Professional Documents
Culture Documents
Interactieve PDF PDF
Interactieve PDF PDF
Interactieve PDF PDF
Hoofd en Hals
complex gebied. Deze syllabus beperkt zich tot de topografische anatomie van de klinisch belang-
rijke ventrale en laterale hoofd- en halsregio’s. Anatomische details die niet relevant zijn in de
klinische praktijk werden achterwege gelaten. Anatomie van het centrale zenuwstelsel en de zin-
tuigen wordt onderwezen in andere vakgebieden en werd hier niet of onvolledig opgenomen.
Het eerste hoofdstuk belicht de topografische anatomie in de verschillende deelgebieden
door middel van hoogkwalitatieve illustraties met bijhorende tekst. Een tweede hoofdstuk toont
de belangrijkste topografie-gebonden klinische implicaties. In een derde hoofdstuk wordt de
topografische hoofd- en halsanatomie belicht zoals zichtbaar in het anatomische preparaat op
de snijzaal. In een vierde hoofdstuk worden enkele aspecten uit de systematische anatomie
herhaald om een volledig begrip van de topografische verhoudingen toe te laten. In een laatste
hoofdstuk wordt een interactief programma aangeboden die een zelftest kan zijn van de reeds
verworven anatomische kennis. Videoanimatie zorgt voor een dynamische voorstelling van het
geheel.
De illustraties zijn haarscherp en behouden ook bij uitvergroting hun volledige beeld-
scherpte. Ze waarborgen daarenboven een goede toegankelijkheid omwille van het weglaten
van klinisch niet-essentiële details. De verklarende tekst is apart beschikbaar waardoor het
geheel zeer overzichtelijk wordt. Klinische beelden uit de operatiezaal en beelden uit de snijzaal
werden verwerkt in de getekende illustraties. Deze gecombineerde invalshoek zal samen met
het zelfstudiepakket bijdragen tot een betere kennis van de topografische hoofd- en halsanato-
mie.
Dit e-boek is bedoeld voor medici die een basispakket anatomie van het hoofd- halsge-
bied willen verwerven.
▼
A
1. Topografische Anatomie
Hoofd en Hals Hals
A.Hals
B.Hoofd 1.1. Halsfascieën
1.2. Halsdriehoeken
2. Klinische implicatie 1.3. Trigonum submandibulare
1.4. Regio cervicalis mediana
3. Dissectieoefeningen 1.5. Trigonum caroticum
1.6. Structuren onder de m.sternocleidomastoideus
4. Aanvullingen uit de 1.7. Spatium latero- en retropharyngeum
systematische anatomie
5. Zelfstudiepakket
▼
8
1.1 Halsfasciën 6 5
19 2
15
1. m.sternocleidomastoideus 11
2. m. sternohyoideus
23 * 26
10 13
3. m.sternothyroideus
4. m.trapezius 20 21 16
22
5. platysma
6. fascia cervicalis, lamina superficialis
7. m.omohyoideus 17
8. fascia cervicalis, lamina praetrachealis 18
9. glandula thyroidea
10. v.jugularis interna
11. a.carotis communis
12. n.vagus (X) 24
13. vagina carotica
14. trachea 25
15. oesophagus
16. m.scalenus anterior
17. m.scalenus medius 4
18. m.scalenus posterior
19. truncus sympathicus
20. fascia cervicalis, lamina praevertebralis
21. m.longus colli
22. vertebra cervicalis
23. n.laryngeus recurrens
24. m.levator scapulae
25. diepe rugspieren
*spatium retroviscerale
**spatium praeviscerale colli Horizontale snede ter hoogte van tweede trachearing.
26. spatium praevertebrale
▼
1.2 Halsdriehoeken
6
1
7
b
a 5
8
c
a. submentale driehoek f 4
b. submandibulaire driehoek
c. bovenste deel voorste halsdriehoek 10
(carotisloge, subdigastrische zone)
d. onderste deel voorste halsdriehoek
e. achterste bovenste halsdriehoek
f. achterste onderste halsdriehoek
(supraclaviculaire loge)
▼
1.3 Regio submandularis
Klik hier voor de video
TOPOGRAFISCHE ANATOMIE
HALS - TRIGONUM
SUBMANDIBULARE
▼
1.4 Regio cervicalis mediana 1
Klik hier voor de video
TOPOGRAFISCHE ANATOMIE
HALS - MEDIANE HALS
1 platysma
2 lamina superficialis fasciae cervicalis
3 m.sternocleidomastoideus
4 punctum nervosum
5 n.occipitalis minor
6 n.auricularis magnus
7 n.auricularis magnus -r.anterior
8 n.auricularis magnus -r.posterior
9 n.transversus colli
10 nn.supraclaviculares
11 v.jugularis externa
12 v.jugularis anterior
13 glandula thyroidea
14 m.sternohyoideus
15 m.omohyoideus
16 m.thyrohyoideus
17 m.sternothyroideus
18 ansa cervicalis
19 trachea
20 lig.cricothyroideum
21 m.cricothyroideus
22 r.externus n.laryngeus superior
23 r.internus n.laryngeus superior
24 a.laryngea superior
25 a.thyroidea superior
26 membrana thyrohyoidea
27 isthmus
28 cartilago thyroidea
30 r.cricothyroideum
33 n.laryngeus recurrens
34 v.thyroidea superior
35 v.thyroidea media
36 plexus thyroideus impar
38 lobus pyramidalis
▼
1.4 Regio cervicalis mediana 2
▼
1.5 Trigonum caroticum
Klik hier voor de video
TOPOGRAFISCHE ANATOMIE
HALS - TRIGONUM CAROTICUM
1 n.auricularis magnus
2 n.occipitalis minor
3 m.sternocleidomastoideus
4 m.omohyoideus
5 venter posterior digastricus
6 v.facialis communis
7 v.comitans n.hypoglossi
8 v.thyroidea superior
9 v.jugularis interna
10 a.carotis communis
11 sinus caroticus
12 a.carotis interna
13 a.carotis externa
14 a.thyroidea superior
15 a.laryngea superior
16 a.lingualis
17 m.hyoglossus
18 a.facialis
19 glomus caroticum
20 n.hypoglossus
21 radix superior ansae cervicalis
22 r.thyrohyoideus
23 radix inferior ansae cervicalis
24 ansa cervicalis
25 n.laryngeus superior -r.internus
26 n.vagus
27 truncus sympaticus
28 n.accessorius
29 schildklier
30 punctum nervosum
31 m.stylohyoideus
32 a.occipitalis
33 v.jugularis externa
▼
1.6 Regio cervicalis lateralis
Klik hier voor de video 1 m.sternocleidomastoideus
TOPOGRAFISCHE ANATOMIE 2 n.cervicalis II,r.ventralis
LATERALE HALS -
SPATIUM LATEROPHARYNGEUM
(plexus cervicalis)
3 n.occipitalis minor
4 n.accessorius
5 r.trapezius plexus cervicalis
6 n.cervicalis III
7 n.cervicalis IV
8 m.sternohyoideus
9 plexus brachialis
10 m.omohyoideus
11 m.trapezius
12 a.subclavia
13 v.jugularis externa
14 v.subclavia
15 n.vagus
16 bulbus venae jugularis
17 m.scalenus anterior
18 n.phrenicus
19 ansa cervicalis
20 ansa cervicalis,radix inferior
21 ansa cervicalis,radix superior
22 a.thyroidea superior
23 a.laryngea superior
24 n hypoglossus
25 r.thyrohyoideus
26 a.suprascapularis
27 a.dorsalis scapulae
28 a.cervicalis ascendens
29 a.transversa colli
30 a.auricularis posterior
31 a.vertebralis
32 truncus thyrocervicalis
33 ductus thoracicus
34 angulus venosus sinister
35 v.jugularis interna
36 truncus sympathicus
37 ganglion cervicale medium
38 m.scalenus medius
39 m.levator scapulae
▼
1.7 Spatium lateropharyngeum
1 n.vagus
2 truncus sympathicus 14 r.externus n.accessorius
3 ganglion cervicale superius 15 m.digastricus,venter posterior
4 v.jugularis interna 16 m.constrictor pharyngis medius
5 ganglion inferior n.vagus 17 a.thyroidea inferior
6 n.laryngeus superior 18 m.constrictor pharyngis inferior
7 rr pharyngei n.vagus 19 glandula thyroidea
8 rr pharyngei n.glossopharyngeus 20 n.hypoglossus
9 n.accessorius (XI),r.internus 21 plexus sympathicus
10 m.constrictor pharyngis superior 22 septum nasi
11 n.glossopharyngeus 23 foramen jugulare
12 bulbus superior venae jugularis 24 canalis n.hypoglossi
13 a.carotis interna
Topografische anatomie hals Index Schermvullend Print Stop
▼
10
▼
B
1. Topografische Anatomie
Hoofd en Hals Hoofd
A.Hals
B.Hoofd 1.8. Regio parotideomasseterica en temporalis
1.9. Fossa infratemporalis
2. Klinische implicatie 1.10. Sensibele innervatie aangezicht
1.11. Orbita
3. Dissectieoefeningen
4. Aanvullingen uit de
systematische anatomie
5. Zelfstudiepakket
11
▼
1.8 Regio parotidea en temporalis 1
Klik hier voor de video
TOPOGRAFISCHE ANATOMIE
HOOFD - REGIO
PAROTIDEA EN TEMPORALIS
12
▼
1.8 Regio parotidea en temporalis 2
13
▼
1.9 Fossa infratemporalis
klik voor
detail
14
▼
1.9 Fossa infratemporalis
12
9
14
1 m.pterygoideus lateralis 16 a.alveolaris superior posterior
2 m.pterygoideus medialis 17 aa.temporales profundae
3 tuber maxillae 18 n.facialis
4 a.maxillaris 19 r.digastricus
5 plexus pterygoideus 20 foramen spinosum
6 n.buccalis 21 foramen stylomastoideum
7 n.lingualis 22 meatus acusticus externus
8 n.alveolaris inferior 23 fossa temporalis
9 n.massetericus (stompje) 24 foramen infraorbitalis
10 n.mandibularis 25 fissura orbitalis inferior
11 a.meningea media 26 processus mastoideus
12 n.auriculotemporalis 27 a.auricularis posterior
13 n.mylohyoideus 28 a.occipitalis
14 chorda tympani 29 m.orbicularis oculi
15 nn.temporales profundi 30 m.occipitofrontalis-venter frontalis
1415
D
▼
28
29
1.10 Sensibele innervatie aangezicht
26
27
22
24 23
25
15
▼
7
6
38
1.11 Orbita 8
11
9
26
5 12
24 29
21
10
20
22
3 37
18
23 25 30
4
16
19
1
14 15 23
3 16
5
15
32
12
34
13 13
33
35 17
27
36
15 31
28
2 17 15
16
▼
1. Topografische Anatomie 2.1. Halsfasciën
Hoofd en Hals
2.2. Halsdriehoeken
2.3. Paralyse van de n.recurrens
A.Hals 2.4. Plaats voor aanleggen van een tracheotomie
B.Hoofd 2.5. Halsklierdissectie
2.6. Paralyse van de n.phrenicus en de n.hypoglossus
2. Klinische implicatie 2.7. Paralyse van de n.accessorius
2.8. Paralyse van de nervus facialis
3. Dissectieoefeningen 2.9. Parotidectomie
2.10. Het ‘thoracic outlet syndrome’
4. Aanvullingen uit de 2.11. Trigeminusneuralgie
systematische anatomie 2.12. Heelkundige toegang tot de oropharynx
5. Zelfstudiepakket
17
▼
2.1 Halsfasciën
18
▼
2.2 Halsdriehoeken
Onderlip, mondvloer
Gezicht, neus, paranasale sinus,
mondholte, submandibulaire speekselklier De diverse organen in het hoofd-halsgebied
draineren met vaste patronen naar bepaalde
lymfeliergroepen in de hals. Kennis van deze
patronen is van groot klinisch belang in geval
van een door ontsteking of metastase vergro-
Voorhoofd, parotis te lymfeklier: zij wijst de weg naar de oor-
spronkelijke aandoening.
Mondholte, oropharynx,
nasopharynx, hypopharynx,
supraglottische larynx
Schildklier, larynx,
hypopharynx,
cervicale oesophagus
Nasopharynx, schildklier,
oesophagus, long, borstklier
De verschillende lymfekliergroepen draineren een bepaalde regio als eerste lymfeklierstation zoals aangegeven.
19
▼
Uitval linker n.recurrens
2.3 Paralyse van de n.recurrens
a
Longtumoren,
e mediastinale tumoren d
Axiale doorsnede Axiale doorsnede
Linker stembandverlamming tijdens fonatie Linker stembandverlamming tijdens inademen
20
▼
2.4 Plaats voor aanleggen van een tracheotomie
21
▼
Figuur 1. Halsklierdissectie als heelkundige behandeling van lymfekliermetatsta-
sen.
2.5 Halsklierdissectie a. Ontstaan van halskliermetastasen.
1. Meestal is de oorsprongshaard het bedekkend epitheel van de bovenste
lucht- en voedselwegen.
2. Maligne epitheelcellen dringen doorheen het basale membraan van het
bedekkend epitheel en vormen de primaire tumor.
3. De maligne epitheelcellen hebben de neiging tot lymfogene metastasering in
de halslymfeklieren.
b. Heelkundige behandeling van lymfekliermetastasen.
De heelkundige behandeling (B1, 2, 3) bestaat uit wegname van de aangetaste
klierstations en gebeurt meestal samen met een heelkundige resectie van
de primaire tumor.
a.2.
a.1.
b.1.
22
▼
1. n.accessorius
2. r.trapezius n.XI (B)
3. doorgesneden sensibele
takken van de plexus
cervicalis (B)
4. plexus brachialis
5. a.cervicalis ascendens
6. n.phrenicus (D) A
7. m.levator scapulae
1
8. m.scalenus medius klik in het kadertje A, B, C, D voor detail
9. m.scalenus anterior B
10. a.transversa colli
11. schildklier 19
12. bijschildklier
13. n.recurrens (C) 17
14. a.thyroidea inferior (C) 15 7
15. a.thyroidea superior
16. v.jugularis interna
17. v.facialis communis
18. trachea
19. n.hypoglossus
20. a.carotis communis (C)
21. a.carotis externa (A)
22. a.carotis interna (A)
23. n.vagus (A) 5
24. truncus sympathicus (A)
25. r.MSCM (doorgesneden) (B) 16
11
8 D
Figuur 2. Topografische
anatomie na halsklierdissectie.
C 10
9 4
Soms moet bij een halsklierdissectie
de m.sternocleidomastoideus worden
weggehaald. Indien mogelijk worden
18
de n.accessorius en n.hypoglossus
gespaard. 12
De n.phrenicus en plexus brachialis
worden altijd bewaard.
23
▼
A
1. n.accessorius
2. r.trapezius n.XI (B)
3. doorgesneden sensibele
takken van de plexus
cervicalis (B) 19
4. plexus brachialis
5. a.cervicalis ascendens
6. n.phrenicus (D) A
7. m.levator scapulae
8. m.scalenus medius
1 17
9. m.scalenus anterior B
10. a.transversa colli
11. schildklier 19
15
12. bijschildklier
13. n.recurrens (C) 17
14. a.thyroidea inferior (C) 15 7
15. a.thyroidea superior 16
16. v.jugularis interna
17. v.facialis communis
18. trachea
19. n.hypoglossus
20. a.carotis communis (C)
21. a.carotis externa (A)
22. a.carotis interna (A)
23. n.vagus (A) 5
24. truncus sympathicus (A)
25. r.MSCM (doorgesneden) (B) 16 19
11
8 D 23
Figuur 2. Topografische
anatomie na halsklierdissectie.
21
17
C 10 24 22
9 4
Soms moet bij een halsklierdissectie
de m.sternocleidomastoideus worden
weggehaald. Indien mogelijk worden
18
de n.accessorius en n.hypoglossus
gespaard. 12
De n.phrenicus en plexus brachialis 16
worden altijd bewaard.
23 D.A
▼
1. n.accessorius
2. r.trapezius n.XI (B)
3. doorgesneden sensibele
takken van de plexus
cervicalis (B) B
4. plexus brachialis
5. a.cervicalis ascendens
6. n.phrenicus (D) A
7. m.levator scapulae
1
8. m.scalenus medius
9. m.scalenus anterior
10. a.transversa colli
B
11. schildklier 19 1
12. bijschildklier 7
13. n.recurrens (C) 17
14. a.thyroidea inferior (C) 15 7 25
15. a.thyroidea superior
16. v.jugularis interna
17. v.facialis communis
18. trachea
19. n.hypoglossus
20. a.carotis communis (C)
21. a.carotis externa (A)
22. a.carotis interna (A) 2
23. n.vagus (A) 5
24. truncus sympathicus (A)
25. r.MSCM (doorgesneden) (B) 16
11
8 D
Figuur 2. Topografische
anatomie na halsklierdissectie.
C 10
9 4 3
Soms moet bij een halsklierdissectie
de m.sternocleidomastoideus worden
weggehaald. Indien mogelijk worden
18
de n.accessorius en n.hypoglossus
gespaard. 12
De n.phrenicus en plexus brachialis
worden altijd bewaard.
23 D.B
▼
1. n.accessorius
2. r.trapezius n.XI (B)
3. doorgesneden sensibele C
takken van de plexus
cervicalis (B)
4. plexus brachialis
5. a.cervicalis ascendens
6. n.phrenicus (D) A
7. m.levator scapulae
1
8. m.scalenus medius
9. m.scalenus anterior B
10. a.transversa colli
11. schildklier 19
20
12. bijschildklier
13. n.recurrens (C) 17
14. a.thyroidea inferior (C) 15 7
15. a.thyroidea superior
16. v.jugularis interna 14
17. v.facialis communis
18. trachea
19. n.hypoglossus
20. a.carotis communis (C)
21. a.carotis externa (A)
22. a.carotis interna (A) 12 13
23. n.vagus (A) 5
24. truncus sympathicus (A)
25. r.MSCM (doorgesneden) (B) 16 16
11
8 D
Figuur 2. Topografische
anatomie na halsklierdissectie. C 10
9 4
Soms moet bij een halsklierdissectie
de m.sternocleidomastoideus worden
weggehaald. Indien mogelijk worden
18
de n.accessorius en n.hypoglossus
gespaard. 12
De n.phrenicus en plexus brachialis
worden altijd bewaard. Pijl toont tractie op de schildklier naar voor
23 D.C
▼
1. n.accessorius
2. r.trapezius n.XI (B) D
3. doorgesneden sensibele
takken van de plexus 5
cervicalis (B)
4. plexus brachialis
5. a.cervicalis ascendens
6. n.phrenicus (D) A
7. m.levator scapulae
1
8. m.scalenus medius
9. m.scalenus anterior B
10. a.transversa colli
11. schildklier 19
12. bijschildklier
13. n.recurrens (C) 17
14. a.thyroidea inferior (C) 15 7
15. a.thyroidea superior 6
16. v.jugularis interna
17. v.facialis communis
18. trachea
19. n.hypoglossus 4
20. a.carotis communis (C)
21. a.carotis externa (A)
22. a.carotis interna (A)
23. n.vagus (A)
D
5
24. truncus sympathicus (A)
25. r.MSCM (doorgesneden) (B) 16 10
11
8
Figuur 2. Topografische
anatomie na halsklierdissectie.
C 10
9 4
Soms moet bij een halsklierdissectie
de m.sternocleidomastoideus worden
weggehaald. Indien mogelijk worden
18
de n.accessorius en n.hypoglossus
gespaard. 12
De n.phrenicus en plexus brachialis Pijl toont mediale verplaatsing v.jugularis interna
worden altijd bewaard.
23 D.D
▼
2.6 Paralyse van de n.phrenicus en de n.hypoglossus
ATROFIE
Zeldzame verwikkeling
na halsklierdissectie
Een uitval van de n.phrenicus heeft aanleiding tot een ipsilaterale verlamming en hoog- Bij beschadiging van de n.hypoglossus onstaat een halfzijdige atrofie van de
stand van het diafragma. Een unilaterale uitval blijft meestal asymptomatisch (Fig. 1). tong. De tong wordt dan uitgestoken naar de beschadigde kant (Fig. 2).
24
▼
2.7 Paralyse van de n.accessorius in rust
Bij beschadiging van de n.accessorius kan de arm niet
meer boven de horizontale stand getild worden. Bij uitval
van de m.trapezius ontstaat het zogenaamde ‘gevleugeld afhangende schouder
lichte vorm van ‘scapular
schouderblad (scapular winging)’. Distale beschadiging winging’
is erger dan beschadiging tegenaan de schedelbasis (input
van plexus cervicalis voor m.trapezius).
arm in abductie
uitgesproken ‘scapular
winging’ - arm kan niet
boven de horizontale stand
getild worden
25
▼
2.7 Paralyse van de nervus facialis
Bij beschadiging van de n.facialis ter hoogte van het foramen stylomastoideum ontstaat een slappe ver-
lamming van alle spieren van de betreffende aangezichtshelft. De mondhoek hangt naar beneden en het
oog kan niet meer gesloten worden. Bij beschadiging ter hoogte van de meatus acusticus internus (MAI)
Chorda tympani bestaat bijkomend een uitval van de smaak in het voorste deel van de tong (chorda tympani).
Parotistumoren
x
a b
26
▼
Tijdens wegname van de glandula submandibularis (bij bv. ontsteking van de speekselklier door lithiasis in de
afvoergang) wordt de ramus marginalis gespaard. Beschading van de ramus leidt tot uitval van de mimische
spieren rond de mondhoek waardoor de mondhoek lichtjes afhangt (pijl).
27
▼
2.9 Parotidectomie
De glandula parotidea moet worden weggenomen omwille van in de speekselklier voorkomende benigne (mee-
stal) of maligne tumoren. Een zeldzame indicatie betreft chronische ontstekingen. Onderscheid wordt gemaakt
tussen een oppervlakkige parotidectomie en een totale parotidectomie. In het eerste geval wordt het deel opperv-
lakkig van de n.facialis verwijderd. In het laatste geval wordt al het speekselklierweefsel operatief weggenomen.
De uitgebreidheid van het gezwel is bepalend voor het type operatie.
a2 PAROTISTUMOR
28
▼
2.10 Het ‘thoracic outlet syndrome’
A.BRACHIALIS
CLAVICULA
1°RIB
29
▼
2.11 Trigeminusneuralgie
30
▼
2.12 Heelkundige toegang tot de oropharynx De achterste mondholte en oropharynx zijn gebieden
die moeizaam toegankelijk zijn bij de behandeling
van kwaadaardige tumoren. De paramediane trans-
mandibulaire toegangsweg biedt een veilige toegang
voor zowel tumorwegname als voor herstel van het
defect na resectie. De belangrijke anatomische en-
titeiten blijven gespaard bij het maken van de para-
mediane transmandibulaire toegangsweg.
Oropharynxtumor
Osteosynthese
Transmandibulaire toegang voor wegname tumor. mandibula na
Alleen de laterale aanhechting van de m.mylohyoideus tumorresectie.
en het overliggend slijmvlies worden gekliefd.
31
▼
A
1. Topografische Anatomie
Hoofd en Hals Hals
A.Hals
B.Hoofd
2. Klinische implicatie
3. Dissectieoefeningen
4. Aanvullingen uit de
systematische anatomie
5. Zelfstudiepakket
32
▼
Het doel van deze dissectieoefeningen is inzicht te verwerven in het Onderrand Mandibula
driedimensioneel verloop en de topografie van zenuwen, bloedvaten Figuur 1. De huidincisies volgen de middellijn van
de kin naar de fossa jugularis (1), de onderrand van
en spieren in de laterale en mediane halsgebieden.
de mandibula naar de processus mastoideus (2) en
over de clavicula naar het acromion (3).
Na incisie van de huid kan de huid naar lateraal
worden gedisseceerd (witte pijl). Het platysma kan
nu laag cervicaal worden ingesneden (dubbele pijl),
naar craniaal losgedisseceerd worden (zwarte pijl)
en vastgelaten aan de mandibula.
2 1
3 platysma
3 huid
33
▼
Figuur 2 toont de zichtbare structuren onmid- B
dellijk onder het platysma (A) (De oppervl-
1. r.marginalis n.facialis
akkige venen en sensibele takken van de
2. glandula submandibulari
plexus cervicalis) en ter hoogte van het tri-
3.m.digastricus, venter anterior
gonum submandibulare (B).
4.a.facialis
5.v.facialis
1. Punctum nervosum
2. n.auricularis magnus,
A 5
r.anterior
3. n.auricularis magnus, 4
r.posterior
4. n.occipitalis minor 1
5. v.jugularis externa
6. n.transversus colli 2
7. nn.supraclavicularis 3
2
3
4
5
1
6
7
34
▼
1. v.jugularis interna
2. v.facialis communis
7 3. a.carotis communis
8 4. a.carotis externa
5. a.carotis interna
9 5
6. a.thyroidea superior
7. n.hypoglossus
2 4 8. n.vagus
6 9. truncus sympathicus
3 10. schildklier
1 10
7
8
9
5 2
4
6
3 10
1
Figuur 3 toont de zichtbare struturen ter hoogte van het trigonum caroticum.
35
▼
Figuur 4 toont de topografische anatomie na doornemen van de musculus
sternocleidomastoideus onderaan (dubbele pijl) en reflectie van de spier
naar boven (pijl).
B
A
26
2
1 3
1. m.sternocleidomstoideus
2. n.cervicalis II, r.ventralis 25 4
3. n.accessorius
4. r.trapezius plexus cervicalis 23 5
5. n.cervicalis III
6. n.cervicalis IV 21 klik in kader A, B voor detail
7. plexus brachialis
8. m.trapezius
6
9. n.vagus(A)
10. m.scalenus anterior 13
11. n.phrenicus 14
12. ansa cervicalis 8
13. ansa cervicalis, radix inferior
14. ansa cervicalis, radix superior
15. n.hypoglossus(A) 12 18
22
16. a.suprascapularis 24
17. truncus thyrocervicalis
18. a.cervicalis ascendens 11 7
19. a.transversa colli 20
20. a.thyroidea inferior 10
21. v.jugularis interna 17 19
22. nn.supraclaviculares 16
(plexus cervicalis)
23. v.facialis communis
24. a.carotis communis
25. a.carotis externa
26. a.carotis interna
36
▼
Figuur 4 toont de topografische anatomie na doornemen van de musculus
sternocleidomastoideus onderaan (dubbele pijl) en reflectie van de spier
naar boven (pijl). A
B
A 3
26
2
1 3
1. m.sternocleidomstoideus
2. n.cervicalis II, r.ventralis 25 4 15
3. n.accessorius
4. r.trapezius plexus cervicalis 23 5
5. n.cervicalis III
6. n.cervicalis IV 21
7. plexus brachialis 14 9
8. m.trapezius
6
9. n.vagus(A)
10. m.scalenus anterior 13
11. n.phrenicus 14
12. ansa cervicalis 8
13. ansa cervicalis, radix inferior
14. ansa cervicalis, radix superior
15. n.hypoglossus(A) 12 18
22
16. a.suprascapularis 24
17. truncus thyrocervicalis
18. a.cervicalis ascendens 11 7
19. a.transversa colli 20
20. a.thyroidea inferior 10
21. v.jugularis interna 17 19
22. nn.supraclaviculares 16
(plexus cervicalis)
23. v.facialis communis Tractie naar voor (pijl) van v.jugularis interna
24. a.carotis communis
25. a.carotis externa
26. a.carotis interna
36 D.A
▼
Figuur 4 toont de topografische anatomie na doornemen van de musculus
sternocleidomastoideus onderaan (dubbele pijl) en reflectie van de spier
naar boven (pijl). B
A
26 3
2 3
1 3
1. m.sternocleidomstoideus
2. n.cervicalis II, r.ventralis 25 4
3. n.accessorius
4. r.trapezius plexus cervicalis 23 5
5. n.cervicalis III
6. n.cervicalis IV 21
7. plexus brachialis
8. m.trapezius
6
9. n.vagus(A)
10. m.scalenus anterior 13
11. n.phrenicus 14
12. ansa cervicalis 8 4
13. ansa cervicalis, radix inferior 4
14. ansa cervicalis, radix superior
15. n.hypoglossus(A) 12 18
22
16. a.suprascapularis 24
17. truncus thyrocervicalis
18. a.cervicalis ascendens 11 7
19. a.transversa colli 20
20. a.thyroidea inferior 10
21. v.jugularis interna 17 19 Tractie naar achter (pijl) van m.SCM
22. nn.supraclaviculares 16
(plexus cervicalis)
23. v.facialis communis
24. a.carotis communis
25. a.carotis externa
26. a.carotis interna
36 D.B
▼
B
1. Topografische Anatomie
Hoofd en Hals Hoofd
A.Hals
B.Hoofd
2. Klinische implicatie
3. Dissectieoefeningen
4. Aanvullingen uit de
systematische anatomie
5. Zelfstudiepakket
37
▼
Het doel van deze dissectieoefeningen is inzicht te verwerven in het driedimensioneel verloop en de topografie van zenuwen, bloedvaten en
spieren in de regio parotideomasseterica en temporalis en fossa infratemporalis.
2
2
3
parotis
n.facialistakken
parotis
n.auricularis magnus
De mediane huidincisie start op het voorhoofd en volgt de oogspleet en de mond(1). De onderste incisie volgt de onder-
Figuur 1. Regio parotideomasseterica rand van de mandibula(2) en de bovenste incisie loopt over de jukboog naar de uitwendige gehoorgang(3). De huid (dun!)
en temporalis. wordt naar lateraal gereflecteerd (pijlen).
38
▼
2
2
1
3
1
3
n. massetericus
a b c
Figuur 2 toont het maken van de toegangsweg naar de fossa infratemporalis:
a. Incisie van de ductus parotideus en doornemen van distale b. Doorzagen van de arcus zygomaticus anterior(1) c. Doornemen van processus coronoideus(1) van de
facialistakken (dubbele pijl) waarbij de parotisstructuren naar en posterior(2). Naar onder klappen van de arcus mandibula en naar boven verplaatsen van de pro-
lateraal worden gereflecteerd (pijlen). zygomaticus samen met de m.masseter(3). cessus samen met de m.temporalis(2). Doornemen
van opstijgende tak van de mandibula(3,4).
39
▼
n. buccalis
n.alveolaris inferior
m. buccinator
m. pterygoideus medialis
n. lingualis
corpus mandibulae
n. mylohyoideus
m. mylohyoideus
gl. submandibulare
ggl. submandibulare
40
▼
1. Topografische Anatomie 4.1. De schedel
Hoofd en Hals
4.2. De cervicale wervelkolom
4.3. Mimische spieren en kauwmusculatuur
A.Hals 4.4. Halsspieren
B.Hoofd 4.5. Diepe halsspieren
4.6. Plexus cervicalis
2. Klinische implicatie 4.7. Plexus brachialis
4.8. Mond
3. Dissectieoefeningen 4.9. Neus
4.10. Pharynx
4. Aanvullingen uit de 4.11. Larynx en trachea
systematische anatomie 4.12. Oor
4.13. Orbita
5. Zelfstudiepakket
41
▼
4.1 Schedel 13
9 14
15
1
11
12 4
2
5 7
10 6
B
8
Figuur 3. Schedeldak-bovenzicht. 3
Figuur 1. Schedel. Figuur 2. Schedeldak-binnenzicht.
42
▼
De schedel vooraan
a os frontale
b os zygomaticum A. DETAIL OS FRONTALE
c os nasale
d maxilla
e mandibula a
1. arcus superciliaris
2. glabella
3. margo supraorbitalis
4. foramen supraorbitalis 1
5. incisura frontalis 4
6. sutura frontonasales 2
7. sutura frontomaxillares 3
5
6
8. sutura internasalis 7
9. sutura frontozygomaticum
10. margo infraorbitalis
c 8
11. sutura zygomaticomaxillaris 9 B. DETAIL ORBITA
14 klik in het kadertje
12. foramen infraorbitale A, B, C, D voor detail
13. apertura piriformis 10
14. sutura nasomaxillaris b
15. spina nasalis anterior 12
16. corpus mandibulae 11
17. ramus mandibulae d 13
18. foramen mentale
19. protuberantia mentalis 15 C. DETAIL MAXILLA
20. processus alveolaris
21. linea obliqua
22. tuberositas masseterica
17
20
21 18
22
e
16 D. DETAIL MANDIBULA
19
43
▼
De schedel vooraan
a os frontale
b os zygomaticum A. DETAIL OS FRONTALE
c os nasale A. Detail os frontale – caudaal zicht
d maxilla
e mandibula a
1. arcus superciliaris
2. glabella
3. margo supraorbitalis
4. foramen supraorbitalis 1
5. incisura frontalis 4 1
6. sutura frontonasales 2 2
7. sutura frontomaxillares 3
5
6
8. sutura internasalis 7 8
9. sutura frontozygomaticum 5
10. margo infraorbitalis
c 8
11. sutura zygomaticomaxillaris 9 B. DETAIL ORBITA
12. foramen infraorbitale 14
13. apertura piriformis 10 7
14. sutura nasomaxillaris b 6
15. spina nasalis anterior 12
16. corpus mandibulae 11 4
3
17. ramus mandibulae d 13
18. foramen mentale
19. protuberantia mentalis 15 C. DETAIL MAXILLA
20. processus alveolaris
21. linea obliqua 1. glabella
22. tuberositas masseterica 2. spina nasalis
17 3. incisura ethmoidalis
4. sinus ethmoidalis
20 5. sinus frontalis
6. pars orbitalis, facies orbitalis
21 18 7. fossa glandula lacrimalis
22 8. margo supraorbitalis
e
16 D. DETAIL MANDIBULA
19
43 D.A
▼
De schedel vooraan
a os frontale
b os zygomaticum A. DETAIL OS FRONTALE
c os nasale B. Detail (rechter) orbita
d maxilla
e mandibula a
1. arcus superciliaris
2. glabella 6
3. margo supraorbitalis
4. foramen supraorbitalis 1
5. incisura frontalis 4
6. sutura frontonasales 2 1
7. sutura frontomaxillares 3
5
6 9 4
8. sutura internasalis 7
9. sutura frontozygomaticum
10. margo infraorbitalis
c 8
9 10 3
11. sutura zygomaticomaxillaris B. DETAIL ORBITA
12. foramen infraorbitale 14
7
13. apertura piriformis 10 2
14. sutura nasomaxillaris b 5
15. spina nasalis anterior 12
16. corpus mandibulae 11 8
17. ramus mandibulae d 13
18. foramen mentale
19. protuberantia mentalis 15 C. DETAIL MAXILLA
20. processus alveolaris
21. linea obliqua
1. pars orbitalis ossis frontalis
22. tuberositas masseterica
2. facies orbitalis van het corpus maxillae
17 3. mediale wand
20 4. fissura orbitalis superior
5. fissura orbitalis inferior
21 18 6. canalis opticus
22 7. sulcus infraorbitalis
e 8. foramen infraorbitalis
16 D. DETAIL MANDIBULA 9. os sphenoidale, ala major
10. os zygomaticum
19
43 D.B
▼
C. Detail (rechter) maxilla
De schedel vooraan
a os frontale vooraan
b os zygomaticum A. DETAIL OS FRONTALE 1. processus frontalis
c os nasale 1 2. margo infraorbitalis
d maxilla 3. foramen infraorbitale
e mandibula a 4 4. facies orbitalis
5 5. sulcus infraorbitalis
1. arcus superciliaris 6. processus zygomaticus
2. glabella 7. tuber maxillae
3. margo supraorbitalis 3 8. processus alveolaris
4. foramen supraorbitalis 1 9. fossa canina
5. incisura frontalis 4 6 2 17
9 10. juga alveolaria
6. sutura frontonasales 2 11. dens incisivus
7. sutura frontomaxillares 3
5 12. dens caninus
6
8. sutura internasalis 7 8 13. dens premolaris
9. sutura frontozygomaticum 14. dens molaris
10. margo infraorbitalis
c 8
15. hiatus maxillaris
11. sutura zygomaticomaxillaris 9 B. DETAIL ORBITA 16. facies nasalis
12. foramen infraorbitale 14 10 17. spina nasalis anterior
13. apertura piriformis 10 18. processus palatinus
14. sutura nasomaxillaris b 19. sinus maxillaris
15. spina nasalis anterior 12
16. corpus mandibulae 11 achteraan
17. ramus mandibulae d 13
18. foramen mentale
19. protuberantia mentalis 15 C. DETAIL MAXILLA
20. processus alveolaris
21. linea obliqua 16 15 19
22. tuberositas masseterica
17 18
20
7
21 18
22
e
16 D. DETAIL MANDIBULA
11 11 12 13 13 14 14
14
19
43 D.C
▼
De schedel vooraan
a os frontale
b os zygomaticum A. DETAIL OS FRONTALE
c os nasale
d maxilla D. Detail mandibula
e mandibula a
1. arcus superciliaris 17 16
2. glabella 13 4
3. margo supraorbitalis 18
4. foramen supraorbitalis 1 19 6
5. incisura frontalis 4 10 5
6. sutura frontonasales 2 14
7. sutura frontomaxillares 3
5
6 7
8. sutura internasalis 7
9. sutura frontozygomaticum
10. margo infraorbitalis
c 8
9 1 8
11. sutura zygomaticomaxillaris B. DETAIL ORBITA 15
12. foramen infraorbitale 14 3
13. apertura piriformis 10 11
14. sutura nasomaxillaris b 9 12
15. spina nasalis anterior 12
16. corpus mandibulae 11 2
17. ramus mandibulae d 13
18. foramen mentale 1. corpus mandibulae 1.
1 sulcus mylohyoideus
19. protuberantia mentalis 15 C. DETAIL MAXILLA 2. angulua mandibulae 12. tuberositas pterygoidea
20. processus alveolaris 3. ramus mandibulae 13. linea mylohoiedea
21. linea obliqua 4. processus coronoideus 14. spina mentalis
22. tuberositas masseterica 5. processus condylaris 15. fossae digastricae
17 6. incisura mandibulae 16. dens incisivus
20 7. facies articularis 17. dens caninus
8. foramen mandibulae 18. dens premolaris
21 18 9. canalis mandibulae 19. dens molaris
10. lingula mandibulae
22
e
16 D. DETAIL MANDIBULA
19
43 D.D
▼
De schedel lateraal 2
1. os parietale 26
2. linea temporalis superior
3. linea temporalis inferior 3
4. sutura parietomastoidea
5. sutura lambdoidea
6. porus acusticus externus 15
7. processus styloideus 1
8. processus condylaris 23 17
9. processus coronoideus
10. angulus mandibulae 27
11. corpus mandibulae 14
22 25
12. foramen mentale
13. spina nasalis anterior 21 5
14. os nasale 16 klik in het kadertje
15. os frontale 4 A, B voor detail
16. os temporale
17. planum temporale 28
18. arcus zygomaticus 18
19. processus alveolaris 13 8 6
20. tuber maxillae
21. ala major ossis sphenoidalis 20 9
19
22. sutura sphenosquamosa
23. sutura sphenoparietalis
B. DETAIL 7
24. sutura occipitomastoidea
KAAKGEWRICHT 24
25. sutura squamosa A. DETAIL OS TEMPORALE
26. sutura coronalis
27. sutura sphenofrontalis
28. sutura temporozygomatica
11
12 10
44
▼
De schedel lateraal 2
A Detail os temporale
1. os parietale 26 4
2. linea temporalis superior
3. linea temporalis inferior 3
4. sutura parietomastoidea
5. sutura lambdoidea 5
6. porus acusticus externus 15 1
7. processus styloideus 1
8. processus condylaris 23 17
9. processus coronoideus
10. angulus mandibulae 27 12
6 7 8 2
11. corpus mandibulae 14
22 25 10
12. foramen mentale
13. spina nasalis anterior 21 5 11
14. os nasale 16
15. os frontale 4 9
16. os temporale
3
17. planum temporale 28
18. arcus zygomaticus 18
19. processus alveolaris 13 8 6 1. pars squamosa, facies temporalis (blauw)
20. tuber maxillae 2. pars petrosa (groen)
21. ala major ossis sphenoidalis 20 9 3. pars tympanica (bruin)
19
22. sutura sphenosquamosa 4. margo parietalis
23. sutura sphenoparietalis
B. DETAIL 7 5. margo sphenoidalis
24. sutura occipitomastoidea
KAAKGEWRICHT 24 6. processus zygomaticus
25. sutura squamosa A. DETAIL OS TEMPORALE 7. tuberculum articulare
26. sutura coronalis 8. fossa mandibularis
27. sutura sphenofrontalis 9. processus styloideus
28. sutura temporozygomatica 10. meatus acusticus externus
11 11. processus mastoideus
12 10 12. margo occipitalis
44 DA
▼
B Detail kaakgewricht
De schedel lateraal 2
1. os parietale 26 4
2. linea temporalis superior 8
3. linea temporalis inferior 3
4. sutura parietomastoidea
5. sutura lambdoidea
6. porus acusticus externus 15
7
7. processus styloideus 1
8. processus condylaris 23 17
9. processus coronoideus
10. angulus mandibulae 27 6
11. corpus mandibulae 14
22 25
12. foramen mentale
13. spina nasalis anterior 21 5
1
14. os nasale 16 5
15. os frontale 4
16. os temporale
17. planum temporale 28 2 4
18. arcus zygomaticus 18
19. processus alveolaris 13 8 6
20. tuber maxillae 3
21. ala major ossis sphenoidalis 20 9
19
22. sutura sphenosquamosa
23. sutura sphenoparietalis
B. DETAIL 7
24. sutura occipitomastoidea
KAAKGEWRICHT 24
25. sutura squamosa A. DETAIL OS TEMPORALE
26. sutura coronalis
27. sutura sphenofrontalis
28. sutura temporozygomatica
11
12 10 1. fossa mandibularis, facies articularis
2. discus articularis
3. caput mandibulae
4. capsula articularis
5. tuberculum articulare
6. ligamentum stylomandibulare
7. ligamentum sphenomandibulare
8. ligamentum laterale
44 DB
▼
De schedelbasis intern
2
A. DETAIL SCHEDELGROEVEN
3
1. pars orbitalis ossis frontalis
2. sinus frontalis
3. crista frontalis 4
4. crista galli
5. lamina cribrosa ossis ethmoidale 5
6. os sphenoidale, ala minor 17 1
7. canalis opticus
8. tuberculum sellae
6
9. dorsum sellae 8 18
10. foramen lacerum 7
11. clivus
12. porus acusticus internus
13. margo superior pars petrosae
14. sulcus sinus sigmoideus
21
15. foramen jugulare 19 10
klik in het kadertje
16. foramen magnum 9 A, B, C, D voor detail
17. sutura spheno-ethmoidalis
18. sulcus prechiasmatis B. DETAIL OS SPHENOIDALIS
19. sella turcica – fossa hypophysialis
20. sulcus sinus transversus 11
21. processus clinoideus posterioris 12
22. protuberantia occipitalis interna
13
15
16 C. DETAIL OS TEMPORALE
14
D. DETAIL OS OCCIPITALE
20
22
45
▼
De schedelbasis intern
2 A. detail schedelgroeven
A. DETAIL SCHEDELGROEVEN
3
1. pars orbitalis ossis frontalis
2. sinus frontalis 1
3. crista frontalis 4
4. crista galli
5. lamina cribrosa ossis ethmoidale 5
6. os sphenoidale, ala minor 1 4
17
7. canalis opticus
8. tuberculum sellae
6 5
9. dorsum sellae 8 18
10. foramen lacerum 7 7
11. clivus
12. porus acusticus internus 2
13. margo superior pars petrosae
14. sulcus sinus sigmoideus
21 6 6
15. foramen jugulare 19 10
16. foramen magnum 9
17. sutura spheno-ethmoidalis
18. sulcus prechiasmatis B. DETAIL OS SPHENOIDALIS
19. sella turcica – fossa hypophysialis
20. sulcus sinus transversus 11
21. processus clinoideus posterioris 12
22. protuberantia occipitalis interna
13 3
15
16 1. fossa cranii anterior
C. DETAIL OS TEMPORALE 2. fossa cranii media
3. fossa cranii posterior
14 4. alae minores ossis sphenoidalis
5. jugum sphenoidale
6. margines superiores
7. dorsum sellae
D. DETAIL OS OCCIPITALE
20
22
45 DA
▼
De schedelbasis intern
2 B. detail os sphenoidalis
A. DETAIL SCHEDELGROEVEN
45 DB
▼
De schedelbasis intern
2 C. detail (rechter) os temporale
A. DETAIL SCHEDELGROEVEN
20
22
45 DC
▼
De schedelbasis intern
2 D. detail os occipitale
A. DETAIL SCHEDELGROEVEN
5
1. pars orbitalis ossis frontalis
3
2. sinus frontalis
3. crista frontalis 4
4. crista galli
4
5. lamina cribrosa ossis ethmoidale 5
6. os sphenoidale, ala minor
7. canalis opticus 17 1
3
8. tuberculum sellae 6
9. dorsum sellae 8
10. foramen lacerum 18
11. clivus
7
12. porus acusticus internus
13. margo superior pars petrosae
14. sulcus sinus sigmoideus 21 2
15. foramen jugulare 19 10
16. foramen magnum 9
17. sutura spheno-ethmoidalis
18. sulcus prechiasmatis B. DETAIL OS SPHENOIDALIS
19. sella turcica – fossa hypophysialis
20. sulcus sinus transversus 11 1
21. processus clinoideus posterioris
22. protuberantia occipitalis interna 12
6
13
15
16 C. DETAIL OS TEMPORALE
14
45 DD
▼
3
De schedelbasis extern
1. palatinus maxillae
2. lamina horizontalis ossis palatini 9
3. processus alveolaris maxillae
4. tuber maxillae
5. os zygomaticum 8
6. vomer 1
7. choana
8. sutura palatina
*
5
9. foramen incisivum
10. foramen palatinum majus 10
11. foramen palatinum minus 4 11 2
12. processus pterygoideum
14
20
13. lamina medialis 7
14. hamulus
15. lamina lateralis 13 6 12
16 klik in het kadertje
16. fossa pterygoidea A. DETAIL OS SPHENOIDALE
A, B, C voor detail
17. foramen lacerum 15
18. canalis caroticus
19. foramen jugulare 16
20. fissura orbitalis inferior 17
18 B. DETAIL OS TEMPORALE
19
C. DETAIL OS OCCIPITALE
46
▼
3
De schedelbasis extern
A. detail os sphenoidale
*
8. sutura palatina 5
9. foramen incisivum 10
10. foramen palatinum majus
11. foramen palatinum minus 4 11 2 14 1 7
12. processus pterygoideum 20
7
13. lamina medialis 4
14. hamulus 12
15. lamina lateralis
13 6 16 A. DETAIL OS SPHENOIDALE 6 5
16. fossa pterygoidea
17. foramen lacerum 15
18. canalis caroticus
19. foramen jugulare
16
17
20. fissura orbitalis inferior
18 B. DETAIL OS TEMPORALE
1. corpus ossis sphenoidalis
2. ala major
19 3. crista infratemporalis
4. spina ossis sphenoidalis
5. foramen spinosum
6. foramen lacerum
7. foramen ovale
C. DETAIL OS OCCIPITALE
46 DA
▼
3
B. detail os temporale
De schedelbasis extern
1. palatinus maxillae 9
2. lamina horizontalis ossis palatini
3. processus alveolaris maxillae 13
4. tuber maxillae
10
5. os zygomaticum 8
6. vomer 1
7. choana
11
*
8. sutura palatina 5 3 1
9. foramen incisivum 10
10. foramen palatinum majus
11. foramen palatinum minus 4 11 2 14 8
12. processus pterygoideum 20
7
13. lamina medialis
14. hamulus 12 9
15. lamina lateralis
13 6 16 A. DETAIL OS SPHENOIDALE
16. fossa pterygoidea 7
17. foramen lacerum 15
18. canalis caroticus 4
19. foramen jugulare
16
17 6
20. fissura orbitalis inferior
2
18 5
B. DETAIL OS TEMPORALE
19
12
46 DB
▼
3
De schedelbasis extern
C. detail os occipitale
1 2
1. palatinus maxillae 9
2. lamina horizontalis ossis palatini 6
3. processus alveolaris maxillae 3
4. tuber maxillae
5. os zygomaticum 8 5
6. vomer 1 4
7. choana 13
*
8. sutura palatina 5
9. foramen incisivum 10
10. foramen palatinum majus
4 2 7
11. foramen palatinum minus 11 14 9
12. processus pterygoideum
20
7
13. lamina medialis 10
14. hamulus 6 12
13 16
15. lamina lateralis A. DETAIL OS SPHENOIDALE
16. fossa pterygoidea
17. foramen lacerum 15 8
18. canalis caroticus 16 12
19. foramen jugulare 17
20. fissura orbitalis inferior 11
18 B. DETAIL OS TEMPORALE
1. pars basilaris
19 2. tuberculum pharyngeum
3. processus jugularis
4. foramen magnum
5. condylus occipitalis
6. canalis hypoglossi
7. crista occipitalis externa
8. protuberantia occipitalis externa
C. DETAIL OS OCCIPITALE
9. linea nuchae inferior
10. linea nuchae superior
11. squama occipitalis
12. margo lambdoideus
13. margo mastoideus
46 DC
▼
4.2 Cervicale wervelzuil
4 3
3 1
1
8
8
6 8
9 2
7 7
5
11
6 5
12 11
10
12
10
12
2
4
1. arcus anterior 1. dens axis
2. arcus posterior 9 2. corpus vertebrae
3. tuberculum anterius 3. apex dentis
4. tuberculum posterius 4. facies articularis anterior
5. foramen vertebrale 5. facies articularis posterior
6. massa lateralis 6. fovea articularis superior
7. fovea articularis superior 7. processus transversus
8. fovea articularis inferior 8. foramen transversarium
9. fovea dentis 9. processus spinosus
10. processus transversus 10. arcus vertebrae
11. foramen transversarium 11. foramen vertebrae
12. sulcus arteriae vertebralis 12. fovea articularis inferior
47
▼
ARTICULATIO ATLANTO-AXIALES BOVEN HALSWERVEL 3-7 BOVEN
11 13
9 12
1 10
3 6
8 5
2
1. corpus vertebrae
4
A. VERTEBRALIS 2. arcus vertebrae 7
3. pediculus arcus vertebrae
4. lamina arcus vertebrae
5. processus articularis superior
6. facies articularis
7. processus spinosus
8. foramen vertebrale 14
9. processus transversus
10. foramen transversarium
11. tuberculum anterius
12. tuberculum posterius
13. sulcus n.spinalis
14. processus spinosum halswervel 7
48
▼
Cervicale wervelzuil midsagitale doorsnede
C2
C3
1 2
C4
C5
C6
C7
49
▼
4.3 Mimische spieren en kauwmusculatuur
Linea temporalis
nervus massetericus
processus coronoideus
b
tuberositas masseterica
5 3 a2
4
5 6
processus pterygoideus
c2
condylus
1
2 a1 c1
c2
7 d
a
8 c1
tuber raphe pterygomandibularis
9 maxillae
tuberositas pterygoidea
ductus parotideus
fossa pterygopalatina
50
▼
4.4 Halsspieren
LINEA OBLIQUA
2d 2d
2d
PROCESSUS
MASTOIDEUS
2c
2c
2a
2b
2b
Larynx vooraanzicht
1 3
2c
1
2a
51
▼
1.m.trapezius
4.5 Diepe halsspieren 2.m.splenius capitis
3.m.levator scapulae
4.m.longus colli
5.m.longus capitis
PARS BASILARIS 6.m.scalenus anterior
OS OCCIPITALE
7.m.scalenus medius
8.m.scalenus posterior
4b 2
4c
1 3
7
2
1
6
8
4a
52
▼
4.6 Plexus cervicalis
Canalis hypoglossi Foramen jugulare
1. n.hypoglossus
2. n.hypoglossus, r.geniohyoideus
Takken voor m.longus capitis 3. n.hypoglossus, r.thyrohyoideus
4. n.transversus colli
C1 5. ansa cervicalis, radix inferior
6. ansa cervicalis, radix superior
15 7. takje voor de m.omohyoideus (bovenste buik)
1 8. takje voor de m.omohyoideus (onderste buik)
2 16 9. takje voor de m.sternothyroideus
10. takje voor de m.sternohyoideus
3 11. nn.supraclaviculares
C2 12. n.phrenicus
13. n.accessorius
14. r.trapezius
15. n.auricularis magnus
16. n.occipitalis minor
4 (
C3
12
11
53
▼
C4
4.7 Plexus brachialis
verbinding
met C4
C5
1
TRUNCUS
takken voor m.longus
C6 en m.scalenus
11
er ior
sup C7
13
s C8
diu
me
FASCICULUS 2
14 Th1
r
io
er
s inf
ali
ter eerste intercostale zenuw
la
1. n.dorsalis scapulae
2. n.thoracicus longus
or 3. n.musculocutaneous
eri
p ost 4. n.medianus
3 12 5. n.ulnaris
10 6. n.cutaneous antebrachii medialis
8 12 7. n.cutaneous brachii medialis
alis 8. n.axillaris
di
me 15 9. n.radialis
10. n.thoracodorsalis
9 11. n.suprascapularis
6 7 12. nn.subscapularis
13. n.subclavius
4 14. n.pectoralis lateralis
15. n.pectoralis medialis
5
54
▼
1. m.orbicularis oris
2. m.buccinator
4.8 Mond 1 3. raphe pterygomandibularis
4. a.facialis
5. v.facialis
6. m.constrictor pharyngis superior
Axiale doorsnede 1
7. m.palatoglossus
ter hoogte van axis 2
8. m.palatopharyngeus
9. m.pterygoideus medialis
10. m.styloglossus
11. m.stylopharyngeus
4 12. m.stylohyoideus
13. m.digastricus
5 14. m.SCM 5
4
15. a.carotis interna, v.jugularis interna, n. IX , X, XII 7
16. truncus sympathicus 6
17. m.longus capitis
18. n.facialis 3
19. v.retromandibularis
3 7 20. a.carotis externa
21. axis
21
14 13
15
16
55
▼
1. m.longitudinales superior
2. m.longitudinales inferior
3. mm.transversus en verticalis linguae
4. m.styloglossus
5. m.genioglossus
6. m.hyoglossus
7. m.mylohyoideus
8. m.digastricus
9. m.geniohyoideus
10. septum linguae
3
2
1
4
2
5
10
7 5
6
9
9
8
56
▼
Uitwendige tong- en mondbodemspieren
17 16
4
18
12 5
11 1
9 6
7
8
1. m.palatoglossus 14
2. m.platopharyngeus
3. m.digastricus
4. m.constrictor pharyngis superior 9
13 10
5. ligamentum stylohyoideum 3
6. m.styloglossus
7. m.stylopharyngeus
8. m. stylohyoideus 11
9. m.hyoglossus 12
10. m.constrictor pharyngis medius
11. m.geniohyoideus 15
12. m.mylohyoideus 19
13. m.genioglossus
14. m.longitudinalis inferior
15. os hyoideum
16. processus mastoideus
17. processus styloideus
18. incisura mastoidea
19. tussenpees digastricus
57
▼
4.9 Neus
1
2
1
2
a
2
3
b c
9
5
5 3
4
8
6
4 7 5
6
6
Figuur 2. Schuine doorsnede van de neusingang.
58
▼
14
1 13
2 1
12
6 2
5 9 3
3 8
8 7
11
10 9 6
7 4
4 5
59
▼
1
3
4 2 1
3
2
Figuur 5. De laterale neuswand na gedeeltelijke wegname van onderste en middenste neusschelp. Detail van ostiomeatale complex.
60
▼
A.INFRAORBITALIS
A.MAXILLARIS
FORAMEN
SPHENOPALATINUM
A. SPHENOPALATINUM
1
1
2 2
3 3
4
4
61
▼
7 1 2 3
1. sinus frontalis
2. sinus ethmoidalis
3. concha media
4. neusholte
5. sinus maxillaris
6. concha inferior
7. lamina papyracea
8. ostium sinus maxillaris
62
▼
4.10 Pharynx
4
3 1 A
11 2
5
Klik hier voor de video B
ANATOMIE PHARYNX
6
5 7
6
7
8
C
A. Nasofarynx 8
B. Orofarynx 10
C. Hypofarynx
D. Slokdarm
9 10
1. choana
2. neusseptum (nasal septum)
3. opening van de buis van eustachius
4. torus tubarius
5. zacht verhemelte D Pharynx dorsaal zicht
6. uvula
7. tongbasis
8. epiglottis
9. aryepiglottis plooi
10. sinus pyriformis
11. fossa van Rosenmüller
63
▼
4.11 Larynx en trachea
Klik hier voor de video
ANATOMIE LARYNX
1 2
1
2
3 A
6 8 11
10
13
3
4
10
12 B
5
4 11 5 6 C
b 7
8
Figuur 1. 9
a. Achterzicht op de larynx.
7
b. Vooraanzicht cricoid en arytenoid 5
1. epiglottis
2. hyoid
3. preepiglottisch ruimte
4. thyroid kraakbeen Figuur 2. Intern beeld na overlangse incisie.
5. cricoid kraakbeen 9
6. arytenoid kraakbeen A= supraglottis 6. arcus van cricoid
7. musculus cricoarytenoideus B= glottis 7. lamina van cricoid
posterior C= subglottis 8. arytenoid kraakbeen
8. musculus cricoarytenoideus 9. trachea
lateralis 1. epiglottis 10. ligamentum
9. trachea 2. hyoid thyro-epiglotticum
10. ary-epiglottis plooi a 3. preepiglottis ruimte 11. petiolus
11. adamsappel 4. thyroid kraakbeen 12. stembandplooi
5. cricoid kraakbeen 13. valse stembandplooi
64
▼
1
2
1
3
9 5 1
4 2
8 3
4
7 4
10 7
6 3
1. ligamentum vocale
2. processus vocalis
2 3. m.vocalis
6 4. arytenoid
5
Figuur 3. Coronale sectie doorheen larynx.
1. epiglottis
2. hyoid
3. thyrohyoid membraan Figuur 4. Innervatie van de larynx. 1. n.laryngeus superior
4. thyroid kraakbeen Verloop van n.laryngeus superior en 2. n.laryngeus inferior
5. paraglottis ruimte inferior (n.recurrens). 3. n.vagus
6. cricoid kraakbeen
7. stembandplooi 4. thyroid kraakbeen
8. valse stembandplooi 5. aortaboog
9. sinus van Morgagni 6. a.subclavia
10. m.vocalis
7. m.cricothyroideus
65
▼
RINGKRAAKBEEN
(CRICOID)
10-12 CM
LIGAMENTUM ANULARE
CARTILAGINES TRACHEALIS
PARIES MEMBRANACEUS
A. THYROIDEA INFERIOR
BIFURCATIO SLOKDARM
Figuur 5. De trachea.
86
▼
4.12 Oor
10
9
7
1
3
6 Situering midden- en binnenoor - schedelbasis intern.
8
67
▼
Figuur 4. Uitvergroot beeld van
kraakbenig deel van de gehoorgang
met haren (vibrissae) (1) en
oorsmeerklieren (2).
3 2
4
5 2
8
9
1
6
1. tragus
2. crus van helix
3. helix
4. crus van antihelix
5. antihelix
7 6. antitragus
7. lobulus
8. cavum conchae
9. meatus acusticus externus
Figuur 2. De oorschelp. Figuur 3. Meatus acusticus externus.
Het benig deel van de meatus acusticus externus is gelocalizeerd
tussen het temporomandibulair gewricht vooraan (1) en het mastoid
(2) uitsteeksel achteraan.
68
▼
4 13 4
1
1 6
2 7
3 7 2
6 8
1 5 9
3
8 10
3
6 4 9 11
5 5 12
14
2
1. pars flaccida (membraan van Shrapnell) 1. malleus (hamer) 6. pees van m.stapedius 1. antrum mastoideum 8. chorda tympani
2. pars tensa 2. incus (aambeeld) 7. ovale venster 2. ovale venster 9. middenoorholte
3. hamersteel 3. stapes (stijgbeugel) 8. promontorium 3. ronde venster 10. tuba auditiva
4. umbo 4. n.facialis 9. ronde venster 4. n.facialis 11. arteria carotis interna
5. lichtreflex 5. pees van m.tensor tympani 5. sinus sigmoideus 12. bulbus jugularis
6. gewricht incus-stapes 6. prominentie van het 13. tegmen tympani
evenwichtsorgaan 14. foramen stylomastoideum
7. ganglion geniculi
69
▼
4.13 Orbita GLANDULA LACRIMALIS
PARS ORBITALIS PARS PALPEBRALIS
CANALICULI LACRIMALES
SACCUS LACRIMALIS
DUCTUS NASOLACRIMALIS
CARUNCULA LACRIMALIS
70
▼
19
5 16 17 1
4 2
18 10
14 15 9
13 6
12
11 8
25 7
18
24
71