Wydmy świata

Mateusz Koperski 5A
1. Co
• Wydmy- to piaszczyste wzniesienia usypane przez wiatr.
to są wydmy? • Pod wpływem różnych warunków środowiska wydmy
mogą mieć różne kształty i wielkość.
2. Jak powstają wydmy?
• Powstawanie wydmy jest ściśle związane z
transportem materiału piaszczystego. Piasek
pędzony wiatrem blisko powierzchni lub wleczony
po niej zatrzymuje się za takimi przeszkodami jak
głazy, zarośla czy nierówności gruntu – gromadząc
się wówczas tworzy wydmę.
• Większość wydm cechuje asymetria stoków.
• Nakładające się wydmy tworzą nieregularne,
rozległe formy poprzeczne do kierunku wiatru –
pola wydmowe.
3. Budowa wydm

Pojedyncza wydma składa się ze stoku

dowietrznego i zawietrznego, które
rozdziela grzbiet wydmy.
 Większość wydm ma kształt półksiężyca lub wału.
4. Rodzaje wydm Wydmy dzielimy ze względu na:

A/KSZTAŁT:

• barchan - wydma w kształcie półksiężyca

charakterystyczna dla obszarów suchych.
Ułożenie rogów półksiężyca jest zgodne z
kierunkiem wiatru. Dzieje się tak dlatego, że po
bokach wydmy jest mniej piasku niż w części
środkowej i boki wydmy szybciej się
przemieszczają;
• wydma paraboliczna-
ma kształt asymetrycznego półksiężyca, lecz jego rogi skierowane są w stronę przeciwną
niż w barchanie. Jest to wydma występująca w warunkach bardziej wilgotnych.
Rogi wydmy są bardziej wilgotne lub nawet zajęte przez roślinność. Dlatego pozostają w
tyle za środkową częścią wydmy, która przemieszcza się swobodnie.
• wydma wałowa poprzeczna - ma kształt wału prostopadłego do kierunku wiania
wiatru. Może powstać wtedy, gdy barchany lub wydmy paraboliczne łączą się ze sobą
ramionami.

• wydma łukowa - ma kształt symetrycznego półksiężyca z rogami skierowanymi

przeciwnie do kierunku wiatru;

Niewielkie, asymetryczne, równoległe garby na powierzchni wydmy o wysokości kilku

cm to zmarszczki eoliczne.
• wydma gwiaździsta- wydma o kształcie wielokątnym, połączenie kilku wydm, najczęściej
wydmy parabolicznej i barchanu. Zazwyczaj wydmy tego typu powstają na obszarach o
zmiennym kierunku wiatrów. Mają strome stoki, mogą osiągnąć ogromne rozmiary.

• wał wydmowy- najczęściej powstaje na terenach nadmorskich i odsłoniętych. Wały

potrafią ciągnąć się nawet kilkadziesiąt kilometrów (np.: w Australii). Niektóre wały
wydmowe mogą przyrastać w szybkim tempie, a czynnikiem sprzyjającym ich powstaniu
jest wiatr wiejący głównie z dwóch przeciwnych kierunków.

• pole wydmowe- skupisko zazwyczaj niewielkich wydm na ścisłym obszarze (np.:Mierzeja

Łebska). Bardzo rozprzestrzenione na Saharze, ze względu na korzystne warunki
atmosferyczne.
B/ POŁOŻENIE

• wydmy nadmorskie - rozwijają się na wybrzeżach piaszczystych i mają paraboliczny

kształt. Często porasta je bór sosnowy i inna drobna roślinność w celu jej
ustabilizowania. Mogą być poważnym zagrożeniem dla zabudowy nadmorskiej.

• wydmy śródlądowe - są to zwykle wydmy paraboliczne, a także wały wydmowe,

wydmy gwiaździste i nieregularne. Często występują grupami, łącząc się ze sobą i
tworząc łańcuchy. Spotyka się je na terenach Polski południowej i środkowej.

C/ DYNAMIKĘ

• Wydma ruchoma – ruchoma, przemieszczająca się, tworząca się

• Wydma ustalona – nieruchoma, porośnięta roślinnością
• Wydma ustalana – w takcie zatrzymywania się i porastania roślinnością
D/ POKRYWĘ ROŚLINNĄ I GLEBĘ

• wydma biała - ruchoma, początkowe stadium zarastania roślinnością (np.: mikołajkiem

nadmorskim)

• wydma szara – ustalana lub ustalona, porośnięta trawą lub wrzosowiskiem

• wydma brunatna – ustalona, porośnięta lasem lub wrzosowiskiem

5. Występowanie wydm na świecie
• Wydmy występują wszędzie
tam, gdzie jest dużo piasku i
nie jest on utrwalony
roślinnością. Mogą to być
pustynie, plaże, koryta rzek
przy niskiej wodzie.
• Wydmy mogą występować
również pod wodą, głównie w
cieśninach i są to tzw. wydmy
hydrauliczne, utworzone na
dnie przez prądy wodne.
• Poruszające się ziarenka
piasku na pustyniach mogą
wydawać specyficzne dźwięki
zwane "pieśnią wydm".
• Wydmy mogą występować na wszystkich ciałach
niebieskich, na których występuje atmosfera i skały
okruchowe o dostatecznie małych ziarnach, aby
mogły być poruszane przez wiatr. Pole wydm na
obiekcie innym niż Ziemia określa się formalnie
nazwą unda.
• Poza Ziemią wydmy zaobserwowano
na Marsie, Wenus i Tytanie, księżycu Saturna. Wydmy
na Marsie występują we wnętrzach kraterów (np.
krateru Victoria, odwiedzonego przez
łazik Opportunity), gdzie piasek gromadzi się dzięki
burzom piaskowym, a także tworzą rozległe pola
wydm w północnych okolicach podbiegunowych;
największe z nich, Olympia Undae, ma ponad 1500 km
średnicy. Na Tytanie ciemne wydmy występują w
pasie równikowym, uważa się, że tworzą je
ziarna węglowodorów, wytrącających się z bogatej w
związki organiczne atmosfery księżyca.
6. Największe wydmy na świecie.
• Najwyższe wydmy na świecie znajdują się w Ameryce Południowej.
Wśród nich na pierwsze miejsce wysuwa się obecnie Federico
Kirbus – położona w pobliżu miasta Tatoń w Bolson de Fiambala, w
połnocno-zachodniej części Argentyny. Wysokość tej najwyższej na
świecie wydmy od podstawy do szczytu to 1234 m, a jej wysokość
bezwzględna to 2845 m n.p.m.
• Drugą najwyższą wydmą na świecie jest Cerro Bianco w pobliżu miasta Nazca w
Peru. Jej wysokość to 2078 m n.p.m.
• Porastają ją kaktusy i niewielkie ilości ostrej trawy.
• Najwyższa wydma w Afryce to DUNE 7 i wznosi się na wysokość ponad 388 m (od
podstawy). Znajduje się ona na pustyni Namib (najstarszej na świecie). Część pustyni
wchodzi w skład Parku Narodowego Namibii.
• Jest tu bardzo sucho i gorąco, a temperatura piasku w dzień dochodzi do 80 stopni
Celsjusza.
• Najwyższa wydma w Azji znajdują się na pustyni Badain Jaran na terenach
granicznych Mongolii i Chin. To najwyższe stałe wydmy na Ziemi (2020 m n.p.m.).
 Wysokość od podstawy
Wydma Wysokość m. n. p. m. Kraj
(m)

Duna Federico Kirbus 1230 2845 Argentyna

Cerro Blanco 1176 2078 Peru

Badain Jaran Dunes 500 2020 Chiny

Rig-e Yalan Dune 470 950 Iran

Rejon wysokich wydm 465 1980 Sahara - Algieria

Dune 7 388 575 Namibia

Big Daddy 325 512 Namibia

Najwyższe wydmy na świecie.

7. Największe wydmy w Europie
• Najwyższą europejską ruchomą wydmą pod względem wysokości i objętości
piasku jest Duna Pilat o wysokości ponad 110 metrów. Jej wysokość stale wzrasta.
• Znajduje się we Francji niedaleko Bordeaux.
• Wydma również przemieszcza się w tempie 5 m/rok.
• Wielka wydma Piłata jest jedną z 1500 wydm
w tym rejonie Francji.
8. Wydmy w Polsce
Ruchome wydmy znajdują się na terenie Słowińskiego Parku
Narodowego, między morzem a jeziorem Łebsko. Pod
wpływem wiatru przemieszczający się piasek powoduje,
że wydmy "wędrują" na wschód z prędkością kilku metrów
rocznie, zasypując napotkane lasy.
Zwiedzanie "polskiej Sahary" jest punktem obowiązkowym
wszystkich turystów odwiedzających Łebę.
W Polsce najwyższą wydmą ruchomą jest Wydma Łącka w
Słowińskim Parku Narodowym, o wysokości około 42 m.
Nie jest może wysoka, ale za to ruchliwa - przemieszcza się w
tempie od 3,5 do ok. 10 m/rok). Po wejściu na jej szczyt
można poczuć się jak na prawdziwej pustyni.
W Polsce znajduje się też najwyższa stała wydma w Europie - Wielbłądzi Garb/Grzbiet
w Krynicy Morskiej (Mierzeja Wiślana) ma wysokość 49,5 m n.p.m.
• Również nad jeziorem Łebsko, niedaleko Człopina znajduje się inna piękna polska
wydma zwana Wydmą Człopińską. Jest ona bardziej dzika i mniej uczęszczana niż
Wydma Łebska.
10.Podsumowanie
• Przyjmuje się, że brzeg wydmowy stanowi aż 70% długości polskiego wybrzeża.
Polskie wybrzeże ma 500 km długości (bez morskich wód wewnętrznych). Brzeg
wydmowy spotkamy zatem na odcinku 350 km.
• Wydmy to jeden z kluczowych elementów naturalnego systemu ochrony brzegu
przed erozją od strony morza;
• Wydmy, wraz z plażą i lasem, tworzą naturalny system chroniący brzeg;
• Zatrzymują i akumulują piasek nawiewany z plaży przez wiatr, nie pozwalając na
zasypywanie zaplecza;
• Wraz z plażą tworzą pierwszą linię obrony przed sztormami. W razie zabrania
przez morze łatwo je odbudować.
• Wydmy to również osłona dla lasów znajdujących się na zapleczu;
• Wydmy białe zatrzymują piasek, przez co umożliwiają wykształcenie się i utrzymanie
wydm szarych oraz starszych utworów wydmowych, które porastają lasy
nadmorskie;
• Dzięki zdolności do szybkiej regeneracji wydmy białe pozwalają zapobiegać
przesuwaniu się linii brzegu w głąb lądu.
• Wydmy stanowią naturalny wał przeciwpowodziowy i barierę dającą ochronę przed
powodzią od wód morskich;
• Aby jak najlepiej spełniały funkcje przeciwpowodziowe, wały wydmowe powinny
być odpowiednio wysokie i szerokie.
• Wydmy to miejsce bytowania cennych gatunków roślin i zwierząt oraz
obszar chroniony prawem w ramach programu Natura 2000.
• Najwiekszym zagrożeniem dla wydm są ludzie, którzy spaceruja po wydmach,
wyrywają stabilizujace je rośliny I nieświadomie przyczyniają się do jej zniszczenia.
11. Źródła.
• https://www.szkolnictwo.pl/szukaj,Wydma
• https://pl.wikipedia.org/wiki/Wydma
• https://opracowania.pl/opracowania/geografia/budujaca-dzialalnosc-wiatru,oid,1619
• https://digijournals.uni.lodz.pl/cgi/viewcontent.cgi?article=1010&context=sse
• https://www.techpedia.pl/index.php?str=tp&no=43072
• https://pl.frwiki.wiki/wiki/Dune
• https://rcin.org.pl/Content/14284/PDF/WA51_21926_r1969_nr75_Prace-Geogr.pdf
• https://www.portalgorski.pl/turystyka-gorska/10972-najwyzsze-wydmy-na-swiecie-2
• https://turystyka.wp.pl/najwyzsza-wydma-swiata-6043969014596737g/4
• https://www.national-geographic.pl/artykul/nasa-odkryla-wydmy-na-marsie-zdradzaja-historie-planety
• https://www.africangamesafari.com/big-daddy.html
• https://www.atlasobscura.com/places/booming-dunes-badain-desert
• https://pl.wikipedia.org/wiki/Dune_du_Pyla
• https://www.google.com/search?q=Wydma+Czo%C5%82pi%C5%84ska&source=lmns&bih=605&biw=1424&hl=pl&sa=X&v
ed=2ahUKEwicjaTBwpf4AhWOo4sKHYh0BXoQ_AUoAHoECAEQAA
Dziękuję za uwagę