_____________________________________________________________________________________

Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 535-544

Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date
07.06.2018 28.07.2018

Doç.Dr. Mithat YILMAZ

Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Sanat ve Tasarım Fakültesi, Grafik Tasarımı
m.ylmz06@hotmail.com
Arş. Gör. Merve ERSAN
Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Sanat ve Tasarım Fakültesi, Grafik Tasarımı
mervesenoymak @gmail.com
Çağhan AĞCA
Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Grafik Tasarımı

GÖRME ENGELLİLER İÇİN ERİŞİLEBİLİR YÖNLENDİRME

TASARIMI: ANKARA KIZILAY MAHALLESİ ÖRNEĞİ
Öz
Günümüzde sürekli büyüyen, gelişen ve karmaşıklaşan yapılar olan kentlerde ya-
şam kalitesinin korunması; düzenli bir sistem kurma zorunluluğunu ve etkili bir ta-
sarım ihtiyacını beraberinde getirir. Özellikle hızlı nüfus artışı ile insan trafiğinin
yoğun olduğu metropollerde; yönlendirme sistemleri belirli bir yere giderken ula-
şım ve tanıtım açısından büyük öneme sahip grafik ögeler olup, şehir hayatının
vazgeçilmez unsurlarındandır. Yönlendirme tasarımında çözümlenmesi gereken en
önemli problem, herkes tarafından hızla anlaşılabilecek grafik ürünlerin oluşması-
dır. Ancak kentsel yaşam ortamlarının düzenlenmesinde engelli bireyler ve sınırlı-
lıkları çoğu zaman göz ardı edilmektedir. Tüm bireyler için büyük öneme sahip
olan engelsiz bir kent ortamı, engelli bireyler söz konusu olduğunda yaşamsal bir
öneme sahiptir. Engelli bireylerin özellikleri ve sınırlılıkları dikkate alınmadığında
bu bireyler şehir içinde bağımsız hareket etme şansını yitirmektedir. Özellikle
görme engellilerin en büyük sıkıntısı olan hareket kısıtlılığının yol açtığı yön bul-
ma probleminden dolayı tasarlanan yönlendirme sistemlerinin engelli bireyleri de
düşünerek tasarlanması ve yerleştirilmesi onlara bu konuda büyük ölçüde yardımcı
olmaktadır. Bu araştırmada erişilebilirlik kavramı dahilinde grafik tasarımın yal-
nızca sıradan bireylere değil, görme engelli bireylere de yön bulma konusunda na-
Görme Engelliler İçin Erişilebilir Yönlendirme Tasarımı: Ankara Kızılay Mahallesi Örneği

sıl yardımcı olabileceği araştırılmış ve grafik tasarım alanında dokunsal yönlen-

dirme tasarımının yeri ve önemi vurgulanmaya çalışılmıştır. Başkent Ankara’nın en
merkezi ve kalabalık semtlerinden biri olan Kızılay Mahallesi örneklendirilerek
görme engellilere yönelik bir dokunsal yönlendirme sistemi önerisi sunulmuştur.
Anahtar kelimeler: Erişilebilirlik, Yönlendirme Grafiği, Yönlendirme Ta-
sarımı, Görme engelli bireyler, Grafik Tasarım.
ACCESSIBLE WAYSHOWING DESIGN FOR VISUALLY-DISABLED
PEOPLE: AN EXAMPLE FOR ANKARA KIZILAY NEIGHBOURHOOD
Abstract
Today, preservation of the quality of life in cities that are constantly growing, de-
veloping and complicating constructions accompany the necessity of establishing a
regular system and the need for effective design. Especially in metropols where
human traffic is intense with rapid population growth; guidance systems are grap-
hical objects that have an importance in terms of transportation and promotion
when going a somewhere and they are indispensable elements of city life. The most
important problem to be solved in wayfinding design is the formation of graphic
products which can be understood quickly by everyone. However, disabled indivi-
duals and their limitations are often overlooked in the regulation of urban living
environments. An unhindered urban environment, which has a big importance for 536
all individuals, has a vital prescription in the case of disabled individuals. These
individuals lose the chance to act independently within the city if the features and
limitations of disabled individuals are not taken into account. Especially because
of the problem of direction finding caused by limitation of movement, which is the
biggest problem of blindness, the designing and positioning of guidance systems
for disabled people would help them in this respect. In this research, it is investiga-
ted how graphic design can help not only ordinary people but visually impaired in-
dividuals to navigate in the urban areas within the concept of accessibility, and tries
to emphasize the place and importance of tactile guidance design in the field of
graphic design. The Kızılay neighbourhood, one of the most central and crowded
districts of Ankara, is exemplified and a tactile guidance system for visually impai-
red people is presented.
Keywords: Accessibility, wayshowing graphic design, wayfinding design,
orientation design, visually impaired individuals, graphic Design.
1. Giriş
Dünya her geçen gün daha da kalabalıklaşırken insanlar işe, okula ya da kültürel etkin-
liklere katılmak, eğlenmek, arkadaşlarını ziyaret etmek, yemek gibi ihtiyaçları için daha çok
hareket etmektedir. Kalabalıklaşan kentlerin, genişleyen ve gelişen dünyanın doğal sonucu ola-
rak ortak kullanım alanları da giderek artmıştır. Bu nedenle kökeni binlerce yıl öncesine daya-
nan yönlendirme tasarımları ile kentsel mekânların düzenlenmesi içinde bulunduğumuz yirmi
birinci yüzyılın vazgeçilmez ihtiyaçlarındandır. Her geçen gün kalabalıklaşan kentlerde insanlar
bilgilendirmeye gereksinim duymakta; kent içinde yapılan yönlendirme tasarımları, belirli bir
plan dahilinde kullanıcıyı bir noktadan diğer bir noktaya ya da merkeze yönlendirme amacı
taşımaktadır. Gelişen şehircilik anlayışının etkisiyle, dünyada karmaşık yapıda tasarlanmış kent-

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 535-544
Görme Engelliler İçin Erişilebilir Yönlendirme Tasarımı: Ankara Kızılay Mahallesi Örneği

lerin sayısı hızla artmakta, bu sebeple yönlendirme grafiklerine olan ihtiyaç her geçen gün art-
maktadır. Grafik tasarımın en temel alanlarından olan yönlendirme tasarımı kentsel mekanlarda
bireylere rehberlik yapma görevi ile şehir hayatının vazgeçilmez bir parçasıdır. Bu tasarımlarda
büyük öneme sahip olan tipografi, diğer grafik unsurların da katkısıyla görsel olarak bilgiyi
karşı tarafa iletmektedir.
Bilgilendirme ve yönlendirme tasarımına duyulan ihtiyacın artmasının temelinde küre-
selleşme, yüksek hızda ulaşım, teknolojik gelişmeler, sosyal değişimler, hızlı tempolu modern
dünyanın ihtiyaçlarının yattığı düşünülmektedir (Aybay, 2017). Genellikle yön tayin edici oklar,
işaretler, yazılar ile hazırlanmış yönlendirme tasarımlarının en yoğun olarak kullanıldığı yerler;
havalimanı, tren istasyonu, cadde ve sokaklardır. Yönlendirme tasarımı yapılırken tasarımcının
çözümlemesi gereken en önemli unsur, herkes tarafından hızla algılanabilecek, anlaşılabilecek,
hatta farklı ulustan farklı dilleri konuşan insanların bile hazırlanan tasarımı kolayca anlayıp,
yardım almaksızın hızla ulaşmak istedikleri noktalara varmalarını sağlamaktır.
Tüm bireyler için önemli olan engelsiz bir kent ortamı, engelli bireyler söz konusu ol-
duğunda yaşamsal bir öneme sahiptir. Engelli bireyler kentsel yaşam ortamlarında sıklıkla zor-
luklarla karşılaşmaktadır. Şehir içinde mobilya, konut ya da çevre tasarımından kaynaklanan
uygulamalar özellikle engelli bireylerin yaşam kalitesinin düşmesine yol açmaktadır (Çınar,
Arslan, Öztürk ve Bülbül, 2015, s.330). Kentsel yaşam ortamlarının düzenlenmesinde engelli
bireylerin özellikleri ve sınırlılıkları dikkate alınmadığında bu bireyler fiziksel, ekonomik ve
psikolojik sorunlarla karşılaşmaktadır. Bu sıkıntılar nedeniyle görme engelli bireyler sosyal 537
hayatta çoğunlukla yerlerini alamamaktadır. Dolayısıyla, engelli bireylerin diğer bireyler gibi
yaşama, dinlenme, eğlenme ve alışveriş yapma gibi gündelik hayata ilişkin faaliyetlerini sürdü-
rebilmeleri için erişilebilirlik düzeyinde gerekli tasarım düzenlemelerin yapılması, engelli birey-
lerin sosyal yaşamdan kısıtlanmalarının çözümünde önemli görülmelidir (Arat ve Sayar, 2016).
Özellikle son yıllarda teknolojinin de hızla gelişmesi ile görme engelli bireylere yönelik
üretilen yardımcı teknoloji ürünlerinin (Assistive Teknoloji) sayısı artmıştır. Kullanıcı merkezli
tasarım yaklaşımı bağlamında araştırmacılar görme engelli kullanıcılar için çeşitli yardımcı
teknoloji ürünleri geliştirmektedir. Örneğin Gaunet ve Briffault, (2005) basit ve yapılandırılmış
kentsel alanlarda görme engelli yayalar için sözlü bir yol bulma yardımı için fonksiyonel özel-
likler önermiştir. Araştırmada; görme engelli yayalar tarafından verilen yol tariflerinin analizleri
yapılmış, bilinmeyen yolların rota tanımlarını detaylandırmış ve sistemin verimliliği onaylan-
mıştır. Flores ve ark. (2015), görme engelli yayalara rehberlik etmek için kemer şeklinde bir
vibrotaktil arayüz tasarımı önermiştir. Bu arayüz, işitsel yönergelerle görme engelli kullanıcıla-
rın ortamı dinleme ve algılayabilmelerini olumsuz yönde etkilemeden yönlendirme talimatları
almalarını sağlamaktadır. Görme engelli bireylerin yaşam kalitelerini önemli ölçüde arttıran bu
örnekler gibi birçok teknolojinin her kullanıcı için erişilebilir hale getirilmesi ve yaygınlaşması
gerekmektedir.
Görme engelli bireyler çevrelerini çoğunlukla elleriyle dokunarak, kimi zaman da kok-
layarak algılamaya çalışırlar. Dokunma duyusuyla hissettiklerini ses, hareket gibi ip uçları ve
zihinlerindeki diğer imgelerle birleştirerek bulundukları konumu algılamaya çalışıp şehir içinde
yön bulmaya çalışırlar. Braille alfabesini de içeren kabartmalı dokunsal ürünler görme engellile-
rin hem eğitiminde hem de çevre ile olan iletişimlerinde kullandıkları çeşitli ürünlerde kullanıl-
maktadır. Ayrıca bu bireyler için tasarlanan kabartmalı kaldırım dokuları, sesli yönlendirmeler
içeren trafik ışıkları onlara yardımcı olmaktadır. Bunun yanı sıra birçok ülkede üretilmeye baş-

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 535-544
Görme Engelliler İçin Erişilebilir Yönlendirme Tasarımı: Ankara Kızılay Mahallesi Örneği

layan ve kentsel ortamlara yerleştirilen dokunsal yönlendirme tasarımları görme engelli bireyle-
re şehirde bağımsız hareket etme konusunda birçok kolaylık sunmaktadır. Bu araştırmada erişi-
lebilirlik kavramı dahilinde grafik tasarımın yalnızca sıradan bireylere değil görme engelli bi-
reylere de yön bulma konusunda nasıl yardımcı olabileceği araştırılmış ve görme engelli kişinin
çevresini tanımasına ve hareket özgürlüğünü sağlamasına yardımcı olabilecek bir yönlendirme
tasarım önerisi sunulmuştur. Ankara kenti, Kızılay Mahallesi örneği ele alınarak, görme engelli-
lere yönelik yönlendirme tasarımı önerisi sunulurken, bu alanda yapılacak çalışmalara önem
verilmesi ve dikkat çekilmesi hedeflenmiştir.
2. Erişilebilirlik Kavramı ve Kent Merkezlerinde Yönlendirme Tasarımı
Engellilik gerek fiziksel gerekse zihinsel işlev bozukluklarıyla, bunların hareket yetene-
ğinde, tutum ve davranışlarında sebep olduğu eksiklik veya güçlük olarak tanımlanmaktadır
(Arıkan, 2002). Diğer bir deyişle engellilik, bireyin, yaşamsal ihtiyaçlarından bir ya da birkaçını
tek başına yapamaması durumudur. 7 Temmuz 2005 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe giren
5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanunda engelli; fiziksel, zihinsel, ruhsal ve duyusal yetilerin-
de çeşitli düzeyde kayıplarından dolayı topluma diğer bireyler ile birlikte eşit koşullarda tam ve
etkin katılımını kısıtlayan tutum ve çevre koşullarından etkilenen bireyi, ifade etmektedir.
Goltsman (1993), engelliliğin bireye bağlı bir eksiklik olarak değil, toplumun bireye sunmadığı
birtakım düzenlemeler ve buna bağlı olarak ortaya çıkan çevresel engellerden dolayı kişinin
yaşadığı güçlükler olduğuna dikkat çekmiştir. Aynı kanunda, 19 Şubat 2014 tarihinde yapılan
düzenleme ile erişilebilirlikle ilgili tanımlar da yer almaktadır. Kanunun 3. maddesinde; “Erişi- 538
lebilirlik; binaların, açık alanların, ulaşım ve bilgilendirme hizmetleri ile bilgi ve iletişim tekno-
lojisinin, engelliler tarafından güvenli ve bağımsız olarak ulaşılabilir ve kullanılabilir olması”
olarak tanımlanmıştır.
Çağlar (2012)’nin aktarımına göre;
Merkezi ve yerel yönetimlerin engellilerin fiziksel erişimleri konusunda bütünsel
ve koordineli çalışmalar yürütemediği, sorunların hala ciddi boyutunu koruduğu
2010 yılında yapılan “Özürlülerin Sorun ve Beklentileri Araştırması” ile de orta-
ya çıkmıştır. Araştırmanın ilk sonuçlarına göre, özürlülerin %66.9’u kaldırımlar,
yaya yolları ve yaya geçitlerinin, %66.3’ü oturdukları binanın, %59.5’i dükkan,
market, mağaza ve lokantaların, %58.4’ü kamu binalarının, %55.4’ü postane ve
banka benzeri yerlerin özürlü bireyin kullanımına uygun olmadığını belirtmiş-
tir.52 Genel olarak özürlülerin %68’inin yaşadığı çevrede bina, cadde, sokak ve
yollarda özrüne uygun herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır.
Erişilebilirlik herhangi bir ürünün, hizmetin, teknolojinin ya da ortamın engelliler, yaşlılar
ve çocuklar dâhil olmak üzere herkes tarafından ulaşılabilir ve kullanılabilir olmasını ifade eder
(Akt: Doğan, 2017 s.1679). Bu kavram engelliler bağlamında düşünüldüğünde; engellilerin
başkalarına ihtiyaç duymadan evlerinden çıkabilmeleri, gitmek istedikleri yerlere ulaşabilmeleri
ve çeşitli ürün ve hizmetleri kullanabilmeleri olarak tanımlanabilir. Bu bakıldığında; engellilerin
sosyal, kültürel ve ekonomik açıdan şehir hayatına katılabilmeleri için kentsel mekanlarda çeşit-
li fiziksel ve mimari tedbirlerin alınması gerekmektedir. Dolayısıyla, engelli bireylerin sağlıklı
bireyler gibi yaşama–dinlenme–eğlenme ve alışveriş yapma gibi gündelik yaşama ilişkin faali-
yetlerini sürdürebilmeleri için erişilebilirlik düzeyinde gerekli tasarım düzenlemelerin yapılma-
sı, engelli bireylerin sosyal yaşamdan kısıtlanmalarının çözümünde önemli görülmelidir (Arat
ve Sayar, 2016).

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 535-544
Görme Engelliler İçin Erişilebilir Yönlendirme Tasarımı: Ankara Kızılay Mahallesi Örneği

Duyusal engeller kapsamındaki görme engeli; görme yetersizliğinden dolayı ışık algısı
olmayan bireyler ile az gören bireyler için kullanılan tanımlamadır. Diğer engel grupları içinde
incelendiğinde, görme engellilerin hayatlarını sıradan bireylerden daha bağımsız bir şekilde
yürütebilmeleri için daha fazla desteğe ihtiyaçları vardır. Bireyin hareketini kısıtlayan görme
kaybı kentsel ortamlarda engelli bireyleri yön bulma konusunda oldukça büyük sıkıntıya sok-
maktadır. Görme engellilerin kent yaşamında en çok yaşadıkları problemler incelendiğinde bun-
lar trafikte, kaldırımlarda ya da kent mobilyalarında olduğu görülmektedir (Şat ve Göver, 2017).
Görme yetersizliği olan bireylerin hayatı boyunca yaşadığı olumsuzluklardan dolayı ka-
ramsar olduğu durumlar olabilmektedir (Kızılaslan ve Zorluoğlu, 2015). Engelli bireylerin gün-
lük hayatlarını, kimsenin yardımına gerek duymaksızın, tek başlarına ve özgürce idame ettire-
bilmeleri için; sosyal çevrenin her yönüyle onlar için erişilebilir hale getirilmesi gerekir
(http://www.brailleteknik.com/). Görme engellilerin bulundukları konumumu kolayca tanımla-
yabilmeleri bağımsız gezinme konusunda güvenini arttırmaktadır. Bu noktada açık, tutarlı ve
erişilebilir bir yönlendirme sistemine ihtiyaç doğmaktadır. Bugün birçok gelişmiş ülkede kentsel
yaşam kapsamında hem engelli hem de engelsiz bireyleri aynı koşullarda kapsayan çözümler
üretilmektedir. Az gören bireyler için zemin ve yazı arasında kontrastın yüksek ayarlanması,
yazı puntolarının yeterli büyüklükte ayarlanması ve büyüteç kullanılması gibi önlemlerle bilgiye
ulaşmaları desteklenirken görmeyen bireyler için kabartmalı altı nokta sisteminden oluşan Brail-
le alfabesi kullanılmaktadır. Bu sistemde farklı noktalar işaretlenerek ulaşılan 64 farklı kombi-
nasyon; harfleri, rakamları ve bazı imleri ya da noktalama işaretlerini belirtmek amacıyla kulla-
539
nılır.
Yönlendirme tasarımı bağlamında engelli ya da engelsiz tüm bireylere hitap eden çö-
zümlerin geliştirilmesi ile hem sistemin karmaşıklaşması önlenmiş hem de maliyetler düşürül-
müş olur. Çeşitli düzenlemeler ile kentsel yaşam alanları engelliler için erişilebilir hale getirile-
bilir. Yönlendirme tasarımı konusunda bu alanda yurtdışında yapılmış birçok örnek bulunmak-
tadır. Örneğin Roma Ciampino havaalanında bulunan yönlendirme tasarımı; aynı tasarım içinde
havaalanı planının renk unsurunun yanı sıra kabartma kullanılarak oluşturulması ve latin harfle-
rinin hemen altında Braille alfabesi ile yazılması ile herkese hitap eden bir tasarım ortaya çık-
mıştır. Böylelikle görme engelli bireyler dokunarak hem havaalanı planını algılayabilmekte hem
de Braille alfabesi ile yazılanları anlayabilmektedir.

Şekil 1. Roma Ciampino havaalanı yönlendirme tasarımı

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 535-544
Görme Engelliler İçin Erişilebilir Yönlendirme Tasarımı: Ankara Kızılay Mahallesi Örneği

Benzer şekilde Sydney Belediyesi, 2016 yılında Avusturalya'nın en kapsamlı dokunsal

sokak işaretleri ağını oluşturmak için çalışmalar yapmıştır. bu noktada kör ya da az gören yaya-
lara yardımcı olmak için şehrin tüm önemli yaya geçitleri braille alfabesi ile kabartmalı olarak
yazılmış sokak isimleri ve bina numaralarının yazdığı dokunsal yönlendirme tasarımları yapıl-
mıştır. Bu yönlendirmelere bir basma düğmesi ile çalışan seslendirme de eşlik etmektedir. So-
nuç olarak yaya dostu haritalar, bilgi direkleri, işaretler ve çeşitli dijital teknoloji ürünlerini de
içeren bu ağ, Sydney yönlendirme sisteminin bir parçası olarak 2100'den fazla braille ve ka-
bartmalı harflerden oluşan alüminyum panelleri kapsamıştır.

540

Şekil 2. Görme engellilere yönelik yönlendirme tasarımları, Sydney

Şekil 3. Dokunsal yönlendirme tasarımları, Santiago de Cali

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 535-544
Görme Engelliler İçin Erişilebilir Yönlendirme Tasarımı: Ankara Kızılay Mahallesi Örneği

Görme engelliler için tasarlanan ürünlerde yaygın olarak iki sütunda yer alan altı nokta-
nın çeşitli kombinasyonları ile parmak ucuyla hissedilebilecek kabarıklıkta harflerin oluşturul-
duğu dokunsal bir alfabe sistemi olan Braille alfabesi kullanılmakta ve pamuk içeriği, gramajı
yüksek kâğıdın belli metal kalıplar arasında sıkıştırılması, Gofre baskı yöntemi ile basılan do-
kunsal, kabartma yüzeyli ürünler görme engelli kişilerin gerek eğitimlerinde gerekse iletişim
yöntemlerinde kullanılmakta, baskı makinelerinin, pamuk içeriği, baskı gramajı yüksek kâğıtla-
rın gelişmesiyle dokunsal tasarım alanlarında birçok faydalı ürün verilebilmektedir. Bu gelişme
görme engelli kişinin en büyük sorunu olan hareket kısıtlılığına da çözüm oluşturmakta ve do-
kulu kaldırım taşları, sesli trafik ışıklarının yanında dokunsal grafik tasarımların üretilmesiyle,
görme engelli bireylere hayati olarak önemli birçok kolaylıklar sunulmaktadır (MEGEP, S. 36,
2008).
3. Görme Engellilere Yönelik Bir Yönlendirme Tasarımı Önerisi
Şekil 4’te Kızılay Mahallesi sokak tabelaları için görme engellilere yönelik yapılan yön-
lendirme tasarımlarının 2 boyutlu vektörel çizimleri, Şekil 5 ve 6’da ise Autodesk 3D Max
program ile tasarlanan tabela görüntüleri yer almaktadır.

541

Şekil 4. Sokak yönlendirme tabelası tasarımı vektörel çizimi

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 535-544
Görme Engelliler İçin Erişilebilir Yönlendirme Tasarımı: Ankara Kızılay Mahallesi Örneği

Şekil 5. Sokak yönlendirme tabelası tasarımı 3ds max çizimi

542

Şekil 6. Sokak yönlendirme tabelası tasarımı 3ds max çizimi

Sokak girişlerinde görme engellilere yönelik kullanılması planlanan yönlendirme tasa-

rımı, mevcut sokak tabela direklerinin üzerine 4 yönlü olarak monte edilmiştir. Görme engelli
bireyin rahatça ulaşabilmesi için konumu yerden 1300 mm yüksekliktedir. Tabelanın uzunluğu
260 mm, yüksekliği 110 mm olup malzeme olarak, 0,2 mm kalınlığında galvaniz kaplama sac
kullanılması öngörülmüştür. Tasarım öğeleri levha üzerine presleme tekniği ile kabartmalı ola-
rak basılması planlanmıştır. Tabelanın tasarımında sokağa ismini veren başlıklarda görme en-
gelli bireylere yönelik hazırlanan Braille alfabesi kullanılmış, tipografik öğeler Braille Regular
40 Punto büyüklüğünde yazı karakteri, C0 M0 Y0 K0 renk kodu ile tasarlanmıştır. Sokağın
bulunduğu mahalle isimi 26 punto büyüklüğünde Braille/Regular yazı karakteri kullanılarak C0
M0 Y0 K0 renk kodu ile yerleştirilmiştir. Tasarımda zemin olarak C69 M63 Y62 K57 renk kul-
lanılmış, sağ ve sol köşesine görme engelli bireyin gideceği yönü bulabilmesi amacıyla C69
M63 Y62 K57 renk kodunda kabartmalı olarak yön oku yerleştirilmiştir. Bunun yanı sıra tasa-
rımın görme engelli, az gören ya da diğer tüm bireylere hitap edebilmesi için mahalle ve sokak
isimleri C0 M0 Y0 K0 renk kodları ile Kızılay Mahallesi için 36 Punto büyüklüğünde Arial
Regular karakteri, sokak isimleri için ise 38 punto Arial Regular karakterinde tipografik öğeler
kullanılmıştır.

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 535-544
Görme Engelliler İçin Erişilebilir Yönlendirme Tasarımı: Ankara Kızılay Mahallesi Örneği

Sonuç
Yönlendirme tasarımının temel amacı kullanıcının bir noktadan diğerine kolaylıkla
ulaşmasına rehberlik edecek, hızla algılanabilir ve herkes tarafından anlaşılabilir bir sistem
kurmaktır. Ancak bu sistem oluşturulurken yaşamımızda engelli kullanıcıların da olduğu unu-
tulmamalıdır. Görme engellilerin en büyük sıkıntısı olan hareket kısıtlılığının yol açtığı yön
bulma probleminden dolayı şehir için oluşturulan yönlendirme sistemleri engelli bireyler de
düşünerek tasarlanmalı ve yerleştirilmelidir. Görme engellilerin başkalarına ihtiyaç duymadan
evlerinden çıkabilmeleri, gitmek istedikleri yerlere ulaşabilmelerine yardımcı olabilecek sistem-
ler dokunsal yönlendirme tasarımları ile mümkün olabilmektedir. Bu çalışma ile, Ankara kenti,
Kızılay Mahallesi örneği ele alınarak grafik tasarım alanında dokunsal yönlendirme tasarımının
yeri ve önemi vurgulanmaya çalışılmıştır. Şüphesiz, şehir içine dokunsal yönlendirme grafikle-
rinin yerleştirilmesi görme engellilerin bağımsız bir şekilde hareket edebilmesi için yeterli de-
ğildir. Çevresel planlama, engelli kaldırımlarının ve kent mobilyalarının yerleşiminde engelli
bireylerin düşünülmemesi gibi unsurlar bu alanda temel erişilebilirlik sorunlarını oluşturmakta-
dır. Ancak birçok engelin basit ve akılcı düzenlemeler ile ortadan kalkabileceği unutulmamalı-
dır. Böylelikle hem görme engelli hem de diğer fiziksel engelli bireylerin yaşamı bir kademe
daha kolaylaşabilir.
KAYNAKLAR
Arat, Y., ve Sayar, G. (2016). Engelliler İçin Dolaşım Senaryosu;Konya Kent Plaza AVM Ör-
543
neği. Journal of Natural and Applied Sciences, 32(2).
Arıkan, Ç., Sosyal model çerçevesinde özürlülüğe yaklaşım. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 2,1, 11-
25, (2002).
Aybay, C. (2017). Bilgilendirme Tasarımında Disiplinlerarası Tasarım İşbirliği ve Grafik Tasa-
rımın Bu İşbirliğindeki Yeri. TOJDAC. 7(3).
Çağlar, S. (2012). Engellilerin Erişebilirlik Hakkı ve Türkiye’de Erişebilirlikleri, Right of Ac-
cessibility for Persons with Disabilities and Accessibility in Turkey. Ankara Üniversite-
si Hukuk Fakültesi Dergisi, 61(2), 541-598.
Çınar, H., Arslan, A. R., Öztürk, A. M. ve Bülbül, R. (2015). Kamu binaları: Engellilerin donatı
ve mobilya kullanımına yönelik yaşam analizi. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Der-
gisi, 3(3),329-337.
Doğan, Ö. E. (2017). Evrensellik ve Erişilebilirliğin Grafik Tasarım Çalışmalarında Kullanımı.
Ulakbilge. 5(16), 1677-1692.
DEV–Türkiye (Dünya Engelliler Vakfı). (2010). Engelsiz tasarım kılavuzu, http://www. devtur-
kiye.org/upload/files/Engelsiz-Tasarim-Klavuzu.pdf (Erişim Tarihi: 25.01.2016).
Flores, G., Kurniawan, S., Manduchi, R., Martinson, E., Morales, L. M., & Sisbot, E. A. (2015).
Vibrotactile guidance for wayfinding of blind walkers. IEEE transactions on hap-
tics, 8(3), 306-317.
Gaunet, F., ve Briffault, X. (2005). Exploring the functional specifications of a localized way-
finding verbal aid for blind pedestrians: Simple and structured urban areas. Human-
Computer Interaction, 20(3), 267-314.

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 535-544
Görme Engelliler İçin Erişilebilir Yönlendirme Tasarımı: Ankara Kızılay Mahallesi Örneği

Goltsman, S. M., Gilbert T. A. ve Wohlford, S. A., (1993). The Accessibility Checklist: An

Evaluation System For Buildings And Outdoor Settings, California, Berkeley.
Kızılaslan, A., ve Zorluoğlu, L. (2015). Görme engelli bireylerin geleceğe yönelik kaygıları.
Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(16), 357-368.
Megep. (2008). Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi Ankara Çocuk
Gelişimi ve Eğitimi Görme Engelliler Basımevi S. 36
Şat. N, ve Göver, T. (2017). Engelliler İçin Belediyelerin Erişilebilirlik Sorumlulukları: Çorum
Engel Haritası Projesi. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Yıl 10, Sayı
1, 521-541.

544

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 535-544