ROMAN-GERMEN HUKUK

AİLESİ (ÇEVRESİ)
Prof. Dr. Mehman A. DAMİRLİ
KONUNUN ÖGRENİLMESİNDEKİ HEDEFLER

´Roman-Germen hukuku ile ne

kastedildiğini anlamak
´Roman-Germen hukukunun temel
özelliklerini öğrenmek
´İngiliz-Amerikan hukuku ile farklarını
´Çağdaş dünyada hangi hukuk
sistemlerinin bu ailenin üyesi olduğunu
bilmek
 BATININ BAŞLICA HUKUK
SİSTEMLERİ GRUPLARI

Kontinental Common Law Karma hukuk

Hukuk Ailesi Hukuk Ailesi sistemleri

Roman Germen İngiliz Amerikan

Grubu Grubu Hukuku Hukuku
SÖZ KONUSU HUKUK AİLESİNİN İSİMLERİ
´ Avrupa ülkelerinin hukuk sistemlerini belirtmek için aşağıdaki
terimler kullanılır:
´ 1. Roman-Germen hukuk ailesi. Mukayeseli hukukta en yaygın
olan bu terim, hem Latin hem de Alman ülkeleri üniversitelerinin
ortak çabalarına saygı göstermek için kullanılır. Şöyle ki, onların
faaliyetleri Roman-Germen hukukunun oluşumunda ve
gelişmesinde belirleyici bir rol oynamıştır;
´ 2. Kıta (Kontinental) hukuk ailesi. Bu terim, Avrupa kıtasından
kaynaklanan Roman-Germen hukuku ile yine Avrupa'da
(İngiltere’de), ancak bu kıtanın dışında ortaya çıkan ortak
hukuk arasındaki temel farkı vurgulamayı amaçlamaktadır;
´ 3. Medeni (sivil) hukuk ailesi. Bu terim, Anglo-Amerikan hukuk
ailesindeki mukayeseci bilim adamları tarafından aktif olarak
kullanılmaktadır. Onun ortaya çıkışı, bu hukuk sisteminin Roma
medeni hukukuna dayanması ve söz konusu hukuk ailesinin
benzersizliğini belirleyen şeyin medeni hukuk olması ile
açıklanmaktadır;
´ 4. Kanun hukuku. Hukukun esas kaynağının kanun olduğundan
dolayı.
SİVİL HUKUK AİLESİ VE ÇAĞDAŞ DÜNYA
´ R. David'e göre, Roman-Germen hukuk ailesi, modern
dünyada tanıştığımız ilk ailedir. Haklı olarak en yaygın ve etkili
modern hukuk ailesi olarak kabul edilmektedir. Dünya
nüfusunun yaklaşık % 60'ını temsil eden 150'den fazla devlet, şu
ya da bu şekilde Roman-Germen hukukunu benimsemiştir ve
dünya nüfusunun % 24'ü için bu sistem en saf haliyle
işlemektedir. Kıta Avrupası, Roman-Germen hukuk ailesinin
tanınmış bir merkezidir. Bununla birlikte, son yüzyıllarda, bu
hukuk ailesi kıta Avrupası'nın ötesine aktif bir şekilde yayılmıştır.
´ Roman-Germen hukukunun karakteristik ilkeleri ve kurumları,
dünyanın diğer bölgelerinde iki ana şekilde ortaya çıkar:
1. Diğer ülkelerin Avrupa ülkeleri tarafından
sömürgeleştirilmesinin bir sonucu olarak Roman-Germen
hukuk ailesinin zorla genişlemesi yoluyla. Böylece, Roman-
Germen hukukunun ana fikirleri dünyanın ayrı ayrı kıtalarındaki
İspanyol, Portekiz, Fransız, Hollanda, Belçika, Alman, İtalyan
kolonilerine nüfuz eder: Afrika'da (örneğin, Senegal, Mali),
Asya'da (özellikle Endonezya, Filipinler), Latin Amerika
ülkelerinde (Meksika, Peru, Brezilya vb.);
2. Roman-Germen hukukunun ana hükümlerinin (özellikle
Türkiye, Japonya, Güney Kore) diğer bölgelerdeki ülkeler
tarafından gönüllü olarak alınması yoluyla.
 SİVİL HUKUK AİLESİ VE ÇAĞDAŞ DÜNYA
´Roman-Germen hukuk ailesi iki gruba ayrılır: Roman ve Germen.
´Birinci grup, Fransa, İtalya, İspanya, Portekiz, Belçika, Lüksemburg,
Hollanda ve diğer bazı ülkelerin hukuk sistemlerini içerir.
´İkinci grup, örneğin, Almanya, Avusturya, İsviçre ve Yunanistan'ın hukuk
sistemlerini içerir.
´Dünyanın bazı bölgelerinde, Roman-Germen hukuku, İngiliz-Amerikan
hukuk ile yakın etkileşim içindedir. Sonuç olarak, karma hukuk sistemleri
ortaya çıkmış – bir tür Roman-Germen ve İngiliz-Amerikan hukukunun bir
karışımı (örneğin, Louisiana (ABD), Quebec (Kanada), Porto Riko, İskoçya,
Güney Afrika, Sri Lanka, Filipinler).
´İskandinav ülkeleri ve Latin Amerika'nın hukuk sistemleri tarafından özel bir
yer işgal edilmiştir. Mukayeseli hukukta, İskandinav ve Latin Amerika
hukukunun doğası hakkında üç teori vardır.
1. Bu ülkelerdeki mevcut hukuk kaynakları sistemine dayanan birinci grubun
araştırmacıları, İskandinav ülkeleri ve Latin Amerika ülkelerinin hukukunun Roman-
Germen hukuk ailesine ait olduğunu söylüyorlar.
2. Diğerleri, İskandinav ve Latin Amerika hukukunu, Roman-Germen hukukuna çok
yakın, ama bağımsız hukuki aileler olarak görüyorlar.
3. Üçüncü teorinin savunucuları da onları bağımsız hukuk sistemleri olarak kabul
ederler, ancak bunların Roman-Germen ve İngiliz-Amerikan hukuk aileleri arasında
ortada olduklarını söylerler.
´Pek çok Afrika devletinin ve Orta Doğu ülkelerinin hukuk sistemleri, Roman-
Germen hukukuna yöneliyor. Bununla birlikte, Afra-Asya bölgesinin bu hukuk
sistemlerinin, İslam örf ve âdet hukuku ile karmaşık bir etkileşime girmesi
nedeniyle Roman-Germen hukukuna ait olduğu söylenemez. Sonuç olarak, bu
ülkelerde klasik Roman-Germen modelinden farklı bir tür hukuk sistemi
oluşturulmuştur.
”JuriGlobe – World Legal Systems” Araştırma Grubu:
SİVİL HUKUK SİSTEMLERİ
´ Bu kategoride, diğer kaynaklardan ´ SİVİL HUKUK MONOSİSTEMLERİ (98)
ayrı olarak, ilhamlarını büyük ölçüde •ARNAVUTLUK •LAOS
Roma hukuku mirasından alan ve •ANGOLA
•ARJANTİN
•LETONYA
•LIHTENSTEIN
•ARUBA (NL) •LİTVANYA
yazılı hukuka öncelik vererek, kararlı •AVUSTURYA
•AZERBAYCAN
•LÜKSEMBURG
•MAKAU (CN)
bir şekilde genel hukuklarının •AZORES (PG)
•BELARUS
•MAKEDONYA (FYROM)
•MADEIRA (PG)
sistematik bir şekilde kodlanmasını •BELÇİKA
•BENIGN
•MARTINIQUE (FR)
•MAYOTTE ADASI (FR)
•BOLİVYA •MEKSİKA
tercih eden siyasi varlıklar yer •Bosna Hersek
•BREZİLYA
•MOLDOVA
•MONACO
almaktadır. Bununla birlikte, •BULGARİSTAN
•KAMBOÇYA
•KARADAĞ
•HOLLANDA ( NL )
genellikle karma hukuk sistemlerine •KANERYA ADALARI (SP)
•CAPE VERDE
•HOLLANDA ANTİLLERİ (NL)
•NİKARAGUA
•ORTA AFRİKA CUMHURİYETİ •YENİ KALEDONYA (FR)
sahip, kodlama tekniğine •ŞİLİ
•KOLOMBİYA
•NORVEÇ
•PANAMA
başvurmamış, ancak çeşitli •KOSTA RİKA
•HIRVATİSTAN
•PARAGUAY
•PERU
derecelerde Roma hukukunun •KÜBA
•ÇEK CUMHURİYETİ
•POLONYA
•PORTEKİZ ( PG )
•DANİMARKA ( DK ) •REUNION ADASI (FR)
yeterli sayıda unsurunu "Yazılı neden" •DOMİNİK
•EKVADOR
CUMHURİYETİ •ROMANYA
•RUSYA
olarak muhafaza eden siyasi varlıklar •EL SALVADOR
•ESTONYA
•SAINT-BARTHELEMY (FR)
•SAINT-MAARTEN (FR)
ve sivil geleneğe bağlı olan ülkeler •FAROE ADALARI (DK)
•FİNLANDİYA
•SAN MARİNO
•SAINT PIERRE VE MIQUELON (FR)
•FRANSA ( FR ) •SIRBİSTAN
de var (örneğin İskoçya). Öte •FRANSIZ GUYANA (FR)
•FRANSIZ POLİNEZYASI (FR)
•SLOVAKYA
•SLOVENYA
yandan, bu kategori aynı zamanda •FRANSIZ GÜNEY VE ANTARKTİK
ARAZİLER (FR)
•İSPANYA ( SP )
•İSVEÇ
•GÜRCİSTAN •İSVİÇRE
Roma hukukundan daha az •ALMANYA •SURINAME
•YUNANİSTAN •TACİKİSTAN
etkilenen, ancak kanunlarının •GREENLAND (DK)
•GUADELUP (FR)
•TAYLAND
•TÜRKİYE
kodlanmış olsun ya da olmasın, •GUATEMALA
•HAİTİ
•TÜRKMENİSTAN
•UKRAYNA
•HONDURAS •URUGUAY
birçok bakımdan, kanun hukukunun •MACARİSTAN •ÖZBEKİSTAN
•İZLANDA •VATİKAN
rolüne ilişkin bir algıya dayanan siyasi •İTALYA
•KAZAKİSTAN
•VENEZUELA
•VİETNAM
varlıkları da içerir. •KIRGIZİSTAN •WALLIS VE FUTUNA (FR)
”JuriGlobe – World Legal Systems” Araştırma Grubu:
Dünyanın Hukuki Haritası
”JuriGlobe – World Legal Systems” Araştırma Grubu:
Kuzey Amerika
”JuriGlobe – World Legal Systems” Araştırma Grubu:

Güney Amerika
”JuriGlobe – World Legal Systems” Araştırma Grubu:
AVRUPA
”JuriGlobe – World Legal Systems” Araştırma Grubu:
ASYA
”JuriGlobe – World Legal Systems” Araştırma Grubu:
ORTA DOĞU
”JuriGlobe – World Legal Systems” Araştırma Grubu:
GÜNEYDOĞU ASYA
”JuriGlobe – World Legal Systems” Araştırma Grubu:
OCEANIA
”JuriGlobe – World Legal Systems” Araştırma Grubu:
AFRİKA
 Roma Hukuku Kökenlidir
(Corpus Iuris Civilis)
TEDVİN EDİLMİŞTİR
(Code-Codification)
İlk kodifikasyon Fransa’da

Örf ve Adet, Hukukun

HUKUK KURALLARI YAZILIDIR
Tamamlayıcı Kaynağıdır

KONTİNANTEL
MAHKEME İÇTİHATLARI
HUKUK SİSTEMİNİN HUKUKUN YARDIMCI
KAYNAGIDIR
TEMEL ÖZELLİKLERİ

ÖZEL HUKUK-KAMU HUKUKU

AYRIMI VARDIR

YARGI AYRILIĞI İLKESİ

GEÇERLİDİR
 ROMAN-GERMEN HUKUK AİLESİNİN
ÖZELLİKLERİ
´ Bu hukuk ailesinin özellikleri ayrıntılı olarak:
1. Roma hukuku ile organik bağlantı. Bu hukuk ailesinin oluşumu Roma
hukukuna dayanmaktadır. Bu, Roman-Germen hukukunun temel
özelliğidir. Roman-Germen hukuk sistemleri Roma hukukunu
sürdürüyor gibi görünmektedir, bunlar Roma hukukunun gelişiminin bir
sonucudur.
2. Roman-Germen hukukunun İtalyan, Fransız ve Alman
üniversitelerinde Roma ve kanon hukuku çalışmalarına dayanan
oluşumu. Şöyle ki, üniversiteler XII-XVI yüzyıllarda Jüstinyen Kanunlar
Yasasını ve birçok Avrupa ülkesinde ortak olan kanon hukuku
koleksiyonları temelinde hukuk bilimi yaratmışlar. Sonuncusu, Roman-
Germen hukukunun doğasını belirledi.
3. Güçlü ifade olunan doktrinerlik ve kavramsallık. Roman-Germen
hukuk ailesi, hukuk teorilerine ve doktrinlerine İngiliz-Amerikan hukuk
sisteminden daha açıktır ve hukuk bilim adamlarının çalışmaları
burada daha etkilidir. Kıta hukuk sisteminde, temelinde hukukun
oluşturulduğu ve geliştirildiği genel ilkeler ve ideler mevcuttur.
4. Hukuk normlarının soyut karakteri. Bu normlar ilkelere ve hukuk
doktrinlerine dayanarak genel davranış kuralları belirler. Bu, Roman-
Germen hukukunu, hukuk kurallarının esas itibariyle belirli davalar
üzerindeki anlaşmazlıkların çözümünde mahkemeler tarafından
oluşturulduğu Anglo-Sakson hukukundan ayırır.
ROMAN-GERMEN HUKUK AİLESİNİN
ÖZELLİKLERİ
5. Hukukun kaynakları sisteminde kanunun (yasanın) baskın rolü.
Roman-Germen ailesinde, yasalar ve kodlar hukukun temel
direkleridir. Kanunları en önemli hukuk kaynağı olarak tanınması
eğilimi, Roman-Germen hukuk ailesinin ülkelerinde, bu ülkelerin
büyük çoğunluğunda kanunların ve yazılı anayasaların kabul
edildiği XIX yüzyılda zafer kazanmıştır. Kanunun öncü rolü modern
çağda daha da güçlendi: bugün kanun, açık ve kesin kurallar
oluşturmanın en iyi teknik yolu olarak görülüyor.
6. Belirgin bir kodlanmış karakter. Roman-Germen hukukundaki
kodifikasyon, onu diğer hukuk ailelerindeki benzer süreçlerden
ayıran temel özelliklere sahiptir. Bunlar özellikle: a) derin ve güçlü
tarihsel köklerin varlığı; b) küresel nitelik, hemen hemen tüm hukuk
dallarını ve kurumlarını kapsaması; c) kendine özgü hukuk
tekniğinin kullanılması; d) kendi ideolojisinin varlığı (önceden var
olan yasayı kökten bir şekilde yeniden işlemek ve hatta bazen
iptal etmekle yeni bir hukuki gerçeklik yaratmak).
7. Kamu hukuk ve Özel hukuk ayrımı. Böyle bir ayrım bugün birçok
hukuk ailesi için oldukça yaygın olmasına rağmen, başlangıçta
sadece Roman-Germen hukukuna özgüydü. Bu öncelikle,
Roman-Germen hukukunun, normların kamu ve özel hukuk
normları olarak ilkeli sınıflandırmasını miras aldığı Roma hukukunun
etkisinden kaynaklanmaktadır.
MEDENİ HUKUK VE COMMON LAW’NUN FARKLARI
Medeni Hukuk
Soyut kuralların kodlanması
Soyut düşünme
Kavramsal
Kural tabanlı
Üniversitelerden türetilmiştir
Kurumlar açısından
Birincil hukuk kaynağı: yasalar ve
kodlanmış kanun
Hukukçular idelerle hareket eder
Tümdengelimli (deductiv) düşünce
Yazılı anayasa - Her zaman
Yargı kararları 3. şahısları bağlayıcı
değildir; ancak, kanun ve
yönetmelikler üzere idare ve anayasa
mahkemesi kararları herkes için
bağlayıcıdır
Hukuk bilginlerinin yazıları - Bazı medeni
hukuk düzenlerinde önemli etki
Sözleşme özgürlüğü - daha sınırlı: yasa
ile sözleşme ilişkilerine getirilen bir dizi
hüküm
Common Law
Karardan karara kademeli gelişim
Somut düşünme
Pragmatik cevaplar arama
Yargı tabanlı
Mahkemelerden türetilmiş
Taraflar açısından
Birincil hukuk kaynağı: davalar (cases)
Hukukçular resimlerle düşünür
Tümevarımlı (endüktif) düşünce
Yazılı anayasa - Her zaman değil
Yargı kararları bağlayıcıdır
Hukuk bilginlerinin yazıları - Küçük etki
Kapsamlı - yasanın sözleşme ilişkilerine
getirdiği yalnızca birkaç hüküm