Topologji SHTATOR 2021 PDF

See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.
net/publication/353418262
TOPOLOGY
Book · July 2021
CITATIONS READS
0 102
1 author:
Sokol Bush Kaliaj

Universiteti Aleksander Xhuvani
76 PUBLICATIONS 116 CITATIONS
SEE PROFILE
Some of the authors of this publication are also working on these related projects:
Review of the First Edition of "Measure Theory and Integration" View project
Differentiation of Banach space valued functions View project
All content following this page was uploaded by Sokol Bush Kaliaj on 05 September 2021.
The user has requested enhancement of the downloaded file.

TOPOLOGJI
Sokol Kaliaj
Version: Shtator 2021

Përmbajtja
1. Bashkësitë, relacioni, funksioni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

1.1. Bashkësitë, relacioni, funksioni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
1.2. Renditjet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
1.3. Numrat Kardinalë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1.4. Ordinali i parë i panumërueshëm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
1.5. Ushtrime . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
2. Hapësirat topologjike . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
2.1. Hapësirat topologjike . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
2.1.1. Baza e një topologjie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
2.1.2. Krahasimi i topologjive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
2.2. Brendësia, jashtësia, mbyllja dhe kufiri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
2.3. Hapësirat gjysmëmetrike dhe të renditura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
2.4. Ushtrime . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
3. Rrjetat. Filtrat. Aksiomat e ndarjes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

3.1. Rrjetat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
3.1.1. Konvergjenca e rrjetave . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
3.1.2. Pikat limite të rrjetave . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
3.1.3. Karakterizimi i pikave të takimit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
3.2. Filtrat dhe ultrafiltrat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
3.2.1. Filtrat. Baza e një filtri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
3.2.2. Ultrafiltrat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
3.2.3. Konvergjenca dhe pikat limite të filtrave . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
3.2.4. Lidhja ndërmjet rrjetave dhe filtrave . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
3.3. Aksioma të ndarjes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
3.4. Ushtrime . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
4. Limiti dhe Vazhdueshmëria në hapësira topologjike . . . . . . . . . . . . . . 71

4.1. Limiti i funksionit në hapësira topologjike . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
4.2. Vazhdueshmëria e funksionit në hapësira topologjike . . . . . . . . . . . . . . 75
4.3. Gjysmëvazhdueshmëria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
i
4.3.1. Gjysmëvazhdueshmëria e funksioneve univok . . . . . . . . . . . . . . 79
4.3.2. Gjysmëvazhdueshmëria e funksioneve bashkësi . . . . . . . . . . . . . 80
4.4. Homeomorfizmi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
4.5. Ekzistenca e funksioneve të vazhdueshme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
4.6. Ushtrime . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
5. Topologjia projektive dhe induktive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

5.1. Topologjia projektive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
5.1.1. Topologjia projektive. Topologjia superior. Nënhapësira. . . . . . . . . 94
5.1.2. Topologjia produkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
5.1.3. Hapësirat koordinatë dhe produkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
5.2. Topologjia induktive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
5.2.1. Topologjia induktive. Topologjia inferior. . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
5.2.2. Imazhi i një topologjie. Topologjia herës . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
5.2.3. Hapësira faktor e një hapësire gjysmëmetrike . . . . . . . . . . . . . . . 102
5.3. Ushtrime . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
6. Hapësirat topologjike kompakte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108

6.1. Kompaktësia dhe familjet e qendërzuara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
6.2. Kompaktësia, rrjetat dhe filtrat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
6.3. Kompaktësia sipas vargjeve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
6.4. Kompaktësia e numërueshme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
6.5. Kompaktësia dhe vetitë e ndarjes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
6.6. Hapësirat lokalisht kompakte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
6.7. Kompaktifikimi Aleksandrovit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
6.8. Ushtrime . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
7. Hapësira topologjike të lidhura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121

7.1. Hapësira topologjike të lidhura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
7.2. Nënbashkësitë e lidhura të numrave realë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
7.3. Lidhshmëria dhe vazhdueshmëria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
7.4. Produkti dhe herësi i hapësirave të lidhura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
7.5. Komponentet e lidhura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
7.6. Hapësirat lokalisht të lidhura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
7.7. Ushtrime . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
8. Grupet Themelor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135

8.1. Hapësirat e lidhura sipas rrugëve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
8.2. Rrugët homotopike . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
8.3. Produkti dhe herësi i hapësirave të lidhura sipas rrugëve . . . . . . . . . . . . . 140
8.4. Komponentet e lidhura sipas rrugëve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
ii
8.5. Hapësirat lokalisht të lidhura sipas rrugëve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
8.6. Grupet themelore . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
8.7. Grupi themelor i rrethit S1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
8.8. Shembuj të grupeve themelor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
8.9. Teorema Brauer për pikën fikse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
8.10. Kategoritë dhe Funktorët . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
8.11. Ushtrime . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
9. Hapësirat Uniforme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171

9.1. Hapësirat Uniforme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
9.2. Topologjia në hapësirat uniforme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
9.3. Vazhdueshmëria uniforme. Izomorfizmi uniform . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
9.4. Uniformiteti projektiv. Uniformiteti prodhim. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
9.5. Metrizimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
9.6. Hapësirat uniforme dhe gjysmëmetrike . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
9.7. Hapësirat uniforme të plota . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
9.8. Plotësimi i hapësirave uniforme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
9.9. Kompaktësia në hapësirat uniforme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
9.10. Hapësirat e Berit (Vetëm për hapësirat metrike) . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
9.10.1. Bashkësitë e llojit të parë dhe të dytë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
9.10.2. Hapësirat e Berit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
9.11. Ushtrime . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
Bibliografi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
Indeksi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
iii
1 Bashkësitë, relacioni, funksioni
1.1. Bashkësitë, relacioni, funksioni

Me studimin e bashkësive merret teoria e bashkësive, e cila është një nga degët e logjikës
matematike. Logjika matematike ka të bëjë me zbatimet e logjikës në matematikë dhe zakonisht
ndahet në katër degë të cilat janë: teoria e bashkësive, teoria e modeleve, teoria rekursiviteteve
dhe teoria e vërtetimeve. Logjika është themeluar nga filozofi grek i antikitetit Aristoteli, i cili i
dha asaj një vend themelor në filozofi.
Teoria e bashkësive i ka fillimet e saj në shekullin XIX. Pikërisht në dhjetor të vitit 1873,
me vërtetimin nga Kantori të pohimit që bashkësia e numrave realë është e panumërueshme,
shënohet fillimi i kësaj teorie. Rezultatet e mëtejshme të Kantorit bënë që ky subjekt të lulëzonte
dhe të shënonte një progres të jashtëzakonshëm, që rezultoi në teorinë e numrave kardinalë
dhe ordinalë.
Në fund të shekullit XIX, bashkë me zhvillimin e vrullshëm të teorisë së bashkësive, u
shfaqën edhe paradokset e para të kësaj teorie. Kështu, lindi nevoja e një sistemi aksiomatik
që të mënjanonte këto paradokse. Ernst Zermelo propozoi sistemin e parë aksiomatik të
teorisë së bashkësive më 1908. Më vonë, Abraham Fraenkel dhe Thoralf Skolem propozuan
disa rishikime të sistemit aksiomatik ekzistues dhe shtuan edhe aksiomën e zëvendësimit. Si
rezultat u krijua një sistem aksiomatik i teorisë së bashkësive, i njohur si sistemi aksiomatik
i Zermelo-Frenkelit ose shkurt sistemi aksiomatik ZF.
Me bashkësi kuptohet një koleksion ose grumbull i përcaktuar objektesh matematike, që
nuk kundërshton ndonjë nga aksiomat e sistemit aksiomatik ZF.
Një tjetër sistem aksiomatik i teorisë së bashkësive është ai i Njuman - Bernai - Godel, ose
shkurt sistemi aksiomatik NBG. Ndërkohë që në sistemin aksiomatik ZF bashkësia është
objekti bazë, në sistemin NBG objekti bazë është klasa. Një klasë, që është element i ndonjë
klase tjetër thuhet se është ”klasë e vogël” ose bashkësi. Një klasë, që nuk është element i
ndonjë klase tjetër, thuhet se është ”klasë e madhe” ose klasë e mirëfilltë. Disa shembuj
klasash të mirëfillta janë klasa e të gjitha bashkësive, klasa e të gjithë numrave kardinalë dhe
klasa e të gjithë numrave ordinalë.
Për objektet që janë të grupuara në një bashkësi, themi se janë elemente të asaj bashkësie.
Zakonisht një bashkësi shënohet me shkronjë të madhe, ndërsa elementi i një bashkësie me
shkronjë të vogël. Për të treguar që një objekt x është një element i bashkësisë A shkruajmë
x ∈ A, ndërsa kur nuk është element i bashkësisë A shkruajmë x ∈ / A. Për shembull, disa
bashkësi të njohura numerike listohen si më poshtë:
• N bashkësia e numrave natyrorë;
1
• Z bashkësia e numrave të plotë;
• Q bashkësia e numrave racionalë;
• I bashkësia e numrave iracionalë;
• R bashkësia e numrave realë;
• C bashkësia e numrave kompleksë
dhe kemi
1 √ 1 √
5 ∈ N, ∈ Q, 2 ∈ I, 1 + i ∈ C, / N,
∈ / Q,
2∈ / R.
1+i ∈
2 2
Një bashkësi mund të ketë si elemente bashkësi. Për shembull, bashkësia e të gjitha drejtëzave
në një plan koordinativ. Çdo drejtëz në këtë plan është një bashkësi pikash e këtij plani. Në
këtë rast, në vend të termit bashkësi mund të përdoret familje. Kështu, themi: ”familja e të
gjitha drejtëzave në një plan koordinativ”.
Në vijim supozohet se lexuesi ka njohuri elementare rreth logjikës simbolike si edhe kon-
cepte bazë nga teoria e bashkësive. Bashkësia boshe shënohet me ∅ dhe familja e të gjitha
nënbashkësive të një bashkësie X shënohet 2X ose P ( X ).
Në qoftë se A është një familje nënbashkësish të një bashkësie U, atëherë mund të përcaktohen
bashkimi dhe prerja e elementeve të saj si më poshtë:
A ={ x ∈ U : (∃ A ∈ A )[ x ∈ A]},
[
A ∈A
A ={ x ∈ U : (∀ A ∈ A )[ x ∈ A]}.
\
A ∈A
Zakonisht shqyrtohen familje të indeksuara bashkësish
A = { Ai ∈ 2U : i ∈ I } = ( Ai )i∈ I .
Në këtë rast bashkimi dhe prerja shënohen si më poshtë
dhe
[ \
Ai Ai .
i∈ I i∈ I
Për dy bashkësia E dhe F përcaktohet diferenca e tyre
E \ F = { x ∈ E : x 6∈ F }
dhe diferenca simetrike
E∆F = ( E \ F ) ∪ ( F \ E).
2
Kur shqyrtohen nënbashkësi të një bashkësie të fiksuar U, atëherë përcaktohet plotësi Ec i
një bashkësie E ∈ 2U me anë të barazimit
Ec = U \ E.
Në këtë situatë kanë vend ligjet e Morganit:

!c !c
Eic dhe Eic .
[ \ \ [
Ei = Ei =
i∈ I i∈ I i∈ I i∈ I
Në qoftë se X dhe Y janë bashkësi, atëherë produkti i tyre kartezian është bashkësia e të
gjitha çifteve të renditura ( x, y), të tilla që x ∈ X dhe y ∈ Y. Një treshe e renditur bashkësish
( X, Y, R), e tillë që R ⊂ X × Y, quhet relacion dhe shënohet ρ = ( X, Y, R). Bashkësia R
quhet grafi i relacionit ρ. Themi që relacioni ρ është me fillim në X, fund në Y dhe me graf R.
Në qoftë se ( x, y) ∈ R, atëherë themi që relacioni ρ ”lidh” x me y. Në qoftë se një relacion ρ
është me fillim në X dhe fund në X, atëherë themi që ρ është një relacion në X. Një relacion
ρ në X quhet relacion ekuivalence në X, në qoftë se për çdo x, y, z ∈ X, kënaqen konditat:
(i) x ρ x;
(ii) x ρ y ⇒ y ρ x;
(iii) x ρ y dhe y ρ z ⇒ x ρ z.
Në qoftë se ρ është një relacion ekuivalence në X dhe për dy elemente x, y ∈ X kemi x ρ y,
atëherë themi se x dhe y janë elemente ekuivalente në lidhje me ρ. Për një element x ∈ X
përcaktohet bashkësia
[ x ] = { y ∈ X : x ρ y },
që quhet klasë ekuivalence e elementit x në lidhje me relacionin ρ. Bashkësia e klasave të
ekuivalencës së bashkësisë X, që shënohet me X/ρ, quhet bashkësi faktor e bashkësisë X,
sipas relacionit të ekuivalencës ρ. Bashkësia e klasave të ekuivalencës së bashkësisë X formon
një copëtim të bashkësisë X, domethënë ajo ka dy veti:
(i) bashkimi i të gjitha klasave të ekuivalencës është i barabartë me X;
(ii) çdo dy klasa ekuivalence puthiten ose nuk priten ndërmjet tyre.
Përveç relacioneve të ekuivalencës, ka edhe dy tipe të tjera të rëndësishme relacionesh të
cilat janë relacionet e renditjes dhe funksionet. Një funksion f me fillim në X, fund në Y dhe
graf G është një relacion f = ( X, Y, G ), i tillë që kënaq konditat:
(i) (∀ x ∈ X )(∃y ∈ Y )[( x, y) ∈ G ];
(ii) (∀ x ∈ X )[( x, y1 ) ∈ G dhe ( x, y2 ) ∈ G ⇒ y1 = y2 ].
3
Kur grafi i funksionit f nënkuptohet, funksioni shënohet f : X → Y, përndryshe shënojmë
f : X → Y dhe tregojmë një mënyrë për të përcaktuar grafin e funksionit f . Për shembull,
jepet funksioni f : R → R me anë të barazimit
f ( x ) = x2 , për çdo x ∈ R.
Në qoftë se f : X → Y dhe g : Y → Z janë funksione, atëherë me g ◦ f shënohet kompozimi i

tyre:
g ◦ f : X → Z, ( g ◦ f )( x ) = g( f ( x )).
Funksioni f : X → Y quhet
• injektiv, në qoftë se për çdo x, x 0 ∈ X, ka vend implikimi
f (x) = f (x0 ) ⇒ x = x0 ;
• syrjektiv, në qoftë se

(∀y ∈ Y )(∃ x ∈ X )[y = f ( x )];
• bijektiv, në qoftë se është injektiv dhe syrjektiv.
Në qoftë se f është bijektiv, atëherë f ka funksion të anasjellë f −1 : Y → X i cili është i tillë
që f −1 ◦ f dhe f ◦ f −1 janë funksione identike përkatësisht në X dhe Y. Në qoftë se A ⊂ X,
atëherë me f | A shënohet kufizimi i f në A:
f | A : A → Y, f | A ( x ) = f ( x ) për çdo x ∈ A.
Le të jetë dhënë një funksion f : X → Y dhe nënbashkësitë A ⊂ X dhe B ⊂ Y. Bashkësia
f ( A) = { f ( x ) ∈ Y : x ∈ A}
quhet imazhi i bashkësisë A me anë të f , ndërsa bashkësia
f −1 ( B ) = { x ∈ X : f ( x ) ∈ B }
quhet paraimazh i bashkësisë B me anë të f .

Prodhimi kartezian i një sasie të fundme bashkësish X1 × . . . × Xn përcaktohet si bashkësi
e të gjitha sistemeve të rendituar me n-elemente ( x1 , . . . , xn ), të tilla që x1 ∈ X1 , . . . , xn ∈ Xn .
Prodhimi kartezian i një familje çfarëdo bashkësish joboshe ( Xi )i∈ I që shënohet
∏ Xi
i∈ I
4
është bashkësia të gjitha funksioneve
[
x:I→ Xi , x ( i ) ∈ Xi .
i∈ I
Zakonisht në vend të x (i ) shënohet xi që quhet koordinata e i-të për x. Për ndonjë j ∈ I,
funksioni
πj : ∏ Xi → X j , π j (x) = x j
i∈ I
quhet j-projeksion. Në qoftë se Xi = X për çdo i ∈ I, atëherë ∏i∈ I Xi shënohet X I ; X I është
familja e të gjitha funksioneve me fillim në I dhe fund në X. Kështu, për funksionin f : X → Y
kemi që f ∈ Y X .
5
1.2. Renditjet
Një relacion në një bashkësi X quhet renditje e pjesshme në X, në qoftë se për çdo tri
elemente x, y, z ∈ X kënaqen konditat:
(i) x x;
(ii) x y dhe y x ⇒ x = y;
(iii) x y dhe y z ⇒ x z.
Në këtë rast themi që bashkësia X është pjesërisht e renditur me anë të . Qartësisht, çdo
nënbashkësi Y ⊂ X është pjesërisht e renditur në lidhje me të shqyrtuar në Y.
Në qoftë se renditja e pjesshme në X është e tillë që, për çdo dy elemente x, y ∈ X, kemi
që
x y ose y x,
atëherë themi se është renditje e plotë ose renditje lineare në X, dhe bashkësia X thuhet
se është plotësisht e renditur ose linearisht e renditur me anë të relacionit .
Shembulli 1.1. Përfshirja e bashkësive është një renditje e pjesshme në familjen e nënbashkësive
2X të një bashkësie X, sepse për çdo A, B, C ∈ 2X kemi:
(i) A ⊂ A;
(ii) A ⊂ B dhe B ⊂ A ⇒ A = B;
(iii) A ⊂ B dhe B ⊂ C ⇒ A ⊂ C.
Vihet re qartë që përfshirja e bashkësive nuk është renditje lineare.
Shembulli 1.2. Relacioni në R, i përcaktuar si më poshtë:
xy⇔x≤y për çdo x, y ∈ R,
është një renditje lineare në R.
Zakonisht renditja e pjesshme në një bashkësi X shënohet me ≤ dhe, shkruhet x < y
për të nënkuptuar që x ≤ y dhe x 6= y. Dy bashkësi linearisht të renditura X dhe Y quhen të
ngjashme, në qoftë se gjendet një funksion bijektiv f : X → Y, i tillë që
x1 ≤ x2 ⇒ f ( x1 ) ≤ f ( x2 ).
Në këtë rast themi që funksioni f është ngjashmëri.
6
Shembulli 1.3. Në bashkësinë X = { a, b, c, d, e, f , g}, me anë të diagramës së mëposhtme
përcaktohet një relacion në X, në mënyrë të tillë që, për çdo dy elemente x, y ∈ X, kemi që:
x y,
në qoftë se x = y ose në qoftë se kalohet nga x tek y në diagramë sipas drejtimit të treguar me
shigjetë. Ky relacion është një renditje e pjesshme në X.
Shënojmë:
A = { a, b, c, e, f }, B = { a, c, e, f , g}, C = {c, e, f , g}.♦
a_ ?b .
?c_
d^ Ae]
f g
Supozojmë se janë dhënë një bashkësi X e renditur pjesërisht me anë të një relacioni , një
nënbashkësi Y ⊂ X dhe një element x0 ∈ Y. Le të japim përcaktimet e mëposhtme:
(i) x0 quhet elementi më i vogël (ose elementi i parë) në Y, në qoftë se
(∀y ∈ Y )[y x0 ] (çdo element vjen pas tij).
Tek Shembulli (1.3) elementi f është më i vogli në A, ndërsa bashkësia B nuk ka element
më të vogël. Provohet që, në qoftë se bashkësia Y ka element më të vogël, atëherë ai
është i vetëm;
(ii) x0 quhet elementi më i madh (ose elementi i fundit) në Y, në qoftë se
(∀y ∈ Y )[y x0 ] (çdo element është para tij).
Në Shembullin (1.3) nuk ka element më të madh në A, ndërsa B ka element më të madh
elementin a. Provohet që, në qoftë se bashkësia Y ka element më të madh, atëherë ai
është i vetëm;
(iii) x0 quhet një element minimal në Y, në qoftë se
(∀y ∈ Y )[y x0 ⇒ y = x0 ].
7
Me fjalë të tjera, x0 quhet element minimal në Y, në qoftë se nuk ka ndonjë element
nga Y që është para tij. Tek Shembulli (1.3) elementi f është një element minimal në A,
ndërsa tek B ka dy elemente minimale, të cilët janë f dhe g. Është e qartë që, në qoftë se
bashkësia Y ka element më të vogël, atëherë ai është gjithashtu edhe elementi i vetëm
minimal në Y;
(iv) x0 quhet një element maksimal në Y, në qoftë se
(∀y ∈ Y )[ x0 y ⇒ y = x0 ].
Me fjalë të tjera, x0 quhet element maksimal në Y, në qoftë se nuk ka ndonjë element
nga Y që është pas tij. Në Shembullin (1.3) elementet a dhe b janë elemente maksimale
në A, ndërsa në B elementi i vetëm maksimal është a. Është e qartë që, në qoftë se Y ka
element më të madh, atëherë ai është gjithashtu edhe elementi i vetëm maksimal në Y.
Supozojmë tani se në bashkësinë X janë dhënë gjithashtu elementet m, M ∈ X. Atëherë,
(i) m quhet një kufi i poshtëm i Y, në qoftë se
(∀y ∈ Y )[y m].
Në Shembullin (1.3) bashkësitë B dhe C nuk kanë ndonjë kufi të poshtëm, ndërsa A ka
një kufi të poshtëm, i cili është elementi f .
(ii) M quhet kufi i sipërm i Y, në qoftë se
(∀y ∈ Y )[y M].
Tek Shembulli (1.3) bashkësia A nuk ka ndonjë kufi të sipërm. Bashkësia B ka elementin
a si kufi të vetëm të sipërm, ndërsa bashkësia C ka tre kufij të sipërm, a, c dhe b.
Shënojmë me Yp dhe Ys , përkatësisht bashkësinë e kufijve të poshtëm dhe të sipërm të Y. Në
qoftë se Yp ka element më të madh, atëherë ai quhet inferior i Y dhe shënohet me inf Y; në
qoftë se Ys ka element më të vogël, atëherë ai quhet superior i Y dhe shënohet me sup Y. Në
Shembullin (1.3) për bashkësinë A, kemi që
Ap = { f } dhe As = ∅.
Si rrjedhim, sup A nuk ekziston, ndërsa inf A = f .

Në qoftë se bashkësia X është linearisht e renditur me anë të ≤ dhe çdo nënbashkësi joboshe
e X ka element më të vogël, atëherë X quhet bashkësi e mirërenditur sipas ≤ dhe, renditja
≤ quhet mirërenditje. Për shembull, N është bashkësi e mirërenditur në lidhje me renditjen
e zakonshme.
Tani prezantojmë një parim themelor të teorisë së bashkësive, Parimin e Maksimumit të
Hausdorfit dhe, si rrjedhime të tij, provojmë Lemën e Zornit, Parimin e Mirërenditjes dhe
aksiomën e zgjedhjes.
8
Parimi i Maksimumit i Hausdorfit
Çdo bashkësi pjesërisht e renditur ka një nënbashkësi maksimale linearisht të rendi-
tur.
Kjo do të thotë që në qoftë se bashkësia X është pjesërisht e renditur, atëherë gjendet një bashkësi
liearisht e renditur E ∈ 2X , e tillë që për çdo bashkësi liearisht e renditur F ∈ 2X ka vend imlikimi
F ⊃ E ⇒ F = E.
Lema e Zornit
Në qoftë se bashkësia X është pjesërisht e renditur dhe çdo nënbashkësi linearisht e
renditur e X ka një kufi të sipërm, atëherë X ka një element maksimal.
Qartësisht, Parimi Maksimumit i Hausdorfit implikon Lemën e Zornit, sepse një kufi i sipërm për
një nënbashkësi linearisht të renditur maksimale të X është një element maksimal i X. Anasjellas,
Parimi Maksimumit i Hausdorfit përftohet duke aplikuar Lemën e Zornit tek familja e të gjitha
nënbashkësive linearisht të renditura të X, e cila është pjesërisht e renditur me anë të përfshirjes.
Parimi i Mirërenditjes
Çdo bashkësi joboshe X mund të jetë e mirërenditur.
Vërtetim. Shënojmë me W familjen që përbëhet nga të gjitha çiftet e renditura (≤ A , A), ku
A ∈ 2X është e mirërenditur me anë të renditjes ≤ A . Përcaktojmë në W renditjen e pjesshme në
mënyrë të tillë që (≤ A , A) ≤ (≤ B , B) atëherë dhe vetëm atëherë kur
(i) A ⊂ B dhe ≤ A përputhet me ≤ B mbi A;
(ii) (∀b ∈ B \ A)(∀ a ∈ A)[ a ≤ B b].
W me renditjen e pjesshme ≤ kënaq konditën e Lemës së Zornit. Si rrjedhim, gjendet një element
maksimal (≤ M , M ) ∈ W . Supozojmë për kontradiksion se gjendet x0 ∈ X \ M. Atëherë
(≤0 , M0 ) ∈ W , ku M0 = M ∪ { x0 } dhe ≤0 është shtrirje e ≤ M në mënyrë të tillë që
(∀ x ∈ M)[ x ≤0 x0 ].
Kjo kundërshton maksimalitetin e (≤ M , M). Si rrjedhim, M = X dhe vërtetimi përfundon.♦
Aksioma e Zgjedhjes
Në qoftë se ( Xα )α∈A është një familje bashkësish joboshe, atëherë prodhimi kartezian
∏α∈A Xα është bashkësi joboshe.
Vërtetim. Shënojmë X = α∈A Xα dhe përcaktojmë në X një mirërenditje. Si rrjedhim,
S
për çdo α ∈ A mund të zgjedhim f (α) të barabartë me elementin më të vogël në Xα . Pra,
f ∈ ∏α∈A Xα dhe vërtetimi përfundon.♦
9
Rrjedhim. Në qoftë se ( Xα )α∈A është një familje bashkësish joboshe dhe joprerëse dy e nga
dy, atëherë gjendet një bashkësi Y ⊂ α∈A Xα , e tillë që Y ∩ Xα përmban saktësisht një element
S
nga Xα për çdo α ∈ A.

Vërtetim. Zgjedhim f ∈ ∏α∈A Xα dhe Y = f (A).♦
10
1.3. Numrat Kardinalë
Dy bashkësi A dhe B thuhet se janë me ”sasi të njëjtë elementësh”, në qoftë se gjendet një
funksion bijektiv f : A → B. Në këtë rast, simbolikisht, shkruajmë A ≡ B. Për çdo tri bashkësi
A, B dhe C kanë vend pohimet:
(i) A ≡ A;
(ii) A ≡ B ⇒ B ≡ A;
(iii) A ≡ B dhe B ≡ C ⇒ A ≡ C.
Për çdo bashkësi X caktojmë një simbol card( X ), në mënyrë të tillë që, për çdo dy bashkësi A dhe
B ka vend ekuivalenca
A ≡ B ⇔ card( A) = card( B).
Simboli card( X ) quhet numër kardinal i bashkësisë X ose thjesht kardinal i bashkësisë X.
Në qoftë se shkruhet
card( X ) ≤ card(Y ) ose card( X ) ≥ card(Y ),
atëherë nënkuprohet që gjendet një funksion f : X → Y që është respektivisht injektiv ose syrjektiv.
Gjithashtu shkruhet
card( X ) < card(Y ) ose card( X ) > card(Y ),
për të nënkuptuar repsektivisht që gjendet një funksion injektiv por jo bijektiv ose gjendet një
funksion syrjektiv por jo bijektiv. Marrëdhënia e mësipërme mund të përfshijë edhe bashkësinë
boshe duke deklaruar që
card(∅) < card( X ) ose card( X ) > card(∅), për çdo X 6= ∅.
Në vijim të këtij seksioni supozohet që bashkësitë në shqyrtim janë joboshe me synimin e mënjanimit
të argumenteve speciale për ∅.
Një bashkësi A thuhet se është bashkësi e fundme, në qoftë se gjendet një numër natyror
n ∈ N, i tillë që A ≡ {1, . . . , n}. Në këtë rast marrim card( A) = n dhe themi se kardinali i
bashkësisë A është kardinal i fundëm. Me marrëveshje, edhe bashkësinë boshe e konsiderojmë
bashkësi të fundme dhe marrim card(∅) = 0. Pra, kardinali i një bashkësie të fundme A është i
barabartë me numrin e elementeve të A-së.
Një bashkësi X quhet e pafundme në qoftë nuk është e fundme. X quhet bashkësi e numërueshme,
në qoftë se
card( X ) ≤ card(N).
11
Në veçanti, çdo bashkësi e fundme është e numërueshme. Në qoftë se X është e numërueshme por
jo e fundme, atëherë themi që X është e numërueshme e pafundme. Disa shembuj bashkësish
të numërueshme të pafundme janë:
Ç ={2, 4, . . . , 2.k, . . . };
T ={1, 3, . . . , 2.k − 1, . . . };
A ={1, 4, . . . , k2 , . . . }; (1.1)
3
B ={1, 8, . . . , k , . . . };
1 1
H ={1, , . . . , , . . . }.
2 k
Meqenëse funksioni f : N → Ç që përcaktohet me anë të barazimit
f (k ) = 2k, për çdo k ∈ N
është një funksion bijektiv, rrjedh që N ka ”sasi të njëjtë elementesh” me një nënbashkësi të sajën,
pikërisht me bashkësinë e numrave çift.
Lema 1.4. card( X ) ≤ card(Y ) ⇔ card(Y ) ≥ card( X ).
Vërtetim. Supozojmë se f : X → Y është injektiv dhe fiksojmë pikën x0 ∈ X. Atëherë
funksioni
−1
f (y) y ∈ f ( X )
g : Y → X, g(y) =
x0 y ∈ Y \ f (X)
është syrjektiv.
Anasjellas, le të jetë dhënë funksioni syrjektiv g : Y → X. Atëherë, familja ( g−1 ( x )) x∈X është
një familje nënbashkësish të Y joboshe dhe joprerëse dy e nga dy. Si rrjedhim, gjendet funksioni
f ∈ ∏ x∈X g−1 ( x ) i cili është një funksion injektiv me fillim në X dhe fund në Y.♦
Teorema 1.5. Për çdo dy bashkësi X dhe Y kemi që
card( X ) ≤ card(Y ) ose card(Y ) ≤ card( X ).
Vërtetim. Shënojmë
I = { f ∈ B A : A ⊂ X, B ⊂ Y, f është injektiv}.
Elementet e familjes I mund të shqyrtohen si nënbashkësi të X × Y. Si rrjedhim, mund të
përcaktojmë në I një renditje të pjesshme me anë të përshirjes. Provohet që I me këtë renditje të
pjesshme kënaq konditën e Lemës së Zornit. Pra, I ka një element maksimal f : A0 → B0 . Në
rastin kur gjenden x0 ∈ X \ A0 dhe y0 ∈ Y \ B0 , atëherë funksioni injektiv

f (x) x ∈ A
f 0 : A ∪ { x0 } → B ∪ { y0 }, f 0 ( x ) =
y0 x = x0
12
kundërshton maksimalitetin e f . Pra, ky rast nuk ka vend. Mbeten rastet A0 = X ose B0 = Y.
Në qoftë se X = A0 , atëherë injektiviteti funksionit f : X → B0 ⊂ Y prodhon që ka vend
card( X ) ≤ card(Y ). Ndërsa në rastin kur Y = B0 , atëherë injektiviteti funksionit f : A0 → Y
lejon përcaktimin e funksionit injektiv
g : Y → X, g ( y ) = f −1 ( y ).
Meqenëse g : Y → X është injektiv rrjedh që ka vend card(Y ) ≤ card( X ) dhe vërtetimi
përfundon.♦
Teorema 1.6 (Teorema Kantori-Shruder-Bershtein). Në qoftë se card( X ) ≤ card(Y ) dhe

card(Y ) ≤ card( X ), atëherë card( X ) = card(Y ).
Vërtetim. Në saje të hipotezave gjenden funksionet injektive f : X → Y dhe g : Y → X.

Shqyrtojmë një element x ∈ X. Në qoftë se x ∈ g(Y ), atëherë vijojmë me g−1 ( x ); në qoftë se
g−1 ( x ) ∈ f ( X ), atëherë vijojmë me f −1 ( g−1 ( x )); në qoftë se f −1 ( g−1 ( x )) ∈ g(Y ), atëherë
vijojmë me g−1 ( f −1 ( g−1 ( x ))); e kështu me radhë. Ky proces mund të vijoj pafundësisht, ose
mund të përfundoj me një pikë në X \ g(Y ) ose me një pikë në Y \ f ( X ). Prej këtej, X copëtohet
në tre nënbashkësi joprerëse dy e nga dy: X∞ , XY dhe XX (x ∈ X∞ kur procesi vijon pafundësisht,
ose x ∈ XY kur procesi përfundon me një pikë në X \ g(Y ), ose x ∈ XX kur procesi përfundon
me një pikë në Y \ f ( X )). Në të njëjtën mënyrë, Y copëtohet në tre nënbashkësi joprerëse dy e nga
dy: Y∞ , YX dhe YY . Qartësisht, f pasqyron X∞ në Y∞ dhe XX në YX , ndërsa g pasqyron YY në
XY . Si rrjedhim, funksioni

f (x) x ∈ X∞ ∪ X X
h : X → Y, h( x ) = − 1
g ( x ) x ∈ XY
është bijektiv dhe vërtetimi përfundon.♦
Teorema 1.7. Për çdo bashkësi X kemi që card( X ) < card(2X ).
Vërtetim. Nga njëra anë kemi që funksioni
f : X → 2X , f (x) = {x}
është injektiv. Nga ana tjetër, në qoftë se shqyrtojmë një funksion çfarëdo g : X → 2X dhe
shënojmë Y = { x ∈ X : x 6∈ g( x )}, atëherë nuk gjendet ndonjë x0 ∈ X, i tillë që g( x0 ) = Y.
Pra, g nuk është syrjektiv.♦
Teorema 1.8. Kanë vend pohimet e mëposhtme:
(i) Në qoftë se X dhe Y janë të numërueshme, atëherë X × Y është e numërueshme;
(ii) Në qoftë se A është e numërueshme dhe Xα është e numërueshme për çdo α ∈ A, atëherë
α∈A Xα është e numërueshme;
S
13
(iii) Në qoftë se X është e pafundme dhe e numërueshme, atëherë card( X ) = card(N).
Vërtetim. (i ) Mjafton të provojmë që N2 është e numërueshme. Për këtë qëllim përcaktohet
një bijeksion nga N tek N2 duke shkruajtur elementët e N2 në trajtën e një vargu si në vijim. Për
çdo numër natyror n të barabartë me 2, 3, 4, 5, . . . listojmë elementët ( j, k ) ∈ N2 me j + k = n
sipas rritjes së j:
(1, 1), (1, 2), (2, 1), (1, 3), (2, 2), (3, 1), (1, 4), (2, 3), . . .
(ii ) Për çdo α ∈ A gjendet një funksion syrjektiv f α : N → Xα . Meqenëse funksioni
f : N×A →
[
Xα , f (n, α) = f α (n)
α∈A
është syrjektiv, rezultati i dëshiruar rrjedh nga (i ).

(iii ) Supozojmë pa kufizuar vërtetimin që X është një nënbashkësi e pafundme e N. Le të
jetë f (1) elementi më i vogël në X; f (2) elementi më i vogël në X \ { f (1)}; f (3) elementi më i
vogël në X \ { f (1), f (2)}; e kështu me radhë. Atëherë funksioni f : N → X është bijektiv dhe
vërtetimi përfundon.♦
Rrjedhimi 1.9. Z dhe Q janë të numërueshme.
Vërtetim. Meqenëse
Z = {−n : n ∈ N} ∪ {0} ∪ N
në saje të Teoremës 1.8 përftojmë që Z është e numërueshme. Meqenëse funksioni
m
n 6= 0
f : Z → Q, f (m, n) =
2 n
0 n=0
është syrjektiv rrjedh që Q është e numërueshme dhe vërtetimi përfundon.♦

Një bashkësi X thuhet se ka kardinal të kontinuumit, në qoftë se card( X ) = card(R).
Shënojmë c = card(R).
Lema 1.10. Në qoftë se dy bashkësi të dhëna X dhe Y janë me kardinal të njëjtë, atëherë 2X ≡ 2Y .
Vërtetim. Meqenëse X ≡ Y gjendet një funksion bijektiv f : X → Y. Përcaktojmë funksionin

F : 2X → 2Y me anë të barazimit
F ( A) = f ( A) për çdo A ∈ 2X ,
ku f ( A) është imazhi i bashkësisë A me anë të funksionit f . Meqenëse F është një bijeksion,
përftojmë që 2X ≡ 2Y .♦
Teorema 1.11. card(2N ) = c.
14
Vërtetim. Përcaktojmë funksionin
∑n∈ A 21n A bashkesi e pafundme

N
f :2 → R, f ( A) =
1 + ∑n∈ A 1
2n A bashkesi e fundme.
Vihet re që ∑n∈ A 21n është numër real që paraqitet në sistemin me bazë 2 me 0.a1 a2 . . . an . . . , ku
an = 1 në qoftë se n ∈ A dhe an = 0 në qoftë se n 6∈ A. Prej këtej rrjedh që f është funksion
injektiv. Nga ana tjetër përcaktojmë funksionin g : 2Z → R në mënyrë të tillë që g( A) =
ln ∑n∈ A 21n në qoftë se A e kufizuar nga poshtë dhe g( A) = 0 përndryshe. Atëherë g është
syrjektiv sepse çdo numër real pozitiv ka një zbërthim dhjetor me bazë 2. Meqenëse card(2N ) =
card(2Z ) (shih Lemën 1.10), në saje të Teoremës 1.6 përftojmë barazimin e dëshiruar.♦
Rrjedhimi 1.12. Në qoftë se card( X ) ≥ c, atëherë X nuk është i numërueshëm.
Pohimi i anasjellë me Rrjedhimin 1.12 është e ashtuquajtura hipoteza e kontinuumit.
15
1.4. Ordinali i parë i panumërueshëm
Le të jenë dhënë bashkësia e mirërenditur X dhe bashkësia joboshe A ∈ 2X . Atëherë A ka element
më të vogël i cili përputhet me inf A. Në qoftë se x ∈ X, atëherë përcaktojmë segmentin me
skaj x si më poshtë
Ix = { y ∈ X : y < x } .
Elementët e Ix quhen paraardhës të x.
Parimi i induksionit matematik është ekuivalent me faktin që bashkësia e numrave natyror N
është e mirërenditur. Ai mund të përgjithësohet tek bashkësi të mirërenditura çfarëdo si më poshtë:
Teorema 1.13 (Parimi i Induksionit Transfinit). Le të jetë dhënë një bashkësi e mirërenditur X
dhe A ∈ 2X . Në qoftë se për çdo x ∈ X ka vend implikimi
Ix ⊂ A ⇒ x ∈ A,
atëherë A = X.
Vërtetim. Supozojmë për kontradiksion që X 6= A dhe shënojmë x = inf X \ A. Atëherë

x ∈ X \ A dhe Ix ⊂ A, sepse
y ∈ Ix ⇒ y < x ⇒ y 6∈ X \ A ⇒ y ∈ A.
Si rrjedhim, x 6∈ A dhe x ∈ A. Kjo kundërshton aksiomën e barazimit të bashkësive. Si përfundim

A = X.♦
Lema 1.14. Në qoftë se X është bashkësi e mirërenditur dhe A ∈ 2X , atëherë është një
S
x ∈ A Ix
segment i X ose X.
Vërtetim. Shënojmë J = x∈ A Ix dhe supozojmë se J 6= X. Atëherë në qoftë se b = inf X \ J

S
rrjedh që b ∈ X \ J dhe Ib ⊂ J, sepse
y ∈ Ib ⇒ y < b ⇒ y 6∈ X \ J ⇒ y ∈ J.
Të provojmë që ka vend gjithashtu përfshirja J ⊂ Ib . Në qoftë se supozojmë se gjendet y ∈ J, i
tillë që y > b. Atëherë gjendet x ∈ A, i tillë që b ∈ Ix ⊂ J. Ky kontradiksion tregon që
y ∈ J ⇒ y ≤ b dhe y 6= b ⇒ y < b ⇒ y ∈ Ib .
Pra, J ⊂ Ib dhe, si përfundim Ib = J.♦
Teorema 1.15. Në qoftë se X dhe Y janë bashkësi të mirërenditura, atëherë X është i ngjashëm
me Y, ose X është i ngjashëm me një segment të Y, ose Y është i ngjashëm me një segment të X.
16
Vërtetim. Shqyrtojmë familjen F që përbëhet nga ngjashmëritë të cilat fillojnë nga një segment
i X ose në X dhe mbarojnë në një segment i Y ose në Y. Familja F është joboshe, sepse funksioni
f : {inf X } → {inf Y } është një element i F . Kjo familje është pjesërisht e renditur me anë të
përfshirjes duke identifikur funksionet me grafet e tyre.
Në saje të Lemës së Zornit gjendet një element maksimal f : A → B në F . Në qoftë se supozohet
që gjendet segmenti Ix në X dhe segmenti Iy në Y, të tillë që A = Ix dhe B = Iy , atëherë f mund
të shtrihet tek një ngjashmëri g : A ∪ { x } → B ∪ {y}, e tillë që h( x ) = y. Kjo kundërshton
maksimalitetin e f . Si përfundim, A = X ose B = Y.♦
Teorema 1.16. Gjendet një bashkësi e panumërueshme dhe e mirërenditur Ω, e tillë që Ix është e
numërueshme për çdo x ∈ Ω. Në qoftë se Ω0 është një bashkësi tjetër me të njëjtën veti, atëherë Ω
dhe Ω0 janë të ngjashme.
Vërtetim. Në saje të Parimit të Mirërenditjes gjendet një bashkësi X e panumërueshme dhe e
mirërenditur. Në qoftë se X nuk ka vetitë e dëshiruara, atëherë shënojmë me x0 elementin më të
vogël në X, të tillë që Ix0 është i panumërueshëm. Në këtë rast zgjedhim Ω = Ix0 dhe supozojmë
se Ω0 është një tjetër bashkësi e tillë. Ω0 nuk mund të jetë e ngjashme me një segment të Ω dhe
anasjallas, sepse Ω dhe Ω0 janë të panumërueshme. Prej këtej, në saje të Teoremës 1.15 përftojmë
që Ω dhe Ω0 janë të ngjashme dhe vërtetimi përfundon.♦
Bashkësia Ω në Teoremën 1.16, që është e vetme sipas ngjashmërisë, quhet bashkësia e ordi-
nalve të numërueshëm . Kjo bashkësi ka vetinë e mëposhtme:
Teorema 1.17. Çdo nënbashkësi e numërueshme nga Ω ka një kufi të sipërm.
Vërtetim. Në qoftë se A ⊂ Ω është e numërueshme, atëherë x∈ A Ix është bashkësi e

S
numërueshme. Pra, x∈ A Ix nuk përputhet me Ω dhe, si rrjedhim, në saje të Lemës 1.14 përftojmë
S
x ∈ A Ix = Iy për ndonjë y ∈ Ω. Si përfundim, y është një kufi i sipërm për A.♦

S
Bashkësia e numrave natyror N mund të identifikohet me një nënbashkësi të Ω si në vijim.
Shënojmë f (1) = inf Ω, f (2) = inf Ω \ { f (1)}, f (3) = inf Ω \ { f (1), f (2)}, e kështu me
radhë, shënojmë f (n) = inf Ω \ { f (1), . . . , f (n − 1)}. Provohet që f është një ngjashmëri me
fillim në N dhe me fund në segmentin Iω , ku ω është elementi më i vogël në Ω, i tillë që Iω është
e pafundme.
Zakonisht shtohet një element ω1 në Ω duke formuar bashkësinë Ω∗ = Ω ∪ {ω1 } e cila
renditet duke shtrirë renditjen e Ω në Ω∗ me deklarimin që x < ω1 për çdo x ∈ Ω. ω1 quhet
ordinali parë i panumërueshëm.
17
1.5. Ushtrime
Ushtrimi 1.18. Të provohet se kanë vend pohimet e mëposhtme:
(i) A ⊂ B dhe B ⊂ C ⇒ A ⊂ C;
(ii) A ⊂ C dhe B ⊂ C ⇒ A ∪ B ⊂ C;
(ii) C ⊂ A dhe C ⊂ B ⇒ C ⊂ A ∩ B.
Ushtrimi 1.19. Të provohet barazimet e mëposhtme:
(i) A ∪ ( B \ A) = A ∪ B;
(ii) A ∩ ( B \ A) = ∅.
Ushtrimi 1.20. Le të jenë dhënë A, B ∈ 2X . Të provohet se kanë vend pohimet e mëposhtme:
(i) ( Ac )c = A;
(ii) A ⊂ B ⇒ Ac ⊃ Bc ;
(iii) A ∩ B = ∅ ⇔ A ⊂ Bc ⇔ B ⊂ Ac ;
(iv) A ∪ B = X ⇔ A ⊃ Bc ⇔ B ⊃ Ac .
Ushtrimi 1.21. Le të jenë dhënë një familje ( Ai )i∈ I nënbashkësish të bashkësisë X dhe A ⊂ X.
Të provohet se kanë vend barazimet e mëposhtme:
(i) ( Ai ) ∩ A = ∩ A );
S S
i∈ I i ∈ I ( Ai
(ii) ( Ai )c = c;
S T
i∈ I i ∈ I ( Ai )
(iii) ( Ai )c = c.
T S
i∈ I i ∈ I ( Ai )
Ushtrimi 1.22. Në qoftë se f : X → Y është një funksion dhe A, A0 ∈ 2X , atëherë të provohen
pohimet e mëposhtme:
(i) A ⊂ A0 ⇒ f ( A) ⊂ f ( A0 );
(ii) f ( A ∪ A0 ) = f ( A) ∪ f ( A0 );
(iii) f ( A ∩ A0 ) ⊂ f ( A) ∩ f ( A0 );
(iv) f ( A \ A0 ) ⊃ f ( A) \ f ( A0 ).
Ushtrimi 1.23. Në qoftë se f : X → Y është një funksion dhe ( Ai )i∈ I është një familje e
indeksuar nënbashkësish të X, atëherë të provohen pohimet e mëposhtme:
(i) f ( f ( A i );
S S
i∈ I Ai ) = i∈ I
18
(ii) f ( Ai ) ⊂ f ( A i ).
T T
i∈ I i∈ I
Ushtrimi 1.24. Në qoftë se f : X → Y është një funksion dhe B, B0 ∈ 2Y , atëherë të provohen
(i) B ⊂ B0 ⇒ f −1 ( B) ⊂ f −1 ( B0 );
(ii) f −1 ( B ∪ B0 ) = f −1 ( B) ∪ f −1 ( B0 );
(iii) f −1 ( B ∩ B0 ) = f −1 ( B) ∩ f −1 ( B0 ).
(iv) f −1 ( B \ B0 ) = f −1 ( B) \ f −1 ( B0 ).
Ushtrimi 1.25. Në qoftë se f : X → Y është një funksion dhe ( Bi )i∈ I është një familje e
indeksuar nënbashkësish të Y, atëherë të provohen pohimet e mëposhtme:
(i) f −1 ( f −1 ( Bi );
S S
i∈ I Bi ) = i∈ I
(ii) f −1 ( f −1 ( Bi ).
T T
i∈ I Bi ) = i∈ I
Ushtrimi 1.26. Në qoftë se f : X → Y është një funksion, A ⊂ X dhe B ⊂ Y, atëherë kanë
vend përfshirjet e mëposhtme:
(i) A ⊂ f −1 ( f ( A));
(ii) f ( f −1 ( B)) ⊂ B.
Ushtrimi 1.27. Një numër natyror n prezantohet në mënyrë të vetme në trajtën:
n = 2k (2m + 1) (k = 0, 1, 2, . . . ; m = 0, 1, 2, . . . ).
0
Në qoftë se n = 2k (2m + 1) dhe n0 = 2k (2m0 + 1) janë dy numra natyrorë çfarëdo, atëherë
përcaktojmë:
n n0 ,
në qoftë se k < k0 ose në qoftë se k = k0 , por m ≤ m0 . Provoni që ky relacion është renditje në N.
Ushtrimi 1.28. Një numër kompleks jozero z ∈ C, prezantohet në mënyrë të vetme në trajtën:
z = r (cosϕ + isinϕ) (0 < ϕ < 2π ),
ku r është moduli dhe ϕ është argumenti kryesor i z. Me marrëveshje marrim ϕ = 0 për z = 0.

Në qoftë se z = r (cosϕ + isinϕ) dhe z0 = r 0 (cosϕ0 + isinϕ0 ) janë dy numra kompleksë çfarëdo,
atëherë përcaktojmë:
z z0 ,
në qoftë se r < r 0 ose në qoftë se r = r 0 , por ϕ ≤ ϕ0 . Provoni që ky relacion është renditje në C.
19
Ushtrimi 1.29. Le të jetë dhënë një bashkësi e numërueshme A. Shënojmë me N A bashkësinë
e sistemeve të fundme dhe të renditura (sipas indekseve) që formohen me elemente nga A. Të
provohet se N A është e numërueshme.
Ushtrimi 1.30. Provoni që bashkësitë e mëposhtme kanë kardinal të numërueshëm:
(i) Bashkësia e polinomeve me koeficient të plotë;
(ii) Bashkësia e numrave algjebrikë. (Një numër real quhet numër algjebrik, në qoftë se është
rrënjë e një polinomi me koeficient të plotë.)
Ushtrimi 1.31. Provoni që bashkësitë e mëposhtme kanë kardinal të kontinuumit.
(i) [ a, b], ( a, b], [ a, b), ( a, b);
(ii) I;
(iii) Bashkësia e numrave transedencial. (Një numër real quhet numër transedencial, në qoftë
se nuk është numër algjebrik.)
Ushtrimi 1.32. Për bashkësinë e pafundme çfarëdo X ka vend pohimi
X × {0, 1} ≡ X.
Ushtrimi 1.33. Në qoftë se X është bashkësi e pafundme dhe n ∈ N, atëherë gjenden n bashkësi
{ X1 , . . . , X n } ⊂ 2 X ,
të tilla që
• Xi ≡ X për i = 1, . . . , n;
• Xi ∩ X j = ∅ për i 6= j;
• X = ∪in=1 Xi .
X × X ≡ X.
X ≡ X n , për çdo n ∈ N.
+ ∞
Xn.
[
X≡
n =1

X ≡ F ( X ),
ku F ( X ) është familja e të gjitha nënbashkësive të fundme të X.
20
2 Hapësirat topologjike
2.1. Hapësirat topologjike

Le të jetë dhënë një bashkësi X dhe një familje τ ⊂ 2X . Familja τ quhet topologji në X në qoftë
se kënaqen pohimet e mëposhtme:
(i) ∅ ∈ τ dhe X ∈ τ;
(ii) τ është e mbyllur në lidhje me bashkimet çfarëdo, domethënë, për çdo familje bashkësish
( Gi )i∈ I ⊂ 2X ka vend implikimi
[
( Gi )i∈ I ⊂ τ ⇒ Gi ∈ τ;
i∈ I
(iii) τ është e mbyllur në lidhje me prerjet e fundme, domethënë, për çdo familje të fundme
bashkësish { G1 , . . . , Gn } ⊂ 2X ka vend implikimi
n
\
{ G1 , . . . , Gn } ⊂ τ ⇒ Gi ∈ τ.
i =1
Në këtë rast, çifti i renditur ( X, τ ) quhet hapësirë topologjike. Duke nënkuptuar topologjinë τ
në X, themi shkurt që X është një hapësirë topologjike. Një bashkësi G ∈ 2X quhet bashkësi e
hapur, në qoftë se G ∈ τ; një bashkësi F ∈ 2X quhet bashkësi e mbyllur, në qoftë se plotësi i
saj F c = X \ F është bashkësi e hapur. Prej këtej, rrjedh që një bashkësi G të jetë e hapur, duhet
dhe mjafton që plotësi i saj G c të jetë bashkësi e mbyllur.
Shembulli 2.1. Le të jetë dhënë bashkësia X dhe familja τ = {∅, X }. Qartësisht τ është
topologji në X. Kjo quhet topologji e rëndomtë në X.♦
Shembulli 2.2. Le të jetë dhënë bashkësia X dhe familja τ = 2X . Meqenëse 2X është familja e
të gjitha nënbashkësive të X rrjedh direkt nga përkufizimi që τ është topologji në X. Kjo quhet
topologji diskrete në X.♦
Shembulli 2.3. Le të jetë dhënë pika a ∈ X dhe familja τ që përbëhet nga të gjitha nënbashkësitë
e X që përmbajnë pikën a, si edhe nga bashkësia boshe ∅.
(i) X ∈ τ sepse a ∈ X. Gjithashtu kemi të dhënë që ∅ ∈ τ.
21
(ii) Le të jetë dhënë familja ( Gi )i∈ I me terma nga τ. Në qoftë se Gi = ∅ për çdo i ∈ I, atëherë
∅ = i∈ I Gi ∈ τ. Përndryshe, gjendet i0 ∈ I, e tillë që a ∈ Gi0 . Atëherë, a ∈ i∈ I Gi dhe,
S S
si rrjedhim, i∈ I Gi ∈ τ.
S
(iii) Le të jetë dhënë një sasi e fundme bashkësish G1 , . . . , Gn nga τ. Në qoftë se të paktën njëra
prej tyre është e barabartë me ∅, atëherë ∅ = in−1 Gi ∈ τ. Përndryshe, a ∈ Gi për
T
i = 1, . . . , n. Atëherë, a ∈ in−1 Gi dhe, si rrjedhim, in−1 Gi ∈ τ.

T T
Provuam që τ është topologji në X. Kjo topologji quhet topologji e pikës fikse.
Shembulli 2.4. Le të jetë dhënë hapësira metrike ( X, d). Shënojmë me B( x, r ) rruzullin e hapur
me qendër në pikën x ∈ X dhe rreze r > 0; shënojmë me τd familjen e të gjitha bashkësive
G ∈ 2X , të tilla që G përmban çdo pikë të vetën së bashku me një rruzull të hapur me qendër në
atë pikë.
(i) ∅ ∈ τd sepse ∅ nuk ka ndonjë pikë që të mos e përmbajë së bashku me një rruzull të hapur
me qendër në atë pikë. Qartësisht X ∈ τd .
(ii) Supozojmë që ( Gi )i∈ I është një familje me terma nga τd . Shënojmë
[
B= Gi .
i∈ I
Të provojmë që B ∈ τd . Për këtë qëllim, shqyrtojmë një pikë çfarëdo x ∈ B. Atëherë, gjendet
i0 ∈ I, e tillë që x ∈ Gi0 , dhe meqenëse Gi0 ∈ τd rrjedh që e përmban pikën x së bashku
më një rruzull B( x, r ). Kështu, kemi që
[
x ∈ B( x, r ) ⊂ Gi0 ⊂ Gi = B.
i∈ I
Pra, bashkësia B e përmban pikën x së bashku me rruzullin B( x, r ). Meqenëse pika x është
çfarëdo, rezultati i fundit do të thotë që B ∈ τd .
(iii) Le të jenë dhënë një sasi e fundme bashkësish G1 , . . . , Gn nga τd . Të provojmë që
n
\
P= Gi ∈ τd .
i =1
Për këtë qëllim, shqyrtojmë një pikë çfarëdo x ∈ P. Atëherë,
x ∈ Gi , për çdo i = 1, . . . , n
dhe, meqenëse çdo Gi ∈ τd , gjenden numrat pozitivë r1 , . . . , rn , të tillë që
B( x, r1 ) ⊂ G1 , . . . , B( x, rn ) ⊂ Gn .
22
Si rrjedhim, në qoftë se shënojmë r = min{r1 , . . . , rn }, atëherë përftojmë
B( x, r ) ⊂ G1 , . . . , B( x, r ) ⊂ Gn .
Prej këtej, rrjedh që

n
\
B( x, r ) ⊂ Gi = P.
i =1
Pra, bashkësia P e përmban pikën x së bashku më rruzullin B( x, r ). Meqenëse pika x është
çfarëdo, rezultati i fundit do të thotë që P ∈ τd .
Provuam që τd është topologji në X. Kjo quhet topologji që prodhohet nga largesa d.
Në veçanti, topologjia τR që prodhohet me anë të vlerës absolute në R quhet topologjia e
zakonshme në R.
Një topologji τ në X thuhet se është topologji e metrizueshme, në qoftë se gjendet një largesë
d në X, e tillë që topologjia τd e prodhuar me anë të largesës d përputhet me topologjinë τ.
Për shembull, topologjia diskrete është e metrizueshme, sepse ajo përputhet me topologjinë τd të
prodhuar nga largesa diskrete d në X.
Supozojmë se τ është një topologji në X dhe le të jetë dhënë një pikë çfarëdo x ∈ X. Një
nënbashkësi V ⊂ X quhet fqinjësi e pikës x ∈ X, në qoftë se gjendet një bashkësi e hapur G ∈ τ,
e tillë që
x ∈ G ⊂ V.
Familja e të gjitha fqinjësive të pikës x shënohet me V ( x ). Hapësira topologjike X quhet hapësirë
Hausdorf ose T2 -hapësirë, në qoftë se për çdo dy pika të ndryshme x dhe y nga X gjenden
fqinjësitë Vx ∈ V ( x ) dhe Vy ∈ V (y), të tilla që Vx ∩ Vy = ∅. Një familje fqinjësish B( x ) të
pikës x quhet bazë fqinjësish të pikës x, në qoftë se për çdo V ∈ V ( x ), gjendet BV ∈ B( x ), e
tillë që
x ∈ BV ⊂ V.
Për shembull,
(i) {{ x }} është një bazë fqinjësish për pikën x ∈ X sipas topologjisë diskrete;
(ii) {{ x, a}} është një bazë fqinjësish për pikën x ∈ X sipas topologjisë së pikës fikse a ∈ X;
(iii) familja e rruzujve { B( x, r ) : r > 0} është një bazë fqinjësish për pikën x ∈ X sipas
topologjisë τd të prodhuar me anë të largesës d në hapësirën metrike ( X, d). Për më tepër, si
një bazë tjetër fqinjësish për pikën x ∈ X mund të shërbejë gjithashtu familja

1
B x, :n∈N ;
n
(iv) familja e bashkësive të hapura G ∈ τ që përmbajnë një pikë x ∈ X formon një bazë
fqinjësish të kësaj pike në hapësirën topologjike ( X, τ ).
23
Në qoftë se për çdo pikë x ∈ X gjendet një bazë fqinjësish B( x ), e tillë që B( x ) është e
numërueshme, atëherë themi që topologjia τ kënaq aksiomën e parë të numërueshmërisë,
ose shkurt kënaq (a.I.n). Për shembull, topologjia e pikës fikse, topologjia diskrete dhe topologjia e
prodhuar me anë të një largese kënaqin (a.I.n).
Teoremat e mëposhtme tregojnë se topologjia e një hapësire karakterizohet plotësisht me anë të
fqinjësive të çdo pike nga kjo hapësirë.
Teorema 2.5. Le të jetë dhënë një hapësirë topologjike ( X, τ ). Për çdo x ∈ X, shënojmë me V ( x )
familjen e fqinjësive të pikës x. Atëherë kanë vend pohimet e mëposhtme:
(i) V ∈ V ( x ) ⇒ x ∈ V;
(ii) V ∈ V ( x ) dhe V ⊂ U ⇒ U ∈ V ( x );
(iii) U, V ∈ V ( x ) ⇒ U ∩ V ∈ V ( x );
(iv) V ∈ V ( x ) ⇒ (∃ G ∈ V ( x ))(∀y ∈ G )[V ∈ V (y)].
Vërtetim. Duke u bazuar në përfufizimin e fqinjësis përftojmë,
(i ) V ∈ V ( x ) ⇒ (∃ G ∈ τ )[ x ∈ G ⊂ V ] ⇒ x ∈ V.
(ii ) V ∈ V ( x ) dhe V ⊂ U ⇒ (∃ G ∈ τ )[ x ∈ G ⊂ V ] dhe V ⊂ U
⇒(∃ G ∈ τ )[ x ∈ G ⊂ U ] ⇒ U ∈ V ( x ).
(iii ) U, V ∈ V ( x ) ⇒ (∃ GU , GV ∈ τ )[ x ∈ GU ⊂ U dhe x ∈ GV ⊂ V ]
⇒(∃ GU , GV ∈ τ )[ x ∈ GU ∩ GV ⊂ U ∩ V ] ⇒ U ∩ V ∈ V ( x ).
Meqenëse,
V ∈ V ( x ) ⇒ (∃ G ∈ τ )[ x ∈ G ⊂ V ]
dhe
(∀y ∈ G )[y ∈ G ⊂ V ] ⇒ V ∈ V ( x )]
rrjedh që ka vend gjithashtu (iv) dhe vërtetimi përfundon.♦
Teorema 2.6. Le të jetë dhënë një bashkësi X. Supozojmë që për çdo x ∈ X kemi të dhënë një
familje bashkësish V ( x ) që kënaq vetitë e mëposhtme:
(i) V ∈ V ( x ) ⇒ x ∈ V;
(ii) V ∈ V ( x ) dhe V ⊂ U ⇒ U ∈ V ( x );
(iii) U, V ∈ V ( x ) ⇒ U ∩ V ∈ V ( x );
(iv) V ∈ V ( x ) ⇒ (∃ G ∈ V ( x ))(∀y ∈ G )[V ∈ V (y)].
24
Atëherë, familja e bashkësive
τ = { G ∈ 2X : (∀ x ∈ G )[ G ∈ V ( x )]}
është topologji në X dhe familja V ( x ) përputhet me familjen e fqinjësive të pikës x në lidhje me
topologjinë τ.
Vërtetim. Kemi që ∅ ∈ τ, sepse nuk ka ndonjë x ∈ ∅, të tillë që
∅ 6 ∈ V ( x ).
Në saje të (ii ) kemi që X ∈ V ( x ) çdo x ∈ X. Pra,
(1) ∅ ∈ τ dhe X ∈ τ.
Të provojmë tani që τ është e mbyllur në lidhje me bashkimet çfarëdo. Për këtë qëllim shqyrtojmë
familjen ( Gi )i∈ I ⊂ τ me G = i∈ I Gi . Për pikën çfarëdo x ∈ X kanë vend implikimet
S
x ∈ G ⇒(∃i x ∈ I )[ x ∈ Gix ] dhe Gix ∈ τ ⇒ Gix ∈ V ( x ) dhe Gix ⊂ G dhe (ii )

⇒ G ∈ V ( x ).
Meqenëse x është çfarëdo, rezultati i fundit prodhon që G ∈ τ. Pra provuam që për familjen
çfarëdo ( Gi )i∈ I ⊂ 2X ka vend pohimi
(2) ( Gi )i∈ I ⊂ τ ⇒ Gi ∈ τ.
S
i∈ I
Mbetet të provojmë që τ është e mbyllur në lidhje me prerjet e fundme. Le të jetë dhënë një
nënfamilje e fundme
n
{ G1 , . . . , Gn } ⊂ τ me P =
\
Gk .
k =1
Për pikën çfarëdo x ∈ X kanë vend implikimet
x ∈ P ⇒(∀1 ≤ k ≤ n)[ x ∈ Gk ] ⇒ (∀1 ≤ k ≤ n)[ Gk ∈ V ( x )] dhe (iii )

⇒ P ∈ V ( x ).
Meqenëse x është çfarëdo, rezultati i fundit prodhon që P ∈ τ. Pra provuam që për familjen
çfarëdo { G1 , . . . , Gn } ⊂ 2X ka vend pohimi
(3) { G1 , . . . , Gn } ⊂ τ ⇒ P =
Tn
k =1 Gk ∈ τ.
Si përfundin, në saje të (1), (2) dhe (3) rrjedh që familja τ është topologji në X. Për çdo x ∈ X,
familja V ( x ) përputhet me familjen e fqinjësive të pikës x sipas τ dhe vërtetimi përfundon.♦
25
2.1.1. Baza e një topologjie
Le të përcaktojmë tani konceptin e bazës së topologjisë në hapësirën topologjike ( X, τ ). Një
nënfamilje β ⊂ 2X quhet bazë e topologjisë τ, në qoftë se kënaq vetitë e mëposhtme:
(i) β ⊂ τ;
(ii) për çdo G ∈ τ, gjendet β G ⊂ β, e tillë që ka vend barazimi

[
G= B.
B∈ β G
Për shembull,
(i) {{ x } : x ∈ X } është një bazë për topologjinë diskrete;
(ii) {{ x, a} : x ∈ X } është një bazë për topologjinë e pikës fikse a ∈ X;
(iii) famila e rruzujve { B( x, r ) : x ∈ X, r > 0} në hapësirën metrike ( X, d) është një bazë
për topologjinë τd të prodhuar me anë të largesës d. Për më tepër, si një bazë tjetër për
topologjinë τd mund të shërbejë gjithashtu familja

1
B x, : x ∈ X, n ∈ N .
n
Për një familje β ⊂ 2X dhe një pikë çfarëdo x ∈ X përcaktojmë familjen
β ( x ) = { B ∈ β : x ∈ B }.
Në qoftë se β është një bazë për topologjinë τ, familja β( x ) është një bazë fqinjësish të pikës x.
Teorema e mëposhtme tregon se ka vend dhe pohimi i anasjellë.
Teorema 2.7. Le të jetë dhënë një hapësirë topologjike ( X, τ ) dhe një familje bashkësish β ∈ 2X .
Atëherë pohimet e mëposhtme janë ekuivalente:
(i) β është bazë e topologjisë τ;
(ii) për çdo x ∈ X, familja β( x ) është një bazë fqinjësish për pikën x.
Vërtetim. Duke u bazuar në përkufizimet përkatëse përftohet menjëherë (i ) ⇒ (ii ).

(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë se ka vend (ii ) dhe të provojmë që β është një bazë për topologjinë τ.
Fillimisht provojmë që β ⊂ τ. Për këtë qëllim, shqyrtojmë bashkësin çfarëdo B ∈ β. Atëherë, B
është fqinjësi e çdo pike të saj. Si rrjedhim, me anë të Teoremës 2.6 përftojmë B ∈ τ.
Mbetet të provojmë që për një bashkësi të hapur G ∈ τ, gjendet një nënfamilje β G ⊂ β, e tillë
që [
G= B.
B∈ β G
26
Familja e kërkuar është
β G = { B ∈ β : B ⊂ G },
dhe kjo përfundon vërtetimin.♦
Një topologji τ në X thuhet se kënaq aksiomën e dytë të numërueshmërisë, ose shkurt kënaq
(a.II.n), në qoftë se topologjia τ ka një bazë të numërueshme. Në sajë të Teoremës 2.7 përftohet
menjëherë pohimi i mëposhtëm:
Rrjedhimi 2.8. Në qoftë se topologjia τ në X kënaq (a.II.n), atëherë τ kënaq gjithashtu (a.I.n).
Më poshtë tregohen shembuj hapësirash topologjike që kënaqin (a.I.n) ose (a.II.n).
(i) Topologjia diskrete kënaq (a.I.n), sepse për çdo x ∈ X kemi që
β( x ) = {{ x }}.
Në veçanti, në qoftë se bashkësia X është e numërueshme, atëherë topologjia diskrete kënaq
gjithashtu (a.II.n). Në rastin kur X ka kardinal të kontinuumit, atëherë topologjia diskrete
τ në X nuk kënaq (a.II.n).
(ii) Topologjia e pikës fikse a ∈ X kënaq (a.I.n), sepse për çdo x ∈ X, kemi që
β( x ) = {{ x, a}}.
Topologjia e pikës fikse kënaq (a.II.n), në qoftë se bashkësia X është e numërueshme.
(iii) Le të jetë dhënë hapësira metrike (R, | · |). Familja e të gjitha intervaleve të hapura me
skaje racionale formon një bazë të numërueshme për topologjinë e zakonshme τR .
(iv) Hapësira metrike ( X, d) kënaq (a.I.n), sepse për çdo x ∈ X kemi që

1
β( x ) = B x, :n∈N
n
është një familje e numërueshme.
Një familje β ⊂ 2X quhet bazë për një topologji në X, në qoftë se gjendet një topologji τ në
X, e tillë që β është bazë e kësaj topologjie.
Teorema 2.9. Le të jetë dhënë një bashkësi X dhe një familje bashkësish β ⊂ 2X . Atëherë
pohimet e mëposhtme janë ekuivalente:
(i) β është bazë për një topologji;
(ii) për çdo B1 , B2 ∈ β dhe për çdo a ∈ B1 ∩ B2 , gjendet B12a ∈ β, e tillë që
a ∈ B12a ⊂ B1 ∩ B2 .
27
Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë se β është bazë për një topologji τ dhe janë dhënë B1 , B2 ∈ β,
a ∈ B1 ∩ B2 . Atëherë B1 ∩ B2 është fqinjësi për a, dhe meqenëse β( a) është bazë fqinjësish për
pikën a, gjendet B12a ∈ β( a), e tillë që
a ∈ B12a ⊂ B1 ∩ B2 .
(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë se ka vend (ii ). Për çdo x ∈ X përcaktojmë
V ( x ) = {V ∈ 2X : (∃ B ∈ β( x ))[ x ∈ B ⊂ V ]}.
Verifikohet që çdo familje V ( x ) kënaq vetitë (i ) − (iv) në Teoremën 2.6. Si rrjedhim, familja
τ = { G ∈ 2X : (∀ x ∈ G )[ G ∈ V ( x )]}
është topologji në X. Të provojmë që β është bazë për topologjin τ.
Së pari, me anë të implikimeve
B ∈ β ⇒(∀ x ∈ B)[ B ∈ β( x ) ⊂ V ( x )]
⇒(∀ x ∈ B)[ B ∈ V ( x )] ⇒ B ∈ τ
përftojmë
(1) β ⊂ τ.
Së dyti, për G ∈ τ kemi që

[
G= B
B∈ β G
për β G = { B ∈ β : B ⊂ G }, sepse
x ∈ G ⇒ G ∈ V ( x ) ⇒ (∃ B ∈ β( x ))[ x ∈ B ⊂ G ] ⇒ (∃ B ∈ β G )[ x ∈ B]
[
⇒x ∈ B.
B∈ β G
Pra, për G ∈ τ gjendet β G ⊂ β, e tillë që
(2) G =
S
B∈ β G B.
Si përfundim me anë të (1) dhe (2) përftojmë që β është bazë për topologjinë τ dhe vërtetimi
përfundon.♦
Shembulli 2.10. Le të jetë dhënë familjet
A+ = {[ x, y) ∈ 2R : x, y ∈ R, x < y} dhe A− = {( x, y] ∈ 2R : x, y ∈ R, x < y};

β L = {(−∞, x ] ∈ 2R : x ∈ R} dhe β R = {[y, +∞) ∈ 2R : y ∈ R}.
Në saje të Teoremës 2.9, familjet e dhëna janë baza topologjie në R.♦
28
Një familje bashkësish S ⊂ 2X quhet nënbazë topologjie, në qoftë se familja β që përbëhet
nga të gjitha prerjet e fundme me elemente nga S është bazë topologjie; në qoftë se β është bazë
për topologjinë τ në X, atëherë themi që topologjia τ prodhohet me anë të S . Për shembull familja
βL ∪ βR
është nënbazë topologjie në R, ku β L dhe β R përcaktohen në Shembullin 2.10; topologjia që prodhon
kjo nënbazë është topologjia diskrete në R. Gjithashtu, nënbazë topologjie në R është familja:
{(−∞, x ) ∈ 2R : x ∈ R} ∪ {(y, +∞) ∈ 2R : y ∈ R};
topologjia që prodhon kjo nënbazë është topologjia zakonshme në R.

Shembulli 2.11. Le të jetë dhënë bashkësia X = { a, b, c, d} dhe familja
S = {{ a, b}, {b, c}, {d}}.
Prerjet e fundme të elementeve nga S përcaktojnë familjen
β = {{ a, b}, {b, c}, {d}, {b}, ∅, X };
(X ∈ β sepse është prerja boshe e elementeve nga S ). Duke marrë bashkimet çfarëdo të elementeve
nga β përcaktohet familja
τ = {{ a, b}, {b, c}, {d}, {b}, ∅, X, { a, b, d}, {b, c, d}, {b, d}, { a, b, c}}
që është topologjia në X që prodhohet me anë të S .
2.1.2. Krahasimi i topologjive

Le të jetë T X familja e të gjitha topologjive të përcaktuara në një bashkësi X. Përcaktojmë në T X
renditjen e pjesshme si në vijim. Për çdo dy topologji τ 0 , τ 00 ∈ T X themi që τ 0 është topologji më
e varfër se τ 00 ose τ 0 është më e vogël se τ 00 dhe shënojmë τ 0 ≤ τ 00 , në qoftë se τ 0 ⊂ τ 00 . Në këtë
rast themi gjithashtu që τ 00 është topologji më e pasur se τ 0 ose τ 00 është më e madhe se τ 0 dhe
shënojmë τ 00 ≥ τ 0 . Fatkeqësisht, jo çdo dy topologji të dhëna në X krahasohen. Për shembull,
topologjia e zakonshme τR në R nuk krahasohet me topologjinë e pikës fikse a = 0. Megjithatë
T X ka element më të vogël dhe më të madh të cilët janë përkatësisht topologjia e rëndomtë dhe
topologjia diskrete.
Në vitin 1936, Garrett Birkhoff në artikullin ”On the combination of topologies” provoi që
T X është një latisë në lidhje me renditjen e pjesshme ≤, domethënë, për çdo dy topologji τ 0 dhe
τ 00 ka vend pohimi:
inf{τ 0 , τ 00 } ∈ T X dhe sup{τ 0 , τ 00 } ∈ T X .
Në fakt, T X është një latisë e plotë, domethënë, për çdo familje joboshe T ⊂ T X ka vend pohimi:
inf T ∈ T X dhe sup T ∈ T X .
29
Me të vërtetë, së pari,
dhe
\ \
τ ∈ TX inf T = τ.
τ ∈T τ ∈T
Së dyti, supozojmë që T = (τi )i∈ I dhe shënojmë me β T familjen që përbëhet nga bashkësi të
trajtës j∈ J Gj , ku J është nënbashkësi e fundme e I dhe, Gj ∈ τj për çdo j ∈ J. Në saje të
T
Teoremës 2.9, β T është bazë për topologji në X. Le të jetë τM topologjia në X për të cilën β T është
bazë. Ka vend barazimi
τM = sup T
sepse,
τ ∈ T ⇒ τ ⊂ β T dhe β T ⊂ τM ⇒ τ ≤ τM
dhe, në qoftë se τM

0 ∈ T është një kufi i sipërm për T , atëherë
X
0 0 0
β T ⊂ τM ⇒ τM ⊂ τM ⇒ τM ≤ τM .
30
2.2. Brendësia, jashtësia, mbyllja dhe kufiri
Le të jetë dhënë një hapësirë topologjike ( X, τ ) dhe një nënbashkësi A ⊂ X. Një pikë a ∈ A quhet
pikë e brendshme e bashkësisë A, në qoftë se gjendet një fqinjësi Va ∈ V ( a), e tillë që
a ∈ Va ⊂ A.
Bashkësia e pikave të brendshme të bashkësisë A quhet brendësi e bashkësisë A dhe shënohet me
Ao .
Lema 2.12. Le të jetë dhënë një hapësirë topologjike ( X, τ ) dhe një nënbashkësi A ⊂ X. Supo-
zojmë se B( x ) është një bazë fqinjësish të pikës x ∈ X. Atëherë pohimet e mëposhtme janë
ekuivalente:
(i) a ∈ Ao .
(ii) (∃ B ∈ B( a))[ a ∈ B ⊂ A].

Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë se a ∈ Ao . Atëherë gjendet Va ∈ V ( a), e tillë që
a ∈ Va ⊂ A.
Meqenëse B( a) është bazë fqinjësish të pikës a, gjendet B ∈ B( a) e tillë që
a ∈ B ⊂ Va ⊂ A.
Pra ka vend (ii ).

(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë tani se ka vend (ii ) dhe le të jetë dhënë fqinjësia çfarëdo V ∈ V ( a).
Atëherë, meqenëse B( a) është bazë fqinjësish të pikës a gjendet B ∈ B( a) e tillë që a ∈ B ⊂ V.
Kjo do të thotë që a ∈ Ao dhe vërtetimi përfundon.♦
Teorema 2.13. Le të jetë dhënë një hapësirë topologjike ( X, τ ) dhe bashkësia A ∈ 2X . Ateherë,
kanë vend pohimet e mëposhtme:
(i) Ao ⊂ A;
(ii) Në qoftë se G ⊂ A dhe G është një bashkësi e hapur në X, atëherë G ⊂ Ao ;
(iii) Ao është një bashkësi e hapur në X.

Vërtetim. (i ) Në saje të përcaktimit të Ao rrjedh menjëherë që Ao ⊂ A.
(ii ) Meqenëse G ⊂ A rrjedh që G o ⊂ Ao dhe, meqenëse G = G o përftojmë G ⊂ Ao .
(iii ) Meqenëse
x ∈ Ao ⇒(∃ B ∈ β( x ))[ B ⊂ A] ⇒ (∃ B ∈ β)[ x ∈ B ⊂ A]

⇒(∃ B ∈ β)[ x ∈ B ⊂ Ao ]
rrjedh që Ao është bashkësi e hapur dhe vërtetimi përfundon.♦
31
Rrjedhimi 2.14. Kusht i nevojshëm dhe i mjaftueshëm që një bashkësi A ∈ 2X të jetë një
bashkësi e hapur në X është që A = Ao .
Një pikë x ∈ X quhet pikë e jashtme për bashkësinë A, në qoftë se x është pikë e brendshme e
plotësit Ac = X \ A. Bashkësia e të gjitha pikave të jashtme të bashkësisë A quhet jashtësi e
bashkësisë A. Pra, jashtësia e bashkësisë A është ( Ac )o .
Pika x ∈ X quhet pikë takimi e bashkësisë A, në qoftë se ka vend pohimi
(∀V ∈ V ( x ))[V ∩ A 6= ∅].

Bashkësia e të gjitha pikave të takimit të bashkësisë A quhet mbyllje e bashkësisë A dhe shënohet
me A. Në qoftë se ka vend barazimi
A = X,
atëherë themi që A është një bashkësi kudo e dendur në X, ose thjesht është një bashkësi e
dendur në X. Hapësira topologjike X quhet hapësirë topologjike separabël, në qoftë se gjendet
një bashkësi e numërueshme A ∈ 2X që është e dendur në X.
Lema 2.15. Le të jetë dhënë një hapësirë topologjike ( X, τ ) dhe një nënbashkësi A ⊂ X. Supo-
zojmë se B( x ) është një bazë fqinjësish të pikës x ∈ X. Atëherë pohimet e mëposhtme janë
ekuivalente:
(i) x ∈ A.
(ii) (∀ B ∈ B( x ))[ B ∩ A 6= ∅].

Për mbylljen e një bashkësie ka vend teorema e mëposhtme.
Teorema 2.16. Le të jetë dhënë një hapësirë topologjike ( X, τ ) dhe bashkësia A ∈ 2X . Ateherë,
(i) A ⊂ A;
(ii) ( A)c = ( Ac )0 ;
(iii) Në qoftë se A ⊂ F dhe F është një bashkësi e mbyllur në X, atëherë A ⊂ F.
Vërtetim. Supozojmë se β është një bazë e topologjisë τ. (i ) Në saje të përcaktimit të A rrjedh
menjëherë që A ⊂ A.
(ii ) Barazimi përftohet me anë të ekuivalencave
x ∈ ( A)c ⇔ x 6∈ A ⇔ (∃ B ∈ β( x ))[ B ∩ A = ∅]
⇔(∃ B ∈ β( x ))[ x ∈ B ⊂ Ac ] ⇔ x ∈ ( Ac )o .
(iii ) Në saje të Teoremës 2.13 dhe (ii ) përftojmë
F ⊂ A ⇒ G = F c ⊂ Ac dhe G ∈ τ ⇒ G ⊂ ( Ac )o dhe ( Ac )o = ( A)c
⇒ F = G c ⊂ A.♦
32
Rrjedhimi 2.17. Kusht i nevojshëm dhe i mjaftueshëm që një nënbashkësi A ⊂ X të jetë një
bashkësi e mbyllur në X është që A = A.
Një pikë x ∈ X quhet pikë kufiri e bashkësisë A, në qoftë se x është pikë takimi e bashkësisë
A dhe plotësit të saj Ac . Bashkësia e të gjitha pikave kufitare të bashkësisë A quhet kufi i A dhe
shënohet me ∂( A), pra,
∂( A) = A ∩ Ac .
Provohet që ka vend barazimi
∂ ( A ) = ∂ ( A c ).
Për brendësinë, jashtësinë dhe kufirin e një bashkësie A ka vend teorema e mëposhtme.
Teorema 2.18. Në qoftë se ( X, τ ) është një hapësirë topologjike dhe A ⊂ X, atëherë
X = Ao ∪ ∂( A) ∪ ( Ac )o ,
dhe bashkësitë Ao , ∂( A) dhe ( Ac )o nuk priten dy e nga dy.

Vërtetimi. Supozojmë se β është një bazë e topologjisë τ. Para së gjithash, në sajë të përkufizimeve
përkatëse, bashkësitë A0 , ∂( A) dhe ( Ac )0 nuk priten ndërmjet tyre.
Meqenëse secila nga bashkësitë A0 , ∂( A) dhe ( Ac )0 përfshihet në X, kemi që
A0 ∪ ∂( A) ∪ ( Ac )0 ⊂ X.
Si rrjedhim, për të kompletuar vërtetimin e teoremës, mjafton të provojmë që
X ⊂ A0 ∪ ∂ ( A ) ∪ ( A c )0 .
Për këtë qëllim, shqyrtojmë një element çfarëdo x ∈ X. Vihet re që ka vend një nga rastet e
mëposhtme:
(i) Çdo B ∈ β( x ) pret A dhe Ac ;
(ii) Gjendet B ∈ β( x ) që nuk pret A;
(iii) Gjendet B ∈ β( x ) që nuk pret Ac .

Në rastin (i ) kemi që x ∈ A ∩ Ac = ∂( A). Rasti (ii ) prodhon që x është një pikë e brendshme e
Ac , ndërsa rasti (iii ) prodhon që x është një pikë e brendshme e A. Si rrjedhim, x ∈ A0 ∪ ∂( A) ∪
( Ac )0 , dhe kjo përfundon vërtetimin. ♦
Pika x ∈ X quhet pikë limite për bashkësinë A, në qoftë se
(∀V ∈ V ( x ))[V ∩ A është bashkësi e pafundme ].
Pika a ∈ A quhet pikë izolimi për bashkësinë A, në qoftë se
(∃V ∈ V ( a))[V ∩ A = { a}].
33
2.3. Hapësirat gjysmëmetrike dhe të renditura
Hapësirat gjysmëmetrike
Le të jetë dhënë një bashkësi X. Një funksion d : X × X → [0, +∞) quhet gjysmëlargesë në X,
në qoftë se për çdo tre pika x, y, z ∈ X kanë vend pohimet e mëposhtme:
(i) x = y ⇒ d( x, y) = 0;
(ii) d( x, y) = d(y, x );
(iii) d( x, y) ≤ d( x, z) + d(z, y).
Në këtë rast çifti i renditur ( X, d) quhet hapësirë gjysmëmetrike. Qartësisht gjysmëlargesa d
është largesë në qoftë se d( x, y) = 0 implikon që x = y për çdo dy pika x, y ∈ X. Bashkësia
B( x, r ) = {y ∈ X : d( x, y) < r }
quhet rruzull i hapur në hapësirën gjysmëmetrike ( X, d) me qendër në pikën x ∈ X dhe rreze
r > 0. Shënojmë me τd familjen e të gjitha bashkësive G ∈ 2X , të tilla që G përmban çdo pikë
të vetën së bashku me një rruzull të hapur me qendër në atë pikë. Në të njëjtën mënyrë si në
Shembullin 2.4 provohet që τd është topologji në X. Kjo quhet topologji e prodhuar me anë të
gjysmëlargesës d.
Shqyrtojmë X = R2 dhe funksionin
d : R2 × R2 → [0, +∞), d(( x1 , x2 ), (y1 , y2 )) = | x1 − y1 |.
Provohet që d është gjysmëlargesë në R2 . Vihet re që një bazë fqinjësish për pikën ( x1 , x2 ) ∈ R2
përbëhet nga bashkësi të trajtës ( x1 − ε, x1 + ε) × R për çdo ε > 0. Si rrjedhim, në qoftë se
A = (0, 1) × {0}, atëherë
Ao = ∅, A = [0, 1] × R, ∂( A) = {0, 1} × R.
Hapësirat topologjike të renditura

Le të jetë dhënë bashkësia X linearisht e renditur me anë të renditjes ”≤” e cila ka më tepër se
një element. Ω është bashkësia e ordinalëve të numërueshëm dhe Ω∗ = Ω ∪ {ω1 }, ku ω1 është
ordinali i parë i panumërueshëm.
Për a, b ∈ X, të tillë që a < b shënojmë
( a, b) ={ x ∈ X : a < x < b},

[ a, b) ={ x ∈ X : a ≤ x < b},
( a, b] ={ x ∈ X : a < x ≤ b}
34
dhe
β 0 ={( a, b) ∈ 2X : a, b ∈ X, a < b}.
Në qoftë se X ka element më të vogël a− dhe element më të madh b+ (për shembull X = Ω∗ ),
atëherë përcaktojmë
β − ={[ a− , b) ∈ 2X : b ∈ X, b > a− },
β + ={( a, b+ ] ∈ 2X : a ∈ X, a < b+ }
përndryshe, në qoftë se X nuk ka element më të vogël a− (për shembull X = R) atëherë β − = ∅
dhe, në qoftë se X nuk ka element më të madh b+ (për shembull X = Ω) atëherë β + = ∅.
Shënojmë
β = β0 ∪ β− ∪ β+ .
Vihet re që
x ∈( a, b) ∩ ( a0 , b0 ) ⇒ x ∈ (max( a, a0 ), min(b, b0 ))
x ∈[ a− , b) ∩ [ a− , b0 ) ⇒ x ∈ [ a− , min(b, b0 ))
x ∈( a, b+ ] ∩ ( a0 , b+ ] ⇒ x ∈ (max( a, a0 ), b+ ]
x ∈( a, b) ∩ [ a− , b0 ) ⇒ x ∈ ( a, min(b, b0 ))
x ∈( a, b) ∩ ( a0 , b+ ] ⇒ x ∈ (max( a, a0 ), b)
x ∈[ a− , b) ∩ ( a, b+ ] ⇒ x ∈ ( a, b).
Si rrjedhim, në saje të Teoremës 2.9 përftojmë që β është bazë për një topologji në X. Le të jetë
τR topologjia në X për të cilën β është bazë. Kjo topologji quhet topologji e renditur në X dhe
( X, τR ) quhet hapësirë topologjike e renditur. Në qoftë se X = R, atëherë τR është topologjia
e zakonshme në R.
Bashkësitë
(−∞, a) = { x ∈ X : x < a} dhe ( a, +∞) = { x ∈ X : x > a}
janë bashkësi të hapura sipas τR , sepse
(i) në qoftë se X ka element më të madh b+ , atëherë ( a, +∞) = ( a, b+ ] ∈ β + ;
(ii) në qoftë se X nuk ka element më të madh, atëherë ( a, +∞) = ∈ τR ;
S
x > a ( a, x )
(iii) në qoftë se X ka element më të vogël a− , atëherë (−∞, a) = [ a− , a) ∈ β − ;
(iv) në qoftë se X nuk ka element më të vogël, atëherë (−∞, a) = ∈ τR .
S
x < a ( x, a )
35
Familja
S = {(−∞, a) ∈ 2X : a ∈ X } ∪ {(b, +∞) ∈ 2X : b ∈ X }
është nënbazë për topologjin τR .

Bashkësitë
(−∞, a] = { x ∈ X : x ≤ a} dhe [ a, +∞) = { x ∈ X : x ≥ a}
janë bashkësi të mbyllura sipas τR

Në qoftë se X nuk ka element më të vogël dhe më të madh dhe A = ( a, b), atëherë
Ao = ( a, b), A = [ a, b], ∂( A) = { a, b}
sepse një bazë fqinjësish për pikën x0 ∈ X përbëhet nga ( x, y) ∈ β 0 , të tilla që x0 ∈ ( x, y).
36
2.4. Ushtrime
Ushtrimi 2.19. [Hapësirat ultrametrike] Le të jenë dhënë një bashkësi X dhe një funksion
d : X × X → R+ , i tillë që për çdo x, y, z ∈ X kanë vend vetitë:
(i) d( x, y) = 0 ⇔ x = y;
(ii) d( x, y) = d(y, x );
(iii) d( x, y) ≤ max{d( x, z), d(z, y)}.
Në këtë rast themi që d është ultralargesë në X dhe ( X, d) quhet hapësirë ultrametrike.
Bashkësia
Bu ( a, r ) = { x ∈ X : d( x, a) < r }
quhet u-rruzull i hapur me qendër në pikën a ∈ X dhe rreze r > 0. Një bashkësi G ∈ 2X quhet
bashkësi e hapur në qoftë se për çdo x ∈ G gjendet r x > 0, i tillë që
Bu ( x, r x ) ⊂ G.
Provoni pohimet e mëposhtme:
(a) në qoftë se është dhënë një u-rruzull i hapur Bu ( x, r ), atëherë për çdo y ∈ Bu ( x, r ) ka vend
barazimi
Bu ( x, r ) = Bu (y, r );
(b) në qoftë se

Bu ( x, r ) ∩ Bu ( x 0 , r 0 ) 6= ∅,
atëherë
Bu ( x, r ) ⊂ Bu ( x 0 , r 0 ) ose Bu ( x 0 , r 0 ) ⊂ Bu ( x, r );
(c) familja τd e të gjitha bashkësive të hapura në X formon një topologji në X;
(d) në qoftë se Bu ( x, r ) është një u-rruzull i hapur çfarëdo, atëherë ai është bashkësi e hapur
dhe e mbyllur në lidhje me τd .
Ushtrimi 2.20. Le të jetë τ ⊂ 2R familja që përbëhet nga ∅, R dhe të gjitha intervalet Aq =
(q, +∞) me q ∈ Q. Provoni që T është topologji në R
Ushtrimi 2.21. Le të jetë dhënë bashkësia X = { a, b, c, d, e}. Tregoni se cilat nga familjet e
mëposhtme është topologji në X.
(i) τ1 = {∅, X, { a}, { a, b}, { a, c}}.
(ii) τ2 = {∅, X, { a, b, c}, { a, b, d}, { a, b, c, d}}.
(iii) τ3 = {∅, X, { a}, { a, b}, { a, c, d}, { a, b, c, d}}.
37
Ushtrimi 2.22. Le të jetë dhënë bashkësia X dhe nënbashkësitë joboshe A, B ∈ 2X dhe që janë të
ndryshme nga X. Të gjendet kushtet që duhet të plotësojnë A dhe B që famlija τ = {∅, X, A, B}
të jetë topologjin në X.
Ushtrimi 2.23. Në qoftë se X = { a, b, c}, atëherë të ndërtohen të gjitha topologjitë me katër
elemente.
Ushtrimi 2.24. Le të të jetë familja τR ⊂ 2R që përbëhet nga ∅, R dhe të gjitha nënbashkësitë e
R të trajtës Ga = ( a, +∞) me a ∈ R. Provoni që τR është topologji në R.
Ushtrimi 2.25. Le të të jetë familja τN ⊂ 2N që përbëhet nga ∅ dhe të gjitha nënbashkësitë e
N të trajtës Gn = {n, n + 1, . . . } me n ∈ N.
(i) Provoni që τN është topologji në N.
(ii) Të gjenden të gjitha bashkësitë e hapura që përmbajnë numrin 6.
Ushtrimi 2.26. Le të jetë dhënë familjet
β L = {(−∞, x ] ∈ 2R : x ∈ R} dhe β R = {[y, +∞) ∈ 2R : y ∈ R}.
(i) Familjet β L dhe β R formojnë baza topologjie në R.
(ii) Për topologjitë τL dhe τR të përfituara përkatësisht me anë të β L dhe β R , prerja e një numri
çfarëdo bashkësish të hapura është bashkësi e hapur.
(iii) Për topologjinë τR kemi

{ x } = (−∞, x ],
ndërsa për topologjinë τL kemi
{ x } = [ x, +∞).
(iv) Topologjitë τL dhe τR janë T0 por jo T1 .
Ushtrimi 2.27. Le të jetë dhënë familjet
A+ ={[ x, y) ∈ 2R : x, y ∈ R, x < y}
A− ={( x, y] ∈ 2R : x, y ∈ R, x < y}
A0 ={( x, y) ∈ 2R : x, y ∈ R, x < y}
β0L ={(−∞, x ) ∈ 2R : x ∈ R}
β0R ={(y, +∞) ∈ 2R : y ∈ R}.
(i) A+ , A− dhe A0 janë baza topologjie në R.
38
(ii) Për topologjitë τ+ , τ− dhe τ0 të përfituara përkatësisht me anë të A+ , A− dhe A0 , kanë
vend relacionet:
τR ⊂ τ+ , τL ⊂ τ− , τ0 = inf{τ+ , τ− },
ku τR dhe τR përcaktohen në Ushtrimin 2.26.
(iii) sup{τ+ , τ− } = 2R .
(iv) β0L dhe β0R janë baza topologjie në R. Këto topologji shënohen τL0 dhe τR0 përkatësisht.
(v) Kanë vend relacionet:
τR0 ⊂τ0 ⊂ τ+ τR0 ⊂ τR ⊂ τ+

τL0 ⊂τ0 ⊂ τ− τL0 ⊂ τL ⊂ τ− .
Ushtrimi 2.28. Le të jenë dhënë bashkësia X = { a, b, c, d, e}, A = { a, b, c} dhe topologjia
τ = {∅, X, { a}, { a, b}, { a, c, d}, { a, b, c, d}, { a, b, e}}.
Të gjenden:
(i) Ao ;
(ii) ( Ac )o ;
(iii) ∂( A).
Ushtrimi 2.29. Janë dhënë hapësira topologjike ( X, τ ) dhe një nënbashkësi A ⊂ X. Provoni që
kanë vend barazimet e mëposhtme:
o
(i) A = A \ ∂( A);
o
(ii) A = A ∪ ∂( A).
Ushtrimi 2.30. Janë dhënë dy bashkwsi A dhe B nw hapësirwn topologjike X. Provoni që kanë
vend relacionet:
(i) ∂(∂( A)) ⊂ ∂( A);
(ii) ∂( A ∩ B) ⊂ ∂( A) ∪ ∂( B);
(iii) ∂( A ∪ B) ⊂ ∂( A) ∪ ∂( B);
(iv) ∂( A) ⊂ ∂( A);
(v) ∂( Ao ) ⊂ ∂( A).
39
Ushtrimi 2.31. Le të jetë dhënë hapësira topologjike X dhe nënbashkësitë A, B ∈ 2X . Provoni
që kanë vend relacionet e mëposhtme:
(i) ( A ∩ B)o = Ao ∩ Bo ;
(ii) Ao ∪ Bo ⊂ ( A ∪ B)o ,
(tregoni që nuk ka vend përfshirja e anasjellë),
(iii) A ∪ B = A ∪ B;
(iv) A ∩ B ⊂ A ∩ B,
(tregoni që nuk ka vend përfshirja e anasjellë).
Ushtrimi 2.32. Le të jetë τR topologjia në R e përcaktuar në Ushtrimin 2.24.
(i) Përcaktoni bashkësitë e mbyllura në (R, τR ).
(ii) Gjeni mbylljen e bashkësive [3, 7), {7, 24, 47, 85} dhe {3, 6, 9, 12, . . . }.
Ushtrimi 2.33. Le të jetë τN topologjia në N e përcaktuar në Ushtrimin 2.25.
(i) Përcaktoni bashkësitë e mbyllura në (N, τN ).
(ii) Gjeni mbylljen e bashkësive {7, 24, 47, 85} dhe {3, 6, 9, 12, . . . }.
(iii) Gjeni nënbashkësitë e N që janë të dendura në (N, τN ).
Ushtrimi 2.34. Në bashkësinë e numrave real R quajmë bashkësi të mbyllur çdo bashkësi F që
është e mbyllur për topologjinë e zakonshme në R dhe e kufizuar në të. Tregoni se kjo topologji në
R është T1 por jo T2 .
Ushtrimi 2.35. Le të jetë dhënë X = (−1, 1). Quajmë bashkësi të mbyllur në X bashkësitë ∅,
X dhe segementet [α, β] për
−1 < α ≤ 0 ≤ β < 1.
Provoni se plotësat e tyre formojnë topologji në X dhe X e pajisur me këtë topologji është T0 dhe
T4 por jo T1 dhe T3 .
Ushtrimi 2.36. Le të jetë dhënë X = [−1, 1]. Quajmë bashkësi të hapur në X çdo bashkësi që
nuk përmban {0} ose që përmban (−1, 1).
(i) Tregoni se familja e këtyre bashkësive të hapura formon topologji në X.
(ii) Kjo topologji është T0 dhe T4 por jo T1 dhe T3 .
(iii) Ajo është T5 .
(iv) Ajo plotëson a.I.n por nuk është separabël.
40
Ushtrimi 2.37. Le të jetë dhënë bashkësia çfarëdo X. Do të quamë copëtim të X çdo familje
Ai )i∈ I ⊂ 2X bashkësish joprerëse dy e nga dy dhe të tillë që
[
X= Ai .
i∈ I
(i) Çdo copëtim i X përbën një bazë topologjie në X. Topologjia e përftuar nga një copëtim ka
vetinë që çdo bashkësi e hapur është edhe e mbyllur.
(ii) Në rast se një topologji τ në X ka vetinë që çdo bashkësi e hapur është edhe e mbyllur,
atëherë gjendet një copëtin i X që shërben si bazë për τ.
(iii) Në rast se copëtimi i X ndryshon nga copëtimi ({ x }) x∈X që jep topologjinë diskrete, atëherë
X është T3 , T4 , T5 por jo T2 , T1 , T0 .
(iv) Në bashkësinë e numrave të plotë Z = X copëtimi ({2k − 1, 2k })k∈Z përcakton një
topologji që është a.I I.n.
Ushtrimi 2.38. Le të jetë dhënë hapësira topologjike ( X, τ ).
(i) Në qoftë se X është hapësirë e Lindelofit, atëherë çdo bashkësi A e mbyllur në X është e tillë.
(ii) Në qoftë se X plotëson a.I I.n, atëherë ajo është e Lindelofit.
(iii) Në qoftë se X plotëson a.I I.n dhe A ⊂ X, atëherë τA = { G ∩ A : G ∈ τ } plotëson

gjithashtu a.I I.n.
(iv) Në qoftë se X plotëson a.I I.n, atëherë nga çdo bazë e saj nxirret një bazë e numërueshme.
(v) Në qoftë se R = X shqyrtojmë topologjinë τ+ , atëherë ajo nuk plotëson a.I I.n.
41
3 Rrjetat. Filtrat. Aksiomat e ndarjes
3.1. Rrjetat
Le të jetë dhënë një renditje e pjesshme në bashkësinë A. Bashkësia A quhet bashkësi e
filtruar nga sipër , në qoftë se për çdo dy elemente a0 , a00 ∈ A, gjendet elementi a ∈ A, i tillë që
a a0 dhe a a00 .
Në qoftë se A është e filtruar nga sipër dhe R : A → X është një funksion, atëherë R quhet rrjet
me terma nga X. Zakonisht shënohet
x a = R ( a ), a ∈ A.
x a quhet termi i rrjetës me indeks a dhe A quhet bashkësi e indekseve. Rrjeta në fjalë shënohet
gjithashtu me simbolet
( x a ) a∈A ose ( x a ).
Në veçanti, në qoftë se bashkësia e indekseve A është bashkësia e numrave natyrorë N e pajisur
me renditjen e zakonshme, atëherë çdo funksion R : N → X përcakton një rrjet ( xn )n∈N me
terma në X të indeksuar me anë të N. Në këtë rast, rrjeta ( xn )n∈N s’është gjë tjetër veçse një varg
elementësh nga X.
Shembulli 3.1. Le të jetë dhënë A = [0, 1] dhe funksioni R : A → C [0, 1] që përcaktohet si më
poshtë:
R( a) = f a , për çdo a ∈ A.
ku
x 0≤x≤a
f a (x) =
a a < x ≤ 1.
Atëherë përftojmë rrjetën ( f a ) a∈[0,1] me terma nga bashkësia C [0, 1].♦
Le të jenë dhënë bashkësitë A, B të filtruara nga sipër dhe funksionet
R : A → X dhe S : B → X,
të cilët përcaktojnë përkatësisht rrjetat
( x a ) a∈A dhe (yb )b∈B .
Themi që rrjeta (yb )b∈B është nënrrjet e rrjetës ( x a ) a∈A , në qoftë se gjendet një funksion f :
B → A, i tillë që
42
(i) S = R ◦ f ;
(ii) për çdo a ∈ A, gjendet ba ∈ B , e tillë që
b ba ⇒ f (b) a.
Në saje të (i ) kanë vend barazimet:
{yb ∈ X : b ∈ B} = {S(b) ∈ X : b ∈ B}
= { R( f (b)) ∈ X : b ∈ B}
= { x f (b) ∈ X : b ∈ B}.
Si rrjedhim, çdo term i nënrrjetës është një term i rrjetës. Ndërsa në saje të (ii ) kemi që nënrrjeta
ka terma nga rrjeta me indeks më të madh se çdo indeks a i dhënë më parë.
Shembulli 3.2. Në Shembullin 3.1 shënojmë B = [0, 1] ∩ Q të pajisur me renditjen e zakonshme.
Shqyrtojmë funksionin S : B → C [0, 1] që përcaktohet si më poshtë:
S(b) = f b , për çdo b ∈ B .
Meqenëse,
S(b) = R(b) për çdo b ∈ B ,
rrjedh që rrjeta ( f b )b∈B është nënrrjet e rrjetës ( f a ) a∈A .
Shembulli 3.3. Le të jenë dhënë një bashkësi X, një varg ( xn ) me terma nga X dhe një funksion
f : B = N → A = N, i tillë që
lim f (n) = +∞. (3.1)
n→∞
Shënojmë me R : A = N → X funksionin që përcakton vargun ( xn ) dhe S = R ◦ f : B =

N → X. Funksioni S përcakton përsëri një varg (yn ) me terma në X. Të provojmë që ky varg
është nënrrjet për vargun e dhënë. Meqenëse S = R ◦ f mbetet të provojmë se për numrin natyror
çfarëdo n ∈ N gjendet mn ∈ N, i tillë që
m ≥ mn ⇒ f (m) ≥ n.
Kjo konditë plotësohet sepse është ekuivalente me (3.1). Vihet re që në këtë rast, nënrrjeta e vargut
të dhënë është varg dhe, në qoftë se f është funksion rritës, atëherë kjo nënrrjet është nënvarg i
vargut të dhënë.♦
Shembulli 3.4. Le të jenë dhënë një bashkësi X, një varg ( xn ) me terma nga X dhe një funksion
f : B = Q2 → A = N, i tillë që
p p
f = 10 p+2 + 102 për çdo ∈ Q2 ,
2 2
43
p
ku Q2 = ∈ Q : p ∈ N është e pajisur me renditjen e zakonshme. Atëherë,

2
p
lim f = +∞. (3.2)
p→∞ 2
Shënojmë me R : A = N → X funksionin që përcakton vargun ( xn ) dhe S = R ◦ f : B =

Q2 → X. Funksioni S përcakton rrjetën (y p/2 ) me terma në X. Të provojmë që kjo rrjet është
nënrrjet për vargun e dhënë. Meqenëse S = R ◦ f mbetet të provojmë se për numrin natyror
p
çfarëdo n ∈ N gjendet thyesa 2 ∈ Q2 , e tillë që
p0
0
p p
≥ ⇒ f ≥ n.
2 2 2
Kjo konditë plotësohet sepse është ekuivalente me (3.2). Vihet re që në këtë rast nënrrjeta e vargut
të dhënë nuk është varg. ♦
3.1.1. Konvergjenca e rrjetave

Le të jetë dhënë hapësira topologjike ( X, τ ) dhe rrjeta ( x a ) a∈A me terma nga X. Themi që rrjeta
( x a ) a∈A konvergjon në bashkësinë G ∈ 2X , në qoftë se ka vend pohimi
(∃ aG ∈ A)(∀ a ∈ A)[ a aG ⇒ x a ∈ G ].
Rrjeta ( x a ) a∈A quhet konvergjente në pikën x0 ∈ X, në qoftë se ka vend pohimi
(∀V ∈ V ( x0 ))(∃ aV ∈ A)(∀ a ∈ A)[ a aV ⇒ x a ∈ V ].
Në këtë rast themi që x0 është limit i rrjetës ( x a ) a∈A dhe simbolikisht shkruajmë
x a −→ x0 ose lim x a = x0 .
a a
Që rrjeta ( x a ) a∈A të konvergjojë në pikën x0 ∈ X, duhet dhe mjafton që ( x a ) a∈A të konvergjojë në
çdo fqinjësi V ∈ V ( x0 ). Vërtetimi i lemës së mëposhtme bëhet direkt duke u bazuar në përkufizim.
Lema 3.5. Le të jetë dhënë hapësira topologjike ( X, τ ), pika x0 ∈ X dhe një bazë fqinjësish
B( x0 ) të pikës x0 . Atëherë, kusht i nevojshëm dhe i mjaftueshëm që rrjeta ( x a ) a∈A të konvergjojë
në pikën x0 ∈ X është që të ketë vend pohimi
(∀ B ∈ B( x0 ))(∃ a B ∈ A)(∀ a ∈ A)[ a a B ⇒ x a ∈ B].
Teorema 3.6. Le të jetë dhënë hapësira topologjike X. Atëherë pohimet e mëposhtme janë
ekuivalente:
(i) çdo rrjet me terma në X nuk konvergjon në më shumë se një pikë;
(ii) X është T2 -hapësirë.
44
Vërtetim. Për të provuar (i ) ⇒ (ii ), supozojmë se nuk ka vend (ii ) dhe të provojmë se kjo
implikon që nuk ka vend (i ). Meqenëse nuk ka vend (ii ) gjenden dy pika të ndryshme x 6= y, të
tilla që ka vend pohimi
(∀Vx ∈ V ( x ))(∀Vy ∈ V (y))[Vx ∩ Vy 6= ∅]. (3.3)
Përcaktojmë në V ( x ) × V (y) renditjen e pjesshme si më poshtë:
(Vx , Vy ) (Vx0 , Vy0 ) ⇔ Vx ⊃ Vx0 dhe Vy ⊃ Vy0 .
Bashkësia V ( x ) × V (y) është e filtruar nga sipër në lidhje me ””. Në saje të (3.3) mund të
zgjedhim x(Vx ,Vy ) ∈ Vx ∩ Vy për çdo Vx ∈ V ( x ) dhe çdo Vy ∈ V (y). Të provojmë që rrjeta
( x(Vx ,Vy ) ) konvergjon në x dhe y. Shqyrtojmë fqinjësin çfarëdo Vx ∈ V ( x ) fiksojmë një fqinjësi
Vy ∈ V (y). Atëherë për çdo (Vx0 , Vy ) ∈ V ( x ) × V (y), kanë vend implikimet
(Vx0 , Vy ) (Vx , Vy ) ⇒Vx0 ⊂ Vx dhe Vy ⊂ Vy ⇒ Vx0 ∩ Vy ⊂ Vx ∩ Vy

⇒ x(Vx0 ,Vy ) ∈ Vx0 ∩ Vy ⊂ Vx ∩ Vy
⇒ x(Vx0 ,Vy ) ∈ Vx .
Si rrjedhim, rrjeta ( x(Vx ,Vy ) ) konvergjon në x. Në të njëjtën mënyrë tregohet që rrjeta ( x(Vx ,Vy ) )
konvergjon në y. Pra kemi provuar që nuk ka vend (i ), sepse gjetëm një rrjet që konvergjon në dy
pika të ndryshme.
(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë se X është T2 -hapësirë dhe le të jenë dhënë një rrjet çfarëdo ( x a ) a∈A me
terma në X. Supozojmë për kontradiksion që ( x a ) a∈A konvergjon në dy pika të ndryshme x 6= y.
Meqenëse X është T2 -hapësirë gjenden Vx ∈ V ( x ) dhe Vy ∈ V (y), të tilla që
Vx ∩ Vy = ∅. (3.4)
Meqenëse rrjeta ( x a ) a∈A konvergjon në x ka vend pohimi
(∃ a x ∈ A)(∀ a ∈ A)[ a ≥ a x ⇒ x a ∈ Vx ], (3.5)
dhe meqenëse rrjeta ( x a ) a∈A konvergjon gjithashtu në y ka vend pohimi
(∃ ay ∈ A)(∀ a ∈ A)[ a ≥ ay ⇒ x a ∈ Vy ]. (3.6)
Në saje të faktit që A është e filtruar nga sipër rrjedh që gjendet a0 ∈ A, e tillë që a0 ≥ a x dhe
a0 ≥ ay . Prej këtej, në saje të (3.5) dhe (3.6) përftojmë
a ≥ a0 ⇒ x a ∈ Vx ∩ Vy .
Rezultati i fundit kundërshton (3.4). Si rrjedhim ka vend (i ) dhe vërtetimi përfundon.♦
45
Teorema 3.7. Le të jetë dhënë hapësira topologjike X që plotëson (a.I.n). Atëherë pohimet e
mëposhtme janë ekuivalente:
(i) çdo varg me terma në X nuk konvergjon në më shumë se një pikë;
(ii) X është T2 -hapësirë.

Vërtetim. Për të provuar (i ) ⇒ (ii ), supozojmë se nuk ka vend (ii ) dhe të provojmë se kjo
implikon që nuk ka vend (i ). Meqenëse nuk ka vend (ii ) gjenden dy pika të ndryshme x 6= y, të
tilla që ka vend pohimi
(∀Vx ∈ V ( x ))(∀Vy ∈ V (y))[Vx ∩ Vy 6= ∅].

Meqenëse X plotëson (a.I.n), gjenden një bazë fqinjësish e numërueshme B( x ) për pikën x dhe një
bazë fqinjësish e numërueshme B(y) për pikën y. Pra,
B( x ) = { Bxn ∈ V ( x ) : n ∈ N} dhe B(y) = { Byn ∈ V (y) : n ∈ N}
dhe
(∀n ∈ N)[ Bxn ∩ Byn 6= ∅].
Vargjet e fqinjësive ( Bxn ) dhe ( Byn ) mund të zgjidhen zbritëse, domethënë,
Bxn ⊃ Bxn+1 dhe Byn ⊃ Byn+1 për çdo n ∈ N.
Për çdo n ∈ N mund të zgjedhim xn ∈ Bxn ∩ Byn . Të provojmë që vargu ( xn ) konvergjon në x
p
dhe y. Vërtetë për një fqinjësi çfarëdo Bx ∈ B( x ) dhe për çdo n ∈ N kanë vend implikimet
p p p
n ≥ p ⇒ xn ∈ Bxn ∩ Byn ⊂ Bx ∩ By ⊂ Bx .
Kjo do të thotë që vargu ( xn ) konvergjon në pikën x. Në të njëjtën mënyrë tregohet që vargu ( xn )
konvergjon në pikën y. Pra kemi provuar që nuk ka vend (i ), sepse gjetëm një varg që konvergjon
në dy pika të ndryshme.
Në saje të Teoremës 3.6 përftohet implikimi (ii ) ⇒ (i ) dhe vërtetimi përfundon.♦
3.1.2. Pikat limite të rrjetave

Supozojmë se ( X, τ ) është një hapësirë topologjike dhe ( x a ) a∈A është një rrjet me terma nga X.
Themi që rrjeta ( x a ) frekuenton bashkësinë G ∈ 2X , në qoftë se ka vend pohimi
(∀ a ∈ A)(∃ a0 ∈ A)[ a0 a dhe x a0 ∈ G ].
Pika x0 ∈ X quhet pikë limite e rrjetës ( x a ) a∈A , në qoftë se ka vend pohimi
(∀V ∈ V ( x0 ))(∀ a ∈ A)(∃ aV ∈ A)[ aV a dhe x aV ∈ V ].
Pra, që x0 ∈ X të jetë pikë limite e rrjetës ( x a ) a∈A , duhet dhe mjafton që rrjeta ( x a ) a∈A të frekuen-
toj çdo fqinjësi V ∈ V ( x0 ). Lema e mëposhtme provohet direkt duke u bazuar në përkufizim.
46
Lema 3.8. Le të jenë dhënë rrjeta ( x a ) a∈A me terma në bashkësinë X dhe bashkësia G ∈ 2X .
(i) rrjeta ( x a ) a∈A frekuenton G;
(ii) gjendet nënrrjeta ( xb )b∈B e rrjetës ( x a ) a∈A , e tillë që xb ∈ G për çdo b ∈ B .
Lema 3.9. Le të jenë dhënë bashkësia X dhe familja S ⊂ 2X , e tillë që prerja e çdo dy elementeve
nga S përmban një element po nga S. Në qoftë se rrjeta ( x a ) a∈A me terma në X frekuenton çdo
S ∈ S, atëherë gjendet një nënrrjet i saj që konvergjon në çdo S ∈ S.
Vërtetim. Shënojmë me B familjen e çifteve të renditura ( a, B), të tilla që a ∈ A, B ∈ S dhe
x a ∈ B. Përcaktojmë tani në B renditjen e pjesshme si më poshtë:
( a, B) ( a0 , B0 ) ⇔ a a0 dhe B ⊃ B0 .
Të provojmë që B është e filtruar nga sipër në lidhje me këtë relacion. Për këtë qëllim shqyrtojmë
dy elemente çfarëdo ( a, B), ( a0 , B0 ) ∈ B . Atëherë, në saje të hipotezave gjenden a0 ∈ A dhe
B00 ∈ S, të tilla që
a0 a, a0 a0 dhe B00 ⊂ B ∩ B0 .
Gjithashtu, meqenëse ( x a ) a∈A frekuenton B00 gjendet a00 ∈ A, e tillë që a00 a0 dhe x a00 ∈ B00 .
Pra, kemi gjetur ( a00 , B00 ) ∈ B , të tillë që ( a00 , B00 ) ( a, B) dhe ( a00 , B00 ) ( a0 , B0 ). Pra provuam
që B është e filtruar nga sipër.
Tani mund të përcaktohet rrjeta S : B → X me anë të barazimit S( a, B) = x a . Shënojmë me
R : A → X rrjetën ( x a ) dhe me f : B → A funksionin që përcaktohet me anë të barazimit
f ( a, B) = a. Atëherë,
• S = R ◦ f.
• Gjithashtu, për a ∈ A and B ∈ S, gjendet a B ∈ A, e tillë që a B a dhe a B ∈ B. Pra,

( a B , B) ∈ B dhe për çdo ( a0 , B0 ) ∈ B , kemi që
( a0 , B0 ) ( a B , B) ⇒ f ( a0 , B0 ) = a0 a B a.
Si rrjedhim, rrjeta ( x(a,B) )(a,B)∈B është një nënrrjet e rrjetës ( x a ) a∈A .

Të provojmë që ( x(a,B) )(a,B)∈B është rrjeta e dëshiruar. Për këtë qëllim mjafton të provojmë që
kjo rrjet konvergjon në elementin çfarëdo S ∈ S. Meqenëse gjendet indeksi aS ∈ A, i tillë që
x aS ∈ S, rrjedh që ( aS , S) ∈ B . Atëherë, për çdo ( a, B) ∈ B kemi që
( a, B) ( aS , S) ⇒ x(a,B) ∈ B ⊂ S ⇒ x(a,B) ∈ S.
Kjo do të thotë që rrjeta ( x(a,B) )(a,B)∈B konvergjon në S dhe vërtetimi përfundon.♦
Lema e mëposhtme provohet direkt duke u bazuar në përkufizim.
47
Lema 3.10. Le të jetë dhënë hapësira topologjike X, pika x0 ∈ X dhe një bazë fqinjësish B( x0 )
të pikës x0 . Atëherë, kusht i nevojshëm dhe i mjaftueshëm që pika x0 ∈ X të jetë pikë limite e
rrjetës ( x a ) a∈A është që të ketë vend pohimi
(∀ B ∈ B( x0 ))(∀ a ∈ A)(∃ a B ∈ A)[ a B a dhe x aB ∈ B].
Teorema 3.11. Le të jetë dhënë rrjeta ( x a ) a∈A me terma në hapësirën topologjike X dhe pika
x0 ∈ X. Atëherë pohimet e mëposhtme janë ekuivalente:
(i) x0 është pikë limite për rrjetën ( x a ) a∈A ;
(ii) gjendet një nënrrjet (yb )b∈B e rrjetës ( x a ) a∈A që konvergjon në x0 .
Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë që x0 është pikë limite për rrjetën ( x a ) a∈A . Atëherë, rrjeta
( x a ) a∈A frekuenton çdo fqinjësi V ∈ V ( x0 ) dhe, meqenëse, V ( x0 ) ka vetinë e familjes S në
Lemën 3.9, rrjedh që gjendet nënrrjeta (yb )b∈B e rrjetës ( x a ) a∈A që konvergjon në çdo fqinjësi
V ∈ V ( x0 ). Kjo do të thotë që rrjeta (yb )b∈b konvergjon x0 .
(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë se një nënrrjet (yb )b∈B e rrjetës ( x a ) a∈A konvergjon në x0 dhe le të jetë
f : B → A funksioni që kënaq përkufizimin e nënrrjetës. Të provojmë që x0 është pikë limite e
rrjetës ( x a ) a∈A . Për këtë qëllim shqyrtojmë fqinjësin çfarëdo V ∈ V ( x0 ) dhe indeksin çfarëdo
a ∈ A. Mjafton të gjejmë aV ∈ A, të tillë që
aV a dhe x aV ∈ V. (3.7)
Meqenëse (yb )b∈B konvergjon në V gjendet bV ∈ B e tillë që për çdo b ∈ B , kemi që
b bV ⇒ yb ∈ V. (3.8)
Gjithashtu, në saje të përkufizimit të nënrrjetës, për indeksin e dhënë a ∈ A gjendet ba ∈ B e tillë
që për çdo b ∈ B , kemi që
b ba ⇒ f (b) a. (3.9)
Meqenëse B është e filtruar nga sipër gjendet b0 ∈ B e tillë që b0 bV dhe b0 ba . Rezultati i
fundit së bashku me (3.8) dhe (3.9) prodhojnë që për çdo b ∈ B , kemi që
b ≥ b0 ⇒ ( f (b) a dhe yb ∈ V ) ⇒ ( f (b) a dhe x f (b) = yb ∈ V ).
Pra, në qoftë se fiksojmë një indeks b ≥ b0 dhe marrim aV = f (b), atëherë aV kënaq (3.7) dhe
Teorema 3.12. Le të jenë dhënë pika x0 ∈ X dhe vargu ( xn ) me terma në hapësirën topologjike
X që plotëson (a.I.n). Atëherë pohimet e mëposhtme janë ekuivalente:
(i) x0 është pikë limite për vargun ( xn );
48
(ii) gjendet një nënvarg ( xnk ) i vargut ( xn ) që konvergjon në x0 .
Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë se x0 është pikë limite për vargun ( xn ). Meqenëse X plotëson
(a.I.n) gjendet familja e numërueshme B( x0 ) që shërben si bazë fqinjësish për x0 . Pra,
B( x0 ) = { Bn ∈ V ( x0 ) : n ∈ N}.
Për më tepër vargu i fqinjësive ( Bn ) mund të zgjidhet zbritës, domethënë, Bn ⊃ Bn+1 për çdo
n ∈ N. Kryejmë një procedurë induktive si më poshtë:
(1) për B1 dhe r = 1, gjendet një numër natyror n1 ∈ N, i tillë që
n1 > 1 dhe xn1 ∈ B1 ;
(2) për B2 dhe r = n1 , gjendet një numër natyror n2 ∈ N, i tillë që

n2 > n1 dhe xn2 ∈ B2 ;
......
(k+1) për Bk+1 dhe r = nk , gjendet një numër natyror nk+1 ∈ N, i tillë që
n k +1 > n k dhe xnk+1 ∈ Bk+1 ;
......
Si rezultat, përftohet nënvargu ( xnk ) i vargut ( xn ), i tillë që
xnk ∈ Bk , për çdo k ∈ N.
Si rrjedhim, vargu ( xnk ) konvergjon në çdo fqinjësi Bk . Pra, vargu ( xnk ) konvergjon në x0 .
Meqenëse nënvargu është nënrrjet, në saje të Teoremës 3.11 përftojmë që (ii ) ⇒ (i ) dhe vërtetimi
përfundon.♦
Teorema e mëposhtme tregon ”strofullën” e pikave limite të një rrjete ( x a ) a∈A me terma në
hapësirën topologjike X. Shënojmë,
A a = { x a0 ∈ X : a 0 ≥ a } për çdo a ∈ A.
Teorema 3.13. Le të jetë dhënë hapësira topologjike X dhe rrjeta ( x a ) a∈A me terma në X. Atëherë
(i) x0 është pikë limite për rrjetën ( x a ) a∈A ;
(ii) x0 ∈ Aa .
T
a∈A
Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë se x0 është pikë limite për rrjetën ( x a ) a∈A . Atëherë për çdo
fqinjësi V ∈ V ( x0 ) dhe për indeksin e fiksuar çfarëdo a ∈ A gjendet aV ∈ A, i tillë që aV a
dhe x aV ∈ V. Pra, për çdo fqinjësi V ∈ V ( x0 ) kemi që V ∩ A a 6= ∅. Kjo do të thotë që x0 ∈ A a
dhe, meqenëse a është çfarëdo rrjedh që x0 ∈ A a për çdo a ∈ A, pra ka vend (ii ).
(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë se ka vend (ii ) dhe le të jenë dhënë fqinjësia V ∈ V ( x0 ) dhe indeksi
a ∈ A. Atëherë V ∩ A a 6= ∅. Si rrjedhim gjendet indeksi aV ∈ A i tillë që aV a dhe x aV ∈ V.
Kjo do të thotë që x0 është pikë limite për rrjetën ( x a ) a∈A dhe vërtetimi përfundon.♦
49
3.1.3. Karakterizimi i pikave të takimit
Në këtë seksion karakterizohen pikat e takimit të një bashkësie me anë të konvergjencës së rrjetave.
Teorema 3.14. Le të jenë dhënë hapësira topologjike X dhe bashkësia C ∈ 2X . Atëherë pohimet
e mëposhtme janë ekuivalente:
(i) x ∈ C;
(ii) gjendet një rrjet ( x a ) a∈A me terma nga C që konvergjon në pikën x.
Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë se x është pikë takimi për bashkësinë C. Atëherë për çdo
fqinjësi V ∈ V ( x ) kemi që V ∩ C 6= ∅. Përcaktojmë në familjen e fqinjësive V ( x ) renditjen e
pjesshme si më poshtë
V V0 ⇔ V ⊃ V0;
V ( x ) është e filtruar nga sipër në lidhje me relacionin ””. Si rrjedhim, në qoftë se zgjedhim
xV ∈ V ∩ C për çdo V ∈ V ( x ), atëherë përftojmë rrjetën ( xV )V ∈V (x) me terma nga C. Meqenëse
për një fqinjësi çfarëdo U ∈ V ( x ) kemi që
V U ⇒ xV ∈ V ⊂ U ⇒ xV ∈ U
rrjedh që rrjeta ( xV )V ∈V (x) me terma nga C konvergjon në x.

(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë se ( x a ) a∈A është rrjet me terma nga C që konvergjon në pikën x dhe
le të jetë dhënë fqinjësia V ∈ V ( x ). Atëherë rrjeta ( x a ) a∈A konvergjon në V dhe, si rrjedhim,
V ∩ C 6= ∅. Kjo do të thotë që x është pikë takimi për C dhe vërtetimi përfundon.♦
Teorema 3.15. Le të jenë dhënë hapësira topologjike X që plotëson a.I.n dhe bashkësia C ∈ 2X .
(i) x ∈ C;
(ii) gjendet një varg ( xn ) me terma nga C që konvergjon në pikën x.
Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë se x0 është pikë takimi për bashkësinë C. Atëherë për çdo
fqinjësi V ∈ V ( x ) kemi që V ∩ C 6= ∅. Meqenëse X që plotëson (a.I.n) gjendet familja e
numërueshme B( x0 ) që shërben si bazë fqinjësish për x0 . Pra,
B( x0 ) = { Bn ∈ V ( x0 ) : n ∈ N}.
Për më tepër vargu i fqinjësive ( Bn ) mund të zgjidhet zbritës, domethënë, Bn ⊃ Bn+1 për çdo
n ∈ N. Meqenëse për çdo fqinjësi Bn kemi që Bn ∩ C 6= ∅, atëherë mund të zgjedhim xn ∈ Bn ∩ C
për çdo n ∈ N. Meqenëse për një fqinjësi çfarëdo Bm kemi që
n ≥ m ⇒ Bn ⊂ Bm ⇒ xn ∈ Bn ⊂ Bm ⇒ xn ∈ Bm
rrjedh që vargu ( xn ) me terma nga C konvergjon në pikën x.

Meqenëse vargjet janë rrjeta, në saje të Teoremës 3.14 përftojmë që ka vend implikimi (ii ) ⇒ (i )
dhe vërtetimi përfundon.♦
50
3.2. Filtrat dhe ultrafiltrat
3.2.1. Filtrat. Baza e një filtri
Familja F ⊂ 2X quhet filtër në X, në qoftë se kënaqen vetitë e mëposhtme:
(i) ∅ 6∈ F ;
(ii) në qoftë se A ∈ F dhe B ⊃ A, atëherë B ∈ F ;
(iii) në qoftë se A ∈ F dhe B ∈ F , atëherë A ∩ B ∈ F .
Më poshtë listohen disa shembuj elementar filtrash.
(a) Për bashkësinë e dhënë X familja F = { X } është filtër në X.
(b) Në qoftë se C ∈ 2X dhe C 6= ∅, atëherë familja F = { A ∈ 2X : A ⊃ C } është filtër në

X.
(c) Në qoftë se X është hapësirë topologjike dhe x ∈ X, atëherë familja e fqinjësive V ( x ) është
filtër në X i cili quhet filtri i fqinjësive të pikës x.
(d) Për x ∈ X familja F x = { A ∈ 2X : x ∈ A} është filtër në X.
(e) Familja F = {{n, n + 1, n + 2, . . . } : n ∈ N} është filtër në N.
(e) Në qoftë se bashkësia X është e pafundme, atëherë familja
F = { A ∈ 2X : A 6= X, X \ A është bashkësi e fundme}
është filtër në X i cili quhet filtër Freshe. Një veti e dobishme e këtij filtri është që çdo filtër
tjetër që e përmban atë nuk mund të përmbajë bashkësi të fundme.
Një familje joboshe B ⊂ 2X quhet bazë filtri, në qoftë se kënaqen vetitë
(i) ∅ 6∈ B ;
(ii) për çdo dy elemente B, B0 ∈ B , gjendet B00 ∈ B , i tillë që B00 ⊂ B ∩ B0 .
Shembulli më i zakonshëm i një baze filtri është baza e fqinjësive të një pike. Në qoftë se familja B
është bazë filtri, atëherë familja
F = { A ∈ 2X : (∃ B ∈ B)[ B ⊂ A]}
është filtër në X i cili quhet filtër i prodhuar nga B . Vihet re që për çdo filtër F 0 në X kemi që
B ⊂ F 0 ⇒ F ⊂ F 0.
51
Kjo do të thotë që filtri F është filtri më i vogël që përmban B .
Në qoftë se tani kemi të dhënë një filtër F ⊂ 2X , atëherë themi që një nënfamilje B ⊂ F është
bazë e filtrit F , në qoftë se ka vend pohimi
(∀ A ∈ F )(∃ B ∈ B][ B ⊂ A].
Në këtë rast familja B është në vetvete bazë e një filtri dhe filtri që ajo prodhon përputhet me filtrin
e dhënë F .
Familja joboshe S ⊂ 2X quhet nënbazë filtri, në qoftë se familja B që përbëhet nga të gjitha
prerjet e fundme me elemente nga S është bazë filtri në X. Themi që familja S ka vetinë e prerjes
së fundme, në qoftë se prerja e çdo sasie të fundme elementesh nga S është joboshe, domethënë,
për çdo S1 , . . . , Sn ∈ S kemi që
n
Sk 6= ∅.
\
k =1
Në saje të përkufizimit të bazës së filtrit provohet lema e mëposhtme:
Lema 3.16. Në qoftë se një familje joboshe S ⊂ 2X ka vetinë e prerjes së fundme, atëherë S është
nënbazë filtri.
3.2.2. Ultrafiltrat
Le të jetë dhënë një bashkësi X dhe shënojmë me F familjen e të gjitha filtrave në X, pra,
X
F ⊂ 22 .
Përcaktojmë në F renditjen e pjesshme si më poshtë
F F 0 ⇔ F ⊂ F 0.
Themi që një filtër F ∈ F është ultrafiltër, në qoftë se është një element maksimal në F. Ekzistenca
e ultrafiltrave garantohet nga Lema e Zornit, sepse familja F ka vetinë që çdo nënfamilje F0 ⊂ F
linearisht e renditur ka një kufi të sipërm. Me të vërtetë, në qoftë se F0 është një nënfamilje
linearisht e renditur, atëherë familja
[
B0 = F
F ∈F0
është bazë filtri dhe filtri F0 që ajo prodhon shërben si kufi i sipërm për F0 .
Lema 3.17. Në qoftë se është dhënë një filtër çfarëdo F0 ∈ F, atëherë gjendet një ultrafiltër
U0 ∈ F, i tillë që
U0 ⊃ F0 .
52
F0 = {F ∈ F : F F0 }.
Shqyrtojmë në F0 renditjen e pjesshme të prejardhur nga F. Atëherë, në saje të Lemës së Zornit
gjendet një element maksimal U0 ∈ F0 . Si rrjedhim, U0 ⊃ F0 dhe vërtetimi përfundon.♦
Dy teoremat e mëposhtme japin karakterizime të plota për ultrafiltrat.
Teorema 3.18. Le të jetë dhënë bashkësia X dhe një filtër U ∈ F. Atëherë pohimet e mëposhtme
janë ekuivalente:
(i) U është ultrafiltër;
(ii) (∀ A ∈ 2X )[ A ∈ U ose Ac ∈ U ].
Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë se U është ultrafiltër dhe le të jetë dhënë A ∈ 2X . Atëherë ka
vetëm dy mundësi:
(a) (∀U ∈ U )[U ∩ A 6= ∅];
(b) (∃U0 ∈ U )[U0 ∩ A = ∅].
Në rastin (b) kemi që U0 ⊂ Ac . Pra, në këtë rast kemi që Ac ∈ U . Në rastin ( a) familja
S0 = { A ∩ U ∈ 2 X : U ∈ U }
është nënbazë filtri sipas Lemës 3.16. Atëherë gjendet një ultrafiltër U0 ⊃ S0 dhe, meqenëse,
A ∩ U ⊂ U rrjedh që U0 ⊃ U . Atëherë U0 = U dhe, meqenëse, A ∩ U ⊂ A rrjedh që
A ∈ U0 = U .
(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë se nuk ka vend (i ) dhe të provojmë se kjo implikon që nuk ka vend (ii ).
Meqenëse filtri U nuk është ultrafiltër gjendet një ultrafiltër U0 i tillë që
U0 ⊃ U dhe U0 6 = U . (3.10)
Pra, gjendet A ∈ U0 e tillë që A 6∈ U . Në saje të (3.10) rrjedh gjithashtu që Ac 6∈ U . Si rrjedhim
nuk ka vend (ii ) dhe vërtetimi përfundon.♦
Teorema 3.19. Le të jetë dhënë bashkësia X dhe një filtër U ∈ F. Atëherë pohimet e mëposhtme
janë ekuivalente:
(i) U është ultrafiltër;
(ii) (∀( A, B) ∈ 2X × 2X )[ A ∪ B ∈ U ⇒ A ∈ U ose B ∈ U ].
53
Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë se U është ultrafiltër dhe le të jenë dhënë dy bashkësi çfarëdo
A, B ∈ 2X , të tilla që A ∪ B ∈ U . Supozojmë për kontradiksion që A 6∈ U dhe B 6∈ U . Atëherë,
në saje të Teoremës 3.18 kanë vend implikimet
A 6∈ U dhe B 6∈ U ⇒ Ac ∈ U dhe Bc ∈ U
⇒ Ac ∩ Bc = ( A ∪ B)c ∈ U dhe ( A ∪ B) ∈ U
⇒∅ = ( A ∪ B) ∩ ( A ∪ B)c ∈ U ⇒ ∅ ∈ U .
Rezultati i fundit kundështon faktin që U është filtër. Si rrjedhim, A ∈ U ose B ∈ U .
(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë se ka vend (ii ) dhe le të jetë dhënë një bashkësi çfarëdo A ∈ 2X . Atëherë,
meqenëse A ∪ Ac ∈ U , rrjedh që A ∈ U ose Ac ∈ U . Meqenëse A ishte çfarëdo, rrjedh që për
çdo A ∈ 2X , kemi që A ∈ U ose Ac ∈ U . Si rrjedhim, në saje të Teoremës 3.18 përftojmë që U
është ultrafiltër dhe vërtetimi përfundon.♦
3.2.3. Konvergjenca dhe pikat limite të filtrave

Le të jetë dhënë hapësira topologjike X dhe pika x0 ∈ X. Një filtër F ⊂ 2X quhet filtër
konvergjent në x0 , në qoftë se F V ( x0 ). Në këtë rast shkruajmë F → x0 , pra,
F → x0 ⇔ F V ( x0 ).
Pika x0 ∈ X quhet pikë limite për filtrin F , në qoftë se ka vend pohimi
(∀ F ∈ F )[ x0 ∈ F ] ose x0 ∈
\
F.
F ∈F
Teorema 3.20. Le të jenë dhënë hapësira topologjike X, pika x0 ∈ X dhe filtri F ∈ F. Atëherë
(i) pika x0 është pikë limite e filtrit F ;
(ii) (∃F0 ∈ F)[F0 F dhe F0 → x0 ].

Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë se x0 është pikë limite e filtrit F . Atëherë,
(∀V ∈ V ( x0 )(∀ F ∈ F )[V ∩ F 6= ∅].
Si rrjedhim, familja
S0 = V ( x0 ) ∪ F
është nënbazë filtri sipas Lemës 3.16. Prej këtej rrjedh që gjendet filtri F0 ∈ F, i tillë që F0 ⊃ S0 .
Pra, F0 F , sepse F0 ⊃ F dhe F0 → x0 , sepse F0 ⊃ V ( x0 ).
(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë se ka vend (ii ). Atëherë,
F0 ⊃ F dhe F0 ⊃ V ( x0 ).
54
Si rrjedhim, për një bashkësi të fiksuar çfarëdo F ∈ F kemi që
(∀V ∈ V ( x0 ))[V ∩ F 6= ∅].
Kjo do të thotë x0 ∈ F dhe, meqenëse, F është çfarëdo rrjedh që x0 ∈ F për çdo F ∈ F . Pra, x0
është pikë limite për F dhe vërtetimi përfundon.♦
Rrjedhimi 3.21. Le të jenë dhënë hapësira topologjike X, pika x0 ∈ X dhe filtri F ∈ F. Atëherë
(i) pika x0 është pikë limite e filtrit F ;
(ii) gjendet një ultrafiltër U0 ∈ F i tillë që U0 F dhe U0 → x0 .
3.2.4. Lidhja ndërmjet rrjetave dhe filtrave

Le të jetë dhënë bashkësia X dhe filtri F ∈ F. Përcaktojmë në F renditjen e pjesshme si më poshtë
F F0 ⇔ F ⊃ F0 ;
F është e filtruar nga sipër në lidhje me këtë renditje të pjesshme. Në saje të aksiomës së zgjedhjes,
mund të përcaktojmë një funksion TF : F → X të tillë që TF ( F ) ∈ F për çdo F ∈ F . Funksioni
TF është rrjet dhe quhet rrjet derivat i filtrit F .
Supozojmë tani se është dhënë rrjeta T : A → X. Përcaktojmë familjen
FT = { F ∈ 2X : T konvergjon në bashkësinë F }.
FT është filtër dhe quhet filtër derivat i rrjetës T. Të provojmë që FT është filtër. Qartësisht,
∅ 6∈ F T . Në qoftë se F ∈ F T dhe F 0 ⊃ F, atëherë rrjeta T konvergjon në F 0 sepse konvergjon në
F, pra, F 0 ∈ F T . Mbetet të provojmë që në qoftë se F, F 0 ∈ F T , atëherë F ∩ F 0 ∈ F T . Kemi që
(∃α F ∈ A)(∀α ∈ A)[α ≥ α F ⇒ T (α) ∈ F ]
dhe
(∃α F0 ∈ A)(∀α ∈ A)[α ≥ α F0 ⇒ T (α) ∈ F 0 ]
dhe, meqenëse gjendet α0 ∈ A e tillë që α0 ≥ α F dhe α0 ≥ α F0 rrjedh që
(∀α ∈ A)[α ≥ α0 ⇒ T (α) ∈ F ∩ F 0 ].
Kjo do të thotë që F ∩ F 0 ∈ F T .
Teorema 3.22. Le të jetë dhënë një hapësirë topologjike X dhe pika x0 ∈ X.
55
(i) Le të jetë dhënë rrjeta T : A → X dhe të jetë F T filtri i tij derivat. Atëherë ka vend
ekuivalenca:
T → x0 ⇔ FT → x.
(ii) Në qoftë se është dhënë filtri F , atëherë ka vend ekuivalenca:
F → x0 ⇔ TF → x0 për çdo rrjet derivat TF .
Vërtetim. (i ) Le të jetë ( x a ) a∈A rrjeta T. Supozojmë që T → x0 dhe le të jenë dhënë V ∈ V ( x0 )
dhe F ∈ F T . Atëherë gjenden indekset aV , a F ∈ A, të tilla që
a aV ⇒ x a ∈ V dhe a a F ⇒ x a ∈ F.
Meqenëse A është e filtruar nga sipër, gjendet indeksi a0 ∈ A, i tillë që a0 aV dhe a0 a F . Si
rrjedhim,
a a0 ⇒ x a ∈ V ∩ F.
Pra, rrjeta ( x a ) a∈A konvergjon në V ∩ F. Kjo do të thotë që V ∩ F ∈ FT dhe, si rrjedhim,
V ( x0 ) ⊂ FT . Pra, FT → x0 .
Anasjellas, supozojmë se F T → x0 . Atëherë V ( x0 ) ⊂ F T . Si rrjedhim, në saje të përcaktimit të
FT përftojmë që rrjeta T konvergjon në çdo V ∈ V ( x0 ). Kjo do të thotë që T → x0 dhe përfundon
vërtetimi pohimit (i ).
(ii ) Supozojmë që F → x0 dhe le të jetë dhënë rrjeta derivat çfarëdo TF ose ( x F ) F∈F . Atëherë,
për V ∈ V ( x0 ) kemi që V ∈ F dhe për çdo F ∈ F ka vend implikimi
F V ⇒ x F ∈ F ⊂ V ⇒ x F ∈ V.
Si rrjedhim, rrjeta derivat çfarëdo TF konvergjon në x0 .

Anasjellas, supozojmë se F 6→ x0 dhe të provojmë se gjendet një rrjet derivat TF , e tillë që
TF 6→ x0 .
Meqenëse F 6→ x0 , gjendet V ∈ V ( x0 ) e tillë që V 6∈ F . Si rrjedhim, V 6= F për çdo F ∈ F .
Përcaktojmë një rrjet derivat TF në mënyrë të tillë që
TF ( F ) = x F ∈ F \ V për çdo F ∈ F .
Atëherë, rrjeta derivat TF nuk konvergjon në V dhe, si rrjedhim, TF nuk konvergjon në x0 dhe
kjo përfundon vërtetimin e pohimit (ii ).♦
56
3.3. Aksioma të ndarjes
Teorema e mëposhme përftohet direkt nga përkufizimi i filtrave konvergjent dhe shërben si motiv
për trajtimin e prezantuar në këtë seksion.
Teorema 3.23. Le të jetë dhënë hapësira topologjike X dhe pikat x, y ∈ X. Atëherë pohimet e
(i) gjendet një filtër i cili konvergjon njëkohësisht në x dhe y;
(ii) për çdo A ∈ V ( x ) dhe çdo B ∈ V (y), kemi që A ∩ B 6= ∅.
Në një hapësirë topologjike mund të gjenden rrjeta dhe filtra që konvergjojnë në më tepër se një
pikë. Në saje të Teoremës 3.23 kjo mund të mënjanohet në qoftë se për çdo dy pika të ndryshme
kënaqen kondita, të tilla që pikat të veçohen nga njëra tjetra sipas kuptimit të fqinjësive. Këto
kondita quhen zakonisht aksioma të ndarjes. Për shembull, në qoftë se hapësira topologjike X
është Hausdorf ose T2 , atëherë në X ka vend uniciteti i limit të rrjetave dhe filtrave.
Me synimin që aksiomat e ndarjes të formulohen sa më qartë prezantohen konceptet në vijim.
Le të jetë dhënë bashkësia joboshe A ∈ 2X në hapësirën topologjike X. Një bashkësi V ∈ 2X
quhet fqinjësi e bashkësisë A në qoftë se
A ⊂ Vo.
Shënojmë me V ( A) familjen e të gjitha fqinjësive të A. Në rastin kur A = { x } shënojmë
V ({ x }) = V ( x ). Një bazë e filtrit V ( A) quhet bazë fqinjësish të bashkësisë A. Për shembull,
një bazë fqinjësish të A përbëhet vetëm nga bashkësitë e hapura që përmbajnë A. Bashkësitë
joboshe A dhe B nga X quhen të palidhura, në qoftë se
(∃VA ∈ V ( A))(∃VB ∈ V ( B))[VA ∩ VB = ∅];
A dhe B quhen të ndara, në qoftë se ka vend pohimi
(∃VA ∈ V ( A))(∃VB ∈ V ( B))[VA ∩ B = ∅ dhe VB ∩ A = ∅];
A dhe B quhen të ndara dobët, në qoftë se ka vend pohimi
(∃VA ∈ V ( A))[VA ∩ B = ∅] ose (∃VB ∈ V ( B))[VB ∩ A = ∅].
Për dy bashkësitë joboshe A dhe B kanë vend implikimet
të palidhura ⇒ të ndara ⇒ të ndara dobët,
Lema e mëposhtme prodhon karakterizime të bashkësive të ndara dhe të ndara dobët.
Lema 3.24. Le të jetë dhënë hapësira topologjike X dhe bashkësitë joboshe A, B ∈ 2X . Atëherë
57
(i) (∃VA ∈ V ( A))[VA ∩ B = ∅];
(ii) A ∩ B = ∅.
Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë se ka vend (i ). Atëherë
VA ∈ V ( A) ⇒(VA )o ⊃ A dhe (VA )o ∩ B = ∅

⇒ B ⊂ X \ (VA )o and X \ (VA )o është bashkësi e mbyllur
⇒ B ⊂ X \ (VA )o
⇒ B ∩ (VA )o = ∅ dhe (VA )o ⊃ A ⇒ A ∩ B = ∅.
(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë se ka vend (ii ). Atëherë
A ∩ B = ∅ dhe X \ B është bashkësi e hapur ⇒(∃VA = X \ B ∈ V ( A))[VA ∩ B = ∅]

⇒(∃VA ∈ V ( A))[VA ∩ B = ∅].♦
Rrjedhimi 3.25. Në konditat e Lemës 3.24 kanë vend pohimet e mëposhtme:
(i) A dhe B janë të ndara ⇔ A ∩ B = A ∩ B = ∅;
(ii) A dhe B janë të ndara dobët ⇔ A ∩ B = ∅ ose A ∩ B = ∅.
Për dy bashkësitë joboshe A dhe B kanë vend implikimet
të ndara fortësisht ⇒ të ndara ⇒ të ndara dobët.
Përkufizimet e mësipërme mund të aplikohen për bashkësitë me një element të vetëm { x }. Në
këtë rast themi pika x në vend të bashkësia { x }. Për shembull, themi që pika x dhe bashkësia
joboshe A janë të palidhura në qoftë se
(∃Vx ∈ V ( x ))(∃VA ∈ V ( A))[Vx ∩ VA = ∅].
Si rrjedhim, hapësira topologjike X është Hausdorf atëherë dhe vetëm atëherë kur çdo dy pika të
ndryshme nga X janë të palidhura.
T0 -hapësirat.
Hapësira topologjike X quhet T0 -hapësirë në qoftë se çdo dy pika të ndryshme x 6= y janë të
ndara dobët, domethënë,
(∃Vx ∈ V ( x ))[y 6∈ Vx ] ose (∃Vy ∈ V (y))[ x 6∈ Vy ].
Meqenëse
(∃Vx ∈ V ( x ))[y 6∈ Vx ] ⇔ x 6∈ {y} dhe (∃Vy ∈ V (y))[ x 6∈ Vy ] ⇔ y 6∈ { x }
58
që hapësira topologjike X të jetë T0 -hapësirë duhet dhe mjafton që për çdo dy pika të ndryshme
x 6= y të ketë vend pohimi
x 6∈ {y} ose y 6 ∈ { x }.
Karakterizimi i fundit për T0 -hapësirat mund të përftohet direkt me anë të Rrjedhimit 3.25. Teorema
e mëposhtme prezanton një tjetër karakterizim të T0 -hapësirave.
Teorema 3.26. Le të jetë dhënë hapësira topologjike X dhe dy pika të ndryshme x, y ∈ X.
(i) pikat x dhe y janë të ndara dobët;
(ii) V ( x ) 6= V (y).
Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë se pikat x dhe y janë të ndara dobët. Atëherë gjendet
Vx ∈ V ( x ) e tillë që y 6∈ Vx ose gjendet Vy ∈ V (y) e tillë që x 6∈ Vy . Si rrjedhim, gjendet
Vx ∈ V ( x ) e tillë që Vx 6∈ V (y) ose gjendet Vy ∈ V (y) e tillë që Vy 6∈ V ( x ). Pra, V ( x ) 6= V (y).
(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë se V ( x ) 6= V (y). Atëherë, gjendet Vx ∈ V ( x ) e tillë që Vx 6∈ V (y) ose
gjendet Vy ∈ V (y) e tillë që Vy 6∈ V ( x ). Pra, gjendet Vx ∈ V ( x ) e tillë që (Vx )o 6∈ V (y) ose
gjendet Vy ∈ V (y) e tillë që (Vy )o 6∈ V ( x ). Pra, gjendet (Vx )o ∈ V ( x ) e tillë që y 6∈ (Vx )o ose
gjendet (Vy )o ∈ V (y) e tillë që x 6∈ (Vy )o . Kjo do të thotë që pikat x dhe y janë të ndara dobët
T1 -hapësirat.
Hapësira topologjike X quhet S1 -hapësirë në qoftë se çdo dy pika të ndara dobët janë të ndara.
Teorema e mëposhtme karakterizon S1 -hapësirat.
Teorema 3.27. Në një hapësirë topologjike X pohimet e mëposhtme janë ekuivalente:
(i) X është S1 -hapësirë;
(ii) për çdo fqinjësi V ∈ V ( x ) të një pike të dhënë x ∈ X, kemi që
V ⊃ { x };
(iii) çdo bashkësi e mbyllur F ∈ 2X dhe çdo pikë x 6∈ F janë të ndara.
Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë që X është S1 -hapësirë dhe le të jetë dhënë një pikë x ∈ X
dhe fqinjësia çfarëdo V ∈ V ( x ). Atëherë pika x dhe pika çfarëdo y ∈ X \ V janë të ndara dobët,
sepse y 6∈ V. Si rrjedhim, x dhe y janë të ndara. Prej këtej, me anë të Rrjedhimit 3.25 përftojmë që
y 6∈ { x } dhe, meqenëse y është çfarëdo rrjedh që
(∀y ∈ X \ V )[y 6∈ { x }].
59
Kjo do të thotë që ( X \ V ) ∩ { x } = ∅. Si përfundim, { x } ⊂ V.
(ii ) ⇒ (iii ) Supozojmë se ka vend (ii ) dhe le të jetë dhënë një bashkësi e mbyllur F dhe x 6∈ F.
Atëherë,
x 6 ∈ F = F ⇒V = X \ F ∈ V ( x ) ⇒ { x } ⊂ V = X \ F
⇒{ x } ∩ F = ∅ ⇒ { x } dhe F = F janë të ndara fortësisht
⇒{ x } dhe F = F janë të ndara ⇒ (iii ).
(iii ) ⇒ (i ) Supozojmë që (iii ) ka vend dhe le të jenë dhënë pikat x dhe y të ndara dobët.
Atëherë, në rastin kur gjendet një fqinjësi e hapur Gx ∈ V ( x ) e tillë që y 6∈ Gx , kemi që y
është element i bashkësisë së mbyllur X \ Gx . Meqenëse x nuk është element i bashkësisë së
mbyllur X \ Gx rrjedh që x dhe X \ Gx janë të ndara. Rrjedhimisht pikat x dhe y ∈ X \ Gx janë
të ndara. Duke arsyetuar në të njëjtën mënyrë edhe për rastin kur gjendet një fqinjësi e hapur
Gy ∈ V (y) e tillë që x 6∈ Gy përftojmë përsëri që pikat y dhe x ∈ X \ Gy janë të ndara dhe
Hapësira topologjike X quhet T1 -hapësirë në qoftë se çdo dy pika të ndryshme x 6= y janë të
ndara, domethënë,
(∃Vx ∈ V ( x ))(∃Vy ∈ V (y))[y 6∈ Vx dhe x 6∈ Vy ].
Kusht i nevojshëm dhe i mjaftueshëm që X të jetë T1 -hapësirë është që X të jetë T0 -hapësirë
dhe S1 -hapësirë. Gjithashtu, kusht i nevojshëm dhe i mjaftueshëm që X të jetë T1 -hapësirë është
që për çdo dy pika të ndryshme x 6= y të ketë vend pohimi
x 6∈ {y} dhe y 6 ∈ { x }.
Prej këtej përftohet karakterizimi i mëposhtëm për T1 -hapësirat.
Teorema 3.28. Le të jetë dhënë një hapësirë topologjike X. Atëherë pohimet e mëposhtme janë
ekuivalente:
(i) X është T1 -hapësirë;
(ii) për çdo x ∈ X, kemi që { x } është bashkësi e mbyllur.
T2 -hapësirat ose hapësirat Hausdorff.

Hapësira topologjike X quhet S2 -hapësirë në qoftë se çdo dy pika të ndara dobët janë të palidhura.
Meqenëse dy bashkësi të palidhura janë të ndara rrjedh që S2 -hapësirat janë S1 -hapësira.
Që hapësira topologjike X të jetë Hausdorf ose T2 -hapësirë, duhet dhe mjafton që çdo dy pika të
ndryshme x 6= y të jenë të palidhura, domethënë,
(∃Vx ∈ V ( x ))(∃Vy ∈ V (y))[Vx ∩ Vy = ∅].
60
Qartësisht, në qoftë se X është T2 -hapësirë, atëherë X është T1 -hapësirë. Kusht i nevojshëm dhe
i mjaftueshëm që hapësira topologjike X të jetë T2 -hapësirë është që X të jetë T0 -hapësirë dhe
S2 -hapësirë. Skematikisht dy pohimet e fundit paraqitet si më poshtë
T2 ⇒ T1 , T2 ⇔ ( T0 dhe S2 ).
Në saje të Teoremës 3.23 përftohet karakterizimi i mëposhtëm i T2 -hapësirave.
ekuivalente:
(ii) çdo filtër në X ka të shumtën një pikë limite.
Shembulli i mëposhtëm tregon një hapësirë topologjike që është T1 -hapësirë por jo T2 -hapësirë.
Shembulli 3.30. Le të jetë dhënë një bashkësi e pafundme X dhe familja
τ = { G ∈ 2X : GC = X \ G është bashkësi e fundme} ∪ {∅}.
Provohet që τ është topologji në X.

Për x 6= y kemi që bashkësitë Gy = X \ { x } dhe Gx = X \ {y} janë bashkësi të hapura, të
tilla që
Gy ∈ V (y) x 6∈ Gy
dhe
Gx ∈ V ( x ) y 6 ∈ Gx .
Kjo do të thotë që X është T1 -hapësirë. Megjithatë kjo hapësirë nuk është T2 -hapësirë. Me të
vërtetë, supozojmë për kontradiksion se gjenden bashkësitë e hapura Hx dhe Hy , të tilla që x ∈ Hx
dhe y ∈ Hy dhe
Hx ∩ Hy = ∅.
Si rrjedhim, Hy ∪ ( X \ Hy ) = X është bashkësi e fundme sepse
Hy ⊂ X \ Hx dhe Hy ∈ τ.
Kontradiksioni i përftuar tregon që X nuk është T2 -hapësirë.♦
T3 -hapësirat dhe hapësirat e rregullta.

Hapësira topologjike X quhet T3 -hapësirë në qoftë se çdo bashkësi e mbyllur F ∈ 2X dhe çdo
pikë x 6∈ F janë të palidhura, domethënë,
(∃Vx ∈ V ( x ))(∃VF ∈ V ( F ))[Vx ∩ VF = ∅].
Shembulli i mëposhtëm tregon se T3 është e pavarur nga T0 , T1 dhe T2 .
61
Shembulli 3.31. Le të jetë dhënë X = { a, b, c} dhe topologjia τ = {∅, { a}, {b, c}, { a, b, c}}.
Vihet re që bashkësitë e hapura janë edhe të mbyllura. Meqenëse pikat b dhe c nuk janë të ndara
dobët, hapësira në fjalë nuk është T0 dhe rrjedhimisht nuk është T1 dhe T2 , sepse
T2 ⇒ T1 ⇒ T0 .
Të provojmë tani që X është T3 . Në rasti kur F = { a} dhe x = b ose x = c, atëherë U = { a}
dhe V = {b, c} janë bashkësi të hapura joprerëse që kënaqin përkufizimin. Gjithashtu në rastin
kur F = {b, c} dhe x = a, bashkësitë e duhura janë përsëri U dhe V.♦
Teorema e mëposhtme jep një karakterizim për T3 -hapësirat.
ekuivalente:
(ii) çdo pikë x ∈ X ka një bazë fqinjësish që përbëhet nga bashkësi të mbyllura.
Hapësira topologjike X quhet hapësirë e rregullt, në qoftë se X është T0 dhe T3 . Në qoftë se
X është hapësirë e rregullt, atëherë X është T2 -hapësirë. Shembulli i mëposhtëm tregon që nuk ka
vend pohimi i anasjellë.
Shembulli 3.33. Le të jetë dhënë bashkësia

1
A= ∈R:n∈N
n
dhe familja
τ = { D ∈ 2R : D = G \ B, G ∈ τ|·| , B ∈ 2 A }.
Provohet që τ është topologji në R dhe τ|·| < τ. Si rrjedhim, (R, τ ) është T2 -hapësirë. Vihet re
që A është një bashkësi e mbyllur sipas τ, sepse R \ A ∈ τ. Supozojmë për kontradiksion që
(R, τ ) është T3 -hapësirë. Atehërë për x = 0 dhe F = A gjenden D0 = G0 \ B0 ∈ τ, 0 ∈ D0 dhe
D A = G A \ B A ∈ τ, A ⊂ D A , të tilla që
D0 ∩ D A = ∅.
Meqenëse A ⊂ D A rrjedh që D A = G A \ ∅ = G A . Meqenëse 0 ∈ G0 gjendet p ∈ N e tillë që
1
∈ G0
p
dhe, meqenëse A ⊂ D A = G A , gjendet ε > 0, i tillë që

1 1 1 1
− ε, + ε ⊂ G0 dhe − ε, + ε ⊂ D A = G A .
p p p p
62
Në qoftë se ε > 0 zgjidhet i tillë që

1 1 1
A∩ − ε, + ε =
p p p
atëherë

1 1 1 1
, +ε ⊂ D0 = G0 \ B0 dhe , +ε ⊂ D A = GA .
p p p p
Rezultati i fundit kundërshton D0 ∩ D A = ∅. Si përfundim, hapësira (R, τ ) nuk është T3 -hapësirë

dhe, si rrjedhim ajo nuk është gjithashtu hapësirë e rregullt dhe vërtetimi përfundon.♦
Teorema e mëposhtme jep disa karakterizime të T3 -hapësirave.
ekuivalente:
(ii) për çdo bashkësi të hapur U dhe çdo x ∈ U gjendet një bashkësi e hapur V, e tillë që
x ∈ V ⊂ V ⊂ U;
(iii) për çdo dy bashkësi joboshe A dhe B, të tilla që B është bashkësi e hapur dhe A ∩ B 6= ∅,
gjendet një bashkësi e hapur U, e tillë që
U ∩ A 6= ∅ dhe U ⊂ B;
(iv) për çdo dy bashkësi joprerëse A dhe B, të tilla që A është joboshe dhe B e mbyllur, gjendet
dy bashkësi të hapura dhe joprerëse U dhe V, të tilla që
U ∩ A 6= ∅ dhe V ⊃ B.
Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë se X është T3 -hapësirë dhe le të jenë dhënë bashkësia e hapur
U dhe pika x ∈ U. Atehërë duke aplikuar T3 për pikën x dhe bashkësinë e mbyllur F = X \ U,
gjejmë dy bashkësi të hapura dhe joprerëse Gx dhe GF , të tilla që
x ∈ Gx dhe GF ⊃ F.
Si rrjedhim,
x ∈ Gx ⊂ X \ G F ⊂ U
dhe, meqenëse X \ GF është bashkësi e mbyllur rrjedh që bashkësia e kërkuar është V = Gx .
63
(ii ) ⇒ (iii ) Supozojmë se ka vend (ii ) dhe le të jenë dhënë dy bashkësi A dhe B, të tilla që
A është joboshe, B është bashkësi e hapur dhe A ∩ B 6= ∅. Atëherë për një pikë a ∈ A ∩ B dhe
bashkësinë e hapur B gjendet bashkësia e hapur U, e tillë që
a ∈ U ⊂ U ⊂ B.
Si rrjedhim, bashkësia e hapur U është e kërkuara.

(iii ) ⇒ (iv) Supozojmë se ka vend (iii ) dhe le të jenë dhënë dy bashkësi joprerëse A dhe B, të
tilla që A është joboshe dhe B e mbyllur. Atëherë gjendet bashkësia e hapur U, e tillë që
U ∩ A 6= ∅ dhe U ⊂ X \ B.
Si rrjedhim, U dhe V = X \ U janë bashkësit e kërkuara.

(iv) ⇒ (i ) Supozojmë se ka vend (iv) dhe le të jenë dhënë bashkësia e mbyllur A dhe x 6∈ A.
Atëherë gjendet bashkësitë e hapura dhe joprerëse U dhe V të tilla që
x∈U dhe V ⊃ A.
Kjo do të thotë që X është T3 dhe vërtetimi përfundon.♦
T4 -hapësirat dhe hapësirat normale

Hapësira topologjike X quhet T4 -hapësirë, në qoftë se çdo dy bashkësi të mbyllura dhe joprerëse
A dhe B në X janë të palidhura, domethënë,
(∃VA ∈ V ( A))(∃VB ∈ V ( B))[VA ∩ VB = ∅].
ekuivalente:
(ii) për çdo bashkësi të hapur G dhe çdo bashkësi të mbyllur A ⊂ G gjendet një bashkësi e
hapur U, e tillë që
A ⊂ U ⊂ U ⊂ G.
Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë se X është T4 -hapësirë dhe le të jenë dhënë bashkësia e hapur
G dhe bashkësia e mbyllur A ⊂ G. Atëherë, për bashkësitë e mbyllura joprerëse A dhe B = X \ G
gjenden bashkësitë e hapura G A ⊃ A dhe GB ⊃ B, të tilla që
G A ∩ GB = ∅.
Prej këtej përftojmë

A ⊂ G A ⊂ X \ GB ⊂ G
64
dhe, meqenëse, X \ GB është bashkësi e mbyllur rrjedh që
A ⊂ G A ⊂ G A ⊂ X \ GB ⊂ G.
Pra, bashkësia e kërkuar është U = G A .

(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë se ka vend (ii ) dhe le të jenë dhënë bashkësit e mbyllura joprerëse A dhe
B. Atëherë, gjendet bashkësia e hapur U, e tillë që
A ⊂ U ⊂ U ⊂ X \ B,
sepse X \ B është bashkësi e hapur. Si rrjedhim, bashkësitë e hapura G A = U dhe GB = X \ U

janë të tilla që G A ∩ GB = ∅ dhe
GA ⊃ A dhe GB ⊃ B.
Kjo do të thotë që X është T4 dhe vërtetimi përfundon.♦

Hapësira topologjike X quhet normale, në qoftë se X është T1 dhe T4 . Meqenëse në T1 -hapësirat
çdo bashkësi me një element është e mbyllur rrjedh që hapësirat normale janë T3 dhe T2 . Shembulli
i mëposhtëm tregon që T4 dhe T3 janë të pavarura.
Shembulli 3.36. Le të jetë dhënë bashkësia X = { a, b, c, d} dhe topologjia
τ = {∅, { a, b, c, d}, { a, b, c}, {b, c, d}, {b}, {b, c}, {d}, {d, b}, {b, c, d}}.
Bashkësitë e mbyllura për këtë topologji janë:
{∅, { a, b, c, d}, { a, b, c}, { a}, { a, c, d}, { a, d}, {d}, { a, c}}.
Në qoftë se A dhe B janë dy prej këtyrë bashkësive të mbyllura që nuk priten, atëherë A do të jetë
njëra nga bashkësit { a, b, c}, { a} ose { a, c}, ndërsa B do të jetë bashkësia {d}. Në të gjitha rastet
bashkësitë e hapura G A = { a, b, c} dhe GB = {d} janë të tilla që G A ∩ GB = ∅ dhe G A ⊃ A
dhe GB ⊃ B. Kjo do të thotë që hapësira në fjalë X është T4 . Të provojmë që X nuk është T3 . Për
këtë qëllim mjafton të shqyrtohet pika c dhe bashkësia e mbyllur { a}, sepse të vetmet bashkësi të
hapura që përmbajnë { a} janë { a, b, c, d} dhe { a, b, c}.♦
Shembulli i mëposhtëm tregon që T3 nuk implikon T4 .
Shembulli 3.37. Le të jetë dhënë bashkësia
R2+ = {( x1 , x2 ) ∈ R2 : x2 ≥ 0}.
Shënojmë me τ familjen e bashkësive G ⊂ R2+ , të tilla që
( x1 , x2 ) ∈ G dhe x2 > 0 ⇒ (∃r > 0)[ B∞ (( x1 , x2 ), r ) ⊂ G ]
65
dhe
( x1 , x2 ) ∈ G dhe x2 = 0 ⇒ (∃r > 0)[ B∞ (( x1 , r ), r ) ⊂ G ],
ku
B∞ (( x1 , x2 ), r ) = {(y1 , y2 ) ∈ R2+ : d∞ (( x1 , x2 ), (y1 , y2 )) < r }
dhe d∞ (( x1 , x2 ), (y1 , y2 )) = max{| x1 − y1 |, | x2 − y2 |}. Provohet që τ është topologji në R2+
që është T2 . Gjithashtu në saje të Teoremës 3.34 kjo hapësirë është T3 .
Të provojmë që hapësira në fjalë nuk është T4 . Për këtë qëllim mjafton të provojmë që për
bashkësitë e mbyllura dhe joprerëse të dhëna
A = {( x, 0) ∈ R2+ : x ∈ Q} dhe B = {( x, 0) ∈ R2+ : x ∈ I},
në qoftë se shqyrtohen dy bashkësi të hapura U dhe V, të tilla që
A⊂U dhe B ⊂ V,
atëherë rrjedh që U ∩ V 6= ∅.

Fiksojmë një numër racional q ∈ Q. Atëherë gjendet r > 0 i tillë që
B∞ ((q, r ), r ) ⊂ U.
Në qoftë se zgjedhim një numër irracional x0 ∈ (q − r, q + r ) ∩ I, atëherë gjendet δ > 0 i tillë që
B∞ (( x0 , δ), δ) ⊂ V.
Meqenëse B∞ ((q, r ), r ) ∩ B∞ (( x0 , δ), δ) 6= ∅ rrjedh që U ∩ V 6= ∅ dhe vërtetimi përfundon.♦
Hapësira topologjike X quhet T5 -hapësirë, në qoftë se për çdo dy bashkësi A dhe B të ndara,
kemi që A dhe B janë të palidhura, domethënë,
A ∩ B = A ∩ B = ∅ ⇒ (∃VA ∈ V ( A))(∃VB ∈ V ( B))[VA ∩ VB = ∅].
Qartësisht, T5 ⇒ T4 .
66
3.4. Ushtrime
Ushtrimi 3.38. Le të jetë dhënë një hapësirë topologjike X dhe pika x ∈ X. Shënojmë V ( x ),
G( x ) dhe F ( x ) përkatësisht familjen e fqinjësive të x, familjen e bashkësive të hapura dhe të
mbyllura që përmbajnë x.
(i) Provoni që këto familje janë të filtruara nga sipër në lidhje me renditjen e pjesshme që
përcaktohet si më poshtë
A B ⇔ A ⊃ B.
(ii) Provoni që këtë veti e ka çdo bazë fqinjësish të pikës x.
Ushtrimi 3.39. Le të jetë dhënë bashkësia X plotësisht e renditur me anë të relacionit ””. Për
x ∈ X shënojmë
(−∞, x ) = {y ∈ X : y x dhe y 6= x } dhe ( x, +∞) = {y ∈ X : x y dhe x 6= y}
dhe
S = {(−∞, x ) ∈ 2X : x ∈ X } ∪ {( x, +∞) ∈ 2X : x ∈ X }.
Supozojmë që çdo bashkësi joboshe A ∈ 2X dhe e kufizuar nga sipër (poshtë) ka superior (inferior).
Rrjeta ( x a ) a∈A me terma nga X quhet rritëse (zbritëse) në qoftë se
a ≤ a 0 ⇒ x a x a 0 ( x a x a 0 ).
(i) Familja S është nënbazë topologjie në X.
(ii) Në qoftë se rrjeta rritëse ( x a ) a∈A është e kufizuar nga sipër, atëherë ajo konvergjon në
xs = supa∈A x a .
(iii) Në qoftë se rrjeta zbritëse ( x a ) a∈A është e kufizuar nga poshtë, atëherë ajo konvergjon në
x p = infa∈A x a .
Ushtrimi 3.40. Le të jetë dhënë bashkësia e panumërueshme X plotësisht e renditur me anë
të relacionit ””. Bashkësia X është e pajisur me topologjinë e përcaktuar në Ushtrimin 3.39.
Supozojmë që X ka element më të madh ω ∈ X dhe për çdo x ∈ X bashkësia
(−∞, x ) = {y ∈ X : y ≺ x }
është e numërueshme. Provoni pohimet e mëposhtme:
(i) Pika ω është pikë limite për X \ {ω }.
67
(ii) Nuk ka ndonjë varg me terma nga X \ {ω } që konvergjon në ω.
Ushtrimi 3.41. Shënojmë N = N ∪ {0} dhe X = N × N. Përcaktojmë në X topologjinë si në

vijim. Për çdo (m, n) 6= (0, 0) bashkësia {(m, n)} është e hapur. Një bashkësi U ∈ 2X është
fqinjësi e pikës (0, 0) në qoftë se për çdo m ∈ N, përveç ndoshta një sasie të fundme, bashkësia
{n ∈ N : (m, n) 6∈ U }
është e fundme. Provoni pohimet e mëposhtme:
(i) X është T2 -hapësirë.
(ii) Për çdo pikë (m, n) ∈ X kemi që bashkësia pikësore {(m, n)} jepet si prerje e një sasie të
numërueshme fqinjësish të mbyllura.
(iii) X është hapësirë e Lindelofit.
(iv) Çdo varg me terma nga X \ {(0, 0)} nuk konvergjon në (0, 0).
(v) (0, 0) është pikë limite për X \ {(0, 0)}.
Ushtrimi 3.42. Le të jetë dhënë familja B[0, 1] e të gjitha funksioneve të kufizuara f : [0, 1] → R
dhe le të jetë I familja e të gjitha nënintervaleve të mbyllura të [0, 1]; për I ∈ I shënojmë
me | I | gjatësinë e intervalit I. Një nënfamilje e fundme S ⊂ I quhet coptim i intervalit
[0, 1] në qoftë se për çdo dy intervale [ a, b], [ a0 , b0 ] ∈ S kemi që ( a, b) ∩ ( a0 , b0 ) = ∅ dhe
[0, 1] = I ∈S I. Shënojmë me S familjen e të gjitha coptimeve të intervalit [0, 1]; për S ∈ S
S
shënojmë ||S|| = max{| I | : I ∈ S}.

Përcaktojmë në S dy renditje të pjesshme si më poshtë:
(A) S0 S vetëm në qoftë se çdo element i S0 përmbahet në një element të S.
(B) S0 >> S ⇔ ||S0 || ≤ ||S||.
Për I ∈ I dhe f ∈ B[0, 1] shënojmë
M f ( I ) = sup f ( x ) dhe m f ( I ) = inf f ( x )

x∈ I x∈ I
dhe për S ∈ S përcaktojmë përkatësisht shumën e sipërme Darbu dhe shumën e poshtme
Darbu:
D f (S) = ∑ | I | M f ( I ) dhe d f (S) = ∑ | I |m f ( I ).
I ∈S I ∈S
Për një coptim S përcaktohet një funksion zgjedhje z : S → [0, 1] në S, në mënyrë të tillë që
z( I ) ∈ I për çdo I ∈ S; shënohet me Z familja e të gjitha çifteve (S, z) ku S ∈ S dhe z është
funksion zgjedhje në S. Përcaktojmë në Z dy renditje të pjesshme si më poshtë:
(Aa) (S0 , z0 ) (S, z) ⇔ S0 S;
68
(Bb) (S0 , z0 ) >> (S, z) ⇔ S0 >> S.
Për (S, z) ∈ Z dhe f ∈ B[0, 1] përcaktohet shuma integrale e Rimanit:
R f (S, z) = ∑ | I | f (z( I )).

I ∈S
(i) Rrjetat ( D f (S))(S ,) dhe (d f (S))(S ,) janë përkatësisht zvogëluese dhe rritëse dhe, si
rrjedhim konvergjente;
(ii) d f (S) ≤ R f (S, z) ≤ D f (S) për çdo (S, z) ∈ Z ;
(iii) Për ε > 0 dhe S ∈ S gjendet një funksion zgjedhje z në S, i tillë që
R f (S, z) > D f (S) − ε;
(iv) Rrjeta ( R f (S, z))(Z ,) konvergjon atëherë dhe vetëm atëherë kur
lim( D f (S))(S ,) = lim(d f (S))(S ,) .
Në qoftë se ( R f (S, z))(Z ,) konvergjon atëherë
lim( R f (S, z))(Z ,) = lim( D f (S))(S ,) = lim(d f (S))(S ,) .
(v) Rrjeta ( R f (S, z))(Z ,) është një nënrrjet i rrjetës ( R f (S, z))(Z ,>>) .
(vi) Rrjeta ( R f (S, z))(Z ,>>) konvergjon atëherë dhe vetëm atëherë kur
lim( D f (S))(S ,) = lim(d f (S))(S ,) .
Në qoftë se ( R f (S, z))(Z ,>>) konvergjon atëherë
lim( R f (S, z))(Z ,>>) = lim( R f (S, z))(Z ,) .
Ushtrimi 3.43. Le të jetë dhënë hapësira topologjike ( X, τ ), pika çfarëdo x ∈ X dhe një bazë β
e topologjisë τ. Provoni që familja β( x ) është bazë e filtrit të fqinjësive V ( x ).
Ushtrimi 3.44. Le të jetë dhënë bashkësia e pafundme X dhe familja F e të gjitha bashkësive
me komplement të fundmë.
(i) Provoni që F është filtër në X.
(ii) Provoni që familja e të gjitha bashkësive me komplement të numërueshëm është filtër në X.
(iii) Ndërtoni një filtër U më të pasur se F .
69
Ushtrimi 3.45. Shqyrtojmë R me topologjinë e zakonshme dhe le të jenë dhënë familjet
F 1 = { A ∈ 2R : 1 ∈ A } , F2 = { A ∈ 2R : 1, 2 ∈ A}
dhe B = {( x, +∞) ∈ 2R : x ∈ R}. Provoni pohimet e mëposhtme:
(i) F1 dhe F2 janë filtra, ndërsa B është bazë e një filtri F3 .
(ii) F1 është ultrafiltër. F2 ≺ F1 . F1 është konvergjent, ndërsa F2 nuk konvergjon.
(iii) F3 nuk është ultrafiltër dhe nuk konvergjon.
(iv) Në qoftë se U është një ultrafiltër më i pasur se F3 , atëherë U gjithashtu nuk konvergjon.
Ushtrimi 3.46. Le të jetë dhënë bashkësia e pafundme X e pajisur me topologjinë e komplementit
të fundmë. Provoni pohimet e mëposhtme:
(i) Provoni që çdo filtër në X ka të paktën një pikë limite.
(ii) Në qoftë se filtri F ka si element të paktën një bashkësi të fundme, atëherë bashkësia e
pikave limite të tij përputhet me më të voglën bashkësi të fundme që bën pjesë në të.
Ushtrimi 3.47. Në qoftë se F është filtër në hapësirën topologjike X, atëherë familja
B = { F ∈ 2X : F ∈ F }
është bazë e një filtri F . Provoni që pohimet e mëposhtme janë ekuivalente:
(i) X është T3 -hapësirë.
(ii) Filtrat F dhe F kanë të njëjtat pika konvergjence.
Ushtrimi 3.48. Le të jenë dhënë hapësira topologjike X, pika x ∈ X dhe bashkësia A ∈ 2X .
(i) Pika x është pikë limite për A atëherë dhe vetëm atëherë kur gjendet një filtër F në A \ { x }
i tillë që filtri që ai përcakton në X konvergjon në x.
(ii) Pika x është pikë takimi për A atëherë dhe vetëm atëherë kur gjendet një filtër F në A i
tillë që filtri që ai përcakton në X konvergjon në x.
Ushtrimi 3.49. Në qoftë se F është një filtër në X, atëherë gjendet një rrjet T : A → X me
terma në X, i tillë që filtri i tij derivat F T përputhet me F .
Ushtrimi 3.50. Në qoftë se S : B → X është nënrrjet i rrjetës T : A → X, atëherë FS ⊃ F T .
Ushtrimi 3.51. Le të jetë dhënë hapësira topologjike X. Atëherë pohimet e mëposhtme janë
ekuivalente:
(i) çdo rrjet me terma në X nuk konvergjon në më shumë se një pikë;
(ii) çdo filtër në X nuk konvergjon në më shumë se një pikë;
(iii) X është T2 -hapësirë.
70
4 Limiti dhe Vazhdueshmëria në hapësira
topologjike
Në tekstin ”Topologjia e Hapësirave Metrike” studiohet limiti dhe vazhdueshmëria e një funksioni
f : ( X, d) → ( X 0 , d0 ) me fillim në hapësirën metrike ( X, d) dhe fund në hapësirën metrike
( X 0 , d0 ). Funksioni f thuhet se ka limit pikën l 0 ∈ X 0 , kur x tendon në pikën limite x0 ∈ X
(x → x0 ), në qoftë se ka vend pohimi:
(∀ε > 0)(∃δε > 0)(∀ x ∈ X )[0 < d( x, x0 ) < δε ⇒ d0 ( f ( x ), l 0 ) < ε]
i cili është ekuivalent me pohimin:
(∀ B(l 0 , ε))(∃ B( x0 , δε ))[ x ∈ B( x0 , δε ) \ { x0 } ⇒ f ( x ) ∈ B(l 0 , ε)],
ku B(l 0 , ε) është rruzulli i hapur në X 0 me qendër në pikën l 0 ∈ X 0 dhe rreze ε > 0, ndërsa
B( x0 , δε ) është rruzulli i hapur në X me qendër në pikën x0 ∈ X dhe rreze δε > 0. Ky quhet
përkufizimi Koshi i limitit të funksionit, ose përkufizimi në gjuhën e (ε, δ)-ve. Në tekstin
”Topologjia e Hapësirave Metrike” provohet teorema e mëposhtme:
Teorema 4.1. Kusht i nevojshëm dhe i mjaftueshëm që funksioni f : X → X 0 të ketë limit pikën
l 0 ∈ X 0 , kur x → x0 , është që për çdo varg ( xn ) ⊂ X \ { x0 } që konvergjon në pikën x0 , vargu
korrespondues i vlerave të funksionit ( f ( xn )) të konvergjojë në l 0 .
Pra, përkufizimi i limitit të funksionit mund të jepet edhe me anë të kushtit të nevojshëm dhe të
mjaftueshëm të kësaj teoreme. Ky përkufizim quhet përkufizimi Haine i limitit të funksionit,
ose përkufizimi i limitit të funksionit me anë të vargjeve.
Funksioni f : ( X, d) → ( X 0 , d0 ) thuhet se është vazhdueshëm në një pikë x0 ∈ X, në qoftë
se ka vend pohimi
(∀ε > 0)(∃δε > 0)(∀ x ∈ X )[d( x, x0 ) < δε ⇒ d0 ( f ( x ), f ( x0 )) < ε]
i cili është ekuivalent me pohimin
(∀ B( f ( x0 ), ε))(∃ B( x0 , δ))[ f ( B( x0 , δ)) ⊂ B( f ( x0 ), ε)]
ose me pohimin
(∀ B( f ( x0 ), ε))(∃ B( x0 , δ))[ B( x0 , δ) ⊂ f −1 ( B( f ( x0 ), ε))].
Në përkufizimin e vazhdueshmërisë pika x0 ∈ X mund të jetë pikë limite ose pikë e izoluar në
X. Meqenëse funksioni f është i vazhdueshëm në çdo pikë të izoluar në X, mjafton të studjohet
71
vazhdueshmëria e funksionit f vetëm në pikat limite të hapësirës metrike X. Që funksioni të jetë i
vazhdueshëm në pikën limite x0 ∈ X duhet dhe mjafton që të ketë limit në pikën x0 dhe
lim f ( x ) = f ( x0 ).
x → x0
Funksioni f thuhet se është i vazhdueshëm në bashkësinë X, në qoftë se është i vazhdueshëm
në çdo pikë x ∈ X. Dy teoremat e mëposhtme janë karakterizimet standarte përkatësisht ”lokale”
dhe ”globale” të vazhdueshmërisë së funksioneve në hapësirat metrike. Për lexuesit e interesuar në
vërtetimin e tyre referohet teksti ”Topologjia e Hapësirave Metrike”.
Teorema 4.2. Le të jetë dhënë funksioni f : ( X, d) → ( X 0 , d0 ) dhe pika x0 ∈ X. Atëherë,

(i) f është i vazhdueshëm në pikën x0 ;
(ii) për çdo varg ( xn ) ⊂ X që konvergjon në pikën x0 , vargu korrespondues i vlerave të
funksionit ( f ( xn )) konvergjon në pikën f ( x0 ).
Teorema 4.3. Kusht i nevojshëm dhe i mjaftueshëm që një funksion f : ( X, d) → ( X 0 , d0 ) të
jetë i vazhdueshëm në X është që, për çdo bashkësi të hapur G 0 ∈ τd0 , të kemi që f −1 ( G 0 ) ∈ τd .
Në vijim, shqyrtohet limiti dhe vazhdueshmëria ”lokale” dhe ”globale” e një funksioni f :
( X, τ ) → ( X 0 , τ 0 ) me fillim në hapësirën topologjike ( X, τ ) dhe fund në hapësirën topologjike
( X 0 , τ 0 ). Qartësisht, vetitë themelore dhe konceptet e limitit dhe vazhdueshmërisë së funksioneve
me fillim dhe fund në hapësira metrike janë raste të veçanta i vetitë themelore dhe koncepteve
përkatëse në hapësirat topologjike.
72
4.1. Limiti i funksionit në hapësira topologjike
Le të jenë dhënë hapësirat topologjike ( X, τ ) dhe ( X 0 , τ 0 ), funksioni f : X → X 0 dhe një pikë
limite x0 ∈ X. Funksioni f thuhet se ka limit pikën l 0 ∈ X 0 , kur x → x0 , gjë që shënohet
simbolikisht
lim f ( x ) = l 0 ose f ( x ) −→ l 0 ,
x → x0 x → x0
në qoftë se ka vend pohimi
(∀V 0 ∈ V 0 (l 0 ))(∃V ∈ V ( x0 ))(∀ x ∈ X )[ x ∈ V \ { x0 } ⇒ f ( x ) ∈ V 0 ],
ku V 0 (l 0 ) është familja e fqinjësive të pikës l 0 ∈ X 0 , ndërsa V ( x0 ) është familja e fqinjësive të
pikës x0 ∈ X.
Shembulli 4.4. Le të jenë dhënë dy pika të ndryshme x0 dhe x1 në bashkësin X, topologjia τx0 e
pikës fikse x0 dhe topologji diskrete τ në X. Në qoftë se shqyrtojmë funksionin

 x x 6 = x0 , x 6 = x1
f : ( X, τx0 ) → ( X, τ ), f (x) = x x = x0
 1
x0 x = x1
atëherë f nuk ka limit kur x → x1 , por ka limit pikën x1 kur x → x0 .♦
Në qoftë se B 0 (l 0 ) dhe B( x0 ) janë përkatësisht baza fqinjësish të pikave l 0 ∈ X 0 dhe x0 ∈ X,
atëherë ka vend teorema e mëposhtme:
Teorema 4.5. Kusht i nevojshëm dhe i mjaftueshëm që funksioni f : X → X 0 të ketë limit pikën
l 0 ∈ X 0 , kur x → x0 , është që të ketë vend pohimi
(∀ B0 ∈ B 0 (l 0 ))(∃ B ∈ B( x0 ))(∀ x ∈ X )[ x ∈ B \ { x0 } ⇒ f ( x ) ∈ B0 ].
Teorema e mëposhtme karakterizon përkufizimin e limitit të funksionit me anë të konvergjencës
së rrjetave.
Teorema 4.6. Pohimet e mëposhtme janë ekuivalente:
(i) f ( x ) −→ l 0 ;
x → x0
(ii) për çdo rrjet ( xα )α∈A ⊂ X \ { x0 } që konvergjon në pikën x0 ∈ X, rrjeta korresponduese e
vlerave të funksionit ( f ( xα ))α∈A konvergjon në pikën l 0 ∈ X 0 .
Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë që f ( x ) −→ l 0 dhe le të jetë dhënë rrjeta çfarëdo ( xα )α∈A ⊂
x → x0
X \ { x0 } që konvergjon në pikën x0 ∈ X. Të provojmë që rrjeta korresponduese ( f ( xα ))α∈A
konvergjon në pikën l 0 ∈ X 0 .
73
Le të jetë dhënë fqinjësia çfarëdo V 0 ∈ V 0 (l 0 ). Atëherë, gjendet fqinjësia V ∈ V ( x0 ), e tillë që
ka vend implikimi
x ∈ V \ { x0 } ⇒ f ( x ) ∈ V 0 . (4.1)
Meqenëse rrjeta ( xα )α∈A ⊂ X \ { x0 } konvergjon në pikën x0 ∈ X, për fqinjësin V, gjendet
indeksi αV ∈ A, i tillë që
α ≥ αV ⇒ xα ∈ V.
Rezultati i fundit, së bashku me (4.1), prodhon
α ≥ αV ⇒ f ( x α ) ∈ V 0 .
Meqenëse V 0 është çfarëdo, kjo do të thotë që rrjeta ( f ( xα )) konvergjon në pikën l 0 .
(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë që f nuk ka limit l 0 , kur x → x0 . Të provojmë se kjo implikon që nuk ka
vend (ii ).
Meqenëse f nuk ka limit l 0 , kur x → x0 , rrjedh që ka vend pohimi
(∃V00 ∈ V 0 (l 0 ))(∀V ∈ V ( x0 ))(∃ xV ∈ V \ { x0 })[ f ( xV ) 6∈ V00 ].
Përcaktojmë në familjen V ( x0 ) renditjen e pjesshme si më poshtë
V1 V2 ⇔ V1 ⊃ V2 ;
V ( x0 ) është e filtruar nga sipër në lidhje me ””. Si rrjedhim, ( xV )V ∈V (x0 ) është një rrjet me terma
nga X. Për më tepër kjo rrjet konvergjon në pikën x0 . Por, rrjeta korresponduese ( f ( xV ))V ∈V (x0 )
nuk konvergjon në pikën l 0 , sepse f ( xV ) 6∈ V00 për çdo V ∈ V ( x0 ). Kjo do të thotë që nuk ka vend
(ii ) dhe vërtetimi përfundon.♦
Teorema 4.7. Në qoftë se hapësirat topologjike X dhe X 0 plotësojnë (a.I.n), atëherë pohimet e
(i) f ( x ) −→ l 0 ;
x → x0
(ii) për çdo varg ( xn ) ⊂ X \ { x0 } që konvergjon në pikën x0 ∈ X, vargu korrespondues i
vlerave të funksionit ( f ( xn )) konvergjon në pikën l 0 ∈ X 0 .
Vërtetim. Në saje të Teoremës 4.6 ka vend implikimi (i ) ⇒ (ii ).
(ii ) ⇒ (i ) Meqenëse X dhe X 0 plotësojnë (a.I.n), gjenden një bazë fqinjësish e numërueshme
B( x0 ) për pikën x0 ∈ X dhe një bazë fqinjësish e numërueshme B 0 (l 0 ) për pikën l 0 ∈ X 0 . Pra,
B( x0 ) = { Bn ∈ V ( x0 ) : n ∈ N} dhe B 0 (l 0 ) = { Bn0 ∈ V 0 (l 0 ) : n ∈ N}
Për më tepër bazat e fqinjësive B( x0 ) dhe B 0 (l 0 ) mund të zgjidhen zbitëse, domethënë, Bn ⊃ Bn+1
dhe Bn0 ⊃ Bn0 +1 për çdo n ∈ N. Supozojmë që f nuk ka limit l 0 , kur x → x0 . Të provojmë se kjo
implikon që nuk ka vend (ii ). Meqenëse f nuk ka limit l 0 , kur x → x0 , kemi që
(∃ Bn0 0 ∈ B 0 (l 0 ))(∀ Bn ∈ B( x0 ))(∃ xn ∈ Bn \ { x0 })[ f ( xn ) 6∈ Bn0 0 ].
Si rrjedhim, vargu ( xn ) është konvergjent në pikën x0 por, vargu korresponduese ( f ( xn )) nuk
konvergjon në pikën l 0 , sepse f ( xn ) 6∈ Bn0 0 për çdo n ∈ N. Kjo do të thotë që nuk ka vend (ii )
74
4.2. Vazhdueshmëria e funksionit në hapësira topologjike
Le të jenë dhënë hapësirat topologjike ( X, τ ) dhe ( X 0 , τ 0 ), funksioni f : X → X 0 dhe një pikë
çfarëdo x0 ∈ X. Funksioni f quhet funksion i vazhdueshëm në pikën x0 , në qoftë se ka vend
pohimi
(∀V 0 ∈ V 0 ( f ( x0 )))(∃V ∈ V ( x0 ))(∀ x ∈ X )[ x ∈ V ⇒ f ( x ) ∈ V 0 ].
Shembulli 4.8. Ω është bashkësia e ordinalëve të numërueshëm dhe Ω∗ = Ω ∪ {ω1 }, ku ω1
është ordinali i parë i panumërueshëm. Shqyrtojmë funksionin

ω ω 6 = ω1
f : (Ω∗ , τR ) → (Ω∗ , τR ), f (ω ) =
ω0 ω = ω1
ku τR është topologjia e renditjes në Ω∗ . Funksioni f nuk ka limit kur ω → ω1 . Ndërsa, për çdo
ω 6= ω1 funksioni f është i vazhdueshëm në ω.♦
Teorema e mëposhtme provohet menjëherë me anë të përkufizimit.
(i) f i vazhdueshëm në pikën x0 ;
(ii) (∀V 0 ∈ V 0 [ f ( x0 )])(∃V ∈ V ( x0 ))[ f (V ) ⊂ V 0 ];
(iii) (∀V 0 ∈ V 0 [ f ( x0 )])(∃V ∈ V ( x0 ))[V ⊂ f −1 (V 0 )].
Në qoftë se B 0 ( f ( x0 )) dhe B( x0 ) janë përkatësisht baza fqinjësish të pikave f ( x0 ) ∈ X 0 dhe
x0 ∈ X, atëherë ka vend teorema e mëposhtme:
Teorema 4.10. Kusht i nevojshëm dhe i mjaftueshëm që f të jetë i vazhdueshëm në pikën x0
është që të ketë vend pohimi
(∀ B0 ∈ B 0 ( f ( x0 )))(∃ B ∈ B( x0 ))(∀ x ∈ X )[ x ∈ B ⇒ f ( x ) ∈ B0 ].
Dy teoremat e mëposhtme janë karakterizimet standarte ”lokale” të vazhdueshmërisë së funk-
sioneve në hapësirat topologjike përkatësisht me anë të rrjetave dhe filtrave. Teorema e mëposhtme
provohet me anë të Teoremës 4.6.
(i) f i vazhdueshëm në pikën x0 ∈ X;
(ii) për çdo rrjet ( xα )α∈A ⊂ X që konvergjon në pikën x0 , rrjeta korresponduese e vlerave të
funksionit ( f ( xα ))α∈A konvergjon në pikën f ( x0 ) ∈ X 0 .
0
Lema 4.12. Në qoftë se familja F ⊂ 2X është filtër, atëherë B 0 = { f ( F ) ∈ 2X : F ∈ F } është
bazë filtri në X 0 .
(Filtri F 0 që prodhohet me anë të B 0 quhet filtri imazh i F dhe shënohet F 0 = f (F )).
75
Teorema 4.13. Le të jenë dhënë hapësirat topologjike ( X, τ ), ( X 0 , τ 0 ) dhe funksioni f : X → X 0 .
(i) f i vazhdueshëm në pikën x0 ∈ X;
(ii) për çdo filtër F ⊂ 2X ka vend implikimi
F → x0 ⇒ f (F ) → f ( x0 ).
Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë se f i vazhdueshëm në pikën x0 ∈ X dhe le të jetë dhënë
filtri F ⊂ 2X , i tillë që F → x0 . Atëherë, për çdo V 0 ∈ V 0 ( f ( x0 )) kemi që f −1 (V 0 ) ∈ V ( x0 )
dhe F ⊃ V ( x0 ). Pra, f −1 (V 0 ) ∈ F për çdo V 0 ∈ V 0 ( f ( x0 )) dhe, meqenëse, f ( f −1 (V 0 )) ⊂ V 0 ,
rrjedh që f (F ) ⊃ V 0 ( f ( x0 )). Kjo do të thotë që f (F ) → f ( x0 ).
(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë se ka vend (ii ) dhe le të jetë dhënë rrjeta T që konvergjon në pikën x0 .
Atëherë, filtri derivat
FT = { F ∈ 2X : T konvergjon në bashkësinë F }
konvergjon në x0 . Si rrjedhim, f (F T ) → f ( x0 ) dhe, meqenëse, rrjeta f ◦ T konvergjon në F 0 për

çdo F 0 ∈ f (F T ), rrjedh që rrjeta f ◦ T konvergjon në f ( x0 ). Prej këtej, në saje të Teoremës 4.11
përftojmë që f i vazhdueshëm në pikën x0 ∈ X dhe vërtetimi përfundon.♦
Le të provojmë tani karakterizimin global të vazhdueshmërisë në hapësirat topologjike me anë
të bashkësive të hapura.
(i) f i vazhdueshëm në X;
(ii) për çdo bashkësi të hapur G 0 ∈ τ 0 kemi që f −1 ( G 0 ) ∈ τ.
Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë se f është një funksion i vazhdueshëm në X dhe le të jetë
G0 një bashkësi e hapur çfarëdo në X 0 . Të provojmë që f −1 ( G 0 ) është një bashkësi e hapur në
X. Për këtë qëllim, shqyrtojmë një pikë çfarëdo x0 ∈ f −1 ( G 0 ). Meqenëse f ( x0 ) është një pikë e
bashkësisë së hapur G 0 , gjendet fqinjësia V 0 ∈ V 0 ( f ( x0 )), e tillë që
f ( x0 ) ∈ V 0 ⊂ G 0 .
Prej këtej, në sajë të faktit që f është i vazhdueshëm në pikën x0 , për fqinjësin V 0 , gjendet fqinjësia
V ∈ V ( x0 ), e tillë që
x 0 ∈ V ⊂ f −1 ( V 0 ),
dhe, meqenëse, f −1 (V 0 ) ⊂ f −1 ( G 0 ), përftojmë
x 0 ∈ V ⊂ f −1 ( G 0 ).
76
Si përfundim, meqenëse pika x0 është çfarëdo, f −1 ( G 0 ) përmban çdo pikë të sajën së bashku me
një fqinjësi të asaj pike. Kjo do të thotë që f −1 ( G 0 ) është bashkësi e hapur në X.
(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë që ka vend (ii ) dhe të provojmë se f është i vazhdueshëm në X. Për këtë
mjafton të tregojmë se f është i vazhdueshëm në pikën çfarëdo x0 ∈ X.
Le të jetë dhënë fqinjësia çfarëdo e hapur G 0 ∈ V 0 ( f ( x0 )). Atëherë bashkësia f −1 ( G 0 ) është
një bashkësi e hapur në X dhe, meqenëse
x 0 ∈ f −1 ( G 0 ),
gjendet fqinjësia V ∈ V ( x0 ), e tillë që
x 0 ∈ V ⊂ f −1 ( G 0 ).
Meqenëse familja e bashkësive të hapura që përmbajnë pikën f ( x0 ) është një bazë fqinjësish të
asaj pike, rezultati i fundit do të thotë që funksioni f është i vazhdueshëm në pikën x0 , dhe kjo
përfundon vërtetimin.♦
Rrjedhimi 4.15. Supozojmë se β0 është një bazë e topologjisë τ 0 . Atëherë pohimet e mëposhtme
janë ekuivalente:
(ii) për çdo bashkësi të hapur G 0 ∈ β0 kemi që f −1 ( G 0 ) ∈ τ.
Shënojmë me M dhe M0 përkatësisht familjet e të gjitha bashkësive të mbyllura përkatësisht
në hapësirën topologjike X dhe X 0 .
Lema 4.16. Pohimet e mëposhtme janë ekuivalente:
(i) Për çdo bashkësi të hapur G 0 ∈ τ, kemi që f −1 ( G 0 ) ∈ τ;
(ii) Për çdo bashkësi të mbyllur F 0 ∈ M0 , kemi që f −1 ( F 0 ) ∈ M.
Vërtetim. Në sajë të përkufizimit të bashkësive të hapura dhe të mbyllura, me anë të barazimit
0
f − 1 ( X 0 \ W 0 ) = X \ f − 1 (W 0 ) (W 0 ∈ 2 X ) ,
provohet pa vështirësi që (i ) ⇔ (ii ).♦

Duke u bazuar tek Teorema 4.14 dhe Lema 4.16, përftohet karakterizimi ”global” i vazh-
dueshmërisë me anë të bashkësive të mbyllura.
(ii) për çdo bashkësi të mbyllur F 0 ∈ M0 , kemi që f −1 ( F 0 ) ∈ M.
77
Teorema 4.18. Le të jenë dhënë hapësirat topologjike ( X, τX ), (Y, τY ) dhe ( Z, τZ ). Në qoftë se
funksionet f : X → Y dhe G : Y → Z janë të vazhdueshëm, atëherë g ◦ f është i vazhdueshëm
në X.
Vërtetim. Në saje të Teoremës 4.14 kanë vend implikimet
G ∈ τZ dhe g është i vazhdueshëm në Y

⇒ g−1 ( G ) ∈ τY dhe f është i vazhdueshëm në X
⇒ f −1 [ g−1 ( G )] ∈ τX dhe f −1 [ g−1 ( G )] = ( g ◦ f )−1 ( G )
⇒( g ◦ f )−1 ( G ) ∈ τX .
Si rrjedhim, ( g ◦ f ) është i vazhdueshëm në X dhe vërtetimi përfundon.♦
78
4.3. Gjysmëvazhdueshmëria
Në këtë seksion trajtohet gjysmëvazhdueshmëria e funksioneve univoke dhe e funksioneve bashkësi
në kontekstin e hapësirave topologjike.
4.3.1. Gjysmëvazhdueshmëria e funksioneve univok

Le të jetë dhënë hapësira topologjike X, pika x0 ∈ X dhe funksioni f : X → R. Funksioni f
quhet funksion gjysmë i vazhdueshëm nga poshtë në pikën x0 , në qoftë se ka vend pohimi
(∀ε > 0)(∃Vε ∈ V ( x0 ))(∀ x ∈ X )[ x ∈ Vε ⇒ f ( x0 ) − ε < f ( x )];
f quhet funksion gjysmë i vazhdueshëm nga sipër në pikën x0 , në qoftë se ka vend pohimi
(∀ε > 0)(∃Vε ∈ V ( x0 ))(∀ x ∈ X )[ x ∈ Vε ⇒ f ( x ) < f ( x0 ) + ε].
Themi që f është gjysmë i vazhdueshëm nga poshtë (sipër) në X, në qoftë se f është gjysmë i
vazhdueshëm nga poshtë (sipër) në çdo pikë x ∈ X.
Teorema 4.19. Le të jetë dhënë hapësira topologjike X dhe funksioni f : X → R. Atëherë
(i) f është gjysmë i vazhdueshëm nga poshtë në X;
(ii) (∀r ∈ R)[ f −1 (r, +∞) ∈ τ ].

Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë se f është gjysmë i vazhdueshëm nga poshtë në X dhe le të
jetë dhënë numri real çfarëdo r ∈ R. Të provojmë që f −1 (r, +∞) është bashkësi e hapur. Mjafton
të provojmë që për një pikë çfarëdo x0 ∈ f −1 (r, +∞) gjendet V0 ∈ V ( x0 ) e tillë që
x0 ∈ V0 ⊂ f −1 (r, +∞).
Ekzistenca e fqinjësis V0 ∈ V ( x0 ) garantohet nga përkufizimi i gjysmëvazhdueshmërisë nga

poshtë në pikën x0 .
(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë se ka vend (ii ). Të provojmë që f është i vazhdueshëm në pikën çfarëdo
x0 ∈ X. Për ε > 0 kemi që f −1 ( f ( x0 ) − ε, +∞) është bashkësi e hapur në X dhe, meqenëse,
x0 ∈ f −1 ( f ( x0 ) − ε, +∞) gjendet Vε ∈ V ( x0 ) e tillë që
x0 ∈ Vε ⊂ f −1 ( f ( x0 ) − ε, +∞).
Si rrjedhim,
x ∈ Vε ⇒ f ( x0 ) − ε < f ( x ).
Kjo do të thotë që f është gjysmë i vazhdueshëm nga poshtë në pikën x0 . Meqenëse pika x0 është
çfarëdo rrjedh që f është gjysmë i vazhdueshëm nga poshtë në çdo pikë x ∈ X dhe vërtetimi
përfundon.♦
Në të njëjtën mënyrë provohet teorema e mëposhtme:
79
(i) f është gjysmë i vazhdueshëm nga sipër në X;
(ii) (∀r ∈ R)[ f −1 (−∞, r ) ∈ τ ].
(i) f është i vazhdueshëm në pikën x0 ∈ X;
(ii) f është gjysmë i vazhdueshëm nga sipër dhe poshtë në pikën x0 .
Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë se f është i vazhdueshëm në pikën x0 ∈ X. Atëherë, për

ε > 0 gjendet Vε ∈ V ( x0 ) e tillë që për çdo x ∈ X kemi që
x ∈ Vε ⇒ f ( x0 ) − ε < f ( x ) < f ( x0 ) + ε.
Kjo do të thotë që f është gjysmë i vazhdueshëm nga sipër dhe poshtë në pikën x0 .
(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë se ka vend (ii ). Atëherë, për ε > 0 gjenden Vs , Vp ∈ V ( x0 ) të tilla që
për çdo x ∈ X kemi që
x ∈ Vs ⇒ f ( x ) < f ( x0 ) + ε dhe x ∈ Vp ⇒ f ( x0 ) − ε < f ( x ).
Si rrjedhim, për Vε = Vs ∩ Vp kemi që Vε ∈ V ( x0 ) dhe
x ∈ Vε ⇒ f ( x0 ) − ε < f ( x ) < f ( x0 ) + ε.
Kjo do të thotë që f është i vazhdueshëm në x0 dhe vërtetimi përfundon.♦
4.3.2. Gjysmëvazhdueshmëria e funksioneve bashkësi

Le të jenë dhënë hapësirat topologjike ( X, τX ) dhe (Y, τY ). Një funksion f : X → 2Y thuhet se
është funksion bashkësi, në qoftë se f ( x ) 6= ∅ për çdo x ∈ X.
Le të jenë dhënë funksioni bashkësi f : X → 2Y dhe bashkësia B ∈ 2Y . Përcaktojmë familjet:
V − ( B) = { G ∈ τY : G ⊃ B} dhe V− ( B) = { G ∈ τY : G ∩ B 6= ∅}
dhe japim emërtimet:
• invers i sipërm i bashkësisë B me anë të f quhet bashkësia
f − ( B ) = { x ∈ X : f ( x ) ⊂ B }.
80
• invers i poshtëm i bashkësisë B me anë të f quhet bashkësia
f − ( B ) = { x ∈ X : f ( x ) ∩ B 6 = ∅ }.
Funksioni bashkësi f : X → 2Y thuhet se është gjysmë i vazhdueshëm nga sipër në pikën
x0 ∈ X, në qoftë se ka vend pohimi
(∀ G ∈ V − [ f ( x0 )])(∃U ∈ V ( x0 ))[ x ∈ U ⇒ f ( x ) ⊂ G ],
ose
(∀ G ∈ V − [ f ( x0 )])(∃U ∈ V ( x0 ))[U ⊂ f − ( G )].
Funksioni bashkësi f thuhet se është gjysmë i vazhdueshëm nga poshtë në pikën x0 , në qoftë
se ka vend pohimi
(∀ G ∈ V− [ f ( x0 )])(∃U ∈ V ( x0 ))[ x ∈ U ⇒ f ( x ) ∩ G 6= ∅],
ose pohimi ekuivalent
(∀ G ∈ V− [ f ( x0 )])(∃U ∈ V ( x0 ))[U ⊂ f − ( G )].
Funksioni bashkësi f thuhet se është i vazhdueshëm në pikën x0 ∈ X, në qoftë se f është gjysmë
i vazhdueshëm nga sipër dhe nga poshtë në pikën x0 . Në qoftë se f : X → 2Y është gjysmë
i vazhdueshëm nga sipër (poshtë) në çdo pikë të x ∈ X, atëherë themi që f është gjysmë i
vazhdueshëm nga sipër (poshtë) në X.
Shembujt e mëposhtëm tregojnë dallimin ndërmjet gjysmëvazhdueshëmrisë nga sipër dhe nga
poshtë në një pikë për një funksion bashkësi.
Shembulli 4.22. Le të jetë dhënë funksioni bashkësi f : R → 2R që përcaktohet si më poshtë
[1, 4] x = 0

f (x) =
[2, 3] x 6= 0
(i ) Funksioni f është gjysmë i vazhdueshëm nga sipër në pikën x0 = 0. Për të provuar këtë
shqyrtojmë një bashkësi të hapur çfarëdo G ∈ V − [ f (0)]. Atëherë,
G ⊃ f (0) = [1, 4].
Për ndonjë fqinjësi U ∈ V (0) kanë vend implikimet
x ∈ U ⇒ x = 0 ose x 6= 0
⇒ f ( x ) = [1, 4] ose f ( x ) = [2, 3]
⇒ f ( x ) ⊂ [1, 4]
⇒ f ( x ) ⊂ G.
81
Meqenëse G është çfarëdo, rezultati i fundit do të thotë që f është gjysmë i vazhdueshëm nga sipër
në pikën 0.
(ii ) Funksioni f nuk është gjysmë i vazhdueshëm nga poshtë në pikën x0 = 0. Me të vërtetë,
për bashkësin e hapur
G = (3, +∞) ∈ V− [ f (0)],
dhe për çdo U ∈ V (0) nuk ka vend implikimi
x ∈ U ⇒ f ( x ) ∩ G 6= ∅,
sepse
x ∈ U \ {0} ⇒ f ( x ) ∩ G = [2, 3] ∩ (3, +∞) = ∅.♦
Shembulli 4.23. Le të jetë dhënë funksioni bashkësi f : R → 2R që përcaktohet si më poshtë
[1, 4] x < 0

f (x) =
[2, 3] x ≥ 0
(i ) Funksioni f është gjysmë i vazhdueshëm nga poshtë në pikën x0 = 0. Për të provuar këtë
shqyrtojmë një bashkësi të hapur çfarëdo G ∈ V− [ f (0)]. Pra,
G ∩ [2, 3] = G ∩ f (0) 6= ∅.
Për ndonjë fqinjësi U ∈ V (0) kanë vend implikimet
x ∈ U ⇒ x < 0 ose x ≥ 0
⇒ f ( x ) = [1, 4] ose f ( x ) = [2, 3]
⇒ f ( x ) ⊃ [2, 3] dhe [2, 3] ∩ G 6= ∅
⇒ f ( x ) ∩ G 6= ∅.
Meqenëse G është çfarëdo, rezultati i fundit do të thotë që f është gjysmë i vazhdueshëm nga
poshtë në pikën 0.
(ii ) Funksioni f nuk është gjysmë i vazhdueshëm nga sipër në pikën x0 = 0. Me të vërtetë, për
bashkësin e hapur
G = (1.5, +∞) ∈ V − [ f (0)],
dhe për çdo U ∈ V (0) nuk ka vend implikimi
x ∈ U ⇒ f ( x ) ⊂ G,
sepse
x ∈ U \ [0, +∞) ⇒ f ( x ) = [1, 4] 6⊂ (1.5, +∞).♦
Në teoremën e mëposhtme paraqiten karakterizime të plota të gjysmëvazhdueshmërisë nga
sipër për një funksion bashkësi.
82
Teorema 4.24. Le të jenë dhënë hapësirat topologjike X, Y dhe funksioni bashkësi f : X → 2Y .
(i) f është gjysmë i vazhdueshëm nga sipër në X;
(ii) (∀ G ∈ τY )[ f − ( G ) ∈ τX ];
(iii) (∀ F ∈ MY )[ f − ( F ) ∈ M X ].
Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë që f është gjysmë i vazhdueshëm nga sipër në X dhe le të
jetë dhënë një bashkësi e hapur çfarëdo G ∈ τY . Në sajë të implikimeve
x0 ∈ f − ( G ) = { x ∈ X : f ( x ) ⊂ G } ⇒ f ( x0 ) ⊂ G
⇒ G ∈ V − [ f ( x0 )]
⇒ (∃U ∈ V ( x0 ))[U ⊂ f − ( G )],
rrjedh që f − ( G ) është fqinjësi e pikës x0 ∈ f − ( G ). Pra, f − ( G ) është një bashkësi e hapur në X.
(ii ) ⇒ (iii ) Supozojmë se ka vend (ii ) dhe le të jetë dhënë bashkësia e mbyllur çfarëdo F ∈ MY .
Meqenëse,
x ∈ f − (Y \ F ) ⇔ f ( x ) ⊂ Y \ F ⇔ f ( x ) ∩ F = ∅
⇔ x 6 ∈ f − ( F ) ⇔ x ∈ X \ f − ( F ),
rrjedh që ka vend barazimi

f − (Y \ F ) = X \ f − ( F ) .
Prej këtëj, meqenëse Y \ F është një bashkësi e hapur, rrjedh që X \ f − ( F ) është bashkësi e hapur.
Pra, f − ( F ) është bashkësi e mbyllur në X.
(iii ) ⇒ (ii ) Supozojmë që ka vend (iii ) dhe le të jetë dhënë bashkësia e hapur çfarëdo G ∈ τY .
Meqenëse,
x ∈ f − (Y \ G ) ⇔ f ( x ) ∩ (Y \ G ) 6 = ∅ ⇔ f ( x ) 6 ⊂ G
⇔ x 6 ∈ f − ( G ) ⇔ x ∈ X \ f − ( G ),
rrjedh që ka vend barazimi

f − (Y \ G ) = X \ f − ( G ) .
Prej këtej, meqenëse Y \ G është një bashkësi e mbyllur rrjedh që X \ f − ( G ) është bashkësi e
mbyllur. Pra, f − ( G ) është bashkësi e hapur në X.
(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë se ka vend (ii ) dhe le të jetë dhënë pika çfarëdo x0 ∈ X. Të provojmë që
f është gjysmë i vazhdueshëm nga sipër në x0 . Për këtë qëllim shqyrtojmë një bashkësi të hapur
çfarëdo G ∈ V − [ f ( x0 )]. Atëherë, në sajë të (ii ), bashkësia U = f − ( G ) është një bashkësi e
hapur dhe, meqenëse, x0 ∈ U rrjedh që U është një fqinjësi e pikës x0 . Pra, ka vend pohimi
( G ∈ V − [ f ( x0 )])(∃U ∈ V ( x0 ))[U = f − ( G )].
83
Meqenëse G është çfarëdo, pohimi i fundit prodhon që f është gjysmë i vazhdueshëm nga sipër në
x0 . Prej këtej, meqenëse x0 është një pikë çfarëdo nga X rrjedh që f është gjysmë i vazhdueshëm
nga sipër në çdo x ∈ X dhe vërtetimi përfundon.♦
Në mënyrë të ngjashme provohet teorema e mëposhtme:
Teorema 4.25. Le të jenë dhënë hapësirat topologjike X, Y dhe funksioni bashkësi f : X → 2Y .
(i) f është gjysmë i vazhdueshëm nga poshtë në X;
(ii) (∀ G ∈ τY )[ f − ( G ) ∈ τX ];
(iii) (∀ F ∈ MY )[ f − ( F ) ∈ M X ].
4.4. Homeomorfizmi
Le të jenë dhënë dy hapësira topologjike ( X, τ ) dhe ( X 0 , τ 0 ). Hapësira topologjike ( X, τ ) quhet
homeomorfe me hapësirën ( X 0 , τ 0 ), në qoftë se gjendet një funksion f : X → X 0 , i tillë që
(i) f është bijektiv;
(ii) f është i vazhdueshëm në X;
(iii) f −1 është i vazhdueshëm në X 0 .
Funksioni f quhet një homeomorfizëm i X në X 0 . Në qoftë se ( X, τ ) është homeomorfe me

( X 0 , τ 0 ), atëherë shënojmë
( X, τ ) ∼
= ( X 0 , τ 0 ).
Teorema e mëposhtme prezanton vetitë themelore të homeomorfizmit ndërmjet hapësirave
topologjike.
Teorema 4.26. Për çdo tri hapësira topologjike ( X, τ ), ( X 0 , τ 0 ) dhe ( X 00 , τ 00 ), kanë vend pohimet
e mëposhtme:
(i) X ∼
= X;
(ii) X ∼
= X0 ⇒ X0 ∼
= X;
(iii) X ∼
= X 0 dhe X 0 ∼
= X 00 ⇒ X ∼
= X 00 .
Thuhet se një veti topologjike është një invariante topologjike, në qoftë se kjo veti ”ruhet” nga
një hapësirë topologjike X tek një hapësirë tjetër topologjike X 0 që është homeomorfe me X. Për
shembull, kompaktësia dhe lidhshmëria janë invariante topologjike. Përveç këtyre, vetitë (a.I.n),
(a.II.n) dhe T1 − T5 janë invariante topologjike. Formalisht, topologjia është studimi i invarianteve
topologjike.
84
Vërtetimi që dy hapësira topologjike nuk janë homeomorfe zakonisht konsiston në provën që një
invariant topologjik ka vend vetëm në njërën nga hapësirat. Për shembull, hapësirat X = [0, 2] dhe
Y = [0, 5) ∪ (5, 10] të pajisura me gjurmën e topologjisë së zakonshme nuk janë homeomorfe sepse
X është e lidhur ndërsa Y nuk është e lidhur. Më poshtë listohen shembuj hapësirash homeomorfe:
• Çdo segment [ a, b] është i pajisur me gjurmën e topologjisë së zakonshme në R. Çdo dy
hapësira X = [ a, b] dhe X 0 = [ a0 , b0 ] janë homeomorfe.
• Çdo interval ( a, b) është i pajisur me gjurmën e topologjisë së zakonshme në R. Çdo dy
hapësira X = ( a, b) dhe X 0 = ( a0 , b0 ) janë homeomorfe. Në veçanti, X = (0, 1) dhe
X 0 = R janë homeomorfe.
• Që hapësirat topologjike diskrete X dhe X 0 të jenë homeomorfe, duhet dhe mjafton që të
kenë kardinal të njëjtë.
85
4.5. Ekzistenca e funksioneve të vazhdueshme
Le të jetë dhënë hapësira topologjike X. Në këtë seksion tregohet ekzistenca e një funksioni
të vazhdueshëm me fillim në X dhe fund në bashkësinë e numrave real. Idea është që për dy
bashkësi të mbyllura dhe joprerëse A dhe B nga X të konstruktojmë një funksion të vazhdueshëm
f : ( X, τ ) → [0, 1] në mënyrë të tillë që f të marrë vlerat 0 dhe 1 përkatësisht në A dhe B. Me
këtë synim fillohet me dy lema ndihmëse.
Lema 4.27. Le të jenë dhënë bashkësia D ∈ 2R , e tillë që D = [0, +∞) dhe familja ( Ft )t∈ D që
përbëhet nga nënbashkësi të X, të tilla që
(a) t < s ⇒ Ft ⊂ Fs ;
(b)
S
t∈ D Ft = X.
Përcaktojmë funksionin f : X → R me anë të barazimit:
f ( x ) = inf{t ∈ D : x ∈ Ft }.
Atëherë, për çdo numër real s ∈ R, kanë vend barazimet
dhe
[ \
( a) { x ∈ X : f ( x ) < s} = Ft (b) { x ∈ X : f ( x ) ≤ s} = Ft .
t∈ D t∈ D
t<s t>s
f ( x ) < s ⇔ inf{t ∈ D : x ∈ Ft } < s

⇔(∃ts ∈ D )[ts < s dhe x ∈ Fts ] ⇔ x ∈
[
Ft
t∈ D
t<s
rrjedh që ka vend barazimi ( a). Me anë të implikimeve
f ( x ) ≤ s ⇒ f ( x ) = inf{t ∈ D : x ∈ Ft } ≤ s
⇒(∀t ∈ D )[t > s](∃ut ∈ D )[s ≤ ut < t dhe x ∈ Fut ⊂ Ft ]
\
⇒(∀t ∈ D )[t > s ⇒ x ∈ Ft ] ⇒ x ∈ Ft
t∈ D
t>s
dhe
f ( x ) > s ⇒ f ( x ) = inf{t ∈ D : x ∈ Ft } > s
⇒(∃ts ∈ D )[s < ts < f ( x ) dhe x 6∈ Fts ]
\
⇒ x 6∈ Ft
t∈ D
t>s
rrjedh që ka vend gjithashtu barazimi (b) dhe vërtetimi përfundon.♦
86
Lema 4.28. Le të jenë dhënë bashkësia D ∈ 2R , e tillë që D = [0, +∞) dhe familja ( Ft )t∈ D që
përbëhet nga nënbashkësi të hapura në X, të tilla që
(a) t < s ⇒ F t ⊂ Fs ;
(b)
S
t∈ D Ft = X.
Përcaktojmë funksionin f : X → R me anë të barazimit
f ( x ) = inf{t ∈ D : x ∈ Ft }.
Atëherë f është funksion i vazhdueshëm në X.

Vërtetim. Meqenëse familja
{(−∞, s) ∈ 2R : s ∈ R} ∪ {(s, +∞) ∈ 2R : s ∈ R}
është një nënbazë për topologjinë e zakonshme në R, për të provuar që f është i vazhdueshëm në
R mjafton të provojmë { x ∈ X : f ( x ) < s} është bashkësi e hapur dhe { x ∈ X : f ( x ) ≤ s}
është bashkësi e mbyllur për çdo s ∈ R. Në saje të barazimit ( a) në Lemën 4.27 përftojmë që
{ x ∈ X : f ( x ) < s} është bashkësi e hapur në X.
Mbetet të provojmë që { x ∈ X : f ( x ) ≤ s} është bashkësi e mbyllur. Për këtë qëllim mjafton
të provojmë se ka vend barazimi:
\ \
Ft = Ft .
t∈ D t∈ D
(4.2)
t>s t>s
Meqenëse Ft ⊂ F t rrjedh që ka vend përfshirja direkte dhe, meqenëse,

Ft ⇒(∃ts ∈ D )[ts > s dhe x 6∈ Fts ] dhe (∀t ∈ D )[t < ts ⇒ F t ⊂ Fts ]
\
x 6∈
t∈ D
t>s
⇒(∃t ∈ D )[s < t < ts dhe x 6∈ F t ] ⇒ x 6∈

\
Ft
t∈ D
t>s
rrjedh që ka vend gjithashtu përfishrja e anasjellë. Kjo do të thotë që ka vend barazimit (4.2) dhe
Lema 4.29. Bashkësia D = { 2mn ∈ Q : m, n ∈ N} është e dendur në [0, +∞).
Vërtetim. Le të jenë dhënë intervali ( a, b) ⊂ [0, +∞). Atëherë,

1 1
(∃n ∈ N) < b − a ⇒(∃n ∈ N) n < b − a ⇒ (∃n ∈ N) [1 < 2n b − 2n a]
n 2
⇒(∃n ∈ N)(∃m ∈ N) [2n a < m < 2n b]
h m i
⇒(∃n ∈ N)(∃m ∈ N) a < n < b
2
Si rrjedhim, ( a, b) D 6= ∅. Kjo do të thotë që D = [0, +∞) dhe vërtetimi përfundon.♦
T
Tani jemi gati të provojmë teoremën kryesore të këtij seksioni.
87
Teorema 4.30 (Urison). Në qoftë se X është hapësirë topologjike normale dhe A, B janë nënbashkësi
të mbyllura dhe joprerëse të X, atëherë gjendet një funksion f : X → [0, 1], i tillë që f është i
vazhdueshëm në X dhe
f ( A) = 0 dhe f ( B) = 1.
Vërtetim. Le të jetë D = { 2mn ∈ Q : m, n ∈ N}. Për t ∈ D të tillë që t > 1 marrim F (t) = X;
F (1) = X \ B. Meqenëse F (1) është bashkësi e hapur që përmban A, gjendet bashkësia e hapur
F (0), e tillë që
A ⊂ F (0) ⊂ F (0) ⊂ F (1).
Meqenëse F (1) është bashkësi e hapur që përmban bashkësin e mbyllur F (0) gjendet bashkësia e
hapur F (1/2) e tillë që
F (0) ⊂ F (1/2) ⊂ F (1/2) ⊂ F (1) n = 1, k = 0, 21 − 1.
Supozojmë se për numri natyror çfarëdo n dhe k = 0, 1, . . . , 2n kemi përcaktuar bashkësitë e

hapura F 2kn , të tilla që

k k+1
F ⊂F k = 0, 1, . . . , 2n − 1.
2n 2n

Meqenëse F është bashkësi e hapur që përmban bashkësin e mbyllur F
k +1
2n
k
2n gjendet

bashkësia e hapur F 2n+1 e tillë që
2k +1

2k k 2k + 1
F =F ⊂F
2n +1 2n 2n +1

2k + 1 k+1 2k + 2
⊂F ⊂F =F
2n +1 2n 2n +1

Si rrjedhim, për (n + 1) dhe k = 0, 1, . . . , 2n+1 kemi përcaktuar bashkësitë e hapura F k
2n +1
,
të tilla që

k k+1
F ⊂ F k = 0, 1, . . . , 2n+1 − 1.
2n +1 2n +1
Përcaktojmë tani funksionin f : X → R me anë të barazimit
f ( x ) = inf{t ∈ D : x ∈ F (t)}.
Në saje të Lemës 4.2 f është i vazhdueshëm në X. F është zero në A sepse A ⊂ F (t) për çdo
t ∈ D dhe f është 1 në B sepse F (t) ⊂ X \ B për çdo t ≤ 1 dhe F (t) = X për çdo t > 1. Kjo
përfundon vërtetimin.♦
88
Hapësira topologjike X quhet plotësisht e rregullt në qoftë se për çdo x ∈ X dhe për çdo
V ∈ V ( x ) gjendet një funksion i vazhdueshëm f : X → [0, 1], i tillë që f ( x ) = 0 dhe f është i
barabartë me 1 në X \ V. Hapësira topologjike X quhet hapësirë e Tikonovit në qoftë se është
plotësisht e rregullt dhe T1 . Në saje të Lemës Urison, çdo hapësirë T4 dhe T1 është hapësirë Tikonov.
Çdo hapësirë plotësisht e rregullt është T3 , sepse në qoftë se V është një fqinjësi për x dhe f është një
funksion i vazhdueshëm i cili është zero në x dhe 1 në X \ V, atëherë U = {z ∈ X : f (z) < 1/2}
është bashkësi e hapur e tillë që
x ∈ U ⊂ U ⊂ {z ∈ X : f (z) ≤ 1/2} ⊂ V.
89
4.6. Ushtrime
Ushtrimi 4.31. Le të jetë dhënë bashkësia X = { a, b, c, d} dhe topologjia
τ = {∅, X, { a}, {b}, { a, b}, {b, c, d}}.
Shqyrtojmë funksionin f : X → X me graf
{( a, b), (b, d), (c, b), (d, c)}.
(i) Provoni që f nuk është i vazhdueshëm në c.
(ii) Provoni që f nuk është i vazhdueshëm në d.

Ushtrimi 4.32. Le të jetë dhënë hapësira topologjike ( X, τ ) dhe A ∈ 2X . Shënojmë me 1A
funksionin karakteristik të A, pra,
1 në qoftë se x ∈ A

1 A (x) =
0 në qoftë se x 6∈ A,
(i) në qoftë se x ∈ Ao , atëherë 1 A ka limit pikën l = 1 kur y → x.
(ii) në qoftë se x ∈ ( Ac )o , atëherë 1 A ka limit pikën l = 0 kur y → x.
(iii) në qoftë se x ∈ ∂( A), x ∈ A dhe 1 A ka limit l = 0 kur y → x, atëherë x pikë e izoluar
për A.
(iv) në qoftë se x ∈ ∂( A), x ∈ Ac dhe 1 A ka limit l = 1 kur y → x, atëherë x pikë e izoluar
për Ac .
(v) në qoftë se x ∈ ∂( A), atëherë 1 A nuk ka limit 0 < l < 1 kur y → x.
Zgjidhje. (i ) Meqenëse x ∈ Ao gjendet fqinjësia Vx ∈ V ( x ), e tillë që x ∈ Vx ⊂ A. Për ε > 0
të tillë që 0 6∈ (1 − ε, 1 + ε), në qoftë se zgjedhim Vε = Vx , atëherë
y ∈ Vε \ { x } ⇒ 1 A (y) ∈ (1 − ε, 1 + ε).
Në saje të përkufizimit kjo do të thotë që 1 A ka limit l = 1 kur y → x.
(ii ) Meqenëse x ∈ ( Ac )o gjendet fqinjësia Vx ∈ V ( x ), e tillë që x ∈ Vx ⊂ Ac . Për ε > 0 të
tillë që 1 6∈ (−ε, ε), në qoftë se zgjedhim Vε = Vx , atëherë
y ∈ Vε \ { x } ⇒ 1 A (y) ∈ (−ε, ε).
Në saje të përkufizimit kjo do të thotë që 1 A ka limit l = 0 kur y → x.
(iii ) Meqenëse 1 A ka limit l = 0 kur y → x, për ε > 0 të tillë që 1 6∈ (−ε, ε), gjendet
Vε ∈ V ( x ), e tillë që
y ∈ Vε \ { x } ⇒ 1 A (y) ∈ (−ε, ε).
Si rrjedhim, Vε \ { x } ⊂ Ac dhe Vε ∩ A = { x }. ♦
90
Ushtrimi 4.33. Le të jetë dhënë hapësira topologjike ( X, τ ) dhe A ∈ 2X . Shënojmë me 1A
funksionin karakteristik të A.
(i) 1 A është i vazhdueshëm në pikën x ∈ X atëherë dhe vetëm atëherë kur x 6∈ ∂( A).
(ii) Në qoftë se hapësira topologjike X është e tillë që A = X dhe Ac = X, atëherë 1 A dhe 1cA
nuk janë të vazhdueshëm në ndonjë pikë x ∈ X.
Ushtrimi 4.34. Le të jetë dhënë një funksion f : X → X 0 . Atëherë, provoni që pohimet e
(i) f është i vazhdueshëm në X;
(ii) për çdo pikë x0 ∈ X dhe çdo rrjet ( xα )α∈A me terma nga X ka vend implikimi
xα −→ x0 ⇒ f ( xα ) −→ f ( x0 );
(iii) për çdo pikë x0 ∈ X dhe për çdo filtër F ⊂ 2X ka vend implikimi
F → x0 ⇒ f (F ) → f ( x0 );
(iv) për çdo bashkësi të hapur G 0 ∈ τ 0 kemi që f −1 ( G 0 ) ∈ τ;
(v) për çdo bashkësi të mbyllur F 0 ∈ M0 , kemi që f −1 ( F 0 ) ∈ M;
(vi) (∀ A ∈ 2X )[ f ( A) ⊂ f ( A)];
0
(vii) (∀ B0 ∈ 2X )[ f −1 ( B0 ) ⊂ f −1 ( B0 )].
Ushtrimi 4.35. Le të jenë dhënë në R familjet
L∞ = {(−∞, x ] ∈ 2R : x ∈ R} dhe R∞ = {[ x, +∞) ∈ 2R : x ∈ R}.
(i) Provoni që L∞ dhe R∞ janë baza topologjie dhe topologjitë që ato prodhojnë janë përkatësisht:
τL ={(−∞, x ] : x ∈ R} ∪ {(−∞, x ) : x ∈ R} ∪ {∅, R}

τR ={[ x, +∞) : x ∈ R} ∪ {( x, +∞) : x ∈ R} ∪ {∅, R}.
(ii) Funksioni f : (R, τL ) → (R, τL ) është i vazhdueshëm në R atëherë dhe vetëm atëherë kur
f është rritës.
(iii) Funksioni f : (R, τR ) → (R, τR ) është i vazhdueshëm në R atëherë dhe vetëm atëherë kur
f është rritës.
(iv) Funksioni f : (R, τR ) → (R, τL ) është i vazhdueshëm në R atëherë dhe vetëm atëherë kur
f është zbritës.
91
(v) Funksioni f : (R, τL ) → (R, τR ) është i vazhdueshëm në R atëherë dhe vetëm atëherë kur
f është zbritës.
(vi) Funksioni f : (R, τ|·| ) → (R, τL ) është i vazhdueshëm në x0 atëherë dhe vetëm atëherë
kur f ka maksimum lokal në x0 .
(vii) Funksioni f : (R, τ|·| ) → (R, τR ) është i vazhdueshëm në x0 atëherë dhe vetëm atëherë
kur f ka minimum lokal në x0 .
Zgjidhje. (ii ) Supozojmë që f është i vazhdueshëm në R dhe le të jenë dhënë dy numra realë
të tillë që x < x0 . Atëherë, meqenëse f është i vazhdueshëm në x0 , për fqinjësinë (−∞, f ( x0 )] ∈
V ( f ( x0 )) gjendet fqinjësia U0 ∈ V ( x0 ) e tillë që
y ∈ U0 ⇒ f (y) ∈ (−∞, f ( x0 )]
dhe, meqenëse, (−∞, x0 ] ⊂ U0 rrjedh që
y ∈ (−∞, x0 ] ⇒ f (y) ∈ (−∞, f ( x0 )].
Pra,
x < x0 ⇒ f ( x ) ≤ f ( x0 ).
Anasjellas, supozojmë se f është rritës dhe le të jetë dhënë numri real çfarëdo x0 ∈ R dhe
fqinjësia çfarëdo V0 ∈ V ( f ( x0 )). Atëherë, meqenëse (−∞, f ( x0 )] ⊂ V0 dhe
x ∈ (−∞, x0 ] ⇒ x ≤ x0 ⇒ f ( x ) ≤ f ( x0 ) ⇒ f ( x ) ∈ (−∞, f ( x0 )]
⇒ f ( x ) ∈ V0
rrjedh që f është i vazhdueshëm në x0 .♦
Ushtrimi 4.36. Le të jenë dhënë hapësirat topologjike ( X, τ ) dhe ( X 0 , τ 0 ) dhe funksioni bijektiv
f : X → X 0 . Provoni që f të jetë homeomorfizëm duhet dhe mjafton që topologjia τ 0 të jetë më e
pasura ndër topologjitë për të cilat f të jetë i vazhdueshëm në X.
Ushtrimi 4.37. Le të jetë X bashkësia e numrave të plotë dhe X 0 bashkësia e numrave racional
të pajisura të dyja me largesën d të dhënë me anë të barazimit:
d( x, y) = | x − y|.
Provoni që X dhe X 0 nuk janë homeomorfe.
Ushtrimi 4.38. Le të jetë dhënë funksioni f : R+ = [0, +∞) → R, i tillë që
(a) f (0) = 0
(b) x < y ⇒ f ( x ) < f (y)
92
(c) f ( x + y) ≤ f ( x ) + f (y).
(i) Në qoftë se d është largesë në X, atëherë f ◦ d është gjithashtu largesë në X;
(ii) Hapësirat ( X, d) dhe ( X, f ◦ d) janë homeomorfe.
Udhëzim: Provoni që largesat d dhe f ◦ d janë ekuivalente atëherë dhe vetëm atëherë kur f është
i vazhdueshëm në 0 dhe për ε > 0 çfarëdo gjendet δ > 0 e tillë që
f ( x ) < δ ⇒ x < ε.
Ushtrimi 4.39. Le të jetë dhënë hapësira metrike ( X, d). Përcaktojmë funksionin ρ : X × X →
[0, +∞) me anë të barazimit
d( x, y)
ρ( x, y) = .
1 + d( x, y)
(i) ρ është largesë në X;
(ii) Hapësirat ( X, d) dhe ( X, ρ) janë homeomorfe.
Udhëzim: Provoni që funksioni f ( x ) = x

1+ x kënaq konditat e Ushtrimit 4.38.
93
5 Topologjia projektive dhe induktive
Synimi e këtij kapitulli është studimi i dy metodave të ndërtimit të topologjive të reja me anë
të atyre ekzistuese. Këto metoda konsistojnë në konditën që një familje funksionesh të jetë e
vazhdueshme në lidhje me topologjitë e reja.
5.1. Topologjia projektive

5.1.1. Topologjia projektive. Topologjia superior. Nënhapësira.
Le të jenë dhënë bashkësia X, një familje hapësirash topologjike {( Xi , τi ) : i ∈ I} dhe familja
e funksioneve f i : X → Xi , i ∈ I . Shënojmë S = { f i−1 ( Gi ) ∈ 2X : i ∈ I , Gi ∈ τi } dhe me
β shënojmë familjen e të gjitha prerjeve të fundme me elemente nga S. Në saje të Teoremës 2.9
familja β është bazë topologjie. Shënohet me τP topologjia që prodhon β. Kjo topologji quhet
topologji projektive në lidhje me familjen {( Xi , τi , f i ) : i ∈ I}. Për topologjinë projektive ka
vend teorema e mëposhtme:
Teorema 5.1. Për topologjinë projektive τP në lidhje me familjen {( Xi , τi , f i ) : i ∈ I} kanë
vend pohimet e mëposhtme:
(i) τP është topologjia më e vogël ndër topologjitë në X për të cilat çdo funksion f i : ( X, τP ) →
( Xi , τi ) është i vazhdueshëm në X;
(ii) që funksioni g : ( Z, τ ) → ( X, τP ) të jetë i vazhdueshëm në Z, duhet dhe mjafton që çdo
funksion f i ◦ g : ( Z, τ ) → ( Xi , τi ) të jetë i vazhdueshëm në Z.
Vërtetim. (i ) Meqenëse f i−1 ( Gi ) ∈ τP për çdo i ∈ I dhe çdo Gi ∈ τi , në saje të Teoremës 4.14
përftojmë që çdo funksion f i : ( X, τP ) → ( Xi , τi ) është i vazhdueshëm në X.
Le të jetë dhënë tani topologjia T në X e tillë që çdo f i : ( X, T ) → ( Xi , τi ) është i vazhdueshëm
në X. Atëherë,
S ⊂ T ⇒ β ⊂ T ⇒ τP ⊂ T .
Kjo do të thotë që τP është topologjia më e vogël në X sipas të cilës çdo funksion f i është i
vazhdueshëm në X.
(ii ) Supozojmë se funksioni g është i vazhdueshëm në Z. Atëherë, në saje të Teoremës 4.18
përftojmë që çdo funksion f i ◦ g është i vazhdueshëm në Z.
Anasjellas, supozojmë që çdo funksion f i ◦ g është i vazhdueshëm në Z dhe le të jetë dhënë një
bashkësi e hapur çfarëdo G ∈ β. Në saje të Rrjedhimit 4.15 mjafton të provojmë që g−1 ( G ) është
bashkësi e hapur në Z.
94
−1
Meqenëse G ∈ β gjenden Gi1 ∈ τi1 , . . . , Gin ∈ τin , të tilla që G = k =1 f ik ( Gik ). Prej këtej,
Tn
meqenëse
n
g −1 ( G ) = g−1 [ f i−k 1 ( Gik )] dhe g−1 [ f i−k 1 ( Gik )] ∈ τ, k = 1, . . . , n,
\
k =1
rrjedh që g−1 ( G ) ∈ τ dhe vërtetimi përfundon.♦

Shqyrtojmë tani rastin kur (τi )i∈I është një familje topologjish në bashkësinë X dhe id :
X → ( X, τi ) është funksioni identik. Në këtë rast, në saje të Teoremës 5.1 kanë vend pohimet e
mëposhtme:
• τP ≥ τi për çdo i ∈ I ;
• në qoftë se τ është një topologji në X e tillë që τ ≥ τi për çdo i ∈ I , atëherë τP ≤ τ.
Si rrjedhim,
τP = sup τi .
i ∈I
Shqytojmë tani një tip tjetër të topologjisë projektive. Supozojmë se ( X, τ ) është hapësirë
topologjike dhe le të jetë dhënë A ∈ 2X . Shënojmë me τA topologjinë projektive në A në lidhje
me hapësirën topologjike ( X, τ ) dhe funksionin i A : A → ( X, τ ) të tillë që i A ( x ) = x për çdo
x ∈ A. Duke u bazuar në përcaktimin e topologjisë projektive, një bashkësi G A ∈ 2 A është
bashkësi e hapur G A ∈ τA atëherë dhe vetëm atëherë kur gjendet një bashkësi e hapur G ∈ τ e
tillë që G A = G ∩ A. Për këtë arsye, topologjia τA quhet topologjia gjurmë në A e topologjisë
τ. Hapësira topologjike ( A, τA ) quhet nënhapësirë topologjike e hapësirës ( X, τ ).
5.1.2. Topologjia produkt

Në këtë seksion prezantohet topologjia produkt si një tip i rëndësishëm i topologjive projektive.
Le të jetë dhënë një familje hapësirash topologjike {( Xi , τi ) : i ∈ I}. Duke u bazuar në aksiomën
e zgjedhjes përcaktohet prodhimi kartezian:
X= ∏ Xi .
i ∈I
Rikujtojmë që për çdo j ∈ I funksioni
πj : X → Xj , π j (( xi )i∈I ) = x j
është j-projeksioni. Topologjia projektive τP në X në lidhje me familjen {( Xi , τi , πi ) : i ∈ I} quhet

topologji produkt në X; hapësira topologjike ( X, τP ) quhet hapësirë topologjike produkt;
( Xi , τi ) quhet hapësirë topologjike koordinat. Familja
S = {πi−1 ( Gi ) ∈ 2X : i ∈ I , Gi ∈ τi }
95
është një nënbazë për topologjinë produkt τP . Ndërsa familja
 
\ 
β= π−j
1
( G j ) ∈ 2 X
: J ⊂ I është nënbashkësi e fundme, G j ∈ τj , j ∈ J
j∈J
 
është një bazë e topologjisë produkt që prodhohet me anë të nënbazës S. Teorema e mëposhtme
përftohet menjëherë me anë të Teoremës 5.1.
Teorema 5.2. Për topologjinë produkt τP në lidhje me familjen {( Xi , τi , πi ) : i ∈ I} kanë vend
(i) τP është topologjia më e vogël ndër topologjitë në X për të cilat çdo projeksion πi : ( X, τP ) →
( Xi , τi ) është i vazhdueshëm në X;
(ii) që funksioni g : ( Z, τ ) → ( X, τP ) të jetë i vazhdueshëm në Z, duhet dhe mjafton që çdo
funksion πi ◦ g : ( Z, τ ) → ( Xi , τi ) të jetë i vazhdueshëm në Z.
Një funksion f : ( X, τ ) → ( X 0 , τ 0 ) quhet funksion i hapur, në qoftë se ka vend pohimi:
(∀ G ∈ τ )[ f ( G ) ∈ τ 0 ].
Teorema 5.3. Le të jetë dhënë i0 ∈ I . Atëherë projeksioni πi0 : X = ∏i∈I Xi → Xi0 është
funksion i hapur.
Vërtetim. Mjafton të provojmë që për një bashkësi të hapur G ∈ β kemi që πi0 ( G ) ∈ τi0 .
Meqenëse G ∈ β, atëherë gjendet një nënbashkësi e fundme J ⊂ I dhe Gj ∈ τj për çdo j ∈ J ,
të tilla që
π− 1
\
G= j ( G j ).
j∈J
Meqenëse,
i0 ∈ J ⇒πi0 ( G ) = Gi0 ∈ τi0

i0 6∈ J ⇒πi0 ( G ) = Xi0 ∈ τi0
rrjedh që πi0 ( G ) është bashkësi e hapur në Xi0 dhe vërtetimi përfundon.♦
Nuk ka vend pohimi që në qoftë se F ∈ 2X është bashkësi e mbyllur në X, atëherë π j ( F ) është
gjithashtu bashkësi e mbyllur për çdo j ∈ I . Vërtetë bashkësia F = {( x, y) ∈ R2 : x.y = 1}
është bashkësi e mbyllur në R2 ndërsa projeksionet e saj nuk janë bashkësi të mbyllura në R.
Teorema e mëposhtme tregon që konvergjenca sipas topologjisë produkt mund të përshkruhet
shumë thjesht me anë të projeksioneve.
Teorema 5.4. Le të jetë dhënë rrjeta ( x α )α∈A me terma në X = ∏i∈I Xi dhe pika ( xi )i∈I ∈ X.
96
(i) rrjeta ( x α )α∈A konvergjon në pikën ( xi )i∈I ;
(ii) për çdo i ∈ I , rrjeta ( xiα )α∈A konvergjon në pikën xi , ku xiα = πi ( x α ).
Vërtetim. Meqenëse projeksionet janë funksione të vazhdueshme përftojmë që ka vend implikimi
(i ) ⇒ (ii ).
(i ) ⇒ (ii ) Supozojmë se ka vend (ii ) dhe le të jetë dhënë një fqinjësi e hapur çfarëdo G ∈ β( x ).
Meqenëse G ∈ β, atëherë gjendet një nënbashkësi e fundme J ⊂ I dhe Gj ∈ τj për çdo j ∈ J ,
të tilla që
π− 1
\
G= j ( G j ).
j∈J
Për çdo j ∈ J kemi që rrjeta ( x αj )α∈A konvergjon në x j ∈ Gj . Atëherë,
(∀ j ∈ J )(∃α j ∈ A)(∀α ∈ A)[α ≥ α j ⇒ x αj ∈ Gj ].
Meqenëse A është e filtruar nga sipër, gjendet αJ ∈ A e tillë që αJ ≥ α j për çdo j ∈ J . Si
rrjedhim,
α ≥ α J ⇒ x αj ∈ Gj për çdo j ∈ J ⇒ x α = ( xiα )i∈I ∈ G = π− 1

\
j ( G j ).
j∈J
Kjo do të thotë që rrjeta ( x α )α∈A konvergjon në pikën ( xi )i∈I dhe vërtetimi përfundon.♦
Teorema 5.5. Le të jetë dhënë filtri F në X = ∏i∈I Xi dhe pika ( xi )i∈I ∈ X. Atëherë pohimet
e mëposhtme janë ekuivalente:
(i) filtri F konvergjon në pikën ( xi )i∈I ;
(ii) për çdo i ∈ I , filtri imazh πi (F ) konvergjon në pikën xi .
Konvergjenca në topologjinë produkt quhet konvergjencë pikësore. Ky emërtim përdoret më
shpesh në rastin kur hapësirat koordinat janë identike. Në këtë rast special prodhimi kartezian
∏t∈I X është thjesht bashkësia e të gjitha funksioneve f : I → X dhe shënohet gjithashtu X I .
Një rrjet ( f α )α∈A në X I konvergjon tek f sipas topologjisë së konvergjencës pikësore, atëherë dhe
vetëm atëherë kur rrjeta ( f α (t))α∈A konvergjon në f (t) për çdo t ∈ I . Ky fakt e bën emërtimin
”konvergjencë pikësore” më të arsyeshëm.
Shembulli 5.6. Le të jetë I = [0, 1] dhe për çdo t ∈ [0, 1] kemi që Xt = R, ku R është e pajisur
me topologjinë e zakonshme. Një rrjet ( f α )α∈A në R[0,1] konvergjon tek f sipas topologjisë së
konvergjencës pikësore, në qoftë dhe vetëm në qoftë se rrjeta ( f α (t))α∈A konvergjon në f (t) për
çdo t ∈ [0, 1].
97
Shembulli 5.7 (Funksioni ka limit por nuk është i vazhdueshëm). Le të jetë I = [0, 1] dhe për
çdo i ∈ [0, 1] kemi që Xi = R, ku R është e pajisur me topologjinë e zakonshme. Fiksojmë i0 ∈ I
dhe përcaktojmë funksionin F : I → ∏i∈I Xi si më poshtë

f i i 6 = i0 x x≤i
F (i ) = fi (x) = (∀ x ∈ [0, 1])[ci0 ( x ) = i0 ].
c i0 i = i 0 0 x>i
Funksioni F ka limit kur t → i0 ”pikën” f i0 ∈ ∏i∈I Xi por nuk është i vazhdueshëm në i0 sepse
F (i0 ) = ci0 dhe ci0 6= f i0 .♦
5.1.3. Hapësirat koordinatë dhe produkt

Natyrshëm kërkohet nëse hapësira produkt ruan veti të hapësirave koordinatë. Për shembull, në
qoftë se hapësirat koordinatë janë T2 , plotësojnë (a.I.n) ose (a.II.n), atëherë mund të kërkohet nëse
këto veti ruhen në hapësirën produkt.
Teorema 5.8. Produkti i hapësirave T2 është T2 -hapësirë.
Teorema 5.9. Hapësira topologjike ( Xi , τi ) plotëson (a.I.n) për çdo i ∈ I . Atëherë pohimet e
(i) hapësira produkt X plotëson (a.I.n);
(ii) të gjitha Xi përveç një sasie të numërueshme janë hapësira indiskrete.
Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë se ka vend (i ) dhe le të jetë dhënë një pikë x = ( xi )i∈I ∈ X.
Atëherë gjendet një bazë fqinjësish e numërueshme U ( x ) për x ∈ X. Supozojmë për kontradiksion
se gjendet nënbashkësia e panumërueshme J ⊂ I e tillë që për çdo j ∈ J gjendet Vj ∈ V ( x j ) që
është e ndryshme nga X j .
Since për U ∈ U ( x ) gjendet B ∈ β( x ) e tillë që x ∈ B ⊂ U, rrjedh që πi (U ) = Xi përveç një
sasie të fundme elementësh i të I . Meqenëse J është e panumërueshme gjendet j ∈ J e tillë që
π j (U ) = X j për çdo U ∈ U ( x ). Por gjendet një fqinjësi e hapur Gj ∈ V ( x j ) që është e ndryshme
nga X j dhe π − j ( G j ) është fqinjësi e x që nuk përmban ndonjë element të U ( x ). Ky është një
1
kontradiksion.
(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë se J ⊂ I është një nënbashkësi e numërueshme, Xi janë hapësira
indiskrete për çdo i ∈ I \ J dhe le të jetë dhënë një pikë x = ( xi )i∈I ∈ X. Për çdo i ∈ I
zgjedhim një bazë fqinjësish të numërueshme V ( xi ) për xi ∈ Xi . Atëherë, V ( xi ) = { Xi } për
çdo i ∈ I \ J . Shqyrtojmë familjen e të gjitha prerje të fundme të bashkësive të formës πi−1 (Vi )
për i ∈ I dhe Vi ∈ V ( xi ). Kjo është një familje e numërueshme sepse πi−1 (Vi ) = ∏s∈I Xs për
i ∈ I \ J . Por familja e këtyre prerjeve të fundme është bazë fqinjësish për x dhe, si rrjedhim,
hapësira produkt plotëson (a.I.n) dhe kjo përfundon vërtetimin.♦
Hapësirat koordinat kanë gjithashtu veti të hapësirës produkt. Në qoftë se hapësira produkt
është T2 , atëherë edhe hapësirat koordinat janë të tilla; në qoftë se hapësira produkt plotëson (a.I.n),
atëherë edhe hapësirat koordinat plotësojnë (a.I.n).
98
5.2. Topologjia induktive
5.2.1. Topologjia induktive. Topologjia inferior.
Le të jenë dhënë bashkësia X, një familje hapësirash topologjike {( Xi , τi ) : i ∈ I} dhe familja e
funksioneve gi : Xi → X, i ∈ I . Shënojmë
τI = { G ∈ 2X : (∀i ∈ I)[ gi−1 ( G ) ∈ τi ]}.
Në teoremën e mëposhtme provohet që τI është topologji në X. Kjo topologji quhet topologji
induktive në lidhje me familjen {( Xi , τi , gi ) : i ∈ I}.
Teorema 5.10. Le të jenë dhënë bashkësia X, familja e hapësirave topologjike {( Xi , τi ) : i ∈ I}

dhe familja e funksioneve gi : Xi → X, i ∈ I . Atëherë,
(i) τI është topologjia më e madhe ndër topologjitë në X për të cilat çdo funksion gi : ( Xi , τi ) →
( X, τI ) është i vazhdueshëm në Xi ;
(ii) që funksioni h : ( X, τI ) → ( Z, τ ) të jetë i vazhdueshëm në X, duhet dhe mjafton që çdo
funksion h ◦ gi : ( Xi , τi ) → ( Z, τ ) të jetë i vazhdueshëm në Xi .
Vërtetim. (i ) Fillimisht provojmë që τI është topologji në X.

• Meqenëse gi−1 (∅) = ∅ ∈ τi dhe gi−1 ( X ) = Xi ∈ τi rrjedh që ∅ ∈ τI dhe X ∈ τI .
• Supozojmë se ( Gs )s∈S është familje çfarëdo me elemente nga τI dhe shënojmë G = s∈S Gs .
S
Atëherë,
" #
(∀i ∈ I)(∀s ∈ S)[ gi−1 ( Gs ) ∈ τi ] ⇒(∀i ∈ I) gi−1 ( G ) = gi−1 ( Gs ) ∈ τi
[
s∈S
h i
⇒(∀i ∈ I) gi−1 ( G ) ∈ τi ⇒ G ∈ τI .
• Supozojmë se { G1 , . . . , Gn } është familje e fundme çfarëdo me elemente nga τI dhe shënojmë

P = nk=1 Gk . Atëherë,
T
" #
n
{1, . . . , n})[ gi−1 ( Gk ) gi−1 ( P) gi−1 ( Gk ) ∈ τi
\
(∀i ∈ I)(∀k ∈ ∈ τi ] ⇒(∀i ∈ I) =
k =1
h i
⇒(∀i ∈ I) gi−1 ( P) ∈ τi ⇒ P ∈ τI .
Provuam që τI është topologji në X. Shqyrtojmë tani një topologji τ në X sipas të cilës çdo
funksion gi : ( Xi , τi ) → ( X, τ ) është i vazhdueshëm në Xi . Meqenëse
G ∈ τ ⇒ (∀i ∈ I)[ gi−1 ( G ) ∈ τi ] ⇒ G ∈ τI
rrjedh që τ ≤ τI .
99
(ii ) Supozojmë se funksioni h është i vazhdueshëm në X. Atëherë, në saje të Teoremës 4.18
përftojmë që çdo funksion h ◦ gi është i vazhdueshëm në Xi .
Anasjellas, supozojmë që çdo funksion h ◦ gi është i vazhdueshëm në Xi dhe le të jetë dhënë
bashkësia e hapur çfarëdo G ∈ τ. Atëherë,
(∀i ∈ I)[ gi−1 [h−1 ( G )] ∈ τi ] ⇒ h−1 ( G ) ∈ τI .
Kjo do të thotë që h është i vazhdueshëm dhe vërtetimi përfundon.♦

Shqyrtojmë tani rastin kur (τi )i∈I është një familje topologjish në bashkësinë X dhe f :
( X, τi ) → X është funksioni identik për çdo i ∈ I . Në këtë rast, në saje të Teoremës 5.10
• τI ≤ τi për çdo i ∈ I ;
• në qoftë se τ është një topologji në X e tillë që τ ≤ τi për çdo i ∈ I , atëherë τI ≥ τ.
Si rrjedhim,
τI = inf τi .
i ∈I
5.2.2. Imazhi i një topologjie. Topologjia herës

Le të jenë dhënë hapësira topologjike ( X, τ ), bashkësia Y dhe funksioni f : ( X, τ ) → Y. Në
saje të Teoremës 5.10 gjendet në Y topologjia induktive τI që është topologjia më e madhe ndër
topologjitë në Y për të cilat funksioni f është i vazhdueshëm. Pra,
τI = { G ∈ 2Y : f −1 ( G ) ∈ τ }.
Në këtë rast topologjia induktive τI quhet topologjia imazh e topologjisë τ me anë të f . Në vijim
shqyrtohet një rast special topologjie imazh.
Le të jetë dhënë në hapësirën topologjike ( X, τ ) një relacion ekuivalence ρ. Shënojmë me X/ρ
bashkësinë herës dhe me ϕ funksionin funksionin kanonik herës:
ϕ : X → X/ρ, ϕ ( x ) = [ x ], [ x ] = {z ∈ X : xρz}.
Teorema e mëposhtme përftohet menjëherë me anë të Teoremës 5.10.
Teorema 5.11. Le të jetë dhënë në hapësirën topologjike ( X, τ ) një relacion ekuivalence ρ.
Atëherë,
(i) gjendet në X/ρ topologjia τ/ρ që është topologjia më e madhe ndër topologjitë në X/ρ për
të cilat funksioni ϕ është i vazhdueshëm në X;
(ii) që funksioni h : ( X/ρ, τ/ρ) → (Y, τY ) të jetë i vazhdueshëm në X/ρ, duhet dhe mjafton
që funksioni h ◦ ϕ : ( X, τ ) → (Y, τY ) të jetë i vazhdueshëm në X.
100
Topologjia τ/ρ që përcaktohet në X/ρ me anë të Teoremës 5.11 quhet topologji herës, ndërsa
hapësira ( X/ρ, τ/ρ) quhet hapësirë topologjike herës. Topologjia herës τ/ρ është topologjia
imazh i topologjisë τ me anë të funksionit ϕ.
Shembulli 5.12 (Cilindri). Le të jetë dhënë katrori njësi
X = {( x1 , x2 ) ∈ R2 : 0 ≤ x1 ≤ 1, 0 ≤ x2 ≤ 1}
i pajisur me topologjinë gjurmë të topologjisë euklidiane në R2 . Përcaktojmë në X një relacion
ekuivalence ρ si në vijim. Çdo pikë ( x1 , x2 ) ∈ X lidhet me veten e vet, dhe çdo pikë (0, x2 ) ∈ X
me 0 ≤ x2 ≤ 1 lidhet me pikën (1, x2 ) ∈ X. Si rrjedhim, klasa e ekuivalencës [ x ] për x =
( x1 , x2 ) ∈ X përbëhet nga pika e vetme x në qoftë se x1 6= 0 dhe x1 6= 1. Përndryshe, [ x ] përbëhet
nga dy pikat (0, x2 ) dhe (1, x2 ). Në këtë mënyrë përcaktohet bashkësia faktor X/ρ. Hapësira
( X/ρ, τ/ρ) quhet cilindër sepse është homeomorfe me një cilindër në R3 .
Shembulli 5.13 (Torusi). Le të jetë dhënë katrori njësi
X = {( x1 , x2 ) ∈ R2 : 0 ≤ x1 ≤ 1, 0 ≤ x2 ≤ 1}
i pajisur me topologjinë gjurmë të topologjisë euklidiane në R2 . Përcaktojmë në X relacionin e
ekuivalencës ∼ në mënyrë të tillë që ( x1 , x2 ) ∼ (y1 , y2 ) në qoftë se
(i) ( x1 , x2 ) = (y1 , y2 );
(ii) ( x1 , x2 ) = ( x1 , 0) dhe (y1 , y2 ) = ( x1 , 1);
(iii) ( x1 , x2 ) = (0, x2 ) dhe (y1 , y2 ) = (1, x2 ).

Hapësira topologjike herës T = X/ρ quhet torus sepse është homeomorfe me një torus në sis-
temin koordinativ këndëdrejt oxyz. Një torus në sistemin koordinativ këndëdrejt oxyz mund të
përcaktohet si në vijim. Le të jenë dhënë në planin oxy rrethi S me rreze R > 0 dhe qendër
në origjinë dhe një segment [ a, b] me gjatësi r > 0 dhe me skajin a ∈ S. Imagjinojmë që ky
segment rrotullohet rreth pikës a në planin aoz dhe pika a rrotullohet rreth origjinës në planin
0xy. Sipërfaqja e figurës që formohet në këtë mënyrë është një torus T ( R, r ) në R3 . Në qoftë se
T ( x (α, β), y(α, β), z(α, β)) ∈ T ( R, r ),
atëherë
x (α, β) =( R + r cos β) cos α,
y(α, β) =( R + r cos β) sin α,
z(α, β) =r sin β.
Shqyrtojmë funksionin e vazhdueshëm f : [0, 1] × [0, 1] → R3 që përcaktohet si më poshtë
f (t, s) = (( R + r cos 2πt) cos 2πs, ( R + r cos 2πt) sin 2πs, r sin 2πt).
101
Atëherë f ([0, 1] × [0, 1]) = T ( R, r ) dhe
f (t, s) = f (t0 , s0 ) ⇔ (t, s) ∼ (t0 , s0 ).
Si rrjedhim funksioni
ϕ f : T → T ( R, r ), ϕ f ([(t, s)]) = f (t, s)
është një homeomorfizëm.

Të provojmë tani që torusi T = X/ρ është homeomorf me S1 × S1 . Për këtë qëllim shqyrtojmë
funksionin
g : [0, 1] × [0, 1] → R3 , g(t, s) = (ei2πt , ei2πs ),
i cili ka veti të ngjashme me ato të f . Si rrjedhim funksioni
ϕ g : T → S1 × S1 , ϕ g ([(t, s)]) = g(t, s)
është një homeomorfizëm.♦
5.2.3. Hapësira faktor e një hapësire gjysmëmetrike

Le të jetë dhënë gjysmëlargesa d në X. Përcaktojmë në X relacionin e ekuivalencës si më poshtë
x ∼ y ⇔ d( x, y) = 0.
Shënojmë me [ x ] klasën e ekuivalencës së elementi x ∈ X, me X

e bashkësinë faktor X/ ∼
dhe me ϕ : X → X funksionin kanonik herës. Në qoftë se x ∈ [ x ] dhe y0 ∈ [y], atëherë
e 0
d( x, y) = d( x 0 , y0 ) sepse
d( x 0 , y0 ) ≤ d( x 0 , x ) + d( x, y0 ) = d( x, y0 ) ≤ d( x, y) + d(y, y0 ) = d( x, y)
dhe po kështu d( x, y) ≤ d( x 0 , y0 ). Si rrjedhim mund të përcaktojmë funksionin
e → [0, +∞),
e×X
de : X de([ x ], [y]) = d( x, y). (5.1)
Teorema 5.14. Le të jetë dhënë hapësira gjysmëmetrike ( X, d). Atëherë kanë vend pohimet e
mëposhtme:
(i) funksioni de i përcaktuar me anë të (5.1) është një largesë në hapësirën faktor X;
e
(ii) Topologjia τde e prodhuar me anë të largesës de përputhet me topologjinë herës τe në X.
e
(iii) funksioni kanonik herës ϕ është syrjektiv i vazhdueshëm dhe i hapur.
102
Vërtetim. (i ) Për çdo [ x ], [y], [z] ∈ X,
e kemi që
de([ x ], [y]) = 0 ⇔ d( x, y) = 0 ⇔ x ∼ y ⇔ [ x ] = [y];
de([ x ], [y]) = d( x, y) = d(y, x ) = de([y], [ x ]);

dhe
de([ x ], [y]) = d( x, y) ≤ d( x, z) + d(z, y) = de([ x ], [z]) + de([z], [y]).
Si rrjedhim, de është largesë në X.

e
(ii ) Për një pikë x ∈ X dhe r > 0 ka vend barazimi:
ϕ( B( x, r )) = B
e([ x ], r ),
ku
B( x, r ) = {y ∈ X : d( x, y) < r }, e([ x ], r ) = {[y] ∈ X

B e : de([ x ], [y]) < r }.
Vërtetë,
ϕ(y) = [y] ∈ ϕ( B( x, r )) ⇔ d( x, y) < r ⇔ de([ x ], [y]) < r ⇔ [y] = ϕ(y) ∈ B

e([ x ], r ).
Si rrjedhim, funksioni ϕ : ( X, d) → ( X, e de) është i vazhdueshëm në X. Prej këtej, në saje të
Teoremës 5.11 përftojmë që τde ≤ τe.
Shqyrtojmë tani bashkësinë e hapur çfarëdo G
e ∈ τe dhe [ x ] ∈ G.
e Meqenëse ϕ : ( X, d) → ( X, e τe)
është i vazhdueshëm në pikën x ∈ X, për fqinjësinë G të ϕ( x ) = [ x ], gjendet rruzulli i hapur
e
B( x, r ), i tillë që
e([ x ], r ) ⊂ G.
ϕ( B( x, r )) = B e
Si rrjedhim, G
e ∈ τ e . Pra,
d
e ∈ τe ⇒ G
G e ∈ τe .
d
Pra, τe ≤ τde dhe, meqenëse kemi provuar gjithashtu që τde ≤ τe , rrjedh që τde = τe dhe vërtetimi
përfundon.♦
103
5.3. Ushtrime
Ushtrimi 5.15. Le të jenë Z = X × Y hapësira topologjike produkt i hapësirave topologjike X,
Y dhe bashkësitë A ∈ 2X dhe B ∈ 2Y . Provoni se kanë vend barazimet e mëposhtme:
(i) A × B = A × B;
(ii) ( A × B)o = ( Ao × Bo ).
Ushtrimi 5.16. Le të jenë dhënë familja e hapësirave topologjike {( Xi , τi ) : i ∈ I}, bashkësia
Ai ∈ 2Xi për çdo i ∈ I dhe hapësira topologjike produkt X = ∏i∈I Xi . Përcaktoni Ao për
A = ∏i∈I Ai në rastet kur I është e fundme ose e pafundme.
Ushtrimi 5.17. Le të jenë dhënë familja e hapësirave topologjike {( Xi , τi ) : i ∈ I}, bashkësia
Ai ∈ 2Xi për çdo i ∈ I dhe hapësira topologjike produkt X = ∏i∈I Xi . Provoni që
(i) ∏i∈I Ai = ∏i∈I Ai ;
(ii) ∏i∈I ( Ai )o ⊃ (∏i∈I Ai )o ; tregoni një rast që nuk ka vend barazimi.
Ushtrimi 5.18. Le të jetë dhënë pika x = ( xi )i∈I ∈ X = ∏i∈I Xi dhe i0 ∈ I . Atëherë hapësira
topologjike ( Xi0 , τi0 ) ka kopje topologjike nënhapësirën Ci0 ⊂ X të tillë që
Ci0 = {(zi )i∈I ∈ X : zi0 ∈ Xi0 and zi = xi për i 6= i0 }
Zgjidhje. Përcaktojmë funksionin bijektiv:
if i 6= i0

xi
h : Xi0 → Ci0 , h(yi0 ) = ((yi )i∈I ), yi =
y i0 if i = i0
dhe shënojmë me Ti0 gjurmën e topologjisë produkt në Ci0 . Meqenëse,
Ti0 = {h( Gi0 ) ∈ 2Ci0 : Gi0 ∈ τi0 }
h është homeomorfizëm dhe vërtetimi përfundon.♦
Ushtrimi 5.19. Le të jetë dhënë hapësira R[0,1] e pajisur me topologjinë produkt dhe nënhapësira
C [0, 1] ⊂ R[0,1] . Përcaktojmë funksionin T : C [0, 1] → R me anë të barazimit:
Z 1
T( f ) = f (t)dt.
0
(i) T është i vazhdueshëm sipas vargjeve në pikën θ;
(ii) T nuk është i vazhdueshëm në pikën θ.
104
Ushtrimi 5.20. Provoni që produkti i një sasie të numërueshme hapësirash topologjike separabël
është hapësirë topologjike separabël.
Ushtrimi 5.21. Provoni që produkti i një sasie të numërueshme hapësirash topologjike që
plotësojnë (a.I.n) (ose (a.II.n)) është hapësirë topologjike që plotëson (a.I.n) (ose (a.II.n)).
Ushtrimi 5.22. Provoni që produkti i hapësirave topologjike T3 është hapësirë topologjike T3 .
Ushtrimi 5.23. Le të jetë dhënë hapësira topologjike produkt X = [0, 1][0,1] dhe bashkësia
A = { x : [0, 1] → [0, 1] : (∃t ∈ [0, 1])[ x (·) = 1{t} (·)]}.

(i) X nuk plotëson (a.I.n).
(ii) A e pajisur me topologjinë gjurmë të topologjisë produkt është diskrete dhe jo separabël.
(iii) Gjendet një pikë e vetme limite x ∈ X për bashkësinë A e tillë që për çdo fqinjësi U ∈ V ( x )
kemi që bashkësia A \ U është e fundme.
Zgjidhje. (i ) Supozojmë për kontradiksion që X plotëson (a.I.n) dhe le të jetë dhënë një pikë
çfarëdo y = (yi )i∈[0,1] ∈ X, e tillë që yi ∈ (0, 1) për çdo i ∈ I = [0, 1]. Atëherë, gjendet një bazë
fqinjësish i numërueshëm (Vn ) për pikën y. Meqenëse për çdo n ∈ N, gjendet bashkësia e fundme
Jn ⊂ I = [0, 1], e tillë që
πi (Vn ) = [0, 1] për çdo i ∈ I \ Jn

S+∞
rrjedh që gjendet indeksi i0 ∈ I \ n=1 Jn , i tillë që
πi0 (Vn ) = [0, 1] për çdo n ∈ N.
Në qoftë se zgjedhim Ui0 = (y0 − ε, y0 + ε) ⊂ (0, 1), atëherë πi−0 1 (Ui0 ) është një fqinjësi e pikës
y e cila nuk përmban ndonjë Vn . Ky kontradiksion tregon që kemi bërë një supozim të gabuar dhe,
si rrjedhim mbetet që X nuk plotëson (a.I.n).
(ii ) Shqyrtojmë elementin e fiksuar çfarëdo x ∈ A. Atëherë gjendet indeksi i0 ∈ I = [0, 1], i
tillë që
x (·) = 1{i0 } (·).
Meqenëse për 0 < ε < 1 kemi që
πi−0 1 (1 − ε, 1]
\
A = {x}
rrjedh që { x } është bashkësi e hapur sipas topologjisë gjurmë τA në A të topologjisë produkt. Kjo
do të thotë që τA është topologjia diskrete në A dhe, meqenëse kardinali i A është i continumit
rrjedh që ( A, τA ) nuk është separabël.
(iii ) Le të jetë x = ( xi ) ∈ X pikë limite për A, e tillë që për për çdo fqinjësi U ∈ V ( x ) kemi
që bashkësia A \ U është e fundme. Për koordinatën xi kanë vend rastet e mëposhtme
105
(a) 0 < xi < 1.
(b) xi = 1.
(c) xi = 0.
• Rasti ( a) nuk ndodh sepse në këtë rast gjendet ε > 0 i tillë që ( xi − ε, xi + ε) ⊂ (0, 1) dhe
πi−1 ( xi − ε, xi + ε) A = ∅.
\
• Rasti (b) nuk ndodh sepse në këtë rast gjendet ε > 0 i tillë që (1 − ε, 1] ⊂ (0, 1] dhe
πi−1 (1 − ε, 1] A = {1i (·)}

\
dhe bashkësia
A \ πi−1 (1 − ε, 1] = A \ {1i (·)}
është bashkësi e pafundme.

• Mbetet të shqyrtojmë rastin (c). Në këtë rast gjendet ε > 0 i tillë që [0, ε) ⊂ [0, 1) dhe
πi−1 [0, ε) A = {1{t} (·) : t 6= i }

\
dhe bashkësia
A \ πi−1 [0, ε) = {1{i} (·)}
është bashkësi e fundme.

Si përfundim duhet dhe mjafton që pika limite x të jetë funksioni zero θ : [0, 1] → [0, 1],
θ (t) = 0 për çdo t ∈ [0, 1].♦
Ushtrimi 5.24. Le të jenë dhënë hapësirat topologjike ( X, τ ), (Y, τY ) dhe funksioni syrjektiv
dhe i vazhdueshëm f : X → Y i cili është i hapur ose i mbyllur. Atëherë topologjia τY është
topologjia imazh e τ me anë të f .
Ushtrimi 5.25. Një funksion f : ( X, τ ) → (Y, τY ) quhet i faktorizueshëm në lidhje me

relacionin e ekuivalencës ρ në X, në qoftë se për çdo x ∈ X funksioni f është konstant në [ x ],
domethënë, në qoftë se për çdo dy pika x, y ∈ X kemi që
xρy ⇒ f ( x ) = f (y).
Në këtë rast mund të përcaktohet funksioni f ρ : X/ρ → Y me anë të barazimit
f ρ ([ x ]) = f ( x ).
Provoni që funksioni f të jetë i vazhdueshëm duhet dhe mjafton që f ρ të jetë i vazhdueshëm.
106
Ushtrimi 5.26. Provoni që një funksion f : ( X, τ ) → (Y, τY ) i vazhdueshëm në X shprehet si
funksion i përbërë i një funksioni syrjektiv, një funksioni bijektiv dhe një identiteti, që të tre të
vazhdueshëm.
Ushtrimi 5.27. Le të jetë dhënë hapësira topologjike ( X, τ ), një relacion ekuivalence ρ në X dhe
funksioni kanonik herës ϕ : X → X/ρ. Provoni që pohimet e mëposhtme janë ekuivalente:
(i) ϕ është funksion i hapur;
(ii) në qoftë se A ∈ τ, atëherë ∈ τ;

S
x∈ A [ x ]
(iii) në qoftë se A është bashkësi e mbyllur në X, atëherë është bashkësi e mbyllur në
S
[ x ]⊂ A [ x ]
X.
Ushtrimi 5.28. Le të jetë dhënë hapësira topologjike ( X, τ ), një relacion ekuivalence ρ në X dhe
funksioni kanonik herës ϕ : X → X/ρ. Provoni pohimet e mëposhtme:
(i) Në qoftë se X/ρ është T2 -hapësirë, atëherë grafi i relacionit ρ është i mbyllur në X × X.
(ii) Në qoftë se grafi i relacionit ρ është i mbyllur në X × X dhe funksioni kanonik herës ϕ
është i hapur, atëherë X/ρ është T2 -hapësirë.
107
6 Hapësirat topologjike kompakte
Koncepti i bashkësive kompakte në hapësirat metrike është një përgjithësim i konceptit të bashkësive
të mbyllura dhe të kufizuara në hapësirat Euklideane. Termi ”kompakt” është prezantuar për herë
të parë nga Maurice Frechet më 1906. Kompaktësia ka një rol mjaft të rëndësishëm, sepse shumë
teorema të rëndësishme të analizës matematike, përgjithësohen me lehtësi në një mjedis kompakt.
Në këtë kapitull jepen karakterizime të plota të kompaktësis me anë të familjeve të qendërzuara
dhe pikave limite të rrjetave dhe filtrave.
Vijojmë tani me konceptet e mbulimit dhe nënmbulimit të hapur të një bashkësie. Le të jetë
dhënë një familje G nënbashkësish të një hapësire topologjike ( X, τ ) dhe një nënbashkësi A ⊂ X.
Familja G thuhet se është një mbulim i hapur i bashkësisë A, në qoftë se kënaqen konditat:
(i) A ⊂
S
G ∈G G;
(ii) (∀ G ∈ G)[ G ∈ τ ].
Në qoftë se nënfamilja G 0 ⊂ G është përsëri mbulim për A, atëherë themi që G 0 është nënmbulim
i mbulimit në fjalë. Hapësira topologjike X quhet hapësirë topologjike kompakte, në qoftë se
për çdo mbulim të hapur të bashkësisë X, gjendet një nënmbulim i fundmë. Bashkësia A ⊂ X
thuhet se është bashkësi kompakte, në qoftë se është kompakte si nënhapësirë e X. Provohet që
kusht i nevojshëm dhe i mjaftueshëm që bashkësia A të jetë kompakte është që, çdo mbulim i A
me të hapura nga X ka një nënmbulim të fundmë.
6.1. Kompaktësia dhe familjet e qendërzuara

Le të jetë dhënë një familje ( Ai )i∈ I nënbashkësish të hapësirës topoligjike ( X, τ ). Rikujtojmë që
familja e bashkësive ( Ai )i∈ I ⊂ 2X ka vetinë e prerjes së fundme, në qoftë se çdo nënfamilje e
fundme e saj ka prerje joboshe. Në qoftë se
Ai 6= ∅,
\
i∈ I
atëherë themi se familja në fjalë është një familje e qendërzuar.
Teorema 6.1. Le të jetë dhënë hapësira topologjike ( X, τ ). Atëherë, pohimet e mëposhtme janë
ekuivalente:
(i) X është kompakte;
(ii) Çdo familje nënbashkësish të mbyllura të X me vetinë e prerjes së fundme është e qendërzuar.
108
Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Le të jetë dhënë ( Fi )i∈ I një familje nënbashkësish të mbyllura të X që ka
vetinë e prerjes së fundme. Të provojmë që i∈ I Fi 6= ∅. Supozojmë për kontradiksion që
T
Fi = ∅.
\
i∈ I
Atëherë,
Fic = X
[
i∈ I
dhe, meqenëse X është kompakte, gjenden Fic1 , . . . , Ficn , të tilla që
n
Fick = X.
[
k =1

n
Fik = ∅.
\
k =1
Kjo kundërshton faktin që familja ( Fi )i∈ I ka vetinë e prerjes së fundme. Si rrjedhim, supozimi bie
poshtë dhe mbetet që familja në fjalë është e qendërzuar.
(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë se ka vend (ii ). Të provojmë që X është kompakte. Për këtë qëllim,
mjafton të shqyrtojmë një mbulim të hapur çfarëdo ( Gi )i∈ I të hapësirës X dhe të provojmë që ky
mbulim ka një nënmbulim të fundmë.
Meqenëse
Gic = ∅,
\
i∈ I
familja e nënbashkësive të mbyllura ( Gic )i∈ I të X nuk ka vetinë e prerjes së fundme. Pra, gjenden
Gic1 , . . . , Gicn , të tilla që
n
Gick = ∅
\
k =1
dhe, si rrjedhim,
n
[
Gik = X.
k =1
Kështu, mbulimi ( Gi )i∈ I i hapësirës X ka një nënmbulim të fundmë dhe vërtetimi përfundon.♦
6.2. Kompaktësia, rrjetat dhe filtrat

Në këtë seksion jepen karakterizime të plota të kompaktësis me anë të pikave limite të rrjetave dhe
filtrave.
ekuivalente:
109
(i) X është hapësirë topologjike kompakte;
(ii) çdo rrjet ( xα )α∈A me terma nga X ka të paktën një pikë limite.
Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë që X është hapësirë topologjike kompakte dhe le të jetë dhënë
rrjeta çfarëdo ( xα )α∈A me terma nga X. Shënojmë,
A α = { x α0 ∈ X : α 0 ≥ α } për çdo α ∈ A.
Meqenëse A është e filtruar nga sipër rrjedh që familja e bashkësive të mbyllura ( Aα )α∈A ka
vetinë e prerjes së fundme dhe, meqenëse X është kompakte me anë të Teoremës 6.1 përftojmë që
( Aα )α∈A është familje e qendërzuar, pra,
Aα 6= ∅.
\
α∈A
Prej këtej, në saje të Teoremës 3.13 rrjedh që rrjeta ( xα )α∈A ka të paktën një pikë limite x0 ∈
α∈A Aα .
T
(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë se ka vend (ii ) dhe le të jetë dhënë ( Fi )i∈ I një familje nënbashkësish të
mbyllura të X që ka vetinë e prerjes së fundme. Mjafton të provojmë se ( Fi )i∈ I është familje e
qendërzuar, sepse me anë të Teoremës 6.1 përftojmë që X është kompakte.
Për të provuar që ( Fi )i∈ I është familje e qendërzuar përcaktojmë një rrjet si në vijim. Shënojmë
me B familjen e të gjitha bashkësive të trajtës
për çdo nënbashkësi të fundme J ⊂ I.

\
BJ = Fj ,
j∈ J
Zgjedhim x B ∈ B për çdo B ∈ B . Përcaktojmë në familjen B renditjen e pjesshme si më poshtë
B B0 ⇔ B ⊃ B0 ;
B është e filtruar nga sipër në lidhje me ””. Prej këtej përftojmë që ( x B ) B∈B është rrjet me terma
në X. Si rrjedhim, ( x B ) B∈B ka një pikë limite x0 ∈ X.
Të provojmë që x0 ∈ B për çdo B ∈ B . Në saje të përkufizimit të pikës limite, për V ∈ V ( x0 )
dhe elementin çfarëdo të fiksuar B ∈ B gjendet BV ∈ B e tillë që
BV B dhe x BV ∈ V.
Pra, V ∩ B 6= ∅. Kjo do të thotë që x0 ∈ B = B dhe, meqenëse, b është çfarëdo rrjedh që
\ \
x0 ∈ B⊂ Fi .
B∈B i∈ I
Si përfundim, ( Fi )i∈ I është familje e qendërzuar, dhe kjo përfundon vërtetimin.♦

Pohimi i mëposhtëm përftohet me anë të Teoremës 6.2 dhe Teoremës 3.11.
110
Rrjedhimi 6.3. Le të jetë dhënë hapësira topologjike X. Atëherë pohimet e mëposhtme janë
ekuivalente:
(ii) çdo rrjet ( xα )α∈A me terma nga X ka një nënrrjet që konvergjon në një pikë nga X.
Le të prezantojmë tani karakterizimin e kompaktësis me anë të pikave limite të filtrave.
ekuivalente:
(ii) çdo filtër F në X ka të paktën një pikë limite.
Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë që X është hapësirë topologjike kompakte dhe le të jetë dhënë
filtri F në X. Atëherë, familja F = { F ∈ 2X : F ∈ F } ka vetinë e prerjes së fundme. Si rrjedhim,
në saje të Teoremës 6.1 përftojmë që gjendet x ∈ F∈F F. Pra, pika x është pikë limite për filtrin i
T
dhënë F .
(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë se ka vend (ii ) dhe le të jetë dhënë ( Fi )i∈ I një familje nënbashkësish të
mbyllura të X që ka vetinë e prerjes së fundme. Mjafton të provojmë se ( Fi )i∈ I është familje e
qendërzuar, sepse me anë të Teoremës 6.1 përftojmë që X është kompakte.
Shënojmë me B familjen e të gjitha bashkësive të trajtës
për çdo nënbashkësi të fundme J ⊂ I.

\
BJ = Fj ,
j∈ J
Familja B është bazë filtri dhe le të jetë F filtri që ajo prodhon. Atëherë, F ka të paktën një pikë
limite x. Si rrjedhim,
\ \ \
x∈ F⊂ B⊂ FI .
F ∈F B∈B i∈ I
Pra, ( Fi )i∈ I është familje e qendërzuar dhe vërtetimi përfundon.♦
Teorema Tikonov
Teorema Tikonov për produktin e hapësirave kompakte është padyshim një nga teoremat më të
dobishme për kompaktësin.
Lema 6.5. Në qoftë se S është nënbazë për topologjin e hapësirës X, e tillë që çdo mbulim për X
me elemente nga S ka një nënmbulim të fundmë, atëherë X është kompakt.
Teorema 6.6. Le të jetë dhënë familja e hapësirave topologjike ( Xi )i∈ I dhe X = ∏i∈ I Xi është
hapësira topologjike produkt. Atëherë pohimet e mëposhtme janë ekuivalente:
111
(ii) çdo hapësirë komponent Xi është kompakte.
Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë se X është hapësirë topologjike kompakte. Atëherë çdo

πi ( X ) = Xi është kompakte, sepse çdo πi është i vazhdueshëm në X.
(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë se çdo hapësirë komponent Xi është kompakte dhe le të jetë dhënë familja
çfarëdo
σ ⊂ S,
e tillë që σ nuk ka nënfamilje të fundme që mbulojnë X, ku S është nënbaza e topologjise produkt
që përbëhet nga bashkësi të trajtës πi−1 ( Gi ) me Gi ∈ τi për çdo i ∈ I. Të provojmë që σ nuk
mbulon X. Shënojmë,
σi = { Gi ∈ τi : πi−1 ( Gi ) ∈ σ}, i ∈ I.
Atëherë çdo familje σi nuk ka nënfamilje të fundme që mbulojnë Xi . Si rrjedhim, gjendet xi ∈ Xi
e tillë që xi 6∈ Gi për çdo Gi ∈ σi . Prej këtej përftojmë që x = ( xi )i∈ I 6∈ G për çdo G ∈ σ. Pra, σ
nuk është mbulim për X dhe vërtetimi përfundon.♦
6.3. Kompaktësia sipas vargjeve

Hapësira topologjike X quhet kompakte sipas vargjeve, në qoftë se çdo varg ( xn ) me terma nga
X ka një nënvarg që konvergjon në një pikë të X; bashkësia A ∈ 2X thuhet se është kompakte
sipas vargjeve, në qoftë se është e tillë si nënhapësirë.
Shembulli 6.7. Le të jetë A një nënbashkësi e fundme dhe joboshe e hapësirës topologjike X dhe
le të jetë ( xn ) një varg me terma nga A. Atëherë, të paktën një element nga A ”shfaqet” si term
i vargut ( xn ) një pafundësi herësh. Si rrjedhim, në qoftë se shënojmë këtë element me a ∈ A,
atëherë nënvargu ( xnk ) me xnk = a për çdo k ∈ N konvergjon në pikën a. Kjo do të thotë që A
është bashkësi kompakte sipas vargjeve.
Shembulli 6.8. Bashkësia A = (0, 1) si nënbashkësi e R të pajisur me topologjinë e zakonshme

nuk është kompakte sipas vargjeve, sepse vargu (1/n) me terma nga A nuk ka ndonjë nënvarg
që konvergjon në një pikë të A.
Shembulli 6.9. Hapësira X = [0, 1][0,1] e pajisur me topologjinë produkt nuk është kompakte
sipas vargjeve. Vërtetë, shqyrtojmë vargun ( f n ) të funksioneve f n : [0, 1] → [0, 1] që përcaktohen
me anë të barazimit f n ( x ) = an në qoftë se x = 0.a1 . . . an . . . në sistemin me bazë 2. Le të jetë
( f nk ) një nënvarg i vargut ( f n ). Atëherë, për
1 0 1 0 1
x0 = + n2 + n3 + n + n5 + . . .
2n1 2 2 2 4 2
112
kemi që
1 në qoftë se k tek

f nk ( x0 ) =
0 në qoftë se k çift.
Pra, vargu numerik ( f nk ( x0 )) nuk konvergjon. Si rrjedhim, vargu funksional ( f nk ) nuk konvergjon
në X sipas topologjisë produkt. Si përfundim, çdo nënvarg i vargut ( f n ) nuk konvergjon në X. Kjo
do të thotë që X nuk është kompakt sipas vargjeve.
Teorema 6.10. Në qoftë se hapësira topologjike kompakte X plotëson (a.I.n), atëherë X është
kompakte sipas vargjeve.
Vërtetim. Supozojmë se X është kompakte dhe le të jetë dhënë një varg ( xn ) me terma nga X.
Atëherë, në saje të Teoremës 6.2 përftojmë që ( xn ) ka një pikë limite x0 ∈ X. Prej këtej, Teorema
3.12 siguron ekzistencën e një nënvargu të vargut ( xn ) që konvergjon në x0 . Si rrjedhim, X është
kompakte sipas vargjeve dhe vërtetimi përfundon.♦
Teorema 6.10 dhe Shembulli 6.9 prodhojnë që hapësira X = [0, 1][0,1] e pajisur me topologjinë
produkt nuk plotëson (a.I.n).
6.4. Kompaktësia e numërueshme

Hapësira topologjike X quhet kompakte e numërueshme, në qoftë se çdo bashkësi e pafundme
M ∈ 2X ka një pikë limite; bashkësia A ∈ 2X thuhet se është kompakte e numërueshme, në
qoftë se është e tillë si nënhapësirë. Ky përkufizim është i motivuar nga Teorema e Balzano-
Vajershtrasit: ”Çdo bashkësi e pafundme dhe e kufizuar A ⊂ R ka një pikë limite.”
Shembulli 6.11. Intervali A = [0, 1] është kompakt i numërueshëm. Vërtetë, në qoftë se M
është një nënbashkësi e pafundme e A, atëherë M është e kufizuar dhe, me anë të Teoremës
Balzano-Vajershtras përftojmë që M ka një pikë limite x0 . Meqenëse A është e mbyllur rrjedh që
x0 ∈ A. Kjo do të thotë që A = [0, 1] është kompakte e numërueshme.
Teorema 6.12. Në qoftë se X është një hapësirë topologjike kompakte ose kompakte sipas vargjeve,
atëherë X është kompakte e numërueshme.
Vërtetim. Le të jetë dhënë bashkësia çfarëdo e pafundme M ∈ 2X . Supozojmë fillimisht që
X është kompakte dhe le të jetë ( xn ) një varg me terma nga M. Atëherë, në saje të Teoremës 6.2
përftojmë që ( xn ) ka një pikë limite x0 dhe, meqenëse, ( xn ) është me terma nga M rrjedh që x0
është pikë limite për M. Kjo do të thotë që X është kompakte e numërueshme. Për rastin kur X
është kompakte sipas vargjeve arsyetohet njëlloj dhe vërtetimi përfundon.♦
Më poshtë skicohet marrëdhënia ndërmjet tre tipeve të kompaktësis:
kompakte −→ kompakte e numërueshme ←− kompakte sipas vargjeve.
Shembulli në vijim tregon se në përgjithësi asnjë nga shigjetat e skicës së mësipërme nuk kthehet
në të kundërt.
113
Shembulli 6.13. Në bashkësinë e numrave natyror N shqyrtojmë topologjin τ që prodhohet me
anë të familjes
{{2k − 1, 2k} ∈ 2N : k ∈ N}.
Le të jetë M një nënbashkësi joboshe nga N. Atëherë gjendet një numër natyror n0 ∈ M. Në qoftë
se n0 është tek, atëherë n0 + 1 është pikë limite për M, ndërsa në rastin kur n0 është çift, atëherë
n0 − 1 është pikë limite për M. Pra, në çdo rast M ka një pikë limite. Kjo do të thotë që (N, τ )
është kompakte e numërueshme. Por, (N, τ ) nuk është kompakte, sepse familja
G = {{2k − 1, 2k} ∈ 2N : k ∈ N}
është një mbulim i hapur për N i cili nuk ka ndonjë nënmbulim të fundëm. Gjithashtu, (N, τ )
nuk është kompakte sipas vargjeve, sepse vargu 1, 2, 3, . . . nuk ka ndonjë nënvarg konvergjent.
6.5. Kompaktësia dhe vetitë e ndarjes

Në këtë seksion shqyrtohet kompaktësia në hapësirat topologjike në lidhje me aksiomat e ndarjes.
Gjithmonë ka vend që një bashkësi e mbyllur F ∈ 2X në hapësirën topologjike kompakte X është
kompakte. Pohimi i anasjellë nuk ka vend, sepse në qoftë se F është një nënbashkësi joboshe e
hapësirës indiskrete X dhe F 6= X, atëherë F është kompakte por jo e mbyllur; të vetmet bashkësi
të mbyllura janë ∅ dhe X. Në rastin kur X është T2 , pohimi i anasjellë ka vend.
Teorema 6.14. Në qoftë se F është një nënbashkësi kompakte e T2 -hapësirës X dhe x ∈ F c =
X \ F, then gjenden Vx ∈ V ( x ) dhe VA ∈ V ( A), të tilla që Vx ∩ VA = ∅.
Vërtetim. Meqenëse X është T2 -hapësirë, për çdo y ∈ F gjendet një fqinjësi e hapur Gy ∈ V (y),
e tillë që x 6∈ G y . Meqenëse F ⊂ y∈ F Gy dhe F është kompakte, gjendet një sasi e fundme pikash
S
y1 , . . . , yn ∈ F, të tilla që F ⊂ nk=1 Gyk . Si rrjedhim, VA = nk=1 Gyk dhe Vx = X \ V A janë
S S
fqinjësitë e dëshiruara dhe vërtetimi përfundon.♦
Rrjedhimi 6.15. Në qoftë se F është një nënbashkësi kompakte e T2 -hapësirës X, atëherë F është
bashkësi e mbyllur.
Teorema e mëposhtme tregon që kompaktësia është invariant topologjik.
Teorema 6.16. Le të jenë dhënë hapësira topologjike kompakte X, hapësira topologjike X 0 dhe
funksioni f : X → X 0 i vazhdueshëm në X. Atëherë kanë vend pohimet e mëposhtme:
(i) Në qoftë se f është syrjektiv, atëherë X 0 është kompakt;
(ii) Në qoftë se f është bijektiv dhe X 0 është T2 , atëherë f është homeomorfizëm.
114
Vërtetim. (i ) Le të jetë dhënë mbulimi i hapur çfarëdo ( Gi0 )i∈ I për X 0 . Atëherë, ( f −1 [ Gi0 ])i∈ I
është mbullim i hapur për hapësirën kompakte X. Si rrjedhim gjenden
f −1 [ Gi01 ], . . . , f −1 [ Gi0n ]
të tilla që X = nk=1 f −1 [ Gi0k ] dhe, meqenëse, f është syrjektiv rrjedh që X 0 = nk=1 Gi0k . Kjo do
S S
të thotë që X 0 është kompakt.

(ii ) Në qoftë se F është një bashkësi e mbyllur në X, atëherë F është bashkësi kompakte. Prej
këtej me anë të (i ) përftojmë që f ( A) është bashkësi kompakte dhe, si rrjedhim, f ( A) është
bashkësi e mbyllur në X 0 , sepse X 0 është T2 -hapësirë. Pra,
A ∈ M X ⇒ ( f −1 ) −1 ( A ) ∈ M X 0 .
Kjo do të thotë që f −1 është i vazhdueshëm në X 0 . Si përfundim f është homeomorfizëm dhe
Teorema 6.17. Le të jenë dhënë hapësirat topologjike X dhe Y, bashkësitë kompakte A ∈ 2X
dhe B ∈ 2Y dhe W ∈ V ( A × B). Atëherë gjenden U ∈ V ( A) dhe V ∈ V ( B), të tilla që
U × V ⊂ W.
y y
Vërtetim. Për çdo ( x, y) ∈ A × B gjenden fqinjësitë e hapura Ux ∈ V ( x ) dhe Vx ∈ V (y), të
y
tilla që Ux × Vyx ⊂ W. Për elementin e fiksuar x ∈ A, meqenëse B është kompakte gjenden një
sasi e fundme pikash y1 , . . . , yn ∈ B, të tilla që
n n
y
Vx = Vyxk , Ux × V x ⊂ W.
[ \
Ux = Ux k ,
k =1 k =1
Meqenëse A është kompakte dhe A ⊂ x ∈ A Ux , gjenden një sasi e fundme pikash x1 , . . . , xm ∈ A,

S
të tilla që

m m
V xs ,
[ \
U= Ux s V= U × V ⊂ W.
s =1 s =1
Pra, U dhe V janë bashkësitë e dëshiruara dhe vërtetimi përfundon.♦

Rrjedhimi 6.18. Në qoftë se X është një hapësirë topologjike kompakte dhe Hausdorf, atëherë X
është normale.
6.6. Hapësirat lokalisht kompakte

Një hapësirë topologjike është lokalisht kompakte, në qoftë se çdo pikë ka të paktën një fqinjësi
kompakte. Një hapësirë kompakte është automatikisht lokalisht kompakte, çdo hapësirë diskrete
është lokalisht kompakte dhe çdo nënhapësirë e mbyllur e një hapësire lokalisht kompakte është
lokalisht kompakte. Disa veti të hapësirave kompakte kanë vend gjithashtu në hapësirat lokalisht
kompakte. Teorema e mëposhtme është një mjet i dobishëm për studimin e hapësirave lokalisht
kompakte.
115
Teorema 6.19. Le të jetë dhënë hapësira topologjike lokalisht kompakte X e cila është T2 ose T3 .
Atëherë çdo pikë nga X ka një bazë fqinjësish kompakte.
Vërtetim. Le të jenë dhënë pika x ∈ X, fqinjësia kompakte K ∈ V ( x ) dhe fqinjësia çfarëdo
V ∈ V ( x ).
• X është T3 . Meqenëse X ka një bazë fqinjësish për x që përbëhet nga bashkësi të mbyllura,
gjendet një fqinjësi e mbyllur F ∈ V ( x ), e tillë që F ⊂ V ∩ K0 . Si rrjedhim, F është fqinjësi e
mbyllur dhe kompakte.
• X është T2 . Shënojmë W = (V ∩ K )0 . Atëherë, meqenëse W është hapësirë topologjike
kompakte T2 , rrjedh që pika x ka një bazë fqinjësish të mbyllura dhe kompakte në W. Pra, W
përmban një fqinjësi të mbyllur dhe kompakte U të x në W. Por U është gjithashtu fqinjësi e x në
W dhe, si rrjedhim, U është fqinjësi e x në X dhe vërtetimi përfundon.♦
Rrjedhimi 6.20. Në qoftë se X është hapësirë topologjike lokalisht kompakte T2 , atëherë X është
T3 .
Teorema 6.21. Le të jetë dhënë hapësira topologjike X lokalisht kompakte dhe T3 , bashkësia e
mbyllur dhe kompakte A ∈ 2X dhe U ∈ V ( A). Atëherë gjendet fqinjësia e mbyllur dhe kompakte
V ∈ V ( A), e tillë që A ⊂ V ⊂ U.
Vërtetim. Për çdo pikë x ∈ A gjendet fqinjësia e mbyllur dhe kompakte Wx ∈ V ( x ), e tillë që
Wx ⊂ U. Meqenëse A ⊂ x∈ A Wx dhe A është kompakte, rrjedh që gjendet një sasi e fundme
S
pikash x1 , . . . , xn ∈ A, të tilla që

n
[
A⊂ Wxk .
k =1
Atëherë bashkësia V = nk=1 Wxk është fqinjësi për A dhe V ⊂ U. Pra, V është bashkësia e
S
dëshiruar dhe vërtetimi përfundon.♦
6.7. Kompaktifikimi Aleksandrovit

Në studimin e një hapësire topologjike jokompakte X është shpesh e nevojshme të konstruktohet
një hapësirë kompakte X ∗ që e përmban X si nënhapësirë. Ky proces thuhet se është kompak-
tifikim i hapësirës X. Për shembull, numrat realë të zgjeruar R∗ = R ∪ {−∞, +∞} janë një
kompaktifikim për R të pajisur me topologjinë e zakonshme. Në këtë seksion trajtohet lloji më i
thjeshtë i kompaktifikimit të një hapësire topologjike që bëhet duke shtuar një pikë të vetme. Kjo
është tepër e zakonshme në analizë matematike. Kështu R2 e pajisur me topologjinë Euklidiane
kompaktifikohet duke shtuar pikën ∞, fqinjësitë e të cilës janë plotësat e bashkësive të kufizuara
në R2 .
Le të jetë dhënë hapësira topologjike ( X, τ ) dhe ω 6∈ X. Shënojmë X ∗ = X ∪ {ω } dhe me τ ∗
∗
shënojmë familjen që përbëhet nga të gjitha bashkësitë e hapura në X dhe nga bashkësitë U ∈ 2X ,
të tilla që X ∗ \ U është nënbashkësi e mbyllur dhe kompakte në X.
116
Teorema 6.22 (Aleksandrov). (i ) ( X ∗ , τ ∗ ) është hapësirë topologjike kompakte dhe X është
nënhapësirë e saj. (ii ) X ∗ është T2 -hapësirë në qoftë se dhe vetëm në qoftë se X është lokalisht
kompakte dhe T2 .
∗
Vërtetim. (i ) Një bashkësi G ∗ ∈ 2X është e hapur në X ∗ në qoftë se dhe vetëm në qoftë se
G∗ ∩ X ∈ τ dhe ω ∈ G ∗ ⇒ X \ G ∗ është bashkësi kompakte.
• Fillimisht provojmë që τ ∗ është topologji në X ∗ . Meqenëse ∅ është e hapur në X rrjedh që
∅ ∈ τ ∗ dhe X ∗ ∈ τ ∗ , sepse
X∗ ∩ X = X ∈ τ dhe X \ X ∗ = ∅ është bashkësi kompakte.
Le të jetë dhënë tani një familje bashkësish ( Gi∗ )i∈ I nga familja τ ∗ me G ∗ = Gi∗ dhe
S
i∈ I
shënojmë
Ia = {i ∈ I : ω 6∈ Gi∗ } dhe Ib = {i ∈ I : ω ∈ Gi∗ },
Ga∗ = Gi∗ dhe Gb∗ = Gi∗ . Atëherë,

S S
i ∈ Ia i ∈ Ib
(∀i ∈ Ia )[ Gi∗ ∈ τ ] ⇒ Ga∗ ∈ τ ⇒ Ga∗ ∈ τ ∗ ,
dhe (∀i ∈ Ib )[ Gi∗ ∩ X ∈ τ dhe X \ Gi∗ është bashkësi kompakte] implikon që
Gb∗ ∩ X ∈ τ dhe X \ Gb∗ është bashkësi kompakte,
sepse X \ Gb∗ është nënbashkësi e mbyllur e një bashkësie kompakte. Si rrjedhim,
G ∗ = Ga∗ ∪ Gb∗ ∈ τ ∗ ,
sepse
G ∗ ∩ X ∈ τ dhe X \ G ∗ është bashkësi kompakte;
X \ G ∗ është nënbashkësi e mbyllur e bashkësisë kompakte X \ Gb∗ .

Le të jenë dhënë tani dy bashkësi G1∗ dhe G2∗ nga τ ∗ me P∗ = G1∗ ∩ G2∗ . Atëherë P∗ ∩ X ∈ τ dhe
X \ G ∗ = ( X \ G1∗ ) ∪ ( X \ G2∗ ) është bashkësi kompakte si bashkim i dy bashkësive kompakte.
Pra provuam që ( X ∗ , τ ∗ ) është hapësirë topologjike dhe X është nënhapësirë.
• Të provojmë që hapësira topologjike ( X ∗ , τ ∗ ) është kompakte. Për këtë qëllim shqyrtojmë
mbulimin e hapur çfarëdo G ∗ të X ∗ . Atëherë gjendet bashkësia e hapur G ∗ ∈ G ∗ e tillë që ω ∈ G ∗ .
Pra, X \ G ∗ është bashkësi kompakte. Si rrjedhim, gjendet një nënmbullim i fundmë G1∗ ⊂ G ∗ për
X \ G ∗ . Prej këtej rrjedh që nënfamilja e fundme { G ∗ } ∪ G1∗ ⊂ G ∗ mbulon X ∗ . Pra provuam që
( X ∗ , τ ∗ ) është kompakte.
117
(ii ) Supozojmë se X ∗ është T2 -hapësirë dhe le të jetë dhënë x ∈ X. Atëherë gjenden bashkësitë
joprerëse G ∗ ∈ τ ∗ dhe G ∈ τ të tilla që ω ∈ G ∗ dhe x ∈ G. Si rrjedhim, x ∈ G ⊂ X \ G ∗ dhe
X \ G ∗ është bashkësi kompakte. Pra X është lokalisht kompakte dhe, meqenëse është nënhapësirë
e një hapësire Hausdorf rrjedh që X është gjithashtu T2 .
Anasjellas, supozojmë që X është lokalisht kompakte dhe T2 . Për të provuar që X ∗ është T2
mjafton të shqyrtojmë pikën ω dhe pikën çfarëdo x ∈ X. Atëherë gjendet një fqinjësi U e mbyllur
dhe kompakte e x në X. Si rrjedhim, G ∗ = X ∗ \ U është fqinjësia e dëshiruar e ω dhe vërtetimi
përfundon.♦
Në qoftë se X nuk është kompakte, atëherë hapësira topologjike ( X ∗ , τ ∗ ) në Teoremën 6.22
quhet kompaktifikim i Aleksandrovit për hapësirën topologjike X. Në këtë rast, në qoftë se X
është lokalisht kompakte, atëherë X është e dendur në X ∗ . Në qoftë se X është hapësirë topologjike
kompakte, atëherë ω është pikë e izoluar në ( X ∗ , τ ∗ ). Anasjellas, në qoftë se ω është pikë e izoluar
në ( X ∗ , τ ∗ ), atëherë X është i mbyllur në X ∗ dhe, si rrjedhim është kompakt.
118
6.8. Ushtrime
Ushtrimi 6.23. Le të jetë dhënë hapësira topologjike X dhe bashkësia A ∈ 2X . Provoni që
(i) A është bashkësi kompakte;
(ii) çdo mbulim i A me të hapura nga X ka një nënmbulim të fundmë.
Ushtrimi 6.24. Le të jetë dhënë hapësira topologjike X e cila është T2 dhe bashkësia kompakte
A ∈ 2X . Provoni që A është bashkësi e mbyllur.
Ushtrimi 6.25. Le të jetë dhënë hapësira topologjike kompakte X dhe bashkësia e mbyllur
A ∈ 2X . Provoni që A është bashkësi kompakte.
Ushtrimi 6.26. Le të jenë dhënë hapësirat topologjike X, X 0 , funksioni f : X → X; i vazh-

dueshëm në X dhe bashkësia A ∈ 2X . Provoni që në qoftë se A është bashkësi kompakte në X,
atëherë f ( A) është bashkësi kompakte në X 0 .
Ushtrimi 6.27. Provoni që në qoftë se hapësira topologjike X është kompakte, atëherë X është
hapësirë topologjike normale.
Ushtrimi 6.28. Le të jetë dhënë R e pajisur me topologjinë e zakonshme τ. Në bashkësinë e
numrave realë të zgjeruar R∗ përcaktojmë familjen τ ∗ që përbëhet nga bashkësitë G ∗ ∈ 2R të
∗
tilla që
• (∀ x ∈ R ∩ G ∗ )(∃r x > 0)[( x − r x , x + r x ) ⊂ G ∗ ];
• −∞ ∈ G ∗ ⇒ (∃n ∈ N)[[−∞, n) ⊂ G ∗ ];
• +∞ ∈ G ∗ ⇒ (∃n ∈ N)[(n, +∞] ⊂ G ∗ ].
Provoni që
(i) (R∗ , τ ∗ ) është T2 dhe kompakte;
(ii) R është nënhapësirë e R∗ .
Ushtrimi 6.29. Në qoftë se hapësira topologjike X është T2 -hapësirë që plotëson (a.I.n), atëherë
çdo bashkësi A ∈ 2X kompakte sipas vargjeve është e mbyllur në X.
Ushtrimi 6.30. Le të jetë dhënë hapësira topologjike X që është T2 -hapësirë dhe plotëson (a.I.n)
dhe le të jetë A ∈ 2X . Atëherë pohimet e mëposhtme janë ekuivalente:
(i) A është kompakte sipas vargjeve.
(ii) A është e mbyllur në X.
119
Ushtrimi 6.31. Në qoftë se hapësira topologjike X është T2 -hapësirë që plotëson (a.I.n), atëherë
çdo bashkësi A ∈ 2X kompakte sipas vargjeve është e mbyllur në X.
Ushtrimi 6.32. Le të jetë dhënë bashkësia X = [0, 1][0,1] e pajisur me topologjinë produkt.
(i) X nuk plotëson (a.I.n).
(ii) X nuk është kompakt sipas vargjeve.
Ushtrimi 6.33. Le të jetë dhënë bashkësia M ⊂ X = [0, 1][0,1] që përbëhet nga funksionet
jozvogëlues. Provoni pohimet e mëposhtme:
(i) M është bashkësi kompakte.
(ii) M plotëson (a.I.n).
(iii) M është separabël.
(iv) M nuk plotëson (a.II.n).
Ushtrimi 6.34. Le të jetë dhënë bashkësia A ∈ 2R dhe R është e pajisur me topologjinë e
zakonshme. Provoni që pohimet e mëposhtme janë ekuivalente:
(i) A është bashkësi kompakte.
(ii) çdo funksion i vazhdueshëm f : A → R arrin maksimumin e tij në A.
Ushtrimi 6.35. Le të jenë dhënë hapësira topologjike X, hapësira topologjike Hausdorf Y dhe
funksioni bijektiv dhe i vazhdueshëm f : X → Y. Provoni pohimet e mëposhtme:
(i) f është homeomorfizëm.
(ii) Në qoftë se X është hapësire lokalisht kompakte, atëherë çdo dy kompaktifikime të Aleksan-
drovit për X janë homeomorfe.
120
7 Hapësira topologjike të lidhura
7.1. Hapësira topologjike të lidhura

Le të jetë dhënë një bashkësi X. Themi që dy nënbashkësi X1 , X2 ⊂ X, përcaktojnë një copëtim
të bashkësisë X, në qoftë se kanë vend barazimet:
X = X1 ∪ X2 dhe X1 ∩ X2 = ∅.
Hapësira topologjike ( X, τ ) quhet hapësirë e lidhur, në qoftë se nuk gjendet ndonjë copëtim i X
në dy bashkësi joboshe dhe të hapura në X. Teorema e mëposhtme jep karakterizime të plota të
hapësirave të lidhura.
Teorema 7.1. Le të jetë dhënë hapësira topologjike ( X, τ ). Atëherë, pohimet e mëposhtme janë
ekuivalente:
(p) Hapësira X është e lidhur;
(q) Nuk gjendet ndonjë copëtim i X në dy bashkësi joboshe dhe të mbyllura në X;
(r) Nuk gjendet ndonjë nënbashkësi A ⊂ X, e tillë që A 6= ∅, A 6= X dhe A është e hapur
dhe e mbyllur në X
Vërtetim. ( p ⇒ q) Të provojmë që

q ⇒ p.
Supozojmë se ka vend q. Pra, gjendet një copëtim i X në dy bashkësi joboshe dhe të mbyllura në
X, F1 dhe F2 . Si rrjedhim, në qoftë se shqyrtojmë
G1 = F1c dhe G2 = F2c ,
atëherë kemi një copëtim të X në dy bashkësi joboshe dhe të hapura në X, G1 dhe G2 . Kjo do të
thotë që ka vend p.
(q ⇒ r ) Të provojmë që
r ⇒ q.
Supozojmë se ka vend r. Pra, gjendet një nënbashkësi A ⊂ X, e tillë që A 6= ∅, A 6= X dhe A
është e hapur dhe e mbyllur në X. Si rrjedhim, në qoftë se shqyrtojmë
F1 = A dhe F2 = Ac ,
121
atëherë kemi një copëtim të X në dy bashkësi joboshe dhe të mbyllura në X, F1 dhe F2 . Kjo do të
thotë që ka vend q.
(r ⇒ p) Të provojmë që
p ⇒ r.
Supozojme se pohimi p është i vërtetë. Pra, gjendet një copëtim i X në dy bashkësi joboshe dhe të
hapura në X, G1 dhe G2 . Prej këtej, në qoftë se shqyrtojmë bashkësinë
A = G1 ,
atëherë kemi që A 6= ∅, A 6= X dhe A është e hapur dhe e mbyllur në X. Kjo do të thotë që ka
vend r dhe vërtetimi përfundon.♦
Bashkësia A ⊂ X thuhet se është bashkësi e lidhur, në qoftë se është e lidhur si nënhapësirë.
Për shembull, çdo bashkësi që ka si element vetëm një numër real është e lidhur, ndërsa bashkësia
e numrave racionalë Q nuk është e lidhur në R.
Shembulli 7.2. Në bashkësinë X = { a, b, c, d, e} është dhënë topologjia
τ = {∅, X, { a, b, c}, {c, d, e}, {c}}
dhe bashkësia A = { a, d, e}. Shqyrtojmë bashkësitë e hapura në X:
G1 = { a, b, c} dhe G2 = {c, d, e}.
Gjurmët e tyre në A janë
H1 = A ∩ G1 = { a} dhe H2 = A ∩ G2 = {d, e}.
Vihet re që bashkësitë H1 , H2 të hapura në A përbëjnë një copëtim të A. Si rrjedhim, A nuk është
bashkësi e lidhur.
Teorema 7.3. Le të jetë dhënë hapësira topologjike X dhe bashkësia e lidhur B ∈ 2X . Në qoftë se
bashkësia A ∈ 2X është e tillë që
B ⊂ A ⊂ B,
atëherë A është bashkësi e lidhur në X.
Vërtetim. Supozojmë për kontradiksion se A nuk është e lidhur. Atëherë gjendet një coptim i
A në dy bashkësi të mbyllura joboshe F1 , F2 . Si rrjedhim,
B = ( B ∩ F1 ) ∪ ( B ∩ F2 )
dhe, meqenëse B është e lidhur rrjedh që B ∩ F1 = ∅ ose B ∩ F1 = ∅. Shqyrtojmë rastin kur
B ∩ F1 = ∅ (rasti tjetër trajtohet në të njëjtën mënyrë). Prej këtej,
B ⊂ F2 .
122
Meqenëse F2 është e mbyllur në A, gjendet bashkësia F20 ∈ 2X e mbyllur në X, e tillë që
F2 = F20 ∩ A.
B ⊂ F2 ⊂ F20 ⇒ B ⊂ F20 ⇒ A ⊂ F20 ∩ A = F2 .
Rezultati i fundit kundërshton zgjedhjen e F1 , F2 . Si përfundim A është e lidhur dhe vërtetimi

përfundon.♦
Rrjedhimi 7.4. Në qoftë se bashkësia A ∈ 2X është bashkësi e lidhur në hapësirën topologjike
X, atëherë edhe mbyllja e saj A është bashkësi e lidhur në X.
Teorema 7.5. Në qoftë se ( Ai )i∈ I është një familje bashkësish të lidhura në hapësirën topologjike
X me prerje joboshe:
Ai 6= ∅,
\
i∈ I
atëherë A = Ai është një bashkësi e lidhur në X.

S
i∈ I
Vërtetim. Supozojmë për kontradiksion se A nuk është e lidhur. Atëherë gjendet një coptim i
A në dy bashkësi të hapura joboshe G1 , G2 .
Fiksojmë një pikë x ∈ i∈ I Ai . Pa kufizuar vërtetimin e teoremës mund të supozojmë se x ∈ G1 .
T
Meqenëse G2 është bashkësi joboshe, gjendet një indeks i0 ∈ I, i tillë që G2 ∩ Ai0 6= ∅. Si rrjedhim
përftojmë një coptim të Ai0 në dy bashkësi të hapura joboshe
H1 = Ai0 ∩ G1 dhe H2 = Ai0 ∩ G2 .
Rezultati i fundit kundërshton faktin që Ai0 është bashkësi e lidhur. Si përfundim A është bashkësi
e lidhur dhe vërtetimi përfundon.♦
Teorema 7.6. Në qoftë se ( Ai )i∈ I është një familje bashkësish të lidhura në hapësirën topologjike
X me vetinë që për çdo dy indekse i, j ∈ I ka vend implikimi:
i 6= j ⇒ Ai ∩ A j 6= ∅,
atëherë A = Ai është bashkësi e lidhur në X.

S
i∈ I
Vërtetim. Supozojmë për kontradiksion se A nuk është e lidhur. Atëherë gjendet një coptim i A
në dy bashkësi të hapura G1 , G2 . Si rrjedhim, gjenden indekset i1 , i2 ∈ I të tilla që G1 ∩ Ai1 6= ∅
dhe G2 ∩ Ai2 6= ∅. Meqenëse Ai1 dhe Ai2 janë bashkësi të lidhura, rrjedh që i1 6= i2 . Atëherë
mund të zgjedhim x ∈ Ai1 ∩ Ai2 dhe, meqenëse Ai1 ∪ Ai2 ⊂ G1 ∪ G2 , supozojmë pa kufizuar
vërtetimin që x ∈ G1 . Prej këtej rrjedh që bashkësitë joboshe H1 = G1 ∩ Ai2 dhe H2 = G2 ∩ Ai2
përbëjnë një copëtim të hapur të Ai2 . Rezultati i fundit kundërshton faktin që Ai2 është bashkësi e
lidhur. Si përfundim A është bashkësi e lidhur dhe vërtetimi përfundon.♦
123
7.2. Nënbashkësitë e lidhura të numrave realë
Një nënbashkësi I ⊂ R thuhet se është një interval i përgjithësuar, në qoftë se I është njëra nga
këto bashkësi: segment [ a, b], interval i fundmë ose i pafundmë ( a, b), gjysmëinterval i fundmë
apo i pafundmë ( a, b], gjysmësegment i fundmë apo i pafundmë [ a, b). Në çdo rast, a dhe b quhen
skaje të intervalit të përgjithësuar I, dhe shënojmë:
I = h a, bi.
Në sajë të përcaktimit të intervalit të përgjithësuar provohet lema e mëposhtme.
Lema 7.7. Le të jetë dhënë një nënbashkësi I ⊂ R e cila ka të paktën dy elemente të ndryshme.
Atëherë, kusht i nevojshëm dhe i mjaftueshëm që I të jetë interval i përgjithësuar është që, për çdo
dy pika x, x 0 ∈ I, të tilla që x < x 0 , të kemi që
[ x, x 0 ] ⊂ I.
Duke u bazuar tek kjo lemë mund të përcaktohet me saktësi se cilat janë nënbashkë-sitë e lidhura
të numrave realë.
Teorema 7.8. Le të jetë dhënë një nënbashkësi I ⊂ R e cila ka të paktën dy elemente të ndryshme.
Kusht i nevojshëm dhe i mjaftueshëm që I të jetë e lidhur është që I të jetë një interval i përgjithësuar.
Vërtetim. Supozojmë se I nuk është një interval i përgjithësuar. Atëherë, gjenden pikat x, x 0 ∈ I,
të tilla që x < x 0 dhe [ x, x 0 ] nuk përfshihet në I. Si rrjedhim, gjendet një pikë c ∈ [ x, x 0 ], e tillë që
c∈ / I. Shënojmë
A = (−∞, c) I dhe B = (c, +∞) I.
\ \
Pra, kemi një copëtim të I në dy bashkësi joboshe dhe të hapura në I, A dhe B. Kjo do të thotë që I
nuk është e lidhur.
Anasjellas, le të kemi që I është një interval i përgjithësuar. Supozojmë për kontradiksion që I
nuk është i lidhur. Atëherë, gjendet një copëtim i I në dy bashkësi joboshe dhe të hapura në I, P
dhe P0 . Pra, kemi që
P ∩ P0 = ∅ dhe P ∪ P0 = I.
Meqenëse P dhe P0 janë të hapura në I, atëherë gjendet G dhe G 0 të hapura në R, të tilla që
P = G∩I dhe P0 = G 0 ∩ I.
Shqyrtojmë pikat x ∈ P dhe x 0 ∈ P0 , dhe supozojmë që x < x 0 . Shënojmë
A = P ∩ [ x, x 0 ] = G ∩ ( I ∩ [ x, x 0 ]) = G ∩ [ x, x 0 ]
dhe
A0 = P0 ∩ [ x, x 0 ] = G 0 ∩ ( I ∩ [ x, x 0 ]) = G 0 ∩ [ x, x 0 ].
124
Vihet re që
A ∩ A0 = ∅ dhe A ∪ A0 = [ x, x 0 ],
x ∈ A dhe x 0 ∈ A0 .
Meqenëse x ∈ G dhe x 0 ∈ G 0 , gjendet numri real 0 < h < x 0 − x, i tillë që
[ x, x + h) ⊂ G ∩ [ x, x 0 ] = A dhe ( x 0 − h, x 0 ] ⊂ G 0 ∩ [ x, x 0 ] = A0 .
Prej këtej, del që

x < c = inf A0 < x 0 .
Në qoftë se c ∈ A, atëherë gjendet ε > 0, i tillë që
(c − ε, c + ε) ⊂ G ∩ [ x, x 0 ] = A,
që kundërshton c = inf A0 .

Në rast se c ∈ A0 , atëherë gjendet ε > 0, i tillë që
(c − ε, c + ε) ⊂ G 0 ∩ [ x, x 0 ] = A0 ,
që kundërshton përsëri c = inf A0 .

Kontradiksionet e përftuara rrëzojnë supozimin dhe, si rrjedhim, mbetet që I është e lidhur.♦
7.3. Lidhshmëria dhe vazhdueshmëria

Në këtë seksion provohet që lidhshmëria është një invariant topologjik. Le të fillojmë me teoremën
e mëposhtme.
Teorema 7.9. Janë dhënë hapësirat topologjike ( X, τ ), ( X 0 , τ 0 ) dhe funksioni f : X → X 0 . Në

qoftë se f është i vazhdueshëm në X dhe hapësira X është e lidhur, atëherë bashkësia f ( X ) është
gjithashtu e lidhur.
Vërtetim. Supozojmë se f ( X ) nuk është bashkësi e lidhur dhe të provojmë që kjo implikon që
X nuk është e lidhur.
Meqenëse f ( X ) nuk është e lidhur, në sajë të Teoremës 7.1, gjendet një nënbashkësi B ⊂ f ( X ),
e tillë që B 6= ∅, B 6= f ( X ) dhe B është e hapur dhe e mbyllur në f ( X ). Shqyrtojmë bashkësinë
A = f −1 ( B ).
Kemi që A 6= ∅, A 6= X dhe, meqenëse f është i vazhdueshëm, bashkësia A është gjithashtu

një bashkësi e hapur dhe e mbyllur në X. Kjo do të thotë që X nuk është e lidhur dhe vërtetimi
përfundon.♦
Tani provohet pa vështirësi pohimi i mëposhtëm i cili tregon se lidhshmëria është një invariant
topologjik.
125
Rrjedhimi 7.10. Në qoftë se dy hapësirat topologjike ( X, τ ) dhe ( X 0 , τ 0 ) janë homeomorfe dhe
njëra prej tyre është e lidhur, atëherë edhe hapësira tjetër është gjithashtu e lidhur.
Në shembullin e mëposhtëm për të treguar që dy hapësira nuk janë homeomorfe përdoret fakti
që lidhshmëria është një invariant topologjik.
Shembulli 7.11. Le të jenë dhënë
A = {−1 + ei2πt : t ∈ [0, 1]} ∪ {1 + ei2πt : t ∈ [0, 1]}
dhe
B = {5 + ei2πt : t ∈ [0, 1]}.
Të provojmë se A dhe B nuk janë homeomorfe.
Supozojmë për kontradiksion që gjendet një homeomorfizëm h : A → B. Mund të provohet
si një ushtrim që, prej këtej, rrjedh që funksioni h∗ : A \ { a} → B \ {b} është përsëri një
homeomorfizëm, ku a = (0, 0) dhe b = h( a).
Provohet që rrethi pa një pikë është një bashkësi e lidhur. Pra, B \ {b} është një bashkësi e
lidhur dhe, meqenëse lidhshmëria është një invariant topologjik, del që A \ { a} është gjithashtu
një bashkësi e lidhur.
Por, nga ana tjetër vërehet që A \ { a} = A1 ∪ A2 , ku
A1 = {( x, y) ∈ R2 : x < 0} ∩ A dhe A2 = {( x, y) ∈ R2 : x > 0} ∩ A.
Kjo do të thotë që A \ { a} nuk është e lidhur. Ky kontradiksion rrëzon supozimin dhe mbetet që
hapësirat A dhe B nuk janë homeomorfe.♦
7.4. Produkti dhe herësi i hapësirave të lidhura

Lema 7.12. Në qoftë se hapësirat topologjike X1 dhe X2 janë të lidhura, atëherë hapësira
topologjike produkt X = X1 × X2 është e lidhur.
Vërtetim. Shqyrtojmë pikën çfarëdo (z1 , z2 ) ∈ X dhe përcaktojmë funksionet
f : X1 → X, f ( x1 ) = ( x1 , z2 )
dhe
g : X2 → X, g ( x2 ) = ( z1 , x2 ).
Meqenëse funksionet f dhe g janë të vazhdueshëm dhe
f ( X1 ) = X1 × { z 2 } dhe g ( X2 ) = { z 1 } × X2 ,
126
në saje të Teoremës 7.9 përftojmë që X1 × {z2 } dhe {z1 } × X2 janë bashkësi të lidhura në X. Prej
këtej, meqenëse këto bashkësi priten, në saje të Teoremës 7.5 përftojmë që bashkësia
[
( X1 × {z2 }) ({z1 } × X2 ) = Y(z1 ,z2 )
është e lidhur. Pra, me z2 të fiksuar familja (Y(z1 ,z2 ) )z1 ∈X1 përbëhet nga bashkësi të lidhura. Vihet
re që
z1 6= z10 ⇒ Y(z1 ,z2 ) ∩ X(z10 ,z2 ) = {(z1 , z2 ), (z10 , z2 )} 6= ∅
dhe
[
X= X(z1 ,z2 ) .
z 1 ∈ X1
Si përfundim, në saje të Teoremës 7.6 përftojmë që X është i lidhur dhe vërtetimi përfundon.♦
Teorema 7.13. Le të jenë dhënë familja e hapësirave topologjike {( Xi , τi ) : i ∈ I } dhe X =

∏i∈ I Xi e pajisur me topologjinë produkt. Atëherë pohimet e mëposhtme janë ekuivalente:
(i) X është e lidhur.
(ii) Xi është e lidhur për çdo i ∈ I.
Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë se X është e lidhur. Atëherë, meqënëse çdo projeksion

πi : X → Xi është i vazhdueshëm, në saje të Teoremës 7.9 përftojmë që çdo Xi është e lidhur.
(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë se çdo Xi është e lidhur. Shqyrtojmë pikën z = (zi )i∈ I dhe bashkësinë e
fundme J ⊂ I dhe shënojmë
πi−1 (zi ).
\
YJ =
i∈ I \ J
Meqenëse YJ dhe ∏ j∈ J X j janë homeomorfe, në saje të Lemës 7.12 përftojmë që YJ është bashkësi e
lidhur në X. Shënojmë Y bashkimin e YJ për çdo nënbashkësi të fundme J ⊂ I. Meqenëse z ∈ YJ
për çdo nënbashkësi të fundme J ⊂ I rrjedh që Y është e lidhur, sipas Teoremës 7.5 Prej këtej, në
saje të Rrjedhimit 7.4 përftojmë që Y është gjithashtu e lidhur.
Për pikën çfarëdo x ∈ X shqyrtojmë bashkësin e hapur G J = j∈ J π − j ( G j ) ∈ V ( x ). Atëherë,
1
T
YJ 6= ∅.
\
GJ
Kjo do të thotë që X = Y. Si përfundim X është e lidhur dhe vërtetimi përfundon.♦
Meqenëse funksioni kanonik herës është i vazhdueshëm, në saje të Teoremës 7.9 përftohet teorema
e mëposhtme:
Teorema 7.14. Le të jetë dhënë relacioni ekuvalencës ρ në hapësirën topologjike të lidhur X.
Atëherë hapësira topologjike herës X/ρ është e lidhur.
127
7.5. Komponentet e lidhura
Le të jetë dhënë hapësira topologjike X dhe pikat x, y ∈ X; x dhe y quhen pika të lidhura në
qoftë se gjendet një bashkësi e lidhur në X që i përmban pikat në fjalë. Përcaktojmë në X relacionin
xρy ⇔ x dhe y janë pika të lidhura.
Në saje të Teoremës 7.5, ρ është relacion ekuivalence në X; klasa e ekuivalencës [ x ] quhet kompo-
nente e lidhur e pikës x dhe shënohet me Cx .
Teorema 7.15. Komponentja e lidhur Cx e pikës x ∈ X është bashkësia e lidhur më e madhe
që përmban pikën x, domethënë, në qoftë se C është një bashkësi e lidhur që përmban pikën x,
atëherë C ⊂ Cx .
Vërtetim. Së pari, Cx është e lidhur. Vërtetë, për y ∈ Cx gjendet një bashkësi e lidhur Ay që
përmban y dhe x. Si rrjedhim,
[
Cx = Ay
y ∈ Cx
dhe, meqenëse, x ∈ y∈Cx Ay , në saje të Teoremës 7.5 përftojmë që Cx është e lidhur.
T
Së dyti, shqyrtojmë një bashkësi C të lidhur që përmban pikën x. Si rrjedhim, çdo pikë y ∈ C
është e lidhur me x, domethënë kemi që xρy. Pra,
y ∈ C ⇒ xρy ⇒ y ∈ Cx .
Kjo do të thotë që C ⊂ Cx dhe vërtetimi përfundon.♦

Teorema 7.15 së bashku me Teoremën 7.3 prodhon pohimin e mëposhtëm:
Rrjedhimi 7.16. Komponentja e lidhur Cx e pikës x ∈ X është bashkësi e mbyllur.
Teorema 7.17. Le të jenë dhënë familja e hapësirave topologjike {( Xi , τi ) : i ∈ I }, hapësira
topologjike produkt X = ∏i∈ I Xi dhe pika x = ( xi )i∈ I ∈ X. Atëherë,
Cx = ∏ Cx i (7.1)
i∈ I
ku Cxi është komponentja e lidhur e pikës xi ∈ Xi .

Vërtetim. Në saje të Teoremës 7.13 përftojmë që ∏i∈ I Cxi është bashkësi e lidhur dhe, meqenëse
ajo gjithashtu përmban pikën x, në saje të Teoremës 7.15 rrjedh që
∏ Cx i
⊂ Cx .
i∈ I
Meqenëse çdo projeksion πi është i vazhdueshëm në X, Teorema 7.9 prodhon që çdo bashkësi
πi (Cx ) është e lidhur dhe xi ∈ πi (Cx ). Atëherë,
π i ( Cx ) ⊂ Cx i për çdo i ∈ I.
128
Si rrjedhim,
Cx ⊂ ∏ π i ( Cx ) ⊂ ∏ Cx i
⊂ Cx .
i∈ I i∈ I
Kjo do të thotë që ka vend barazimi (7.1) dhe vërtetimi përfundon.♦
7.6. Hapësirat lokalisht të lidhura

Le të jetë dhënë një hapësirë topologjike X. Themi që X është lokalisht e lidhur në qoftë se çdo
pikë x ∈ X ka një bazë fqinjësish të lidhura. Rezulatat kryesore këtij seksioni kanë të bëjnë me
produktin e hapësirave lokalisht të lidhura dhe me herësin e një hapësire topologjike lokalisht të
lidhur.
Shembulli i mëposhtëm tregon që konceptet ”hapësirë e lidhur” dhe ”lokalisht e lidhur” janë të
pavarur nga njëri-tjetri.
Shembulli 7.18. ( a) Le të jetë X hapësirë topologjike diskrete e cila ka të paktën dy pika. Atëherë,
X është lokalisht e lidhur por jo e lidhur.
(b) Shënojmë mje X bashkësinë që përmban boshtin e abshisave ”x’x” dhe të gjitha drejtëzat
paralele me boshtin e ordinatave ”y’y” që presin boshtin ”x’x” në një pikë me koordinata racionale.
X nuk është lokalisht i lidhur, sepse për ( x, y) ∈ X me y 6= 0 kemi që rruzulli B(( x, y), r ) ∩ X,
0 < r < |y|, nuk është bashkësi e lidhur.
Por, X është i lidhur, sepse çdo dy pika nga X bashkohen me anë të një vije të thyer që është
bashkësi e lidhur. Kjo do të thotë që X = C(x,y) , ku ( x, y) është pikë e fiksuar çfarëdo nga X.
Teorema 7.19. Le të jenë dhënë familja e hapësirave topologjike {( Xi , τi ) : i ∈ I } dhe hapësira
topologjike produkt X = ∏i∈ I Xi . Atëherë pohimet e mëposhtme janë ekuivalente:
(i) X është lokalisht e lidhur.
(ii) Të gjitha Xi janë lokalisht të lidhura dhe, të lidhura përveç një sasie të fundme prej tyre.
Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë se X është lokalisht e lidhur dhe le të jetë dhënë x = ( xi )i∈ I ∈
X. Atëherë gjenden fqinjësia e lidhur V ∈ V ( x ) dhe bashkësia e hapur G J = j∈ J π − j ( G j ), të
1
T
tilla që
x ∈ G J ⊂ V,
ku J është nënbashkësi e fundme indeksesh dhe Gj ∈ τj për çdo j ∈ J. Si rrjedhim,
π i ( V ) = Xi për çdo i ∈ I \ J.
Kjo do të thotë që Xi është e lidhur për çdo i ∈ I \ J.
129
Fiksojmë tani indeksin çfarëdo j ∈ I dhe shqyrtojmë pikën z j ∈ X j dhe fqinjësin çfarëdo
Vj ∈ V ( x j ). Atëherë gjendet pika z ∈ Z, e tillë që π j (z) = z j . Meqenëse π −
j (Vj ) është fqinjësi
1
e pikës z, gjendet një fqinjësi e lidhur U ∈ V (z), e tillë që
z ∈ U ⊂ π− 1
j (Vj ).
Prej këtej përftojmë që π j (U ) është një fqinjësi e lidhur për z j dhe
z j ∈ π j (U ) ⊂ Vj .
Kjo do të thotë që z j ka një bazë fqinjësish të lidhura. Pra, X j është lokalisht e lidhur dhe, meqenëse
j është çfarëdo rrjedh që Xi është lokalisht e lidhur për çdo i ∈ I.
(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë që Xi është lokalisht e lidhur për çdo i ∈ I dhe gjendet një nënbashkësi e
fundme J0 ⊂ I, e tillë që Xi është e lidhur për çdo i ∈ I \ J0 . Për pikën çfarëdo x = ( xi )i∈ I ∈ X
gjenden fqinjësia V ∈ V ( x ) dhe bashkësia e hapur G J = j∈ J π − j ( G j ), të tilla që
1
T
x ∈ G J ⊂ V,
ku J është nënbashkësi e fundme indeksesh dhe Gj ∈ τj për çdo j ∈ J. Shënojmë J1 = J ∪ J0 dhe

për çdo j ∈ J1 zgjedhim fqinjësin e lidhur Vj ∈ V ( x j ) në mënyrë të tillë që
x j ∈ Vj ⊂ Gj për çdo j ∈ J.
Atëherë në saje të Teoremës 7.13 bashkësia π−

j (Vj ) është e lidhur dhe
1
T
j∈ J1
π− 1
\
x∈ j (Vj ) ⊂ G J ⊂ V.
j∈ J1
Kjo do të thotë që x ka një bazë fqinjësish të lidhura dhe, meqenëse x është çfarëdo rrjedh që X
është lokalisht e lidhur dhe vërtetimi përfundon.♦
Lema 7.20. Në qoftë se hapësira topologjike X është lokalisht e lidhur, atëherë për çdo x ∈ X,
kemi që komponentja e lidhur Cx është bashkësi e hapur në X.
Vërtetim. Le të jetë dhënë pika x ∈ X. Të provojmë që Cx është bashkësi e hapur në X. Për
këtë qëllim, mjafton të provojmë që Cx është fqinjësi për pikën çfarëdo y ∈ Cx .
Meqenëse hapësira X është lokalisht e lidhur, gjendet fqinjësia e lidhur V ∈ V (y). Atëherë për
çdo z ∈ V kemi që z është lidhur me y dhe, meqenëse y është i lidhur gjithashtu me x rrjedh që z
është i lidhur me x. Si rrjedhim,
y ∈ V ⊂ Cx .
Kjo do të thotë që Cx është fqinjësi për y dhe vërtetimi përfundon.♦
Rrjedhimi 7.16 së bashku me Lemën 7.20 prodhon pohimin e mëposhtëm:
130
Rrjedhimi 7.21. Në qoftë se hapësira topologjike X është lokalisht e lidhur, atëherë për çdo
x ∈ X, kemi që komponentja e lidhur Cx është bashkësi e hapur dhe e mbyllur në X.
Rrjedhimi 7.22. Që hapësira topologjike X të jetë lokalisht e lidhur, duhet dhe mjafton që çdo
pikë x ∈ X të ketë një bazë fqinjësish që përbëhet nga bashkësi të hapura dhe të lidhura.
Teorema 7.23. Le të jetë dhënë hapësira topologjike lokalisht e lidhur X dhe një relacion ekuiva-
lence ρ në X me funksion kanonik herës ϕ. Atëherë hapësira topologjike herës X/ρ është lokalisht
e lidhur.
Vërtetim. Shqyrtojmë elementin çfarëdo [ x ] ∈ X/ρ dhe fqinjësinë çfarëdo V

e të [ x ]. Atëherë,
V = ϕ (V ) është fqinjësi për x ∈ X dhe, meqenëse, X është lokalisht e lidhur, në saje të
− 1 e
Rrjedhimit 7.22 gjendet një fqinjësi e hapur dhe e lidhur G për x, e tillë që
x ∈ G ⊂ V = ϕ −1 ( V
e ).
Meqenëse ϕ është funksion i hapur, bashkësia ϕ( G ) është e hapur në X/ρ dhe, meqenëse, ϕ është
funksion i vazhdueshëm në X, bashkësia ϕ( G ) është e lidhur në X/ρ. Prej këtej, meqenëse
[ x ] ∈ ϕ( G ) ⊂ V
e
rrjedh që [ x ] ka një bazë fqinjësish që përbëhet nga bashkësi të hapura dhe të lidhura në X/ρ. Në
saje të Rrjedhimit 7.22 kjo do të thotë që X/ρ është lokalisht e lidhur dhe vërtetimi përfundon.♦
131
7.7. Ushtrime
Ushtrimi 7.24. Provoni që R e pajisur me topologjinë e zakonshme është e lidhur.
Ushtrimi 7.25. Le të je të dhënë një hapësirë topologjike çfarëdo ( X, τ ), hapësira topologjike
diskrete Y dhe një funksion f : X → Y. Provoni që pohimet e mëposhtme janë ekuivalente:
(ii) në qoftë se y ∈ Y, atëherë f −1 ({y}) ∈ τ;
(iii) në qoftë se x ∈ X, atëherë gjendet fqinjësia U ∈ V ( x ), e tillë që f është konstant në U.
Ushtrimi 7.26. Le të je të dhënë një hapësirë topologjike çfarëdo ( X, τ ) dhe hapësira topologjike
diskrete Y që përmban të paktën dy pika. Provoni që pohimet e mëposhtme janë ekuivalente:
(i) ( X, d) është hapësirë topologjike e lidhur;
(ii) çdo funksion f : X → Y i vazhdueshëm në X është konstant.
Ushtrimi 7.27. Le të jenë dhënë hapësira topologjike X, R e pajisur me topologjinë e zakonshme
dhe nënhapësirat {0, 1} dhe Z. Provoni që pohimet e mëposhtme janë ekuivalente:
(i) X është hapësirë topologjike e lidhur;
(ii) çdo funksion f : X → {0, 1} i vazhdueshëm në X është konstant;
(iii) çdo funksion g : X → Z i vazhdueshëm në X është konstant.
Ushtrimi 7.28. Le të jenë dhënë
A ={(0, y) ∈ R2 : −1 ≤ y ≤ 1},
n πo
B = ( x, y) ∈ R2 : 0 < x ≤ 1, y = sin .
x
Provoni që bashkësia A ∪ B është e lidhur në R2 .
Ushtrimi 7.29. Le të jenë dhënë hapësira topologjike X, bashkësia e lidhur A ∈ 2X dhe familja
e bashkësive të lidhura ( Ai )i∈ I në X. Në qoftë se
A 6= ∅ për çdo i ∈ I,
\
Ai
atëherë A ∪ Ai është bashkësi e lidhur.

S
i∈ I
Ushtrimi 7.30. Duke u bazuar në faktin që [0, 1] është bashkësi e lidhur në R provoni që çdo
interval [ a, b] ⊂ R është i lidhur.
Ushtrimi 7.31. Duke u bazuar në faktin që R e pajisur me topologjinë e zakonshme është hapësirë
e lidhur provoni që çdo interval [ a, b] ⊂ R është i lidhur.
132
Ushtrimi 7.32. Le të jetë dhënë një hapësirë topologjike e lidhur X dhe një funksion f : X → R.
Provoni që në qoftë se f është i vazhdueshëm në X, atëherë për çdo numër real r ∈ R që është
ndërmjet dy vlerave të funksionit f ( x ) dhe f (y), gjendet z ∈ X, i tillë që f (z) = r. Me fjalë të
tjera provoni që në qoftë se f është i vazhdueshëm në X, atëherë f merr çdo vlerë ndërmjet dy
vlerave të tij.
Ushtrimi 7.33. Le të jenë dhënë hapësira topologjike X. Një funksion f : X → X thuhet se ka
një pikë fikse në X, në qoftë se gjendet x ∈ X, i tillë që f ( x ) = x. Hapësira topologjike X thuhet
se ka vetinë e pikës fikse, në qoftë se çdo funksion i vazhdueshëm f : X → X ka një pikë fikse.
(i) Hapësira X = [ a, b] ⊂ R është e pajisur me topologjinë gjurmë të topologjisë së zakonshme.
Provoni që X ka vetinë e pikës fikse.
(ii) Provoni që vetia e pikës fikse është një invariant topologjik.
Ushtrimi 7.34. Provoni pohimet e mëposhtme:
(i) Çdo interval ( a, b) ⊂ R nuk është homeomorf me ndonjë segment ose gjysmësegment nga
R;
(ii) Bashkësia {( x, y) ∈ R2 : x2 + y2 = 1} nuk është homeomorfe me ndonjë bashkësi

A ⊂ R;
(iii) Nuk ka ndonjë funksion të vazhdueshëm dhe bijektiv f : R2 → R.
Ushtrimi 7.35. Le të jenë dhënë pikat a = ( a1 , . . . , an ) dhe b = (b1 , . . . , bn ) nga Rn . Bashkësia,
{(1 − t) a + tb ∈ Rn : t ∈ [0, 1]}
quhet segment me skaje a dhe b në Rn dhe shënohet [ a, b].
(i) Çdo segment [ a, b] ⊂ Rn është bashkësi e lidhur.
(ii) Çdo rruzull B∞ ( a, r ) ⊂ Rn është bashkësi e lidhur.
Ushtrimi 7.36. Le të jenë dhënë hapësira topologjike X. Provoni që kanë vend pohimet e
mëposhtme:
(i) Çdo komponente e lidhur Cx është e mbyllur;
(ii) Çdo nënbashkësi e lidhur në X përmbahet në një komponente të lidhur të X;
(iii) Bashkësia e të gjitha komponenteve të lidhura të X formon një copëtim të X.
Ushtrimi 7.37. Provoni që sasia e komponenteve të lidhura dhe struktura e tyre në një hapësirë
topologjike janë invariante topologjike.
133
Ushtrimi 7.38. Le të jenë dhënë A = [0, 1] × {0}, K0 = {0} × [0, 1] dhe
+ ∞
1 1
, n ∈ N dhe
[
Kn = × 0, 1 − E = A∪ Kn
n n n =0
(i) E është kompakte;
(ii) E është e lidhur;
(iii) Cn = Kn \ {(1/n, 0)} janë të hapura dhe të mbyllura në E \ A për n ∈ N;
(iv) Komponentet e lidhura të E \ A janë Cn për n = 0, 1, 2, . . . , ku C0 = K0 \ {(0, 0)};
(v) C0 nuk është e hapur në E \ A;
(vi) E nuk është lokalisht e lidhur.
134
8 Grupet Themelor
8.1. Hapësirat e lidhura sipas rrugëve

Le të jetë dhënë hapësira topologjike X. Në vijim përdoret shënimi I = [0, 1]. Në qoftë se një
funksion f : I → X është i vazhdueshëm në I, atëherë themi që f është rrugë në X me fillim
pikën x = f (0) dhe fund pikën y = f (1), ose f është rrugë në X që lidh pikën x me y. Theksojmë
që f është rruga ndërsa f ( I ) është një vijë në X. Hapësira topologjike X thuhet se është hapësirë
e lidhur sipas rrugëve, në qoftë se për çdo dy pika x, y ∈ X, gjendet një rrugë f që lidh pikën
x me y. Një nënbashkësi A ⊂ X thuhet se është një bashkësi e lidhur sipas rrugëve, në qoftë
se A është e lidhur sipas rrugëve si nënhapësirë.
Shembulli 8.1. Çdo interval J ⊂ R është bashkësi e lidhur sipas rrugëve. Vërtetë, për dy pika
çfarëdo x, y ∈ J kemi që funksioni
f : [0, 1] → I, f (t) = (1 − t) x + ty
është një rrugë që lidh pikën x me y.
Shembulli 8.2. Le të jenë dhënë pikat a = ( a1 , . . . , an ) dhe b = (b1 , . . . , bn ) nga Rn . Bashkësia,
{(1 − t) a + tb ∈ Rn : t ∈ [0, 1]}
quhet segment me skaje a dhe b në Rn dhe shënohet [ a, b]. Një bashkësi K ⊂ Rn quhet konvekse
në qoftë se për çdo dy pika a dhe b nga K kemi që [ a, b] ⊂ K. Meqenëse segmenti çfarëdo
[ a, b] ⊂ Rn është imazhi i rrugës
f : [0, 1] → I, f (t) = (1 − t) a + tb,
rrjedh që çdo bashkësi konvekse K ⊂ Rn është e lidhur sipas rrugëve. Në veçanti Rn është e lidhur
sipas rrugëve.
Teorema 8.3. Në qoftë se hapësira topologjike X është e lidhur sipas rrugëve, atëherë X është e
lidhur.
Vërtetim. Supozojmë për kontradiksion që X nuk është e lidhur. Atëherë gjendet një copëtim
i X në dy bashkësi joboshe dhe të hapura G1 dhe G2 . Zgjedhim x ∈ G1 dhe y ∈ G2 . Meqenëse
X është e lidhur sipas rrugëve, gjendet një rrugë f në X, e tillë që f (0) = x dhe f (1) = y.
Shqyrtojmë bashkësitë
A1 = f −1 ( G1 ) dhe A2 = f −1 ( G2 ).
135
Atëherë, kemi një copëtim të [0, 1] në dy bashkësi joboshe A1 dhe A2 . Meqenëse f është i vazh-
dueshëm, bashkësitë A1 dhe A2 janë gjithashtu të hapura në [0, 1]. Pra, kemi një copëtim të [0, 1]
në dy bashkësi joboshe dhe të hapura në [0, 1]. Si rrjedhim, [0, 1] nuk është e lidhur. Kontradik-
sioni i përftuar rrëzon supozimin dhe mbetet që X është një hapësirë e lidhur, dhe kjo përfundon
vërtetimin.♦
Teorema 8.4. Le të jenë dhënë hapësirat topologjike X, Y dhe funksioni syrjektiv T : X → Y. Në
qoftë se T është i vashdueshëm në X dhe X është e lidhur sipas rrugëve, atëherë Y është gjithashtu
e lidhur sipas rrugëve.
Vërtetim. Le të jenë dhënë pikat y dhe y0 në Y. Atëherë gjenden pikat x dhe x 0 në X të tilla që
T ( x ) = y dhe T ( x 0 ) = y0 .
Meqenëse hapësira X është e lidhur sipas rrugëve gjendet rruga f që lidh x me x 0 . Si rrjedhim,
rruga T ◦ f lidh y me y0 dhe vërtetimi përfundon.♦
Pohimi i mëposhtëm tregon që lidhshmëria sipas rrugëve është një invariant topologjik.
Rrjedhimi 8.5. Le të jenë dhënë hapësirat topologjike homeomorfe X dhe Y. Atëherë që X të
jetë e lidhur sipas rrugëve duhet dhe mjafton që Y të jetë e lidhur sipas rrugëve.
8.2. Rrugët homotopike

Koncepti i hapësirave të lidhura sipas rrugëve lejon përdorimin e teknikave të sofistikuara algjebrike
për studimin e gjeometrisë së hapësirave topologjike. Fiksojmë pikat x0 , y0 ∈ X dhe shënojmë me
Π( X, x0 , y0 )
familjen e të gjitha rrugëve që fillojnë në x0 dhe mbarojnë në y0 . Dy rrugë f , g ∈ Π( X, x0 , y0 )
quhen ekuivalente ose homotopike në qoftë se gjendet një funksion i vazhdueshëm H : I × I →
X, i tillë që
H (t, 0) = f (t), H (t, 1) = g(t), për çdo t ∈ [0, 1]
dhe
H (0, s) = x0 , H (1, s) = y0 , për çdo s ∈ [0, 1].
Funksioni H quhet homotopi ndërmjet rrugëve f dhe g; për çdo s ∈ [0, 1] funksioni H (·, s)
quhet s-nivel i homotopisë H. Në qoftë se rrugët f , g ∈ Π( X, x0 , y0 ) janë homotopike, atëherë
shënojmë f ∼(x0 ,y0 ) g ose thjesht f ∼ g kur pikat x0 dhe y0 nënkuptohen.
Lema 8.6. Le të jenë dhënë hapësirat topologjike X, X 0 dhe nënbashkësitë e mbyllura A, B në X,
të tilla që X = A ∪ B. Në qoftë se funksionet f : A → X 0 dhe g : B → X 0 janë të vazhdueshme
dhe
(∀ x ∈ A ∩ B)[ f ( x ) = g( x )],
136
atëherë funksioni h : X → X 0 , i përcaktuar si më poshtë

f (x) x ∈ A
h( x ) =
g( x ) x ∈ B
është i vazhdueshëm në X.
Vërtetim. Shqyrtojmë një bashkësi të mbyllur çfarëdo F 0 nga hapësira X 0 . Kemi që
h −1 ( F 0 ) = h −1 ( F 0 ) ∩ ( A ∪ B ) = ( h −1 ( F 0 ) ∩ A ) ∪ ( h −1 ( F 0 ) ∩ B )
(8.1)
= f −1 ( F 0 ) ∪ g −1 ( F 0 ).
Meqenëse f dhe g janë funksione të vazhdueshme, f −1 ( F 0 ) dhe g−1 ( F 0 ) janë bashkësi të mbyllura,
përkatësisht në A dhe B dhe, meqenëse A dhe B janë bashkësi të mbyllura, përftojmë që f −1 ( F 0 )
dhe g−1 ( F 0 ) janë gjithashtu bashkësi të mbyllura në X. Pra, h−1 ( F 0 ) është një bashkësi e mbyllur
në X. Në sajë të faktit që F 0 është një bashkësi e mbyllur çfarëdo në X 0 , për çdo bashkësi të mbyllur
F 0 në X 0 , kemi që h−1 ( F 0 ) është një bashkësi e mbyllur në X. Kjo do të thotë që h është një
funksion i vazhdueshëm në X, dhe vërtetimi përfundon.♦
Le të jenë dhënë dy rrugë çfarëdo f ∈ Π( X, x0 , y0 ) dhe g ∈ Π( X, y0 , z0 ). Meqenëse f (1) =
g(0), në sajë të Lemës 8.6, funksioni f ∗ g : I → X, i përcaktuar si më poshtë
t ∈ 0, 21

f (2t)
( f ∗ g)(t) =
g(2t − 1) t ∈ 21 , 1
është një rrugë në X, e tillë që f ∗ g ∈ Π( X, x0 , z0 ). Rruga f ∗ g quhet produkt i rrugës f me
rrugën g.
Për rrugën e dhënë f ∈ Π( X, x0 , y0 ) përcaktohet rruga
fe : I → X, fe(t) = f (1 − t),
e cila quhet rruga e anasjellë me f . Vihet re që fe ∈ Π( X, y0 , x0 ) dhe f ∗ fe është një rrugë që
fillon dhe mbaron në x0 .
Teorema 8.7. Në qoftë se ( Ai )i∈ I është një familje nënbashkësish të hapësirës topologjike X që
ka vetitë e mëposhtme:
• çdo Ai është e lidhur sipas rrugëve;
• Ai 6= ∅,
T
i∈ I
atëherë A = Ai është gjithashtu një bashkësi e lidhur sipas rrugëve.

S
i∈ I
Vërtetim. Fiksojmë një pikë x0 ∈ i∈ I Ai dhe le të jenë dhënë dy pika çfarëdo x dhe y nga A.
T
Atëherë gjenden indekset i x , iy ∈ I, të tilla që x ∈ Aix dhe y ∈ Aiy . Meqenëse Aix dhe Aiy janë
137
të lidhura sipas rrugëve, gjendet rruga f që lidh pikën x me x0 dhe rruga g që lidh pikën x0 me y.
Si rrjedhim,
h : [0, 1] → X, h(t) = ( f ∗ g)(t)
është një rrugë që lidh pikën x me y. Meqenëse pikat x dhe y janë çfarëdo nga A, rezultati i fundit
do të thotë që A është e lidhur sipas rrugëve dhe vërtetimi përfundon.♦
Teorema e mëposhtme provohet në të njëjtën mënyrë me Teoremën 8.7.
Teorema 8.8. Në qoftë se ( Ai )i∈ I është një familje nënbashkësish të hapësirës topologjike X që
ka vetitë e mëposhtme:
• çdo Ai është e lidhur sipas rrugëve;
• i 6= j ⇒ Ai ∩ A j 6= ∅,
atëherë A = Ai është gjithashtu një bashkësi e lidhur sipas rrugëve.

S
i∈ I
Shembulli i mëposhtëm tregon që pohimi i anasjellë me atë të Teoremës 8.3 nuk është i vërtetë.
Shembulli 8.9. Le të jenë dhënë bashkësitë A = {(0, 1)} dhe

1
B = {( x, 0) : x ∈ [0, 1]} ∪ , y : n ∈ N, y ∈ [0, 1]
n
(2)
në hapësirën metrike (R2 , d∞ ). Shënojmë X = A ∪ B. Të provohet që kanë vend pohimet e
mëposhtme:
(i) B është bashkësi e lidhur sipas rrugëve;
(ii) X është bashkësi e lidhur;
(iii) X nuk është një bashkësi e lidhur sipas rrugëve.
Vërtetim. (i ) Kemi që

+
[ ∞
B= Bn ,
n =1
ku
1
Bn = {( x, 0) : x ∈ [0, 1]} ∪ ,y : y ∈ [0, 1] , për çdo n ∈ N.
n
Në saje të Teoremës 8.7 përftojmë që çdo Bn është e lidhur sipas rrugëve dhe, meqenëse,
+ ∞
Bn 6= ∅,
\
n =1
përftohet gjithashtu që B është e lidhur sipas rrugëve.
138
(ii ) Supozojmë për kontradiksion që hapësira X nuk është e lidhur. Atëherë, gjendet një
nënbashkësi G ⊂ X, e tillë që G 6= ∅, G 6= X dhe G është një bashkësi e hapur dhe e mbyllur në
X. Pa kufizuar vërtetimin, supozohet që (0, 1) ∈ G, sepse përndryshe në vend të G shqyrtohet
plotësi i saj.
Meqenëse G është e hapur në X, gjendet rruzulli i hapur B((0, 1), r ) në R2 , i tillë që
B((0, 1), r ) ∩ X ⊂ G
dhe, si rrjedhim, gjendet nr ∈ N, i tillë që
1
< r.
nr
Kjo do të thotë që
G 0 = G ∩ B 6= ∅.
Pra, kemi që G 0 ⊂ B është e tillë që G 0 6= ∅, G 0 6= B dhe G 0 është një bashkësi e hapur, e mbyllur
në B. Si rrjedhim, B nuk është e lidhur. Kontradiksioni i përftuar rrëzon supozimin dhe mbetet që
X është e lidhur.
(iii ) Le të jetë dhënë një rrugë çfarëdo f që fillon tek pika (0, 1). Mjafton të provojmë që rruga
f është një rrugë konstante.
Meqenëse bashkësia A është e mbyllur në X, bashkësia f −1 ( A) është një bashkësi e mbyllur
në [0, 1], dhe gjithashtu është joboshe, sepse 0 ∈ f −1 ( A). Le të jetë dhënë një pikë çfarëdo
t0 ∈ f −1 ( A) dhe bashkësia
1
G = B (0, 1), ∩ X.
2
Atëherë, meqenëse f është i vazhdueshëm në t0 , gjendet δ > 0, e tillë që, për çdo t ∈ [0, 1], kemi
që
t ∈ (t0 − δ, t0 + δ) ∩ [0, 1] ⇒ f (t) ∈ G
ose
f (t0 − δ, t0 + δ) ∩ [0, 1]) ⊂ G.
Të provojmë që ka vend barazimi
f ((t0 − δ, t0 + δ) ∩ [0, 1]) = A. (8.2)
Supozojmë për kontradiksion që gjendet një pikë t1 ∈ (t0 − δ, t0 + δ) ∩ [0, 1], e tillë që f (t1 ) 6=
(0, 1), pra,
1
f (t1 ) ∈ B (0, 1), ∩ B.
2
139
Meqenëse
+ ∞
1 [
B (0, 1), ∩B= In ,
2 n =3
ku
1 1
In = ,y : y ∈ ,1 ,
n 2
gjendet m > 2, e tillë që f (t1 ) ∈ Im . Kemi që Im është një bashkësi e hapur dhe e mbyllur në G.
Si rrjedhim, bashkësia
Jm = Im ∩ f ((t0 − δ, t0 + δ) ∩ [0, 1])
është e hapur dhe e mbyllur në f ((t0 − δ, t0 + δ) ∩ [0, 1]). Meqenëse kemi gjithashtu që Jm 6= ∅
dhe Jm 6= f ((t0 − δ, t0 + δ) ∩ [0, 1]), rezultati i fundit kundërshton faktin që bashkësia
f ((t0 − δ, t0 + δ) ∩ [0, 1])
është e lidhur. Atëherë, supozimi rrëzohet dhe mbetet që ka vend barazimi (8.2).
Në sajë të barazimit (8.2) dhe meqenëse t0 është çfarëdo, përftohet që bashkësia e mbyllur dhe
joboshe f −1 ( A) është gjithashtu e hapur. Prej këtej, fakti që [0, 1] është një bashkësi e lidhur
prodhon që f −1 ( A) = [0, 1]. Kjo do të thotë që rruga f është konstante dhe, si rrjedhim nuk ka
ndonjë rrugë që fillon tek pika (0, 1) dhe mbaron tek ndonjë pikë e bashkësisë B. Pra, bashkësia X
nuk është e lidhur sipas rrugëve, dhe kjo përfundon vërtetimin.
8.3. Produkti dhe herësi i hapësirave të lidhura sipas rrugëve

Teorema 8.10. Le të jenë dhënë familja e hapësirave topologjike {( Xi , τi ) : i ∈ I } dhe X =
∏i∈ I Xi e pajisur me topologjinë produkt. Atëherë pohimet e mëposhtme janë ekuivalente:
(i) X është e lidhur sipas rrugëve;
(ii) Xi është e lidhur sipas rrugëve për çdo i ∈ I.
Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë se X është e lidhur sipas rrugëve dhe le të jenë dhënë dy
pika çfarëdo xi dhe yi në hapësirën Xi . Gjenden pikat x dhe y në X të tilla që πi ( x ) = xi dhe
πi (y) = yi . Meqenëse X është e lidhur sipas rrugëve, gjendet rruga f : [0, 1] → X që lidh x me
y. Si rrjedhim, rruga πi ◦ f lidh xi me yi . Meqenëse pikat xi dhe yi janë çfarëdo, rezultati i fundit
tregon që Xi është e lidhur sipas rrugëve.
(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë se çdo Xi është e lidhur sipas rrugëve dhe le të jenë dhënë dy pika çfarëdo
x = ( xi )i∈ I dhe y = (yi )i∈ I në hapësirën X. Atëherë, për çdo i ∈ I gjendet rruga f i : [0, 1] → Xi
që lidh pikën xi me yi . Si rrjedhim, rruga f = ( f i )i∈ I lidh pikën x me y, sepse πi ◦ f = f i për
çdo i ∈ I. Meqenëse pikat x dhe y janë çfarëdo, rezultati i fundit tregon që X është e lidhur sipas
rrugëve dhe vërtetimi përfundon.♦
Meqenëse funksioni kanonik herës është i vazhdueshëm përftohet teorema e mëposhtme:
Teorema 8.11. Le të jetë dhënë relacioni ekuvalencës ρ në hapësirën topologjike të lidhur sipas
rrugëve X. Atëherë hapësira topologjike herës X/ρ është e lidhur sipas rrugëve.
140
8.4. Komponentet e lidhura sipas rrugëve
Le të jetë dhënë hapësira topologjike X dhe pikat x, y ∈ X. Përcaktojmë në X relacionin
xρy ⇔ x dhe y janë të lidhura me anë të një rruge.
Provohet që ρ është relacion ekuivalence në X; klasa e ekuivalencës [ x ] quhet komponente e
lidhur sipas rrugëve e pikës x dhe shënohet me R x .
Teorema 8.12. Komponentja e lidhur sipas rrugëve R x e pikës x ∈ X është bashkësia e lidhur
sipas rrugëve më e madhe që përmban pikën x, domethënë, në qoftë se C është një bashkësi e
lidhur sipas rrugëve që përmban pikën x, atëherë C ⊂ R x .
Vërtetim. Së pari, R x është e lidhur sipas rrugëve. Vërtetë, për y, z ∈ R x gjenden rrugët f dhe
g që lidhin përkatësisht pikat y me x dhe x me z. Atëherë gjendet rruga h që lidh y me z. Kjo do
të thotë që R x është e lidhur sipas rrugëve.
Së dyti, shqyrtojmë një bashkësi R të lidhur sipas rrugëve që përmban pikën x. Si rrjedhim, çdo
pikë y ∈ R është e lidhur me anë të një rruge me x, domethënë kemi që xρy. Pra,
y ∈ R ⇒ xρy ⇒ y ∈ R x .
Kjo do të thotë që R ⊂ R x dhe vërtetimi përfundon.♦
Meqenëse bashkësitë e lidhura sipas rrugëve janë të lidhura, Teorema 8.12 së bashku me Teoremën
7.3 prodhon pohimin e mëposhtëm:
Rrjedhimi 8.13. Komponentja e lidhur sipas rrugëve R x e pikës x ∈ X është bashkësi e mbyllur.
Teorema 8.14. Le të jenë dhënë familja e hapësirave topologjike {( Xi , τi ) : i ∈ I }, hapësira
topologjike produkt X = ∏i∈ I Xi dhe pika x = ( xi )i∈ I ∈ X. Atëherë,
Rx = ∏ Rx i (8.3)
i∈ I
ku R xi është komponentja e lidhur sipas rrugëve e pikës xi ∈ Xi .

Vërtetim. Në saje të Teoremës 8.10 përftojmë që ∏i∈ I R xi është bashkësi e lidhur sipas rrugëve
dhe, meqenëse ajo gjithashtu përmban pikën x, në saje të Teoremës 8.12 rrjedh që
∏ Rx i
⊂ Rx .
i∈ I
Meqenëse çdo projeksion πi është i vazhdueshëm në X, çdo bashkësi πi ( R x ) është e lidhur sipas
rrugëve dhe xi ∈ πi ( R x ). Atëherë,
π i ( R x ) ⊂ R xi për çdo i ∈ I.
Si rrjedhim,
Rx ⊂ ∏ πi ( R x ) ⊂ ∏ R x i
⊂ Rx .
i∈ I i∈ I
Kjo do të thotë që ka vend barazimi (8.3) dhe vërtetimi përfundon.♦
141
8.5. Hapësirat lokalisht të lidhura sipas rrugëve
Le të jetë dhënë një hapësirë topologjike X. Themi që X është lokalisht e lidhur sipas rrugëve
në qoftë se çdo pikë x ∈ X ka një bazë fqinjësish të lidhura sipas rrugëve.
Teorema 8.15. Le të jenë dhënë familja e hapësirave topologjike {( Xi , τi ) : i ∈ I } dhe hapësira
topologjike produkt X = ∏i∈ I Xi . Atëherë pohimet e mëposhtme janë ekuivalente:
(i) X është lokalisht e lidhur sipas rrugëve.
(ii) Të gjitha Xi janë lokalisht të lidhura sipas rrugëve dhe, të lidhura sipas rrugëve përveç një
sasie të fundme prej tyre.
Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë se X është lokalisht e lidhur sipas rrugëve dhe le të jetë dhënë
x = ( xi )i∈ I ∈ X. Atëherë gjenden fqinjësia e lidhur sipas rrugëve V ∈ V ( x ) dhe bashkësia e
hapur G J = j∈ J π − j ( G j ), të tilla që
1
T
x ∈ G J ⊂ V,
ku J është nënbashkësi e fundme indeksesh dhe Gj ∈ τj për çdo j ∈ J. Si rrjedhim,
π i ( V ) = Xi për çdo i ∈ I \ J.
Kjo do të thotë që Xi është e lidhur sipas rrugëve për çdo i ∈ I \ J.
Fiksojmë tani indeksin çfarëdo j ∈ I dhe shqyrtojmë pikën z j ∈ X j dhe fqinjësin çfarëdo
Vj ∈ V ( x j ). Atëherë gjendet pika z ∈ Z, e tillë që π j (z) = z j . Meqenëse π −
j (Vj ) është fqinjësi
1
e pikës z, gjendet një fqinjësi e lidhur sipas rrugëve U ∈ V (z), e tillë që
z ∈ U ⊂ π− 1
j (Vj ).
Prej këtej përftojmë që π j (U ) është një fqinjësi e lidhur sipas rrugëve për z j dhe
z j ∈ π j (U ) ⊂ Vj .
Kjo do të thotë që z j ka një bazë fqinjësish të lidhura sipas rrugëve. Pra, X j është lokalisht e lidhur
sipas rrugëve dhe, meqenëse j është çfarëdo rrjedh që Xi është lokalisht e lidhur sipas rrugëve për
çdo i ∈ I.
(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë që Xi është lokalisht e lidhur sipas rrugëve për çdo i ∈ I dhe gjendet një
nënbashkësi e fundme J0 ⊂ I, e tillë që Xi është e lidhur sipas rrugëve për çdo i ∈ I \ J0 . Për pikën
çfarëdo x = ( xi )i∈ I ∈ X gjenden fqinjësia V ∈ V ( x ) dhe bashkësia e hapur G J = j∈ J π − j ( G j ),
1
T
të tilla që
x ∈ G J ⊂ V,
142
ku J është nënbashkësi e fundme indeksesh dhe Gj ∈ τj për çdo j ∈ J. Shënojmë J1 = J ∪ J0 dhe
për çdo j ∈ J1 zgjedhim fqinjësin e lidhur sipas rrugëve Vj ∈ V ( x j ) në mënyrë të tillë që
x j ∈ Vj ⊂ Gj për çdo j ∈ J.
Atëherë në saje të Teoremës 8.10 bashkësia π−

j (Vj ) është e lidhur sipas rrugëve dhe
1
T
j∈ J1
π− 1
\
x∈ j (Vj ) ⊂ G J ⊂ V.
j∈ J1
Kjo do të thotë që x ka një bazë fqinjësish të lidhura sipas rrugëve dhe, meqenëse x është çfarëdo
rrjedh që X është lokalisht e lidhur sipas rrugëve dhe vërtetimi përfundon.♦
Lema 8.16. Në qoftë se hapësira topologjike X është lokalisht e lidhur sipas rrugëve, atëherë për
çdo x ∈ X, kemi që komponentja e lidhur sipas rrugëve R x është bashkësi e hapur në X.
Vërtetim. Le të jetë dhënë pika x ∈ X. Të provojmë që R x është bashkësi e hapur në X. Për
këtë qëllim, mjafton të provojmë që R x është fqinjësi për pikën çfarëdo y ∈ R x .
Meqenëse hapësira X është lokalisht e lidhur sipas rrugëve, gjendet fqinjësia e lidhur sipas
rrugëve V ∈ V (y). Atëherë për çdo z ∈ V kemi që z është lidhur sipas një rruge f me y dhe,
meqenëse y është i lidhur gjithashtu sipas një rruge g me x rrjedh që z është i lidhur sipas një
rruge h me x. Si rrjedhim,
y ∈ V ⊂ Rx .
Kjo do të thotë që R x është fqinjësi për y dhe vërtetimi përfundon.♦
Rrjedhimi 8.17. Që hapësira topologjike X të jetë lokalisht e lidhur, duhet dhe mjafton që çdo
pikë x ∈ X të ketë një bazë fqinjësish që përbëhet nga bashkësi të hapura dhe të lidhura sipas
rrugëve.
Teorema 8.18. Le të jetë dhënë hapësira topologjike lokalisht e lidhur sipas rrugëve X dhe një
relacion ekuivalence ρ në X me funksion kanonik herës ϕ. Atëherë hapësira topologjike herës
X/ρ është lokalisht e lidhur sipas rrugëve.
Vërtetim. Shqyrtojmë elementin çfarëdo [ x ] ∈ X/ρ dhe fqinjësinë çfarëdo V
e të [ x ]. Atëherë,
V = ϕ (V ) është fqinjësi për x ∈ X dhe, meqenëse, X është lokalisht e lidhur sipas rrugëve, në
− 1 e
saje të Rrjedhimit 8.17 gjendet një fqinjësi e hapur dhe e lidhur sipas rrugëve G për x, e tillë që
x ∈ G ⊂ V = ϕ −1 ( V
e ).
Meqenëse ϕ është funksion i hapur, bashkësia ϕ( G ) është e hapur në X/ρ dhe, meqenëse, ϕ është
funksion i vazhdueshëm në X, bashkësia ϕ( G ) është e lidhur sipas rrugëve në X/ρ. Prej këtej,
meqenëse
[ x ] ∈ ϕ( G ) ⊂ Ve
rrjedh që [ x ] ka një bazë fqinjësish që përbëhet nga bashkësi të hapura dhe të lidhura sipas rrugëve
në X/ρ. Në saje të Rrjedhimit 8.17 kjo do të thotë që X/ρ është lokalisht e lidhur sipas rrugëve
143
8.6. Grupet themelore
Shembujt e mëposhtëm shërbejnë si motive për zhvillimin e një teorie për grupet në mjedisin e
hapësirave topologjike.
Shembulli 8.19. Shqyrtojmë një unazë U në plan dhe vijat e mbyllura të Zhordanit A, B dhe C
si në figurë. Le të jetë dhënë funksioni kompleks z → f (z) = u(z) + iv(z) analitik në unazën U
dhe në kufirin e saj. Në saje të Teoremës Koshi-Gursa kemi që
I
f (z)dz = 0
A
sepse f është anlitik në zonën ”brenda” A dhe në kufirin e saj A, ndërsa
I I
f (z)dz = f (z)dz
B C
sepse
I I I I
f (z)dz = f (z)dz dhe f (z)dz = f (z)dz
B Γ C Γ
ku Γ është kufiri i ”boshllëkut” në unazën U.

Këto veti mund të përshkruhen intuitivisht si në vijim. Meqenëse zona ”brenda” A përshihet në
unazën U, vija (rruga) A mund të ”tkurret” tek një pikë z0 në unazë. Në këtë rast thuhet që vija
(rruga) A është homotopike me një rrugë konstante, pikërisht me rrugën l0 : I → U çdo vlerë e të
cilës është e barabartë me z0 . Në mënyrë analoge vijat (rrugët) B dhe C janë rrugë homotopike
sepse njërsa prej tyre mund të deformohet në mënyrë të vazhdueshme që të përputhet me tjetrën.
Vihet re që vijat B dhe C nuk janë homotopike me një rrugë konstante, sepse ”boshllëku” me kufi
Γ brenda unazës U nuk lejon që ato të ”tkurren” tek një pikë në unazë.
Shembulli 8.20. Shqyrtojmë problemin e sqarimit të dallimit ndërmjet rruzullit B dhe unazës U
të paraqitura si në figurë. Ndryshimi është mjaft i qartë, sepse unaza është një pjesë e planit që
ka një ”boshllëk”, ndërsa rruzulli është një pjesë e planit që nuk ka ndonjë ”boshllëk”. Megjithatë
përshkrimi korrekt i këtij ndryshimi nuk është i thjeshtë. Në vijim, me anë të konceptit të rrugëve
homotopike shpjegohet ky ndyshim në mënyrë të qartë dhe korrekte. Kështu do të provohet se
çdo rrugë e mbyllur që përfshihet në rruzullin B është homotopike me një rrugë konstante, ndërsa
unaza U ka një tip rrugësh që nuk janë homotopike me ndonjë rrugë konstante. Këto fakte të
cilat duken të qarta intuitivisht janë të vështira të provohen rigorozisht pa një punë fillestare
përgatitore.
Një rrugë f : I → X që fillon dhe mbaron në të njëjtën pikë x0 ( f (0) = f (1) = x0 ) quhet lak
në pikën x0 e cila quhet pika bazë e lakut f . Shënojmë me
Π( X, x0 )
144
familjen e të gjitha leqeve me bazë pikën x0 ∈ X. Dy leqe f , g ∈ Π( X, x0 ) quhen ekuivalente
ose homotopike në qoftë se rrugët f dhe g janë të tilla, domethënë, gjendet një homotopi H :
I × I → X, e tillë që
H (t, 0) = f (t), H (t, 1) = g(t), për çdo t ∈ [0, 1]
dhe
H (0, s) = f (0) = g(0) = x0 , H (1, s) = f (1) = g(1) = x0 , për çdo s ∈ [0, 1].
Meqenëse H (0, s) = H (1, s) = x0 për çdo s ∈ [0, 1] thuhet që pika bazë x0 mbetet e fiksuar
përmes homotopisë. Në rastin kur leqet f dhe g janë ekuivalente në x0 shënojmë f ∼ x0 g ose
thjesht f ∼ g kur x0 nënkuptohet.
Praktika e zakonshme në studimin e leqeve në hapësirën topologjike X kërkon që të specifikohet
një pikë x0 ∈ X që të shërbejë si pikë bazë për leqet në shqyrtim. Kjo pikë x0 quhet pikë bazë e
hapësirës topologjike e X. Në qoftë se laku l0 : I → X ka çdo vlerë të barabartë me pikën bazë
x0 , atëherë l0 quhet lak konstant në x0 ; çdo lak që është homotopik me një lak konstant quhet
zero-homotopik.
Shembulli 8.21. Shqyrtojmë unazën X = U në Shembullin 8.19 me pikë bazë x0 dhe vijat
e mbyllura A, B dhe C të cilat janë përkatësisht imazhet e leqeve f , g dhe h. Shënojmë me
l0 : I → X lakun konstant në x0 . Meqenëse funksioni
F : I × I → X, F (t, s) = (1 − s) f (t) + s l0 (t)
është i tillë që
F (t, 0) = f (t), F (t, 1) = l0 (t), për çdo t ∈ [0, 1]
dhe, për çdo s ∈ [0, 1] kanë vend gjithashtu barazimet
F (0, s) = (1 − s) f (0) + s l0 (0) = x0 , F (1, s) = (1 − s) f (1) + s l0 (1) = x0 ,
rrjedh që f dhe l0 janë homotopik me anë të F. Si rrjedhim, f është zero-homotopik. Vihet re që për
pikën e fiksuar s ∈ I, s-niveli F (·, s) është një rrugë ndërmjet F (·, 0) = f (·) dhe F (·, 1) = l0 (·).
Vihet re gjithashtu që rrugët g dhe h janë homotopike me anë të homotopisë
G : I × I → X, G (t, s) = (1 − s) g(t) + s h(t).♦
Lema e mëposhtme tregon që relacioni i homotopisë ndërmjet leqeve është jë relacion ekuivalence.
Lema 8.22. Le të jenë dhënë hapësira topologjike X dhe x0 është një pikë bazë e X. Atëherë
relacioni ∼ xo i përcaktuar në Π( X, x0 ) është një relacion ekuivalence.
145
Vërtetim. Në qoftë se f ∈ Π( X, x0 ), atëherë
H f : I × I → X, H f (t, s) = f (t)
H f (t, 0) = f (t), H f (t, 1) = f (t), për çdo t ∈ [0, 1]
dhe
H f (0, s) = f (0) = f (1) = H f (1, s), për çdo s ∈ [0, 1].
Pra, f ∼ x0 f .
Në qoftë se f është ekuivalent me g me anë të homotopisë G me 0-nivel f dhe me 1-nivel g,
atëherë
H : I × I → X, H (t, s) = G (t, 1 − s)
është një homotopi me 0-nivel g dhe me 1-nivel f . Kjo do të thotë që g ∼ x0 f . Si rrjedhim,
f ∼ x0 g ⇒ g ∼ x0 f .
Për të provuar vetinë kalimtare, supozojmë që f ∼ x0 g me anë të homotopisë H f g dhe g ∼ x0 h
me anë të homotopisë Hgh . Atëherë,
0 ≤ s ≤ 12 , t ∈ I

H f g (t, 2s)
K (t, s) = 1
Hgh (t, 2s − 1) 2 ≤ s ≤ 1, t ∈ I
është homotopi me 0-nivel
K (·, 0) = H f g (·, 0) = f (·)
dhe me 1-nivel
K (·, 1) = Hgh (·, 1) = h(·).
Vazhdueshmëria e K për s = 1/2 garantohet nga Lema 8.6, sepse H f g (·, 1) = Hgh (·, 0) = g(·).
Pra, f ∼ x0 g dhe g ∼ x0 h implikon që f ∼ x0 h. Si përfundim, relacioni ∼ x0 është relacion
ekuivalence dhe vërtetimi përfundon.♦
Bashkësia faktor e përcaktuar me anë të relacionit të ekuivalencës ∼ x0 shënohet
π ( X, x0 ) = Π( X, x0 )/ ∼ x0 ,
dhe klasa e ekuivalencës së një laku f ∈ Π( X, x0 ) shënohet me [ f ]. Në vijim përcaktohet një
veprim algjebrik ”·” në π ( X, x0 ) dhe provohet që (π ( X, x0 ), ·) është grup.
146
Le të përcaktojmë tani produktin e dy leqeve si një rast të veçantë të produktit të rrugëve. Për dy
leqe çfarëdo f , g ∈ Π( X, x0 ) përcaktojmë lakun f ∗ g : I → X si më poshtë
t ∈ 0, 21

f (2t)
( f ∗ g)(t) =
g(2t − 1) t ∈ 21 , 1 .
Meqenëse f ∗ g ∈ Π( X, x0 ) rrjedh që produkti i leqeve është një veprim algjebrik në Π( X, x0 ).
Ky veprim algjebrik quhet shumëzim i leqeve . Lema e mëposhtme tregon që veprimi algjebrik
”∗” është i ”pajtueshëm” me relacionin e ekuivalencës ∼ x0 .
Lema 8.23. Le të jenë dhënë [ f ], [ g] ∈ π ( X, x0 ). Në qoftë se f 1 ∈ [ f ] dhe g1 ∈ [ g], atëherë
f ∗ g ∼ f 1 ∗ g1 .
Vërtetim. Meqenëse f 1 ∈ [ f ], gjendet një funksion i vazhdueshëm F : I × I → X, i tillë që
F (t, 0) = f (t), F (t, 1) = f 1 (t), për çdo t ∈ [0, 1]
dhe
F (0, s) = x0 = F (1, s), për çdo s ∈ [0, 1].
Gjithashtu, në sajë të faktit që g1 ∈ [ g], gjendet një funksion i vazhdueshëm G : I × I → X, i
tillë që,
G (t, 0) = g(t), G (t, 1) = g1 (t), për çdo t ∈ [0, 1]
dhe
G (0, s) = x0 = G (1, s), për çdo s ∈ [0, 1].
Në sajë të Lemës 8.6, funksioni H : I × I → X, i përcaktuar si më poshtë

t ∈ 0, 21 s ∈ I

F (2t, s)
H (t, s) =
G (2t − 1, s) t ∈ 21 , 1 s ∈ I
është i vazhdueshëm në I × I, sepse F (1, s) = x0 = G (0, s) për çdo s ∈ I.

Meqenëse,
t ∈ 0, 21 t ∈ 0, 12

F (2t, 0) f (2t)
H (t, 0) = =
G (2t − 1, 0) t ∈ 21 , 1 g(2t − 1) t ∈ 12 , 1
=( f ∗ g)(t)
dhe
t ∈ 0, 21 t ∈ 0, 12

F (2t, 1) f 1 (2t)
H (t, 1) = =
G (2t − 1, 1) t ∈ 21 , 1 g1 (2t − 1) t ∈ 12 , 1
=( f 1 ∗ g1 )(t)
147
dhe
H (0, s) = F (0, s) = x0 dhe H (1, s) = G (1, s) = x0
rrjedh që f ∗ g ∼ f 1 ∗ g1 , dhe kjo përfundon vërtetimin.♦
Rrjedhimi 8.24. Funksioni
· : π ( X, x0 ) × π ( X, x0 ) → π ( X, x0 ), [ f ] · [ g] = [ f ∗ g]
është një veprim algjebrik në π ( X, x0 ).
Lema 8.25. Le të jenë dhënë [ f ], [ g], [h] ∈ π ( X, x0 ). Atëherë, ka vend barazimi
([ f ] · [ g]) · [h] = [ f ] · ([ g] · [h]).
Vërtetim. Mjafton të provojmë që
( f ∗ g ) ∗ h ∼ f ∗ ( g ∗ h ).
Në saje të përcaktimit të veprimit ”∗” kanë vend barazimet
t ∈ 0, 14

1  f (4t)
( f ∗ g)(2t) t ∈ 0, 2
(( f ∗ g) ∗ h)(t) = = g(4t − 1) t ∈ 14 , 21
h(2t − 1) t ∈ 12 , 1
h(2t − 1) t ∈ 12 , 1

dhe
t ∈ 0, 12

1  f (2t)
f (2t) t ∈ 0, 2
( f ∗ ( g ∗ h))(t) = = g(4t − 2) t ∈ 12 , 34
( g ∗ h)(2t − 1) t ∈ 21 , 1
h(4t − 3) t ∈ 34 , 1 .

Homotopia e dëshiruar përftohet duke ndjekur figurën e mëposhtme:

Ne dëshirojmë një homotopi H : I × I → X e cila përputhet me ( f ∗ g) ∗ h poshtë dhe me
f ∗ ( g ∗ h) sipër në katrorin I × I. Kjo mund të realizohet duke përcaktuar s-nivelin H (·, s) në
mënyrë të tillë që të ndjek horizontalisht rrugën f nga t = 0 tek L1 , rrugën g nga L1 tek L2 dhe
rrugën h nga L2 tek t = 1.
Vihet re që ekuacioni L1 është s = 4t − 1 dhe ekuacioni L2 është s = 4t − 2. Duke u bazuar
në gjeometrinë elementare përftojmë që
4t
0 ≤ t ≤ s+4 1

 f ( 1+ s )
H (t, s) = g(4t − s − 1) s+4 1 ≤ t ≤ s+4 2
h( 4t2−−s− 2
s )
s +2
4 ≤ t ≤ 1.

Kjo është homotopia e dëshiruar sepse në saje të Lemës 8.6 funksioni H është i vazhdueshëm dhe
H (t, 0) = (( f ∗ g) ∗ h)(t), H (t, 1) = ( f ∗ ( g ∗ h))(t) për çdo t ∈ I
148
dhe
H (0, s) = x0 = H (1, s) për çdo s ∈ I
Pra, ( f ∗ g) ∗ h ∼ f ∗ ( g ∗ h) dhe, si rrjedhim,
([ f ] · [ g]) · [h] =([ f ∗ g]) · [h] = [( f ∗ g) ∗ h] = [ f ∗ ( g ∗ h)]

=[ f ] · [ g ∗ h] = [ f ] · ([ g] · [h]).♦
Lema 8.26. Le të jetë dhënë [ f ] ∈ π ( X, x0 ). Atëherë, ka vend barazimi
[ l0 ] · [ f ] = [ f ] ,
ku l0 është laku konstant në x0 .
Vërtetim. Në saje të përcaktimit të ”∗” përftojmë
t ∈ 0, 21 t ∈ 0, 12

l0 (2t) x0
(l0 ∗ f )(t) = = .
f (2t − 1) t ∈ 12 , 1 f (2t − 1) t ∈ 21 , 1
Duke përdorur të njëjtën metodë si në Lemën 8.25, me anë të figurës së mëposhtme
përftojmë që funksioni H : I × I → X që përcaktohet si më poshtë:
t ≤ 1− s

H (t, s) =
x0
2t−1+s
01−≤s
2
f 1+ s 2 ≤ t ≤ 1.
është një homotopi ndërmjet l0 ∗ f dhe f , sepse në saje të Lemës 8.6 funksioni H është i vazhdueshëm
dhe
H (t, 0) = (l0 ∗ f )(t), H (t, 1) = f (t) për çdo t ∈ I
dhe
H (0, s) = x0 = H (1, s), për çdo s ∈ I.
Pra, l0 ∗ f ∼ f dhe, si rrjedhim,
[ f ] = [ l0 ∗ f ] = [ l0 ] · [ f ] . ♦
Lema 8.27. Le të jetë dhënë [ f ] ∈ π ( X, x0 ). Atëherë, ka vend barazimi
[ f ] · [ fe] = [l0 ],
ku
fe : I → X, fe(t) = f (1 − t).
149
Vërtetim. Në saje të përcaktimit të ”∗” përftojmë
(
t ∈ 0, 21 t ∈ 0, 12

f (2t) f (2t)
( f ∗ f )(t) =
e =
fe(2t − 1) t ∈ 21 , 1 f (2 − 2t) t ∈ 12 , 1 .

Shqyrtojmë funksionin,
t ∈ 0, 12

f (2ts)
H : I × I → X, H (t, s) =
f (2s − 2ts) t ∈ 21 , 1 .
Në saje të Lemës 8.6 funksioni H është i vazhdueshëm dhe, meqenëse,
H (t, 0) = x0 = l0 (t), H (t, 1) = ( f ∗ fe)(t) për çdo t ∈ I
dhe
H (0, s) = x0 = H (1, s), për çdo s ∈ I,
rrjedh që H është një homotopi ndërmjet l0 dhe f ∗ fe. Pra, l0 ∼ f ∗ fe dhe, si rrjedhim,
[l0 ] = [ f ∗ fe] = [ f ] · [ fe].♦
Në saje të Lemave 8.25, 8.26 dhe 8.27 përftojmë që çifti i renditur (π ( X, x0 ), ·) është një grup i cili
quhet grupi themelor, grupi Puankare ose grupi parë i homotopisë i hapësirës topologjike
X në pikën x0 . Vihet re që [l0 ] është ”njëshi” i grupit dhe për çdo [ f ] ∈ π ( X, x0 ) kemi që [ fe]
është i anasjelli [ f ].
Le të jenë dhënë hapësirat topologjike X dhe Y me pika bazë përkatësisht x0 dhe y0 dhe një
funksion i vazhdueshëm T : X → Y, i tillë që T ( x0 ) = y0 . Atëherë lakut f në X të bazuar në x0
i korrespondon laku T ◦ f në Y i bazuar në y0 . Provohet që funksioni
T∗ : π ( X, x0 ) → π (Y, y0 ), T∗ ([ f ]) = [ T ◦ f ]
është homomorfizëm. Ky funksion quhet homomorfizëm i induktuar me anë të funksionit të
vazhdueshëm T. Vihet re që në qoftë se T është një homeomorfizëm, atëherë T∗ është izomorfizëm.
Pra, grupi themelor është një invariant topologjik, sepse hapësirat topologjike homeomorfe kanë
grupe themelor izomorf në pikat bazë që kooreposndojnë sipas homeomorfizmit. Natyrisht në
qoftë se grupet themelore të dy hapësirave janë izomorfe kjo nuk nënkupton që hapësirat janë
homeomorfe. Por, në qoftë se grupet themelor nuk janë izometrik, atëherë hapësirat nuk janë
homeomorfe.
Në seksionin tjetër do të llogariten grupet themelor për disa hapësira topologjike. Për këtë arsye
do të trajtohen disa teorema paraprake.
Teorema 8.28. Le të jenë dhënë hapësira topologjike X, pikat x0 , x1 ∈ X dhe një rrugë f që
fillon në x0 dhe mbaron në x1 . Atëherë grupet themelore π ( X, x0 ) dhe π ( X, x1 ) janë izomorfe.
150
Vërtetim. Përcaktojmë funksionin
u f : π ( X, x0 ) → π ( X, x1 ), u f ([ g]) = [ fe ∗ g ∗ f ],
ku fe është rruga e anasjellë me rrugën f , shih seksionin ”Produkti i rrugëve”. Përcaktimi i funksionit
është korrekt sepse vlera e tij nuk varet nga zgjedhja e ndonjë elementi nga [ g]. Në mënyrë të
ngjashme përcaktojmë
u fe : π ( X, x1 ) → π ( X, x0 ), u fe([h]) = [ f ∗ h ∗ fe].
Do të provohet që u f është homomorfizëm me funksion të anasjellë u f .

• u f është homomorfizëm, sepse
u f ([ g1 ] · [ g2 ]) =u f ([ g1 ∗ g2 ]) = [ fe ∗ ( g1 ∗ g2 ) ∗ f ]
=[ fe ∗ ( g1 ∗ f ∗ fe ∗ g2 ) ∗ f ], ( f ∗ fe = l0 laku konstant në x0 )
=[( fe ∗ g1 ∗ f ) ∗ ( fe ∗ g2 ∗ f )]
=[ fe ∗ g1 ∗ f ] · [ fe ∗ g2 ∗ f ]
=u f ([ g1 ]) · u f ([ g2 ]).
• u f ka funksion të anasjellë u fe, sepse
(u fe ◦ u f )([ g]) = [ g] dhe (u f ◦ u fe)([h]) = [h].
Vërtetë,
(u fe ◦ u f )([ g]) =u fe(u f ([ g])) = u fe([ fe ∗ g ∗ f ])

=[ f ∗ fe ∗ g ∗ f ∗ fe]
=[( f ∗ fe) ∗ g ∗ ( f ∗ fe)], ( f ∗ fe = l0 laku konstant në x0 )
=[l0 ∗ g ∗ l0 ] = [ g]
dhe
(u f ◦ u fe)([h]) =u f (u fe([h])) = u f ([ f ∗ h ∗ fe])

=[ fe ∗ f ∗ h ∗ fe ∗ f ]
=[( fe ∗ f ) ∗ h ∗ ( fe ∗ f )], ( fe ∗ f = l1 laku konstant në x1 )
=[l1 ∗ h ∗ l1 ] = [h].
Pra, u f është izomorfizëm dhe vërtetimi përfundon.♦
Rrjedhimi 8.29. Le të jenë dhënë hapësira topologjike e lidhur sipas rrugëve X dhe pikat x0 , x1 ∈
X. Atëherë grupet themelore π ( X, x0 ) dhe π ( X, x1 ) janë izomorfe.
151
Në saje të Teoremës 8.28, në rastin e një hapësirë topologjike X të lidhur sipas rrugëve zakonisht
nuk specifikohet pika bazë e grupit themelor. Për këtë arsye thuhet që π ( X ) është grupi themelor
i një hapësirë topologjike X të lidhur sipas rrugëve. Megjithatë theksojmë se kjo teoremë nuk
garanton që izomorfizmi ndërmjet grupeve π ( X, x0 ) dhe π ( X, x1 ) është i vetëm, sepse rrugë të
ndryshme prodhojnë izomorfizma të ndryshëm. Për këtë arsye në disa aplikime është i rëndësishëm
specifikimi i pikës bazë. Për shembull kur krahasohen grupet themelore të hapësirave topologjike
X dhe Y në lidhje me një funksion të vazhdueshëm T : X → Y është zakonisht e nevojshme të
specifikohen pikat bazë x0 në X dhe y0 në Y dhe, të supozohet që T ( x0 ) = y0 .
Le të jetë dhënë një hapësirë topologjike X. Hapësira X quhet e lidhur thjeshtë në qoftë se
ajo është e lidhur sipas rrugëve dhe grupi themelor π ( X ) është grupi trivial, domethënë përbëhet
vetëm nga njëshi grupit. Hapësira topologjike X thuhet se kontraktohet në një pikë x0 ∈ X në
qoftë se gjendet një funksion i vazhdueshëm K : X × I → X, i tillë që
K ( x, 0) = x, K ( x, 1) = x0 , K ( x0 , t ) = x0 , x ∈ X, t ∈ I.
Funksioni K quhet kontraktim i hapësirës X në pikën x0 . Hapësira X quhet e kontraktueshme

në qoftë se gjendet x0 ∈ X e tillë që X kontraktohet në pikën x0 .
Intuitivisht, një hapësirë e kontraktueshme mund të ”tkurret në një pikë” me anë të një deformimi
të vazhdueshëm që fillon në t = 0 dhe përfundon në t = 1. Duke e menduar I = [0, 1] si një
interval kohor, 0-niveli K (·, 0) i kontraktimit K është pasqyrimi identik në X; nivelet pasardhëse
K (·, t) tkurrin hapësirën drejt momentit final K (·, 1) që pasqyron të gjitha pikat nga X tek pika
x0 . Në saje të përfufizimit kemi që K ( x0 , t) = x0 në çdo moment të procesit të kontraktimit.
Shembulli 8.30. Intervali [ a, b] ⊂ R kontraktohet në pikën a. Vërtetë, në qoftë se përcaktojmë
K : [ a, b] × I → [ a, b], K ( x, t) = ta + (1 − t) x,
atëherë
K ( x, 0) = x, K ( x, 1) = a, K ( a, t) = a, x ∈ [ a, b], t ∈ I.
Vihet re që në momentin fillestar K (·, 0) është pasqyrimi identik në [ a, b]; në momentet pasardhëse
K (·, t) kontrakton hapësirën drejt momentit final në të cilin K (·, 1) pasqyron të gjitha pikat e
[ a, b] tek pika a. Vihet re që në çdo moment K ( a, t) = a. Pra, pika a mbetet e fiksuar gjatë procesit
të kontraktimit.
Teorema 8.31. Në qoftë se hapësira topologjike X është e kontraktueshme, atëherë X është e
lidhur thjeshtë.
Vërtetim. Meqenëse X është e kontraktueshme gjendet x0 ∈ X e tillë që X kontraktohet në

pikën x0 . Atëherë gjendet kontraktimi K : X × I → X, i tillë që
K ( x, 0) = x, K ( x, 1) = x0 , K ( x0 , t ) = x0 , x ∈ X, t ∈ I.
152
Të provojmë fillimisht që X është e lidhur sipas rrugëve. Për këtë qëllim mjafton të provojmë se
pika çfarëdo x ∈ X lidhet me x0 me anë të një rruge. Meqenëse funksioni
f x : I → X, f x (t) = K ( x, t)
është i vazhdueshëm rrjedh që f x është rruga e dëshiruar e cila lidh pikën x me x0 .
Të provojmë tani se π ( X, x0 ) është grupi trivial. Për këtë qëllim shqyrtojmë elementin çfarëdo
[h] ∈ π ( X, x0 ). Përcaktojmë homotopin
H : I × I → X, H (t, s) = K (h(t), s).
Si rrjedhim, H është një homotopi ndërmjet leqeve H (·, 0) = h(·) dhe H (·, 1) = l0 (·), ku l0
është laku konstant në x0 . Kjo do të thotë që [h] = [l0 ]. Meqenëse [h] është çfarëdo, rezultati i
fundit do të thotë që π ( X, x0 ) është grupi trivial.
Kemi provuar që X është e lidhur sipas rrugëve dhe π ( X ) është grupi trivial. Si përfundim, X
është e lidhur thjeshtë.♦
Në saje të Teoremës 8.31 përftohet që bashkësitë një elementëshe, intervalet në R, R, rruzujt dhe
drejtëkëndëshat në R2 , Rn , nënbashkësitë konvekse të Rn kanë grup themelor trivial. Shembulli i
parë i një grupi themelor jo trivial prezantohet në seksionin pasardhës.
153
8.7. Grupi themelor i rrethit S1
Në këtë seksion provohet që grupi themelor i një rrethi është izomorf me grupin e mbledhjes së
numrave të plotë Z. Funksioni
p : R → S1 , p(t) = (cos 2πt, sin 2πt)
quhet projeksion mbështjellës dhe do të jetë mjeti për llograritjen e grupit themelor π (S1 ) të
rrethit S1 = {( x, y) ∈ R2 : x2 + y2 = 1}. Vihet re që p(·) pasqyron çdo numër të plotë k ∈ R
në pikën (1, 0) ∈ S1 dhe mbështjell çdo interval [k, k + 1) përreth S1 saktësisht vetëm një herë në
drejtimin pozitiv, domethënë, në drejtimin e kundërt me rrotullimin akrepave të orës. Pika (1, 0)
do të përdoret si një pikë bazë për S1 .
Le të jenë dhënë hapësira topologjike X dhe funksioni f : X → S1 . Një funksion f : X → R, i
tillë që
p◦ f = f
quhet funksion mbështjellës i funksionit f ; funksioni f quhet gjithashtu ashensori f në R.
Në veçanti do interesohemi për rrugën mbështjellëse f : I → R të një rruge f : I → S1 dhe
homotopin mbështjellëse H : I × I → R të një homotopie H : I × I → S1 .
Lema 8.32. Gjendet dy nënbashkësi të hapura dhe të lidhura sipas rrugëve U1 , U2 ⊂ S1 , të tilla
që S1 = U1 ∪ U2 dhe çdo komponente e lidhur sipas rrugëve në p−1 (Ui ) pasqyrohet në mënyrë
homeomorfe me anë të p(·) tek Ui , i = 1, 2.
Vërtetim. Zgjedhim dy bashkësi të hapura U1 dhe U2 në S1 si në vijim. U1 është harku i
hapur që fillon tek (−1, 0) dhe përfundon tek (0, 1) në drejtimin pozitiv. Ndërsa, U2 është harku
i hapur që fillon tek (1, 0) dhe përfundon tek (0, −1) në drejtimin pozitiv. Pra, U1 dhe U2 janë
nënbashkësi të hapura dhe të lidhura sipas rrugëve në S1 , të tilla që S1 = U1 ∪ U2 .
Në saje të përcaktimit të p(·) përftojmë
+ ∞
−1
[ 1 1
p (U1 ) = k− ,k+ ,
k =−∞
2 4
sepse
1 1 π
k− < x < k + ⇔ 2πk − π < 2πx < 2πk +
2 4 2
dhe,
+ ∞
−1
[ 3
p (U2 ) = k, k + ,
k=−∞
4
sepse
3 π
k < x < k+ ⇔ 2πk < 2πx < 2πk + 3 .
4 2
154
Vihet re që çdo komponente e lidhur sipas rrugëve në p−1 (U1 ) është ndonjë interval k − 21 , k + 14

për k ∈ Z. Në saje të vetive të p(·) rrjedh që secili prej tyre është homeomorfe me U1 , Në të
njëjtën mënyrë, çdo komponente e lidhur sipas rrugëve në p−1 (U2 ) është homeomorfe me U2 , dhe
Teorema 8.33. Në qoftë se f : I → S1 është një rrugë që fillon në pikën (1, 0) ∈ S1 , atëherë
gjendet një rrugë e vetme mbështjellëse f : I → R që fillon në 0 ∈ R.
Vërtetim. Le të jetë ε > 0 numri Lebegut për mbulimin e hapur { f −1 (U1 ), f −1 (U2 )} të
intervalit I = [0, 1]. Zgjedhim vargun
0 = t0 < t1 < . . . < t n = 1
në mënyrë të tillë që ti − ti−1 < ε për çdo i = 1, . . . , n. Shënojmë
Ii = [ti−1 , ti ], Si = f ( Ii ), i = 1, . . . , n.
Meqenëse Ii ⊂ f −1 (U1 ) ose Ii ⊂ f −1 (U2 ) rrjedh që Si = f ( Ii ) ⊂ U1 ose Si = f ( Ii ) ⊂ U2 .

Në vijim përcaktohet hap pas hapi f mbi [0, ti ] për i = 1, . . . , n. Le të fillojmë me I1 = [0, t1 ].
Meqenëse f (t0 ) = f (0) = (1, 0) ∈ U1 rrjedh që S1 = f ( I1 ) ⊂ U1 . Atëherë,

−1 1 1
p ( S1 ) ⊂ k − , k + për çdo k ∈ Z.
2 4
Zgjedhim k1 = 0 dhe përcaktojmë
f (t) = p1−1 ( f (t)), për çdo t ∈ I1 ,
ku p1 është ngushtimi i p mbi A1 = − 12 , 41 . Në saje të Lemës 8.32 përcaktimi f në I1 është

korrekt. Vihet re që
p( f (t)) = f (t), për çdo t ∈ I1
dhe f (0) = 0.
Supozojmë se kemi përcaktuar f mbi [t0 , ti ]. Atëherë f ( Ii+1 ) përmbahet në U, ku U është U1
ose U2 . Shënojmë me Ai+1 atë komponente të lidhur sipas rrugëve të p−1 (U ) tek e cila bën pjesë
f (ti ). Meqenëse Ai+1 është një interval i tipit

1 1 3
k− ,k+ ose k, k +
2 4 4
në saje të Lemës 8.32 kemi që Ai+1 është homeomorfe me p( Ai+1 ) = U. Si rrjedhim, shtrirja e
dëshiruar e f në Ii+1 përcaktohet si më poshtë
f (t) = pi−+11 ( f (t)), për çdo i ∈ Ii+1 ,
155
ku pi+1 është ngushtimi i p mbi Ai+1 .
Duke vijuar në mënyrë induktive përcaktohet f mbi [0, tn ]. Në saje të përcaktimit të f rrjedh
që ai është i vazhdueshëm në I = [0, 1].
Fakti që f është e vetmja rrugë mbështjellëse e f që fillon në 0 përftohet duke ndjekur hap pas
hapi procedurën e mësipërme, dhe kjo përfundon vërtetimin.♦
Teorema 8.34. Në qoftë se H : I × I → S1 është një homotopi e tillë që H (0, 0) = (1, 0) ∈ S1 ,
atëherë gjendet një homotopi e vetme mbështjellëse H : I × I → R e tillë që H (0, 0) = 0.
Vërtetim. Duke arsyetuar njëlloj si tek Teorema 8.33 gjendet një copëtim i I × I në drejtëkëndësha
Iki = [tk−1 , tk ] × [si−1 , si ], k = 1, . . . , n, i = 1, . . . , m
ku
0 = t0 < t1 < . . . < t n , dhe 0 = s0 < s1 < . . . < sm ,
të cilët janë të tillë që H ( Iki ) ⊂ U1 ose H ( Iki ) ⊂ U2 .

Në vijim përcaktojmë hap pas hapi mbështjellësen homotopike H. Le të fillojmë me intervalin
I11 . Meqenëse H (0, 0) = (1, 0), rrjedh që H ( I11 ) ⊂ U1 . Atëherë,

−1 1 1
p ( H ( I11 )) ⊂ k − , k + për çdo k ∈ Z.
2 4
Zgjedhim k1 = 0 dhe përcaktojmë

−1
H (t, s) = p11 ( H (t, s)), për çdo (t, s) ∈ I11 ,
ku p11 është ngushtimi i p mbi A11 = − 21 , 14 . Vihet re që

p( H (t, s)) = H (t, s), për çdo (t, s) ∈ I11
dhe H (0, 0) = 0.
Njëlloj si në vërtetimin e Teoremës 8.33, përcaktimi i H shtrihet në drejtëkëndëshat [tk−1 , tk ] ×
[s0 , s1 ]. Në këtë mënyrë përcaktohet H në drejtëkëndëshin [0, 1] × [s0 , s1 ]. Prej këtej, në të njëjtën
mënyrë shtrihet përcaktimi i H në drejtëkëndëshat [0, 1] × [si−1 , si ]. Si përfundim përftohet
përcaktimi i H në [0, 1] × [0, 1]. Në saje të procedurës së ndërtimit përftohet vazhdueshmëria dhe
uniciteti i H dhe vërtetimi përfundon.♦
Në saje të Teoremës 8.33, për një lak f në S1 me pikë bazë (1, 0), gjendet një rrugë e vetme
mbështjellëse f me f (0) = 0. Meqenëse
(cos 2π f (1), sin 2π f (1)) = p( f (1)) = f (1) = (1, 0)
rrjedh që f (1) duhet të jetë numër i plotë. Ky numër quhet gradë e lakut f dhe shënohet gr( f ).
156
Teorema 8.35. Le të jenë dhënë leqet f dhe g nga S1 me pikë bazë (1, 0). Atëherë pohimet e
(i) [ f ] = [ g];
(ii) gr( f ) = gr( g).

Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë se ka vend (i ). Atëherë leqet f dhe g janë ekuivalente. Si
rrjedhim, gjendet homotopia H : I × I → S1 e tillë që
H (·, 0) = f (·), H (·, 1) = g(·) dhe H (0, s) = H (1, s) = (1, 0) për çdo s ∈ I.
Teorema 8.34 siguron ekzistencën e një homotopie të vetme mbështjellëse H : I × I → R , të tillë
që H (0, 0) = 0. Prej këtej,
p( H (0, s)) = H (0, s) = (1, 0) për çdo s ∈ I.
Pra H (0, s) duhet të jetë një numër i plotë për çdo s ∈ I dhe, meqenëse I është e lidhur rrjedh që
H (0, s) është i njëjti numër i plotë për çdo s ∈ I. Prej këtej, barazimi H (0, 0) = 0 implikon që
H (0, s) = 0 për çdo s ∈ I. Duke arsyetuar në të njëjtën mënyrë përftojmë që H (1, s) duhet të
ketë të njëjtën vlerë të plotë H (1, 0) për çdo s ∈ I. Uniciteti i rrugëve mbështjellëse garanton që
f (·) = H (·, 0) dhe g(·) = H (·, 1) janë rrugët e vetme mbështjellëse të f dhe g që fillojnë në 0.
Si rrjedhim,
gr( f ) = f (1) = H (1, 0)
= H (1, 1) = g(1) = gr( g).
Pra leqet ekuivalent duhet të kenë të njëjtën gradë.
(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë që leqet f dhe g kanë të njëjtën gradë. Kjo do të thotë që rrugët
mbështjellëse f dhe g të tyre që fillojnë në 0 janë të tilla që f (1) = g(1). Atëherë
G : I × I → R, G (t, s) = (1 − s) f (t) + sg(t)
është një homotopi ndërmjet f dhe g. Si rrjedhim leqet f dhe g janë ekuivalente me anë të
homotopisë p ◦ G dhe vërtetimi përfundon.♦
Teorema 8.36. Grupi themelor π (S1 ) është izometrik me grupin e mbledhjes së numrave të plotë
Z.
Vërtetim. Shqyrtojmë funksionin
d : π (S1 ) → Z, d([ f ]) = gr( f ).
Teorema 8.35 garanton që përcaktimi i d(·) është korrekt dhe d(·) është funksion injektiv. Për të
provuar që d(·) është syrjektiv shqyrtojmë numrin e plotë çfarëdo k ∈ Z. Laku µk që përcaktohet
me anë të barazimit
µk (t) = p(kt) për çdo t ∈ I
157
ka si rrugë mbështjellëse funksionin
µk (t) = kt për çdo t ∈ I
dhe, si rrjedhim, gr(µk ) = µk (1) = k. Pra, d([µk ]) = k. Kjo do të thotë që d(·) është syrjektiv.
Mbetet të provojmë që d(·) është homomorfizëm. Për këtë qëllim shqyrtojmë [ f ], [ g] ∈ π (S1 ).
Le të jenë f dhe g rrugët e vetme mbështjellëse që fillojnë në 0 përkatësisht të f dhe g. Atëherë
rruga h që përcaktohet si më poshtë
0 ≤ t ≤ 12

f (2t)
h(t) =
f (1) + g(2t − 1) 12 ≤ t ≤ 1
është rruga mbështjellëse për f ∗ g që fillon në 0. Pra,
gr( f ∗ g) = h(1) = f (1) + g(1) = gr( f ) + gr( g).
d([ f ] · [ g]) =d([ f ∗ g]) = gr( f ∗ g) = gr( f ) + gr( g)

=d([ f ]) + d([ g]).
Kjo do të thotë që d(·) është homomorfizëm dhe vërtetimi përfundon.♦
158
8.8. Shembuj të grupeve themelor
Në seksionin e mëparshëm u provua që grupi themelor i S1 është grupi i mbledhjes së numrave
të plotë dhe grupi themelor i një hapësire të kontraktueshme është grupi trivial. Në këtë seksion
prezantohen shembuj dhe teorema të dobishme për përcaktimin e grupeve themelor.
Le të jenë dhënë hapësira topologjike X dhe bashkësia A ∈ 2X . Themi që A është një deformim
kontraktiv i hapësirës X, në qoftë se gjendet funksioni i vazhdueshëm H : X × I → X, i tillë që
H ( x, 0) = x, H ( x, 1) ∈ A, për çdo x ∈ X
dhe
H (y, t) = y, për çdo y ∈ A dhe çdo t ∈ I.
H quhet deformim kontraktiv i hapësirës X në A. Vihet re që gjatë deformimit kontraktiv çdo
pikw y ∈ A mbetet e fiksuar. Në rastin kur A = { x0 }, A është deformim kontraktiv i hapësirës
X në qoftë se dhe vetëm në qoftë se X kontaktohet në x0 .
Shembulli 8.37. Shqyrtojmë unazën
U = {( x1 , x2 ) ∈ R2 : 1 ≤ x12 + x22 ≤ 4}
dhe përcaktojmë
x
H : U × I → S1 , H ( x, t) = (1 − t) x + t .
|| x ||
Funksioni H është një deformim kontraktiv i hapësirës U në rrethin e brendshëm të unazës S1 .
Shembulli 8.38. Në saje të përkufizimeve kemi që një hapësirë topologjike X kontaktohet në
pikën x0 atëherë dhe vetëm atëherë kur A = { x0 } është deformim kontraktiv i hapësirës X. Si
rrjedhim, çdo pikë e Rn është një deformim kontraktiv i Rn dhe çdo pikë e rruzullit D n është një
deformim kontraktiv i D n
Teorema 8.39. Le të jenë dhënë hapësira topologjike X, bashkësia A ∈ 2X dhe pika x0 ∈ A.
Në qoftë se A është deformim kontraktiv i hapësirës X, atëherë grupet themelore π ( X, x0 ) dhe
π ( A, x0 ) janë izomorfe.
Vërtetim. Le të jetë H : X × I → X deformimi kontraktiv i X në A. Shënojmë
T : X → A, T ( x ) = H ( x, 1)
dhe, meqenëse T është funksion i vazhdueshëm në X përcaktojmë
T∗ : π ( X, x0 ) → π ( A, x0 ), T∗ ([ f ]) = [ T ◦ f ].
159
• T∗ është homomorfizëm. Vërtetë, për [ f ], [ g] ∈ π ( X, x0 ) kemi që
T∗ ([ f ] · [ g]) = T∗ ([ f ∗ g]) = [ T ◦ ( f ∗ g)] = [( T ◦ f ) ∗ ( T ◦ g)]
=[ T ◦ f ] · [ T ◦ g] = T∗ ([ f ]) · T∗ ([ g]).
• T∗ është syrjektiv. Le të jetë dhënë [ g] A ∈ π ( A, x0 ). Shënojmë me [ g] klasën korresponduese
të ekuivalencës në π ( X, x0 ). Vihet re që për h ∈ [ T ◦ g] A gjendet funksioni i vazhdueshëm
H A : I × I → A, i tillë që
H A (t, 0) = T ( g(t)) = g(t), H A (t, 1) = h(t).
Pra, h ∈ [ g] A . Kjo do të thotë që [ T ◦ g] A ⊂ [ g] A . Anasjellas, në qoftë se l ∈ [ g] A , gjendet

funksioni i vazhdueshëm FA : I × I → A, i tillë që
FA (t, 0) = g(t) = T ( g(t)), FA (t, 1) = l (t).
Pra, [ g] A ⊂ [ T ◦ g] A , sepse l ∈ [ g] A implikon që l ∈ [ T ◦ g] A . Si rrjedhim,
T∗ ([ g]) = [ T ◦ g] A = [ g] A .
• T∗ është injektiv. Fillimish provojmë që për h ∈ π ( X, x0 ) kemi që h dhe T ◦ h janë homotopike.
Vërtetë, funksioni i vashdueshëm
F : I × I → X, F (t, s) = H (h(t), s)
F (t, 0) = H (h(t), 0) = h(t), F (t, 1) = H (h(t), 1) = T (h(t)) për çdo t ∈ I
dhe
F (0, s) = H (h(0), s) = H ( x0 , s) = x0 , F (1, s) = H (h(1), s) = H ( x0 , s) = x0 për çdo t ∈ I.
Kjo do të thotë që F është një homotopi ndërmjet rrugëve h dhe T ◦ h, pra,
h ∈ π ( X, x0 ) ⇒ [h] = [ T ◦ h]. (8.4)
Shqyrtojmë tani [ f ], [ g] ∈ π ( X, x0 ), të tilla që T∗ ([ f ]) = T∗ ([ g]). Në saje të (8.4) përftojmë
[ f ] = [ T ◦ f ] = T∗ ([ f ]) = T∗ ([ g]) = [ T ◦ g] = [ g].
Pra,
T∗ ([ f ]) = T∗ ([ g]) ⇒ [ f ] = [ g].
Kjo do të thotë që T∗ është injektiv.

Si përfundim, T∗ është izomorfizëm.♦
160
Shembulli 8.40. Për një unazë U kemi që rrethi i brendshëm dhe i jashtëm janë deformime
kontraktive të U. Si rrjedhim, në saje të Teoremës 8.39 përftojmë që π (U ) është izomorf me grupin
e mbledhjes së numrave të plotë Z.
Shembulli 8.41. Le të jenë dhënë x0 ∈ R2 dhe S një rreth me qenër në x0 . Rrethi S është
deformim kontraktiv i hapësirës R2 \ { x0 }. Si rrjedhim π (R2 \ { x0 }) është izomorf me grupin e
mbledhjes së numrave të plotë Z.
Teorema 8.42. Le të jenë dhënë hapësirat topologjike X1 dhe X2 me pika bazë përkatësisht x1
dhe x2 . Atëherë ka vend izomorfizmi grupeve:
π ( X1 × X2 , ( x1 , x2 )) ∼
= π ( X1 , x 1 ) ⊗ π ( X2 , x 2 ) ,
ku π ( X1 , x1 ) ⊗ π ( X2 , x2 ) është produkti direkt i grupeve π ( X1 , x1 ) dhe π ( X2 , x2 ).
Vërtetim. Le të jetë dhënë laku f : I → X1 × X2 me pikë bazë ( x1 , x2 ). Përcaktojmë leqet

f 1 : I → X1 dhe f 2 : I → X2 me anë të barazimeve
f 1 = p1 ◦ f dhe f 2 = p2 ◦ f ,
ku p1 : X1 × X2 → X1 dhe p2 : X1 × X2 → X2 janë funksione projeksion. Vihet re që f 1 dhe

f 2 janë me pika bazë x1 dhe x2 . Anasjellas, për çdo dy leqe f 1 dhe f 2 në X1 dhe X2 të bazuara
përkatësisht në pikat x1 dhe x1 , përcaktojmë lakun f = ( f 1 , f 2 ) në X1 × X2 me pikë bazë ( x1 , x2 ).
Prej këtej përftojmë që funksioni
T : π ( X1 × X2 , ( x1 , x2 )) → π ( X1 , x1 ) ⊗ π ( X2 , x2 ),
i cili përcaktohet si më poshtë
T ([ f ]) = ([ f 1 , [ f 2 ), [ f ] ∈ π ( X1 × X2 , ( x1 , x2 ))
është izomorfizëm.♦
Shembulli 8.43. • Meqenwse torusi T wshtw homeomorfik me S1 × S1 rrjedh qw
π (T ) ∼
= π ( S1 ) ⊗ π ( S1 ) ∼
= Z ⊗ Z.
• Meqenwse cilinri i mbyllur C ⊂ R3 wshtw prodult i rrethit S1 me njw interval tw mbyllur

[ a, b] rrjedh qw
π (C ) ∼
= π (S1 ) ⊗ π ([ a, b]) ∼
= Z ⊗ {0} ∼
= Z.
Teorema 8.44. Për n ≥ 2, sfera Sn është e lidhur thjeshtë.
161

1
V1 = ( x1 , . . . , xn , xn+1 ) ∈ Sn : xn+1 < ,
2

n 1
V2 = ( x1 , . . . , xn , xn+1 ) ∈ S : xn+1 > − .
2
Vihet re që V1 dhe V2 janë të hapura në Sn dhe të lidhura thjeshtë dhe Sn = V1 ∪ V2 ; V1 ∩ V2
është joboshe dhe e lidhur sipas rrugëve.
Le të jetë e1 = (1, 0, . . . , 0) ∈ Sn një pikë bazë dhe shqyrtojmë [ f ] ∈ π (Sn , e1 ). Atëherë
f : I → Sn është funksion i vazhdueshëm në I dhe { f −1 (V1 ), f −1 (V2 )} është një mbulim i
hapur për I. Meqenëse I është kompakte, ky mbulim i hapur ka një numër Lebeg ε > 0. Atëherë
gjendet një copëtim i intervalit I = [0, 1] me anë të pikave
0 = s0 < s1 < . . . < s m = 1
i tillë që f ([si−1 , si ]) ∈ V1 ose f ([si−1 , si ]) ∈ V2 për i = 1, . . . , m. Për çdo i = 1, . . . , m,

përcaktojmë
f i : I → Sn , f i (t) = f ((1 − t)si−1 + tsi ) ∈ f ([si−1 , si ]).
Atëherë funksionet f 1 , . . . , f m janë rrugë në Sn , të tilla që f i ( I ) është nënbashkësi e një bashkësie
të lidhur thjeshtë Ui (Ui është V1 ose V2 ) dhe
[ f ] = [ f 1 ∗ . . . ∗ f m ].
Meqenëse V1 ∩ V2 është e lidhur sipas rrugëve, për çdo i = 1, . . . , m − 1 gjendet një rrugë gi që
lidh e1 me f (si ) dhe është me vlera në Ui ∩ Ui+1 ( f i ( I ) = f ([si−1 , si ]) ⊂ Ui dhe f i+1 ( I ) =
f ([si , si+1 ]) ⊂ Ui+1 ). Le të jetë gei rruga e anasjellë me gi për i = 1, . . . , m − 1. Atëherë, gei ∗ gi
është ekuivalent me lakun konstant l0 (l0 (t) = e1 për çdo t ∈ I). Si rrjedhim,
[ f ] =[( f 1 ∗ ge1 ∗ g1 ) ∗ ( f 2 ∗ ge2 ∗ g2 ) ∗ . . . ∗ ( f m−1 ∗ gem−1 ∗ gm−1 ) ∗ f m ]

=[( f 1 ∗ ge1 ) ∗ ( g1 ∗ f 2 ∗ ge2 ) ∗ ( g2 ∗ f 3 ∗ ge3 ) ∗ . . . ∗ ( gm−2 ∗ f m−1 ∗ gem−1 ) ∗ ( gm−1 ∗ f m )]
=[ f 1 ∗ ge1 ] · [ g1 ∗ f 2 ∗ ge2 ] · [ g2 ∗ f 3 ∗ ge3 ] · . . . · [ gm−2 ∗ f m−1 ∗ gem−1 ] · [ gm−1 ∗ f m ]
=[l0 ] · [l0 ] · [l0 ] · . . . · [l0 ] · [l0 ] = [l0 ]
sepse çdo faktor është një klasë ekuivalence që përcaktohet me anë të një laku me pikë bazë e1
dhe që përfshihet në V1 ose V2 (rikujtojmë që V1 dhe V2 janë të lidhura thjeshtë). Si përfundim
π (Sn , e1 ) është grupi trivial dhe Sn është e lidhur thjeshtë.♦
162
8.9. Teorema Brauer për pikën fikse
Le të jetë dhënë një hapësirë topologjike X dhe funksioni f : X → X. Funksioni f thuhet se ka një
pikë fikse, në qoftë se gjendet x ∈ X, i tille që f ( x ) = x. Hapësira topologjike X thuhet se ka
vetinë e pikës fikse, në qoftë se çdo funksion f : X → X i vazhdueshëm në X ka një pikë fikse.
Në saje të Teoremës Brauer të pikës fikse rruzulli
D n = {( x1 , . . . , xn ) ∈ Rn : x12 + . . . + xn2 ≤ 1}
ka vetinë e pikës fikse. Rezultati kryesor i këtij seksioni ka të bëjë me vërtetimin e kësaj teoreme
për n = 2, pra provohet që rruzulli
D2 = {( x1 , x2 ) ∈ R2 : x12 + x22 ≤ 1}
ka vetinë e pikës fikse. Vërtetimi bazohet në krahasimin algjebrik të grupeve themelor π ( D2 ) dhe
π (S1 ) duke ilustruar fuqinë grupit themelor në gjeometri. Le të fillojmë me dy lema ndihmëse.
Lema 8.45. Rrethi njësi S1 nuk është kontraktiv.
Vërtetim. Kemi që çdo hapësirë kontraktive ka grup themelor trivial. Meqenëse
π ( S1 ) ∼
=Z
rrjedh që S1 nuk është kontraktive.♦
Një nënbashkësi A e hapësirë topologjike X thuhet se është tkurrje e hapësirës X, në qoftë se
gjendet një funksion i vazhdueshëm f : X → A, i tillë që f ( a) = a për çdo a ∈ A. Funksioni f
quhet tkurrje e hapësirës X në A.
Shembulli 8.46. Kanë vend pohimet e mëposhtme:
(a) Në një unazë U, rrethi i brendshëm dhe i jashtëm janë tkurrje të U;
(b) Një nëninterval [c, d] ⊂ [ a, b] është tkurrje a intervalit [ a, b];
(c) Le të jetë A = { a, b} bashkësia e skajeve të intervalit [ a, b]. Atëherë A nuk është tkurrje e
[ a, b], sepse meqenëse [ a, b] është hapësirë e lidhur dhe A nuk është rrjedh që nuk gjendet
ndonjë funksionin i vazhdueshëm f : [ a, b] → A.
Qartësisht, çdo deformim kontraktiv është tkurrje por jo anasjellas.
Lema 8.47. Rrethi njësi S1 nuk është tkurrje e rruzullit D2
Vërtetim. Supozojmë për kontradiksion që S1 është tkurrje e rruzullit D2 dhe le të jetë f :
D2 → S1 tkurrja e D2 në S1 . Përcaktojmë homotopin
H : S1 × I → S1 , H ( x, t) = f (t + (1 − t) x1 , (1 − t) x2 ), x = ( x1 , x2 ) ∈ S1 , t ∈ I.
Vihet re që H është një kontraktim i S1 në pikën (1, 0). Rezultati i fundit kundështon faktin që S1
nuk është e kontraktueshme.♦
163
Teorema 8.48. Në qoftë se funksioni f : D2 → D2 është i vazhdueshëm, atëherë f ka një pikë
fikse.
Vërtetim. Supozojmë për kontradiksion që funksioni f nuk ka ndonjë pikë fikse. Atëherë për
çdo x ∈ D2 , kemi që x 6= f ( x ).
Për pikën çfarëdo x ∈ D2 shqyrtojmë gjysmëdrejtëzën që fillon në f ( x ) dhe kalon në x.
Shënojmë h( x ) prerjen e kësaj gjysmëdrejtëze me rrethin kufitar të D2 që është S1 . Atëherë
funksioni h : D2 → S1 është një tkurrje e D2 në S1 . Rezultati i fundit kundërshton Lemën 8.47. Si
përfundim, supozimi se f nuk ka ndonjë pikë fikse është i gabuar.♦
164
8.10. Kategoritë dhe Funktorët
Në këtë seksion prezantohet një metodë e ”përkthimit” të një problemi topologjik tek një problem
algjebrik me synimin që zgjidhja e problemit algjebrik të ndihmojë në zgjidhjen e problemit
topologjik. Kjo metodë ka të bëjë me teorinë e kategorive që është subjekt i këtij seksioni.
Një kategori S është një klasë me elemente që quhen objekte të kategorisë së bashku me
pasqyrimet ose morfizmat nga çdo objekt tek një tjetër objekt. Bashkësia e të gjitha morfizmave
nga një objekt A tek një objekt B shënohet Hom( A, B). Në qoftë se f ∈ Hom( A, B), atëherë
f
shkruajmë f : A → B ose A − → B dhe quajmë A dhe B përkatëshisht fillim dhe fund të f .
Morfizmat kërkohet të kënaqin vetitë e mëposhtme:
(i) për çdo tre objekte A, B dhe C dhe morfizmat f : A → B dhe g : B → C, gjendet
morfizmi kompozim
g ◦ f : A → C;
(ii) kompozimi i morfizmave është shoqërues, domethënë, në qoftë se janë dhënë morfizmat
f : A → B, g : B → C dhe h : C → D, atëherë
h ◦ ( g ◦ f ) = (h ◦ g) ◦ f : A → D;
(iii) për çdo objekt A gjendet një morfizëm identik 1 A : A → A, i tillë që për çdo objekt X,
kemi që
1 A ◦ f = f për çdo f ∈ Hom( X, A),

g ◦ 1 A = g për çdo g ∈ Hom( A, X ).
Shembulli 8.49. Klasa T objektet e të cilës janë hapësira topologjike X dhe Hom( X, Y ) është
familja e funksioneve të vazhdueshëm me fillim në X dhe fund Y është një kategori. Veprimi
i kompozimit të morfizmave është kompozim funksionesh dhe morfizmi identik mbi një objekt
X është funksioni identik. T quhet kategoria e hapësirave topologjike dhe funksioneve të
vazhdueshme.
Shembulli 8.50. Këtu listohen shembuj të tjerë të kategorive:
(a) kategoria G e grupeve dhe homomorfizmave;
(b) kategoria M e hapësirave metrike dhe funksioneve të vazhdueshëm;
(c) kategoria e hapësirave metrike dhe izometrive;
(d) kategoria S e bashkësive dhe funksioneve;
(e) kategoria e bashkësive dhe funksioneve injektive;
165
(f) kategoria P objektet e të cilës janë çiftet e renditura ( X, x0 ), ku X është një hapësirë
topologjike me pikë bazë x0 dhe, morfizmat e të cilës janë funksionet e vazhdueshme
f : ( X, x0 ) → (Y, y0 ) të tillë që f ( x0 ) = y0 .
Le të jenë dhënë kategorit S dhe S0 . Një funktor kovariant nga S tek S0 përbëhet nga dy
funksione, një funksion objekt i cili pasqyron çdo objekt A nga S tek një objekt T ( A) nga S0
dhe, një funksion morfizëm i cili pasqyron çdo morfizëm f nga S tek një morfizëm T ( f ) nga
S0 në mënyrë të tillë që
(a) në qoftë se f është një morfizëm nga A tek B, atëherë T ( f ) është një morfizëm nga T ( A)
tek T ( B);
(b) në qoftë se f : A → B dhe g : B → C janë morfizma nga S, atëherë
T ( g ◦ f ) = T ( g ) ◦ T ( f );
(c) për çdo objekt A të S ka vend barazimi
T (1 A ) = 1 T ( A ) .
Një funktor kontravariant në dallim nga një funktor kovariant, kënaq vetëm pohmin (c),
ndërsa në vend të ( a) dhe (b) kënaq pohimet e mëposhtme:
(a’) në qoftë se f është një morfizëm nga A tek B, atëherë T ( f ) është një morfizëm nga T ( B)
tek T ( A);
(b’) në qoftë se f : A → B dhe g : B → C janë morfizma nga S, atëherë
T ( g ◦ f ) = T ( f ) ◦ T ( g ).
Shembulli 8.51. Në këtë shembull përshkruhet funktori grup themelor. Për këtë qëllim
shqyrtohen kategorit P dhe G të përcaktuara përkatësisht pikat ( f ) dhe ( a) në Shembullin
8.50. Për çdo objekt ( X, x0 ) nga P përcaktohet një objekt π ( X, x0 ) nga G . Për një morfizëm
f : ( X, x0 ) → (Y, y0 ), homomorfizmi i induktuar f ∗ që tani shënohet π ( f ), përcaktohet nga
π ( X, x0 ) tek π (Y, y0 ). Ky funktor është kovariant, sepse në qoftë se f : ( X, x0 ) → (Y, y0 ),
atëherë f ∗ : π ( X, x0 ) → π (Y, y0 ).♦
Shembulli 8.52. Këtu prezantohet një shembull i thjeshtë i një funktori kovariant. Për këtë
qëllim shqyrtojmë kategorinë T të përcaktuar në Shembullin 8.49 dhe kategorinë S të përcaktuar
në pikën (d) në Shembullin 8.50. Funktori nga T tek S , për çdo hapësirë topologjike X nga T
cakton bashkësin X nga S dhe, për çdo funksion të vazhdueshëm f : X → Y ndërmjet hapësirave
topologjike X dhe Y cakton funksionin f : X → Y ndërmjet bashkësive X dhe Y.♦
166
Shembulli 8.53. Këtu prezantohet shembulli i një funktori kontravariant. Për këtë qëllim shqyr-
tojmë kategoritë T dhe M. Për çdo objekt X në T shënojmë me C ( X, R) familjen e funksioneve
të vazhdueshëm dhe të kufizuar me fillim në X dhe fund në R. C ( X, R) është hapësirë metrike në
lidhje me metrikën superior. Përcaktojmë një funktor nga T tek M në mënyrë të tillë që funksioni
objekt i tij për çdo element X të T cakton hapësirën metrike korresponduese T ( X ) = C ( X, R)
dhe, për një morfizëm f : X → Y cakton morfizmin T ( f ) : C (Y, R) → C ( X, R) të përcaktuar
si më poshtë
T ( f )(h) = h ◦ f për çdo h ∈ C (Y, R).
Vihet re që në qoftë se h : Y → R, atëherë h ◦ f : X → R. Si rrjedhim, funktori T është

kontravariant.♦
167
8.11. Ushtrime
Ushtrimi 8.54. Provoni që hapësirat e mëposhtme janë të lidhura sipas rrugëve:
(i) S1 ;
(ii) Rn+1 \ {0};
(iii) Sn ;
(iv) RPn = Sn / ∼, ku
x ∼ x0 ⇔ x = ± x0 .
Ushtrimi 8.55. Le të jenë dhënë bashkësitë:
A ={( x, y) ∈ R2 : x = 0, −1 ≤ y ≤ 1}
n πo
B = ( x, y) ∈ R2 : 0 < x ≤ 1, y = cos .
x
(i) X = A ∪ B është e lidhur;
(ii) X nuk është e lidhur sipas rrugëve.
A ={( x, y) ∈ R2 : x = 0, −1 ≤ y ≤ 1}

1
B = ( x, y) ∈ R : 0 < x ≤ 1, y = sin
2
.
x

n x o
A = ( x, y) ∈ R2 : 0 ≤ x ≤ 1, y = , n ∈ N
n
1
B = ( x, y) ∈ R2 : ≤ x ≤ 1, y = 0 .
2
168
Ushtrimi 8.58. Le të jenë dhënë hapësira topologjike X dhe dy rrugë çfarëdo f ∈ Π( X, x0 , y0 )
dhe g ∈ Π( X, y0 , z0 ). Provoni që f ∗ g ∈ Π( X, x0 , z0 ).
Ushtrimi 8.59. Në qoftë se G ⊂ Rn është bashkësi joboshe e hapur dhe e lidhur, atëherë G është
e lidhur sipas rrugëve.
Ushtrimi 8.60. Le të jetë dhënë hapësira topologjike X dhe pikat x0 , y0 ∈ X. Provoni që relacioni
∼(xo ,y0 ) i përcaktuar në Π( X, x0 , y0 ) është një relacion ekuivalence.
Ushtrimi 8.61. Le të jenë dhënë hapësirat topologjike X dhe Y me pika bazë përkatësisht x0 dhe
y0 dhe një funksion i vazhdueshëm T : X → Y, i tillë që T ( x0 ) = y0 . Shënojmë
T∗ : π ( X, x0 ) → π (Y, y0 ), T∗ ([ f ]) = [ T ◦ f ].

(i) në qoftë se f ∈ Π( X, x0 ), atëherë T ◦ f ∈ Π( X, y0 );
(ii) T∗ është i përcaktuar në mënyrë korrekte;
(iii) T∗ është homomorfizëm;
(iv) në qoftë se T është një homeomorfizëm, atëherë T∗ është izomorfizëm;
(v) grupi themelori është invariant topologjik.

Ushtrimi 8.62. Le të jetë dhënë bashkësia konvekse A ⊂ Rn dhe pika x0 ∈ A. Provoni që A
është e kontraktueshme në pikën x0 .
Ushtrimi 8.63. Jepni një shembull të një hapësire topologjike që është e lidhur thjeshtë por që
nuk është e kontraktueshme. S1
Ushtrimi 8.64. Provoni pohimet e mëposhtme:
(i) Le të jenë dhënë rrugët f dhe g në hapësirën topologjike X të cilat lidhin pikat x0 dhe
x1 . Provoni që f dhe g janë ekuivalente atëherë dhe vetëm atëherë kur laku f ∗ g është
ekuivalent me lakun l0 që është laku konstant në x0 .
(ii) Le të jetë X një hapësirë topologjike e lidhur sipas rrugëve. Provoni që X është i lidhur
thjeshtë atëherë dhe vetëm atëherë kur çdo dy rrugë në X që kanë fillim dhe fund të njëjtë
janë ekuivalente.
Ushtrimi 8.65. Një hapësirë topologjike X është e kontraktueshme dobët në qoftë se gjendet
një pikë x0 ∈ X dhe një funksion i vazhdueshëm D : X × I → X të tillë që
D ( x, 0) = x, D ( x, 1) = x0 , x ∈ X.
Funksioni D quhet kontrakim i dobët.

Pra ndryshimi ndërmjet kontraktimit dhe kontraktimit të dobët është fakti që gjatë kontraktimit
të dobët pika x0 mund të mos jetë e fiksuar.
169
(i) Jepni shembullin e një hapësire të kontraktueshme dobët por jo të kontraktueshme.
(ii) Provoni që çdo hapësirë e kontraktueshme dobët është e lidhur thjeshtë.
Ushtrimi 8.66. Jepni vërtetimin e detajuar të faktit që
µ k : I → S1 , µk (t) = p(kt)
është një lak që ka gradë k për çdo k ∈ Z.
Ushtrimi 8.67. Për të provuar pohimin e unicitetit në Teoremën 8.33 provoni pohimet e mëposhtme:
(i) Për lakun f : I → S1 me pikë bazë (1, 0) supozojmë se ka dy rrugë mbështjellëse f 1 dhe
f 2 që fillojnë në 0. Provoni që p ◦ ( f 1 − f 2 ) është rrugë konstante.
(ii) Duke u bazuar tek (i ) tregoni që ( f 1 − f 2 ) ka vetëm vlera të plota. Përdorni faktin që R
është e lidhur për të provuar që ( f 1 − f 2 ) ka vetëm vlerën zero.
Ushtrimi 8.68. Provoni që S1 është deformim kontraktiv i cilindrit S1 × [0, 1]. Gjeni grupin
themelor të S1 × [0, 1].
Ushtrimi 8.69. Supozojmë që X është hapësira topologjike dhe (Vi ) është një mbulim i hapur
për X, i tillë që:
(i) Vi 6= ∅;
T
i
(ii) çdo Vi është e lidhur thjeshtë;
(iii) për çdo i 6= j, kemi që Vi ∩ Vj është e lidhur sipas rrugëve.

Provoni që X është e lidhur thjeshtë.
Ushtrimi 8.70. Le të jetë dhënë hapësira topologjike X. Provoni që çdo deformim kontraktiv i X
është gjithashtu një tkurrje e X. Provoni pohimet e mëposhtme:
(i) Provoni që një pikë e vetme në S1 është një tkurrje e S1 por jo një deformim kontraktiv i S1 .
(ii) Provoni që një rreth meridian mbi torusin T është një tkurrje por jo një deformim kontraktiv
i torusit.
Ushtrimi 8.71. Provoni që funksioni h në Teoremën 8.48 është i vazhdueshëm dhe për çdo x ∈ S1
kemi që h( x ) = x.
Ushtrimi 8.72. Provoni që S1 nuk është e kontraktueshme dobët.
Ushtrimi 8.73. Le të jenë dhënë kategoritë T dhe S . Përcaktojmë një funktor nga T tek S i
cili për çdo hapësirë topologjike X në T cakton bashkësin X në S . Përshkruani veprimin e këtij
funktori mbi morfizmat. A është ky funktor kovariant apo kontravariant ?
Ushtrimi 8.74. Le të jetë dhënë kategoria S dhe A një objekt i saj. Provoni që morfizmi identik
1 A : A → A është i vetëm.
170
9 Hapësirat Uniforme
Ky kapitull shërben si bazë për studimin e grupeve topologjike dhe hapësirave vektoriale topologjike.
9.1. Hapësirat Uniforme

Le të jenë dhënë bashkësia X dhe U, V, W ∈ 2X ×X . Shënojmë
U −1 ={(y, x ) ∈ X × X : ( x, y) ∈ U }, ∆ = {( x, x ) ∈ X × X : x ∈ X }
U ◦ V ={( x, y) ∈ X × X : (∃z ∈ X )[( x, z) ∈ U dhe (z, y) ∈ V ]}.
Për A ∈ 2X shkruajmë
U [ A] = {y ∈ X : (∃ x ∈ A)[( x, y) ∈ U ]}
dhe, në veçanti për x ∈ X shënojmë me U [ x ] bashkësinë U [{ x }]. Provohet që kanë vend barazimet
(U ◦ V ) ◦ W =U ◦ ( V ◦ W ) , (U −1 ) −1 = U
(U ◦ V ) −1 = V −1 ◦ U −1
Në qoftë se U = U −1 , atëherë themi që U është simetrike.

Një familje U ⊂ 2X ×X quhet uniformitet në X, në qoftë se kanë vend pohimet e mëposhtme:
(i) (∀U ∈ U )[∆ ⊂ U ];
(ii) U, V ∈ U ⇒ U ∩ V ∈ U ;
(iii) U ∈ U dhe V ⊃ U ⇒ V ∈ U ;
(iv) (∀U ∈ U )[U −1 ∈ U ];
(v) (∀U ∈ U )(∃V ∈ U )[V ◦ V ⊂ U ].
Në këtë rast çifti i renditur ( X, U ) quhet hapësirë uniforme dhe çdo element U ∈ U quhet
rrethinë e uniformitetit U . Në saje të vetive (i ) − (iii ) përftohet që çdo uniformitet është filtër në
X × X.
Në lemën e mëposhtme prezantohen disa veti themelore të rrethinave.
Lema 9.1. Le të jetë dhënë hapësira uniforme ( X, U ). Atëherë kanë vend pohimet e mëposhtme:
(i) për çdo U ∈ U , rrjedh që rrethina V = U ∩ U −1 është simetrike;
171
(ii) për një rrethinë çfarëdo U ∈ U , gjendet një rrethinë simetrike V, e tillë që
V ◦ V ◦ V ⊂ U;
(iii) në qoftë se V është rrethinë simetrike dhe U është një rrethinë çfarëdo, atëherë ka vend
barazimi [
V◦U◦V = V [ x ] × V [ y ].
( x,y)∈U
Vërtetim. (i ) Meqenëse
( x, y) ∈ V = U ∩ U −1 ⇔ ( x, y) ∈ U dhe ( x, y) ∈ U −1
⇔ (y, x ) ∈ U −1 dhe (y, x ) ∈ U = (U −1 )−1
⇔ (y, x ) ∈ V = U ∩ U −1
⇔ ( x, y) ∈ V −1 ,
rrjedh që V = V −1 .
(ii ) Për një rrethinë çfarëdo U ∈ U , gjendet një rrethinë U 0 ∈ U , e tillë që
U0 ◦ U0 ⊂ U
dhe për rrethinën U 0 , gjendet një rrethinë U 00 ∈ U , e tillë që
U 00 ◦ U 00 ⊂ U 0 .
Si rrjedhim,
(U 00 ◦ U 00 ) ◦ (U 00 ◦ U 00 ) ⊂ U
dhe, meqenëse, U 00 ⊂ (U 00 ◦ U 00 ), përftojmë
U 00 ◦ U 00 ◦ U 00 ⊂ U.
V ◦ V ◦ V ⊂ U,
ku V është rrethina simetrike që përcaktohet me anë të barazimit
V = U 00 ∩ (U 00 )−1 .
(iii )
(u, v) ∈ V ◦ U ◦ V = (V ◦ U ) ◦ V ⇒(∃ x ∈ X )[ (u, x ) ∈ V ∧ ( x, v) ∈ (V ◦ U ) ]
⇒(∃ x ∈ X )[ (u, x ) ∈ V
∧ (∃y ∈ X )[( x, y) ∈ U ∧ (y, v) ∈ V ] ]
⇒(∃( x, y) ∈ U )[u ∈ V [ x ] ∧ v ∈ V [y] ].
Le të jetë dhënë familja B ⊂ 2X ×X . Familja B quhet bazë për uniformitetin U , në qoftë se
172
(i) B ⊂ U ;
(ii) (∀U ∈ U )(∃ B ∈ B)[ B ⊂ U ].
B quhet bazë uniformiteti, në qoftë se gjendet një uniformitet U për të cilin B është bazë;
uniformiteti U është i vetëm dhe quhet uniformitet i gjeneruar me anë të B . Një familje S ⊂ 2X ×X
quhet nënbazë uniformiteti, në qoftë se familja që përbëhet nga të gjitha prerjet e fundme me
elemente nga S është bazë uniformiteti.
Shembulli 9.2. Le të jetë dhënë uniformiteti U në X. Shënojmë me B familjen e rrethinave
simetrike. Për ndonjë U ∈ U shënojmë V = U ∩ U −1 . Në saje të Lemës 9.1 përftojmë që
V = U ∩ U −1 është rrethinë simetrike. Si rrjedhim, për çdo U ∈ U , kemi që
U ∩ U −1 ∈ B dhe U ∩ U −1 ⊂ U.
Kjo do të thotë që B është bazë e uniformitetit U .♦
Teorema 9.3. Kusht i nevojshëm dhe i mjaftueshëm që familja joboshe B ⊂ 2X ×X të jetë bazë
uniformiteti është të kenë vend pohimet e mëposhtme:
(i) (∀ B ∈ B)[∆ ⊂ B];
(ii) (∀ B, B0 ∈ B)(∃ B00 ∈ B)[ B00 ⊂ B ∩ B0 ];
(iii) (∀ B ∈ B)(∃ B0 ∈ B)[ B0 ⊂ B−1 ];
(iv) (∀ B ∈ B)(∃V ∈ B)[V ◦ V ⊂ B].
Vërtetim. Supozojmë se B është bazë uniformiteti. Atëherë gjendet uniformiteti U për të cilin
B është bazë. Duke u bazuar në përkufizimet provohet që kanë vend (i ) − (iv).
Anasjellas, supozojmë se familja B kënaq vetitë (i ) − (iv) dhe shënojmë
U = {U ∈ 2X ×X : (∃ B ∈ B)[ B ⊂ U ]}.
Provohet pa vështirësi që U është uniformiteti për të cilin B është bazë. Pra, B është bazë
uniformiteti dhe vërtetimi përfundon.♦
Shembulli 9.4. Le të jetë dhënë hapësira metrike ( X, d). Për çdo r > 0 shënojmë
Ud,r = {( x, y) ∈ X × X : d( x, y) < r }.
Atëherë familja
B = {Ud,r ∈ 2X ×X : r > 0}
është bazë uniformiteti dhe
U = {U ∈ 2X ×X : (∃r > 0)[Ud,r ⊂ U ]}

është uniformiteti gjeneruar me anë të B . Ky uniformitet quhet gjithashtu uniformitet i
gjeneruar nga largesa d.♦
173
Shembulli 9.5. Le të jetë dhënë hapësira gjysmëmetrike ( X, p). Familja
B = {U p,r ∈ 2X ×X : r > 0} (U p,r = {( x, y) ∈ X × X : p( x, y) < r })
është bazë uniformiteti dhe
U = {U ∈ 2X ×X : (∃r > 0)[U p,r ⊂ U ]}
është uniformiteti i gjeneruar nga B . Ky uniformitet quhet gjithashtu uniformitet i gjeneruar

nga gjysmëlargesa p.♦
Në një bashkësi X mund të ketë disa uniformitete. Më i madhi prej tyre është uniformiteti që
përbëhet nga të gjitha nënbashkësit e X × X të cilat përmbajnë ∆ dhe, më i vogli është uniformiteti
i cili ka vetëm një element X × X. Në qoftë se X = R, atëherë familja
B = {Ur ∈ 2X ×X : r > 0} (Ur = {( x, y) ∈ X × X : | x − y| < r })
është bazë uniformiteti dhe uniformiteti U që ajo gjeneron është uniformiteti i zakonshëm në X.
Vihet re që çdo U ∈ U është fqinjësi e ∆, por jo çdo fqinjësi e ∆ është element i U . Për shembull,
bashkësia
1
( x, y) ∈ X × X : | x − y| <
1 + |y|
është fqinjësi e ∆, por nuk është element i U .
Teorema 9.6. Një familje joboshe S ⊂ 2X ×X është nënbazë uniformiteti në qoftë se kanë vend
(i) (∀S ∈ S)[∆ ⊂ S];
(ii) (∀S ∈ S)(∃S0 ∈ S)[S0 ⊂ S−1 ];
(iii) (∀S ∈ S)(∃V ∈ B)[V ◦ V ⊂ S].
Në veçanti bashkimi i një familje çfarëdo uniformitetesh është nënbazë uniformiteti.
Vërtetim. Duhet të provojmë që familja B e prerjeve të fundme të elementeve të S kënaq
konditat e Teoremës 9.3.
Vihet re që në qoftë se U1 , . . . , Un dhe V1 , . . . , Vn janë nënbashkësi të X × X dhe
n n
dhe
\ \
U= Ui V= Vi ,
i =1 i =1
atëherë V ⊂ U −1 (V ◦ V ⊂ U), në qoftë se kemi që
Vi ⊂ Ui−1 (Vi ◦ Vi ⊂ Ui ) për çdo i = 1, . . . , n.
Prej këtej provohet se kënaqen konditat e Teoremës 9.3.♦
174
9.2. Topologjia në hapësirat uniforme
Le të jetë dhënë hapësira uniforme ( X, U ). Për çdo x ∈ X shënojmë
U [ x ] = {U [ x ] ∈ 2 X : U ∈ U } .
Provohet që për çdo x ∈ X familja U [ x ] kënaq konditat (i ) − (iv) në Teoremën 2.6. Atëherë,
familja e bashkësive
τU = { G ∈ 2X : (∀ x ∈ G )(∃U ∈ U )[U [ x ] ⊂ G ]}
është topologji në X dhe familja U [ x ] përputhet me familjen e fqinjësive të pikës x në lidhje me
topologjinë τU . Kjo quhet topologji e uniformitetit U ose topologji uniforme.
Shembulli 9.7. Le të jetë dhënë hapësira metrike ( X, d) dhe le të jetë
U = {U ∈ 2X ×X : (∃r > 0)[Ud,r ⊂ U ]}
uniformiteti gjeneruar nga largesa d, shih Shembullin 9.4. Atëherë topologjia uniforme τU
përputhet me topologjinë τd të gjeneruar nga largesa d, sepse për çdo x ∈ X kemi që
Ud,r [ x ] = {y ∈ X : d( x, y) < r } = B( x, r ).♦
Teorema 9.8. Le të jetë dhënë uniformiteti U në X me bazë B dhe nënbazë S dhe le të jetë τU
topologjia uniforme. Atëherë për çdo x ∈ X, kanë vend pohimet e mëposhtme:
(a) U [ x ] është familja e fqinjësive të x-it;
(b) B[ x ] është një bazë fqinjësish të x-it, ku B[ x ] = { B[ x ] ∈ 2X : B ∈ B},
(c) S[ x ] është një nënbazë fqinjësish të x-it, ku S[ x ] = {S[ x ] ∈ 2X : S ∈ S}.

Në vijim shqyrtohen marrëdhënie ndërmjet uniformitetit dhe topologjisë uniforme.
Teorema 9.9. Në qoftë se ( X, U ) është një hapësirë uniforme, atëherë ka vend pohimi
(∀U ∈ U )[U o ∈ U ].
Vërtetim. Le të jetë dhënë një rrethinë çfarëdo U ∈ U . Atëherë gjendet një rrethinë simetrike
V, e tillë që
V◦V◦V ⊂ U
dhe, meqenëse [
V ⊂ V◦V◦V = V [ x ] × V [ y ],
( x,y)∈V
rrjedh që
V ⊂ Uo.
Kjo do të thotë që U o ∈ U dhe vërtetimi përfundon.♦
175
Teorema 9.10. Në qoftë se ( X, U ) është një hapësirë uniforme, atëherë për një nënbashkësi
A ⊂ X, ka vend barazimi
τ \
A U = U [ A ],
U ∈U
ku τU është topologjia uniforme.
Vërtetim. Shënojmë me B familjen e rrethinave simetrike. Të provojmë fillimisht që ka vend
barazimi
\ \
B[ A] = U [ A]
B∈B U ∈U
Për këtë qëllim mjafton të provojmë që ka vend përfshirja

\ \
B[ A] ⊂ U [ A ].
B∈B U ∈U
Kjo përfshirje përftohet në saje të implikimeve

\
x 6∈ U [ A] ⇒(∃U ∈ U )[ x 6∈ U [ A]] ∧ (∃ B ∈ B)[ B ⊂ U ]
U ∈U
⇒(∃ B ∈ B)[ x 6∈ B[ A]]
\
⇒ x 6∈ B [ A ].
B∈B
Mbetet të provojmë që ka vend barazimi

τU \
A = B [ A ].
B∈B
Meqenëse
τU
x∈A ⇔ (∀ B ∈ B)[ B[ x ] ∩ A 6= ∅]
dhe
B[ x ] ∩ A 6= ∅ ⇔ (∃ a ∈ A)[ a ∈ B[ x ]]
⇔ (∃ a ∈ A)[( x, a) ∈ B]
⇔ (∃ a ∈ A)[( a, x ) ∈ B−1 = B]
⇔ x ∈ B [ A ],
rrjedh që
τU
x∈A ⇔ (∀ B ∈ B)[ x ∈ B[ A]].♦
176
Teorema 9.11. Në qoftë se ( X, U ) është një hapësirë uniforme, atëherë për një nënbashkësi
M ⊂ X × X, ka vend barazimi
τ \
M = U ◦ M ◦ U,
U ∈U
ku τ është topologjia produkt.
Vërtetim. Shënojmë me B familjen e rrethinave simetrike. Të provojmë fillimisht që ka vend
barazimi
\ \
B◦M◦B = U ◦ M ◦ U.
B∈B U ∈U
Për këtë qëllim mjafton të provojmë që ka vend përfshirja

\ \
B◦M◦B ⊂ U ◦ M ◦ U.
B∈B U ∈U
Kjo përfshirje përftohet në saje të implikimeve

\
( x, y) 6∈ U ◦ M ◦ U ⇒(∃U ∈ U )[( x, y) 6∈ U ◦ M ◦ U ] ∧ (∃ B ∈ B)[ B ⊂ U ]
U ∈U
⇒(∃ B ∈ B)[( x, y) 6∈ B ◦ M ◦ B]
\
⇒ x 6∈ B ◦ M ◦ B.
B∈B
Mbetet të provojmë që ka vend barazimi

τ \
M = B ◦ M ◦ B.
B∈B
Meqenëse
τ
( x, y) ∈ M ⇔ (∀ B ∈ B)[ B[ x ] × B[y] ∩ M 6= ∅]
dhe
B[ x ] × B[y] ∩ M 6= ∅ ⇔ (∃(z, z0 ) ∈ M)[(z, z0 ) ∈ B[ x ] × B[y]]

⇔ (∃(z, z0 ) ∈ M)[( x, z) ∈ B ∧ (y, z0 ) ∈ B]
⇔ (∃(z, z0 ) ∈ M)[( x, z) ∈ B ∧ (z0 , y) ∈ B]
⇔ ( x, y) ∈ B ◦ M ◦ B
rrjedh që
τ
( x, y) ∈ M ⇔ (∀ B ∈ B)[( x, y) ∈ B ◦ M ◦ B].♦
177
Teorema 9.12. Le të jetë dhënë hapësira uniforme ( X, U ). Shënojmë me B familjen e rrethinave
simetrike. Atëherë kanë vend pohimet e mëposhtme:
(i) në qoftë se rrethina V është e hapur, atëherë rrethina V −1 është gjithashtu e hapur;
(ii) në qoftë se rrethina V është e mbyllur, atëherë rrethina V −1 është gjithashtu e mbyllur;
(iii) familja e rrethinave të hapura dhe simetrike është bazë për U ;
(iv) familja e rrethinave të mbyllura dhe simetrike është bazë për U .
Vërtetim. (i )
( x, y) ∈ V −1 ⇒ (y, x ) ∈ V ⇒ (∃ B ∈ B)[ B[y] × B[ x ] ⊂ V ]

⇒ (∃ B ∈ B)[ B[ x ] × B[y] ⊂ V −1 ]
⇒ ( x, y) ∈ (V −1 )o
(ii )
( x, y) ∈ V −1 ⇒ (∀ B ∈ B)[ B[ x ] × B[y] ∩ V −1 6= ∅]
⇒ (∀ B ∈ B)[ B[y] × B[ x ] ∩ V 6= ∅]
⇒ (y, x ) ∈ V = V ⇒ ( x, y) ∈ V −1 .
(iii ) Për një rrethinë çfarëdo U gjendet një rrethinë e hapur V = U o , e tillë që
V ⊂ U.
Më tej, rrethina

W = V ∩ V −1 ⊂ V ⊂ U.
është simetrike dhe në saje të (i ) është gjithashtu e hapur.
(iv) Për një rrethinë çfarëdo U gjendet një rrethinë V, e tillë që
V ◦ V ◦ V ⊂ U.
dhe, meqenëse
τ \
V⊂V = W ◦ V ◦ W ⊂ V ◦ V ◦ V,
W ∈U
τ
rrjedh që W = V është një rrethinë e mbyllur dhe e tillë që
W ⊂ U.
Më tej, rrethina M = W ∩ W −1 është simetrike, e mbyllur sipas (ii ) dhe
M ⊂ W ⊂ U.♦
178
Një hapësirë uniforme ( X, U ) është T3 , sepse çdo pikë x ∈ X ka një bazë fqinjësish të mbyllura.
Vërtetë, fqinjësia e një pike x ∈ X përmban një fqinjësi V [ x ] të tillë që V është një rrethinë e
mbyllur nga U dhe, si rrjedhim, V [ x ] është e mbyllur. Prej këtej rrjedh që topologjia uniforme
τU është Hausdorf atëherë dhe vetëm atëherë kur çdo bashkësi që përbëhet nga një pikë e vetme
është e mbyllur. Meqenëse mbyllja e bashkësis { x } është bashkësia U ∈U U [ x ] rrjedh që τU
T
është Hausdorf atëherë dhe vetëm atëherë kur ∆ = U ∈U U. Në këtë rast themi që ( X, U ) është
T
Hausdorf.
179
9.3. Vazhdueshmëria uniforme. Izomorfizmi uniform
Le të jenë dhënë hapësirat unifome ( X, U ) dhe (Y, V ). Për një funksion të dhënë f : X → Y
përcaktohet funksioni
f 2 : X × X → Y × Y, f 2 ( x, y) = ( f ( x ), f (y)).
Funksioni f quhet uniformisht i vazhdueshëm, në qoftë se ka vend pohimi
(∀V ∈ V )(∃U ∈ U )[U ⊂ f 2−1 (V )],
ku f 2−1 (V ) = {( x, y) ∈ X 2 : ( f ( x ), f (y)) ∈ V }.
Teorema 9.13. Le të jenë dhënë një funksion f : ( X, U ) → (Y, V ). Atëherë pohimet e mëposhtme
janë ekuivalente:
(i) f është uniformisht i vazhdueshëm;
(ii) (∀V ∈ V )(∃U ∈ U )[U ⊂ f 2−1 (V )];
(iii) (∀V ∈ V )(∃U ∈ U )[ f 2 (U ) ⊂ V ].
Teorema 9.14. Le të jenë dhënë një funksion f : ( X, U ) → (Y, V ) dhe le të jetë S një nënbazë
e uniformitetit V . Atëherë pohimet e mëposhtme janë ekuivalente:
(ii) (∀S ∈ S)[ f 2−1 (S) ∈ U ].
Në rastin kur Y = R dhe V është uniformiteti i zakonshëm, funksioni f është uniformisht i
vazhdueshëm atëherë dhe vetëm atëherë kur për çdo ε > 0 gjendet rrethina Uε ∈ U , e tillë që
( x, y) ∈ Uε ⇒ | f ( x ) − f (y)| < ε;
në rastin kur kemi gjithashtu X = R dhe U është uniformiteti i zakonshëm, funksioni f është
uniformisht i vazhdueshëm atëherë dhe vetëm atëherë kur për çdo ε > 0 gjendet δε > 0, i tillë që
për çdo dy numra realë x dhe y ka vend implikimi
| x − y| < δε ⇒ | f ( x ) − f (y)| < ε.
Provohet qw kompozimi i funksioneve uniformisht tw vazhdueshwm wshtw uniformisht i

vazhdueshwm. Hapësirat uniforme ( X, U ) dhe (Y, V ) quhen uniformisht ekuivalente, në
qoftë se gjendet një funksion f : X → Y, i tillë që
(i) f është bijektiv;
180
(iii) f −1 është uniformisht i vazhdueshëm.

Në këtë rast, funksioni f quhet izomorfizëm uniform.
Teorema 9.15. Le të jenë dhënë një funksion f : ( X, U ) → (Y, V ). Atëherë kanë vend pohimet
e mëposhtme:
(i) në qoftë se f është uniformisht i vazhdueshëm, atëherë f është i vazhdueshëm;
(ii) në qoftë se f është izomorfizëm uniform, atëherë f është homeomorfizëm.

Le të jetë dhënë hapësira uniforme ( X, U ) dhe Z ∈ 2X . Familja
U Z = {U ∩ Z ∈ 2 Z × Z : U ∈ U }
është uniformiteti më i vogël në Z sipas të cilit funksioni identik id : Z → X është uniformisht
i vazhdueshëm. Uniformiteti U Z quhet gjurmë e uniformitetit U në Z dhe, hapësira uniforme
( Z, U Z ) quhet nënhapësirë uniforme e hapësirës ( X, U ).
9.4. Uniformiteti projektiv. Uniformiteti prodhim.

Teorema 9.16. Le të jenë dhënë një funksion f : X → (Y, V ). Atëherë kanë vend pohimet e
mëposhtme:
(i) familja
B = { f 2−1 (V ) ∈ 2X ×X : V ∈ V }
është bazë për një uniformitet U në X;
(ii) uniformiteti U është më i vogli nga uniformitetet në X sipas të cilëve f është uniformisht i
vazhdueshëm.
Le të jenë dhënë bashkësia X, familja e hapësirave uniforme ( Xα , Uα ), α ∈ A dhe familja e
funksioneve f α : X → Xα , α ∈ A. Shwnojmw
{( Xα , Uα , f α ) : α ∈ A}.
Uniformitet projektiv U p në X në lidhje me familjen {( Xα , Uα , f α ) : α ∈ A} quhet uniformiteti

më i vogël në X sipas të cilit çdo funksion f α është uniformisht i vazhdueshëm.
Shqyrtojmë tani rastin kur
X = ∏ Xα
α∈A
dhe çdo f α = πα : X → Xα wshtw funksion projeksion. Uniformiteti projektiv U p në X në lidhje
me familjen
{( Xα , Uα , πα ) : α ∈ A}
181
quhet uniformitet produkt në X. Përcaktojmë Πα : X × X → Xα × Xα si më poshtë
Πα ( x, y) = (πα ( x ), πα (y)) = ( xα , yα ), për çdo ( x, y) = (( xα ), (yα )) ∈ X × X.
Familja
S = {Π− 1
α (Uα ) ∈ 2
X×X
: Uα ∈ Uα , α ∈ A}
është një nënbazë për uniformitetin produkt, ku
Π−
α (Uα ) = {( x, y ) ∈ X × X : Πα ( x, y ) ∈ Uα }
1
= {( x, y) ∈ X × X : (πα ( x ), πα (y)) ∈ Uα }
= {( x, y) ∈ X × X : ( xα , yα ) ∈ Uα }.
Si rrjedhim, familja
( )
Π− 1 X×X
: Uα ∈ Uα , α ∈ F ⊂ A e fundme
\
B= α (Uα ) ∈ 2
α∈ F
është një bazë për uniformitetin produkt,

Një nënbazë fqinjësish për një pikë x ∈ X është familja që përbëhet nga bashkësitë
Π− −1
α (Uα )[ x ] = { y ∈ X : ( x, y ) ∈ Πα (Uα )}
1
= {y ∈ X : Πα ( x, y) ∈ Uα }
= {y ∈ X : ( xα , yα ) ∈ Uα }
= {y ∈ X : yα ∈ Uα [ xα ]} = πα−1 (Uα [ xα ]).
Si rrjedhim, një bazë fqinjësish për një pikë x ∈ X është familja që përbëhet nga bashkësitë
πα−1 (Uα [ xα ]),

\
α∈ F
ku F është një nënbashkësi e fundme nga A. Kjo do të thotë që topologjia e uniformitetit produkt
U p përputhet me topologjinë produkt të hapësirave ( Xα , τUα ), α ∈ A.
182
9.5. Metrizimi
Në këtë seksion përcaktohet një uniformitet në lidhje me një familje gjysmëlargesash në X. Rezultati
kryesor i këtij seksioni tregon që çdo uniformetet përcaktohet nga familja e gjysmëlargesave
uniforimisht të vazhdueshme.
Me anë të një gjysmëlargese d në X përcaktohet familja
B = {Vd,r ∈ 2X ×X : r > 0}, Vd,r = {( x, y) ∈ X × X : d( x, y) < r }
që është bazë uniformiteti dhe Ud është uniformiteti gjeneruar me anë të d. Ky uniformitet quhet
uniformitet gjysmëmetrik.
Uniformiteti i gjeneruar nga një gjysmëlargese mund të përshkruhet në një mënyrë tjetër duke
u bazuar në teoremën e mëposhtme.
Teorema 9.17. Le të jenë dhënë një hapësirë uniforme ( X, U ) dhe një gjysmëlargesë d në X.
(i) d : ( X × X, U p ) → R është uniformisht i vazhdueshëm në lidhje me uniformitetin produkt

Up;
(ii) për çdo r > 0, kemi që Ud,r ∈ U .
Vërtetim. Vihet re që një bazë e uniformitetit U p përbëhet nga bashkësi të trajtës
Π1−1 (U ) Π2−1 (U )
\
= {(( x1 , x2 ), (y1 , y2 )) ∈ Z × Z : ( x1 , y1 ) ∈ U dhe ( x2 , y2 ) ∈ U },
për U ∈ U , ku Z = X × X.
(i ) ⇒ (ii ) Një bazë e uniformitetit të zakonshëm UR në R përbëhet nga bashkësitë e trajtës
Ur = {( a, b) ∈ R × R : | a − b| < r }, r > 0.
Fiksojmë një rrethinë çfarëdo Ud,ε . Meqenëse d është uniformisht e vazhdueshme, për rrethinën
Uε ∈ UR gjendet një rrethinë Π1−1 (U ) Π2−1 (U ), e tillë që për çdo (( x1 , x2 ), (y1 , y2 )) ∈ Z × Z,
T
kemi që
(( x1 , x2 ), (y1 , y2 )) ∈ Π1−1 (U ) Π2−1 (U ) ⇒ |d( x1 , x2 ) − d(y1 , y2 ))| < ε

\
ose
( x1 , y1 ) ∈ U dhe ( x2 , y2 ) ∈ U ⇒ |d( x1 , x2 ) − d(y1 , y2 ))| < ε.
Në veçanti,
( x1 , y1 ) ∈ U dhe (y1 , y1 ) ∈ U ⇒ d( x1 , y1 ) < ε ⇒ ( x1 , y1 ) ∈ Ud,ε .
183
Kjo do të thotë që U ⊂ Ud,ε dhe, si rrjedhim, Ud,ε ∈ U .
(ii ) ⇒ (i ) Le të jetë dhënë një rrethinë çfarëdo Uε ∈ UR . Meqenëse U = Ud,ε ∈ U , për çdo
( x, y) = (( x1 , x2 ), (y1 , y2 )) ∈ Z × Z, kemi që
(( x1 , x2 ), (y1 , y2 )) ∈Π1−1 (U ) Π2−1 (U ) ⇒ ( x1 , y1 ) ∈ U dhe ( x2 , y2 ) ∈ U

\
⇒ d( x1 , y1 ) < ε dhe d( x2 , y2 ) < ε

⇒ |d( x1 , x2 ) − d(y1 , y2 )| < 2ε,
sepse
d ( x1 , x2 ) ≤ d ( x1 , y1 ) + d ( y1 , y2 ) + d ( y2 , x2 )
d ( y1 , y2 ) ≤ d ( y1 , x1 ) + d ( x1 , x2 ) + d ( x2 , y2 ).
Si përfundim, d është uniformisht i vazhdueshëm.♦

Në saje të kësaj teoreme, uniformiteti Ud i gjeneruar me anë të d është uniformiteti më i vogël në
X nga ato uniformitete sipas të cilave d është uniformisht i vazhdueshëm. Theksojmë që topologjia
τd e gjeneruar nga d përputhet me topologjinë τUd .
Një hapësirë uniforme ( X, U ) quhet gjysmë e metrizueshme (e metrizueshme), në qoftë se
gjendet një gjysmëlargesë (largesë) d në X, e tillë që uniformiteti Ud që gjenerohet nga d përputhet
me U . Lema e mëposhtme është çelës për të provuar teoremën e metrizimit të hapësirave uniforme.
Lema 9.18 (Lema e Metrizimit). Le të jetë dhënë vargu
{U0 , U1 , . . . , Un , . . . } ⊂ 2X ×X ,
i tillë që U0 = X × X dhe për çdo n ∈ N, kemi që
• ∆ ⊂ Un ;
• Un+1 ◦ Un+1 ◦ Un+1 ⊂ Un .
Atëherë gjendet një funksion d : X × X → [0, +∞), i tillë që
(i) për çdo tre pika x, y dhe z, ka vend mosbarazimi
d( x, z) ≤ d( x, y) + d(y, z);
(ii) për çdo n ∈ N ka vend përfshirja

1
Un ⊂ ( x, y) ∈ X × X : d( x, y) < n ⊂ Un−1 .
2
Në qoftë se çdo Un është simetrike, atëherë gjendet një gjysmëlargesë d që kënaq konditën (ii ).
184
Vërtetim. Përcaktojmë një funksion f : X × X → R në mënyrë të tillë që f ( x, y) = 21n në
qoftë se ( x, y) ∈ Un−1 \ Un dhe f ( x, y) = 0 në qoftë se ( x, y) është element i çdo Un . Funksioni i
dëshiruar d përcaktohet is në vijim. Për ( x, y) ∈ X × X përcaktojmë d( x, y) si inferior të shumave
∑in=0 f ( xi , xi+1 ) që formohen me anë të gjitha vargjeve të fundme x0 , . . . , xn+1 të tilla që x0 = x
dhe xn+1 = y. Si rrjedhim, d kënaq mosbarazimin e trekëndëshit. Meqenëse d( x, y) ≤ f ( x, y)
dhe Un−1 ⊃ Un për çdo n ∈ N, rrjedh që
1
( x, y) ∈ Un ⇒( x, y) 6∈ Un−1 \ Un ⇒ f ( x, y) <
2n
1
⇒d( x, y) < .
2n
Pra, Un ⊂ {( x, y) ∈ X × X : d( x, y) < 2−n }.
Në rastin kur çdo Un është simetrike përftojmë që f ( x, y) = f (y, x ) dhe, si rrjedhim, d është
gjysmëlargesë.
Me anë të metodës së induksionit matematik në lidhje me n provohet që ka vend mosbarazimi
n
f ( x 0 , x n +1 ) ≤ 2 ∑ f ( x i , x i +1 ).
i =0
Si rrjedhim, 2d( x, y) ≥ f ( x, y) dhe, meqenëse, d( x, y) ≤ f ( x, y) përftojmë
d( x, y) ≤ f ( x, y) ≤ 2d( x, y) për çdo ( x, y) ∈ X × X.
Atëherë,
1 1
d( x, y) < ⇒ f ( x, y) < n−1 ⇒ ( x, y) ∈ Un−1 .
2n 2
Si përfundim, {( x, y) ∈ X × X : d( x, y) < 2−n } ⊂ Un−1 .♦
Teorema 9.19 (Teorema e Metrizimit). Le të jetë dhënë një hapësirë uniforme ( X, U ). Atëherë
(i) hapësira uniforme ( X, U ) është gjysmë e metrizueshme;
(ii) U ka një bazë të numërueshme.
Vërtetim. Në saje të përkufizimit përftohet direkt që (i ) ⇒ (ii ).

(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë që uniformiteti U në X ka një bazë të numërueshme
B0 = {V0 , V1 , . . . , Vn , . . . }.
Meqenëse me anë të bazës B0 përftohet një bazë e numërueshme që përbëhet nga rrethina simetrike,
supozojmë se B0 është bazë e uniformitetit U që përbëhet nga rrethina simetrike. Le të përcaktojmë
tani familjen B si në vijim.
185
U0 = X × X.
(1) Gjendet V ∈ B0 , e tillë që

V ◦ V ◦ V ⊂ U0
dhe shënojmë U1 = V ∩ V0 . Atëherë
U1 ◦ U1 ◦ U1 ⊂ U0 .
(2) Gjendet V ∈ B0 , e tillë që

V ◦ V ◦ V ⊂ U1
dhe shënojmë U2 = V ∩ V1 . Atëherë
U2 ◦ U2 ◦ U2 ⊂ U1 .
...
(n) Gjendet V ∈ B0 , e tillë që
V ◦ V ◦ V ⊂ Un−1
dhe shënojmë Un = V ∩ Vn−1 . Atëherë,
Un ◦ Un ◦ Un ⊂ Un−1 .
...
Si rezultat, familja
B = {U0 , U1 , . . . , Un , . . . }
është e tillë që çdo Un është simetrike dhe për çdo n ∈ N kanë vend përfshirjet
Un ◦ Un ◦ Un ⊂ Un−1 dhe Un ⊂ Vn−1 .
Pra, familja B është një bazë për uniformitetin U që kënaq konditat e Lemës së Metrizimit. Si
përfundim, ( X, U ) është gjysmë e metrizueshme.♦
Rrjedhimi 9.20. Le të jetë dhënë një hapësirë uniforme ( X, U ). Atëherë pohimet e mëposhtme
janë ekuivalente:
(i) hapësira uniforme ( X, U ) është e metrizueshme;
(ii) ( X, U ) është Hausdorf dhe U ka një bazë të numërueshme.
186
9.6. Hapësirat uniforme dhe gjysmëmetrike
Le të jetë dhënë një familje gjysmëlargesash P në X. Në vijim përcaktohet një uniformitet UP në
X me anë të familjes P . Shënojmë
Vp,r = {( x, y) ∈ X × X : p( x, y) < r }, p ∈ P, r > 0.
Atëherë, familja
S = {Vp,r ∈ 2X ×X : p ∈ P , r > 0}
është një nënbazë uniformiteti dhe, le të jetë UP uniformiteti që gjenerohet me anë të S . Ky
uniformitet quhet uniformitet i gjeneruar nga P ; hapësira uniforme ( X, UP ) quhet hapësirë
gjysmëmetrike; hapësira gjysmëmetrike ( X, UP ) shënohet gjithashtu ( X, P ); në veçanti kur p
është elementi i vetëm në P në vend të ( X, P ) shënohet ( X, p).
Uniformiteti UP që gjenerohet me anë të familjes P është uniformiteti më i vogël në X sipas të
cilit të gjitha elementët e P janë uniformisht të vazhdueshme. Me të vërtetë, së pari, meqenëse
Vp,r ∈ U , për çdo r > 0,
rrjedh që gjysmëlargesa çfarëdo p ∈ P është uniformisht e vazhdueshme në lidhje me U . Së
dyti, në qoftë se W është një uniformitet tjetër në X sipas të cilit çdo gjysmëmetrik p ∈ P është
uniformisht e vazhdueshme, atëherë W ⊃ B .
Në vijim paraqitet një tjetër karakterizim i uniformitetit UP që gjenerohet me anë të familjes P .
Fillimisht vërejmë që funksioni identik id : ( X, V ) → ( X, p) është uniformisht i vazhdueshëm,
atëherë U p ⊂ V . Kjo do të thotë që U është uniformiteti më i vogël në X sipas të cilit funksioni
identik id : ( X, V ) → ( X, p) është uniformisht i vazhdueshëm, për çdo p ∈ P . Ky fakt prodhon
një tjetër karakterizim për uniformitetin U që gjenerohet me anë të familjes P . Për çdo p ∈ P ,
shënojmë X p = X dhe
Z = ∏ Xp.
p∈P
Supozojmë se Z është pajisur më uniformitetin produkt VP që siç dihet është uniformiteti projektiv
në Z në lidhje me familjen
{( X p , U p , π p ) : p ∈ P }.
Përcaktojmë funksionin f : X → Z si më poshtë
f ( x ) = ( x p ) p∈P , për çdo x ∈ X,
në mënyrë të tillë që x p = x, për çdo p ∈ P . Në saje të Teoremës ?? përftojmë:
(i) f : ( X, UP ) → ( Z, VP ) është uniformisht i vazhdueshëm;
(ii) π p ◦ f : ( X, UP ) → ( X, p) është uniformisht i vazhdueshëm, për çdo p ∈ P .
187
Meqenëse π p ◦ f = id rrjedh që UP është uniformiteti më i vogël në X sipas të cilit funksioni
f : X → Z është uniformisht i vazhdueshëm. Vihet re qartë që f është funksion injektiv. Si
rrjedhim, hapësira ( X, UP ) është uniformisht ekuivalente me nënhapësirën f ( X ) ⊂ Z.
Qartësisht, klasa e hapësirave gjysmëmetrike përfshihet në klasën e hapësirave uniforme. Teo-
rema e mëposhtme tregon gjithashtu që klasa e hapësirave uniforme përfshihet në klasën e
hapësirave gjysmëmetrike. Pra, klasa e hapësirave uniforme përputhet me klasën e hapësirave
gjysmëmetrike.
Teorema 9.22. Le të jetë dhënë hapësira uniforme ( X, U ) dhe familja P e të gjitha gjysmëlargesave
uniformisht të vazhdueshme mbi X × X. Atëherë ka vend barazimi:
U = UP
Vërtetim. Meqenëse uniformiteti UP i gjeneruar nga familja P është i tillë që UP ⊂ U , mbetet
të provojmë që U ⊂ UP . Për këtë qëllim shqyrtojmë bazën B të U që përbëhet nga rrethina
simetrike. Fiksojmë një rrethinë U ∈ U dhe kryejmë procedurën si në vijim.
(1) Për W0 = X × X gjendet V0 ∈ B , e tillë që
V0 ◦ V0 ◦ V0 ⊂ U ⊂ W0 .
Në qoftë se shënojmë W1 = V0 , atëherë
W1 ◦ W1 ◦ W1 ⊂ U ⊂ W0 .
(2) Për W1 gjendet V1 ∈ B , e tillë që
V1 ◦ V1 ◦ V1 ⊂ W1 .
Në qoftë se shënojmë W2 = V1 , atëherë
W2 ◦ W2 ◦ W2 ⊂ W1 ⊂ U
...
(n) Për Wn−1 gjendet Vn−1 ∈ B , e tillë që
Vn−1 ◦ Vn−1 ◦ Vn−1 ⊂ Wn−1 .
Në qoftë se shënojmë Wn = Vn−1 , atëherë
Wn ◦ Wn ◦ Wn ⊂ Wn−1 .
...
188
Si rezultat përftohet vargu i rrethinave simetrike
{W0 , W1 , . . . , Wn , . . . } ⊂ U
që kënaqin konditat e Lemës së Metrizimit. Atëherë, gjendet një gjysmëlargesë pU , e tillë që

1
Wn ⊂ ( x, y) ∈ X × X : pU ( x, y) < n ⊂ Wn−1 ,
2
për çdo n ∈ N. Në veçanti,

1
( x, y) ∈ X × X : pU ( x, y) < ⊂ U.
4
Meqenëse pU ∈ P , rezultati i fundit do të thotë që U ⊂ UP . Si përfundim ka vend barazimi

U = U P .♦
Për një gjysmëlargesë p në X përcaktohet relacioni ekuivalencës ∼ p si më poshtë
x ∼ p y ⇔ p( x, y) = 0.
Rikujtojmë që funksioni
e p → [0, +∞),
ep × X
pe : X pe([ x ], [y]) = p( x, y), (9.1)
është largesë në bashkësin faktor X

e p = X/ ∼ p , shih Teoremën 5.14.
Teorema 9.23. Le të jetë dhënë një hapësirë uniforme ( X, U ) dhe le të jetë P familja e të gjitha
gjysmëlargesave uniformisht të vazhdueshme në X × X. Atëherë kanë vend pohimet e mëposhtme:
(i) funksioni f : X → ∏ p∈P X që përcaktohet me anë të barazimit
f ( x ) = ( x ) p∈P , për çdo x ∈ X
indukton një izomorfizëm uniform nga X tek f ( X );
(ii) në qoftë se ( X, U ) është Hausdorf, atëherë funksioni h : X → ∏ p∈P X

e p që përcaktohet me
anë të barazimit
h( x ) = ([ x ] p ) p∈P , për çdo x ∈ X
indukton një izomorfizëm uniform nga X tek h( X ).
189
9.7. Hapësirat uniforme të plota
Rezultatet kryesore të këtij seksioni kanë të bëjnë me produktin e hapësirave të plota dhe me
shtrirjen e funksioneve uniformisht të vazhdueshme, shih Teoremën 9.30 dhe Teoremën 9.31. Le të
jenë dhënë hapësira uniforme X e pajisur me gjysmëlargesat ( pi )i∈ I dhe rrjeta ( xα )α∈A me terma
nga X. Rrjeta ( xα )α∈A quhet rrjet Koshi në qoftë se për çdo pi dhe çdo ε > 0 gjendet indeksi
αi,ε ∈ A, i tillë që për çdo dy indekse α, α0 ∈ A ka vend implikimi
α, α0 ≥ αi,ε ⇒ pi ( xα , xα0 ) < ε.
X quhet hapësirë uniforme e plotë në qoftë se çdo rrjet Koshi meterma nga X konvergjon në një
pikë të X. Një bashkësi A ⊂ X quhet e plotë në qoftë se është e plotë si nënhapësirë e X. Teoremat
9.24-9.26 provohen në mënyrë të ngjashme si në hapësirat metrike, shih tekstin ”Topologjia e
Hapësirave Metrike”.
Teorema 9.24. Në qoftë se rrjeta ( xα )α∈A konvergjon në pikën x0 ∈ X, atëherë ajo është rrjet
Koshi.
Teorema 9.25. Në qoftë se ( xα )α∈A është rrjet Koshi x0 ∈ X është një pikë limite e saj, atëherë
ajo konvergjon në x0 .
Teorema 9.26. (i ) Në qoftë se X është hapësirë uniforme plotë dhe A ∈ 2X është e mbyllur,
atëherë A është e plotë. (ii ) Në qoftë se X është hapësirë uniforme Hausdorf dhe A ∈ 2X është e
plotë, atëherë A është e mbyllur.
Rrjedhimi 9.27. Në qoftë se hapësira uniforme X është kompakte, atëherë ajo është hapësirë
uniforme e plotë.
Vërtetim. Le të jetë dhënë një rrjet Koshi ( xα )α∈A me terma nga X. Atëherë, në saje të Teoremës
6.2 gjendet një pikë limite x0 ∈ X për rrjetën Koshi të dhënë. Si rrjedhim, në saje të Teoremës 9.25
përftojmë që rrjeta e dhënë konvergjon në x0 dhe vërtetimi përfundon.♦
Le të karakterizojmë tani hapësirat e plota me anë të familjeve Koshi që përbëhen nga bashkësi
të mbyllura me vetinë e prerjes së fundme. Le të jenë dhënë hapësira uniforme ( X, U ) dhe familja
F = ( Fα )α∈A me Fα ∈ 2X për çdo α ∈ A. Familja F quhet familje Koshi në qoftë se ka vend
pohimi
(∀U ∈ U )(∃αU ∈ A)[ FαU × FαU ⊂ U ].
Supozojmë tani se ( pi )i∈ I është familja e gjysmëlargesave që përcakton U . Atëherë që familja F
të jetë familje Koshi duhet dhe mjafton që për për çdo pi dhe çdo ε > 0 të gjendet indeksi αi,ε ∈ A,
i tillë që
Fαi,ε × Fαi,ε ⊂ U pi ,ε .
Teorema 9.28. Le të jetë dhënë hapësira gjysmëmetrike Hausdorf X e pajisur me gjysmëlargesat
( pi )i∈ I . Atëherë pohimet e mëposhtme janë ekuivalente:
190
(i) X është e plotë;
(ii) Çdo familje Koshi F = ( Fα )α∈A që përbëhet nga bashkësi të mbyllura me vetinë e prerjes
së fundme ka prerje joboshe, domethënë, α∈A Fα 6= ∅.
T
Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë se X është e plotë dhe le të jetë dhënë familja Koshi F =
( Fα )α∈A me vetinë e prerjes së fundme.
Shënojmë me S familjen e të gjitha bashkësive që përfton si prerje e një numri të fundmë
elementesh nga F . Për çdo S ∈ S , zgjedhim xS ∈ S. Përcaktojmë në S renditjen e pjesshme
S S0 ⇔ S ⊃ S0 ;
S është e filtuar nga sipër në lidhje me ””. Si rrjedhim, ( xS )S∈S është rrjet me terma nga X.
Në saje të faktit që F është familje Koshi përftohet që ( xS )S∈S është rrjet Koshi dhe, meqenëse,
X është e plotë rrjedh që ( xS )S∈S konvergjon në x0 ∈ X. Prej këtej përftohet që x0 ∈ S për çdo
S ∈ S . Si rrjedhim, x0 ∈ α∈A Fα .
T
(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë se ka vend (ii ) dhe le të jetë dhënë rrjeta Koshi ( xα )α∈A me terma nga
X. Shënojmë
A α = { x α0 ∈ X : α 0 α }, Bα = Aα , α ∈ A.
Si rrjedhim, ( Bα )α∈A është familje Koshi që përbëhet nga bashkësi të mbyllura me vetinë e prerjes
së fundme. Atëherë, gjendet x0 ∈ X, i tillë që x0 ∈ α∈A Bα . Prej këtej, në saje të Teoremës 3.13
T
përftohet që x0 është pikë limite e rrjetës Koshi ( xα )α∈A . Si përfundim, Teoremës 9.25 prodhon që
rrjeta ( xα )α∈A konvegjon në x0 .♦
Vërtetimi i lemës së meposhtme është direkt sipas përkufizimit.
Lema 9.29. Le të jetë dhënë hapësira produkt X = ∏α∈A Xα dhe rrjeta ( x γ )γ∈Γ me x γ =
( xαγ )α∈A ∈ X për çdo γ ∈ Γ. Atëherë pohimet e mëposhtme janë ekuivalente:
(i) ( x γ )γ∈Γ rrjet Koshi në X;
(ii) për çdo α ∈ A, kemi që ( xα )γ∈Γ është rrjet Koshi në Xα .
γ
Teorema 9.30. Le të jetë dhënë hapësira produkt X = ∏α∈A Xα Atëherë pohimet e mëposhtme
janë ekuivalente:
(i) X është e plotë;
(ii) për çdo α ∈ A, kemi që Xα është është e plotë.

Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë që X është e plotë dhe le të jenë dhënë pika e fiksuar
z = (zα )α∈A ∈ X dhe rrjeta Koshi ( xα0 )γ∈Γ me terma nga Xα0 . Përcaktojmë rrjetën ( x γ )γ∈Γ me
γ
terma nga X si më poshtë
xα0 if α = α0
γ
γ γ γ
x = ( xα )α∈A , xα =
zα if α 6= α0
191
Vihet re që për çdo α 6= α0 , kemi një rrjet konstante ((zα )γ∈Γ në Xα që është rrjet Koshi në Xα .
Ndërsa për α = α0 kemi rrjetën e dhënë Koshi në Xα0 . Atëherë, në saje të Lemës 9.29 përftojmë që
rrjeta ( x γ )γ∈Γ është rrjet Koshi në X dhe, meqenëse X është e plotë kjo rrjet konvergjon në një
pikë y = (yα )α∈A ∈ X. Si rrjedhim, në saje të Teorems 5.4 përftojmë që rrjeta e dhënë ( xα0 )γ∈Γ
γ
konvergjon në yα0 ∈ Xα0 . Kjo do të thotë që Xα0 është e plotë.
Vërtetimi i implikimit (ii ) ⇒ (i ) është direkt sipas Lemës 9.29 dhe Teoremës 5.4.♦
Teorema 9.31. Le të jenë dhënë hapësira uniforme ( X, U ), Z ∈ 2X me Z = X, hapësira
uniforme e plotë dhe Hausdorf (Y, V ) dhe funksioni uniformisht i vazhdueshëm f : Z → Y.
Atëherë gjendet një funksion i vetëm uniformisht i vazhdueshëm f : X → Y, i tillë që f (z) = f (z)
për çdo z ∈ Z.
Vërtetim. Shënojmë me BV bazën e uniformitetit V që përbëhet nga rrethina simetrike. Le të
jenë dhënë një pikë çfarëdo x0 ∈ X dhe rrethina V ∈ BV . Në saje të Teoremës 3.14, gjendet një
rrjet (z a ) a∈ A me terma nga Z që konvergjon në x0 .
• Të provojmë që rrjeta ( f (z a ))a∈ A konvergjon në një pikë f ( x0 ) ∈ Y. Meqenëse f është
uniformisht i vazhdueshëm, për rrethinën V gjendet rrethina U ∈ U , e tillë që për çdo (z, z0 ) ∈
Z × Z, ka vend imlikimi
(z, z0 ) ∈ U ⇒ ( f (z), f (z0 )) ∈ V. (9.2)
Për rrethinën U gjendet rrethina simetrike Us ∈ U , e tillë që Us ◦ Us ⊂ U. Meqenëse rrjeta

(z a ) a∈ A konvergjon në x0 , për rrethinën Us gjendet indeksi a0 ∈ A, i tillë që për çdo dy indekse
a, a0 ∈ A, kanë vend implikimet
a, a0 ≥ a0 ⇒z a , z a0 ∈ Us [ x0 ] ⇒ (z a , x0 ), (z a0 , x0 ) ∈ Us
⇒(z a , z a0 ) ∈ Us × Us ⊂ U ⇒ (z a , z a0 ) ∈ U.
Pra, për çdo dy indekse a, a0 ∈ A, ka vend implikimi:
a, a0 ≥ a0 ⇒ (z a , z a0 ) ∈ U.
Rezultati i fundit së bashku me (9.2) prodhon
a, a0 ≥ a0 ⇒ ( f (z a ), f (z a0 )) ∈ V.
Kjo do të thotë që rrjeta ( f (z a )) a∈ A është një rrjet Koshi në hapësirën e plotë Y. Si rrjedhim, rrjeta
( f (z a ))a∈ A konvergjon në një pikë f ( x0 ) ∈ Y.
• Në qoftë se rrjeta (zb )b∈ B me terma nga Z konvergjon përsëri në x0 , atëherë të provojmë që
rrjeta ( f (zb ))b∈ B konvergjon përsëri në pikën f ( x0 ) ∈ Y. Meqenëse rrjeta ( f (zb ))b∈ B konvergjon
në një pikë y ∈ Y duhet të provojmë që y = f ( x0 ).
Meqenëse rrjeta (zb )b∈ B konvergjon në x0 dhe rrjeta ( f (zb ))b∈ B konvergjon në y, gjendet
indeksi b0 ∈ B, i tillë që për çdo b ∈ B kanë vend implikimet
b ≥ b0 ⇒ zb ∈ Us [ x0 ] dhe f (zb ) ∈ V [y]. (9.3)
192
Gjithashtu, meqenëse rrjeta (z a ) a∈ A konvergjon në x0 dhe rrjeta ( f (z a )) a∈ A konvergjon në f ( x0 ),
gjendet indeksi a0 ∈ A, i tillë që për çdo a ∈ A, kanë vend implikimet
a ≥ a0 ⇒ z a ∈ Us [ x0 ] dhe f (z a ) ∈ V [ f ( x0 )]. (9.4)
Atëherë për çdo b ∈ B dhe çdo a ∈ A, kanë vend implikimet
a ≥ a0 dhe b ≥ b0 ⇒z a ∈ Us [ x0 ] dhe zb ∈ Us [ x0 ] ⇒ (z a , x0 ) ∈ Us dhe (zb , x0 ) ∈ Us

⇒(z a , zb ) ∈ Us × Us ⊂ U ⇒ (z a , zb ) ∈ U.
Prej këtej, në saje të (9.2) përftojmë
a ≥ a0 dhe b ≥ b0 ⇒ ( f (z a ), f (zb )) ∈ V. (9.5)
Me anë të (9.3) dhe (9.4) përftojmë
b ≥ b0 ⇒ ( f (zb ), y) ∈ V
dhe
a ≥ a0 ⇒ ( f (z a ), f ( x0 )) ∈ V.
Me anë të rezultateve të fundit së bashku me (9.5) përftojmë implikimet
a ≥ a0 dhe b ≥ b0 ⇒( f (z a ), f ( x0 )) ∈ V dhe ( f (z a ), f (zb )) ∈ V dhe ( f (zb ), y) ∈ V

⇒( f ( x0 ), y) ∈ V ◦ V ◦ V.
Pra,
(∀V ∈ BV )[( f ( x0 ), y) ∈ V ◦ V ◦ V ]
dhe, meqenëse familja e rrethinave {V ◦ V ◦ V ∈ 2Y ×Y : V ∈ BV } është gjithashtu bazë për
uniformitetin Hausdorf V , rrjedh që f ( x0 ) = y.
• Kemi përcaktuar funksionin f : X → Y, të tillë që f (z) = f (z) për çdo z ∈ Z. Që f të
jetë funksioni i dëshiruar mbetet të provojmë që ai është uniformisht i vazhdueshëm. Meqenëse
f është uniformisht i vazhdueshëm, për rrethinën V gjendet rrethina U ∈ U , e tillë që për çdo
( x, y) ∈ Z × Z, ka vend imlikimi (9.2), pra
( x, y) ∈ U ⇒ ( f ( x ), f (y)) ∈ V.
Për rrethinën U gjendet rrethina sipetrike Us ∈ U , e tillë që Us ◦ Us ◦ Us ⊂ U. Shqyrtojmë

dy pika çfarëdo u dhe v, të tilla që (u, v) ∈ Us . Le të jenë (z a ) a∈ A dhe (zb )b∈ B rrjetat me
terma nga Z që konvergjojnë përkatësisht në u dhe v. Atëherë rrjetat ( f (z a )) a∈ A dhe ( f (zb ))b∈ B
konvergjojnë përkatësisht në f (u) dhe f (v). Si rrjedhim, gjenden indekset a0 ∈ A dhe b0 ∈ B, të
tilla që
a ≥ a0 ⇒ (z a , u) ∈ Us dhe ( f (z a ), f (u)) ∈ V (9.6)
193
dhe
b ≥ b0 ⇒ (zb , v) ∈ Us dhe ( f (zb ), f (v)) ∈ V (9.7)
Prej këtej, për çdo dy pika u dhe v nga X kemi që
(u, v) ∈ Us ⇒(z a0 , zb0 ) ∈ Us ◦ Us ◦ Us ⊂ U

⇒( f (z a0 ), f (zb0 )) ∈ V.
Rezultati i fundit së bashku me (9.6) dhe (9.7) prodhon
(u, v) ∈ Us ⇒ ( f (u), f (v)) ∈ V ◦ V ◦ V.
Kjo do të thotë që f është uniformisht i vazhdueshëm dhe vërtetimi përfundon.♦
194
9.8. Plotësimi i hapësirave uniforme
Synimi këtij seksioni është të tregohet që një hapësirë uniforme X mund të bëhet hapësirë e plotë
në kuptimin që gjendet një hapësirë uniforme e plotë X ∗ e tillë që X është uniformisht ekuivalente
me një nënhapësirë të dendur të X ∗ . Në tekstin ”Topologjia e Hapësirave Metrike” provohet që
çdo hapësirë metrike mund të bëhet hapësirë e plotë. Teorema e mëposhtme tregon se kjo ka vend
gjithashtu për hapësira gjysmëmëtrike.
Teorema 9.32. Në qoftë se ( X, p) është një hapësirë gjysmëmetrike, atëherë X është izometrike
me një nënbashkësi të dendur të një hapësire të plotë gjysmëmetrike.
Vërtetim. Shënojmë me X ∗ familjen e të gjitha vargjeve Koshi nga X dhe përcaktojmë
gjysmëlargesën
d∗ : X ∗ × X ∗ → [0, +∞), d∗ (S, T ) = lim p(Sm , Tm ).

m→∞
Shqyrtojmë funksionin F : X → X ∗ të tillë që për x ∈ X vlera e funksionit F ( x ) është vargu
konstant çdo term i të cilit është i barabartë me x, pra F ( x )n = x për çdo n ∈ N. Vihet re që F
është funksion injektiv dhe
p( x, y) = d∗ ( F ( x ), F (y)) për çdo ( x, y) ∈ X × X.
• Të provojmë që F ( X ) është e dendur në X ∗ . Shqyrtojmë një element çfarëdo S ∈ X ∗ . Meqenëse
S është varg Koshi në X për ε > 0 gjendet nε ∈ N i tillë që për çdo dy numra natyror m dhe n ka
vend implikimi
m, n ≥ nε ⇒ p(Sm , Sn ) < ε
dhe, si rrjedhim,
n ≥ nε ⇒ lim p(Sm , Sn ) ≤ ε
m→∞
∗
⇒d (S, T (Sn )) ≤ ε.
Kjo do të thotë që vargu ( T (Sn )) me terma nga F ( X ) konvergjon në S. Pra, provuam që F ( X )
është e dendur në X ∗ .
• Të provojmë që X ∗ është e plotë. Meqenëse F ( X ) është e dendur në X ∗ , mjafton të provojmë
që çdo varg Koshi në F ( X ) konvergjon në një pikë të X ∗ . Vihet re që çdo varg Koshi në F ( X ) është
si më poshtë
F ◦ S = { F ( Sn ) ∈ X ∗ : n ∈ N},
ku S është varg Koshi në X. Meqenëse çdo varg i tillë F ◦ S konvergjon në S ∈ X ∗ , rrjedh që X ∗
është e plotë dhe vërtetimi përfundon.♦
Pohimi i mëposhtëm përftohet me anë të Teoremës 9.32 dhe Teoremës 5.14.
195
Rrjedhimi 9.33. Në qoftë se ( X, d) është një hapësirë metrike, atëherë X është izometrike me
një nënbashkësi të dendur të një hapësire të plotë metrike.
Teorema e mëposhtme përftohet direkt me anë të Teoremës 9.32, Rrjedhimit 9.33 dhe Teoremës
9.23.
Teorema 9.34. (i ) Çdo hapësirë uniforme është uniformisht ekuivalente me një nënhapësirë të
dendur të një hapësire uniforme të plotë. (ii ) Çdo hapësirë uniforme Hausdorf është uniformisht
ekuivalente me një nënhapësirë të dendur të një hapësire uniforme të plotë dhe Hausdorf.
Plotësimi i një hapësire uniforme ( X, U ) është një çift i renditur ( f , ( X ∗ , U ∗ )), ku ( X ∗ , U ∗ )

është një hapësirë uniforme e plotë dhe f është një izomorfizëm uniform i hapësirës X në një
nënhapësirë të dendur të X ∗ . Teorema 9.34 tregon që ka vend pohimi: Çdo hapësirë uniforme
(Hausdorf) ka një plotësim (Hausdorf).
Teorema e mëposhtme përftohet direkt me anë të Teoremës 9.34 dhe Teoremës 9.31.
Teorema 9.35. Plotësimi Hausdorf i një hapësire uniforme Hausdorf është i vetëm sipas izomor-
fizmit uniform.
196
9.9. Kompaktësia në hapësirat uniforme
Për një hapësirë uniforme të dhënë ( X, U ) shënojmë me P X familjen e të gjitha gjysmëlargesave
uniformisht të vazhdueshme në X × X.
Teorema 9.36. Le të jetë dhënë një hapësirë uniforme kompakte ( X, U ) dhe le të jetë P familja e
të gjitha gjysmëlargesave uniformisht të vazhdueshme në X × X. Atëherë çdo fqinjësi e diagonales
∆ në X × X është një element i uniformitetit U dhe çdo gjusmëlargesë e vazhdueshme në X × X
është element i P .
Vërtetim. Shqyrtojmë bazën B të uniformitetit U që përbëhet nga të gjitha rrethinat e mbyllura.
Le të jetë G një bashkësi e hapur çfarëdo që G ⊃ ∆. Meqenëse
\
( x, y) ∈ U ⇒(∀U ∈ B)[y ∈ U [ x ]]
U ∈B
⇒(∀U ∈ U )[y ∈ U [ x ]],
rrjedh që për ( x, y) ∈ U, y bën pjesë në çdo fqinjësi të x dhe, meqenëse
T
U ∈B
( x, x ) ∈ G ⇒ (∃U ∈ U )[U [ x ] × U [ x ] ⊂ G ]
përftojmë ( x, y) ∈ G. Pra,
\
U⊂G
U ∈B
dhe, meqenëse çdo U ∈ B është kompakte në X × X, gjenden një sasi e fundme rrethinash
U1 , . . . , Un nga B të tilla që in=1 Ui ⊂ G. Pra, G ∈ U . Si rrjedhim, çdo fqinjësi e diagonales ∆
T
në X × X është një element i uniformitetit U .

Në qoftë se një gjysmëlargesë p është e vazhdueshme në X × X, atëherë për çdo r > 0 bashkësia
U p,r = {( x, y) ∈ X × X : d( x, y) < r } është finjësi për ∆ dhe, si rrjedhim, U p,r ∈ U për çdo
r > 0. Prej këtej, në saje të Teoremës 9.17 përftojmë që p ∈ P dhe vërtetimi përfundon.♦
Rrjedhimi 9.37. Në qoftë se ( X, τ ) është hapësirë topologjike kompakte T3 , atëherë familja U e
të gjitha fqinjësive të ∆ është uniformitet në X, i tillë që τ = τU
Teorema 9.38. Le të jenë dhënë hapësira uniforme kompakte X, hapësira uniforme Y dhe
funksioni i vazhdueshëm f : X → Y. Atëherë f është uniformisht i vazhdueshëm.
Vërtetim. Meqenëse f : X → Y është i vazhdueshëm në X, rrjedh që funksioni
f 2 : X × X → Y × Y, f 2 ( x, y) = ( f ( x ), f (y))
është funksion i vazhdueshëm në X × X. Prej këtej, në qoftë se p ∈ PY , atëherë gjysmëlargesa
p ◦ f 2 është e vazhdueshme në X × X. Si rrjedhim, në saje të Teoremës 9.36 përftojmë që p ◦ f 2 ∈
P X . Kjo do të thotë që f është uniformisht i vazhdueshëm dhe vërtetimi përfundon.♦
197
Një hapësirë uniforme ( X, U ) quhet totalisht e kufizuar në qoftë se për çdo p ∈ P X dhe çdo
r > 0 gjendet një sasi e fundme bashkësish B1 , . . . , Bn ∈ 2X me diametra
p − diam( Bi ) < r i = 1, . . . , n,
të tilla që

n
[
X= Bi .
i =1
Lema 9.39. Një hapësirë uniforme ( X, U ) është totalisht e kufizuar atëherë dhe vetëm atëherë
kur çdo rrjet në X ka një nënrrjet Koshi.
Teorema 9.40. Në qoftë se ( X, U ) është hapësirë uniforme, atëherë pohimet e mëposhtme janë
ekuivalente:
(i) X është kompakte;
(ii) X është totalisht e kufizuar dhe e plotë.
Vërtetim. (i ) ⇒ (ii ) Supozojmë se X është kompakte. Atëherë çdo rrjet me terma nga X ka
një nënrrjet konvergjente në X. Si rrjedhim, në saje të Lemës 9.39 përftojmë që X është totalisht e
kufizuar. Gjithashtu, meqenëse X është kompakte rrjedh që X është e plotë.
(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë se ka vend (ii ) dhe le të jetë T një rrjet çfarëdo me terma nga X. Atëherë,
meqenëse X është totalisht e kufizuar rrjedh që gjendet nënrrjeta Koshi S e rrjetës T dhe, meqenëse
X është e plotë, rrjeta S konvergjon në X. Prej këtej, meqenëse rrjeta T është çfarëdo rrjedh që çdo
rrjet me terma nga X kanjë nënrrjet konvergjente në X. Kjo do të thotë që X është kompakte dhe
198
9.10. Hapësirat e Berit (Vetëm për hapësirat metrike)
9.10.1. Bashkësitë e llojit të parë dhe të dytë
Le të jetë dhënë një hapësirë metrike ( X, d) dhe një nënbashkësi A ⊂ X. Rikujtojmë që bashkësia
A thuhet se është një bashkësi kudo e dendur në X ose thjesht një bashkësi e dendur në X,
në qoftë se ka vend barazimi:
A = X.
Bashkësia A thuhet se është një bashkësi kudo jo e dendur në X, në qoftë se ka vend barazimi:
( A)0 = ∅,
domethënë, në qoftë se A nuk ka ndonjë pikë të brendshme.

Koncepti ”kudo jo i dendur” nuk është i kundërt me konceptin ”kudo i dendur”, domethënë,
një bashkësi që nuk është ”kudo jo e dendur” mund të mos jetë gjithashtu ”kudo e dendur”. Për
shembull, bashkësia A = [0, 1] nuk është kudo jo e dendur në (R, | · |), sepse
( A)0 = (0, 1) 6= ∅.
Por, gjithashtu A nuk është dendur në (R, | · |).
Teorema 9.41. Le të jetë dhënë një hapësirë metrike ( X, d) dhe një nënbashkësi A ⊂ X. Atëherë,
(i) A është kudo jo e dendur në X;

c
(ii) A = X \ A është kudo e dendur në X, domethënë,
X \ A = X.
x 6∈ ( A)0 ⇔ (∀ε > 0)[ B( x, ε) 6⊂ A]

⇔ (∀ε > 0)[ B( x, ε) ∩ ( X \ A) 6= ∅]
⇔ x∈ X\A
rrjedh që
( A)0 = ∅ ⇔ (∀ x ∈ X )[ x 6∈ ( A)0 ]
⇔ (∀ x ∈ X )[ x ∈ X \ A]
⇔ X ⊂ X \ A ⇔ X = X \ A.♦
Duke u bazuar në Teoremën 9.41 përftohen menjëherë rrjedhimet e mëposhtme.
199
Rrjedhimi 9.42. Në qoftë se F është një nënbashkësi e mbyllur në hapësirën metrike ( X, d),
atëherë pohimet e mëposhtme janë ekuivalente:
(i) F është kudo jo e dendur në X;
(ii) G = X \ F është kudo e dendur në X.
Rrjedhimi 9.43. Në qoftë se G është një nënbashkësi e hapur në hapësirën metrike ( X, d), atëherë
(i) G është kudo e dendur në X;
(ii) F = X \ G është kudo jo e dendur në X.
Në teoremën e mëposhtme prezantohen veti të bashkësive kudo jo të dendura. Në sajë të kësaj
teoreme thuhet se familja e bashkësive kudo jo të dendura në X formon një ideal bashkësish.
Teorema 9.44. Le të jetë dhënë një hapësirë metrike ( X, d). Atëherë, kanë vend pohimet e
mëposhtme:
(i) Çdo nënbashkësi e një bashkësie kudo jo të dendur është një bashkësi kudo jo e dendur;
(ii) Bashkimi i një sasie të fundme bashkësish kudo jo të dendura është një bashkësi kudo jo e
dendur.
Vërtetim. Pohimi (i ) provohet menjëherë në sajë të përkufizimit të bashkësive kudo jo të
dendura.
Për të provuar (ii ), mjafton të provojmë që për dy bashkësi A1 dhe A2 kudo jo të dendura në X,
kemi që bashkimi i tyre
A = A1 ∪ A2
është një bashkësi kudo jo e dendur në X.
Meqenëse
( A ) c = ( A1 ∪ A2 ) c = ( A1 ) c ∩ ( A2 ) c ,
në sajë të Teoremës 9.41, mjafton të tregojmë që ( A)c është një bashkësi kudo e dendur në X. Pra,
të tregojmë se prerja V1 ∩ V2 e dy bashkësive V1 , V2 kudo të denduara në X është një bashkësi
kudo e dendur në X, ku V1 = ( A1 )c dhe V2 = ( A2 )c .
Le të jetë dhënë një pikë çfarëdo x ∈ X dhe r > 0. Meqenëse x ∈ V 1 = X, gjendet pika y ∈ V1 ,
e tillë që
y ∈ B( x, r ) ∩ V1
dhe, meqenëse B( x, r ) ∩ V1 është një bashkësi e hapur, gjendet δ > 0, e tillë që
B(y, δ) ⊂ B( x, r ) ∩ V1 . (9.8)
200
Në sajë të faktit që y ∈ X = V 2 , kemi gjithashtu që
B(y, δ) ∩ V2 6= ∅.
Rezultati i fundit, së bashku me (9.8), prodhon
B( x, r ) ∩ (V1 ∩ V2 ) 6= ∅.
Kjo do të thotë që x ∈ V1 ∩ V2 dhe, si rrjedhim, V1 ∩ V2 është kudo e dendur në X dhe vërtetimi
përfundon.♦
Megjithëse bashkimi i fundmë i bashkësive kudo jo të dendura është kudo jo i dendur, bashkimi i
numërueshëm i bashkësive kudo jo të dendura mund të mos jetë një bashkësi kudo jo i dendur. Për
shembull, bashkësia e numrave racionalë Q është një bashkim i numërueshëm bashkësish kudo
jo të dendura në R, por Q nuk është një bashkësi kudo jo e dendur në R. Ky vëzhgim shërben si
një motiv për të dhënë konceptet në vijim. Një bashkësi A ⊂ X thuhet se është një bashkësi e
llojit të parë në X, në qoftë se A është bashkim i numërueshëm bashkësish të cilat janë kudo jo të
dendura në X. Në qoftë se A nuk është bashkësi e llojit të parë, atëherë thuhet se është bashkësi e
llojit të dytë.
Në teoremën e mëposhtme prezantohen veti të bashkësive të llojit të parë. Në sajë të pohimeve
(i ) dhe (ii ) në këtë teoremë thuhet se familja e bashkësive të llojit të parë në X formon një σ-ideal
bashkësish. Vërtetimi i kësaj teoreme mund të bëhet duke u bazuar tek përkufizimi dhe fakti
që në një hapësirë metrike që nuk ka pika izolimi, çdo bashkësi me një element është kudo jo e
dendur në X.
Teorema 9.45. Le të jetë dhënë një hapësirë metrike ( X, d) dhe le të jetë M familja e bashkësive
të llojit të parë në X. Atëherë, kanë vend pohimet e mëposhtme:
(i) Për çdo A ∈ M, kemi që

B ⊂ A ⇒ B ∈ M;
(ii) Për çdo varg ( An ) bashkësish nga M, kemi që

+
[ ∞
A n ∈ M;
n =1
(iii) Në qoftë se X nuk ka pika izolimi, atëherë çdo nënbashkësi e numërushme e X është një
bashkësi e llojit të parë.
9.10.2. Hapësirat e Berit

Një hapësirë metrike ( X, d) thuhet se është një hapësirë e Berit, në qoftë se për çdo varg bashkësish
të hapura dhe kudo të dendura në X, të kemi që prerja e tyre është gjithashtu kudo e dendur në
X. Një nënbashkësi B ⊂ X thuhet se është bashkësi e Berit, në qoftë se nënhapësira metrike B
është një hapësirë metrike e Berit.
201
Është një fakt i njohur që një bashkësi e hapur G të jetë kudo e dendur në X, duhet dhe mjafton
që plotësi i saj F = X \ G të jetë kudo jo i dendur në X. Prej këtej përftohet menjëherë se ka vend
teorema e mëposhtme.
Teorema 9.46. Në qoftë se ( X, d) është një hapësirë metrike, atëherë pohimet e mëposhtme janë
ekuivalente:
(i) X është një hapësirë metrike e Berit;
(ii) për çdo varg bashkësish të mbyllura dhe kudo jo të dendura në X, të kemi që bashkimi i
tyre të jetë gjithashtu kudo jo i dendur në X.
Kjo teoremë vërtetohet pa vështirësi duke u bazuar në faktin që një bashkësi e hapur G të jetë
kudo e dendur në X, duhet dhe mjafton që plotësi i saj F = X \ G të jetë kudo jo i dendur në X,
shih 9.43.
Lema 9.47. Në qoftë se U është një bashkësi e hapur në një hapësirë metrike të Berit ( X, d),
atëherë U është një bashkësi e Berit.
Vërtetim. Le të jetë dhënë një varg çfarëdo ( Gn ) bashkësish të hapura të cilat janë kudo të
∞
dendura në U. Të provojmë që prerja e tyre G = ∩+ n=1 Gn është gjithashtu kudo e dendur në U.
Meqenëse U është një bashkësi e hapur, ( Gn ) është gjithashtu një varg bashkësish të hapura
c
në X. Prej këtej rrjedh që ( Gn ∪ U ) është një varg bashkësish të hapura në X. Për më tepër, ky
është një varg që përbëhet nga bashkësi kudo të dendura në X, sepse për çdo n ∈ N, kemi që
c c
Gn ∪ U = Gn ∪ U
( Gn ∩ U = U ⇒ U ⊂ Gn ∩ U ⇒ U = Gn )
c c
= U ∪ U = U ∪ U = X.
Në bazë të faktit që X është hapësirë e Berit, rezultati i fundit prodhon që prerja
+ ∞
\ c c
Gn ∪ U = G∪U
n =1
është gjithashtu një bashkësi kudo e dendur në X.

Tani jemi gati të provojmë se G është e dendur në U. Për këtë qëllim, shqyrtojmë një pikë çfarëdo
c
x ∈ U. Atëherë, pika x nuk është pikë takimi e bashkësisë U c dhe, meqenëse U ⊂ U c , rrjedh
c
që x nuk është gjithashtu pikë takimi e U . Prej këtej, në sajë të faktit që x është pikë takimi e
c
bashkësisë G ∪ U , përftohet x është pikë takimi e G, dhe kjo përfundon vërtetimin.♦
Teorema 9.48. Në qoftë se ( X, d) është një hapësirë metrike, atëherë pohimet e mëposhtme janë
ekuivalente:
(i) X është një hapësirë metrike e Berit;
202
(ii) për çdo x ∈ X, gjendet një rruzull B( x, r x ) i cili është një bashkësi e Berit.
Vërtetim. Në sajë të Lemës 9.47 përftohet menjëherë që ka vend (i ) ⇒ (ii ).
(ii ) ⇒ (i ) Supozojmë se ka vend (ii ) dhe le të jetë dhënë një varg ( Gn ) bashkësish të hapura
∞
dhe kudo të dendura në X. Të provojmë që prerja e tyre G = ∩+ n=1 Gn është gjithashtu kudo e
dendur në X. Fiksojmë një pikë çfarëdo x ∈ X. Të provojmë që pika x është një pikë takimi e
bashkësisë G.
Le të jetë B( x, r x ) = V rruzulli me qendër në pikën x i cili është një bashkësi e Berit. Atëherë,
meqenëse ( Gn ∩ V ) është një varg bashkësish të hapura dhe të dendura në V, prerja e tyre
+
\ ∞
( Gn ∩ V ) = G ∩ V
n =1
është gjithashtu një bashkësi e dendur në V. Si rrjedhim, pika x është pikë takimi e bashkësisë G
dhe kjo përfundon vërtetimin.♦
Klasa hapësirash të Berit

Një klasë e rëndësishme e hapësirave të Berit është ajo e hapësirave metrike të plota. Kjo klasë
përcaktohet me anë të teoremës themelore të Berit. Teorema është provuar fillimisht për hapësirën
(R, |.|) nga W. F. Osgood më 1897, dhe pas kësaj është provuar në hapësirën Euklidiane Rn nga
R. L. Beri në punimin e tij të doktoraturës më 1899.
Le të fillojmë me lemën e mëposhtme e cila ndihmon në vërtetimin e teoremës themelore të Berit.
Lema 9.49 (Kantor). Le të jenë dhënë një hapësirë metrike e plotë ( X, d) dhe një varg nënbashkësish
të mbyllura joboshe ( Fn ) të X, i tillë që
• F1 ⊃ F2 ⊃ . . . ,
• lim diam( Fn ) = 0.
n→∞
Atëherë, gjendet një pikë e vetme x ∈ X, e tillë që

+
\ ∞
Fn = { x }.
n =1
Vërtetim. Për çdo n ∈ N, zgjedhim xn ∈ Fn . Atëherë, për çdo dy numra natyrorë k dhe l,
kemi që
k, l ≥ n ⇒ d( xk , xl ) < diam( Fn ).
Kjo do të thotë që ( xn ) është një varg Koshi në X dhe, si rrjedhim, gjendet x ∈ X, i tillë që
lim xn = x.
n→∞
Në sajë të faktit që

xk ∈ Fn , për çdo k ≥ n,
203
dhe faktit që Fn është një bashkësi e mbyllur, del që x ∈ Fn . Pra,
+
\ ∞
x∈ Fn .
n =1
Në qoftë se shënojmë

+
\ ∞
F= Fn ,
n =1
atëherë,
0 ≤ diam( F ) ≤ diam( Fn ), për çdo n ∈ N.
Si rrjedhim, diam( F ) = 0, që do të thotë se pika x është e vetme, dhe kjo përfundon vërtetimin.♦
Teorema 9.50 (Teorema themelore Berit). Në qoftë se një hapësirë metrike ( X, d) është e plotë,
atëherë X është hapësirë e Berit.
Vërtetim. Le të jetë dhënë një varg çfarëdo ( Gn ) bashkësish të hapura dhe të dendura në X.
∞
Të provojmë që prerja e tyre G = ∩+ n=1 Gn është gjithashtu e dendur në X.
Le të jetë dhënë një bashkësi e hapur dhe joboshe çfarëdo U. Mjafton të provojmë që
U ∩ G 6= ∅.
Kryejmë një proces induktiv si më poshtë:
(1) Meqenëse bashkësia e hapur U ∩ G1 është joboshe, gjendet një rruzull i hapur B( x1 , ε 1 ) me
reze 0 < ε 1 < 21 , i tillë që
B( x1 , ε 1 ) ⊂ U ∩ G1 ;
(2) Meqenëse bashkësia e hapur B( x1 , ε 1 /2) ∩ G2 është joboshe, gjendet një rruzull B( x2 , ε 2 ),
i tillë që
B( x2 , ε 2 ) ⊂ B( x1 , ε 1 /2) ∩ G2 ;
(3) Meqenëse bashkësia e hapur B( x2 , ε 2 /2) ∩ G3 është joboshe, gjendet një rruzull B( x3 , ε 3 ),
i tillë që
B( x3 , ε 3 ) ⊂ B( x2 , ε 2 /2) ∩ G3 ;
.........
(k+1) Meqenëse bashkësia e hapur B( xk , ε k /2) ∩ Gk+1 është joboshe, gjendet një rruzull B( xk+1 , ε k+1 ),
i tillë që
B( xk+1 , ε k+1 ) ⊂ B( xk , ε k /2) ∩ Gk+1 ;
.........
204
Si rezultat përftohet vargu i rruzujve të hapur ( B( xk , ε k )), i tillë që, për çdo k ∈ N, kemi që

εk 1
B( xk+1 , ε k+1 ) ⊂ B( xk , ) ∩ Gk+1 ε1 < .
2 2
Si rrjedhim,
ε1 1 ε2 1 εk 1
ε2 < < 2, ε3 < < 3, ... ε k +1 < < k +1 , ...
2 2 2 2 2 2
Atëherë, në sajë të Lemës 9.49, gjendet x ∈ X, i tillë që
+ ∞
\ εk
B( xk , ) = { x }.
k =1
2
dhe, meqenëse B( x1 , ε 1 ) ⊂ U dhe
B( xk , ε k ) ⊂ Gk , për çdo k ∈ N,
rrjedh që
x ∈ U ∩ G.♦
Një klasë tjetër hapësirash të Berit përcaktohet me anë të teoremës së mëposhtme.
Teorema 9.51. Në qoftë se një hapësirë metrike ( X, d) është lokalisht kompakte, atëherë X është
një hapësirë e Berit.
Vërtetim. Le të jetë dhënë një varg çfarëdo ( Gn ) bashkësish të hapura dhe të dendura në X.
∞
Të provojmë që prerja e tyre G = ∩+ n=1 Gn është gjithashtu e dendur në X.
Le të jetë dhënë një bashkësi e hapur dhe joboshe çfarëdo U. Mjafton të provojmë që
U ∩ G 6= ∅.
Kryejmë një proces induktiv si më poshtë:
(1) Meqenëse bashkësia e hapur U ∩ G1 është joboshe, gjendet një rruzull i mbyllur kompakt
B( x1 , r1 ), i tillë që
B( x1 , r1 ) ⊂ U ∩ G1 ;
(2) Meqenëse bashkësia e hapur B( x1 , r1 ) ∩ G2 është joboshe, gjendet një rruzull i mbyllur
kompakt B( x2 , r2 ), i tillë që
B( x2 , r2 ) ⊂ B( x1 , r1 ) ∩ G2 ;
.........
205
(k+1) Meqenëse bashkësia e hapur B( xk , rk ) ∩ Gk+1 është joboshe, gjendet një rruzull i mbyllur
kompakt B( xk+1 , rk+1 ), i tillë që
B( xk+1 , rk+1 ) ⊂ B( xk , rk ) ∩ Gk+1 ;
.........
Si rezultat, përftohet vargu i rruzujve ( B( xk , rk )), i tillë që
B( xk+1 , rk+1 ) ⊂ B( xk , rk ) ∩ Gk+1 , për çdo k ∈ N.
Meqenëse ( B( xk+1 , rk+1 )) është një familje me vetinë e prerjes së fundme në hapësirën kompakte
B( x1 , r1 ), gjendet x ∈ X, i tillë që
+
\ ∞
x∈ B( xk , rk )
k =1
dhe, meqenëse B( x1 , r1 ) ⊂ U dhe
B( xk , rk ) ⊂ Gk , për çdo k ∈ N,
rrjedh që
x ∈ U ∩ G.♦
206
9.11. Ushtrime
Ushtrimi 9.52. Le të jetë dhënë relacioni ρ në X me graf
Gρ = {( x, y) ∈ X × X : xρy}.

(i) ρ është refleksiv atëherë dhe vetëm atëherë kur ∆ ⊂ Gρ ;
(ii) ρ është simetrik atëherë dhe vetëm atëherë kur Gρ është simetrik;
(iii) ρ ka vetinë kalimtare atëherë dhe vetëm atëherë kur Gρ ◦ Gρ ⊂ Gρ .

Ushtrimi 9.53. Le të jenë dhënë U, V ∈ 2X ×X dhe Ui ∈ 2X ×X për i ∈ I. Provoni pohimet e
mëposhtme:
(i) në qoftë se për çdo i ∈ I kemi që Ui është simetrike, atëherë Ui dhe Ui janë
S T
i∈ I i∈ I
simetrike;
(ii) në qoftë se U dhe V janë simetrike, atëherë U \ V dhe U ◦ V janë simetrike;
(iii) kanë vend barazimet

! !
Ui ◦ V dhe V ◦
[ [ [ [
Ui ◦V = Ui = V ◦ Ui ,
i∈ I i∈ I i∈ I i∈ I
ndërsa në përgjithësi

!
\ \
Ui ◦ V 6= Ui ◦ V.
i∈ I i∈ I
Ushtrimi 9.54. Për dy numra real a, b ∈ R, të tillë që a < b shënojmë
Sa,b = {( x, y) ∈ R × R : max( x, y) < b ose min( x, y) > a}
dhe S = {Sa,b ∈ 2R×R : a < b}. Provoni pohimet e mëposhtme:

(i) S është nënbazë uniformiteti. Le të jetë U uniformiteti që gjeneron S ,
(ii) topologjia uniforme τU përputhet me topologjin e zakonshme në R,
(iii) uniformiteti U ndryshon nga uniformiteti i përcaktuar me anë të largesës Euklidiane.
Ushtrimi 9.55. Në bashkësin e numrave realë R është dhënë vargu (dn ) i largesave
dn ( x, y) = | x2n+1 − y2n+1 |.
207
(i) çdo dy largesa dn dhe dm përcaktjnë uniformitete të ndryshme;
(ii) çdo dy largesa dn dhe dm përcaktjnë të njëjtën topologji.
Ushtrimi 9.56. Le të jetë X familja e funksioneve f : R → R. Për një interval kompakt I ⊂ R
dhe ε > 0 shënojmë
U I,ε = {( f , g) ∈ X × X : (∀t ∈ I )[| f (t) − g(t)| < ε]}
dhe le të jetë B familja e intervaleve të tilla. Provoni pohimet e mëposhtme:
(i) B është bazë uniformiteti dhe, le të jetë U uniformiteti që gjenerohet nga B ,
(ii) vargu ( f n ) ⊂ X konvergjon tek funksioni f ∈ X sipas topologjis uniforme τU , atëherë dhe
vetëm atëherë kur ( f n ) konvergjon uniformisht tek f mbi çdo interval kompakt I,
(iii) uniformiteti U është i matshëm.
Ushtrimi 9.57. Në qoftë se ( X, U ) është një hapësirë uniforme, atëherë ka vend ekuivalenca
τ
∆ =∆⇔∆=
\
U,
U ∈U
ku τ është topologjia produkt.
Udhëzim: (⇒) Meqenëse U ◦ ∆ = U për çdo U ∈ U , përftojmë

τ
∆
\
= U◦U
U ∈U
dhe, meqenëse U◦U ⊃ U ⊃ ∆ rrjedh që

T T
U ∈U U ∈U
τ
∆ =∆⇒∆=
\
U.♦
U ∈U
Ushtrimi 9.58. Le të jetë dhënë në bashkësin X një familje gjysmëlargesash ( pi )i∈ I . Për një
nënbashkësi të fundme J ⊂ I, x ∈ X dhe r > 0 shënojmë
B J ( x, r ) = {y ∈ X : (∀ j ∈ J )[ p j ( x, y) < r ]};
B J ( x, r ) quhet rruzull i përgjithësuar i hapur me qendër x dhe reze ε > 0. Provoni pohimet
e mëposhtme:
(i) p J = min j∈ J d j është gjysmëlargesë në X.
(ii) Shënojmë me τ familjen e nënbashkësive të X që përmbajunë çdo pikë të tyren së bashku
me një rruzull të përgjithësuar të hapur me qendër në atë pikë. Provoni që τ është topologji
në X. Kjo quhet topologji e prodhuar nga familja ( pi )i∈ I .
208
(iii) Çdo B J ( x, r ) është bashkësi e hapur.
(iv) Në qoftë se p J dhe p J 0 janë gjysmëlargesa të përcaktuara me anë të (i ), atëherë p J ∪ J 0 =
max( p J , p J 0 ).
(v) Topologjia e prodhuar nga familja ( p J ) përputhet me τ.
(vi) Hapësira topologjike X është T2 atëherë dhe vetëm atëherë kur për çdy dy pika të ndryshme
x 6= y gjendet gjysmëlargesa pi e tillë që pi ( x, y) > 09.
(vii) Hapësira topologjike X është T3 .
Ushtrimi 9.59. Le të jenë dhënë hapësirat gjysmëmetrike ( X, p) dhe ( X 0 , p0 ) dhe funksioni
syrjektiv f : X → X 0 . f quhet ( p, p0 )-izometri në qoftë se
p( x, y) = p0 ( f ( x ), f (y)) për çdo ( x, y) ∈ X × X.
(i) f është funksion i vazhdueshëm dhe i hapur.
(ii) Në qoftë se p dhe p0 janë largesa, atëherë f homeomorfizëm.
Ushtrimi 9.60. Kusht i nevojshëm dhe i mjaftueshëm që një hapësirë topologjike X të jetë
plotësisht e rregullt është që të jetë homeomorfe me një nënhapësirë të një produkti hapësirash
gjysmëmetrike.
Ushtrimi 9.61. Kusht i nevojshëm dhe i mjaftueshëm që një hapësirë topologjike X të jetë hapësirë
uniforme është që X të jetë hapësirë plotësisht e rregullt.
Ushtrimi 9.62. Le të jenë dhënë hapësira topologjike kompakte X, familja e bashkësive të
mbyllura (Ci )i∈ I ⊂ 2X dhe bashkësia e hapur G ∈ 2X e tillë që
\
Ci ⊂ G.
i∈ I
Atëherë gjendet një nënbashkësi e fundme J ⊂ I, e tillë që

\
Cj ⊂ G.
j∈ J
Udhëzim: Supozoni që për çdo nënbashkësi e fundme J ⊂ I kemi që
Gc ∩ Cj 6= ∅.
\
j∈ J
Ushtrimi 9.63. Jepni shembullin e një nënbashkësie A të një hapësire metrike ( X, d), të tillë që
( A )o 6= Ao .
Udhëzim: Shqyrtoni nënbashkësinë Q të numrave racinalë në (R, | · |).
209
Ushtrimi 9.64. Le të jetë dhënë një hapësirë metrike ( X, d) dhe një bashkësi e mbyllur F ⊂ X.
Provoni që pohimet e mëposhtme janë ekuivalente:
(i) F është kudo jo e dendur në X;
(ii) F c është kudo e dendur në X.
Ushtrimi 9.65. Le të jetë dhënë një hapësirë metrike ( X, d) dhe një bashkësi A ⊂ X. Provoni që
(ii) A përmbahet në një bashkësi të mbyllur që është kudo jo e dendur në X.
Ushtrimi 9.66. Le të jetë dhënë një hapësirë metrike ( X, d) dhe një bashkësi A ⊂ X. Provoni që
(ii) për çdo bashkësi të hapur G gjendet një rruzull B( x, r ), i tillë që
B( x, r ) ⊂ G \ A.
Ushtrimi 9.67. Provoni që bashkësia e Kantorit është kudo jo e dendur. ( Kjo bashkësi përcaktohet
në tekstin Teoria e Masës dhe Integrimi, seksioni 3.4. )
Ushtrimi 9.68. Le të jetë dhënë një hapësirë metrike ( X, d). Provoni që kanë vend pohimet e
mëposhtme:
(i) mbyllja e një bashkësie kudo jo të dendur është një bashkësi kudo jo e dendur;
(ii) në qoftë se X nuk ka pika izolimi, atëherë çdo nënbashkësi e fundme e X është një bashkësi
kudo jo e dendur.
Ushtrimi 9.69. Provoni që bashkësia e numrave racionalë Q nuk mund të shprehet si prerje e
një familje të numërueshme bashkësish të hapura.
Ushtrimi 9.70. Le të jetë dhënë një varg bashkësish të hapura ( Gn ) nga hapësira metrike (R, | · |).
Provoni që në qoftë se çdo Gn është e dendur në R, atëherë edhe prerja
+
\ ∞
Gn
n =1
është e dendur në R.
Ushtrimi 9.71. Provoni që në qoftë se A është një bashkësi e hapur ose e mbyllur në një hapësirë
metrike ( X, d), atëherë kufiri i saj ∂( A) është kudo jo i dendur në X. Provoni që pohimi nuk ka
vend kur A është një bashkësi që nuk është e hapur dhe e mbyllur.
210
Ushtrimi 9.72. Provoni Teoremën 9.45.
Ushtrimi 9.73. Provoni që në qoftë se një hapësirë metrike ( X, d) është një hapësirë e Berit,
atëherë për një varg çfarëdo ( Fn ) bashkësish të mbyllura në X, të tillë që
+
[ ∞
Fn = X,
n =1
gjendet një numër natyror p ∈ N, i tillë që
( Fp )o 6= ∅.
Ushtrimi 9.74. Le të jetë dhënë një hapësirë metrike ( X, d). Provoni pohimet e mëposhtme:
(i) Në qoftë se X është një hapësirë e Berit, atëherë X është një bashkësi e llojit të dytë.
(ii) Në qoftë se X = A ∪ B është një bashkësi e llojit të dytë dhe A është një bashkësi e llojit të
parë, atëherë B është një bashkësi e llojit të dytë.
(iii) Në qoftë se I është bashkësia e numrave iracionalë, atëherë provoni që I është një bashkësi e
llojit të dytë në hapësirën metrike (R, | · |).
211
Bibliografi
[1] V. I. Arnold, Ordinary Differential Equations, Springer, Berlin, 1992.
[2] J. P. Aubin and H. Frankowska, Set-Valued Analysis, Birkhauser Boston (1990).
[BIR] arrett Birkhoff, On the combination of topologies, Fund. Math. 26 (1936), 156-166.
[3] V. Bryant, Metric Spaces, Iteration and Applications, Cambridge University Press, Cam-
bridge (UK), 1985.
[4] C. Chicone, Ordinary Differential Equations with Applications, Springer, New York, 1999.
Bourbaki, N., General Topology, Addison-Wesley, Reading, MA, 1966.
[5] P.J. Campbell, The origin of ”Zorn’s Lemma”, Historia Mathematica, Vol. 5 (1978), p.77-89.
[6] F. H. Croom, Basic Concepts of Algebraic Topology, Springer-Verlag, New York, (1978).
[7] J. Dugundji, Topology, Allyn and Bacon, Inc., Boston, (1966).
[8] S. Gjinushi, General Topology, Shtëpia Botuese e Librit Shkollor, 1984 (në Shqip).
[9] P. R. Halmos, Naive Set Theory, Springer Verlag New-York Inc. (1974).
[10] A. Hatcher, Algebraic Topology, Cambridge University Press, Cambridge UK,(2001).
[11] S. B. Kaliaj, Cardinal and Ordinal Numbers, Shtëpia Botuese GLA, (2015).
[12] S. Kaliaj, L. Ekonomi, Topology of Metric Spaces; Second Edition, Shtëpia Botuese GLA,
(2017).
[13] S. Kaliaj, L. Ekonomi, Measure and Integration Theory; Second Edition, Shtëpia Botuese
GLA, (2019).
[14] L. Ekonomi, S. Kaliaj, Mathematical Analysis in R (limit, continuity), Shtëpia Botuese

GLA, (2021).
[15] J. L. Kelley, General Topology, Springer. Earlier ed., Van Nostrand. Appendix, ”Elementary
Set Theory.”, (1975).
[16] C. Kosniowski, A First Course in Algebraic Topology, Cambridge University Press, Cam-
bridge (UK), 1980.
212
[17] K. Kuratowski and A. Mostowski, Set Theory, With an Introduction to Descriptive Set
Theory, (Second Edition), Studies in Logic and the Foundations of Mathematics, 86 (1976).
[18] S. Kumaresan, Topology of Metric Spaces, Alpha Science Int. Ltd. 2 edition (2011).
[19] R. E. Larson, S. J. Andima, The lattice of topologies: A survey, Rocky Mountain Journal of
Mathematics, (5) (1975), 177-198.
[20] W. .S. Massey, Algebraic Topology: An Introduction, Springer-Verlag, (1977).
[21] L.S.Pontriagin, Ordinary Differential Equations, (Përkthyer nga Rusishtja) Addison-Wesley,

Reading, Massachusetts, (1962).
[22] H. Poincare, Analysis Situs, J. Ec. Polytech., ser. 21 (1895), 1-123.
[23] H. Poincare, Papers on Topology: Analysis situs and its five supplements; History of
Mathematics sources, Volume 37, AMS (2010), Translation by J. Stillwel.
[24] H.L.Royden, Real Analysis, The Macmillan Company, New York, (1963).
[25] W.Rudin, Principles of Mathematical Analysis, McGraw-Hill, International Edition, (1976).
[26] A. P. Robertson and W. Robertson, Topological Vector Spaces, Cambridge University Press
(1964).
[27] H. H. Schaefer, M. P. Wolff, Topological Vector Spaces, Springer-Verlag New York, (1999).
[28] S. Shirali and H. Lal Vasudeva, Metric Spaces Springer-Verlag London Limited, (2006).
[29] W. Sierpinski, General Topology, University of Toronto Press, Toronto, (1952).
[30] S. M. Srivastava, A Course on Borel Sets, Springer- Verlag New York, Inc., (1998).
[31] Max August Zorn, A remark on method in transfinite algebra, Bull. Amer. Math. Sot. Vol.
41 (1935), 667-670.
213
Indeksi
S1 -hapësirë, 59 bazë e topologjisë, 26

S2 -hapësirë, 60 bazë filtri, 51
T0 -hapësirë, 58 bazë fqinjësish, 23
T1 -hapësirë, 60 bazë fqinjësish të bashkësisë A, 57
T2 -hapësirë, 23 bazë për një topologji, 27
T3 -hapësirë, 61 bazë për uniformitetin, 172
T4 -hapësirë, 64 bazë uniformiteti, 173
T5 -hapësirë, 66 brendësia e një bashkësie, 31
σ-ideal bashkësish, 201
j-projeksion, 5 copëtim, 121
copëtim i një bashkësie, 3
aksioma e parë e numërueshmërisë, 24
deformim kontraktiv, 159
aksioma të ndarjes, 57
diferenca e bashkësive, 2
ashensori, 154
diferenca simetrike, 2
bashkësi, 1
e metrizueshme, 184
bashkësi e dendur, 32
ekuivalente, 136, 145
bashkësi e fundme, 11 element më i madh (ose element i fundit), 7
bashkësi e hapur, 21 element më i vogël (ose element i parë), 7
bashkësi e indekseve, 42 element maksimal, 8
bashkësi e llojit të dytë, 201 element minimal, 7
bashkësi e llojit të parë, 201 elemente, 1
bashkësi e mbyllur, 21 elemente ekuivalente, 3
bashkësi e mirërenditur, 8
bashkësi e numërueshme, 11 familje, 2
bashkësi e pafundme, 11 familje e qendërzuar, 108
bashkësi faktor, 3 filtër, 51
bashkësi kompakte, 108 filtër derivat i rrjetës T, 55
bashkësi kudo e dendur, 32 filtër Freshe, 51
bashkësia e filtruar nga sipër, 42 filtër i prodhuar nga B , 51
bashkësia e lidhur, 122 filtër konvergjent në x0 , 54
bashkësia e ordinalve të numërueshëm, 17 filtri i fqinjësive të pikës x, 51
bashkimi i bashkësive, 2 filtri imazh i F me anë të f , 75
bazë e filtrit F , 52 fqinjësi e bashkësisë A, 57
214
frekuenton bashkësinë G ∈ 2X , 46 homotopike, 136, 145
funksion, 3
funksion bashkësi, 80 ideal bashkësish, 200
funksion bijektiv, 4 imazhi i një bashkësie, 4
funksion i hapur, 96 inferior, 8
funksion i vazhdueshëm në pikën x0 , 75 izomorfizëm uniform, 181
funksion injektiv, 4 jashtësia e një bashkësie, 32
funksion mbështjellës, 154
funksion syrjektiv, 4 kardinal i fundëm, 11
funksioni gjysmë i vazhdueshëm nga poshtë kardinal i kontinuumit, 14
në pikën x0 , 79 klasë e mirëfilltë, 1
funksioni gjysmë i vazhdueshëm nga sipër klasë ekuivalence, 3
në pikën x0 , 79 klasa, 1
kompakte e numërueshme, 113
gjysmë e metrizueshme, 184 kompakte sipas vargjeve, 112
gjysmëlargesë, 34 kompaktifikim i Aleksandrovit, 118
gradë e lakut, 156 komponente e lidhur, 128
grafi i relacionit, 3 komponente e lidhur sipas rrugëve, 141
grup Puankare, 150 kontrakim i dobët, 169
grup themelor, 150 kontraktohet në një pikë, 152
grupi parë i homotopisë, 150 kontraktueshme, 152
kontraktueshme dobët, 169
hapësirë e Tikonovit, 89 konvergjencë pikësore, 97
hapësirë gjysmëmetrike, 34, 187 kudo jo e dendur, 199
hapësirë Hausdorf, 23 kufi i poshtëm, 8
hapësirë topologjike, 21 kufi i sipërm, 8
hapësirë topologjike e renditur, 35 kufiri i një bashkësie, 33
hapësirë topologjike herës, 101
hapësirë topologjike kompakte, 108 lak, 144
hapësirë topologjike koordinat, 95 lak konstant në x0 , 145
hapësirë topologjike normale, 65 lidhur thjeshtë, 152
hapësirë topologjike produkt, 95 limiti i funksionit, 73
hapësirë topologjike separabël, 32 limiti i rrjetës, 44
hapësirë uniforme e plotë, 190 linearisht e renditur, 6
hapësira e Berit, 201 lokalisht e lidhur, 129
hapësira e lidhur, 121 lokalisht e lidhur sipas rrugëve, 142
hapësira e lidhur sipas rrugëve, 135 lokalisht kompakte, 115
hapësira të rregullta, 62 mbyllja e një bashkësie, 32
hapësirat homeomorfe, 84 mirërenditje, 8
homomorfizëm i induktuar, 150
homotopi, 136 nënbazë filtri, 52
215
nënbazë topologjie, 29 rrjet derivat i filtrit F , 55
nënbazë uniformiteti, 173 rrjet Koshi, 190
nënhapësirë topologjike, 95 rrjet që konvergjon në bashkësinë G ∈ 2X ,
nënhapësirë uniforme, 181 44
nënmbulim, 108 rrjet që konvergjon në pikën x0 ∈ X, 44
nënrrjeta, 42 rruga e anasjellë, 137
ngjashmëri, 6 rruzull i përgjithësuar i hapur, 208
numër algjebrik, 20
numër kardinal, 11 s-nivel i homotopisë, 136
numër transedencial, 20 shumën e poshtme Darbu, 68
shumën e sipërme Darbu, 68
objektet e kategorisë, 165 shumëzimi i leqeve, 147
ordinali parë i panumërueshëm, 17 shuma integrale e Rimanit, 69
sistemi aksiomatik NBG, 1
paraimazhi i një bashkësie, 4
sistemi aksiomatik ZF, 1
pikë bazë e hapësirës topologjike, 145
pikë fikse, 163 superior, 8
pikë limite e rrjetës, 46
të ndara, 57
pika bazë e lakut, 144
të ndara dobët, 57
pika e brendshme, 31
të ngjashme, 6
pika e izolimit, 33
të palidhura, 57
pika e jashtme, 32
termi i rrjetës me indeks a, 42
pika e takimit, 32
tkurrje e hapësirës, 163
pika kufitare, 33
topologji diskrete, 21
pika limite, 33
topologji e pikës fikse, 22
pika limite për filtrin F , 54
topologji e rëndomtë, 21
pika të lidhura, 128
topologji e renditur, 35
pjesërisht e renditur, 6
topologji e uniformitetit, 175
plotësi një bashkësie, 3
topologji herës, 101
Plotësimi, 196
topologji induktive, 99
plotësisht e renditur, 6
topologji më e pasur, 29
plotësisht e rregullt, 89
topologji më e varfër, 29
prerja e bashkësive, 2
topologji produkt, 95
projeksion mbështjellës, 154
topologji projektive, 94
relacion, 3 topologji që prodhohet nga largesa, 23
relacion ekuivalence, 3 topologji uniforme, 175
renditje e pjesshme, 6 topologjia e metrizueshme, 23
renditje e plotë, 6 topologjia e zakonshme, 23
renditje lineare, 6 topologjia gjurmë në A, 95
rrethinë, 171 topologjia imazh, 100
rrjet, 42 topologjia produkt, 95
216
totalisht e kufizuar, 198 174
uniformitet i gjeneruar nga largesa, 173
ultrafiltër, 52
uniformitet produkt, 182
uniformisht ekuivalente, 180
uniformisht i vazhdueshëm, 180 vetia e pikës fikse, 163
uniformitet, 171 vetinë e prerjes së fundme, 52
uniformitet gjysmëmetrik, 183
uniformitet i gjeneruar nga gjysmëlargesa, zero-homotopik, 145
217
View publication stats

Topologji SHTATOR 2021 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Topologji SHTATOR 2021 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

Book · July 2021

Sokol Bush Kaliaj

Differentiation of Banach space valued functions View project

The user has requested enhancement of the downloaded file.

Version: Shtator 2021

1. Bashkësitë, relacioni, funksioni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

3. Rrjetat. Filtrat. Aksiomat e ndarjes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

4. Limiti dhe Vazhdueshmëria në hapësira topologjike . . . . . . . . . . . . . . 71

5. Topologjia projektive dhe induktive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

6. Hapësirat topologjike kompakte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108

7. Hapësira topologjike të lidhura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121

8. Grupet Themelor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135

9. Hapësirat Uniforme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171

1.1. Bashkësitë, relacioni, funksioni

• N bashkësia e numrave natyrorë;

• Q bashkësia e numrave racionalë;

• I bashkësia e numrave iracionalë;

• R bashkësia e numrave realë;

• C bashkësia e numrave kompleksë

Zakonisht shqyrtohen familje të indeksuara bashkësish

Në këtë rast bashkimi dhe prerja shënohen si më poshtë

Për dy bashkësia E dhe F përcaktohet diferenca e tyre

dhe diferenca simetrike

Në këtë situatë kanë vend ligjet e Morganit:

(i) bashkimi i të gjitha klasave të ekuivalencës është i barabartë me X;

(i) (∀ x ∈ X )(∃y ∈ Y )[( x, y) ∈ G ];

(ii) (∀ x ∈ X )[( x, y1 ) ∈ G dhe ( x, y2 ) ∈ G ⇒ y1 = y2 ].

Në qoftë se f : X → Y dhe g : Y → Z janë funksione, atëherë me g ◦ f shënohet kompozimi i

• injektiv, në qoftë se për çdo x, x 0 ∈ X, ka vend implikimi

• syrjektiv, në qoftë se

• bijektiv, në qoftë se është injektiv dhe syrjektiv.

Le të jetë dhënë një funksion f : X → Y dhe nënbashkësitë A ⊂ X dhe B ⊂ Y. Bashkësia

quhet imazhi i bashkësisë A me anë të f , ndërsa bashkësia

quhet paraimazh i bashkësisë B me anë të f .

Vihet re qartë që përfshirja e bashkësive nuk është renditje lineare.

Shembulli 1.2. Relacioni  në R, i përcaktuar si më poshtë:

xy⇔x≤y për çdo x, y ∈ R,

është një renditje lineare në R.

Në këtë rast themi që funksioni f është ngjashmëri.

A = { a, b, c, e, f }, B = { a, c, e, f , g}, C = {c, e, f , g}.♦

(∀y ∈ Y )[y  x0 ] (çdo element vjen pas tij).

(∀y ∈ Y )[y  x0 ] (çdo element është para tij).

(iii) x0 quhet një element minimal në Y, në qoftë se

(iv) x0 quhet një element maksimal në Y, në qoftë se

(∀y ∈ Y )[y  m].

(ii) M quhet kufi i sipërm i Y, në qoftë se

(∀y ∈ Y )[y  M].

Si rrjedhim, sup A nuk ekziston, ndërsa inf A = f .

(i) A ⊂ B dhe ≤ A përputhet me ≤ B mbi A;

(ii) (∀b ∈ B \ A)(∀ a ∈ A)[ a ≤ B b].

Kjo kundërshton maksimalitetin e (≤ M , M). Si rrjedhim, M = X dhe vërtetimi përfundon.♦

nga Xα për çdo α ∈ A.

card( X ) ≤ card(Y ) ose card( X ) ≥ card(Y ),

card( X ) < card(Y ) ose card( X ) > card(Y ),

card(∅) < card( X ) ose card( X ) > card(∅), për çdo X 6= ∅.

f (k ) = 2k, për çdo k ∈ N

card( X ) ≤ card(Y ) ose card(Y ) ≤ card( X ).

Teorema 1.6 (Teorema Kantori-Shruder-Bershtein). Në qoftë se card( X ) ≤ card(Y ) dhe

Vërtetim. Në saje të hipotezave gjenden funksionet injektive f : X → Y dhe g : Y → X.

është bijektiv dhe vërtetimi përfundon.♦

Vërtetim. Nga njëra anë kemi që funksioni

Teorema 1.8. Kanë vend pohimet e mëposhtme:

Shembulli 1.2. Relacioni në R, i përcaktuar si më poshtë:

xy⇔x≤y për çdo x, y ∈ R,

(∀y ∈ Y )[y x0 ] (çdo element vjen pas tij).

(∀y ∈ Y )[y x0 ] (çdo element është para tij).

(∀y ∈ Y )[y m].

(∀y ∈ Y )[y M].