Ang Buhay ni Dr.
JOSE PROTACIO RIZAL  Kinatutuwaan niya ang pagpipinta, pagsulat at
MERCADO y ALONZO REALONDA
 Si Jose Rizal ay ipinanganak sa isang mayamang
pamilya noong Hunyo 19, 1861 sa Kalamba, Laguna.
 Siya ay bininyagan noong Hunyo 22, 1861 ni Padre
Rufino Collantes.
 Si Padre Pedro Cazanas ang kanyang ninong sa
binyag.
 1849 – Ang Lam-co ay pinalitan ng Mercado bilang
pagsunod sa kautusan ni Gob. Narciso Claveria.
JOSE - ayon sa isang santong si St. Joseph/San Jose
PROTACIO - ayon kay Gervacio P. ay mula sa Katolikong
Kalendaryo
RIZAL - nangangahulugang ‘luntiang bukirin’ (“ricial”)
MERCADO - nangangahulugang ‘palengke’
y - and
ALONSO - apelyido ng kanyang ina
REALONDA - ninunong apelyido ng kanyang ina
 Ang Magkakapatid na Rizal:
Saturnina, Paciano- itinuturing niyang pangalawang
ama, Narcisa, Olimpia, Luisa, Maria, Jose Protacio,
Concepcion, Josefa, Trinidad at Soledad
 FRANCISCO MERCADO – AMA ni Jose Rizal
 Ang kanyang nuno sa ama ay si Domingo Lamco,
isang Intsik na dumating sa Maynila noong 1690
mula sa Fukien City ng Chang Chow.
 Napangasawa niya si Ines dela Rosa
 Noong 1731, ginamit niya ang apelyidong Mercado
dahil sa kanyang pagiging komersyante.
 Naging anak nila si Francisco Mercado na
napangasawa naman si Cirila Bernacho.
 Naging anak nila si Francisco na sa gulang na walong
taon ay naulila na sa ama at naiwan sa pangangalaga
ng ina.
 Nag-aral siya ng Latin at Pilosopiya sa Colehiyo de
San Jose sa Maynila.
 Nakilala si Teodoro Alonzo na kasalukuyang nag-
aaral din sa Colehiyo de Santa Rosa.
 Ikinasal sila noong Hunyo 28, 1848 at nanirahan sa
Kalamba.
 TEODORA ALONSO- INA
 Ang pamilya ni Dona Teodora Alonzo ay nagmula sa
lahi ni Lakandula, ang pinakahuling hari ng Tondo.
 Ang kanyang nuno ay si Eugenio Ursua, isang lahing
Hapones na nakapangasawa ng isang nagngangalang
Benigna.
 Naging anak nila si Regina na napangasawa naman ni
Manuel de Quintos, isang abogadong Intsik-Filipino
na taga-Pangasinan.
 Ang anak nilang si Brigida ay nakapangasawa ng
isang mayamang mestisong Kastila na taga-Binan,
Laguna.
 Naging anak nila si Teodora, ang ina ni Rizal.
 Mga Alaala ng Kabataan
 Nagsimulang mag-aral ng abakada sa gulang na
tatlong taon.
 Tahimik at lubhang mapagmasid si Rizal
 Mahilig siya sa pagbabasa at pakikinig sa usapan ng
kanyang mga nakatatandang kapatid.
paglililok. Mahusay din siya sa pagsusulat.
 Walong taong gulang siya nang kanyang isulat ang
kanyang unang tula na pinamagatang “Sa Aking Mga
Kababata”.
 Sumulat din siya ng dula na may himig katatawanan
at itinanghal sa isang pistang bayan sa Kalamba.
 Nagustuhan ito ng Gobernadorcillo ng Paete at
binayaran ang manuskrito ng dalawang piso.
 Apat na taong gulang siya noon nang unang
makaranas ng kasiphayuan sa buhay ang batang si
Rizal dahil sa pagkamatay ng kanyang nakababatang
kapatid na si Concha.
 Sinundan ito nang siya’y sampung taong gulang nang
mabilanggo ang kanyang ina dahil sa bintang na
pakikiisa sa tangkang paglason sa asawa ng kanyang
kapatid na si Jose Alberto.
 Nakalaya ang kanyang ina sa pagkakabilanggo
matapos ang dalawang taon at kalahati sa tulong ng
kanilang abogado na sina Don Francisco de Mercado
at Don Manuel Manzano at dahil na rin sa kahusayan
ng maliit niyang kapatid na babae na kinatuwaan ng
gobernador heneral
 .Pagong at Matsing - pabulang kanyang nagawa
 Lalo pa niyang napatunayan ang kawalang
katarungan ng lipunan nang masaksihan niya ang
pagbitay sa tatlong paring Pilipino na sina Padre
Mariano Gomez, Jose Burgos, Jacinto Zamora noong
Pebrero 17, 1872.
 Maagang natutunan ng batang si Rizal ang
pagdarasal, pagrorosaryo at pagsisimba.
 ANG PAG-AARAL AT PAGLALAKBAY
 Ang unang naging guro ng batang si Rizal ay ang
kanyang INA.
 Una niyang natutunan dito ang pagbabasa at
pagdarasal.
 Unang napansin ng kanyang ina ang kanyang angking
katalinuhan nang makapagsulat siya ng tula.
 Naging guro din niya si Maestro Celestino at
Maestro Lucas Padua.
 Ang nagturo sa kanya ng Kastila at Latin ay si
Ginoong Leon Monroy, isang matalik na kaibigan ng
kanyang ama.
 Unang pumasok siya sa paaralan ng Binan sa
pagtuturo ni Justiniano Aquino Cruz noong siya ay
siyam na taong gulang.
 Ang batang si Rizal ay hindi likas na palaaway subali’t
hindi siya umuurong sa labanan kahit na maliit
lamang siya noon at kapag alam niyang siya’y nasa
katwiran.
 Sa Ateneo Municipal de Manila
 Labing-isang taong gulang si Rizal nang mag-aral
siya sa Ateneo Municipal de Manila (Enero 20,
1870).
 Bantulot ang paaralan na siya ay tanggapin sa
dalawang dahilan: Una, dahil nahuli siya sa
pagpapatala; pangalawa ay dahil maliit siya at
mukha siyang masasakitin.
 Siya ay napiling emperor sa klase nila dahil siya
ang pinakamarunong sa kanilang lahat.
 Natamo ni Rizal ang pinakamataas na
karangalang “Sobresaliente” nang matapos niya
ang kursong “Bachiller de Artes” noong
Marso 23, 1877 sa gulang na 15 na taon.
 Ang tulang “Sa Aking Inspirasyon” na inihandog
niya sa kanyang ina ang unang tula na naisulat
niya bilang mag-aaral sa Ateneo.
 Sa Unibersidad ng Santo Tomas
 Siya ay nag-aral sa Unibersidad ng Santo Tomas at
nagpatala sa kursong Medisina upang matulungan
niya ang kanyang inang maysakit sa mata.
 Tinapos din niya at ipinasa ang pagsusulit sa kursong
Surbeyor sa Ateneo.
 Nakita niya sa Unibersidad ng Santo Tomas ang
kawalang paggalang sa mga mag-aaral na Pilipino
kung kaya’t labis-labis ang kanyang pagkadismaya sa
pag-aaral niya rito kaya nagpasya siyang magpatuloy
na lamang ng kanyang pag-aaral sa ibang bansa.
 Lalong nagtiim ang kanyang desisyong mangibang
bansa nang minsang pagpaluin siya ng isang gwardya
sibil dahil nakalimutan niyang magbigay-galang dito.
Nagsumbong siya kay Heneral Primo de Rivera
ngunit di siya pinansin.
 Sa ESPANYA
 Noong Mayo 5, 1882, lingid sa kaalaman ng kanyang
mga magulang at ng pamahalaan, siya ay palihim na
umalis ng bansa. Ginamit niya ang pangalang Jose
Mercado.
 Labis na kalungkutan ang kanyang dinanas nang
siya’y nasa Espanya. Kumalat ang sakit na cholera na
hindi nagawan pigilan ng pamahalaan. Maliban dito
ay labis niyang dinamdam ang kalungkutan at
pamamayat ni Leonor Rivera na kanyang kasintahan.
 Ang paghihirap ng kanyang pamilya ay labis din
niyang dinamdam
 Tinaasan ng buwis ang lupang kanilang sinasaka sa
dahilang nagalit ang isang Dominikong pari na bigyan
siya ng isang pabo.
 Noong Hunyo 21, 1884, natapos ng kursong
Medisina si Rizal sa Unibersidad Central de Madrid.
Hindi niya nakuha ang kanyang diploma sa dahilang
di niya naisinumite ang kanyang tisis at sa di niya
pagbabayad sa kaukulang halaga para sa pagtatapos.
 Noong sumunod na taon ay natapos din niya ang
kursong Pilosopiya at Letras sa paaralan ding iyon
noong 1885.
 Sa BERLIN
 Isa sa mga lugar na hinangahan ni Rizal ang Berlin.
 Minsan ay nahirang siyang tagapanayam sa isang
Unibersidad.
 Inilahad niya ang “Tatlong Metrical Art” na
hinahangaan ng lahat at nailathala ito na umani
naman ng maraming papuri.
 Maraming kaugaliang Aleman ang pinuri ni Rizal.
 Ang paghahanda ng Christmas Tree na yari sa
karayom na may sabit na parol at ilaw-ilawan.
 Nagtungo rin si Rizal sa Paris at Germany upang
magpakadalubhasa sa panggagamot ng mga mata at
malaki ang kanyang natutuhan kay Dr. Louis Wecker.
 Nagtrabaho din si Rizal sa isang ospital sa
Heidelberg sa pamamahal ni Dr. Otto Becker.
 Sa HAPON
 Isa pa rin sa nagpatibok ng kanyang puso ang
dalagang si Osei-san.
 Sa kanyang pamalagi roon ay nakita niya minsan ang
mga bandang Pilipino na tumutugtog sa isang parke.
Naisip niyang hindi mababang uri ang mga Pilipino
kundi nabibilang sila sa mga matataas na uri ng tao
sa lipunan at pweding pumantay kahit kaninumang
lahi sa daigdig.
 Sa AMERIKA
 Nakita niya ang diskriminasyon sa pagitan ng mga
puting Amerikano sa mga Intsik at itim na
Amerikano.
 Sa panahong iyon sa Amerika ay usung-uso ang pag-
aangkat ng mga Intsik upang gawin nilang
trabahador dahil mababa lamang ang kanilang
pasahod sa mga ito.
 Bagamat maunlad ang bansang ito at maganda ang
inaalok na trabaho para sa mga dayuhan ay makikita
pa rin ang diskriminasyon sa mga mayayaman at
mahihirap nilang mamamayan.
 Sa LONDON
 Pagkagaling sa Amerika ay pinili ni Rizal na tumungo
sa London sa dahilang:
1) upang mapahusay ang kanyang pagsasalita ng
Ingles
2) upang pag-aralan ang mga aklat ni Morga Luna,
ang “Sucesos de las Islas Pilipinas”
 Sa bansang ito ay sinikap niyang maisakatuparan ang
pagtuligsa sa mga Kastilang nasa kanyang bayan.
Sumulat siya ng mga artikulo na pawang tumutuligsa
sa mga Prayleng Kastila dahil sa kanilang
pagmamalabis at pang-aabuso na inilathala niya sa
pahayagang La Solidaridad.
Mga Balita sa kaniyang Bayan na Labis niyang
Ikinabahala:
1. Ang pagkakabilanggo ng 800 Pilipino na lumagda sa
petisyong inilahad ni Doroteo Cortes at sinulat ni
M.H. del Pilar. Hinihingi ng petisyon na paalisin ang
mga prayle sa Pilipinas dahil sa labis nitong
pagsasamantala sa kanilang tungkulin.
2. Pagpapakulong sa ilang mga taga-Kalamba kasama
ang ilang kaanak ni Rizal dahil sa petisyon ng mga ito
sa pamamalakad ng mga lupang pansakahan.
3. Ang pagtuligsa sa kanya nina Senador Salamanca at
Vida sa hukuman at nina Wenceslao Retana at Pablo
Feced sa mga pahayagang Kastila.
4. Si Manuel T. Hidalgo, asawa ni Saturnina ay
ipinatapon ni Gobernador-Heneral Weyler sa Bohol.
5. Ang pagkakulong ng kaibigan ni Laureano Viado,
isang kamag-aral sa UST dahil sa pagtatago nito ng
sipi ng Noli Me Tangere sa kanyang tahanan.
o Ang La Solidaridad ay ang pahayagang inilunsad ni
Graciano Lopez Jaena noong 1889. Ito ay pahayagan sa
samahang Asociation La Solidaridad na siyang
naglalathala ng mga artikulong sinulat ni Rizal.
o Lubhang naging abala si Rizal sa pagsulat. Ang pagsulat
niya ng “La Vision de Fray Rodriguez” ay isang sagot sa
pagbatikos sa kanyang nobelang Noli Me Tangere.
o Sa “Los Agricultores Filipinas” (Ang mga Pilipinong
Magasaka) ay inilarawan niya ang kaawa-awang
kalagayan ng mga magsasaka sa Pilipinas.
o Sinulat din niya ang hinahangaang “Sa mga Kababaihan
ng Malolos” noong Pebrero 22, 1889.
 Sa PARIS
 Noong Marso 19, 1889, hinikayat ni Rizal ang
kanyang mga kababayang nasa Paris na magtatag ng
isang samahan na ngangalanang KIDLAT CLUB.
 Nakuha niya ang suporta ni Ferdinand Blumentritt at
itinatag niya ang isang samahang tinawag na
“International Association of Filipinologist”.
 Sa BELGIUM  operahan ang mata ng kanyang ina
 Lumipat ng Belgium si Rizal upang magtipid  matulungan ang kanyang kababayan na matagal ng
 Sinimulan niya sa bansang ito ang pagsulat niya ng inaapi
kanyang nobelang El Filibusterismo.  makita ang ibinunga ng kanyang Noli sa bayan at
 Maraming artikulo ang kanyang kanyang isinulat na pamahalaang Kastila
ipinalathala niya sa pahayagang La Solidaridad:  upang alamin ang dahilan ng hindi pagsulat ni
Leonor Rivera.
 Sa MADRID
 Ikalawang Pagbabalik sa Pilipinas
 Humingi ng katarungan para sa kanyang pamilya at
kababayan sa Kalamba.  Hunyo 26, 1892 nang bumalik muli si Rizal sa
 Nalaman niya na si Leonora ay nagpakasal sa isang Pilipinas
inhinyerong Ingles.  Unang inasikaso ni Rizal ang La Liga Filipina na
 Nabuo ang aklat na karugtong ng Noli Me Tangere isinulat ang saligang batas sa Hong Kong.
dahil sa pagtulong ni Valentin Ventura.
 Sa kakulangan ng salapi ay muntik na niya itong hindi  Pagpapatapon sa DAPITAN
napalimbag
 Nasangkot ang pangalan ni Rizal sa mga gawaing
rebelyon at ipinatapos siya sa Dapitan.
 Mga PAG-IBIG sa buhay ni RIZAL  Hulyo 7, 1892 alinsunod sa kautusan ni Kapitan
 Segunda Katigbak - labing apat na taong gulang Heneral Despujol sya ay ipinatapon si Rizal sa
nakatira sa Lipa.Kaibigan at kasamahan sa Dapitan, Zamboanga.
inuupahang bahay ng kapatid niyang si Olimpia.  Apat na taon siyang namalagi dito
Unang pagkabigo dahil nakatakda na siyang ikasal  Habang nagaganap ang labanan sa pagitan ng
kay Maria Luz. Espana at Cuba, hiniling niya na makapaglingkod sa
 Miss L - dalagang maputi at may kaakit-akit na mata. pagamutan.
 Leonor Valuenzuela - dalagang taga Pagsangjan,  Kapitan Heneral Blanco - binigyan sya ng liham na
Laguna. Sinuyo siya ni Rizal sa pamamagitan ng mga kainlanman ay di siya makikilahok sa himagsikan sa
liham na inbisibol na tinta. Ang tintang ito ay ginawa Pilipinas.
niya sa pamamagitan ng paghalo ng asin at tubig.  Hunyo 31, 1896 - natapos ang kanyang pananatili at
Mababasa lamang ito kung itatapat sa ilaw ng bumalik siya kasama ang kanyang asawa at kapatid
kandila o lampara.  Agosto 1896 – naglunsad ng isang rebolusyon at
 Leonor Rivera - Siya ang itinuring na tunay na pag- pinagbintangan si Rizal na may kinalaman ditto kaya
ibig ni Rizal. Ang dalawa ay naging magkasintahan sa siya’y muling dinakip at ikinulong.
loob nang labing-isang taon at sa mga liham ay
itinatago ng dalaga ang sarili sa pangalang “Taimis”.  PAGLILITIS at KAMATAYAN
 Consuelo Ortega y Rey - Nahalina si Rizal sa babaeng
 Ikinulong siya sa Maynila sa Real Fuerza de Santiago
Espanyola dahil sa kalungkutan. Inalayan niya ito ng
Nilitis at hinatulan siya ng kamatayan ng hukumang
tula na may pamagat na “A La Señorita C.O.y R”.
militar
Hindi yumabong ang pag-iibigan nila dahil ayaw
 Disyembre 29, 1896 – Isinulat ang “ Mi Ultimo
niyang magtaksil kay Leonora at labis na umiibig ang
Adios” ( Huling Paalam) ( Last Farewell)
kaibigan niyang si Eduardo de Lete.
 Jose Taviel de Andrade - tagapagbantay at matalik na
 O – Sei – San (Seiko Usui) - Natuklasan nila ang
kaibigan ni Rizal at ibinigay at piniling
pagkakatulad ng kanilang hilig at mga pangarap sa
tagapagtanggol ni Rizal sa paglilitis.
buhay. Naging “interpreter” niya ang dalaga at
 Noong Disyembre 30, 1896, binaril si Dr. Jose P. Rizal
tinuruan diya ito sa pagsasalita ng Niponggo.
sa Bagumbayan (na ngayon ay Luneta) sa oras na
 Gertrude Beckett - Isang dalagang Ingles na may
7:03 ng umaga.
kulay lupang buhok, asul na mata at mapupulang
 Humiling siya na barilin siyang nakaharap ngunit
pisngi. Ang malambing nilang tawagan ay “Gette” at
hindi ito pinahintulutan.
“Pette”.
 Inilibing si Rizal sa Paco Cemetery.
 Susanne Jacoby - Isang dalagang taga – Belgium na
umakit kay Rizal sa panahong siya ay nangungulila
kay Leonora Rivera.
 Nellie Boustead - Ang dalagang taga – Madrid na
iniibig ni Rizal dahil sa kalungkutang idinulot na
pagpapakasal ni Leonora Rivera. Ngunit, hindi
natuloy a ng kanilang pagpapakasal dahil kailangan
bitawan ni Rizal ang pagiging Katoliko upang
sumunod sa relihiyong Protestante ng dalaga.
 Josephine Bracken - Dumating ang dalaga sa
panahong nagdurusa si Rizal sa pagkamatay ni
Leonor Rivera. Ang dalaga ay kasama ng tiyuhing
nitong si G. George Taufer na sinadyang puntahan si
Rizal sa Dapitan upang magpagamot ng mata.
Nagpasya ang magkasintahan na gawin ang kasal ng
mag –isa. Magkahawak – kamay at sa harap ng Diyos
ay isanagawa ang ritwal ng pagpapakasal

 Mga Dahilan sa pagbalik sa Pilipinas (Agosto 1887):