6 sf/ f]a f/ / sd

4 = k |f ]k |f O^ / s f] k l/ r o

-s_ JolQmsf] gfd, y/


klxnf] jLrsf] y/
g]k fnL
c +u |]h L - Capital Letters)
-v_ hGd ldlt -u_ lnË
jif{ dlxgf ut] k'? if dlxnf cGo

-3_ / fli6«o tf
-ª_ s/ b ftfsf] kl/ ro u/ fpg] sfuhftx?
!= sfuhftsf] lsl;d 2=kl/ro kq g= # = hf/L ug]{ sfof{n o / $= hf/L u/]s ]f ldlt

(169)
 
]- r_ 7 ]u fgf
:yfoL 7 ]u fgf xfnsf] 7 ]u fgf
lhNnf
d=g=kf÷ p=d=g=kf÷ g=kf=÷ ufpFk flnsf
j8f g+=
6f]n ÷ dfu{
3/ g+= ÷ Ans g+=
6]l nkmf]g g+=
df]j fOn g+=
kf]= j=g+=
Od]n / j]e ;fO6
km\o fS; g+
-5_ k|f ]k |f O6/ sf] kl/ jf/ sf ;b:ox?sf] ljj/ 0f
q m =;+ gf tf gf d , y/ :yf =n]= g+ k ]z f J oj;f o k l/ro k q g++ hf /L ug]{ sf of {n o / :yf g
1 klt÷ klTg
2 afa'
3 cfdf
4 xh'/ a'j f
5 ;+/ Ifs

(170)
 
5 = ;D ks{ JolQ m - k|f ]k |f O^/ eGbf km /s eP df dfq_
-s_ JolQmsf] gfd, y/
klxnf] aLrsf] y/
g]k fnL
c+u ]|h L -Capital Letters_

-v_ kb -u_ k]z f -3_ :yf=n]= g+=

-ª_ kl/ro u/fpg] sfuhftx?


!= sfuhftsf] lsl;d @= kl/rokq g= # = hf/L ug]{ sfof{n o / :yfg $= hf/L u/]s ]f ldlt

-r_ 7 ]u fgf
:yfoL 7 ]u fgf xfnsf] 7 ]u fgf
lhNnf
d=g=kf÷p=d=g=kf÷g=kf=÷ufpFk flnsf
j8f g+=
6f]n ÷dfu{
3/ g+= ÷ Ans g+=
6]l nkmf]g g+=
df]j fOn g+=
kf]= j=g+=
Od]n / j]e ;fO6
km\o fS; g+

(171)
 
6= d"N o cle j[l $ s / b tf{

-s_ btf{ nfu" x'g ] ldlt वषर् क़ गते

-v_ d"= c=s/ ;Dks{ JolQm -olb dfly g+= % df pNn]v ul/Psf] JolQm afx]s eP dfq pNn]v u'g {x f]; \ _
-u_ JolQmsf] gfd klxnf] aLrsf] y/
g]k fnL
c+u |]h L - Capital Letters _

-3_ kb -ª_ k]z f -r_ :yf=n]= g+=

-5_ kl/ro u/fpg] sfuhftx?


! sfuhftsf] lsl;d @ kl/rokq g= # hf/L ug]{ sfof{n o / :yfg $ hf/L u/]s ]f ldlt

(172)
 
h_ 7]u fgf
:yfoL 7]u fgf xfnsf] 7]u fgf
lhNnf
d=g=kf÷p=d=g=kf÷g=kf=÷ufpFk flnsf
j8f g+=
6f]n ÷dfu{
3/ g+= ÷ Ans g+=
6]l nkmf]g g+=
df]j fOn g+=
kf]= j=g+=
Od]n / j]e ;fO6
km\o fS; g+
dfly pNn]v ePsf s'g } ljj/ 0fx?df kl/ jt{g ePdf kl/ jt{g ePsf] ldltn] !% lbg leq ;DalGwt cf=/ f=sf= tyf
s/ bftf ;]j f sfof{n odf hfgsf/L u/ fO{ cBfjlws ug]{5 ' .
o; b/ vf:t kmf/ fddf pNn]v ePsf] ljj/ 0fx? / k]z u/ ]s f sfuhftx? ;xL / ;To 5g\ s'g } km/ s k/]d f k|r lnt
sfg"g adf]l hd ;x'Fn f a'e mfpFn f .
klxnf] aLrsf] y/ jif{ dlxgf ut]
lgj]b ssf] gfdy/ b / vf:t ldlt

(173)
 
cfj]b ssf] b:tvt cf}7fsf] 5fk

bfof¤ jfof¤

sfof{n o k|o f]h gsf] nflu -b / vf:tjfnfn] eg{ gkg]{_


ljj/ 0f 5fglag / :jLs[l t M
1 k|b fg ul/ Psf] :yf=n]v f=g+=
jif{ dlxgf ut]
2 :yfoL n]v f gDj/ b tf{ nfu" x'g ] ldlt
jif{ dlxgf ut]
d"= c = s/ b tf{ nfu" x'g ]
3 ldlt अिनवायर्  दतार् विे छक  दतार्
4 d"= c =s/ ljj/ 0f k]z ug'{ kg]{ c jlw dfl;s å}d fl;s rf}d fl;s
5 :jLs[t ug]{ s/ c lws[t sf] - USER ID)
klxnf] a Lrsf] y/
6 :jLs[t ug]{ s/ c lws[t sf] gfd, y/
7 b :tvt
jif{ dlxgf ut]
8 ldlt
9 sfof{n osf] gfd

(174)
 
v08 vM lgsfosf] nflu
>L cfGtl/s /f h:j sfof{n o÷s/bftf ;]j f sfof {n o,
====================================================================.
cfos/ d"= c=s/

* lrGx nfu ]s f] dx n tkfO{n fO{ nfu' x 'g ] eP df dfq eg'{x f ]n f .

1= cfj]b s -lgs fo_ s f] k l/ r o

-s_ c fj]b s -lgsfo_ sf] gfd


g]k fnL
c+u ]|h L - Capital Letters _
-v_ Joj;fo btf{ ljj/ 0f
btf{ g+ btf{ ldlt jif{ dlxgf ut] sfof{n o / :yfg

-u_ sf/ f]j f/ z'? ePsf] jf z'? x'g ] ldlt jif{ dlxgf ut]

(175)
 
2 = s f/ f]j f/ :yns f] &]u fgf

kqfrf/ ug]{ 7]u fgf


lhNnf
d=g=kf÷p=d=g=kf÷g=kf=÷ufpFk flnsf
j8f g+=
6f]n ÷dfu{
3/ g+= ÷ Ans g+=
6]l nkmf]g g+=
df]j fOn g+=
kf]= j=g+=
Od]n / j]e ;fO6
km\o fS; g+
ef8fdf a;]s f] ePdf *

(176)
 
klxnf] aLrsf] y/
!= 3/wgLsf] gfd, y/
@ :yf=n]= g+ $= df]j fOn g+
#= 6]l nkmf]g g+= %= Od]n
uf]b fdsf] 7]u fgf
lhNnf
d=g=kf÷p=d=g=kf÷g=kf=÷ufpFk flnsf
j8f g+=
6f]n ÷dfu{
3/ g+= ÷ Ans g+=
6]l nkmf]g g+=
df]j fOn g+=
kf]= j=g+=
Od]n / j]e ;fO6
km\o fS; g+
uf]b fd ef8fdf lnOPsf] ePdf *

(177)
 
klxnf] aLrsf] y/
!= 3/wgLsf] gfd, y/
@ :yf=n]= g+ $ = df]j fOn g+
#= 6]l nkmf]g g+= %= Od]n
zfvf/k|z fvfsf] 7]u fgf *
lhNnf
d=g=kf÷p=d=g=kf÷g=kf=÷ufpFk flnsf
j8f g+=
6f]n ÷dfu{
3/ g+= ÷ Ans g+=
6]l nkmf]g g+=
df]j fOn g+=
kf]= j=g+=
Od]n / j]e ;fO6
km\o fS; g+
ef8fdf a;]s f] ePdf *

(178)
 
klxnf] aLrsf] y/
!= 3/wgLsf] gfd, y/
@ :yf=n]= g+ $= df]j fOn g+
#= 6]l nkmf]g g+= %= Od]n
3 = k |w fg / ;Dk s { s fof{n os f] &]u fgf -s f/ f]j f/ : yn e Gb f k m/ s e Pd f_
kqfrf/ ug]{ 7]u fgf
lhNnf
d=g=kf÷p=d=g=kf÷g=kf=÷ufpFk flnsf
j8f g+=
6f]n ÷dfu{
3/ g+= ÷ Ans g+=
6]l nkmf]g g+=
df]j fOn g+=
kf]= j=g+=
Od]n / j]e ;fO6
km\o fS; g+
ef8fdf a;]s f] ePdf *

(179)
 
klxnf] aLrsf] y/
!= 3/wgLsf] gfd, y/

@ :yf=n]= g+ $ = df]j fOn g+


#= 6]l nkmf]g g+= %= Od]n

4 = J ofj;flos ljj/ )f

sfof{n o k|o f]h gsf] nflu -SITC_

5= Jofj;flos ;+: yfs f] Kf|s f/

k|f =ln ;fem]b f/ L kmd{ klJns s+= ;xsf/ L


k/f]k sf/ L ;+: yf z}l Ifs ;+: yf c :ktfn c Go

(180)
 
6= ;+r fns ;ld lt, J oj: yfk g ;ld lt, s fo{; ld lts f ;b :ox? tyf ;fe m ]b f/ x? s f] ljj/ )f
l;=g+ ;+r fnssf] gfd , y/ :yf=n]= g+

;fem]b f/x?sf] ljj/0f


l;=g+ ;fem]b f/x?sf] gfd, y/ :yf=n]= g+

7= s f/ f]a f/ s f] ljj/ ) f tyf cg'd fg


ut cf=j=sf] sf/ f]a f/ o; c f= j sf] c g'd flgt sf/ f]a f/
s'n s/ nfUg] sf/ f]a f/ -lgsf;L ;d]t _

(181)
 
s'n cfo s/ nfUg] sf/ f]a f/ -lgsf;L ;d]t _
s'n d"= c =s/ gnfUg] sf/ f]a f/ -lgsf;L ;d]t _

8= k |a Gw lgb ]{z s tyf k |d 'v s fo{s f/ L clws [t

-s_ gfd,y/
klxnf] aLrsf] y/
g]k fnL
c+u |]h L - Capital Letters_

-v_ kb -u_ lgo'l Qm ldlt jif{ dlxgf ut]

-3_ df]j fOn


-ª_ /fli ^<o tf -r_ Od]n
-5_ kl/ro u/fpg] sfuhftx?
! sfuhftsf] k|s f/ @ kl/ ro kq g+= # hf/ L ug]{ sfof{n o / :yfg $ hf/ L u/ ]s ]f ldlt

(182)
 
-h_ 7]u fgf
:yfoL xfnsf] 7]u fgf
lhNnf
d=g=kf÷p=d=g=kf÷g=kf=÷ufpFk flnsf
j8f g+=
6f]n ÷dfu{
3/ g+= ÷ Ans g+=
6]l nkmf]g g+=
df]j fOn g+=
kf]= j=g+=
Od]n / j]e ;fO6
km\o fS; g+

9= d"N o cle j[l $ s / b tf{

-s_ d"= c=s/ ;Dks{ JolQm -olb dfly g+= * df pNn]v ul/Psf] JolQm afx]s eP dfq pNn]v u'g {x f]; \ ._
-v_ gfd, y/

(183)
 
klxnf] aLrsf] y/
g]kfnL
c+u|]hL -Capital Letter_
jif{ dlxgf ut]
-u_ lgo'lQm ldlt -3_ kb
-ª_ kmf]g g+=/ df]jfOn g+= -r_ Od]n
-5_ /fli^<otf
-h_ kl/ro u/fpg] sfuhftx?
! sfuhftsf] k|sf/ @ kl/rokq g+= # hf/L ug]{ sfof{no / :yfg $ hf/L u/]s]f ldlt

-em_ 7]ufgf :yfoL xfnsf] 7]ufgf


lhNnf
d=g=kf÷p=d=g=kf÷g=kf=÷ufpFkflnsf
j8f g+=
6f]n÷dfu{
3/ g+= ÷ Ans g+=

(184)
 
6]l nkmf]g g+=
df]j fOn g+=
kf]= j=g+=
Od]n / j]e ;fO6
km\o fS; g+
dfly pNn]v ePsf ljj/ 0fx?df s'g } kl/ jt{g ePdf kl/ jt{g ePsf] ldltn] !% lbg leq ;DalGwt sfof{n odf
hfgsf/ L u/ fO{ cBfjlws ug]{5 ' .
o; b/ vf:t kmf/ fddf pNn]v ePsf] ljj/ 0fx? / k]z u/ ]s f sfuhftx? ;xL / ;To 5 g\ s'g } km/ s k/ ]d f k|r lnt
sfg"g adf]l hd ;x'Fn f a'e mfpFn f .
klxnf] aLrsf] y/ jif{ dlxgf ut]
lgj]b ssf] gfd, y/ b/ vf:t ldlt
sDkgLsf] 5fk
kb
cfj]b ssf] b:tvt

(185)
 
s fof{n o k |o f]h gs f] nflu -b / vf: tjfnfn] e g{ gk g]{_
ljj/0f 5fglag / :jLs[l t M

1 k|b fg ul/Psf] :yf=n]= g+= ;+o 'Q m pkqm d btf{ g+=

jif{ dlxgf ut]


2 :yfoL n]v f gDj/ btf{ nfu" x'g ] ldlt
jif{ dlxgf ut]
3 d"= c=s/ btf{ nfu" अिनवायर्  दतार् व ेि छक  दतार्
4 d"= c=s/ ljj/0f k]z ug'{ kg]{ cjlw dfl;s å}d fl;s rf}d fl;s
5 :jLs[t ug]{ s/ clws[t sf] (USER ID)
klxnf] aLrsf] y/
6 :jLs[t ug]{ s/ clws[t sf] gfd, y/
7 b:tvt
jif{ dlxgf ut]
8 ldlt
9 sfof{n osf] gfd

(186)
 
v08 uM ;+o 'Q m pkqmd tyf c:yfO{ n]v f gDa/sf nflu
>L cfGtl/ s / fh: j s fof{n o÷s / b ftf ;]j f s fof{n o,

====================================================================.
cfos / d "= c=s /

* lrGx nf u]s f] dx n tkfO{n fO{ nf u' x 'g ] eP df dfq eg'{x f]n f .

1= c fj]b s -lgsfo_ sf] kl/ro

-s_ cfj]b s -lgsfo_ sf] gfd


g]k fnL
c +u ]|h L -Capital Letters_

-v_ Joj;fo btf{ ljj/0f


btf{ g+ btf{ ldlt jif{ dlxgf ut] sfof{n o / :yfg

(187)
 
-u_ sf/f]j f/ z'? ePsf] jf z'? x'g ] ldlt jif{ dlxgf ut]

-3_ sf/f]j f/ c GTo x'g ] jf ;DkGg x'g ] ldlt jif{ dlxgf ut]

2 = s f/ f]j f/ : yns f] &]u fgf


kqfrf/ ug]{ 7]u fgf
lhNnf
d=g=kf÷p=d=g=kf÷g=kf=÷ufpFk flnsf
j8f g+=
6f]n ÷dfu{
3/ g+= ÷ Ans g+=
6]l nkmf]g g+=
df]j fOn g+=
kf]= j=g+=
Od]n / j]e ;fO6
km\o fS; g+

(188)
 
ef8fdf a;]s f] ePdf *
klxnf] aLrsf] y/
!= 3/ wgLsf] gfd, y/
@ :yf= n]= g+ $ = df]j fOn g+
#= 6]l nkmf]g g+= %= Od]n

3 = Jofj;flos ;+: yfs f] Kf|s f/

;+o'Qm pkqmd (JV) c:yfO{

;+o 'Q m pkqmd e Pd f


;+o 'Q m pks|d sf] c fj4tf kmd{s f] ljj/ 0f -d'V o ;fem]b f/ l;=g+= ! df pNn]]v ug]{_
l;=g+ ;fem]b f/ x?sf] ljj/ 0f :yf=n]= g+ lx:;f k|l tzt (JV ratio) kmf]g Gf+

(189)
 
J oj;fo ;+r fns ÷;Dk s { J olQm s f]
-s_ gfd,y/
klxnf] aLrsf] y/
g]k fnL
c +u |]h L -Capital Letter_

-v_ kb -u_ lgo'l Qm ldlt jif{ dlxgf ut]

-3_ kmf]g g+= / df]j fOn g+=


-ª_ /f li ^<o tf -r_ Od]n
-5 _ kl/ ro u/fpg] sfuhftx?
! sfuhftsf] k|s f/ @ kl/ rokq g= # hf/L ug]{ sfof{n o / :yfg $ hf/L u/]s ]f ldlt

-h_ 7]u fgf


:yfoL xfnsf] 7]u fgf
lhNnf
d=g=kf÷p=d=g=kf÷g=kf=÷ufpFk flnsf

(190)
 
j8f g+=
6f]n ÷dfu{
3/ g+= ÷ Ans g+=
6]l nkmf]g g+=
df]j fOn g+=
kf]= j=g+=
Od]n / j]e ;fO6
km\o fS; g+
dfly pNn]v ePsf ljj/ 0fx?df s'g } kl/jt{g ePdf kl/ jt{g ePsf] ldltn] !% lbg leq ;DalGwt sfof{n odf
hfgsf/L u/fO{ cBfjlws ug]{5 ' .
o; b/vf:t kmf/ fddf pNn]v ePsf] ljj/ 0fx? / k]z u/ ]s f sfuhftx? ;xL / ;To 5g\ s'g } km/ s k/ ]d f
k|r lnt sfg"g adf]l hd ;x'Fn f a'e mfpFn f .

klxnf] aLrsf] y/ jif{ dlxgf ut]


lgj]b ssf] gfd, y/ b/ vf:t ldlt

(191)
 
sDkgLsf] 5fk
kb
cfj]b ssf] b:tvt

s fof{n o k |o f]h gs f] nflu -b / vf: tjfnfn] e g{ gk g]{_


ljj/0f 5fglag / :jLs[l t M
1 k|b fg ul/Psf] :yf=n]= g= संयक्
ु त  उपक्रम  दतार्   न+=
jif{ dlxgf ut]
jif{ dlxgf ut]
3 d"= c=s/ btf{ nfu" x'g ] अिनवायर्  दतार् व ेि छक  दतार्
4 d"= c=s/ ljj/0f k]z ug'{k g]{ cjlw dfl;s å}d fl;s rf}d fl;s
5 :jLs[t ug]{ s/ clws[t sf] (USER ID)
klxnf] aLrsf] y/
6 :jLs[t ug]{ s/ clws[t sf] gfd, y/
7 b:tvt
jif{ dlxgf ut]
8 ldlt
9 sfof{n osf] gfd

(192)
 
!))
cg';"rL–@
=========================

(193)
 
!)!
cg';"rL–#
-lgod % ;“u ;DalGwt_
g]kfn ;/sf/
kmf]6f]
cy{ dGqfno
cfGtl/s /fh:j ljefu
:yfoL n]vf gDa/ -kfg_ btf{ k|df0f kq

kfg ldlt
cfGtl/s /fh:j sfof{no d"=c=s= btf{ ldlt
lbg dlxgf ;fn
s/bftfsf] gfd
sf/f]af/sf] gfd
s/bftfsf] k|sf/
7]ufgf
Joj;fo sf/f]af/x?
      ______________________                  ____________________ 
s/bftfsf] b:tvt s/ clws[tsf] b:tvt

cltl/Qm sf/f]af/x?
sf/f]af/sf] gfd 7]ufgf ;'? ldlt s/ clws[tsf] b:tvt

(194)
 
cg';"rL–$
-lgod !! sf] pklgod -!_ ;“u ;DalGwt_
g]kfn ;/sf/
cy{ dGqfno
cfGtl/s /fh:j ljefu
o; b/vf:t kmf/fdsf] b'j} v08 eg'{ kg]{5
v08 ! gof“ s/bftfn] eg'{ kg]{ v08 @ ;fljssf] s/bftfn] eg'{ kg]{
d}n]÷xfdLn] lgDglnlvt ldltdf rfn' Joj;fosf] ?kdf d}n]÷xfdLn] lgDglnlvt ldltdf rfn' Joj;fosf] ?kdf
Pp6f sf/f]af/ d]/f]÷cfÇgf] lgoGq0fdf lnPdf 5'÷5f}+ . Pp6f sf/f]af/ x:tfGt/0f u/LlbPsf] 5'÷5f}+ .
ldlt ldlt
s;af6 s;nfO{
-;fljs dflnssf] gfd_
d"No clej[l4 s/ ljj/0f kmf/fd ! d}n]÷xfdLn] o;};fy -gof“ dflnssf] gfd_
;+nUg u/]sf] 5'÷u/]sf 5f}+ . klxn] g} hDdf ul/;s]sf] pQm ldltkl5 dnfO{÷xfdLnfO{ btf{ x'g] bfloTj /xg] 5}g .
5'÷5f}+ . d÷xfdL btf{ x'g of]Uo /xg] 5}g÷5}gf}+ . d÷xfdL :j]R5fn]
btf{sf] nflu u/]sf] cfÇgf] cg'/f]w lkmtf{ lnG5'÷lnG5f}+ .
   
of] b/vf:t dGh'/ ul/Pdf d÷xfdL lgDg s'/fsf] 3f]if0ff
    dGh' / ePdf
    d÷xfdL        s'/f
ub{5'÷ub{5f}+ M
b/vf:t lgDg lnlvt 
ub{5'÷ub{5f}+ M   btf{ gDa/ gfd;f/L gul/Psf] cj:yfdf d}n]÷xfdLn]
 bfjL ug{ kfpg] d}n]÷xfdLn] lt/]sf s'g} s/ /sd bfjL
  d"No clej[l4 s/ ljj/0fdf pNn]lvt ;Dk"0f{ cjlw ug]{ clwsf/ gof“ dflnsnfO{ x'g]5 .
jfkt ltg'{ kg]{ ;a} d"No clej[l4 s/ ;lxt d]/f]÷xfd|f] 
klxnf] d"No clej[l4 s/ ljj/0f d"No clej[l4 s/   cfGtl/s /fh:j sfof{non] gof“ dflnsnfO{ u/]sf] s'g}
sfof{nodf k]z ug]{5'÷ug]{5f}+ . e'QmfgLn] pQm /sd dfly d]/f]÷xfd|f] s'g} clwsf/ eP ;f]
 k"/f x'g]5 .
  ;fljssf] dflnsn] k]z ug'{ kg]{ t/ gu/]sf s'g} 
ljj/0f eP k]z ug]{5'÷ug]{5f}+ .   d}n]÷xfdLn] d"No clej[l4 s/ ;lxt lgDg adf]lhd
 d"Nof+sg ul/Psf df}Hbft tyf ;DklQ cfkm';“u} /fv]sf]
 Joj;fo gfd;f/L x'g' cl3 ;fljssf] dflnsn] u/]sf] 5'÷5f}+ .
cfk"lt{ jfkt ltg'{ kg]{ s'g} s/ af“sL eP ;f] nufot
p;n] cfÇgf] df}Hbft tyf ;DklQ jfkt ltg'{ kg]{ d"No ?=
clej[l4 s/ ltg{ dGh'/ ub{5'÷ub{5f}+ .
 gfd;f/Lsf] ldltkl5 dnfO{÷xfdLnfO{ lgDg 7]ufgfdf
  gfd;f/L ldltkl5 s'g} cjlw jfkt ;fljssf] ;Dks{ ug{ ;lsg]5 M
dflnssf] gfddf k]z ul/Psf] s'g} ljj/0f d÷xfdLn]*
k]z u/]sf] dfGg] 5'÷5f}+ .

  cfGtl/s /fh:j sfof{non] btf{ gDa/ lbg'cl3
;fljssf] dflnsnfO{ e'QmfgL u/]sf] s'g} /sdn] pQm
/sd dfly d]/f]÷xfd|f] s'g} clwsf/ eP ;f] k'/f u/]sf]
dfGg] 5'÷5f}+ . 
b:tvt b:tvt

-dflns÷;fem]bf/÷;~rfns÷sDkgL ;lrj, k|zf;s_ -dflns÷;fem]bf/÷;~rfns÷sDkgL ;lrj, k|zf;s_


ldlt ldlt

(195)
 
cg';"rL–%
-lgod !& ;“u ;DalGwt_
s/ lahssf] bf“rf

lahs gDa/ M sf/f]af/ ldltM ÷ ÷


laqm]tfsf] s/bftf btf{ gDa/ lahs hf/L ePsf] ldltM ÷ ÷

laqm]tfsf] gfd M
7]ufgf M
qm]tfsf] gfd M
7]ufgf M
qm]tfsf] s/bftf btf{ gDa/ M
e'QmfgLsf] tl/sf M gub÷r]s÷pwf/f]÷cGo

l;=g= ljj/0f kl/df0f k|lt OsfO{ d"No ?= hDdf d"No ?

======= k|ltztn] 5"6


s/ nfUg] d"No
======= k|ltztn] s/
hDdf

(196)
 
!)@
cg';"rL–%s=
-lgod !& ;“u ;DalGwt_
s/ lahssf] 9f“rf

lads -sDkgL_ sf] gfd / 7]ufgf M lahs g+=


aLdssf] :yfoL n]vf g+= s/ lahs
aLldtsf] gfd M
7]ufgf M
aLldtsf] :yfoL n]vf g+= hf/L ldlt M
clestf{ M
ljj/0f /sd ?=
aLdfn]v g+= se/gf]6 g+=
;Dk'li6 g+= aLdf z'Ns
aLdf° /sd ?= cft°sf/L sfo{, x'nb·f tyf tf]8kmf]8
cjlw b]lv ;Dd gfd;f/L b:t'/
l6s6 b:t'/
s/ nfUg] hDdf d"No
∞ d"=c= s/
s"n hDdf

lgldQ M sDkgLsf] gfd


clwsf/ k|fKt b:tvt

(197)
 
!)#
cg';"rL – %v
-lgod !& sf] pklgod -!s_ ;“u ;DalGwt_
s/ lahssf] 9f“rf
lahs gDa/
laqm]tfsf] gfd M sf/f]af/ ldlt M ÷ ÷
7]ufgf M lahs hf/L u/]sf] ldlt M ÷ ÷
kmf]g g+= M O{d]n M
ÇofS; g+= M j]a ;fO6 M
laqm]tfsf] s/bftf btf{ gDa/ (PAN) : 
qm]tfsf] gfd M
7]ufgf M
qm]tfsf] s/bftf btf{ gDa/ -s/ btf{ gDa/ ePdf_M
e'QmfgLsf] t/Lsf M gub÷r]s÷pwf/f]
l;=g+= ljj/0f kl/df0f k|lt OsfO{ clGtd hDdf /sd
pkef]Qmf d"No ?= ?=

hDdf /sd
d"=c=s/ === k|ltzt
5"6
v'b /sd

======================
laqm]tfsf] ;xL
 

(198)
 
cg';"rL–^
-lgod !* ;“u ;DalGwt_
;+lIfKt s/ lahssf] 9f“rf

lahs gDa/ M ldlt M


laqm]tfsf] gfd M
7]ufgf M

s/bftf btf{ g+j/  


s/sf] b/ -k|ltzt_ M
l;=g+= ljj/0f kl/df0f d"No k|lt hDdf d"No
O{sfO{

5"6
hDdf d"No

!)$
gf]6 M bz xhf/ ?k}of“ eGbf a9L s/ nfUg] d"Nosf] a:t' jf ;]jfsf] laqmLdf of] lahs
hf/L ul/g] 5}g .

======================
laqm]tfsf] ;xL
gfd / 7]ufgf

(199)
 
cg';"rL – &
-lgod @# sf] pklgod -!_ sf] v08 -s_ ;“u ;DalGwt_
d"No clej[l4 s/ n]vf

v/Lb÷cfoft laqmL÷lgof{t
ldlt ljj/0f v/Lb jf s/sf] s/ ldlt ljj/0f laqmL jf s/sf] b/ s/ /sd
k}7f/L b/ /sd lgsf;L
d"No d"No

of] n]vf k|To]s dxLgf tof/ u/L cfkm};“u /fVg' kg]{5 .

(200)
 
!)$
cg';"rL–*
-lgod @# sf] pklgod -!_ sf] v08 -^_ ;“u ;DalGwt_
v/Lb vftf

      s/bftf btf{ gDa/

v/Lb ePsf] cjlw M dxLgf ==================== ;fn=======================


k"“hLut s/of]Uo
lahs s/ of]Uo v/Lb s/ of]Uo k}7f/L
hDdf v/Lb s/ 5"6sf] v/Lb÷k}7f/L / s/
lahs cfk"lt{stf{sf] cfk"lt{stf{sf] d"No v/Lb d"No
ldlt d"No s/ -?=_ d"No s/ -?=_ d"No s/ -?=_
gDa/ gDa/ gDa/

(201)
 
cg';"rL – (
-lgod @# sf] pklgod -!_ sf] v08 -^_ ;“u ;DalGwt_
laqmL vftf

      s/bftf btf{ gDa/

v/Lb ePsf] cjlw M dxLgf ==================== ;fn =======================

lahs hDdf s/ 5"6sf] z"Go s/ of]Uo laqmL


b/df
ldlt lahs v/Lbstf{ v/Lbstf{sf] laqmL laqmL
laqmL d"No s/
gDa/ btf{ g+= -lgof{t_

s"n hDdf

(202)
 
105
अनुसूची-10
ँ सम्बिन्धत
िनयम २६ को उपिनयम (१) सग
नेपाल सरकार
अथर् मन्ऽालय
आन्तिरक राजःव िवभाग

मूल्य अिभवृि कर िववरण फाराम


जुन अविधको हो त्यसमा (√) िचन्ह लगाउनुहोस्
कर अविध  मािसक  साउन भदौ असोज  काितर्क  मं िसर  पुस माघ  फागुन  चैत वैशाख जेठ असार
वषर्    ै मािसक  साउन, भदौ  असोज, काितर्क  मं िसर, पौष  माघ, फागुन  चैत, वैशाख  जेठ, असार 
  चौमािसक साउनदे िख काितर्कसम्म मं िसरदे िख फागुनसम्म चैतदे िख असारसम्म

करदाता दतार् नम्बर 

नाम ठे गाना
टे िलफोन नं. मोबाइल नम्बर

(203)
 
यिद यस अविधमा कारोवार नगरे को भए तलका महलमा शुन्य राखेर िववरण भनुह
र् ोस। 1 भन्दा घटी भएमा पैसालाई 1 मा िमलान
गरी िववरण भनुह
र् ोला ।
कारोबार मुल्य खिरदमा ितरे को कर िवबीमा संकलन गरे को कर
बेिडट डेिवट
1. िबबी
1.1 कर लाग्ने िबबी
1=2 िनकासी
1=3 छु ट िवबी
2= खिरद/ पैठारी
2.1 कर लाग्ने खिरद
2.2 कर लाग्ने पैठारी
2.3 छु ट खिरद
2.4 छु ट पैठारी
3. अन्य
3.1 अन्य थपघट

(204)
 
4. जम्मा
5. डेिवट-बेिडट (+ वा -)

6. गत मिहनाको िमलान गनर् वाँकी


बेिडट
7. कुल ितनुर् पन कर (5-6) (+ वा -) 
8. कर िफतार् माग गिरएको रकम 
9. कर िफतार् मागको आधार (कुनै एकमा िचन्ह ( √ ) लगाउनुहोस् )
nuftf/ चार मिहनासम्म िमलान िनयिमत nuftf/ चार मिहनासम्म िमलान अन्य
गदार् पिन िमलान नभएको िनयार्तकतार् नभएको वढी दािखला मूल्य अिभवृि
कर
10. जम्मा भ ुक्तानी . भौचर नं.

11. कर अविधमा ूयोग गिरएका


कागजातह को िववरण

(205)
 
कुल खिरद िवजक सं ख्या

बेिडट नोट सं ख्या

*]lj^ gf]^ ;+Vof

बेिडट एडभाइस सं ख्या

डेिवट एडभाइस सं ख्या

िबबी िबजक जम्मा सं ख्या

यस कर िववरणमा उल्लेख गिरएको जानकारी सत्य र पूरा भएको व्यहोरा ूमािणत गदर्छु ।
करदाताको (USER ID) वषर् मिहना गते

नाम, थर िमित
हःताक्षर टे िलफोन नं.
पद मोबाइल नं.
 

(206)
 
कायार्लय ूयोजनको लािग माऽ
िववरण ूिवि गन कमर्चारीको जु गन अिधकृतको (USER ID)
(USER ID)
नाम, थर नाम, थर
हःताक्षर हःताक्षर
पद पद

(207)
 
!)^
cg';"rL–!!
-lgod !@ ;“u ;DalGwt_
g]kfn ;/sf/
cy{ dGqfno
cfGtl/s /fh:j ljefu
d"No clej[l4 s/ ljj/0f kmf/fd
-s/of]Uo sf/f]af/÷sf/f]af/ aGb ug]{ cj:yfdf eg]{_
jif{ ===== dlxgf ====== ! @ # $ % ^ & * ( !) !! !@
rf}dfl;s k|= bf]= t]= h'g dlxgfsf] xf] To;df  lrGx nufpg' xf]; .
s/bftf btf{ g+=
gfd        
7]ufgf

olb o; cjlwdf sf/f]af/ gu/]sf] eP tnsf dxndf z"Go /fv]/ ljj/0fdf x:tfIf/
ug'{xf];\ . ? ! eGbf 36L ePdf k};fnfO{ ? ! df ldnfg u/L ljj/0f eg'{xf]; .
sf/f]af/ d"No v/Lbdf lt/]sf] laqmLdf ;+sng
s/ -qm]l86_ u/]sf] s/ -8]lj6_
!= laqmL
!=! s/ nfUg] laqmL
!=@ lgsf;L
!=# 5"6 laqmL
@= v/Lb÷k}7f/L
@=! s/ nfUg] v/Lb
@=@ s/ nfUg] k}7f/L
@=# 5"6 v/Lb
@=$ 5"6 k}7f/L

(208)
 
#= cGo
#=! cGo yk36
#=@ s/ s§L bfjL
ul/;s]sf] :6s
$= hDdf
%= 8]la6 ÷qm]l86 -+ jf –_ ============================
^= ut dlxgfsf] ldnfg ug{ af“sL =========================================
&= s"n ltg'{ kg]{ s/ ? -%–^_ -+ jf –_ ============================
*= s/ lkmtf{ dfu ul/Psf] /sd ==========================================

d =================================== -k"/f gfd_ o; s/ ljj/0fdf pNn]v ul/Psf] hfgsf/L


;To / k"/f ePsf] Joxf]/f k|dfl0ft ub{5' .
x:tfIf/ ============================== ldlt================
kb ============
sfof{no k|of]hgsf] nflu dfq

sDKo"6/ btf{ M
ldlt M =========÷===========÷======= clws[t

(209)
 
!)&
cg';"rL–!@
-lgod @( sf] pklgod -!_ ;“u ;DalGwt_
g]kfn ;/sf/
cy{ dGqfno
cfGtl/s /fh:j ljefu
k|f/lDes s/ lgwf{/0f cfb]z
v08 -s_
>L ======================================= ldlt M =========================
!_ s/bftfsf] gfd
@_ s/bftfsf] 7]ufgf

#_ s/bftfsf] btf{ gDa/


$_ s/ lgwf{/0f ePsf] cjlw =====================================
%_ s/ lgwf{/0f ug]{ P]gsf] bkmf ============== tyf lgodfjnLsf] lgod ====================
;“u ;DalGwt .
lgDg cg';f/sf] s/ /sd ? ========================= -cIf]/]kL ===========================_
dfq ltg'{ gkg]{ cyjf kl/jt{g ug'{ kg]{ s'g} 7f]; k|df0f eP of] kq k|fKt ug'{ ePsf] kGw|
lbg leqs/ clws[t ;dIf k]z ug'{ xf]nf . cGoyf of] cfb]z k|fKt ug'{ ePsf] kGw|
lbgleq g]kfn ;/sf/sf] ;j{;l~rt sf]ifdf bflvtf x'g] u/L ============== l:yt
=================== a}+s÷gub bflvnf ug'{ xf]nf .
s/ lgwf{/0f ug'{ kg]{ sf/0fx?
!= Dofbleq s/ ljj/0f bflvnf gu/]sf]n]
@= cw'/f] jf q'l6k"0f{ s/ ljj/0f k]z u/]sf]n]
#= em'6\7f s/ ljj/0f k]z u/]sf]n]
$= cGo
^_ ldlt =================== ;Ddsf] Jofh / hl/jfgf u0fgf ul/Psf] 5 .

s/ clws[t

(210)
 
s/ cjlw

qm=;+ df=rf}= s/ cjlw jif{ s/ lgwf{/0f hl/jfgf yk Jofh hDdf


ePsf] /sd b:t"/
!
@
#
$
%
hDdf
b|i6Jo M s[kof C0ffTds c+s ePdf sf]i7leq /sd pNn]v ug'{ xf]nf .

sfof{no k|of]hgsf] nflu dfq

sDKo"6/ btf{ M
ldlt M =========÷===========÷======= clws[t

(211)
 
v08 -v_
clGtd s/ lgwf{/0f cfb]z

>L ======================================= hf/L ldlt M ========================


!_ s/bftfsf] gfd
@_ s/bftfsf] 7]ufgf

#_ s/bftfsf] btf{ gDa/


$_ s/ lgwf{/0f ePsf] cjlw =====================================
%_ s/ lgwf{/0f ug]{ P]gsf] bkmf ============== tyf lgodfjnLsf] lgod ===================
;“u ;DalGwt .
tkfO{+n] k]z ug'{ ePsf] hjfkm tyf k|df0f sfuhftx? ;d]t d"Nof°g ubf{ lgDg
cg';f/sf] s/ /sd ? ========================= -cIf]/]kL ===========================_ dfq ltg'{
kg]{ b]lvg cfPsf] 5 . pQm /sd of] cfb]z hf/L ePsf] ldltn] !% lbgleq g]kfn
;/sf/sf] ;j{;l~rt sf]ifdf bflvnf x'g] u/L ============== l:yt ===================
a}+s÷gub bflvnf ug'{ xf]nf . of] cfb]z hf/L ePsf] ldltn] !% lbgleq s/ ga'emfPdf
hl/jfgf, yk b:t'/ tyf Jofh nfUg] Joxf]/f ;"lrt ul/G5 . of] cfb]zdf lrQ ga'em] P]g
adf]lhd k'g/fj]bg lbg ;lsg] Joxf]/f hfgsf/L u/fOG5 .
s/ lgwf{/0f ug'{ kg]{ sf/0fx?
!= Dofbleq s/ ljj/0f bflvnf gu/]sf]n]
@= cw'/f] jf q'l6k'0f{ s/ ljj.0f k]z u/]sf]n]
#= em'6\7f s/ ljj/0f k]z u/]sf]n]
$= cGo
^_ ldlt =================== ;Ddsf] Jofh / hl/jfgf u0fgf ul/Psf] 5 .

s/ clws[t

(212)
 
s/ cjlw

qm=;+ df=rf}= s/ jif{ s/ lgwf{/0f hl/jfgf yk b:t"/ Jofh hDdf


cjlw ePsf] /sd

hDdf
b|i6Jo M s[kof C0ffTds c+s ePdf sf]i7leq /sd pNn]v ug'{ xf]nf .

sfof{no k|of]hgsf] nflu dfq

sDKo"6/ btf{ M
ldlt M =========÷===========÷======= clws[t

(213)
 
v08 -u_
ljz]if cfb]z
>L ======================================= cfb]z hf/L ldlt M========================
!_ s/bftfsf] gfd
@_ s/bftfsf] 7]ufgf

#_ s/bftfsf] btf{ gDa/


$_ hl/jfgf lgwf{/0f ePsf] cjlw =====================================
%_ hl/jfgf lgwf{/0f ug]{ P]gsf] bkmf ============== tyf lgodfjnLsf] lgod =============
;“u ;DalGwt .

hl/jfgf ug'{ kg]{ sf/0f


===========================================================================================================
===========================================================================================================
===========================================================================================================
^_ hl/jfgf /sd =====================================
tkfO{+n] of] cfb]z hf/L ePsf] ldltn] ;ft lbgleq g]kfn ;/sf/sf] ;j{;l~rt sf]ifdf
bflvtf x'g] u/L hl/jfgf /sd ? ================== cIf/]lk ===================================
dfq ============== l:yt =================== a}+s÷gub bflvnf ug'{ xf]nf . of] cfb]zdf lrQ
ga'em] P]g adf]lhd k'g/fj]bg lbg ;lsg] Joxf]/f hfgsf/L u/fOG5 .

s/ clws[t
sfof{no k|of]hgsf] nflu dfq

sDKo"6/ btf{ M
ldlt M =========÷===========÷======= clws[t

(214)
 
v08 -3_
k'g/fj]bgsf] ;"rgf
ldlt M

k'g/fj]bg btf{ g++


sf=sf]8 === jif{ === qmd
>Ldfg\ ======================
cfGtl/s /fh:j sfof{no,
=========================== .
d xfdLn] dxflgb]{zs ;dIf /fhZj Gofoflws/0fdf k'g/fj]bgsf] lgj]bg btf{
u/]sf] x'“bf lgDg /sd lgnDjg u/L lbg' x'g cg'/f]w 5 .

s/bftfsf] gfd
s/bftfsf] 7]ufgf

d"=c=s= btf{ gDa/


/fhZj Gofoflws/0f÷ cfGtl/s /fh:j ljefu btf{ g+= ================================
cfb]z g++= ================================= cfb]z ldlt ===================================
s/ cjlw
qm=;+ df=rf}= cjlw jif{ k'g/fj]bg k'g/fj]bg ul/Psf]
/sd
!
@
#
$
%
s"n hDdf

b:tvt ========================
sfof{no k|of]hgsf] nflu dfq

sDKo"6/ btf{ M
ldlt M =========÷===========÷======= clws[tsf] b:tvt

(215)
 
v08 -ª_
k'g/fj]bg ;dflKtsf] ;"rgf
ldlt M

k'g/fj]bg btf{ g++


sf=sf]8 === jif{ === qmd === 
s/bftfsf] gfd
s/bftfsf] 7]ufgf
d'=c=s btf{ gDa/
/fhZj Gofoflws/0f÷ cfGtl/s /fh:j ljefu btf{ g+= ================================

lg0f{o g++= =================================== lg0f{o ldlt ===================================

s/ cjlw

qm=;+ df= rf} cjlw jif{ k'g/fj]bg lg0f{odf 7x/


ul/Psf] /sd ul/Psf] /sd
!
@
#
$
%
^
s"n hDdf

b:tvt ============================

sfof{no k|of]hgsf] nflu dfq

sDKo"6/ btf{ M
ldlt M =========÷===========÷======= clws[tsf] b:tvt

(216)
 
cg';"rL–!#
-lgod #^ sf] pklgod -!_ ;“u ;DalGwt_
sfa' aflx/sf] kl/l:yltdf b:t"/ ldGxf ;DaGwL lgj]bg

  s/bftf bftf{ gDa/

>L s/ clws[tHo",
cfGtl/s /fh:j sfof{no,
=================================.
d"No clej[l4 s/ P]gsf] bkmf !( sf] pkbkmf -$_ tyf d"No clej[l4 s/ lgodfjnL,
@)%# jdf]lhd b]xfosf] d]/f sfa' aflx/sf] cj:yf k/]sf]n] Dofbleq lgj]bg lbg cfPsf]
5' .
!_ d]/f] ================================== gftf kg]{ >L÷>LdtL ============================== sf]
ldlt ======================== df d[To' ePsf] x'“bf lqmof a:g' k/]sf]n] .
@_ d ================================= ;'Ts]/L ePsf]n]
#_ d]/f] ================================== gftf kg]{ s/ a'emfpg' kg]{ JolQm >L÷>LdtL÷;'>L
========================== d/]sf] ÷ af}nfxf ePsf] ÷ j]kQf ePsf]n] =====================
$_ sfof{nodf cfp“bf vf]nf ÷ klx/f] ÷ lxp“ ÷ ===================== k|fs[lts sf/0fn]
af6f] aGb eO{ cfpg g;s]sf]n] .
%_ oftfoftsf] ;fwg ==================================== sf/0fn] k"0f{?kdf aGb ePsf]n] .

lgj]bg lbg' kg]{ xbDofb M


!_ bkmf ! jf # jf $ sf] xsdf ;ft lbgleq .
@_ bkmf @ sf] xsdf k}+tL; lbgleq .
#_ bkmf % sf] xsdf ef]lnkN6 .

lgj]bssf] b:tvt ldlt

(217)
 
!)*
cg';"rL–!$
==============================

(218)
 
!)(
cg';"rL–!%
==========================

(219)
 
cg';"rL–!^
-lgod $# sf] pklgod -!_ ;“u ;DalGwt_
g]kfn ;/sf/
cy{ dGqfno
cfGtl/s /fh:j ljefu
s/ s6\6Lsf] kmf/fd

lgj]bg k|fKt ldlt M

s/bftf btf{ gDa/ M

-btf{ ldltdf df}Hbftdf /x]sf] s/ of]Uo j:t'sf] d"No clej[l4 s/ tyf df}Hbftdf /x]sf] laqmLs/
lkmtf{ ÷ s6\6L kfpg bfaL ug]{ b/vf:t_

>L s/ clws[tHo",
cfGtl/s /fh:j sfof{no, ============================.

sf/f]af/sf] gfd M ===========================================

7]ufgf M
3/ g+= 6]lnkmf]g
jf8{ g+= km\ofS;
6f]n 6]n]S;
dxf÷pk÷g=kf=÷uf=kf= Od]n
lhNnf kf]i6 aS;
!_ d}n] d"No clej[l4 s/df btf{ ePsf] ldltn] 7Ls Ps jif{ klxn] ul/Psf]
v/Lb÷k}7f/L dWo] af“sL /x]sf] df}Hbft dfq ;dfj]z u/]sf] 5' .
@_ d}n] lgDg sfuhft ;+nUg u/]sf] 5' .
-s_ e+;f/sf] k|1fkg kq, gubL /;Lbsf] k|ltlnlk / lahs .
-v_ laqmLs/ k|of]hgsf] nlfu laqm]tfdf btf{ ePsf JolQmaf6 v/Lb u/]sf]
lahs .
(220)
 
-u_ d"No clej[l4 s/ k|of]hgsf] nflu btf{ ePsf s/bftf;“u u/]sf] v/Lbsf]
s/ lahs .

#_ df}Hbft ;fdfgsf] ljj/0f -cfjZos k/] csf]{ kfgf yKg' xf]nf_ M


l;=g+= ;fdfgsf] ljj/0f kl/df0f b/ d"No lt/]sf] lahs k|1fkg s}lkmot
laqmL s/ g+= kq g+=

hDdf
$_ ;aeGbf kl5Nnf] df:s]jf/L cg';f/ s/ s6\6L jf lkmtf{ x'g af“sL /x]sf] laqmLs/
-k|df0f ;+nUg u/]sf] 5'_ .
d
cfÇgf] ;fy sf
-gfd_
lbg ;Dddf df ePsf] s/ nfUg] ;fdfgdf a'emfO ;s]sf] d"No clej[l4 s/
-;fdfg ePsf] 7fp“_
tyf df}Hbftdf lt/]sf] laqmLs/ afktsf] ?= -cIf]/]lk
dfq_ s/ s§L
ug{ kfpgsf lgldQ lgodfg';f/ of] bfjL k|:t't ub{5' . k|:t't Joxf]/f 7Ls ;f“rf] 5 .

bfjL ug]{sf] ;xL sf/f]af/;“usf] ;DaGw ldlt

sfof{no k|of]hgsf] nflu dfq


cfGtl/s /fh:j sfof{no ========================================== ldlt M=======================

k|df0fsf cfwf/df s/s§L ug{ :jLs[t ePsf] d"No hf“r a'em u/L :jLs[t ug]{
clej[l4 s/÷laqmLs/ ?=

s/ clws[t
hf“r ug]{ clws[t ldlt M

(221)
 
!!)
 cg';"rL–!&
-lgod $% sf] pklgod -#_ ;“u ;DalGwt_
s"6gLlts lgof]u÷s"6gLlt1n] lt/]sf] s/ lkmtf{ dfu ug]{ lgj]bgsf] 9f“rf

>L cfGtl/s /fh:j ljefu÷cfGtl/s /fh:j sfof{no,


=================================== .
!= tn plNnlvt j:t' ==================== s"6gLlts lgof]u÷s"6gLlt1n] vl/b u/]sf]n]
tn a'“bf g+= # df plNnlvt /sd d"No clej[l4 s/ P]g, @)%@ sf] bkmf @% sf]
pkbkmf -!_ sf] v08 -s_÷-s!_ adf]lhd lkmtf{ kfpg cg'/f]w ul/G5 .
@= s/ lkmtf{ bfaL u/]sf] cjlw ============== b]lv ============== ;Dd .
#= vl/bsf] ljj/0f M
l;=g+= laq]mtfsf] laqm]tfsf] aLhs aLhs vl/b s/of]Uo s/ 5'6sf] d"No
:yfoL n]vf gfd gDa/ ldlt ul/Psf] vl/b -?=_ vl/b -?=_ clej[l4
gDa/ j:t' jf ;]jf s/ -?=_

hDdf
dfly plNnlvt j:t' tyf ;]jf ========== s"6gLlts lgof]u÷s"6gLlt1n] vl/b
u/]sf] jf lghnfO{ cfk"lt{ ul/Psf] Joxf]/f k|df0flt ub{5' / ?= ================ -cIf/]kL
============================_ lkmtf{ x:tfIf/stf{÷===================== nfO{ lbg cg'/f]w ub{5\' .
x:tfIf/stf{÷======================= nfO{ lbOg] e'QmfgL d"No clej[l4 s/ P]g, @)%@ sf]
bkmf @% sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -s_÷-s!_ cg';f/ x'g] s'/f d d~h'/ ub{5' .
b:tvtM
lgj]bssf] gfd M
s"6gLlts lgof]usf] gfd / 5fkM kbM
lgj]bssf] b]z÷lgof]usf] gfdM
lgj]bssf] /fxbfgL gDa/M
sfof{no k|of]hgsf nflu dfq
s/ lkmtf{ ul/Psf] /sd ?= r]ssf] ldltM
lg0f{ostf{M lg0f{o ldltM
a}° vftf gDa/M r]s hf/L ul/Psf] a}°M
e'QmfgL dlxgf ===== jif{ s/ clws[tsf] b:tvtM

(222)
 
१११
cg';"rL–!&s=
-lgod $% sf] pklgod -#_ ;“u ;DalGwt_
;+o'Qm /fi6« ;+3÷;+:yf÷ljlzi6Ls[t Ph]G;Ln] lt/]sf] s/ lkmtf{ dfu ug]{ lgj]bgsf]
9f“rf

>L cfGtl/s /fh:j ljefu÷cfGtl/s /fh:j sfof{no,


=================================== .
!= tn plNnlvt j:t' ==================== ;+3÷;+:yf÷Ph]G;Ln] vl/b u/]sf]n] tn a'“bf
g+= # df plNnlvt /sd d"No clej[l4 s/ P]g, @)%@ sf] bkmf @% sf] pkbkmf
-!_ sf] v08 -s@_ adf]lhd lkmtf{ kfpg cg'/f]w ul/G5 .
@= s/ lkmtf{ bfaL u/]sf] cjlw ============== b]lv ============== ;Dd .
#= vl/bsf] ljj/0f M
l;=g+= laq]mtfsf] laqm]tfsf] aLhs aLhs vl/b s/of]Uo s/ 5'6sf] d"No
:yfoL n]vf gfd gDa/ ldlt ul/Psf] vl/b -?=_ vl/b -?=_ clej[l4
gDa/ j:t' jf ;]jf s/ -?=_

hDdf
========================= ;+3÷;+:yf÷Ph]G;L ;+o'Qm /fi6« ;+3 / ;f] cGtu{tsf] ljlzi6Ls[t
;+3÷;+:yf÷Ph]G;L ePsf] / dfly plNnlvt j:t' tyf ;]jf ;f] ;+3÷;+:yf÷Ph]G;Ln] vl/b
u/]sf] Joxf]/f k|df0flt ub{5' / ?= ================ -cIf/]kL ============================_ lkmtf{
x:tfIf/stf{÷===================== nfO{ lbg cg'/f]w ub{5\' . x:tfIf/stf{÷=======================
nfO{ lbOg] e'QmfgL d"No clej[l4 s/ P]g, @)%@ sf] bkmf @% sf] pkbkmf -!_ sf] v08
-s@_ cg';f/ x'g] s'/f d d~h'/ ub{5' .
b:tvtM
;+:yfsf] gfd / 5fkM lgj]bssf] gfd M
kbM
ldltM
sfof{no k|of]hgsf nflu dfq
s/ lkmtf{ ul/Psf] /sd ?= r]ssf] ldltM
lg0f{ostf{M lg0f{o ldltM
a}° vftf gDa/M r]s hf/L ul/Psf] a}°M
e'QmfgL dlxgf ===== jif{ s/ clws[tsf] b:tvtM

(223)
 
!!@
cg';"rL – !*
-lgod $% sf] pklgod -#_ ;“u ;DalGwt_
g]kfn ;/sf/
cy{ dGqfno
cfGtl/s /fh:j ljefu
s/ lkmtf{ kmf/fd
-låkIfLo÷ax'kIfLo ;Demf}tf÷ljb]zL ;+3 ;+:yfcGtu{t ;~rflnt cfof]hgsf] nflu_
!= lkmtf{ dfu ul/Psf] cjlw b]lv ;Dd
@= ;+u7gsf] ljj/0f
-s_ ;+:yf ÷ cfof]hgsf] gfd
-v_ 7]ufgf
-u_ ;+:yf÷;xof]u÷C0fsf] p2]Zo olb cfjZos ePdf
-3_ ;Demf}tf ldlt
-ª_ ;dfKt x'g] ldlt
-r_ v/Lb ePsf] ;fdfgsf] s"n /sd ;Demf}tf adf]lhd k|fKt x'g] s"n /sd
-5_ cy{ dGqfnoaf6 ;xdtL k|fKt ldlt olb cfjZos ePdf
-h_ ;Demf}tfsf] k|lt ;+nUg 5
-em_ ;xof]u÷C0f gDa/
#= 7]s]bf/
-s_ of]hgf;“u ;Demf}tf ePsf]
7]Ss]bf/ ÷ Joj:yfkgsf] gfd ÷ 7]ufgf M
-v_ 7]Ssf gDa/
-u_ 7]Ssf z'? x'g] ldlt
-3_ 7]Ssf ;dfKt x'g] ldlt
-ª_ s/bftf btf{ gDa/  
-7]s]bf/;“usf] zt{sf] slk ;+nUg ug]{_
$= dfn;fdfg v/Lb stf{sf] gfd
%= cfk"lt{stf{sf] gfd

(224)
 
^= j:t' / ;]jfsf] ljj/0f

v/Lb ul/Psf j:t' s/bftf btf{ lahs lahs lt/]sf] d"=c=s=


/ ;]jfx? g+= g+= d"No /sd ?

hDdf
cfjZostf cg';f/ kfgf yk ug{ ;lSg]5 .
&= ;Demf}tfsf] s'g bkmfaf6 d"No clej[l4 s/ lkmtf{ x'g]

(225)
 
(= ;f] kmd{ eg'{ eGbf klxn] v/Lb u/]sf ;fdfgx?df d"No clej[l4 s/ lkmtf{ ePsf] eP

l;=g+= ;+:yfsf] gfd ;fdfgsf] gfd kl/df0f d"No

pko'{Qm Joxf]/f 7Ls ;f“rf] xf] . pQm ;fdfgx? cGo JolQmnfO{ k|of]u jf x:tfGt/0f
ug'{eGbf cfGtl/s /fh:j
sfof{nosf] :jLs[lt lng' kg]{5 .

ljj/0f eg]{ 7]sbf/sf] gfd of]hgfsf] tkm{af6 k|dfl0ft ug]{sf] gfd

;xL

sfof{no k|of]hgsf nflu dfq


s/ lkmtf{ ul/Psf] /sd ?= r]ssf] ldlt M
lg0f{ostf{ lg0f{o ldlt M
a}° vftf gDa/ r]s hf/L ul/Psf] a}° M
e'QmfgL dxLgf==== jif{ s/ clws[tsf] b:tvt M

(226)
 
११३
cg';"rL–!*s=
-lgod $% sf] pklgod -#_ ;“u ;DalGwt_
cf}ifwL pBf]un] lt/]sf] s/ lkmtf{ dfu ug]{ lgj]bgsf] 9f“rf

>L cfGtl/s /fh:j ljefu÷cfGtl/s /fh:j sfof{no,


=================================== .
!= s/ lkmtf{ bfaL u/]sf] cjlw ============== b]lv ============== ;Dd .
@= vl/bsf] ljj/0f M
l;=g+= laq]mtfsf] laqm]tfsf] aLhs aLhs vl/b s/of]Uo s/ d"No sRrf kbfy{÷
:yfoL ldlt gDa/ ul/Psf] vl/b 5'6sf] clej[l4 ;xfos sRrf
n]vf j:t' jf -?=_ vl/b s/ -?=_ kbfy{÷Kofls·
gDa/ ;]jf -?=_ d]6]l/on

hDdf
dfly plNnlvt j:t' o; ================ cf}ifwL pBf]u -:yfoL n]vf gDa/ =============_ n]
:jb]zL pBf]uaf6 vl/b u/]sf]n] d"No clej[l4 s/ P]g, @)%@ sf] bkmf @%u@= adf]lhd
?= =============== -cIf/]kL ==========================_ lkmtf{ kfpg cg'/f]w ul/G5 . k|:t't
Joxf]/f 7Ls ;f“rf] 5 .
b:tvtM
pBf]usf] gfd / 5fkM lgj]bssf] gfd M
kbM
ldltM
sfof{no k|of]hgsf nflu dfq
s/ lkmtf{ ul/Psf] /sd ?= r]ssf] ldltM
lg0f{ostf{M lg0f{o ldltM
a}° vftf gDa/M r]s hf/L ul/Psf] a}°M
e'QmfgL dlxgf ===== jif{ s/ clws[tsf] b:tvtM

(227)
 
!!$
cg';"rL – !(
===============================

(228)
 
!!%
cg';"rL – @)
========================

(229)
 
cg';"rL – @!
-lgod ^) ;“u ;DalGwt_

g]kfn ;/sf/
cy{ dGqfno
cfGtl/s /fh:j ljefu
s/ clws[tsf] kl/ro kq

gfd M

bhf{ M s/ clws[tsf]
kmf]6f]
kl/ro kq g+= M

dxflgb]{zssf] x:tfIf/

(230)
 
cGTo l6Kk0fLM
                                                            
 
i
cfly{s P]g, @)%^ n] vf/]h u/]sf] .
ii
ækGw|f} ;+zf]wgÆ x'g' kg]{df g]kfn /fhkqdf ærf}wf}+ ;+zf]wgÆ x'g uPsf] .
iii
of] lgodfjnL ldlt @)%$.%.@ sf] g]kfn /fhkqdf k|sflzt ;"rgf cg';f/ ldlt
@)%$.*.! b]lv k|/De ePsf] xf] .
iv
afO;f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
-!_ d"n lgodfjnLdf æcg';"rL–@Æ eGg] zAbx? /x]sf .
v
;qf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
vi
kfFrf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
vii
;qf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
viii
kfFrf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . 
ix
kGw|f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
x
bf];|f] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt.
xi
;qf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
-!_ d"n lgodfjnLsf] lgod ^ sf]] pklgod -!_ / -@_ df /x]sf] Joj:yfM–
æ-!_ lgod # df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg P]gsf] bkmf ( df pNn]v eP
adf]lhd ljut afx| dlxgfdf b; nfv ?k}ofF;Ddsf] sf/f]af/ ug]{ JolQmn] cfˆgf]
sf/f]af/ btf{ u/fpg kg]{ 5}g .
t/ g]kfn clw/fHoleq Joffkfl/s k|of]hgsf] nflu Ps k6sdf b'O{ nfv
?k}ofFeGbf a9L jf jflif{s Ps nfv ?k}ofF jf ;f]eGbf a9L k}7f/L d"Nosf] j:t'
cfoft ug]{ JolQmn] cfkm\gf] sf/f]af/ btf{ u/fpg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;fgf] sf/f]af/ ug]{
Joj;foLn] :j]R5fn] cfˆgf] sf/f]af/ btf{ u/fpg rfx]df lgod # adf]lhd b/vf:t
lbg ;Sg]5 . o;/L :j]R5fn] sf/f]af/ btf{ u/fpg b/vf:t k/]df s/ clws[tn]
lgod $ adf]lhd hfFra'em u/L k|lqmof k"/fu/L sf/f]af/ btf{ ul/lbg' kg}{ 5 . Æ
-@_ klxnf] ;+zf]wgåf/f lgod ^ sf],–
-s_ pklgod -!_ sf] ;§f b]xfosf] pklgod -!_ /flvPsf]M–
“-!_ lgod # df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg P]gsf] bkmf ( df pNn]v eP
adf]lhd ljut afx| dlxgfdf k}FtfnL; nfv ?k}ofF;Ddsf] sf/f]af/ ug]{ JolQmn]
cfˆgf] sf/f]af/sf] btf{ u/fpg' kg]{5.
t/ g]kfn clw/fHoleq Jofk/l/s k|of]hgsf] nflu Ps k6sdf b'O{ nfv
?k}ofFeGbf a9L jf jflif{s afx| nfv ?k}ofFeGbf a9L k}7f/L d"Nosf] j:t' ef/t jf
ltAataf6 cfoft ug]{ JolQmn] cfˆgf] sf/f]af/ btf{ u/fpg' kg]{5.
-v_ pklgod -!_ kl5 b]xfosf pklgod -!s_, -!v_ / -!u_ ylkPsf]M–
“-!s_ ef/t / ltAataf6 Jofkfl/s sf/f]af/ ug{ rfxg] JolQmn] k|fKt u/]sf
cfos/ btf{ k|df0fkqdf ef/t / ltAataf6 Jofkl/s sf/f]af/ ug]{ Joxf]/f :ki6
¿kdf pNn]v ePsf] x'g'kg]{5 . o;/L sf/f]af/ ug]{ JolQmn] k|fKt u/]sf] cfos/

(231)
 
                                                                                                                                
 
btf{ k|df0fkqdf eG;f/ clws[tn] cfoft u/]sf] j:t'sf] ljj/0f, d"No / cfoft
u/]sf] ldlt ;d]t hgfpg' kg]{5.
-!v_ ef/t / ltAataf6 Jofkfl/s sf/f]af/ ug]{ JolQmn] To;/L sf/f]af/ ubf{
cu|Ld cfos/ jfkt kfFr k|ltzts b/n] x'g] /sd eG;f/ sfof{nodf a'emfpg'
kg]{5.
-!u_ o; lgoddf dfly h'g;'s} s'/f n]lvOsf] eP tfklg s'g} JolQmn] cfos/ btf{
k|df0fkq glnO{ Ps k6sdf tLgxhf/ ?k}ofF;Ddsf] k}7f/L d"Nosf] j:t' ef/t /
ltAataf6 cfoft ug{ kfpg]5.”
-#_ bf];|f] ;+zf]wgåf/f lgod ^ sf],–
-s_ pklgod -!_ sf] ;§f b]xfosf] pklgod -!_ /flvPsf]M–
æ-!_ lgod # df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg P]gsf] bkmf ( df pNn]v
eP adf]lhd ljut afx| dlxgfdf aL; nfv ?k}ofF;Ddsf] sf/f]af/ ug]{ JolQmn]
cfˆgf] sf/f]af/ btf{ u/fpg' kg]{5}g.
t/ g]kfn clw/fHoleq 3/]n' pBf]un] :jk|of]hgsf nflu cfkm} k}7f/L ug]{b]lv
afx]s cGo s'g} klg JolQm, kmd{, sDkgL jf pBf]un] Ps k6sdf bz xhf/
?k}ofFeGbf a9Lsf] s/of]Uo j:t' k}7f/L ubf{ cfˆgf] sf/f]af/ btf{ u/fpg' kg]{5.Æ
-v_ lgod -!_ kl5 b]xfosf] pklgod -!s_ ylkPsf]M–
æ-!s_ s'g} cfk"lt{sf] vl/b, laqmL, df}Hbft / uf]bfd 5'l§g g;Sg] ePdf s/sf]
k|of]hgsf] nflu s/ clws[tn] To:tf] cfk"lt{sf] vl/b, laQmL / df}HbftnfO{ Pp6}
sf/f]af/ ;Ldf dfgL s/ lgwf{/0f u/L c;'npk/ ug{ ;Sg]5.Æ
-$_ t];|f] ;+zf]wgåf/f lgod ^ sf] pklgod -!_ sf] cGTodf “o;/L sf/f]af/ btf{ u/fpg
gkg]{ JolQmn] cfˆgf] sf/f]af/ :yndf jflif{s aL; nfv ?k}ofF;Ddsf] dfq sf/f]af/ ePsf]n]
btf{ x'g' gkg]{ eGg] ;"rgf ;a}n] b]Vg] u/L /fVg' kg]{5.” eGg] jfSof+z ylkPsf].
-%_ cf7f}F ;+zf]wgåf/f lgod ^ sf] pklgod -!_ df /x]sf] k|ltaGwfTds jfSof+z lemlsPsf].
-^_ P3f/f}F ;+zf]wgåf/f lgod ^ sf] pklgod -!_ sf] ;§f b]xfosf] pklgod -!_ /flvPsf]M–
æ-!_ lgod # df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg P]gsf] bkmf ( df pNn]v eP
adf]lhd ljut afx| dlxgfdf j:t'sf] xsdf aL; nfv ?k}ofF;Dd / j:t' tyf ;]jf
ldl>t sf/f]af/sf] / ;]jfsf] xsdf bz nfv ?k}ofF;Ddsf] sf/f]af/ u/]g] JolQmn] cfˆgf]
sf/f]af/ btf{ u/fpg' kg]{ 5}g. o;/L sf/f]af/ btf{ u/fpg gkg]{ JolQmn] cfˆgf] sf/f]af/
:yndf j:t'sf] xsdf aL; nfv ?k}ofF;Dd / j:t' tyf ;]jf ldl>t sf/f]af/ / ;]jfsf]
xsdf bz nfv ?k}ofF;Ddsf] sf/f]af/ dfq ePsf]n] btf{ x'g' gkg]{ eGg] ;"rgf ;a}n]
b]Vg] u/L /fVg' kg]{5 .
t/ cfkm} k}7f/L ug]{ 3/]n' pBf]u afx]s cGo s'g} klg JolQm, kmd{, sDkgL jf
pBf]un] Ps k6sdf bz xhf/ ?k}ofFeGbf a9Lsf] s/ of]Uo j:t' Jofkfl/s k|of]hgsf]
nflu k}7f/L ubf{ cfˆgf] sf/f]af/ btf{ u/fpg' kg]{5.Æ
xii
pGgfO;f}F ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . 
xiii
cfly{s P]g,@)&$ n] ;+;f]wg u/]sf]df To;kl5 ;flassf] Joj:yf sfod /x]sf] . 
xiv
PSsfO;f} ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
-!_ bf];|f] ;+zf]wgåf/f d"n lgodfjnLdf b]xfosf] lgod ^s= ylkPsf]M–

(232)
 
                                                                                                                                
 
æ^s= 7]Ssf ;DaGwL Joj:yf M 7]Ssf lbg] ;/sf/L lgsfo, ;fj{hlgs ;‹ ;+yf jf btf{
ePsf] JolQmn] cfkm"n] u/]sf] 7]Ssf ;Demf}tf / s/ e'QmfgLsf] hfgsf/L ;DalGwt
cfGtl/s /fhZj sfof{nodf lbO{ s/sf] e'QmfgL ;DalGwt 7]s]bf/nfO{ ug{' kg]{5.
;/sf/L lgsfo, ;fj{hlgs ;‹ ;+:yf jf btf{ ePsf] JolQmn] jflif{s aL; nfv
?k}ofF a9Lsf] 7]Ssfk§f lbFbf jf jflif{s Ps nfv ?k}ofFeGbf a9Lsf] k/fdz{ ;]jf
lnFbf btf{ ePsf] JolQm;Fu dfq lbg' lng' kg]{5.Æ
-@_ pGgfO;f}F ;+zf]wgåf/f lgod ^s= sf] ;§f b]xfosf] lgod ^s= /flvPsf]M–
æ^s= 7]Ssf ;DaGwL Joj:yf M -!_ ;/sf/L lgsfo, ;fj{hlgs ;‹ ;+:yf jf btf{
ePsf] JolQmn] cfkm"n] u/]sf] 7]Ssf ;Demf}tf / s/ e'QmfgLsf] hfgsf/L
;DalGwt cfGtl/s /fhz<j sfof{nodf lbO{ ;DalGwt 7]s]bf/nfO{ s/ e'QmfgL
ug{' kg]{5.
-@_ ;/sf/L lgsfo jf ;fj{hlgs ;‹ ;+:yfn] jflif{s kfFr nfv
?k}ofFeGbf a9Lsf] 7]Ssf k§f lbFbf jf jflif{s Ps nfv ?k}ofFeGbf a9Lsf] k/fdz{
;]jf lnFbf btf{ ePsf] JolQm;Fu dfq lbg' lng' kg]{5 .Æ
xv
P3f/f}+] ;+zf]wgåf/f yk . 
xvi
PSsfO;f}+ ;+zf]wgåf/f yk .  
xvii
c7f/f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . 
xviii
c7f/f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
xix
bzf}+ ;+zf]wgåf/f lemlsPsf . 
xx
cf7f}+ ;+zf]wgåf/f yk .
xxi
afO;f}+ ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
xxii
kGw|f}+ ;+zf]wgåf/f yk .
-!_ klxnf] ;+zf]wgåf/f lgod & sf] pklgod -!_ / -@_ df /x]sf “bz nfv” eGg]
zAbx¿sf] ;§f “k}tfnL; nfv” eGg] zAbx¿ /fv]sf].
-@_ bf];|f] ;+zf]wgåf/f lgod & sf] pklgod -!_ / -@_ df /x]sf “bz nfv ?k}ofF” eGg]
zAbx¿sf] ;§f “aL; nfv ?k}ofF” eGg] zAbx¿ /fv]sf].
-#_ cf7f}F ;+zf]wgåf/f lgod & sf],–
-s_ pklgod -!_ df /x]sf “cfufdL tLg dlxgfdf cfˆgf]” eGg] zAbx¿sf] ;§f
“jflif{s” eGg] zAb /fv]sf].
-v_ pklgod -@_ kl5 b]xfosf pklgod -#_, -$_ $ -%_ yk]sf]M–
æ-#_ s'g} s/bftfn] cfˆgf] sf/f]af/sf] ;Ldf aL; nfv ?k}ofF gePsf]
bfjL u/]sf] ljifo pk/ s/ clws[tnfO{ ;Íf nfu]df lghn] To:tf] s/bftfsf]
:jLs[ltdf k]zfut ;+:yf;Fu k/fdz{ ug{ ;Sg]5.
-$_ P]gsf] bkmf !) sf] pkbkmf -@_ adf]lhd btf{ ug{' kg]{ j:t' jf
;]jfsf] sf/f]af/ u/]sf JolQmn] of] pklgod k|f/De ePsf] ldltn] tL; lbgleq
To:tf] sf/f]af/ btf{ ug{' kg{5.
-%_ o; lgodfjnLdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g}
JolQmn] u/]sf] sf/f]af/sf] ;DaGwdf b]xfosf] cj:yf eOdf To:tf] sf/f]af/
sfof{nodf btf{ ug{' kg]{5M-

(233)
 
                                                                                                                                
 
-s_ s/ clws[tn] lg/LIf0f ubf{sf avt sf/f]af/ ug]{
JolQm;Fu /x]sf] j:t'sf] k|s[ltsf] cfwf/df ljefun] tf]s]sf]
/sdeGbf a9L d"Nosf] j:t' df}Hbft ePdf,
-v_ s'g} JolQmsf] 6]lnkmf]g dx;'n / 3/ axfn u/L jflif{s Ps
nfv ?k}ofFeGbf a9L vr{ ePdf, jf
-u_ ljefun] tf]s]sf] ahf/ jf ;8s If]qleqsf] ljefun]
tf]s]sf] lglZrt If]qkmndf s'g} JolQmsf] sf/f]af/ :yn
ePdf.Æ
-$_ gjf}F ;+zf]wgåf/f lgod & sf] pklgod -%_ sf] v08 -s_ sf] ;§f b]xfosf] v08 -s_
/fv]sf]M–
æ-s_ s/ clws[tn] lg/LIf0f ubf{sf avt sf/f]af/ ug]{ JolQm;Fu /x]sf] j:t'sf]
k|s[ltsf] cfwf/df ljefun] tf]s]sf] /sdeGbf a9Ld d"Nosf] j:t' df}Hbft
ePdf jf s'g} dlxgfdf b'O{ nfv jf ;f]eGbf a9L ?k}ofFsf] laqmL ePdf.æ
-%_ bzf}F ;+zf]wgåf/f lgod & sf] pklgod -%_ df /x]sf “s'g} JolQmn] u/]sf]” eGg]
zAbx¿ kl5 “s/ nfUg] j:t' jf ;]jfsf]” eGg] zAbx¿ ykL ;f]xL pklgodsf] v08 -
s_ df /x]sf “jf s'g} dlxgfdf b'O{ nfv jf ;eGbf a9L ?k}ofFsf] laqmL ePdf” eGg]
zAbx¿ lemlsPsf].
-^_ ;qf}F ;+zf]wgåf/f lgod & sf] pklgod -!_ / -@_ df /x]sf “aL; nfv ?k}ofF” eGg]
zAbx¿sf] ;§f “krf; nfv ?k}ofF” eGg] zAbx¿ /flvPsf].
xxiii
;f]x|f}+ ;+zf]wgåf/f yk . 
xxiv
PSsfO;f}+ ;+zf]wgåf/f yk .
xxv
afO;f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . æ;+jt\ @)&& ;fn c;f/ d;fGtleqÆ eGg] zAbx¿ /x]sf .
xxvi
bzf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
-!_ d"n lgodfjnLdf /x]sf] lgod !@ ;DaGwL Joj:yf M–
æ!@= btf{ vf/]hLsf] k|lqmofM P]gsf] bkmf !! sf] pkbkmf -!_ df plNnlvt cj:yfsf]
sf/0faf6 s'g} btf{ ePsf] JolQmsf] btf{ vf/]h x'g] ePdf To:tf] btf{ ePsf]
JolQm jf lgh g/x]sf] cj:yfdf lghsf] xsjfnfn] btf{ vf/]h x'g] cj:yf
l;h{gf ePsf] ldltn] tL; lbgleq btf{ vf/]h ug{sf] nflu btf{ vf/]h x'g]
cj:yf v'nfO{ cg';"rL–!! adf]lhdsf] s/ ljj/0f tyf a'emfpg' kg]{ s/ /sd
;d]t ;+nUg /fvL ;DalGwt s/ clws[t ;dIf b/vf:t lbPdf jf bkmf !!
sf] pkbkmf -!_ df plNnlvt cj:yf ljBdfg /xL btf{ ePsf] JolQmsf] btf{
vf/]h ug'{kg]{ s'/fdf ;DalGwt s/ clws[t ljZj:t ePdf afFsL s/ /sd
a'emfpg nufO{ To:tf] JolQmsf] btf{ vf/]h u/L ;f] s'/fsf] hfgsf/L ;DalGwt
btf{ ePsf] JolQm jf lghsf] xsjfnf / ljefunfO{ lbg' kg]{5 .Æ 
xxvii
;qf}+ ;+zf]wgåf/f yk .  
xxviii
cf7f}+ ;+zf]wgåf/f yk .  
xxix
c7f/f}+ ;+zf]wgåf/f yk .  
xxx
rf}wf}+ ;+zf]wgåf/f æclw/fHoÆ eGg] zAb lemlsPsf] . 
xxxi
rf}wf}+ ;+zf]wgåf/f æclw/fHoÆ eGg] zAb lemlsPsf] .. 

(234)
 
                                                                                                                                
 
xxxii
cf7f}+ ;+zf]wgåf/f yk .  
xxxiii
cf7f}+ ;+zf]wgåf/f yk
xxxiv
gjf}+ ;+zf]wgåf/f yk .  
xxxv
afO;f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . æpkbkmf -&_Æ eGg] zAbx¿sf] ;§fdf æpkbkmf -^_Æ eGg]
zAbx¿ /flvPsf] .
xxxvi
cf7f}+ ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
xxxvii
cf7f}+ ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
xxxviii
cf7f}+ ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
-!_ bf];|f] ;+zf]wgåf/f lgod !& df b]xfo adf]lhdsf] pklgod -#_, -$_ / -%_ yk]sf] M–
æ-#_ v'b|f laqm]tfn] :yfoL n]vf gDa/ gePsf JolQmnfO{ hlt;'s} /sdsf]
j:t' jf ;]jf cfk"lt{ ubf{ s/ 5'§} gb]vfO{ nfUg] s/ ;d]t d"Nodf ufeL cg';"rL
%s= adf]lhdsf] 9fFrfdf Psd'i7 /sdsf] s/ aLhs hf/L ug'{ kg]{5 . :yfoL n]vf
gDa/ ePsf] k|fksn] krf; xhf/ ?k}ofF;Ddsf] j:t' jf ;]jf cfk"lt{ ubf{ k|fKt
u/]sf] aLhsdf lghsf] gfd, 7]ufgf / :yfoL n]vf gDa/ pNn]v u/]sf] eP s/ s§L
;'ljwf kfpg]5 . o:tf] aLhsaf6 s/sf] s'n c+s lgsfNg] tl/sf lgod !* sf]
pklgod -&_ df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
t/ krf; xhf/ ?k}ofFeGbf a9Lsf] cfk"lt{df btf{ ePsf JolQmnfO{ / P]gsf]
bkmf @% adf]lhd s/ lkmtf{ kfpg] JolQm jf ;+:yfnfO{ pklgod -!_ adf]lhdsf]
aLhs hf/L ug'{ kg]{5 .
-$_ s/ nfUg] a:t' jf ;]jfsf] sf/f]af/ ug]{ ;a} laqm]tfn] cfkm\gf] tyf
k|fkssf] gfd, 7]ufgf, :yfoL n]vf gDa/, ldlt / l;nl;n]jf/ gDa/;lxtsf] aLhs
hf/L ug'{kg]{5 . pTkfbs tyf cfotstf{n] k|fkssf] gfd, :yfoL n]vf gDa/, 7]ufgf
:ki6 pNn]v gu/L aLhs hf/L u/]df o:tf] laqmLnfO{ k|rlnt ahf/ d"Nodf v'b|f
laqmL u/] ;/x dflgg]5 .
t/ k|fkssf] :yfoL n]vf gDa/ geP aLhsdf :yfoL n]vf gDa/ pNn]v
ug'{kg]{ 5}g .
-%_ Ps k6sdf ?= bz xhf/ eGbf a9L d"No kg]{ s/ nfUg] j:t'sf] df}Hbft
cf];f/k;f/ ubf{ jf btf{ gePsf] JolQmnfO{ laqmL ul/Psf] j:t' cf];f/k;f/ ubf{
s/ clws[tsf] lg:;f ePsf] aLhs ;lxt cf];f/k;f/ ug'{kg]{5 . o:tf] lg:;f
s/bftfn] btf{ ePsf] sfof{no jf zfvf /x]sf] sfof{noaf6 k|fKt ug{ ;Sg]5 .
btf{jfnf s/bftfx¿aLr x'g] cfk"lt{df eg] o:tf] lg:;f cfjZos kg]{ 5}g .Æ
-@_ t];|f] ;+zf]wgåf/f lgod !& sf] pklgod -$_ df /x]sf] æ;lxtsf]Æ eGg] zAbx? Kl5
ætyf ;fdfgsf] :ki6 ljj/0f ;lxtsf]Æ eGg] zAbx? ylkPsf].
-#_ ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f lgod !& sf] pklgod -$_ sf] ;§f b]xfosf] pklgod -$_ /fv]sf]M–
æ-$_ s/ nfUg] j:t' jf ;]jfsf] sf/f]af/ ug]{ ;a} laqm]tfn] cfkm\gf] tyf
k|fkssf] gfd, 7]ufgf, :yfoL n]vf gDa/, ldlt / l;nl;n]jf/ gDa/ tyf ;fdfgsf]
ljj/0f -df]8n, a|f08, ;+s]t gDa/_ ;lxtsf] aLhs hf/L ug'{ kg]{5 . laqm]tfn] ;f]
gu/L aLhs hf/L u/]df To:t} ;fdfgsf] k|rlnt k|rlnt ahf/ d"No -pRrtd_ sfod
u/L s/ c;'n ul/g]5 .

(235)
 
                                                                                                                                
 
t/ ;/sf/L, ;fj{hlgs ;+:yfg h:tf :yfoL n]vf gDa/ lng clgjfo{ gx'g]
laqm]tfsf] xsdf eg] :yfoL n]vf gDa/ pNn]v ug'{kg]{ 5}g .Æ 
xxxix
PSsfO;f} ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . æs'g} j:t'sf]Æ eGg] zAbx?sf] ;§f æs'g} j:t' jf
;]jfsf]Æ eGg] zAbx¿ /fv]sf] .
xl
PSsfO;f} ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . æs'g} j:t'sf]Æ eGg] zAbx?sf] ;§f æs'g} j:t' jf
;]jfsf]Æ eGg] zAbx¿ /fv]sf] .
xli
;f]x|f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . ægul/ Psd'i6 s]xL j:t'x¿ egL pNn]v ug{ ;lsg]5Æ
eGg] zAbx¿sf] ;§f æug'{ kg]{5Æ eGg] zAbx¿ /fv]sf]] .
xlii
PSsfO;f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
xliii
gjf}+ ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
-!_ bf];|f] ;+zf]wgåf/f lgod !* sf],–
-s_ pklgod -^_ df /x]sf ækfFr ;o ?k}oFfÆ eGg] zAbx¿sf] ;§f ækfFr xhf/ ?k}ofFÆ
eGg] zAbx¿ /fv]sf]] .
-v_ pklgod -^_ df b]xfosf] k|ltaGwfTds jfSof+z ylkPsf]M–
æt/ ljefu jf sfof{nojf6 Sof; d]l;g jf sDKo"6/sf] ;ˆ6j]o/af6
aLhs hf/L ug{ :jLs[tL k|fKt u/]sf] btf{ ePsf] JolQmn] cg';"rL–% adf]lhdsf]
9fFrfdf aLhs hf/L ug{ ;Sg]5 .Æ 
xliv
gjf}+ ;+zf]wgn] yk . 
xlv
afO;f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . æsDKo'6/ ;ˆ6j]o/af6Æ eGg] zAbx¿sf] ;§fdf
æljB'tLo dfWodaf6Æ eGg] zAbx¿ /flvPsf] .
xlvi
afO;f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . æsDKo'6/ ;ˆ6j]o/af6Æ eGg] zAbx¿sf] ;§fdf
æljB'tLo dfWodaf6Æ eGg] zAbx¿ /flvPsf] .
xlvii
pGgfO{;f} ;+zf]wgn] vf/]h u/]sf] .
-!_ d"n lgodfjnLdf /x]sf] lgod !( sf] Joj:yfM–
æ!(= s/ aLhs lbg' gkg]{M P]gsf] bkmf !$ sf] pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu
bz xhf/ ?k}ofF eGbf a9L d"No ePsf k|of]u eO;s]sf] j:t'sf] sf/f]af/
ug]{ JolQmn] lghn] cfk"lt{ u/]sf] j:t'sf] vl/b d"NoeGbf laqmL d"No 36L
ePdf s/ aLhs hf/L ug'{kg]{ 5}g .Æ 
xlviii
bzf}+ ;+zf]wgåf/f yk . 
xlix
bzf]+ ;+zf]wgåf/f yk . 
l
;qf}+ ;+zf]wgåf/f yk . 
li
afO;f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . æsDKo'6/ aLhs hf/L ug{Æ eGg] zAbx¿sf] ;§f
æljB'tLo dfWodaf6 aLhs hf/L ug{Æ eGg] zAbx¿ /flvPsf] .
lii
afO;f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . æsDKo'6/ k|0ffnLÆ eGg] zAbx¿sf] ;§f æljB'tLo k|0ffnLÆ
eGg] zAbx¿ /flvPsf] .
liii
cf7f/f}+ ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
liv
;qf}+ ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
lv
afO;f}+ ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
lvi
c7f/f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
(236)
 
                                                                                                                                
 
lvii
afO;f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
-!_ d"n lgodfjnLdf /x]sf] lgod @^ sf] pklgod -#_ ;DaGwL Joj:YffM–
æ-#_ P]gsf] bkmf ( adf]lhd :j]R5fn] btf{ eO{ jflif{s sf/f]af/ bz nfv
?k}ofF;Dd x'g] s/bftfsf] s/ cjlw rf/ dlxgf sfod ug{ ;lsg] 5 .”
-@_ klxnf] ;+zf]wgåf/f lgod @^ sf] pklgod -#_ df /x]sf æbz nfvÆ eGg] zAbx?sf]
;§f æk}FtanL; nfvæ eGg] zAbx? /flVfPsf] .
-#_ bf];|f] ;+zf]wgåf/f lgod @^ sf],–
-s_ pklgod -#_ df /x]sf bz nfv ?k}ofF” eGg] zAbx?sf] ;§f “aL; nfv ?k}ofF”
eGg] zAbx¿ /flvPsf] .
-v_ pklgod -#_ kl5 b]xfosf] pklgod -#s_ ylkPsf]M–
æ-#s_ xf]6n tyf ko{6g Joj;foLn] rfx]df ljefun] ljj/0f k]z ug]{ s/ cjlw
b'O{ dlxgf sfod ug{ ;Sg]5 .Æ
-$_ kfFrf} ;+zf]wgåf/f lgod @^ sf],–
-s_ pklgod -!_ df b]xfosf] k|ltaGwfTds jfSof+z yk]sf] M–
æt/ cl3Nnf] afx| dlxgfleq aL; nfv ?k}ofFeGbf a9L Ps s/f]8
?k}ofF;Dd sf/f]af/ ePsf s/bftfn] efb|, sflt{s,kf}if, kmfu'g, a}zfv / c;f/
dlxgfsf] kRrL; ut]leq ;DalGwt s/ clws[t ;dIf s/ ljj/0f k]z ug'{ kg]{5 .Æ
-v_ pklgod -#_ sf] ;§f b]xfosf] pklgod -#_ /flvPsf]M–
“-#_ P]gsf] bkmf ( adf]lhd :j]R5fn] btf{ u/]sf s/bftfsf] jflif{s
sf/f]af/ aL; nfv ?k}ofF;Dd ePdf ToMtf s/bftfn æsflt{s, kmfu'g / c;f/
dlxgfsf] kRrL; ut]leq ;DalGwt s/ clws[t ;dIf s/ ljj/0f k]z ugÚ{ kg]{5Æ
-%_ 5}6f}F ;+zf]wgåf/f lgod @^ sf],–
-s_ pklgod -!_ df /x]sf] k|ltaGwfTds jfSof+zsf] ;§f b]xfosf] k|ltaGwfTds
jfSof+z /flvPsf]M–
“t/ cl3Nnf] afx| dlxgfleq aL; nfv ?k}ofFeGbf a9L Ps s/f]8
?k}ofF;Dd jflif{s sf/f]af/ ePs s/bftfn] >fj0f, cflZjg, dfu{, df3, r}t /
h]i7 dlxgfsf] kRrL; u/]leq ;DalGwt s/ clws[t ;dIf s/ ljj/0f k]z ug{
kg]{5 .Æ
-v_ pklgod -#_ df /x]sf “sflt{s, kmfu'g / c;f/ dlxgfsf]” eGg] zAbx¿sf] ;§f
“>fj0f, dfu{ / r}t dlxgfsf]æ eGg] zAbx¿ /flvPsf] .
-^_ kG„f}F ;+zf]wgåf/f lgod @^ sf] pklgod -#_ df /x]sf “To:tf s/bftf” eGg] zAbx¿
kl5 “/ O{6f pBf]ux¿” eGg] zAbx¿ ylkPsf.
-&_ ;f]x|f}F ;+zf]wgåf/f lgod @^ df b]xfo adf]lhdsf] pklgod -#v_ ylkPsf]M–
“-#v_ kqklqsf jf kqklqsf k|sfzg u[xsf] sf/f]af/ ug]{ Jofj;foLn] rfx]df
ljefun] ljj/0f k]z ug]{ s/ cjlw rf}dfl;s sfod ug{ ;Sg]5 .“
-*_ c7f/f}F ;+zf]wgåf/f lgod @^ sf] pklgod -#v_ sf] ;§f b]xfosf] pklgod -#v_
/flvPsf]M–
“-#v_ O{6f pBf]u, 5fkf, 5fkf tyf ljB'tLo k|sfzg Pjd\ k|;f/0f u[xn]
rfx]df ljefun] ljj/0f k]z ug]{ cjlw rf}dfl;s sfod ug{ ;Sg]5 .Æ

(237)
 
                                                                                                                                
 
lviii
kfFrf}] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . æ;ftÆ eGg] zAbsf] ;§f ækGw|Æ eGg] zAb /flvPsf] . 
lix
;qf}F ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
lx
;f]x|f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
-!_ d"n lgodfjnLdf lgod #) ;DaGwL Joj:yf b]xfo adf]lhd /x]sf]] M–
æ#)= s/, yk b:t'/ / Aofhsf] /sd a'emfpg' kg]{ M lgod @( adf]lhd hf/L ePsf] s/
lgwf{/0f cfb]z adf]lhdsf] s/, yk b:t'/ / Aofhsf] /sd ;DalGwt s/bftfn]
To:tf] cfb]z k|fKt u/]sf] ldltn] ;ft lbgleq ;DalGwt s/ sfof{nodf bflvn ug'{
kg]{5 .Æ
lxi
t]x|f}F ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . Æ;ft lbgleqÆ eGg] zAbsf] ;§f ækGw| lbgleqÆ eGg] zAb
/flvPsf] .
lxii
pGgfO;f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
-!_ d"n lgodfjnLdf lgod ## sf] pklgod -#_ ;DaGwL Joj:yf b]xfo adf]lhd
/x]sf] M–
æ-#_ k|of]u eO;s]sf k|To]s j:t'x¿sf] vl/b d"No bz xhf/ ?k}ofFeGbf a9L
ePdf 5'§f5'§} vl/b jf laqmL clen]v /fVg' kg]{5 .Æ  
lxiii
afx|f}+ ;+zf]wgåf/f yk . 
lxiv
afx|f}+ ;+zf]wg åf/f ;+zf]lwt . “-3_ / -ª_” eGg] zAbx¿sf] ;§f “-3_, -ª_ / -5_” eGg]
zAbx¿ /flvPsf] . 
lxv
aL;f}+ ;+zf]wg åf/f ;+zf]lwt . ÆufpF ljsf; ;ldltæ eGg] zAbx¿sf] ;§f ÆufpFkflnsfæ
eGg] zAb /flvPsf] .
lxvi
aL;f}+ ;+zf]wg åf/f ;+zf]lwt . ÆufpF ljsf; ;ldltæ eGg] zAbx¿sf] ;§f ÆufpFkflnsfæ
eGg] zAb /flvPsf] .
lxvii
bzf}+ ;+zf]wgåf/f vf/]h .
-!_ d"n lgodfjnLdf lgod #* ;DaGwL Joj:yf b]xfo adf]lhd /x]sf]] M–
æ#*= s/ c;'nL ug]{ DofbM P]gsf] bkmf @! sf] pkbkmf -@_ adf]lhd Dofbsf] u0fgf
ubf{ k'g/fj]bg k/]sf] eP To:tf] k'g/fj]bg ePsf] ldltb]lv lg0f{o geP;Ddsf]
cjlw ;dfj]z x'g] 5}g .Æ 
lxviii
;ftf}+ ;+zf]wgn] yk . 
lxix
afO;f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . d"n lgodfjnLdf æ5 dlxgf;DdÆ eGg] zAbx¿ /x]sf .
lxx
t]x|f}F ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . d"n lgodfjnLdf æcg';"rL–!$Æ eGg] zAbx¿ /x]sf .
lxxi
PSsfO;f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . d"n lgodfjnLdf ækrf; k|ltztÆ eGg] zAbx¿ /x]sf .
lxxii
t]x|f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . d"n lgodfjnLdf æcg';"rL–!$Æ eGg] zAbx¿ /x]sf .
lxxiii
;ftf}F ;+zf]wg åf/f ;+zf]lwt .
-!_ d"n lgodfjnLdf :ki6Ls/0f ;DaGwL Joj:yf b]xfo adf]lhd /x]sf] M
æ:ki6Ls/0fM o; v08sf] k|of]hgsf] nflu ælgof{t;Fu ;DalGwt sfuhftx¿Æ eGgfn]
j:t' ljlgdo afx]ssf] lgof{tsf] xsdf lgof{t k|df0fkq, e'QmfgL k|df0fkq, k|lttkq,
pTklQsf] k|df0fkq / ;do ;dodf ljefun] tf]lslbPsf] tTf\;DaGwL cGo sfuhftx¿
;Demg' k5{ / j:t' ljlgdosf] xsdf e'QmfgL k|df0fkqsf] ;§f cfoft k|1fkgkq
;Demg' k5{ .Æ 

(238)
 
                                                                                                                                
 
lxxiv
P3f/f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
-!_ rf}yf] ;+zf]wgåf/f d"n lgodfjnLdf b]xfo adf]lhdsf] lgod #(s= ylkPsf]] M
Æ#(s= gf]S;fg ePsf] j:t'df lt/]sf] s/ s§L ug]{ M -!_ s'g} j:t' cfuhgL, rf]/L,
b'3{6gf jf 6'6km'6 x'guO{ gf]S;fg ePdf To:tf] j:t'sf] jf pkof]u ug]{ Dofb
;lsPsf] sf/0fn] To:tf] j:t'sf] df}Hbftaf6 nut s§f ug'{ k/]df jf sd
d"Nodf laqmL ug{'kg]{ ePdf k|df0f ;lxt To:tf] cj:yf ePsf] ldltn] kGw|
lbgleq To:tf] j:t'df lt/]sf] s/ s§L ug{sf] nflu cfGtl/s /fhMj
sfof{nodf lgj]bg lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd k/]sf] lgj]bgdf ljefun] tf]lslbPsf]
5fglag ubf{ gf]S;fg ePsf] b]v]df To:tf] gf]S;fgL ePsf] j:t'df lt/]sf] s/
s§L ug{sf] nflu gf]S;fgLsf] ljj/0f ;d]t v'nfO{ ljefu ;dIf l;kmfl/z ug{'
kg]{5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhdsf] l;kmfl/z k|fKt ePdf ljefun] To:tf]
j:t'df lt/]sf] s/ jf sd d"Nodf laqmL u/]sf]df laqmLaf6 p7]sf] s/
/sdeGbf a9L ePsf] xb;Ddsf] lt/]sf] s/ s§L ug{ lbg] u/L lg0f{ ug{
;Sg]5.Æ
-@_ bzf}+ ;+zf]wgåf/f lgod #(s= sf],–
-s_ pklgod -!_ sf] ;§f b]xfosf] pklgod -!_ /fv]sf],–
“-!_ s'g} j:t' cfuhgL, rf]/L, b'3{6gf, 6'6km'6, Wj+;fTds ultljlw jf
j:t'sf] pkof]u ug]{ Dofb ;lsPsf] sf/0fn] xfgL gf]S;fgL x'g uO{ To:tf] j:t'sf]
df}Hbftaf6 nut s§f ug'{ k/]df jf sd d"Nodf laqmL ug'{kg]{ ePdf k|df0f
;lxt To:tf] cj:yf ePsf] ldltn] tL; lbgleq To:tf] j:t'df lt/]sf] s/ s§L
ug{sf] nflu cfGtl/s /fh:j sfof{nodf lgj]bg lbg' kg]{5 .
-v_ pklgod -@_ df /x]sf “j:t'df lt/]sf] s/” eGg] zAbx¿ kl5 “Ps nfv
?k}ofF;Ddsf] eP ;DalGwt sfof{nosf] lg0f{oaf6 s/ s§L ug{ kfpg]5 / ;f]
eGbf a9L s/” eGg] zAbx¿ ylkPsf .
-u_ pklgod -#_ kl5 b]xfsf] pklgod -$_ ylkPsf]M-
“-$_ pklgod -!_, -@_ / -#_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg aLdf
ul/Psf] j:t'sf] gf]S;fgLsf] xsdf ;DalGwt sfof{non] g} Ifltk"lt{ afkt k|fKt
u/]sf] /sdsf] xb;Dd s/ s§L ug{ lbg] lg0f{o ug{ ;Sg]5 .”
lxxv
PSsfO;f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
-!_ d"n lgodfjnLdf æ-u_ ;jf/L ;fwgsf] nflu xNsf k]6«f]lnod -k]6«f]n_ OGwgÆ eGg]
Joj:yf /x]sf] .
lxxvi
kfFrf} ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
-!_ d"n lgodfjnLdf æ-s_ ;a} k|sf/sf xjfO{ hxfhdf vl/b d"Nosf] $) k|ltzt .Æ
eGg] Joj:yf /x]sf] .
lxxvii
kfFrf} ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
-!_ d"n lgodfjnLdf æ-u_ sDKo"6/df vl/b d"Nosf] ^) k|ltzt .Æ eGg] Joj:yf /x]sf] .
lxxviii
c7f/f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
-!_ d"n lgodfjnLdf lgod $# ;DaGwL Joj:yf b]xfo adf]lhd /x]sf]:– 
(239)
 
                                                                                                                                
 
Æ$#= lgj]bg lbg' kg]{ : -!_ s/bftfn] cfkm" btf{ x'Fbf df}Hbftdf /x]sf] laqmL s/
ltl/;s]sf j:t'df nfu]sf] laqmL s/ ;flas df:s]jf/L cg';f/ laqmL s/ s§L x'g
afFsL /x]sf] c+z tyf s/ nfUg] sf/f]af/df lt/]sf] s/ s§L ug{sf] nflu cg';"rL–!^
adf]lhdsf] 9fFrfdf s/ clws[t ;dIf lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd laqmLs/ jf s/s§Lsf] bfaL ubf{ laqmLs/ jf
s/ lt/]sf] lahsx¿ / cGo k|df0f sfuhx¿ ;d]t cfkm" btf{ ePsf] kG„ lbgleq
k]z ug{' kg]{5. o; lgoddf plNnlvt k|df0f sfuhftsf] cefjdf pklgod -!_
adf]lhd s/ s§L ug{ lbOg] 5}g .
-#_pklgod -!_ adf]lhdsf] bfaL s/ clws[tåf/f ;+zf]wg jf vf/]h ePdf
jf To:tf] s/ klxnf g} s§f ul/Osf] kfOPdf P]g jf o; lgodfjnL adf]lhd s/
clws[tn] To:tf] s/bftfnfO{ sf/jfO{ ug{ ;Sg]5.
-$_ o; lgod adf]lhdsf] bfaL s/ clws[tåf/f :jLs[t ePdf ;DalGwt
s/bftfn] pklgod -!_ adf]lhd bfaL u/]sf] /sd lgod #( sf] pklgod -$_
adf]lhd s§L ug{ kfpg]5 .Æ
-@_ kfFrf}F ;+zf]wgåf/f lgod $# sf],–
-s_ pklgod -!_ sf] ;§f b]xfosf] pklgod -!_ /fv]sf]:–
“-!_ s/bftfn] cfkm" btf{ x'Fbfsf avt df}Hbftdf /x]sf j:t'df nfu]sf
s/ s§L ug{sf] nflu cg';"rL-!^ adf]lhdsf] 9fFrfdf s/ clws[t ;dIf  
lgj]bg lbg ;Sg]5 .”
-v_ pklgod -@_ sf] 7fpF 7fpFdf /x]sf “laqmLs/ jf” eGg] zAbx¿ lemlsPsf.
lxxix
afO;f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
lxxx
bzf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
-!_ d"n lgodfjnLsf] lgod $% sf] pklgod -@_ df /x]sf æo;/L k|fKt x'g
cfPsf] k|df0fx¿Æ eGg] zAbx?sf] ;§f “P]gsf] bkmf @$ sf] pkbkmf -#_ jf
bkmf @% adf]lhd k|fKt x'g cfPsf] k|df0fx¿” eGg] zAbx? /flvPsf] . 
lxxxi
afO;f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
lxxxii
PSsfO;f}+ ;+zf]wgåf/f yk .
lxxxiii
afO;f}+ ;+zf]wgåf/f pklgod -#_ ;+zf]wg ul/Psf] .
-!_ d"n lgodfjnLdf] lgod $% sf],–
-s_ pklgod -!_ df b]xfo adf]lhdsf] Joj:yf /x]sf]M–
“-!_ P]gsf] bkmf @$ sf] pkbkmf -#_ / -$_ j bkmf @% sf]
k|of]hgsf] nflu s/ lkmtf{ lbFbf s/ clws[tn] s/bftfaf6 lkmtf{sf nflu k]z
ul/Psf k|df0fx¿ t'?Gt 5fglag u/L btf{ ePsf] ldltn] tL; lbgleq lkmtf{
lbg' kg]{5.Æ
-v_ pklgod -#_ df b]xfo adf]lhdsf] Joj:yf /x]sf]:–
“-#_ P]gsf] bkmf @% sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -s_, -v_ / -u_ sf]
k|of]hgsf]nflu btf{ gePsf] JolQmn] s/ lkmtf{ dfu ubf{ qmdzM cg';"rL–!&,
cg';"rL–!* / cg';"rL–!( sf] 9fFrfdf ;f]em} ljefudf lgj]bg lbg' kg]{5 .”

(240)
 
                                                                                                                                
 
-@_ bzf}+ ;+zf]wgåf/f lgod $% sf] pklgod -@_ df /x]sf æo;/L k|fKt x'g cfPsf]
k|df0fx¿Æ eGg] zAbx?sf] ;§f “P]gsf] bkmf @$ sf] pkbkmf -#_ jf bkmf @%
adf]lhd k|fKt x'g cfPsf] k|df0fx¿” eGg] zAbx? /flvPsf] . 
-#_ t]x|f} ;+zf]wgåf/f lgod $% sf] pklgod -#_ sf] ;§f b]xfosf] pklgod -#_
/flvPsf]:–
æ-#_ P]gsf] bkmf @% sf] pkbkmf -!_ sf]] k|of]hgsf] nflu btf{ gePsf]
JolQmn] s/ lkmtf{ dfu ubf{ v08 -s_ sf] k|of]hgsf nflu cg';"rL–!& / v08 -
v_ / -u_ sf] k|of]hgsf nflu cg';"rL–!* sf] 9fFrfdf ;f]em} ljefudf lgj]bg
lbg ;Sg]5 .Æ
-$_ PsfO;f}F ;+zf]wgåf/f lgod $% sf] pklgod -!_ df /x]sf “btf{ ePdf ldltn]
eGg] zAbx¿ kl5 “bkmf @$ sf] pkbkmf -#_ sf] xsdf ;f7L lbgletq / bkmf
@$ sf] pkbkmf -$_ / bkmf @% sf] xsdf” eGg] zAbx¿ ylkPsf].
lxxxiv
cf7f}+ ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] . d"n lgodfjnLdf ælkmtf{ lbg'kg]{ /sdÆ eGg] zAbx?
/x]sf . 
lxxxv
 bf];|f] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
-!_ d"n lgodfjnLdf lgod $& df b]xfo adf]lhdsf] Joj:yf /x]sf]:–
æ$&= Aofhsf] b/ M P]gsf] bkmf @$ sf] pkbkmf -%_ sf] k|of]hgsf] nflu g]kfn
;/sf/n] lbg] Aofhsf] b/ Ps jif{sf] cjlwdf e'QmfgL x'g] ;/sf/L C0fkqdf
lbg] Aofh b/ ;/x x'g]5 . o:tf] Aofh /sdsf] P]gsf] bkmf @$ sf] pkbkmf
-#_ / -$_ cg';f/ lkmtf{ dfu u/]sf] ldltn] ;f7L lbgkl5 dfq u0fgf ul/g]5 .Æ 
lxxxvi
rf}wf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . d"n lgodfjnLdf /x]sf] æclw/fHoÆ eGg] zAb lemlsPsf] . 
lxxxvii
;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . d"n lgodfjnLdf æj:t'dfÆ eGg] zAb /x]sf] . 
lxxxviii
;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . d"n lgodfjnLdf æj:t'dfÆ eGg] zAb /x]sf] . 
lxxxix
rf}wf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . d"n lgodfjnLdf /x]sf] æclw/fHoÆ eGg] zAb lemlsPsf] . 
xc
bf];|f] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . d"n lgodfjnLdf æx'g] Joj:yf ug{ g]kfn ;/sf/n] g]kfn
/fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L tf]Sg ;Sg]5Æ eGg] zAbx? /x]sf . 
xci
c7f/f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . d"n lgodfjnLdf æd"No clej[l4 s/ sfof{noÆ eGg]
zAbx? /x]sf .
xcii
c7f/f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . d"n lgodfjnLdf pklgod -!_ ;DaGwL Joj:yf b]xfo
adf]lhd /x]sf]M–
Æ-!_ P]g tyf o; lgodfjnL adf]lhd a'emfpg' kg]{ s/, b:t'/ / Aofh s/bftfn]
lgood #) adf]lhdsf] Dofbleq ga'emfPdf s/ clws[tn] P]gsf] bkmf @! cGtu{t
cg';"rL–@) df pNn]v eP adf]lhd dxflgb]{zsaf6 cg'dlt k|Kt u/L aSof}tf s/,
b:t'/, h/Lafgf / Aofh c;"n ug]{5 .Æ
xciii
c7f/f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . d"n lgodfjnLdf æsAhf jf lnnfdÆ eGg] zAbx? /x]sf .
xciv
aL;f}+ ;+zf]wgåf/f  ;+zf]lwt . d"n lgodfjnLdf æufpF ljsf; ;ldltÆ eGg] zAbx?
/x]sf .
xcv
aL;f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . d"n lgodfjnLdf æufpF ljsf; ;ldltÆ eGg] zAbx? /x]sf .

(241)
 
                                                                                                                                
 
xcvi
pGgfO;f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
-!_ d"n lgodfjnLsf] lgod %^ ;DaGwL Joj:yf b]xfo adf]lhd /x]sf]M–
Æ%^= g]kfn ==========leq cfk"lt{ x'g] j:t' jf ;]jfsf] ;DaGwdf M g]kfn ;/sf/ jf g]kfn
;/sf/sf] :jfldTj ePsf] ;+3, ;+:yf jf sfof{no jf ;+j}wflgs lgsfon] g]kfn
========leq Psk6sdf bz xhf/ ?k}ofFeGbf a9Lsf] s/ nfUg] j:t' vl/b ubf{ jf
;]jf k|fKt ubf{ btf{ ePsf] JolQm;Fu dfq ug'{kg]{5 .Æ
-@_ kfFrf}F ;+zf]wgåf/f d"n lgodfjnL sf] lgod %^ df /x]sf æbz xhf/ ?k}ofFÆ eGg]
zAbx?sf] ;§f ækfFr xhf/ ?k}ofFÆ eGg] zAbx? /flvPsf] .
-#_ rf}wf}+ ;+zf]wgåf/f d"n lgodfjnLdf /x]sf] æclw/fHoÆ eGg] zAb lemlsPsf] . 
xcvii
PSsfO;f}+ ;+zf]wgåf/f vf/]h .
-!_ cf7f}+ ;+zf]wgåf/f d"n lgodfjnLdf b]xfo adf]lhd lgod %*s= ylkPsf]M–
æ%*s= s/ ;xof]uL /fVg] M -!_ s/bftfn] s/ ;DaGwdf cfjZos hfgsf/L tyf
;xof]u lng s/ ;xof]uL /fVg ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] s/ ;xof]uLsf] nflu cfjZos kg]{
of]Uotf, lghsf] :t/ nufot cGo Joj:yf ljefun] tf]s] adf]lhd x'g]5 .Æ
xcviii
afO;f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . d"n lgodfjnLdf æg]kfn ;/sf/n]Æ eGg] zAbx? /x]sf .
((
g]kfn /fhkqdf ldlt @)&#.$.@$ df k|sflzt ;"rgfåf/f x]/km]/ ul/Psf] .
!))
kfFrf}F ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
!)!
kfFrf}F ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
!)@
cf7f}F ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
!)#
gjf}F ;+zf]wgåf/f yk .
!)$
t]x|f}F ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
!)%
g]kfn /fhkqdf ldlt @)&&.^.!( df k|sflzt ;"rgfåf/f x]/km]/ ul/Psf] .
!)^
g]kfn /fhkqdf ldlt @)%&.$.! df k|sflzt ;"rgfåf/f x]/km]/ ul/Psf] .
!)&
g]kfn /fhkqdf ldlt @)%&.$.! df k|sflzt ;"rgfåf/f x]/km]/ ul/Psf] .
!)*
g]kfn /fhkqdf ldlt @)%&.$.! df k|sflzt ;"rgfåf/f vf/]h ul/Psf] .
!)(
g]kfn /fhkqdf ldlt @)%&.$.! df k|sflzt ;"rgfåf/f vf/]h ul/Psf] .
!!)
afO;f}F ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
!!!
afO;f}F ;+zf]wgåf/f yk .
!!@
g]kfn /fhkqdf ldlt @)%&.$.! df k|sflzt ;"rgfåf/f x]/km]/ ul/Psf] .
!!#
afO;f}F ;+zf]wgåf/f yk .
!!$
g]kfn /fhkqdf ldlt @)%&.$.! df k|sflzt ;"rgfåf/f vf/]h ul/Psf] .
!!%
g]kfn /fhkqdf ldlt @)%&.$.! df k|sflzt ;"rgfåf/f vf/]h ul/Psf] . 

(242)
 
                                                                                                                                
 
›i6JoM
-!_ s]xL g]kfn sfg"g ;+zf]wg ug{] P]g, @)^# åf/f ?kfGt/ ePsf zAbx¿:–
æ>L % sf] ;/sf/Æ sf] ;§fdf æg]kfn ;/sf/Æ .
-@_ dNo clej[l4 s/ -pGgfO;f}F ;+zf]wg_ lgodfjnL, @)&$ åf/f ?kfGt/ ePsf zAbx¿:–
æd"No clej[l4 s/ sfo{fnoÆ sf] ;§fdf æcfGtl/s /fhZj sfo{fnoÆ .
-#_ d"No clej[l4 s/ -afO;f}F ;+zf]wg_ lgodfjnL, @)&& åf/f ?kfGt/ ePsf zAbx¿:–
cg';"rLx¿df /x]sf æd"No clej[l4 s/ ljefuÆ / æd"=c=s= ljefuÆ sf] ;§fdf
æcfGtl/s /fh:j ljefuÆ / æd"No clej[l4 s/ sfo{fnoÆ sf] ;§fdf æcfGtl/s /fh:j
sfo{fnoÆ .

gf]6M o; k':tsdf plNnlvt ;+zf]wgsf] ;DaGwdf s'g} låljwf ePdf ;DalGwt ;fnsf] cfly{s
P]g jf /fhkq x]g'{x'g cg'/f]w ul/G5 .
 

(243)
 

You might also like