Professional Documents
Culture Documents
Qendresa e Popullit Shqiptar Te Kosoves Kunder Pushtuesve Italiane Dhe Gjermane 1
Qendresa e Popullit Shqiptar Te Kosoves Kunder Pushtuesve Italiane Dhe Gjermane 1
Qendresa e Popullit Shqiptar Te Kosoves Kunder Pushtuesve Italiane Dhe Gjermane 1
Rezolucioni i Bujanit
Pas rënies së Jugosllavisë në 1941, territori i Kosovës u pushtua nga forcat italiane
dhe gjermane. Territoret e pushtuara nga Italia u bashkuan nën administratë të
përbashkët me Shqipërinë e cila në vitin 1939 u bë pjesë e Mbretërisë Italiane.
Bashkëpunimi me sundimtarët Italianë ishte i niveleve të larta. Muajt e parë të
sundimit italian dëshmuan se kishte dhunë të veçantë midis komuniteteve serbe
dhe shqiptare. Shqiptarët dëshironin të largonin kolonistët serbë të cilët kishin
konfiskuar toka në periudhën e luftës. Dhuna ishte reciproke por kishte vuajtje më
të mëdha tek serbët dhe malazezët. Pasi italianët iu dorëzuan Aleatëve në 1943,
Kosova dhe Shqipëria u futën nën pushtimin nazist. Dy grupe të ndryshme
shqiptare të armatosura u rezistuan forcave pushtuese, grupet nacionaliste dhe pro-
komuniste. Kjo ndarje u shënua me dy marrëveshje të rëndësishme: Lidhja e Dytë
nacionaliste e Prizrenit dhe konferenca pro-komuniste e Bujanit. Thirrja e Lidhjes
së Prizrenit u pa më shumë si një shprehje e nacionalizmit shqiptar, anti-
komunizmit dhe jo pëlqimit ndaj pro-nazisteve, megjithëse kishte një bashkëpunim
të madh me okupatorët nazist.
Ashtu sikurse në gjithë Shqipërinë edhe në Kosovë dhe në vise të tjera shqiptare u
kundërshtua pushtimi fashist. Shqiptarët e mbetur jashtë kufijve të Shqipërisë u
organizuan në grupe vullnetarësh për të shkuar dhe mbrojtur trojet e tyre, mirëpo
këtë nuk e lejuan organet jugosllave të cilat i mbyllën kufijtë. Pas pushtimit dhe
shpërbërjes së Jugosllavisë (1941), fashistët italianë me dekretin e 7 gushtit 1941,
bashkuan trojet etnike shqiptare nën administrimin e Italisë. Aty përveç
Shqipërisë me kufijtë e vitit 1913, përfshiheshin edhe Kosova dhe vise të tjera
shqiptare.
Bashkimi i Kosovës dhe i viseve të tjera shqiptare me Shqipërinë edhe pse u bë
nga pushtuesit fashist, megjithatë pati ndikim dhe rëndësi të madhe për popullin
shqiptar, sepse u vunë kontaktet ekonomike, politike, arsimore, kulturore,
shpirtërore, etj., mes pjesëve të coptuara të kombit tonë. Edhe pse ky bashkim
nuk i përfshiu të gjitha territoret etnike, megjithatë shprehte një aspiratë të
kahmotshme të shqiptarëve për të jetuar në një shtet dhe për të krijuar
Shqipërinë Etnike.
Megjithë rrethinat e rënda edhe në Kosovë që nga vitit 1941 filloi lufta çlirimtare
antifashiste. Në prill të vitit 1941, shqiptarët demonstruan kundër pushtimit të
trojeve të tyre nga fashistët bullgarë dhe nazistët gjermanë. Janë të njohura
posaçërisht demonstratat antifashiste në Shkup me parullën ‘Shkupi është i yni”.
Po këtë vit, më 28 nëntor, organizohen demonstrata antifashiste të udhëhequra
kryesisht nga komunistët, në Prizren, Gjakovë, Dibër, Prishtinë, Mitrovicë, etj.
Përveç sabotimeve, protestave, e demonstratave, në Kosovë u organizua edhe
rezistenca e armatosur kundër sudnimit fashist, sidomos në zonën e pushtuar
gjermane dhe atë bullgare. Si rezultat i luftës së armatosur kundër fashizmit në
vitin 1941 ranë heroikisht në fushën e betejës shumë të rinj shqiptarë.
Fillimet e rezistencës
Shqiptarët në fillim nuk u afruan nga partizanët sepse nuk donin rikthimin e
Jugosllavisë, në të cilën ishin të diskriminuar skajshmërisht. Në vjeshtën e vitit
1942 u formua Shtabi Kryesor për Kosovë dhe çeta e parë shqiptare “Zenel
Hajdini”. Në fillim të vitit 1943, Çeta Partizane Nacionalçlirimtare e Maleve të
Sharrit bashkoi pjesët e çetave të riorganizuara shqiptare "Zenel Hajdini" dhe
"Emin Duraku", dhe kompanitë tjera partizane maqedonase, serbe dhe malazeze,
dhe në atë kohë kishte rreth 220 luftëtarë. Nga prilli i vitit 1943, delegati i Shtabit
Suprem dhe Komitetit Qendror të PKJ-së Svetozar Vukmanović Tempo qëndron
në Kosovë, i cili bëri përparim në organizimin e luftës së armatosur kundër
pushtuesëve. Në të njëjtin muaj, prill 1943, u vranë Ramiz Sadiku dhe Bora
Vukmiroviq anëtarë të KQ të PKJ-së. Me gjithë përpjekjet, deri në çlirimin
përfundimtar të Jugosllavisë, në Kosovë nuk kishte territor të lirë dhe partizanët
vepronin në kushte shumë të vështira. Po ashtu, gjatë Luftës së Dytë Botërore, në
territorin e Kosovës vepronin njësitet çetnike të Kosta Milovanoviq Peçanac, të
cilat kryen krime të shumta ndaj banorëve të fshatrave shqiptare në kufirin e
Kosovës dhe Sanxhakut.
Në mesin e vitit 1944 ndodh një zhvillim më masiv i kryengritjes dhe nga qershori
u formuan gjithsej rreth 7 brigada të LNÇ, me emrin Brigadat e Kosovës. Në tetor
1944 filloi tërheqja e ushtrisë gjermane (Grupi i Ushtrisë E) nga Greqia përmes
Kosovës kur edhe filloi Operacioni i Kosovës (1944), i cili supozohej të
shkatërronte pjesën më të madhe të forcave gjermane. Pas këtij operacioni pjesa
më e madhe e territorit të Kosovës u pushtua nga partizanët jugosllavë pas
tërheqjes së gjermanëve në nëntor 1944
Clirimi
Pas çlirimit të Kosovës nga gjermanët, në dhjetor të vitit 1944, në pjesën më të
madhe të Kosovës ndodhi një kryengritje e shqiptarëve (i ashtuquajturi rebelim
ballist), të cilët nuk donin të bien më nën sundimin jugosllav. Fokusi kryesor i
kësaj kryengritjeje ishte në Drenicë dhe udhëhiqej nga Shaban Polluzha. Shtabi
suprem i LNÇ të Jugosllavisë dërgoi rreth 30.000 ushtarë të APJ- së për të shtypur
kryengritjen. Betejat më të rënda u zhvilluan në Drenicë, pastaj në Gjilan, Ferizaj
dhe Mitrovicë të Kosovës. Gjatë luftimeve kishte reprezalje të mëdha ndaj
popullatës që mbështeti kryengritjen. Më 8 shkurt 1945 u krijua Administrata
Ushtarake në Kosovë. Me këto masa të ndërmarra, u arrit që vetëm
në mars 1945 të thyhej rezistenca kryesore e shqiptarëve të Kosovës. Në shtypjen e
rezistencës së Kosovës morën pjesë edhe dy brigada të Ushtrisë Çlirimtare
Popullore të Shqipërisë .
Sipas marrëveshjes së pasluftës Hoxha-Tito, Shqipëria së bashku me Kosovën
duhej të ishte republika e shtatë e Jugosllavisë dhe ishte planifikuar që të dy vendet
të anëtarësoheshin në Republikën Federative Ballkanike. Megjithatë, këto plane
dështuan pas zgjidhjes së Informbirës .