Nastavni predmet: TEHNIČKA MEHANIKA

Razred: II
Sedmično časova: 2
Godišnje časova: 70

Stručna zvanja: TEHNIČAR DRUMSKOG SAOBRAĆAJA

TEHNIČAR UNUTRAŠNJEG TRANSPORTA

A. CILJ
Cilj nastave predmeta TEHNIČKA MEHANIKA je da učenici upoznaju osnovne principe i
zakone iz ove nauke, te da steknu temeljno znanje za izučavanje drugih nastavnih predmeta.
Pošto su se učenici već u prvom razredu upoznali sa statikom, to je izučavanje programskih
sadržaja u II razredu nastavak ranije započetog izučavanja.

B. ZADACI NASTAVE
- da se učenici upoznaju sa osnovnim teorijskim znanjima iz otpornosti materijala, te da to
znanje mogu primijeniti za rješavanje praktičnih primjera,
- da se učenici upoznaju sa osnovnim zakonima kinematike, te da ih primijene na
rješavanje praktičnih primjera,
- da se učenici upoznaju sa osnovnim zakonima dinamike, te da te zakone primijene na
rješavanju praktičnih primjera,
- da učenici kroz izradu planiranih grafičkih radova steknu samostalnost pri izradi
složenijih zadataka.

B. TEMATSKE CJELINE ZA REALIZIRANJE PROGRAMA

Redni br. Naziv tematske cjeline Broj sati

OTPORNOST MATERIJALA
1 Uvod 4
2 Aksijalna naprezanja 10
3 Smicanje 2
4 Geometrijske karakteristike poprečnog presjeka nosača 8
5 Savijanje 8
6 Uvijanje 2
7 Izvijanje 2
KINEMATIKA
8 Kinematika materijalne tačke 4
9 Kinematika krutog tijela 4
10 Mehanizmi 2
DINAMIKA
11 Osnovni zakoni dinamike 4
12 Mehanički rad i snaga 6
13 Mehanička energija 10
14 Oscilatorno kretanje 4
UKUPNO: 70
D. SADRŽAJ TEMATSKIH CJELINA

OTPORNOST MATERIJALA
1. UVOD
Teme:
- Zadatak nauke o čvrstoći (otpornosti) materijala,
- Vrste naprezanja i pojam napona,
- Vrste opterećenja,
- Zamor materijala,
- Uticaj toplote na ponašanje materijala,
- Dopuštena naprezanja i koeficijent sigurnosti,
- Uticaj zareza i naglih promjena presjeka.

2. AKSIJALNA NAPREZANJA
Teme:
- Naprezanje na istezanje i pritisak,
- Dijagram napon-dilatacija,
- Hukov zakon i prošireni Hukov zakon,
- Kritična dužina i visina,
- Elementi jednake otpornosti pri istezanju i pritisku,
- Proračun štapa na istezanje i pritisak,
- Dimenzionisanje tankih ciiindričnih posuda,
- Naprezanje usljed promjena temperature,
- Površinski pritisak.

I. Grafički rad: Aksijalno naprezanje dijelova sa promjenljivim poprečnim presjekom

3. SMICANJE
Teme:
- Pojam smicanja i naprezanje na smicanje
- Hukov zakon za smicanje i modul klizanja,
- Naprezanje u kosom presjeku.

4. GEOMETRIJSKE KARAKTERISTIKE POPREČNOG PRESJEKA NOSAČA

Teme:
- Pojam i definicija aksijalnog i polarnog momenta intercije,
- Pojam i definicija otpornog momenta,
- Štajnerova teorema.
- Aksijalni i polarni moment inercije, otporni moment geometrijskih likova:
pravougaonik, paralelogram, kvadrat, trougao, krug, kružni prsten, elipsa i složenih
površina, stepen iskorištenosti presjeka,
- Centrifugalni moment inercije i glavni centrifugalni moment inercije,
- Radijus inercije i elipsa inercije.
 II. Grafički rad: Geometrijske karakteristike složenih površina

5. SAVIJANJE
Teme:
- Čisto savijanje i savijanje silama,
- Naponi pri savijanju silama,
- Proračun statički određenih nosača izloženih savijanju,
- Nosač jednake čvrstoće na savijanje,
- Elastična linija, ugib i ugao nagiba,

6. UVIJANJE:
Teme:
- Uvijanje. pojam napon ideformacije
- Ugao zaokretanja kod uvijanja
- Uvijanje nosača kružnog, pravougaonog i kvadratnog poprečnog presjeka
PRVI ŠKOLSKI PISMENI ZADATAK

7.IZVIJANJE
Teme:
- Kritična sila
- Vitkost štapa i kritično naprezanje
- Četiri karakteristična slučaja učvršćenja štapa

KINEMATIKA
1. KINEMATIKA MATERIJALNE TAČKE
Teme:
- Osnovni kinematski pojmovi
- Vrste kretanja
- Pravolinijska kretanja: jednoliko, jednako-ubrzano, jednakousporeno, slobodni pad i
hitac uvis
- Krivolinijsko kretanje: kružno (jednoIiko, jednakeubrzano, jednakousporeno)
horizontalni hitac, kosi hitac
- Apsolutna, relativna i prenosna brzina
- Tangencijalno i normalno ubrzanje

2. KINEMATIKA KRUTOG TIJELA,

Teme:
- Translatorno kretanie
- Rotaciono kretanje
- Rotaciono kretanje u praksi-izrada primjera

3.MEHANIZMI
Teme:
- Kinematika klipnog mehanizma
- Kulisni mehanizam

DINAMIKA
1. OSNOVNI ZAKONI MEHANIKE (dinamike)
Teme:
- Zakon inercije,
- Odnos sile i ubrzanja
- Zakon akcije i reakcije
- Zakon o nezavisnosti djejstva sila

2.MEHANIČKI RAD I SNAGA

Teme:
- Pojam rada i snage
- Rad i snaga pri translatornom kretanju tijela
- Rad sile koja ima pravac puta
- Rad sile koja ne djeluje na pravcu kretanja
- Rad sile teže
- Grafičko prikazivanje rada
- Mehanički stepen i koeficijent korisnog dejstva mašine
- Izračunavanje snage mašine
- Dinamička iii radna sposobnost
- Zlatno pravilo mehanike
- Impuls sile i veličina kretanja

3. MEHANIČKA ENERGIJA
Teme:
- Pojam energije
- Zakon o održanju mehaničke energije
- Šarpijevo klatno
- Sudar
- Centrifugalna i centripetalna sila
- Centrifugalno klatno
- Dinamičke reakcije
- Energija rotirajućeg tijela
- Dinamički moment inercije
- Radijus intercije i reducirana masa
- Zamajac
- Dalamberov princip
- Glavna dinamička jednačina rotirajućeg tijela
- Jednako ubrzano kretanje sa trenjem
- Jednako usporeno kretanje sa tranjem
- Kretanje po strmoj ravni

4. OSCILATORNO KRETANJE
Teme:
- Pojam oscilatornog kretanja
- Kritični broj obrtaja vratila
- Matematsko klatno
- Fizikaino klatno
- Dinamika klipnog mehanizma
- Žiraskop.

DRUGI ŠKOLSKI PISMENI ZADATAK

 E. UPUTSTVO ZA REALIZACIJU PROGRAMA
Pri realizaciji programa treba poći od činjenice da se učenici ne susreću prvi put sa mnogim
pojmovima datim u programu. U nastavi fizike, kao i nastavi tehničke mehanike učenici su
upoznali osnovne pojmove koji se ovim programskim sadržajima produbljuju i proširuju. Zbog
toga je neophodno prije obrade pojedinih tema ponoviti, kroz razgovor sa učenicima, osnovne
sadržaje na koje se nadovezuju odgovarajuće teme u svakoj tematskoj cjelini.
Ova okolnost doprinosi da se pri realizaciji programskih sadržaja učenici pojavljuju kao
saradnici u nastavnom procesu. Ovome doprinosi i okolnost da savremena nastava tehničke
mehanike iziskuje princip očiglednosti, insistira na radnim metodama u nastavi i istovremeno
ih svojim sadržajem omogućava. U nastavi ovog predmeta treba izbjegavati verbalne metode i
deduktivni metod zasnovan na izvođenju zakonitosti pomoću matematskih metoda.
Rješavanju zadataka ne bi trebalo prilaziti formalno, insitirajući pretežno na matematičkom
tretiranju. Tok rada rješavanja zadataka treba da bude rezultat logičkog rasuđivanja na osnovu
shvatanja zadataka, a rezultat treba da pruži i nove podatke koji dopunjuju predstavu učenika o
kvalitetu, a često i novom kvalitetu pojedinih zakonitosti. Zbog toga je potrebno obratiti pažnju
da i brojčane vrijednosti koje se zadaju u zadacima što vjernije odražavaju realnost, jer će se
samo u tom slučaju omogućiti učenicima da stiču tačne predstave o njima.
Grafički radovi u vidu programa i pisane školske zadaće se predviđaju ovim programom.
Provjeravanje i ocjenjivanje znanja učenika treba da je sastavni dio odgojno-obrazovnog rada
u nastavi tehničke mehanike kojim se učenici stalno i sistematski, kroz različite oblike i metode
rada, podstiču na svjesno i aktivno usvajanje znanja, navika i vještina.

F.PROFIL I STRUČNA SPREMA NASTAVNIKA

Profili koji mogu realizovati nastavu:
 Diplomirani inženjer mašinstva ,svi smjerovi
 Profesor mehanike i elemenata strojeva
 Profesor mehanike i pogonskih strojeva
 Profesor fizike i pogonskih strojeva
 Diplomirani inženjer rudarstva-mašinski smjer
Profesor tehničkog obrazovanja