Badanie układu ruchu i nerwowego

Układ ruchu

Funkcją układu ruchu jest wspieranie ciała w

celu utrzymania postawy, nadanie możliwości
poruszania się, oddychania, procesu żucia.
 Plan badania układu ruchu
1. Ocena postawy stojącej, w swobodnym ruchu i leżącej.
2. Mięśnie - oglądanie, omacywanie, opukiwanie (gdy jest to
konieczne).
3. Kościec – oglądanie , omacywanie , opukiwanie, zwracamy
uwagę na linię kręgosłupa i proporcje ciała , bierną
ruchomośd kręgosłupa i stawów.
4. Stawy – oglądanie, omacywanie (ocena ciepłoty i
wrażliwości, ruchy bierne).
5. Ścięgna.
6. Badanie racic, szpary międzyracicznej, kopyt, koronki,
pazurów.
 Układ ruchu
Zmiany w układzie ruchu to :
• Zapalenia
• Zwyrodnienia
• Rozrosty (nowotwory, rozrosty genetycznie
uwarunkowane)
 Ocena postawy
Postawa:
• Stojąca – w spoczynku i w ruchu
• Leżąca – prawidłowa i nieprawidłowa
• Siedząca – psy i koty
 Rodzaje postaw
• prawidłowa
• nieprawidłowa
- ulgowa (np. ochwat – koo stoi na piętkach)

- wymuszona (np. tężec – postawa konia na

biegunach)
 Postawy c.d.
Zaleganie - dłuższe leżenie i trudności ze
wstawaniem: może byd zaleganie przed i
poporodowe, przy mioglobinurii u koni,
złamaniu miednicy, zapaleniu szpiku,
zapaleniu stawów, odklejeniu się nasady przy
główce kości udowej (epiphysiolysis),
osteomalacja, krzywica, osteoporoza.
• Na zmianę postawy wpływają zmiany w
kościach, mięśniach, stawach a także w innych
układach i narządach.
 Rodzaje zaburzeo
Stany zapalne:
• Mięśni - myositis
• Kości - osteitis
• Stawów - arthritis
• Kości i szpiku – osteomyelitis
Zmiany niezapalne (wsteczne- najczęściej
zwyrodnieniowe)

• mięśni - myopathia
• kości – ostopathia
• stawów – arthropathia

• zwyrodnienia mięśni – myodegeneratio

• zwyrodnienia kości - ostodystrophia
• zmiany rozrostowe kości (psy, konie) acropachia (zgrubienie
kości długich)
Zmiany w ruchu:

• chód koguci tzw. tupiący, występuje w szpacie u koni

(arthrosis chronica ostodeformans): koo opiera chorą
kooczynę na szczycie kopyta – kulawizna z oparcia.
• chód sztywny - bolesnośd mięśni, ścięgien, stawów,
występuje np. przy chorobie wyścigowej koni
(mikrotendinitis), wągrzycy, krzywicy, osteomalacji,
tężcu, porażeniu spastycznym u buhajów, ochwacie.
• kulawizny – bolesne schorzenia narządów ruchu (np.
zapalenie wielostawowe)
Mięśnie
Oglądanie
• objętośd (poprzez porównanie mięśni
jednoimiennych – lokalizacja zmian)
• kontury mięśni
Omacywanie
• ciepłota
• wrażliwośd
• konsystencja
• stan napięcia (związany z ukł. nerwowym)
• przesuwalnośd skóry nad mięśniami
Opukiwanie
– gdy jest do tego wskazanie
Objętośd
• prawidłowa
• nieprawidłowa
- zanik mięśni (jednego lub kilku) z nieczynności
(atrophia ex inactivitate) lub niedożywienia,
ucisku
- przerost mięśni – hypertrophia
Stan napięcia
– zmiany: hypertonia, hypotonia, atonia

• Skurcz tężcowy (toniczny) - wzmożony stan napięcia mięśni

np. występuje przy tężcu (długotrwający).
• Skurcz kloniczny- przerywany, okresowy, dotyczy określonych
mięśni (wzrost napięcia)
• Konwulsje – skurcz kloniczny wszystkich mięśni np. występuje
przy zatruciu strychniną
• Drżenie pęczkowe lub włókienkowe mięśni np. w 1 stadium
gorączki, zmęczeniu mięśni, spadku poziomu glukozy

• Mięśnie twarde jak deska – zaawansowane zmiany

zwyrodnieniowe np. mięśniochwat porażenny
Myopathia

Jest to osłabienie mięśni na tle niezapalnym

(zwyrodnienie mięśni – niedobór Se i wit. E).
Cechują ją trudności w utrzymaniu się na nogach,
zaleganie w przypadkach ostrych, sztywny chód, są to
schorzenia niezapalne, nieinfekcyjne.

W stanach ostrych mięśnie są twarde, obrzękłe o

zwiększonej objętości a w przewlekłych są wiotkie,
występuje zaleganie.
Przykłady miopatii

Mięśniochwat porażenny
• obejmuje głównie mięśnie zadu (lędźwiowe i pośladkowe)
• okolica jest powiększona, mięśnie twarde jak deska
• występuje sztywny chód, trudności w poruszaniu się
• w zaawansowanym stanie – postawa siedzącego psa lub
leżąca
• występuje u koni dobrze odżywionych i obficie karmionych
przy braku pracy
• objawy występują po podjęciu pracy („choroba
poświąteczna”)
• badając mocz stwierdzamy mioglobinurię, rośnie również
stosunek kreatyny do kreatyniny na korzyśd kreatyny
Enzootyczna dystrofia mięśni

• występuje u jagniąt (cieląt, źrebiąt) na tle niedoboru

witaminy E i selenu
• może powodowad ją nadmiar NKT w paszy
• histopatologicznie – choroba białych mięśni (tzw.
rybie mięso) – mamy do czynienia ze zwyrodnieniem
hialinowym, później z martwicą koagulacyjną
• objawy kliniczne to sztywny chód, niedowład
kooczyn tylnych
Myositis

Jest to zapalenie mięśni wywołane czynnikiem

uszkadzającym:
• działającym bezpośrednio – po urazach
naderwaniu, zerwaniu mięśni
• działającym pośrednio – promienica,
sarkosporidioza, obrzęk gazowy, złośliwy
Schorzenia mięśni mogą mied charakter
miejscowy lub rozsiany:
• Polymiositis objawia się uogólnionym bólem
mięśniowym i sztywnością.
• Miositis mięśni żuchwy objawia się bólem,
zanikiem mięśniowym, zwłóknieniem, co
doprowadza do stałego zaciskania jamy ustnej
Badanie kośdca

– rozpoczynamy od kości czaszki badając

następnie dalsze odcinki kręgów, obręcz
barkową, żebra, miednicę, kooczyny.
Badanie kośdca

Kościec badamy poprzez:

• Oglądanie (wielkośd, kształt)

• omacywanie (konsystencja, wrażliwośd,

krepitacja)

• opukiwanie (wrażliwośd)
Wyróżniamy następujące zmiany kształtu
kręgosłupa:

• kyphosis – grzbietowe wygięcie kręgosłupa

(grzbiet karpiowaty – łukowate skrzywienie
kręgosłupa skierowane do góry)
• lordosis – łęgowatośd – (grzbiet łęgowaty –
łukowate skrzywienie kręgosłupa w kierunku
brzusznym)
• scoliosis – boczne skrzywienie kręgosłupa
• gibbus – garb
• Opisthotonus (tężec tylny) - wygięcie kręgosłupa w
stronę brzuszną (zatrucie strychniną, zapalenie opon
mózgowych, tężyczka), spowodowane jest skurczem
mięśni;
• Emprosthotonus - wygięcie kręgosłupa w stronę
grzbietu, tężec przedni;
• Pleurothonus - zarzucenie kręgosłupa w bok (tężęc
boczny)
• Torticollis - skręcenie szyi na bok w linii szyjnej,
występuje przy pęknięciu kręgu szyjnego, zapaleniu
części miękkich szyi, może byd powodowane kurczem
lub przykurczem miękkich części szyi, zapaleniem
ucha wewnętrznego i środkowego
 Stawy

• oglądanie: wielkośd, kształt, badamy w

spoczynku i w ruchu
• omacywanie: konsystencja, ciepłota,
wrażliwośd
• ruchomośd bierna – zwiększona lub
zmniejszona ruchomośd stawów
Racice, szpara międzyraciczna, kopyta,
koronka, pazury

Badamy:
• przez oglądanie: wielkośd, kształt, barwę,
połysk, strukturę powierzchni
• przez omacywanie: konsystencję
• przez opukiwanie: bolesnośd
Kulawizny

Wyróżniamy następujące postacie kulawizn:

• z wykroku (skrócenie wykroku) świadczy o
bolesności przy wykroku i zazwyczaj związane są
ze schorzeniami górnej części kooczyny (bark,
biodro)
• z podparcia (skrócenie fazy podparcia, zapadanie
na przeciwległą zdrową kooczynę) - występuje
przy chorobach np. kopyt
Stopnie kulawizny u koni

1° kulawizna występuje tylko w kłusie

2° występuje w kłusie i stępie

3° wyraźna w stępie, zwierzę nie

chce kłusowad

4° zniesienie czynności kooczyny,

zwierzę nie obarcza kooczyny
Badanie układu nerwowego
 Badanie świadomości

Osłabiona Wzmożona

Senność (somnolentio) Podniecenie (excitatio)

Otępienie (stupor) Szał (mania)

Głęboki sen (sopor)

Śpiączka (coma)
 Zaburzenia czucia powierzchownego

• hypoaesthesia (obniżenie czucia) - odpowiednie podniety

wywołują tylko słabe i niepełne reakcje. Występuje przy
znacznych zaburzeniach świadomości.

• anaesthesia (znieczulenie zupełne) - brak czucia

• hemianesthesia (znieczulenie połowiczne) - spowodowane

przez jednostronne ogniska chorobowe (dotyczy kooczyny
przedniej i tylnej)

• paraanaesthesia (obustronny brak czucia) - poprzeczne

uszkodzenie rdzenia kręgowego (dotyczy obu kooczyn
przednich lub tylnych).
• Hyperaesthesia (przeczulica) - powstaje przy
schorzeniach nerwów obwodowych i uszkodzeniach
opon rdzeniowych na skutek zapalenia, ucisku.
Schorzenia samego rdzenia z reguły nie dają objawów
bólowych.

• parasthesia (czucie spaczone) - występuje jako

nieprawidłowe odczuwanie w postaci świądu mrowienia,
pieczenia, czucia zimna, kłucia. U zwierząt występuje np.
w chorobie Aujeszky’ego, wściekliźnie.

• Znieczulenie bolesne (anaesthesia dolorosa) samoistne

czucie bólu, powstające pod wpływem zewnętrznych
podniet działających na znieczulone okolice ciała, ma to
miejsce w chorobach nerwów obwodowych.
 Badanie czucia powierzchownego (czucia skórnego)

Obszar skóry Nerw Początek nerwu

czuciowy
Głowa (powierzchnia Część czuciowa Pień mózgu, górny
twarzowa, jama nosowa, n. trójdzielnego obszar szyjnej
jama ustna) części rdzenia
Kończyna piersiowa
Boczna strona ramienia Pachowy C7 - C8
Przyśrodkowa strona Mięśniowo- C6 - Tl
przedramienia grzbietowa skórny
powierzchnia łap, dogłowowo
-boczna powierzchnia
przedramienia
Dłoniowa część łap Pośrodkowy i łokciowy C7-T2
Doogonowa powierzchnia Łokciowy C7-T2
przedramienia
Kończyna miedniczna
Doogonowo-boczna Kulszowy L6-S1
powierzchnia stawu
skokowego, uda
Przyśrodkowa powierzchnia Dopiszczelowy L4-L6
łap, uda, stawu skokowego

Doczaszkowa powierzchnia Strzałkowy L6-L7

łap, stawu stępu wspólny
Podeszwowa Piszczelowy L6-S1
powierzchnia łapy
Tułów, krocze,
ogon

Przyrdzeniowa Rdzeniowy C1-S1

powierzchnia
tułowia
Krocze Sromowy S1-S2

Ogon Ogonowe Cd1 - Cd(n)

 Czy u zwierzęcia występują objawy wynikające z zaburzeń
w obrębie nerwów czaszkowych?
Tak Nie
Doszło do zmian patologicznych Czy występuje niezborność kończyn
w obrębie mózgu lub choroba ma piersiowych?
charakter wieloogniskowy
Nie, ale występuje niezborność
Tak i niedowład kończyn miednicznych
Badanie odruchów w kończynach
Badanie odruchów rdzeniowych miednicznych i napięcia mięśni.
Badanie odruchów Prawidłowe lub Prawidłowe lub
w kończynach piersiowych wzmożone. osłabione.
.

Odruchy rdzeniowe Zmiany na wysokości Zmiany na wysokości

osłabione we T3-L4. L4 lub dalej.
wszystkich
kończynach Odruchy prawidłowe Odruchy prawidłowe
lub wzmożone. lub osłabione.

Uogólniona
choroba mięśni Zmiany na wysokości Zmiany na wysokości
lub nerwów C1-C5 C6-T2.
obwodowych
Nerw Objawy kliniczne Testy kliniczne Odruch Odruch
prawidłowy nieprawidłowy

Węchowy Zaburzenia węchu Reakcja na zapach Zainteresowanie Brak reakcji

(hyposmia, anosmia) karmy lub na lotne zapachem karmy,
niedrażniące oblizywanie nosa
substancje
Wzrokowy Zaburzenia widzenia Naprowadzanie na Unikanie przeszkody Uderzania o
Niepewny chód przeszkodę Umieszczenie przedmioty
Rozszerzenie źrenicy R. umieszczania kończyn Brak reakcji
(mydriasis) R. grożenia miednicznych na Po stronie chorej bezp.
Test wodzenia podłożu i konsensualny odr.
wzrokiem Mrużenie oczu nieobecny, oba
Badanie przy Wodzenie oczami za odruchy obecne po
pomocy źródła przedmiotem stronie zdrowej
światła Bezpośredni i
konsensualny odruch
źreniczny

Okoruchowy Zez dolnoboczny Ruchy gałek Prawidłowy tor Zaburzenia kierunku

Porażenie powieki ocznych w ruchu gałek ocznych ruchu gałek ocznych
górnej (ptosis) kierunku Bezpośredni i W oku chorym odruch
Rozszerzenie źrenicy poziomym i konsensualny odruch bezpośredni
pionowym Źreniczny nieobecny, odruch
Badanie przy konsensualny
pomocy źródła prawidłowy; po
światła stronie zdrowej odr.
bezpośr. obecny,
konsensualnego brak
Bloczkowy Zez rozbieżny

Trójdzielny Niemożność zamkn. Badanie oporu Opór przy Brak oporu

jamy ustnej przy otwieraniu otwieraniu j. ustnej Zanik, zmniejszone
Zanik mm żuciowych szczęk Prawidłowa napięcie
Brak czucia skóry Palpacja mm wielkość i Brak reakcji
czoła, ucha, powiek, żuciowych konsystencja mięśni
błony śluz. jamy ustnej Odruch Mrużenie oczu i
i nosowej rogówkowy cofnięcie gałki
Odruch ocznej
powiekowy Mrużenie oczu
Drażnienie błony Unikanie źródła
śluzowej j. drażnienia
nosowej
Drażnienie skóry
twarzy

Odwodzący Zez przyśrodkowy Poziome ruchy Prawidłowy tor Zaburzenia ruchu

gałką oczną ruchu gałek gałek ocznych w
ocznych kierunku bocznym
Twarzowy Asymetria części Odruch Mrużenie oczu Brak reakcji
twarzowej Niemożność rogówkowy Poruszanie
zamkn. powiek Odruch małżowiną uszną
(lagophtalmus) powiekowy
Opadanie powieki R. grożenia
górnej Drażnienie skóry
Porażenie wargi górn. małżowiny usznej
Opadanie małżowiny
usznej
Przedsionkowo Oczopląs (nystagmus) Poziome i Prawidłowy Brak reakcji
-ślimakowy Skręcenie głowy pionowe ruchy fizjologiczny
Ruchy maneżowe gałką oczną oczopląs
Ruchy walcowania Źródło dźwięku Ruchy małżowin
Zez Hertwiga- za głową usznych, mrużenie
Magendiego zwierzęcia oczu
Głuchota
Językowo- Dysphagia (trudności w Test Odruch połykania Brak reakcji
gardłowy połykaniu), brak odruchu kneblowania
wymiotnego
Błędny Dysphagia Test Odruch połykania Brak reakcji
Niepraw. wydawanie kneblowania Kaszel
głosu Odruch Bradykardia
Duszność wdechowa krtaniowy
Powiększ. przełyku Odruch oczno-
(megaesophagus) sercowy
Zniesienie odruchu
kaszlu
Przyśp. tętna
Dodatkowy Zw. niezauważone
Czasami skręt szyi
(torticolis)
Podjęzykowy Zaburzenia funkcji Wyciągnięcie Cofnięcie języka Brak reakcji
języka języka Oblizywanie się
Drażnienie nosa
Odruch rdzeniowy Nerw obwodowy Segmenty rdzenia
Kończyna piersiowa

Dwugłowy Skórno-mięśniowy C6-T1

Trójgłowy Promieniowy C6-T2
Prostownik promieniowy Promieniowy C6-T2
nadgarstka
Zginania Ramienny Mięśniwoskórny C7-C8
Pośrodkowy i łokciowy C6-T1
C7-T2
Kończyna miedniczna

Rzepkowy Udowy L4-L6

Piszczelowy doczaszkowy Kroczowy wspólny L6-L7(S1)

Brzuchaty łydki Piszczelowy (L6) L7-S1

Zginania Kulszowy L6-S1
Inne odruchy rdzeniowe

Odbytowy Sromowy S1-S3

Skórny Nerwy rdzeniowe (czuciowe); C8-T2
Nerwy piersiowe grzbietowe (ruchowe)
Defekacja, mikcja Miedniczny S1-S3
 Badanie czucia głębokiego
• Czucie głębokie decyduje o właściwej
postawie, położeniu ciała zwierzęcia lub
poszczególnych jego części.

• Wpływa na kierunek i szybkośd ruchu

(koordynację)

• Nie jest zależna od kory mózgowej i nie jest

kontrolowane przez świadomośd (u zdrowych
zwierząt)
• Informacja do OUN o położeniu ciała
przekazywana jest z receptorów w ścięgnach,
mięśniach, stawach

• Czucie głębokie badamy oceniając

reakcje postawne (reakcja zwierzęcia na
zmuszanie go do przyjmowania dla niego
niewygodnych położeo i postaw)
 Reakcje postawne
• Toczenie
• Chód i pozycja stojąca na jednej kooczynie
• Wyprostny odruch podparcia
• Korekcja części dalszej kooczyny piersiowej
• Próba zapadniowa
• Krzyżowanie kooczyn piersiowych
• Przywodzenie głowy do boku
 Na reakcje postawne wpływają:
• zaburzenia świadomości (otępienie)

• uszkodzenie rdzenia kręgowego

• stany osłabienia ogólnego

 Badanie czucia wyższego rzędu
Wzrok

• widzenie
- test grożenia
- naprowadzanie na przeszkody
- test wodzenia wzrokiem

• reakcja źrenicy na światło

• Ślepota (amaurosis) i rozszerzenie źrenic (mydrasis)
- uszkodzenie nerwu wzrokowego po stronie, gdzie
jest brak odruchów

• Obustronna ślepota i brak odruchu źrenicowego

- uszkodzenie skrzyżowania nerwów wzrokowych

• Widzenie połowiczne (brak widzenia w części

bocznej oka) – uszkodzenie pomiędzy
skrzyżowaniem nerwów wzrokowych a ośrodkiem
wzrokowym w korze mózgowej
 Słuch (bodźce dźwiękowe)

• Głuchota (surditas) i przytępienie słuchu (hypoacusia)

• zapalenie przewodu słuchowego zewnętrznego, ucha
środkowego i wewnętrznego,
- leki ototoksyczne (neomycyna, amikacyna, preparaty
jodowe, chloramfenikol, digoxin, insulina),
- u starszych psów zanik kanału spiralnego ślimaka
- choroby wewnętrzne (niedoczynność tarczycy)
- nowotwory nerwu VIII

• Przeczulica słuchowa (hyperacusia) - wścieklizna

 Węch
• Węch (reakcja na zapach karmy, oblizywanie się
zwierzęcia pod wpływem bodźców węchowych)
• Utrata węchu (anosmia):
- Zapalenie błony śluzowej jamy nosowej (bakteryjne,
grzybicze)
- Nowotwory (gruczolakorak)
- Metaboliczne (cukrzyca, nadczynnośd kory nadnerczy,
niedoczynnośd tarczycy)
- Uszkodzenia mózgu
 Smak
• Smak (bardzo trudny do zbadania)
- Nanoszenie substancji na język tj. sól, cukier,
chinina, cytryna)
 Sprawność ruchowa (motilitas)
• Stan napięcia mięśni (ocena ruchomości
biernej – opór stawiany podczas ruchu w
stawach): żuchwa, szyja, kończyny
• Poruszanie nieprawidłowe:
- Niezborność (ataksja, ataxis) – brak
koordynacji ruchu przy prawidłowej
sprawności mięśni
- Zawrót (vertigo) – przemijające zaburzenie
równowagi przy zachowanej świadomości.
- Ruchy i położenia przymusowe – powtarzające
się według tego samego schematu:
 Krążenia (kołowe, maneżowe)
 Krążenia o zmiennym kierunku
 Obrotowy (wskazówkowy)
 Napieranie na przeszkody
 Toczenia
 Przebieganie bez celu dużych odległości
Odruchy:
 powierzchowne
- rogówkowy, powiekowy
• porażenie nerwu twarzowego – z wypadnięciem trzeciej powieki
i skierowaniem gałki ku górze
• trójdzielnego – bez ww. objawów,
• utrata świadomości (śpiączka)
- skórne (czucie powierzchowne)
 źrenicowy (pośredni i konsensualny wyjątek: ptaki i gryzonie)
głębokie (odruchy rdzeniowe)
Odruch rzepkowy: Uderza się w więzadło rzepki, prawidłowym
odruchem jest szybkie wyprostowanie stawu kolanowego.
Ocenia L4- L6.
 głębokie (odruchy rdzeniowe)
Odruch rzepkowy: Uderza się w więzadło rzepki,
prawidłowym odruchem jest szybkie wyprostowanie
stawu kolanowego. Ocenia L4- L6.

Zaburzenia odruchu:
- brak (areflexia),
- zmniejszona odpowiedź (hyporeflexia),
- wzmożony odruch (hyperreflexia),
- powtórna odpowiedź
Dwa pierwsze zaburzenia odruchów są spowodowane
zaburzeniami nerwów obwodowych i/lub segmentów
rdzenia kręgowego.
Wzmożone odruchy są zwykle spowodowane zmianami
kory mózgu, pnia mózgu lub w obszarze dogrzebietowo
w stosunku do L4.
• Odruch z mięśnia brzuchatego łydki: Ten odruch
jest zależny od funkcji nerwu piszczelowego,
kulszowego, segmentów rdzeniowych L6- S1.
Uderzenie młoteczkiem powyżej ścięgna mięśnia
brzuchatego łydki powoduje wyprostowanie
kończyny w stawie stępu. Zaburzenia odruchu z tego
mięśnia są podobne jak odruchu rzepkowego.

• Odruch z mięśnia piszczelowego doczaszkowego:

W tym odruchu pośredniczą nerwy obwodowe i
segmenty rdzenia kręgowego L6-S1. Prawidłową
odpowiedzią jest lekkie zgięcie stawu stępu.
Zaburzenia odruchu jak przy odruchu rzepkowym.
• Odruch z mięśnia trójgłowego: pośredniczy w nim nerw
promieniowy i segmenty od C6-T2. Odruch badany jest
poprzez uderzenie młoteczkiem w ścięgno m. trójgłowego
proksymalnie od wyrostka łokciowego za pośrednictwem
palca. W prawidłowych warunkach następuje lekkie
wyprostowanie kończyny w stawie łokciowym.

• Odruch z prostownika promieniowego nadgarstka, w

którym uczestniczy nerw promieniowy, jest wykonywany
przez uderzenie młoteczka w brzusiec tego mięśnia
dystalnie od łokcia. Odruch prawidłowy polega na
wyprostowaniu kończyny w nadgarstku.
Dziękuję za uwagę.